TRK SYASAL HAYATI KOMPLE ZET

LK DRT NTEDEN AKILDA KALMASI GEREKEN BLGLER

Osmanlnn ilk anayasas 1876 Kanuni esasi

Osmanl ihtihat ve terakki cemiyeti jn trkler diye anlr ncs Ahmet rza bey
Prens sebahattin siyasal alanda adem merkeziyeti / federalist bir ynetimi , iktisadi
alanda ise zel teebbs savunuyordu.
Padiahn atadklar Heyeti ayan halkn setii heyeti mebusan
1912 seimleri sopal seimlerdir.
Trkiye ilk ok partili seimi 1908 seimleri.
2. Merutiyetin ideolojisi OSMANLICILIK.
2. Merutiyetin ilk meclisi 17 aralk 1908 de sultanahmette bulunan darlfnunda
topland.
Zaten 1878 de Berlin antlamasyla balkanlarda ou topra kaybeden Osmanl
Balkanlarn kaybyla OSMANLICILIK ilevini yitirdi .Osmanl Anadolu devleti oldu Bitti.
Osmanlclktan sonra TC NN DE DEOLOU OLAN ZYA GKALPINGELTRD
TRKLK DEOLOJS YKSELMTR.Ziya Gkalp Trkn esaslarn TRKLEMEK ,
SLAMLAMAK ,MUASIRLAMAK olarak yazmtr.
PANTRKZM ise YUSUF AKURA nn oluturduu rk ve kltre dayaldr.
1908 seimleri oy vermek iin 25 ya az ok vergi vermek gerekiyordu.ikidereceli basit
ounlua dayalyd..
Anayasadan islam ibaresi 1928 de kaldrld.

LAKLK Anayasaya 1937 de konuldu.

2010 Anayasa deiiklii ile HSYK nn meslekten karma ile ilgili kararlarna yarg yolu ald.
LK Osmanl parlementosu 19 mart 1877 de topland.
Padiaha anayasaya ballk yemini 1909 deiikliiyle getirildi.
1982 anayasas tali kurucu iktidar tarafndan yapld. 18 kez deiti.
1982 anayasasnn en kapsaml deiiklik 2001 de yapld.
lk yazl Anayasa 1878 de Amerika anayasas
Anayasa mahkemesi 1961 de
2007 deiikliiyle seilme ya 25 cumhurbakann Halk semesi getirildi.
Milli egemenlik 1921 anayasasnda
Osmanl trk tarihinin en ksa ereve anayasas 1921 dir.
Osmanl trk anayasal srecinde ANAYASAL NTELKTE BELGE Senedi ittifak , ANAASA SE KANUN ESAS
DR.
Demokrat partinin parti ii muhalefeti HRRYET PARTSN kurdu.
10 ekim 1965 seimleriyle 1. Demirel hukumeti kuruldu.
Adalet partisinin ilk genel bakan ragp gmpala.
Ard arda girdii seimide oyunu artrark kazanak AKPART.
lk ok partili seim 1908
Saltanat 1 kasm 1922 de Hilafet 3 mart 1924 de kaldrld . son halife ABDLMECD
Padiahn atad heyeti ayan , halkn setii heyeti mebusan
II. Merutiyetin ideolojisi OSMANLICILIK

1912 al seimler.Balkanlarn kaybyla Osmanlclk bitti .

birinci Dnya sava srasnda Enver ,Talat ve Cemal Triumviras ynetti.
En aibeli seim 1946 seimi
Kadnlara seilme hakk 1935 de verildi.
ATATRK soyad 24 kasm 1934 de verildi.
Mizanc murat cenevrede SLAMCI ---- Prens Sebahattin ise ademi merkeziyeti ve zel teebbs destekler.
Kolaas Osmanl ordusunda yzba ile binba arasnda yer alan rtbedir.
Trklk Ziya GKALP
DP 1946 da kuruldu. 1950 1954 1957 seimlerini kazand..
lk Trke kuran Yerebatan camiinde okundu.
lk Trke ezan fatih camiinde hafz Rfat bey okudu.
Her aileye otomobil ZAL
RTE ye siyaset yolunu 2002 deiiklii at.
1982 anayasas bireye kar otorite devlet yanlsdr.
En kapsaml anayasa deiiklii 2001 de yapld.

TRK SYASAL HAYATI 5. NTE DEOLOJK ETLENMELER VE TOPLUMSAL

HAREKETLENMELER
deolojiler belli bir dnya grn yanstr.
Toplumsal gereklik her ideolojiye farkl gzkr. Her ideoloji toplumsal gerekleri aklamak iin farkl sebep sonu
ilikisi kurar.
Dolaysyla ideoloji bir dnce dizgesinden beslenir ve onun tesine geerek , bir siyasal duru , pozisyon eylem
plan , hatta yol haritas izer.
19. yzyl ideolojilerin ortaya k Osmanl miras :
Osmanl imp. Son dneminde ortaya kan fikir akmlar hem tarihsel hem de orafi toprak kayplar koullarnn
rndr.
Bu donemde T.C deki ideolojilere yn veren bir ok akm ortaya kmtr. Bu fikir akmlar :

Milliyetilik
Osmanlclk
Panislamizm
Trklk
Turanclk
Osmanlda ortaya kan fikir akmlar milliyetilikle balam ve bu fikirlerin ortak noktalar mparatorluu
inde bulunduu durumdan kurtarmak ve Osmanl birliini korumaktr.
Milliyetilik : Her milletin bir devleti olmas fikrini temsil eden milliyetilik 19. Yzylda tm dnyay
sarm halklarn kendi kaderini tayin hakk gibi kavramlarla dnyay etkilemi. Emperyal gelenekteki TEBA /

HKMDAR ikiliini sarsmtr. Milliyetilie kar MPARATORLUK VATANSEVERL ortaya

kmtr.
Osmanlclk : 1. Merutiyet zaman etkili olan Osmanlclk milliyetilie kar ortaya kan
MPARATORLUK vatanseverlii sonucu ortaya kmtr. Amac Osmanl snrlar iinde yaayan milletleri
dil, din, rk fark gzetmeksizin ayn hak ve yetkilere sahip klarak btnl salamaktr.
Panislamizm : Osmanlda zellikler liderlerin en ok tuttuu gr olmakla birlikte , DN merkeze koyar II.
Abdulhamt uygulamaya alm ancak baarsz olmutur.
Trklk : Trklk akm milli birlik dncesini DL ve KLTR balamnda ele alm. Yusuf akura
bununla ilgili tarz siyaset Kitab yaynlamtr.
Turanclk : Bu ideoloji imparatorluun paralanmasna kar bir REFLEKS olarak domutur.
15 mart 1912 de trk oca kuruldu trk ve turanc hareket arlk noktalardr. 1912 1930 ylar arasnda
en etkili siyasi ideoloji olmu. TTHATT TERAKKNN DEOLOU ZYA GKALP SZCSDR.
Ayrca mer Seyfettin , 1930 larda ise en nemli szcs NHAL ATSIZ d.
1920 de tbmm hkmeti Turancla kar kmtr. Bu dnce cumhuriyet ilanyla 1930 lara kadar son
bulmutur. 1922 de halide edip Ahmet aaolu ve Yusuf akura bu ideolojiyi terk ettiklerini ilan ettiler.
CUMHURYET DNEM : RESM DEOLOJNN NAASI
Mustafa kemal zellikle yunan ve ngilizlere kar kazand zaferlerle liderliini kabule ettirmitir.

KEMALZM
Mustafa kemalin temelini att bu ideolojide ama bamsz bir ulusal devlet ve yeni bir siyasi rejim kurmaktr. Yeni
rejim Trklerin laik CUMHURYETDR. Atatrk NUTUK ta bunun cumhuriyet olduuna dair tanmlamalar
yapmtr.
Ulusal modernleme ve ulusal devleti idealize eden bir ideolojidir.
1980 SONRASI ATAATRKLK OLARAK ADI ANILMITIR.
Kemalizm de iktidar meruiyetini dini bir kutsallktan deil Milli egemenlikten alr.
Kemalizm drt teorik varsaym zerinde durur bunlar ;

Hkmdar otoritesi zerine kurulu meruiyet yerine , kanun ve yasalara bal meruiyet
mmet toplumundan bir ulus devlete gei
Teba /halk / kral /sultan ikiciliinden oluan siyaset yerine ulusun egemenlik kurduu bir siyasal yap
Dnyay analiz ederken dini yaklam deil Pozitif ( olgusal ) anlaya gemek.

ANADOLUCULUK
Hem ilimci , kalknmac , ahlak , maneviyat , ve felsefi anlamda Trk hmanizmasn gerekletirecek bir
ideoloji ve toplumsal harekettir. Yeni bir tarz milliyetilii savunur.
LK ANADOLUCULUK HAREKET 1923-1925 ARASINDA MKRMN HALL YINAN n kard
ANADOLU DERGS etrafnda oluur. 3 eittir.

Mavi Anadoluculuk : Batllama ze dnmedir nk bat medeniyetinin kayna bat Anadoludaki ve orta
asyadaki kltrdr der. Temsilcileri Selahattin eyybolu , Halikarnas balks ,melih Cevdet Anday , Azra erhat
tr. Kimlik inasnda islami deil Anadolu sembollerine arlk verir.
slamc Anadoluculuk : 1939 sonras ortaya kmtr. Hareket dergisi etrafnda oluan bi ideoloji olup Hseyin
avni ula , Nurettin topu nclk etmitir. Vatan fiziksel olduu kadar ahlaki deerler sisteminin snrlarnda
izmektedir. Vatan kutsal ve dini bir mekandr.
Trk Anadoluculuk : Hareketin nclerinden REMZ ouz ark A GRE MLLYETLK DEALNN
AIRLIK MERKEZ OLARAK VATAN KAVRAMININ KABUL EDLMES BR REALTEDR.
BATICILIK , ADALAMA VE MODERNZM
Batclk hem model olarak alnm hemde tehdit olarak grlm ideolojik bir imgedir.
Cumhuriyet kesin bir kararla yalnz bat yoluna gider.
Kemalist yaklama gre adalamay siyasal bilimler asndan sanayilemeye elik eden siyasal ve toplumsal
deiiklik olarak tanmlar.
Kemalizm baty komple alr.
ATATRK uygarl bir milletin devlet hayatnda , fikir hayatnda ve ekonomik hayatta gsterdii ilerlemenin
bilekesi olarak tanmlamaktadr.
Kemalizm bilimi tek ara olarak grmeyi adalamann en baat nitelii saymakta , dini bir ara bu hedefe
ulatracak bir hedef olarak GRMEMEKTEDR.
MODERNZM temelde yenilik ve deiim adl iki anahtar kavrama dayanr.
MUHAFAZARLIK
Kelime olarak dzeni korumak var olan muhafaza etmek fikri zerinde durur. Deiime kuku ile bakar ama
deiim kanlmaz ise toplumdaki geleneksel kurumlar korunarak deiim olmaldr. Deiim srecinde lider
( otorite , babafigr / temsili ) Ynetir.deierek ayn kalmak ilkesine sahip kar.
lk savunucusu NGLZ EDMUND BURKE dir.
Muhafazakar dncenin teknoloji ile sorunu yoktur. Modernlemek batnn teknolojisinden faydalanmaktr.
Modernleirken korunmas gereken iki e DN VE KLTR .dr. Gelenk en nemli yaptadr.3 eittir.
Kltrel muhafazakarlk : en nemli zellii dncelerini siyasal dei KLTREL dzlemde ifade etmeleridir.
Mustafa sekip tun , smail hakk Baltacolu , Peyami safa , Ziyaeddin fahri Fndkolu , Yahya kemal , Ahmet
hamdi Tanpnar.
Gemi kltrlerin yok olua terk edilmemesi gerektiini ,din ve kltrel kurumlar yaam iin ilevseldir der.
slamc muhafazakarlk : Dierlerinden ayran zellii dncelerinde DN DUYGU ve anlaya nem verirler.
2000 lerde en nemli temsilcisi NECP FAZIL KISAKREKTR. Necip fazl muhafazakar demokratlar etkilemitir.
1950 den sonra byk bir anti kominizim dozu ile insanlar etkilemitir.
Tanzimat dneminde ise AHMET CEVDET PAA nemli bir yer tutar bu ideolojide.
Milliyeti muhafazakarlk : Parti olarak temsilcisi MHP dir.

Dier muhafazakarlk trlerinden ayran en nemli zellii dncelerini siyasal ve kltrel dzlemde ifade etme
yolunu tercih ederek milli duygular daha ok benimser. Milli bnye , milli hissiyat ,milli z ve kavim anlamnda
trklk bu akmn balca temelini oluturur.
Nurettin topu , mmtaz turhan , erol Gngr , semiha ayverdi , ekrem hakk ayverdi temsilcileridir.
1970 li yllarda 1969 da kurulan mhp nin ideolojisi damga vurmutur.
Milliyetilik dokuz n en nemli umdesidir.devlet daima kutsal bir kurum olarak grlmtr.
SYASAL SLAM
Siyasal islam modern siyasal alann kuruluu ile ortaya kan ve sylemini konjktre gre gncelleyen iktidar
toplumsal destek yoluyla salamaya alan modern bir ideolojidir.
Birinci Nesli Bamsz seimler yoluyla siyasal iktidarn meruiyetini salad modern siyasal alan kuran 1908
devrimi / II. Merutiyet le ortaya kp cumhuriyet dneminde ok partili hayata geile son bulmutur.
kinci nesli ise milli nizam partisi faaliyete balamasyla balamaktadr.
Milli Nizam Partisi siyasal islam ilk olarak parti program olarak benimseyen ve belirli bir sosyopolitik , ekonomik ve
kltrel taban etrafnda semen kitlesini rgtleyebilen ilk partidir.
Genel adyla milli grn harekete addettii milli kimlik islamn ngrd millet kavramyla anlamlandrlr.
1980 darbesi sonras TRK SLAM SENTEZ ok g kazanan bir ideoloji olmutur. Amac Mslmanlk st
kimlii tanmlama yoluyla ulusal dzeyde mmeti evrensel boyutta ise islam olan devletlerin dayanmasn
salamaktr.
1970 lerde kurulan aydnlar oca tarafndan Trk islam sentezi kavramsallatrlm ve programlanm bir halde
Trkiyenin siyasi gndemine girmitir. Radikal sol akmlara alternatif olmak ve cumhuriyetle gelien modern
vatandalk kavramna alternatif olarak sunulmutur.
SOL VE SOSYALZM
Sosyalizm iktidar ve retim aralarnn halk tarafndan kontrol edildii bir toplum fikrine dayanr.
Sol siyaset kavram Fransz ihtilali ile ortaya km ihtilal sonras parlementoda zgrlk destekisi olan ve halklar
genellikle BAKAN koltuunun SOLUNDA oturmu, Deiimlere kar kan zengin ve burjuva lar sa tarafnda
oturmulardr hala byle devam etmektedir.
Osmanlda SELANK VE STANBUL merkezliydiler.
Trkiyede sol ideoloji milliyeti ve muhafazakr ideolojiyle ters dme sebepleri = sol evrenselcidir ve sekler bir
toplumsal yapy savunur. Dolaysyla sol yaklamn odanda din , rk , milliyet cinsiyet vb. kavramlar yerine insan ,
eitlik ve emek kavramlar vardr.
1950 de kurulan TEK YASAL sosyalist parti VATAN PARTS olup Dr. Hikmet KIVICIM tarafndan kurulmu.
TP liderleri dier sol partilere gre daha barsl bir politika izlemi Atatrkn YURTTA SULH CHANDA SULH
politikasn benimsemilerdir.
Trkiyenin kore ye asker gndermesini TRK BARISEVERLER CEMYET ad altnda Behice BORAN
bakanlnda eletirmilerdir.
1960 l yllarda SOL ideoloji Devlet planlama tekilat programlar dorultusunda balayan THAL KAMEC
SANAYLEME politikalar sonucu olgunlam, Trkiyede ekonomik snflarn ortaya kmas ve 1961

anayasasnn getirdii ortam ile rgtlenmeye balamtr. Ayrca 1950 lerde kyden kente g akm 1960 1970 lere
kadar devam etmi ve ehrin eperlerine eklemlenen varolar sol dncenin rgtlenme sahalarndan biri olmutur.
LBERALZM
17. YY ortaya kmtr.
Bireyselilii , bireysel hak ve zgrlkleri , zel mlkiyeti , devlet mdahaleciliinden uzak serbest piyas sistemini
temel alr.
Liberal dncenin odanda ZERK BREY yer alr.
Trkiye de popler sylemde liberal ideoloji BLC VE PARALAYICI olarak yorumlanmaktadr.
LBERAL sfatn LK ve halen kullanan tek parti 1994 kurulan LBERAL PARTdir sonralar ad Liberal demokrat
parti olarak deimitir.
Demokrat partide celal bayarn kurduu genel olarak din konusunda liberal politikalar izlemi .. ANAP DYP de liberal
politikalar izlemitir.
LBERAL kavram ilk olarak kullanan yazar ADAM SMTH dir. ULUSLARIN ZENGNL KTABINDA .
braknz yapsnlar braknz gesinler slogan olmutur. Liberalliin.
TOPLUMSAL CNSYET VE FEMENZM
Toplumsal cinsiyet ve feminizm endstriyel kapitalist toplumlarda erkek egemen yaplar sorgulayan bir yaklamdr..
Erkek egemenliini srekli klan toplumsal ve siyasal yaplar zmlemeyi amalar.
Femenist ideoloji Trkiyede 1981 ile 1984 arasnda stanbul aalolunda YAZKO DERGS bnyesinde kk bir
grup kadnn trtt rendii ve Somut gazetesinde bir sayfa dile getirdii kavram olarak popler syleme girmitir.
1983 o kadnlarn kurduu KADIN EVRES dnyadan femenst yazarlarn kitabn evirdiler.
1986 da da BM nin kadnlara kar her trl ayrmcln nlenmesi szlemesinin imzalanmas iin kampanya
balattlar.
Turan fikrini bir lk ve mefkure olarak ele alan ZYA GKALP tr.
Muhafazakar ideolojinin ana kavramn deierek ayn kalmak ve gelenei muhafaza etmek yatar.
KEMALZM laiklii 3 ekilde ele alr. Nutukta
Hilafetin kaldrlmas srecinin sonular siyasal anlamda ( din devlet ilerinin ayrm )
Toplumsal anlamda ( Dini kurumlarn oplumsal yaama karmamas )
Kltrel anlamda ( dini dncenin yerini bilimin almas )

TRKYE DE hem sa hem sol ideolojiyi etkileyen en nemli akm MLLYETLK tir.
SOL DEOLOJNN EN NDE GELEN ANAHTAR KAVRAMI EMEK VE NSANDIR.
ULUSALCILIK 2001 DEN SONRA ORTAYA IKMITIR.
6. NTE DN DEVLET VE LAKLK
T.C yi kuranlar Osmanl imparatorluunun gerilemesinin en nemli nedenini DNSEL TUTUCULUK olduuna
inandklar iin laiklii modernleme srecinin en temel unsurlarndan grmekteydi.

Osmanlda aydnlar ve sekin devlet adamlar Osmanl imp. Sorunlarna dair zm nerilerinde genel olarak
BATICILIK , MLLYETLK ve SLAMCILIK akmlar etrafnda kmelenmekteydi.
Sekler : Yzyl , a , dnya gibi anlamlar olan LATNCE saeculum dan tremitir.
SEKLERLEME : Toplumsal ve kltrel alanlarn , dinsel kurum ve sembollerden hakimiyetinden uzaklamas
anlamna gelir ve dinin etkisinin azald bir deiimi iaret eder.
SEKLERZM : Eitim ve devlet alanlarnn dini ilkelere dayandrlmamas savunan siyasal doktorindir.
Trkiye cumhuriyeti LAK lik kelimesi ve ondan treyen kelimeler kulanlmaktadr. bunun balca sebebi Osmanl
aydnlarnn fransadan esinlenmeleridir.
FRANSADA LAKLK UYGULAMASI : Fransada devlet 1789 fransz devriminden sonra din ve devlet alanlarnn
ayrlmas deil , DN DEVLET TARAFINDAN KONTROL ALTINA ALINMASI. Olarak uygulanr. Bu uygulama
bundan dolay Franszlar sekler kelimesini deil LACTE kelimesini kullanr sekuler yerine
ABD de ise tam bir sekler devlet vardr. Anayasaya gre devlet hibir dini savunamaz ve devlet dini alanda
rgtlenemez yasa olduu iin tam bir sekler devlet olmutur. Yani btn dini tecrbelere kar tarafszdr. Ve
devletin dini alanda rgt yoktur..ANGLO SAKSON lkelerin laiklik tipidir.
Sonu olarak fransada devlet dini kontrol altnda tuttuu laicite ( laiklik ) isimli bir sitem vardr .. ama abd de devlet
tamamen sekler dir yani devletin dinlere kar tamamen tarafsz ve mdahalesi olmadnda seklerdir.Trkiye
fransadan esinlenmitir.
OSMANLIDAN DEVREDEN MRAS
Osmanlda din devlet ilikilerinde iki temel unsur ULEMA ( din adamlar tabakas ) , ve dini hiyerarinin ba
EYHLSLAM
Padiahlar halifelik nvann kullanarak ve eyhlislam makamndan destek alarak kendi ynetimleri iin DNSEL
MERUYET salyorlard.
OSMANLI Gelenekleri ierisinde ERAT hukuku , rfi hukuk ve kanunnameler ad verilen devlete ait hukuk alan
mevcuttu.
Ulemann devlet iinde konumlan , cumhuriyette ki diyanet ileri bakanlna benzetilir.
Osmanl imparatorluu yneticileri zellikle19. Yy da modernlemenin zorunlu olduunu kabullenip zellikle eitim
ve hukuk alannda yenilikler yapmlar ve sekler admlar atmlardr.
1839 Tanzimat ferman OSMANLI TEBASINA YAAM , ONUR VE MLKYET garantisi vermiti. Ferman
evrensel haklar vermesi ynnden bir ilkti.
Seklerleme ynnden baka bir adm ise 1856 da kabul edilen ISLAHAT FERMANI yla Mslman ve
gayrimslim vatandalarn kamu istihdam , vergi ve askerlik hizmeti konularndaki eitliine vurgu yapld ve millet
sistemine dayal dinsel kaynakl ok hukukluluktan, tek hukuklu vatandalk rejimine doru yol alnd.
TEKPARTL DNEMDEN DEMOKRAT PARTYE DN DEVLET LKLER 1923 - 1950
Kurtulu savanda snfsal , blgesel ve etnik kesimlerden gelen unsurlarn seferber edilebilmesi iin Savan islam
ve zelinde hilafeti kurtarmak iin yapld sklkla vurgulanm TBMM 23 nisan 1923 te dualarla almt.
1.Mecliste Mustafa Kemal in etrafnda toplanan1. Grup tarafndan onlara mualif olan 2. Gruba hilafetin korunaca
sz verilmesiyle 2. Grup saltanatn kaldrlmasna destek vermi saltanat 1 kasm 1922 de kaldrlmtr. O gn
yaplan yenilikle HALFE yi de meclisin semesi kararlatrld. Vahdettin yurtdna kanca TBMM Abdlmecit
efendiyi halife seti.

3 mart 1924 de kabul edilen 431 sayl yasayla sadece halifelik kaldrlmyor Osmanl hanedanda lke dna
gnderiliyordu. Laiklik ynnden en nemli admdr.
Hilafetin kaldrld gn 2 deiiklik daha yapld . birincisi ERYE VE EVKAF VEKALET kaldrlp DYANET
LER BAKANLII kuruldu.eyhlislamlk makam da kaldrld 2. Ci deiiklik ise Tevhid-i tesirat kanunu ile de
lkedeki btn eitim ve retim kurumlar okullar MAARF VEKALETNE baland. Maarif vekilide medresleri
kapatt.
er i mahkemelerde 8 nisanda kaldrld.
1924 te Trkiye devletinin dini islamdr ibaresi vard bu ibare 1928 de kaldrld ancak LAKLK ibaresi ancak 1937
de anayasada yer ald.
Toplumsal yapnn laiklemesi iin admlar : fes kaldrld. Atatrk Kastamonu ziyaretinde apka giyerek halka apka
takmay tledi.
25 kasm 1925 memurlara apka takmak zorunlu hale getirildi
30 kasm 1925 te ise tarikatlarn dinsel tren , toplant ve eitim yerleri olan tekke zaviye ve trbeler kapatld..
lk Trke kuran YEREBATAN CAM NDE 23 ocak1932 de okundu.
Tanr uludur diye balayan ilk Trke ezanda 30 ocakta FATH CAM nde hafz Rfat bey tarafndan okundu.
Tm bu laiklik yanls yeniliklere kar tepkileri bastrmak iin hkmete geni yetkiler veren takrir i sukun kanunu
karld ve istiklal mahkemeleri kanalyla muhalifler bastrld.
Terakkiperver cumhuriyet fkrasda bu din ve mukaddesat diniiyeyi kulalnd gerekesiyle 3 haziran 1925 te
kapatld.
Mustafa Kemal ziya gkalpn at yolda yrmtr.
CHP lakliin liberalletirilmesi karar 1947 chp kurultaynda alnd bu karara binayen.
1949 da 4 ve 5 snflara semeli din dersini CHP getirdi.
1 mart 1950 de Trk devlet byklerine ait olan ve sanatsal deeri olan trbeler ald.
DP DNEM VE 27 MAYIS SRECNDE DN VE DEVLET LKLER 1950 1965
1946 DA Kurulan DP her ne kadar laiklii benimsemi olsa da dine HRMETKAR duruu 1950 1960 seimlerinde
ald oylarn en nemli sebebiydi.
16 haziran 1950 de DP Trke ezan uygulamasn kaldrd.
DP nin ideolojik duruuna MUHAFAZAKAR MODERNLEME denilebilir.
CHP nin 1945 ten sonra din politikalarnda yumuama yaanmtr.
1956 da semeli din dersi ortaokula tand.
DP Din adam ihtiyan karlamak iin ANKARA , STANBUL , ADANA , ISPARTA ,MARA KONYA VE
KAYSERDE mam hatip okulu at.
1953 te radyoda ahlak saati diye program yaynlanmaya balad .
Demokrat partinin kurulu srecinde dindar kesimleri temsil etmediini dnenler 1948 de MLLET PARTSN MP
yi kurdu . daha sonra bu parti yarg kararyla kapatld.

1952 de Malatya da gazeteci Ahmet Emin Yalmana suikast yapan gencin NECP FAZIL KISAKREK in
yazlarndan etkilendim demesiyle beraber gericilik tartmalar alevlendi.Daha sonra necip fazl bir yazs yznden 9
ay ceza ald. 1959 da da said nursi benzer bir soruturma geirdi.
Cevat Rfat atilhan n liderliindeki Mslman demokrat partiside laiklik kart faaliyetleri sebebiyle DP zamannda 3
mart 1952 de kapatld.
DP Ticanlar adyla bilinen bir grubun Atatrk heykellerine zarar vermesi sebebiyle Atatrk aleyhine sulanan
hakknda kanunu 1951 de Demokrat parti kard
27 mays 1960 askeri darbesiyle DP nin devrilmesinde irtica tehdidi algsnn nemli bir etkisi vardr.
Tek parti ( chp ) dneminde oluturulan ve uygulanan dinin denetimini esas alan laiklik anlayn destekleyenlerin
yan sra birde ABD deki din ve devlet alanlarnn ayrlmas ve devletin dini zgrlklere mdahale etmemesini
savunanlar yani anayasada almalarnda iki ayr grup olmulard. Bu dnemde muhafazakarlar laiklie kar deildi
ama DORU LAKLK uygulamasn istiyorlard.
Doru laikliin en byk savunucusu hukuk profsr Ali Fuat Bagildi.
Darbeden sonra DP nin boluunu doldurmakiin merkez sada ADALET PARTS kuruldu ilkgenel bakanda
General Ragp Gmpala oldu.
OSMANLIDAN GNMZE SLAM OLUUMLAR
Siyasal slamc partiler 1960 Anayasasyla birlikte glendi.
Osmanl imp. Zamannda yazl metinden ok o dini anlay temsil eden sekin kiilerin din yorumlarnn belirleyici
olduu HALK SLAMI ve KENT islam olarak iki ayrm vardr. Halk islam yazl metinlerden ok o dini anlayn
temsil eden sekin kiilerin yorumlar belirleyiciydi..
Halk islam kapsamnda ok sayda slami tarikattn yerel motifler kazanarak serpilmi yorumlar sokulabilecei gibi
szl aktarmla ve dedelik kurumunun babadan ola gemesiyle kendini var eden ALEVLK sokulabilir. Zamanla
Osmanl Hanefi meshebine dayal suni islam benimseyerek , medreseler yoluyla resmi din anlay haline getirdi.
Tarikatlarn zellikle STANBUL gibi byk kentlerde serpilen kollar kitap merkezli islamdan etkilendiler.
Osmanl dneminde etkinlii olan tarikatla arasnda Nakibendilik , Kadirilik , rifailik , cerrahilik , Halvetilik ,
Mevlevilik vardr.
1925 ylnda tekke ve zaviyeler kapatlsa bile toplumda sosyolojik bir karl olan bu yaplar var olmaya devam etti.
Nakibendilik emsiyesi altnda saylabilecekler SKENDERPAA CEMAAT ,ERENKY CEMAAT , MENZL
DERGAHI ETRAFINDA toplanan cemaatlerdir.
NAKBENDLK , KADRLK , SLEYMANCILIK , NURCULUK VE KOLLARI
NAKBENDLK:
14. YY da ortalarnda Buharal Mehmet bahaddin nakibent in kurduu Nakibendilik aktif ve mcadeleci
bir din anlayyla toplumun eitli kesimleri devlet sekinleri ve aydnlar zerinde etkili olmutur.
Nakibendiliin bir kolu olup Mehmet zahit kotku etrafnda gelien SKENDERPAA cemaatinin siyasette
Necmettin Erbakan ve Turgut ZAL mritleriydi. Ayn zamanda Erbakan 1970 de Milli Nizam Partisini
KOTKU KURDURTTU.
Nakibendiliin dier bir kolu da 1950 lerde Erenky tarafna yerleen Mahmut sami Ramazan olu
tarafndan kurulan ve mritleri genelde st gelir grubu olan ERENKY Cemaatidir.
Nakiliin baka bir kolu da Adn Adyamana bal Menzil kyunden alan menzil dergah etrafnda toplanan
cemaatin kurucusu Seyyid Abdlhakim hseynidir.

Dier bir Nakilik kolu olan smail aa cemaati ise genelde yoksul kentliler arasnda yaylm kurucusu
Mahmut usta osmanoludur.bu cemaat stanbul fatih te bulunan ismailaa cami etrafnda olduklar iin adlar
smail aa cemaati olarak anlr.
En son olarakta Trkiye Krtleri arasnda yaygn olan hazneviler vardr
KADRLK :
12. yy da eyh abdlkadir geylani tarafndan kurulmutur.
SLEYMANCILIK
Bakanlarda silistride 1888 de doan Sleyman Hilmi tuna han tarafndan kurulan cemaat GELENEKSEL
seyh mrid ilikisi ile aklanamaz. Yazl kayna pek olmayan cemaat gn Kuran retme misyonundan
alr. Muhafazakar bir suni slam yorumuna sahiptir.
Tunahanda sonraki lideri Kemal Kaar AP de 3 dnem milletvekillii yapmtr.
NURCULUK
rili ufakl pek ok kolu olan nurculuk Bitlisin hizan kasabas Nurs kynde doan 1873 Said Nursi den ilham
alr. Said nursu islamla ilgili yorumlarnda risalelerde toplamtr. Said nursi 31 mart 1909 daki eyh sait
isyanna karmakla sulanm ancak kurtulu savana destek vermi daha sonra ATATRK tarafndan
ankaraya arlm ankarada slama siyasetle hizmet edilemeyeceini anladnda kendisi bu dnemini eski
said yeni said diye ikiye ayrmtr.
Nurcular dier slam topluluklarndan farkl olarak gazete ve dergi yaynclna nem vermilerdir.
Yeni Asyaclar ve Erzurum da doan ve izmirde vaizlik yapan Fetullah glene bal ve sznt isimle bir dergi
kararak islam bilimle desteklemeye alan fetullahclar baarl rencilere nem vermi dersane adn
verdikleri evlerde risaleleri tartrlar.

1965 1980 ARASI DNEMDE DN VE DEVLET LKLER

slami talepleri olan evreler 1960 -65 arasnda dnemde savunmaya ekilmiler. ok partili dneme
geilmesini istedikleri iin askeri kzdrmamaya zen gstermilerdir.Bu cevreler 1965 seimlerinde Adalet
partisine destek vermi ve adalet partisi 1965 seimlerinde %52,9 oyla byk bir zaferle kmlardr.
AP bakan Sleyman Demirel tam bir denge siyasetisiydi.
CHP lideri nn srekli irticaya kar AP yi uyaryor RTCA KOMZMDEN TEHLKELDR diye
demeler veriyor buna karlk Demirelde DN VE VCDAN HRRYETN RTCA GRMEK SYAS
BASKIDIR diyerek cevap veriyordu.
11 nisan 1967 de yasa d hizbu tahrir rgtnden 11 kiinin tutuklanmas ve 1968 ankara niversitesi ilahiyat
fakltesi rencisi Hatice Babacan n barts ile okula girmesi gibi olaylarla bu tartmalar srerken 1967
adalet yl al konumasn YAPAN Yargtay bakan mren KTEM gericilii slamclar sert bir dille
eletiriyor bunun zerine KTEM in cenazesini imam kldrmyordu.
1970 de Milli gr izgisindeki ilk siyasal slamc parti MLL NZAM PARTS KURULDU.
ERBAKAN 1968 de Trkiye odalar birlii bakan seildi.
AP den aday olmak isteyen Erbakan DEMREL Veto etti.
Veto ardndan Erbakan konyadan bamsz olarak yksek oyla seildi.
MNP 12 MART 1971 muhtras ile kapatld. ERBAKAN svire ye gitti asker geri davet etti ERBAKANDA
MLL SELAMET PARTSNN bana geti.
Birinci milliyeti cephe koalisyon hk. yeleri AP , MSP , MHP VE cumhuriyeti gven partisi
kinci milliyeti cephe koalisyon hk. yeleri AP , MHP , MSP dir.
ALEVLER
Aleviler kurtulu savana destek vermi daha sonra TATRK 1919 da Hacbekta potini cemaleddin elebiyi
ziyaretinden sonra Cemalettin elebi milletvekili olmutur.
Alevilerin nemli bir ksm 1950 de AP ye destek vermitir.
1960 lardaise sosyalist hareketlere destek verdiler. TP Trkiye ii partisine destek verdiler.
Alevilere hitap eden ilk parti BRLK PARTS 1966 da kuruldu ve Aleviler cem dergiside ayn yl kt.
1970 lerden sonraalevi ve sunilerin beraber yaa ORUM ve KAHRAMANMARATA Alevilere katliam
yapld.

1980 1997 ARASI DNEMDE DN VE DEVLET LKLER

1980 darbesinin en nemli gerekelerinden biri de RTCA TEHDDYD.
Darbecilerin sabrn en ok taran olay 6 eyll 1980 de MSP Konya mitingiydi.
Darbe sonras milliyeti ve slamc binlerce kii tutukland.
Beraat eden ERBAKAN ivireye gitti askerin daveti zerine geri dnen ERBAKAN 1987 de 1983 de
kurulan Refah partisinin bakan oldu.
Darbeciler genlerin sol grlere ynelmesini istemedikleri in AYDINLAR OCAININ gelitirdii TRK
SLAM sentezini desteklediler.
Turgut ZAL bakanlndan ANAP 1983 de iktidar oldu.
Devlet planlama tekilat DPT de alanlar dindar olduundan dolay TAKUNYACILAR diye anldlar.
Nasibendiliin skender paa kolundan olan Turgut zal ihayatnda kenini destekleyen glencilere destek
olmu pek ok Nakibendiciyi MSPden ANAP a tranfer etmitir.
1983 te kurulan REFAH PARTSNN ( RP ) 11 yl sonra stanbul bykehir bakanln Recep Tayyip
erdoanla kazand.
1995 te de CUMHURYETN LK SLAMCI BABAKANI ERBAKAN OLDU.
ERDOANIN bu dnemde belediye meclisini Fatiha ile amak istemesi , taksime camii projesi , isteyen
kzlara otobs tahsis edebilinecei , evlenmek isteyen genlere yardm ve belediye kokteylerinde iki
olmayaca gibi tavrlar Laik evrelerce eletirildi.
BA RTSMESELES 1980 N KNC YARISINA DAMGA VURDU. BARTS MESELESN
BALATAN LK OLAY 1968 DE HATCE BABACAN IN LAHYAT FAKLTESNE BARTS
LEGRMEK STEMESYD.
MERVE KAVAKI 1999 DA MECLSE TRBANLA GRD OLAYLAR OLDU.
RP % 21,3 OYLA 1995 TE 158 MLLETVEKL LE BRNCPART OLDU.
SNCAN BELEDYE BAKANININ KUDS GECESNDE LAKLERE ZORLA ERAT ENJEKTE
EDCEZ LAFI LE 3 UBATTA SNCAN CADDELERNDE 20 TANKINYRMESNE VE RP YE
ASKERN MESAJ YOLLAMASINA SEBEP OLDU.
OSMANLIDA19 YY DALAKL EN OK SAVUNAN BATICILARDI.
SEMEL DN DERSN CHP GETRD.
ATATRK ALEYHNE LENEN SULARHAKKINDA KANUNU DP IKARDI.
SLEYMANCILIK GELENEKSEL TARKAT SINIFLAMASINA GRMEZ.

1997 SONRASI DNEMDE DN VE DEVLET LKLER

28 UBAT 1997 MGK toplantsnda ERBAKANA hkmetine bask ile belli kararlar aldrlmas olarak
anlan 28ubat kararlarnn k noktas 1. Maddede zetlenmiti.
Bu kararlar nda imam hatipler kapatld , zorunlu eitim 8 yla karld ,kuran kurslarna balama ya 12
olarak belirlendi imam hatiplilerin kendi branlarna yerlemeleri zorlatrld.
28 ubat mdahalesi sonras Refahyol hkmeti devrildi.
2002 ye kadar koalisyon hkmetleri ile ynetildi.
2002 de akparti tek bana iktidar oldu.
FP ile yollarna devam eden milli grlerin partisi 22 haziran 2001 de kapatld.
RP de zaten ayn gerekeyle laiklie kar eylemleri ile 16 ocak 1998 de kapatlmt.
Bylece laiklie kar sularla kapatlan MLL SELAMET P. , REFAH PARTS , MLLZ NZAM PARTS
VE EN SON FAZLET PARTS OLDU.
Faziletin kapatlmasndan sonra milli grte AKALILAR ve YENLKLER diye iki grup olutu.
Erbakan nderliinde Recai kutan bakanlnda kurulan saadet partisi ak sallarn oldu .
Yenilikiler ise ak partiyi kurdu 14 austos 2001 de.
Akparti 2001 de % 34 oy ve 363 sandalye ile meclise girerken 1997 DE SRTe okuduu iir sebebiyle
cezaevinde olan ERDOAN nyerine ABDULLAH GL bakanlnda 58. Hukumet kuruldu.
TBMM nin siyasi yasan kaldrmasyla 59. Hkmeti Erdoan kurdu. Ve Miili gr gmleini kardk
diyen Erdoan kendilerini muhafazakar demokrat olarak tanmlad.
AKP anglo sakson laiklik anlayn yani devletin dini alanlara mdahale etmedii laiklik anlayn
benimsiyordu.

Laik kesimin bartl ei olan Cumhurbakan istememesine ramen ABDULLAH GL 2007 de

cumhurbakan oldu.
2001 de akparti tek bana iktidar oldu..
7. NTE TRKYE DE ORDU SYASET LKS
Hi sphe yokki bir askeri mdahale baarl olduu oranda ordunun glenmesini salayacak dzenlemeleri
beraberinde getirmitir. Ali BAYRAMOLU nun merkezileme ve zerkleme kavramlar zerinde tarif ettii ekilde
ordu kendi politik , yasal , idari , iktisadi ,gcn artrm ve pekitirmitir.
Merkezileme : Ordunun iinde yetki ve gcn her seviyede tek elde topland bir askeri yapy anlatmaktadr.
zerkleme : Devlet yaps iinde ve siyasal iktidar karsnda , ordunun i ve d siyaset konularnda dorudan siyasal
rol oynamasna ve bunu mmkn klan dzenlemelere iaret eder.
Cumhuriyet dnemiyle birlikte Ali BAYRAMOLU nun merkezileme ve zerkleme sreci zerinden tarif ettii
SAVA YNETM MODEL yerleti.
27 MAYIS 1960 DARBES
27 Mays 1960 darbesi CUMHURYETN LK AIK ASKER DARBESDR.
Hiyerari d bir darbedir.
Merkezinde ordunun yer ald otoriter siyasal rejim Niteliksel bir srama gsterdi.
Darbeden sonra yaplan seimlerde MBK Milli birlik komitesi 25 ekim 1961 e kadar bata kald. Balangta 38 yeli
olan MBK 13 kadm 1960 da 14 radikal yenin tasfiyesi ve 1 kiinin lm sonucu 23 yeli bir yapdayd.

DEMOKRAT PART DNEM VE DARBEYE GDEN SRE .

Demokrat parti 1950 1954 1957 seimlerini kazandran HEGOMONYA projesi 4 sa ayandan oluuyordu bunlar ;
1- Ekonomik kalknma ( chp nin 1946 47 de kulland tarm ve ticaret merkezli ekonomik kalknma )
2- Patronaja dayal yeniden datm ( Chp den farkl olarak patronaj ilikileri yoluyla ekonomik pastadan
zellikle kyl ve ksmen kentlerdeki cretli iilere pay veriyordu )
3- Muhafazakar modernleme
4- Milli iradenin gereklemesi olarak demokrasi
Hegomonya : Farkl snfsal veya snf balantl toplumsal gleri belirli bir snfn siyasi entelektel ve
ahlaki nderlii altnda rgtlenmesidir.
Poplizm : Siyasetin atma eksenini iktidar blou karsnda halk blou eklinde kuran , bu bloklar altnda
farkl snfsal ve dier toplumsal kesimleri dizen , bunuda ideolojik sylemler kadar patronaj ilikilerine
dayal yeniden datm mekanizmalaryla gerekletiren bir siyasi tarzdr.
Ekonomik bymenin arkasndaki faktrler dnya piyasalarnda tarm rnleri fiyatlar ykseklii , datlan
hazine arazileri sayesinde ekili arazinin artmas , d kaynaklarla finanse edilen ucuz kredi politikasnn
salad tarmda makineleme ve karayolu gibi altyap yatrmlaryd.
1950 ikinci yarsnda bu unsurlarn ortadan kalkmasyla gitgide artan bir iktisadi ve siyasal kriz dnemine
girildi. 1954 ylndan itibaren tarm ticaret merkezli byme stratejisini mmkn klan unsurlar ortadan
kalkt .enflasyonist ve plansz politikalar sebebiyle 1958 ylnda LK DEVELASYON yapld MF VE OECD
ulsular aras kurulularn basksyla

1954 sonras DP toplumsal ve siyasal muhalefete kar otoriter eilimler gsterdi.

AYDINLAR , BASIN , NVERSTE RETM YE , RENC ,SENDKA VE MUHALEFETE
zellikle chp ye kar sert tavrlar taknd.
1953 de CHP nin tm malvarln hazineye aktard.
1953 te Atatrk devrimlerine kar olduu gerekesiyle MLLET partisini kapattrd.
1955 te karadeniz gezisine giden CHP genel sekreterini sinopta tutuklatp istanbula getirdi.
1957 seiminde DP oylar dnce daha da sertleen nlemler almaya balad.
1958 DE Muhalefetin kin ve husumet cephesine karlk VATAN CEPHES kurma arsyla DP siyasal
kamplamay trmandrd.
1960 DP meclis grubu bir bildiriyle CHP nin silahl ve tertipli ayaklanmaya destek verdii gerekesiyle 15
DP li yeden oluan TAHKKAT KOMSYONU KURDURDU.
DP nin otoriter tavrn beenmeyen 28 DP milletvekili partiden istifa ederek HRRYET PARTSN kurdu.
28 NSAN 1960 da ise otoriter olaylara kar rencilerin gsterileri sonrasnda SIKIYNETM LAN etii.
DARBENN GEREKLEMES VE SEBEPLER
Darbe alt ve orta rtbeli subaylarn gerekletirmesi sebebiyle hiyerari d bir darbedir.
Darbeciler seimlerle kurulacak bir hkmete kadar MLL BRLK KOMTES mbk nn bana o srada
izinde olan K.K komutan ORG. CEMAL GRSEL baa getirdi.
Askeri rejim altnda kurulan hkmetlerde genelde MLL SAVUNMA , ULATIRMA VE LER
BAKANLARI askerlere tahsis edilmitir.
OYAK da bu darbe sonras kurulmutur.

Darbe nedenleri :
12345-

Partizan bir idare kurulmas ve hukuk devleti vasfnn ortadan kalkmas

Plansz bir yatrm politikas ve suistimaller
Enflasyonist birmali politika ve hayat pahall
Fikir hayat zerine bask ve basn hrriyetinin tehditi
Tek parti diktatoryasnn kurulmas ve byk millet meclisinin merulunu kaybetmesi

Askeri rejimin poltikalar :

Bu dnemde 30 austos 1960 ta DEVLET PLANLAMA TEKLATI ( DPT ) kuruldu.
1961 anayasas ise darbecilerin en temel icraatyd.
Yassada mahkemelerinde DP l iler yargland.
Mill gvenlik kurulu kuruldu. MGK
YasSada yarglama sonucu aslanlar = Babakan ADNAN MENDERES FATN RT ZORLU VE
HASAN POLATKAN DIR.

12 EYLL 1980 ASKER DARBES

12 Eyll askeri darbesinin radikallii sadece kulland bask ve iddetin dozundan deil sosyopolitik g
ilikilerini, bunlarn nakedildii devletin kurumsal mimarisini yeniden yaplandrmasndan kaynaklanr.
12 EYLL NCES ORGANK KRZ
12 Eyll askeri darbesi, 1970lerin ikinci yarsndan itibaren gitgide derinleen sermaye birikim krizi (iktisadi
kriz) ve hegemonya krizinin (siyasi kriz) bileiminin, yani bir organik krizin hem sonucuydu hem de ona cevapt.
Hkim snflarn ve ordunun okumas anayasal dzenin, yaam ve mlkiyet gvenliinin tehdit altnda
olduu eklindeydi.
Trkiye ayn dnemde, snfsal, toplumsal g ilikilerini ynetebilecek bir siyasal iktidar da karamad.
DARBENN VE ASKER REJMN RGTLENMES
12 Eyll 1980 sabah emir ve komuta zinciri iinde Bayrak Harekt ad verilen mdahale gerekleti.
Darbeciler kendilerine Milli Gvenlik Konseyi adn verdiler.
Siyasi partilerin, birka dnda btn derneklerin, DSK ve MSKN faaliyetleri durduruldu, grev ve
lokavtlar ertelendi. Skynetim ilan edildi. Milli Gvenlik Konseyi yasama yetkisini ve anayasada deiiklik yapma
yetkisini zerine ald ve sadece 1981in sonuna kadar toplam 268 yasa kard.
6 Haziran 1981de yasas kan Kurucu meclisin, Konseyin yan sra ikinci kanad olan Danma Meclisi 23
Ekim 1981de ald.
12 EYLL REJMN DEVLET, TOPLUM, EKONOM NASI
12 Eyll ncesi krizin sebebi olarak ii snfnn, genliin, sol hareketlerin toplumsal ve siyasal mcadelesi
grldnden, 12 Eyll darbesinin ve rejiminin temel derdi snf-temelli siyasete son vermek oldu. Bu, 24 Ocak
kararlarnda somutlanan yeni sermaye birikim rejimine geiin de n kouluydu. 12 Eyll rejiminin en nemli
icraatlarndan biri 24 Ocak kararlarnn mimar Turgut zaln ekonomiden sorumlu devlet bakan olarak atanmas ve
sonrasnda bu kararlarn hayata geirilmesi oldu. hracata ynelik sanayilemenin teviki, d ticaretin liberalizasyonu,
kamu harcamalarnn kslmas, i talebin kslmas, i gc piyasasnn disipline edilmesi (sendikal faaliyetlerin
askya alnmas, grev yasa, cret belirlenmesinde Yksek Hakem Kuruluna yetki verilmesi), cretler ve tarm
rnleri taban fiyatlarnn maliyeti olarak grlp drlmesi devreye sokulan politikalardr.
12 Eyll rejimi siyasal partiler, seim, sendikalar ve toplu szleme, grev ve lokavt, Anayasa Mahkemesi,
Yargtay, Hkim ve Savclar, DGMler, olaanst hal vb. tm temel alanlarda yeni yasalar karm veya mevcut
yasalar ciddi deiikliklere uratmtr.
12 Eyll askeri rejiminin ina ettii otoriter devletin merkezinde ordu yer alyordu. Askeri brokrasi
yrtmenin hkmet ve cumhurbakanlaryla beraber nc ba olarak tarif edildi. MGK her adan glendirildi ve
etkili klnd.
12 Eyll rejimi altnda ina edilen srekli darbe rejimi neoliberalizm ile militarizmin eklenmesinin bir
sonucuydu.
1990LAR VE NEOLBERAL MLL GVENLK DEVLET
Merkez sa ve merkez solun krizi, siyasal partilerin toplumsallklarn yitirerek devlet alan iine ekilmesi,
otoriter-militer devlet yapsnn daha da glenmesi hegemonya krizinin da vurumlaryd. 1990l yllara damgasn
vuran drt temel unsur birbirini girift ilikiler iinde beslemitir: neoliberal politikalarn Gvenlik Devleti ve siyasetin
gvenlikletirilmesi.
SYASAL HEGEMONYA KRZ
1991, 1995 ve 1999 yllarnda gerekleen genel seimlerden zayf koalisyon hkmetleri kt.
Neoliberal kapitalizmin siyaseten ynetilememe krizi anlamna gelen siyasal hegemonya krizinin yaratt
boluk, ordu tarafndan dolduruldu.
KRT SORUNU VE MLL GVENLK DEVLET
1990larda ordunun PKK ya kar bir mcadele yrtyor oluu, ulusal dzeyde Milli Gvenlik Kurulunun
ve milli gvenlik ideolojisinin merkeze yerletii bir devlet forumunun kendini yeniden retebilmesine yol at.
SYASAL SLAMCILIK VE 28 UBAT 1997 ASKER MDAHALES
1996da DYP ile koalisyon kurarak hkmet oldu. RP-neoliberal kresel kapitalizmin hem baz
kazananlarnn hem de kaybedenlerinin destei slami bir toplumsal ve siyasal dzenin adillii sylemi zerende ald.
Ancak, RPnin iktidara gelii ve iktidardaki baz icraatlar (kamusal alanda slamilemeye ynelik pratik ve
sembolik hamleler, MSAD ile kurulan organik ilikiler, Orta Douda slami ynelimli devletlerde iktisadi ve siyasi

i birlii giriimleri, iktisadi ve siyasal olarak ABD ve AB hegemonyasna kar uluslar aras slami alternatiflerin
dillendirilmesi gibi) ordunun, burjuvazinin belirleyici kesimlerinin (TSAD, TOBB, TSK), rgtl emei byk
oranda temsil eden sendikalarn (DSK,Trk-) ve kenti orta snflarn nemli bir kesiminin tepkisini ekti ve i tehdit
odakl gvenlik siyasetine daha fazla sralamalarna yol at.
28 ubat 1997de ordu MGK kararlar yoluyla siyasete mdahalede bulundu.
28 ubat sreci, siyasal slamcln siyasi, iktisadi gcn, eitim, medya alanlarndaki etkisini yok etmek ve
Trkiye siyasetini de merkez partiler etrafnda yeniden dizayn etmek zere bir dizi mdahalelerde bulundu. Basklar
sonucunda, koalisyon hkmeti Mays 1997de dald. Ocak 1998e Refah Partisi, 1999 seimlerinden sonra da
halefi Fazilet Partisi kapatld.
AKP DNEM
AKPNN HEGEMONYA PROJES
AKP bu baary neoliberal, muhafazakar ve otoriter bir poplist strateji sayesinde salad. AKP, byk oranda
Trkiye merkez sann poplist strateji ve sylemini neoliberal kapitalizm koullarnda reten bir hegemonya projesi
gelitirilmitir.
AKPnin hegemonya projesi yakn zamana kadar u unsurlar birbirine eklemlemiti:
IMF ve Dnya Bankas meneili sermaye birikim stratejileri ve dzenlemeleri;
Neoliberal kapitalizmin snrlar erevesinde yoksulluk ynetiimine dayal sosyal politika program;
Brokrati, zellikle askeri vesayete kar snrl siyasal reformculuk ve bunun kaldrac olarak AB yelik
projesi;
Milli irade = ounluk iradesi = seilmi hkmet = seilmi lider zincirlemesine dayal ounluku
demokrasi anlay;
slami toplum ve devlet yaratmaya ynelik slamclk projesi yerine muhafazakar modernleme stratejisi
zerenden dini muhafazakarlama ve Snni-Mslman muhafazakar kesimleri siyasi iktisadi-kamusal sisteme
dhil etmi;
ABD hegemonyasna dayal dnya siyasal sistemini ve blge politikalarn sahiplenme ve bu erevede
blgede yeni bir rol oynama.
AKP DNMNDE SVLLEME REFORMLARI
2002-2005 sonu arasndaki dnemde Trkiye ii siyasetinin en hararetli tartma konusu AB&ye yelik ve
balantl reform sreciyle. AKP bu dnemde, kendi geleneinden farl biimde, aka ABye yelik yanls bir
pozisyon ald.
2004te YK VE RTKteki asker yeliklere son verildi. Bir dier dzenleme de 2006da sivillerin askeri
mahkemelerde yarglanmasna son verilmesi oldu.
Krt sonunun seyri de bu dnemde sivilleme reformlarn mmkn klan nemli bir unsurdur.
AKPyi Cumhuriyete kar slamc tehdidin bir devam olarak gren kara, hava, deniz ve jandarma kuvvet
komutanlarnn iinde yer ald radikal bir kanadn 2003-2004te darbe giriimleri hazrlad ortaya kt.
28 Nisan 2007de genelkurmayn web sayfasna konan bir bildiri gndeme e-muhtra olarak dt.
Bu hamle karsnda AKP iktidarnn ertesi gn gsterdii tavr ok nemli bir krlma an oluturdu.
AKP,2007 seimlerinden ak bir zaferle kt ve 28 Austos 2007de Gl cumhurbakan seildi.
2007 seimlerinin verdii gvenle orduya aktan mcadele stratejisine geti.
2012ye gelindiine AKP fiili g ilikileri iinde orduyu siyaseten dilsizletirmi, dier bir ifadeyle sivilleme
konusunda nemli admlar atm grnyor.
II. MERUTYETTEN 200 L YILLARA TRKYEDE EKONOM POLTNN EVRM
2. MERUTYET DNEM ( 1908 )
Merutiyet liberalizmi :
lkinden otuz yl sonra yani 2. Merutiyet 1908 de ilan edildi.
Yorgun mutlakiyeti Osmanl monarisi , kanuni esasinin yrrle girmesi ,meclisi mebusann almasyla meruti
bir nitelik kazanmtr.
Merutiyetin ilannda en nemli aktr JN TRKLER hareketidir.
Jn trkle hareketi LBERAL DNMLER amalamaktadr.
Osmanl devlet geleneine eletirsel bir tavr sergileyen jn trkler bu tavr merutiyet ilanndan sonra ikiayr yol
izlemeye balar bunlar ;

1- Prens sebahaddinin izledii Le play den esinlenen teebbahsi ve ademimerkeziyeti gr

2- Mehmet Cavit bey ve arkadalarnn izledii bunlar klasik iktisattan esinlenerek devletin ekonomideki roln
eletirir.
Mehmet Cavit Bey maliye nazryken meclisi mebusan krssnden sanayileme taraftar olmadn duyurur.
Mehmet Cavit beye gre en gl ulus mutlaka hereyi reten deil , iblm dorultusunda herhangi bir mal
tekilerden daha ucuza piyasaya srendir.Uluslararas i blmnde Osmanl devletinin payna TARIM SEKTR
dmektedir.
Liberal iktisadi dncenin yegane savunucusu Mehmet Cavit bey haricinde onun bayazar olduu Ulum u iktisadiye
ve itimaiye mecmuas yazarlarda vardr.
Merutiyet liberalizminin sonu :
Osmanl imp. Hzla kalknmasn amalayan ittihatlar , ihtiya duyulan sermaye birikiminin lkede bulunmamas
karsnda yabanc sermayeyi desteklerler , yabanc sermayeyi zendirme politikas baarlda olur.
1908 1913 aras yabanc sermayeyle kurulan anonim irketlerin saysnda art olur.
Yabanclar ve gayrimslimler etkinliklerini artrrken lonca usulyle dayanma iinde olan Mslman zanaatkarlar
loncalarnda kapanmasyla yoksullamaya balar.
II. Merutiyet liberalizmine muhalefet balar bunlar ;
Liberal bir d ticaret ancak gelimi lkelerde olur diyen MZANCI MURAT
Ahmet Mithat Efendi ekonomi politikve hall iktisat kitabnda Adam smith in serbest iktisat fikrini sadece
ngiltere artlarna uygundur diye eletirir.
List ten etkilenen Musa Akyiitzade Ulusal karlar gerektirdii takdirde korumac bir politika
izlenebileceini syler. BEBEK ENDSTR yi savunur.
Son olarak ta zohrap efendi mualefet etmitir.
Liberalizmde aradn bulamayan hkmet ve aydnlar ALMAN kkenli MLL KTSAT modelini benimser..
MLL KTSAT :
avalar , isyanlar ve ykselen milliyeti dalga ve balkan savalar merutiyet liberalizminin sonunu getirir.
Milli iktisat politikas yabanclar dlayan ekonomide milli unsurlar yani Mslman Trk unsuru egemen klmaya
ynelik giriimleri ierir.
Bu srecin teorik erevesini Ziya GKALP izer.. Gkalp e gre milli iktisat etnik homojenlikle salanabilir.
I.Dnya sava devletin ekonomiye Mslman- trk unsurlar lehine sonular verecek mdahalelerde bulunmas iin
frsat yaratr. ttihat hkmet milli iktisat ve iktisadi uyan ad altnda bir Mslman trk giriimci snf yaratmaya
ynelik politikalar izler ve sermaye birkimini hzlandran speklatif kazanlara gz yumar.
Belediyeler beceremeyince BYK KENTLERN AESN SALAMAK AMACIYLA Kara kemal
bakanlnda kurulan Heyeti mahsusa-i ticariye kurulur.
Temel tketim mallarnda ktlk balar hkmet buna kar KARNE uygulamas , Karaborsa ve stokulua kar
MARH uygulamasna geer.
Yabanc sermayeyi denetim altna almak iin karlan kanunlar :
Kaptlasyonlarn kaldrld ile ilgili
Kaptlasyonlardan kaynaklanan btn hkmlerin geersizliinin ilan
Tm gerek ve tzel kiilerin Osmanl mevzuat kapsamna alndna dair
Yabanc irketlerin ayrcalklar kaldrlmasna dair kanun
O gne kadar gelir vergisi demekten muaf olan yabanc irketler vergi mkellefi haline getirildi.
8 mart 1915 tarihli mematik osmaniyede bulunan ecnebilerin hukuk ve vezaifi hakknda kanun ile de iktisadi
yaama ilikin nemli hkmler getirildi ve artk yabanc uyruklular osmanl uyruklularla ayn vergi ve dier
dentilerle ykml haline klnr ve yabanclarn osmanl topraklarnda avukatlk , hekimlik , eczaclk ,
mhendislik ve retmenlik yapabilmeleri okul ama , dergi ve gazete yaynlamada da Osmanl mevzuatna
tabi olmas hkm getirildi.
Yabanclarn Osmanldaki iktisadi glerine kar kanunlar yannda somut admlarda atld ve yabanc irketlerin
ilettii AYDIN , KASABA , SURYE VE MUDANYA demiryollar ve stinye tersanesi satn alnarak
milliletirildi.
Zonguldak limannn da alnmasna karar verildi.
Ayrca kabotajda yunan bayrakl gemilerin engellenmesi iin kabotaj hakk Osmanl bayrakl gemlere verildi.

ERKEN CUMHURYET DNEM

MPARATORLUKTAN CUMHURYETE MLL KTAT VE SREKLLK
ttihatlar ile cumhuriyeti kuran ve btn bir tek parti dnemi yani Kemalistler ile hatta DP iktidar devrinde
Trkiye yi yneten kesimler arasnda ideolojik , kadrolar , politika retme , ve uygulama gibi noktalarda
benzerlikler ve sreklilik vardr. POZTVZM tpk ittihatlar gibi kemalistleride etkilemitir.
Siyasal alanda olan benzerlik iktisat politikalarnda da benzerlik gsterir.Erik Jan Zrcher Bu durumu
Cumhuriyetin sosyo ekonomik politikalar , ittihatlarn 1913 te uygulamaya koyduu MLL KTSAT
programnn bir devamyd szyle aklar.
1923 ZMR KTSAT KONGRES
Cumhuriyetn ilk ylarlnda ekonomik ve toplumsal alandaki en nemli hedeflerin banda YERL GRMC SINIF
YARATMAK vardr.
zmir iktisat kongresi Ankara Hkmeti ktisat Vekaleti tarafndan dzenlenir.
17 ubat 1923 te Lozan grmelerinin kesintiye urad srada izmirde toplanan kongre 4 mart 1923 te sona ermi
tir. Grmelerin kesintiye urad srada toplanmas toplumuntm kesimlerinin birlik grnts vermesi iindi.
Her ileyi korparatizm yansmas olan mesleki temsil anlayna gre bir tccar , sanayici , zanaatkar , amele , irket ,
banka , ve 3 ifti temsilci olarak toplam 8kii temsil etti.
Bunlarn yannda baz derneklerde katld.
Tavsiye niteliinde alnan kararlardan hepsi uygulanamasa da , ;
- zel griimin desteklenmesi iin 1924 te Trkiye i bankas kuruldu.
- 1925 te aar vergisi kaldrld.
- 1927 de sanayi alannda zel giriimi desteklemek iin 1913 Tarihli tevik sanayi kanunu yeniden dzenlendi .
ktisat kongresi devletin ekonomiye mdahalesini ihtiyatta karlar.
1930 larda devletilik ve liberalizm zeine tartmalar basn yolu ile KADROCULAR ,Ahmet Aaolu ve AHMET
HAMD BAAR arasnda geer.
1930 da devletiliin en nemli niteliklerinden birisi PLANLI SANAYLEMEDR.
KADROCULAR devletilii ama olarak grrken Ahmet Hamdi baar ise ARA olarak grr.
AHMET AAOLU devletilii ferdin yetmedii yerde devletin varlk gstermesi olarak tanmlar.
BRNC BE YILLIK SANAY PLANI
1934 te uygulamaya konulan 1.be yllk kalknam plan ana hedef ve stratejisi , lkenin yerst kaynaklarn
deerlendirerek ithalata konu olan zellikle eker ,dokuma ve kat bata olmak zere temel Greksinim malalrn
retme , yerel veya blgesel tarmsal retime ve doal kaynaklara dayanan sinai retim birimleri kurma ve kurulacak
sanayi tesislerinin kurulu yerlernin ham madde ve i gcne yakn olmasn kapsar.
Bu plan erevesinde ;
- Dokuma maden selloz ve kimya sanayine ilkin grevli SMERBANK
- Somikok , iecam ve kkrt sanayine ilikin yatrmlar BANKASI tarafndan yrtld.
1934 de Bakrky bez fabrikas , Keiborlu kkrt fabrikas , ve Isparta glya fabrikas iletmeye ald.
1935 de ise Kayseri bez fabrikas , Paabahe ise cam fabrikas , Zonguldak anstrasit fabrikas ald.
1936 ise izmirde kat fabrikas ald.
1937 ise Ereli ve nazillide bez fabrikalar ald.

OK PARTL SSTEM
kinci Dnya Sava Ertesi Devletiliin Tasfiyesi
Trkiye 2. dnya Savann dnda kalmay baarr.2. Dnya Sava ertesinde ise Trkiye ynn aka ABD ve
batl mttefiklerine doru evirir. Bu yeni ynelite kuzeyden belirlenen Sovyet tehdide etkili olur. Trkiyenin batya

alma sreci beraberinde ok partili siyasal yaama geii getirir. Trkiye Marshall yardmndan yararlanabilmek
amacyla Vaner plan olarak bilinen 1947 Trkiye kalknma plannda tam biimini bulan yeni kalknma stratejisi, yani
tarm arlkl bir kalknma stratejisine ynelir ancak bu planda hayata gemez.
Trkiye 11 mart 1947 de IMF VE Uluslar aras imar ve kalknma bankas ( dunya bankasna ) ye oldu.
Trkiye ABD ve onun etkisinde olan uluslarara kurumlardan yardm alablmek iin ona sunulan raporlar kabul etti :
- HLTS HEYET RAPORU : Karayolu ncelikli ulatrma politikas tavsiye eder.
- THORNBURG RAPORU : Sanayilemeden vazgeip ithalata yneltir ve abd ye baml hale gelmeye sebep
olur.
- BARKER MSYONU : ululararas i blmnde trkiyeye TARIMI tavsiye eder.
TRUMAN DOKTRN
Sovyetler Birliinin genileme ve etkisini evredeki lkelere yaymasndan rahatsz olan ABD Bakan Harry Truman,
Komnizmle mcadele eden hkmetleri destekleme ve bastrma politikasn devreye soktu. ncelikle Yunanistanda
komnistlerin, merkezi hkmete kar glenmesini engellemek iin Yunanistann merkezi hkmetine 300 milyon
dolarlk mali yardm ve II. Dnya Savanda kullanlm silahlar hibe etti. Bu destek neticesinde Yunanistanda
komnistlerin zayflama sreci balad.Ayn zamanda Trkiyenin de ayn tehdit altnda olmasndan dolay ABD,
Trkiyeye 100 milyon dolarlk mali yardm ve askeri malzeme tedariki salad. Sovyetler Birliinin Trkiyedeki
boazlarda ve Kars blgesinde hak iddia etmesinden dolay Batllama hedeflerinin de etkisiyle Trkiye Hkmeti,
ABD ile mttefik olma yolunu seti.
Bu doktrinin yrrle girmesiyle Souk Sava tam olarak balam oldu. Ayrca II. Dnya savanda
Britanyann zayflamasndan dolay n asya ve Ortadou da boluu ABD doldurma grevini stlenmitir.
Sovyetler Birliinin batdaki snrlar bu ekilde netlemi oldu.Bu doktrinin ilemesi Marshall Plannn da
hazrlaycs ve temel kayna oldu.
MARSHALL PLANI
ABD Dileri Bakan George Marshall tarafndan hazrlanan II. Dnya Sava sonrasnda 1947 ylnda nerilen ve
1948-1951 yllar arasnda yrrle koyulan ekonomik yardm paketidir. Aralarnda Trkiyede bulunan 16 lke bu
plan uyarnca ABD'den ekonomik kalknma yardm almtr.
1948 Trkiye ktisat Kongresi
2. Dnya Sava ertesi deiken lke ve dnya koullarnda devletiliin tanm ve nitelii yeni biimler alr. Nitekim
sava ertesi dnemde devletiliin tartld en nemli zeminlerden birisi 1948 Trkiye iktisat kongresidir. Kongrede
devletin, bireyin iktisadi zgrlklerini korumas gerektii, zel giriimin temel alnmas, devletin ekonomide rehber
rol oynamas ve sosyal adaleti salamas gerektii ileri srlr.
Devletiliin DP Liberalizmine Evrimi
14 Mays 1950de gerekleen genel seimde DP byk bir oy okluuyla iktidara gelir.
DP liberalizminde devlet nemli bir yere sahiptir.
zel sektrn elini uzanamad yere devlet el atmaldr.
Ayrca zel sektrn altndan kalkabilecei alanlardaki devlet iletmelerinin, zel sektre devri ve devlet
iletmeciliinin zel giriimlere engel olmayacak biimde ve eit koullarda rekabetinin salanmas DP liberalizminin
snrlarn izer.
Keynesyen Dncenin lk zleri
Tek partili siyasal sistemden ok partiye gei sreci ve DPnin iktidar dneminde izlenen iktisat politikalarnn
dnsel arka planmda dnyada iktisat alannda yaanan nemli bir gelimenin etkileri vardr. Bu gelime ksaca
Keynesyen iktisadn ykselii olarak ifade edilebilir. Keynesyen iktisat, tam istihdam sorunu ve tasarruf ile yatrm
arasndaki iliki zerine neriler getirmektedir. Buna gre tam istihdamn salanmas iin gerektiinde devletin
ekonomiye mdahalesi sz konusu olabilir.

PLANLAMA DNEM
DP Liberalizminin Sonular, DPTnin Kuruluu ve Planlamann Yeniden Ykselii
Trkiye ekonomisi 1950 -1953 dneminde hzl bir byme gsterir. 1954te ise tarmda haatn kt olmas ve
daraltc politikalarn sonucu olarak ekonomi %3 klr. Ancak byme hz sonraki yllarda da dalgal ve yksek bir
seyir izlemeye devam eder. 1955 ylnda alnan tedbirlerin etkisi ile fiyat artlarnda bir yavalama yaanm olsa da
1955 1959 yllarnda fiyat artlar %15in altna drlemez. Fiyat artlarna ramen Trk lirasnn ( tl ) yabanc
paralar karsnda deerlerinin ayn kalmas bir yandan ihracat zorlatrrken dier yandan ithalat cazip hle getirir.
Bu da d ticaret ann bymesine neden olur. Planlamann bir anlamda beyni olan Devlet Planlama Tekilatnn
(DPT) kuruluu 27 mays 1960ta DP hkmetini devirerek ynetime gelen Milli Birlik Komitesince gerekletirilir.
Birinci Be Yllk Kalknma Plan
1963 -1967 yllarn kapsayan BBYKPnin bir bunalm dneminin ardndan gelmesi nedeni ile temelde kararl ve
dengeli bir gelime yaklam benimsenir. BYKPde ise yan temel hedefler korunurken byme hz zerinde daha
fazla durulur. Tarm ve sanayi sektrlerinin dengeli gelimesi yaklam terk edilerek sanayi sektrnn ekonominin
srkleyici sektr olmas ngrlr.
Toplumsal Muhalefetin Ykselii TP ve Yn Hareketi
1960larn Trkiyesinde ekonomi tartmalarnn merkezinde yine devlet ve devletilik yer alr. Bu yeni aktrlerin
banda zellikle iki oluum dikkat eker. Bunlardan biri Trkiye i Partisi, dieri ise Yn hareketidir. Trkiye ii
partisi d ticaret, bankaclk gibi sektrlerin devletletirilmesini, toprak reformunun gerekletirilmesini savunur. Yn
hareketi Trkiye i Partisinin meclis dnda kalmasndan sonra, sol evrelerde daha ok ilgi grr hle gelir.

NEOLBERALZMN YKSEL
Keynesten Friedman izgisine Gei
Trkiyede 1960larda izlenen iktisat politikalarnn ilerlii, 1970lerin banda patlak veren kriz ile sorgulanmaya
balar. OECD Trkiyeye Yardm Konsorsiyumu ve uluslararas mali kurulular Trkiyeye devalasyon yapmas
nerisinde bulunur. 1973 ylndan itibaren devalasyonun ihracat zerindeki olumlu etkisi, i fiyatlardaki hzl art
nedeniyle ortadan kalkmaya balar. Dolaysyla 1980lerde Trkiye Friedman izgisinde politikalarla tanr. 24 Ocak
Kararlan olarak anlan istikrar tedbirleri bu dorultuda deerlendirilebilir. Ancak Friedmann grleri masum ve
demokratik yollarla Trkiyede egemen olmaz. Tpk 1973te ili de olduu gibi 12 Eyll 1980de de Trkiyede bir
asker darbe gerekleir ve Friedmanc reeteler hayata gemeye balar.

24 Ocak Liberalizmi ve Sonular

Trkiyenin d demeleri 1977den sonra byk lde durur. Ancak, zaruri ila ham maddesi, gbre ve petrol iin
dviz ayrlabilir hle gelinir. deme gl karsnda IMF ile masaya oturulur. 1978de ilk anlama yaplr.1980
sonras Trkiye ekonomisine damgasn vuran 24 Ocak Kararlar ile ithalatn serbestletirilmesi; fcnin ar
deerlendirilmesine son veren gereki kur uygulamasna geilmesi; ihracatn, yabanc sermayenin zendirilmesi;
ihracata sigorta ve finansman ile kurumsal destek salanmas; kademeli olarak sbvansiyonlarn azaltlmas ve fiyat
denetimlerini kaldrlmas ngrlr. 24 Ocak kararlar ksacas hemen btn Cumhuriyet tarihi boyunca uygulanan
korumac mdahaleci iktisat politikalarnn terk edilmesi ve daha liberal bir yapnn kurulmas ynnde atlm
admlardr.
1982deTrkiye Banker Kriziyle sarslr.
Dervi Program ve Sonras

3 Kasm 2002de gerekleen genel seimin sonucunda yeni kurulmu olan AKP, tek bana hkmet kurarak
Trkiyeyi ynetmeye balar. Bu iktidar Kemal Derviin ahsnda temsil edilen iktisat politikalarn tereddtsz
srdreceini kamu oyuna duyurur. Trkiyenin 2004 ylnda cari a 16 milyar dolara ular. Bu tutar, Trkiyeyi
ABD hari dnyann en fazla cari ana sahip lkesi durumuna getirir. AKP iktidar, her yl cari an daha ok
artt bir dnem olur. 2006 ylnda 31,3 milyar dolar olan cari ak; 2010 ylna gre 30 milyar 446 milyon dolar daha
artarak, 2011 ylnda 77 milyar 89 milyon dolar olur. Hkmetler ise mali ve siyasi destek kayglar ile uluslararas
finansrlerin istekleri dorultusunda sosyal gvenlik sisteminden lkenin hem nakde dnebilecek birok iktisadi
giriim ve tanmazn satmaya uzanan eitli arelere bavururlar. Bu tablo yoksulluk snrnda yaayan 20 milyon ve
alk snrnda yaayan 1 milyon yurtta yaratr. Btn bunlar Trkiyede izlenen iktisat politikalarnn ideolojik arka
plan yani neo liberalizmin bir sonucu olarak yaanmaktadr.