ANKEM Derg 2009;23(3):122-126

HASTANE NFEKSYONU ETKEN PSEUDOMONAS SULARININ

ANTBYOTKLERE DUYARLILIKLARI*
Mehmet ZDEMR*, brahim ERAYMAN**, Hatice TRK DAI*, Mahmut BAYKAN*,
Blent BAYSAL*
*Seluk niversitesi Meram Tp Fakltesi, Mikrobiyoloji ve Klinik Mikrobiyoloji Anabilim Dal, KONYA
**Seluk niversitesi Meram Tp Fakltesi, Enfeksiyon Hastalklar Anabilim Dal, KONYA
ZET

Bu almada 2008 ylnda prospektif ve aktif srveyans yntemi ile izlenen ve hastane infeksiyonu tans alan hastalarn klinik rneklerinden izole edilen 159 Pseudomonas suunun antibiyotiklere duyarllklar belirlenmitir.

Kolistine % 100, piperasilin/tazobaktama % 77, amikasine % 76, sefoperazon/sulbaktama % 68, seftazidime % 64,
netilmisine % 62, sefepime % 57, siprofloksasine % 56, aztreonama % 52, levofloksasine % 50, gentamisine % 48, imipeneme
% 46 ve sefotaksime % 17 orannda duyarllk saptanmtr. Buna gre kolistin, piperasilin/tazobaktam, amikasin, sefoperazon/sulbaktam ve seftazidim dier antibiyotiklere gre daha etkili bulunmutur.

Antibiyotik direncinin hastaneden hastaneye hatta servisten servise deiiklik gsterebilmesi nedeniyle, zellikle ampirik tedavi gereken durumlarda bu tr direnli bakterilerin duyarllk oranlarnn bilinmesi gereklidir.
Anahtar szckler: antibiyotik duyarll, hastane infeksiyonu, Pseudomonas aeruginosa
SUMMARY
Antibiotic Susceptibility of Pseudomonas Strains from Nosocomial Infections

In this study antibiotic susceptibilities of 159 Pseudomonas strains isolated from clinical specimens of patients with
nosocomial infections in 2008 were reported.

The antibiotic susceptibility rates of the organisms were found to be 100 % for colistin, 77 % for piperacillin/tazobactam, 76 % for amikacin, 68 % for cefoperazone/sulbactam, 64 % for ceftazidime, 62 % for netilmicin, 57 % for sefepime, 52 %
for aztreonam, 56 % for ciprofloxacin, 50 % for levofloxacin, 48 % for gentamicin, 46 % for imipenem and 17 % for cefotaxime. The results indicate that colistin, piperacillin/tazobactam, amikacin, cefoperazone/sulbactam and ceftazidime are more
active agents than other antibiotics.

Because of resistance rates to antibiotics may vary from hospital to hospital or even from clinic to clinic, it is essential
that susceptibility rates of such resistant bacteria should be known especially in situations where empirical treatment is required.
Keywords: antibiotic susceptibility, nosocomial infection, Pseudomonas aeruginosa

Pseudomonas aeruginosa sorumlu tutulmaktadr(14).

P.aeruginosa minimal reme koullarnda
bile reyebilmesi, doada yaygn olarak bulunmas, deiik virulans faktrlerinin yansra,
doal olarak varolan ve gelitirdii diren mekanizmalar ile olduka nemli bir bakteridir(28).

GR

Hastane infeksiyonlar; oluturduu ekonomik maliyet, morbidite ve mortalite oranlarndaki ykseklik nedeniyle tm dnyada olduu gibi lkemizde de nemli bir salk sorunudur(28). Hastane infeksiyonlarnn % 10-25inden

Yazma adresi: Mehmet zdemir. Seluk niversitesi Meram Tp Fakltesi, Mikrobiyoloji ve Klinik Mikrobiyoloji Anabilim
Dal, KONYA
Tel.: (0332) 223 68 56
e.posta: mehmetozdem@yahoo.com
Alnd tarih: 24.06.2009, revizyon kabul:14.10.2009
*24.ANKEM Antibiyotik ve Kemoterapi Kongresinde sunulmutur. Poster No.11 (29 Nisan-03 Mays 2009, Fethiye)
122

Hastane infeksiyonu etkeni Pseudomonas sularnn antibiyotiklere duyarllklar

P.aeruginosa salkl insanlarda saprofit olarak

bulunur ve nadiren hastala sebep olur. Youn
bakm niteleri, yank niteleri, mekanik ventilatrler, kanser kemoterapisi uygulanan veya
geni spektrumlu antibiyotik kullanlan birimlerde yatan hastalarda daha fazla kolonize
olmakta ve bu durum invazif infeksiyonlara
yatknlk oluturmaktadr(6).

Bu almann amac hastanemizde 2008
ylnda prospektif ve aktif srveyans yntemi ile
izlenen ve Centers for Disease Control and
Prevention kriterlerine gre hastane infeksiyonu
tans alan hastalarn eitli klinik rneklerinden
izole edilen Pseudomonas sularnn antibiyotiklere duyarllk oranlarn belirlemektir.

Tablo 1. 159 Pseudomonas suunun izole edildikleri kliniklere

dalm.
Say

Klinik
Youn bakm niteleri Reanimasyon
Gs hastalklar
Acil
Yenidoan
Nroirrji
Genel cerrahi
hastalklar
Nroloji
Kalp damar cerrahisi
Pediatri
ocuk cerrahisi
Gs cerrahisi

37
17
15
15
7
6
6
4
3
4
2
11

Cerrahi klinikler

12
7
4
3

Dahili klinikler

GERE VE YNTEM

Seluk niversitesi Meram Tp Fakltesi
Hastanesinde, 2008 ylnda, farkl kliniklerden
Centers for Disease Control and Prevention
(CDC) kriterlerine gre(17) hastane infeksiyonu
tans ile Merkez Mikrobiyoloji Laboratuvarna
gnderilen eitli rnekler kanl agar ve EMB
agara ekim yaplarak 37Cde 18-24 saat inkbe
edilmitir. reyen bakteriler konvansiyonel
yntemlerle ve otomatize sistemle (Phoenix
Becton Dickinson ID) tanmlanm, antibiyotik
duyarllklar Clinical Laboratory Standards
Institute (CLSI) kriterleri temel alnarak KirbyBauer disk difzyon yntemi ile(7), kolistin
duyarll otomatize sistem ile (Phoenix Becton
Dickinson ID) belirlenmitir. Kontrol suu olarak P.aeruginosa ATCC 27853 kullanlmtr.

cerrahi
Plastik
Ortopedi
Genel cerrahi
ocuk cerrahisi
hastalklar
Nroloji
Gs hastalklar
Dermatoloji

2
2
1
1

Kolistine % 100, piperasilin/tazobaktama
% 77, amikasine % 76, sefoperazon/sulbaktama
% 68, seftazidime % 64, netilmisine % 62, sefepime % 57, siprofloksasine % 56, aztreonama %
52, levofloksasine % 50, gentamisine % 48, imipeneme % 46 ve sefotaksime % 17 orannda
duyarllk saptanmtr. Buna gre kolistin, piperasilin/tazobaktam, amikasin, sefoperazon/sulbaktam ve seftazidim dier antibiyotiklere gre
daha etkili bulunmutur.
TARTIMA

Dnyada ve lkemizde P.aeruginosa infeksiyonlar nemli bir problem halindedir. P.aeruginosa ounlukla nozokomiyal infeksiyon etkeni olarak karmza kmaktadr. lkemizde
1996 ylnda dokuz merkezin katlm ile yaplan
bir almada youn bakm birimlerinde Gram
negatif bakteriler arasnda % 30 oran ile ilk sray P.aeruginosa alm, bunu % 25 ile Klebsiella
spp., % 18 ile Escherichia coli, % 9 ile Enterobacter
spp., % 9 ile Acinetobacter spp. ve dier nonfermentatifler izlemitir(16).

Nozokomiyal etkenlerde antibiyotiklere
diren oran hastane d infeksiyon etkenlerine
gre daha yksektir. Bu fark zellikle antibiyo-

BULGULAR

almamzda 159 Pseudomonas izole edilmi, bunlardan biri Pseudomonas putida, dier
158i P.aeruginosa olarak identifiye edilmitir. Bu
sularn izole edildikleri kliniklere gre dalm
Tablo 1de gsterilmitir.

Bu rneklerin 53 derin trakeal aspirat,
54 yara, 20si bronkoalveoler lavaj, 14 kan,
13 idrar, 3 kateter, 2si beyin omurilik svs
rnekleridir.
123

M. zdemir ve ark.

nii, P.aeruginosa veya Klebsiella pneumoniae sularnn neden olduu infeksiyonlarda ve zellikle
de kolistin dndaki tm antibiyotiklere direnli P.aeruginosa ve A.baumannii infeksiyonlarnda
kolistin tedavisi yeniden gndeme gelmi ve
tedavide kullanlmtr(1). ounluu youn
bakm hastalarndan izole edilen bu almadaki
P.aeruginosa izolatlarnda, kolistin (% 100) en
etkili antibiyotik olarak bulunmutur.
Bakent nversitesinde yaplan bir almada
P.aeruginosann kolistine duyarllk oran % 89
bulunmutur(27).

Sefoperazon/sulbaktam da P.aeruginosa
izolatlar iin olduka etkili (% 68) bulunmutur.
lkemizde yaplan almalarda sefoperazon/
sulbaktam duyarllnn P.aeruginosa sularnda
% 45-77 arasnda olduu belirtilmektedir(9,10,12).
Ancak CLSI yorumlama kriterlerinde yer almayan sefoperazon/sulbaktam diskinde sefoperazon ve sulbaktamn miktar ve oranlarnn direnci saptamada uygun olmad ve kabul edilemeyecek lde yanl duyarllk saptand da gz
ard edilmemelidir(5).

P.aeruginosa infeksiyonlarnn tedavisinde
dier gruplardan antibiyotikler sklkla aminoglikozidlerle kombine edilerek kullanlmaktadr.
Aminoglikozidler arasnda amikasin, daha az
sayda aminoglikozid modifiye edici enzimden
etkilenmesi nedeniyle Pseudomonas ve dier
Gram negatif bakteri infeksiyonlarnda grubun
dier yelerine kyasla daha etkindir(26). Sularn
toplamnda amikasine kar bulduumuz % 24
diren oran Ycel ve ark.(29)nn belirttii % 26
diren oranna yakn grlmekle birlikte; eitli
almalarda amikasine % 12-44 arasnda deien oranlarda diren saptanmtr(21,22).

Pseudomonas infeksiyonlarnn tedavisinde
ilk tercih edilecek antibiyotiklerden biri seftazidimdir. almamzda seftazidim direnci % 36
olarak tespit edilmitir. lkemizde yaplan eitli almalarda seftazidim direnci % 23 ile % 40
arasnda bildirilmitir(10,12,21,29).

P.aeruginosa dahil hastane kkenli Gram
negatif bakterilere en etkili kinolon siprofloksasindir. Bu almada siprofloksasine kar saptanan diren oran % 44tr. lkemizde hastane
infeksiyonlarndan izole edilen P.aeruginosa sularnda siprofloksasine kar diren oranlar
% 15-60 arasnda bildirilmektedir(3,4,10,12,29).

tik kullanmnn yaygn olduu youn bakm

nitesinde ok belirgin olarak ortaya kmaktadr. Youn bakm nitelerindeki hastalarn
direnli mikroorganizmalarla karlama olaslnn yksek olmas ve ampirik tedaviler antimikrobiyal ilalara diren artn etkileyen
faktrlerdendir(13).

almamzda Pseudomonas sular en sk
youn bakm nitelerinden izole edilmitir.
rneklere gre dalm incelendiinde en ok
solunum yolu, daha sonra yara ve kan rneklerinden elde edildii grlmtr. lkemizde
yaplan dier almalarda da P.aeruginosa en sk
youn bakm nitesinden izole edilmi olup,
sklk srasna gre izole edildikleri klinik rnekler trakeal aspirat, idrar ve yara yeri kltrdr(11,31).

P.aeruginosann birok antibiyotie doal
olarak direnli olmasnn yan sra, antibiyoterapi srasnda da oklu direnli sular ortaya kabilmektedir. Bu diren mekanizmalarnn balcalar; beta-laktamazlarn salnmas, d membran geirgenliinin azalmas, aktif da pompalama sistemleridir. Aktif pompalama sistemleri
kromozomal beta-laktamazlar ile beraber ya da
ayr olarak aktif hale gelirse karbapenemler de
dahil birok antibiyotie tek tek ya da oul
diren oluur. Daha da nemlisi bu mekanizma
tedavi srasnda aktif hale gelebilmekte ve bylece oul direnli sular ortaya kabilmektedir(15).

Karbapenemler, bakteriyel dirence kar
gelitirilmi en geni spektrumlu etkin betalaktam antibiyotikler olarak bilinmekle birlikte,
zellikle son dnemlerde Pseudomonas izolatlarnda grlen karbapenem direncinin sorun
yaratabilecei gz ard edilmemelidir(19).
lkemizde 16 farkl merkezi kapsayan bir almada, youn bakm nitelerinde P.aeruginosa
sularnda % 52 orannda imipenem direnci
grlmesi, youn bakm nitelerindeki diren
problemini ortaya koymas bakmndan
nemlidir(30). Bu almada imipenem direnci %
54 olarak tespit edilmitir. Hastanemizde 2008
ylnda yaplan bir almada da benzer bir
sonu (% 57) saptanmtr(18). Son yllarda yaplan dier almalarda % 15-35 arasnda deien
farkl sonular tespit edilmitir(10-12,25,29).

Son yllarda direnli Acinetobacter bauman124

Hastane infeksiyonu etkeni Pseudomonas sularnn antibiyotiklere duyarllklar

Demirtrk ve Demirdal(8) ise youn bakm izolatlarnda % 65 orannda siprofloksasin direnci

tespit etmilerdir.

Antibiyotik kullanm ile antibiyotik direnci arasnda balant olduu; kullanm kstlanan
antibiyotiklerin bir sre sonra yeniden etkili
hale geldii bilinmektedir. Allegranzi ve ark.(2)
ampirik tedavide piperasilin/tazobaktam yerine imipenemin kullanlmas ile piperasilin/
tazobaktam direncinin anlaml derecede azaldn, imipenem direncinin ise arttn bildirmilerdir. almamzda piperasilin/tazobaktam
direnci % 23 olarak tespit edilmitir. eitli almalarda % 25-44 arasnda sonular bildirilirken(10,12,18,20,22,,23), yurt dnda yaplan bir almada % 9.4 gibi dk diren oran saptanmtr(24).

Sonu olarak hastanemizde hastane infeksiyon etkeni olarak izole ettiimiz P.aeruginosa
sularnda lke genelinde ve tm dnyada
olduu gibi yksek oranda antimikrobiyal
diren ve oul diren zellikleri grlmektedir.
Bu diren mekanizmalarnn bilinmesi ve yaylmnn nlenmesi nemlidir. Aklc antibiyotik
kullanm politikalar belirleyip, belirlenen
kurallara sk uyumu salamak zorunludur.
Diren zelliklerinin belirlenmesine ynelik epidemiyolojik almalar empirik tedavide klinisyene yol gstermesi asndan yararldr. Bu
veriler nda ve hastane infeksiyonlar kontrol
komitelerinin nerileri dorultusunda antibiyotik kullanlmaldr. Artan diren oranlarnn
nne geebilmek ve direnli bakteri yaylmn
engellemek iin antibiyotik kontrol komitesi
tarafndan rasyonel antibiyotik kullanm politikalarnn yaygnlatrlmas gerekmektedir.

duyarllklar, ANKEM Derg 2004;18(3):145-8.

4. Batrk S: Escherichia coli, Klebsiella pneumoniae, Pseudomonas aeruginosa ve Acinetobacter
baumannii Sularnda eitli Kinolon Grubu
Antibiyotiklerin Duyarllklarnn Aratrlmas,
Uzmanlk Tezi, Salk Bakanl Haseki Eitim ve
Aratrma Hastanesi, stanbul (2005).
5. Bradford PA, Sanders CC: Use of a predictor panel
for development of a new disk for diffusion tests
with cefoperazone-sulbactam; Antimicrob Agents
Chemother
1992;36(2):394-400
[Erratum:
Antimicrob Agents Chemother 1992;36(6):1345].
6. Bonten MJ, Weinstein RA: Transmission patways
of Pseudomonas aeruginosa in intensive care
units: dont go near the water, Crit Care Med
2002;30(10):2384-5.
7. Clinical and Laboratory Standards Institute:
Performance Standards for Antimicrobial
Susceptibility Testing; Sixteenth Informational
Supplement, CLSI Document M100-S17, CLSI,
Wayne PA (2007).
8. Demirtrk N, Demirdal T: Antibiyotiklerde diren
sorunu, Kocatepe Tp Derg 2004;5(2):17-21.
9. Dizbay M, Cabadak H, Arman D: Hastane infeksiyonu etkeni Pseudomonas aeruginosa ve
Acinetobacter baumannii izolatlar zerine sefoperazon/sulbaktam etkinliinin E-test yntemiyle aratrlmas, ANKEM Derg 2002;16(1):4-6.
10. Dndar D, Snmez Tamer G: eitli klinik rneklerden izole edilen Pseudomonas aeruginosa sularnn antimikrobiyal direnci: yllk deerlendirme, ANKEM Derg 2009;23(1):17-21.
11. Ersz G, Ota F, Bayndr , Kandemir , Aslan G,
Kaya A: Nozokomiyal Pseudomonas aeruginosa
izolatlarnda antibiyotik direnci ve karbapenemlere direnli sular iin meropenemin MK deerleri, ANKEM Derg 2004;18(1):28-31.
12. Fidan I, etin Grelik F, Yksel S, Sultan N:
Pseudomonas aeruginosa sularnda antibiyotik
direnci ve metallo-beta-laktamaz skl, ANKEM
Derg 2005;19(2):68-70.
13. Fridkin SK, Gaynes RP: Antimicrobial resistance
in intensive care units, Clin Chest Med
1999;20(2):303-16.
14. Gnseren F, Mamkolu L, ztrk S et al: A surveillance study of antimicrobial resistance of gram
negative bacteria isolated from intensive care
units in eight hospitals in Turkey, J Antimicrob
Chemother 1999;43(3):373-8.
15. Gr D: Hastane infeksiyonu etkeni Gram negatif
nonfermentatif basiller ve antibiyotiklere diren
sorunu, Hastane nfeksiyon Derg 1999;3(1):33-9.
16. Gr D, nal S, alma grubu: Youn bakm ni-

KAYNAKLAR
1. Akaln H: Kolistin, ANKEM Derg 2007;21(Ek
2):26-8.
2. Allegranzi B, Luzzatiy R, Luzzaniz A et al: Impact
of antibiotic changes in empirical therapy on antimicrobial resistance in intensive care unit-acquired
infections, J Hosp Infect 2002;52(2):136-40.
3. Ard N, zyurt M, lga U, Erdemolu A,
Haznedarolu T: Yatan hastalardan izole edilen
Pseudomonas aeruginosa ve Acinetobacter sularnn karbapenemlere ve baz antibiyotiklere
125

M. zdemir ve ark.

telerinden izole edilen Gram negatif bakterilerin

eitli antibiyotiklere invitro duyarllklar, Flora
1996;1(3):153-9.
17. Horan TC, Andrus M, Dudek MA: CDC/NHSN
surveillance definition of health careassociated
infection and criteria for specific types of infections in the acute care setting, Am J Infect Control
2008;36(5):309-32.
18. Kalem F, Gndem NS, Feyziolu B, Arslan U,
Tuncer : eitli klinik rneklerden izole edilen
Pseudomonas aeruginosa sularnda antibiyotik
direnci, ANKEM Derg 2008;22(3):123-6.
19. Livermore DM: The impact of carbapenemases on
antimicrobial development and therapy, Curr
Opin Invest Drugs 2002;3(2):218-24.
20. zer B, Tatman-Otkun M, Memi D, Oktun M:
Youn bakm nitesinde hastane infeksiyonu
etkenleri, antibiyotik duyarllklar ve antibiyotik
kullanm, nfeksiyon Derg 2006;20(3):165-70.
21. zgen O, Urbarl A, Erdenizmenli M, Fidan N,
Ar A: Pseudomonas aeruginosa kkenlerinin
eitli antimikrobiklere diren oranlarnn aratrlmas, nfeksiyon Derg 2002;16(2):179-82.
22. zkalay N, Au N, Cengiz A, Taneri N:
Pseudomonas sularnn antibiyotik duyarllndaki deiim, ANKEM Derg 2006;20(3):159-63.
23. Pulluku H, Aydemir , Turhan A, Tnger A,
zinel MA, Ulusoy S: Normalde steril rneklerden soyutlanan Pseudomonas aeruginosa kkenlerinin eitli antibiyotiklere in-vitro duyarllklar: Be yllk sonularn deerlendirilmesi,
nfeksiyon Derg 2006;20(2):111-6.
24. Raja NS, Singh NN: Antimicrobial susceptibility
pattern of clinical isolates of Pseudomonas aeruginosa in a tertiary care hospital, J Microbiol
Immunol Infect 2007;40(1):45-9.

25. enbayrak Akay S, Topkaya A, Ouzolu N,

Kkercan M, Akn Ertem S, Gkta P: Hastane
infeksiyonu etkeni Pseudomonas aeruginosa sularnda imipenem ve meropenem duyarll,
nfeksiyon Derg 2003;17(4):465-9.
26. ener AG, Atay T, Glay Z, Trker M: oklu
direnli Pseudomonas aeruginosa kkenlerinde
siprofloksasin-amikasin, siprofloksasin-sefepim,
seftazidim-amikasin, sefepim-amikasin kombinasyonlarnn in-vitro sinerjistik etkinliklerinin
aratrlmas, ANKEM Derg 2003;17(4):388-92.
27. Timurkaynak F, Can F, Azap OK, Demirbilek M,
Arslan H, Karaman SO: In vitro activities of nontraditional antimicrobials alone or in combination
against
multidrugresistant
strains
of
Pseudomonas aeruginosa and Acinetobacter baumannii isolated from intensive care units, Int J
Antimicrob Agents 2006;27(3):224-8.
28. Yaln N: Nozokomiyal Gram-negatif omak
infeksiyonlar, Klimik Derg 2000;zel say:23-5.
29. Ycel M, Yavuz T, Kaya D, Behet M, ztrk CE,
ahin : Pseudomonas aeruginosa izolatlarnn
antibiyotiklere diren oranlarnn yllar iinde
deiimlerinin izlenmesi, ANKEM Derg
2006;20(3):152-5.
30. Ycesoy M, Yulu N, Kocagz S, nal S, etin S,
alangu S: Antimicrobial resistance of gramnegative isolates from intensive care unites in
Turkey: Comparison to previous three years, J
Chemother 2000;12(4):294-8.
31. Ycesoy Dede B: Hastane nfeksiyonu Etkeni Olan
Pseudomonas aeruginosa Sularnn Betalaktamaz Yapm ve eitli Antimikrobiyallere
Duyarllklar, Uzmanlk Tezi, Salk Bakanl
Haydarpaa Numune Eitim ve Aratrma
Hastanesi, stanbul (2006).

126