You are on page 1of 16

MAHALL DARELER MALYES 1.

NTE
MAHALL DARELERN VARLII N NEDENLER
Devletlerin ekonomilerde var olmas SYASAL , SOSYOLOJK ve TARHSEL
nedenlere dayanr.
Devletlerin amalar belirli bir toprak parasnda yaayan insanlarn toplu ve
ortak ihityalarn karlamaktr.
YEREL YNETM ( MAHALL DARELER ) = Merkezi devletin yannda , lke
ierisinde daha kk yerleim birimlerinden oluan , daha kk rgtlenmeler
bulunmaktadr.bunlar yerel ynetim veya mahalli idareler olarak adlandrlr.
Devletlerin var olmasnn tarihi sreteki temel gerekesi insanlarn toplu ,
ortakihtiyalarn karlamaktr.
MAHALL DARELERN VARLII N TARH NEDENLER
nsanlarn topluca ve ortak yaamlarndan kaynaklanan orunlarnn zm iin
rgt kurma ihtiyac kmtr.Kk topluluklarn ynetimi biiminde ortaya kan
bu rgtler LKOLARAK ORTAADA ARUPADA ortaya kmtr.
lk yerel ynetim birimi olarak kabul edilen rgtlenmeler ANTK ADA - STE ,
ROMA MPARATORLUU DNEMNDE YNETSEL ZERKL BULUNAN MUNCPE
ve ANTK YUNANDAPOLSlerdir.
MAHALL DARELERN VARLIIN SYAS NEDENLER
Yerel ynetimlerin varl iin gerekelere siyasi yaklam yerel ynetimlerce
retilen MAL VE HZMET lerin bileiminin saptanabilmesinde oylamayla aklanan
tercihlerin daha etkin olduunu ileri srmektedir.Kamu ekonomisi retim
birimlerinin faaliyet alanlar daraldka o alan iindeki bireylerinin tercihlerini
yanstmalar daha mmkndr.
Yerel demokrasi ve katlm uluslar aras dzeyde de tevik edilmektedir. AVRUPA
KENTSEL ARTI 1992 DE Kabul edilmitir. Bu artta belirlenen ilkeler ;
-

Yerel politik yaama katlm iin halk temsilcilerini zgr ve demokratik


seebilme hakk
Yerel politik yaamaetkin katlm iin halkn yerel politik ve idari yaplarda
belirleyici olmas gerei
Toplum geleceini etkileyecek her trl projede halka danma gerei
Yerel politik kararlarn uzmanlardan oluan ekiplerce hazrlanan planlara
dayandrlmas
Karar vermesrecinin sonucunda ortaya kan politiktercihlerin
anlalabilirlii ve hayatyet
Genlerin toplum yaamna yerelynetimlerce katlmnn salanmas
MAHALL DARELERN VARLII N HUKUK NEDENLER

MERKEZYETLK ( MERKEZDEN YNETM )

Devlet yaplanmalar kamu hizmetlerinin tek elden yani merkezi olarak retilmesi
ve sunulmas eklinde olan MERKEZYETLK ( merkezden ynetim ) denir.
YASAMA VE YARGI yetkilerin merkezi idarede bulunmasna SYASAL MERKEZYET ,
yrtme erkine ilikin yetkinin merkeze bal olmasna DAR ( YNETSEL )
merkeziyet denir. Merkezden ynetimin baz yetkilerini baz blgelerde kurduu
rgtlere aktarmasna ( yetki genilii denir.

ADEM MERKEZYETLK ( YERNDEN YNETM )


Kamu hizmetlerinin belirli bir blmnn tekelden deil merkezden ayr yerlerde
veya ayr kurumlarda retilmesine ADEMMERKEZYETLK ( yere ynetim ) denir.
Yetkiler acsndan:
-

Siyasi yerinden ynetim ( konfederasyon ve federasyon siyasi yernden


ynetime rnektir. )
dari yerinden ynetim

Uygulama acsndan :
-

Hizmet yerinden ynetim mahalli yerinden ynetim


SYAS YERNDEN YNETM

Konfederasyonlar bamsz kurulular ve kurumlar tarafndan egemenliklerini


muhafaza etmek kouluyla belli ortak snrl konularda kendi karlarn salamak
amacyla ve bir anlamayla bir araya gelen topluluklardr. Belirli bir ama iin bir
araya gelirler en yaygn SAVUNMA amacyladr.
Konfederasyonlara rnek Sovyetler birliinin dalmasyla RUSYA nn eski gcn
kazanmakamacyla kurduu 21 aralk 1991 ALMA-ATA zirvesinde kurulan
BAIMSIZ DEVLETLER TOPLULUUdur.
2005 te TRKMENSTANIN kmasyla 11 ye kalmtr
AZERBEYCAN , BEYAZ RUSYA , ERMENSTAN , GRCSTAN ,KAZAKSTAN ,
KIRGIZSTAN , MOLDOVA , ZBEKSTAN , TACAKSTAN , RUSYA FEDERASYONU VE
UKRAYNADIR.
FEDERASYONLAR ise belirli bir corafi yapda , TEK bir anayasa altnda birlemi
devletler topluluudur. Federasyona ye federe devletlerin kendi anayasas ,
yrtme ve yarg organlar vardr. ABD VE ALMANYA buna rnektir. ABD de federe
devlet olarak eyaletler bulunmakta almanyada ise B UNDESLANDER veya
ksaca landlar bulunmaktadr.
DAR YERNDEN YNETM
Baz yerlerde hizmetlerin bir kann yaplabilmesi iin idari yetkilerle donatlan ,
karar organlarnn seimle ibana geldii ynetimler bulunmaktadr.

Hizmet yerinden ynetim : belirli bir hizmet ii kurulurlar ,Tzel kiilii olan
gelir kaynaklar ve bteleri vardr. ( tabiblerodas , ticaret odas , barolar )
Mahalli yerinden ynetim : Sadece o blenin ihtiyacn karlamak iin
idari zerklii bulunan ynetimlerdir. ( Kyler , belediyeler , il zel idaresi )

MAHALL DARELERN VARLII N EKONOMK NEDENLER


Musgraveye gre devletlerin ekonomilerde yer almas ve mdahalesi iin 3 sebep
vardr.

Kaynak tahsisinde etkinlii salamak


Gelir dalmnda adaleti salama
Ekonomik istikrar salama

MAHALL DARELERN BU 3 LEVDEN EN OK KAYNAK TAHSSNDE ETKNLK


AISINDAN ROLLER VARDIR. ******
1- Kaynak tahsisinden etkinlikte mah. darelerin rol
Eksik rekabetle mcadele , kamusal mallar , dsallklar ,eksik bilgi gibi konular
kapsamaktadr.
Erdemli mal : Topumca yeteri kadar talep edilmeyen ancak topluma yararl olan
mal ve hizmetlerdir .. ( a ve st )
Erdemsiz mal : toplumca olmas gerekenden fazla talep edilen ancak topluma
zararl mal ve hizmetlerdir. (sigara , alkll iecekler )
YEREL KAMUSAL MALLAR
Yerel kamusal mallar ; Belirli bir corafik alana faydas yaylan ,faydalanan
bireylerin tketimlerinde rekabetin olmad ve dlamann mmkn olmad mal
ve hizmettir.
Yerel kamusal mallarn yerel otorite tarafndan retilmesinin faydalar

Yerel otoriteler Farkl blgelerdeki halkn zevk ve tercihlerine gre


hizmetlerini farkllatrabilirler.
Yerel politikaclar yerel halkn istek ve taleplerini daha iyi belirleyebilirler.
Yerel otoriteler yerel kamu alanlarn daha demokratik ontrol altnda
tutabilmesi mmkndr.
Semenlerin verilen yerel kamusal hizmetlerin maliyet ve faydalar
konusunda daha bilgili , daha hassas ve farkndalklar daha fazladr.

Eer yerel otoritelerin toplad vergi yknn tamamn yerel halk zerinde
kalmyor ve baka blgedeki halkn zerine yansyorsa ortaya kmaktadr. Bu
olay VERG HRACI olarak adlandrlmaktadr.

VERG REKABET :Rekabet gcn artrmak isteyen yerel otorite vergilendirme


yetkisinie sahip olduu alanlarda dier otoritelere gre mkelleflerin vergi
yklerini azaltarak mobilitesi yksek ola retim faktrlerini kendi blgeleri iin
cazip hale getirme abasdr. Yani yerel otorite dier eyalet veya blgelere gre
daha az vergi alarak blgesine i gc veya yatrm eker

AYAKTA OYLAMA ( tiebout modeli )


TEBOUT a gre farkl hizmet / vergi bileimi sunan yerel otoritelerin
varlnda , semenler tercihlerini kendilerine en uygun ve en ok fayda
salayan blgelere g ederek gstermektedirler. Seimlerde nasl
tercihlerimizi gidip oy kullanarak gsteriyorsak , yerel kamusal hizmet /
vergi bileimleri iinde g ederek tercihler ortaya konmaktadr
.Dolaysyla bu modele AYAKLA OYLAMA denmektedir
FEDERAL YAPIDAK LKELERDE MERKEZ YNETM VE YEREL
YNETMLER ARASINDA OLAN VE BR YEREL YNETM BRM
SAYILMAYAN BRM FEDERE DEVLLETLERDR. rn : Amerikada eyaletler
federe devlettir.Almanya da dabundesland ( land ) lar..
Faydas tm lkeye yaylan ihtiya ve menfaatleri MERKEZ YNETM
yerine getirir.
YASAMA YARGI VE YRTME YETKLERNN DAILIMINA VE YETK
DERECESNE GRE DEVLET SSTEMLER BULUNAN YNETM EKL SYAS
YERNDEN YNETMDR.
DISALLIK : BR MAL VEYA HZMETN RETLMES VEYA TKETLMESNN
SONUCU DER N KLERE YAYILAN FAYDA VE MALYETLERDR.
YASAMA YARGI VE YRTME YETKLERN ELNDE TOPLAMI
DEVLETLERN BR BRLK MEYDANA GETRMESNE FEDERASYON DENR.
YAN FEDERAL DEVLET

DARELER ARASI MAL LKLER 2. NTE


Toplumsal yaam ierisinde kamu ekonomisi faaliyetlerinin tek elden yani devlet
tarafndan yrtlmesi , toplum hayatnn gelimesiyle gittike artan kamusal
faaliyetlerinin karlanmasnda yetersiz olmu , bu noktada devlet st kimlii
altnda merkezi ve mahalli idareler ayrm ortaya kmtr.
Her lkenin ynetim sistemi kendi TARH , SOSYAL ve KLTREL geliiminin
sonucudur.
DARELER ARASI MAL LKLER VE MAL TEVZN KAVRAMI

Mali tevzin : Merkezi ynetim ve yerel ynetimler arasndaki grevlerin ve


kaynaklarn bllmesine MAL TEVZN denir.
Mali tevzinin gerekesini kamu maliyesinin ve ulusal ekonominin birlii ve
btnl anlay oluturur.
DAR ANLAMADA MAL TEVZN : Kamu gelirlerinin yerel ve merkezi ynetimce nasl
bllecei ve yerel ynetimlerin vergi koyma yetkisinin Kapsamnn ve ve
snrlarnn saptanmasn ifade eder.
GEN ANLAMDA MAL TEVZN : Merkezi ynetim ve yerel ynetimler arasnda
kamu gelir kaynaklarnn bltrlmesinin yan sra yerel ynetimlerin GREV VE
ETKNLK alanlarnnda snr ve kapsamnn saptanmasn ifade etmektedir.
dareler aras mali sistemin kalitesi : kurumlarn olgunluu ,dzenleyici yasa ve
politikalarn yaps ve deiimlere ayak uydurabilmeleri ile llr ..
Harcama sorumluluklarnn paylamnda uygulamada kimin hangi hizmeti
stlenecei , tercihlerin yapld lkedeki baz TARH ve POLTK faktrlerce
belirlenmektedir.
Kominalhizmetler : Kent halknn toplu yaama sonucu ihtiya duyduu temel
kamusal hizmetlerdir. ( Su ,kanalizasyon , park v.b )
Sosyal sektr hizmetleri : Sosyal devlet olmann getirdii , toplumun kalknma ve
refah iin gerekli kamusal hizmetlerdir. ( eitim , salk , sosyal destek )
HARCAMALARIN BLM YNTEMLER
Genel yetki yntemi : Yerel ynetimlerin ANAYASA veya kanunla yasaklanmam
baka ynetimlerin grevlerine girmeyen her trl harcamay yapabilmesi.
Liste yetki yntemi : Yerel ynetimlerin yetki snr kanunlarla kesin olarak
belirlenmesidir. yeniden harcama yapabilmek iin yasa koyucudan izin almaldr.
Karma yetki sistemi : Yerel ynetimler kanunlarda ngrlen belirli saydaki
hizmeti yerine getirdikten sonra mahallin ortak ve medeni ihtiyalarnn
gerektirdi hertrl hizmeti yklenme yetkisi verilebilmektedir.
HARCAMALARININ BLM LKELER
AIKLIK ilkesi hesap verilebilirlik ve yetkinin belirlenmesi ile yetki atmasnn
olmamas iindir.
Yerindelik ilkesi : AVRUPA YEREL YNETMLER zerklik artnn 4. Mad.
YERNDENLK ( subsidarite ) ilkesi kamu sorumluluklarnn genellikle ve tercihen
vatandaa EN yakn olan makamlar tarafndan kullanlmas eklinde
tanmlanmaktadr.
lek ekonomisi : Bir retim veya sunum faaliyetnn leinin geniletilmesi
sonucu birim maaliyetnn azalmasdr.

Dsallk : Bir mal veya hizmetin retim ve tketimin nc kiiler zerinde


olumlu veya olumsuz etkiler yaratmasdr.
ZGELRLERN BLM YNTEMLER
SINIRSIZ VERGLEME YNTEM : Adndanda anlalaca zere yerel ynetimler
idari snrlar iersinde snrsz yetkiye sahiptirler. ABD ve svire de uygulannda
merkezi ynetim objektif kriterler ve snrlar koymaktadrlar. Faydas yerel
ynetime mali zerklik salar. Ktye kullanlmas sonucunda toplumda vergi
direnci ve ifte vergilendirmeye sebep olur.
Vergilerin blm yntemi : Bu sistemde baz vergileri merkezi ynetim
bazlarn yerel ynetim toplar.
Ek oran yntemi : Merkezi ynetim veya tek bir ynetim vergiyi toplar elde ettii
gelirleri dier ynetimlerle paylar. Bu sistemde gelirler Tek elden idare edildii
iin vergi ynetiminde birlii salamakta ve iftte vergilendirmeyi
engellemektedir .
ZGELRLERN BLM LKELER
piyasann etkinlii , idari maliyetler , istikrarllk ve esneklik , ulusal eitlik ve
fayda maliyet ilikisi
Faydalanma vergisi : vergi mkellefinin dedii tutarn , verginin konusundan
salad fayda ile orantl olduu vergidir.
DARELER ARASI MAL AKTARIMLAR ve YNTEMLER
Gelir paylam dzenlemeleri genellikle belirli bir vergi zerinden ya da tm gelir
havuzunda , gelirin elde edildii kaynaa gre veya belirli bir formle gre yerel
ynetimlere pay verilmesi eklinde uygulanmaktadr.
Gelir paylam dzenlemeleri :
Yardmlar : dareler aras mali yardmlar merkezi ynetimin tasarrufunda ya da
yerel ynetimin talebine bal olarak sreklilik tamayan biimde yaplan mali
aktarmlardr. Yardmlar koullu ve koulsuz olarak ikiye ayrlr.
Koulsuz yardm : yerel Ynetimlerin harcamalarna genel bir katkdr.
Koullu yardmlar : merkezi ynetimin belirli bir harcama program veya
programn bir paras iin kullanlmak artyla yapt yardmlardr.
DARELER ARASI MAL AKTARIM LKELER

Dikey mali dengenin salanmas


Yatay mali dengenin salanmas
Politikalarn ulusal dzeyde uyumlatrlmas
Blgeler aras dsallklarn giderilmesi

YEREL YNETM BORLANMA LKELER

NESLLER ARASI ETLEME : eitli yatrm projelerin yararlargeni zamana


yaylmakta bu hizmetlerden sadece imdiki nesil deil gelecekteki nesillerin de
yararlanabileceidir. Kamu maliyesinde faydalanam prensibi gelecek teki
nesillerinde bu yatrm projelerinnin finansmanna katlmalar gereini ortaya
koymaktadr.
SERMAYE YATIRIMI HARCAMALARININ FNANSMANI
GELR HARCAMA AKIMLARININ UYUMLATIRILMASI

NEML : ALTIN KURAL : KLASK KAMU MALYES TEORSNE GRE DEVLETN


YALNIZCA YATIRIM AMACIYLA BORLANMASI KURALIDIR.
AYNI VERG KAYNAI ZERNDE DEK DARELERN AYNI TRDEN VERG KOYMA
DURUMUNA FTE VERGLENDRME DENR.
YEREL YNETMLER LE MERKEZ YNETM ARASINDA SALANACAK GELR VE
HARCAMMA DZEY DENGESNE DKEY DENGE DENR.
FAKR VE ZENGN BLGELERN YEREL YNETMLER ARASINDA SALANACAK
GELR VE HARCAMA DZEYNE YATAY DENGE DENR.

NTER VE FEDERAL DEVLETLERDE MAHALL DARELER 3. NTE


DEVLET SSTEMLER VE MAHALL DARELER
Yerinden ynetim ; yasama ,yrtme ve yarg g ve yetkisinin tek bir merkezde
deil farkl merkezlerde yrtlmesi olan SYASAL YERNDEN YNETM VE yasama
ve yarg gcyle yetkilerin merkezi ynetime ait olmas ancak kimi hizmetlerin
yerine getirilmesi iin eitli blgelerde baz organlara zerklik tannmas eklinde
olan DAR YERNDEN YNETM olarak ikiye ayrlr.
FEDERAL DEVLETLER DARACIDAN YERNDEN YNETM ZELLKLER GSTERR.
NTER DEVLETLER SE DAR AIDAN MERKEZ OLABLD GB YERNDEN
YNETM USULLER LE UYUM GSTEREBLRLER.
Bu sistemlerin seiminde : lkelerin gelenekleri , tarihsel geliim sreci , etnik
,dini ,orafi ,ekonomik ,sosyo kltrel ve siyasal koullar etkendir.
NTER DEVLET SSTEM
niter devlet ( teki devlet ) siyasal ynden merkeziyetilii simgeler , lke millet
ve egemenlik unsurlar ile yasama ,yrtme ve yarg organlar bakmndan teklik
zellii gsteren devlet eklidir.
Bu devletlerin LKE , MLLET ve EGEMENLK olmak zere unsurunun
blnmezlii ilkesine dayandn belirtmek gerekir.

niter devletlerde DARENN BTNL LKES hakimdir.


TRKYE , YUNANSTAN ,NGLTERE ,ROMANYA ,MACARSTAN VE BULGARSTAN bu
yapya rnektir.
FEDERAL DEVLET SSTEM
ki veya daha fazla ,uluslararas kiilii olmayan blgesel devlet ynetimlerinin bir
araya gelerek oluturduklar merkezi ynetim eklidir.
Bu sistemde iki tr lke ve vatandalk sz konusudur. bunlardan FEDERAL devlet
uluslararas kiilie sahiptir. Federe devlet ise uluslararas kiilii olmayp federal
anayasann ngrd snrlar iinde i bamszl vardr.
AMERKA ,SVRE , ALMANYA ve HNDSTAN bu devlet ekline rnektir.
ABD de stateler , ALMANYADAland , isviredecantonlar federe devlet olup bunlarn
tek bir federal anayasa ile birlemesiyle FEDERAL DEVLET oluur.
!!!!nemli : Buradan sonra niter ve federal devlet yapsn anlatmak iin iki ayr
rnekteki mahalli idareler rejimi incelenecektir. niter devlete rnek olarak fransa
, federal devlete rnek olarak abd deki mahalli idareler incelenecektir.
FRANSA DA MAHALL DARELER
Fransa niter yapya sahiptir. Fransz devrimi ve Napolyon bonaparte dneminde
yerel ynetim sistemi ekillenmitir. lkemiz yerel ynetim sistemide Osmanldan
itibaren FRANSIZ yaplanmasndan rnek alnarak oluturulmutur.
1982 ye kadar MERKEZYET bir yapya sahip olan fransa 1982 de yaplan
yeniliklerle Yerinden ynetime doru eilim gstermitir. eitli yasalarla merkezi
ynetim ve yerel ynetim arasndaki yetki ler yeniden belirlenmi , yerel
ynetimlere yeni mali kaynak aktarm gndeme glmitir.

2003 teki ANAYASA deiikliiyle blge ynetimlerine yasama yetkisi verilmitir.


Fransada mahalli idarenin trleri :
BELEDYELER ( communes ) , LLER ( departemens ) ve BLGELER ( regions )
olarak 3 e ayrllr.
Fransada zel statl ynetimlerde bulunmaktadr bunlardan en nemlisi PARS
tir. Hem il hem belediyedir.

BELEDYELER
Gnmz belediyeleri Fransz devrimi ile kmtr. saylar ok fazladr.
SIVU : fransada ELEKTRK ime suyu ulam ve evre sal ve kentsel politika
gibi alanlarda faaliyette bulunmak zere kurulmu ( 1890 ) belediyeler aras
ibirlii rgtdr.

Belediye meclisi belediyenin karar organdr. Belediye bakan ve bk yardmclar


yrtme organn oluturmaktadr.
Meclis yeleri HALK tarafndan 6 ylda bir yaplan seimle seilirken BAKANI
Meclis seer
Bteyi bakan hazrlar . nfus evlenme lm olaylarn kaydedilmesi
nufsilemleri , askerlik ya gelenleri tespit gibi ilerdende sorumludur. Vali ve
kaymakama kar sorumludur.
BELEDYENN GREVLER :

Yol ,elence ve park alanlar , anaokul ilkokul ,ime suyu ve atk su tesisi
yapmak.
Bayndrlk arazi kullanm ilemleri imar inaat ileri sosyal konut yapmak.
Spor tesis bakmlar ve belediyeler aras kalknma projeleri ve tamclk
hizmetlerini yrtmek.

L
l hem bir mahalli idare birimi hem de de merkezi ynetim in bir
basamadr.1871 e dayanan kuruluu ile Fransann EN ESK mahalli idare
birimidir.
l ynetimi her 6 ylda bir yaplan seimlerlere greve gelen L GENEL MECLS
ad verilen organ ile dzenlenir.1982 reformundan nce merkezi atamayla
atanrken uan meclis bakan LGENEL MECLS tarafndan seiliyor.
l ynetiminin karar organ il genel meclisidir. 6 ylda bir seilen yeler her 3 ylda
bir yenilenir.

BLGE
Fransada blgeler hem yerinden ynetim birimi hemde merkezi ynetimin yetki
genilii ilkesine gre faaliyet gsteren uzantsdr.
Merkezi ynetim tara uzants ynyle blge idaresinin en st temsilcisi VALdir.
Blge valisi bakanlar kurulu tarafndan atanr.
Blgenin karar alma organ olan BLGE MECLS blgeye bal illerden her 6 ylda
bir seilen kilerce oluur. Blge meclis bakan ve yardmclar meclis tarafndan
seilir.
Fransada blge idarelerinde ; Blge meclisi ve meclis bakan yan sra EKONOMK
SOSYAL KOMTE ad verilen yeleri tccar , serbest meslek erbaplar , sendikalar,

blgesel gnll kurulular ve benzeri kurumlarn temsilcilerinden oluan


danma organdr.
Blgenin grevleri :

Ekonomi : sanayi ve ticaret kurumlarnn gelimesine yardm etmek.


Eitim : liseler ve meslek eitimi
Bayndrlk : imar-iskan ve kentsel planlama

1983 TEN SONRA FRNSADA YURURLUKTE OLAN YETK TRANSFER LE LGL


KANUNLAR ; MERKEZ YNETM SORUMLULUUNDAK YETKLERLE ,
BELEDYELERE , LLERE VE BLGELERE DEVREDLM YETKLERN BRBRNDEN
AYRILII LKES ne yaplr.
Sbvansiyon : DEVLETN K YADA KURULULARA MAL PARA VEYA HZMET
BMNDEK KARILIKSIZ YARDIMLARINI FADE EDER
FRANSADA MAHALL DARELERN GELRLER
Fransada mahalli idarelerin gelirleri ; Yerel vergiler , merkezi ynetimden yaplan
mali aktarmlar ve borlanmalardan oluur.
A- Yerel vergiler : Mahalli idareler tarafndan alnan arazi vergisi , kira vergisi ,
meslek vergisi ve emlak vergisi ( bunlara DRT HTYARLAR da denir.)
yerel ynetimler Oran tespit edebilirler ancak kanunlarda olmayan yeni
vergi ihdas edemezler.
B- dareler aras mali aktarmlar : Bu aktarmlar yardm eklinde merkezi
idare tarafndan 3 ekilde yaplr. SABT , DENGELEME YARDIMLARI VE ZEL
KATKILAR
Sabit yardmlar : merkezi idarenin tahsil ettii vergilerin bir ksmn
belediyelere aktarmasyla.
Dengeleme yardmlar : Vergi kapasitesi dk belediyelere aktarlan
yardmlar.
zel katklar : Kltr, tarm konut ve yollarn yaplmas iin merkezi
ynetimin belediyelere zel katklar yapmasdr.
C- Borlanma: Tahvil kararak ve kredi szlemeleriyle mahalli idareler
serbeste borlanr.

AMERKA BRLEK DEVLETLERNDE MAHALL DARELER


ABD modern federalizm kurucusudur. Burada eyaletler ve federe devletler
ayr ayr egemen kabul edilir.ABD egemenlii FEDERAL devlet ile federe
devlet arasnda paylatrlmtr.
Milli savunma , para politikalarnn tayn , ticaretin dzenlemesi ve
FEDERAL ANAYASA MAH. yoluyla federal anayasa nn gzetilmesi gibi iler
FEDERAL DEVLET TARAFINDAN yaplr.
Polis , bayndrlk , planlama , eitim vb. hizmetler ile mahalli idarelerin
yaplarn belirleme ii EYALETLERE aittir.

ABD de yerel ynetimler


Gemii 18. Yzyla dayanr ve
Federal
anayasada dzenlenmemitir. FEDERE devletler Federal anayasaya aykr
olmamak kouluyla kendileri dzenler yerel ynetimleri.
Birok eyalet zellikle byk kentler kendilerine genel yetki veren
ZERKLK BERAATI ( home-rulecharter ) a sahiptirler.
ABD DE MAHALL DARE TRLER :
Genel amal idareler :
Belediye , vilayet , kasabalar
zel amal mahalli idareler :
zel blgeler , okul blgeleri
ABD DE EN FONKSYONEL VE EN TBARLI YEREL YNETM KURUMU
BELEDYELERDR.
ABD DE MAHALL DARELERN GELRLER
Gelirleri yerel vergiler , idareler aras mali aktarmlar ve borlanma dr.
Yerel vergiler : Eyalet yasalar ile konulan vergileri toplama ve bu yasalarn
izdii snrlar ierisinde vergi koyma yetkisine sahiptirler.EN NEML VERG
KAYNAKLARI EMLAK VERGSDR.
dareler aras mali aktarm : Gerek federe devletten gerekse bal olduu
eyaletlerden nemli miktarda mali yardm alrlar. Federe devlet ve
eyalaetler mahalli idarelerin genel nufs , kentnufusu , kii bana gelir ,
gelir vergisi haslas ve vergi toplama gayreti kstatslarna gre yardm
belirler.
Borlanma : Mahalli idareler sermaye yardmlar , tahvil ve baka trl
borlanma yolaryla borlanabilirler. Federal devletin mdahalesi olmadan
eyalet kanunlarnn izdii snr larerevesinde , altyap yatrmlarn
finanse etmek , ksa vadeli finansman ihtiyalarn karlamak ve icari
faaliyetleri tevik etmek amacyla Borlanabilmektedirler.
TAHVL : Kurumlarn kaynak bulmak amacyla ticaret yada sermaye
piyasas kanunlarna gre kardklar , vadesi bir yldan uzun bor
senedidir.
SYASAL YNDEN MERKEZYETL NTER DEVLET SSTEM SMGELER.
ULUSLARARASI KLE SAHP OLMAYAN BLGESEL DEVLETLERN
BRARAYA GELEREK OLUTURDUU ULUSLARARASI KLE SAHP
MERKEZ DEVLETE FEDERAL DEVLET DENR.
FRANSADA GUNUMUZ BELEDYELERE FRANSIZ DEVRMYLE ORTAYA
IKMITIR.
FRANSADA DRT HTYARLAR DENLEN VERGLER : ARAZ ,E MLAK , KRA
VE MESLEK VERGLERDR
ABD DE EN BUYUK MAHALL DARE BRM VLAYETLERDR.

MAHALL DARELERN MAL KAYNAKLARI VE BYK KENTLER 4. NTE


GENEL OLARAK GELR BLM

Gelir blm , idareler arasnda hizmetin gerektirdii harcamay


yapabilecek gelirlerin belirli kurallara uygun olarak datlmas ve
bllmesidir.
Dar anlamda gelir blm : idareler arasndaki zellikle mali alanda
gerekleen eitsizlii gidermek ve ilikileri dengeye oturtmak iin yaplan
dzenleyici ilemlerdir.
Geni anlamda gelir blm : Denge salayc faaliyetlerin dnda ayrca
vergi kaynak ve gelirlerinin de bu amaca uygun olarak bllmesini ifade
eder.
Federal yapl devletlerde yerel ynetimlere daha geni mali zerklik
tannrken , niter yapl devletlerde mali zerklik snrldr.
Merkezi ve mahalli idarelerin gelir blm yntemleri :
Bamsz vergilendirme yetkisi : HANS RTSH in rekabet sistemi olarak
adlandrd sisteme gre mahalli idareler deiik llerde vergiler
toplama , vergileme ile ilgili ilemleri kendi sorumluluklarnda
gerekletirme , vergiden matrah ve orann yasalarn ngrd
erevede belirleme yetkisine sahiptirler.
Bu sistemin avantaj yerel ynetimin vergi kaynana fiziki olarak yakn
olmas sebebiyle yerel idarenin verdii hizmeti faydlanan halkn
tercihlerine gre ayarlayabilmesidir.
Dezavantajlar ise ; mahalli idare ve merkezi idare ayr ayr vergi idaresi
kurmas sonucu verginin tarh tahakkuk ve tahsil maliyeti artar , kiilerin
bireysel vergi ykn artrabilir ve ayn lkede uygulanan farkl vergi
oranlar blgeler aras eitsizlii dourur ve vergi sisteminde birlik
bozulmu olur.
Bamllk sistemi : Bu sistemde vergi gelirlerinin byk ksm merkezi
ynetim tarafndan toplanmakta yerel ynetime sadece kk baz vergiler
ve harlar braklmaktadr. Mali zerklik zayftr.
Ayrma sistemi : Merkezi idare vergilerle ilgili esasl usulleri belirler , yerel
idarede gelirleri tarh ve tahsil ederek halkn ihtiyacna dnk hizmet
oluturur. ifte vergiyi nler . emlak vergisi oranlarnn merkezi hkmet
belirleyip yerel idarenin toplamas buna rnektir.
Vergi gelirlerinden pay verilmesi : Merkezi idare tm vergileri toplar yerel
ynetimlere pay verir.En nemli zellii FTE VERGLENDRMEY NLER.
Mali zerklik yoktur merkezi idareye baml hale gelir.. NADAROLUNA
gre de

GELR VERGLER
Maliye politikasnn amalarndan biri olan istikrar salama ilevini yerine
getirmekte kullanlan en nemli aralar gelir zerinden alnan gelir ve
kurumlar vergileridir.
TKETM VERGLER
EMLAK VERGS
Emlak vergisi vergi snflandrmasnda KISM SERVET VERGS olarak
konumlandrlr.Emlak vergisi yerel ynetimlerin STKRARLI
,NGRLEBLR , BELRL VE ZGELRLERDR.
Birleik krallkta emlak vergisinin benzeri olan MECLS VERGS yerel
ynetimlere braklm tek vergidir.
sve de emlak vergilerini yerel ynetimler toplama yetkisine sahiptir.
Luksemburgda emlak vergisi yerel ynetimin geliri arasnda yer alr.
MOTORLU TAIT VERGS
Vergilerin genel snflandrmasnda ksm servet vergisi olarak yer alr.
Emlak vergisinde yer alan faydalanma ilkesi motorlu tatlar vergisinde de
geerlidir.
MESLEK VERGS
Meslek vergisi yerel vergi olarak kabul edilir. Kalabalkn belirttii
svirenin Cenevre kantonunda vergi gelirlerinin en nemlisi serbest
meslek sahiplerinden ve tzel kiilerden alnan belediye vergisi dier
adyla ticari vergi oluturur. Kuzey Kbrs ve fransada da ayn vergi vardr.
LKEMZDE 1987 YILINDA KALDIRILDI
Vergi paylar : Genelde merkezi idare tarafndan yerel idareye vergiden pay
verilirken en ok NFUS kriteri kullanlr. Dier kullanlan kriterler
Yzlm olarak orafi blgenin alan ,okula giden ouk says ,yollarn
uzunluu , blgeden toplanan gelirin gelirin toplam gelir iindeki pay
kriterleri kulanlr.
lkemizde yerel idarelere kurumlar ve gelir vergilerinin toplamndan %5
vergi pay verilir. Bulgaristanda % 6,5
VERG BENZER GELRLER
HAR, RESM, EREFYE VE HARCAMALARA KATILMA PAYI bunlara rnek
olup ; Vergiye benzeme sebebi zorunlu olmasdr. Ama
karlkldr.Faydalanma esasna gre alnr.

Har: Baz kamu hizmetlerinden yararlanan kimselerden belli bi lde bu


hizmetlerin maliyetne katlmalar amacyla yada kiilerin baz ilemleri
yapmalar srasnda konulan ve zor unsuruna dayanan mali
ykmllktr.sembolik cret alnr.
Resim : Karlksz olarak yada yerel ynetimlerin hizmetlerinden
faydalanma karlnda ya da bir hakkn elde edilmesinin bedeli olarak
tahsil edilebilen kamu gelirleridir.almanyada yerel yn . alrlar bu vergiyi..
erefiye : Kamu tzel kiilerinin gerekletirdikleri bayndrlk ve altyap
hizmeti , imar faaliyetleri sonucu kiilerin sahip olduklar bina arsa ve
arazinin deerlerinde meydana gelen artlar sonucu kii ve kurumlardan
alnan vergidir.
Harcamalara katlma pay : Hizmetten yararlanacaklar dan yatrmlar
finansman iin alnr.
ktisadi teebbs gelirleri : Yerel ynetimler var olan bi rirkete hisse alarak
ortak olabilir veya irket kurabilirler.
Ulusoy ve akdemire gre irket kurma ihtiyann k sebepleri : Yerel
halkn ortak ve yerel ihtiyalarn karlama , kamu hiz. Daha etkin klmak
iin kamu huk. Hkmlerinden zel huk hukumlerine tabi olmak iin ,
ekonomik yaamn dzenlenmesi ve rekabetin salanmas ve merkezi
idare denetimnden kurtulmak amacyla kurulmaldr.
EMLAK GELRLER VE PARA CEZALARI :
Yerel ynetimlerin sahip olduu emlak ve gayrimenkullerin satlmas veya
kiraya verilmesinden elde edilen gelirlerdir. Esnek gelir kayna deildir.
Borlanma : Yerel ynetimler borlanma yoluyla gelir elde edebilir ama
borlanma yetkisi snrsz deildir.
Ba ve yardmlar : Ba veya yardm artl ise veya bir amac
gerekletirmek iin yaplmsa sadece verili amacna uygun kullanlabilir.
KENTLERDEK YOUN NFUSUN AzALTILMASI VE GENLEMENN
NLENMES
kinci dnya sava sonras byk KENTLERN AMENAJMANI ad verilenve
byk kentlerin youn nfusun azaltlmas ile kentlerin genilemesini
engellemeyi ngren yeni bir dzenleme hareketine girimek gerekmitir.
Genilemeyi nleyici tedbirler Sanayi sitelerinin kurulmas ve yeni kentler
kurulmas

Yeni kentler kurulmasnn en nemli uygulamas NGLTEREDE VE PARS


BOULMAKTAN KURTARAN projedir.
Nfus younluunu azaltacak tedbirler : Kentilik dilinde byk yerleim
yerlerini nefes alr hale getirmek iin yaplan almalara BOULMAKTAN
KURTARMA denir.
Alc kentler : Kendi kaderine terk edilmi kentlerin kamusal faaliyetlerle
canlandrlmas ve yerleme alan olarak yeniden ilgi eker hale getirilmesi
ile oluan kentlerdir.

Metropolitan alan : ekirdek bir ehirmerkezine bal olarak gelimi .


merkezden darya doru ehirmerkezi i ehir , i banliyolar, d banliyo
halklarndan oluan bu alanlarda butunleik bir yapda en dta krsal
alanlarn da yer ald byk nfus ve yz lmne sahip ehirlerdir.
lk ortaya k 2 . dnya sava sonras gazilere ve dier insanlara ABD de
yaplmtr.
zel blgeler : ABD de gereklemi tek bir hizmeti yapmak iin kurulan
mahalli idarelerdir.
HARCAMALARAKATILMA PAYI EREFYE TR VERGYE BENZER.
ZEL BLGELER ABD DE VARDIR.

You might also like