Paul Carrel - Rommel - l Tilkisi

1939 ylnn bir Eyll sabah Almanlarn Polonya'ya

taarruzu ile balayan kinci Dnya har.
bi, o k sakin bir ekilde geirdikten sonra,
1940 Nisannda Almanlarn Danimarka ve Norve'i
Istilasyla tekrar canlanm ve bir ay sonra
Maysta Fhrer ordularnn Hollanda - Belika Fransa'ya ynelmesiyle de en cokun noktasna
ulamt.
Dunkerque faciasn yaayan Fransann kmeye
balad bu sralarda, Musolini Haziran
1940 da talyay harbe srklemi ve o zamana
kadar yalnz Avrupa'da yaplan sava bylece
Akdeniz ve Afrika'ya yaylmt.
talyanlarn Libya'da, Mareal Graziani komutasnda
kuvvetli bir ordular vardr. Bu ordu,
karsnda Msr' koruyan zayf ngiliz 8 nci
ordusuna kar Eyll aynda taarruz eder, fakat
baarl olamaz. Bundan az sonra Ekim'de talyanlar
bu sefer Yunanistan'a harp aarlar. Musolini'nin
dman 15 gnde dize getirmeyi umduu
bu yeni cephede de talyan ordusu yenilgilere
urar ve bir ilerleme kaydedemez. bununla
kalsa iyi. Aralk aynda Msrdaki ngiliz
kuvvetleri, General Wavelle'nin komutasnda taarruza

gemiler ve Mareal Graziani'yi nlerine

katarak kovalamaya balamlardr. Tobruk,
Deme, Bingazi dahil Libyann yans kaybedilmi
ve Wavelle 9 ubat 1941 de El Ageyla'ya
ulamtr. yice hrpalanan talyan ordusunda
5
artk hayr kalmamtr ve Mareal Graziani de
son are olarak Trablus'a ekilmeyi dndn
bildirmekte, acele takviye diyerek yaknmaktadr.
Halbuki Musolini bu harbe ne mitlerle katlmt?
Fransa yklyor, ngiltere imparatorluu
atrdyordu ve harp, bitti bitiyordu, yleyse
milletine vadettii Sngler stnde kuraca
byk Roma mparatorluu iin ileri atlmann
tam zamanyd.
Peki ama, imdi bu olanlar da neyin nesiydi?
Harp, hi de ksa zamanda bitecee benzemiyordu.
Yunanistan'da bir kar ilerleyemeden
olduu yere aklp kalmas bir yana, Libya'da
urad bu utandrc yenilgi nasl aklanacakt?
Daha nce. Musolini'nin ricalarn reddeden
ve Kuzey Afrika'ya kuvvet gndermeyi kabul
etmeyen Hitler, bu sefer gerekten korkmutur.
te, acele ile 5 nci Hafif tmen ve 15 nci Panzer
tmeninden kurulan Afrika Kolordusu'nun
ve onun komutan olarak o gne kadar pek az
kiinin tand Rommel'in Afrika ktasna ayak
baslar bylece gerekleir.
Bu eserin yazar da hikyesine ite bu noktadan
balamakta ve biz de bylece bu tarihten
itibaren, yeni yeni parlayan bir yldzn, Erwin
Rommel'in ykseliini adm adm takip imknn
bulmaktayz.
Zaten Rommel'in kabna smayan atakl
kendisini gstermekte hi de ge kalmaz. Byk
apl bir harekttan kanmas ve Agadebya'dan
daha ileri gememesi hakkndaki Alman
Yksek Komutanlnn emrini kendine g.
re yorumlayarak ve birliklerinin tamamnn
gelmesini dahi beklemeden giritii Mart 1941
taarruzunun parlak sonucu ile herkesi artr.
imdi dnyann hayretle alan gzleri Afrika'ya
evrilmi ve dikkatler bu ad duyulmam general
zerinde toplanmtr. Hitler kararghnn
Kurmay Bakan General Halder, O'nun
lgnn biri olduunda srar etmektedir ama,
Yksek Komutanlka durumu yerinde incelemekle
grevlendirilen General Paulus, Berlin'e
bir Rommel hayran olarak dnmekte ve Goebbels
hatra defterine Rommel akl almaz baarlar

kazanmaya balad diye yazmaktadr.

Almanya artk byk bir komutana sahiptir ve
o gne kadar akla bile gelmemi imknlar, imdi
Afrika'da Almanya'y beklemektedir.
Bir yl kadar sonra, Tobruk'un dmesi zerine
ril, Temmuz 1942 de. Avam Kamaras'nda kendisini terleten muhaliflerine kar unlar
syler:
Kuvvetlerimiz, Mihver kuvvetlerinden stnd.
50.000'i Alman olan 90.000 kiiye kar
100.000 askerimiz vard. Malzeme bakmndan
5/8 daha fazla imkna sahiptik ve yeni 7.5 luk
toplarmz da cepheye srmtk. Btn bunlara
ramen Tobruk savunmamz bir gnde kt.
Dmanla araya 200 kilometrelik bir mesafe
koyarak Marsa Matruh'a kadar ekildik. Rommel,
5 gn sonra tekrar karmza kt. Savatan
gene kaarak Msr'a gerisin geriye dnmek, El
Alemeyn'e kadar ekilmek zorunda kaldk. Koskoca
8 nci Ordumuza ne oldu, anlyamyorum?
Eyll 1942 de Rommel Libya'y btnyle
kurtarm, Msr'a girmitir ve Piramitler, elini
uzatsa tutaca kadar yakndr. Ayn gnlerde
kendisinden binlerce kilometre uzaktaki Rusya
cephesinde de Alman ordular bir taraftan Stalingrad'a
dayanrken, dier yandan Kafkas dalarnn
karl ykseldiklerine trmanmaktadr.
Ama Mihverin soluu da, beri yandan ar ar
kesilmeye balamtr. Buna karn Mttefikler,
dev Amerikan endstrisinin tkenmez destei
ile asl imdi soluk almaya balamlardr. te
bu ereve iinde, Ekim 1942 de Rommel'in Afrika'daki
talihi de dnm noktasna varr ve zafer
erisi tepe noktasma ulatktan sonra aaya
doru inmeye balar.
Montgomeri'nin taarruzu zerine tedavisini
yarda keserek cepheye dnen Rommel, Hitler
ve Yksek Karargaha tekliflerini kabul ettirememenin
ve bir yardm alamamann krgnl iindedir.
stelik, hizmetlerinin ve ektii ilenin
yeterince takdir edilmedii inanan tamaktadr.
Kuzey Afrika sava, 2 senelik ksa bir zaman
birimi iinde her iki taraf iin zafer ve yenilgilerle
i ie srm ve zor l artlan altnda
gemi bir mcadeledir. Ve Rommel, iradesi
ve stn komutanlk nitelikleriyle bu mcadelenin
doruundaki adamdr.
Kukusuz, baarlar tek bana bir kiiye,
yani Rommel'e mal etmek doru olmaz. Bu, disiplinli,
iyi eitilmi, iyi silahlanm Alman askerinin

arln gz ard etmek ve onlann

omuzlarna basarak haksz kahramanlar yaratmak
olur. Fakat Alman askerinin bu nitelii de,
hi bir zaman, Rommel'in strateji dehasnn deerini
glgelememelidir.
Gelecek savaa iyi hazrlanabilmek iin gemi
savatan dersler almak bakadr, yeni sa8
va da gemi savan usul ve kaidelerine gore
ynetmeye kalkmak bakadr. Birincisi ne kadar
gerekli ve doru ise, ikincisi de o kadar hatal
ve yanltr. Harp tarihinde pek ok kere tekrarm
grdmz bu hatay, balangta 8 nci
ngiliz ordusu komutanlarnda da mahede ediyoruz.
Buna karn Rommel, yeni harbin artlarna
kendini gayet mkemmel ekilde uydurmu,
gzn krpmadan riskleri cesaretle kabullenmi
ve savan en kritik annda en ilerdeki
birliklerin yanna gelerek onlara moral ve gven
alamasiyle de destek olmay bilmitir.
Paul Carell bu eseriyle, Rommel'in kiiliinde,
kinci Dnya harbinin Avrupa dndaki bir
cephesini, zellikle o savaa katlanlarla bizzat
konuarak ilemitir. Ve yle sanyorum ki okuyucular,
eserin kahraman Rommel'in muharebeyi
sevk ve idaresinden 40 yl sonra bugn bile,
karlacak bir sr ders bulacaklardr. nk
kahramanlarn belirgin zellii, kendisinden sonra
geleceklere, ibretle dinleyip okuyacaklar rnekler
sergilemeleridir.
Bu, gelecekte de byle olacaktr.
brahim Artu
9
ALMANLAR AFRKA'DA
Gecenin bu saatinde kuzey Afrika l derin
bir sessizlie ve koyu bir zifiri karanla gmlmt.
Tarih, 31 Mart 1941 ve vakit geceyarsndan
sonra idi. ki ngiliz subay El Ageyla'mn nndeki bir kum tepesinde durmu dman
tarafn ve etraf dinliyorlard. Sessizlii bozan
ufak bir t sesi bile yoktu. Temen Miller, dirseiyle
arkada Clark' drtt ve Sana birey
syleyeyim mi dedi. Harbin nefesi kesilmi!
Gecenin belli belirsiz aydnlnda tepenin
arkasnda duran temenlerin arac hayal meyal
seilebiliyordu. Arata bir telsiz operatr ve bir
ofr vard. Aracn zerindeki iaret, 7 nci ngiliz
zrhl tmenine ait olduunu gsteriyordu.
Clark ve Miller'in alay, buraya Kahire'den gelmiti.
Kahire'de iken alaydaki subaylar arasnda

talyan generali Graziani'nin 250.000 kiilik ordusu

ile, fareyi gren kadnlar gibi, nasl tabanlar
yalayp katklar zerine bir sr hikyeler
anlatlyor, nkteler savruluyordu. Temen
Clark da ta Kahire'den Trablus ilerine, yani imdi
bulunduklar tepeye kadar, kulaklarnda bu
hikyeler ve dudaklannda hafif tebessmlerle
gelmiti. Ama kefe kt u u noktada bile
henz Graziani ordusunun bir askerine rastlayamamt.
19 yanda olan temen Miller de
cepheye ancak birka gn evvel gelmiti. Bu,
yznden belli oluyordu, nk henz ln yakan
rengi tenini karartmamt. Aralaryle seli
kiz saattan beri bu kum tepesinin gerisinde bireyler
grebilmek ve bir dman eri olsun esir
alabilmek midiyle sabrszlanan iki subay, nihayet
karnlarnn acktn farketmiler ve ofr
Fulton'a iyi bir akam yemei hazrlamasn
sylemilerdi. ofr Fulton, akgz bir Sko'tu
ve Bingazi'nin zapt esnasnda ele geirilen talyan
erzak depolarndan bir sr yiyecek alm
ve aracnn bo yerlerini bunlarla doldurmutu.
Ksa bir zaman sonra subaylar; Fulton'un
yapt nefis spagettiyi yiyip, gece l ayazndan
korunmak iin kaputlarn giyerek aralarnn
iine girmilerdi. Clark bir sigara yakm
ve Miller'e, talyan generali Bergonzoli'ye ait hikyeler
anlatmaya balamt. Bergonzoli, Fra
byk manasna geliyordu. ngilizlerin taarruz
harekt esnasnda bu talyan generalini
yakalayabilmek bir spor yarmasna dnmt.
Her basandan ve her ele geirilen ehirden
sonra subaylann ilk sorduklan Acaba Fra byk
yakaland m? oluyordu. Bergonzoli ise, hemen
hemen her sava kaybetmesine ve neredeyse
btn kolordusunu elden karmasna
ramen kendisini tutsak etmek bir trl mmkn
olamyordu. Nitekim Sollm'den, Bardiya'dan, Tobrk ve Derne'den ayn ekilde kamak
imknm bulmutu. Ama ekirge en sonunda
Bingazi'de ele geti. Arabasnn penceresinden
tabancasn uzatan ngiliz subayna syledii de
u olmutu: Bugn buraya biraz erken geldiniz
... Bingazi'de general Bergonzoli'den baka
yarm dzine kadar talyan generali daha esir
alnmt. Bunlarn arasnda general Bigoni, topu
generali Villanis, stihkm generali Negroni,
tank generali Bardini, general Gona ve kurmay
12
Dakan general Guilliano da vard. Bundan baka

iin asl elenceli taraf, zerinde Yalnz subaylara

mahsustur tabelas tayan bir kamyon
dolusu gen ve gzel kz da ele geirilmiti.
Ne zevkli bir sava deil mi?
Clark hikyesini bitirmi ve ln dondurucu
souundan korunmak iin kaputuna skca
sanlmt. Miller'e dnerek alayl bir tarzda:
Aman dikkat et, sava tekrar nefes almaya
balamasn, demi ve biraz sonra da uykuya
dalmt.
Temen Clark, kukusuz birka saat sonra
savan tekrar, hem de eskisinden de dha mthi
bir hiddetle nefes almaya balayacan aklnin
ucundan dahi geirmiyordu. Temenlerin
keif kolu kum tepesinin gerisinde tatl tatl
uyurken, kilometrelerce gerideki Bingazi'de ngiliz
generali Neame ve 2 nci zrhl tmen komutam
general Gambier Parry, bir talyan otelinin
odasnda, temen Clark'n yollad Hi
bir dman faaliyeti grlmedi raporuna ve dier
raporlara bakarak haritay tetkik ediyorlard.
Muhtemelen generaller, birka ay evvelki
taarruzlarnn Sirte krfezinde kendi yksek
komutanlar tarafndan durdurulmamas gerektiini
ve 700 kilometre batdaki Trablus'a kadar
ilerlemenin kolaylkla mmkn olabileceini
dnyorlard. Baksanza, talyanlarda hl
bir toparlanma ve hareket yoktu. Ama dorusunu
sylemek gerekirse 700 kilometrelik mesafe
de pek yle yabana atlr gibi deildi, stelik
ngiliz tanklarnn durumu da yle parlak saylmazd.
Bunlara ilveten Balkanlardaki Alman
tehlikesini karlamak zere Afrikadaki
kuvvetlerden tmen Girit ve Yunanistana
gnderilmiti. Almanlar karadan bu blgelere
13
yaklatklar gibi gney talya'da bir hava indirme
tmenini elde bulundurarak devaml bir
tehlike yaratyorlard. Hele 10 ncu Alman hava
kolordusu Bingazi'nin tepesinde boza piiriyordu.
Bu yzden Bingazi'de gemi boaltmak hemen
hemen olanakszd. Onun iin ikmal maddelerini
Tobruk'dan karayolu ile getirtmek zorunda
kalnmt.
ROMEL DENEN KOMUTAN
Aslnda Hitler, kader arkada Musolni'nin
kuzey Afrika'y terketmesine asla izin vermeyeceini
belli etmiti.
ngilizlerin taarruzu karsnda adeta kaarcasma
ekilen talyanlarn bu ekiliini durdurmak

ve Avrupa'y gneyden tehdit edilmekten

kurtarmak Hitler iin zorunlu hale gelmiti. Ama
bu maksatla Afrika'ya fazla kuvvet ayrmak da
iine gelmiyordu, nk savan kalbi Avrupa'da
atyordu. Bir Alman kolordusu bu i iin yeterliydi.
Nitekim bu kuvvetler ksm ksm ve gizlice
Afrika'ya ayak basmlard bile. Ve u sralarda
bu Alman kolordusunun keif birlikleri
atak bir hareketle El Ageyla'y ele geirmi bulunuyorlard.
Rommel isminde bir Alman generali
de bu kuvvetlere komuta ediyordu. Evet,
Rommel... Kendinden emin, taarruz ruhuyla yetimi,
gz pek bu generalin kendisi gibi atak
keif birlikleri daha gz ap kapayncaya kadar
El Ageyla'ya el attklar u sralarda, El Ageyla'dan
kilometrelerce uzaktaki Bingazi'de, ngiliz
generalleri Neame ve Parry, istihbarat subay
binbann raporunu dinli;, orlard:
14
Rommel, 15 Kasm 1891 de Wrtemberg'te
domu, 1910 da Danzing harp okulundan mezun
olmu. Birinci Dnya harbinde, Argon savama
katlm, Fransa, Romanya ve talya'da hizmet
etmitir. ki defa yaralanm, Demir Ha ve Pour
Merrite madalyalarn kazanmtr. Birinci dnya
sava ile kinci dnya sava arasnda birok
birliklerde grev yapm ve albayla ykselmitir.
kinci dnya savamn banda Polonya harektna
katlm, sonra 15 nci zrhl kolordu
7 nci Panzer Tmen komutanlna getirilmitir.

General Neame: 7 nci Panzer tmeni, u

mehur Maa yarmasn yapan (*) eytan tmen
deil mi?
Binba okumasna devam ederek:
21 Mays 1940 da Arras taarruzunda esir
olmak zere iken kurtulmu, valye Ha madalyasyla
onurlandrlmtr. Generalin, ubat
1914 tarihinden beri kararghyla Trablus'ta bulunduu
tahmin edilmektedir.
Bu brifink, generallere pekaz birey verebilmiti.
General Neame yerinden kalkarak pencereye
doru yrm ve kendi kendine: Rommel
ve kuvvetleri, talyanlar moralce takviyeden
baka bir mana ifade etmez, diye sylenmiti.
Berlin'deki ngiliz gizli servisi, yetkili ve gvenilir
bir kaynakt. Bu kaynan verdii raporlarda
Trablus'ta yalnzca 5 nci Alman hafif
tmeninin bulunduu, bunun da talyanlarn
ancak moralini dzeltmeye yarayabilecei, bu

nedenle de Alman - talyan taarruzunun Mays

(*) Fransa'da, Almanlarn Arden Taarruzu.
15
1941 den nce pek dnlemeyecei belirtiliyor,
Bununla beraber Hitler'in baka iki Alman
tmenini heran Trablus'a gnderme ihtimalinin
de dikkate alnmas gerektii nden bahsediliyordu.
ngiliz genel kararghna gelen keif
raporlar da bunu teyit ediyordu. Ayrca ngiliz
ordusu komutan general VVavelle'in Berlinden
ald ajan raporlar, Hitlerin Rommel'e
Geni apta bir taarruzdan saknmas emrini
verdiini bildiriyordu. Berlin'den gelen dier raporlar
birbirlerini ayn dorultuda tamamlamaktayd.
Ve hakikaten, ngiliz ajanlarnn raporlar
tamamen doru idi. Zira Hitler'in 17:22 numaral
emirleri ngiliz ajanlarnn eline gemiti.
10 Kasm 1940 tarihinde yaynlanan 18 numaral
emrinde Hitler, talyanlarn Marsa Matruh'a
kadar ilerlemesinden sonra ve ancak hava
kuvvetleriyle savaa katlabileceklerini bildiriyor,
bunun iin de talyanlarn gerekli hava
meydanlarm hazrlamalarm art kouyordu.
Yine bu safhada bir Alman Panzer tmeninin
Afrika'ya karlabileceini sylyordu. Ama
ancak bu safhada... Daha nce deil.
Grld gibi Almanlarn yardm, talyanlarn
Msr hududuna kadar ilerlemeleri artna
balanmt. O zaman, Msr'n istilas iin,
Alman hava kuvvetleri ve zrhh birliklerinin
desteine ihtiya duyulacakt. Fakat ie bakn
ki, 18 numaral emrin yaynland tarihten sonra
durum dnlenin tam tersi istikametinde
gelimi ve ngilizler taarruzla talyanlar batya
doru kovalamaya balamlard. Bunun zerine
Hitler 18 Kasm 1940 da evvelki karar
deitirmeye mecbur kalm ve Alman hava
kuvvetlerinin Kuzey Afrika harektna sratle
16
katlmas emrini vermiti. Alman hava kuvvetlerine
verilen vazife, skenderiye'deki ngiliz donanmasna,
Svey kanalna ve Sicilya ile kuzey
Afrika arasndaki boaza taarruzdu. Ayn tarihte
Hitler, bir Alman zrhl Tmeninin de Afrika'ya
tanmasna msaade etmiti. Bununla beraber
Hitler, Rusya'ya taarruz iin imkn nisbetinde
Avrupa'da kuvvetli bulunmann gereini
aklndan karm deildi. Fhrer iin kuzey Afrika,
fazla kuvvet ayrmaya demeyen kk ve
tali bir harekt alan idi.

Lkin kuzey Afrika'daki olaylar daha ktlemi

ve Hitler, 11 Ocak 1941 de yaynlad
Z numaral emirle Akdenizdeki stratejik, politik,
psikolojik durumun Alman yardmn sratle
gerektirdiini, Libya'nn elde bulundurulmasnn
nem kazandn, ama savunmakla yetinilmesi
gerektiini bildiriyordu. Hitler'in dncesi
hep yaknda balamay dnd Rusya
harekt zerinde dmlenmiti ve kukusuz
bunda yerden ge kadar hakl idi. yle ya,
ortalama 6 ayda bitirmeyi tasarlad Rus seferinin
yannda kuzey Afrika'daki harektn nemi
ne olacakt ki?... Hitler diyordu ki: Ne talyanlarn
ne de bizim Msr'a taarruza ihtiyacmz
yok. Zaten bunun gerei de yok. Eer byle
bir harekt yaplacaksa bunun iin en erken tarih
1941/1942 k olur...
Ocak 1941 de Alman 5 nci hafif motorlu tmeni
Afrika'ya karld. ngiliz taarruzunun
Bingazi'ye ulamas zerine de Ocak sonu ve ubat
balannda 15 nci panzer (*i tmeni keza
(*) Zrhl Tmen.
17
Afrika'ya ayak bast. Bu iki tmen ve dier bal
birlikler bir kolordu haline getirildi ve Korgeneral
Erwin Rommel 6 ubat 1941 de bu kolorduya
komutan tayin edildi. Feld mareal Von
Brauchich bu emri Rommel'e tebli etmi ve
Rommel de kinci Dnya sava tarihine bylece
girmiti. Hitler, Rommel ile yapt grmede,
1941 sonbaharna kadar kuzey Afrika'da geni
apta bir harekta giriilmemesi iin ona ikazda
bulunmutu. Rommel, 14 Mart 1941 de hl Fhrer'in
kararghndan ayrlmamt ve Alman
yksek kararghnda kuzey Afrika'da ngilizlere
kar kat'i sonulu bir muharebe iin herhangi
bir planlama yaplmadm da biliyordu. Ona,
ancak Mays ay sonuna doru ve 15 nci Panzer
tmeninin tamamnn muharebe sahasna varndan
sonra Agadebya blgesinde mahdut hedefli
bir taarruza msaade edildii, daha sonra
da artlar uygun olursa Bingazi'ye kadar taarruzu
srdrebilecei bildirilmiti. Bu direktifleri
esas alarak yapaca plan, 20 Nisan tarihine kadar
yksek karargha sunmas isteniyordu.
Rommel, ekirdekten yetime disiplinli bir
askerdi ve emirlere mutlaka itaat etmek gerektiinin
bilincindeydi. Ama ayn zamanda O, Berlin'de
masa banda oturan bu yksek komuta
heyetinin her zaman ve tam manasiyle ak bir

bilgiye sahip bulunmadklarn da biliyordu. Doabilecek

herhangi bir frsat, yksek komuta
heyeti istemiyor diye, elden karacak kadar insiyatiften
yoksun da deildi. Rommel, El Ageyla
kum tepeleri gerisindeki ngilizlerin, Yunanistan'a
kuvvet yollamalar nedeniyle zayfladklarn,
ril'in mareal Wavelle'e Sireneyka mevzilerini
elindeki' kuvvetlerle savunmasn, Kahire'den
Tobruk'a, Bingazi'ye ve nihayet El Agey18
la'ya kadar uzanan kilometrelerce ikmal yolunun,
zellikle tama aracnda ekilen sknt dolaysiyle,
bu kuvvetleri desteklemede glkler
yarattn biliyordu. ngilizlerin bu nedenle noksanlarn
gidermek, mevzilerini takviye ve kuvvetlendirmek
iin gayretle altklarna dair
elinde kuvvetli deliller de mevcuttu.
Btn bunlara ramen beklemeli mi idi?
Hayr... Dmann noksanlarn gidermesini
ve mevziini kuvvetlendirmesini beklemek, sonradan
yaplacak bir taarruzda ar kayplar vermek
demekti. Rommel'in dncesine gre Hitler
ve karargh, l harbi hakknda yanl fikirlere
sahiptiler. Musolini ve generalleri ise iki
aydr sren ve felketle sonulanan muharebelerden
sonra hala titremekte idiler. O bunlar
hi dikkate almadan ve vakit geirmeden hemen
taarruza gemeli idi. lde harp, normal arazideki
harpten bakadr. l, deniz gibidir. Kesin
sonu alnacak mstahkem mevkilere kar baskn
imknlar oktur ve bir kerre bu mstahkem
mevkiler ele geirildi mi btn cephe ker.
ki aydr sren sava sonunda 20.000 kiilik
ngiliz ordusu, 31.000 insan, 210 top, 275 tanktan
meydana gelen on talyan tmenini imha etmiti.
Geri talyan birliklerinin baz yerlerde cesur
ekilde arpt inkr edilemezdi ama, zellikle
silh ve aralarnn eski oluu ve ngilizlerin
onlara nazaran daha fazla hareket kabiliyetine
sahip bulunuu yznden devaml malubiyetten
kurtulamamlard.
Harektn banda ngilizler, yalnzca be
gn srecek bir taarruzu planlamlard. Ama,
ummadklar bir baar kazannca frsat kar19
Rommel'in Mart - Nisan 1941 Taarruzu
koan akn bir deve idi. Acaba bu, Tomi'lerin
(*) bir tuza olmasn? Deil.. Zavall deve
mermi seslerinden ve grltden rkm ve
bir taraf tutturmu kouyordu. Panzerler ilerlemelerine

devam ediyorlar fakat inatla direnen

ngilizleri yerlerinden atamyorlard. Saat
17.30 da ngiliz topusunu susturmak iin ar
Alman topusu ileri alnm ve iki Stuka da pike
taarruzu ile hcuma gemiti. Bu saatte ldeki
s 42 derece idi. Alman piyadesi kan ter
iinde kum tepeleri arasndan ilerlemeye alrken
ilk mayn patlam, istihkmlar maynlar
temizlemek iin hemen ileriye arlmt.
Ksa bir sre sonra da mayndan temizlenen
blgeyi belirleyen iaret filamalar arasndan
motorlu piyade ve 8 nci ar makinaltfek taburunun
aralar gemi ve taarruz yeniden
balamt. Rommel'in baskn eklindeki bu ani
taarruzu sonunda Merselbrega ele geirilmi,
Sireneyka'nn kaps almt. Ama, talyan
bakomutanlnn Rommel'e msaade ettii en
uzak mesafeye de varlmt. E, Rommel emir
byle diyor diye, duracak myd? Hayr, byle
tutucu, insiyatiften yoksun ve klasik sava usulleri
Rommel'in mizacna hi uymuyordu.
Rommel aklnn emrettiini yapt ve ileri harekta,
hem de hi durmakszn devam emrini
verdi. Yumruu yaptrmken onun meyvesini
toplamak ve sersemleyen ngilizleri yapabildiince
kovalamak lzmd. te bu hzla Alman
kuvvetleri Merselbrega ile Bingazi arasndaki
Selika ilesine varmt bile.
Rommel'in Vahi av 2 Haziran gnne
(*) Almanlarn. ngilizlere taktklar isim.
23
kadar devam etti ve Agadebya'da ele geirildi.
O Agadebya ki, onda taze ve iyi su kaynaklar
vard ve Alman keif uaklar, ingilizlerin hala
ekilmeye devam ettiklerini bildiriyordu.
Evet, ngilizler devaml ekiliyor ve ciddi bir
muharebeden kanyorlard. Ama, bu nasl
olurdu? general Wavelle ksa bir sre nce bublgeye
kendi l mtehassslar n, general
O'Connor ile general Combu'yu gndermi ve
onlardan ald raporlardan Rommel'in bir taarruza
muktedir olmadm renmiti. Fakat
cephedeki general Neame'in raporu ne oluyordu?
Neame: Almanlarn cepheyi yardn ve
ngiliz zrhl birliklerinin gedii tkayamadklann
bildiriyordu.
ngiliz ordusunda bu karklk sredursun,
Alman tarafnda da ilerin pek yle grnd
kadar mkemmel olduu sylenemezdi. Rommel
her ne kadar hergn leri harekta devam emrini

veriyorsa da ve komutanlar gibi gz pek

ve atak Alman subaylar imknlarnn son hududuna
kadar birliklerini zorluyorsa da nihayet
birliklerin benzin, yiyecek ve dier ikmal maddelerine
ihtiyac vard ve bunun iin enaz drt
gn gerekliydi. Klasik tarzda yetimi komutanlar
iin yle ama Rommel iin, hayr. Rommel,
tmenlerin btn hafif aralarnn boaltlmasn
ve konvoy halinde akaryakt ve cephane
almak zere geriye gnderilmesini emretti
ve stelik bu i iin birliklerine sadece yirmidrt
saat zaman verdi. Bu, ok tehlikeli bir
karard. Zira Alman birlikleri bu sre iinde
byk lde hareketten yoksun, atl bir vaziyette
ngilizlerin insafna terkedilmi oluyordu.
Fakat Rommel, ngiliz generali Neame'nin bu
24
karklk arasnda bundan yararlanamyacan
gayet iyi biliyordu. Hakikaten Almanlar yirmidrt
saat iinde her trl ikmallerini yapmlar
ve 5 nci hafif tmen Dou istikametinde
yeniden harekete gemiti.
ngiliz cephesinde, ilk aknlktan sonra bir
toparlanma olacana, kemeke artarak devam
ediyordu. Birbiriyle elien emirler veriliyor,
emir ve komuta zinciri yer yer kopuyor ve
her kafadan bir ses kyordu. Kahire'deki Yksek
Komutanlk, dmanm bu taarruzu bir tmenle
yapmakta olduuna bir trl inanamyor
ve bu nedenle de yanl karara varyor, yanl
emirler veriyordu. Daha fenas bu emirler cephe
komutam general Neame'ye verileceine
dorudan doruya tmen komutanlar general
Parry ve Marshed'e veriliyor, bu da ileri bsbtn
Arap sana eviriyordu. General Wavelle,
durumu bizzat yerinde grmek maksadiyle,
uaa atlayp cepheye kotu. Yolda iken ac
ac, nasl olup da ngiliz Genel Kurmay Bakanna
ve Dileri bakanna Rommel'in Maystan
evvel taarruz edemiyeceine dair teminat
vermi olduunu dnyordu. General Neame'
nin kararghna ulatnda yeni bir karara
daha vard, ki bu da yanlt: Rommel sahilden
Via Balbo istikametinde taarruzuna devam
edecek, biz de ona Bingazi istikametinde l
zerinden taarruz ederek yan ve gerilerine deceiz.
Wavelle, Rommel'i l savalarnda
tecrbesiz sanyor, Onu ve askerlerini kmsyordu.
Bu, Ona ve ngiliz ordusuna pahalya
mal olacakt. Rommel, VVavelle'nin tahmininin

aksine lden Mekili istikametinde ilerliyor ve

Alman hava kuvvetleri zellikle ngiliz ikmal
konvoylarna srekli taarruz ediyorlard. Rom25
mel, uzak mesafeler zerinde l harektnn
akaryakta olan ihtiyacn gayet gzel deerlendirmi
ve hava kuvvetlerinden zellikle ikmal
aralarna taarruz etmelerini istemiti.
4 Nisan sabah Msus'dan gelen haber, Almanlarn
buraya taarruza getiklerini bildiriyordu.
ledeki ngiliz garnizonu, muazzam ikmal
depolarn havaya uurmutu. kmal iin
buraya gelmi olan 7 nci zrhl tmen tank komutanlarnn
grdkleri manzara, kendilerinin
iddetle ihtiya duyduklar bu kymetli maddelerin
bir kara duman halinde havaya doru
ykselmesi olmutu. Ve bu yzden de birok
tank, akaryakt yokluundan salam olarak Almanlarn
eline gemiti. Rommel, ayn hzla 4
Nisan sabah basknla Bingazi'ye girdi. Komutan,
en nde. taarruz etmekte olan 3 nc keif
Alaynn hemen arkasnda idi. ehri grecek
zaman da yoktu. Geni ve gzel ar caddesinin
iki tarafna sralanm beyaz elbiseler iindeki
yerli halkn cokun tezahrat arasndan
ilerledi, bir yerlinin ikram ettii buzlu limonatay
iecek vakti bulamad. Kafasn igal eden
fikre teslim olarak Durmadan ve gzn krpmadan
Douya doru arabasn srd.
Kahire'ye dndkten sonra general "VVavelle,
general O'Connor', yardm iin, general
Neame'ye gndermiti. O'Connor, Rommel'in
maksadn anlayan ve sava stratejisini en iyi
kavrayan bir kimse olarak dikkati ekmiti.
Bu zayf ve ksa boylu rlanda'l, ngiliz ordusunun
l mtehasss ve Kuzey Afrika harektnn
beyni saylyordu. General Neame ve
O'Connor birlikte 6 Nisan akam Timini'ye gitmek
zere Maraua'dan hareket etmiler, fakat
26
yollann ararak Deme yoluna varmlard.
te ne olduysa bundan sonra oldu. Generallerin
otomobilleri bir Alman keif koluna rastlam
ve otomobili kullanan ofr silahn?, davranarak
motosikletin sepetinde oturan bir Alman
ldrmt. Fakat dier motosikletteki Almanlar
derhal kar atee balayarak ofr ldrnce
Generallere, ellerini kaldrarak teslim
olmaktan baka yapacak birey kalmamt.
7 Nisanda Alman 5 nci Hafif tmenine ait

Streich ve Shvver'in muharebe guruplan Meki'ye

taarruzla Sireneyka'nn kilidi saylan bu
ehri ele geirmilerdi. Almanlar, ehre taarruzdan
nce iki defa ngilizlere teslim olmalann
teklif etmilerse de ngiliz garnizon komutam
bunu kabul etmemi, gecenin karanlndan
yararlanarak yaptklan k harekt baanl
olamaynca general Gambier ve Vaugham
da ilerinde olmak zere 2.000 ngiliz Almanlara
esir dmt. Mekili ehrinin dt gn.
Alman Panath gurubu da Derne'ye girmi ve
ngilizlerin urad felaketi tamamlamt. Btn
bu baarlar sonunda Rommel, 5 nci Hafif
tmen erlerine, serin bir glgede ksa bir zaman
dinlenmek ve bir yudum souk birey imek
iin ancak msaade etmi, arkasndan yine
ilerleme emrini vermiti. nndeki hedef Tobruk'tu.
Kuzey Afrika'nn incisi, ok nemli bir
ikmal ve ulatrma merkezi ve Msr'n kilit
noktas Tobruk.
Churchill 7 Nisanda general VVavelle'e Dman
ar topusunu getirinceye kadar eski talyan
tahkimatna dayanarak Tobruk'u elde tutacanzdan
phe etmiyorum diye bir telgraf
yollam ve ehrin kendisi iin hayati bir nem
27
tadm belirtmek istemiti. ril, ayrca yle
grnyor ki, Rommel birka hafta iinde
buray zaptedemeyecek ve bu yzden burasn
arkasnda brakarak Msr'a doru ilerlemeyi
de gze alamyacaktr. Biz bu arada, Tobruk'u
deniz yolu ile ikmal edebilir, stelik Almanlarn
ikmal batlarm tehdit edebiliriz. Bu konudaki
dncelerinizi renmekten memnun olacam
diyerek fikrini ak ve kesin olarak bildirmesine
ramen Wavelle'in ertesi gnk cevab
hayal krc olmutu: Tobruk, iyi bir savunma
mevzii deildir... ril kplere binmi
ve kesin emrini vermiti: Tobruk, mutlaka savunulacaktr
...
Rommel'in Tobruk taarruzu hakikaten ngilizlerin
iddetli direniiyle karlat. 10 Nisanda
15 nci Panzer tmen komutan Von Pritrvviz
-vuruldu. 12 Nisanda takviyeli 5 nci Panzer alay
ile bir yarmay denedi ise de Avustralya
tugaynn zorlu mukavemeti ve ngiliz topusunun
tesirli atei yznden bunda da baarl
olamad. Rommel, bunlarn kt birer tesadf
olduunu kabul ederek 13 ve 14 Nisan gnleri
taarruzlarn tekrarlad. Her ne kadar yarbay

Paneth komutasndaki 8 nci makinaltfek taburu

kaleye girmeyi baarm, 5 nci Panzer alay
tank mayn kuaklarn gemi ise de, her iki
taarruz kolu da Fort Pilastrino'dan alan iddetli
atele karlamlar ve daha fazla ilerliyememilerdi..
Paneth ve askerleri Avustralyallarla
gs gse arprlarken talyan zrhl
tmeni Ariete pek istekli savamyordu.
Tobruk'u sr'atle ele geirme plan, nerdeyse
bir felketle sonulanacakt. Fakat Rommel,
kolay koylay cesaretini kaybedecek, olur olmaz
28
tersliklere hemen boyun eecek bir yaradlta
m idi? O, zayf ve arm bulunan ngilizlerin,
bu kadar ksa bir zamanda kendilerini toparlayabileceklerine
inanmyordu. Tobruk'u brakarak
ilerlemeye karar verdi. Ve hemen tekil
ettii iki evik muharebe gurubuna, uzaktan
Tobruk'un dousuna hareket emrini ulatrd.
Muharebe gruplarn yarbay Von Wechmar'm
komutasndaki 3 uc zrhl keif alay,
15 nci motorlu piyade taburu, 33 nc tanksavar
bl, 88 milimetrelik bir batarya takip
ediyordu.
15 nci motorlu piyade taburunun birinci blk
avularndan Krgel ve Wolf ara iinde
tozlu yolda sallanarak ilerlerken ksa bir sre
nce ngiliz donanmasnn heran taarruzundan
korkarak Akdenizi gemi ile ap Trablus'a ayak
basmalarn dnyorlard. Trablus'a yaklatklar
zaman, bu gzel Umanda en az bir hafta
istirahat edeceklerini hayal ederek birbirlerine
az taklmamlard. Gemi rhtma yanam, erler
de limanda toplanmt. Daha birer sigara
iecek zaman dolmadan yzba Otto, Bingazi'ye hareket emrini vermi ve 15 nci motorlu taburun
bl Via Balbo'yu takiben yrye
gemiti. Her blk, 66 sepetli motosiklet, 25
ar ve hafif kamyon ve 210 erden mteekkildi.
Blkler Bingazi'ye vardklar zaman Tobruk'un
geilmi, taburlarnn da Knobe gurubu ile
Kapusso ve Sollum limannn ele geirilmesi iin
ileriye srlm olduklarn renmilerdi.
Bardiya 11 Nisanda dm, Kapusso ve Sollm'e
doru harekete geilmiti. Bu iki yer nerede
idi, onlar da bilmiyorlard. Hele hele, yaknda
bu yerlerin harp tarihinde birer sayfa igal
edecekleri akllarndan bile gemiyordu.
29
12 Nisan 1941 de yry kolu tozlu bir yola

sapm ve bir mddet sonra da dur! emri verilmiti.

Motorlar soutulacakm!... Her motosiklette
makinal tfek tayan er bulunuyordu.
Ayrca cepane kutularm, yedek benzin
bidonunu, bir su bidonunu da bu yke eklemek
lzmd. 50 santigrat scaklkta, tozu topra
bol yollarda ve bu ykn altnda zavall
motosikletler sk sk arzalanyor ve erlere kk
sktryorlard. Deve dikenleri, ta, kum, toz,
scak ve sinekler... Hele sinekler... Bu cefal
yolculuun zerine ty dikiyorlard. Nihayet
12/13 Nisan gecesi Kapusso'nun yaknlarna gelinmi
ve ertesi sabah ta Kapusso'ya taarruza
balanmt. Eski bir talyan kalesi olan Kopusso
ksa, fakat zorlu bir savatan sonra Almanlarn
eline gemiti. Ama ngilizler bir kar taarruzla
Almanlar kaleden atm ve bu minval
zere kale drt be kere el deitirdikten sonra
nihayet Almanlarn elinde kalmt. avu Krgel
ve Wolf akama doru harabeler arasnda
dinlenmek zere biraz uzandklarnda kt talihlerine
veritirip duruyorlard. Brak bir Arap
barn ve oynyan gzel rakkaseyi, doru drst
iecek bir su bile bulamamlard. Ve stelik bugn
mbarek Paskalya idi.. Ama ne Paskalya,
ya?... Kapusso ele geirildiinde E Riddotto
Capusso (Kapusso alnd) diye baran talyanlarn
bile neesiz olduklar gzden kamyordu.
Limanda bulunan bir ngiliz muhribi btn
toplaryla Almanlar daimi taciz ediyordu.
Temen Krause, 88 milimetrelik topuyla muhribin
hakkndan gelebildi. Muhrip, selmeti kamakta
bulmutu. Bu toplar aslnda uaksavar
silah olarak imal edilmilerdi. Bundan ayr olarak
Afrika'da tanklara kar mkemmel bir
30
tanksavar topu ve sahra topu olarak da kullanlmt.
Bu toplar olmasayd acaba sava nasl
olurdu? Afrikadan gnderilen btn ngiliz
raporlar, Almanlarn bu 88 milimetrelik topundan
takdirle ve korku ile bahsediyordu.
Sollm'e gelince, buras ngilizler tarafndan
inatla savunuluyordu. En iddetli taarruz
karsnda ngilizler adm adm geri ekiliyor,
durabildikleri ilk mevzide yeniden direnie balyorlard.
Btn keif aralarn Cebel'in (*) en
dar boazna toplamlar, hareket eden hereye
ate ediyorlard. Bu nedenle gndz hareketsiz
kalp geceleyin taarruza gemek daha akllca
idi. Hele scaklk! Harpten de beter bir eydi.

Peki sineklere ne demeli? Bu melun yaratklar

dnyann btn ordularndan daha mthi bir
dman ordusu idiler. nsanlarn dudaklarndan
balayarak burun deliklerine kadar girmekte ve
hatta dost jandarmalar bile (Sinekleri yiyen
kulara bu ad takmlard) insann yanandan
dahi bu melunlar kapacak kadar saldrgan
olmalarna ramen, baa kamyorlard.
Nihayet, Sollum de dt.
Tobruk bir ay daha, Mays ortalarna kadar
Alman hcumlarna mukavemet etmi, fakat
sonunda Rommel'e boyun eerek teslim olmutu.
Rommel'in Tobruk savalarnda dman yanltmak
iin kulland baz hileler anlmaa
deer. Baz aralara eski uak motoru yklenmi,
100 : 200 m. aralklarla pepee hareket eden
bu aralardaki alan motorun koca pervanesiyle
lde havaya kaldrd toz duman ngilizlere,
byk Alman ktalarnn hareket ettii
grntsn vermi ve aldatmt.
(*) Da
CEHENNEM GEDNN PAPAZI
Nisan 1941 ortalarnda Alman birlikleri
Bardiya ve Sollm'e ulam, Rommel, imdilik
taarruzu durdurmay uygun grmt.
Biraz nefes alan ve derlenip toparlanmaya
frsat bulan ngilizler, kk bir kuvvetle Almanlar
denemeye ve daha sonra yaplacak taarruz
iin kuzey blgesinde byk nem tayan
Halfaya geidini ele geirmeye karar verdiler.
Bu blgede bulunan Alman 5 nci hafif turnem,
Halfaya geidim zayf bir kuvvetle tutmu,
geide gereken nemi vermemiti.
Mays ortalarnda ngiliz 22 nci Muhafz
Tugay, baskn tarznda Halfaya geidine taarruz
etmi, Alman 15 nci motorlu Piyade taburunun
bir bl ve bir topu bataryas tarafndan
savunulan geidi ele geirmiti. Alman birliinin
12 eri hari, hepsi esir dmt. ngilizler
bu baar zerine taarruzlarm srdrmler,
Kapusso ve Sollumu de elde etmilerdi.
Bunun zerine Almanlar akviye alm, bu
sefer 5 nci tmene bal Herff muharebe gurubunun
kar taarruzu ile Kapusso ve Sollum tekrar
el deitirererek ilk sahiplerinde kalmt. Fakat
inatla savunulan Halfaya geidi ngilizlerin
elindeydi ve bu nedenle Kapusso ve Sollum daimi
bir tehdit altnda saylrd. Bu tehlikeyi gidermek
iin blgenin kilit noktas olan geit,
mutlaka ele geirilmeliydi.

Halfaya geidinin nnde, sahilden balayarak

gneye doru 130 kilometre uzunluunda
dikenli bir tel engeli vard. Savatan nce
talyan'lar, Msr topraklarnda slenen Snu32
si'lerin (*) Libya'ya aknlarna kar bir emniyet
tedbiri olmak zere bunu ina etmilerdi.
Savan balamasndan sonra tanklarn inemesi
ve topu ateleri yznden bu engel neredeyse
ortadan kalkmt. Fakat Sollum ile Kapusso
arasndaki lde 600 m. ykseklik ve 35
kilometre uzunluunda bir yksek plato mevcuttu.
Sahil eridinden platoya gelen yolun Halfaya
geidinden baka yerden gemesi ok zordu.
stelik bu yol istikameti derin bir boazdan
geiyor, eski zamanlarda kurumu nehir yataklarnn
tekil ettii derin yar ve kesintiler, akl
ve kayalar bu yol istikametim bsbtn
glkle geilir hale sokuyordu:
Herff muharebe gurubu 26 Maysta Halfaya
geidini ele geirmek iin taarruza balad.
Yarbay Gramer'in komutasndaki 8 nci Panzer
alay, 33 nc zrhl topu alay, 15 nci Mot. P.
Tb., bir keif Bl. ve 104 nc Topu alayndan
tekil edilmi yaya bir tabur cepheden taarruz
ederken, 5 nci Panzer alay ve bir 88 milimetrelik
batarya ngilizlerin dikkatim oraya ekmek
iin gneyden taarruza balamt.
Isnn glgede 55 santigrata vard bu kavurucu
gnn muharebesi o gn akama kadar
srd. Gece olduunda geit hala ngilizlerin
elindeydi. Fakat 27 Mays gn Almanlarn ezici
taarruzu karsnda Halfaya dayanamam
ve zellikle yzba Bach'n komutasndaki 104
nc Topu alay yaya taburunun sng hcumu
ile ngiliz 3 nc Goldstrom muhafz alaynn
cephesini yarmas sonucu geit bir defa daha
Almanlarn eline gemiti.
(*) Libya'h vatanseverler.
33
Yzba Bach, bir papazd. Takma ad olarak
deil, gerek bir papazd. Bach, askere alnmadan
nce kendi halinde, sakin, gleryzl
bir Evangelikal kilise mensubu idi. Ve imdi
erler arasnda da Muhterem Peder olarak anlyordu.
Fakat sava, bu sakin ve karnca incitmez
Muhterem Peder'i imdi tannmayacak
derecede cesur ve sert bir asker yapmt. ekirdekten
yetien bir asker kadar mesleine ve
savan artlarna uyabilen, gerektiinde bir

eytan kadar kurnaz, gerektiinde atak ve acmasz.

Sonradan ngilizlerin dilinde -Cehennem
geidinin papaz ve Halfaya kahraman
olarak anlacak olan yzba Bach, erleri tarafndan
da, pek az komutana nasip olan bir sevgi
ile seviliyor, saylyordu. O da, savaa baladklarnn
ikinci gn Tobruk llerinde kaybettikleri
tabur komutanlarndan sonra emri
komutasn ald bu taburla gururlanyor ve
btn personelini bir peder efkatiyle korumaya
alyordu.
TGER HAREKTI VE SOLLUM SAVAI
Rommel'in, o gne kadar talyan kuvvetlerini
eze eze ilerleyen ngiliz 8 nci ordusunu, hi
beklenmeyen bir srada taarruzla nne katarak
dve dve kovalamas, ngiliz halk zerinde ok
etkisi yaratm ve herkes akna dnmt. Bardiya
ve Sollum savalarnn balad Nisan aynn
ikinci haftasnda geceleyin ril, Londradaki
evinde istirahata ekilmi, bir taraftan Kahire'den
gelen son telgraflar okurken dier ta34
raftan dardaki frtna ve yamurun grlts
ne dalmt. zgn olduu her halinden belliydi.
Geen olaylar zihninde bir sraya sokmaya alyor,
apansz bastran Alman taarruzundan
birka gn nce general VVavelle'den gelen Benim
balca gayem, Rommel'in kuvvetlenmesine
frsat vermeden taarruzla birliklerini imha etmek
ve ksa zamanda zafere ulamaktr mesaj
aklna taklp duruyordu. Eer zamannda Wavelle
takviye edilebilseydi bu zafer gerekleebilecekti.
Nitekim bu takviyeyi biran nce Libya'ya
ulatrabilmek iin dman denizalt ve
hava tehlikesini bile bile ril, Afrikay dolamak
yerine ksa yol olan Akdenizden geilmesini
emretmi ve bunu salamak zere kuvvetli
bir deniz filosu tekil edilmiti. Be byk ilep,
Amiral Sommenvell'in komutasndaki harp gemileriyle
korunmu olarak Mart sonlarnda Ingiltereden
yola karld. Bu filo ile Libya'daki
kvetlere 295 tank ve 50 av ua ulatrlacakt
ve bu harekta Operation Tiger kapal
ad verilmiti. Ertesi gn VVavelle'e gnderdii
telgrafta ril Eer Tiger emniyetle elinize
ularsa, dndnz yapmak iin en uygun
frsat bulmu olacaksnz. Tiger'in sonu alnr
alnmaz Malta'daki Harikanlarn (*) komutanz
altna girmeleri iin emir vereceim. Btn dncelerimiz
ve kalbimiz sizinle beraberdir,

diyordu. Hakikaten bu gnlerde Londra'nn btn

dnce ve dikkati Akdeniz'e dnkt ve
herkes Tiger'in skenderiye'ye vard 12 Nisan
gn derin bir oh ekmiti.. ekmiti ama, i
iten de gemiti. nk Rommel, talya'dan gelmekte
olan 15 nci Panzer tmeninin vo dier ba(*) Sava uaklar.
35
z birliklerin tamamnn limanlara kmasn veya
cepheye varmasn beklemeden ngilizlerin
zerine atlm Tigerin skenderiyeye' vard
tarihte O da Tobruk'u geride brakarak Bardiya
ve Sollm'e dayanm bulunuyordu. Tiger Akdenizi
geerken Alman ve talyan denizaltlar birok
frsat kullanamamalarna ramen yine de
Empire Sang adl ilebi 57 tank ve 10 av ua
ile birlikte batrmay baarmlard. Bu hesaba
gre 26.5 ton arlnda ve 3.5 in zrh kalnl
olan 138 adet Matilda 2 tank ve daha hafif
olan (14 ton) Cruiser tanklar skenderiye rhtmna
ulam oluyordu.
25 Nisanda Wavelle, tanklarn toplandm,
personelin eitime baladm ve 3 gn sonra
da Rommel'e taarruz iin hazr olduunu ve Tobruk'u
kurtarabileceini Londra'ya bildiriyordu.
ril bu taarruzun kod adn bizzat kendisi tesbit
etmi ve btn midini balad bu harekta
Battle Axe adn takmt. ril ve dier ngiliz
komutanlar bu yeni Matilda 2 tanklarna
o kadar gveniyorlard ki Metilda'lar ile harekta
baladmz zaman zafer kukusuz bize nasip
olacaktr diyorlard.
Taarruz gn olarak 15 Haziran 1941 saat
04.00 seilmiti. Taarruz kuvvetlerinin komutas
general Peirs'de idi, 7 nci zrhl tmene general
Greagh, 4 nc Hint Tugay ile 22 nci Muhafz
Tugayna General Messervy Jtomuta ediyorlard.
General Peirs, balangta muharebeye 200
tank ve 25.000 er srmt. Hedefi, Halfaya geidini
ele geirdikten sonra Bardiya ve Sollum arasnda
dman zrhl kuvvetlerini imha etmek ve
Tobruk'a ulamakt.
36
Bu sralarda kar tarafa, Almanlardan yana
gz- attmzda Halfaya geidinde grdmz
unlar:
Halfaya'y ele geiren Yzba Bach'n taburu
14 gnden beri mevzilerini kuvvetlendirmek
ve tahkimat yapmakla uramt. Temen
Ritcher, istihkmclarn 88 milimetrelik top

iin hazrladklar beton top yuvasn 150 m. kadar

uzaktan yere yatarak uzun uzun tetkik etmi
ve gizlemeye ait hi bir hata bulamamt.
Mkemmel, diye sylendi. Bu topun hemen gerisinde,
yine gzel bir ekilde gizlenmi bulunan
15.5 luk Fransz sahra toplarndan kurulu bir
batarya, bunun da yannda talyan binba Pardi'nin
komuta ettii bir topu bataryas vard.
12 Haziran gn istihkm birliinden bir hafif
ara T lamlaryla doldurulmu ve dere tabanna
gnderilmiti. Burada birbirine bal tellerle
bir merkezden idare edilen normal maynlardan
baka, tazyikle patlayacak dier baz maynlar
da denmi ve dikkatle gizlenmitir. stihkmclar
bu ile megulken gkte bir ngiliz Harikan
filosu grnd. Harikanlarn mevzi zerinde
umalar, ya bir eyden phelendiklerine
veya bireyler hazrlamakta olduklarna iaretti.
stihkmclarn can skntsiyle havaya baktklar
tam bu srada nereden geldiini gremedikleri
bir Messerchmid (*) tepede bitiverdi ve gz
ap kapayncaya kadar bir Harikan'n gerisinden
taarruza geti. stihkmclar az sonra den
Harikan'n Kapusso taraflarnda yerden kaldrd
toz ve alevini seyrettiler. Daha ne olup
bittiini anlamadan ikinci bir Harikan da alev
<*) Alman avc ua.
37
alm ve dumanlar ierisinde denize doru dmeye
balamt. Btn bu iler, bir dakika iinde
olup bitmiti. Gkte hibir ngiliz ua grnmyordu.
Geni bir kavis izen Messerchmid
ise vadiye, istihkmclara doru alalm ve zafer
iareti olarak kanadn sallayarak gemi ve
gzden kaybolmutu.
Muhterem Peder Yzba Bach, btn tedbirlerini
alm, huzur iindeydi. 14 Haziran gecesi
stihkmclar 3 nc blkle 88 lik batarya
arasnda T lam tarla hattn kapatmlard.
ifte nbeti ve devriyeler karlm,, birlik mevzilerini
igal etmi, alarm durumunda idi. Saat
21.57 olmutu. Belgrad radyosunda yine o her zamanki
tatl kadn sesi Lili Marlene i sylemeye
balamt. imdi, gecenin bu sessiz saatinde
ortalk bsbtn derin bir skta brnm gibi
idi. Dost, dman herkes bu saatte mutlaka Lili
Marlene'i dinlemeye alrd. Bu mehur melodi
herkesin dilinde idi ve herkese scak yuvasn,
sevgililerini ve memleketini hatrlatrd.
15 Haziranda gn doarken motor grltleri

derinden derine duyulmaya balad. Bir gece

evvelki Lili Marlene'in dost sesinin yerini
imdi ara ve tank sesleri doldurmada ve insann
iine rperti vermekteydi. Ykselen toz bulutlan
arasnda 4 nc ngiliz tank tugay ile 4
nc Hint Tugay Halfaya geidine dcru ilerliyorlard.
Bu srada Muhterem Peder 88 milimetrelik
topun yanna gelmi ve :
Ne dnyorsun Ritcher, tanklar nekadar
mesafede? diye sormutu.
3.500 yardada yzbam.
Daha zamanmz var Ritcher. Brak gelsinler.
Ate emrimle alacak.
38
Bu. kolay ve doru bir emirdi. Ama bunu
bir de silh banda, elleri tetikte bekleyen erlere
sormal! Aada hareket halinde bulunan, elik
canavarlar, yava yava yaklayorlard. Gne,
artk domutu. Biraz daha ykselirse savunanlarn
gzlerini alacan ve gr bulandracakt.
Alman mevzilerinde heyecan ve sinirlilik
artmt. elik ejderhalar, arkalarnda piyadeler
olduu halde ar ar yaklamaya balamlard.
te bu srada da ngiliz topusu ktle halinde
ata balayarak Sollum muharebesini grltlerle
ve resmen at. Dman mermileri daha
ziyade tanksavar mevzii ile 3 nc blk arasndaki
bo vadiye dyordu. Az sonra da tanklar
birbiri gerisinden 3 nc blk mevzilerine taarruza
balad. Alman mevzilerinde hala hi bir
hareket yoktu. Acaba Almanlar geriye mi ekilmilerdi,
yoksa topu ateleriyle ok kayp vermiler,
kalanlar da balarn ukurdan karmaya
m korkuyorlard? Bunu fazla dnmeye gerek
kalmadan Halfaya srtlarnda sanki bir yanarda
patlad. Bir ses ve tek nefes imiesine
Alman toplar hep bir azdan ve ayn anda konumaya
balamlard. Btn bataryalar ve pek
doal olarak en bata 88 milimetrelikler seri
ate... Tam isabet... Ve arkasndan bir ate stunu
daha... Tam isabet... Bir dieri daha ve yine
tam isabet... bir ka dakika nce Mark 2 devlerinin
karsnda titreyen Alman askeri, imdi
kuleleri kopan, paletleri ken, bir kt gibi saa
sola savrulan bu elik heyulalar grmekten
akna dnmlerdi. Bu onlara, tarifsiz bir gven
verdi. Kendi 88 lklerine bir kere daha hayran
oldular. Binba Pardi'nin bataryas, ngiliz
topularnn atei altna dmesine ramen inatla
dyor ve isabetler kaydediyordu. Uzun

39
boylu ve zayf bir subay olan Pardi, gayet sakin
davranyor ve sanki eitim alannda imi gibi
komutlarn rahat rahat veriyordu. talyan
topular cidden fevkalde idiler. Muharebe blgesi
tam manasiyle bir ana baba gnne dnmt.
Bu, zamann modern harp ekli idi. Bir
dzine yanm tank Alman mevzilerinin nnde
kalm ve imdi de 88 milimetrelik toplar, kapal
kolda ilerleyen piyadeye ynelmiti. Ateler ldrcyd
ve dman ar zayiat vermiti. Her
iki tarafn ateleriyle Halfaya hakikaten bir yanardaa,
bir cehenneme dnm ve bu tarihten
itibaren de Halfaya geidi Cehennem Geiti,
burasn savunan Yzba Bach'ta Cehennem
Geitinin Papaz adn almt.
Sahilde, ngilizlerin Sollm'e ulamalarna
engel olmak zere mevzilenen 1 nci blk de,
ilerleyen dman rahatsz etmeden, mevziinde
sessizce beklemekte idi. Be Matilda 2 kendilerine
doru geliyor ve gittike mayn tarlasna
yaklayordu. Btn blk nefesini tutmu ve
olacaklar beklemeye balamt. Nitekim biraz
sonra infilaklar duyulmaya balad: Bir... ki...
... Ama o da ne?.. Tanklar hibirey olmamasna
ilerlemeye devam ediyorlard. Az sonra
daha yksek patlamalar duyuldu ve ite ne olduysa
o zaman oldu. Ksa bir zaman iinde ikinci
tank havaya umu, nc tank, drdnc tank
hareketsiz kalmt. Drdnc tankn kulesinden
kan bir er srnerek saklanmak isterken bir
patlama daha duyulmu ve erin parampara olduu
grlmt. imdi ortada yalnz bir Matilda
kalmt. O da herhalde yaknda havaya uard.
Fakat, Almanlarn akn baklar arasnda
tank, ilerlemesine rahat rahat devam ediyordu.
Daha imdiden alt mayn hattn gemi, piyade
40
Sollum Muharebesinin 1 nci safhas
15 16 Haziran 1941
ngiliz Taarruzu
mevzilerini am, Sollum yoluna yaklamt.
Bu esnada tank birdenbire durdu. Herhalde yalnz
bana kald iin daha fazla ilerlemekten
korkmu olacakt. Bir geri manevrasyla geldii
istikamete dnen tank, biraz ilerledikten sonra
korktuuna uram ve bir mayn onun da hakkndan
gelmiti. Tanktan kan mrettebat, eller
yukarda, tanklarn at izi takip ederek tealim
olmaya geliyorlard.

Dier yandan sava btn iddetiyle devam

ediyordu. talyan Topu binba Pardi hakikaten
tesirli ateiyle dmann ilerlemesine set ekiyor,
ate kmelerini bir yerden dier tarafa
gayet maharetle kaydryordu. Srf binbay
kutlamak iin Halfaya geidine gelen Rommel
bu tebrii ksa kesmek zorunda kald. nk
ar ziyata ramen o sralarda ngilizler yeniden
taarruza gemilerdi.
16 Haziran gn gne doarken Sollum
muharebesi de ikinci gnne girmiti. Hint ktalar
ve tank tugaylar vahi bir tank ve piyade
taarruzuna balam, General Peirs'in iki muharebe
gurubu geidin iki tarafndan aarak ilerlemiti.
Kollardan biri Kapusso ve Msait istikametinde
15 nci Panzer tmenine doru cepheden
ilerlerken, dier kol da l istikametinde, Batdan
bir kuatma harektna girimiti; General
Peirs'in maksad 5 nci hafif tmeni douya,
olmazsa kuzeye doru atarak blgedeki Alman
kuvvetlerini ember iine almak ve imha etmekti.
Merkezden yaplan ngiliz taarruzu baarl
olmu, Kapusso ve Msait dm, 7 nci zrhl
tmen 15 nci Panzer tmeni ile temasa gemiti.
Batdan ilerleyen kuatma kuvveti de 208 rakml
blgeye ulamt. Hakikatte 208 rakml
42
yer bir Arap mezarlndan ibaretti ve haritada
corafi bir yerdi. Yoksa lde yle ahm ahm
bir tepe veya kritik bir nokta deildi. Buray
ele geirdikten sonra talyan ve Alman istihkmclar
ve piyadeleri ile bir Alman Vaha
Bl bu mezarl mtereken mstahkem
bir mevki haline getirmilerdi. Vaha Blklerinin
kurucusu, Rommel'den bakas deildi. Bu
blklerin personeli zel surette seiliyor, subaylar
hari erlerin deil evli, nianl olanlar
dahi kabul edilmiyordu. Subaylar dahil btn
erler 30 yandan gen ve atletik yaph idiler,
zel maksatla 5 blk olarak kurulan bu birlikler
harp boyunca ok nemli grevleri baarmlar
ve kurucularnn yzn kara karmamlard.
208 rakml mstahkem nokta, 500 metre genilik
ve 600 metre uzunluunda gzel bir vahayd
ve takriben Kapusso'nun 30 kilometre kadar
kuzey batsnda ve ln tam ortasnda bulunuyordu.
Mkemmel bir ekilde tahkim edilmi
ve gizlenmiti. 1 nci Vaha Bl, 3,7 santimetrelik
bir tanksavar top bataryas, bir makinaltfek
ksm ve temen Zeimer tarafndan

komuta edilen 88 milimetrelik bir bataryadan

kurulu birliin banda temen Padewitz vard.
Temen Padewitz'in grevi, 5 nci hafif tmenin
kuatlmasna mani olmakt.
15 Haziran gn 208 rakml mevzi blgesi
suknet iinde gemiti. Fakat akam, yegane
irtibatlar olan 15 nci motorlu piyade taburu ile
olan telsiz haberlemeleri kesilmi ve bir daha
da kurulamamt. Bu yzden bu kk mevziin
dnyas kararm, geni l ortasnda kendi ka
deriyle ba baa bir ada gibi kalmt.
43
208 Rakml blge askerleri 16 Haziran sabah,
mevziye doru ilerleyen 7nci ngiliz zrhl
tugaynn palet grltleriyle uyandlar. Burada
da, Halfaya'daki taktik aynen uygulanyordu:
Tanklar burunlarnn dibine gelinceye
kadar ate etmek yasakt. Ate, emirle, baskn
tarznda ve hep birden balayacakt. Temen
Padewitz 88 milimetrelik bataryann yamna
gelmi drbn ile etraf gzetliyordu. Daha.
imdiden dmann 30 tankm saymt. Olduka
heyecanl olduu gzden kamyordu. Birliin
komutanlna tayin edileli 10 gn gememiti,
daha birliim yakndan tanma frsatn
bulamamt. Ya sinirlerine hakim olamayan bir
er erken tetie basarsa?. Tanklar toz duman
iinde yaklamaya devam ediyorlard. Dier
mevzideki temen Zeimer de Sinirlenmeyin ocuklar
diye erlerini yattryordu. O da imdi
70 tank saymt. Birka dakika sonra ilk komut
duyuldu: Ate.. Ayn anda ilk 88 lik topun
grlemesinin iitilmesiyle en ndeki tankn
taretinin umas bir oldu. kinci, nc
tanklar da isabet almlard. Ksa bir zaman
iinde tam 11 Ma t i 1da muharebe d kalmt.
leye doru ikinci ngiliz taarruzu balamt.
Bu muharebede de ngilizler 17 tank kaybetmi,
bylece 16 Haziran taarruzu tam 28 tanka
malolmutu. Artk taarruzdan bir yarar salanamayacan
anlayan ngiliz 7 nci zrhl Tugay
komutan, taarruzun durmasn emrettiinde
vaha, bir tank mezarlna dnm bulunuyordu.
nanlacak gibi deil ama, Alman Vaha
birliinin btn zayiat iki yaral ve tahrip olmu
bir tanksavar topundan ibaretti. Ertesi gn
ne olacakt? Mermi ve su azalmaya balamt,
bereket ki ngilizlerin bundan haberi yoktu. Ge44
ce, telsiz irtibatnn yeniden salanmas, btn

birlik personelim bayram ocuklar gibi sevince

bodu. Vaha birliinin, ok stn zrhl kuvvetlere
kar derek mevziim korumas, 5
nci hafif tmen komutann daha az sevindirmemiti.
Derhal btn istediklerinden daha fazlasn
sratle yola kararak Vaha birliinin ikmalim
ayn gece salad. Moralleri bsbtn
dzelen Vaha birlii ertesi sabah yem ngiliz
taarruzunu bekledi ise de, ngilizler cepheyi brakp
ekilmeyi daha uygun bularak gece karanlndan
yararlanp bunu uygulamlard bile.
16 Haziran gn merkezde, Bardiya istikametinde
taarruz eden 7 nci ngiliz zrhl tmeni
iin baarl gemiti. Kapusso ve Musait'ten
baka yukar Sollum de ele geirilmi, 15 nci
Alman Panzer turnem kuzeye doru atlmt.
Hele Kapusso'da 50 kadar ngiliz tank mevzi
nnde belirince motorlu Alman piyadesine ekilme
emri verilmi ve bu ekilme ksa bir zamanda
panie ve kamaa dnmt. Herkes
bacann kuvvetine ve atletik kabiliyetine gre
gcnn son hududunu zorlayp cann kurtarmaya
alrken birok er paletlerin altnda can
vermekten kurtulamad. Panii yba Kmmel
nlemeseydi ne olurdu bilinmez. Gayet cesur
ve parlak bir subay olan yzba, iki tank
ve birka 88 lik topla bir barikat kurmu, alt
ngiliz Matilda'sm tahrip ederek ngilizlerin
aknlkla duraklamasndan yararlanarak tabancas
elde kaan piyadeleri durdurmutu. Bu
atak hareketi ona Mee dal niann kazandrm,
muharebenin genel akn bir kiinin kiisel
gayreti ile dzeltilebileceine parlak bir
rnek olmutu.
45
Halfaya geidine gelince, Muhterem Peder
Bach, ngilizlerin yan ve gerilerine bir diken gibi
batan mevziini savunmaya devam ediyordu.
Bu geit ve ancak bu geitten geen nemli yol,
Sollum ve Bardiya blgesindeki harektn ikmal
ynnden can daman idi. u srada devam etmekte
olan muharebeyi bu kadar etkileyen burann
kymetim iki taraf da biliyor ve Rommel'in Her ne pahasna olursa olsun bu geidi elde
bulunduracaksn emriyle neyi kastettiini
Muhterem Peder ok iyi anlyordu.
ngilizler Halfaya geidine be defa taarruz
etmi ve her keresinde de ar zayiatla geriye
pskrtlmlerdi. Bununla beraber Halfaya'da cepane ve ikmal maddeleri kritik bir hal

almaya balamt. Binba Pardi vadide depolanm

eski talyan top mermilerini toplatm,
temizletip yalamak suretiyle bunlardan faydalanma
yolunu bulmutu. Yzba Bach ise yalnz
mevzilerini savunmakla kalmam, kar taarruza
da geerek ngilizleri Halfaya kynden
atmay baarmt.
Rommel, iki gnlk muharebe sonucunda
ortaya kmakta olan frsat, her saat biraz daha
yakndan semeye balamt. zellikle iki
hayati nokta-elindeydi: Halfaya ve 208 rakml
nokta. Bardiya istikametini zorlayan dman da
takatinin sonuna yaklam, stelik 208 blgesini
ihmal ederek sol yann tehlikeli ekilde amt.
Rommel gibi bir l Tilkisi iin bunu
sezmek fazla zor olmamt. Rommel o gece 5
nci hafif tmeni 208 civanna kaydrm ve 18
Haziran sabah erkenden ngilizlerin yan ve gerilerine
taarruza sevk etmiti. Ayn gece Bardiya
blgesindeki 5 nci Panzer tmenine ait baz
46
Sollum Muharebesinin 2 nci safhas
18 Haziran 1941
Alman Taarruzu
birlikleri dmann burnunun dibinden sessizce
ekerek, Sidi Sleyman istikametinde sratle
ilerleyen 5 nci hafif tmeni takviye etmi ve
Ayn sabah kuvvet kaydrma sonucu zayflayan
cephe kvetleri ile de dman tesbit taarruzu
balaynca Gveneral Peirs ekilme emrini
vermek zorunda kalmt.
ngiliz askeri hem geldii yoldan apar topar
gerisin geriye kayor, hem de bana geleni anlamaya
alyordu. Nasl olmutu da Almanlar
nne katm kovalarken ve Kapuss, Msait,
Sollumu alp Bardiya'ya dayanmken 3 gn
iinde iler tersine dnmt? Tomi'nin doal
olarak bu ie akl erdirmesi mmkn deildi
imdi kendisini biran evvel bu lm kskacnn
dna atmaya alyordu.
Bugn ril hatra defterine aynen unlar
yazmt: Herey yanl gidiyor. Gerekten
de herey yanl gidiyordu. nk pekaz
kvetle tutulmu olmalarna ramen Halfaya
geidi ve kk bir vaha (208 rakml yer) bir
trl ele geirilememi, buradaki bir avu askerin
lm gze alan direnmelerine Rommel'in
sezgisi ve taarruz ruhu eklenince sonu kanlmaz
olmutu. Bu savata Alman onarm ve
kurtarma birliklerinin cansiperane gayretleri

de baarya etki yapmt. Arzalanan veya hasara

urayan tank olsun, motorlu ara olsun
muharebe sahasndan taycya yklenerek geriye
alnrken ve tayc hareket halinde iken
onarlyor ve birok ara ksa zamanda onarm
atelyesine gelmeden yine muharebe blgesinde
greve sevkediliyordu. Bu cidden byk bir baar
idi ve lde imdiye kadarki bu en byk
tank muharebesinin kazanlmasnda Almanlara
48
nemli avantaj salamt. Bu muharebedeki ngiliz
zayiat 122 l, 259 yaral, 600 kaypt. 100
tank ve birok malzeme kaybedilmiti. Ve, General
VVavelle'in btn midim balad Matilda
zrhl kuvvetleri, belim zor dzeltebilecei
bir yenilgiye uramt. Kukusuz bu muharebede,
stn komutanlk ve liderlik vasflar yannda
bata 88 likler olmak zere silah stnlnn
roln de unutmamak lzmd.
Harp sona ermemiti. ngilizler bu muharebeden
dersler almlard.. Sava devam ediyordu.
Rommel'in maiyeti, O'nun insan st bir
kuvvete sahip olduuna ve hatta hibir merminin
bu ihtiyar askere demeyeceine inanmt.
Bindii zrhl aracn nnde mermi patlamadan
birka saniye nce arac terkederek uzaklamasn
komutanlarnn altnc bir hisse sahipolmasna
yoruyorlar, dmann iddetli ateleri
altnda hi kimsenin ban siperden karmaya
cesaret edemedii bir anda O'nun bir siperde
ayakta durmu erlerini hcuma kaldrmasn,
mermi demez'liine veriyorlard. Rommel'in
vurulmazl ve Alman Generallerinin yenilmezlii.
Alman esirlerinin anlattklar hikyelerle
Tomi'lerin arasnda da yaylm ve Roramel
ad ngiliz ordusu iin psikolojik bir tehlike
olmaya balamt.
18 Haziran gn 7 noi zrhl tmenden kurtulabilenler
arasnda sevgili dostlarmz temen
Clark ve Miller'de vard. 15 Haziran gn Matilda'lar
grdklerinde hayran kalmlard ve
zafere gerekten inanmlard. Fakat ksa zamanda
Sidi mer'le Halfaya ve Kapusso arasn49
da Rommel'in byk torbasna dp o tehlikeli
ekilmeye, daha dorusu kaa katldklar zaman
onlar da Rommel'e, bu dman Generalin
askeri dehasna hayran olmulard. Hakikaten
bu Almanlar yenilemez mi? Bunlar yenmek
iin bireyler yaplamaz m? Bu ev buna benzer

sorular bu iki subayn ve daha bir ok ngiliz

subaynn kafasn igal ediyordu. ril,
bu yenilgiden sonra, VVavelle'i l komutanlndan,
8 nci ngiliz ordusunun bandan alm
ve yerine inadyla hret yapm olan Hindistan
bakomutan Sir Claud Auchinleck'i atamt.
Acaba Rommel malup edilebilecek mi? Ah,
u mel'un adam. Bu Tilki, ril'in eline bir
gese!?...
ALINAN PLANLAR
18 Haziran zaferinden birgn sonra Almanlarn
Rusya'ya taarruzunun yakn olduu tahmin
ediliyor (*) ve bu yzden geni apta tank,
uak ve dier takviye kuvvetini alma midi ok
zayflyordu. Rommel, Hitler'in ve Alman Ba
komutanlnn Afrika harektna sempati beslediklerini
ve fakat Avrupay birinci planda dndklerini
de biliyordu. Genel Kurmay Bakam
General Halder bile ngilizlerin kuzey Afrikada
malup edilemiyeceini savunuyordu.
Ona gre Kuzey Afrika harekt, dmamn dik(*) Almanlarn Rusya taarruzu, 22 Haziran 1941
sabah balad.
50
katini baka istikamete ekmek suretiyle zaman
kazanlacak bir blge idi. Rommel'in byk bir
taktisyen, parlak bir komutan ve lider olduunda
herkes birleiyordu. Ama iyi bir stratej olduunda
pheler vard. Onu bu konuda Hayalci
olmakla sulayanlar mevcuttu. Zira Rommel
Hitler'e Biran nce Svey'e el atp oradan
Suriye'ye ynelmek, Suriye'yi ikmal ss haline
getirdikten sonra ran krfezine kadar
uzanmak konusunda cesur planlar nermiti.
Bu bir hayalcilik mi idi?... Hitler'in Kafkaslar
aarak Bak petrollerim elde etmek arzusundan
daha m hayali idi?
Gelin, biraz da dman bakumandann
sylediklerine kulak verelim: ngiliz komutan
General Auchinleck 1941 Kasmnda Londra'ya
yollad 38177 numaral raporunda Rommel'in
byle bir plandan ekindiim, Suriye'yi savunacak
bir ngiliz kuvvetinin bulunmadn.
Irak ve ran blgelerinde ise ok zayf kuvvetlerin
olduunu, Kbrs'n Alman hava indirme
birlikleri tarafndan kolaylkla istila edilebilecei
nden bahisle, Fhrer'in, Rommel'in isteklerini
yerine getirmemesi iin dua ediyordu.
Nitekim Barbarossa (*) harekatnn balamasiyle
Auchinleck'in duas kabul olunmu,

Kuzey Afrika'ya yaplan Alman ikmli bsbtn

zayflamt. Buna mukabil ngilizler cepheye
gemilerinin tayabilecei hereyi getirebiliyor
ve hergn biraz daha gleniyorlard.
Hitler ve Bakomutanlk istese de istemese de
(*) Almanlarn Rusya'ya taarruz harektnn kapal
ad.
51
Rommel, ngilizler bir taarruza girimeden nce,
gerisinde bir ban gibi duran Tobruk'u ele
geirmeyi planlyordu. Bu srada Alman gizli
istihbarat efi Amiral Canaris'in bir raporu da
imdada yetimiti. Kuds'te bir ngiliz asker
hastanesinde hemire olarak alan deerli bir
ajan, yaral ngilizlerden ok nemli haberler
elde etmiti. Bu kadn ajann raporuna gre ngilizler
Kuzey Afrika'da byk bir taarruza hazrlanmakta
idiler. Rommel, Roma'dan General
Jodl ile telefonla grerek Bakomutanl ikna
etmeyi baard. Taarruz, mmkn olursa Ekim
sonunda yaplacakt. Rommel, kollar hemen
svad.
Hainler olmasayd harpler nasl cereyan
ederdi? Doal olarak silah ve insanca kuvvetli
olan ve iyi komutanlara sahip bulunan ordularn
harbi kazanmalar matematiksel ekilde kesinlik
kazanrd. Ta ki, araya hiyanet karm
olmasn. Onun girdii yerde ok kere mkemmel
planlar, silah stnlkleri ve askerlerin
lm karsndaki cesaretleri birer komediye
dner. Bu, asrlardr byle devam edegelmitir.
Bu irkin hiyanet olaylarnda bir teselli taraf
da vardr. O da hainin gvenilir olmay
yznden getirdii habere her zaman itimat
edilmeyii ve gerekli tedbirin alnmaydr. En
byk casuslardan biri olduu kabul edilen iero
Ankara'da ngiliz eliliinde kavaslk yaparken
ald ok gizli ve nemli planlan Almanlara
satm, fakat Hitler bunun ngiliz gizli
haberalma servisinin bir aldatmacas olduundan
phelenerek dikkat nazanna almamt.
te bu hatas da ona pahalya mal olmutu. Ayn
ekilde 1940 da Fransa harektnan ait plan
tayan bir Alman kurye ua yanllkla Bel52
ika arazisine inmi ve mrettebatn bu plan
imha etmesine vakit brakmadan dokmanlar
Belikallarn eline gemiti. Fakat Mttefikler
de, Hitler'in bu hile ile kendilerini yanl karara
sevketmek istediklerini zannnetmilerdi. Hitler,

dman eline getiim bildii bu planda

hibir deiiklik yapmadan taarruza getiinde
hatalarn anlamlard.
Kasm banda Rommel Mersedes arazi arac
ile cepheyi teftie km, geceleyin de kendisine
dinlenme yeri vazifesi gren treylerine
ekilmi, hazrlad planlar bir daha gzden
geirmeye balamt. Bu planda, bundan nce
Tobruk'a yaplan bir ok taarruzdan elde edilen
tecrbeler de dikkate alnmt.
Bu sralarda, yani her iki tarafn da dmann
tarruz edeceini bildii bu Kasm aynda
istihbarat faaliyetleri bir hayli artmt. Uzun
mesafe l gurubundan yarbay Heselden bir
bedevi klna girerek Alman hatlar gerisine
szyor, Roma ve Sicilya'daki ngiliz ajanlar da
son raporlarn hazrlyorlard. Buradaki ajanlar
talyan Amirali Maugeri'yi kendilerine haber
veren bir kaynak olarak kullanmaya balamlard.
Bu Amiral kanaliyle ngiliz entelijans,
talyan limanlarndan Rommel'e ikmal maddeleri
tayan konvoylarn hareket saatleri ve tadklar
malzemenin cins ve miktar hakknda
kesin bilgi elde etmekteydi. Bu sebeple bu gemilerin
% 75 nin yolda batrlmas normal saylmaldr.
Bu hiyanet, btn harp sresince devam
etmi ve hibir zaman meydana kmamtr.
Bugn artk hereyin gn gibi belli olduu
u srada kesinlikle biliyoruz ki, Almanlarn
Kuzey Afrika'daki yenilgilerini hazrlayan53
larn banda ngiliz ajanlarnn bu faaliyetleri
gelmekte idi. Amiral Maugeri yalnz deildi ki.
Roma yolu ile de nemli haberler geliyordu. ngiliz
ajanlar, Faizme kar olan kiileri de ustaca
kendi taraflarna elde etmenin yollarn
bulmulard. Ayrca Rommel'in baarlarm kskanan
Roma'daki talyan yksek kararghnn
baz general ve subaylarm da bu hiyanet ebekesine
katmak lzmdr.
Kahire'ye gelince, heyecanl ve aym zamanda
pheci olan General Auchinleck, masasnn
zerindeki Rommel'in bizzat eliyle izdii
ve Tobruk'a taarruz planm gsteren krokiyi derin
dnceler iinde tetkik etmekte idi. Krokide
taarruz edecek birlikler, ihtiyatlar, Tobruk
savunmasnn zayf noktalar ve Alman tmenlerinin
taarruz saatleri iaretlenmiti. Kroki,
gerekten mkemmeldi ve herey izilmiti.
Bir ey mstesna, herey.. O mstesna olan

ey de tarihi idi. Hangi ay ve hangi gn? General

Auchinleck'i de phelendiren buydu. Acaba,
birok defa ngiliz strateji ustalarn aldatan
bu l Tilkisi nin yeni bir hilesi olmasn.. ngiliz
gizli servisi fotokopi zerindeki yazlarn
kesinlikle Rommel'in el yazs olduunu bildiriyordu.
te imdi Tilki, kovuunda kstnlmt.
Bu sefer Rommel'e yle bir ders verilmeliydi ki
artk unutmasn. Rommel'in taarruz plan dikkate
alnarak Afrika Mihver kuvvetlerini imha
edecek bir kar taarruz plan hazrfland. Bu
plana gre birlikler gecenin karanlnda yerlerini
aldlar. Gndzki hareketler de bir deve
kervan hareketine benzetildi. imdi btn mesele
Rommel'in taarruza gemesini beklemeye
kalmt. I
54
Bu konuda, harpten sonra 1953 ylnda Picture
Post mecmuas unlar yazmt:
Her harp plammn bir bilinmeyeni vardr.
Tobruk'ta da Rommel'in hangi gn taarruz
tarihi olarak setii bizim iin mehuld. Taarruzun
yakn olduunu, hatta bir gn meselesi
olduunu dahi biliyorduk. Fakat kesin tarih
hl bir soru olarak ortada duruyordu. 14 Kasm
gemiti. 15 Kasm gn Londra ve Kahire'de heyecanla Rommel'in taarruzunu bekliyorduk.
Fakat bu gn de herhangi bir hareket olmad.
16 Kasm gn Londra'da sinirler adamakll
gerilmiti. Birlikler, bir ksm ak lde
olmak zere, gndenberi mevzilerinde idiler.
Hergn Alman keif kollarnn bu hazrl kefetme
tehlikesi vard. imdi pheciler de seslerim
ykseltmilerdi. Btn bu hazrlklar ne
id belirsiz bir harita iin mi yaplyordu?
Londra ile Kahire arasnda devaml mesajlar
alnp veriliyordu. General Auchinleck bir mddet
daha beklemek taraftaryd. ril ve Harp
Kabinesi ise buna itiraz ediyor ve ril, bir
mddet daha beklemenin hereyi daha da berbat
etmekten baka bir eye yaramayacana
inanyordu. Sonunda ril 17 Kasm gnn
taarruz gn olarak seti. Auchinleck'e gnderdii
mesajda: l ordusu tarihe bir Blenheim ve
VVaterlo (*) zaferleri gibi memleketimiz ve medeniyetimiz
iin yem bir sahife ilve edecek ve
dnyann gz zerinizde olacaktr, diyordu.
(*) Blenheim; 1704 te ingilizlerin Fransz ve ispanyol
ordularn yendikleri, VVaterlo: ingiliz ve
Almanlarn Napolyon ordularm malup ettikleri

savalar.
55
Bu srada Rommel, bir konferansa katlmak
iin Roma'da bulunuyordu.
ngilizlere Rommel'in planm veren hain
kimdi? Buna yalnz Feld Mareal Sir Auchinleck
cevap verebilir. Fakat ngiliz Harbiye Nezareti,
herhalde bu hiyanetin aklanmas iin
henz zamann geldiine kani deildir.
Rommel'in karargah subaylanndan Albay
Albert Btteher'in de bu konuda anlattktan bir
hayli ilgintir:
Dokmanlar, nemine gre gizlilik derecelerine
aynlr. ok Gizli evrak kurye subaylaryla,
Gizli evrak motosikletli habercilerle gnderilirdi.
Kurye ve haberciler, zel odalarda bulundurulur
ve bunlara grevden nce yemin ettirilirdi.
Bu gibi evrakla ilgili olmayan kimsenin,
kim olursa olsun, evrak grmesi kesinlikle yasaklanmt.
Bununla birlikte talyan Yksek
Komutanl ve baz birlikleriyle irtibat zorunluu
olduundan bu emir ve kararlardan buradaki
ilgililere bilgi verilmekte idi. Bu da talyan
subaylanyla yaplyordu. Savan gayet hareketli
olmas ve Marealin en ilerdeki hatlara gitme
adeti yznden, gizli dokmann dmann
eline gemesini nlemek iin elimizde benzin
ieleriyle her an hazr bulunurduk. Gizli hususlar
-Telefotograf- ile gnderirken kod kullanrdk.
Bu ile ilgili personelin arac karargahn
ok gerilerinde bulundurulurdu. Burada
ifreli mesajlar zlr ve belirli zamanda kod
deitirilirdi. Ordu stihbarat Bakan, btn
bu ilerden sorumluydu. Harekt blgesindeki
istihbarat ilerinden sorumlu bulunan yarbay
Melenthin'in dman hakknda bilgi toplayp
56
genel karargaha bu bilgileri ulatrmak ve zellikle
dman tekilt, silahlar hakknda harp
esirlerinin sorguya ekilmesi, dman radyolarnn
dinlenmesi, tercmanlarn kullanlmas,
dinleme postalarna zel grevlerin verilmesi
gibi bir sr grevi vard.
AUCHNLECK'N TAARRUZU
Tobruk fareleri (*) 17/18 Kasm gecesi
uyumamlard. ngiliz deniz kuvvetleri, ar kayplar
vermesine ramen, geceleyin limana girmeyi
baarm, ikmal malzemesi ve biraz da
takviye kuvvetleri getirmiti. Yedi aydan beri
bu Fare 1er, Rommel'in btn taarruzlarna

azimle kar koymulard. imdi ril'in Londra'dan

yaynlanan zafer nutkunu ve sakin sakin
yaan yamurun sesini dinliyorlard. Her
ne kadar ngiliz tank, top ve aralarnn seslerim
duyamyorlarsa da bu anda slak ve yumuak
kumlan ezerek Batya, kendilerine doru
Rommel kuvvetlerine kar hareket halinde
olduklarn biliyorlard. Takriben 1.000 tank ve
zrhl ara, 500 Alman ve talyan tankna saldrmak
iin yaklayordu. 30 ncu kolordu, 7 nci
ngiliz zrhl tmeni, 1 nci Gney Afrika tmeni
ve 22 nci Tugaydan kurulu birlikleriyle Tobruk
istikametinde yry halindeydi. Daha kuzeyde
3 nc kolordu, 4 nc Hint tmeni, 2 nci Yeni
Zelanda tmeni ve 1 nci tank tugay ile Sollum
- Bardiya cephesinde ilerlemekte idi. Ayn(*) Tobruk'u savunan Avustralyallarn kendilerine
taktklar isim.
57
ca bir motorlu gurup da gneyde Cerabub vahasndan
Rommel'in hatlar gerisine dalm,
Alman Panzer ordusunun muhabere ve ulatrma
hatlarn kesmek emrini almt. Almanlar
ise ngiliz hazrlklarn ne karadan ne de havadan
grebilmilerdi. Hatta, ngilizlerin sol kanadnda
ldeki muazzam ikmal maddelerinin
meydana getirdii ynlar bile tesbit edememilerdi.
Almanlar Msrdaki ajanlarndan herhangi
pheyi ekecek bir rapor alamamlar,
bir dman telsiz mesajn bile elde edememilerdi.
Bunda, ngilizlerin kesinlikle telsiz susmasna
uymasnn da rol vard.
18 Kasm gn bir Alman keif kolu Sidi
Sleyman yolunda yolunu aran 4 nc Hint
tmenine ait bulunan bir komuta aracn baskna
uratm ve iindekileri esir almt.. Bunlar
Bardiya'da sorguya ekildikleri zaman zerlerinden
Auchileck'in taarruz plam km ve
Rommel'in taarruz plannn ngiliz Genel Karargh
tarafndan bilinmekte olduunu renmilerdi.
7 nci zrhl tmen ve zellikle mehur 11 nci
Hssar alay, Mihver mevzilerini 20 Kasmda
yarmaya muvaffak olmular ve ileri ksmlaryla
Sidi Rezek'e varmlard. Alman Afrika kolordusu
ise stn dman taarruzlar karsnda
baarl savalar vererek dman ypratmaya
alyordu. ngilizlerin her bakmdan stn durumda
bulunmalar Rommel'i, yaklamakta
olan kuvvetleri teker teker yakalayarak haklarndan
gelme taktiine zorluyordu. Fakat general

Cunnigam, bu oyuna gelecek miydi?. Gelmemesi

gerekti ama, sava bu, belli mi olurdu?
Nitekim Rommel'in bile byle kolayca bekleme58
algi durum meydana gelmi ve savan hercmerci
iinde Cunnigam birliklerinin bir ksmn
deiik cephelere srerek datm ve bir
daha da toparlayamamt.
21 Kasmda Afrika Kolordusunun zrhl birlikleri
Sidi mer istikametinde ingiliz 7 nci
Zrhl tmenine taaruzla onu, taaruzunu durdurup
savunmaya gemek zorunda brakmlard.
Tobruk savunma kvetlerinin 20/21 Kasm
gecesi yapmak istedikleri k hareketi de pskrtlmt.
21 nci Panzer tmeni ve 5 nci Hafif
tmen Sidi Rezek hava alanna taarruz etmi
ve ngiliz kuvvetleri gneye atlmt; Bu
srada 15 nci Panzer Tmen komutan General
Silkow, tmeniyle karsndaki kuvvetlerin yan
ve gerilerine taarruzla bunlar kuatmt.
Bu savata 8 nci Panzer Alaynn, 4 nc ngiliz
Zrhl tugayn tutsak al ekli ok enteresandr.
Onu anlatmalym.
Olay yle cereyan etmiti:
22 Kasm gecesi Yarbay Gramer'in 8 nci
Panzer Alay ekilen dmanla temas kaybetmiti.
Tamamiyle ve hi beklenmeyen bir zamanda,
zifiri karanlkta bir tank topluluu iine
dalm ve 10 metre mesafeye gelinceye kadar
da bunlarn dman tanklar olduunu anlayamamt.
in anlald anda ise her iki taraf
da akna dnm ve hi kimse ate amaya
cesaret edememiti. 1 nci Tabur Komutan
Binba Frenski, seri bir kararla ve kendi insiyatifini
kullanarak kendi komutan tankn
dman tank topluluu iine srereken, telsizle
de 1 nci ble ve kendi koluna dman kuatma
emrini vermiti. Tabur Emir Subay Te60
men Beck, alan aydnlatmak iin havaya devaml
olarak aydnlatma mermisi atyor ve bu
hal ngilizlerin aknln bsbtn arttnyordu.
avu Sauter de ngilizlerin iine dalm ve
yksek sesle ngilizce Eller yukar diye baryordu.
Bir dman tank kamay denediyse de
avu Sauter tanka atlayarak kule kapam am
ve makinal tabancasyla mrettebat hareketsiz
brakmt. ember iine alnm bulunan
ngiliz tanklarndan bir ksm kendilerine bir

yol amak iin harekete gemilerse de yedik

leri iddetli ate karsnda durmaya mecbur
braklmlard. Bu durumda herhangi bir yanll,
nlemek zere birliklere, yalnz tanklara
ate edilmesi emredilmi ve Binba Frenski
tank komutanlarnn tanklanndan karak otomatik
tabancalaryla esirleri toplamalarn emretmiti.
Bu srada tank topular alarm durumunda
ve tetikte beklerken tank farlarnn
altnda ngilizler silahszlandrlmaya balanmt.
Hareket, tam m an asiyle umulmayan bir
durumda seri karar verme ve cesaretle insiyatifi
kullanma aheseriydi. Bunun dl de, bir
Tugeneral, 17 subay, 150 astsubay ve er, 35
tank ve bir sr motorlu ara olmutu. Bylece
koskoca bir zrhl tugay ortadan kaldrlm ve
tamamen tutsak edilmiti. Harp tarihine ibretle
geecek bir olay... Fakat talihin garip cilvesi,
bu hareketin yaratcs Binba Frenski, ertesi
gnk harektta vurulmu ve lmt.
O gn Tobruk'tan yem bir k yaplmamt.
Fakat ngilizler muharebeye 13 nc kolordularn
da srm ve geni bir cephe ile
Halfaya geidi gerisine ve Sollum istikametine
taarruza gemilerdi. Kapusso, Yeni Zelandallar
tarafndan zaptedilmiti.
61
22 Kasmda Rommel, kar taarruz iin uygun
zamann geldiine karar verdi. Plan ksaca
yleydi: Birinci safha olarak Bir El obi
blgesinde tekil edilecek bir sklet merkezi ile
23 Kasmda Halfaya istikametinde taarruz etmek
ve bu blgedeki dman ana kuvvetlerini
kuatarak imha etmek. Ondan sonra duruma
gre hareket etmek. 1
O gece birlikler plana uygun olarak taarruz
blgelerindeki yerlerini aldlar. 23 Kasm sabah
Afrika kolordusu, talyan Ariete zrhl tmeni
ve arkasndan yetien 15 nci Panzer tmeni
Bir El Gobi blgesinden general Grwell komutasnda
gney dou istikametinde ve kuatc
ekilde taarruza balad. Taarruzun balamasndan
az nce Afrika kolordusu karargh Yeni
Zelandallarn eline esir dt. Kolordu Kurmay
Bakan albay Bayerlayn olay yle anlatyordu:
Sabah 05.35 de General Grwell beni de yanna
alarak sabahn alaca karanlnda 15 nci
Panzer tmeni kararghna doru hareket' ettik.
Henz tmen kararghna varmtk ki korkun
haberi aldk. Hemen hemen btn kolordu

karargh, gecenin karanlnda nereden

geldikleri bilinmeyen bir dmanla karlam
btn kymetli ve gizli dokmanlar, haritalar
ve kurmay heyeti apansz ortaya kan Yeni
Zelandallarn eline gemiti. General Grwell
ve ben bir ans eseri kl pay bu felaketten kurtulmutuk.
Ve imdi komik bir durum ortaya
kmt: Koca bir kolordunun komuta heyeti
olarak general ve benden baka kimse yoktu.
Evet, kararghsz General Grwell imdi
talyan Ariete zrhl tmeninin banda, 21 nci
62
Panzer tmeniyle mtereken yaptklar taarruzu
ynetiyordu. Ve taarruz istikametini, tesbit
edilen dmann kuvvetli zrhl birlik ve byk
motorlu kuvvetlerim torbaya alacak ekilde
daha gneye doru kaydryordu. 8 nci Panzer
alay merkezde, 5 nci Panzer alay sada
ve talyanlar solda olduu halde ilerleyen taarruz,
Gney Afrika tmeninin kurduu kuvvetli
bir tanksavar savunmas ile karlanca
duraklad. 8 nci Panzer Alaynn 8 nci bl
ar zayiat vermi, blk komutan tank ile
dman mevziine ulamsa da o da vurulmu
ve niancmn kollan arasna dmt. Temen
Lietsman komutay almak istemise de Lider"
tankndan bir ses alamaynca tankndan
inerek yzbann tankna frlam, lm bulunan
blk komutan ve doldurucu hari dier
mrettebat kurtarmt, leye kadar devam
eden sava sonunda Almanlar birka yerden
dman mevzilerine girme'yi baarm ve arkasndan
da tanklar, bir sel gibi yklan bu barajdan
ileri atlmlard.
Buradan kilometrelerce uzaktaki Sidi Bezek
blgesindeki 21 nci Panzer tmeni, ok stn
dman zrhl taarruzlarna kar baanyle
savunmasn srdryor ve nemli dman
kvetlerini oyalayarak General Grvvell'in taarruz
birliklerinin iini kolaylatnyordu. Daha
batdaki Tobruk cephesinde ise, Tobruk Fareleri
nin leye doru 80 kadar tankla desteklenen
taarruzu, talyan Pavia tmeninin inat
direniiyle pskrtlm bulunuyordu.
Bugn Afrika kolordusu komutan General
Grvvell ve Kurmay Bakan Albay Bayerlayn'n
banda galiba bir eyler dolamaktayd. Bugn
63
onlann Esir dme gnlerimiydi ne? yle de
ilse bile mutlaka ters gnlerinden birinde idiler.

Ayn gn akama doru savan kzgn bir

annda zrhl aralarnn birdenbire ingiliz
tanklar ile sanlverdiini farketmilerdi. Nasl
olduunu anlayamadan ve ne yapmalar lazm
geldiine dair bir karar veremeden ylece kala
kalmlard. Herhalde teslim olmaktan baka
yapacak pek bir eyleri yoktu, ingilizler de, komutann
bindii aracn zerindeki Alman han
grdklerinde ayn derecede arm, onlar
da bu ie bir mana verememilerdi. Tank mrettebatndan
bazlar yere inerek bertaraf! kapal
bu zrhl aracn zrhna ierde kimse yok mu
diye, vurmaya balamlard. General Grwell
kapa at zaman da, aknlktan az daha
dillerini yutuyorlard. Ama tam bu srada yakn
mesafeden ngilizlerin zerine dehetli bir
ate almt. General ve Kurmay Bakan ateten
korunmak iin kendilerini aracn iine atmlar,
karklktan yararlanan ofr de gaza
basarak hzla olay yerinden uzaklamt. Grwell,
sonradan kendilerini kurtarann, o esnada
civarda aalarn dibine mevzilenmi olan
20 mm. lik bir Alman uaksavar topu olduunu
renmi ve bu top avuu ile iki erini izinle
dllendirmiti.
Akama doru btn muharebe sahas toz
ve duman iindeydi. Gr mesafesi de bir hayli
azalmt. Bundan yararlanan bir ksm ingiliz
tank ve zrhl topusu gneye doru kamay
baard ise de byk ksm evrilmi bulunuyordu.
Sava, bylece akamn ilk saatlerinde de
devam etti. Yer yer srmekte olan yangnlarn
kzl alevleri tahrip edilmi yzlerce motorlu
ara, tank ve topu aydnlatyor ve azalan g64
rltlere bazan uluyan bir akal sesi karyordu.
Bu muharebe ile Rommel'in ele geirilen planndan
yararlanlarak Tobruk'u kuatmadan
kurtarmak, Mihver kuvevtlerini imha etmek
maksadiyle ve byk mitlerle balatlan ngiliz
taarruzu ilkin krlm, bugn balatlan
kar taarruzla da nemli kuvvetleri ember
iine alnmt.
24 Kasm sabah General Grvvell'in raporu
Rommel'in elindeydi: Dmann byke
bir ksm kuatlarak imha edilmitir. Zafer'!..
Hem de inanlmaz bir zafer... Evet yle ama
mevzii bir baardan daha fazla bir mana vermek
de, abartma saylmaz m? Rommel bu...
Hem bunu fazla bytmemek gerektiinin bilincinde,

hem de bu zaferin meyvelerinin hepsini

toplama frsatn karmayacak kadar zeki ve
atak. yleyse durulur mu? Hi duraksamadan
btn kuvvetlerle ve sratle daha byk bir
kuatma iin Sidi mer istikametinde ileri... Ta
ki, daha derinlikte bulunan ngiliz ihtiyatlarnn
cepheye yetimelerinden nce, u srada
ekilmekte olan dman kuvvetlerinin kurtulmasn
nlemek iin Sidi mer, halen elimizde
bulunan Halfaya geidi ve Sahil arasnda torbann
azn kesin olarak kapatalm. Bu nedenle
de toplanabilen btn kuvvetleri cepheye
srmeli. Hemen imdi cephe gerisindeki Tobruk
blgesinden btn zrhl ve motorlu birlikleri
alp kuatma kanadna sevk edin. Tobruk blgesindeki
piyadeleri, Afrika kolordusu topu komutannn
emrine verin. O, bu zayf piyadeyle
bile benim yan ve gerimi korur.
Dier yandan ngiliz Cephe Komutam General
Cunnigam derin bir keder iinde idi. Ge65
cenin bu ge saatinde hala uyuyamam, derin
dncelere dalmt. Ne kadar iyi hazrlanm,
ne byk kuvvetler toplamt. Almanlarn
T'obruk taarruzu ve bunun iin tertiplenen birliklerinin
yerleri, kuvvetleri, hepsi en ince detayna
kadar biliniyordu. En modern Matilda
tanklar cepheye srlmt. Ama ne olmu,
nasl olmu ve iler nasl byle bir ka gnde
tersine dnmt?. Peki ama, imdi ne yapmal?!..
En iyisi muharebeyi keserek, kurtarabildii
btn kuvvetlerle Svey - Kahire nlerine
kadar ekilip, burada savunmaya gemeli.
(Rommel'e ne byk yardm).
ngiliz kurmaylar, komutanlarna itimatla
nn tamamen kaybetmi, ona acyarak bakyorlard.
Kk subaylar ise ok daha acmasz
ve heyecanl idiler. Onlar, btn komutanlarna
kar gvenlerini yitirmilerdi. Kuvvete
Rommel kuvvetlerinden stn olmamza ramen
nasl byle st ste utanlacak yenilgilere
uruyoruz? stelik Kraliyet Hava Kuvvetleri
hava stnln ele geirmi, Donanma Akdenizde
kesin hakimiyetim kurmu hertrl ikmalimizi
salarken bu nasl oluyor? Ve cevabn
yine kendileri veriyordu: nk biz iyi sevk
ve idare edilmiyoruz. Birliklerimiz blk prk
ksm ksm muharebeye srlyor, Rommel'in
gze ald riskleri gze alamyoruz. rnein
7 nci Zrhl tmenle Gney Afrika tmeni

muharebe ederken Yeni Zelanda tmeni ile Muhafz

Tugay zamannda sava alanna yetiemiyorlar,
veya Yeni Zelanda tmeni sktnda
Hint tmeni ortalarda grnmyor.
General Cunnigam ekilme kararn akladktan
birka saat sonra General Auchinleck
66
uakla Kahire'den cephe kararghna gelmi ve
iki General arasnda iddetli bir mnakaa balamt.
Auchinleck, souk ve tipik bir ngilizdi.
Ayn zamanda inat ve etrafna ate saarak
kararn mutlaka yaptran bir komutan olarak
tannyordu. imdi de Cunnigam'm btn tekliflerini
reddediyor ve Hayr ekilmenize kesin
surette karym. Bu, Afrikada sonumuz
olur diye avaz avaz bard duyuluyordu.
Sonunda 8 nci Ordu ya ilerleyecek veya hi
kimse geriye dnmeyecektir. Bu, kesin kararmdir
diye emrini vermi ve hemen orada Cunnigam'
azletmi ve komutay General Ritchie'ye devretmiti. Kritik bir anda, ayn zamanda
ortal daha da kartrabilecek cretli bir karar..
Fakat iler, bundan sonra dzelmeye balyor.
7 nci Zrhl tmenin ekilmesi durdurulmu,
birlikler savunmak iin gayrete gelmilerdi.
Tugeneral CampeU'in Frtna birlikleri
dman hatlar gerisine srlm ve onlara
Dman cephesi gerisinde grlecek her eye
taarruz emri verilmiti. Nitekim bu partizanlar
yirmiden fazla gurup halinde dman gerilerine
szm yakarak, ykarak, vurarak, tuzak
kurarak, dman yry kollarnn hareket istikametlerini
deitirerek, konvoylara, hava
alanlarna taarruz ederek, muhabere hatlarn
keserek vc dmandan haberler toplayarak 8
nci ordunun kendisine gelmesine azmsanamayacak
lde yardm salamlard.
24 Kasm sabah Rommel aracna atlam
ve Kurmay Bakan yardmcs Yarbay Westphal'i
ararak Ben Sidi mer'e gidiyorum,
21 nci Panzer tmenini Halfaya geidine sevk
edeceim demi, Yarbayn imdiki durumu, ha67
va kuvvetlerinden alman rapordan ngilizlerin
hl Bir 1 Gobi'de mevzilerini savunmaya de.
vam ettiklerim anlatmasna frsat vermeden
Kurmay Bakan General Cause'i yanma alarak
ofre hareket emrini vermiti. ofr aracm,
yapabilecei hzla ve ustalkla, Msr'a doru
bozgun halinde ekilen dman birlikleri arasndan

geirerek sryordu. Rommel'in, Auchinleck'in

ekilmeyi durdurma kararndan tabiatiyle
haberi yoktu.. 80 - 90 kilometre hzla Douya
doru ilerledii u srada O, Svey kanalm,
efsaneleen Nil nehrim dnyordu. Olgun
bir meyve gibi avucuna dmekte olan byk
zaferinin tatl hayallerine dalm, gitmiti.
Birlikte yola ktklar muhabere aracyle telsiz
aracnn gerilerde kaldnn farknda bile deildi.
Ayn gn leden sonra Rommel, 21 nci
Panzer tmeni birlikleriyle beraber Sidi mer'e
ulamt bile. Oradaki ngilizlerin aknl grlmeye
deerdi: Allah allah... Bu Almanlar
hangi cehennemden geliyorlar byle? Rommel,
21 nci Panzer tmenim bekletmeden Sidi Sleyman
istikametine sevk etmi ve tmenin Kasrul
Abid blgesinde dikenli tel rg hatlar iinden
geiim bizzat idare-etmiti. 15 nci Panzer tmenine
de Sidi mer'deki dmana taarruz emrini
vermi ve evvelce bu tmenden alman 5 nci Panzer
Alaym tekrar tmenine iade etmiti. Ama
bu baarl ilerlemeye ramen iler pek rahat yrmyordu.
Mesel Sidi mer blgesindeki 4
nc Hint tmeni kuvvetli bir savunma ile 5 nci
Panzer Alayna nemli kayplar verdirmi ve bu
alayn cesur komutam Yarbay Stephan da vurulmutu.
24 Kasm gecesi, muharebe alam cesetlerle
doluydu. Dman ve dost lleri yan yana st
68
steydi. Ama Rommel'in bunu grecek hali yoktu.
O, biraz nce 21 nci Panzer Tmenini kuzeye
sevk etmi kendisi de 15 nci Panzer tmenine
katlmak zere yola kmt. Fakat ara az sonra
bozulmu ve ofrn btn abasna ramen
onarma imkan da olmamt. Dolaysiyle Feld
Mareal Rommel ve. Kurmay Bakam General
Cause bu souk l gecesinde korumasz, sava
alannn ortasnda yalnz balarna kala kalm
lard. Kimse, kendi ktalarnn ve dmann nerede
olduunu bilmiyordu, buradan nasl kurtulacaklarm
da. Ama tesadfe bakn siz. Bakas
da deil, bizzat Afrika kolordusu komutam general
Grvvell oradan geerken bir Alman komuta
aracna rastlayarak, ofrne o istikamete
yrmesini emretti. Ve yaknlarna geldiinde
de ilkin bir mddet azndan tek kelime kmad,
sonra da kendi kendine sylenmeye balad:
Aman Allahm, Aman Allahm, gzlerime inanamyorum!
Hakikaten benzetmiyordu, grd
Rommel'in ta kendisiydi. Souktan hal titreyen

Rommel glerek Grwell'e Arabanzda

bize de yer var m? diyordu. Generallerin arabas
hareketten az sonra 4 nc Hint tmenine ait
tanklara rastlad, fakat hi pheyi ekmeden
yanlarndan geip gitti. kinci tehlike de bylece
atlatlmt. Hintlilere gelince, onlar hibir zaman
nekadar byk bir ikramiyeyi kardklarn
renemeyeceklerdi.
Bu arada gerideki Rommel'in kararghna
ulaan raporlar hi de iyiye almet saylmazd.
Sidi Rezek blgesindeki ngiliz kuvvetleri, Afrika
Kolordusunun zayf kvetlerine kar taarruza
gemi ve bu kuvvetleri yer yer geriye atmaya
balamt. Tobrukta da durum iyi deildi.
Tobruk Fareleri bilmem kanc defa yeni69
den taarruza balamlar ve topu komutannn
komutasndaki zayf piyade birliklerini zorlama
ya balamlard. Kararghtaki kurmay Bakan
yardmcs Yarbay VVestphal sdfap iinde kvranyor
ve komutan Rommel ile haberlemeyi
salamak iin Karargh telsiziyle durmakszn
ar yapyor, fakat bir cevap alamyordu. Durumun,
daha fazla beklemeye tahamml yoktu.
Yaplacak i, insiyatifini kullanarak ileri bizzat
ele almakt. O da yle yapt. Ve, Afrika kolordusuna
Taarruzu durdurarak ilk mevzilerine geri
ekilmek emrini verdi.
Telsiz operatr Darn, ald bu mesaj 21
nci Panzer tmeni Kurmay Bakanna vermi,
alndna dair belgeyi imzalamasn bekliyordu.
Kurmay Bakannn yorgun ve bezgin mesaja
daldn gren Tmen komutan general Von
Ravenstayn Bakann yanna gelerek mesaj grd,
okudu ve emre uyarak birliklerine ekilme
emrini verdi.
Rommel geriye dnerken yolda rastlad bir
tabur komutanndan, general Ravenstayn'n ekilme
emrini renince mthi fkelendi. Hele
bu emrin kendisi tarafndan verildiini duyunca
bsbtn kplere bindi. Bunun, bir dman hilesi
olduunu tahmin etmiti. Kararghna dnnce
durumu renmi, muharebe raporlarn
gzden geirmi, sonra da tek bir kelime sylemeden
yatana uzanmt.
Ertesi gn Rommel herzamanki gibi yine
aracna atlam, bir birlikten dierine giderek
durumu dzeltmeye alyordu Dman hatlar
iine dalm, ngilizler atndan kovalanm,
ate yamuruna tutul' ve Byk Frederik'in

70
bir zamanlar syledii Baarl bir komutann
yalnz kabiliyetinin deil, talihinin d>- yaver olmas
lzmdr sznn adeta simgesi haline
gelmiti.
Rommel bugn leden sonra kk bir kum
tepesini atnda bir Yeni Zelanda sahra hastanesiyle
burun buruna geldi. Rommel ilk oku
zerinden atnca sakin bir ekilde aratan inerek
Emir subay ile ofrne teki tarafa giderek
kendisini beklemelerini emretmi ve tek bana
adrlarn arasna dalmt. aknlkla ve
korkarak etrafna toplanan doktor ve hastalara
hastane ve civarnn Almanlarn elinde bulunduu
hissini vermi ve ciddi ekilde denetlemesine
devam ederek askerlerin selmlarna karlk
vermiti. Bu arada koup yanna gelen Ba Hekime
ihtiyalarn sormu, bunlar derhal yoluyacan
sylyerek kendisini korku ve sayg ile
selmlayan doktorlarn ve erlerin arasndan yryp
aracna binmi ve sakin ekilde uzaklamt.
Kasm 1941 in sonunda yaplan bu sava
hangi tarafn kazand hala bir soru olarak
ortada durmaktadr. Gerek olan udur ki, iki
taraf da cann diine takarak dm, siperler,
mevkiler bir o taraf, bir bu tarafn eline gemi
ve sava ok kritik safhalar gstermitir.
Kasmn 28 inde Halfaya Geidi hala Muhterem
Peder Bach'n, Tobruk ise ingilizlerin elinde idi.
28 Kasmda savan hz azalyor diye dnld
bir srada, 21 nci Panzer tmen komutan
Von Ravenstayn ngilizlere esir dt.
Ravenstayn savatan soma bana olay yle
anlatmt:
71
28 Kasm akama doru General Grwell'in
komuta arabasna rastladm ve kendisine 21 nci
Panzer tmeninin emredilen blgeye gelmi bulunduunu
bildirdim. General Grwell iki Panzer
tmenini bir kere daha eli altna aldndan
sevinli, Sidi Rezek blgesinde yarn sabah yapacamz
taarruz hakknda bana gerekli emri
verdi. Sonra da, bu emri szl olarak bizzat 15
nci Panzer tmen komutanna iletmemi benden
rica etti. Komuta aracmla, Kurmay Bakam
Bayerlayn'm bir arp iaretiyle haritamda belirttii
15 nci tmen komuta yerine doru hareket
ettik. Henz 10 : 15 kilometre yol almamtk
ki yolumuzu ardk. Pusula ile istikametimizi
bulmaya alrken hava da iyice kararmt.

Haritaya gre buras arp iaretli yer olmal diye

dnrken aniden ve ok yakn yerden zerimize
ate ald. ofrm yaralanm, komuta
aracnda yangn kmt. Ben ve emir subaymla
koruma avuu arabadan frlayarak mevzilenmeye
altk. Fakat ok iyi kamufle edilmi bir
Yem Zelanda birliinin mevziinin iine dtmz
tutsak edildikten sonra anlayabildik.
GAMBARA NEREDE
2 Aralk 1941 de Rommel, Rastenburg'taki
Alman Ba komutanlna ektii telgrafta unlar
bildiriyordu:
18 Kasmdan 1 Arala kadar devam eden
sava sonunda dmann 814 tank ve zrhl arac
tahrip edilmi, 127 ua drlmtr. ok
miktarda tank, top, ara ve gere ele geirilmi,
general olmak zere 9000 esir alnmtr.
72
Fakat sava, eski hzn kaybetmesine ramen,
yer yer taarruz ve kar taarruz eklinde
sryordu. Rommel'le Auchinleck gladiyatrler
gibi Totruk iin dmeye devam ediyorlard.
Rommel, ngilizlerin mtemadiyen cepheye yeni
kuvvetler getirmekte olduklarn ve Auchinleck'
in bir El Gobi blgesinde taarruz iin ynak
yapmakta olduunu biliyordu. Ksa bir durum
muhakemesi sonunda, ngilizlerin yeterince takviye
almasndan nce taarruz hazrlklarn bozmak
maksadiyle 4/5 Aralk gecesi mahdut hedefli
bir taarruz yapmaya karar verdi. Bunun
iin yine Tobruk evresinden baz kvetleri ekerek
taarruz kuvvetlerine katt. Ve kararlatrld
gibi harekt 4 Aralk gece yarsndan sonra
Sidi Rezek gneyinden Bir El Gobi istikametinde
balad. talyanlar taarruz saatinde henz
birliklerini toplayamamlar ve taarruzdaki yerlerini
alamamlard. Kuzey yanlarndan tesbit
taarruzu yapacak olan talyan kolordusunun harekta
katlmamasna ramen, Alman Afrika kolordusu
komutan General Grwell taarruzu geri
brakmay uygun grmemi ve birka saat
nce kendi emrine giren talyan Gen Faist tmenini
yeterli grerek taarruza balamt. Balangta
ngiliz Muhafz tugayna ve sonra 7 nci
Zrhl tmene yneltilen taarruz uygun bir ekilde
gelimi ve bu birlikler geriye atlmt.
Fakat lenden sonra ngilizlerin savunmalar
sertlemi ve mevzii kar taarruzlarla kaybettikleri
araziyi ele geirme gayretine girimilerdi.
Tobruk Fareleri de yine rahat durmam,

70 nci tmenle, zayflatlm Alman talyan kuatma

kvetlerine yklenerek kritik bir kesim
olan Bel Ahmet Duda'y ele geirmilerdi.
6 Aralk gn General Grwell 15 nci ve 21
73
ci Panzer tmenleriyle Bir El Gobi mihverinde
taarruzunu tekrarlad isede, gittike artan ngiliz
mukavemeti karsnda bir baar gsteremedi.
Bugn de talyan Ariete Zrhl ve Trieste piyade
tmenleri harekta katlmamlard. talyan
komutanlar, birliklerinin ok yorgun olduunu
ve bu durumda bir taarruz harektna katlamayacaklarn
bildirmilerdi. Halbuki muharebenin
kaderini tayin edecek bu kritik saatte
bir erin bile nemi vard ve talyanlardan istenen
de sadece bir tesbit taarruzuyla dman
kuvvetlerini oyalamaktan ibaretti. Grwell bu
durumu ii yanarak gryor ve birbiri peine
gerek Rommel'e ve gerekse talyan kolordu komutan
Gambara'ya mesaj stne mesaj yolluyordu.
Yalvard... Rica etti... Emretti... Gambara
nerede?... Grwell'in dilindeki bu iki kelimelik
cmle sonradan bir Ata sz haline gelmiti:
Gambara nerede?... Fakat dn olduu gibi ne
bugn ne de yarn, ne Gambara ne italyan tmenleri
cephede grnmeyecekti.
7 Aralkta muharebe hl devam ediyordu.
Ama artk, taarruzun zayiat arttrmaktan baka
bir sonu vermiyeceini anlayan general
Grwell savunmaya gemi, kar taarruza balayan
ngilizlere kar kendini korumaya alyordu.
stn dman taarruzlar karsnda evrilmek
tehlikesi bagstermeye balamt. Alman
tanklar ya dman ateleriyle veya benzinsizlik
nedeniyle teker teker muharebe d oluyordu.
Afrika'da en parlak tank Generallerinden
biri olan General Silkow, bugn kendi komuta
tanknda ve kulede harekt idare ederken
vurulmu ve lmt. Bu ok mehur Alman komutan,
erleri tarafndan taplrcasna sevilen
bir askerdi.
74
ki gn evvel 15 nci Panzer tmeni taarruz
ederken yine General Silkow n hatlarda, kule
kapa ak ve kendisi ayakta olarak komuta
tanknda muharebeyi idare etmekteydi. Yanndan
geen piyade erlerinden biri ona, general olduunu
farkedemedii iin Allah akna u kapa
kapa diye seslenmiti. Biraz sonra kulenin
hla kapanmadm gren ayn er Bana bak,

szm dinle, yoksa kurunu yiyeceksin diye

barm ve henz szn bitirmeden alan dman
ateinden korunmak iin dier erlerle beraber
kendini yere atmt. General Silkow tankn
etrafnda bulunan erlere, ate baraj nidan
kurtulmalar iin tankn civarndan uzaklamalar
gerektiini barnca ayn er gzel fikir,
sonra eer lmezsen gel beni gr de servetimi
paylaalm diye cevap verdi. Bu er, blnde
Dmandan ele geirilen malzeme ile uramak
zere grevli Potass adnda bir erdi ve hl
konutuunun bir general olduunu bilmiyordu.
ki saat sonra ilk hedef ele geirilip birliklere
ksa bir mola verildii srada general Silkow
ble gelmi ve glerek olay anlatt blk
komutanndan er Potass' artmasn emretmiti.
Potass geldiinde general ondan servetinin
yarsn istemi, ok aran ere iltifat ettikten
sonra blk komutannndan eri mkafatlandrmasn
istemiti.
te general Silkow'a ait anlardan biri...
15 Aralkta Rommel, Alman Bakomutanlna
Drt hafta sren muharebeler sonucu, blgesel
baarlara karn, zayiatmz byk olmu
ve yeterli bir ikmal yaplamadndan birliklerin
muharebe gc nemli lde azalmtr. Gazala
blgesini tutmak istiyorum. Fakat dma75
nn kuatc bir taarruzundan korunmak iin
Mekili ve Derne yolu ile bir ekilmenin daha uygun
olduunu dnyorum mesajn yollamt.
Sekiz aylk kanl bir savatan sonra, Sireneyka'dan
yaplan bu ekilmeyi, askeri tarih basit
bir olay olarak kaydetmeyecektir. Bu byk
ekilmeyi ancak cesur komutanlar gze alabilir.
1941 ylnn bu dramatik gnlerinin ne manaya
geldiim ancak tozlu llerde hergn savaan,
durmakszn uzun mesafelere yryen, scakla,
kum frtnalanyla ve gecenin dondurucu souu
ile mcadele eden Ve bir ok gnlerini yiyeceksiz,
akaryaktsz ve daha fenas susuz geiren
bu askerler bilebilir.
rnein bu gnlerde, 15 nci Alman Panzer
tmeni Kurmay Bakam binba Kriebel ile bu
tmene bal 57 nci Motorlu Piyade taburundan
temen Kordel arasndaki u konumaya kulak
verelim:
Kurmay Bakan, tabur kararghnda bulduu
temene telefonla soruyor: Taburunuzun
imdiki kvetini bana sylyebilir misiniz?

Cevap: 5 subay, 14 Astsubay, 58 er, 3 zrhl top,

10 hafif 5 ar ara, 6 motosiklet.
Hepsi bu kadar m?
Evet Binbam, hepsi bu kadar.
Halbuki ok deil daha bir hafta nce bu
taburun kuvveti 480 kiiydi. Kaybolanlar ne mi
olmutu? Ne olacak, kimi Sollmde, kimi Sidi
Rezek'de, Tobruk veya Sidi mer blgesinde ln
derinliklerinde lm olarak yatyor, ya hastanede
can ekiiyor veya bir ngiliz esir kampnda
bana gelem dnyordu. Ama yaplacak
bir ey yoktu. Tabur bugn, bu zayf mevcuduna
ramen art grevim yerine getirecekti.
Yani Sollm'e geriye doru 10 : 15 kilometre
76
gidilecek, kendilerine tutulmas emredilen hatta
silahlar iin mevziler seilecek, yarn geceye kadar
dman bu hattan geriye geirilmeyecekti.
Temen Kordel, tabur emir subay Dreyer ve
Temen Servas, Via Balbo yolu ile Sollum istikametinde
harekete gemilerdi bile. Temen Servas,
ngilizlerden ele geirdii ve Afrika Kolordusunda
hret yapm olan Zrhl topu, makinahtfek
mrettebat ve silahn tayan bir ara
ve iki motosikletli haberciden kurulu ktann komutan
olarak yryte iken, kendi mevzilerinde
ve civarnda dmann bulunmadm ve Gney
kesimlerinin baka bir Alman Piyade bl
tarafndan tutulmakta olduunu renmiti.
Gerekte de 36 nc Alayn 11 nci bl mevziim,
paleti paralanm bir mark 4 tankm topu
olarak kullanmak suretiyle igal etmi, ngilizleri
de uzakta tutmay baarmt. Temen Servas
durum hakknda bilgi almak maksadyla
11 nci bln bulunduu yere geldiinde, etrafn
gzel kokulu bir berber dkkm gibi koktuunu
grnce bir mana verememi ve blk komutanna
ne olduunu sormutu. Meerse blk
dn Bingazi'de, dmandan daha nce ele geirilen
sabun ve tuvalet malzemeleriyle dolu bir
deponun yamndan gemi, erler de bunlar yama
etmilerdi. Blk komutannn dediine gre
hangi eri arasa enaa 10 di fras, mr
boyu yetecek kadar sabun ve tuvalet suyu bulabilirdi.
Blk komutan Temen ayn zamanda,
durumu da aklyordu: u tarafta dman yok,
u istikametten bir, u istikametten de bir olmak
zere blgemize iki patika gelmekte...
Temen Servas, karanlk basmadan az nce
gelen bln setii yere gtrm, onlar da

77
karanla kadar acele kazabildikleri mevzilere
yerlemilerdi. Bln aralar kntler iine
gizlenmi, ileriye iki karakol postas karlm,
dierleri de mevzilerinde, nbetiler dnda,
istirahata ekilmilerdi.
Gn aarmaya baladnda ileri karakol
gzetleme postalar Tomilerin harekete hazrlandklar
ve motor seslerinin duyulduunu bildirmilerdi.
15 : 20 dakika soma da etraf biraz daha
aydnlanm ve ilk ngiliz Skavt' da (*) karki
bayrdan ar ar inmeye balamt. Acaba
Servas gelem grd m? diye erler birbirlerine
sorarken, Servas'm topu grlemi, arkasndan
da skavt bayrdan aa yuvarlanarak
toz duman arasnda kaybolmutu. Servas, ksa
bir zaman iinde tam 3 skavt' birbiri pei sra
tam isabetle tahrip etmi ve aniden muharebe
kzmt. ngilizler, motorlu taburun seri atei
karsnda stn dman kuvvetine attklarn
zannederek ilkin durmular, sonra da geri ekilerek
topu hazrln mteakip taarruz iin
tertiplenmeye balamlard. Nitekim 3 saat sonra
yeniden taarruza getiler ve sava 2 saatten
fazla devam etti. Zaman ilerledike motorlu taburun
durumu kritik bir hal almaya balad. Zira
ngilizler, dmann sandklan kadar kuvvetli
olmadn anlamlar ve taburu gneyden
kuatacak ekilde vadi istikametinden yklenme
ye balamlard. Tabur komutam Servas'n blne
gerideki hatta ekilmesini emretmi, Servas'n
topu ile yapt ate desteinden yararlanan
blk de yava yava ekilmeye balamt.
te bu srada onba Vaight erlerini araca
(*) ngiliz zrhl arac
78
bindirinceye kadar beklemeye mecbur olmu ve
sonra kola yetimek iin harekete gemise de
ara arzalandndan hareketsiz kalmt. Ne
talih? Bu gibi olaylar Art birhklerinin bana
sk sk gelirdi ve artk onlar iin esir olmaktan
baka yaplacak i yoktu.
Kol dmandan bir hayli uzaklamt ki,
epeyi ilerde 10 : 15 kadar Arabn ellerindeki tfeklerle
bir yere doru ate ettiklerim grdler.
nndeki tmsee frlayp drbnyle bakan
Behrens leride bir hava alam var. talyan uaklarn
da seebiliyorum, humardan baka ileride
baka Araplar da var ve bunlar talyanlara
ate ediyorlar diye durumu aklamaya alyordu.

imdi Taburun ncs onlara yetimi ve

Araplar kamaya balamlard. Fakat taburun
bu apulcularla uraacak ne zaman ne de
niyeti vard, nc hzla yoluna devam ederken
meydanda daha da artc bir durumla karlatlar.
talyanlar, onlar ngiliz zannederek el.
lerini kaldrm, bekleiyorlard. Fakat talyanlar
durumun byle olmadn anlaynca ve hele
Servant'n top atlarn da grnce gayrete gelmiler,
mevzideki tanksavar topuyla drt tan.
kn bana koarak onlar da atee balamlard.
Meerse ayn uak alan iki saat nce ngiliz
Skavt'larnn taarruzuna uram ve onlar
pskrtmler, fakat imdi Motorlu kollar halinde
tekrar taarruza balaynca (gelen Almanlarn
ngiliz olduunu sanarak) teslim olmay
daha uygun bulmulard. Ama imdi de ii anlaynca
sevinle Avanti, Avanti diye barmaya
balamlard. Hem baryorlar, hem de uaklarna
atlayan 3 pilot 3 uakla havalanyor, yer
personeli de altrdklar aralar Alman kolunun
gerisinden hzla sryorlard. Araplara gelince,
onlar vartay bukadar ucuz atlattklar
iin neredeyse gbek atacaklard. talyanlardan
kalan ganimet kendilerine yeter de artard bile.
Bu temenin akibetini merak ettiyseniz
syleyelim: Drayer, Servas ve Kordel, bunlardan
hibiri yurduna dnemedi. Dreyer ve Servas,
dokuz ay sonra El Alemeyn'de topraa gmlm,
Kordel'in yaam ise daha sonra Rus steplerinde
sona ermiti.
CEHENNEM GETNDEK SON
Kasm 941 sonundan beri Sollum ve etrafndaki
Mihver kvetleri tamamiyle dman tarafndan
evrilmi ve Halfaya geidi gibi Sollum
mevzileri de dman ortasnda kk birer ada
gibi kendi balarna yapayalnz kalmlard.
imdi cephe kendi gerilerinde. Batda, kilometrelerce
uzaklarda bulunuyordu.
Sollum mevzilerinin komutan Yzba Emmecerus'du.
Yzbann emrinde 300 nc Vaha
Tabur karargh, 12 nci Vaha Blnden kalanlarla
10 ncu Vaha bl vard. Bu kuvvetin
mevcudu, 21 Kasm 1941 den 10 Ocak 1942 ye
kadar geen 50 gnde 200 den 70'e inmiti. Dman
tesirinden ok, yiyecek ve zellikle su ktl
birliin son direncini de krm ve nihayet
10 Ocak gn Emmecerus son yiyecek ve iecein
de datlmasn emretmiti: 20 gram ekmek,
1 avu pirin ve 1 kak dolusu zm. Bir yudum

olsun, su yoktu. Moral, tam anlamyle sfra

inmiti. Bu halde bile erler, taarruz eden d80
mana kar namlular kzp ie yaramaz hale gelinceye
kadar kudurmucasna atee devamdan
geri kalmyorlard. lm halinde bile ldrmeye
devam ediyorlard. Erler geceleyin kendi aralarnda
Bu, son demektir diye konuuyorlar kaderlerine
rza gsteriyorlar, fakat sabahleyin te.
tie basacak kuvvetleri tkeninceye kadar dmana
lm samay srdryorlard. Gren,
sanki dn geceki erler bunlar deildi, derdi.
12 Ocak gn dman btn ar ve hafif
silahlanyla Sollum mevziini yeniden halla pamuu
gibi atm, ortal yeniden cehenneme evirmiti.
Arkasndan giritii taarruz, nasl hl
sa kaldklarna atklar bu eytan Fritz'ler (*) tarafndan bilmem kanc defa gene
pskrtlmt. Ama 1 : 2 saat sonra tekrarlanan
ikinci hcum artk savunanlarn son mukavemetim
de krm ve komutan yzba Emmecerus'u,
elindeki bir harp esirini beyaz bayrakla,
dmana gndererek teslim olacaklarn bildir,
meye mecbur etmiti. Yzba durumu bildirmek
iin ortaya km, erlerine teslim olmaktan baka
are kalmadn, silah ve aralarn tahrip
etmelerini bildirmi ve birdenbire arkasna dnerek
uzaklamt. Boazna oturan yumruk gibi
bir sknt, daha fazla konumasna imkn
vermemiti. Zaten konuacak da birey kalmamt
ki... Az sonra da elleri tetikte dikkatle
ar ar mevzilere giren ingilizler, pislikten kararm,
her taraflann bit, sarm, elbiseleri pa.
rampara, alk ve susuzluktan bitap dm
bu perian insanlar birer ikier ykntlar arasndan
kar grdke hayretlerini gizliyemiyor(*) ngilizlerin Almanlara taktklar isim.
81
lard. 58 gndr kendilerine kafa tutan, ok s.
tn taarruzlar orak gibi bien, durmadan ate
pskren kahramanlar u imdi karlarnda
duran, frsen decek bir avu insan myd?
Neyse, Sollum dmt.
Mehur Halfaya geidine gelince:
Sollm'n gneyinde Msr ile Libya'nn arasndaki
bu kilit yer, imdi Binbala terfi eden
Muhterem Peder Bach'm komutasnda, stn
kuvvetlere kar kendim savunuyordu. Harpten
birka sene sonra arayp Binba Bach' buldum.
Kendisinin bu konuda sylediklerini naklediyorum:

Suyumuz gittike azalyordu. ngilizler aa

Solim' ele geirmi, bizim su kuyular da
elimizden kmt. Dudaklarmz susuzluktan
atlamaya, boazmz da kurumaya balamt.
Bir eyler yapmak lzmd. Bunun iin bir Aknc
grubuyla bu su kaynaklarnn en ksa zamanda
ele geirilmesinden ve su stoklarmzn
tamamlanmasndan baka are yoktu. 2 nci blk
komutan temen Eichholz'a u emri verdim:
Komandolarma su kuyularn elde edecek, kuyular
ve civarm, su kamyonu dolduruluncaya
kadar elde tutacak ve sonra ekileceksin. Temen
Eichholz o gece emri yerine getirmi ve baskma
kuyular elde ederek suyu doldurmu ve
mevziye getirmeyi baarmt. Gece karanl nedeniyle
yanllkla biribirlerine ate ettiklerinden
bir Onba yaralanm, bir er ngilizlerin
ateiyle lmt. Noel'e yakn gnlerde bu su,
bize verilecek en byk hediyeden daha deerliydi.
l ortasnda kuatlm bir vahada bir
kamyon dolusu su ne demekti?. Bunu anlayabilmek
iin bizim gibi haftalardr gram gram su
82
harcamaya mahkm l savas olmak lzmdr.
Bu bayram gnlerinde hi kimse ne bir teb.
rik alabilmi ve ne de memleketine bir kart yollayabilmiti.
Noel gecesi erleri toplayarak ndiden
baz paralar okudum ve bu geceye mahsus
olmak zere fazla su dattrdm. ngiliz 25 pauntluk
toplarnn mermi sesleri, o gece Noel anlarnn
vazifesini grd. Ne mes'ut bir Noel?! General
Rommel ise, yiyecek, su ve dier ihtiyacmz
hava yolu ile Girit'ten salamaa alyordu.
Fakat ikinci, nc seferden sonra 2 Yunkers
dman av uaklar tarafndan drlnce
bu yol da kapand. Gnler, moralimizden ve
cepane, yiyecek, iecek stoklarmzdan bireyler
gtrerek geip gidiyor, itiraf etmek lazm
ki direnme gcmz de gdm gdm azalyordu.
2 bardak dolusu sulu orba, 1 para sr eti ve
1 bardak tuzlu sudan yaplm kahve: Bu, bir
gnlk istihkakmzd. Kukusuz bu gda, lmeyecek
kadar ayakta kalabilmemize ancak yetiyordu.
ngilizler de bu durumu gayet iyi bildiklerinden
durup bekliyorlar, alk ve susuzluktan
zorumu olarak teslim olacamz gnn uzak ol.
madiini seziyorlard, yleyse gereksiz bir taarruza
ve kayplar vermeye ne gerek vard?
Ocak aynn ortalarnda bir gece Savona
tmeninden bir ka yz talyan, dman hatlarn

gizlice geerek, birliimize katld. Bunlar

Rommel'in emriyle bizi takviyeye gelmilerdi.
Doru... Gerekten kuvevtimiz bir hayli artmt
ama bu, ayn zamanda yiyecek, iecek zerinde
yeni ksntlara bizi mecbur etmiti. Hesaba
gre herey, bir hafta sonra tamamd.
Nitekim bir hafta sonra beklenen son grnd.
O gn sabahtan kdemli blk komutan
83
Yzba Voight'u Gney Afrikallarla teslim
artlarn grmek zere gnderdim. Voight'un
uygun haberini getirmesinden sonra da, temen
Shmidt'i yamma alarak dman tmen karargahna
gittim. Gney Afrikallarla grmemiz
mnakaasz oldu ve ksa zamanda sonuland.
Anlamay imzaladm ve mevziimize hareket ettik.
Teslim artlar arasnda, her trl silah ve
malzemeyi tahrip edilmeden teslim edeceimize
dair kayt da vard. Fakat daha yolda iken bizim
blgeden baz grlt, toz ve duman grerek
hayrete dtm. Mevziye vardmzda silah
ve aralarn mrettebat tarafndan tahrip
edildiini grdm. Halbuki gitmeden nce benim
haberim olmadan hi bir eyin tahrip edilmemesi
iin emir vermitim. Sonradan rendim ki,
bizim subaylar kendi aralarnda yle anlamlar:
Eer teslim iin anlaamazsak silah ve aralar
savunmaya devam iin tahrip edilmeyecek,
yok eer anlarsak, dman eline gemesin iin
imha edilecek. Bunun iin de dnmzde benim
arataki beyaz bayrak eer sa tarafta ise
birey yok, ayet aracn sol tarafnda ise bu silahlarn
tahribi manasna gelecek. Bunu da beraber
gittiimiz temen Shmidt idare edecek.
Neyse olan oldu..
17 Ocak gn sabah gne doarken, anlatmz
gibi Gney Afrikallar mevziimize girmeye
balad. Bizim erlerimiz de ukurlardan km,
toplanma blgesine doru yrmeye balamlard.
Alk, susuzluk ve pislik bu insanlarn
yzlerim bile deitirmiti. Hepsi yal ve
yorgun grnyorlard. Gney Afrikallar bu
bitkin ve mecalsiz insanlara su ve yiyecek datmaya
balamlard. Yarallara salk ekibince
gerekli bakm yaplm ve ambulanslarla geri84
ye yollanmbaya balamt. Az soma blk komutanlar,
erlerini yry iin topladklar srada,
Afrika muharebelerinde daima kara bir
leke olarak kalacak olan irkin olay meydana

geldi: Bir dman topu bataryas, aniden toplu

halde akta bulunan esirler zerine atee balad.
lkin, kimse ne olduunu anlyamamt.
Fakat temen Ger, ring'in dal komutu akn
erleri kendine getirdi ve erler il yavrusu gibi
daldlar. Mutlu bir tesadf sonucu bu tehlikeyi
2 yaral ile atlattk. Sonradan bu atein, emre
itaat etmeyi reddeden Hr Franszlar tarafndan
alm olduunu bildirdiler ve zr diledilerse
de bu irkin hareket hepimizi ok sarst...
Evet, Bach'n anlattklar aa yukar bu
kadard. Alman Ba Komutanl, sava blteninde
Halfaya savunucularnn son mermilerine
kadar savaa devam ettiklerini sylyor idiyse
de, kukusuz durum yle deildi. Bach'n birlii
teslim olduunda bir hayli mermisi vard ama
neylesin ki yiyecei ve suyu yoktu. Ve bu, teslim
olmak iin yeter de artard bile. Hereye ramen
Cehennem geidinin papaz Muhterem
Peder Bach' harp tarihi, ngilizler gibi daima
sayg ile anacaktr.
MALTA DENEN IBAN
Hepimiz cephede arpan kimseleri merak
ederiz, onlarn savalarm okur, kahramanlklarm
syler dururuz. Ama pek oumuz cephe ge.
risinde olan eylerle pek ilgilenmeyiz. Bu cephe85
dekilere yiyecek, iecek, cepane, malzeme, akaryakt
kim getirir dnmeyiz bile... Her mermi
atan erin, her tank ve ua kullanan insann
gerisinde grnmeyen yardmc kimseler vardr.
Onlar olmadan ne bir kurun atlabilir ne de bir
zafer kazanmak mmkn olurdu. kinci Dnya
Harbinde kazanlan savalarn bir ou, iyi plan.
lanm ve aksaksz yaplm ikmal harekt sayesinde,
kaybedilenlerin bir ou da cepheye zamannda
ve yeteri kadar ulatrlamayan akaryakt,
cepane ve dier maddeler yzndendir.
Bu harp, bunu kantlayan bir sr olayla doludur.
Rommel de kuzey Afrikada, gerisinde dman
donanmasnn kaynat tehlike dolu bir
deniz, nnde yakc gne altnda, kumlar arasnda
uzanan usuz bucaksz bir l ile bouurken
ikmal'in nemini ok iyi biliyordu. Nitekim
Sicilya'dan Tunusa kad-r olan 550 kilometre
uzunluundaki denizde bugn, Libya'daki o savata
len insan kadar insan, o cephedeki Alman
ve talyanlarn btn sava boyunca kullandklar
malzemeden daha fazlas malzeme yatmaktadr.
Rommel gibi bir ok kimse Libya ikmal

yolu zerinde bir diken gibi duran Malta adasnn

ngilizlerden alnmas gerektiine inanyordu.
Bylece bu adaya slenecek Mihver hava ve
deniz kuvvetleri, hem Sicilya - Libya ikmalinin
daha emniyetle yaplmasn salayacak, hem de
ngilizlerin Akdeniz yoluyla Msr'a yapt deniz
nakliyatn nlemi olacakt. Geri savan
balarnda btn bu glklere ramen Rommel'in
kazand baarlar Malta'nn nemini
kmseyenlere hak verdirir gibi olmusa da,
sonradan harbin uzayarak ypratma savana
dnmesiyle gerek, tekrar su yzne kmt.
88
Afrikada savaan Almanlann ou Napoli ve
Toranto'dan gemilere binerek Akdenizi gemilerdi..
Bu gei ortalama 84 saat, yani 3.5 gn sryordu.
Geri havadan gei 1 saat gibi ksa
bir zamanda mmknd ama, uaklarla ne ka.
dar insan veya malzeme tanabilirdi ki?.
Savata Deniz yolculuunun ne demek olduunu,
dman denizalt ve su st sava gemilerinin
cirit att, hava kvetlerinin her an
taarruzunun beklendii tehlikeli bir denizi geen
askerlere sormal. Geninin alarm zilleri almaya
balad ve ngiliz torpil uaklarnn grltleri
duyulmaya balad zaman erler talimat
gerei gverteye kouyor ve balarn dizlerimn
arama saklayarak ylece kaderlerim bekliyorlard.
Bazan baka trls de olurdur Alarm verilmedii,
hereyin salan grnd bir srada,
erlerin ambarda kt oynad ve sohbete daldklar
esnada birdenbire iddetli bir infilak
duyulur ve uursuz bir haber yldrm gibi gemiyi
dolard Tam isabet, batyoruz! Gemi batmaya
balaynca da herkes ene ne geirebilirse
ona sarlrd. Ve bundan soma iler daha
dehet veren bir ekilde devam ederdi: Acaba suya
atlayabilecekler mi? Veya gemi batarken ana.
fordan yakay kurtarabilecekler mi? Btn yolculuk
devamnda bu ve buna benzer sorular zihinlerim
bir kurt gibi kemirir dururdu. 1941
Ocak: Mays aylar arasnda bu denizde Mihver
kuvvetleri 40.000 tonluk 11 gemi kaybetmiti. 11
Nisanda bir Alman gemi konoyu gece saat
02.00 de ngiliz sava gemilerinin taarruzuna u.
ram ve yarm saat iinde Arto, Aegena ve serlohn
yk gemileri batm, Adona ilebi ise ertesi
gn leye kadar srklenmi durmu, sonra
87
o da sulara gmlmt. Samos adl bir ilep

ertesi gn bir baka taarruzda batm, l Mays

1941 de Lorris ve 7.500 tonluk Laurkusen adl
Alman gemileri mayna arparak paralanmlard.
Arcturus yk gemisi de son seferinde tam 6
saat sresince ngiliz uaklarnn taarruzuna uram
fakat batmadan Napoli limanna cann
atarak kurtulmay baarmt. imdi de ayn gemi
Maysn bu gzel bahar sabahnda 200 Alman
askeri ve bir hayli ikmal maddesiyle Trablus'a
gitmek zere Napoli rhtmndan harekete
hazrlanyordu. Gemi kaptan yksek bir yere
km st gvertede toplad personele hitap
ediyordu: Gece yukar gvertede sigara imek
veya herhangi bir k yakmak yasak. Hibir
yerden darya k szdrlmayacak, kesin bir
karartma uygulanacak. Hi kimse kendiliinden
gemiyi terketmeyecek, gereken emir Kaptan tarafndan
verilecek... Akdenizi geen erlerin bir
ou daha nce deniz yolculuu yapmamt. Ve
bu yolculuk onlar iin iki kat heyecan verici bir
macera idi. Kaptan, moral ykseltmek iin sesini
daha ykselterek konumasn srdryordu:
Gemide, hepinize bol bol yetecek kadar can
kurtaran simidi ve tahlisiye kay var, hi merak
ve telaa gerek yok. O zeman size yardma
hazr bir gemiciyi de yanbanzda bulacaksnz.
Eer bana birey olursa kinci veya nc
kaptan grevi devir alacak ve siz daima emir ve
komuta makamnda bir amir greceksiniz...
Geminin hareketinden, ok deil 7 saat sonra,
personel le yemeklerini yerken alarm verilmi,
Denizalt, Alarm, Uaklar haberi bir
biri peine duyulmutu. Beyaz pantalon, haki ce
88
ket ve can kurtaran yelei srtnda olarak mihverini
giymi kaptan Morris, kaptan kknde
ayakta idi ve saa sola emirler verdii uzaktan
bile belli oluyordu. Uak sancak istikametinden
yaklayor... Uak arkadan yaklayor... Artk
askerler bu komutlar da kanksamlard...
Ve Arcturus da dier arkadalarnn yanna, deniz
dibine gitmekten kurtulamad. ki gn sonra
kaptan Morris, daha iyi yzebilmek iin ayakkablarm
gemide terkettiinden, yalnayak Trablus'da
karaya ayak bast. 40 asker kaybolmutu.
Yine bu gnlerde talyanlara ait byk bir
gemi olan Birmanya, Trablus'a cepane getirmiti.
Gemisiz kalm olan Arcturus'un kaptan
Morris de bu gemiden cephaneyi boaltmak grevini
almt. Scaktan bunalan Morris, bir ara,

Trablus liman deniz komutanl efi olan arkada

Albay Mexiner ile birer yudum cin imek
iin gemiden uzaklam ve kulaklar sar eden
patlama da bu srada duyulmutu. Her iki arkada
kendilerini yere atmlar, sonra da daha iddetli
bir ikinci patlama sesi duymulard. Daha
kk bir ka patlama daha oldu, dorulduklarnda
btn limann simsiyah dumanla rtldn
grdler. Birmanya ilk patlamada par_
alanm, ikinci patlama ile de yanndaki Gitta
Di Bari Kruvazr sulara gmlmt. Eksper
raporu olaya, Birmanya gemisindeki anti personel
maynlarnn tanrken patlamasnn sebep
olduunu bildirdi. Bu maynlarn dedantrleri
o kadar hassas idi ki, ufak bir dokunma bile
patlamas iin yeterliydi. Mayn'm bu kadar hassas
olmasna ramen otoriteler, tanmasnda ge.
rekli emniyet tedbirlerini almakta ihmal gster89
mislerdi. Birmanya gemisinde ayrca byk
uak bombalan da vard ve patlama bunlara da
etki yaptndan koca gemi berhava olduundan
baka yaknndaki Gitta Di Bari kruvazrnn
de bam yemiti. Bu olayda kayp bilanosu
korkuntu: 220 l, 88 yarah.
Patlamadan biraz sonra bir bomba haber
daha duyuldu: Ayn maynlarla ykl bir talyan
gemisi daha Trablus'a doru yolda idi. Albay
Mexiner, limanda gerekli emniyet tedbirlerim
alm ve gemiyi de sa salim demirleme yerine
balamt. Ama olayn Berlinde duyulmas nerdeyse
bir panik dourmu ve Gring hiddetten
kprerek u emri vermiti: Gemi, derhal ak
denize alnarak batnlacak. Gring iin byle
bir emri vermek kolayd ama, deil bir gemi dolusu
cepanenin, bir sandk cepanenin bile
Rommel iin ne byk nem tadm ancak Al.
bay Mexiner gibiler bilebilirdi. Bu sebeple de
Mexiner tereddt iinde idi ve ne yapp da bu
iten synlmak mmkn olur diye dnyordu.
te bizim anlatmak istediimiz cephe gerisi
ikmal kahramanlanndan birisi de bu Albay. Mexiner'dir.
Mexiner, kendi halinde ve sessiz bir askerdi,
Afrika'da cephede arpanlann ou. onu tanmaz
bile. Albay Mexiner, Birinci Dnya harbinde
de denizci idi ve bir talyan destroyerim mahmuzlayarak
batrm, esir dt talyan esir
kampndan be defa kamaya teebbs etmi ve
her seferinde yakalanmt. Harpten sonra hukuk
okumu, avukatlk yapm, kinci Dnya

harbinin balamasiyle yedek deniz yarbay olarak

tekrar hizmete anlmt. ngiltereye yapacak
kartma harektnn Sea Lion eitim
90
ilerinde retmenlik yapm, sonra Trablus'a
gnderilmi ve Rommel'in gvendii bir kimse
olarak grev yklenmiti. Rommel'le ilk karlamas
biraz da tuhaf olmutu: Rommel'e byk
bir sayg ve hayranlk duymasna ramen
anlaamadklar i iin, bunun kendi konusuna
girdiini ve bunu da kendisinin daha iyi bilmesinin
doal ojduunu belirtmi Mdahale etmemesini
rica etmek zorunda kalmt.
Peki ama, imdi ne yapmas lzmd?
Mexiner, tecrbeli bir gemici olan sivil kaptan
Reinen'e haber gndererek artm ve Bu
gemiyi boaltabilir miyiz diye sormutu. Reinen'in
verdii olumlu cevab, kendi muavini Kru.
ger de destekleyince, Gring'in kesin emrine
ramen gemiyi batrnamaya ve btn cepaneyi
ve maynlar rhtma boaltmaya karar vermiti.
Bir baarszlk halinde bana neler ge
lebileceini, kukusuz, tahmin edebiliyordu. Vakit
geirmeden Alman erlerinden gnll onar
kiilik ekip oluturmular ve talyan gemicilere,
gemiyi terk emrini vermilerdi. Birmanya
gemisinde edinilen tecrbeden de yararlanarak
ilk sandk alm ve mayn dedantrlerinin emniyet
maasnn zerinde olup olmad aratrlm
ve sonra dikkatle, sarsmadan rhtma boaltma
balamt. Bir sandkta bir dedantr ma.
asinin yerinde olmad grlm, Reinen ve
bir itfaiye eri mayn kuytu bir yere tayarak
usulca dedantr mayndan ayrmay baarmlard.
lk gn bu ekilde 6 mayn bulunmutu.
kinci gn 9, nc gn 4 mayn bulunmu ve
geminin, nefes kesen bu tehlikeli boaltma ilemi,
tam drt gn srmt. Bu hesaba gre 19
defa lmle kar karya gelinmi ve her defa
91
snda kaptan Reinen ile itfaiyeci er ve Muavin
Kruger gnllleri kyaya yolluyarak mayn dedantrden
ayrmay baarmlard. Bu suretle
kaptan Reinen, ilk defa bir sivile verilen Demir
Ha niannn birinci rtbesini kazanan kimse
olmutu. Bu olay, Rommel'in ikmal ileriyle grevli
personelinin, sknet ve cesaretle yaptkla,
n ilere ait sadece bir rnektir. Daha bunun gibi,
nice lm gze alan iler baarm, nice
adsz kahraman rnei verilebilir.

Malta adas, ite bu nemli ikmal savann

tam ortasna bada kurup oturmutu. Askeri
bakmdan, cssesi ile orantl olmayan bir nem
tayordu. Bu kk ve kayalk adann, Rommel'
in yenilgisinde nemli rol oynad phe gtrmez.
Sanrm ki, Kuzey Afrika harektn etd
edecek herkesin varaca sonu bu olacaktr.
Harpten evvel ziyarete gidenler ay iei ve
rzgrdan dalgalanan msr tarlalar, direklere
asl balk alar ve ok eski ta evleriyle bu.
aday turistik bakmdan gayet enteresan bulurlard.
Maltallar hayatlarn ticaret, denizcilik
ve balklk yaparak kazanrlar, bol bol da Orkinos
bal avlarlard. ngilizler bu aday 1800'
de igal etmi ve ondan sonra buray tahkim
ederek kuvvetli bir deniz ve hava ss haline
getirmilerdi. Mussolini, Akdeniz bizimdir Mare
Nostrum derken hayali konuuyordu. nk
gerekte Akdeniz, Ingilizlerindi. Zira tarihle herhangi
bir devlet askerini bu blgedeki denizden
geirmek istemise ya Maltay yenmek veya ykl
bir hara vermek zorunda kalmt. 1940 Hazirannda
harbe katlan talyanlar, Japonlar gibi
olabilir miydi ki onlarn Pearl Harbor'da yaptklarn
Malta'da yapabilsinler. O tarihte Malta,
hakikaten btn pozisyonu ve durumu ile Akde92
nizln Pearl Harbor'u idi ve aralannda byk bir
benzerlik vard. Roma'da bulunan Alman Deniz
rtibat Heyetinin bakan Amiral VVeischold'un,
Malta'nn mutlaka ele geirilmesi iin yapt
neri, 9 Austos 1940 da Mussolini tarafndan
reddedilmiti. Almanlar bile balangta, Ada'nn
nemini tamamiyle kavramlard denemez. ngilizler
ise. Ada'nn stratejik durumunu herkesten
iyi bilecek mevkide idiler ve kinci Dnya
Harbi balar balamaz, daha talya'nn harbe
girmesinden aylarca evvel oraya takviye kuvvetleri
gndererek Ada'ya smsk sarlmlard.
Mareal Badoglio, kelimelerini ok zenle
seerek harpten sonra bana unlar sylemiti:
Hi bir eye hazr deildik. Mussolini, 1939
da Almanlarn Polonya zaferini seyretmi, general
Dietel'in (*) da birliklerinin Narvik'i (**)
zaptn, Danimarka ve Oslo'nun bir tek mermi
atlmadan ele geirilmesini hayretler iinde grmt.
Due, Almanlann Franszlar bir yumrukta
nasl devirdiini ve ngilizleri en ok 3
ay iinde dize getireceini grrtce, artk beklemenin
talyan menfaatlerine aykr deceini

hesaplam ve bu yzden Fransa harektnn

ikinci safhasnda harp iln etmiti. Eer bar
istiyorsak, gecikmeden ve hemen harbe girmemiz
gerekmektedir, diye mareallerine hitap ediyordu.
Marealler donmu ve Ta kesilmiti.
Harbe girmek mi?!... Mussolini, hepimizin aksi
dncede olduumuzu sezmi ve gayet kibirli
bir pozla sa elini havaya kaldrarak, size u
(*) Alman generali.
(**) Norve'te bir liman.
93
hususu belirtmek isterim ki, ben Hitler'e ellerim
koynumda beklemeyi dnmediimi ve 5 Hazirandan
itibaren Fransa'ya harp ilmna hazr
olduumu bildirdim, demiti. Bunun zerine ben
bir adm ileri karak, kendisine ama sayn Due,
askeri bakmdan hazrlmzn ok yetersiz
olduunu biliyorsunuz. Raporlar okudunuz, tmenlerimizin
ancak yzde yirmisi tam mevcutlu,
dierleri ok eksik kadrolu. Zrhl birliklerimizin
yzde yetmiinin bir tek tank bile yok.
Hatta, erlerimizi giydirecek gmleimiz bile eksik
dedim. Ayrca smrgelerimizde hibir hazrlmz
yok, ticaret gemilerimiz ise dnyann
drt bir denizine dalm vaziyette. Bu durumda
nasl harp ilan edebiliriz diye aklamaya devam
ediyordum ki, elini kaldrarak konumam
engelledi ve bana cevap verdi. Bu sylediklerini
hi unutamyorum: Saym Mareal, dedi. Tarih
hi bir zaman don ve gmlekle yazlmaz...
Evet, sonunda Mussolini'nin dedii gibi talya
harbe girmiti.
Donanmada iler, Kara kuvvetlerine gre
daha iyi grnyordu. Mussolini'ye gre de herey
donanmaya balyd ve donanma da o devrede
dier millet donanmalarna gre hatr saylr
bir kuvvetti. talyan donanmasnda 6 zrhl, 29
kruvazr, 59 destroyer, 69 torpidobot ve 115 denizalt
vard. ngilizler Akdenizde bu kuvvetli armada
karsnda ne yapabilirlerdi? Msrda ise
ngilizlerin 35.000 kiilik ordusuna karn, talyanlarn
Mareal Graziani emrinde 220.000 kiilik
14 tmenleri vard. O halde Mussolini, kt
zerinde pek de yanl dnyordu denemez...
Ama sava balaynca iler hi de umulduu
gibi gitmedi. ngilizler Graziani'nin baarsz ta94
arruzundan sonra kar taarruza geerek talyan
ordusunu nne katt ve ta Libya'nn orta
yerine, El Ageyla'ya kadar dve dve kovalad.

Bu srada talyan donanmas doru drst Akdeniz'e

alamad bile. te bunun zerinedir ki
Hitler, hazrland Rusya seferinin aleyhine olduunu
bile bile Rommel komutasndaki bir kolordusunu
(*) Libya'ya karm ve daha ilk Alman
gemisinin. Alman askerini tamak iin Akdeniz'e
almasndan nce 10 ncu hava kolordusunu
Sicilya'ya yollayarak bu Kolorduya, Akdenizdeki
ngiliz deniz kuvvetlerine taarruz ve
Afrika'ya yaplacak nakliyat emniyete almak
grevini vermiti. Bunun iin ilk kuvvet denemesini
yapacak frsat da domutu: 7 Ocak 1941
de Bat Akdeniz'de bulunan ngiliz donanmasnn
Malta'ya doru hareket halinde bulunduu
rapor edilmiti. Drt yk gemisi, Cebeltark'tan
Malta ve Yunanistan'a nemli malzeme
tamakta ve kuvvetli sava gemileri tarafndan
korunmakta idiler. 9 Ocak leden sonra ilk defa
torpido tayan talyan uaklar Sicilya'nn
gneyinde bu konvoya taarruza gemi ve ngilizler,
Almanlar tarafndan denmi mayn
sahasna dmler ve Alman uaklar da hcuma
gemilerdi. Bu taarruzda iki yk gemisi batm
daha nemli olarak ertesi gn, 10 Ocak leye
doru Mihver uaklar, ngiliz uak gemisi
llustrious'u yakalamlard. Alman Stukalan
bu gemiye taarruza getikleri srada geminin g.
vertesinde bulunan uaklar umaya hazrlanyordu.
tukalann bombalan uu gvertesini
delmi, gemide yangn km ve dzeni paraca
Afrika kolordusu.
95
lanan gemi, kendi etrafnda dnp durmaya ba.
lamt. talyan torpido ve Alman tukalar hi
ara vermeden gemiye taarruzlarna devam ediyorlard.
ngiliz harp ceridelerine gre lllustrious'a
yaplan hcumlardan yalmz Almanlannkiler
baarl olmu ve 10 dakikalk srede 6 tane
1000 librelik bomba, uak gemisinin gvertesinde
infilak etmiti. Bu, ngiliz deniz kuvvetleri,
nin Akdenizde Almanlarla ilk karlamas idi.
ngiliz Amirali, Londra ve Kahire'ye bu taarruzu
bildiren raporu yollad zaman her iki ehirde
de aknlk ve dehet yaratmt. Fakat
talyan deniz filosu neredeydi? Mussolini'nin o
kadar gvendii mthi Armadasna ne olmu,
tu? Bu kelepir zaferden pay almak iin olsun
burnunu dar karmaktan ekiniyor muydu?
Dman donanmas olaya karmaynca, llustrious'un
kaptan btn hnerim gstererek geici

tamirle gemisini Maita'ya getirmeyi baard.

Ertesi gn Alman uaklar birka defa daha yaral
gemiye taarruz ettilerse de. Malta ssnn
hava savunma tesislerinden de yararlanan gemiyi
batrmaya muvaffak olamadlar. Yalnz ngiliz
kruvazr Southampton bu arada nasibini
alm, bir mayna arptktan baka Alman uak
bombalarnn tesiriyle sulara gmlmt. Bu
sava srasnda, ngilizler mevcut uaklarn deniz
filolarn korumak zere grevlendirmek zorunda
kaldklarndan, Akdenizden geen Mihver
konvoylar rahatsz edilmeden gidecekleri
yere gitmek olanan bulmulard.
Nihayet 7 Mart 1941 de hava Mareali Maynord,
Sunderland ve Wellingtn kruvazrlerim
Alman hcum uaklarna kar daha fazla koruyamayacam
Kahire'ye bildirmiti: Ayn gn
Malta valisi Sir William DoUice, Harp kabinesi96
ne ektii telgrafta Malta'nn bu kadar hava
taarruzlar karsnda, artk bir deniz ve hava
ss olmak zelliini kaybetmek tehlikesiyle
kar karya bulunduunu bildirmi ve bunun
zerine ngiliz Yksek Komutanl Adaya yem
Harikan uaklar gndermek zorunda kalmt.
Ocak: Haziran 1941 de tam be ay boyunca
youn Mihver hava taarruzu, Maltay canndan
bezdirdi. Bu srede ngilizler 78 uak kaybettiler,
Maltallar sylenmeye balad ve ykntlar
kaldrmay red ettiler. Martta Adada yiyecek sknts
balad, yiyecek karneye baland. Ada,
artk istila iin olgun bir hale gelmiti. Byk
Arrral Readerin, Malta'y deniz karmas ve
Hava indirmesi ile igaline dair plammn tatbiki
iin herey uygun grnyordu. Bu tarihte Malta'da
ngilizlerin 8 piyade taburu, 1 Topu Alay
ve ismi zrhl olan bir Kraliyet tank alay
vard. nk bu tank alaynn 2 si hafif, 4
piyade tank olmak zere sadece 6 tank bulunuyordu.
Ama, daha nce de sylediim gibi,
22 Haziran 1941 de Barbarossa harekt balam,
herkesin gz Rusya'ya evrilmiti. Artk
kim Akdenize bakacakt? Nitekim az sonra Alman
Yksek Komutanl bir emirle talya ve
Sicilya'daki 10 ncu Hava Kolordusunu da geri
ekmi ve Rommel Afrika'daki kolordusu ile
birlikte kaderine terkedilmiti. Malta rahat bir
nefes alm, ngilizler Adaya yem takviye birlikleri
karma imkmm bulmular, ngiliz donanmas
ve hava kuvvetleri derlenip toplanm

ve imdi rahat rahat Rommel'in cephedeki kuvvetlerine

ve ok daha nemlisi, talya ve Sicilya'
dan yaplan ikmal nakliyatna darbeler indirmek
frsatn bulmulard.
Malta zaptedilebilir miydi?
97
Bu soruyu bugn dahi bir ok Tarihi soruyor.
Benim kanma gre, zaptedilebilirdi. Malta'dan 33 defa daha byk ve ok daha iyi bir
ekilde savunulan Girit'in Almanlar tarafndan
zapt bunun delilidir. ril de bu srada Bakan
Rosvelt'e gnderdii mitsiz mesajda Amerikan
yardm yetimezse, ngilizler harbi kaybedecektir
diyordu.
Haziran 1941 den soma iler tersine dnd.
Artk roller deimiti. Nitekim Haziran: Ekim
1941 arasndaki 5 aylk srede ngilizler, Kuzey
Afrika'ya ikmal maddeleri ve asker tayan Mih.
ver gemilerinden, 40 n batrmtki bu, 179.000
tonu buluyordu. Kaybedilen asker ve malzemenin
korkunluuna ilveten gemi azl da ayr
bir problem yaratyordu. Kuzey Afrika kuvvetlerinin
ikmali iin ayrlabilen 50.000 tonluk geminin
yzde 63 de Ekim aynda kaybedilmi,
Kasm ayna kalan 37.000 tonluk geminin yzde
77 si keza ngiliz deniz ve hava kuvvetlerinin
taarruzu ile sulara gmlmt. Bu srada Rommel,
Tobruk'un kaplarnda merak ve mitsizlik
iinde ikmlini bekleyerek savana devam ediyordu.
ROMMEL EKLYOR
Sahi, buray ilk defa ne zaman grmtk?
Aa yukar dokuz ay nce idi deil mi? Ama o
zaman yzmz Douya doru idi. Tobruk'a
doru ilerliyorduk, hedefimiz de Svey ve Kahire
idi. Ya imdi! Yinff ayn yerdeyiz ama bu
sefer arkamz Douya dnm, Bat'ya gidiyo98
ruz. Bunun, asker dilinde ad, ekilme, deil
mi? Evet ekiliyoruz. Harbin talihi aleyhinize
dnd galiba?.
Byle dnyordu onba Bhlerr... Hem
byle dnyor hem de bu souk Aralk gnnde
1 : 2 haftadr bandan geenleri hatrlamaya
alyordu. Bu son gnlerde durup din.
lenmeden dvmler, taarruz etmiler, savunmular,
ekilmiler, yrmler, velhasl kan
ter iinde ha babam kouturmulard. Bu srada
hi kimse dostun ve dmamn nerede olduunu
bilmiyordu. Bazan esirler, dman muhafzlarnn
gzetimindvi geriye gtrlrken,

kendi birliklerinin arasnda kaldklarn grnce

neye uradklarm alyorlard. Yaral sar.
g yerlerinin bir gnde birka defa el deitirdii,
Alman ve ngiliz doktorlarnn yan yana altklar,
yarallar birlikte tedavi ettikleri grlmt.
Yani Aralk 1941 in bandan itibaren
3 hafta tozdan dumandan gz gz grmemi,
dost dman birbirine karmt. imdi de
k yamurlar balam, hava scakl ile birlikte
savan hz da azalmaya yz tutmutu.
Rommel, modern bir savata ve hele lde
bol bol arazi ele geirmenin nem tamadn
gayet iyi biliyordu. Rommel'e gre bir blgeyi
ele geirmek bir zaferi gstermedii gibi kaybetmek
de bir felketin gstergesi olamazd.
Ama ngiliz Bakomutan Auchinleck herhalde
byle dnmyordu ki, 1941 Boxing Day (*) de
Kahire'deki Royter muhabiri aracl ile Lond.
ra'ya u haberi yolluyordu:
Almanlarn Afrika kolordusundan ve tal(*) Noelden sonra gelen ilk gn.
99
yan ordusundan arta kalanlar sahil yolu ile Sirte
zerinden Trablus'a ekilmektedir, Dman
kuvvetlerinin byk ksm imha edilmitir. Alman
Panzerlerinden kurtulabilen birka tank
panik halinde kamaktadr. Yl sonunda Londra'ya
ulaan bu haber Noel ve yeni yl elencelerine
ayr bir ne'e katm, ngilizler, Rommel'in
yenilmi olmasndan dolay sevinlerini saklayamaz
olmulard. Halbuki ngiliz halknn genellikle
ne Rommel hakknda yeterli bilgileri
vard, ne de Alman askerini yakndan tanyorlard.
Ama btn gazeteler ve harp teblileri
zaferi anlatyordu ya, mesele yoktu. Ve u krolas
Rommel ylannn ba ezilmiti ya...
Rommel'in, talyan Bakomutan ile de ba
dertte idi. italyan Bakomutan Mareal Bastico,
bu ekilmenin ok kt politik etkileri olacan
tahmin ettiinden Rommel'in ekilmesini nle.
meye alyor ve O'na olmadk glkler karyordu.
Fakat hereye ramen Rommel Ben ekiliyorum.
nk byle yapmaya mecburum.
Aksi halde yalmz muharebeyi deil btn ordumu
kaybederim diye diretmi ve kararndan
dnmemiti. Her ne kadar Mihver kvetleri
Aralk ay savanda pek baarl olamamlar
ve Tobruk blgesinden ekilmeye balamlarsa
da bu, geen k talyan ordusunun ekilmesi
gibi bir kesin malubiyet ve panik eklini almamt.

Afrika Kolordusu hi telaa kaplmadan

ve kuvvet kaptrmadan dzenli olarak ekiliyordu.
16 Aralkta Mareal Cavallero Rommel'i
ziyaret etmi ve herne olursa olsun Sireneyka'dan ekilmemesini rica etmiti. ekilme, Mu.
solini'ye ve talyan prestijine byk bir darbe
olur diyor ve sarar ediyordu. Cavallero, 10 gn
100
kadar nce General Grwell'in yardm iin talyanlara
gnderdii mesajlar ok abuk unutmua
benziyordu. Grwell. 15 nci ve 21 nci Panzer
tmenleriyle Bir El Gobi'de dman kstr,
misken ve muharebenin kaderini deitirecek
olan talyan birlikleri iin Gambara nerede?
diye feryat ederken Mareal Cavallero ne dnyordu
acaba? Grwell, saatlerce ve bkmadan
ayn soruyu sormu ve Gambara'dan Birliklerim
bitkindir. cevabn almt. Bu, byle kritik bir
durumda verilecek cevap m idi? Sanki Alman
askerleri hi arpmam ve istirahat etn^ilerd.
Rommel, kendisine engel olunmam^ m
ve uygun bir savunma mevzii buluncaya kadar
ekilmeye devam edeceini kesin olarak bildirdi.
Tecrbelere dayanlarak, Sireneyka'da byle bir
mevzi bulmak olanakszd. Ta ki, Rommel'in ilk
taarruza balad El Ageyla blgesindeki Brega
mevzilerine kadar ekilinsin. Evet, harpte Denizlerdeki
gibi Med ve Cezir'ler (*) vardr.
imdi Rommel, cezir (**) halinde idi.
20 Aralkta Binba Ehle'nin motorlu grubu,
bir zrhl topu bataryas ve 33 nc keif alayndan
bir blk takviyeli olarak Agadebya'nn
gney dousuna ulamt. Bu art grevi yapan
birliin kendi birliine katlmas iin geen
zaman iinde Afrika Kolordusu da, daha nce
ulat Brega mevzilerinde, tertiplenme imknm
bulmu ve rahat bir nefes almt. ngiliz
8 nci Ordusu, her ne kadar Rommel'i yakalamak
ve onun yeniden savunma yapmasna
frsat vermemek iin ceba retle ileri atlmsa da,
(*) Denizlerdeki gel git.
(**) Deniz ekilmesi
101
O'na engel olamam ve dmann elinden karmt.
Bir kere, uzayan ikmal ve ulatrma
hatlar ngilizlerin ilerleme hzlarm azaltmt.
Ayrca zellikle Almanlar, taarruz ve savunmada
olduu gibi ekilmede de yaman savayorlard.
Hi panie kaplmyorlar, sanki elenceye gi.

der gibi sakin ve gvenli rahat rahat geriye yryorlard.

Rommel'in art birlikleri de az ba
bels deillerdi hani. Hele Ballested muharebe
grubunun art savalar dillere destan olmutu.
Bu grup bir tavan gibi saklanyor, en umulmayan
bir yerde ve beklenmeyen bir zamanda
ilerleyen Tomiler'e saldryordu. Saldryor, kryor,
paralyor, eziyor ve sonra geldii gibi sratle
aralarna atlayarak gzden kayboluyorlard.
Kukusuz buna benzer tehlikeler, ngiliz,
leri ihtiyatl olmaya ve etraf kollayarak ar
ar ilerlemeye mecbur ediyordu. Alman istihkmclannn
yola ve araziye dedikleri maynlarn
yaratt tehlike de ayr bir konu idi.
1942 Ylba gecesi l souk ve karanlkt.
Keif aralarnn farlar geceleyin yollarn aranlar
iin gzel bir iaret noktas tekil ediyor
ve onlara yol gsteriyordu. 27 Aralktan 29 Arala
kadar Afrika kolordusu Agedebya'daki
mevzilerinde dmana ar kayplar verdirmi
sonra da daha Bat'dakr bir ara mevziye ekilmiti.
Bu oyalama mevziinin kuzeyim 13 tane 88
milimetrelik topu ve 3.7 milimetrelik tanksavar
toplaryla takviye edilen 114 nc tanksavar birlii,
gneyini de 7 tane 88 lik topla takviyeli bir
talyan birlii korumaktayd.. Bu souk ve slak
ylba gecesinde Yzba Schlosser, einden gelen
mektuba dalm, vaktin geceyarsn buldu,
unun farkna bile varmamt. kinci ampanya
kadehini yudumlarken darda btn cepheyi
102
kapsayan bir topu dellosu balad.. Bu, dmann
byk apta bir taarruzu demektir diye
adrndan dar frlayan yzba, gkyznn
yeil, krmz, san ve beyaz kmelerle kapl olduunu
grd. Topular, makinal tfekler, piyade
tfekleri, hepsi birlikte havaya doru ate
ediyordu. Rengarenk mermi izleri, patlayp dalan
eridimsi izler gkyzn bir yldzlar lemine
evirmiti.. Bu kyameti koparan da kendi
cephesinin erleriydi, aksine ngilizler bir sessizlie
brnmlerdi, italyan mttefiklerinin mev-1
zilerinden de bir grlt duyulmuyordu. Saatin
24 vurduu bu srada Almanlar kendi detlerince
yeni yd enliklerine balamlard. talyanlarn
protestolarna Albay Bayerlayn telefonda
sknetle cevap veriyordu: Canm ii bu kadar
bytmeyin. Hem niye siz de bu enlie katlmyorsunuz
?.. Btn Alman askeri mevzilerden
dar frlam, sevin iinde ark sylyor,

gbek atyorlard. Ve bu srada gzleri yaartan

olay meydana geldi. lkin gney mevzilerinden
balayan mar.elektrikle intikal etmi gibi birden
yaylm ve her taraf sarmt. imdi btn
azlardan Deutchland Uber Alles (*) heceleri
dklyor ve dalga dalga gecenin sessizliine
dalyordu. Kalpler bir baka arpyor, sevgililer,
aileler ve memleket hasreti gzlerde sessiz
birer ya olmu ar ar szlyordu.
Afrika kolordusu, Merselbrega mevziine 4
Ocak 1942 de ulamt. Kt bir frtna ve yamur
altnda, yorgun ve yaral, bir hayli de kayp
lara uram halde vakit geirmeksizin savunma
hazrlklarna balamlard. 115 nci Zrhl
(*) Alman milli mar.
103
Piyade Alaynn birinci Taburu, birlikleri dalm
piyade ve makinal Tfek erleri ile eksiklerini
tamamlam ve Vadi El Fera gneyindeki
mevzileri igal etmiti. Bereket ki yamurlar,
tabur btn hazrlklarn bitirmi ve tahkimatn
yapm olarak mevziye yerletikten sonra
balamt. Yoksa, halleri duman olurdu. Tank
avuu Weiler, ngilizlerden yeni ara zaptetmek
ve kendi anzal aralarn da ekip getirmek
zere gnll bir ka eri seerek dman
mevzilerine doru gzden kaybolmutu. Temen
Ruf, kendi demir paletli top ekici aracyla, salam
3 tanksavar topunu bulmu, mevziye getirmiti.
6 Ocakta frtna hl ve btn iddeti ile
devam ediyordu. Yamur derken rzgrn
kaldrd kum bulutu, ara ve adrlarn doal
gizlemesini yapyordu. Bu Kble rzgr hemen
hemen btn yl boyunca eserdi. Eserdi ve
yazn insann suratn san ve krmz bir pudra
ile, kn da renkli bir amurla svard. imdi olduu
gibi. Bu da yetmiyormu gibi, hani top
mermisi patladktan sonra etrafa srayan toprak
paralan gibi, nne katt kum, toprakla
insan ve hayvanlann yzlerini krbalar, adr
ve kaputlanm yrtard. Bu hal kukusuz, taarruz
edenden ok, savunana yarard. Yani u sralarda
Kble rzgn, Alman ve talyanlarla
mttefikti. Nihayet Mihver Afrika kuvvetlerine
takviyeler de gelmeye balamt. Ve bunlann en
nemlisi, Kesserling'in 2 nci hava filosunun, Do.
udan Gney talya ve Sicilya'ya intikal ettirilmesiydi.
Bu hava kuvvetinin blgeye geliinin
etkisi ksa zamanda grlm ve Libya'ya yaplan
ikmal ulatrmas rahat bir nefes almt. Ah

ne olurdu, 1 ay kadar nce yani Rommel'in ekilmesinden

evvel bu uaklar geleydi ve Gamba104
ra kuvvetleri de mzklk etmeyip Alman mttefiklerinin
yannda savaa gireydi... Evet yle
olayd, kukusuz, Afrika savalarnn kaderi deiirdi.
Bu arada Burckhard'm paratlerinden de
bahsetmeliyiz. Bu komandolar da takviye olarak
Dou cephesinden Libya'ya gnderilmiler
ve boylarndan byk iler yaparak baya
nemli yardmlar salamlard. Gz pek bu bir
avu komando, birka Wolkswagen arac ve motosiklet
ile, ln derinliklerine dalyor ve dman
gerilerinde gerilla harekt yaparak ngilizlere
korkulu gnler yaatyordu. Bunlar seferden
bo dnmezlerdi. Esir, ara, her trl yiyecek,
sigara... Hi bir ey bulamadklar zaman
bir koyun veya kuzu. Burckhard ve komandolar
Sireneyka blgesinde dmann uykularn karan
eytanlar olmulard. Bir gn ksmetlerine
boru, trampet ve bandonun dier aletleri kmt
ve bunlar ala ala geriye dnmlerdi.
Baskna urattklar Hint bando blnn personeli
ne oldu, Allah bilir. Burckhard zamanla o
kadar mehur olmutu ki, ngilizler onu yakaladklarnda
yaynladklar harp tebliine ismini
yazmlar ve bu reklmdan zel bir zevk almlard:
Rommel'in parat kuvvetleri komutan
Binba Burckhard, bugn ngiliz kuvvetleri taraf
mdan esir alnmtr.
Mihver kuvvetleri yeni ekildikleri mezide
hazrlklarla vakit geirirken Alman 902 nci ar
topu bataryasnda bir evlenme treni yapld.
Okuyucularma ondan da bahsetmeliyim:
Mektuplarn cepheye geldii bir gn onba
Raskoski, blk komutan tarafndan adra arld.
Az sonra da adrdan ktnda elinde
sar bir zarf tutuyor ve bir hayli heyecanl oldu105
u gzden kamyordu. Blk komutannn postas
Anton, Raskoski'ye sokularak: Hayrola
Raskoski, Demir Ha niannn valye rtbesini
mi kazandn? diye taklmaya balad. Raskoski'nin
cevab ksa ve yalnd: Yann evleni.
yorum. Anton armt Yann evleniyor musun?
Sen karyor musun yoksa, Paul!... Yok,
kardm falan yok, uzaktan evlenme... Bu
haber yldrm hzyle btn personele yaylm,
herkes iin asln aratrmaya, merak etmeye
balamt.

Paul Raskoski, Polonya ve Fransa savalarndan

kurtulmu eski bir muharipti. Fransa,
dan Libya'ya birlii nakledilirken batarya komutanndan
bir haftalk bir izin koparm ve memleketine
gitmiti. te, yldrm ak da byle
balamt. Tant gzel bir gen kzla iki gn
sonra nianlanmlar ve Raskoski'nin ilk izinli
geliinde de evlenmeye kar^r vermilerdi. Ama
bu izin ii uzamaya balaynca nianls Raskoski'ye
sert bir ihtar mektubu yazarak, artk
daha fazla bekleyemeyeceini bildirmiti. Bunun
zerine Raskoski'nin etekleri tutumu, savan
bu hareketli zamannda Birlikleri ekiliyordu
izin almak da mmkn olamaynca ne
yapacam arm, kara kara dnrken imdada
yine Batarya komutan yetimiti: zinli
gitmeden de evlenebilirsin, yeter ki iki tarafn
da istei olsun. Meerse, byle evlenme de oluyormu.
Neyse, iki taraf anlanca, resmi ma.
kamlarca 11 Ocak, evlenme tarihi olarak tesbit
edilmiti. Yarn da Ocan ll'i idi.
Btn blk seferber oldu. Palmiyelere yakn
bir yerde bir sahne ina ettiler, ortasna da
Batarya komutannn nutkunu sylemesi iin bir
108
ambalaj sand yerletirdiler. Sandn iki tarafna
da tfekler dizildi. Arka fona bir bayrak
yerletirildi ve bir koyun ekibi aracna atlayarak
Marada istikametine hareket etti. Bu ekibe verilen
grev: 3 koyundan aa ganimetle dnmek
yasak d.
11 Ocak 1942 sabah gne, bulutsuz bir havada
parlamaa balamt. Btn blk, tren
yerinde toplanm, Raskoski'de sahnenin kar,
sndaki yerini almt. Burada bulunmayan nianlsnn
tan olarak Anton ve Bretch de Raskoski'nin
iki tarafna oturmulard. Tam tren
saatinde Batarya komutam Yzba Grim alana
gelmi, tekmil aldktan sonra, ar admlarla
yryerek nutuk krssne Ambalaj sandna
km ve konumaya balamt. Yzbann
szleri, en kat ruhlu kimsenin bile gzlerini
yaartacak kadar etkili olmutu. Erlere, bura.
dan binlerce kilometre uzaktaki vatanlarm hatrlatm,
ite orada kk bir kasabada bulunan
gen kzn da imdi evet demek iin evlenme
memurunun karsna oturmu olduunu
bildirmiti. Sra, Raskoski'yi kutlamaya gelince,
erler glmsemeye balamlar, arkasndan da
kahkahalarn koyuvermilerdi. Blk komutannn

Raskoski erefine verdii 2 ie brandiden

baka, olay ge duyduklarndan ancak trene
yetiebilen talyan tanksavar erlerinin 1 teneke
krmz arab da sofraya kurulunca nee daha
artmt. Az sonra parat Baavu motosikletinin
sepetinden 3 ie viski karm ve emri
zamannda yerine getiren koyun ekibinin ileride
kzarmakta olan 4 koyunluk ganimetinin mis gibi
et kokusu etraf sarmt. Elence, gecenin
ge saatlerine kadar devam etmi, Raskoski
ne'e ile hzn arasnda yalnz geirecei bu
107
gecenin tesellisini ikide bulmutu. Danda paratler,
Hintlilerden aldklar bando aletleriyle
grlt yapmakta, uzakta Vadi El Fera
tarafnda belirli aralklarla patlayan top mermi,
lerinin , mantar fieini anmsatmaktayd.
ROMMEL'N KNC YUMRUU
8nci ordunun Rommel'i nne katp ilerlemesi
Noel zafer yar na benzetilmi ve bu,
hakl olarak Kahire'de byk sevin yaratmt.
Kahire'de k gnei hl parlak, tatl ve scakt.
Bu gnlerde herkes hereyi gl pembe gryordu.
Barlar, gece kulpleri cepheden izinli gelen
askerle dolup tamaya balamt. Bundan
yararlanmak iin heryerde yeni gece kulpleri
alyor, yeni barlar mantar gibi oalyordu.
Kahire'de herey boldu, ama doal olarak biraz
da pahalyd. Olsun, bu da dert mi? Askerlerin
paras oktu ve bunu da ksa izin gnlerinde
harcamayp da ne yapacaklard? Velhasl bu gzel
ve lk k gnlerinde Kahire ne'e iinde glyor
ve eleniyordu. Hele mehur Necm l Nil
(*) ban grlmeye deerdi. Nil nehri zerinde
ve bir eski vapur dzenlenerek yaplan bu mehur
gazinoda ampanya su gibi akmakta, subaylar
ve Kahire sosyetesi sabahlara kadar za.
ferin tadn karmaktayd. Hele 942 Ocak ay
sonuna doru Halfaya geidindeki Alman garnizonunun
teslim olduu haberi gelince keyifler
bsbtn artmt. Gazetelerde mehur Cehennem
Papaz Binba Bach'n resimleri yaynlan.
(*) Nil Yldz
108
m, herkes 9 : 10 ay nceki talyanlar kovaladklar
o zafer haberleriyle ykl gnleri yeniden
dnmeye balamt. imdi Trablusla ngiliz
ordusu arasnda duran bu diken ortadan
kalkm, yol 8 nci Orduya almt. Artk u hesapta
olmayan ve bir Mart gn aniden karlarna

kan Rommel ve kolordusunun hesab grlmeli,

defterleri drlmeliydi. Askeri durum
gibi kuvvet hesab da bu i iin uygun grnmekteydi.
Son gnlerde alman yedek kvetler,
le personel bakmndan kuvvet stnl kesin
olarak ngiliz tarafndayd. Silah, ara ve gere
ikmali de yaplmt. skenderiye rhtm, devaml
gelen gemilerin boaltmakta olduu Amerikan
tanklar ve uaklar ile dolmutu. Bu arada
gelen top, silah ve dier ikmal maddelerinin
hesab sorulmasa da olurdu. Ynlar ve ynlar,
gren gzlerde bir da heybeti yaratmaktayd.
General Auchinleck, Kahirede ieklerle ssl
bahe iindeki gzel kararghnda, Rommel'in kesin olarak imhasn salayacak plnn son
rtular ile meguld.
Erwin Rommel'e gelince, O, El Ageyla da
oturuyordu. Karargh binas hi de kocaman saylmazd.
Bahesinde ise brakn bol ve rengarenk
iekleri, ancak birka palmiye vard. Tabii,
bol bol da deve dikeni.. 10 Ocak 1942 de
Rommel, yannda yarbay Westphal olduu halde
cephedeki birlikleri denetlemiti. Yarbay
Westphal, bu gezi boyunca hep 8 : 10 ay kadar
nce Rommel'le beraber Bat'ya, Msr'a doru
yaptklar muzaffer taarruzu dnmt.
Onunla beraber yine byle birinden dierine ktalar
dolamalar, lde geirdikleri tehlike dolu
saatleri hatrlamt. Hibir zaman bu ihtiyar
tilkiyi bir yerde uzunca bir zaman tutmak mm109
kn deildi. O. dmanla yakn temasta bulunan
bir nc kuvvetini falanca istikamette taarruza
sevkederken, az sonra baka bir birliin tepesinde
bitiyor ve onu da bizzat arazi ve dman
grerek yakndan cepheye sryordu. Bu arada
kendi hayatn hi dnd yoktu. Ve aslnda,
astlar iin en byk glk de buradayd:
Rommel'in hayatn korumak.
Rommel ordusunun ekildii Merselbrega
cephesinde sava duraanlk kazanm ve bir
bakma sknet domutu. 10, 20 ve 21 nci talyan
kolordularndan salanan bir ksm perso.
nelle Afrika kolordusu takviye edilmi, Gney
-talya ve Sicilya'ya intikal ettirilen Kesselring'in
2 nci Hava Filosunun sayesinde ikmal hizmetleri
de biraz normale dnmt. Buna ramen
Rommel'in, ciddi bir ngiliz taarruzu karsnda
tutunup tutunamyaca hl kafalar igal ediyordu.
ngilizlerin, uzayan ikmal yollan nedeniyle

zorluk ektikleri kabul edilmekle beraber,

hergn daha da kuvvetlendikleri gzden uzak
tutulmamalyd. "vVestphal'in, Derhal bir kar
taarruza girielim, teklifinin nedeni de buydu.
Dmann hazrln tamamlamasna frsat vermeden
onu hrpalamak ve taarruzunu geciktirmek
lzmd. Rommel 13 Ocak perembe gecesini,
kendisine alma yeri vazifesi gren treylerinde
haritalar, Hava kuvvetinin raporlan,
dman telsiz haberlemesini devaml olarak
dinleyen Dinleme Postalan'nn bildirdiklerim
tetkik ederek geirmi ve btn gece m sndrmemiti.
Rommel'in sekreteri Baavu Bttecher,
Galiba bizim kurt yine dilerini biliyor
diye yanndakilere Rommel'in neden uyumadn
aklamaya alyordu. Bttecher btn
gece Rommel iin ekmece ve antalarda sakla110
nan arazi krokilerini, haritalar, eski taarruz
planlarn ve raporlar arayp bulmakla vakit
geirmiti. Emir erleri bu faaliyeti birbirlerine
aklamakta glk ekmiyorlard. Zira onlar,
byle olaanst birok gnler grm ve sonularnn
ne olabilecei hakknda deneyim sahibi
olmulard. Rommel'in Bavyeral sadk hizmet
eri Fritch arkadann kulana eilerek:
Yine bireyler kaynyor azizim demiti. Rom.
mel, hizmet erini arm, beni bir saat sonra
uyandr, diyerek yatana uzanmt. Bu srada
saatler 05.30 u gsteriyordu. Bir buuk saat son- .
ra, 14 Ocak 1942 sabah 07.00 de kararghnn
brifingine katlm ve onlar dinledikten
sonra Taarruza geeceiz baylar diye sonunda
kararn aklamt. Taarruza gemek mi?...
Olabildii kadar az subayla yaplan bu daraltlm
brifinge katlanlarn afallamas grlecek
eydi. Daha yeni ekildiimiz ve postu zar zor
kurtardmz u sralarda m taarruz?. Acaba
komutanlar delirdi mi? Blklerimizin insan says
otuzu amazken, ara ve cepanemizin ou
ekilmede kaybedilmiken taarruz ha?. Acaba
bu bir intihar olmaz m? Onlara gre imdiki
mevziler takviye edilebilir ve Trablus dou
duvar olarak almaz bir engel haline getirilebilirdi.
Fakat taarruz, bu asla hatra getirilmemeli
ve dnlmemeliydi. Rommel'in sylediklerinden
hayrete dmeyen tek kii Yarbay
Westphal'di ve dier subaylar, gzlerinde tela
ve korku ile birbirinin yzne bakarken ne'e
ile belli belirsiz glmsemekteydi. Rommel'in

ana gayesi ngilizlerin taarruz hazrlklarn

bozmak ve eer harekt umduu gibi geliirse
taarruzu daha da derinliklere doru srdrerek'
mevzii baary daha geni bir imha harektna
111
dndrmekti. Bunun tehlikeler tadn O da
biyordu ama, bunun, yaplabilecek en iyi hareket
olduuna da inanyordu.
Rommel'in direktifi ile bir haber el altndan,
Rommel kararghndan, talyan Kuzey Afrika
ba komutanlna doru sinsice yayld: Rommel
yem bir ekilme hazrlyor.. talyan Komutanlar
ve kurmay subaylar da hayret iinde kalmlard.
Bu kadar da olur muydu efendim.
Yoksa Rommel, Trablus'a kadar ekilmeye mi
niyetleniyordu? Ve bu gizli haber annda Roma',
daki Yksek Karargha kadar bir yldrm hz
ile ulamt. Aradan daha iki gn gemeden
Rommel'in ekilecei haberi Roma'daki gzel
kadnlarn yatak odalarnda, berber salonlarnda,
barlarda ve k otellerin tenha kelerinde
fslt halinde konuulmaya balamt bile. Haberi
duyanlar Rommel, imdiki mevziini de tu.
tacak halde deilmi, Trablus yaknlarna kadar
ekilecekmi diye olay bytmlerdi.
Roma'da en gizli askeri haberlerin dahi duyabileceini
Rommel ok iyi biliyordu. 18 Ocakta
Roma, Berlin ve Napoli'deki ajanlardan alnan
bu yoldaki haberler Kahire'de duyulduunda
hayret uyandrmakla birlikte, Msrdaki ngiliz
Ba komutam Auchinleck'i pek de inand,
ramamt. O, bu haberin doruluunu bir de
kendi deneyimi ile anlamak iin cephe komutanndan
taarruz keif yaptrmasn emretmi,
hava kuvvetlerinden durum ve geri ekilme konusunda
zel gzlemlerde bulunulmasm istemi,
kendi emrindeki komando guruplarndan
cephe gerisindeki \faaliyetler hakknda detayl
bilgiler talep etmiti. Btn bunlardan gelen raporlardan
kesin birey renmek mmkn olma112
mt. Evet ama, acaba geceleri neler oluyordu?
Auchlnleck Londra'ya rica ediyordu: Daha detayl
bilgi, ltfen.
Berlin neler biliyor? Berlin'de, Rommel'in
plam hakknda kesin bilgi yok.
Peki talyan Bakomutanl ne biliyor?
O da plan hakknda kesin bir bilgiye sahip deil,
Rommel'in ekilmesinden korkuyor.
Bastico Cephe Komutanl ne biliyor?

Trablustaki bu kararghta, Rommel'in ekilmeyi

dnmekte olduu hakknda devaml sylentiler
var. Bir Mihver ekilmesinin u srada yaplp
yaplmayaca, yaplacaksa ne zaman yap.
laca hakknda kesin birey sylenemez ise de
Almanlarn herhangi bir taarruza giriemiyecekleri
hususunda kimsenin tereddd yok.
19 Ocak gn mthi bir kum frtnas her
trl keif harektna engel olmutu. Ertesi gn
Merselbrega'daki baz binalar atee veriliyor,
Umandaki deniz aralar havaya uuruluyordu.
Tabii bunlarn sahte tesisler olduunu
sylemeye lzum yok. Her ne kadar ileri srlen
keif kollan raporlannda doyurucu bir bilgi
yoksa da, Rommel'in ekilmesinin kesinlik kazanmakta
olduu genel bir kam halim almt..
Trablus'ta gzel dansz Hikmet Fehmi, gizli bir
sevinle sevgilisi Mehmet Ali'nin kulana bireyler
fsldayarak ampanya kadehim erefe
diye kaldnyordu.
O Mehmet Ali ki, Uzak mesafe l gurubu
na mensup bir ngiliz ajanyd ve bir Berlin'i!
kadar gzel Almanca konuuyordu. Bir gn nce
Kahire'ye u raporu yollamt: Rommel bir
ekilmeyi planlyor. Art mevzileri hasrlad,
na dair haberler dolayor.
113
21 Ocak gn sabahn erken saatinde bir
Alman astsubay, blk erlerine u emri okumaktayd:
Afrika Panzer Grubu Komutanlna
2i pcak 1942
GNLK ORDU EMR
Alman ve talyan askerleri,
Geride stn dmana kar yaplm bir sava
brakmamza ramen moralimiz asla sarslmamtr.
Bu anda karmzdaki dmandan stnz.
Bunun iindir ki bugn, dman imha
maksadiyle taarruza geeceiz. Bu kesin sonulu
gnde herkesin elindeki btn imknlar kullanacan
biliyorum.
Yaasn talya, yaasn Byk Alman Reich'i,
yaasn Fhrer.
Btn Tmenlere yaynlanmtr.
Ba Komutan
ROMMEL
Trablus'taki Mehmet Ali gibi Merselbrega'daki ngiliz ileri karakollar, 21 Ocak 1942 gn
saat 08.30'da Alman tanklarnn olanca hziyle
kendilerine doru gelmekte olduklarn grdkleri
zaman hayretten azlar ak kalmt.

 Alarm... Alman tanklar...

Rommel'in hilesi ve dolaysiyle yapt bas.
kn tam manasiyle baarl olmutu. O, gemite
urad ihanetlerden gerekli dersi almam bilmi
ve bundan akllca yararlanarak dman
kendi silah ile aldatmasn becermiti... Bu al114
datmacanm tatbikat da ok gzel baarlmt:
Deriye doru olan btn hareketler son gnlerde
ve ancak geceleyin yaplm, taarruz plam
birka kurmay subay tarafndan gizlice hazrlanm,
karar ve plan hakknda ilgili komutanlara
olabildiince ge haber verilmiti. Rommel,
bu konuda Alman ve talyan yksek komuta
kademelerine herhangi bir istekte bulunmad
gibi herhangi bir grmede de bulunmamt.
En son dakikada Afrika'daki Mihver Cephe kuvvetleri
Komutanl Kurmay Bakan, General
Gambara'y Kk bir akn. sterseniz buna bir
komando akn da diyebilirsiniz diye ahsen
haberdar etmiti. Gambara, Rommel'e bir miktar
kuvvet ve akaryakt vermi ve ii hi de
nemsemediinden st komutanla haber bile
vermeye gerek grmemiti.
Taarruz plannn ana hatlar yleydi: Yarbay
Marcks tarafndan komuta edilen bir muharebe
grubu (2 nci Panzer ve 90 nc Hafif Tmenin
baz birliklerinden kurulmu) Via Balbo
istikametinde ngiliz Muhafz Tugay tarafndan
tutulan mevziye taarruz edecek ve yarmay gerekletirdikten
sonra Agedebya'ya doru harektm
srdrecek.
20 nci talyan Kolordusu ve henz motorlandrlmam
olan 90 nc Hafif tmen. Marcks
muharebe grubunu takip edecek.. Btn bu
kuvvetler, Kuzey Kuatma Grubunu meydana
getirecek.
Afrika Kolordusu ise, Gney Kuatma Gurubunu
tekil edecek ve Vadi El Fera boyunca
Kuzey Dou istikametinde taarruz edecek ve
Kuzey grubu ile ember kapatlarak kuatlan
kuvvetler imha edilecekti. Bundan sonraki
harekt, duruma gre emirle srdrlecekti.
115
Rommel in 2 nci Sireneyka taarruzu
21 Ocak 1942
Gayet souk ve gneli bir -k sabah idi.
Rommel, Marcks Muharebe Grubu kararghn
ziyaret iin kendi kararghndan yola kaca
srada, saat 06.00 da, Fhrer'in kararghndan

gnderilmi iki mesaj ald. Birinci mesaj,

Afrika Kolordusunun Panzer Ordusu olarak
ordu seviyesine kartldm, ikinci mesaj da
kendisinin valye ha niannn Mee yapra
ve Klla dllendirildiini bildiriyordu.
Ayn gn saat 11.00 e doru Marcks Muharebe
Grubu dman mevziim yarm, Agedebya
istikametinde hzla ilerlemeye balamt. Bu
arada Grup, ngiliz cepane ve akaryakt depolarm
da ele geirmi, bu nedenle de bir ksm
dman tank benzinsizlikten harekta katlamamt.
20 nci talyan Kolordusunun yem komutan
general Zingholes btn kuvvetleriyle
harekta katlmt. Askerler bu komutana talyan
Guderian' adn takmlard.
Alan Moorhead, ngilizlerin nasl baskna
uradklarn ve yenildiklerini African Triology
adl eserinde yle aklamaktadr:
Daha taarruzun birinci gn, birliklerimiz
arasndaki irtibat karma kank olmutu. Ar
bir bask altna den ktalar, takviye ve zamannda
destek alamamlar, bu yzden de ne yapacaklarn
bilemez duruma dmlerdi. htiyat
kuvvetleri de irtibatszlktan ya hareketsiz
kalm veya cephe istikametinde harekete getiklerinde
yollarnn Alman birlikleri tarafndan
kesilmi olduunu grmlerdi. Mihver kuvvetleri
iki kol halinde ngiliz mevzilerini yararak
bir nehir gibi akmaya balamlard. Bu kuvvetler,
eskiden yaptklar gibi yelpazevari alarak
117
birliklerimizi ilkin eviriyor sonra da taarruza
geerek bu adacklar teker teker temizliyorlard.
ki gn iinde ngiliz sa kanad km,
nc gn de artk tam manasiyle ekilme
ve bozgun balamt....
Afrika kolordusu da gneyde, Saunu istikametinde
1 nci ngiliz Zrhl Tmenini kuatmak
zere hzla harekta devam ediyordu. 24 Ocakta
Rommel, kuatlmas tamamlanan dmann
imhas iin baz taarruz gruplar tekil etmi
ve kendisi de ahsen geici olarak motorlandrlan
114 nc batarya, 135 nci uaksavar ve
tanksavar grubunu sevk ve idare etmiti. Taarruz
cephesinin sol kanadnda, Yarbay Grammer'in
8 nci Panzer alay ayn ekilde harektn
srdryordu. lerleme kanadndaki tank blk
komutan telsizinde Yarbay Grammer'in sesi
duyuldu: Dikkat... Portakal 2... Solda dman
tanklar... Az sonra da dier tank komutanlar

telsizlerinde blk komutannn komutunu dinliyorlard:

Sar 1... Solda dman tanklar...
Saat 11 istikameti... (*) Arkadan tank komutannn
komutu yetiti: 800 yarda... Zrh mermisi...
Hazr haberinden sonra da Ate... Bu
cehennem kafesinde Nianc ve Doldurucu bir
saat dakiklii ile alyorlard. Top hedefe dnm,
ofr de ate iin tank durdurmutu. Nianc
elektrikli ate dmesine basmt ki tank
komutannn yeni komutu duyulmutu: 50 metre
uzat. Top tekrar dolduruldu, ayarland ve
ate edildi. Hedefte.
24 Ocakta ngilizler, kuatlan birliklerim
(*) Tanklar iin hedef tarifi saat kadranna gre
yaplr. Saat 11 demek, bir para sola demektir.
118
kurtarabilmek midiyle, Bingazi'deki Hint tninin
bir Tugayuu Alman kanadna doru taarruza
evkettiler... Bu hareket Alman planm bozabilir,
hi deilse geciktirebilirdi. Fakat ksa
sre sonra bir Alman Dinleme Postasndan gelen
rapor bunun blf olduunu bildiriyordu. Rapora
gre, taarruz eden kuvvet Agedebya'mn 8 kilometre
kadar kuzeyindeki bir tabur kuvvetinde
zayf bir birlikti ve Hint Tugay komutam, byk
kuvvetler taarruz ediyor hissini vererek, Alman
taarruzunu durdurmay murat ediyordu. Rommel,
muharebe plannda hibir deiildik yapmam
ve Hintlilerin taarruzuna nem vermeden
btn kuvvetleriyle 1 nci ngiliz Zrhl Tmeni
zerine ynelmiti. Ve ilk sonulara gre 12
uak, 98 zrhl ara ve tank, 38 top ele geirilmi
ve ngiliz Zrhl Tmen karargh da dahil 1000
esir alnmt. Ayrca byk ynlar halinde ikmal
maddeleri de Almanlarn eline gemiti.
Rommel, Kurmay Bakan ile, durumu yakndan
grmek iin, kk bir komutan ua ile cephe
zerinde uarken anszn ngiliz uaksavar topusunun
ateleri arasnda kalm ve byk bir
ans eseri hibir yara almadan kurtulmutu.
Tam tehlikeyi atlattk derken ykseklerden uan
12 kadar ngiliz Harikan uan grmler ve
Yarbay VVestphal artk sonlanmn geldiim dnmeye
balamt. Fakat talih, yine Rommel'den yana idi ve uaklar, altlarnda uan bu savunmasz
ve kk sinei grememilerdi.
Msus muharebesiyle, ngiliz taarruz hazrlklarn
bozmak ve zaman kazanmak maksadiyle
gerekletirilen harekt baarlmt. Fakat
Rommel gibi bir komutan iin bu yeterli deildi.

imdi bu avantajl durumdan olabildiince fay

dalanmak ve baary gelitirmek gerekirdi. 22
119
Ocakta Rommel'in kararghna gelen Mareal
kont Cavellero, kendisinden artk taarruzu durdurmasn
rica ediyordu. Alman Mareali Keserling'te
Cavallero ile birlikte gelmiti, o da taarruzun
daha ileriye gtrlmemesini uygun buluyordu.
Ertesi gn de Cavallero, Roma'nn, taarruzun
daha ileri gtrlmesine taraftar olmadn
ve harektn durdurularak birliklerin eski
mevzileri Brega'ya ekilmesini istediini bir kere
daha Rommel'e bildirdi. Rommel, btn bu
nerileri red etmi ve durumun elverdii lde
taarruzu srdreceini tekrar etmiti. Bunun
zerine Mareal Cavallero, talyan kuvvetlerini
Rommel'in komutasndan geri alaca tehdidini
savurmu, Rommel eer savamak istiyorsa,
bunu Alman birlikleriyle yapsn demiti.
talyanlar neden bukadar ekingen hareket
ediyorlard? Biz Almanlar, ekseriya talyanlar
kmseriz. Fakat gerek, grnd kadar basit
deildir. nk talyan Yksek Komutanlnn,
kendi bana byk kararlar almaya yetkisi
yoktur. stelik talyan generalleri, 800 kilometrelik
bir ekilmeden sonra bu yorgun ve
morali yklm ktalarla Rommel'in bir taarruzu
nasl dnebildiini bir trl anlyamyorlard.
Bunun bir delilik olduunu sylyorlar ve
talyan askerlerinin byle bir maceraya tahamml
olmadn iddia ediyorlard. talyan subay
ve komuta heyeti, bu dncelerinde haksz da
saylmazlard. nk cepheye byk treylerle
giden eer ehirde konaklamlarsa en lks otellerde
oturan, hatta lde bile beyaz eldivenli siyah
papyonlu garsonlarn servis yapt sofralarda
yemek yiyen, subay, Astsubay, kdemsiz
Astsubay'lann ayr ayr gazinolar olan bu bay120
lann erleriyle cephede ayn yemei yiyen, ayn
hayat yaayan Alman komuta heyetinin dnceleri
arasnda doal olarak byk fark olacakt.
Kukusuz, bir ordunun morali, lks ve gsterile
salanamazd. Astlarna her hareketi ile
rnek olan, onlara iyi ve kt zamanlarnda beraber
olduunu gsteren bilgili ve cesur komutanlarla
salanabilirdi. Ve ite Alman ordusunun
kuvveti de burada idi.
Takvimler Ocak sonunu gstermesine ramen
lde bahar balamt. Yeni ele geirilen

Msus'ta Sireneyka lnn muhteem gzellii

Alman askerlerini bylemiti. idemler am,
-san, krmz, velhasl binbir renkli tomurcuklar
hepsinde vatan hasretini uyandrmt.
Rommel, Dinleme Postalanndan ald raporlardan,
ngilizlerin Bingazi veya Mekili'de savunmaya
gemekte bir karar veremediklerini renmiti.
Dmann bu ikircikli durumundan faydalanmay
dnen Rommel vakit geirmeksizin
Bingazi'ye taamza karar verdi. Bingazi liman
bundan sonraki harektnda ordusunun ikmali
iin kendisine byk kolaylk salard. Ama bu
sefer Bingazi'ye taarruz 1941'deki gibi gneyden
yaplmayacak, dmana Msus istikametinden
sokularak baskn salanacakt. Arazinin harekta
glk karmas ve ikmal zorluu dolaysiyle
az birlik kullanmak bir mahzur yaratyorsa
da, baskna kolaylk salamasyla bu man.
zur katlanlabilir bir risk idi.
Bu harektta ykn arl Marcks grubuna
verilmiti. Marcks, iki ar makinal taburu,
bir uaksavar ve bir tanksavar grubu ile de
takviye edilmiti. Albay Geissler muharebe grubu
ise Mekili'ye uramadan ilerleyecek ve
121
Marau'yu zaptederek taarruz birliklerinin dou
yann emniyete alacakt. Bu grup da 115'nci
zrhl alaydan iki tabur, iki tanksavar bl
ve bir zrhl topu bataryasndan kurulmutu.
Msus'un ele geirilmesi ve ngiliz l nci Zrhl Tmeni
ve bir ksm birliklerinin imhas tamamlandktan
sonra harektn ikinci safhas da aksaksz
yrmekteydi. 26 Ocak akam zeri Albay
Geissler muharehe grubunun ileriye srd
bir keif kolu, 20 top ve 100 kadar motorlu aratan
mteekkil kuvvetli bir dman birliinin
vadi iinde istirahata getiim rapor etmiti.
ngilizler vadide akam yemeim hazrlyor ve
neeli grnyorlard. Geissler, ayana gelmi
olan frsat tepeceklerden deildi. Derhal kararn
verdi: Sabah gne domadan dmana bas- j
kn tarznda taarruz edilecekti. Bunun iin hava
kararmadan arazi kefi yapld ve birliklerin
mevzileri seildi, silah yuvalan tesbit edildi. Havann
kararmasyle birlikte klavuzlar yardmiyle
mevzilerine intikal ettiler, silahlar yerlerim
ald. Gerek topular, gerekse makinal tfek
ve dier silahlar zaman azlndan dolay kararlamadan
tevcih edilmilerdi. Geceleyin tam
bir k yasa uyguland, hibir ekilde ses kanlmamas

konusunda kesin emirler verildi.

niglizler, sabahlan genellikle ge kalkarlard.
Dier Almanlar gibi Albay Geissler'de bunu biliyordu.
Gece saat 03.00 da btn emirler verilmi
3 : 4 saat uyuma imkn bulan erler imdi
uyanm, yerlerim almlard. Temen Ruf,
tanksavar topu ile beklemekten sklmaya balad
srada gnn belli belirsiz aydnlnda
Albay Geissler'in bulunduu yamatan beyaz
iaret fiei karanl aydnlatt ve birden ac
bir lk gibi kopan cayrt vadide korkun akis122
ler yapmaya balad. Topu da az sonra bu ate
e korkun tarakalarla katlnca, ortalk tam bir
ana baba gnne dnd. Daha bir saat gemeden
etraf tekrar sessizlie brnm, herey
halledilmiti. Bir ksm shhiyeler ngiliz yarallar
sedyelerle tarken, dier bir ksm erler
ngiliz tutsaklar rtbelerine gre ayrp sraya
diziyorlard.
Geissler Muharebe grubunun ileri ksmlar
28 Ocak'ta Marau'ya yaklamlard. leriye
srlen keif kollar blgelerinde dman bulunmadm
bildiriyordu
Rommel, Bingazi harektnda asl taarruz
birliim tekil eden Marcks. muharebe grubu
ile beraber bulunuyor ve Ordunun harektn
buradan ynetiyordu. Fakat ilk gn ansszlkla
balamt. Krba gibi yaan mthi bir yamur
ilt birlikte, etraf birbirine katan mthi bir
kum frtnas balam ve iki saat kadar srmt.
Vadiyi takiben ilerleyen birlikler amura
saplanm ve hareketsiz kalmlard, zellikle
gece kan dondurucu bir souk da buna eklenince
oturup alamaktan baka yaplacak bir
ey kalmamt. Fakat allahtan bu ancak bir gn
srm, 28 Ocak'da yakc bir gne ksa zamanda
amuru kurutmu ve birlikler tekrar ne'e
ile harekete gemilerdi. Ar ara ve bir ksm
topuyu geride brakarak Rommel'in drts ile
ileri atlan birlik, eski bir Trk kalesi olan Erregina'y
lene doru zaptetmiti. Takibe devam...
Rommel, tepelerinde nefes aldrmyordu:
Benina istikametine... Yol boyu yn yn dman
ikmal malzemeleriyle doluydu. Bunlar, ngilizlerin
Trablus'a kar balatacaklar byk
taarruza hazrlk iin getirilmilerdi. Nihayet
123
Bingazi... Ani bir saldn ve bir iki saat iinde
ehir, Rommel'in kollan arasna baygn dverdi.

Rommel'in, bu l Tilkisi nin kehaneti

gereklemi, evvelce olduu gibi Almanlarn
Gneyden taarruzunu bekleyen dman yanl.
m ve baskna uramt. Hint tmen komutan
tahrip mfrezelerine, evvelce planlanan tahrip
faaliyetine gemesini emretmise de, bir hayli
ge kalnmt. Geri yedi milyon sigara, saysz
arap fs ve binlerce ton yiyecek maddesi, Almanlann
zgn baklan altnda atee verilmise
de, bunun bir ka misli malzeme, ara ve silah
gene de Almanlann eline gemiti. Sra sra
tutsak kafileleri, motorlu ara ve silahlar toplanr
ve dzene sokulurken bir muhabere subay
Rommel'i selamlayarak ona bir mesaj uzatt. Bu
mesaj, Musolini'ye aitti ve bir keif aracnn telsiz
operatr tarafndan zaptedilmiti. Due, bu
uygun ortamdan yararlanarak Rommel'e, Bingazi'yi
almasn tavsiye ediyordu. Rommel'in cevap
mesaj ksa oldu: Bingazi alnmtr..
30 Ocak 1942 sabah Rommel, kararghnn
banda Bingazi ehrine girdi. Araplar byk sevin
gsterileriyle kendisini karladlar ve Hazreti
Muhammed'in bayra olduunu iddia ettikleri
ssl yeil bir bayra kendisine hediye ettiler.
Rommel, ayn Araplarn daha nce Bingazi'ye giren ngiliz ordusunu ve komutann da ayn
coku ile alkladklann nliyordu.
Ayn saatlerde general Auchinleck, Bingazi'den
kilometrelerce uzakta, Kahire'deki kararghnda
harita ve raporlara dalm, dman
durduracak areler aramakla meguld.. Pe pee
sert emirler gnderiyor, gvendii kurmaylan
zel grevlerle cepheye uurarak tedbirleri yakndan
takibe alyordu. ngilizler nerede du124
rabilecekler, nerede savunabileceklerdi? D.
mann elinden kurtulabilen birliklerin durumu
nasld, geriye ne kadar kuvvetimiz kalmt?
Bunlar yle sorulard ki, u kemeke iinde
doru drst cevaplayacak babayiit az bulunurdu.
Peki Rommel, hani u Hilekr Tilki ne
dnyor, ne yapmak istiyordu?
Ne!... Derne istikametinde ilerlemeye devam
m ediyor?
Allah allah, bu adam yorulmak nedir bilmez
mi?
Her ykselen erinin bir tepe, durma noktas
olduu gibi, her ilerlemenin de bir gaye, duraklama
noktas ve yeri vardr. Taarruz eden
kuvvetlerin nefes almas, kendisine yeniden eki

dzen vermesi bir ihtiya olarak kendisini gsterdikten

baka, zellikle ikmal ve takviye gerei
de gittike kendini arlkla hissettirir. Hele
byle yzlerce kilometre koturulmusa ve
bir de l artlarnn zorluklar omuzlara binmise
bu ihtiya deta ayaklar balar ve ilerleme
hz, yorulan grei rnei, her saat biraz
daha azalr ve bir yerde de durur... Bu deimez
gerek, Rommel'i de dize getirdi ve muzaffer
ordu Tobruk'a ulaamadan durdu. Evet
Rommel 17 gn iinde hemen hemen btn kaybettiklerini
geri almt, fakat ngilizler de Gazala
mevzilerinde tutunma frsatm bulmulard.
1942 YAZ SAVAI BALIYOR
Onba Grossman, Derne yaknnda Um El
Rzen vahasnda, sahra mutfann banda kan
ter iinde arkadalarnn yemeini hazrlamak125
la meguld. Levazm blnn kamyonlar
Thueringen sembol olarak yeil kalp iaretini
tayorlard. nk mrettebatn ou bu blgeden
gelmilerdi ve bunlar yalnz siyah ekmei
deil, beyaz ekmek ve pasta piirmekte bile usta
kimselerdi. 20 Mart 1942 sabah erken saatlerde
Grossman, bir ann lde bile neler yapabileceini
arkadalarna gstermek istiyordu. Bunun
iin kremal ikolatal bir pasta hazrlyor, kendisim
seyredenlere hem aklamalarda bulunuyor,
hem de nasl yaplacan tatbiki olarak gsteriyordu.
ki kocaman ve nefis kokulu pasta, frnn
yannda ve masa zerinde duruyordu. Bu
pastalar, General Grwell'in 50nci doum yldnmn
kutlamak zere Um El Rzen vahasnda
ve palmiyeler arasnda kendisine sunulacakt.
Grwell'de Ordu kararghndan Afrika
Kolordusu kararghna zaten bunun iin gelmiti.
Grwel, Mart ay bacndan beri Panzer
Ordusu komutanlna tayin edilmi bulunan
General Rommel'in, muavinliine getirilmiti. Ve
imdi Afrika Kolordusu komutanln general
Nehring yapyordu. Akam yemeinde aba
en iyi cinsten bir ie Fransz ampanyas ile
pastalar masaya dizmi ve gzel bir rt ile
hepsini rtmt. Yemee davetli olan General
ve yksek rtbeli subaylar, iki haftadan fazla
sren yorucu muharebelerden sonra bahar akamnn
bu gzel sofrasnda yorgunluklarn gidereceklerinden
memnun, biran evvel yemee
balayabilmek iin sabrszdlar.
Dorusu her iki taraf da yorulmu, kimi kamaktan,

kimi de kovalamaktan halsiz dmt.

imdi iki taraf da yeniden kllarn bilemee
balamt, tte bunun hazrl yznden
126
midir nedir, ortalkta acayip bir sessizlik vard.
Bir taraftan birlikler, yeni takviyelerle eksikliklerini
tamamlyor, izine gidenler yeniden birliklerine
dnyor, hasta ve yarallar iyileerek
ktalarna geliyorlard. rnein 15 nci Motorlu
Piyade Taburu, tam mevcutlu bir muharebe birlii
haline gelmiti. Taburun Afrika'ya var da
4 Nisanda tam bir yl olacakt. Tabur ilk geldiinde
21 nci Panzer tmeninin 104 nc Alaynn
3 nc Taburu olarak harekta katlmt. Ve
yanlarnda sahra mutfana ait bir ksm malzeme,
2 kz, 5 f krmz arap ve bir hafif ara
dolusu Lvenbrau ihra biras tamlard. Halfaya
geidindeki kam muharebelerden sonra
tabur yemden tekiltlandrlm ve yeniden kurulmutu.
ngilizler de, doal olarak, bo durmuyorlard.
Onlar da toparlanmaya ve yeniden taarruz
gc kazanmak iin hazrlanmaya balam,
lard. Alman keif kollar da, Gazala mevziinde
harl harl tahkim faaliyeti hakknda rapor veriyorlar,
Alman istihbarat bu tahkimatn imdiye
kadar allmn dnda bir ekilde yapld
yolunda haberler ulatryordu.
Rommel, le geleli tam 1 sene olmutu. Bu
sre iinde Hitler ve Yksek kararghla hi temas
olana bulamamt. Bu nerisine yksek
kararghtan gelen cevapta: Cephedeki durumu
tehlikesiz ve gvenli grd takdirde gelebilecei
bildiriliyordu. Rommel'in cevab biraz sertti:
Durumu gvemi grdm iindir ki, gelmeyi
nerdim... Buna ramen Ba komutanlk karargh
hl tatmin olmu deildi. Ve gnderdii
ikinci mesajda: Roma'ya varnz bildirin.
127
Oradan Prusya'ya hareketiniz iin aynca talimat
verilecektir diyordu.
15 ubat 1042 gn Rommel, yamnda Kurmay
Bakan muavini Yarbay Vestphal olduu
halde Trablus'taki Misurato hava alanmdan Roma'ya
hareket etmiti. Bu yolculuk onlarn He111 ua ile ilk uularyd. Hitler, Ordu Komutanlarnn
en az motorlu uak ile umalarn
emretmiti. Fakat motorlu ju-52, Afrika
iin, hz yetersiz saylan bir uakt. Condor veya
ju-90 drt motorlu uaklar daha uygundu
ama, dman bu uaklarn nemli kiileri tadklarm

biliyordu. Bununla beraber Rommel,

He-lll uan kullanmak iin zel bir izne sahipti.
O tarihte yarbay olan general Vestphal bu
yolculuu yle anlatr:
Musolirti'nin Venezya sarayndaki kabul,
her zamanki gibi arkadaa ve samimi idi. Askeri
meseleler konusu grlmedi. Due, her
ne kadar Akdeniz blgesi Ba Komutan idiyse
de, uzun zamandan beri askeri konulara direkt
olarak mdahele etmekten kanyordu. 18 ubat
gnn Rommel'in ailesinin oturmakta olduu
Viener Neustad ehrinde geirdik ve ertesi
gn, Hitler ve karargahna ulamak iin Rastenburg'a
hareket ettik. Gerek Rommel ve gerekse
ben, Hitler'in Kuzey Afrika'daki ilere zel
bir ilgi gstereceini mit ediyorduk. Fakat yanlmz.
nk O, Rusya harekt ile ve Moskova
nndeki duraklama ile fazla meguld.
Bu yzden Rommel'in, ngilizlerin k taarruzu
ve imdiki durum hakkndaki aklamalarm
sessiz dinlemi ve hi mdahele etmemiti. Rommel'in:
Fhrerim, Yksek komutanln Afrika'daki
harektn gelecei haknda dnceleri
128
acaba nelerdir, yolundaki sorusunu cevaplandrmaktan
kanm ve Rommel'in, Maltann zaptnn
gerekli olduuna dair nerisine de hi temas
etmeden unlar sylemiti:
Akdenizdeki harbi kztrmak ve geniletmek
bize pek bir yarar salamaz. stelik bundan
fazla bir ey elde edeceimizi de sanmyorum.
Kiisel olarak 17 ve 18 ubat gnleri Kurmay
Bakam General jodl ile kurduum ilikiden
de bir sonu elde edemedim. Alman Ba komutanl
tarnamiyle Dou Cephesinin etkisi altnda
idi ve Afrika'y daha az nemli bir harekt
blgesi olarak mtalaa ediyorlard. ngilizlerin
Msr'da ve mparatorluun en hassas olduu bu
yerde malup edilebileceklerini idrak dahi etmiyorlard.
...
ril ise, ngilterenin kesin sonuca ulaabilmesinin
ancak Orta Dou'da mmkn olacan
anlam, btn kozlarm da buna gre kullanmaya
balamt. Fakat Hitler ve Yksek karargh
ya bunu grememi veya red etmilerdi.
Rommel ve Kurmay bakan muavini Vestphal,
bu zntnn etkisi altnda daha fazla Rastennurg'ta
kalmay gereksiz bularak ve geldikleri
zamanki heyecanlarndan ok eyler kaybetmi
olarak cepheye dndler.

Halbuki Afrika Kolordusu Komutanlna

atanan General Nehring'in Fhrerle yapt konuma
daha baka olmutu. General Dou cephesinden
Afrika'ya giderken Hitler kendisini, ge.
neral Jodl ve Bhle'nin yannda kabul etmi ve
Afrika cephesinde mmkn olduu kadar ilerleme
< suretiyle ngiliz kuvvetlerim buraya bala120
mann nemi zerinde durmu ve Tobruk'un alnmasnn
ok iyi olacan belirtmiti. Hitler
ayrca, Panzer ordusunun baars iin iyi temennilerde
bulunduktan sonra Orgeneral
Rommel'e syleyin, kendisi hakknda takdir duygulan
ile doluyum demiti. Hitlerin bu konumasndan
sonra iki hafta daha gemi ve Rommel,
bu takdir duygularndan baka bir ey grememiti.
Afrika'ya dnmeden nce Rommel, Roma'da
Musollini'yi ziyaret ederek, kendi planlarn bir
kere daha anlatp O'nu ikna etmeye alm ve
kesin olarak unu belirtmiti: lk i olarak Malta'nn
behemehal zapt gerekmektedir. kinci i
olarak da Tobruk ele geirilmelidir.
Btn bu gayretlere ramen Nisan 1942 balannda
durum hi de umutlu grnmyordu.
Malta, korkun bir Ahtapot gibi takviye iin
gnderilen bir ok insan ve malzemeyi yutuyordu.
Mart'ta ordunun gereksinimi olan 60.000 ton.
dan ancak 18.000 tonu Rommel'e ulaabilmiti.
Mareal Keserling de Rommel gibi Malta'nm nemini
biliyordu. Emrindeki hava kuvvetleriyle
Malta'y olgun bir hale getirdikten sonra bir
haa indirmesiyle bu ban ortadan kaldrmay
dnmekteydi. Bunun iin Kesserling'in de srarl
ricalanyle 2 nci Parat tmeni talya'ya
nakledildi. Fakat talyanlar Malta istilas iin
Haziran sonundan nce hazr olamayacaklarn
tekrarlayp duruyorlard. Rommel ne yapsn?
Durumu ve artlan gz nne alan komutan,
planndaki ncelikte bir deiiklik yapmaya ve
ilkin Tobruk'un, sonra Malta'nn ele geirilmesine
karar verdi. Nisan balannda ise Kesserling'in
stukalar Malta'y ar bir bask altna almaya
balam, liman tesislerini ve tahkimat tah130
rip etmi, Amiral Cunnigam'n gemileri bile
bu hengameden kurtulmak iin kendilerini baka
limanlara atmlard. Ahtapotun kollan budanmaya
balamt. Bu devrede ngiliz hava
kuvvetleri umaya bile zor olanak bulabilmi,
kendini saunmaktan Mihver ikmal nakliyatna

saldrmaa frsat bulamamt. Nitekim Nisan

bandan Mays ortalarna kadar ikmal gemilerinden
hi bir kayp olmam, Rommel de rahat
rahat hazrlanma imkmn bulmutu, Kesserling'in
uaklan tam iki ay mevzii hava stnln
ele geirmi ve devam ettirmiti. ngilizlerin
bu durum karsndaki tela grlmeye
deerdi. Onlar, Malta'nm kaybedilmesiyle balarna
neler geleceini gayet gzel kymetlendiriyorlard.
Bu, Akdenizin kendilerine kapanmas,
Rommel'in rahat ekilde ikmalini yapmas ve sonu
olarak Msr'n kaybedilmesi demekti. te
bu korktuklar ey de balarna gelmek zereydi,
Malta, Kesserling'in pe pee inen yumruklan
altnda halsiz dm, kaderini beklemekteydi.
Peki Mihverin bandakiler, yani bu konuda
karar verecek yetkililer Fhrer ve Due ne dnyorlar
ve nasl karar veriyorlard?. Onlar
m? Hi!.. kircildi kaldlar ve bir trl bir karara
varamadlar...
Akdeniz harektnn kaderi artk belli olmutu.
BR KOLORDUYU KURTARAN
TANKSAVARLAR
Yaz gelmiti. lde yaz cehennem demekti.
lde her ey ve zellikle de talar ve kumlar,
atete kaynayan Malt kahvesi gibi, gecenin ge
131
saatlerine kadar scaklklarn korurlard. Termometreler
glgede 50 santigrat dereceyi gsteriyordu.
Tecrbelere ve resmi talimatlara gre
bu scakta askerlerin almamalar lzmd.
Ama savata ne olacak?. Olaca o, tecrbeler
de, talimatlar da bir tarafa, almaya devam.
Bu scakta elik duvarl ok kzgn bir hamama
dnen Tankta oturmak mmkn m? Tabii
mmkn.. nsan iradesi ve direnci bu.. Almanlar,
talyanlar, ngilizler ve mttefikleri hem
alarmdaki tanklarnda oturuyor, hem' silah ve
personel mevzilerini hazrlyor, hem de maynlan
dyorlard. nsanlar gneten kararm,
ciltleri nasrlam, adeta kurumu ve sinirli bir
hal almlard. Sineklere gelince, bunlar, dmandan
da dman mel'unlard. orap ve amarlann
ii ou kere kum doluyor, kum pireleri
insann canm yakyordu. Dizanteri, normal
hastalk halini almt. Rahatlkla denebilir ki,
lde insanolunun sarf ettii bu enerji ile ve
bu gle on adet Svey kanal daha yaplabilirdi.
in garibi, btn bunlar bir Svey Kanalnn
zapt veya korunmas iin yaplyordu.

Rommel, ngilizlerin bir taarruz iin hazrlanmakta

olduklarn, ngilizler de Almanlarn
ayn maksatla altklarn biliyorlard. Alman
askerleri Bakalm bu yar kim kazanacak,
acaba sra Tomilerde mi? diye merak ederken,
ngiliz Tomiler'de Hl yediimiz sopa bitmedi
mi, bu Rommel Tilkisinden galiba daha ekeceimiz
var diye dnmekte hakl idiler. Gerekten
de Rommel'in kiilii, biraz da romantik
duygular uyandran bu usuz ve bucaksz ldo
bir umac, insan st bir yaratk havasna brnmt.
imek gibi taarruzlar, beklenmeyen
132
aldatc hareketleri, cesarette astlarna rnek
oluu, velhasl yenilmezlii ngiliz askeri zerinde
yldrc bir etki uyandrm ve moralleri zerinde
ok kt tesirler brakmt. Rommel geliyor
sz bile yeterliydi. Sanki bir ejderha geliyor
gibi millet ok oluyordu. Bu psikolojik durumu
dikkate alan ngiliz Ba komutan Aauchinleck,
Rommel in isminden bahsetmeyi yasak
etmi ve durum anlatlrken Alman kelimesinin
bile kullanlmayarak Mihver kuvvetleri
denmesini bir emirle btn birliklere duyurmutu.
Bu emirde Rommel'in insan stn bir mahluk
olmayp sadece yetenekli bir general olduunu
ve kendisinin de O'nu hi bir zaman kmsemediini
zellikle belirtmiti.
Auchinleck, tasarlad taarruza Mays ortalarnda
balamak istiyordu. Fakat, Rommel'in
zrhl birliklerinin takviye edildiine dair raporlar
alnca, stnln yeterli grmyerek
Londra Harp kabinesini de ikna ederek taarruzu
Haziran ortalarna ertelemiti.
Beri tarafta Rommel de Nisan ayndan beri
taarruza Mays sonlarnda balamay planlyordu.
ngilizlerin savunduklar Gazala mevziinde
ok iyi tahkimat yaptklarnn bilincinde idi.
Gerekten de ngiliz tahkimat, zamanna gre,
ok teknik ve grlmemi dzeyde moderndi. Gazala
mevzii, sahilde Gazala blgesinden balayp
Bir El Hakim'e, ln derinliklerine kadar uzayan
65 kilometre uzunluunda, 3 A kilometre derinliindeki
birinci kuaktan ve derinlikteki dier
tahkimattan meydana geliyordu. Birinci kuakta
kendi kendine yeterli ve bamsz mukave.
met mevzileri vard ki buna ngilizler Box diyorlard.
Mevzilerin dzeni yleydi: lk hat tel
133
Rommel'in Gazala taarruzu

26 - 27 Mays 1942
glerle evrilmiti. Derinlie doru Dinleme
postalan, mayn tarlalan, makinal tfek yuvala,
n ve topu ateiyle kapanan aralklar balyordu.
Byle bir bloka, genellikle bir tugay mevzilendiriliyordu.
Bu tugaya uzunca bir sre yetecek
her trl ikmal maddesi de stok ediliyordu.
Tugay mevzilerinin hemen gerisinde zrhl ve
motorlu birliklerden kurulmu evik vurucu kuvvetler
bulunuyor, bunlar hem mevziye derinlik
veriyorlar hem de ihtiyat vazifesini gryorlard.
Rommel'in dncesine gre nnde taarruz
iin iki hareket tarz vard:
*. Dman mevziine cepheden taarruz ederek
mevziyi yarmak, bu yarmadan dalarak dman
ana kuvvetlerini derinlikte imha etmek.
2. Dman le dayal ak yanndan kuatmak
ve denizle kendi kuvvetleri arasnda imha
etmek.
O, her iki seenein fayda ve mahzurunu
uzun uzun dnm ve sonunda, kendi yap ve
karakterine de uyan, ikinci hareket tarzn semiti:
rsle eki taktii.. rs grevini burada
deniz stleniyor, eki ise kuatc kuvvetlerle
salanyordu.
Rommel'in Gazala taarruz plan ksaca yle
idi: Drt talyan Piyade tmeni cepheden taarruz"
la dman tesbit edecekler, taarruzun ilk gecesi
gneye kaydnlacak zrhl ve motorlu kuatma
kuvvetleri. Bir El Hakim'in gneyinden Acroma
istikametinde harekta balayacaklar. Kuatma
kuvvetini, 15 ve 21 nci Alman panzer tmenleri,
Ariete talyan zrhl tmeni tekil edecek, bunlan
iki motorlu piyade tmeni takip edecek.
135
ngilizler de cepheyi tmen ve birka tugayla
tutmu, iki tmen ve tank tugaylarm ihtiyata
ayrmlard. Her iki tarafn ortalama
100.000 kiilik ordu mevcutlar vard. Tank bakmndan
ngiliz 8 nci ordusu daha kuvvetliydi.
Mihverin 320 Alman 240 talyan tank ve 90
zrhl topuna (Toplam 650) karlk ngilizlerin
yem gelen 250 tankla birlikte 881 tank mevcuttu.
26 Mays gn saat 14.00 te Rommel'in cephe
taarruzu balad. Yzlerce topun grlemesi,
makinal tfek ve dier silahlarn ateleriyle l,
zelzeleye uramasna sarslmaya balamt.
Stukalar tahkimli mevziler zerine pike yapmakta,
grltler insan adeta sar etmekteydi.
Taarruza balayan birliklerin gerisinde, eski

uak motorlarnn yklendii kamyonlanyla

Tozkoparanlar geliyor ve tozu duman birbirine
katyordu. ngilizler hakl bir kararszlk iindeydiler:
Dmann niyeti nedir, sklet merkezi
nerede?... Hava keif raporlar yeterli deildi.
Raporlar, cephede taarruza balayan piyadeleri,
geriden byk zrhl ve motorlu birliklerin takip
etmekte olduunu bildiriyordu. yleyse
Rommel, bir yarma taarruzuna m balamt?
ngiliz cephe kuvvetleri komutan general Ritchie
dorusu tereddt iindeydi ve Rommel'in
bir cephe taarruzu yapt hakknda kesin bir
karara varamyordu. O, ihtiyar Tilkinin ne kurnaz
olduunu biliyor ve bir erken karara varmann
tehlikesini seziyordu. Nitekim 26/27 Mays
gecesi, karanln koyulamas ile birlikte,
cepheye doru hareket halindeki bu muazzam
insan ve ara kitlesi gneye doru geni bir arkla
yn deitirmi ve karartma yasana sk skya
uyarak Bir El Hakim istikametinde ilerle136
meye balamt. zrhl ve iki motorlu Piyade
Tmeninden kurulu koskoca Afrika kolordusu,
pusula ve aralarn kilometre saatleriyle yn tayin
ediyor ve karartlm far klarnn elverdii
lde sratle hedefine yaklayordu. 27
Mays sabah ortalk aydnlanrken ndeki zrhl
tmenler Bir El Hakim'i gneyden dolam, kuzey
istikametinde kuatma harektna balamlard
bile... Bu, bugne kadar bu denli byk
apta yaplm yry ve aldatc hareketlerin
ilki saylabilirdi. Tmyle, baarl olmu, ve
tam bir baskn elde edilmiti.. Sabahn bu ilk saatlerinde
beklenen hava keif raporlan bir trl
alnamyordu. 33 nc zrhl keif birlii de Tobruk
istikametinde zel bir greve sevkedildiinden,
Afrika kolordusu kararghnda dman konusunda
yeterli bilgi yoktu. stelik ilerleyen birlikler
de dmana rastlamamlard. Ama fazla
zaman gemedi ve 8 nci Panzer alay bir dman
tank birlii ile karlat. Kol bandaki
Yzba Knnel bl ile ileri atld. Dman
tank ateleriyle ilk tank ve biraz sonra ikinci
Alman tank isabet alarak hareketsiz kalnca
Yzba Knnel Ne oluyoruz? diye ard.
Dman tanklar bizden daha uzak mesafeye
bu kadar tesirli nasl ate edebiliyorlar? Yzba,
drbnyle dman tanklarna daha dikkatle
baknca hayrete dt. Hele dmana doru
biraz daha ilerlediinde, zerindeki gizleme

an atm olan bir tank daha yakndan grnce,

bunlarn yeni Tanklar olduunda hi kukusu
kalmad. Bu, Almanlarn urad ilk basknd.
Yeni tanklar, Amerikan Grant tanklaryd
ve 7.7 santimetrelik topu ile, 5.7 santimetrelik
top tayan Alman Mark3 tankndan daha
stnd.
137
te bylece 8 nci Panzer alay, 4 nc ngiliz
zrhl tugay ile bir defa daha kar karya gelmiti.
Hani, 22 Kasm 1941 gecesi Binba Frenski'nin
generalleri bata olmak zere esir ald
o mehur 4 nc zhl Tugay... 8 nc Panzer ve 4
nc Zrhl bir daha karlatlar. 8 nci Panzer
alaym destekleyecek olan zrhl topu gecikmi,
33 nc zrhl topu alay da Grant tanklarnn
atei karsnda dalmt. Topu destei olmadan
sava srdren 8 nci Panzer alay ar kayplar
vermee balad. Daha solda taarruza katlan
5 nci Panzer alay da ayn durumda idi.
8 nci Panzer alay komutan cephede taarruzunu
durdururken, ihtiyat bln dmann ak
sa kanadna doru srd. Bu hareket umulmadk
bir baar salad. ki yanndaki Alman birli
klerinin kendi blgelerinde ilerlemesiyle ortada
dayanaksz kalan 4 nc Zrhl Tugay zorla geriye
ekilebilmi ve bu harekt sonunda 7 nci alayn
imhadan kurtaramam, 16 Grant tankn
da muharebe alannda terketmiti.
Dmann ekildii, 8 nci Panzer alaynn
yeniden hzla ilerlemeye balad saatte general
Von Vaerst aracyla Yzba Knnel'in blnn
yanndan geiyordu. Yzba Knnel
Generalim hangi istikamete gideceiz diye sormu
ve generalden daha nvo Muavininin sesini
duymutu: u istikamete... Rommel'in bulunduu
yere... Bu cmle, herzamanki gibi blk
zerinde, Fareli kyn kaval gibi, sihirli bir
etki yaratm ve btn blk, Ba komutanlarnn
bulunduu istikamete doru yeni bir gle
ileriye atlmt.
21 nci ve 15 nci Panzer tmenleri, General
Nehring'in komutasnda Gazala mevziine para138
lel olarak kuzeye doru harekta devam ediyorlard.
Neredeyse Acroma'ya ulaacaklar u srada
dahi byk dman kuvevtlerini yakalayamadklar
iin tedirgindiler. Dmann yenilgiye
uratldndan da emin deildiler. Gerekten
de Gazala ile Tobruk arasndaki dman

zrhl kvetleri General Ritchie'nin emriyle douya

ekilmiler, imdi de Afrika kolordusunun
yanlarna taarruzla onu kemirmeye alyorlard.
Yeni Amerikan Grant tanklar, Alman tanklarna
bir hayli kayp verdirmi, Kraliyet Hava
kuvvetleri de gerek ikmal konvoylarna ve gerekse
cephe birliklerine taarruzla etkili olmulard.
Akama doru durum daha da kank
bir hal almt. Kuzey istikametinde harekta
devam eden zrhl tmenlerin ncleri nerdeyse
denizi grecekleri srada, El Adem'e varan 90
nc hafif tmenle irtibatlar kesilmi, geriden ikmal
aralar gelemez olmu ve Afrika kolordusu
adata l ortasnda yalnz kalakalmt. stelik
dman byk zrhl birlikleri henz shhatte
ve ayaktayd. Ve korkulan durum, saat 18.00
sralarnda 15 nci Panzer tmeninin bana geldi.
Bu tmenin ak kanadn korumakta olan
bir taburu 60 : 70 Grant tank ile takviyeli bir
dman zrhl birliinin taarruzuna uram ve
ksa zamanda byk ksm ile imha edilmiti.
Taarruzlarn devam ettiren dman tanklar,
Alman cephesinde doan karklktan da yararlanarak,
sr'atle ilerlemi ve baz ikmal birlik
ve aralarn inemilerdi. imdi de Afrika
kolordusu komutanl General Nehring
ve karargh istikametine ynelmilerdi. Albay
VVolz bugn yle hikye eder:
Etrafta bir mddet dolatktan sonra kendimizi
kamakta olan Kolordu kararghnn a139
ralar iinde bulduk. Bu arada alay kararghnn
btn aralarn kaybetmitik. Bu karklk
arasnda birden gzme 2 : 3 tane 88 lik top
iliti. Onlara doru kotuum srada Rommel'le
burun buruna geldim. Rommel firarilerin iinde
ikircikli bir haldeydi ve beni sert bir ekilde
halad. Bu halden tanksavarlarn sorumlu olduklarn,
nk ate etmediklerini syledi. Derhal
toplara doru kotum ve onlar durdurarak
mevziye soktum. Ksa bir sre sonra kolordu
tanksavar bataryasnn yans da yetiip onlar
da mevzilendiler. Zaten bu srada da dman
tanklan 1000 metreye kadar sokulmulard ve
ben 40 kadar tank saymtm. Bunlar kaan a
ralan takip ediyorlard. Bu kaanlan koruyacak
ne bir top ne de bir birlik vard. Onlar tamamiyle
yardmsz ve mitsiz vaziyette idiler.
Bu kankln ortasnda Rommel, Afrika Kolordusu
karargh, Alay karargh, istihbarat

aralan, ksaca btn cephenin beyin merkezi

vard. Toplanmz rekor denecek bir zamanda
mevziye sokmu ve ate emrini vermek zereydim
ki, dman tanklarnn bir piyade taburumuza
doru taanuza getiklerini grdm. Eer
bunlar hedeflerine ulaabilirlerse o zaman ben,
piyademizi de tehlikeye sokmadan, ate edemezdim.
Bunun zerine hemen ate emrini verdim.
Sratle ve salkl ate etmemiz gerekiyordu.
lk mermi ve tam isabet... Tanklar durmu ve
umulmayan bu ateten armlard. Az sonra
yeniden tertiplenmek iin olacak ekilirlerken
Kolordu Komutan General Nehring'in Tanksavar
Cephesi diye bardn duydum. Bana
Elindeki btn tanksavarlarla bir tanksavar
cephesi kuracaksn emrini verdi. Gzel bir ans
eseri binba Gurke'de dier bir ar batarya
140
ile bize katld. Yanm saat sonra da bizzat Rommel
dier bir batarya ile kageldi. Bu tehlikeli
anda ve alelacele kurulan tanksavar cephesi neredeyse
3 kilometrelik bir genilik kazanmt.
Zaten az sonra da dman tank taarruzu yeniden
balamt. Ak sar taretli'tank.. 1200 yarda...
Ate... 16 tane 88 lik top, yaklaan ngiliz
tanklarna kar grlemeye balam ve Dora'nn topu 1600 yardadan ate etmesine ramen
yaklaan Grarit'lardan birine tam isabet kaydetmiti.
Yeni Amerikan tanklar b. tehdide
pek aldr etmiyorlard. Onlar da btn silhlarm
zerimize evirmi, inatla tarruzlarma devam
ediyorlard. Akam yaklarken ngiliz taarruzu
pskrtlm ve ortada tahrip edilen
24 tank kalmt:
Fakat muharebe bitmemiti. Dman
takviye topusunu getirmi, bu duvar andan
dolaarak kuatma hareketine girimiti.
Dman topusu, bizim topulan ar bir
ate altna alm ve mrettebatn byk bir ksm
muharebe d edilmiti. Ben, binba Gurke
ve dier subaylar bir toptan dierine koarak
erleri cesaretlendiriyor ve onlara taze g vermeye
alyorduk. Zira bu cephenin k btn
Afrika kolordusu iin bir felaket demekti.
Bu srada Tann'nn yardm imdada yetiti. Yavatan
balayarak gittike iddetini arttran bir
Kble kum frtnas dostu da dmam da birbirinden
ayrd.
Rommel, Kurmay bakanna soruyordu:
Grvell'in cephe taarruzu ne oldu?... Arkadan

u emri veriyordu: Bizimle birlemek zere

taarruzla mayn tarlalar ve cephe yarlacak ve
bir geit alacak. Bu emrin General Grvell'e
141
bir mesajla ulatnlmasmdan sonrasn Grvell'in azndan dinleyelim:
28/29 Mays gecesi Rommel'den aldm mesajda,
emrimdeki talyan kolordusu ile hemen
taarruza gememi emrediyordu. Derhal topu
komutan Albay Krause'yi talyan karargahna
yolladm. Vazifesi, talyan ileri hat mevzilerini
belirtecek iaret fieklerini sabah 08.30 da attrmakt.
Ben de bu saatte kendi uamla hareket
ettim. Pilotun haritas yoktu. Pilota komutan,
Segnoli istikametini tut, sonra Douya dn diye
gidecei yeri tarif etmiti. Mtemadiyen gnee
doru uuyorduk. Pilot bana teminat veriyor ve
mutlaka iaret fieini grebileceimizi sylyordu.
Fakat biz kendimizi birdenbire ngiliz
mevzileri zerinde bulduk. Aniden youn bir
makinal tfek ateine tutulduk. Bu srada tahminen
500 fit ykseklikten uuyorduk. Pilot isabet
ald ve cansz bir halde sandalyesine yld.
Fakat talih eseri uak kendi kendine mkemmel
bir ekilde irtifa kaybederek yere srnd. Ve
yine iyi bir ans eseri bana bir ey olmadan saa
sola arparak durdu. 150 nci ngiliz Tugaynn
askerleri koarak beni tutsak aldlar. Bu
nedenle talyan Kolordusunun taarruzu geri
kald.
Rommel bu kritik durumda kk bir harp
meclisi toplamt. Bu mecliste General Nehring
general Cause, Vestphal ve Bayerlayn vard.
Hepsi de durumun ciddi olduunda birlemilerdi.
Kuatma kanad baarl olmu fakat cephe
kuvvetleri dman mevzilerini yaramad
iin her iki kuvvetin birlemesi gerekletirilememiti.
Bu durumda kuatma birliklerinin bu
kurt kapanndan kurtulabilmesi iin Gazala
142
mevziinin cepheden ve geriden mtereken yarlmas
gerekiyordu. Dolaysiyle Rommel, ekilmeyi
kabul ediyor ve savan erefini dmana
brakyordu. O'nun belirgin zellii, hibir zaman
mitsiz bir muharebeye girimemekti. Bat'daki
ayr dtkleri talyan kolordusu ilo Afrika
kolordusunun birleme yeri. olarak cephe
zerindeki Got El Valeh mevkii seildi. Afrika
kolordusunun dou kanadndaki 90 nc hafif tmen,
dou'dan gelecek dman tehlikesini nlemeye

alrken Panzer tmenleri bir ksm kuvvetleriyle

geidin almasna ve talyanlarla birleme
harektna yardm edeceklerdi. 30 Mays
lenden sonra harekt balad. Ama Got El Valeh
mevzii btn Mihver taarruzlarn kryor
ve inatla direniyordu. ngiliz cephe komutan
Ritchie, bu durumu bir zafer olarak deerlendiriyor
ve acele bir kanaatle Kahire'ye Rommel
kayor mesajn ekiyordu.
Got El Valeh zaptedilecek ve 150 nci Tugay
atlacaktr. Bu, Rommel'in kesin emriydi
ve ayn zamanda da son ansyd. Eer bu harekt
baar kazanamazsa bu aka, Rommel ve
ordusunun sonu demek olacakt. Bunu adeta komutanlar
ve btn erler de Rommel gibi anlam
ve ilerinde duymulard, denebilir. Bylece koca
bir savan kaderi, pek ok savata olduu
gibi, Got El Valeh'i savunan ngiliz 150 nci Tugaynn
gcne ve onun imha edilip edilemiyecei
sorusuna bal kalyordu.
O gn, 1 Haziran 3942, Afrika savama katlm
olanlarn asla unutamyaca, hereyin
pamuk ipliine bal olduu kritik bir gnd.
Rommel, 5 nci panzer alayn taarruza sevketmiti.
Felaket.. Daha ilk anda 12 tank mayn
143
tarlalarna dm ve saf d olmutu. Kiehl
muharebe grubunun taarruzu ise ingiliz topu
ve makinal tfek ateleriyle ve hatr saylr kayplar
verildikten sonra durdurulmutu. Komutanlar
drbnleriyle bu ele geirilmez makinal
tfek ve top mevzilerinin yerlerini bulmaya ve
mayn tarlalarnn mevkilerini tesbite alyorlard.
O gnk muharebe, Almanlar iin yenilgi
ve mitsizlikten baka birey getirmedi.
2 Haziran sabah gne ykselmeye balarken
Alman topusu btn gc ile 150 nci ngiliz
Tugay mevzilerini yumuatmaya balamt.
Bu srada da stukalar grnd ve o da ne? Aman
Allahm, Alman mevzilerine bombalarn brakmaya
baladlar. Bu umulmadk felaketten, taarruza
hazrlanan 104 nc Alayn 111 nci motorlu
taburu da nasibini ald. 88 lik bir topu ile iki arac
isabet alarak yanarken ayn anda da top cepaneleri
patlamaya balamt. Patlamalardan,
yarallarn feryad duyulmuyordu. Bu da yetmezmi
gibi frsattan faydalanan ngilizlerin
mevzii bir taarruzu balamt. Bereket bu taarruz
abuk pskrtld.
General Bismark, aracndan inmeden 111 nci

motorlu tabur komutan Ehle'ye, ufukta yanan

bir tank iaret ederek: Tank grebiliyor musun
Ehle diye sormutu. Olumlu cevap zerine
Orada ngilizlerin Got El Valen tahkimli mevzileri
var. Taburunuzla burasn zaptedeceksiniz.
Fakat b Olduka g bir i Ehle. Taarruz plnn
dn ve bu taarruzu nasl yapacan bana
bildir. General biraz sonra, sanki kendisiyle
konuur gibi tekrar ediyordu: Bu, g ve ar
bir i Ehle... Taarruz, binba Beil'in komutasndaki
bir topu birlii tarafndan yakndan
144
desteklenecekti. Ama kader, binba Ehle'ye bu
taarruza komuta etmeyi ok grmt. Bu srada
Alman mevzilerine dalan bir dman avc
uann makinal tfek mermileri^Ehle'yi ar
ekilde yaralam ve taburun komutasn yzba
Reisman almt. Taburun taarruzu dikenli teller,
maynlar, binbir silahn kustuklar ateler
altnda zorlukla geliiyordu. Her ble bir istihkm
takm verilmiti. 9 ncu blk youn dman
ateleri altna dm ilerliyemezken,
10 ncu bln ans yaver gitmi, mayn
tarlalarnda geit aarak yrmeye balamt.
Beil'in toplar hcumu yakn mesafeden
destekliyor, stukalar da pike ile (Ama
bu sefer kendi mevzilerine deil) dman mevzilerine
bombalarn brakyorlard. Muharebenin
en kzgn bir annda Rommel, Reisman'n yannda
beliriverdi. Heyecanl olduu zamanlardaki
gibi kaba bir Swabian lehesiyle Dman
zayflad, teslim olacaklar, beyaz bayrak salla
diye emir verdi. Reisman armt. Galiba- bu
ihtiyar kurdun kafasn ar soktu, diye dnd.
Nasl bayrak sallyaym, baksana hl eytanlar
gibi dyorlar. Ama yapacak birey yoktu
ve inanmad halde haberci onbaya emir
verdi, beyaz bayrak sallatt. A, a!? Gzlerine ina.
namyordu, lkin bir ka kii, sonra da kme kme
dman askerleri kendisine beyaz bayrakla
karlk veriyorlar ve korka korka mevzilerinden
dar kyorlard. 2000 ngiliz, motorlu taburun
300 eri tarafndan teslim alnmt.
150 nci Tugayn ortadan kaikmas ile, ikiye
blnm olan Rommel kuvvetleri tekrar birlemi,
tehlike atlatlmt. Rommel, burada ua
drlen general GrveH'i bulacan umuyor 145
du ama ngilizler onu, Alman taarruzu balamadan
2 saat nce, bir zrhl araca bindirerek geriye

yollamlard.
BR EL HAKM CEHENNEM
Atla arabaya Bayerlayn Bir El Hakime gidiyoruz.
Bu, Rommel'in kurmay bakan Albay
Bayerlayn' ilk selamlamas idi. Bayerlayn, l Haziran
1942 gn yaralanm bulunan General
Cause'un yerine Afrika Kolordusundan Panzer
Ordusunun kurmay bakanlna atanmt. Aniden
umulmadk bir yere gidi. Bu, Rommel'in tipik
zelliklerindendi. Daha yeni dmann emberinden
kurtulmu ve imdi daha ayann tozunu
silmeden baka bir harekt balatmak iin
harekete gemiti. 26 Maystan beri Bir El Hakim
tahkimli blgesini ele geirmeleri gereken
talyanlar esasl hibir ey becerememiler ve
dmanla karlkl oturup beklemilerdi. imdi
Rommel, 90 nc hafif tmenden bir ksm birlik,
Panzer tmenlerinden bir ksm tank, 33 nc
zrhl keif birlii ve talyan Trieste tmeninden
bir muharebe grubu ile yeni bir kuvvet tekil
etmi ve Bir El Hakim'i zaptetmeye karar vermiti.
Bir El Hakim, Gazala mevziinin en gney
ucunda General Koenig komutasndaki Hr Fransz
Tugay ile bir yahudi taburu tarafndan sa
vunuluyordu. General Ritchie, bu cesu sava
birliini bilerek Bir El Hakim'e yollamt. Zira
buras, Gazala mevziinin nemli kilit noktasn
tekil ediyordu ve buras derse Gazala mevziinde
tutunmak imkn kalmayaca gibi Tob146
ruk yolu da alm olacakt. Bir El Hakim, Tobruk
nnde onu savunan son kale idi, buras
elde tutulduu mddete Tobruk"a doru dmann
yrtecei hareketin yan ve gerileri devaml
bir tehdit altmda bulundurulabilirdi. te bu
nemli yer 3000 Fransz ve 1000 Yahudi askeri
tarafndan fevkalade pekitirilmi, engellenmi,
ve kamufle edilerek geilemez bir hale getirilmiti.
Makinal tfek ve top yuvalan o kadar
mkemmel bir ekilde gizlenmiti ki, bunlan bul.
mak mmkn deildi ve kale alnd zaman bu
ekilde yaplm 1200 yuva saylmt. Savunucular
hemen her yerden atklar atele, geilmezbir baraj kuruyorlar, sinek bile uurmuyorlard.
Nitekim Rommel'in yem birliinin taarruzu,
Fransz topusunun da yardmyla ezilmiti.
Bunun zerine Rommel, Kesserling'ten Stuka
yardm istemi. Mareal de kular tam zamannda
gndermiti. Ama savunucular tahkimatlann
ok dar ukurlar halinde ina etmi olduklarndan

bunlan kolay kolay tahrip etmek

imkn olmuyordu. Ritchie de hava destei istemi
olacakt ki az sonra ngiliz avclan da muharebe
sahasnda boy gstermilerdi. ngiliz avclan
Stukalardan daha stn manevra kabiliyetine
sahip olduklarndan yaplan hava savandan
ounlukla galip kyorlar ve Alman Stu.
kalan ar kayp veriyorlard. Kesserling fke
iinde Rommel'e Bu ekilde devam edemeyiz
Rommel. Bu mel'un yuvalara kuvvetlerinle taarruz
et ve benim yavrulanm byle harcamaktan
vazge diye adeta kmt.
Rommel gibi bir komutan iin ar szler.
O da kendi ya ile kavrulmaya karar vermi ve
ilk i olarak yeni uaksavar ve tanksavar birlikleri
getirtmi, aynca Albay Volz da baz birlik
147
ve topu ile yardma gelmiti. Buna ramen dman
inatla dyor, Almanlarn her taarruzu
kayplara urayarak mevzi nnde snyordu.
Rommel iin sevinilecek tek husus, Ritchie'nin Bir El Hakim harektna elindeki dier kuvvetlerle
hi mdahele etmeyii idi. O, btn zrhl
kuvvetlerini Rommel'in zayf olan Kuzey kanadnda
toplayp, buradaki Mihver kuvvetlerinin
geri ile olan irtibatlarn kesecek ekilde taarruz
edeceine, dank ve zayf baz kuvvetlerle
Got El Valeh'teki talyan Ariete zrhl tmenine
kar taarruza gemiti. Afrika kolordu komutam
kendisi iin avantajl olan bu durumu
hemen grd. Rommel'le irtibat kuramamasna
ramen sorumluluu yklenerek kendi insiyatifi
ile ngiliz tank tugaylarnn yanna kar taarruza
geti. Albay Grossman'm komuta ettii
15 nci Panzer tmeni (General Vaerst yaralandktan
sonra komutay devralmt) Gneyden,
21 nci Panzer tmeni de Doudan dman kska
iine alacak ekilde aprazlama taarruz ediyorlard.
ngilizler hl Ariete tmeni ile muharebe
ettiklerini sanrken kendilerini birdenbire
Panzer tmenlerinin arasnda bulunca armlar
ve sr'atle ekilmeye balamlard. Ama yine
de, dmana ar kayplar verdirdiklerini ve
galibiyetin kendilerinde olduunu iddia edebiliyorlard.
Aslnda bu dncelerinden dolay pek
haksz da saylmazlard. Hareket halinde yaplan
bu gibi tank muharebelerinde genellikle dost
dman birbirine karr, belirli bir mevzi olmad
iin de tek tank komutanndan tabur, Alay,
hatta tmen komutanna kadar herkes durumu

tam manasiyle kavrayamaz. nk bir toz duman

iinde herey hareket halindedir. Komutanlklara
ge raporlar gelir veya komutann karar148
gh vastasiyle yollad, veya telsiziyle direkt
verdii emirler ktalara ge ular. nk durum,
ok abuk deiir. te bu nedenle ilkin
iki taraf da zaferin kendisinde olduunu iddia
edebilir. Ve yine ayn sebeple zrhl birliklerin
her kademesindeki komutann, her durum iin
ayr bir emir alamayacam veya emir beklerken
frsat karacan dnerek, kendi kendine ka_
rar verebilir, insiyatif ve cesaret sahibi olmas
gerekir. Yine her kademedeki zrhl birlik komutannn,
dman ve araziyi yakndan grebilmek
ve duruma annda mdahele edebilmek iin, olabildiince
ileride bulunmas en uygun -hareket
tarzdr. ngiliz komutanlar ise -Generaller bata
olmak zere- Eskiden yapld gibi klasik
tarzda cephenin bir hayli gerisinden birliklerini
sevk ve idareye alyorlar ve doal olarak baarl
olamyorlard. Rommel ve onun komutanlar
ise yem zrhl birlik taktiini eksiksiz uyguluyorlar
ve muharebeyi komutan tanklarndan
ve en ileride bulunarak ynetiyorlard. Basit gibi
grnen bu hareketin, zafer veya yenilgi zerinde
nemli bir etkiye sahip olduunu bugn
rahatlkla ileri srebiliriz. Evet, sonu olarak
zrhl birlik harektnda sorumluluk, tank komutanndan
balayarak btn kademelerdeki
komutanlarn omuzunda ve onlarn kiisel insiyatif
ve kararna bal kalyordu. Tankta veya
komuta aracnda ve yalnz balarna mrettebatyla,
cesaret ve korkularyla ba baa kalarak
karar almak zorunda idiler. Ve onlar, komutanlar
Rommel'in muharebe alannda olduunu
da biliyorlard. O'nu hi ummadklar bir
yerde ve kritik bir zamanda, yalnz hayatn hie
sayan cesur bir asker olarak deil, kendilerine
her hususta rnek bir komutan olarak yanba149
lannda grmek her zaman mmknd. Rommel,
onlar iin, ayr ve bal bana bir kuvvetti. Yamnda
emir subay olduu halde taarruz eden
kuvvetlerin iine dalar ve zaman zaman tankn
durdurarak emir subay eliyle kararsz bekleyen
komutan tanklarna madem bir ubukla vurdururdu.
Komutan kuleden kafasn kardn
da karsnda emir subayn grr ve ayn esnada
tankn ak kulesinden ayakta seslenen

Rommel'in sesim duyard: Haydi kamn aklat

bakalm. Durduu yerde taarruzun, baarl
olduunu daha kimse grmedi.
Afrika Kolordusunun taarruzu sonunda Hint
tmeni tamamen malup edilerek inenmi,
10 ncu ngiliz Tugay ile 201 nci Muhafz tugay
kuatlarak byk ounlukla tutsak alnm, 2
nci, 4 nc ve 22 nci tank tugaylar ar bir yenilgiye
uratlmt. Tahrip edilen dman tank says
170 ti. Bu sonuta, ngilizlerin kuvvetlerini
para para muharebeye sokularnn, sklm
bir yumruk gibi sklet merkezi yapmann nemini
yeterince kavryamamalannn etkisi vard.
Ama Ah u mel'un Bir El Hakim!... O gnlerde
General Rommel sk sk byle sylyerek
bu yer hakknda duygularm aa vururdu.
Evet, bu belh yer hl ele geirilememi ve Hr
Franszlar ile Yahudiler Rommel'in srtnda acl
bir yara gibi bada kurup oturmulard. Rommel'in
taze kuvvet olarak sevk ettii birliklerin
bir hafta boyunca tekrarladklar btn hcumlar
bir sonu vermemiti. Hemen hemen imdiye
kadar 1.000 sorti yapm olan Stukalann yadrd
tonlarca bomba da bu sonucu deitirmeye
yetmemiti.. Rommel imdi yeni bir tedbir olarak
33 nc ve 900 nc stihkm taburlarm Kuzeyden
150
taarruza srmeyi kararlatrd. Bunlara komutan
olarak da istihkm komutan Albay Hecker'i
atad. Albay Hecker'in bu kuvvetlerin yetersiz
olduu hakkndaki dncesine de katlarak,
278 nci zel komando ktasndan bir ksm birliklerle
onu takviye etti. Bu birlikler, bir Alp (*)
bl, bir tanksavar bl, 11 tank ve 88 milimetrelik
bir bataryadan ibaretti. Bu da yetmemi,
bir topu bataryas, bir ar batarya ve Albay
Volz'un tanksavarlar Albay Hecker'i desteklemeye
tahsis edilmiti. Bu, olduka nemli
bir kuvvetti. Albay Hecker, ktalarn iki gruba
ayrm, sol grubu 900 nc stihkm tabur komutan
Yzba Hundt emrine vermi, sa grubu
kendi eline almt. ki grup da kuatc
ekilde taarruz edeceklerdi. Hazirann 8 inde, sabahn
ilk saatinde taarruz balad. Balangta
harekt, uygun bir ekilde geliiyordu. Albay
Hecker, zrhl aracna binmi olarak talyan taburlarnn
banda taarruza katlm Avanti,
Avanti (**) diyerek onlar harekete geirmiti.
Fakat az sonra zellikle dman topu ateleri
ve maynlar yznden kayplar artmaya, taarruz

duraklamaya balad. 6 talyan blnden

3 nr komutan vurulmu ve lmt. Arazi tamamen
plak olduundan gizlenmek'mmkn
deildi ve blge bir lm tuza haline gelmiti.
Yzba Kiehl'in 11 tankndan 6 s, ok gzel gizlenmi
bulunan dman tanksavar toplar tara-,
fndan, 4 de maynlar tarafndan hareketsiz
braklmt. avu Schulz, akta mevzilenmi,
yerlerini tesbit ettii bir makinah tfek ve ha^
(*) Dac blk
() leri, leri...
151
van mevzi'ine ate ediyor, az ilerisindeki yzba
Hundt'da ona Sis mermileriyle yuvalan sisle
diye banyordu. avu Schulz'un bir makinaltfek
atei ile cansz yere ykld srada 4 nc
ngiliz tank tugaynn Hecker'in sol kanadna
tarruzu balamt. Albay Voltz'un tanksavar
ve sahra toplan bu cansz taarruzu ksa zamanda
pskrtm ve dmana bir hayli zayiat verdirmiti.
Gece olduu zaman Hecker'in muharebe
grubu Bir El Haki m'in d mevzilerine 500
metre kadar yaklamt. Alp bl, karanlk
basar basmaz istihkmclarla beraber hcuma
gemi ve ndeki baz makinahtfek yuvalann
ele geirmiti.
9 Haziran sabah taarruz yeniden ve taze
bir gle balamt. Ama daha ilk saatte, Albay
Hecker'in zrhl komuta arac bir mayna arpm
ve ban kule kapana vuran Hecker yaralanm,
yzba Klungenin baca ezilmiti. Albay
Hecker srnerek yanan bir tankn yamnagelmi
ve oray geici karargh olarak kullanp
emirlerini buradan vermeye balamt. Durumu
renen Rommel Bu Allann belas yer yeter derecede
kammz emdi... Buray artk brakyorum.
Tobruk'a taarruz edeceim demi, fakat
ziyarete geldii Albay Hecker Orgeneralim, ok
kan akttk ama buralara kadar da ilerledik.
ok deil, bana bir Alman piyade taburu verin,
size Bir El Hakim'i teslim edeyim ricasn da
kramyarak Peki demiti. Ve Hecker'in emrine
Albay Baade komutasndaki 115 nci zrhl piyade
alaym vermiti. Ayn gn akama doru
tekrarlanan takviyeli Alman taarruzu da, azimle
den Bir El Hakim savunuculannn mevzilerinin
nnde serilip kald. Muharebenin iddetle
srd bu saatlerde Bir El Hakim savunu152
onlarnn mevzilerinde kulaktan kulaa general

Koneig'in u emri yaylyordu: ln bu blgesinde

biz Franszlar, nasl arpp nasl ldmz
gstereceiz.
Ayn ekilde Yahudi mevzilerinde duyulan
haber de uydu: Sonuna kadar savaa devam
edeceiz. Dnya Yahudilerinin gz bizdedir.
10 Haziran akam olmutu. Baade'nin taburlar
ve cesur Alp birlikleri bu l kalesinin
derinliklerine ve harabelerine henz girememilerdi.
General Koneig, General Ritchie'ye Ben
imknlarmn son snrna gelmi bulunuyorum.
Dman, kararghnm hemen yannda mesajn
yollam, Ritchie'de Dman kuatmasn
yararak bize katlmaya aln diye cevap vermiti.
Almanlar, o gn tutsak aldklar bir Fransz
erinden durumu renmiler ve gerekli tedbirleri
almlard. Geceyans sessizce klavuzlarn
gdmnde yrye geen kale savunucular.
Alman yzba Briel'in att yeil iaret fieinin
arkasndan yedikleri ani atele ok zayiat
vermilerdi. Bununla beraber ilk aknlktan
kurtulur kurtulmaz ileri atlmlar ve kazma, tabanca,
sng ve el bombalar kullanarak dmanla
gs gse arpmaya balamlard.
Sonunda ancak yars, balannda General Koneig
olduu halde, kuatmay yararak 7 nci ngiliz
tugay ile birlemeye muvaffak oldu.
11 Haziran gn tahkimatn ykntlar arasnda
kovuklarndan beyaz bayrak sallayarak
kan son savunucularn da teslim olmasyla Bir
El Hakim Rommel'in eline gemi ve Ritchie, Gazala
mevziini tamamen terke mecbur olmutu.
ngiliz kk rtbeli subaylar bir trl olan
ilere akl erdiremiyorlar ve Taarruz etmek iin
153
normal olarak savunandan stn olmak gereklidir
harp kuralna ramen nasl oluyor da bizden
zayf olan Rommel bize tamz ediyor ve
bizi yeniyor diye, sorularna makul bir cevap
aryorlard.
imdi Rommel, kuvvetlerini daha bir hafta
nce kuatlmak tehlikesiyle kar karya kald
blgeye, Kuzey Douya doru yeniden srmeye
balamt. Zira, Tobruk'a taarruz iin artlar,
artk olgun hale gelmi bulunuyordu.
NHAYET TOBRUK DYOR
Baavu telsiz mesajm getirdii zaman Binba
Hardy ayn henz bitirmemiti.
Kahire'den bir mesaj, efendim. Binba
mesaj alm, evvel tarihine, sonra ekili saati,

ne bakm, arkasndan mesaj okumaya balamt.

Okuduka heyecan artan Hardy birdenbire
ayaa frlayarak 8 nci Ordu Komutannn
kapm bile vurmadan odasna girdi.
8 nci Ordu komutan Ritche, Gambot'ta eski
hkmet konann penceresinde durmu,
dalgn dalgn ar meydannndaki harap binala
ra bakyordu. Bu ok soukkanll ile mehur
komutan, sinirli sinirli pencerenin erevesini
tklatmakta, bir taraftan da General Norrie'yi
dinlemekteydi. General Norrie, byk bir durum
haritasnn karsnda ayakta duruyor ve
bugnk muharebeler sonunda skk vaziyete
den kuvvetlerinin mevkileri ve mevcutlar
hakknda aklamalar yapyordu. Bu aklamalardan
anlaldna gre Rommel, Bir El Hakimin
dmesinden sonra 24 saatte kuvvetini yeni154
den gruplandrm ve beklenmeyen bir sr'atle
Kuzeye doru sevketmiti. Bu kuvvetleri durdurmak
ve kazanacaklar zamandan faydalanarak
Gazala mevziindeki kuvvetlerinin ekilmesini
salamak maksadiyle muharebeye srlen 1 nci
ve 7 nci ngiliz zrhl tmenleri dman taarruzlar
karsnda pek de iyi durumda deildiler.
Durum aceleyi gerektirdiinden ayr ayr muharebeye
girmek zorunda kalmlar ve Rommei
kuvvetlerinin ayr ayr darbelerine urayarak
bir hayli kayp vermilerdi. 7 nci zrhl tmen
komutan General Messery tutsak dm ve
tmen btn gn komutansz kalmt. General
Lumdsen 22 nci Tank tugay ile, 7 nci zrhl tmene
yardm iin rpnyor, bu arada kolordusu
ile kaybolan irtibat ancak 11 saat sonra salanabiliyordu.
Rommel'e gelince, O bir kere daha kar tarafn
uyuuk emri komuta zafiyetinden faydalanm
ve dank bir halde para para muharebeye
giren ngiliz zrhl birliklerini, hibir kukuya
yer brakmayacak ekilde yenilgiye uratmt.
12 Haziran gn leden sonra, ngiliz
zrhl kuvvetleri, sadece bir glge halindeydi ve
l, Grant, Krusader ve Stuvart tanklarnn leleriyle
doluydu.
General Norrie, General Ritchie'ye alnmas,
gereken tedbirleri de sylyor ve ayet bunlar
yaplmaz ise Rommel'in ksa zamanda kuatmay
tamamlayp Gazala mevziinde savunmakta
olan 50 nci ngiliz ve' 1 nc; Gney Afrika tmenlerini
imha edeceini izah ediyordu ki, ite tam
bu srada Binba Hardy telala odaya girdi, olin_

deki mesaj General Ritchie'ye uzatt. General,

mesaja bir bakp binbaya dnnce binba
155
Mesajn verili zamanna gre, sayn General
Auchinleck'in bir saat sonra burda olmalar gerekiyor
dedi. Ritchie ve Norrie gz gze geldiler,
ikisinin de cannn skld belliydi. General
Sir Claude Auchinleck sinirliliini belli etmez,
fakat ac ve ineleyici kelimelerle iini boaltrd.
Ve imdi pek hazsz da saylmazd, yle
ya, daha on gn nce dman neredeyse kuatlm,
ikmal yollan kesilmi, bu kapandan kurtulmak
iin cann diine takarak kendisine bir
yol amaya savamam myd? Yani dman
kamaya alyor, biz de onu karmamak iin
kovalamyor muyduk? E. Nasl oldu da'durum
bu ksa sre iinde tamamen tersine dnd?
u anda Mihver kuvvetlerinden insan, silah,
ara ve gere ynnden daha kuvvetli olan koskoca
8 nci ngiliz ordusu imha tehlikesiyle burun
buruna deil miydi?
Allah akna, u Rommel denen adamn
eytanla arkadal m vard?!...
Hayr... Rommel'in ne eytanlarla ne de byclerle
bir arkadal vard. O, sadece modern
harbin gereklerini yerine getirmesini gayet iyi
bilen akll ve cesur bir komutand, hepsi o kadar..
Bunu, ngiliz ordusunun gen kurmay lan,
gen subaylan sylyordu. Ve unlan da kendi
aralannda rahatlkla konuuyorlard: Biz, 1914.
1918 metodu ile savatmz mddete asla baanya
ulaamayz. Generallerimiz, gemi harbin
sevk ve idare usullerinin bugnn evik
zrhl kuvvetleri karsnda bir nemi kalmadn
anlayncaya kadar, ne kadar stn olursak
olalm muharebeyi kaybeden daima biz olacaz.
Generallerimiz bir sr teferruat ve zaman yiyici
lzumsuz ilerle megulken ve kararghlar,
156
Ktalar emir beklerken, Rommel - Nehring Kleerman
- Bismark - Grossman gibi dman komutanlar
hareket halindeki birliklerini kiisel
olarak en ileride, onlarn yannda ynetiyorlar
ve her kritik anda gerekli emirlerini gecikmeksizin
yerinde verebiliyorlard. Ya bizim srma
apoletti zevat ne yapyor? Uzaktaki kararghlarnda
bir ie balamak iin kavga ediyorlar. Ortada
ne azimkar bir karar ,ne de zafere inan
var. Kahire'de uygun grnen eski ve modas
gemi bir strateji, burada, Gambot'ta can skc'

bir emir hane geliyor ve bu emir de yine ayn

ehirdeki 13 nc ve 30 ncu kolordulara ulaamadan
bu kolordularn cephedeki birliklerinin durumu
deimi oluyordu. Bu hantal emir cepheye
ulatnda ise, zellikle zrhl birlikler ou
kere, gelen emirle tamamen ters bir vaziyette
kalm oluyorlard.
Bakomutan Auchinleck uandan inip karargha
ulatnda korkulan hal meydana gelmedi.
lkin biraz serte cmleler serfedildi ise
de sonradan abucak tatl bir sonuca ulald:
Rommel'in taarruz gc ve hz azalyordu. 8
nci ordu bu gcn tamamen krlmasna kadar
ksa bir mddet daha dayanmal ve savunmasn
srdrmeliydi. Rommel, bu arada sahile ulasa
da, durmaya mecbur olacandan buralardan
atlarak cephedeki kuatlm olan birlikler kurtarlabilirdi.
Bu iyimser gr Auchinleck'i
memnun etmiti. Zaten btn komutanlar, iyimserlikten
holanrlar... Muharebe, Gazala - El
Adem cephesinde Rommel nefes almak iin duruncaya
kadar devam edecek ti. Ba komutan,
Kahire'ye hareketinden nce ril'e bu kararlarm
bildirmi ve eklemiti Dman hareketlerini,
planladklar gibi yrtemiyor. Askerleri157
mizin morali iyidir.. ril'in cevab, muhteemdi...
Muharebeye devam kararnz btn kalbimle
alklyorum, baarnz yalnz silahlara
deil ve fakat sava azminize dayanacaktr. Tanr
sizinle beraberdir.
Sava, ln byk bir ksmnda Tobruk,
Gazala, Knights Bridge ve El Adem etrafnda
devam ediyordu.
Dnk ve bugnk muharebeler sonunda ngiliz
Muhafz Tugay Knights Bridge'de, Hintli- *
ler de Acroma'da yenilgiye uratlmlar, her
iki muharebede de yardm iin koan ngiliz
zrhl birlikleri baarl olamamlard. Dolaysiyle
ngiliz komutanl, elindeki ihtiyat zrhl
birliklerini skan kuvvetlerini kurtarmak iin
para para kullanrken insiyatifi tamamen
Rommel'e terketmiti. Rommel Tilki'sinin arad
da buydu. Ve o da elini kolunu sallaya sallaya
sklet merkezini bu saatte urada, 3 saat sonra
dier tarafta tekil ederek lokma lokma dman
zrhl kuvvetlerini yutuyordu. tiraf etmek gerekirse
bunda 88 lik toplarn da byk pay vard.
Tanksavar grevinde bu toplar ok etkili oluyor,
lar ve ngiliz tanklarnn byk kaybnda ba

rol oynuyorlard.
Afrika Kolordusunun harekt sahil istikametinde
hzla devam ediyor, Rommel ve kolordu
komutan Nehring dorusu modern harp orkest.
rasnn usta birer virtiz gibi birliklerini sevk
ve idare ediyorlard. Onlar bu harektta da ayn
hareketi tatbik etmilerdi: Birinci ncelikle
dman zrhl kuvvetleri ezilmelidir. Bu, dman
ordusunun bel kemiinin krlmas demektir.
Nitekim ngiliz zrhl birliklerinin yenilmesi
ve byk ksmnn imha edilmesiyle Gazala ve
158
Tobruk mevzilerini savunan dman piyadelerinin
talihi de belli olmu. Rommel kuvvetleri ln
rakipsiz hakimi kesilmiti.
12 Haziran akam ngiz zrhl kuvvetlerinin
yenilgiye uram olduklar haberi Gambot*
taki 8 nci ordu kararghna ulat zaman, Bakomutan
Auchinledk'in ua Kahire'ye inmemiti
bile. Geri Gazala mevziinde, daha ciddi
bir muharebeye tutumad iin yapranmadan
duran iki tmen vard ama, zayf tanksavar silhlaryla
bu birliklerin Alman zhl kuvvetleri
karsnda uzun mddet dayanamayacaklar belliydi..
General Ritchie 13 Haziran gnn de son
bicmitle doyanmakla geirdi. Fakat durum her
saat daha ktye gidiyordu. Sonunda, Ba Komutanla
Gambot'taki kararghta savunmaya devam
kararlatrdklarndan tam 36 saat sonra
birliklerine (Free Born) kapal adl mesaj yaynlamak
zorunda kald. Bu mesaj, Gazala mev.
ziini savunmakta olan 50 nci ingiliz ve 1 nci
Gney Afrika tmenlerine mevzilerini terkederek
Tobruk'a, eer mmkn olmazsa Msr hududuna
doru ekilmelerini bildiriyordu. Auchinleck,
Ritchie'nin bu kararn iddetle protesto
etti. Kendini aldatlm olarak hissediyordu
ve durumu, Ritchie'nin grd gibi tehlikeli
bulmuyordu. Ama ok yaydan kmt. Ve Londra
ile Kahire'nin gzleri bir kere daha Tobruk'a
dnd. Buras ne olacakt? Acaba bu nemli
mevki geen sene olduu gibi yine uzun sre
savunulabilir miydi? ril, mitli bir temenni
ile 15 Haziranda Auchinleck'e gnderdii mesajda
Tobruk'ta yeteri kadar kuvvet brakarak
buray savunun diyor ve sonra unlar ekliyordu:
Hkmet, hereye ramen Tobruk'un savunulacan
bilmi olmaktan memnun olacaktr.
159
Rommel ise Tobruk'u, bu tath av, elle tutulacak

kadar yaknnda gryordu. O'nun iin,

ngiliz zrhl kuvvetlerinin artk ezilmesinden
sonra, Gazala mevziindeki ngiliz tmenlerinin
tutsak edilmesi ve sonra da Tobruk'un ele geirilmesi
pek zor deildi. Artk gzel Nil ile arasndaki
engeller ortadan kalkm olacak, asl ondan
sonra ryas gerekleecekti. Yani Msr O'nun
kollarna decek ve hatta Ortadou ve
ran yollar alm olacakt. Ama ilkin durum,
Rommel'in umduu gibi, gereklemedi. 1 nci
Gney Afrika tmeni ar silahlarn terkederek
de de Tobruk'a ekilmeyi baard.
50 nci tmen ise ters cepheli muharebeler vererek
Douya deil Batya doru ilerlemeye balam,
byle bir hareket beklemeyen talyan'larn
aknlndan da yararlanarak onlar geriye
atm, sonra gneye dnerek Bir El Hakim'i yanndan
dolap Madelena blgesinde kendi kuvvetleriyle
birlemeye muvaffak olmutu. Kukusuz
bu tmen de ar silah ve aralarn terketmi,
kayplara uram ve stelik Tobruk savunmasndan
uzak kalmt ama gene de kendini
kurtarmt. Knights Bridge blgesindeki ngiliz
Muhafz Tugay da Douya doru syrlmay
becerdiinden Rommel, kuatma sonucu bekledii
baary salayamam saylrd.
Tobruk'a doru ileri harektn srdren
Rommel, aldatmaca ve baskna dayanan planlara
sahipti. Zrhl ve motorlu birliklerini Tobruk'
un etrafndan dolatrarak Douya doru sevketmi
ve savunuculara, geen yl olduu gibi
gene Tobruk'a dokunmadan Msr isitikametinde
ilerlemeye devam edecei hissini vermi, fakat
piyadelerini gece karanlndan yararlana160
rak tahkimli mevzilerin Bat yanna yanatrmt.
Rommel 19 Haziranda Bardiya'ya ulam
ve buradan - gayet ivedi - kayd ile birliklerine
ak bir mesaj yaynlamt. Bu mesaj Dubble
bed kapal adn tayordu. Herkes bu kapal
adn Bardiya ile ilgili olduunu tahmin ediyordu.
Hatta, ngiliz telsizlerini dinleyen Alman
dinleme postalan, ngilizlerin st makamlara
verdikleri raporlarda Dikkat!. Rommel Msr hu
duduna doru ilerliyor ikazm yakalamlard.
Bundan sonra Rommel 19 Haziran gecesi, 20 nci
talyan kolordusunun motorlu gruplan ile Afrika
Kolordusu hcum birliklerinin gizlice taarruz
mevzilerine yanamalanm emretmi, kendisi
de 20 Haziran sabah erken saatte karargh

ile Tobruk karsndaki komuta yerine gelmiti.

O gn pazard, Rommel ayakta drbn ile devaml
olarak ufku gzetliyor ve sk sk saatine
bakyordu. Saat 05.20 olmutu. Uzaktan an vzl_
ts gibi bir ses duyulmaya ve az sonra da gkte
ufak siyah noktalar seilmeye balad. Stukalar
ve Alman, talyan'lann hazr btn hafif ve ar
bombardman uaklan dalgalar halinde sokulup
Tobruk mevzilerine yklerini boaltmaya koyuldular.
Mevzilerden korkun infilaklar duyuluyor,
Hintli'lerin tuttuu gney doudaki tahkimattan
korkun toz bulutlan ykseliyordu. 80
Stuka ve 100 bombardman ua zellikle bombalarn
Hintli'lerin bulunduu 6 kilometrekarelik
bu dar blgeye brakyor ve dalgalar halinde
birbiri pei sra dalp uzaklayorlard.
Kale, kukusuz geen ylkinden daha
zayf deildi. Mevziler dikenli tel rgleriyle
boydan boya kuatlm, maynlar denmi,
tahkimat bir kere daha elden geirilerek kuv161
vetlendirilmiti. Kuvveti de geen seferki kadar
30 : 40.000 kiiydi. Fakat arada nemli bir
fark vard: Geen yl savunucular tngilizlerdi,
ama bu seferki yorgun ve moralleri bozuk Hintli
ve Gney Afrikallard.
Hava taarruzundan soma Mihver topusunun
youn ateleri balad. Topunun ateleri
derinlie kaynca da tank vc piyade mtereken
taarruza kalktlar. 15 nci ve 2i nci Panzer tmenleri
Tobruk hcumunun byk ykn tayorlard.
Bu harektta 36 nci Alayn 1 nci ve
2 nci taburlar Rommel'in byk takdirim kazanmlar
ve yzba Kleerman valye Ha
madalyas ile dllendirilmiti. 5 nci Panzer Alayna
mensup 8 nci blk taarruza Dou kanatta
katlyordu. Bundan nceki muharebelerde
blk ar kayplar vermi ve birok Mark4
tankm llerde yanm ve paralanm halde
terketmiti. Blk yine Mark4 tanklarna sahipti
ve bu elik devler istihkmcann biraz evvel
atklar mayn tarlalar geitlerinden, yine
istikam klavuzlannm gzetiminde ileriye doru
birbiri peisra akmaya balamt. sttemen
Koch'un erleri geen seneden bu blgeyi gayet
iyi biliyorlard. Tank komutanlar dikkatle Stukalarm
gelmesini beklemekteydiler. Zaten Stukalar
da onlar ok bekletmeden tam saatinde
gelince tank komutanlar sis mermileri atarak
hem kendi ileri hatlarn hem de dman yuvalarm

pilotlara gsterme imknm buldular. Arkasndan

da tanklar, 100 metre kadar nlerinde
patlayan uak bombalarnn toz ve dumannn
ortasna doru harekete getiler.
15 nci Panzer tmeni de tank tuzaklarn
08.30 da gemeye balamt. Istihkmclar ve hcum
birlikleri burada da kan ter iinde alarak
162
tanklann geiini salyorlard. 8 nci Panzer alaynn
ilk tank temizlenen geite doru harekete
getii srada Rommel de emir subay yannda
olarak buraya geldi. Rommel Haydi ocuklar,
biraz daha abuk diye tanklara hz vermeye alyordu.
Az sonra da nden ilerleyen blk
mehur Sidi Mahmut yol kavana ulat. Buradan
bir yol. El Adem'e gitmekteydi. Bu srada
Cebel blgesinden ate eden dman tanksavarlar
etkili olmaya balamt. Ama tam zamannda
yetien Stukalar, sis mermilerinin yardmyla
kolaylkla hedeflerini bulmu ve tanksavarlar
susturmulard. Dorusu bu tr gzel bir hava
desteinin tadna doyulmuyordu. Ve, bu sabah
balayan taarruzda tank, piyade ve hava kuvvetleri
arasndaki ahenkli ibirlii rnek gsterilecek
bir mkemmeliyetteydi.
Panzer tmenleri cephesinde harekt, plana
gre uygun bir ekilde geliirken, cephenin dier
tarafndaki talyan kolordusunun harekt
hi bir basan gstermiyor ve bu kuvvetler deta
yerinde sayyorlard. Bu yzden de ileriye km
bulunan 15 nci Panzer tmeni birliklerinin
yan dmana kar alm ve kanattaki birlikler,
ngiliz Top ve Tanksavarlannn kesif ateine
uramlard. Bundan ayn olarak bu srada ngilizlerin
ar ky bataryalan da ate amt.
Bu youn ate karsnda tank komutanlan ve
dier komutanlar tank kule kapaklann kapamak
zorunda kalmlard. yi ama, tank
periskobundan stelik toz duman arasnda
iyi bir gzetleme yapamamak bir yana, scaktan
bannmann imkn yoktu. erdeki scaklk
50 dereceyi buluyor, ate eden topun grlt, duman
ve sca da buna eklenince insan fnna
dmten beter oluyordu. Tank motorunun s163
cakhm da buna ekleyince artk ne demeli, bilinmez.
Bereket bu srada 8 nci Panzer Alayna
bu cehennem scan unutturacak bir manzara
dodu. Alayn sol ilerisindeki srtlardan bir dman
tank birliinin taarruzu balad. Ama bu

taarruzla dman, panzer alayna yann verdii

iin hem byk hedef gsteriyor ve hem de tank_
larn zayf olan yann dman atelerine ayordu.
Panzer alaynda telsiz komutlan verilmeye
balanmt bile: Dikkat! Saat 10... 800 yarda...
Dman tank... Ate!... Bu esnada temen
Kurhe'nin gzne, kule telsiz anteninde komutan
filamas sallanan bir dman tank ilimiti.
Bu ngilizlerde komutan tankn belli etmek
deti de ne zaman kt? diye dnmekle beraber
komutunu da abucak sralad: Saat 10... 700
yarda... Anteninde filama grnen dman tank.
Zrh mermisi... Ate!.. Tam isabetle birlikle
tank da ate alm, sr'atle kule kapa alm
ve bir ngiliz temeniyle bir er kendilerini aaya
atmlard. Elleri yukarda bekleen temen
ve erin yaral olduklar anlalyordu. Tank ilo
yanlarna gelen Kurhe'nin, yarallar bu halde
brakmaya gnl raz olmad, onlar da tankna
alarak yoluna devam etti. Tankn iinde, bu davetsiz
misafirler yznden millet kucak kucaa
oturmu, yaralarn sarmalar iin ngilizlere
sarg bezi verilmiti. te bu srada olanlar oldu
ve temen Kurhe'nin tank bir top mermisinin
darbesiyle devrilecek gibi sarslarak olduu yerde
kald. Kendini toplayan Kurhe hemen kule kapam
aarak Tank Terket emrini verdi. Kurhe,
mrettebat ve ngiliz yarallar ate altnda
kuleden frlayarak 20 metre kadar ilerdeki bir
ukura sndlar.. ngiliz temen, Kurhe'ye cebinden
kard gzel bir ngiliz sigaras uzatm,
iaretle almasn istemiti. Kurhe'de yar
ngilizce yar Almanca Teekkr, imdi deil daha
sonra diyerek almamt. ukura ramen
hepsi de, bulunduklar yerin pek de emin olmadn
biliyordu. Etraflarna atein yad
bir srada birden Temen Kurhe'nin kendi tankna
doru kotuunu grdler. Kurhe tankn
iine girdiinde nianc erin ldn, ofrn
de yaralandn grd ve tankn alr halde
olduunu anlad. Tank geri vitese takp hareket
ettirince tankn yrdn grerek sevindi
ve tank ar ar bulunduklar ukura getirdi.
ukurdakileri tanka bindirdi. imdi atee
kar daha emniyette saylrlard. Az sonra Kurhe,
kalasndaki sznn ancak farkna vard.
Eliyle yokladnda parmaklar kan iinde kalm
ve yaralandn anlamt. Erler yarasn
sarmaya baladklar srada da nerden kt
belli olmayan Rommel, bir zrhl arala yanlarn,

da grnvermiti. Durumu aklamaya balayan

Kurhe'yi eliyle susturarak Derhal, sarg yerine...
u istikamette diyerek aracn srm,
koup gelen sedyeciler yryemeyecek durumda
olan tank ofrn sedyeye bindirerek uzaklamlard.
Kurhe, hafif yaral kendi tanknn
cepanecisi, ngiliz Temen ve dier ngiliz eri,
yani drt yaral ar ar sarg yeri istikametinde
ilerlemeye balamlard. Birden bu tenhada
temen Kurhe'nin aklna tabancasnn olmad
geliverdi. Tabancas tankta kalmt. Hemen niancsna
fsldad: Senin yannda tabancan var
m? Aksilie bakn, onda da yoktu. stelik fsldatklarn
ngiliz temen de duymua benziyordu.
Vay canna, daha nce esirleri aramak
Kurhe'nin aklna gelmemiti. Ya onlarn zerinde
silh varsa... nk u srada inin, cinin top
165
att tenha bir yerde idiler. Kurhe'nin gz yeniden
ngiliz temenine takld. e bakn siz,
yaral esir aka belli bir ekilde tebessm ediyordu.
Allah allah anlad m yoksa? ngiliz temen
de elini arka cebine mi gtryordu demeye
kalmadan, ngiliz arka cebinden tabancasn
kararak almas iin Kurhe'ye uzatt. Ve gzel
bir Almanca ile glerek imdi birer sigara iebiliriz
deil mi? deyip Player paketini yeniden
uzatt.
Tbruk muharebesi, btn iddetiyle devam
ediyordu. Alman Topusu olabildiince ileriye
srlm, grerek ate edebilmek iin mevzi dna
km ate ediyordu. 15 nci Panzer tmen
topusunun12 nci bataryas top komutanlarndan
onba Hans, o gn yarm saatte 10.5 luk tam 80
mermiyi dman mevzilerine yollamt. Topun
dier erleri de Hans'a mermi yetitirebilmek iin
kan ter iinde kalmlard. Topular, hani nerdeyse
tank ve piyadelerle omuz omuza idiler. Savunma,
ne kadar kuvvetli olursa olsun byle bir
hcuma dayanamazd. Nitekim 15 nci Panzer tmeni
saat 18.30 da dmam Fort Gabr Gasem'den atm, yarm saat sonra da Fort Pilastrino
zaptedilmiti. Bylece savunma blgesinin te
ikisi Almanlarn eline gemi oluyordu.
Rommel bu savata, kendi deneyimlerine dayanarak,
tahkimli mevzilere taarruz iin zel ku_
rulular kurmutu. Bu kuruluun ekirdeini bir
piyade taburu tekil ediyordu. Bu taburun emrine
bir tank bl, bir tanksavar bl, bir 75
milimetrelik zrhl topu bataryas, bir istihkm

takm 5 tane 3.7 santimetrelik tanksavar topu

veriliyordu. Bu kurulular, ksa sre nce, tahkimli
mevzilere taarruz.iin eitilmilerdi. Rom186
mel 20 Hazirandaki Tobruk mstahkem mevkiine
taarruzun bu ilk gn bu zel birlikleri bizzat
kendisi kulland ve onlar deneme imknn
da bylece bulmu oldu. Bu zel kurulutaki
birlik, muharebenin en kritik yerine yldrm gibi
yetiiyor, maynlar temizliyor, tel engellerini kesiyor,
dman silah mevzilerini ileyip krletiyor
ve bir burgu gibi ar ar, fakat emniyetle
blgesini silip spryor ve zrhl birliklerin yolunu
ayordu.
Tobruk muharebesinin balad bugn sabahtan
beri, Tobruk garnizonu komutam General
Klapper kendisine bir trl uzun mddet bir
komuta yeri bulamamt. O nereye snsa ya
Stkalar yahut da Topular tarafndan bulunduu
yer ate altma alnyor ve alamaz hale geliyordu.
Byle bir srada komutann bir yerden
bir yere karargahn tamas, birlikleriyle olan
irtibatn da aksatyor ve baz karklklara neden
oluyordu. O kadar bel balanan tahkimatn
ve mevzilerin birer birer elden kmas sonucu
akam saatlerine doru Klapper artk hi emir
veremez, verse de muhatap bulamaz olmutu..
Rapor vermek ve konumak iin Kabire'ye uan
General Ritchie'ye u mesaj yollad: Durumum
mitsiz... Her an bir mevziin daha dman eline
getii haberi geliyor, ehir alevler iinde yanyordu.
mitsizlik iinde kvranan Klapper, bu
Gney Afrika tmen komutan General, kendi
azim ve mukavemetini de yitirmiti. Ritchie'ye
son mesaj yleydi: Dman kuatmasn yararak
kmak iin de ge kalnmtr. Aralarmzn
ou tahrip edilmi, hareket olanamz kalmamtr
. Bir yl nce tam 28 hafta cesaretle
den ehir imdi artk can ekiiyordu.
167
Nihayet geceleyin, etrafla irtibat kesilmi
1 : 2 mevzi hari, ehir dmt.
Rommel, ehre 21 Haziran sabah saat 05.00
te kendi muharebe grubunun banda girerken
hl yer yer yangnlar devam ediyordu. Etraf bir
harabeye dnm, ayakta pek az bina kalmt.
Liman tesisleri ve caddeler moloz ve ykntlarla
doluydu. Fakat ne hikmetse yol zerindeki bir
cami pek az hasara uramt ve etrafn Bunlara
da ne olmu? diye hayretle seyreder gibi

bir hali vard. Doklar ve Havuzlarda yanm veya

yar batm bir ka tane gemi grlyordu
ki, bunlarn ou, 2 nci Panzer tmen topularnn
grerek aktan atlaryla bu hale gelmiti.
Rommel saat 09.00 da sahil yolu zerinde yanan
aralar ye tahrip edilen ikmal maddeleri
arasndan geerken arabasna ald General
Klapper'e unlar sylemiti. Eer aralarnz
tahribe devam ederseniz tutsaklar l boyunca
yaya yrtmeye mecbur kalacam. Ve yine erlerinizin
yiyeceklerini byle imha ederseniz onlara
yedirecek bir eyim kalmayacak. Klapper
souk bir ekilde Ben yalmz komutanlk vazifemi
yapyorum, General diye cevap vermi ve
sonra da yattrc bir tarzda Ben, yiyeceklerin
imhas iin emir vermedim demiti.
33.000 kiilik esir kafileleri uzun eritler halinde
uzayp gidiyordu. Ele geirilen tank, top,
silh, ara ve ikmal maddelerinin haddi hesab
yoktu. imdi Rommel bunlarla ordusunun eksiini
rahatlkla karlar ve geni apta bir harekta
skntsz hazr olabilirdi. Bu kazanlan baar,
phe gtrmez tam ve drtba mamur
bir baar idi. Dmann bir kolu daha kesilmi,
Rommel'in Msr yoluna dikilen byk engeli
168
yklmt. Hele bundan soma bu cokun ve muzaffer
ordu nasl durdurulacakt? Sel bendini
ykm, svari atlanm ve klcn kuanmt.
Bu duygular, Rommel'in 21 Haziran gn akam
yaynlad u gnlk emrinde de dile geliyordu:
Afrika Zrhl Ordusunun askerleri. imdi dman
kat'i olarak imha etmemiz lzm. Gelecek
gnlerde sizden byk isteklerim olacak ve bu
suretle hedefimize ulamak imknn bulacaz.
Hedefimiz
O'nun hedefi NL'di. Tobruk bir atlama tahtas
idi. Ve Rommel imdi bu atlama tahtasn
24 saatte ele geirmiti. Ayn gn Rastenburg'tan, Hitler kararghndan gelen bir mesaj Rommel'in
Feld Mareallie, General Nehring'in de
Orgenerallie ykseltildiklerim bildiriyordu. talyan
generalleri Cavellero ve Bastico'da Musolini
tarafndan Feld Mareallie terfi ettirilmilerdi.
Tobruk'un dt 20 Haziran 1942 gecesi,
Tobruktan 13.000 kilometre uzakta Vaington'da
ril ile Rozvelt bir toplantda idiler. ril 16
Haziran'da Londra'da uaa binerken genel durum
mttefikler iin hi te i ac bir manzara
gstermiyordu. Avrupa'da Almanlar Narvik'ten

spanya'ya kadar btn kt'ay ellerinde tutuyorlar,

tam bir yl nce balattktan Rusya harekt
sonunda Rus ordularm nne katarak
Volga'ya ulam bulunuyorlard. Alman denizaltlan
onbinlerce tonluk gemiyi hergn denizin
dibine yolluyor, Alman hava kuvvetleri gklere
hkmediyordu. Asya'da Japonlar 6 ay nce Pearl
Harbor baskm ile balattklan zafer yr169
yne ayn hzla devam ediyorlard. Singapur
hi umulmayan bir hzla Japonlarn eline dmt.
Kuzey Afrika ise bir baka ba ansyd.
Rommel, 8 nci ngiliz ordusunu karsna alm
dvp duruyordu.
ril, General snay (*) ve Rozvelt, planlar
zerinde grrlerken, salona Marshall (**)
girerek Rozvelt'e bir kt uzatt. Bakan telgraf
okuyunca adeta donup kald. Ortal derin
bir sessizlik kaplamt. Rozvelt, telgraf ril'e
uzatt. Telgraf, Tobruk'un 30.000 savunucusu
ile teslim olduunu bildiriyordu... ril, okuduuna
bir trl inanmyordu. 16 Haziranda
Amerika'ya hareket ederken geri Libya muharebesi
btn iddetiyle sryordu ama, durum,
hi te mit krc grnmyordu. Hatta Rommel
kuvvetlerimn kuatlma ihtimali bile mevcuttu.
, imdi ne oluyor? Bir hafta iinde bu nasl tepe
taklak olu... Canm efendim, yok mu bu Rommel
denen adamn hakkndan gelecek kimse?...
ril yedii bu darbeyi bir trl hazmedemiyordu
ve Londra ile grmesi iin gnderdii general
tsmay 3 : 4 dakika soma dnp Haberin
maalesef doru olduu nu bildirmesine kadar
da inanmak istememiti. Peki, imdi ne yapacaz?!..
Durum, hakikaten ok kritik bir hal almt.
Bir taraftan Rommel Nil'in kapm aralam,
bundan daha nemlisi de ngiliz gururu,
hreti ve morali mthi bir darbe yemiti.
86.000 kiilik savunma kuvveti ne ksa zamanda
Japonlara teslim olan Singapur... Ve imdi de
Rommel'e 24 saat dayanamayan 30.000 kiilik
hretli Tbruk...
(*) ngiliz genel kurmay Bakan
(**) Amerikan genel kurmay bakan
170
NL'E DORU
Afrika'da savaan her askerin ryas, Akdeniz'in
serin sularnda bir deniz banyosu yapmakt.
Er iin byleydi de, General iin deil
miydi? Tobruk'un ele geirilmesinin ertesi gn

22 Haziran leden evvel gnlerin yorgunluunu

denizde gidermek niyetiyle General Nehring ve
kurmay Bakam Albay Bayerlayn kendilerini
Tobruk ehri hemen yaknndaki plajn kumlarna
brakmlard. Bu srada ellerinde tabancalar
olduu halde iki ngiliz askerinin generale
doru yrd grld. General ve yanndakiler
silahsz ve korumaszdlar. Generali daima
yakndan takip eden telsiz arac bu sefer hzl
giden Generale yetiememi ve geride kalmt.
Bereket General Nehring soukkanlln koruyarak
ngilizlerle yattrc ekilde konumu ve
hu srada yetien telsiz aracnn avu ve erleri
ngilizleri tesirsiz hale getirmilerdi.
General ve Kurmay Bakan bu maceral
banyoyu hemen bitirmilerdi ki, ivedi bir emir
nedeniyle kararghta beklendikleri haberi geldi.
Az sonra karargha gelen Nehring, Feld Mareal
Rommel'in Vakit geirmeksizin Msr istikametinde
harekta balanacak emrini buldu. Halbu_
ki General, hi olmazsa 2 : 3 gn ordunun dinlenerek
kendisine eki dzen vereceini ummutu.
4 gn eksiiyle tam bir aydr, ln cehennemi
yaz scanda den birlikler fizik olarak
tkenmi, adeta insanlktan kmlard. Uzayan
mesafeler dolaysiyle ikmal de bir hayli aksamt.
Akaryakt ve cepane, bir sorun olmaya devam
ediyordu.
Rommel ise, durumu baka gryordu. Ona
gre, Tobruk'un zaptndan sonra asl hedef, M.
171
sr, elle tutulur bir mesafeye gelmiti. Rommel'
in parlak bir kurmay subay olan Harekt ube
Mdr Vbn Mellenthin Panzer muharebeleri
adl kitabnda bu durumu yle anlatr:
Ciddi bir karar almak zorunlu idi. Nisan
1942 sonunda yaplan bir toplantda Hitler ve
Musolini u pln zerinde anlamlard: Tobruk
zaptedildikten sonra, Malta, deniz ve hava'dan
taarruzla igal edilinceye kadar kara harekt
durdurulacak. Malta ele geirilerek Akdenizden
yaplan ikmal nakliyat gven altna alndktan
sonra, bo kalan hava kuvvetlerinin de desteinde
Msr'a doru kesin taarruza giriilecek. 21
Haziran gn Tobruk der dmez Mareal
Kesserling, Rommel'le konumak zere kuzey Afrika'ya
umutu. Rommel, Malta'nm ele geirilmesini
beklemeden Msr zerine yrmeye kararl
olduunu bildirmi, Kesserling de, Msr'a
taarruzun baar salayabilmesi iin kuvvetli bir

hava desteine ihtiya olduunu, halbuki hava

kuvvetlerinin bu destek iin buraya angaje olmas
halinde Malta serbest kalacandan ikmal
nakliyatn engelleyerek ordunun gerisini kesebileceini
ve taarruzun muvaffak olamyacan
sylemiti. ki Alman mareali bu konuda anlaamamlard.
Alman Akdeniz kuvvetleri komutan
Amiralle, talyan Genel Kurmay Bakan da
Kesserling'le ayn fikirde idiler. Rommel bunun
zerine durumu bir mesajla bizzat Hitler'e duyurmu
ve cevabn ivedi olarak telsizle bildirilmesini
rica etmiti. Hitler'de Mussolini'nin bu ko
nudaki fikrini almak istemi, o da, ZAFER LHI
NSANA BR KERE GLER cevabn vermiti.
Bylece Nisan'da alnan karar deitirilmi ve
Malta'nn istilas Eylle ertelenerek btn kuv172
vetler Rommel'in Msr taarruzunu desteklemeye
tahsis edilmiti.
Acaba bu karar doru mu idi? Bunu olaylar
gsterecekti.
Kurmay Bakam Bayerlayn harpten soma,
Rommel'in o zamanki dncelerini bana yle
aklamt:
Ben btn kuvvetimle ngilizlerin yemden
derlenip toparlanmasna ve Orta Douda bu
cepheye takviyeler getirmesine engel olmak zorundaym.
Bugn 8 nci ordu ok ypranm ve
zayflamtr. O halde bu frsat karmak, dmann
rahat nefes alp dizlerinin stnde yeniden
dorulmasna seyirci kalmak, bir akllnn
yapaca i deildir.
Hem, Malta istilas ne zaman balayacak?
Mussolini, Malta'nn zapt erefini kimseye brakmak
niyetinde olmadn ak ak sylemitir.
Hitler'de Girit hava indirme harektnda
urad kayplar dnerek Mussolini'ye
olur'unu bildirmitir. Halbuki talyanlar, ne kadar
zamandr, bir trl Malta harektnn hazrlm
bitirmemilerdir. Daha ne kadar zaman
sonra bitirebileceklerini de Allah bilir. E,
ben byle ne zaman balayaca bilinmeyen bir
harekta bel balayarak imdi elime geen bu
frsat tepecek miyim?. Benden byle bir eyi
hi kimse istemesin.
Rommel, kendisine gveniyordu. O, ngilizlerin
Suriye'deki 10 ncu Ordu birliklerini Msr
cephesine sevkettiklerini, yeni Amerikan tanklarnn
her an Svey limannda beklendiim,
Kahire'deki Amerikan Askeri Ataesinin kendi

memleketine gnderdii mesajlardan gn gnne

reniyordu. nk Alman ajanlar Amerikan
ifresini zmt. Alman telsiz dinleme
173
postalan, Amerikan Ataesinin btn mesaj lann
tesbit ediyor ve Rommel'in karargh ingilizlerin
btn harektn takip ediyordu. Ta, Haziran
aymn sonuna kadar bu byle devam etti.
Fakat bu tarihten sonra Amerikan ve ngiliz
ifreleri deitirildi ve yeni ifrenin anahtanm
renmek Alman ordusunun istihbarat elemanlannca
gerekletirilemedi. Msr zerine yrmeye
hazrland bu nemli gnlerde Rommel
gzlerini ve kulaklann artk kullanamaz olmutu.
ifre deitirilinceye kadar Rommel, Telsiz
Dinleme Postalannn Amerikan ataesi mesajlann
yakalamalan sayesinde birok kritik durumu
atlatmt. Dorusu, bu Dinleme Postalannn
saladklan bilgi ok byk nem tayordu.
Bu Postalar, dmann btn mesajlann
dinleyebilmek iin gece gndz durmadan alyor,
mesaj lann gecikmeksizin deifresi yaplarak
karagaha sunuluyordu. Ama imdi, btn
bu gze grnmeyen, fakat en byk yardm
salayan destek aniden kesilmiti. Rommel
ve kurmaylan ngizler El Alemeyn cephesini
ne kadar kuvvetle tutuyorlar, tertibatlan
nasl, ihtiyatlan nerede ve ne kadar kuvvette
bunlar hakknda kesin bir bilgiye sahip deildiler.
Hatta ngilizlerin tahkimat ilerinde, bu
ite ihtisaslam talyan esirlerini de kullanarak,
ok geni mevziler ve engeller kurduklanndan
da haberleri yoktu.
22 Haziran gn Rommel'in Panzerleri Douya
doru harekete gemi, ertesi gn sabah
saatlerinde Rommel hemen yanlannda bulunduu
halde Msr hududunu geerek ilerlemeye
balamlard. Keiflerden ve gelen raporlardan
174
ngilizlerin Marsa Matruh'ta bir mevzi tutarak
savunmaya hazrlandklar bilindiinden Rommel
birliklerini, benzinleri tkeninceye kadar
ve olabildiince hzla ileriye sryordu. Habata'da
ngilizlerin aceleden imha edemedikleri bir
benzin istasyonu ele gemi ve burada tanklarn
Nil'e kadar hareketine yetecek miktarda
akaryakt bulunmutu. 23 Haziran kaan ve kovalayan
iin, cidden nefesleri kesecek bir yan
iinde gemiti. ngiliz ve Alman motorlu kollar
bazan 500 metreye kadar birbirlerine sokulmulard.

Bir defasnda 104 nc zrhl piyade

alayndan temen Servas ve 15 nci motorlu piyade"
taburundan temen Shulz'un motorlu kolu
bir ngiliz kamyonunu toplaryla tahrip etmi
ve sratle yanna gelerek ierdekileri teslim
almaya hazrlanmlard. Grdkleri manzara
uydu: Bir manga kadar silahl ngiliz askeri,
balarnda astsubaylar olduu halde hi
gelen dmana aldr etmeden yaral arkadalarna
yardma alyorlard. Fakat ellerinde ne
bir sarg bezi ne de bir shhiyeci vard. Bunun
zerine temen Shulz, salam dman tutsak
alacana o da yarallarn feryadna kaplm ve
yanndaki erlere emir vererek abucak shhiye
antasn getirmelerini istemi, gelen malzeme
ile yarallarn yardmna komulard. ok gemeden
arkadan bir ngiliz kamyon kolu daha
ka gelmi ve ndeki ara yanlarnda durarak
yere atlayan bir ngiliz subay ve yanndakiler
aknlkla ne olduunu anlamak iin etraf larna
bakmaya balamlard. Yarallara yardm
etmekte olan temen Shulz durumun farkna
varnca o da ne yapacam armt. Evvelki
ve yeni gelen kamyondaki ngilizler, Shulz ve
erlerinden 4 misli fazla ve hepsi de silahl idiler.
Bereket Shulz oktan abuk kurtulmu ve
erlerine Aracnza mar mar! emrini vererek
kendisi de arkalarndan fakat telasz bir halde
yrmt. Araca biner binmez de Haydi
Dorek, bas gaza! diye tozu dumana katarak
son sr'atle uzaklarken arkasna baktnda
ngilizlerden hi kimsenin silahna davranmadn
hayretle grmt. Demek ki ngilizler
bu asil davrana, ayn asaletle cevap vermeyi
yelemilerdi.
23 ve 24 Haziran gnlerinde Marsa Matruh
mevzilerine ulaan Rommel, 25 Haziranda vakit
geirmeksizin taarruza geti, Rommel, taarruzu
iki gurup halinde tertiplenmiti:
Kuzeyde 20 nci talyan Kolordusu cepheden
taarruzla dman tesbit edecek, 90 nc Hafif
Tmen mevzii gneyden kuatacak ekilde
taarruzla Sidi Hemush blgesinde kyya ulaarak
dmann Marsa Matruh blgesindeki
kuvvetleri imha edilecek.
Gneyde 15 nci Panzer tmeni cepheden,
21 nci Panzer tmeni merkezden taarruzla gneye
ynelerek koordineli bir hareketle dman
zrhl birlikleri kuatlarak saf d edilecek.
26 ve 27 Haziranda, gney grubu (15 nci ve

21 nci Panzer tmenleri) dman mevzilerine dalarak

dman zrhl birliklerini yenilgiye uratmlar
ve 2 nci Yeni Zelanda tmeniyle iddetli
bir muharebeye tutumulard. Taarruzdan
nce Rommel bu mehur tmenin nerede olduunu
kesinlikle renememiti. Halbuki savan
bu kritik saatinde Yeni Zelandal General
Frayberg, bandan yaral olduu halde, ktalarnn
banda savayor ve srarlara ramen
176
emri komutay brakmyordu. Biraz daha gneyde
5 nci Yeni Zelanda tugay komutan General
Kippenberger, Maori (*) diliyle bararak
birliklerini birbiri peisra muharebeye sryordu.
Kuzey grubundaki kuatma kuvveti 90 nc
Hafif Tmen, ayn saatlerde cepheden dalarak
Kuzeye ynelmi ve Marcks muharebe Grubu
1/16 nc Tanksavar taburuyla sahil yolunu kesmiti.
Kuzeydeki bu emberin iinde 10 ncu
Hint tmeni, 5 nci Hint tmeninden baz birlikler
ve 50 nci Gney Afrika Tmen birlikleri
skp kalmt. Eer Rommel bunlar imha veya
tutsak edebilirse zaferi tamamlam olacak
ve 8 nci Ordunun bel kemiini krarak skenderiye'ye
giden yolu btnyle aacakt. Lkin
Rommel kuvvetleri de bir hayli ypranm ve
yorulmutu. stelik kuvvet stnl hl Ingilizlerdeydi.
Nitekim dman gerisinden sktrp
skan kolu, dmann can havli ile kamak
iin rpnmalarna daha fazla dayanamam
ve her iki kol da geveyerek vazifelerini
tam yerine getirememiti. Tamamiyle motorlandnlm
olan Frayberg'in tmeni, Kraliyet Hava
Kuvvetlerinin byk desteiyle ve ustaca bir
darbe ile 2 nci Panzer tmeninin kuatmasn
yarp gemeye muvaffak olmutu. Yeni Zelanda
Tmeni bu harektta, ellerinde baklar olduu
halde vahi hcum naralar atarak ilerlemi
ve gs gse yaplan kanl bir boumadan
galip kmlard. Kuzeyde 90 nc Hafif
tmen de 50 nci Gney Afrika Tmeninin tanr.
(*) Yeni Zelanda yerlilerinin dili
178
ruzuna uramt. Bu tmen, topusuyla, karargh
subaylar, ktipler, telsizciler, velhasl btn
takm taklavatyla sng, bak, tabancalar
kullanlarak saldrm ve bir ksm birlikler bu
emberden syrlmay baarmt. Rommel bu
muharebenin en kanl yerine gelmi, en ndeki
birlikleri bizzat ynetmiti. Kiefer muharebe

grubu bu gn ok baarl clmu ve dman

iinde kalmasna ramen direnerek geriden gelen
Afrikallarn emberi yarp kamalarna engel
olmutu.
Marsa Matruh savandaki baz birliklerin
kuatmay yararak kurtulmasnda btn kabahat
talyanlara yklenmek istenmitir. talyan
kolordusunun cephe taarruzunda ok gevek hareket
ettii ve bundan yararlanan Afrika tmeninin
90 nc Hafif tmen birliklerine aniden
saldrarak kamak frsatn bulduu sylenmitir.
Evet, baarszlkta bunun rol olmam deildir,
fakat bir lde. Gerekte Rommel'in kuatma
kvetlerinin zayf olmasndan baka ngilizlerin
tamamen motorlu olmasnn ve ngiliz
Kraliyet hava kuvvetlerinin, yakn hava
alanlarndan harekta katlmann avantajndan
yararlanarak, ok etkili bir destek salamasmn
rol de unutulmamaldr. Benim, o savaa katlm
birok askere sorup vardm kanaat odur
ki, talyan askeri, malzemelerinin yetersiz, tanklarnn
ok demode ve ar silahlarnn ok az
olmasna ramen cesaretle dmt. Ariete
zrhl tmeni ile Trieste motorlu tmeni 14 tank,
30 top ve 2000 insan mevcuduna dm olmalarna
ramen asla sarslmamlard. 20 nci talyan
kolordu komutam ve kolordu topu komutam
ktalarnn banda vurulmulard. Herhan179
gi bir kimse talyan askerinin savataki kabiliyetini
tetkik etmek isterse, daha balangtan
itibaren ondan takatinin stnde eyler istendiini
dikkate almaldr. Mussolini, Eski Roma
mparatorluunu yeniden 7 milyon sng ile
kuracan dnyaya haykryordu ama bu snglerin
takld tfekler gayet eski ve khneydi.
Afrika'ya yollanan zrhl tmenin ad gayet
anl ve iddial idi (*) amma bu tmenin modas
gemi tanklar dmanda alay, dostta merhamet
duygulan uyandryordu. Bu tanklann
zrh korumas ok zayft ve aynca 12 tonluk
bu tanklann 4 santimetrelik topu, ngiliz tanksavarlanmn
ve tanklannm karsnda ek ciz
kalyordu. Tank mrettebatn dman mermilerine
kar korumak iin etrafa kum torbalar
konuyor ve bu haliyle tank, hareket eden bir
tabuta benziyordu. talyanlann dier ar silahlan
da tank rneinde olduu gibiydi. Bununla
beraber her Alman askeri, talyan askerinin
bu yetersiz silah ve aralara ramen ekseriya

alacak derecede cesaretle dtn biliyordu.

Ayrca talyanlar ikmal faaliyeti ve tahkimat
ilerinde ok byk bir kabiliyet olduklann
her zaman isbat etmilerdi. rnein Tobruk
yolu, talyan inaat sanatnn simgesi olarak
grenlerin hayranln kazanmt. zet
olarak talyan askerlerinin ou, dier millet askerlerinin
muharebede gsterdikleri kahraman(*) Ariete zrhl tmeni'nin ad Aries'ten gelir. Aries,
Latincede Ko Ba demektir. Bilindii gibi eski
Romallar, Koba ile kaleleri ykarak spanya'dan
Suriye'ye uzanan koca bir imparatorluk
kurmulard.
180
lk ve cesareti gstermemilerse bile, bunlardan
binlercesi Kuzey Afrika'da en olumsuz artlarda
byk ura vermilerdir. Bu harpte Amerikan
eri en ileri mevzilerde bile gayet gzel
beslenmiti. Alman sahra mutfaklar temiz ve
yeterliydi. Buna karn talyanlar cephede ekseriya
tadsz ve yetersiz bir fakir yemei ile yetinmek
zorunda kalmlard. Btn bu olanakszlklara
ramen O, savat ve ld. Camerato
(*) sz hl birok Alman askerinin kulanda
ve askerlik anlarnn arasnda vefa duygularyla
beraber nlamaktadr.
28 Haziran akam saat 17.00 sralarnda 90
nc Hafif tmen kuatm olduu Marsa Matruh'a
kar her taraftan taarruza geti. Tmeni,
5S0 nci keif ktas, Kiehl ve Yzba Briel'in
606 nc tanksavar taburu, 288 nci zel grup,
10 ncu ve 20 nci talyan kolordularndan baz
birlikler destekliyordu. Kalede ortalama 8000 kadar
Gney Afrikal ve Hintli vard ve bunlar
iyi hazrlanm mevzilerinde inatla savunuyorlard.
Ama 12 saat sonra ehir dt. 29 Haziran
sabah erken saatlerde Mttefik kuvvetler 6000
kii ile teslim olmutu. Dmann 40 tank tahrip
edilmi birok silah, ara, ikmal maddesi ele
geirilmiti. Bununla beraber, Rommel'in maksadna
ulat iddia edilemezdi. nk Auchinleck,
Marsa Matruh mevziindeki kuvvetlerinin
ounu Rommeli'n kuatmasn yararak daha
douya, El Alemeyn mevziine doru ekmeyi baarmt.
Briel muharebe gurubuna ait erler Marsa
Matruh'ta ele geirilen ngiliz ikmal maddeleri
(*) Arkada
181
arasnda ganimet toplamakla meguldler, istediklerini
de bol bol bulmulard: Bira, sigara,

reel ve dierleri. Bu kadar uratan soma hi

olmazsa 1 : 2 gn dinleneceklerim ve rahat rahat
eleneceklerim umuyorlard. Muhabere ksm
komutan avu Slmidt, Rommel'in ivedi
mesajn Muharebe Grup komutanna uzatt
zaman saat henz 11.00 idi. Yani Marsa Matruh
mevzilerini ele geirmeleri zerinden ancak
4.5 saat gemiti. Grup komutan mesaj
okudu Yzba Briel, Muharebe Grubuyla 586
ya sol 9!.. Rommel Be dakika sonra grup yrye
gemek zereydi ki Rommel grnd.
Bir taraftan haritasn katlarken dier yandan
Briel'le konuuyordu Eh Briel, askerlerinle doru
skenderiye zerine yryecek ve ehrin d
kaplarnda durup beni bekleyeceksin. Bir ara
durduktan sonra glmseyerek Yarn geldiim
zaman ehre beraber girer ve seninle birer kahve
ieriz diye de eklemiti. Yzba Briel, Tanksavar
birliklerinde olup da Ha nianmn valye
rtbesini kazanan ilk askerdi ve btn Alman
ordusunda Altn Ha niann kazanan yegana
subayd. O, Rommel'den, insan artan
pek ok emir almt. Fakat bu seferki hakikaten
nefes kesiciydi. Bunun manas Msr'n fethiydi
ve byk bir an ve hretti. Vestefalyal
Briel gururla dorulmu ve Emredersiniz Marealim.
Beni destekleyecek baka birlik var
m? diye sormutu. Briel muharebe grubu bir
hayli kayp vermi ve u anda elinde silah olarak,
birka 4 santimetrelik top, 1 tane 5 santimetrelik
tanksavar, 4 tane 2 santimetrelik uaksavar,
2 havan ve 10.5 luk bir topu bataryas
kalmt. Rommel Merak etme Briel, sana herey
gndereceim demi ve hakikaten Briel
182
emrine 2 zrhl top, bir 38 tonluk ek tank,
Kayser'in zrhl piyade taburu, 2 zrhl keif
arac ve bir miktar kamyon gndermiti. Bir
saat sonra Briel yola kmt bile. Ve Rommel'in
emrini eksiksiz yerine getiriyor, dene
kalkana bakmadan iskenderiye sahil yolunu takip
ederek son hzla ilerliyordu. Nerede ingiliz
kuvvetlerine rastlamlarsa onu iki yanndan
kuatarak ya ekilmee veya teslim olmaya
mecbur ediyorlar ve gerilerinde, yanlarnda kalan
dmana nem vermeden yryorlard.
Panzer ordu kararghnda Harekt ube mdr,
her saat ba Briel'den gelen raporu okuduka
hayretle ban sallyor ve mesaj getiren temene
Bu olanaksz, hele bir daha oku bakaym

diye syleniyordu. Halbuki ortada hayret edilecek

birey veya bir hata yoktu:
Saat 14.30, lk hedefe ulald.
Saat 14.55, ikinci hedefe ulald.
Saat 15.35. Dman Skavtlanyla karlald.
3 tank tahrip edildi. Kaybmz 1 drt santimetrelik
top, 1 iki santimetrelik top ve 1 kk
ara.
Saat 18.02. Gnlk hedefe ulald. Muharebe
grubu tahkimatla megul.
Bu bilgileri haritasna iaretleyen bir kimse,
Briel grubunun El Daba'ya varm olduunu
kolaylkla anlayabilirdi. Ve gerekten durum
bu kadar kolaylkla geliti ise El Daba karsnda
durup oturmann ne manas vard? Netekim
Rommel'in El Daba'y derhal ele geirin
emri gecikmemi ve 4 saat sonra Briel'den u
mesaj gelmiti:
Saat 2.10. El Daba zaptedildi. Abdurrahman
istikametinde ilerliyorum.
183
Panzer ordu karargahnda btn subaylar
bu heyecanl yar, adeta konumaktan ekinerek,
nefesleri tutulmu bir halde saat saat takip
ediyorlar ve Briel bu hzla skenderiye'de
bile duramayacak galiba diye sevinlerini gizlemiyorlard.
15 nci ve 21 nci Panzer tmenlerine
ait aralar da, ngiliz istihkmclar tarafndan
yer yer tahrip edilen Marsa Matruh skenderiye yolu zerinde harekete gemilerdi.
90 nci tmen de hareket etmek zereydi. Briel
muharebe grubu, tmenlerin u srada ok
uzanda, adeta dman denizi ortasnda bir
ada gibi idi. Ama dier yandan askerin olduu
kadar, aralarn bile fiziki kuvvet ve enerjileri
son kerteye dayanmt. Ayaklar ayet vcudu
tayamyorsa ve kafalar ak ve doru
dnemiyorsa o zaman hibir emrin hkm
kalmaz. te ksa da olsa bir mola vermenin
tam zamandr. stirahat emri duyulur duyulmaz
askerler yere serilir veya ara banda balarn
gslerine dayayarak uyumaya balarlar.
Briel'in de istirahat komutu ile beraber ayn
ey olmu ve btn Muharebe Grubu Yat
emri verilmi gibi sr'atle uyuya kalmlard.
Henz uyuyamayan iki er konuuyorlard:
Daha ne kadar yolumuz kald?
95 kilometre kadar.
skenderiye'ye daha o kadar yol var m?
Evet.

 Vay canna, daha epeyi ekeceimiz var,

desene.
Almanlarn, El Alemeyn mevziindeki tahkimat
ve mayn tarlalarndan haberleri yoktu.
Mevzi u sralarda 1 nci Gney Afrika tmeni,
6 nci Yem Zelanda ve 18 nci Hint Tugay tara184
fndan tutuluyordu. Bu kuvvetler bir hafta
kadar nceden El Alemeyn mevziine gelerek
yerlemeye balamlard. Eer Rommel, Marsa
Matruh'tan ekilen dier kuvvetlerin burada tutunmasna
imkn vermeden sr'atle yklenirse
mevzideki imdiki zayf kvetlerle El Alemeyn'in
savunulmas mmkn olmazd.
Eer-? Eer!?
Yzba Kayser'in taburu sahil yolunu emniyete
almt. Geceleyin devriyeler karlm
ve El Daba'mn biraz ilerisinde Briel Muharebe
Grubu, silah ve aralarnn bakmm yapmak ve
biraz dinlenmek zere yerinde kalmt. Ertesi
gn emir gereince ileriye keif kollar srlerek
dier birlikler beklenmi, bu arada Briel de
kuvvetli bir keif kolu ile birkte ileriye kmt.
Keif kolu, mehur Beyaz Cami'yi geip
istasyona yaklamt. Biraz ilerideki patikada
duran birka kamyondan baka ortalkta birey
grnmyordu. Ama keif kolu ndeki srt da
anca ilk atei yemi ve srtn gerisine ekilmiti.
Alman ncleri imdi El Alemeyn mevzii
ile kar karyayd ve bilmem kanc defa olarak
bir kanl savan eiinde bulunuyordu. Ve
solda, sahil yolunda kk bir ngiliz motorlu
kolu, sanki olanlardan habersizmi gibi skenderiye
istikametinde hareket halinde idi.
Birgn nceki iki Alman eri yine konuuyorlard:
Ne kadar mesafe kald?
75 kilometre.
Ne, hepsi o kadar m?
Evet, yarn skenderiye'deyiz.
30 Haziran sabah Briel'in aralar harekete
hazrd.
185
15 nci ve 21 nci Panzer tmenleri El DabaEl Kesir hattn gemiler, 90 nci Hafif tmen
Fuka blgesini geride brakmt. Rommel, her
zamanki gibi yine ileri hatlardayd ve Taktik
Komuta Yeri'ni El Daba'da bir barakada kurmutu.
Fakat Panzer ordusu El Alemeyn mevziine
yaklamas ile doru orantl olarak kesif
dman hava taarruzlarna uruyordu. Rommel

ilk defa bu kadar youn uak saldrlan ile karlayordu.

Ve ril'in Kraliyet Hava Kuvvetleri,
kayplara aldrmakszn, Mihver kuvvetlerinin
ilerleyiini durduracaktr yolundaki emrinden
de haberi yoktu. Rommel alt barakaya
hava hcumlan baladndan buray terketmi
ve ilerideki bir ukurda bulunan adnnda
vazifeye devam zorunda kalmt.
Kuzey Afrika harbi en yksek noktasna
ulamt. Tansiyon artm, sinirler gerilmiti:
Acaba Alman zrhl birlikleri Nil'e ulaabilecek
ler mi? imdi dnya, heyecanla bu sorulann cevabn
aramaktayd. Almanlar iin Suriye'yi.
Irak' ve ran krfezini ele geirmek gibi muazzam
sonular salayacak bir stratejik frsat domutu.
Dahas da var: Trkiye kuatlacak ve
Almanya yannda harbe girmeye zorlanmak suretiyle
Rusya'nn gney kanad tehdit edilecekti.
30 Haziranda Rommel, bu frsatlann hepsinin,
artk ok yaknnda olduuna inanyordu,
leden sonra komutanlarla Taktik Komuta
yerinde bir toplant yapt. Durum tartmas
sonunda Feld Mareal Ertesi gn - l Temmuz
sabah El Alemeyn mevzilerine taarruza balanmasn
emretti. Afrika Kolordusu, btn
sr'atiyle El Fajda - Kahire genej istikametinde
186
ilerleyecekti Albay Bayerlayn, askerlerin ok
yorgun olduunu sylemek istediyse de, Ordu
Kurmay bakam onun omuzunu okayarak
Nil'de dinlenirler Bayerlayn, fazla tela etme
diyerek onu susturdu.
Briel'e, leri harekt durdurarak 90 nc
Hafif Tmene katlmas emri verildi.
Bu saatlerde 3 nc Gney Afrika Tugaynn
ngiliz emir subay temen Blonton, son hzla
skenderiye'deki ikmal birlikleri komutanna' bir
emir gtrmekteydi: Almanlar El Alemeyn'i
topu atei altna aldlar. Tahrip hazrlklar en
ksa zamanda tamamlanmaldr.. ngilizler,
Briel Muharebe Grubunu ok bytmler,
onun keif taarruzunu, Alman asl kuvvetlerinin
genel taarruzu sanmlard. u Tilki Adam-n
bulunduu yerde herey mmknd. Alman
asl kuvvetleri bu kadar ksa zamanda El Alemeyn'e
ulam olabilirdi. Almanlarn mevziye
taarruza baladklar haberi, yldrm sratiyle
btn skenderiye'ye yayld: Rommel El Alemeyn
kaplarnda... Bir zamanlar Romallarn
bard gibi: Hannibal Ante Portas (*)

ngiliz donanmasna, Port Sait ve Hayfa'ya

ekilmeleri emredilmi ve bu hal Msrllarn
aktan ngilizlere hakaret etmelerine yol amt.
ngilizlerin, harbin balamasiyle Msr'a ydklar
insan, silah ve malzemenin haddi hesab
yoktu. Balangta ngiliz ordusu, bunun hakkn
vermi ve talyan ordusunu nne katarak
Bingazi'nin tesine kadar kovalamt. Ama vakta
ki Rommel ve birka Alman tmeni Afrika'm
Anbal, kapmzda.
187
ya ayak basmt, iler sanki sihirli bir denek
demi gibi tamamen tersine dnmt. Ve kimse,
felaketin yalnz Msr'n kaybedilmesiyle biteceine
inanmyordu. Msr'dan sonra srann
Malta'ya geleceini ve Malta ile birlikte btn
Akdeniz'in elden km olacan, btn Orta
Dou'mn srasiyle Almanlarn eline geeceini
akl bandaki herkes kabul ediyordu.
skenderiye'de ngiliz askerleri hemen hemen
tamamen ehri terketmi, tahrip mfrezeleri
rhtm, liman tesislerini ve dier kritik
yerleri tahribe hazrlam, alarm durumunda
bekliyorlard. Kahire de skenderiye'den geri
kalmyordu. Caddeler, skenderiye ve civardan
gelen aralarla tkanmt. ehirde sk ynetim
ilan edilmi, ngiliz konsolosluunun karsnda
Filistin'e gitmek iin vize bekleyen byk bir
insan kalabal toplanmt. Kahire, Hazreti
Musa'dan beri grlmeyen muazzam bir g
hazrl iindeydi. Sefaretin bahesinden koyu
bir duman ykselmekte, ingilizler btn dokmanlar
yakmaktaydlar. Askerler mtemadiyen
haritalar, dokmanlar, ifre kitaplarn ve isim
listelerini kapsayan bltenleri ykselen alevlerin
iine atyorlard. i, ngiliz kamu kurulularnn
malzemeleri ile dolu uzun kamyon kollan
Filistin istikametine gidiyor, Amerikallar
ise Somali'ye doru ekiliyorlard. Haberler servisi,
kadn sekreterler ve memurlar Gneye gnderilmiti.
ehir d da, ehir iine benziyordu.
Yaral aralan, ikmal aralan, birlik tayan
aralar karma kankt. Kimi ehre doru geliyor,
kimi ehirden uzaklayordu. Alan Moorhead,
bu olaylan anlatan eserinde Her cins top,
kurtarma aralan, zrhl aralar, saysz kamyon,
yorgunluktan bitkin bir hale gelmi insan188
larla dolu olarak ve kocaman bir kertenkele gibi,
150 kilometreden daha uzun br kafile halinde

l yolundan Kahire'ye tanyordu. Kendi

kendimize soruyorduk. Acaba btn ordu mu
ekiliyor?
O gn General Auchinleck, Nil deltasn
tahliyeye karar vermi ve 8 nci ordunun kalan
ile Sudan, Filistin ve Irak'a ekilmeyi planlamt.
Rommel'in El Alemeyn hattna taarruz plan
yleydi: Gneyden, Kattara ukuru yaknndan
taarruz edilecei hissini vermek ve kuzeye
doru kayp 90 nc Hafif Tmen desteinde 21
nci .Panzer tmeniyle El Alemeyn blgesindeki
dman kuvvetlerini evirip imha etmek, sonra
Afrika kolordusuna 21 nci Panzer tmenini
de katarak gneye ynelip dman gerilerine
sarkarak imhay tamamlamak ve bunu mteakiben
de, doal olarak, Svey ve Kahire'yi ele
geirmek.
Fakat harp kaderi ne yazk ki Rommel'e yava
yava srtn dnmeye balamt. Bir defa,
Rommel'in artk gz ve kula eskisi gibi vazife
grmyordu. Kahire'deki Amerikan Ataesinin
29 Hazirandan beri mesajlar zlemiyordu.
ifreler deimi, Berlin'deki ifre mtehassslar
2 gndr yeni ifre zerinde alyorlarsa
da henz bir sonu alamamlard. stelik keif
kollan da, yeterli tutsak ele geiremediklerinden
ve maynl alanlar yznden dman mevzii
derinliklerine giremediklerinden durumu aydnlatc
raporlar veremiyorlard. Ancak 1 Temmuz
sabah, Deir - El Shein mevkiinin kuvvetli
bir dman birlii tarafndan tutulduu ve etrafn
kvetle maynland haberi alnabilmi,
Nehring'in keif kollan da ancak o saatlerde
189
Ruveysat srtlarnn 1 nci Gney Afrika tugay
tarafndan tutulduunu bildirmiti. Baka bir
talihsizlik daha olmu, bir gece evvel Afrika kolordusu
iddetli bir kum frtnasna tutulmu.
El Kesir'den El Alemeyn'e dn yerinde geilmesi
zor bir araziye rastlam ve zamannda
taarruz mevzilerine yanaamamt. Ama bunlar,
plam deitirmek iin yeter nedenler deildi.
Rommel harektn devamn emretti. leden
evvel 21 nci Panzer tmeni, rnek bir cesaretle
derek ve yine rnek alnacak koordineli
bir taarruzla Deir - El Shein mstahkem
mevkiini ele geirmiti. leden sonra Afrika
kolordusu mayn engellerinde geitler aarak
cephesindeki 18 nci Hint Tugayn geriye atm,

fakat bu taarruz Afrika kolordusuna 18 tanka

malolmutu. Bu tank kayb, imdi miktar olarak
ne kadar komik grnse de, daha nceki
muharebelerde zaten kmsenemeyecek kayplara
uram Rommel ordusu iin bir hayli
nemliydi.
Kuzeyde, plan gereince El Alemeyn tahkimatna
atmadan kuatc taarruza balayan
90 nci Hafif Tmen'in harekt baar salayamamt.
Birlikler, Gney Afrika tugaylarnn
umulann stnde etin savunmalan ile
karlam ve youn bir savunma atei altnda
engelleri ve mayn tarlalarn amak iin tekrarladklar
hcumlarda ar kayplara uramlard.
Rommel bu haberi alr almaz derhal
90 nci tmen blgesine hareket etmi, durumu
bizzat grdkten sonra taarruzun devamnn bir
fayda salamyacan o da anlamt. Bu duraklamalar,
Rommel iin, El Alemeyn muharebelerini
kaybetmek anlamna geliyordu. O, btn
plann, bir hareket taktiine dayandrm
191
ve derinlie dalmak suretiyle dman mevziinden
skp karmak ve onu zrhl ve motorlu
kuvvetlerinin evik darbeleriyle hareket halinde
imha etmek esasn gtmt. Ama i bir mevzi
harbine dkld m, bu O'nun sonu demek
olurdu. nk dman, kendisine nazaran bol
ve abuk ikmal edilebilir, kendisinin 1 mermisine
5 mermi ile karlk verebilirdi. Hem bu,
Rommel ve askerlerinin detlerine ve karakterlerine
de uymazd. nk O ve askerleri El
Ageyla'dan buraya kadar tank ve ara srtnda
ak alanlarda at oynatarak, sr'atle karar verip
yldrm gibi tatbik ederek, kuatarak, evirerek
hzla atlp artarak gelmiler ve baarmlard.
Ama imdi dmanla karlkl oturup
keyif mi sreceklerdi? Hem de Nil'e bu kadar
yaklatklar, balarn biraz ileriye uzatabilseler
Ehramlarn tepelerini grebilecekleri bir zamanda
m oturup duracaklard? Bu sralarda
gelen keif raporlarndan l nci ngiliz zrhl tmeninin,
bir yanl anlama sonunda, Ruveysat'n gneyindeki mevzileri igal etmemi olduu
anlalmt.. Ne umulmadk frsat bu!.. Yoksa
talih tekrar Rommel'e glmsemeye mi balamt?
Kayplara bakmakszn Nehring'in Afrika
kolordusu Ruveysat istikametinde ileri. Bo
olan Ruveysat srtlar ele geirildikten sonra i
kolayd: Dman savunma mevzii yarldna

gre evik kuvvetler sratle dalarak Gneydeki

13 nc ngiliz kolordusunun gerisine debilirlerdi.
Fakat o gn akama kadar Nehring,
cepheden ekilip Ruveysat srtlarn tutan 18
nci Hint Tugayn bir trl geriye atamad.
Hintliler sanki ukurlarna zincirle balanmlard,
lyor fakat ekilmiyorlard. Beri yandan,
dorusu aranrsa kar topu rnei eriye eriye bu192
ralara kadar gelen Afrika kolordusunun da nefesi
tkenmek zere idi. Nitekim Batdaki kum
tepelerinin tesinde yava yava kaybolan l
gneinin klan gibi, Alman askerinin son
enerji krmtlan da yava yava karard ve Ruveysat
srtlan eteklerinde serilip kald. Ertesi
gn ve daha ertesi gn, 2 ve 3 Temmuz gnleri,
Panzerlerin kalan ile taarruzlar tekrarlanm
ise de, blgeye yeni takviyeler gnderen ngiliz
savunma gc karsnda bir basan salamak
mmkn olamamt.
3 Temmuz gn talyan Littoria tmeni ve
gneyden kaydnlan Ariete talyan zrhl tmeni
yardmiyle El Alemeyn'i kuatmak iin 90
nc Hafif tmenin taarruzlan da muvaffak olamad.
Daha nceki savalarda daima yenilen
Hintli'ler, Gney Arikal'lar, Avustralyal'lar,
Yeni Zelandal'lar, ngilizler yenile yenile yenmesini
mi rendiler yoksa? Burada da Fray
berg'in Yeni Zelanda tmeni Hint Tugay gibi
canm diine takarak dm ve bir adm gerilememiti.
Hatta savunmakla da yetinmemi,
ald takviyelerle mahdut hedefli bir taarruza
balam ve talyan Ariete tmenini yenerek
btn tmen topusunu ele geirmiti. Dier
cephelerde olduu gibi bu kesimdeki muharebelerde
de her ne kadar ngiliz Hava Kuvvetlerinin
yakn desteinin byk yardm olmusa
da bu, savunuculann baansn kltmez.
Rommel, son ansn da elinden kamakta olduunu
gryordu. Son bir gayretle ar topuyu
ve 88 lik bataryalan cepheye srerek yeni bir
taarruzu denediyse de bu da bir evvelki gibi biraz
mesafe aldktan sonra yavalayp durdu. Artk
yeni bir taarruzu dnmek bir yana bu durumuyla
savunmak bile glemi, Rommel'in
193
kuzey yan dmana kar tehlikeli ekilde almt.
Feld Mareal, mukadderata boyun edi ve
3 Temmuz akam ge saatlerde Bulunulan hatlarda
savunmaya gemelerini birliklerine emretti.

Bu, 26 Maystan beri, neredeyse, 1.5 aydr

sren zafer yrynn sonu demekti. Bunu,
cephedeki btn Mihver askerleri ta ilerinde
hissediyorlard. Ama koca ordudan elde kalabilen
26 tankla Nil'e varlamayacam da biliyorlard.
4 Temmuzda artk roller deimiti. Bugn
ngilizler 21 nci Panzer tmenine kar kuvvetli
bir taarruz ynelttiler. Tmen zor saatler geirmi
ve Rommel'in emriyle geri ekilmiti. Fakat
tmen topular ezilmi ve dman ilerlemesi
ancak Zeck Grubuna ait topularn imdada
komalanyla durdurulabilmiti. 5 Temmuzda
da dmamn mevzii taarruzlar ile savalar
srm ve 15 nci Panzer tmeninin elinde
ancak 16 tank kalmt. Ertesi gn maynlar
ve tahkim malzemesi gelmi, Rommel yeni savunma
grupmanlan yaparak birliklerini mevzilerine
yerletirmeye balamt.
3-4 gn, Rommel'in tekrar kendine gelmesi
ve insiyatifi ele almas iin yetmiti. 10 Temmuz
gn sabah 06.00 da Mihver kuvvetleri,
El Alemeyn blgesindeki dman Kuzey kanadn
kuatacak ekilde taarruza balyordu. Harektn
balamasyla birlikte kuzey blgede birdenbire
muharebe iddetlendi ve dmann youn
bir topu ateine balad grld. Albay
Von Mellenthin bugnk olaylar yle anlatn
Taktik karargahmz cepheden ancak 1.5
kilometre geride idi. Cephe istikametinde ilerlediim
zaman yzlerce talyan askerinin panik
halinde geriye doru katklarn grdm. Bur184
lar, Sabratha tmenine mensuptular. Durumu
yakndan grnce, btn tmenin malup olduunu
anlamakta glk ekmedim. Alan bu
muazzam gedii tkamak iin bireyler yapmak
lazmd. Derhal gerideki karargahmla temasa
getim ve o civarda bulunan btn askerlerin
sr'atle bulunduum srta komasn bildirdim.
ok gemeden karargah erleri, uaksavar ve
tanksavarlar, sahra mutfann mrettebat ve
ikmal birlii erleriyle dmana kar koymaya
balamtk. Az sonra da bu erlerle, Avustralyallar
arasnda gs gse yakn arpmalar
balad. Bu hengamede subaylar da erlerden
geri kalmad ve dman taarruzunun ilk
dalgasn durdurmaya muvaffak olduk. Ama
maalesef dinleme servisinin baarl komutam
Yzba Seebahn vurulmu, haber ve raporlardan
imha edemedikleri dmann eline gemiti.


O gn Rommel, Yzba Seebahn'n lm
haberini aldnda donup kalm, neredeyse alayacak
hale gelmiti. Seebahn' Mareal gerekten
ok severdi. O, gece gndz demeden alr,
dman telsiz haberlemesini yakalar ve
takip eder, ifreleri zmeye alr, yorulmadan
raporlarn muntazaman karargaha sunard.
Rommel'in baarlarnda bu dinleme blklerinin
verdii haberlerin ok nemli bir yeri olduunu
bugn artk herkes kabul ediyor. zellikle
de 621 nci dinleme blk komutan Yzba
Seebahn'n ele geirdii haberler hl onu
tanyanlarn dillerinde dolamaktadr. Seebahn'.
n lmnden evvel gnderdii son rapor yleydi:
Avustralya ktalar tannm fakat bu
saate kadar nerede bulunduklar tesbit edilememitir..
Seebahn iin Rommel'in kula de195
nirdi. Ve bu yaktrma ayn zamanda bir gerein
ifadesiydi.
10 Temmuzda Rommel'e Alman 184 nc Hafif
Tmeninin nc birlikleri takviye olarak katlmt.
Gelen birlik 38 nci Piyade Alay ve bir
stihkm birlii idi. Tmenin kalan Trablus limanna
parti parti karlmaktayd. Bu birlik,
ayamn tozu ile savunmaya katlarak Hecker
Muharebe Grubuyla birlikte dman ilerleyiini
de durdurmutu. Fakat Mareal'ds buna sevinmek
iin takat kalmamt ve O hl, Yzba
Seebahn'n lmne yanyordu.
Bugnk muharebeler sonunda -talyan birlikleri,
yararlanamayacak ekilde ar kayplara
uram ve moralman da sarslmlard. Rommel
o gece Kuzey cephesine, Gneyden baz birlikleri
kaydrmak zorunda kalmt.
13 Temmuz gn Rommel ansn bir kere
daha denemeye karar verdi. leden sonra takviyeli
21 nci Panzer tmeninin eldeki tanklaryla
El Alemeyn blgesine ynelttii taarruz bir
kere daha baarszla urad. Rommel, bu taarruzu
hereye ramen ertesi gn yemledi. Bu
sefer baar elde edilmi ve Panzer tmeninin
nc birlikleri sahil yoluna ulaarak El Alemeyn
kalesinin geri ile olan irtibatn kesmilerdi. Talih,
tekrar dnyor muydu, yoksa! te ngilizlerin
Kuzey cephesi kmek zereydi. Daha denizi
gren erlerin sevinmesine ve karargahlarda
haritalara gelien durumu iaretlemeye zaman
kalmadan vaziyet deimi ve ilerleyen

kuvvetlerin ak kanadna taarruz eden Avustralyallar

durumu tersine evirmilerdi. Kuatmaya
giderken kuatlan Alman nc birlikleri
zorlukla ekilme imkn bulabilmi ve kayplar
196
vererek eski mevzilerine dnmlerdi. Rommel,
raporlar karsnda ac dncelere dalmt
ok deil, tam mevcutlu bir zrhl tmen, o da
bulunmazsa sadece bir hafif tmen u anda
elinde olsayd? Harbin talihini bu tek tmen dahi
deitirmeye yeterdi.. Fakat, ite o tmen
yoktu. Rus cephesi, Alman askeri kudretini bir
Vampir gibi yutuyordu.
15 Temmuz'da Yeni Zelanda ve Hint birlikleri
tekrar taarruza geerek, Ruveysat blgesinde
bir yarma yapmaya muvaffak olmulard.
Fakat ayn gn 15 nci Panzer tmeni, 3 nc ve
33 nc keif birlikleriyle mtereken yaptklar
kar taarruzla dman geri atlm ve kaybedilen
arazi tekrar ele geirilmiti. 16 Temmuz'da
Avustralyallar, talyan Sabratha tmeninin
Tel-El sa'daki kalntlarn da tamamen temizlemilerdi.
282 nci Alayn mevziini tutmas sayesinde
harektn gelimesi nlenmi ve bir felakete
mani olunmutu. Ertesi gn talyan Trieste
ve Trento tmenleri de malup edilmi ve
Rommel bu gedii ancak btn kuvvetlerim toplayarak
tkamaya muaffak olmutu. O gece
Mareal Kesserling ve talyan Genel Kurmay
Bakan Mareal Cavellero, Rommel'in karargahna
gelerek grtler. Rommel, durumu btn
akl ile ortaya koymu, harekttaki bu
Med ve Cezirler'in kt'alanmn son enerji ve takatini
de yiyip bitirdiini belirtmiti. ngilizler
ana ikmal depolarndan 90 -100 kilometre uzakta
olmalarna karn, Rommel'in en yakn ikmal
depolan 450 - 500 kilometre mesafedeydi. Bu da
Tobruk limanna gre yaplan hesapt. talyan
kuvvetlerinin ikmali ise talyanlar buray daha
emniyetli grdklerinden Trablus'a yaplmaktayd.
Trablus ise buradan 1800 kilometre
197
mesafedeydi. Bu, Dsseldorf'tan Moskova'ya gitmek
demekti. Son olarak Rommel Eer ikmal
problemi halledilmez ve bireyler yaplmazsa
yaknda kebiliriz diyerek szlerini bitirdi.
Bunu konuurlarken, daha 25 gn kadar nce
Mareallerin ilkin Malta'nn alnmasn uygun
grmelerine karn Rommel'in Nil'e taarruzda
srar hafzalarda canlanyordu. Tahmin olunur

ki Kesserling, hakl kmann gizli sevincini bile

duymutur. nk kendisi, oldum olas ilkin
Malta'nn ele geirilmesi, ikmal yollar gven
altna alndktan sonradr ki Nil zerine yrnmesini
savunmutu. Ve imdi olaylar onun ne
kadar hakl olduunu gstermiti. O srada hibiri,
Rommel'in bu kritik durumu atlatabilme
sebebinin, ngilizlerin Rommel kuvvetlerinin hl
muharebe kudretini koruduunu sanmalarndan
ileri geldiini bilmiyordu. ngilizler henz,
Rommel isminden gelen korkuyu atamamlard.
Bir de Alman askerinin tkenmez kahramanlnn
rol unutulmamalyd. imdi bununla ilgili
bir olay anlatmann yeri geldi:
Bu kahraman, 19 yanda, ocuk yzl Gnter
Halm adnda bir delikanlyd. O, ne gz
pek bir insan ne de cretli, becerikli bir kimseydi.
Akl banda sakin bir hali vard. Onun
avuu, bu soluk benizli gencin asla bir kahraman
olamayaca ve adnn harp tarihine byk
harflerle yazlacak tipte bir adam olmad
zerine btn servetini ortaya koyarak bahse
tutumaya hazrd. Amma ie bakn ki, bir
eski makina tamircisi olan Halm, Brinkforth'dan sonra valye Ha nianyla onurlandrlan
en gen ikinci er oldu. Ve Rommel madalyay
bizzat kendi eliyle takt.
Halm, baz kitaplarda yazld ve anlatl198
ug giDi Arka savalarnda vurulup lm deildir.
O halen Almanyada Bad - Munderde ehrinde
oturmakta ve kmr ticareti ile uramaktadr:
Drt kz babas Halm bana hikyesini byk
bir alak gnlllk iinde ve adeta sklarak
anlatt. Komularndan hi birinin, O'nun,
5 sene evvel btn gazetelerde resmi baslan ve
stunlar dolusu yaz yazlan kimse olduundan
haberi yoktu ve onu tanmyorlard. Niin bilsinler
diye omuz silkti. nk kendisi harpten
sonra bu yzden birok zorlukla karlam ve
hatta Brunswick niversitesinde mekanik renimi
grmesine bile engel olunmutu.
Halm'i kahraman yapan olay yle gelimiti
:
Auchinleck, 21/22 Temmuz gecesi taze kuvvetlerini
gizlice El Alemeyn mevziinin merkez
kesimine yanatrm ve 22 Temmuz sabah erken
saatte youn bir topu ate hazrlndan
sonra bu kuvvetli sklet merkezi ile 21 nci Panzer
tmeninin zerine ullanmt. Bu kuvvetler

Avustralya, Hint ve Gney Afrika Tugaylar ile

ngiltereden yeni gelen 23 nc ngiliz zrhl tugay
idi ve Auchinleck tam mevcutlu ve dinlendirilmi
bu kuvvetlerle son kozunu oynuyordu.
21 nci Alman Panzer tmenini ezerek Afrika
kolordusunun bel kemiini krm olacak, ondan
sonra dier kuvvetlerin zerine ullanmak
byk bir mesele tekil etmeyecekti. ngilizlerin
taarruza baladklar srada 21 nci Panzer tmeni
104 nc zrhl Piyade Alaynn tanksavar bl
kk bir vadinin srtnda durmakta idi.
Hafif alaca karanlkta etraflarnda patlayan
topu atelerinden korunmak iin blk erleri,
toplannn az tesindeki ukurlara mevzilenmi199
ler emir beklemekteydiler. Blk komutan temen
Skubavius, top kalkannn gerisinde bir
heykel gibi ayakta duruyor ve drbn ile vadi
istikametini gzetliyordu. Birdenbire temenin
Geliyorlar. Top bana komutu duyuldu. Btn
erler sanki ayn anda elektriklenmi gibi
yerlerinden frlayarak toplarna kotular. Kardan
bir sr dman tank vadi boyunca resmi
geit yaparcasna ilerlemekteydi: Halm'n
topu srtta, dier toplardan 100 metre kadar
ilerde bulunuyordu. Top avuu Jabeck ve dier
top mrettebat bu grlt arasnda ve sabahn
hafif sisi altnda 5 dman tanknn biraz
ileriden geerek kendilerini geride braktklarn
ancak farkedebildiler. Panzer tmeninin
taktik komuta yeri, tanklarn gittikleri istikamette,
1.5 kilometre ileride idi. Ve tanklarn
nnde hi bir kuvvet yoktu... Dnebiliyor
musunuz? Tanklar ve savunmasz komuta heyeti...
Ya dier tanklar da ilerlerse? On! yirmi!
Otuz!... Eer i byle geliirse, Alman askerlerin
syledii gibi buna yi geceler Mari demekten
baka are kalmayacakt. Zaten bu srada
temen Skubavius Ate serbest komutunu
vermiti. Top avuu koluyla 5 dman
tanknn en nndekini gsteriyordu. imdi herey
Halm'in sinirlerine hakim olup, iyi nian almasna
kalmt. Top avuunun bu 14 Tonluk
Rus topunun mermilerini zamannda tatmas
ve 3 ile 4 numaral erlerin zamannda grevlerini
yapabilmeleri de nemliydi. imdi hi kimse
konumuyordu, herkes nefesini kesmi, Halm'
in tetie basmasn bekliyordu. Halm ise ne zaman
ilk mermiyi atelediini hatrlamyordu.
Nianc sandalyesine oturduktan 5 saniye sonra

m, 5 dakika sonra m? Hi farknda deildi.

Ancak, tetie basmasndan sonra gmbrt
200
toz, duman birka saniyede dalanca en ndeki
tankn durduu yerde yanmakta olduunu sevinerek
hatrlyordu. Top avuu Jabeck'in Tam
isabet diye haykrmas hal kulaklarnda idi.
At esnasnda geri tepen top Halm'in bacan
sktrmt. Halm bacann arsn duymuyordu
bile, topu tekrar yerine srdler ve dolduru,
arkasndan Halm'in ikinci mermiyi yollay.
Yine Tam isabet. Bu sefep Halm dahil
hepsi birden barmt. Ve 2 dakika iinde 5
tankn 4 tam isabetle tahrip edilmi ve ilerleyen
dier tanlar da durmutu. Atein nereden
geldiini anlamaya alyorlard. ok aratrmalarna
da lzum kalmad. Bir ka saniye sonra
ilkin 1 : 2 mermi, z .sonra saysz mermi topun
civarnda patlamaya balamt. Topun etraf,
sanki Cehennemden bir keyi andryordu.
Toz, toprak ve duman arasnda herey birbirine
karmt ve Halm bugn bile bu elik
bombardmanndan nasl sa kurtulduunu bir
trl anlyamamt... Halm dahil hibiri ne yaralanm,
ne korkup saklanmt ve sanki etrafa
yaan leblebiymi gibi hibireye aldrmadan
topu yerine oturtuyorlar, mermiyi tayp
namluya sryorlar sonra da nianc Halm'in
topu atelemesini bekliyorlard. 6, 7, 8 derken
imdi de 9 ncu tank tam isabetle paralanmt.
Yakndaki dman tanklar imdi muharebeyi
kesmi, ekilmeye balamlard. Ama ilerinden
birisi bizim topa geriden saldrmak
iin yn deitirerek yamaca trmanm, ama
bu sefer de imdada yandaki topun mermisi ye^
timiti. Bareck'in topu bir atta tankn kulesini
paralam ve bu felketten kurtarmt. Az
sonra Stukalar da muharebe alannn tepesinde
grnnce top ve tank dellosunun sonu belli
201
olmu, ayakta kalabilen ve ilerlemeye alan
dier tanklar da geriye ark etmeye balamlard.
Fakat imdi de Jabeck'in topu bu geriye
dnen tanklarn youn atei altna dmt.
Bir isabetle top kalkan paralanm, bir baka
mermi nian drbnn uurmutu. Doldurucu
yaralanm, toptan biraz uzaklatnda kan
kaybndan yere yuvarlanarak orada kalmt.
Topun dier erleri de ya yaral veya topun geri
tepmesiyle yara bere iindeydiler. Yaknlarna

den son bir mermi topu tekrar havaya frlatm,

ayakta sallanan Halm'de dier arkadalar
gibi yere yuvarlanmt. imdi hepsi toz toprak
arasnda kan ve ter iinde, balarn kollar
arasna alarak veya topraklara sarlarak ateten
korunmaya alyorlard. Nihayet Alman
Panzerleri de grnd ve dman tanklarnn
zerine son sr'atle atldlar.
Sonu olarak dman tank taarruzu kesin
bir yenilgiye uram ve bir tanksavar bl
koca bir tank tugaynn canna okumutu. Bunda
btn bln rol olmakla beraber, zellikle
19 yandaki sessiz bir erin sinir hakimiyetinin,
seri ve keskin nian alma becerisinin byk
pay vard.
ngiliz temen Gordon Radford hatralarnda
bu sava hakknda unlar yazmt: Taarruza
henz balamtk ki vadi istikametinde
ilerleyen nc bl mthi bir dman tanksavar
ateine urad. Birka dakika iinde 9
tank yanmaya balam, dier 6 s hareketsiz
kalmt. Btn tugay aknlk iinde idi. Yeni
bir dzende harekt yrtme frsat bulamadan
bu sefer dman Stukalannn pike taarruzlarna
uradk. Ve bunu da atlattk derken bu
202
sefer Alman Mark4 tanklarm karmzda
bulduk. Btn bunlarn sonunda hemen hemen
btn Tugay yok edilmiti. ki sene eitim, dnyann
yans kadar sren bir yolculuk ve sonunda
tam 1,5 saatlik bir arpmadan sonra yok
olu. Bu, korkun bir kbustu. 96 tank kavbetmitik
...
Temen Radford bu kanl hengameden yakasn
kurtarabilen ve tank ile geri dnebilen
pek az ansl kimseden biri idi. Auchinleck'in
Rommel cephesini kertmek ve O'nun sa kolu
mesabesindeki 21 nci Panzer tmenini imha
etmek zere byk mitlerle balatt bu
Taarruz tam tersi bir sonu vermi ve koca bir
ngiliz zrhl Tugay 2 saatten daha ksa bir zamanda
adeta erimiti. Ve bu baarda byk
yk tayan bir tanksavar bl idi. 5 top
mrettebat ve blk komutan bir temen.
Gnter Halm valye Ha niann Rommel'in
kendisinden alm ve Onbala terfi etmiti.
Harb iinde Halm Temenlie kadar ykselmi,
1944 te Fransa cephesinde Amerikallara tutsak
dnceye kadar durmadan bir cepheden dierine
komutu.

L STALNGRADI
(Halfaya tepeleri)
Feld Mareal Rommel, Austosun bu scak
yaz gecesinde ve bu ge saatte derin dncelere
dalmt. Cierlerinden hastayd, gzleri de
iltihaplanmt. Bu da yetmiyormu gibi son
gnlerde bir de burnunda bir trl iyilemeyen
bir yara kmt. Komuta arabasnda haritalar
203
ve hava fotoraflar arasnda uykusuz ve yorgundu.
Bir ay nce Temmuzda ne mitlerle El
Alemeyn nlerine gelmi ve Nil'e ne kadar yaklamt.
Artk can ekimekte olan ngiliz 8 nci
ordusuna son darbeyi vuracak, onu kuatc bir
taarruzla mevzilerinden kmaya mecbur ederek,
kendisinin alk olduu hareket harbine
ekecek ve evik kuvvetleriyle imha edecekti.
yle mit etmi ve o planla harekta balamt.
Fakat ngiliz ordusu bu sefer pek etin kmt.
Ve harbi, kendisinin istedii hareket harbinden
mevzi harbine evirmeyi baarmt. ngiliz
ordusu bu harbe alkt ve bu duraan
halde ikmal ve malzeme stnl ile ve ypratma
yoluyla sonunda zaferin kendi tarafnda
kalacana inanyordu.
Yaz taarruzunun balad 26 Hazirandan
bugne, yani Austosun sonuna kadar Almanlar
60.000 tutsak almlard. 2.000 ne yakn ngiliz
tank ve zrhl arac tahrip edilmi ve btn
l, ngiliz ordusuna ait malzeme, silah ve ara
dkntleriyle dolmutu. Mihver kuvvetleri ele
geirdii bu malzeme ve yiyecekle kendisini birka
hafta ikmal imknn bulmutu ve u anda
bu kuvvetlerin ara ve malzemesinin % 85 i
Amerikan ve ngiliz ara ve malzemesiydi. Fakat
Almanlarn da zayiat pek az saylmazd,
2.300 subay ve er lm, 7.500 yaral ve 2.700 tutsak
verilmiti. Austos sonunda Rommel'in sava
kuvveti 34.000 kiiyi gemiyordu. Ayn sre
iinde talyanlar da 1.000 l, 10.000 yaral ve
5.000 tutsak vermiti. ngilizler kayplarn ksa
srede gidermiler ve Hindistan, Irak ve Suriye'
den yeni tmenler getirmilerdi. Afrikay gneyden
dolaarak gven iinde Svey'e ulaan
Mttefik konvoylar, ngiliz ara silah ve her
204
trl ikmal kayplarm fazlasiyle gideriyor ve
8 nci ordu ksa zamanda nekahet devresini atlatarak
shhatine kavuuyordu.
Rommel ise ne almt? Sadece 164 nc Hafif

tmen ve Ramke parat tugay. Ki, 164 nc

tmenin aralar henz Afrikaya getirtilememiti.
tkmal maddelerinin te biri bile cepheye
ulaamyordu. Ulaanlar da, ta uzaklarda Tobruk,
Bingazi ve hatta Trablus'a karlyor ve
buradan cepheye gelinceye kadar ingiliz hava
kuvvetlerinin devaml taarruzlarna urayarak
bir ksm da yollarda kaybediliyordu. ngilizler,
denizden ve karadan Rommel'e gelen hereye
taarruzla meguldler. Bu nedenle Kuzey Afrika'ya'gnderilmek
zere talya'da bekleyen 100
top, 2.000 ara ve Almanya'daki 20 tank bir trl
yola karlamamt. Son haftalarda Zrhl
Ordumuzun baarlar Londra ve Vangton'da
korku ve panik yaratmt. Bu hal, kukusuz
dmanmz zamanndan nce uyandrmaya,
Nil'i ve Orta Douyu elden karmamak iin
daha fazla gayrete tevik edecektir diyordu
Rommel.. Sonra, elini Alman istihbarat raporlarnn
zerine vurarak ekliyordu. Byk Mttefik
konvoylar; kuvvetli bir koruma altnda
Gney Afrika'y dolaarak hareket halinde.
imdiden bunlardan biri Kzldeniz'e ulat bile.
Bunlar sadece bir balang, daha arkasnn
gelecei muhakkak. ril ve Rozvelt, imdi
tehlikeyi btn korkunluu ile anlam grnyorlar.
Eyll ortalarnda ngiliz 8 nci ordusu
artk karsnda duramyacamz kadar kuvvetlenmi
olacaktr..
Eylln ortas. Rommel, byle demiti.
Panzer ordusu karargh kurmaylarnn son
bilgilere dayanarak hazrladklar rapora gre,
205
Austos sonunda kuvvet stnl oran, kara
kuvvetlerinde e kar bir, hava kuvvetlerinde
bee kar bir Miher kuvvetleri aleyhine olacakt.
259 Alman ve modas gemi 243 talyan
(toplam 502) Tankna kar 700 ngiliz tank
vard ve bu oran gittike aleyhe olmak zere
artacakt. ngiliz mayn ve dier engelleri sz
gtrmez derecede boldu ve geilmez bir derinlie
sahipti. ngiliz topusu daha stnd
ve tkenmez denecek kadar bol cepanesi vard.
Akaryakta gelince: Rommel'in Panzer ordusu
ancak 120 kilometrelik bir harekete yetecek
akaryakta sahipken ngilizlerin akaryakt depolar
azna kadar doluydu. Fakat kurmaylar
bu kt durumdan kan sonulan yorumlarken,
Rommel karsnda ihtiyatla hareket ediyorlard.
nk Feld Mareal bundan nce de,

kurmaylarnn Olamaz, Kuvvetimiz yeterli

deil dedikleri birok durumda bile onlan dinlememi
ve sonunda hakl da kmt. Ve imdi
de Rommel, nemli karar ncesinde yapt gibi
gecenin sabaha kavuaca bu ge saatlerinde
komuta aracnda yalnz bana haritalara ve
dncelere dalmt.
Dier taraftan ngilizler de derin dnceler
iinde idiler. ril Austos 1942 banda
Kahire'ye umu, sonra Moskova'ya giderek Alman
yaz taarruzunun etkisiyle panie kaplm
Stalin'i yattrmaya almt. Almanlar bir
taraftan Stalingrat'a ularken dier yandan
Gneyde Kafkas zirvelerine trmanyorlard.
Stalin, Bireyler yaplmal, bireyler yaplmal
diye syleniyordu. ril de, Rommel'e kar
da bireyler yaplmal diyordu. lk yaplacak
i de, 8 nci Orduya yeni bir komutan atanmasyd.
Bu nedenle Auchinleck Orta Dou ba
208
komutanlna atanarak ondan boalan Msr
cephesi komutanlna ril'in istedii General
Gott getirildi. Herne kadar baz politikac
ve asker, General Montgomeri'yi nermilerse
de ril bu nemli yere tanmad bir komutan
atanmasndan ekinmi ye Gott zerinde
srar etmiti. General Gott, orduda saldrgan
ve sinirli bir kimse olarak tannyordu ve kendisine
Azarc general adn takmlard. Yakn
gnlerin ne getireceini kim daha nceden bilebilir
ki? General Gott'un greve balamas
zerinden daha bir hafta gemeden bir le
sonras bir Alman keif ua Kahire zerinden
grevden dnerken sahil yolunda korumasz
bir ngiliz aracna rastlam ve zerine dalarak
bir ka makinal tfek ate darbesiyle arac
tahrip etmiti. Gott ve emir subay devrilen ve
yanan arata hayatlarn kaybetmilerdi.. ans
denen grnmez ve bilinmez kuun ne zaman,
nerede, kimin bana konaca belli mi olur?
te o ku, byle hi umulmayan bir zamanda
Monti'nin (*) banda tneyivermi ve Harp
tarihinin satr balarna onun ad yerlemiti.
General Montgomeri'nin atanmas haberleri
Rommel kararghna ulatnda, biyografisine
ait bilgiler yetimi bulunuyordu. Montgomeri
en son olarak Dunkerque harektnda bulunmu
ve tmen komutan olarak ekilmeyi organize
etmede gsterdii baar ile dikkat ekmiti.
Rommel kendi kendine Bu adam tehlikeli

 diye sylenmiti. Ayn zamanda da iini

biliyor... Gerekten de Montgomeri gvendii
(*) General Montgomeri.
207
baz karargh subaylarn beraberinde getirmi,
Korgeneral Harrocks'un da 13 nc kolordu komutanlna
atanmasnda direnmiti.
Monti'nin ilk ii, 8 nci Ordunun El Alemeynden
ekilmek iin hazrlam olduu btn
planlan iptal etmek oldu. Onun kesin grne
gre El Alemeyn mevziim terk etmek asla bahis
konusu olamaz d. O, Alay ve Tmen komutanlanna
Birliklerim datmadan ve topluca
muharebeye srmeleri m sylyor ve Bylece
danklktan ve dmana lokma lokma
yem olmaktan kurtularak, Rommel'e daha nce
olduu gibi kolay zafer sevincim tattrmayacaz
diyordu. Tanklar ve Topu'nun kitle halinde
kullanlmas, zellikle ve kesinlikle salanacaktr
diye ekliyor ve bu sznn altn
bilhassa iziyordu. Harp kabinesine de bir raporla
asgari isteklerini ve ihtiyalann bildirmi
ve Bu ihtiyalanm temin edilinceye kadar
El Alemeyn mevzilerini tutacam demiti.
Alman Ba Komutanlk karargh, kiisel
olarak da Fhrer ve Due, Rommel'e ekilmemesini
emretmilerdi. O zamanki Afrika Kolordusu
komutam General Nehring durumu sonradan
bana yle anlatmt:
Rommel iin bence 3 hareket tarz vard:
Bulunduu mevzilerde savunmaya devam etmek,
dmann taarruz hazrlklann bozup zaman
kazanmak zere mahdut hedefli bir taarruz
yapmak, veya, daha uygun bir mevzide savunmak
iin geriye ekilmek. Bence bunlann
iinde en uygun olam, Ba Komutanlann dnceleri
hilafna ve psikolojik, politik bakmdan
glkler yaratmasna ramen, daha gerideki
uygun bir savunma mevziine ekilmekti. n208
k bylece Dman taarruz iin yeni batan
hazrlk yapma zorunda kalacandan zaman
kazanlacak, dman ikmal merkezlerinden
uzaklarken biz ikmal mesafelerini daha ksaltm
olacaktk. Bunlardan ayr olarak imdikinden
daha uygun bir mevzide kazanlacak zaman
iinde yem mevziyi yeterince pekitirmek
suretiyle savunma avantajna kavumu olacaktk.
Kanaatmca, u sralarda 8 nci Ordu savunma
gc Mahdut hedefH bir taarruz iin bile

olsa mit vadetmiyecek kadar kuvvetli idi.

Yukardaki szlerin, hayat boyunca ekinmeden
doru bildiini dile getiren, soukkanl
ve temkinli bir general olan Nehring tarafndan
sylenmi olmas ayr bir arlk. tayordu.
Rommel'e gelince O, bu hareket tarzlarnn
hepsinin dnda Nehring'in bir hareket tarz
olarak dahi dnmedii kesin sonulu genel
bir taarruz yolunu seti. O'na gre bu, btn
parasn bir karta yatrarak oynanan bir kumard.
Ve O, ekinmeden bu kumar oynayacakt.
Afrika : Zrhl Ordu Taktik Karargh
30.8.1942
ORDU GNLK EMR
Askerler,
Bugn, Ordu yeni tmenterl3 takviye edilmi
ve dmann imhasn tamamlamak zere yeni
bir taarruza sokulmutur. Emrimdeki her askerden
bu kati saatlerde en byk fedakrl bekI y o n m - Feld Mareal
Rommel
209
Harekt plannn kapal ad Hakiki Rommel
di. Kesin sonu yine bir kuatma manevrasyla
elde edilecekti. 1 nci safhada, Cepheye yeni
takviye kuvvetleri olarak gelen Alman 164
nc Hafif tmen ve Ramke parat tugay dier
iki talyan Tmeniyle birlikte btn cephe
boyunca taarruz ederk dman tesbit edecek,
evik ve vurucu asl kuvvet dman Gneyden
kuatarak denizle kendisi arasnda imha edecek.
Kuatmann zrhl kuvvetini 15 nci ve 21 nci
Panzer tmenlerinden kurulmu Afrika kolordusu
tekil edecek ve bu kuvvet doruca Ruveysat
ve Halfaya tepelerini Dou'dan dolaarak kyya
ulaacak ve ncelikle dman zrhh birliklerine
taarruz ederek kuatlan kuvvetleri imha
edecekti. 20 nci talyan kolordusu, 90 nci Alman
Hafif tmeni ve sonradan Ramke Tugay cephe
kuvvetleriyle kuatma kuvvetleri arasnda bir
mentee grevi yapacaklar. Afrika kolordusunun
Kuzey ve Bat yan ve gerisini koruyacaklard,
l nci safha tamamlanp dman ana kuvvetleri
imha edildikten sonra harektn 2 nci safhasna
geilecek ve destek, takip kuvvetleri arkalarnda
olmak zere 21 nci Panzer tmeni skenderi'ye, 15 nci Panzer ve 90 nci Hafif Tmenler de
Kahire genel mihverinde takip harektna girieceklerdi.
Rommel'in taarruzunun baars iki nemli

arta balyd. artlardan birincisi aldatma ve

basknd. Mevziin merkez ve Kuzey kesimi zrhl
ve motorlu birliklerin kolaylkla hareketine uygun
bir arazi yapsna sahipti. yi ve geni bir
yol ebekesi de mevcuttu. Buna karn Gney
kesim, yani asl taarruzun yaplaca blge, harekt
ok gletiren arazal bir araziye malikti.
Bunlardan ayn olarak Rommel'in zrhl ve
211
motorlu birlikleri Kuzeyde toplanmt, bunu ingiliz
hava kuvvetleri rahatlkla tesbit etmilerdi.
Rommel, Gneyde ynak yapmcasna bu
blgede sahte gizleme mevzileri yaplmasn emretmiti.
Bu gizleme acemice yaplacakt. Bylece
ngilizler, Almanlarn Kuzeyden Taarruz edeceklerini,
Gneyde sahte tesislerle kendilerini
aldatmaya altklanri anlayacaklar ve baskna
urayacaklard.
Plamn 2 nci art sr'atti. Kuatma birliklerinin
mayn tarlalarnda geit amas, mevziyi
yararak dman derinliklerine dalmas bir
imek sr'atiyle bir gece iinde yapmayd.
Ancak bu suretle, dman ihtiyatndaki asl
kuvvetlerin bir kar taarruz iin tertiplenmeleri
veya tkama hazrl yapmalar nlenmi olacakt.
Plan gereince, ay nn ksa srd 29
ve 30 Austos geceleri Afrika kolordusu gizlice
Gneye kaydrld. Panzer tmenleri Mark3
ve Mark4 tanklaryla takviye edilmi, kayplar
nisbeten giderilmiti. 15 nci Panzer Tmeninin
70, 21 nci Panzer tmeninin 120 tank vard.
30 Austos gece yarsndan az evvel 15 nci
Panzer tmeni dmanla temasa gelmi, kuvvetli
bir ate ve mukavemetle karlam, stelik
mayn tarlalarna derek zayiat vermeye
balamt. 21 nci Panzer tmeni de ondan
ansl deildi, o da maynla ve kuvvetli dmanla
karlamt. Halbuki bu blgede dmann
zayf birliklerinin olmas gerekmiyor muydu?
Bu gece karanlnda dman topusu da atee
balam ve bunlar yetmiyormu gibi az sonra
ngiliz av ve bombardman uaklar da havada
grnmt. Uaklarn att aydnlatma bom212
balanyla ortalk adeta gndze dnmt. ngiliz
pilotlar, yere dedii zaman yanmaya balayan
manezyumlu yeni bir aydnlatma bombas
kullanyorlard. Bunlar sndrmek adeta
imknszd. Savan kzt ve mermi ve bombalarn
yamur gibi yad bir srada 21 nci

Panzer tmeni blgesine gelen Afrika Kolordusu

komutan General Nehring ac bir haber
aidi: 21 nci Panzer Tmen Komutan General
Bismark vurulmutu. Az sonra bir dier ac haber
geldi: 90 nci Hafif tmen komutan General
Kleeman de yaralanmt.
Plann baarsnn dayand ilk art bozulmu,
BASKIN tesiri neredeyse ortadan kalkmt.
Taarruzun balamasndan beri 4 saat gemi
ve Panzer tmenleri hl ok iyi savunulan mayn
tarlalar arasnda abalayp duruyorlard.
Bombardman uaklarnn yadrd bombalar
az geliyormu gibi ngiliz ava uaklar arada srada
Alman birlikleri zerine dalarak toplaryla
ate ediyorlard. Bu toplar kk apl olmasna
ramen Alman birlikleri zerinde dehet yaratyor
ve bir hayli zayiata neden oluyordu. Gnn
31 Austosa devredildii ve gnein ilk klarnn
etraf aydnlatmaya balad srada General
Nehring'in arac da bir ngiliz avc uann
taarruzuna urad. Uak bu sefer topla deil
de bomba ile saldrmt. Bomba generalin aracnn
biraz ilerisinde patlam ve bomba paralariyle
yaknndaki 2 erle 1 subay lm, Nehring'de
yaralanmt. Emir subay da ar yaralanmt
ve lmek zereydi. avu VVoller,
Generali srtlayarak sarg yerine gtrmt.
Daha muharebenin balangcnda iki tmen komutan
ile Kolordu komutannn pepee yaralanmas
ve birliklerin basz kalmas kt bir
213
talihsizlik olmutu. Albay Bayerlayn, General
Nehring'in yaralandn renir renmez bir
tankla taktik komuta yerine komu ve general
Vaerst gelinceye kadar kolorduyu ynetmiti.
Maynl blgedeki ngiliz mukavemeti ancak
sabahleyin knlabilmiti. Bu yzden de plann
baars iin gerekli 2 nci art, yani SR'AT
de byk lde gerekletirilememiti. Hlsa,
Afrika kolordusunun 30/31 Austos gecesi ay
nda 50 kilometre dalarak sonra sabahn ilk
klarnda Kuzeye ark edip kuatmay derinlie
doru kaydrmas baarlamamt. Kuatma
kuvvetleri daha balangta tahmin edilemeyen
bir dman direnmesi ve byk dman kuvvetleriyle
karlam, beklenmeyen lde mayn
ve engellere arpmt. Arazi de kendilerine verilen
bilgiye ve ellerindeki haritaya hi uymuyordu:
Birlikler nerede bir patika veya adi yol
mit etmilerse orada geilmesi ok zor kum

tepelerine ve talk kayalk bir yere rastlamlar,

haritaya gre geilmesi mmkn olmayan
yerde dz bir arazi ve hatta yola rast gelmilerdi.
Bu hal de, Alman komutanlarn yanltan ve
hareketlerini geciktiren bir etki yaratyordu. 31
Austos sabah artk dman ordusunu kuatma
frsatnn kat aka ortada idi. Ve bu
nedenle Halfaya tepelerini dolaarak ilerleme
tehlikeli bir hal aldndan ilkin bu tepelerin
ele geirilmesine karar verildi. Alman muharebe
keif kollan, Halfaya tepelerinin kuvvetli
olarak tahkim edildiini ve engellenmi olduunu
bildirmilerdi ama, bu tepelerin ngiltereden
yeni gelen 44 nc ngiliz Tmeni tarafndan
tutulmu olduunu kimse anlayamamt. Taarruzun
ilk saatlannda 15 nci ve 21 nci Panzer
tmenleri biraz ilerlemilerse de, talyan Ariete
214
ve Triyeste tmenleri bir hayli gerilerde kalmlard.
Mihver kuvvetlerine harp talihi bugn
pek yz vermemiti ama bereket hava artlan
yardma gelmiti. Sabahleyin kuvvetli bir kum
frtnas balam, bu da Kraliyet hava kuvvetlerinin
elini kolunu balayarak Almanlann harektn
kolaylatrmt.
31 Austos akam tmenlerin akaryakt
durumu kritik bir hal almt. Durumu bilenler
ac ac Mareal Cavallero'nun kulan nlatyorlard.
Hi te iyi eyler sylemediklerini tahmin
etmek zor deildi. Ham ya vadettii benzin?.
Siz muharebeye balayn, benzin yolda
diyen O deil miydi?
Taarruzdan 4 gn nce 27 Austosta Panzer
Ordu kararghnda Rommel, Kesserling ve
avallero bir araya gelmi, yaplacak taarruz
iin enaz 6.000 ton akaryakta ihtiyac olduunu
bildirmi, Mareal Cavallero'da glmseyerek
Siz gvenle taarruza balayabilirsiniz. stediiniz
akaryakt yolda, geliyor cevabn vermiti.
Rommel, kukusuz bu szlere tam gvenmiyordu
ama, bizim de ancak savatan sonra imdi
renebildiimiz bir sr hususu da o zaman
bilmiyordu. Yani, talyan gizli istihbarat efi
Amiral Maugeri'nin, Amerikallarn talya sahillerine
km organize edeceim ve harpten
sonra Amerikallar tarafndan en yksek eref
madalyasyla dllendirileceini tahmin edemiyordu.
talyan st rtbeli subaylarndan bazlarnn,
Afrika'ya giden Mihver konvoylar
hakkndaki btn bilgiyi saati saatine ngiliz

intelijans servisine verdiklerim bilmiyordu. Geri

Rommel'in de dier kimseler gibi baz pheleri
yok deildi ama, dorusu iin bu kadar
215
ileri gittiini, bundan sonra daha da gideceini
tahmin edemiyordu. Mamafih Rommel imdi de
Cavallero'dan ok Mareal Kesserling'in gerektiinde
kendi hava ulatrma birlikleriyle akaryakt
tayaca hakknda verdii teminata
gvenmiti.
Gerekten 27 Austosta Picci Possio tankeri
talyann Lighorn limanndan, Abrazzi tankeri
de Pire'den hareket ederek Tobruk'a doru yol
almaya balamlar, fakat her ikisi de Derne yaknlarnda
bir ngiliz torpido ua tarafndan
batrlmlard. Yine aym gn Napoli'den yola
kan 12.000 tonluk Pozza Rico tankeri de bir ngiliz
denizalts tarafndan trplenmiti. Ertesi
gn biri Alman, ikisi talyan 3 tanker Tobruk'a
doru bir talyan sava gemisinin korumas altnda
yola kmlard. Torpido komutam miknatisli
mayn tehlikesi nedeniyle gemilerin hzn
4 mile indirince Alman tanker svarisi bu
emri dinlemiyerek konvoydan ayrlm ve 14
mil hzla Tobruk Umanna ulamt. Fakat dier
2 talyan Tankeri yolda ngiliz uaklarnn
taarruzu ile batrlmt. Velhasl hangi ekilde
olursa olsun akarykt cepheye ulaamad. Geri
Kesserling'in uaklar akaryakt tamaya
balamlarsa da, tama kapasiteleri az olduundan
doal olarak eksiksiz bir ikmal baaramadlar.
1 Eyll gn 15 nci Panzer tmeni. Parlak
bir tank subay olan Albay Grossman'n komutasnda
Halfaya tepelerine taarruza balamt.
Ksa zamanda sava kzm ve ortalk cehenneme
dnmt. l gnei askerin zaten tepesine
dikilmiti. Buna ilveten gkten yaar gibi
gelen uak bombalan, topu mermileri ve makinaltfek
ateleri altnda Panzer tmeninin as216
kerteri plak ve kayalk Halfaya srtlarna trmanabilmek
iin didiniyorlard. Bu srada ngiliz
7 nci Zrhl Tmeni, Panzer tmenlerinin dou
kanadna kar taarruza geti, fakat durdurularak
geri atld. Rommel, her ne olursa olsun
kuatmay tamamlamaya ve denize ulamaya
karartyd. Bu zafer, 8 nci Panzer Alayna nasip
oldu. Bu alay len saatlerinde cephesini yarm
ve nc birlikleriyle sahilden 15 kilometre
uzaklktaki bir mesafeye kadar ilerlemiti. Fakat

soldaki 5 nci Panzer Alay, adeta bulunduu

srtlara mhlanm bir metre ilerliyemiyordu.
ngiliz sava uaklar gene 5 nci Alayn stne
ullanmlar, bomba yadryorlard. Ayn anda
Afrika Kolordu karargh da uak taarruzlarna
uram ve karargh mensuplanndan 7 subay
yarm saat iinde vurularak lmlerdi.
lerleyen zrhl birliklerin akaryakt ikmali
glemiti. Baz birlikler benzin yokluundan
durmu, tanklar ve motorlu aralar benzinsizlikten
dklmeye balamlard. Frsattan yarar
lanan dman uaklar devaml olarak bu birliklere
taarruz ederek onlara ar kayplar verdiriyor,
birlik ve kararghlar ise ak lde ve
lm yamuru altnda melmi vaziyette bekliyorlard.
Nihayet Rommel, gerei ve yenilgiyi kabul
etmek zorunda kald ve 1 Eyll akam st taarruzu
durdurarak balang noktasna, Kattara
kuzeyine kadar ekilmek kararn verdi. Ulat
bu son nokta. Halfaya Tepeleri O'nun Stalingrad'
olmutu. Bundan sonra gururu krlm
ve bitap dm Rommel ordusunun ilk mevzilerine
kadar ekilmesi balam ve tam 3 uzun
gn srmt. 3 gidi ve 3 te dn olmak ze217
re Alt gnlk yar sona ermi, Kuzey Afrika'da
ksa zamanda parlayan bir Yldz yava
yava kaybolmaya yz tutmutu.
Bu trajik harektta, biz bugn, ustalkla
sahneye konan bir ngiliz aldatmacasnn ve
Monti'nin keif raporlarn ve durumu gayet
gzel deerlendirerek Rommel'in yapaca hareketi
doruya yakn ekilde tesbit etmesinin
rol olduunu biliyoruz. ngiliz Genel Kurmay
Bakan Mareal Alanbrook 8 nci Orduyu ziyareti
ile ilgili anlarnda unlar yazmtr:
Montgomeri'nin, emir ve komutay almasndan
henz birka gn gemiti. Fakat O, bu
ksa sre iinde Rommel'in yaknda Gneyden
bir kuatma taarruzuna geeceini ve bu harekta
btn zrhl birliklerini sreceini biliyordu.
Monti, bu taarruzu topusuyla nasl durduracan
bana btn detay ile anlatm ve szleri
o kadar gven yaratmt ki, Babakan ril
de O'nun plan ve tedbirlerini yerinde ve uygun
bulmutu.
Montgomeri de anlarnda, gurur duyarak,
Rommel'in gneyden taarruz edeceini bildiini
anlatr. Montgomeri daha ilk batan, Rommel'in
Kuzeyden yapaca bir taarruzun gsteri taarruzu

olacan dnm ve buna kar herhangi

nemli bir tedbir almamt.
3 nc ngiliz kolordu komutam General
Harrocks da, ngiliz savunma tedbirlerinin,
Rommel'in Gneyden yapaca kuatc taarruz
gz nnde bulundurularak alnm olduunu
ve gerekte Rommel'in taarruzunun kendileri
iin bir srpriz tekil etmediini sylemektedir.
Hatta general Harrocks, Monti'nin grne ve
218
alnan tedbirlere o kadar gveniyordu ki, Rommel
taarruzunun baladn bildirdiklerinde
asl taarruz blgesinde bulunduu halde hi tel
etmeden yatana girmi ve nemli birey
olmadka kendisini uyandrmamalarn tembih
ederek uyumutur.
Montgomeri ile Generalleri; Rommel'in plan_
larn hava artlarndan, Afrika kolordusunun
kuvvet ve akaryakt durumundan, Rommel'in
kullanageldii taktikten, Alman askerinin dnce
ve karakter yapsndan, keif faaliyetlerinden
tahmin ettiklerini sylyorlard.
./Harpten sonra kendisiyle uzun uzun grme
frsat bulduum, o zamanki Afrika kolordusu
Kurmay Bakan Albay Bayerlayn'da bu
konuda ngiliz aldatmacasna kapldklarn bana
yeterince aklamt. Hatta belgesini de vermiti.
Bu, El Alemeyn cephesi Gney blgesine
ait bir ngiliz yaps haritayd.
Bayerlayn'n anlattna gre aldatma olay
yleydiAsl kuatma taarruzunun yaplaca dman
arazisi hakknda, hava keifleri dnda,
birey bilmiyorduk. Bir Alman keif kolu bu
blgede bir mayn kua kefetmiti. Fakat bunun
gerisinde ne vard? Eski talyan haritalar
pek birey gstermiyordu ve askeri harekt
planlamas iin hi de yeterli detay vermiyordu.
Sorguya ektiimiz yerlilerin verdikleri bilgiye
de fazla gven olamazd. Silahl bir keif faaliyetinin
ise dman kukulandraca belliydi.
Sonu olarak birliklere, dmandan ele geirilecek
bu blgeye ait harita ve krokilere zel bir
nem vermeleri emredilmiti.
219
Bir gece bu blgede patlayan mayn sesleriyle
bir grlt balam, Alman nbetileri
alarm vermilerdi. leri srlen Alman keif
kollan, yarallann da alarak uzaklaan bir ngiliz
keif kolu grmler ve mayn patlamas

sonucu tahrip olmu, bir ngiliz zrhl arac bulmulard.

Aracn iinde, zeri kan lekeleriyle
kirlenmi bir harita antas, anta iinde de
mehur harita vard. Harita o blgeye aitti, gayet
net olarak seri ve kod numaralan okunuyordu.
Kullanlm bir haritayd, zerinde mrekkep
lekeleri grlyordu. Bu ngiliz basks
btn detaylan gsteren harita kararghta bir
bayram sevinci yaratmt ama, komutanlar ve
karargh kurmaylan dikkatli ve pheli idiler.
Harita her bakmdan mkemmeldi: Salam tabanl
yollar, yumuak ve geilmez blgeler, kum
tepeleri, ln ak yerleri, vadi ve dereler, hepsi
hepsi grnyordu. Bu fevkalde diye herkes
hayranln dile getiriyordu ve bu kymetli ganimet,
planlama iin esas alnd.
General Harrocks, Almanlann Skavttaki
haritay aldrklarn duyunca hemen Monti'nin
Kurmay Bakann bulmu ve Alo, Freddy.. Senin
yumurtalar almlar diyerek ona mjdeyi
duyurmu, Kurmay Bakan da O halde kacak
civcivleri bekleyelim cevabn vermiti...
ngilizler, Rommel'in kararn kolaylatrmak
iin bu aldatma iini dnmlerdi. De Gmgond
adndaki bir ngiliz harita mhendisi,
kurmaylann gzetiminde gnlerce ve gizli alarak
bu haritay izmi ve harita ngilterede
gerek haritalar gibi bastnlmt. Tabii, haritann
tamamen deitirilmi olduunu ve Almanlan
ngilizlerin istedikleri yne sevkedecek
tarzda hazrlandn sylemeye gerek yok. Ha220
rita, Alman mayn tarlalarna tanm ve arac
tahrip edecek ekilde birka mayn kasten patlatlm
ve keif kolu, ne yaplacam grmek
zere ekilmiti.
Bu ngiliz hilesinin, Gneyden taarruz eden
kuatma kuvvetlerini ne hale getirdiim ise biraz
nce grdk.
EL ALEMEYN'DE
EYTAN BAHELER
ELAlemeyn cephesi, dier blgeler gibi tal,
kuru bir l manzarasndayd. Kum tepeleri, kra,
kayalk, deve dikenleriyle dolu sevimsiz bir
l. Kuzeyde gnein yakp kavurduu Tel sa
tepesi, Gney Kattara knts kenarnda
200 metre yksekliindeki Himemat tepesi cephenin
iki kilit tan tekil ediyorlard. Ve bu iki
kritik nokta arasndaki uzaklk 60 kilometre kadard.
El Alemeyn cephesi olarak anlan bu kra

blgede ve 1942 Sonbaharnda iki taraf kar

karya duruyor, birbirine di biliyordu. Aylardr
green iki pehlivan ileri-geri itierek buraya
kadar gelmiler, ama takatlerinin sonuna
da ulatklar iin duraklamlar, nefessiz ve bitap
dmlerdi.
Temen Pfnzagel, eski bir mayn mtehasss
idi. Polonya, Fransa ve Yunanistanda usta
bir maync saylrken Afrika'da sil batan yeniden
raklktan balamak zorunda kalmt. Zira
burada, mayn denmesinde bir sr yeni taktikler
gelitirilmi, eytann aklna gelmeyen
teknikler icat edilmiti. Rommel'in istihkm komutan
Albay Hecker ve ktalar 33 nc ve 900
221
nc istihkm taburlar, zel ktalar ve ordu ballan
uzun zaman, harekt akc bir tarzda gelitii
iin, kendilerini gsterememiler ve glgede
kalmlard. Geri bugne kadar sren harektta
da maynlan temizlemek, engelleri kaldrmak,
zellikle zrhl ve motorlu evik kuvvetlere
yol ve arazide gei kolaylktan salamak
gibi az i yapmamlard ama, kendilerini daha
ilk planda gsterecek gnler asl imdi balyordu.
Harekt durgunlam, iki taraf da topraa
gmlm ve tahkimata, engellemeye, gizlemeye
balamlard. Hele maynlama!... El Alemeyn,
mayn harbinin en st dzeye vard ve
kinci Dnya Harbinde hibir yerde bu kadar
bol maynn kullanlmad bir cephe olmutur.
Rommel, El Alemeyn cephesini, biri Alman
bei talyan 6 tmenle ve Ramke tugay ile tutuyordu.
Panzer tmenleri bata olmak zere btn.
Alman ve talyan zrhl ve motorlu tmenleri
ise geride ihtiyattayd.. Eski svariler gibi
hareketten holanan Rommel'in bu duraan halden
hi memnun olmad doru idi ama, yaplacak
baka bir ey de yoktu. Yoktu ama O, bu
durumu da kendi oyununun kurallarna adapte
etmesini bildi. Bir mevziye sarlp duracana,
byk kuvvetlerini, asl zrhl ve motorlu birliklerini
geride ihtiyatta bulundurarak oynak
bir savunma yapacak, savunma muharebesini
de evik ihtiyatlarn gerektiinde kar taarruza
srerek bir hareket harbine evirecekti.
Montgomeri'nin 11 Tmeni de tahkimata gmlmlerdi
ve iki tarafn mevcudu 250.000 askeri
ayordu. ki taraf da gzn birbirine dikmi
dikkatle gzetliyordu. Acaba ilk hareket
kimden gelecekti?..

222
Alman komutanlar hayal kurmuyorlard.
Onlar Montgomer'nin hergn biraz daha kuvvetlenmekte
ve boyuna yem takviye kuvvetleri
ve ikmal malzemesi almakta olduunu biliyorlard.
Rommel, Alman Ba komutanlna ve
Due'ye ihtiyalarn sunarak onlar devaml
uyaryor, fakat vaatten baka birey alamyordu.
Ve tabii bu vaatler de hi bir zaman yerine
getirilmiyordu. Amerika ve ngiltere'den dman
gerilerine kt'a, silah ve ara kesiksiz bir
nehir gibi durmadan akarken dier taraf ise
varn younu Kafkasya ve Sta'igrad'a yolluyordu.
Panzer Ordusunun Komutanlar kendilerinin
hazr olmasndan nce ngilizlerin taarruza
hazr hale geleceklerim gryorlard.
El Alemeyn cephesi, arazi yaps itibariyle
her iki tarafa bir kuatma imkn vermiyordu.
Bu cephe. l derinliklerine dalarak yaplacak
geni bir evirme harekt dikkate alnmazsa,
dar bir cephede yarma harektndan baka bir
taarruz manevrasna olanak tanmyordu. Kuzeyde
denize, gneyde almas mmkn olmayan
Kattara ukurluuna dayal mevzi, ancak
cepheden taarruzla kertilecekti. Her iki taraf
da bunu biliyor, ona gre hazrlanyordu. ngiliz
8 nci Ordu birlikleri cephenin hemen gerisinde
taarruz eitimi yapyor, yeni birliklere
l harekt hakknda bilgiler veriliyor, topu
ve ar silhlar hergn cepane stoklarn biraz
daha arttnyorlard. Buna karn Mihver
kuvvetleri de hazrlklarn tamamlamakla meguld.
Rommel, evik ve vurucu ihtiyatn kar
taarruzuna dayal bir oynak savunmada baz
tehlikelerin gze alnmas gerektiini biliyordu.
ngiliz topusu ve zellikle Kraliyet Hava Kuvvetleri
ezici bir stnle sahiptiler. Savunma
22a
cephesi derinliindeki yol ve arazi durumu da
her istikametteki harekata fazla kolaylk verecek
mkemmeliyette deildi, yleyse, evik ihtiyatlarm
istedii ekilde rahatlkla kullanabilecek
miydi? Bakalm, talih ne gsterecek ti?!..
Temen Pfnzagel ve blk komutan Junkersdorf,
443 nc Zrhl Piyade Alay kararghna
arlmlard. Rommel de, bu brifinge katlyordu.
O, El Alemeyn mevziim yalnz normal
maynlarla deil, yeni baz teklikler de kullanarak
yerletirilecek deiik maynlarla demeyi
dnyordu. Buna bir de isim bulunmutu:

eytan Baheleri... stihkm komutan Albay

Hecker ve dier ilgililer durumu anlattktan
ve fikirlerim syledikten soma Rommel istihkmclara
dnerek stihkmclar buna ne
diyorlar? diye zellikle genlere sormutu. Pfnzagel
zel maynlar demek istihkmlar iin
bir glk arz etmez, fakat bu maynlar ve
malzemeyi nereden alacaz sayn Marealim?
cevabn verdi. Rommel: Ben de bu soruyu bekliyordum
diyerek kendilerine btn istediklerinin
verileceim bildirdi ve ekledi, Yeterki bana
hi bir ngilizin geemeyecei ve istihkmcsmn
temizliyemiyecei mkemmeliyette eytan
Bahelerim hazrlayn Temen Junkersdorf, bu_
nu yapabileceklerini syledi ve rnek olarak yeni
gelitirdikleri bir yntem aklad: Bir ka
telgraf direi ate veya frtna sebebiyle yklmsa
oradan geen ngiliz Skawt ofr dar
kp bu manii kaldrmak isteyecektir. Eer
zararsz grlen telgraf telleri yola gmlm
yksek bir infilk maddesine balanmsa, tel
kaldrlr kaldrlmaz yalnz ofr deil btn
arac da havaya uuracaktr. Bu ve buna benzer
bubi tuzaklar dman sinirli yapar ve kendine
224
olan itimadn sarsar. Bunun psikolojik etkisi,
maddi etkisinden daha az deildir... Gerekten
de Hecker'in gen istihkamclan, eri ve subay
le, hergn yeni bir mayn tuza kefederek
birbirleriyle yanyorlard.
Rommel bu konumann ertesi gn, eytan
Bahelerinin kurulmas iin gerekli emri yaynlamt.
164 nc Hafif l'men. Kuzey cephesi
nin savunmas iin 4 byk eytan bahesi hazrlayacakt.
Her Bahenin eni 3.5 : 5 kilometre,
boyu da 4 : 6 kilometre olacak ve tarlann dman
cephesine bakan ksm ak tutularak dmann
bu tuzaa girmesi salanacakt. lk eytan
Bahesi H tarlas sahil ksmnda ve 125
nci Piyade Alay blgesinde yaplmt. kinci
ve nc I vo L tarlalan 382 nci Alay blgesinde,
4 nc K tarlas ise 433 nc Alay blgesinde
yapld. Rommel, malzeme temin etmek
konusundaki sznde durmu ve Msr-Libya
snrndaki talyanlar tarafndan gerillalara
kar Harpten nce yaplm btn tel engellerini
sktrerek tahkimat blgelerine tatmt.
Az soma maynlar da geldi. Evvela basit
T maynlar dendi. stihkamclar bu maynlan
birbiri zerine iki veya kat sermilerdi.

Eer dman mayn temizleme ekibi mayn

tarlasna girer ve bunlardan birini kaldnrsa
altndaki patlayacak, dikkatli bir hareketle
ikincisini kaldnrsa bu sefer ncs patlayacakt.
Ayrca T lamlarm korumak zere talyan
el bombalanyla hazrlanm yem tuzaklar
da yaplmt, zel bir ekil olarak uak bombalanndan
bile faydalanld. Bunun iin kk
aptaki bombalar satranvari gmlm, stleri
tahrip edilmi malzeme ve aralarla rtlm,
etraf da rmcek a eklinde ve yerden
225
pek az yseklikte serpilmi ince tellerle kaplanmt.
Bu tellerden birine dokunmak bu bombalarn
patlamas iin yeterliydi. Kukusuz bu
mayn tarlalar, bu srada kendi birliklerimize
zarar vermemesi iin, itlerle emniyete alnmt.
eytan Bahelerinin faaliyete gei emri sonradan
bizzat Rommel tarafndan verilecekti.
nk halen asl muharebe hatt birlikleri bu
tarlalarn ilerisindeydi ve btn hazrlklar bittikten
sonra geriye alnacaklard. Btn bu iler
kzgn bir gne altnda yaplyordu. Buna
ramen istihkmclar yarm milyona yakn maym,
elleri kzgn kumdan yana yana, l gneinde
kavrula kavrula demiler ve bu iten
aln akl ile kmlard. stihkmclar ayn
zamanda dier engel ve tahkimat faaliyetlerine
nclk etmiler, mayn sahasn dakik bir ekilde
haritalara geirmilerdi.
Panzer Ordusu Komutan Feld Mareal
Rommel hazrlklar hergn yalandan takip ediyor
ve gerekli direktifleri yerinde veriyordu. Yeni
bulular amnda kendisine bildiriliyor, o da
her birinden ayn bir sevin duyuyordu. Aslnda
kendisi de bir mayn mtehasss saylrd. nk
bu ie eskiden beri yakn bir ilgi duymutu,
rnein 7 : 8 metre ilerde bir mayn bulunduunu
anlyabilirdi. Ve bu konuda salam tehisleri
ve detayl bilgisi vard.
Sonunda eytan Baheleri ve dier engeller
tamamland. imdi asl muharebe hatt bu bahelerin
hemen gerisinden geiyordu. Ve btn
maynl ve engelli sahalar yakn Piyade ateleriyle
korunuyordu. Atele korunmayan bir engel,
dman tarafndan kolaylkla bertaraf edilebilirdi.
lerideki birlikler gizlice eytan Bahelerinin
gerisindeki asl mevzilerine ekilmiler,
228
bulunduklar yerlerde ok az kuvvet brakmlard.

Bunlar, intihar postalaryd ve ordu argo

dilinde bunlara Top yemi deniliyordu. eytan
Baheleri arasndaki gedikler de T ve S maynlaryla
kapatlm, yalnz ilerdeki munarebe ileri
karakollar ve intihar postalarnn ekilmesi iin
kk geitler braklmt. Burada da bir aldatmacaya
bavurulmu bu geit yerleri, yere gmlen
demir ubuklarla doldurulmutu. Bu, ngiliz
istihkmclarm dedektrnde maynl saha
olarak yank yapmaya yeterliydi.
Bir gece bir ngiliz mayn temizleme ekibinin
keif kollar iin bir iz amak zere almakta
olduu grlm ve bunlara dokunulmamt.
Mayn temizleme ekibi ekilir ekilmez
temizlenen saha tekrar abucak maynlanm
ve ngilizlerin temizlenmi geiti belirleyen iaretlerine
de dokunulmamt. Ertesi gece o geitten
gemek isteyen ngiliz keif kolu ne hale
gelmitir, bilinmez.
MD DE SIRA MONTGOMER'DE
1942 ylnn Eyll ayndayz. Rommel tam
18 aydr bu insan bnyesini kemiren l artlarnn
altnda dp durmaktadr. Marealin
zel doktoru profesr Halster, Rommel'in hergn
biraz daha byyen karacieri ve gemeyen
boaz iltihab nedeniyle tedirgindir. 19 Eyllde
Hitler, General Stumme'yi O'na muavin
olarak gndermi, bylece Mareal de biraz dinlenme
ve izin yapma imknna kavumutu. 22
Eyll 1942 de Rommel'in zel pilotu temen Giens'in
uu raporunda Derne'ye uu. Ertesi
227
gn Roma yazlyd. Rommel, 24 Eyllde yazlk
kknde bulunan Mussolini le grebilmek
iin bir gn beklemi ve ayn gn talyan Mareali
Cavallero ile de konumutu. Ayrlrken
Cavallero Montgomeri taarruza geerse derhal
dneceiniz konusunda talya emin olabilir
mi? diye sormutu. Rommel pilotuna bakm,
o da Direkt uula 8 saat, Roma zerinden 10
saat Marealim demiti. Rommel, Cavallero'ya
Bu sizi tatmin eder mi? demi, Cavallero da
evet manasna sevinle bam sallayarak iki
eliyle Rommel'in elini hararetle skm ve teekkr
etmiti.
Rommel, ailesinin bulunduu Viyana gneyindeki
Semmering kasabasma gitmeden nce
Ba komutanlk kararghna Rastenburg'a gitmi
ve orada Hitler tarafndan kabul edilerek
Mareallik asasm bizzat onun elinden almt.

O, Gbels'in bakanlk salonunda kendisim yerli

ve yabanc gazetecilerine tantrma treninden
sonra Berlin'e dnerken zgn ve sinirliydi. Eski
l Tilki'si, bir propaganda oyununa kurban
edilmi olduunu hissetmi ve zaman zaman hatrlayaca
ekilde pimanlk duymutu. Kendisine
rica edildii ekilde gazetecilerin beklemekte
olduu hole girdiinde kapnn tokman ksa
bir zaman elinden brakmayarak Elimde skenderiye'nin
tokman tutuyorum. diyecekti.
Evet, bunu sylendii gibi yapmt ve imdi
piman ve mahcuptu. Aslnda bu tokmak elinden
oktan kamt.
El Alemeyn cephesinde:
Albay Market, Yarn ay bedir (*) halinde..*
dedi. Monti hl hazr grnmvor. Halbuki
(*) Dolunay, ayn ondrd.
228
bu bir taarruz iin en uygun zaman diyecekti,
diyemedi. Gk grltsn hatrlatan mthi
bir grlt, parlak bir ay nn aydnlatt
ln sessizliini yrtm ve Albayn szn yarda
kesmiti. Mermiler, yeraltnda kaln bir toprak
tabakasnn altna gmlm ve gizlenmi
164. nc tmen taktik komuta yerinin stnde
patlamaya balad zaman subaylar, tmen
komutan General Lungerhausen ile birlikte iki
iiyorlard. Tmenin personel subay olan Albay
Market ilk mermiden sonra dar frlam
ve komuta aracna binmiti. Tmen istihbarat
subay ise, iki ve soda ielerinin yere yuvarlanmasna
aldrmadan son arap kadehini yudumlad.
Yerinden kalkan General Lungerhausen
gzetleme mazgalndan danya baktnda,
ilerdeki tmen mevzileri zerinde altn renginde
panldayan bir ate eridi grmt. Topu
hazrlk atei yapyorlar. Monti taaruza balyor
diye kendi kendine sylendi. Ve gayri ihtiyari,
saatna bakt. Saat tam 20.45 ti. 23 Ekim
1042 gecesi 20.45... Be gn nce Alman Ba Komutanlk
kararghndan gelen istihbarat subay
Albay Liss Kararghn kanaatna gre Montgomeri'nin
Kasm ortalarndan nce' taarruze
geemiyecei ni bildirmiti. Gerekte bu, ngi
liz ordusunun maharetle tatbik ettii bir yanltma
idi. Montgomeri El Alemeyn cephesine
Gney'den taarruz edeceini belli eden hareketler
yapyordu. Hatta bu blgeye bir de pipe line
(*) demeye balamt. Borular ar ar
topraa gmlyor, pompa istasyonlarnn yapm

yava yava sryordu. Btn bunlarn

sahte olduunu sylemeye gerek yok sanrm
(*) Boru hatt.
229
Hatta Montgomeri bu aldatmaca iin bir zel
istihbarat timi kurmutu. Bu tim, Alman telsiz
dinleme postalarnn dinleyebilecei ekilde yaynlar
yapyor ve mesajlarnda ustaca Gneyden
bir tamz yaplacan iliyorlard. Btn
bunlar ve dierleri Alman Ba Komutanlk kararghna
Monti'nin Gneyden taarruz edecei,
fakat pipe line'nin bitmesi iin hi olmazsa
4 haftalk bir zamana ihtiya olduu kanaatini
vermiti. Aldatma ii, kukusuz, bu kadar
deildi. Kuzeydeki tank ihtiyatlar, tanklar kamyonlara
benzetilmek suretiyle gayet gzel gizlenmi,
Gneydeki kamyonlar ise tanka benzetilerek
gizlenmeye allmt. Gndzleri gneyde
szde gizlenmi hareketler dikkati ekerken,
Kuzeyde pek az faaliyet oluyordu. Son gnlerde
2 yeni tmenin 240 topla Kuzey cephesine
yanatnlmas da byk bir gizlilik iinde ve ksa
srede gerekletirilmiti.
Montgomeri'nin kozu, El Alemeyn mevziinin
zayf yerine deil, aksine en kuvvetli yerine
tarruz etmekti. O, Kuzeyde 164 nc Alman
Hafif tmen cephesinin kuvvetli olduunu ok
gzel maynlayp engellendiim biliyordu. Buna
karn zayf talyan tmen cephelerine deil
de Alman cephesine yklenmekte kararlyd.
Halbuki doru olan taktie gre ve harp
prensiplerine gre taarruz, dmenin zayf yerine
yani mevziin Gneyine tevcih edilmeliydi.
Monti Silah ve cephanenin bol olduu bir muharebede
dmann tahkimat duvarlarm ta
ta ykmak, dman piyadesini mevziinde imha
etmek, sonra cepheyi yararak dman panzerlerini
ezmek gerektii m sylyordu.
Muharebe, 5 saatlik ar bir topu hazrlk
ateini mteakip balamt. 1.000 ngiliz topu.
230
10 kilometre geniliindeki dar bir cepheye tam
5 saat dinlenmeksizin ate yadrm, o sahay
gkten yere dm bir cehenneme evirmiti.
Bu, bir topla 10 metrelik bir sahaya 5 saat ate
etmek demekti. Mihver kuvvetleri, cehennemi
infilakler altnda toz ve duman iinde adeta
kaybolmu, irtibatlarn ou kesilmiti. Topu,
lar bir saat sonra, saat 22.00 de atelerini n
hatlarn berisindeki eytan Baheleri'ne kaydrmlard.

Orada bulunmayan bir kimse iin

durumu btn dehetiyle anlayabilmek ve bu
lm kalm savann vahetim anlatabilmek
mmkn deildir. Her top mermisinin patlamasn,
eer isabet aldysa dier maynlarn ve
bazan gmlm uak bombalarnn kulaklar
sar eden infilakleri takip ediyor, etrafa dalan
elik, ta, topraktan gz gz grmyordu.
Monti, Amerikan servetiyle hovardalk yapyordu.
Zengin bir mirasyedi gibi mermileri
harcyor ve mayn tarlalarn daha taarruzdan
nce tahrip etmek, piyadeyi sakland mevziinde
ezmek iin sere serpe mermi yakyordu. Rommel,
dorusu, bu kadarm tahmin etmemiti.
30 ncu kolorduya mensup piyade tmenleri
taaruza baladklar zaman, karlarnda mukavemet
etmek iin ayakta kalabilen pek az kimseye
rastlayacaklarm sanmlard. Tabii, onlarda
tahmin hatas yapyorlard. H eytan bahesinde
125 nci Zrhl Piyade Alaynn taburlar
ve blkleri, km ve alt st olmu mevzilerinden
ve yanm yklm mayn tarlalar arasndan
tanksavar toplar ve makinal tfekleriyle
atee balamlard. Yzba VVendel'in komuta
ettii 2 nci tabur, savunma blgesinin kilit
tan tekil ediyordu ve bu umulmayan muka231
vemet ingiliz taarruzunu bir mddet iin durdurmutu.
Fakat daha gneydeki J ve L tarlalarnn
gerisindeki 125 nci Alayn durumu kritiklemiti.
Daha gneydeki 382 nci Alay blgesinde
ise tehlike kendini imdiden gstermiti. Bu
blgedeki talyan piyade taburu ngiliz hcumlarna
dayanamayarak mevzilerini brakp
ekilince tehlikeli bir boluk domu, 382 nci
Alay da bu boluu tkamak zorunda kalmt.
imdi ince bir perde gibi gerilen bu Alayn savunmas,
29 ncu Avustralya ve 51 nci ngiliz
tmenlerinin stn taarruzlar karsnda sallanyordu.
Bugnk savalarda bu alaya mensup
Yzba Krupfgnaz'n taburu, kendisinden
5 : 6 misli kuvvetli olan Avustralyallarla gs
gse arpm ve onlar pskrtm olmakla
hakl bir hrete kavumutu. Fakat az soma
Tomi'lerin arkasndan ingiliz tanklar ilerlemeye
balam, top ve makinal tfekleriyle piyadeye
yakn destek salayarak durumu lehlerine evirmilerdi.
Sonunda btn tabur neredeyse erimi,
Avustralyallar akama doru, ar yaral
tabur komutam Krupfgnaz ve bir ka yaral eri

ancak tutsak alabilmilerdi. Yzba Riper'in birinci

taburu iin de durum bundan daha iyi deildi.
ngilizler cepheyi yarm ve taburun gerisisine
sarkmlard. 43 nc Alay, tmen topusunun
da gayretiyle, giren dman bir kar taarruzla
geriye atmasayd durum ok tehlikeli bir
hal alabilirdi. Biraz daha gneyde Yem Zelanda
ve Gney Afrika tmenleri K eytan Bahesi istikametinde
ilerlemeye alyorlard. Bu blgedeki
ngiliz tanklar, patlayan uak bombalan yznden
ar kayplar vermiti. Fakat btn bunlar
ne ie yarard?... Asl nemli olan husus baanlm
ve 8 nci Ordunun ndeki taamz kade232
meleri ounlukla eytan Baheleri kuan amt.
1 Alemeyn mevziinin Gneyinde de 13 nc
ngiliz kolordusunun tmenleri taarruz halindeydiler.
Burada da topu ve Kraliyet Hava
Kuvvetleri Alman ve talyan mevzilerini yumuatmlar
ve mayn tarlalar arasndaki ntihar
Postalar'm ve silah yuvalarn top ateleriyle
sprmlerdi. Fakat Rommel'in dii henz sklmemiti
ve General Sir Harrocks burada
nemli bir baar kazanamamt. Kiehl muharebe
Grubu hemen her dman taarruzunu pskrtm,
104 nc Zrhl Piyade Alayna mensup
taburlar ve 21 nci Panzer Tmen topusu son
takatlanna kadar arpmlard. Temen Ringlerin
komuta ettii 10 ncu blk, btn gn ve
gece mayn tarlalar arasmda ve devaml dman
atei altnda a ve susuz bir halde ok stn
dman taarruzlarn durdurmu ve onlara
ar kayplar verdirmiti. Bu ble ait bir tanksavar
topunun bir tekerlei hasara uram, bunun
zerine top erlerinden iki kii dingil altna
yatarak destek vazifesi grmler ve topun en
buhranl zamanda ate etmesini salamlard.
O sayede zerlerine doru gelen tanklardan ikisi
tam isabetle tahrip edilmi, dier tanklar geriye
ekilince hem blk, hem de top kurtulmutu.
Harpten u kadar sene soma bugn bile bu
olay hatrlayanlara Gerekten dillere destan
bir olay olduunda birleenlere rastlamak ne
ho...
Bu cephede talyan Ariete tmeni, Bersagliari
taburu ve Brescia ve Folgore tmenlerine
mensup askerler kahramanca dyorlard.
Harrocks'un 13 nc kolordusu, eytan Baheleri
arasmda ancak kk bir gedik amaya mu233

vaffak olmu ve ou yerde asl muharebe hattna

girememiti.
Muharebenin ertesi gn 24 Ekim sabaha
kar ngilizler, Kuzey cephesinde baz ihtiyatlar
da ileri srerek, piyade tmeniyle ve youn
bir topu ateim takiben tekrar saldrya
gemilerdi. Alman mevzi derinliklerine doru
baarlar mteakip Montgomeri l nci ve 10 ncu
zrhl tmenleri de 700 tankyla muharebeye
srd. O gn leye doru Kuzey cephesi tam
bir maher yerine dnmt. Bir taraftan piyade
bomba ve sng ile gs gse arprken dier
taraftan kyasya bir tank ve tanksavar sava
sryor, topular grlyor, kesin bir hava
stnl saladndan yalnz ngiliz sava
uaklar gkten sanki konfet atarcasma bomba
yadrarak bu cmbe katlyordu.
Cephenin Merkez ve Gney kesimlerinde de
aym saatte ngilizler taarruza balamlard.
Monti'nin piyadeleri dalgalar halinde taarruzlarna
devam ediyorlar, topu bir dakika bile susmadan
ate yadryor ve uaklar dalp kp
bombalarm salveriyorlard. Temen Bernard
bataryasiyle 15 nci Panzer tmeninin gneyindeki
Muharebe Grubu emrine verilmiti. 24
Ekim sabah gne toz ve duman arasnda ar
ar ykselirken zrhl aracndan drbn ile
etraf gzetlemekte olan Bernard, talyanlarn
panik halinde Cephe kt, cephe kt diye
bararak geriye doru katklarn ve ngiliz
tanklarnn da bunlar kovaladm grnce bir.
den ilk anda duralad. Ve ilk aknl atlatr
atlatmaz da komutu yaptrd: Dikkati lerleyen
dman tanklar stelik bu tanklar, daha
fabrikadan yem km olduklar belli olan er.
234
man ve Grant tanklaryd. Topu iin beklenen
saat gelmiti ve Ate komutu ile ilk erman'n
kulesi paralanm, tank bir duman perdesi altnda
birdenbire durmutu. kinci tanktan sonra
ncye vakit kalmadan dman tanklar
ekilmeye balamlard. te imdi, o blgedeki
8 ni Panzer Alaynn 1 nci taburu iin gn
ve saat gelmiti. Bunu tam iinden geirdii esnada
temen Bernard gzlerine inanamad. Gerekten
Yzba Stiefelmayer'in tanklar soldaki
srtlardan aaya doru inmeye balamlard.
Ve Stiefelmayer taarruzunu, dman L eytan
Bahesine srecek ekilde tevcih etmiti. Bu ngilizler
iin, birok maynn nceki ateler esnasnda

patlam olmasna ramen, bir felaket

olmutu. Temen Bernard imdi drbnnden 1
kilometre kadar uzaktaki bu tank katliamm
seyrediyordu. ngiliz Tanklar birbiri pei sra
maynlarn azizliine urayarak paralanyor, o
tuzaktan kurtulmak isteyenlerden ou da ayn
akbete uruyordu. Biraz sonra, hl ayakta kalabilen
uak bombalarnn ie karmasiyle, dier
tanklarn da sonu geldi ve tahrip harekt
tamamlanm oldu. ngilizler bu olayda tam 35
tane erman ve Granti L baheleri iinde kurban
olarak brakmlard.
24 Ekim, Alman Panzer Ordusunun Komutan
Yardmcs General Stumme'nin kaybedilmesiyle
Mihver kvetleri iin kederli bir gn
tekil etmiti. Henz Afrika'ya gelii zerinden
ancak bir ay gemi olan ve Rommel'in izine
ayrlmas nedeniyle Panzer Ordusuna komuta
eden Stumme, gittike tehlikeli bir vaziyet alan
cephenin Kuzey kesimini yakndan grebilmek
iin leden sonra hareket etmiti. lkin 28 rakml
tepe istikametinde alarm yolunu takiben,
235
yannda istihbarat subay olduu halde yol alrken,
birden ngiliz tanksavar ve makineli tfek
atelerine maruz kalmt. stihbarat subay bandan
ar ekilde yaralanm, ofr arac srtn
gerisine almaya alrken General Stumme
kendi aracndan inerek yanlarndan geen bir
kamyona binmek istemiti. te Stumme bu srada
vurulmu ve arkasndan koan keif kolu
onu, vurulduu yerde l olarak bulmulard.
Zrhl Ordu komutanln General Ritter Von
Thomas alm ve sava, hibireyden habersiz
hkmn icra ederek srp gitmiti.
El Alemeyn'deki bu Ekim sava, Montgomeri
iin ne kadar Zengin Sava ise Panzer
Ordusu iin de o kadar Fakir sava idi. Montgomeri'nin
ikmal kaynaklarnn holluu orannda
Rommel kuvvetlerinin kstl hali anlatlr gibi
deildi. Hele hepsinin zerinde Kraliyet Hava
Kuvvetlerinin devamh uular ve yamur gi_
bi bomba yadrmalar yok mu, Almanlar ileden
karyordu. Almanlar artk bu hava kuvvetiyle
arkada gibiydiler ve 18 uaklk gruplar
ezbere biliyorlard. ngilizlerin normal akm 4
bombardman uam koruyan 14 av ua ile
yaplyordu. Almanlar bu 18 bal Domuzu, daha
ilk ua grr grmez tanyorlar ve imdi sra
hangi karede diye merak ediyorlard. Bu kare

dedikleri haritadaki numaralanm karelerdi

ve Alman askerleri, ngiliz Hava kuvvetlerinin
bu kareleri atlamadan sra ile dvdklerini iddia
ediyorlard.
25 Ekimde gn doarken Montgomeri, kuvvetli
bir topu hazrlk atei ve hava bombardmanndan
sonra yeni bir taarruza balamt.
En iddetli muharebeler, ngilizlerin sklet merkeziyle
yklendikleri 28 rakml tepe etrafnda
236
cereyan ediyor ve bu tepe muharebenin kilit
noktas olmasyla byk nem tayordu. te bu
sralarda Rommel, bir He-3 uanda Viener Neustadt
hava alamnda pilot Giens'in dnmesini
bekliyordu. Giens, Hava Kurbaalan (*) ile
uu izni almak iin yapt savatan dner dnmez,
beklemekten sabn tkenen Rommel emir
vermiti Haydi uuyoruz.... Pilot Giens'in Sayn
Marealim, 18.000 Fit ykseklikte buzlanma
var szne kulak asmayan Rommel, Biz de o
ykseklie kmayz demi ve Giens, telsiz operatr
Bozi ve makinist Sadrich'in bakarak
onaylann aldktan sonra hemen havalanmt.
Girit'de ksa bir moladan sonra da uak deitirerek
ADO-217 ua ile Afrika'ya doru yola kmlard.
El Daba'ya saat 17.20 de inen Rommel,
arabasna atlayarak derhal cepheye hareket etmi
ve hava kararmadan taktik kararghna vararak
ayann tozu ile Kurmay Bakan Westphal'in
birifingini dinlemiti. Ertesi gn zayf
nahif ve dindar grnl bir kimse olan general
Von Thomas, Rommel'e kiisel raporunu vermi
ve sonunu yle balamt: Durum byk
lde ktlemi, ok stn dman hava kuvvetleri
ve topusu eytan Bahelerini tahrip etmitir.
Dman hava stnl su getirmez olarak
aleyhimizdeki en nemli faktr tekil etmektedir.
Dmam durdurabiliriz, fakat geri
atacak gte deiliz. Ktalanmzn kayplan ok
fazladr, rnein 15 nci Panzer tmeninin muharebe
edebilecek ancak 31 tank kalmtr.
Akaryakt durumumuz kritik bir hal almtr.
Bu can skc raporu, kalar atk ve eli enesinde
sessizce dinleyen Rommel, uzunca bir
(*> Meteoroloji elemanlarna taklan isim.
237
sre konumakszm durum haritas nnde! dnp
durmu sonra bam kaldrarak etrafndakilere
Elde kalm btn zrhl ve motorlu
kuvvetleri Kuzeyde toplayn. Giren dman imha

iin kitle halinde kar taarruza balayacaz

demiti. Btn varn younu bu taarruza
balayan Rommel, yine de Gneydeki 21 nci
Panzer tmenine dokunmaya cesaret edememi
ve onu, istedii zaman Gneyden de kuvvetli bir
taarruz imkanm elinde bulunduran Montgome
ri'nin bir srpriz taarruzuna kar mevzilerinde
brakmt. Rommel'in hereyini ortaya koyarak
27 Ekim sabam giritii kar taarruz, baz mahalli
baarlar kazanlmasna ramen, dman
girdii blgelerden skp atamad gibi bir imha
harektn da baaramamt. imdi Monti'nin yem tanklar Alman Mark3 ve Mark4
tanklarndan daha iyi idiler ve ngiliz 8 nci Ordusu
Komutan ve askerleri, galiba yemle yenile
yenmesini renmeye Balamlard. Artk onlar
da kuvvetlerini datmadan kitle halinde kullanyorlar,
Harp Prensiplerinin emrettii mkemmeliyette
sklet merkezi tekil ediyorlard. Atelerim
de datmyorlar, Hava ve kara atelerim
koordinell olarak zamanca ve yerce toplamasn
baanyorlard. Hatta, Tilki'likten yana da baya
bir hayli yol almlard. Aldatmaca, yanltma,
hile, gizleme ve baskn unsurlarna nem veriyorlar
ve bunlar yerinde kollamyorlard. Ve hele
o ikmal maddelerindeki stnlkleri yok mu?
Hi bitmeyecekmi gibi yn yn gelen cepaneyi
de acmaszca sarf ederek tahkimat ykp
savunanlar kayplara uratarak kendi kayplarn
azaltma imknm rahat ekilde kulanyorlard.
Rommel 28 Ekim gn 21 nci Panzer tme238
ninin bir ksm kuvvetlerim Kuzeye kaydrarak
tekrarlad taarruzdan da bir sonu elde edememi
ve artk sonun balangc grnmeye balamt.
31 Ekim gecesi Montgomeri Kuzeydeki byk
yarma harektna Operation Supercharge
balamt. Bir saat kadar devam eden topu
hazrlk ateim takiben Avustralyallar 115 nci
Zrhh Piyade Alayna yklenmi ve adm adm
ilerlemeye balamlard. Alman topu mevzilerine
sokulan dman, topu erlerinin piyade gibi
savamasyla ancak pskrtlmlerdi. 31
Ekim gn ngiliz tanklar bir talyan topu
mevziini de gemi ve sahil yolunda grnmt.
Rommel 33 nc keif alaym bu girmeyi tkamak
zere, sevk etmi, 21 nci Panzer ve 90 nc
Hafif tmenleri de taarruza kaldrmt. Btn
bu didinmeler sayesinde Kuzeydeki cephe tutun'
maya muvaffak olmusa da ince bir zar gibi gerilen

bu hatta daha ne kadar zaman dayanlabilirdi?

Panzer Ordusu, mitsiz bir muharebeye
girimiti.
FHRER'N EMR
ZAFER VEYA LM
1/2 Kasm gecesi Afrika l karanlklar
iinde yzerken El Alemeyn muharebesi dokuzuncu
gnn yayordu. Rommel'in mehur
eytan Baheleri ve dier tahkimat hemen hemen
tamamiyle dman eline gemi, kuzey kesimdeki
Mihver kuvvetleri geriye atlm ve cephe
bir ok yerinden atlamt. Montgomeri'nin
hazrlk atei dokuzuncu gn sabaha kar ye239
niden balam ve enaz 400 top ve dier ar silahlar
tam 3 saat elik kusup durmutu. Mihver
toprak tahkimat yklyor, erler asabi ve yorgunluktan
topraa gmlm, ar sarsntlar
altnda titreyen mevziler adeta eilip bklyordu.
Arkadan, bundan evvel olduu gibi uaklar
grnm, kannlarndaki tonlarca bombay
aaya dkmlerdi. Uaklarn bombardman
sona ererken tanklarn desteinde piyade taarruza
kalkmt. Sonu, 1: 2 saat sonra gzle grlecek
kadar belli olmu ve 28 rakml tepenin
gneyindeki cephe yarlmt. te Montogmeri'nin gnlerdir bekledii an gelmi ve o da hi tereddt
etmeden hazr beklettii 400 tanklk byk
zrhl armadasn bu kesimde ileriye srmt.
Montgomeri'nin 400 tankna karlk
Rommel'in elinde 80: 100 Alman ve talyan tank
vard. stelik Montgomeri ayrca 300 tank
geride ihtiyata tutuyordu. Rommel, Kar taarruza
hazr ol emrini vermiti. Elde kalan Alman
tanklar, topu, tanksavar ve istihkmclardan
kurulmu Muharebe Gruplar, kararghlardan
ii olmayan btn askerler, ihtiyatlar,
zetle bulunabilen herkes kar taarruz iin ylmt.
Ve bylece de mehur Tel El Aggagir
tank muharebesi balamt. Bu, o zamana kadar
Kuzey Afrika'da yaplm en byk ve en korkun
tank savayd. ngilir. uaklar pe pee
Mihver kvetlerine taarruz ederken, ngiliz topusu
acmaszca bol mermi ile ktalarn desteklerken
Alman topusu sk sk mermi yokluu ekiyordu.
in tuhaf buna sebep, cepanenin olmay
deildi. Cepane pek bol olmasa da vard,
fakat gerideki depolardan bunlar getirecek ara
azd ve ikmal, ngiliz Hava kuvvetlerinin devaml
taarruzlar yznden ok gecikmeli ola-

240
rak yaplabiliyordu. Bu muharebede general
Kraus'un emriyle, ahlar dahil, bulunabilen
herkes cepane tamak iin kullanlmt. 11 nci
topu Alaynn ancak iki bataryas, 21 santimetrelik
toplar iin mermileri, 3 tonluk kamyonlarla
3 gn sren bir gidi geliten sonra salayabilmiler,
bu da bir bayram sevinci iin yetip
artmt. Bu sava, gerekten Fakir insanlarn
harbi idi. Bununla beraber Alman ktalar, ngilizler
tarafndan 4 l 5 kilometre geniliinde
alan gedii son bir gayretle bir sre iin tkamaya
muvaffak olmulard. Montgomeri bunun
zerine ihtiyatndaki tanklar da muharebeye
srmt. Afrika Kolordusunun elinde ise ancak
35 tank kalmt.
33 nc Topu Alaynn toplar imdi ngiliz
tanklarnn karsnda yaman bir sava vermeye
balamt. Bu alay, sanki eitimdeymi veya
manevra yapyormu gibi gayet rahat ekilde
hareket ediyor, fakat bu soukkanl ve telasz
nian al, hedefini bulan mermiler halinde kendini
gsteriyordu. ngiliz zrhl birlikleri bu ate
karsnda bir hayli kayp veriyordu ama, 2 nci
batarya tanklar tarafndan imdiden ezilmiti.
1 nci batarya, temen Bernard'm kendi insiyatifini
kulanarak geriye mevzi deitirmesi nedeniyle
ancak bu badireden kurtulabilmiti. Batarya
bu ekilmeyle ayn zamanda ngiliz hafif ve
orta menzilli topusunun menzili dna ktndan
rahatlkla mevzilenmi ve ayn blgeye
mevzi deitiren bir 88 lik batarya ile oraya kadar
szan ngiliz tanklarna son darbeyi vurmutu.
anl komutan Albay Grossman'n komutasndaki
anl 33 nc topu Alay, hani Kuzey Afrika
muharebelerinin sesi olan Alay u sralarda
7 top kuvvetine inmiti. Yine en az onun kadar
241
anl 8 ncl Panzer Alay, kahraman Alay Komutan
Albay Teoge dahil son erine kadar dm
ve lmt. Piyade alaylar, muharebo
gruplar, keif birlikleri, tanksavarlar, btn
ktalar ar kayplara uramlar ve bitap dmlerdi.
Yarallar, susuz ve bakmsz ukurlarda
yatyorlar ve bilinmeyen yerlerden yardm
bekliyorlard. 3 Kasm 1942 akam muharebe
meydan her iki taraf iin de kan, ate ve sdrap
doluydu.
223 nc Alayn 10 ncu blk komutan bu
gn hatralarnda yle anlatr:

3 Kasm gn telgraf hattnn takip ettii

yol ile Sidi Abdurrahman yolunun kesitii yere
yakn bir ukurda alk ve souktan titriyordum.
Onba Frankur bir top mermisi ile parampara
3 : 4 metre uzamda yatyordu. Yava
yava susuzluk da kendini duyurmaya balamt.
l gecesinin, karl lkeler gecesinden
daha da souk olabileceini daha nce bana
syleselerdi imkn yok inanmazdm. Fakat bunun
byle olduunu imdi dilerim knlacakm
gibi birbirine arparken bittecrbe anlyordum.
Sabahn ilk aydnlnda uyandmda yammda
bln 3 eri daha vard. Sol aamda ayn ayr
mevzilerde iki tanksavar ve srtn bitimine
doru boy ukurlarna gizlenmi piyadeler grnyordu.
9 ncu blk solda bir yerde olmal.
15 kilometre ilerde masmavi deniz sanki beni
yanna aryor. Ve dumanl bir sis arasnda
ilerleyen dman tanklarn farkediyordum: 2,
4, 8, 10.. Ve taarruza baladlar.
Alarm!. Tank taarruzu...
Drt tank, benim bulunduum yere doru
hzla ilerliyordu. Tanksavarlar niye ate etmiyorlar,
acaba? Afrika'da bunlarla yakndan d242
mekten baka yaplacak birey yoktu. Ve
imdi ilk tank makinahtfek mevziine yaklamt.
Tank biraz daha ilerleyerek ukurun zerinde
durdu ve paletlerini gcrdatarak mihveri
etrafnda hzl bir dn yapt. Makinahtfek
mevzu buruturulmu bir kt gibi ezilip gitmi
ve iindekiler canl olarak topraa gmlmt.
Tank imdi benim bulunduum mevziye
ynelmiti. Korkudan bir keye snmtm.
Acaba paletleriyle bulunduum yeri ezecek mi,
acaba ofr nerede durup dnecek diye dnrken
tank zerimizden geip gitti. Bu sefer
sa ileriden dier bir tankn yaklatm grdm.
Tank komutan kendisinden o kadar emindi
ki, ukura bile bakmyordu. Derhal el bombam
kemerden kardm, maasn atm ve
ilerleyen tanka frlattm. Bomba tankn kulesine
arpm ve bir tesir yapmamt. Tank komutam
bana ac ac srtt ve doal olarak sratle
ban kuleden ieri ekti. Solumda be kii,
silahlarn balar zerinde teslim olduklarn
belirtecek ekilde tutarak bir dier ngiliz
tankna doru ilerliyorlard. Bunlar Rus cephesinden
yeni gelmilerdi ve herhalde dn geceden
itibaren sinirleri tam manasiyle bozulmu olacakt.


Daha 2 kasmdan beri El Alemeyn savunma
muharebesinin kaderi grnmeye balamt. Su
gtrmez bir hava desteinde ngiliz 8 nci Ordu.
sunun stn kvetlerle ve bol cepane harcayarak
giritii taarruz artk durdurulamayacak
bir noktaya ulamt. Rommel, 3: 4 gndenberi
bir ekilmenin en uygun hareket tarz olacana
karar vermiti. Fakat bu kararn gerek Fhrer
ve gerekse Due tarafndan kabul edilmeyeceini
bildii iin biraz daha beklemeyi yele243
misti. Ama 1 Kasmda Emir Subayn durumu
anlatmak iin bir uakla Hitler'in kararghna,
Rastenburg'a*yollam, 2 Kasm gn yine Rastenburg'a
sunduu bir raporda durumu btn
plakl ile berterek ekilme kararnda olduunu
ve bunun iin msaadenin telgrafla kendisine
bildirilmesini stemiti. Rommel, daha st
rtbeli subaylar ve kararghnda bu kadar kurmay
varken Emir Subay Yzba Brendt'i Hitler'in
kararghna gndermekte zel bir maksat
gdyordu. Yedek subay olan Yzba
Brendt, sivil hayatta iken tannm bir Nazi politikacsyd
ve kendisini Hitler de tanyor ve hatta
seviyordu. Hitler'in gittike yakn evresindeki
subay ve generalere gvensizlik duymaya
balad da biliniyordu. Bu durumda Hitler tarafndan
kabul edilebilir ve anlatklar da Hitler
iin itimada layk bulunabilirdi. Harpten sonra
konutuum Kurmay Bakan VVestphal bunlar
bana anlattktan sonra eklemiti: Dnebiliyor
musunuz, Rommel benim bile gitmemi istemedi.
Yzba Brendt'in yalnz gitmesinde srar
etti. Ve bana, Fhrer senin tek lafn bile dinlemez
dedi.
Rommel'in, Emir subayna verdii talimat
uydu: Durumu bth plakl ile anlatacaksn
ve ekilmek iin msaadesini alp sr'atle
bana bildirilmesini salayacaksn. Panzer tmenlerinin
acele takviye edilmesini temin edeceksin.
... Rommel btn bu yaptklarna ramen,
4000 kilometre uzaklktaki Ba komutanlk
kararghndan durumun anlalabileceine ve
ekilme emriyle takviyeler alabileceine pek ihtimal
vermiyordu. Ama, bir mit ite, bekleyecekti.
4 Kasm le zamam sat 13.00 de Kurmay
244
Bakan Albay VVestphal le yemeini yemee
hazrlanyordu. Daha dorusu yemek masada

sourken VVestphal o srada gelen bir raporu

okuyor ve haritay tetkik ediyordu. Bu srada
emir subaylarndan Yzba Von Heldorf ieri
girmi ve Fhrer'den bir emir, Bakanm diyerek
mesaj ona uzatmt. Ne diyor, Heldorf?
Bu, Ordunun idam ferman, Bakanm.
Ne?! diyen Albay, mesaj yzbann elinden
kapm ve gzleri gittike byyerek hzla okumutu.
Elindeki kd yavaa masaya brakrken
Bunlar delirmiler mi? diye syleniyordu.
Rommel, az sonra zrhl arabasiyle cepheden
karargha dnm, ve daha dinlenmeye vakit
bulamadan Albay VVestphal, Hitler'in mesajn
bir kelime sylemeden Feld Mareale uzatmt.
Rommel, sa kam kaldra kaldra birka
defa mesaj okumu ve bir sre gzlerini yere
dikerek sessiz dnceye dalmt. Etrafndaki
subaylar, Rommel'in yznn ald ac ifadeyi
grnce nefes bile almaktan ekinerek bekliyorlard.
Rommel mesaj tekrar okudu, pencere
nne giderek dary seyretmeye koyuldu. Hala
azn ap birey sylememiti. Mesaj yleydi:
Ben Fhreriniz ve Alman halk, mmkn
olan her eyi cepheye srerek, Komutanz altndaki
Alman ve talyan kuvvetleriyle anla ve cesaretle
savunmay devam ettireceinize inanyoruz.
Dman imdiki stnln, direnciniz
karsnda zamanla yitirecektir. Tarihte, kuv.
vetlinin daha kuvvetli bir dman yenmesi ilk
defa vaki olacak deildir.
Sizin iin lmek veya muzaffer olmaktan
baka kar bir yol kalmamtr.
ADOLF HTLER
245
Bu emri kaytsz artsz yerine getirmeli mi?
Acaba hemen bir cevap yazp Emirleriniz
yerine getirilmitir. Ancak... diyip bu emrin
yaplmasiyle btn Kuzey Afrika ordusunun
imhaya srkleneceini anlatarak emrin deitirilmesini
mi istemeli?
Yoksa ekilme balamtr. Bunun durdurularak
tekrar savunmaya geilmesi, takdir
edersiniz ki, mmkn deildir. mi demeli?
Bu sorular, Marealle Kurmay Bakan arasnda
tam 4 saat enine boyuna konuuldu ve tartld.
Albay VVestphal Bu, morali yksek tutabilmek
iin verilmi bir emirden baka birey
deildir diyor ve Mareali, bu emri dinlememeye
ikna etmek iin urayordu. Rommel ise,
emrin doru bir karar yanstmadna inanmakla

birlikte, emre itaat etmek gerektiini sylemekteydi.

Bir Ordu Komutan iin problem, bir
karargh Subaynn dndnden ok daha
deiik, ok daha sorumluluk gerektiren bir konuydu.
imdiye kadar astlarmdan daima mutlak
bir itaat istedim. imdi bu prensipten hi
taviz vermeyen bir kimse olarak ben, nasl olur
da bunun tam aksim yaparm. Bu, en bata kendime
kar saygszlk olur diyordu. VVestphal'in Ama Marealim, bu, ordunun sonu demek
olur demesi zerine verdii cevap ksaca uydu:
Ben, hereyden evel askerim, VVestphal...
Mareal, Hitler'in bu emri yazdrmadan nce
kendi raporunu okumu ve hatta belki de emir
subay Yzba Brendt'i dinlemi olduuna inanyordu.,
yleyse hl itiraza gerek var myd?
Rommel Son mermiye kadar savunmaya devam
kararna vard. Kendi karargh personeline
Yakn muharebe iin el bombalar ve makinal
tabanca datn emrini verdi.
246
5 Kasm sabah durum yle idi:
Afrika kolordusu ve 90 nc Hafif Tmen, Tel
El Mampasa'ya hakim bir kum tepesinin iki tarafnda
tutunmaya alyorlard. Gneyde sra
ile talyan motorlu kolordusu, talyan Ariete
Zrhl Tmeni, Litorya ve Trieste, Trento tmenleri
ve Alman Ramke parat Tugay ve 10 ncu
talyan kolordusu vard. Ve Afrika kolordusu
bata olmak zere btn Rommel Panzer Ordusu
tahamml gcnn sonuna gelmiti. Kayplar
ar, ikmal madeleri sknts had safhada,
birlikler bitap halde idi. Saat C8.00 de Montgomeri
kuvvetleri bir saatlik yeni bir hazrlk ateiylecepheyi yumuattktan sonra taarruza balad.
Afrika kolordusu. General Thomas komutasnda
son gayretle savunmaya devam ediyordu.
Kolordu Kurmay Bakan Albay Bayerlayn, karargh
El Daba blgesinde yeniden kurmak
iin ayrlaca zaman, Generalin hi allmam
bir ekilde btn nian ve madalyalarm takm
olduunu grerek hayret etti. General Thomas,
Kurmay Bakanna Bayerlayn, Fhrer'in bu
emri deliliktir. Bu, Ordunun lm demektir.
Ben bunu, maiyetime nasl anlatabilirim diyordu.
Hadi sen gle gle git. Ben, Tel El Mampasa
muharebesini ahsen idare edeceim... Albay
Bayerlayn generalin bu giyini eklinden ve
konumasndan phelenmi ve Acaba General
lm m aryor. diyerek telalanmt. Bu

yzden de Komutan yalnz brakmamaya karar

vererek El Daba'ya gitmekten vaz gemiti.
ingiliz taarruzunun arl, Tel El Mampasa'ya
yneltilmiti. General Thomas, Kurmay
Bakannn ricalarn dikkate almayarak bu cehennemden
beter kum tepelerinde ve gz atrmayan
dman atei altnda en ilerdeki hatlar247
da bulunan ktalarn bana gemiti. Saat 11.00
sralarnda geriye dnen Generalin Emir Subay
Temen Hartdegen Artk ihtiyac olmadn
bildirerek General beni, telsizleri de yanma katarak,
geriye gnderdi. Yolda rendiime gre
Tel El Mampasa blgesindeki birliklerimiz neredeyse
eriyip dalm durumda. Generalin nerede
olduu haknda da birey renemedim
demi, Bayerlayn heyecanla yerinden frlamt.
Bulabildii kk bir keif aracna atlayan Kurmay
Bakan Generali bulmak iin ileri hatlara
doru yol alrken dman tanklarnn ateine
uramt. Bayerlayn kendisini aratan aa atm
ve srnerek bir kum yamacnn gerisine
saklanmt. Bulunduu yer ve civan, tahrip
edilmi malzeme, yanm tanklar, paralanm
toplar ve cesetlerle doluydu. leriden bir ar yaralnn
iniltisi duyuluyordu. te bu srada komutann
grd. General Thomas, 150 metre kadar
uzakta yanmakta olan bir tankn yannda
ayakta ve hareketsiz duruyordu. ki ngiliz tank
onun yanbandayd, dier bir tank da ayn yere
doru hzla yaklayordu. Generalin bulunduu
yer iddetli bir topu atei altnda idi. Zaten
Bayerlayn da bu manzaray birden ve net ekilde
grememiti. Toz, duman, grlt arasnda
kesik kesik seyredebilmiti. Ne yapacan
bilemez bir halde birka saniye geirmiti ki,
bu arada tanklarn General 'Thomas'dan uzaklatklarn
grd. Bu srada ate de durmu ve
tanklarn arasndan frlayan bir ngiliz jipi hzla
generalin yanna gelmiti. Jipten inen bir ngiliz
subay, ki bunun 10 ncu Hssar Alayndan
Yzba Singer olduu sonradan anlalmt,
elindeki makinal tabanca ile Generale yaklam,
onu jipe bindirmiti. Bu ana kadar bir
248
Sfenks heykeli gibi sessiz ve dimdik duran General,
yapaca birey kalmadn anlayarak jipe
binmiti.
Afrika Kolordu. Komutan General Ritter
Von Thomas iki Dnya harbinde tam yirmi defa

yaralanm ve orduda cesaret ve kahramanl

ile hret yapm bir kimseydi. Birinci Dnya
harbinde en yksek askeri nian olan Bavaryan
cesaret madalyas ve Max Josef madalyalarm
kazanm, spanya i harbinde Condor lejyonu
ile birlikte savam ve Rusyanm engin ovalarnda
tanklaryla hret kazanmt. Bayerlayn
bir ^sre olduu yerde hareketsiz kalm, sonra
arata beraber geldikleri bir onba ve erle kh
gizlenerek, kh koarak 3 saat sonra ancak karargha
dnebilmiti. Bu arada Rommel, durumu
renmi bulunuyordu. renmiti ve olan
bitene bir hayli zlmt. Bayerlayn'i de dinlemi
ve sadece Pek l. Haydi iimize bakalm
demi ve aracna doru yrmt.
Alman Telsiz Dinleme postalan bir saat nce
Montgomeri'ye ekilen u dman mesajn
tesbit etmilerdi: Thomas Von Ritter adnda bir
Alman Generali tutsak alnmtr...
El Alemeyn savunma birliklerinin dierleri
de kt durumda idiler. Gneydeki 20 nci talyan
kolordusu elindeki kt vasfl bir avu talyan
tank ile 100 kadar ngiliz tankna kar
koymaya alyor, mevziini inatla savunuyordu.
ngilizlerin teslim olma tekliflerini reddeden
talyanlar, kuatlm olmalanna ramen, Rommel'in
emrettii ekilde son tanka ve son mermiye
kadar arpmaya devam ediyorlard.
Mareal Kesserling bu buhranl gnn le
saatlerine doru Rommel'in kararghna ulat.
249
ki Marealin karlamas biraz souk oldu. Zira
Rommel, Kesserling'in, Hitler'in bir mfettii
olarak geldiini tahmin ediyordu. VVestphal'in
de hazr bulunduu konumada Mareal Kesserling,
durumu bir kere daha yakndan tetkik
ettikten sonra Hitler'in emrinin bence makul
ve geerli bir yan yok deyince Rommel hayret
etmi ve sonra Kesserling'in elini hararetle
skarak sevincini belirtmiti. Rommel hemen bir
mesajla, Hitler'den evelki emrini deitirerek
ekilmesine msaade etmesini isteyecek, Kesserling
de kararghna dner dnmez Rastenburg'a
Rommel'i destekleyen bir mesaj yolluyacakt.
Bylece, Rommel de her asker gibi hareket
ederek emri yerine getirmi, mitsiz durumlarda
bile bireyler yaplabileceini isbat etmiti.
Ayn zamanda bu olay, Hitler'in emrinin ne askeri
ne de politik bakmdan makul olmadn
gzler nne sermiti. Tarih gstermitir ki, komutan

tarafndan bir askere lmesi ve bir orduya

kendini feda etmesi emredilebilir. Fakat gayesiz
ve maksatsz ne bir askere ne de bir orduya
lmesi emredilemez, emredilmemelidir. El
Alemeyn muharebesinde her ne pahasna olursa
olsun savunmaya devam etmenin aklanabilir
ne politik, ne askeri, ne psikolojik bir nedeni
yoktu. Rommel bu kanaatini koruyor ve imdi
artk cevab da beklemeden hemen ekilmek gerektiine
inanyordu. Bayerlayn' da yanma alarak
Afrika Kolordusu kararghna hareket etti
ve arabada Bayerlayn'a Bildiiniz gibi cephemiz
neredeyse yarlmak zere, dman gerilerimize
sarkmaya alyor. Fhrer'in emri artk
hkmn kaybetmi bulunuyor. Bu geceden itibaren
Fuka mevziine ekilecek ve elimizde ne
250
kalmsa onlan kurtarmaya alacaz. Biraz
durup Bayerlayn'a baktktan sonra Albay Bayerlayn,
Kolordunun emri komutasn sana veriyorum.
Eer itaatsizlikten dolay Harp Divanna
dahi verilsek kararmzdan dnmeyeceiz. BirJiklerine btn emirleri benim adm kullanarak
yaynlayabilirsin. Yeni grevinde baarlar dilerim.
demi ve kolordu kararghnda son durum
hakknda bilgi aldktan sonra kendi kararghna
hareket etmiti. Mareal kararghna ulatnda,
Kurmay Bakan Westphal kendisini karlam
ve ekilme plannn hazr olduunu bildirmiti.
Rommel, Harekt Bakanndan plan
hakknda bilgi alrken kendini pek rahat hissetmiyordu.
nk O, Fhrer'i tanyor ve emirlerinin
yaplmas konusunda ne kadar titiz olduunu
yakndan biliyordu.
Gece yarsna doru Nbeti Harekt Subay
Fhrer'in emrini kendisine uzattnda henz
uyumamt. Emir 3 satrd:
Due'yi fikrinden haberdar ettim. Durumun
gelimesini dikkate alarak kararnza katlyorum.
Gerekli emirler Due tarafndan Genel
Karargh eliyle yaynlanacaktr.
ADOLF HTLER
Nasl olmutu da bu ksa zamanda Hitler
kararn deitirmiti. Veya ilk karan hangi etkiler
altnda almt. Bunu Harpten sonra birka
kiiden renmeye altm. Anlyabildiim
kadariyle olay yle gelimiti:
4 Kasm lene doru Hitler, General Jodl'a
Bu rapor elime neden bu kadar ge ulatnlyor?
diye syleniyor ve azarlyordu. Jodl Yataktan

ge kalktnz diyemedii iin susmu,

251
sesini karmamt. Rommel, 3 Kasm gn yollad
raporda El Alemeyn'deki feci durumu ve
ngiliz yarmasn belirttikten sonra Afrika Kolordusu
zrhl birlikleri ve kurtarabilecei dier
birliklerle El Alemeyn'in 90 kilometre Batsndaki
Fuka mevzilerine ekilmeyi teklif ediyordu.
Kurt Yata'nda (*) bulunan nbeti subay, yedek
bir binbayd. Rusya harekt srasnda o
kadar feci haberler almaya almt ki, General
Jodl'u veya bizzat Hitler'i uyandrarak haber
vermeye gerek grmemiti. Hitler'in deti, gece
yansndan 1 ; 2 saat sonraya kadar almak,
sonra uyumakt. Tabiatiyle ertesi gn de lene
doru kalkard. O uyank olduu srece Generaller,
emir subaylan, sekreterler ve nemli bakanlklann
irtibat elemanlar daima anlmaya
hazr vaziyette bulunmaya mecbur olurlard.
Bylece Hitler alrken herkes vazife banda
bulunurdu. te 3 Kasm gecesi Rommel'in raporu
gece yansndan, yani Hitler ve karargh elemanlannn
yatmasndan sonra geldii iin 4
Kasm sabahna kadar nbeti subaynn masasnda
tutulmutu. General Jodl ve Keitel (**) 4
Kasm gn sabah sat 09.00'a doru yataktan
kalkmlard. Raporu sat 10.00'a doru okuyan
Jodl baya telaa kaplmt. nk dn gece
Hitler'in savunma iin Rommel'e gnderdii emri
biliyordu. Hitler'in bu emri zerinde gerek
Hitler ve gerekse karargh bir hayli kafa yormu
ve sonunda Hitler, dn gece ge saatlerde
emri imzalayarak Jodl'a uzatm ve derhal gn(*) Rastenburg (Prusya) daki Hitlerin karargh
olarak kulland snak
(**) Ba Komutanlk kararghnn Kurmay Bakanlar.
252
derilmesini emretmiti. Jodl da emri ifrelenmesi
ve ekilmesi iin ilgiliye vermiti... Acaba
emir u saate kadar gnderilmi miydi? Ah, keke
gnderilmemi olsa!.. Jodl hemen telefona
sarlarak durumu Telsiz kararghna sormu
Dn gece ifrelenerek 4 Kasm gecesi 04.30 da
telsizle gnderildi cevabn alnca hemen Hitler'e
komutu. Hitler Jodl'u biraz bekleterek
saat 11.15 te kabul etmi ve Jodl'a biraz da merakla
bakarak Ne var, ne yok? diye sormutu.
Jodl da Rommel'den gelen raporlar fena diyerek
bir gece evvel gelen raporu uzatmt. Hitlerin,
raporu okurken yz kpkrmz olmu ve

souk bir tarzda Benim zel emrim Rommel'e

gnderildi mi? diye sormutu. Jodl'dan Evet
Fhrer'im, dn gece gnderildi cevabm alnca
baklarn havaya dikmi ve bir an hareketsiz
kalmt. Hitler'in baklarnn yukarya dorulmas
fena halde kzdna iaretti ve bunu btn
yaknlar bilirdi. Nitekim ksa sesizlikten
sonra Hitler'in sesi gittike ykselmeye balam,
sonunda haykra dnmt: Peki neden
bu rapor bana bu kadar ge getiriliyor? Neden
bana dn gece gsterilmedi?... Neden uyandrlmadm?
Niin?... Jodl, mesajn gece ge
vakit ve yatmadan hemen sonra geldiini sylemi
ve Nbeti subay-Binba dnm ki...
szn tamamlayamadan Hitlerin l duyuldu:
Binba dnm ki.. Kim bu adam ki, durumun
kritikliini ve zamann nemini idrak
edemiyor?.. Biz ordularn kaderini byle ne yaptm
bilmez idraksizlerin eline mi teslim ettik?..
Bu ne budalalk, bu ne lakaydilik?.. Ona,
herkese rnek olacak bir ders vereceim. Binbay
derhal Harp Divan'na verin... Hitler artk
avaz kt kadar baryordu. Subaylar ve
253
sekreterler korkudan bulunduklar yerde bzl,
m ve bir yerlere sinmilerdi. saat sonra
Binba Harp Divan'na sevk edilmi-ve cezalandrlmt:
Rtbesi er rtbesine indirilecek ve
derhal cephedeki alma Taburlarndan birine
gnderilecektir. Ve ceza, o gece yerine getirildi.
Bir Scapgoat (*) yakalanm ve cezalandrlmt.
Ama mesele bununla bitmiyordu ki.
Rommel'in Zrhl Ordusunun durumu ne olacakt?
Bir binbay cezalandrmak, bir orduyu
kurtarmaya yetmiyordu ki... Hitler btn gn
kararghn verimli almamasndan ikyet etmi
ve fakat dn geceki emri geri almak iin
hi bir teebbste bulunmamt. Zira bu, Onun
Tabiatna uymazd. O, ikide bir karar deitirmekten
Bu karar, ne kadar yanl olsa da
holanmazd. Bereket, ertesi gn 5 Kasm le
saatlerinde ilkin Rommel, arkasndan Kesserling'in
mesajlar imdada yetiti. Her iki Mareal
de bir ekilmenin gerekliliini kesin ekilde
bildiriyor ve msaade istiyorlard. Eh, Hitler'in
arad can simidi ayana gelmiti. O da hi tereddt
etmeden ona sarld ve ekilme msaadesini
bildirdi.
talyan D leri Bakan Kont Ciano hatrar tnda Bir zaferin pek ok babas vardr. Fakat

yenilgi, kimsesiz bir yetimdir diye yazar. Ve

bununla kastettii: Mersel Brega ile Abdurrahman'n
Beyaz cami (**) arasndaki zaferler
(*) Yahudilerin, gnahlarn le tamas iin, ba
bo salverdikleri kei.
(**) El Alemeyn'e yakn. Sidi Abdurrahman'da.
254
Rommel'in zaferleri ise, o halde El Alemeyn malubiyeti
de O'nun malubiyetidir. Evet dorudur.
Ama u hakikat de herkes tarafndan teslim
edilmektedir ki, Dnya yznde hibir komutan,
1942 kmdaki Rommel'in ordusu ile,
Montgomeri'nin 8 nci ordusu karsnda daha
fazlasn yapamazd. ki Ordu arasnda o kadar
byk kuvvet fark vard ki, hi bir g kendi
kabiliyetiyle bu fark orann kendi lehine eviremezdi.
Buna karn gene de, Rommel kuvvetlerinin
12 gn sren El Alemeyn. muharebesindeki
basanlar, hayret vericidi. Evet, Montgomeri'nin
zaferi yadsnamaz, kesin bir zaferdi
ama, bu savata Rommel'in yenilgisini bir felakete
eviren Hitler'in emriydi. ekilmedeki bu
gecikme yznden Rommel ordusu ok ciddi kayplara
uram ve birok birlik, malzeme ve silah
Monti'nin zrhl kuvvetleri nnden kaamamt.
Evet zafer kesindi ve lommel'in Ordusu
bir hezimete uratlmt ama, lde bir zafer
ne kadar devamlyd? Bu da aratnlmaya
deer bir konuydu.
Rommel'in bu yenilgisinin ve kayplannn
derecesi haknda o sralarda ve sonralar bir
hayli ey sylenmi ve yazlmtr. Almanlar ve
talyanlar genellikle kayplann az gsteriyorlar
ve Marealin abuk ekilde ekilmediini veya
baanl bir art muharebesi veremediini sylyorlard.
Fakat Rommel'in etrafndakilerin
verdikleri raporlarda, 6 Kasma kadar bu bozguna
engel olmann mmkn olmad belirtiliyordu.
ekilmede ge kalnd doru idi, fakat
bunun gnah Alman Ba Komutanlk kararghnnd.
ekilmenin Fuka mevzilerine deil de
daha geriye yaplmasnn da gerekeleri gayet
kuvvetli idi. Bir defa bu mevzide tutunamyacak
255
kadar ordu ar kayplara uramt. Ayrca daha
geriye ekilmek suretiyle hem dman hava
kuvvetlerinin olabildiince uzana kamak,
hem de. ngilizleri ikmal kaynaklarndan uzaklatrarak
kendi ikmal merkezlerine yaklamak
avantajna sahip olunacakt. ngilizlerin de, tahminlerin

tesinde atak bir takip yapm olmalar

ayrca gz nnde bulundurulmalyd.
Aksini syleyenlerin ise iddialar yleydi:
Rommel'in hereyini kaybettiini sanarak
ok gerilere ekilmee karar vermesi bir hata
idi. nk bu, Monti'ye cesaret vermi ve O'nu
amansz bir takip yapmaya heveslendirmiti.
Rommel'in Trablus'a kadar ekilmeyi planlad
ve hatta, eer izin verilirse btn Kuzey Afrika'y
tahliye ederek talya'ya ekilmeyi dnd
Monti tarafndan biliniyordu. Rommel
bundan baka esasl bir mukavemet de gstermemiti.
Bu da Monti'nin sere serpe ve Rommel',
in kuyruundan ayrlmadan ilerlemesini ve
Rommel'in herhangi bir mevzide tutunmasna
frsat vermemesi sonucunu dourmutu. 8 Kasmda
Amerikan - ngiliz kuvvetlerinin Fas ve
Cezayire karlmas karsnda Rommel'in yapaca
en uygun hareket, Monti'yi kabil olduu
kadar uzakta durdurmak ve Kuzey Afrika'nn
Dou ve Batsndaki bu kuvvetler.n birlemesine
engel olmakt. Bu eletirmenlere gre, imdi
Eisenhower ile Montgomeri kuvvetlerinin mtereken
Kuzey Afrika'y istila ederek yekpare
bir g haline gelmelerini nlemek birinci ncelikle
dnlmeliydi.
Roma, Rastenburg ve Gney blgesi Komutan
Kesserling'in, Panzer ordusunun Fuka ile
Tunus arasnda savunma sava vermesini istemeleri
makul ve uygun hareket tarz olarak
256
grlebilirse de, acaba bu mmkn myd?
Rommel, kestaneyi ateten karabilecek miydi?
Bunlar yle sorular ki, o zaman da bu zaman da
cevaplan hl mnakaa edilmektedir.
Panzer Ordusunun Lojistik subaylanndan
Yarbay Muller, El Alemeyn'in kaybedili sebeplerini
gsteren evraklanndan bir ksmn kurtarm
ve bu evrakn gereklere k tutar dncesiyle
tetkik iin bana vermiti. Bu dokmanlara
gre Modern ve Teknik bir harbin
kandan ok mrekkeple, Lojistik ve hizmet hesaplanyla
yaplaca belirtiliyor ve Zafer veya
yenilgi bir cetvel ve grafik halinde aklanabilir
deniyor ve unlara dikkat ekiliyordu Bir
Mark3 tanknn 90 kilometre hareketi iin gerekli
80 galon yakt olmadan, ne kadar bilgili
ve cesur olursa olsun bir komutan ne yapabilir?
Yani yeterli yakt olmayan tank bir demir kleden
baka bir ey deildir. Eer lojistik grevlisi

btn personel, ikmal subaylanndan balamak

zere tank veya dier bir arac ayakta tutabilmek
iin gerekli eyleri en ince noktasna
kadar hesaplayp salamazlarsa Komuta kademelerinde
verilen kararlann ve yaplan parlak
harekt planlannm ne nemi kalr.?
Yarbay Muller'in dkmanlan Muharebeyi
ncelikle kazananlar Mhendisler ve teknik elemanlardr
diyor ve Afrika Kolordusunun El
Alemeyn muharebesi ncesinde ve sonrasndaki
tank mevcudunu yle aklyordu: El Alemeyn
muharebesinin ilk gn (23 Ekim 1942)
Kolordunun zrhl kuvvetlerinin elinde 8'i Komutan
tank olmak zere 291 tank vard. On gn
sonra 2 Kasm akam ise ll'ri tamirde, 2 si komutan
tank olmak zere elde sadece 64 tank
kalmt. Yani 227 tank kaybedilmiti.
257
Yarbay Muller'in Levazm subaynn raporundan
ekilme emrinin ge verilmesinden dolay
4 Kasmda, 5 nci Panzer Alaynn onanmda
bulunan 40 tanknm dmann eline gemesini
nlemek iin yerinde tahrip edilmi olduunu
renmekteyiz. Yine Emrin ekilmeye balanmadan
az bir sre nce verilmesi nedeniyle tamir
ve bakm atelyelerinin takatlerinin stnde
bir yk altnda kaldklarn ve bunun da ara ve
silahlarn zamannda tamirlerinin yaplamamasna
neden olduunu saptamaktayz. Vinston
ril Rommel'in teknik servislerini kastederek
onlardan Almanlarn Afrikadaki zaferlerinin
temel direi diye bahseder ki, gerekten yerinde
bir tanmlamadr ve bir hakniaslktr. Fakat
bu teknik insanlarn gayreti ve becerisi, eer
cephe tutulamazsa, tamir edilmekte olan tanklar
dman eline derse, rampalar ve tamirhane
tezghlan ekilmede dman eline gemesin diye
havaya uurulursa ne ie yarar?
Askerler arasnda ekilme sz bile souk
ve antipatiktir. Hele bunun tatbikat bsbtn
tehlikeli ve zalimdir, zordur. Neden zordur?
nk ounlukla kuvvetli bir dman karsnda
ekilirsin de ondan zordur. Tabi bu kuvvetli
dman zayf rakibinin ekildiini grr
de onun yakasn brakr m? imdi El Alemeyn'
de de olan buydu.. Tarihte yazl daha nceki savalar
gibi, morali yklm perian bir kaan
ve kuvvetine marur comu bir kovalyan...
Avc ile av arasnda cereyan eden bir kama ve
kovalamaca... stelik bizim av sahamzda dier

sava alanlarnda bulunmayan ok yakc bir de

gne vard. Kum sinekleri, sanlk, dizanteri bazan
savatan daha ykcdr. te bu fetler de
bol bol mevcuttu. zetle El Alemeyn gaddard.
250
Zafer yolu zerinde bir kilometre ta gibi parldayan
El Alemeyn, hani biraz daha ban uzatsan
Firavun Piramitlerini- grebilecein nokta,
imdi Rommel iin eriilmez bir memnu meyva
gibi gittike uzaklamakta ve dumanlar arasnda
kaybolmaktayd. Beyaz Cami de sisler arasnda
yitmi, buradan artk grnmez olmutu.
El Alemeyn imdi insafsz bir dmann kanl
haneri gibi, arkasn dnm giden Rommel'in
srtnda parlyordu.
YENLM ORDU
Evet, bir yenilgiden sonra ekilme, dehet
verici bir haldi. Bundan da mthii, Mmkn
olam kurtarma dncesi ve teladr. Hele bu
dncenin gerei biraz da aceleyle yaplrsa
bu, ekilen birliklerin disiplin ve moralini allak
bullak eder.
6 Kasm gn Panzer Ordusunun kalan dmandan
zlm gerek ky yolunu ve gerekse
l yolunu takip ederek ekilmee balamt.
Maksatlar, Fuka mevziine ulamakt. Montgomeri
ise dmann ekileceini hissetmiti. 5/6
Kasm gecesi Romel'in birlikleri yola dmek
iin kprdamaya balaynca, avnn hareketlerini
dikkatle takip eden bir avc gibi kendisi de
ayaklanm ve o sabah ihtiyatmdaki tank kuvvetlerini
de cepheye srerek dman zerine atlmt.
6 Kasm gn de bundan ncekiler gibi
bir lm - Kalm boumasna dnmt. Kanl
ve kyc... Bir zamanlarn zafer ordusu yaralanm,
yorulmu, gururu inenmi halsiz ayak.
larn srkleyerek kurtulmaya alyor, dieri
259
daha dne kadar defalarca yenik deni imdi
iki aya zerinde azametle dorulmu, yenilmenin
intikamn bir defada almak istercesine
hrsla onun zerine saldrmaktayd. Rommel, bu
felaketten ordusunu glklerle bouarak kurtarmaya
alyor ve Fuka da tutunamazsa daha
gerilere ekilmeyi hesaplyordu. Bugn ngiliz
uaklar telsiz konumalarndan Rommel'in
bulunduu yeri tesbit etmiler ve karargh youn
bir ekilde bombalamlard. Rommel ve
Kurmay Bakan kendilerini snak ukurlarna
atarak canlarn zor kurtarmlard.

Mihver kuvvetlerinin askerleri nefes nefese

srne srne, kuyruu, baca kopmu bir kertenkele
gibi aksak, topal ekilmee alyordu.
leri... Bomba yamuru altnda harap olmu
yollarda, mayn tarlalar arasnda ileri... Duran,
dman ayaklar altnda kalp inenir.
Onun iin dene kalkana bakmadan ileri... stihkmclar
bir kere daha sava alannn yldzlar
olmutu. ekilen orduyu mayn ve engellerle
korumak, gelenin ayana ayak ba balamak
onu grevi idi.
Tobruk imdi gerilerde kalmt. stihkmlar
Derne'de ie yarayan ne varsa tahrip etmi,
yol boyunca uzanan talyan koloni evlerine mayn
yerletirilmi ve Sireneyka blgesindeki yollan
geilmez bir hale getirmilerdi. Muharip
birlikler bir yol kava, bir menfez veya bir
kpr gibi tahribi gereken bir yerden geerken
ileride bir ukura melmi istihkmclan grrlerdi.
stihkmlardan yol zerinde bulunan
gidenlere yol gsterir, ou kere acele etmelerini
ister ve her zaman olduu gibi geip gidenle
kalanlar arasnda akalamalar yaplrd.
260
Bat'ya doru geip giden kollar seyrekleince
istihkma kolun sonundakilere sorard:
Arkanzda kim var?
Tomi'lerden baka kimse yok.
O halde yolunuza devam edin.
Kol geip gidince talyan Baavuunun komutasndaki
Arap yol iileri hemen ie koyularak
tahribe balarlard. Bu srada stihkmclar
da maynlama iin kollan svarlard. Onlann
grevi, dama ta eklinde lm hazrlamakt.
Rommel'in stihkmclar yeni bir hile
tatbik ediyorlard. Birka gnden beri asl komutanlan
Albay Hecker sanlk ve dizanteri hastalna
yakalanarak hastaneye yatm ve yerine
eski sthkm Bakan olan General Bulawins
gemiti. Yeni Bubi Tuzaklan ok ustalkla
ve eytani bir ekilde seriliyordu. lk maynl
kuaa hakiki mayn denmi olduu hissi
verilmek iin dama ta eklindeki ukurlar acele
ile dolduruluyor, 2 nci kuakta ayn ekilde
yaplyor, 5 metre ilerdeki 3 nc kuak ukurlanna
dedantrsz T lamlar ve bo konserve
kutular deniyordu. 4 nc kuak gerek lamlarla
dolduruluyor ve daha dorusu sahte
mayn tarlas ile gerek mayn tarlas birbirine
kantnlarak iinden klmaz bir kemeke yaratlyordu.

ngilizlerin nc birlikleri buraya

geldiklerinde duruyor ve hemen modern dedektrlere
(*) sahip istihkmclar faaliyete geip
mayn yerlerini saptyorlard. Baz ukurlann
tamamen bo, bazilannn konserve kutusu, bir
ksmnn patlamayan yalanc T lam ile dolu
olduunu gren ve bir hayli zaman kaybeden
birlik dier ukurlara aldrmakszn yrye
*) Mayn bulma aleti.
281
geiyor ve felaket de balyordu. Gerek T lam
ile kayplara urayan birlik duruyor ve asap
bozucu arama tarama yeniden balyordu. Bu,
her yry kolunun bana geliyor ve sil yeni
batan faaliyet ve bekleyi tekrarlanyordu. Kahire
radyosu, ngiliz ordusunun ok az bir mukavemetle
karlatm ve fakat Alman istihkmclarnn
kendilerini adam akll hrpaladm
ve geciktirdiim resmen itiraf ediyordu.
Rommel Ordusundaki motorlu ara noksanl,
El Alemeyn ekilmesinde ok sknt yaratmt.
Rommel kendi kendine unu soruyordu:
Piyadeyi kendi kaderine mi terkedeyim, yoksa
onlar tka basa aralara bindirerek manevra
ve hareket kabiliyetinden yoksun mu brakaym?
Geri Rcmmel'in elinde yeteri kadar ara
yoktu ama, belki bireyler yaplabilir ve baz
birlikler kurtarlabilirdi. Fakat 10 ncu talyan
Kolordusunun, neredeyse btnyle esir olmas
Romrnel'in bu umudunu da ykt. nk kullanlabilecek
motorlu aralarn ou bu kolorduda
idi. Rommel bu ac haberi rendii zaman
Bunu Ramke'nin ocuklarna bildirmeli ve
onlara ara veremiyeceimizi sylemeliyiz demiti.
Bu gn dahi Rommel'in, Ramke Parat
Tugayna motorlu ara vererek bu seme
birlii kurtarmak imknna sahip olup olmad
bir mnakaa konusu olarak ortada durmaktadr.
Her ne olursa olsun General Ramke kendisine
ara verilebilecei kanaatini her zaman
korumu ve sonradan bizzat Mareal Gring'e
bu konuda ac ac ikyette bulunmutur.
.Lojistik subay. Yarbay Muller hatratnda
unlan yazar:
Ramke'nin yeterli motorlu arac vard. Fakat
ekilmenin yaratt karklkta aralarn
282
ou. birlikler ekilmeden nce muhtelif grevlerle
geriye gnderilmi ve bunlar o grlt patrd
arasnda bir daha bulmak mmkn olamamt.

Bu nedenle Tugay yaya olarak ekilmeye

balam, hatta baz tabur ve blk komutanlar
bile yaya yrmek zorunda kalmlard.
Eldeki mevcut aralarda ise malzeme ve asker
st ste karma kark bir haldeydi. Balangta,
Binba Frenski topularnn cesareti
sayesinde yry kolu bir imhadan kurtulmu;
ngiliz Zrhl birliinin bu topu atei karsnda
kayplara urayarak durmas sayesinde da.
ha ekilmenin ilk gn bir felaket nlenmiti.
Bu arpmada Tugayn st makamlarla irtibatn^
salayan telsizi elden knca birlik yalnz
bana ve sar bir halde kalmt. Bu telsizin
kayb yznden Tugay kendi ikmal birlikleriyle
de byk lde haberleme imknn kaybetmi,
bu yzden su ikmal kolu tugay bulamam
ve tugay askerleri kii bana yarm litre
su ile yetinmek zorunda kalmlard. stelik
Sahra Mutfaklarndan ou, ekilme balarken,
ara noksanl yznden gtrlemeyeceklerinden
dolay tahrip edilmi, askerler bu yzden
ou zaman scak bir yemekten de mahrum
olmulard. Ama btn bu araszlk, alk, susuzluk
ve kt artlara ramen Parat tugay
askerlerinin byk bir tahamml gc gsterdiklerini
ve hi ftur getirmeden dtklerini
belirtmeliyim.
Evet, Yarbay Muller'in anlatt sadece bir
rnek. Daha buna benzer ok rnekler verilebilir.
Hadi biz yine Parat Tugaynn macerasna
devam edelim:
Binba Frenski'nin topular ekilmenin
ikinci gn yeni bir dman zrhl birlik taar263
ruzunu daha karlam ve son mermisine kadar
savamt. Ama dman yeni takviyeler
alarak kuatc ekilde taarruzunu gelitirmi ve
yarm saat sonra, artk son mermilerini kullanmakta
olan topular kuatmt. mit kalmad
denen bu anda nereden kt anlalamayan 3
nc parat bl ve Tugay tanksavar bl
emberi yararak Frenski ve askerlerini kurtarm
ve dman birok tankn yanar halde brakarak
ekilmek zorunda kalmt.
Dmandan syrlan, fakat Tugaydan da bir.
hayli uzaa den kurtarc ve kurtulanlar, Binba
Frenski komutasnda Bat istikametinde ekilmeye
balamlar ve Fuka mevzileri nne
geldiklerinde bir ngiliz motorlu koluna rastlamlard.
Bu kola gerisinden sessizce sokulan paratler,

uzaktaki ngiliz tanklarna haber

ulancaya kadar koldaki btn canllar baklaryla
yok etmiler ve bir tanksavar topuyla bir
kamyon ele geirmilerdi. Bu kamyon alabilir
halde olduu iin hemen oradan uzaklatrmalar
ve iindeki su, konserve, sigara ve 4 bidon
benzinle bayram etmilerdi.
Rommel, Marsa Matruh'un batsnda, ky
yolu yaknndaki taktik kararghnda Bu yaklaan
nedir? diye soruyordu. VVestphal drbnyle
o istikameti taramaya ve lden ykselen
toz bulutunu ince ince aratrmaya balamt.
Zaten General Ramke uzam sakal ve toz topra
ile az sonra grnm ve kendi Tugaynn
gelmekte olduunu bildirerek komutamna tekmil
vermiti. Rommel de yarm saat kadar sonra,
perian, fakat dimdik 600 paraty geit
treninde selamlarken kendi yorgunluunu
unutmu ve yeni bir g kazanmt. Parat264
ler buraya kadar lde 3.500 kilometrelik bir mesafe
katetmiler ve arpa arpa gelmilerdi.
Onlar tarihe, insan vcudunun tahamml, azim
ve- iradesinin ne olduunu gsteren parlak bir
sayfa eklemilerdi.
Okuyucularma bir de Doktor Otto'nun macerasn
anlatmalym:
Shhiye onbas Doktor Otto, bir dman
Harikan uak filosunun geldiini grd zaman
kendisini glkle bir kum tepesinin arkasna
atm ve biraz sonra da yakndaki hava
alann tarayan makinal tfeklerin sesini duymaya
balamt. Birka gnden beri bu taaruzlar,
sk sk tekrarlanmaktayd. Otto'nun hastane
adr terk edilmi bir ukurda bulunuyordu.
avu Boddien son yarallar ambulansla tam,
onba Knig ise bir ara bulabilmek iin
motosikletiyle hava alanndaki uaksavar bataryasna
gitmiti. Bu suretle yaral adrm ve
iindeki gereleri gelen araca ykleyerek kurtarabilmeyi
hesaplamlard. Montgomeri'nin askerleri,
Fuka mevzilerine bozgun halinde ekilen
Rommel kuvvetlerini yakndan takip ediyor
ve geni bir cephe ile ilerleyerek Almanlarn
herhangi bir yerde savunmalarn nlemeye alyordu.
Monti, Rommel'in kt durumda olduunu
ve Afrika Kolordusunu kurtarabilmek
iin btn gcn kullandn biliyor ve onu
yakalamaya gayret ediyordu. Monti, tutsaklardan
ve hava keif raporlarndan mkemmel bilgi

almaktayd. ngilizlerin amansz ve sk takibi

karsnda Rommei Fuka mevziinde tutunamayacan
anlam, dman aldatmak iin
Yzba Voss komutasnda 580 nci keif birliini
Fuka mevziinde brakarak, dier ktalany265
la daha batya ekilmeye balamt, ite salk
onbas doktor Otto bu Fuko mevzii gerisindeki
hava alannda bulunuyor ve sakland
bu kum tepesi gerisinde hava taarruzunun gemesini
bekliyordu. Ama bu srada uaksavar
bataryasnn da ekilme emrini aldn, bu tela
arasnda ara getirmeye giden onba Knig'in
bir bomba isabetiyle motosikletim kaybettiini
ve kendisini unutup uaksavar bataryasnn
bir aracna atlayarak geriye doru gitmekte
olduunu, tabiatiyle, bilmiyordu. Son dman
ua da kaybolup bomba sesleri dindiinde
Otto yine adrnn yanna dnd ve gelecek
olan onba Knig'i beklemeye balad. imdi
uzaklarda, Hava alannn yanan baz blmleri
grnyor, fakat hi bir hareket sezilmiyordu.
le acaip bir sessizlik kmt.
leden sonralar denizden esen rzgr
imdi yine balam, rzgara ayak uyduran adrn
tepesindeki Kzlha bayra hareketlenmiti.
Otto'nun dnceleri yine memleketine
kaymt ve o imdi babasnn memlekette kurduu
sanatoryumu tatl tatl dnmeye balamt.
Otto'nun babas da, kendisi gibi, doktordu.
Hem de yalmz bana hastane kuracak kadar
mesleinde sivrilmi ve zenginlemi bir
doktordu. 1 nci Cihan Savana doktor general
olarak katlan babas herkes tarafndan sevilen
bir kimseydi. Byynce kendisi de babas gibi
doktor olmu, fakat babas kadar sevilmemiti.
Nazi'ler onu beenmiyorlard. nk O da Nazi'leri
beenmiyor ve doru yolda olmadklarn
sylyordu. Nazi blge efi, Doktor Otto'nun
dosyasna Gvenilmez kaydn koymakta haklyd.
Sava balaynca doktor Otto da askere
alnm, fakat doktorluk yaptnlmayarak er rt266
besiyle shhiye blndeki bir ara ofrlne
verilmiti. Sonra Ambulans ofr muavinlii
yapm ve bu arada onbala terfi ettirilmiti.
Kuzey Afrika savalarnda yaral kurtarmada
stn kahramanlk gsteren Otto'ya, kazand
Demir Ha madalyasnn 1 nci ve 2 nci snf
rtbeleri, bizzat Rommel tarafndan takl

mt. Kendisini yakndan tanyan ve takdir eden

stleri onu, resmi deil de, zel doktor gibi kullanmaya
balamlar ve ofrlkten almlard.
Ama rtbesini ykseltemiyorlar ve resmen doktor
grevi veremiyorlard. Otto'nun bu durumu
herkes tarafndan biliniyor ve bulunduu her
yerde bir onba olarak deil de bir doktor subay
gibi itibar gryordu.
Doktor bu dncelerden syrld zaman,
nerdeyse ikindi olmutu. Saat imdi 14.00 gsteriyordu.
Bu Knig'de nerede kald? diye aklndan
geirirken karki srtta bir ngiliz Skavt'
grnd. Doktor gzlerine inanamyordu, ama
bir Skavt daha grnm ve iki ara ekine ekine
hava alan istikametinde ilerlemeye balamt.
Otto hemen frlad, abucak buradan
uzaklamalym diye dnyor, fakat malzemeleri
de dmana brakmaya gnl raz olmuyordu.
abucak bir kan adrn ortasna yd,
alkol iesini stlerine boaltt ve etrafna
bakndktan sonra kibriti ateleyerek stlerine
att. Biraz sonra yola paralel oJarak hzla uzaklat
yerden durup arkasna bakt zaman,
adrn yanmakta olduunu grd.
Otto, karanlk bastktan 3 saat sonraya ka
dar durmakszn yrd. Gece kaputuna sarnarak
bir ukurda uyudu. Uzaklarda. Bat tarafnda
topu az alevlerini vc uzaklardan aU267
lan Krisms aalarn (*) gryordu. ldeki
Alman askerlerinin kendilerine has bir yaay
tarz ve arkadalk anlaylar vard. Rommel'in
ordusunda, dier Alman ordularndan farkl olarak
S.S. 1er, rehineleri ldrme, politik beyin ykama
ve cephe genel evleri yoktu ve Nazi Partisince
Gvenilmez kaydiyle damgalanm
olan doktor Otto'nun bu durumu burada pek
umursanmyordu ve hi te bask iin bir bahane
olmuyordu. Otto da, imdiki bu hrriyetini
dman tarafna kamak iin kullanmaya kalkmad.
Gndzleri maaralarda ve kum ukurlarnda
uyuyarak, geceleri yryerek tam 4 uzun
gnn sonunda Marsa Matruh yaknlarna ulatnda
kurtarcsna kavutu. 150 metre uzaktaki
ky yolundan bir Alman keif arac geiyordu.
Doktor son bir gayretle sakland ukurdan
frlayarak ve szde bararak araca doru
kotu. Aratakiler bu onbay yanlarna bindirirlerken
baya tiksinmilerdi. Doktor, neredeyse
insanlktan kmt ve konuamyordu.

Hele uzatlan suyu bir iii, ekmei bir sr

vard ki, kurtarclar herhalde bu manzaray
yaadka unutmayacaklard.
MD DE CON'LER AFRKA'DA
Bazen byk bir askeri hrete sahip olmak
avantajl bir ey deildir. Bir adam, genellikle
kendi kabiliyet ve kabiliyetsizliklerini bilir
ve ona gre davranmak ister ama dierleri
ondan her zaman bir mucize beklerler.
(*) Uak aydnlatma bombalarna askerlerin takt
isim.
268
Rommel'in yukardaki szleri, bir feragat ve
bir alak gnlll gsterir. O El Alemeyn'deki yenilginin ne kt bir talih eseri, ne de bir
yanl kullanmadan ileri gelmediini, mevcut
tehlikeleri ve teklifleri bildirmi bulunmasna
ramen yksek komutanln bunlar dikkate
almam olmasndan ileri geldiini gayet iyi biliyordu.
Montgomeri Alman cephesini, Alman
ordusundan daha kuvvetli olduu, daha stn
ara ve gerece sahip bulunduu ve hepsinden
daha nemlisi mutlak bir hava stnln
elinde tuttuu iin yarabilmiti. Kara kuvvetlerinin
her trl kahramanlk ve cesareti, ngiliz
hava kuvvetlerinin kahredici hakimiyeti
karsnda daima ezilmi ve bir yerde aresiz
kalmtr. kinci Dnya Harbinde bu gerei
birok savata grrz ama, bunun en arpc
rnekleri, zellikle, 1942 El Alemeyn ve 1944
Avrupa karmas savalardr. Her iki harektta
zrhl birlikler hareketsiz braklm ve kara
kuvvetleri hava kuvvetleri tarafndan felce uratlmtr.
Kuzey Afrikada Rommel, yeni bir zaferi hazrlayabilmek
iin birok yenilgiyi kabul edebilirdi.
Fakat El Alemeyn'deki yenilgi, bir muharebeyi
kaybetmekten ok daha baka bir mana
tayordu. Buradaki yenilgi, bir dahaki raunt'a
hazrlanmak iin bir puvan kaybedi deil, btn
ma kaybetmek ve minderden silinmek manasnda
idi. Ve Rommel'in adeta beli krlm,
kolu kanad budanmt. O, Amerikal ve ngilizlerin
mtereken 8 Kasmda Fas ve Cezayir'e
ktklarn duyduu zaman yukardaki gerei
bir daha ve ok daha derinden duydu. imdi
yaka paa dt 8 nci ngiliz ordusundan
baka bir de arkasna km olan 80.000 Coni
269
ve 25.000 Tomi ile, nasl, hangi kuvvetle baa
kacakt? ki cephede birden nasl debilecekti?

General Eisenhower, Franszlardan ok az

bir mukavemet grerek, 8 Kasm 1942 den itibaren
kuvvetlerini Fas ve Cezayir kylarna karmaya
balamt. Her ne kadar imdi klan
bu kylarla Tunus, Trablus veya Tobruk'a
kadar ok uzun bir mesafe varsa da u soru
havada duruyordu: Peki, bu kan kuvvetleri
kim durduracakt? Rastenburg ve Roma, Msrdaki
ngiliz 8 nci Ordusunu yenmesi iin btn
ricalara ramen Rommel'i takviye etmeyi
beceremediklerine gre imdi bu tam tehizatl
ve batan ayaa silahl taze kuvvetleri karlamak
iin nereden kuvvet bulacaklard?
8/9 Kasm gecesi, Kapusso'da Mareal Rommel,
164 nc tmen komutam General Lungerhausen'in
zrhl komuta aracnda oturmu, yaknlarnda
bulunan telsiz aracnn Mnih'den ald
radyo yaynn dinliyordu. Hitler, mehur
Mnih birahanesinden konuuyor sesi n n
nlayarak zaferden bahsediyordu. Evet zafer zafer
ama, imdi bu herkesin ulamak istedii bilinmez
kuun Afrika'dan ok uzaklarda olduu
muhakkakt. Uzaktayd, nk u sralarda mehur
Afrika Kolordusu ve 90 nc, 164 nc Hafif
Tmenler l kumlar zerine bitap serilmiler,
soluklanmaya alyorlard.
Nutuk bittii zaman ortal ac bir sessizlik
kaplamt. Rommel, ba ne eik, yznde
herhangi bir mana okunmakszm bir mddet
susmu ve sonra yanndaki 4 - 5 kii ile gece
yansna kadar srecek bir syleiye koyulmutu.
Rommel yle diyordu:
Kanmca, Afrika sava, bizim iin kaybe270
dilmitir. Eer Rastenburg ve Roma bunu idrak
edemez ve askerlerimizi kurtarmak iin gerekli
tedbirleri zamannda alamazlarsa o zaman cesur
bir ordunun uzun kafileler halinde tutsak
kamplarna doru yollanmasna kimse engel
olamaz. Peki o zaman, talyan yarmadasn kim
savunacak?
Bu sorular, Rommel'in kafasn daimi olarak
megul eden konulard. Rommel'i endieye
dren ve tedirgin eden konulard. Eer talyan
donanmas ve dier deniz ulatrma aralar
askerlerini kurtarmak iin kullanlrsa, bir
Afrika Dunkerque'i yapabilecekti. Rommel bu
konuyu Albay VVesphal ve Bayerlayn ile 1-2
defa mzakere etmi ve fanatik bir Nazi olan
emir subay Yzba Brendt'e de konuyu amt.

Rommel u fikri savunuyordu i

Geride brakacamz ara ve gerecin nemi
nedir? Esasen bunlarn ou ngilizlerden
ele geirdiimiz malzeme. Fakat insan unsuru
ok nemli deil mi? 75.000 kiisi en aa bir
yldr den tecrbeli muharip olmak zere
150.000 asker ne demektir, ne ele gemez bir
kuvvettir. Sicilya'da veya Gney Fransa'da bir
sava kazanabilecek ve istila kuvvetini karmay
yapmadan nce kara kara dndrecek
yaman bir g.
Rommel, subaylarna Dunkerque'de ngilizlerin
baardklar ekilmenin yalnz parlak
bir organizasyon olmayp, aym zamanda byk
bir ileri grllk ve cesaret rnei olduunu
(*) aka sylemekten ekinmiyordu. Dun(*) Gbbels buna erefsiz bir ka demiti.
271
kerque'den ekilen subay ve astsubaylar olmasayd,
sonradan kurulan ingiliz tmenlerinin
komutan sorunu nasl zmlenebilirdi veya bu
zm iin ne kridar uzun bir sre gerekirdi?
Ayrca bu ekilme yaplamasayd, bu toptan imha
ve tutsakln kamu oyunda yarataca moral
kntsnn derecesi ne olurdu?
Fakat, sonradan da greceimiz gibi, Alman
yksek komutanl byle bir stratejik ekilmeyi
istememi ve Fhrer, bu gibi teklifleri
daima elinin tersiyle iterek yenilgiye adeta anak
tutmutu.
21 nci Panzer tmeni 6, 7 kasm gnleri Fuka
blgesinde dman zrhl birlikleri tarafndan
fena halde hrpalanm ve El Alemeyn'den
kuftarabildii 30 tankndan imdi elinde ancak
4 tank kalmt. 2 nci Afrika Topu Alay, Kapusso'daki
art muharebelerinde adeta kendini
feda etmi ve ancak 100 kii ile dnebilmiti.
606 nci Tanksavar taburunun Fuka'daki sava
daha da ac olmu, ngiliz stn zrhl birlikleri
cepheden ve yanlardan tabura ullanm ve
bu taburu son erine kadar ineyerek kalanlar
tutsak etmilerdi. Temen Dony ve ofr, bu
taburdan kurtulabilen talihli iki kiiydi. zetle
Rommel ordusunun art birlikleri, kanlar ve
canlan ile dman karsna dikilmiler ve byk
ksmn takipten synlabiknesi iin kendilerim
feda etmilerdi.
ekilmeden 20 gn kadar sonra 24 Kasm'da Rommel, Kesserling ve talyan Marealleri
Bastico ve Cavallero arasnda, Sireneyka'y

Trablus'tan ayran l kaps Arco Dei Fileni'de

bir toplant yaplmt. Mussolini'nin emri yleydi
: Merselbrega her ne pahasna olursa ol272
sun tutulup savunulmak ve dmana en ksa zamanda
yeniden taarruz etmek iin imdiden hazrlanmaya
balanmal... Rommel iin bu emir,
hibir surette kabul edilir cinsten deildi. O, bunu
duymamasna talyan Mareallerine imdiki
durumu aklayarak, gecikmeksizin Trablus'a
ekilmek lzumunu anlatyordu. Kesserling
ortada kalm, skntl bir halde arabuluculuk
yapmaya alyor,. her iki taraf da yattrmaya
urayordu. Rommel, dncesinde
srar ediyor ve Artk Afrika'da benim iin bir
zafer midi kalmamtr diyordu. Onun imdi
btn dncesi, ktalarn bir an evvel bu cehennemden
kurtarmaktr. O, elindeki perian
birlikleri ne glkler iinde Merselbrega mevzilerine
ekebildiini herkesten iyi biliyor. Montgomeri
hatratnda, Rommel'in her zaman ve en
son dakikada, en olmayacak yerden bile nasl
syrlmaya muvaffak olduunu hayretle ifade
eder.
O gnlerde Afrika Kolordusuna komuta eden
Albay Bayerlayn bu dehet dolu gnleri hl
btn canll ile hatrlamaktadr. Hatta bir
seferinde Albay Bayerlayn, Rommel'in emrini
dinlemeyerek kendi insiyatifi ile dmana kar
koymak ve ekilmeyi aksatmaktan dolay az
daha Harp Divanna veriliyordu. Rommel, Albay
Bayerlayn' bu kadar beendii ve sevdii
halde, onun dmana bu lzumsuz angaje oluuna
mthi hiddetlenmi ve karargah subaylarndan
bazlarnn devaml yalvarmalar sonucu
ancak yumuamt. Rommel'in deimez fikri
sadece uydu: Ordusunu her ne pahasna
olursa olsun son sr'atle ve en az zayiatla Trablus
ve Tunus'a ekmek ve kurtarabildii her eyi
kr hanesine yazmak.
273
27 Kasmda Rommel'in pilotu, komutan ua
ve onu koruyacak olan av uann 28 Kasm
gn Arco Dei Fileni'den hareket edecek ekilde
hazr olmalar iin emir almt. 28 Kasm
gecesi Rommel saat 02.50 de Rastenburg'a hareket
etti. Kurt Yata'ndaki Fhrer ile konumaya
gidiyordu. Bu yolculuk iin Yksek Karargahtan
ve Fhrer'den izin almamt ama
dorusu bu konudaki btn riski gze almaya

hazrd. Hareketten nce durumu uzun boylu,

enine boyuna tartm ve sonra Kurmay Bakam
Westphal ile tartarak olgunlatrmt.
Evet, eldeki kuvvetleri artk bo yere savalarda
harcamamak ve bunlan Avrupa'ya ekmek
en makul bir hal tarz idi. nk Eisenhower
ve Montgomeri kuvvetleri arasnda iki cephede
savamak, hele byk bir takviye alma ihtimali
de bulunmadna gre, eldeki son kuvvetleri
de bo yere harcamaktan baka bir sonu vermezdi.
Ve bu savala kazanlacak zaman, kaybedilecek
orduya deer miydi?
Toronto yaknndaki Grottaglia hava alanna
inmeden nce Rommel, sert bir tarzda pilota
Kimseyi grmek istemiyorum Gien demi,
bunun zerine telsiz Baavuu Hahne de perdeleri
kapatmt. Uak yakt ikmali yaparken
Rommel koltuuna gmlm ve gzlerini kapamt.
Acaba uyuyor mu yoksa Hitler'le yapaca
konumay m dnyordu? Rommel'in
emir subay Yzba Brendt'de bu arada Panzer
ordusunun gazetesi olan Oasis'in muhabirlerini
atlatm ve Rommel'in rahatn salamt.
Ertesi sabah ailesiyle ksa bir grmeyi
mteakip Rommel, saat 15.15 te Fhrer'in karargah
yanndaki hava alanna inmiti. Rommel
derhal araca atlayarak bir mee orman
274
iinde bulunan Kurt Yata'na gitmi, 2 numaral
kapnn nbetisi Mareali selamlam ve
engeli kaldrarak gemelerine izin vermiti.
Rommel, Mareal Keitel'le bir saat devam eden
bir konuma yapm, durumu btn akl ile
ortaya koyarak, Kuzey Afrika'dan btnyle ekilmek
hakkndaki dncesini belirtmiti. Rommel'in
kararnda direnecei belli idi. Ortaya koyduu
sebepler makul, durum muhakemesi salam
verilere oturtulmutu. Keitel, Jodle ve Hitler'in
askeri karargah bakan tm general
Shmundt byk bir ilgi ve sknetle Marealin
aklamalarn dinlemilerdi. Hal ve tavrlarndan
-Rommerie aym fikirde olduklan ve kendisine
hak verdikleri anlalyordu. Mareal, bundan
sonra kendi hakllna biraz daha inanarak
gvenle Hitler'in karargahna doru yola
kt. Hitler'in kendisini saat 18.00 de kabul edecei
bildirilmiti. Hitler, kendisini fazla bekletmeden
artt. Yannda Mareal Gring de bulunuyor
ve Fhrer'in sakin olduu gzleniyordu.
Fhrer'in ilk sorusu uydu t

 Afrika'da iler nasl?

Rommel tane tane durumu anlatmaya balad.
Arada bir duruyor ve Ba Komutann tepkisini
lmeye alyordu. Fhrer, bir tepki gstermiyor,
hi szn kesmeden dinliyor ve ara
sra parma ile trampet alar gibi masaya vurmakla
oyalanyordu. Rommel nihayet, ngilizlerin
neden cepheyi yarmaya muvaffak olduklarn
da sebepleriyle aklam ve;
Onlar daha iyi malzeme, daha kuvvetli
topu, daha fazla tank ve en nemlisi kesin ekilde
hava stnlne sahiptiler, diye eklemiti.
275
Kendi kar taarruzunun neden tam bir baar
salayamad konusunda nedenleri sralarken
Akaryaktmz da yoktu demiti.
Gring aniden atlm ve .
Fakat yzlerce arala kaarken akaryaktnz
vard deil mi?
Marealle beraber Hitler de duraklamt.
Hitler'in baklar sonra Rommel'e dnm, fakat
bir ey sylememiti. Rommel devamla:
Keza, yeterli cepanemiz de yoktu.
Gring:
Bununla beraber Tbruk ve Bingazi'de,
arkamzda onbin mermi braktnz.
Rommel'in yz kpkrmz olmutu. Acaba
ikoya bu cepaneyi nasl tasarruf ettiini ve
toplara kadar nasl tattn ve en kritik anda
bu cepanenin nasl ie yaradn bilip bilmediini
sorsun mu?
Hitler hl susuyordu. Acaba bu sahneleri
daha nce aralarnda kararlatrmlar ve imdi
rollerini mi oynuyorlard?
Ayrca, silahlarmzn da yeterli olduunu
syliyemiyeceim.
Rommel, kzgn ekilde ve kelimelerin stne
basa basa konumaya balamt.
Silahlara ne oldu?
Yine konuan ve soru soran Mareal Gring'fci.
Bir tiyatro artisti gibi bir, mddet susarak
sorusunun cevabn beklemi, sonra sesini
ykselterek:
Silahlan kaarken attnz deil mi?
imdi, bu ana kadar susmu olan Fhrer
ie kanm ve sesini perde perde arttrarak sinirli
bir ekilde:
Her kim silahn atarsa o rmtr...
Dive fikrini ok sert ekilde belirtmiti.
276

Hrsndan titremeye balayan Rommel, bir

den bire yerinden frlam:
Fhrerim... diye balam, fakat szn
bitirmesi mmkn olmamt. Hitler elini hiddetle
masaya vurmu ve:
Her kim ki silahn atar ve kendisini savunmak
iin bir tek top brakmazsa o rmtr
diye stne basa basa tekrarlamt.
Odaya ac bir sessizlik kmt. Kimse konuamyor,
Rommel yumruklarn skyordu.
Hitler'in tekrar sesi duyuldu :
Asla!..
Sonra Keitel'e dnerek:
Napoli'de ne kadar silahmz var?
6000 yeni tfek hazr bekliyor, Fhrerim.
Derhal bunlar gnderin.
Rommel, byle 6000 tfekle kandnlamazd.
Bunlar ne maksatla kullanlacak, Fhrerim?
Hitler'in tehditkr konuma tarzna ramen
Rommel, Mttefiklerin Fas ve Cezayir'e kmalarndan
sonra Kuzey Afrika'y elde tutmann
mmkn olmayacan srarla belirtiyordu.
Braknz Panzer Ordusunu talya'ya ekeyim
ve Eisenhower'in yapaca bir karmaya
kar Avrupay koruyaym, diyordu.
Hitler souk ve kuru bir sesle :
Aznzdan bu ekilde bir cmleyi bir
daha duymak istemiyorum. Eisenhower'in ordusu
Afrika'da malup edilebilir, Sicilya'nn kaplarnda
deil.
Bu sz, Afrika'ya yeterli kta, silah, tank ve
uak yollanmas artiyle bir deer tard. Yoksa
byle kahramanlk taslayan parlak nutuklar
havada kalmaya mahkmdu. Bugne kadar aradan
geen 20 ay zarfnda, yalnz Montgomeri'277
nin ordusunu yenmesi iin gerekli takviye gnderilmemiken
imdi buna Eisenhovver'in ordusu
da eklendikten sonra nasl kar konabilecekti?
Btn uyanlara karn Afrika'daki
harektn bir smrge sava olduunu syleyen
bu baylar, imdi ne demek istemekteydiler, acaba?
Buradaki harektn Avrupay drekt ilgilendirdiini
bir trl kabul etmeyen bu efendiler,
imdi Avrupa'y Afrika'dan savunmay hangi
yzle isteyebiliyorlar?
Rommel'in szn devam ettirmesini Hitler
yeniden nlemi ve:
Afrika savunulacak ve tahliye edilmeye
ektir. Bu bir emirdir, Mareal. Bu bir emirdir,

Feld Mareal.
Evet, Hitler bu kelimelerdeki sihiri yeterince
deerlendiriyor ve Mareallerini nasl kullanacan
gayet iyi biliyordu.
Bu, bir emirdir!
Prusya ruhu ve terbiyesi artk bundan sonra
hibir itiraza yer vermemeyi emrediyordu.
Feld Mareal Rommel bu terbiye ile yetimi
ve bu askeri ruhla hem hal olmutu. Rommel
iin itaattan baka yapacak birey kalmamt
O da bunu kabul mecburiyetinde kald,
faka! zgn ve krgnd.
Rommel'in bu tarihten sonra Fhrerine kar
olan itimad sarslm ve bir komutan olarak
ykselme ans da zayflamt. Ertesi gn Reich
Mareali Gring, Rommel'i de yanna alarak Roma'ya
hareket etmiti. Roma'da Mussolini, talyan
Marealleri ve Kesserling'in katld toplantlardan
ve konumalardan esasl bir sonu
alnm deildi. Tutulmayacak bir takm vaatleri
dinleyen ve bitmeven mnakaalardan b278
kan Rommel, yorgun ve umutsuz bir halde Merselbrega'daki
ordusunun bana dnd.
TUNUS N YARI
8 Kasm 1942 gn sabahn erken saatlerinde
General Eisenhower muhteem bir karma
filosuyla Kazablanka, Oran ve Cezayir nlerinde
grnm ve kpr balarn tutacak ilk hcum
kademelerini kyya karmay baarmt.
Eisenhower, ad ilk defa duyulan bir komutand
ve ..tmenlerinin bir ksm bu harekt iin ngiltere'den,
bir ksm Amerika'dan getirilmiti.
Rozvelt ve ril bu harekta Operation
Torch kapal adn vermilerdi. Harekt, Mttefikler
adna byk bir risk tamyordu. nk
Fas, Tunus ve Cezayir, Vii Fransz hkmetinin
ynetiminde birer smrge idaresiydi ve
bunlar Almanya ile mtareke yapmlard. Dolaysiyle
kendilerini harpte saymyorlard. Mareal
Peten, Alman - Fransz ibriliini, Hitler'in
Kuzey Afrika'ya ekonomik ve politik bakmdan
mdahale etmemesi artiyle kabul etmi ve elde
kalabilen ordu birliklerini buralara yerletirmiti.
karmadan nce Amerikan ve ngiliz ajanlar
gayet mkemmel almlar, ilerini planlamlar
ve hatta Cezayir'deki Fransz ordusu komutam
General Juin'i Mttefikler hesabna kazanmlard.
Halbuki evvelden beri General Juin
Peten'e, dolaysiyle Almanlar'a bal bir general

olarak bilinirdi. karmadan nceki btn bu

hazrlklara ramen yine de daha ilk gnden itibaren
aksilikler ba gstermiti. Nitekim 8 Ka279
sim kartma gn Fransz donanmas komutan
Amiral Darlan, fel hastalna tutulan olunu
ziyaret iin Fransa'dan Cezayir'e gelmiti. Mttefik
kartmas balaynca Fransz Vii hkmeti,
General Juin yerine Amiral Darlan' Cezayirdeki
btn Fransz kuvvetlerinin Komutanlna
tayin etti. Amiral Darlan, koyu bir Peten
hkmeti taraftar ve ayn zamanda koyu bir
Alman yanlsyd. ngiliz ve Amerikallardan nefret
ediyordu ve Mttefik kartmasna silahla
kar konulmasm emretmiti. General Juin ise,
mitsizlik iinde, subaylar mukavemetten alkoymaya
ve Mttefiklerden yana bir tavr almaya
alyordu. Fakat General Juin'i dinleyen
azd, komutanlarn ounluu Darlan'dan yana
idi ve mukavemete taraftard. Nitekim 2 ngiliz
destroyeri Cezayir'de batrlm, dier 2 ngiliz
destroyeri ise Gran'da ayn akibete uratlmt.
Yine Oran'da 1 nci Zrhl Tmene ait bir hcum
taburu Fransz deniz piyadeleri tarafndan ar
ekilde hrpalanm ve Fransz mukavemeti ancak
24 saat sonra krlabilmiti.
Kazablanka'daki durum Eisenhower iin da.
ha ciddiydi. ngiliz gizli servisi Fransz komutan
Bethowart'i kazanm, fakat iler yine istendii
gibi gelimemiti. Genel Vali General Nauges,
Peten'e sadk kalm ve Bethowart'i tutuklatarak
mukavemet iin emir vermiti. Bu nedenle
de Amerikan donanmas kartma yapmadan
nce Fransz donanmasna ate amak ve 7
Fransz gemisini batrmak zorunda kalmt. Ama
yine de General Nagues, savaa devam ediyordu.
Londra'da tela balamt. Fas, Cezayir ve
Tunus'taki bu arpmalarn Franszlan Almanlarn
kucana itmesinden ve Franszlarn Al280
manlarla bir ittifaka giderek mtereken Mttefiklere
harp amasndan korkuluyordu. Fakat gayet
iyi ynetilen politik bir darbe bu tehlikeli duruma
son vermi ve Amiral Darlan bertaraf edilmii ril, bu ngiliz ve Amerikan dman
Amiralin ne kadar tehlikeli olduunu biliyordu
ve kartmadan nce Eisenhower'i, Darlan' ikna
yolu ile kendi tarafna kazanmak fikrinden vaz
geirmeye almt.
kartmann 1 nci gn durum yle geliti:

Amiral Darlan, 8 Kasm gn gece yarsna

kadar sren bir brifinge katlm, sonra da has
ta olan olunu ziyaret etmiti. Bu srada telefon
alm ve bir subay Amiralin derhal general Juin'i
grmesini rica etmi ve bunun acele ve
nemli olduunu belirtmiti. Darlan ok yorgun
olmasna ramen, bir eyden phelenmeksizin
Juin'i grmek zere hareket etmiti. Bu tuzak,
eski Amerikan konsolosu Robert Murphy tarafndan
hazrlanm, Amiral tutuklanmt. O gece
hakknda elimizde resmi kaytlar bulunmadndan
ril'in anlarna ba vurmak zorundayz.
ril Darlan bir tuzaa drldn
anlad vakit Murphy'e dnm ve hiddetle,
uzun zamandan beri ngilizlerin budala olduunu
biliyor, fakat Amerikallarn daha zeki olduklarn
zannediyordum demiti. diye anlatr.
Ayn gece, Fransz mukavemetine son verilmesi
iin Amiral Darlan imzasn tayan emirler
yaynlanmt. Bunu duyan Hitler, kplere
binmi ve Darlan'n dt tuza bilmediinden
bunu, Darlan'n bir hiyaneti olarak kabul
etmiti. Hitler, ihtiyar Marealden de (*) phe(*) Mareal Peten.
281
lenmeye balam ve 1940 da igal edilmemi bulunan
Fransa'daki Vii hkmetine ait blgelerin
de igalini emretmiti. Hitler, Peten'i bask
altna alarak, Darlan'm hain olduunu ilan ettirmi
ve idam cezasna mahkm ettirmiti. Bu hal
ve kiisel gvenlik meseleleri Amiral Darlan'
Mttefiklerle ibirliine itmi ve Hitler'in aleyhine
bir durum domutu. Eisenhower de frsat
karmam ve Murphy ile antant kaldktan sonra
Amiral Darlan'n ziyaretine gitmi ve ona teminat
vererek kendi cephelerine kazanmt. Birka
gn evvel Amerikan ve ngiliz gazeteleri tarafndan
hain, faist diye aleyhine yazlar yazlan
Darlan, imdi Eisenhower iin bir ordudan
daha kymetli olmu ve byk itibar kazanmt.
Fakat Kristms yortusunda esef verici bir ekilde
ldrlm, katili de 48 saat iinde yarglanarak
aslmt.
ril anlarnda bu konuda unlar yazar:
Darlan'n ldrlmesi, kukusuz, feci bir cinayettir.
Ama dorusu istenirse, bu olay bizim
iin beklenmedik avantajlar domasna neden oldu.
Evvel, bizi sevmediimiz bir kimse ile zoraki
bir ibirliinden kurtard ve rahata kararlar
almamza olanak salad.

imdi Eisenhower'in ordular kuzey Afrika'ya

ayak basm ve Rommel'in gerisinde byk
bir tehlike ortaya kmt. Hitler, Mussolini'nin
aksine, Kuzey Afrika'ya bir kartma yaplacan
mit etmemi ve bunun iin de byle bir
kartmaya kar herhangi bir tedbir dnmemiti.
8 Kasm gn bile Gring, Mttefik istila
filosunun hedefinin Gney Fransa olacana inanyor
ve Brakn gelsinler diye kahramanlk
taslyordu.
282
Roma'da bulunan Mareal Kesserling, Rastenburg
ve Berlin ile devaml irtibattayd.
Kara kuvvetlerinden Tunus'a ne gnderebilirsiniz,
Kesserling? diyerek Hitler, Gney
Kuvvetleri Ba komutan Kesserling'e telala soruyordu.
Bir avu parat ve benim karargh
blm.
Mmkn olan her eyi gnder.
Bu, Hitler'in yalvaran istei idi.
10 Kasm gn talya'da Napoli ve Tropani
hava alanlarnda b^yk bir faaliyet gze arpyordu.
40 tane Ju52 ua az sonra gney istikametinde
havalanmt. Kesserling, Yarbay
Koch komutasnda 5 nci Parat Alayn Tunus'a
sevkediyordu. Bylece orada bir kpr ba kurarak
Akdeniz'in bu byk ve nemli limannn
dman kvetlerinin eline gemesini nlemeye
alacakt. Yarbay Koch'un alay Liyej (*) ve
Cirit heraktnda erefli bir yeri olan Meindle
hcum parat alayndan ekirdek personel alnmak
suretiyle tekil edilmi ve Malta harektnda
kullanlmak zere Fransa'da eitime1 tabi tutulmutu.
Alayda 20 sini am er ve 22 sini gemi
Astsubay yoktu. Subaylar da ok genti ve
btn personel savalarda pimi tecrbeli askerlerdi.
Tunus hava alanna Ju52 1er, tpk
Berlin'deki Tempelhof hava alanna iner gibi
birbiri peinden rahat bir ekilde inmeye balamlard.
Almanlar, ngiliz ve Amerikallarn Cezayir
ve Fata yaptklarnn cn alyorlard. ki de(*) 1940 harektnda Almanlarn hava indirmesiyle
igal ettikleri Belika kalesi.
283
Tunus Harekt Alan
gern diplomatlarn, Rudolf Rahn ve Mhausen'i
Eli olarak Tunus'a gndermi ve Fransz Genel
Valisi Amiral Esteva'y tarafsz davranmaya raz
etmilerdi. Tunus hava alanna 9 Kasm gn
le vakti Albay Harlinghausen 3 uakla inmi,

bir sre sonra da dier 3 uakla Alman teknik

personeli gelmiti. Ertesi gn yk uaklar, uak
savar toplar ve mrettebatn, ikmal maddelerini
ve cephaneyi tamaya devam etmilerdi.
Franszlar ise hava alan civarndaki mevzilerinde
idiler ve emir gereince hi bir mdahelede
bulunmamlard. Alman Elisi Rudolf Rahn'n
Fransz Amiral Esteva'y tekrar ziyaretinden sonra
Fransz Tmen komutan General Barre ktalarn
hava alanndan ekmi ve bylece 24 saat
sonra Yarbay Koch'un paratleri, kendi hava
alanlarna inermi gibi, rahat rahat Tunus
hava alanna inmilerdi. ndikten az sonra da,
sanki kendi memleketlerinde tren geii yaparmasna
Tunus ehri caddelerinden geerek
Mareal Foch klalarna yerlemilerdi. Byk
liman tesisleri, hava alan ile 220.000 kiilik kocaman
bir ehir ve btn bunlar savunacak sadece
bir Alay!..
General Anderson komutasnda Birinci ngiliz
ordusu birlikleri ve 1 nci Amerikan zrhl
tmenine mensup General Robiet'in komutasnda
B Zrhl Muharebe Grubu Bat'dan Tunus'a
doru ilerliyorlard, General Eisenhower ehrin
birka gn iinde ele geirileceini umuyordu.
Ama Eisenhower'in tahmin edemedii iki olay
bu umudu tuzla buz edecekti. Biri hi beklemedii
Almanlar, dieri yaan iddetli yamurlar.
11 Kasmda Tunus ehrine indirilen Koch'un
alay saylmazsa 15 Kasmda Tunus'ta hl Al285
manlann die dokunur bir kuvveti yoktu. Bununla
beraber Alman Bakomutanl, daha ilk
gnden, Rommel'in emrinde arpan General
Nehring'i Tunus'ta kurulacak 90 nc Kolordu
Komutanlna atamt. General Nehring atama
emrini aldnda Merselbrega'da bulunuyordu
ve ald yaralar henz tam manasiyle iyilememiti.
Geri General Nehring l savalarinda
pimi kabiliyetli ve cesur bir komutand
ama koup geldii Tunus'ta emir subayyla birlikte
ne yapabilirdi ki? Henz kolordu kararghnn
subaylarndan hi kimse gelmemiti. Kurmay
Bakanlna atanan Albay Pomtovv hl
Kafkasya'da 3 nc Panzer Tmeni Harekt ube
Mdr olarak grev yapmaktayd ve kar
frtnas umasna engel olmutu. Aslnda Kolordu
denen ey de ancak bir tmen kuvvetindeydi.
Sonracn Witzing'in parat istihkm
taburu, bir keif bl vo 88 milimetrelik bir

batarya daha bu kuvvete katlmt ama kolorduda

bir shhiye tekilt bile yoktu ve btn
kolorduya ancak bir doktor verilmiti. Komiktir
ama kolordu ara ihtiyac Tunus'tan kiralanan
kamyon ve taksilerle karlanmaya allyordu.
Bununla beraber bu tamtakr kolordunun
boyundan byk ne iler becerdiini ve hazrlksz
bir savata tecrbe, ceraret ve ibilmenin ne
harikalar yaratabileceini biraz sonra greceiz.
Yunanistan'dan Libya cephesi iin getirtilmi
olan Alman 16 nc piyade alay acele ile Roma'ya
sevkedilmiti. Kesserling bu alaydan ald
personelle 1 nci Tunus sahra taburunu tekil
etmi, bu taburun bir bln, emrine bir
parat istihkm takm da vererek, 11 Kasmda
uakla Bizerte'ye sevk etmiti. Blk komu286
tan Wolf, dorudan doruya, elini kolunu sallayarak
Bizerte hava alanna inmi ve orasn
hemen emniyete almt. Harpten sonra ngiliz
ve Amerikan askeri yazarlar, Eisenhower'in Bizerte'ye
bir karma ve daha iyisi bir hava indirmesi
yapmam olmasn tenkit etmilerdir.
Fakat u gerek imdi anlalmtr ki Mttefik
karma veya indirmesi hi de Almanlannkinde
olduu gibi rahatlkla yaplamayacakt. Bu stratejik
nemi haiz liman, Fransz Amirali Derien'in deniz piyadeleri tarafndan savunuluyordu.
Amiral Derien, 14.000 kiilik kuvvetiyle Vii hkmetine
sadkt ve kalede bulunan 30 santimetre
apndaki toplarn da bir karma karsnda
susacan kabul etmek hata olurdu. Bu nedenle
Eisenhower'in denizden Bizerte'yi zaptetmek
plann reddetmesi hatal bir hareket saylmazd.
O, Bizerte'yi karadan ele geirmek istiyordu
ama bu da pek mmkn olamad. nk Birinci
ngiliz ordusu birlikleri ne kadar yava
ve tereddtle ilerliyorsa, Mareal Kesserling'in
paratleri de o kadar hzl ve atak hareket
ediyordu. Doal olarak zafer, bir avu, fakat
cr'etkr ve korkusuz paratnn oldu.
Amiral Derien, Vii'nin emirlerine uyarak
Almanlara mukavemet etmeyince, Bizerte hava
alann emniyete alan Wolf un yardmyle taburun
geri kalan da tanm ve Binba Witzing'in
komutasnda Mateur blgesine ilerleyerek
savunma tedbirleri almt. ngilizler burada
Yeil eytanlar (*) grdkleri zaman hayretler
iinde kalmlar ve ilerlemelerini durdur(*) Alman parat ktalarnn niformasnn rengi

yeil olduundan ngilizlerce taklan isim.

287
mulard. General Anderson, evvel dman hakknda
yeterli bilgi toplamak ve ancak bundan
sonra kuvvetli zrhl birliklerle taarruza gemek
istiyordu. Binba VVitzing, bu stn kuvvetlere
kar baarl art savalar vererek Jefna
tneline kadar ekilmi ve burada btn ngiliz
taarruzlarn pskrterek onlarn bir metre
bile ilerlemelerine imkn vermemiti.
17 Kasm 1942 sabah avu Bohn, emrine
takviye iin gnderilen bisikletli bir kuvvetle
birlikte Tunus hava alannda yamur sularyla
dolu ukurlarda bekliyordu. Bekleyenlerin hi
biri ne yaplacan ve nereye gidileceini bilmiyordu.
Ancak brifingten dnen Temen Kempor
onlara, bisikletleriyle beraber uaa bindiklerinde,
Gabes hava alann zaptetmek grevini alm
olduklarn sylemiti. Gabes, Rommel ordusu ile
Tunus arasndaki irtibat salayan nemli bir
ulam merkeziydi. Acaba ngilizler ve Amerikallar
kendilerinden daha nce Bat'dan gelerek
buraya el atabilirler miydi? Bu blgede ayrca
Fransz mstahkem mevkii ve Maret hatt da
bulunuyordu. ayet bu hat Mttefiklerce igal
edilirse 1500 kilometre uzakta, Libya'da den
Rommel ordusunun Tunus'taki dier kuvvetlerle
irtibat tamamen kesilecek ve ikiye ayrlan Mihver
kvetlerinin malup edilmesi kolaylam
olacakt. Bu nedenlerle de Gabes her ne pahasna
olursa olsun ele geirilmeliydi.
Gabes'te, Fransz generali Barre'nin komutasndaki
Fransz birlikleri vard. General Barre'nin
tutumu da tam olarak henz anlalmamt.
nk baz yerlerde Alman keif kollarnn
hareketlerine engel olmu ve bir ksmnn
silahlarn alarak geriye yollamt. Mttefikler288
den yana olduu da kesin deildi. Velhasl ne
yapaca belli olmayan bir kimse ile kar karya
idiler. Temen Kempor bu bilinmeyenler
arasnda dncelere dalm, 50 kiilik aknc
birliini tayan 12 Yunkers ua ile Gabes'e
doru ilerliyordu. lk uaklar hava alan zerine
geldiklerinde aada namlu alevleri ve havada
patlayan mermiler grld. Bu da ne?!... Hava
alann savunan Franszlar keif aralarndan
ate amlard ve 1 : 2 uak isabet almt. Bunun
zerine nc uakta bulunan temen Slaf
ilk uaklara geriye dnmeleri iin emir vermi

ve 4 uak tekrar ykselerek geriye Tunus'a dnmlerdi.

Bu kargaa srasnda uu dzeni bozulduundan
temen Kempor duruma mdahele
edememi, ancak geriye kalan uaklar toparlayabilmiti.
Hava alannn komutanln
yapacak olan Yzba Grund'un da ua ile
kendisine katlmasyla 8 uaklk bir filo halinde
civarda inebilecekleri bir meydan aramaya balam
ve bunu Gabes'in 50 kilometre kadar batsnda
bulmutu. Gabes'in aksine bu kk alana
ini mukavemetsiz ve rahat bir ekilde gereklemiti.
yi ama imdi ne yapacaklard? Bisikletlerine
atlayarak Gabes'e gidip Fransz zrhl
aralarna m taarruz edeceklerdi? Evet, yle
yaptlar ve ertesi sabah erken satte bir baskn
taarruzu ile ksa bir zaman iin alan ele geirdiler.
aret fiekleriyle, o srada alan zerine
gelen av uaklar korumasndaki Yunkers'lere
Alan igalimizde ve emniyette, inebilirsiniz
parolasn verdiler. Bu cesur hareket, alann ve
Gabes ehrinin Alman kuvvetleri eline gemesi
iin yetmiti. Bu olaydan, ok deil, 3 gn sonra
ilk Amerikan Tanklar Gabes aklarnda grnm,
doal olarak da Alman paratleri289
nin ateleriyle selamlanmlard. Almanlar savunma
dzenleri ve ateleriyle kendilerini ok
kuvvetli gstermeyi becermiler ve Amerikan
Zrhl birliklerini durmaya zorlamlard. Bu kk
Alman kuvveti, talyan Sperga tmeninin
iki taburu yetiinceye kadar mevzilerini elinde
tutmu, daha sonra yetien Koch'un ktalar ile
savunma daha da kuvvetlenmiti.
Tunus'ta savam bulunan herkes Barenthin
adn, O'nun Hava ndirme Alayn ve onlarn
plansz ve hazrlksz bir savunmay nasl ba
sardklarm asla unutamaz. Barenthin Alay,
Komutann ad ile anlrd. O, hem Alayn komutam,
hem de Kolordu istihkam komutanyd.
Bu Alay, Kolordu parat birlikleri personelinden,
acele ile tekil edilmi bir birlikti. 20 Kasmda
bu Alayn ilk ktalar kk bir karargh
komutasnda parat taburu, bir Motosiklet
mfrezesi, bir istihkm mfrezesi, istihbarat
ve Shhiye mfrezeleriyle Bizerte hava alanna
inmi ve Mateur blgesine yollanmt. Burada
komutay devralan Albay Barenthin, daha nce
buraya ulam iki talyan taburunu da emrine
alarak kuzeydeki Binba VVitzing ve gneydeki
dier birliklerle irtibatl ekilde bir savunma

mevzii kurdu. Bu suretle Kasmn 3 nc

haftasna doru kuzeyde Cap Serat'dan balayp
Mateur-Teburba'dan geip g/eye doru uzanan
bir hat tutulmu ve kuvvetler ne kadar yetersiz
olursa olsun Bizerte ile Tunus ehirleri
emniyet altna alnmt. *
26 Kasmda Barenthin Alay 36 nc ngiliz
Tugaynn taarruzuna urad. Alman birlikleri
bu taarruzlar pskrttler ama talyan Taburlarnn
tutunamayarak ekilmeleri, mevziin btnn
tehlikeye soktu. Eer ngilizler, panik ha
200
linde kaan talyanlar takip ederek ilerleseydiler
Bizerte dm olacakt. Durum, ok kritik
bir hal almt. Barenthin'in eldeki derme atma
kuvvetle bu gedii tkamas iin gerekli zaman
azd. Ama ngilizler nedense ilerlemediler ve
Bizerte'yi adeta gm bir tepsi iinde yeniden
Barenthin'e sundular. Albay Barenthin, harpten
sonra bana olay u ekilde anlatmt;
28 Kasmda blgedeki ngilizlerin savunma
mevzileri hazrlamakta olduklarn ve tahkimat
yaptklarn grerek hayretler iinde kaldk. Bu
da neyin nesiydi? arm ve bir mana verememitik.
Ayn gn leden sonra Mateur'n KaidTC*)
karargaha gelerek, byk bir gururla,
ngilizlerin taarruz etmeyeceklerini bildirdi. Sebebini
sorduumda Kaid: ngilizlere bir eyhimi
gndererek, Almanlarn Girit'ten yeni bir parat
alay getirtmi olduklarn ve taarruz iin
hazrlandklarn haber verdim, dedi. Mesele an.
lalmt.
Kukusuz bu olayda asl basan Albay Barenthin'e
aitti. nk O, Ba komutanln emriyle
yerli Araplarla dosta ilikiler kurmu ve
bir dzne Arap gnlly de, kiralk asker
olarak, birliine almt. Bu Araplar haberci ve
dman gerisinde zel grevler iin kullanlyordu.
Barenthin bunlardan ok faydaland gibi,
Arap ileri gelenleriyle de yakn ilikilerini kesintisiz
srdryor, birlik komutanlann da bu
ekilde harekete mecbur ediyordu. Bu politikann
ok faydasn da grmt, yukandaki olay
sadece bir rnekti. Tunus savalar sresince
(*) Tunus'lu yerli arap halknn dini yneticisi.
291
kendi blgesinde yerli halktan sabotaj, hrszlk,
saldn gibi hibir ktlk grmemi olmas da
bunu kantlamaktadr.
29 Kasm gn General Anderson, Barenthin'e

yeniden taarruza balad srada Barenthin'in

alaynn dier iki taburu da cepheye ulamlard.
imdi Yeil eytanlar n alayn bulunduu
mevzilerden skmek artk General Anderson'un
Tugay'nn harc olmaktan kmt.
Mateur'da iler iyi gidiyordu ama, daha gneyde
Meczelbab'da durum ktlemeye balamt.
ngilizler bu blgede Yarbay Koch'un zayf
ktalanm geriye atarak ilerlemeye balam,
Koch'un buraya sevk ettii ihtiyat kuvvetler ise
yolda yerli Fransz birlikleri tarafndan engellenmiti.
Bu yzden Meczelbab, 1 nci Amerikan
zrhl tmeninin baz unsurlanndan da yararlanan
ngiliz Muhafz Tugay tarafndan ele geirilmi
ve Tunus ehri tehlikeye dmt. Yetien
Alman ihtiyat kuvvetlerinin kar taarruzu
ile durum dzelir gibi olmusa da ngilizlerin
inat hcumlanyla iler yine kanm, Meczelbab
istasyonu iki defa el deitirdikten sonra
yenilen Almanlar ar ar ekilmek zorunda
kalmlard. imdi bir yandan Tunus ehri, dier
yandan kuzeydeki Teburba ehri ngiliz tehdidine
ak hale gelmiti.
Aslnda Teburba, cepheden de sktnlmaktayd.
23 Kasm gn 60 Tanklk bir Amerikan
zrhl birlii birdenbire Changui geidinde, Teburba'nn
kuzeyinde belirmi ve nehri geerek
Hammerlein'in zayf zrhl keif blne yklenmiti.
Bu bl ineyen Amerikan zrhl
Grup birlikleri Teburba'y hzla geerek ilerlemi
ve Cedide hava alanna ulamt. Alan ko292
ryan Alman Uaksavarlarnn ounu imha
eden Zrhl Grup, alandaki 14 Messerimid ve
24 Yunkers uam ezerek ve mermilerle delik
deik ederek tahrip etmi ve ancak karanlk basmas
nedeniyle durmutu.
Amerikallar Tunus ehri istikametinde taarruzlarna
devam ediyorlard ve ilerideki Tank
blklerinin elemanlar Tunus ehrinin minarelerini
grmeye balamlard. Az sonra nlerindeki
srtlan da Douya doru aanlar, 10 kilometre
kadar uzakta bulunan ehri ve masmavi
denizi daha yakndan seyrettiler. Ama bu ana
kadar sren basan ve zafer yry, hayrettir,
sadece 4 tane 88 Iik Alman topunun baskn tarznda
ateleriyle darman duman oldu. ok iyi
gizlenmi ve toprak tahkimata, gmlm bu allann
bels toplar, Amerikan tanklar arasnda
ok ksa srede o kadar byk kayba yol am

ve bundan daha da kt olarak o kadar byk

aknlk yaratmt ki bir lahzada iler tersine
dnm ve ekilme bir panie yol amt.
90 nc Kolordu Komutan General Nehring bu
srada bu toplann atelerini az gerideki srt zerinden
ve yakndan takip ediyor ve gneyden
yetiecek takviye blklerini bekliyordu.
Bu olaydan iki gn sonra 26 Kasmda, Teburba'nn
25 kilometre kadar gneyinde buna
benzer bir durum daha yaanmt:
Alman 10 ncu Panzer tmenine ait 88 milimetrelik
bir topu bataryas ulat yerde kendisine
. bir mevzi ararken, Teburba istikametinde
ilerlemeye alan bir ar Amerikan tank
bl ile karlamt. Baavu Voight, zeytin
aalar arasna saklad topuna mevzi aramak
iin biraz ilerlediinde, tank sesi duyarak
293
irkilmi ve nndeki aaca trmandnda, 600
m. kadar ileriden bir dman tank blnn
kendilerine doru ar ar gelmekte olduunu
grmt. Koarak topunun bana gitmi ve
bararak batarya komutanna haber vermiti.
Daha dier toplann mevzilenmesine vakit kalmadan
Voight kendi topunu atelemi ve 50 m.
kadar nne gelmi bulunan ar tank alevler
iinde brakmt bile. O gn, sadece bu 88 lik
batarya, 20 Amerikan Tankn tahrip etmi ve
ilerlemeyi durdurmutu.
Henz kt zerinde kurulan ve ar silahlan,
aralan ve tanklannn ou henz gelmeyen
90 nc Kolordu komutan General Nehring,
elindeki ou parat olan bir ksm blk
prk kvetiyle geni bir harekt alan zerinde
oradan oraya kouyor ve ok stn dmann
ilerlemesini geciktirmeye alyordu. Bunu
yaparken de dmann tecrbesiz oluundan
ok, Mttefik kuvvet komutanlannn ekingen
ve rkek olmalan avantajna gveniyordu.
28 Kasmda yeni bir kriz daha ortaya kt:
Araplar, 2.000 kiilik bir Mttefik kuvvetinin
Cap Serat'a kartma yapt klann bildirdiler. Bu
durumda VVitzing muharebe gurubu kuatlacak,
Bizerte gibi ok nemli bir liman da dm
olacakt. General Nehring derhal bulabildii
kuvvetleri buraya sevketmi ve VVitzing'in de yetien kuvvetleriyle mtereken yaplan
koordineli bir taarruzla dman kprbas yklm,
kanlann bir ksm imha edilmi, bir
ksm tekrar gemilerine kaabilmi ve bir ksm

da tutsak alnmt. Ama kartma yapan

kuvvetler, Araplann syledii gibi 2.000 deil
500 kiiydi.
Ertesi gn de yine alnan raporlardan, 1.000
294
Amerikan paratsnn Meczelbab'm 60 kilometre
kadar gneyindeki Zaguvan blgesine
indirildii renilmiti. General Nehring elinde
ihtiyat olarak bulunan bir zrhl keif bln
buraya sevk etmi, italyan Superga tmenine de
buraya bulabildii kuvvetleri yollamasn emretmiti.
Bereket inen kuvvet ancak 500 kii kadard,
ar silahlan ve aralan bulunmad iin
de zayf ve hareketsiz bir haldeydi. Bu dman
tehlikesi de ksa zamanda bertaraf edilmi,
inenlerden 100 emberden kurtularak kamay
baarmsa da kalanlan tutsak alnmt.
29 Kasm gn Alman 10 ncu Panzer Tmeninin.,
asl kuvvetleri General Fisher'in komutasnda
Bizerte ve Tunus limanlarna km bulunuyordu.
Bu kuvvetlerle birlikte 3 .adet Tiger
tank da gelmiti. Tiger'lar 55 ton arlnda, kaln
zrhl, 88 lik topu bulunan dev gibi tanklard.
Bunlar, Ruslann T34 tanklanyla savamak
iin imal edilmilerdi ve Tunus'un da, geiti,
amuru ile nasl ba edebilecekleri bir soru olarak
ortada duruyordu. Aynca bu tanklarda baz
teknik arzalar grlm, telsizlerinde imalat
hatalar meydana kmt. Ve bunlar, 180 galon
yaktla ancak 90 kilometre gidebiliyorlard.
Fakat btn mahzurlara ramen dost tarafta gven,
dman zerinde korku yaratmasiyle bu
dev yaratklar Almanlann sempatisini kazanmt.
Nitekim Tiger'ler, parlak bir subay olan komutanlan
yzba Nolde'nin emrinde Teburba
savalannda ok iyi dmler ve bu savan
kazanlmasnda kayp vermeksizin byk rol oynamlard.
Nolde, parat birliklerinin komtanlan
olan Barenthin, Koch ve VVitzing gibi
gzn budaktan saknmayan cesur bir subayd.
295
General Nehring, Teburba'ya ilerleyen Amerikan
ve ngilizleri 1 Aralkta kuatc bir taarruzla
imhay planlam ve Bizerte ile Tunus blgesindeki
10 ncu* Panzer tmen birliklerini bu
blgeye sevektmeye balamt. General Nehring
de, Komutan Romme gibi oyunu, btnyle
oynuyordu. Yani yaman bir Kumarbaz gibi,
btn varn younu bir oyunda ileri sryor
ve gzn krpmadan Ya hep, ya hi diyebiliyordu.

Burada da yle yapt. Elindeki btn kuvvetleri

7 nci Panzer Alay, 86 nc Zrhl Piyade
Alay. 10 ncu Motorlu Piyade Taburu, 90 nc
Uaksavar Alay, Tiger Bl, 88 lik bataryalar
ve dier muharebe destek ve hizmet birliklerim
bu harekt iin terazinin kefesine yd. Tunus
limann savunmak zere sadece 30 er ve 2
adet 88 lik top brakmt.
Teburba'da harektta bulunan ngiliz Muhafz
Tugay ve Amerikan B Zrhl Muharebe
Grubu birlikleri, Albay Barenthin'in bir parat
bln bir istihkm takm ile birlikte
kuatm bulunuyordu. 25 Kasmdan beri bu
Yeil eytanlar teslim olmuyor ve gerek eytanlarm
gibi kendilerini koruyor, stelik Teburba
- Meczelbab yolunu da kapyorlard. Alay
ile harekta gneyden katlacak olan Yarbay
Koch, Teburba'daki kuatlm bu parat bl
ile irtibat tesis etmek zere Baavu Ahrend
komutasnda bir istihkm mfrezesini grevlendirmiti.
Ahrend dmana grnmeden
ilerlemi, savamaya mecbur olduunda vurup
kaarak grevini yapm ve 28 Kasmda kuatlan
ble ulamt. Kuatmadakilerle birlikte
yeni gelen istihkmclar, asl taarruz harektna
destek olmak ve dman harektn ve ikmalini
296
engellemek iin mtereken harekete gemiler
ve ilerdeki Mecerda nehri zerindeki nemli
bir kpry tahribe karar vermilerdi. 28/29 Kasm
gecesi Parat blk Komutannn izni ile
kpry tahribe hazrlamlar ve ellerindeki 2
makinal tfekle savunma tedbirini alarak ilk
ngiliz aracyla birlikte kpry havaya uurmay
baarmlard. Bu saatten balayarak tam
2 gn, 3 gece Ahrend, emrindekilerle birlikte,
btn taaruzlara kar kpry savunmu ve
bu nemli yolu dmana kapamt.
1 Aralk sabah Teburba'da Alman kar taarruzu
balamt. 10 ncu Panzer tmeni, General
Fjsher komutasnda, plan gereince ilerli
yor ve genellikle byle bir taarruzu beklemeyen
Amerikan ve ngiliz birlikleri acele ile savunmaya
alyorlard. ou savalarda olduu gibi
bu sefer de savan kaderini nemsiz bir kk
tesadf deitirmi ve Almanlarn baarsn
glgelemiti. Evet, ufack bir tesadf.
Yarbay Koch Alay ile Teburba istikametinde
ilerlerken 1 Aralk leye doru hi beklenmeyen
bir yerde kesif bir dman ateine uramt.

Dmann kuvvetini ve nereden geldiini

bir trl kestiremeyen Koch'un ncleri de
mevzi alarak atele karlk vermi, geriden ilerlemekte
olan kuvvetlerin taarruzu bu dmann
inat direnii karsnda baar kazanamamt.
Bu beklenmeyen dman, 29 Kasm gn Zaguvan
blgesine nen Amerikan paratlerinden
bakas deildi. Hani 500 kii ile inen ve
Alman emberinden syrlp kamaya muvaffak
olan 100 parat vard ya, ite onlar!.. Aslnda
bunlarn niyeti ne Koch'un alaym ilerlemekten
alkoymak, ne de kendi kuvvetlerinin kuatlmasn
nlemeye almakt. Zaten onlann bundan
297
haberleri bile yoktu. Onlar ummadklar bir srada
bir dmanla karlamlar ve hayatlarn
kurtarmak iin savamak zorunda kalmlard.
Ama ite bu kk olay Koch'un alaynn kuatc
tarruzunu geciktirmi ve bundan yararlanan
dman bo kalan bu yerden kaarak imhadan
kurtulmutu. Mamafih, 4 gn sren bu
sava sonunda gene de parlak neticeler elde edilmiti.
Nehring bu taarruz ile Mttefiklere
beklenmeyen bir darbe indirerek onlar aalatm,
geriletmi ve tekrar toparlanp ileri harekta
gemeleri iin gereken zaman Mihver tarafna
kazandrmt. Bylece Tunus yans Almanlar
tarafndan kazanlm ve ilk safha harekt
Nehring'in tartlmaz zaferiyle sonulan
mt. Say alna, malzeme ve silah noksanlna
ve ikmal zorluklanna ramen Almanlar
askeri yetenekleri ve sava tecrbeleri sayesinde
bu zaferi hak etmilerdi. Bu sava sonunda 11
nci ngiliz Tugay malup edilmi, Amerikan B
Zrhl Muharebe Grubu btn gere ve malzemesini
kaybetmi, 18 nci Amerikan Mekanize
Piyade Alay ar kayplara uratlm ve bir
ngiliz Piyade Taburu son erine kadar imha
edilmiti. 1.100 esir alnm, 40 top ele geirilmi
ve 134 tank tahrip edilmiti. Bu! 8 Kasm gn
ok stn kuvvetlerle Fas, Tunus ve Cezayire
kan General Eisenhovver'in urad ac bir
malubiyetti. Ama kukusuz, henz son sz sylenmi
ve Tunus savalan sona ermi deildi.
Mttefikler her sopa yiyite daha ilk defa dman
topunun sesini duyar acemi askerleriyle
yeni bir tecrbe kazanyor ve yava yava sava
denen bu kanl oyuna adapte oluyorlard.
Alman kayplan arasnda Tiger tank blk
komutan Yzba Nolde ve stihkm Baavu

298
Ahrend'de vard. Yzba Nolde, Teburba nlerinde
bir tank savanda lm, Baavu Ahrend
ise 3 Aralk gn kamaya alan bir ngiliz
blnn yolunu keserken yaplan arpmada
hayatm yitirmiti. Ahrend'in cesedi de
bulunamamt. nk vurulup dt bir saman
yn mermilerden ate alm ve Ahrend ile
birlikte yanp kl olmutu. Bu nedenle, Hitler
karargh tarafndan zel bir mesajla Salip niannn
valye rtbesi ile dllendirilen Ahrend'in
tabutuna bile bu madalyay takmak ksmet
olmamt.
FHRER'N KIT ZERNDEK
ORDUSU
'manlar Tunus yarn kazanm, Kuzey
Afrika'da bir Kprba elde etmi ve Rommel'in Libya'dan ekilmekte olan kuvvetleri iin arka
kap ak tutulmutu. Mttefik Ba Komutanlnn
ise ne yapmak istedii belliydi: Tunus
kpr ban ezmek, Tunus gneyine doru ilerleyerek
Rommel'in gerisini kesmek ve Montgomeri
ordusuyla birleerek Libya'da Rommel kuvvetlerini
imha etmek. Bunlan anlamak iin Rozvelt
ile ril'in Kazablanka konferansnda bulunup
onlar dinlemeye veya Arif olmaya gerek
yoktu. Ve bu, stratejinin alfabesiydi. te Kuzey
Afrika'ya kan Eisenhower kuvvetlerinin de
yapmak istedikleri i ve tahakkukuna altklar
plan buydu. 8 Kasmda karma baladnda
ve bunu takip eden gnlerdeki ilerleme harektnda
plan pek aksatlmadan yrtlm,
Fas ve Cezayir rahatlkla almt. Tunus'taki
299
harekt da balangta pek byk zorlua ura
mamt. Ama vakta ki Nehrng, Aralk banda
Teburba'daki kuvvetlere Panzer birlikleriyle taarruza
gemiti, ite o zaman plan karman orman
olmu ve btn harekt durmutu. Evet,
Nehring onlara bir avu askerle kuvvetli bir
yumruk atm ve Tunus'taki ilk ravundu kazanmt.
Plann aksamasn yalnz Nehring'e ve kuvvetlerine
mal etmek, eksik olur. Dorusu aranrsa,
Tunus yamurlarnn da bunda olduka nemli
bir pay bulunduunu teslim etmek lzm.
Gerekten de bu yamurlar Almanlar iin
Allann lutfu olmutu. Bu yzdendir ki Mttefik
ordusu amurlara saplanm, ve allmam
bu zorluklar yznden bir kaplumbaa hz ile
ilerliyebilmiti. Eisenhower anlarnda, amura

batan motosikletlerden ve gbeine kadar amura

saplanan tanklardan yana yakla bahsederken
Rus amuruna alk Almanlar bu
glklerin hakkndan nasl gelineceini gayet
iyi biliyorlard. Tecrbenin zorluklar yenmesi
yalnz Mister amur harektnda deil, her zaman
ve her yerde Almanlara, byk bir stnlk
salyordu. Albay Barenthin bana harpten
sonra aadaki olay anlatrken memnuniyetini
saklamaya lzum grmemiti: Teburba muharebesi
srasnda 2 adet 88 lik top ok abuk ate
etmek ve yine sr'atle bir hedeften dierine ate
kaydrmak ve sonra yakndaki bir iftlik duvar
kenarna ylm dmandan ele geirilmi cepane
ynna ate edip onlar patlatmak suretiyle
kendilerini olduundan fazla gstermiler,
ve bylece Tine kprs gneyinde 40 tanklk
bir ngiliz taarruzunu uzun sre durdurmulard.
Binba Witzing de sadece bir parat bl300
ile yerli Fransz Jefna tmeni birliklerinin
elinde bulunan Bizerte'ye hakim Sidi Nair tepesini
bir basknla ele geirmi ve sonra Bizerte
ehrine girerek, kendisini geriden gelmekte olan
Panzer Tmeninin ncs gibi gsterip 8 Aralkta
tmenin geri kalan 12.000 askerini silahtan
arndrarak tutsak etmiti.
Bu ve buna benzer hareketler, kkl bykl
Alman askeri tarafndan sk sk yaplageien
eylerdi. Ve bunlar, stn bir cesaret, ayan
takdir bir liderlik vasf gerektiriyordu. L1zun bir sava tecrbesinin verdii kendine gven
hissinin de bunda rol vard.
Ama btn bunlar, ezici bir stnle sahip,
zengin ikmal Kaynaklarna srtn dayam,
modern silahlarla donanm Mttefik kuvvetleri
karsnda daha ne kadar sre tutunma imkn
verirdi? Netekim General Nehring zaman zaman
Gney Cephesi Bakomutan Mareal Kesserling'i
bu konuda uyarm ve verdii raporlarda
hi bir eyi saklamadan gerekleri belirtmiti.
Nehring, bu artlar altnda savunmann daha
uzun sre devam edemiyeceini ve mutlaka yeni
takviyelere gerek bulunduunu belirtiyordu.
Fakat Fhrer ne yapmay dnyor, Alman
Yksek Komutanl neyi planlyordu? Acaba
Tunus kprba, Rommel Panzer ordusunun ekilmesini
Bat'ya kar emniyete almak iin mi
yoksa, Afrika'da geni apta balatlacak bir
Mihver taarruzu iin mi ele geirilmiti? Nehring'in

kafasnda dnp dolaan bu sorular cevapsz

kalmt. nk 90 nc Kolordu Komutan
General Nehring'in bu konuda yeterli istihbarat
mevcut deildi. Ve bu problem Rastenburg'da
zlecekti.
3 Aralk 1942 de bu problem zld. Hitler,
301
Orgeneral Van Arnim ve Korgeneral Ziegler'i
Rusya cephesinden Rastenburg'a artm t. Kor
general Ziegler karargha daha nce ulam ve
bekletilmeden Htler tarafndan kabul edilmiti.
Hitler, Tunus'ta 5 nci Panzer Ordusunun kurulacan
ve General Von Arnim'in bu ordu komutanlna
atandn kendisine bildirmiti. Ziegler
de tam yetki ile Von Arnim'in daimi muavini
olacakt. Fhrer'in Tan yetki ile daimi muavinlik
makamn kadrolatrmas gerekten enteresand.
O'na gre, Mareal Rommel'de olduu
gibi, hereyin bir tek kiinin karar ve iradesine
bal olmas sakncal idi. Byk sorumluluk
tayan bir ordu komutam, hele bu Libya'daki gibi uzak ve bamsz harekt yapan bir
ordu ise, mutlaka byk rtbeli bir yardmc
ile nemli konular tartabilmen idi. stelik bu
yardmc, Komutann herhangi bir nedenle kararghtan
ayrlmasnda ve komutann yaralanp,
lmesinde de komutay gecikmeksizin ele alacak
ve Ordunun basz kalmasn nleyecekti. General
Ziegler savata pimi, kabiliyetli ve realist
bir askerdi. Fhrer'den, bu yeni ordu iin hangi
ktalarn tahsis edildiini renmek istemi bu
soruyu Mareal Keitel cevaplandrmt:
Zrhl Tmen, motorlu tmen ve bunlardan
baka Herman Gring tmeni! Ad geen tmenler
hemen, Herman Gring tmeni ise Martta
gnderilecekti. General Ziegler, bu birliklerin
Akdeniz'den gvenle geirilip geirilemeyeceini
sormu ve Hitler Tabii demiti. General Ziegler
de O halde bu artlar altnda Kuzey Afrika'da
yeniden taarruza gemek mmkn diyerek ertesi
sabah taarruz hakkndaki Plann ana hatlaryla
sunmutu. Ziegler in plan Bizerte ve
Tunus blgesinde yna mteakip, sklet mer302
kezi Kuzeyde, ky kesiminde olarak taarruzla
Tunus dalarn bat istikametinde amak, Cezayir
hududuna ulatktan sonra Bone, Filip ve
Cezayir ehir ve limanlarn ele geirmek eklinde
zetlenebilirdi. General, ayrca Araplar
da kendi tarafna kazanmak suretiyle onlar ayaklandrmay

dnm ve byle bir mukavemet

hareketinin de yardm ile Oran'a kadar
ilerlemenin mmkn olacan hesaplamt.
Bu suretle Eisenhower ordusuna, esir olmak veya
gemilerine binip kamaktan baka bir are
kalmayacakt. Ziegler'e gre byle bir gelime
iin en nemli art, ikmal ulatrmasnn devamn
ve gvenliini salamakt. Bunun iin de
Malta adasnn ele geirilmesi kanlmaz bir zorunluktu.
Bu adaya sahip olmak mutlaka gerekliydi.
Akdeniz'in hem Kuzey Gney, hem de DouBat ekseninin tam ortasnda bir diken gibi
duran bu adann, zellikle imdi, ele geirilmesinde
ok byk avantajlar vard. Burann ele
geirilmesi, elegeirene salad fayda kadar,
kar tarafa da o lde zarar verecekti.
Hitler, General Ziegler ile konutuktan sonra
General Von Arnim'i kabul etmiti. General,
Rus cephesinde Rjev blgesinden geliyordu. Ve
ayann tozu ile ve daha da garibi, General 7,i
egler'le bile konumadan Hitler'in huzuruna
kmt. O da Hitler'e ayn sorulan yneltmiti:
Ordum, ka tmene sahip olacak? kmal ii
garanti edilebilecek mi? Hitle*/den olumlu yant
alnca o da aa yukar Ziegler'in planna
benzer bir dnce ileri srm ve Hitler'in olurunu
almt. Ve bu suretle Arnim ve tam yetki
ile daimi muavini Ziegler byk bir gven ve
mitle Tunus'a hareket etmilerdi.
9 Aralkta General Nehring 90 nc Kolorduya
veda mesajm yollam ve bu mesajnda
Harp tarihinde ei bulunmayan bir durumda
yz diye bir cmle eklemiti. Bu szleriyle Ge
neral, Ne tmene, ne kolorduya benzer derme
atma birliklerle, birbirinden kopuk uzak 'J!
gelerde yaplan bamsz hareketleri ve gh .*e
nizden gh havadan yaplan karma kark ikmali
anlatmaya almt. Ve bunda tamaniy.
le hakl idi. General Von Arnim'de ayn gn e^nir
ve komutay teslim alm ve bir mesajla bunu
btn birliklere duyurmutu. Tunus'da kurulan
Genel kmal Karargh Bakanlna Albay Hei
gel, Ordu Kurmay Bakanlna da tecrbeli bir
subay olan Pomtow atanm ve bunlar da Rommel'in
karargh subaylarnn yaptklar gibi hemen
her gn talyan ve Alman genel kararaghlarm
ikmal iin sktrmaya ve hatta canlarn
skmaya balamlard. Ama heyhat!.. Ne gelen
bir birlik ve ne de yeterli derecede ulaan bir
ikmal maddesi vard. Gzler, Akdeniz ufuklarnda

belirecek ikmal konvoylarn bouna aratryordu.

Brakn zrhl tmenleri, brakn vadedilen
piyade tmenlerini, hali hazrdaki Tunus
kuvvetlerinin cepane ve yakt ihtiyac dahi
yeterli ekilde salanamyordu. General Arnim
Azizim Ziegler, brakalm Herman Gring
tmenini, hatta zrhl tmenlerden de vaz geelim.
A be canm efendim, hi olmazsa 1: 2 piyade
tmeni yollasnlar da die dokunur bir kuvvete
komuta ediyor grnerek rtbelerimizden
utanmaktan kurtulalm diyordu. yle ya, bir
Orgeneral, bir Korgeneral ve buna karn ancak
bir tmenden biraz fazla bir kuvvet!. Ama bouna
bekleniyordu. Tunus'taki Mihver kuvvetlerini,
uzun sre 10 ncu Panzer tmeni, sonradan
parti parti yetien eksik 334 nc tmen ve 1.2
304
parat alay temsil etmiti. Ve Fhrer'in,
Panzer ve Motorlu Piyade tmeniyle ok ksa
srede kurulacam vadettii byk 5 nci Panzer
Ordusu ite bu kadard.
PANZERLER YNE HCUMDA
1 ubat 1943 te Stalingrat'taki Alman savunmas
km ve iki buuk aydr Rus kuatmasna
kar direnen Paulus'un 6 nc Ordusu teslim
olmutu. Bundan 4 gn sonra da Tunus'ta
10 ncu Panzer tmenine komuta eden General
Fisher, keif yapmak iin kt blgede yanllkla
bir talyan mayn tarlasna girmi, patlayan
bir mayn yznden iki aya ile sol kolunu
kaybetmiti. General, soukkanlln yitirmeksizin
yanndakilerden kalem kt istemi
ve eine son mektubunu yazmt. 1.5 sayfa yazdktan
sonra ise ecel, daha fazlasna msaade
etmemi ve General Fisher, subaylarnn kollan
arasnda son nefesini vermiti. Mektubun son
cmlesi uydu: Pek yaknda herey bitecek?-
Ayn arata Generalle beraber bulunan tmen
harekt ube mdr Yarbay Brklin ar
yaralanm, ofr ile Emir subay lmlerdi.
Doal olarak bu ac kaza ertesinde hi kimse, 18
ay sonra herkesin dilinde dolaacak olan bir
kimsenin bu nedenle boalan yere atanacan
ve tmenin bu kiiyi yakndan tanyacan tahmin
edemezdi. Evet, sonradan ok mehur olacak
bu kii, Yarbay Kont Von Stauffenberg'di ve
tmen harekt ube mdrlne atanmt.
Kont, cesur ve byk lde organizasyon kabiliyeti
olan bir kurmay subayd. Bir sre sonra
305

ar ekilde yaralanp da Almanya'ya gndorilinceye

kadar takdire layk ekilde youn bir
faaliyet gstermi ve herkesin sayg ve sevgisini
kazanmt. Ama kader ve tarih ona nemli
bir rol ve kt bir son tayin etmiti: Rastenburg'
da Hitler'in bulunduu salona onu ldrmek zere
bir anta iinde bomba koymak ve sonra da
kuruna dizilmek.
ubat banda General Eisenhower, hl planndaki
hedeflere ulamaktan bir hayli uzakta
bulunuyordu. Von Arnm'in Panzer birlikleri,
Paratleri, dier ktalar Tunus dalannda
yalnz mevzilerini tutmakla kalmam, kpr bam
daha da geniletmeyi ve yeni arazi kazanmay
baarmlard. Ocak ortalarnda 334 nc
piyade tmeninden alnan birliklerle kurulan
Weber hcum birlikleri, talyan Superga Tmenini
sktrmakta olan 19 neu gnil Fransz
kolordu birliklerine taarruz ederek buradaki durumu
dzeltmilerdi. Weber Special Messenger
1 kapal ad verilen bu harekt sonunda
Pion blgesinde Franszlar Bat istikametinde
ekilmeye mecbur brakm ve 4.000 tutsak almt.
15 gn sonra 31 Ocakta Weber, Special
Messenger 2 harekt ile Franszlara kesin darbeyi
indirmek zere tekrar taarruza balamsa
da, yeni Amerikan malzemesi, son model tanksavar
toplar, ar sahra toplan ile takviye edilen
Franszlar karsnda ilk seferki gibi baanl
olamam ve Tiger tanklan dahil bir hayli kayplara
uramt. Pion iki defa el deitirdikten
sonra Franszlarda kalm ve Weber taarruzlann
durdurmaya mecbur olmutu. 1 nci ve
2 nci Special Messenger harekt yine de Almanlann
lehine sonulanm kabul edilir. Zira bu
sayede hem Franszlar bir hayli hrpalanm, za306
man kazanlm, hem de Mttefiklerin denize en
yakn mesafeye ulatklar bu blgede arazi elde
edilerek Rommel ve Arnim ordularnn birleme
yolu daha uzaktan emniyet altna alnmt.
Ama, blgedeki tehlike henz atlatlm saylamazd.
nk dman halen yem takviyeler
alyor ve kritik bir yer olan Pion gneyindeki
Faid geidini elinde bulunduruyordu. General
Von Avnim, elinde yem bir harekt iin yeterli
kuvvet bulunmadndan endiedeydi, dikkatini
bu blgeye vermi ne yapabileceim dnyor,
du. te, kendi deyimiyle Byk ikramiye tam
bu srada imdadna yejmiti. Rommel ordusunun

mehur 21 nci Panzer tmeni 29 Ocak gn

Arnim'in emrine verilmiti ve tmen Mareth hattn
Bat'ya geerek Gabes ehrine varmt.
Rommel, bir hayli kayp veren bu ileke tmeni
ekilme srasnda ihtiyata alm, dinlenmek
ve Maret hattn savunma iin dzenlemek maksadiyle
erkenden geriye yollamt. Tmen I/byaTunus snrm ap tam istirahata geecei srada
Tunus'taki skk durumu dikkate alan Yksek
Komutanlk tmeni Von Arnim emrine vermiti.
30 Ocakta Tecrbeli 21 nci Panzer tmeni,
nin 30 ncu talyan kolordusuna bal birliklerle
mtereken yapt taarruz baarl olmu ve
dman kuvvetleri ekilmeye zorlanarak Faid
geidi ele geirilmiti. Bunu duyan Arnim, harekt
ube mdrne Oh, artk kbusum sona
erdi demi ve sevincini saklamamt. Bu harektta
kuzey kanadnda savaa katlan, talyan
Generali mperial'in komutasndaki Alman-talyan
karma muharebe grubu da byk gayret
gstermi ve ok stn bir Amerikan birliinin
taarruzuna kar bulunduklar srtlar akama
307
kadar baaryla savunmulard. Artk Von Arnim,
dedii gibi kbusu atlatm, durumu dzeltmiti.
Buna karm Eisenhower'de imdilik denize
ulamak frsatn karm ve Teburba savandan
sonra ikinci yumruu Pion'da yemiti.
Her ne kadar 31 Ocakta Gafsa blgesindeki Alman
ve talyan ktalar stn Amerikan taarruzu
karsnda bir miktar gerilemilerse de,
yeni bir dzenleme ile Von Arnim'in 9 ubatta
balatt taarruz zerine Amerikallar Gafsa'y
da boaltarak Bat istikametinde bir hayli geri
ekilmek zorunda kalmlard. Btn bu mcadele
unu aka gstermiti: Her bakmdan iyi
silahlanm, geni ikmal kaynaklarndan beslenen,
sayca stn kuvvetler harp tecrbesi olmad
ve iyi ynetilmedikleri srece, harp tecrbesi
grm, disiplinli, iyi ynetilen bir avu
kuvvete yenilmee mahkmdur.
Bu baarlara ramen Tunus kpr ba hl
tehlike altnda saylrd. Kendisinden ok kuvvetli
fakat acemi bir dman yedii birka yumrukla
sersemleyip duraklyor, sonra korkusundan
ar ar ilerliyordu ama bu oyun bylece
ne zamana kadar srerdi? Savunma mevzii kuvvetli
bir itme ile yrtlacak kadar inceydi ve cesaret
ve disipliniyle bu cepheyi 3 aydr ayakta
tutan bir avu askerin de arrk takati son noktasna

gelmiti. stelik aoami dman hergn

biraz daha ustalayor ve gn getike yeni yeni
takviyeler alyordu. yleyse bireyler yapmak
ve buna bir zm getirmek lzmd. Hi
kukusuz bu lzumu en iyi anlayan da Von Arnim'di.
Hani o bir trl gelemeyen Panzer ve
Motorlu tmenlerle ancak hayalhanelerde kurulan
mehur 5 nci Panzer Ordusu komutan Orgeneral
Von Arnim. Evet, bir eyler yaplmal ve
308
Montgomeri Tunus cephesine kar yeni bir harekt
iin hazrlklarn bitirmeden ve kuvvetlerini
ymadan nce, ondan evvel Tunus'a ekilecek
olan Rommel'in baz birliklerinden de
yararlanlarak Eisenhower'e gl bir yumruk
indirilmeli ve geriye atlmalyd.
ubatn balarnda Von Arnim, gelen raporlardan
Amerikallarn Tebessa blgesinde byk
bir ynak yapmakta olduklarn renmiti.
Dmann, enge bir hafta, on gn zarfnda Sus
veya Gabes istikametinde taarruzla denize ulamak
istedii ve bylece Libya'dan ekilmekte
olan Rommel ordusu ile Tunus'taki 5 n'ci Panzer
ordusu arasna girerek iki kuvvetin birlemesini
nlemeye alaca anlalyordu.
Beri taraftan Rommel, zrhl kuvvetleriyh
Trablus ehrim 22 Ocakta terketmi ve 12 u
batta Maret hattna ulamt. Rommel'in Trab
lus'u boaltt haberi Roma'da bir deprem etkisi
yaratm, Mussolini ve btn Faist ileri gelenleri
bu darbe ile adeta yklmlard. Kuzey
Afrika sava, Mareal Graziani'nin tantana ile
Msr seferine koyulduu gnn zerinden daha
2 seneden fazla bir zaman gemeden byk
bir yenilgi ile sonulanm ve en sonunda Akdeniz'in
incisi Trablus ile birlikte btn Libya kaybedilmiti.
Sorumlu kim mi idi? Kim olacak...
te Feld Mareal Rommel karda duruyordu
ya... Rommel, asla affedilmemeliydi ve O, Mussolini'nin
daha nce dnp de bir trl veremedii
Altn Cesaret madalyasn artk ryasnda
bile gremezdi.
Rommel ordusu ile Arnim ordusu her nekadar
henz birlememilerse de bu temas artk
gn meselesi olmu ve tehlike de aa yukar
atlatlmt. General Arnim, Ziegler ve deerli
300
kurmaylar Kurmay Bakan Albay Quast ve
harekat ube mdr Pomtow, iki tmenle Eisenhower
kuvvetlerine kar taarruzi bir harekt

dnmler ve buna gre de bir plan hazrlamlard.

Harpten sonra Albay Pomtow bu plan
hakknda dokmanlar da bana gsterdii iin
bu konuda belgesel aklamalarda bulunabilirim.
Bu plana Spring Wind kapal ad verilmiti
ve yle dzenlenmiti: 10 neu ve 21 nci
Panzer tmenleri, Tebessa blgesinde topland
bilinen Amerikan ktalarna bir baskn taarruzu
yapacak ve eer Amerikan zrhl birlikleri yakalanp
imha edilebilirse kuzeye doru harekta
devam edilerek dier Amerikan birlikleri kuatlacak
t. Bu plan fazla cretkr deildi fakat
eldeki kuvvetlerin gc ile orantl, btn faktrler
dikkate alnarak akllca hazrlanm bir
plnd. Bu harektn baar salamas halinde i
hatta bulunmamn avantajndan istifade edilerek
d hatta bulunan dmandan biri zerinde sonu
alnm olacak ve bu da Tunus kuvvetlerini,
takviyeler yetiinceye kadar rahatlatm olacakt.
Her iki taarruz kuvvetlerine Tiger blkleri
nclk edecek yani, Ko Ba grevini yapacaklard.
Hakikaten bu tanklar, korkutucu
gvdeleri ve 88 milimetrelik toplanyla bu grev
iin biilmi kaftan idiler.
Ziegler komutasndaki ilgililer hazrlklar
tamamlamak zere olduklar bir srada Mareal
Rommel Tunusa ulam, birlikleri de Maret hattna
varmt. 5 nci Panzer ordusunun taarruz
planm inceleyen ve aklamalar dinleyen Rommel,
General Von Arnime dnerek: Montgomeri'nin
Maret hattna gelmesi ve bir taarruza hazr
olmas iin daha epeyi zaman ister. Bu sebeple
tahminimden nce taarruz etmesi riskini ve
310
sorumluluunu zerime alarak kuvvetlerimin
ou ile size yardm etmek istiyorum. demiti.
te, imdiye kadar yakndan tanm olduumuz
Rommel yine karmzdayd. O atak, O gzn
budaktan saknmaz, O kendini btnyle
terazinin kefesine koymaktan ekinmeyen ve byk
oynayan Rommel. Evet, ta El Alemeyn'den
Maret hattna kadar aa yukar 2.000 kilometre
yryen ve stn bir dman karsnda yorgun,
argn ekilen adam imdi yine ayaklan zerinde
dikilmi ve yine eski gnlerini bulmutu.
Von Arnim'in taarruz plan, ona gre, ok mtevazi
ve ok ksa hedefliydi. Kendi kuvvetlerini
de harekta sokacana gre hedefi ok daha
derinlerde semeli ve daha byk dman kuvvetlerini
kuatacak ekilde taarruzu daha geni

bir kavisle Tebessa zerinden Akdeniz'e doru

srdrmeliydi. Bu, Rommel'in mehur eski l
stratejisine uygun bir pland ama Von Arnim
ve kararghna gre, gerekleri zorluyan ve imknlar
abartlarak gcn tesindeki hedeflere
varmay dnen riskli bir pland. Ne eldeki
kuvvetler, ne de ikmal olanaklan byle geni
apl bir harekta imkn vermezdi. Bu mevsimde
Tunus - Cezayir hududunu tekil eden dalk
arazi de, zrhl ve motorlu birliklerin harektn
geciktirecek bir yapdayd. General Von Arnim,
harpten sonra bana, ayn fikirde bugn bile srarl
olduunu sylemi ve Rommel plannn byk
tehlikeler tadn sebepleriyle aklamt.
Netekim 2 nci Dnya savandan sonra Cezayir
milliyeti savandaki harekt da Von Arnim'e
hak verdirmitir. Bu savata zayf Cezayir
milliyeti kuvvetleri, Tebessa dalk blgesindeki
geitleri 100.000 kiilik dzenli Fransz ordusuna
kar uzun sre savunmu ve onlan Batya
311
geirmemilerdi. 5 nci Panzer ordusu komutan
Orgeneral Von Arnim ile Afrika panzer ordusu
komutan Feld Mareal Rommel arasndaki bu
anlamazlk, Alman Yksek Karargh ve Fhrer
iin tatsz bir durum meydana getiriyordu.
Almanya'ya uzak bamsz bir harekt alannda
iki ordu komutan arasnda doacak bir geimsizlik,
kukusuz, sonradan giderilmesi g
sonular yaratrd. Yksek Kararghn masasndaki
uyar lambas imdilik sar yanyordu
ama, birdenbire krmzya dnebilirdi.
14 ubat saat 04.00 te Von Arnim'in planna
gre General Ziegler komutasnda harekt balad.
Hava souk ve yal, yolar hafif amurluydu.
10 ncu Panzer tmeni, iki muharebe Grubu
birinci hatta taarruza gemi, 21 nci Panzer
Tmeni de kendi cephesinde ilerlemeye balamt.
Bu srada amur ve souk yetmezmi
gibi bir de insann adeta gzlerini kr eden
mthi bir kum frtnas balamt. Btn bu
kt koullara ramen taarruz sr'atle gelimekteydi.
Saat 15.00'e doru 10 ncu Panzer tmeni,
2 nci Amerikan kolordusu zrhl birliklerini
kuatm ve byk ksm ile gneye dnerek
kamaya alan kuvvetleri durup savaa
zorlamt. Kule kapaklan ak olduu halde Alman
tanklan dman tanklarnn daha ok yanlanna
taarruz ediyor ve Komutan tanklann hedef
olarak seiyorlard. Fakat Amerikallar da

zorlu bir ekilde kendilerini savunuyor, tank

tahrip edilince ok kere yaya olarak muharebeye
devam ediyorlard. Sonu, Almanlann zaferi
ile bitti. Bu savata 68 Amerikan tank
tahrip edilmi, A zrhl muharebe grubu ar
bir yenilgiye uratlmt. Kuatlan bu Grubu
kurtarmaya koan 168 nci Amerikan Piyade ala312
y da bu emberin iine dm o da ar kayplar
vermiti.
Ertesi gn, 15 ubatta General Ziegler, Sbeitla
istikametinde ilerlemesine devam etmi, bugn
de Amerikan birlikleri kayp vererek ekilmek
zorunda kalmlard. leye doru l nci
Amerikan zrhl tmeninin yapt kar taarruz
ksa zamanda durdurulmu, sonra Alman
panzer birliklerinin taarruzu ile geriye atlmt.
Bugnk muharebeler sonunda Amerikan
zrhl tmeninin A ve C zrhl Muharebe Gruplar
malup ve byk ksmlar ile imha edilmi,
B zrhl muharebe Grubu ancak kendini
kurtarabilmiti. Akam 65 Amerikan tank ve
zrhl aracnn tahrip edildii tesbit edilmi,
2.000 tutsak alnmt.
Beklenmeyen bu felaket, Amerikan kamu
oyunu ve Beyaz saray allak bullak etmiti.
Amerikan ordusu, Uzak Dou dnda, Batda
ilk defa ciddi bir savaa giriyor ve o savata
kendisinden zayf bir dman karsnda ar
bir yenilgiye uruyordu. Sadece 2 gnlk bir
arpma ve yz kzartc bir malubiyet.. Bu
kadar eitim, bu kadar zengin silah ve cepane
ve bylesine bir yenilgi! Dorusu Pentegon
da ne diyeceini bilemiyordu.. Bakan Rozvelt,
durumu yerinde incelemek zere derhal bir
heyetin Afrika'ya hareketini emretti.
Von Arnim'in planna gre 10 ncu Panzer
tmeni kuzeye, Pion'a yryecekti. Buras geceleyin
bir baskn taarruzu ile ele geirilecek,
buray savunan Fransz muharebe grubu da
imha edilerek btn Tebessa cephesinin kmesi
salanacakt. Fakat bu harekt baarl
olamad. Bunun zerine General Ziegler, 10 ncu
tmenin bu kesimini 47 nci Alayla takviye etti.
313
Yenilenen taarruz, Hr Franszlarn inanlmaz
savunmas karsnda yeniden baarszla urad.
Taaruzda, General Arnim'in Tunus'un tfaiyesi
adn takt. Albay Bhre'nin komutasndaki
47 nci Alay da baarl olamam ve 10

neu Panzer Tmeni birlikleri gibi ar kayplar

vermiti. 16/17 ubat gecesi Spring Wind harekt
ayr bir yenilgiye daha urad. Yksek
Komutanlktan gelen bir emirle General Ziegler
Grubu lav ediliyor ve 10 neu, 21 nci Panzer
Tmenleri Ziegler Grubundan alnarak Rommel'in
emrine veriliyordu.
Acaba sebep neydi ve ne olmutu da, savan
tam ortasnda, bu emir ve komuta deiikliine
gerek duyulmutu? Bu, o srada heyecanla
konuulan bir soru olarak kafalar bir sre
igal etmiti. Rommel'in Afrika Kolordusu komutan
Muavini General Frayher Von Libenstayn'n
anlarna gre Maret hattnda bulunan
Rommel, Spring Wind harekt balamadan
nce daha 5 ubatta talyan Bakomutanlna
Gafsa'ya taaruzla yan ve gerisinde beliren
Amerikan tehlikesini gidermek konusunda bir
teklifte bulunmu, fakat bu teklif reddedilmiti.
talyan Ba komutanl Gafsa'nn, Von Arnim'in
sorumluluk sahasnda olduunu belirtiyor,
Bu harekt iin kuvvet ekme nedeniyle
Montgomeri karsnda Maret hattnn zayflayaca
n ileri sryordu. Rommel bundan
zlm, fakat yine de Von Libenstayn'a 8 ubat
gn 164 nc piyade tmeni, 15 nci Panzer
tmeni. Kolordunun ar topusu ile bir ileri
harekt iin hazr olmasn emretmiti. Bu srada
Amerikallar General Ziegler Grubunun Spring
Wind harekt nedeniyle 14/15 ubat gecesi
Gafsa'y muharebesiz terkederek batya
314
doru ekilince bunu frsat bilen Rommel, Von
Libenstayn'a emir vererek ertesi sabah bir zrhl
piyade alay ve Albay Menton'un 288 nci zel
Grubu ile kendi sorumluluk sahas dnda olmasna
ramen Gfsa'y igal ettirmiti. Bir keif
birlii de Feriana'ya srlm ve bu suretle 15
ubatta Gafsa'dan Feriana'ya kadar Tebassa blgesi
igal edilmiti. imdi Rommel Sebeitla blgesinde
Ziegler kuvvetleriyle den Amerikan
kuvvetlerinin yan ve gerilerine kar etkili bir
pozisyona girmiti. Ve Rommel, kendisine tanr
tarafndan gnderilmi bu talih kuunu elinden
karmaya hi de niyetli deildi. Daha nce teklif
ettii Tebesse'ya ilerlemek ve oradan Kuzeye
ynelerek dman byk bir kuatma ile imha
etmek plan imdi daha da olgun hale gelmiti.
Ve iin gzel taraf, Rommel'in tekrarlad teklif.
Alman yksek komutanlnca bu sefer uygun

bulunmutu. Kurmay Bakan Jodl, Rommel'in

srarna dayanamam, Fhrer'in oluru'nu aldktan sonra 16/17 ubat gecesi Ziegler
Grup kararghn lavederek bu Grup emrindeki
birlikleri Rommel'in komutasna vermiti.
Rommel'e de, kendi plann tatbik etmekte serbest
olduunu bildirmiti.
Rommel, zaten vakit geirmeksizin birliklerini
plana gre ynlendirmi ve gereken emirleri
vermiti. lk gn harekt, gayet dzenli ve
baarl ekilde cereyan ediyordu. 21 nci Panzer
tmeni Sbeitla'y zaptetmi, 10 ncu Panzer tmeni
Kasserin geidi zerine yrm, daha
gneydeki talyan Alman ktalar da Tozeur'u
ele geirmilerdi. 18 ubatta 15 nci Panzer tmeni
Amerikallarn nemli bir hava alan olan
Thlept'e ulam ve ertesi gn de Rommel'in keif
birlikleri Kasserin geidi istikametinde hare315
kete gemilerdi. Keif birlikleri, hava alanndan
geen ana yolu takip ederek ilerlerken
Rommel, Tebessa ve Kasserin geitlerine taarruz
emrini vermiti. Tunus dalarnn kaps saylan
yere 3 nc keif birlii, 19 ve 20 ubat gnleri
taarruza devam etmi, faakt btn abalar
sonusuz kalmt. Rommel, derhal tecrbeli
ve mehur piyadelerini Menton'un komutasnda
buraya gndermi, fakat bunlar da Amerikan
savunmas ve zellikle topusu tarafndan durdurulmutu.
20 ubat sabah 21 nci, 10 ncu ve
15 nci Panzer tmenlerinden bir ksm kuvvet
ve Ariete tmeni geidin karsnda 10 kilometre
uzunluk ve 5 kilometre derinliinde dar bir
sahaya ylmlard. Sis atan bataryalar, 7 nci
Havan Alay Amerikan mevzilerine atee balam
ve dakikalarca sren youn ate bu blgeyi
bir cehenneme evirmiti. Her mermi kayalar
ve Topra adeta yrtarcasna param para
ediyordu. Dar bir sahaya ok byk kuvvetle
yaplan iddetli taarruz sonunda saat 17.00 ye
doru Binba Stotten kk bir kuvvetle geidi
ele geirmeye muvaffak olmutu. Bu srada 8 nci
Panzer Alay geit yoluna doru harekete gemi,
burada bir kpr ba ele geirerek Amerikan
kar taarruzlarn pskrtmt. Bundan
sonra Almanlarn geit boyunca kitle taarruzu
balamt.
21 ubat gn Rommel, 21 nci Panzer tmenini
gneyden dalk blgenin etrafndan dolatrarak,
10 ncu Panzer tmenini kuzeyden

Thele'ye sevk ederek burasn kuatmak suretiyle

Tebessa nndeki tepelerden kurulu engeli
amak istiyordu. Fakat 21 nci Panzer tmeni
burada kuvvetli dman mukavemetine rastlam
ve 10 ncu Panzer tmeniyle birleme pln
316
gerekleememiti. 10 ncu Panzer tmeni de,
6 nc ngiliz Zrhl' Tmeni ve Muhafz Tugay'nn savunmasna taklm ve daha fazla ilerleyememiti.
Afrika Kolordusu Muharebe Grubu,
General Libenstayn'n yerine atanan General
Blowius'un komutasnda batya dnp Tebessa'y
almak istiyordu. Tebessa'y savunan
Amerikan Zrhl tmeni B Zrhl Muharebe Grubu,
inatla dm ve Tebessa'y brakmamt.
Gerek insan takati stndeki bu mthi
savunma ve gerekse Amerikan ve ngiliz sava
uaklarnn birbiri peine youn taarruzlar Alman
ilerleyiini aksatm, buna karn Amerikan
savunmasn canlandrmt. General Eisenhower
orduya deil, ordulara komuta ediyordu.
Bol silah ve araca sahipti ve zengin harbi yapyordu.
Amerikan askeri de hem deney sahibi
oluyor hem de yava yava bileniyordu. imdi
Mttefik cephesinde, Alman taarruzunun ilk oku
atlatlm, panik geitirilmiti. Btn bu
neden'erle 22 ubat gn Afrika kolordusunun
Tebessa'ya ynelttii ve tekrarlad taarruz gene
baarl olamam ve B Zrhl Muharebe Grubu
bir adm bile geri atlamamt. Savata
pimi zayf kuvvetlerin iyi bir sevk ve idare
altnda stn kuvvetlere kar kazand baar
yava yava hzn kaybetmi ve gerein yanlmaz
fiziki kanunlar karsnda boyun emee
mecbur kalmt. Dman, her bakmdan ondan
stnd, zengindi, ikmali bol ve devamlyd, havada
ezici idi. Bugnk savata Rommel'in kendisi
de youn bir dman topu atei ortasnda
kalm ve kakts aalan arasndan Albay Bayerlayn'm
rehberlii sayesinde kurtulabilmiti.
Rommel'in bu taarruz harektnn devam
sresince Von Arnim de mevcut kuvvetleriyle
317
dman tesbit maksadiyle taarruz etmi ve 47
nci Piyade Alaynn tecrbeli komutan Bhre,
bu arada, Pion'u ele geirmi ve 20 kilometre
kadar Batya doru ilerlemiti.
23 ubat gn Rommel, Thele ve Tebessa
istikametlerinde bir ilerleme elde edememi ve
taarruz artk gaye noktasna ulamt. Harekt

blgesindeki dalk arazinin verdii gle,

sayca ok stn dmann sertleen mukavemeti,
dman hava kuvvetlerinin, ezici taar.
ruzlan eklenince ve hele hele ikmal glkleri
de dayanlmaz bir hal alnca taarruza devamn
manas kalmamt. stelik Libya'dan Maret
hattnn karsna gelen ve ynan bitirmekte
olan Montgomeri'nin taarruzu da gn meselesi
haline gelmiti. Kasserin'de yaplan bir harp
meclisi sonunda Rommel taarruzu durdurmaya
karar verdi. imdi artk kabuuna ekilip kendini
savunma zamanyd.
Bu muharebeler sonunda Rommel kuvvetleri
3.000 tutsak alm, 160 tank, 95 zrhl ara,
36 zrhl top ve 60 kadar dier cins top tahrip
etmi veya ele geirmiti.
ROMMEL'N AFRKA'DAN AYRmiI
23 ubatta Mihver Taarruzunun durmasndan
sonra Alman Ba Komutanl Tunus cephesinin
bir komuta altnda birletirilmesine karar
vermi, btn kuvvetleri Afrika Ordular
Grup Komutanl ad altnda toplam, Grup
Komutanlna da Feld Mareal Rommel'i atamt.
Bu Ordular Grubu, 5 nci Panzer Or318
duu ile Alman talyan Panzer Ordusundan
tekil edilmiti.
imdi Rommel yeniden hareket serbestisine
kavumu ve Tebessa savalarnda yengi ve yenilgisini
unutmu, taarruz huyu derinden derine
yeniden depremeye balamt. Tarihte btn
byk komutanlarn baar ile uyguladklar
i hatlardan yararlanma stratejisini bir kere
daha denemede ne zarar vard ki? Bir ka gn
nce zaten bunu tatbike balamam myd? D
hatta bulunan Montgomeri'nin henz taarruza
hazr olmamasndan yararlanarak onun cephesindeki
kuvvetleri ekip, d hattn dier yannda
-bulunan Eisenhower kuvvetlerine ullanm
ve onu Tebessa zerine atp iyice hrpalamt.
imdi hele Eisenhower bana gelenleri dne
dursun, onun karsndaki kuvvetleri gneye
kaydrp, taarruza ar ar hazrlanmakta olan
Montgomeri'ye kuvvetli bir yumruk atmann
tam zamanyd. eriye skm zayf ve silh
ile ikmal bakmndan fakir bir kuvvetin, teke
tek bile kendisinden stn ve her ynden zengin
dardaki kuvvetleri, sraya koyup tek tek
dvmesinin tadna doyum mu olurdu? Bylece
Montgomeri kuvvetleri iyice hrpalanabilirse

Tunustaki Mihver kuvvetleri yeterli zaman kazanabilir

ve bu arada eer takviyeler alabilirse
stn Mttefik kuvvetlerini daha uzun mddet
bu l ve dalar arasnda oyalyabilirdi.
Rommel'den boalan Alman - talyan Panzer
Ordusu komutanlna talyan Orgenerali
Messe atanmt. Messe, Gney Rusya'da bir
talyan kolordusuna komuta ederken, stn hizmetlerinden
dolay Demir Ha valye nianyla
dllendirilmi sekin bir komutand. Kur319
may Bakan ise zeki, ak fikirli bir kurmay
olan General Manzinelli idi.
Harpten sonra bu konudaki soruma general
Ziegler mektupla u karl vermiti:
Son brifinge Mareal Rommel, General Cause
ila birlikte gelmi, sklet merkezi Batda olmak
zere Medenin istikametinde bir taarruzu
dndn bildirmiti. Bu hareket tarzndaki
baz imknszlklar ve baz pheli noktalar
hususunda Rommel'i ikna etmek kolay deildi.
Bununla beraber teklifler gene de uzun uzun
mnakaa edilmi ve sonunda bu plan fazla
mahzurlu bulunarak terk edilmiti. Rommel
zellikle, sklet merkezi douda olarak yapla,
cak bir taarruzun sol yannn dman kar taarruzuna
ak olacan belirtiyordu. Acaba bu
risk gze alnmal myd? Sonunda Mareal sklet
merkezinin, Medenin - kuzeyindeki hakim
araziye, dman topu mevzilerini de kapsayacak
ekilde tevcih edilmesini dikkate almamz
emrederek toplantya son verdi. 2 Martta yaplan
brifingte bu son hareket tarz benimsendi
ve planlama buna gre balad.
10 ncu Panzer tmeninin taarruz blgesine
intikal, uzun zaman alacandan 4 Martta balayacak
taarruz 6 Marta ertelenmiti. 6 Mart
1943 sabah 15 nci, 21 nci ve 10 ncu Panzer tmenleri
ve topu bata olrak zere taarruza
katlacak btn birlikler taarruz mevzilerine
yerlemilerdi. 90 ncu ve 110 ncu hafif tmenlerle
Ariete zrhl tmeni, bir gn nce Afrika
Kolordusu komutanln alm olan General
Gramerin (*) komutasndayd. Taarruz balang
saati olarak 06.00 seilmiti. Hava ak ve
(*) Libya'deki 8 nci Panzer Alay Komutan.
320
gneliydi. Muharebe, Afrika Kolordusunun
kudretli bataryalarnn ateiyle balad. 17 santimetrelik
toplar ve 21 santimetrelik havanlar

Medenin blgesini cehenneme eviriyorlard.

Sonra zrhl birlikler harekete geti. Kolordu komutan
General Gramer ileri komuta yerinden
tanklarn gayet rahatlkla grebiliyordu. Solda
kendisinin eski alay olan 8 nci Panzer Alayna
mensup 40 tank, merkezde geni bir cephe zerinde
5 nci Panzer Alay, sada ise 10 ncu tmenin
7 nci Panzer Alay birinci hatta ilerlemekte,
86 nci Zrhl Piyade Alay ve 90 nci Zrhl
Topu Alaynn baz birlikleri taarruz kademesini
arkadan takip etmekteydi. Dier birlikler.
Douda hayal meyal grlebiliyor ve ilerleyen
bu elik duvar, seyredenlerin gsn kabartyordu.
Ama bu zevk uzun srmeyecekti.
Az soma Amerikan ve ngiliz uaklan tepede
bitiverdi. imdi hava ile kara arasnda bir lm
kalm sava balamt. Arkasndan da iki tarafn
tanklar birbirine girdi. Az grlr lde
byk tank birliklerinin kyasya sava balamt.
General Gramer, 21 nci Panzer tmeninin
taktik komuta yerine geldiinde, tmen komutanm
mermi yamuru altnda ve mteessir bir
halde bulmutu. Tmen komutan lerliyemiyoruz
diyor ve zntsn saklamyordu. ngiliz
bataryalar, taarruz eden tanklar mthi bir
ate altna almt. Talk arazide patlayan mermiler
arapnel (*) etkisi yapyor, piyade ve topu
bundan ok zarar gryordu. 10 ncu Panzer
tmeni adam akll skntdayd. Tmen birlikleri
ngiliz topusunun etkili atei altna d(*) Havada patlayan ve kk kk birsr paralara
blnen bir tr topu mermisi.
321
m ve ar kayplara uramt. Tmen topu
bataryalar alak hava taarruzlarndan byk
kayplara uramalarna ramen atee devam
ediyorlard. 10 ncu tmenin taarruzu, gzle grlr
ekilde yavalam ve yer yer durmutu.
leye doru bu cephede 50 Alman tank yanmaktayd,
leden sonra saat 16.00 srasnda
Rommel ve komutanlar Medenin savan kazanmak
ihtimalinin artk kalmadn anlamlard.
General Gramer Rommel'e, taarruzu durdurmay
teklif etmi ve Rommel de bu teklifi
zlerek kabul etmek zorunda kalmt. Bylece,
Rommel'in byk mitlerle balad taarruz
ac ekilde sona ermi, imdi Afrika savalarnn
trajik sonu artk grnmt.
Sonradan, Rommel'in taarruz plannn Montgomeri'nin
eline gemi olduu anlalmt. Taarruzdan

hemen sonraki gn yakalanan bir Hr

Fransz astsubaynn cebinden bir vesika kmt.
Bu ktta Rommel taarruzunun btn
teferruatn gsteren bir plan vard. Taarruzun
Martn 4 nden 6 sna ertelenmesi, bu srada
plan ele geiren ngilizlerin zaman kazanmasna
ve bu 2 gn zarfnda gerekli btn tedbiri
almasna yaramt. Harpten sonra plann Fransz
Astsubayna, talyan Genel kararghndan
bir subay tarafndan verildii anlalmt. ngilizler
bu plann gerek olduundan o kadar
emin idiler ki, cephede tesbit taarruzu yapan
90 nc Alman Tmeninin karsnda ancak bir
tmen brakmlar, dier btn kuvevtlerini Medenin
blgesine kaydrmlard.
Neticede, Mihver kuvvetlerinin Medenin taarruzu
ar bir yenilgi ile sonulanm ve ayn
gnn akam daha balamadan bitmiti. Verilen
bunca kayp, iin grnen tarafyd. in asl
322
nemli olan grnmeyen taraft ki, bu da Rommel'in
son baar ans ve midi idi. Evet Rommel
Kuzey Afrika'ya ayak bastnn 25 nci aynda
cokun hayallerle kt Libya'da deil de
Tunusta son direncini, son kuvvetini yitirmi
olarak yaral ve yorgundu. Bu taarruzdan 3 gn
sonra 9 Mart 1943 gn, Tunustaki btn Mihver
kuvvetlerinin ba yani, Afrika Ordular
Grup komutan Feld Mareal Erwin Rommel bir
uakla Afrika'y terkediyordu. Roma'da Due'yi,
Rastenburg'ta Fhrer'i grecek, Kuzey Afrika'y
terketmenin gereklilii konusunda onlar ikna
etmeye alacak ve kurtarabildii btn kuvvetleri
talya'ya ekmeye gayret edecekti. Fakat
"Hitler, btn mnakaa ve gereklere kar sard.
Rommel'e, Karargh terketmesi ve stirahata
ekilmesi emredilmiti.
Rommel, Afrika'y bir daha gremeyecekti.
AFRKA KOLORDUSUNUN TESLM OLUU
Tunus'daki glklerle ykl durumu idare
etmek ii, Rommel'in vazifesini devralan Orgeneral
Von Arnim'in omuzlarna yklenmiti.
General Cause Kurmay Bakan olarak, yorulmak
bilmeyen Albay Pomtow da Harekt Bakan
olarak yerlerinde kalmlard. 5 nci Panzer
Ordusuna General Vaerst (*) Komuta ediyordu.
Kurmay Bakan da General Von Quart'ti.
Bir Prusyal asilzade olan Von Arnim tam
manasiyle bir eski ekol valyesiydi. Vazifesini,
(*) Eski 15 nci Panzer tmeni komutan.

323
dmanlar tarafndan bile takdirle karlanan
bir asaletle yerine getirmiti, rnein u anlatacam
olay, bu konuda okuyucularma bir fikir
verecektir sanrm:
ngiliz uaklar Tunus ehrine taarruz ediyorlard.
Bu arada La Gaulette d limannda
bulunan talyan gemisi Bellemo da bu taarruzdan
nasibini alm ve hcuma uramt. Gemide
talya'ya gtrlecek 700 Amerikan ve ngiliz
tutsa bulunuyordu. Liman komutan Keller
Ordular Grup karargahndaki ilgiliyi bulmu
ve Bellemo'nun korunmas iin acele hava destei
istemiti. Kendi uaklarnn taarruzuna urayan
tutsaklar kurtarmak iin uak istemek
nerede grlm? Kararghtaki ilgili kurmay
subay durumu General Arnim'e arz edince o da
General Aleksandre'ya ak bir mesaj ekin
ve kendi tutsaklarna yapt hava hcumunu
durdurmasn rica edin diye emir vermiti. Mesaj
hemen ngilizlerin Tunus'daki komutanlar
olan Eisenhower'in muavini General Aleksandre'ye
ekildi. Hava hcumunu durdurun. Bellemo
gemisinde 700 harp tutsa var. General
Aleksandre derhal gerekenlere emir vermi ve
hava taarruzunu durdurmutu. Sonradan Von
Arnim tutsak olduunda General Aleksandre
tarafndan kabul edilmi ve Aleksandre'n Bir
arzunuz var m generalim sorusuna Bana
700 Alman yaralsnn bir hastane gemisiyle
talya'ya tanmas iin msaade edin demiti.
Von Arnim'in istei yerine getirilmi ve 700 yaral
Alman, talya'ya gnderilmiti.
Medenin savandan Tunus'taki son merminin
atlmasna kadar 2 aylk bir zaman gemiti.
Bu 2 ay, Afrika Kolordusunun son sayfasn
324
yazan dramatik bir safha olmutur. Bu 2 ay sresince
subay ve erlerin cesareti, hibir zafer
midi bulunmamasna ramen, hayranlkla anlacak
olaylarla doludur.
Medenin yenilgisinden sonra Von Arnim'in
karargh ve ktalar bunun, sonlar olduunu
anlamlard. Dman hem insan hem de silaharagere bakmndan byk bir stnle sahipti.
Hava stnl ise,, su gtrmezdi. Cephe
genilii 800 kilometreyi buluyordu. Bu cepheyi
savunacak kuvvetlerin mevcudu ise 1/3 Alman
olmak zere 300.000 kiiydi. Bu miktardan
destek ve hizmet birlikleri dlrse sava askerin

mevcudu 150.000 kiiye iniyordu. Bu kuvvetle

bu kadar geni bir cephenin savunulmas
mmkn deildi. stelik bu ordunun ihtiyalarnn
salanmas da bir problemdi. Ortada yeterli
ne yiyecek, ne cepane ve ne de akaryakt
vard. Roma ve Rastenburg artk Ordular Grubunun
ikmalini salayacak imkn ve kabiliyete
sahip bulunmuyordu. Aylk gereksinim olan
75.000 tonun ancak birka bin tonu geliyor ve
Mareal Kesserling'in havadan ikmal iin yapt
teebbsler de, her havalanan Yunkers'in geriye
dnmemesiyle sonulanyordu. Bu sebeple
hava yolu ile ikmalden vaz geilmiti.
18 Martta alnan hava raporlarndan 3.000
ngiliz aracnn, Maret hattn l zerinden kuatmak
zere hareket halinde olduu renilmiti.
Von Arnim'in korktuu en tehlikeli ihtimal
gereklemi ve Montgomeri kuatc ekilde
taarruza balamt. Maret hatt savalar,
taarruz ve kar taarruzlarla kyasya 22 Marta
kadar srm fakat bu srada Amerikallarn
Gafsa kuzeyinden balayan taarruzlar da buna
325
eklenince Von Arnim, zorunlu olarak Maret
hattnn tahliyesini emretmiti. Zorlu art muharebeleri
vererek Sus gneyine kadar ekilen
General Messe, kuvvet kaptrmadan burada yeni
bir savunma cephesi kurmaya muvaffak olmutu.
Ama Mttefiklerin taarruzu ile bu mevzi
de ksa zamanda atrdamaya balamt. Ayrca
bu yorgun askerlerin 24 saat durmakszn
devam eden dman hava taarruzlarndan korunmak
iin ne atlan ne de duvarlan vard.
Byk fabrikalara srtn dayam mermi, ara,
gere hesab tutmayan zengin ve ezici bir dmann
darbeleri altnda Nisanda bu bir avu
yaral ordu daha kuzeye Enfidavile hattna ekildi.
Tarihte cesur ve baarl taarruz hareketleri
kadar parlak ekilme hareketleri de vardr.
Afrika Ordular Grubunun Enfidavile mevziine
ekilmesi de harp sanatnn ve birliklerin
harp tecrbelerinin eksiksiz uyguland bir aheserdir.
20 Nisan ile 5 Mays tarihleri arasnda harekt,
zayf Mihver cephesine kar devaml bir
seri darbe halinde devam etmi ve ekilme, direnme
ile acl gnler yaanmt. 5 Maysta artk
dzenli bir Mihver kuvveti kalmam, Cap
Serat ngilizler, Bizerte Amerikallar tarafndan
zaptedilmiti. Dier yandan Ordunun kalanlanm
kurtarmak mit ve ans, Hitler'in Rastenburg'tan

gnderdii u mesajla tamamen ortadan

kalkmt.
Alman halk, son merminize kadar savaa
devam etmenizi temenni ediyor.
General Von Arnim, emirlere itaatsizlik edecek
bir kimse deildi. Fakat bu emrin makul bir
326
taraf var myd? Stalingrad facias henz herkesin
hafzasmda taptaze dururken, Tunus'da
yeni bir Stalingrat dram yaratmann lemi ne?
Von Arnim karargahna sormutu: Bu gnk
modern ve kark harpte son mermi neyi ifade
eder? Bu soruyu yine kendisi cevaplandrd ve
birliklere bildirdi ki Bir tank taarruzunda silahn
tahrip ettikten sonra dmana teslim olmak
son mermiyi kullanmak anlamndadr.
10 ncu Panzer Tmeni son 7 tankn akaryakt
yokluundan topraa gmm ve bir Amerikan
tank taarruzunu 11 Mays leye doru son
mermisini kullanarak krmt. Bundan sonra
tanklar ve toplar tahrip edilmi ve tmen kolorduya
u tutana gndermiti: Btn cepane
sarfedilmi, malzeme ve silahlar tahrip edilmitir.

12 Mays le vakti General Von Arnim,

Afrika Ordular Grubu adna teslim olmutu.
Afrika kolordu komutan General Gramer
Alman Ba komutanlna ve kolordusuna u
mesaj yaynlamt:
Cepane sarfedilmi, silahlar ve sava malzemesi
tahrip edilmitir. Afrika Kolordusu, emredildii
ekilde, son takatine kadar savaa devam
etmitir. Alman Afrika Kolordusunun tekrar doacana
inanyorum. Gramer...
Gneyde de General Messe'nin komutasndaki
Alman - talyan Panzer ordusunun sonu
gelmiti. 12 Maysta bu ordunun toplan son
mermilerini kullanm, sonra susmulard. imdi
sava alann derin bir sessizlik kaplam,
Afrika'da harp bitmiti.
327
12 Mays gn saat 18.00 de 90 nc tmen
teslim olmu, 13 Mays saat 11.00 de savaan
son birlik, 164 nc tmen silahlarm brakmt.
13.000 Alman askeri tutsak olmu, 18.600 asker
de Libya ve Msr'da ebedi uykuya terkedilmiti.
italyanlarn Afrika blgesinde zayiatlar ise,
13.750 kiisi l, 8.820 si kaypt. ngilizler 35.500,
Amerikallar 16.500 l vermilerdi.
13 Mays gn akamleyin gne Batda ar

ar batarken, uzun kollar halinde esirler, El

Alemeyn'den buraya kadar geen gnleri dahi
hatrlayamayacak kadar a ve bitkin, kaderlerinin
izdii yolda ilerliyorlard.
SON