SELM PALAVAN

PAYLAIM GRUBU

..

Sa t ran

K t
1

SELM PALAVAN

H.

ozenleyen

Serta

DALKIRAN

FiDE Uluslararas Hakemi ve Yazan

:u: NKILAP
...

 2002 nklap Kitap Evi Yayn Sanayi ve Tic. A..

kitabr

llldl l l 11111111ur lco

1 v Y y . 111.yl v lc.11 A..'yo aittir.

ll kll lr lt 1 1011( y.y l.kk,

l llv

lkl p 111 p

N SZ
Prof. Selim Palavan 19 Mays 1919'da Kars'ta dodu. Odesa Teknik niversitesi'nden Makina
Yksek Mhendisi olarak mezun olduktan sonra sene sanayide alt. Daha sonra, mezun olduu
niversitede asistanlk yapan Palavan aym niversitede doent unvamm ald. 1943 ylmda Rusya'dan
ailesi ile birlikte Trkiye'ye dnen Palavan aym ylf stanbul Teknik niversitesi Makina Fakltesi

i T..

Motorlar Krss'nde doent olarak greve balad. 1954 ylmda Profesr nvam alan Palavan 1979
ylma kadar
H. Serta Dalkran

Dizgi

Makina ve Gemi naat fakltelerinde retim yelii grevini srdrd. Bunun

yamslfa 1987 ylfma kadar Anadolu niversitesi Makina Mhendislii Blm'nde de dersler veren

Dzelti:

Palavan'm Mekanik ntreimler, Makina Dinamii, Pistonlu Makinalar Dinamii, Gemi Dizelleri dahil

& Grafik:

olmak zere birok teknik eseri mevcuttur.

Glizar illiyz

T rke yaz1/m ilk satran kitabm 1943 ylmda "Modern Satran" adyla satran sever/ere
kazandlfan Prof. Selim Palavan, 1946 yJ/mda ilk defa dzenlenen stanbul Satran Birincilii'nde ak

Kapak:

farkla stanbul birincisi oldu. Emekliliinden sonra zamanmm byk bir blmn satran ile ilgili

brahim Bilge

kitaplar yazmaya aylfan Palavan, son olarak yazd elinizdeki bu eseri yaymlayamadan 1995 ylmda
vefat etti.

Bask

Kendisini tamyanlarm dorulayaca gibi, Selim Hoca, ok ynl ve baanl omasma ramen

NKIL.AP KTABEV
SANAY VE TCARET A..
Anka Ofset Tesisleri
100. Yl Matbaaclar Sitesi 4. Cad.
No: 38 Baclar-stanbul

son derece alakgn/l bir kiilie sahipti. Bununla birlikte, Av,rupa'da satran alanmda yaz1/m
eserlerin ounu takip etmi bir insan olarak, "hayatmm kitab" diye nitelendirdii bu son eserinin
bir benzerinin daha olmadm ileri srecek kadar iddia/Jyd. Zira bu kitap, talarm hareketinden
balayarak, okuyucuyu ustalk seviyesine gtrmeyi hedeflemektedir. Satranla daha nce hi
ilgilenmemi bir kimsenin bile kolaylkla takip edebilecei ekilde haz1rlanm olmakla beraber her
seviyedeki satran meraklsma hitabeden kitapta, eitli nktelere yer verilmesi, eseri retici
olmanm yamsJra elenceli hale getirmektedir.
Bu kitabm basJ/masmda emei geen nklap Kitabevi sahibi Saym Nazar Fikri'ye, gerekli dzelt

ISBN
975-1 0-1 741 -6

meleri yapan Saym H. Serta Dalklfan'a ve kitabm yazlmas Slfasmda manevi desteini esirgemeyen
Meryem Palavan'a teekkr ederim.

05 06 07

Alev Gncer

10 9 8 7 6 5 4 3

stanbul, Eyll, 2001

(Torunu)

..

:u: NKll.AP

Ankara Cad. Na:

Tel:

95

Sirkeci 3441 o STANBUL

(021 2) 5 1 4 06 1 0 - 1 1 (Pbx)
Faks: (021 2) 51 4 06 1 2

Web sayfas: http://www.inkilap.com

e-posta: posta@inkilap.com


E
w

YAZARA M EKTUP

....o

Dedeciim, Teekkr listesinde adm gemiyor, nk nsz yazan

benim. Trkeyi sonradan rendiin iin kitap yazarken hep bir yardmc
ya ihtiyacm oldu ve biliyorum ki, seni en iyi anlayan ben olduum iin bu g
revi ounlukla bana vermeyi yeledin. Senin deerli fikirlerini szcklere
dkerken sur- lisan ettiysem beni bala.

z
<(
er:
S2

<(
o
_J

(J)
I
c
rn
N
rn
>.....

(!)

(!)
>

z
<(
>

::5

<(
o..
E
Q)
(J)

o..
.....

Hatrlar msm, sen tahtaya talan dizip problem zmeye afttrken,

merakl bir komumuz, "Selim bey delirdi galiba, tek bama satran oynu
yor" diye phelenmiti senden. Kimbilir, belki de haklyd. Senin delilik d
zeyindeki dehana ve sonsuz enerjine her zaman hayran kaldm. Senin gibi
birinin torunu olmaktan hep gurur duydum ve duyacam. Ruhun ad olsun.

l)
N SZ
Satran hayatmda oyuncu, retmen, hakem, ynetici ve yazar olarak geirdiim 36 y!I bana
ok ey retti. Bu sosyal ortam iinde en nemli tespitim; kiinin kendisiyle ilgili inand, arzu
lad ve hayal ettii amaca ulamak istiyor ve bunun iin gerekli mcadeleyi yksek azim ve zveri
ile veriyorsa mutlaka ona ulatdr.
Kitabm deerli yazar1 Pof. Selim Palavan stadmz satranc daima bir dnce bilimi, sporu
ve sanat olarak ele alm ve buna gre yaklamda bulunmutur.

Deerli stadm; dnmenin temel zorluunun kanklk olduunu; birok eyi aym anda
yapmak istediimizi; duygulanm1Z1n, bilgilerimizin, mantk, umut ve yaratclmllln karar verirken
birbirinden etkilendiini; doru dnceyi bulabilmek iin o anda nemli olanm, bunlardan
hangisinin n plana kan/arak kullamlmas gerektiinin seilmesi olduunu sylerdi.
yi bir satran oyuncusu olabilmek iin doutan stn yetenekli olmak yetmez. Mutlaka
beraberinde disiplinli bir aflma, bol altlfma, mmkn olduunca geni genel kltr ve sk tur
nuva oynamak gerekmektedir.
Kiinin zel yaammdaki dzen ve huzur, oyununa da yanswacak, kank konumlarda, doru
devam yolunu bulabilmek iin gerekli sezgi ve gr kazand1racaktr.
Satran oyununda tekniinizi gelitirmek, usta oyuncu olabilmek; bu konuda yarattmz
satran belleinizi gelitirmek ile paralellik tamaktadr. Bellek bir beceridir, bilginin depolanmas
ve gerektiinde bilgiye yeniden eriilmesinden baka bir ey deildir. Herhangi bir beceri gibi bellek
de aflt1rmalar yaplarak gelitirilebilir.
Satran teorisi, binlerce ylm, milyonlarca oyunun szgecinden gemi, ustalarm bilgi birikim
lerinin kayda dklm halidir. Bilginin sahibi, yeri yoktur, aflp uygulayabiliyorsak o bilgi bizimdir.
Demek ki bize den ortada duran, bekleyen bilgiyi almak ve onu oyunlanmzda doru bir ekilde
uygulamaktr.
Satran ile ilgili bilgilerin sistematik biimde anlatlld bu kitapta, edindiiniz bilgiyi nas!I
uygulamam gerektii konusunda son derece deerli aklamalar l1e tler bulacaksmz.
nemli bir vefa borcu olarak grdm bu kitabm redaksiyon altmalanm yaparken hoca mm

anlatlmc slubunu kesinlikle bozmamaya altm. Bu ekilde sanki deerli hocamm bir diske,
teybe kaydedilmi sesini duyar gibi kitab o lezzette okuduumu hissettim.
___,.

'1

stn bilgi ve tecrbesiyle yaammm son gnlerinde, byk zveri ile bu eseri camiamza
kazandtran rahmetli hocam, deerli dostum Prof. Setim Palavan'a sevgi ve kranlanm arz ediyor,
bir gn mutlaka dostlann bir araya geleceine inamyorum.
FiDE Uluslaaras Satran Hakemi ve Yazafl
H. SERTA DALKIRAN

Vefa borcu ...

H.

SERTA DALKIRAN

Odessa'dan gelen Kafkas kkenli bir gen mhendis oynad

oyun tarz ile bir anda tm dikkatleri zerine ekmiti. Da
ha sonra yaplan il birinciliinde namalup bir ekilde tm ra
kiplerini yenerek ak ara ile ampiyon olunca herkes kendi
sine uzaydan gelmi gibi bakyordu. evet bu usta ve mteva
zi delikanlnn ad Selim Palavan'd. Yl 1 943.
Trkiye'ye gelmesindeki tesadf o sralarda devam eden 2.
Dnya Sava idi. Sava esnasnda Almanlarn Odessa'y i
gal etmesi ile balayan byk serven. SSCB yaarken Bol
evik isyann yaam, d nya savalarn grm, anayurdu
na dndkten sonra tm ihtilalleri, darbeleri yaam, hayat
tm ynleri ile tannm Atatrk hayran bir kii. T'de Prof.
olarak yllarca lkemize kymetli beyinler yetitirmi bir
retmen ve bilim adam. Dizel motorlar zerinde d nyaca ka
bul edilen gelimelerde bulunmu, bo zamanlarn satran
ve piyano ile doldu rmasn bilmi bir beyefendi. Odessa'da
retim yeliini yapt esnada tant rencisi ve daha
sonrasnda ei Meryem Hanm'la lene kadar byk ak ya
am duygu ykl bir insan. Mthi espritel ve hasta Be
iktal.
Kendisi ile mterek almalarmz yaparken benim Fener
baheli oluuma srekli taklmadan edemezdi. Kendisinin Be
iktal oluunu ise ben satranym ve siyah-beyaz renkle
re alkanlm, sempatim buradan kaynaklanyor, derdi.
Kuadas 1 990 Turnuvas yapldktan sonra gereklemi
mkemmel organizasyona karn, turnuva bitiminde yaanan
olumsuzluklar sorgulamak iin beni Levent'teki evine ar
d. Turnuvann nasl ve hangi artlarda hazrlandn ok iyi
bildii iin yaanan olaylar ksa srede kavramasn bildi.
evremdeki tm dostlarn kaybolduu esnada benden 50 ya
byk bir insann bana omuz vererek, byk bir mcadeleye
soyunmasn hayretle ve ibretle izledim. Kendisini nceden
resmi bir ekilde tanmama karn, o gne kadar samimiyeti
miz sz konusu olmamt. Yetitiimiz dnemlerde o devrin
icab oyunlarn bile kendilerinden izin almadan seyredemez
dik. Byk nezaketle ve m esafe ile yanlarna yaklaabilirdik.
Kendisi Kuadas Turnuvas ile olan bitenleri dinleyince bana
syledii ilk sz bu lkede, bu devre ait hibir siyasetiye g
venmeyecek ve onlarla i yapmayacaksn, demek olmutu.
Trkiye'deki mevcut anti demokratik yasalarn, siyasi parti
yasalarnn drst sistem yaratmadn, drst insanlar si
yasetten uzak tuttuunu , her eye ramen girmeyi gze alan
larn ise bu arkn yuttuunu, yok ettiini aklad.

"Aradan elli yl getikten sonra satran konusunda yeniden

kitaplar hazrlayacam ve sen de bana yardm edeceksin ve
kacak bu kitaplarn paras ile borlarn deme konusunda
sana karnca kararnca yardm edeceim ve bunlarn telif c
retlerini dorudan bu borlarn demesinde kullanacaksn"
diye devam etti. Bu ekilde bir yl akn sren almalar ne
ticesinde ilk olarak "Kuadas Altn Piyon" turnuva dkman
ter kitab, daha sonra "Piyon Finalleri" ve "Varyantlarn He
saplanmas" kitab i nklap Kitabevi tarafndan yaymland. Ki
taplarn by k ilgi grmesi zerine yine kt gn dostlarm
dan Cemalettin Talum ile birlikte hazrladklar "Satranta
Dnya ampiyonluu" kitab yaymland. Bu arada ben de
srpriz olarak kendisine "Al Teorisi Ansiklopedisi" kitab
n tek bama hazrladm gsterince ok m utlu oldu ve ba
na "Hah, imdi adam oldun. u andan itibaren ikinci hazrla
yacamz kitaplar ayn zamanda senin oyuncu olarak al
malarna da k tutacak ve sen milli takma gireceksin, ken
dini bilmezlere haddini gstereceksin, aksi halde hakkm sa
na helal etmem" dedi. Sistematik Antreman, Kale Finalleri,
Satranta Ustalk Dersleri bu ekild.e ortaya kt. Ben de bu
arada Satran Eitim Metodu ve Al Tuzaklar Ansik
lopedisi'ni hazrladm. Sevgili hocam torunu Alev iin, Alman
Satran Federasyonu'nun ders kitab olan "Genler in Sat
ran" kitabn bu arada tercme etti. Son hazrlad kitaba
adn koyduum "Satranta Ustalk Srlar" adl msveddesi
800 sayfa olan almasn tamamlayamadan vefat etti. im
di bu kitab vefatndan alt yl sonra tamamlayp yaynevine
onun adna baslmas iin teslim ettim. Aradaki yllarda ise
2000 yl Olimpiyat Milli Takm oyunculuu hakkn elde
ederek hocama verdiim sz yerine getirdim. Nur iinde
yatsn, kendisini ok zlyorum. Kitap yaymlannca bir ns
hasn mezarna koymaya gideceim.
(Cumhuriyet Gazetesi
18 Kas1m 2001 tarihli yaz1)

(Not: Kitabn ad SATRAN KTABIM eklinde deiiklie u

ramtr. 1 4.1 .2002)

..

BOLUM 1

TEMEL BiLGiLER

TEMEL BLGLER

KISIM 1
Genel Bilgiler

bakmndan olaanst nemlidir. Deerli okuyucumuz di

yebilir ki: Pekala, burada renecek ne var?! " Baknz, tecr
beli , kuvvetli oyuncu, yani "usta" seviyesine yaklam bir
satran, ona syledi iniz haneyi annda parmakla gstere
bilir. Bu ise satran yaynlarndan yararlanmay inanlmaz e
kilde basitletirir. Tecrbeli bir oyuncu kitaplarda gsterilen
hamleleri tahtada hemen ve -en nemlisi!- hatasz yapar. Bu
bakmdan tavsiyemiz: Mmk n olduunca ksa zamanda tah
ta ile iyi ilikiler kurunuz! ..

Tahta
lk nce, Satrancn oynand tahtay gz nne alalm. Bilin
di i gibi satran, 64 hane ieren kare eklindeki bir tahtada
oynanmaktadr. Haneler, sadece oyunculara kolaylk sala
mak amac ile, iki renklidir (1 ve 2 numaral Diyagramlara ba
knz); renkler ounlukla beyaz ve siyah, veya ak sar ve
kahve rengidir. Talarn tahtada herhangi bir yerleimini (ve
ya, ekil 1 'de olduu gibi, bo tahtay) gsteren Resme D i
yagram denilir.

Diyagram

Ta l ar
Tarih boyunca ..eitli tipten, birbirinden _ o lduka farkl talar
kullanlmtr. Ornek olarak, Resim 3 te l ngiliz Figrleri gs
terilmitir. (Xl l yzyl; soldan saa: Kale, ah, Vezir, Fil ("Bis
hop") . Resim 4 de Mogol (fil dii), Resim 5 te ise Eskimo ta
lar temsil edilmitir. Bu gibi, bizim iin "sperfantastik" ola
rak nitelenebilece* talar, ancak mzelerde veya koleksiyon
cularda bulunur. Elbette, bugnlerde de arasra (!) allma-

Diyagram 2

una dikkat edelim ki, 32 "ak" ve 32 "koyu" hanenin rengi

ne olursa olsun, yani renkleri beyaz ve siyah olmasa bile, sat
ran dilinde (kitaplarda, dergilerde v.s. de) ancak " beyaz" ve
"siyah" deyimleri kullanlr.
Tahtadaki haneler, ilerde greceimiz eitli amalar iin, be
lirli bir ekilde isimlendirilmektedir. Satran tahtasndaki d
ey stunlar birer alfabe harfi (a, b, c, ... h) ve yatay stunlar
("sralar") da birer say (1 , 2, 3, ...... 8) ile iaretlenmektedir
(Diyagram 2'ye baknz). Herhangi bir hanenin iareti , bu1. nduu dey stununun harfi ve srann says ile belirlenir.
Ornein, Diyagram 2'de "e5" hanesi gsterilmitir. una dik
kat edelim ki, haneyi gsteren " harf-say" (yani: "stun-sra")
kombinezonunda i lk nce harf yazlr; rnein a1 , c3, d6, g4
v.s. Hibir zaman 1 a, 3c v.s. deil!. Ayrca unu da sylemek
yerinde olur ki, her ne kadar sralara "yatay stun" demek
yanl deilse de, hatalara meydan vermemek iin sadece s
tun ve sra deyimlerini kullanmak daha iyidir; genellikle ya
zlarda byle yaplr.
Kolayca anlalaca gibi, gz nne alnan stunun btn
hanelerinin iaretleri ayn harfi iermektedir, rnein: b1 , b2,
...... b8. Bir sradaki haneler ise ayn sayy, rnein: a5, b5,
..... h5. Burada anlatlan iaretleme, aslnda okullarda Mate
matik dersinde anlatlan "Koordinat sisteminden" baka bir
ey deildir.
Tahtada stun ve sralardan baka aprazlar da vardr; rne
in a2, b3, c4, .... g8, veya h1 ,_g2, f3 ..... a8, veyahut a7, b8
gibi . Tahtaya bakacak olursak, hemen anlalr ki btn s
tunlar ve sralar sekizer hanelidir. Oysa aprazda hanelerin
says ikiden sekize kadar deiir. Ayrca stu nlarda ve sra
larda haneler, sra ile olmak zere, iki renklidir. aprazlar ise
dalma ayn (tek) renk olur; rnein d1 , e2, f, g4, h5 apra
znda haneler beyaz, e1 , d2, c3, b4, a5 apraznda ise siyah
tr.
ok nemli bi..111: Tahtann iaretlenmesi aslnda ok basit
olma a ra5er,6unu ok iyi renmek satranta ilerleme

Resim 3

Resim 4

m takmlara rastlanabilmektedir. Ancak imdi, zellikle g

nmzn azok ciddi msabakalarnda istisnasz olarak Sta
unton tipi takmlar kullanlmaktadr - Resim 6'ya baknz.
[Howard Staunton, geen asrda yaam nl Shakespeare
(ekspir) uzman ve daha da nl ngiliz Satran ustasdr; bu
talarn eklini ilk defa olarak o nermitir.]

Resim 5

Resim 6

6 numaral Resimde bir konum (veya: durum; veyahut: po

zisyon) gsterilmitir. Bu deyim, talarn tahtada d izili bir

halde bulunmasna denir. Bize en yakn olan 1 'inci srada,

soldan saa doru srasyla bir Kale (al hanesinde - ltfen
dikkat edelim!), bir Fil (c1 de), bir Vezir (d1 ), bir ah (e1 ) ve
yine bir Kale (h1 hanesinde) gryoruz. Beyaz ve Siyahn s
rasyla d2 ve f6 hanelerinde birer At bulunmaktadr, beyaz ve

TEMEL BLGLER

TEMEL BLGLER

siyah Piyonlar a2, b2, c3 v. s., ve a7, b6, d5 v.s. dedir.

Satran yaynlarnda konumlar Diyagramlar yardmyla temsil
edilmektedir. Bunun iin eitli talar iin aada gsterilen
"amblemler" (ekiller) kullanlmaktadr.
Beyaz ve siyah ah
(ki tarafnda ancak birer ah var)
Beyaz ve siyah Vezir
(ki tarafnda ancak birer Veziri var)
Beyaz ve siyah Kale
(ki tarafnda ikier Kalesi var)
Beyaz ve siyah Fil
(ki tarafnda ikier Fili var)
Beyaz ve siyah At
(ki tarafnda ikier At var)
Beyaz ve siyah Piyon
(ki tarafnda sekizer Piyonu var).
Konum ve hamlelerin yazlmasnda bu talar iin u ksaltma
lar kullanlr:

ah ...........................
V
Vezir .......................
K
Kale .........................
F
Fil .............................
A
At .............................
Piyon . ......................
(P)
lerde konumlarn v.s. saptanmas ayrntl ekilde anlatla
caktr. (KI SIM 2'ye baknz) ; imdilik, ilk rnek olmak zere, 7
numaral Diyagram gz nne alalm. Bu Diyagramda, Re
sim 6'daki konum gsterilmitir. Diyagramdaki durumu yaz
ile u ekilde tesbit edebiliriz:
Beyaz: el, Vd1 , Ka1 , Kh1 , Fc1 , Fd3,
Ad2, Pa2, Pb2, Pc3, Pd4, Pe5,
Pg2, Ph2 (1 4)
Siyah: e8, Vd8, Ka8, Kh8, Fc8, Fe7,
Af6, Pa7, Pb6, Pd5, Pe6, Pf7,
Pg7, Ph7 (1 4)

D iyag ram 7

Diyagram 8

1 ) Talar alfabetik sraya gre yazlmaktadr; rnein, Diyag-

rammzda iki beyaz Kaleden ilk nce "a" stununda ve ikinci

olarak h-stununda bulunan yazlmtr; Piyonlar alfabetik
ekilde sralanmtr: a1 , b2, c3 v.s.
2) Her bir Figr (yani: ah, Vezir, Kale, Fil veya At), yanllk
la meydan vermemek iin, ayrca not edilmitir; rnein FF.
c8, e7 deil - Fc8 ve Fe7 v.s.
3) Bu ilk rnekte Piyonlar da ayn ekilde, yani ayr ayr yazl
mtr. Oysa genellikle bunlar bera ber gsterilmektedir, yani
(yukardaki konum yazlnda olduu gibi) Fa2, Pb2, Pc3 v.s.
deil, PP.: a2, b2, c3, d4 v.s. eklindedir.
4) Parantezdeki " 1 4" rakam, tahtada bulunan talarn top
lam saysn gstermektedir.
5) Fig rlerin yazl sras, Figrlere ait yukardaki aklama
lardaki gibidir: , V, K, F, A, P. Bir nevi "standart" olarak kul
lanlan bu sra, ileride ayrntl olarak incelenecek olan Figr
lerin deerleri ile ilgilidir.
NOT: Burada una dikkati ekmek yerinde olur ki, talar iki s
nfa ayrlr: Figrler ve Piyonlar. Figrlere Alman satran li
teratrnde "Offiziere" ("Subaylar"! ) da denilir. Zaten Trke
Y,aynlarda son zamanlarda Piyonlara er de denilmektedir.
Onemli olan udur: Satran oyununda, yukarda sylendii
ve bundan sonraki KISIMLAR'da greceimiz gibi, talar ol
d uka farkl iki snfa ayrlabilir: Figrler (ah, Vezir, Kaleler,
Filler, Atlar) ve Piyonlar. Ancak Satran yaynlarnda birok
defa Figr deyimi btn talar iin (Piyonlar da dahil olmak
zere! ), aslnda biraz dikkatsizce kullanlmaktadr. Ancak ya
zlarda bu fazla zorluk yaratmaz: rnein, Diyagram 7 hak
knda "Gz nne alnan konu mda Beyazlarn 1 4 Figr var"
denilirse, buradaki "1 4 Figr" deyiminin aslnda "1 4 ta" an
lamna geldii hemen anlalr.
(

l k Konum
Talarn i l k konumu Diyagram 8'de gsterilmitir. Bu Diyag
ramda grnd gibi, beyaz Figrler (!) birinci sraya (ya
tk stuna), siyah Figrler ise sekizinci sraya dizilmitir. Pi
yonlar, yanyana olmak zere, ikinci ve yedinci sralara dizilir.
zellikle dikkat edilecek bir nokta: Vezirlerin yeri kendi renk
lerindeki hanelerdir; yani beyaz Vezir beyaz d1 -hanesine, si
yah Vezir de siyah d8-hanesine konulur. Oyuna balamadan
nce Vezirlerle ahlarn doru yerlerine konulup konulmad
na zellikle dikkat edilmelidir - bunlarn yanl hanelere ko
nulmas satranca yeni balayan ve az tecrbeli oyuncularda
sksk grlebilen tipik bir hatadr!
Burada, ayrca, una da dikkat edelim: Oyuna balanrken,
yani ilk konumun tahtada dizilmesinde, tahta, oyuncan sa
tarafnda beyaz bir ke (h1 ve aB) bulunacak ekilde yerle
tirilir.
H a m l e , Parti (Oyu n), Oyunun Amac
Talarn tahtada herhangi bir hareketi bir hamle dir. Hamleler
sraya tabidir; ilk hamle sras, beyaz talarla oynayan sat
rannndr. Beyaz talarla hangi tarafn oynayacan belirle
mek iin, arkada partilerinde kur'a ekilmesi adet olmutur.
Satran turnuvalarnda ise bunun iin zel Tablolar mevcut
tur.
Parti, bir el oyun dernektir; bitirilen bir oyuna parti denilir. ki
taraf iin de satran oyununda ama - rakip ah esir almak
tr. Bu gibi hallerde kullanlan teknik deyim, biraz sonra g-

4.

receimiz gibi, " rakip ah mat etmek" tir. Fig rlerle (ah
dahil olmak zere!) Piyonlar bu amaca varmaya abalamak
tadr.

toplam olarak 1 4+ 1 3=27 farkl hamle olana var; Diyagram

1 1 'de ise ancak 3x7=21 .
Ka l e
Raki p Talan Al m mas
imdiye kadar iki Figrn hareketlerini ho tahtada inceledik.
Oysa prati oyunda tahtada bizim ve rakibin talar da bulun
maktadr. Ornein, 1 2 numaral Diyagramda e4-hanesindeki
beyaz Kaleden baka, e6-hanesinde yine beyaz Fil ve a4hanesinde siyah, yani rakip Piyon var. Bu iki ta, bo tahtada
bir stunda ve bir. srada serbeste hareket edebilen Ke4'n
hareket yeteneini snrlamaktadr. Fe6'nn bulunduu e
stunu boyunca Kale ancak beyaz Filin bulunduu e6-hane
sine kadar gidebilir, fakat bu haneye g iremez. Bu genel bir
kuraldr: Herhangi bir ta, ayn renkten talar tarafndan igal
edilen hanelere gidemez. Ustelik -At istisna olmak zere!
dier talarn stnden (ayn renkten olsun olmasn) atlaya
maz. Orneimizde, bylece, Kale e7 veya e8'e gidemez. Fakat
yolunda bir rakip ta varsa, i deiir. Diyagram 1 2'de beyaz
kale, a4'teki rakip piyonu "alabilir"; bu esnada Kale a4hanesinde konulur, "vurulan" siyah Piyon ise tahtadan uzak
latrlr, yani oyun dnda kalr (Diyagram 1 3).
Btn dier talar da ayn ekilde bu "alma" eylemi hakkna
sahiptir. Bir kez daha tekrarlayalm: Ta stnden (At'tan
baka ) hibir ta atlayamaz.
Fil

Figrl erin Hareket Tarzl ar

Alt farkl figrn her birinin, kendine zg hareket tarz var
dr. imdi bu hareket ekillerini ve dikkat edilecek zellikleri,
yukarda kullandmz sraya gre inceleyelim.
ah
ah, bulunduu haneden her dorultuda (yani stun ve ap
razlarda), fakat sadece bir hane yrr (9 numaral Diyag
rama baknz). Bu rnekte d4-hanesinde bulunan beyaz ah
bylece, oklar ile gsterildii gibi, c3, c4, c5, d5, e5, e4, e3
ve d3 hanelerinden birine gidebilir. Bu Figrn neminden,
bundan sonraki KISIMLARDA (aslnda btn kitapta!) bah
sedilecektir.
Vezir

D iyagram 9

Diyagram 1 o
Vezir, bulunduu haneden her dorultuda ve, stelik, ahn
hareketinden farkl olmak zere, istedii kadar uzaa gide
a

bilir. Bu, daha sonra greceimiz gibi, olaanst bir zellik

olup, Vezire btn Figrler iinde en by k kuvveti salar.
rneimizde (Diyagram 1 O), Vezir drt yol aznda bulun
maktadr: Bir stun, bir sra ve iki apraz. Ve b uradan d
stunu, 4'nc sra, a7-g1 apraz ve a1 -h8 apraznn btn
haneleri arasndan herhangi birini seebilir. Burada ilk defa
olarak satran tahtasnn ilgin ve ok nemli bir zelliini
gr-yoruz: Tahtann ortasnda ("merkezinde") Figrlerin
hareket serbestisi artar. Diyagram 1 1 'de, rnein , Vezir bu
bakmdan en elverisiz yerde bulunmaktadr: Onun emrinde,
stunlarda deimemekle beraber, sadece bir apraz var! Bu

Diyagram
e

11

Diyagram

Diyagram

13

Diyagram 14

Filler sadece aprazlar zerinde yrrler (Diyagram 1 4'e ba

knz). Oyun banda taraflarn ikier Fili vardr (Diyagram
8'deki ilk konuma baknz). Bunlardan biri siyah (Beyazda
Fc1 , Siyahta Ff8), ve biri de beyaz (Beyazda Ff1 , Siyahta Fc8)
hanelere konulmutur. Oyunun gidii iin nemli olan bir
zellik udur ki Filler, partinin sonuna kadar yrdkleri ap
razlardan ayrlamazlar. Yani, dier bir deyimle, bir Fil daima
ayn renkteki hanelerde hareket eder. Bunun iindir ki bu Fil
lere, yrdkleri hanelerin rengine gre, beyaz hanelerde
yryen Filler veya Siyah hanelerde yryen Filler (veya,
ksaca, " beyazhaneli" ve "siyahhaneli".Fil} denilir.

12

ise hareket yeteneinde hissedilir bir fark meydana getirir:

Gerekten de, 1 O numaral Diyagramda kolayca grld
gibi, Vezirin stunlarda 2X7=1 4 ve aprazlarda 7+6=13, yani
5

NOT: Burada deerli okuyucularmzn dikkatini una ekmek

yerinde olur: Satran yaynlarnda "beyaz fil" (veya "siyah
Fil") deyimleri iki anlamda kullanlmaktadr. Birinci anlam
beyaz (veya siyah) ta olarak. kinci ise beyaz (veya siyah)
haneli aprazda yryen Fil - ve bu son halde "beyaz fil" de
yimi "beyaz haneli aprazlarda yryen Fil" cmlesinin ksal
tlm eklinden baka bir ey deildir. Elbette ki, bu pek has
sas bir anlatm ekli deildir - fakat adet olmutur. Bylece

TEMEL BLGLER

TEMEL BLGLER

denilebilir ki 1 4 numaral Diyagramda Fe5 "her' bakmdan"

siyah bir Fildir, nk hem ta rengi, hem de "siyah haneli
aprazlarda y ryen" bir fildir. Fakat e4-h.a nesinde bulunan
siyah bir Fil hem siyah, hem "beyaz" dr... iin tesellisi udur
ki, bu deyimlerin hangi anlamda kullandklarn anlamak her
zaman kolaydr. (Siyahlarn, beyazfili)
Tpk Kale rneinde grdmz gibi, burada da (Diyagram
1 4) Fe5 serbest olan b8, c7, d6, f4, g3, a1 , b2, c3, d4, f6 ve
g7 hanelerinden herhangi birine gidebilir. Ancak ayn renkten
olan Kh8'in igal ettii h8-hanesine gidemez. Beyaz h2Piyonunu ise alabilir.
Burada una dikkat ekmek yerinde olur: Vezir, kolayca
anlald gibi, Kalenin ve Filin hareket tarzlarn
birletirmektedir. Ve bu sebepten dolay, ilerde greceimiz
gibi, onun kuweti Kale ve Filin toplam kuwetine eit deil,
daha da byktr. nk artlara bal olmak zere, hem
Kale hem de Fil gibi kullanlabilir - ve bu "niversel" olma
olana onun deerini arttrr.

Diyagram 1 5
e

Diyagram 16
1

alalm. Bu Filin (satran kurallarna gre) h ibir hamle

yapma hakk yoktur. Bunun nedenini anlamak kolaydr: Bu

Filin arkasnda siyah ah bulunmaktadr. Ve Filin herhangi bir

hamlesi ah dorudan doruya beyaz Ke5'in saldrsna tes
lim eder. Yani, dier bir deyimle, bu konumda siyah Fil bulun
duu yere sanki "balanm tr". Satran yaynlarnda
"amaz" (veya "balan") olarak adlandrlan bu gibi
durumlar ile, bu kitapta daha birok kez karlaacaz.
ahn tek hamlesi olarak kabul edilen rok nasl gerekletir
ilir? 21 ve 22 numaral Diyagramlar gz nne alalm: Solda,
Diyagram 21 'de gsterilen durumda, Beyaz ancak "ksa"
(veya "kk") rok yapabilir. nk tahtada sadece (aha
daha yakn bir yerde bulunan) Kh1 mevcuttur. Rok yle
yaplr: ah, bulunduu haneden Kaleye doru, ayn srada iki
kare hareket ettirilir. Bundan sonra Kale de, ah'n stnden
atlatlarak ayn srada bitiikteki haneye konulur. Bu eylem
sonunda Diyagram 22 de grlen rok pozisyonu meydana
gelir.

Diyagram 1 7
e

Diyagram 1 8

kenarna yaklatka, Atn hareket sahas h zla daralr

(Diyagram 1 6'ya baknz): g4-hanesindeki Atn gidebilecei 6
hane varken, b8'dekinin, 3 ve a1 ke hanesindeki Atn
sadece iki olana kalmaktadr.
zellikle nemli bir nokta udur: Atn, dier Figrlerin bo
hanelerdeki hareket yeteneklerinin tersine, baka (hem ken
dinin, hem de rakip) talar zerinden gitme yetkisi vardr.
Denilebilir ki At iin, k ile ama haneleri arasnda bulunan
kareler sanki yok gibidir. Demek ki o, dier Fig rlerde
altmz anlamda "gitmekte" deil, fakat "atlamaktadr".
Diyagram 1 7, Atn etkinliini ve onun iin nemsiz olan
engelleri gstermektedir: Merkezdeki bir hanede bulunan
Ae4 bo tahtada, bildiimiz gibi, 8.. haneden birini seebilir
(c3, 5, d6, f6, g5, g3, f2 ve d2). Orneimizde ise bu sekiz
haneden sadece biri, ayn renkten bir ta olan Vc3 tarafndan
igal edilmi; c3-hanesi ona "yasaktr". Yoksa rneimizdeki
At, siyah erevelerle iaretlenm i olan bo ve rakip
Fig rlerin bulunduklar btn dier hanelere atlayabilir
(elbette, d2 ve g3 karelerinde rakip bir Kaleyi almak amac
ile). Ayrca, hamle yaparken, "yolunda" bulunan dier alt
Figre hi dikkat etmeden. At, elbette, btn dier Figrler
gibi, srad hanelerde bulunan hasm talarn krarak oyun
d eder.
At hakknda imdiye kadar sylenenler, onun dier Figrlere
gre "orijinal" denilebilecek bir ta olduunu aka gster
mektedir. Hamle tarzna bal olmak zere, Atn (yine: dier
Figrlere gre) baz olumlu ynleri olduu gibi, olumsuz
zellikleri de vardr. Diyagram '18'i gz nne alalm: Burada
gr ld g ibi At, kendisi hcu m ve tehdit altnda
kalmakszn, taaruz edebilir. Bu, elbette, yararl bir zelliktir;
ve bu biraz "sinsi" avantaj sayesinde At bilhassa az tecrbe
li oyuncular iin tehlikeli saylabilecek bir Figrdr. Ancak
satranta biraz ilerledikten sonra, Atn dier Figrlere gre
daha tehlikeli olmad anlalr. Diy agrammzda Ac5 drt (l)
rakip Figre hcum etmektedir; elbette, daha fazla taa
hcum edebilir (en ok 8 taa). Ayn zamanda hcum ede
bilmesi olana, ilerde birok kez greceimiz gibi, Atn hayli
olumlu bir yndr.
Atn bata gelen olumsuz yan ise, dier Figrler gre nis
peten, hareket yeteneinin hayli snrl olmasdr. Ornein bir
Fil byk aprazda h1 'den a8-hanesine sadece tek hamlede
gidebilirken, byle bir deplasman iin Atn alt (!) hamle yap
mas gerekir.

At
A1, dier Figrlere gre olduka farkl zelliklere sahiptir.
Serbest (bo) tahtada bir Atn gidebilecei haneler Diyagram
1 5'te ematik gsterilmitir. imdiye kadar incelenen btn
Figrler aslnda doru h atlar boyunca, yani "geometrik"
denilebilecek ekilde hareket ederler. Oysa Atn, d ier
Figrlerinkine benzemeyen, biraz "fantastik", bir sramadan
ibaret olan orijinal (zgn, deiik) bir hareketi vardr. Fakat
onun, Diyagramda gsterilen 8 hamlesi de geometri k bir

sylediklerimize ek olarak kural dnda tutulan (ayral, istis

nai) bir hamleyi daha gz nne almamz gerekir. imdiye
kadar grdmz gibi her bir hamle bir Figr ile gerek
letiriliyordu. Oysa, imdi greceimiz gibi, iki tarafn da
btn parti sresince yalnz bir defaya mahsus olmak zere,
rok denilen (talyanca "rocco" Kale sz nden), ah ve
kendi Kalelerinden biri, yani iki Figr ile ayn zamanda
yaplan bir hamlesi var. Buna iyice dikkat edelim, nk bu
hamlenin yaplmasnda biraz sonra aklanacak olan drt ayr
arta uyma zorunluu var.
Ancak bu "ifte" hamleyi iyice anlayabilmek iin, ilk nce
ahn hareketlerindeki baz ek snrlamalar gz nne alalm
(Diy agram 1 9'a baknz). B u Konumda beyaz ahn sadece
bi r hamlesi var: O, ancak c5-hanesindeki At alabilir.
Nedenleri de unlardr: c3 ve e5 haneleri ah iin "kapaldr",

ekil meydana getirmektedir: Bir daire.

Bununla beraber denilebilir ki Atn hareketi, bt n dier
Fig rlerinkinden daha karktr. Btn dier Figrlerden
farkl olarak, Atn hareketi sadece bir stun veya bir apraz
boyunca deildir. Daha ok sanki iki dorusal hareketten
olumutur. Bu"dnce tarz ematik larak Diy agram 1 6'da
gsterilmitir. Ornein, g4-hanesindek beyaz Atn e5-hane
sine olan hamlesini gz nne alalm; bunu iki hareketten
meydana gelmi gibi dnebiliriz: lk nce At (Kale gibi! )
g4'ten e4'e, ve daha sonra da (yine Kale gibi) e4'ten e5-hane
sine gitmitir. Elbette yle de diyebiliriz: Bu g4'teki At .il
nce Fil gibi f5-hanesine gider, bundan sonra da Kale gb
f5'ten e5-hanesine u lar.
una dikkat etmek faydal olur ki At, her hamlesinde ilk
bulunduu hanenin renginden farkl bir haneye atlamaktadr
- rnein, Diyagram 1 5'i yeniden gz n ne alalm: Rengi
siyah olan d4-hanesinden sekiz beyaz haneye gidebilir.
1 5 numaral D iyagramdaki rek, Atn en ok hamle yapa
bilecei hali gstermektedir. ilk bulunduu hane tahtann

ah ha m le lerinde baz s n rla m a lar: Rok

imdiye kadar btn Figrlerin hareketini inceledik; fakat
talarnkini deil. nk henz Piyonlar gz nne almadk.
Fakat bunlar biraz sonra inceleceiz, nk daha nce
6

:;a;,m
=

- '
.$-'"X-'"'"::-.'
..'*:. '.'l'I'..

,::,:;

:.-.-.
b

Diyagram 1 9
e

.,,. ;:..,

Diyagram 20

zira orada kendi Fig rleri var. c4, d3, d5 ve e4 beyaz haneleri,
c5 ve e3 hanelerindeki siyah Atlar tarafndan kontrol edilmek
tedir. Ve ah, sz geen bu beyaz hanelerden birine gider
se, Atlardan biri onu hemen alr. Ae3' alamaz, nk bunu
siyah Fg5 korumaktadr. Bildiimiz gibi, satran partisinin
amac rakip ahn esir alnmas (veya, ayn ey olan: ortadan
kaldrlmas) dr. Yani ah bu hanelerin hibirine gidem.z; ve
bunun iin pratik olarak ah hibir zaman alnamaz. Limit
siz duruma dtkten sonra - yani bundan sonraki (artk
yaplmayan! ) hamle ile alnaca durum meydana geldii
anda - parti biter. Satranta olaanst nemli olan bu key
fiyeti bir rnekle aklayal m (Diyagram 20) . Son hamle ile
Beyazlar Vezirle dl-hanesine gidip, aha saldrrlar; ve imdi
onu bundan sonraki hamle ile . almay tehdit ediyorlar. ah (ve
bununla beraber "Siyahlar") lmcl tehlikededir. Ve bu
tehlikeden kurtulmak mmkn olmadndan parti burada
biter: Siyahn bu konumda ahndan baka Figr yoktur;
demek ki ah ile bir hamle yapmak zorundadr. Fakat nereye
kaacak? - c8 ve e8'de onu Vezir alr; c7 ve e7'de hem Vezir,
hem de beyaz ah alabilir; ve, nihayet, ba dman, yani
beyaz Veziri alrsa, beyaz ah onu alr. Bu sebeplerden dolay
satranta, yukarda da sylendii gibi, kural olarak ah hibir
zaman, hi bir ekilde alnamaz; ve, stelik, hibir zaman bir

Diyagram 21
e

;.%"..

''':
''Bi
'

'

.- .;.:
:;:

:. 'i:

:
f
.. .
'<

\]1t'!

'''''-":<

.:}':!
b

:.w:..;

Diyagram 22

"Uzun" (veya " byk") rok da benz.er ekilde yaplr -

Oiyagramlardaki siyah talara baknz. ilk nce ah Kaleye

doru i ki adm atar, yani e8'den es-hanesine gider, ve bundan
sonra - tpk ksa rokta olduu gibi - Kale, ahn stnden
atlatlarak ayn srada bitii kteki haneye gider, yani d8-hane
sine konulur (Diyagram 22'ye baknz).
Diyagram 23'te uzun rokun evreleri ayr ayr gsterilmitir.
Yukardan aaya doru: (1 ) Roktan nce, (2) ahn ilk
"yarmhamlesi"), (3) Kalenin atlayndan sonra - rok tamam
lanmtr.

rakip Figr veya Piyon tarafndan kontrol edilen haneye de

g idemez.
Diyagram 20'deki gibi konumlara " mat" denilir. Veya, daha

mmJi'
Diyagram 23

hassas bir ekilde, yle deyimler (ifadeler) kullanlr: "Beyaz,

siyah ah mat etti", veya "siyah ah mat oldu", veyahut
"Beyaz mat etti" v.s. Biraz sonra "mat" konusu ayrntl bir
ekilde ele alnacak - imdilik bu ilk aklama "Rok" konusu
iin yeterlidir.
Ancak rok hamlesinin anlatlmasna gemeden nce, 1 9
numaral Diyagramda siyah Fg5'in durumunu gz nne

Diyagram 24

Bir kez daha hatrlatalm ki rok bir tek hamle saylr.

Rok, ancak aada saylan btn artlar yerine getirildii
taktirde olanakldr:
(1 ) ah, rok anna kadar hibir hareket yapmam o lmaldr.
(Yani: ahn sadece ilk konumda bulunmas yeterli deildir).
(2) Rok hamlesine itirak eden Kale iin de ayn koul vardr.
7

TEMEL BLGLER

TEMEL BLGLER

tusunu gstermek amac ile Diyagrama ters olarak konul

m utur) ayn hareketler yledir: 7'nci sradaki b7-Piyonu
hem b6'ya, hem de b5'e hanesine gidebilir; ilk hamlesine
bal olmak zere 3 veya 4 hamle yapm olan Pc3 ise ancak
bir adm ileri (yani aa) gidebilir. Bir kez daha syliyelim ki
Piyonlar ancak dey dorultuda, stunlar boyunca yr rler.
Bu ve dier baz zellikleri yznden btn talar, bildiimiz
gibi, iki snfa ayrlmtr: "Figrler" (dar anlamda! - , V, K, F
ve A) ve Piyonlar ("erler"). Satran mcadelesi iin
olaanst nemli olan farklar ve bunlarn etkilerini daha
derinlemesine anlayabilmek amac ile unlara dikkat edelim:
A) Bir "Figr" (yani , V, K, K ve A) sadece hamleler sayesin
de, tahtann eitli blgelerine gidebilir; kendi aprazlarnda
yryen Filler hari, teki Figrler herhangi bir haneye ulaa
bilirler. Piyonlar ise aslnda kendi stunlarna hayli baldr
(biraz ileride greceimiz gibi, rakip talarn alnmas esna
snda stunlar snrl olarak deiebilir). Bir Figr her dorul
tuda ileri ve geri gidebilecei iin, daima ilk bulunduu (gel
dii) yere dnebilir. Bylece bir Figrn hamlesi, gerektiin
de, geici olarak sadece yerinin de itirilmesi suretiyle, ger
ekletirilebilir. Piyonlar ile duru m bambakadr, zira bunlar
hibir zaman k konumuna geri dnemezler (tek ynl
"trafik"!) Piyonun hibir hamlesi geri "alnamaz" - yle ki her
hamle, pozisyonun kesin (kat'T) bir deiiklii anlamna gelir.
B) "Figrler"in (yani , V, K, F ve A) yry ve rakip tala
r al tamamen ayn ekildedir. Piyon burada da bir istisna
meydana getirir: Bir dorultuda yryebilirken, ancak baka
bir dorultuda alabilir.
Bu genel aklamalardan sonra Piyonlarn dier zelliklerine
geelim. lk nce rakip talarn alnmasn gz nne alalm
(Diyagram 26). Bu Diyagramda Piy onlarn hem yrmesi,
hem de ta almas, ematik olarak gsterilmitir. e4-Piyonu
e5-hanesine gidebilir, fakat orada bir rakip ta olsa idi, bunu
alamazd. Yukarda da sylendii gibi, Piyonlar dey
dorultuda ancak yryebilirler. Diyagramda ayrca d5 ve f5
haneleri oklarla Pe4'e baldr. Bu haneler bo olsa idi, bizim
Pe4 oraya gidemezdi. Fakat bu iki hanede birer rakip Figr
(=Ta! , nk Piyon iin ayn ey geerlidir!) bulunmaktadr.
Ve e4-hanesindeki beyaz Piyon hem d5-teki Siyah Kaleyi,
hem de f5-hanesindeki siyah At alabilir.
Ancak, deerli okuyucumuz, i bununla da bitmez ...
Piyonlarn rakip Piyonlar tarafndan alnmas ile ilgili zel bir
kural daha vardr; o da

Yani: Kalelerden biri hareket etmise, artk bu Kalenin bulun

duu tarafa rok yapmak hakk kalmaz.
(3) Rok esnasnda ahn yolunu oluturan hane (rnein
Beyaz iin: e1 , f1 , g1 veya e1 , d1 , c1 ), yani asl (ilk) yeri,
gidilecek yer ve bu iki yer arasnda bulunan hane, herhangi
bir rakip tan "atei" (tehditi) altnda bulunmamaldr. Dier
bir deyimle: ah, rakip bir tan tehdidi -yani ki (ah!) altnda iken, rok yaplamaz; eer ah daha ewel, ka defa
olursa olsun, saldr karsnda kalmsa - bunun rok yapma
hakkna hibir etkisi yoktur. Ayrca: Rok srasnda ahn,
rakip tan kontrol altnda bulnan haneye konulmas
imkanszdr - bunu artk biliyoruz. Ustelik, ah "yolunun" ilk
ve son yerleri arasnda bulunan haneden gemesi -bu hane
"ate" altnda ise- satran kura l l ar tarafndan yasak
lanmtr. Fakat gz nne alnan hane iin imdi syle
nenler, Kale ile ilgili haneler, ve bu meyanda uzun rokta Kale
ile bitiik hane iin geerli deildir.
(4) Kolayca anlalacak bir art daha var: ah ve rok hamle
sine itirak eden Kale arasndaki hanelerde hibir Figr (ken
dinin veya rakip) bulunmamal - yani yol "serbest" (bo)
olmaldr.
imdi saydmz artlar daha iyi aydnlatmak amac ile
Diyagram 24'te gsterilen konumu gz nne alalm: Burada
Beyaz byk rok, Siyah da kk rok yapabilir. Bu iki rokun
gerekleti rilmesine, hem beyaz hem de siyah Kalelerin
"ate" altnda bulunmas engel olamaz. Fakat Beyazlar ksa
rok yapamaz - nk "yolda" bulunan ara hane rakip Fd3'n
hcumu altndadr. Siy ahlar iin ise, "yolda'' bulunan Ab8
yznden, uzun rok olanakszdr.
Piyon
Piyonlarn hareket etmesi ve rakip talarn alnmas, dier
talardan (yani: "Figrlerden"} olduka farkl olduundan,
ayrntl bir aklama gerektirir. Figrlere gre hareketi hayli
snrl olan Piyon, bu yzden (normal artlarda!) en zayf
bireydir. Dikkat edelim: Sadece "en zayf" dedik, " nemsiz"
demedik! Tersine, bu kitapta, Piyonlarn satran partisinde
ne kadar nemli bir rol oynadn sk sk greceiz.
Piyonlar yalnz dik dorultuda ve ileriye doru birer hane
yrrler. Fakat ilk konumda (ancak ilk konumda! ) bulunduk
lar hanelerden hareket ederken her Piyon, yalnz bir defaya
mahsus olmak zere, i ki hane birden ilerleyebilir (Diyagram
25'e baknz). Beyaz e2-Piyonu e3'e, istedii taktirde e4-

[:!W
" )i

2
1

. :x:--: . n .::_.......
-=: 6 :;"'

\!-,..:.:.
.Ym&rl

....--
.; -=

..

c2

tahtadan kaldrlabilir! . .
(1)

-....-.v.v

Diyagram 26
Diyagram 25
hanesine de gidebilir; nk halihazrda ilk konumda ( ikinci
srada) bulunmaktadr. g3-Piyonunun artk byle bir hakk
yoktur, zira daha evvel bu Piyon bir hamle yapmtr (g2 ilk
hanesinden g3'e). Siyah Piyonlarda da (bunlar, gidi dorula

(2)

(3)

lW1;l1
- __

" Geerken" a l ma ku ra l .
Denilebilir ki bu tarz Piyonlarn "zel" bir iidir: Ancak bir
Piyon "geerken" alabilir ve ancak bir Piyon bu ekilde

Diyagram 27
8

Diyagram 28

lk nce una dikkati ekmek yerinde olur ki, ancak ilk konu
mundan iki hane ilerleyen Piyonlar "geerken" alnabilir.
Btn eylem Diyagram 27'de ematik olarak gsterilmitir.
Beyazn a-Piyonu ile hamlesi ve Siyahn yant aadaki
evrimleri iermektedir: (1 ) ile iaretlenmi D iyagramda
hamle sras Beyazn'dr. O da a2-Piyonu ile a4-hanesine
gider - Diyagram (2) ye baknz. Siyahlar imdi -sterlerse!
a4 Piyonunu, sanki bu Piyon ancak a3'e gitmi gibi kabul
ederek alabilir. Sonu olarak Diyagram (3) te gr len konum
meydana gelir. Hemen unu belirtelim ki Siyah bu Piyonu
almaa kesinlikle zorunlu deildir. Fakat u da var ki
geerken alma.. hakkndan ancak yant olarak, yani hemen
yararlanabilir (Orneimizde, Beyaz a2-Piyonunu a4-hanesine
srdkten hemen sonra: bu anda Siyah baka bir hamle
yaparsa, a4-Piyonunu alma hakkn kaybeder).
Diyagram 28'de, yine ematik olarak, d7 siyah Piyonu ile
yaplacak hamde (d5 hanesine) ve Beyazn bun u hemen
("geerken") alabilecei gsterilmitir. ok nemli olan bu
kuraln iyice bilinmesi gerekir. unu da eklemek faydal olur
ki, btn lkelerdeki satranlar ok defa bu al tarz iin
Franszca "en passant" (=geerken, Syleyi: anpasan) deyi
mini kullanrlar.

Fig rlerin saysna bal kalmakszn, oyuncunun setii bir

Fig re dnebilir. Bylece, elbette, teorik olarak tahtada ilk
konumda ( Diyagram 8) mevcut olan Figrlerden her birine ek
olarak ayn cinsten 8 yeni Figr meydana gelebilir; yani bir
oyuncu byle "fantastik" dnmler yapsayd, tahtada
(1 +8)=9 Vezir, (2+8)=1 O Kale, veya 1 O Fil, veyahut 1 O At
grlebilirdi! Fakat pratikte byle haller, elbette, "pratik
olarak" olanakszdr. Olsa, olsa bir tarafta -o da hayli nadir!2-3 Vezir veya 3 At grlebilir.
Bir de una de inmek yerinde ol.u r ki, bir Piyonun
"dnmesi" sayesinde meydana gelen yeni bir Figr
faaliyete hemen geemez; dier bir deyile, Dnme eyle
minden sonra hamlesras raklblndlr.

ncelediimiz konu ile ilgili olarak unu .sylemek yerinde

olu r: Deiim kuralnn uygulanmasnda Piyonun, satran
oyununda en kuvvetli Figr olan Vezire dnmesinin daima
elverili olaca hatra gelebilir. Oysa aadaki rneklerde
greceimiz gibi,bu d n, eylem anndaki konuma bal
olmak zere, her zaman doru deildir. ok basit bir rnek
29 ve 30 numaral Diyagramlarda gsterilmitir.
ekil 29'da her ey hamle srasna baldr. Hamle sras

: 1l-
,el\
,.."i. w
--.JIL.
&
. '-l::::,...

Piyonlarm deiim kura h

Oyun esnasnda Piyonun kuvvetini arttran baz zel haller
vardr. Byle hallerden birini artk grdk bile - Diyagram
25'e baknz: Bu konumda beyaz e4-Piyonu iki rakip Figre
ayn anda saldrmaktad r. Baka faktrler yoksa, hcum eden
bu Piy on (ilerde greceimiz gibi ok daha kuvvetli olan) d5
ve f5 hanelerinde bulunan iki siyah Fig rden birini kazanr.
ifte hcum ( ve Piyon halinde " atal") denilen byle bir
saldr ile ilerde ok karlaacaz.
Fakat bu zel hallerden en nemlisi - Piyonu n bir Figre
deiim kuralma tabi olmasdr. Buraya kadar Piyonlarn
hareketi hakknda rendi klerimize bal olmak zere, yle
bir soru ortaya kmaktadr: Pekala, fakat herhangi bir Piy on
sonuncu (Beyazlar iin 8'inci, Siyahlar iin 1 .'inci) sraya,
dier bir deyile tahtann b r tarafna gelince -ne olacak?!
Artk yol kalmad ki. .. Piyon her hamle ile (hem ilerlerken ,
hem de rakip talar vururken) bir sra kadar ilerledii iin, en
ok 6 hamle sonunda bu yolu kateder; ilk hamleyi iki hanelik
yaparsa, 5 hamlede tahtann b r yanna ular. Fakat imdi
ne yapacak?!
Bildiimiz gibi, Piy onun ancak nnde bulunan haneye
tesiri var; fakat ters ynde, yani geri gitme hakk yoktur.
Demek ki son sraya ulaan bir Piyon tam anlamyla salt
(mutlak) bir isizlie mahkOm olacaktr. te, Satran ynetmelii byle acnacak bir duruma den Piyon ii n -bir nevi
"happy end" olmak zere ! ek bir atama verir:
Son sraya ulaan Piyonlar, buraya geldii anda otomatik
(zorunlu) olarak ekillerini deitirerek herhangi bir Figre
(elbette, ah hari!) dn rler. te bu, Piyonun Figre
deiim kura ldr. Dikkat edelim: Son cmlede "herhangi"
szc var; dier bir deyimle, oyuncunun seimine bal
olmak zere bu V, K, F veya A olabilir. Ve bu meyanda tah
tadan halihazrda bulunan Fig rlerin says ile bir ilgisi yoktur;
ylece, rnein, 2, 3 v.s. Vezir, 3, 4 At v.s. ortaya kabilir.
Oyle ki , Satran tarihinde be ve hatta alt (! ! ) Vezir ile
oynanm iki parti bilinmektedir. Bir kez daha tekrarlyalm:
"Dnme" kuralna tabi bir Piyon, kendi ordusundaki eitli

..

,:-:..

Diyagram 29
e

'

Diyagram 30

Beyazlarn ise, onlar el-Piyonunu e8-hanesine srp, Veziri

alrlar; ve bu hamle sayesinde siyah ah, kolayca grld
gibi, mat ederler: nk siyah ah, kendi Piyonlar yznden,
ne doru gidemez; serbest olan f8 ve h8- haneleri ise yeni
beyaz Vezirin kontrol altndadr. Hamle sras Siyahlarn ise,
onlar (Ve? ile c1 -hanesine giderek) bir hamlede mat ederler.
imdi ise 29 numaral Diyag ram daki konumu hafife
deitirelim: g7-Piyonunu g6-hanesine koyalm (Diyagram
30'a baknz). imdi durum deiti: Hamle sras Siyahlarn
ise, onlar yine Vezirle c1 -hanesine giderek mat verirler; fakat
hamle sras Beyazlarn olduu taktirde, onlar Piyonla e8'e
gidip Veziri al rlar - ve bu ham le "ki" ("ah"!) ile
yapldndan, Siyahlar ate altnda bulunan ah ile yantla
mak zorunda kalrlar. Bu gibi hallerde "Siyahlarn son hamle
ile bir "tempo" kazand" sylenir. Fakat Siyahlarn rok
pozisyonunda imdi g7 gibi bir "k kaps" var - ve ah
artk oradan kaabilir, yani g7-ye gidebilir. [Almanlar buna
"hava delii" (menfezi) anlamna gelen "Luftloch" derler.] Ve
parti devam eder. imdi aklamann son safhasn geiyoruz:
Diyelim ki 30 numaral Diyagramda siyah ah g8-hanesf nde
deil, g7-de bulunmaktadr. lk bakta Beyazlarn durumu
mitsizdir; zira hamle sras onlarn olduu halde de, kurtarc
"tempo" -hamle e8-hanesine giderler, fakat Vezir yerine ok
daha zayf olan At a lrlar! . . Ancak imdi bu hamle bir ifte
hcum ("At beyneli") ierir: nk bu hamle ile At hem
aha, hem de Vezire hcum eder. Elbette Siy ahlar ahla ka
mak zorundadrlar - fakat yerinde kalan Vezir Atn kurban
9

TEMEL BLGLER

olur. (Byle "kombine" bir hcum u ancak At gerekletirebilir

- Diyagram 1 8'e ait aklamalar ile de karlatrnz; Almanca
"Vezir" iin, "hanmefendi" anlamna gelen "Dame" deyimi
kullanld iin, Almanlar ah ve "Dame"ye ynelti len
beynelin bu zel haline "Familienschach" = "aile kii" de der
ler). Veziri aldktan sonra, Beyazlar bir Figr fazlasyla partiyi
kolayca kazanrlar.
Eylemin "mekanizmas" bakmndan imdi incelediimiz kon
uma benzer, olduka ilgin bir rnek Diyagram 31 'de temsil
edilmitir. Burada da herey hamle srasna baldr; yle ki
sra Siyahlarn ise, onlar Kb4 ile h4-hanesine gidip, hemen
beyaz ah mat ederler. Fakat sra Beyazlarn ise, onlar -tpk
nceki rnekte olduu gibi- f7 Piyonu ile f8-hanesine giderek
Veziri deil, At alrlar; ve bu da ayn zamanda ki ve mat olur.

Diyagram 31

Diyagram 32

Bu konunun son unda, Piyon hareketlerindeki eitl i

olanaklar yine ksaca tekrarlyalm (32 numaral Diyagrama
baknz). Beyaz Piyonlar gz nne alalm. b2-Piyonunun
olana var: bu Piyon b3'e gidebilir: veya iki hane ileri gide
bilir - ve bu halde Siyahlar da onu "geerken" kuralna gre
alabilir; ve nihayet c3-hanesindeki Fili vurabilir. Siyahlara
gelince; a4-Piyonu sadece bir adm ileri gidebilir; Piyon d7
ise, ilk konumda bulunduu iin, ya bir ya da iki adm yapa
bilir - ve bu son halde Beyaz onu "en passant" kuralna gre
alabilir. e2-Piyonunun da ok olana var: e1 -hanesine gittii
vakit drt Figrden birini semek zorundadr (4 olanak), ayn
ekilde Fili aldktan sonra da 4 olana var - toplam olarak
demek ki 8 farkl hamle yapabilir. Ve, nihayet, f6-Piyonu
(Diyagram 26 ile karlatrnz) hamleden birini seebilir:
Bir hane ilerlemek ( nk artk ilk konumda deildir) , veya iki
siyah tatan birini almak.

Beyazlarn olsa idi, Kale ile At alabilirdi. Hcuma uram

olan bir Figr kendi Figrlerinden bir veya birka tarafndan
kontrol edilen bir hanede bulunuyorsa, bu Figr korunmutur
denilir. Bylece, rnein, gz nne alnan konu mda siyah
Fe7 hem kendi ah, hem de siyah Kb7 tarafndan korun
maktadr.
Bu son halde karlkl bir hcum vardr: Beyaz Fil h4, siyah
Fe7'ye hcum ettii halde, siyah Fil de beyaz Fili tehdit
etmektedir.
Saha kar hcu m ve savun m a
eitli Figr v e Piyonlara kar yaplan hcumlar arasnda en
nemlisi, kolayca anlalabilecei gibi, "ki" veya "ah! " ile
adlandrlan aha hcumdur. nk, bildiimiz gibi, ahn
''kazanlmas" -yani mat edilmesi ile- parti zaten mat eden
t atn zaferi ile biter. Kaideleri bilmeyen zayf oyuncular aha
hucum ederken bazen uyarmak amacyla "ki" derler.
E.ski ? en kalma bu adet kesin olarak zorunlu olmayp, azok
cdd
musabakalarda hi kullanlmamaktadr. Elbette, ah
tehlikede ik.e onu itinal bir ekilde korumak arttr. Kie
kar ne gb savunma olanaklar var? - bunu ilk nce,
Diyagram 34'te gsterilen ok basit bir rnek yardmyla
aklamaya alalm. Hamle, elbette, Beyazlarndr; ve hemen
anllr ki Siyahlar son hamleyi Kale ile yapp, "ki" duru
munu meydana getirmilerdir. En basit (ve bu pozisyonda
ayn zamanda en iyi) savunma - "ki"ten, yani hcum eden
Kalenin etkisinden ahla "kamak"tr; bunun iin emrinde
3'nc ve S'inci sralardaki 4 hane vardr: c3, d3, c5 ve d5.
Bundan baka Beyazlar hcum eder. Kaleyi alabilirler. Ve
nihayet Vezirle e4-hanesine giderek, Kalenin saldrsn kese
bilirler. Ancak bu son iki usul bu rnekte hi de iyi deildir,
nk Kaleyi alan Veziri siyah ah alabilir - ve bu krmann
sonucu olarak Beyazlar Kaleye kar ok daha kymetli olan
bir Figr vermi olurlar. Ancak savunma olanaklar doru
anlatlmtr.
8

Hcu m ve koru m a
Bir Figr, rakibin bundan sonraki hamle i l e alabilecei yerde
bulunuY.rsa, bu Figr hcuma uram veya tehlikededir
denilir. Ornein, Diyagram 33 'te, siyah At tehlikededir, nk
beyaz Kd2 ona "saldryor"; dier bir deyile: Hamle

Diyagram 33

Diyagram 34

TEMEL BLGLER

Diyagram 35
e

t
*

"....-:-i'" "..:;;o"'
"\w< *

-'":''
-.::'

Diyag ra m 36

imdi Diyagram 35'i gz nne alalm. Tpk nceki rnekte

olduu gibi, burada da Beyazlar 1 ) ahla Fh4'n hcumun
dan kaabilirler, 2) Saldran Fili Atla alabilirler, ve 3) g2Piyonunu g3-hanesine srp, h4-g3-f3-e1 "hcum hattn"
kesebilirler. Ve burada 2) ve 3) numaral savunma olanaklar
maddi zarara yol amaz.
Gzden geirdiimiz bu son iki rnekten anlalr ki, aha
yneltilen bir hcum iin genellikle farkl savunma
olana vardr (biraz sonra greceimiz gibi bu genel halin
nemli bir istisnas var - "ifte ki"e ait aklamalara baknz):
A) ah ile baka, rakip talar tarafndan kontrol edilmeyen
hanelere gitmek (yani: Rakip "ateinden" kamak).

10

B) aha hcum eden (yani "ki" durumu yaratan) ta

ortadan kaldrmak; ve nihayet,
C) Kendi Fig rlerinden birinin araya konulmas sayesinde
saldran tan etki hattn kesmek. Ancak bu son imkan '.
kolayca anlalaca gibi, bir At veya bir Piyon hcumunda
geerli deildir: At halinde - bu tan "krk" hamle ekli
sayesinde (etki "hatt" yok ki! ) , Piyon halinde ise - hcum
eden Piyon ile ah ah arasnda "ara" bir hanenin mevcut
olmasndan t r.
Bu . ynte!ll d en . hibiri "ki" tehdidini karlamak iin
geerl olmadg takdrde, ah mat olm u demektir. Bu frsat
ta bir kez daha hatrlatalm ki o anda parti bitmi saylr-' yani
ah hibir zaman gerekten alnmamaktadr.

mek daha doru olur. Hemen unu syleyelim ki ifte ki sat

ranta en kuvvetli silahlardan biri olup, hatta "en korkuncu"
saylabilir. Bunu birka rnekle aklamaya alalm.
f "ak" ve ifte ki arasndaki en nemli fark gstermek
! n, 37 ve 38 numaral Diyagramlar gzden geirelim.
Dyawam 37'de hamle sras Bey?zlarn olduundan, onlar
Fa4 le 7 far.l h le yapabilir!e '. ilk nce "baya" ak kii
ele al.alm. (Ornegn Beyazlar, Fl le b3-hanesine giderek hem
K2 le aha, hem de Fb3 ile Vezire hcum eder; bu "ifte
u u m" sonucu Kaleye kar Veziri kazanr. nk Filin gz
o une . alnan hamlesinden sonra Siyahlar Vezirle a5-hane
sne gderek ah savunabilirler (en iyi olanak! ); ve imdi
B.eylar ? teki siyah Veziri alabilirler. Veya siyah Fd1 ' i alp,
k dyeblrler; ancak bu halde Siyahlar beyaz Kaleyi alacak
lardr - Beyazlar iin hi de elverili bir eylem deildir. Oysa
ift .ki iyidir. (Diyagram 38'e baknz): Bu durumda tam bir
Vezr -buna kar hi- bir Figr vermeden - bedavadan
kazanr! ..Gerekten, varyalm ki Siyahlar bu saldrya are
olarak hucum eden Fc6 y almak istesinler; hemen grlr ki
bu savunma geerli deildir, nk ah Ka2'nin tehdidi
altnda kalr! Elbette tamamen benzer bir durum siyah
Vezirin beyaz a2-Kalesini aldktan sonra ortaya kar: Bu
sf r bir l mcl dman c6'da kalr. Hemen anlalr ki bu
g b durumlarda, yani: ifte kii ieren konumlarda saldrya
ugrayan taraf ahla bir hamle yapmak zorundadr. Yani
dier bir deyile: ifte kite ahla kamaktan baka bir alter

A k ki . ifte ki .
"Ki" hcumunda, yani rakip aha yneltilen saldrda ilgin
ve pratik partide nemli bir rol oynayan keyfiyet udur ki, ki
sadece son oamlede oynanan tala deil, baka talarla d a
yaplabilir. Ornein, Diyagram 36'da gsterilen konumu gz
ne alalm. Burada siyah a8 ve beyaz Fg2 ayn hatta (b
yuk aprazda) bulunmaktadr; fakat bu "potansiyel" ate hat
t beyaz Ad5 tarafndan kesilmektedir. imdi d5-hanesindeki
bu Atn bir hamle yaptn varsayalm. Kolayca grld gi
bi, bu hamle sonucu iki hasmn bulunduu aprazn kesilme
si hali ortadan kalkm olup, beyaz Fil siyah aha saldrmak
tadr. Bu ekilde meydana getirilen kie " ak kl" denilir. Bu
raya kadar anlatlanlar fazla karmak deildir; bir defa daha
tekrarlayalm: Ad5'in herhangi bir hamlesi ak ki dediimiz
duruma gtrr. Bununla beraber, bu gibi konumlarda "ate
tattn" aan tan (rne.imizde: Atn) gittii hanenin seimi
de nemli bir rol oynar. i lk nce beyaz Atn b4, c3, e3, e7, f4,
f6 hanelerinden birine gitiini farzedelim. Bu normal, "baya
" diyebileceimiz bir kitir; At, c3, b4, e3, f4, f6 hanelerin
den herhangi birine giderse, bundan nceki "aha kar h
cum ve savunma" maddesinde grd mz gibi savunma
olur: . A) Siyah ahn a? ve b8 karelerine kamas, B) Fg2'nin
Kg? le alnmas, ve C) Kg? ile b7- hanesine giderek beyaz Fi
lin etkisinin kesilmesi. Ad5'in e7- hanesine gitmesinden son
ra, geriye bu olanaklardan sadece ikisi kalmakta, zira Atn e7hanesine gitmesinden sonra Kg? iin b?'ye olan yol (Tinci
sra) kesilmektedir. Asl ilgin durum, beyaz Ad5'in b6 veya
c7 hanelerinden birine gitmesinden sonra meydana gelmek
tedir. Bu hamlelerden sonra hem Fg2 ve hem de At siyah
aha ayn zamanda hcum ederler! Byle, iki Figr ile, ya
ni iki taraftan yaplan hcuma " ifte ki" denilir. Yukarda
sylediimiz gibi, bu da aslnda bir ak kitir; yle ki onu
farkl bir yntem deil, ak kiin zel bir hali olarak kabul et-

Diyagram 37

Diyagram 38

Diyagram 39
Diyagram 40
natif yoktur!
s.atr n m.cadelesin e ok emli bir rol oynayan ifte kie
at brka ornek daha nceleyelm. 39 numaral Oiyagramdaki
konum bundan nceki rnee ok benzer; fakat burada
d rum Siyahlar iin daha fenadr: Beyaz Fh2 siyah aha
hucum ederse, yani e5-hanesine giderse, bu "ifte ki" ayn
zama da. mat olur! nk siyah ahn kaacak yeri, bir tek
han.s ble yoktur: g7 ve h7 haneleri Beyaz Figrlerin kon
trolu altnda, 9_8 h esi. ?e . ke ndi Figr ile igal edilmi
_
du: u d dr. Dger ogretc br ornek
Diyagram 40 ta temsil
edlmtr: Kale 1 4 (!) hamle arasnda seim yaplabilir ve
bunlarn hepsi "ak" kilerdir; stelik c8 hanesine giderse mat olur (ifte ki!).
a

Pat
s.atran partisinin..m i le nasl bitirilebileceini bundan nce
k maddelerde gorduk. Ancak bu mat zaferine her zaman
e iil ez. Bu gibi hallerde parti beraberlikle biter; ve biz
? md bu sonuca gt ren konum ve artlar inceleyeceiz.
ilk olarak Diyagram 41 de gsterilen konumu gz nne
alalm. Sayn okuyucumuz una dikkat etmelidir ki biz bu
son cmlede "Diyagram 41 de gsterilen basit", hatta "ok

11

TEMEL BLGLER

basit konu m" d emedik. nk ilerdeki BL MLERDE

greceimiz gibi, genellikle uzun bir mcadeleden sonra
meydana gelen, aha kar ah+Piyon oyunson lar ("Piyon
flnan birok incelikler iermektedir. Fakat imdi ele
alacamz, siyah Piyonun artk sondan bir evvelki srada
bulunduu konumun kk bir analizini yapmak hi de zor
deildir. Kstrlm beyaz ahn, kolayca grld gibi,
hibir hamlesi kalmamtr. Tahtada baka beyaz ta da
kalmamtr; yani Beyazlarn yapacak hibir hamlesi yoktur.
ite: Hamle sras kendisine ait olan tarafn -ah ki altnda
bulunmamak art i le- hibir hamle yapamayacak durumda
olduu halde " pat" denir. Satran kurallarna gre pat

TEMEL BLGLER

Diyagram 43

Diyagram 44

d ur. Elbette onlar da hamlele,rini tekrarlayacaktr! Bu eyleme

daimi (srekli) kl denilir. ite bu gibi hallerde de oyuna
dva.m etmenin anlam kalmayacandan, parti berabere
btm saylr.
Diyagram 46'da bir rnek daha gsterilmitir. Siyah ahn
d urumu ok kritiktir, nk Beyazlar bundan sonraki hamlede
Vezir ile b7'ye (veya a8'e) gidip mat etmekle tehdit ederler.
Buna kar Siyahlarn sadece bir savunma olana var, o da
daimi ki vermek, yani srekli olarak Vezirle el ve h4-haneleri
arasnda sarka hareketi gerekletirmektir; nk bu tak
ti rde Beyazlarn da ancak ahla g1 -h2-g1 -h2 v.s. hareketi
kalr.

hamle sras Siyah larn olduu taktirde!- beraberliktir.

nc rnek Diyagram 43'te gsterilmitir. Burada siyah

Atn ve Piyonlarn konumlar ilgintir: Siyah Piyonlar, beyaz
Piyonlar tarafndan bloke edilmitir; satran dilinde kul
lanlan bu deyim "hareketsiz hale getirilmitir" anlamna gelir.
Ve bu iki (bloke edilmi) Piyon yznden, kede bulunan
siyah At, normal artlar altnda emrinde olan b6 ve c7hanelerine gidemez. Demek ki Siyahlarn hibir hamlesi
kalmamtr - beraberlik.
a

Diyagram 41

Beraberlik ha l l eri
Yukarda incelediimiz gibi, pat ve daimi ki hallerinde parti
beraer itmi saylr. Bunlar ve, ayrca, satran kurallarn
da gaz onune alarak unlar syleyebiliriz:
1 . Taraflard_a n .biri pat olduu vakit, parti ("otomatik olarak")
berabere btm saylr. Bu durum, grdmz gibi, part
nrlerden birinin "hane yapma vazifesini" g erekletirme
d ii vakit meydana gelmektedir.
2. ki rakip devaml olarak ayn hamleleri tekrarlamak zorun
da olduu vakit de parti beraberliktir. Biz byle bir hal grdk
"daimi kif. Fakat burada unu da belirtmek yerinde olur ki,
kurallara gore, genel olarak, herhangi (rnein, " ki" ile ilgisi
omayn) hamlelerden sonra da parti bu artlarda berabere
biter. Ustelik, bunun iin parti esnasnda ayn konumun
d efa meydana gelmesi (ve bu meyanda hamle srasnn ayn
tarafta olmas) yeterlidir. Ancak bu son halde beraberlii
isteyen taraf "reklamasyon" yapmal ve partide yaplan ham
lelerin kaydna gre bunu ispatlayabilmelidir.

.Diyagram 42

halinde iki taraf bera bere kalm saylr.

Aslnda istediimizi yaptk, pat'n ne olduunu akladk.
Fakat frsattan yararlanarak, bir rnek yardmyla nemli bir
kavram daha inceleyeli m. Bunun iin varsayalm ki
Diyagramdaki konumda hamle sras Siyahlarn olsun. Onlar,
elbette, ah ile ya c3, ya da e-hanesine gideceklerdir - dier
hamle ile d2 Piyonunu hemen kaybederler. ahn bu iki
hamlesi arasnda hibir fark yoktur, nk durum "simetrik
tir"; yani partinin devam her iki tarafta da pratik olarak ayn
olacaktr. Diyelim ki siyah ah e3-hanesine gitmi olsun. Bu
hamleden onra Beyazlarn sadece bir hamlesi var: ahla c2ye gitmek. ite buradaki artlar hakknda satran yaynlarnda
" Beyazlar zugzwang'dadr" denilir. Bu deyimle gz nne
alnan rnekte ilk defa karlyoruz; fakat ilerde -zellikle oyun
sonlarn incelediimiz KISIMLAR'da- "zugzwang" kavramna
ok sk rastlayal . "Zugzwang" deyimi btn satran
Dnyasnda, yani t,-eitli dillerdeki yaynlarda da kullanlr.
(Almancadan alnm bir deyim olup, "tsugzwang" okunur).
"Zug" Almanca "hamle", "zwang" ise - zorunluk; yani
"zugzwang" kelimesi "hamle yapma zorunluu" anlamna
gelir. Son pozisyonda, yani beyaz ah c2-hanesine gitmek
zorunda kaldktan sonra ( nk satran partisinde ham
lelerin sras zorunludur! ) , Siyahlar partiyi kolayca kazanrlar:
Bunun iin ah ile e2-hanesine gitmek yeterlidir; bu hamle
den sonra d2-Piyonunun dntrlmesine kar hibir are
kalmamtr. Oysa yeni bir Vezir alndktan sonra, ilerde
greceimiz gibi, Siyahlar birka hamlede mat verebilirler.

Son rnek 44 numaral Diyagramda temsil edilmitir. Dikkat

edilecek noktalar: Af8 ve Pf7 "amazdadr". d-stunundaki
siyah "duble" piyonlar "bloke" edilmi saylmaktadr; bunlar
d5-hanesini geici olarak igal eden beyaz Fil tarafndan
hareketsiz hale getirilmitir.
D a i m i Ki
45 numaral Diyagramda berabere kalmann dikkate deer bir
olana daha gsterilmitir. Kuwetler bakmndan Siyahlarn
ak bir stnl vardr. Bu demektir ki, partinin devamnda
"olaanst" birey meydana gelmedii taktirde, Siyahlar
ok kolay bir ekilde kazanacaklardr. Fakat, ite, Beyazlar'n
bu zel konumda byle "bir ey" var! .. onlar ilk olarak Ae8 ile
c7-hanesine gidip "ki" derler. Siyahlarn (kendi iki Figr
yznden) sadece bir hamleleri var: ahla b8'e gitmek. imdi
Beyazlar ne yapsnlar? - Yegane mit yerine aha saldrya
devam etmektir: Beyaz At a6-hanesine gidip yine ki der.
Siyah ahn bu konumda da tek hamlesi vardr: ahla geri
dnmek. (Bu sefer ahn hareket serbestisi kendi ta ve,
stelik, beyaz Atn el-hanesini de kontrol etmesi yznden
snrlanmtr. Fakat imdi Beyazlar At ile a6-c7a6-c7 v.s.
"sarka" hareketini tekrarlayabilirler; ve Siyahlar buna kar
hibir ey yapamazlar. Hamleleri tekrarlamak zorundadrlar.
Beyazlar iin de ayn eyi syleyebiliriz: Satran kurallarna
gre deil, fakat mantksal olarak. nk, yukarda
sylediimiz gibi, aksi taktirde partiyi kaybetmeye mahkm-

kinci rnek olarak 42 numaral Diyagramda gsterilmi olan

durumu gz nne alalm. Tahtada Siy ahlarn 4 ta vardr, fa
kat yine, satran kurallarna gre yapabilecei bir hamle yok
tur. yle ki siyah ahn nnde bulunan yegane bo h7hanesi, beyaz ah tarafndan kontrol edilmekte, Fg8 beyaz
Ka8 tarafndan "balanm" (yani "amazda"), keza Ag7 de
beyaz Vezirin yznden amazda ve, nihayet, a2-Piyonu, a1 hanesi beyaz Vezir tarafndan igal edilmi olduundan
hamle yapamamaktadr. Demek ki durum "pattr" ve parti -

12

Diyagram 45

Diyagram 46

partiyi_ kazaa, yan i parti iin 1 /2 puan (beraberliin

karlg! ) degl, tam 1 puan (kazancn karl ! ) alsa bile
ikinci durumdaki oyuncuyu yakalayamaz. Bu artlarda her ik
partnr iin de oynamann en ufak bir anlam yoktur. Ve bu
gibi hallerde partnrler bi rka hamle yaptktan sonra
beraberlik iin anlarlar. Ve bylece kimi zaman 5-6 hamle
lik partiler grmek mmkndr. Bir zamanlar (baz turnu
valarda) 30 hamleden nce beraberlik iin anlamak yasakt
fakat bu sefer de partnrler parti balamadan nce anlama
yapp, birbirine "zarar vermeden" 30 hamle yaparlard.
3. Ayrca, baz partilerin, oyun esnasndaki krmalar yzn
de_n taht_a da k lan kuwetler bir mat vermek iin yeterli olma
dg taktrde yne berabere bittii saylr. En basit rnek olarak
bir partnrn ah ve Fili, b r partnrn ise sadece ah kal
dn farzedelim (buna "plak ah" da denilir). Bu taktirde,
tahtada sadece byle kuvvetler kald anda, partiyi hemen
kesme . zo u .u. u vardr. Bunu d ha iyi anlamak iin, Diyag
- onune alalm. Ancak yice dikkat edelim: Bu ko
ram 48 goz
n ma siyh ah pla.k eildir - nk al-hanesinde ayrca
br syah Pyon vardr. llgn olan udur ki, bu yardmc yarar
l _o lmayp, siah ahn lmne de neden olur! - G erekten,
Dyagramdak konumda beyaz ah bulunduu c6-hanesin
den c?'ye giderse, byk aprazda onun arkasnda bulunan
beyaz Filin "ak" kii ayn zamanda mat olur. Oysa bu Piyo
nu tahadan kaldracak ? l rsak (yani pozisyon, Beyazlar c6,
Fe4; Syahlar: a8 ekln alrsa), beyaz ahn ayn hcumu
yapmas halinde "plak" ah a7-hanesinden kaabilir. Dikkat
edelim: Siyah ah kede en elverisiz, hareket serbestisi
bakmndan en skk durumda bulunmaktadr. Buradan
aka grlr ki bu snrl kuvvetlerle tahtada mat durumu
nu kurmak olanakszdr. Ayn ey Beyazn Fil yerine At oldu
u vakit de geerlidir. Ve daha kuvvetli olan taraf partiye
devam etmek isterse bile, partnr turnuva hakemini
ararak "problemi" hemen zebilir. nk hakem partiyi
hemen keserek, berabere bitmi olduu kararn verir ve tur-

NOT Burada unu belirtelim ki, turnuvada partnrler birok

defa aralarnda anlaarak beraberlii kabul ederler. rnein,
rakiplerin her birinde birer Kale ve ayn kanatta, stelik ahlar
tarafndan iyice korunmu birer Piyon kalmsa (Diyagram
47'ye baknz) , byle bir parti ancak ok ar bir hata sonucu
kaybedilebilir. Oysa bunu azok tecrbeli bir oyuncudan bek
lemek (ki turnuvalarda oynayan satranlar zaten byledir)
tamamen basitlemi olan bu duru mda anlamszdr. Bak
bir r ei gz nne alalm: Tahtadaki durum hayli karktr,
her k tarafn da karlkl anslar vardr; partinin neticesi pek
ak deildir. Buna karlk partnrlerin turnuvadaki "duru
mu" bellidir. Parti, turnuvann son gnnde oynamaktadr. Ve
bu parti berabere biterse, partnrlerden biri birinci lik
dln garantilemj olacak, br ise bu taktirde nclk
dln alacaktr. Ustelik, ald puan durumu yledir ki , bu

Diyagram 47

Diyagram 49
nuva Tablosuna iaretler.
.im! aratrmal rmza devm edip, 49 numaral Diyagrama
br goz atalm. Dyagram 48 dekine ok benzeyen bu konum
dan anlalr ki her iki tarafn da (ahtan baka) birer Fili
?lduu aktirde mat olanakldr. Ancak sadece bu talar
eren br. konum hakk da . fazla ey sylenemez. Gerekten
de, bu tpten herhang br konumu ele alalm, rnein:
Beyazlar -c3, Fb1 ; Siyahlar - hB, Fa1 . Bu durumdan 49
numaral Diyagramdaki gibi yegane mmkn olan mat ekli
ni mey?ana geirek.! iki t rafn da ok sk "ibirlii"ni
g rektrr!_: Y , _ lk on e syah ah beyaz haneli keye
gdecek .(orneg mzde a8 e, fakat h1 -hanesi de olur), ondan
sonra syah Fl -beyaz kuvvetler, Diyagramda gsterilen
hanelere yerletikten sonra- a? hanesine gidecek ve Beyazlar,

Diyagram 48
13

PARTLERN YAZILMASI

TEMEL BLGLER

48 numaral rnekten bildiimiz gibi, ahn c7-hanesi ne

gitmesiyle ak ki ve mat edecekler. Hepsi dorudur, fakat
bu elbette hayalden baka bir ey deildir. Siyahlar bu
"ibirliin i11 ne d iye yapsn?! Sadece ahla bile hibir hamle
yapmazlarsa, Beyazlar, siyah haneli h8-kesi nde kalacak
siyah aha, yalnzca beyaz haneli aprazlarda hareket eden Fil
ile hibir ey yapamazl ar. Fakat bu sefer Siyahlar hakemi
ar rlarsa, ikayet neticesiz kal r! nk , bakarsn,
Siyahlar h8-hanes inde kalmak gibi en basit bir yntemi unut
up, a8'e giderler, ondan sonra Fili a7-hanesin e gtrrler v.s.
Deerli okuyucum uz hakl olarak "Byle ey olur mu?!" diye
sorabilir. Biz de ayn fikirdeyiz - fakat... "teorik olarak" ola
bilir. Ve bu da tzel (hukuki) bir karar iin yeterlidir. Hakem
partiyi kesemez, fakat bu taktirde b r taraf matn 50 hamle
zarfnda meydana getirilmes ini istiyebilir. nk satran
kurallarna uygun olarak aksi halde parti yeni brabere kalr.
Ancak burada una d ikkat etmek yararl olur: iki tarafnda
Filleri ayn renkten aprazlara ait olduklar vakit, hakemim iz
partiyi hemen kesecekti r - nk kolayca anlalaca gibi, bu
durumda mat olanakszdr ( Diyagram 49'a bakalm: Beyaz Fil
bu duru mda ancak beyaz haneden beyaz as-hanes inde bulu
nan siyah aha saldrabil ir.
Bu son rneklere benzeyen zel bir hali daha gz nne
alalm (Diyagram 50'ye baknz). Burada tek bana kalan
beyaz aha kar siyah ah ve i ki siyah At mcadele etmek
tedir. Burada da mat m mknd r - fakat savunma yapan
tarafn ok vahi m hatalar neticesin de. lk nce una dikkat
edelim ki, burada da mat ancak kede meydana getirilebil ir
(bu sefer ke hanesinin rengine bal olmaksz n, herhangi
bir kede). Diy agramm zdaki konumda beyaz ah keye
hayli yakndr. Son hamle ile Siyahlar At ile h3-hanes ine

giderek ki verdiler. Ve imdi Beyaz (ok ar bir hata olmak

zere! ) ah ile h1 -kesine gidecek olursa, Siyah elbete Ag4
ile f2 hanesine giderek mat eder ! .. Fakat Beyaz bu korkun
hata yerine ah ile f1 -hanesind en "serbestli e 11 kaabilir - bu
gibi oyun sonlarnda tahtann ortasna doru, nk ahn
orada kaacak ok yeri vadr. Bu iki Atn mevcudiyeti halinde
arlan hakemimiz , elbette, beraberlik kararn veremez nk mat (en azndan teorik olarak) m mkndr; ve Siyah
isterse partiyi devam ettirebilir - can sklan partnr ise
"kanunr beraberli e kalan 50 hamleyi sayar...
Talarn kar lat r l m as
Partileri oynarken hamlelerin ve krma eylemlerin in
seilmesi ve hesaplanm asnda talarn (zellikle Fig rlerin)
bal deeri nemli bir rol oynar; bu sorun biraz ileride (bu
BLMDE ) daha ayrntl bir ekilde ele alnacaktr. imdilik
burada ksa bir aklama ile yetineceiz .
Pratik oyun ve geni tecrbeye gre, At ve Fil aa yukar
ayn kuvvete sahiptir. Kale, Vezir kadar kuvvetli olmamakla
beraber, bu iki "hafif" Figrden daha kuvvetlidir. Figrlerin
birbirine gre kuvvetlerin i (basit bir ekilde) lmek iin, hafif
Figrlerin (At, Fil) kuvvetini birim olarak kabul edelim; bu tak
tirde Kalenin kuvveti yaklak olarak 1 ,5 Vezirin ise 3 tr. (Bu
deerlend irmeden Vezirin kuvvet bakmnda n aa yukar iki
Kaleye eit olduu anlalr). Kale ile hafif Figrler arasndaki
kuvvet farkna kal ite denir. Eer (normal artlarda) hafif bir
Figr rakibin Kalesiyle deitirirs eniz, bir "kalite
kazanm " olursunuz .

KIS IM 2

0-0
Ksa (kk) rok
0-0-0 Uzun (byk) rok
. n. unutmayal ! imdilik ksaltlmam notasyonu g
n ne ..alyoruz. Fgurlerin (, V, K, F, A) hamlelerini yazmak
n lk once hareket yapan Figrn sembol (yani bu c mle
dek_ - parantez iinde gsterilen - ksaltmas) ile hamleden
evvel bulunduu hanenin iaretleri yazlr. Eer hamlede a l
yoksa , u duru ve gidi hanelerinin arasna bir izgi (-) ko
lur. Eger hamlede al varsa, hanelerin iaretleri arasna
k okta (:) veya, mboller listesinde gsterildii gibi, X ia
ret konulur. Ornegn, 51 numaral Diyagramda, c3-hanesin
deki At, e2-ha esine gierse, hamle Ac3-e2 eklinde yazlr;
hamle sras Syahlarn se ve onlar Vezirle d4 teki beyaz Piyonu alrlarsa, Vb6:d4 (veya Vb6xd4) yazlr.
Piy onlarn hamleleri sembolsz yazlr: rnein (Diyagram
51 ) e3-e4. f7-f5 v.s. Bir Figre dn mn gerektiren bir
ha le yapan Pi onu ye deitii (setii) Figr yazmak, r
n g_ d?-han sndek Piyonun d8'e s rlp Vezire deitii
n gost r ek stersek, mdi anlatlan eklinde yazlan Piyon
ham lesnn notasyonuna seilen Figrn semboln ekleriz:
d7-dsy, v . benzer e ilde d7-d8A v.s. Bu d7 deki Piyonu
muz, ornegn f8-hanesnde siyah ah ve e8'de de siyah Kale
varsa . . yle bir hamle yapabilir: d7:e8V+, ve bu sembolik ya
z.! z nu anlat:,: "d? hanesindeki Piyon (ancak Piyon,
u u F_g .r emo.u yok! ) e8'de.ki bir Figr alp (":" sem
bolu), do_ _nuum Fguru olarak Vezri (V sembol) seer, ve bu
esnada syah aha "ki" der ("+" sembol).
Partilerin yazlmas ik trl olur: Ya taraflarn hamleleri iin
ayr yr sutunlar tahss olunur, veya (zellikle gazetelerde ve
derglerde yer tasarrufu iin yapld gibi) iki tarafn da btn
ham leleri srekli satrlar tekil edecek ekilde yazlr. rnek
ol. rak stunlar kline yazlm olan aadaki partiyi gz
nune alalm (Partdek hamlelerin sra numaralarnn ve ham
le stunlarnn tertiplenmesine dikkat edelim):

PART LER N YAZI LMASI

(Notasyon ve Sembol ler)
B.irka lkede (zellikle ngiltere'de) partilerin "deskriptif" e
klde yazlmas brakldktan sonra, bugnlerde pratik olarak
btn Satran dnyasnda cebirsel notasyon kullanlmakta
dr. Biz ilk nce bu eidin tam (ksaltlmam) eklini gz
nne alalm. Ancak daha nce tahtann iaretle nmesi ve
durumlarn yazlmas (saptanmas) hakknda birka sz ek
leyelim.
Satran tahtas, bildiimiz gibi, sade bir ekilde yle iaret
lenir: Dey stunlara birer alfabe harfi (a, b, c, . . . h) ve yatay
stunlara (sralara) birer say (1 , 2, 3, .... 8) konulur - KISIM
1 de say ile belirlenmi olur; rnein, Diyagram 51 'de beyaz
ahn bulunduu hane c1 , siyah Vezirin b6, beyaz Fillerin d3
ve g3 ve sairedir.
Hera gi (zellikle "ajurne" edilmi, yani yarda kalm) bir
partnn konumunun yazlmasn Diyagram 51 'den takip ede
lim: Yazl sras (ah)', Vezir (V?, Kaleler (K), Filler (F), At
lar (A) ve sonunda Piyonlar (P); dikkat edelim - Piyonlar iin
"PP 11 ksaltlmas kullanlr. Tahtada, rnein, iki beyaz Fil var
sa, o.narn durum larn (sadece karkla meydan verme
mek ) ayr ayr yazmak yelenir, yani rne imizde "FFd3,
g3" degl, "Fd3, Fg3" eklinde.
Diyagram 51 :eki . pozisyonun
i:;;; :; .':'*'i) s:*s:::
s oyledr:

:;;

:-=

c1 , Vh2, Kd2, Fd3, Fg3, Ac3, :;..:-:: :-::..'*!$:...:-:,.. , -f""''

Ag1 , PPa2, b2, d4, e3, f2 (1 2) 5 ffi:
....... ...tlW:
. %"$::H
...:,
. ...... .....-..:. ::: ::if..}.1,-;;:::

'*:
M:
: : l%
t
"
'?i:''.!...:<..;,,.i'W::,;.
ft
c8, Vb6, Kd8, Fe6, Fe7, Ad?, ..
..
.. ..
Ag8, PPa?, b?, c6, d5, f?, g52
.. l - :

>:
(1 3)
1 k
:,'<"X,>: "m'"':l"::.,.,.,.,, :;.; :

Siyahlar:

3 JJ1Ufcl. Jt.
,B):n

-.
'"""

,
,
Parantezdeki 1 2 ve 1 3 rakamlar, tahtada kalm olan talarn
Diyagram 51
saylarn gsterir.
Partilerinyazlmasna geerken yukarda gsterilen ksaltma
lardan baka, burada kullanlan dier sembolleri de anmak
yerinde olur:
Ki (ahekmekl)
+
ifte ki
++
Mat
#
{veya x) Alr (al)
iyi hamle
!
Kuwetli hamle
!!
Zayf hamle
?
Kt hamle
??
!?
Dikkate deer hamle
?!
pheli, kukulu hamle
Eitlik
Belirsiz
+=
Beyaz hafif stn
Siyah hafif stn
=+
Beyaz st n

Siyah stn

Beyaz kazanr
+Siyah kazanr.
-+
a

14

tt

Partt No 1
Beyazlar: J . Polgar Siyahlar: Angelova
1 . e2-e4
c7-c5
Ab8-c6
2. Ag1 -f3
q7-g6
3. Ff1 -b5
4. 0-0
Ff8-g7
5. c2-c3
e7-e5
....{ d2-dfl
e5:d4
: c3:d4
Ac6:tf4
8. Af3:d4
c:'d4
9. e4-e
Ag8-e7
1 O. Fc1 -q.5
0-0
1 1 . Vd1 :d4
Ae7-c6
1 2. Vd4-h4
Vd8-b6
1 3. Ab1 -c3
Fg7:e5
1 4. Ka1 -e1
Fe5:c3
1 5. b2:c3
Vb6:b5
1 6. Vh4-h6
Vb5-f5
=er<ede r
1 7. Vh6:f8+

Resim

51 a

lk konumu dizdikten sonra yukarda yazlan hamleleri tahta

da doru olarak uygularsanz, Diyagram 51 a'daki durumu el
de etmi olursunuz. [Bu parti 1 988 Olimpiyad'nda oynan
mtr; beyaz talarla Macar Bayanlar M illi takmnn birinci
15

PARTL ERN YAZILMASI

PARTLERN YAZILMASI

ifte olanaklar varsa, hamleleri yukarda zikredilmi ekilde

yazmak gereklidir: 7. c:d4, veya 7. c:d7.
imdi 1 numaral Partiyi ksa notasyon kullanarak yazabiliriz;
ancak bundan sonra yine (bu Partide meydana gelmeyen! )
nemli b i r zel halden daha bahsedeceiz.
Parti No 1 . J. Polgar-Angelova (Selanik, 1 988 Olimpiyad).
Sicilya partisi. 1 . e4 c5 2. Af3 Ac6 3 .Fb5 q6 4.0-0 Fg7 5.c3
es 6.d4 ed 7.cd A:d4 8. A:d4 cd 9.e5 Ae7 1 O.Fq5 o-o 1 1 .V:d4
Ac6 1 2.Vh4 Vb6 1 3.Ac3 F:e5 1 4.Kae1 F:c3 1 5.bc V:b5
1 6.Vh6 Vf5 1 7.V:f8+Terkeder.
(Elbette, 51 a numaral Diyagrama gre kontrol etmeyi unut
maynz!). imdi yine 51 numaral Diyagram gznne ala
lm. Diyelim ki hamle Siyahlarn ve onlar g8 hanesindeki At
ile f6'ya gitmek istiyorlar. Ancak bu zel halde Af6 yazl ye
terli deildir, nk br At da bu haneye srlebilir - ve bu
da Af6 eklinde (yanl!) yazlabilir. Bu gibi hallerde, elbette,
ek bilgi vermek arttr. rnein Adf6 (yani "d" stunundaki
At) veya A7f6 (yani, 7'nci sradaki At) yeterlidir. imdi biraz
daha kark bir hal alalm. Diyelim ki ayn Diyagramda
Beyazlarn g3 hanesinde Fili deil, bir At' bulunmaktadr;
yani tahtada Ac3 ve Ag3 gibi iki At var. una dikkat edelim ki
bu zel halde Beyazlar Ac3' e2-hanesine s rerlerse, Ace2
notasyonu yeterli olur; A3e2 yazl ise karklklara yol
aar, nk br At iin de ayn eyi yazmak olanakldr!

masasnda oynayan Judit Polgar o zaman 1 1 yanda idi. Di

er iki Macar Bayan oyuncu, J udit'in ablalar Zsuzsa ("Zusa";
o zaman 1 9) ve Zsofia (o zaman 1 3) yanda idiler. (Resim
51 b'ye baknz: Soldan saa Zsofia, Zsuzsa ve J udit. Foto:
Hegener + Glaser, Mnih, Schachreport - Deutsche Schac
zeitung). Ve bu takm Bayanlar arasnda (Dnya Bayan am
piyonu Maya Chiburdanidze'yi de ieren! ! ) S.S.C.B. takm nn
nnde birincilii kazand. Siyah talarla oynayan Angelova,
Bulgaristann Bayan ampiyonudur. Macaristan, Bulgarista
na kar ma 3:0 skoru ile kazand iin Olimpiyatta "Demek
ki, 'Polgaristan', Bulgaristandan ok daha kuvvetlidir! " deni
liyordu. [51 a numaral Diyagramdaki konumda Beyazlar (zo-

Resi m 51 b

runlu olarak) iki hamlede mat verirler: 1 7 . ... Sg8:f8 (yegane

hamle) 1 8. Fg5-h6 + SfB - g8 1 9. Ke1 - e8 mat)]
imdi ayn partiyi satrlar usul ile yazalm (Siz de antrenman
iin hamleleri yeniden yapnz): 1 . e2-e4 c7-c5 2. Ag1 -f3 Ab8c6 3. Ff1 -b5 g7-g6 4. 0-0 Ff8-g7 5. c2-c3 e7-e5 6. d2-d4
e5:d4 7. c3:d4 Ac6:d4 8. Af3:d4 c5:d4 9. e4-e5 Ag8-e7 1 O.
Fc1 -g5 0-0 1 1 . Vd1 :d4 Ae7-c6 1 2.Vd4-h4 Vd8-b6 1 3.Ab1 -c3
Fg7:e5 a4.Ka1 -e1 Fe5:c3 1 5. b2:c3 Vb6:b5 1 6. Vh4-h6 Vb5f5 1 7. Vh6:f8+ Terkeder.
imdi ise ayn partiyi ksaltl m (ksa) notasyon kullanarak
yazalm. Ksa yazl usulnn uygulanmas iin her eyden
nce unlar bilmek gereklidir: Ksaltlmam yazla gre en
nemli fark udur ki, genellikle (ilerde anlatlacak zel baller
hari) k hanesi hakknda hi bilgi vermemektedir. Orne
in, yukarda incelenen Polgar-Angelova partisinin 2. Ag1 -f3
hamle yazl yerine, sadece 2. Af3 notasyonu yeterlidir. Bu
rada, elbette, A sembol ve f3 hanesinin iareti arasnda iz
giye hi gerek kalmyor. Ancak hamlede al varsa, bu kitap
ta da yapld gibi, sadece dikkati ekmek amacyla, ( : ) ve
ya ( x ) sembol konulur; rnein, ayn Parti 1 'de, Beyazlarn
8. Af3:d4 hamlesi yerine 8. A:d4 (veya 8.Axd4, veya 8.Ad4:);
son zamanlarda baz yaynlarda alma iareti hi konulma
maktadr: 8. Ad4 - nk onsuz da hamle anlalr. Ayrca, bu
"tam ksaltlm" notasyonda "+" ve "++" iaretleri de bazen
yoktur.
Bundan baka nemli bir fark Piyonla allarda vardr: rne
in, 1 numaral Partide 7. c3:d4 hamlesi sadece 7. cd eklin
de - yani Piyonun altan evvel bulunduu ve altan sonra
konulduu dik stunlardaki hanelerin harfleri yazlr. Dier ta
raftan , alk amac ile, baz yaynlarda 7. c:d4 notasyonu da
kullanlr. En ksa eklin (7. cd) kullanlmasnda yle bir zel
hal meydana gelebilir: Bir konumda (dier talar hari) Be
yazlarn c3 ve c6 hanelerinde iki Piyon, Siyahlarn ise d4 ve
dl hanelerinde herhangi iki ta (Figr, Piyon) var; bu taktirde
7. cd notasyonu yeterli deildir, zira bu ksaltlm notasyon
hem 7. c3:d4 ve hem de 7. c6:d7 anlamna gelebilir. Bu gibi

NOT: Baz (zellikle byk tirajl "uluslararas") yaynlarda

ekil 52b'de temsil edilmi olan Figr sembolleri kullanlr.

Avantaj udur ki, herhangi bir sembol sistemine alm
oyuncu, baka bir dildeki sembolleri ieren yaynlar okurken
zorluk ekmez (rnein, "K" sembol T rke yaynlarda
Kaleyi gsterdii halde, Almanca "Knig" (=ah)'in
ksaltlmasdr; bizi m "" sem bol ise Almanca "S"
(="Spriger" = At) ile kartrlabilir). Bir rnek aada gs-

mal punto ile baslmaktadr (bu kitapta da yapld gibi).

Kitaplarla iraz ura m bir satran iin partileri (ksa
notasyonu le de! ) takp etmek ok kolay bir eydir. Tecr beli
bir satran zaten btn haneleri ve hamlel eri ani olarak
grr ve ta gereken yere gt r r. lk defa kitaplarla alan
stra ise, pratiin gsterdii gibi, ok zorluk eker;
c.uku br tek tan yanl haneye konulmas, takip ettii par
ty anlalmaz hale sokar!
Deerli okuycumuz, unutmaynz ki notasyonu iyi renmek

31 .Vg3 f8 32.h1 Vc5 33.ef gf 34.Fb3 Ad5 35. Vh4 g7

36.Kd1 c6 37.Kd4 V:c3 38.Kg4+ h8 39.F:d5 Va1 + 40. Sh2
Ve5+ (Diyagram 52c'ye baknz ve kontrol ediniz!)
41 .Kg3 cd 42. Vg4 Ve? 43. Vd4 Vd6 44. h1 Ke8 45. Vg4
Vd7 46. Kd Ke1 + 47. h2 Ke4 48. Vg3 Ke5 49. Ka3 Ke8 50.
Vf4 Vb7 (Dyagram 50d'ye baknz ve kontrol ediniz.

iin sare dilen zaman, ileride fazlasyla g eri alrsnz! .

_ ksa ntasy ? nda yeterli derecede deneyi mli

Bun.un .n,
.
cJe.s.e .z, ..aagd g ?terle . partiyi gzden gei rin. Biz bu
party unlu oldugu n degl, nispeten uzun o lduu iin
setk. Bundan faydalanmak iin sadece sra ile btn ham
lel eri oynayn; fakat kendinizi kontrol etmek amacyla her 1 o
hamleden sonra bir Diyagram verilmitir. Siz imdi tahtada
meyd na gelen konumu Diyagramdaki ile karlatrnz: En
ufak hr fark varsa, hemen bundan nceki Diyagrama dnn
ve (bu Diyagamda gsterilen durumu tahtaya koyup, so
yapm old .ugun z 1 0 h f'!l leyi tekrar oynayn. Onerimiz:
Kusursuz br eklde party takip edebilene kadar "antren
man" ("traini ng") tekrar)aynz!

Parti No 2.
Beyaz!ar: Ka parov, Siya !ar: Karpov (ew York 1 990, Dnya
ampyo nlugu mann 8 nc. partisi). lspanyol partisi.
1 .e4 e5 2.Af3 Ac6 3.Fb5 a6 4.Fa4 Af6 5.0-0 Fe7 6.Ke1 b5
7.Fb3 d6 8.c3 0-0 9.h3 O.d4 Ff6 (Diyagram 52'ye

ekil 51c
terilmitir (Vaganjan-Spasky partisinin ilk hamleleri ve mey
dana gelen konum ("Chees lnformant", FiDE yayn).
Yukarda anlatlan (hem ksa, hem ksaltlmam) yazl tar
zlarna cebirse l usu l (yntem, sistem) denilir. Fi DE
(federation lnternational des Eclehecs Uluslararas Satran
Federasyonu) kendi dzenledii yarmalar (turnuvalar ve
malar) iin bu yntemden baka hibir yazl sistemini
tanmamaktadr. Yaynlarda, satr usul ve ksa yazl ynte
mi kullanld vakit, incelenen partide gerekten yap lm
hamleler kolayca grlebilmesi amacyla siyah punto ile
baslmaktadr. ncelemeler (analizler), yani nerilen baka
devam yollar, hamlelerin eletirisi, ek teorik bilgiler ve saire
- ksaca, partiyi anlatan satran ustasnn bt n fikirleri - nor=

16

Diyagram 52

D iyag ram 52a

baknz ve kontrol ediniz! )1 1 .a4 Fb7 1 2.Fe3 Aa5 1 3.Fc2 Ac4

1 4.Fc1 d5 1 5.de Ad:e5 1 6.A:eS A:e5 1 7.ab ab 1 8. K: a8 V:a8
1 9.f4 Ag6 20.eS Fh4 (Diyagram 52a'ya baknz ve kontrol edi
niz!)
21 . Kf1 Fe7 22. Ad2 Fc5+ 23.h2 d4 24. Ve2 de 25. be Kd8
26. Ae4 Fa3 27. F: a3 F: e4 28. V: e4 V: a3 29. f5 Ae7 30.Vh4
16 (Diyagram 52b'ye baknz ve kontrol ediniz!)

Diyagram 52d

D iyag ram 52e

61 . V:bS Ve3+ 62.h1 d3 63. Va5 Vd4 64. Va1 Vb6 65. Va2
g7 66. V2 Vc5 67. Kf1 Kd4 68. Kf3 Vd6 69. Ke3 Ka4 70.
Ke1 h5 (D yagram 52f'ye baknz ve kontrol ediniz! )

:
m=={

=-::::

::::

..

lS

::::;:

.l

51 . h1 Vb8 52. Vh4 Vb6 53. Vb4 d4 54. Kg3 Ve? 55. Kd3
Vc1 + 56. h2 Vf4+ 57. g1 Vc1 + 58. h2 Vf4+ 59. g1 Kc8
60. Kd1 Kd8 (Diyagram 52e'ye baknz ve kontrol ediniz!)

VAGANJAM.SPASKI
Mo.l 1976

Diyagram 52f

Diyagram 52g

71 . Kb1 Vd7 72. Vd1 h6 73. Vd2+ g7 74. Ve3 h4 75. Vf3
h6 76. Ve3+ g7 77. Vf3 d2 78. Vh5 Vf7 79. V: f7+ : f7 80.
Kd1 Kd4 (Diyagram 52g'ye baknz ve kontrol ediniz!)

83
!2
;5 i2 a/, ' :ff./'1
-ff\/lm
(Son kontrol: Diyagram 52h'ye ")t''-= ..=='" ":

;1 52h
md "ksaltlm " notasyona a:f % ft
al f'!l ak .amac I 3 numaral
@f" 11
r r mf1f'
part le braz tranng yapalm
.. '::=:;:if'":-:::

:
8 -- '

2 .:..<-.
"

1 $

=:::w . . \.:::-.:t
a

....

':::

::
b

=:;:=:=,_(

=K
'

;{

g
Parti No 3.
Dyag ram 52h
Beyazlar : Maya Chiburda nidze
- Siyahlar: Szofia Polgar
(Satran Olimpiyat Novi Sad 1 990; S.S.C.B. - Macarist an
ma)
1

SATRAN PARTS

PARTLERN YAZILMASI

Sicilya Partisi
1 .e4 c5 2. Af3 Ac6 3. Fb5 g6 4. 0-0 Fg7 5. Ke1 e5 6 ; c3 Age7
7.b4 d6 8.bc de 9.d3 a6 1 O.Fa4 0-0 (Diyag ram 53 e baknz
ve kontro l ediniz! )

31 . Fe1 Vg5 32. d5 Fd7 33. Fb1 Ae2 34. Ag4 e4 35. Ah2 Fe5
36. Kf2 Vg3 37. f4 F: f4 38. K: f4 V: f4 39. Beyaz terkede r.
(Diyagram 53c'ye baknz ve son kez kontrol ediniz! )
Bu kitapta, sizi eitli yazl tarzlar uygulayan yaynlara
altrmak maksadyla, hem tam (ksaltlmam), hem de ksa
yazl usullerini kullanacaz.
Deerli okuyucu iin baz yararl neriler.

Notasyona kusursuz denilebilecek ekilde almanz sa an

ta ilerlemenizde byk bir rol oynar! Yoksa okudugunuz
kitaplardan yapacanz altrmada hata yapar, sk . s can
skc durumlara dersiniz. Bundan baka, az ok cdd tur
nuvalarda partilerin bizzat notasyona alnmas zorunludur.
Satran yazsna gereince almazsanz, oyun esna nda
(snrl ve ok kymetli) "dnme zamannn" gerenden
fazlasn sarfetmek zorunda kalrsnz .
Satranta ilerlemek iin bilinen en iyi arelerdn biri, kendi
partilerinizi bizzat itinal ve . ayrntl ola.ak ncelemek ve
bylece hatalarnz tesbit edp, bunlar duzeltme olanaklar
bulmaktr. Bu da partilerin oyu n esnasnda zararsz
yazlmasna bir hayli baldr.
Oyuna iyice alncaya kadar, partileri inceerken .iki a ht
.
zerinde almak, amaca ok uygun b.ir yontemdr. .B rnc
tahtan zda okuduunuz notasyonlardak gerek (yan oun
esnas nda yaplm olan) hamleleri , ikinci .t.ahaa se
a klama ksm ile kendi analizlerinizi takip edeblrs z.

Diyag ram 53b

Diyag ram 53c

KISI M 3
Satran Partisi
Pa rti lerin incelenmesi
13undan nceki iki KISM l itinal bir ekilde okuduumuz tak
lirde, artk partilerin incelenmesi iin gerekli bilgilere sahip
oluruz. Elbette, satranc biraz bilen bir kimse iin, orada an
lntla,n lar arasnda pek yeni bir ey yoktur. Fakat ilk iki KISIM
DAK I sistematik aklamalar gzden geirmek kukusuz
onun iin bile yararl olacaktr. "Satranca balyanlarn" (Al
nan kitaplarnda bunlara "Schachjunge" denilir, ki bu da
"Satran genci" anlamna gelir) dikkatinizi una ekelim ki,
hu KISMIN ilk cmlesindeki " itinal" kelimesi "italik" ola
r ak yazlmtr... Yani, dier bir deyile, deerli okuyucumuz,
llu konuda yzdeyz emin deilseniz, sz geen iki KISMI
ltfen bir defa daha (ve bu sefer gerekten itina l olarak)
zden geiriniz.
/\yrca sayn okuyucumuzdan, aadaki partileri incelerken
lamlelerin tahtada hatasz yaplmasna (yani: notasyona) iyi
ce dikkat etmesini ze llikle rica ederiz: (kitabmzdaki b
tlln KlSIMLAR iin) bu Sizin karnzadr! ..
Partilerin incelenmesi oyuncunun ilerlemesinde olaanst
lir rol oynar. Fakat bir satran partisini, bilhassa kuvvetli sat
nnlarn (ustalarn ve by kustalarn) partilerini btn in
;elikleriyle anlamak iin, ilk nce belli bir bilgi seviyesine
lamak gereklidir. Hemen unu sylemek yerinde olur ki, bu
.ncak hem kitaplarla ciddi olarak almak ve hem de yeter
i! derecede kuwetli partnrlerle oynamak sayesinde elde
U(lilebilir. Dier bir deyile: Sadece kitap okumakla, veya sa
dece parti oynamakla sonuca varlamaz. Bu keyfiyete imdi
den deerli okuyucumuzlarn dikkatini ekeriz.
Partilerin incelenmesi drt BLMDE devam edecek. Elbette
celenen partilerin zellikleri, analizin derinlii v.s. farkl B
i MLERDE hayli farkl olacak. Zaten . ..G FTE de aydnlatl
tl gibi, kitabmz bu amala ayr BOLUMLERE ayrlmtr.
Bylece bu birinci BLMDE ancak tipik hatalar, dikkat edi
lecek noktalar ve baz genel oyun prensipleri (ilkeleri) v.s.
lakknda ksa bilgiler verilecektir. Bundan sonraki B
i MDE btn bunlar farkl ve daha ayrntl ekilde ele alna
caktr. Ve sz konusu olan bu BLM'deki "ilerleme"
hakknda u sylenebilir: Bu (birinci) BLMDE verilmi
olan "elemanter" bilgiler geniletilecek, daha zor partiler in
celenecek, prensipler daha ayrntl bir ekilde ele alnacak
v.s . stelik partinin ayr safhalar (evreleri) da ayn ekilde in
celenecek. Bununla beraber, ikinci BLMDE reneceiniz
hllgiler, satran hayatnzda ancak (askeri deyimle sylersek)
11hazrlk ktas" rol oynayabilir. Bu byle olmasayd Satran
Dnyasnda her sene yzlerce yeni kitap yaymlanamazd. Ve
"arkadalar arasnda" azok kuvvetli bir oyuncu olabilmek
iin bu greli bilgiler "minimumundan" sonra, l l l' nc ve
IV'nc BOLUMDE "ustalk yoluna" gz atabilirsiniz. ok b
yk istidanz olsa bile, ustala -yani "zirveye"- varmak iin,
bu kitaptan sonra da ok kitap ve dergi okumak zorunda ola
caksnz. Fakat bu kitap , bu yolun baar ile tamamlanma
s iin btn gerekli bilgileri verir.
Ksa parti ler
Burada ilk nce ok ar hatalar yznden birka hamlede
kaybedilen partileri gz nne alalm. inanlmas zor, fakat

18

satran tarihinde iki ( ! ! ) amlede mat ile bitirilen, gerekten

oynanm bir parti var! .. ilgin olan udur ki, asrmzn ilk se
nelerinde oynanan bu partiden nce de, satran ders kitapla
rnda "partinin ilk iki hamlede bile mat edilmesinin mmkn
olduu" syleniyordu. Ve bunu anlatmak amacyla rnein
u hamleler gsteriliyordu: 1 . f4 e6 2.g4?? Vh4 mat. (Bu ma
ta Alman stran yaynlarnda "Narrenmatt" = "aptalolu ma
t" denilir). ite benzer (aslnda - ayn) mat, yukarda sz ge
en "tarihi" partide meydana gelmitir:
Parti No 4
Beyazlar Siyahlar

lerde greceimiz gibi, doru bir hamledir (Bird al). An

cak teorinin ve pratiin gsterdii gibi, bugnlerde ounluk
la oynanan 1 .e4, 1 .d4, 1 .Af3 ve 1 .c4 hamleleri kadar etkin de
ildir.

e7-e5

Siyahlar, tpk sava ncesi seferberlikte olduu gibi, kuvvet

lerini gelitirmek amac ile bir Piyon "feda" ederler. Allar
da bazen uygulanan bu ynteme, yani bir Piyon veya bir Fi
gr feda edilmesine "gambit" denilir. Danimarkal usta Mar
tin From'un 1 862 senesinde teklif ettii Piyon fedasnn (ya
ni: From gambitinin) amac, bu alta -yani partinin balan
gcnda- normal devam yolu olan 2.fe d6 3.ed F:d6 hamlele
rinden sonra Piyon pahasna pahasna gelimeyi (inkiaf)
hzlandrma ve Fillerine etkin aprazlar amaktr.
imdi gz nne alnan bu "parti karikatrne" ait gerekli ba
z ek bilgileri verelim. Her zaman satran merkezlerinden biri
olmu olan Berlin'de, bir usta birok amatr karsnda "si
m ltane", yani ayn zamanda oynamtr (Ek 1 , Szle bak
nz). Beyazlarla oynayan amatr partiye daima 1 . f4 hamlesi
ile balam, fakat 1 . ... e5 yant ile hibir zaman karlama
mt. Tam huzursuz olduu anda, seyirciler arasnda tand
baka bir usta grerek ondan yard m istedi. akac olan (ga
liba Kohn adl Berlinli) usta ise u yant verdi? "Dostum , bu
rada teoriye gre iki doru hamle var: Ya 2.fe ile gambiti ka
bul etmek, ya da 2.e4 devam yolu yardmyla "ah gambitini"
teklif etmek. Fakat benim meslektam bu iki varyant da ok
iyi bilir. Onun iin tavsiyem: Siz 2.g4 oynayan; emin olabilir
siniz - bu hamleyi rakibiniz hi grmed i ! . Greceksiniz, ok
ilgin bir parti olacak". Nitekim byle oldu?
2. g2-g4??

Vd8-h4 mat.

Byk bir olaslkla, bu iki hamlelik oyun- Satran tarihinde

gerekten oynanm en ksa partidir.

Elbette, "2 . ... g4?? gibi, her bakmdan tamamen anlamsz bir
hamleyi kim yapar?! " diye sorulabilir. Ancak bu t r tenkitler
de ll olmak isabetli bir davrantr. Elbette, gz nne
alnan bu hatay yapan kahramanmz ok zayf bir oyuncu
dur. Fakat u nutmayalm ki nl ustalar, hatta Dnya ampi
yonlar bile arasra ok ar hatalar yaparlar! ..
Bilindii gibi, rastlantlar (tesadfler) hayatmz da nemli bir
rol oynarlar. Fkralar ok sevdiim iin hemen aklma u fk
ra geldi: Bir profesr "Olaslk (ihtimal, "probabilite") teorisi"
konulu bir konferans verirken, yle bir rnek verdi: "Varsa
yalmki bir adam 8'inci kattan dt ve ona hibir ey olma
d. .. Buna ne deriz?". Birinci srada oturan bir bey hemen "Te
sadf, sayn profesr! " yantn verdi. "Ha, doru! Biz de bu
gibi hallere "tesadfi olay" diyoruz. Fakat diyelim ki ayn

SATRAN PARTS

adam, ayn yerden yine dt ; ve ona bu sefer de hibir ex

olmad. imdi ne deriz?! ". Profesrn bu sorusuna, birinc
sradaki ayn adam "kinci bir tesadf, sayn profe r! " yan
tn verdi. Profesrmz biraz ard, fakat ksa br kararsz
lktan sonra hcuma geti : " MaAllah, maAllah! ok ilgin
bir mantnz var! .. Yani , Sizce, ayn olay beinci , onuncu de
fa olursa, biz de buna beinci, onuncu tesadf m u deriz?!" Yant u oldu: "' Hayyyr, sayn profesr! O zaman 'alkanlk'
demek daha doru olur!"...
imdi 4 numaral parti ile ilgili "tesadf m, yoksa al a.n lk
m" sorusuna Siz karar veriniz, sayn okuycum uz: Aag yu
kar ayn sralarda Berlin (!) ehrinin Satran Kulplerinden
birinde, kulbn ampiyonluk turnuvasnda ( ! ) u parti oy
nanmtr:
Parti No 5

Siyahlar
e7-e5
e5:f4
Vd8-h4 mat

Bevazlar
1. f2-f4
2. g2-g3?
3 . g3:f4??

Bu sefer hata yapan nl bir usta deil, fakat yine ampiyon

luk turnuvasnda (!) oynayan, yani az ok tecrbeli bir sat
randr. PekalA, "s perksa" partilerden bir rnek daha - '.a:
kat bu sefer inceleyeceimiz parti o zamann tannm k
Fransz satran ustas ( ! ) arasnda oynanmtr (Paris,
1 924):
Parti No 6

Beyazlar
1 . d2-d4
2. Ab1 -d2
3 . d4:e5

Siyahlar
Ag8-f6
e7-e5
Af6-g4

artlarda {yani: "kompansasyonsuz") bir hafif Figr kaybe

Parti no 9'da aklanaca gibi iyi bir hamle deil.

Se8-e7??

2. . . .

Byle anlamsz bir hamle iin deil iki , soru iareti bile az
dr ... Fakat bu da satran yaymlarnda "kanunen yasaktr"! ..
3. Vh5:e5 mat.

Biz burada "ibirlii" deyimini kullandk; baka ne diyebiliriz

ki! . . isterseniz daha da artc bir rnei gz nne alalm?
Parti 8

Siyahlar
Ab8-c6
Ac6-e5 (?)

Beyazlar
1 . e2-e4
2. Ag1-e2

ilerde greceimiz gibi, oyun balangcnda imkAn dahilinde

her hamle ile yeni bir ta gelitirmek elverilidir. Siyahlar bu
rada, At ile elverisiz bir yere giderler; nk Beyazlar imdi
basit 3.d4 hamlesi ile At bu haneden kovabilir (zavall Atn
nc hamlesi ! ) ve bu sayede bir "tempo" kazanrlar. Fakat
partinin devam biraz farkl oldu:
3. c2-c3??

Ae5-d3 mat.
Bundan sonraki partiye zellikle dikkat edelim. nk kural

olarak aa yukar satran renen btn oyuncular bu r

nekte greceim iz hcum sistemini belli bir sre kullanmak
tadrlar. stelik, az tecrbeli partnrlere kar baarl da olurlar?
Parti No 9

Beyazlar
1. e2-e4
2. Vd1-h5?

Siyahlar
e7-e5

f7-hanesine kar hcum. Buna "mantksz" denilemez, n

k oyunun balangcnda (yani ilk konumd. - Diagran: 8'e
baknz) her iki tarafn da, ahlara yakn ve, boylece, poz syo
nun ok nemli bir yerinde e n zayf noktalar f2 (veya, Syah
larn: f7) haneleridir. Ger,ekten de, r ein Beazlarn kon
munu gz nne alalm: i ki merkez Pyon, yan d2 _ ve e2:P.
yonlar, drt Figr tarafndan korunmaktadr. e2- Pyonu n
bunlar Vdl, Ffl, Agl ve, nihayet, bizzat ahtr. f2-Piyonu ise
sadece ah tarafndan korunmaktadr; oysa ah - tahtada
bt n rakip Figrler mevcut i ken- pek de salam bir savunu
cu saylamaz, nk kendisi korunmaya m uhtatr. Bununla
beraber 2. Vh5?, bundan sonraki analizde greceimiz gibi,
zayf bir hamledir.

Ag4-e3! !

5. Beyaz terkeder.

Nedeni aktr: Beyazlarn 4 . ... Ae3! ! kombinezonuna kar

hibir savunma yoktur. Hcum eden Ae3, elbette, alnamaz nk bu takdirde Siyahlar i ki hamlede mat ederler: 5.fe Vh4
+ 6.g3 V :g3x. te: Ph2 yerinde olsa idi , rnein 4.Ac3 ham
lesinden sonra (4.h3?? yerine) Siyahlarn emrinde 4 . ...Ae3
hamlesi kalmazd nk bu taktirde h2-Piyonu g3-hanesini
kontrol altnda tu tacakt. Fakat imdi Beyazlar Ae3' almad
takdirde, Veziri kaybederler - nk bu zavall Vezirin hareket
serbestlii kendi talar yznden sfra eittir. Oysa kuweti
partnrler arasnda oynanan partilerde deil Vezir, normal

Siyahlar
e7-e5

Bevazlar
1 . e2-e4
2. Vd1-h5

2. . . .
3. Ff1-c4

20

Ab8-c6
Ag8-f6??

ok ar bir hata. Siyahlar tehlikeli 3.Fc4 hamlesine dikkat et

mediler. Oysa bu hamleden sonra bir defa korunmu olan f7
noktas artk iki ate altnda bulunmaktadr. En doru ve elve
rili hamle 3 . . . . g6 dr. Bu hamleden sonra Beyazlar hcum-

4. . . .

Ag8-f6

Dikkat edelim? Siyahlar hem beyaz Vezirin etki hattn keser

ler, hem de yeni bir Figr gelitirirler.
5. Vf3-b3

E.ski "tr.tei!ye" deva.m... Beyazlar imdi ayn Figrle (Ve

zrle) uuncu hamley yaparlar. Oysa nemli al kurallarn
4 . Vh5:f7 mat.
Diagram 54'e baknz. Bu partide Beyazlar baarl oldular. Fa dan biri der ki, imkn dahilinde partinin ilk hamlelerinde her
kat byle bir "aar"1 gerekten ilerlemek isteyen bir oyun bir hamle ile yeni Figr inkiaf etmek g ereklidir. B u anda
cuya brey getrmez . iyi olan udur ki biraz daha tecrbel i ve Siyahlarn durumu artk biraz daha st ndr, oysa (ilerde g
(likktli satra.nlara kar bu vakitsiz saldr yznde n birka receimiz gibi) bunun tersi olmaldr, yani ilk hamleyi yapan
part kaybedp ders alrsa - bu g ibi ynteml eri terkeder. n Beyazlar genellikle partinin balangcnda biraz daha iyi olma
k. nayacktr ki "kafa ile duvardan gemek" oldu ka elve ldr.
sz br gri.mdi. Zamanla bilgi ve grgler i artt vakit,
Beyazlarn son 5.Vb3 hamlesinden sonra rahatsz edici bir
anlayaca ktr k rakp aha kar baarl bir hcuma, ancak tehdit
var: 6.F:f7+. Bu, elbette mat deildir; fakat Siyahlarn
birok defa olduka uzun, zor, incelikle rle dolu, ve hazrlan
gelimesini hayli bozacaktr. Burada f7-hanesini
a. her zaman itinal. ve hasas oyun gerektir en bir yol g "armonik"
koruyan
5
.
...Ve? hamlesi hi fena deildir: Siyah Fil b undan
t u rur. Ondan sonra: Blhassa lk zamanla rda, zayf partnr
lorden benzer "marifet lerle" birka parti kazanmaktansa - da- sonra g7-hanesine inkiaf ettirilebilirdi. [Buna "flanchetto"
denilir ("fiyanketto" eklinde okunan bu deyim talyanca "fi
1 1 kuvvetli partnrle re kaybetm ek, fakat bu esnada bireyler
anco" (yan taraf, kanat) szcnden gelmektedir. Bu, de
orenmek ok daha iyidir! ..
ki, Filin byk apraz zerinde gelimesidir - rneimiz
imdi 54 numaral Diagrama dnelim: Burada gsterile n ko- mek
de g7-g6 ile Ff8-g7] Grlyor ki Siyahlarn durumu 5 . ...Ve?
hamlesinden sonra daha stn olacakt: Onlar inkiafa rahat
lkla devam ed.bilecei halde, beyaz Vezirin pozisyonu hi de
rahat deildir. Ornein Siyahlar 6 . ...Aa5 ve 7 . ... A:c4 nemli
Fc4' ortadan kaldrmakla tehdit ederler. Fakat Beyazlar artk
o kadar "g nah" ilemilerdir ki, Siyahlar (ancak yeterli dere
cede tecrbeli bir oyuncunun bulabilecei) daha kuvvetli bir
yant bulurlar:

Parti No 7

Her bakmdan korkun bir hata. lk nce una dikkat edelim:

Siyahlar zaten bu Piyonu Ag4 ile almak isterler; bu nedenden
tr aslnda yararsz bir ey iin bir hamle kaybetmeye, ya
ni satranlarn dedii gibi "bir tempo kaybetmeye" ne gerek
var?! Fakat bu hamle ok daha fena bir zarara neden olur - o
da, ilk i ki partide grdmz gibi, oyun balangcnda
nemli bir rol oynayabilen el - f2 - g3 - h4 apraznn zayfla
tlmas (nk g2-g3 savunma hamlesini destekleyebilen h2Piyonu artk h3-hanesindedir) .

da direnip, Vezirle f3'e giderlerse 4 . .. Af6 yantndan sonra

daha elverili bir konu m elde ederler. nk f3-hanesi de ok
deerli bir Figr olan Vezir iin pek rahat bir yer deildir. B u
rada Vezir rakibin hafif Figrlerinin hcumuna urayabilir.
Bu nedenden t r satranta "altn" al kurallarndan biri
yledir? "Veziri ilk hamlelerd e oyuna sokma! "

den bir oyuncu, ileride birok defalar greceimiz gibi, byle

"mitsiz" bir partiyi hemen terkeder.
Anlalr ki, bir partiyi 2-3 hamlede kaybetmek iin, ok ber
bat hatalara gerek var. Byle bir "ibirliinin" parlak bir rne
ini aadaki partide gryoruz:

Buraya kadar belki az rastlanan bir devam yolu (bir "var

yant") , nk bu alta Beyazlar ounlukla 2.c4 veya 2.Af3
oynarlar$ fakat yaplan hamleler kesinlile. "hatal" .denilem z.
Siyahlar es-hanesinde verilen Pyonu ger almak sterler, or
nein 4.Agf3 Ac6 5.e3 Ag?e5 v.s. Fakat o anda Beyazlar par
tiyi hemen kaybettiren hatay yaparlar.
4. h2-h3? ?

SATRAN PARTS

5. . . .

Ac6-d4!

jmdi . akladr:rz 6.F:f7+ tehdidini hi dikkate almayan il

gn br olanak. Ustelik, Siyahlar da imdi Ac6 ile ikinci ham
f
g
h
a
lelerini yaparlar - fakat burada istisna olarak Siyahlar tarafn
Diyagram 54
dan iyice heaplanm olan bu hamle 5 . ...Ve? yantndan da
um - nl "oban mat dr. B u isim ilk defa Fransada 1 7'in ha etkindir. inisiyatif artk tamamen Siyahlarn elindedir ve
Beyazlar onlara hibir ey yapamad iin savunmaya ge
cl asrda kullanlm tr ("mat de berger") Almanlar da bu ma
t ayn ekilde adlandr yorlar: "Schaefe rmatt". Elbette, bu mek zorundadr. Ancak bu sylenenleri analiz ederek, var
.layl bir isimdir: Yani, apcak oban gibi saf bir kimse bu e yantlarla gstermek gerekir. imdi bunu beraberce yapal m?
klide mat olabilir, diye; lngiliz satran kitaplarn da ise buna Elbette, ilk olarak aklmza u soru gelir: "Siyah At Veziri mizi
11schoolar mate" = "okul rencis i mat" denilir; ancak bu tehdit eder, fakat hamle sras bizim. Neden f7-Piyonunu ki
onlerde, ga!iba, bu deyimi deitirm ek lzmdr, nk za le (yani? tempo ile! ) almyalm?! . Deneyelim: 6.F:f7+ e7
manmzd a brok memlekette (ve bu meyanda lkem izde de) (yegftne hamle!) 7.Vc4. B una da "yegAne" hamle, denilebilir.
enlik satranta inanlmaz ekilde ilerlemi tir. ..
nk aksi taktirde, rnein 7 .Vd3 hamlesinden sonra, Si
O numaral parti (oban mat) ile ilgili inceleme leri biraz daha
yahlar sadece beyaz Ff7'yi alrlarsa, bu, partinin kaybedilme
zatalm. Bu sefer varsayal m ki Siyahlarla hayli tecrbeli bir si ile edeerdir!. - u halde Vezirle, Ff7'yi korunmasz brak
tran oynuyor. Ve '"nc hamlede 3 . ...Af6?? "intihar" madan "kamak" lzmdr. Tahtaya bir bak yeter: Bu, ancak
yant yerine doru olan 3 ... g6( 1 ) hamlesin i yapyor.
Vezirle c4-hanesine gitmekle olur. Zorunlu yantm- yukarda
sylendii gibi- 7.Vc4, demektir. Fakat zavall Vezir burada da
Parti No 9a
rahat edemiyor. Siy ahlar saldrya devam eder? 7 . ... b5(!).
Beyazlar
Siyahlar
Bu hamle ile Siyahlar beyaz Fili kazanr, nk Vezir imdi c41. e2-e4
e7-e5
hanesini terketmek zorundadr. Son ans olarak Beyazlar
2. Vd1 -h5(?)
Ab8-c6
8.Vc5+ oynayabilirler. imdi Siyahlar Ff7'yi ald takdirde,
3. Ff1 -c4
Beyazlar da bir Piyon daha (Pe5) alabilirler - fakat Siyahlar 8.

Hu hamle iin, bundan nceki partide Siyahlarn 3' nc ham ... :f7 9.V:e5 hamlelerinden sonra 9 . ...A:c2 + yant ile hem
bir Piyon, hem de Ka1 alabilirler. Siyahlar bunun yerine ilk
lesinden sonraki aklamalara baknz.
nce
8 . ... d6 oynayp, rnein 9 . Vc3 yantndan sonra Fili ala
4. Vh5-f3
bilirler.
Aslnda Beyazlar iin burada, btn saldr plftnnn yanl ol
cluunu kabul edip, Vezirle eski yerine dnmek daha isabetli Bu varyant imdiki oyun kuvvetimiz iin biraz karktr; bu
olurdu. Fakat Beyazlar srarla hcuma devam etmek niyetin nedenden tr bunu bir kez daha yazalm: (5 . ...Ad4! ) 6.
F:f7+e7 7.Vc4 b5 8.Vc5 + d6 9.Vc3 :f7.
dedir.
Partinin devam yle oldu:
b

"

21

SATRAN PARTS

SATRAN PARTS

:g

zisyona (f7-hanesine kar! ) getiren 3.Fc4 hamlesi de fena

deildir.

6. Vb3-c3

6.Vd3 daha iyi idi.

7. Fc4:d5
8. c4:d5

d7-d5 (1)
Af6:d5
Fc8-f5

Bu son hamleden sonra Siyahlarn geli e.. stnl_ ezi

ci oldu (hep beyaz Vezirin hayrsz k yuzunden ! ). md
Siyahlar lmcl 9 . ... A:c2+hamlesi ile tehdit eder. Ve Beyaz
larn buna kar savunmas kalmamtr. nk 9.Aa3'ten
sonra Siyahlar 9 . ... F:a3 oynarlar ve yine hayat' c2-noktasn
tehdit ederler.
d2-d3

Fakat bu hamle sz geen tehdidi ortadan kaldrr gibi gr

nyor. Oysa Siyahlar "standart" . denilebilcek bir kombine
zonla partiyi hemen kazanrlar; dkkat edelim:

Ff8-b4

Diyagram 55'e baknz. Bu hamle sayesinde Siyahlar byk

maddi avantaj elde eder. Vezir "amazdadr". Ve , kolayca an
lalaca gibi, onu tehdit eden siyah Fili almak zorundadr:

Fc8-g4

4. Ab1 -c3

h7-h6?

Fena saylmaz, fakat Fe7, Af6 ve 0-0 hamleleri ile ah kana

dn hzla gelitirmek daha iyi olurdu.
Bu hataya zel likle dikkat edelim; k oyunu yeni r
nen ve az tecrbeli oyuncularn partilernde, a ve h kenar P
yonlaryla bu gibi hamlelere sk sk rastlanmaktadr. Baz k
taplarda "manasz", "anlalmaz" v.s. gibi deerlendirilen bu
hamlelerin gerekten de hibir nedeni yok m u? Bunu yapan
b!f oyuncuya bunu soracak olursanz, "evet, var" diyecekti .
"Ornein incelediimiz partie f3'te bulunan An g5-hane
ne gitmesini nlemektedir". i lgin olan udur k bu yant br
ok oyuncudan iitebilirsiniz. Oysa rneimizde buna ge ek
yoktur - nk 3 . .. .Fg4 hamlesinden sonra Af3 zaten "bagl
dr" (amazdadr). At zaten g5-hanesine gidemezdi, nk bu
hane beyaz kuvvetler tarafndan korunmamaktayd, ve siyah
Vezir oraya gidecek At alabilecekti. Anlalyor ki halleri n
_ hr
unda olduu gibi, burada da 4 . ... h6? aslnda gereksz

zaman kaybdr.

5. Af3:e5 ! !

Beyaz Vezir, byece, "kritik" b4-hanesine celbedilmi oluyor.

imdi Siyahlar, 9 . ... Fb4! kombinezonunun "pf noktas" olan
Ad4:c2+

10. ...

hamlesiyle Veziri kazanrlar (bu ifte hcua, _bildiimiz gibi,

"At beyneli" denilir). Beyaz ahn herhang br 1 1 . hamle
sinden sonra Siyahlar Veziri alrlar: 1 1 . ... A:b4.
imdi Satran tarihinin en "popler" matlar.nda.n birini in
leyeceiz. Satran yaynlarnda Legal at sm altnda bl
nen ve aa yukar her satran ders ktabnda bulunan br
klsik kombinezon ilk defa, 1 8'inci yzyln en kuwetli sat
rans ve btn Satran tarihinin en byk ustalarnan b.i
ri olan Phi lldor'un hocas Sire de Legal tarafndan Sant Bre
isimli Fransz satranya kar uygulanmtr.

Fg4:d1 ?

6. Fc4:f7+

Se8-e7

Partiye devam etmek iin 5 . ... ed oy .aak erekirdi; fakat bu

takdirde de Beyazlarn durumu ok ustundur.

Parti No 1 0

Beyazlar
1. e2-e4
2. Ag1 -f3

Legal matn bilmeyen oyuncu iin qu h.aml yi kefetmek i :t

knsz denilebilecek kadar zordu r. ilk zlenm: Beyazlar dk
katsizlik yz nden ar bir hata yaptlar. Fakat gerekte bu bir
Vezir fedasn ieren doru, yani btn '!_ary n larn . a iste
nen amac salayan bir kombinezondur. Ustelk, bugunlerde
az ok ilerlemi btn oyuncularn iyice bildikleri "klsik" bir
kombinezondur. Biz de bunu byk dikkatle inceliyelim: Bu
"standart" kombinezonun asl fikri udur ki, Vezir fedas sa
yesinde Beyazlar Figrle olduka skk durumda bulu
nan siyah aha kar saldrya geiyor.

hamlelerinden sonra siyah Figrler kendi ah iin haneyi

kapal tutmaktadr (d8, d6, ta),. Beyazlar _is Fil ve Ati _drt
beyaz haneyi kontrol etmektedr. Bu elverl artlarda be
yaz Ac3 tamamlar:

Siyahlar
e7-e5
d7-d6

Bugnlerde e5-Piyonunu daha ok, ayn zamanda bir Fig r

de gelitiren 2 . ... Ac6 hamlesi uygulanmakadr. Fat . h !.l
dor savunmasn oluturan 2 . ... d6 hamlesne de gunumuz
de ara sra rastlanmaktadr.

7. Ac3-d5 mat.

Son durum 56 numaral Diagramda gsterilmitir. Bunu ve

btn partiyi iyice reniniz - bu tarihi rnek budan sonraki
senelerde binlerce, belki de yzbinlerce partide aa yuk r
ayn ekilde tekrarlanmtr. Bizi en ok btn bu eylemn
"mekanizmas" ilgilendiriyor. Bunun iin burada "amazlar"
hakknda baz ek bilgiler vermek yerinde olur.

3 . Ff1 -c4

Burada, merkezdeki es-Piyonuna kar basky artran, mo

dern 3. d4 hamlesi daha etkindir. Fakat yeni Figr iyi bir po22

A11)n
rnri

K;: A t . x*;:::*
. mJ "'
:..-.,_\.,.", '.:.

-.
.

,.. .<'-Gm
::,-
c

..

...

56
Diyag ra m 57
1 7 numaral Diagram gz nne alalm. Burada satran par
lllarinde en ok rastlanan "taktik elemanlardan " biri olan
.maz'n (talarn "balanmasnn") eitleri gsterilmitir.
l lorbir amazda bir rakip tan (ounlukla Fig r.n) hareket
.
; rbestlii belli bir ekilde snrlandrlmaktad r i te, nemli
olan ve zellikle dikkat edilecek ey udur ki bu s nrlamala
"dereceleri" farkl olabilir. Mutlak (=saltk, veya gerek)
mazda [ekil 57'deki (a) - Diagramna baknz] , "balan
" olan Figr zaten hi kmldayamaz, nk siyah Atn
lorbir hamlesi arkada bulunan ah Beyaz Kalenin atei altn
l. brakacaktr - ki bu da satran kurallarna ayk rdr. 57(b)
Dlagramnda amazda olan Vezir, bulunduu Tinci srada hi
lnreket edemez - fakat rakip Kaleyi alabil ir; hatta, rnein,
l yaz Kale bu stunun dibinde, yani birinci yatay srada olsa
tll, siyah Vezir bu stun boyunca herhangi bir haneye gide
bilirdi. Bu tip balamaya satran yaynlarnda genellikle yar
mutlak (veya yargerek) denilir. 57(c) numaral Diagramda
sterilen amaz eidi pratik parti iin ok nemlidir. Deni1 bilir ki bu ekildeki amaz hem var, hem de yoktur! .. Buna
y, ynlarda mutlak olmayan (veya: gerek olmavan) amaz
l nilir. Gerekten de: Bu konumda siyah Kale de "balanm"
,nylabilir - zira onun arkasnda Filden kat daha kymetli
nlt n Vezir var. Fakat satran kurallarna gre, elbette baka
llr yerde ok elverili bir yararlanma olana varsa, Kg? (Ve
lrini korumay brakp) rahatlkla istedii yere g idebilir. Ve biz
d bunun rneini incelediimiz 1 O numaral partide grdk.
oyazlar da 5. A:e5! ! hamlesi ile Veziri korumaktan vazgeip,
At ile (yukarda sylediimiz gibi) "baka yerde ok elverili
yararlanma olanandan" istifade ettiler... yle deil mi?! . ite bunun iin (c) halindeki balamaya "mutlak olmayan"
.maz denir. (Aslnda "yalanc" deyimi de isabetli saylabi
lir ... ).
o k nemli bir Not. Bu ek aklamalarla Legal partisi ile ili
l<imiz bitmedi. Bu sefer deerli (ve, nAllah, sabrl) okuyu
cumuzdan af dileyerek kendim hakknda baz "ek bilgiler"
vermek niyetindeyim. "Bunun incelediimiz konu ile ne ilgisi
var?! " diye, hakl olarak sorabilirsiniz. Belki dorudan doru
ya yoktur, fakat dolayl olarak var? Baknz, bendeniz 1 931
'ienesinde Odesa'daki Y ksek Tekni k Okulu'nu (o zamanki
loknik niversitelerin ismi) bitirdikten sonra, ilk o larak Azer
lmycan'n ikinci byk ehri Gence'de byk bir Dizel-elektrik
antralnn inaatna Y. Makina Mhendisi olarak tayin e9il
dim. Ve ayn zamanda oradaki Yksek Teknik Okulu'nda O
etim grevlisi olarak zel teknik dersler vermee baladm.
Ve o zamandan beri eitli niversitelerde (ve bu meyanda
stanbul Tekni k niversitesinde emekliime kadar, 36 sene) ,
toplam olarak 53 sene binlerce sevgili talebeme ders vermi
bir hocaym. Bu kadar senedir retim iler ile uraan bir
kimse (az kabiliyetli olsa bile!) pedagojik tecrbeye sahip
Diyagram

imdi, deerli okuyucumuz, Siyahlarn 4 . ... h6? amle inden

sonra meydana gelen pozisyonu beraberce analz edelm. u
"alta hzl gelime ilkesini" yava yava anlamaya bal.yo
ruz; biraz dnelim: Siyahlar 2'inci ve 4'nc ha_mlelernd
yaptklar Piyon hamleleri yznden kukusuz inkafta ger,
hem de epeyce geri kaldlar. yle ki drt amle.d en sora
onlarn sadece bir Figr (o da pek uygun br eklde degl),
Beyazlarn ise Figr oyuna sokul utr; stlik . .o .ki
li yerlerdedir. ite bu olduka neml gelme ustunlugune
dayanarak bu partide ah hcu u itin u u. h_?zrla . gerek
kalmamtr. Elde edilen avanta aagdak unlu kombnezo
nun gerekletirilmesini m mkn klar:
10. Vc3:b4

olu r. Talebelerim ve sayn meslektalarmn fikrine gre, ben

az kabiliyetli bir hoca saylmam. Yani, dier bir deyile, iyi pe
dagojik tecrbem var. Hem de sadece teknik sahada deil,
satranta da var: Ben Odesa'da (U kraina) senelerce seilmi
genlere ders ve training (antrenman) eitimi verdim (ilerde
iyi usta olanlarn yansra, bir zamanlar Dnya ncs ol
mu ola by kusta Etim Geller de benim talebemdir) . Ben
pratik satranc (turnuvalar) aslnda Z rih 1 951 senesinden
sonra braktm, fakat satranc brakmadm. Teknik niversite
de ve ayn zamanda Avrupadaki Motor Fabrikalarnda ve
Aratrma kurulularnda danmanlk yapmama ramen, ay
da en az iki serbest g nmde satranla urayordum. Ve
hatta 22 sene sonra, o zamana kadar tek bir ciddi parti oyna
madm halde, Bern 1 973 uluslararas Open turnuvasna ka
tldm. Btn tecrbeme dayanarak, sevgili oyucularmz,
Sizlere unu tazsiye edebilirim: Her frsatta rendiiniz bir
eyi yen iden gzden geirin . nk her trl eitimde, es
kidenberi bilinen gerek "Tekrar, renmenin en iyi yolu
dur" belki de Satranta zellikle geerlidir. Dikkat edelim: B
tn bunlara baz arkadalarn , hatta baz hocalarn "Yani Siz
"ezberlemeyi" mi tlyorsunuz?! " sorusuna herhalde bek
lemedikleri yant udur: "Bir kere tekrarlamaya ill ezberle
me" denmez. nk tekrarlama konunun daha iyi, daha ay
rntl anlalmas iin ok yararldr. B undan baka "ezberle
me" szc ile korkutmak - modas hayli gemi bir usul
dr. nk ezberleme ok iyi bir renim yntemidir; bir
tek artla : Ezberlemeden nce konuyu mutlaka iyice , ayrn

tl olarak ve btn incelikleriyle anlamak gereklidir" .

Buna ait bir-iki rnek ve tavsiye. Baknz, sadece "bykusta"

nvann kazanm olanlar deil, her bakmdan (ayrca yazl
m! ) "byk usta" saylanlar da gz nne alalm. Bunlarn
"al repertuvarnda" hibir zaman ok al yoktu. rnein
Cabaplanca senelerce 1 .e4 hamlesine kar ancak 1 . ... c6
(ilerde greceimiz Caro-Kann savunmas), Botwinnik 1 .
... e6 (Fransz partisi) oynard. stelik bunlar btn varyantla
r deil, sellml olanlar derinlemesine incelemeyi stn tu
tarlard. Ne yazk ki bugnlerde birok gen usta, satranta
(dier safhalar ihmal ederek) zellikle turnuvalarda "puan
toplamak" amacyla
saysz varyantlarla
u rayorlar (burada
artk "ezberliyorlar"
diyebiliriz). Ve bylece
genel ("armonik") iler
lemeyi frenliyorlar. Al
man Satran Birliinin
(=Federasyonun) res
mi "Satran ders kita
bnda" eitli kuvvet
seviyesindeki oyuncu
lar temsil eden byle
bir satrannn resmi
ekil 58 de gsterilekil 58
mitir.
zellikle satranc yeni renmeye balayanlar iin nemli bir
baka nokta; bunu biraz basitletirilmi bir rnekle anlatlma
ya alalm. Diyelim ki sizin aldnz gazetelerde yeni par
ti olsun. stelik, oyuncularn isimlerine (ve biraz da nvanla
rna) gre, btn bu partiler gzden geirmeye deer olsun.
Fakat, hafta sonu olmasna ramen, vaktiniz (baka nedenler23

SATRAN PARTS

SATRAN PARTS

den tr) biraz dar: Satranca sadece 3 saat ayrlabilirsini z.

Hi tereddte (kararszla ) gerek yoktur: Bir partiyi derinle
mesine inceleyiniz! .. nk partiyi de "sathi" (stnkr)
bir ekilde demiyelim, hakkn yeterince vermeden incele
mektense, bir partiyi gerekten ayrntl ve itinal olarak ana
liz etmek ok daha faydal olacaktr. nk inceleme tam an
lam ile yeterli olmad takdirde, renebilece iniz yeni bilgi
leri daha kolay unutabilirsin iz. Elbette, hepimiz insanz, ve
ok iyi rendiimiz kon.lar da unutabiliriz - fakat bunun
olasl daha kktr. Onemli olan ite budur! .. Bu bakm
dan Size faydal bilgiler veren bir partiyi belli zaman aralkla
rnda yeniden gzden geirmek de, yntem olarak ok faydaldr.
Uzun bir NOTU tamamladk Yazar bunu iyi niyetle ele ald; ve
bu NOT'un dikkate alnmasnn deerli okuyucularn n kar
na olduuna inanmaktadr. (erdii baz tavsiyelere uygun
olarak, bunu bir kez daha okumanz - yani "tekrarlama nz"
nermek cesaretini gsteriyor). Pekal. fakat btn bu peda
gojik sorular neden kitabn bu yerinde ele aldk?! u Legal
mat tekrarlamak iin. Bu kombinezon un "mekanizma s " bir
ok baka, benzer konumda da rol oynar. Onun iin bundan
sonra Legal kombinezon u ieren birka parti daha incelen
mitir.
Fakat daha nce incelediim iz 1 O numaral partiye ait birka

simltane "seansnda", zamann en nl bykustalarn dan

Amerikal Pillsbury tarafndan kazanlm bir partiyi gzden
geirelim (N.N. sembol , ismi bilinmeyen oyuncular iin kul
lanlmaktadr):
Parti No 1 1

Beyazlar
Harrv Nelson Pillsburv
1 . e2-e4
2. Ab1 -c3
3. f2-f4

Sivahlar
N.N.
e7-e5
Ab8-c6

d7-d6

4. Aq1 -f3

a7-a6(?)

5. Ff1 -c4
6. f4:e5

Fc8-q4
Ac6:e5?

Bildiimiz gibi, bu hamle yerine bir Figr gelitirmek daha

iyi olurdu.

5. d2:c3

Burada Beyazlar (3.Af3 yerine) e5-Piyonunu alrlarsa, partiyi

hemen kaybederler: 3.fe Vh4+ (yine bizim ilk partilerde gr
d mz e1 -f2-g3-h4 apraz! ) 4.g3 V:e4+ ve Beyazlarn her
hamlesinden sonra 4 . ... V:h1 ; Kalenin kayb ise, partinin kay
b demektir. una da dikkat edelim ki Beyazlar 4'nc hamle
de (4.g3 yerine) ahla kaamazlar, nk 4.e2 hamlesinden
sonra Siyahlar hemen mat ederler: 4 . ... Ve4#.

d7-d6(?)

o-o

4. Ab1 -c3
5. Ff1 -c4
6. d2-d3
7. Ac3-a4
8. Aa4:c5
9. Fc1 :f4
10. Ff4-e3

ldi Beyazlar 7.A:e5! ile tehdit ederler. nk -ltfen bu ti

lk varyantlara dikkat ediniz!- 7. ... de den sonra [veya 7.
Je6 8.F:e6 fe 9.Vh5+g6 (9 . ... e7?? 1 O.Vf7 mat) 1 O.A:g6
l 1 i .V:h8, ve Beyazlar bir kalite ile bir Piyon kazandlar] Be
YilZlar aadaki gibi kazanrlar: 8.F:f7+! (hep bu zayf nokta!)
i l . ... e7 (8 ... :f7 9.V:d8) 9.Fg5 + ve Veziri alr. (6. 0-0 tan
Ag5 hamlesi daha da kuwetlidir).

7. Af3?e5!

1 1 . Af3:e5 ! !

8. Fc4:f7+
9. Ac3-d5 mat.

Se8-e7

Elbette bu rnek, bundan nceki partiden pek farkl saylmaz,

olsa olsa onun kk bir varyasyonud ur. Fakat biz yeni bir
ey renmek istemedik ki - sadece rendiimizi "beyin"
dediimiz, Dnyann en iyi bilgisayarna salam bir ekilde
tespit etmek iin bu ek rnekleri gz nne aldk...

sz daha. Diagram 58a gz n ne alalm.

Burada sz geen partinin Beyazlarn 5.A:e5! ! hamlesinde n
sonraki konumu gsterilmitir. Partide Siyahlar feda edilen
Vd1 'i aldlar ve bundan sonra iki hamlede mat oldular. Peka
Parti No 1 2
IA! .. Fakat imdi dnelim : Acaba, Siyahlarn gsterdii b .u
Sivahlar
Beyazlar
"oburluk" yerine daha iyi bir savunma yok mu?!.. Var! . - S
N.N.
At
Taylar
almayp,
e)yeziri
yeri
hamlesi
?

yahlar imdi (5 . .. .F:d1

.
e7-e5
almak ile yetinirlerse , Beyazlar artk hbr eklde mat ede
1 . e2-e4
mez. Ve e( hanesinde bir At verdikleri iin, maddi'zara rdan
Ag8-f6
2. Ff1-c4
kanmak amac ile imdi Fg4' almak zorunda kalrla: Fakt
Af6:e4
3.
Ab1-c3
bu "zorunlu" hamle kom binezonun doru oldugunu gosterr;
o
ve 4 . ... d5 ("atal")
Jkombie
4.A:e4
?.
yanttr.
na
ettii
den

tavsiye
Teorinin
nk 5 . ... de 6.V:g4 hamlelerin
nun "yan (ikinci) varyant] , Beyazlarn ustunlugu ok bu k hamlelerinde n sonra Siyahlar eit bir oyunla feda edilen Fig
tr: Bir kere olarn bir Piyon fazlas var; bundan baka gozle r geri alrlar.
grnen byk bir gelime avantaj elde etmilerdi r. (iraz
4. Aq1-f3
ilerlemi okuyucula rm z nc avantaj farkedece klerdr: O Daha zayf bir partnre kar oyarken, kinci Dnya harbin
da, ilerde ok rastayaca m "iki Fil avantajdr") . Bunun iin, den nceki senelerdeki kuvvetli lngiliz ustalarndan biri olan
en azndan teorik olarak, parti Beyazlar iin kazanlm sayla Taylar, bir piyon fedasn ieren ve satran teorisinden iyi bi
bilir. Fakat pratik olarak Siyahlar partiye devam edebilir ve linen bir devam yolunu seer.
Beyazlar bundan sonra fena hatalar v.apar.larsa, haa kaza.n
Ae4:c3

bilirler. Demek ki Oiagram 58a da gosterlen ve Syahlar n

syle
olduunu
Siyahlar piyon fedasn kabul ederler. Fakat bir hamle sonra
fena olan konumda yine 5 . ... de en iyi yan
yebiliriz.
greceimiz gibi teorik bilgileri, yani, daha hassas bir ekilde
sylersek, bu varyantn incelikleri hakkndaki bilgileri yeterolarak
lk
geldi.
zaman
Artk dier "Legal" rneklerin e geme
_

24

D iyag ram 60

Fc8-g4?

hamle yeterli bir savunma salayamaz - nk Af3'n

l. !anmas "yalanc" bir amazdr (Diagram 59'a baknz):
1 ,gram 59

u on

13. ...
14.0 - O+!

Se7-f6

Kombinezonun "pf noktas"! Ancak bu ince hamle kazand

rr. Partide Siyahlar
14. . . .

Sf6:e5

oynayp, hemen mat oldular:

Parti No 1 3
Siyahlar
Tenner
e7-e5

1 5 . Kf1 -f5#.

Siy ahlar 1 4 . ... :e5 yerine 1 4 . ... g5 oynarlarsa, partiyi yine

de kaybederler, rnein: 1 5. Fe3+h4 1 6.Ka:d1 , ve eitli mat
tehditlerine kar savunma yoktur.
imdiye kadar incelenen btn "Legal" rnekleri Beyazlar ka
zanmlardr. Bu, tabii ki tesadf deildir, nk oyuna bala
yan tarafn ou zaman inisiyatif sahibi olmas doaldr. Bu
nunla beraber, Siyahn da bu kombinezon yardmyla kazan
d partiler -daha az olmakla beraber- mevcuttur. Kk bir
rnek:

11.ltn amak amacyla Beyazlar bir Piyonu feda ederler. Bu,

asrda en nemli allardan biri idi (ah gamhiti).

Se8-e7

Elbette 1 3.Fg5+? deil, nk bu hamleden sonra Siyahlar

1 3 ...Af6 yant ile hcum pskrtyorlar.

bir az farkl , fakat kombinezonun "mekanizmas"

nltluka benzer bir ekilde "almaktadr."
1 11 1 Legal dizisinin son rnei olarak, Kln (Kolonya) 1 91 1
lslararas turnuvasnda (!) oynanan bir partiyi inceleyelim.
l 1 r 11 biraz daha karktr - fakat artk bize fazla zorluk yarataBeyazlar
Aljehin
1. e2-e4
2. f2-f4

1 2 . Fc4:f7+

1 3 . Fe3:c5+

Se8-e7

"Ma t ekli"

1 1 1 11.

Fq4:d1

Yine zorynlu -ir hamle. nk 1 2 . ... $f8 yantndan sonra Be

yazlar, ornegn, 1 3.F:c5+ Vd6 1 4.F:d6+ cd 1 5.F:h5 F:h5
1 6.Af3 hamlelerinden sonra iki Piyon fazlas ile kalrlar.

l llotte 7 . ... de 8.V:g4 hamlelerinden sonra da Beyazlarn ko

mu ok daha stndr. Fakat yaplan hamle partiyi hemen
1 ybettirir.
8. Fc4:f7+
9. Fc1 -g5 mat.

Kolayca grld gibi, zorunlu bir hamledir; nk Siyahlar

imdi Veziri almazlarsa, bir figr kaybederler.

Fg4:d1 ?

7. Af3:e5!

Bu sefer kombinezonu hesaplamak olduka zordur. Fakat,

1 927-1 935 senelerinde Satran Dnya ampiyonu olan Alje
hin, bt n Satran tarihinin en parlak taktik oyuncularndan
biri idi. imdi greceimiz eylemin varyantlarn hesaplamak
onun iin ok basit, birka dakikalk bir iti. Kombinezonlar
hesaplamak genellikle zor bir itir - nk kombinezonlar
hem uzun olabilir, hem de eitli varyantlar ierebilirler. Bu
partideki kombinezon pek kolay olmamakla beraber, fazla zor
da deildir. Parti yle bitti?

Fq4:d1

Diyagram 5

d7-d6
Ag8-f6
Ab8-c6
Fc8-g4
e5:f4
d6:c5
Af6-h5
Ac6-e5?

Partiyi kaybettiren hata - demek ki ustalar da bazen bilinen

hatalar yaparlar. Fakat az tecrbeleri oyunculara gre fark u
dur ki, kuwetli oyuncular genellikle hatay ok daha nadir ya
parlar (Diagram 60'a baknz).

Bu hatal yanttan sonra Beyazlar hemen Legal'in "reetesini"

uygulayabilir ler. Doru hamle 5 . ... de, ve Beyazlarn konumu
biraz daha iyi olmakla beraber, imdilik bir tehlike yoktur.
una da dikkat edelim ki bu konumda (bundan nceki parti
den bildiimiz gibi) 7 .d6?e5 hamlesi de partinin kurtarlmas
bakmndan hibir mit vermez - nk bu sefer e5-hanesin
de bir At alnmtr, yle ki 8.Vd1 :g4 ten sonra Beyazlar tam
bir Figr fazlasyla kalrlar!

Diyag ram 58a

3. Aq1 -f3

ite, teoriye gre burada istisna olarak e5-Piyonunu f7-f6

ltmlesi ile korumak gereklidir; ve bu hamleden sonra mey
r , na gelen varyantlarda Siyahlarn anslar daha stn ola
. ktr. Dier bir deyile: 4.Af3 hamlesi aslnda pek salam bir
devam yolu deildir; fakat buna bal varyantlar bilmeyen
pnrtnre kar olduka tehlikeli taktik bir silahtr.
6.

Hamlenin anlam, roktan sonra Kfl'e ak hat salamaktr.

Byle allar da var - fakat biz bu partileri baka ama ile
gsteriyoruz.
Bu da fena hamle deildir.

li deildir. Bunun iin ihtiyatl oynamak daha isabetli olurdu?

. ... Af6 5.A:e5 d5 6.Fb3 c 6!) v.s., aa yukar eit bir parti
ile.

Ff8-c5

111 1 ddedilen ah gambiti". Siyalar f4-Piyonunu ald taktirde

la "kabul edilen ah gambiti" denilir.
25

SATRAN PARTS

Parti No 1 4
Beyaz
N.N.
1 . e2-e4

Siyah
Krger
d7-d5

gelen maddi zarar (yani: talarn kaybedilmesi) partinin ter

kedi lmesine neden olur. Byle bir oyun grmtk - F,ransz
usta Gibaut'nun kaybettii partiye baknz ( Parti No 6). i ki k
k rnek daha:

3 . c2-c4

c7-c6

hamlelerinden sonra, Beyaz teklif edilen Piyonu alr:

4. d5:c6(?)

ite bu hi de iyi deildir. Beyaz tabii ki bir Piyon kazanm,

fakat buna kar Siyah hissedilir bir gelime stnl elde
etmitir. 4.d4 veya 4. Af3 ile seferberlie devam etmek daha
iyi olurdu .

5. d2-d3
6 . Ab1 -c3
7. Fc1 -g5

e7-e5
Ff8-c5
0-0

(Berlin 1 948)

Ab8-d7

0-0?
B u hamled n . sonra Siyah birka hamlede kaybeder ? Son a
r o 8 . ... d5 d. Fakat bu yanttan sonra da Siyahn konumu

''kaybedilmi" denilecek kadar fena

olurdu. Dikkat edelim:
Normal artlarda rok, ah iyi koruyan bir aredir. Fakat rne
imizde Ae?'den baka btn Figrler Vezir kanad ndadr. Be
yazn
9. Vd1 -h5

l:.mlesinden sonra drt beyaz Figr rok hcumun a gemek1 dir. Bu artlarda Siyahn rok yapmas intiharda n baka
bir
'-1 y deildi r!..

e6:d5

8. Ac3-e4? !

Af6:e4??
4. Vd1-a4+
ve Siyah terketti (nk Beyaz 5. V: e4 hamlesiyle At kaza
Beyaz
W. Rudolf
1 . e2-e4
2. f2-f4
3 . Ff1 -c4

Af6:e4!

Ac6-d4 mat.

"Ksa" dediimiz partiler her zaman mat ile sonulanamaz.

Bazen ilk hamlelerde yaplan hatal oyun yz nden meydana
26

Siyah
N. N .
e7-e5
e5:f4
-

:h
l!'...... }

"e._l:..ct
b

1 1 . Vh5:h6+!

e7-e5
e5:f4

Eski bir savunm a yntem i. At gambiti ndeki 4 . ... d5(!) "mo

dern savunm as" en salam sistemi olarak kabul edilmekte

dir. Dier salam yol olan 3 . ... d6, nl Bobby Fisher tarafn
dan tavsiye edilmit ir.

Geen asrda eitli ah gambitlerine oka rastlanm akta idi.

Bu konum da genellik le 5.0-0 Muzla gambiti uygulan rd. Nis
peten az oynanm olan 5.d4 hamles i ("Gulha m Kassim "
gam biti) u. io g n:.bit.nde olduu gibi, korkun riskli bir
oyuna gotu rur.
Gunum uz turnuva larnda ise tm bu ah
gambiti varyasyonlar pek fazla oynanmamaktad r.

..

6. Vd1 :f3

g4:f3
Ff8-h6 ?

Analizle r ile pratiin gsterd ii gibi, yetersiz bir savunm a

yntem i. Doru devam yolu 6 . ... d5! 7.F:d5 Af6(! ) Siyaha iyi
savunma olanaklar salar.
7. o - o
8. Fc1 :f4

(Diyagram 63'e baknz) .

9. Fc4:f7+! !

.=
t;g' ;.;.; :!!.
*.
-
-=;-::::.;
!:::

e

Diyagra m 62

1 2. Ff4-e5 mat.

(New York, 1 859)

1 . e2-e4
2. f2-f4
3. Ag1 -f3

Siyah
Conw ay

kinci Figrn hi beklenm eyen fedas Beyaza ok kuvvetli bir

hcum olana salar. ah av balamaktadr...

1 O. Vf3:f4+

Se8: f7
fill:QI

Savunm a yoktur. 9 . ... g6'dan sonra 1 O.Vf6+ h5 1 1 . g4+!

:g4 1 2.Kf4+ mata gt rr. Veya: 9 . ...Af5 (9 . ... g6 yerine)
1 O. V:f5+g 7 1 1 .Vg4+ h6 1 2. Kf5, ve mata kar savunm a
kalmam tr (1 2 . .. .Ve8 1 3.Vg5#).

J\z k tecrbeli bir oyuncunu n hemen grecei, gzel bir

l 1kt k darbe.

Parti No 18

,.

n1fn''":-.-<R'";;:-.-:.::"'".,
. .;.,,,.:lti'
:A'\"
,ml\<<,:
fd

Parti No 1 7

:m

Bu olanaa dikkat edelim.

nr).

1 0. Fc4:f7+

mA

Siyah
Schulz
d7-d5 (?)
Ag8-f6

h7-h6

Vaya 9 . ... Ke8 1 0.V:f?+ h8 1 1 .Vg8+! ve 1 2.Af7 mat: Sat

. nta en nl kombinezonlardan biri olan bomaca mat
(Satran D nyasnda Fransz tabiri "mat etouffe de ok kulla
nlr). Grnd gibi bu da kendi talarnn engel olmas y
nden oluan bir mattr.

Parti No 1 6

Beyaz
Lehmann
1 . c2-c4
2. c4:d5
3. e2-e4

Beyaz
Morphy

4. Ff1 -c4
5. d2-d4

Bildiimiz motif: f7-noktas nn zayfl.

Beyaz, 7.F:d8 Fb4+! 8.Vd2 F:d2 + ve 9 . ... :d8 hamlelerinden

sonra bir Figr kaybettiini ancak imdi grm ve birka
nemsiz hamle sonra partiyi terketmitir. Bugnlerde az ok
tecrbeli bir satran bu varyant bilir. Fakat o zamandan be
ri binlerce satran bu tuzaa dmtr.

oynad. Her bakmdan fena bir hamle. Satranca yeni bala

yan, az tecrbeli bir oyuncunun Legal kombinezonunu b.ilme
mesi affedilebilir. Fakat ilk admlardan itibaren unu blmek
gerekir ki, ok zel artlar mevcut olmad taktirde, alta
ayn Figrlerin ikinci hamleyi yapmas doru deildir - hele
gelimede geri kalnmsa.
imdi ne olacan biliyoruz artk:
9. Fg5:d8
1 0. Se1 -e2

7. Fc1 :f4
imdi Beyazn ok byk bir gelime avantaj var.
Ag8-e7

8. Af3-g5

oynad. Bu hamle bugn de, 4 . ... Abd7 5. e3 c6 6. Af3 Va5.

"Cambridge Sprins" varyant oynanmak istendii taktirde
kul lanlmaktadr (elbette 6 . .. .Fe7'den sonra yine klasikleen
"ortodoks" savunmas meydana gelir) . Ancak Oaniel Harrwitz
(1 823-1 884; geen asrn en nl ustalarndan biri) bu ham
leyi baka amala yapmtr - nk yukarda sz geen
Cambridge Sprins varyant, Pillsbury tarafndan n!U Ameri
kan kaplcas Cambridge Springs'te oynanm olan turnuva
da ilk kez uygulanmtr (1 904) . Harrwitz 4 . ... Abd7 yantn
tuzak olarak oynamtr. Bu hamleden sonra tahtada ok il
gin bir durum meydana gelmektedir: Beyaz, d5-Piyonunu iki
defa tehdit eder - c4-Piyonu ve Ac3 ile. Siyah da bu Piyonu
i ki defa savunur - e6-Piyonu ve Af6 ile. Ancak ... Af6 "amaz
dadr"! Acaba Beyaz bu Piyonu alabilir mi!? ..
Bakalm:

Diyagram 61
Meydana gelen konumu gz nne alalm (Diyagram 61 ):
Son hamlelerde de Beyaz, ah kanad yerine Vezir kanadn
gelitirmitir. Artk Siyahn stnl aktr. Buna ramen
Beyaz biraz daha direnebilirdi. Fakat rokun hazrlanmas yeri
ne (8.Af3 ve bundan sonra Fe2) burada

Vd8-h4+
Fc5-b6
Vh4-d8

Vezir darda kalrsa, rakip hafif Figrlerin hcumuna urar.

1 akat ilk konuma dnmek, aslnda iki temponu n kaybedilm e
:i anlamna gelir.

Burada her iki tarafnda klasiklemi gelime planlar yle

dir: 4 . .. .Fe7 5.e4 0-0 6.Af3 Abd7 7.Kc1 c6 v.s. Ancak Harr
witz 4.Fe7 yerine

Ff8-c5 (?)

4. d2-d4
5. Se1 -f1
6. Aq1 -f3

d7-d5
e7-e6
Ag8-f6

1 . d2-d4
2. c2-c4
3. Ab1-c3
4. Fc1 -g5

5 . c4:d5
6. Ac3:d5?

en mat.
Son bir "ksa" parti olarak nl Amerikan satran Paul
Morphy' nin (1 837-1 884) bir oyunu:

Teoriye gre burada en iyi hamle 3 . ... Af6! dr - Beyazn 4.e5

yantn 4 . ... d5 ile karlama k iin. Yaplan hamle pek isabet
li deildir, nk bu hanede Fil d-Piyonu nun hcumun a u
rar:

Sivah
Harrwitz

Beyaz
M ayet

Ag8-f6

Burada oka oynanan dier bir hamle 2 . ...V:d5; ancak bu

taktirde Beyaz 3.Ac3. hamlesi yardmyla bir tempo kazanr.
Bu nedenden tr lskandinav partisine dier olanaklardan
[rnein 1 . ... e5, 1 . ... e6 (Fransz partisi), 1 . ... es (Sicilya par
tisi), 2 . ... c6 (Caro-Kann savunmas) v.s.] daha nadir rastlan
maktadr. Yaplan (2 . ...Af6) hamlesinin amac ise tempo kay
betmemektir. Fakat bu yantla Siyah bir Piyon fedas teklif et
mektedir. Ve partide yaplan

Kabul edilen ah gambitin de daha ok 3. Af3 hamlesi seilir

("At gambiti" ). Bu partide yaplan hamle bir "Fil gambiti"
oluturmaktadr.

Parti No 1 5

BLM l l l'te greceimiz gibi - "skandinav partisi".

2. e4:d5

SATRAN PARTS

1 1 . Vf4-f6+
1 2 . Vf6-f7 mat.

g7:h6

egal matnda olduu gibi hafif Figr yard m yla gerekle27

SATRAN PARTS

SATRAN PARTS

Demek ki sz geen kitapta "Amatr" deyimi sadece az tec

rbeli , olduka zayf, "acemi " anlamn da kullanl mtr. Yoksa
Satran Dnyas nda "profesyonel" olmad halde olduka
daha nce h ibir satran kitab ile uram am deerli oku
i "amat rler" mevcuttur. Buna en iyi rnek Euwe'd ir.
yucum uza bir tavsiye : Acele etmeyi n henz ok zaman nz kuvvetl
n byk bir ksmn Matematik retm enlii yaparak
var: Btn bu "ksa parti" rnekle rini bir kez daha gzden ge Hayatn
son yllarda ise Holland a'da iki nivers itede elekt
i,
geirm
kay
k
irin ve bu meyan da dikkat edin: Neden bu kadar abu
ve
n ronik hesapla r ve ilgili Bilimler de Profes r olarak almbee
bedildi? Hangi strateji k fikirler ihmal edildi? v. s. ilerde bt
ok
arn
uzmanl
ve
evrilen
dillere
dier
da
sahada
bu
kuralla r berabe rce ayrnt l olarak inceley eceiz - fakat ba nisini kazana n eserler yazmt r.
langta bu retic i rnekle ri "tekrar lamak" ok yararl olaYukard a sz geen "Amat re Kar Usta" adl kitaptan bir
caktr.
nek olarak 2 numara l partiyi gz nne alalm (btn ince
"Amatre kar usta "
lemeler o kitaptan alnmtr - Kitabm zda Parti No 1 9) .
Bala gre yeni bir konu olmak la berabe r, grece imiz gibi
Parti N o 2 (19)
burada aslnda bir " ksa parti" ile uraacaz - stelik hi bir
Merkezde hakim iyet
zaman oynan mam bir parti ile ...
Aclsta alan hakimiyeti icin mcad ele
lk nce konuya ait kk bir giri:
ya

Bask
Sylen ebilece k "puan fark ile" tarihin en byk Satran ky
Tehdit
zar olduu eski D nya ampi yonu Max Euwe, saysz
metli eserler inin birini az tecrb eli oyunc ularn hatal hamle
Stratejik ve taktik hamle
lerinin incelen mesin e ayrm , ve Amerikal usta W. Meiden
Analiz
Usta"
ile yazd ve birok dile evrilm i olan "Amatre Karl olarak
Ayrnt
tr:
kullanm
Mat kliesi
yol
bir
l
orijina
ok
da
kitabn
adl
incelen en 25( !) "parti" aslnda yazarla r tarafn dan ortaya on
ler
Amatr ou kez, Ustann kendile rini birok "hzl" darbe
se
937
935-1
1
Euwe.
(Max)
lis
achgie
M
mutu r! [Resi m 64;
yardm y la yenebil eceini zanned erler. Byle dne n sat
nelerin de Dnya Satran ampiyonu].
ranla r bir simlta ne seans esnasn da (bu oyun tarznd a,
bir Usta birok sayda rakibi ile ayn zamand a oynam aktadr ;
EK 1 'e baknz ) sk sk unu sylerle r: "Ooo! Beni be ya da
alt hamled e mat edecek !".
Oysa bu pek gerekl emez. Amatr yenme k ou kez, dier
bir Ustay yenme kten daha ok zaman gerekti rir. Bunun bir
nedeni , Ustann , oyunun kaybed ilmi olduu takdird e partiyi
terketm esidir; buna karlk birok amatr mat olana kadar
oynamaya devam eder. Bu gibi hallerd e Usta, Amat r n ha.
tal oyunu sayesin de stnl k elde etmeyi baarmaktadr
Bundan sonra mat sras gelir. H zl mat eylemle rinde "mat
kliesi" de belli bir rol oynam aktadr.
Resim 64
Satranta dzinel erce "standart" mat konum u mevcuttur ve
Usta bunlar ok iyi bilir. Usta, partinin belli bir mat kliesin in
Partn rler ise, kitabn ismind en de anlal aca gibi, "Usta"
dorultusunda geliti ini baz belirtile r nd a hemen farkeve "Amatr"dr ler. Bunlar n belirleyici zellik leri nelerd ir? der.
Yazarla r buna u ekilde yant verirle r:
fark aka sergi
evre Usta ile Amat r n dnc elerind eki byk
"Usta": lerde grece imiz gibi, Satran partisi nde
mat) "budala ma
Vh4
2.g4
e5
.f3
(1
,
partide
ki
aada
leyen
onu (fi
vardr a l . (parti balan gc), oyuno rtas ve oyuns tekni
Usta sadece mat
tadr.
kmak
i tna" dayanan bir klie ortaya tme imkanl
nal). te Usta bu devrey e ait gerekl i bilgi ve oyun
arn da incele
pskr
sini
tehlike
mat
deil,
bir etme
ne sahipt ir. Gere k usta plansz oynam az - hamleyi belli
amatr rakibi
ve
diyeti
mevcu
klienin
geen
Sz
ir.
mekted
plann p aras olarak grr ; ve hamle leri buna gre seer. nin de "yardm " sayesin de Usta partiyi 8 hamled e kazanr.
Tahtada meyda na gelen bir konum un ierdi i btn olanak )
Siyah: Usta
Bevaz : Acemi
lar sezebi lir. Ayrnt l ve doru (dakik , tam, isabetli , hassas
n
Bird al
analizl er yapab ilir ve yapla n hamle lerin netice lerini peine
lar
grr ve deerl endiri r. Meydana gelebi lecek eitli konum
da, dour devam yollar nn bulun masn da nem li rol oyna
dayanan) Acemi oyuncu bu hamley i, "gerek" strateji k anlam hakkn
yan temel ilkeler i iyi anlar. Taktik (komb inezon lara
fikri olmada n yapm tr.
oyunu dakiktir; d ier oyunc ulara gre daha az ve nems iz ha- da hibir
Partinin balan g evresi, merkez iin -yani: e4, d4, e5, d5talar yapar.
yaplan mcad eledir.
ri daha az merkez haneler indeki hakimi yet iinhanesi
"Amatr": Oyunu , Usta kadar anlayamaz; sezgilelerini
ne bask yapma k
merkez
"e5"
Beyaz,
ile
i
hamles
.f4
1
pei
hassas, oyunu daha az dakiktir. Hamle lerin netice li deild
zn hibir ta
olmaks
i
tehlikes
e
yle ki Siyah , kaybetm
nen grme ve deer lendir mede usta kadar hner n bakair;, tadr;
h4 apraz n
-f2-g3e1
i
hamles
.f4
1
az.
koyam
n bu haneye
incele me ("anal itik") yeten ekleri de snrld r. Bunda muzun amakt
iin ya
ilmesi
gelitir
rlerin
Fig
apraz
bu
fakat
adr;
gnm z satran cn anlam ak iin nem li olan, oyunu
iin
hcum
apraz
bu
Siyah
a
artlard
r. Hatta elveri li
tarihi gelim esi ile gemi zaman larn byk partile ri hakkn rarszd
gibi.
imiz
grece
n
birazda
bilir
kullana
daki bilgisi oun lukla yeters izdir".

1 .f. oynanabilecek bir hamle, fakat en iyi hamlelerden biri

degldr.

NOT. Biraz olsun ilerlem i bir oyuncu iin bu rnekle ri bir kez
gzden geirm ek yeterli dir. Fakat az tecrb el i , ve zellikle

28

Siyahn Vezir kanad skk kalr;

d) Ba-n, Fc1 -a3 ile Fillerin krlmasn amalayan dene
mesn onler.

d7-d5

Buna karlk Siyah. merkezde hakimiyeti iki yoldan elde et

fl} eye almatadr. nce d5-hanesini igal ederek buraya ha
km olmakta, bunun yansra d5-Piyonu ile e4-hanesine bas
k yapmaktadr (yani, dier bir deyile: Bu haneyi kontrol al
t_ n lma tr) . .Ayrca yaplan hamle, siyah Vezir Fiilinin ge
ltrlmes n br apraz (c8, d7 ... h3) amaktad r.
Birok iyi hamlede olduu gibi, : . ... d5 hamlesinin de bir
mahzuru vardr! Bu hamled_en s? nra Siyah artk . . . d7-d6 oy
nay ll'.az. Dolaysyla, kend d-Pyonu ile e5-hanesinde artk
llakJ1'.!Y et krmaz. Bu sebepten dolay e5-hanesi Beyaz iin
daha oneml br hale gelmektedir.

4. g2-g3

ir Piyon a.mlesi daha. Bu iki Piyon zincirinin grn ga

lba acem n h 9 u.na gitmektedir; olas ki dnme tarz
bundan d rn deql. Yap lan hamlenin gerek anlam, Ff1 'in
g2-hanesne g l.trlmesni mmk n klmaktr. Fakat bu
hamle fazla etkl deildir, nk e6-Piyonu tarafndan iyice
orunmu olan d5-Pyonu, g2-hanesine gelecek olan Fg2'yi
bloke" edecektir.
Aslnda 4.g - hamlesi fe deildir; fakat aadaki devam
yolundan br, e5-hanesnn kontrol ile ilgili temel fikre daha
ok uymaktadr:
a) Fb2 hamlesi, e5-hanesine bask ile
b) Ff1 iin f1 , e2 ... a6 aprazn aan 4 .e3 hamlesi bu taktir
de eyaz 4 . ... Ac6 yantn 5.Fb5 ile karlayp, Siyhn e5-ha
nesne olan basksn azaltabilir;
) 4.Af3; bu hamle beyaz At, e5 iin yaplan mcadeleye i
trak edebilecei en doal yere gt rr.
un - dikkat delim ki teklif edilen bu hamleler aln ge
rektdg strateye uygun dmektedir.

2. a2-a4?

amamn faydasz, yeni balayanlar iin tipik bir "acemi"

ha'"!1 1 es ? .hamle n merkezin igali, ne de beyaz Fig rlerin
e,9 mes _n fazla br ey temin etmez. Beyaza sadece, Ka1 'i
o3 yolu le oyuna sokma olana verir. Fakat bu m anevrann
uereklemes de Beyaza pek bir ey salamaz nk parti
nin erken evreide, 9nc yatay sradaki Kal kendi Piyon
larnn hareketn engel(emektedir.

B u konumda en

h:.-:.

e7-e6

iy! aml dir; nk bu pozisyonu n temel fik

ol e_5-h_anes_ n_ ucdeleye en ok uyan hamledir. Ne
denn qorelm: mdlk, syah ah Atnn (Ag8) merkez m
cadel snde_. f6 ya da 7 anelerinin hangisinde daha yararl
ol cag .h nuz ak deldr; bu nedenden t r bu Atn geli
tlrlmesn r.tele. ek.. maksada uygun olur. 2 . ... e6 yant Ff8d6 hamlesn mu mkun klar; oysa Fil bu haneden e5-hanesi
i kontrol etmektedir.
iyah iki apraz am, fakt bunlardan birini kapatyor. Ak
ola praz! n sonucu, Ff8'n artk a3-hanesini kontrol etme
ld ! r; oyle k beaz Kale oraya gidemez. Beyaz Ka1 -a3 hamle
,ln yapsay, Syah bu Klei il ile alrd; oysa normal art
lrrda Kale Flden d ha degerldr. Bundan baka, partide yap1 m 2._ ._. .e6 _han: .esnden sonra, siyah Vezir kile h4-hanesine
1 1 ldeblr.. _rdlk bu keyfiyet nemsizdir, fakat ilerde nem
knl.anablr. te yanda Fc8'i _n apraz artk kapaldr. Vezir Fi
lnn kaalmas pek oneml deildir, nk Filin bu apraz
l.1 fazla yoktur.

Y plan . haf!lle partiyi _takti.k shasna gtrmektedir. nk

Syah md - .. : :f4 le br Pyon kazanmakla tehdit eder Beyaz 6.Q:f4 le Fl alamaz (7 . ... Vh4 mat yz nden). ah ka
nad nda ak aprazlar artk nem kazanmaya balarlar.
Rakp br ta tehdit ede!ek . r kibi savunmaya zorlayan bir
hamle, oyuna yalnzca br Fgur sokan bir hamleden genel
olarak dah kesindir. Rakibi harekete gemeye zorlayan bir
hmle teh t olaa ad_l ndrlmaktadr. Tehdit, satran parti
snde ok oneml br slahtr. Partnr n yant hamlelerini sa
yca s_ nrJandrr. Bundan . s?nrak prilerde sk sk tehdit g
recez. ote Y8:ndan tehddn rakp n de bir avantaj vardr
az sayd haJ1'.le .arasndan seim yapmak zorunda olduun
dan: an se kolaylamaktadr. Tehdit yardmyla rakip '
bell br hamley yapmaya zorlanabilir.
Burada sz geen 6 . .. .F:f4 tehdidi, e1 -f2-g3-h4 apraznn
almas sayesinde mmkn olmutur.
5. Fc1 -b2

Acaba . Beyaz, Siyahn_ th.d idinin fark;n deil mi, yoksa

5.b le meydan_a getrd 6.F:g7 ile 7.F:h8 "kartehdidine"
g .vnf!lektedr? ! . Beyazn s.?n hamlesi partiye bambaka
br _ g ru num kazandrr. Strate (e5 noktas iin mcadele)
y rn, konumda mevcut olan taktik olanaklara brakmaktadr.
Syah, bana gelebilecekleri peinen takdir edebildii iin

/\c onucu herhalde, a4-b3-c2 Piyozeni h ouna gitti-

3 . b2-b3

Ff8-d6

1 1 n boy e oynamttr, yoksa 3.b3 hamlesinin duruma uy

un_ old_ gu_u anladgndan deil. Oysa bu hamle gerekten
lyldr, uu. Fb2 hamlesini hazrlamaktadr; buradan ise Fil
5-hanes y plan mcadeleye itirak edebilir. Bu hamled n sonra . k sya.haeli Filin krlmasna yol aabilecek
, hamles d _m umku n hale gelir. Baz artlarda byle bir
l .l3
krma Beyaz n faydal olabilir.

Fd6:f4(!)

6. Fb2:g7

...

Vd8-q5

oyna; Bildiimiz gibi , 6.g:f4'ten sonra 5 . ...Vh4 mat gelir Si

yh , budala mat"nn bu varyasyonunu meydana getirek
_n k aprazdan yararlanmaktadr. Beyaz ise bu olanaa
h dkkt etf!l emekte, fakat srasyla Pg7 ve Kh8'i kazanmak
umudu le planna devam etmektedir:

c7-c5

-llu hamle eitli amalara hizmet eder:

) enel olarak, d4'e yapt bask araclyla merkezin kont
olune karr;
i l) lerde d2-d4 ilerlemesini engeller;
c 6 hamlesi yardmyla Siyahn e5-hanesindeki mevcut et
ksn arttrmasn mmkn klar; c7-c5 hamlesi yapmadan
/\b8-c6 oynamak pek de sabetli deildir, nk bu taktirde

Durumu ayrntl ekilde hesaplanm olan Siyah , bunu

eklinde yantlamaktadr:
29

Gr nrde , Beyaz
c5 e7 95.: b5 d7 96 .:a4 c8 97.b 5.Siyah
, ahyla "a8"
54. Vh3+Sd5
Oysa
.
urum
d
bir
lm
iin kolayca kazan
olsa pat
maz;
kova
Kolayca anlalaca gibi tek hamle.
hane sine gider se, Beya z onu orada n inceleyeceolsa
.
halde
u
iz
sonra
biraz
nu
sonu
edeb ilir. Bu oyun
55. Fe4+?? . . .

as-ha
ahn
siyah
iin,
u elde etme k
yz nden nispe Beyaz , kazan ma umud

alma
da
u
Piyon
siyah
iki
,
eden
Kontrolda n bir haml e nce Korc hnoy zeitn otgrem
verm
frsat
nesin e gelm esine
.
!
tedir
.
emek
u
bir
yolun
n
Dier
kaza
olur.
bir
nsz
iin!)
imka
lar
ten basit (usta
doru oyna rsa, bu
i kazandr r tr. Fakat, Siyahb5-b4
haml esini yapmaya zorlamaktr. K k
55.Ff?+ c6 56.V e6+ b7 57 .V:e7+ hem en56partiy

Siyah
k
olana
rsa,
oyna
b5
...
.
e)
yerin
b7
...
bakn z) : 92.f4 g6
(56
d. Bu varyantta Siyah
bir rnek (65b numaral Diyag rama
s
.
Ma
Va6x
58.
a4
.Vc4+
oynamak zorun dadr.
57
b4
:
...
94
verir
mat
Siyah
ve
lede
5,
ham
94.f
Beya z iki
93 .Fg5 h5??
ola"
hatas
n
"asr
dan sonra Beyaz
esini
9S.b6
haml
rasn da baz derg iler 55.Fe 4+?
imd i 95.ab a3 96.b5 a2 97.Ff6 h6 asapa
n 93 . ... h5? ?
sam
n
nede
.
Siyah
rdir
Fakat
kolayca kazan r.
rak isiml endir mile
n yerin e el
Bunu
?!
verdi
yant ile ahn n hapso lmas na izin mas gerek
55 . . . . A:e4 56.f: e4+ S:e4 57.Vg4+ Sd3
irdi.
yakla
e
nesin
as-ha
ile
bette ki 93 . ... f7
58.Vf3+ . . .
tur:
olmu
iten Parti nin devam yle
B u haml e iin Kors chnoy 4 0 dakika d nm , fakat i
92.Sf5 Sh6 93.F d4 Sh7 94.Sf6 Sh6(!)
gemi tir.
haml esi partiyi
Siyah dikkatli oyna mald r; bura da 94 . g8?
58 . . . . Ve3
9S.f7 b4
h?
?
97.Fg
.
g8
FfB
96
h7
.Fc5
kaybettirir: 95
.
60
d3
.
Vf?+
59

nk
idi;
.
c4
...
Daha basit devam yolu 58
99 .ab ve Beyaz kazan r.
V:e7 Ve1 +v.s. daim i kie gt rr.
96. Fe3+ Sh5 96.S fS Sh4 Sh4 97 .Fd2 Sq3( ! )_
Sg2
98. Fg5 Sf3 99.Ff4 Sg2 1 00.Fd 6 Sf3 1 01 .Fh2
1 02.Fc 7 Sf3 1 03.Fd 6 Se3 1 04.Se 5 Sf3!

59.Sq4 V:f3+ 60.S :f3 . . .

oyun ortas ndan

Parti birka ham le esna snda ok keskin birzell
ileri hakk nda
sonu
Oyun
.
girer
tipik bir oyun sonu ekli ne
ilik ancak,
imd
r.
cekti
verile
4'te
KlSIM
er
bilgil
tl
daha ayrn
rn says
tala
cu,
sonu
alar
oyun ortasnda olup biten krm
iyetin in
emn
arn
ahl
k
olara
bal
buna
ve
nn hayli azald n
artt n syle mekl e yetin elim.
60 . . . . g 6 61 . Fd6 Af5 62.S f4!. . .

atam az, nk
u haml eye dikkat edeli m: imd i Siyah?, Fili
Piyo n Vezir
bu
ve
64.g
e
hald
i
(aks
Ae8
g
62 . ... A:d6 63.h
.
gider
e
Vezir
biri
olur) 64.d 5, ve iki beyaz Piyo ndan

g4-c8 apraz yolu ile as-ha nesin e vaktin de ulamak amacyla.

1 05 .Sd5 Sg4 1 06.Sc5 Sf5 1 07.S:b5 Se6

07 ... e6 haml esi,

ok ret ici bir d urum . Dikka t edeli m: 1 drma
ktad r. Bu Fil,
kazan
o
temp
bir
inde
sayes
m
Fd6'ya hcu
OS. :a4 d7
1
rd:
kazan
z
Beya
rne in, h2-h anes inde olsa idi
konu m te
gelen
ana
meyd
i
imd
Fakat
.
0.a6
1
1
1 09.b 5 c8
i" (yani
renkl
l
"fark
sinin
hane
orik berab erliktir. a8 dn m
r.
szd
fayda
mda
duru
bu
Fili
en)
yry
lerde
siyah hane
1 1 1 .Se6
1 08. Sc6 Sf6 1 09 .Sd7 Sf7 1 1 0.Fe7 Sg8 Sh8
Sf7
14.
1
Sh7
Sg7 1 1 2.Fc5 Sg8 1 1 3.Sf6
1 15 . Fd4+ Sh7 1 1 6. Fb2 Sh6 1 1 7 .Sg8 Sg6
1 18.fg7 Sf5 1 1 9.Sf7 Sg5 1 20.F b2 Sh6
1 21 .Fc1 +Sh7 1 22 . Fd2 Sh8 1 23 . Fc3+ S hL
1 24.Fq7 pat.

62 . . . . Ah4 63.Sg4 gh+

antn da Beya z, si
Zoru nlu ham le, nk 63 . ... g5 64.Ff8 vary
e paryah g ve h Piyo nlar n alr ve gee r h5-P iyonu sayesind
tiyi kazanr.
a4
64.S :h4 S:d4 65. Fb8 a5 66. Fd6 Sc4 67 .S:h5Sa6
.Sf5
71
S:b5
Sg5
70.
68.S:h6 Sb3 69. b5 Sc4
Sa8
72 .Se6 Sa7 73.Sd7 Sb7 74.F e7 Sa7 75 .Sc7Sb6
Fb4
79.
b5
b8
76.F d6 Sa7 77.Sc8 Sa6 78.S
Sd5
80.Sc8 c6 81 .Sd8 SdS 82.S e7 SeS 83.Sf7 Se4
.Sd6
87
Sd4
8
86.Ff
Se4
e6
85.S
Sd4
f6
84.S
88. fg7 Sf4 89.Se 6 Sf3 90.Se 5 Sg4 91 . Ff6 Sh5

(Diyagram 65b'ye bakn z).

Diya gram

65b

Az tecr beli okuy ucula

Bura da parti ikinc i defa ertel enm itir.
mda Beyaz tabii ki Ve
rmz iin k k bir ak lama : Bu duru
da alab ilir. Bu esna
nu
Piyo
h
siya
ki
i
her
zir kana dna gide rek
- amac a8 hane si.
ir
da siya ah da Vezi r kana dna gidecekt
93 . Fd4 b7 94.
g6
d5
92.
m:
alal
e
Bu varyant gz nn

a Satran amp i
Bu parti oyna nd srad a, 92 sene lik Dny
Bundan nceki
tur.
yonlu u tarih indek i en uzun parti olmu
1 21 haml e.
idi:
i
partis
i
20'nc
nn
ma
rekor Tal-B otwin nik
t. ..
yapm
iin
n
Korc hnoy son 1 5 haml eyi belki de bunu
inin
n partis ev
imd i artk "ger ek" ders lere, yani eSatra
biliriz . Gr nrd e
gee
emey
incel
resin i sistematik olara k
ir: Al , oyu
gibid
u
oldu
de
parti
,
sras
eme
incel
"nor mal"
i yapacaz .
aksin
tam
n
bunu
biz
t
norta s ve oyun sonu . Faka
3) Al s
ve
,
Yani bu konu lar 1 ) Oyun sonu , 2) Oyun ortas
tir: Oyun
basit
ok
bi
sebe
n
Bunu
rasn da gz nn e atacaz.
kald
ta
az
ten
nispe
gibi,
z
m
grd
nce
biraz
sonu nda,
daha
mek
ren
ni
ikleri
zell
rn)
(tala
nda n, ayr Fig rlerin
ta
az
daha
ada
Taht
elim:
belirt
unu
n
heme
k
Anca
kolay dr.
nmek
d

dn
olma
zor
n
man
kald iin, oyun sonu oyna
uz incel ikler. llJeV
yanl olur. Aksine, oyu n sonlarnda asons
r drt BOLU M
bunla
mzd
kitab
cuttur. Bu nede nden tr
k nispe ten ba
anca
MDE
BL
bu
ki
e
yl
eiz.
eyec
DE incel
sonra l l'nci,
an
bund
k,
alaca
e
_nn
sit oyun sonla rn g?.
zor olanl ar
daha
cen
tedri
RDE
MLE
BOLU
c
IV'n
ve

l l l'nc
eri" satranfinall
"Kale
enen
incel
IV'te
incel eyec eiz. BL M
n en zor safha larnd an biri sayl maktadr.
nm tr. Bunl ar A
Oyun ortas na ait incel emel er de 4'ebl
lara gem eden nal
nk
llar dan nce ele alnacaktr,
rldr. "Qyu_ or
ya.ra
ek
edinm
er
bilgil
.
baz
ait
na
ce oyun ortas
N BOLU ME
MDE
BOLU
gibi,
r
tas" ve "Al lar" da. Oyun sonla ek gz nn e alna
cak .r-:--ener
incel
lar
konu
an
gittike zorla
32

OYUN SONLAR/ (1)

KISI M 4
OYU NSO N LARI (1 )

SATRAN PARTS

kesine kovalamr. Tabii ki ah , bizzat rakip aha hcum

edemez - onun rolu sadece rakip ahn hareket serbestliini
sn !an.rmakt! r. K?. ntr I edebilecei (maksimum) hane sa
&
ys. UQt r - ekl 67 dek
konuma baknz. Yukarda da sylen
d_ gb ahlarn ble
ka arya kalmalarna opozisyon
S:
denr. B KIS!MDA _g oreceg

r:'1 z gibi, opozisyon kavram bil

hassa Pyon fnallernde (yan: Yalnz Piyonlarn kald oyun
sonlarnda) ok nemli bir rol oynar.

B _u nd nceki KISIMDA grdmz gibi oyunsonu parti

nn, k tarafn kuvvetlerinin birok krmas neticesinde
rney ana gelen son evresidir. Oyunsonlar asrlardanberi
zel!kle de ? rma, etraflca incelenmektedir. Saysz analiz
lor e p ag_ !.n gosterdii gibi, oyunsonunun karakteristik
Lellklern oylece zetleyebiliriz:
1 ) yunsonlarnn ounda kuwetler, aha kar hcum giri
umne olaak vermeyecek derecede snrldr. aha kar h
'.' rn olanagnn varl daha ok oyunortas iin tipiktir.
) Oyunortasnda. savu.nma.Y. muhta, "zayf" olan ahlar,
nyunso unda aktf (etkn) Fgu
rler gibi mcadeleye itirak et
ektedr.
'I ) Piyonlarn rol ok by r.
lltn.u .s!e ek iin aadaki Diyagramlarda gr len iki r1 1 1 goz onune alalm.

"I J

1t 1,

:
,

'I

Diyagram

66

%.

1)

1 . Vd2 . . .

Bu hamleye dikkat edelim: Bu hamle i l e siyah aha tahtann

yrs, atta yarsndan _fazas "yasaklanmtr"; hareket ede
bleceg_ e3-e8-h8-h3 dkdortgeninde bile btn hanelere g
demez.

67

1 . . . . Se4 2.Vd6

.u hamleden sonra siyah ahn "dikdrtgeni" daha da k"uu

.

lur: Bu artk sadece e5-h5-h1 -e1 tir.

2 . . . . Sf5

Siyah ah tabii ki, merkeze yakn bir yerde kalmaya almak

tadr. Fakat
3. Ve7(!) . . .

yantndan sonra emrinde sadece hat kalr (f, g ve h).

3 . . . . Sf4 4.Sg2 .. .

imdi ah yardma gelir.

4 . . . . Sf5 5.Sf3 . . .

B u antan itibaren Beyaz ah d a rakip ahn avna katlmakta

dr. Beyaz ahn bu son hamlesinden sonra rakip te nefes
dar: balamtr. Gerekten de, siyah ahn bir tek hamlesi
var ...

Oyunun sonucu zerine her hamlann etkisi by ktr

yunsonlarnda oyunu iyi ayarlamak ve dakik oynamak ok
n om kazanr.

1r

Bur? ve bu.ndan sonra incelenecek olan "aha kar ah ve

KI fnallernde mat tmek iin rakip ah tahtann herhan
g br kenar hattna getrmek yeterlidir. Tahtann ortasnda bu
sn rl kuvvetlerle mat etmek olanaksz olduundan ' ilk ne e
rakp ah kenara gitmeye zorlanmaldr.

1 lly gram 66 daki. po isyonda siyah ah olduka skk d u

ndadr. Beyaz md i . Af6+ oynuyor. Siyah ah I . .. . hS??
Y tnan sonra mat olur: 2.Af7#. Fakat doru olan 1 . ... fS
l n lend n sonra mat kalmaz. Dier bir deyile: ki Atla mat
lek mkanszdr.
ldi 7 nu r;,aral iyagramda gsterilen pozisyonu inceli
y llm. plak ! y n tek bana kalm siyah aha kar Be
y tn sadece br pyonu var. Ve bu piyon partiyi kazandrr'
1 1 r! srs Beyzn os n: . f6 f8. Bu hamle ile siyh
l opozsyonu alr - md beyaz ah ilerleyemez nk
1 / , t7 ve g? haneleri si xah ahn kontrol altndad . Fakat
6 e8 3. e7 hamlelernden sonra siyah ah artk opozis
yru eld dem z ve 3. .d7 den sonra 4. f7 hamlesi BeY yen br ezr kazandrr; bir Vezir ise rakip ah kolaylk
I ' at eder. Dya_ wa 6.?'de hamle sras Siyahn ise, i daha
kolaylar - unku Syah
opozisyonunu hemen kaybeder:
1 dB 2.f? (veya 1 . .. f8 d7) ve Piyon e8- hanesine iler
l r

Diyag ram 68

x
"

Diyag ram

-'}:{'-;.::,::.'*"'.'>.''-:,:"". ,'m
:-...,.::, ':: . .:
:-:

<'" :-: '

,

1:1.'$:
-:-;-::.t
8
:
"
':."t
.: m\:::

7 * ",:s;:

Wl';.:::f'.:o.._':,. ..N'
-

:::.
'
-m
'.'"
.
6
.;:.,:-:n.,.
:.r :-:,"'''" :o.':
11 :1 \
s-!>
"'' 0.::-,'i:t *'"'":::.::...
\
:
l
4 ,"
@
..."'"':-:.: . :*'
,
.
'*L

x.,,_ ';: ,
.::-N
'.;:-.;;;::;: :
3 ->
:::
.._
l.,x:;{'":<'-"" ,:;:.,',
2
'::;:: ,'::.. '
1 :::
:&
i >,.
h
l
a
b
e
d
e
g

8
. t
;
:::.. ,,,.,-rs,_...,'<:-':\,):4:
*' . '"t,' . ,

7 \ <
- n
""'--'''
*-'''''
,,f".;
;:;:;:. -::
-x--
:-.i"'""'

-;;'i"-:..'.o.
::-,
::!:.:i: <=
'>,:'
i'::
'
. ,....",.
;;:;:;;;"*
';i.::
"'
::::.
"
f[.
..ij.: 8 ':
-. ":;:

:=t
....,
' . :
...

. ''"'w
'S:....'i':

'S:,<,
.-<><l>..:i'

-.;.._,..:.:;;;

"'
'"

-::.

x'

::;

:::.
'i

: "'::" :::::::
s m::lfw
..
w
'..
--t l,t.. ff..'o/

f'h"}i
w-::
4
,

{ f...'

}tl\
M
<.;.;; ::::.
::_

. x,:_.::,:_%
;::;.:
'" '"t,<
..r-..,:v,,:':'{"...'<k:r'
..,

'-".
-w,-t. . *

....
:'"
'S:o:
-..

]
3
);:._--
'S::S'-
. &\\

"
2
. ;;,
m ;

.S
-::.
-
',:i;<;:.:.:.-::.:..
:..'k:-,
1
-;@"'
:w x

"
""
':,::._
-- ..'*
,:
-
1
:-:

'}"!,
*!:1
:-
-.'

"
v
' . "
...'' '
h
...a. b .

f
c
b
d
f
g
e
d
e
g
h

..

ve Vezir
aha kar ah

(Diyagram 68.) .,.

5 . . . .Sg6 6.Sg4 Sh6 . . .

Y! ne y gane hamle. Faat byle bir skk durumda Beyaz

d kkatl oynamald r. Ornein 7.Vf7?? hamlesinden sonra
.
buna daima dikkat etmek gerekli
s.yah pat olur! Bu fnalde
dr.

plak aha kar mat

plo .aa r ma Vezir! Kale , iki Fil ve "Fil ile At" ile ger
ki trleblr. Bu fnallern her birinde kazanan taraf ayn
pi. uyg lamaktadr; o da kuvvetlerin ortak almas yard
yla rakp ah bir kenar hattna, veya (gerektii taktirde)

7. Sf5! Sh5 8.Vh7 (veya 8.Vg5) mat.

.
Vezrle, en elverisiz bir d urumdan balamak zere mat 9

hamlede gerekletirilebilir.

33

'

OYUN SONLAR/ (1)

ma zorunda kalr:

Ayn taktiin devam.

8 . . . . Sb2 9. Kc3 . . .

!tmeye. zorla mak ve bund an sonra Fg4' a6-f1 aprazna g

turm ektr. "Sktrma" pozi syon unu bozm
die r ham le
ler de vard r, rnein: 1 2. Fb4, 1 2.Fd 2, Fh5 ayan
v.s.

Son Kale hamlesi tipik b i r manevra oluturmaktadr. Siyah

ah artk sadece drt hanede hareket edebilir. Oyunun sonu
yaklamtr.
9 . . . . Sb1

ava ll h. imd i anca k gl ve h 1 hane lerin de sark

a hare ka
t yapa bl!: u duru mda ham le sras Beya
zn
ola
idi,
mat edeb lrd : 1 4.Fb 6+ h1 1 5.Ff3#. Dem ek ki Siya hem en
hn

lk ama gereklemi ve rakip ah kenar srasna kadar ko

valanmtr. Artk mat durumunu hazrlamak iin ahn yak
lamas gerekir.

zoru nlu yan tnda n sonra bir bekl eme ham lesi daha
yapmas
lzm dr:

6 . . . . Sb4 7 .Sd4 Sb3 8. Kc4 . . .

12 . . . . Sg1 1 3 . Fe2 . . .

Diyagram 68a
Diyagram 68b
ah av "mekanizmasn" daha iyi anlamak iin aadaki iki
rnei gz nne alalm (Diyagram 68a).
Siyah ah kenara yakn bir yerde bulunmaktadr; o nedenle,
burada Beyaz 4 hamlede mat edebilir: 1. e5 (Opozisyon! 4
hamlede mat ancak byle m mkndr). 1 . . . . d7 (Veya 1 .
... f? Vh?+v.s. - "simetrik" bir zm) 2 . Vb7+ e8 3.e6
dB 4. Vd7 (veya 4. Vb8) mat.
(Diyagram 68b'ye baknz). Bu, tannm Alman problemci
Speckmann'n 1 964 senesinde yaynlad bir durumdur
("probleir"). isterseniz, z me bakmadan doru hamleleri
bulmaya aln: 4 hamlede mat. (zm bu KISMIN sonun
da verilmitir - Sayfa ... Soru 1 ).

Diyagram 69

ki fil

Diyagram 69c

14. Fa6 . . .

Veya bak a herh angi bir bekl eme ham lesi.

14 . . . . Sq1 1 5. Fb6+ Sh1 1 6. Fb7 mat .

lk konu m nas l olurs a olsu n, bu oyun sonu nda mat

1 8 ham
lede olan akld r.
(Diya gram 70a'ya bak nz).

1 1 . Sd2 Sb1 1 2.Kb3+ Sa1

12 . ... a2'den sonra Beyaz 1 3.c2 hamlesi yardmyla ii hamle

de mat eder. imdi ise mat nc hamlede gelmektedr.
1 3. Sc2 . . .

B u yegane yol deildir. Bundan nceki notta da grdmz

gibi, Beyaz 1 3.c3 a2 1 4.c2 , veya 1 3.c1 1 a2 1 4 c2
hamleleri yardmyla hamlede mat edebilir.
(

1 3 . . . . Sa '

Bu konumu biliyoruz, fakat hamle sras Beyazndr. Mat et

mek iin, siyah ahn skk durumunu deitirmeyecek bir
" bekleme " hamlesi yapmas gereklidir, rnein
14. Kh3 . . .

(veya Kg3, Kf3 v.s.) imdi Siyah "zugzwzagdadr" ve hamle

yapmak (ve, bylece, kendi sonunu hazrlamak! ) zorundadr:
14 . . . . Sa1 1 5.Ka3 mat.

aha kar ah ve

1 o . ... a2 ' den sonra Beyaz 1 3.c2 hamlesi yardmyla iki

hamlede mat edebilir: 1 1 .c2 a1 1 2.Ka3 mat.

lk pozisyon ne olursa olsun, aha kar ah v ale oyunso

nunda mat etmek iin en fazla 1 6 hamle yeterldr.
Bekleme hamlesinin "mekanizmasn" daha iyi anlamak ama
c ile Diyagram 69a'y gz nne alalm.
a

13 . . . . Sh1

1 0. Kd3 Sb2

aha kar ah ve Ka le
(Diyagram 69'a baknz).

nn=.,,.->W-m:=

OYUN SONLAR/ (1)

Yukarda da zikredildii gibi, siyah ah ancak tahtann kena

rnda mat edilebilir; Kale, tek bana, ah oraya gitmeye zor
layamaz (Vezir bunu yapabilir). Fakat Kalenin iyi yapabildii
bir ey, ahn yolunu kesmektir. Aslnda bu final de olduka
basittir, fakat Vezir finali kadar deil; nk rakip ah (gere
kirse) Kaleye yaklaabilir.

/\1)

h nalnd e mat anca k k e - .. ...11,,.... b ==:;.;;;c .,, d ;':!!::::-:: ' :::::: :::-:
g
h
m mkn dr.
'
D yag ram 70
l l .da una dikkati ekm ek
y rde olur ki, bu iki Final de mat
kena rda de "m mkn dr"
l 1 kn t anca k rakib in ar bir hata
cund a! rne in u
: mu gz nn e alal m: B yaz s- sonu
d6
,
Fc1 , Fh3; Siya h . 1 11 Beyazn 1 .Fd?+ ham lesn
den sonra Siyah 1 . d8? ?
yrnsa, Beyaz tabii ki mat eder: 2. Fg5 Fakat ko
rkn bi
l1t.1 olan 1 . ... d8? ? yerin e Siya h 1 . ... f7. veya
1
.b
...
f8 oy
. .a, mat yoktur.
( 1 l l yn g ram 70'e bakn z).
l tlo

L_Ff! . . .

1 Il ite u, Vezir ve Kale final lerin de kulla

yntemd en
l J kn br ey dei l?.i .. Siy .a hn hare ketnlan
serb
estli
111.ktad r. Kolayca goru leceg gbi, yap lan bu ham ledei azaln son
1l Y.ah ah n emr inde sade
ce c1 -e3- f3-h1 yam uu kalr'
rl k u yan yana yerle tiril en iki
File ah yaklaamaz.

1 . . . . Sf3 2.Sb7 . . . .

un da iy.i biliy oruz : a . iller iyle ibir lii yapm ak,

ya
l l er br dey le ah avna tra
k etme k iin yola kyor.
lk

2 . . . . Se3 3.Sc6 Sf3 4. Sd5 Se3 5.Sc4 Sf3

6.Sd3 . . .

1 . KeB . . .

Artk bildiimiz taktik , tahtann yars siyah aha yasaktr.

Diyagram 69a
Diyagram 69b
Bu durumda Beyaz hamlede mat eder.
ahla yaplan 1 .e6 + hamlesi (rakip aha hemen saldrma
amac ile) netice salamaz; Siyah bu tehlikeli durumdan he
men kaar: 1 . ... Sg? v. s . Hatta 1 . ... e8 yantndan so ra
3'nc hamlede mat etme imkan yoktur. Buna kar opozs
yon duru .unu bozmayan herhangi bir Kale hamlesi an: ac
gt rr. Ornein: 1 .Kf1 e8 (veya g8 2.Kh1 ) .?.Kd1 . md
siyah ah eski yerine dnmek zorundadr ve, boylece, Beyaz
opozisyonu elde eder: 2 . .. . f8 3.Kd8 mat. Veya 1 .Kh4 g8
2.Kh3 (veya h- stunundaki baka herhangi bir bekleme
hamlesi) 2 . ... f8 3.Kh8 mat.

1 . . . . Sd5 2.Sg2 . . .

Yntemin, Vezir finalininkinin ayn olduunu gryoruz: Be

yaz ah Kale ile ibirlii yapmak amacyla meslektaa yakla
maya balyor.
2 . . . . Sd4 3.Sf3 Sd5 4.Se3 Sc4 5.Ke5!

Bu hamle siyah ahn hareket serbestliini bir hayli snrlan

drmaktadr.
5 . . . . Sc3 6.Kc5+ . . .

ahlar b u anda opozisyon halindedir; beyaz ah d-stunun

da 3 hane kontrol ettii iin, meslekta imdi kenara yakla34

kn t edel im: Beya z

1 o l ol etme.kted ir.

1 111

ah yam uun d2, e2, e3 hane lerin i

6 . . . . Sf2 7 . Fq4(!}

l leden sonra ise, siyah ah n hare ket saha s,

ok da
l lwu k olan eH2 -g2 - h1 yam uu
ile snr l kalr.
7 . . . . Sq2 8.Se 2 Sg1 9.Sf3 . . .
knt edelim : 9 . . .. Ff3?? Pat!
l

9 . . . . Sf1 1 0. Fc3 . . .

rtk beyaz "h1 " ke hanesinde n uzaklaa maz! ..

1 0 . . . . Sg1 1 1 .Sg3 Sf1 1 2. Fa5 . . .

lir bekle me ham lesid ir. Ama - siyah ah g1

- hane sine
35

Diyagram 70a
W. Paul i'nin prob lemi ? 7 ham lede mat (z m:
sayfa 46'd a'
Soru 4).
ah a kar ah , Fi l ve At.
imd i bu fasl n en zor oyun sonu na geld ik. Fil ve
mek pek olay dei ldir. Bug n bile _bunun nas l yapAtla mat et
meyen bnle rc.e str n _ vard r. ilk nce unu ld n bil
yern de olur k gaz o une alna n final de, tahta hatr latm ak
da

a ta
evc t olmad.gnd an elli ham lede mat" kura l geebak
rlidir. Ak
s tak rde akp , turn uva hake mini a raca
rab rlkle b:r oldu u tesb it edile cektir (sayk fave parti nin be
1 S'de "Ber a
berl k halle n . konu suna bak z). Eski den parti ajurn
zam an, turn uva yu ? ulr ble emin olma k iin, e oldu u
lar baka lard ; unk u Fgu._ rler elve risi z duru mlarkaln kitap
da bulu n
d gu tktrd , mat etme k iin 32 ham
le
gere
klidir
.
braz dkkatsz oynayacak olurs ak, belk i de 50'n Deme k ki
mat v rmeye_ yet emeyiz. Bug n art k bu gere kli ci ham lede
dei ldir; 60
.
sene o. ce, b.rka d ?fa Fran sa am pyo
nu
olan
nl
nu te ?r.sye n ve 20 nci arrd bu saha da en ok oyun so
olan ,. Fn. ller ders ve el ktab , adl eser in yazar kulla nlm
ron b.r Y?, ntem bulm utu r. Biraz sonra bundan And re CM
bahs edec eiz
fakat lk once unl ara dikkat edel im:
'
1 . .. un mya ki mat ancak Filin "ren gind e" olan
ke de
mu:nkun dur (boy lece Diya gram 71 'de anca k a8
veya h1 -ha
nesn de).
2. at een ta a!n ah ok aktif olma
n k asln da
Ch: ron yontemn n ..siste mati k" uygu lanmldr.
as
ah n etkin lii
'
saglamaktadr.
Fazladan nem siz birka ham le gere ktirm esin e
ram en, bu

OYUN SONLAR/ (1)

OYUN SONLAR/ (1)

(biraz a a yar a
maktad r. Den ileb ilir ki Fil ve At kad
ar br ev dkenl te u.
e8'e
a5't en b5- c6-d 6-e7 yolu ile
uma (Dyagra m 71 ) " u mu lard r. te elde edil en bu kon
la r. bun a, Cheron un
satr
yk hap isha ne" den ileb ilir; _ve etman
. . .
ince lem esin den nc e pek dkkat ezle rd!
ishanes gosterl hap
k
k
un
ron'
Che
ise
b'de
'
71
am
D y
ard m ol
ci olan ud ur ki, Fil ve At, ah.yrlr
f/ Hay ret veri
-..B.\
e?
s
hap
p ah k k bir k eye
iks zn raki duru
r

k
d
n

t?
ya
ne
e
p .
ma gr
. lr, u.. n 71 a num ral

dl one ,! eg
han e ileri gitti . Beyaz ah n yeri m
dke nl tel den
e8
-e7-d7
6-c6
a6-b
olsa
l
nas
ah
h
k siya
. ..
da r ka maz .
.a 9e .n
gr
Diya
l
:aa
?,
nn
b
71
n
nda
ram
iyag
D
a
71
im di
syah ah b y.u h a
celeyeli m. Kolayca anla lac ae"g
eye zorl a a ! n
han e"d en "k k hap isha ney gtmy
le olab l r (Dy agra m
am
Dev
mz n yard m gere klid ir.
71 a'ya bak nz ):
1 9 . . . . Se8 20 .Fe6 Se7 21 .Ff7 . .
atm ak zoru ndaSiyah yine a8-h ane si do rultu sun da bir adm
dr.
' ...

aha kar a h ve Atla r

R u KISM I N balangcnda (Diyagram 66'ya baknz), iki Atla
''p lak" ah mat etmenin (Siyah doru oynarsa! .. ) imkan
!i olduu gsterilmitir. imdi 72 numaral Diyagram gz
nne alalm.
urada Siyahn ayrca bir Piyonu var. inanlmas zor, fakat bu
Piyon, ahnn sonu olur! .. Bu, elbette, zel bir haldir. Bu r
okte mata gtren yol olduka basittir; genellikle bu byle
logi ldir, hatta hallerin ounda imkanszdr.
Konumuzda rakip ah zaten sktrlm durumda bulun111ktadr. Hareket sahas sadece iki haneden olumaktadr.
Yani mat etmek iin pozisyon imdiden ok elverilidir. Ve
llyaz bundan yararlanr:

71
.
oruz
metodu anlatmay terc ih ediy
(71 num aral Diyagram a bak nz) .
Diya gram

1 . Af4 . . .

1 Af2 ve 2.Ad3, veya 1 .Ag1 ve 2.Ae2

1 hamlede el-hanesine yetimek.

2. Ag4 g5 3. Sf1 . . .

imdi Siyah zugzwang durumundadr, yani ah i l e hl-hane

sine gitmek zorundadr! . . Bu zugzwang, yani hamle yapma
zort1n luu olmasa idi, mat etmek imkansz olurdu.
3 . . . . h2 4.Af2 mat.

Elbette, bu tipteki konumlar da zel haller olup, pratikte nadi

ren rastlanmaktadr.

de olur - ama, n

aha kar ah, hafif Fi g r ve Piyon

Az tecrbeli bir okuyucu hakl olarak "Bunu ne diye inceleye
lim ki?! Beyaz herhalde kolayca kazanr... " diye dnebilir.
Gerekten de bu byledir. Fakat bu oyunsonunda da Beyazn,
olduka byk maddi stnl olmasna ramen , kazana
mad ayral (istisnai) haller de vardr. Hemen unu da ekli
yelim ki bu ayral finaller pratikte kenar (yani: a ve h) Piyon
larnda meydana gelebilirler (bir ayral hal Diyagram 73a'da
temsil edilmitir).
Aslnda bu konuda ele alacamz rnekler "Hafif Figrler
oyunsonlar"na aittir; fakat biz, pratik oyun iin ilgin olan bu
finallerini burada ksaca gzden geirmek istiyoruz. lk nce
hafif Figr Fil olsun; Diyagram 73a'da gsterilen durumu gz
n ne alalm.
Bu pozisyonda partiyi kazanmak iin beyaz Piyon h8-hanesi
ne erimek ve Vezir olmak zorundadr. i lk olarak una dikkat
edelim: Siyah ahn igal ettii hanenin rengi siyahtr, beyaz
Fil ise "beyazdr" - yani beyazhaneli aprazlarda yryen bir
Fildir; ve, bylece, nemli olan keyi kontrol altna alamaz.
Bu Fil "siyah haneli" olsayd, Beyazlar partiyi ok kolay kaza
nrlard. Diyelim ki (b1 yerine) g1 -hanesinde bulunuyor. Be
yaz aadaki gibi kazanr: 1 .e5 h7 2.Fe3 g7 3.f5 f7
4. Fd4 g8 5.g6 ve Piyon dorudan doruya Vezir olur.

2.Ad3 h2 3. Ac1 + . . .

siyah ah pat durumuna d rmek, yani onu al-ha-

de kapatmaktr. Bunun iin Beyaz burada 3.Ab4+ de oy

/\ ,
111 in

24 . . . . Sc6

Zavall siya h ah ba ka ne yap abil ir ki?! ..

Dikk at edelim: Beyaz ah her frs atta opo
maktad r.

1 . ... g5 yantndan sonra Beyaz benzer bir ekilde kazanr:

2.Ag4+ hl 3.fl v.s.

' , lyal1n yegane ans bu Piyonun ilerlemesidir. Beyaz bunu

l az, nk bu taktirde, bildiimiz gibi, oyun berabere ka
l Oysa imdi h2-hlV v.s. tehlikesi yz nden, Beyaz her tem
poyu hesaplayarak ok dakik oynamaldr. "

az ah sava a I a
Fil esk i yeri ne gidi yor, fakat bu esn ada Bey
nna hay li yak lam tr.
25. Se6 . . .

1 . Af6 Sh1

1 . . . . h3

Fb3
21 . . . . Sd6 22.Sf6 Sc6 23.S e7 Sb5 24.

m d urumda olmas sayesinde hazrlanmaktadr. unu zik

redeli m ki, bu konum 1 634 senesinde (!) talyan teorisyen
Alessandro Salvio tarafndan yaynlanmtr. Sonuca varmak
iin ah daha da fazla sktrmak gereklidir.

y.bilirdi. Ah3 Vezir kanadna gl-e2 yolu ile yaklasa idi,

1 1\ 3+ hamlesi sonuca gt r rd.

zisy ond an yara rlan -

1 lo

28.Ab4+Sa5
25 . . . .b5 26.S d6 Sa5 27 .Sc5 Sa6
Sa6
.Fa4
31
Sb7
29. Ad5 Sa6 30.S b4
32. Fb5 + Sb7 .
.

num aral Dy agra m

te ilk son u - Beyaz At yeri nde dir (71 b
..
ile kar latrnz).
mat ede r - lutfe n bu du-.
Bu d urum da Beyaz birk a ham lede
sayfaya bak nz ,
rum u ince leyi niz ( zm iin 46 num aral
Sor u 5).
nso nu ur. Bun un
u nu da sy liye lim ki bu hay li zorka,birbiroyu
arka da l an y e
in dikkatli 2-3 ince lm ede n ba antr enm
and a 40 tan az a
man yap man z da tavsiye edil ir. Bu
ham le yap mam aya al n.
bak nz ).
K k bir pro blem dah a (Diy agra m 71 c'ye

3 . . . . Sa1 4. Aa5 . . .

siyah Piyonun uursuz roln burada aka gryoruz.

.llada bu Piyon olmasa idi, pat durumu yznden parti be
lJorlikle biterdi. Oysa imdi Beyazn 4.Ac5 (veya 4.Ad2)
l r lesiyle mat hazrlamak iin vakit var!

4 . . . . h1V 5.A b3 mat.

l l li p durumlar, mod ern satran etdnn (Resim 599'a ba1 1 1111.) yaratclarndan biri olan A. Troitzky ve ondan sonra

u I n dier nl teorisyenler tarafndan incelenmitir. Ancak

k karmak olabilen bu finallerin pratik oyunda pek nemi
yo k tur, nk ah ile Piyona kar ah ve iki At oyunsonu
l anst nadir meydana gelmektedir.
rtc denilecek kadar (asl) bir durum Diyagram 73'te
sil edilmitir.

' "..

11

71 b

Diyagram
Diyagram 71 a
.
tetk ik ede sen i, siya h . a
d taht ada ki dur umu d ikka tle

h1 ve h 8 .a eler ne g emed_gn
h :
..atk hib ir ek ilde a1 'solu
.. rs
sra.d.a a5 ten e5 ha
nc

5
,
nda
ann
taht
.
ah
.
nz

gor
gde bl.r. Fakat bur ada
kad ar anc ak a5 ve b5 han esin e kon
n: % ve c4- han eler i Beyaz Fig rler in trol u altn da bulu

Diyagram 71 c
c

Beyaz oyn ar ve 5 ham lede mat ede r (

l sayfaya bak nz ; Sor u 6).
36

Diya gram

'

72

il

Diyagram 73b
Oysa Diyagramdaki (73a) durumd. Beyazn ahla yaklama
s olsa olsa pat meydana getirir. Ornein: 1 . h6 g8 2.e5
h8! (En basit savunmadr. Genelliklele, dier finallerde gr
d mz gibi, plak ah keden kamaldr; rneimizde
zaten kaamaz, n k bu taktirde Piyon ilerler. Fakat gz
nne alnan istisnai finalde onun iin en salam yer ke
dir! . . ) 3. f6 g8 4.h7+ h8, ve parti berabere biter. Deer
li okuyucu bu d urumu iyice tetkik etsin - Beyaz hibir ekilde,

zm iin 46 num ara

37

OYUN SONLAR/ (1)

Diyagramdaki ie yaramaz Fil ile partiyi kazanamaz! ..

73a numaral Diyagramda gz nne alnan durumu bilmek,
pratik partilerde meydana gelebi).e cek oyuns.9nlarnda adeta
bir cankurtaran grevi grebilir. Oretici bir Ornek Diyagram
73b'de gsterilmitir.
Parti normal olarak, BLM l l l'de greceimiz gibi, iki Piyon
fazlasyla Siyah iin kolayca kazanlmtr. Fakat bu zel du
rumda Beyazlar 1. Fa4! ! hamlesiyle hemen beraberlii zorlar
lar (1 . ... c5 2.F:b5).
Dier ayral bir hal 73c numaral Diyagramda temsil edilmi
tir. Kolayca anlalaca gibi, Fil baka herhangi bir yerde bu
lunsayd, Beyaz kolayca kazanrd. Fakat Diyagramdaki du
rumda beyaz ahn yaklamas hemen pata gtrr. Demek
ki yegane umut - Fili feda edip, kazanlm Piyon finali elde et
mektir. Fakat bu da mmkn olmaz: 1 . FbB :bB 2.c6 cB
(opozisyon!), veya 2.a6 a8, = .

2. Ae2 . . .

Veya 2 . ... Af3, veyahut2 . ... Ah3 - fark yoktur; nemli olan Atn
siyah haneden beyaz haneye gitmesidir.
2 . . . . ScB 3. Ad4 Sc7 4. Ae6+ . . .

Her ey anlalmtr: Beyaz ilk hamlede (1 . ... c7! yerine) 1 .

... c8? oynasayd, ah bu srada (yani yaplan 4.Ae6 hamle
sinden sonra) 4 . . . . c8-d7 oynamak zorunda kalrd (veya,
4.Ab5'ten sonra d7 veya d8 gitmeye mecbur olurdu; fakat
c7'ye gidemezdi). Ve Beyaz 4.b7 hamlesinden sonra kolay
ca kazanrd. imdi ise
4 . . . . ses

yantndan sonra sonra Beyaz ancak ancak ie yaramayan

kiler verebilir. Parti beraberliktir.
a

Diyagram 73c

Basit Piyon final leri

Diyagram 73d

eitli oyunsonlarnn sistematik incelenmesine Piyon (yani:

ahlardan baka sadece Piyonlar ieren) finaller ile balyo
ruz. Sayn okuyucu, tahtada "Fig r" olmad iin, bu finalle
rin dierlerinden daha basit olduunu zannetmesin. Tam ak
sine, her ne kadar Kale finalleri kadar karmak olmasalar da,
oyunsonlar sahasnn zor bir ksmn oluturmaktadrlar. Bu
KISI MDA elbette ki en basit ("elemanter") halleri inceleyece
iz . Neden hemen Piyonlarla urayoruz? nk bu tip final
ler hakknda bir an evvel bilgi edinmek istiyoruz. Bunun e
itli nedenleri var. lk nce unu belirtelim ki Piyon finalleri,
genellikle az ta ierdiinden, bu sahadaki (yani: oyunsonla
rnda) nemli anlam, yntem (metod), kural (kaide) v.s. nin
daha kolay ve ak (retici) ekilde incelenmesi hayli elve
rilidir; d ier bir deyile: Bunlar bt n oyunsonlarnn ince
lenmesi iin iyi bir giri olutururlar. Bundan baka Piyon
ieren btn oyunsonlar (ki pratikte hallerin ou byledir),
son Fig rlerin krlmasnda nsonra, Piyon finallerine gee
bilir; bylece denilebilir ki, bunlar btn oyunsonlar iin bir
nevi temel rol oynarlar. Bu nedenden t r Piyon finalleri
nin iyi bilinmesi btn dier oyunsonlarnn doru oynamas
iin zorunludur. Bunlara okuyucularn zellikle dikkat etme
si tavsiye olunur. unu da ekliyelim ki, basit gr.mekle be
raber, bu finaller eitli incelikler iermektedir. Oyle ki ok
kuvvetli satranlar, hatta bykustalar bile, bazan Piyon
oyunsonlarnda hata yapmaktadr. ..
Konunun incelenmesi, yukarda da sylendii gibi, "eleman
ter" finaller ile balyoruz. Bir kez daha tekrarlayalm: Piyon
oyunsonlarnu, dier. finallerde. q.aha basit olduklarn san
mak ok yan l olur. l lerdeki BOLUMLERDE greceimiz gi
bi, aralarnda olaanst zor olanlar da vardr.

imdi hafif Figr At olsun. Diyagram 73d'de ayral bir durum

gsterilmitir: Oyun, hamle srasna bal olmakszn, bera
berlikle biter.
Bu durum 73a rneine benzemektedir. Burada da siyah ah
srekli olarak g7-b8-g7-h8 v.s. "sarka hareketi" yapar. Ve
Beyaz buna kar hibir ey bulamaz. At, Piyon savunmasna
baldr; ahn yaklamas ise hemen pata gtrr.
ok ilgin bir ayral hal Diyagram 73e'de gsterilmitir.

O YUN SONLAR/ (1)

hamlesi beraberlii salar. Buna iyice d ikkat edelim. Bunun

nedenini anlamak iin unlar hatrlatmak yerinde olur: Fil,
bildiimiz g,i bi, yrd hanelerin rengini hibir zaman de
itirmez. Ornein, partinin balangcnda fi -hanesinde bu
lunan beyaz ah Fili, ancak beyazhaneli aprazlarda hareket
etmektedir. At ise her hamlede bulunduu hanenin rengini
deitirir. rnein es siyah hanesinde bulunan At sekiz be
yaz haneye gidebilir. Bu kk hatrlatmadan sonra rneimi
ze dnp, Siyah ah kovmaya alalm:

Diyag ra m 73e

Beyaz, Piyonunu 7'nci sraya kadar ilerletmitir. Bir hamle

sonra Vezir olabilir; fakat imdilik bunu gerekletiremez,
nk ah dnm (stelik ke! ) hanesinde bulunmakta
dr. Hamle Beyazn olsayd, 1 .b7 hamlesi partiyi hemen ka
zandrrd. Bizim iin nemli hal, hamle srasnn Siyahn ol
masdr. Siyah, elbette ki, beyaz ah bulunduu ke hane
sinde hapis etmelidir. Bunun iin hem c8, hem de c7 ham
lesi ie yarar. Fakat bu iki hamleden ancak
1 . . . . Sc7!

aha kar ah ve Piyon

lk nce una dikkati ekmek yerinde olur ki, yukarda grd

mz opozlsyon kavram hem basit, hem de ok defa daha
karmak Piyon finallerinde nemli bir rol oynamaktadr. Bil-

38

74
Diya g ram 75
ll rn iz gib i'. ah lar
n 74 num ara l Diyagramda gste
.
d gv
,lhl , yn sutun veya sra da bir bir ine kar bul un ma 1rarn
pozsyo n" den ilir.
a
pn isy n dur um und
aki bir ah , rak ip ah n har e ke
ser111 ,f l n en fazla sn rla ma
kta dr (ia retl en

1 lpo l y n !bett
n)
ki, tahtan n ken arn da bilhmi
.
assa tki
kla , un ku rak p ah n hareke tler
i
ark
ada
n
da
l d. r sn
. . ar tara
aktad r. Kol ayca anl a laca ken
'I" ) , on umrlaarnd;rlm
a.!ik . par ti iin u bak md an n : b : . k

yon art k don
um eye " (ya ni: ek izin ci sra ad . ;
g elin e e
V l veya, ger ekt i i tak dird
e, her han gi ba ka bir FY. gu
r o 1 ma vr ) yak ndr.
'l Ui 7?, n fl! ara l Diyagram da gster
ilen ok ne mr1 b r. k o1 1 1 1 1 1 1 1 1 gaz onu. ne alal
m.
1 t n Bey az iin , ham
le sra sn a ba l olmaks zn kazan !
1 1 1 1 fr.
1 ) l lam e sra s S iya hn .
Bu g ibi hal lerd e bild g Y mz. 91. b ,.
Il yaz opozisy onu eld e etti"
den ilir Ya n,. rer br. dey le
11 o1lsyonu n "sahb
.
r " h am 1 e sras ol may
an tara ft r. partn
n'
l vn yle olab ilir:
Diyagram

lci ham lede Siy ah (1 . ... gB ine)

1
8 a ayd
y, 7 .tabii i bun u 2. g7 ek lindyer
e kar l rci? u :a :
:; !ana 91lr .u iin, bu yanttan sonra be nzerr

2 . . . . Sq7 3. f6+

Piyon do rudan do ruya Vez ir olu r.

') 1 , mle sras Bey azn . Kazanm ak iin
ya 1 eG d
ty:ma.k ere klid ir fak yoktur,
zira
dur
um im e fr kti 5
11 l . ah n 5 . nc sra
ya
.
ger
i
gitm
' o turu r. 0 rne n. 1 .e 5?? e7 ve oyuesi par
. tiyi berabe.. rlil r izgib i,
b

j n
berabe rlikle biter. D ru, rn i az sonra gore1.

Se6 . . .

. . . Se'8

ek ilde kazan r:

l les inde n son ra, Beyaz aad aki

1.

.,

"jj"''

.
ham lesi. yar dm yla Piy onu n d
n mu" n u. sagy lar.
oysa Dry agra mda ki pozi
0
ha mle
sras B eyaz n ols a i
Py onu kay betmemek iinsy onda
di,
eG
-fG
ve parti bera berl ikle biteckti (pa y na mak zoru n da kala ca k
t).
Oyu nso nlar nn in cel en mes inde
tipik
du ru81!1 1 ar n ka d r r
s ok evile bir ara t rma
y
nte
.
.
mid
ir. z de bu nu Dy
. ma
ram 75 te gos terilen Orn e -e u
agula

("ko nfigrasyonu nu ") oldu u 916 r m . iar n d zen ini

sra) kadar saa
do ru kayd ral m - Diya gra m i bi
lSb'ye bak z.
H..e ras ile Beyaz 1 . h6 ha
mles in den s nra . md .
d ugu muz ekil de kaza nabi
g r
lir.
1 . ... hB 2 g
9'i 3. g? 74. h? v.s. Benz er bir eki lde
veya 1 .f6 h8 2. g6 g8 3 97oyun 1 t6 rs /.g6 g8 3.g 7,t
Fa kat bu son varyantta Siy h hafn l er"rn de n so nra da b iter.
4. Se7

1.

f6 . . .

ham lele rin den sonra

1 . . . . Sh 7(tl

yant n seebilir. Grn rde da

ha za f
ekte k k bir tuzaktr. n
k Beyaz ;
l.

q6+ ?? . . .

oyna rsa , p arti beraberli kle bite r.

2 . . . . ShBrn

uuun.. hammedee, nger-

Nedeni de u d ur.. s yah

yant nda n son ra Beyaz ne hla

_gB 4.g6 ) pat yz nde n il :r e (3 ?) ne de Piy nla (3 .g?+
brazdan gre ceimiz gibi (Diya e e 7 :: : ;en .so nra,
ram 5
1 1)
g? (veya 3 g 8) hamlesi ile
berab er k sagy a r. Sya h 3
.
.
Elb ette bu ncel rk a ncak
nk. bu zel hald e siyahAta( yia ) Py onu na aittir,
s g (v ya so 1da ) sa
br sutunu var.
dec e

ok ne2.mlif6 konf8 um3.f7ayr. . ca. Diyagram 75a'da gsteri lmi tir.

39

yap mak zorunda dr. Ve bu ha

mlede n s o nra B eyaz

.yr'. l zugzw n da. (Bu ves iley le bt

.
n dill e kul lan lan bu
l\l' tln dey mn
n anla mn hat rlatalm "Zu g"erdAlm
l ' , "Zwa ng , ,

anca "ha m
' l le yap - "zor unl ulu ktu r"; by lec e "zu gzwang " kel imes
ma
zor
unl ulu u" ma nas na gel ir). G er ekt

en de :

o ya gra rn 75b

tek ha mle olan .

ly .d iren me kted ir. 1 . ... ga 2. e7

'den sonra .
l'lL. ler lem ekt?ir. Son ham
le
ile
Siy
ah
opozisy
f
1 1 1 kte, fakat bu
oze l d mda (ya ni: Beyaz ah on
6, c' t Y,
l' f l a bul und uu vak it!)urubir
k kez kurtar c olan . %; a
11 " .l kalm aktad
r:

3 . . . . Sg7

l ll
111

Diyagra m 75a
. .

O"ya gram dak p ozsyond a Siy

ah,

1 . . . . Sg8 2.S e7

Diyagram 7 5c

"

OYUN SONLAR/ (1)

imdi gz nne alnan ta dzenini saa doru bir hane

kaydralm - Diyagram 75c'ye baknz.
Bu durum tipik bir teorik beraberlik durumudur. Siyah ah
Piyonun dnm hanesini igal ettikten sonra Beyaz kaza
namaz. Gerekte nde, hamle sras Siyahn olduu, dier bir
deyile bu konumda opozisyonu kabettii halde bile, parti be
raberlikle biter; nk yukarda uygulanan hamleler dizisi bu
sefer beraberlie gt rr:

2. Sg6 SfB

1 . . . . e6 3.f5+ v.s. elbette manaszdr. Paradoksal olmakla

beraber, Siyah tehlikeli son srada kurtulu aramak zorunda
dr.
3. f5 SgB

Siyah opozisyonu elde etti; fakat, bildiimiz gibi, ah son s

rada bulunduundan, bu keyfiyet partiyi kurtaramaz (75 nu
maral Diyagrama ait aklamalara baknz). Beyaz, yukarda
grdmz usul ile kazanr:

1 . . . . Sg8 2. Sq6 Sh8 3. h6 Sg8 4. h7+ Sh8

5. Sh6 pat.

Sebep kolayca anlalr. 75a Diyagramndaki durumda Siyah,

imdi grdmz gibi, ahla keye dnmek zorunda de
ildir. Dier bir deyile 2 . ... h8 yant yerine,

l lele ri de n son ra par ti ber

abere bite..r
Y oram iyic e hatrla ma k laz
md r un
rnli bir sav unm a olan ad r.
Diy agr am

4. f6 . . .

Dikkat edilecek nokta udur ki, bu son pozisyonda hamle s

ras Slyahndr. Burada hamle sras Beyazn, yani dier bir
deyile opozisyon sahibi Siyah olsa idi, parti berabere kalrd
(f6-f7+; g8--f8; g6-f6 Pat). imdi ise Piyon Vezir olur:

2 . . . . Sf8

de oynayabilir (!); yani: Beyaz, ahn keye gitmesine izin

verebilir.

4 . . . . SfB

3. Sh7 Sf7

Veya 4 . ... h8 5. f7(!) h7 6.e7 v.s .. Bu son varyantta

5.f7?? hamlesi ise [5.f7(!) yerine] pata gtrr... Yukarda
sylediimiz gibi, bu finalde devaml olarak dikkat etmek ge
reklidir. Btn bu inceliklere bilhassa dikkat edelim.

hamlelerinden sonra ilgin bir durum meydana gelmektedir pratik iin ok nemli bu pozisyon Diyagram 75d'de ayrca
gsterilmitir.
Oyun beraberliktir. Gerekten de, bu sefer beyaz ah hapis
tir; ah ile yaplan hamleler ie yaramaz: 4. h8 f8, veya 4.
h6 f6 (veya 4 . ... g8 - eski taktie dn) v.s. Demek ki
Piyonla ilerlemek arttr:

5. f7 Se7 6. Sg7 v.s.

2} Hamle sras Beyazn: Bera berlik.

lk durumda Siyah opozisyon sahibi olup, artlar onun lehin
dedir. Parti berabere biter (Diyagram 75e'ye baknz).
1 . Sg5 Sg7

Siyah tabii ki opozisyonu saklyor, nk bu taktirde beyaz

ah ilerleyemiyor. Kolayca anlalaca gibi 2. f5 hamlesi
hibir ey getirmez, zira Siyah bunu 1 . . .. f7 ile yantlar - ve
tahtada ilk durum meydana gelir. Piyonu ilerletmekten baka
bir yol kalmamtr:
2. f5 Sf7

Beyaz ah iin yine yaplacak bir ey yoktur.

Diyagram

PARTLERN YAZILMAS I

yanta gtrr). 1 . ... e7 hamlesinden sonra beyaz sahay he

men kazanr:

3. f6 . . .

75e

imdi meydana gelen duruma azami dikkati verelim (Diyag

ram 75f'ye baknz).
l:::
--: $:

8
::

:-:::
'\

;-<
,
''"*-' '.:-.....,::.' 7:

\,
NN:O.'\.

'!.,'-*'
'!,.. .,,.....f. "--,,,
6 '''"

l- " -
.

"*-:s:
"k.
M:

'* ,.;:: ':l:

6 !:!:!'!
::.-s.")_
.:
.-:3::

::.
,..'i-&
''!-.
0,:,f'""" :::>.'!
'::" '':-.
:.;-=
4 "'*'*'
" .. \
,_.,,'

4. h6 Sf8 5. Sh8

veya 5. g6 g8 v.s., yukarda grdmz gibi.

.
,.

5 . . . . Sf7 6. h7 Sf8

hamlelerinden sonra bu sefer beyaz ah pat olur.

75c ve 75d numaral Diyagramlarda gsterilen beraberlik du
rumlarn iyice h atrlamak tavsiye olunur.
Dikkat edilecek keyfiyet udur ki, konumun tekrar kaydrlma
s (Diyagram 75e), oyunun sonucunu deitirmektedir.
Son "deplasmanda" da ayn durum mevcuttur: 75 numaral
konumun bir hane kadar aa doru kaydrlmas (Diyagram
75e), partinin neticesini deitirir: Hamle sras Beyazn oldu
u taktirde parti beraberliktir; hamle sras Siyahn ise, Beyaz

---ffe'-'\:(.'!,,,_,,,.'$.
.. -:::,..-.S':.
<>"::.
"
'-'\

"
2 -=
.::::
)

'

'""$!:!"*
"$::'
..:-:.* ..
, ,-

.N-.
,.'
.
Tu

"',
:$,
'-:
"'
" X"'IS'.>..::;:.."'.

......
'-.: :o.
1 .::-.

....
.....
,
......,....

Diyagram

kazamr.

75f

=-.
....
...;.. x
g

Meydana gelen bu pozisyonda Siyah ancak

Bu, artk bizim iin kolaylkla anlalabilecek bir neticedir n burada asl rol oynayan opozisyonun kaybedilmesi
dir. iki hali ayrca inceleyelim :
1 ) Hamle sras Siyahn: Beyaz kazanr.
Dzen simetrik olduu iin, rnein

3 . . . . Sf8!

hamlesi kurtarr. Gerekten de, hem 9 . ... g8 hem de 3.

... e8 yantlarndan sonra 4.g6 hamlesi partiyi kazandrr,
nk 4 . ... f8 5.f7 varyant iyi bildiimiz bir konuma gtrr
(Diyagram 75a'ya baknz}. imdi ise beyaz ah hibir ey ya
pamaz:

1 . . . . Se7

devam yolunu inceleyelim. (1 . ... g7 2. e6 benzer bir var-

4. Sg6 SgB 5. f7+ Sf8 6.Sf6 . . .

40

76

au . 75f numaral
f8! yant

: f imizi 76 nu maral Diyagra m yard my la ksaca tek,',

1\ l k partinin son ucu nu tah m ed

bT rz. . H am le sras Beya B e rab erlik; hamle sras ' ; ya n _ B eyaz k
a nn
1 ) 1 lr mle sra s Beyaz .
..
n
1 . Se3 Se5 2. d3 Sd5 3 . d4 ses
l ra yak n olm aya n yer de
.. un eye
op o s on u du
gerek
vn k t r. Elb ette Siyah im dilik d6 ,
a c 6'ya da gd eb. lr..
4. Se4 Sd6 5. d5 Sd7 6. Se5 Se
7 7.d 6+ Sd7
8.SdS . . .
f dl dikk at Bey az ah py
u k

, l

tl

r.n imizde es, dS ve;a a sfd a, 5 'in ci srad a

) bu 1 un d u u va1 1 1 , par ty anc ak
y 11 1 1
t

8 . ... SdB(f)

kurtarr (75f numaral pozisyo n 1a karla

trrn ). plan
l leden son ra parti bild iim
iz gib, b erab ere bter. Orn
'
egrn
9. Seti Se B 1 0.d 7+ SdB 1 1 .Sd G
Pat .
) 1 lam e sra s Siya hn Bey az kaza
.
nr. S yah
'
opozisyonu
l rro n kay bed er:
Y

1 . . . Se5 2. Sc4 Sd6 3. Sd4

Se6

dikkat edil ece k bir durum dur K .. .. k . .

. .
b r dkkats zl
I ' ti br abe re bite r: 4.d 3??
.k ye
d6

o
T
n
ve
ber
abe
rlk
tr;
1 cru beli oyu
ncu lar iin tipi k bir ata lr
ll r tipt eki fina ller de pra tik ola rak
iyi yn tem .. n c e a h a

ktl I kad ar ilr lem ek ve ancakenbun

da. n son r ( b u nu b , a dkkat ede!ml ) uyg u
"

l l te gre burada yle 0::: ilerletmekt ir.

a , :
4. Sc5 Sd7 5. Sd5 Se7
.
.rd i artk P iyon un ilerl eme si iin yuk
ard a o- z u. g e e n ,. uy
1 1 1 1 am" gel mi tir. Fak at
yin e dik
1
. katli dava n m a k g e re k-_l
' rneg rn 6 d4?? d7 h m 1
1

1111 rl Fakat 6.d 3 ve anc ak ;

nden s nra parti berab ere
ua k son uca gt r r (75 rimara K tn an so 0ra 7.d4 oyr ma a a kla ma
1 l . ar la trrnz). Bel ki de en
"raha/u uf, a h le ler
lem e
kU dev am etm ekti
r. n k
111

6. Sc6 SdB 7 .Sd6 Se8

n
''
n
;:one:: de n , ilerl etebiliriz.u
:'.' ' ' , :;
Diyagram la karlatrnz) hem de aB .J
//

. e8 1 _. c6 v.s. devam y ollar

partiyi kazan drmaktadr.
..
11 tun bu tpk kon um larn
ince lenm esi esn as a plan
l ll ller, e itlj poz isyo nlar n
takdiri ni m m kn kl r. r nen,
11 num aral Orn ekte ham le sra
s ile Beyaz 1 e 3 h am l es le
. w nr.

41

Diya g ra m

1 . Sc2 ! . . .

Beyaz en ksa y olda n b4-hane

sine gitm
.

79

r.
1 . . . . 8 e 7 2. Sb3 Sd6 3. Sb4
Sc6
ekted'

Sya h ge kalr. B eyaz

4. Sc4 Sb6 5. Sd 5

" tra: da dol m " ma nevras

.
nda n so nra kazan r.
md nceled gm
z ( 78 nu maral) r nekteki 1
.d2 (?) e 7

OYUN SONLAR/ (1)

son ham l sini.. d a.. iyi

2.d 3 d7 1 varyant nda , Siya hn bDu.yag
ram 79 u goz onu ne
cyla
anla mak (ben imse mek !) ama
alalm .
berl i k yapa:: . 1 . .: e.? 5
Ham le sras ile Siya h kolayca bera
rld r, un ku 2 .
2.d 2 d4 . Bura da 1 . ... d5 hamiilesisadelar.yete
b2 'den son ra 2 . .. . c4 bera berl
Beyazn , rnein
Ham le Beyazn ise, Siya h dikkatli olm ald r.

PARTLERN YAZILMASI

.d r. n ulan arturuk,.d yr:

m oldu u ok retici bir etd ogre
tc .traf ud
.
yapa
ik
.

Beya z oyna r ve bera berl

ettr r: 1 . .. . b5 (el
kayb
y
part
lesi
ham
(?)
.
b3
gr nen 1
5. f3 f.5 6. 9
e5
3
4.e
bette !) 2. c3 c5 3. d3 d5
uma er r. Party
kon
)
onlu
zisy
(opo

nlm
g5 ve Siya h kaza
kurtaran tek ham le
1 . Sb2 ! . .

1 . Sf2 . . .

ci yatay sraya gir rt} esi

ham lesin den son ra, siy ah ah n 5'in
... e5 2. e3 ; ve, nha
.
1
f3;
2.
..
f5
.
.
partiyi kaybettirir: 1
2 . ... d4 f4 v.s . Son
a
yet, 1 . ... d5 2.f3! e5 3.e3, vey
9en

lesin
.ra . mey dan a gele n
varyantta Beyazn . 2.f3! ha gos terlon
mtr.
pozi syo n ayr ca Dya gram 80 de
" ap raz opozlsah larn by le kar kar ya bulu nma larn a
a

Diyag ram

82

Diya gram

83

ah n yakl am as halin
dir. B u ham lenin kuvvetli taraf , siya;h rne
in 1 . ... b5 2: b3
de opo zisyonu n elde edeb ilme sidir
3, v . opo zsy on
6.f
f5
e3
c5 3. d3 d5 4. d3 e5 5. r. Anla l y or k k
taraf da
ula
ie
berl
saye sind e Beyaz bera
bulu ndu klar sra dan ileri gide miyo r.
e6
1 . . b6 2. c2 Sc6 3 . Sd2 Sd6 4. e2
Diya gram 81
5. Sf2 Sf6 6 . Sg2 . . .
Diya g ram 80
g6'ya gide
Beyaz ayn taktie devam ed.er. Fakat Siya h artk
m

grd
a
ard
yuk
ki,
lim
eke
ati
r:
dikk
a
bte
bere
yon " den ilir. un
az bun dan son rak mez ki ... Ve parti bera
gibi , ap raz opozisyon syesin deeldeBeyede
Sf3 Sg5 8 .Sg3.=
7.
Sf5
3,
.
.
.
.
2.e
6
e5
r: 1 . ...
ham lesin de "no rma l" opozsy onuziss yon d_h a karm ak na l kar ah ve Piyo n (ve die r baz ok ta i9er en) fin l
aha
tletr
veya 1 . .. . d4 2.f4. ap raz- opo. K k bir Orn e ol_ k uzere
e kura l" varyantl arn hesa bn .aylek bas
my la
lerd e de ne mli rol oynaya bilir en kon umu goz onu ne ala- lerd e "karbun
yard
Orn
n
erile
gst
te
83
mektedi r; u Diyagram
81 numaral Diya gram da gsteril
aklaya lm.
lm.
bu oy nson nd a Pi
(
r
itti
ya
kon
cek
lene
ince
eyd en nc e un a dikkat edel im ki,mek
ra
Her
son
a
dah
Bu rn ek tabi i ki,
r; Y.an bura da
t artk yete rnc e ler. g yon kend i ah taraf.nda n dest klen m ted rak
ve Piyo na kar ah ve Piyo n). Faka
p ah a m
sa
yok
m,
le
k

o
blce

al
ay bilir iz. Do .
nevi yar var: Pyo n kaa
bir
z r yan t
miz iin bun u zorl u ek med en.gnlhed
ya
soru
etm.ekted.r, un ku yaka lanacak? ! . . Az .tcrb eli oyu ncu r bu
yapar
b
1 .e5? ham lesi rak be bera berl ra beyazy eah sya
hesa
ak
parm
ar
ada
h yo na
bun un n hatta taht
kura
e
1 . ... e7 2 .d5 d7 v.s. den son . d5 ! aprz opozsy onu el bulu rlar ave"yet
"ar
suna
soru
ez"
em
yeti
veya
ilir
da
gr
tk yaklaamaz . Do ru ham le 1 e7 ham lesn den son r.a (aks lar... Oys n yanieb
oxa
led
t veri r: Siya h ah ilk ham greblrse,
de etm ekte dir. Ve ancak 1 . . my la raki p k mpa re r) 2. l" h eme i c4-c
sne
are
g4
e
ind

8-g8 -g4 alan

iare tlenm
. gn:
hald e Bey az 2.e 6 ham lesi yardunm asz kalr ; orne
2 : . . . Piyo nu yakalar. Aksi taktirde bu Pyo n Vez r olur. Kon trol edesav
h
Siya
di
.
im
k
e5 oyn ama
6 h7 7. f7. Sya h lim:
f7 3 . d6 f8 4. e6 g7 5. e7 g8 66.f
:g g8 9 . h6 h8 1 0 .g6 1 ) Ham le sra s Beyazn olsu n: 1 . c5 g4 2. c6 f5 3 . c7 e6
Piyo nu kayb ede r ve 7 . . . . hB 8 .kaza
nr.
c8V+ .
g8 1 1 .g7 v.s. den son ra Bey az
antna 4.
vary
ana
in
(ah hem en "kareye"
esin
lem
ince
.
n
umu
kon

aral
2) Ham le sras Siyahnd r: 1 . . . g4
im di 79 num
.
1
ra
on
den
lesn
lesin den son ra Piy
ham
ham
c5
f2
dn elim . Gr d m z gibi 1 . leler i oyu nu kaybettr mekte- girebilm ekte dir!) 2. c5 f5 (2.t siya h ah
da dah yak n br
faka
ham
,
tr
d5
nun kare si k lm
. . . f5 , 1 . ... Se5 ve 1 . ...
ve Vez r amzet
d7
c7
yerd e bulu nmaktad r) 3. c6 e6 4. girm
dir. Part iyi kurtaran tek ham le
art, rakp ah n
ek"
en
"em
miz yaka lanm tr. [Elb.ete
1 . . . . f6 !
h3 de bulu nan ah ayn kon uzak opozlyo u . elde elve ris iz kon umu na att . Ege r ilk
h
Siya
la
my

yard
t
yan
f6!
lede kareye grm ez, fa
...
.
1
dr!
zsy on .oldu gu gb , as da a6 da bulu nsayd siyah ahrab ham
.
i.]
ilird
ede r. Bu tip bir sav unm a, ap raz, opo
kald
dan
) opo zsy on elde etil}e kat Piyo nu yold a orta
lnd a gere kli and a norm al (ba it,, Yneaknaln
ne b4'.te bulu nd.u
yeri
c4
Or
r
n,
bu elem ante
rn ekte beyaz Piyo
nin de ilk basama d r. Goz onu a uyganulan mas nn en ba ince ledi imiz
, sya h ah lk
irde
takt
u
oldu
-f4
8-f8
yani "kar e" b4-b
u
_
nekte, uzak opozisy onu n sila h olar
: 1 . ..g4 2.
eder
kayb

u. yof!.tem ok dah a krma ha lede kareye gire med ii iin partiyi

sit rn ein i gr yo ruz; elbette) b bhr
...
nr
kaza
ak
ve
V
agd
a
ak
b5 f5 3 .b6 e6 4.b7 d7 5.b8
,ek olar
k halle rde de ne mli rol oyn yaagra m. orn
.
kura l anca k
nz)
bak
ye
82
(Dy
m.
alal
ne
Ayrca un a dikkat ekm ek yeri nde olur ki kare
kon umu gz n
nla
yay
sen esin de
Bu, tan nm ett A. Man dler 'in, 1 969
.

sonra parti elbette ki berabere biter). u halde Beyazn yega

ne umudu
2. c6(!)

Piyon fedasdr. imdi Siyahn durumu mitsizdir, nk hem

2 . ... :c6 3.b8, hem de 2 . . .. c8 3.b6 b8 4. a7+ a8 5.
c7 :a? 6. d7 v.s. varyantlarnda Beyaz kazanr.
Fkat, yukarda da sylendii gibi, bu finalde kuvvetli taraf iki
Pyon. s yesinde qenellikle kolayca kazanr. Aadaki tipik
hallen gozden gerelim.
Diyagram 86'da, uzakta bulunan beayz ah, Piyonlarnn yardmna hemen gelemez.

aha kar ah ve i ki Piyon

f\',lnda bu konuda fazla bilgi vermeye gerek yoktur; nk
l Oyle oyunsonlarnn ogunda kuvvetli taraf kolayca kazanr.
l lunla beraber baz teknik incefiklere ve bilhassa zel (ay
l) hallere dikkati ekmek yararl olur.
11y.1gram 84'te gsterilmi olan durumu gz nne alalm.
l l zel halde Piyonlarn a ve b (veya g ve h), yani kenara

Diyagram

86

l'

Diyagram 87

l'

Fakat bunun hi nemi yoktur, nk rakip nasl olsa Ph3'

al_ maz (1 . ... :h3 2.g5 v.s.). Birbirine bal olan Piyonlar
boylece kendi kendilerini savunmaktadrlar.
Diyagra 87'd.e ise iki ayrk Piyon ieren tipik ve pratik iin
olduka oneml bir durum gsterilmitir. Dikkate deer keyfi
yt udur ki, aralarnda bir hane bulunmasna ramen, beyaz
Pyonlar bu halde de birbirlerini savunmaktadrlar.
Gerekten de

42

nl "ya "_ yolunda engel olmad taktirde geerlidir. Far

clelm k yagram 3'te Siyahn f5-hanesinde bir Piyonu
d;ha var. Syah a lk hamlede kareye girebilir, fakat 2.
Sg4 2.c6 hamlelernden sonra f5-hanesine giremez ve "k
: yol" kapal olduundan partiyi kaybeder (2 . ... f4 3. c6 v.s.) .
l<a kuralnn dayan? fikri aklamak zor deildir. Kareye
qr dkten sonr.a , yan g4-f5-e6-d7-c8 aprazndan yryen
1 rl , c8-hanesne kadar -tp k Piyon gibi- drt adm yapacak
.
Bu o.l duka enteresan br keyfiyettir, nk tahtaya bakl
l o vakt ahn yolu daha uzun gr nmektedir. Geometride
l llinclii ibi, iki nokta arasndaki en ksa yol, bu noktalar bir
l on dogrudur; str.anta .i.se (v u, ile_rde greceimiz gibi,
l .vka problemler n de onemldr),
byle deildir. Gerek
l de b tahtada h1 -hanesinde bulunan ah h1 -h2-h3 ...
v : . yolu le 7 hamlede h8 ' e gidebilir; a1 -den h8'e kadar da
. y lamle says gereklidir. Yollar gerektirdikleri hamle say
. lakmndan farkl deildir!

1 . . . Sh4
.

hamlesinden sonra, hemen Piyonlar a lmakla tehdit eder: 2.

b2(?) :h3 c3 g3 v.s. Demek ki Beyaz ah imdi l lk yak
laamaz. Fakat

84
Diyagram 85
l . Jl iki stun b .u unklarna dikkati ekmek yerinde olur.
l ltr umun analz '!l n artk zor deildir: ah, pat yzn
l yaklaamadg n, yegane olanak - kenar Piyonunun fe
l. dr. u halde
Diyagram

2. f4(!)

yant h3-Piyonunu . dolayl olarak korur (2 . ... :h3 3.f5 ve si

yah ah artk f5-Pyonunun f5-f8-c8-c5-f5 "karesine" gire
mez) . Siyah

1 . Sc5 . . .

2 . . . . Sh5

a6? hamleinden sonraki pat durumunda Pa7 nemli rol

nyamaktadr. ite bunun iin bu engeli ortadan kaldrmak
klidir:
1 . . Sb7 2. a8V+! S:a8 3. Sc6 Sb8 4. b7.
.

oyn.mak zorundadr. imdi ise beyaz ah yaklamaya bala

yablr:
3. Sb2 . . .

una dikkat edelim ki 3.f5?? g5'ten sonra Beyaz her iki Pi

yonu da kaybeder.

ve kazanr.

l 'lyon feda baa amalar ile de uygulanabilir - rnein,

V am 85 te rakp ahn pozisyonunu deitirmek iin.

Di

3 . . . . Sg6

lk bnce una .ik"ka edelim: Bundan nceki rnekte iki bal

3 . . .. h4 elbette faydaszdr; nk Beyaz, Piyonlar ile gerek

li savunma zenini kurduktan sonra, bunlara yaklamaya
devam edeblr: 4. c3 v.b. Yaplan 3 . ... g6 hamlesinden
sonra beyaz Pi.y anlarn dzei yeterli deildir, nk imdi
4.c3? hamlesnden sonra Syah 4 . . . . f5 oynar ve iki Piyo
nu da kazanr. Doru hamle

1 l yo . var ; 9?Z on ne alnan 85 numaral) durum ise iki ay

k ( zo.e . ) Pon ermektedr. Hamle sras, elbette, Siya
l<lr -zra aks halde Beyaz 1 . b8 hamlesi ile hemen kaza1 111 Siyahn tek hamlesi

1 . . . . Sc7

4. h4 . . .

lh. imdi meyda.na gelen pozisyonda ah hamlesi hibir ey

l n edemez, zra 2. a8 c8 hamlelerinden sonra Beyaz
.lla al-hanesine dnmek zorundadr (3.c6?? hamlesinde

tr. 3.: Q 6 yantndan sonra tahtada 8 7 numaral Diyagram

da gosterlen duruma benzer bir durum meydaa gelmitir.
43

OYUN ORTA S/ (1)

OYUN SONLAR/ (1)

yle ki, rnein

4 . . . . Sl5
uz tak son ra Beyaz dah a nc e gr m oldu gum
den
lesin
ham
tiin i tekrarlayabil ir:

5. h5(!) Sf6 6. Sc3 Sg7 7 .Sd4

ve Beyaz kaza nr.

.
l ! a kazanr: Dy agra m
Dub le Piyon hall erin o und au kg?,azlaonu
ne alal m
BB'de gsterili m olan kon um
le sra sna bag l olm aks . . (ham
Beyaz Pe4 olmasay d 1 d_uru m
-g daki gibi kaza nr:
zn) beraberli olurdu . m d se Beyaz aa

..-.,.,.,..,.., ;o:"';-. ."=-:.t. .\k,"-_. ..,r.

lL\t)
\'m
rnn;::.l'---r/"",.1.,,\,,:..
'"'
1 ::x
'1

8,

\_ &E)\I

_,,-v::{

. .
..

w *1

\m \:..:['.,.fi
1

"'c ' .

*
-1'
-

Diya gra m

88

; ,,

Diy agr am

89

1 f6 SfB 2 . e7+ Se8

Ham le sra s Siyahn: Bey az kazanr.

1 . . . . Se7 2. Sc6 Sd8(!)
.. .. .. .
.
uru r
got
Pata
ri
lele
ham
f6
3.
de
hem
d6
ve m d' hem 3
.
ben
onu ve bera nd e
Ancak! 3. d4 ! ! :d7 4.f6 ! siya h opo zsy
oyu nu kay bed er.

So ru yan tla n
n
s oru 1 . (Diya gram 68 b ) . 12 V g 2 (s; . :m :::

5
kapatmakta dr) 1 . . . . h 7 h
m at.

.
Diya gram 69a'da gsteri len
oru 2. (D_Y 9, a:n,69b ) 1 c7 .farkl
a ki ora da mev cut olan
u
.
z u u
r

ne al:n \onu:S)
b imam aktadr; im i 9 z na6
o isyo
( ya .
.
.
.
.
1
r.
n yaratmak gere kld
da ise o poz

2 . Kf5 a7 3 . Ka5 mat .

ham lesi iste

agram ..69c ). Burada an.cak 1 . c6
Sor
. u 3. (Diy
en ud ur: Beyaz ah bura

ang i b ! aml esin den

,\iyah ah nnuherh
uliuopoz iisyo
ede blr . 1 . B 2
elde
n dur umu
son ra erek
2 .c7 (uu.::
a6
.
.
.
.
1
yet
Ka5 ; 1 ... a8 2. c7 ; ve niha ktad r) 2 . . . . a7 3 . K
.
.
le ger ekli yatay srada bulu nma
.
d a
so ru 4. (Diy agram 70.a) . 1 . Ft3 (Aksi h : :h ;. : :
2
3
.
1
r)

abl
kla

han esin den. uza

F (1)
h1 6.Fg 2+ h2
me ham es ) 3 . . . . Sh2 4.F g5 ema 5 f1r :
(6 F g 2 e id
ede

\
7 .Ff4 mat. (Elbette
1

H . Fa1t u
g2

ne bek lem e ham les ) 6. . . . h 2 7 F

g " t"

Bun un ned

.:

.
r. Fakat
.' . 1 g
pata gt. r
1 - m z dur u m 3 e6 ??
r " e 8" poite - ok y bd

r
elve
ah
h
.
3 5 "yedek" ham lesi nde n son ra sya
az hem en kazanr .
Bey
Ve
r.
kal
a
und
zor
ek
etm
terk
nu
onu
zis
..
3. e5 Sd7 4 . Sf7 v.s .
nab lr. Bu - vayan t dah a uzu ndu r] .
tte, e3 ve e2 han elr inde de bu\umak
e4-Piyonu , elbe
le yap r. .
nun rol sadece ger ekli zam and a br ham
4
v
a 5
g
u (
mda ki dur u: da e5- har:n ; g e i
: ac! :: : ::
Piyon, Oiyagra

.
+
;
is
bir istisnai h a1 meyd a n a g e 1 m :r pata gtr rl r - Bera43. Fb7 m at.
40 . c7 a8 41 .Ac3 a7 42. Ab5 + a8
di hem 3. e6 h em d e 3 e 6
7 a7 3.Fc8 a8 4.
.c
2
a8
agram 71 c). 1 . Ac3
(Diy
6.
ru
So
berlik .
gram da tem sil Fb7 + a7 5 . Ab5 mat .
Dya
lgin baka bir ayral dur um 89 num aral
edilm itir:

onel olarak oyunortasnn, satran partisinin aslnda e n

oemli evresi olduu sylenebilir. Gerekten de, partinin tam
l ksmnda oyunun sonucunu belirleyecek stratejik ve ta k
tik savalar meydana gelmekte, ok hamleli ve nceden he
,nplanm olan kombinezonlara balanmakta ve ayn zaman
l: karmak Figr gruplamalar , yani stratejik planlar ger
kletirilmektedir. Al esnasnda gerektii kadar hassas
llyayamayan veya finallerde minimal (ok k k) bir avan
lj deerlendirmede ("realizasyonda") gerekli isabeti gste
oneyen bir usta(! ) zamanla ilerleyebilir; fakat oyunortasnda
y terli "ustala" sahip olmayan bir kimse, satranta asla ger
k usta seviyesine ulaamaz ...
l lbette, henz alta veya finalde sonulanan saysz oyun
v, r dr. Fakat say, turnuva ve malarda olaanst saydaki
oyun ortas galibiyetlerine ve beraberliklerine gre ok k k
klr! ..
l 'uncu yzyln son eyreinde bile, Satran dnyasnda
l l ok otorite "partiyi kazandrann, oyuncunun istidad oldu
" fikrinde idi. Fakat o zamanlarda ilk resmi Dnya ampiyonu Wihelm Stenitz, gnmzde az ok ilerlemi her oyun
' un iyice bildii bir gerei ortaya att: Bir satran mca
d lesinin neticesi hereyden nce gz nne a lnan konu
m zel n iteliklerine baldr! yle ki, talarn tahtadaki
y leri, rakiplerden birine stnlk ve inisiyatif salamakta ve
IJu durumda daha kuvvetli taraf ya rakip ah mat etmek ya
da partiyi kazand racak
mad
l . avataj elde et
1
1\tl@1\\tll
t'*1l
nm\l}M\1H mek n hucuma balama ktadr.
.
Uzun
Satran tarihinin
'mj;\ : 1:. . :*)1filW14'W

1 894-1 921 seneleri arasnda Dnya ampiyonu. (Bu sre

bakmndan bir rekordur; ikincilik i O sene ampiyon kalan A.
Karpov'undur. Satrancn gnmzdeki geliimi ise, Lasker'in
rekorunun krlmasn olanaksz hale getirmektedir. Matema
tiki ve filozof; i 895 ylnda yazd "Gesunder Menschen
verstand im Scaach" ("Satranta saduyu") adl nl eserin
de Steinitz'in strateji teorilerini gelitirmitir] .
Steinitz'in teorilerini bundan sonra gelitiren Lasker, Dr. Si
egbert Tarrasch ve nc Dnya ampiyonu Jose Raoul Ca
pablanca bug n elimize bir sr kural ve yasa vermektedir;
bunlar, oyun ortas gibi kark (kompleks) bir sahay da kav
ranabilecek ve bylelikle, antrenmanla renilebilecek bir ha
le sokmaktadr.
Burada tannm Rus bykusta ve satran yazar A. Ko
tov'un oyunoras ile ilgili fikirlerini zikretmek yararl olur ("Ya
rnn ustalar iin satran ders kitab"). [Bu ok deerli eser,
nl Rus teori uzmanlar tarafndan yazlmtr: Uluslara
ras usta Mihail Judowitsch ("Allarn tarihesi ve teorisi"),
bykusta Aleksandr Kotov ("Satranta kombinezon ve ko
numsal oyun") ve bykusta Juri Aberbach ("Oyunsonlarnn
teori ve pratii")]: "Satran teorisinde en byk nem al
lara verilmekte; dnyada btn dillerde yaynlanan yzlerce
kitap bunlarla uramaktadr. Finallere ait literatr daha fakir
dir. Oyunortas sorunlarn inceleyen eser says ise azdr. Bu
gnlerde oyunortasnn aratrmasnda henz uzun yolun
balangcnda bulunduumuz sylenebilir, ve hala belirsiz
baz konularn aydnlatlmas iin daha ok almak gerekli
dir".
Bu szlere dikkat edelim . Birok satrannn, biraz oyunson
lar ve bilhassa allar ile uraan oyuncularn, al var
yantlarn ezberleyerek, bunlarn yardmyla i lk hamlelerde ra
kiplerine kar stn gelme eilimi vardr. unu da sylemek
yerinde olur ki gnmzde, zellikle kuvvetli turnuvalarda,
tecrbeli rakiplere kar direnmek isteyen her satrannn,
allar olduka geni ve ayrntl olarak incelemesi zorunlu
dur. Fakat hemen unu ekliyelim ki, oyunortasn yeterince
kavramam bir satran, al ancak "ezberleyebilir", ve bu
sahada istendii gibi ilerleyemez; nk partinin bu iki evre
si birbirine sk skya baldr. Gelecek oyunortasnn zellik-

':: '::. -.-.:::<,fil: >'::-::'=-=-&;::-:..:--:$:>s::.':*

l\\\1ff;,\l.\\1)1

. !r!'.r; i:::if}

t&Wsf'..

.,:,,

"'';

:':&=':>*:::ili k durumlar n nasl ana-

;;$ liz edilecei, ve bu esna-

da yaplan "tehise"
ba l olarak oyu nun
bundan sonra nasl de
vam edeceini tespit et
meye ynelik bir p lan
nermitir. [Resim 90'a
baknz: 1 836-1 900 senelerinde yaam olan
.. .
Stei nitz, 1 851 ylnda
".,
.
,

.- . .
=:=..
.
-:
,. :: oynan m olan ilk ada uluslararas Londra
. . 90
Resm
turnuvasn kazanan nl Alman usta Adolf Anderssen'i i 866'da yendikten sonra,
Dnyann en kuwetli oyuncusu olmu, ve 1 894 senesine ka
dar (Dr. Emanuel Laskere yenilmeye kadar) btn malan
(24!) kazanmtr. (2'inci Dnya ampiyonu Lasker yle de
mitir: "Steinitz ma kaybetti, fakat dahiyane fikirler ve prenipleri yenilmeyecek! .. ". Bundan sonra Lasker, Steinitz'in ha
yat eserinin bir halefi olmutur). Steinitz 1 886-1 894 senele
rinde ilk resmi D nya ampiyonu olmutur. Modern (ada)
konumsal satran stratejisinin yaratcsdr.].

''*'""

44

[Resim 90a: Satran tarihinin en byk isimlerinden biri olan

Dr. Emanuel Lasker (i 868-1 941 ).

KISI M 5
Oyunortas ( 1 )

..

:.

45

------------)
_
(
1
_
/
_
rn
_
----------------------D-Y-U--N DR S

mekte
(kastl, olarak)yantataver
rek
bile
n,
ii
ek
etm
lde
e
aj
bin eat
kom
av
iin bir n evi "hazrlk
mey dana gelen bir var
de
hal
son
an , oyu nortasasn
bu
te
.
i
dir
y
nta
leri bilm eyen birsatr
?!. (Satra mel siz zon den ilir.
anlayarak oyn oyu
ntt r.
ktas " olan alFennaa sl
nortas , te
den
ibe
tak
l
zon teda i er enolurzorki,lansatrmanbirlitevaratryar nde
" b ir a
Bylece kom bine
le bir sz var: !").
zikretmek faydalneler boyu tartma konusu ol
binaya benzer
Burada u nu tan

grd
MDA
KISI
i
cek
n
m uzu n se lar nda en ok ku llanlan an la
rini
ekle
on
de, rn
mbi nez
Oy unso nu evreensinlerin
ok "mo del kom ut
bir
d
kla
z kitap etki n tarafn beli rledii h e
a
ak
olar
gn
cak
ntl
.
An
ayr
ur
mz ve teorisy ek ok yararldr. Fakat partinin ilk ve son ev tm biim i yl edir:mK omb
in ezon,
kon umlar" bilmnemli olan, oyu nu yr tm e ilke lerin e (gen el defe varm a iin yapt ve fe da ie ren bir dizi ham ledi r.
tara
releri nde daha eg em en olm aktr: n k ancak bu taktirde ra
td r; bun lard a savu nanmbi
lar tek varyanvar
ko
pre nsip lerin e) m edik tepkilerin e do ru yan tlar bul ma ola- Baz kom binezon
tl
yan
dr. ok var birini seneerak bir tek yantolas biro
fn s rekli olasav
kib in hi beklenolur.
k hamle den
unan taraf
ise,
da
nlar
zo
n a m mk n
ntas
nor
Oyu
m:
dikkat e deli e o kad ar ok rek yan t ver ebi lir.
amak iin un adana
a
Ko nu muzu iy i anl
ebi lir v
taraf, btn vruarykantl
mey
mlar
duru
ait bir not dah a:koEtkin
i
omb
da o kadar eitlivardr ki, bu nlar deilgel"ezberle me k", hatrla- Klasifikasyonaama
do
onlara
tr an mbinez
ula
ca
nt
ede
gt
ezo
evr
bin
ile
bu
r
sayda vary ant
kom
nu
n
eye
oyu
m
er,
Bunu nla berab el k ura llar bilm ek n ezonlar denilir. Bu ko ulu ger ekletire
ma olan a biledebiyolmktuekr. iin
a ait gen lda tutm ak ok lar ise yan l ko m bin ezonlar ad n alr.
d oru idare e tip ik taktik, bun
dev
ak lan ak
olan
ette , partinin her
elb
,
mesi
kle
e
ve
ger
y
ma
larn
kur
zon
f ve, ayr ca, baz
dr.
ptan
bine
kn
bir
m
Kom
m
an partide problemler bun dan
s ve oyun son u nda
orta
oyun
,
al
n eml idir. Bu bilg iler, oynan
ani
da
e,
y
Bu
ind
dr.
res
bu
as
ort
tn
n
(B
tir meyi salar.alnacaktr). su plana uyg un ola Ancak. b unlarn en ok rastlan d evre Geoyurekten de, a l,
bu nu gerekleML
ttir:
ele
fiye
ER DE
karoyu kol ayca anl a lab ilec ek birgelkey
sonraki B Liler lem
nevi hasrada rakibinstra
m cad ele iin bir
ve, ayr ca, bumak,
ecek
rek
ere
sine
v
teji
en
rak baaryla katan ekh aml
dz
re
nun
etle
de elde
oyu
uvv
evre
k
iki
ta
sap
ceki
ri
n
bu ndan vresidir. Oysa
nunu hes aba leler h ataselez tesaplamak ve doru , durum lar zrlk dev resi; oyu nso nu ise
gerlm esi de
aittir. Tm ham a v e kom binezonlar bul mak ise taktik ile edilm i st nl kle rin de erlengeldirimek
ted ir.
iyiletiren manevrvram satranta, di er sah alardaki -rne in e k u ra oyu nortasnda ola
baz n e
kur mak iin maz
ka
iki
zon
ki
.
Bu
bine
bilir
m
nile
ilgilidir
ko
,
.
De
gibi
dr
iz
ml
im
na
ce
ea
gre
ile
), ra
de
kaler
oliti
(a
a
p
as
asker i bilim lermaveyve iki tarafn olanaklarna g re nel er yap l denl er gereklidir. rn ein ta larn bavelanm
ned
u
.
B
gibi
re
sai
nu
as
strateji, ko taktik ise bun larn do ru olarak n asl yap la- kip ahn kapal du rumda bulu nm eri stik belirtile ridi r.en
u
mas gerektii, yan t ver me kte dir.
uu nun karakt r kazan lan bir du
ukl
boz
m
duru
ibin
rak
ler
ca soru lar na
cak rakibe ka
dar esi san a halde kom binezonlar a nnda
rn da oy n ince
ar k k onu mlaba
uru labi lir. Byle bir st nl n
k
ucu
mbi
son
ko
Oyunortasn n karmak

n
ilk
st
ldr:
rum
ine
el yetene ced en gr mek ve hesap el de edilm esi ise, strateii problem idir.
t, satran nn a vtem
R. So
bun lar n ek ve hangi elem an
arm
"y nte mci leri"
farn
rn
nezonla olarak konak,u mlan
risi nin tann msky,
teo
nu
oyu
etm
ezon
naliz
bin
a
siste
Kom
n
unu
kon
lam ak. kinci oynad n saptam ak - bu da gz n ne alnan iel man n, K. Ric hter ve P. R oman ow manows\<y'ye grematheri
larn kesi n rol i ve buna ba l olarak uygu n bir plan kur ul zasyo nu ile ok u ra ml ard r. Ro an mevcuttur: Ko
kon umu n takdirinklar; ve, nihayet, varyantlar n dakik, hzl ve ko mbi nezon un karakter ize eden elem
ki bir
erd en an la lyonr m
enl
len
sy
a
masn m mk nmas yeteneidi r. 1
ard
Yuk
ir.
fik
t
ve
otl
m
u
,
n
n fedan m
artlan dei tire
hatas he sap lan
n, yani mev cutk
ko mbi nezonuiin
ger
u ekli dir. eliBudir.baBir
n bir duezorum
kn olm as onu. uygu
ierm
m
n
zel bir kom bingeli ininotivl
zisy
ve
po
ng
la
Ko mb ine zo n
ni ile, fed aylli
ede
a
n
birk
sra
ara
ana
ile
r
eyd
l
a
m
i,
ada
otiv
ark
m
ece
nun
sad
ezo
ze
bin
mi,
um
kom
le
dur
iler
n
az
ol
kla
ta
ne
kn
Satran
k ombin ezon unRDE bu amalan an son uca eri ilm esin i m mbt
n bir kimse bile
n varyantlar hesapMLE
ve
"amat r" parti izoyndeayab unu
en

lark
BL
ba
a
nceki
zon
n
bine
nda
m
bu
ko
Bir
ir.
id
.
B
l
du unu bilir rne ini g rd k. im di bu konuyu daha ayr nt
nu n bir ka n ne alalm.
bir eki lde gz
en et
snd a en k uvv etlihaleve get
itli metotlar ara
irip
Taktik oyun un einez
ilg in
satran c ze llikle
zenile
nlar
kilisi olan ko mbik" (gon,
ma
ele
ilgi li)
sanat ve "estetdir. zell ik uyg usu ile
ginletir me kte
n son ra nasl ge-de
p arti nin bu nda
de her oy uncu ,mak
oyun evresinanla
i in fiki rlerinya
nun
Bu
dr.
maya al lantalamata) ve rak
litir eceini azr
lamakta (p D ncelerin denibin, holas
esaplan
yen i h am lele r hya a\l
dr.
ata
m
lma
bu
n
tlar
ni
n
va rya nt (ya belli bir
ayan bir srektedir
mas hi de kolamayle olm
D iy ag ram 90b
.
leri) gelm

ama gd en h zi ncirda,
an
apt
s
da)
d ncel erin. deKol"gr
lar
sap
mu
he
duru
(n
en
son
ki
in
pe
ette
elb
larn
ncu
az
ayca
oyu
b
n
en,
Bu vary antlarlan m aktadr. Bu gib i hallerde varyantlara zo r\ an lark dir". B u duru m a k ombin ezon un konusu de nilir an bu
m yant zorDi er varyantlar da ise, y enil giden kanmak iin ,. m eli laca gibi, " k" olarak adlandrdmz konu mdn zel
tr anl a
sa laya
m de nilir.
antlar da z orlanm
gereken g eii
lan mtr; byle vvararyyan
ma erim esi,uuancak
duru
gibi
son
Bu zo rlan m
bu
dr.
dr;
yant ham leleri zoriere
akl
var
olan
tlar
de
tir
tak
nm
old
rla
zo
ut
n
evc
m
leler
day
sin,
fe
ham
ke
yet,
d
Niha
inen he sap la
hall erde tc um e den oy unc u, pe
46
a

OYUN SONLAR/ (1)

..
ham lelere "kombinezon arac" da d en_ lr. Daha geni anlam
da, kombinezonun niyetini er ekletren yol ve yntemlere
"kombinezonun fikri" den 9r.
Kombinezonun elemanla(!.n b sahann belki de e n nl rnei olan "bomaca ma ar my la aklayalm (Diyagram
90b'ye baknz).
Tecrbeli bir oyuncu siyah a h n hareket serbestliinin ok
snr landrlm olduciunu ha n farkedecetir. Kede, yani
ki enarn yannda bulunan g7 ve h7 Py9n ar yznden
lr! doru da gidemez Yeg} h k
g8'e git me
d ; fakat imdilik bu hamf.;fn t\f91tnda .ulu
moti
natadr. Bu da, kombinezon iin
. fler o Jugunu gosterr.
.
.
Gerekten de B z gdak gb rakip ah drt hamlede
zoru nlu olar k e

.
Rakip ah mat etmek i in ratk olarak sys olanaklar vardr. Bunun iin mat kom bin larn aagdak konulara bal ola rak incelemek uygun ol
1 . 8'inci yatay srada mat.
2. ?'inci yatay srada mat.
3 . Hatlar ve aprazlardan yararlanarak yaplan mat.
4. Zay f noktalara (hanelere) hcum.
5. ah konumunun (Piyon "kalkannn") tahribi .
6;. a n celbedilmesi. (Sevk edilmesi)
8 n c srada mat
.
Diyagram 91 'de gsterilmi i o k:anber. klasklemi, olaanst retici ... fakat hayli o ekle baly oruz. (Adams 1 . Af7+ Sg8
Carlos
Torre , New Orleans, 1 921 }
..
.
fek lamle, nk 1 d. . K f7 a tndan sonra Beyaz ? . V: c + Bu konumu, kombinezon motivi bakmndan yce
analz edeyardmyla iki hamle m t e
Mat kombinezonlar

,,.....,,._-

2. Ah6++ . . .

Dikkat edelim - bu, ifte ki, yle ki ah

2 . . . . Sh8
oynamak zorundadr.
3 . Vg8+! ! . . .

Kombinezonun "pf noktas" dr.

3 . . . . K:g8

imdi artk g8-hanesi Vezir tarafn dan kontrol edilmemekte;

fakat Kg8, zavall ah tamamen kapatmtr - ve tek kalan bey, z At mat eder:
4. Af7#.
. . .
i te son durum - yani gaz. onune
alnan kombinezonun konuu . Siyah ah
.. . . kendi

talar tarafndan ."boulmutur" . Bu netlend

. . en oturu ahn kamasna ke n d }ala .n engel olmas
yuzu. nden oluan mata "bo mac t n lr. [Bazan Fran
, z deyimi de kulla nlmaktadr "Jao e ).] . Kmbinezo nun
flkrl, yani aralar da gze btmakta d r. At le kler ve Vezi l g8-hanesinde fedas .
Bir akl a ma daha Kombinezo n a lemanlarnn yansra
elem nlar da vard ' k bne o u . gereklee
" eil likesieden"
:!l bakmndan bunlar da . ok n em l! d r. Ornein, gz
l! une
alnan 90b n u _D yagramdak konumda, siyah
Vozir c8'de deil de ' sf /
atay srad baka bir hanede
l ulunsayd, 1 . Af7+ hamlesi e s nra sa.h Kale beyaz At
lailirdi. Zaten kombinezonun a a'mas . uygun g5-hada "elik eden' b r motftr.
esnde bulunmas
.
lliit n kombnezonlar
ana gruba blnebT r..
1 . Mat kombinezonlar.
1 Piyon kombinezonlar.
Fgurlern fena yerleiminden yararlanan kombine3 Ra kp
lnlar.

ilk olarak Mat kombinezonlar nr go o nune

aa9az. Sayn
okuyucunun dikkatini una e ek st.yoruz : G .sterilen r
ek ler arasnda hayli or ol n rardr. On qore olduka
yr ntl aklamalar verilmitir B
. n arn azan: dkkatle okun
as zellikle rica olunur nk at kom_b nezo. lfl pratik
arda ok nemlidir Ayrca u v kd bu BO LU DE'.i
yunl
n
kl
olarak incelenme . un an sonrak BO!_ e erin itinal
l ULER'de
(eitli konularda) fir!t/ an kombinezon
. alzle rinin anlalmasn kolay

::

::::'::.::::>

Diyag ram 91

.
.
lm.
ilk olarak una dikkat ed m k. s.y.ah .h f, g ve h siy ah
Piyonlar "salam" bir ekild hapsedlmtr ;. u .h alde mat
etmek iin ya Vezir, ya a iki be a K ledn br 8 , nci sraya
S?,kulmaldr. Diyagramdaki durJ _b raz fantastik grnur, nk grnrde son sra d. yce korunmutur.
v kefetmek daha zordur.
Konumun bundan sonraki ze gn
Biraz daha hassas analizde onra anlalyor ki 8'inci sra
ncak grnrde emin e Je koru_ mutur. e-stununda
kilemi
beyaz Kalelerin e8' e a on ltlen basks, siyah
kam taki zayf noktay gsterm -tlr: .. eya.z ahn durumu
da braz skktr fakat Si ah.
F q.urler halihazrda h
cum iin elverili 'yerlerde e drrer,. oylece
dorudan doruya hcum tehlikesi yoktur.
undan sonra e8-Kalesinin ve.. gene 1 lkle " e8-hanesinin yeternce korunmam olduu o.ze arpar. Sah Vezir e8-hane
. eyaz Vezre hcum olanak
sini korumak zorundadr. B se
lar _salar. imdi birinci ha ey bulalm. Varyantlar, tahta
dak Figrlere dokunma ar ncak kfdan hesaplamanz
tavsiye ediyoruz. lk ne/tek bb:na en y hamle bulmay de
nemeli, ve ancak bu deneme a szlkla sonula nd tak
tirde, o zamann kuvvetli Ame ustas Adams'n yapt
(gerekten zor!) hamleye bak l .r.
.
B fr atta unu tavsiye etmek r ne olur: Dygramlarda
::
go tr! en konumlarn nispeten a .( r ka hamellk) zm
lern, ornein bu ve bundan nra ko mlarn incelemele
rini, tahtadaki Figrlere dok . a . a .gozden geiriniz . Bu
kombinezon hesaplanma tek n g n z n ok yararldr!.. (El
bette ki bu usul partiler iin uygu 1 anamaz)
D'yagramdaki konumda Beyaz

:
::::

'!' fM

1. v 4!! ...

47

O YUN SO NLA R/ (1)

PARTLERN YAZILMASI

\ > y on 1 da etti
ll Il y 111, l l
k
m
abll
yap
i
ley
am
ite b u hdi tet likeli e2 hnn n d 1 l vL ""'"1 1 k ybyazetmKalee
ler. immin bir ye re tra ns r il rw 1 1 1 .11 1 , 1 1 1d ham led en
de n e
siyah mVez6 .ireV: cS,llll11 1 1 1 yda \ KQ lfi \l t ldlt ed er. Side zav all
az he k zor un cl t111. Y 1 1 olan k
so nraVezBeyir ka
ma
yah
5 . . . . Vb5
yz
01 11 11 ,
tir. Fakat im di, yaplan hazrlk\ ll' 1 1

e8+
bu hald e2.K:
nk

z,
ma
na
al
ki
ii
tab
ir
Vez
r
udu
yaz
Be
n
oynad . h em en mata gtrr. Siyat iin fena olasiyah meski,
hamlesi hamleden sonra b eyaz Vezir, koru masz oblemi
yaplann alm akla tehdit ed er. B u nu ko ru mak da pr yaps n? 1 .
lekta 1 . ... KedB 2.V:d7 K:d 7 3.Ke8+. Siyah ne ard ; fakat
zm ez: gibi bir ara ham \e , Af3 olm asa idi, ie yar Veziri alr.
...K:e2 u At Ke1'i kor ur, yle ki Beyaz rakata siyah
at bu
imdi b
maldr. Fak
ka
en
d7'd
7!
ezir
V
ah
si
y
mdi
i
ki
bir
or
Anl alya KeB'i gz nnd e tutmald r. Diyagrama bak nar, ve 6Siy. V:b
partiyi terke der. n da n, u 1a m\eyi yapabi
ah
oy
mey and ki yegane gid ilecek yer b5- hanesidir :
e2'dekabulacaunmyeradi kal mad n dan, Siyah oyugsterir
yaz KaleahartVezk irin
Be
b5
siy
1 . . . .V
a kolay olincur.eliklernkini lir.nu Veterketm ek zor u nda kalm tr. ici olan bu ko mbin ezonu
dah
tk
ar
ak
ulm
b
sini
mle
ta
nci
iki
et
Beyazn mle nin aranmas durum un baz nemli -Kalesi, si Sayn okuy ucuya n l ve ok rt
an
da satrolan
1 'in ci ehattik . B eyaz Kalelerin hcum una u ram esVe bu vazi itln ah blr ekil de incele mesini de gzly ornuz.neB ura
k
aca
aln
tesbit zir ve br Kale taraf nd an korun maktad r. Vezir sal- takti inin, ilerde ayrntl e kil Bu m eyanda 2' nci, 3' nc ve
yor uz:- bu tarz say esinde Siyah, Fig r
yah Ve Vezir, ne de Kc8 brakabilirler. Bylece beyaz
n gtrrma"
necmlihaelemlemalernlar
ap
feyi ne ti ine d evam edeb ilir.
"s
ba6'nvun mas grdeevini terk etmeye zorlanmaktadusr.ulB unndan
dr tak
un
bun
sa eyazn 4' nc hamlesi ile " celb etm e" kte (ekilmek
2 . Vc4 H . . .
ili
yab
me
nla
B
a
edil
kolayine 3.K:e8+ kasay esi nde siy ah Vezir a4- hanesine celb Kalenin hcu muna
hamle ...2 .Fak...Kat:c4imyanditblaunrnudandahsoa nra
ahan e...bir
nra benyaz"tem po kazanlmas"
bir hamlekomsobin
veya r. Burada da 2 . .. . K: e2 yanty3.V :c8+ y te) ve burtadadr.a daAyrca
riz: 2 . n mV:c4
r lece siyah vezir b5 -hanesini ter ket- u ramak da ierir (4.abu4 Piyo n fedezoas). G erekte n ede,vgilitekokbiru
heme ieatayagtramaz
n bun dan data retici olabilir mi? .. s geikavram
zndenzor u ndadr. . By
ezo n irde iseniz , bu ornei bir kez daha gz den
bin
om
k
de
nr
mek
Gr
ur:
ud
et
t\y
yn
ey
a
k
u,
cek
yuc
le
rr. Oysa rin !.. fik
n kazandSiya
B uradaambilleshasi (sa2. Vcdik4!1katyedi
me
te
i
ti
y
par
e in celerileyeenn
e)
erin
da eitli in cel ikler ie re n bu son r nei iti nalgraekild
2.a4 h led en son ra Siyah kazanr ( !): 2.a4?? V:e2!r!)( 3 hK:e2
gsttr. u
mda cak
Diya ol ma
ki

ra
son
an
nd
.
bu
b u ham srann zayf oluu ndan yararlan maktad
iin
ucu
ya
okuy
n
esi zor konu mun ortak
celenmnan
yapar!.. say
nun inne
birinci4.Ae1 K: e1 + ve son srada mat bu sefer Siyahhamle
mbinki,ezogz
ko
teki
tip

ayn
al
in
ler
n
i
y
i
Kc1 + ta ok iyi bili nen bir ger ektir: Birok
ekeli m n kendi Piy onlar tarabufndan son yatay s
kati
dik
na
ah ah
Satran bir fe na hamle ile b ozu labilir...
zellikapi - atsiyl m
olmasdr.
mha
etkisi tek
ane
yeg
a
rad
gibi

ca
la
nla
a
a
c
l
a
y
Ko
m:
eli
dn
a bakn z). udu r ki, siyah Vezir bul unimdi partiy e
Diyagram 91 a'ymen
(
gze arazpan
le
da he asa idi,
um
kon
Bu
:d 8+ ileuzaikiklahatmler mdeak mat
1
.K
lar
Bey
Vd7
ge.
.
.
2.
olm
e
el
erd
gz
y
uu
ok
en
d
en
nd
ekt
esi
er
an
g
c7-h
iki
i
ezir
yaz,
V
Be
e
ald
ar
t
kad
u
e
di.
di
y
r: ederler
dir. Pek iydi,myimla ne elde etti ki?! Bel ki de en ne mliiyicsi eudu
reklid ir:
hamle yareziri n hi korkmad an takip edilebilecei nizn dan aknla
ov
V
ra
Siyah bu meyan da on u a4-b 5-c6 -d7- e8 ap kombin ezodk. Ve ektiini d e aka gryoruz. Buna gre
mak gervam
n un de
3 . Vc 7H . . .
bu
g4- c4-dac7fazVelazirfarmak ney oktvraur.s! He. Arsliknda
e
yerd
ellikteki ara
i
dir. Nadir gz
sn
4l!
an
c
pl
2.
V
Ya
i
l
e
az.
bu hamlei c4 ve c7-ha ne\erind e, beyaz Vezir alnam
de, yanden sonra zo runlu yant
hamle
3 . . . . Vb5
mleleri
4.b3 Vb5Bir5.akere4 hadaha
ezir
V
ah
siy
nra
so
d
ten
a4'
V
...
3
.
tir. la a4-e8 ap razndan uzaklatrlr.
deil.
yard mym: B eyaz neler elde etti? G r n rde fazla birk ey
bu taktirsi
neli sn? c4 -h an esi ne gitmek anlamszd r, n
tamle
b7
4.V:
yap
ki
Ne Vezir eski yere d n er. P ekala, bel d mz
de silahFakat bu hamleden sonra, yu karda gr b7 ?? V:egib2!i,
iyidir? kar hc um sayesinde S\yah kazan r: 4V: mat. Bu
tipik bir tekrarlyal m!) Kc1+ 6.Ae1 K: e1 + ve 7.Kaz:e1altn szle
5.K:e2hep( imizin hocas olan Tarrasch'n u nutulmnl m partiyi
rad a rlatalm: " Satranta en zor olan , kaza ok dikkatli
rini hatmaktr ! . . " Yani ok stn d urumlarda da
kazan
oynamak arttr.H V:a4 5. Ke 4! . . .
cl

\1 1 \ 1 1

4. a4

48

\J

B rnekte de

me almas ok faydaldr!

1 Va 7 !
11 nl i

. es , kuwetler dengesini birdenbire altst eder..

7'ncl

, , . . . Terketti
Beyaz korumasz beyaz
( 1 kten, artk iyice bildiimiz gb,
.
V lr tehdit ettigv i iin , h b r savunma kal mam tr; ornegin:
1 .. Kd c 8 2. V:c7 K:c? 3 . KdB+ , veya 1 . ... K:d5 2.V:a8+ v.s.
.
. yf son sra yz nden s:;z partler
kaybedilmitir ge
kil hallerde vaktide ve
n
zayflatmadan
a h iin
u
u
l l " k" a ak d a ustalg n br parasdr
...
.
.. .. ..
1 1 c r gaz onune alacamrnekte s yh aha sadece siyah
.
l , l y nn l ar deil, kenti At da lm e n zorunlu olarak hazr.aktadr (Diyagram 92'ye baknz
1

1 . V:e 8 ! . . .

srada mat

( ia r m 96'ya baknz; Goglidze-Botwinnik)

B rnc Ornekte Siyah komb n .onun son h a l e si. il.e 2'nci sr a mat eer (elbette bu d ucum eden yah n "yedin
c sra). Bylece beyaz ah u sr.aya gtmesini zorlamak
gereklidir. Bunun 'iin ise B'in 1 ,... c! ) sray zayflatmak i a
zmr. imdiki halde Beyazn u u nunun zayf olabileceine nanmak zordur. Fakat Botw k ar:!l.ca uygun birka
ha m I yardmyla, bunu ksa za d b u t un savunma kuvveti ernden temizler:

1 . . . . F:a3{!) 2 . K:a3 . . .

. rlerden biri i l k yatay stunu terket

Beyaz Fg
me k zorundadr.
2 . . . . v:e2

Bu da ok kuvvetli bir hamledir s r . koruyucuyu ortadan kaldrmakla beraber, ikinci Fig r"u 1 nc sray terketmeye zorlar:
3 . V:b6 Kab8

imdi ikinci siyah Kale olaylara karr.

Olas 4 . Va7 yant da hi bir eY : egremez. imdi hazrlklar tamamlanmtr ve Siya h ombnezonun konusu olan
'
mat gerekletirir.
4. Vd6 . . .

4. . . .

V: f 1 +!

96

97
"Mantkl" bir son 8 eyaz ahn son koruyucusu da d u" er.
Diyagram

Dyag ram

5 . S:f1 Kb1 + 6.e2 Kc2

mat.

. .
7 ' nc. (veya 2'nci) srada bulu an t l e kar tarafa ok b yk zararlar verebilir. (Unutm m b ralarda Piyonlar
dan baka Figrler de buluna Jr
r) . ok lgn bir d urum Diyagram 97'de temsil edilmitir.
Hamle sras Siyahndr 8
rr:!P1.a, 9.2 ve f2 noktalar nn zayfl gze a r pr. F!k ru nur e Syah bundan ya
r rl_a namaz, nk imdiki hald B ebazn . da kuwetli bir teh
var: Vc8+, mat ile. Bununla era e r Syahn emrinde par
ty hemen kazandran fakat 0 k zor kefedebilen bir hamle
'
var:

1 . . . . Vg1 + ! !

.
.
Burad.a zellikle una dikkat edelim k b hamle le balanan
k mbnezonun sanki iki konusu var._2.K.gl yantndan sonra
Syah 2 . ... Af2 yant ile mat ede r (B ogmaca mat - 90a numaal Diyagrama baknz) .
l kinci varyant, Beyazn
2 . S:g1 . . .

49

.
yant ile meydana gelir l g ? lan udur ki Siyah , aslnda
sadece bir tempo kaz a m Q n koskoca Veziri feda eder i

Fakat mat daima Vezirden daha kymetldr:

..
2 . . . . Kg:g2+ 3 . Sh1 K:h2+ 4 . Sg1 Kbg2 mat.
Diagra n: 7' d eki on u d syah bir tempo kazanmak amac le.. Vezr fed a e tt. B uf.sa.han i stifade" ederek 97a numaral Orne d e oz
den gerelm
.
"Stad rt". de ,leblec k b u
Si ah Fc8'i bir tempo
(yan k) le h , -hanesne g et .;fn s rrasyla bir Kaleyi ve
Veziri feda ederi(Netto-Abente
parts') .
,.

. ,.
Ai\wf:,::.<:;.
J

amlenin :i ; k / g 1g3 a
2.:b2 Kg2+ hamlelernden sonr .ci ki
krtlemez. eya .at n e
den sonra Siyah kolayca mat eder, ornegn b ( er hamleleri daha da fe
nadr! ) 3 . ...Vb5+ 4.a3 Va5 + 5 bS v a2+ 6.b4 Kb2 mat.
Beyaz kurtaran hamle
partiyi kaybe ttirir!

b 7'nc
dir. Beyaz bir empo kazana k, ' di grecemzg
srada kar hucm . geer. d eklif edilen Kale fedasn
kabul edemez, uku 2. .. 3 Kf8+ Ve8 4.K:e8+ 5.Vg6+
ve S.b2 hamlelernden sonra btn ordusunu kaybeder. Fa
kat zorunlu.

2 Kd8+! !

..

.,,.

:11

l\d\fjjt,,1
"
. ,..
1

.. - il.'tfr
b . .
..

Dyagram

Elbette

97a

}-..-'!:-...;.t:.x*
: ,,s
m = =
Mtw

;:.: :,::;,.,,::
s

""''<

2 . . . . Sb7

yantnda sonra da, Beyaz

myla kazanr :

Diyag ram

98

h_

'

'

s
-
-t""\%
:: . 1$W

:t*
> ., ,

f
.i.

6 -l
k
. {;;!\::::-:
-S.::!K
,..,...-m..
'::!
5.i1fw& ;' ,""J:.-::_::::;t'-'::::
&::!:{ \
1
:
:
) . .

,--:-:.:..
;;,
e
,-::.
;::.-:::

\- :-':-:- :::g;:..

i:i:\n
.$::,;&
(f.-t.::

:::=:,:
e

damdan nceki son a ...

5 . . . . Fh3+ 6.Sg1 Ke1 mat.

. .
.
Ar Fig rlerin tpk'. hatta " standart" denileblecek
bu manevralaa dikkat e l ; a 1 7'nci sraya kar h cum
motv, sadec e k l e li deildir. Bir tek . Kale de
baz durumlard a o k tehlikeli
. olabilir. rnek olarak Dyagram
98'deki konumu inceleyelm.
. . ..
Bu durumu elde etmek .i in Beyaz br F g f:d ett' Fakat g
rn rd .siyah iin tehlk : Y z e rinde ak
ki sersyle kurulan ve ' d g ara isimlendirilen bir
kombinezon vardr.

,
.:::,.: ...

:I
i
..

..

..

..

"

..

4 . . . . S:h 8 5. Vh1 + Sq8

6.

Vh 7 ma t.
Bu eyle min g er ekletirilm
esinde
Pg 6 da ne mli bir rol oy na
m tr.
11o sso li mo -R eiss man
(Diyagra m 1 OS'e bak nz).

1 . F:d5 (J.L

Bu nda n son ra ki hcu u n

hazrlan mas. Beyaz, h cu mu do
' udan droruya itirakmetm
eyen
Fc4' , ne mli f6- han esini ko
ya n Ad5 ile de itir mek

tedir.
1 . . . . c:d5 2. Af6+ ShB 3.
Vg6! !

...:"
..

::. 'X-.!-.
\.!,
!-.,
.,:;.a

Diyag ram

99

)g
g

1 . . . S: h7
2. K:q7+ Sh8

2 . ... h6 h aml elerin den so

nra Siyah ah hemen mat
K 1 g6 #.
olu r: 3.
3. Kg8++ . . .

Bu, ite ki - yle ki Siyah

3 . . . . Sh7

oy na mak zoru nda dr.

i mdi B eyaz , Kal
ma nev ras yar d my la 4Fakat
ha mle de mat e der: elerin a a da ki
im di gz n ne ala m
z ko mbin ezo n (Diyag ra m
a da Satran tarihinca
1 07),
de saysz par tide uygul
iin, ze llikle dikkate aln
an m oldu u
maya de erdir.
S piel man n - Dec ker

1 . Vh 7+H . . .

Siya ah hl- ha nes cel

be den bu taktik darb eyi, 97
ral Orn ekteki 1 . ... Vine
nu ma
! ! ha mlesi ile kar latr
hal de d e y apla n hamgl+
nz.
Her
iki
rin amac bir te mpo kaza
mu ki ler le b a la maklele
np,
hcu

tr.
Bt
by lece p arti ni n de kayb n di er hamleler ise Fd 4' n ve,
edil
m
esin
e gt r rler,
Kd1 ? ? V: d4+ 2. V: d4 F: d4+
3 . K:d 4 K:g3 4.: g3 vernKaein: 1 .
li Siyah iin kazan rm
i m di ise Fd4 birdenbire ola le fina
t kuwet/i hale gelir. tr.
an s
(a prazla rdan yara rla n ma
b ette, ze l bir r ol oyna mak
da
Fil
ler, el
tad r).

4. K1q7+ Sh 6 5 . Kg6+
S h 7 6. K 8q7+ Sh8
7 . K h6 m at.

..

..

=
ili.'l' b :c ,:';; hld *
....

1 . Kh1+ So8 2. KhB+!

S:h8

3.Kh 1+ Sq8 4. K h8+

...
Bt n ha mle ler "te m po" kaz
anm as ile...

..
:
;: .

..

. ,,
..:x"""'.

2 /_\
3

Diyag ram

i 00

Diya g ra m 1 06
ll ba etk isi yapan bir ha
mle. im di Siyah n e yapsn ?!
111 dilen Vezir
Tekfedas nn kab ul hemen mata
r r: 3 . ..
l 11h 4. A:g 6+ hg
5. K h3 mat. (Beyaz Kale nin, gt
ko mb in ezo nu
lk n klan bu zel duru
m una dikkat edeli m). Oy
d ce b ir ham lelik
V:h 7 mat ile tehd it eder. Siyah hl-n sa B eyaz
oktasn
3 . . . . Vc2
vut ile sav un maktad r. Fa kat
bu s efer beyaz Kal e son dar
l v n dirir;
.

Bu hamleden sonra Siyah, Vezir fedasn ka b u 1 e tmek zorundadr.

b 'r o a nak yard-

- retici
ok og
ve Siyahn hibir savunmas yoktur. Pratk n
bir ura!
.
Training iin brka a rne k daha
(4 5 6 ve 7 numaral soru.
lar; zmler sayfa 72 dedr).
Beyaz oynar ve kazanr.

5 . S:f1 . . .

dikkat edile cek

3. Kc7+! ! V:c7 4 . Kd7

fili.,b
c drf'91l

1 . . . . Ke1+ 2 .Sq2 Kq1 +! 3.S:q1 Ve + 4 .Sg2 Vf1+(!)

.
ah fi-hanesine celbetmek gerekldr.

1 . Kc7! !

O YUN SONLA R/ (1)

m 1 04 'te, p rati ok rastlana

n bir "komb inezon me
kaniz mas " (yani Kalelekte
rin
mat
haz
rlay
an feda lar) em atik
olarak gste ril mitir.
nrde Siyahn 1 . . . Vb 2 mat
dini ps k rtm e k imkanGr
ktur, n k 1 .Vci ' den s on ra teh di
1 . ... d2 oy na r. Oys a akyoolan
ah
h-s tu nu say esin de aaSiy
gibi mat eder:
daki

..

Hatl ar ve a prazl ard

an yararlan arak e di len
mat
Diyagra

V:hfi

; . ...Vg6 ok daha fenad r. 2 Ke7+ f8 3 K:b7+ e 8 4 Ke7 ( i

te: deirmen alr... ) 4 . ...;: 5 Ka?+ ea 6.V:g6+ ve 7.K:a8
bir Kale fazlasyla. yap 1 an l ed e n sonra da deirmen faali
yete gee
. Ke7+ Sf8 3 .K:b7+ Se8 4 . Ke7+ Sf8

4. Kh 3 ! . . .

' l cli artk hibir sa vun ma

kalma m tr. ok retici b u so
l na dikkat edeli m.
B
eyaz
5 .K:h7 mat ile teh dit ed er. Zon
1 1 1 111
4 . . . V:g6
v r tn dan so nra

Fazla "oburluk" burada da iyi deildi( ' \ K:a7 + h mlesinden

sonra Siyah bir Figr fazlasyla ka r.. . .. e8 . Ke7+ f8
7.K:h7+ K:a3! 8.K:h5 K:a2 v.s.
5 . K:h7+(!) . . .

lv, m

5 . . . . Se8 6 . K:h5

5. A:g 6+ f:q6 K:h 7

50

1 . F:h 7+ S:h 7. 2.Ag5+

B u ko mbin ezon da her za man

...

yolu mata gt r r.
m u.
2 . . .
1 06 'ya baknz ; hamle sras B
B
az
hal
lerd
e ( e2-ha in de At y okk en)
eyazn).
1 m o kad ar
3. Vh5 teh didi y zn
de n siyah ah g6 'yanes
keskin ve karmak tr ki, tec rb
gitmek zoru nda kala bilir.
eli
bir
l ll Beyazn d uru m u
oy
unc
u
te
Bu rada , elb et
ki,
2
.
n un mitsiz olarak takdir edil
... ( 2 . ... g 8 y erin e) iyi
klo n de, her ne kad
de
ir. Ger- les ind en sog6
il
;

nk
3.Af4+ m
ar siy ah ah n d urum u hayebil
nra
li teh lie li ha mle, aks i haldsiyah ah "m at a m a " d er: 3 . ... f5ha( tek
n On yorsa da, b eyaz Fd4' n
e
ama
4.
z da ha da ar basar. Or
mat) 4. Vd3+ g5 (v eya 4 .
r in 1 . K:g7 ?? F:d 4+ 2.
5.Vh3+ :g5 6.Vh5 Vh5
fl F: g7 p artiyi he men kay
mat)
5 .Ah3+ h5 (5 . ... g4 . .. g 4
1 1 1 1 ko nu mu n,
bet
tiri
r. 6.Vh 7+ g4 7.t3 mat.
b tn ola naklarn dikkate alan
6.Vf3#)
ll l cele me , Beyazn ok
dah a derin
ilgi
n
ve
r
etici bir de va m yolu ol Siya h
111 111n u gs terir.
ah n "dary k mas b a
zan o
gtr r ve bu m eyaa"
k b ir oyu na
nda Siya ha da fen a kolkar
mayan savu n ma
51
( 1 Jlyngra m

ve Beyaz iki Piyon fazlas ile partiyi kaza nd .

.
99 numaral Diyagramda gsterilen pozsyonda
ham l e sras
Siyahndr.
Siyah, aslnda oldka keskin olan bu durumun ierdii inceliklere yeterince dkkat etmeden
1 . . . . K:h2(?)
.. ..
oynad. inanlmas zor, fakat ok kuvvetl goru nen bu hamle

1 07
hl-hanes in de beyaz han eli
beyaz Filin feda sna (ve, da
dir olmakla b erab er, siyah han
ha n a
da sn a) gn m zde de sk eli siya h Fili n h2- han esi nde fe
sk
t r, "h 7'de Filin fe das " ras t/an maktad r. Bu ne den de n
ko mbin ezo nu nu iyi bil mek
satran n n tem el taktik
her
bllg
ile ri ara sn da eref
mal dr.
sras n al
Diyagra m

ne mli rol oynaya n At h cu

OYUN SONLAR/ (1)

OYUN SONLAR/ (1)

y ok
k sol da e-P iyosonunrazaten
n
edir.
han
ayf
z
"f6"
gz
rada
artk
Bu
var
tan
ri catn ieren
g 7-g6 hamlesini; g-Pyaptk
ise
ahn g8- han esi nde
nu
iyo
n
g-P
.
z
y
tur
mesi
ilerle
anslar sa lar. Siyah
u
iyon
.
maz
ya
dir
li
koru
eri
eyi
elv
an
iin
h
nan
eyaz
al
ne
B
ne
ha
n
ellikle
iki
bu
gen
ilde
yantlar
Beayz ak bir ek
h6-hanesi de z ayftrf6-. han
den
taraf ndan igalde
Fil
az
3 . Vd3 Ke8
bey
esi
v.s.
tadr.
ak
Vh3
m
4.
ir:
rlan
ara
ttir
y
ybe
den
ka
en
m
siyah Vezir
he
nden
partiyi
z
g6
y
...
didi
3.
teh
4-h6
Vh
Zo runlu hamle.
yazn
Be
itir.
sras
edilm
ar.
konu mda hamle
Fakat imdi de "katliam" bal+ e7 5 .V:g7 d8
maz. D iyagram daki
daya
ml
k
na
dilik
ve
im
n,
olsu
ahn
Siy
s
sra
mle
ha
ki
alm
ay
4. Vh7+ St8 4 .Vh8
Vars
d
r.
m
tirde
yaz
tak
Be
aBu
nma kalm
...Vd7 oynasn. n
+ le kar sanavudrr:
6 (!) ve 7. Fg5
azdan kurtul mardi inmy1la. hem
am
o
k Vh 6f5
h
...
7
.
Veya 5 . ......f8:e66 .A:e
anr,
kaz
kaz
en
4+
.Af
7
nra
so
ya
yantn dan kazanr) 6. Vh7+ Sg5 9.V h5 Beyaz 2.Vh 6 h am lesi
mle
at
m tr; 6 . e7 8.A:
Fak
:t5).
4.F
At5
rt lem ez (2 ...keyfiy et u dur ki,, buhazel
d5+ ve V eziri
g7 mat teh dididr.psDkikka
(v eya 7 . ...
cek
as B eyazn 1 .Vh6 t(?)edile
mat.
Siy a
sr
amak h ata olurarti-yink
oyn
en
hem
mda
an
duru
6. V:17 At8 7 .M \
yzn den hn 1 . ...Af5 yant var (2. F:f5 V:f6 v.s.). P kaz dran
dusu
or
on
Piy
vetli
kuv
daki
dn
ana
k
ve Siyah, ah
oyu nu \e rkeder.
mle
p artisi kaybed ilm i ol duudan dan,
nu maral sayfa- ha
72
ler
m
(z
ha
1 . Ke 5!
nek
r
iki
in
n
i
ma
Antren
unm as kalm am ak
tir. Bu h am led en diso2.nraVh6Siytehahndidihinebirkarsav2 . ... Af5 3.K:f5\ ola
tad r. n k im
so nra, Beya
ki 1 .Ke 5!'tenh5+
una dikkat ed2.elim
na var. Ayr cadidi
g8 (P g6
3.K
:h7
7+
la var: V:h
zn tipik bir teh 8 mdal
am azda\) 4.Kh at. konu m da S iyahn f6 ve h6 hane'de gsterilen bariz bir ekilde zayflatlmtr.
Diyagram 1 1 1mlesi
y znden beyaz Atlar ve s\y ahhan e\i
ha
7-g6
leri g
arlanabilecek ceim iz gibi g7 ,h anesi ye
yar
Fakat bu nlardan. An cak
im di g re bundan, aadaki komktur
yo
beyaz Fil
ildir.
ter inc e ko ru nmuyladeistifadeVeedBer?eyaz
binezon aracl
Diy ag ram 109
1 . K:e f . . .
08
Diyag ram 1
bin ezo nd ur.
gibi ko nu mlar iin ti pik bir kom3 .Vf6
Bu
+ Sg8 4 . F c4 Vt8
da S oru 8 ve 9) .
Sh8
1 . . . . t:e6 2. Vt7+
B eyaz oyn ar ve kazan r.
Beyaz oynar ve kazanr.
B aka ne yapabilir ki?
9 .Vc 7
6+ Sh8 7 .Ve 5+ Sg8
m
5 . F:e6+ K: e6 6 .V :e
Zayf n okta\ ara hc u

blem
tik pro
hem strateiikarhemilerdedetak
"Zayf" denilenrolh aneler
gr ece iz. ve kazanr (Resh evsky-Taylo r).
ok
unl
B
dr.
akta
ynam
o
mli
ler de ne ne asln da nedir? Tarihi n en byk teorisye n

Pekala, z ayf ha
m aadaki gibitarak
Max Euw e bu kunavra
n
af
lerin den biri olan
lar
ta
ip
pn da bul an veerakigal edilebilecek
lam aktadr: "Ken dia kam
alna
olur ki
dan kontrol altn den ilir"bil .en,unhuattada erg
eklem ek yerinlandeabilin
dii
haneye zayfne,hane
rar
ya
bir ekilde de bu zayflancak h erhan gi nk
zayf bir ha iin
taktir
aksi

fay dal olur;

taktird e, rakip mi olm
az.
ne
atik
n pr
en 1<0zayf hane ier
dikkat edelim ki,piyo
una
ada
yam a
imdilik bur ntl incelem
oru
k
nn
ele ri, kendi allernlar
unu
du
nu mlann ayr aa yar
ol
ayf
z
de
Diyag ram 1 13
nh
sg
d han elerin k bir Ornekbt
mda
Diyagram 112
agra
Diy
ral
ma
nu
1
O
1
rok
g stermitir. K
duru mda B eyaz,siySiyahahn
rle
Fig
Diyagram 1 1 2' dezaytemf hsilanee dilen
terilm itir.
den (ve, ayr ca,
p ozisyonunanadakitta b ulun m aslerin
Yates - Grob
aa daki gibi yararlan man)
nd
rin b r k
tr:
1 . Vt6! qt
e old uu gibi kazanr.
ya
1 . ... Ae6 ntn dan so nra B eyaz , partid
a

2 . A:f5 Ae6

D iyagra m

11 O
f

Diyag ram

111

vun ma yoktur.
3. Vg7 m at'a kar baka sahB+
Se7 5 .At5 m at.
3 . Ah 6+ St8 4.V
siyah ha
num u ndaki b tn
Siyahn roku kodan
(Diyagram 1 1 3).z ayftr
olay
, fakat bun yararlan ma deil dir.
nele r elb ette ki
Partiyi

52

. o- : h kon.u m unun (P i yon " ka l kam n.m " ) tahribi

ince ..mlesi kazandrr. Tehdit: 2 . V. f8 m.at. Bu kombnez
kom b nezonlarna ait son iki k0.nu (yan: Gz nne alnun puf noktas" udur ki s h e . As:y . ala maz ; nant konu
ve "ahn d!f b d me i" ) asl.n da birbirine
l b .taktirde al m olan f- rtu a old urucu darbe skca baldr
; takat in e a a sstematk olmas iin
yl ndrr: 1 . .. .fe 2.Ae7+ Ae7 3 Kf8 mat. Fakat partide yapbunlar
ayr
ayr
ele alacaz.
liln
Normal artlarda ah k d' pyonlarnn koruma seddi arka1 . . . . Af6
snda emin bir yerde 'bu nmaktadr. Fakat amaca uygun fe
lamlesin den sonra Beyaz iki hamlede mat ed er:
da(lar) veya Piyon saldrla r rdmyla bu snak tahrip edi
lebilir. Pratikte en ok bu y n e e rata.nmakadr. Bunu, Se
2. V:f8+(!) K:f8 3 . Ah6 mat.
leznev'e kar oynad( bir rtde
Al ehn bast, fakat ok etkili bir ekilde gster
ekte
r.
='
nmr--o-:
1 . Ae6! . . .

"

c
d
fg
D y ag am 1 1 4

i r
'
Diyagram 1 1 7
IJly gram 1 1 4'teki pozisyon B otyvr .'nnk. : Keres partisinde
Dyag ram 1 1 8
1 1 1 ydana gelmitir (Dn a am onl g Ma: turnuvas,
l l nag-Moskova, 1 948). ya c f-'alesnn aagdaki ince Grnrde Siyahn rok pozisf nu sagl amdr. Fakat sadece
nnevras yardmyla yeterine korunamayan g7-hanes ine drt hamle sonra Siyah partiy er ket me k zorunda kalr
kr hcuma geer:
1 . A:g6! hg
1 el Vb8 2. Kg5 ! Abdl
1 . .. .fg yantndan sonra 2 K e6 hem en kazandrr.
'I V:f6'ya kar iyi bir savunma yoktur.
2. K:e6! fg
1 K :g7+! S:g7 4 . Ah5+! g6
Zorunlu bir hamle Aksi ta kfr d e Beyaz 3.K:g6+ yardmyla kal . f8'den sonra da durum ts z r, ornein:
..
5.A:f6 A:f6 zanr.
" V:f6 e8 7.Fb5+ Kd7 ( . .. OFf mat) 8.Fg5, ve mata
3. V:g6+ Sh8 4 . Fc2
. savunma kalmamtr.
1 .
ve mata kar savunma kalmamtr.
' . Ve 3 !
1 1 8 numaral Diyagramd a k' k.? n um da Beyaz tipik bir kombi
v b u nce
.
nezon ("F:h7+ kombinasyo u ) yard my la kazanr
hamleden Siyah oyunu terkettl. .
llu Ma-turnuvasn ne I' an fark .e aza.ara. . 6' c
1 . F:h7+! ! . . .
.
IHiya .?atran ampiyo :u'
Botwnnk blndg gbi, Rakibin pozisyonu tahri ed
biliyoruz
olaanust kuwetli bir "pozisyo ;, ?yuncu d. Fakat gerek (sayfa . . i 07 numaral r ee t kz )ko Fmakbnezonu
at
bu
sefer
devam
i taktirde ok derin ve gzel kom b nezonlar da yaratabilir- yolu daha karktr.
ll
1 . . . S:h7 2 . Ag5+ g6
1 uining iin iki rnek daha:
2 . ... g8 3.Vh5 Ke8 4.V:f7+ h8 5.f4 ' ve Kf1 -f3
3. Vg4 f5 4 . Vg3 . . .
A: e6+ tehdidi ile.
a

Sh6 5.Vh4+Sg6 6.Vh7+! Sf6

At, elbette, alnamaz 6 g5 7 v.g 7 + A g6 8.f4+v.s

1 e4 Ag6 8 . ef ef 9.Kad1 Ad3
. .. gi
S.yah Vezir b6, c7 ve e7 haneler'ne de , Ad5+ yuzunden
demez. Dier hanelerde ise Kd6 + kazand rr

. .

...

10. Vh3 Adf4 1 1 .Vg3 Vc7 1 2 . Kfe

l ...

Tahtann merkezine do 'tmek zorunda kalan siyah ahn

durumu hi de iyi dei fJi. ?
D iyag ram 1 1 5
Diyagram 1 1 6
1 2 . . . . Fe6
Figrlerin
inkiaf bitirmek dt e. Fakat S.ya n durumu
Her iki konumda Beyaz oyna e kazanr. (zmler 72 nu- artk mitsizdir.
D i er devam o : d a yete rszd r ; yle ki:
naral sayfada; soru 1 0 ve 1 )
a) 1 2 . .. .Fd7 1 3.Ad5! Ad5 1 4 .V c7 7 i 5 Ah 7+ f7 1 6.K:d7+

' g

.c

53

OYUN SONLAR/ (1)

OYUN SONLAR/ (1)

g8 1 7.A:f8 ve kazanr; veya

b) 1 2. ...Kh8 1 3.Kd5+ V:d6 1 4.Ace4+ fe 1 5.A:e4+ Se7
1 6.A:d6 :d6 1 7.Va3+ ve kazanr.

B u partide beyaz ah Fg2'yi alamaz, nk b u taktirde Siyah

aadaki gibi kazanr: (22 .:g2) Vg4+ 23.:h1 Kd5 ve mat
olmamak iin Beyaz, Veziri feda etmek zorunda kalr: 24.V:c5
Kh5+ 25.V:h5 V:h5+ 26.g1 Vg5+ hamlelerinden sonra Si
yah, At da alp kolayca kazanr.

1 3 . K:e6+! A:e6 14.Ad5 mat.

Diyagram 1 1 9'da tarihin en nl partilerinden birinde, 1 4

hamle sonras meydana gelen durum temsil edilmitir (Em.
Lasker - Bauer, Amsterdam 1 889). Bu oyunda rakibin rok ko
numunu tahrip etmek iin, ilk defa olarak iki Filin fedas uy
gulanmtr:

22 . . . . Kfe8! 23.Ae4 Vh1 + 24.Sf2 F:f1 25.d5 . . .

ite, parti artk umutsuzdur (25.K:f1 Vh2+ v e Veziri kazanr).

Burada basit 28 . .. .Vg3 29.d2 Vf2+ devam yolu hemen mata gt rr.

Hcumun doru olan yegane devam yolu! Kolayca anlala

ca gibi 3.Kf3(?) f6 v.s. yeterli deildir.

29. S:f4 Kf8+ 30.Se5 Vh2+ 31 .Se6 Ke8+

32.Sd7 Fb5 mat.

Tarrasch biraz tuhaf bir yol semi ise de, mat ekli ok gs
terii idi r!

]l J.SWl!
1 r-t' ,.\11:.-,:i
a

Diyagram 1 1 9

. .

Diyagram 1 1 9a

1 . . . . Af3+! 2.gf V:f3

25 . . . . f5 26.Vc3 Vq2+ 27.Se3 K:e4+ 28.fe 14+

1 . F:h7+! ! S:h7 2.V:h5+ Sg8 3 . F:g7! . . .

nce daha basit birka tipik rnei gz nne alalm.

Diyagram 1 25 de hafif Figr olarak sadece "farkl renkteki"
(yani beyaz ve siyahhaneli aprazlardaki) Filler tahtada kald
vakit, aha kar yneltilen hcumlar bilhassa tehlikeli ol
maktadr; nk bu gibi hallerde rakip Filin "rengindeki" (r
neimizde beyazhare li) aprazlar savunmasz kalr. Ve Siyah
gz nne alnan Ornekte bu keyfiyetten yararlanmaktadr
(Kopetzky-Canal):

20. S:h2 Vh4+ 21 .Sg1 F:g2 22.f3 . . .

ki mat tehdidi ile (g2 ve hl'de). Kolayca anlalaca gibi, ah

kamak zorundadr.

Diyagram 1 23
Diyagram 1 22
Bu konuya ait iki konum daha (zmler sayfa 73 dedir; So
ru 1 2 ve 1 3).
Diyagram 1 24'deki bu keskin d urumu elde etmek iin Beyz
bir figr ile bir Piyonu feda etti. Beyaz imdi Vg7 mat le
tehdit eder. Kolayca anlalaca gibi, ah tehlikeli durumda
olmasa idi, iyah zorlanmadan kazanrd. imdi ise durum
ok kritiktir. ilk nce una dikkat edelim ki, sz geen ma
ta kar (tamamen mitsiz Ve5 hamlesinden baka) yegane
savunma olana gibi gr nen 1 . ... Af5 hamlesi de ie yara
maz: Gerekten de, bu taktirde Fd7 artk h3-hanesini kontrol
edemez hale gelir ve Beyaz "standart" Vezir fedasn ieren
basit bir mat kombinezonu yardmyla kazanr: 2 .V:h7+ :h7
3.Kh3+ g8 4.Kh8#.

3. Sf1 Vh3+ 4.Se2 Fc4+ 5.Sd1 .. .

Siyah Fig rler fig ran rolndedir.. .

5 . . . . Vb3+ 6. Sc1 Fd3

Dekor deiiyor. imdi siyah 7 . ...Vc2 mat ile tehdit eder.

7. Vc7 . . .

Tek hamle.

3 . . . . S:g7

3 . ... f6 yant da partiyi kurtaramaz: 4.Kf3 (4 . Vg6? Ve8) 4 .

... Ve8 5. Vh8+ Af7 6.Kh7.

Diyagram 1 20

4. Vq4+ Sh7 5.Kf3 e5

Tek savunma.

Diyagram 121

1 20 numaral rnekte de Lasker'in tahrip yntemine benzer

bir kombinezon mekanizmas uygulanmtr.

6. Kh3+ Vh6 7.K:h6+ S:h6 8 .Vd7 . . .

B u ifte hcum sayesinde Beyaz bir Fig r daha ve, bylece,

partiyi kazanr. Partinin devam yle olmutur:

Bu partide de rakip konumun tahribi iin ikinci Fil feda edil

mektedir.
2 . . . .q:f6 3.Vh4+ Sg8 4.Vg3+ . . .

Tipik b i r manevra.

Bundan sonraki senelerde Lasker'in (Steinitz'in syledii gi

bi) "derin ve zarif kombinasyonu" birok partide uygulanm
tr. En tannm rneklerden biri Diyagram 1 1 9a'da gsteril
mitir (Nimzowitsch-Tarrasch , Peterburg 1 91 4) .

4 . . . . Sh7 5.Ke4 . . .

v e Kh4 mata kar savunma yoktur.

Diyagram 1 21 'deki rnekte de (Groszpeter- Radulov), tahrip
harekat benzer ekilde cereyan etmektedir (h ve g-Piyonlar
nn ortadan kaldrlmas). Fakat feda edilen ikinci Figr bu se
fer Kaledir. Bu nispeten istisnai bir haldir, nk beyaz Kale
nin g5 gibi uzak bir yerde bulunmasna, partinin bu safhasn
da nadiren rastlanmaktadr.

17 . . . . A:d2!!

Bizzat Tarrasch bu hamle hakknda yle demitir: "nanlmaz

bir hamle. yi bir durumda bulunan Ae4' 'pat' durumundaki
beyaz At ile deitirmek, ya oyundan az anlayan birinin, ya da
bir ustann ii olacak".

1 . F:h7+! S:h7 2.Vh5+ Sg8 3.K:q7+(!) . . .

18. A:d2 d4(!)

Yukardaki rneklerde grdmz gibi, Fil Pg7'yi ald va

kit, Siyah yant seebilirdi. Burada ise btn hamleler zorun
ludur.

Bu hamle Lasker kombinezonunu hazrlamaktadr.

1 9.e:d4 . . .

Fakat Nimzowitsch bunu anlamaz. Tabii k i 1 9.e4 oynamak

gerekirdi.

3 . . . . S:q7 4. Fh6+ . . .

Anlald gibi, incelediimiz kombinezonun b u varyasyo

nunda da siyah haneli Filin nemli bir rol var - bu, elbette, si
yah kampta siyah hanelerin zayf olmasnn neticesidir.

19 . . . . F:h2+

Bu hamleyi (fazla dnmeden) yapabilmek iin Lasker'in

kombinezonunu bilmek arttr. Ancak bu zel halde kazanca
gtren daha basit bir devam yol u var: 1 9 . .. .F:g2! 20.:g2
(veya 20.d:c5 Vg5) 20 . ... Vg5+ 21 .f3 (21 .h3 Vh5+; 21.h1
Vf4) 21 . ... Kfe8! 22.Kgl Vf4+ 23.g2 Ke2 ve Beyaz terketmelidir.

4 . . . . Sh7

(4 . . . . f6 5. Vg5 mat).

5 . Fq5+ Sg7 6. Vh6+ Sg8 7. Ff6 Terkettl .

54

Diyagram 1 26

Diyagram 1 27

7 . . . . K:a4

ldrc darbe; savunma elbette ki kalmamtr. Ve Siyah

(herhalde aknlktan) yapt

1 . F:h7+! S:h7 2.Ff6 . . .

8 . . . . Ff6 9 .V:b7 Sg7 1 0.Kf1 Kab8 1 1 .Vd7 Kfd8

12.Vg4+ Sf8 1 3.f:e5! Fg7 14.e6!
ve Siyah birka hamle sonra partiyi terketti .

Diyagram 1 24

8. Fb4 K:a1 + 9.Sd2 V:b4+

Diyagram 1 25

hamlelerinden sonra partiyi terketti .

(Diyagram 1 26'ya baknz; beyaz talarla oynanan usta G.Kaspar
yan, Satran tarihinin en byk ettlerinden biridir).

Bu varyant yznden Siyahn, Vg7 mat tehdidine kar zaten

savunmasnn kalmad dnlebilir. Fakat gr n rde biraz
artc olmakla beraber, mantkl ve kolayca anlalabilen

1. V:c6+ ! ! . . .

ok zor kefedilebilecek tipik bir celbetme kombinezonudur.

1 . . . . Fg4+! !

hamlesi hereyi kurtarr. Siyah, elbette, b u "kstah" Fili alma

zorundadr; nk baka herhangi bir yanttan sonra Veziri
kaybeder (h3-hanesi siyah Filin kontrol altnda kal r) .

1.

. . . S:c6 2.Ae5++ . . .

nemli olan, bu hamleden sonra beyaz Atn siyah ahn ka

ma yolunu (c6-d7 v.s.) kapatmasdr. Siyah ahn bundan
sonraki btn hareketleri zorunludur.

2. K:q4 Af5

Bu sefer h4-hanesi Atn kontrol altndadr. Ve Beyaz

2 . . . . Sc5 3.Ad3+ Sd4

Ve imdi Beyazn "sakin"

3. Vh3 K:c2+ 4.Sf1 Vb5+

hamlelerinden sonra partiyi terkettl (5. g1 Ve2 v.s .) .

4. Sd2! . . .

Keye saklanm olan rakip ah b u pozisyonundan darya

cel b etmeyi amalayan kombinezonlara ait fazla ayrntl a k
lamala ra gerek yoktur. ah, bir feda yznden emin yerini b
rakmak, hatta baz hallerde tahtann ortasna kadar yolculuk
etmek zorunda kalr ve burada, elbette, kolaylkla rakip Figr
lerin kurban haline gelir. Bu tip kombinezonlarn motivi, di
er mat kombinezonlarnda olduu gibi, ahn evresinde
yeterince korunmam hanelerin mevcut olmasdr.
Bu gibi kombinezonlarn klasik bir rnei 1 29 numaral r
nekte incelenmitir (Ed. Lasker - Sir Thomas). Fakat bundan

hamlesi ile "mat a"nn kurulmas tamamlanm olur.

4 . . . . Siyah terkettl.

nk 5.c3 mat'a kar savunma kalmamtr. ok zarif bir

kombinezon!
(Diyagram 1 27; Bronstein-Ree partisi).
Gr nrde Siyahn durumu stnd r. Fakat Beyaz, bir Kale
fedas sayesinde ar Figrlerin kuwetini gsteren inisiyatifi
elde eder?
1 . K:g7+! ! F:g7 2.Kc8+ Sf7 3 .Vh5+ Se7

55

OYUN SONLAR/ (1)

4.Ve8+ Sd6

Burada Beyaz, zeitnot (dnme zaman ktl) yznden

5.Vd8 mat hamlesini gremez (demek ki, Dnya ampiyonu
adaylar arasnda bile "olur byle vakalar... "). Fakat yaplan

.OYUN SONLAR/ (1)

Sz geen partide

yant yznden (Fd8-f6 v.s. tehdidi ile), hi de iyi deildir. Bu

kritik durumda ancak zor bulunabilen, zarif ve ok kuvvetli

1 . d4 f5 2. Af3 e6 3. Ac3 Af6 4. Fg5 Fe7 5.F:ffi

F:f6 6.e4 f:e4 7.A:e4 b6 8.Fd 3 Fb7 8.Ae5 0-0
1 0.Vh5 . . .

1 . Fq5! ! . . .

hamlesi sonucu getirir.

Bu hamlenin fikri kolayca anlalabilir: 1 . ... fg taktirde, g-Pi
yonunun ilerlemesi artk kazandrr, nk 2.g7 hamlesinden
sonra 3.Fh7+ ve 4.gBV+ tehdidine kar savunma kalmaz. 1 .
... f5 yantndan sonra Beyaz, tabii ki korunmasz Fd8'i alr.
Partide Siyah daha

hamlelerinden sonra Diyagram 1 29'da temsli edilen konum

meydana gelmitir. Durum Siyah iin tehlikelidir, nk Be
yaz 1 1 .A:f6+ ve 1 2.V:h? mat ile tehdit eder. Siyah bunu
10 . . . . Ve7?

Diyagram 128

Diyagram 129

yant ile karlar. imdi 1 ; .A:f6+ fazla bir ey salayamaz,

nk 1 1 . ... gf ten sonra siyah Vezir hl-noktasn korumak
tadr. Oysa, inanlmas g olmakla beraber, Siyahn yapt
bu Vezir hamlesi partiyi kaybettirmektedir! .. (Doru devam
yolu 1 O . ... F:e5 1 1 .de Kf5 dir). nk Beyazn ; O.Vh5 ham
lesi iki tehdit ierir; ve Siyahlar ikinci tehdidi gremezler. An
cak hemen belirtelim: Bunu grmek ok zordur!
1 1 . V:h7+! ! . . .

Btn Satran tarihinin en parlak Vezir fedalarndan biri!..

Dnya Satran Federasyonu FiDE ( Federation lnternational
hamlesinden sonra da partiyi bir-iki hamle sonra kazanr (5. Des
Echecs) idarecilerden biri, 90'uncu ya gn nedeniyle,
... d5 6.Vd7+ v.s.).
1
975
ylnda yaplan kutlama treni srasnda incelediimiz
(Diyagram 1 28). Hamle sras olan Siyah burada
partinin bahsi getiinde yle demiti: *Eer yalnzca bu
1 . . . . V:b3
partiyi oynam olsanz bile satran hayatnz yine de boa
oynar. Bundan nceki rnekleri incelenmi olan sayn okuyu gemi saylamazd."
cumuz byk bir olaslkla, konumun ksa bir tetkikinden Fedadan sonra Siyahn btn hamleleri zorunludur.
sonra
5. Kc6+ (?) . . .

2. V:q7+ (!) . . .

1 1 . . . . S:h7 12.A:f6++ . . .

hamlesini kefedecektir. Bu doru hamledir, nk h im ifte ki; imdi 1 2 ... h8 yant hemen mata gtrr: 13.Ag6
di emin h-hanesini terketmek zorundadr. Fakat bu Ornekte mat.
Siyah ah beyaz kampa celbeden uzun yolculuk bala
zorluk burada balar:
maktadr.
2 . . . . S:g7 . . .
12 . . . . Sh6 1 3 .Aeg4+ C! l
yantndan sonra "doal" 3.Kg5+(?) hamlesi hibir yara sa Dikkat! teki Atla k sonuca gtrmez: 13.Afg4+ (?) h5 (i
layamaz: ah evine dner; Beyaz artk partiyi rahatlkla terke
yzden Af6 yerinde durmaldr: imdi h5-hanesi kont
debilir. Zafere gtren yol ok reticidir - dikkatle takip ede terol bualtnda
kalr!) 1 4.Fg6+ h4 i 5.g3+ h3.
lim.
3. h8V+! . . .

Bu ince hamle Khl'in "ate menzilini" uzatp, siyah ahn s

nan ortadan kaldrr. Bu da partiyi birka hamlede kazan
drr:
3 . . . . K:h8 4. Kg5+ . . .
imdi bu hamle hemen mata gtrr:

13 . . . . Sg5 1 4 . h4+ Sf4 1 5 .g3+ Sf3 16. Fe2+ . . .

Burada ; 6.f1 (1 6.Fe2+ yerine) hamlesi yardmy la Beyaz iki

hamlede mat edebilirdi. nk bu taktirde ; 8.Fe2 ve ; 8.Ah2
gibi iki mat tehdidinden hibir ekilde kurtulu yoktur). An
cak bu halde, gz nne alnan Ornekte meydana gelen "fan
tastik" mat eklini gremezdik ...

4 . . . . Sf8 5 .K:h8+ Ag8 6.Kg:g8 mat.

Basit, fakat tekrarlayalm: ok retici bir rnek!

16 . . . . Sg2 1 7.Kh2+ Sg l 1 8 . 0-0-0 mat!
Diyagram ; 29'da gsterilen nl rnek, en "popler" kitap Aa yukar hi grlmemi olan mat tablosu ayr bir Diyag
larda saysz defa yaynla nm bir partidir. Beyaz talarla oy ram haketmektedir.
nayan oyunortas inceleyen ilk eserlerden biri olan "Modern
satran stratejisi"nin yazar tannm uluslararas usta Edu
ard Lasker'dir. Gen yalarda ABD'y e g eden bu satran
baz kaynaklara gre eski Dnya ampiyonu E. (veya. "Em."
- Emanuel) Lasker'in uzaktan akrabasdr. Karkllklara
meydan vermemek iin, ad Satran yaynlarnda daima Ed.
Lasker eklinde yazlmaktadr.
Siyahla ise, zamann (191 2) en kuvvetli ngiliz satranlarn
dan biri olan Sir George Alan Thomas oynamtr. Trkiye'de,
Tarabya'da doan Sir Thomas Londra'da yaam, birka de
fa ngiltere ampiyonu olmu ve ok sayda uluslararas tur
nuvaya katlmtr. En byk baars Hastings 1 934/35 tur
nuvasnda, Euwe ve Flohr ile beraber, Capablanca, Botwinnik
Diyagram 129a
ve dier tannm ustalar nnde birincilii kazanmasdr.
56

1 . . . . Fe7

Diyagram 130
Diyagram 131
Training sorular: 1 30 ve 1 31 numaral Diyagramlar (Soru 1 3
ve 1 4).
Hamle sras ile
Hamle sras ile
Siyah nasl kazanr?
Siyah nasl kazanr?
zmler sayfa 73 de

olunamam, fakat
h.DI

den sonra partiyi brakmak zorunda kalmtr.

1 .Fg5! ! hamlesinden sonra Siyah 1 . .. .Fc7 oynayabilirdi - fa
kat nispeten daha iyi olan bu savunma da partiyi kurtaramaz
d: 2. F:f6 e4 3.F:e4 Ff4+ 4.h5 Fe6 (zorunlu hamle; aksi tak
tirde Fd5+ v.s. hemen kazandrr) 5.Fd5 F:d5 (yine zorunlu
dur!) 6.cd, ve bu yeni geer Piyon sayesinde Beyaz zorlan
Piyon kom b inezonlar
kazanr.
Bu konunun bilhassa itinal olarak incelenmesi tavsiye madan
olunur. Burada sadece Piyon.l ara dayanan eitli kombine (Diyagram 1 33; Hansen-Mller). Hamle sras Beyazn.
zonlar gznne alnacaktr. ilerde greceimiz gibi, Piy on Bu konumda Siyahn kuvvetli 1 . ... h3 hamlesi var. Bunu nle
kombinezonlar stratejik sorularda da byk rol oynarlar. Pi mek amac ile Beyaz
yon ilemeleri doal olarak zellikle oyunsonlarnda nem
1 . h3.? . . .
kazanmakla birlikte Piy on kombinezonlarna oyunortasnda oynar. nanlmas zor, fakat bu hamle partiyi kaybettirir. Do
ve hatta alla rda bile rastlanabilir.
ru olan devam yolu ; .g1 ! dir; bu taktirde partinin neticesi
Tahtada bulunan btn tala r arasnda sadece Piy on, B'in ci pek belli deildir. Partide yaplan 1 .h3? hamlesinden sonra
(Siyahla r iin 1 'inci) sraya ulanca herhangi bir Figrle (ve Siyah ok retici ekilde hemen kazanr:
bu meyanda en kuvvetli olan Vezirle) deitirilebilir. Kuvvetin
1 . . . . K:q2! ! 2.K:q2 f2! !
byle ani olarak artmas eitli kombinezon olanaklarna yol Dikkate deer
bir olanaktr!
aar. Aktif olan taraf, Figrlerin fedas yardmy la Piy ona d
3. Beyaz terkettl.
nm olana yaratr; yle ki bu eylemden hemen sonra ya
maddi avantaj, ya da aha kar partiyi kazandran hcum el Diyagram 134'te, Unzicker-Dckstein partisinde meydana
de edilir.
gelen bir konum gsterilmitir. (Bykusta Unzicker, ylla r)
Bu gibi kombinezonlarn motiflerini tespit etmek kolaydr: Ye boyu Bat Almanya ampiyonu olmutur; uluslararas usta
terince ilerlemi olan bir geer Piyonun varl ve 8'inci (i 'in Dckstein ise, Avusturyann en kuwetli satranlarndan
ci) yatay srann yeteri kadar korunamam olmas. Kombine- biridir).
Beyazn durumu, zellikle kuwetli geer e6-Piy onu sayesin-

Diyagram 132
Diyagram 133
zonun konusu da aktr: Yeni Veziri (genel olarak: Yeni "Fig
r"!) ieren son pozisyondur. Bu aklamalardan anlalaca
gibi, gz nne alnan konuda geer Piyonlar nemli bir rol
oynar.
{Diyagram 1 32; Hennigs-Walter).
Geer g-Piyonunu g6-hanesine kadar ilerletebilmek iin Be
yaz bir Piyon feda etti. Ancak meydana gelen pozisyonda bu
Piyonun g7'ye ilerlemesi (Fh7+ v.s. tehdidi ile), Siyahn f6-f5

Diyagram 134
Diyagram 135
de, adaha iy idir. Ancak grnrde e6 ve e4 Piyonlarn iler
lemesi siyah hanelerde durdurulmaktadr. Fakat Unzicker, iyi
dnlm "yarma" hareketi yardmyla amaca ular. im
di greceimiz eylemde aslnda zor olan, siyahn daimi kii
olup olmadn hesaplamaktr.
1 . e5! ! . . .

yi hazrlanm bir Piyon fedas.

1 . . . . V:e5

OYUN SONLAR/ (1)

OYUN SONLAR/ (1)

1 . .. .fe yant bsbtn fenadr: 2.f6! gf 3.Vg6+ Vg7 4.V:g7+

g7 5.e?, ve kazanr.
Yarma hareketi balamadan nce ite b u durumu deerlen
dirmek gerekli idi.

hamlelerinden sonra meydana gelen durum temsil edilmitir

("Vezir gambiti"; Schlechter-Perlis partisi). Bu sakin pozis
yonda kombinezon olanan dnmek biraz zordur. Buna
ramen gz nne alnan rnek bunu ilgin bir ekilde gs
terir.

En iy i ans.

Siyah 6 . ... cd 7.Ac3 e6 8.Ab5 devam yolundan kanmaktadr.

2. Vd8+ Sh7 3.e7 . . .

le ki baz hallerde bunlara kar are bulma olanaksz olur.

i lk nce ok basit bir hal gz nne alalm (Diyagram 1 40;
Johner-Wolff partisi).
Hamle sras Siyahndr. Grnrde, Pc4'n saldrsna u
ram olan Kd5, bulunduu yeri terketmelidir. Fakat Siyah
burada

5. cd V:b3(?) 6. ab F:b1

3 . . . . V:f5+

7. de! ! . . .

4. Sg2 Ve4+ 5 .Sh2

ve Siyah terkettl; nk 5 . ... Vc2+ 6.g1 (!) Vc1 + 7.Ff1 Ve3+

8.h2 Vf2+ 9.Fg2'den sonra ki hamleleri tkenmitir.

Oyunsonlarnda da bazen olaanst gzel ve retici kom
binezonlar gereklemektedir. En nl rneklerden biri 1 35
numaral Diyagramda gsterilmitir (Ortega-Sanz, Madrid
1 934). Zamannda tannm spanyol usta Sanz, partiyi ger
ekten ahane bir kombinezon yardmyla kazanmtr:

Diyag ram 1 36

Bu keskin partinin devam yle oldu:

Diyagram 1 36a

Naho bir s rpriz . Grnrde iyi olan 7 . .. .Fe4 yant partiyi

hemen kaybettirir: 7. K:a7! (kombinezonun "pf noktas") 8.

1 . . . . K:d4!

oynar. Bu hamlenin fikri udur ki

2. K:d4 . .

1 . V:h6!! . . .

yantndan sonra Siyah

H i beklenmeyen bir Vezir fedas. Fakat Diyagramdaki duru

mun ksa bir analizi, dier devam yollarnn yeterli olmadn
gsterir.

1 . Kd2 2. Aa4 . . .

2 . . . . Vq5

hamlesi ile iki tehdit yaratr - 3 . ... V:g2 mat ile 3.V:c1 +. Beyaz
bunlar ayn zamanda karlayamad iin, Siyah en azndan
bir Piyon kazanr.
imdi ise, takip edilmesi de zor olan, ok kark bir rnei
ele alalm (Diyagram 1 41 ; bu da Reti-Aljehin partisinde
siyahn keskin hcumundan sonra meydana gelen konu
mudur).

1 . . . . gh

Beyazn durumu yeterince salam gibi grnmektedir. Fakat

iyice hesaplanm bir Kale fedas yardmyla Siyah tehlikeli bir
geer Piyon meydana getirir:

Dier yantlar hemen mata gtr r.

2. gh+ Sf8 3.Kg8+! . . .

yi bildiimiz b i r yntem: B u Kale fedas gereken "tempoyu"

kazandrr.

2 . . . . K:b2 ! ! 3.A:b2 c3

ok ilgin bir durum. Gze arpan 4.Ad3 yant 4 . ... c4+

5.K:b6 cd yznden ie yaramaz; nk bu durumda, yani
(kendi) kampndan sayarak) 6'nc saraya gelen iki geer
Piyon bir Kaleye kar daima kazanr. Atn dier hamlelerin
den sonra ise c3-Piyonunun ilerlemesi partiyi hemen kazan
drr. Fakat kuvvetli bir satran olan partnr de en byk
zorluklar yaratan

3 . . . . S:g8 4.h7+ Sf8 5. h8V mat.

ok gzel!
Geer Piyonlarn dnm nde ounlukla Vezir al n
maktadr. Fakat istisnai hallerde, meydana gelen artlara
bal olmak zere, dier Figrleri semek daha elverili, hat
ta bazen zorunlu olabilir (31 numaral Diyag ramdaki rnee
baknz). Byle bir hal Diyagram 1 36a'da temsil edilmitir.
Geer f7-Piyonunun dnm aadaki ilgin ekilde ger
eklemitir (Popov-Buljonic partisi):

4. K:b6! . . .

yantn bulmutur. imdi Siyah ne yapacak?! 4 . ... a b 5 . Ad3,

veya 4 . . . . c2 5. Ad3 ' ten sonra Beyaz bir Figr fazlas ile kalr.
te imdi Siyah bu partiyi nlendiren olaanst zarif iki
hamle ile kazanr:

1 . Ke8+! K:e8 2. V:g7+! ! . . .

te 1 .Ke8+! ile balanm olan eylemin asl fikri: ah gereken

yere celbedilmektedir.

4 . . . . c4! !

Greceimiz gibi bu istisnai durumda ayrk (ve stelik duble)

Piyonlar koskoca iki beyaz Fig rden daha kuvvetlidir. Son
hamle ile Siyah d3-hanesini kontrol altna almakta, yle ki c3c2 tehdidi yine ortaya kmaktadr. Ve buna kar 5.Ke6 yant
yetersiz Kalr, nk bu taktirde Siyah Ab2'yi alr ve Kale
Piyonlar durduramaz (5 . ... cb 6.Ke1 c3 v.s.). Fakat Beyaz
yine de en iyi yant bulur:

. . . S:g7

Zorunlu hamle (2 . ... e7 3.feV++ :e8 4.V:c7)

3. f:e8A+(!)

5. Kb4 (!) . . .

B u hamleden sonra n e 5 . ...c b 6.K:b2, n e d e 5 . ... c2 6.Kc4:

ie yaramaz. Fakat imdi ikinci ve bu kez ldren darbe gelir:
5 . . . . a5! !

Bir tehdit meydana geldii zaman, birok hallerde buna kar

yeterli savunma bulunabilir. Fakat iki (veya daha fazla) teh
didin ayn anda yaratlmas, durumu kritik hale sokabilir; y

Diyagram 1 38

b c

Diyag ram 1 39

.. .K:a7 9 . c7, ve bu Piyon (aslnda bu "c* * Piyonu ! ) Vezir

olur! . . Bu sebepten dolay Siyah

1 . . . . Fe6

Bu hamleden sonra beyaz Kc4 yerini terketmelidir. Bu nl

partinin saysz analizleri, bu durumda en iyi olanan

7 . . . . A:c6

2. Kcc2 . . .

oynar ve bylece Beyaz, kombinezon sayesinde bir Piyon

kazanr.
Antrenman iin: Diyagram 1 38 ve 1 39 a baknz.

yant olduunu gstermilerdir. Fakat, imdi greceimiz

gibi, bu devam yolu da partiyi kurtaramaz.

(zm ler 73 numaral sayfadadr; soru 1 4a ve 1 4b).

Zorunludur, nk 3. h1 ? taktirde 3 . ... Ka1 + partiyi hemen

kazandrr.

Beyaz kazanr

2 . . . . Ag4+ 3.Sh3

Beyaz kazanr

3 . . . . Ae5+ 4.Sh2 . . .

Rakip Fig rl eri n fena yerlei m i nden

yara rlanan ko mbi nezon lar
Kombinezonlarn bu son eidi aslnda, incelediimiz mat ve
Piyon eyleerinin haricinde btn kombinezonlar iermek
tedir. Bu kombinezonlarn "motifi" de isminden anlalmak
tadr. Satran taktik elemanlar" olarak da adlandrlan bu
motifler, kombinezonlarda daima meydana gelmektedir. Bu
elemanlar (ifte hcum, beynel, saptrma v.s.) aada teker
teker ele alnacaktr. eitlerinin says olduka byktr,
fakat iyi bilinmeleri pratik iin ok nemlidir; ancak bu
elemanlar sistematik olarak incelediimiz taktirde, par
tilerimizde her eyi daha iyi anlamaya balar ve buna bal
olarak gereken kararlar daha kolaylkla alrz.

Yine zorunlu bir hamledir; nk b u sefer 4.h4 yantndan

sonra ldren 4 . ... Ka4+ darbesi gelir.
4 . . . . K:f3!

Beyaz bu Kaleyi, 5.F:f3 A:f3+ 6.g2 A:d2 v.s. varyant yzn

den, almak istemiyor:
5. K:e2 Aq4+ 6.Sh3 . . .

Beyaz ah yine hi d e ho olmayan b u yere gitmek zorun

dadr.
6 . . . . Ae3+ 7. h2 A:c2 8. F:f3 . . .

8.K:c2 elbette tamamen mitsizdir, nk Siyah bir kalite ve

bir Piyon fazlas ile kalr.
8 . . . . Ad4 9 .Ke3 A:f3+ 1 O.K:f3 Fd5

Cifte hcum. Beynel.

Artk savunma kalmamtr. Ltfen bu pozisyonu dikkatle in

celeyin.
6. Aa4 ab

ve Beyaz terketti . Modern etdn yaratclarndan biri olan

Fransz uyruklu, fakat hayat boyunca spanya'da kimya en
dstrisinde m hendis olarak alm olan H.Rinck'e, bu
kombinezonla ilgili bir ett yapmak zere bu oyunsonunu
getirmiler; nl ett nn yant ok ksa olmutur: "Zaten
yaplmtr!" Bu final hakknda daha ne diyebiliriz?!.. Belki de
"Allaha kr ki satranc rendi ki".
(Diyagram 1 36). Bu rnek de geer Piyonun etkinliini gs
termektedir (Beyaz talarla, tarihin en by k hcum us
talarndan biri olan bykusta Rudolf Spielmann oynamtr).

ve kazanr.
Dikkate deer keyfiyet, Piyon kombinezon larna oyun al
larnda (!) bile rastlanabildiidir. Bunun ilgin bir rneini
1 37 numaral Diyagramda gryoruz:
1 . d4 d5 2. c4 c6 3.Af3 Ff5 4.Vb3 Vb6

58

Diyagram 1 40

Diyag ram 1 41

Diyagram 1 4 1 a

59

Diyag ram 1 42

OYUN SONLAR/ (1)

Ve bu "geometrik" hamleden sonra Beyaz elverisiz yerde Oysa Siyah iin bu yer deiimi ok nemlidir; nk imdi,
bulunan At kaybeder.
kombinezonun "pf noktas" olan
1 1 . Bevaz terketti .

3. Vh8+! ! . . .

Bu partiyi nl klan son pozisyon Diyagram 1 41 a' da ayrca

gsterilmitir.
Diyagram 1 42'de ok ilgin bir durum gsterilmitir (Dr.
Dnhaupt-Kuneri partisi; Alman yazmal ampiyonas).
Beyaz oynar ve kazanr. Gz nne alnan bu konumun zel
lii, beyaz Filin el-hanesinde olmamas halinde iki hamlede
mat edebilmesidir: 1 .V:f7+ v.s. Fakat bu Filin sakin bir ham
lesinden, rnein 1 .Fg5'ten sonra, Siy ahn yeterli savunmas
vardr: 1 . ... Vf5 v.s. Bu sebepten dolay Fe7, arkadalarna
yararl olmak istedii iin, hayatn feda etmeye bile razdr.
eitli dillerde yaynlanan Satran kitaplarnda bu gibi Figr
lere "midini kesmi" anlamna gelen ISP.anyolcadan alnm
olan "Desperado" deyimi kullanlr. Bu Ornekte de beyaz Fil
kendisinden beklenen eylemi gerekletirmektedir:

hamlesinden sonra, Veziri almak zorundadr.

3 . . . . S:h8 4.A:f7+

ve Siyah terkettl .
Tam anlamy la "pozisyonel" bir oyuncu olan eski Dnya am
piyonu Tigran Petrosyan , gerekli hallerde ahane kom
binezonlar yaratmay da bilmitir!
(Diyagram "1 44; Uhlmann-Sayfat). Hamle sras Beyazndr.
Bu durumda nl Alman usta Wolfgang Unlmann
1 . A:e4! . . .

oynamtr. Bu hamle ile Beyaz, Fili feda etmektedir. Siyah ise

bunu almak zorunda deildir. Ancak baka hamlelerden son
ra da Beyazn durumu hayli stn kalr.
1 . . . . F:h6

tndan sonra da Beyaz, At kombinezonu yardmy la

Dikkat edelim: Bu hamle beyaz Kd7'ye f7'ye yolunu amakta yan
kolayca
kazanr.
ve ayn zamanda siyah Kaleler arasndaki balantsn kes
2. F:d7! Vd8
mektedir. yle ki imdi Beyaz hem 1 .V:f7+ hem de 1 .V:a8 ile
Veya
1
.
...
V:d7 3.Af6+
tehdit eder. Kolayca anlalaca gibi bu iki tahdide kar
yeterli savunmay bulmak mmkn deildir.
3. F:e8 Ve7
1 . . . . Siyah terkettl.
Burada da Fil "tabu" dur. Bu kombinezona herhalde "ifte bey
ne!" denilebilir.
Pratik iin nemli, dikkate deer bir olanaktr.
4. Fc6 . . .
Beynel aslnda ifte hcumun zel bir halidir: Bir ta (Piy on
da olabilir - Diyagram 26'ya baknz ) rakip Figr tehdit eder.
Pratikte en ok At beynelleri ve Piyon atallarna rastlan
maktadr.
Beyne! hcumunu hallerin ounda hazrlamak gereklidir.
Tipik bir rnek Diy agram 1 43'te temsil edilmitir (T. Petros
yan-Simagin).
Beyaz oynar ve kazanr
Beyne! yardmyla partiy i kazanmak iin, Beyazn ilk nce
2 ] 11 fo} :!:-'!, J.l - .
siy ah Figrleri bu eylemi mmkn klan hanelere celbetmesi
l'' -t,r=: :ti r
gereklidir. Bu ama iin Beyaz ilk nce Fili, ondan sonra da
t
Veziri feda eder:
Diyag ram 145
Diyag ram 146
1 . Fd8! ! . . .

OYUN SONLAR/ (1)

"pratik partide pratik olarak" imkansz olduu rahata sy

lenebilir. Ancak syleyebileceimiz bu kadardr - nk
Diyagramda Satran kural larna tam anlamyla uyan bir
duru m temsil edilmitir. Elbette, bu iin "pf noktasn" bil
meyen bir oyuncu (hatta kuwetli bir satran!) iin buna bir
den bire inanmak zordur. Bu nedenden tr byle "anor
mal" bir pozisyonun nasl meydana gelebileceini beraberce
izleyelim: 1 46b n.u maral Diyagram gz nne alalm. te
bu, vaktiyle nl lngiliz "Chess" dergisi tarafndan yaynlan
m olan bala ng konumudur. Bunu da "normal" olarak
1 . . . . K:h2!
nitelemek zordur, fakat itiraz da edilemez - herey dorudur.
Biraz sonra greceimiz gibi, Khl birinci sradan uzaklatrl imdi Beyaz bu durumda
maldr. Fakat bu hamleyi kefetmek iin planlanan kom
1. Vb7+
binezonu sonuna kadar "grmek" gereklidir.
oynar. Siyah ah elbette kaabilir, fakat Siy ah
2. K:h2 V:a3!
1 . . . . d5
Partiyi kazandran olaanst kuvvetli bir hamle. Siyah 3. yantn tercih eder. Yine her ey normaldir. Ve imdi Beyaz
... Va1 mat ile tehdit eder. 3. b1 hamlesinden sonra 3. bu Piyonu geerken (en passant) almaktadr:
...Ac3+ yant partiy i kazandrr: 4.b:c3 (azok zorunludur,
2. e:d6 (e .p.)++
nk 4.c1 Va1 + 5.d2 A:di hamlelerinden sonra. Siyah bir
Figr fazlas ile kalr) 4 . ... aB ve mata gtren 5 . ... Kb8+ teh Bu ekilde "normal" 146b konumu yerine "anormal" 1 46a
didine kar savunma yoktur (5.Fb5 K:d1 mat}. Bu varyant pozisyonu meydana gelmitir... Unutmayalm: Bir satran
dostu bize tuhaf, meydana gelemeyecek gibi grnen bir
yznden Beyaz Vezir fedasn kabul eder:
durum gsterirse, son hamlede bir Piy onun "geerken" aln
3. ba F:a3+4.Sb1 Ac3+ 5.Sa1 . . .
Pekalala, imdi Siy ah ne yapabilir? .. Bunu grmek artk o mas olanan dnelim.
kadar zor deild ir:

Diyagram 146'da
beyne! pozisyonunun hazrlanmas bakmndan, bu on (i 45
numaral) rnekte ok daha zor olan bir konum gsterilmi
tir (Andrejew-Doluchanow)
Haml e sras Siyahndr. Gz nne alnan bu durumu dikkat
le inceleyecek olursak, imdiki halde bir At beyneli iin hibir
olanan mevcut olmadn grrz. Demek ki eylemi hazr
lamak olduka zor olacaktr. Fakat Siyah bunu "geometrik
motifler" yardmy la kazanmaktadr:

5 . . . . Fb2+! 6.S:b2 A:d1+

Atn zaferi!

7. Sc1 A:e3

ve Beyaz terketti . Oyunsonu Siyah iin kazanlmtr.

At beyneli kombinezonu eitli allarda meydana gelebilir.
r n ek olarak aadaki al hamlelerini gz nne alalm:
1. e4 c5

Sicilya partisi.

2. Af3 Ac6 3 . d4 cd 4.A:d4 Af6 5.Ac3 e6

6.Adb5 d5?

Pratik partilerde ok rastlanan tipik bir hata.

Diyagram

143

1 . Va8+ gI

Diyag ram

144

be

i . ... e7 2. Vb7+ ve kazanr.

1 . . . . A:f2!

Aslnda bu da beyne! gibi bir hamledir. Beyaz ah her iki

Bu da bir beyneldir. Fili almak zorunda olan beyaz Vezir yeri Kaleyi tehdit eden At almak zorundadr.
ni deitirmektedir. Fakat Atn f7-hanesinden yapla n beyne!
2. S:f2 F:c3(!)
iin bu nemli deildir.
te Beyaz bu Fili ne Vezir ne de Fil ile alamaz; nk her iki
2 . . . . V:e5
halde de Ac5-e4+ hamlesi partiyi hemen kazandrr.
2. F:e5+! . . .

60

147

Diyag ram

148

Amaz (talarn balanmas) en ok rastlanan kombinezon

motiflerinden biridir. Aada birka tipik rnek gz nne
alnmtr.
(Diyagram i 47'ye baknz: Kaplan-Tatai). Hamle sras
Beyazn dr.

8.Vc4+

Diyagram 1 45'te gsterilen rnek bir beynelin hazrlanma

"mekanizmas" bakmndan olduka reticidir (Stein
Ljubojevic).
Hamle sras Siyahndr.
Bu partide gen yata len nl bykusta Stein, Siyahn
Af6-g4 hamlesine yeterli dikkati vermemitir. imdi ise zarif
bir kombinezonla Siyah bir Piyon kazanr:

Diyagram

Amaz

Beyaz, bir kalite ve bir Piyon fazla sy la, elbette kolayca

kazanr. Partide daha aadaki hamleler yaplmtr:
4 . . . . Ab4 5.Va4 A:c6 6.dc Fc8 7.c5
Sh8 9.V:c5 ve Siyah terketti.

1 . Kce1

(!) . . .

Dikkat edelim, ancak b u Kale ile oluturulan amaz sonucu

gtrr.
a

Diyagram

146a

1 . . . . f6 2.K:f6 . . .

Diyag ram

1 46b

te bunun iin Kfi yerinde kalmalyd. Ve bu hamleden son

ra, 2 . ... e7 3.Kb6(!) ve 2 . ... 0-0-0 3. Fa6+ varyantlar yzn
den

2 . . . . Siyah terketti .

7. ed ed 8. A:d5 ! A:d5 8. V:d5 ! . . .

(Diyagram 1 48 Castagna-Marcus). Hamle sras Beyazndr.

Btn Figrleri elverili ekilde yerletirilmi olduundan,
Beyazn durumu stndr. Ve burada kuvvetli svireli sat
ran Castagna, fazla dnmeden, Pd6'nn "bal" ol
masndan yararlanmak istemitir:

ve Beyaz bir Piyon kazanr (9 . ...V:d5 i O.Ac7 + ve 11 .A:d5)

Burada ve saysz baka rneklerde ifte ki daima iki farkl
Figr vermektedir. Fakat iki Vezir (ve ancak iki Vezir! ) ayn an
da rakip aha saldrabilir! Byle istisnai bir hal 1 46a numar
al Diyagramda temsil edilmitir.
Bu gerekten hayret verici konumun meydana gelmesinin

1 . V:c5? . . .

61

OYUN SONLAR/ (1)

(Diyagram 1 51 ; Olsen- Jakobsen partisi). Hamle sras

Beyazndr. Bu keskin pozisyonda Beyaz grnrde ok kuv
vetli ola n
1 . Ke:d5 ? . . .

oynad. imdi siyah Fil amazdadr: 1 . .. .Fc6? 2.K:d8 mat.

Fakat Siy ah ok etkili bir -ne diy elim? .. - "karamaz" ke
feder:
1 . . . . V:g2+1 1 2.S:g2 F:c6 . . .

149
Oysa bu hamle partiyi kaybettirir, nk

ve imdi Siyah bir Kale fazlas ile kald iin

3. Bevaz terkettl.

Bu rnek, kombinezon hesaplarnda daima ara hamlelere

dikkat etmek gerektiini hatrlatmaktadr.
1 . . . . g5 !
Burada son olarak Diyagram 1 51 a'da, nl bir konum gs
yantndan sonra beyaz Ff4, beyaz Vezirin emniyetini sa terilmitir.
lamak iin, f4-hanesinde kalmak zorundadr, ki bu da bu (Tarrasch-N.N.; serbest parti, 1 926). Hamle sras Beyazndr.
Figrn kaybedilmesi anlamna gelir. Beyaz daha
Bu konumda Beyaz aadaki gzel amaz kombinezonu yar
2. K:e8?! . . .
dmyla kazanmtr:
hamlesini denemitir; fakat Siy ah tabii ki Kaleyi almayp
1 . K:e5! K:e5 2.g3! f4
2 . . . . Vb1+(!)
Elbette 2 . ... g4 3.g2 (veya baka bir bekleme hamlesi, r
oynar ve Beyaz terkeder.
nein 3.Fb2) daha iyi deildir.
(Diyagram 1 49 baknz; Bk-Kaplan). Hamle sras Siyahn
3. g4 . . .
dr.
ve zugzwangda olan Siyah Kaleyi ve bununla beraber partiyi
"Beyaz Vezir e2-hanesinde korunmasz dr, yani Pes kaybeder.
(grnrde!) amazdadr". Bu yanl takdire dayanarak Dr. Tarrasch'n kombinezonu, "mekanizmas" dikkate deer
Siyah, Pe5' e kar basky arttrmak amac ile
incelikler (2. g3!, 3.g4!) ierdii iin ok popler olmu ve
1 . . . . KeB?
birok kitapta (ve bu meyanda Nimzowitsch'in zamannda
"bestseller" ola n "My system" adl eserinde de!) retici bir
oynam ve naho bir srprizle karlamtr:
rnek olarak kullanlmtr. Fakat 1 963'te (yani 37 sene son
2. ef! ! . . .
Tapper adl sveli bir amatr Siyah iin beraberlii sa
te, "amaz" gerek bir amaz deildi!.. imdi, elbette, lra!)
ayan devam yolunu kefetmitir: 1 .K:e5 K:e5 2.g3 ham
beyaz Veziri almaktan baka bir ey kalmaz:
lelerinden sonra Tapper sadece Kaleyi brakr - 2 . ... g6! ! Bu
2 . . . . V:e2 3.f7+ ShB
gerekten gze hi arpmyan hamlenin fikri udur ki, 3.F:e5
h5! hamlelerinden sonra Beyaz, beraberlii salayan 4.
Veya 3 . ... f8 4.Fa3 + v.s.
Diyag ram

Diyag ram 1 50

4. F:g7+ . . .

OYUN SONLAR/ (1)

hamlesi yerine 3.K:h7+!! :h7! [3 . ... K:h7? yant, Beyaz iin

kazanlm olan oyunsonuna gtrr: 4.Ff8+ h5 5.V:h7+
g4 6.V:g6+ f3 (6 . ... :f4?? 7.Fd6 mat) 7.Vh5+Ag4 8.Vd5+
:f4 9.Fd5+ e3 10.Ve6+ d3 1 1 .V:e2+ :e2 1 2.Fc7 v.s.]
4.V:c7+, ve imdi doru olan 4 . ... g8! yantndan sonra
Beyazn daimTten baka bir olana olmadn gstermiler
dir.

rastl anan elemanla rndan biridir.

(Diyagram 1 52'y e baknz; Snosko Borowsky-Duras). Hamle
sras Siyahndr.
Beyaz Kaleler birbirini korumaktadr. Ke1 birinci sray terket
tii anda, Siyah mat edebilir ( ...V:f1#). Bu da bize kazan yol
unu gsterir:
1 . . . . Ke2 ! !

Bu ham leden sonra 2 . ... V:h2 mat tehdidine kar 2.K:e2

yantndan baka hibir savunma yoktur. Fakat bu taktirde
yukarda sz geen mat mmkn olur (2.K:e2 V:fl#} Bunun
iin
2. Beyaz terkettl.

(Diyagram 1 52a; Pachman -Czerniak Partis i). Hamle sras

Beyazndr.
1 . Ff7+! . . .

Bu. hamle Ag5'in saptrlmasna dayanmaktadr: imdi 1 .

.. A:f7 2.K:e6 hamlelerinden sonra Siyah bir kalite kaybeder;
bunun iin hcum eden Fili Kale ile ald.

Diyagram

154

Diyag ram 1 55

Cel betm e

1 . . . . K:f7 2.A:f7 Ff8? 3.K:e6 A:e6 4.Ad6

Bu usul yardmy la gerekleen eylemlerde, rakibin ta,

kazanabilecei veya baka bir zarar grebilecei bir pozis
yona celbedilmektedir (ekilmektedir, getirilmektedir). Byle
bir hal ematik olarak Diyagram 1 54'te temsil edilmitir.
Beyazlar siy ah Veziri e2-hanesine celbetmektedir: 1 . Fe2
V:e2 2.Af4+, Beraberlik.
(Diyagram 1 55: Beni-Soluch). Hamle sras Beyazndr.

ve Siyah birka hamle sorv.a partiyi terketti .

Elbette 2 . ... Ff8? ar bir hatadr. Kombinezonun asl varyan
tnda Beyaz sadece bir Piy on kazanr: 2 . ... K:e7 (2 . ... Ff8? yer
ine) 3.A:h6+ f8 4.A:f5! v.s. (4.Kf7?? 5.Kd8 mat).

1 . V:a6! Va4

Dier yantlardan sonra Siyah, Pb7 amaz yznden kay

beder: 1 . ... ba 2.K:bB+ ve 3.K:dB mat; 1 . ... f6 2.V:a5 1 . ...Ac6
2.F:c6 v.s.
2. V:a5! V:c2+

Diyagram 1 53

mitsizlik: Siyah feda edilen Veziri alrsa, Beyaz hamlede

mat eder: 2 . ...V:a5 3.Fc6+ be 4.K:b8+ d7 4.Kd8 mat.

ki taraf iin de tehlikeli olan, olaanst keskin bir durumda ve Siy ah terkeder.
Siyah

Kombinezonun "pf noktas".

1 . . . . Kc7! !

b
b

Diyag ram 1 51

Diyag ram 1 5 1 a

Diyag ram 1 52a

... g4! ile 4 . ...f4 manevrasna kar hibir ey yapamaz.

Pekala, bu bulutan dolay Tarrasch'n kombinezonu deerin
den birey yitirdi mi*!.. Fikrimizce hayr, nk Diyagramdaki
pozisyonda Beyaz iin beraberlii elde etmenin yegane
olana 1 .K:e5! tir!.

4 . . . . :g7 5.feV+
ve Siyah terkettl . Korkun bir hezimet...

Diyagram 1 50 de.
Beyaz hem Ff7'yi hem de Kh5-f5 manevras yardmy la bas
ky arttrmakla tehdit ediyor. Fakat Siyah bu tehditleri ber
taraf etmek iin ok zarif ve retici bir are bulur:
1 . . . . V:f4! ! 2. f F 8
ve Beyaza partiyi terketmekten

Diyag ram 1 52

Saptrma

Dier bir Figr korumakta veya kuvvetli bir tehdidi nlemek

te olan bir rakip tan, bulunduu uygun durumu terketmeye
zorlanmasna saptrma denilir. Bu da satran taktiinin ok

baka bir ey kalmaz.

62

hamlesi yardmyla partnrn iyice artt. yle ki Beyaz

la oynayan satran (bu parti Dnya harbinin sonuna doru
oynand iin, oyuncularn adlar bilinmemektedir) partiyi
terkeder. nk hem 2.V:c7 Vf3+ 3.g1 Vg2, hem de 2 . K:c?
Vd1+ devam yollar mata gtrr.
Fakat partiden sonra anlald ki 1 . . . . Kc7 hamlesinden sonra
Beyaz

2
1

2. b5! ! . . .

,: RID

JS

r r,lit r
a

2
b

yant ile partiyi kurtarab_! lirdi! .. Bu hamleden sonra 3.Ff8 mat

tehdidi meydana gelir. Oyle ki imdi Siyah zor durumdadr.
Fakat onun da kurtulu yolu var:
(Diyagram 1 56; Lasker-Ragozin). Hamle sras Siyahn.
2 . . . . Vd1 +(!) 3.K:d1 K:b7
yntemini bariz ekilde aklamaktadr.
ve byk bir ola slkla parti berabere biter. Hatta baz ustalara Bu rnek 1celbetme
.
.
.
.
Fc7!
2.Kf6 . . .
gre Siyah, beraberlii salayan 2 . ... Vdl hamlesi yerine 2.
...Ve2! ? devam yolu yardmyla kazanma anslar bile Kale, Fb6 tehdidi yznden 6'nc yatay sradan ayrlmyor.
edebilirdi: 3.Ff8+ h5 4.K:h7+ g4 ve Siyahn tehditleri (mat Fakat Ragozin, Filin manevralar yardmy la beyaz Kaleyi a7gl aprazna celbetmektedir.
veya Vezirin alnmas) artk pskrtlemez.
2 . . . . Fd8 3.Kd6 Fe7 4.Kb6 . . .
Fakat i bununla bitmez. Yeni analizler, bu varyantta 3. Ff8+?
63

Diyagram 1 56

Diyag ram 1 57

OYUN SONLAR/ (1)

mi saylabilir. Fakat Najdorf birka hamle daha yapmtr.

Zorunlu hamle.

3 . . . . a3 4.Kb1 Adc5 5.K:b2 a b 6.Ab4 Aa4

7.Ab1 Fd7 8. Ad3 b5 9.cb cb 1 0.A:b2
ve Siyah terketti .

4 . . . . V:b6(!) 5.V:b6 Fc5+ 6.V:c5 K:c5

ve Siyah, kalite fazlas sayesinde partiy i kazanr.

B i r Figrn kapat l mas

Bir Figrn kapatlmas ("hapsedilmesi")nin en nl rnek

leriden biri Diyagram 1 57'de temsil edilmitir.
Bu konum Spassky-Fischer Dnya ampiyonluu mann
1 'inci partisinde Beyazn 2 9'uncu hamlesinden sonra mey
dana gelmitir. Siyah talarla oynanan Fischer burada

Ak ki, ifte ki

Bu konuya ait ayrntl aklamalar bu BLM'de KlSIM l'de

(Diyagra!')1 37 v.s. ye baknz). Orada sylenenlerle burada in
celenen Orneklerden kolayca anlalaca gibi, ifte ki asln
da ak kiin zel bir halidir. yle ki ifte ki eylemi esnasn
da hamle yapan Figr de ayrca ki der. Bu keyfiyet
sayesinde saldrnn etkinlii olaanst lde artmakta ve
buna bal olarak eitli kombinezonla ra yol amaktadr.
1 59 numaral Diyagramda temsil edilen ak ki rnei, bu
yntemin de ok tehlikeli bir silah olduunu gstermektedir
(Christie-Kurzdorfer) Hamle sras Beyazndr.
Ak ki ola na gze arpmaktadr. Fakat beyaz Vezir, Pf6'nn
ilerlemesini bloke eder. Bu gibi artla rda, bildiimiz gibi,
Figrler "Desperado" olurlar (Diyagram 1 42'ye ait ak
lamalara baknz). Almanya'da, sadece kulp oyuncusu olan
Christie "Vezirin intihar" iin doru yeri bulmutur:

29 . . . . F:h2 (?)

oynamtr. O gnlerde bu hamle bomba tesiri yapmtr. Bir

ok otorite, Fisher gibi bir oyuncunun elemanter denebilecek
byle bir hatay yapmasnn imkansz olduu fikrinde idi ve
Fisher'in birinci ma partisini ne olursa olsun kazanma is
tediinden, oyunu keskinletirmek amac ile bu hamleyi se
tii syleniyordu. Ancak objektif (nesnel) olarak, yapla n
hamlenin her iki halde de hata olarak deerlendirilmesi do
ru olur. nk Spaasky
30. g3 . . .

"standart" hamlesi yardmy la rakip Fili hapsetmi,

1 . VeB ! ! . . .

30 . . . . h5 31 .Se2 h4 32.Sf3 Se7 33.Sg2 hg

34.fg F:g3 35.S:q3

Bu gerekten "korkun" hamleden sonra

-'

.-r.-=-..,.__....,..,.,.

"""'"i&_Jll.:::z;;;:;,. :-.x,...,t!J-:,-*,:-., x

:,,,..
a

Diyag ram 159

1 58
hamleleri yardmy la yakalayp onu alm ve ok hassas bir
oyun sayesinde bu partiyi kazanmtr.
1 58 numaral Diyagramda nl dier bir rnek gsterilmitir.
Bu da zamannda dnyann en kuvvetli bykustalarndan
Samuel Reshevsky ve Miguel Najdorf arasnda Olimpiyatta,
ABD-Arjantin manda oynanan partidir. Diyagramdaki
konumda Reshevsky
Diyag ram

l>

Diyag ram

160

Diyagram

1 . . . . Siyah terketti .

1 6 0a
f

te, Vezir yakalanmtr!.. [Almanlar bu ileme ok isabetli

olarak "Mausefalle" ("fare kapan") derler.] Parti aslnda bit-

Kalenin bu manevralarna satran terminolojisinde bilindii

1. V:e5+! ! . . .
g ibi, "deirmen" denilir.
Zor kefedilebilecek bir olanak! Siyah, Veziri almak zorun24 . . . . Sh8 25.K: d7+ .. .
dadr) nk 1 . ...f8 2.Kd8 hemen mata gtrr.
Beni 25.Kg3+ . hamlesinin 25 . ...Af6 yznden yeterli o1 . . . . A:e5 2.Ff6++! . . .
rn a,n sezm, ancak (Keres'in de dedii gibi) "heyecan Birinci ifte ki.
dan 25.Kg8++ mat mantkl sonunu grememitir. Fakat
2 . . . . Sh6
yapla n hamleden sonra da
Bu
da
zorunludur
(2 . ...f8 3.Kd8 mat).
25 . . . . svah terke der.
3.
Fq7++! . .
1 60a numaral Diyagramda, ifte ki kombinezonunun hazr
lanmas ("mekaniz mas") bakmndan ok ilgin bir rnek kinci ifte ki!
gsterilmitir.
Hamle sras Beyazn ise, mata
3 . . . . Sh5 4.Kh6 mat.
1 . Vh8+! ! . . .
Bu gel partinin ifte "ifte ki" yardmy la kazanld sy
Vezir fedas gtrr. Zorunlu olan
leneblr.
1 . . . . S:hB

hamlesinden sonra, una dikkat edelim ki imdi,

konumda ancak

bu zel

Pr tiin de gsterdii gibi, tahtada korumasz duran Figrler

devam yolu ie yarr: 2.A:g6++ hamlesi de bir ifte kitir, dma takt. k ayf.1 klar oluturabildikleri iin, eit li kom
fakat bundan sonak hamlede mat yoktur1 nk bunun iin bnezonlar mumkun klar. Tipik bir rnek olmak zere, 162
gereken e7-hanes hem siyah Vezir, hem de siyah At tarafn
dan korunmaktadr. Oysa 2.A:f7++(!) hamlesinden sonra mat
var:
2. A:f7++(!) . . .

2. Sg8 3.Ah6#.

ema ?larak tertiplemi bu rnekte ( 1 60a). Siyah da hamle

sras le mat e9eblir. Ancak 1. ...Vh 1 +?? burada amaca
gtr:ez, nk 1 . .. :h 1 'den sonra ifte ki yoktur. Bunun
neden aktr: Ad5, beyaz Ae5 meslektana gre ahn
bulunduu ke hanesinde.n bir hane daha uzak yerde bulun
matadr. Fkat burada da Syahn emrinde, ifte kie dayanan
mat kombnezonu var:
te, yukrda! aklamaya uygun olmak zere, beyaz ah
h1 -hanesne gore daha yakn bir yere celbedilmektedir.
numaral Diyagramda gsterilen durumu gz nne alalm
(S.Gruz-Uhlmann). Hamle sras Siyahndr.
2. S:g2 Af4++(!) 3.Sg1 . . .
Beyaz Vezir g4-hanesinde korunmasz durumda bulunmak
h3 kama yolu da kapatlmtr. ..
tadr. Ve nl Alman bykusta Uhlmann, iki Vezirin ayn
3 . . . . Ah3 mat
bulunmasndan yararlanarak partiyi aadaki ekilde
(Bu zel pozisyonda bir mat hamlesi daha var: 5 . ...Ae2#). srada
kazanmtr:
1 . . . . d3!

Dikkat edelim i b. rada hemen 1 . . .. c3?? oynamak ar bir

hata olurdu. unku beyaz Vezir de korunmasz durumdadr
e bu sefer Siyah iki Vezirin ayn srada bulunmasndan is
tfad edrk 2.K:c3! oynayabilir (2.dc? K:b2+ v.s., partide
oldugu gb). Oysa mdi, partide yaplan 1 . . .. d3! hamlesin
en sonra Beyaz aresiz kalr. nk 2 . ...V:c2+ ve 2 . ... K:b2
le 3 . ... c3+ (ve Veziri kazanr) iki tehdide kar savunma yok
tur. En iyi yant olan 2.K:d3'den sonra Siyah 2 . ... K:b2+
3.:b2 Vb5+ hamleleri yardmyla Pc4' amazdan kurtarr ve
beyaz Kaleyi alp bir Figr fazlasyla kalr.
K.ombineznun. "mekanizmasn" daha iyi anlamak iin, una
dka.t edelm k kuwetli 1 . ... d3! hamlesi hem 2 . ...V:c2+ teh
ddn yaratmakta, hem de ayn zamanda iki Vezir arasndaki
yoldan bir ta uzaklatrmaktadr.
Partide yaplan

21 . . . .V:h3 22.K:g7+ Sh8 23.K:f7+ Sg8

24.Kq7+ . . .
64

Koru masz Fig r; koru ma Fig r n n ortadan

ka l d r l mas

1 . . . . Vg2+! ! . . .

Deerli okuyucumuz, ltfen kontrol ediniz: Btn varyantlar

mata gtrr.
(Diyagram 1 60; Beni-Schwarzbach). Hamle sras Beyazndr.
Bu partide beyaz talarla oynam olan Avusturyal usta Beni,
hcum etmek iin bir Kale feda etmi, ancak kendinin de sy
ledii gibi, bu ilemden fazla bir ey elde edememitir. Fakat
partnr, parti nasl olsa kazanlm olduundan, biraz dikkat
sizce
oynam ve Diyagramda gsterllen konum meydana
1 . Ae2 . . .
gelmitir. Gze arpan 1 .K:g7+ v.s. olana, elbette, ie yara
oynam1 Najdorf ise teklif edilen Piyonu almtr:
maz; nk 1 . ... V:g7 v.s. hamlelerinden sonra Siyah, sa
lam bir durumda bir Figr fazlasyla kalr. te burada Beni,
1 . . . . F:b2?
aslnda ifte kie dayanan ahane bir kombinezon bulmu
Unutulmaz usta ve satran yazar Kurt Richter "Kombinezon tur:
lar" adl nl eserinde bu hamle hakknda "te, bazen
21 . Vh3 ! ! . . .
bykustalar bile tuzaa derler" eklinde bir deerlendir
me yapmtr. Bu elbette dorudur; fakat gz nne alnan ok gzel bir olanak! Ve nemli olan udur ki bu saptrma
partide yaplan 1 .Ae2(!) sadece tuzak deildir - ayrca mey hamlesinden sonra Siyah, teklif edilen Veziri almak zorun
dana gelen pozisyonda uygun bir devam yoludur. Partinin dadr, nk daha iyi bir hamle yoktur...
devam yle olmutur:
2. K:b2! V:b2 3.Ac3! . . .

OYUN SONLAR/ (1)

__

65

OYUN SONLAR/ (1)

OYUN SONLAR/ (1)

Saptrma usul.

2. cd K:b2+

hamlelerinden sonra beyaz oyunu terkeder.

Diyagram 1 63 de una dikkat deli ki Fb1 'in drum
yznden, Vezir ile Kale arasndak baglant
kopmu, ?Yle k Gerekten de, Siyahn durumu tamamen mitsizdir (8.Kf7 (8.
1 ' inci sra zayf hale gelmitir. Siyah hemen bu keyfyetten ... h6 9.Kg6) 9.Kg5 v.s.)
yararlanmaktadr:
Zorunlu

4 . . . . K:f7 5 .V:e8+ Kf8 6.Ve5 V:e5 7. F:e5 Fd7

8.f4 ve Siyah terkeder.

1 . . . . Kc1 ! .
2. V:c1 . . .

yantndan sonra beyaz Vezir imdi korunmasz kalr. Ve Siyah

2 . . . . Ae2+

At beyneli yardmyla kolaylkla kazanr. Beyaz

.,., -. ,;;.::

-1

:-
1
41
::;'

,_,,,...'-;.;Q.

' ,:-:"'
'".:
".
.;.::l'>;
. .
..

...

R :
'".::$.\;::: \::;..:;::
4 w R Tu w
--?
m
3_,
fi
, Wf

{
--,,'-
W')n::

"'
tt

}t:9
W:

fi

. .:1 --
d$al - r. "t9'

::...,

..

"'

..

..

..

164
Son olarak "Korunma Fig rnn" ortadan kaldrlmasna ait
bir rnek inceliy elim (Diyagram 1 64'e baknz; Velimirovic
Trifunovic partisi). Hamle sras Beyazndr.
Bu yntemde, konumda nemli savunma devini gerekle
tiren Figr (gerekirse, maddi fedalar pahasna da o.sa) or
tadan kaldrlmaktadr. Gz nne alnan konumun ncelen
mesi, siyah Fg7'nin ok nemli b!r rol oynad gsterir:
Rok pozisyonu etrafndaki haneler, merkez e5-Pyonunu ve
bu durumda zellikle nemli olan, a1 -h8 aprazn korumak
tadr. Beyaz burada
Diyag ram

1 . K:g7! . . .

hamlesi ile bir kalite feda eder. Bu, kombinezondan ok,

nk byle kark bir durumda var
yant hesaplamak olduka zordur, oysa . nisp eten . k ir
fedaya kar (hafif Fig.r v bir __P iyn .n ! r Kalte), buyuk
aprazdaki beyaz Fb2 md olaganustu etkl olur!
stratejik bir karardr.

:,

:1-:,
e

3. K:e2 V:c1+ 4.Sf2 Fa6(!) 5.Fd3 V:a1 6.F:a6 Vd1

umutsuz hamlelerinden sonra partiyi terketti.
8

nl Avusturyal (ve ikinci Dnya harbinden sonra Arjantinli)

2. V:g6
bykusta Eliskases partide zarif
dan
sonra
partiyi kaybetmitir. Partiden sonra Krahnstver
1 . Kd5 ! ! . . .
bir ke yazsnda buna ait olarak yle demitir: "Ve bylece
hamlesini yapm. Ve mata kar sadece anlamsz i . ..Vd1 + ben Bitterfeld'in ampiyonu oldum!". Kurt Richter de
savunmas kalmamtr (1 . ..Vd5 2.Vf6# ; i . ... K:d5 2.Vf8#; "Kombinezonlar" adl eserinde buna unu eklemitir: "E,
1 . .. .F:d5 veya 1 . .. . e:d5 2.V:d8+ mat ile). Beyaz, d-stununu n i .Vf6! ! hamlesi ile bunu haketti. ..".
kesilmesi sayesinde kazanr. Fakat bu zel halde, byk (Diyagram 1 70; Giertz-Gnther). Hamle sras Beyazndr.
apraz "kesen" 1 .Ke5(!) hamlesinde n sonra da Siyah aresiz Tamamen
mitsiz bu oyunortas durumunda Beyaz daha
kalr.
1.
Vb6+ . . .
Pat, dai mi ki
Pat ve daimi ki, bilindii gibi, birok durumda partiyi kurta oynamt r. Partnr herhalde bunu " kii" olarak
ran olanaklardr. Pata tabii ki, oyunortasna gre oyunsonla
rnda daha ok rastla nr; ve biz buna ait birok rnei oyun
sonlarnn incelendii KISIMLARDA greceiz. Daimi ki ise
S::H::! 1 ::-,.:; ., 1
oyunortasnda, taktik eleman olarak sk sk ortaya kmaktadr.
Her ne kadar bu KISIMDA oyunortas konumlarn inceliyor
sak da, ilk nce oyunsonlarna ait bir- iki "kombinezon
mekanizmasn" gzden geirmemiz yararl olur.
(Diyagram i 68; Golz-.Szabo). Hamle sras Siyahndr.
2 * ,
!t'''f.....f1f''"
Siyah, Beyaz zugzwang durumuna drmek amacyla
1 . .. . Ka8
Diyagram 171
Diya g ra m 172
bekleme hamlesini yapmtr. Gerekten de
deerlendirmi, nk fazla analiz etmeden
2. Sh4 Sg6
1 . . . . Sa8??
hamlelerinden sonra Beyazn durumu olduka kritik grn
mektedir. nk imdi 3.h3 :g5 4.g3 Ka7(!) ve bu bek yantn gndermitir (nk bu bir yazmal (!) partiydi.
leme hamlesi sayesinde Siyah 5.h3 Ka4'ten sonra Pg4' Durumun analizi iin 1 -2 gnlk zaman vard). Ve bu dikkat
kazanr [6.g3 K:g4+ (tempo ile!), veya 6.h2 :g4 v.s.] sizlik trajikomik denilecek finali mmkn klmtr:
Fakat partide yaplan 2 . ... g6 yantndan sonra meydana
2. Kc8+! ! K:c8
gelen durumda, Beyaz
te
fark
buradadr: Doru olan i . . . b8(!) hamlesinden
3. K:a3!
sonra
partide
uygulanan pat kombinezonu artk yoktur, nk
hamlesiyle beraberlii salar (+ . ... K:a3 Pat).
2. Kc8+ ten sonra Siyah bu Kaleyi ahla alr. [Bu varyantta
Siyah 2.Vc7+ hamlesini (2.Kc8 yerine) 2 . ... a8 ile yantlar].

Diyagram

165

Diyag ram

166

Yo l kesme

Rakip Figrlerin etkinliini snrlayan bu yntemi aadaki

rnekle aklayalm.
(1 65 Diyagrama baknz). Bu konumda Beyaz, hemen at
gtren zarif bir kombinezon planlmakt'.. Ancak, m.d
greceimiz gibi, bunun gerekleeblme .n Beyaz Ae5 le
siyah Pf7'yi alabilmelidir. Bu da syah Vezrn 71 nc yatay sra
boyunca etkisini snrlayan
1 . Kd7!! . . .

hamlesi yardmyla salanabilir. Zorunlu olan

1 . . . . F:d7

yantndan sonra, Beyaz drt hamlede mat eder:

hamlelerinden sonra Siyah partiyi terkeder. Bu hamle siya

Ve7 ile Fe4 arasndaki balanty ortadan kaldrr; bunun net
cesinde siyah Fil korunmasz kalr ve Beyazn 3.V:e4 tahdidi
ne kar Siyah aresizdir: 1 ) 2 . ... Fb7 3.Vd4+; 2) 2 . ... d5 Ve5+;
ve nihayet 3) 2 . ...V:e6 3.Vf8+ Vg8 4.Vf6+ Vg7 5.V:g7 mat.

1 . . . . S:g7 2.A:e5 Af6

Durumu basitletirme k amac ile kaliteyi geri veren 2 . ... A:e5

3. F:e5+ K:e5 4.V:e5+ V:e5 5.K:e5 varyant, kaybedilmi
oyunsonuna gtrr. Fakat tehlikeli byk apraz kapatan 2.
...Af6 yant da durumu kurtaramaz. Partinin devam yle olmutur:

169
Diyag ram 170
1 69 numaral Diyagramda artc ve ayn zamanda ok
retici bir rnek temsil edilmitir (Krahnstaver-Seyfert). ve parti
Hamle sras Beyazndr.
Durum Beyaz iin tamamen umutsuz grnmektedir.
Gerekte ise, hayret verici
Diyag ram

1 . Vf6! ! . . .

3. Kg1+ Sh8

167

il

Diyagram

168

(Diyagram 1 67; Eliskases-Hlzl). Hamle sras Beyazndr.

4. Af7+(!l . . .

66

e:

ve Beyaz pat olur.

(Diyagram 1 71 ; Pavey-Horowitz, A.B.D. ampiyonluu).
Hamle sras Siyahndr.
Diyagramdaki durum, byk bir maddi avantaja sahip olan
Siyah iin elbette kazanlmtr. En basit kazan yolu 1 .
... Kh1 +! 2.F:hi (2.g2 Vh2 mat) 2 . ...Vg4+ 3.V:g4 f:g4+
(tempo ile) 4.:g4 b3, ve Fh1 artk bu Piyonu durduramaz.
Fakat tannm Amerikal usta Horowitz "zarif" bir yol
semitir:

1 .h6+ Sh8 2.Fe6!

Diyag ram

3. V:b7+ S:b7

(Diyagram 1 66); ivanovic-Popovic partisi). Hamle sras

Beyaz nd r).

2. V:g7+(!) K:g7 3.K:g7+ A:g7 4.Af6+ Sh8

5.A:f7 mat.

ite, fena olan, siyah ahn yine bu tehlikeli ap rzda kaim.ak

zorunda oluudur. imdi beyaz Ae5'in herhang br hamlesn
den sonra siyah At amaz durumuna der. Beyaz bundan
hemen yararlanmaktadr:

hamlesi partiyi kurtarmaktadr!.. Bu fantastik denilebilecek

durumda Siyah hibir ekilde pat'tan kanamaz, rnein: 1 .
... h7 2.V:g7+ hamlelerinden sonra yine pat meydana gelir.
unu da zikredelim ki Beyazn yapt hamle yle bir ok et
kisi yaratmtr ki partnr, pat'tan kaaym derken
1 . . . . Sg8??

oynam ve

67

1 . . . . V:f3+(?) 2. V:f3 Ka3

3. Sh4! ! K:f3

OYUN SONLAR/ (1)

OYUN SONLAR/ (1)

hamlelerinden sonra Beyazn pat ile biter.

(Diyagram 1 72; Enigk-Effel yazmal partisi). Hamle sras
Siyahndr.
Siyah, Beyazn umutsuz d urumda partiyi terketmediine her
halde ok kzmt. Fakat nedenini

2. Kb1 . . .

imdi Siyah d a Kale i l e g8-hane s ine d " k

.. .. zorund dr,
nk aksi taktirde Beyaz madd i st.unm
n l ugu sayes nde
kazanr.
2 . . . . Kg8! 3 .Kb5!

ve hamleler in tekrarlan mas nedeniy le - B e ra b er 1 . .

k
. .
Antrenma n ii n aa da sekiz r ne k daha
verl. mt r
(zmler sayfa 73 dedir).
m 1 77; Kberl-Tipary partis i S u 1 5 ) H am 1
(Diyagra
e sras
h 1 . . . . Ae5 oyn amtr. Beyaz or
e s ya
bu te h1 . k e 1. d urumd a
nasl oynamal?
(iyagram 1 78; Kestler-Pe sch . S oru 1 6). Haf!lle
! ras
Syahndr. Eski hikaye: Bir Figr kazan m
dii gibi kazana bilece i" dn cesiy le bu d ad kya stea tszce

1 . . . . Kc8(?) 2.Ka8! ! K:a8 3.Va2+(!) K:a2 Pat

ham lelerinden sonra, i iten getikten sonra anlad. ..

Pat durumunun hazrlanmas bakmndan ilgin bir rnek
Diyagram 1 72a'da temsil edilmitir.
Bu konum, Almanyada bir kulp turnuvasnda oynanan bir
partide meydana gelmitir. Hamle sras Beyazn olmakla
beraber, Siyahn 1 . ... V:h3+ 2.g5 Vh6 mat tehdidine kar
savunmas yok gibidir. rnein 1 . Vh2 h6 (2 . ... g5+ 3.h5
V:h3+ tahdidi ile) v.s. Grn rde Beyazn durumu tamamen
mitsizdir. Fakat beyaz talarla oynayan amatr satran ok
zarif bir pat kombinezonu yardmyla partiyi kurtarmtr:
1 . Vh6+! ! S:h6 2.g5+ . . .

B u hamle final pat konumunun hazrlanmasnda iki problemi

zmektedir: Pg5 hem kendini hareketsiz (bloke edilmi)
hale getirmekte, hem de beyaz ahtan g5-hanesini almak
tadr. Artk her ey hazr:
2 . . . . Sq7 3.Kg8+ S:g8 Pat.

imdi oyunortasnn kuvvetli bir silah olan daimi kie gee

lim.

Diyag ram 176

1 75
3 . ... e8 4.Ve7# hem de 3 . .. .Fd7 4.V:f6+ kaybettirir. Siyah
ah, bylece, ancak b6-ya gidebilir. Fakat bu halde oyun
tekrarlanmaktadr:
Diyag ram

Diyagram

1 77

1$=

1 78

Diyagram

2 . . . . Sb6(!) 3.Va7+! !

1 . . . Ke7 (?)

Ve ah burada da Veziri alamaz: 3 . ... :a7?? 5.Fc5++ b8 ve

Beyaz yukarda grdmz ekilde mat eder - 5.Fd6#.
Demek ki partinin devam ekli her iki taraf iin de zorunludur:

oY.n. mt. rnein 2.Vd6(? ) Vgl+ varya d a

h emen . mata
goturen, ok kuvvetli grnen 1 . .. . Knt
e
?(
sonra Beyaz nasl beraberlik salaya bili r? ) hamles nden
(Diyagra m 1 79; Opocens ky-Hromad ka p ar ts.
' . S oru 1 7).
Beyaz oynar ve kazanr.
(Diyagra m 1 80; Kirlow-G urewitsc h. s oru 1 8) . B eyaz
oynar ve
kazanr.
_

3 . . . . Sc7(!l 4.Vb8+ ve saire - daimi kls.

Satran kurallarna gre, bilindii gibi, ayn hamlelerin arka

arkaya 3 defa oynanmas (veya ayn konumlarn parti
sresince defa tekrarlanmas halinde) parti berabere
bitmi saylr (sayfa 1 5 de "Beraberlik halleri konusuna
baknz). Bu hal incelediimiz konunun son iki rneinde ele
alnmtr.
(Diyag ram 1 75 ; Widmar-Opocensky). Hamle sras
Beyazndr.
Her ne kadar burada daimi ki mevzu bahis deilse de, her iki
taraf da hamlelerini tekrarlamaya az ok zorunludur. Beyaz,
Siyahn ok tehlikeli 1 . ... K:f1 + ve 2 . ... Kd1 mat tehdidi yznden

Diyagram

1 79

Diyagram

1 80

(Diyagram 1 81 ; Trifunovi c-Golom bek Soru 1 9) B

eyaz oynar
ve kazanr.
(Diyagram 1 82; Ebralidze- Lubensky Sor u 1 9) B
eyaz oynar
ve kazanr.
(Diyagram 1 82; Ebralidze- Lubensky. S or u 20)
B eyaz oynar
ve kazanr.

(Diyagram 1 83; Tarrasch-Danma partn "ur 1 er.. S oru 21 ).

Beyaz oynar ve kazanr.
(Diyagram 1 84; Soru 22). Beyaz oynar ve kazanr.

'

1 . Sh1 ! . . .

Diyag ram

1 73

D iyag ram

174

oynamak zorundadr. Sra Siyahta - ne yapsn?! . . . Elbette h2h3 ve h2 manevras iin zaman brakmak tehlikeli olur,
nk bu taktirde iki Fil ok kuwetli olabilir. Bunun iin
Siyah.

lk olarak Diyagram 1 73'te gsterilen basit, fakat tipik bir

rnei gz nne alalm. Beyaz, parti nasl olsa kazanm
diye

1 . . . . Ve2!

oynar. imdi 2 . ... K:f1 + tehdidi yznden Beyaz, ah ile geri

gitmek zorundadr:

1 . K:e8? . . .

2. Sg1 ! . . .

oynar ve b u dikkatsizlii yznden partnre 1 /2 puan hediye

eder:

Bundan sonra n e olacan artk biliyoruz: Siyah, Vezir ile

3 . . . . Ve3 !
yaptktan sonra tahtada yine 1 75 numaral Diyagramdaki
konum meydana gelir. Parti berabere biter.
Benzer bir hal Diyagram 1 76 ' da da gsterilmitir (ulrich
Spangler). Hamle sras Beyazndr.
Bu konumda iki taraf da hamlelerini er defa tekrarlamak
zorunda kalmlardr. Grnrde, Diyagram konumunda
maddi stnlne ramen, Vd5:g2# tehdidi yznden Veziri
ve, bylece, partiyi de kaybetmektedir. Fakat Beyaz orijinal bir
karhcum sayesinde hem Kg8:g7 tehdidini karlar hem de
Siyah zor duruma drr:

1 . . . . Kh1+ 2.S:h1 Vc1 + 3 .Sh2 Vf4+

ve parti daimi kile biter (4.g3 V:f2+ v.s.).

Partiyi f4-hanesinin kontroln salayan 1 . . .. A:f7 (veya
2.Ag4) hamlesi kazandrrd.
Siyah, Diyagram 1 74 ' te gsterilen konumu meydana
getirmek iin bir Kale feda etmitir. Ve imdi
1 . . . . h :g3

hamlesi yardmyla partiyi kazanmay umut eder. Gerekten

de Beyazn d urumu ok tehlikelidir; ve daimi ki olana
olmasa, Siyah birka hamlede beyaz ah mat edebilir. Daimi
kie gtren hamleler ok ilgintir:

1 . Kb5! ! . . .

2. Vb8+! ! . . .

imdi durum Siyah iin mitsiz gibi grnmektedir; 1 . ...V:b5

yantndan sonra Beyaz Kg8'i ki ile alr. Siyah Vezir ise

ah Veziri, 2 . ... :b8?? Fd6 mat yz nden alamaz. Fakat saa

doru da kaamaz, rnein: 2 . ... d8?? 3.Vd6+ ve imdi hem
68

Diyagram

1 81

Diyagram

Soru 1 . (Diygram 93; Tschigo rin-Zn osk o Borows

ky).
Beyaz, yeternc e korunmam olan 8' i nc yatay
sradan

: \l.. ,68 t.:,='.:."'.,_::-:j.. '.: :.!:t-J.-:;l

-,. ,:.'L.
., &

I
'
-Jfi
. . . _..
.
.
:
..f;;{l
-:=.:;,:.-.::,i.m:'.::',i,;,::,::.f::--L,.,:,.;':,,'x:;.=--:,
:,;'._ :f':_.
.t.. -.;_,_:-r
;
:
:
;
:
.
,
'

:
:,:-;'"-=-."k,.::"
;

:.-.}::;,_.''.:.:L
..,_
:: '"';:.:.:;-:::_?

":i:' : 'I{;
&.!
'
,

,
,
,'r.iB;l
;
'
. .
' .

'.

1 .'

!
':

@:
-.;'':!'"'

'

:'

..

",:.,:::.,.;.t:.,':
:
1'v
.
. M:. .

r:
r
,: .::..:::.-,:...
-_ :
a

::'.=':'i

:'. .::,.

11

aadaki gibi yararlanr :

1 . Ae7+ . . .

.. .

Ko m b i n ezonl a ra a it soru larm y a ntlar

1 82

Rakip aha v e Vezire ifte hcum; Siyah bu At a 1 ma k zorundadr:

1 . . . . K8:e7

Siya h bu At b r Kale ile de alab ilir. Fakat bu ta

kt'r d e B eyaz
(1 . .. . K2:e7) 2. V:e? hamleler inde n sonra benz
er ek lde
kazanr rneg- in 2 f6 3 Kd8 Fb5 4 Vf8+ K:f8 5.K:f8
mat.

Diyagram 1 83
Diyagram 1 84
bulund u haneyi brakamaz; Siyahn bir her hangi baka bir
lamlesnden sonra Beyaz ya Vezirle b?' de mat eder ya da
Kg8' i alr. Fakat Siyah da, en az Beyazn 1 .Kb5! ! hamlesi
kadar gzel ve kuvvetli bir yan bulur:

1 . . . . Ke8 ! !

...

2. Kd8+ Ke8 3.Vf8+! ...

Bu olanaa dikkat edelim.

3 . . . . K:f8 4.K:f8 mat.

Sor 2. (Diyagram 94; Aljehin-Freiman n).

Bu ornekte de son sra yeterince korun mu degldr. Beyaz

bundan zarif bir ekilde yararlanmaktad r:
1 . F:b7 (!) K:b7

Dikkate deer bu hamleden sonra Siyahn iki tehdidi var : 2.

... Ke1 mat ve 2 . ...V:b5. Ve bu iki tehdide kar yegane savun
ma Kale ile geri dnmektir:

Fillerin krlmas sayesind e ' 8'inc i sra d ah a da zay

f h ale
gelir.
2. F:f6! . . .

69

OYUN SONLAR/ (1)

Bu da ince bir hamledir. nk imdi Siyah bu Fili Piyonla

alamaz; 2 . ... g:f6 3. Vh6 Vf8 4.Ke8l l , ve bu "celbetme" (ve
ayn zamanda "amaz") hamlesinden sonra 5.Vg7 mat'a
kar savunma kalmamtr.
2 . . . . V:f6

8'inci sray tamamen zayflatan bu zorunlu hamleden sonra

ise, Beyaz 4 hamlede mat eder:
3. Ke8+ Af8 4.Ah6+! . . .

Kombinezonun baarl olabilmesi iin nemli bir incelik

(siyah Vezirin "saptrlmas").
4 . . . . V:h6 5 .K:f8+ S:f8 6.Vd8 mat.

2. Vb5(!) . . .

"Standart" bir olanak.

lgin bir durum. imdi, bir Kale ile bir Fil fazlas olan Siyah
beraberlik iin uramaldr:

OYUN SONLAR/ (1)

sonra Beyaz sadece bir Figr kaybede r; nk 8 . ...V:g5'ten

sonra 3.gh mata gtrr (3 . ...Af3, veya 3 . ...Vg2 #)

3 . . . .gf 4.V:f7+ Sh8 5.Vf6 mat.

2 . . . . c6 3.Va6! . . .

2 . . . . h6 3 .f4 hg+ 4.fg V:g5+! 5.S:g5 f6+ 6.Sg6

Soru 1 1 . (Diyagram 1 1 6; R.Fischer-Magmarsuren) .

Korkun 4 . Va8 mat tehdidi ile Siyah, artk meydana gelen

durumda daimi ki olana olduuna sevinmelidir.

Bu pozisyon nl Dnya ampiyonu R obert (Bobby) Fischer

iin bir problem olmaz!

Veya 4.g1 Ve3+ 5.h1 Ag3+ v.s.

Elbette 1 .hg?? deil, nk b u taktirde 1 . ...fg yantnd an

sonra siyah Ka7 rok durumun u korumaktadr.

3 . . . . Af1+ 4.Sh1 . . .

1 . Vh6! . . .

4 . . . . Ag3+ 5.Sh2 Af1 + Beraberlik.

1 . .. . Vf8

1 . .. el V+ 2.K:c1 1 K:c1 + 3.h2 Hamlele rinden sonra, partide

meydana gelen devam yolu partiyi kazandr r.

Soru 8. (Diyagram 1 08; Taimanov-Kusminich). Bu partide

kesin hcum, bulunduu yerden a2-g8 aprazna transfer

edilen beyaz Fil tarafndan gerekletirilmektedir.

Soru 3. (Diyagram 95; Aljehin-Nestor). Birinci hamleyi bul

mak zordur; nk olduka anlamsz gr nen

2. V:h7+! S:h7 3 .hq++

ifte ki (ah) daima) tehlikelidir...
3 . .. . S:q6 4. Fe4 mat.

1 . Ag6! Ah7

1 . Kc8! ! . . .

yantndan sonra da Beyaz aadaki devam yolu ile hemen

kazanr.:

hamlesinden ve zorunlu
1 . . . . K:c8

Bu fedann "pf noktas" udur ki, zorunlu

peinen kefetmek olaanst zordur. Siyah terkeder, nk

3.d8+ v.s. ye kar savunma kalmaz (2 . ... V:d7 3.V:d7'den
sonra Siyahn d urumu umutsuzdur).

yantndan sonra Beyaz, siyah Vezirin "saptrlmas"

yardmyla iki hamlede mat eder.

2. Ve7! ! . . .

2 . . . .le

1 . Kg6+! . . .

E n nemli savunma elemann ortadan kaldrmaktadr.

3 . V:d8+! V:d8 4.F:e6 mat.

Gerekten de gzel bir mat ekli.

unu da eklemek istiyoruz: Genellie Vezr fedasna daima
iki nida iareti koyduk. Asl nda boyle br usu l , yaynlar
dakinden daha mantkldr, nk 3.V:d8+ hamlesini peinen
grmeden, 2. K:e6 fedasnn bir anlam kalmaz. Dier i
deyile: Bu kombinezonun en zor ksm 2.K:e6 ! ! hamlesn
bulmaktr.

Soru 4. (Diyagram 1 00). Aslna basit.' fkat pratik iin

retici bir haldir. Gerekten de Syahn br Pyon fazlas var,

fakat ahnn durumu pek ho deildir. Dikkate deer olan,
gze arpan 1 .Kb8+Kg8 devam yolunun .hibir ey sal ya
maddr. Partiyi sakin 1 .Kb7! hamles .kazandrr... md
Siyah Kaleyi kaybeder, nk Kale hamleler mata goturur: 1 .
. . . Kg8 2.Kh7 mat; 1 . ... Kf5 (veya 5'inci srada baka herhangi bir hamle) 2.Kb8+ v.s.

Veya 1 . .. hg 2.K:f7 +v.s. - partide olduu gibi.

2. Kf7+ S:f7 3 .V:h7+ Se6

Zorunlu hamle. 3 . ... f8 4.Af4(!) hamlelerinden sonra mata

kar savunma kalmaz.
4.V:g6+ Se5 5.Vg7+ S:e4 6.Af6+ ef 7.V:d7

v e Siyah terkede r (Ragozi n-Veres ov; meydan a gelen kon

umda Vezir iki Kaleden ok daha kuvvetli durumdadr).

Soru 9. (Diyagram 1 09). Ksa bir analiz, nemli olan kriti

yerlerin a1 -hB apraz ile siyah kamptaki g7 ve h8-haneler
olduunu gsterir. Mata gtren yola dikkat edelim.

Soru 5. (Diyagram 1 01 ; Thosen-Thomsen). Beyazn durumu

ok tehlikeli grnmekle beraber, hamle sras ? nundur. Ve

bu keyfiyet gz nne alnan keskin d urumda kesn rol oynar:

Soru 1 2a . (Diyagram 1 23; Ciocaltea-Sandor) .

Bir Kale fedas yardmyla Beyaz, rakip rok pozisyonuna

sokulmaktadr:

1 . Vg7+! ! . . .

Ancak byle; 1 .Vh8+? hamlesinden sonra mata gtren ifte

ki yoktur.

1 . Ve6+ Sh8 2. K:h7+!

Aslnda bu devam yolunu bulmak pek zor deildir, nk

Beyaz baka ne yapabilir ki? ! ..

1 . Vh5 h6 2. K:e6! fe 3 . Vg6 . . .

ki mat tehdidi ile: 4.Vh7 v e 4.V:g7. Yegane savunma olan

3 . . . . Kf6

1 . . . . S:g7

Tek hamle, nk Ff8 "baldr" (amazda).

2 . . . . S:h7 3. Ve7+ . . .

da yetersizdir:

9 . Af5++(!) . . .

ve Beyaz birka hamlede mat eder [ 3 . ... h6 4.V:f8+ h7 (4.

... h5 5.Vh8 mat) 5. Vf7+ hB 6.V:f6+ v.s.]

4. Vh7+ Sf8 5. Vh8+ Se7 6.V:g7+

2. Ae6++ hamlesi de ifte kitir; fakat kolayca anlalaca

gibi sonuca ancak yaplan hamle gtrr.

v e Siyah terkeder (6 . ... eB 7.F:f6 hg 8.K:d5 v.s.)

2 . . . . Sg8 3 . Ah6 mat.

Soru 6. (Diyagram 1 02 ; Aljehin-Bernstein) 1 .K:g7+ A:g7

2.Vf7+ h8 3.Vf8+ K:f8 4.K:f8 mat.

Soru 1 3 . (Diyagram 1 30; Kugenek-Romanovsky).

Vezir fedas yardmyla Siyah , beyaz ah mat ana
drmektedir;

Bu varyantn "mekanizmasn" hatrlamak faydaldr.

Soru 7. (Diyagram 1 03; Hahnke-K.Richter). Normal ar.tlard.a

Soru 1 0 . (Diyagram 1 1 5; Kotov-Lisitsin).

Beyazn durumu tamamen mitsizdir. Siyahn . bir At le br

Piyon fazlas var ve, stelik, beyaz Kb7 de tehlke alnd ?.dr:
Fakat partiyi paradoksal bir ekilde kurtaran, bu Kalenn 7 nc
srada bulunmasdr:

Beyaz btn Figrleriyle zayf g7 ve f7-noktalarna kar

hcuma geer:
1 . K:e4

1 . K:c3! . . .

Vezirin bundan sonraki hamlesini hazrlar ve ayn zamanda

savunmada rol oynayabilen At ortadan kaldrr.

1 . . . . V:c3

2 . ... f8 3.V:g7+e8 4.Vg8+ v.s. de tamamen mitsizdir.

B u hamleden sonra Beyaz 2.Kc:c7 mat i le tehdit eder.

1 . . . . K:e4 2.Vg5 g6

Zorunlu bir hamledir. Kale fedas sayesinde imdi beyaz Vezir

siyah ah sktrmaya balar.

3. Vf6(!) . . .

70

6 . . . . Kh6 mat.

Soru 1 4a . Beyaz aadaki gzel devam yol u yardmyla

kazanr: 1 .gf! ! A:g6 2.hg+ g8 3.KhB+! :hB 4.f7! ve mattan

kurtulu yoktur.

Soru 1 4b. Bu durum Ermenkov-Sax partisin de meydan a

gelmit ir (Varova, 1 970). Oyun yle devam etmitir
1 . d7! V:f1 + 2.S:f1 d2 3.V:f3 Kc1+

Mata kar tek savunm a. Grn rde oyun bitmiti r; fakat...

Basit fakat gzel!

Soru 12. ( Diyagram 1 22).
Bu rnekte Beyaz tipik denilebi lecek iki Kale fedas yardmyla
rakibin pozisyonunu tahrip eder: .

2. K:e6! ! . . .

yantndan sonra ikinci hamle olan

Veya 6.h4 g5 mat.

1 . . . . V:f2+! 2.S:f2 K8e2+ 3.Sf3 Ae5+!

4.Sf4 Kf1 + 5.Sg5 h6+(!)

Gereken tempoyu kazanr.

4 . Vd1 ! ! . . .

Dikkat edilecek bir incelik!

4 . . . . K:d1+ 5.Se2 Kb1 6.d8 V d 1 V+

7.V:d1 K:d1 8 .S:d1

ve Beyaz kazanr.

Soru 1 5. (Diyagr am 1 77; Kberl-Tipary). 1 . . . . Ae5 ham

lesinden sonra durum Beyaz iin olay deldir. rnein iyi
gr nen 2.Vd4(? ) hamlesi nden sonra Siyah hemen kazanr:
2 . ... Kh2+ :h2 3.A:f3+. Fakat Diyagra mda gsteril en durum
da Beyaz Pata gtren etkili bir devam yolu kefede r: 2.g6+ ! !
(Celb etme) 2 . . . . :g6 3 .Vg1 + f6 (3 . ... f5? veya 3 . ... h7?
deil, nk 4.Vb1 ! hamles inden sonra Beyaz amazd a bulu
nan Kc2'yi kazanr ! Dikkate deer bir olanakt r) 4. Vg5+!
:g5 ve Beyaz pat olur -Bera berlik.
Soru 1 6. (Diyagram 1 78; Kestler-Resch). Bu partinin sonu
ok reticidir. Hatal 1 . . . . Ke7? hamlesinden sonra Beyaz
aadaki zorunlu devam yolu sayesinde Beraberlik yapar:
2.Ka8+ h7 3.Kh8+! ! :h8 ve imdi 4.Vh6+(! ) . Bu hamleden
sonra Siyah 4 . . . . V:h6 yant ile hem son hareketli beyaz

Figr almak, hem de ayn zamanda Ph5'i bloke etmek

zorunda kalr - Beyaz pat durumundadr. " Mekanizmas"
bakmndan tipik olan bu eyleme dikkat edelim.
Soru 1 7. (Diyagram 1 79; Opocensky-Hromadka). Gz nne
alnan konumda Beyaz, bulunmas pek kolay olmayan bir
devam yolu yardmyla hamlede mat eder: 1 . K:d5+! cd
2.Ad3+! ( Hem f4-hanesinin boaltlmas hem de Pe4'n
saptrlmas) 2 . . . . e:d3 3 .f4 mat. ok orijinal bir mat tablo
su.
Soru 18. (Diyagram 1 80; Kirilov-Gurevitsch). 1 . A:e6! Bu
basit hamle Siyahn rok konumunu bsbt n zayflatr. 1 .
. . . f:e6 (1 . .. .V:d4?? 2.A:d4) 2.Vd3. lgin bir konum: lm

cl 3.Vg6+ tehdidine kar savunma yoktur, nk siyah ah

yardmsz olarak, kendi kendine braklmtr. 2. . .. g7
(Grnrde g6-hamlesini kontrol altna alan bu yant tabii ki
yetersizdir. Fakat 2. ...Kf8 hamlesi "katliama" gt r r.
3.Vg6+, 4.V:h6+, 5.V:e6+ 6.V:c6 v.s.) . 3 . Kf7+. Bu standart
denilebilecek manevraya dikkat edelim. 3 . . . . :f7 4.Vh7+ ve
Siyah terkeder (4 . ... f8 5.Kf1 +).

6. S:h6 K:h2+ 7.Sg5 Kh5 m at.

Soru 14. (Diyagram 1 31 ; Vladimirov-Vorotn ikov).

1 . . . . Ah5+! 2. :h4

Elbette tehlikeli bir devam yoludur; fakat 8.h2 yantnda n

71

SATRANCIN TARHSEL GEL M

PARTLERN YAZILMASI

Dikkt
soru 1 9 . (Diyagram 1 81 ; Trifun ovic - Golom bek).
agl
buna
Ve
r.
edilec ek nokta udu r ki siyah Af6 amazdad rmad an once
bavu
re
arele
olmak zere , rakip gerek li
tr. 1 . g4! .
Trifun ovic bala nm olan Ata kar hcu m kbala
. . . g5.
plan.
ji
Taktik olana klara daya nan doru bir strate yega ne1 . haml
e.
kar
ye
v.s.
g4-g5
Kolayca anla laca gibi,
klar
olana
baka
n
Beyaz
iin
ek
ettirm
devam
u
Fakat hcum
zdan kurtu lmak
da var: 2. h4! . ok gzel ! 2 . . . . g6. Ama
i.. biirix o : 3 .
partiy
ile

fedas
Fil
bir
k
parla
iin; fakat Beya z
u mts.zr: 3 .
men
Fe4+ ! ! imd i ahla eski yere dnm ek tama
party kur
da
bu
fakat
alr,
Fili
. . . g7 4.hg hg 5.fg v.s. Siyah
mat.
.Vg7
6
g8
.K:f7+
5
h7
4.h5+
A:e4
.
.
.
.
taramaz: 3
belli
Soru 20. (Diya gram 1 82 ; Ebral idze- Lube nsky) . Pekli kom
beyne
At
bir
mda
kou

bu
Beyaz
olma makla berab er,
rekl
g
ah

ah
i
e
n

ilk

.
abilir
kazan

myla
yard
onu
binez
gere kler : 1 .
yere getirm ek lazm dr. Bu da aa dak gb4.f6+
! . Bu Piyon
g7
.Vh1+
3
:h7
7+
2.K:h
K:h7+ ! ! K:h7
beyn e!
siyah
i
imd
.
atal , komb inezo nnu "pf noktasdr"

iin gerek li yere gitme k zorun dadr: 4 . . . . :f6 (veya ayn ey

olan 4.f8 } 5. A:d7, ve Siyah terke der.
nrle ri}.
Soru 21 . (Diyagram 1 83; Tarrasch-O anm a pert
! ! (yol
Fc7.
.
1
ik
nmed
bekle
hi
Asln da bu partid e Tarrasch'n

lkla terke de
kesm e) darbesinde n sonra Siy ah oyun u rahat
1 . . . K:c7
tr:
yaplm
eler
bilird i. .. Fakat partid e daha u haml
i kurtara
partiy
de
V:c7
...
.
1
e
Elbett
5#.
2.Vb7 + K:b7 3.K:c
ek bir
ebilec
grl
maz: 2 . ... K:c5+ V:c5 3.Vb7 + v.s. Nadir
olan ak!
a
Soru 22. (Diya gram 1 84}. Birinc i haml eyi kefetmek olduk
inden
hanes
h6li
nem
i
Vezir

amac
zordu r: 1 . K:g4 ! ! Bunu n
komb inezo nun
saptr maktr. imd i grec eim iz gibi, bu hane
. .V:g4 2.Ve8 +
.
.
1
.
oynar
gere klem esind e nem li bir rol
h7-h es
nk
+
ham
(tek
Kg8

8+
Kf8 3.Kh8 + :h8 4.V:f
brnc
neden
et
nhay
i
imd
ve
adr}
altnd
ol
kontr
n
Fd3'
Vh6
5.
z:
abiliri
anlay
tiini
haml ede Kaley i feda etme k gerek
.

mat.

72

ki dnm (deime) hanesi, yani stunun son hanesine

ulaan Piyonl r. e. hangi bir Fig re deil, ancak kendi dey
kolonlar ! ndak Fg rlere dnrlerdi - rnein b- Piyonu
ancak br . Ata, c-Pyonu ancak bir File v.s., ve ah Piyonu
ancak vezre.
Kolayca anlalaca gibi bu "Satran", btn bunlar yzn
den ok "ar" (yava} bir oyundu. Bu yzden hem pat duru
munda hem de btn rakip talarn alnmas (yani rakip
ahnn "plak" kalmas) halinde parti kazanlm saylrd.
Arap us Al-Adli'nin (9'uncu yl) elle yazlm eserinden
alnm br problem bunu aklamaktadr ( Diyagram 1 85'e
baknz).

KISI M 6
SATRAN CIN TARHSEL GELM
B u KISIMDA verilecek olan baz tarihi bilgiler ile ilgili olarak
Alman Satran Federasyonu'nun resmi antrenman kitabnda
aadaki tavsiye mevcuttur: "Bireysel oyun kuvvetini
arttrmann nemli bir n art , gemi zamann en nemli
partilerini "bilmektir". Bu, elbette ki, satranlarn nispeten
kol.ac izley bild. ikleri b g nk satanc yansra, Satran
tarhnn ve, ozellkle, etl oyun stllerinn yeterli derecede
bilinmesi anlamna gelir."
Satran tarihini iki ayr dnem olarak gz nne almak
yararldr. nk gnmzde btn D nyaya yaylm olan ve
milyonlarca insann oynad bu oyunun "y kselme devri"
a.nda . yk Lon. ra 1 851 urnuvas ile balamtr. Bu
done . ozellrkle "Du nya ampyonluu" KISMINDA (EK Vll)
_
geregnce
aydnlatlmtr. Bu KISIMDA ise Satrancn ilk
zamanlardaki geliimi ksaca ele alnacaktr. Bir defa daha
tekrarlyalm: Bu dneme ait bilgi sahibi olmak, hem genel
Satran kltr hem de bugnk satrancn iyi anlalmas
bakmndan ok yararl dr.
Satran ne zaman ortaya kt? Tarihi aratrmalar satrancn
byk bir olaslkla Milattan yz sene nce, bir muharebe
oyunu olarak Hindistan'da doduunu gstermektedir. Eski
Hindistanda oyunun bu ilk eklinin ad olan aturanga "drt
ksm" anlamna gelir .("atura" - drt, "anga" - uzuv, ksm).
Bu da aturangann bir Hint oyunu olduunu ak ekilde
kant.an:aka.dr. aturanga, o zamanki Hint ordusunun yaps
ve blemn yanstyordu: Gerekten de, eski Hint ordusu
drt Ksmdan olumakta idi: 1 } Piyadeler, 2) Filler, 3) Atllar
ve 4) Muharebe arabalar (veya, bazen harp gemileri}.
Oyunumuzun ilk ekli olan aturangaya ait bilgilerimiz
olduka kstldr. Ancak aa yukar 5'inci asrn sonunda ve
6'inci asrn balangcnda oyun Hindistan'dan ran-Orta
Asya-Arap lkeleri yoluyla Avrupa'ya gelmitir. Bu, elbette
ok zaman alm olan bir sretir. Bylece 6'nc yzyld
lran'a ve ancak bir asr sonra Arabistan'a da giren oyun bura
da Satran adyla oynanmaya balamtr. [Burada zellikle
una dikkati ekmek yerinde olur ki, Avrupa lkelerinde, eski
Satrancn yeniden dzenlenmi (reform edilmi) ve bug n
oynanan ekli iin "satran" terimi kullanlmamakta d r
(lngilizce: Chess , Almanca: Schachspiel- "ah oyunu",
Fa.ns .ca; . Jeu d 1 e, hecs? .R sa: ahm t]. Satran diye,
_
bzm esk satran dedgmz
oyun eklne, yani hamle ve
kaidelerin reformundan nceki satranca denir. Arap lkeler
ine geldikten sonra, satrancn yazl belgelere dayanan tarihi
balar.
O zmank.i atranta kullanlan taht tek renkliydi; ve ok da
ha onemls, oyunun kurallar hayl farkl idi. Filler, modern
satranta olduu gibi aprazda yrmelerine karn - atu
rangada sadece birer hane atlyarak hareket ederlerdi; rne
in d6-hanesindeki Fil b4, b8, f8 ve f4'e gidebilir ve (gerekir
se) ta st nden de atlard. Zavall Vezir ancak aprazlarda
ve, stelik, ancak birer hane yryebilirdi; rnein d3'ten an
cak c2, c4, e4 ve e2 hanelerine gidebilirdi ve, kolayca anla
laca gibi, Figrlerin en zayf idi (!). ok nemli bir fark rok
olmamas idi; fakat ahn, her partide yalnz bir kereye mah
sus ol:r ak zere, herhangi nc bir haneye srama hakk
vard. Ornein e1 ' den g1 , g2, f3 v.s. Piyonlarn, ilk durumlar
da iken, ifte (iki haneli) k yapma hakk yoktu. u da vard

:h-.Y
. . l;
1[% w

""'X "'

:O.x"

,:t:,':$i,,;._"""'-*'':-;,W'"""->:-..4.
. ;s,,,..,.....

:-:,.. , ,. . ,
,..
'...

::::::;::
.

.. .

Diyagram i 85

Hamle sras Siyahn: Beyaz kazanr.

Siyah, elbette, ilk hamlede f7-Piyonunu alma zorundadr.
1.

. . K:f7
.

imdi Beyaz aadaki gibi amaca ular:

2. Kd8+ Sc7 (!)

Veya 2 . ... a7 3.Kd7+ K:d7 4.A:d7 (kazan - "plak" siyah

ah).
3. Ae6+ Sb7 4.Kf8 (!) Kd7

Siyah Kalenin e7 veya h7-hanesine gitmesi hibir eyi

deitiremez.
5. K17(!) K:f7 6.Ad8+

ve kazanr.
o. zamandan kalma Arapa, Farsa ve Trke ( ! ) el yazmas
ktaplar, s tranc!.n V ll ila. XIY' nc asrlar arasnda ok
yag_ nla.tgn gosterr: Yatm kuwetli ustalarn problem
ler n br ksm bugne kadar korunmutur. "Mansuba"
denlen bu problemlere bir rnek olarak, 1 86 numaral
Diyagramda gsterilen konumu gz nne alalm:

Beyaz oynar ve kazanr.

Aslnda bu probleme "3 hamlede mat" demek daha doru
olurdu, ancak okuyucuya yol gstermemek iin "mat"
73

SA TRANC/N TARHSEL GEL M

SATRANCIN TARHSEL GELM

denil miyord u , nk "pat" ve "plak ah" da amaca

gtrrd .
zm olduka zariftir :
1 . Ah5+ K:h5 2.K:q6+ S:q6 3 .Ke6 mat.

e,
Teorik kitaplara ok nem verilird i (Madr id'de bir mzed
tablo
bir
tarihli
243
1
,
en
gster
uyu
oyunc
iki
n
satran oynaya
vardr; oyunc ularda n biri gzn elinde byk teorik kitaba
dikmi , teoriden yardm beklem ektedi r). Figr hareketlerinin
arl ve allarn sadeli i yzn den gerek mcadkeleo
ancak birka hamled en sonra balar d; buna karl
zaman ki teorisy enler oyuna tabiye denilen .zel konum lardan
balan masn tavsiye ederle rdi. Tannm lngiliz aratr mac
Harold Murrey'in "Satra n tarihi" (il. bask Oxford 1 83)aaIk!
eserin de byle 31 tabiye vardr. Ornek olarak aagd
tabiye durum u temsil edilmi tir (1 87 ve 1 88 Diyagramlara
baknz ).

b e

b c

Diyag ram 1 87

1 88

1 87 numaral Diyagramda Arap teorisyen lerden Laklak'n

dzen ledii simetr ik bir durum gster ilmitir.
Diyagram 1 88'dek i (simetrik olmay an) tabiye de Beyaz onalt,
Siyah ise onsek iz hamle yapm tr.
nin
Uzun senele rdenbe ri ancak bu sz ge otuzbi r tabiye
bu,'I
tan
is
Obe
rde
senele
son
Fakat
.
.
bilindi ini ekliyel im.
k br
Fath Sidrisi adl bir ustan n el yazs kefed lmt r. Buyu
konum
300
eitli
eser
olan

olasl kla Xl l'nci yzyl da yazlm

ierme ktedir. Bunlar n ou oyuno rtas . ve . finalle re atir.
Kitapta ayrca birok "mans uba" ve (md ye kadar bln
meyen ) 1 O "tabiy e" de mevc uttur.
. ordusu
Bilindi i gibi, Halifeye bal 7000 kiilik bir Berber
ispanya
ek
geer
n
boaz
k
itar
Cebel
de
71 1 tarihin
si
tari

Satran
dal
olan
yarm adasn istila etmit ir. nl
klas
97),
833-1
(1
Lnde
der
van

uzman
rafya
ve Bibliog
de der k:
leen "Satrancn tarihi ve literatr" adl esern
isim)
verilen
ra
manla
msl
ada
(orta
nler
"S arase
Ar.a p
k
ykse
da
zaman
ayn
ispanya'ya yalnz sava deil,
te
".
ilerdi
getirm
da
nu
oyunu

satran
arada
bu
ve
n
kltr
da,

yollar
t
ticare
deniz
an
yanda n italya'y Douya balay
i
Vlllian
tur.
olmu
etkili
ok
asnda
yaylm
ada
Avrup
cn
satran
559),
(1
de
eserin
adl
tarihi"
nsa
adl talyan yazar n "Flora
u satrla r
Arapla rn satrantaki kuvvet ve beceri leri hakkn daehri
ziyaret
bu
de
tarihin
226
1
okuruz : "Saras en Buzek ka
olmak
z
tahtas
-ikisi
kar
ulara
oyunc
li
kuvvet
en
ederek '
... JD
tr"
nam
o
prt
da)

zaman
. . . bln
zere- simltane (ayn
se,
muzde
gunu
mans;
perfor
bir
az
inanlm
iin
zaman
zaman da
dii gibi (EK 1 -Szl e- bakn z) , bu branta (ayn
, birka
reoru
nya
D
le")
l'aveu9
"a
kszn
bakma
a
tahtay
Maca
olen
nda

kazas
sene nce gen yand a trafk
part
62
980,
1
ete
Budap
aittir
'e
Flesch
Janos
usta
byk
(!)].

Bugn azok ilerlemi her satrannn iyi bildii "Filin h?'de

(yeya h2.'d) fedas". Fakat o zamanlar bundan yararlananlar
zrvedek brka oyuncudan teye gitmiyordu.

Bugn biraz unutulmu, fakat yzlerce sene oynanm bir

altr.

Savunma yoktur. Dier hamleler de ie yaramaz, rnein: 8.

... h6 9.A:e6+ ve Veziri kazanr; veya: 8 . ... g6 9.h5+ f5 ile
g4 mat; veyahut 8 . ... F: g5 9.hg+ g6 (9 . ... g8 1 o. VhS f5
1 1 .g6) 1 0. Vh5+ f5 1 1 . Vh3+e4 (1 1 . ... g6 1 2. Vh7#) 1 2.
Vd3 mat.

Parti No 21
Beyaz: Ruy Lopez Siyah: Leonardo
(Madrid, 1975). Reddedilen ah gambiti.
1 . e4 e5 2. f4 . . .

Tbii ki iyi bir hamle deildir. Bu gambiti reddetmek iin bu

gunlerde 2 . . .. Fc5 veya 2. . .. d5 (falkbeer kargambiti)
oynanr.
3 . Fc4 . . .
3 . fe?? Vh4+ v.s.

Yukar da anlatla n Arap kurallarna gre yaplan hamle : Fila

sadec e birer hane "atya rak" hareke t edebili r. Kolayc
anlal aca gibi, Siyahn btn hamle leri zorunl udur:

ki Piyon fazlas ve tamamen kazanlm bir konum ile

2 . . . . Sg8 3.Kh8+ (!) . . .

kinci celbetme hamlesi.

3 . . . .S:hB 4.q7+ Sg8 5.Ah6 mat.

pa
Bu iki rnei n karlatrlm as, yukar da o zaman ki Avrudr.
amakta
dorul
izi
iklerim
Satran kitapla r hakkn da syled
Fakat Rnes ans evresi ile berabe r, satran iin de yeni bir a
domu ve zaman n ileri fikirler ine uygun olarak bi refo
balam tr: Vezir ve Fillerin bug nk hareket yetenern
ise
almas , rok kuraln n konma s ve saire gibi. Baz kuralla
n
Piyonu
in:
[rne
r
tu
ancak 1 8'inci yzyl da konmu
her
n
Piyonu
s,
alnma
"e.p.")
t"
passan
"geer ken" ("en
hangi bir Fig re deii m gibi] . 1 480-1 500 yllarn daki
er
reform , oyuna kombi nezon lu ve ok canl bir karak
ars
l)
(feoda
yli
derebe
arca
yzyll
da
Avrupa
verdi inden,
tokras isinin ayrca lklar arasn da skp kalan satran oyunu,
demokratik bir oyun olarak halk arasn da ok abuk yaylm
ve kahvel erde (hatta meyda nlarda ) oynan maya balan mtr.
Eski kurall oyuna oranla , yeni oyuna "giuoc o alla rabbiata",
yani "kudur mu oyun" denilir di. .. Yeni, dinam iktaoyun
gerekten ok farkl idi: Mat artk talarl a dolu bir vta
yaplab ilirdi. Aa yukar bu zaman da basma tekng nn
sna neden olmut ur
gelim esi, satran literat rnn qoma
i
, 1 497)] .
spanya
(ilk basma kitap Lucen a'nn dr (
te
Satran , yeryi geliim ine .e n uygun sahay iki .mleketve
ustat
k.
zaman
O
da.
bulmu tur: ispany a ve ltalya'
teorisy enler arasn da en nl leri unlar dr: lspanya'da
Lucen a, Ruy Lopez [1 567 ylnda yaynla nm kitabn da ilk
defa olarak spany ol ( ngilizle rin "Ruy opez dedikle ri).o al
incelem itir], Portekiz'de Damla no, talya'd a Paol Bo,
Poleri o ve Leano rdo da Cutrf . Bunlardan Leonar do, lspany
de
ol kral l l'ci Filip'in 1 575 ylnda dzen ledii bir ma serisin. Bu
Lopez)
Ruy
3.
Boi,
2.
rdo,
Leona
.
(1
r
almt
lii
birinci
msabaka birok kitapta ilk uluslar aras turnuva olarak
=

74

bir ekilde ...

6. e5! Ad5 7. F: h7+!. ..

7 . . . . :h7 8.Ag5+ g8

1 89
buca k yaylm akla berabe r, ortaa da
'da
Avrupa

Satran
bilgi ve kuvvet bakm ndan pek ilerlem e kayded ememi tir. Bue
ada Avrupa 'da yazlan en iyi kitapla r bile Arapa eserlern
gre hayli deers iz kalr "Civis Bonni ae" . ('.Bol Y! Y.a
da") adl nl eserde n alnm aagdak orneg goz onune
alalm (1 89 numar al Diyagr ama baknz):
zm : 1 . Kh5! K:h5 2.Ka6+ ve 3 . Ka5+.
Olduk a eleman ter bir celbetme kombin ezonu.
imdi bu rnei nl "Dilaram mat" ile karlatralm
(Diyag ram 1 90'a bakn z).
Diyag ram

Diyagr am 1 90

1 . Kh8+! S:h8 2 . Ff5+ . . .

D iyag ram

derl dir!lmektedir. O halde bu birinci turnuva ve (buna

gore) . nc olan Londra 1 851 turnuvas arasnda 276 yl
gemtr...
O zamanki oyun hakknda bir fikir edinmek amacyla
aadaki partiyi gznne alalm:

2 . . . . d6

3 . . . . c6 4.Af3 Fg4?

Bugnlerde byle bir hamleyi ancak zayf oyuncular yapabilir.

5. fe de 6.F:f7+(!}

Elemanter bir kombinezon.

6 . . . . S:f7 7.A:e5+ Se8 8. V:q4

8 . . . . Af6 9.Ve6+ Ve7 1 0.VcB+ Vda

1 1 . V:d8+ S:d8 12.Af7+ Terkeder.

Tabii ki bt n partiler byle deildi; fakat Madrid "turnu

vasn" kazanan Leonrdo"nun hatal oyunu na ne diyelim?!
Ancak unutmayalm k bu parti 400 ( ! ) yl nce oynanmtr.
1 6'nc. yzyln sonuna doru, oyun kuweti bakmndan n
s .ray .talya alr. 1 7'nci yzyln en tannm kiisi Kalabriya'l
Gochno G ree (1 600-1 634) dr. reco Avrupa'da birok tur
n ye k, lspaya Fransa ve lngiltere'de btn rakipleri
n yenmtr. Partler cesaret, olaanst gzel fedalar ve
at ko : iezo .n lar bm.nan (zellikle o zaman iin! )
ok lg akcdr. Brok ogretc parti ieren kitab, Philidor
zamanna kadar satran dnyasndaki byk nn koru
mutur. Ancak bu kitaptaki birok parti Greco tarafndan
oynnm olm y p , retici Ornekler olarak dzenlenmitir.
Aagdak part se gerekten 1 61 9 tarihinde Genova'da
oynanmtr.
__

Parti No 22
B eyaz: Greco Siyah: Marconi
( Fransz partisi)
1 . e4 e6 2. d4 Af6

9. Vh5 F:g5 1 0.hg f5 1 1 . g6, S iyah terkeder.

Greco, talyan ekolnn en son nls idi. Bundan sonra

satran n merkezleri Fransa ve ngiltere olmutur. Ancak
daha once, 1 ?'nci asrn ikinci yars ile 1 8'inci asrn ilk
yarsnda satranca olan ilgi hayli azalmt; bu zaman periyo
du, hem uluslararas karlamalar ve hem de yeni teorik
yaynlar, bakmndan olduka fakirdi.
1 aci yyln en nl sa.tans (ve btn satran tarihinin
en oneml ustalarndan br, asl ad Franois Andre Danican
olan Philldor'dur (Resim 1 90a'ya baknz; 1 726-1 795).
Philidor ile byk Fransz ve
l ngiliz usta ve teorisyenlerin
a balamaktadr. Bir
misyen aileden gelen
Ph ldor, zaman n en nl
bestekarlarndan biri olmutur.
1 754-1 779 seneleri arasnda
23 opera yazmtr; bunlardan
en nemlileri gnmzde de
arasra Paris'te sahneye kon
maktad r. Satran oynamaya
1 O yanda balayan Philidor,
hayatnn sonuna kadar
Resi m 1 90a
Dnyann
en
kuvvetli
satrans olarak kalm ve satrancn gelimesinde
olaanst bir rol oynamtr.
Phili.d?r "L'analy e de jeu d'echecs" ("Satran oyununun
analz"). l sernde 1 6-.1 l'nci yzyllarn "rasgele ve ilkel"
oyun stln ddetle eletrir. Kitabn nsznde u satrlar
okuruz: "n .byk arzum, henz d nlmemi, daha
dorusu dye kadar anlalamam bir yenilii ortaya koy
maktr: Pyonlarla oynamaktan bahsetmek istiyorum
Piyonlar partinin ruhudur. Savunma ve taarruzu yapacak
_
oan yalnz Pyonlar
olduu gibi, oyunun sonunu da yine
P!ynlar. durumu belirler." -Bu szler bize biraz basit
goruneblr; bununla beraber Philidor, Satran tarihinde

durumun (konumun , pozisyonun) byk nemini ilk defa

kavrayan ..u ta lmutur. Philidor'un partileri incelenecek
. ustadn zamannn olagelen yntemlerine
olursa, buyuk

Bildiiniz gibi, bug n ancak beyaz Piyon merkezine hcum

eden 2 . ... d5 yantna rastlanmaktadr.
Enteresan b i r fikir; herhalde G reco, partnrlerini iyi
tyrdu ... Yapan hamle, rakibin rok yapacan n beklen
dgn aka gostermektedir. Biraz ge olmakla beraber
'
burada da 5 . ... d5 daha iyi olurdu.

UY. maktan ve rasgele hcumlar yapmaktan daima ekindii

goze arpar. Oyun sonlarnda olduka kuwetli olan Philidor
(bu .itapta . gre.ceimiz gibi) bu sahada bugn de geerli
olan oneml analzler yapmtr.
aa incelenen parti, Philidor' un bilhassa Piyonlarn
a'..esmde ye oyunsonlar sanatnda adalarndan daha
ustun oldugunu aka gstermektedir.

Partiyi kaybettiren hata. Siyah da gelimektedir - fakat yanl

Parti No 23

3 . Fd3 Ac6 4. Af3 Fe7 5. h4 . . .

5 . . . . 0-0?

75

SATRANCIN TARHSEL GEL M

SATRANC/N TARHSEL GEL M

o zaman

Beyaz: Kont Brhl

Siyah: Philidor
(Londra , 1785). Fil al.
1. e4 e5 2. Fc4 c6

Modern al teorisine gre en etkili _ yant 2 . . : Af6 dr.

Partide yaplan hamle Piyonun d7-d5 lerlemesn hazrla
maktadr. Beyaz ise 3'nc hamlesi ile bunu nlemeye alr:

iin dikkate deer bir hamle; Philidor 'u . medana

gelen durum hakknd aki konum sal deer.e d. rmes ok
dorud ur. Mmk n olduu kada .ok F 9 u u.n orad
kaldrlm as, siyah Piyonla rn daha y yerlem nn degern
arttrmaktadr.

29. K:c8 K:c8 30.Ka1 Fb4 31 .K:a6 Kc3 32.Sf2

Kd3 33.Ka2 F:d2 34.K:d2 K:b3 35.Kc2 . . . (1 92
numar al Divagr ama baknz ).

3. Ve2 d6 4.c3 f5

Philidor ilk frsatta Piyonlarla oynamaya balar. imdi 5.F:g8

K:g8 6.Vh5+ g6 7.V:h7 Kg? 8.Vh6 (veya - V 8) 8 . ... f:e
devam yolu Siyah iin elverilidir (kuwetl Pyon merkez
sayesinde). Fakat Beyazn setii
5. d3 . . .

yant da pek isabetl i saylmaz. Daha iyisi 6. e:f5 ile 7.d4, veya
hemen 5.d4 olurdu .
5 . . . . Af6

Beyaz plansz ve biraz eking en oynam aktadr. Siyah ise yol

unu arm adan ilerlem eye devam ederek , durum unu her
hamle ile dzeltm ektedir.
6. e:f5 F:f5 7.d4 e4 8 . Fg5 d5 9. Fb3 Fd6
1 0 .Ad2 Abd7 1 1 .h3 . . .

B u hamlen in amac pek ak deildi r. Belki ilerde g2-g4 oyna

mak, belki de sadece siyah Figrle rin g4'e gitmes ine engel
olmaktr.

14. c4 a 6 1 5.c:d5 c:d5 1 6.Vf2 0-0 1 7.Ae2 b5

1 8.0-0 Ab6 1 9.Ag3 g6 20.Kac 1 Ac4
(Diyagram 1 91 'e baknz).

..--,-

[:l

Diyag ram i 9 i

'""-"fi:---- -
a

b e

Diyag ram i 92

21 . A:f5 . .

Bu ve bundan sonra iki hamle , durum un yanl takdir edilme

un
bu
de
ye
bir
i

n
nispet
Ag3

Y
.
Beyaz
atadr.
sine dayanm
makta dr siyah Ff5 ise aslnd a fgura n rolund edr
rca
A
ir.
deild

antkl
P
k
as
dolay syl bunlar n krlm
. T
nde
oyuns onuna gei de yanlt r - . nu ?,-nun bu devreskolay
daha
en)
ugund
Siyah, avantajndan (durum sal ustunl
yararla nabilec ektir.
!

Parti No 24
Beyaz: Mac Donnel S iyah: La B ourdonnals
Sicilya partisi
1 . e4 c5 2.Af3 Ac6 3 . d4 c:d4 4.A:d4 e5

35 . . . . h5-h4! !

nl Alman byku sta Wolfga ng Unzicke r ile tannm yazar

Dr. Silberm ann (1 949-1 963 seneler inde Romen Milli takme
antren r) "Satran cn tarihi" ad l eserler inde bu ham .
hakknd a yle demile rdir: "Bu oyunso nunu modern br
bykusta bile daha iyi oynayamazd ! .. "

Sicilya savunmas nn bugn lerde de arasra rastlanan

varyant.
5. A:c6(?l . . .

35. Kc7+ Sg6 37.gh Ah5

Siyahlarn Piyon merkezini kuvvetlend iren b u hamlesi iyi

deil; doru hamle 5.Ab51 'tir.

38. Kd7 . . .

Beyaz artk d7-d5 hamlesini nleyemez.

5 . . . . be 6. Fc4 . . .

te 35. ... h4! ! hamles inin fikri.

38. Ke2 hamlesi d e yeterli deildir: 3 8. ... Ag3+ 39.f2 Af1 ! .

Analizlerin gsterdii gibi, bu kuvvetli hamleden sonra Beyaz
iin en iyi olanak 40.:f1 K:e3 ve Siyah yine f4-Piyonunu
kazanr.

6 . . . . Af6 7. Fq5 Fe7 8.Ve2 d5 9 . F:f6 F:f6 1 0. Fb3

0-0 11 .0-0 a5 1 2.ed cd

Alta Siyahlar, kuvvetli Piyon merkezi sayesinde h issedilir

'
bir stnlk elde ettiler.

38 . . . . A:f4

1 3. Kd1 d4 14.c4 Vb6 1 5. Fc2 Fb7

Netice olarak Siyahn imdi birbirine bal iki geer Piyonu

var.

1 5. ... V:b2?? 1 6.F:h?+

39. F:f4 Kf3+ 40.Kq2 K:f4 41 .K:d5 Kf3

42.Kd8 Kd3 43.d5 f4 44.d6? . . .

1 1 . . . . h6 1 2. Fe3 Ve7 1 3.f4 h5

Bu hamle, g2-g4 ilerlem esinin nlenm esi asndan nem

lidir.

n kuwetli satran s saylmt r. En tehlikeli rakibi olan

lngiltere ampiyon u Mac Donnel' i uzun partiler serisind e
(1 834, Hazi.ran ile Ksm arasnda oynanan 88 parti) +45 - 2 7
"' 1 3 skoru le yenmt (45 ari kazanm , 27 kaybetmi , 1 3
berabere). B u mata brok lgn parti oynanmtr burada
'
bunlarn en orijinal ola nn gz nne alalm:

1 6. Ad2 Kaea 1 7 .Ae4 Fd8

Demek ki o zamanki ustala r da "iki Fil"in kymetini biliyor

lard ...

B u partide ilgin olan, Beyazn yapt birok zayf hamled en

sonra, partiyi ancak bu hatann kaybettirdiqii r_! . ... Ger9.ekten
de, Beyaz 44.Kf8 hamles iyle partiyi kurtara blrd, ornegn 44.
... Kd2+ 45.f1 f3 46.Kf4 ! . nk gr nrde acnaca k durum
daki beyaz Piyonla r siyah ahn ilerlem esini durdur maktad r.

18. c5 Vc6 1 9.f3 Fe7 2D.Kac1 f5 21 . Vc4+ Sh8

22. Fa4 . . .

a
; 8'nci yzyln sonuna dor_ satran amatr leri arasnd
J.J.
,
ltalre
V
t,
Didero
n

birok byk isme rastlar z. Ornei

Rousse au nl matematiki D'Alem bert v.s. Dderot'un u
sz o z manlar da satranca verilen byk nemi belirtir:
iyi
"D yann en gzel ye ri Paris v .Pris .n gzel erience
Re
gee
zu
S
dr

_g
kahves
e
Regenc

n
_
oynana

satran
.:
_
kahves i Satran tarihin de o lagan ustu oneml br rol
oynam tr; Robes pierre ve Napole on gibi birok _n !

konuu n yansra her eit satran ile Morphy ve Aleh

dahil olmak zere dnyaca tannm ustalar n en az on nesl
orada bulunmulardr.
Philidor' un lmnden sonra,
; 9'cu yzyln ilk senelerinde,
d nyann en iyi oyuncusu
Fransz satran Lou is

22 . . . . Vh6 23. F:e8 fe 24.c6 ef! !

Charles M a he de La
Bourdonna is olmutur (1 797-

1 840, Resim 1 92a'ya baknz).

Yine nl bir Fransz usta olan
Dechapelles'in rencisi olan
La Bourdonnais i 821 ylnda
hocasn yenmi ve ondan
sonra lmne kadar dnyann

21 . . . . gf 22. Vq3+Vq7 23. V:q7+ S:q7 24.F:c 4 be

25.g3 Kab8 26. b3 Fa3 27.Kc 2 c:b3 28.a:b 3 (?!)

Burada 28.A:b3 daha aktif ve daha iyi olurdu.

2 8 . . . . Kbc8

76

Beyazlarfb7 'yi alamazlar: 25.cb? Ve3+ 26.h1 fg+ 27.:g2

Kf2+ ve u hamlede mat.
25. Kc2 V:e3+ 26.Sh1 Fc8 27. Fd7 f2

piyon hcuma geerler; bundan sonraki on hamlede olan

lar galiba ancak bu partide grebiliriz...
28. Kf1 d3 29.Kc3 F:d7 30. cd . . .

30. K:d3 Ve2 1

30 . . . . e4 31 .Vc8 Fd8 32.Vc4 Ve1 33.Kc1 d2

34. Vc5 Kg8 35.Kd1 e3 36. Vc3 V:d 1 37. K:d1 e2
38. Terkeder.

Byk bir olaslkla bir ei daha olmayan bu konum bir

Diyagram haketmektedi r (Diyagram i 93'e baknz).
8

6
5

;'::;>,< il
;>
'] B.
-

.,
"F"
-.:, '"..... ...,.
:;;::.-,:::;

m.

;.;
&: , .. ...

,: .. ...

-:-:..:. ..
'.

" "x

:;.

. w1f""fi

if
1
i-.wt1!1.r

. -:tt"l
---r

m}::
.1 .. -.61!
.
.

..

..

D iyagram

1 93

Parti No 25
Beyaz: Anderssen
Siyah: Kleslrltzky
(Londra 1 861). ah gambiti
1. e4 e5 2.f4 . . .

Fil gambiti.

3 . . . . Vh4+

...

a
nitelii, durum elverili olmasa ww
bile, ne pahasna olursa olsun
hcum etmekti. Anderssen 'in
ve dier "roma ntikler in"
Resim 193b
hcumlar ve parlak kombinezon lar pek ok taraftar kazanmt. Philidor ve
Labour?onnais partilerinde grdmz, zamanm za
kyasla lkel konu _m ilgiri bile b hayli unutulmutu. Eski
.
e o. oyu u .un b.r _orneg
olmak uzere btn satran tarl
hnn en unlu parts olduu sylenebilecek, "lmez" ismi ile
anlan partiyi gz nne alalm

2 . . . . ef 3. Fc4 . . .

-- -:M1r filwt
.. .

; :,

Hallrin ounda keskin b i r oyuna gtren ve bugnlerde

hayl unutulmu olan bu al, eski ekol satranlarnn en
sevdikleri alla rdan biri idi.

'"W,.x 1nft;.;,.;.;""""m .;::;.__._...">..:<-

2 6 !

Resim i 92a

:;i_*
2
--:;.": "''
;,, ;,';"

(;t!
::1:::l*w*
:11
:
$ lfil
1f- x
::,;,,;:!i!

...
.

=:t

':

!l{ifl[lf;f;$i l\,
;,

Olduka keskin bir konum.

44 . . . . Kd2+ 45.Sf1 Sf7(!)

46. h5.e3 47.h6 f3 ve Bevaz terkede r.

La Bourdonnais'nin partilerini incelerken, talyan stadlarn

"taaruz" sistemine dnm olduunu grrz. Fakat La
Bourdonnais'nin hcumlar her ne pahasna olursa olsun
rasgele yaplm saldrlardan deildir; akllca ve artk bi ;
dee ?eye kadar konum artalrna uygun hcumlardr. Satran
tarhnde slnda i lk p rofesyonel satran olan La
Borudonnas, i 836 yln da i l k satran d erg isi "La
Palamede"yi yaynlamaya balamtr.
La Bourdonna is'nin lmnden sonra byk ngiliz usta
Howard Staunton ( 1 81 0-1 874; Resim 1 93a) 1 843-1 851
yllar. arasna . en kuvvetli oyuncu olmutur. Asl meslei
edebyat tarh olan Staunton nl bir Shakespe are
("ekspir" ) aratrma cs ve ayn zamanda satran yazar idi
( 4} ylnda tannm "The Chess Players Chronicle" der
gsn karmt r). l ngiliz-Fran sz satran ekimesi periyo
dunda, 1 843 ylnda en kuwetli Fransz usta olan Saint
Amant' yenerek stnl n kantlam tr. Bundan sonraki
yllarda, zamann nl Alman ustalar Daniyel Harrwtz ve
Be! nhard Horwit'e kar malar kazanarak yerin i
saglamla trmtr. i l k "gerek" turnuva denilebilec ek ulus
lararas "Lond ra 1 851 ) turnuvas ndaki baarszl ndan
sonra pratik oyun u brakmtr.
Lo.d ra turnu asn kazanan, herkesin bekledii Staunton
degl, Breslau dan (imdi Wrozlow, Polonya) bir Alman
matematik . profes r Adolf Anderssen olmutur (1 81 81 79; Resm 1 93b ye baknz). "K.o." (Knock-ou t) usulne
gore _oynanm olan bu turnuvada , Staunton'l a Anderssen
yr fnalde karla mlar ve bu ma Anderssen +3 -1 gibi
br skorla kazanmtr.
Eski "romantik ekol" Anders
sen ile en parlak devrin i yaa
mtr (aa yukar 1 850-1 880 . . . .. ...

Modern al teorisine gre, Fil gambitinde Siyahlar

Resim 1 93a

77


SATRANCIN TARHSEL GEL M

r: 3 . ...Af61 (Bu partide

aa daki gibi st nlk elde edebilirlelesiy
le bal ayan ve hayl i
yap lm olan 3 . ...Vh4+ (esk i) ham m yolu
ndan ok daha
kar k konu mlara gt ren devami; rne in:
4.Ac3 (4.e5
siste
me
geli
sal am ve etkin bir
uru na bir
im
geli
d5!) 4 . ... c6! 5 .Ve2 d5! (Siy ahlar, hzl8.Af3 0-0 9.0-0 Fc5+
A:c6
7.dc
Piyo n verir ler). 6.ed + Fe7
st ndr ].
1 O.h i Fg4 ve Siya hlar n duru mu bari z eki lde

rler alma ktan bak a

Siyah, hcu m edey im diye , rasg ele Fig
Beyazn bt n plan
bir ey d nm yor. 1 9 . ...Vb2 ham...lesi
).
V:c5
.
21
!arn bozard (20.F :c5 V:c2 + ve

t o zam an
Bizim iin anlalm as zor olan bir ham le; faka
u.
yord
Piyo nlar pek hesa ba alnm
5. F:b5 At6 6.At 3 Vh6 .

iyi olur du. Vezi rin h6Zay f bir ham le, elbette 6 . ...Vh5 daha
bulu nma s yz nazda
apr
hane sind eki duru mu, Fc1 ile ayn
den elve risi zdir.

20 . . . . Aa6 (!)

k bu ham lede sonra

Dem inki tehd ide kar savu nma ; anca
irilm esi bak mnd an
rlend
dee
Beyaz hem en kaza nr. Partinin
gsterdi i gibi, bu
in
izler
anal
tl
ayrn
ki,
r
nem li olan udu
partiyi kurtara
artk
da
duru mda en iyi ham le olan 20 . ... Fa6 n duru mun
a bakalm:
hlar
Siya
ldir;
maz . Bu bir muc ize dei
Fili ise
ah
ve
r
, Vezi
Fig rlerin in ou zaten gelitirilm emi
...
r
ktad
nma
bulu

eyle m sahasnd an uzak lam

7 . d3 Ah5

ya ka r: Siya hlar
im di 6 . . .. Vh6 ? ham lesin in anla m ileorta
it ediyor; ve ite
tehd
lesi
ham
kalite kaza ndra n 8 . ...Ag3 +
konu lmutur...
ine
anes
h6-h
iin
it
tehd
bir
Vezir, ok ak
olursa olsu n
sna
paha
ne
Fakat o zam ann stili byl e idi: Her
hcu m!
8 . Ah4 Vg5 9.Af5 c6 1 0.Kg1(?) . . .

r pek "ras gele"

l k frsatta feda lar bal yor. . . Fakat buzlarsefe
lik elde eder :
etkin
Beya

dei l, nk veril en Fig re kar

1 0 . . . . cb 1 1 .g4 Af6

f4-P iyon u am azda (!)

1 2 .h4 Vg6 1 3. h5 Vg5 1 4.Vt 3!

i olan tek
im di i 5.F:f4 tehd idi yz nde n, Siya: h gelitirilm
kalr
fig r yeri ne getir mek zoru nda
14 . . . . Ag8 1 5.F:f4 Vf6? .

da, Fig rleri ni

Aca ba Siya h ned en 1 5 ... Vd8 oynceayp
iyon una hcu m
b2-P
gelitirm eye bal amyor? n k sade st n tutu p, Vezi rini
may
oyna
etm ek ama cyla 1 5 ...Vf6?
beyaz Fig rleri n atei altn da bra kyo r...
1 6. Ac3 Fc5?

um ediyor; oysa bu
Bu ham le ile Siya h g1 -Kal esin ez hc
unm ay d nm esi
sav
yaln
,
il
de
duru mda hc umu
agra m 1 94'e
'
gere kird i. Do ur ham le 1 6 . ... Fb7 dir. (Diy
bak nz).
1 7 . Ad5(?) . . .

a m.t_m:'%\Q:t"B1t
..

\%iI\w!\til
.!
.. !)fB)\
....
.. .. .. ...... .. .. ..

t : ";-;---- .."""""'
Bu oyuna "lmez parti" 1
\.. "':t.:o.:t.
neden
mesine
veril
ism inin
:::::::::
\\::::
olan hcum u n . bal. a gc. :':;;:;1\W$
$x:
Fakat grec eim z gb ' bu s::
1}1, .,.w. !,;,;;o>.:v.,,.,
--. '-'""""""'"
hc u ancak Siyahl arn tena '- ,,..."''..!-!
":::.;.;:,_

1
m
1l1,

..,,. "
"'",
savu nma s yu" z u'" nden baar l sWlli.. 8
.:"""
'1
.. . :::.
::

::x

:.. ):.".{D-.h.$ @

bu kon umda
@
':',;

olmu. tur. Oysa

.
n
2

.
:. : ... . :.,:,
-:::
::
,:-::x...,:::.,,.....:..-<,..l.
,"-.;.,
bas t 1 7 .d4 . deva m brka ./.2-.},. ... :::..'..
.> :=i

)1"t9'f
haml ede partiyi kolay ca 1: t b ]%
c d 1 il h
d4!
1
7
ein:
rn
d!
ndrr
kaza
Diya gram 1 94
F:d4 1 8.Ad 5 ve saire ; veya 1 7.
.. .Fb6 1 8.e5 Vc6 1 9.d5 Vc5
21 .A:f?+ e8 (21 . ... c7
1 O.Ad 6+ d8 (20 . . .. f8 21 . Fe3)
23.Fe3 ve kazanr.
d8
d6+
22.A
)
22.d6+ ve 23.e d mat
a

ite nl sald rn n devam: Son darb eyi indi

feda ediyor.

Bazlara gelim avantaj salayan bir al hatas. Bilindii

gb, burada bugunlerde ya 3 . ... Af6 ya da 3 Ad? oynanmaktadr.

4. d4:e5(!)

Fg4:f3

4 . ... de? 5.V:d 8+ :d8 6.A:e5 bsbtn fenadr.

5. Vd1 :f3

Modern al. . teorisine gre 5 . gf! de 6.V:dS+ devam yolu

daha kuwetldr.

22 . . . . A:f6 23.F e7 mat.

.
Syahn
altaki zayf hamle yznden zaten zorlam olan
durumu, bu hatadan sonra mitsiz hale gelir.

lik, Beyazlar n yaln z

Son duru m ger ekte n ok gze ldir; ste

rleri ise feda edil

die
tr
mat iin gere ken Fig rleri kalm en- sade
ce And erss en'in
ram
eye
-her
mitir. Bu partiyi
son duru mun u
ve
fantazis i, plan lar, cesa reti hat rna
k kabu l edeolara
"
parti
bir
iyane
d nere k ... yine de "dah
lim!
zam ann n bt n rakip
And erss en biro k kar lam ada tlam
tr. Fakat 1 858 tari
lerin den daha kuvvetli oldu u ispa turn
esin e ka n Paul
pa
hind e Ame rikad an gele rek Avru bak nz)
by k baa rlar
ya
94a
1
m
Resi
;
Mor phy (1 837- 1 884
d ma lar
oyna

kar
e
elde etmi tir. En tehli keli rakip lerinenth
+9 - 3 =
dra,
(Lon
al'i
Low
yla
kola ylk la kaza nm - sras
+7 -2
is)
(Par
en'i
And erss
3), Harrwitz'i (+5 -2 =1 ) ve nihayetrinde
en
ann
dny
a
sonr
n
= 2 skor u ile yenm i bu son zafe r.
mt
tann
k
olara
kuvvetli satran s
Acaba, o zam ann satra n lar
nede n Mor phy' nin oyu nuna
d iren eme mi lerd i?
kar
n k Morphy, satran strate
jisin de ola anst nem i olan

,
._
,

1 7 . . . . V:b 2 1 8 . Fd6 . . .

1 . e2-e4 e7-e5
2. Agl-f3 d7-d6
3. d2-d4 Fc8-g4?

21 . A:g7 + Sd8 22.Vt6+ (!) . . .

le hakk nda "22.Vf6! ! Baz (ze llikle eski ) kitap lar b u hamAnca
Beyazlar n yere l
Dah iyan e ham le!" diye yazarlar. (aslk,nda
"yaln z" kala n
ki
dir
ezici
r
kuvvet st nl o kada
ce 22.V:f7 ham lesiy le
aha kar Vezi r, Fil ve iki At) onla r sade
r fedas, elbette daha
Vezi
r
bile birka ham lede mat edeb ilirle .
iyi ve ok gze ldir:

geli me pren sibi ni ilk kez tam

anla my la uyg ulay an usta

olmu ve oyun ortasna rakib

inin kuvvetler inden daha st n
gird iin den ,
kuvv etle rle
a baa r ile
daim
da

mlar
hcu
sonu lan mt r.
Res im 1 94a
Mor phy' nin yk sek kaliteli
rne k olarak
saysz partileri, iind en en nlle rind en birin e
aa daki partiyi gz n ne alal m:

kuvvtliyiler. Morphy bu bakmdan da onlara en azndan

edegerd. Fakat Morphy, tarihte tam anlamyla ilk defa olarak
oynarken, meydana ae ! e n konumlara bal olan planlar
ygulam.tr. Morphy te bu stratejik planlar sayesinde
yle p syon,!ar yaratabilmitir ki, kombinezonlar adeta
kendlgnden meydana gelmitir. Byk bir centilmen olan
nd rs.se . Morphy ile yapt ma kaybettikten sonra yle
emtr: u ma kaybettiim iin zlmedim nk bu
adam sank baka bir dnyadan gelmi gibi ynuyor... " .
(Zamanmzn ileri gelen baz ustalarna rnek olsun! . . ) .
Morphy bt n ad larndan ok daha stnd. Burada
un.u , da eklyelm k, Anderssen ile ma yapmadan nce
Pars te. t hasz olarak ayn zamanda 8 parti oynam ve 0
zaman !9n . nanlmaz olan bu performans bu branta (:' puan
farkyla ) dunya rekoru olmutu.
Pekala, Morphy satran :ahnesinden uzaklatktan sonra, o
zamanlar satrancn yegane merkezi olan Avrupa'da neler
oldu?!.. Al.nd ..hibir ey olmad, her ey eskisi gibiydi
.
Anderssen n , olmez partisi"nin (Parti No 25)
oyunum .z .n ideali olarak kalaca sylenebilir. Bu :
sonra buyuk ondra 1 862 turnuvasn yine Anderssen
k.zanm ve der karlamalarda da baarl olduundan
Dunynn en kuvvetli satrans saylmtr. Bu durum 1 866
senesne kadar devam etti. Aslnda modern satran devrinin
balangc . olarak Londra 1 851 turnuvasn deil
Anders .n 'n 1 866 tarihinde Stelntz'e kar +6-8=0 skoru il
a.bettg ma9 1 say!:1,k daha doru olur. Fakat bu devir
Dunya . ampyonlugu (EK Vl l) konusunda ele alnacaktr.
Burada se sadece unlar eklemek yerinde olur:
"Yeni ekol"n ku .ucu u saylabilecek Wilhelm Steinitz ok
alkan ve ener br .adamd. Yzlerce partiyi yeniden
ayrntl olarak an lz etm ve bu partilerin heme n hepsinde
t.araflarn dehetl atal r yaptn. ortaya koyrr_utur. zel
lI s vunm ! ar dama agr hatalar eriyordu. "Olmez parti"
gb brok parlak" parti ancak ar hatalar sayesinde
kazanlmtr...
Seinitz "eski" ek ? le .kar iddetli bir mcadeleye girerek, b
yuk satran_ derglernde ve gazete kelerinde birok maka
le v analizler yaynlamtr. Turnu ve malarda oynad
partlerde de savunmann onemn belirtmi ve rakibin
fedalarn kab I etm kle beraber mantkl ve kuvvetli savun
malar ! sayesnde yne kazanmtr. Bilimsel (ilmi) ilkeleri
say nde, bunlar uygulamayan btn rakiplerini yenmitir.
Ste tz Sa!;anta bilimsel prensip lerini (ilkelerini), balca
esen olan Modr hess l nstructor" (1 889) adl eserinde
aklamtr. Stentz n bu yeni bilimsel ilkeleri nelerden
luuyordu? Burada sadece u kadarn sylemekle yetine
lm : Okuy u umuzun kitabmzda ve zamanmza ait baka
her.ha.n br . eserde bulabilecei herey Steinitz'in fikirlerinin
geltrlmesnden baka bir ey deildir.

[u bir "danm partisi. Taraflardan biri ( halimizde

Syahlar), hamleler danarak seen 2 ' 3 oyuncudan
oluturmaktadr].

20. e5! . . .

21 . A:g7 + v e 22.F c7 mat i l e tehd it ediy or) .

4. f1 b5? !

SATRANCIN TARHSEL GEL M

6. Ff1 -c4
7. Vf3-b3
8. Ab1 -c3
9. Fc1 -g5

d6: e5
Ag8-f6
Vd8-e7
c7-c6
_b1-b5 t ?)

1 0. Ac3:b5!

...

1 0. . . .
1 1 . Fc4:b5+
1 2. 0-0-0

c6:b5
Ab8-d7
Ka8-d8

1 3. Kd1 :d7!
14. Kh1 d1

Ve7-e6

Traflard n .bi.ri, rok yapmad vakit, artlar taktik zmler

n elverldr. Bu parti bunun klasik bir rneini olutur
maktadr.

iki siyah At balanmtr. Beyaz bu amazlardan yararlanarak '

cepheye yedek kuvvetlerini getirir:
B yazn ._gnel st nl ezicidir; yle ki, bir Kale fazlas olan
Syah butun varyantlarda kaybeder. Parti yle bitmitir:
1 5. Fb5:d7+
1 6. Vb3-b8+ (!)
1 7. Kd1 -d8 mat.

Af6:d7
Ad7:b8

Morphy:. ? a_ran ar!hinin. en parlak yldzlarndan biridir.

z tarhten sonra zel hayatndaki baz
Fakat sozu u eg
olaylar ye ozellkle, lerleyen akl hastal yznden satranc
terketmtr. Bu .. 9 hiy e oyuncunun yldznn birdenbire
p rlay p sondugu
soylenebilir. o zamanlar Satran
dunyasnda aktie ayanan "romantik ekol" hakim durum
dayd ve zrvedek ustalar kom binezon sanatnda ok

Parti No 26
h: Dk i soua rd ve Brau nsch weig
Siya
Bey az : Mor phy
kon tu
(Par ls 1 958 ). Phl l ldor savu nma s

rme k iin iki Kale

18 . . . . V:a1 + 1 9.Se 2 F:g1 ? ?

78

79

AILILAR (!)

deerdir. [Asl meslei eczaclk olan.. Portekizli ust ve yazar

Damiano, 1 51 2 tarih inde ok populer olmu _ b . satran
kitab yaynlamtr (talyada sekiz bask; l nglzce ve
Almancaya evrilmitir) . Satrancn Avrupada yaylmanda
hayli etkisi olmutur]. 2 . ...f6 hamlesinin yetersiz oldugunu
aklamak amac ile 3.A:e5 fedasn ieren deva ll'. yolu ver
ilmektedir. (Daha sonralar Damiano gambt olarak
adlandrlmtr). Gerekten de 3 . .. .fe? 4.VhS+ e? (v ya 4
... g6 5.V:e5+ ve Kh8'i alr) 5.V:e5+ f7 6.Fc4+ hamlel rnden
sonra Beyaz ldrc bir hcum elde eder. Fakat Syah 3.
fe? yant yerine 3 . ...Ve?(! ) oynayabilir; bu yanttan sonra
::i :At3 V:e4+ 5.Fe2 ile 6.Ac3 hamlelerind n sonra Beyaz ok
byk bir gelime stnl eld eder. yahn durumu Z? r
dur. Fakat bugnk teorinin tavsye ettg 3.Fc4( ! ) ..ha lesn
den sonra Siyah iin d urum daha da fena olur. u ku f7-f6
hamlesi yznden Ag8'den en uygun gelime hanes alnm
ve daha kts, zaten zayf olan a2-g8 apraz daha da
zayflatlmtr. Damiano'nun al. nda, m ? dern .a l
teorisinde tavsiye edilen bu kuvvetl haley Polero da
tlemitir.
Lopez, kitabnda modern praik!e sk sk rastlanan 1,.Af3 v:
1 c4 gibi allar da icelemtr. Lo ez lalar _ le ken
dlsinden ncekilerden ok daha ilerdeyd; .ole k Alma
aratrmac von der Lasa ona "Al teorsnn kurucusu
sfatn yaktrmtr.
Bu sahada talyan Polerlo'nun (XVl'inci yzyln sonu ve
XVl l'ncnn balangc) da ok nemli almalar var r.
Polerio adalarnn partilerini kaydetm v.e . bu parte
1 594 senesinde b itirdii el yazmas esernn temln
oluturmutur. nl Satran tarihesi von der Lasa b tap
hakknda yle demitir: "Birok tannm al Polero nun
esen' d r.' Bu , 1 e4 es 2 Af3 Ac6. 3.Fc4
Af6 4.Ag5 d5 5 . ed A:d
.
6 A'f7 alnn giri ksm n de geer l ' d 'r . s u deerl
. .
eede drt At ve iki At balanglar, Caro-Kann e cl a
savunmalar ve hatta by k apraza.rda . ge.l.t rlm
("fianchetto") Fillerini ieren sstemler ana! edlmtr. Bu el
yazmasnda 1 .d4 d5 2.c4 c6 (Vezir gambtnde Slav savun
mas) al bile vardr. Fakat an ruha sd_k,, kalan
Polerio'nun aratrmalarnn ou ah gambtn : att r . .
.
incelemi olduu birok ala rnek olarak aagdakler goz
nne alalm:
(Beyaz Scovara - Siyah: Paolo Boi) 1 . e4 e5 2. Fc4 Fc5

KISI M 7
Ahlar ( ! )
Satrancn i l k za manlan ve teori n i n bundan
sonraki g e l ii m i .
Bundan nceki KISI MDA grdz ".s a.t? n9" ag yukar
IX'uncu yzylda Avrupaya gelmitr. -B. .gm.. g. bu esk
o un bir hayli ard. Bu nedenden otu ru XI ! 1 uncu asrd n
i lbaren bunu daha "hzl" ve dinamik hale getrmek amac le
eitli reform (slahat) giriimleri. yapl tr. Bu. asrda,
rnein ilk yeri nde bulunan P yona k hane . am.e
yaplmas hakk verilmitir. Yzyllar boyu yapla . etl ye
likler sonrasnda satran, aa yukar sa (bugu nk, ) ekln
rokun kullanm ile almtr. Bu as'.a . Satrancn .. .hayet
"Satran" haline geldii sylenebl r. Elbette, bu.t un.
deiiklikler aslnda yepyeni ir. oyu meydan.a g t .mtr,
yle ki "Satran"ta bilinen etl teork ve pratk duunceler
"otomatik" olarak ortadan kalkmtr.
En eski Satran kitab, kimlii bilinmeyen bir yaza!n 3 sy
falk eseridir. Almanya'nn nl Gttinge . verste
ehrindeki bir ktphanede bulunan bu eser Gottngen el
azmas" olarak adlandrlmtr. Latince yazlm olan ve 1
a l ile 30 problem ieren bu el yazmasnda ancak y n
s tr n kura l la r kullanlmtr (Bu eser z kynaklara gore
1 490 civarnda yazlmtr; oysa, bundan oncek KISlDA da
sz geen Lucena'nn 1 487 ylnda baslm olan ktabnd
her iki usle (yani hem "modern'_' strn, h_en:' de esk
"Satran" eitlerine) yer ver lmtr. . ottngen el
yazmasnda allar numaralandrlmtr. Br ornek olarak 2
numaral al gz nne alalm:
_

__

1. e4 es 2. Af3 Af6 3 . A:e5 A:e4 4.Ve2 Ve7 5 .V:e4 d6

6.d4 f6 7.f4 Ac6 8 . Fb5 Fd7 9.Ac3 A:e5 1 0.Ad5 Af3+
1 1 .g:f3 v:e4+ 1 2.f:e4 F:b5 1 3.A:c7+.
.

"

lk 1 e4 e5 2.Af3 Af6 hamleleri ile karakterze ele ye

ug "Rus partisi" olarak adlandrlan bu al gu.. umuzun
teorisi tarafndan salam bir savunma stem olarak
deerlendirilmektedir. Ancak 3.A:e5 halesden sonra,
yukardaki varyanttan kanma amacyla, lk once . ... d6
o namak ve ancak beyaz Atn ricatndan .onra Pe4 ' u almak
tfvsiye olunur). Lucena'nn kitabnda bugu nde ok oynanan
allarn (rnein spanyo prtisi,. Fransz savunmas v.s.)
yansra, 1 .b3 ve 2.e3 gib, md de kllanlan balang
hamleleri de incelenmitir. 1 .e3 hamles nda Lucena
"ah Piyonu dalma iki haneli hareket etmeldr der. - .
.
Allara nem veren ilk eser, 5'inci KISIMDAN bldgmz
spanyol papaz Ruy Lopez tarafndan yaz.mt. 1 561 sen
esinde ner edilen bu kitap, 1 584 sen es de talyanca ve
_ ktab, o sralarda
1 609'da Franszcaya evrilmitir. Lopez'n
_
al "repertuvarnn" ok zenginlem y baladg n ve kon
umsal anlaynn hissedilir lde dernlk kazan gn ak 9a
gstermektedir. Dikkate deer key.!iyet dur k Lopez, lk
teorisyen olarak Piyon merkezinin onemn vurgulama tadr.
spanyol partisinde 1 .e4 e5 2.Af3 Ac6 3.Fb5 hamlelerndn
sonra Lucena'nn inceledii 3 . ...Ae7 yantn redde!m kt dr.
span yol partisinde, zaten Beyaza avantaj sala g f.k nde
olduu iin 1 .e4 e5 2.Af3 hamlelerinden sonra syah n n
iyi savunm olarak 2 . ... d6 yantn tlemektedr. o p ez n
Damiano sav.unmasn (1 .e4 e5 2.Af3 f6) incelemes dkkate
.

"

3.Af3 A c& 4.c3 Ve7 5 . d4 ed 6.cd V:e4+ 7.Fe3 Fb4+ 8 .Ac3

d5 9.Fd3 Ve7 1 0.h3 Af&.

kinci rnek:

1 . e4 e& 2. d4 Ac6 3.Af3 Fe7 4.c3 Af6 5 . Fd3 0-0 6.h4 d5

7.e5 Ae8 8. F:h7+ S:h7 9.Ag5+ F:g5 1 0.h:g5+. ve Beyaz
kazanr.
Bu an son byk satrans Cioacchino Greko dur (1 600-

1 63 ). Greko, 1 61 9-1 625 seneleri arasnda -a yukar 1 5 el

yazmas eser hazrlamtr. Bunlar, yazarn oumunden sonra
lngiltere'de 1 656 civarnda baslmtr.
.
Olaanst kuvvetli bir oyuncu oa .n rek?, kend
za rri'a nndan nce bilinen allarda a yen ve nceller.!e dol
kombinezonlar kefetmitir. Teork a.malarn one, m,
zamanna gre ok byktr: 1 859 senende v.d. Lasa nn
yaynlad, sadece Greko'nun eserlernde mevcut olan
varyantlar koleksiyonunda 1 43(! ) al vardr.

A ILJLAR (!)

Bu al la rdan en ilgin ci taly an part isini

n aa dak i
varyantd r:

(ah gam biti) se mi , Siy ah olarak ise 2.Af

son
ra 2. . .. d6 ile 3. . ..f5 devam yolu nu 3tercham lesin den
1 . e4 e5 2.Af3 Ac6 3. Fc4 Fc5 4. c3 Af6 5 .
ih etm itir
(bug nk term inol ojiye gre "Ph ilido r savu
7.Ac 3 A:e4 8 . 0-0 A:c3 9.bc F:c3 10. Vb3 ! . d4 ed 6 . cd Fb4 +
nma s").
Phil idor 'un gen el kura l ud ur: "Hi bir Fig
Grek onu n zam ann da bu ham le adeta
n
nde yerl etirilme mel idir" ; fakat hem en son r Piyo nlar n
"ina
nlm
az"d
.
Bug nle rde ise orta kuw ette ki ama trle r bile
ra un u ekle
mek
tedi r: "An cak baze n by le bir hare ket zoru nlu
tedir. Ancak teor isye nler in 400 sene dir bu bun u bilm ek
olab ilir."
ham
le
ile ilgili Phil idor'un satranca geti rdi i yen ilikle
devam yolla rnn kom plek si ile ura tkl ar
rden
biri
al
gen el
da baka bir oyun p lan na ba lam a dene
ger ekti r.
mes idir.
1 763 tarih inde yay nlan an "Satrary oyu nun
Bir rne k dah a:
prat
iin e ait notl ar" adl kitab nda talyan ustaun teor isi ve
1. e4 e5 2.Af3 Ac6 3 . Fc4 Fc5 4.0- 0 Af6 5.Ke
Gam battista
Lol l l , Phil idor 'un bir sr tezin i sert bir
Ve7 7.d4 e d 8.e5 Aq4 9.cd A:d4 1 0 .A:d 4 1 0-0 6.c3
dille
ele
Bu teor isye nin aa dak i zdeyii an lar tirm ekte dir.
Vh4 1 1 .Af3 V:f2 +
12.Sh1 Vq1+ ve 13 . . . . Af2 mat .
aras nda hayl i
"po ple r" olm utu r: "Fen a bir alsatr
,
tem
eli
zay
f bir binaya
Arat rma lara gre Greko'nu n zam ann da al
ben zer" .
ba lca ama c "Piy on ve Fig r feda larrn a bakm teor isini n 1 769
ah a kar hcum" idi. Hc um baa rsz lkla aks zn raki p Pon yln da talya'n n Mod ena eh rind e Dom enic o Lore nzo
zian l'nin , daha ok al lar ile oyu nso nlar n
mad di zara rlar yz nden sald ran tara f elbette bitti i vaki t, bir eser
liz etti i
i yay nlan m tr. G. Lw enfi sch 'in d ncana
ki
kayb
eder

di ... Bun unla bera ber un u da syl eme k yeri

esin
gre
"Po
nzia
ni,
nde
al
olur ki,
lar anal izind e eritii kus ursu zluk ile ebt
"Gttinge n" el yazm asn dan bala mak zer e,
n
adala rndan st nd ". Pon zian i'nin al
geen bt n teor ik kitaplard a ilerl eme akayuka rda sz jik
lar
a
baz
stra
te
ilkel
eri gn m zde de gee rlidi r.
v.aryantlar git gide dah a deri n ve ayr ntl hale saptana bilir ;
Usteli k, eitli dille rde yay nlan an kitap say s gelm ekte d ir. Viya nal usta oha nn Allg aler 'ln XVl ll'in ci yzy ln son una
sre kli olar ak do ru yay nlan an eser inde zel
artmaktadr.
likle
gam bitin in varyant
lar ok itina l ve hassas eki lde ah
XVll l'inc i asr n ilk yar snd a ka n kitap lar aras
ince
lenm
itir. Bu ilgin
ara
trm alar dan ikisi ni gz n ne alal m:
Suri yeli Phil lip Stam ma'n n eseri d ikkate dee nda bilhassa
rdir.
Teor
i iin Birin ci ana liz,
ok nem li bir keyfiyet, Stam ma'n n
gam bitin in klas ik bir devam yolu na aittir:
konuyla ilk ura an 1 . e4 e5 2.f4 ah
ef
teor isye n olar ak) Vezi r gam bitin i ok (bu
3.Af
iyi, hatta en iyi al (!) Allg aier 6. A:f7 At 3 g5 4.h4 g4 5.Ag 5 h6. Bu duru mda
olara k dee rlen dirm esid ir. Phili dor bu
sna ait daki k varyantla r verm itir
biti iin "Hal ep (gn m zde "Allg aierfeda
gam biti" tabi rini kulla nm tr - n k Stamgam
gam
biti" ).
ma Hale p ehr inde kinc
dom utu r.
i ana liz, Phil idor savu nmasnn 1 .e4 e5 2.Af
3 d6 3. Fc4
f5 4.d4 fe varyant na aitti r. Phil idor 4 . .
un u da ekliy elim ki Stam ma yay nlad
.. fe yan tn tle
ilk
kitap
tan
mit
ir.
Allg
aier bu duru mda 5.A: e5! fedasnn Beyaza
bal ama k zer e ( Pari s, 1 737 ) nm
(ceb irsel ) satran kuvvetli bir hc ise
um olan a sal ad n ispatlam tr (5 . . . .ok
notasyonu nu kulla nmtr. K k deierik
ikli
kler
de.
dn
da
bug
n
6. Vh5 + ve sair e).
kulla nlan nota syon a benz eyen b u nota syon
,
part
ilerin
kayd edilm esi iin o zam ana kada r uygu lan m
Allg
ah gam bitin e bal olarak 2.Ac 3 Ac6 3.f4
olan tasviri varyaier,
iere n
("de skriptif") yaz l sistemi nde n ok daha
antl
ar
da ince lemi tir. Dah
rala r XIX' uncu yzylda
satran bilgil erini n yayl mas iin nem li idi. kolayd. Bu da Y.iya nal usta K. Ham ppe de abusonvary
rla ura mtr.
Oyle ki 1 . e4 es 2. Ac3 al gn m antla
Phili dor' un "Satran oyun unun anal izi" adl eser
zde
"Viy
ana part isi"
i
satr
an
bil
olara
k
adla ndr lr.
giler i ile satran klt r nn geli tirilm esine ok
nem li bir XIX' uncu asr
rol oyna mt r. Ayr ntl eki lde ince lenm
n ilk yar snd a satra n aratrm as, siste matiza
parti ile bir syo
sr al varyantl arn dan oluan ve eii tlidrt
nu
ve
ana
lizin de by
eme ler kayd edil dii
kez yay nlan m olan bu eser, satran seve rleredille rde bir ok sy lene bilir. B u meyand a lngik lizilerlusta
tam
Will iam Levis'in
boyu nca ba rehb er kitap olara k h izme t verm itir. bir asr "Satran konferan slar " adl bir eser i yay nlan
1 831 -32) ; iki ksm dan olu an bu kitab n ikincmtr (Lon dra,
Zamann n her bak mda n en by k usta s
i ksm yaln z
olan
teorik aratrm alar nda (ve bu meY.anda zel likle Phili dor, al te9r isi ile ilgili soru lar ierm ekte dir. Bu kitapta ilk
defa
al
lard
a)
olara
k, lngi liz usta (svari) Dav is Evan s'n 1 824
yeni yolla rda ilerle mitir. Kitab nn Ons z nde aa
sene
sind
dak
i
fikir
ilk
kez
uygu
lad
1 . e4 e5 2.Af3 Ac6 3.Fc4 Fc5 4.b4 !? gameler bulu nma ktad r: "Asl ama cm mera kllar a,
bug
ne
kada
r
biti ince lenm itir ans gam biti" olar ak bu oyun
hi kims enin d ikkat etme dii veya
tarz gee n
iy i kada r anlaya yzy lda ola an("Ev
mad yeni likle ri sunm aktr. Bun u sylimd
st bir rol
erke
n
Piyo
n
ile
oyna oyna mt r. Ayr ca, nl
may kastediy orum ; Piyonlar oyun
dr. H cum ve Lon dra- Edin burg h yaz ma
savun ma anca k o nlar yard my la unmeycan
l
g etiri lebil ir; ma nda
(1
824Piyon larn pozisyonu oyun un kade rini belirdana
1
828)
ler. "
Edin burg lu
satran larn
Phili dor, satra n anayn a bal olara k, al
baa
r
ile
ta
uyg
Fig
ulad
rleri
yepy eni 1 .
n
gelitirilm esin de daha ok "Piy on zinci rlerin in"
(birb irine e4 e 5 2 . Af3 Ac6 3 . d4 oyun
bal P iyon "for masyon larn n") mey
geti rilm esin i tarz na ait ayr ntl ana lizle r
tlyord u. Elbette bu gibi fikirl er bugdana
nk
gr
uymaz. Fakat P hilido r bunla ra daya nara k, 1 .e4 lere pek mev cuttu r.
2.Af3 ile 2 . ... Ac6 k larn , Piyo nlar n ilerle e5'ten sonra lk Rus usta ve tan nm
me yolu n kap teor isye n Alek sand r Petr of
attk lar gere kes iyle fena ham leler olara k dee
Beyaz talarla oynarken 2.Fc4 (Fil bala ngc rlen dirm itir. (1 794- 1 867) ; Resi m 1 94b'ye
) veya 2. f4' bak nz) "Sis tem atik olarak
Res im 1
94b

80

81

AILILAR (!}

AILILAR (!}

ileri mitir.
dzen lenmi satran oyunu " adl eserin de P hilidor'un
i Al teoris inin ilk etabm "yenin in" , "bilinm eyenin " roman tik
isabet
a
oldu
srd birok akla malar sert, .fkat,
t aray olarak nitelem ek mm knd r. Fakat bu aratm alar
eklid e tenkit etmit ir. Petrof , Phld or u n yon lara
esnas nda al alann da yeni keifle r iin iyi bir temel
stra
yon
.
reti sini vmek le berab er, birok hallerd e " P
Laa
ger
D
r.
ekted
sylem
ini
hazrlanmt r. Yukar da da sylen dii gibi Bilgue r, v:d .erdr.
sine" gere inden fazla nem verdi
etml
elde
lar
baar
li
nem
i de, ve Jaenis ch bu sahad a ok
tenkit leri arasn da dikkat e deer olan bir tanesoldu
u Yeni yolda emin adml arla yry meye balay an iki nl usta,
Philid or'un 1 .e4 e5'ten sonra 2.Af3 hamle sinin zayf
.f , Paul Morp hy (1 837-1 884) ve Wilhe lm Steini tz (1 836fikrini n "tamamen yanl" oldu unu vurgu lamas dr.t. Petro
teork
1 900)'dir.
1 .e4 e5 2.Af3 Af6 " Rus partis ine" ait ok kyme
i vardr:
alm alar yapm tr (ngiliz ve Frans z literatrnd e bunlara Morphy'nin parlak zaferle rinin ok basit bir temel
ndr.
st
an
larnd
ada
.
r!)
btn
denili
ndan
mas"
bakm
Strateji ve Taktik
bugn de "Petrof savun
lar
baar
bu
rlan
adland
olarak
rl
bi
srr"
dan
hy'nin
ularn
"Morp
oyunc
tli
nnda
Zama
kuvve
.
XIX'u ncu yzyl n ilk yars nda en
Piyon
ne,
rmesi
ge\iti
olarak
s
ik
anna
figle rini hzl ve armon
olan sekin Frans z satran Louis Charles La Bourdeserin
doru anlam asna ve nhayet hatlar ener(1 797-1 840) "Satran oyunu n en yeni ekille ri" adlz parisdei) merkezinin roln amas
na dayan yordu .
olarak
Frns
dakik
vey
ve
as
jik
..
1 .e4 e6 al n (Fran sz savun
e
zellkl
o
. La Dikkate deer olan keyfiyet, Morphy'nin ancak pratik oyunl
ayrnt l olarak analiz etmitir. .e.r a.n alzler nde dr.
kend
mekte
ncele

ura mas ve hibir zama n teorik arat_r malar. veY_,a

"Kabu l edilen Vezir gamb t"n
!r ,
ile
agda
onald
k
MacD
yle
iyonu
asdr.
amp
amam
re
yaynl
ngilte

nn
partile rine ait notlar
Bourd annais 'nin zama
gne

nem
yetene
ok
gere kten inanlmaz baar larn n komb nezon
oynad malar al teoris inin gelit irilme si iin
asa
der
vo
3;
1
L
-27
+45
dn zanne tmil erdir.
lidir. 6(!) man toplam skoru
baklr dayan
zama nn en byk satran olay olan . b . musa
, Morphy'nin ahan e komb inezon larn incele mi ve
Steinitz
n
hakkn da yle demitir: "La Bourd onna s nn oyunu
sal oyunu n yardm olmak szn yaratm ann
gere klet bunlar konum
kararl lk ve kurula n planlarn amac a bal olarak Bourd
unu farked en ilk usta olmutur. St initz'e
oldu
olanak sz
onna
La
gre
.
a'ya
d.Las
V
tir".
eristik
ilmesi karakt
ane . b.ir bulu." . o! ayp , . psy ?nI
.l gre komb inezon kl"dahiy
sdr. Stetn tz n yen ogret ler,
"merk ezin igali ile Figrl erin gelitirilme sinin baa
netice
B hndg alm ann mant
lerin sorgu la ma a neden
gr
bileim inin nasl gere kletir ilece ini iyi anlam tr""kal
olan
i
geerl
nce
n
bunda
Paul
Amer
sonra
n
zama
bir
ksa
jisi
strate
.r v
al
gibi bu
olmu tur. Steini tz , oyunc unun kuvve tlen F.gurlekt

tne
gerel<

olmas
li
Morp hy tarafn dan pratikte uygul anmtr" .
dikkat
unda
Piyon lar) konus
tz'n
e
.
Sten
yerind
k
aar
yol
anma
Burad a Howard Staun ton'u da ("\ 81 0-1 87 4) hy'yi etkile eker. Ona kaybe dilme si bile yenilg iye
dolu tahta
olur. La Bourd annai s'nin al stratejisinin Morp seinitz'i "ahn kuwe tli bir Figr oldu u ve baz artla rda
i" tezi
abildi
byk
oynay
de
ri
rol
fikirle
.
mada
ve
savun
oyunu
n
ve
da
ton'u
.
da h cum
dii gibi, Staun
.
(1
inde
tnn
geliim
gamb
cn
ton
Satran
ada larn bsb t n artmtr.
ynle ndirm itir. Kend i adn tayan Staun
<tan
Rol
tr:
oynam
rol
bir
li
nem
de
tezi
.
aki
Steinitz'in aad
d4 15 2 . e4) b ulucu sudur
hi
ancak
",

l<alkan
Piyon
"
an
ve
bulun
er
e
Bilgu
nnd
von
f
l
ahn
,
Rudo
sonra
Bu an en nem li iki teorisyeni Paul
terl<etmedg
h2)
g2,
f2,
in
(rne

olan

srasn
g
yaam
l
a
h
balan
ilk
burg't
Piyon
Peter
'tir.
sc
Jaen
Cari Friedr ich von
. analiz i" taktird e tam anlam y la etkili olabili r. Steinitz, o zaman lar
Jaenis ch 1 842 tarihi nde " Satran all arnn yeni
e oynan an partile rde hibir neden yokke n yapla n 2-h3 (vey
adl eseri ayn zama nda Rusa , Frans zca vera, l ngilic
un
g
bu
.ektey d .
.
h7-h6 ) gibi hamle leri sert bir eid . el ruzd
yayn lamtr. Bu kitapta, dier al larn yans2 . c4 e 6 le
rini incele mek tentz , gunum . .er
lerde de ok oynan an Vezir gambitinin 1 . d4 d5e 6 2 .d4 d5 13 .. Morphy'nin partile
gotur
satran nn iyi bildi i bir gere n aydn lanmasnahamle
d4 d5 2.c4 c6 ile Frans z savun masn n 1 . e4
le n
al
i
lmem
dn
nce
yeteri
ve
mt r: Yanl
Ac3 Fb4 varya ntlar da analiz edilm itir.
.
n h zl bir felakete sebep olabil irler
Gen yata len Bilgu er'in (1 81 5-1 840) yazd vernlm
Steinitz'in teorile rini bunda n sonra yaatm ada ok nem li bir
satran
mode
den sonra v.d . Lasa taraf ndan tamam lanan ,
chsp.ils". rol stlen en nl Alman GM Siegb ert Tarrasch (1 862-1 934;
litera trn n e n n l "Han dbuc h des Scha
tr (sekznc Resim 1 95'e bakn z) dir.
("Satr an el kitab ") adl eseri defalarca baslmtaraf
ndan .son
h
Kmoc
ve son bask s, Schlechter, Nielse n ve
nde
senes
926
1
l<!iXI

iren

lenmi
dzen
k
yenili klere bal olara
Steinitz'in retisine alt birok tezi dzelt en ve gelit
l
ntu
bu
eren
n
teors
n
lar

esasn
al
jinin
ce
.
strate
.
Sade
aki
tr
alt
,
yayn lanm
Tarrasch
nustu rol derin strateji uzma nesi
u
maz eser satrancn ilerlem esi ve yaylm asnd a olaga
oldu
edilm
er" ad ile insiyatifin elde olaa r st
oynam tr. Satran dnyasnda bu eser "Bilg
.
asks nda fil<rind eydi . Yazd r ["Uy
il
z
anlm aktadr. unu da belirteli ki "Bilger"i . Butun
eserle
ici
ret
rn
Jaenisc h'in eseri hakkn da u sozler yer alr:bir sr allar
Mode
"
,
i"
partis
yeni ve satra n
li
ok itinal bir ekilde inc elenmi t.ir; ?Y !e ki
nem
"En
,
i"
partis

satran
olaanst il gin vary antlar verlmtr. Bunlard an bazlar all arn bugn k durum u"
ksalt lm ekliy le kitab mzda aktar lmt r" .
91 9) v.s.1 sayes inde,
gsterici (1ada
lar ona " Satra n
Jaenisc h'in ve bilhassa Bilguer ile v.d . Lasa'n nilkyoleserlerdir.
u

rtum
l
ot
e
zerin
temel
d n yasnn hocas" ad n

.
kitaplar bi i msel
uze vermil
m
t
sl
eklde
planl
ve

eni

g
llar
erdi. R.Reti' ye gre
n
a
bt
a
Bunlard
. uzde
.
Tarra sch satra nca,
da
"Asln
edilmitir; bu e serlerde ilk defa olarak, allar gunum
.
il
kapa
v
)
yarak
(ak,

mt
bln
_
ra
.
szn tam anlam yla bllim se1
kullan lan grupla
Resim 1 95
Bundan baka o zaman lar bilinen btn allar sm lendrl=

82

ekil veren ilk teorisyendir" .

2'nci ve 3'nc D nya amp iyonla r Dr. Eman uel Laske
(1 86-1 941 ) ve Jose Capab lanca al teoris pek ilgilen r

mem , daha ok oyun sonla r ve oyun ortasi ile

sorul
ar
ile
ugra.m la.r dr. Bunu nla berab er ok ilgin ve bug n de
rast
lanab len sstem ler kurm ulard r [rne in Laske
r'in
1
d4
2.c4 e6 3.Ac3 Af6 4 . Fg5 Fe7 5.e3 0-0 6. Af3 h6 7 F h dS
varyant ("Las ker savun mas" ), Capab lanca' nn 1 . d dS4 2A. : 4

e6 3.Ac3 Af6 4 . Fg5 Fe7 5.e3 0-0 6.Af3 Abd7 7. Kc1 4

8.Fd3 d:c4 9 . F; c4 Ad5 v.s. "dearj sistem i" olara 6
k a
. sstemi].
adlan drla blen

'.'. eti sist.mi" a lnd byle bir basky meyda na getir mede
fachetto yolu le geltir ilen ah Fili nemli bir rol oyn ar
(1 .Af3 d5 2.c4 e6
3.g3 Af6 4 . Fg2 v.s.).

Ayrca gz ne alnan dnem de, Siyahn etkili ("akt if") bir

karoy un nyeti olmaks zn, sadece denkli i ama n
g rend en .a. la "alak gnl l " oyunu da eletlaya
uwam t.r. Butun bunlar n netices i olarak, orijinal geliiri e
e
sstem l.er, h.atta yepyen i alla r ortaya kmtr. unu
da
ekl yelm k, satran tarihi lerini n aratr malarn a gre
XIX uncu asrda tam anlam yla yeni olan sadece iki a
vard: Evans gambiti ve gnm z turnuvalarnd a hi rastlaln
maan "K_zey Q r:!l biti" {1 . e4 e5 2 . d4 ed 3.c3 de 4. Fc4
5. F.b ) Dger butun alla rda eski Fransz ve talyan ustacb
arn onal mal r a tank olmak mmk ndr. XX'nci asrd a
se satran te?rn de esas itibary la yeni bir sr
meyda na gelm tr; bunlar en y ksek seviyed eki turnuval
a v
mala rda da oynan makta dr.
Ayn aman da, satr "tekni9 inin" ilerlem esi ve strate ile
taktgn. kapsa: . bm.d el s. .sayesind e eski ve ji eni
a? l sst mlernn analz hssed lr br derinlik kazanm r.
Br9ok e ay_la kon.m . . tarafa rn biri iin elveri li olara
g rlend. lm.tr; u nku. degerl endlrm e yeni l l erek
( krterle re ) _gore yaplyor du. Bu esnada , rnein , oyun so
na daha y ge olanal< lar, tahtan n merkez inde Fig rler
n .yanm a (istinat) noktala r olutur ulmas ve rakip

ta kuu k konum sal zayflk lar meydan a getirilm esi gz kamp

n
n
e
alnyor du.

Lasker'in tannm eseri "Satranta saduyu"

iki d
t
ran._n _ l. fikirle rinin klavuz motifi olarkherdeer
l

lebl!. Kuk br rne i gz nne alalm . Steini tz ilerde gi

receg mz Evans gambitinde , Piyon un 1 .e4 e5 '2 Af3 Ac6
3.Fc4 c amlel eri nden sonra 4. b4 fedas
n'n do v
olma g fkr deydi . Ve bundan tr daima Piyon

mad. d aa taqan yararlanmaya alrd. Fakat pratiuinalags
terd gb, boyle bir hareket tarz Siyah iin birok defa
ark lklar ve orlukl ar meydana getirm ekteyd i. te Lasker
ura a 4. . F.b4 5 . c3 Fas 6.d4 hamle lerind en sonra 6.
. u ger. vermeyi
. . . d . yant le Pyon
nerd rne in: (6.
...d6. ) 7. de . de 8.V: B+ A:d8 9.A:e 5 Fe6 vei, Siyah
zorluk
ekm eden e t. br. part elde etti. Bu savun ma tarz y znd
Eva ns Qambt yava yava terked ildi; bugn lerde aagen
yu kar h oynan mama ktadr.
1
XIX'un cu asrn sonun da ve bu asrn balan gcnd a oynan an
turnuvalarda byk baar lar kazan an Amer ikal Harry Nelso n
Bu devred e all rn byk uzman , 4'nc Dnya am
Pll sb r a21 .teor.i sine 9ok dee rli baz enilik
getrm tr. Lowe nfsch n de soyled ii gibi, Pillsb ur sadeclere y.o nu Al.esandr Alehin (1 892-1 946) idi. Aljehin iin partif
ayr ayr varya ntlar deil, btn sistem i ve varynt ru rn ana.l z . tam anlam yla "bilims el aratrm a" nitelii tayo r
plarn n oyuno rtasn n gelii mi zerin deki etk fsin u. (Alehn , 1 924 ve 1 927 senele irnde, D nyann en kuvvet
. satranlar arasn a. ynanan N ew York turnuva larna ait
atrm aya balay an ilk satran dr. Bu incele
rde ktaplar
, Satra.n tarhn n en iyi eserler i arasnd a yer al
ayazn Vezir gambi tinin "ortod oks" savun masn damele
dS maka r). etl
2.c4 e6 3.Ac3 Af6 4 . Fg5 Fe7 5.Af3 Abd7 6.e3 o - o 7.1 Kd4
alla rda yeni sisteml er meydan a geti ril
(l manm zda 7 . ... c6 yant yelen ir) 8.cd ed 9 . Fd c1 bS mesn n yansr a, 1 . e4 Af6 "Aljehi n savunm asnn" kurucu su
3 Fb7 dur.
1 0. 0-0 c5 1 1 .Ke1 c4 1 2 .F a6'da n sonra 1 3.Ae5
b5
14.f4
KeB 1 5. Vf3 v.s. hamle ler le karakterize edilen sistem
ini Cadas al teoris inin ilkele ri
1 04 e5 2 . Af3 Af6 "Rus savun masn
da" kar 1 0 u Bud. nceki koulr mac, al teorisin in gittike nasl
olanak lar n ve, zellik le, 1 .d4 d5 c4 e6 3.Ac3 AfB
gel n, al blgler nn nasl zenginl etiini ve nihayet
Abd7 5 .e3 c6 6.Af3 Va5 hamle leri ile karakterize edilen4 J g 5 bugu.tg
nlerde "satran teorisi" olarak adland rlan koskoca bilg
(ilk
;, i nanl rda " Pillsbu ry savun mas" , bugn lerde daha ok stoku nun nasl meydan a geldiin
i gsterm ek idi.
Lamb rdge- Spring s" varyant olarak adland rlan) geli e
in:di
kendi
Z?.man
mza
geri
dnelim
ve ilk olarak unu
mas n zikre delim .
.
belrel.m:
B
ugun
satran
ta
ilerlem
.
isteyen
ek
her oy ncu
lll d, ayrca , Akiba Rublnstei n'in teorik alm alarn n da kn sne br al repertu va: hazrla
mak
zorund
.
r. Ya ni
..7unu etmek gereki r. Rubin stein, asrm zn ilk eyre inde buun alla r ras ndan setgi snrl saydak i bazadsiste
.
m
Dnyann en kuvvetli 4-5 satra9 larda n biri sayly
ord u. Za ler derlem ne nceleye rek partilerinde bunlar uygul a
' da 9lta ok oynanan onem li sistem lerin bulucu su- maldr ; ornegn Beyazla 1 . d4 veya 1 . c4, Siyah ile 1 e4 e
1Tu , orneg n rans
z 1 .e4 e 6 2 . d4 d5 3.Ac3 de ( Rubinstein kar Caro-Kann savun:n s, 1 .d4'e kar ah-Hi nt ve a
v. y nt}, Vezr gamb itinin 1 . d4 d5 2.c4 e6 3.Ac3
es 4.cd H3lland a savunm as gb. Fakat bu , dier ala la
l 5. f Af6 6. g3 Ac6 7. Fg2 v.s. Rubin
stein' in bu sistem i ugramak gerekm edii anlam na g e lmez. Bunlar bilme k
hen: el bilgi.mizi arttrr, hem de "repertuvar" olara k
(l lll fanch etto" eklin de geliti rilmes i) bugn de en
kuv selngessteml
v lll devam yolu saylm aktadr.
er daha iy i anlama mza yardm c olur. Anca k
.
hpn Y !ntl olarak ncelem ek pratik olarak olanaks
f\, mzn yirmil i yllarn da al teorisi nde yeni
zdr
fikirler ortaya Kuuk br ornek bunu aka gsterm ektedir : Sicilya savun
l lrnt r. Bu gelim eni ban ekn ler Aaron Nimzowltsch
masnd a 1 . e4 c5 hamlel erinden sonra 2. c3 2 d4 2 b4
( l 086- 1 935) ve R chard Reli (1 889-1 929) d '
2.g .f4 gibi az kullanl an d evam ' yollarn n yansra
Nlz?wits.h'in onlar n bloke edilm esi ve Piyon zincir e1: bugunu
. turuva pratii iin nemli olan birok varyant
lr at orna l ogreti si, Piyon larn altaki roln n daha vardr, ornen
: 2. Ac3 ("kapal sistem ") , 2.Af3 e6 3.d4 cd
_ tr. Reti ise bugn
l inden anla lmas saglam
4. :d4 Af6 5 .Ac3 Fb4 ( Sicilya hcum u) , veya 5 . . . . Ac6
k
("m
d1 1 1." all arda e li bir r.o oynayan "Figrlerin merkze Dort At varya t) veya 5 . ... d6 (Schev eningen varyant
.
) b unl 1 .k uygula mas . yonte m n geliti rmiti
an baka Nadorf varyant , Rauser sistemi , Sozin siste
r. Kuruc usu oldu u
mi

/t

'

83

AILILAR (!)

v.s. Bu varyantlar ve sistemler arasnda . e4 c5 2.Af3 6

3.d4 c:d4 4.A:d4 Af6 5 .Ac3 g6 (Fg7 iin fanchett hazlg)
hamleleri ile karakterize edilen "Dragon" varyant (sstem) d
vardr. Satranlarmzn iyi tand, lkemize de gele unl
yazar ve teorisyen GM Eduard Gufeld, anca bu . n sstem
inceleyen "Sicily a savunmasnn Dragon sstem adl 31 5
sayfalk kitabn 1 985'te yaynlam.tr. Burada a . sadece
Sicilya partisi iin bugnn seviyesne uygu blgler v_rmek
iin birka kaln cilt gerektii anlalyor. ite bu yuzden
bugnn turnuva oyuncular iin "repertuvar" problemi
olaanst nemlidir.
.
..
Kolayca anlalabilecei gibi bu _kitapt sadece e _ oneml
allara ait genel bilgiler verlecek. Zaten, Grte . de
sylediimiz gibi, bu kitabn _amac Sz ustal_k sevyesne
ykseltmek deil, bunu yapablecek daha zor ktaplar oku
maya ve turnuvalarda oy_namaya hazrlamaktr. Bu konu
daha kapsaml bilgi iin lnkilap Kitabevi'nin trn_ Sers
kitaplarndan "Al Teorisi" isimli esere bakablrsnz.
Yukarda da grdmz gibi, a ilerldike satrancn
ierii ve karakteri, s! kli olar k dernleen sran
anlayna bal olarak degmekteyd. Son 1 50 sne nde,
oyunun frtnal olarak nitelendirilebilece k yayl le beraber,
bu s re bir hayli hzlanm ve atr.an_ teors_n de gnel
olarak ok byk ilerleme.ler kaydedlmtr; bu gelme su re
ci halen devam etmektedr.
Allar hakknda bugnk bilgileri: ize dyanarak, part!n!n
bu nemli devresinde uzun senelern pratk v anl!z.lern
gsterdii gibi, aada sralanan b_lca prspler tna le
uygulamann zorunlu olduunu soyleyeblrz:
1 . Fig rler hzla gelitirilerek nemli ve uygu_n . hanelere yer
letirilmelidir. Rakip ise bunun gereklemesn engellemeye
almaldr.
2. Alta mmkn olduu kadar az Piyon amleleri yapmak,
yani daha ok Fig r oyuna sokmak gerekr.
3. Al evresinde ayn Fig rle hare et etmek:en
saknmaldr. Byle bir hamle, ancak somut hr taktik plana
ait olduu taktirde yaplabilir!
4. Gelitirme plann gerekletirirken hi gereksiz hamle
yaplmal, ak hatlar igal edilmelidir.
5. Merkezde egemenlii (merkezin kontroln) amalaml,
merkezi Piyonlarla igal etmeli veya merkez hanee. e
Figrler yardm ile bask uygulamaldr. _[Mode_rn strate1n
kurucularndan biri ve byk uzman A. Nmzowtsc.h buna at
olarak yle der: "Merkezin igal iin en uygunu Py-lard r.
Ancak merkezi igal etmek yerne, ayn _ ma.c_a:, Fgurlern
merkezi hanelere basks yardmyla da erleblr ].
6. Srekli Piyon zayflklarndan kendi kapda sak : a,
rakibin pozisyonunda ise bunlar m kan dahlnde
yaratmaldr !
7. Fig rlerin gelitirilmesi bitmeden nce, maddi yarar olsa
bile, hibir vakitsiz hcum balatlmamald r.
8. Gelime kanatlarda olduunda (.r ein, Filin "fianche o
su" halinde) bile, hcumun ba etksnn merkez hanelerne
yneltilmi olduu unutulmamald r.
9. Rakibin niyeti dikkatle izlenmeli ve tehditle_r i nlemek veya
hatalardan yararlanmak iin, gereken tedbrler zamannda
alnmald r!
Bu maddeler mutlak yasa deil; daha ok ynlendirici e
liktedir. lerde bu genel ilkeleri nasl kullanmak gerektgn
somut rnekler yardmyla aklayacaz .

"

ta lyan partisi

1 . e4 es 2. Af3 Ac6 3.Fc4 . . .

nian
Bu hamle ile Beyaz,
. siyah kamptaki f7-noktasna
''' :':alr..
&''""""f.r
-:&

mt.a
Unutmaya 1 m k b u no kta 1 ar a "
(Beyazn da f2 -no ktas ) ' lk k o- 1- "".'!::;,liW.
f..1._M:f.:-::::.A""'"'::
: : 1

yerleridir.
zayf
en
-:::'.
\::::
:!'-"
.
..:::#:.........,.;*'.
:
numlarn

'X!>-:<&;: ;:;::::;: ';!i:

Gerekten de, ornegn f7 no k - S ...,-
;::-::\f""s:t:::::::
tas sadece e8'de bulunan ah 5%\M R t 1l ..
... - , n. I
taratndan korunmaktad r (e1 4 ..,--,.1
defa! ). u" ste k :t-.:.... :;-.
1
.::., "'{''ffi. ...'-.. \;
6
1Q...fil:
:
noktas ise dort
: :d::::*1:ff}
:::1
oyunsonunda, ilerid grecei- 3 :s.i.J
kuvvet b 'r F"gu r o la- 2 ,R.,.,:,.,.::- .:-., 6
mz gb,
- -:.,: .''t:: ::l
--<-s:::6
r'i&
ai
bilen ahn kendisinin balan- 1 :. <il ! ; - it
f
h
g
gta korunmaya gereksinii b ." d
vardr. Bylece 3. Fc4 hamles ,
Dyagram 1 96
.

84

AILILAR (!)

A l larn snflan d m l mas

eitli allar esas gruba ayrlr:
1 ) Ak allar. 1 . e4 es hamleleri ile balayan btn
gelime sistemlerine ak allar (veya ak balanglar)
denilir.
2) Yarak allar. 1 . e4 hamlesin kar Siya simetrik
1 . ... e5 yantndan baka herhangi br yant setg oyunlara
yarak allar denilir; rnein, 1 . . . . e6 (Fransz savun
mas veya partisi), 1 . . . . c6 (Caro-Kann savunmas), 1 . . . . Af6
(Aljehin savunmas) v.s.
.
3) Kapal allar. Beyazn (! . e amles.inden aka) h r
hangi bir hamle ile balattg butun gelme sstemlerne
kapal balanglar denilir; rnein 1 . d4, 1 .c4, 1 .Af3 v.s.
gibi.
. .
Bu snflandrma sistemi ("klasifikasyon") olduka esk?r.
Sz geen grubun adlar, vaktiyle oyunun . karakterne
bal olarak konulmutur; nk birinci gruba at oyunlarda
mcadele, her zaman olmasa bile genellikle ilk hamlelerden
daha canldr. Eskiden birinci gruptaki allara he ur uva
hem de amatr partilerinin ounda rastlanrd. unumuzde
ise zamanla deien satran anlayna bagl olarak,
yarkapal ve kapal allar daha ok oynanmaktadr.
ilerde, allara ait KISIMLARDA, teorik akl malaran
sonra, gz nne alnan alar ile blatlan part lr ver
cektir. Bunlarn incelenmes sadece lk hamleler n degl,
partinin oyunortas devresine geii ve birok defa oyunun
devamnda strateji ve taktik bakmndan da yararldr.
Bu BLMDEK "Allar (!)" KISMINDA ancak 4 .. es
2.Af3 Ac6 3.Fc4 hamleleri ile ba_laY.n allar goz onu e
alnacak, dier ak balanglar BOLUM l l 'de incl ncektr.
Bugnlerde en sk rastlanan ve bu edenden oturu . daha
nemli fakat hayli daha zor stratek problemler eren
ispanyI partisi BLM _ l l 'deki_ "lJar.. ( ) KSlIN
sonunda incelenecektir. Boylece lk k BOLUMDE goz onune
alnan allarn, hem spanyol par,tisj (1 . e4 e5 2.Af3 Ac6
3. Fb5), hem de 1 1 1 ve IV'nc BOLUMLERD _ celnece
olan "Yarak" ve "Kapal" balang sistemler n br nev
hazrlk safhas oluturduu sylenebilir.
Yukarda sz geen 1 .e4 e5 2 .Af3 Ac6 3.Fc4 hal)llelerinden
sonra Siyahn en ok oynanan yantlar 3 . . . . Fc5 (ltalyan partisi) ve 3 . . . . Af6 {iki At savunmas). 3 . . . . Fe7'ye (Macar Ptisi) daha az rastlanmaktadr. imdi bu allar srasyla gaz
nne alalm !

beyaz hanel i Fili etkili bir haneye gelitirir.

. .. Ae4 8. cd Fb6 9.Ac3 0-0 1 O.Fe3 f6 1 1 .e:f6

(!) 1 2. bc
V:f6 1 3.Vb3 Ae7, ve Siyahn durum u daha fenaA:c3
deil dir.

3 . . . . Fc5

(Diyag ram 1 96'ya bakn z).

6 . . . . Fb4+ {!)
Siyah da simetrik olara k Fil.i byle bir yere getiri r. Oyun
Siy ah, Beyaz n merk ez stratejisini enerj ik olara k kar lama
a
k
ancak bu ham leden sonra "ltaly an parti si" diyeb iliriz
(o da z runda dr. Anca k bu haml e Siyah a, merk ezi igal eden beyaz
ancak Beyaz n 4.b2- b4 hamlesini yapm amas

la nk Pyon lara kar hcu m yolu aar. Filin b6 veya e?'ye ricat
bu taktir de. "Evan s gamb iti" meyd ana gelir) .arty
' 1 6'nc zorlu klara neden olur, rne in: 1 . .. .
15
ve
Fb6 7.d5 Ae7 [veya 7.
asrla rdaki ltalyan stl r bu al n vryantlarn incel emey
Aa5 8.Fd3 c5 (9.b4 ve At kazan r tehdi dine kar
e
.

:
) 9.d6! ve
bala ml ar; 4. c3 le lgl deva m yolu le asrm zn teori
syen S yahn Vezir anad "ivil enmitir"] 8.e5 Ag4 9.d6! c:d6 (9.
leri de ok ura mla rdr.
: F:f2+ 1 0_.fl le h2-h3 ) 1 0.e:d 6 Ac6 1 1 . Fg5, Beyaz iin ak
Diyagram 1 96'da gste rilen konu mda Beyazn olduka
br
avantala.
farkl
oyun lara gtr en iki devam yolu var. 4. c3 ve 4. d3 (4.Ac
imd
i Beyaz n emrin de, ok farkl oyun ara gtr en iki devam
hamle si genel likle 4.d3 ile balayan varyantlara gtr r). 3 yolu var:
Gam bitli olan 7. Ac3 ve daha sakin 7.Fd2 . Bunla r
A. 4.c3 d evam yol u
ayr ayr incel eyelim .
4. c3 . . .

Bu hal e baz varya ntlard a ok keski n una

gtrr.
Hml enn anlm akt r: Beyaz 5.d2- d4 ilerlemoyesi
yard
_yon mek ez kurmay! dene mekte, ve f7-ha nesin e saldmyla
n, bu Pyon merkez yard myla siyah Fig rleri geri rmak
itmeyi
ama lama ktad r. Bu h cum plan asrla rca korku
n
bir
silah
?lrak kalm ve ancak 1 9'uncu yzy lda bunu psk rtmek
n salam bir ynte m bulun mutu r:
4 . . . . Af6

Teoriye gre, merkezde kard arbe hazrlayan bu haml

e
4 .c3'e kar en iyi yanttr.
'
Ana bu haml eyi oynayabilm ek iin, bu devam yolun
et varyantlar n yeter ince bilme k artt r. Aksi taktirun
ltalyan partis inin "Kap al savu nmas "n sem ek daha isabede
olu: 4 . ... ye?. Bu haml e o daha sakin bir oyuna gtr mektli
te, oy/e k ok sayda teor k varya ntlar n bilinm
gerek
kalma maktadr. P ratik olara k hereye hazr olmaesine
k
zorun
da
ola n bir turnuva oyun c su iin olduka nem li bir keyfiyettir.
Bu savun may karakterze eden hamle ler yled ir: 4 . ...
Ve?
5. d4 b? (vea ayn ey olan 4 . ... Fb6 5.d4 Ve7).
Siyah
n
strats e5-P yonu_nun duru mun u sala mlatrmaktr. una
da . dkkat edelm k Ve? hamle si ancak Beyaz n 4.c3
ham
lesnd en son ra yerind e olur, yoksa aksi halde Ab1 -c3-d
manevras huzur kar r. "Kapa l" varyantn devam yled 5
ir:
6.0 -0 d6 7.h3 (Siyah n Fg4 hamle sine kar) 7 . . .. Af6
8.Ke1
0-0; bu olduka sakin savun ma tarz oyunu eitle r.
Ba varyanta dne lim:
5. d4 e:d4

Dikkat edilec ek bir an. Siyah n 5 . ... e:d4 yant aslnda zorun

lud ur. nk 5 . ... Fb6__(_.e:d 4 erine) yant 6.de

: e4 (veya 6 .
. . .Ag4 7.Fg5 ) 7.Vd5 yuzu nden e yaramaz; nkA Beyaz
son hamle sinde sonra S iyah savun masz kalr. Bu varya n bu
nt f7h nesinin zayf olmas nn fena sonuc unu ak bir ekild
go terme ktedir. 5 . ... Fe7 ricatn dan sonra da ayn 6.de hame
les Beyaza ezici bir stn lk sala r: 6. ? .. Ag4 (6 . . . .A
:e4
7.Vd5 - yine f7-noktas!) 7. Ff4 v.s.
6. c:d4 . . .

Burada Beyaz n daha baka b i r devam yolu var: 6. es.

Bu
hamle den sonra Siya h Atn f6-ha nesin den herha
ngi
ricat
( Qeri ekilm si). Beyaza stn lk sala r. Fakat
, e
Pyon unun lerle mesin i merk ezde enerj ik bir Siyah
eylem
karlayabili r: 6 . ... d5(!). rne in: 7.e:f6 d:c4 8.fg Kg8 9.Fg5le
f6 1 0.Ve2 + Ve? 1 1 . F:f6 V:e2+ 1 2.e2 d3+ 1 3.d1 Fg4
Siyah iin aktif bir konu mla. Veya: 7.Fb5 (e:f6 yerine v) s
7'.
85

A. 7.Ac3 deva m vol u .

7. Ac3 . . .

Bu haml e nl Greko taraf ndan 1 ?'nci asrn yirmi li yllar nda

incele nmitir.
7. . . . A:e4

Bu haml e ile Siyah ,kesk in mca dele davetini

l etme kte
dir. Fakat burad a daha sakin bir varyant var: kabu
7
.
...
0-0 8.e5
Ae4 9.0-0 A:c3 1 O.be d5! Dier devam yollar Siyah
iin
tehlikelidir.
8. 0-0 . . .

(Diyagram 1 96a'ya baknz ). ili:

: -::: A :;<:;,. =:
Bu kritik pozisyonu nun dikkat- 8
::..J,i
le analiz edilme si ok yararl 7f: - .. 1 it1W1 W 1
olacaktr; nk byle kon um- 6 -fu1li '' f1(

. . .. :,;., :.;, -!'h'1:1 fil

::;,]'W
! arn _ ncelenm es, hzl geli- 5

f
:;'":<,-;
'1'-.. ":'::
m enn oyunun
.
balangc nda
1
- 11&%:
.:k:
..
.. 4:-:-::.. .-.\w/;.r
-:!
.

'lJ

ne ka d ar onem
1 o ld u un gos . h--:';_"*":. .:.;::;_}:i:.:
:. '..
termekted

'. . . . F:ca

:.!(1
n

Greko 'nun zama nnda genel lik- 1 :. < @ A

le 8 . ... A:c3 yant uygu lanyor- b . c d g h
Dyagram 196a
du. Ancak 9.bc yant ndan sonra Siyh "alma k ya da alma mak" probl emin i zm ek zorun
dadr. ite Greko o zama nki analiz leriyle , 9 . ... F:c3 1 0.Vb3 !
:1 (?) hamle lerind en s onra f7-ha nesin e kar
hcum un par
ty kazan drd n tesbt. etmitir: 1 1 .F:f?+ fB 1 2. FgS
1 3.Ae5 ! F:d4 1 4. Fg6! d5 (mata kar yega ne savunAe7
olana ) 1 5. Vf3+ Ff5 1 6. F:fS F:e5 1 7.Fe6 +, ve Beyaz kazanma
r.
Anca k u var ki Siyah , Kaley i alma k zorun da deild ir. Daha
sonra lar, bundan daha ihtiyatl bir yol bulun mut 1 O. ...
d5 ( beyaz Filin celbe dilme si) 1 1 . F:d5 0-0. Fakat buur:taktir
de
de Beyaz _avantaj elde eder: 1 2. F: f7+ K:f? 1 3.AgS Fe6!
a rtc_ br haml e! 1 4.V:c3! (zoru nlu bir yantt 1 4.A:e 6
ham les 14 . ... A:d4 yzn den iyi deil, 1 4.V:e 6'denr.sonra
ise
Siya hn kuwetli 1 4 . ... Vd7 yant var) 14 . ... Ke7 1 5. A:e6
.
1 6 Vc4, v.s.
9. d5! . . .

lk btao9 a q_r_n e _ 9.b? hamle si, 9 . ... d5! yant yzn

den y degld r. 9unk u md beyaz Fc4' geri eker
se, Siyah
Rok yapar ve br Piyon fazlasyla kalr. Bu neden den
tr
Steinitz 1 O.Fa3 fedas n incele mi ve bu yeni devam yolun
Laske r'e kar oyna d Dnya amp iyonlu u man dakiu
(1 894) bir partid e uygu lam tr. Laske r bu feda strate jisini
1 O . ... de 1 1 . Ke1 Fe6! eklin de yantlam tr. Laske r'in,
Figr

AILILAR (!)

AILILAR (!)

oynana n parti.!er, ik.i tarfn da

geri veren savunmas dikkate deerdir! (Gerekten de bura valarda bu varyan tla eit
olduu nu gostermlerd r.
da "basmakalp" 1 1 . ... f5 1 2 .Ad2 f7 1 3.Ae4: v.s. deyam ansla rnn aa yukar
B . 4.d3 devam yolu.
yolu Siyah iin tehlikelidir). Bu mantkl karar sayesnde
Siyah 1 2. K:e4 Vd5 1 3.Ve2 0-0-0 1 4.- es Khe8 . ham
4. d3 . . . .
lelerinden sonra ok iyi bir oyun elde etmtr (parlak br kon B u sakin plan Siyah iin fazla problem yaratmaz.
umda bir Piyon fazlas).
, drd nc hamled e rok yapma nn vakitsi z olduu na
Kuvvetli 9.d5(!) hamlesi sveli teorisyen Mller araf!_ndan Burada
a dikkat edelim : 4.0-0 d6 5.d3 Af6 6 .Fg5(?) h6 7.Fh4?
1 899 ylnda bulunmu olup, Beyazlara yen hucum bilhass
bir hcum plan. Doru hamle 7.Fe3 t r) 7 . ... . g5!
(yanl
olanaklar salamtr. Gz n ne alnan 7 .Ac3 devam yolu (ok ilgin
bir kar hcum ,9 lan91 ! ) 8.Fg3 h5! , ve . Syah
yzlerce sene incelenmitir; Mller'in buluundan . son :a kuvvetli bir hcum
elde eder. Orneg n: 9.A:g5 h4! 1 O.A.f7 hg!
asrmzda baz varyantlar 30'uncu hamleye kadar analz edl 1 1 .A:d8 Fg4 1 2.Vd2 Ad4 (1 2 . ...Ae2+ tehdidi ile) 1 2.Ac3 Af+
dii halde, yine de arasra yeni bulular ortaya kmaktadr. 1 3.g:f3 F:f3, ve Pf2 amazd a olduu iin 1 4. ... gh+ mat le
Bu nedenden t r "Greko-Mller" saldrsna daha ok mek veya 1 4.hg yantn dan sonra 14 . ... Kh1 mata kar savunm a
tuplama partilerinde rastlamaktadr.
yoktur.
9 . . . . Ff6!

Saysz analizle rin de gsterd ii gibi, en salam savunm adr.

Siyahn plan rok yapma k, f7 noktas n salam latrm ak ve
bundan sonra e-hattn daki tehditle.re kar tedbirle r almaktr.
a
Burada 9 . ... Ae5 hamles i (9 . ... Ff6! yerine) _h er iki tart .rur.
gotu
oyuna
br
kark
ansla rnn aa yukar eit olduu
Dier devam yolu 1 O . ... 0-0 1 1 .K:e4 (1 1 .d:c6 Ad6) 1 1 . ... Ae7
1 2.d6 cd 1 3.V:d6 Af5 1 4.Vd5 Ae7, eit ansla r ile . .
1 1 . K:e4 d 6 1 2 . Fq5 F:g5 1 3.A:g5 0-0

da
,......: A. . . . :'-:-x: :. Bu konum
b

fazlas var; fakat Figrleri gem

:
1 J1.. :t ,_: i'.....\
8
11
kal
.. limesin.e Siyh . b.iraz ger
l J\1
7
da"
tarafn
k
k
oyle
mtr,
fzj:

:tl
'J:

&
s
1
'
\ ::<:::>.. .. -.;.;.;:-:v
'
<::&:'""
d
1
en

d
k
eger
ara
o
et

anslar
1

'n
%"r "@-
pozisyo:..'!:::::_J
i
:

:
:
:

:
}'t
..Jf:;:: rilebilir. Diyagra mdaki
:!.:;.;:.:... 1s
6t
.
.
. !:::::: ::f:::.:
""-
: :::.}*'t..:-....._,.}-:...::;: nun d goruntu su , az o k tec4
.
'.-.:;:-:-.:
-.:
.;::'.;$: ..::--'.::.
enerk b r
3 1 lf @- W. . . . . rbeli bir oyuncuyaolaca
fikri
2 A]]f''')1f'' l81 hcum un yerinde
dr
ne
ka_
bug

Oysa
ilir.
ni
vereb
-=..
.: - ,n; :.
1 : ;::
.

.': .kt J t
.

Siyahn bir Piyon

. fl

)1111
*1
:,:=

O&

bu yolda amaca ulamak n

h
yaplan btn denem eler baaDi Ya 9 ram 1 97
rszlkl a sonula nmtr. Meydana gelen Diyagra mdaki duru11:1 d eyaz 1 .:h7 oynaya bi
)
lir fakat bu feda ancak berabe rlk n yeterld r: 1 4 . ... Ff5(!
daha
gibi,
dii
gster
erin
Analizl
K:f8.
6.A:f8
1
V:e7
1 5.K:e7
riskli olan 1 4 . ... :h7 yant da berabe rlie gt rr.
b

eit bir oyunla .

imdi Satran tarihin in talyan al ile oynanm en nl
partile rinden birini gz nne alalm .

A. 7 . Fd2 devam yolu

7. Fd2 . . .

Parti Na 27
W. Stelnltz - K. van Bardeleben
(Hastings 1 895) . talyan partisi

gtr r.
Bu hamle sakin bir konum sal (pozisy onel) oyuna

ite kuvvetli beyaz Piyon mer- ':-:' . . . , :' ':...,...

kezini sarsan bu karda rbe e ti.L : :. . .t.9>,. mf
t m.. 1....:-,.....[1
.:l'i
1'!-' .
iin 6 . ... Fb4+ hamles i iyidir. 1i
. . . '-!-!-.
. ::; . ... . .-:...:-.\:!.-.... . ...;.x......
7 . . . . F:d2+ 8.Ab:d2 d5!

1..:.. {ti
9. e:d5 A:d5 1 0.Vb3 Ace7 e .
@
-::.--:: :-. -..
i1-::.-::*.
'-''

" ..... .."':111'

! ""

s
merkez
Ad5'in
Siyah, elbette,
"' "''"''''""' -'
,:,,..,.,..
- 1
... . . ""''
t'
.

)ti
deki durumu nu sag am atrttlJR.H


mak istiyor.
1l5l
" .''x".!r@
n
c6 1 {:-:.:..':;...::-:.... . -..:-::'""
11 o - o o o 1 2 Kfe1
2 f
'
'tt..J
:;r
* t
d
:
,
::
:
:

:r

ayn
.
Yne
98)
1
ram
(Diyag
:
:..
mantk - Ad5'in konum unu 1 a :-.::. f ' t y
salam latrm ak. etl turnuDiyag ram 1 98

1 . e4 e5 2. Af3 Ac6 3.Fc4 Fc5 4.c3 Af6 5 . d4 ed

6.cd Fb4+ 7.Ac3 d5

7 . ... A:e4 8.0-0 hamlel erinden sonra meydan agelen kark

varyan tlardan ekine n Siyahn bu devam yolu fena saylmaz.
8. ed A:d5 9 . 0-0 Fe6 1 0 . Fg5 Fe7 1 1 .F:d5 F:d5
12.A:d 5 V:d5 1 3 . F:e7 A:e7 14.Ke1 f6

:l

f7 ile Khe8 manevrasn hazrla mak iin. Bu hamle ayn

zaman da e5-han esini kontro l altna almaktadr.

1 5. Ve2 Vd7 1 6. Kacl c6?

Bu hamlenin hatal olduunu grmek gerekten zordur.

Siyahn son iki hamle ile hazrlad 1 6. ... f7 yantn oyna-

86

1. 5 . . . . Fc5 devam vol u

1 . e 4 e5 2. Af3 Ac6 3. Fc4 Fc5 4.b4 F:b4
5.c3 Fc5 6. d4 e:d4 7.0-0 . . .

1 9. Ae6 . . .

7. Ad5 F:d5 8 . F:d5 h6!

Beyaz, 4 . .. .F:b4 yantn dan sonra 5.c3 hamles i sayesin de

merkez de . daa ab u k ("Temp o i le") harekete geme k
amacy la brr Pyon feda ediyor. Gambit in redded ilmesin den
sonra Beyaz, Vezir kanadn da biraz daha avantaj l bir duruma
geer: 4.b4 Fb6 .a4 v.s. Bu nedend en tr burada en iyi
savunm a tarz, brok gambit li sistemd e olduu gibi feday
kabul etmek, yani b4-Piyo nunu almaktr. Bu taktirde 5.c3
hamles in,den s_o nra en nemli devam yollar olan s . . .. Fes ve
5 . ... Fas ten brini seilir.

Bu hamle nihayet yaplm, fakat ge kalnmtr.

Yegane hamle, n k beyaz Vezir ayn zamand a siyah

meslekta na da hcum etmekted ir.
22. K:e7+! ! . . .
B partiyi nlendir en _ok erin bir komnib ezondur imdi.
Syah, saldran Kaley Vezrle almaz, nk 22 . ... V:e?
2.3 .K:c8+ Kc8'de n sonra Vezir bu Kaleyi ki ile alr ("potan
syel" Ve1 at tehd idi yar). te yandan Kalenin ah ile
alnmas dogruda n dogruya mata gt rr: 22 . ... :e7
23.Ke1 + d6 (veya 23 . ... d8 24.Ae6+ e? 25.Ac5+ ve Veziri
kazanr) 24.Vb4+ c7 25.Ae6+ b8 26.Vf4+ Kc? 27.A:c? V:c?
28.Ke8 _ma. s.iyah partiyi terketm ek zorund a gibi grnyor.
Fakat md Syah ka bi ) ota siyel" tehditten (Kc8:cl+
v.s.) yararlan arak, fantastk denlece k kadar orijinal bir
vunma bulur:

En basit _z m. Burad 6 . ... h6 7._:!6 y:t6 8. Ad5 Vd8 devam

yolu da aa yukar et oyuna goturu r.

(1 . e4 e5 2.Af3 Ac6 3 . Fc4 Fc5) 4. b4 . . .

1 7 . . . . cd 1 8.Ad4 Sf7

20. Kc7 tehdidiyle .

6 . . . . Fe6

Evans gambiti

ne gt r9r:

atran kitapl rnda ok sk yeralan bir zdeyi vardr: "En

nce fedalar Pyon fedalardr!". Satran tarihinin en nl
yun.larn?an biri olan bu partideki Piyon fedas olaanst
ncelkedr. Bunun asl amac beyaz Ata d4-hanesini temin
etme; fakat ayn zamanda da siyah Attan nemli d5hanesn almaktr.

4 . . . . Af6 5.Ac3 d6

En etkili devam yolu 6. Fe3 hamles inden sonra Siyahn e. ili

olanak lar var. rnei n 6 . ... Fb6 (veya 7 . .. .Fb4). Partn n
devam yle olabilir : 6 . ... Fb6 (6. : ...F:e? yan!. an ak Beyaz
iin elveril idir: Merezi ku.vve!l nd_ rlm ve, ustelk, roktan
sonra f1 -hanes indek kalesn e , f 1 sutunu alm olur) 7.Vd2
Fe6 v.s.
Siyah burada rok da yapabi lir: 6 . ... 0-0 7.F:c5 d:c5 ham
lelerind en sonra Piyonla r ayrlm olur; fakat buna karlk
Siyah d4-han esini tmy le kontro l altna almaktadr.

ve 5.d3) devam yolundan baka, bir hamle daha var, ki o da

1 7. d5!! . . .

hamlel erinden sonra "norm al" olarak nitelen ebilece k bir

konum meyda na gelir. Tabii ki Beyaz, 5.c3 yerine. rnein
5.0-0 de oynaya bilir. Bu konum u karakterze eden _ Pyon! .n
"formasyonu" dur (yerle tirilme eklidir ). Gnell kle butun
Atlar merkeze doru gelitir ilmekte dir; oyuna lk hamlel erdn
girdikle ri iin bu balan gca (talyan ) "drt At a!l" de_n ilr.
Bu oyun tarz eitli dildeki satran ktaplar nda Guoco pano
olarak adland rlr (talyan ca: "Sakin oyun") .

1 0. Ke1 Ae7

(Diyagram 1 97'ye baknz).

mamasnn nedeni. 1 7.V:e7+?! V:e7 1 8.K:e7+:e7 1 9.K:c7+

d6 20.K:g? evam yolunda, bir kalite kazancna karlk
fazla sayda Pyon kaybetme endiesidir. Oysa 20 . ... Kac8
21 .g3 f? hamlelerinden sonra Siyahn anslar daha iyi olur.

1 9 . . . . Khc8 20. Vg4 g6 21 .Aq5+ SeB

22 . . . . Sf8!

l li

beklenm edik bu hamlede n sonra, ok ilgin ve kark bir

konum meydana gelmitir (Diyagra m 1 99'a baknz).
li t# 1 f@ B u g ibi durum lara nadiren
a g
adr: B tn beyaz
,..,::. rastlanmakt
t-r--,
'"1..,1
, '1
. ..
i
:-....
s-:
\
t :*ier
:::: "''
l
''':;i;:'!:::..):;;:: F gurler ate altn da bulunmak

::'{::..:=... .l.,...
i -::*'!:
''
t ;::
:
, tad r. . . B u ne d en d en oturu du. -::'"

rum
heriki taraf

R
1 :
Xt;.:::-.''"::::M.;.1
'1
. .iin de tehlike-====. ...:--:.- '
....'
l
a
d
r.

k
F
at
Stentz
'in Kaleyi fe.*

1:
@

.. *-':-:f..........l*

... ...... ...

,
...:.......
.... ,;:-.w.......
. .:.!:-:-:!
W M
l!:::rn @if# dbaa e d erken b u olana da hesa':::F 1:*+= :?1i katm olduu partinin de'\ : ,. ":.::: :::ij
: vamn dan an 1a yor.
...l-"
t ,"'<%t" ;':'6
'*

:
.

:
lri")

'' c j

..

:1 \s

23. Kf7+! Sg8 24.Kg7+! ! . . .

Ve
burada , zaman n gazete
.
m netlerm de, Bardeleb en'in sinirlerin in buna dayanam
ad
v tur__l!Va salonund an karak partiyi terketti ini dardan
l ldirdg yeralm tr.
! 'urtinin son u yle olabilird i: 24 . ... hB (veya 24 . ... fB
?B.A:h7+ ve kazanr) 25. K:h7+ g8 26.Kg7+ h8 27.Vh4+ (!)
:g7 28.Vh?+ f8 29.Vh8+ e? 30.Vg7+ e8(!) 31 .VgS+!
7 32.Vf?+ d8 33.Vf8+ Ve8 34.Af7+ d7 35.Vd 6 mat.
8u konbinez on, pratik oyun larda gerekle en kombinezon
hrn e.n zorlarndan biridir. Bu ahane partiyi bir kez daha iti
nayla ncelemek ok yararl olur!..
lta lyan partisinin temel konumun da (Diyagram 1 96'ya
baknz), yukarda gz nne alnan 4.c3 ve 4.d3 (veya 4.Ac3
Diyag ram 1 99

87

Genellik l.e. uyul an devam yolu. Fakat Beyaz 7.cd d e

oynayab lr, unku 7 . ... Fb4+ (?) taktirde 8 . Fd2! hamles i
B yaza hissedi lir bir gelime stnl ve dolays yla inisiy
atf salar.
7 . . . . d6

G.een asrda oynana n binlerce partinin gsterd ii gibi bir

Pyon daha almak risklidir, rnein : 7 . ... d:c3(?) 8.F:f7+':f7
9.Vs : f8 1 0.V:c5+ ve Beyaz kuvvetli bir inisiyatif elde
etmtr.
B u konumda "yattr c" 7 . ... d3 devam yolu da Beyaza iyi
anslar vermektedir: 8.Ag5 Ah6 9.A:f7 A:f7 1 O.F:f?+ . f7
1 1 . Vh5+ g6 1 2. V:c5 d6 1 8. Vd5+ Fe6 1 4. V:d3 v.s.
8. c:d4 Fb6

Diyagram 200'e baknz.

Evans
f::. J. '-!,ti
::.--:l.';;!-,
. 1 gambiti nde ok nemli "9' ..
...-. '
'
.. :!
b l r ro oynayan b u k onu d a vak- 8 ,,
... '
!'.'' .::;,,,,,_..,,::' ..::&:'f'..t'x...'"1
"
'"
"
'
:<1
(::':'
""..} .
1
tyle Anderssen 'in 9.d5 hamle- 1 I

1. f t I .l
si ok . pop lerdi. Fakat e [--&1f-"ll" 1\
'- """"
M orphy'nn Avrupa' da oynad- 5 ;$.
....,
.,W
11:;;'-N':::-...:.::1::::::.-:'.'-.'-

,::
g par t er d en sonra herkes 4 ' :-::";n. -- ,'<--::.::i:>::h
::-:

>:
'"

O :
onun oynad g
:._:::-:.
,,,:
o:;;:;:,.--:
::::
3
-M"''"'t -

9. Ac3(!) . . . .
:J.tt\_*:)::t\.
._?@,..

2
.
6
t

haml snln en y de- :: ()-;('':i'&':

ge 1 me
:. ,,. .::::
:
vam yolu oldugunu kabul etti. 1 ,_.:
"'l.l''' :: s J;t {' d
a
b
I

._

::-

f
g
h
.
Gerekte n de, burada AndersDyagr
am
200
sen'in 9.d5 Aa5 1 O.Fb2 Ae7
1 1 .F3 0-0 deva yol u Siyah .iin elverili dir. Bu varyantta
1 1 :.. g?(?) hamles (1 1 . Fd3 yerne) Beyaz iin tehlikelid ir, r
negn: 1 1.F:g? Kg8 1 2.Ff6 A:c4 1 2.Va4+ Vd7 1 3.V:c4 K:g2+!
.
v.s.
9 . . . . Fq4!
Bu savun a sistemi pratiin ve birok analizin rndr. Bu
kon umda onemli olan, iyi grnen 9 . ... Aa5 yantndan sonra
Beyazn 1 0.Fg5 f6 1 1 .Ff4 A:c4 1 2.Va4+ Vd7 1 3.V:c4 Vf7
1 4.Ad! hamleleri yardmyla, Tschigorin-Steinitz (Dnya
. mpyo.nlQu. m, Havana 1 893) partilerinde olduu gibi,
surekl br nsyatf elde etmesidir.
e

1 0 . Fb5 Sf8!

Bu da neli . bir hamledir. 1 O . ... Fd? yantnda n sonra 1 1 . e5!

ok kuvv.etld
Ba varyanttaki 1 O . ... fB! hamlesin den sonra
kark br mucadele balar, rnein: 1 1 .Fe3 Age7 1 2.a4 a5

AILILAR (!)

AILILAR (!)

1 3.Fc4 Fh5 . Direkt tehditl eri (F:f7 ve Ag5+) psk rten Siyah,
tatmin edici bir durum elde eder.
il.

1 5 . . . . d5 1 6.Ad6+ S18 1 7 . Fa3 Sg8 18.Kb1 (!) . . .

5 . . . . Fa5 devam vou.

1 . e4 e5 2 .Af3 Ac6 3 .Fc4 Fc5 4.b4 F:b4 5.c3 Fa5

1 9. a5 tehdid i ile. Bu durum da Siyah

6. 0-0 d6 7 . d4 Fb6(!)

oynar. Siyahn durum u zaten zordur. Bu ant. ise Beyaza ri

jinal bir kombin ezona balam a frsat vem (Dyag ram 202 ye
bakn z).
te "tarihi" b u kon u mda a JMfl ;{W ttM

"Elastik" olarak nitelen ebilece k bu olan yant, Em Lasker

n
tarafn dan tle nmi olan bir savunma sistem inin uygula
zdek
merke
n
Beyaz
a
Siy
dr.
makta
.
mas iin ortam hazrla
.
aktif niyetle rini sonu suz brakm ak n, kazan lm Pyonu
geri vermeye razdr.
Lasker varyan tnn asl fikri (Diyag ram 201 'e baknz).
, , im di Piyou n geri alnm as
. . . . ::<-:=
Beyaza hbr ey saglay amaz :
W
*4
@
)
S
,
i
e :NMA. .
s.d:e5 d:e5 s.V:dB+ A:ds
*r fu1\tlilfl"

I
l*

ti
;I
'
:: ::.::==i :;: . 1 o A e5 Fe6" bu hamlelerden

:
6
: : :::: -:
:'"::: :..::
, .,j:".:.:\........J 1:::-:\:::>, :;;,.;::: ::, sonra meydana gelen bastle.,

, ,., ;:

..

'
..
..

yk ustalar ndan biri otan Tschig orin elbette 1 5 . ... e5{!) ham
lesiyle inisiyatifi korum ay tercih ediyor.

:.. :::

== ::

:: :

: :;'.: ;:
ii: :;;
':\ :

: :

"

:,

'<"'E:9::=:::: ::,

18 . . . . Ahf5

;:i:L;b:r.:r; ;st;:

de5 9 Vb3 [Vd8+ yerine . Burada 9 .F:f7 +(?) saldr s SyaO.yagram 201
hn lehin e dir: 9. . . . : f7
Af6 1 3.Vh6 Kg8 1 4.Ah4
2.A:g6
1
g6
1 O.A:e5 + e8! 1 1 .Vh5+
Vg6 1 1 .Fd5 . Ancak ,
O.Fg5
1
Vf6
...
9
,
Af7)]
5.Fg5
(1
v.s.
Ae5!
V:c6 1 4.A:e5 Ve6!
3.F:c6
1
:e7
rne in, 1 1 . ... Age7 1 2.F:e7
eder.
elde
oyun
bir
iyi
den sonra Siyah

1
a

..

..

Parti No 28
Chigo rin - Stein itz
(Dny a amp iyonlu u ma , 1 892)
Evans g ambit i .
1 . e4 e5 2 .Af3 Ac6 3 .Fc4 Fc5 4 . b4 F:b4 5.c3 Fa5
6.0-0 d6 7.d4 Fg4

,
Geen asrda oynan an hamle lerden biri. Bundan sonra
r.
mutu
bulun

yollar
devam
tli
kuvve
daha
gibi,
bildii miz
8. Fb5 e:d4 9 .c:d4 Fd7 1 0. Fb2 Ace7

Bu varyantla oynan an partile rin analiz i, burad a 1 0 . ... Af6

yantn n daha iyi oldu unu gster mitir.
1 1 . F:d7 +

nk
ah Filinin krlm as Beyaz iin genel likle iyi deld ir,oynay
an
t
Gamb
.
oynar
rol
bu Fil hcum larda nem li bir
hald
e

Bu

.
dar.
zorun
a
oynam
aktif
.e
.
Beyaz tabii ki
br
lgn
Atn
le
Tschig orin bunda n sonra ki k hamle .
manevras yardm yla yine hcum a baly or

-'-!-

1 1 . . . . V:d7 1 2 .Aa3! Ah6

Siyah , Fc1 'in ilk yerind en uzaklamas ndan yararl anarak At

h6'ya geliti riyor.

@ ilitib . .
li dillerde birok kitap ve derg- s
.
de yaynlan mtr. Fakat 1 925 2 Wf" '1i\\f fSlJ

1 ,-
f: ;
=--:t

:f;:f:-;:

ylnda nl " Lehrb uch des 1 :N

l
h
t:

:
:
,

Schachspi els" ("Satran ders : :

kitab") adl eserind e Em LasDiyag ram 202
ker Tschig orinin bu kombi nezounu n doru olmad n , nk iyi bir savunm a yapt
stei
taktird e partiyi Siyahn kazanacan iler.i . srm tr. bast
Lasker kazanca gtren 1 8.a5(!) hames le balay.an. .
dedii konum sal (pozisy onel) devam yolunu v.ermt r Fakat
i bu kadar basit deild ir: Yenide n saysz analizl er balamrn

tr. .. Bunlar n sonul ar, partide n 45( ! ) sene sonra L?sk

once
k
l
i
tr.
m
aklan
nda
basks

5'inci
n
kitabn
sz geen
Lasker, Chigor in'in kombi nezonu nun doru oldugu nu paE
tiyi kazand rdn kabul etmit ir. Bunda n baka Lasker n o
z mnde de baz yanll klar bulunm u, fakat ap lan deii
rdg
likler netices inde bu devam yolunu n da party kazand gibi),
olduu
e
hallerd
birok
a
(aslnd
ki
anlal mtr. yle

pek ak olmam akta berabe r, iki zm olduu ortaya km

ba
zevke
v

stile
eimi
s
n
.
tr. Bu ..gibi hallerd e devam yolunu. .
ldr. Orne in beyaz talarl a Stentz oynasa d, elbette k
1 9 . a5 ile balay an pozisy onel zm stn tutard . Anders
sen ise kukus uz 1 9.A:f7 oynard . Gnm zde "roma ntik"
ko
ekilde oynayan pek oktur. Usta seviye sindek ile. r .hem. Bu
ldrler
kuwet
nda
numsa l hem de kombi nezon sahas
lan
nunla b1e raber moder n Satran evresin de, rnei n CapabKeres
ca Botwin nik ve Petrosjan 1 9.a5, Aljehin , Spielm ann,
ve1Tal 1 9 .A:f7 devam yolunu yeler lerdi.
Partini n devam yle olmutur:
.

'1
,

19 . . . . S:f7 20.e6+ S:e6

Hep zorunlu hamlele r { * : . ...V:e6?? 21 .Ag5+).

... .

'

::'

..

ki At savu n m a s
Bu al

1 . e4 e5 2. Af3 Ac6 3 . Fc4 Af6

11amlelerind en sonra meydana gelmektedir.

Beyazn emrinde ok farkl oyunlara gt ren iki devam yolu
vardr:
A) 4 . Ag5 saldrs, ve B) 4.d4 gelime hamlesi.
A. 4.Ag5 devam yolu
Bu hamle ile ilgili varyantla r daha 1 5 ' inci asrda incelenm eye
balam tr.
4. Aq5 . . .

21 . . . . Vc8 22.Ke 1 S16 23 .Vh5 g6 24. F:e7+ S:e7

y nt yardm!.Y ? korunabi lir. Ancak Siyah, ayrca, ok keskin

br oyuna goturen 4. ...Fc5 yantn da seebilir (Traxler
vnryant) ... Beyazn 5.A:f7, 5.F:f7+ ve 5.d4 gibi etkili devam
yolu var. Ornek olarak bunlardan birincisini gz nne alalm:
4 :Ag5 Fc5 5.A:f7 F:f2+ (ilgin. bir olanak!) 6.f1 [6.:f2(?)
A.e4+ 7.g1 Vh4 8.g3 A:g3! Syahn tehlikeli bir karhcu m
balatma.sn mmk n klar]. 6 . ... Ve? 7.A:h8 ("a" diyen, "b"
y. de germek z rundadr! ..) 7 . ... d5 8.e:d5 (8.Fe2 Fb6'dan
sonra Syah kalteye karlk etkili bir inisiyatif elde eder
(8.Fd5?? Fg4)]. 8 . ...Ad4 9.h3 Fh4 1 O.c3 Af5 1 1 .d4 e4 (btn
bunlar bir Kale eksiiyle! ) 1 2.Fd2 Ag3+ 1 3. gl e3 1 4.Fel

25. A:g6++ Sf6 26.A: h8 F:d4

bu
Burada gze daha ok arpan hamle 26 . ...V:h8. Fakat
A:d4
...
.
27
(veya
Vc8
.Ke5
27
r:
kazan
yanttan sonra da Beyaz
28.V g5+ f7 29.Ke7 + f8 30 :.Kae1 ve Vh6+ tehdidine kar
yeterli bir savun ma yoktur, orne n 30 . ... h6 1 1 .Vg6 v.s.)
yer28.g4 . Veya 26 . .. .Vd7 (partid e yapla n 26 . .. . F:d4 yant
ine) 27.Kb3! K:h8 28.Kf3 Ko6 29.Ke 5 Kg5 30.Vh 6+ Kg8
88

[1 9'uncu asrn son eyrein in en by k ustalarn dan biri olan

hail 1 . Chigor in (igor in;

%1w-v ..,.,,::z:@l 1Mi850

- 1 908), Resim 203'e ba.
,

:;;.

knz)
;
gen yanda Peterbu rg

t
..

Belediy
esine
l
J
. girmi ' birka sene
sonra

se profesy onel sat::;.!, ran olmut

:(:
.:.
ur. Peterb urg'ta
yaam

olan
in hayat
1'l boyunca Rusya'Chigor
d
satranc
n
..:s: ..
i. f .: 1
ylmas ve popule r olmas
y

.: :
n uram tr: Birok dergi
yaynla m ("fena" zaman larda
Resim 203
bunlar kendi cebinde n finanse
ederek) , birok ehirde siste.
matk olarak konferas lar v rmi, simltane seanslar oyna
mtr v.s. Zamann zrvedek satran ustalar ile malar yap
mtr: Gunsberg ile (+9 - 9 = 5; 1 980), Tarrasch +9 -9 = 4
1 893). Steini.tz: e. k.ar iki kez nya ampiyo nluu ma oy
am, fakat ksn d ayetm.t! :. '.6. - 1 o = 1 (1 889), ve +a
1..0 = 5 (1 892). Stentz le grdg k varyant ile ilgili uzun
mu kalard an sonra, telgrafla (Peterbu rg-New York) iki
partlk br ma oynam , Partilerin birinde beyaz talarla
Evans gambiti, dierinde ise (siyah talarla) "ki At savunma
s" oynayarak her iki partiyi de kazanmtr).
igori .n stil bakmnd an, eski devrin romantik ekolnn
znde.dr. Parlak hcu ve ko binezon ustas olan Chigorin
gamb oy.u narn terch ederd. unu da zikretme k yerinde
olur k Alehn , Tal ve (ksmen) Smyslov onu kendileri nin
hocas kabul ederlerd i] .

ten sonra zayf f7-noktas ancak

Pek ho bir hamle dei l , fakat 2 4. ... A:e7 taktird. e 25 .Vh4+ g 5

26 . Ag4+ f7 27.V:g 5 v e Beyaz kolayca kazan r

.e
Strateji bakm ndan oyunu n olduka ilgin bir an. Burad
le
tehdd
6.F:g7
(1
5.d5
1
vard:
yolu
devam
u
de
yazn emrin
. ...
9
(1
9.ed
1
cd
!) 1 5 . ... 0-0 1 6.A:b6 a:b6 1 7.Vd4 f6 1 8.V:b6
fak
rr,
azan
i
ger
onu
t
Pi
nt

varya
y
.
A:d5? 20 .Vb3, +-). Bu
buen
n
ekolu
antk
'Rom
tadr.
amak
zayfl
u
hcum
Beyaz n

27. Kb3! Vd7 28. Kf3 K:h8 29. q4 Kg8 30.Vh6+

Kg6 31 .K:f5+. Bevaz terkeder.

21 . . . . Ae5! . . .

Kombi nezon un ana fikri. imdi siyah ah zor duruma

dm tr.

1 3 . Ac4 Fb6 1 4.a4! c6 1 5.e5(!) . . .

31 .Kf:f5+ V:f5 32 . Vf8+(!)

Partide daha aadaki hamleler yaplmtr :

4 . . . . d5

89

Afe4! . Siyah ava _ yava ah kanadn da yerel stnlk elde

eder; Beyaz dkkatl oynama ldr: 1 5.F:g3( ! ) F:g3 1 6.Vh5+ g6
. Ff2+ 1 8.h2 Fg3+,
1 7.A.g6
ve daimi ki ile bera berlik
[(1 9.g1 Ff2+ 20.f1 ?? Ag3 mat). Brozka-Witkowak i, 1 984].
unu belirtme k yerinde olur ki 3. Fc4 hamlesi nden sonra
meyd.ana gelen eitli allar da (talyan partisini n 3.Fc4 Fc5
4,.c3 e ..ba av an varyantl arndan bazlar, Evans gambiti ve
. alnan iki At savunm as) oyun
m.. gaz
onune
hayli keskin
olabl: Bu da her eyden nce f7-noktasna kar mevcut
olan hucum olanaklarnn sonucud ur.
5. e:d5 Aa5

B gne kadar en ayrntl ekilde incelene n devam yoludur.

Dger olanakla rdan aada ki ikisini ksaca gz nne alalm:
1) 5 . ... A.: d5? B hamlede n son ra ok gergin bir konum mey
dana gelr. Teorsye nler daha 1 5'inci asrda 6.A:f7 :f7 7.Vf3+
e6 8.Ac3 At fedas il.e urarl ard (hep f7-Noktas ! ) . imdi
Y kadar yap!an ana! ler, toplanan pratik tecrbe ve bugn
ku anlaya 9 ore .her k tarafn da en iyi hamlele rini ieren de
vam yolu oyledr : 8 . ... Ab4! [8 . ... Ae7(?) iyi deildir: 9.d4!
c6 1 0.Fg5 . 6 1 1:F:e7 F:e? 1 2.0-0-0 Kf8 1 3.Ve4! , partiyi ka
zandran huc m le] 9.Ve4 [9.a3 A:c2+ 1 O.d1 Ad4! 1 1 .F:d5+
d hamlele rnden sonra ok belirsiz bir pozisyon meydan a
gelr,. 1 1 .V 4 (bu son . varyantta 1 1 .F:d5+ yerine) 1 1 . ... c6
1 2.Ke1 f7 den sonra se Siyah hatta kazanr] . 9 . ... c6 1 o.a3
Aa6 1 1 .d4 Ac7 1 2.Ff4 f 1 3.d:eS veya 1 3.F:e5. Meydan a ge
.
len bu durumd a beyaz hucum,
feda edilen Figr iin belli bir
karlk olu.turmaktadr; fakat Beyazn durumun un stn ol
duu pek soylene mez.
Bu nedende n tr bugnle rde, 5 . ... A:d5? hamlesi nden
sonra :eyda a. gelen durumd a 5.A:f7 fedas deil, 6. d4!
h__ e en y devam yolu olarak kabul edilmek tedir
G orunurd e fa la etkili olmayan bu devam yolu, gerekte
6 . ... Fe6 [Dier devam yollarna
eyaza avan !J saglar:
gre en az zarar . 6 . ... e:d4 yant partiyi hemen kaybetti rir (!):
7: F? . A.:f :f7 9.Vf3+ e6 1 0.Ac3! ! (6.d4 hamlesi nin
gor ndugu gb zararsz " olmad imdi anlalr ! ..) 1 o.
. . '. d .c3 1 1 .Ke1 + Ae5 1 2.Ff4 (ok retici bir pozisyo n'
Syahn imdi iki Figr fazlas var, fakat d urumu mitsizd ir:
Merkezci amazda bulunan siyah Atlar tabii ki yeterli savun ay. s? l.ayamaz) . 1 2 . ... Fd6 1 3. F:e5 F:e5 1 4.K:e5+ !
katliam le. Veya 6 . ... Fb4+ (nemli c3-hane sini Ab1 iin
kapatmak amacyl a) 7.c3 Fe7 8.A:f7 :f7 9.Vf3+ e6 1 o.Ve4
v.s.J 7.A:e6 f:e6 8.d: 5 A:.e5 9.Vh5+ Af7 1 O.O-O, Beyaz iin
ak konums al avantal ar le. Eski zamanla rn ustalar 6.d4
devam ? lunu bul m l rd, nk bunu kefetm ek iin
ge kn konums al duu nme tarznn kavram bile mevcut
degld!

AILILAR (!)

!arn . ilmeyen iin , anlalmas zor bir oyun meY dana

g lm.t . Bu durumda eski 1 1 .g4 hamlesi (1 1 Ace4 e .
Syah n tehlikeli deildir: 1 1 . .. . Vg6 1 2.f:g7 Kg8 1 :l
Fe7]. 1 1 ._ ... 0- -0! 1 2 .g4 Ve5 [1 2 . ...Vd5(?) yantndan onra
Beya br kalte kazanr: 1 3.f:g7 Ke8 (veya 98) 1 4.AfG]
. 1 4. Fg5 Kd7 (1 4 . ... Fb4 1 5.f4 ! ) 1 5 f. g7 Kg B
1 3.A.e6 f.e6

1 6.Ff6 Vd5 1 7.A:c5 V:c5 1 8.Ve2 Vd5 1 9 . V:e6 V:e S 20 . K 6

Ad8 21 .Ke4 c5 22.Kae1 . Pratiin de gsterdii gibi Be a: n
nslar da a iyi ir. Byle bir varyantn meydana g tiri esi
brok. eorsyen sysz analizlerini ve pratikte denemeyi
g erektrr. Teor.ye gore Max Lange hcumunda Beya n
anslar genellkle daha iyidir. Hem bu yzden h
.a la kark olduu ve ok geni teorik bilgie'r g :ktir
g ok nadren oynanan bu al yerine 5 ... A e4 ( I )
.
hamles tercih edilir.

AILILAR (!)

kar kuvvetli 1 2.Fd 2

etkil idir; nk Beyazn 1 1 . .. . Vc?' ye5 V:e5
tainde
anes
f7-h
Fil
az
(bey
3
8.Fb
1 4.Fc3
e7
...
.
7
- V:g2 tehd idi ile)
f7, yan t var, rne in: 1 2 . .. .F:e5 1 3.d:e
.Ag1
1
1
e4
3
O.Af
1
h6
3
9.a:b
A:b3
...
.
8
)
edir
bii ki tehl iked
olju bow- Rub inste in , Oyu n gene llikle yl e deva m eder :
ve Siya h n duru mu ok iyidi r (Bog
e5 V:d5 Siy aha hi
12. A:d3 Vc7
i 91 9)) . 6 . ... b 5 7.Ff1 ! (7 .c:d4 b:c4 8.d:
ne
izler
anal
ntl
(Ayr
4
8.c:d
d5
a hcu m yard my la roku enge llem ekte dir.
...A:
7.
onun
y
i
z)
h2-P
zorl uk ka rma
aya
sal
tai
avan
za
Beya
1 3 . b3 . . .
8.A:f7?1 ve ne de 8.Ac4 ham leler inin b5+ d8 1 O.O- O Fb7
mad n gsterm itir ) 8 . ... V:g5 9.F:bulu u. im di ne 1 2. Beyaz isterse, 1 3.h3 ham lesiy le roku haz rlayabilir, anca k bnu
1 1 .Vf3 Kb8 1 2.Ac 3! - teor inin son 3 . ...V:c1 1 4 .V:f7 (mat hald e, bildi imiz gibi, roku n pozi syon u ("Piy on kalkann
Kb8
... A:c3 1 3.d: c3 (ilgi n bir olan ak! ) 1 Siya h iin iyi de ildir. form asyo nu") biraz zayflatl m olur : 13 . ...0-0 1 4 .0-0
hn
Siya
5+
lk
4.F:g
1
kar
na
.F:f3
..
Piyo
.
3
n
1
de
edile
ne
feda
a
ile!)
idi
antt
tehd
3 c5. Bu vary
5.Ac
1
son
z
hen
nda
hakk
ant
vary
!?
Anc ak u da var ki 5 . ...A:d4
ok iyi bir Fig r oyun u var.
B
sz syl enm emitir.
1 3 . . . . 0-0 14.F b2 Ad5 1 5.h3 Ff5 1 6.0- 0 Kad
:
klii ni den
im di ba varyanta dn elim
Beyaz kon uma uygu lana n bask , bir Piyo nun eksi
6. Fb5+ . . .
gele mektedir.
ma l 6.d3 ham lesin i
B . 4.d4 deva m yolu
Bura da Beyaz, Mor phy' nin hala (!) tart
lma sn kabu l
kr
Filin
eli
zhan
beya
z,
Beya
bilir.
laya
uygu
4. d4 . . .
e P iyon poz isyo nun u
ede r; fakat bun a kar lk mer kezd
u ham le ile Beyaz, oyun u
i
yatif
inisi
in
rakib
e
sind
Bug n e n ok oyna nan ham ledi r. B ab
kuvvetlen dirm ekte dir. Bu strateji saye
uk amay amalyo r.
r
avantaj sal amay mer kezd e mm kn oldu u kada
elde etm ek niyetini fren lenm eyi ve kendbirinevary
rli kar an slar elde
yete
h
6.
:
Siya
edir
,
gibi
yl
ant
Pratiin de gsterdi i
ummaktadr. Bu deva m yolu iin tipik
(9 . ... Fb4+ 1 O.c3 0-0 edeb ilir.
... h6 7.Af3 e4 8.Ve 2 A:c4 9.d: c4 Fc5 iga
eder ) 1 O.Afd2 0- 4. Ac3 devam yolu "D rt At bal ang c" konu sund a KISI M
sn
okta
1 1 .Ad4 , ve Bey az ne mli d4-n 3.c3 Fe7 1 l4.h3
Fh5 1 5.Fe 3. 1 O.' da gz n ne alnacaktr.
0 1 1 .Ab3 Fg4 1 2.Vf1 Fb4 + 1
hn Piyo na
Siya
t
.
Faka
r
yant iyi
kt
Mey dana gele n kon um ok kar f7-f5 v.s. tehd itler ine ba l 4 . ...e:d4 una dikkat edel im ki bu konu mda 4 . ... A:e4 ba
gs
idi
a
tehd
vey
5
d3
5.Vd

kar , zel likle Ad7 -e5dei ldir, nk 5.d:e5'ten sonra naho

dr.
hata
bir
var.
ar
ifi
ok
iyat
inis
nden
rli
yz
yete
7+
e,
olm ak zer
terir. 4 . ... A:d4? yant 5.F:f

i elde etm ek iin bir

En man tkl devam yolu . Siya h inisiyatif
ir olar ak rastPiyo n feda ediyor. 6 . .. .Fd7 ham lesin e daha nad
lan matad r.

:.

ffea

90

. .

Parti No 29
Sueshnikov- ivanov
ki At savunmas

6. Ke1 d 5 7. F:d5 (!) . . .

1. e4 e5 2.Af3 Ac6 3 . Fc4 Af6 4.d4 e:d4

5. 0-0 d5?

Burada, bildiimiz gibi, doru devam yolu 5 . ...A:e4 tr.

6. e:d5 A:d5 7 .Ag5 Fe6

Bu.rada 7 . .. .Fe? ya t da yetersizdir. Morphy'nin 1 858 sen

es d oxnadg br partide devam yolu yle olmu tur
8.A f (syah ah tahtann merkezine eken At fedasr) a
. . 7 9.Vf3+ e6 1 O.Ac3! (hcumun en kuwetli devam yolu
.
B eyaz yen hatlar amaktadr) 1 O . ... da (azok zorunlu .bi
hamle) 1 1 . Ke1 + Ae5 1 2.Ff4 Ff6 1 3.F:e5 F:eS 1 4 K e5 5
. . I+ d4 (kolayca anlalaca gibi, bu so ha e n
u : u zoru 1 udur. 1 5 . ... d6 taktirde 1 6.V:d5 mat) 1 6 F d5 ...
(Syahn br Kale fazlas var - fakat yine de kurtulu y kt
16 . ...V:d5 1 7.Kd1 + Veziri kaybettirir) 16 . ... Ke8 1 7 Vd3+
1 8. b4+!. (zavall ah ! .. ) 1 8 .... b4 1 3 Vd4 v B
t
e er [Ornein: 1 9 . .. . a5 (1 9 . ... b S 2 .K + :J .
V.c3+a4 (veya 20 . ... a6 21 .Va3+ ve 22.Kbl mat) 21 Vb3+
a5 22.Va3+ ve 23.Kbl mat] .

..._
,. ,

9. A:e4 . . .

K:e4+ Fe6 . 1 O.A:d4 0-0-0, veya 9.A:d4 A:d4 1 O V d4 f5

devam yollar le Beyaz hibir ey elde edemez.
9.

9 . . . . Fe6
l ehlikeli e-hatt kesinlikle kapatlmaldr 9

Fe?'den sonra
1 O Fg5 yan t naho olacakt. (Diyagram 207'ye baknz).
.."'' .: >s :;:
::.!':,<: :::;,.;:;
.:-:=-:1=1
l.:;t"''':;.r .-.w
-.;- "'... . . . .. - :

1 1

..

1 0 . Fd2

8. Ke1 Fe7

Burada 8 . . ..V 7 de yeterli deildir: 9.A:f7! (Siyahn ozis onun u ykan br At fedas. Dikkat edelim: H ep bu f7-n tas f
Burad amazda bulunan Fe6 kombinezonu mmkn klj
:: "7 1 0 .Vf3+ g8 1 1 . K:e6, ve Beyaz ezici bir konumsal
us tun u k e 1 d e eder.

devam yolu Daha nM odern

. uzun
celer,
senelerce aadak ' ' k " devam yolu uygulanrd?.
1 . 1 0.Fg5 Fb4 1 1 .Ke2 0-0
.
1 2.a3 Fd6 1 3:A:d6 c:d6 1 4 . Ff4
:

,
:
.

:
.
.
p
.

:
,-=.::i'''.::,,::,==-.,::"}-: :::.-:::.h ::...;:::: .,
h n durumu iyidir.

Fg 4 ve s ya
,
\. jf\., ,,Jt@t .fili@..
ayr ntl olarak
. 1 0.AeQ 5 (ok
ll. .,JtS
*
1 A
\A

J. ncelenm
olan d.evam yolu)
h
1 O . .. . -- (Gambt oyunlarnb
c
e
t
11
da b. mz taktik: Fig rlerin
Diyag ram 207
geltrlmesi
amacyla Piyon
. .
.
er verlmektedr - Evans gambiti, Lasker varyant ile karl t!rn) 1 . A:e6 f:e6 1 2.K:e6 Fd6 (1 2 . ... Fe7'den daha da
lktr! u ku bu yantan sonra Beyaz 1 3.Ae5! hamlesi le ini
,lyf n anslar ide eder) 1 3. Ve2 Vh5 1 4.h3 ("n rmal"
1 runen 1 4.Fd2 gelme hamlesi bu durumda dikkate dee
'\ r bir h atadr: 1 4. Fd2?? d3 1 5.c:d3 Ad4 v.s.) 1 4 . ... Khe
1 . Fd2 Ae5 ! 1 6. :e8 K:e8 1 7.A:d4 V:e2 1 8.A:e2 Ac41 1 9 Fe3
,

l\. b2. Euwe ye gore Siyahn anslar daha iyidir.

:
= . . -:$:
$$@t:
' v.,@
.
'........&ltli
.1
A;
....r:;.w:;:
.
...;.;
:'=-''"
,.-:
. ,.....
...-..:-.-.
, :\::::::::: ;:. .-:.::\.:=J
:;;,::-=.;:.::'::..:;
-.<<<\.
;:" = :/$:=;:=\: :,
:: =f = ::
@
=h::::*l:M. <-,:,;

-- :: ::$ *;..:
. ,,..._Jj"j

. .

..

9. K:e6! . . .

Partiyi kazandran hcumun balangc.

8. .. f:e6 1 0.A:e6 Vd7 1 1 .F:d5 . . .

9.K:e6 kombinezonun "pf noktas" - imdi 1 1 V . d5

yantn .dan sonra 1 2.A:c?+ hamlesi Veziri kazan d (At
beyne l).

11 . . . . Ad8

B.eyazn pa tisi elbette kazanlmtr (maddi avantaj ile stn

br durum), fakat burada 1 1 . ... Ff6 yant daha iyi bir dayana a s salard. Yaplan hamleden sonra parti yle
b t m tr:
12. Vh5+ g6 1 3.Ve5 . . .

B u d a bir "ifte hcum": Kh8 ve el-noktasna kar.

14. fb4 F:b4 1 5. Va4+ Vc6 1 6. V:b4 O-O-O

lk tarafn da anslar aa yukar eittir.

8 . . . . Va5l

''.,j11::Jl}\l<-1(::1:

Pratiin de gsterdii gibi, Vezir iin en iyi ricat.

__

D ikkat deer olan , burada 1 2 . .. . Vf5 hamlesinin i i

ol madgdr: 1 3.Fb4! (ilgin bir olanak) 1 3 ... F'b4
1 5 Va/+,
ve Beayz inisiyatif elde eder.

7 . . . . V:d5 8.Ac3 . . .

12. c3 Fe7 1 3.c: d4 Vd5

7 "F:d (!) i l e balatlan .kk kombinezonun "pf noktas"

md tahtada, sank satranca yeni balayanlar i
ha rlan m, "amaz" kavramn aklayan bir rnek meyd ; a
f e mtr:. .Bu konumda hem Atn (ah yznden) "gerek" ,
.1 e de Pyonun (Vezir yznden) "yalanc" amaz gster: , e b r.

Bu konu mda iyi ham ledir.

sal ayam az: 5.Ag 5 (5.0f7-n oktasna hcu m bura da bir ey nabi
6.e:d 5 Ve7+ ! (Bu
0 yerin e) 5 . ... d5 (5 . ... Ae5 de oyna t bulir)duru
mda 6 . ... Ae5
.
.
.
2
8.Fe
Faka
b:c6
7. d :c6
ince ara ham leye dikkat edel im.
elde
n
a Siya h 7.
oyu
sonr
kar
r
i
'den
b
iyi
Ve2
(7.
ok
h
f1
Siya
7.
ra
ldir)
son
lesi de fena dei
ham
Filin die r ricatlarn dan
h6
4
1 O.Ac3
8.Fa
h6
a
c4
vey
9.V:
Af4,
... Ab4 ! oyna r) 7 . ...Ae5 8.V: d4 A:c4
etmekte dir: 8.Fd 3?! Ad5 9.Ae4 f5 1 O.Ag 3
hesa p
t
Faka
.
eder
feda
r
Fig
bir
( Hcum etme k iin Beyaz
9.Af3 e4 v.s.
iyi
iin
h
Siya
yanl tr) . 1 O . ...h:g5 1 1 .F:g5 Vd7 1 2.Ke l+ Fe7
8 . . . . h6 9 .Af3 . . .
t gn mz de eski bir oyun la.
o unlu kla oyna nan devam yolu . Faka
tekli f etti i eski 8.
in
5 . . . . A:e4(l)
Dnya am piyo nu Bob by Fish er, Stei nitz'
gerekte bu
tr.
ulam
uyg
Bu ham le ilk bakta riskl i gr nme kle bera ber,
... Ah3 ham lesin i de baa r ile
9 . . . . e4 1 0.Ae 5 . . .
en sal am deva m yolu dur.
r:...; x;.;
, bak nz ). B . duru mda

e:; "''*' : A
t kesk in

-
}
'd':
!

_x..t.l"- --Thfl"lf ( ywm 2 05 e

')
!'t
a daha saki n gr nen 5 . .. .Fc5 yan t, ola ans
8 ef
Oys
z hem en
Beya
1
'""
kr- ve ok kar k bir mcadel eye gt rr, nk
1 t
. goz onu ne a nan varyantenn ok
. . ... .\1
.
.$*'......J

f.,.;.,_,,<:....., ......
t
'l...:.,
ile, za
le
-..;ham
Bu
-:_

+.
1
8.Ke
ko-
hcu ma gee r: 6. e5 d5 7 .e:f6 d :c4 mes inde nem li bir rol
. . .;-..-.;--s ::: tik kon umu dur. Pratikte
..o,;
1'$}.x....\..v..N
\
e
"*
.
.....
- -
geli
yolu
da
m
rastlana n deva
man nda satranc n Alm anya
' t
s
ortas nda ner dii h
1 o . . . fd6
oynayan Max Lang e'nin gee n asrn
ndr lan bu de
olar
cum bal ar . "Max Lang e hcu mu" akanadla
4
dr.
ir. Fazlas ile
birid
rnd

mla
1lli

ks

:t
t:: .. wN ...w... ....
3 :
, teor inin en g
yolu
vam
:: ...}-:
veya
Vc7
.
...
1
0
da
bura
, ve ok geni te- =:::: 6 Mltf.&.:*.:::''L.-. :
0 ts lt Siyah
2 Z1 f8
lele riyl e Ae5 'e kark olduugere
ham
..
.
Vd4
O.
1
fi:t1tf 1

ktird ii iin, 8 l*\m,

:
. r.
ler

.
..;.
orik bilgi
1 "'
"' 1 :-:- h cu m edebilir. 1 O. . .. Vc7

>e
d
1

1
az

;
..
--:....%fill'}.1W
. fil
k turnuvalard a ok 1 ........_.'};--.:::" =-.::.:!-\!;...i1
, i gene llikle ba varyanta bugn
h
fil

1
4')

ait
a

hcum
":-:":::;""'"
Bu
""' "'""";:::.,.s;::;l'
adr.
'
nmakt
rastla
"
::
vx
a
Diyag ram 205
sonr
gotu rur. 1 O . ...Vd4 'ten
1 1
;.:fo
-...: 1

.:
..

-;-....
::
:;.
re b 'I g' I en az o k ayrnt o arak 5 :::
gei
en
gzd
:'=-'\-::.:-::;::
ant

vary
tipik
ki
(
:
;::.

bir-i
k:
'
:-.

"'
'f
iin

n
,
,
1
oyu
1
n

"f

'
"
kitap
*-:; "' bir
mey dana gele
n
ii
'";: ::-:
k
ilme
.;

layab

ak
. .
.
. .
...Vd4 1 1 . f4 [1 1 .Ag4 F:g4
.. '.:\*':i.. ::hs::xf''''::*'*"'
'.-:
lim (Diyagra m 205'e bak nz): 1 O . Fe7
dr. Br fk r ver mek ::J.
l
ek
ger
0-0,
2
6.Ve
1
Vb6
5.e3
1
1
\....x='.. :i1\:-.::
4.f
1
+
e:f2

"'nm:t{
1 2.F:g 4 e3(! ) 1 3.Ff3
1 3. c3 amac.Y la.. a ag d ak' v. a ry ant 8
Vd8
1
2.Kf
1
.Fc5
..
.
1
1
ar]
sal
lar
2
ans
iyi
Siya ha daha
Beyazn duru mu da goz , onu ne alalm (Dyagram J.\.tA:<*- . f' -f!
Ad5 1 4.Va4 0-0 1 5.V: e4, ve Keres'e 7gre
t - 9".; h
1 -3
206 ya bak nz).
1 8.Fe 2 v.s.
ha avantajl dr: 1 5 . ...f6 1 6.Fd 3 f5 1 .Vf3 Fd6
Vf5
O.Ac3
1
5
Vd5
9.Ag
8 . .. .Fe6
Diya g ram 206
1 1 . d4 e:d3 (gecerken)
al n varyant[Bu
4
.Ace
1
1
daha
'den
Vc7
...
.
1
1
eski
Pratiin de gsterdi i gibi , bu ham le
{

Beyaz b u zarif hamle yardmyla Siyahn ald Piyonlar geri

al r.

5 . 0-0 (!) . . .

6 . . . . c7-c 6

1 1 . . .. F:d2 1 _2.A:c6 b:c6 (veya 1 2 . ...Vb6 1 3.V:d2 V c6

1 4 Ag5! ) 1 3.V.d2 V:d2 1 4.A:d2 hamlelerinden sonra m y
dana gelen oyunsonu elbette Beyaz iin elverilidir.

1 0 . . . . Fb4 1 1 .A:d4{!) . . .

1 3 . . . . Af7

ite 1 O . Fd2 r: anevrasnn. asl fikri. 1 1 .F:b4 V:b4 1 2.AegS 0_

O O hamlelernden sonra se, Siyahn anslar daha iyidir.

Siyah baka ne yapabilir ki?! .. 1 2 . ... KfS 1 3.Ag? mat.

14. A:c7+Sf8

1 1 . . . . A:d4

Veya 1 4 . . . . d8 1 8.F:f7 v.s.

91

AILILAR (!)

5. Ac3 . . .

1 5. V:h8+ . . .

B u gzel hamle kitaplarda iki nida iareti ile gsterilmektedir.

Yaplan hamle gerekten gzeldir. Fakat 1 5.Fh6+ ("saptrma"
hamlesi, yani dier bir Figr korumakta olan bir rakip ta.
uygun durumunu terketmeye zorlamak) 1 5 . ...A:h6 1 6.V:h8+
Ag8 1 7.V:g8# de mata gtrr.

5.d: e s d:e5 6.V:d8+ F:d8 7.Ac3 Fg4 8.Fe3, v e bundan sonra

byk rok devam yolu da iyidir.
5 . . . . Af6

Siyah itinal oynamaldr. rnein 5 . .. .Fg4 6.h3 F:f3 7.V:f3

Af6 8.d5 devam yolu Beyaza beyaz hanelerinde stnl
brakmaktadr.

1 5 . . . . A:h8 1 6 . Fh6 mat.

hafif Figr yardmyla yaratlm olan ok orijinal bir mat

durumu!..

6. h3 0-0 7 .0-0 h6

Beyazn Piyon merkezini 7 . .. .,A:e4 yardmyla paralama

denemesi 8.A:e4 d5 9.Ac3 d:c4 1 O.d5 hamlelerinden sonra
Beyaza daha iyi bir oyun salar.
7 . ... e:d4 8.A:d4 Ae5 9.Fe2 (ve f2-f4) devam yolu da siyah
iin zorluklar yaratmaktadr.

Macar partisi (savunmas)

1. e4 e5 2 . Af3 Ac6 3. Fc4 Fe7.

Allar birok kez, sk sk oynand veya incelendii ehir

veya lkeye gre de adlandrlmaktadr. 3 . ... Fe7 yantndan
sonra meydana gelen Macar partisi, 1 842 - 1 844 yllar
arasnda oynanm olan Paris-Budapete yazmal partisine
bal olarak isimlendirilmitir.
Siyah, 3. ...Fe? hamlesi yardmyla, talyan partisinde ve
Evans gambitinde meydana gelebilecek keskin varyantlardan
kanmay denemektedir. Siyahn konumu salam, fakat ayn
zamanda biraz skk kalmakta; yle ki Siyah, oyunu eitle
mek iin uzun bir s re dikkatli manevralar yapmak zorunda
kalmaktadr.

B L M il

8 . Ke1 Ke8 9. Fe3

(Diyagra 2 ? B'e bak nz) :

.i..i
.
. . 8 *
Beyazn. kuu k, fakat etkl br * :-:. 1'''
"t-.r
""
' . 7 W\1-::it
part s
R::1
.,
ta var. 'T'. a 1 - F p
avan
l \\l
.
q
}11

,
-.

(
.
"'
l
::,;.

..

:-;.;;::.&:\ ::::...
(D u nya am p yon lug
u Adaylar 6 '*":":.:"}

':
- ,.,..:;.. ;;:::;.---:x
..
1:::
.::;:. , .......
:-::...
1
turnuvas,

*
f

$:

"
"
-
11:
'
"

"
'
"
..
;
..

. ' 1 983) oy e d evam s ::

:,;
'
,_;
::

::
'

"
'
"
"
'"'
etm tr: 9 . ... e: d4 1 O . A : d4 Ff8 ,. -- --..,,
1 1- = : ;*l %W
':*-'f::j.
::::.,,-.:"'"'
, h::-
'-'S:":
1 1 Ff4 A .d4 1 2 V . d4
Fe6 ::X

n
::::,:;:
... , :.
': ::,Jt-.t..
\v/_::.
-=:-..""
-': l
..,:;:;':....
' . e' ti e- 3 ::::::...::':_.::::..::>:!
.,.
-:.;
''$.-:.:. . ').;,.-...r
'
1 3 . Ka.d1. . S yah party
2

-
.o. a
n

1 - n
k :A
mek n d a h a o k ugrama
) :\.
'U
.:.t-9?.,-.:"&
zorundadr.
.
-
'ei' ' !.
1

4. d4 d 6

Merkezin 4.e:d4 i l e terkedilmesi Beyaza iyi b i r oyun vermek

tedir: 5.A:d4 d6 6.0-0 Af6 7.Ac3 0-0 8.Ff4 Fd7 9.Ke1 .

Diyagram 208

92

T E O R K B L G L E R

OYUN SONU (2)

KISI M 8
OYUNSO NU (2)

(5 . ... c6 6.e6 c7 7.:d5 d7) .

21VO numaral konum bir veya,,iki hane yukar doru kaydrl
dg taktirde, durum deiir. Ornein, konumumuzu bir sra
yukar alalm (Beyaz: f5, Pd5; Siyah: f7, Pd6). Hamle sra
s Beyan ise durum eskisi gibidir. H amle sras Siyahn ise,
B az yonu ve bu sefer partiyi de kazanr. nk bildiimiz
gb yah ah son srada iken (Beyaz: d6, PdS; Siyah:d8),
party opozsyon da kurtaramaz. imdi anlatlan bu son du
rum, isisna lara k,. 6 ve b? veya (si etrik olarak) g6 ve g?
. eren konumlar in geerli deildir: Si
b loke Pyon tt.ern
.
yah, pt sayesnde partiyi kurtarr. Ornein, (Beyaz: d6,
P b6; Syah: d8, Pb7) konumunda Siyah, ahla aB hanesine
. ve 1 . . . . c8 2.e? b8 3.dB a8 4.c7 hamlelerinden
gder
s.onra. parti berabere biter. Kolayca anlalabilecei gibi, bu
tptek konumlar a ve h kenar stunlarnda da kazanlm de
ildir.
Acak bu son inceleme sadece bir olana aydnlatr? Sorunu
daha iyi anlayabilmek iin Diyagram 21 0a'da temsil edilen
konumu gz nne alal.
Piyonlarn yeri bundan nceki Diyagrama gre deimitir.

Bu KISIMDA Piyon finallerinin incelenmesi tamamlanacak ve

bundan son ra Vezir oyunsonlar gz nne alnacaktr.

ah ve Piyona Kar ah ve Piyon

"aha kar ah ve Piyon" finalinde grdmz gibi, bir ge
er Piyonun yannda, mcadelenin sonucunu etkileyen hane
ler mevcuttur: Bu hanelerden sadece birinin ahla igal edil
mesi partinin kazanlmas anlamna gelir; yle ki, bu gibi
oyunsonlarnda mcadele, aslnda iki ah arasndaki bu kri
tik ("anahtar") haneler iin yapan bir mcadeledir. nk
k uvvetli tarafn bir "anahtar" haneyi igal etmesi, Piyonun Ve
_ gemesini salar. Anahtar haneler kavram, biraz sonra
zre
greceimiz gibi, daha ok Piyonlu strktrlerde kullanlr.
Piyonlarn snflandrlmasna ait baz notlar ksaca gzden
geirelim (Diyagram 209'a baknz).

Diyagram 209

Diyagram 21 O

Diyagram 21 Ob
Diyagram 2 1 Oa
Bildiimiz gibi, bu yeni konumda Beyaz, Piyon kazand tak
tirde partiyi de kazan r. Beyaz ah, elbette, soldan (vezir
kanadndan) hcuma geer, zira bu yol en yakn olandr. Si
yah "opozisyon savunmas" kurtaramaz; rnein: 1 .c4 d?
2.b5! c? 3.c5 v.s. Anlalr ki bu halde Siyah, taktiini de
itirmek zorundadr. Bunun iin savunma yerine karhcu
ma, yani e5-Piyonuna kar saldrya gemesi mantkl olur.
Bu olanak da, partiyi kurtaramamakla birlikte, pratik iin ok
nemli bir incelik yaratmaktadr: 1 . c4 f7(! ) 2.c5 g6.
Bu hamlelerden sonra meydana gelen ve bu varyant iin kri
tik olan durum Diyagram 21 Ob'de ayrca gsterilmitir.
H er iki ahn da hareketsiz Piyonlara kar saldrda buluna
bildikleri bu gibi konumlar. Piyon finallerinde ok sk meyda
na gelmektedir. ok tipik olan bu durumda (zellikle az tec
rbeli!) yuncular una dikkat etmelidir: Etkili ve gayet nor
mal gorunen 3.d6?? hamlesi partiyi hemen kaybettirir! ! .
Gerekten de, Siyahn "simetrik" 3 . ... fS yantndan sonra
Beyaz zugzwang durumuna der ve partiyi Siyah kazanr (4.
c5 :e5 S.c4 e4 v. s.).
Oysa, Diyagram 21 0a'daki konumda hamle sras olan taraf
partiyi kazanr - rneimizde Beyaz. Ancak bu sonuca varmak
iin aki Piyona dikkatle yaklamak gereklidir. rneimiz
de, md beyaz ah 3.c6! hamlesiyle rakip Piyona arkadan
hcum hazrlamaldr. Ve bu ince hamleden sonra Siyah ge
kalr, nk imdi 3 . ... f5 oynarsa, bu sefer 4. d6 dan son
ra zugzwang yznden kaybeden kendisi olur. Bundan son
raki hamleler zorunludur: 3 . . . . g5 4.d7 f5 5.d6 ve ka
zanr. Beyaz ahn bu rnekteki d3-c4!-cS-e6!-d7! manev-

Bu konum 3 geer Piyon iermektedir: es, es ve g5. nk

onlarn ne ayn stunda ne de yan stunlarda rakip Piyon
lan yoktur. Burada, ayrca, dikkat edilecek nokta, c5-Piyonu
nun "korumal" geer Piyon olduudur. Bu gibi geer Piyon
lar, e5 ve gS "ayrk" (" izole " ) Piyonlarndan genellikle daha
te h likelidir. Her iki ah Vezir kanadnda olsa idiler, bu konum
da burann uzanda bulunan g-Piyonu "uzak geer Piyon"
lurdu. Uzak geer Piyonlar oyunsonlarnda, zellikle Piyon
fnallerinde nemli rol oynarlar. Ayn stunda birbirine kar
bulunan, hareketsiz b4 ve b5 Piyonlar "bloke" Piyonlardr.
Bloke Piyonlar ieren haller iin tipik denilebilecek bir konum
Diyagram 21 O'da gsterilmitir.
Hamle sras Beyazn olduu taktirde, zaten yaplacak bir ey
yoktur, nk Siyah daima opozisyonu saklamaktadr rnein: 1 .g4 g6 2.f4 (h4?? e4 v.s.) 2 . .. f6 v.s. P zisyo
un bir veya iki sra aa doru kaydrlmas sonucu dei
tirmez - parti beraberlikle biter. Fakat gz nne alnan du
rumda hamle sras Siyahn ise Beyaz Piyonu kazanr, n
kli bu taktirde Siyah opozisy9nu hemen brakma zorundadr.
rnein: 1 . . . . e6 2 .g5 (ite, opozisyonun bozulmu ol1 1 1asndan dolay, beyaz ah hemen ilerlemeye balar) 2 . . . .
e7 3.f5 d6 (siyah ahn manevralar, elbette, yararsz ka
lr; nk rakip ahn ilerlemesini ancak opozisyon engelle
Y bi l i r) 4. f6 d7 5 . e5 . Bu hamleden sonra Pd5, elbette
kaybedilmektedir; fakat parti dei l , nk 5
e7 6.:d5
d7 hamlelerinden sonra parti, bildiimiz gibi, yine beraber
likle biter. Bu varyantta partiyi kurtarmak iin siyah ah 5'in
ci hamlesinde tabii ki c?, c8, d8, e8 ve hatta c6'ya gidebilir
.

. .

95

OYUN SONU (2)

rasna bilhassa dikkat edelim.

Diyagram 21 1 'de Moravec'in bir etd (1 952) temsil edilmi
tir.
Beyaz oynar ve kazanr.
Gz nne alnan konumda her ne kadar "bloke" Piyonlar
yoksa da, her iki Piyon da ayn stunda bulunmakta ve ett,
imdi greceimiz gibi, bu konu ile alakadar olmaktadr.

grmtk. Aslnda bunlarn hibiri bizim iin yeni deil. Ge

ometriden bilinen "iki nokta arasndaki en ksa yol ,bu nokta
lar birletire11 dorudur" savnn (aksiyom) geerli olmad
sylenebilir. Orneimizde de, satran hesabna gre "ksa"
ve "uzun" yollar birbirine eittir - 6 hamle. Satranta, ayrca,
Fizik yasalarnn tersine, en ksa yol her zaman en iyisi olma
yabilir; rnein, imdi greceimiz gibi, gz nne alnan du
rumda partiyi kurtaran yol en uzun olandr.
Etdn gerekten fantastik. olan zm yledir:
1 . Sg7 ! . . .

Beyaz, h2 noktasna giden yolda ilerlemeye balyor, yani Pi

yonu takip ediyor, fakat ayn zamanda da kendi Piyonuna da
yaklayor. Greceimiz gibi, inanlmas g kurtulu olana
nn "pf noktas" ite budur!
1 . . . . h4

Diyagram 2 1 2
Diyagram 2 1 1
zmn ilk hamlesi 1 . f4 tr. Satran ettlerinde amaca
gtren zmn tek yol olmas arttr. Burada, rnein,
(1 .f4 yerine) Beyaz 1 .d4? oynarsa, Siyah beraberlik yapar:
1 .d4 b3 2.e3 [Dikkat edelim: Durum birdenbire kritik hale
gelmitir. imdi, rnein, Beyaz (2.e3 yerine) 2. f4 c3!
3.e5?? hamleleri ile hcuma geerse (beraberlik iin 3.e3!
c4 4.e2 :d4 5.d2 oynamak lazm), 3 . ... c4! yantndan
sonra Siyah kazanr] 1 . . . . b3 2.e5 Oyunu kazandran incelik. imdi 2 . ... c2 karhcumu 3.d4 yant yznden faydasz olur. 3 . . . . c4 koruma hamlesi ise 4. d4! ten sonra
partiyi kaybettirir (Diyagram 21 Ob ile ilgili aklamalara bak
nz).
Biz aslnda (212'deki deil!) 213 numaral Diyagramdaki ko
numu gz nne almak istemitik. Fakat 213 numaral konu
mu daha iyi anlayabilmek iin, sray biraz bozmak ok isa
betli olur.
imdi inceleyeceimiz konumda iki bloke Piyon yoktur; ge
er (hareketli) Piyonlar ayr stunlarda bulunmaktadr (Di
yagram 21 2 'ye baknz). Burada, Satran literatrnn belki
de en nl etd gsterilmitir. Gen yata len ,asrmzn
ilk yarsndaki en kuvvetli satranlardan biri olan Richard
Reti'nin, gnmzde Satran Dnyasnda aa yukar her. kese bilinen bu lmez aheseri 1 921 'de yaynland vakit,
bomba etkisi yapmt: En kuvvetli satranlar bile "Beyaz
oynar ve beraberlik yapar" artn inanlmaz olarak deerlen
dirmilerdi ... Gerekten de, Siyah Piyon beyaz ahtan iki (!)
adm kadar uzaklamtr. Beyaz Piyon ise tamamen zararsz
grnmektedir; Siyah ah onu zaten bir hamlede yakalayabi
lir.
Ancak Beyaz, inanlmaz gibi grnen beraberlii gerekleti
rir; bunu iyice anlayabilmek iin "kare kural" mekanizmasn
hatrlayalm. Baknz, rneimizde beyaz ah siyah Piyonu en
ge h2-hanesinde yakalamaldr; nk birinci srada bu Pi
yon Vezir olur ve beyaz ah ona yaklaamaz. halde bizim
ilg ilendiimiz yol, h8'den h2'ye kadar olandr. ilk nce gze
arpan en ksa h8-h7-h6-h5-h4-h3-h2 yolunu gz nne ala
lm: ah bu aldan h8'de h2'ye kadar a lt hamlede gelir. Fakat
("kare kaidesini" bilmeyenler iin: Hayret! . ) geometrik an
lamda (!) daha uzun olan h8-g7-f6-e5-f4-g3-h2 yolu iin de
aynen alt hamle sarfeder. Bunu, kare kuraln incelerken
a

Piyon her ihtimale kar kamaya balar. Zaten baka ihtimal

yoktur; zmden de anlalabilecei gibi, 1 . ... b6 hamlesi
de hibir eyi deitirmez.
2 . f6!

...

Yukarda da sylediimiz gibi, beyaz ah hem Piyonu izle

mekte hem de kendi Piyonuna yaklamaktadr.
2 . . . . Sb6

Beyaz ah artk etkili olmaya balad. Gerekten de imdi 2.

... h3 taktirde Beyaz 3.e6! hamlesi ile beraberlii salar: 3.
... h2 4.c7 b7 5.d7 - ve iki taraf da ayn zamanda birer Ve
zir elde eder.
3. Se5! 1 . . .

Siyah Piyonun e1-e4-h4-h1 "karesine" girmek tehtidiyle. Si

yah Piyon kamak zorundadr:
3 . . . . h3

Beyaz ah hala rakip Piyonu yakalayamam, fakat kendi Pi

yonuna yeterince yaklamtr.
Etdn sonu kolayca anlalabilir:
4. Sd6(!) h2 5.c7 h1V 6.c8V Beraberlik!

Gerekten bir aheserdir.

Reti'nin etd birok konumun anlalmasn kolaylatrr.
rnek olarak Diyagram 213 te gsterilen, pratikten alnm
bir durumu gz nne alalm. Bu rnek kuvvetli iki Alman
usta arasnda, turnuvada oynanm olan bir partide meydana
gelen bir oyunsonunu gsterir. [Schlage-Ahues partisi, Ber
lin 1 921 . Baz kitaplarda bu durum 1 . Maizelis'in bir etd
olarak takdim edilmekte ise de, gerekte kazanca gtren
doru yolu bu tannm Rus finaller teorisyeni bulmutur].
Hamle sras Beyazn. Kolayca anlalaca gibi, Beyaz al-Pi
yonunu be hamlede alabilir, yani Siyah artk onu kurtara
maz. Fakat Siyah, Beyazlar Piyonu ald anda c),hanesini :;r:IT 1.iTI f:i(:}! iUT
e

O YUN SONU (2)

seere k, siyah ah n el-han esin e gid en o be

nn "uzgerun"ekolatennn(ya
n: hamle say sn arttrarak) uzata b r. Y ... lf,? men usta Alexan drescu gz nn e alnan konu mda 1
.
.
.
oyn am ve 2 es f3 (bu rada 2: d. e 3 artk pa
ilk 0 nce partnn devam n gz den ge ireli m:
kur
tara
mazd) 3.h
4 f6 ham e 1ern en s onra partrty!Y!
1 . Se6(!) . . .
terketmek zoru nda6kalg4
d oru ha mle dir; fakat bun dan son raki hamlesine bakarak Pa rtiyi k urtaran devammt.
yolu yledir:
ya h n b unu daha ok rastgele yapt anlalr.
1 . . . . Se2 2 .h 6 . . .
2 . . . . c3(!) . . .
Beyaz, .2. e5 ham lesi yardm y la do rudan do ruy
a6-Piyo nun a yak la ma k elbette anla mszdr.
s d3! 3 . f6 e4 .g7 es S.a:hh7? -(p
.uha gf rse, ...2.e
2 . S d6?? . . .
ber likfe bi{e;. f6 6.h 6 f7 ham lele rrnd en son ra parti beraKaza nc ka rtan hata Fakat
. at n arn
e d nde a klanan S
Reti
'
2 . . . Sd3 ! 3 .e5 c4! 3 .f6
d5 5.Sg7 Se6
n! unu tmyal m! " atran g o i i p gi ed .kler.6.S : h7 Sf7. Bera berli k .
im di arl tunl arda bulu nan iki Piyo nu ieren
Ld d4! 3.Sc6 Se5
tipik r.
n8'e gv. goz
Elbette, im di art k bu ham leyi bulm ak zor de ildir.
. . ronu ne alal m.
4. b7 Sd6 5.S: a7 Sc7 berl ik
e!gt 9: rl nf :am:0 n ek
.
Oysa, yuka rda sylend ii gib' B ey Bera
.
\ 9
bilirdi ("Geom etriyi" bil digv i taktird ez) pBartunuy nk?rnl ycaen kazana- , ore bu durum daha nc e Tettersall' n/kiab
nd
.
M
yo 1. se erek , Syahrn pa rtide ger ekletirdigvi ah. man "uzun"
evra
slk
bak ta, Beyazn sad ece IW=Mr-ilim:r-=
n onle mek yete rli olurdu:
N
: :n wM
N,,,,,
1
.
Se6
! Sc3 ! 2. Sd5 !! . . .
.
ite bu kadar. Siyah artk 2 d4 0 a ve
ticesi olarak c7-hanesine g ekte
d % . b unun ne2 . . . . Sd3
9 i mdi duru m belli oldu - Beyaz Piyonu ham lede
e. beyaz ah f7-e6! -d5!! man evras y zn den ,alw' SiYah
c 7-h anesrne ancak drtn ham
lede ulaabil ir.
3. Sc6 Se4 4.Sb 7 Sd5 5.:a7 cS
G.b B
9

ve kaza nr.
berabe rli i salar. Bu zeh irli PiBu kon uya ait iki ilgin rn ek daha:
yon u alm ak yarars zd r, n k
Dyagram 2 1 4
2.
:a3
'ten
so
nra
si
Diyagram 213 a'd a tan nm Alm an enu u F..Sa ckm
y
ah

4
lede b8' e (ku rtaran k e. izham
ann rn br. e. ) ula r -k. bu da, bld. gm
eseri gsteril mitir (1924) .
gib
i, berabe rlik dem ekti r tr n2

;c ""; ,.,.
:n 5 ! .. edra dei:iSU
ed'. f;r,:r \i S Ka t ssi de)1 b r berli i elde
?? klinde zfl]ak dah do rudu. a
e5
b
la
a btm ez,
azn biri nci ham lesi de bir hata
dr.. D yagra mda ugos.kuterey
um da Beyaz vkaz. an r Fakat
d ogru d evam yol unu bul malenk kon
y olm ad g , 3
hmle sind e bir sor u iareti yetepekrlidkola
ir.
Siya
. ... hfes
b r dereceye kadar "sta nda rt" b r. ared r;. hn
bun
u bun dan son rak i (ikin ci) rn ekte grece iz.
Kazanca gt ren devam yolu y ledi r:
Diya gram 2 1 3a
D iya gram 2 1 3b
1 . S b1 f ! . . .
awamdaki durumda Beyaz oyna r ve berab erli " i v
Di
ere
kten
G
t b ln bi.ri . i in ok zr bu/?.zu e ge ed_n .ne un u zikrede lim ki, bu et1ttg lunacak birdehambuledihae kBt h
1 f

k g
o

ee
u

e
t
rlen
u
dir
N.
G
r
i
enin
g
o
rjev
en
iyi
bir
yol
sene
unu
sonra
tama- ugu ka ar lerl em ek ve . ilk nc la :Jyon
nlle arn y y lam t r] .
n o ,
anc
ak
bun
dan
son
ra
p
fm a9 lamadan veriyo ruz: 1 . h8! f6 2.h ? v s ( L .. tfen e f u nu h at rlatal !;J. Piyo n finallrinh k
1 on trol edn rz: 1. f8? part
b ura da da dog ru devam yolu nu beli rler
iyi kaybettirir) . Diyagram 2 13b'e 1 c3m 'e ore
. 1 91a!l ham

( Szab - Alexasandresc u, 195 2); ham

lesi nin avantaj ud ur ki im di Be
.

s
yaz, 8 ya n en y an s olan
Y; h 7- Pyo nu nu . makla tehd it ede r. tele sra

Y ah ?nu .h. -s tunun da kapatm ald r; BuPiyooldun ki
1 .. a3(U
prob lem dr, u ku bun u ger ekle tir mek iin siyaa zor bir ham lesin i
c4-h
(!!) gitm eli, ve anc ak oradan h-hahatta k
b3! . . .
d el d ranogerned evam
yolla r ie yaramaz. N'te k'm tec ru-.. ile antlaya2. bilir
. te bu hamle partiyi kazand rr n k" p
gen de kalmaktadr.
Gerekten de, birka ham son r gdr

,___

'

96

Diyagram 21 3

b7'ye giden birok yol iinden

97

(2)
Diyag ram 218 'de bloke Piyonlar artk y
ur. Btn Piyonlar m as na ra me n,
hareketli ve,
ik, beyaz Piyo nlar birokt
bir
in e baldr. G enel vun ma hatt kur m cad ele bitm emitir. Beyaz i m di bir sa
ola rak bu tiptstel
eki
duru
mlar
kuvv
etli
tar
af
i
in hayli avantajl taktik incel ikle r imaya al r. Parti nin devam dikkate deer
olu p, hallerin o un da kazanl mtr.
erir.
lk olarak u na dikkat edeli m ki, ha mle
7
.
.
.
.
Sg5
sras Siyahn old uu
taktird e, 1 .
2.e:f5 f6 'da n s onra parti
Kol
ayc
a
anl
al
b
ac
erab
He men u nu... f5+
erlikl
gibi dier yana yap lan 7. ... g3 8. e3
e
yelim : Beyaz ah baka bir yerde, r biter. g2 e2 ( !) m anea
vras
h4'te olsa idi, ekli
faydas dr, nk siyah ah b uradan
ne
in
hamle
sras na bal olmakszn Beyaz kaza
d.
nr geem ez.
Sf5 9. Sd3 . . .
B urada geer
yoksa da, e-Piyon u bu bakm dan "a day Beyaz bt3
dr". G ee r PiyPiyon
n
kes in harekete geirm eden nce, ah
rundadr. ham lelerd e kare kuraln gz n nd e tutmak zo
ile rlem eni n, yanionuahn
ile
d
uru
mu
nu
etirmenin tavsiye ol
du unu bili
Bu fiki r di er halliyil
erde
de g eerlidir. Piyon K k bir 9tu. . . . Se5 1 0 .Sd2 Sd4 1 1 . Sc2 Sc4 12. Sb2(f) . . .
finallerind e yoruz.
ge
nel
bir
p
re
nsip
olarak, ilk nc e ke nef i ahn n
Siyah bu a 12. ... b3( ??) oynarsa, pa
konu m unu m mkn
rabere bite r:zak:
old u
be
13. a3! c3 rad
Pat. Partiyi kazan mak iin ilkrti nce
bun dan sonra Piyonl ar u kada r iyil etirm ek ve anc ak a4 -Pi
yo
hareke te g eirm ek
nun
u
k
azan
mak
nei mizde bu
Ancak bu Piyona yaklam ak
iin siyah ah olduka uzgerunekir.
grlm ektedir. G erektengede,rekhelidmir.1 r
bir
f:e5, hem de 1aka
yol
katetm ek zorunda kalr.
.
e5
.f5
+
f4 f7 3. e3 e7 4. d4 dS var
12 . . . .d4(f) 13. Sc2
yan tlar berab erlie ggt7 2.
Se3 14 . c 1 Sd3
rr.
1 5.S b2 Sd2 ! 14. Sb 3
Kazanca gtre n yol yledir:
c1 !
Etr
afn
dan
dolama.
1 . f3(l) Sf7
1 7.Sa2 Sc2 1 8.Sa1 Sb3
Veya 1 . ... 2.e 3 ( B urada iyi grne
n
2.
18
e5?
.
taldr: 2. .h5
...
ha
b
m/esi
3??
..
haPat.
g
7! ve Siyah pa rtiyi kurtaryor) 2 .
. .. g4 3.f5 , Bey6!az 3.i ine4kazafnlm
1
9.
Sb1 S:a4
bir durumla.
ve kazan r.
2. Se3 Se6 3. Sd4 d6
im di ite
D iyagram 21 9'
ahn poz
terilen pozisyona ait a kla m alara ba
tipik olan bub eyaz
dur umda Beyazisyonu ok daha etkilid ir; old uka lamada n nce, dadegs
erli
okuyucu m uzdan bir ricam var: O da
b u, ve bun dan so nra
4. f5 ! . . .
ki iki rne i en itin ah
ekilde incel e
m esid ir.
haml esiyle kolayca kazanr, n k Beya
zn
bu
den sonra Siyah zugzwang'a d er; rn son haml esin
: 4 . ... c6 5.
e5 ( !) v.s., veya
... e7 5. c5 ( !) d 7 6.ein
d5
v.
s. Burada n da
anlal yor ki, bu4 .gibi
rde kuvvetli taratn ah,
rn ko num una en elverfinilialle ekil
Piyonl
lund uu yandan yaklar. de (e4) "aday" Piyo n unun bua
O YUN SONU

Koru n m u g e er Pi

n.
Korun mu geer Piyo nunyook
ne mli ve gen ellikle byk
vantaj sal n zellii, bu tarafn
a hn n s erbest kalarak
ta hta nn heraya
ind e etkili ola bil di idir.
artlarda rakibin
uzakta b ulu nanyergeer
Piyon da gen elli kle Butehlik
eli de ild ir.
vantaj aydnlatm ak iin
t ipi k bir ko num u incel eyeliDm.iyagram 21 Ba'da gste rilm i olaBun
l

D iyag ram 218a

G 2

Elbette - tek mit.

98

Beyaz, sozu ge e n
kalmak zorun dad r.

4 . . . . Sf6 5 .Sd4 Sg5

Diyagramda
bir ett de ildir.gstBu,eril1en91 2durylnum
D iyag ra m 2 19
da oynanan
Alapin partisind e m eydaFahnarnioyuns onu dur. O zamanda nberi "kla
sikleen" b u rn ekgelebungn
alleri inceleyen kitaplarn
ou nda bul un maktad r. lernkde bufinpart
ah ma nevras dier biro k kon umlardaide Beyazn kullan d
lk ice u na dikkat ede lim ki ha mle da yararl ola bilir.
durumu mit olurdu. nk Siya hsras Siyahn olsa idi,
n herha ngi bir
hamlesin den , siz
s onra Beyazn 2. b6 hamleah
si
so
ve tabii ki bu nunla
ah Piyon u
aber partiyi de kazandr nrd.siyPart
bu durum da ham leber
ide ise
sras B eyazn idi. Ve
bu
art
la
iin Beyaz olduka ince
kaza
bir ah m ane vrasn a bavurmaknmzoak
run dayd.
a

1 . Sd5 . . .

hamlesi zaten nlu dur, nk ah n

ba ka herhan gi bir
hamlesi Pc6'yi zoru
hn im di ko rum asz brakr. B urada n emli olan - Siya

6.S e3 : g4 7.Se4 ! . . .
n ne aln an rnein retici
ud ur ki, Siyahn uzakta bulunan gedeereri ni artt ran keyfiyet
1 . . c 8{!)
g4-Piyonu nu kazan- oynamak zorun. . da
u udu r. Sayn ok uyu
uz bu a kla
malar neden yaptoldmz
merak ed ebilir; vecum
bun u zaten B99

OYUN SONU (2)

:
LM l'de grd mz dn ebilir... Hakld r. yle diyelim
yant

herhan gi bir
Burada 1 . ... c8(!) hamle sindenn, 1baka
.
1 . ... b8)
d8
..
.
partiyi hemen kaybettirir; rnei 5.c6 veya 5.(veya
kazan r
ve
c8K
a7
4.d7
b7
3.c7
2. d6 c8
u ol
zorunl
n
... c8! yantn
(5. c8V?? Pat). Tekrarlayalm: 1 . nin
tir
kaybet
hemen
partiyi
hamle
bir
mas ve dier herhan gi
yle
Bunu
idir.
neml
ok
iin
z
alarm
aklam
ti
mesi keyfiye
ah herhan gi bir yerden
de ifade etmek mmkndr: Beyaz
d4, c4 veya c5) d5-ha
e5,
e5,
e6,
d6,
(deme k ki rnei mizde
c8'e gitmel idir; aksi taktird e
nesine giders e, Siyah da hemen
ve "e8" hanele ri arasn da
hemen kaybed er. Bu rnekte "dS"
ekild e birbiri ne bal
Bu
lr.
anla
olduu

bir nevi bant

"birbirine uyan" veya k
olan hanele re, Satran yaynl arnda
[Yukarda sz geen "Uygu n
saca "uygu n" hanele r denir.Alman
teorisyenlerin kullan d
kuran
ini"
teoris
r
hanele
ierend e Felder" teriml eri
"entsp rechen de" veya "korre spond
yelim ki uzun zaman dr
ekli
da
unu
a
Burad
].
ne bal olarak
teorisyenler baka te
bu sahada aratr malar yapan Alman
(kart hanele r") ne
r"
nfelde
rimler de kullan maktadr: "Gegei pek sayma
yalm (zaten nis
deyim
son
bu
iin,
ii
ler denild
n hanele r",
"uygu
:
edelim
peten az kullan lmatadr). Dikkat gesi"d
n ,sonsu z
bunlar
ir;
gster
"yol
ahlar iin bir nevi
ebilir. le
sylen

oynad
rol
fener
birer
de"
denizin
nt
"varya
r hane
anahta
n
ahn
tarafn
li
ride greceimiz gibi, kuvvetzay
olarak
i
srekl
ah
tarafn
f
iin,
ek
nlem
lere gitmes ini
zorund adr. Bylel ikle, "uygu nn
"uygu n" hanele ri igal etmek anahta
ri iin yapla
hamle ler yntem i", ahlar n yardmr hanele
r.
arat
c
bir
tli
kyme
ok
de
mcad elesin
m:
imdi rnei mize dneli
2. c4! . . .
imdi greceimiz gibi 2.d4 hamlesi de amaca gtr r.

basit rnei n iyice in

Bir kez daha yenileyelim: Bu nispetnenanlal
sini kolay
celenm si, ok daha kark halleri hanele r abilme
aki cetvel
aad
kart
e
rnekt
iimiz
latrr. inceled
de gste rilmitir:
c4
d4
d5
d6
Beyaz c5
b8,d8 b8,d8
c8
d8
Siyah c7

2 . . . . d8

abilir - yine imdi grece i

Siyah, elbette , 2 . ... b8 de oynay
2 . ... c7 oynanamaz,
Fakat
az.
yaratm
miz gibi, bu hi fark
Beyaz 3.c5 ham
sonra
den
hamle
bu
gibi,
miz
bildii
nk
c4 ya da d4-ha
ah
beyaz
ki,
lesiyle hemen kazanr. Anla lr ya d8' e ya da
b8'e gitmel i
Siyah
vakit,
uu
nelerin de bulund
dir. Siyah iin felaket ite burada balar.
3. Sd4!! . . .
hamle de d4 oynasay
Partiyi kazand ran hamle . Beyaz ikinci
rrd. nk her iki
kazand
partiyi
si
hamle
c4!!
3.
d , imdi
sonra Siyah
sinden
halde de tehdit c5 tir! 3.d4 hamle
3 . . . . Sc8

O YUN SONU (2)

l idi; yle ki beyaz ahn her hamle sinde n o n_:a S!.Y h ahn ancak tek bir yant vard
grd gumuz
_ gb Beya. baz
zn 2.d1 hamle sinden sonr . imdi
a
a
-hanesi nde
.
iken, Siyah n tek yant 2 0Tma r, unku sd_y1 ah
ah ancak bu pozi
d h

s
n
rol
o
ltrnda
tu

tar, hem Vezn :dt t i - d d- Pyou nun

kama sn nler Elbette bu artlar
.d geI .r " seyahat stasyanlar" iin de geerlid ir. Dier b"bt
d
e
yokllararbi rb irine b?ldr. Ko layca anlala 'n
t h aneler n cetveli yled ir:

oynamak zorund adr (3 . . .. c7 4.c5) . imdi ise Beyaz n

i.__ d5! . . .
una dikkati ekelim
hamle sinden sonra sorun zlm tr.
1 .d5 c8
varyan
ba
ki imdi meyda na gelen durumr. Fakat hamletnsras
imdi
aynd
e
il
i
sonrak
n
hamlel erinde
Siyah ndr! . Bildii miz gibi d5 ve c8 iki "kart " haned ir. De
iin, siyah ah da im
mek ki beyaz ah d5-han esine gittii
szdr, nk zaten
olanak
bu
Ancak
kti.
gidece
esine
di c8-han
bitmi tir, zira 4 . ... d8 5.d6
bu hanede bulunmaktad r. Parti v.s.
veya 4. ... b8 5.d6 c8 6.c7 hamle lerinde n sonra Be
yaz hemen kazanr.
izmas nasl alt? ! Bu
ok retici bir rnek. Kazan(b8mekan
arasn da c8-han esi
d8)
ve
r
hanele
"
"uygun
haneye
iki
ah c4-hanesinde n
beyaz
Ve
var; yani bunlar bitiik deild ir.ile d8'den b8'e
gidem edii iin
ah
Siyah
,
d4'e gittii srada
partiyi kaybed er.

" Uygu n h a n e l er" teori si

atik bir ekilde inceleyebil

Bu neml i yntem i daha sistem
gsterilen konum u gz
amda
Diyagr
mek iin 220 nmaral
N.Grig orjew' in bir
ett
ve
usta
Rus
(Unl
.
alalm
nne
etd, 1 921 ).
Bu rnekt e beyaz Piyonla r bir- ;r:=t: !':';fy lw::::, :+@

Beyaz e1
Siyah f3

100

.
9

b1
c5

a2
b4

ok Piyo n l u oyuns onfar r

B u kony u bir dereceye kadar

l ekil e g a. n ne
b !. l m ek ! _ n .n az_n dan 30-40 ayrnt
ala
sayfa
g reki. B u rzada sadece
b rka trpk ornek le yetinm ek zorun dayz
.
a ddi st nl n dee rlend iri lm e .

Oyag ram 222'd e gsterilen tipik bir konu mu gS z .

a on ne alalm.

. ah ite
Farzed elim ki beyaz ah c1 'e 1 .
tam b rada d4 kart hanesin ! fu n. ;c!aglerse
ehane.sn koruyamaz; d1 d4' e2 v.s. syah ah e3 -hanes
ne g derse beyaz a h b3
d4 ; a2 'c s, b 3 V.S. anahtar hanesin i igal eder: b1
im.,.u k?.uya ait daha zor bir rne i gz nne alalm .
..

. ..
Beyaz n olsun . Bu taktird e . . 220
Diyagram
1 .e2 hamlesi partiyi hemen
kazand rr: 1 .e2 e5 2.e3 b4 6.d5 c5 7.e4 b5
d5 3.d4 c4 4.e4 b5 5.d3
bir anahtar hane olduu nu
8.d3 v.. Bu varyant "e2"ni n bulma
k ok kolaydr - bu da
haneyi
r
gsterir. ikinci anahta
korum ak iin, rne in
Piyonu
ah,
ah
y
si
nk
esidir.
b3-han
elbette d4-d5 v.s.
hamles
(d2
e3'ten d4-han esine gitmel idir bu hamle deni sonra
Beyaz b3Fakat
az).
yaram
yzn den ie
kazan r. Ancak, yukar da da
b4 hamlesi yardm yla PiyonuSiyah
ndr. Siyah lmc l e1sylen dii gibi, hamle sras
iin
ek
nlem
sini
e2 hamle
1 . . . . Sf3(! }
hamle ile gerekten kritik, fa
oynamak zorund adr. Siyah "buolan
f3-han esini igal etmekte
"kart
veya
kat ad "uygu n"
hanes ini kontrol edebil ir,
dir. Ve bu yerden hem e2 anahtader yetie
bilir; rne in:
vaktin
hem de dier neml i yere
2. Sd1 Se3 3 .Sc1 d4 4.Sb1 Sc5 5.Sa2 Sb4
i igal etmesi de engell en
ve Beyazn ikinci "anahtar" haney
ki, her ne kadar 1 . ... e3
mitir. Bilhassa una dikkat edelim
l ediyorsa da, e3-ha
kontro
ini
hanes
r
hamlesi de "e2" anahta
nesi katiye n "e1 " ile "kar t" hane deild ir! nk zayf
t partiyi kurtarr - oysa bu
taraf kart haneyi igal ettii vaki-yani
rne imizde , e2 ve b3rn"
kapla
"giri
nun iin btn
Fakat 1 . ... e3 hamle si bu
hanele rini- korumak gerekl idir.2.d1
lerinde n sonra Si
artlar salayamaz: 1 . ... e3 snn hamle
gelebi lmek iin
yanna
b3-kap
ndaki
kanad
yah, Vezir
bu
Oysa taktird e Beyaz
imdi 2 . ... d4 oynam ak zorundile adr.
kapdan girer!. . te,
birinci
3.e2
hemen plan deit irip
birinci hamle de 1 .
ah
y
Si
iin
mek
kalabil
nda
yakn
e2'nin
. .. f3! oynamald r.
gerekl i olan aklam a
Biraz uzun olmakla birlikte sonve derece
ne uyan iki hane
birbiri
de
e3
lardan da anla ld gibi, d1
kanad na yaptk
Vezir
n
ahlar
:
bitmez
la
dir. Fakat i bunun
mz ba varyant bir kez
lar seyahati, ani yukar da grd
daha gz nne alalm . ahlar n hareketi sanki birbiri ne ba-

c1
d4

d1
e3

ve Beyaz kazanr.
B u sat ranta neler de varm
!..

Diyag ra m 222
Bu ve bundan sonrak i hamle lerle beyaz ah 0Y una S
okul mak
tadr.
1 . Sf1 . ..

1.

Se7 2.Se2 Sd6 3 . b4 . . .

Siyah ahn karoyununu biraz frenlem ek Elbet

_c 5 4.e3 ve buda n sonra b2-b4 oynana f: (a7-asteh3 .d3

.
r
s nd s onra b-Pyo nunun ilerlem esini b2-b3 I ve a2-a3 a m e
B
eyaz
amc
a
ul
a
mak
iin,
Diha m ak lazmdr).
Diyagram 221
yagramda raretlenm i olan c7 lelerr le hazrlam
3. Sd5 4.Sd3 f5 5.f4 g6 6. as 7
n bi- ite,
.
.
rini igal etmel idir Bi b . .' e ve c8 anahtrar hanel erinde
syah
ah igal ettii etkili konum u b
l
I
mak zorun da ve 3 sayl : g'!isri: :: eb dr.
l.. bi..art
hane ftler n fazla aklamaya gerek ok
8. Sd4
9.b5 a b 1 0.ab Q
tur
uk bunlr zaten bast opozisyon
S.yah ah, tabii ki,Sd6b5-Piy
hallerid
ir
.u. 'yen
.
Bu

d
a
ze
ft verrr: e6 - c6 (4 saylan ) a7 e7 (5). ve a. eB rundad r ve bu nedend onunu kontrol alt d !utmak zoen tr Vezir kanad agl d r.
(6). Gerekten de, diy elim ki beyaz
e6-ha nesne gtsn ve
buradan d6(1) e ( ! eah
1.L.eS
..
.
e tehdi.t.etsin. Si
yah bu tehlike0 c: 6 : ltmekl
ar

Diyag yBuz hamle e basit ve ayn zaman da tipik devam Yo lu d ur. Be

raa ay nca, f-stunun da "ya r c ' halneayadblr.

e

aretlen - geer Pyonu verir, Fakat buna kar br kanatta kesin

mtr.
br maddi stnlk elde eder.
z
i
eJe l m . Bunun iin Burada kazanca gtren dier bir var t n m k
i f::
;:Y:?:dae:
esrn d n ya olur: 1 1 .c5 b7 1 2.b6 b8 1 3.c 6 c/ ; ;8 1Y5.e inbde
6(4),
b6(!) hanele rine gidebil ir. Biz bu r ua.uygu
n ha u pat durum unda Siyaha sadece Piyon ham telen. 6.
nelere gtmek le karlayabiliriz Fakat
.
... h a m e sras Beya ite Beyaz bundan yararla nmaktadr- 15 h6 (veya kal m tr.
1 5 . . .. hS
zndrf u halde hamle srasn , S yah a a ktarmak gerek lidir. 1 6.c6 g5 1 7.f:g5 v.s.; elbette bu ar

tt
_
7

s
.

kolayca kazand rr) 1 5.h4 g5. (Pat yakfama m. dyl v.s. de

B u ise o k basittir' n k ilk bak ta hayl anlamsz g rn en
g5 h :gS 18.fg f4 1 9.g6 f3 20.g? f2 21 . g8V ma e) 1 7. h :
1. Sf5! ! . . .
1 1 . Sb6 1 2.Sf6 S:b5 13. Sg7 sc4
sala r
.h7 . . .
1 !f ini!rc;J;;:rr.i stnl
.
Katlamn
balangc
...
Bundan
s
onras
rtk bizim iin zor deildi r, rnei n:
14 . . . . d4 1 1 . S:q6
1 . . . . Sb6
ve kaza n r.
rmez: 2.e6! v.s.
Bu rnek ile ilgili olarak unu ekliyel im Beyaz. n ne kadar
1 .a6, 2.tabiiSf6!ki iiSb7deiti
!aylkla kazand. gze arpyo
3 . Sf7! Sb8
r tab k b u r n celed. g 1m2, kobi-Veya 3. ... b6 4.e8! ve beyaz Siyah kampa sokulu r:
raz ""d e I" b r ornekt rr. Ancak genel
olarak Pi n
r n og u.nda, maddi avantajn rahatl kla kazoncaoy.sona
4. Se6! b7 5. Sd7 b6 6.Sc8
.
_ . Bununl a beraber Piyon
soylen
eblr
final ! ern. d e degobrrurpdyon
101
C

OYUN SONU (2)

OYUN SONU (2)

z. Kon um un :;
olarak zafer sa laya
fazlas "otomatik"li tara
ha
iin i zorlatrab lrblrat. ta baz
ze llikl eri kuvvet kazanfn art
.
ede
lar n yok
de rakibin bt n
la_m yan bir Piyt, 1 l). orn eg
an
ka
ak
olar
.
Byle "otomatik " tem
Diyagram 223 'te sil ed lmtr (H. Neu stat

..

!een ok tipik bir yarma hareketi ile bitirilmi olan partinin

4. S:c5 Pat.
bir durumu Diyagram 226'da temsil edilmitir.
Kolayca anlalaca gibi 4.d5 b6 devam yolu hibir eyi
Siyahn durumu grnrde pek iyi deildir. Beyaz, durumu deitirmez.
nun salam olduunu zannetti inden, burada
Pratikten rnekler
1 . Sc6? . . .
Burada gz nne alnan rnekler "ah ve Piyonlara kar
oynamtr. Hamlenin fikri udur: Beyaz ah c5 ve c6-hanele ah ve Piyonlar" eklindedir. ou kez hayli kark bu tr
ri arasnda sarka hareketi yapacak (c5-c6-c5-c6 v.s.); si eyunsonlarnn sonucu, gz nne alnan konumun zellik
yah ah d5-Piyonunun yannda kalmak zorunda olduundan, lerine baldr. Bu esnada apraz opozisyon, uzak opozisyon,
Siyah sadece Piyon hamleleri yapacaktr. Bu hamleler tken "uzak" geer Piyon, "kart haneler teorisi" v.s. gibi kavram
dii zaman, Siyah ah erge d5-hanesini terkedecektir ki bu lar nemli bir rol oynamakta- 8 lHM IBnrn; ttf ttf;
da partinin sonu anlamna gelir.
Bu bir plandr. Gerek ise udur: nanlmas zor, fakat 1 . c6?
hamlesi partiyi kaybettirir! .. Bunun yerine ahla c5-b4-c3d2 yolu ile kendi Piyonla rna doru geri dnmesi gerekirdi.

ul ak
beyaz ah e7 -hatininesengineellesokmey
ant ndan son raBey
deniye
bu
azn
d ;yh . bu ham le ile
nem ektedir
Se7 5 .Sc8 1. . .
2 SdS SeB 3 .f5 g5 4.S c7l
'den
ra yap.lan 5. ..7. e8
Bu ham le d en son
Bild iim iz manevrlesia. kaz
yv.s.
c
.
6
se
t
yan
f6
...
.
5
rr:
son ra 6. f6 ham z. Siyandah, boy. lece ,
zn den ie yarama
. d 'r:
5 . . . . Sd6
rsz
yete
da
u
yol
am
dev
bu
ak
Anc
.
adr
und
zor
oyn am ak
.
6. Sd8 . . .
a ma nevras say esin de beyaz ah rak p
Etrafnd an dol am
kampa sokulm utur.
6 S:g4 O .Sg6
6 . . .. S e5 2.S e7 f6 B . f7 Sf4 9 .S.f
r olu r.
ve Beyaz kazanr, n k Piyonu iki ham le onc e Vez

.--=,...-=
....-
-,
---"""""'

1 . . . . 041 !

Planlanan yarma hareketi iin gerekli hazrlk.

Ya rm a ey l e m ler i

an "yarma" hareket tarznn

tlan
ras
ok
e
ind
ller
fina
on

Piy
.

1 9
g . olan bu
Krit ik bir an.etkoil ilgor
une n 3.
Oyagram 223
da
dur um

acn
am
ilde
ek
i
dak
ag
a
yaz
so nra Be 4 h5 5 g. h5 f5 6.d5a ,ula
... e5 yantn dan
f4 . (veya 5 . 6 e6 h4 7 .+-;
5 pozs
:f6
r: 3 . ... e5 4.
o_n). ? ; ;k(p\ahn Piyonlara gi
dikkat e dilece k br. Bun un n
sy , r
anr
ve Beyaz kazkes
atadr.
am
ur
iin
k
me
unu
yol
den
3 . . . . Sd5 !
.n. yeterr d eg ak
tarm
kur
tiyi
par
da

tarz
a
unm
Fakat bu sav
dir.
.....
9
... ?
Beyaz
da,
um
dur
4 . b6 Sd 6 5.Sb7 d7 6 . h5!

225
gram
...
.

Diya
lerd
.
.
iler
.
l
1 . b6!
te! Bu ola nak olm asayd , Beyaz nas
tini
ile yarm a haareke
lesi
.
.
.
s
ham
.se
1
fi
"k stah "
s . . . . Sd
cag b dih bb-ha
la
an!a
ayc
Kol
.
adr
akt
latm
ba
nes in
.
ras

a_dr; zr beyz etnktedir ve aln ma

Etrafnd a dol am a manev 9 .Se6 g5 1 0 . !l
und
zr
ak
alm
nu
Piyo
d
ucu
?na
Py
h
sya
7 . . . . Se 5 8.Sd7 Sf4
iki
di
im
den
leham
i
rak
son
tn
g4 yan

ind e kalan yhoan l{Se dan

yer
ird
r. Son durum da syah n 1 o . ... .
takt
k
etri
sim
um
ve Beyaz kaz1an
dur
nra
r olu r. Beyann lk
dan son ra 1 .:f6 kolayca kaz4andhmrr.lei nde n son ra meydan deoldvez
uu ndan, rn e
1 O . ... :g
varyantta ata
1 . . . . c:b6
enT: Bakoozum
u iki y sra aPa 3dogru_ kyl2. .4
att nda siyah r.p yon
rd1 'm diin c-h
yeni . . sxnuafaeym.z1 f? :h j 2 . 5 g 3.f4 h3 4.f5 h2 yantn inc elem ekat cY6et-herane
s1\ P 7'n kontrol altn dad Beh4) gaz onu neS .ya h kazan r. Oya "yeni" poz isyo nda Beyazn kalm am tr. Fak
5 f6 h1V ve1 . f4? erin e) party kazan d rr. Elbette Neu.stal. 'n yaz bu eng eli
11 .g4! (1 1 f 6! ham lesi (1 1 .:f6 yer ie) party ka2. a6! . . .
da
dr.
erll
yet
de
ham lesi ile ortadan kald rr ve zorunl u
dfakat basif i 1 .:f6 ham lesi
2 . . . . b:a6
ham 1 e son ra
yantn dan son ra, tahtada kala n beyaz Piyon
Vezir olur:

__

2.

3. e:f4 . . .

Veya 3.g:f4 h4, ve h-Piyonu Vezir olur. 3.b4 artk pa rtiyi kur
taramaz: 3.b4 f3 ! ! (bu olanaa dikkat edelim) 4.g:f3 e:f3
5 . c3 h4 6.g:h4 g3 ve kazanr.
3 . . . . h4!

lgin olan udur ki, Pg3 hala h2-hanesinde olsa idi, bu yar
ma eyleminin hibir etkisi olmazd.
4. g:h4 q31 5.f:g3 e3

ve Beyaz birka hamle sonra partiyi terkeder. Tannm Avus

turyal satran ustas ve yazar Hans Mller'in 1 941 ylnda
kazand bu parti hala yarma hareketinin en retici rnek
saylmaktadr.
Pat olana

-"

Diy agr am 224

yin ede rler :

1.

Sd5 Sf8!

tini n kad erin i

la berabe r parpoz
isyo nlar ta
. ..
kl
far
n
lar
ah
lesi ile kazanr.
Hay li kark artlarda gerek-

Diya gram 226

'. #J-_-.y -::;'.

2 . . . . Sb6!! 3.c:b4 ...

;.'.ifi fJt;!:1!:!i:;fl

1.

c31 . . .

hamlesi partiyi kazandrrd! 1 . ... c7 2.c:b4 b6 3.a4 a6

4.a5 b5 hamlelerinden sonra beyaz ah 5.c3 a6 6.b3
7. a3 a6 8.a4 b7 9.b5 devam yolu yardmyla siya
Oysa Siyah, orijinal bir eylem b5
Diyagram 227
hn
konumuna
sokulmaktadr.
yardmy la partiyi kurtarr:
te yandan
1 . . . . Sc6
1 . (c3) b:c3+ 2. S:c3 . . .
1 ... a5 deil; bu Piyon, imdi greceimiz gibi, yerinde kalhamlelerinden
sonra "uzakta geer Piyon" meydana gelmek
1 1 1 Ildr. Siy ah hemen ricat balatr - fakat farkl bir niyetle.
tedir.
Bildiimiz
gibi, nemli bir avantaj oluturan uzak geer
2. Se5 Sb6 3 .Sd6 Sa51
Piyon,
burada
da
partiyi kolaylkla kazandrmaktadr, rnein:
.utiyi kurtaran olanak.
2 . . . . Sc7 3 .b4 b6 4.a4 Sa6 5.a5 Sb7 Sc5
e

1 03

1 02

Diyagram 228
ile karlar. 2.c4 denemesi 2.
...b6 3.c:d5 c:dS 4.c2 a5!
5.b3 (veya 5.b2 a4!} 5 . ... b5!, Siyah iin ak olarak ka
zanlm bir pozisyonla. Burada bilhassa una dikkat ede
l im: Siyah ah, "kazanlm" dediimiz bu durumu elde et
mek iin dorudan doruya b5-hanesine gitmemi, fakat da
ha uzun (iki hamlelik) yolu tercih etmitir. ahn burada ger
ekletidii b6-a5!-b5 manevrasna "gen usul" denilir.
Bu manevrann temel fikri kolayca anlalabilir: Siyah bilerek
bir tempo (hamle) kaybetmekte ve bunun sayesinde tam ge
rektii anda (rneimizde Beyazn 5.b3 hamlesinde sonra)
opozisyonu kazanmaktadr. Sayn okuyucumuz, biz aslnda
bu yntemi iyi biliyoruz: 219 numaral rnekte (Fahrni-Ala
pin) Beyaz partiyi ayn usul ile kazanmtr - 1 .d5 2. c4
3 .d4!!. (nk dodan doruya 2.d5-d4 hamlesi hibir
ey salayamazd). "Ugen usul" Piyon finallerinde nem
li bir rol oynar.
Parti yle devam etmitir:

Piyon oyunsonlarnda, zellikle az Piyon ieren finallerde, pat

v.s.
nemli bir rol oynar. Daha seyrek olmala beraber, pata ok Veya 3.c43a6
. . . . Sb5 4.Sc3 Sa4
hamlelerinden sonra "etrafndan dolama" tamamlanmtr.
Ve Beyaz, Vezir kanadndaki Piyonlar kaybetmesi yznden
.1 t:rn il' \1 ww rlmtr [Nkolaew Sk-Tama- p;artiyi terkeder. Bu parti, Piyon finallerinde zafer, beraberlik
ve yenilginin bir birine ne kadar yakn olduOunu gstermek
tedir. Diyagramdaki (ilk) durumda hamle sras Beyazn olsa
idi.
b

Sc5 . . .

Grnrde Siyah imdi zugzwang yznden partiyi kaybet

mektedir. Oysa Siyah yarma hareketini balatmaktadr:
2 . . . . f4!!
Bu hamlenin ne kadar kuwetli olduunu bir-iki hamle sonra
anlayacaz.

OYUN SONU (2)

. .
etm ek yaraldrgos
!z k_r ol. terck ihOya
.
larda "zikzak" dedokiimgre
da
230
gram
tc br orne
son yntem e ait
). .. .. .
teril mitir (Lasker-Tarrasch . Pete rburg 1 914
yolu
az
a
.
n kriti ktir .f6n?kocu 2kh.cu4
Beyazn duru mu gerdaektepart
iyi kaybettr r:. 1 2 . ... c3!
ne kullanlm as bura
Sya
2.e
k
n
le!.
(Zor unlu ham iyi kazanr:5'te3.b:n c3sona4rav.s.
Syah h a4 f 1la part
esi yardnmy
b ndn . so ra lacm3 .a:
gire bilY.rsa da,kes
yon unu kare sineiyon
apraz yolu c3-P nru. yuz und en lmtr) . ...
c3!! , ve Siyah kaza
.
z ok
ucu iin i:n d goreencegbu orne
Fakat Lasker, turnolanuvaason
kte
ge
e
tarh
e,
sind
saye
ne mli kurtulu r yol bulm utu r.
ok ilgin bir ka
1 . g6 ! ! . . .
bilm ede n bulm k.
le bir ham leyi usu lhes
Teh dit: 2. h5 v.s. By
ar. ktan l
,
unu
d
zon
bine
kom

feda
ir
Vez
"
leli

ham
ok
ro
r;

b
ara
b.uy kusta r
kurt
4

iyi
91
1
part
yes inde
Peterb r
ur. Oysa bu parti nl
Oiya gram 229
3.a3 zorduvas
r -eknzmle
eyl
gb

ne in: 1 . ... f6 2.3!halde7

bu
t,
vaki

and
oyn
nda
turn
az
Bey
e
gb , Sya
ks
. ler) 6. cb c mas " pek bilin miyordu . Kolayca anlaab leceleg kay
b5! (tek olan ak, nlarkklt
d7 4.b4 ! ab 5.abbt
betm e
ham
br
,
k
lece
yard myla n giri4 veb6 1 0.d 3 b5 1 1 .c3 e im di bu Piyonu alm ak ve. by
74-b5
9.e
:c7
. b61. b7 8.bc e4
6.h5 g5 zoru nda dr: S:h4 2 .Sf5 . . .
c5 14.h 4 g6 15.gh73vec4mc1ade
b4 13
1 . ...
le pat
. . seke
gb
(At
:d5 1 7.g G e5 19. :h6 f6 20.
nki
;ula
s
:ile son
en
sind
ane

g7-h
ah
z
beya
ak,
Son u olar
da
ve
po
mal<tadr.
tem
bu
g
an
Kaz
..
r!
iti
em
f5'e
lede
ham
Q
bir
)
rek!
2 . g3? . . .
ge part.y_ kurtarr.
raza
ap
rili
elve
ha

aya
oyn
b3
.
2
e
erin
n
b

e gt rr. Beyaz plan

Bu ham le enil giyeki
2 . . . . Sg3 3 .Se4 Sf2 4.S d5 ..
k. etmel i
a taki p ettg tat
rak, bun dn nc i. nott
3.- . im di Siyah partiyi kurtarmaya ura ma k zoru ndadr. ..
Bu hald e 2 . ... e4+ enhamsonlesra d,
iting saklayabilird usu
hb r ey
4 . . . . Se3
(g en l!) ham lele rind
g4 4.:e4 akta
salayamam dr.
Ama: c2-hanes i.
2 . . . . g6?
. h Sa
5. :c5 Sd3 6.S :b5 Sc2 7 .:a 5 S:b30l
. drc
Fre
olan
ri
nl ustalarn danl bibr. yol se er. 2 . ... f6 ham leler inde n son ra oyu n bera bere biter.
Fakat o zamann 75)
de im di hata (enteresan br. takt.k inceledi im iz teorik dur uml arda n ve pratik rne kler den anla6-19
(189
sch
emi
4.c: b5 e4 5.f4 e3b 9
. : ko'',1,:r n!
3 f3 [veya 3.b3e5b5!7.a4
Piy_on f alle rin.i satra.:.. en .:.
,
gibi
a
lac
a
.b

8
d5

:e3
6.
: e 3 7 .i
o anak)
l.
.
kazanr1 3 ... my
1 1 d4 c5+ !, vedev
anad n
k
r
Vez
h
Sya
yard la,
a:b4 7.a:b4 b5! kazaamnabyolu
ilird .
da hatlar aarak
.
.
.
b3!
3.
im di parti yine bera berl itir.
:
.
3 . . . . Sf6 4.f3 Se7 5 .a3 Sd7 6.e4?
iberl
bera
les
ham
6.b4
ada
bur
,
gibi
z
i
iim
Bild
.
Son yan lma
i salard .
6 . . . . c6! 7 .g5 . . .
part y
.
1 v.s.
rum da Siyah herh alde
b5.
b4
8.a:
a:b4
...
Dya gram 231
.
7
:
tr
nm
kal
Oini
ge
llece
artk
nab
iin
kaza
gibi
im di 7.b4
dii
iste
1 0.b :a4 c:d5 1 1 .cd zann etm itir ; oysa ah kana7 . . . . h:g5 8.f3 b5 9 .a4 b:a4
- tan 1 .
ta a.na .yla f.etceamugra
e4.
1 2. Sg4
dnda bt n beyaz Piyoaknlar

benzer
br
le
zor de ldr - boydort
. Ponlehare
h41 ham lesin i bulmrt" are
ket
Bu
ilir.
lab
say
dr uml arda "standa az kar oy
kez
mer
se,

maz. ah

n kura
siz oldu un dan , Bey
sal
n
ah
p
rak
az
Bey
n,
d
gun
oldu
l
ba

na
Piyo
h
dek iki siya
drlarna kar aresiz kal r. Fakat Syah burada
1 . . . . e3?
r.
1 /2 puan hed iye . ede
o nar ve bu hatalzlikthamenlesoileraBeypartazai asln
Fa
.
ktr
berl
bera
da
.
t nk bu dikkatsi ez, un
.
ku
kat i bun unla bitm
2 . g4 h:g4 3.h :g4 . . .
,, parto-.
:;.,,,
d .
onsy
poz
az
la
y

B
ir.
dm
olabil
"yar
s
hata
ci
yo l da
ikin
h
Siya
ra,
son
n
ham leler inde
Diyagram 230
..

..

'

....

....

1 04

OYUN SONU (2)

n rn hesabna turnuva puan cetveline bir "1/2" daha ekler:

nun iin bunla r gz nne alnmayacaktr.

Bu hamle partiyi kaybettirir, nk

lk bakta byle "basit" hallerin ele alnmas biraz alamsz gi

bi grnyor. Vezir tabii ki hallerin ounda kolaylkla kaza
nr; fakat bir Piyon sondan evvelki yatay sraya gelince, prob
ledaha kark hale gelir. Bu gibi konumlara pratikte sk sk
rastland iin, bunlar doru oynamay kesinlikle renmek
gerekir.
.lk . nce Diyagram 232'de gsterilen tipik bir konumu gz

3 . . . . Sc6? . . .

4. f5 g:f5 5.g:f5 Sd5 6.e6 f:e6 7.f6! . . .

hamlelerinden sonra Siyah partiyi terketmek zorunda kalr.

Beyazn Vezir kanadnda bir geer Piyon aday (rnein b4Piyonu) olmasa idi, Siyah 6 . ... d6! hamlesiyle partiyi kaza
nrd. Fakat Diyagramdaki yani meydana gelen durumda 6 . ...
d6 (6.f:e6 yerine) bir ey deitirmez, nk bu hamleden
sonra da Beyaz kolayca kazanr: 7.e:f7 e7 8.b5 v.s. - birbi
rinden nispeten uzak stunlarda bulunan ayrk geer Piyon
lar ounlukla birbirine bal Piyonlardan daha tehlikelidir.
Partiden sonra yaplan analizler, Siyahn

Piyonlara kar Vezir

1 . . . . e3? 2.g4 . . .

hamlelerind en sonra
2 . . . . a5!

yant yardmyla, partiyi kaybettiren hamlenin b6-c6 oldu

unu gstermitir, nk 2 . ... h:g4 3.h:g4 hamlelerinden
sonra da 3 . ... a5 yant partiyi kurtarr. Fakat en iyisi bunu
ikinci hamlede yapmaktr. 2 . ... a5'ten sonra 3. f5 a:b4 anlam
sz olduundan (rnein 4.e6 f:e6 5.f6 b3 6.f7 b2 7.f8V b1 V+
8.g2 Vc2+ 9.g3 d2 ve S iyah ikinci Veziri elde eder), demek
ki Beyaza sadece iki olanak kalmaktadr. - fakat ikisi de parti
yi kazanmak iin yeterli deildir:
1) 3.b:a5+ :a5 4.f5 Sb4!

d
... d1V hamlesini nleyemez.

Diyagram
232
Diyagram 232'ye dnelim. Bu
gibi durumlarda standart kazan yntemi, bir ki serisi yardmyla rakip ah Piyon nn
deki haneyi igal etmeye zorlamak.ye bu srada kendi ah ile
Piyona doru bir adm atmaktr. Ornein, gz nne alnan
konumda kazan yolu yle dir:
a

Siyah, ilerlemek amacy la, ah ile Piyonlara yaklamakta; bu,

1 . Vb2 . . .
elbette, yegane kurtulu yoludur.
Burada 1 .Vh2+ veya 1 .Ve5+ ile balamak da mmkndr.
5. e6 f:e6 6 .f:g6 Sc3 7 .g7 d2 5.g8V d1V+,
1 . . . . e1
Siyah iin en azndan beraberlikle.
Veya 1 . ... e3 2.Vc2 v.s.
il) 3.b5 c5 4.b6 . . .

2. Vb4 e2 3.Ve4+ Sf2-4 Vd3 . . .

Bu deneme de baarsz kalr:

Bu yntemde nemli bir hamle, nk zorunlu

ve parti berabere biter.

hamlelerinden sonra Siyah ah, Piyonunun nndeki haneyi

igal etmek zorunda kalmtr. Siyah Piyon imdi hareketsiz ol
duu iin, beyaz ah ona yaklamaya balar.

4 . . . . S: b6 5J5 Sc5 6.e6 Sd6! 7 .ef

8.f:g6 h:g4 9 . h:g4

4 . . . . Se1 5.Ve3+ Sd1

6. Sb7 Sc2 7.Ve2 . . .

Vezir oyunso n l a n

Oyunsonlarna ait incelemelerimize Piyon finalleri ile bala kinci manevra serisi balamaktadr. Oyun yle bitebilir:
dk, nk bunlar aslnda btn oyunsonlar teorisinin teme
7 . . . .c1 8. Vc4+ Sb2 9.Vd3 Sc1 1 0.Vc3+ Sd1
lini oluturmaktadr. imdi dier finallere geiyoruz: Oyun
1 1 .Sc6 Se2 1 2.Vc2 Se1 1 3.Ve4+ Sf2 14.Vd3 Se1
sonlarn inceleyen zel kitaplarda, inceleme srasnn olduk
1 5.Ve3+ Sd1 1 6 .Sd5 Sc2 1 7.Ve2 c1 1 8.Vc4+
a farkllat gzlenebilir. Kural olarak Piyon finalleri, yuka
b2 1 9.Vd3 Sc1 20.Vc3+ Sd1 21 .Sd4 Se2
rda zikredilen nedene bal olmak zere, aa yukar btn
22. Ve3+ d1 24.Sc3,
eserlerde birinci srada ele alnmaktadr (elbette "aha kar ve iki hamlede mat. Biraz uzun, fakat beyaz ah en elverisiz
ah ve Vezir" v.s. gibi "elemanter" matlardan sonra). Fakat
bundan sonraki sralamalar hayli farkl olabilmektedir. rne yerde bulunmaktayd.
in Averbach'n tannm eserinde sra Piyonlar - hafif Figr
ler - Kaleler ve Vezir finalleri eklinde olduu halde, Keres'in
"Pratik oyunsonlar" kitabnda: Piyonlar - Vezir - Kale - hafif
Figrler oyunsonlardr, yani ters ekildedir. Biz ise, byk
otoritelerin en zor finallerin Kale finalleri olduu fikrine daya
narak, bunlar sona aldk.
eitli Vezir oyunsonlarnn sistematizasyonu, Piyon finalle
rininkinde n bir hayli daha zordur. n en kuvvetli Figr
olan Vezir ok tarafl olanaklara sahiptir. Ornein, bilindii gi
bi, Vezir kaide olarak herhangi baka bir Figr veya iki hafif
d
Figre kar kazanr. Kale ile bir hafif Figr veya iki Kaleye kar
ise Vezirin beraberlik yapt genellikle bilinmektedir. Bu- 6.b7 . . .
D iyagram 233
b

1 05

OYUN SONU (2)

O YUN SONU (2)

de bir siyah Piyon daha olsa idi. Beyaz mat ederdi (8.Vc2 h4
9.Vc1 mat).
6 . . . . Sb2 7. Vd2 Sb1 8. Vb4+ Sa2 9. Vc3 Sb1
.
Bu Diyagramda da a-d5-4-e1 beyaz ahn ."kazan bolge
1 O. Vb3+ a1 !
iaretlenmitir. Ornen, ah d5-hanes.nde bulu sun
te! Siyah, Piyonun ne. gitmek zorunda deildir, yle ki si"
(dS,
VgB b2, Pa2). Beyaz u devam yolu le kazanr.
imdi yine 1 1 . ... c1 V tehdd var; oysa
Grnrde yntem iliyor. Fakat...

2 Di er ilgin istis nai kon um yledi r - Beyaz

:a1, Vd6:
Syah: c8, Kb7bir. Bur
Kale srekli olarak Kb7
-a7-b7
v.s . sarka hareketi yaradadmsiyyahla raki
p ah a sald rmakta dr.
yaz, kazanm ak iin ah yla Kaleye yak
ald r. Fakat bu Be
s
rada katiyen .d-hatt a ge e me li, nlam
..: Kd7 ham les yle rak p Vezr kazan r. Beykazbuahtaka6-tirde Siyah
gde rse, Siyah Ka7+ yan t ile hc um lara dev han esin e
ede r
n k beayz ahyinne K:a
7 ham lesi nde n son ra Siy ah am
yine
olur. Beyaz ah bu durum
i gitm ek zorund adr, npat
k
b6 hemen berabe rli e gtdarger
r ( ... Ka6 +).

1 1 . V:c2

hamlesi pata gtrr.

. . s.
233 numaral Diyagramda ayrca a5-d5-e4-4-g olges
yah izgi ile iaretlenmitir. Beyaz ah u bolge ne bu.u
nursa, parti kazanlm demektir. Bu ilgn olanag brka or
nek ile aklayalm.
1 ) Diyelim ki beyaz ah d5-h.anesinde . olsun; an. Beyaz..
dS, VgB; Siyah: d2, Pc2 pozsyonunu nceleyelm.
Bu konumda Beyaz aadaki gibi kazanmatadr:

1 . Vg2+ Sb1

1 . ... b3 hamlesinden sonra Vezirin 2.Vg7! c2 3.Val ma

nevras partiyi hemen kazandrr.
2. Sc4 a1V 3.Sb3! . . .

ve kazanr.

Ka l e ve Piy ona kar Ve

zir

Tek ba na Kale kar Vezir old uka kolay kazana

halde, Kale ni nyayennd
n mevcut old uu tabilektircekdelerii
ok dh a kark olura. birByPiyo
n analizle ri hayli
kom pl ke ve ok varyant l oldleuupozndaisyon, nlar
lem eleri esn
da meydana gele n baz ze l durum lara ince
ait takd irler zamasn
anla
deim itir.
. kon unu n az ok ayr ntl olarak ince lenm esi ok
tgnden, burada iki tipik rnekle yeti nec eiz. yer gerek
lk olara k Diy
gsteri len, And re Phi lido r'un
1777 ( !) sen esinagrdeamince236ledi'dia klas
ik kon um u gz n ne ala
l m.

ah ve Ka leye kar a h ve Vezi r

Kaleye kar Vezir nispeten kolay kazanr.

r-=m:r-

I) 1 .vg5+ d1 2.Vg1+ Sd2 3.Vd4+ Se2 4.Vc3

Sd1 5.Vd3+ Sc1 6.Sc4 Sb2 7.Vd2 . . .

f:,,.-;-m;:m

Bu durumda Beayz 7.Ve2 b1 8.c3! c1V+ 9.b3 deva yo

lu yardmyla da kazanabilir. Ancak va'..Y?.nta una dkkat
edilmelidir ki 8.b3? c1 A+! beraberlge goturur.
1.

. . Sb1 8.Sb3 c1V 9.Va2 mat.

11) imdi Beyaz ah ah . kanadnda, uzak g4-hanesine koya

lm (Beyaz: g4, Vg8 - Syah:
d2, Pc2).
Bu halde kazan yolu yledir:

Diyagram 235
1 . ... d1 hamlesinden sonra Beyaz hemen 2.f3(!) oynaya- Siyah byle oynamak zorundadr, nk 4. d7 yant par
bilir.
tiyi hemen kaybettiri: 5.Vd5+ c8 6.Vg8+ d7 7.Vf?+, ve Ka
2. Va3+ Sd2 3. Vb2 Sd1 4.Sf3 ! Sd2
le'yi kazanr.
Veya 4. ... c1 V 5.Ve2 mat.
5. Vb7! . . .

Dikkat edilecek bir hamle. Bu ilgin zugzwang urumunda si

ve kazanr (5 . ... d1 6.d3 v.s._
yah Kale ahndan uzala ? zorundadr; ve brka hamlede
.
beyaz Vezirin av olur. Ornegn:
111) Son olarak beyaz ahn e-.ansi. de, yani azan olge
sinin dnda bulunduu hal gaz onu ne alalm. Beyaz.v e5,
5 . . . . Kc1 6.Vd5+ Sc8 7.Vf5+ Sd8
Vg8 - Siyah: d2, Pc2. yle grnyor ki Beyaz buna ragmen Veya 7 . ... b8 8.Vf4+.
kazanabilir: 1 .Va2 d1 2.e4 c1 V 3.d3! ve Beyaz ma eder.
8. Vg5+
Fakat bu sonu ancak Siyahn vunmas. zayf oldugunda
ve Kaleyi alr.
gerekleir. Doru savunma party kurtarr.
Dier bir varyant yledir (Diyagram 235'e baknz):
1 . Va2 c3!
1 . Ve4 SbB 2.Sc6 Sa8 3. Vd5 Sa7 4. Va2+! SbB
(Hatal 1 . ... d1 ? yerine). Bu hamleden sonra parti berabere
5.Va5
biter:
Siyah yine zugzwangdadr. Savunma yoktur, rnein:
2. Va3+ Sd2 3.Vb2 Sd1
5 . . . . Kb1 6.VdB+ Sa7 7.Vd4+ SbB 8.VhB+ Sa7
Bu durumda Beyaz pozisyonunu kuvvetlendiremez.
9.Vh7+.
Dier istisnai hal Diyagram 234'te temsil edil.mitir: .
imdi yukarda uyguladmz y temi Kale Pyonu n dene- ve Kaleyi kazanr.
ncelediimiz "Vezir-Kale" oyunsonunda!_eyrk 01k.la be
raber Kale baz istisnai hallerde beraberlg saglayablr.
1 ) rnein - Beyaz: h6, Vf7; Siyah: h8, Kg8- konumunda
Siyah, hamle srasyla .
il) 1 . Va2 Sc3

Kc7+ 3.Sb6 Sd8

4.Va8+ KcB

1 . . . . Kg6+!

hamlesi ile beraberlii salar:

2. h5 . . .

2.:g6 veya 2.V:g6'dan sonra Siyah ah pat olur.

2 . . . . Kg5+

Diyagram 234

durumda, rnein h5-hanesin- ve parti ya pat, ya da daimi kile biter.

1 06

kazanm ak !i Bey pro ble mi zme lidir. lk olar

ak, siyah
ah elver l poz?zsyonun
u terk
n nde yer almaya zor lan ma ldr. etm eye ve dS- Piy onu nun
ra Beyaz ken di
ah ile 5'in ci yatay sray ge ere k,Bunyukdanarson
y
a
gel
Ve,
son ola rak , ah
dan ge ii salamaldmer.lidirBu. ey
lem ler gerekletnairilde-siitutaknun
e Siyah Piyonu bed ecektir.
Beyaz bt n bu amala rna ,tird
zugzwa ng uyg ulaykay
arak eri ebil ir.
1 . Vh7 + d 8
Siyah dikkatli oyn
e8 2. Ve? Beyazn iin i kolay
latrr; 1 . ... f8 ?amiseald2. r:Vd71 . ! ...yz
en fenad r.
1 . ... e6 2.Vc7 Kc5 3.Vd8 Kes 4.Vnd
e8+
d5 5.Vc8 devam yo
lu ba varyanta gt rr.
2 . Vf7f Sca 3.Va7 Sd8

Veya 3 . ... Kes 4. Ve?

4. Vb8+ Sd7 5.V b7+ Sd8 6. Vc6 e

7 7.Vc7+ e6
8.V d8 . . .

te, yukarda sy ii gib i, fark buradadr: Beyaz

yah ah sk tr malend
k iin 8'in ci sra dan yararla nmaktaVezdr.ir, si
8 . . . . d5
8 . ... Kt5+ 9.g4 Kes 1 0.Ve8+ d5 1 1.Vca devam
yol u, du
rum da hib ir de iik lik yaratmazd.
Beyaz, bylece, nci am acn a, yan i siyah ah n
hanesi
ne kovulm asna biri
r. imdi bild iim i gib i, beayzd5ah
5'in ci
sray ge me lidir ula
ek lei r. Bun un iinki buBeydaaz zugzwa ng yardm yla kolayca ger
9. Vc8 . . .

oynar (Diyagram 236a'ya bak nz ).

gzden geirelim - Beyaz: d5,
Diyagram 236
Vb3 ; Siyah: d8, Ke6, Pd7. Bu
da
defa Phi lido r tarafndan
incelenen bir kon umd ur. Siya h berailkberl
ik yap mak iin srek11 olr ak Kale ile e6 ve c6
han
eler
i
aras
nda
ham lele r yap ar r
r n: 1.Vb8+ e7 2.Vg8 Kc6
3.V
g?+
d8
Ko6. Kolayca anlalaca gib i, Beyaz burada4.Vzugf8+zwac7 5.Va8
1. mad iin parti bera
bere bite r. fAncak Kal e Piyonlarng y(aarakazanlm tr. Amaca gt ren
ve
l ), ye.d inci sra da bulu ndu u takt
en
basit devam yolu 1 1 .f3
irde
.
de (J. Berger'in 192 2
Dyagra m 236a
:ones nde spat etti i gibi) kay bed er. Berg
Kf5
+
g4 Kd5 13. f4 ! tr. De erli oku yuc um
er'in
poz
nu nu nall erin1 2.
1 1 n ne all m : (Beyaz: c5 , Ve5; Siy ah:a8, Kb6isyo, Pa7
Piyon fi
de birka rn ekte grd m z "gen usuuz,ln
l lamle sras le Beyaz hem en kazanr: 1.Vc7! ham lesi ). er oyu nso
di
nlar
da ne mli rol oynaya bild iin i gryon"r. Bu
,on ra Siyah savunm asz kal r, rn ein : 1 . ... Kb1 2.Vc8+nde n son varyantta Sinda
y
ah
1
1.
f3
ham lesi nde n son ra (1 1 . ... Kf5+
Kb8 yer ine) 1 1 . .. e5
:l.Vc6+ Kb7 4.d 6 ve im di Siyah mat olm ama k
de
oyn
iin
aya
(4
bilir
.
...
1>8?? 5.Ve8#) Piyo
nu ver mek zoru ndadr. Say n oku yuc u maz: 1 2.Vc 3+ f5 13.Vc4 v.s. , fakat bu da partiyi kurtara
l rdi, bu kadar bas it bir ey in
nas l olup da ancak bu asrda Siyahn die r ham lele ri de yete rsiz
l< fed ildi ini merak ede bilir. Do
t bu durumda ham 1 0.VaB+ ! d4 1 1 .Va4+ yz nd en oyndir.ana9.maz...Kh5 yan t
l sras Siya hn old uu taktirde , ru,Siyfaka
ahn
... bl! ham le 1 0 . f5 Kf7+ 1 1 .gS ! (Dikkat: 1 1 . g6 'dan son ra. 9 . ... Ke7
' lclo n sonra kazanca gt ren yol ok daha1 .kar
ha 1 1 . ... Kf4 oynaya bilir) ham lele rind en son ra Siy ahSiy ah da
k olurJ.
:. di 236 num aral rne im ize dn elim .
1 1 . ... Ke7 oynama ldr, n k aksi hald e Kale die r yerhem en
lerde
Y karda d a sylend ii gibi , bu Diyagra mda tem sil edil
tehl
ikeli dur uma d er.
en
ko1 1 1 1 1 1 1 Beyaz iin kazanl
m
tr.
Bu poz
1 0 . Sf5 Ke5+
(1 d5, Vb3 ; d8 , Ke6 , Pd7 ) poz isyoisyo n ile notta ince lene n
nu
aras
nda
1
O
.
...
ne
d4
Beyazn iini kolaylatrr: 1 1. Vc6 d5 1 2.Vc2! Kes
mli
bir
l k var: 236 num aral
durumd a
+
llic u m .iin yararlana bilir; yle ki sibeyaz Vez ir 8 inci sradan 13. f6 Ke4 1 4.f?! ve Siya h, beyaz ah d-s tu nuna bra
k
y
ah
ah
iga
ma
l
ldr
etti
.
i
elve
I 11 yr! nden kovulab ilir. Ancak aa daki analizde gr
ecei
l gb , bu oldu ka zor bir itir. Gz
1 1 . Sf6 Ke4
n ne alnan kon umu
Tek yan t, n k di er bt n devam yol lar , Beyazn 1
2. Vb7+
107
o

'

'

OYUN SONU (2)

unu da eklemek yerinde olur ki, talarnn konum e .veri

olduu taktirde, Piyonun hangi srda bul_undugu one
1 2 . Vc3 . . .
deildir - Siyahn beraberlik ans _d gr:n ez. Sya , :. er
rada Philidor'un 1 2.Vf5+ devam yolu da kzan !i. yete ounda
beraberlik yapar. Bunu en y ekld a ag el
ir fakat tannm Alman teorisyen Guretzk-Corntz n teklf konum kantlamaktadr:
Beyaz d5, 2 ; Sya - 4
etticii yol daha basittir.
Pb5 Burada oyun yle devam edeblr.. 1 . ... Kc5+ 2 dB
1 2 . . . . Ke6+ 1 3.Sf7 Ke5 14. Sf8! . . .
Kesi 3 d7 Kc4 4.dB Kc5 5 . Vb2+ a4! 6 :. d_? Kc4, ye b ebu sutunda
Beyaz son amacnn peindeir (e-hatnn geilmes). Bu da az ah hibir zaman c-hattn geemez, unku
iyah Kaleden btn haneleri almak olanakszdr.
zugzwang yardm ile elde edlmektedr.
hamlesinden sonra maddi zararlara gtrr.

3. Ve5 ! . . .
ok ne mli bir an. im di oku yuc u un

a iyic e d ikkat etm eidi r

ki, bu tipte ki finallerde itina l ek d
n lm olan sak in
ham lele r ile, gr n rde zor lay c ilde
ki hc

ar yardmy la el
de edil ebil enle rden dah a iyi son ula r sauml
lana
. Siya h, ba
varyanttak i ham lesi yz nd en tam amiyle zugbilir
zwanga d
rlm ektedir.

1 4 . . . . Ke4

e 1 5 Vb3+ e5 1 6.f? veya 1 4.e4 1 5.Vc4+ fS vezire kar Vezi r ve Piyon

. .
.
:vi3 ;e6 fr.ea ile de Siyah, beyaz ahn d-hattna gt. Bu oyunsonu hakknda Paul Keres yle demtr:
Vezre
.
mesini nleyemez.
a d b nu analiz etli
z
;' i! J: ;.? 3 ;n :ef; ou nso larnJn
15. Vd3+! Kd4
halinde ounlukla her iki ahn da sava a ann a
Veya 15 . ... e5 1 6.e7 d5 1 7.Vg3+ ile 1 8.d6 ve Beyaz ko- ko"zel
v birok ki sald rlarna uradklar durum r
kaldklar
layca kazanr.
- yle ki btn v ryantlar hassas e
gelmektedir
meydana
1 6. Vf5+ Sc4 1 7.Vc2+ Sd5 1 8.Se7 Ke4+
de hesaplamak olanaksz olur. Bunu 9 n pratk oyun d a ge
18 . ... e5 1 9.Vf2! d5 20.Ve3+_! _Ke4 21 .Vg5+ d4 22. d6 de nel ilkeleri gz nnde tutmak gerekldr.
partiyi birka hamlede kaybettrr.
Okuyucuya boy.. 1 f' allerde hem savunucuyu hem de sald r
k zrlklar hakknda bir fikir vermek amac ile
1 9 . Sd7
1 g Kd4 20 Vc6+ e5 2, .Vf3 ; 6srilen rne! in.celiyelim; bu esnada baz kazan
o
in Yn: h bndn nceki notta gsterildii yntemlerini gzden gerelm.
.. .... .
gibi, en azndan Piyonu kaybeder.
.
.
ti teki birok oyunsonunu, yukarda s ozu ge.en. ALman
rifyen Guretzki-Cornitz ge_en yzylda_ . celemtr.
mann
e
ayrntl analizle_ri, pratk oyu l r n

raberlik
r
e
olan bu finallerde At Pyonun n .zay .ra
anslarn salan goste rm z inale ait bir rnek
(Guretzki-Cornitz,
237 numaral Dyagram da tems l
"

yonun iki tarafnda ki saldrlarndan saklanabilir.

Dyagram 238
imdi Diyagramda gsterilen
durumda Siy ahn hamle srasyla en iyi ekild nas1 sa.u
ma yapabileceini grelim. Siyahn .f?zla olanag yo tur, oy
ki analiz ak kazanca kadar yaplablr.
Gz nne alnan rnekte hamle srasn Siyaha verme az o k
k l
a
k
a nc
n

1 .. . ; ;e b:n:

i
d
t
r

4.Se4 Sa8 5. Va4+ Sb7

dan sonra 3.f8 (f3-hanesi beyaz Vezrn kontro u altnda
oyagram 237
S.Sd4 KcJ!
dr).
Bu hamle ile Siyah, elbette, beyaz a.a 5'ici radan geme imdi srasyla 1 ) 1 . ... Vb3+, 2) 1 . a3 ve 3) 1 ... Vc7 varyo ur.
iznini verir, fakat burada bunu kesn. onem
yantlarn gz nne alalm.
Beyaz 7.Va6
sonra
6 . ... b8 (6 . ... c7! yerine) hamlesinden
1) 1 . . . . Vb7-b3+ varyant
c? a .Va7+ c6 9.Vb8 oynar.
1 . . . . Vb3+
6 Ka5 7 Vd7+ b8 8.Vc6 a7 9.Vc7+ 9a6 .Vd 8 ham : 1 . ... Va7 devam
yolu 2. f8 yznden partiyi hemen kayb eti
lelerinden sonra meydan g 1 e konum da ' yen nce l eme e tirir.
re gre Siyah iin kaybedlmtr.
2. SfB . .
7. Sd5 Kc5+ 8.Sd6 Kc7
. . 2. Ve6
.
.
Beyaz 2.Ve6 hamlesi ile de kazanablr:
durumda
Bu
Siyah tarafndan kurulmu olan kle.yi (hisar) Beyaz artk hu
Vf3+ 3.Vf6 Vh5+ [Veya 3. /5 45[ g + ( 4
cumla zaptedemez; parti beraberlktr.
Vd7) 5.f8 ve kazanr] 4 g g + . 8 b 6 _1:+ b3
9 . Vb5 Kc5 1 0.Vd7+ bB 1 1 .Va4 Kc7
.
?.VeS+ ve 8.g8. Fakat ba varyantta k 2 f8 daha basittir.
Siyah d6-d7-d8 ansn bile vermek istemy or...
2 . . . . Vb4
1 2. Ve2 b7
.
finallerde __amaz, vun unun eml 0 gura
tipteki
Bu
Beyaz durumunu daha fazla kuvvetlendiremez; part beraber silahdr. Amaz
saglayan dger b r yant . ...
likle biter.
' a
a

...

108

O YUN SONU (2)

bu yan l ham lede

zirl eri deitirebilir.sonra Beyaz 3.Vd7+ yardm y la hem en Ve bun un iin bilin mes i gere ken bir metot uyg ulayacaz.

3 . . . . Sb3

3 . . . . c2

3 . ... a2 yan t 4. f6 yz nd en partiyi hem en kaybett

... Vd6+ 5.Ve6+) . ... c4 yan t, elbette, 4.Vc1 + yz irir (4.
en
oynanamaz. Siy ah. 3ah
n die r ham lele rind en son ra ise,ndbe
yaz Vez ir kil e d4-han esin
e ula r.
4. g6 . . .
Beyaz ah im di alttaki yatay sra lara seyahate balyo
r. Si
yah iste dii gibi kil
nevrasn nle yem ez.er vere bils e de, Beyaz' n aada ki ma
4 . . . . Vc6+
4 . ... Vd6+ yan t g5 Vd5+ 6. h4! Vc4+ (veya 6. ... Vh1
7. g3) 7.g 3 Vg85.
Vf7+ 9. e1 1 daha hz l kaybettir+
mekted ir - ba vary+antt8.fta2oldu
u gibi .
5. g5 Vg2+ 6.f4 Vh2+
5 . ... Vf1 + 7.g3 ham lele rind en son ra Siya hn hib ir ki
kal
mam akta dr.

3 . . .. Va3 'ten son ra 4. g7 kaza ndrr; 3 . ... a3 yan

son ra ise 4.Va 1+ hem
en Vez irler in kr lmasna gt rr.tnd an
4. Ve6+ oo (istedii gibi) 5.g8
ve Piyon Vezi r olm aya gide r.
2) 1 . . . . Sa4-a3 varvant
Siyah bu ham le ile, beyaz Vez irin bir ok varyantlarda
zi d4 veya e4-han elerini tempo ile zaptetm esin i nle merke
mektedi r:
1 . . . . Sa3 2. Vf4! . . .
7. Sf3 Vh5+
Burada, elbette, die r kazan yoll ar da var; ancak
ba
var
Vey
yanttaki devam yolu
a
7
.
...
en ksa olan dr. im di Beyaz 3.f8 ile yantta olduVh3 (h1 )+ 8.f2 Vh2 + 9.f1 Vh1 + 1 O. Vg1 ! bavar
tehd it ediyor; ve bu ned
u gibi.
end en t r Siy ah, Vez irle oyn ama k
zor.undadr.
8. g2 Vg6+
2 . . . . Va7
8 . ... Vg4 + 9.f 1 Vd1 + 1 0.Ve 1 !, veya 8 . ... Vd5+ 9.f1
+
1 0.V g1 ! ham lele rind
2 . ... Vb3+ veya 2. Vd? ham lele ri 3.f8 yz nd en hem
ra Siya hn art k kii yok tur. 1Vh1
0
.
...
bettiri r ve 2 . ... Vd5+ 3. g? Vg2+ (veya 2.Vb7, en kay Vh5 den eme sini Beyenaz son
1 1 . Vf2+ d3 1 2. Vg3+ ile kar lar ve
veyahu t beyaz Vez ir kil er yard my
2.Vd 7) 4.f8 ayn sonuca gt rr.
m han esin de kon tro
l sa lar. Burada, ite , yuklaarde8a dn
sz
3. Se6 Va8
ge en man evray gr
dk; beyaz ah aa da ki sra lardan birin
Yegan e ham le, n k 3 . . . . Vb6 (a6 )+ 4.Vd6+ devam yolu
vezirini n
arkasnd a sakla nma kta, yle ki Siyah (Vezdeirlerkenin dikrr
Ve yz
Lirle rin kr lmasn m mk n kla r.
s
nden ) arkasnda saklanm akta, yle ki Siyah (Vezlma
4. Vd6+ Sb2
kr lmas yz nd en) art k bey az aha ki ile sald ram irler in
tad r. Bu yntem , elbette, die r yerl erde de, rn ein amak
4 . ... a4 5.Vd7 + ile 6.e8V. te yan
dan 4. ... a2 (b3 ) Vezirle ah
b-hattn da bulu ndu u vak it (a8, Va? - b2 ) a-stunsiyaunh
r in kr ima sna gt
r r (5. Vd5+).
da
uygu
lanab ilir.
5. Ve5 + c2(c1 }
.t_t1 Ve8 1 0 .Se 1 !
Yine 5 . ... a2 (b3) yant 6.Vd 5+ yz nd en oynana
maz
.
5.
ok
bas it, fakat resan bir olanak. Bu sak in ham lede
...b1 ise 6.Vb5+ ve 7.e8V ile karaln r.
son ra (1 O. ... oo )ente
Vb6 + ile Vd8 man evrasna kar hib ir san
6. Vc5+
vun
ma
kalm
am
tr.
Fil ("c" ve "f" stu nlar nda ) veya At ("b"
vo Beyaz kazanr; n k bu son kon um da siyah ah
vey
a
"g"
stu
nlar
nda
nu ier en fina ller benzer bir tarz
b-s
run a giderse 7.Vb5+, ve d-h attna gide rse 7.VdS+ part tu da kazanlm aktadr. Kale) Piyo
Piyo
nu ieren kon umlarda ise Beya
iyi
he
me n kazandrr.
zn kaza n ans oldu ka k kt
Bun un ned enin in akla ya
kn oldu u sylene bilir; n k bu r.hald
3) 1 . . . . Vb7 -c7 varyant
zorl ukla emi n bir sn ak bula bilir. e Beyaz ken di ah iin
Siya hn bu ham lesi Beyaza en by k zorl uu yaratr.
1 . . . . Vc7 2.Ve4+ . . .
ki tarafta Vez ir
lloyaz. Vezir ile d4- han esin e varmak istiyor; n k
onl ar
dan Bu kon uda da, sistemveatizPiy
,onra fB ham lesi part iyi hem en kaza ndr r. Siyah bunbun
onu aa yukar imkans z olan ,
u nle mey dan a gele bilec ek ok asy
ye al mal dr.
say2 . . . . Sb3(!}
l k ham le! 2 . ... a3 'ten
ra 3.Vd4 ham lesi hem en kazanlr; nk bu ham lede nson
son
ra Beyaz 4.f8 ile tehd it ede r
y.,a bu nu nle yen 3 . ... Vbl (am
ham lesi 4.Va 1 + b4
Vb 1 + y zn den oyn ana maz. Ayn az)
eki lde 2 . ... a5(b5)
de
lf6 Vb6 (d6 )+ 4. Ve6 !, ve Siyahn emr
inde
kala
n
kile
r
ve
l e ri n krlm asna
gtrr.
,

'>

3. Ve3+ . . .

ll konumda zafere gt ren ba ka devam yollar da

1 kat biz bura da bu gibi
oyu nso nlar nda sk sk rastlanavanrdr.ve ilgin bir haldir. 239 numa ral
1 09

Diyagram 239
d

OYUN SONU (2)

Fil e ka r Ve zir
in bir Di e r Fig rl ere ka r Ve zir ki leri n o und a ge
em
dan
afn
tar
ir
Vez
ip
rak
at
fak
li,
ir" oyu nso nla r hal
rn ekte Beyaz n kuvvet
t ha
onu var. a h kan ad nda bir "Hafif Fig rle re kar Vezum
una ba ld r. Vezire kar dr
ek ilde dur dur ulm u bir ge erdePiy
kon
ah
rin
iki
rle
her
Fig
k
rak
n
ola
dr
nel
a
arl
ber
yar
r
Fig
if
iftin var l her iki taraf iinlar nd an dah a iyi kor unm u olu r- fif Fig r gen elli kle kazan r; bun a karl k hafak
Fiif
haf
iki
um
anc
fn
hc
z. Zayf tara
da rahatsz edi ci ki
ber likt en fazlas n eld e ede mefnd
ad r.
tara
ir
lar.
Vez
slar
an
am aca ula- gr varsa,
yla
dm
yar
n
oyu
e
inc
aki
d
aa
n ne ala l (Diyagram
Bu rn ekte Beyaz
im di "ki File kar Vez ir" hal ini gz
r.
240 ).
1 . Ve3 ! . . .
ya
ka,
ba
dan
teh did i ile. Bun
2. Ve7 + g6 3.V e8+ ile 4.a8Vem
in g3 ricat han esi ni haz rlaiin
ah
i
les
pla n Vezir ham
maktadr.
1 . . . . Va2
unm a yap maktadr. Beyaz
Siy ah ok kur naz bir ek ildencsav
notta sz ge en teh d di
im di dik katsizl ikle bun dan, en eki
yle
son und a Va2 -h2 ham les
n
lesi
ni ger ek letirec ek olu rsa
ham
Vh6+
2.
yant
.
mat olur. Dier olan akla r: 1 r.. .1. . f8
den
"'"'"
rin
lele
... f7 2 .Vb3+ ham
h
,,,;,,,,. ., b ,,.,,,,.=:. d ='':'i'
den son ra Piyo nu kayb ettiri
sra
y
yata
elki
evv
alr.
bir
n
Veziri
sonda
yeni
lede
sonra Beyaz i ki ham
Diy agr am 240
nd r.
i iin e8- han esi ni kor u da, iki Fil ile k eni n yak
hal
g6
+
7
(Ve
i
les
ham
ehar
Va4
...
bir
.
1
Fakat
Bu ek ilde ah yeterli
um ular yaratr; bu vary antn 3. Vb7
lam akta ve ayn zam and a, kan at hc
ki
mak amac ile) Beyaz iin zorlu
sak
e
ini
yl
tli
di,
bes
irir
ser
get
i
ket
did
teh
t
ma
nde
ad r.
Va2 devam , yin e h2 han esiley
i. 2. Vb 6 Ve4 ! Siy aha iyi na kar iyi kor unm u olmakt
ezd
em
eye
iler
ilde
ek
bir
ay
kol
az
Bey
sav unm a ola nak lar n gz den ge irm
iyi
en
n
ah
Siy
di
im
lar.
bir karoyun sa
da hzla al al m.
. ... Va4 yan tn dan s onra
Bun unla berabe r Bey az 1 t
di 2 . ...
im
5!.
.
h
2
1. Vd7+ gB
mle
g ren ha
nk bu
a maca u lar. Kazanca kar
mle sin
ha
ma
un
sav
bu
ve
kat edi lec ek tip ik bir hatadr.raaa
r
lan
d a
Va5+ ham lesi 3 .g5 ! ile ile teh dit ede r. Oy un yle deva m Burada 1 . ... F17?ndik
son
n
!'te
f5
2.
ve
ni
ilerlem esi
:
r
den son ra Bey az 3 .Ve7 + e7 (vey a 3 . ... Va5+ 4.Vf5 Vd2 ham le beyaz ah n ger
kla
n
ek le me sin i m mk
edebi lir: 2 . ... f7 3 .Vd3! V) 4 .Vh7+ d6 5.Vb7 Va5+ 6.g6 ki kazan yol unu
le
laca gib i Siy ah Ff6 ile ham
5.Vh 7+ e6 6.V g8+ ve 7.a8
ii
1 ) 2 . f5 ! Fc3 (ko layca anl a
tird
bet
kay
Fili
bu
3 . Vd 4+
Vg 5+ 7 .f7 ve kazanr.
yap ma k zor und ad r. 2 . ...a Fh4
a1 , b2 ve c3' han ele ri kan
ece
sad
nd
raz
ap

-h8
a1
File
,
iin
2. g3 Sf7
tur ; 3 . ... g8'de
n ne alm ak zoru nda- lr) 3. Va7 Fb2 [Fil in ba ka bir ham les i yok
gz
ni
didi
teh
7+
3.Ve
c7 ve kazanrJ
mdi
5.V
i
)
artk
Siyah
... g7 5.V g3+
son ra 4. Vb 8+ h7 (4 . tn
di grd
im
az,
Bey
ra
son
dr.
( 4 . ... Fc3 yan dan
Fa3
b6
4.V
c7 devam
8.V
h7
B+
3 . Vd3 . . .
i, 5 .Vg1 + h7 6.V h2+ g8 7 .Vb
gib
z
n
m
rinde
lele
Lol li'm im
a
ham
rad
Ve4
(Bu
3
.
a1
d
e
6.V
hem
r) 5.V d4+ f8
an
kaz
yla
dm
yar
u
nr)
Burada 3 . Ve4 ! (He m 3 . Vd3,
yol
8.f6)
kaza
ri
f8
Vezi
7.Ve5+
dr - 4. Vh7 + ve
de kazand rr: 6 .Vh 8+ e7
m
z
l
ina
...
Fd6
orij
son ra 3 . .. . V:a7 ?? ar bir hata
(veya
.
6
Vb2
a
...
vey
4
.
g6,
ein:
8.
rr, rn
7 .Vh8+ Fg8
7 . ...
3 . .. . Va3 + 4.h4 de a macaV+!gtve 4 . ... Vd6'dan son ra 5. Vh7+ 6 . ... Fb4 (veya 6 . .... Fe7e7
ya
(ve
e7
h8+
7.V
)
f6+
8.V
4 . . .. Va2 5.Vh7+ f8 6.a8(veya 5 . ... g7 6.Vc7+ ile 7.a8V) 6. yan tn dan son ra 7.V h8+Siyah b4- Fili ni kay bed er.
Fg8 8. g6) 8. Ve5 + ve
e6 6. Vc2) 5.V c4+ g6
1 + h7 5.V h2+ g8 6 .Vb8+ h7
Vd3 + ile 7.a8V ve kazanr.
2) 2.f5 Fb2 3.Va7 Fc3 4 .sVgile.
7.Vc7 , bir Filin kazan lma
3 . . . . g7 4.Vd7+ Sh6

bir ye rde
Gr nrde siyah ah im dilik, emin

dir, fakat.. .

5 . a5+! . . .

Partiyi kazan dran ha mle.

5 . . . . S:g5

... g6 6.Ve8 + ham lele rinde n son5 . ... f:g5 6.V c6+! veya 5 .ger
ekleti rir.
ra Bey az 7 .a8V tehdi dini
6 . Vg7+ Sf5

ile 8.aBV yznd en oynana6 . ... h5 ha mlesi yine 7 .Vh8 +

maz .
7 . Vg4+
ra
7 . ... e5 8 .Vt4+ hamlele rin de son
ve Bey az kazanr. n k ap
r.
ula
beyaz Vezir kile a8- h1 razna

2. Ve6 + Sg7 3 . Sf4 Fh7!

t da
ii ki teh like lidi r. 3 . ... Ff7 yan
r)
Fil ile ahtan uzaklam ak tab
ede
al
ig
ni
esi
zan" han
4.V d7 g6 5.V g4+ (ve Beyaz f5 "ka
yz nden hataldr.
4. Vd7+ g6

. .. . gB dir; fakat ba varyanttaOaha em in bir devam yol u 4yet

dir.
ki ham le de berabe rlik iin erli
5 . g4 Fg8 6 .V e8+ g7

Burada , elb ette, 6 . ... Ff7 7 .Vd 7 Fg8

de oyn anabili r.

.d7 Ff7
7 . f5 Fh7 + 8 .Se 6 F g8+ 9

i ko
240 num aral Oiy agr am daklm
im di tahtada aa yuk ar

dr
dn
ar
kad
ak 90 ye
l
num meyda na gel mitir -birancey
nas
ve
tir
mi
me
ede
e
eld
olarak . Beyaz asl nd a hili de ildi r. 1 O . Ve4 Fg8 1 1 .Vg4+ f7
iler ley ebi lec ei de pek bel lele rind en son ra Siy ah, en basit de1 2 .Vh5 + g7 1 3. eB ham

110

OYUN SONU (2)

. bal r. Demek ki oyun beraberliktir; /a kat bu f u Y, k : gur le, rakp

ahn pozisyona sokulmasn engel
er ey yenden

r zordur ve, ustelk, pratk oyun iin nispeten az nemli- e a. a z rd ur. Baz hallerde nispeten elverili pozic: on
larnda ble Syah beraberlii salayamaz ' rnek olaral/242
Jr
il Si h n . a c k nis eten zayf beraberlik anslar vardr

vam yolu ol arak 1 3 . ... Fe6 1 4.Vf3 Ff7+ 1 5.d? Fg8 o nar ve

numaral konumu gz nne alalm.

ki Ata kar Vezi r

VeziEe kar .cadelede iki At hi beklenmedik ekilde: iki Fi
le gore d ? a y savunma ol naklar salarlar, yle ki , iki Ata
ar Vz r ?unsonu hallern ounda beraberlik olarak de
g rlen.d.rleblr. Fakat beraberlii elde etmek iin Si ah ' F urlern doru bir ekilde yerletirmelidir.
llk ce lar iin en iyi durumun karlkl korunma pozis o
u (or n g n Ad. v Ae6) olduu zannedilebilir. Fakat ger ke b u b oy l e d egldr; Atlarn byle bir ye . ahn
Atlar arasndaki "delikten" ilerleyerek, Atln hrn
terk.etmee zorlamasn mmkn klard . Bu ise partin n ay
bedlmes anlamna gelir.

Diyagram 242

Diyagram 243

efarumnlu, tzzat
orisye.n Bilguer'in 1 843 senesinde inceledii
. lguer ve arkadalar beraberlik olarak
_
_
eger e_n d .rmlerd. ilk defa Berger, bu durumun si ah i in
m lduunu
isptlam , .daha birok teoisye in
sonucu teyt etmtr. Bu durumun ok kar-

Bu oyunso und , t k ! ki F I halinde olduu gibi, zayf olan

p
rakp ahn ilerlemesini nlemek! rafn en on_ l gorev
..
r. . a n Atlarn iyisi 241 numaral konumd g o
rldg gb !. _y erl tirilmeli ve kendi ahlarnn yakn d a

k ola a al '.' ancak kapsaml final eserlerinde bulunabilir.

. .
alnan bu oyunsonunda da, mstesna olarak
Fak?t g z onune
ez' fe kazan olanaklar salamayan durumlar mevcuttur
un r a e n .tannm olanlarndan biri Diyagram 243't
_ (M. Karstadt, 1 903).
tems l edlmtr
rd: iyah Fig.rle.r .s vunma iin ideal bir ekilde yerleti
n m r. B u l r brbrn korumakta ve oyun ( ani . Fi rl e (
.
hareketler! ) ! n yeterli alan brakmaktadrlar y le i zu g
wang tehlkes yoktur. Beyaz hibir ey yapamaz:

ma ld r. Butun syah Figrler tahta kenarndan yeterince uzak

t a ka , maldr.

1 . Se7 Fh8 2.Se6 Fq7 3 . Sf5 fhB 4 .SqS Fg7

Diyagram 241

Konum aslnda deimemitir.

ya

olay degldr.

4. e S 7 6 .Sh5 Fh8 7.Ve7+ Fg7

g8 4. yda+ f7 5.Vc7+ Ae7 ile 5 . ... Af6 hamlelerin

dr son.ra da s.yh Fi_g rler lazm olan uyumlu ibirliine eri
. er:. Sya !.. Fg rlern tereddtsz merkeze de getirebilir'
u.nku pratgn
gosterdii gibi Beyaz orada da kesin sonuca
oremez.

3 . Vd7+

3. a4 . . .

Beyaz, ah le hbr yere sokulamaz. te yandan Siyah d a

zug wang durumuna drlemez. Oyun ak olarak berabe re b ter.
( 1 Va7 - g4, Fh3, Af3) pozisyonu zikredi. B eyaz, ahnn pat durumunu kaldra,
maz. Fakt son k orn k, s?ys az olan istisnai halleri temsil
etmektedr. Ve bunl r Vez re ka: Fil ve At" finali hakknda
yukarda yaplan degerlendrmey, tabii ki deitirmezler.

rn\Yu

urada 3 . .... Af6+ te h likelidir, nk 4.f5 Ah4+ s.g5 Af3+

3 . . . . Ahf8

.f4 Ah4 en sonra Beyaz 7.Vh3 Ag6+ 8.f5 oynar ve etkili

a h sayesnde kazan anslar elde eder.
4. Vd6 Sf7 5 . Vd5+ Sg7

o yaz ok az ilerleyebilmitir. imdi "mantkl" olarak 6. g5?

ynarsa, 6 ... Ah?+ yantndan sonra Veziri bile kaybeder.

,h Vd4+ f7 7.f5 ten sonra ise Siyah 7 . ...Ae7+ 8 e4 AfgS
oynar ve Beyaz yine bir ey yapamaz.
1 t olarak, bu t.r finall rde beraberlie gtren konumlar
k o ! arak tes t etmenn zor olduu sylenebilir te an
, Sya_hm dogru savunma yapmas artyla Beyazn i i de
olay deglr. Bundan tr bu oyunsonu tan nm eserler
d o beraberlk olarak deerlendirilmektedir.

a.SgS ga

Pratik rnekler
Sad ce ezir ve Piyon ieren Vezir finallerinde geer Pi onlar
k skn br rol oynamaktadr. Kolayca anlalabilecei gi bi Vezr tara!ndan desteklenen bir

11 ve Ata kar Vezi r

iki Fil ve iki At hallerinden farkl olarak, Vezire kar Fil ve At
111

Diyagram 244

OYUN SONU (2)

ramdaki konum yardmyla aklayalm (Rubinstein-Capab

lanca, Peterburg 1 91 4).
Beyazn bir Piyon fazlas var, stelik Vezirinin durumu daha
aktiftir. Siyah Vezir ise, Vezir kanadndaki Piyonlarn savun
masna baldr; ve bu konumda Siyah pasif davranrsa, Be
yaz - ah kanadndaki Piyonlarn ilerlemesi sayesinde - biraz
sonra kazanlm bir oyun elde edecektir.
Siyah bu durumda ne yapabilir? Tehdit altnda bulunan c4-Pi
yonu ilerlerse, 1 . ... c4 2.a3 hamlelerinden sonra siyah Vezir
srekli olarak a6-Piyonunun korunmasna bal kalr. 1 . ...
Vc8 hamlesi durumda bir deiiklik yapamaz. Siyah devaml
olarak pasif savunma konumunda kalp, Vezir ile aa yuka
r hi hareket edemez. Nihayet 1 . ... Ve4 karhcum olana
n zikredelim; ancak burada byle bir eylem baarsz kalr:
2.V:a6 yantndan sonra Beyazn, ahnn salam bir durum
da iki Piyon fazlas var - ki bu da meydana gelen pozisyonda
kazan iin yeterlidir.
Btn bunlara ramen Capablanca, olaanst iyi anslar
salayan bir devam yolu bulmutur:
1 . . . . b4!

Ancak Vezir kanadndaki bu geer Piyon partiyi kurtarabilir.

2. V:c5? . . .

Parti oynand zaman Dnyann e n kuvvetli ustalarndan bi

ri olan Rubinstein bu hatal hamle ile Siyahn iini kolaylatr
matadr. Ayrntl analizlerin gsterdii gibi, meydana gelen
konumda Beyaz 2 . c4 ! hamlesiyle ok daha zor problemler
yaratabilirdi. Gerekten de, bu hamleden sonra Siyahn duru
mu olduka tehJJkelidir - yle ki ancak bir karhcum parti
yi kurtarabilir. Orneimizde bunu ilgin 2 . ... Ve4! olana
salayabilir. Bu kuvvetli hamleden sonra, 3.V:c5 Vb1 + 4.h2
V:a2 5.V:b4 V:f2 devam yolu Beyaza pek mit vermedii iin,
3.V:a6 hamlesi daha iyi grnmektedir. Fakat bu taktirde Si
yah soukkanllkla 3 . ... h7! oynar? Beyaz imdi ne yapabi
lir? Veziri a2 ve c4 Piyonlarna baldr. Bu Piyonlardan biri
nin kaybedilmesi. Siyaha tehlikeli bir geer Piyon verirdi; Be
yaz 4. g3 hamlesi yardmyla h4-Piyonunu koruduu taktirde,
Siyah 4 . ... Vbl + 5. g2 Ve4+ 6.h2 Ve devam yolu ile tedir
gin edici bir karoyun elde etmektedir. i ki Piyon fazlas olma
sna ramen, Beyazn bu avantajndan yararlanabilecei hay
li phelidir. Bununla beraber kazan u mudunu kaybetme
mek iin Beyaz 2. c4 ! devam yolunu semeliydi.
2 . . . . b:c3 3.V:c3 Vb1+ 4. Sh2 V:a2

Siyah eylemin ilk sonular belli oldu: a-hattnda, durdurula

mayacak ekilde ilerlemek ile tehdit eden kuvvetli geer bir
Piyon meydana gelmitir. Bundan baka Pf2 tehdit altnda
bulunmaktadr; bunun korunmas Beyazn zamann alacaktr.
Beyaz, ah kanadnda hemen bir eylem hazrlamak zorunda
dr; fakat bu da eitlikten fazlasn salayamaz.
5. Vc8+ Sh7 6.Vf5+ g6

Siyah, elbette, 6 . ... g8 de oynayabilirdi. Ba varyanttaki 6.

. .. g6 hamlesi ile Siyah, ah kanadn biraz zayflatmakla be
raber, geer Piyonun ilerlemesi iin nemli bir tempo kazan
maktadr.

1 0. Vf5+ . . .

Rubinstein atele oynama istemiyor. Gerekten d e 1 O.g:h5

Ve6! dan sonra kazan ans ancak Siyahn olacak. Partide
yaplan hamle ise beraberlie gtrr:
Veya 1 1 .. f8 1 2.VdB+ v.s.

1 0 . . . . Sg7 1 1 . Va5+ Sh7

1 2. V:h5+ Sq7 13.Vg5+ Sh7

ve daimi ki ile beraberlik.

Bu asrn banda, en kuvvetli satranlardan biri olan Geza
Marozy'nin Vezir oyunsonlar sahasndaki en byk uzman
olduu, rahata sylenebilir. Aada onun birok nl Vezir
finalinden ikisi gsterilmitir.
(Diyagram 245'e baknz; Aljehin-Maroczy, New York 1 924).
Hamle sras Beyazndr.
1 . f3 . . .
1 . . . . Vh1 2 .f2 Vd1 3 . Vc8+ . . .

3 . g3 veya 3.Vd4 biraz daha iyi olurdu.

3 . . . . Sg7 4.Vb7 ?.

Burada Beyaz hemen eski yerine dnmeliydi (4. Vc3+!).

4 . . . . Vd2+

Burada parti ajurne edilmitir. Aljehin

5. Sq3 . . .

Diyagram 245
e

Diyagram 246

hamlesini zarfa koydu; partiyi kolayca kazanabileceinden

emindi. Fakat iki saat sonra parti yeniden oynanmaya bala
d vakit, Maroczy
5 . . . . d4! !

oynad, v e Aljehin 6 . ... d:e3 tehdidi yznden

6. e:d4 .. .

oynamak zorunda kald imdi parti, elbette.

7. Va5+

ve saire ile, berabere bitti.

Diyagram 246'da Maroczy-Marshall partisinde (Karlsbad,
1 907) Siyahn 22'nci hamlesinden sonra meydana gelmitir.
ahn emin durumundan tr, beyaz konumunun daha iyi
olduunun farkna varmak pek kolay deildir. Daha da zor
olan bu avantajdan yararlanmaktr. Fakat Maroczy bunu bir
virtoz ustal ile baarr.
23. Vh4 g7 24.Vg4+ Sf7 25.Vh5+
26.Ve8! Ve2

7 . Vf6 a5 8.g4 a4 9.h5 g:h5!

Siyah . ..rakibin ah kanadndaki eylemini d ikkatle takip etme

lidir! Ornein, 9 . ... a3? yantndan sonra Beyaz 1 O.h6! :h6
1 1 .VhB+ g5 1 2.g3 ! devam yolu sayesinde mat hcumu el
de eder. Keza, 9 . ... Ve6? yant da 1 O.h:g6+ yznden hatal
dr.

O YUN SONU (2)

Her iki Vezir de rakip kamplara sokulmay baardlar... Fakat ah

durumlarnn emniyeti farkl olduundan, stnlk Beyazndr.
27. Ve7+ Sg6 28.Vf8 e5

112

28 . ... V:g2?? 29.Vg8+

1 13

KISI M 9
OYUN O RTASI (2)

OYUN ORTASI (2)

Tuzaklar.
Bu konuqa aslnda taktik bir silah olan tuzaklar gz nne
alacaz. ilk nce nl Alman usta J.Mieses'in kazand ksa
bir oyunu gz nne alalm.
Parti No 30
Mieses N . N .
Skandinav parisi
1 . e4 d5 2.e:d5 V:d5 3.Ac3 Vd8
-

Al teorisine gre burada 3 . ... Va5 yant daha etkilidir.

4. d4 Ac6 5.Af3 Fg4 6 .d5(!) . . .

B u durumda e n kuvvetli devam yolu, nk siyah At imdi ilk

yerine dnmek zorundadr. (6 . ... Aa5 7.b4). Beyaz, 6.d5 oy
narken, bunu gz nne almtr. Fakat Siyah, konumun zel
liklerine dikkat etmeden, burada Beyazn hamlesini
6 . . . . Ae5??

eklinde yantlar. te imdi, 6.d5( ! ) hamlesinin tuzak nitelii

de tadn anlyoruz. nk 6 . ... Ab8 yantndan ok daha
mantkl grnen 6 . ... Ae5?? devam yolunun partiyi kaybet
tirdii, Legal mat _kombinezonunu bilmeyen bir oyuncunun
aklna bile gelmez. ilk alt hamleden sonra meydana gelen ko-

:m ;;;;;i:];;;;.;;

2
1

tW,IMM

AJrtJ(Jt,,Jan

-::
3

i :
j

. . . . F:d1 . . ..
_
)if?:.f\W Aks taktrde Syah
br Fgur
ustunluk elde etmek olmasdr.
.

kaybeder ve, stelik, tamamen

mitsiz duru ma der; rnein; 7 . ... Fd7 8.A:d7 V:d7
9.Fb5 c6 1 0.dc be V:d7 + v.s. Fakat Vezir fedasnn kabul edil
mesinden sonra da Siyah birka hamlede kaybeder:
a

Diyagram 248

8. Fb5+ c6 9.dc a6

Veya 1 O . . . Vb6 1 1 . cb )+ v.s.

.

1 0. c7+
ve kazanr.

Bugnlerde ok iyi bilinen bu "varyasyona" dier allarda

da rastlanmaktadr. Bylece, rnein, imdi incelenen parti
den 30 sene sonra Hollandal usta Oskam bambaka bir a
lta ayn ekilde kazanmtr.
Parti No 31
Oskam N . N .
Vezir gambiti
1 . d4 d5 2. c4 Af
-

kuvvetli bir Piyon merkezi elde eder.

3 . cd A:d5 4.e4 Af6 5.Ac3 Ac6 6.Af3 Fg4(?)

7.d5(!) . . .

Burada d a 7.d5 (!) hamlesi, bundan nceki partide olduu gi

bi, tam anlam ile tuzak saylamaz. Bu partide de Siyah ayn
hatay yapar:

7 . . . . Ae5?? 8.A:e5! F:d1 9. Fb5+ c6 1 0. d:c6

Vb6 1 1 .cb7+.
ve kazanr.

Yardmc nitelikte olan bu aklamalardan sonra tuzan tan

mna geelim: Taraflardan birinin, sonucu kt gibi grnen
bir hamle yardmyla, rakibini iyi olduu sand fakat aslnda
fena olan bir hamleyi yapmaya ynelttikten sonra, elverili bir
kombinezon dzenlemesine tuzak kurmak denilir.
una dikkat edelmi ki tuzak hamlesi bir kombinezonun ba
langc deildir. nk kombinezon, KISIM 5'te incelenen r
neklerde grdmz gibi, etkin tarafn ama tuttuu hedefe
zorla varmak iin yapt bir dizi hamledir. Oysa tuzaklarda,
kombinezonlarn tersine, rakibin hamleleri zorunlu deildir.
Rakibinin istedii hamleyi yapan tarafn tuzaa dt sy
lenir.
imdi sylediimizi daha iyi anlayabilmek iin 249 numaral

D iyagram 253
b

Tuzaa dtkten sonra Beyazn yantlar artk zorunludur.

Son hamleden sonra b1 -h7 apraz kesilmitir, yle ki Kc2 ar
tk "balanm deildir" ve son darbe indirebilir:

2 . ... e6 ("Ortodoks" savunmas), 2 . ... c6 (Slav savunmas)

ve 2 . .. de (kabul edilen Vezir gambiti) kadar gvenli olma
yan ve nispeten nadir rastlanan bir savunma; nk Beyaz
.

Diyagram 2 54

1 . . . . Va3?

3. Ke8 mat .
Unutulmaz K.R ich ter bu final
.
i
in
"

S y h mat a mac na
u la t, ancak u var ki aksi i
ar:te . .. em tr.
(D iyag ram 254 , S tarek- N.N .)
Ha mle sras B eyazn dr
.
Syah son h amle sin de Fe7-b
4 oyna m tr ve Beyazn,
tehdi di yaratan Vd2-d4
mat
tn s rsz lkla b eklem
n k bu h aml eye kar 1 6:
ekte
dir,
Y z Vezrr y akala
yan Fb4- c5 yan tn h azrla m tr. Ve Beyaz ge
re kt en de
1 . V: f8+ ! ! S:f8 2 . Kd8+ Se7

1 . Fb1 ? . . .

hatalarndan sonra dikkatli olma isabetli olur! . .

1 . . . . h4+2.Sq4 f5+! 3 .K:f5 . . .

Siy ah, elb ette hc u mu

.
t. rm ek st
er. B u ok kuvvetli
gr nen ha mle den s onradeva
Be
Oys a bu ke skin duru m d ' ru m u savun mas z g ibid ir.
d u eva m olu yd :
V:c2 +. 2. V: c2 F:c2+ 3. :c2 Kc
1 . ...
s nu le. i mdi ise Be az F ve 4 . ... K.c6, et br oy un
d
5
c6
oynarke n hazrla d kom b nezo n sayesi nde ha m' 1 e d
e mat ede r:

h
g
1
e
namtr. Beyazn durumu, el- a
249
Diyagram
bette, hayli skktr. O iyagramdaki pozisyonda Siyah iki
hamlede mat etmekle tehdit eder (1 . ... h4+ 2.g4 Kg2#. An
cak una dikkati ekmek yerinde olur ki, Diyagramdaki ko
numda Beyazn, oyunu basitletirmek ve normal olarak bera
berlikle bitecek olan bir oyunsonu elde etmek iin ok iyi bir
frsat var: 1 .F:f7+! :f7 2.K:g5 v.s. Demek ki Siyah son yap
t g7-g6 hamlesiyle biraz "kumar oynamtr". nk da
ha sakin bir devam yolu, rnein f7-f6 Siyahn kazanma
anslarn korurdu. Bu bir istisnadr; nk genellikle tuzak
hamlelerinin riskle alakas yoktur. g6-g6, tabii ki tam anla
myla bir tuzaktr. ahn imdi Kale ile ayn beyaz" aprazda
bulunmas gze arpar. Ve Beyaz bundan "yararlanarak"

oynar. Anlalan, Beyaz g6 hamlesini tam anlamyla ar bir

hata olarak deerlendirmiti.. Oysa Siyahn son g6 hamlesi
tam anlamyla bir tuzaktr. Ustelik ince bir tuzak, nk g
rnrde Beyazn 2.Fbl? hamlesinden sonra meydana gelen
amaza kar hibir savunma yoktur. Fakat, imdi grecei
miz gibi, buna kar savunma var, hem de mata gtren bir
savunma! .. Hepimize ders olsun: Partnrlerimizin "ok ar"

1. Vd4(!!) . . .

oyna r... Siyah he men pla nlan

1 . . . . Fc5?

m oldu u

yapar ve p art nr nn tesli

kat oy un hi de Siyahn be do asn b ekle m eye ba lar. Fa
g tarz d a devam etm ez:

1 . F:c 7? . . .

, ukli n de ya ntlam ve

2. V:c5 K:c5 3.A e7+

Ke7'y i sap tra n 2.V-cs

1
"sta nda rt" ko rn b ineo mh :3
sn de im di aadaki
0

1 . . . K:c 7
.

lo so nra, feda edi len Fili

geri al m tr.

3 . . . . Sh8 4.K:h 7+ S:h7

5.Kh1

2 . . . . K:b4

.
ve Sy
ah terk eder.

114

1 15

(2)
dmelerine neden olduunu sylerler. B u rnekte Alman
satranlarn "Schrecksekunde" (dehet saniyesi") dedikleri
olay etkisini gstermi ve Beyaz, partnrnn "kombinezo
nuna" inanmtr - oysa itinal bir inceleme yapmadan byle
davranmas doru deildir.
(Diyagram 259; liwa-Doda). Hamle sras Siyahndr.
"Duble" hatalar kesine devam ediyoruz. Siyah bu kazanl
m durumda Kalelerin f7'de krlmas yerine

OYUN D RTASI (2)

O YUN ORTASI

. . ..
umu nun
les n g.or d u" kten son ra dur .
Fuchs'un "gizli" ham en
ar.
mitsiz old u u nu hem anl
3 Ka5+! . . .
ci bir d urum m eyd ana ge \ Ta tdai problem 91 b r aegt r da kaab ilir - fakat h er de
mt r. syah ah d ort ( )
fas nd a m at olu r!
yle ki:
at.

D 3 . . . . Se6 4 . Aa5+
c6 6 . Kc5 mat.
4 Ae5 + Sb6 5 . Ac4+
U) 3 c6 K 1 d3 5 Kc5 ' 6.Ke3 mat teh didi i l e
+
un 3 . . . . e4 4. e
1
7+ a4 6.Kc1 l ve 7 .Ka
S16 5 . Kt7 m

D iyagram 256
.
h nO yag ram 2 55
anca) . Ham le sras Sya
abl
Cap
allrsh
Ma
5;
25
ram
(Diyag
dr.
1 . . . . Ah
urada
ak h az rlam aktadr. B eyaz b
H em sav u n ma, hem de tuz
ok kuvvetli g r nen
a

2 . Vh6 . . .

h am lesini yapar. im di Ca
2 . . . . g6(!l

pab lan ca

. kom bin ezo nlar ve tuzakla r ile nl ,

ilk "r esile tuza kur ar; ve .nce
ran lar nd an ve D nyann
n k Ja
Fra
olan
zam ann en kuw eth sat
biri
4)
91
1
. . ( P et_ er b urg
mi" b yk usta\ar d andu

mes Marsh all tuzaga er

3 . V:h 5? . . .

1 no ktas" olan
ve h az rlan an b u tuza n "p

b4 5 .Kb
1V) 3. . . . c 4 4.Kc5+
m .

ir tab\ ,
Pratik partil er de az ulu ur
kl tuzaklar zel kitaplar
!_m 1f; ri s te yaa m ola n t.n
Son o\ rak un u bel telOrn
d ve buyu
da da n cel enm ektedr.
9 k ' nin 1 933 te yaz
s
usta
z

f
Rus
lar
m
\
nd a al tuzak " adl ese n
baar kza nan . a. . .'l azart n l m n de son ra da baka ta
tr.
bir ok dle ev rlm tr an ye '\e
nen baskl ar yay nlan m
n nm yz.rlar tarafn k bu k taptan aln m bir partiyi gz
K k br orn ek o lara
n ne alal :
'

Bey az
1 . d2- d4

Parti Na 32

S i yah
e 7-e5

;;

tlanm aya n bir lttr.

Tab ii ki ci ddi turn u valarda ras
AbS
2. d4:e 5
3
3

VdB -e7

..
ze 1 Tipik bir tuzak oy unu.
gu
ok
r
ede
Ve7- b4+
kayb
(ve
te
kal
bir
ra
4. Fc1 -f4
. ak. Dy agram 256'da ki
ham lesin den son
tuz
.!-!.-!.
5 . Ff4-d2
ve kefed ilm esi zor olan b r . 1 96 9 tur n uvasn da oy nan m
eyi kazan r (6.V c3?
Kal

ve

u
b
b2
V

.
..
?
raras

L
5

l
\a
. de m eyda na gel mitir. Oyn a Tab ii ki 5.V d2? d eg
Bu durum uu
in
part
olan Fuchs-Wtkwsky
Fb4 ) .
t' iki ham le son ra ajunrne
t

kal
Vb 4:b2
.
sure
az
una
nr. ..de
.

son
part
ma
iki
er
h
in
f
:

so
bu
at
n
.
ise g oru
olacakt. Fak
t Tahtadaki du rum her
6 Fd2 -c3 ??
Ka
iki
d nm e zam a hat l daa.
kt
a
basit 6.Ac3! gelt m e
taj
a
.
Oys
van
ey az;n a
tuza d er
d k adar bast deg. syo 8n 1 ar d a . d . B yk bir olaslkla bu Bu ham le i;e B eyaz pa
sag lar.
lesi de ok aktf pozn un un ka ;n :m as na ye tie cek, fakat h aml esi ok iyi bir rt
Ft8 -b4
ava ntaj zay f a-Py azan
olacakt. \t e b u kriti k

zor
ok
ty
pa
en.) an n m Alm an usta Fuchs ok
bundan son r ragm
7 Vd1 -d2
m aszdr.
art
durum da (zetn ot a bal
z
eya
B
anr.
ve kaz
att.
b4
A:

u
.F:b
7
oyun
a
ak
Vey
tuz
bir
in
ilg

.
(8 .V:c3 Vc1 m at).
anr
8?
kaz
Ab
ve
a2!
K
1
1)
a.
t't

no
t
ze
tel
k
(s
ek
rm
g
ug un u .
on u ter k hata . Bu yan tn fenano\d
s onrak i an a z1 er, bu ahp ,y m
dan
B
r:
o
erkee

tabii ki ok
Siy
e
tird
Bu tak
tir
1
m
er
t
gos
tgn
sur:k
ge
uzun
ek
ketm
nde daha
o mu sa?esi
mi"
tiril
rle
ye
yerletiril m. ola aFahknn
"iyl
a.t .0Y oyna ki '
re dir en eb lec ektr. arty
kayb eder .
p
olan ah yzn den

3 . . . . V:c1

parr.y')

rnrde satran ile alakal olmayan, rahatszlk, yorgunluk,

scaklk v.s. gibi faktrler rol oynayabilir. Fakat ou zaman
bu etkenleri belirlemek aa yukar olanakszdr...
(Diyagram 257; Darga-Lengyel). Hamle sras Siyahndr.
K.Richter "Kombinezonlar" adl eserinde bu konum hakknda
yle der: "Partinin devamnn anlalabilmesi iin unu zik
redeli ki Darga, uzun sren, zorlu bir savunmadan sonra her
halde yorgun dmtr. Bu durumda Siyah 1 . ... F:h4+ oy
namal, ve 2.Ag3 yantndan sonra oyunsonunu kazanmay
1 . . . . q2??
denemeliydi; fakat bu pek de kolay olmazd. Lengyel ise, he oynar. Fakat
iaretlerine ramen, bu hamle sayesinde
men kazanmak amac ile "dahiyane" kombinezonuna balar: partiyi hemensoru
kazanmay
b aar r; nk Beyaz, partnrnn
1 . . . . K6:e2+ ?? . . .
yanl hamlesini
Ve son hamlelerde devaml olarak ldrc darbeyi beklemi
2. K1f2?? . . .
olan Darga partiyi burada terketti ! . . (Aslnda burada da "ter eklinde yantlar
ve Siyahn gze arpan
ketti??" eklinde yazmak doru olurdu.) nk meydana ge
2
.
.
.
.
Va1
+
len durumda ancak 2.K:e2 F:h4+ 3.g2(??) K:e2+ varyantn
grmt, Siyah iin bir Figr fazlasyla. Hayret verici olan hamlesinden sonra partiyi terkeder. nk zorunlu 3. : g2
her iki oyuncunun da 2.K:e2 F:h4+ hamlelerinden sonra Be
den sonra Siyah g6-Filini ki (tempo) ile alabilir ve kolayca
yazn emrinde e3-hanesinin olduunu ve bu taktirde Beyazn kazanr.
bir kalite fazlasyla partiyi kazanacan grememeleridir."
Oysa 1 . ... g2?? hamlesinden sonra Beya 2.V:h7 +! ile
Biz de unu ekliyelim ki, bu parti Amsterdam 1 964 Enterzo (2.K1f2?? yerine) hemen mat ederdi (2 . ... K:h7 3.K:h7#).
nal turnuvasnda, yani Dnya ampiy onas ikinci seme ka
demesinde oynanm ve o zamann kuvvetli uluslararas us
talar olan Macar Levente Lengyel ve Alman Klaus Darga bir
ka sene sonra GM nvann kazanmlardr. [Uzun yllar
elektronik endstrisinde (IBM) mhendis olarak alm
olan Darga imdi Alman Satran Federasyonu baantrenr
dr].
Burada nl Bronstein ' in bu "duble" hatann psikolojik ak
lamasn anmak yerinde olur. "Diyagramdaki pozisyonda Si
yahn e-stununda iki Kalesi bulunduundan, Beyazn biraz
sonra ah ile e3-hanesine gidebilecei aklna gelmemitir.
i g h
f g h
Darga 1 . ... Ke6:e2+ den sonra 2.K:e2 hamlesini yapp, 2.
Diyag
ram
260
Diyagram
261
. . .F:h4+ bekleseydi, bu basit olana grrd."
(Diyagram 258; Negyessi-Honfi). Hamle sras Siyahndr.
ilerlemek iin bu gibi olanaklar iyi bilmek arttr! .
Bu partide, bundan nceki rnekte grdklerimize benzer Satranta
(Diyagram 260; Cholmow-Lein). Hamle sras Beyazndr.
Her iki oyuncu da bykustalardr. Bu parti 1 961 senesinde
29'uncu S.S.C.B. ampiy onasnda oynanmtr; birka sene
sonra Lein A.B.D.'y e g etmitir.
Diyagramda gsterilen durumda Beyaz
a

- . d .. ce ki son h aml e ve ayn zasn

edl
e
r
u
a
n
tin

Par
. kay be1 n s8:n sin hata. Partinin deva m , bu
gste
m an da party
vaz ge mek gerekti inisra
n
nda

y
o
k
ra
oa
e
sna
ar
on
e
sefer s
a zam an biter ve kah aml
h a
fta
zar
pal
rir. Bu duru r:,' da oy nam
sini azarak
kat
fa
i,
in
ece
ba lt olm?k uere, Fukychsparh
bit
e
ikl
r
berlbe l
ws
Wtko
verr.
e
kem
t_!g] ! t5?
.

1 . . . . Vd7??

eklinde yantlar. Ve parti yle devam eder:

a

D iyag ram 258

"mucizeler" meydana gelir:

Diyag ram

259

ve Siyah

1 . . . . V:a2+(??)

ve Beyaz terketti (??).

Bir Budapete turnuvasnda oynanan bu parti biter bitmez,
seyircilerden biri, nl usta Honfi ile konuan Negyessi'ye
yaklaarak ekingen bir tavrla sorar: "Neden a2'de Veziri At
ile almadnz? Bundan sonra Kd8-d1 + hamlesi tehlikeli deil
ya nk imdi Aa2-c1 oynayabilirsiniz, deil mi?!..". Bu
sorunun, her iki oyuncunun da az kalsn sandalyelerinden

117
116

oynar ve Siyah, bunu habersiz olarak,

1 . Vq5?? . . .

:::;

2. b3 Kc8 3.h3 Sq8 4 . F:g7 V:g7 5 . Vd5+ Sh8

6 .V:d6 Kg8 7 .Vd5 b5 8 . Kf7
6. . . .

Va1 +

" ahnda sonra" bu mit siz partiyi terketti.

Oysa Beyazn 1 .Vg5?? yanl hamlesinden sonra Siyah 1 . ...
V:c3! yant yardmyla oyunu hemen kazanabilirdi. (Amaz
salayan Fc3'n ortadan kaldrlmas sayesinde, Siyah kesin
bir maddi stnlk elde eder. Bu olana bu KISIM'daki
Marshall-Capablanca partisi ile karlatrnz) .
(Diyagram 261 ; Breustedt-Brameyer). Hamle sras Beyazn
dr. Gz nne alnan durumda Siyah beraberlik teklif eder;

O YUN ORTASJ (2)

OYUN ORTASI (2)

fakat Beyaz bunu kabul etmeyip

1 . Vf3 . . .
oynar. Aslnda bu hamle fazla bir ey salayamaz. Ancak Si
yahn
1 . . . A 6??
.

yantndan sonra i deiebilirdi. Fakat Beyaz da bu yanl

hamleden yararlanamadktan sonra, parti u ekilde devam
eder:
2. Kf7?? h4?? 3.K:f6?? Vc7 4. Kc6 Ve5 5.Vf8+
Sh5 6.Vf3+ Sh6 7.Vf8+

ve parti daimi ki ile berabere biter.

Oysa 1 . Vf3 Ag6?? hamlelerinden sonra, kefedilmesi fazla
zor olmayan 2.V:h5+! Vezir fedas hemen mata gtrr: 2 . . . .

Diyagram 262

Diyagram 263

:h5 3.Kh7# . Basit, fakat retici bir olanak.

(Diyagram 262; Sanguinetti-Najd orf). Sanguinetti, kuwet.li
bir Satran lkesi ola Arjantin 'in ileri gelen ustalar ndan b
ridir. 1 964 senesin de lstanbul 'u da ziyaret etmi olan Miguel
Najdorf 'u takdim etmeye gerek yoktur, nk bu Polonyal
Arjantin li bykusta uzun seneler boyu Dnyan n en kuwetli
satran lardan biri olmutu r.
Diyagramda temsil edilen durumda Beyazlar aadaki de
vam yolu yardmyla partiyi kazanab ilir: 1 .Vg8+ ve imdi 1 . ...
Ff7 yantn dan sonra 2. Vc8+ e7 3. Vd8+ devam yolu mata
gtrr; 1 . ... e7 yant ise Fili kaybettirir.
Bu olana grmey en veya mat salayan varyant bulduu nu
sanan Beyaz
L_d8( ?)

oynar. Ve Siyah (Najdorf! !) partiyi terkeder. .. Oysa (mata

kar yegane savunm a olan) gze arpan 1 . ... K:g4 hamle
sinden sonra, stnl k Siyahn eline gemektedir. Haksz ola
rak partiyi kazand rm olan 1 .d8 hamlesi sayesin de, Siyah
g4-Piyo nunu rahata alabilir, nk Vc8+ olana da ortadan
kalkmtr.
(Diyagram 263; Hartoch-Kramer). Hamle sras Siyahnd r.
Partnr ler, uluslararas turnuvalarda iyi bilinen oyunculardr.
Vezire kar Kale, At ve Piyon olduu ve, stelki, beyaz Figr
ler ok iyi pozisyo nlarda bulundu klar iin, partinin normal
sonucu beraber liktir. Siyah, iki beyaz Kalenin daha etkili ol
masna meyda n vermem ek iin, partiyi bir Kalenin krlma
s sayesin de basitletirmek amac ile

(Diyag ram 264; Kaspar ov- b ,, d ,,.,.;, : . 9 h

Anand). Hamle sras BeyaznDiyagram 264
dr.
Bu parti 1 O "ekstrak las" bykustann katld , btn za
manlar n en kuvvetl i turnuva s olan Reggio Emilia
n
(1 7.1 2.1 991 -6.1 . 1 992) da oynanm tr. [Bu kitabn yazarn
nl
ve
hakemi
Satran
usta,
talyan
ras
dostu olan uluslara
"ett " o 'a n Dr. Enrico Paoli'ni n uzun seneler denberi eg
gio Emilia ehrind e (Belediy e v.s.nin de yardm yla) Ye y
ln ilk gnlerin de organize ettii gelenekse turuvaa: g! g
de kuvvetle nmekte dir. 1 991 -92 turnuvas se br nev Dunyai)
rekorud ur. Son zamanl arda turnuva larn "deeri " (kuvvet
Ela-pua nlarna bal olarak takdir edilmektedir. Bu t nuvaya
itirak eden oyuncu larn ortalam a Ela-pua n 2677 d (Kate
gori 1 8)]. Gz nne alnan turnuva nn netices i yle olmu
tur: Son senelerd e turnuva larda byk baarla r elde eden
Hintli bykus ta Visvana than Anand 6 puan, Gelfand (Beyaz
Rusya) ve Dnya miyo nu Kasparoy (imdi Rusya) 5 1 /2.
Karpov (Rusya) 5, lvantsc huk (Ukran a) v.s. Bu turnuva dan
nl Beljawski sonunc u olmut ur]. Son iki senede oynana
baka byk turnuva da Anand Kasparov'a kar iki parti
kazanm ve bir beraber lik yapmt r. Fakat bu turnuvada ona
kar tek bir partiyi aada ki gibi kaybetm itir (Siyahn 1 5'in
ci hamles inden sonra meydan a gelen durumu gostere n 264
numara l Diyagra ma baknz) :
almk
Suna dikkat edelim ki bu pozisyo nda siyah At Piyon]a
Vezr 8'n
faydaszdr, nk e6:d5 yantnd an sonra beyaz
F4 u ol
hucuma uramakta ve Syah bundan o.n r byz
n daha
duka elveril i ekilde ger almaktadr (k Fl, Fgurler
yerin
merkezi
Ad5'i
Beyaz,
tr
en
nedend
Bu
i}.
iyi yerleim
den uzaklatrmak amac ile, grn rde iddiasz olan
,

1 6. Ve1(!) . . .

hamles ini seer. B u olduka kuvvetl i gozisyo nel devam yolu

siyah Ata b4-hane sini kapatm aktadr. Oyle ki Beyaz bu at Ve
n
zir kanadn da alabilec ektir. Fakat Kasparov herhald e Anand'
aki

1/2
1
n
Takribe
dir:
emekte
beklem
hatay
partide yapt
ka sonra Siyah (Anand her zaman hzl oynar!) , beyaz Pyon
merkez ini sarsma k amac ile

2. q3?? K:f4 3.K:f4 Vc5

1 . . . . Kc7 1 !

hamlesi partnrne ok etkisi yapmtr. Gerekten de bu

hami h?'dek mat tehdidini ortadan kaldrmaktadr. Beya bu
aley ne Vezrle (2.V:c??? Vf3+ 3.g1 Vg2 mat) ne de Kale
le alamaz (2.K:c??? Vd1 #). Fakat imdi bu "kstah" Kale Ve
ziri (veya Kaleyi) almala tehdit eder. Durumu inceledikten
sonra Beyaz partiyi terketti. Oysa Beyaz kurtaran bir hamle
varm.
2. b5!! . . .

3.F!8. mat tehdidi ile. O zamann analizlerine gre Siyah iin

en y devam yolu
2 . . . . Vd1 + 3.K:d1 K:b7

dir, eit bir d u rumla.

Fakat i bununla bitmemitir. Harpten birka sene sonra me
r kl "analizciler" Siyahn kazanmak amac ile (2 . ... Vd1 + ye
rne) 2 . ... e ? !? oynaya ileceini kefetmiler ve iddialarn
spatlamak n aadak varyant gstermilerdir: 3.- Ff8+
(Beyaz baka ne yapabilir ki?, diye) 3 . ... h5 4.K:h7+g4 ve
bu gerekten "normal" keskin durumda (mat tehdidi siyah
Kalenin hem Vezire, hem de Kaleye saldrmas) Beyaz avun
maszdr.
Fak.at Beyaz "baka bir ey" _ de yapabilirmi! o da (3.Ff8+?
yerme) 3.K:h7+ ! ! hamlesdr. Bu dikkate deer olanaktan
sonra parti yle devam edebilirdi: 3 . ... :h7! [Ancak byle!
3 . ... K:h? 4.Ff8+ h5 5.V:h7+ g4 6.V:g6+ f3 (veya 6 . ...
:f4 7.Fd6#! - Ae3'n "uursuz" konumu sayesinde ok gzel bir mat!) 7.Vh5+ Ag4 8.Vd5+ :f4 9.Fd6+ Ae5 (tek ham-

16 . . . . f5??

ir.
oynar. Oysa 1 6. Ve2-e1 hamles i durumu deitirmektedbua
stund
ayn
ile
Ke8
siyah
yine
Vezir
beyaz
kadar
ne
Her

Diyagram 266

1 . . . . Ke4??

oynar. Bu konuda incelediimiz rneklerden "alt mz" gi

bi, parti yle devam eder:

dergilerinden biri olan, nl Alman Schachreport - Deutsche

Schahzeitung" le demi tir: 'Yldrm gibi gr yetenei
ne ragmen, Anand n yaptg gr hatalarn says gerekten
alacak kadar oktur. Kends de bunun sebebini bilmedii
ni zaten eer bilse, byle hatalar bu kadar sk yapmayaca
n, sylemitir".
(Diyagram 2 5; part 944 4 _senelerinde Almanya' da oy
nanm oldugundan smler blnmemektedir). Hamle sras
Siyahn.
B ?lduka krk bir rnektir. Siyahn durumu haY,li mitsiz
gorunmektedr (Beyaz 2.K:h7 mat ile tehdit eder): Ornein 1 .
... Kh8 2 . Fb2 v.s. Fakat gz nne alnan konu mda Siyahn
oynad gerekten ahane

nunda Dnyann en iyi Satran

118

Diyagram 265

rinden biri 266 numaral Diyagramda gsterilmitir (Popiel

Marco ).
[Tannm Viyanal usta ve satran yazar Georg Marco
(1 863-1 923), uzun senelerce "Viyana Satran dergisi"nin
("Wiener Schachzeitung") baredaktrln yapmtr}. Si
yahlar d4-hanesindeki Filin amaz yznden grnrde bir
Figr kaybederler. Bu sebepten dolay Marco bu durumda
119

partiyi terkeder. Oysa 1 . ... Fg1 ! hamlesi (V:h2 mat tehdidiy

le) partiyi hemen kazandrrd ! ..

Satran stratejisi

at oyun.unda olanst bir rol oynayan bu kavramn

erg:. sker ve poltik bilimlerdeki ile zdetir (ayndr).

Strate1 n, .? atran. arti inin bir blmn plan/atrma tar
z oldu u soyleneblr. Boylece strateji, somut ("konkre") var
Ytla . le grama aktadr; amac, stratejik plann seilme
. klan lkelerin uygulanmasdr.
sn mumkun
Pl n daim pozisonu zelliklerine (niteliine, karakterine)
bagldr; brok et plann uygulanmasnn mmkn olduu
durumlar ok istisnaidir. Konumun nitelii aadaki faktr
lerle belirlenmektedir:
1 . Partnrlerin tahtadaki kuwetlerinin ("maddi") nispeti.
2. Ayr Figrlerin etki kuvveti.
3. Ayr Piyonlarn nitelii (kalitesi, zellikleri).
4. Piyonlarn tm olarak d urumu.
5. ahlarn d urumu.
6. Figrlerin ve Piyonlarn uyumu (ibirlig i . "armoni prensi'
bi").
Bu meyanda srekli faktrler de -zellikle Piyonlarn yerlei
mi- ok nemli rol oynar.
Satran stratejisi 1 5'inci yzyldan balamak zere devaml
olarak gelitirilmitir; yle ki Satran tarihinde eitli "ekol
le " vardr. ltalyan Satran ekol (1 5-1 ?'nci asr) ok basit bir
la ? day? nrrd: Figrl rin mmkn olan en hzl ekilde ge
ltrlmes ve buna bagl olarak rakip aha kar abuk h
cum : Say un an t. meli .de gayet basit idi: Direkt (dolaysz)
tehdtlern puskurtulmes, maddi fedalarn kabul edilmesi
(stelik, fedalarn reddedilmesi, hatta "az civanmert" saylr
d !). 1 8'inci .asrn ortasnda, bildiimiz gibi, Philidor (Fran
sa'da) rteinin y pyeni bi.r ynn kefetmitir: O zamana
kadar kuumsenm olan Pyonlarn
roln belirtmi ve hat
ta "Piyonlar pa inin ruhudur" yaktrmasn yapmtr. Pi
yonlarn sra halnde toplu olarak ilerlemesi ve dinamik bir Pi
yon zinciri meydana getirilmesi bu yeni stratejinin en nemli
esasl n. oluturmaktadr. Gnmzdre ilkel gibi grnen bu
strateJ Y! ne de .satran tarihinin ilk pozisyone stratejisidir.
Buna ragmen ltalyan ekol 1 9'uncu yzyln ortasna kadar
hk01 srmtr. Ancak bu asrn krkl yllarnda ingilte
r 'de, ltal an ekolne ciddi bir rakip kmtr: Staunton sa
kn ve saglam allar seiyor, kk avantajlarla yetiniyor
ve oyunsonu iin elverili artlar elde etmeye alyordu.
Fakat bu sahada tam anlamyla dn noktas oluturan Ste
initz'tir. Onun tespit ettii stratejik prensipleri, Lasker daha
sonralar aadaki gibi formle etmitir:
1 . Satran partisinde pozisyonun dengesi (kavram) vardr.
2. Kes.in h cu lar ancak bu denge bozulduu taktirde ba
latlablr - hbr zaman daha nce deil!

3. H cum, rakibin "zayf n oktalarna" kar yneltilmelidir.

4. Saunmada tutumlu olunmal ve kuvvetler gereksiz ekil
de baglanmamaldr ("Ekonomi prensibi").
Bu ilkeler stratejinin kuku gtrmez temelini oluturmakta
d r; bu arn aha o. raki geliimi, Steinitz'in retisinin ke
s nle.trlmes ve butunlenmesinden ibarettir. Tarrasch, pren
splr. herks e kolayca anlalr ve pratikte uygulanabilir
ekl yermtr. Lasker, stratejide psikolojik elemanlar ke
fetmtr v.s. Burada sadece aadaki isimleri zikredelim:

OYUN ORTAS/ (2)

OYUN ORTASI (2)

Reti, Nimzowitsch ve Tartakower ("Neoromantikler") merke

zin kontrolne ait yeni fikirler gelitirmiler, Capablanca "sat
ran teknii" ile oyunsonu ynetimini btnletirmi, Aljehin
kombinezon satranc ile pozisyonel satranc birletirmi
("sentez") ve Botwinnik de aktif konumsal oyunun gelitir
mesinde ("Sovyet ekol") nemli bir rol oynamtr.
Burada Aljehin hakknda sylenenlere bal olarak unu ekle
mek yerinde olur: Strateji ile satran oyununun taktii orga
nik olarak birbirine baldr; yle ki stratejik amalarn elde
edilmesi iin taktik usullerden yararlanlmakta; ve, ayn za
manda, taktik darbeler iin gereken artlar, kombinezonlarn
gerekletirilmesi iin ortam hazrlamaktad r.

zayf hane denilir." Bu vesile ile unu da zikrede lim: Zayf ha

nelerin ierdii konuml arn incelen mesi gsterm itir ki, ken
di Piyonla r tarafnd an korunmayan haneler aa yukar b
tn hallerde zayftr. Bu ise, Piyonla rn pozisyo nunda ("for
masyon unda") bir delik olmas kadar ktd r.
267 numara l Diyagramda gsteril en konum Yates-G rob par
tisinde (Meran 1 926) meydan a gelmit ir. Hamle sras Beya
zn dr.
Kolayca anlalaca gibi Siyahn rok pozisyo nunda siyah haa
e
1 e
s : ; ri a , ,i1:l1:wJ
r !Y : hemen
: b i m:p . .1 *1 .1
hucuma 1 l
vardr. Ancak

Strate jik ama lar

KISIM 8'de grd mz gibi, en basit finallerd e bile bir oyun
plan gereklid ir. Plana ait ayrntl bilgiler, rnekle r v.s. 1 2 nu
maral KISI M'da [Oyuno rtas (3) te) verilece ktir. imdili k sa
dece unu syleye lim ki, uran byle planl, yani sistem a
tik karakte rine, kuvvetl i satran larn partiler inde ilk hamle
den sonunc uya kadar hemen daima rastlan r.
KISI M 5 [Oyuno rtas (1 )] de grd mz gibi kombin ezon,
ancak belli bir avantaj (stnl k) elde etmi taraf iin olanak
l bir mcad ele yntem idir. Bu bakmd an dengen in bozulm a
d (eit) pozisyo nlarda mcad elenin stnl k kazanmaya
ynelti lmi olmas dorud ur. Bu mcad elenin sahnes i zel
likle oyunortasdr; nk partinin bu evresin de birok Figr
hala tahtada bulund uunda n oyun kark hale gelir.

.::=:;lli@l

'

1 . c5! . . .

d6-hanesinin zaptn amalayan manevrann balangcdr.

1 . . . . a5

Beyazn dier (b3-b4-b5) tehdidine kar.

2. Ab1 1 . . .

d6-hanesine yolculuk balamaktadr.

b

Diyagram 267

6. Vd8 7 . b4 a:b4 8. K:b4 F:d6 9.e:d6 VaS

1 0.Kdb3 Ke8 1 1 . Ve2! . . .

Bu hamle 1 1 . K:b?'den daha kuvvetlidir (1 1 . ... K . b? 1 2 . K b?

V:a4).

2 . . . . Vf8 3.Aa3 Fd8 4.Ac4 Fc7 5.Ad6 Kb8

6.Kb1 . . .

kontrol altna alnablen, hatta

erge igal edilebilecek haneye
1 20

".fe . yenilginin nedeni 7 . ... g7-g6 hamlesinin meydana ge

trdg z yflrklar ve bunlarn savunulmas iin nemli siyah
hanel Fln olmamasd r. Beyazn, partiyi bu kadar abuk ka
zan asnn seb bi, bu zayflklar yararlanmas dr. Diyagram
dak konumda Syahn, 21 .VcS+ v.s. tehdidine kar hibir sa
vunma kalmamtr.

1 1 . . . . Va8 1 2 . Ke3

ve Beyaz d6-Piyonu sayesinde partiyi zorlanmadan kazanr.

Zay.t Piyonlar konumunun son rnei olarak Bogoljubow
Danelson pa isini gz n e al l . Bu rnek ayn zamanda
fazlasyla pasf oyunun tehlkelern aka gstermektedir.
1 . e4 e6 2 . d4 d5 3.Ac3 Fb4 4.e5 c5 5.a3 . . .

d
b
c
3.K h5+ (Pg6 am azdad r) 3. . . .
268
Diyagram
g8 4.Kh8 mat ile tehdit eder.
saMata kar artk ie yarayan
vunma kalmam tr (1 . ... Af5 2.K:f5) .
(268 numara l Diyagra ma baknz) . Hamle sras Beyazn dr.
Al evresi sona ermiti r. Bu durumd a Beyazn plan ne ola
bilir? Ac5'in konumu pek emin deildir ; nk bu yerde b7Piyonun un hcum na urayab ilir. Oysa Siyahn kampn da
d6-han esi zayftr. (lngilizc ede zayf haneye "hole" denilir - ki
bu da "delik", "ukur" , hatta "ho olmaya n bir yer" anlamn a
Elde edilen stnlk iki trl olabilir:
gelir). u halde Beyazn bu haneyi zaptetmeye almas ye
k
stnl
bir
e
kuvvet
rinde olur.
biri
rdan
1 . Mad stnl k. Tarafla
Pi
birka
in
(rne
olur
etmi
elde
k
stnl
1 . e4! Ab6 2 . Fb3 Kac8 3.e5 Kc7 4.Ae4 15(?)
maddi
a,
salars
yon, kalite veya bir Figr v.s. kazanm ak gibi).
Siyah, Beyazn iini kolaylatrr; burada elbette 4 . ... Ac8 oy
j):
avanta
veya
k
stnl
yonel"
("pozis
k
stnl
sal
nama daha isabetli olurdu.
2 . Konum
Kuvvet ler eit olmakl a berabe r, taraflardan birinin Figrle rin
veya Piyonla rn, veyahu t her ikisinin , daha iyi konum da olma
lar durum unda, konum (pozisy on) stnl nn elde edil
mi olduu sylen ir.
Tabii ki bir tarafn ayn anda hem maddi, hem de konum s
tnl elde etmesi olanak ldr. Pozisyo nel stnl n de
(maddi stnl k gibi) eitli derece leri vardr; hatta rakibin
Veya 6. . .. Ac8 7 .A2c4
kazand birka Figr fazlasy la karlayabilece k durum s
an
namay
karla
ile
8.A:c8 ve 9.Ad6

stnl
Durum
tnlkl eri bile vardr.
7. Kfe1
tek bir Piyonu n yitimi ise, birok kez partini n kaybed ilmesin e
e
d
b
c
g h
neden olur. Tecrb eli satran lar bu gere i ok iyi bildikle
imdi Ad6 emniyettedir ve Be- a
bi
Piyon
bir
adka
bulunm
neden
bir
269
geerli
a
Diyagram
riden, durumc
yaz durum avantaj kazanm le feda veya kaybe tmekte n daima ekini rler.
tr.
Botwinn ik - Flohr partisin de (AVRO turnuva s 1 938) meyda
na gelmi olan bu konumd a hamle sras Beyazn dr.

Ounun ikkate deer bir safhasdr. Burada, elbette, 6.A:b7

K.b7 7.V: c6 . Fb8 8.V:e6+ devam yolu da partiyi kazandrr, fa
kat Botw nk d6-hanesindeki Atna dayanarak "otomatik" ka
zanc terch etmektedir. Galiba hakldr... Parti yle bitmitir:

GQnmzde Fransz partisinin ok oynanan bir varyant (B

L U . 1 1 1, KiSi 1 3'e baknz). Bu parti oynand vakit (Birin
c_ Dunya harbnden sonra), 3 . ... Fb4 sistem i ancak uygula
maya balamt. Bu n dnden tr Danimarkal usta Dani
elson burada pek elverlt olmayan bir devam yolu semitir:
5 . . . . c:d4

Bugnlerde aa yukar istisnasz 5 . ... F:c3+ yant uygulan

maktadr.
6. a:b4 d:c3 7. Va4 . . .

rada 7.Af3 d e iyidir. Yaplan hamleden sonra Siy ah iin en

y olanak 7 . ... cb 8.F:b2 f8 9.Af3 f5 hamleleri ile gambit Pi

Y?nunu kabul etmek ve karoyun anslar aramaktr. Fakat
s

7 . . . . g6{?)

yant se9er Bu h mle siyah haneleri tehlikeli ekilde zayf

latr. , Tehlkel"., dedk, nk byle hanelerin doal savunu
cusu olan siyahhaneli Fil ortadan kalkmtr.
8. Af3 Vc7 9. Fd3 Ac6

Buada da 9 . ... c:b2 1 0. F:b2 Ae7 daha iyi savunma anslar

saglard.
1 0. 0-0 Aqe7 1 1 .Ke1 Fd7 1 7.bc 0-0-0?

iy h n duru fl] u aten fenadr. Fakat bu hamleden sonra

umtsz olur; unku bu kanatta siyah. ahn durumu, br ka-

.
.
.
hatlar igal ederek kes in ey- a b c d e --i ; h
Diyagram 271
lmler iin onlardan yararlanablme. sa!.1 ir oyuncunun gerek kuvvetini belirlemekte dir
.md gaz onune alacam rnekte, ak hattn ah hcumu
n kullanlama sn greceiz.
271 numaral. Diyagram Winter - Aljehin partisinde (Notting
ham .1 9.38) . syahn 25 . ... Aa5! hamlesinden sonra meydana
getmtr.
S yahn durumu stndr. Diyagramd aki duru mda
Beyaz d5-Pyonun u alamaz: 26.V:d5? K:e2 27. K:e2 K:e2
. (28.A:f6? : 2+ 29.:d2 F:f4+ v.s.)
2.V.a5
28 . ... Ag3! ifte
'
A.f1 ve K:d2+ tehdd ile.

26. b3 . . .

26 . . . Va4+ tehdidi yznden azok zorunlu bir hamledir.

26 . . . . Ac4!

Beklenmedik bir srpriz. Bu At da alnamaz 27 b c4(?) Va4+

28c1 Faa+ 29b1 Kb6+ 30.a1 Vc2 ve m atta n ku rtulu
yoktur (21 .Kb1 Fb2+ v.s.).
27. Fc1 Ace3+ 28. F:e3 A:e3+ 29 .Aea
. K . eJ
30. Vf2 Vb5!

31 . ... Vd3+ 32.c1 Fa3 mat tehdidiyle.

. 434:c.d :;: :::. ="

31 . Ac1 . . .

Baka n e yapabilir ki?! . .

4 .ttJi & 1#. H{)

3

, J11t16.i:;:!f''
.br devam 2 t]f!
:f'i!\!r
@ 11 ':::lS'"' ; r-:

p5 36.Ke1 Ke4 37.K:e4 (?)

-

.:,:,,!,,
n

,, ,,,, ,,,,,,,i
c

,R,i ;
e

Dogru d u rust hamle kalmamtr.

Diyagram 270
1 8. Ad4 h6 1 9 . Ff6
Kg8 20. b6
ve Siyah terked r. Son durum bir Diyagram haketmektedir

(270 numaral Dyagrama baknz).

Siyah ahn yan.nda i b.tn Figrler tam anlamyla pat duru
mundadr. Kg8 se hbr. y yap.amaz. Siyah kampta bu de
reced.e zayf olan hanele n ornegne elbette ki nadi ren rastla
nr. Br kez daha una dkkati ekelim ki, imdi grd mz

121

Bu elbette hatal
parti
k i f f:. nasl olsa

37 . . . . d:e4 38.Sd2
Fd6 39.Sc2 Ff4.
ve Beyaz terketti.

,,.,,.,,,.,

r <:t'
a

Diyagram 272

Diyagram 272'de
( Petrosyan-Unicker). Hamle sras Beyazn. Bu durumda Be
yaz beklenmedk bir ekilde
19. F:d6! . . .

oynad. u . kuvvetli ha lenin am cn anlamak iin, una d ik

kat edelm. Beyaz c-sutununu agr Figrler ile igal etme e
hazrlanmaktadr. Siyah ise bunu Ad6-c4 hamlesi ile kar!-

O YUN ORTASI (2)

OYUN ORTASI (2)

mak ister. Bunun iin Beyaz, f4-hanesinde ok iyi konumda

bulunan Fili hi tereddtsz krmaktadr.
1 9 . . . . F:d6 20. Kc6! . . .

lgin bir Kale manevras. Siyah At imdi i l k yerine dnmek

zorundadr (20. ... Ab6 21 .Afd2 v.s.); oysa Kc6 imdi c2-ha
nesine dner ve bylece bir tempo kazanr.
20 . . . . Ab8 21 . Kc2 Ad7 22.Kac1 . . .

Beyazn konumu imdi ok daha stndr. Ak hat avanta

jndan baka, Siyahn a5-Piyonu da zayf olduundan, de
vaml olarak korunmaldr.
22 . . . . Ab6

Siyah, At yine c4-hanesine yerletirmek istiyor.

23. Vb5! Ac4 24.Afd2! . . .

Ak hat kapatan b u At hemen krlmaktadr.

24 . . . . A:d2 25. K:d2 Va8 26. Kdc2 Kd8 27.Kc6 g6

Siyah Figrler, Beyazn Vezir kanadndak i basks yznden,

pasif kalmak zorundadr. Beyaz, alan avantaj sayesinde ah
kanadnda ( ! ) hcuma geebilir. Byle bir plan, imdi gre
ceimiz gibi, ah kanadnda ki Piyonlarn ilerlemesin i de ie
mektedir. Bu nedenden tr Beyaz ilk nce ahn emin br
yere -Vezir kanadna ( ! )- aktarmaktadr. Bu ilgin plan aa
daki gibi gereklei r:
28. g3 Sg7 29.Sf1 .. .

Beyaz ahn seyahati balyor.. .

na gelmektedir. Biz artk bunlar biliyoruz; fakat konu nemli

olduu iin, birka rnei daha gzden geirelim.
Beyazn, Vezir kanadndaki durumu ak bir ekilde stndr.
Siyah pasif kalrsa, Beyaz burada c4-c5 Piyon ilerlemesi yar
dmyla inisyatifi elde edecektir. Dier taraftan Beyaz ahn
durumu da tam anlamyla emniyetli deildir; nk burada
h3 ve f3 haneleri zayftr. Unutmayalm ki bu gibi hallerde s
z geen noktalar ancak Figrler tarafndan savunulabilir. Bu
nedenlerden tr Siyah, rakip aha kar hcuma geme
karar alr. Beyaz tabii ki bunu hisseder ve
1 . Ac1 . . .

turnuvasnda ald i ki nciliktir].

Diyagramdaki konu m ah-Hint savunmas iin (KISIM 1 6'ya
baknz) olduka tipiktir. Beyaz, Vezir kanadnda, Siyah ise
ah kanadnda harekete geecektir. Bu da, genellikle hem
stratejik gr hem de taktik ustalk gerektiren ola n st
kark ve ok keskin bir mcadeleye gtrr. Parti yle de
vam etmitir:
1 8 . . . . Ah5!

k doru l Hcum iin nemli olan bu Figr krlmamaldr.

Syahn e4-hanesine olan basks tabii ki zayflamaktadr, fa
kat bu durumda At saklamak daha nemlidir.
1 9. c5 Af4 20.Vc4 . . .

hamlesi i l e Vezirleri krmak ister.

1 . . . . Ag4(!)

Cesur, fakat doru bir devam yolu.

2. h3 . . .

Zorunlu hamle. 2.h4? elbette ie yaramaz: 2 . . . . F:h4 3.f3 F:g3

v.s.
2 . . . . A 5!

Hcumun mantkl bir devam.

3. h:q4 . . .

Beyaz artk feday kabul etmek zorundadr. 3.h4'ten sonra Si

yah 3 . ... f4! yant yardmyla pskrtlez bir hc m elde
eder, rnein: 4.e:f4 e:f4 5. F:f4 K:f4! 6.g:f4 V:h4 ve Syah ka
zanr.

29 . . . . Sg8 30.h4 h5 31 . K1 c2 Sh7 32.Se1 Sg8

33.Sd1 Sh7 34.Sc1 Sg8

Neschmetdinov'un analizlerine gre imdi Vezir kanadnda

saldr balatmak vakitsiz olurdu: 20.Vb5 b6 21 .cd cd 22.Vc6
Kad8 23.Kae1 Kf? 24.AbS Ff8, ve 25 . .. . Kc8 tehdidi hayli na
hotur.
20 . . . . Kf7!

okyanl ("niversal") bir hamledir! Bu hamle hem el-hane

sini korumakta, hem bu Kalenin g?'de aktif yerleimini hazr
lamakta, hem de Vezir Kalesi iin f8-hanesini boaltmakta dr.
21 . a4 . . .

Beyaz, Vezir kanadnda hareket etmeye devam ediyor. B u

ha lenin amac, burada partnr yeni zayflklar meydana
getrmeye kkrtmaktr. Fakat Siyah, kuvvetlerini daha hzl
bir ekilde etkinletirmektedir. Zaten pratiin gsterdii gibi,
aha kar hcum genellikle d ier saldrlardan daha tehlike
lidir.

35. b1 h7 36.Ve2 Vb7 37.Kc1 g7 38.Vb5 Va8

imdiye kadar pasif olan Fil hem "uyanmakta" hem de Kf7

iin nemli g),hanesinin boaltmaktad r. Ayn amanda potansiyel Ae4-g5 tehdidini de
... ..

38 . ... V:b5 39.a:b5'ten sonra b-Piyonu tehlikeli olabilir.

39. f4 Sh7 40.Ve2 Vb7 41 .g4! . . .

Hcum balyor. Sonuca gtren Vezir kanadndaki ak hat

deil, ah kanadnda alan hatlardr.
41 . . . . hg 42.V:g4 Ve7 43.h5! Vf6

Siyah, Vf6-f5+ hamlesi yardmyla Vezirleri krmakla tehdit

ediyor.
Beyaz ise buna raz deil, nk Vezir hcum iin lazmdr.

44 . . . . Sg7 45.hg V:g6 46.Vh4 Fe7 47.Vf2 Sf8

48.Ad2 !
Bu durumda Siyah terkeder. nk At e5-hanesine yerleti

rildikten sonra, g-hattndaki bask partiyi kazandrr. Olaa

nst retici bir parti.

37. A:d2 Vc2 (!)

ok ilgin bir durum. Beyazn bir Figr fazlas var1 fakat du

rumu mitsizdir. ok kark (ve yorucu ! ) bir m cadeleden
sonra zeitnota den Beyazn hata yapmas neticesinde parti
hemen biter:
38. Ace4? Vd1 mat.

Fakat kolayca grlebilecei gibi, Beyazn partisi zaten kay

bedilmitir:
a) 38.Ae2 V:c4 39.A:c4 K:e2+ 40.d1 Ke4+, ve At kazanr.
b) 38.KfB+ :f8 39.Vf1 + g7 40.V:g2 Vc1 +, ve Siyah her iki
At kazanr.
Piyonru hcu m l a r
eitli amalarla yaplan "Piyonlu" ilemler, tahtann herhan
gi bir ksmnda uygulanabilir; rnein KISIM 8'de gz nne
aldmz "yarma hareketleri", veya KISIM 1 6'da greceimiz
Vezir gambitindeki "aznlk hcumu" gibi. Fakat "Piyonlu h
cular" veya buna benze : deyimler kullanld zaman, ge
nellikle rakp aha kar Pyonlar yardmyla yaplan hcum
lar anlalmaktadr.
una dikkati ekmek yararl olur ki Piyonlu hcumlar, hcum

21 . . . . h5 22.a5 g4! 23.f:g4 F:g4 24.h4 ff5

25.Kae1 Fh6!

Siyah pasif oynamak zorundadr.

44. Sa2! . . .

son darbeyi indirmektedir.

Diyagram 273a

Diyagram 274

3 . . . . f:g4

Yeni ve olduka nemli bir faktr: Kf8 iin f-hatt almtr.

Siyah imdi 4 . ... Af3+ 5.F:f3 g:f3 ve 6 . ... Vh3 ile tehdit eder.
4. Ke1 Af3+ 5. f1 Vh2

Tehdit: 6. ... Vg1 + v.s.

6. A1e2 h5

Meydana gelen konum Diyagram 273a'da temsil edilmitir.

Olduka ilgin bir durum: Kuvvete stnlk Beyazdadr; fa
kat Siyahn pozisyonel avantaj o kadar byktr ki Beyaz
oyunu terketmek zorunda kalr. Durum incelendiinde h-Pi
yonunun ilerlemesine kar Beyazn hibir ey yapamad
grlr. rnein: 7.Ae4 (daha baka ne yapabilir?) 7 . ... h4
2.g:h4 (aksi halde 8 . ... h3 v.s.) 8 . ... A:h4 9.Aeg3 A:g2 1 O.Ke2
Ff5 ve Siyah kolayca kazanr.
274 numaral Diyagramdaki konu m Tschernich - Neschmet
dinov partisinde Beyazn 1 8'inci hamlesinden sonra meyda
na gelmitir. [Siyah talarla oynayan uluslararas usta e ta
nnm satran antrenr Rasim Nejmetdinov (Tatarstan;
1 91 2-1 974) zellikle parlak hcumlar ve kombinezonlar ile
nldr. En byk baar, kuvvetli uluslararas Bkre 1 954
1 22

c
.

Dyagr am 274a

ma drerek, avlamay baarmakta dr (Diya gram 274a'ya

baknz).

29 . . . . A:g2! 30.S:g2 Fh3+! 31 .Sf2 . . .

Veya 31 .:h3 K:f3, ve imdi

a) 32.Kg1 Ff4 33.Ae2 Vg4+ 34. h2 (24.g2 F:g3) 34 . ... K:g3
(!) v.s.
b) 32.Ae2 Ff4 33.A:f4 K:g3+ v.s.
31 . . . . K:f3+

En emin koruyucu ortadan kaldrlmaktadr.

32. S:f3 Vf5+ 33.Se2 K:g3!

-==

.,. -:<
unu t mayalm ki "savunma tek- . .. . , b 7 d ,.,.,.,;.,,
niini" iyi bilen kuvvetli bir
Diyagram 275
oyuncu, beklenmedik olanaklar
da uygulayabilir. Yineleyelim: Piyonlu hcumlar somut bir
plana gre gereklemeli, iyice hesaplanmal ve salam bir
dayana olmad srece balatlmamaldr.
(Diyagram 275'e baknz). Bu Diyagramda temsil edilen ko
num, zamann kuvvetli ustalar arasnda oynanan Foltis-Elis
kases partisinde (1 936) Siyahn 1 8'inci hamlesinden sonra
meydana gelmitir. Hamle sras Beyazndr.
Azok tecrbeli bir satran bu durumun Sicilya partisinin
"drag ?n varynt" iin tipik olduunu hemen anlar. Siyah a
l ta braz pasf oynam ve Beyaz bundan yararlanarak Piyon
hucumu hazrlamtr. una da d ikkat edelim ki bu partide
farkl roklar yaplmtr. Geni cephede yaplan saldrlarda
dur m ge.nellikle byledir. nk bu artlarda eylemi gerek
letren Pyonlarn arkasnda kendi ahlar bulunmamaktadr.

,.:

1 . f5! . . .
Beyaz pozisyonel artlara uyan b i r Piyon hcumu balatmak
ta ve bu meyanda taktik bir olanaa dayanan bir devam yolu

uygulamaktad r: Siyah imdi bu Piyonu alamaz, zira 1 . ... gf

2.ef F:f5? 3.V:f5(!) V:f5 4.A:e7+ hamlelerinden sonra bir Fi
gr kaybeder.

ok gzel ! Bu Kale alnamaz: 34.A:g3 Vc2+ 35.f3 Fg2 mat!

34. Sd1 Kg2 35. Kfl Fq4+ 36.Se1 Fd2+!

Bu sadece gzel deil, ayn zamanda olaanst kuvvetli bir

devam yoludur. Bu saptrma fedas sayesinde Siyah Vezir
1 23

1 . .. . f6 hi iyi deildir: 2. Kg1 Fh5 3.Af4, ve Beyaz ezici bir

1 . . . . e6

OYUN ORTASI (2)

OYUN ORTASI (2)

nemli olan gelime avantajnda nasl yararlanabilir? Botwin

nik en do ru devam yolunu semektedir:

stnlk elde eder.

20. Ve3! ! . . .

2. F:a7 S:g7

Yegan e hamle , nk 2. ... A:g7 yant Veziri kaybettirir

(3.Af6+).
3 . f6+ Sh8 4.Ae7 KcdB 5.Ad4 . . .

Tehdit: 6.Adc6 hamles i ile bir kalite kazanm ak (6 . . .. Ka8

7.Ae5 ve bir Figr kazan r)
5 . . . . Va4 5 .Sb1 Ac7

Siyah n "inisiy atifi" tamam en zarars zdr; parti kaybed ilmitir.

7. h5! g :h5 8.Kdh 2 . . .

h-hattndaki beyaz tehdit ler, zayflatlm ve skk siyah rok

h
e
d
c
b
1
de, duble Piyon komp leksle ri
277
m
Diyagra
e)
irler.
bazen ok kuvvetli olabil
Duble Piyon larn zayfl nda n
yararl anmak oyuns onund a genell ikle daha kolayd r.
arta
277 numa ral Diyag ramda gste rilen durum Brons' tein-T

hamle
inci
8
1
n
Siyah
948)
kower partis inde (Stock holm 1
oyna
s
hassa
pek
n
Siyah
tir.
gelmi
na
sinde n sonra meyda

mad alt a, Beyaz zarif bir pozisy onel Piyon fedas yar
getr
dana
me
leksi
y
komp
duble
myla, Siyah kamp nda iki
r. Bu
mitir. Kolayc a grle bilece i gibi, bunla r hayl zayftorada
nk
r,
aktad
yzde n Beyaz oyuns onuna geii zorlam
bu zayfl klarda n yararl anmak daha kolayd r.

Diyagram 276'ya baknz; Woowits ch-Kotkow partis i (Moskova, 1 970).

r. Fakat ahn n durum u emin
yaptla
rok
ksa
a
Her iki tarafd
oldu undan , Siyah keskin bir Piyon hcum u balatmaktadr.
b

Diyagram 276

25 . . . . f4! 26.Fb 5 Kh6 27.Vd 2 f3 28.Ff1 g4! 29.g3 . . .

E n iyi anstr.
29

. .

g:h3 30.Ff4 Kh5 31 .d6? . . .

Beyazn partis i, elbette, kaybe dilmitir. Fakat 31 .c4 ile kalite

fedas daha iyi dayan ma olana klar verird i.
31 . . . . Ve6 32.Ac 1 K:f4 33.e:f 4 h2+ 34.Sh 1 e3!

ok gzel! imdi siyah a8-Fil i de devreye girer.

35. Ve1 . . .

17 .Ve4(!) V:e4 1 8.A:e4 Fe7 1 9.Se2 Kd8 20.Ka d1

0-0 21 . K:dB K:d8 22.Kf 1 b6

nk
Siyah , c5-no ktasn peine n kontro l altna almaktadr;
hamle
5
(Ad3onra

ndan

vralar
mane
2-d3
. .
Beyaz n Ae4-f
styor
ak
korum
sinde korkm adan) Pe5 ' i Fe7-f6 yant le
23. Af2 Kd5 24.Ad 3 Ff6 25.Ab 4 Kb5

Partid en sonra yapla n analiz ler, 25 . ... Kd6 yant nn biraz da

ha iyi oldu unu gste rmile rdir.
26. a4 Kc5 27 .e4 . . .

te imdi , siyah Kale izole edilm itir.

27 . . . . b5

ttirir:
yi grn en 27 . ... a5? hamle si partiy i hemen kaybe
, ve
30.b3
Kc4
6
29.Aa
4)
29.c:b
a:b4
...
.
28
(veya
b5
3!
28.d
Beyaz Kaley i kazan r.
B u devam yolu 31 .b3 K:b4 32.c:b 4 F:b4 'ten elbette ok daha
iyidir.

37. ...
Mezara atlan son topra k. Beyaz terke der, nk
2)
37.Ka
(veya
2
37.Aa
in:
rne
r,
V:g3'e kar savun ma yoktu
ile)
i
tehdid
Vg2+
...
.
38
ve
mat
Vg1
...
.
(38
V:g3!
37 . ...
38.f:g 3 f2+ 39.Fg 2 f:e1 V+ 40.K: e1 F:g2+ 41 .:g2 h1 V+ v.s.

Veya 33 . ... c5 34.c4 v.s.

Dubl e Piyo n
onel
Pratikte sk sk meyd ana geldikleri ve durum un pozisy
iin,
lar
olduk
neden
iklere
dei

esasl
de
mesin
lendir
deer
Bu
lar.
oynar
rol
bir
li
nem
inde
duble Piyon lar satran partis
bera
la
bunun
z;
aaca
karl
sk
sk
larla
Piyon
kitapta duble
a)
ber burad a baz zelli klerin i gzde n geirm ek yarar lz,olur:
nk
diyoru
"
ellikle
("gen
r
zayft
Duble Piyon lar genel likle
- 278
nispeten nadir olmak la berab er baz i tisnal r da vurdr
torma
oldug
at
,

Pyon
. du
numaral rne e bakn z). b) Dugle
Pyon
c2
.
b
a2,
in

Orne
.
azaltr
tini
.
yonun hcum kuvve
Pyo
zeni a7, b7 Piyon lar kars nda kolay lkla br geer
olutu rduu halde , a2, b2, b3 formasyonu bunu a7, b7 P-

20 . . . . V:e3 21 .f:e3 . . .
Bu durumda duble Piyonlar kuvvetlidir. Bunun nedenini anla

mak iin unlara dikkat edelim: Bu gibi konumlarda Figrler

iin "istinat noktalar" ok nemlidir. Vezirlerin krlmasn
d n ? ce siyah Atlar iin elverili d4 ve f4 yerleri mevcuttu:
md se bu haneler e3-Piyonu tarafndan kontrol edilmekte
i . By.lece bazen duble Piyonun kastl olarak meydana ge
trlmes, olduka nemli ve etkili bir yntemdir. Bu yntem
yardmyla baz konumlarda m cadelenin gidii birdenbire
deitirilebilir.
21 . . . . Fg4 22.a5 Ac8

22 . ... Abd7 23.h3 F:f3 24.g:f3 Ac5 25.b4 Ae6 26.F:e6 f:e6
27.Aa4 ile 28.Ac5 hamlelerinden sonra Beyazn durumu ba
riz olarak stndr.
23. Kc1 F:f3 24.g:f3

e3 ve e4 Piyonlar artk zayf deildir; imdi merkezde nem

li bir rol oynarlar.
24 . . . . Ae7 25.Ad5 Ac6

Kritik bir an: 25 . ... Af:d5 26.F:d5 ! A:d5 27.K:d5 hamlelerinden sonra meydana gelen Kale finali, beyaz Kalelerin etkili ko
numlar yznden Beyaz iin kazanlmtr.
26. A:f6+ g:f6 27 . Kd7 Kab8 28.Sf2! . . .

Diyagram 278a'ya baknz.

28. a5 Fd8 29.Ka 1 Kc4 30.Sd 3 Fe7 31 .Aa6! . . .

kazan r:
35.V:e3 yant ndan sonra d a Siyah zarif bir ekild e! 39.K:h
1
hW+
2
38.:g
35 . ... V:e3 36.f:e 3 f2+ 37.Fg 2 F:g2+
K:h1 40.: h1 f1V+.
35 . . . . e2 Partid e piyon lar gere k bir kahra
manl k rne i sergil emile rdir.
36. Kd3 Vg4!

Olaanst bir pozi yonel anlay! Byle bir hamleyi bulmak,

takdr etmek ve buna bal olarak oyunu uyar
konumu dogru
lamak, parlak Vezir fedalarn kefetmekten daha zordur. Ve
irlerin krlmasndan sonra Siyahn pozisyonundaki eksik
lkler kend ilerini daha da fazla hissettirecekler. Pe5 koruma
s. k. lr; Af6'nn konumu da pek iyi deildir. Beyaz Kalelerin
gulu konumu, siyah Figrlerin ibirliini engellemektedir.

Durumlarn takdiri ile uygun planlarn tesbitinde etkili olan

baz nemli faktrleri ("stratejik elemanlar") gzden geir
dik. Hemen unu syliyelim ki kitabmzn dier KISIMLA
RINDA bu tipten baka "elemanlara" rastlayacaz, rnein
izole Piyonlar, Piyon zincirleri, iyi ve fena Filler, v.s. Ancak bu
rada, yukarda gz nne aldmz rneklerle yetinmek zo
rundayz. Merakl arkadamz iin unu da ekliyelim: Bu ko
nular, Alman Satran Federasyonununun uzun zaman ba
antrenrln yapm olan iM Sergiu Samarjan'n "Sat
ranta sistematik antrenman" adl eserinde ayrntl olarak ve
itinal ekilde incelenmitir. Alman Federasyonunun resmi ki
tab olan bu eserin Trke tercmesi NKLAP Kitabevi tara
fndan 1 991 senesinde yaynlanmtr.
M cadelenin tipik amalan
267 ila 278a numaral rneklerde nl bykusta ve kuvvetli
ustalarn eitli parti rneklerini inceledik. Btn bu kuvvetli
satranlarn oyunlarnda gze arpan ortak bir yn vardr:
Bu da urata belli bir ama gtmeleridir. Says fazla ol
mayan bu rneklerimizde gdlen amalar ylece sralaya
biliriz: 1 ) Ak h t ! r.. ele ge .rmek, 2) Zayf haneleri zorla i
g I etmek, 3) Fgurlu mat hucumlar, 4) aha kar Piyonlu
hucumlar, 5) Yarma hareketleri. Bunlar stratejik planlarn da
yanaca baz tipik amalardr. Kuvvetli ustalarn partilerini
bu bakmdan incelemenin ok yararl olduu anlalr.
Bu vesile ile unu belirtelim ki, ama ne olursa olsun daima
gz nnde tutulmas gereken bir ilke vardr: Kendi F igrle
rinin konumunu dzeltmek ve rakip Figrlerin konumunu
bozmak.
.

Manevralar.
ki tarafn da etkili oyun iin ak nedenler bulamadklar bir
ok haller m y.dana geebilir. . Bu gibi durumlar, rnein, a
lta taraflar y oynadg taktrde ortaya kar; nk bu du
rumlarda oyunortas eit artlarda balamaktadr. Taraflarn
gelimesinin iyi olduu, konumlarda zayflklar olmad ve
merkezde kuvvet dengesinin bulunduu hallerde yani ksa
ca s yol gsteren nedenler ("elemanlar") yoksa,' somut bir
ft kurmak elbette olanaksz- ==
'-""'
,..,.,,_
,,
=
_.
__,,_
plan
..-:-=

31 . . . . Ka4

Zorun lu bir hamle , nk aksi taktirde Beyaz b2-b3 v.s. oynar.

32. K:a4 b:a4 33.Ab B a3

34. b:a3 F:a3 35.A: c6 Fc5 36.Sc4 Fg1 37 .Sb5

f7 38.Sa 6 Sf6 39.A:a 7

. t''"''';::;IT"'
gelm tr Beyaz n durum u tab ,,: :;,.,.,.,.,...v .'.'.R
a

: ,,.,:. .,.,., b ,,.,.,.. d ,,....;=.,. .... ;... h1

:n
Siyah Vezir Fili hala yerinde buDiyagram 278
unmaktad r. Beyaz, olduka

eie:.

1 24

'.'-'ti.JJ

b
c
d
e
f
.
' . 7'nci yatay srada
b r
Dyagram
278a
kalr; oysa, bildiimiz g i bi ,
sondan evvelki srada Kaleler daima tehlikelidir.

1 er d en

!atrma, 4) Rakip kampnda

Dyagram 279
zayflklar yaratma, ve saire.
Aada verilen rnekte, manevra ad verilen ve yukarda s
9 een genel dncelere dayanan byle bir oyun tarz gz
onune alnmtr.
(Diyagram 279; Lwenfisch-Lasker, Moskova 1 934).
u konum Vezir gam bitinin bir varyantnda meydana gelmi
tr. A! l s nrasnda zayflklar yoktur. Siyah kampnda d6hanes pratk olarak zayf deildir, nk beyaz At onu pek
kolay igal edemez; siyah hanelerin zayfl da nemsizdir
zira siyahhaneli beyaz Fil ortadan kalkmtr. lk olarak iki ta
raf da Figrlerin gelimesini tamamlamaktadr.
a

28 . . . . Kbc8 20.K:f7 K:c7 31 . K:c7+ h8

32.Fd5! b5
Pek ho olmayan, fakat zorunlu bir hamledir. Gerekten de

32 . ... Ac6'dan sonra Beyaz 33.K:b7 v.s. oynar, 32 . ... Kb S

33.Kf7 devam yolu ah kanadndaki Piyonlar kaybettirmek
tedir. Partide yaplan hamleden sonra siyah At tam anlamyla
11pat" durumuna der.
33.b3 ! Kfd8 34.Sg3 f5 35.h4 f:e4 35.f:e4!

Duble Piyon, kendi Figrlerinin tahtann btnn kontrol et

mesini salayan bir g faktr olarak partinin sonuna kadar
kalr. Siyah 55'inci hamlede partiyi terkeder.
1 25

.c

'

AILILAR (2)

OYUN ORTASI (2)

1 . Fd3 Abd7 2.0-0 Kd8

7- 8 oyna ak
Siyah bu duru mda AfB ve bn an sonra Fc8-d
Dkkate dege r
tadr.
ltmak
isted ii iin, At iin f8-ha nesn boa
yolun un e5m
deva
dart"
"stan
a
mlard
olan, buna benze r duru
as)
zn
apra
Piyon unun ilerle mesi (ve, byle ce Fc8 iin a Beyaalm
n
buu
z
yond
pozis
gelen
oldu udur. Fakat meyd ana
e)
yern
Kd8
...
.
(2
Ke8
...
.
2
:
ebilir
nley
gere klem esini
7.V:e 5 K:e5
3.Kfd1 de 4.F:c 4 e5? 5.A:e 5 A:e5 6.de V:e5
duru m ile.
lm
kazan
ve
s
fazla
n
8.Kd 8+ h7 9.F:f7 , bir Piyo
3. Kac1 . . .

gamb itinin kla

i lerde (KISI M 1 6'da) gre ceim iz gibi, Vezir
dor geli me
en
iin
Kale
sik ("ort odok s") varyantlar nda
lacag ndan bu
kr
erge
ar
iyonl
d5-P
ve
yerid ir. nk c4
Kale c-hattnda etkin olaca ktr.
3 . . . . Af8

... Af6'd an daha

Meyd ana gelen duru mda Atn bu haml esi 3z. 4.Ae
5 ile At iin
Beya
a
sonr
eden
haml
son
iyidir ; nk bu
yant
den
hane
elver ili bir yer salar. imd i ise At bu z f7-f6
Beya
en
ram
ile kovm ak mm knd r. Buna
4. Ae5 . . .

. ..fakt Siyah
oyna mt r. Elbette b u hane de kalm ak iin eil
u bu tak
unk
le.
amac
k
f7-f6 haml esini yapm aya kk rtma
t incel e
Faka
ir.
ekted
gelm
ana
meyd
hane
tirde g6'da zayf bir
nokt
bu

nk
ur,
diim iz duru mda bunu n fazla nem i yokt Fil kont rol edebsiyah
eli
zhan
y hem siyah At, hem de beya
lirler.
4 . . . . Fd7 5.f4 f6 6.Af3 . . .

anes i
6.Ag6 A:g6 7.F:g 6 Fe8 8.Fb1 ham leleri nden sonra g6-h

KIS I M 1 0
AI LILAR (2)

ilecek
(tarife gre ! ) elbette "zayftr", fakat bund an yarar lanab
Atlar artk tahtada deil dir ki !
6 . . . . d:c4

z c-Piy onu
Dikkat edile cek bir haml e. Siyah bu haml e ile beya
Beyaz Vezir
de
nun ilerle mesi ni nlem ekted ir, zira aksi taktir
hcu mu
Piyon
bir
olan
tipik
kana dnda , bu varyantlar iin
balatabilir:
c4-c 5, b2-b 4, a2-a4, b4-b 5 v.s.
7. F:c4 Fe8 8.Kf2 Ff7 9.Fb 3 . . .

(Diya gram 279a'ya bakn z).

iki taraf da Fi
Bu duru mu ksca takdi r etme k yarar ldr: Herzayf
olan d6, e6
biraz
taki
kamp
Siyah
tir.
tirmi
geli
grle rini
e
a
n
d n r i : l...,,,,,.,. ,."., ,., x ,., .,.. . . , l
. , (. . . ...,.,1
mutur Anca k kolay ca goru le-

:-!&

;}\if$
bu Piyon un ilerle mesi ar Figrler tarafnd an destekle neb ilir.

Diyagram 279a

1 3.Kc3
9 . . . . Kac8 1 0.Va 5 b6 1 1 .Va6 Kc7 1 2 . Kfc2 Kdc8

ve Siyah eitli i salar.

c5

Bundan nceki BL M D E (KISIM 7'ye baknz) 1 .e4 e5 2.Af3

Ac6 3.Fc4 hamlesi ile balayan allar gz nne alnmtr.
Bu KISI MDA d 1 .e4 e5 h mleleriyle karakterize edilen ak
balangl.a!n.. ncelenmesne devam edilecektir. Bugnk
satrancn butun ak oyunlar arasnda en nemlisi 1 .e4 e5
2.Af3 Ac6 3. Ff1 : b5 ile balayan ispanya! partisidir. Dier ak
. daha zo r stratejik fikirler ieren bu al,
blnlara gore
goz_onu e alnan KISM 1 N sonunda incelenecektir. Daha nce
aadak sraya gre dier nemli ak oyunlar incelenecek
lerdr:
1 ) 1 .e4 e5 2.Af3 Ac6 ile balayan allar:
a) Drt At balangc: 3. Ac3 Ac6,
b) isko partisi: 3 . d4,
c) Ponziani al: 3.c3 .
2 ) 1 .e4 e 5 2.Af3 i l e balayan allar:
a) Philidor savunmas: 2 . . . . d6,
b) Rus partisi (partisi) veya Petrof savunmas: 2 . . . . Af6,
c) Letoya gam biti: 2 . . . . 15
3) 1 .e4 e5 hamleleri ile balayan allar:
a) ah gambiti: 2.f4,
b) Merkez partisi: 2. d4,
c) Viyana partisi: 2. Ac3,
d) Fil balangc: 2. Fc4.
Ve KISMll',J sonunda, yukarda da sylendii gibi, daha ayrn
tl olarak lspanyol partisi.
Drt At balangH:
Bu al aadaki hamlelerle karakterize edilmektedir:
1 . e4 e5 2 .Af3 Ac6 3 .Ac3 Af6

Olduk9a s ?lam ve sakin bir altr. Her iki taraf da, al

re.n plerne bal olarak Figrlerini hzl ve doru olarak ge
ltrrler. Bu ise, normal artlarda, eit oyuna gtrr.
3 . ... Af6 yant Siyah iin en salam devam yoludur. Dier
olanaklar yledir:
1 ) 3 . ... Fc5(?) yant teoriye gre elverisizdir: 4.A:e5 ! (stan
dart bir olanak) 4 . ... A:e5 5.d4 Fd6 6.d:e5 F:e5 7.f4! F:c3+
B.b:c3 6 9.Vd4, veya 4 . ... F:f2+ (rakibe kuvvetli bir Piyon
merkez veren bu hamle, burada iyi deildir) 5.:f2 A:e5 6.d4
Vf6+ 7.g1 Ag4 8.Vd2 v.s.
2) 3 . ... Fb4 yantndan sonra, " At balangc" olarak ad
lan! rlan, az rastlanan bir al meydana gelir. Beyaz iin en
etkl devam yolu 4.Ad5l dir; rnein: 4 . ... Fe7 5.d4 e:d4
6.A:d4 A:d4 7.V:d4 Af6 8.A:e7 V:e7 9.Fd3 - Beyazn hafif1 ta
k.at etkili.insiyatifi var; veya 3 . ... Fb4 4.Ad5 Af6 (4 . ... Fe7 ye
rne) 5. A:b4 A:b4 6.A:e5 Ve7 7.d4 d6 B.a3 ! d:e5 9.a:b4 e:d4
1 0.V:d4 V:e4+ 1 1 .V:e4+ A:e4 1 2.Ff4 c6 1 3.Fd3 Af6 1 4.c4 ' Beyaz iin daha iyi anslar ile (Keres).
3) 3 . ... g6. Steiniz'in bu eski devam yoluna zamanmzda ok
az rastlanmaktad r. 4.d4. Daha iyi gelimi olan Beyaz oyunu
"amaktadr". 4 . ... e:d4 5.Ad5! (Dikkat edilecek keyfiyet u
dur ki, pasif 5.A:d4 Fg7 6.Fe3 Af6 7.Fc4 0-0 8.0-0 Ke8 9.Ke1
d6 1 O.f3 a6 hamlelerinden sonra Siyah eit oyun elde eder,
1 26

Hort_:-Keres, 1 953). 5 . ... Fg? 6.Fg5 Ace7! [nemli bir an !

".D ogal" 6. : Aq,e?,? ..ok retici .bir ekilde partiyi kaybetti
rr.. 7.A:d4! (Oldurucu 8.A:c6 tehddi ile) 7 . ... F:d4 8.V:d4! ve
Beyaz kazanr (7 . ... A:d4 9.Af6+ f8 1 0.Fh6 mat, veya 8 . ... 00 9.Af6+ h8 1 O.Ag4+! A:d4 1 1 .Ff6+ g8 1 2.Ah6#. Bu son
varyant 9 :. ... g7 ynt -9: ... h8 yerine- bir ey deitir
mez, unku bu taktrde fte ki hemen mata gtrr:
1 O.Ah5++ g8 1 1 .Vg7#. imdi Siyahn neden 6'nc hamlesin
den sonra gelitirilmi At ile oduka eksantrik Ac6-e7 yant
n yapmak zorunda olduu anlalr]. 7.A:d4 c6 8.Ac3 h6
9.Ff4 d5 1 O.Vd2 Af6 1 1 .0-0-0 A:e4 1 2.A:e4 d:e4 1 3.Fc4 Af5
1 4.Ab3 V:d2+ 1 5.A:d2, aa yukar eit oyunla (Lehmann
Keres, 1 960).
4) 3 . ... f5 d evam yolu. lk iki hamleden sonra 3.Ac3 hamle
s. .. Fc4 v.eya 3.bS hamlesine gre biraz pasif ("ekingen")
gorunes.ne rgn:en, al prensiplerine uyan normal bir
hamledr. Oyle k Syahn bunu "cezalandrmaya" kalkmas ol
dka yan l bir strateji olur - nk Siyah inkiafta geride
dr. Bu varyantta Beyaz aadaki devam yolu yardmyla s
tnlk alar: 3 . ... fS(?) 4.d4.f:e4 5.A:e5 Af6 6.Fc4 d5 (zo
runlu br hamle) 7. A:d5 ! . Bu feda olana olmasa idi Siyahn
durumu elbette iyi olurdu. 1 0 . ... A:d5 8.VhS+ g6 9 '. A:g6 hg
1 O.V:g6+! (1 1 .V:h8'den ok daha kuvvetlidir) 1 0.d?
1 1 .F:dS, kar koyulmaz bir hcumla.

1 27

4. FbS . . .

Burada Beyazn seebilecei olduka farkl olan devam

yolundan en nemli?,idi.r. .Bu, Drt At blangcnn lspanyol
varyantdr. Ad, tab k, lspanyol partsini karakterize eden
Ff1 'in b5-hanesine getirilmesinden gelir.
4.Fb5 ham .sinden sonr .meydana gelen devam yollarn in
celemeden once, baka k varyanta ait iki ksa not:
a) " skoyal" varyant.
Bu ayant 4. 4 hamlesinden sonra meydana gelir. (skoya
partsnde d-Pyonunun bu ilerlemesi 3-nc hamlede ger
ekletirilmektedir: 1 .e4 e5 2.Af3 Ac6 3.d4). Gz nne al
nan varyatta 4.d4 e:d4 hamlelerinden sonra iki tarafn en iyi
hamleleri yledir:
5.A:d4 (4.Ad5 hamlesi gz nne alnan varyanttan sonra in
celenecektir) 5 . ... Fb4 6.A:c6 b:c6 7.Fd3 d5 8.e:d5 c:d5 (Bu
rada 8 . . . .Ve?+ "ara" kii de iyidir) 9.0-0 0-0 1 0.Fg5 Fe6 (1 0.
... c6 yantndan daha iyidir) 1 1 .Vf3 ... (Burada 1 1 .F:f6 V:f6
1 2.Vh5 g6 1 3.A:d5? kombinezonu hataldr, nk Siyah 1 3.
... Vd8! yantnan s.o r ir .Figr fazlas ile kalr). 1 1 . ... Fe7
1 2.Kae1 h6, Syah n y br oyunla (Diyagram 280'e bak
nz)
r a
l!ll11!ii
:: u fu :l!a ;;: ; 8 iJi'itl.\fi!-
m: 1 ::1:)
turnuvas) oyle devam etmi- 7 :a
3

":11M.' ,:\1t*l!

}: f!fI!iii ;
t;
ti!-r :
__

1 6.Vg6, ve Syah dam kten 2 R !l.S: Anw 6Ul {!\

- ra i
a
.. .. ... 1f t' : g'.'.; '
1

v : h s95

h8 v.s. (1 8 . ... f7?? 1 9.Vg6

i!!r

Diyagram 280
mat)]
Asrmzn ortalarnda 4.d4 e:d4 hamlelerinden sonra yepyeni
5.Ad5!? devam yolu ortaya kmtr ("modern" varyant). Bu

AILILAR (2)

hamle olduka kark bir oyuna gtrr: 5.Ad5!? A:e4 (5 . ...

A:d5? yant Siyah iin mahzurlu olarak deerlend irilmekte
dir, rnein: 5 . ... A:d5? 6.e:d5 Fb4+ 7.Fd2 Ve?+ 8.Ve2 F:d2+
9.:d2 V:e2 1 0.F:e2 Ae7 1 1 .Kae1 0-0 1 2.d6! c:d6 1 .A:d4, ve
Beyazlar kuvvetli bir bask oyunu elde eer. Fakat ncelenn
5 . ... A:e4 yerine 5 . ... Fe7 yant da yeterli kar anslar verr,
rnein: 5 . .. .Fe7 6.Ff4 d6 7.A:d4 A:d5 8.e:d5 A:d4 9.:d4
Ff6, eit bir oyunla) 6. Ve2 f5 7.Ag5 (7.Ad2'de n sonra Sya
hn kuvvetli 7 . ... d3! 8?V:d3 Ab4 ! devam yolu var) 7 . ... d3
8.c:d3 (8.V:d3 Ab4! ) 8 . ... Ad4 9.Vh5+ g6 1 0.Vh4 c6! 1 1 .d:e4
c:d5 1 2.e:d5 Va5+ (partiyi denklet irmek iin 1 2 . ... Fg?! ya
nt da yeterlidir) 1 3.d1 ! (iyi grnen 1 3.Fd2 hamles ger
ekte ar bir hatad r, nk 1 3. _ . : V4. yantnda n sonra Veziri kazandran 1 4 . ... Ac2+ tehdd yuzunde n Beyaz fe na duruma der) 1 3 . ... V:d5 1 4.Fc4 V:c4 1 5.Ke1 + Fe7 1 6.K:e?+
:e7 1 7.Ae4+ e6 1 8.Vf6+ d5 1 9.Ac3+ c5 20.b4+ :b4+
(20. ... V:b4 21 .Fa3 V:a3 Ve?+) 21 .Vd6+ a5 22.Va3+ b6
23.Vd6+ a5, ve daimi ki ile beraberl ik (Varady-Larsen, 1 960).
4. d4 hamlesin den sonra, yukarda incelenen varyantla rdan
baka Bogoljub ow'un 4 . ... Fb4 hamlesi de iyi denklik olanak
lar salama ktadr.
2) "talyan" varyant: 4. Fc4.
Bu durumda Siyah simetrik olarak 4 . ... Fc5 oynarsa, zaten
talyan partisi meydana gelir. Fakat Siyahn daha iyi bir olan
var: 4 . ... A:e4( !). Burada Beyazn dogru y nt 5.A:4 .tr
(5.F:f7 + :f7 6.A:e4 d5! ve saire, ancak Siyah n elverld r
- Parti No 34'e baknz). Oyun yle devam eder: 4 . .. . A:e4
( ! ) 5. A:e4 ( ! ) d5 6.Fd3 (6.Fb5 de 7.A:e5 Vg5 Siyah iin elve
rilidir) 6 . ... de 7.F:e4 Fd6 8.d4 e:d4 9.F:c6+ be 1 O.V:d4 0-0.
Meydana gelen konu mda oyunlar eitti . iyahn c-stunu n
daki duble Piyonu (zellikle oyunson u n) elbette pek ho
deildir. Fakat buna karlk Siyah " iki Fil avntajna'_ saip
tir. Pratiin gsterdi i gibi, konumla rn ogunda (ozellk.le
"ak" denilen pozisyon larda) iki Fil, Fil ile r .At'tan -ve b!
hassa iki At'tan- hissedili r ekilde daha etkldr. Bu da c-P
yonlarn n zayfln yeterinc e dengeler.
Yukarda sylendi i gibi, Drt At balang cnda en nemli .d
vam yolu 4.Fb5 varyant dr. Teorik ara tr:n aar ve pratn
gsterdi i gibi, bu hamlede n sonra et br part elde etmek
iin iki emin yol var:
1) 4 . ... Fb4 Metzger varyant , ve
il) 4 . ... Ad4 - Rubinste in varyant .
.

1) Metzger varyant
4 . . . . Fb4

Yukarda zikredile n iki varyanttan daha az rastlana n iki devam

yolunu ksaca gzden geireli m:
1 ) 4 . ... Fc5 5.A:e5 (Bildiim iz usul. Burada 5.0-0 0-0 6.A:eS!
de iyidir) 5 . ... A:e5 6.d4 Fd6 7.d:e5 F:e5 8.0-0 ile 9.f4 ve Be
yazn durumu daha iyidir.
2) 4 . ... a6 5.F:c6 d:c6 6.A:e5 A:e4 7.A:e4 Vd4 8.0-0 V:e5
9.Ke1 Fe6 1 O.d4 Vf5 1 1 .Fg5 h6 1 2.Vd3 d7 (Beyazn
1 3.Ad6+! ve 1 4.V:f5 tehdidin e kar) 1 3.Fh4 Ke8 1 4.c4 ( ! )
Fd6 1 5. Kac1 c8 1 6.d5 ! tehlikeli b i r beyaz inisiyatif ile.
4 . ... d6 5. d4 v.s. spanyo l partisin in Steinitz savunm asna
gtrr.

A ILIL AR (2)

12. Ff1 . . .

6. d3 d6

En "elastik" devam yolu.

nl teorisyen Svenoniu s'un 5 . ... F:c3 6.b:c3 d5 varyantn
da Beyaz, 8.e:d5 V:d5 9.c4 Vd6 1 O.F:c6 b: 6 1 1 .Fb2 K _B
1 2.Ve1 ! (orijinal bir manevra. 1 2. Ke1 hamles 1 2 . . .. Fg4 yu
znden bir ey temin edemez) 1 2 . ... Fg4 1 3.A:e5 Ad? 1 4 .f4
f6 1 5.Vg3 hamleleri nden sonra ak bir stnlk elde eder.
Buraya kadar oyun simetrik ekilde devam etmitir. Fakat b
rada Siyah 6 . ... F:c3 oynayabi lir, nk bu yanda hamleler n
srasnn deimes iyle ba varyanta gtrr (7.b:c3 d6 v.s.).

Btn b u ham leler ilk kez Schlec hter-D uras partisi nde
(1 908! ) uygulanm tr.

Siy ah salam bir pozisy on elde etmit ir; her iki tarafn da
ans lar aa yuka r eittir.

D u ras brada 1 1 . ... d5! oynam ve 1 2.e:dS e4 1 3.Ae5 c:d5

hamlele rryle oyunu denkle tirmiti r.

12 . . . . Ac7 1 3 . 3 h6

Rub i nste i n vary ant

7. Fg5 . . .

4 . . . . Ad4

Diyagram 281 ' e baknz.

Rubinsei.n'in, Siyaha yeterli kar ansla r salayan "k"

hareket dr".
5.A:d4 e:d4 krma s berabe rlik duru muna gtr r 6 es
d:c3
7. e:f V:t6 (7. : c:d+ 8.F:d2 devam yolu risklid ir, nk Be
yaz hssed .lr br gelm e stnl elde eder) 8.d:c3
Ve5+
9.Ve2 V:e2+ 1 0. F:e2
.A:e5 hames inden sonra ok kark d urumla r meydana ge
lr, ! kat dogru oynam ak artyla Siyah avantaj elde eder; r
negn: 5 ... Ve? 6.f4 A:b5 7.A:b5 d6 8.Af3 V:e4+ 9.f2
Ag4+
1 ? .g3 yg! ! 1 .1 .Ah4 VhS 1 2.A:c?+ d8 1 3.h3 Af6 1 4.A:aa
V:..h 4+! (lgn9 b..r olanak ) 1 5.:h4 Ae4 (imdi Beyaz ah mat
agna dumu tur)
1 6. Vg4 Fe7+ 1 7.VgS F:g5+ 1 8.f:gs h6
1 9.g6 f:g6, ve mata kar savunm a kalmam tr.
.Fc hamles inden sonra da Siyah iyi bir karoy un elde eder
orneg. n: 5 . ... Fc5 6.A:e5 Ve7 7.Af3 dS! 8.A:d5 V:e4+ 9.Ae
3
Fg4 1 0.Fe2 A:e2 1 1 .V:e2 0-0-0 .
Bunun iin 4 . ... Ad4'e kar bugn lerde genell ikle

7 . . . . F:c3 8.b:c3 Ve7

Metzger savunma s. Bu devam yolu, 8 . ... Ae7 (Pillsbury'in

manevra s) 9.Ah4 Ae8 ve 8 . ... h6 9.Fh4 a6 1 O.Fc4 Fg4 gel

me sistemler inden daha salamd r.
Fakat az denenmi 8 . ... Fd7 yant aa yukar eit bir oyun
elde etmek iin yeterlidir, rnein: 9.Ke1 Ae7! 1 0.F:f6 F:b5
v.s.
Metzger savunmasnda 8 . ... Ve? hamein den s?nra meyda
na gelen durum eit olarak deerlen drlmektedr. Bu devam
yolunun ana fikri c6-hanes indeki At Ac6-d8-e 6 manevras
yardmy la e6'ya getirmektir. Bu manevra hem ah kanadn
salamlatrlmas hem de artlara bal olarak c7-c5 veya
c7-c6 hamlelerinin oynanab ilmesi bakm ndan yararldr.
Oyun genellikle yle devam eder:
9. Ke1 AdB 1 0. d4 Ae6

En ok uygulana n devam yolu. Dier iyi bir plan yledir: 1 O.

5. Fa4 . . .

imdi Siyah yine hassas oynama ldr. rnein 5 . . . . d6 yant

6.Ad5 ! yznde n iyi deildir.

(Diyagram 282'ye baknz).

1 28

Diyagram 282

1 2. Fb3 e:d4

1 2. : Fe6 yant daha iyidir. rnein , 1 3.d5 c:d5 1 4.e:d5 Fd?

ve Syah bundan sonra yle devam edebili r: Ke8-f8
Af6-e8
f7-f5 v.s.
'
1 3 . c:d4 Fe6

1 . .: .. A:e4? hamle si, 1 4.A:e4 K:e4 1 5.Ag5 Ke7 1 6.Vh5 v.s.

yuzunde n oynanam az.
14. Aa5 F:b3 1 5. V:b3 Vd7 1 6.f3 h6 1 7.Ah3 Ke6
1 8.Af4 . . .

Burada . 1.8.Fe3 devam yol daha mantk l idi. Siyah d6-d5

hamles n
azrla maktad r; te bu taktird e e4-e5 ilerlesi
sonra eS-Pyo nunun takviye si iin f-Piyon unun yolunu nnden
ak
bulunma s gerekliyd i.
18 . . . . A:f4 19. F:f4 Fb6 20. Kad1 . . .

Yine, burada da 2 0. ... Fe3 hamles i daha iyi idi.

20 . . . . Kaes 21 .Sh1 d5 22.e5 Ah7 . .

(283 numar al Diyagra ma baknz )

23. Af5 . . .

Beyaz nede 23.fe oy amyo r? nk bu hamle imdi o ka

dar kuwet l degld r. Sy ah bu hamley i 23 . ... f6! ile karla r
ve 24.f4 f:es 25.f:e5 Kf8 v.s. oynar - yle ki f4-f5 hcum
u kal
maz.

iyi dva.m Yvluu r. u var k i bu konum da 24.Ad6 Siyah

23 . . . . 16 24. g4! . . .

devam yolu tercih edilme ktedir.

5 . . . . Fes 6.A:e5 . . .

6 . 0-0 0-0 7.d3 c6 3.A:d4 F:d4 9.Ae2 Fb6 1 O.Ag3 Ae8 devam
yolu eitli e gtr r (Botw innik-F ine, 1 938).

n tehlke l degld r: 24.Ad6 f:e5! 25.d:e5 (25.A:e 8? e:f4, -+)

25 . ... Kb8 ve 26 . ... Fc?
24 . . . . f:e5 25. F:e5 Af6 26. Vd3 Sh8

6 . .. . 0-0 7.Ad3 . . .

7.Af3 veya 7.d3't en sonra Siyah 7 . ... dS oynar.

7 . . . . Fb6 8. Af4 . . . .

Veya 8.es e8 9.0-0 d 6 1 O.e:d6 Af6! 1 1 .d? F:d7 1 2.F:d7 V:d7

1 3.Ae 1 Kae8 1 4.d3 Ag4. Siyah iin ok iyi bir kar oyunla .
8 . . . . d5 9 . d3 Fg4 1 0.f3 Ah5 1 1 .A:h5 F:h5
12.A:d 5 c6f 1 3.A:b6 a:b6 14. Fb3 Vh4+ 1 5.Sf1
A:b3 1 6. c:b3 f5.

Siy hn inisiyatifi feda edilen iki Piyonu karla maktad r

res, bu varyantta 1 1 .f:g4 berabe re gtr r: 1 1 . ... Vh4+ 1 2(Ke
. g3
A:g3 1 3.Ag 2 Vf6 1 4.h:g3 Af3+ 1 5.e2 Ad4+ v.s.).

D iyagram 283

1 29

Diyagram 284

27. Kg1 Fc7 28.f4! Vf7

Burada teoi.k .incele f!l ede gz nne alnan 7.Fg5 devam yo

lu daha etkld r. Partde yapla n 7.Ae2 hamle sinden sonra Si
yah zorlanm ada n partiyi denkle tirebilir.

26. : Fc?? taktirde 27 .A:6+ ! g:h6 28.Vg6 + Vg?

+ ve
30.F.c? devam yolu br_ Pyon kazand rr. Partide 29.V:g?
yaplan 26
... h8 hamles i Fb6-c7' yi hazrlar.

Parti No 33
Aljehin-Euw e
{Amste rdam 1 936). Drt At balan gc
1 .e4 e5 2.Af3 Ac6 3 .Ac3 Af6 4. Fb5 Fb4 5.0- 0
0-0 6 . d3 d6 7.Ae2 . . .

5. 0-0 0-0

1 1 . . . . Ke8

'

nel olarak da smetrk 9e i.11t\F"'I*:.:f;:;;{!]._, ..

meyi fazla uzun devam ettrme- 1 ::- mMW.@MM !J;g,i h
g

melidi r; nk Beyaz aktif a b c d

Diyagram 281
hamleler yapmaya daha nce
balayab ilir, yle ki Siyah bunlar belki de vaktinde pskrte mez. Simetrik 7 . .. .Fg4? yant
burada hataldr: 8.Ad5 Ad4 9.A:b4 A:b5 1 O.Ad5 Ad4 1 1 .Vd2
hamleler inden sonra Siyahn durumu fenadr, rnein: 1 1 .
... F:f3 1 2.F:f6 g:f6 (veya 1 7 . ... Vd7 1 3.Ae7+ h8 1 4.F:g7+ ve
iki hamlede mat) 1 3.Vh6 ve kazanr.

7 . . . . Ae7 8.c3 Fa5 9.Aq3 c6 1 0. Fa4 Ag6

1 1 . d4 . . .

Die r devam yollar : 1 ) 1 2.d5. rnein : 1 2 . ... Ac? 1 3.Fd3 b51

1 4.c4 Fd 7 1 5.FgS h6 1 6.Fh4 Kfb8, ve 2) 1 2.d:es d:es
1 3.Fc4
(1 3.A:e5 ? Ac7 ve Siyah b!r Figr kazan r) 1 3 . ... Kd8 14.Fd5
Ac? ! 1 5.c4 Fg4 v.s. - her k. halde de eit oyunla .

Yine ok ilQi bir durm eyda n gelmitir. Siyah, At e4hanes ne g oturem ez, unku- bu taktrd e Beyaz bir kalite kaza
nr:
28 . ... Ae4 (?) 29.F:g? +! V:g? 30.A:g? Af2+ 31 .g2 A:d3
32.A :e6.
(Diyag ram 284'e baknz).

AILILAR (2)

29. Kdf1 . . .

kat yine ok isabetli oynamak gereklidir. _nk ufak .tknik

bir hata Beyaza beraberlii elde etmek olanagn vereblr.

Gze arpan 29.A:g? fedas doru deildir: 29.A:g?? K:e5!

(29 . ... V:g7? g6 v.s., +-) 30.f:e5 ! Ae4, Siyah iin kazanlm
bir durumla.

49. a4 g5 50.KaB Ke4 51 . KfB+! Se5

52.KeB+ Sd4 53.Kb8! . . .

29 . . . . F:e5! 30.f:e5 Ae4! 31 .g5 . . .

54.b4 ve 55.a5 tehdidi ile.

Veya 31 .A:h6 Af2+ 32.g2 K:h6 33.K:f2 K:h2+, -+.

53 . . . . c5!

31 . . . . h:g5 32.Ad6 Af2+ 33.Sg2? . . .

Euwe ok d ikkatli oynuyor. 53. ... c5(?) 54.a5 Ka4

55.b4+! 'ten sonra Siyah artk kazanamaz!

B u hatal hamleden sonra Siyah avantaj elde eder. Oysa do

ru 33.K:f2 ve 33 . ... V:f2 34.A:e8 K:eB 35.K:g5 Ke6 hamlele
rinden sonra anslar aa yukar eittir.

54.b4? . . .

B u bir hatadr, fakat parti zaten kaybedilmitir. rnein: 54.a5

Ke1 55.a6 Ka1 56.KaS c4 57.a7 d4 58.b3+ c3! (58 . ...
:b3? 59.Kb8+) v.s.

33 . . . . A:d3 34.A:f7+ SgB 35.A:g5 Kg6

H cum sona ermitir. Meydana gelen oyunsonunda Siyahn

anslar daha iyidir.

55 . . . . c5 55.a5 Ke3+ 56.Sf2 Ka3

36. h4 . . .

imdi Siyah kolayca kazanr.

36.f3 daha basittir.

57. Kg8 c3 58.K:g5 Ka2+ 59.Sf3 c2 60.Kg1 Sd3,

36 . . . . c5! 37. d:c5

ve Siyah teretti .
Zor stratejik bir mcadeleyi ve eitli oyunsonu inceliklerini
ieren, ok retici bir parti.

37.Kf3 c4'ten sonra Siyahn (ahlardan uzakta bulunduu !)

Vezir kanadnda ikiye kar Piyonu var.

37 . . . . K:e5
Bu hamleden sonra Beyazn Vezir kanadnda bir Piyon fa_zla

Parti No 34
Barua - Taker
(Kalkutta, 1 979). Drt At balangc .

s olduu sylenebilir; fakat imdi grecei miz gibi c5-Pyo

nunu korumak olanakszdr.
38. Sh3 . . .

1 . e2-e4
2. Ag1 -f3
3. Ff1 -c4

Gerekten de, 38.b4? koruma hamlesi pek ie yaramaz, n

k
Siyah 38 . ... A:b4(?) 39 . Kb1 A:a2 40.K:b? v. . yn makzo
runda deildir; fakat 38 . ... Ke4! hamles ona ustunluk saglar.

ki At savunmas?! - Bu henz belli deil, sevgili okyucu

muz. Baknz, 4.d3 Fc5 v.s. den sonra, bildiimiz gibi. ltalyan
partisi meydana gelecekti. Fakat Beyaz

38 . . . . A:c5 39. Kc1 Kgc6 30.Kge1 Ae4

Kuvvetli grnen 40 . ... Ad3 hamlesi Siyaha hibir salaya

maz: 41 . K:e5 A:e5 42.Ke1 Ag6 43.KeB+ Af8 44.Kd8,

4. Ab1 -c3

41 . K:c6 b:c6

e7-e5
Ab8-c6
Ag8-f6

hamlesi yardmyla e4-Piyonunu korumakt! : Bu iraz pa i!

bir hamledir. Teori burada 4.d4 veya 4.Ag5 ogutler; t bu k
devam yolu "ki At savunmas" aln eydana getrmek
tedir. Oysa, partide yaplan 4.Ac3 hamlesnde sonra 4 . ...
Fc5 5.d3 yine talyan partisine gtr. ncak S ahn burada
eit bir oyun salayacak daha kuvvetl br olanag var:

285 numaral Diyagrama baknz.

,::,--'M,
: 1It1;:i
--
ill:;;{1ir1i.

Af6: e4( ! )

Pekala, imdi ne oldu?! talyan partisi mi, yoksa iki t vun

mas m? Dikkat edelim: imdi tahtadak duru Dort At
balang c" dr. nk Beyazn drdnc hamlesnden son
raki durum 1 .e4 e5 2.Af3 Ac6 3.Ac3 .Af6 4.Fc4 A:e4 hamlele
rinden sonra meydana gelebilirdi. ilk hamleden sonra,
oyunda mevcut olan drt At gelitirilmitir. Bu duru d. Be
yazn, bildiimi gibi, devam yolu var: 1 ) .Jc4 ( Dort At
balangc'nn ltalyan varyant) , 2) 4.d4 ( . lskoyal ar
yant") ve 3) En ok oynanan ve Siyaha en ok problem a
ratan 4 .Fb5 ( " spanyol varyant "). Bylece, ln e d
(doru ismi) gelimenin zellierine baldr. ilerde bu gb
"transformasyonlar" ok kez gorecegz.
imdi partiye dnp unu hatrlatalm: ap.an 4 . .... . A:e4
hamlesi tipik "bir "yalanc" At fedasdr, unku Beyaz .n en
iyi olan 5.A:e4 yantndan sonra, Siyah 5 . ... d5 hamles yar
dmyla hem At geri alr, hem de eit oy un le eder; Fd3
(6.Fb5 d:e4 7.A:e5 Vg5 ! keskin, fakat Syah n elver l olan
karklklara gtrr) 6 . ... d:e4 7.F:e4 Fd6 v.s. - teork ak
lamalara baknz).

eceg n gostermtr Bera ber-

.
Dyagram 2 85

44 g4 h? 45.f4 h6
46 : :e4 h5 47.f5 ! :h4!
48.g6 g3 49.:g? f3_50.f6 e4 51 .e6 d4 52.d6 v.s.
- Beraberlik.
Fakat pratik oyunlarda bu gibi varyantlar salama, aen
mmkn olabilmekle beraber, ok zordur. (Ozellle az duun
me zaman kald vakit!).
4 2 . . . . A:g5+ 43.h:g5 Ke6! . . .

Birbirine bal iki Piyonu saklamak daha nemlidir.

q4 Sf7 45.Kc3 as 46.Sf3 Sg6 47. Ka3 S:

48.K:a5

Siyah, kolay olmamakla beraber, bu oyu nsonunu kazanr. Fa1 30

A ILILA R (2)

5. Fc4: f7+?

i .gii .grne n bu ham le, ince lem elerdg gb , asl nda hi de iyi de ildir ! Siya in ve grafiin gsterer, fakat bun a kar lk ok k geli h rok hak kn kay bed
im avantaj elde ede r.
(Ayrca . bu ham le ile Beyaz,bySiya
ha
"iki
mekted r.) Bun dan nc eki notta sy Fil Avantaj n" ver
lend ii gibi , burada
5.A :e4 d5 6. Fd3 oyn ama k gere
kird i.
L .Se8 f7
6. Ac3 :e4-

Ff8 -e7

Te oriye gre bura d a 6 . ... dS dah a

da kuvvetl idir: 7.Aeg5+
g8 8.d3 h6 9.Ah 3 F:h3 1 O.g:
h3 Vf6 v.s.
7. d2-d4
8. Ae4-o5+
9. d4:e5
1 0 . Ao5-h 3
1 1 . Fc1 -f4

d7-d 5
lli:g
h7-h 6
Fc8-g4
Vd8-d 7

1 . e4 e5 2.Af3 Ac6 3 . d4 . . .

e.rkez in bu hzl al m sko partisi ni

karakter ize ede r. Ra
kb n mer.kez Piyo nun a yap lan
uma 1 824 yln da oy
nan an Edn burg- Lo nra yaz mbual hc
part isin de rast lanm ve
.
o zam and an ben bu sm
le anl age lmi tir.
1 .e4 e5 2.Af3 Ac6 ham lele ile balaya
n bt n al la r ara
snd a, Beyaz oyu nun un anari fikr
i,
yan
i
d4
han lr ine hem e c um edil mes i, en ve e5 krit ik merkez
ak ek ilde
. gos
ya
part sn d en dn
term ekte dir. Mer kezi n al mas sko
.
yz n
den , e t! kom bezo kar kl kla r ier
oyu nu gel mekted r. Sya h, tahtann orta en can l bir Fig r
snd a akti f dav ran
:a v bir sr varyantl ardavd7 -d5 kar dar
bes ini ger ekle
tm ey amalam ald r. Geregin
ce
has
sas
oyn
ama k art yla
Sya h zorl ama dan part iyi eit ler.
'
3 . . . . e:d4

Bu varyantta da, feda edil en Piy ona kar

lk Siyah ok iyi bir
oyu n elde etm itir.
12. Ah3-o1
1 3 . ff4-q3
14_ a2- a3
15. Vd1 -d2
1 6. Vd2 -d3

sko p a rtisi

d5-d 4
Ka8 -d8
Vd7-d5

Zor unlu bir ham le, n k

3. ... d6( ?) 4.d: e5 d:e5
5.V:d 8+ .s. , herry e "en eji "hem
(fak
at
erk en yap lm ) 3.d 5(?)
den eme s Beyaz n dah a y br. oyu nso
A:iS 5.d: e5 d:e4 6.V: d8+ :d8 7.Ac 3. nun a gt rr: 4.A :e5
LA :d4 . . .

Di er n f!Jl i evam yoll ar

4 ve 4.c3 d:c3 5.Fc4 (sk o
ya gam bt ) dr. 4.Fc4 Fc5 4.Fc
5.c3
lele rind en son ra oyu n
y le devam ede bilir: 5 . ... d:c3 ham
6. F:f7+ :f7 7. VdS + f8
8.V:
c5+
Ve? 9.V: e7+ Ag: e? 1 0.A :c3 d5 (1 1 .ed Ab4
B.Yzn hz rlad9 1 6.h4 dev am yolu
fikr iyle)
16 . ... F:f3 1 7.A:f3 g4 v.s. , vey a 6.A :c3 (6.F :f7+ ham
yuz und en y deg ldi r.
yeri ne) 6 . ... d6 7.V b3 Vd7 !
ve Siya h iin kork ulac ak hib irlesi
ey yokt ur.
lL :....:.
Vd5-a 5+
Vey 4. Fc4 Fb4 + (4 . ... Fc yer ine) . [Elb
Bu kuvvetl i ham leyi 1 7.b4 ?
ette Siya h iste dii
lay ama z, k bu taktir taktrde. 4 . ... At6 yantya "iki At savunm asn
de 1 7 . ... F:b4+ yan t geli rile(1 kar
8.a: b4 V:a 1+). Ben zer ek ilde bu da lsko ya gam btn n varyant larn yete a" ge ebil ir, ki
rinc e bilm edi
=
hald e, uyg un bir hare ket tarz
1
7.
Vd2 ? Fb4 de ok fena dr.
.
]. 5.c3 de 6.0- 0 d6. [Bir Pii
yn. da a alm ak te! ike olur ,olur
n k Beyaz ok kuvvetl i bir
.
ns r.atf elde ede r: rneg n:
... cb 7.F: b2 (ilerde gre ce i
m z Kuzey gam bt.,?ne benzer6 . bir
varyant) 7 . ... Af6 8.a3 Fc5
9:Ag 5! 0-0 1 0. A:f7 ! K:f7 1 . F:f7 + :f7
1 2.e5 , ve Siya h Af6 ile
br ham le yap arsa 1 3.Vd5+1 Siya
h
Fil
i
kaza
nr] . 7.a3 Fa5 8.b4
Fb6 . Dur um oldu ka belirsizd ir.
Bug nle rde bu skoya gam biti o unlu
kla 4.c3 ham lesi ile
haz rlan mak tad r (4.c 3 ham lesi
ne baze n Gr ing gam biti de
den ilir, fakat bu dah a ok 4.c3 d:c3
5.A :c3 devam yolu na ait
tir).
a
b
d e f
h
4 . . . . Fc5
yag ram a ba kn z).
Dya gram 286
Bura
da
asl
nda iki ne mli am yolu var: 1 ) En ne
1 9. . . .
KfB:fJ!
mli
n 4 . ... Af6 , ve 2) 4 . ... Fc5dev
Beyaz, asln da ok bas it olan bu kom bine
. bura da ikin ci devam yoluola
nu
Bu Kle Piyo a alna maz : 20.g :f3 Fh3 + 21 zon u gr mem itir ba vary ant olarak gstere ceBiz
iz. Bun un ned enle
.g1 V:e1 mat . Fa
.
kat Sya h hala dkk
a) 4 . ... Af6 5.Ac3 devam yolu "D rt At Ba ri un lard r:
atli oyn am ald r.
lang c" kon usu n
20. Vd3-e4
da incel enm itir.
b) "Mo dern " vary ant (4. Af6 5.A :c6 b:c6
Yega ne an s, n k aks i hald e Beyaz sade
6.e5 ! ? ise Par ti Na
ce bir Fig r kaybe 35 de gz
der.
n ne alnm tr.
Fk! bura da un u da zikretm ek yeri nde

d4-d 3!
olur ki vak tiyle Ste
tz
n ok yay gn olan 4 . ...
Yin e ince bir ham le!
ham lesi bug nle rde o u
ktapta zay f olarak de erle ndirVh4
kted ir. Bu ham le bize biraz
L_ c2:d3
aca ip; gelm ekte dir. Siya h san kiilme
Kf3:d 3
al
ilke lerin e dikkat etm e
22. f2-f3
en
dav rnm aktadr - ve bu kuvvetli Fig
trm ekt r: Fakat unu tmayal m ki by le r ok erke n geli
Parti bitm itir. 22.V:g4' ten son ra Siya h
iki
ham
lede
mat
ede
ma) deg !dr; her ey dah a ok tahtada kip rens iple r inak (do g
r:
22 . ... V:e1 +! ve 23.Kd1 #.
rum a b__ag ldr. Bu varyantta ger ekle en som ut (kon kre) du
22. . . .
fikir -me rkez Pe4 'e
kar agr top ulu k kull anl mas
Kd3: f3+!

,
elbe
tte
risk lidir. at Ste
ve eyz terketti (23. g:f3 Fh3 + 24. g1 Fc5
+ 25.Ff2 V:e1 mat ! initz bizzat bun u y le yan tlam tr: "Sa tran zateFak
- un ku Ff2 amazd a).
n sini rleri
zay f olan ada mla rn oyu nu de ildir ! .."
Bura da olas bir deva m yolu y ledi r: (4 .
. .. Vh4 ) 5.Ac3 Fb4
g

1 31

AILILAR (2)

6.Ab5 V:e4+ (veya 6 . ... d8 7.Vd5!) 7.Fe2 F:c3+ 8.A:c3 Vd4

[8 . ...V:g2 yant fenadr: 9.Ff3 Vh3 1 O.Ad5 d8 1 1 .Ff4 d6
1 3.A:c?! v.s. (1 2 . ... :c?'den sonra (9 . ...Age? yerine) 9.
...Ab4 tr. 1 O. Ab5 taktirde Siyah O . ...Ve5+ 1 1 .Fe3 c6 oynar.
Fakat bu teklif pratikte henz yeterince denenmemitir.
imdi bavaryant olarak alnan 4 . . . . Fes yantna dnelim.
Siyah bu devam yolunu genellikle basitletirmelerden kan
mak istedii vakit semektedir.

5. Ab3 . . .

E n mit verici devam yoludur.

5. Fe3 Vf6 6.c3 daha eski olan varyantta, Siyah kuvvetlerini
zorlamadan gelitirebilir, rnein: 6 . ... Agel 7.Ac2 (7.Fc4
Ae5 8.Fe2 Vg6 9.0-0 d5! 1 0.e:d5 Fh3 1 1 .Ff3 0-0-0, veya
7.Vd2 d5! 8.Ab5 F:e3 9.V:e3 0-0 1 0.A:c? Kb8 1 1 .Ad2 d:e4
1 2.A:e4 Ve5! v.s., Siyah iin iyi bir oyunla). 7 . ... d6! (Meyda
na gelen duble Piyona ramen ok iyi yeni bir hamle. Eski de
vam yolu 7 . ... F:e3 8.A:e3 Ve5 9.Vf3 0-0 da eit oyuna gt
rr) 8.F:c5 (bu biraz "basmakalp" hamleden daha iyisi, ihti
yatl 8.Ad2 hamlesidir) 8 . ... d:c5 9.Ae3 Vg6 1 O.Ad2 0-0, Si
yah iin ok iyi bir oyunla: Fldy-Florian partisi (1 958) yle
devam etmitir: 1 1 .Fe2 f5 1 2.Vb3+ h8 1 3.e:f5 A:f5 1 4.A:f5
F:f5 1 5.0-0-0? V:g2 1 6.V:b7? Ab4! ve Beyaz terketti (1 7.V:g2
A:a2 mat).
S . . . . Fb6

Siyah burada 5 . ... Fe7 de oynayabilir, rnein: 6.g3 Af6

7.Fg2) 0-0 8.0-0 Ke8 9.h3, Beyaz iin nemsiz bir avantajla.
6. a4! . . .

Nispeten yeni, ok enteresan b i r hamle. Grnrde Beyaz

al ilkelerine riayet etmiyor; nk bu hamle beyaz Figrle
rin gelimesi iin bir ey getirmez. Fakat al prensipleri
dogmatik deildir - her ey tahtadaki duruma baldr. Ya
plan hamle ile Beyaz, Vezir kanadndaki siyah Figrlerin faali
yet olanaklarn snrlandrmaya almaktadr.
6 . . . . a6

Olas dier devam yollar yledir:

1 ) 6 . ... a5 7.Ac3 Vf6 8.Ve2 Age7 9.Fe3 Ab4 1 0.F:b6 c:b6
1 1 .0-0-0 0-0
1 2.g3 d6, eit bir oyunla (Benk-Smyslow, 1 964).
2) 6 . ... Vf6 7.Ve2 Age7 8.a5 Ad4 9.A:d4 F:d4 1 0.c3 Fe5
1 1 .g3 c6 1 2.Fg2 0-0, eit anslar ile.
7. Ac3 Aae7 8.a5 Fa7 9.Fq5 0-0 1 0.Vd2 d6
1 1 .0-0-0 Fe6

Pasif 11 . ... Fd7 devam yolundan ok daha iyidir.

1 2 . Ad5 f6 1 3 . Fh4 Sh8 14.Fe2 Fa8

Siyah iin yeterli anslarla. Hort-Portisch partisi (1 969) y

le devam etmitir: 1 5.b1 (1 5 . ... Fg3 daha iyi) 1 5 . ... A:d5
1 6.e:d5 Ae7 1 7.Ff3 ve imdi Siyah 1 7 . ... c6 yantyla ansl
bir karoyun balatabilirdi.
Parti No 35
Timman - Karpov
(Londra 1 984) skoya partisi.
1 .e4 es 2.Af3 Ac6 3.d4 e:d4 4 .A:d4 Af6
5.A:c6 b:c6 6.e5 . . .

ff:f1
:.8 i!i:: 2v.:.t:
;
:'is
!
.

6 . . . . Ve7

Bu, e4-e5 ile balayan devam yolunun ana varyantdr. 6 . ...

Ad5 yant daha zayftr, rnein: 7.c4 Ab6 8.Fd3 Fa6 9.Ve2
Fe? 1 O.O-O 0-0 1 1 .Vg4 (Fc1 -h6 tehdidi ile) ve Beyaz belli bir
avantaj elde eder.

i!fa["'.,*'<'"/-,':1.i".,,."'.,:=
' r

:-Yl
.. ;f i;i;f,'.

Bu konumda dikkate deer olan, iyi grnen 1 O.Fd3 hamle

sinden sonra Siyahn aadaki devam yolu yardmyla ok iyi
bir parti elde edebildiidir: 1 0.Fd3 F:c4! 1 1 .F:c4 d5! 1 2.F:d5
(hep zorunlu hamleler; korumasz Vezir yznden Beyaz d
Piyonunu "geerken" alamaz) 1 2 . ... c:d5.

ok doru bir stratejik karar. O zamann Dnya ampiyonu A.

Karpov, ah iin Vezir kanadnda tehlike olmadn iyi anla
mtr.

22. Ad2 yant d a partiyi kurtaramaz: 2 2. ... K:e5! 23.V:e5 Ke8

ve Beyaz savunmasz kalr.

Vaktiyle nl Alman usta Mieses tarafndan tavsiye edilmi

tir. Klasik devam yolu, bildiim iz gibi, 6.Ac3 tr. Partideki
6.e5 hamlesi gnmzde tannm Rus teorisyen Kopayev

23 . . . . Khf8+ 24.Sg2 . . .

1 32

ozi i balang cnd a Siyah iin en ene rjik devam yolu bu

ur, d ger olan akla r ksa ca zikre
:
6) 3 Af6. Sa lam , fakat dah adelim
yava bir geli me siste mi
3 . . . . d5(! )

.}

n
1 ok lgrn olan akla r vard r) 6. Va4 V:g2
.
! 7.F: c6 b c6
8 6
1

16 :a ; ! :. yts :ct
ah n dur
& lyah mkin den dah a tehl ikeli oldu dur.

! 11Y

: t ;

Siya ha rekl i inisiy atif salayan deva m yolu

. Alm an usta Leonh ardt n bu yan , gee n as rda oynanan
(Ste initz 'in) 4 . ... f6
savu nmasnd an daha kuvvetlid ir.
5. A:e5 Fd6 !

6. A:c6 . . .
v..ey
1 6 e:d5 F:e5 7.d: c6 0-0, ve Siyah ezic

ugu e 1 d e e d er.

i bir geli me st n

6 . . . . b :c6 7.d 3 . . .

o::

?.V: cB+ Fd? 8.Va 6 d:e4 v.s, tabi i k i ok tehl

1 . e4 es 2.Af3 Ac6 3 . c2-c3 . . .

17. Ff4 Vh4+!

r::r::]!i1f: i ::

Siste min nem li bir paras.

Pati in gs terd ii gi . Beyaz ham le

ile fazla b i r ey elde
e me z. Ham l n n goz e arp anbuzay
fl
,
-At nn en u g un
.
elm e han esn kapatma snd an ileri gelirb1. yle
ki Siya bu
urum dan hem en yara rlan may a kalk ab ilir:

nisiyatifi artk Siyahn elinde.

21 . F:g5 Fb4+! 23.Sf2 . . .

i
dan sonra, mc adele de nem li
rol oyn am olan a6F ili Fa6-c8+
ham lesiy le part iyi hem en ka-

an 3 d 4 ham lesn n haz rlanm asd r:

14 . . . . 16 1 5 . f4 f:e5 1 6.f:e5 Ke8

Yine ok kuvvetli bir hamle. e5-Piyonunu koruyan beyaz Filin

saptrlmas derin bir plann balangcdr.

Po nz ian i ba la ng c

1 2. c:b6 Fa6 1 3.b:a7 Sb7 1 4.Ab3 . . .

20.h4 d5 21 .Ve3 g5!

i0nziani baan nn asl fikri , sko partisin de hem en yap

Burada, merkezT es-Piyonunu desteklemek amac ile 1 4.Af3

daha isabetli olurdu.

1 9. Kc1 Sa8!

26. Terked er.

1 1 . . . . F:f1

Dikkate deer ince "profilaktik" (koruyucu) bir hamle. Asln

da byle bir manevra "parlak", fakat biraz "standart"lam
olan "Legalvari" Vezir fedalarndan daha byk ustalk gerek
tirir. Siyah ah a8-hanesinde emniyettedir. Ayrca Ff8-b4+
tehlikesi ortaya kmtr. ah, b7-hanesinde bulunduu vakit
byle bir tehlike yoktu, nk Ff8-b4+ taktirde Vezir bu Fili
ki ile alrd. imdi ise, yani b7-a8 hamlesinden sonra ki
yoktur ve Vezir bu kstah Fili alamaz, zira bu taktirde Siyah
Vh5-e2 yantyla mat eder!

e. .

Kor kun bir imh a sava ...

Kolayca anlalaca gibi, zorunlu bir hamle.

oynar - ve sonu olarak Beyaz imdi ne ksa, ne de uzun rok

yapamaz! Oysa merkezde kalan ah daima tehlikelere maruz
kalmaktadr.

25. Sh2 Vf2+

Zamanmzda (ve zellikle son gnlerde) Dnyan e n kuwet

li satranlardan biri olan, nl Hollandal usta Jan Timman
bu partide her zamanki ustaln gsterememektedir. 1 1 .c5?
devam yolu olduka risklidir. nk imdi zorunlu olan Filin
Ata kar deiilmesinden sonra, Beyaz ahn d urumu ol
duka tehlikeli hale gelir.

1 8 . . . . Vh5!

ham lele rind en son ra mata gt r r (26

.h3 Fc8+ 27.g 4
Kf3+). Bun un iin

1 1 . c5? . . .

yantndan sonra Siyah

Diyagra m 287
zan dr r. Ayn ham le

10 . . . . 0-0-0

1 8. g3 . . .

ve 29 . ... K .f2 mat. (Dy agra m

7'ye
v e5 vr3

7.Ve2 Ad5 8.c4 Fa6 9.Ve4 Ab6 1 0 .Ad2 . . .

ok enteresan bir manevra! Zorunlu

AILILAR (2)

tarafndan kullanlmtr ve halen arasra turnuvalarda rast

lanmaktadr.

r eQ ry , 4.d4 A:e4 (4 . ... e:d4 5.es v.s. elbe

tte Be az i n 1
ver ld r) 5.d5 [Veya 5.d: e5 Fc5 ! 6.Vd
S F:f2 + 1./2 t5 e -6
(9 eer ken) A:f, ?ya h iin st n bir duru
mla ] 5 . ... Aba , /
tsna olarak en y rcat. 6.A: e5 Fc5
!
7.Vg
4
cak bu. ha mle den r : ::Ab 8! ham lesin0-0 8.V: e4 d6 A
! r. S dah kayb Fgu ru geri kaza naca in iyi oldu u nla
gibi
oyu n
,e er. Olduettrg
k_ re tici bir vary antt r. 9.Fd 3 iyif5bir1 O.Vc
4
5 .. u ham le, goze arpan 1 O .... Ke8 'den
daha
.
kuvv
etlid
ir
11 V.b5 Ve? ( !) 1 2.0- 0 d:e5 ! , Siya h iin st
n bir duru mla B u
v? ryantta 9el m prob lem inin takt
ik
are
dkkate deg erdi r. Oellik le un u da belirt elim lerle z l m esi
ki beyaz Atn Pi
on lnmas ok
sab etlid ir; nk p rati in gst erdi
i gib i
.b duru mla rda (ah kana dnd a 3'e kar 4 Piyo n) "e"
v
"f yon lan ok kuvv etlid ir. Siya h bun larn
ilerle
mes
i
yard
myla beyaz roka kar tehl ikeli bir hc um bal
atab ilir.
2) 3. f5 (Po zian i kar hc umu
lar taraflara et bir dur um veri r. ) ve 3 . ... Age l deva m yol

7 . . . . 0-0 8.Fp5 h6

288)

"

ikeli dir.

:fTA
\%IJ"1m:"(.J
I

Pratgn gosterdgi g ibi Beyaz 5 M.;W V-:=i:: .l

iin s v.unm a zord ur. rne k 4 s:li@i*'N}w
tfiti1ms;MfalR.
olara k k bakent aras nda oy- .:: =:=M;;;zf
. f'J:'M:i*'.1,);m,:
aan tannm bir partiyi gz 3 ;fi!t, Jesl0. .J.L. Jt!1f!. .
2 0 :I
tW =., =UWi .n Wt!i'
onun e alal m
b'>.:/G:
:=:-:=:=:. t? l IftiI

,;;..'i

.,,

Parti No 36
Diy agr am 288
Bern - Par is
(Yaz m al part i, 1 921 -22 )

(Diyag ram 288' e bak nz).

1 O. Fe2 Vg5 1 1 .Ab d2

4. Va4 . . .

5 . A:es tehd idiyl e. Die r olan akla r y ledir:

1 ) 4.e: d5 V:d5 5.d4 Ff5! (Bu ham
5 . ... e:d4 deva m yolu n
da .aa .u w:t lidir) . Bu varyanttale Siya
zorla mad an oyun u
.
ge 1 rr. Orne gn: 6.d:e s (veya 6.Fe 3h e:d4
.
8.K. b1 Fb4+ v.s.) 6 . ... V:d1 + 7.: d1 0-0- 0+ 8.Ab7.c:d4 F b1J1
Fes 1 0.e 1 Khe8 1 1 .Fb5 A:e5 ! (Gel ime st d2 Ah6 g h
nl ne da anan kesm br. devam yolu ) 1 3. f1 A:f3
v.s., Siyahn lehin :,
1 33

Veya 1 1 .0-0 Fh3 1 2. Ff3? Vf4 v.s.

1 1 . . . . V:p2 1 2 . Ff3 Vh3 1 3. 0-0- 0 Ff4

1 4 . ... V:f3 tehdi di ile

1 4. Fe2 Vh4 1 5.Vd4 Ke8 1 6.S c2 d :e4

.
Sya
h, hcu m iin hatla r aar.
1 7.

d:e4 ff5! 1 8.Vc 5 Fg6 1 9.f3 f:d2 2o.S :d2

...
2. :d2? yan t 2 0. ... F:o4 +! 21 .f:e4 ? V:e4
+
ile
2
2
V
h 1
yuzu nden oyna namaz.

2 0 . . . . Kad 8+ 21 .Se3 K:d1 22.F :d1 F:e4

!
23.S d2 Kd8+ 24.S e2 F:f3+
ve Bern oyun u terketli. n k 25. :f3 yan tnd
an son ra Si
yah 25. Kd3 + yard my

la birka ham lede mat ede r.

Phi lido r savunm as

Vaktiyle (Phi lido r ve bun dan son raki
anda ) ok pop ler
O!an bu do al, fakat bira z pasif olan zam
savu
nma yn tem inde ,
Sya h
1 .e4 e5 2 .Af3 . . .

ham lelerinde n sonra e5-P iyon unu

AILILAR (2)

yantyla korumaktadr. Siyahn olanaklarn snrlad iin,

bugnlerde bu hamleye olduka az rastlanmaktad r. Fakat bu
eski aln fikri tam anlamyla tkenmi deildir, nk Si
yah iin modern stratejinin nda baz yeni perspektifler
almaktadr.
3. d4 . . .

Siyahn son hamlesine e n mantkl ve ayn zamanda e n etkili

yanttr. Bu hamleden sonra Siyah 1 ) 3 . ... Af6 veya 3 . ... Ad7
merkezdeki gerilimi devam ettirebilir, veya 2) e-stununda
karoyun aramak amacyla 3 . ... e:d4 yant ile merkezi terkedebilir.
Bu olanaklar srasyla gz nne alalm.
fil . . . . Af6

L_ . . . o-o 7.Ve2 c6 8.a4

Diyagram 289 ' a baknz.

6 . . . . Vc7

AILILAR (2)
_!..!.

Bu Vezir hamlesi, Siyahn setii gelime sistemine dahildir.

Olduka keskin, kurnaz fakat yine de tavsiye edilecek kadar
emniyetli olmayan 8 . .. . e:d4 9.A:d4 A:e4?! devam yolu, ta
nnm Rus usta Ous-Chotimirsky tarafndan 1 938 ylnda
turnuvalarda uygulanmtr. Devam yle olabilir: 1 O.A:e4
(1 0.V:e4 iyi deil: 1 O . ... d5 1 1 .F:d5 Af6! Siyah iin iyi bir
oyunla). 10 . ... d5 1 1 .Af5 ! d:c4 (1 1 . ... d:e4? 1 2.Kd1 !) 1 2.
Fh6! Af6 (1 2 . ... g:h6 1 3.Vg4+ Fg5 1 4.A:h6+) 1 3. Aeg3 F:f5
1 4.A:f5 g:h6 1 5.A:e7+ g7 1 6.Ve5! , pskrtlemez bir beyaz
hcumla (Zeschkowsky- Lutikow, 1 960)
9. h3 b6 1 0 . Kb1 Fb7

ok elastik bir devam yolu. Philidor bizzat 3 . ... f5?! ile he Siyahn durumu salamdr, fakat Beyazn srekli basks var;
men beyaz merkeze hcum balard. Ancak bugnlerde bu yle ki Siyah iin anslar dengelemek pek kolay deildir, r
devam yolu 4.Fc4! f:e4 5.A:e5! d5 (veya 5 . ... d:e5 6.Vh5+ nein: 1 1 .d:e5 d:e5 1 2.Ah4 Ke8 1 3.Af5 Ff8 1 4.Vf3 (Klemd7 7.Vf5+! c6 8.V:e5, +-) 6.Vh5+ g6 7.A:g6 Af6 8.Ve5+Fe7 pus- Schrmann, 1 963).
2) (1 .e4 e5 2.Af3 d6 3.d4) e:d4
9.Fb5+ v.s. (kesin bir avantajla) varyant yznden hi oynanmamaktadr.
Altmz Piyon merkezi anlayna gre pek mantkl bir de
3.d4 hamlesinden sonra hem 3 . ... Ac6 4.d:e5 (skoya par vam yolu deildir; zaten modern satranta bir sre ok az oy
tisi konusuna baknz), hem de 3 . ... Fg4 4.d:e5 (Parti No nanmtr. imdi ise nl Danimarkal GM Larsen'in uygula
26'ya baknz) devam yollar, bildiimiz gibi, Siyah iin iyi de- d gelime sistem i sayesinde (Siyahn bundan sonraki
ildir.
hamlesine baknz) arasra rastlanmaktadr.
Oysa biraz pasif olan 3 . ... Abd7 yant oynanabilir (Amerika
4. A:d4 . . .
l usta Hanham'in nerdii ve ayn ad tayan varyant). 4.Fc4 4 . V:d4 hamlesi d e Beyaza iyi anslar salamaktadr, nk
(imdi 4.d:e5 d:e5 Beyaza birey vermez) 4 . ... c6( ! ) [Siyah merkezi olan beyaz Vezirin eitli etki olanaklar vardr. [Bu
dikkatli olmaldr: 4 . ... Af6? den sonra Beyaz 5 . Ag5 oynar. 4. bakmdan 4.V:d4'ten sonra ... Ab8-c6 hamlesini, kitaplarda
. . .Fe7 taktirde ise Beyaz 5.d:e5 A:e5 (Dikkat! 5 . ... d:e5?? az ad gen 4 . ... Fd7 yantyla hazrlamak belki de daha isa
6.Vd5'ten sonra Beyaz bir Figr kazanr! Dikkat edilecek bir betlidir] . Ornein: (4.V:d4) Ac6 5.Fb5 Fd7 6.F:c6 F:c6 7.Ac3
varyant). 6 . A:e5 d:e5 7.Vh5 ve Beyaz bir Piyon kazanr] 5.0- Af6 8.Fg5 Fe7 9.0-0-0, ve Beyaz oldu ka kuvvetli bir bask
0 [5.Ag5 Ah6 6.0-0 hamlelerinden sonra Siyah 6 . ... Ab6(!) oyunu elde eder.
oynamaldr; iyi grnen 6 . ... Fe7 yant partiyi hemen kay

bettirir: 7.Ae6!., pskrtlemeyen bir hcumla (7 . ... f:e6
8.F:h6)] 5 . ... Fe7. imdi Beyaz eitli olanaklar arasnda se Bu "modern" denilebilecek devam yolunun fikri, merkezde
im yapabilir. Bunlardan en basiti yledir: 6.d:e5 d:e5 oyunu canlandrmak ve e-hattnda karoyun elde etmektir.
7.Ag5(!) F:g5 (7 . ... Ah6? 8.Ae6) 8.Vh5 g6 9.V:g5, Beyaz iin Burada 4 . ... Af6 5.Ac3 Fe7 de oynanr, fakat bu devam yolu
avantajl durum ile (aktif Fil ifti).
6 . Ff4(!)'ten sonra Beyaza srekli inisiyatif salamaktadr, r
nein: 6 . ... 0-0 7.Vd2 a6 8.0-0-0 d5 9.e5 Ah5 1 O.Fe3 c5(?)
4. Ac3 . . .
Vc7 1 3.Ad5 V:e5 1 4.A:e7+ V:e7 1 5.Fd2!
4. d:e5 A:e4 hamlelerinden sonra hem 5.Abd2 A:d2 6.F:d2 1 1 .Ab3 d4 1 2.Ve2
Beyaz iin dier elverili bir varyant
yolunda
devam
Bu
v.s.
(Boles
Fg4
.o-o-o
o
1
F:d6
9.V:d6
Fe7 7 .e:d6 V:d6 8.Fc3 0-0
9 . ... A:d5 1 O.Af5 (1 O.A:d5 V:d5
yerine)
(9.e5
9.e:d5
yledir:
lawsky-Keres, 1 964), hem de 5.Vd5 Ac5 6.Fg5 Vd7 7.e:d6
.
1 .A:e7 + V:e7 1 2.V:f4, daha iyi
1
A:f4
...
O
1
iyidir)
de
.Ab3!
1
1
eit
F:d6 8.Ac3 0-0 9.0-0-0 Vg4 varyantnda aa yukar
anslarla.
oyuna gtrr.
Dikkate deer keyfiyet. aslnda Siyah iin pek elverili olma
4 . . . . Abd7 5.Fc4 Fe7 6.0-0 . . .
yan 4 . ... Af6.. 5.Ac3 Fe7 devam yolunda bile itinal oynamak
Kritik bir andr. Grnrde iyi olan 6.F:f7 +?! :f7 7.Ag5+ g8 gerektiidir. Ornein, 6.Fe2 0-0 7.0-0 hamlelerinden sonra
9.Ae6 Ve8 7.A:c7 devam yolu, Siyah iin elverilidir: 9 . .. . Siyah oyunu zorlanmadan denkletirir: 7 . ... Ac6 8.A:c6 b:c6
9.b3 Ad7 1 0.Fb2 Ff6 (Keres). Aktif grnen 6.Fc4 hamlesi de
fazla bir ey salayamaz.
5. Ac3 . . .

Burada (1 .c4) ngiliz alnn bir varyantna geilmesi mm

kndr: 5.c4 Fg7 6.Ac3 Ac6 7.A:c6 b:c6 8.c5 Ae7 9.Fe3! , Be
yaz iin daha aktif bir oyunla.

5 . . . . Fg7 6.Ff4 Af6 7 .Vd2 0-0 8.0-0-0 Ke8

9.f3 Ac6 1 0.A:c6 . . .

.
d

.e

Diyagram 289

1 0. Fh6? A:e4 1 1 .A:e4 F:d4 1 2.Fg5 f 6 (1 2 . . . Vd7? 1 3.V:d4! ,

+-) 1 3.V:d4 Vezir fedas doru deildir (1 3 . ... A:d4 1 4.A:f6+
h8, byk bir maddi stnlkle).

Va5+ 1 2.Ac3 A:e4, Siyah iin

ok daha iyi anslarla.
1 34

1 0 . . . . b:c6 1 1 . e5 . . .

1 1 .Fg5 Fe6 ile 1 2 . ... Kb8 den sonra Siyah karoyun elde
eder.

b5 (veya 1 2 . ... d6 1 3.Kd1 + !, :::::::: : ::: : ..t. :

1 1 . . . . Ad5 1 2.A:d5 c:d5 1 3.Fg5 Vd7

,,,.

.,.

"''''

Tal-Larsen partis i (1 961) yle devam etmi tir: 1 4.V:d5 Kb8

} .Ff6 F:f6 .1 6 . e:f6 Ve6 1 7.V:e 6 K:e6 1 8.Kd5 K:f6, Siyah
iin
y denkl etrm
e ansl ar ile.
Parti No 37
Kr. Georgiev - Pelitov
(Pazar ck, 1 974) Philid or savun mas.
1 . e2-e 4
e7-e5
2. Aq1 -f3
d7-d6
3. Ff1 -c4
.. .-

dine kar (yaplan hamleden '

sonra Ff2 amazdadr).
1 2 . Ab1 d2

Bildi imiz gibi burad a en etkili hamle 3.d4 'tr Fakat yaplan
haml e de fena deil dir.

4. d2-d4

c7-c6
Ab8-d 7

5. 0-0

h7-h6?

irr1 9i Philid or savun masn n Hanh am varyant meydana gel

mt r.
Ar bir al hata . Bildi imiz gibj (BL M deki akla ma
lara bakn z).! u gb. h mlele r ogun lukla gerek sizdir. Bunu
burad a da goruy oruz. Syah bu hamleyi neden yapt? Herha
l
de Af3-g 5 sldrs na kar savun ma yapm ak iin.
Pekala
,
fa
kat bunu ogr.u. oln 5 . ... Fe7 yard myla ok daha iyi ekild
gere kletr eblrd
. . Bu . hmle er:n g5-ha nesini kontrol altnae
almakt . he de br Fgur gelt rmektedir. Beyaz imdi he
men Syah n nkiaf eksikli inden yararla nmaktadr.
6. d4:e5

d6:e5

6 . ... A:e5_. (?)., :A:e5 d:e5 8.V:d8 +(veya 8.F:f7 +) :d8 9.F:f7
elbette, busbu
tun fenad r.
'
8. Fc4:f7+

..

'#;== K

Diyagram 290

'''

Durumu kartrmak amacyla.

1 3 . Sf1 :f2

Af6:e 4*

1 3 . ... Vb6+ yant da yeterli deild ir: 1 4.e2 Va6+ 15 Ac4+

:e4 1 6.Vg6 mat.

14. Ad2:e4

lgin bir olanak.

1 5 . Fc1 -f4+!

ve Beyaz kolayca kazanr:

15 . . . . :e4 1 6 . Ke1+ Sd4 1 7 . Fe3+ Se5

1 8.Fc5 mat.

Rus partisi
Bu alta Siyah

1 . e4 e5 2.Af3 . . .

amle lerind en so.nra es-me rkez Piyon unu doal 2.Ac6 yant
le savunma k yerne
2 . . . . At

Bu "stn art'.'. denile bilece k Fil fedas sayes inde Beyaz ok hamle si yardm yla beyaz Pe4'e kar heme n hcum a geer
Bu haf!l le ilk nce A. Petrof (1 794-1 867) ve
kuvvetl br hucu
n sonra
m elde eder.
K.Jae n sch (1 81 3-1 872) olmak zere tannm bunda
iki
Rus

Y.e eorsyen tarafn dan incele nmit ir. Bu neden den tr usta
Se8:f7
gz
onun aln.n ..Rus partis i (veya Rus savun mas) , ngiliz Sat
8. Af3:e5+
Komb i nezon un "meka nizma s" iin nem li olan, beyaz ran lterat urund e Petrol savun mas olarak adlan drr.
Ad7'n in imdi amazda oluu dur.
2 . ... f5 ve 2 . ... d5 hamle leri de merkeze kar erken hcum u
amal
amaadr; akt b.udan onraki "Letonya gamb iti" ko

Sf7-f6

nusun
d? gorece gmz
gb, teork aratr malar ve
.
e g
Veya 9 . ... e6 9.Ag 6!.
r .bu k b__alang tam anlam yla yeterl i saylm az.prati
Rus parti
9. Vd1 -f3+! !
s
se
saglam
...

.ve _ hatta baz varya ntlard a Siyah lara inisiyatif

imdi grec eimi z gibi, bu yeni feda hcum un en kuvvetli saglayan yeterl br savunm a yntem idir.
devam dr.
2. Af6 hamle sinden sonra B eyazn iki devam yolu var: 1 )
: ve 2) 3.d4. Bunla r
.
3.A.e5
sra le
gz nne alalm .

f6: e5
1) 3.A:e 5 d6.
run ludur. nk aksi taktird e Siyah hemen kaybe der rnegn: . ... e6 1 0.Vf5+ e7 (1 0 . ... d6 1 1 .Af7+) 1 1 .Ag 6+ e8 H_e men 3 . ... A:e4(? ) iyi deil- 0 .JlilB
v
(1 1 . ... d6 1 2.Ff4+ v.s.) 1 2.A:h 8.
dr 4 ve2 ve? s v 4 d6 6 d4 'l' 1 il' l'.l:"J 1. 1
.

1 0 . Vf3-f7 !

...

Aq8..f6

At fedas n.n amac . bu "sakin " ham ;-;klam aktad r. Bu

nun .sa_yes de rakp an kutlmas tamam lanm olur.
ok lgn br durum - k ( ! ) haff Figr fazlas rame n Si
yahn durum u kaybe dilmi tir (Diyag ram 290'ana
bakn z).
Aadaki k aoaliz , dier hamle lerin de partiyi kurtar
a
madg n gste rir. Orne in: 1 O . ... d6 1 1 .Ff4+ c5 12.Fe 3+

1 35

Diyagram 291 'e baknz.

m@i t. . .

Diyagram 291

AILILAR (2)

5. Ve2 . . .

Dier, ok kullanlan devam yolu 5.d4 rnein 5 . ... d5 6.Fd3

Fe7 (Keres'e gre Siyah ilk olarak simetrik ekilde de devam
edebilir - 6. ... Fd6 7.0-0 0-0 8.c4 c6 v.s.) 7.0-0 Ac6 8.Ke1
Fg4 9.c4 [Mtevaz 9.c3 hamlesinden sonra Siyah 9 . ..f5! ya
nt yardmyla karoyun elde eder: 1 0.Vb3 0-0 1 2.Ff4 F:f3
1 2.gf Ag5 13.g2 Vd7! (Lasker-Pillsbury, Hastigs 1 896).
9.F:e4 d:e4 1 0.K:e4 ise 1 O . ... f5 yznden ie yaramaz]. 9 . ...
Af6! 10.c: d5 A:d5 1 1 .Ac3 0-0 1 2.Fe4 Fe6!, Siyah iin iyi kar
anslar ile.
5.c4 hamlesine daha az rastlanmakta; Siyah iin en basit de
vam yolu 5 . ... Fe? 6.Ac3 Ff5! tir. 7.A:e4 F:e4 hamlesinden
sonra aa yukar eit bir oyun meydana gelir.
Nihayet 5.Ac3 olanan analm; Siyah bunu en iyisi 5.Af6, ve
bundan sonra Fe? ile 0-0 gelime hamleleri ile karlar.

J
En mat kl dem yolu . Dikkat edilecek nokta 9. ...F:c2?
hc
um,
si
y
ah
pl
a
nn
yan
haml esn.n party heme
ll
n
gs
term
ekte dir. im di 14. .. .
n kaybettird iidir: 1 0.Ae5 ! g5 1 1 Ve3 A:a 1 elbee anla ms zdr, n
Fe? 1 2.A:c6 ve Beyaz kaza
k
1
5.K:
fS't
en son ra a1-d eki At
nr (Gell er-N achli n, 1 958) .
da kaybedlm ekted ir.
9 . . . . Ve7+ !
.nem i .b ir ham le. 9. ... Fe7 1 0.Ad4 Fd7 1 1 .F:c6 devam olu 14 . . . . Vd7 1 5 . Kc1 Ab4 16.F:f7+! . . .
Syah n zorlu.ki.ar yaratr. (Her ne kada r gz nn e anin B Diyagram 295'e bakn z.
... FfS vryant n
"m?d deni lmekte ise de, 9. .. . Ve7+ . 9i.md,! Siya ! lemanter satran kura llar n dikkate almad -
hals 189(!) sene sndeern"oyna
n , ace m!.lg
v bed eli i" de mek zor undadr... Sald ran Ff
nan bir Tsch igori n-Pil lsbury alna
partsnd en bln mektedi r.
az, nk u bu atrde Beya
!11
z hem en kaza nr 1 6 f?
1 7.K. c? (Syah Vezr tehl ikel i el-h
celb etmktei r)
1 .7: ... V.c7 (zorunlu ham le) 1 8.K:f5+anevesine
im
di Ff4 ra k'p Vezr alr.
'
AILILAR (2)

4. e5 Ae4

Diyagram 292'ye baknz.

5. V:d4 . . .

Doal ve en ok rastlanan devam yolu.

Fakat gnmzde Steinitz'in eski 5.Ve2 hamlesi de oynanma
tadr. Ornein: 5.Ve2 Fb4+ (5 . ... Ac5 yant aada incelen
mitir) 6.Abd2 A:d2 (Dikkat edilecek hatal yol 6. ... d5 7.e:d6
0-0 tur; nk Beyaz hemen Ae4' almaz, fakat 8.dc ara ham
lesi sayesinde bir Figr kazanr: 8 . .. V:c7 9.V:e4) 7.F;d2
F:d2+ 8.V:d2 d6 9.V:d4 Ac6 1 0.Fb5 Fd? 1 1 .F:c6 F:c6 12.0-00, Beyazn oyunu biraz daha iyi ,,, ..,... "':'V= ,.,,, "'
,,

1 6 . . . . d8 1 7. K:e7 ! 1 . . .

5 . . . . Ve7 6.d3 Af6 7 . Fg5 V:e2+

Eskiden kullanlan 7 . ... Fe6 yant bugnlerde aa yukar ta

mamiyle terkedilmitir. Buna bal olan varyantlar genellikle
Beyaz iin elverilidir. "Klasiklemi" bir rnek: Ac3 Abd?
9.0-0-0 h6 1 O.Fh4 g5 1 1 .Fg3 Ah5 1 2.d4 A:g3 13.h:g3 g4
Ah4! v.s. (Lasker-Marschall, Peterburg 1 91 4).
8. F:e2 Fe7 9 .Ac3 c6(!)

Petrosjan'n nispeten yeni bir hamlesi; daha nce kullanlan

oyun tarzlarna gre, varyantta nemli bir dzeltmedir. rne
in 9 . ...0-0 (9 . ... c6 yerine) yantnda sonra Beyaz, 1 0.0-00 c6 1 1 .Ae4 Abd? 1 2.Khe1 dS 13.Ag3 h6 14.AfS! hamleleri
yardmy la e-stununda tehlikeli tehditler elde eder (Weres
sow-Roisman, 1966).

Diyagram 293'a baknz.

7. Ac3 . . .

Diyagram 293

Beyaz, bu ry,a mleden baka aadaki devam yollarn seebi

lir: 7.Fd3. Ornein, 7.Fd3 Ve?+ 8.Fe3 Ff5 9.Ac3 Ac6 10.Vf4
F:d3 1 1 .c:d3 Vd? 12.Ae5 A:e5 1 3.V:eS+ Ve6 14.Va5 b6
1 5.Va4+ Vd? 1 6.Vd4; Beyazn hafif bir avantaj var, fakat Si
yah zorlanmadan savunma yapabilir (Suetin-Mikenas, 1 959).
Dier bir varyant (Diyagram 293'e baknz) 7.Fg5 ile balar.
1 0 . o-o-o Aa6 1 1 . Khe1 Ac7
Bu hamle uzun bir sre Beyazn en nemli ans olarak de
Bu At, Beyazn e-stunundaki tehditlerini karlama (ntrle erlendirilmi,
ancak yaplan saysz analizler bu devam yolu
mek) amacyla, e6-hanesine getirilmelidir.
olmadn gstermitir: 7 . ... Ac6! En
tehlikeli
iin
Siyah
nun
1 2 . Ff1 Ae6.
basit savunma olana. 8.Ve3+ (8.Vc3 f6 9.Ff4 Ve?+ 1 0.Fe2
eit bir oyunla. Parti Spassky-Petrosjan (Dnya ampiyonlu Fe6 ile 1 1 ... 0-0-0 eitlie gtrr) 9 . ... Fe7 9.Ac3 Af5
u ma, 1969) yle devam etmitir: 13.Fd2 Fd7 1 4.d4 h6 1 0.F:e? Ac: e? 1 1 .Ve5 0-0, anslar eittir.
13.Fd3 d5 1 6.h3 Kd8 1 7.a3 0-0 1 6.Fe3 Fc8 1 9.Ah4 Kfe8, ve
7 . . .. Ac6 8.Vf4 Ff5
partnrler Beraberlie anlamtr.
tarafndan incelenen modern devam
satranlar
vanya
t
Li
il). (1 . e4 e5 1 .Af3 Af6) 3.d4.
yolu. Dier ola naklar ksaca gzden geirelim:
Steinitz'in bu hamlesi gnmzde en popler devam yoludur. 1) 8 . ... Fe6 9.Fd3 (9.Fb5 A:b5 1 O.A:b5 Fd6 v.s. fazla bir ey
Siyah imdi baz problemleri zmelidir. Elbette, isterse 3 . ...
9 . ... g6 1 O.Ad4! Fg7 1 1 .A:c6 b:c6 1 2.Fe3 0-0
d6 yant ile Philidor savunmasna geebilir (1 .e4 e5 2.Af3 d6 salayamaz)
gelen durum bariz olarak Beyaz iin
meydana
Vf6;
3.0-0
1
3.d4 Af6). Fakat Rus partisini oynamaya hazrlanm bir sat avantajldr (Pietzsch-Wistanezkis,
).
ran buna pek heves etmez. Bylece, pratik olarak, Siyah 3. 2) 8 . ... Fe7 9.Fd3 Fe6 1 O.Fd2 Vd? 1 11 961
0-0-0 1 2.Khe1 h6
.0-0-0
... e:d4 ve 3 . ... A:e4 devam yollarndan birini semek zorun 1 3.Fe3! v.s.; Beyazn durumu biraz daha avantajldr.
dadr.
3 ) Fg7'nin fianchettosunu hazrlayan ve f5-hamlesinin kont
3 . . . . e:d4
roln kuwetlendiren 8 . ... g6 hamlesi: Tam anlamyla "po
Dier olanak, imdi sylediimiz gibi, 3 . ... A:e4 tr. Bu tak zisyonel"
bir devam yolu. Siyah ah durumunu salamlatr
tirde oyun yle gelimektedir: makta, fakat
Beyaza etkili bir inisiyatif brakmatadr. Burada
h ' n
d (
yledir:
varyantlar
nemli
:: 5 :2 X :, :r 9.Fb5! (Burada 9.Fd2
daha az verimlidir: 9 . ... Fg? 10.0-0-0
Fe6 1 1 .Fd3 0-0 1 2.h4 Vf6 12.Vh2 Ae5! 1 4.Fg5 A:f3, ve Beya
zn 1 5.F:f6 A:h2 16.F:g7'den daha iyi bir olana yoktur; mey
!
dana gelen oyunsonu ise eittir) 9 . ... Fg? (9 . ...A:b5 1 O.A:b5
hamlelerinden sonra el-noktasnn savunulmas kolay deil
e
:
10.F:c6+ b:c6 1 1 .0-0 0-0 12.Fe3 Vf6 1 3.V:f6 F:f6 1 4.Fd4
dir)

P
az
a)
yo
b
r
asy
o
o
?-o
.
s
ss

1!
n
:
Jn
a
d
oyunsonunda Beyazn anslar daha iyidir (Suetin-Wis
bu
ve
nf

1
,
,,

,,

1
f
2 .''.!t
f1n

!
'
'
. ..... a:::, ;:= :;"="l!l.S;;w:r. ? . Ac 3 A .c 3 ( ? . ... F .e . . e

' ,; !\ lHWJ .tt Ac6 9.Ff4 v.s. Beyaz iin elve- tanezkis, 1960).
a
9. Fb5 . . .
rilidir) 8.b:c3, Beyazn hafif
Diyagram 292
bir inisiyatifi ile.

:tTfi Ji.

=-=--,.._,.
""
r.:::-:-""""r-=-

=- : : !i!!.
1

l :

1 36

A.:t] dl #'M

..

1 5 . ... A. d4 16.F.d4 0-0 ve S1ft]11:: yah

iyi savu nma

f"*'
::. ,i], b
.:.-? d<-;.l,tmf;..s;:;}@id'i'l'1
,,i:= '%'
a

2
1

iyagram 294

yapab
bo-Cholm ov, 1964). ilir (Sza

ok etki.li, ld rc bir darb e: H em 1 7. ... V:e7 FgS , hem

1 7. ... .e7
18.K.c7 den son ra S.yah Vez iri kayb eder. de
17 . ... Siyah terke der.
Leto nya gam biti

1. e4 e5 2.Af3 f5

1 0 . . . . Fe4 1 1 . Fa4 0-0- 0

Prat iin gsterd i i gibi

Diyagram 294' e bakn z.
gam bitin e benze
yn , !kat Siya h . . n erke, 1n.e4olane5bu2.f4hcah
um
pek
ildir,
un ku Beyaz e tl yoll arla dah a iyi bir parti eldeaklcede dev
b'I

Kritik bir duru m. nisyatif Beyazn, fakat Siyah bu konu mda Ayn
1
1

.
s 2. ... d5?! ham lesi hakknda da s bT1
zorlanmadan savu nma yapa bilir. Prati in gsterdi i gibi Be- ham.leler

de
prt
iyi
denk
leti
rmek

zoru
nd/kin .. Y.. ge-lk
yazn ans lar hala biraz daha iyidi r.
'
n l l kle vakt nde n nc e hc uma gem
eme s n 1 ogu
v t me ktedr 3 ed5 [E y d evam yolu . 3.A :e5 ham
d t
3.e.d 5 kadar nan dre de ildir rne in (3lesi
t :
d:e4 5.Fc 4 F:e5 6.Vh5 Ve? 7 des Siyah 1: . dA"e5

h
a
Part i No 38
savunu labil! r bir duru mla] . 3: . : . e4 4. ve2 fad fakat
yolu yete rsz olarak dee rlend irilm ekte dir r eij . 5. dv
Salm- Garne r
6.d:
e4 f:e4 7.Ac3 Fb4 8.Vb5+ c6 9.V: b4 e:f3 1 0 F 5 c.d. S
(Yaz ma l parti , 1 961) . Rus savu nma s.
1 1 .0-0 -0 c6 1 2.Va
z iin ak eki lde st
s n b ? un
la.' Tal-L utkow, 1 9643 ).Beya
5.d3
(5.A
c3
de
i
y
idir)
. ... F ( . ...
V.5 6.Afd2! v.s.) 6.d: e4 0-0 7.Ac3 Ke8 8.Fd 2 (ne
1. e4 e5 2.Af3 Af6 3 .A:e5 d 6 4.Af3 A:e4 5.d4
dS
elk. 8.Vd 3 daha az etkil i, n k Siyah bu ham leyi 8mli... b'X1;
6.Fd3 Fe7 7 .0-0 Ad6? !
l.e kar lar ve 9.A: e4 Fb4+ 1 O.Fd 2 f5 1 1 0-0- 0 f .e
Bu ham leni fikri, rakib in aktif (etki li) beyazhan eli Filini n 8
rnd
oyu n el.de eder) 8 . . :. Fb4 9ri-3
Ff5 ham lesy le kr lmas dr. Fakat pla nn ger ekle mesi O.F.c3n soA.e4
.nra 1kar
1
.Vc4
y ahn Piyo na kar bed eli. yok
man al. Bu nede nden tr
bura da teori nin t ledi i 7 . . u son d urum da 1 , ve SA"f2
tur.
ham lesi 1 2 . Vd41. yuzu. nden
Ac6 gelm e haml esi daha iyidir.
(1 3.V:g ? mat tehd idii) At kayb?ettiri

r.
8. Ff4 . . .
3. A:e5 1 . . .
Bu doal ge.lie ham lesi, yukarda sz gee n plan baltala 4.Vh5+ tehd idi yz nde n Si
ahn Pe4 ' alm ak iin vakt1' yokmaktadr: md
8. ... Ff5? yant 9.F:d 6 v s yz nden oyna- tur. Bu nede nden tr burayda
namaz.

3 . . . . Vf6
8 . . . . Ac6 9 . Ke1 Ab4? !
oyna
mak
zoru ndad r. Oysa, bildi im iz gibi Vezi ri oyu na erSiy a , l ilkele rine fazla dikka t etme den
ken
sokm
akta
n gene llikle kan lma ktad r. '
inisiy
ati
f
i
elde
et
mek styor.
'
4. Ac4(!) . . .
Bu ham lede n baka 4. d4 d6 (burada da 4 d 4 ant
1 0 . fl 1 fl5 1 1 .Aa3
.J
Ac4?
c4 yznd e. fe adr) S.Ac4
J
.

tpl
,:;. ,. ;.,y
!ftl
,"l,A
6.Ae3 (Dger br plan 6.Fe2 ..J,. .. .*:t,;,l,MVli(
JIJJif'.
t!?Jl.1 Tutarl bir devam yolu fakat Si- fle.e4balar

- Parti No 39'a bak- il .l ;1lf J.'Tulff' "l

l'f1.
'Pb FesA; ak!if :Y
duruma goturur) 7 :g
::;,f'W !:mm
d5 Ae5 s , , rt
8.Fe2. Bun dan SOQ ra Ba
z
.
o
i
)
4
i
f
t ,..;Il''if1ifa\Wf:i
O, Ad2 ve f2-f3 pla nn tna le t::::::: : "'. ,;; 6n ;;:::-::: ::::::::::i': ,::.':'''{,"""'"'
uygulamakla avantaj elde eder. '.R'1:= ?.-*::m/ 1Mt1,#.:tL,.
' '='=, , &sJf.i
4 . .. . fe 5 .Ac3 Vg6 \/

'.%,
z
G
nne
alnan
,J.!fJf}f.
'
:. ::::
'
al
Beya
a
zn
iin
ti
bu
.
ham
le
ile
balatt pk olan bu haml e hem e4-P
Diyagram 295
ioyag ram 296
1 37
D

,,,

..

'ltO:.

mw.

::.:;:;-;:;

... . .
.
.

o.v::

'

AILILAR (2)

yonunu korumakta, hem de g * ,noktasn kontrol altna al

maktadr. Buna ramen Beyaz
6. d3! . . .

oynayabilir. 4.Ac4 hamlesi ile ba.latlan .anevrann mantkl

devam; beyaz Figrler etkin eklde mucadeleye karmal
drlar (Diyagram 296' ya baknz).
6 . . . . Fb4

Az

ok zorunlu bir hamledir; nk 6. ... e:d3 yant hemen

felakete gtrr: 7.F:d3 V:g2(?) 8.Vh5+ d8 9.Fe4 (9 . ... Af6
1 O.Fg5).
7. Fd2 F:c3 8. F:c3 d5

8 . ... Af6 yantndan sonra da Beyaz inisiyatif gayet naho bir

ekilde kendini gstermektedir: 8 . ... Af6 9.d:e4 A:e4 1 0.Fd3,
veya 9 . ...V:e4+ (9 . ... A:e4 yerine) 1 0.Ae3 0-0 1 1 .Fd3 Ve?
1 2.0-0 v.s.
9. Ae5! Vf5 1 0. d:e4 V:e4+ 1 1 .Fe2 Af6 12.0D

Beyaz iin ak ekilde avantajl durum ile.

Parti No 39
Petrot Mordwinov
(Yazmal parti, 1 982). Letonya gambiti.

1 . e4 e5 2.Af3 f5 3.A:e5(!) Vf6 4.d4 d6

5.Ac4 f:e4 6 . Fe2 c6?

Bu hatal hamleden sonra Siyah zor bir duruma r. ura

da 6 . ... d5 daha iyidir, ancak bu yanttasonra da nsyatf Be
yazdadr: 7.Ae3 c6 8.c4! v.s.
7. d5! Ae7

Olduka pasif bir devam yolu. Dikkate deer keyfiyet, Siyh

iin mantkl bir oyu ntarz bulmann artk zor oldugudur. Or
nein 7 . . .. c5'ten sonra 8.Ac3 FfS 9.Ab5 Aa6 1 0. Ff4 varyan
t nahotur.
8. Ac3 c:d5

Bu tabii ki Beyazn iini kolaylat rr. Asl da Siya .zmal

olan bu partide, rakibinin bundan sonrak hamlesn onceden
tahmin etmeliyd i ... Fakat 8 . ... Ff5 9.Fg5! V:g5 (9 . ... Vg6_??
n.
."""""',.....,.,=- 1 O.Fh5) 1 O A:d6+ hamleler

Diyagram 297

tehdit eder). Diyagram 297 e

baknz.

9. A:e4! ! . . .

B u enerjik darbe partiyi birka hamlede kazandrr.

9 . . . . Ve6

9 . ... de yantndan sonra 1 O.A:d6+ ve 1 1 .A:e4+ devam yolu

kazandrr.

AILILAR (2)

imdi 1 0 . . .. dB (1 0 . ... d? 1 1 .Ac5+) yantnda o- ra ii

bitiren 1 1 . Ag5! "k.o." darbesi gelir. Bu nedenden oturu
Beyaz terkeder.
Viyana partisi
1 . e4 e5 2.Ac3 . . .

Ak oyunlar arasndaki birok al adlarnda olduu gibi,

"Viyana partisi" adn geen asrn ortalarnda almtr. Bu
balangcn asl fikri, d5-hanesini kontrol altna almak ve . ay
nzamanda f-Piyonunun ilerlemesini m mkn klmatr. Vya
na partisi salam bir al olarak kabul edlmektedr: _eyaz,
gelime fi kirlerini gerekletirmek iin zaman sarfettgnden,
Siyah fazla zorlanmadan eit bir oyun elde eder.
Benzer d ncelere dayanan 2.Ae2 [tan m R- ust. ve t
orisyen S.Alapin'in (1 856-1 923) hamles], pratgn gosterd
i gibi faz la pasiftir; rnein, 2.Af6 3.f4 A:e4 4.d3 Ac5 5.f:e5
d6 vs., Siyah iin iyi bir karoyun ile.
LJn

En ok uygulanan yanttr. Dier olanaklar u nlardr:

1 ) 2 . .. . Ac 6 3.Fc4 (3.f4 e:f4 e:f4 4.d4?! Vh4+ 5.e. h mlele
ri "Hamp e -Allgaier" gambitine gtrrler. Bunu buyu_k Ste
initz de a rasra uygulayp iyi neticeler almtr: '.a.ka. nc!e
nenlerin g sterdii gibi, Siyahn anslar daha yd r, rnegn:
5 . ... d5 6.A:d5 Fg4+ 7.Af3 0-0-0 8.c3 f5 !, kuwetl. br kar
oyunla). 3 . ... Af6 [3 . ... Fc5 yantnda sonra .Beyazn kuvvetl
4.Vg4 ! Ve zir k var. Bu hamleden. s.onra Sy.?:h
... g6 oy
namak zo rundadr, ki bu da (FfB yern terkettg .n) ah ka
nadn zayflatr. Pg?'nin doal korunmas 4 . ... Vf6? b rda
geerli de il, zira 5.Ad5! V:f2+ 6.d1 f8 (?.,A: c 7+ tehdd de
vard) 7. Ah3 Vd4 8.d3 d6 9.Vf3 (1 O.c3 tehdd .le) 9. ... F:h
1 O.Kf1 ve bu sefer V:f7 mat tehdidi yznden c2-c3 hamles
ne kar savunma yoktur. ok retici bir varyant!] . 4.d3 Fb4
5.Fg5 h6 6.F:f6 F:c3+ (6 . ... V:f6'dan daha iyidir, nk 6 . ...
V:f6 7.Ae 2'den sonra Beyaz d5-hanesini kontrol eder) 7.b:?3
V:f6 8. Ae 2 d6 9.0-0 g5 (f2-f4 ilerlemesini nlemektedr)
1 0.d4 h5 1 1 .f3 h4, Siyah iin en az eit bir durum ile.
2) 2 . .. . Fes 3.Af3 [3.Aa4'ten sonra Siyah 3 . ... F:f2+ de oyna
yabilir; a yrntl analizler 4.:f2 Vh4+ 5.e3 (kolayca anlala
ca gib i baka hamleler ie yaramaz) 5 . ... Vf4 6.. d5
hamleler inden sonra Siyah, en azndan beraberlge goturen
bir kar oyun elde eder] . 3 . ... d6 4.d4 e:d4 5.A:d4 Ac6 6.Fe3
A:d4 7.F:d4 F:d4 7.V:d4 Af6 9.0-0-0, ve Beyazn ufak, fakat
hissedil i r bir stnl var.
Beyazn, bavaryanttaki 2 . ... Af6 hamlesinden sonra de
vam yol u var: 1) 3.f4, il) 3.Fc4, ve 1 1 1) nispeten yeni 3.g3.
Bunlar s rasyla gz nne alalm:
1) 3 .f4 v a ryant .
3 . f4 d5

Katiyen 3 . ... ef?. 4.e5 Ve7 5.Ve2 v.s. deil!

4. f:e5 A:e4 5.Af3

Steinitz' i n 5.Vf3 hamlesini Siyah 5 . ... Ac6 ile karlayabilir,

rnein: 6.Fb5 [veya 6.A:e4 Ad4(!) 7.Vf4 de 8.Fc4 (8.V:e4
Ff5) 8 . . . . . Ff5] 6 . ... A:c3 7.b:c3 Vh4+ 7.g3 Ve4+ 9.V:e4 d:e4,
aa y u kar eit anslarla.
5 . . . . Fe7

En ok rastlanan devam yolu.

Burada 5 . ... Fg4 yant da yeterlidir, rnein: 6.Ve2 A:c3

1 0. Ac:d6+ . . .

1 38

7.b:c3 c5 8.Vf2 Ac6 9.Fb5 Fe? 1 0.0-0 0-0 v.s.

6. d4 0-0 7. Fd3 f5 8.e:f6 (geerken)

Azok zorunludur, nk aksi halde Siyahn e4-teki At fazla

syla kuvvetli olur.
8 . . . . F:f6

8 . . . A:c3 9.b:c3 F:f6 hamlelerinden sonra, Beyaz kk bir

avantaj saklamaktad r, rnein: 1 0.0-0 Ac6 1 1 .Ve1 Fg4
1 2.Kb1 .
.

9. 0-0 . . .

e4-hanesinde bir Piyon kazanmak Kes ("amazndan") tr

tabii ki intihar olacakt.
9

. . .

Ac6! 1 0.A:e4 d:e4 1 1 . F:e4 A:d4 1 2.Aq5

Oyun basit grnmekle beraber, baz kk inceliklere dikkat

etmek gereklidir. Bu sefer burada Beyaz intihar edebilirdi:
1 2.A:d4?? V:d4+ ve Fe4' alr (1 3.V:d4 F:d4+, ve Beyaz mat
olmamak iin 1 4.Fe3 oynamak zorundadr).
12

. .

Ff5!

eder:

8 . . . Ve7 9.A:c7+
d8 1 0.A:a8 b6

Diyagram 298

Diyagram 298'e baknz.

B u durum saysz defa analiz edilmitir. "Tehis": Siyahn ge
lime stnl ve hcum olanaklar Beyazn maddi stnl
n tamamiyle dengelemektedir. Devam yle olabilir:

lgin bir olanak.

Parti No 40
G.Zinder - S.Pa lavan
(Odesa , 1 934) Viyana partisi

1 3 . F:f5 A:f5 1 4.V:d8 Ka:d8 1 5 .Ae6 fd4+

1 6.A:d4 . ..

1 6 . h1 ? Ag3+.

16 . . . . A:d4 17.Fo5.

(Diyagram 298'e baknz).

tamamen eit oyunla.

1 1 . A:b6 a:b6 12.Vf3

ID 3. Fc4 varyant
1 .e4 e5 2 . Ac3 Af6 3 . Fc4 A:e4

d5-hanesinde Vezirin durumu tehlikelidir.

1 2 . . . . Fb7 13. Vd1 . . .

En ok rastlanan yanttr. Fakat az oynanan 3 . ... Fc5 hamlesi

de iyi denkletirme anslar salar; rnein: 4 . d3 d6 5.f4 Fe6
(i lgin bir devam yolu) 6.F:e6 f:e6 7.f:e5 d:e5 8.Ve2 Ac6
9.Fe3 F:e3 1 0.V:e3 0-0. Siyah iin olduka iyi bir parti ile
(Spielmann-Tar rasch, 1 928). Biz bu varyanta, ancak meyda
na gelen pozisyonu gzden geirmek iin yer verdik. Burada
biraz tecrbeli oyuncular bile, duble Piyonlar yzn den Beya
zn daha avantajl duru mda olduunu syleyebilirler. Ancak
u var ki, duble Piyonlar genel olarak zayf olmakla birlite,
burada zel bir hal var; bu durumda duble Piyonlara hcum
etmek zordur. Belki de daha da nemlisi, bu ikisinin ok
nemli d4, d5, f4 ve f5 hanelerini kontrol etmekte oluudur.
B u nedenlerden tr son pozisyonu Beyazn lehine olarak
deerlendirmek doru olmaz.
Burada basit 3 . ... Ac6 yant da iyidir.
4. Vh5 ! . . .

Veya 4.A:e4 d 5 v.s. eit oyunla. 4.F:f7 +(?) ise ancak Siyah
iin elverilidir: 4.:f7 5.A:e4 d5! 6.Vf3+ g8 7.Ag5; durum
Siyah iin tehlikeli grnyorsa da, 7 . ... Vd? hamlesi here
yi kurtarr - kuvvetli bir Piyon merkezi sayesinde Siyahn po
zisyonu ak ekilde stndr.
L_. . Ad6

1 3. Ae2 daha iyiydi.

1 3 . . . . Ad4 14.Af3 A:f3+

Gauri-Niemel partisinde oynanan 1 4 . ... F:f3! hamlesi daha

iyidir. Bu parti 1 935 ylnda Helsinki'de oynanmtr.
1 5 . o:t3 e4 1 6.f4? . . .

te imdi burada 1 6.Ve2 daha iyi; oysa Siyah 1 4'nc ham

lede 14 . ... F:f3 oynasayd, bu hamle m mkn olmazd.
1 6 . . . . e3 1 7.f3 e :d2++ ?

Bu hamle de sonuca gtrr. Fakat 1 7 . ... Vh4+ 1 8.e2 F:f3+

devam yolu partiyi hemen kazandrrd (1 9.:f3 Vf2 mat).
18. _;_d2 Ae4+! 1 9.f:e4

Aksi halde Siyah, beyaz Veziri kazanr.

1 9 . . . . V:e4 20. Ke1

Veya 20.Kf1 Fb4+ 21 .c3 Vd4+! 22.e1 Ke8+ 23.Ve2 F:c3+

24.b:c3 V:c3+ ve kazanr.
20 .

. . . V:f4+ 21 .Sd3 . . .

Veya 20.Ke3 Fc5 21 .Ve2 Ke8 ve kazanr.

21 . . . . Fe4+ 22.Sc3 . . .

22. K:e4 V:e4+ 23.d2 Fh6+ 24.c3 Fg?+ 25.d2 Vd4+

26.e2 Ke8+ ve kazanr.

22 . . . . Ve5+,
ve Beyaz oyunu terkeder.

Bu hamle hem 5.V:f7 mat' nlyor, hem de Fc4'e saldryor.

5. Fb3 . . .

Beyaz burada 5.V:e5+ Ve? 6 .V:e7+ ile oyunu basitletirebilir.

Yaplan hamle ise, iki taraf iin de zor ve kark oyuna gt
rr.
5 . . . . Ac6

5 . ... Fe? de, partiyi denkletirmek iin yeterlidir (Parti No

1 39

Durum Beyaz iin mitsizdir, rnein: 23.Vd4 Fb4+ 24.c4

b5+ v.s.; 23.d2 taktirde 23 . ... Fh6+ 24.e2 (24.Ke3 F:e3+
ile 25 . ... F:c2+) 24 . ...V:h2+ ve 25 . ... Vg2 mat.

AILILAR (2)

1 2 . d2d3

Parti No 41
Gufel d - Tarwe (Tallin 1 969)
Viyana partisi
e7-e5
1 . e2-e4
Ag8-f6
2. Ab1c3
3. Ff1 -c4

1 2 . ... Ad4'ten sonra 1 3.Ad5 oldu ka nahotur.

1 3 . Fc1 :g5

Bu konum elbette Fil alndan sonra da meydana gelebilir

[1 .e4 e5 2.Fc4 Af6(!} 3.Ac3. Ancak bu hamle srasnda 3 . ...
A:e4(!) yantn nlemek amac ile, Beyaz (3.Ac3 yerine} 3.d3
oynayabilir)}.

Af6:e4(!)

4. Vd1 h5(!)

14. Ac3-d5
1 5 . Ad5-f6+l !

1 6. Fg5:f6
1 7 . a2:b3

5. Fc4-b3!?

Ff8-e7
0-0 (?)

6.Ag1 -f3

"

.,

1 8. g2-g4
1 9 . g4-g5
20. Se1 -e2

20 . ... Fb? yant 21 .f3 yznden ie yaramaz. 20 . ... K:f6

21 . gf Ae8 22.Kag1 + hemen mata gtrr.
21 . d3-d4

Burada doru devam yolu 6 . ... Ac6 7 .A:e5 0-0 8.Ad5 Ad4
9.0-0 A:b3 1 O.a:b3 Ae8, her iki
::;:!;;:
M:< ,J,,,. :
8 mm.x.J
taraf n de aag yukar et
. Mfoa
.,;.,.

g7-f6
Af5-g7
Kf8-e8

Ff6'ya saldrmak amacyla Siyah pasif kalrsa, Beyaz Kal 'i h

stununa getirir.

Teoriye gre, bildiimiz gibi, burada en salam devam yolu

5.V:e5+ dir; rnein 5 . ... Ve7 6.V:e7+ F:e7 7.Fb3 Af5 8.Af3
c6, eit oyunla (Saemisch-Rubinstein, 1 926). Partide yaplan
5.Fb3 hamlesi bundan nceki partide grdmz gibi, kes
kin ve ok kark oyuna gtrr.

Ad4: b3

Yine ok kuvvetli bir hamle. Siyah At kaamad iin, Beyaz

ilk nce rakibin rok konumunu paralyor.

4.A:e4 d5, veya 4.F:f7 + :f7 5.A:e4 d5 6.Vf3 g8 7 .Ag5 Vd7

(!) ancak Siyah iin elverilidir.
Ae4d6

Ac6-d4

nemli roller stlenmi dmanlardan biri olan Fb3' orta

dan kaldrmak amac ile. Fakat bu hamle de yeterli deildir.
1 3 . ... Afe7 taktirde (1 3 . ... Ad4 yerine) 1 4.0-0-0, ve Beyaz
imdi Kh2 ile Kdh1 v.s. ile tehdit eder.

AILILAR (2)

'

e4-e3

Bu skk durumda Siyah baka ne yapabilir ki?! .

22. f2-f3 d7-d5

Hayret verecek kadar aresiz bir durum.

Fc8-a6+
23. Kh1 -h4
24. c2-c4
ve Siyah terketti. 24 . ... de 25.Kah1 c3+ 26.e1 hamlelerin

den sonra mattan kurtulu yoktur. ok gzel bir parti!..

.
b

.. 8

Diyagram 299

.. ..

3) 3.q2-g3 varvant .
h

tatbi k eder.

Bu devam yolu oyunun iin gelime yledir:

Ab8-c6

8. Af3-g5!

Beyaz hcum hayret verici bir hzla gelimektedir.

h7-h6

(Diyagram 299'a baknz}. Kolayca anlalabilecei gibi tek

hamle.
9. Vh5-g6 ! !

inanlmas zor, fakat bu hamle partiyi kazandrr. Bu hamleyi

kefetmek iin sadece usta olmak yetmez; iyi usta olmak
arttr. nk bunun iin Beyazn hcu m unun, Vezirlerin kr
lmasna ramen, yeterli olduunu takdir edebilmek lazm
dr. Bu ise hi de kolay deildir.

1 0. h4:g5
1 1 . Vg6:g5

Fe7:g5
Vh8:g!i
h6:g5

imdi, meydana gelen pozisyonun neden Beyaz iin elverili

olduunu. dnelim. Birinci etken (faktr) elbette ak h-s
tunudur. i kinci etken f7-Piyonunun "amazda" bulunmasdr.
Ve, nihayet, nc "potansyiel" (olanakl) etken, Ac3-d5
hamlesinden sonra e7-hanesinin "mat hanesi" olabileceidir.

(1 . e4 e5 2.Ac3 Af6l 3 .g3 Fc5

En iyi olanak. 3 . ... d5 4.e:d5 A:d5 5.Fg2 Fe6 6.Af3 Ac6 7.0-0
Fe7 8.Ke1 Ff6 9.Ae4 0-0 1 0.d3 Fe7 1 1 .a3 Ab6 1 2.b4 hamle
lerinden sonra Beyaz, Vezir kanadnda inisiyatif elde eder,
(Smyslov-Polugayevsky, 1 961 ).
4. Fg2 d6 5.Af3 Ac6 6 .d3 Fg4 7 .Aa4 Ad7 8.h3 Fh5 9 .c3
F:f2+!? 1 0.S:f2 b5 1 1 . b4 b :a4 1 2 .V:a4 Ae7 1 3.Ah4 0-0
1 4.Af5 f6 1 6.Fe3 Ff7. aa yukar eit bir oyunla.

Fil balange1
1 . e4 e5 2.Fc4 . . .

B u hamle e n eski alardan birini balatmaktadr. Beyaz ge

lime ilkesine gre hareket etmekte ve Fili c4-hanesine koy
maktadr: Buradan Fil , rakip kampndaki en zayf noktay (f7)
gz nne almaktadr. Bu da romantik satran an andran
birok varyantn meydana gelmesine neden olur. Bugn Fil
balangc nadiren oynanmaktadr, nk Siyahn zmesi
gereken kark al problemleri pek yoktur. Fil al ile
balayan b_irok parti, dier ak oyunlara varmaktadr (Viya:
na partisi, ltalyan partisi, iki at savunmas v.s.). Bunun iin bu
1 40

konuda daha ok karakteristik f2-f4 Piyon ilerlemesini ieren

varyantlar gz nne alnmtr.
En

Parti No 42
Hartston - Westerinen
(Alikante 1 973) Fil balangc

2 . . . . Af6

ok rastlanan yanttr.
Simetrik 2 . ... Fc5 de fena deil, rnein : 3.c3 Af6 4.d4 e:d4
5.e5 d5 e:f6 d:c4 7.Vh5 0-0! (nemli bir incelik) 8.V:c5 Ke8+
9.Ae2 d3 1 O.Fe3 d:e2; Keres'e gre Siyahn en az eit ans
lar var.
3 . d3 . . .

Fil balang.c.n oynama k isteyen satran ancak byle de

vam etmeld
r. 3.c3't en sonra Viyna partisi meydan a gelir
3 : f3'ten sonra Syah 3 . ... Ac6 ile "iki At savunm as"n see
lr. Aslna ; d3 hamles inden sonra da talyan partisin in
Guoco P ano varyant meydan a gelebilir. Partinin tam an
a myl "Fl. balang c" olabilm esi iin Beyazn plannda f2-f4
_ lerlemes i yer almaldr.
Pyon
3.d3 9 v? m yolu y rine Beyaz aada ki iki gambit oyunun
dan brn de seeblir :
.4 e:d4 4.Af3 (Bu konu m deiik hamle srasyla Rus par
tsn den de meydana gelebilir: 1 .e4 e5 2.Af3 Af6 3.d4 e:d4
.Fc4) 4 . ... A:e4 (4 . ... d5 de iyidir. Oyun yle devam edebi
lr: 5.V:d4 Af6 6.Fg5 Fe7 7.Ac3 Ac6 8.Vh4 d5 (8 . ... d6 9.0-00 Fe6 devam yolu da yeterlidi r) 9.0-0-0 Fe6 1 O.Khe1 o-o
1 1 .d3 6 1 - K.:e6 f:e6 1 3.F:h6 g:h6 1 4.Vg3+ h8 1 5.Vg6, ve
part damA k le
berabere biter (Lasker).
2) 1 .e 5 2.Fc4 Af6. hml l ernden sonra 3.Af3 devam yolu
.
Beyaz n pek elverl degldr
. [unu zikredel im ki bu ko
num da Rus partisid en gelebilir: 1 .e4 e5 2.Af3 Af6 3.Fc4]. 3.
.... A:e4 [En kuvvtl yant. Fakat Siyah (isterse) 3. ... Ac6 ya
nt yardm la "iki At savunma sna" geebilir] 4.Ac3 A:c3
(burda sk n ... Af6 .A:e5 d5 6.Fb3 c6 v.s. devam yolu
da Syaha y br oyun sagl.ar) 5.d:c3 f6! (a2-g8 aprazn za
flatan bu hamle burada -stisna olarak- iyidir. una dikka
t.. eke k. yerI de olur ki, doal 5 . ... d6? yant 6.Ag5! y
zunden y degl). .0-0 Ac6 Ah4 (8.Vh5+ tehdidi ile) 7 . ... g6
8.f4 f ! (beyaz planlar altst eden yant? Bunun incelii u
ur k, bu durumd a Beyaz 9.A:f5 oynayamaz nk bu tak
trde 9 . ... d5! yant partiyi__ kazand rr!) 9.Af3 4 10.Ag5 Fc5+
} '. .h1 Ve?, ve Beyazn hucumu nu pskrtm ek iin Siyahn
y anslar var.
3 . . . . c6

1 . e4 e5 2 . Fc4 Af6 3.d3 Fe7

Burada Siyah 3 . . ... ?? ve bundan sonra d7-d5 ile oyunu ra

hatlkla denkletreblr (Keres'in tavsiyesi).

4. Ac3 . . .

Hemen 4.f4 (?) hamlesinden sonra Siyahn kuvvetli 4 . ... d5'

yant var.
4. . . .

o-o

5.14 e:f4 6.F:f4 c6 7 . e5 d5?1

iyah kar.klkla r meyda na ge-

l'i;&i'ror-=.,,.,_.,

Burada rok, 1 1 .bc hamles in- a ... b ,.;.,.,.,.,., d <''"':'*" ,.,,,,.,,

den daha iyidir, nk Siyah
Diyagram 300
1 1 .bc hamlesi nden sonra 1 1 .
... Fg4 oynayabilir, ve 1 2.cb taktirde 1 2 . ... Ke8.

1 1 . . . . c:b2 1 2.f:q7 Vb6+ 1 3.Sh1 KeB

(Diyag ram 300).

1 4 . F:f7+ . . .

Veziri ve bununla beraber partiyi kazandran devam yoludur.

Anc kazan yolunda baz inceliklere daha dikkat etmek ge
rekldr.
14 . . . . S:f7

Veya 1 4 . ... :g7 1 5.F:ea b:a1 V 1 6.V:a1 + v.s.

1 5. Fe3+ Sg8 1 6. F:b6 Fg4!

imdi Beyaz iin tehl!kel i bir pozisyo n meydan a gelmit ir:

1 7.b1 F:e2 ha lelernde n sonra Beyaz Vezir beklenm edik
_ d uer.
eklde tuzaga
1 7 . c3! . . .

d7-.d? alesi ni hazrlayan bu hamle, hemen 3 . ... d5'ten da

ha dr, nk 4.e:d5 A:d5 5.Af3 Ac6 6.0-0 Fe7 7.Ke1 ham
lelernden sonra Beyazn merkezde belli bir basks var.

B.u h !e pa_!'!inn azanlmasn temin eder. Beyazn kozu,

md gorecegmz gbi, a2-g8 aprazdr.

4 . ... d 5 hamlesin i engellem ektedir. Burada Beyazn 4.f4 e:f4

5.F:! d5. ! 6.e:d5 A:d5 7.Vf3 Fe6 hamleleriyle ah gambitin e
ge, Syaha
zorluk karamaz.

Gerekte parla olan bu hamle zaferi temin eder. Maddi za

rarlara ragmen Beyaz kesin tehditler meydana getirmektedir.

Burada Siyah, olduka ansl bir karoyun salayan 4 . ...

d5!? 5.e:d5 c:d5 6.V:e5+ Fe7 7.Fb5+ Ac6 deneyebilir.

1 9 . ... F:c3 20.V:c3 F:f1 (veya 20 . ... a:b6 21 .Vc4+ K:g7

2.2.Vf?+ ve Beya bir.ka hamlede n:at eder) 21 . Fd4 (en ba
st devam.Yol . md Vb3+ hamlesne kar yeterli savunma
yoktur), ornegn: 21 . ... f7 22.Vb3+ e7 23.gBV K:g8
24.V:gB v.s.

4. Ve2 . . .

4 . . . . Fe7

5 . f4 . . .

5: Af3 d 5 6.Fb3, eit oyunla, daha ok tavsiye edilmeye deer

dr.
5 . . . . d5 6.e:d5 e:f4.

Siyah iin daha iyi anslar ile, rnein: 7.F:f4 0-0 8.Ad2 c:d5
9. Fb3 a5 v.s.
1 41

1 7 . . . . b:a1V 1 8.V:a1 F:e2 1 9.Vb2 ! ! . . .

1 9 . . . . F:f1

20. Vb3+ :q7 21 . Fd4+ g6 22.V:b4 c5

iyah, Vzi kanadndaki Figrleri savunmada yararlanmak

u 7ere geltrmek istiyor. Fakat bu deneme de baarszlkla
bter.
23. V:c5 Ac6 24.Vd6+ Sh5 25. Fg7! F:d3

A/l/LAR (2)

25 . ... Kad8 yant da ie yaramaz! 26.Vh6+ g4 27.Ff6 v.s.

26. h3 . . .

26 . ... Ke1 # tehdidine kar ve ayn zamanda, 27.Vh6 mat ha

zrl.
Fg6 27.Vf4
26
ve Siyah terketti.
.

. .

Merkez partisi
1 .e4 e5 2.d4 . . .

Derhal yaplan b u ilerleme merkezdeki olaylar hzlandrr.

Oyun taktik olarak keskin olmakla beraber, Siyah iin zorluk
yoktur. Bugn bu al ok az oynanmaktadr; arasra bunun
"Kuzey gambiti" olarak adlandrlan varyantna rastlanmakta
dr.
2 . . . . e:d4

Bu hamleden sonra Beyazn iki devam yolu var:

1) 3.V:d4 ("Merkez partisi").
il) 3.c3 ("Merkez gambiti").
Ancak burada una dikkati ekmek faydal olur: Alman litera
trnde "Merkez gambiti" anlamna gelen "Mittelgambit" de
yimi 2.d4 hamlesi iin kullanlmaktadr - her ne kadar
3.V:d4'ten sonra oyun gambit olmasa da. Ruslar ise 3 . c3 de
vam yoluna "Merkez gambiti" derler.
1) 3 .V:d4 (Merkez oartisil
1 . e4 e5 2 . d4 e:d4 3 .V:d4 Ac6 4.Ve3 . . .

Bu sistem iin tipik bir hamle; burada Vezir d7-d5 ilerlemesi

ni nlemektedir. [4.Vc3?? Fb4].
4 . . . . Af6

En ok rastlanan yant. Fakat Siyah aadaki varyantlardan

birini de seebilir:
1 ) 4 . ... Fb4+ 5.Ac3 (5.c3 hamlesi Ab1 'in en iyi gelime yolu
nu kapatt gibi, Vezir kanadn da zayflamaktadr. Oysa bu
alta Beyazn gelitirme plan byk roku da iermektedir).
5 . ... Age7 6.Fd2 0-0 7.0-0-0 d6 v.s. de oynanabilir.
2) 4 . ... g6 5.Ac3 Fg7 6.Fd2 Af6 7.0-0-0 0-0 8.Fc4 d6 9.f3
Ae5, aa yukar eit anslarla (Amerikal GM Fine'in varyant)
3) 4 . ... Fe7 5.Ac3 Af6 6.Fc4 0-0 7.Age2 Ag4 8.Vd2? Fc5
9.Ad1 Ve7 1 0.f3 Vh4+ 1 1 .g3, Age5, tehlikeli siyah inisiyatif ile
(1 2.gh A:f3+ 1 3.f1 d5! v.s.)
5. Ac3 Fb4 6. Fd2 00 7. 0-0-0 Ke8 8. Fc4 Aa5

Eit oyun salayan dier bir olanak 8 . ... d6 9.f3 Aa5 1 0.Fd3 d5!.
9. Fd3 d5 1 0 .Vg3 d:e4 1 1 .A:e4 A:e4
12.F:e4 F:d2+ 1 3 . K:d2 Ve7

ve Siyahn hibir zorluu kalmamtr (Keres).

kazanlar geri vermelidir. Hassas oynamak artyla Siyah en

azndan eit anslar elde eder.
3 . . . . d:c3

Burada feday reddetmek iin eitli olanaklar var:

1 ) 3 . ... Ve7 4.c:d4! V:e4+ 5.Fe3 Af6 6.Ac3 Fb4 7.Af3, Piyon
iin yeterli bir karlk ile.
2) 3 . ... d3 4.F:d3 Fc5 5.Af3 d6 6.Vc2 Ac6, eit bir oyunla.
3) 3 . ... d5 4.e:d5 V:d5 5.c:d4 Ac6 6.Af3 Fg4 7.Fe2 0-0-0.
Penrose-Ujtumen (1 968) partisi yle devam etmitir: 8.Fe3
Ah6! 9.Ac3 Vh5 1 O.Va4 ve Siyah 1 O . ... Va5 hamlesiyle oyu
nu tamamiyle denkletirir.

AILILAR (2)

i m_d i u . k skin mcad lede d u rum ilk bakta Siyah iin

tehlkel gorunmemektedr, fakat Siyahn nemli bir kozu da
ha var.
c

Tam zamannda. Korkun 20. . .. Vd1 + v.s. tehdidi yznden

Beyaz savunmaya gemek zorundadr:

3 . Af3 . . .

hamlesinden sonra, eskiden e n ok kullanlan yant

L.

4 . A:c3 Ac6 5.Af3 Fb4 6.Fc4 Af6 hamleleri sko gambitine

gtrr.
4 . . . . c:b2 5.F:b2 . . .
5 . . . . d5

En enerlik karlk. 5 . ... Fb4+ hamlesi ile ilgili olarak parti Na

43'e baknz.
6. F:d5 Fb4+

Burada Siyahn emrinde olduka ilgin baka bir varyant var:

6 . ... Af6 7.F:f7+ :f7 8.V:d8 Fb4+ 9.Vd2 F:d2+ 1 0.A:d2 Ke8,
fakat 1 1 .Agf3! hamlesinden sonra Beyazn hafif bir inisiyatifi
var (1 1 .Ae4: Ae5+
Ki).
L_ Ac3 F:c3+ 8.F:c3 Af6 9.Af3 A:d5 1 0 .e:d5
Ve7+ 1 1 .Sf1 OO

Siyahn durumu her bakmdan daha stndr (Radovic Asaturvan, 1 968).

Parti No 43
Klovan - Petkewitsch
(Riga 1 962) Kuzey gambiti
1 . e4 e5 2d4 e:d4 3 .c3 d:c3 4.Fc4 c:b2
5.F:b2 Fb4+ 6.Sf1 Af6 7 . e5 d5!

7 . ... Ag8 yant 8.Vg4 yznden daha fenad r.

8. Fb5+ . . .

8.e:f6 devam yolu hibir ey temin edemez, rnein: 8 . ...

d:c4 9.Va4+ Ac6 1 O.fg Kg8, ve Siyahn durumu daha avantaj
ldr.
8 . . . . c6 9.e:f6 c:b5 1 0.f:g7 Kg8 1 1 .Vc2 . . .

Beyaz, geer Piyonunun kuvvetinden yararlanmak istiyor ve

bunun iin Figrlerini gelitirmeyi ihmal ediyor. Burada dik
kate deer hamle 1 2.Af3 tr.
1 1 . . . . Fe6 1 2.V:h7 Sd7 13.Af3 Ac6 1 4.Ad2 d4!
1 5.Ae4 f5 1 6.Ag3 . . Aeg5 Fc4+ 1 7.g1 Vf6

il) 3.c3 (Merkez gambiti) .

1 . e4 e 5 2.d4 e:d4 3 . c3 . . .

devam yolu Siyah iin elverilidir.

Beyaz, Figrlerini mmkn olduu kadar abuk gelitirmek

ve hatlar amak istemekte ve bu ,meyanda Piyon fedalarn
dan ekinmemektedir. (Benzer varyantlara 1 .e4 e5 2.Af3 Ac6
3.d4 e:d4 4.c3 hamlelerinden sonra sko gambitinde de va
rlr). Siyah maddi kazanlarna yapmamaldr; daha ok,
hzl gelime iin uramal ve uygun bir frsatta bu maddi

1 6 . . . . Sc7 1 7.A:f5? . . .

Piyonun byle ihtiyatszlkla alnmas Siyahn olduka ansl

bir hcum balatmasn mm kn klar.
1 7 . . . . Fc3! 1 8.F:c3 d:c3 1 9.Ah6 . . .

1 42

1) 3 .Af3 (At gambiti).

ah gambitinde en nemli devam yolu budu r.

4. Fc4 . . .

B u d a geen yzyln ortalarnda Danimarkal ustalar tarafn

dan gelitirilmi "Kuzey gambiti"nin k konumudur.

1) 3 .Af3 ve il) 3 . Fc4. Dier devam yollar 3.Fe2 (Tartakower),

3.Vf3 (Breyer), v 3.Ac3 (Keres) pek taraftar bulamamlar
dr. 3.d4 hamlesnden sonra aadaki "elenceli" varyant
meydana gelebilir: 3:d Vh4+ 4.e2 d5 5.ed Ve7+ 6 . f2 Vh4+
_ beraberlik.
7 .e2 Ve 7 + ve dam k le

Diyagram 301

23. Ad2 . . .

23 . ... V:f3 veya 23. ... Kh8'e

kar savunma yoktur.

B u son hamleden sonra siyah a r Figrler rakip aha sald

ryorlar (Diyagram 301 'e baknz).

23 . . . . K:g2+! . . .

Pek zor olmamakla beraber, dikkate deer bir kombinezon

dur.
24. S:g2 Vg5+ 25.Sf3 Kf8+.

ve Beyaz terketti .

ah gambiti
Satrn tarihinde olaanst bi r rol oynam olan bu ala,
bugunlerde ender rastlanmaktadr. Satran tarihinin romantik
devrinde satranlar, maddi zararlar hesaba katmakszn ra
kibe "ayak koymay" denerlerdi - ite "gambit" tabiri burdan
gel!r; nk "ayk koyma" talyanca "elme takma" anlamna
gelr, "ayak" ise ltalyanca "gamba"dr. Piyon ve Figrleri se
ve seve feda edip, f?'ye kar ykc darbe hazrlarlard.
O zamanlardan beri, elbette, Satranta ok ey deimitir.
Ancak ah gambitinin bugnlerde az oynanmas sadece asr
:n n pozisyonel oyun tarznn neminden veya "moda"dan
ler gelmemektedir; Siyah iin ok salam, eski zamanlarda
ki parlak hcumlara olanak vermeyen yeni savunma sistem
ler de gelitirilmitir. Eskiden herkes, gambitin kabul edilme
sini ve kazanlan maddi avantajn savunulmasnn zorunlu ol
duu fikrinde idi. Gambitin reddedilmesi olanaklar zerine
ciddi olarak dnen yoktu.
Gemii 400 yl akn olan ah gambiti, fedalara dayanan bu
oyun tarznn en belirgin temsilcisidir.
1 . e4 e5 2 .f4 . . .

Planlanm Piyon fedas; roktan sonra f1 -hanesine gelen Ka

l alacak olan f-stununda zayf f7-noktasn tehdit edecek
tr.
2 . . . . e:f4 . . .

yantndan sonra ("Kabul edilen ah gambiti") keskin ve ok

ka_rmak varyantlar meydana gelebilir. "Meydana gelir" de
myoruz, nk rnein 3.Af3'ten sonra 3 . ... d5(! ) yant
("modern savunma") sakin bir oyuna gtrr.
2 . ... e:f4 hamlesinden sonra Beyazn iki nemli devam yolu
var:
143

gZ:_ u.Q

idi. lk nce bu devam yolunu ("klasik savunma") ve bundan

sonra 3 . ... d5 "modern savunmay" gz nne alalm. te
yu karda s.. Qeen '.'keskin ve ok kark varyantlar mey
dana g.eleb.r. fades enellikle 3 . ... gS ile balayan oyun
usullerne attr. Hamlenn amac aktr: Kazanlan Piyonu sa
unmak ve, ayrca, f-hattn kapal tutmaktr. Bu hamle, eit
li gambitlere yol aar; rnein:
4.Fc4 g4 5.0-0 g:f3 6.V:f3, Polerio-Muzio gambiti [Bu
gambit Polerio'nun el yazmasnda (1 6'nc asrn sonu) anl
maktadr; fakat daha sonra yanllkla amatr satran Mu
zio'nun ismi ile adlandrlmtr].
4. Fc4 g4 5.Ac3 g:f3 6.V:f3, Mac Donell hcumu.
4. Fc4 Fg7 5.0-0, Hanstein gambiti (veya 5.h4 Greco-Phi'
lidor gambiti).
4.h4 g4 5.Ae5, Kiesiritzky gambiti.
4.h4 g4 5.Ag5, Allgaier gambiti,
ve saire. Bundan baka daha birok gambit devam yol u var
d r. Siyah alr 3 . ... g5 savunmasn seen atran, bu
allara at utun varyntlar az ok bilmelidir. ite, belki de
en ok . bu yuzden bugunlerde "modern savunmalar" seil
mektedr [3 . ... d5, veya 3 . ... Af6, veyahut 3 . ... d6 (Fisher'in
bu son hamlesi hakknda Parti No 44'e baknz)] .

"b . ..,
:,::: ' ' '':=::=
d
(h2-Piyonu, kalkan olarak tah- a
tada kalm ald!) . de am yolu
Diyagram 302
gerekten belrsz br oyuna
gtrr. Ancak basit, fakat mantkl 5.f1 ! hamlesi zellikle si
yah Fh4'n biimsiz durumu yznden Beyaza stO nlk salar.
imdi At gambitine rnek olarak Polerio-Muz io ve Allgaier
gambitini gz nne alalm
4. Fc4 g!_ (Diyagram 302'ye baknz).
'
'

.. .

''

--

5. 0-0 g:f3 6. V:f3 . . .

Polerio-Muzio gambitini karakterize eden hamleler? B i r Pi

yo ile bi. Fi. .. fedas na kalk, Beyaz olduka byk bir
gelme ustunlugu elde eder. Ustelik, zaten her zaman zayf
olan f7-noktasnn zayfl zellikle gze arpar. Siyah iin
savunma hi de kolay deildir.

AILILAR (2)

AILILAR (2)

6 . . . . Vf6 6.e5! . . .

yledir: (3 . ... Af6) 4.e5 Ah5 5.Ve2 Fe7 6.d4 0-0 7.g4 f:g3
8.Vg2 [8.h:g3'ten sonra, Siyah 8. ... A:g3 9.Vh2 A:h1 1 6. Fd3
f5 ! (Dikkat edilecek bir savunma olana) 1 1 .e:f6 g6! hamle
lerinden sonra Siyah hcumu pskrtmektedir]. 8 . ... d6
9.h:g3 Fg4 1 0.Ah2 A:g3 ( ! ) 1 1 . Kg 1 Ff5. Bu durumda Beyaz,
iki Piyon fedasnn ..doruluunu daha ispatlamaldr; bu ise
pek kolay deildir. Ornein, 1 2.Ff4 hamlesi 1 2 . ... Fe4 1 3.Af3
Ah5! ile yanlanr. 1 2.Af3 Ah5 1 3.Kh1 Fg6 1 4. Fe2 devam yo
lu ise, olaanst kark, fakat Siyah iin olduka ansl bir
oyuna gtrr (Keres).
4. e:d5 . . .

4 . e5(?) hamlesinden sonra Siyah rahatlkla 4 . ... g5 oynaya

bilir, nk Ff1 artk c4-hanesine gidemez.
4 . . . . Af6!

4 . ... V:d5 daha zayftr: 5.Ac3 Ve6+ 6.f2! (7.Fb5+ ve 8.Ke1

tehdidi ile) 6. ... Vb6+ 7.d4, daha iyi gelime ile.
5. c4 . . .

hamles i, en iyi devam yolu olarak deerle ndirilm ektedir. Ay

rntl analizle r gsterm itir ki burada
Diyagram 303
13 . . . Ve6

yant Siyaha en iyi savunma anslarn salar. Bu hamleden

sonra meydana gelen konum Diyagram 303 te temsil edil
mitir.
Hayret verici keyfiyet udur ki Beyazn 1 4.Vf3 hamlesinden
sonra (baka ne yapabilir ki?), 4'n tehdidi altnda siyah
Vezirin en iyi ricat 1 4 . ... Vf5 tir. Oyle ki bu keskin ve karma
k varyant, dolu bir tahtada 1 5.Ve2 Ve6 v.s. gibi hamlelerini
tekrarlanmasna ve bylece, Beraberlie gtrebilir!
imdi Allgaier gambitini gz nne alalm.
1. e4 e5 2 .f4 e:f4 3 .Af3 g5 4.h4 q4 5.Ag5 h6

Bu durum da meyda n okumaya karlk vermek en iyi strateji

dir.

Veya 5.Fb5+ c6(!) 6.d:c6 A:c6 7.d4 Fd6 8.0-0 0-0, Siyah iin
iyi bir oyunla.
5 . . . . c6 6.d4 c:d5

Siyah iin iyi bir oyunla; nk 7.F:f4't en sonra Siyah 7.

... Fb4+ ile 0-0 oynar. 7.c5 de eit oyuna gtr r: 7 . ... Ac6
8.F:f4 Fe7 9.Ac3 v.s.
il). 3 . Fc4 (fil qamblli)
(1 .e4 e5 2.f4 e:f4) 3 . Fc4 Af6!

3 . ... Vh4+ ile balayan ve karma k oyuna gtren eski de

vam yolunda n ok daha salam ve etkin bir modern gelime
sistemi . Vaktiyle ok oynana n 3 . ... Vh4+ yant Beyaz iin
tehlikel i deildir ; h4-hane sinde siyah Vezirin durumu biraz
huzurs uzdur;. Beyaz Ag1 -f3 hamles iyle gelime iin bir tem
po kazanr. Ornein 4.f1 'den sonra sonra "norma l" 4 . ...
Af6(?) hamles i iyi deil: 5.Af3 Vh5 6.Ve1 d6 7.e5! d:e5
8.A:e5, ve imdi 8 . ... Fe6'dan sonra 9.A:f7! .
4 . Ac3 . . .

6. A:f7 S:f7 7 . Fc4+ . . .

Veya 4.e5 d5!

7 . . . . d5!

Bu tam anlam yla "pozisy onel" devam yolu, Jaenisc h tarafn

dan geen yzyld a ( ! ) tlen mitir. Siyah, bu gibi duruml ar
iin tipik olan d7-d5 Piyon ilerleme sini hazrlam aktadr.

7.d4 f3! 8.Fc4+ d 5 9.F:d5+ g7 1 0.g:f3 Af6 1 1 .Ac3 Fb4

1 2.Fc4 g:f3 1 3. Kg1 + Ag4 1 4.V:f3 V:h4+ 1 5.Kg3 Kf8 1 4. Ff4
Fe7! hamlelerinden sonra Siyah maddi stnlkle kalr.
Hem Fc8 iin apraz almakta, hem de g4-Piy onu korunm a
tadr.

4 . . . . c6!

5. Ve2 . . .

9.F:d5+ Se8 9.d4 Af6

Beyaz dikkatli olmald r. yi grne n 5.Af3(? ) hamles i 5 . .. b5

Fb3 b4 hamlele rinde sonra bir Piyon kaybett irir; 5.e5 ise bu
rada da iyi deildir : 5 . ... d5! 6.ef de 7.fg F:g7, Siyah iin iyi
bir oyunla .

1 0. Ac3 Fb4 1 1 .F:f4 A:d5 1 2.e:d5 V:d5

1 3.0-0 F:c3 14.b:c 3 1 4 . b:c3 Ac6 1 5.Vd2 Fe6
1 6.Kae1 Sd7 1 7.c4 V:d4+1 1 8.V:d4 A:d4.

ilgin bir olanak - Siyah, hzl gelime uruna bir Piyon verir.

te 7 . . .. d5 hamlesinin bir yarar daha: d5'te beyaz Fil hcu

ma uramaktadr.

Siyah iin daha iyi ansla rla (Miese s-Pills bury, 1 903).
imdi "Mode rn savun ma" olarak adland rlan
(3. Af3l d51

yantn gznne alalm.

Eskide n bilinen 3 . ... Af6 yant daha kark , fakat Siyah iin
elveri li bir oyuna gtr r. Bu devam oyunu n bavaryant

5 . . . . d5!

6. ed+ Fe7 7 .d:c6 A:c6 8.Af3 0-0 9.0-0 Fc5+

1 0 .Sh1 Fq4.

ve Siyahn durumu ak bir ekilde stndr.

Burada ah gambiti ile ilgili birka sz daha etmek yerinde
olur. Sayn okuyucumuzun aklna yle bir soru gelebilir: "Ki
tabn yazar bir taraftan ah gambitine bugnk turnuvalarda
ok az rastlandn sylemekte, te yandan bu 'unutulmu'
1 44

ala ait birok old ka kark, teorik ve hatta eski partiler

v
d n alnm varyant le ugramaktadr.
Bunun yerine bugn
u sat '.a n iin daha nemli olan konular aydnlatmak daha
sabetl olmaz m?! ... "
te, sevg. li o. uyucumuz, bu soruya yant ok basittir: Hayr
.maz. 9 unku modern satranc tam manasyla anlayabilmek
n, esk zamandaki oyun ve stilleri iyice bilmek arttr. Sat
ran, sa ece taktik ve bugnk "moda" varyantlar ezberle
ekten bare.t deildir. Bugnk Satran bir bilimdir. rne
Q:. Ma.temat e cebir bilmeyen bir kimse "Yksek matema
t . ( Dferansyel hesab) renemez. Yukarda sylediimiz
gb, bu durum satran iin de aynen geerlidir.
nu a s,yleyelim: Turnuvalarda oynayan ilerlemi oyuncu
n, .. nskl varyantlar uygulamak pek mantkl deildir fa
kat az tecrbeli, zellikle arkadalaryla ya da dernek eya
okul uruvalarnda oynayan satran iin, en keskin, kar
k, rs l allar ve bunlara bal olan partileri oynamak
olaanust yararldr. Tabii ki "norm"dan birka parti fazla
sn kaybedeceksiniz; fakat kazanacanz bilgi ve tecrbenin
yannda bunun gerekten hi nemi yoktur.

7 . Vf3 hamlesi iin Parti N o 46'ya baknz.

Reddedi len ah gamb iti

Siyah iin en az eit bir durumla.

1 . e4 e5 2.f4 Fc5

ah gambitini reddetmek en uygun hamle; 2 . ... d6 ve 2.Ac6

yantl r fazla pasiftir. Bavaryanttaki 2 . ... Fc5 hamlesi ile, si
yah Fl zayflatlm a7-g1 aprazna yerletirilmektedir.
3. Af3 . . .

3.f:e5?? hamlesi intihar anlamna gelir: 3 . ... Vh4+ 4.g3 (e2

Ve4 mat!) 4 . ... V:e4+ ve Kaleyi kazanr.
3 . . . . d6 4.c3 .. .

B hamle d-Piyonunun d2-d4 ilerlemesini hazrlamaktadr.

Der plan Figrlerin yerletirilmesini amalamaktadr: 4.Ac3
Af6 5.Fc4 Ac6 6.d3 Fg4 7.Aa4 [Modern devam yolu. Eskiden
7. 3 F:f3 8.Vf3 Ad4 9.Vg3 Ve? (Beyaza tehlikeli hcum ola
nag veren 9 . ... A:c2+ devam yolu hakknda Parti No 45'e ba
knz). 1 O.f:e5 d:e5 1 1 .d1 c6 1 2.a4 Kg8 1 3. Kf1 h6 1 4.Ae2 o0-0, Beyaz iin kk bir konumsal avantaj ile 7 . ... Ad4
8.A:c5 d:c5 9.c3 A:f3+1 O.g:f3 ve Beyaz srekli bir inisiyatif el
de eder.
4 . . . . Af6 5.f:e5 d: e5 6.d4 e:d4 7.c:d4 Fb4+
8.Fd2 F:d2+ 9.Ab:d2 0-0 1 0 . Fd3 c5 1 1 . d5

Beyaz iin daha iyi bir oyunla.

Falkbeeer gambiti
1. e4 e5 2.f4 d5

Bu aktif metot aa yukar 1 20 sene nce kuvvetli Avustur

al sta E.Falkbeer tarafndan nerilmitir. Bu gambitin fana
tk br taraftar olan byk Tarrasch, bunun ah gambitinin
"yanlln" ispat etti i fikrinde idi. Aslnda bir "kargambit"
olan bu devam yolu ile teorisyenler bugn dahi uramakta
dr. Bu alta her iki tarafn da anslar aa yukar eittir.
3 . e:d5 e4

alkbeer gambitinin temel fikri ite budur: Pe4 beyaz Figrle

rn normal gelimesini engellemektedir.
4. d3 . . .

E n ok rastlanan devam yolu; Beyazn konumunu sktran

bu Piyonu bir an evvel krmak yararldr. 4.Ac3 Af6 Ve2 Ff5
1 45

6.A:e4 A:e4 7.d3 Vh4+ 8.d1 Ve7 8.d:e4 F:e4 hamlelerinden

sonra, Piyon karsnda Siyahn karoyunu var.
4.Fb5+ hamlesi benzer bir neticeye gtrr: 4 . ... c6 5.d:c6
A:c6 6.d3 Af6 7.Ac3 Fb4 8.Fd2 Fg4 9.Age2 0-0, ve Siyah Pi
yona kar etkili bir inisiyatif elde eder.
4 . . . . Af6 5.Ad2 . . .

Keres'in b u yeni hamlesi yardmyla Beyaz e4-Piyonuna olan

basky arttrmakta ve bu meyanda 5.Ac3 Fb4 "amazndan"
kanmaktadr.
Dier (eski). de m yolu yledir: 5.d:e4 A:e4 6.Fe3 (Alapin
varyant), ornegn: 6 . ...Vh4+ 7.g3 A:g3 8.Af3 Ve? 9.h:g3
V:e3+ 1 O.Ve2+V:e2+ 1 1 .F:e2 Fg4 1 2.Ac3, aa yukar eit bir
oyunla (Spasski-Matanovic, 1 964).
5 . . . . e:d3

Oyunun denkletirilmesi iin en basit yol. 5.e3 6.Ac4 A:dS

7.A:e3 A:f4 v.s. devam yolu da yeterlidir.
6. F:d3 A:d5 7. Ve2+ . . .

7 . . . . Fe7 8.Ae4 OO.

Parti Na 44
Planinc - Gligoric
(Lubljana-Portoroz, 1 977)
ah gambiti
1 . e2-e4
2. f2-f4
3. Aa1 -f3

e7-e5
e5:f4
d7-d6

Eski Dnya ampiyonu Fischer'in d.

4. d2-d4

5 . h2-h4
6. Af3-g1

9tl.4

S ldrgan .Ag.5 hamlesi 6 . ... f6! yznden fenadr. una

dk at delm k burada 6 . ... h6? (6 . ... f6! yerine) iyi deildir
- n u : A:f7! :f7 8.F:f4 hamlelerinden sonra Beyaz kuv
vet br hucum elde etmektedir.
6.Ag5 f6! hamlelerinden sonra 7.F:f4 devam yolu Beyaza bir
ey salayamaz, rnein: 7 . ... f:g5 8.F:g5 Fe7 9.Vd2 Fe6
1 O.Ac3 Ad? ve saire.

7. Ab1 -c3
8. Aq1-e2
9. Ae2-f4

Siyah bu Piyonu yem gibi kullanr.

1 O. Se1 :f2

Ayn taktiin devam.

g4-g3+!

1 1 . Sf2:p3

1 2 . Ff1 -e2

Kh7g8+

AJ n a . man !.kl bir hamle. Fakat partinin devamnn gster

dg g b, bu ozel halde 1 1 .g1 daha emin bir devam yoludur.
Ap8-f6

AILILAR (2)

1 3 . Sg3-f2
1 4. Fe2:g4

Af6-g4+
.'--!....!.

1 4.g1 'den sonra 1 4 . ... Fg7 yant na otur. Fakat belki de

1 1 .e1 daha iyi savunma olanaklar saglard .
14. . . .

15.Vci1-d3

1 6. Fc1 -e3
1 7. Ac3-e2
1 8. Ae2-g3

Fc8:g4
Fh6-g7
Vd8-d7
0-0-0
-

pek salam deildir; rnein: 1 2.fe de 1 3.Kf1 e7 1 4.Fg5 Ah5

(zorunlu hamle) 1 5. F:f7+ d7 1 6 . V:e5 ve Syahn durumu
adeta mitsizdir.
1 2. f:e5 d:e5 1 3.Kf1 Fe7 1 4.V:f7 . . .

O zamanki analizlerde daha kuvvetli b i r devam yol olaak

1 1 Fg5 gsteriliyordu . Gerekten de 1 4. Kg8 .1 ._V.f? K.g5
1 6:ve6+ eB 1 7.K:f6 (1 8.Kf8+! ve Vf7 mat tehdd le) 1 7 . ...

Beyaz, durumunu salalatrmaya .. ( '.'.konsolide" etmeye

alr; fakat rakibin enerk oyunu yuzunden bunu baara
maz.
18. . . .

f-hattnn almas hcum eyleminin etkisini olaanst art

trmaktadr.
19. Af3:f5
20. Af5:g7?

20 . c3 hamlesi daha iyi direnme olanaklar salard.

21 . Sf2-e1

Burada son ans 21 .Kaf1 idi.

22. Vd3-c3
23. Vc3:b4
24. Se1 -d2

Vd7:g7
-

w-e7!
Kf8:f4
-

24. F:f4 V:e4+ hamlelerinden sonra Siyah hemen kazanr.

Parti yle bitmitir:
24 . . . . V:e4! 25.Kaq1 Ff5 26.Vb3 Kg3
27 . Kh2 Kf2+ 28. Terke der.

(28.F:f2 K:b3 29.ab Vf4+!).

Parti No 45
Chlgorin - Plllsbury
(Hastings 1 895). R eddedilen ah gambitl
1 .04 85 2.14 Fc5 3.Af3 d6 4. Fc4 Ac6 5.Ac3 Af6
6.d3 Fg4 7.h3 F:f3 8.V:f3 Ad4

Grnrde Beyaz imdi 9.Vd1 oynamak zorundadr. Fakat

Tschigorin
9. Vg3(!?) . . .

oynad Gz nne alnan parti oynand vait, ..bir . lite fe

dasn eren bu devam yolu artk yeni deild, unku lk defa
Blackburn-Anderss en partisinde (Viyana 1 873 tur uvas) .u yulanmt ve "Bilguer" de (KI SIM 6' ya baknz). Syahl n
!verili olarak deerlendiriliyord u. Pllsury nu b! lyor
du ve siyah ah Vezir kanadna kaableceg n (Syhn
1 1 'inci hamlesine baknz) ayn fikirde idi. Ancak bu partden
sonra teorisyenler fikir deitirmek zorunda aldar. Durum
elbette ok keskindir, fakat una da dikkat delm k Bey ka
liteye karlk iki Piyon eld.e . edebilir, yle k kuwetler etlen
mi olur' hcum ise kendsnde kalr...

Kf8 1 6.Ve6+ b8 17.Fh6 KeB

18. V:e5 Ad7
1 9. Vh5!.. Ab6 20. Fd5 a6

Diyag ram

304

.. ..
a5! (Ka8'i a6-yolu ile oyuna
G orunur de 20 . ... Ads
21iyi.A:d5
idi. Ancak bu varyanta s a h At
sokmak amac ile) daha
Vezirle almak daha iyidir, rnein: 21 . V:d5 V:d5 22.A.d5 a5
23.Ff4 Fd6 24.e5 Fc5 (24 . ... F:e5? 25.Ke1 ) 25.e6 Fd6 26.F:d6
c:d6 27.e? a7 28.Kf? v.s.
21 . Sd2 A:d5 22.A:d5 Kq8 23 .g4

Diyagram 304'e baknz.

23 . . . . Fb4+

Orijinal bir manevra. Daha basit grnen 23. Fg5+ 4.F Q 5

V:gS+2S.V:gS Ab3+ 26 . ab K:g5 devam yolu da yeterl degl
dir - 27.Kf?'den sonra kazanma anslar Beyazdadr.

24. A:b4 Vd4

40 . . . . b :c3+ 41 . b:c3 Va3 42.gB V V:c3+

43.Se 2 Vc2+ 44.Sf3 Vd1 + 45.Sg3 Vg1 +
46.Sh 4 Vl2+ 47.Sh 5 Vf3+ 48.Vq4 Vf6
49. Vaf5 Vh6+ 50.Sg4 Vg7+ 51. Vg5,
ve Siyah terke tti.

AILILAR (2)

Bu partiye bal olma k zere Resim 305'te Harry

olarak , yle diyeb ilir: "Bir yanl lk
n?! Par
tiyi kazanan Pillsb ury deil ki .. . ". Fakat yazarolmas
da dn mek
gerek ir: Chigo rin'in portre sini Steini tz'e kar kazand par
lak parti vesile siyle daha nce zaten grm tk
a klam a da Sizi tatmi n etme diyse , o zama n iznini . Eer bu
zle "taksi
ratmz " yle akla maya ala lm:
Bakn z, deer li okuyu cumu z; bu partin in oynan msa ba
ka Satra n tarihi nin en nem li turnu vas olarakd
lendi
rilebi lir. nk bu turnu vada istisn asz btn deer
spe
rklas
oyu ncula r oynam tr. Bug nlerd e byle turnuvalara al
z,
fakat o zaman lar bu " nanlmaz" bir eydi; ve
a gz
nne alnan "Hastings 1 894" ile byk turnuvalaraslnd
devri al
m oldu. imd i partim ize geel im. Bu parti turn uvan
n 1 'in
ci turun da, yani: birinc i gn nde oynan mtr ve sonuc
"norm aldir"; nk D nya am piyon luu adaylarnd an biriu
Tschig orin, Avrupa'da az tanna n A.B.D . li satranya kar
kazan mtr.
Tersi olsayd, ite o zama n gere kten byk bir sansasyon
olurdu . Sansa syon yine de meyd ana gelmi tir - ancak turnu
vann son gn nde! .. nk bu nl turnuvann
si
yle olmu tur: 1 . Pillsb ury 1 6 1/2 puan, Chigo rinnetice
1
6,
3.
D nya amp iyonu EM.Lasker 1 5 1 /2, 4.Tarrasch, 5.Esk i
Dnya amp iyonu Steinitz v.s. Son cmle deki "v.s."
lar ara
snd a Schlec hter, von Barde leben, Janowsky, Gunsb
erg,

Nelso n
Pills bury (1 872- 1 906) tems il edilm itir. Sayn okuy ucum
uz,
ok hakl

nem lilerin den biri de "moral" dedi imiz ruhsa l duru mudu
r.
Bu frsattan yarar lanar ak bir "frsa ttan istifa de" daha: Resim
306'da, sz gee n Hasti ngs 1 895 turnu
da oyna m
olanlarn bir ksm tems il edilm itir. lk sranvasn
n
ortas
nda, za
man nda "be by k olarak anlan (ikinc iden
mak zere ,
soldan saa ) Stein itz, Chigo rin, Laske r, Pillsbbala
ury ve Tarra sch
oturm aktad r. Tarraschn yann da Mies es, ikinci
srad a sa
dan sola Burn , Guns berg ve dier ustal ar.
Parti No 46
Schneider - Lengyel
(Budapete 1 975)
Falkbeer gambiti
L_e4 e5 2.f4 d5 3.e:d 5 e4 4 . d3 Af6 5.Ad 2

20'nc i yzy ln en by k satra nla rnda n biri olan, nl

Es
tonyal by kusta Pau Keres taraf ndan teklif
edilm
i
olan
ve
zama nmz da tercih edilen hamle .
5 . . . . e:d3(!) 6. F:d3 A:d5 7. Vf3 Ac6 8 . a3 Fc5
9.Ae4 ? . . .

Burad a here yden nce , d4-ha nesin i kontr altna alma

k
amac ile 9. Ae2 oynam ak gerek irdi. imd i ise olSiyah
daha
s
tn bir durum elde eder:
9 . . Ad4! 10. Vh5 Ff5 1 1 . Fd2 q6 12. Vh6 Ve7
1 3 . 0 -0-0 (?)
.

1 "

23 . ... Fh4+ hamlesinin fikri ite budur. Beyazn yant zorun

ludur.
25. Ac A:c2 26.S:c2 Kg6 27.Fd2 Kd6 28.KfJ
Va4+ 29.Sc1 V:a2 20. Fc3 Kc6

Ve a 30 _ ... hG (a7 hamlesini hazrlam k amac ile) . 31 .Kf8+

a 32.vc5+ KbG 33.Fd4 ve Beyaz bir Pyon fazlas le kalr.
31 . V:h7 b5 32.Ve7 Vb3

b5-b4 tehdidi ile. Ayn amala Siyah 32 . ... Va4 33.2 as oy

nayabilirdi, fakat bu taktirde Beyaz 34.Va3(!) yant le Vezr
lerin krlmasn zorlayabilir.
33.d2 a5 34.KfS ! ..

Pillsbury bu hamleyi grmemi olabilir. imdi Siyah planlan-

9 . . . . A:c2+ 1 0 .Sd1 A:a1 1 1 .V:g7 Sd 7.1

sonuna kadar ilgin bir mca

dele .

En iyi savunma "Doal" denilebilecek 1 1 . ... Kf8 hamlesi ise

1 46

Resim

305

Diyagram 307
3. Fb5 ile balayan al mo
dern satranta ok nem li bir rol oynam aktad span yol
partis i ngiliz kitapl arnd a biro k defa Ruy Lope zr.olara
ge
Burn, Black burne ve yine "v.s." gibi, tarihe gem
Bildiy imiz .Qibi, 1 6'nc yzy ln en kuvve tli satra n/ak rn
r er.
vard r. Pillsbu ry bu sekin rakiple r kars nda + 1 5 -i3 isimle
dan
biri
3 gi ynlan olan, ispan ya! Lopez , bu al 1 581 senes inde ya
bi bir skor elde etmi tir. (Chig orin'd en baka Laske r'e= kar
an ve o zama n iin ok nem li olan teorik kitab nda in
kaybetmi, bunda n sonra be ustaya kar kazanm tr). Bu celen miti r. Lopez bu bala ngc ayrn tl ekild
e incele mi ise
radan kar lacak bir "ksad an hisse" var - zel likle satranca de, bu haml e Luce na'n n alm alarn da da gz
aln
yeni balayanlar ve ilerde turnuvalarda oynam ak isteye nler mt r, yani Lopez'den aa yukar 70 sene nce nne
. Bug nler
iin. Turnuvalarda , yenilg iye gster dikleri tepkile r bakm ndan de lspanyol Partis i en ok rastla nan al lardan biridi
r.
hayli farkl oyunc ular vardr. Bazla r odala rna ekile arka Diyag ram 307'y e bakn z.
dalar n bile grme k istem ezler. Alj ehin ise, bilind iirek,
ye Hemen una dikkat edelim ki 4.F:c6 d:c6 5.A :e5
nilgide n sonra her zaman kinden ok daha iyi oynardgibi,
gere k bir
...
ite,
gen arkadalar, bir turnuv ada bir-iki partiyi (hakl veya "hak tehdi t deil dir, nk Siyah 5 . .. . Vd8- d4 yant yard myla
sz" yere) kaybettikten vakit, moral inizi bozma yn; Pills Piy onu heme n geri alabil ir. Buna ram en 3.Fb5 "spa nyol
bury'yi hatrlayn! . Unutm ayn ki turnuvadaki baar lar sade ham lesi" Siyah iin en ok probl em yaratan gelim e sistem i
ce bilgile re deil, birok baka faktre bald r; bunlardan en oldu undan , mode rn Satra n tarihi nde uzun zama ndan beri
Beyaz tarafn dan tercih edilm ekted ir.
R esim

306

147

AILILAR (2)

Beyaz, d4 ve e5 merkez hanelerini etkili ekilde kontrol altna

almaktadr. Figrler erkenden krlmadan, gerilim yava ya
va byyebilir ve eitli kark varyantlara gtrr. Buna
daha ok yarak ve kapal allarda rastlanr. Bu nedenden
tr ispany a! partisi modern satran anlayna dier "ak"
partilerden (bilhassa "gambitlerden") ok daha uygun d
mekte ve, yukarda da sylndii gibi, onlara oranla bir hay
li fazla kullanlmaktadr. lspanyol partisinde, Beyazn mo
dern al oyunun temel fikri kendini aka gstermektedir:
Merkez hanelerine, inisiyatifi elde etmek amacyla bask ya
plmaktadr; bu alta erken basitletirme ve merkezdeki ge
rilimi ortadan kaldrma pek mmkn olmad iin, Siyah ba
z problemlerle karlamaktadr.
Eskiden bu problemleri 3 . ... a7-a6 hamlesini yapmakszn
zmeyi denerlerdi. Bu da kolayca anlalabilir bir keyfiyettir;
nk ak oyunlarda gelime problemleri, genellikle Figrle
rin hzl geliimi vastasyla zl mektedir (burada, rnein
3.Fc4 "talyan hamlesi"nden sonra 3 . ... Fc5 ve 3 . ... Af6 ya
ntlarn hatrlayalm). Fakat modern Satranta, 3 . ... a6 yant geen asrn ikinci yarsnda yaygnlk kazanmaya balam
t. Baz eserlerde Morphy hamlesi olarak da adlandrlan bu
hamle, b5-Filinin yerini belirledii gibi , Vezir kanadnda Pi
yonlarn ilerlemesini de hazrlamaktadr. Son 1 40 yln inanl
maz lde bym prati i ve saysz i ncelemeler, 3 . ... a6
hamlesini ieren savunma sistemlerini daha zengin olanaklar
yarattn gsterir.
Biz spanyol partisinin eitli gelitirme sistemlerini aada
ki iki grupta inceleyeceiz:
1) 3 . ... a6'sz varyantlar.
il) 3 . . .. a6 hamlesini ieren sistemler.
.

3 . . . . a6 sz aclslar.

Berli n savunmas
1 . e4 es 2.Af3 Ac6 3.Fb5 . . .

H amlelerinden sonra Siyah

3 . . . . Ag8-f6

yantn seebilir. Bu yanttan sonra en ok rastlanan hamle

4. 0-0 . . .

tur. Beyaz, isterse, 4.Ac3 hamlesiyle 4 At balangcna gee

bilir. Dier bir devam yolu 4.d4 tr; fakat bundan sonra Siyah
4 . ... e:d4 5.0-0 (5.e5 Ae4 6.0-0 Fe7 7 . Ke1 Ac5 8.A:d4 A:d4
9.V:d4 0-0 1 O.Fc4 d6 1 1 .Ac3 d:e5 1 2.V:e5 Fd6 (devam yolu
ile de Beyaz hibir ey elde edememektedir) 5 . ... Fe7 6.Ve2
0-0 7.e5 AeB 8.Kd1 d5! 9.c3 Fg4 1 0.c:d4 Vd7 hamlelerinden
sonra eit oyun elde eder.

AILILAR (2)

1 5.K:hS+ ve 1 6.K:h7 mat; 1 3. . . .Kae1 Af6 1 4.Vh4 Fd6 1 5 . K5e2

Fd7, aa yukar eit bir oyunla (Stein-Filip, 1 966).
S . . . . Ad6

6. F:c6 . . .

Bu dorudan doruya oyunsonuna gtrr. Fakat dier de

vam yollar Beyaza fazla bir ey temin edemez, rnein: 6.Fg5
Fe7 7.F:e7 V:e7 8.F:c6 d:c6 9 . d:e5 Af5 hamlelerinden sonra
Siyah tatmin edici bir oyun elde eder.
6 . . . . d:c6 7.d:e5 AfS 8.V:d8+ . . .

8.Ve2 hamlesini Siyah 8 . ... Ad4! ile karlar.

Siyah pozisyon, oyunu daha etkili hale sokmak ("aktivize" et
mek) iin fazla olanak vermemektedir; fakat kararldr. Vezir
artk tahtada mevcut olmadndan, Beyaz, siyah ahn duru
mundan pek yararlanamaz. Matulovic- Filip (1 970) partisi
yle devam etmitir: 1 0.Ae2 h6 1 1 .h3 Ae7 1 2.Ke1 AdS
1 3.a3 a5 1 4.Ad2 c5 1 5. h2 a4! 1 6.Af1 Fe6 1 7.f4 h5 1 8.Ae3
KdB, aa yukar eit anslarla.
Parti No 47
Tarrasch - Em. Lasker
(Dnya ampiyonluu ma , 1 908)
spanyol partisi, Bertin savunmas

1 . e4 e5 2.Af3 Ac6 3.Fb5 Af6 4.0-0 A:e4

Bu parti vaktiyle sansasyon yaratmtr, nk geen asrda

ok popler olan 4 . ... A:e4 "Bertin savunmas", Pillsbury'nin
analizleri yznden cazibesinden bir hayli kaybetmiti ve bu
parti oynand sralarda az rastlanyordu. Lasker bunu bildi
i halde, Bertin savunmasn neden seti? nk Brezilyal
dostu Dr. Viana Caldas varyantn kuvvetlendi rmenin yolunu
bulmu, Lasker de "Rio de Janeiro" olarak adlandrlan bu
devam yolunu partide uygulamtr. Fakat bu deneme de
4 . ... A:e4 hamlesinin onurunu tam anlamyla kurtaramamtr.
Pek ho grnmeyen bir de-

. . .. . . ..

5. d4 . . .

En ok rastlanan devam yolu.

Daha az uygulanan, fakat Siyah iin baz tehlikeler ieren bir
hamle 5.Ke1 dir. Bu hamleden sonra aadaki gibi bir ba
varyant meydana gelir: 5 . ... Ad6 6.A:e5 Fe7 7 .Fd3 0-0 8.Ac3
A:e5 9.K:e5 c6 1 0.b3 Ae8 1 1 .Fb2 d5 1 2.Vh5. Meydana gelen
bu ok ilgin durumda 1 2 . ... g6? yant 1 3.A:d5! ! yznden
iyi deildir: 13 . ... V:d5 [veya 1 3 . ... g:h5 1 4.A:e7 + g7

1 0 . . . . AcS 1 1 .Ad4 Ae6 1 2. Fe3 . . .

Dier hamleler pek ie yaramaz:

1 ) 1 . :es F:c5 1 8.F:cs Vg5, mat (1 9 . ... V:g2) ve 1 9 . ... v:c5
tehddyle veya
2) 1 7.F:c5 F:c5 1 8.A:c5 F:g2 1 9.:g2 Vg5+.
Yae n . h mleden sonra Siyah d uble Piyon yerine birbirine
bagl k Pyon elde eder ve ayn zamanda "farkl renkli" Filler
meydana g tir_i rse de, c5 ve d6 Piyon ifti hcumlara urar.
Pd6 kaybedldkten sonra Pc5'in varl da uzun srmez.

Kuvvet l i grne n 1 2.Af5 hamle sinden sonra ise Siyah oyunu

denkle tirebi lir: 12 . ... f6 1 3.A:e7 + V:e7 1 4.f4 f:e5 1 5.V:e5 d6
v.s.

. .....

..

oW.W.'

U.zun bir seyahattan son ra bu Atn kariyeri burada bitmekte

dr; ancak bu yolculuk biraz fazla zaman almtr: 1 2 al
hamlelerinden ?'sini bu At yapmtr.
1 3 . F:d4 . . .

imdi, gz _nne .. an partini n en ilgin ksmn a geldik.

1 898 senes nde, buyuk
uluslararas Viyana turnuvasnda ilk
i i,
z e e
n
: b
7 ;WL . . tw 1 1 il; 1 (ayn puanla) paylaml ar ve o

'\JJ.U,, Jlt : f!;

:& :'.\!'.f
! if'*:{
:")A! !li:!M
f ,

"!;;1-4

partdek savunm ay tatbik etti

D
u rum Viyan a'dak i partid e :
h
Beyaz
n 1 3'nc hamles ine ka
o yagram 309
dar olduu gibiyd i. Ancak o zaman _Tarrasch 1 3 . ... d7-d5 devam yolunu seti. Pillsbu ry ise
bu Pyonu
"en passant" almay p, 1 4.Aa4! oynad ve partinin
d amd siyahha neli Filleri krtkt an sonra zayf c5-hane
sn At le gal etti. Bu da siyahn oyunu felce uratt .
Partim izde ise Lasker, yukard a sz gee "Rio de Janeiro "
varya ntn denem itir:
1 ..

1 3. . . .

es

Diyagram 309'a baknz.

1 4. Fe3 d5 1 5. e:d5 F:d6

te bu konum un deerle ndirilm esi nemli dir. Grn rde Si

yahn durumu .iydir (iki Fil ve hatta belli ah hcum u ansla
r). Ack partnn eam B yzn (salam durum u sayesin
de) b !n. k _wet!ern geltr dkten sonra ok iyi bir parti el
de ettgn goste rr.

1 6. Ae4 . . .

tirilmesiyle ilgili zorluklar var.

'

""'"''

8:::=':'

.,:w:,:

,,,. ...,,,

-:: ....

,.. yi bir hamle: Siyah Fille rden

Diyagram 308
7. F:c6 b:c6
Veya 7 . ... d:c6 8.d:e5 Af5 9.Kd1 , daha iyi bir durumla.

17. A:d6 . . .

17 . . . . c:d6 1 8.Kad1 Vf6 1 9.c4 KfeB

Diyagram 31 O'a baknz.

20. Vg4! . . .

ok kuvvet li b i r devam yolu. Beyaz Vezir burada "ideal" deni

lebilece k bir yerde bulunmaktadr: Hem her tarafa tehdit et
mekte, hem de herey i korumaktadr. Bu hamled en sonra Si"'
yah b2-Piyo nunu alamaz: 20 . .. . V:b2 21 .Kb1 Vc3 22.Kec 1
Va3 23.Fh6 (23.K:b 7?? V:c1 + 24.F:c1 Ke1 mat) 23 . ... g6
2.yt4, ve Beyaz kazanr, n. 25. Vf6 ve 25.K:b? ifte teh
ddne kar savunm a yoktur. Oretic
i bir varyanttr! .
20 . . . . Fc6

Pd6'yi kazand ran, Vg4-d7 tehdidi ne kar; fakat Siyah bunu

20 . ... Ke6! yan.t le daha kolaylk la gerek letireb ilirdi. Mey
dana gelen po syon hakknd a Paul Keres yle der: "Beyaz n
d.ruu . d6-Py nunun naho zayfl yznd en olduka s
tundur. Buna ragmen , doru savunm a yapmak artyla Siyah
berabe rlie eriebi lmelidi r, nk "farkl renkte" Filler byle
bir sonu iin en iyi artlar yaratrl ar". Unutulmaz Keres'in
bu deerle ndirme sine_ kar bir ey sylen emez; fakat bir var
yanttan ancak zorlu br savunm a beklem ek acaba yeterli mi
dir? ! .
21 . Ke2! . . .

B u hamleden sonra Lasker 5 6 dakika ( ! ) dnm ve bu za

man zarfnda unu tesbit e!.m.tir: Planlanm 21 . ... Ke6 ya
nt 22.Fg5 Vg6 23.K:e6 yuzunden oynanamaz; te yandan
21 . ... Kaba 22.b3 d5 23.c:d5 F:d5 24.Ked2 (24.K:d5? Va1 +)
24 . ... Fe6 25.Va4! devam yolu da hi iyi deildir.
21 . . . . Ke4 22. Vg3 Ve6

Dikkate deer bir an: yi grnen 22 . ... K:c4 23.K:d6 Kd8

hamlelerien sonra Beyaz 24 . K:dB+ V:d8 25.h3! (Fh6 ve
Kd2 tehddyle) devam yolu sayesinde avantajl duruma ge
er.
23. h3! . . .

2 3. ... Kg4 tehdidi elbette nlenmeliydi.

23 . . . . Kd8 24.Ked 2 Kes 25. Fh6! Vg6

25 . ... V:h6? 26.V:e5!

26. Ff4 . . .

8. d:e5 Ab7

Beyaz af!l.c.a ula ! tr: p defa korunmu olan Pd4, drt

beyaz Fgurun tehddne ugramtr. Bu ise sonun balangc
anlamna gelir.

9. Ac3 0-0

Tarrasch'n nl vecizelerinden biri yledi r: "Satranta en

zor ey kaza. !!ll partiy i k_azanmaktr! ..". Bunun bir rnei
burada da goruyorz; m Tarrasch, gerekten ince birok
hamleden sonra br tek, ustelik iyi gibi grnen hamle ile

Burada da 8 . ... Af5 yantndan sonra Beyaz belli bir stnlk

elde eder: 9.Ve4 g6 1 0.Ad4 A:d4 1 1 .V:d4 0-0 1 7.Fh6 KeB
1 8.Ac3 v.s.

1 48

"frkl renkli" (yani farkl renkli aprazlarda yryen) Fillere

ragmen, durum aka Beyazn lehinedir.

12 . . . . A:d4

8 . . . . S:dB 9.Ac3 SeB

5. d4 Fe7 6.Ve2 Ad6

1 0. Ke1 . . .

te, Pi llsbuy 'nin buldu u bu hamle yznd en 4 . ... A:e4

hamle s . vakty le Siah iin elveri siz saylyordu. Neden
i, bu
h mlenn merkez Pyonu nun d7-d5 ilerlem esini engelle mesi
dr: 1 o.- : .. d5? 1 1 .e:d6 (geer ken) F:d6 1 2.Fg5 Vd7 13.Ae4 ,
Beyaz n daha iyi bir konum la.

Bugnlerde en ok oynanan bir hamle. Daha az popler olan

klasik devam yolu 5 . ... Fe7 hakknda Parti No 47'ye baknz.

4 . . . . . A:e4

Burada Siyah 4 . ... d6 yantyla Steinitz savunmasna geebilir. Yaplan hamle ise Berlin savunmasna gtrr.

Diyagram 308'e baknz.

26 . . . . Ke6 27. F:d6 Vh5

D iyagram 31 o

20.K :e2 Kd8 21 .Ke7 Fd7

22.Kd1 hamlelerinden sonra,
149

A ILILAR (2)

AILILAR (2)

partiyi kaybedebilirdi: 28.Fe5? V:d 1 + 29.K:d1 K:d1 + 30.h2

Kg6.

Beyaza iyi bir parti salayan en basit devam yolu.

5 . . . . c6

28.Vg4(!) V:g4 29.h:g4 Ke4 30. F:c5 K:d2

En ok rastlanan devam yolu.

Arasra Ff8'in fianch etto geliti rilmes ini ieren plan tatbik
edilme ktedir. 5 . ... g6 yantn dan sonra Beyaz 6.d3 Fg7
Ae? 8.c:d4 F:d4 9.Ac3 hamle lerind en sonra, daha iyi bir7.c3!
ge
lime sayesi nde etkili bir inisiya tifi elde eder.

Veya 30 . ... Ke1 + 31 .K:e1 K:d2 32.b4 K:a2 33.b5 Fd7 34. Kd1
Fe8 35. Kd8 Ke2 36.F:a7 ve kazanr.
31 . K:d2 h5 32.Kd6

ve Lasker partiyi terketti (32 . ... Fe8 33. Kd8).

1 6. e5 tehdidi ile.

15 . . . . f6 1 6.Ad5
h8 1 7.c4.,.

Ste initz savunmas

1. e4 e5 2.Af3 Ac6 3 . Fb5 d6

Bu eski savunma hala uygulanmaktadr. Siyaha nispeten k

k olanaklar vermekle beraber, salam bir durum temn
eder.
Bugnlerde bu savunma, all rin qounda 3 . ... f6 4.0-0 d6
eklinde tatbik edilmektedr. Berln savunmas . konusuna
da zikredildii gibi, aksi taktirde Beyaz baz ryantlarda bu
yk rok sayesinde hcum anslar elde edeblr.
4. d4 Fd7 5.Ac3 Af6

Diyagram 31 1 'a baknz.

g
b
.
.
2
31
D
yagram

Beyazn etk b'r bas k. s va r. .

Her ne kadar rakip pozsyonda h zayfl klar yoksa da, bunu
"aktivize" etmek ok zordur (Suetin-Kara low, 1 965).
a

3. . .. Fc5 varvant (Cordel savunmas)

1 . e4 e5 2.Af3 Ac6 3. Fb5 Fes

1 5(!)'inci yzyldanberi bilinen bu hamle n mli teo.risy.en

olan Oskar Cordel (1 893-1 931 ) tarafndan dernlem_e.ne .n
celenmitir. Siyah, Beyazn merkezdeki baskn gurl. rn
hzla seferber ederek karlamaktadr. .on n l lr.n v ozel
likle pratiin gsterdii gibi, Beyaz surekl br nsyatf .elde
etmektedir; yle ki Siyah iin birok zorluk meydana gelr.
4. c3 . . .

h
g
d e
anslar var - nk Siyah bu a . b
durumda ancak ksa rok yapaDiyagram 31 1
bilir) 9. Fg5! (Bu hamleye dikkat edelim; nk 9.A:c6 b:c6 1 .Va6 Vd7 1 1 .Vb7 Kc8
1 2.V:a? Fg7 hamlelerind en sonra Syah karoyun elde eder,
Nimzowitsc h-Capablan ca, 1 91 4) 9. ... Fg7 1 0.0-0 Vd?
1 1 .h3 0-0 1 2.Khe1 Kfe8 1 3.Vf3 Ah5 1 4.g4! Beyaz n kuv
vetli bir inisiyatif ile (Aljehin-Bri nckmann, 1 927)
c

6 . . . . Fe7

6 . ... e:d4 7.A:d4 Fe7 hamlelerinden sonra Beyaz 8. F:c6 b:c6

9.b3 o-o 1 O.Fb2, veya 8.Ff4 A:d4 9.V:d4 0-0 1 O.Kad1 yard
myla merkezde kk, fakat etkili bir bask elde eder.
7.

F:c6 . . .

Modern oyun tarz.

Burada uzun bir sre 7.Ke1 oynanrd. Bu ha lede. onra Si
yah Pd4' az ok zorunlu olarak almald . ogal gor e. 7. ::, :
O-O? hamlesi, nl Tarrasch-Marco partsnden ber bln g
gibi iyi deildir: 8.F:c6 F:c6 9.d:e5 d:e5 1 O.V:d8 Ka.d8
1 1 . A:e5 F:e4 1 2.A:e4 A:e4 1 3.Ad3 ! f5 1 4.f3 Fc5+ 1 5.A:c5
A:c5 1 6.Fg5 Kd5 1 7.Fe7! Ke8 1 8.c4 ve Beyaz kazanr (batan
sonuna zorunlu, ok ilgin bir varyanttr).
imdi 7.Ke1 e:d4 devam yolunu dnelim: 8.A:d4 0-
9.F:c6 (9.b3 A:d4! 1 0.V:d4 F:b5 1 .1 .A:. b5 d5! varyant et
oyuna gtrr) 9 . ... b:c6 1 O.Vf3 (md 1 O.b3 s dece 1 O._ ...
d5 1 1 .e5 Fb4! ile yantlanr) 1 O . ... KeB 1 1 ..5 d. 1 2.A.c6
F:c6 1 3.V:c6 Fb4, aa yukar eit anslarla, ornegn: 1 4.Fg5
Vd6 1 5.Vc4 F:c3 1 6.V:c3 Ad5 v.s. (Keres-Spassky, 1 963).

Diyagram 31 2'ye baknz.

En mantkl ve en ok uygulanan hamle. Birok defa 4.0-9'.d.a
oynanr, fakat genelli! . .u hamle de hamle srasnn deg
miyle ba varyanta goturur.
Ancak 4.0-0'tan sonra Siyahn emrinde "bamsz" varyantla
ra gtren hamle daha var: 4 . ... Ad4, 4 . .: .. yt ve 4.Af6 :
Bir rnek olmak zere 4. ... Ad4 varyantn gaz onune alalm.

4.0-0 Ad4 5.A:d4 F:d4 6.c3 Fb6 7.d4 c6 8.Fa4 d6 9.Aa3 Af6
1 0.Fc2 Fe6 1 1 .Fg5 h6 1 2.F:f6 V:f6 1 3.d5 Fd7 1 4.Ac4 Fc7
1 5.Vd3, inisiyatif ile (Portisch-Spassky, 1 961 ).
imdi bavaryanta dnelim (Diyagram 31 1 'e baknz).
4 . . . . Af6

En nemli devam yolu.

Mmkn olan dier hamleler 4 . ... Age7, .4-. ... Vf6 ve 4 . ... f5
tir. Fakat bunlardan sonra Beyaz ya daha y, ya da daha ser
best bir oyun elde etmektedir.
5. d4 Fb6

Dier nemli varyant 5 . ... e:d4. Beyaz iin en iyi olanak 6.e5 !
tir; rnein: 6 . ... Ae4 (6 . ... Ad5 8.0-0! 0-0 8.c: 4 Fb 9. Fc4
Ace7 1 O. Fg5 Ve8 1 1 .Vb3 c6 1 2.Abd2, kuvvet P?Zsyonel
bask ile, Smyslov-Barcza, 1 957). 7.0-0 [7.Ve2 de ydr: 7 . ...
d5 8.e:d6 (geerken) 8 . ... Ff5 9d:c7 :c7. 1 O.c:d4 Fb.4+
1 1 .Abd2 o-o 1 2.0-0, Beyaz iin saglam br Pyon fazla l ,
Honfi-Lein, 1 970] 7 . ... d5 8.e:d6 0-0 (8 . ... A:d6 yant rskl
dir: 9.F:c6+ b:c6 1 O.c:d4 Fb6 1 1 .Fg5 f6 1 2. Ke1 +, Beyazda
tehlikeli bir inisiyatifle) 9.d:c7 Vf6 1 O.F:c6 b:c6 1 1 .c:d4 Fb6
1 2. Ke1 Ff5 1 3.Ac3 Kfe8 1 4.A:e4 F:e4 1 5. Fg5 Vd6 (1 5 . ... F:f3
iyi deil: 1 6.K:e8+ K:e8 1 7.V:f3 V:g5 1 8.V:c6 ve kazanr)
1 6.Fd8 F:c7 1 7.F:c7 V:c7 1 8.Ae5. Beyaz bir Piy? n !azladan
saklamtr, fakat bundan yararlanmas aa yukar mkanzdr.
ite, aslnda dier "klasik" savunmalarda da olduu gibi, g_
znne alnan bu savunmann zayf noktas, 3 . .... 6 yant le
balayan "modern" savunmalarn Siyaha daha y olanaklar
1 50

6. Fc4 . . .

h Dier devam yollar daha az eld e

verilidir, rnein:
Diyagram 3 1 3
1 ) 7.F : c6 b:c6 8.A:e S A:e4
9.Ke 1 Ad6 1 O.Ff4 a5! ; bu varyant Siyaha hi zorluk karm
az.
2) 7.Ke1 d6 (7 . ... e:d4 8.e5 Ae8 de oynan abilir) 8.a4 as
9.Fg5 Ve?. Siyahn es-han esini destek lemi ve iyi eitle ans
lar elde etmi tir.
a

6. Fa4 d e oynana bilir.

6 . . . . Af6 7.Ke1 d6 8.c3 Fe7

ok ilgin kark lklara gtre n devam yolu 8.Ag4 ?! 9.h3

Ae5! 'tir. Fakat 1 0.Ff1 d3 1 1 .f4 Vb6+ 1 2.h2 ! h5 1 3.f:e5
Fg4
1 4.h:g4 h:g4+ 1 5.g3 Fe7 1 6. Ke3 hamle lerind en sonra Beyaz
rakip tehdit leri psk rtmekte ve maddi avantaj saklam akta
dr.
te yanda n 8 . ... d:c3 hamle sini Beyaz 9.b:c3 ile yantla
tadr. Bunun yerine 9.Vb3 Ve? 1 0.d:c3 d5! 1 1 .Fd3 mak
' d:e4
1 2.Ad2? Fe6! risklidir.

7 . . . . h6 8.Fh4 . . .

8 . F:f6 V:f6 9.F:c6 V:c6! bir ey vermez .

9. c:d4 d5 1 0.e:d5 A:d5

8 . . . . d6

Beyaz n ansla r daha iyidir, rne in: 1 1 .Ac3 Ab6 1 2.d3

1 3.Vb3 Ff6 1 4.Fe3, veya 1 3.Vf3 Ff6 1 4.d5 ! , hafif bir inisiya0-0
ti
fi ile.

Diyagram 31 3'e baknz.

9. a4 . . .

9.F:c6 b:c6 1 0.d:e5 d:es 1 1 . V:dB K:d8 1 2.A:es Fa6J hamlele

rinde sonra Siyahn duru m u ok iyidir.
Fakat 9.Vd3 devam yolu ok ilgint ir. Stein-S cheltin
parti si yle devam etmit ir: 9 . ... Ve? 1 0.Abd2 Fd7 1 1(1.a4968)
a6
1 2.F:f6 V:f6 1 3.d:e5 A:es 1 4.A:e5 F:b5 1 5.a:b5 d:e5 1 6.b:a6
K:a6 1 7 . K:a6 b:a6 1 8.Ac4, beyaz inisiyatifi ile (24.V:a 6??
F:f2+).

Jaenis ch aambit i (3 . . . . f5).

[Kar Friedr ich von Jaenis ch (Yeni ; 1 81 3-1 872), St. Peters
burg 'ta Mekan ik profes r, tannm usta ve teorisy en. Dier
eserle ri arasn da Matem atiin Satranta uygula nmas na ait
ciltlik bir aratr mas vardr] .
1. e4 e5 2.Af3 Ac6 3 . Fb5 f5

9 . . . . a5

Jaenis ch tarafn dan geen asrda teklif edilen bu keskin

tem e4-no ktasn a kanatt an hcum etmey i denem ektedi r.sis
Bu
al taktik kark lklara gtrd iin, bugn e kadar tur
nuva oyunc ularn n ve teorisy enlerin dikkat ini ekmitir. Her
ne kadar nesne l deerl endirm ede Beyaz n ansla r daha iyi
ise de, Siyahn da birok ince ve tehlike li olanak lar vardr.

9. ... a6? yant fenad r: 1 O.F:c6 b:c6 1 1 .a5 Fa? 1 2.d:es d:e5
1 3.V: d8 K:d8 1 4.A:e5 , Beyaz iin kesin bir avantajla.
1 0. Ke1 e:d4 1 1 .F:c6! . . .

1 1 . A:d4 A:d4 1 2.c:d4 g 5 1 3.Fg3 d5! (aa yukar eit ans

larla) devam yolundan daha enerjiktir (Gligoric-Zuid
ema,
1 984).
1 1 . . . . b:c6 12.A:d 4 Ke8 1 3 .Ad2 a5 14.fg3 F:d4
1 5.c:d4 Kb8 1 6.f3.

Beyaz iin, zellikl e rakip kampn daki Piyon zayflk lar saye
sinde ak konum sal avantajla (Spass ky-Zuid ema, 1 966;
1 5.
... K:b2 1 7.Ac4 ).
3 . . . . Ad4 (Bird savunm as)
[Henry E. Bird (1 830-1 908), 1 9'uncu asrn en kuvvetli ngiliz

satran lardan biri, nemli teorisye n].

4. Ac3 . . .

E n kuvvetli v e e n salam devam yolu.

Dier varyantlar Siyah n ansla rn arttrm aktad r, rnei n:
1 ) 4.e:f5 e4! 5.Ve2 Ve? 6.F:c6 b:c6(! ) 7.Ad4 Af6 8.Ac3 es
9.Ab3 d5, ve Siyah n iyi bir karoy unu var.
2) 4.d3 f:e4 5.d:e4 Af6! 6.0-0 (veya 6.Ac3 Fb4! 7.0-0 F:c3
8.b:c3 d6, veyahu t 6.Fc4 Fes 7.0-0 d6, ve her iki halde de
Siyah n zorluk lar yoktur) 6 . ...
_
r=-==r-:-==---

1 . e4 e5 2.Af3 Ac6 3 . Fb5 Ad4

Atn bu "k hareke ti" aa yukar 1 30 sene nce Birci tara

fndan uygu lanmaya balan mtr. Bu balan g, merkez
de
siyah bir duble Piyon ieren orijinal strateji k bir duruma ge
tirmektedir. Al mcad elesi burada da "d"' merkez hanesi
iin cereyan etmektedi r. Beyaz, merkez de stnl k elde
et
mek amacy la, bu noktay ortadan kaldrm ak iin uram ak
tad r. Pratii n gster dii g ibi, alta Beyaz n anslar biraz
daha iyidir.
4. A:d4 e:d4 5. 0-0 . . .

, , ,.., )!

: 2S..

!=' ' !f::\

"'"" .

.
e

.f...:1:. fui?ir: : 8.A.e4 d5 9.e.d6 Af6 1 O. Vd4

Diyagram 314
4 . . . . f:e4

1 51

M@i A:e4 1 1 . V:e4+ f7 1 2. Ff4 Ve8

0

1 3.Fe5 Vc6 1 4.Vf4+ gB 1 5.00-0, keskin karkl klar ile.

,/

/
AILILAR (2)

r
.J r;r. m r ldr
(':\\l1
,. .,;/. ..:.\mwl.:.t:::l
,1
, ifU
,,1
,
elven
n
1 r :1 1 r...::: ffl ..
""' ... .. aka Beyaz
za

Diya gram 31 5

Qi n 1 4 . ... Vf 1 5.Ad 6+
bi, Beyazn ans lar daha iyidi r. rneSya
hn mad d kay plar
a
sonr
n
inde
F:d6 1 6.V: d6 ham leler
iin kar lk yokt ur.
tnda n sonra ise, Beyaz
1 4 ... Vg4 (1 4 . ... Vf5 yerin e) yanetli
m elde eder.
1 5: 0-01 c:b5 1 6.f3 ! yard my la kuw bir hcu
Part i No 48
Kerk er - J rge ns
inci ( ! ) " Ope n" turn uvas ]
yirm
,
[Porz 1 988

c6 1 O.Fe 2 Va5 1 1 .Vc1 ! Siya h

iin z lmes i zor prob leml er-

d5
1 . e4 e5 2.Af3 Ac6 3.Fb 5 f5 4.Ac 3 fe 5.A: e4
.
.
.
6
.A:c
6.A: e5 d:e4 7

5. A:e4 d5

6 . . . . d:e4 7 .A:c 6

Diyagram 31 5'e bak nz.

im di kriti k bir duru m mey dana gelm itir.

8. Ve2 Af6

veya 8 . ... V:g2 ? 9.Vh 5+ g6 1 0.Ve 5+! ve saire .

9. f4! Vh4+0l

deyan t 1 O.A:a7 + (1 O.Ae 5+ de olur) yz nden iyi

7 . . . . Vd5

9 . ... V:f4
var:
ildir.
Siyahn bu ham lede n bak a iki deva m yolu daha
1 0.Ve 5-t:. . F 6 1 1 .f4!
6 ''$ <-.:::::; .,,: :::. ;:
1 0. g3 Vh3 1 1 .Ae5+
1 ) 7 . ... b:c6 8.F:c 6+ Fd7 9.Vh 5+ e7
1 1 . ...
ldr)
deg
ak
pek
ant
x
vary
Fd7
c7+
2.V:
1
V:a8
(1 U:a8
! A:d5 1 4.Fg 5+ A16
a
Ah6 (veya 1 1 . ... e:f3 1 2.d4 ! Af6 1 3.d5
n
1 3.Kf 1 Ad4
1 5.Kd 1 ! tehl ikeli beyaz hc um ile) 1 2.15 ! A:f5
v :
1 4.Vc 5+ Vd6 1 5.Vg5 mat).
kard a zkre dld g gb, bu part s %f @@1 fe'] %t 1
Parnda
hakk
r
antla
vary
olan

bal
leye
ham
Bu
2) 7 . ... Vg5 .
,

ti No 48'e bak nz.

V:d7
d7+

8. c4 Vd6 9 .A:a 7+ Fd7 1 0.F:

ka- 2 ,..J1J'1A.
1;t.. ...,Jt.S
t,W
ncular
oyu
at
lerne
kategori
..
,,,,,,,%
"" ''*
1 1 .Vh5+ . . .

a
El
once,

an

!
:
'
?.
d
1 t :::

t
ur
H
er
lr.
tlab
. b c d e m:w
ayamaz: 1 1 .Ab5 Af6
h
g
a
ki
vada
turnu
1 1 .Ab5 ham lesi Beyaza avantaj sal
veya
a
larn
puan
:e3
6.

1
F:e3
3
5.Fe
1
f7
+
1
4.Ke
1
e:d3
zere,
D iyagram 31 6
1 2.0-0 Fc5! 1 3.d4
eld- Serg een - durumu na bal olmak
Kad8 1 7.Vf3 Khe 8 1 3.Kd 1 c6, eit oyun la (Guf
eit kuwetteki partnrl er im- rlr. nca ba n oldu a
. .
ko, 1 962) .
. orn
kan dah ilind e birb irleriyle kar lat bltr.
gele
.g zde se
11 . . . . g6
"farkl" oyun cula r kar kar ya nr
el turn va
u
te
de
:
At
part
0
i

i
Her
3.0
1
:
e8
idi
...
2.
artlar "normal" .
.
. Beyazn 1 2 c le sy
.
1 1 . ... d8 1 2.Va5 (1 3.Ac 6+ tehd idi ile)n 1son
ra Beyaz tehl kelt oyun cularyd ; steh her ks de
.
1 4.d4 ! e:d3 1 5.Fe 3! v.s ham leler inde
a teor nn . gut.d
antt
vary
n
lana
rast
az
eten
nisp
r
kada
bir inisiyatif elde eder.
. t saduf deg.ldr.
en iyi ham lele ri yapm lar d. Bu, elber el . dr.
1 2 . Ve5 + Sf7 1 3.Ab 5 . . .
elve
! De_m k k bu
z iin da.
8.V: hS Sz kon usu varyant hBeya
1
k
n
r,
iyidi
a
dah
tr. As,l l n olan ,
ktan
stem
alma
ak
yi
alam
Kale
,

"yak
yolu
Bu devam
bilen Beya z, Siya
nu
b2
18.F
F:b4
.b4
7
1
V:d8
dB
ve 1 2 nc ham lede
s
5.V:
Af6 1 4.Ab 5 KdS 1 5.0- 0 Fc5 1
s iyah n da herh alde bunu tahm in etme
.
eder
elde
n
mas
oyu
dr... Beyaz bunu
oyna
!
kar
h
h5?
.
c6 1 9.Ac3 Fc5 ve Siya
bekl enm edik eki lde 12 . . .
sure sonra cebr
ksa
ve
irmi
rlend
dee
k
sade ce hata olara
1 3 . . . . c6 1 4.Vd 4! . . .
hS Beyaza bir. ey zas n bulm utu r...
Beyaz dikkatli oyna mal dr. Bura da daKe81 4.V:
_ Fc5 1 7.V. eS+ Siyahn 1 2'nci ham lesin den sonra eyd ?n g len kriti k du
6.b
1
3
5.Ac
1
tem in edem ez: 1 4 . ... Af6
durd urma- rum 31 6 num aral Diyagram da tem sl edlm tr.
:e8 1 8.0-0 Vd3 ve siya h Vezi r, beya z oyu nu yce
o kada r ki Beya z rtk
tad r (Kavalek-M hrin g, (1 962 ).
Bu ham le teor ik kitap larda bulu nma z,nma
e
n
i
ktadr. Acab a, Syah
htad

bulu
se
da
e son rv ? } _ "ayak basm am topraklar"
Bavaryanttaki 1 4.Vd 4! ham lesin tr
gg
erd
gost
gn
prat
;
kriti k bir pozi syon mey dana gelm

:: : :&.6
;m: r:i lJ fJ v: :
:

1 52

bu hamlyi nceden mi hazrlamtr?!.. Bunu bilemeyiz. An

cak teorden ayrlmak yararl olmutur. Teori hereyden nce
2:: Fc5 1 3.d3 e:d3 1 .A:d Fe7 1 5.Ae4 devamyolunu gz
onude tutmaktad r - Syah n savunmaya ynelik oyun ile.
artde yap.la hamleden ora da Beyaz ayn ekilde gerek
l 13.d3 geltrme
hamlsn yapmalyd; rnein: 13 . ... h4
1 4.Fe3 hg 1 5.0-0-0, ve yne Beyazn oyunu daha iyidir. Fakat
Beyaz hemen kazanmak istiyor...
1 3 . Ff7+? Sd8 14.Fb3 h4 1 5.Af7+ Sc7
1 6.A:hB hg 1 7 .Af7? . . .

(Oiyag am..3 5 '..e ba

Buraya kadar hep bildi im iz ham leler
olur k, goru nurd e y
de
yerin
ek
ekm
un a da dikkati
.
nz)
nz.
ne) 7 . ... g6 8.A: g6 hg
Diyagram 31 4'e bak
olan 7 .Vh5 + ham lesi (7.A :c6 yerietm
ek an a z ol r) 9 . ...
feda
6. A:e5 . . .
9.V: hB (9.V :g6+ ile ikinc i At
geltrlm es elbette
hzla
n
rleri
Fig
dir.
ekte
mda
Vf6! (By le bir konu
Bu ham le duru mu daha da kesk inletirm
m yolu sei lmektedir: her eyde n daha nem lidir !)
Bura da sk sk 6.Ag 3 pozi syon el deva
e5! , eya 6 . . ... Vf6 1 0.V: gB Fe6 7.F:c6+ be 1 2.Vh 7 0-0- 0 1 3.d4 Kd7 den sonr a
s.A:

. 7.h3
6.Ag3 Fg4! (6 . ... Fd6? 7.F: c6+ b:c
F.f3 8.V.13 Af6
7.d4 e4 8.Ae 5 ile 0-0 ve f2-f3 ! deg1l)2.Vh 5+ d7 1 3.c3 K8 felaket ile sonu lan r.
7 . . . . Vg5
9.Ah 5 a6 1 O.Fa4 Vd6 1 1 .A:f6+ g:f6
ame n tatm n
tam
iin
h
inSiya
f5.
3
6.Fe
1
Fd6
5.d4
1
Ve6
o-o
4
1
ve 7 . ... Vd5 devam yolla r teor ik aklama larda
b:c6
...
.
7
).
964
1
ik,
itsch
upre
ov-K
asch
ed ici bir duru mla (Bal
cele nmitir.

le.

AILILAR (2)

kinci ve son hata. Burada son umut 1 7.Kg1 g h 1 8.Kh1 Fc5!

1 9.V: h2 Ff2+ 20.V:f2 (20.:f2 Ag4+) 20 . ... Vh1 + ile V:h8 idi
fakat bu atirde de siyah ok iyi oyun ile kalr. Parti yle de
vam etmtr:
17 . . . . Fc5! 1 8.d4 F:d4 1 9. Fe3 F:e3 20.V:e3 g2

Bu yan her iki Kaleyi kazandrr.

21 . Sd2 g:h1V 22.V:h3 V:a1 23.Vc3 b5 24.Ve5+

Sb6 25.Vd4+ Sa6 26.a4 e3+ 27.V:e3 Fg4 28.Ve7
Vd1 + 29.Sc3 Ke8 30.ab+ cb 31 .Va3+ Sb6 32.Ae5
Ae4+,

ve Siyah (nihayet! ) terketti (33. b4 Vd6 mat).

3 . . . . Aqe7

Bu da, dier sistemlere gre, pek tatmin edici savunma say

lamaz.
4 . d4 e:d4 5.0-0 Aa6 6.A:d4 Fc5 7 .Ab3 Fb6
8.Ac3 0-0 9.Ad5J

merkezde kuvvetli beyaz bask ile (Schamkowitsch-Fritzsch e

'
1 950).
1 1 1 ) (1 .e4 es 2.Af3 Ac6 3.Fb5)
3 . . . . Vf6

Vezirlerin erken k genellikle tavsiye edilmez. Burada da

4.Ac3 Age7 5.d3 Ad4 6.A:d4 e:d4 7 .Ae2 c6 8. Fa4 d5 9.0-0

g6 1 0.b4 hamlelerinden sonra Beyaz tehlikeli bir inisiyatif el

de eder.

il. 3 . . . . a7-a6 ile baslayan savunmalar.

1 . e4 e5 2.Af3 Ac6 3 . Fb5 a6

8 . . . . c6

Diyagram 31 7'ye baknz.

Morphy, 3 . ... a6 yantn partilerinde tatbik ettii iin, bu
hamleye bazen Morphy hamlesi de denilir. Ancak daha son
ralar, bu h mle en ok oynanan bir devam yolu haline gelip
saysz teorsyenler tarafndan incelenmitir. Gnmzde en
ok oynanan "kapal sisteme" r.::a:o-m
. ...m., .,...=
='""'"....
"
....
.-...
?:...-
ait varyantlarn
gelitirilmesin%
$
H.i..
.

t:,
8
.
'
..
m
:i'
"'

'
e
:
.
.,,
.
.
...
.
..
.

1 .. R
ll'kl
d
i at a
,
3 . .... al a6 yantnn asl amaf::l:?.:
mM: n i::-:::' '
"''
W}=<
<":!i<o:-.f:>.,L\
f:
V''";:;;:
C daha son ra b7 - b5 py on 4 '"">'lf'**"
,;N. :;;::).;:;;>
:;;,. =::
"""
'
a
= ; \, a k
rda da akland gibi, bu de- 1 f"":f. , .. ; 't.,M
t

::
ilf.
:
i
,
.
a:

'
vam yolu modern pratikte aa- ' a b e d e t g h
g yukar daima kullanlr.
Diyagram 31 7
Burada Beyazn iki devam yolu
var (Diyagram 31 7'ye baknz):
a) 4. Fa4: bu hamle eitli savunma sistemlerine gtrr.
b) 4. F:c6; buna spanyol partisinin deime varyant denilir.

9. Fc4 d5

D e ime varyant
n gz nne alalm:

3 . . . . g7-q6 (fianchetto) savunmas

Nadir oynanan bu sistem Pillsbury tarafndan 1 895 ylnda

t r uvalarda uygulan r. ..ok sayda rnein gsterdii
gb, Beyaz konumsal ustunluk elde etmektedir.
1 . e4 e5 2.Af3 Ac6 3 . Fb5 g6 4.d4 e:d4 5 .A:d4 . . .

Burada 5.Fg5 f6 (veya 5 . ... Fe7 6.Ff4, ve g7-g6 fianchetto

hamlesi faydasz kalmtr) 6.Fe3 de oynanabilir.
5 . . . . A:d4

5 . ... Fg7 yantndan sonra hem 6.Fe3, hem de 6.A:c6 b:c6

7.Fc4 Beyaz iin iyidir.
6. V:d4 Vf6 7.e5 1 . . .

B u hamle 7.Vd3'ten ok daha etkilidir: 7.Vd3 Fg7 8.Ac3 c6

9.Fc4 Ae7 1 O.Fe3(?) b5! 1 1 .Fb3 a5 1 2.a4 b4 1 3.Ad1 o-o
1 4.0-0 d5! ve Siyah inisiyatifi elde eder (Tarrasch-Aljehin
'
1 923).
7 . . . . Vb6 8.Vd3! . . .

A_nca by le! Vezirlerin knlmas ancak Siyah iin elverili

dr, unku 8.V:b6 a:b6 9.Ac3 Fg7'den sonra Siyah salam bir
konum elde eder.
8. ... a6 yantndan sonra 9.Fc4 Va5+ 1 O.Ac3 V:e5+ 1 1 .Fe3 ile
0-0-0 devam yolu Beyaza kuvvetli bask oyunu verir.
9. : Va5+ 1 0.Ac3 V:e5+ 1 4.Fe3 d5 1 5.A:d5 c:d5 13.FbS+
'
tehlkeli beyaz hcum ile.

3 . . . . Fb4

Bu eksantrik hamleden sonra Beyaz aadaki devam yolu

yardmyla ak konumsal avantaj elde eder: 3 . . . . Fb4 4.c3
Fa5 5 .Aa3(! ) d6 6.Ac4 v.s.
i l ) (1 .e4 e5 2.Af3 Ac6 3.Fb5)

1 0 . e:d6 Vb4+ 1 1 .Ac3 V:d6 12. Ve4+! Ve7

1 3 . Fq5! V:e4+ 14.A:e4

Bey! n durumunun daha iyi olduu aktr. Kotkov-gnatjjev

parts (1 971 ) yle devam etmitir: 1 4 . . . . Fe6 (1 4 . ... Fe7
yantn Beyaz ok kuwetli 1 5.0-0-0 ile karlar) 1 5.F:e6 f:e6
1 6.0-00 h6 1 7 . Fh4 Kh7 1 8.f4 Fe7 1 9. F:e7 K:e7 20 Khe1

Siyah iin zor bir oyunla.

Seyrek rastlanan savunmalar
Burada aadaki savunmay ksaca gzden geirelim:
1 ) (1 .e4 e5 2.Af3 Ac6 3.Fb5}

'

153

:W

: }J
1

w .,

v.w

....

:!

1. e4 e5 2.Af3 Ac6 3.Fb5 a6 4.F:c6 d:c6 5.0-0 . . .

Bugnlerde en ok sevilen devam yoludu r. H atta bulucusu

olan unutulmaz Bobby Fischer bu hamle ile birok parti ka
zand zaman "moda varyant" olmutur.
Deime varyant uzun zamandr bilinir. Eski devam yolu
5.Ac3 (v.eya hemen 5.d4) 5 . ... f6 (istisna olarak, bu durum
da e5-Pyonun n en uygun koruma tarz) 6.d4 e:d4 7.V:d4
(7.A:d4 hamles 7 . ... c5 yant yznden bir ey vermez) 7.
... V:d .s.A:d4 Fd7 9.Fe3 0-0-0 (9 . ... Fb4 1 O.Ade2 Ae7 de oy
nanab l ) .1.0.0-0-0 Ae7 fazla etkili deildir. Gerekten de, Si
yahn k Fl var ve, ayrca, Figrlerinin gelitirilmesi bakmn
d ? hi ir zorluu yoktur. Ancak bu sefer durumun deerlen
drlmes bu kadar basit deildir; nk btn Figrler kr-

AILILAR (2)
AILILAR (2)

iin ok elv eri li , hatta ade acak olu rsa , Piy on finali Beyazoyu
nso nun da Beyazn ah ka
ta kazan lm olu r. n k bu 4 . Piy
on ve, by ece , bir ge er
nad nd a 3 siyah Piy ona kar s var . Vez ir kan ad nda ise 3 be
Piy on me yda na getirm e an atl kla den gel eye bilmektedi r. Ya
yaz Piy on 4 siy ah Piyonu rahbir
on faz las var. Asl nd a De
ni Beyazn bu finalde san ki fikrPiy
bud ur. A8cak satran
ite
i
ime varyantn n strateji kbir atasz der ki "ilahlar al ve
lar arasn da pop le r olan tas n yaratm lardr.. . " . ite Siyah
oyu nso nu arasn da oyu nor itle tir me ler, elb ette , Beyaz iin
bun a gre oyn am ald r: Basoyu nortas nd a koz lar ndan (z elelve ril idir; dem ek ki Siy ah elid ir.
likle iki Fild en) yararlanab ilm
ki 5.A :e5 (bavaryanttaki 5.0ahBu frsatla un u da hat rlatalr,mn
k 5 . .. . Vd4 yan t ile Siy
0 yer ine) old uk a anl am szd6.Af3 V:e
4+ 7.V e2 V:e2+ v. s., en
Piy onu ger i alr, rn ei n .
azn dan eit oyu nla (iki Fil)
im di bavaryanta dn elim :
kar k bir oyu nla .
Di er ola nak 5 . .. . Fg4 6.h 3 h5! ?, ok
6. d4 Fg !

8 . . . . Fh5 9 .Fe 3 Ae7 1 0.A bd2 0-0

y le devam etm iti r: 1 1 .Ked21

Hort-P orti sch partisi (1 9701) 4.F
Ve8 1 5 . A1 h2 Ac6 1 6.V
h8 ; 2.Af1 e:d 4 1 3 .F:d4 c58.V e2 e3
ve Siy ah eit oyu na ulac4!
F:f3 1 7.A:f3 1 7.A:f3 Ae5 1
r.

22 . . . . Kd8 23. b4

27 . Ve3 Af7

.s

yantndan f rkl.. olarak, burada 5.d4 artk iyi bir devam yolu
saylma . un.ku . . .. b5 6.Fb3 A:d4(! ) 7 . A:d4 ed 8 Vd4? ten
sonra Syah br Fg azanr: 8 . ... 9.Vd5 Fe6 1 o .'Vc6 Fd7
1 1 . dS c4. unun n Beyaz ya eit oyuna gtren 8 Fd5
(8.V.d4? yerne) 8 . ... KbB 9.Fc6+ Fd7 1 O.F:d7 + V:d7 1 1 . V. d4
A.f6 1 2.0-0 Fe7 1 3 . Ac3 0-0 devam yolunu, ya da biraz be lir
s z olan 8.c3!? d:c3 9.A:c3 gambit varyantn semek zorund a d r.
S. c3 hamlesinden sonra Siyah genellikle

4 . . . b5 5. Fb3 Aa5 sistemi

( .e4 e5 2.Af3 Ac6 3. Fb5 a6 4.Fa4) b5 s.Fb3 Aas

Diyagram 31 8'e bak nz ) .

ken ard a iyi bir yer de bul unr;
Bu kon um da At istis na ola rak
k alt nda tutmaktad
n
maktadr: Rak ibin Vez ir kanur.ad bas
stelik buradan kovulmas zord

5 . . . . f6

e
tn n meyda na gel di i ilk senc5
6 . ... e:d 4 yan t, 5.0-0 varyan
4
.A:d
7
4
e:d
.
...
6
rn ei n:
lerd e, yeterli say lm yo rdu1 ,O.A
a5 b5 1 1 .c4 Ae7 1- 2.Fe3 f5h,
Fd6
:d1
9.K
1
V:d
8.Ab3
az inis iyatif ile (Fis her Por...tiscFg4
1 3.Ac3 t4 1 4.e 5 ! , kuvvet li bey
varyan t dzelti lmi tir : 9 . .
1 966 ) . Ancak dah a son ra buine
f3 Fe6 1 1 .Fe3 b6 v.s
(il k varyanttaki 9 . ... Fd6 yer ) 1 O.
7. c3 Fd6 8.h3 . . .
ham lele rind en son ra da
8 . Fe3 Ae7 9.Abd2 Vc8 ! 1 0.V c2 o-o
Siyah oyu nu den kletirir.

Vb4 1 6.Kad1
1 3 . F:d 6 c:d 6 1 4.K :d6 Ah6 1 5.A1 9a3. Ac4 Kad 8
Vc5
0-0 1 7 . K1 d2 Af7 1 8.K6d4 Aa5 ! . . .
20. Vd1 K:d 4 21 .K:d 4 Ve7 22.

Diyagram 31 8
az
Haz rlklar bitm iti r ve Beylar.
piyo n iftini iler letmeye ba er Piy on mey dan a geli r.
Bu eyle min son ucu nda bir ge
31 .Aa 5 Vc2
28. f4 h6 29. Ab3 Vd1 + 30. Sh2 Ad6
32. e5 . . .

Asl nd a partiyi kazand ran ham le.

32 . . . . Af5

7+
Veya 32 . ... te5 33.V:e 5+ d7 34. V:g

Vf2
33. Vf3 f:e5 34. f:e5 Ad4 35.Vg4

35 . . . . Af5 taktirde 36 . A:b ? v.s.

! ...
36. A:b 7 Sf7 37 .Ad 6+ SgB 38. AcB

Bu At bir kar n ar sd r...

Vf1 41 .Vf3 . . .
38 . . . . Af5 39. Af6+ ShB 40. Ae4
le netices ind e parti, zor lanm adan

En bas it z m - b u ham ge me kted ir.

kazan lm bir oyu nso nun a
n
Bel jawsky tarafnd an oyn anmir.ada
ada parti aju rne edi lmi ve zar
Du
ver
ni
Parti No 49
lesi
ham
Ad6
terk edi lmi tir. Tim ma n, fa.. .44.g8 taktird e, 45. Ac4 f7
.
Tim ma n - Bel jawsky
rum , elbette m itsizdir: 44h5
]
49. h4 ve Siyah zug zwa ng'd a988
1
f4
a)
48.
any
g6
4
(sp
.e
[Li nares
46. f4 e6 47
t)
dr.
sp any ol partisi (De i me varyan
a kuvvetli G M-turn uvasn day
inc eled iim iz parti bu old ukma
; 2.B eljawsk
-0 f6 1 'inc i yer i tayin etm iti r: 1 .Tim n 81/2 puan(!)
5.0
6
d:c
:c6
4.F
a6
Fb5
.
3
Lju boj evic 6 .
ve
Ac6
er
Cha ndl
1 . e4 e5 2.Af3
dan son ra Jus supow 61 /2; ank
bun
7;
ras Dnya
ara
.
.
.
anl
Bay
.c3
i
7
Fa4
6.d 4
cu) yerde o zam
nun
(so
i
2'nc
1
.
v.s.
nz
bak
a
alar
lam
rik ak
par tide n).
Bu al ham lele ri ile ilgi li olarak teo
am piyo nu Tschib urd ani dze 21 /2 (1 1
lele rind en son ra Beya
ham
a6
f3 Ac6 3.Fb5
2.A
7 . . . . Vd7
e5
.e4
1
di
im
uz . Bu
a iyid ir. Asl nd a en ba- zn 4. Fb5 -a4 ricatn oyn ad var yan tlara ge iyoryap
abi
im
Burada 7 . ... e:d 4 8.cd Vd7 ile Fd6 dah
se
da
sn
ara
lar
ham lede n son ra Siyah e itli 4yan
sa
m
di
cid
sit devam yolu 7 . ... Fd6
ak
Anc
v.s.
d6
...
.
. ... b5, 4 . ... f5,
4
ein
rn
lir.
4
e:d
bu
n
:f3
bt
9.V
it,
F:f3
vak

h3
8.
ne aln d
n aln ma bak alar da oyn ana n partile r gz n
onu
Piy
len
Ag8
.
.
edi
.
.
lif
4
tek
ni
i,
lesi
gib
ham
ii
a4
terd
% 90' nd a Siy ah 4.F
Partini n dev am gs
az
-0
en
0-0
rin
...
tile
.
9
par
ak
tik,
Anc
pra
lar.
hem
sa
ile
oyu nu
tesbit edi lebi lir. Bu ham le old
s Beyaza etk ili. bir Fig r 2.A
1 3.Kfd1 Fd6 ham lele rin f6 ile karlata kar
uu iin ) te
Ag6
a3
mi
1
elen
inc
f:e5
5
iyi
d:e
ok
1
1
ve
Ae7
k
.Fe3
10
de (old uk
hem
r.
ildi
de
ay
sini ayr nt l
kol
Hep
.
pek
adr
nu
akt
oyu
n
lam
ah
ba
mli sistem ler
den son ra da Siy
ne
en
iin
ori
r Siyah n
t
en
Fd6
ned end
inc elem eye ciltl er yet me z. Bu iim
1 0 . cd V:d 4 1 1 . Kd1 Vc4 12. Ff4
ak
olar
ler ksaca
em
sist
iz
Pi
ah
Vf7 ricatn n yerine , Siy un drdn c ham lesi nde "e itli " ded
sav unm a
n
laya
Vezirin ok zam an ala n 1 2 . ...r. Bu
ba
ile
sav
Af6
...
Kc8
.
...
4
.
durum da 1 2
ald kta n son ra,
ne
n
gz
iz.
ece
eley
yon u ger i ver meyi ter cih ede
in edi ci de ildi r: 1 2. ... Kc8 yntem leri ni biraz dah a ayr nt l ola rak inc
ma s da tam anl am yla tatm
1 3.Vg4 Kd8 1 4 .F:c7, veya 1 4.K :d8 +.
1 54

Syah , btn ak balan.g. . sistemlerinin tmnde nemli br

r o nyan beyaz ah Fln k. rmak ister. Aslnda azok tec
ru el b atr nya . Fb5 "lspanyol" hamlesi biraz mantk
f 1 . ele lr. .yle k,. .beyaz Fil bu kadar kolaylkla geriye at
a Te eQne gore, nu b5-hanesine getirmenin ne anlam
va ! ! dye ? rulablr. Bav?ryantta 5 . Fb3 hamlesinden son
ra lspanyol b5-Fili sanki "ltalyan" fc4 gibi a2_98 aprazn
bulun r: aktadr. Fakat bu izlenim tamamen yanltr Fil iin
.. :_h anes c4 konumuna gre daha emniyetlidir. Siyh gz
o.nun e alnan varyantta Ac6-a5 oynamtr; fakat beyaz Fil
md_ korunmu durumadr ve ileride Siyah d7-dS hamlesi
n hazrla ve yaparsa, (ltalyan partisinde olduu gibi) do
rudan dogruya hcuma uramaz. Beyazn 5.Fb3 hamle inden
s nra mey9 ana. Q elen konumda, oyuna aynen talyan arti
snde o dugu gb devam etmeyi deneyelim: 5 . ... Fc5
Aa5 yerne) 6. c. f6 7.d4 e:d4 8.e5! , ve Beyaz stn bir d
rum elde eder. Butun bu nedenlerden tr 4 . ... bS yant ok
az ku llanlmaktadr.

es

yan n. er. Bu doal hamle kark pozisyonel mcadele- :;:-==,,..,.,-..,...

.,.._,.,.--m:
ye goturur.
5 . . . . Fd7

fs

6. 0-0 . . .

E n esnek ( last ) devam yolu. 6.A:e5 hamlesi Siyaha zorluk

yar?,tmaz, or egn: 6 . . . . A:b3 7.a:b3 Vg5 (bu gibi konumlarda standart. are) 8.Af3 V:g2 9.Kg1 Vh3 1 O.Ac3 Fb? 1 1 .d4
d 6 v. s .
Vaktiyle, gznne alnan pozisyonda 6.0-0 yerine 6 Ff7+ Fil
fedas da denenmitir; fakat 6 . ... :f7 7 . A:eS+ e? a. A 3 Fb?
9.Vf Af6 1 0.d4 Ve8 1 .Ff4 d8 1 2.0-0-0 Fe7 1 3.Ag4 A g4
1 .V. g4 Vg6 hamlelernden sonra meydana gelen duru m da
Syahn anslar daha iyidir (Spassky-Taimanov, 1 954) .
6.

Diyagram 31 9
anslarla (Capablanca'nn varyant) ] 6 . ... F:f5 7.0-0 Fd3
8.Ke Fe7 9.Vb3 b5 1 0.Vd5 Vd7l 1 1 .V:d3 b:a4 1 2.Vc2 Af6
1 3.V.a4 . 0-0 .d3 Ad4 _ 1 S Yd1 A:f3+ 1 6 . V:f3 Ag4 1 7.Vd5+
h8, Syah n yeterl br karoyun ile (Geller- Lutikov'
1 962) .
6. d4 . . .

B.u ha leden sonra 1 ) 6 . . . . Af6, 2 ) 6 . ... Age7 (Rubinstein

sste:r ), v ) 6 . ... g7-g6 (Aljehin sistemi) nemli geli
me sstemn,n balang konumu meydana gelmektedir (Di
yagram 31 9 a baknz).
rnek olarak

d6 7.d4 e:d4 8.A:d4 Fb7

8 .. . A:b3 yant partinin eitlenmesi iin yeterli deildir:

8 . .. . A:b3 9.a:b3 Fb7 1 O.c4 b4 1 1 .Ke1 Vd7 1 2 . Ad2 Ae7
1 3.Af1 g6 1 4.Ae3 Fg7 15.Ad5 (Garcia-Evans, 1 964).

6 . . . . Af6

devam yolunu gzden geirelim.

eyazn Vez! r . ka adnda hissedilir bir basks ile, Platanow9. Ve1 c5 1 0.Fd2(!) A:b3 1 1 .A:b3 Fe7 1 2.Aa5 . . .

7. 0-0 . . .

Merkezci . mmkn olan basitletirmelere kar 7 Abd2 de

oynanabl r.

aw n parts oyle devam etmitir: 1 2 . ... Ka? 13 a4 b4

14.A_.b? :b7 1 5.Ve2 Kb6 1 6.Kd1 Af6 1 7.Fg5 o-o 1 S . Ad2 d5
19.e . d5 A : d5 O.F:e7 V:e7 21 . V:e7 A:e7 2.Ac4, Beyaz iin da
ha avantal br oyunsonu ile.

7 . . . . Fe7

7 . .. . A:e4, Beyaz iin elverili karklklara gtrr.

8. Abd2 0-0 9.Ke1 e:d4

Dzelti l m i Steinitz savunmas

1. e4 e5 2.Af3 Ac6 3. Fb5 a6 4 . Fa4 . . .

h ,eeri d.en sonra, Siyah bir nevi "dzeltilmi" ("gecik

m ) Stentz savunmasn seebilir:
4 . . . . d7-d6

Vayantn ad tabii ki 3 . ... d6 devam yoluna benzerliinden

gelr. klem . oln 3. : : a6 4 . Fa4 hamleleri yznden konu
mun ozelhkler hssedlr ekilde deimektedir. Siyah e5oktasn t.ut .aya J almaktadr. Sistem birok olanaklar
ermektedr [ornegn 5.c4 (Duras sistemi) 5 d4 5 fc6
]
Beyaz iin en nemli devam yollar 1 ) 5.c2- 3. ve '2) s . 0_0
1 . 5.c2-c3 varyant
1 . e4 e5 2.Af3 Ac6 3 . Fb5 a6 4.Fa4 d6 s.cJ . . .

H e r eyden nce una dikkat edelim ki, "normal" Steinitz var1 55

? iyah bu hamle ile merkezdeki gerilimi ortadan kaldrr Siyah

sterse, merkezde mevcut olan durumu devam ettire b ilir 9
:: Fe8 (9 . .... e:d4 yerine} 1 O. h3 Ad7 1 1 .Af1 f6 (Siyahn s o

u hamles es-noktasnn kuvvetlendirilmesi iin tipik bir ma

nevradr) 1 2.Ah4 h8 1 3.Af5 r-==,--

Diyagram 320

AILILAR (2)
AILILAR (2)

2) 5. 0-0 sistem i
d6 5.0 -0
1 . e4 e5 2.Af3 Ac6 4.F b5 a6 4.F a4

az
em ind en fark l olar ak, Bey
Yukard a ince lene n 5.c3 sist
s
"ela
.
-0
5.0
d!r
m e e inde
m mk n old uu kad ar hzl geli
den
ey
her

kted
me
edl

h
tik" devam yolu bug nle rdetg_terc
ara bag l olarak.
nc e Fish er'in vaktiyle yap aratr mal

mey dan a gele n bu ne mli ko

yan tn seer. Ben zer ekilde , en
ok oyn ana n devam yol u
ve
li
num da Beyaz iin en etki

hamlelerin e onra Siyah partiyi daha kolay eitleyebilir. Bu

edenden oturu modern turnuva pratiinde aa yukar is
tsnasz olarak 6.Ke1 hamlesine rastlanmaktadr.

tur. (Diy agr am 321 ' e bak nz ).

tem el kon um dan 3 . ... a6 sa
te , Diyagramd a gsteri len bu km
aktadr:
vun masn n i ki by k uza nts
1) "Ka pal sav unm a" -

B u urumda _ iyah aadaki iki nemli devam yolu arasnda

se .m ya ablr: 7 . ... d6 ve 7 . ... 0-0. Elbette, hamle srasnn
egmesyle 7.0-0 hamlesi, 7 . ... d6 varyantlarna gtrebilr. Fakat . az hal lerde__tam.mn orijinal oyun tarzlar meyda
_ ornegmzde de byledir. Bunun iin ilk
a geleblr. Bu, te,
once olduka farkl oyuna gtrebilen

5. 0-0 . . .

5 . . . . Fg4
irde 6. d4 ! ham 5.FfB: e7 ve
5 . ... Fd7 de oyaya bilir. Buatkt
ada
bur
Siyah
lene n varyantnce
il) "A k sav unma" lesi nde n son ra oyu n gen elltk le yukard
er.
ge
lara
5 . . . . Af6: e4.
4 . .. Af6 yan tnd an son ra
Ba varyantta ise
Bun lar ince lem ede n nc e, Siya hn
ca gd en ge ire6. h3 h5
5.0 -0't an 1ark l dev am yoll arn ksa
azn
Bey
r
geli
a
dan
mey
durum
lim.
ham lele rind en son ra ok) ilgi n bir
nz
bak
'ye
320
am
(Diyagr
ayr nt l ola rak i nce lenm iti.
Bu kes kin kon um vaktiyle... ok
... h5 yer ine) 7. c3 Vf6 1) 5. d3.
Fh5
Ana lizle r iyi gr ne n 6 . aad(6aki. ene rjik kar la ma tarz Bu dev am yol u And erss en zam ann da da oyn a rd . eyaz
sayesn de br ok
devam y olu nun , Bey azngsterm iti r:
kuvvetl end irm ekte ve bun un ek
n
tas
nok
e4n
ad
olm
iyi
en
nd

yz
dr. Anc ak bu inge n (ihtiyt
b:c6 1 2.d :e5 d:e5 kes kin varyanttan ka nmaktaitli
6+
.F:c
ty
1
1
par
Fg6
yla
bd2
dm
O.A
yar
1
r
lele
F:e4
4
ham
9.d
ah e
8.g 4 Fg6
bd2
e1 + fB 1 6.Ac4 h5 1 7.A :d6 ! l) oyu n tarz nda Siy
: 5 . ... b5 (5 . ... d6 6.c3 g6 )7.A6.Fb
1 3.A :e5 Fd6 1 4.A :g6 V:g 6 1 5.K
ein
rn
rr
and
bilir
kaz
tire
tiyi
kle
par
den
um
3
hc
'
az
bey
bilir
ve
ana
b3,
oyn
9.V
de
1
2 d5
c:d6 1 8.Ff4 d5
Fg7 8.Af1 o-o 9.Ag3 b5 1 0.Fc0-0
bir
i
edic
in
tatm
.
)
iyle
961
am
1
tam
ller,
,
r-Ge
e4
(Fis che
7.c3 d5 8.V e2 d:e4 8.d:
ah, 6 . ... Fh5 7 .c3 ham le Fe7 um
ile.
Bun dan son raki ana lizle re gr. e... Siy
dur
Bu
r.
ald
yer ine) oyn am
leri nde n son ra 7 . ... Af6 (79.d 4Vf6
Fe7
b3
9.F
b5
...
.
8
iyid ir)
taktird e 8.d4 (B.F:c6 + b:c6 4 Fg6de1 3.A :e5 A:e5 4. : 5. :e4
2.g
2) 5.Ac3.
1
d5
d2
.Ab
1
1
1 O.Fe 3 0-0
ancak haff br nsya- Bu ham le de Siy aha faz la zor luk yaratmaz: 5 . ... b5 6.F b3 Fe7
1 5.A :e4 F:e4 1 6.f4 !; Bey azn me rke zde
dah a iyi, n k 9.V e2 ham
7.0 -0 d6 (7 . ... b4 8.A d5 A:e 4'te netki
tifi var.
inis iyatif elde ede r)
lesi nde n son ra Bey az old u ka lesili bir
7. d4 . . .
de ildir: 8.
Siy ah iin elve rili 8 .Ad5 (Etk ili gr ne n 8.Fd 5 ham hi teh like1li 2.e:
ak
anc
tte
elbe
si
me
edil
ul
d5 A:d 4
kab
n
asn
Fil fed
1 1 .A:d 4 F:d5
... A:d 5 9.A :d5 Fe6 1 O.d4 e:d4bas
t 8 . ...
faka
u,
yol
am
o labi lir.
dev
it
1 3.V :d4 o-O v.s. ) 8 . ... Aa5 (En ) 9. A:e7 V:e7 1 0.d4 Fb7
7 . . . . b5
bilir
4 A:e4 veya 8 . ... Fb7 de oyn ana 1 1 . ... F:e4 1 2.A:e5 ! A:b3
iyi de ildi r: 8. d:e 5 d:e5 9 . h:g
ak risklidir:
Burada da 7 . ... Vf6 sald rsg:f3
b:
+!
:c
6. f: 6 . ... ? 1 1 .Fg5 o-o (Piyonue1alme:d4 1 5.F:f6 V:f6 .K:e 4+ d7 1 7.K :d4 +
2.V:e
1
!
.Vd5
1
1
Ve6
5
0.Fg
1
h:g4
( stru ktu ru ) hss edl r 1 3.a :b3 d:e5 1 4.K an st kuvvetli bey az hcuml a" (Ke res
1 4.g :f3, ve Siyah Piy onl arn kon um u
c6 1 8.V d3! , ola
gen "..va!!'atlar da Beya ,
ora nda zayflatlm t r.
Spassky, 1 956 ). Bu ve die r " eki nde
unl uk elde ede b
8. Fb3 A:d4
raki bin hatal oyu nu net ces h6ust1 5.F:
ak
anc
c3!
0.V
1
f6 V:f6 1 6.Ve3
Vl6
; 8 . ... F:f3 9.V :13
lWIB
2.d: e5 d:e5 1 3.V e1 A:b 3 1 4.a :b3an slar la (Ke res- Euwe,
1
lir].
;i-M 1.!l
Beya
ra
son
den
7
l ..):... J.. ,_.,/:. . \.., .r.,..} A:d4 1 1 .V:c
Vc6 1 7.K fe1 f6 1 B.b4 Vc4 ! , eit
a .. l
1fa% 1 - $1#5 1 - 1 zn durum u dah a avantaj ldr. 1 939) .
3 ) 5.Ve2, 4 ) 5.F: c6, v e 5)
Bun dan ba ka Beyaz (5.0-0 yer ine)
yoll arn da da Siy ah nispeten
5.d4 oynayabilir, fakat bu dev ambilir
.
tire
kle
zor lanm ada n oyu nu den
''""
de er devam
3 tlil\:t..
<'.: de ildi r. Dik kate
1
3.Vd5 Kc8 Ka pa l sav unm a ( ! )
u
r:
ud
yolu
n=' . ".,,,.6" ,fd:
Af6 5.0 -0
2 4J
5.Vc6 + f8
1
(1 . e4 e5 2.Af3 Ac6 3.F b5 a6 4.F a4
= .; : :d f:@J l h 1 4.K:a6 F:g5
1 :
KdB
7.Ka8
1
e
V:g5

9
1 6.F:g5
b c
Fe7 ) 6 . Ke1 . . .
il, b u ham lele rle
1 8.Ad 2 g6 1 9.K:d 8+ V:d8
Diyagram 321
unm a asl nda , 6.K e1 ham lesi dah
ra Bey az artk
20. Ka1 g7 21 .Afl Vh 4 22.Ag3 Kap al sav
son
n
nde
lesi
edil mektedi r. Son ham
ize
kter
kara
kla teh dit ede r. 6.Ke1
Beyaz iin an sl oyu nla .
7 .F:c 6 ve 8.A:e5 ile bir Piyo n kaza nma
Piyo nun un en sev ilen
ham lesi , bir asn ak n bir sr ediradae4llikl e raki bin d7- d5
ze
n
kor unm a tarzdr ( nk Kal e burm cad eleye etki li olar ak ka4 . . . . Aq8-f6 savunm as
ham lesi nde n son ra, me rke zde ki
Yukard a da sylen di i gib i
.
.
.
a4
4.F
r r).
1 . e4 es 2.Af3 Ac6 3 .Fb 5 a6
ve 6.d 2-d 3 (Ste initz)
Pratii n gsterd ii gib i burada 6.V e2
kle
elli
gen
ah
Siy
ra
son
en
rind
lele
ham
=

: ;;:i;:iii:;!

6 . . . . b5 7.Fb3 . . .

7 . . . . 0-0

hamlesini gz nne alalm. Beyazn burada eitli devam

yollar var, rnein: 8.h3, 8.d4 8.a4. Fakat
8.c3 . . .

hamlesi, Beyazn spanyol partisindeki merkez planlarna da

ha uygun ve daha etkilidir. imdi Siyah 8 . ... d6 oynarsa s
panyol partisinin "kapal" savunmasnn "normal" varyantlar
meydana gelir. Fakat Siyah burada 8.d7-d5 gambit devam
yolunu da seebilir (Marshall hcumu).
Marshall h cumu
1. e4 e5 2.Af3 Ac6 3 . Fb5 a6 4.Fa4 Af6 5.0-0 Fe7
6.Ke1 b5 7.Fb3 0-0 8. c3 d5

hamlelerinden sonra meydana gelen durum 322 numaral Di

yagramda temsil edilmitir.
ok. keskin oyuna gtren 8 . ... d5 hamlesi ilk defa 191 8 se
nesnde Capablanca-Marshall parti ind _ uygulanm olup,
s
z
e
a :b
ij
:
:
1mt\ *i'l!J l i tl
: * 1 hala lgn br alternatiftir Bu

'!B 1J \;JI

1 56

:;m Ii.ff.I
1 .,,.

,
a

4'!= r /:: .:! ii

b c d e.

Diyagram 322

.. g

==:----"'=="

oyun tarznn temel fkr olarak

kabu l ediliyordu. Ancak zamania bu gr deiti: Gn
mzde "her ne pahasna olursa

. -:;::
1 ) 1 5 .Ke4 (bu manevra 1 : : M-:: g ,,=:
1 938 ' d en beri bilinmektedir) a : b :;::== d ?.' e: : g ;j h
1 ? . .. Fd7 1 6.c4 b:c4 (ilgin
Diyagram 324
br varyant 1 6 . ... Kae8 yantndan sonra meydana gelmektedir: 1 7.Kh4! Ve6 1 8.c:d5 Ve1 +
1 . g2 V:d 20.F:d1 Ke1 21 .Ac3 b4 22.Fd2 ve Beyaz bir Fi
gur fazlas le kalr) 1 7. F:c4 Kae8 1 8.Ad2 Af6 1 9 Kh41 Vf5
...f3 h6 21 .Ff4 Fe7 22.Ae5! ve Beyazn durumun n ;tn
lugu aktr (Samarov-Peterson, 1 969).
) 1 5. F:d5 c:d5 1 6.Vf3 Ff5 1 1y:d5 Kae8 1 8.Fd2 Ke6 1 9.K:e6
f : e6 20 . Vg2 Vh5 21 .f3 Fh3; Syah tehlikeli bir hcum elde ett.
3 1 5.Vd3 Ff5 1 6.Vf1 Vh5 (1 6 . ... Vg4 1 7.Fe3 h5 v.s. de iyi
dr) 1 7.Fe3 Kae8 1 8.Ad2 Ke6 1 9.Fd1 Fg4 20.F:g4 20 fg4
v: g 21 .f3: imdi Siyah 21 . ... Vh5 oynayarak, 22 . ... Kg B t h
dd sayesnde basksn arttrabilir.
1

1 5 . . . . Fq4 1 6.Vd3 Kae8 1 7.Ad2 Ke6 1 8.a4.

Diyagram 324'e baknz.

od ;n Marshall hcumunda kritik durum. 18 . ... f5, 1 8 . ...
b.a4 . . ve 1 B . ... Vh5 evam yollarn..n ayrtl analizleri, ans
larn aagv yukar et oldugunu gostermitir. Fakat kark
varyantlar dolu lan bu alta ve buna bal olan oyun or
tasnda dama yen olanaklarn kefedilmesi mmkndr.
Parti No 50
Stoymenow - Andonov
(Bulgaristan, 1 980)
spanyol partisi (Marshall hcumu)
1 . e4 e5 2.Af3 Ac6 3 . Fb5 a6 4 . Fa4 Af6 5.0-0 Fe7
6.Ke1 b5 7.Fb3 0-0 8.c3 d6 9.h3 d5?!

a .

4 . . . . Af6

pskrtmek iin yeterlidir: 1 3.Ke1 Ag4 1 4.h3 Vh4 1 5.Vf3 A:f2

1 6.Fd2! (1 6.V:f? .h2+! 1 7.f1 Fg3. H emen 1 6 . ... Fg3 ya
nt 1 7.V:f7+ yuzunden
hataldr) 1 6 . ... Fb7 1 7.V:b71 Ad3
1 2 Y,g. 1 9.f1 Vh2 20.g4! V:h3+ 21 .Vg2, ve hcu ps
kurtulmutur] 1 3 . ... Ah5 1 4.Vd3 Vh4 1 5.g3 Vh3 1 6 Fd51 Ff5
1 7.Ve3 Kad8 8.Fg2, ve Beyazn durumunun daha iy i ol d uu
aktr (Tal-Wtkowsky, 1 959).

b c d ' e ..

, ,. g ,.,

Diyagram 323

.
.
A:e5 1 1 .K;e5 c6

. .

Modern devam yolu. Siyah d5teki"ileri karakolu"nu kuvvet.

lenrmektedir. Uzun bir sre burada ancak 1 1 . ... Af6 ham
les kullanlmtr (bu hamle, varyantn ilk defa kullanld
apablanca-Marshall partisinde de oynanmtr) . Bu hamle
le bey rok koumuna Figr hcumu balatlmaktadr. De
vam oyle olablir: 1 2 . d4 Fd6 1 3.Ke2 [1 3.Ke1 de hcumu
1 57

Bu da bir nevi.. "ars.all hcumu"dur. Ancak bugnlerde de

oynanan bu . unl hucum.unda Piyon fedas aslnda 8'inci
h mled teklf edlmektedr: 8 . ... d7-d5. Bylece bu partide
Syah br e.mpo kay.b der; d7-d5 "gambit" hamlesi iin d-Pi
yonunun k hareketn harcar: d7-d6 ve bundan sonra d6-d5
Ancak bun n r:,antksz . bir hareket tarz olduu da pek sy
lenemez, unu . - taktk sayesinde Beyazn rok pozisyonu,
h2-h3 hames yuzunden belli bir derecede zayflatlmtr.
1 0 . e:d5 A:d5 1 1 .A:e5 A:e5 1 2.K:e5 Af4

Normal Marshall hcumunda teoriye gre en kuvvetli devam

yolu c7-c6(!) hamlesidir. [Bildiimiz gibi, bu hcum ilk defa

AILILAR (2)

Capablanca-Marshall partisidne (1 91 8) uygulan ve Mar

hall Ad5-f6 devam yolunu semitir. Fakat teornn yeyr.t
in gsterdii gibi en kuvvetli ola k c7-c6! dr] . oz onne
alnan partide yaplan Af4 hamles se daha ok Syahn ca
ddr.
1 3 . Vf3? . . .

Beyaz, gsterdii "cretkarlk" yzn.d n rakibini heme ce

zalandrmak istiyor. Fakat bu ama n 1 3 . d4 hamles o,k
daha iyi idi. 1 3.d4 hamlesinden sonra Beyazn ans daha ydir.
1 3 . . . . Fd6!

AILILAR (2)

1 . e4 e5 2.Af3 Ac6 3.Fb5 a6 4.Fa4 Af6 5.0-0 Fe7

6.Ke1 b5 7. Fb3 d6 8.c3 0-0

hamlelerinden sonra meydana gelen "temel" diyebileceimiz

konum nemlidir (Diyagram 326 'ya baknz).
Elbette Siyahn son iki hamlelerinin sras deitirilebilir: 7 . ...
o-o ve 8 . ... d6; ancak 7 . ... 0-0 yantndan sonra Marshall h
cumu da tatbik edilebilir.
Bavaryantta 8.c2-c3 hamlesinin, btn "kapal" .sP.nyol
oyunlarnda ok nemli olduu hemen anlalr. . unu bu
hamle, Beyazn stratejik plannn ierdii d2-d4 Pyon lerle-

14. V:f4 F:e5 1 5.V:e5 Ke8 1 6.Vd5 Ke1+

1 7.Sh2 . . .

17 . . . . Vf6!!

hamlesi kazandrr. Gelime eksiklikleri yznden..! Bey_a- ar

tk konumun basitletirilmesi de kurtaramaz; aagdak ogre
tici varyant bunu aka gstermektedir: 1 8.V:f? + V:f7
1 9 . F:f?+ :f? 20.Aa3 Ff5 21 .b3 Kae8 22.Fb2 K:a1 23.F:a1 Ke2
ve Siyah kazanr.
1 8. V:a8 . . .

imdi incelediimiz varyantn etkisi altnda kalan Beyaz daha

fazla maddi stnlk peindedir Fikri: Uygun bir anda Kaleye
kar Veziri vermektir. Fakat Siyah daha nce ldrc darbe
indirir:
1 8 . . . . Vf4+ 1 9 . g3 V:f2+ 20.Vg2 . . .

Diyagram 325'e baknz.

20 . . . . Fb7! !

Bu ok gzel hamle hemen mata gtrr.

21 . F:f7+ . . .

Almanlar buna "Rachenschach" (" ah") derler.

21 . . . . h8 23.V:f2
Kh1 mat.

dir" , (W. Steini tz). Philid or da,

daha 1 8inci asrda y le d mitir: "iyi bir oyuncu, ah F-

:::

::

_b :

d. ::: 9 ':

''' '''
9

Diyagram 326
..
,
lini mmkn olduu kadar saklamaldr' . Bugunlerde de
tam anlamyla geerli fikirler!..
una da dikkat edelim ki bavaryantta (8.c3 hamlesi ye ine
8.d4 hamlesi hataldr: 8 . ... A:d4(!) 9.A:d4 e:d4, ve md
1 O.V:d4? c5 v.s. Fili kazandrr.
Bavaryantta Beyazn 8.c3 hamlesinden sonra, Siyah (8 . . :
O yerine) hemen Tschigorin'in gelime plann uygulayablr:
8 . ... Aa5 9.Fc2 c5 1 O.d4 Vc7 v.s. Vaktiyle ok pop!er ola
bu varyantta, Siyah aslnda bir tempo kaybetmektedr (Part
No 51 'e baknz).
Siyahn 8 . ... 0-0 yantndan sonra Beyaz ya 9.d2-d4 yard.
myla hemen merkezde faaliyete gemeli, ya da bu eylemn
hazrlanmas iin baz arelere bavurmaldr. Bu relerden
en nemlisi olan 9.h3, ilerde daha ayrntl olarak ncelenecektir.
imdi

a ;:;

d :. . . .

' '

aittir, fakat genellikle ayrca ncelenmektedir; nk oyunun

karakteri Piyonu feda eden 8.
... d7-d5 gambit hamlesi sayesinde, dier ".k apa." varyantla
ra gre hayli farkl olur (keskin hcum, taktk m cadele): Oy
sa spanyol paritsinin dier . kapal say una sstemlernde,
yava yava gelien zor pozsyo n I b_r c del.e . meydana
gelmektedir. Btn bu sistemler _n, bldgmz gb.
b

' c

1 .....

Oiyagram 325

1 3.h3 c:d4 1 4.F:d4 F:f3 1 5.V:f3 Kc8 eit oyuna gtr r

(Smejkal-Geller, 1 970).
13 . . . . c:d4 1 4 . F:d4 Ac6 1 5 . Fe3 d5

Siyah iin ok iyi bir oyunla.

Zeschkowsky-Ko rtschnoy partisinde Beyaz 1 6.e:d5 A:d5
1 7.F:h?+ :h7 1 8 . Vc2+ g8 1 9.V:c6 hamleleriyle Piyon ka
zanmaya kalkm fakat 1 9 . ... Fb4 20.Fg5 f6 hamlelerinden
sonra zor bir du ruma dmtr.
h2-h3 iceren sistemler. Tschigorin savunmas .
1 .e4 e5 2.Af3 Ac6 3 . Fb5 a6 4.Fa4 Af6 5 . 0-0 Fe7
6.Ke1 b5 7.Fb3 d6 7.c3 OO 9.h3

Bilindii gibi, bu gibi "profilatik" hamleler az tecrbeli sat

ranlar tarafndan hi neden yokken sk sk yaplmaktad r.
Ancak yukarda grdmz gibi, rneimizde bu hamle ol
duka mantkldr, nk Beyaz bunun yardmyla merkeze
olan basky artt rmaktadr (9 . ... Fg4 olana ortadan kald
rld iin).
Her ne kadar Beyaz 9.h3 hamlesiyle 9 . ... Fg4 manevrasn
nlerse ve, bylece, rakibin karoyunu snrlandrmakta ise
de, Siyah bu hamle sayesinde zaman kazanp, yeni planlar
hazrlayabilir. Gnmzde Siyah iin byle birka devam yo1 u meydana gelmitir, rnein: 9 . ... Fe6, 9 . ... Afd? (Tschigo
rin'in orijinal stratejik fikri: Siyah e5-noktasn kuvvetlendir
mekte ve merkez ile Vezir kanadnda karoyun balatmakta
dr. Bu devam yoluna "Rus varyant" denilir), 9 . ... Ab8 (1 0.d4
f\bd7); 9 . .. .Fb7 (ilk nce Flohr'un oynad ve daha sonra
l .Saitzew'in gelitirdii varyant) v.s. Bu kitapta btn bu var
yantlarn incelenmesi imkansz olduu gibi, stelik pek yarar
l da deildir. Bunlar ancak zel al kitaplarnda gz nne
alnmaktadr. Biz ise moder npratik iin olaanst nemli
olan

Beyazn b u gelime hamlesinden baka olanaklar d a var; fa

kat 1 O.d5 ve 1 O.a4 hamlelerinden sonra Siyah oyunu denk
letirir. Figrlerinin etkinliini atrmaya amayan "gambit
vari" 1 O.h3 devam yolu ise pek nandrc degldr: 1 O . ... F:f3
1 1 .V:f3 e:d4 1 2.Vd1 d:c3 1 3.A:c3 Aa5 1 4.Fc2 c5 ! ve ger_e
letirdii Piyon fedasnn doruluunu ispatlamak Beyaz n
olduka zordur.
1 0 . . . . e:d4 1 1 .c:d4 Aa5 1 2.Fc2 es

1 2 . ... Ac4 1 3.Fc1 c5 varyantna bugn seyrek rastlanmakta

dr.
Fisher-Kortschnoy (1 970) partisi yle devam etmitir: 1 4.b3
Aa5 1 5.d5 Ad? 1 6.Abd2 Ff6 1 7.Kb1 c4 1 8 . h3 ! F:f3 1 9.A:f3
1 58

Biz burada nemli olan ilk iki olana srasyla gz nne ala
caz.

1. il . . . . Vc7 ile baslayan "basvarya nt"

il. . . . Vc7 1 2.Abd2 . . .
Diyagram 327'ye baknz.
1 2 . . . . Ac6

En ok incelenen ve konumsal bakmdan en ansl devam yo

lu. Fakat analizlerin ve pratiin gsterdii gibi, Siyahn tama
miyle tatmin edici baka birok olana daha var. yle ki:
1 ) 1 2 . ... Fd?; Siyah, Figrlerini hzla gelitirmek ve Kfe8, Ff8,
g6 ve Fg7 hamleleri yardmyla salam bir savunma seti kur
mak niyetindedir.
2) 1 2 . . .. Fb7; Filin bu hamlesi ounlukla taktik karklklar
ieren canl bir oyuna gtrmektedir Bu varyantta Siyah bir
ok kez d6-d5 kardarbesini gerekletirmektedir.
3) 3 . ... Kd8. Keres'in bu teklifi de merkezde bir kardarbeyi
amalamaktadr.
4) 1 2 . ... c:d4 1 3.c:d4 ve imdi 1 3 . ... Ac6 - Vezir kanadnda
oyunu canlandrmak amac ile.
1 3 . d :c5 d:c5

Merkezde Piyonlarn konumunu sabitletiren bu krma ile,

Rauser'in 1 936 senesinde gelitirdii sistem balamaktadr.
Bu ilgin oyun tarznn asl fikri, merkezdeki ve ah kanadn
daki aktif eylemleri birbirine balamak ve, zellikle, d5 ve f5noktalarndan yararlanmaktr. Mcadelenin gidiini Rauser
Rjumin partisi ok iyi aklamaktadr (Parti No 50'ye baknz).

il) il. . . . Ad7 varyant_(Keres sistemi)

9 . . . . Aa5

9. d2d4 . . .

devam yolunu ksaca gz nne alalm - bu 9.h2-h3 hamle

sinin nemini daha iyi anlayabilmemize yardmc olur.
Beyazn e5-noktasna bu hcum, rakibin 9 . ... Fg4 m ne y r
sn gerekletirmesini mmkn klar, ki bu da canl br Fgur
oyununa gtrr.
9 . . . . Fg4 1 0 . Fe3 . . .

'

13. Abd2 . . .

9.

lgin bir taktik olanak. imdi 1 4.y:a. (1 - K? F7) . 1 4: ...

F:e5 varyant Siyah iin elverilidr. unku Fgurlern nka
fnda Beyaz ge kaldndan (Vezir kanad !) savunma zor ola
caktr.
Feda edilen talara kar Siyah, elbette, baz avantajlar le
etmitir. Fakat bu olaanst keskin durumda kazanmak n
ok dikkatli oynamak lazmdr, nk Beyazn da baz olanak
lar mevcuttur. Partiyi ancak, gerekten parlak

c:b3 20.a:b3, Beyaz iin avantaj ile.

1 :'

.,,
b e

''1

9 h3 hamlesi oynandg- iin

imdi inceleyec eimiz varyat

o yagram
327
"Tschigor in sistemini n bavaryant" da denilir. Bu varyantn spanyol partisinin en nemli
ksmn oluturduu sylenebilir. 9 . ... Aa5 devam yolu, Vezir
kanadndaki aktif eylemlerin balangcd r.
a

1 0. Fc2 c5 1 1 .d4 . . .

Bu kritik durumda Siyahn aadaki olanaklar var:

1 . i l. ... Ve? ile balayan "varyant",
1 1 . i l . ... Ad? Keres sistemi ve
1 1 1 . Nispeten az rastlanan dier sistemler ( . ... Ac6; 1 1 . ...
c:d4; 11 . ... Fb7).
1 59

'
'" .. o . , . ..-g..
balatmakt r.
b
d
h
Diyagram 328
Tschigorin sisteminde, dier
birok oyun tarzlarda olduu
gibi, Beyaz imdi 1) merkezde Piyonlar krabilir (1 2.d:c5
d :c5), 2) merkezi bloke edebilir (1 2.Abd2 c:d4 1 3.c:d4 Ac5
1 4.d5) veya nihayet 3) merkezde gerilim yaratmay sdrebi
lir. Bunlar arasnda son olarak dier iki devam yoluna gre
daha ansldr.

1 2. Abd2 c:d4 13.c:d4 Ac6

1 3 . ... Ff6 hamlesi, partiyi eitlemek iin yetersiz kalr, rne

in: 1 4.Af1 Ac6 1 5.Fe3 e:d4 1 6.A:d4 Ade5 1 7.Fb3 Fd7
1 8.Ag3 g6 1 9.f4 ! Ac4 20.F:c4 b:c4 21 .Kc1 d5 22.e5 Fh4
23.A:c6 F:c6 24.h2 F:g3+ 25.:g3+ d4 26.V:d4, Beyaz iin
ezici bir avantaj ile (Suetin-Ciocoltea, 1 969).
1 4 . Ab3 . . .

1 4. d 5 hamlesinden sonra Siyah iyi bir karoyun elde eder,

rnein: 1 4 . ... Ab4 1 5.Fb1 a5 1 6.a3 Aa6 1 7.b4 Ab6! 1 8.Vb3
Fd7 1 9.Fd3 Ac7 20.Kb1 h8 21 .Fb2 f5! (Suetin-Tal, 1 965).

AILILAR (2)

d:c5

1 4 . . . . a5

Diyagram 328'e baknz.

Kritik bir durum. 1 4.Ab3 hamlesinden sonra Beyaz 1 5.d5
Ab4 1 6.Fb1 a5 1 7.Fd2! ile tehdit ediyordu; ve imdi 14 . ...
e:d4 1 5.Af:d4 Ade5'ten sonra 1 6.14! yant naho olurdu.
1 5. Fd3 . . .

Rakip Vezir kanadna olan basky arttran b u devam yolu ilk

defa olarak Suetin-Stein (1 964) partisinde uygulanmtr. Bu
nun amac aadaki varyantta grlmektedir: 1 5. . .. a4
1 6.F:b5 a:b3 1 7.F:c6 K:a2 1 8. K:a2 b:a2 1 9.Va4, ve Beyazn
durumunun daha avantajl olduu aktr.
1 5 . ... Vb6 yant da yeterli deil, nk 1 6.Fe3 Vb7 1 7.a3 a4
1 8.dS Acb8 1 9.Ac1 Aa6 20.b4 ! hamlelerinde sonra Beyaz
kuwetli bir bask oyunu elde etmektedir.
Yaygn olan dier devam yolu 1 5.Fe3 ile balatlr. Bu hamle
den sonra oyun yle devam edebilir: 1 5 . ... a4 ( 1 5 . ... Ab6
de oynanabilir) 1 6.Abd2 Ff6 1 7.Af1 e:d4 1 8.A:d4 A:d4
1 9.F:d4 Ae5 20.Ae3 Fb7 21 .Vd2 a3 22.b4! Fg5 23.Kad1 ve
Beyazn hafif bir avantaj var (Gligoric-Tal, 1 964).
1 5 . . . . Fa6 1 6.d5 Ab4 1 7. Ff1 . . .

Dikkate deer bir an: a5-Piyonunun kazanlmasn amalayan

1 7.Fd2? A:d3 1 8.F:a5 devam yolu partiyi kaybettirir - 1 8 . ...
A:e1 1 9.F:d8 A:f3+ ile 19 . ... F:d8
17 . . . . a4 1 8.a3(!} A:d5 1 8.V:d5 Ab6 20.Vd1
a:b3 21 .V:b3 Vc7

Beyaz durumu biraz daha iyi olmakla beraber, Siyahn da

22 .... Aa4 veya 22 . ... Ac4 ile aktif bir karoyun elde etme
anslar var.
Parti No 51
Rauser - Rjumin
[Leningrad (Peterburg ) 1 938]
spanyol partisi

Balang hamleleri konumuzun teorik ksmnda incelenmi

tir. Bu partide Beyaz h2-h2 "profilaktik (nleyici) hamlesini
yapmad iin Siyah 1 1 . ... Fg4 oynayabilirdi.
12. a4! . . .

nemli bir hamle. Beyaz, rok konumuna kar hcuma ge

mek iin, Vezir kanadnda duru munu aydnlatmak istiyor.

1 2 . . . . Kb8
.....--,_.__..,,,,,.,,.,.,...-=m-n--= Elbette 1 2 . ... b4(?) deil, n-

i'": .d.'T,, ).:

: :t;,.
_ tP:

a
a " b : c .

1 :
.

'

1
. .

;"
,
<:

f '" g

Diyagram 329

1 . e4 e5 2.Af3 Ac6 3 . Fb5 a6 4.Fa4 Af6 5.0-0 Fe7

6.Ke1 b5 7.Fb3 d6 8.c3 Fg4

imdi d5-noktas zayftr. Beyazn oyunu biraz daha _ iyidir.

Olaanst hassas bir oyun yardmyla Beyaz avantaJndan
yararlanmay baarr.

Btn teorik eserle r una dikkati eker ler ki, siyah

g4'e
.k ancak Beyazn d2-d4 hamle sinde n sonra amacFilin
a
uygun
dur. Karpo v.. genel likle, bu g_ibi dene mele r yapm amaktadr.
k _sayda k lspan yol parts. nde daima 8.0-0 yant n se
mtr.

1 5. Af1 . . .

spanyol partisinin buna benzer varyantlarnda ok rastlanan

bir manevra. Ancak bu sefer At g3-hanesine deil, e3'e git
mek niyetindedir.

9. d3 . . .

1 5 . . . . Fe6 1 6 .Ae3 0-0 1 7.AgS Kfd8 1 8 .Vf3 . . .

yi grnen 1 8.A:e6 (?) gerekte zayf b i r dev m yoludur.

Bu basit hamle den sonra siyah Filin g4-tek i durum u pek an

laml deild ir.

Buna iyice dikkat edelim: 1 8.A:e6 f:e6 hamlelernden sonra

"duble" Piyon meydana gelmektedir. Genellikle, duble Piyon
ho bir ey deildir. Fakat halimizde buna kar e6'ya geen
Piyon zayf d5 ve f5-hanelerini emin bir ekilde koruduu gi
bi, Siyaha ak f-hattndan yararlanma olanan da verir.

9 . . . . 00 1 0.Abd 2 Aa5 1 1 .Fc2 c 5 12.Af1 Ae8

13.Ae3 Fh5

Yine stratejik hassasszlk - Fil ilk apra zda kalma k zere

e6'ya geri ekilme liydi.

varya ntn buluc us u GM gor Saizev, Karpov'un

r
d; ve bu mata da ona elik ediyo rdu. Eski Dnya antren
amp
iyo
nu b partid en nce gz nne alnan devam yolu yardm y
la d_ ma aar l olmutu - ve bu meya nda Kaspa rov
da
ha on.cek mala rda oynad birka partid e de ... Teorii le,bunu
yeterl olarak deer lendir mekte dir.
1 0. d4 Ke8 1 1 .Abd2
Ff8 1 2.a4 . . .

Hjartarson- Kaspa rov (Ma, Seatt le 1 989) partis inde Beyaz

burad a 1 2.a3 devam yolun u

1 5 . ... f6 1 6.d:cS d:c5 1 7. Vd5+ V:d5 1 8.A:dS'ten sonra Beya

zn durum u stn dr.

Diyagram 329'a baknz.

19 Af5! . . .

1 6. c:d4 h5 1 7.d:c5 d:c5 1 8.Ae5 . . .

Beyaz artlara uygun, ok etkili bir plan tatbik eder. Zorunlu

krmadan sonra e4-hanesi beyaz Figrler iin nemli ir da
yanak noktas haline gelir. Ayn zamanda f5-pyonu
(20.e:f5'ten sonra), bundan sonraki Piyonlu hcum iin
nemli olur.

te 8 . ... Fg4 manev rasnn sonucu .. .

18 . . . . V:d1 1 9.K:d1 h :g4

(Diyagram 330'a baknz ).

Karpov bu kalite fedas yardm yla yakas n nispet en ucuza
kuarmay mit eektedir (20.A d? Af6 21 .A:f8 F:f8).
Fakat
rakp ok daha etkl bir devam yolu bulur:

Bu da pek mantkl bir hamle deildir: Ag5 zaten e4'e gide

cekti. Oysa yaplan hamle rok konumunu zayflatr.

den y blne n varyanttr. Siya- a b c d a 9

hn son yant hakkn da ise KarDiyagr am 331
pov yle demi tir: "nadir rastlana bir hamle . Gelen eksel devam yolu 1 5 . ... c5'tir

rov ,e oynad mala rda yapt m gibi; 1 5 . ... es- Kaspa

1
6.dS
Ad? den sonra Syah f7-f5 yard m ile rakip merke hcum
etme yi planla maktad r. Ka3 veya f1 yantl arnda n ze
Be
yazn hafif bir inisiyatifi var. Partid e keski n bir mcasonra
dele
bek
leneb ilir."

Son dokuz hamlede Beyazn stnl hissedilir ekilde b

ymtr. Siyah Figrler savunma iin elverisiz ola yerle_:
de bulunmaktadr, yle ki imdi balatabilecek olan Pyon hu
cumuna kar Siyah aslnda savunmaszdr.

Bu o_ruy ucu ('prof ilaktik ') hamle ilk defa Balas chov-Karpov
parts nde ynanmtr {S.S.C .B. Birinc ilii, 1 983).
Beyazn
d2-At Pe4 . u . korum akad r ve e4-e5 taktir de Siyah Ka6
he
men oyuna grer ve e6 le g6 hanel erinin korun masn salar
"
(Karpo v).

1 9 . . . . F:f5 20.e:f5!

Ancak byle! Yukarda da belirtti imiz gibi bu durumda

20.V:f5(?) hamlesi anlamsz olurdu.

20. Fd2! Ab7 21 .A:q6! f:g6 22.e5 ! . . .

20 . . . . h6(?}

te .. zayf 20 . ... h6(?) hamlesinin neticesinde Siyah imdi

h4-Piyonunu alamyor: 29 . ... F:h4 30.Vh3 Ff6 31 .g5, ve saire.
30. as Fe7 31 . Kd1 Vc7 32.f6(!) F:f6

32 . ... g:f6 partiyi hemen kaybettirir: 33.Vf5 g7 38.gh+ f8

(kolayca anlalaca gibi, mata kar tek hamle) 35.h? v.s.
Partide yaplan hamle elbette partiyi kurtaramaz; nk hem
bir Figr kaybedilmekte, hem de durum fenalamaktadr. Par
tide daha u hamleler yaplmtr:
33. g:f6 A:f6 34.Fc2 Kd8 35.F:h6 K:d1 36.F:d1
e4 37. Ff4 Vd8 38.Ve2.
ve Siyah partiyi terketti.
Parti Na 52
Short - Karpov
(Linares, 1 989 turnuvas)
spanyol partisi

1 3 . . . . a:b5 1 4.d:c5

1 60

1 6 . K:a4 a5 1 7. Ka3 Ka6

28. h4 Sh8 29.g4! Ag8

Rauser baka bir plan seerek

merkezi hareketsiz hale getrr.

1 . e4 e5 2.Af3 Ac6 3 . Fb5 a6 4.Fa4 Af6 5 . 00 Fe7

6.Ke1 b5 7. Fb3 d6 8.c3 0-0 9.h3 Fb7

14. o4 Fq6 15.d4 e:d4

1 8 . . . . Kd6

21 . Ae4 A:e4 22.F:e4 Ff6 23.Fe3 Ae7 24. b4 c4

25.g3 Kd7 26.Ka7 VdB 27 . K:d7 V:d7

1 . e4 e5 2.Af3 Ac6 3 . Fb5 a6 4.Fa4 Af6 5.0-0 Fe7

6.Ke1 bS 7.Fb3 d6 8.c3 AaS 9.Fc2 c5 1 0.d4 Vc7
1 1 .Abd2 Ac6

AILILAR (2)

.
b . c

:"

Diyagram 330

,,, gA:

Fakat bu efer, kuvve tli GM

olan gen lngiliz teklif edilen
kalitey i alr:

25. F:f5 g:f5 26.Fe 3 Fc7 27. Kd5 Aa5 28. F:c5 Ac4
29.Ad3 . . .

Parti, elbette Siyah iin mitsiz di r.

.

18. Ah2

. .

Bir. Karpov-Tim man partis inde oynan m olan 1 8.Ah4 ? hamles bu konum da hatald r. 1 8 . ... A:e4 1 9.A:e4 F:e4 20.F:e
4 d5
2 1 .Kae3 'ten sonra Siyah 21 . ... d :e4 22.K:e4 K:e4 23.K:e
V.d.5! _devam yolu sayes inde ok elveri li bir durum elde ede4
blrd.
16 . . . . g6

29 . . .. Ad2 3 0.Sg2 Ae4 31 .Kc1 Fd8 32. Fe3 Ac7

33.Kd 7 Ae6 34.Af4 Af8 35. Kb7 Fg5 36.K1 c7 . . .

iki Kale yedinc i yatay srada dr - Kalele r iin "ideal" durum a

eriilm i demektir. .. Savun ma yoktu r: 36 . ... Fh6 yantn
dan
sonra 37.AhS Ae6 38.Ke? devam yolu hemen partiyi kazan
drr.
36 . . . . F:f4 37.K:q7+ Sh8 38.F:f4 Ae6 39.Kh 7+
SgB 4D.Fh 6 f4 41 .Khe7 f3+ 42.Sf 1 A4c5 43.K7 b6
Kd8 44.Kd6.
ve Siyah terked er.
Parti No 53
Kaspa rov - Karpov
(Dny a amp iyonlu u ma,
New York 1 990)
spanyo l partisi (Saitze v varyan t)
1 61

Diy agram 331 'e bakn z.

1 9 . f3! . . .

.z nne al n parti iin nem li bir an. imdiye

b
tun hamle le blnm ekteyd i v teorid e incele nmil erdikadar
yle
asld a rt, yapla n bu yen hamle ile bala maktadr. Dikkakit
del T k lspan y! pas iin kapal varya ntnda 9layla r (dier
ak a.lara orneg n ltalya n partis ine veya iki At savun
masn a gore)
nspeten yava gelim ektedi r.
Bu artide n nce burad a aad aki devam yollar bilinm ek
teyd:

I 1 -g4 A:g4 20.V: g4 (20.h g Fg? 21 .Af3 Fc8 22.gS biraz

r kldr) 20 . .... c5 2 1 .d:c5 d:c5 22.e5 Vd4! Siyah iinh5yeter
li
.
br kar oyun le (HJart
arson - Karpo v Linare s 1 989).
il) 1 9.f4 d5! 2Q.e5 Ae4 21 .Ag4 es 22.A: e4 d:e4 23.d:c
24.Fe 3 Ff8, (lvantschuk - Karpov, Linare s 1 989). s F:c5
=

AILILAR (2)

AILILAR (2)

111) 1 9.e5 d:e5 20.d:e5 Ah? 21 .Ac4 Vd5 22.V:d5 F:d5 23.Kc3
Af6 24.Fd2 Ad7 25.Fe4, Beraberlik (Horwath-Rasuwajev,
Sotschi 1 987).
Partide yaplan sakin ve kuvvetli hamle, zayf e4-noktasn ko
rur ve, bylece, Ad2'ye hareket serbestlii salar; bu At c4hanesinden kuvvetli ekilde oyuna girmekle tehdit eder.

1 9 . . . . Vd7

imdi Beyazn sz geen Ad2-c4 v.s. planna kar doru

kar oyun bulmak zordur. lk bakta Siyahn, beyaz ah ka
nadndaki siyah hanelerin zayflatl m olmasndan, bir ekil
de yararlanaca d nlebilir. Fakat parti esnasnda, snr
lanm dnme zaman yznden, bu yolda somut bir ey
beklemek aa yukar olanakszdr. Bu nedenden tr stili
ne sad k olan Karpov, kuvvetlerinin biraz daha iyi yerletiril
mesine dayanan 1 9 . ... Vd7 konumsal devam yolunu se
mektedir.

grleri - zellikle Ka6- pek iyi yerlerde deildir. Meyd(\na ge

len pozisyonu her iki partnr de elbette nceden dn
mlerdir. Nesnel olarak u keyfiyet nemlidir ki Beyaz, ah
kanadndaki Piyon ounluu sayesinde, Siyah iin zor prob
lemler yaratr.
31 . Vg5 Ka7

31 . ... Fd7 yantndan sonra Beyaz 32.f4 oynayabilir.

32. KdB Ve6 33.f4 . . .

Saldr balyor.

33 . . . . Fa6 34.f5 Ve7 35.Vd2 Ve5

20. Ac4 Vb5 21 . Kc3! . . .

yi grnen 35 . ... Ad5(?) yant, 36.KhB+ :h8 47.V:h6+ g8

38.ed yznden oynanamaz; nk bu son durumda 38.
... Ve1 + 39.h2 V:b1 devam yolu 40.f6 hamlesi yznden
partiyi kaybettirir.
Partide yaplan hamle Kg3, Kh8+, Vd4 gibi tehditlere ynel
mitir, fakat o da yeterli deildir...

21 . . . . Fc8

Ka7'ye hcum eden b u ince hamle ayn zamanda 37.Kc5 ve

ya (fg+ ara hamlesiyle kombine edilmi olan) 37.Kg3 ile tehdit etmektedir.

Yine ince b i r hamledir. Kuvvetli Ac4 desteklenme lidir. Beyaz,

c-stunu ve c1 -h6 apraz boyunca kombine bir bask yaratmaktadr.

37 . . . . Ve7

Fil, daha elverili apra.za g

trlmektedir. Burada (lnkilap
kitabevinin Satran Serisinde
kan "Satranta antrenman"

vunma iin hemen tedbir almak daha isabetli olurdu.

36. Vf2! . . .

Bu hamleden sonra ise, yeni bir tehdit gerekleebilir.

39. Vd4 Ag8 38.e5! . . .

Fb1 iin b1 -h7 apraznn almas hemen amaca gtrr.

Diyagram 332

1 g h

22. Fe3 S h7 23.Vc1 c6 24.Ag4 . . .

B u parti, man dier birok oyunu gibi, eitli yerlerde ay
rntl olarak incelenmitir. Burada, rnein GM Quinteros

24.Ff2 ve 25.Vf4 hamlelerini ieren hcum plann teklif et

mektedir. Fakat Kasparov, taktik yeteneine daha uygun d
en fikre gre hareket etmektedir.
24 . . . . Ag8

Karpov'un 1 6 dakikalk dnme zamanndan sonra yaplan

bu savunma hamlesi aslnda pratik olarak zorunludur, nk
24. ... F:g4 25.hg ve f2 ile Kh1 hamleleriden sonra Beyaz
pskrtlemez bir hcum elde etmektedir. ite imdi Sama
rian'n yukarda (Siy ahn 21 'inci hamlesinden sonra) zikredi
len fikrinin ne kadar mantkl olduu anlalr. Mademki Siyah
nasl olsa 24 . ... F:g4 oynayamazd, 21 . ... Fc8 yant yerine
savunma iin yararl bir hamle yapmas herhalde daha isabet
li olurdu. Bir olanak, Ka6'yi oyuna sokmak amacyla, 21 . ...
Kaa8 hamlesiydi. Ancak Karpov aadaki kombinezonu gr
m, fakat bunu yetersiz olarak deerlendirmi de olabilir
(Diyagram 332'ye baknz)

38 . . . . Ad5 39.f:g6+ f:g6 40.K:c6 V:d8 41 .V:a7+

Ade7 42.K:a6 Vd1+ 43. Vg1 Vd2 44. Vf1 ve Siyah
terketti.

Karpov'un alta, kendi silah ile yenilgiye uratld syle

nebilir; nk Saizev varyantnn en iyi eksperi olmasna ra
men, yeni 1 9.f3! hamlesinden sonra hemen fena duruma
dmtr. Kasparov kuvvetli bir inisiyatif elde etmi ve g
zel bir kombinezon (25.F:h6!) yardmyla, tam istedii duru
ma ulamtr. Karpov hesap edilemeyen badndrc tak
tik olanaklar yznden moralini kaybederek tahtadan adeta
sprlmtr.
[Resim 332a'ya baknz)
1 990 Dnya ampiyonlu u ma. Man ilk yars New
York'ta oynanm (skor: 6:6) Resimde. man ikinci yars
balamaktad r (lyon, Fransa, ehrindeki Kongre kk,'
24.1 1 .1 990)

Son neticeleri zor hesaplanab ilen byle bir kombinezo na ba

lamas iin, satrann n kendi sezgilerine gerekten ok g
venmesi gerekir.
Kombinezo nun ilk bilanosun u yapabiliriz : Siyahn kk bir
maddi avantaj vard r (Kale ve bir Piyona kar iki At), fakat Fi-

varyantnda ise Siyah 9 . ... Ac5 1 0.c3 d4! 1 1 .c:d4 A:d4

1 2.A:d4 V:d4'ten sonra aktif bir durum elde eder.
1) 9.c2-c3 devam volu.

(Diyagram 333'e baknz).

9.c3 . . .

B u hamle Fb3' krmadan korumakta ve ayn zamanda

merkezdeki "d"' dayanak noktasn salamlatrmatadr. '
9 . . . . Fe7

Bu da en ok rastlanan devam

rm-r-=r::-....,,.,...-...,.,

__

6. d4 . . .

Ba devam yolu. 6.Ke1 veya 6.Ve2 hamleleri ile Beyaz hibir

ey elde edememektedir. Her iki halde de Siyah, 6 . ... Ac5 ya
nt yardmyla edeer bir oyun elde etmektedir, rnein:
6.Ve2 c5 7.F:c6 (Baka ne yapabilir ki?!) 7 . ... d:c6 8.d4
(8.A:e5 ten sonra en basit yant 8 . ... Fe7) 8 .... Ae6 9.d:e5 Ad4
9.A:d4 V:d4 1 1 .h3 Fe7 1 2.Ad2 ve Siyah iin korkulacak bir
ey yok.
6 . . . . b5

Vaktiyle. 6 . .: .. e:d4!? 7.Ke1 d5 8.A:d4 Fd6 ("Riga varyant")

hararetl munakaalara yol amtr. Ancak Capablanca-Edu
ard Lasker (1 91 5) partisinin gsterdii gibi, Beyaz aadaki
devam yolu yardmyla stnl elde eder: 9.A:c6 F:h2+
1 O.h (1 O :_S: h2 Vh4+ v.s. den sonra Siyah daimi ki ile be
raberlg saglar) 1 0 . ... Vh4. Beyazn durumu imdi bir hayli
tehlikeli grnmektedir. Fakat ... 1 1 .K:e4+! d:e4 1 2.Vd8+!
V:d8 1 3.A:d8+ :d8 1 4.:h2 Fe6 1 5.Fe3 f5 1 6.Ac3 e7 1 7.g4
ve Beyazn durumunun daha avantajl olduu aktr.
__

7. Fb3 d5 8.d:e5

B.u. hamleler en nemli devam yolunu oluturmaktadr. Dier

blnen
varyantlarda (8.a4?, 8.c4!?, 8.Ac3!? ve 8.A:e5) Siyah
daha kolay bir ekilde eit oyun elde eder.

ge .eme mek n. 9 . .. Fe7 ham - A':ffi;:\ti'.mth?-:J - .: ,

lesnden sonra olaanst de- 1 i)

l'E9'f
1e!id,
J .
a
b
c
d
1 .. g . . h
rinlemesin e incelenen birok
Diyagram 333
varyant ieren kark bir oyun
meydana gelmektedir.
Siyah .. .c ha lesinden sonra 9 . ... Ac5 veya 9 . ... Fes de oy
nayab.lr. Ozell le son hamle saysz analizlere konu olmu
tur. Brok keskn varyana yol aan aktif 9 . ... Fc5 hamlesi
balca taktk_ amalar takp etmektedir. Siyahn parolas: Be
yaz . du_ru a kar hcum! En ilgin varyant ksaca gzden
Qer.m. 9 . .. .Fc5 1 O.Abd2 0-0 1 1 .Fc2 f5 (Botwinnik'in tek
lf tt_g. 1 1 ... A:f2!? hamlesi, teoriye gre Beyaz iin daha el
verldr) 1 2.Ab3 (1 2. e:f6 den daha etkili) 1 2 . ... Fb6 1 3.Afd4
:d4 1 -:d4 :d4 (1 4 . ... Vd7 1 5.f3 Ac5 1 6.h1 ! den sonra
syah Fgurlern ortak almas bozulmaktadr) 1 5 cd4 f4
1 6.f3 Ag3 (Diyagram 334'e baknz).
Bu konumun takdir edilmesi yolunda ok ayrntl analizler
yaplmt r. Burada en iyi olanak, fedann kabul edilmesid ir
1 7.h:g3 ( 1 7.Kf2 Vh4 1 8.Vd3 Kf5 1 9.F:f4 K:f4 20.h:g3 V:g3
_ den son a oynu olduka belirsizdir
21 .V:h + f7 hamlelern
)
1 7 . ... f.g3 (bu ve bundan sonrak be hamle aa yukar zo
runludur) 1 8.Vd3 Ff5 1 9.V:f5

-mwr-wrnr-r-::-

8 . . . . Fe6

25. F:h6! . . .

25 . . . . F:h6 26.A:h6 A:h6 27 .A:d6 Vb6 28.A:eS V:d4+

29.Sh1 Vd8 30. Kd 1 V:e8

tad_r. Ayrca . bi ro hallerde Beyaz nemli e5-noktasn ele

germektedr. Pek, ama lspanyol partisinde hibir eksii ol
.ayan tam anlamyla "ideal" bir savunma var m?!.. Bunu
oyl ye. Dr. Tarrasc , gz nne alnan savunma tarznn di
ger_un. ax u le birlikte bunun gelitirilmesi yolunda
olaganu tu degerl ncelemeler yapmt r. Gnmzde de bir
ok.. teo syenler bu sistem ile uramlardr. B unlar arasn
da ozellkle V.Kortschnoy'un ismini analm.
1 9'uncu yzyl s onuna doru Siyah iin 3.Fb5'e kar tam
anlamyla yete br_ svu ma olana bulunmadna inanlr
d. Hatta bu . yuzden unlu usta ve teorisyenlerden S.Alapin
Bey . bu "lsp nyol i encesinden" (o zamanlarn pople r
d ym! ) vazgerme n, talarn ilk dizililerinde siyah a7Pyonunun a6-hanesne k nulmasn bile nermitir! Ancak
turnuval rda oynanan onbnlerce partinin incelenmesi ve sa
y. z .rk arat_rmalar sonucunda Siyahlar iin, yukarda da
god Q U u gb, tamamen eit bir oyun salayan sistemler
gelt rlmtr.
G ?z ne . alna "a " savunmaya gelince: Arasra "ufak
krze: ge_ rme.sne ragmen, modern teoride oyunu yeterin
ce etletren sstem olarak nitelendirilmektedir.

Resim 332a
lll Ak savunma - 5 . . . . Af6:e4

Vezir kanadndaki Piyon konumu ("strktr" ) zayflatlmak-

1 62

Zuckertort'un eskiden kullanlan 8 . ... Ace7 hamlesi artk kul

lanlmamaktadr. Bu hamleden sonra 9.a4! Kb8 1 o.a:b5 a:b5
1 1 .Ad4! devam yolu Siyaha zorluklar yaratr (1 1 . ... c5
1 2.A: bS!).
Bugnlerde istisnasz oynanan 8 . ... Fe6 hamlesinden sonra
meydana gelen konum Diyagram 333'de gsterilmitir.
B .u. pozisyo turnuva pratiinde 100 seneyi akn bir sredir
blnmektedr. ok zengin tecrbeler, Siyahn merkezdeki du
rumunu tam kararl olmadndan, Beyazn k k avantajla
rna sahp olduunu gsterir.
Bugnlerd iki aktel devam yolu 1) 9.c2-c3 ve i l ) 9 .Ve2 dir.
Bunlar aagda ayrca incelenmitir.
Dier, nispeten az rastlanan 9.a4, 9.Ac3 ve 9.Abd2 hamleleri
daha az ans vaadetmektedir. rnein: 9.Ac3 A:c3 A:c3
1 O.b:c3 Ae7'den sonra Siyahn durumu salamdr. 9.Abd2
1 63

Honf (1 969) partsnn deva- 2 R ;!l]::: w==: wt::l 1-1 fJ

' 'p,,.,,+ -
m yle olmutur: 23 Fd2 c5 1 i f
:.. "'t'tfl@ffii
24.Kae1 V:b2 25.Ff4 Vf6! a , b .. c - d : f:1i!'' ' 9 ' h
26.F:g3 d4 27.Ke6 Vg5, Siyah
Diyagram 334
iin iyi bir oyunla. Bu varyantta herhalde 23.Kb1 (23.Fd2 yerine) daha iyidir.

1 0 . Abd2 . . .

E n doru devam yolu. Beyaz hemen hafif Figrleri ile tart

mal e4-noktasna hcum eder.
1 0. . . .

DO

1 1 . Fc2 f5 12.Ab3 . . .

Beyaz burada oyunu merkezde aabilir, rnein: 1 2.e:f6 A:f6

AILILAR (2)

1 3.Ab3 Fg4, fakat anslar eit kalr.

1 0 . ... d4( !) veya 1 0 . ... Fe7 d ir.

1 4.c:d4'ten sonra, Siyah 1 4 . ... f4 v e 1 4 . ... c5 Piyon ilerleme

lerinden birini seebilir.

Kolayca anlalaca gibi 1 2 . ... A:d4 1 3.c:d4 A:b3 1 4.A:b3

hamlelerinden sonra, c5-hanesinde geri kalm olan Piy on ve
kuvvetli beyaz Piyon yznden, Siy ah pozisyona! olarak pek
iyi durumda deildir. Ancak partide yaplan 12 . ... A:e5 ham
lesinden sonra f-Piyonu tehlikeli bir ilerleme balatr.

1 2 . . . . Vd7 1 3.Abd4 A:d4 1 4.A:d4 . . .

14 . . . . Kad8 1 5.f3 Ag5 1 6.b4 Af7

Beyazn ancak kk bir avantaj var; siyah konu mda zayflk

lar yoktur.
lll.

9.Ve2 devam yol u .

(1 .e4 e5 2.Af3 Ac6 3 . Fb5 a6 4.Fa4 Af6 5.00
A:e4 6.d4 b5 7. Fb3 d5 8.d:e5 Fe6) 9 .Ve2 . . .

Diyagram 335'e baknz).

rm-""""'""---.,_,

9.Ve2 hamlesinin temel fikri,

d-stununda etkili bir bask el
de etmektir; buna bal devam
yolu birok taktik olanaklar
iermektedir.

1 1 . Ve2 Fg7 1 2.Ad4! A:e5

1 3. f4 Ac4 14.f5 . . .

Siyahn d urumu birdenbire tehlikeli olmutur.

1 4 . . . . g:f5

Burada 1 4 . ... F:d4+ yant da partiyi kurtaramaz. rnein:

1 ) 14 . ... F:d4+ 1 5.c:d4 A:d2 1 6.d:c5! A:b3 1 7.f:e6 A:a1
1 8.e:f?+ d7 1 9.Vg4+! c6 20.Ve6+ b? 21 .c6+ b8 22.Fh6;
veya
2) 1 5 . ... A:b3 1 6.a:b3 A:d2 1 7.F:d2 g:f5 1 8.K:f5, ve kazanr
(1 2 . ... Kg8 1 9.Kaf1 Kg7 20.Ve5).

9 . . . . Fe7

1 5. A:f5 KgB
1 6.A:c4 d:c4
1 7. Fc2 Ad3
18.Fh6! . . .

9 . ... Ac5 1 O.Kd1 A:b3 de fena

deildir.
==;.-,-:=.....,-1

1 0. Kd1 0-0

Burada Siy ah u devam yolunu da seeb ilir: 1 O. ... Ac5

Diyagram 335
1 1 .Ac3 A:b3 1 2.c:b3 [Bu ham
leye zellikle dikkat edelim: Piyonlarla alma eylemi genellikle
merkeze doru gerekleir; burada istisna olarak, yaplan
hamle daha iyidir. Bunun nedeni somut (konkre) artlardr:
Birok varyantta Beyaz a-hattna gre c-hattndan daha iyi ya
rarlanabilir}. 1 2 . ... 0-0 1 3.Fe3 Vd7. Oyunortasnda ar bir
mcadele beklenebilir; Beyazn ans biraz daha iyidir. ( Plan
olarak: 1 4.Kd2 ve d-hattnda basknn arttrlmas).
1 1 . c4 . . .

Bu varyantn "pf noktas".

Bundan sonra feci sona kadar Siyahn bt n hamleleri zorun

ludur.
1 8 . . . . Ff8
19.Kad1 Vd5
20. F:d3 c:d3
21 .K:d3
Vefi 22.F:fB Vb6+

22 . ... :f8 taktirde 23.Ad4 Vb6 23.V:e6 bir Figr kazanr.

23. Sh1 S:fB

11 . . . . b:c4 1 2 . F:c4 Vd7!

ve Siyah zenle oynarsa, aa yukar eit bir oyun elde edebilir. Son hamlede 1 2 . ... Vd7! yerine 1 2 . ... Fc5(?) oynama
iyi deildir; rnein: 1 2 . ... Fc5 (?) 1 3.Fe3 F:e3 1 4.V:e3 VbB
1 5.Fb3 Vb6 1 6.V:b6, stn bir durumla (Hbner-Kortschnoy,
1 974}.

Veya 23.K:fB 24.Vf3 Kb8 25.Ag?+ e? 26.Vf6 mat.

24. Vf3 Ke8 25.Ah6 . . .

Parti No 54
Karpov - Kochnoy
(Dnya ampiyonluu ma,
Baguio, 1 971 )
spanyol partisi (ak savunma)

1. e4 e5 2.Af3 Ac6 3.Fb5 a6 4.Fa4 Af6 5.0-0

A:e4 6.d4 b5 7.Fb3 d5 8.d:e5 Fe6

Bu mata Kortschnoy, siyah talarla oynarken, srekli olarak

5 . ... A:e4 "ak savunmasn" semi ve bu partilerle, o za
manlarda teorinin bu varyant ile ilgili negatif inanlarn pek
doru olmadn aka gstermitir.
9. Abd2 Ac5 1 O.c3 q6?

Ancak bu partide Kortschnoy biraz fazla cesur oynamaktadr.

ah kanadn zayflatan bu hamle kukuludur. Salam devam
yollar
1 64

BLM 111

LERLYORUZ

OYUN SONLAR/ (3)

KISIM i l
Oyunsonlan (3)
Oyunsonu hakkmda baz genel bilg i l er
Biz artk oyunsonlar safhasnda bir dereceye kadar ilerlemi
bulunmaktayz. Elde edilen bilgileri ksaca gzden geirmek
ve baz aklamalar eklemek yerinde olur.
Oyunsonlar genellikle, d belirtilerine bal olmak zere, e
itli kategorilere blnmektedir, yle ki: a) Elemanter oyun
sonlar [plak aha kar eitli Figrler (aha kar ah ve
Vezir, aha kar ah ve Kale v.s.; ah ve Piyon aha kar;
kazanlamayan finaller: aha kar ah ve iki AT, aha kar
ah ve At (veya Fil) v.s. Ayrca bu snfta nispeten nadir rast
lanan, ah ve Kaleye kar ah ve Vezir (hallerin ounda
kuvvetli taraf iin kazanlmtr), ah ve hafif Figre kar ah
ve Kale v.s. gibi oyunsonlar incelenmektedir] . b) Vezir oyun
sonlar, c) Kale finalleri, d) Hafif Figrler (ve Piyonlar) ieren
oyunsonlar, ve e) Piyon finalleri. Btn bu oyu nsonu eit
leri kendi aralarnda yine kollara ayrlr, rnein: ah ve Vezi
re kar ah, Vezir ve Piyon; veya (ilerde greceimiz gibi
olaanst nemli) ah ve Kaleye kar ah, Kale ve Piyon;
ah ve Piyona kar ah ve Piyon (veya iki Piyon), ve ok sa
yda baka oyunsonu. Bunlardan byk bir ksm eksiksiz
olarak incelenmitir.
Oyunsonlarnn sistematik olarak aratrlma, dier bir deyi
le bir oyunsonu teorisi kurma denemeleri hayli eskidir. Luce
na ve Polerio (1 5' ve 1 6'nc asr) ile bundan sonraki asrlar
da yaam olan Stamma, Ponziani , del Rio ve Philidor gi
bi nl teorisyenler baz kk sahalar incelemilerdir.
1 9'uncu yzylda ise, Avrupa'nn eitli memleketlerinde ya
am olan nl Lewis, Walker, Kling, Horwitz, Centurini,
von Jaenisch, von Guretzky Cornitz ve von der Lasa ok
nemli incelemeler meydana getirmilerdir. Fakat burada
bata Avusturyal usta ve problemci Johann Berger'i (1 8451 933) anmak doru olur: 20'nci asrda da uzun yllar faaliyet
gstermi olan bu unutulmaz teorisyen, Satran tarihinde ilk
defa olarak "Oyunsonunun teori ve pratii" ad altnda here
yi ieren, klasiklemi bir eser yazmtr.
Asrmzda oyunsonu sahasndaki aratrmalar imdiye kadar
grlmemi bir "altn a" yaamaktadr. Aslnda bu, hayrete
drecek bir keyfiyet deildir; daha ok, oyunumuzun bu
gnlerde inanlmaz ekilde yaylmasnn doal sonucudur.
Satran yava yava bir bilim haline gelmitir; oysa, bildii
miz gibi, ilim adamlar, Dnyann her yerinde aa yukar b
tn sahalarda "son srlar" kefetmeye alrlar. Bu nedenle
oyunsonu aratrclarnn says srekli olarak artmaktadr.
Bugnlerde gz nne alnan sahada mevcut olanlar kritik
olarak kontrol etmek ve yenilikler meydana getirmek gittike
daha byk analitik yetenekleri gerektirmeye balamtr. Bu
nedenden tr "Berger"den sonra yazlm olan nemli
oyunsonu eserleri ounlukla "bykustalar"a aittir: Eski
Dnya ampiyonu M. Euwe, bu asrn ortasnda en kuvvetli
birka satrandan biri olan Amerikal Reuben Fine, Paul Ke
res, GM J. Averbach ve bunlar arasnda defa Fransa Birin
ciliini kazanan satran ustas Andre Cheron (bu nl teoris
yenin klasiklemi olan "Oyunsonlar ders ve el kitab" adl
eseri nnden hala birey yitirmemitir).
1 67

Hafif Figr oyunson lar

Piyonlar da ieren oyunsonlar, Kale finallerinde sonra en
ok rastlananlardr. Bunlardan her biri [Fil'e kar Fil (ait ol
duklar aprazlarnn renklerine gre "ayn" veya "farkl" renk
ten), Fil'e kar At, veya Fil - At ve iki At halleri] kendine has
problemler ierir.
Byle finallerin neticeleri iin, dier faktrlerin yan sra aa
dakiler de nemli olabilirler:
a) Geer Piyonlarn bir veya her iki tarafta (kanatta) mevcudi
yeti; iki tarafta bulunan geer Piyonlar genellikle anslar art
trmaktadr.
b) Taraflardan birini rakip geer Piyona kar bir Fil veya bir
At ile mcadele etmesi - nk pratiin gsterdii gibi, "uzu
nadml" Fil bu grev iin daha uygun d mektedir.
c) Bir tarafn Filinin "iyi mi yoksa "fena" m olduu (bilindii
gibi, "fena" bir Filin hareket serbestlii kendi Piyon formas
yonu tarafndan engellenmitir).
Fil oyunsonlan
Kale oyunsonlarnn yansra, her iki tarafn da Fillerinin bu
lunduu finaller, oyunsonu teorisinin en zor Blmlerden bi
rini oluturmaktadr. Fakat, Kale finallerinde olduu gibi, bu
rada da belli genel ynergeler tesbit etmek mmkndr. Bun
lar hallerin ounda geerli olduu iin, bu tip oyunsonlar
nn doru olarak oynanmasn kolaylatrmaktadr.
Fil oyunsonlarn, her iki Filin eit veya farkl "renkten" (hare
ket ettikleri aprazlar rengi ! ) oluuna gre iki byk ksma
blmek mmkndr. incelenecek olan rneklerde grecei
miz gibi, bu iki grupta uygulanan yntemler olduka farkldr.
"Gerek" Fil finallerine gemeden nce, Sadece Piyonlara
kar bir Filin mcadelesini gsteren birka konumu gzden
geirelim.
Piyonlara kar Fil
Geni bir etki alan sayesinde, Fil Piyonlara kar mcadelede
genellikle baarl bir Figrd. Filin bir Piyona kar mcade
lesi elbette beraberlikle .Piter. iki Piyon halinde de hallerin o
unda netice byledir. U Piyonlu hal daha karktr; burada
ancak Piyonlar fazla ilerlememi olduu taktirde baarl bir
savunma mmkn olabilir.
Olduka tipik bir konum 337 ---==.--::--,....,..----

eder. 1 . ... d8 yan ! ' .2.c?+

Diyagram 337
c8 3.e7 v.s. yeterszdr. Bunun nedeni aktr: Siyah Fil bu devam yolunda yine oyun d
kalmaktadr. Fh8'i aktif hale sokmak ("aktivize" etmek) ge
rektii anlalr.
1.

. . . Fc3

OYUN SONLAR/ (3)

(1 . ... Fb2, veya 1 . ... Fd4 de ayn savunmay salar). Yaplan

hamleden sonra, 2.e7 hamlesi 2 . ... Fb4! yant yznden
birey salayamaz (3.c7 Fa3 v.s.).

1 . . . . f3 2.Sc7 f2 3.Fh3 Sf31

devam yolu da

Bu hamleden sonra, Beyaz iin ok kritik bir duru m meydana

gelmektedir. una dikkati ekmek yerinde olur ki, 3 . ... e5'ten
sonra beraberlie gtren yol daha kolaydr: 3 . ... e5 4.d6
d4 5.e6 e4 6.f5 e3 7.Ff1 c3 8.f4 d2 9.f3,

yant yznden yetersizdir.

Yine tek yant

2. d7+ SdBI 3.c7+ S:c7 4.Se7 . . .

4. Sc61 . . .

4 . . . . Ff6+1

.,,.,..
....,,..

,,..

.,.,.,.,,,,.

.. .

Dier tipik bir rnek 338 nu-

*"';<\

4 . . . . e5 5.d5 e4 6.Sd4 e3 7 .Sd3(1) e2

Grnrde ah ge kalmtr; oysa Beyaz bir pat olana kur

tarr:
ok zarif bir ett (N. G rigorjev, 1 927).
=
--,
Ayrk (izole) Piyonlar ieren .-=--,..-=
8. Fq4+! ! :q4 9.:e2 Sq3 1 0.f1 f3 pat.

..-..

,..,......

d '

; ..

1 . Fd5! c3 2.Fb3 e5
3. Se7 . . .

'

b4-Piyonunu kontrol altna almak iin beayz ah c5-hanesine gitmektedir.

3 . . . . d4 4.d6 d3 5.c5

Tam vaktinde! imdi parti beraberlile biter. Ancak ahlar g8

ve g6 hanelerinde olsa idiler, Beyaz partiyi kurtaramazd; n
k siyah ah g6'dan d3-hanesine yine hamlede gelirdi, be
yaz ah ise kurtarc c5'e ancak drdnc hamlede ulard.
Bu tipteki konumlarda ah ile Fil arasndaki iblmnn da
kik olarak gerekletirilmesi olaanst nemlidir. Fil, daha
ok ilerlemi olan Piyonu kontrol altna alr; br Piyonla ah
urar. Bu artlar gerekletii taktirde, savunan tarafn ba
r--=,.-=..---,---= an iin btn artlar var, de-

b c d e

Aksi halde 2.c5 v.s.

2.f5 Ff7 3.h5 . . .

2. Sc6 c3

Bu hamleden sonra Beyaz ah, elbette, hemen h-Piyona do

ru gitmek zorundadr.
3 . Sd5 b3 4.e4 . . .

imdi herey tamam: Beyaz ah h-Piyonunun "karesine" gir

mitir, teki Piyon ise, bu doru varyantta yolu serbest olan
Fil tarafndan durdu rulmaktadr.
4 . . . . b2 5 . Fa2

Siyahn amac, ah d3-hanesine getirdikten sonra c3-c2 yar

dmyla Fili kazanmaktr.

men d1 -h5 aprazna aktarmaktr, yani 1 . ... Fb3 ile 2 . ... Fd1 .
Fakat Siyah bunu biraz sonra d a gerekletirebilir.

1 . Sd6! Sd4

;lt

na durdurabilir, ve bu taktirde
partinin neticesi ahlarn pozisyonlarna bal olur. Diyag
ramdaki durumda Siyah 1 . ... c3 (bu zel halde 1 . ... e5'de
kazandrr) 2. Fe4 b3 v.s. ile tehdit etmektedir (Piyonlardan
biri Vezir olur). Demek ki hereyden nce Piyonlarn hareke
tini kesmek lazmdr.
Diyagram 338

yapmasna (5.Fd5) engel olmaktadr.

O YUN SONLAR/ (3)

man kaybetmektedir) 4 . ... f3

Diyagram 339
5.f5 e3, ve Beyaz ge kalm
tr. Beraberlii salayan ince hamle ancak
1 . Fe6! . . .

dir. B u hamle yardmyla Beyaz, Filini daha elverili bir pozis

yona aktarmakta ve ayn zamanda ah ile yaklama ve Figr
leri arasnda iblm yapmak iin bir tempo kazanmaktadr.

Diyagram 340
1 . Sh7 . . .
Amac h6-hanesi olduuna gre, 1 .g7 de oynayabilir.
1 . . . . g4 2.Sh6! q3

3.h51! . . .

Biraz anlamsz gibi grnen bu takip, Figrlerin gereken ko

ordinasyonunu salar!
4 . . . . q2 4.Fc5 Sf4 5.h4 Sf3 6.Sh3 e4 7.Sh2. =

Bu rnekte ilgin olan, aslnda doal diyebileceimiz 1 .Fc5

hamlesinin partiyi kaybettirdiidir: 1 . ... g4 2.g7 g3 3.h6
g4! Bu hamle ile Siyah, rakip ahn Piyonlara yaklamasn
nlemektedir. imdi Beyaz zaman kaybeder: 4.g6 e4 5.f6
f3 6.g5 e3 4.h4 g2, ve Siyah kazanr.
A. Seleznev (1 917)

b e d e

da roller deimitir, yle ki

Diyagram 342
ah g-Piyonunu, Fil ise a-Piyo
nunu durdurmaktadr: 2.a5 Ff8 3.d5 Fh6 4.a6 Fe3 v.s.
Fakat hamle sras Beyazndr, ve siyah Figrlerin elverisiz
yerleimi sayesinde
1. a5 . . .

partiyi aadaki ilgin ve zarif yolla kazandrr:

1 . . . . Ff8

Kolayca anlalacabilecei gibi, siyah Fil ancak burdan c5-ha

nesine gidebilir.

Beyaz, Piyonlarn f5, g 5 v e h4-hanelerine yerletirdii taktir

de hibir ey elde eddemez: 3.f4 f6 4.g5+ g7 5.e5 Fh5
6.e6 Ff7+ 7.e7 Fh5 8.f6+ g8 hamlelerinden sonra Piyon
lar e8-h5 aprazn geemezler.
3 . . . . Fb3!

Beraberlik iin son frsat!

Beyazn 3.h5 hamlesinden sonra meydana gelen pozisyon
oktandr teorisyenlerin d ikkatini ekmektedi r. zellikle 3 . ...
Fe8 devam yolu ayrntl bir ekilde aratrlmtr. Bu hamle
den sonraki d urumun analizini yapan Horwitz, 4.f6+ hamlesi
nin. burada kaanca gtrecei fikrinde idi. 4 . ... f?? yant
hal .e u. dogrudur. Ancak, bundan sonraki analizlerin gs
terdg gb 4 . ... g8! devam yolu beraberlie gtrr. Kars
tedt'in 1 906 senesinde gsterdii gibi, hatal 8 . ... Fe8? yan
tndan sonra partiyi ancak 4.f4! hamlesi kazandr r.
Doru 3 . ... Fb3 yantndan sonra Siyah beraberlie gtren
varyantlar yledir:
veya:

4. Sf4 Fd1 !

4. f6+ Sf7 5.Sh6 :f6 6.q5+ f7 7 .Sh7 Fc2+

8.q6+ 16

ve her iki halde de parti beraberli kle biter.

Kura olarak drt Piyon Filden daha kuvvetlid ir. Fakat zayf ta
raf Pyonlar harekets iz hale getirmey i baard taktirde bu
rada da tipik beraberl ik d u rumlar mevcutt ur. Byle bir p zis
yon Diyagram 344'te gsterilm itir.

J. Awerbach (1954)
Beraberlik

2. d5 Fh6

Bu da tek hamle. Fakat Beyaz imdi ne yapabilir? !

3. 5+1 f . . .

Dikkat edilecek b i r Piyon fedas. imdi 3 . ... :g5 yantndan

sonra 4.a6 hamlesi partiyi hemen kazandrr. Fakat
3 . . . . F:q5 4.e4 Fh4 5.Sf3!

e hemen ulard, ornegn: 1 .

0.yagram 341
... f3 2.d4 v.s. Fakat hamle
sras ile de Beyaz beraberlik yapabilir - ancak bunun iin Be
yaz, durumun zelliklerine dikkat etmelidir. imdi Beyaz han
gi Piyona doru gitmelidir? Bu Soru biraz mantksz gibi g
rnr, nk konum "simetriktir". ite bu son tesbit tam an
lam ile doru deildir, nk simetri aksna, yani e-stunu
na gre, solda bir fazla stun var (a-hatt). Aadaki iki var
yant bunun neticesini bariz ekilde gsterir.
Hatal devam yolu: 1 .f6(?) f4 2.g6 g3 3.f5 (ah en k
sa yoldan Piyona yaklamak zorundadr) 3 . ... h3 4.e4 h2 ve
Siyah kazanr, nk e4'te bulunan beyaz ah Filinin devini
1 68

hamlelerinden sonra da Beyaz kazanr, nk a-Piyonunun

ilerlemesi artk durdurulamaz.
ah ve birbirine bal Piyona kar ah ve Filin mcadele
sinde, ancak Piyonlar fazla ilerlememi olduu taktirde Fil ta
rafnn beraberlik anslar vard r. Nispeten nadir rastlanan bu
tipteki finaller ok kark analizleri gerektirme ktedir. Bunlar
hakknda sadece bir fikir vermek amacyla aadaki konu-

su hamle de yeterlidir, fakat a b . - . d 1 . 9. . .

dakik devam yolu bu Fili heDiyagram 343

1 69

6.e3 f2 7.Fq2, Beraberlik

b c d

1 . Fd7+ Sa3 2.Fc6.

b c d e

"

Diyagram 344
Filin daha ok sayda Piyonu
durdura bildii hallere olaan st nadi r olarak rastlanm akta
dr. Diyagram 345'de, nl Amerika l probleci Samue Loyd
(1..841 1 1 0) t rafndan b ulu an ve gerekte n ei olmayan
boyle stsna br hal temsl_ edlmiti r.

Diyagram 345

OYUN SONLAR/ (3)

Uzun zinciri oluturan btn Piyonlar hareketsiz hale getiril

mi olduundan, Beyaz sekiz ( ! ! ) Piyona kar beraberlik ya
par! Byle bir aheserin, nn gnmze kadar saklayaca
muhakkakt.
aha kar ah, Fil ve Piyon
Genel olarak byle finaller kuvvetli taraf iin kolaylkla kaza
nlm olarak kabul edilir. Elgette, rakip ahn Piyonu ka na
bilecei hallerde i deiir. Ornein, Diyagram 346'da goste
rilen konumda, hamle srasyla Siyah 1 . ... c4 ile hemen be
raberlii salar. Fakat hamle sras Beyazn ise, 1 . Fd5(! ) ham
lesi partiyi kazandrr.

Diyagram 346

Diyagram 347

na ait olmayan tek zel du- 8 \ ME

.
rum dur D Pon ziani tarafndan .J:l . .. . . :
,, , , , , , ,

.. ,::
j:=====
- " "'' .. .<i''''''"'

h
g
ile fedas da ie yarama z, a b c d
Diyagram 349
nk bu taktirde meydana gelen Piyon finali beraberlikle biter: 1 . . . . :g8 2.f6 f8 v.s.
Bu vesile ile aada gsterilen iki istisni konumu daha gz
nne alalm (Diyagram 349'a baknz).
Bu Diyagramn sol yarsndaki konumda Siyah kurtaran,
Pa?'nin alnamyacak ve siyah ahn da keden kovulamya
cak olmasdr. Beyaz bir tuzak kurabilir: 1 .c6. $imdi 1 . ...
a8?? 2.c? mat'a gtrr. Fakat 1 . ... c8(!) yantndan ve
2. Fe6+ b8 3.Ff5 a8 hamlelerinden sonra 4.c? olsa bir pat
meydana getirebilir. Kolayca grlebilecei gibi, dier dene
meler de baarszlkla bitmektedir.
Ayn Diyagramn sa tarafnda gsterilen konum Siyah iin
daha zordur. Ancak burada da Beyaz, Fil fazlasndan yararla
namaz: 1 .Fe4 g8 2.e7 h8 3.Fd5 veya 3.f? devam yolu
pata gtrr. Dier denemeler de kazanc salayamaz.
Dikkat edelim, son iki rnekteki konumlar Filin karakteristik
bir noksanln (kusurunu) gstermektedi,r: Bu da, ancak bir
renkteki haneleri kontrol edebilmesidir. ite bunun iin Fil
burada hibir ey yapamamaktadr.
Bunun gibi, rakip Figrlerin giremiyecei "kaleler"in (hisarla
rn) kurulmas taktii oyunsonlarnda nemli bir savunma
yntemidir.
B

O YUN SONLAR/ (3)

dar ilerlemi olmasdr. Kolayca anlalabilecei gibi bu kuv

vet nispetinde kazan, ancak rakip ahn Piyonun nnde
bulmmad ve Filin Piyonun nndeki hanelerin kontrol sa
hasndan uzaklatrlabildii taktirde gerekleebilir. Diyag
ramda temsil edilen bu tipik durumda Beyaz, hamle srasna
bal olmaszn, Piyonunu ilerletebilir. Bunun "fa rkl renkten"
Filler halinde imkansz olaca kendiliinden anlalr.
imdi greceimiz kazan manevras bu tip durumlar iin ka
rakteristiktir.
1 . Ff6+ Sc8

1 .c7 yantndan sonra i kolaylar: 2.Fe7 Ff2 3.Fd6+ v.s.

2. Fe7 Ff2 3 . Fd6 Fh4

Yegane hamle. Fakat imdi Siyah Fil d8-h4 apraznda kal

mak zorundadr. Beyaz
4.Fe5 . . .

oynar, ve Siyahn 5.Ff6 ile 6.e? hamlelerine kar savunmas

kalmaz.

2. Fe7 Fe1 3 . Fa3 Fh4 4. Fb2 f5!

te, siyah ah fS-hanesine vaktinde gelmeyi baarmtr!

imdi gz nne alnan rneklerden anlalr ki Siyah, baa
rl bir savunma yapabilmek iin rakip Piyonun ilerlemesini
iki aprazda kontrol edebilmelidi r, rneimizde a3-f8 ve h4d8 aprazlarnda. Piyon, tahtann kenarna daha yakn bir s
tunda bulunduu taktirde, aprazlardan biri baarl bir sa
vunma iin yeterince uzun olmayabilir. Bu sebepten dolay
merkez Piyonlar ieren konumlarda zayf tarafn beraberlik
anslar nispeten iyidir; Piyonun kenara yaklamas halinde
ise bu anslar azalmaktadr.
rnek olarak, D iyagram 351 'de gsterilen konumu gz n
ne alal.

Diyagram 349b
1 . Ff6 Fb4 2. Fe7 Fe1 3.Fc5 Fh4

Siyah Fil yine el-hanesini kontrol etmektedir; a3-f8-aprazn

dan kolaylkla kovulmutur. h4-d8 aprazda ise, kolayca g
rlebilecei gibi, bu mmkn deildir, zira kritik f6-hanesi si
yah ah tarafndan da kontrol edilmektedir.
4. Fd4 Fg5

ti de ,,f5- anesine ular. 1 . . . . e5? hamlesi ise yeterli deil

dr, unku 2.Fe? Fe1 3.Ff6+ hamleleri sayesinde Beyaz kolay
ca kazanr.

B aklamalardan, .kuwetli tarafn (rneimizde Beyazn)

ye konumlda..dama ksa apraz tarafna gitmesi gerek
tg anlalr; unku orada baz haneleri kontrol altna almak
la, ksa apraz sanki daha da ksa hale gelmektedir.
1 . . . . Sf5

Anca k byle ! 1 .h6? ham lesi

Diyag ram 348
kazanc karmaktadr: 1 . . ..
f?! v.s. (1 . ... f8? yant partiyi kaybettiri r: 2. Fe6 v.s., ba
varyantta olduu gibi).

Zorunlu hamle, nk aksi halde 2.Ff8 Fe3 3.Fa3 Fh6 4.Fb2

("standart" devam yolu; burada 4.Fc1 de kazan r) ile 5.Fg?
hemen kazandr r.
2. Ff8 Fe3 3. Fb4 Fh6 4.Fd2

Tipik bir koruma pozisyonu. imdi beyaz ah "cepheye" yak

laabilir:

ve kazanr. nk beyaz ah nemli g7-hanesini kontrol et

mektedir. ilgin olan udur ki, bu konumda Siyah ah g6
("ideal") haneinde b..un.d uu taktirde bile, parti Beyaz iin
kzanlmtr. lnceledgmz. varyantta 4.Fd2 hamlesi yerine,
Syaha f5-6 yantn yapablme olana vermek amacyla, b i
lerek bir tempo kaybedelim: 4.Fc3. Siyahn 4 . ... g6 yantn
dan sonra meydana gelen durumda Beyaz aadaki gibi ka
zanr: 6.Fd2 Fg7 7.Fe3, ve Siyah zugzwang'dadr, nk 6 . ...
f6'dan sonra 7.Fd4+ partiyi kazandrr.

ve beyaz Piyon Vezir olur. Dikkat edilecek incelikler ieren bir

ett.
Diyagram 347'nin sa tarafnda 200 seneyi akn bir sredir
bilinen baka bir istisnai hal gsterilmitir. Bu "plak aha
kar ah, hafif Figr ve bir Piyon" finallerinde, Kale Piyonu-

Aynr " renkten " Filler.

imdi "ayn renkten" Filleri ve Piyonlar ieren oyunsonlarnn
incelemesine geiyoruz. (Unutmayalm ki burada "renk", gz
nne alnan Filin hareket ettii aprazlarn rengi anlamna
gelir).

1 . . . . Se7 2.h6! S16

3 . ... g6 tehdidi ile.

3. Ff5! Sf7

Bu sefer 4 . ... g8 tehdidi var.

4. Fh7! . . .

4 . . . . f6 5.Sf4 f7 6.Sg5 Sf8 7.f6 Se8 8.SgL

Diyagram 349a

1 70

Diyagram 350
1 71

OYUN SONLAR/ (3)

lk nce unu hatrlatalm ki, ayn renkli Filler durumunda k

k mad bir stnlk, farkl renkli Filler haline gre daha iyi
kazanma anslar salamaktadr. Yukarda, sadece tek bir Pi
yonun ayn renkten Filler halinde, kazan iin yeterli olabile
ceini grdk. Elbette daha byk bir maddi avantaj , kazan
olanaklarn "otomatik" olarak artrr. Filler ayn renkten oldu
u zaman, "File kar Fil ve iki Piyon" finali aa yukar da
ima kazanlmtr. Kazanc salayan varyantlar zor deildir, ve
beraberlikle biten istisnalar ok nadirdir.
Her iki tarafta da Piyonlarn bulunduu finallerde de maddi
stnlk, ve ayrca, pozisyonel avantajlar iyi baar anslar
salar.
"Fil ve Piy ona kar Fil ve Piyon" finali genellikle berabere bi
ter. Byle oyunsonlarnda ancak iyice ilerlemi bir Piyon, ve
ya rakip Figrlerinin elverisiz yerleimi v.s. gibi konumsal
avantajlar baarya gt r r.
ok ilgin ve retici rnek Diyagram 352'de gsterilmitir.
A. Troitzky (1926)

;:;.-:, ,. Ev" '.::;.': :.',::;:

:.._'tl.,.::-wx
::*::,.::-,..:;;.::-:t::*
"
'')::,;;:,..f
,-::.-:.-.:
-.:
:
'-::::
!;::-;
*-&::
::
:..".'r
::'
7 :t1 '\',._$:' ""..t&.:...@-!}"'!'*l:$..':::...-..:1@.:.:::......
s
\.\:. Wt. =l
mm:.
-:
=.
6 1f :
n.
;f'=*'tti !-; .1wt'"=
-.:.--ml==" :f.;!::;'k;.,::;;}:::: =,..,.
=- %'*: !::
: ;:M
::
w-=\A.,_.:.J:*':-."'=<:.\::
4 -
:S:=
8

=--
.

1 "-=1

%
c

;:

nl ett Troitzky'nin
. bu
esern d e B eyazn avan. ta, d urd urulamyan kuvvetl a5-Pyonudur. Fakat Syahn c-Pyonu
da karanslar salam aktadr.
N etice olarak hayli gergin bir
mcadele meydana gelmekted ir:

1 . a6 c4 2.a7 c3 3.Fh1 ! ! . . .

t
g
.
Kolayca anlalabilecei gibi,
Dyagram 352
beyaz Fil, Piyonuna yer vermek
zorundadr. Fakat neden bu gsterili hamle yardmyla?! . . u
varyant bu durumu aydnlatyor: 3 . ... Fg6+(?) 4.e7 c2
5.a8V c1 V, ve imdi Beyaz, Filinin h1 -deki pozisyonu sayen
de mat eder: 6.Vg2#. (Acaba, yukarda, siyah ahn bu
" uursuz" konumunu da Beyazn avantaj olarak deerlendir
mek doru olmaz myd?! ...).
Bu kadar m? Hayr, hayr; bunun nedenini ancak ilerde anla
yacaz.
3 . . . . Fa4+ 4.Sf7! Fc6!
En iyi ans. 4 . ... Fb3+ yardm ile kilere devam edilmesi,
partinin devamnda da anlalabilecei gibi, ancak Beyazn lehinedir.

5. F:c6 c2 6 .a8V c1 V

Meydana gelen oyunsonu normal artlarda beraberlikle bite

cekti. Fakat bu zel halde siyah Figrlerin elverisiz konumla
ra kesin bir hcumun balatlmasn mmkin klmaktadr.
7. Va2+ Sg3 8. Vq2+ Sf 4

8 . ... h4 9.Vf2+'den sonra Siyah "mat a"na dmektedir;

rnein: 9 . ... g4 1 O.Fd7 + h5 1 1 .Vf3+ h6 1 2.Vh3+ g5
1 3.Vg4+, veya 9 . ... h5 (9 . ... g5 1 O.Vg3+ f5 1 1 .Vg6+ v.s.)
1 O. Ff3+ g5 1 1 .Vg3+ f5 1 2.Vg6+ v.s.
9. Vf3+ Sg5

Veya 9 . ... e5 1 O.Vf6 mat.

1 0 . Vg3+ Sf5 1 1 .Vg6+ Sf4 1 2 .Vh6+,

ve Beyaz, Veziri kazanr.

Bir Piyona kar iki Piyonu n mcadelesinde (ayn renkli Filler
halinde!) , kuvvetli tarafn genellikle anslar vardr; ancak,

O YUN SONLAR/ (3)

kolayca anlalaca gibi, partinin sonucu konumun zellikle

rine baldr.
retici bir rnek 353 numaral D iyagramda gsterilmitir.
J. Awerbach (1 954)

Beyazn bir Piyon fazlas var; ,--...,.,.,.,.,--,.,

=.,---=
stelik bu bir geer Piyondur. a ,. Jlti{ JK.. J@l.x.Jfil[
Ayrca , siyah c5-Piyonu iyi bir1 }Mi.
tM:

i-.:s::\t' "i

ktadr. 6 :::
saldr hedefi oluturma

. .
:.; . , _x::_,
.,.,!::.,:xx<<.:,t,:.":!''::::;..::
.
Bu avanta'I ar kazan n yeter- -;x-x'!. .:s.,,.:::::":,
lidir.
.,

l .fgS . . .

. ,

::-:

--=-'=>:-:::..,."':;:.:.:::::,,.. ..,._...}*="""
Beyaz ' c5-Pyonunu hemen ka- :.'*"/':
--,.
;!
'$:...
*- .::.,}$:
zanamaz, nk siyah . Filin a7- 2 .:;x*:$:::ttM::::;:!m
g1 apraznda yeterl sayda , @f M f,;
bekleme hamlesi vardr. lk ola- b c d u .11
rak bu Fil sz geen aprazDiyagram 353
dan kovulmaktadr.

1 . . . . Fd4 2.Se4 Fc3

Azok zorunlu bir hamle. 2 . ... Ff2 3.Fe3 Fh4 4.d5 Fe7 de
vam yolu da yetersizdir: 5. Ff2! Ff8 6.Fh4! ve Siyah zugzwang
yznden kaybetmektedir, rnein: 6 . ... b7 (veya 6 . ... Fh6
7.Fd8+) 7.Fg3 (7.Fd8 a7 8.c6 v.s. de kazanr) 7 . ... b6
8.Fd6, ve c5-Piyonunu kazanr. Siyah bu son hamle ile Piyo
nunu b4-hanesinden Fil ile korumay amalamaktadr.

b aarsz I kla sonula nmaktadr; rne in:

1 . Sd1 Sd3 2 . b5 Fd8 ile 3.c4 v.s.

.
Dyagram
354

Veya

1 . Sb2 Ff4 2.Sa3 Fg5 3.Sa4 Fd8!

Beyaz ah tabii ki a5-hane sine braklamaz.

4. b5 Fb6 v.s

1 . . . . Fd7?

=.

Pratik iin ilgin bir dier hal Diyagram 355'te gsterilmitir.

Hereyden nce una dikkati ekelim ki, bu konumda bir de

6. Fe7 Fa3 7.Fd8+ Sb7 8.Fa5!

ite! Siyah zugzwang'dadr - yle ki hamle yapma zorunlulu

u partiyi hemen kaybettirir, rnein: 8 . ... a7 9.Sc6, veya 8.
... Fb4 9.F:b4 a:b4 1 0.d4(!) v.s.
Diyagram 353'deki konumun olduu gibi bir stun sola kay
drlmas (Beyaz: c5, Fd7, PP.: a5, b4- Siyah: a6, Fe2, Pb5)
hibir eyi deitirmez - Beyazn ayn yntem yardmyla ka
zanr.
Fakat gz nne alnan konumun saa doru kaydrlmas
(Beyaz: c5, Fd7, PP.: a5, b4; Siyah: a6, Fe2 , Fb5) hibir e
yi deitirmez - Beyaz ayn yntem yardmyla kazanr.
Fakat gz nne alnan konumun saa doru kaydrlmas
(Beyaz: e5, Ff7, Pc5, Pd4; Siyah: c6, Fg2, Pd5) partinin
neticesini deitirir: Siyah beraberlik yapar. Bunun nedeni
kolayca anlalabilir: Bu kez a2-c4 ksmnda Siyah Fil artk
zugzwanga drlemez, nk bekleme hamleleri iin da
i ma iki hane vardr. Oyun yle devam edebilir: 1 .Fh5 Fe4
2.f4 Fd3 3.Ff3 Fc4 4.e5 Fb3 5.Fh5 Fc4 6.Ff7 Fb3 7.Fe8+
c7 8.Fb5 Fa2 ! , ve Beyaz birey elde edemez.
"File kar Fil ve iki Piyon" finallerinde genellikle kuvvetli taraf
kolaylkla stnlnden yararlanabilir. Fakat bu finalde de
kazancn mmkn olmad istisnalar vardr. Rakip Piy onlarn
"bloke" edilmesinin ok ilgin bir rnei 354 numaral Diyag
ramda temsil edilmitir:
1 72

oynam tr. imdi Beyaz

2. f:g4 F:q4

hamlele rind n sonra partiyi kurtara bilirdi, fakat nl Alman

satran Techm ann da hatal bir devam yolu seerek partiyi
kaybetti:

3. e4? Fc8 4.Se3 Fd7!

ve B yaz partiyi terketti (5.e4 Fc6+ 6.e3 F:g2, veya 5.e2

3. Fe3 Fb4 4.Sd5 Fa3 5 . Fq5 Fb4

Anlalyor ki a3-f8 apraznn siyah Filin emrinde kalan ksm

yeterince uzun deildir; yle ki Siyah zugzwanga dmekte
dir. 5 . ... b7 denemesi (5 . ... Fb4 yerine) 6.Fe7 b6 7.Fd8+
b7 6.Fa5 ba varyanta gtrr.

yonun lerleme sini salamak.

Dyagram 356
tadr, rnein : 8.Fd3 (8.e4
f2) 8 . ... h3 9.f5 h2 1 O.Fe4 F:f5 ve bundan sonra 1 1 . ... Fh3
ile 1 2 . . .. Fg2 v.s.
Bu V?, r.ant partide n sonra bulunm utur. Partide ise, zaman n
en buyuk satran larnd an biri olan Marsha ll

Diyagram 355

Part inin devam y le olmutur.

1 . . . . Fc3 2.Fd6 Se4 3 . Fe7 . . .

Daha basit bir yntem, e5-hanesinin kontroln elden brak

madan Fil ile manevralar yapmaktr. Fakat yaplan hamle de
yeterlidir, nk 3 . ... e5'ten sonra 4.Ff6 (ile 5.F:e5) yant var.

Fc6! le 6 . ... Fg2, ve her iki halde de Siyah kazanr).

Oysa, seneler sonra yaplan analizler (Cheron, Averbach) Be
yazn 3.Fa6 (veya 3.Fb5, c4, d3, hatal 3.e4? yerine) devam
yolunun beraberlie gtrdn gstermitir rnein: 3 . ...
:g2 (veya 3 . ... Fd7 4.Fb7 v.s.,=) 4.f4 Fe6 5.Fb7+ f2
6.Fc6! Fc8 7.Fd5! Fh3 8.Fb7 Fg2 9.Fc8,
357 numaral Diyagramda, R.Fine'n, ok Piyon ieren oyun
sonl rnd. maddi v ntjdan sistematik olarak nasl yararla
nldgn gosteren tpk br pozisyonu grlmektedir.
=

3 . . . . Fe5 4. Fb4 Fc7 5.Fe7? ...

Pa ii .kaybettiren hat ! Burada elbette 5.Fc3 oynamak ge

rekl d ve herey yenden bal yor. Partide yaplan 5. Fe7?
hamlesinden sonra ise, Siyah
5 . . . . f5 6.Fh4 Ff4! 7 . Fe1 e5 8.Fc3 e4

devam yolu yardm yla kazanlm bir durum elde eder. Siya h
bu partiyi aadaki ekilde kazanr:

r\,ll .

H'ff-J1
;
;z
;:d
ab:o
Fil de kuv '. fl */ ''A
'vetli merkezi pozisyon a yerleg6 6.b4 Fb6 7.13 Fc7

tirilmi tir; ileride geer Piyonu

bu haneden destekle yecektir.

""'"
d

Diyagram 357

9 . . . . Fc7 1 0.b5+ . . .

9. Fd4 Sg4 1 0. Ff2 Sf3 1 1 .Fh4 . . .

Parti kaybedilmitir. 1 1 .Fd4 Fg3 1 2.Fc3 Ff2 1 3.Fb4 e3 1 4.h2

g4 1 5.Fc5 Fg3+ 1 6.g1 e2 1 7.Fb4 ayn sonuca gtr r.

Byaz, Figrler ini v e iyonlar n elveril i b i r ekilde yerleti r

dkten sonra, geer Pyon meydan a getirme ktedir - bu tip du
rumlar iin tipik bir plan.
10 . . . . a:b5+ 1 1 .a:b5+ b7

1 1 . . . . e3 12.Ff2 e2 1 3 . Fe1 Fg3 14.Fb4 Sf2

1 5 . Fc5+ Sf1 1 6. Fb4 Fe1 17.Fe7 Fd2 18.Fh4 Fe3

ve Beyaz terketti (1 9 . ... Ff2'ye kar savunma yoktur).

Diyagram 356'daki rnek (F+2P'a kar F+2P) de, partide her
iki tarafn yapt hatalar yznden ok reticidir.
1 73

Siyah, beyaz ahn ilerlemesini d urduramaz, nk 1 1 . ...

d6 yant partiyi hemen kaybettiri: 1 2.Fc5+ d7 1 3.b6 Fg3
1 4.d5 Ff4 1 5.Fd4, ve 1 6.Fe5.
12. Sd5 . . .

OYUN SONLAR/ (3)

Dikkat edelim: Beyazlar tipik plana uygun olarak hareket et

mektedir: Meydana gelen durumda siyah ah geer Piyonu
kontrol etmek zorundadr; bundan yararlanan Beyaz, imdi
Siyah Piyonlara saldrmak amacyla, ah ile ah kanadna
gitmektedir. Byle bir durumda Filler hi olmasayd veya Fil
lerin yerine Atlar olsayd, parti bitmi saylabilirdi; fakat Filler
ile i deiir. imdi greceimiz gibi, Beyaz henz baz zor
luklar yenmek zorundadr; nk rakip, ahn yaklamas
engellemeye alacaktr. Beyaz ilk olarak ahna serbest br
yol temin etmelidir.
1 2 . . . . Fb8(!)

imdi ok ilgin bir durum meydana gelmitir. Siyah, 1 2 . ...

Fb8 (!) yerine 1 2 . ... Ff4 oynasayd, Beyaz hemen siyah kam
pa girerdi: 1 3.Fe5 Fe3 1 4.d6 v.s. 1 2.Fb8 (!) yantndan son
ra 1 3.Fe5 hamlesi hibir ey temin edemez, nk 1 3 . ... Fa?
1 4.d6 Fb8+'ten sonra beyaz ah geri dnmek zorundadr.
1 4.Fd6 (son varyanttaki 1 4.d6 yerine) denemesi de 1 4 . ...
Ff1 ! 1 5.e5 Fg3+ yznden baarsz kalr.
Fakat btn bu kurtarma olanaklarna ramen Beyaz, rakip
Filin hareketliliini snrlandrabilir. Ve bu da zaferi salar:
13. Ff2! Fc7 1 4.g3 h5 1 5.h4 . . .

Beyaz dikkatli olmaldr; 1 5.f4? hamlesi 1 5 . ... h4! yznden

iyi deildir.
1 5 . . . . Fb8 1 6. b6! . . .

Aslnda btn problemler zlmtr. Siyah zugzwang'da

dr, ve 1 7.f4, 1 8.Fd4 ve 1 9.Fe5 manevras yardmyla Piyon fi
naline geie kar savunmas yoktur.
1 6 . . . . Sc8 1 7.Sc6 Fe5 1 8.f4 Fb8 1 9. b7+ Sd8
30.Fb6+ Se7 21 .Fc7

nik'in analizlerine gre en basit 8 b d e f g h

Dyagram 358
yol yledir: 1 . ... Fd6 2.Ff2
Fc5 3.Fe1 b6 4.Fd2 Fd6
5.d4 c6 6.Fe1 Fe5+ 7.d3 cS 8.F2 Fa! 9.Fe1 d4! 1 q.Fd
Fc3! (sokulma haneleri meydana getrmey amalayan br P
yon fedas) 1 1 .F:c3 (zorunlu hamle. Aksi taktirde siyah ah
b4-hanesinden beyaz kampa girmektedir) 1 1 . ... d:c3 1 2.:c3
a5! , ve Beyaz erge siyah ahn gemesine msaade etmek
zorunda kalacaktr.
Fakat Siyah partide

oynamtr. Bu hamleden sonra, imdi gsterilen kazan yo

lu artk gerekleemez, rnein: 1 . ... f5 2.Ff2 Fd6 3.Fd4 g6
4.Fe3 Fc5 5.FgS b6 6.Fd8+. Fil, siyah aha arkadan hcum
etmekte ve, bylece, kampa giriini nlemektedir.
Fakat Siyahn baka, ancak bu sefer daha kark bir olana
vard: ah kanadnda bir yarma eylemi. Bu amala ilk nce
sokulma haneleri meydana getirmelidir.

Sh5 7.Fe1 Sg5 8. Fd2+ Sh4 9 . Fe1+ Fq3 1 0. Fc3

g_

Siyah imdiye kadar tutarl olarak amacna hizmet etmitir.

ah, sokulmas iin uygun bir pozisyona getirmitir ve im
di rakibin savunma konumunda bir gedik amak niyetindedir.
1 1 .Fd4 g4 12.Ff6+ Sh5 1 3.h:g4+ f:g4 14.Fd8 Ff4
1 5 . Fe7 g:f3+!

Bu hamle, kazanca gtren devam yolunu balatmaktadr.

Partide ise Siyah 1 5 . ... g3? oynamtr; bu, tabii ki bir hata
dr, nk bu hamle gedik ama olanan ortadan kaldrmak
tadr. 1 6.d3 g6 1 7.d4 f7 1 8.Fh4 e6 1 9.Fd8 h5 20.Fh4
d6 21 .Ff6 c6 22.Fh4 hamlelerinden sonra kazan olanak
lar artk mevcut deildir.
imdi doru devam yolunu takip edelim:
1 6.gf?'ten sonra Siyah iki geer Piyon sayesinde partiyi da
ha kolay kazanrd.
1 6 .:f3 Fe5 1 7.Fd8 g6 1 8.Fe7 Sf5 1 9.g4+ . . .

Aksi halde Siyah 1 9 . ... h 5 oynar.

_g6 20. Fd8 Ff6 21 . Fa5 Sg5

Siyah ah nihayet rakip Piyona yaklaabilir. Fakat tahtada

talarn azalmas, Siyahn dakik oynamasn gerektirmektedir.

22. Fe1 d4 23.Sg3 Fe5+ 24.Sf3 Fc7 25.Fd2+ Sh4

26. Fe1+ Sh3 27. Fd2 Fd8 28. Ff4 d3 29.Fd2 Fe7
30.Ff4 Fb4 31 .g5 Fe7 32.e3 Sq4 33. Fe5 F:g5+
34.S:d3 f3.
ve Siyah kazanr. .

Gzden geirdiimiz bu rnek, Fil oyunsonlarnda maddi

avantajn deerlendirilmesinin baz hallerde olduka zor olup,
olaanst hassas oyun gerektirdiini gstermektedir. Bu
nedenle pratikte, snrl dnme zaman iinde nl ustala
rn bile bu finallerde hata yapmas hi de alacak bir durum
deildir!..

b c d e
1
o
h
olarak bu sakncaldr. Oncelk0.
agram
359
y
le. byle Piyonlar rakip Filin
hcumuna urayabilir ve bu sebepten dolay korunmaya
muhtatr. Bundan baka Fil, Piyonlar arasndaki haneleri
kontrol altnda tutamaz; bu 9a rakip aha Piyonlara yaklama
olana salar. Ayrca, siyah ah da yeterince aktiftir; yle ki,
btn bunlardan dolay Siyahn pozisyonel {konumsal) s
tnl partiyi kazanmak iin yeterlidir.

1 . . . . Fb1 2.a3 a5!

Beyaz, Piyonlar hareketsiz hale getirmektedir. Beyaz Fil de,

Piyonlar korumak amacyla, pasif duruma dmek zorunda
dr.
3. Fd1 g6 4.Sg2 Sf5 5.Sf3 Se5

Dikkat edelim: Fb1 -c2 tehdidi yznden beyaz Fil hareketsiz

kalmak zorundadr; bu sebepten dolay Beyaz erge zugzvan-

2.Ff2 Sd6 3 . Fa7 e6 4 .Fe3 816 5 . Fd2 Sq6 6.e2

1 74

ga decektir.

OYUN SONLAR/ (3)

dr:

6 . a4 g5 7.Se2 Ff5! 8.g4 . . .

B u Piyon d a rakip Filin + rengin deki "haney e gitmek zorund a

d r. .n 8.h4't en son.ra 8 . ... Fg4+ 9.d2 F:d1 devam yolu
Syah n kazanlm br oyunso nuna gtrr.
8 . . . . Fb1 9.Sf3 f5 1 0.g:f5 . . .

Yine zorunl u b i r hamled ir. Bu d urumd a Beyaz, Piyonl arn k

nlmas ndan vazge erek, rne in 1 O.e2 oynad taktird e,
1 O . ... Fe4 1 1 . f4 1 2.e :f4 :f4 hamle lerinde n sonra zugz
.
wang durum a d uer, ve syah
ahn kampa sokulm asna izin
vermek zorund a kalr.
:f5 1 1 .Sf2 Fe4 1 2.Sg3 Sg6

Son yedek olan h-Piyo nunun seferb erliin i hazrla maktad r.

13.Sf2 h5 1 4.Sg3 h4+ 1 5.Sf2 Ff5 16.g2 Sf6

1 7.Sh2 Se6.
ve bu durumda Beyaz partiyi terketti . Smyslov, gen yan

3 . . . . Ff5 4.f4 Fb1 5.a3 Sg8 6.Se5 Fc2 7.Fd5

Sf8 8.Sd6 e8 9.Sc7 Fd1 1 0.b4 cb 1 1 . cb Fa4
1 2.Sb7
ve Siyah terketti.

Farkh " renkt en " Filler

imdi farkl "renkten" (yani: farkl renkte ki apraz lar zerin de
hareket eden) Filler halini gz nne alalm .
Farkl "renkt en" Filler finalle rinde maddi stnl k genell ikle
kesin, yani partiyi kazand ran faktr deild ir. Tahtad a sadec
bir Piyon kald taktird e, savun an tarafn sorun u bsb tne
basitti r. Berab erlii salam ak iin, ah ile Piyonu n nnd
bulunan v rakip Fil! "rengi nden" farkl renkte bir haney i ie
gal .etmes , ya da Flyle, Piyonu n nnd eki herhan gi bir ha
ney kontro l altna almas yeterli dir; Figrle rin yerle
elveri siz deils e, herhan gi bir zorluk la karla maz. imi ok

dan beri bir oyunsonu uzman olduu iin, herhalde bunu bo

na yapmamtr. Gerekten de meydana gelen pozisyonda
Syah, 1 8.g2 e5 1 9.h2 Fb1 20.g2 e4 hamlelerinden
sonra beyaz kam pa sokulmaktad r; rnein: 21 .f2 d3
22.f3 d2 23.Fe2 Ff5 24.e4 (yegane ans) 24 .... F:e4+
25.:e4 :e2 26.f5 f3 27.:g5 g3 v.s.
ncelenen (359 numaral) rnek, rakip Piyonlarn Fillerin
"renginde" bulunmas d urumunda kazan plann anlatmak
tadr. Bu plan birka evreden olumaktadr:
1 . Rakip Piyonlar hareketsiz hale getirilmektedir.
2. Rakibin kuvvet leri zayf Piyonla rn korunm as iin balan
a b e d e
f g h
1 . . . . Ff5 2.Sf3 . . .
maktad r.
Diyagra
m
361
3. ah, aktif hale getirilm ekte ve rakip kampa girileri igal hamle lerinde n sonra 2 . ... d5
yant partiyi kaybettirir: 3.a? Fe4+ 4.e3. Fakat
etmesi salanm aktadr.
2 . . . . Fd3! 3.a7 Fc4! 4.eav Fd5+
4. Plann dnm noktas , bir zugzwa ng durum u meydan a ge
tirilmesidir.
de am yolu beraberlie gtrr. Beyaz, ikinci hamlede (2.f3
yerne) 2.e3 Fh3 3.f3 devam yolunu setii taktirde, Siya
h 3 . ... Ff1 ! 4.a? Fc4 5.a8V Fd5+ manevras kurtarr.
Genel olarak, "File kar Fil ve iki Piyon" finalinde kuvvetli ta
rafn anslar daha iyidir, fakat bu oyunsonunda da zayf taraf
birok hallerde beraberlii elde edebilir. Pratik iin ilgin olan
oyunsonlar, birok teorisyen tarafndan olduka ayrntl ola
rak incelenmitir [Salvioli, Cheron, Tarrasch, (svireli usta)
Henneberger, Averbach].
a

b d e

f g h unda n, durum bariz ekild e

Dyagram 360

Beyazn lehine dir. Oyuns onunda ah ok nem li grevler

..
.
.
.
.
ustenm tr: Kend Pyonla rn destek lemekt e, rakip kampn
sok ulmakta ve oradak i Piyonla r yok etmektedir. Herhan gi bira
nedend en dolay ahn hareke t serbestliinin snrlan mas,
ciddi zorlukl ara ve hatta partini n kaybn a neden olabilir.
Diyagram 360'ta karakte ristik bir rnek gsteri lmitir. Beyaz
ah Vezir kanad ndaki siyah Piyonlara doru ilerlem ektedir:
1 . Sd2 Sg8 2.Se3 SfB 3 . Fc61 . . .

partiyi kazand ran hamle: Siyah ahn yolu kapatl maktad r.

i kinci hamled e 2 . ... Fd? yant da partiyi kurtaramazd, zira
3 . f4 f8 4.e5 eB 5.Fd5! hamle lerinde n sonra ah f7-Pi
yonuna bald r. imdi ise Beyaz zorlanm adan kazanmakta1 75

C. Selvioli (1 887)
Beraberlik

te bu kadar. Burada Siyah

d e

g h

Dyagram 362
rir, nk siyah ah heriki Piyonu kontro l etmektedir. Fakat
i c len n bu d r mda nem siz gibi grn en kk bir dei
klk ble, partn n sonuc unu da deit irir (Diyag ram 363'e
baknz).
i ki Piyon iin Filini daima ve-

OYUN SONLAR/ (3)

OYUN SONLAR/ (3)

neyi (c6, d7, e8), g4 ' ten ancak iki haneyi kontrol edebilir (dl
c) . . Gerekten de, 1 .Fg4+ c7 hamlelerinden sonra Beya
h ! br ey yapamaz, nk 2.e4 (hedef: e6-hanesi) hamle
snden sonra 2. . . . Ff2 yan.t h,emen beraberlie gtrr
(3.d6+ c6, =). Oysa beyaz Fl b5 ten c6-hanesini kontrol et
ekte, oyle k bu savunma olana ortadan kalkmaktadr.
B. r de u soru var:. Acaba, siyah ah, yaplan 1 .FbS+ hamle
snden sonra hang tarafa kamaldr?

ce, Piyo nlar n destekle nme si

ama c ile beyaz ah d7 veya f7hane sine akta rlm ald r. Kaza n
ca gt ren yol bura da ok basittir:
a

Diyagram 365
ller
fina
gibi
bu
nler,
isye
Teor
363
Diyagram
iin gene l bir kural tesp it etm ek
rne in, sonu cun Piyo nlar
r.
lard
iin sene lerce uram
Berg er aa 1 . Fb5+ Sf8
aras nda ki aral a bal oldu unu ileri sre n J .
ham lede n sonra beyaz
1 . ... d8 hib ir eyi dei tirm ez: Bugide
dak i kura l form le etm itir :
r.
u taktirde , parti bera ah e5-f5-g6-f7 yolu ile f7-h anes ine
Piyo nlar aras nda ki aral k bir hat oldfazla
hal
n oldu u
2 . Sd5 Fa3 3 .c&
berl ikle biter ; bu aral k iki veya daha ldr. stu
nma
kaza
nma szd r (3 . ... e8
iyi
part
taraf
de ise, kuw etli
ve Siyah 4.d 7 ile 5.e7 + v.s. ye kar savu
u
oldu
cut
aral Diyagram daki
mev
num
nn
(365
nas
nr).
istis
bir
kaza
ve
tek
k
4.c 7+ f8 5.d 7,
Berg er, bu kuraln anca
h)
veya
a
sonra mey dana
i
dan
(yan
r
in kena
pozi syon un iki stu n saa kayd rlm asn
nu zann ediy ordu : Piyo nlard an birin
en"
gind
8, Fd4. C.Sa lvi
"ren
h:g
Fili
Siya
rakip
h6;
g6,
sinin
Piyo nu ve, ayrc a, dn m hane ard r, nk zayf taraf, gele n (Beyaz: g5 , Fg2, PP.: ktir; nk 1 .Fd5 + f8 ham lele
1 887) konu mu beraberli
farkl renkte oldu u hal. Bu, zaten aik
iin, Beyaz
n iin Fili oli,
Piyo
r
die
,
irde
takt
i
etti
rol
kont
ile
ah
yi
rind en sonra, sad a gidil ecek bir hane olmad
bu hane

nmu
bulu
da
r
nala
istis
a
bak
.
hib ir ey yapa maz)]
ni feda edeb ilir. Fakat zam anla
itir.
edi i takti rde, Siyah
tur. Bun lard an biri Diyagram 364'te tem sil edilm
Fakat Piyo nlar n hen z altn c sraya gelm
srad a bulu ndu u
u
n
nlar
Piyo
ilir.
arab
gene llikle partiyi kurt
dak i iki tipik raa
nem li hali dah a iyi anlayabi lmek iin,
ne i gzd en ge ireli m:

Diyagram 364

v.s.

. . . ,.,,

. . -,,,.. , d . ...,..
h
.,.,.:,., ,
b
duru mda d-Pyonu lerl etme lHam le sras Siyahn.
dir; n9 1 .? :.?_? c7 hem en
Diyagram 366
Asl nda bu hal ok i lgintir: Bura da ancak
ge gotu rur.
berl
bera
mz gibi ,
1 . . . . Fc7 !
z, bun dan nce ki rne kte grd iin
Beya
da
da
Bura
d4
5!
2.f
lesi
ham
Fh2?
beyaz
...
.
1
Bun un
ham lesi bera berl ii sal ar!
iyi d-Piyon unun ilerle mes ini haz rlam ald r.r, faka
part
en
nd
yz
ant
vary
le
ham
4.c7
iki
ad)
bu
t
kalm
a
ine gitm elidi
3.f4 e3 (sav unm
Siya h, pozi syo ah ya e6 ya da c6-h anesrol
ise
ra
son
hal
u
den
r.
lesin
ktad
ham
nma
!
bulu
Fc7
...
da
.
1
altn
ir.
ettir
kayb
imd ilik siya h ah n kont
lat rmak gere kli
nun u kuvvetlen dire mez; rne in:
de siya h ah bu kuvvetli pozi syon danFiluzak
cum etm ek ye
h
ile
aha
dir. Bun u sal amak iin siya h
e gitm ek zo
e7'y
da
ya
I
c7,
FbB
da
ya
.Fe8
5
ah
h
terli dir; bu hald e siya
2. f5 d4 ! 3.Se 6 Sc5 4.d7 Sb6 5
zer inde n)
(b5
an
rund a kal r. Beyaz ah ise buna grelir.sold
6.e6 c5 7 .515 d4 8.S g4 Se3 9.Fh
yebi
lerle
veya sad an (f5 zerinde n) i
Fc7! v.s. =
bun un pratik
Dem ek ki kaza nma fikri tesbit edilm itir; imd i
:
elim
nlar n hali de ne mlid ir. te ger ekle me sini izley
Pratik iin biti ik (birb irine bal ) Piyo
.
.
.
ak
+!
Anc
Fb5
.
.
1
itir
an ana liz edilm
Bu final bir ok teor isye n tarafndGen
bun
ellikle, zay f tara f Filin i Diyagram daki duru mda b u Filin iki hc um olan a var -n
tur.
yok
l
usu
n
kaza
n
gen el bir
n
nlar
Piyo
Fil,
ok
k
veya Piyo nlar n artk
larda n hang isi elve rilid ir? Kural olarada haneyi kont rol altn a
do ru yere vaktinde geti rem edi iPiyo
r.
ndr
say
kaza
iyi
fazla
r
nlar part
de mm kn oldu u kada
ilerl emi oldu u hall erde biti ik r tipik
kon umu gz alab ilece k eki lde yerle tiri lmel idir. Fil b5-h anes inde n habir
erile
gst
'te
365
m
agra
y
Di
rn ein
n ne alal m:

;.

1 76

mu savuna iin elverili deildir. Oysa bu durumda Siyah

ba ? r! l eklde savunma yapabilir, nk beyaz ah bB-ha
nesn kontrol altna an:k i.i n, Vezir kanadnda ge einden
az vhaneden yararlanablr. Syah aadaki gibi beraberligv i
saglar:
1 . Fa5+ d7!

1 . . . . Se7

Yeg ne doru hane ! yi grn n 1 . ... b?? yant, 2.d4 ile

d4 es _. 6 v.s. manevras yuzunden (bildiimiz gibi l ) partiyi
kaybettr r.

2. Fa4 . . .

Beyaz h artk ilerleyemez, nk Siyah 5 . Fa7 hamlesini 5

. .. c7; le karlar. Oyun berabere kalr.
Bu varyn Beyaz, Vezir kanadnda yeterli sayda hane bu
lunmadg n, kazanamyor; fakat 1 .Fa5+ yerine Siyaha da
ha zor poblemler yaratan olduka kurnaz bak bir kazan
denemes uygulayabilir.

idi greceimiz bu yant 1 . ... c7 ' den daha iyi bir diren
saglamaktadr, nk bu son halde kazan ok daha kolayd
2: 4 Fh2 (2 . ... : Ff2 yant imdi yararszdr, nk c6-hane
s syah . . ah n kapal olduundan, Beyaz 4.d6+ ile 5 c6
ham leler yardmyla amaca ular). 3.f5 Fg3 4 e 6 . 1 e
5.d6+, v.s.
Beyaz aha .5 zerinden yolu aar. Elbette burada 2 c4 v s
de oynanablr.

2 . . . . Ff4 3.Sc4 Fg3

S!.Y.h baka ne yapabilir ki? Bu pozisyonda Fil, 4.dB+ tehdii

yuzunden, b8-h2 aprazn !erkeeez , 3 . .. . Fc? 4.bS d?
5.a6+ e7 6.b7 varyant se hbr eyi deitirmez.

Tabii ki __bur.da emen 7.d6+ e6 8.Fb3+ eS 9.d? d oyna_

mak mumkundur.
4. Sb5 d7 5.Sb6+ Se7 6.c6 Ff4 7. Fb3

7 . . . . Fq3 8 .d6+ Sd8 9.Sd5

ve Beya c-Piyonunun ilerlemesi yardmyla kolayca kazanr.

A aba, ncel diimiz 3.6 umaral durum kaybedilmi mi
dr? Hayr, Syah_n elgs, ancak Figrlerinin elverisiz ko
num.u nun (yerlemnn) sonucu idi. b8-h2 apraznda Siyah
tehdt den d5-d6 Piyon ilerlemesini nlemek baarl ola
maz. Fl, ahn c?'de b lunmas halinde hem d6-hanesini
k ntrol edec.e, he . de__Pyolardan birine hcum edecek e
klde yerletrlmeldr. Ornegmizde byle iki yer (hane) v ar
el ve f8.
inc lediimiz zel durumda (Diyagram 366) siyah Fili f8-ha
nesne koyal:n (B yaz: d4, Fe2, PP.: c5, d5; Siyah: d7
Ff8) Bu yen. pozsyonda Beyaz artk kazanamaz . 1 .Fb5
c7. ham.l elernden sonra beyaz ah c-Piyonunu artk terke
d ? mez; Syah is Fil ile e7 ve f8 arasnda tempo hamleleri
( , sarka hareket . ) yapar - Beraberlik.
Bu sonu, iki .b!t!!k Piyon ile farkl "renkte" Filler ieren ko
n larn !ak.r 9n ok nemlidir. Altnc sraya ulam bir
b .rn . bagl k Pyonun partiyi daima kazandrd anlalr
unk . zayf tarafn Filinin hareket serbestlii yeterli deildir'
Ornegn (Beaz: d5, Fb6, PP.: c6, d6; Siyah c8, Fe8) pozis
yonunda, Syah pat olana

Diyagram 367

177

2.Fb6 Fq2 3.Sb4 Ff3 4.Sa5 Fb7!

1 . Sb4 Fq2 2.Sa5 . . .

imdi Beyaz 3.a6 hamlesi ile kazanmakla tehdit ediyor ve

bua ar 2 . ... Fb7 yant da 3.Ff4+ ile 4.b6 yznden ' ye
terl br savunma salayamaz. Siyahn tek bir aresi var?
2 . . . . Sb7 3 . Fq5 Ff3 4.Fd8 Fg2 5 . Fb6 ff3

B.eaz, siyah ahn fazla elverili olmayan bir haneye gitme

v
sn salamtr.
imd a5-4-c3-d4-e5-d6 manevrasn ger
kletrmey baardg taktrde, kazanc salam olur Fakat
yan buna kar da savunmas vardr. una da dikk t ede
lm . 1 heen yapl cak 5 . b4 hamlesi baarsz kalr, nk
Fd8 n pozyon..u Syaha gerekli 5 . ... c8! temposunu ka
zanmay mumkun klar (6. Fa5 d7!).
t__ b4 . . .

imdi Beyaz, bundan nceki rnekteki gibi kazanmak iin ,

sadece 7.Fa5 hamlesini yapmaldr; fakat bunu baaramaz:
6 . . . . Fh5!

7:c6+ h esi, beyaz . Filin durumu yznden olanakszdr ve

Syah, Fln e8-hanesme aktarmak iin bundan yararlanmak'
tadr.
7.Fa5 Fe8!

idi siyah Figrler doru olarak yerletirilmitir, yle ki par

tnn beraberlik olduu aikard r.
366 ve _3 67 numaral rnekler, iki bitiik Piyon ieren durum
a.rda Syahn ba rl bi.r savunma "tekniini" aklamaktad r.
Pyonlar. daha aagdak sralarda bulunduu taktirde, Siyahn
.
be aberlk anslar artmaktadr, nk zayf tarafn FT1 nn
dogru yere getirilmesi iin yeterince zaman vardr.
imdi, farkl "rekte" Fillerden baka, her iki tarafn da Piyon
. rnn bulun_dugu konumlar gz nne alalm. Her eyden
o ce una dkk! . e.t ek yerinde olur ki, Fil ler birbirine kar
hucm edeeg n, farkl "renkte". Filler kendi Piyonlar
nn lerlemesn p ek kuvvetli ekilde destekleyemezler. Bu se
pten dolay Fller ge elile rakip Piyonlarn durdurulmas
n kullanlmakta, kend Pyonlarnn ilerlemesi ise ah tara
fndan desteklenmektedir.
!. k -nce, partiden alnm gibi grnen tipik bir durumu gz
onune alalm:

OYUN SONLAR/ (3)

OYUN SONLAR/ (3)

a.--=
f=
@\-?mtw
*:i\;}:;::::l@
*-ft;
%,mfs;{ 1k :;t e;azn kazn
. % t ,
::,...,,.
_ , w.,,:::> . ,,.,,. ans lar olduk a zayf gorun
1 g

:::::::-.,:<

7 ..,:::

.......

.
a k Il savu nma
Gz nn e alna n konu mda Beyaz aag d ak
sayesind e kurt ulmaktad r:

nesine gitmeye zorlayabilir; ve bu taktirde Siyah ah Vezir ka

nadna vaktinde dnemez . Bir etde benzeyen partideki ka
zan yolu zellikle dikkate deerdir.
Beraberlii 1 . . . . f5 ! hamlesi salard. Bu hamle rakip ahn,
ah kanadna giden yolunu kapatr. 2.Ff8 g6 3.d4 Fa8 4.c5
e6 5.b6 d7 hamlelerinden sonra beyaz ah fazla sokula
maz; ve oyun beraberlikle biter. Fakat grnrde "l" olan
bu son beraberlik konumunda bile Siyah ok dikkatli savun
ma yapmaldr. Farzedelim ki oyunda daha 6 . b4 c8 7 . b5 d7
8.Fb4 hamleleri yaplmtr. Burada Siyah 8 . ... c8! yant yi
ne beraberlii salayabilir. Fkat Fil ile yaplan herhangi bir
hamle partiyi kaybettirirdi! .. Ornein: 8 . ... Ff3? 9.a8V! (ok
ilgin bir olanak) 9 . ... F:a8 1 O.al Ff3 1 1 .b8 ve b-Piyonu
partiyi kazandrr (1 1 . ... Fe4 1 2.b6 c6 1 3.a7). Oyunsonla-

1 . Sa6 ! . . .

rsizd ir. 1 .a7. Fe3 devam

Yuka rda syl endi i gibi , 1 .c6 yete.a6
ham lesn den sonra
1
ir.
eir
kayb
yolu ne mli bir tem po
Beyaz 2.b7 Ff4 3 .Fc2 i le tehd t etme kted r.
1 . . . . Sc8

:;::

:i

b >'..... .....

Diya gram 368

1 . Sc5 (!) . . .

zanabilir ; fakat bun un in baz

ince likle r gere klid ir.

ini . z?.rl a!.rmf g:;

l k nce siyah ah n Vez ir kana na tge
lim, orne gn .a . .
ede
kka
d
likle
e kl'd ' Bu yn tem e zel
al inde ns.son ra parti hem en bera berl ik olur : 1 .a6? Ff2 le
2 . .. . d6 v.

1 . . . . Se7 2 .Sc6 ! . . .
e:
Gere kli olan b u ince lie dikk at edel im:. Ya pl
k

Siyah 2 Fb4 oynayam az, un kaz.

ve
2.a6
ada
(Bur
ulam
r?,uE
d
sa bu Piyo n .
fesin den sra
3.c6 ham le s da amaca gotu rur) . .. ..
und en hatal olaFakat 2.Fh 5? ham lesi 2 . ... d7 3.a6 c7 yuz
cakt.
2 . . . . S:e8

Pratik olar ak zorl anm bir ham ledi r.

3 . a6 Ff2 4.b 5 g4

Beyaz Piyo nlar durd urul ama d na gre , Siya

ans bud ur.

hn yeg ane kar

(::

7 . . . e7 8.Va 7
ve Beyaz kolaylk la kaza nr, ne in
veya 8 . ... 8
0.b7
1
le
+
1
9.Va
da kaza nr: 8 . ... f6
g7 1 0.Ve 5+) B . .. . e8 9.b7 .
. ..
da da, rak p Fln dr
.. n son larn
ok P yon ier.en . by
. le Fil oyu
k" ldu unca uzak en az k
b
bir
m
a i i u . dur uma ait ilgin
gram
369 'da tem sl edl m tr.
rne k Diya
5 . b6 g3 6.a7 q2 7 .a8V+

; %

t<::;

@:\

: . -..
. .\

mw @% J . Beh ting (18.95)

:ff . .::::::::- Siyah ge er Py onlar o k k uv-

sakl aa.tad r. Bu _duAnc ak zoru nlu olan bu ham le anstlar2.b

5 yuzu nden c- p yyan
Fc3
.
...
1
veya
rum da 1 . .. . Fb4
a f-Pleler
nunu , -1 . . . . Fe1 ise 2 .b7 Fg3 3.Fc 2 ham inde n sonr
yon unu kaybettir ir.
.
.
t eder.
tehd
le
b8
...
.
2
h
Siya
ra
son
n
lede
ham
lan
Yap
.
2 . Sa7 ! Fe3 2.Sa 8! . . .
gr nme kted r. er e
Si ahn son iki ham lesi anlamsz gibi
, hem de ah le rakp
te de Beyaz hem Piyo nun u verm ekte
.
t..
Piyo nlar da uzak lam aktadr. Faka
3 . . . . F:b6 4.fb 3 ! ! . . .
,
..
h, elbette, Fb :
Bu parl ak ham le partiyi kurt arr! .siya6.F:f
5 devam Y I
znd en alam az; 4 . .. . c3 5.Fe 6+ le
men bera berl ie gt rr.
.
sonl arn da
Son iki rne kte grd mz ince likle re Fl oyun
ok defa rast lanm aktadr.
.
odk . oyun yard my la
Son olar ak elde edile n avantajnk met
pratkten alnm ok
nas l dee rlen diril diin i ak laa in
.
retici bir rne i gzd en ge rme k sty oruz
Euw e - J a n v (1 .46)

rnda daima ok dikkatli olmak gereklidir, nk kural ola

rak finalde yap lan hatalar ok nadiren dzeltilebilir.
2 . Sf4! g6 3 .g4! . . .

Biraz sonra greceimiz gibi, dier Piyon h-stununda kal

maldr.
3 . . . . h:q4

3 . . .. Fa8 4 . g: h5 g:h5 5.g5 Ff3 6.h4 d7 7.b4 c7 8. a8V

F:a8 9.:h5 varyant da partiyi kurtaramaz, nk meydana
gelen oyunsonu Beyaz iin kolayca kazanlmtr.
4. S:g4 Fh1

ahn g5-hanesine gidii nlenemez, nk 4 . ... f6 hamle

si 5.Fd4+ ile yantlanr. 4 . ... d7 5.g5 Fe4 6.h4 c7 7.a8V
varyant, yukarda grdmz gibi, kaybedilmi bir oyunso
nuna gtrr.

.f

e ,.,Jl1:: ,:\[\tlh\:Jf':::

Bu durum l knc Ounya Sava- 1

rn;N

5. g5 Sf7

imdi Beyaz amacna erimitir. Kesin (partiyi kazandran)

manevra iin Beyaz, Figrlerini gerekli pozisyonlara aktaryor.
6. Fd4 Fg2 7.h4 Fh1 8.b4 Fg2 9.b5 Fh1 1 0.Ff6!

var fakat bunlar a8-h1 apraz ::'" . -.. d a "

boyu nca etkil i eki lde "bloke"
Diya gram 370
.. .. ..
edilm itir. ah kana dnd a Be-.
r. Acaba, g az onu ne :1 ?.
yaz n bir ey yapa myaca ak ardkaza
nma ans v r. m . r_
nan duru mda Bey az iin ger ek bir
n oyu so. lar 5 n!. tpk
Bu rn ek fark l "ren kte" Fille ri ierelana
n br ozel lg goster
lup bir'ok defa bu fina llerd e rast partinin
kazanl a ye
mli bir mad di avantaj.
ekte dir: neFaka
dur.um a
bu
olan

bas
e
nrd
gr
t
.
terli de ildir.
k oyn a
dak
ve
l
berl ii sal ama k iin, siyahn ok tna
gereklidir.
b

1 1 . h5! g:h5 1 2 .f5 !

ve Siyah partiyi terketti . Durum imdi tamamen mitsizdir:

Siyah Sah Vezir kanadna gidemez (1 2 . . . . e8 1 3.e6), h-Pi
yonu "bloke" edilmitir ve, en nemlisi, beyaz ahn Vezir ka
nadna yryne kar hibir savunma kalmamtr. ok
retici bir oyunsonu .

mtr. )

1 . e6! ! . . .

rrt :}tt

Diyagram 372

t%f

lerde, aha a1 -hanesine yry srasnda bir tempo ka

zanmak amacyla yaplan gerekten orijinal bir Piyon fedas.
Siyah bu Piyonu almak zorundadr.
1 . . . . f:e6 2.f:e6 F:e6 3 .e5 !

te! Beyazn zarif fikri ancak imdi tamamyla anlalr: File

h cum ederek "a1 " kesine ulamak iin zaman kazanmak.

3 . . . . Fb3 4.Sd6 c4 5 .Sc5 Sf5 6.Sb4 a2 7.Sa3

e4 8.Sb2 Sd3 9.Sa1 !.
ve parti beraberlikle biter. nk 9 . ... :c3'ten sonra Beyaz
pat olur; Pc4 de bu sebepten dolay ilerleyemez, nk Beyaz

onu hemen Fil ile alr.

At oyunsonlar
Piyonlara kar verilen mcadelenin karakteri, bu oyunso
nunda olduu gibi aa kar: Piyonlarn hedefi Vezir olmak
tr; Atn bulunduu taraf ise bunlar durdurmaya alr. Bu
mcadelede At, zellikle Piyonlar birbirinden uzak yerlerde
bulunduklar taktirde, olduka beceriksiz bir Figrdr. Bu se
bepten dolay At daima ahn aktif desteine muhtatr. Bi
lindii gibi, Atn etkinlii olduka snrldr; bu nedenle, tahta
nn bir tarafndan dierine gemek iin, Atn ok zamana ih
tiyac vardr. Sonu olarak At finallerinde birok defa ayr Pi
yonlar, Ata kar eit olarak deerlendirilebilir. Bunun iin At
oyunsonlar konusuna Piyonlara kars At tarafndan verilen
mcadeleyi aydnlatan Orneklerle balamak istiyoruz (Diyag
ram 373 ' e baknz) .
Yukarda sylendii gibi At, Pi- r--=:---,.,_,,.,.---;,,,

Leonhardt - Schlechter

1 0 . . . . Fg2

1 O . ... Fe4 1 1 .h5 g:h5 1 2.f4 ile 1 3.e5 varyant da partiyi

kurtaramaz.

n:::m

Marcozy - Pillsbury

1 . . . . Fg2 ?

. .
ham le gr ekte party !.at
al*
*do
bu
t
k
f
:<:': "
gide ceg nn
durd uru lmaktad r fakat bun un : :/ita r Siya h, herh alde , Filin nereye
, t;: Wt. d ::::::: < ,9
-b7
c8
h,
r.
.. ..
bed eli ar dr. Sya
ne mi olm ad n san mt
Dyagram 36
r
u
otu
iyon
P
dna

b6kana
la
r
9
my
Vezi
n
yard
.
ham lesi
Be azn e ane kaza nma ans ahbir savu nma olan ag var6
gb
gu
oldu
nda
isyo
poz
rli
)
yete
aral
n

ah
num
.
m ktir; 6'u alde de Siy .
nu alp , Salv ioli' nin (363
c le) 2 . ... g
. . nlar dr: 2.Ff8 (ah a, tem po le yol olam akkl araa
partiyi kazanmaktad r.
.
p Pyo
3. d4 d7 v.s ., yete rli savu nma . . l . . ah a, cak b-P i onu nu brakti taktire rak a
h n
Sya
,
erd g gb
rli Faka/bu. :.r1 P :Jre sTt1 Partinin retici deva mnr.nBugstkana
1 kzf
ad

z
Beya
tta

ike vard
tehl
da
nda
kl
nad
lar
bun
o
ara - h
sal ayam az, fakat siya h ah savu nma ama
\ r! 1 ! a: l i k fur vard ; ne mli olan
bula bilm ektir
1 78

Yaplacak manevra iin en nemli hazrlk hamlesi . Bu hamle

sayesinde siyah ahn Vezir kanadna giden yolu kapatlmak
ta, h-stununda meydana gelecek geer Piyon ise Fil ile dur
durulmaktadr.

1 5 . Fd6'ten sonra 1 5 . ... f3 1 6.Fg3 h3 1 7.f1 Fb5+ 1 8.e1

g2 ile 1 9 . ... f2+ devam yolu partiyi kazandrr.
Bu konuya ait son rnek Diyagram 372'de gsterilmitir.

Diyagram 373

g4 ve Beyaz ter1<ett.

Diyagram 371

durdurabilir, kenarda ise ancak

bir yandan, bu, elbette, Atn savunma kuvvetini yar yarya azaltmaktadr.
Diyagram 373 ' n sol tarafnda bu bakmdan tipik bir rnek

1 79

OYUN SONLAR/ (3)

OYUN SONLAR/ (3)

n bir yerd e bulu nmasna

gsteril mitir. ah nn oldu ka yak
son ra tam ame n savu n
den
lesin
ram en, Siyah 1 . a6! ham
, bu ham lede n son ra
mas z kalr. Kolayca gr leb ilece(1gi. gibi
2.a7 ).
c7
...
beyaz Piyo n artk durd urul amaz
kazan ma . ti ik bir
At Piyo nu (b veya g) hali nde , Bey azn
sl edl mtr. Bu
a
fnd
kon um Diyagram 373 ' n sa tara6 Ag8 tem
den son ra. B yaz
v.s.
3.g
+
Ah6
rada 1 .e6 Ag8 2.f7
Berabe rl ktr.
um
artk poz isyo nun u kuvvetle ndireme z; dur
d taktirde , yed inci s
Rak ip ah yete rinc e yaknda bulu nma
ndrr; (374 num ara
kaza
raya ula m bir kena r Piyo nu part iyi.
nz)
bak
l Diyagram n sol tarafna

1 g2 ve Siyah
maktad r) 5. Ac5 h3 6.Ae4 h2 7 .Af2+ f3 8.Ah
kaza nr.
yol u saye sind e
Beyaz anca k aa da gsterile n ince deva m
amacna ular:
1 . Ab4 1 h5 2.Ac 6 . . .

dii ni yuk ard a grm

2 . Ad5 + ham lesin in partiyi kaybettirzisy
on" !) .3. Ae1 h _ 4.Ag2
opo
praz
tk. Fakat 2.Ac 2+ e4 ("a
kaybettrr.
h3 varyant da, bild iim iz gibi , hem en party
M

At, g4 "berabe rEn iyi dev am yolu 2 . ... h4 3.Ae5 ' ten son ra
lik" hane sine ula r.
3. Aa5 ! ! . . .

an st ve bek le med.ik
Tam ame n anla msz gr ne n b u ola
g4-h ane lern_e gt
f1
k
kriti
ham leyi anla mam z iin , Atn z gereveya
c4-h ane snd en
.
mek zoru nda oldu un u bilm emi dr. kir At,
bu iki han eyi gzaltn da tutmakta
3 . . . . h4 4 . Ac4 . . .

mt r ve im i 5.Ad 2+ ie
By lece At idea l han esin e ulaula
mak la tehd t etm ekte dr.
6.Af 1 ham leleri ile bera berl ie ! yan
yz nd en hatal ola
Bura da 4. Ah3 ham lesi 4 . ... e3 butduru
mda artk Piyo n
gibi
ei
bilec
cakt ; kolayca anlala
durd urul amaz.

yard m olm asz n prob lem i -Diyagram 374

zer. Diya gram 374'n sa tara
4 . . . . f3 !
Bu
tir.
ile 6.Af1
mi
teril
gs
hal
u
ndu
bulu
ok zorl u yaratan yan . 4 . ... h3 5 .Ad2+
en
aza
Bey
fnd a, Piyo nun 6'nc srada
Af8+
g6
t.
2.
acak
Ah7
1 .f5
ra Beyaz hem en hed efe ula
duru mda Beyaz kaza nam az, n kleler
ra, Siyah 5. ham leler inde n son
son
n
inde
ham
g6
5.
+
Ag5
7
4.f
+
Ae6
3. g7
5 . Ae5 + . . .
(6.h 6 Af8 +). Oyu n
dr. rn ein ,
... Ae6 ! yan t yard my la kurt ulm aktadr
dak ik olar ak oyn ama k zoru ndah3
yine
Beyaz
7.Ag 3+ f2
4
bera berlikle biter.
6.Ae
dir:
ekte
etm
e2 ! , ve Beyaz kayb

2+
nma
5.Ad
bulu
da
nn
yak
nun
Piyo
Atn
kla,
Fakat pratikte o unlu
lece Piy nun yaka v.s.
d kon uml ar mey dan a gelm ekt dir.n By
5 . . . . Sq3 6.Ac 4 h3
_l rle ekte
tek
Pyo
r.
. ba na
lam as prob lem i ortaya ka s nsp
n,
6 . ... f4 yan t
yo
ttr;
bas
6 . ... f2' den son ra Beyaz yine 7..Ae5 oyn ar;
ise, devam yolu nun hesapla nmairde ise,eten
h
br

s
has
klar
ok

kn
.
ise 7 .Ad2 ile 8 Af1 mm
ah tarafnd an dest ekle ndi i takt
nlr oay.a kablr. Bu tp
7 . Ae3
sap lam a gere ktire n kar k poz isyo
mtr.
aral bera berl i k kon umu
finaller iin iyi bir rne k 375 'te tem sl edl
ve tahtada yine bild iim iz 374 num
nso nu.
oyu
bir
tici
mey dan a gelm itir. ok re
m
ald z At-P iyon mca
Para doksal bir eki lde, gz n ne
. Baz istis nai hall erde At,
ildir
de
u
dele sind e At daim a savunc
arak partiyi karakip ah n elve ris iz kon umu nda n yararlan
zan dra bilir.

tempo kabeder. Bu da Beyaza At manevralar iin gereken

zaman sa q. 2 . . .. h2 3. Ac3 h1 4.Ae4 h2! (4. ... h2 yi
ne hata goturur) 5. Ad2 (son manevra ! )
5 . . . . Sh 1 6.Af1 h2 7.Ag3 mat.

Kolayca anlalabilecei gibi, bu tip konumlar daha ok i s tis

n adr; fakat bunlar da bilmek gereklidir...
iyagram 377'de "iki bitiik Piyona kar At" mcadelesine
at tipik bir rnek gsterilmitir.
B.yaz Piyonl r e8 v e _f8 dn- ::::::::::: :::::.:: -: :::.::::
;@' i*
u m h anelerne hayl yakla- 8 . ,:.':!.,, ,r W' /'-' (
'<
''
Wt
l
r

M
m ardr; fakat buna rame AP m
. .,\K:::::"''' f l::_:,::_:\
.
:
.
;:;::-::
bunlar durdurmay baarr 6 , ,
'l
.

; ::!

. .. .

..

bildi imiz gibi, Piyon a kar verilen m cad elen in baa rl olaDiyagram 375
bilm esi iin , At ya f1 ya da g4-e
p Piy9 nun hala h3-h anesind
raki
da
bu
han esin e ula mal dr;
9rn.e9im izde siya . ah
g h
d
bulu ndu u taktirde gerekle eb ilir.
, g4-h ane sn he- a2 3.Ab 3#.
n
gu
ndu
bulu
n
yak
la
asy
fazl
37
e
am
esin
iyag
-han
f1
..
O
9
Ayn mat duru mu, biraz dah a gram n sag tarafnd a go.s
def olar ak se mek dah a isab etli olur.
Diya
eye

lur? Bir devam yolu den

kar k eki lde, 376 num aral
Pek ala yaklam a plan nas l kuruson
e dik at teril mit ir. Bura da kaza n aa daki deva yo.u rd m ler
llikl
ze
leye
ham
(Bu
!
f3
d5+
ku bu sefe
lim: 1 .Ac3 h5 2.A
a "apraz opo zs elde edil mektedi r: 1 . f3 ! (1 . f2 h1 deg l, un
hamle a
ede lim: Ata kar ah n en iyi olan
(bu

t
.
2
h1

::
.
an
1
At
r!)
.
:. yle bir duru mda
zugzwang'd a olan Beyazd
my la br
yard
yon "du r. Bun un ned en! ok .bas.ittirblr
lu
l). 3.Ac7 h4 4.Ae6 Sg4 cak im di yeri nde olur. Beyaz ug en usu
cak 3'n c ham lede yne k dye
ond an" yararlan (Dikkat ede lim: ah yine "ap raz opo zisy
b

1 80

\l\I

Partiyi ku
n e ha le! : \::} ?wt:'t= ':::'"==:::-t'
. . . e8 yant, elbette 2 f7+ a :.
t:::::::::t""'' .::--.x:;: :-:::............ .: :-;:;-.:*'
. ::-f.t,.")l=t .
f8 3. e 7+ ! (3. d 7?? Af5, ) 3. ::s*\:=::,:/:::"'
. .. :t7 4.d7 yz nden oyna- 2 .. mW N1 ltW

""' m"w

f
w
-
,
.
,,
.
namaz. 1 . ... Af3 yant da yara- 1 )@
"
. .f'

.
:
,,

b ..l
.
d "" . .
c..
maz, nk 2.f7 hamlesinden
Diyagram 377
sonra Siyah zugzwanga der,
rnein: 2 . ... Ad4 3.e7+ :f7
4 . . s. Nihayet 1 . : Af5+ devam yolu partiyi hemen kay
bettrr. 2.d7, ve Syahn 3.e7+ v.s. tehdidine kar hi
savunma kalmamtr.
1.

. ,_..

2.e7+ hamlei 2 . ... A:e7 ile karlanr (3.d:e7+ e8, ) ; 2.f7

Ae7 hamlelernden sonra Piyonlar bloke edilmitir.
2. Sd7 . . .

2 . . . . Ae5+ 3 .Sd8 Ac6+ 4 .Sc7 Ad4 5.Sd7 A:e6

6.S:e6, Bera berl ik.

Piyonr ayr.k (izol ) olduu ve birbirinden uzak yerlerde bu

ldugu v.a t, ah le Atn birlikte al ma s zellikle nem
l r. .Bu gb hallerde hassas bir iblm yaplmaldr - ah
br Pyonla ve At da dieriyle uramaldr.

: :.!t

( 1 9 4)

@.W M. 1f: Burada gorevler oyle paylal mtr: Beyaz ah b4-Piyonunu

.
f"'" ;ts:::.:::::r "-.:{!.",:::;::'{'"'
K. .%
.:.: . ' k ontrol etmekte At se
. .."":..:s't: ;'
..:::. . . '""'
Ph6'ya

.
.

t : 1
. ...... ...

::;:::::

"*:;:;,,

:&.,!\_
' \,

.;;:,:,..,. ":-:;>i-. . ;:..<:::. .

:
=:/' . t==:::l<::: : ::-=-:: P::-:-:::=::w

:x ; :;
5

k.ar verlecek mucadeley uze

m
c4 g6!
ilk bakta braz mantksz g @ :Mf
1 m
a
b

e
rnen bu hamle, aslnda Siyahn yegane ansdr. Her ne kaDiyagram 378
dar mantkl gr nen 2 . ... g7
yantdan sonra Siyah beyaz At kazanyorsa da, Beyaz aa
dak devam yolu yardmyla beraberlii salar: 3.:b4 :h7
4.c e beyaz ah ..hamlede f1 '_' kurtulu" hanesini igal
eder, syah ah bunu onleyemez, zra g2-hanesine ancak s
hamlede ular.
Bu son varyant yz nden siyah ah imdi 3.:b4'ten sonra
3.g6:h7 oynayamaz; bunun yerine 3 . ... h5! 4.Af8+ f5 de
vam yolu. yar IY! kazanr, n t art Piyonu yakalaya
_
maz. Bu ncel yuzunden
Beyaz md aagdaki devam yolu nu semek zorundadr:

... .

'iwr A

3. Af8+ Sf5 4 . Ad7 h5 5 . Ac5 ! . . .

1 81

At, Piyonu ancak bu haneden durdurabilir. 5. Ab6 h4 6.Ad5

e4 ! varyant yenilgiye gtrr.
5 . . . . h4 6.Ab3! ! . . .
Yine "anl lmaz" bir hamle. Ancak una dikkat edelim k i At
b3- anesnden f1 -hanesini iki hamlede eriebilir; bu nedeni
y gane hamle bu yaplandr. 6.Ad3 devam yolu yeterli deil
dr: 6 . ... h3 7.Af.2 h2 8.:b4 f4 9.c4 f3 1 0 . Ah1 g2
1 1 .d3 :h1 , ve Syah kazanr.
6 . . . . h3 7.Ad2 h2 8.Af1 ! h 1 V 9 . Ag3+.
Beraberlik.

lerlen: Piyona kar At ancak istisnai hallerde beraberlik

yap blr. Bu nalde ah ile Atn ibirlii zellkile nemlidir.
AaQ_ d , bu tp oyunsonlar iin iki temel beraberlik durumu
goz onune alnmtr.
(Diyagram 379). Bu rnekte r:;--,:---"'=__,........
. ." @
;:-:::.
Beyazn
savunmas ok basit- a . ... f
f
..". t ::;:.$.::_::: .f:
::::-:
.
tr: At d evaml

q
M._
1
1
M
W

.
...,.
olarak
a2
ve
b4:
x
"

::
:.

.:
:

'=

"
:
:
.
:
,,

:
:

.
.

\
'
"

=
t
s
>!
"
:
'"
'
=
::t
;
:
-:
;
:

:
<
"

=
:
:
{
-:
h an e 1 er arasnda
mane vra 8 .. "':.::$ :: ::::: }-: -::: ::.:;:::*=::
.
x- ::,::,, :,
::&
: o:;:"'"=
Ya P ma kt. a d r. S ya h ah alt s- 5 -:B
::,x
"i-.
."''"\.:::-.::,!;!"i
1J:J.
' zaman M":t
L . . & t
raY a grme k 's te d g
t
: M
beyaz ah bu yolu c2'den kes .. 1 1t=: =
=
=
e kt_ed i r.
. : :='.;!:ll
- konumda (380 numaral 32 :M
::

:-:-:;{:
lknc
i
= :!1... ::t.":::'"t'-\: ;;.t::::=
:'':'
'
\::,:<=}-=:
:
"

<
:

-:;;
\
'
"

&
=

O.yag rama b a k nz) durum ok 1 S;?W ::::: '"<:::.:::; :;.:;::<

-:< ''=::::<:: =,,:, ::::: ,:::':
.

da h a karktr.
b
e
d
e
a
Diyagram 379
.

%1::: r: :
f

- -'------------------

OYUN SONLAR/ (3)

5.f3 Ac3 6.g3 Ae2+ 7.h4 A:f ; eya 4.f5 Ad5 5.e5 Ae3
6.g5+ :h5 7.f6 Ad5+, beraberlk le.

1 . . . . 8113! . . .

4 . . . . Ad1 5.Sf6 . . .

5 g5+ :h5 6.f5 Af2 7.f6 g6 8.e6 Ae4, veya 5.f5 e3 .. 4

Ad 5+ 7.e4 Af6+ devam yollar da kazan iin yeterl degldr.
5 . . . . Ae3 6.g5+ . . .

Zorunlu bir hamle.

6 . . . . S:h5 7.g6 Ag4+ 8.Sg7 Ah6 9.Sh7 Af5

1 0.q7 A:g7 1 1 .S:g7 SQ.L

Beraberlik.

unu da ekliyelim ki At ile ayrk (izo_le) Piyona .kar ber.a

berlik yapmak daha da zordur. Beraberlk, an_a k !yonlar br
birinden fazla uzakta bulunmad taktirde mumkun olur.
Piyonlara kar At ve Piyonlar
Daha nce, plak aha kar . A'. ile ir Piyonun azanama
istisnai konumlar in ee k. Dyagram 383 te ok or
_
na bir istisnai hal temsl edlmtr.
.-==,.--

Diyagram 382

o YUN soAR
_
______---------------------__J

Berab erli e gt ren , anc ak beyaz ah f2-h

ane sine bra kma
yan bu ham ledi r. Siya h, ken di Piyo
nun u hib ir zam an ilerl et
eme
lidir
; rne in Diyagram dak

mda 1 . .. . g5 ham le
snd en son ra Bey az 2.d 3 f3 3.i duru
d4 f4 ham leler i ve dah a
son ra 4.d 5! ham lesiy le part iyi hem
en kazanr (4 . ... :e3
5.e 5 f3 6.f5 v.s.) .
1. .. . e4 ( 1 . ... g3 ! yer ine) ham
nde n son ra da Beyaz
2.Ag2 ile 3.f3 ham lele ri yard my lalesi
kolayca kaza nr.
Gz n ne ald m z part inin Diya gram da
gsteril en duru
mun da ham le sras ger ekte n Siya hn
idi.
am
zn olsayd, Siya h 1 .f2 ! ham lesin den son le sra s Beya
lrd . n k bu takt irde 1 . . .. g5 oyn ama ral savu nma sz ka
dan (1 . ... e4 2.Ag 2! v.s.) , Beyaz yuk ardka Qru nlu oldu un
bi, 2.e 2 g3 3.d 3 f3 4.d 4 f4 5.d 5! g m z gi
deva m y1Jlu yard
my la kaza nrd .
2. Sd1 . . ..

Bu den eme z m uzatr, fakat son ucu

de itirmez. Siyah
daim a f-s tunu nda opo zisy onu elde
edeb
ilece
k eki lde hare
ket etm elid ir.
2 . . . . Sf3!

S iyah d ikkatli olm ald r. 2 . .. . f2 veya 2 .

... f4 yan tlar hatald r, n k 3.d 2 ile opo zisyonu
ve
3
.
5. d4 f3 ham lelerinde n son ra 6.e 5! :e3... f3 4 .d3 f4
deva m yolu yard myla Bey az part iyi de kaza 7.f6 f4 8 . gS
nr.
3. Sd2 f2

Ad5+ 6.g6 Ae7 + V.S. ,=.

g7 2.g5 Ad5 3.h5 . . .

f g h
anlalaca gibi, bu ekilde be- a
raberlik kanlmaz olur.
Diyagram 383
Diyagramdaki pozisyon bir veya bir.a stun sola kaydrld zam n Be az kolaylkla ka
zanr. Ornein (Beyaz: e6, Ad5, Pg6, Syah. e8,
Pg?) konumunu gz nne alal: 1 . A7+ f8 2.d7 g8
3.e7 h8 4.Ad5 g8 5.e8 hB 6.Af6! g:f& 7.f7, ve ka
zanr.
lgin olan, "Piyona kar At ve Piyo " finalinde b. rab. rlie
zayf taraf. ah k e.e bulu.nmadg hal !erde m mk n ?I
duudur. Oretici br Ornek Dyagram 384 te temsl edlm
tir.

Bu, artk Beyaz iin kazanlm b i r durumdur.

3 . . . . Ac3

Veya 3 . ... f7 4.h6 Ac3 5 . h7 g7 6.g6, ve kazanr.

4.Sf4 Ae2+ 5.Se5 Ag3 6.f6+ SgB 7.h6 Ah5

8.g6 Ag3 9.h7+ hB 1 0.f7 Sg7
1 1 .hBV+, ve kazanr.

il) Hamle sras Siyahn olduu taktirde, oyun bambaka bir

ekilde gelimektedir:
1 . . . . Ad5! 2.f5+ . . .

2.h5+ devam yolu ilerde ayrca gz nne alnacaktr.

16 3.e4 Ac3+ 4.Se3 . . .

Veya 3.d3 Ab5 4.c4 A 6 :'., veyahut 4.d4 Ae2+ 5.e3 Ag3,
her iki halde de beraberlk le.

Blackburne-Zuckertort, 1 881

4 . . . . Se5 5.h5 Ad5+ 6.Sf3 Af6 7.h6 Ah7,

Bu durum Blackburne-Zuckertort manda meydana gelmi

tir. Siyah ahn aktif pozisyonu, stn rakip kuvvetlere kar

ve 379 numaral temel beraberli k durumu meydana gelmitir.

imdi dier varyant gzden geirelim:
(1 . . . . Ad5!) 2.h5+ Sh6!

__
__

Etd n z m ne ge med en nc ham

le sra sn n siyahta
oldu u hali ince lem ek yara rld r. Bue, takt
irde Siya h bera berl i
e eri ir: 1 . ... g8 ! 2.g 6 (2. f6'd an son
mez: 2 . ... h7 ! 3.g 5 g8 v.s.) 2 . ... h8 ra Beyaz ilerl eye
3.Aa2 g8 4.h?+
h8 5.Ab 4, a2.
Fak at ham le sra s Beyazd adr. Anlalr ki
Bey az
1 . Aa2 ! . . .

i l e ba lam ald r. Siyah bun u

nn

ile kar lar. Bu ham lede n son ra 2.g 6? hata

ldr. Kazan yolu
yle dir:
2. Sf6 ! Sq8 3. Sg6 ShB 4.A b4 . .
.

im di bu ham lenin sra s gelm itir.

4 . . . . Sg8

S iyah ah pat d urum und a olm ad iin 4

. ... a2 yan t elbe t
te anla ms zdr. Ve by lece
Beyaz,
gere ken tem poy u kaza nmaktad r. Atrn kesi n man evras iin
5. h7+ Sh8 6.A c6! . . .

6.Ad 3 d e olur - ama , e 5 (veya d8) han esin

6 . . . . a2 7.Ae5 a1V 8.Af7 mat .

e ula maktr.

Tam zam and a! G rigo rjev 'in bu eser i, Atn

nile bilec ek oyu n olan akla rn ayd nlatan enbaz en fantastik de
parl ak rne kler
den biridi r! ..

Bu dw umd a 3 . ... f4 "ap raz" opo onu

da yete rlidi r, n
k 4.re 2 g3 ! ham leler inde n son razisy
ba lang kon umu mey
dan a geli r. Yap lan 3 . ... Af2 ham lesin
den son ra 4. Af5 f3
6.Ah 6 varyant Siya h iin tehli keli dei ldir:
5 . ... t4 ve 6.g 5,
4. Sd3 Sf3 5.Sd4 Sf4!

Beyaz, konu mun u kuvv etlen dire . 6.d 5

:e3 7.e 5 dene
mes i 7 . ... f3 8.f 6! :g4 :g6 mez
ham leler inde n son ra hem en
beraberl ie gt rr. [Bu varyantta 8.g5
(8.f6! yeri ne)
ham lesin den son ra part iyi kayb eden Bey??
az
olur
: 8 . ... g4
9. t6 h5 v.s. J
hamle, gz nne aldm z a
f g
h
Bu savunm a yn tem ine iyice dikkat ede lim.
part ide ise iki ham le gere klidi r;
Diya
gram
Bun
un
386
saye
sind
e
gr n. rde tam ame n mi tsiz part bir ok
halle rde kurtar Siyah aa dak i eki lde kazalabil ir. ince ledi imiz fina lin bir eiler
idi (Beyaz: es , Af5, Pg3 ; nab ilird i: 1 . . . . h4 2. h2 h3 3. g1 g3 4 . h1 Ac8 5. g1 Ad6
Siy ah: g5 , Ph5 ) poz isyo nud ur. Bur
ada da ham le sra syl a 6. h1 Ae4 7.c8 V Af2+ 8. g1 h2+ 9.f 1 h1 V+ 1 0. e2 Vd1 +
Beyaz hib ir ey yapa maz : 1 .e6 g6
! (opo zisyon !) 2.e 5 1 1 .e3 Vd3 mat .
g S 3.e 4, veya 1 .Ae3 h4! (yeg ane olan
ak) 2. g4 h3 v.s.
Ham le sra s Siya hn oldu u takt irde Bey az,
elbette, part iyi R.Re ti ve A. Man dler (1 924)
kazan r.
Prat ik iin ne ml i olan bu tip
b

N . Grig orje v (93 3)

:::::::::=:::::

2 . ... f6 devam yolu Siyah iin fenadr: 3.h6 g6 4.g5 Ae7

5.g4 Af5, 6.h7, ve Beyaz kazanr.

-r-====

: :=n=: .

: :;:.:::-=

3. Se4 . . .

Veya 3.g3 Ae3 4.h4 Ag2+, veyahut 4.h3 Ad5 5.f5 g5,
beraberlik ile.
3 . . . . Ac3+ 4.Se5 . . .

4 . d4 hamlesinden sonra Siyah 4 . ... Ad1 oynar (Af2 tehdi

di ile). 4.e3 devam yolu da bir ey salayamaz: 4 . . .. Ad5+

olanaklar vardr.

Diyagram 384

baard taktirde kaza nab ilir.

Diyagram 385

1 . . . . Sd2 ! 2.Af3+ Sd3 ! 3. e1

Diya gram 387

3. Ae1 + ten son ra Siyah 3 . ... e3

4.Ac 2+ d2 5.Ab4 e3

1 82
1 83

------.
O YUN SONLAR/ (3)

OYUN SONLAR/ (3)

6.Ad5+ e4 7.Af6+ e3, ve Beyaz birey elde edeme z, nk

Siyah f4-f3 ile tehdit eder.
3 . . . . Se3 4 .Ae5 e4

n so
4 . ... d4 taktird e Beyaz .? A9 4 d3_ 6.d1 hamle lerinde
yu7.Ae5+
yant
f3
.
...
6
md
ra e2-han esine ular, unku
amaz!
znde n oynan
5. Ac:4 d3

Burada da 5 . ... f3? yant 6.Ad2 + yz nden fenad r.

6. Ad2 Se3 7 .Af3 Sd3 8 .Sf1 . . .

a Si
Beyaz n gerekten muazzam ab larnd an son_ra tahtad
ey
m
n
yende
.d ana
konum
k
sonra
sinden
hamle
ikinci
yah n
.
_
, fa
mtr
eem
elde
ey
r
gelmitir. Grn re -eyaz fzla b_
ha
md
s
kte

Gere
r.
boyled
_
"
nurde
kat bu ancak "goru
le sras Siyah n oldu undan , Beyaz aagd ak gb kazan r.

rinde meydana gelmitir. Hamle sras Beyazndr.

Grnrde ok basit bir konumdur. Herhalde bunun iin
Bronstein fazla dnmeden 1 .c2?? oynam ve 1 . . . g3 ! !
yantndan sonra partiyi terketmek zorunda kalmtr. Brons
tein'in hesab yle idi: 1 .c2 f3? 2.Af7 e2 3.Ae5+ ve 4.Ad3
v.s. Oysa imdi bu devam yolu olan_a kszdr: ? f7 e2 3.d2
f2 v.s. (Doru devam yolu 1 .Ae6+ le 2.Ad4 d).
Ata kar At ve Piyo n
Kural olarak "Ata kar At ve Piyon" finali berabe re bite ;
lr.
k zayf tarafn At, ilerleye n rakip P_iyona ar fea elebah
Fakat Piyon tehlike li ekilde ilerlem ougu _ve, usel.k,kazan
tarafn dan destek lendi i taktird e, haller n ogun d y.
ma ansla r salar. Birka tipik rnei gzden gere lm.

: b ;,:,:,:::: d , :-:: h
b8-h anes ini kont rol altn da tu- 1 -:::':'"
tan siyah At bulund uu yerden
Diyag ram 390
kovulm aldr. Yaplan hamle den
(veya
sonra Beyaz, partiyi hemen kazand ran 2.Ae5+ atal
2 .Af8) ile tedit eder. 1 .Ae6 d5 2.Af8 devam yol u da ayn pozisyona gtrr.

..

:.

:: '...

1 . . . . Sd5(!)

1 . ... f2 hamlesinde n sonra Beyaz heme n 2.e2 oynayabilir.

Oysa imdi Siyah bir tempo kazan r.

D iyag ram

Dikkat edelim : Bu hamle ile Siyah 2.AfB' e kar 2 . ... _Ae5s. ysa
vunmasn hazrla makta dr (3.bBV Ac6+) . Bunun n . ahe
ah c7, d6 veya b5-han esine gitmem elidir, nk bu taktrd
Beyaz ki ile Veziri alr.
te yandan 1 . ... c5 devam yolu da yeters izdir: 2.Af8 Ae5
3.a8 Ac6 4.Ae5 + ve 5 . Ad8, +-.

388

2. AIB Ae5 3 .Sb 6 . . .

2. Sd2 f2

Atn fedas yeterl i deil 2 . . .. e5 3.:d1 e4 4.d2 d4 5.e1

e3 6.f1 f2 pat.
;t_j e2 e5 4 . Sl1 Se4 5 .Se2 Sf4 6 .Sf1 Ae3+

Baka ne yapabilir ki?

ve

7. S:f2 Ag4+ 8.Sg1

tahtada 383 numa ral bera-

..D'faf/;f/j

a n !; kten: : !
h

sonla r sahas nda

gere

-=..---=::-.,.,.,.,
,_....,.,--

,.,.,,::,'-.

x"':-'"'',..m,::""'=::.-;:;::< "::x:: -;::

::. ::
:,:,
::;,. :- x: '<"
'*
'=::,
,,.::
. :::..::-:-:M -:;.
- :, -:
,...
:

ilerlem esini 'e tkili ekilde des

2 M#\\wil'tm@Wt t ki eyeb ili r e - B.una ra -e

1 :;: * <:: f:; ::::: h l ::r I
o:a
d

Diyag ram

391

snde beraberlie etiir. Kurtu

lu yolu yledir:

3 Ae5+ Sc8

10 . . . . d1

ve Beyaz kazanr.

imdilik sava meydann At ile yaklamak intihar olurdu: 1 .

... Ac3+? 3.e6 ve Siyah 4.d7+ v.s. ye kar savunmasz ka
lr.

Siyah ah Piyonl ardan uzaklatran bu At fedas partiyiSyah,

. bir
sonra
den
hamle
Bu
adr.
rmakt
kazand
ka hamle de
beyaz mesletan ancak

1 1 . Ab4! Sd2 1 2. Ad5

-::: ;;li;?Ii
1 . . . . Se8 2 . Sd5 Sd7

8 . . . . e3 9 . Ae1 d2 1 0. Ac2! . . .

hamle si ile skt rabilir , fakat bu halde de Beayz amac na ula

r:

lbette hissedilir lde basitleir. Bunu aklayan ilgin bir

Ornek Diyagram 391 'de gsterilmitir.

Ad7Dier basit kazan yolu 3.a8 Ac6 4.Ad7 dir. Bunun fikri6 .Ac8+
d6
5.Ab6
e6
...
.
4
n:
rnei
,
rasdr
b6-c8- e8 manev
c7 7.Aa7 Ab8 8.Ab5+ , ve At alr.
3 . . . . . Ac6 4.Sc:7 . . . .

6.a7 c7
Kling' in zm yled ir: 4.Ad7 d6 5.Ae5 l Ab8) 8.n8
Ab8
9.Ad5+
.Ab6
Ab8
8
Ad?
...
.
7
(veya
Ac6+
7 Ac4

kazand
.Ab4
1
1
ile
+
O.Ad5
9:Ab6 Aa6 (9 . ... Ac6'da n sonra 1
.Ab4.
1
1
veya
.a?
1
1
rr) 1 O. Ad5+ ile
Ba varyanttaki 4.c7 hamle si daha ksa yoldan amaca gtrr.

Doru olan yegane savunma! Kolayca grlebilecei gibi , si

yah ahn dier iki hamlesinden sonra 4.e6 partiyi hemen
kazandrr. Yaplan hamle ise Siyah kurtarr, nk 4.c6'dan
sonra Siyahn emrinde 4 . ... Ab4+! yant var.
4 . Ad3 . . .

B u hamle Siyaha zorluklar karr. 4.e6 devam yolu hemen

beraberlie gt r r: 4.e6 Ab4 5.d7+ c7 6.e7 Ad5+, veya
6.f7 Ac6,
=.

4 . . . . Ac3+!

Bu hamlenin sras ancak imdi gelmitir. Burada 4 . ... d7?

yant partiyi kaybettirir: 5.Ac5+ c8! 6.d7+ c7 7.e6 Ab4
(veya 7 . ... Ac3 8.Ab7) 8.Aa6+! A:a6 9.e7.
bariz bir

5. Sc6 Ae4 6.d7+ d8 7 .Ae5 Ag5.

beraberlik durumu ile.

:m...fnlnl

" m
z
;y
u
a

i
si

7
na yakn
yerde
br
bulunmas
' . k u rtarmak n. yeterl
party

: ifE?
6

:-:-d
,=-..,-:-:-: ;.;.
, '"";:.
:.;;,;;:
:-;.-..,,,,

W**

:@

'i::.::: : x-W,x-: ':'

:v:::
<:-:-:<:-

:n: y; maya

Veya 3. ... Af6 4 . Ag5+ ve

5.Ae4!
ve Siyah At f6 "kontrol"
Diyagram 392
yerini
terketmek
zorundadr.
r--==,,..-.....,..,.-'"""",.--""'"'

4 . . . . Ab4

6. Ae5! Ab 4 7 .Sb6

389

1 84

gu gb) aagda k _ emaya gore deerle ndir ilebilir: Fig rlerin

(ah ve. AT) ve P_yonlar n pozisyo nlarn kuvvetl en dirdikte n
sonra br eer Py? meydana getirilme ktedir. Siyah,
te, bunun lerlemes n durdurmaya alaca ktr; oyu ndaelbet
bun
dan sonra olanlar buna baldr.
ura da. (Fil oyuns.?nl.r da yaptm z gibi) R. Fine'in
ders pozsyonunu goz onune alalm (394 numa ral Diyag
rama baknz).
Hamle sras Beyaz ndr. lk m
- rn
nce .. Beyaz , ahn n _ durum u- 8" . Jl.. . ft fl
nu du etme.e . yan onu d.a- 111L . al rnmtfl
.
ha aktf (etkl)
br yere getr- 6 NM ' W#"'"\=m' 1l
.
:-r

.. ..

..
,r-,..-....
--,
...,,

..

. .

::'.'.:e :il-::::
mu yardmyla, geer Piyonun
meydana gelmesini nlemeye
almay ummaktadr.

Diyag ram

394

.:..: 0

4. Ac2 Ad5 5 .g3 . . .

Beyaz tedbirli oynamaldr; siyah 5 . ... Af4+ ile Pg2'yi kazan

mak ile tehdit etmektedir.
5 . . . . a5 6.b3 f5 7 .a3 g6 8 . b4+! . . .

Dikkat edilecek .ir inc li. Grnrde Siyah bir geer Piyo
nun ?luu nu onl, mJtr. Oysa, bu kuvvetli hamleden son
ra, Syahn .onleme plannn yetersiz olduu anlalr Beyaz
d ha aktif bir ah ile iy_on finaline gemek amac il gee;
P!yonu feda eder. Bu gb oyunsonlar iin "standart" denile
blecek sklkta rastlanan bir yntemdir.
Aadaki varyantn gsterdi i gibi, Siyah bu Piyonu alamaz:
8. : a:b4+ 9.a:b4 + A:b4 1 O .A: b4 1 1 .d4 (Bu hamle d en son
ra Syahn durumu nun mitsiz olduu "varyantsz" da anla
lr) 1 1 . ... b3 1 2.f4 c2 (Siyah, etrafnadn dola ma srasn
da vakit kayb.etmektedi r) 1 3.e5 d3 1 4.f6 e3 1 5.g?
f3
1 6. :h7 (katlam balyo r. .. ) 1 6 . ... g2 1 7.:g6 :h2 1 8.:f5
'
ve Beyaz kazanr.
Bunun iin ?iyah feday reddetm ekte, ve imdi partin in bun
da. sonrak safhas balamaktadr: Piyonu n ilerle me si iin
mucadele.
8 . . . . a:b4 9.a:b4+ Sd6 1 0 .Sd4 Ac7 1 1 .f4 A b5+
1 2 .Sc4 Ac7

1 3 . Ae3 . . .

ah hamle leri ve 5 . ... Aa6+ ten sonra 6. b6 kazand rr.

D iyag ram

Maddi ava ntaj n deerl e n d i ri l m esi

t o u.nsonl rnd bir Piyon ..fazlas (Piyon finalle rinde oldu

E n asit dev m yolu: Beyaz, Figrlerinin konumunu kuvvet

lendrmektedr. (Ayrntl analizlerin gsterdii gibi burada
1 3.b5 hamlesi de kazandrr - fakat hassas hesapla gerekti
ren, ok daha kark bir devam yolu yardmy la.

5. Ad7 Ac6

nda oynan an partil erden bi-

1 . . . . A:g7 2 . h 6 SfB 3.h7

ve siyah ah kendi At yznde h Piyona yaklaamaz.

1 3. Ad4+ yz nden Siyah 1 2 . . .. c6 oynayamaz .

Veya 4 . ... c5 5.Ae6+ d5 (5 . ... b5 6.Ad4 +) 6.Ad8 Ab4

7.b6 ve kazanr.

ve Piyon vezire gider.

Zayf tarafn ah Piyonu n nnd e bulund uu vakit, savun ma

beklenmed ik bir darbe yardmyla kazanr:

Diyagram 393

13 . . . . Sc6 1 4.Sd4 Sd6 1 5 . Ac4+ Sc6

Siyah, beyaz ahn ah kanadndaki Piyonlar na yaklamas-

1 . Aq7+! . . .

185

[ '

OYUN SONLAR/ (3)

n engellemeye alt taktirde, geer Piyon tehlikeli hale ge

lir, rnein: 1 5 . ... e6 1 6.Ae5 d6 1 7.Af7+ e7 1 8.Ag5 h6
1 9 . Af3 f6 (Beyaz 20.Ah4 ile tehdit ediyodu) 20.c5 Ae6+
21 .d6 g5 22.b5 Ad8 23.Ad4 Ab7+ 24.c7 Ac5 25.b6 g6
26.c6 Aa6 27.b7, ve Beyaz kazanr.
1 6. Se5 Sb5 17.Ae3 Aa6

1 7 . ... :b4 yantndan sonra Beyaz iin en basit yol 1 8.Ad5+

yardmyla kazanlm bir Piyon oyunsonuna gemektir.
1 8.Ad5 Sc4 19.Af6 h5 20.Ad5 Ab8 21 .Ae7

ve Beyaz, ah kanadndaki siyah Piyonlar ortadan kaldrr.

Fine'in bu retici rneinde, Siyah iin (aktif ah pozisyo
nuna ramen!) ayn anda iki kanatta birden mcadele etme
nin ne kadar zor olduu aka gr lmektedir.
Piyonlarn ayn kanatta bulunduu oyunsonunun zellii,
kuvvetli tarafn genellikle Piyonu ilerletmekte acele etmeme
si, ve bunun yerine ilk nce kendi ahnn durumunu iy ile
tirmeye ve rakip Piyonlar zayflatmaya almasdr. Aslnda
ayn kanatta bulunan Piyon stnlnn deerlendirilmesi,
zellikle talarn azalmas halinde, byk hassaslk gerektirir.
rnek olarak pratikten alnm olan 395 numaral pozisyonu
gz nne alalm.

-: ; : : ::
:5-filc;-;-:
. . 0, .
:1::;J1::J:c ::,::
:::::.-!:::

:::::::

:::.:::.

:,.:.:.:.:-!

Guldin Awerb h

)
s Si hndr
1 .

11 l:: ah kanadndak Pyonlar ha

: ;:(\; it];J:;f:i:

: :
=:!::

::::::::

b d

:::::::

hemen beyaz Piyona hcum

Dyagram 395
etti i iin, avantajn zorlanmadan deerlendirmektedir; rne
in: 3. Ah2 (veya 3.f3 e4+ 4.g3 Ac4! 5.Ah2 Ad2 ! 6.f2 f4
7 .e2 g3, ve Siyah kazanr) 3 . ... e4 4.d4 f4 5.Af1 Ab5+
6 . c5 e3! 7.A:e3 :e3 8.:b5 f3 9.c4 :g4 1 O.d3 f3, ve
Siyah kazanr.
1

5 . . . . e4+ 6.Se3 Sc4!

Gereken dakiklik 6 . ... d5 7.Ab4+ e5 8.Ac6+ hamlelerinden

sonra beyaz At tehlikeli hale geliyor.
7. Ad4 Sd5 8 .Ae2 . . . .

Burada Beyaz kk bir tuzak kurabilirdi: 8.Af5? A:f5 9.g:f5

e5 1 O.f6 :f6 1 1 .:e4 1 2.f3, ve imdi 1 2 . ... f5 1 3.g3
g4?? taktirde 1 4 . h4! beraberlie gt r r (14 . ... f4 pat).
Ancak Siyah bu varyantta (1 2 . ... f5 yerine) 1 2 . . .. e5
1 3.g4 e4 1 4.g3 ve ancak imdi 1 4 . ... f5 1 5.f3 g4+
1 6.g3 g5 oynamakla partiyi kolayca kazanabilirdi.
8 . . . . Ac4+ 9 .Sf2 Ae5! 1 0.Sg3 Sc4.

ve Siyah birka hamle sonra partiyi kazand.

..

.. .

;
."m m;:! : k nz. : 4tt. i:
1,
. ),.
.,. ...
.. .. . ,_i,
Hamle sras Syahndr
konumun . takd i nd : jM:tfi'@t11ili @1m
;
gu kadar bast degldr. ilk ba

1 4

Y 9

. ..

";!:i,.
,.::;

.,,,,.,,.,

. ... .
:"
" .

......

.,

::::o::,,.

-<::::::-:::

h
1
nan pozisyonda bu avantajlar a. b d
g
Dyagram
396
grnd kadar nemli deildir. Her iki siyah Figr tarafndan desteklenen d4 merkez Pi
yonu, a-Piyonundan ok daha tehlikelidir, nk Beyazn bu
na kar kuvvetlerini uyumlatrmas
("koordine" etmesi)
kolay deildir.
Parti yle devam etmitir:

9 . . . . a4 1 O.Sd4 . . .

B hamleler partide d e yaplmtr. Fakat burada, zamannda

Du nyann en kuvvetli ustalarndan biri olan Gunsberg ok za
yf 1 0. : f5?? devam yolunu semi ve 1 1 . g:f5 g4 1 2.f6!
hml lernden son ra partiyi terketmek zorunda kalmtr;
unku meydana gelen durumda Beyazn kazanmas bsbtn
kolaylar.
Doru devam yolu

10 . . . . Se7

1 . . . . d3! 2.Sf1 Ac3 3.Se1 Sd4

ir. Bu varyant partiyi kurtaramam akla beraber, e ok zorlugu yaratr.

imdi Siyah 3 . ... e3 ile tehdit eder.

4. Sd2 Ae4+ 5 .Sc1 Ad6! !

1 1 . c4 b3

Yegane kazan yolu! 5 . ... e3 6.Ab5 d2+ 7.c2 e2 8.Ad4+

ancak beraberlie gt rr.

'

11 . ... f 1 2 . g:.'.5 g 1 3.:b4 h.5 denemesi de e kal r, nk

beyaz Pyon kutles
fazlasyla lerlemitir. Bu h mleden sonra
Beyaz 1 4.c5 h4 1 5.d6+ oynar ve birincilikle amacn a ula r.

6. Sd2 . . .

6.Ac6+ d e yeterli deildir. 6 . ... c3! 7.Ae7 d2+ 8.d1 Ae4

9.Ad5+ c4 ve Siyah kazanr.

1 2 . a :b3 a 3

6 . . . . Ac4+ 7.Sc1 d2+ 8.Sc2 Se3 9.Ab5 Aa3+! !

(saptrma! ) , ve Beyaz terketti .

_i md!. 1 2_.. ... a:b3 1 3.:b3 f5 1 4 . g:fS g4 devam yolu yeterslz

d r, unku 1 5.c3 v. s. le beyaz ah siyah Piyonlar vaktinde
yakalar. 1 2 . ... a3 yant en iyi p ratik anslar salar.

Pillsbury - Gunsberg
(Hastings 1895)

Nihayet Siyahn her iki kanatta birer geer Piyonu olacaktr

ve eyaz ah artk bu Piyonlar durduramaz ; fakat Siyahn ey
lem esnasnda beyaz "b3" geer Piyonu meydana gelmitir
ve bu Piyon imdi partiyi kazandrr.

!anan Beyaz partiyi kazandran

yarma eylemini gerekletir
mektedir.

b c d

Diyagram 397

Beyaz ah son sraya celbetmek amac ile; nk bu taktirde

h kanadndaki bir Piyon ki ile Vezire gidebilir. Fakat bu
plan da ancak pl"an o larak kalmaya mahkumdur...

h3 1 .:a8, = )

Diyagram 398

7. Sc4 Ac7 8 . a7 e4 9.c5 Se5 1 0 .Sc6 Aa8

1 1 .Sb7 d6 1 2.:aB Sc7 1 3 . h4. Bera berlik.

Prti.e sonra tannm teorisyen Kopajev"i n gsterdi i gibi,

goz onune alnan konumda Siyah, tehlikeli a4-Piyon unu he
men ortadan kaldrmaly d :
1 . . . . A:a4! 2 . S:e4 Ac5+ 3 .Se5 . . .

Veya 3.dS d3 ! 4 . :c5 e3, v e Siyah kazanr.

3 . . . . d3 4.f6 g5 5.g6 e4 6.S:h6 Sf5 7.h5

Ae6 8.g4+ Sf4 h4 Aal

hamlelerinden sonra Siyah amacna ular.

Diag.ram . 398a a gsterilen rnek, Fig rlerin elverisiz yer
lem hal.nde Pyonlarn Attan daha stn olabileceini gs
te rmekted r.

b c d e
.
Dyagram
398a

}/[!! Wil Mf - t!!ii:!'

: : :ii:

1 8 . b2 g3 1 9.h:g3 h:g3 20.d6+! . . .

1 . f5 ! g5

20 . . . . :@

Veya 20 . ... f6 21 .d? e7 22.b? g2 23.d8V+ :d8 24.bSV+ .

21 . b7 Sc7 22. e7

ye kznr, nk Piyonlardan biri ki ile Vezire gider. Birok

ncelk eren olaanst retici bir oyunsonu ! ..

2. Ab4 as 3 . c6! ! d6 4. f:e6 A:c6

Zorunlu bir hamledir. 4 . ... a:b4 taktirde u devam yolu partiyi hemen kazandrr: 5 . e7! (saptrma) 5 . ... :e7 6.c7 (son s
rada bulunan Ata kar tipik bir Piyon hcumu!), ve Beyaz ka:\
zanr. Pekala, fakat imdi ne oldu? Galiba Beyazn hesab yanl kt. .. Hayr! Pillsbury'nin kombinezonu doru idi?

...

Elde edilen stnlkte n yararlanma yntemlerin in klasik bir

rnei Diyag ram 399' da temsil

Beyaz s.oruna kadar itinal oynamaldr. 20.b? g 2 21 .bBV

a1 V+ (Syahn yukarda sz geen plan!) 22.:a1 g1 V+ var
yantndan sonra da Beyaz kazanr, fakat bu taktirde parti uzar.

Beyaz 2.f:e6 :e6 3.Af4+ hamleleriyle d5-Piyonunu kazan

makla tehdit ediyordu. 1 . .... g5 yant f4-oktasnn kontrol al
tna alnmasn salamakta ve Siyah bu ekilde Altn Pd5'e
hcumunu nlemeye almaktadr. Fakat Beyaz imdi dier
kanatta hcuma geer:

1 86

1 3 . Sc3 f5 14.g:f5 g4

15. b4! h5 1 6.b5 h4 1 7. b6 a2

5.A:c6 S:c6 6.e4! !

Kotov Bondarevsky (1 948)

6 . . . . d:e4 7.d5+ Sd6 8.Se3 b4 9.S:e41

ve Beyaz kazanr.
Aslnda burada analizi bir yana brakabiliriz, nk At oyun
so una a!t incelikl_ei grd. akat meydana gelen Piyon fi
n l ratk oyun n ok lgn olduundan, bunu deerli
.
(ozellkl
oyun o larn seve) okuyucularmzla birlikte gz
den germek styoruz. Aagdaki analiz kazan yolunu gs
termektedir!

!F.:tfJi!:i ::a
t

2. h5 Se6 3 .Sd3 Sd5 4.Ae3+ Sc5 5.Ac2 . . .

Neden 5.Af5 deil? nk b u halde Siyah 5 . . .. A:f5 6.g:f5

d5 7.e3 g4 devam yolu yardmyla kazanr.

it ! Kobi zonun b "pf noktasndan" sonra, Beyaz bir

brne ba9l k 9eer Pyon elde etmektedir, ve bunlar bu ko
numda syah Pyonlardan ok daha teh likelidir:

Konumsa l avantaj m deerlendiril mesi

s

OYUN SONLAR/ (3)

Pratikten rnekler
.ki .b in kuvvetli bir geer Piyonu Figrlerin hareket serbest
l_gn rladndan, nemli bir maddi avantajn deerlendi
rlmesn zorlatrabilir.

1 87

gibi, bilhassa Vezir finalleri saDiyagram 399

hasnn gerekten b yk bir
ustas ii; .9 z n.ne alnan rnekte de Beyaz hemen zor du
ruma duuren, h beklenmed ik bir devam yolu kefetti:
1 . . . . Ad3! !

ok kuvvetli ve ayn zamanda ok gzel bir hamle! 2.A:d3 a2!

3.b2 :d3 4.:a2 :c3, ve 2 . Aa2 e2! 3.b3 d2 4.:a3
c2! 5.A.? 1 .(b ?ka n yapabilir ki?!) 5 . . .. :c1 varyantlar ta
mamen umtsz oldugundan, Beyaz burada

OYUN SONLAR/ (3)

OYUN SONLAR/ (3)

2. Ab3 . . .

oynamak zorundadr.

2 . . . . Ae1+ 3.Sd1 . . .

ahn dier hamleleri bsbtn mitsizdir.

3 . . . . d3!

Partiyi birka hamlede kazandran devam yolu.

4.S:e1 S:c3 5.Aa1 (1) . . .

Asrmzn ilk yllarnda nl Avusturyal usta ve satran yaza

r Georg Marco da en iyi ans bulmutur.
5 . . . . S:d4

Pekala, Siyah neden 5. ... b2 hamlesiyle beyaz At kazanmak

istemiyor? nk 5 . ... b2 6.d2 :a1 7.c1 a2 8.c2 e.n
_
part y
sonra, Siyahn iki ( ! ) Piyonu fazlas olmasna ragmen
ne de berabere kalr; ok retici bir varyanttr.
6. Ac2+ Sc3 7.Sd1 . . .

7 .A:a3'ten sonra en basit kazan yolu 7 . ... b2 dir.

7 . . . . a2 8.Sc1 d4 9.Aa1 d3 1 0.Ac2 c5 (!)

ve Beyaz terketti . 1 0. ... d:c2?? pata gtrr. Oysa imdi

1 1 .b:c5 d:c2'den sonra 1 2. ... a1 V mat gelir.

Ata kar F i l
"Oyunsonunda Filin mi yoksa Atn m daha kuvvetli olduu"
sorusu vaktiyle teorisyenler arasnda tartma konusu olmu
tur. Bilindii gibi Tschigorin At, Steinitz ve daha son:a '.ar
rasch ise Fili tercih ederlerdi. Ancak bugnlerde artk h km
se bu soru ile uramamaktadr, nk pratii ve tipik ko
numlarn ayrntl analizlerinin gsterdii _g ibi bu final e han
gi Figrn daha kuvvetli olduu tahtadak duruma bagldr.
Ak konumlarda genellikle Fil daha ketli ir. Kapal du
rumlarda zellikle Filin hareket serbestlgn Pyonlar tarafn
dan snrland hallerde ise, Atn avantajlar kendini gster
mektedir. te yandan burada unu zikretmek yerinde olur k
Fil tahtann kenarnda bulunan At "pat" durumuna drebi
lir '( rnein: Beyaz Fe5 ve Siyah Ae8); At ise bunu gerekle
tirmez.
Hem Ata kar Fil ve Piyon, hem de File kar At ve Piyon fi
nalleri genel olarak beraberli kle biterler; fakat burada da e
itli istisnalar vardr. Bir taraf!n iki Piyon fazla . vya tahtada
baka Piyonlar mevcut oldugu duruml r a br Pyo fazlas
varsa, kazan olasl yksek olur. Bu gb h l.lerde Fl genel
likle, Attan daha baarl bir savunma yapablr.
lk nce Ata kar Fil ve Piyon oyunsonunu gz n e a
lm. Bu finalde, kazanc ve beraberlii tesbit etmey mu n:_k
klan sistematik belirtiler yoktur. Bunun iin oyun stratesn
gsteren tipik rnekleri gzden geirelim.

myla At "pat durumuna" getirdii taktirde, yle k!. iyah

zugzwanga der. Gz nne alnan rnekte Beyaz, sozu ge
en ikinci durum yardmyla avantaj elde eder.
Grnd gibi siyah Atn hibir hamlesi yoktur; bl ce e
yaz, siyah ah Piyonlardan uzaklatrmay deneme.Ildr, un
k bu taktirde :e8 tehdidi partiyi kazandrr. una dkkat ee
lim ki, hamle sras Siyahn olsa idi, hem 1 . ... d5 hem de
1 . ... b5 hamlelerinden sonra 2. Fd4 hemen kaza d.r
(zugzwang durumu). Hamle sras ile Beyaz aadak gb
amacna ular:
1 . Fc3! . . .

B u durumda n e 1 .Fd4+ d5 ve n e d e 1 .Fe5 b6! (bu hamle

ye dikkat edelim!; 1 . ... b5? 2.Fd4, +-) 2.Fd4+ 5 yollar
faydaldr. Beyaz, siyah ah "!yi" c5 ve b6-hanelernden .ko
vacak manevralar yapmaldr. ilk durumda hamle sras Sya
hn olsa idi, 1 . ... b6 hamlesi de partiyi sadece biraz uzatr
d, nk 2.Fe5 c5 3.Fc3! ! ten sonra ba varyant meydana
gelir.
1 . . . . Sb6!

Grdmz gibi en iyi savunma.

2. Fa5+! . . .

Beyaz, Siyahn 3.:e8 yznden Fili alamamasndan yarar

lanmakta ve Filini d8-h4 aprazna aktarmaktadr.
z.

,.,,.. ..=

Diyagram 400

"t"

8. b7 Sd4 9.Sb5 Sd5 1 0. Fc1 . . .

Meydana gelen pozisyona bir gz atalm: Siyah zor duruma

(yani: zugzwang'a ) drmek iin, Fili h8-h2 aprazna aktarma gerektii anlalr. imdi artk 1 O . . . . Ab8 1 1 .Ff4 Ac6
1 2 . b6 hamlelerinde n sonra Beyaz hemen kazanr.
10. . . Sd6 1 1 . Ff4+ Sd5 1 2 . Fg3 .. .
imdi problem zlm saylabilir; Beyaz ah nemli c6hanesini kazanr ki, bu da sonun balangcdr:

12 . . . . e6 1 3.Sc6 Se7 1 4.c7 Se6 15.Fd6!

ve kazanr, nk Siyahn btn hamleleri hemen yenilgi e

gtrr.
1
Diyagram 402'de gsterilen konumda zayf tarafn ah, raip

Diyagram 404
Diyagram 405
Burada, 1 .Fd? hamlesind en
sonra Siyah hemen zugzwanga der. Hamle sras Beyazn
olmad halde, problem biraz daha karktr. Burada, benzer
hallerde olduu gibi, kazanmak iin Beyaz "standart" yntemi tatbik etmeli, yani uygun manevralar yardmyla hamle
srasn partnrne aktarmald r. Bu ama yle elde
edilebilir: 1 . . . . Ae8 2.Fd7 Ag7 3.h7 Ah5 4. Fg4 Ag7 5.Fh3
Ah5 (5 . ... Ae8 taktirde 6.Fd7 Ag7 7.h8 ve kazanr) 6. h6.
Beyaz amacna ulamtr! 6. . . . Ag7 Fd7 hamlelerind en
sonra Siyahn partiyi terketmekte n baka aresi kalmamt r.
.
.

3. Fd8 Sc5 4. Fh4 Sb5

4 . ... d5 yantndan sonra 5.Fe7 kaz?nd : : ... b6 5.Ff2+

b5 6.Fd4 devam yolu ise zugzwang a goturur.
5. F 5! . . .

B u hamle Siyah zugzwang'a drr.

5 . . . . Sc5 6.Fe3+ d5

Veya 6 . ... b5 7.Fd4.

7. Fd4! Ad6 8.c7

ve Beyaz (tam zugzwang sayesinde!) kazanr.

Mcadele, Atn kommu tahta kenarna yaklat oranda z :
lamaktadr. Diyagram 401 'de temsil edilen konumu goz
nne alalm.

Diyagram 401

3 . ... Ac5 4.b6 c4 5 . Fe7 devam yolu da, imdi greceimiz

gibi, bavaryanta gtrr.
h

7. Fa3 Ad7

Veya 7 . ... Ab7+ 8.a6 Ad8 9.Fe7 ile 1 0.b?, +-.

2 . . . . b5

2. Sa5 Sb3 3 . Ff6 Sa3

''== ===

5 . . . . Ac5 6.b6 Sc4

En iyi olanak; Siyah hi olmazsa imdilik beyaz ahn yakla

masn engellemektedi r. Burada 6 . . . . Ab7+ 7.b5 devam yolu
Siyah iin elbette fenadr.

... c5 3.Fd8 hamlelerinden sonra, bavaryanttaki kazan

durumuna daha abuk eriilir.

Beyaz ba varyantna birka

hamle nce eriir.
' '':

ama iin 5.Fe7? yeterli deildir: 5 . .. . Ab2! ile 6 . ... Ac4 ve

Beyaz artk kazanamaz.

4. F 5 b3 5. Fc1 ! . . .

Fil manevrasnn neticesi olarak siyah At imdi b i r hamle yap

mak zorundadr; yle ki, beyaz Piyon ilerleyebilecektir. Bu

nleyemedii taktirde; ikincisi

Beyazn, ah ve Filinin yard1 88

Diyagram 402

Diyagram 403

Piyonu bloke edememektedir.

Partinin sonucu hamle srasna baldr.
1) Hamle sras Siyahn; Siyah partiyi daimi ki ile kurtar
matadr: 1 . . . . Ad6+ 2.e7 Ac8+! (Elbette! ) 3.e8 (3.e6
Ab6) 3. . . . Ad6+ . Kolayca anlabaliecei gibi, burada
beraberliin nedeni beyaz ahn msait olmayan durumudur.
il) Hamle sras Beyazndr. Bu halde Beyaz 1 . e7! hamle
siyle daimi kiin olana ortadan kaldrmaktadr. Sonra ok
basit, fakat dikkat edilecek bir Fil manevras kazandrr: 1 . . . .
Ad8 2.Fe4! Af7 (yegane hamle ! ) 3.Ff3 (veya baka herhangi
bir bekleme hamlesi) 3 . . . . Ad8 4.Fd5! ve kazanr_
Pratik iin ok nemli tipik bir hal Diyagram 403'te gsteril
mitir.
Beyaz, siyah Atn hareket serbestliini snrlandrmak iin
elinden geleni yapmtr; fakat, kolayca grlebilecei gibi,
bu yeterli deildir: 1 . .. . Af8+ veya 1 . ... Ab8 ile Siyah beraber
lie ular.
Tahta kenarna yaknl, Atn mcadele kuvvetini olumsuz
ekilde etkilemektedir, nk hareketlilii hissedilir lde
maktadr. Bu sebepten dolay kuvvetli taraf 6'nc
azal
srada bulunan bir Piyonla kazanabilir. 403 numaral pozisy
onu satr saa kaydralm (Diyagram 404'e baknz).
1 89

Beyazn iki salam Piyon fazlas var; kazan, teknik olarak zor
deildir. Sorun, Piyonlar hangi sraya gre ilerletmek gerek
tiidir. Genel olarak bunlarn, Filin "renginden" (yani: Filin ha
reket ettii aprazlarn renginden! ) farkl renkteki hanelerde
bulunacak ekilde hareket etmeleri gerekir.
1 .e4! . . .

imdi sz geen kaideye uygun devam yolu yledir: Fil

siyahhanelid ir; bu nedenle Beyaz e-Piyonu ilerletmekted ir.
imdi beyaz Piyonlar doru (kurala uygun) ekilde yerletir
ilmitir. Oiyagramda ki konumda Beyaz 1 .d4? hamlesi ile
kazanc karr, nk 1 . ... d5 2.d3 Ad6 ile 3 . ... Ae4 ham
lelerinden sonra Beyaz, Piyonlarnn "bloke" edilmesini artk
engelleyem ez. Bunun nedeni ise, Atn gidebilece i btn
haneleri ayn anda kontrol altna almann olanaksz oluudur.
Bu son varyantta Beyazn Filini h4-hanesine aktardn
varsayalm (rnein, 4.Fc3 Ad6 5.Fe1 Ae4 6. Fh4 hamleleri
yardmyla) . Bu durumda siyah At iin d2, c3, c5, f6, g5, g3,
f2 gibi 7 ( ! ) hane kapaldr. Fakat d6 hanesi aktr.
Bavaryantta Beyaz 1 .e4 hamlesi ile kolaylkla kazanr, nk
Siyah, Piyonlarn ilerlemesini nleyemez.
1 . . . . c5 2.e3 d6

2 . ... b4 yant faydasz olacaktr, nk bu taktirde Beyaz ilk

nce Fili 3.Fg7 hamlesiyle elverili bir yere gtrecek ve
ancak bundan sonra d3-d4 oynayacaktr.
3 . d4 Ac7 4.Sd3 . . .

Elbette 5.d5?? A:d5 deil; fakat yaplan hamle yerine 4.Fc3 ile
5 . Fa5 devam yolu da fena olmazd.

OYUN SONLAR/ (3)

Piyonlar durduralamayacak ekilde ilerlemektedir; Siyah

hibir ey yapamaz.

h1 -hanesine konulmutur: yle ki Beyaz, rakip ah mcadel

eye hi katlmad taktirde bile kazanamaz. Fil a4-e8 ve c8h3 aprazlarnn her ikisinden de kritik dl-hanesinin etkin
kontroln salayabilir. Oyun yle devam edebilir:

ve Beyaz kolaylkla kazanr.

Diyagram 406 tipik bir beraberl ik durumu gstermektedir.
Siyah Figrler d6 ve el-hanelerine yerletirilmitir. Byle bir

Aksi halde Beyaz ilerleyemez, nk At a1 -e8 apraz

zerindeki haneleri tek bana kontrol edemez.

4 . . . . Sc6 5.Sc4 Sd6 6.d5 . . .

6 . . . . AeB 7.e5 + Se7 8. Fa3+ Sf7 9.Sc5.

1 . Se6 Fb5 2.Se7 Fc6 3 .Sd8 . . .

3 . . . . Fb5 4.Sc7 Sg1 5.Ad3 Sh1 6.Ae5 Fe8!

Zorlanm bir hamle, nk Beyaz 7.Ac6 ile kazanmakla

tehdit ederdi.
7. Ad7 S!JlidB Fg

Fil geici olarak her iki kritik apraz da terketmek zorunda

kalmtr; fakat imdi hemen f5-hanesine dnmektedir.
9. e7 Ff5(!)

Diyagram 407
Diyagram 406
durum ancak zugzwang yardmyla ortadan kaldrlabilir, fakat
bu da gz nne alnan pozisyonda olanakszdr; nk, bun
dan nceki rnekte grdmz gibi, Atn gidebilecei btn
haneleri kontrol altna almak mmkn deildlr.
Kenarlara yakn yerlerde i deiir. rnein Diyagram
407'deki pozisyonda Beyaz zugzwang durumu meydana
getirebilir.
Kazan yolu yledir:
1 . Sf5 Ad8 2.Fc7 Ac6

2 . ... Af? 3.e6 Ag5+ 4.e? Af? 5.Ff4 hamlelerinden sonra

Siyah zugzwang'dadr. Dikkat edilecek nokta, 5. . .. h7
yantndan sonra 6.:f??? hamlesinin pata gtrddr;
fakat 7.f8! hemen kazandrr.
Siyah, yaplan 2 . ... Ac6 hamlesi ile, ah iin f7-hanesini
boaltmakta ve, ayrca, At ile arkadan hcum etmeyi amala
matadr.
3 . Se4! Sf7 4.Sd5 Ab4+ 5.Sd6 Ad3

Veya 5 . ... g8 6.Fa5 Ad3 7.e7 Ae5 8.Fc7 Af? 9.Ff4 v.s.
6. gBV+! S:g8 7 .Se7

ve Siyah, Piyonun dnmn nleyemez.

File kars At ve Piyon

Geer Piyona kar verilen mcadelede Fil , Ata gre ok daha

etkili bir Figrdr; bu sebepten dolay File ka At ve Piyon
oyunsonunda Beyazn (kuvvetli tarafn) ancak ok kk
kazanma anslar vardr. Beyaz, ancak Piyonun nispeten iler
lemi olduu ve rakip ahn uzakta bulunduu durumlarda

Siyah dikkatli olmaldr; Beyaz 1 O.Af8

-. Ff5 1 1 .Ae6 ile tehdit
etmektedir.
1 0. Ac5 FcB!

Siyah, daha nce uygulanm yntem yardmyla savunma

yapmaktadr, fakat bu sefer c8-h3 apraznda. Beyaz bu
durumda ilerleyemez, rnein: 1 1 .dB Ff5, veya 1 1 .Ad7 h1
1 2.d8 Fa6 1 3.c7 Fb5 1 4.Ae5 Fe8! , yukarda olduu gibi.
Oyun berabere biter.
GM Averbach, imdi incelediimiz tipten oyunsonlarnn
ayrntl analizlerine dayanarak, Diyagram 408 ' de gsterilen
snrlar tesbit etmitir: Fil, bu snrlar gemeyen bir Piyonu,
ahn yardm olmakszn , tek bana durdurabilir.
Diyagramda gsterilen "zon", Filin beyazhaneli olduu ve
Piyonun nndeki haneyi kontrol ettii hal iin geerlidir.
Siyah haneli Fil iin, elbette, b3, c4, d5, e6 ve f5 haneleriyle
snrlanm simetrik bir zon geerlidir. Fil kenar Piyonunu,
ahn yardm olmakszn durduramaz.
Piyon, 408 numaral Diyagramdaki zonu at taktirde,
kazan, siyah ahn Piyondan ne kadar uzakta bulunduuna
ba ldr. Bu gibi hallerde oyunun geliimi hakknda bir fikir
vermek amac ile aadaki rnei gzden geirelim
(Diyagram 409'a baknz).
Bu konumda, grld
beyaz Piyon , 408 numa
Diyagramda "kritik" zo
bulunan f5-hanesini aar;
halde, yukarda sylendii
partinin sonucu (kazan
yoksa beraberlik mi oldu
konum
siyah ahn
ba ldr. Gz nne al
rnekte siyah ah fazlaca u
bir yerde bulunmaktadr;
meyan da en n li keyf.iyet,
Diyagram 409
ahn f4-hanesn vaktnde
kontrol altna alamaydr. Bu hanenin ne kadar nemli
olduu aadaki analizden anlalmaktadr.

Diyagram 408

v u v

Bu rnekte Siyah ah kasten

190

6. Af4 Fc2 7 .Se7 Fb3 8.Ae6

ve kazan r.
imdi incelen en rnekte grd mz gibi Siyahn , partiyi
kaybetmesinin nedeni, ah ile zaman nda yardm a gelmem e
sidir. Diyagram 409'da c1 'i d 1 -hanes ine koyalm
(Beyaz:e7, Ae4, Pf6; Siyah d1 , Fb3). Beyaz artk kazana
maz: 1 .Ag5 Fg8 2.f? hamlel erinden sonra Siyah 2 . ... Fh7!
oynar, ve 3.Ah6 Fg6 4.Af5 e2 5.Ah4 Fh5 6.Ag2 f3!
varyant nda beyaz At f4-hane sine ulaam az.
Ata kar Fil ve iki Piyon aa yukar daima kazand klar halde
File Kar At ve ki Piyo n
finallerinde zayf tarafn olduka daha byk anslar vardr.
File kar At ve birbirin e bal (bitiik) Piyon ieren konum lar
kuvvetl i taraf iin genel olarak kazanl m olmasn a ramen ,
bura da istisnala r vardr (rnei n 41 1 numara l Diyagrama
baknz ) .
l k nce "genel d u rumda " kazan yolunu i nceliye lim
(Diyag ram 41 O ' a bakn z)

1 O . Ad5+ c6 1 1 . b5+ . . .

Burada , aslnda , 1 1 .Ac3 i l e 1 2.c5 v e 1 3.b5(!) devam yolu

daha "sistem atik" olurdu , fakat yaplan hamle ii daha abuk
bitirir.
1 1 . . . . Sb7 1 2.Sc5 Ff7 1 3.Sb4 Fe6 1 4.Ae7 Fg4
1 5.c5 Ff3 1 6.Sa5 . . .

imd i Siyah n 1 7.b6 ile.- 1 8.c6+' e kar savunm as

kalmam tr; Beyaz kolay! kazanr.
Diyagram 41 1 'de konu uza ait ok ilgin ve retic i bir
rnek gsterilm itir.
Aslnda bu istisnai bir pozis- --=,.--=,,-;;-=,---=

zamanl ardanb eri klasikle mi a

g h
f

Dyag ram 41 1
olan bu durumda, inanlm as
zor olan keyfiyet durum un Siyah iin kazan lm olmam as
dr Ancak Horwitz'in analizi nde birka hata vard; daha son
raki aratrm alarn incelem eleri, Beyazn en iyi savunmay
yapma s artyla , partini n berabe rlik olduu nu teyid ettiler.
Aad a verilen olduka kark fakat retic i varyantlar, bu
gibi durum larda zayf tarafn savunm a olanakl arn gster
mektedir.
b

karla maz. Parti yle devam

edebilir:
1 . Sb2 . . .

Diyagram 41 O
e

1 . Fb5f . . .

Piyonla r destekl emek iin e n iyisi ah a3-han esine aktar

mak ve At ile c4-noktasn kontrol altna almaktr.
1 . . . . Fq8 2.Ac2 Ff7

1 . Ag5 Fg8
2. Af7 Sd2

imdi Beyaz hazrlk larn bitirmitir ve Piyon larn ilerleteb ilir.

Siyah ise sadece bekleme k zorunda dr.

ah f4-ynnde ilerlemek iin acele etmekte, fakat ge

kalmaktadr. Bu durumda 2 . ... Fh? yant da yeterli deildir;
bu hamleden sonra Beyaz aadaki devam yolu yardmyla

'"" ' '"" ' " ' '

1
kazan r: 3. Ah6 Fg6 4. Af5 d2 5.Ah4 Fh5 6.Ag2! , ve siyah 1 yoktur.
ah "kritik" f4 hanesi ne varmak iin yine ge kalr. imdi f4 b5 6.c4+ Sb6
hanesi nin neden bu kadar neml i olduu , bu son varyanttan
anlal r. Bu hanede n beyaz At g6 ve h5, beyaz ah ise e8 ve 6 . ... F:c4 7.A:c4 :c4 8.a4 hamlel eriden sonra meyda na
f7 hanele rini kontrol eder; yle ki h5-e8 apraz Filin baarl gelen oyunso nu Siyah iin mitsiz olduu ndan, Siyah ah
savun mas iin ksa kalr.
geriye dnme k zorund adr. Bylec e kazan yolund a ilk adm
atlmtr
.
3.Sf8 Fh7 4 .Ag5 Fd3
7.Sb3 . . .
4 . . .. Fg6 yant da partiyi kurtaramaz: 5.g7 Fh5 6.h6 Fe8
7.Ae4+ ile 8.Ad6, veya 5.g? Fe8 6.Ae4+ e3 7.Ad6 Fh5 Burada , elbette, 7.Ad5+ de iyidir, fakat yaplan hamlen in daha
8.h6 , ve kazan r.
mantk l olduu sylen ebilir. nk beayz ah d4'e gidip, c
Piyonu nun ilerlem esini salayacaktr.
5. Ae6 Fg6
7 . . . . Fe6 8.c3 Ff7 9.d4 Fes
5 . ... Ff5 'ten sonra, partiyi 6.e7 Fg6 7.Af4 davam yolu
kazand rr.
Siyahn ne oynad nn artk nemi yoktur...
OYUN SONLAR/ (3)

2 . ... d5 3.c4+ ve 4.c3 devam yolu yardm yla, Beyazn

bundan sonraki manevrasn nleme k olanaks zdr.

Kolayca anlalabilecei gibi, 2.Ae6 tehdidi yznden yegane

hamle budur.
a

3. Ae3 Fg8 4.a3 Ff7

5. b4+ . . .

Dikkat edelim: Beyaz Atn e3'teki durum u yznd en, imdi 5 .

. . . c4 yant yardmyla Piyonla rn bloke edilmes i olana
1 91

Partinin savunul masn mmk n klan yegane hamle . Beyaz

ahn bir hamles inden sonra Siyah 1 . ... g4 yant ile hemen
kazanl m bir durum elde eder. 1 .Fh5? Af3! ise, ldrc
zugzwa ng'a gtr r. Nihayet, 1 .Fa4 hamles inden sonra g
Piyonu nun ilerleme si hemen kazand rr: 1 . ... g4+! (ilgin bir
olanak! ) 2.:h4 Af3+ 3.h5 g3 ile 4 . ... g2.
1 . . . . Aq4( ll

Bu yant rakibe en ok zorluu yaratr. 1 . ... g4+ hamles i daha

zayftr: 2.:h4 Af3+ 3.h5 g3 devam yolu 4.Ff1 (ite 4 . ...
e3 5.g4 f2 6.Fh3! (6.h3 ? Ae1 ! 7.g4 Ag2 8.h3 Ae3, ve
Siyah kazanr; Atn bu manev ralarna dikkat edelim ) 6 . ... Ag1
7.Ff1 , ve Siyah ilerleye mez. 1 . ... Ag6 denem esi [bavaryant
taki 1 . ... Ag4(!) yerine; g5-g4+ tehdidi ile], 2.Fd7? den sonra
3 . ... f3 ! 4 . Fc6+f2 5.g4 Ae5+ devam yolu sayesi nde
bavaryantta meyda na gelen kazanl m bir durum elde

OYUN SONLAR/ (3)

Piyonla
hibir
ve Bey:
Oiyagr;
Siyah 1

etmek amac ile, 2.Fe2! (F.Fd7 yerine) 2 . ... e3 3.Fa6! dan

sonra baarszlkla biter, rnein: 3 . ... f2 (veya 3 . ... f3
4.Fb7+ f2 5.g4 v.s.) 4.g4 Ae5+ 5.:g5 ! (5.h3? g4+
6.:h4 g3 7.Ff1 Af3+ 8.h3 Ae1 ! ve Siyah, yukarda gster
dii gibi kazanr) 5 . ... g3 (veya 5 . ... h3 6.f4 h2 7.Fb7 Ad3+
8.g4 Ae1 9.h3 beraberlik ile) 6.Fc8, ve Siyah zorlanmadan
beraberlik yapar.
Nihayet, unu da zikretmek yararl olur ki 1 . ... Af3 2.Fd7 Ad4
(3 . ... Af5 tehdidi ile) devam yolu da 3.Fg4 Af5 4.Fe2
nedeniyle somut sonuca gtrmez.
1 . ... f3'ten sonra Beyaz 2.Fa6 hamlesiyle, Filini yine doru
haneleri aktarabilir.
2. Fa6! . . .

duru
bu de
dan c
hane
Ken'
407'
getir
Kazc:
2 . ..
Siy2
yan
fakc:
Siy:
bo
ma
.J

Ve)

ve
Fil
Ge
eti

oy

ka
le

Yine partiyi kurtaran yegane hamle ! . Fil, Piyonlarn iler

lemesini hem b7 hem de c8-hanesinden durdurabilmelidir;
ve, stelik, bu srada At saldrlarna maruz kalmak iin, ba
sava alanndan da uzakta bulunmaldr.
Horwitz vaktiyle, Beyazn burada 2.Fd7 oynamak zorunda
olduunu ileri srmt, fakat Karstedt'in bundan sonra gsterdii gibi, bu hamle yenilgiye gtrr: 2 . ... Af2+ 3.g2
Ad3 ! 4.h3 (veya 4.Fb5 e3 5.h3 Af2+ ile 6 . ... g4, nispeten
kolay bir kazan ile) 4 . ... f3! 5.Fc6+ (5.Fg4+ f2 6.Fc8 Af4+,
ve imdi ya 7.g4 h3 8.:g5 h2 9.Fb7 Ag2 ya da 7.h2 f3
8.Fb7+ g4 ve Siyah bir-iki hamle sonra g5-g4 oynayabilecekti) 5 . ... f2 6.g4 Ae5+ 7.:g5 g3! (Siyah dikkatli
olmaldr: 7 . ... h3? 8.h4 9.h3 beraberlie gtrr!) 8.Fg2!
Ag4 9.5 Ae3 1 O.Fh1 h3 1 1 .g5 h2, ve Siyah kolaylkla
kazanr. ilerde de ortaya kacak, ok ilgin bir varyant! ..
2 . . . . Af2+ 3.Sg2 Se3 4 . Fc8! . . .

B u hamle sayesinde Piyonlarn ilerlemesi nlenmektedir (4.

... g4 5.F:g4! A:g4 6.h3, = ) .
4 . . .. Ad3 5 .Sh3 Af4+

Burada 5 . ... f3 hamlesi 6.Fb7+ f2 7.g4 yznden fazla

ie yaramazd, zira 7 . ... Ae5+ 8.:g5 g3'ten sonra Fil hcum
altnda deildir, yle ki Beyaz 9.Fc8 hamlesiyle beraberlie
ular. Ancak bavaryanttaki 7.g3. Af4+ hamlesi de beraber
lik iin yeterli deildir.
6. Sa4 h3 7.Sq3

En basit devam yoludur, fakat 7.:g5 h2 8.Fb7 ile 9.g4 de

beraberlik iin tamamiyle yeterlidir.
Bavaryanttaki 7.g3 hamlesinden sonra Siyah durumunu
kuvvetlendiremez. Beyaz, Filini c8-h3 apraznda tutacak, ve
siyah ah kritik f3 ve f4-hanelerinden uzaklat vakit,
sadece h3 Piyonunu alacaktr. Parti berabere biter.
Pratik rnekler
Diyagram 41 2'de oyunun iki

,..,.,.,.,.,.,.,

OYUN SONLAR/ (3)

fakat siyah ahn sokulma denemesini de baaryla nleye

mezler.
Bu sebepten dolay Beyaz, Vezir kanadndaki durumunu sa
lamlatrmaldr. Pa3 imdiki halde a4-hanesinde bulunsayd,
Beyaz 1 .Ac1 ve 2.Ad3 hamleleriyle girileri gerei gibi kapa
tabilirdi, ve bu taktirde durum ktye gitmezdi . Fakat imdi
1 .a4 iin vakti yoktur, nk bu taktirde Siyah ahn 1 . ... c6
2.Ac1 c5 hamlelerinden sonra b4 veya d4-hanesi zerinden
sokulmas kesinleir. Beyazn yegane ah ile hzla yardma
gelmek olduu anlalr.
1 . Sf1 b5!

Bu sahada tarihi virtzlerden biri olan Em. Lasker, bu finali

kusursuz oynamaktadr. 1 . ... Fb2 tempo kayb iin zaman
yoktur, nk 2. a4 c6 3.e1 c5 4.d2 b4 5.c2 hamle
lerinden sonra "b" zayfln koruma iin tam vaktinde gelir.
Balangtaki 1 . ... b5! yant yardmyla, a4-hanesinde ko
runmas hi de kolay olmayan bir zayflk meydana getiril
mektedir.
2. e1 Fb2 3.a4 b:a4 4.b:a4 c6! 5 .d2 Sc5!
6.Ac3 . . .

Veya 6.c2 Fd4 7.f3 c4!. Bu varyantta Siyah btn tahtaya

hkmetmektedir, yle ki Beyaz iin maddi zararlar kanlmaz
olur, rnein: 8.Ac1 Fe5 9.h3 b4, bir Piyonun kazanlmas
ile, veya 8.A:d4 :d4 9.b3 a5, kolayca kazanlm bir Piyon
finali ile. Beyaz, bavaryanttaki 6.Ac3 hamlesiyle, karoyun
aramaktadr; fakat bunu yaparken Atn oyundan uzaklatrr,
ye ki a-stununda meydana gelen geer Piyon mthi kuv
vetli hale gelir.
6 . . . . Sb4(ll

Burada belki de 8 . ... F:c3+ 7.:c3'den sonra, Piyonlarn

"tempo oyunu" de partiyi kazandrrd, fakat Lasker herhalde
bununla uramak istemiyordu. Bu doru bir karardr: Oyun
sonunda daima aikar devam yollar seilmelidir; rneimiz
de, kazanca gtren en emin yol kukusuz a-Piyonunun ka
zanlmasdr.
7. Ab5 a5 8.Ad6 S:a4 9.c2 Fe5 1 O.A:f7 F:h2

Bir Piyon fazlas ve a-hattnda kuvvetli bir geer Piyon ile

oyun Siyah iin zorlanmadan kazanlmtr. Lasker, partinin
teknik safhasn kusursuz oynamaktadr:
1 1 . Ad8 e5 1 2.Ac6 Fg1 1 3.f3 Fc5

Bu hamleden sonra At pasif bir rol oynamaya mahkumdur.

1 4 . AbB Sb5 15.a4 Fe7 1 6.g5 . . .

At tehlikede idi, fakat ikinci Piyonu da. verdikten sonra Siya

hn durumu mitsiz hale gelir.

1 6 . . . . f:g5 1 7.Ad7 Fd6 1 8.Af6 Sc4

ve Beyaz terketti (1 9.A:h7 hamlesi, 1 9 . ... Fe7 yznden oy,.,.,,.,.,.....

,.,.,.,.,.,.

N'-'*'.

Bu durun 1 1 H bcrger-Nimzowitsch (Winterthur 1 931 ) par

tisinde moylln. gelmitir. Burada tipik bir "fena" Fil gry
oruz. Filin " I m" oluu, elbette durumun zelliklerinden kay
naklanmakll , Burada da her iki kanatta Piyonlar mevcut
tur; fakat l\ nne alnan rnekte, bundan nceki rnekten
farkl olmak O o, bu husus hibir avantaj salamaz- nk
(siyahhaull) il zaten beyaz hanelerde bulunan siyah
Piyonlara lcun edemez. Dier nemli bir faktr, Filin
hareket r h lllinin kendi Piyonlar tarafndan nemli
lde s laclr lm olmasdr. stelik, bu zavall Fil, c3 ve
g3 Piyonlar 1 1 1 , 1 rakip Atn Af6-e4 hcumundan korumak iin,
srekli olr .k o 1 -hanesinde nbet tutmak zorundadr. Oysa,
tahtaya ilk hnkta anlalabilecei gibi, siyah Atn hareketi
tamamyla !10thost olup herhangi bir noktadan hcuma gee
bilir.
Genelliklo bylo avantajlar nispeten kolay bir kazan yolu
salarlar. rneimizde ise, Beyazn beyaz hanelerde
olaanUstU zayf olmasna ramen, Siyahn konu msal
stnlO deerlendirilmesi pek kolay deildir. En byk
zorluk, Boyazn kendi kampndaki zayflklar imdilik koru
mas vo siyah ahn sokulmasnn beyaz meslekta
tarafndan engellenmesidir.
Siyah, bylece, konumunu planl olarak kuvvetlendirmenin
yollarn aramaldr. Bu gibi pasif durumlar zugzwang
yardmyla kazanlabilir. Fili, rnein Af6-e4 hamlesi
yardmyla, pat durumuna drmek zor deildir, fakat bu
taktirde At kendi ahnn e4-hanesi zerinden sokulma yol
unu kapatmaktadr; problemi zmenin pek kolay olmad
anlalr. Konumu biraz daha dikkatle incelediimiz taktirde,
aadaki kazan plann kefedebiliriz: Siyah, a3-hanesi
zerinden At b1 'e ve ah da d5'e yerletirir. Beyazn ah
e3'te ve Fili de e1 'de bulundu klar taktirde zugzwang durumu
meydana gelmi demektir. Beyaz bu durumda tabii ki Fe1 -d2
oynayabilir, fakat Ab1 :d2, e3:d2, d5-e4, d2-e2 ham
lelerinden sonra meydana gelen Piyon finali Beyaz iin
kaybedilmitir, nk Siyahn, daha a4-a3! yedek hamlesi
var. Bu hamleden sonra i deiir, nk imdi Beyaz
opozisyon sayesinde partiyi kolaylkla kazanr. Plan hazrdr;
imdi bunun pratikte gerekletirilmesini takip edelim.

... Ac2+ 7.e2 e4 8.Fc1 ve At yolunu ard) 7.Fe1 , ve Siyah

zugzwangdadr. 7 . ... a3 8.Fd2 A:d2 9.:d2 e4 1 0.e2 ham
lelerinden sonra nemli a4-a3 "tempo" hamlesi eksik kald
iin, parti berabere kalr.
Demek ki Siyah, Beyaz Filin e1 -hanesinde bulunduu bir
durum elde etmek iin, bir tempo kaybetmelidir. At, bilin
dii gibi, tempo kaybedemediinden, Siyah, bildiimiz
"gen usul" yardmyla hamle srasn Beyaza aktarmak
tadr:

1 . . . . Ae4 2 .Se2 Sd5

Vaktiyle Dnyann en kuvvetli satranlarndan biri olan GM

Aron Nimzowitsch, oyunsonlar sahasnda "uzman" idi; fakat
pratik oyunda hereyi hemen grmek ok zor olduundan,
herhalde yukarda sz geen plan henz aka
grmemiti. Bununla birlikte, Beyaz zaten hibir ey yapa
mad iin, Nimzowitsch de, belki de dnme zaman
kazanmak amac ile durumu deitirmeyen bir-iki hamle yap
maktadr. Burada 2 . ... d6! 3.e3 d5 devam yolu kazan
yolunu ksaltrd. Siyahn ah hamlelerinin rol bundan son
raki notta gz nne alnacaktr.
3 . Se3 d6!

belki kolaylkla kazanlamazlar,

Henneberger - Nimzowitsch

Diyagram 41 2
1 92

Diyagram 4 1 3

Nimzowitsch doru yolu kefetmitir. imdi una da dikkat

edelim ki kazan manevrasn hemen balatmak amaca
gtrmez: 3 . ... Ad6 4.Fd2 Ab5 5.Fe1 Aa3 6.Fd2 b1 (veya 6.
1 93

4. Se2 Sc6 5.Se3 Sd5!

te! 4'nc hamlede dorudan doruya d6-d5 oynamak

yerine, siyah ah d5-hanesine genvari d6-c6-d5
manevras ile gider. Plann bu ksm gerekletirilmitir - tah
tada ayn durum meydana gelmi, fakat hamle sras Beyaza
aktarlmtr.

6. Se2 Ad6 7 .Se3 Ab5 8.Fd2 Aa3 9.Fc1 . . .

9.Fe1 'den sonra Siyah 9 . ... Ab1 1 0.Fd2 A:d2 ile 1 1 . ... e4,
veya 9. ... Ac2+ 1 O.d2 A:e1 1 1 .:e1 e4 1 2.e2 a3!
yukarda grdmz kazanlm d uruma eriir. Bylece
bavaryanttaki 9.Fc1 zorlanm bir hamledir.
9 . . . . Ab1 1 0. Fb2 a31

Olduka orijinal bir pozisyon. Siyah, yapt hamle ile kendi

Atn hapsetmektedir; siyah Fil de kede tamamyla hareket
siz kalr. Bu iki Figr sanki yoktur. Bu nedenle tahtada bir nevi
"Piyon finali" meydana geldii sylenebilir; ve bu oyunsonu
Siyah iin fazla zorlanmadan kazanlmtr.
1 1 . Fa1 . . .

B u hamle de zorunludur! nk 1 1 .Fc1 A:c3 1 2.F:a3 A:a2

devam yolu Beyaz iin mitsizdir.
1 1 . . . . Sd6 !

Siyah, b i r tempo kaybetmek amac ile, yine b i r ah

manevrasna balar. Beyaz bunu ayn "ah geni" ile
karlayamaz, nk d2-hanesini kontrol etmek zorundadr
(1 2.f2 Ad2 1 3.g2 Ab3! v.s.).
12. Se2 c6 1 3.Sd1 m . . .

Tannm svireli usta (ve ett ! ) M. Henneberger b.lli-- k ttr _

tulma anslar salayan devam yolunu semektedir.
Gerekten de, 1 3.e3 dS'ten sonra Beyaz zugzwan'a der,
ve 1 4.f2 (1 4.e2 e4) 1 4 . ... Ad2 hamlelerinden sonra,
Ad2-b3 veya Ad2-e4 olanaklar yznden hemen kaybederdi.
Beyaz yaplan hamle ile At kazanr, fakat buna karlk Siyah
ah da rakibin kampna sokulmaktadr. Bu esnada siyah Fil
seyirci kalmaktadr. ..
1 3 . . . . Sd5 1 4.Sc2 Se4 1 5 .S:b1 f3 1 6.Fb2! . . .

Yegane anstr. Beyaz a-hattndaki geer Piyon sayesinde

karoyun elde etmek umudu ile, Fili feda etmektedir.
1 6 . . . . a:b2!

\
1

\
1
1

OYUN ORTASI (3)

OYUN SONLAR/ (3)

Ancak byle! 1 6 . ... :g3 1 7.F:a3't en sonra Beyaz kazanm a

anslar elde eder.. .
1 7 . a4 S:g3 18.a5 Sh2!

Yine ok ilgin "kritik" bir durum. 1 8 . ... :f4 1 9.a6 g3 ?, e

yolu da Siyah iin kazanlm Vezir oyunsonuna goturur.
Fakat Nimzowitsch ok kolay kazanlm olan bir Piyon oyun
sonuna gemektedir:

K 1 S 1 M 12
OYU N ORTASI (3)

1 9 . afi g3 20.a7 g2 21 . aBV o1V+ 22.S:b2 Vg2+1

imdi 1 8 . ... h2!'nin neden kuwetli olduu anlalmatadr.

23. V:g2+ :g2 24.Sa3 Sf3 25.Sb4 :f4 26.S:c4 ,

e3 27 .d5 e:d5+ 28.S:d5 f4,
ve Beyaz terketti, nk beyaz Piyon ancak 7'nci sraya

gelmektedir. Atn kapal konumlardaki kuvvetini aka

gsteren, ok retici bir oyunsonu.

" ,

1 94

Durumun takdi ri ve plan

KISIM 9'da bu konuya ait temel bilgiler verilmitir. Bu Kl
SIM'da, parti esnasnda meydana gelen durumlarn takdiri ve
buna bal olarak doru bir plann kurulmas daha ayrntl
olarak gz nne alnacaktr.
Eskiden, hatta "modern" Satrancn ilk zamanlarnda, gz
nne alnan sorular szkonusu olduunda, satranlarn
karanlkta hareket ettikleri sylenebilir. Gerekten de, onlar,
pozisyonun takdiri (deerlendirilmesi)ni yalnzca kendi tecr
belerine dayanarak gerekletiriyorlard. Burada kesin rol oy
nayan, sezgi ("entisyon") ile doutan gelen yetenek (isti
dat) idi. Ancak en byk ustalar arasnda, saylar az olan ba
zlar, strateji ilkelerinden ksmen yararlanrlard. En byk ta
rihi rnek Paul Morphy'dir: Figrleri hzl gelitirmenin ne
mini kavrad iin, bu dahiyane usta btn adalarndan
ok daha stn idi.
Fakat daha sonralar, bildiimiz gibi, byk teorisyen ve kuv
vetli pratik oyuncu Wilhelm Steinitz ortaya kmtr. Deerli
okuyucumuza KISIM 7'nin son birka satrn hatrlatalm:
"Steinitz bilimsel satran prensiplerini (ilkelerini), balca
eseri olan "Modern Chess l nstructor" (1 889)'da aklamtr.
Steinitz'in bu yeni bilimsel ilkeleri nelerdi? Burada u kadar
n sylemekle yetinelim: Okuyucumuzun bu kitapta ve gn
mze ait baka herhagni bir eserde bulabilecei her ey Ste
initz'in fikirlerinin gelitirilmesinden baka bir ay deildir.
Steinitz'in stratejik fikirleri KISIM 9'da gzden geirilmitir.
Onun ilkeleri sayesinde Satran bir hayli deimitir: Ste
initz'in retisi ile donatlm olan gnmz ustalarnn hare
ket tarz bambakadr. GM Kotov, "Satran stratejisi ders ki
tab" adl eserinde, bununla ilgili olarak yle demektedir:
"Modern usta, tahtadaki konum itibariyle, adeta bir kimyager
gibi hareket etmektedir: Pozisyonu doru takdir edebilmek
iin ilk nce elemanlarna ayrmakta, kendi Figrleri ile raki
bin Figrlerinin bulunduklar yerleri incelemekte, kuvvetli ve
zayf. noktalar, ak ve nemli olan stun ve aprazlar sapta
maktadr. Ayrca kimin kontrol altnda bulunan sahann da
ha byk ve merkezdeki durumunun daha kararl olduunu
tesbit etmektedir. Ksacas, usta, bir pozisyon (durum) ana
l izi yapmaktad r.
Bir maddeyi elemanlarna blm kimyager, bulduu sonu
lara dayanarak, bileim yntemi (sentez metodu) uygulamak
tadr. Durumun analizinden sonra, satran oyuncusu da ayn
ekilde davranmakta, yani her elemann rol ile mcadelenin
gidiine olan etkisini takdir etmekte ve hangi mahzurlarn ko
numsal avantajlar sayesinde dnlenebildii sorununu ince
lemektedir. yi satran herhangi bir pozisyonu sadece statik
deil, dinamik olarak da deerlendirmekte, dier bir deyimle
farkl faktrlerin ne derece nemli olabileceini de dn
mektedir. Btn bunlar durumun (bugnk bilgilerimizin s
nrlarnda!) doru olarak deerlendirilmesini ve bundan son
raki devam yollarnn saptanmasn mmkn klar.
Bylece, bir pozisyonun niteliinin be!irlenmesi, birbirine
bal iki ayrlmaz evreden olumaktadr: ilk nce durum par
alarna (elemanlarna) ayrlmakta, bundan sonraki sentez
evresinde ise nceki dnceler bir sonuca balanmaktadr.
te, bu ekilde varlan yargya durumun taktiri ad verilir".

Btn bu ilemler satranta ok nemli bir rol oynar. Bir po

zisyonu doru olarak takdir edebilme (deerlendirebilme) ye
tenei, bir satrannn sahip olmas gereken en nemli nite
liklerden biridir. Bir partinin gelimesi, zellikle tahtadaki du
rum keskin ise, olduka dinamik bir sretir; yle ki, duru
mun genel takdirinde, dierleri arasnda yer alan bir eleman
birdenbire partinin sonucunu belirleyen faktr haline gelebi
lir. Bu nedenle byle bir eleman kefetmek ve plan kurma
aamasnda gz nnde bulundurma ok nemlidir. Bu tabii
satrannn ahsi tecrbesine bal olan ve hi de kolay ol
mayan bir ilemdir; hangisi daha nemlidir: Bir Fil ifti mi
yoksa ak bir dey hatta egemenlik mi; Vezir kanadnda Pi
yon ounluu mu yoksa At iin merkezde "kuvvetli" dedii
miz bir hane mi? .. Bu gibi deer takdirleri, aslnda, konumda
meydana gelen her deiiklikten sonra yaplmaldr.
Bir kez daha tekrarlayalm: Stratejik plan daima tahtadaki du
rumun pozisyonel zelliklerinin analizine dayanarak olutu
rulmaktadr. una da dikkat edelim ki byle bir plan, aha
kar hcum gibi nihai bir amacn yansra, belirli bir amac
gerekletirmeye ynelik ksmi amalar da takip edebilir.
Steinitz'in kk konumsal avantajlarn biriktiril mesi ile il
gili teorisine uygun olarak, byle ksmi amalar (rnein, bir
ak dey stunun igali, veya belli "kuvvetli" hanelerde
,
egemenlik) zellikle nemlidir.

1 95

Strateji daima metodik hareket tarzn, tayin eden plana da

yanmaktadr. Btn planlarn ortak karakteristik bir noktas
vardr ki, bu da saptanan amaca eriebilmek iin gerekli n
artlar salayan belli pozisyonel avantajlarn elde edilmek is
tenmesidir.
Plan, her satran partisinin 1 arkadadr - en basit oyun
sonlarndan, oyunortasnn keskin hallerine ve karmak
al sorunlarna kadar.
lk nce Diyagram 41 4'te gsterilen, nispeten basit bir final
konumunu gz nne alalm:
Kolayca anlalaca gibi, amacna ulaabilmek iin Beyaz d5-

rol oynar. Diyagramda temsil

Diyagram 41 4
edilen pozisyonda, Beyazn niyetini gerekletirebilmek iin birka olana var. rnein,
ahn f2-e2-d2-c3-b4-c5 yolu ile c5-hanesine getirebilir.
Siyah, d2-c3 hamlesini f4-e3 ile yantlad taktirde, beyaz
Kale Fili e-stununda "balar" (yani "amaz" haline drr),
rakip ah e3-hanesini terketmeye zorlar ve bundan sonra
c5'e yrmeye devam eder.
Dier bir kazan yolu, ah ile e5- hanesine gitmektir. rne
in:
1 . Kh8 Ff5 2.Kh4+ Fg4 3 .Sg2 g5 4.
5 . Kh8 Fg6 6.Kf8 Fe4 7.Ke8_jf6 B.Sf4 Fg2 9.Ka8
Sf7 1 0.Se5 Fe4

Beyaz ah es-hanesine gittii taktirde, benzer bir konum

OYUN ORTASI (3)

meydana gelebilirdi.

1 1 . Ka7+ Se8 1 2 .Se6 . . .

Mat tehdidi ile. Yukarda sz geen plann son evresi bala

maktadr. Beyaz, rakip ah Piyonundan uzaklatrmaktadr.
Zira aksi halde; Piyonun ah ile alnmas annda siyah ah
kritik dl-hanesinde beraberlii salayan opozisyonu elde
edebilir.
1 2 . . . . Sd8

Veya 1 2 . ... f8 1 3.Ka8+ g? 1 4.Ka5 ve 1 5.K:d5.

1 3. Sd6 Sc8 14.Ka8+ Sb7

imdi ise zorunlu kazan manevras iin her ey hazrdr.

1 5. Kg8! Ff3

Siyah, Fil ile oynamak zorundadr, nk siyah ahn her

hamlesi onu "kritik" dl-hanesinden uzaklatrr.

1 6. Kg3 Fe4 1 7.Kc3 Fg2 1 8.Ke5(!)

ve 1 9.K:d5 tehdidine kar savunma kalmamtr.

Diyagram 41 S'te oyunortasnda uygulanan klasik pozisyonel

bir plann rnei verilmitir. Rubinstein'in virtz teknii sa
yesinde bu rnek hala retici olma zelliini korumaktadr.
Al neticesinde olduka sa.,..,,
...,
rm-,<=<__,....,.....

}
t% in ir o.y un mey dana g..mi&ti
t . md Beyaz, e. e tt. 90
t
f' : : lI
,:x,h
l': :)tf
7 "'"
'

::
"E
:
:

:
:
:l'-.-s: .::.\:-::":;:t
:
:

;:. kuuk konumsal ustunlugunu

6 I
" ..
'"x ji
:!i:t sst emat ' k o 1 ara k b uyutmeye
... . t'-.. . J&"''''
,. w?:. .\.,. _)s; .1
l 1 18 \\1 almaktad r. ( Rubinsteins
w; Cohn , Karlsb ad 1 91 1 ). PlanIi t!l1- .";:;
4
, .,.__"1
,:;U{R
\, %
:-;,'::: .):')'
:: nn 'l k evres kontrol ett g sa

:."' h ay b"uyu" t me k amac e vezr

:;;:; ,..."",,..::::t
3 N
_.,_
:
,,
"'*"*
:::.
,'
-

-;.
-:
;.

i
t
'
:-:
*

.
S;
2 l1 :::i::>x' :;ii: '. %'' 6 Im
. . .1%? t : i:::Jt,. kanadn da hcum balatm ak1
*:::=
,0::w
tr.
;
:

..

...
.

...
.

.....

..

...

"

::

Diyagram 41 5

Kc8

14. Vc2 Fd7 1 5 .a4

Bu, elbette, kk bir hatadr. Siyah, 1 5 . ... a6 hamlesiyle, a7g1 apraznda kontrol elden brakmayabilirdi .
1 6. a5 Fc7 1 7.Fc3 . . .

Bu hamle ile Beyaz, Filinin Fc3-d4-c5-d6 manevras yard

myla Vezir kanadndaki saha stnln daha da arttrmak
la tehdit eder.
1 7 . . . . Vh4 18.Fd4 a6

OYUN ORTAS/ (3)

ve Siyah terketti.
Gerekten de, kuvvetleri tam tamna eit olduu halde, Siya
hn durumu mitsizdir. yle ki 37 . ... Kb2 yantndan sonra
Beyaz, Kalenin Kd1 -f1 -f6 manevrasndan sonra, Pe6'yi alp
partiyi kolayca kazanr. 37 . ... Kf8 38.Kf1 Ke8 39.Kf6 hamle
lerinden sonra beyaz ah hibir engelle karlamadan c7hanesine yrr.
Bu parti iin galibin teknik ustal karakteristiktir. Genel ola
rak planlarn gereklemesinde tekniin neminin artt sy
lenebilir. Bu, elbette, zellikle byk GM turnuvalarnda oyna
nan partiler iin geerlidir. Fisher, bu srete nemli bir rol
oynamtr. Bu byk ampiyonun inanlmaz baarlar, h'er-'
eyden nce stratejik amalarn teknik olarak gerekletirir
ken salad kusursuzlua dayanmaktadr.
Modern pratik iin tipik bir rnek 41 6 numaral Diyagramda
temsil edilmitir.

..

"!

lgin bir psikolojik an. Siyah byyen beyaz inisiyatife daya

namamakta ve ah kanadnda oyunu partnrnden nce a
maktadr. Oysa bu, ancak yenilgisini hzlandrr.

5 . . . . 0-0 6. Fe2 e6 7.0-0 b6 8.c:d5 e:d5 9 . b3

Fb7 1 0. Fb2 Ad7 1 1 .Vc2 . . .

Burada 1 3 . ... c6 ile 1 5 . ... Abd? devam yolu daha iyi idi. Bu
halde Beyaz plann deitirirdi: 1 4.Kfe1 ile 1 5.Fd3, ve bun
dan sonra e- Piyonunun ilerlemesi . Siyahn setii hamleden
sonra Beyaz inanlmaz derecede ksa bir sre iinde st nl
elde eder.

1 5.V:e3 be 1 6.Kc1 Ad7 1 7. Kc2 . . .

1 7 . . . . Kab8

Analizlerin gsterdii gibi burada 1 7 . ... Kdc8, ve bundan

sonra Ad7-f6-e4 manevras daha iyi idi.
1 8. b3 Ve6 1 9.Kd1 Vb6 20.Ae1 Kbe8 21 . Fg4! . . .

Kuwetli bir manevra; Beyaz imdi 22.Ad3 ile tehdit eder.

21 . . . . Vg6 22.Fh3 Kc7 23.Ad3 Af6 24.Va5! . . .

33. fg(!) K:f2 34.V:f2 V:h4+ 35.gh K:f2 36.Kd1

Sq7 37.Sg1

Partiyi kazandran hamle. Maddi zararlardan kanmak artk

196

M yana gelen konum 41 7 numaral Diyagram da gsteril

mtr.
e i
1 d -hi: @ imdi partide yaplan hamlele r
ile ilgili..olarak
='-'" i.-W-::;:r:
1l-
\w.
.. .. Botwinnik'in no1 tl<
:.:
A
t
. A
unu gaz onune
\';I
:
:<
\:,.
:
-.

4
..-..
.
:

<:

almak yerinde

1
6 l
l:-&&'ilM;::ft 1 ur:
.

5 :-;::.\ )f{ * }:. . . Beyazn hbr plannn olma

,1 d ve ancak figrlerin i geli
I
E1f'"" tirdii yava ..yava anlalr. 50
tf l:S
3
. '-:- , '
:\:-'
!,::-;n
"'LJS
t
2 n W<iAr&; /.\ )
f'n
= sene ewel
.. boyle.. oynamak bel6 'e3' ..::: 6 !; k ' d e
k"undu, fakat bugnmum
:
,?" -
-.
'
':
t
{

:
\
,.
;
r

1
-::: :::W: :
lerde her usta, aa yukar
b
0 d 11 , g h 6'nc ve 8'inci hamleler arasnDiyagram 41 7
da oyunortas iin bir plan kurmaktadr
; oysa skk ve pasif
.
.
br pozsyon
elde etmek iin, Figrlerin gelitirilmes i ile u
ramaktan ' daha iyi' bir yntem yoktur.''
Botwinnik'i n bu dne zellikle dikkat edelim! Elbette
P!.an .!ile de 6 il 8'inci hamleler arasnda kurma art deildir ;
nku a! gore ..bu raa mlar deiebilir. Fakat bu tavsiye
. Al evresinde oyunortasn
n a.. fkr ok onemldr:
goz onunde tutmak arttr. Botwinnik'i n yorumunda n iki
nemli sonu karabiliriz:
1 ) Her partide mcadele kaytsz artsz vaktinde kurulmu
br plana gre ynlendirilmelidir;
2) a y ua.r! . 6 ila 8'inci hamleler arasnda, yani Figrlerin
gelmes bttg anda, oyunortas iin uygun bir plan kurul
maya balanmaldr.
imdi partiye dnelim:
. .
..

..

1 3 . . . . e5?

Beyaz, c7-c5 hamlesini kkrtt zaman, bu pozisyonu elde

etmek istemiti. Siyahn "asl" olan Piyon merkezini savun
mas hi de kolay deildir.

24 . . . . Vf8 25. Kaf1 Vg7 26.Fg4 Kef8 27.Vd1 Vh6

28.Sh1 Sh8 29.Kg1 Kg8 30. Vf1 Kgf8 31 .h4 F:d6
32.e:d6 g5? !

4 . . . . Fg7 5.e3 . . .

R @t':

Beyazn ileri iyidir. d6-hanesindeki Fil , rakip kuvvetleri iyice

balamaktadr. Saha ile ilgili plan tamamlanmtr, yle ki
imdi mcadelenin son evresi balamaktadr. Beyaz yava fa
kat emin bir ekilde ah kanadnda hcum hazrlamaktadr.

Pla n n gerekl etiri lm esi

Belli bir stratejik plan kurulduu taktirde ok defa bunun
gerekletirilmesi srecini, birbirini tak{p eden sfhalara
(etapl ra) . blmek amaca uygun (pratik) olur. Bu, yalnzca
metodk br sorun olmayp, ratik mcadeled e ok yararl,
hatta oyun tam anamyla pozsyonel bir karaktere sahip ol
duunda, baz teorsyenler trafndan azgeilmez bir yakla
. olarak .kaul edlmekted r. Buna at birka ilgin rnei
gozden gerelm .

B u hamle biraz pasiftir. Genellikle 4.Af3'ten sonra 5.Vb3 veya

5.Ff4 oynanr. Sokolsky zamannn kuvvetli bir usta ve teoris
yeni idi. Her halde yaplan ekingen hamlenin seilmesin de
"Botwinnik" ismi bir rol oynamtr.

Zorunlu bir hamle, nk 1 4. ... V:c5 yantndan sonra Siyah

bu zel konumda olduka zayf olan "d5" izole Piyonu ile kalr.

1.---

B.u rada e n ok rastlanan devam yolu 4 . cd A:d5 5.e4 A:c3 6.bc

dr. Baka sistemler de mevcuttur, rnein 4.Ff4, 4.Fg5 gibi.

..:,....

14. de F:e3

18.Fa3 Ag4 1 9.Vd3 Ade5 120.A:e5 V:e5 21 .Ag3 Vf6! 22.Ah1

d4! 23.Ve2 Ae5 24.ed cd 25.K:cB F:e8! 26.Ke1 d3! 27.Vd1
Fg4 28. Va1 d2 29. K:e5 d1V 30.Ke8+ K:e8 31 .V:f6 Fe2
32.Ag3 Fg7 33.Vc6 Fb5 34.Vc1 V:e1 35. F:c1 Ke1 36. Fe3
Ka1 37.a4 Fd3 38.f4 Kb1 39.f2 F:f1 40.A:f1 K:b3 ve Beyaz
terkettl.]

1 .c4 Af6 2.Ac3 d5 3 . d4 q6 4.Af3 . . .

..

1 6 . . . . b:c5

Bu parinin ilk evresi, satranta plansz oyundan daha fena

bir eyn olamaya can gsterir.
[Oynun bundan sonraki ksm konumuz iin nemli deildir.
Partde daha aadak i hamleler yaplmtr: 1 7.Ae2 fh6!

Parti No 54a
Sokolsky - Botwlnnik
[Leningra d (Peterbur g) 1 938] Grnfeld savunmas .

Sz yine Botwinnik'e verelim: "yine konumsa l bir hata. Tah

tada C ? k sayda hafif Figr bulundu u taktirde, d 5 ve es si
v.ah yonlarn n zayflnd an yararlanm ak olanaksz olur.
Ustelk Beyaz, merkezde ki on day a.k noktas olan d4-Piyo
nundn aylmaktadr; u se b7-Flnn canlanma sna sebep
olur, oyle k oyunun gelime hz hissedilir ekilde artar."

[Resim .4 1 6'ya baknz: svireli (daha nce S.S.C.B.'li) by

kusta Vktor Korchnoy (1 931 - ... ) aa yukar 1 962'den iti
baren u.un yllar boyu en baarl turnuva oyuncusu olmu
t_r ; .ug.ue :de de en sekin turnuvalarda, bu yata biri iin
uu .k br s! sna olarak birok baar elde etmektedi r. Karpov
le . kez Dunya ampiyon luu ma oynam, ve Filipinler
dek unvan ma karlamasnda (1 978) Karpov'u neredeyse
yenmitir ( +5 - 6= 21 )]
lnl r. gereklet irilmesi konusuna gemeden nce re
tc br ornek daha. Bunun temas "planszl n eezas "dr.

Beyaz kuvvetlerin yerleimi oh .: & v:W

'
duka zarars g.r9nmektedir. 1
IWlf
f.i!lf
l
Fakat buradak suk u net ok al 6 . . --it' -r -- :"
:!\
v: .,,=--,
d atc d r. B eyazn son h am 1 es %': :"'""'>. '-: ":Nv:,.:
1

.Kad1
un;:;

.
-.
-.
.
:
:::
:

..:{
';!
..:
.
:
-:
:

!{

:-.!
s
,,

!? de artcdr.
13
s mm JH M
@ &@..
. 1 tmt

t
KW
k (Vezir gambitinden meyda- ,. :-!:!'
.;:: .,:-'':: 'i'-''".::
'"''::;:
na gelen) bu gibi konumlarda 3 ;gfg- l#'4)@!f"
t
beyaz Kaleerin.. doal yerleimi 2
:;: =* \ .,} =
c1 ve d1 dr; unku bu taktrde .;,,,.,:,::,.:::.:>.>:':: \"':-.<
:;:;-::::.: W<:::- \lAjl " .
Kaleler meydana gelecek olan 1 % M@e f <. :!
bitiik c5 ve d5 Piyonlarna b c d s h
Diyagram 41 6
kar daha etkili olurlar. Zamann dnya apnda en kuvvetli
satranlarndan biri olan tecrbeli bykusta Kortschnoy
bunu tabii ki iyi biliyordu! Beyaz, rakibin 1 3 . ... c5 hamlesini
sanki davet etmi ve bunun iin hatta bir tempo feda etmi
(1 6.Kd1 -c1 ) gibi grnyor; fakat gz nne alnan bu zel
halde somut faktrler tempolarn rolnden daha nemlidir.
..

1 1 . . . . a6 1 2.Kac1 Kac8 13.Kfd1 Ve7 14. Vb1

Kfd8 1 5. Ff1 c5 16.d:c5 . . .

24 . . .. Ae8 25.K:c5 K:c5 26.A:c5

ve Siyah terketti.

Korchnoy - Geller
(Dnya ampiyonluu Adaylar ma , 1 971 )

18 . ... b6 devam yolu iyi deil, nk 1 9.a:b6 a:b6 20.Ka7(! )

hamlelerinden sonra beyaz Kale rakip kampa sokulmaktadr.
1 9.Vb3 Fd8 20.Fc5 Kf7 21 . Kf2 Fe7 22.g3 Vh6
23. Fd6 g6 24.c5 . . .

imkanszdr.

.
......

..

:::

197

Wllner - Romanowsky
(5'inei S.S.C.B. ampiyo nluu, 1 927)

Grnrde Beyazn hibir ey-. ' ,,, ;;:,.. . ,. . . . .

*s:"' k fi"t':!:::
::"
den korkmasna .erek yoktur, 8 ::,: ..:.:::::,:;:-.: ::.:.:
ayrca tek ak sutun onun i- 7 @ - @W .l {
,,!-..'-.: -.. - ''-' ':::
x._
gali altndadr. Ancak bu izle- e -M
'=i'

!'.'@
...
!!-:m
C:. :::W
>!.t
:
-.:"
:-:'-=.\1

n _m ol.?uka. y ti zeyse ldir, n- 5 J '11f ' if"' filntfI

-:.<. - - --->;; ;.';s.:w,:-.
ku. .en oneml.. eylem yolu , im- :,';;$.'"
-:. --::l* "'""k
fo::s *::::
j_l
dk halde oze
- tx

J
arpmayan f- 4 ",1,,_='

lli
m.
"Nl'.I"' """
-!'\
!;i::;:W
;::'E9{
.r:. . ",,i..,:::;*
o.
h.att olacaktr.
1
. gerekle- 3 ('

t
w
. ' . Bunu

,.. :;:;.,. ,.,.. .:'" '"

" --i"'" ''"""' "
trme
k
n,
md
greceimiz
2

1 M. ... t Z.,:W.',_-!\:.
. .
-t'"l1W if'
g b , be etap gereklidir:
1 M
;-.

:
'
:
;
- :-: -:
::
1:::
- - , ' h"
d
1 ' inci etap. Beyazn d-stu- b
nu daki basksnn ntralize
..D iyag ram 41 8

,
edlmesld ir. Bu ama iin si
::yah Fil d4-hanesin e yerletirilm elidir:
.
:

...

. "'':-....;....

..

, .,:-.

..: .,,

..
. . ..

..

.
.

'.

..
.

..

..

..

....

1 . . . . Ff8! 2.Khd1 Fe5 3.Ve2 Fd4 4.Sb1 c5

ite, plann birinci etab baar ile tamamlan mtr. Durum

'
Siyahn lehine dnmt r.
2'ncl etap: f-hattnn almas iin hazrlk.
5. Kf3 Vd8 6.h4 Ve7 7.Kg1 Kf8 8.Fd3 Sh7 9. Kfg3
Kd6 1 0.K1q2 f6!

Kk bir ra bilan90: Siyah sistematik olarak Pozisyonu nu

kuvvetlend rmektedr, ve Beyaz bunu nleyemez. "f2" zayf
noktas ortaya kar, ve bu da Siyahn oyununu daha aktif bir
hale sokar.

OYUN ORTASI (3)

OYUN ORTASI (3)

imdi Beyaz, d5-Piyonunu almak zorundadr; fakat nce

29.Fc5 oynamak biraz daha iyi olurdu .

3'nc etap: nem l i stunu elverili olacak_e kilde ac

mas.
1 1 .q:f6 K8:f6!

Aslnda basit, fakat dikkat edilecek bir incelik. Grnrd e 1 1 .

... Kd:f6 daha mantkld r; fakat Siyah Kf6-f4! yardmyl a bas
ky arttrmak istiyor. Oysa bunun iin g6-Piyon unun emin e
kilde korunmas gereklidir (Kd6). Yaplan hamleden sonra
Beyaz 1 2.Kf3 oynayamaz, nk 1 2 . ... K:f3 1 3 . V:f3 Kf6 ile
14 . . .. Vf7 hamleleri nden sonra Siyah Hattnda egemenli i
elde eder. imdi

29. e:d5 e4!

(Diyagram 420 'ye baknz).

Siyah btn istediklerini yapmtr. Uzun zaman kapal kalm

balamaktadr:

12. Kg5 Vf7 1 3.Fc2 Kf4 1 4.Kh2 Kdf6

1 5.K5g2 F:f2 1 6.Fd1 Fd4 1 7.Sc1 Kf1 1 _

K6f3 1 9 . Vd2 Kc3+

Korkun bir istila ...

2D.b1 Vf3 21 .Ke2 K:b3+! 22.a:b3 V:b3+

23.Sc1 Fb2+
ve Beyaz terkeder.
Neistadt - Kotov
(leningrad (Peterburg), 1 9561

Diyag ram 41 9'da gsterilen durumda Siyah

g h
1
a
dend en tr Siya h, Atn a
Diyagram 420
b6'dan a4'e (veya, mmkns e
e5'ten d3'e} aktarmaktadr. Neistedt ise bir Kale iftini krtrmaya karar verir; fakat bu s
rada bir taktik incelii hesaba katmamaktadr. Ancak parti na
sl olsa Beyaz iin artk stratejik olarak kaybedil mitir.
b

32. Kc4 K:c4 33.V:c4 A:e3 34.A:e3 F:b2

35. Vb3 EJIJ11.
.

Bu hamle hata gibi grnyorsa da, Siyah btn olanaklar

sonuna kadar hesaplamtr.
36. K:d7 . . .

36.V:b7 K:b7+'dan sonra meydana gelen oyunsonu d a Beyaz

iin mitsizdir.
Veya 38.Ac2 Vd1 mat.

38 . . . . V:e3+
ve Siyah terkeder.

O.yagram 4 1 9

Bu konum Aljehin-S awyer partisind e (1 923) meydana gel

g

myla kovulmaktadr.
2 ' inc etap. c 7 -c6 h am l es e
d5-Piyonu krlmakta ve c-stunu almatad r.
3'nc etap. d6-d5 Piyon ilerlemes iyle e4-Piyon u ortadan
kaldrlmakta ve g7-Fili e5-e4 'ten sonra aktif hale gelmekte dir.
Parti yle devam etmitir?
a

20. Af1 b4 21 .Ae2 c6!

Beyaz g2.:g4 v.s. oynamak istiyor, fakat rakibi bunun iin va

kit b rakmyor. 22.d:c6 V:c6 23.V:d 6 V:d6 24.K:d6 A:e4
25.Kd7 Af5 hamlelerinden sonra Siyah ok kuvvetli bir inisi
yatif elde edecei iin, Beyaz c-stununun almasna raz ol
mak zorundadr.
24. c4 b:c3 (e.p.) 23.d:c6 V:c6 24.A:c3 Kab8!

Plann ilk ksm gerekletirilmi - siyah Kaleler iin iki nem

li hat almtr. imdi sra, siyah Filin bulunduu aprazn
almasna gelir. Yukarda da belirttimiz gibi, bunun iin d6d5 Piyon ilerlemesini gerekletirmek gereklidir.
25. A 3 . . .

25.V:d6?? V:c3 deil .

25 . . . . Kb4 26.Kd2 Kfb8 27.Kc1 Vb7 28.K1 c2 d5!

Siyah Atn hareket yetenei snrlandrlmaktadr. d5-noktas

nn belli bir oranda zayflamas nemli deildir, zira siyah At
bu haneye ancak Pc6'y kaybetme pahasna ulaabilir.

tinin krlmas ve bu meyanda

Diyagram 421
a4-P iyonu nun b2-b 3 ham lesi
ile desteklenmesi.
2) Rakip kuvvetler i c6-noktas nn savunma sndan saptrmak
amac ile, ah kanadnd a Piyon hcumu balatlm as.
3) Her iki kanatta kombine tehditler yardmy la c6-noktasnn
feth edilmes i.
Aljehin bu seansta yirmiden fazla partnre kar tahtaya bak
madan oynamt r. Kendisini n dediine gre bu artlarda yu
karda sz geen plann kurulmas herhangi bir kombinezo
nun hesaplan masnda n ok daha zor olmutu r.
Parti yle devam etmitir:
a

1 98

Vezir gambitinin vaktiyle ok popler olan Meran varyant.

Dinamik faktrlerin nemli rol oynad bu al genellikle
keskin bir oyuna gtrr.
14. Fb5+ . . .

Meydana gelen pozisyonda b u doal hamle istisna olarak iyi

deildir. Doru devam yolu 1 4.0-0! tur (ve 1 4 . ... h6 taktirde
1 5.Ve2 0-0 1 1 .Ve4 v.s.).
1 4 . . . . Se7!

Kolayca anlalaca gibi, Siyah zdrapl bir bekleyie mah

kumdur. 30 . ... Ab6(?) 31 .K:c6 K:c6 32.K:c6 A:a4 (32 . ... V:c6
33.Af6+, ve Veziri kazanr) 33.Kc7 Vd8 34.Kh7! hamlelerin
den sonra Beyaz kazanmaldr (34 . ... A:b2 35.Vb3 v.s.).

lgin bir. durum. Siyah ah, merkezde kalmasna ramen,

kuvvetlern hzla seferber olmasn engellememektedir. Daha
da kts, Beyaz Fb5'in durumu emin deildir. 1 5.Fg5+ sal
drs Beyaza hibir ey salamamatadr, rnein: 1 5 . ... f6
1 6.ef+ gf 1 7. Fh4 Af4! v.s.

Plann ikinci etab balamaktadr. Beyaz, baarl bir merkezi

lemeden sonra siyah rok konumuna kar kesin bir baskn
balatmaktadr.

1 6.Ve2 daha iyi idi. Beyaz "doal" hamleler yapmakta v e bu

basmakalp oyun yznden ciddi glklere karlamakta
dr.

Dikkat edilecek b i r an: Aljehin, planna sadk kalr! Gerekten

de, 33.K:c6 K:c6 34.K:c6 Kc8 devam yolu, Siyaha karoyun
iin mit verir.

(Diyagram 422'ye baknz)

eY,d ana g len duru a. siyah '''"''::.' . ,, g "''''@
1e d e
.
y ii ir i :k:
.

. '"''
: '' ::::.
=::>:<''
'
d"1
"'1
'"'
l"
r
'm
pek .olanag
yoktu r, yle ki s ' -i :M '''*'.*'ft
iin
.
.
: !
.
....';.;:'''"'w v}:. ''

e
"
""
F*'
:::
.....
:
J
,.
..
:::.
,
.,
,

Syah hbr engelle karla:M'Wv'"t$,;-

!il
m ad. n k onum unu k uvvet en d ' - 5 Mm!l
.....,,.,
... 1-*-'
<r-:oi:/ 't.:m=:"

31 . b3 Va8 32.g4! . . .

36 . . . . V:d7 37.V:bB Vd3+ 38.Sc1 . . .

23. Ae5 A:e5 24. F:e5 Ad7 25.Ff4 Af6 26.Ve2 Va8
27.Vf3 A_dl 28.e51..:.=
28 . . . . Vb7 29.Ad2 Va8 30.Ae4 Vb7

4 ' nc etap: Al m olan hattn zaptedilm esi

Siyahn ileri iyidir: f2-noktas artk savunula maz.

5'inci etap: A r siyah Figrleri n rakip kampa sokulmas .

21 . h3 Ff8 22. Ff4 Fe7

Pasif durumda bulunan Siyah bekleme hamleleri yapmakta

dr.

32 . . . . Kf8 33.g5! . . .

33 . . . . hg 34.F:g5 f6 35.e:f6 Ve8

35 . ... A:f6 36.F:f6 F:f6 37.A:f6+ K:f6 38.Ve4 hamlelerinden

sonra meydana gelen oyunsonu Siyah iin mitsizdir. Parti
de daha aadaki hamleler yaplmtr:

36.K:c6 K:c6 37.K:c6 F:f6 38.A:f6+ A:f6 39.F:f6

Vq6+ 40.Vq4! Vb1 + 41 .Sg2 K:f6 42.K:e6 Vf5
43.V:f5 K:f5 44.Ke5(!) Kf4 45. K:a5 K:d4 46.Kb5.
ve Siyah terketti.

Stratej i ve Taktik Arasmdaki l iki

Strateji, kuvvetlerin (talarn) genel ynelim prensiplerini
vermekte, Taktik ise bunu gerekletirmenin arelerini ara
trmata ve giriimler (amalar) ile somut ilemler arasndaki
uygunluu incelemektedir. Euwe'nin dedii gibi Strateji d
nmeye dayanr. Taktik ise eitli vasflar gerektirir. Taktik,
Figrlerin ve Piyonlarn nitelikleri (vasflar) ile bunlar arasn
daki ibirlii ve koordinasyonu dikkate almaktadr.
Satran literatrnde "Taktik" kavram birok defa kombine
zon fikrinin sinonimi (eanlamls) olarak kullanlmaktadr.
Gerekten de Taktik, en bariz ifadesini kombinezonda bul
maktadr. Fakat szn en geni anlamyla Taktik, en basit ele
man olan hamleden en karmak okhamleli eylemlere kadar,
tahtadaki btn faaliyetleri iine almaktadr.
Hallerin ounda, zellikle modern stratejide, bir plann ger
ekletirilmesi srasnda Taktik sahasnda yeterli pratik (bece
ri, "rutin") ok nemli bir rol oynar.
Aadaki rnekte (Parti No 54B) Siyah, rakibin basmakalp
oyununu taktik arelerle karlamaktad r.
Parti No 54b
Uhlmann - Larsen
(Dnya ampiyonluu Adaylar ma, 1 971 )
1 .c4 Af6 2.Ac3 e6 3.Af3 d5 4.d4 c6 5.e3 Abd7
6.Fd3 d:c4 7.F:c4 b5 8. Fd3 Fb7 9.e4 b4 1 0.Aa4
c5 1 1 .e5 Ad5 1 2.A:c5 A:c5 1 3.dc F:c5

1 99

1 5. 0-0 Vb6 1 6.Fd3 . . .

. . . h6! 1 7.Ve2 Khd8 1 8 . Fd2 Sf8

iTwmi: :\;iftilf\

.... . ...

;c1 Kaca 20.Kc2 a5

l{:r&:N

;r,t:r:r :;

li artmaktadr. imdi 23. ....

Diyagram 422
F:f2+! , veya 23 . ... Af5 ile 24 . .. .
F:f3 ve 25 . ... Ad4! tehditlerine kar iyi yantlar yoktur. Beyaz
savunmaya gemek zorundadr.
23. Ae1 Fd4 24. K:cB K:c8 25.K:c8+ A:c8 26.b3
Ae7 27.Af3 Fc5 28. Fe1 . . .

28.Fe3 F:e3 29.V:e3 V:e3 30.fe F:f3 31 .gf Ad5 hamlelerinden

sonra Siyahn kuvvetli 32 . ... Ac3! tehdidi var.
28 . . . . Af5 29.Sf1 Vc6! 30.Fb5 Vc7 31 . Fd3 Ad4
32.A:d4 F:d4 33.f4 Vc1 ! 34.Vd2 Va1 35.Vc2 Fc3
36.Vb1 Fa6!

Siyahn stratejisini tamamlayan tipik bir taktik darbe. Beyaz

terk eder, nk btn varyantlarda Siyah bir Figr kazanr.

[Resim 422a'ya baknz: Danimarkal GK Bent Larsen (1 935... ). Asrmzn en kuvvetli ustalarndan biridir. Birok kuvvetli
uluslararas turnuva kazanmtr (1 967 ila 1 970 seneleri ara-

t;{;!rri ::r,

ylnda Zon turnuvasn kazan

d ktan sonra, birinci ada ma
nda o zamanda ok kuvvetli
olan lvkov'u 5 1/2:21/2 skoru
ile yenmi, ancak bundan son
ra Tal'e kar ( ! ) sadece bir pu
yenilmitir
an
farkla
( 4112:51 /2].
Stratejik plan, ancak gerekle-

Resim 422a

..
,P-'l;:t.Wi'f:::,::::., .,,_.,'::;11/"lh-'
'*'.,.,.,,,,,.
f:::,:::

;1::::=:: *::i:;...a. :::::. ;=,i

.._.

=:"" .::

taktik atirilmesi iin gereken

.....
a
...,'<
reler mevcut oldugu taktrde ,
1liW\rmi salam bir teme.le dayanmak
1 %!\Jt@ra
l\ 1all MP tad r. Plann pozsyo nel karars 1 @w
baa nmas . bazen. m v5 wfiI
- 11.
:,:;;;:"\,,';:'i]t
'"'
'T.
.,f
.,D.
'A.f - l f':f ara
cut olan taktik olanaklara gore

yap lmaktadr. .
::,: :\
..

423 numaral Dyag ram goz

,
,
.

::
.t:. ,,,fr
t
'
'
r
7
2
, JB.fp,JtW-1---l)i-"': nne alalm.
i
,, h Bu konum Geller-Pol ugaevsky
aft b t ..:"::d , ' :M
1t
g
partis inde (Port oroz 1 73) ,
Dyagram 423
Beyaz n 1 1 'inci hamle snden
da Siyah
konum
Bu
tir.
gelmi
na
sonra meyda

\!
:;[f:ftf*illtt :tM
-

1 1 . . . . Vb6?t

dir: Si
oynar. Bu hamle bir meyd an ? ku gibi grn mekte
etdavet
e
etmey
feda
Fgur
br
yah, rakibin i e6-no ktasn da
mektedir.

Partin in devam nn gste rdii gibi, birok ben .er konum

y
halde
ozel
bu
alnan
nne
gz
feda,
kazanca gtren bu
u.
olurd
iyi
daha
ok
!
2.Ab3
1
ir.
deild
1 2 . A:e6(?) . . .

1 2 . . . . 1:e6 1 3.Vh3 e5! !

AILILAR (3), YARIAIK AILILAR

OYUN ORTASI (3)

Beyaz, grn rde iyi olan, fakat aslnd a riskli bir komb inezon
balatrken, bu yant hesab a katma mtr ! ..

14. Ad5 F:d5!

Elbette ! nk Siyah n savun ma plann da uzun rok da var.

Siyah byk bir taktik ustalkla sa unm yP .akta.r., Tahta

1 6 . .. i
daki konum grn d kadar sak eldr ; o_rnegn1 8.Ke8
.
gf
7.F.f6
1
r:
goturu
lklara
kark
ilgin
yant
e:f4 (?)
K:e8 1 9.F:d7 + d8 20.F:e 8 Ve3+ ! v.s.
1 5. ed 0-0-0 1 6 . Ff5 Sc7(!)

17.Ke 3 b4 1 2.1:e5 d:e5 1 9.F:d7 K:d7 20.K: e5

Fd6 21 .Ke6 Kf8 22.Sb 1 ? . . .

f kat
Kesin bir hata. 22.Vh 4( ! ) mane vras basky artabi lirdi;
Syah
la,
arty
a
oynam
li
parti, bu hamle den sonra da, dikkat
iin kazan lm olurd u.
22 . . . . A:d5! 23.Vb 3 . . .

Veya 23.K: d5 Kf1 + v.s.

23 . . . . Kf5 24.Fh 4 Vb5 25.K6 e1 Ke5!

i stn
Beyaz hcum dan geriye hibir ey .kalma n:11tr. Maddaagd
ak
daha
e
Partd
dr.
yeterl
yla
fazlas
iin
tk kazan
hamle ler yapl mt r:
26. Fg3 K:e1 27.K: e1 F:g3 28.V:g3+ Sb7 29.a3
a5 30.ab -ab 31 .Vf3 Vc6 32.Vf5 g6 33.Vf3 Kc7
34.Vd 3 Vc4 35.Vd 1 Ke7 36.Vd 2 Kd7 37.Vf2 b3t
38.cb V:b3

ve bu mits iz durum da Beyaz, dn me zaman nn bitme si

yzn den partiy i kaybe tmit ir.

K 1 S 1 M 13
A l llar (3) , Yanak al lar

7 . . . . 0-0 8. Fe3 Ac6 9.Vd2 e5 1 0.d5.

ve 1 O . ... Ae7 1 1 .g4'ten sonra Siyahn durumu olduka sk

k bir hale gelir.

"Yarak allar", bildiimiz gibi, Siyahn 1 .e2-e4 hamlesi

nin 1 . ... e7-e5 ten baka herhangi bir hamleyle karland
balanglardr. Elbette bu allarda da Siyah, merkez mca
delesinden vazgememektedir. Tpk ak balanglarda ol
duu gibi, yarak balanglarda da merkez haneleri olaa
nst nemli rol oynamaktadrlar. Ancak burada merkezdeki
mcadele baka yntemler yardmyla meydana gelmekte ve,
zellikle, gelime (ak balanglardaki varyantlara gre) da
ha yava gereklemektedir.

Parti No 55
Tarrasch Mieses
(Gteborg, 1 920), skandinavyal partisi

1 . e4 d5 2.e:d5 V:d5 3.Ac3 Va5 4.d4 es

Morphy-Anderssen manda (1 858) ilk defa uygulanm olan

bu karoyun denemesi, gz nne alnan partide baarsz
lkla biter.
5. Af3! . . .

skandinav savunmas

5.d:e5'ten sonra Siyah, Anderssen'in Morphy'ye kar setii

5 . ... V:e5+ 6.Fe2 Fb4 devam yolu yerine hemen 5 . ... Fb4 oy
nar, rnein: 6.Af3 Fg4 7.Fe2 Ac6! 8.0-0 Age? 9.Ff4 0-0,
Kad8 ve Ag6 tehdidi ile.
Pe5'i kazanmay amalayan 5.Ve2 hamlesi de elverili deil
dir, zira Siyah buna kar 5 . ... Ac6 yardmyla kuwetli bir Fi
g r basks elde eder.

1 . e4 d5

skandinav savunmasnda Siyah, beyaz merkez Piyonuna

derhal hcum etmekte ve ayn zamanda, beyazhaneli Filin
tahtaya kn hazrlamaktadr. 1 . ... dS yantnn zayf dene
bilecek taraf, Beyazn doal 2.e:d5'ten ve 2 . ... V:d5 3.Ac3
hamlelerinden sonra ya zaman kaybetmek ya da 2 . .. Af6 ile
gambit oynamak zorunda oluudur.

5 . . . . Fb4 6 . Fd2 Fg4 7.Fe2 . . .

2. e:d5 Af6

Eskiden burada aa yukar istisnasz olarak 2 . ... V:d5 3.Ac3

Va5 oynanrd. Bugnle_rde ise 2 . ... Af6 hamlesi tercih edil
mektedir. Gnmzde lskandinav savunmasna nispeten az
rastlanmaktadr.
2 . ... V:d5 3.Ac3 Va5 hamlesinden sonra (3 . ... Vd8 yant az
perspektif salamakta), Siyah canl bir Figr oyunu balat
may amalamaktad r. Beyaz iin en iyi devam yolu hemen
4.d4 oynamaktr. Bu hamleden sonra Siyahn iki nemli ola
na var:
1 ) 4 . ... Af6 5.Af3 Fg4 [5 . ... Ac6'dan sonra Beyaz 6.Fb5 oy
nar; dier yantlar 6.AeS ile karlanr (7.Ac4 v.s. tehdidi ile)]
6.h3 F:f3 (6.FhS 7.g4 Fg6 8.Ae5 c6 9.h4 v.s.) 7.V:f3 c6 8.Fd2
Abd? 9.0-0-0 e6 1 O.g4 Fe7 1 1 . Fc4, Beyazn gelime avanta
j ve inisiyatifi ile.
2) 4 . ... es. Ne pahasna olursa olsun karoyun elde etmeyi
amalayan bu deneme, aadaki devam yolunun peindedir:
5.d:e5 (?) Fb4 6.Af3 Ac6 7.Fd2 Fg4 8.a3(?) Ad4 v.s. (9.a:b4?
V:a1 ! 1 0.V:a1 A:c2+). Fakat 4 . ... e5 yantndan sonra Beyaz
5.Af3! gelime hamlesi ile stnl salar (Parti No 30'a
baknz).
3.d4 . . .

Beyaz, Piyonu akla yatkn bir ekilde geri vermektedir.

3.c4'ten sonra Siyah 3 . ... c6 yant yardmyla bir Piyona kar
lk iyi bir parti elde eder: 4.d:c6 (Burada da Beyaz Piyonu
geri verebilir: 4. d4 c:dS. Bu konum ise Caro-Kann savunma
snda Panov varyant iin karakteristiktir: 1 .e4 c6 2.d4 d5
3.e:d5 c:d5 4.c4 Af6) 4 . ... A:c6 5.Ac3 e5 6.d3 Ff5 7.Fe2 Fb4
8.a3 F:c3+ 9.b:c3 Va5 v.s.
3 . . . . A:d5 4.c4 Ab6 5.Af3 g6

Doal 5 . ... Fg4 hamlesi, p ratiin gsterdii gibi, 6.cs yzn

den tavsiye edilemez; rnein, 6 . ... A6d7 [6 . ... Ad5 7.Vb3
F:f3(?) 8.V:b7] 7.h3 F:f3 8.V:f3 Ac6 9.Fc4 e6 1 0.Fe3, beyaz
inisiyatif ile.

7 . ... Ac6 yantndan sonra Beyaz 8.a3! oynar ve imdi Siyah

ancak kt varyant arasnda seim yapabilir:
a) 8 . ... F:f3 9.F:f3 A:d4 1 0.a:b4 V:a1 1 1 .V:a1 A:c2+ 1 2.e2
A:a1 1 3.K:a1 , +-;
b) 8 . ... Fd6 9.b4 Vb6 (yegane ricat!) 1 0.Ad5 v.s.
c) 8 . ... F:c3 9.F:c3 VdS 1 O.de v.s.
8. A:d4 Ve5 9.Acb51 . . .

okynl b i r hamle: Ad4' koruyor, Fb4'e hcum ediyor, ve,

steli, 1 0.A:c? + ve F:g4 ile tehdit ediyor. Bunun iin Siyah ge
nel bir basitletirme yapmak zorundadr:
9 . . . . F:e2 1 0.V:e2 F:d2+ 1 1 .S:d2 V:e2+ 1 2 .S:e2

Diyagram 424'e baknz.

ok retici bir pozisyon meydana gelmitir. Likidasyon ey
lemi neticesinde Beyazn imdi rn:a=:<-=::-::--
d e: " b; :
P
r.

f
tempolar sayesinde partinin ,l. ,..,"41.:.,-.,,.,,pl=:::\.,,.,.,:f: .:\,..,.,
"
n

t;i ;::! :::

lT: .,J.
.. J

m;;

.
1 2 . ... d8 hamles de y go- 2 11 ilL lfl!*.A i
i
m
aa
,
a 1 cie h i i 1 b
(1 2. ... d8 1 3.Kad1 d?
Diyagram 424
1 4.Khe1 Agf6).

:-;,f !r1t :!

1 3 . Khe1 0-0-0

Bu hamleden sonra Beyaz beklenmedik ve, ayn zamanda, ke

sin bir kombinezon gerekletirmektedir.
Siyah bu durumda 1 5.Aab5 beklediinden, bir At kazandran
1 5 . ... c6 yantn hazrlamt. Oysa onu naho bir srpriz

imdi 7 . ... Fg4 yant nlenmelidir.

7 . . . . e:d4

1 4.A:a7+1 Sb8

6. Ac3 Fg7 7 . h3 . . .

200

imdi Beyaz saha kazanacaktr, nk Siyah artk merkezde

ki tansiyonunu zmek zorundadr.

201

AILILAR (3), YARIAIK AILILAR

AILILAR (3), YARIAIK AILILAR

bekliyordu :

1 5.Aac6+ ! be 1 6.A:c6+ Sc8 1 7 .A:d8 S:d8

Kk bir bilano yapalm: Beyazn durumunun da a. iy! ol

duu aktr. Ayrca, p ratiin g.?st. rdi. i gibi, Kale e k Pyon
oyunsonunda iki Attan daha ustundur;. oys part. nas.l o. sa
finalde bitecektir. Ancak hemen una dkkat ekelm k, boy
le bir konumun kazanlmas olduka ince bir "teknik" ge ek
tirir. Tarrasch problemi adeta ideal bir ekilde zmektedr.

talarndan biri olan Dr. Tarrasch "Satranta en zor ey, kaza

nlm partiyi kazanmatr!" diye bouna sylememi! ..
42 . . . . c:b5 43.c:b5 AcB 44.b6. ve Siyah terketti .

Fransz savunmas
Fransz partisi olarak da adlandrlan bu al
1 . e4 e6

hamlelerinden sonra meydana gelmektedir. Bu gnlerde de,

Sicilya partisi kadar olmamakla beraber, ok rastlanan bu a
Azok zorunlu bir hamle; nk 1 ... c_8 1 .Kf3 hamlele ln stratejik fikri yledir: Bildiimiz gibi Siyah, 1 .e4 hamle
rinden sonra Ke1 ya e8 ' e ya da e7 ye, yan rakp kampa teh sinden sonra "ak" balanglarda, Beyazn 2.d4 hamlesiyle
likeli ekilde sokulmaktadr.
merkezde egemenlii elde etmesini 1 . ... e7-e5 yardmyla en
gellemeye alr. Bu KISM IN devamnda greceimiz gibi, 1 .
1 9 . Sd3+ Ae7 20.Sc4 . . .
Bilindii gibi, ou oyunsonlarnda ah kuvvetli bir figrdr. ... c5 hamlesi ile karakterize edilen Sicilya savunm s d a ay
n amac gtmektedir. Fransz partisinde ise Siyah lk ha l_e
20 . . . . h5
sinde baka bir yntem uygulamaktadr: 2. d4 hamles le
Kh8 iin k hazrlamak amac ile. Fakat bu hamle deneme merkezin Piyonlarla igal edilmesine izin vermekte, fakat da
olmaktan teye giqemez.
ha sonra Beyaz Piyon merkezine kar mcadeleye balaya
rak simetrik 2 . ... d7-d5 Piyon ilerlemesi sayesinde merkez
21 . Kd3 . . .
de karanslar elde etmeye almaktad.. undan sonr k
lmcl 22. Kde3 tehdidi ile.
konuda greceimiz gibi, Siyah ayn stratey 1 . ... c7-c6 le
21 . . . . Ab8 22.Kde3 Ac6 23. b4 f6
karakterize edilen Caro-Kann savunmasnda da kullanr.
Hep zorunlu hamlele r.
Fransz savunmasnn ana fikri, c7-c5 veya f7-f6 hamleleri
yardm ile beyaz merkeze hcum etmek ve Vzir kanadnda,
24. 14 Sf7
c-hattndan yararlanarak inisiyatifi elde etmektr.. Fr ns. z par
Bu hamle kk bir tuzak iermektedir: 25.b5 Aa5+ 26.b4? tisi,
kukusuz, okynl bir savunmadr; fakat ler duzeyde
mat).
Ka8
5
(27.:a
Ad5+
stratejik
bilgiler gerektirmektedir.
25. a4 Kb8 26.c3 Kd8 27.Kd3 K:d3 28.S:d3 Se8
Gz
nne
a lnan bu popler ala ilk defa olarak Luce
29.a5 Sd7 30.a6 . ..
na'nn
eserinde
rastlanmaktadr (1 497!). Fakat adn, 1 834
Siyahn durumu kaybedil itir; nk _dier .Figrlere gre senesinde Londra-Paris mektuplama partisinden almtr;
Atlar, Piyonlar n ilerleme sne kar yeternc e drenem ezler.
bu partide Fransz oyuncular 1 . ... e6 oynayarak zaferi elde et
30 . . . . Ad5 31 . Ka1 Aa7 32.q3 c6 33.Ka4 . . .
milerdir.
Pb4' korumaktadr (ama - Ad5'i c3-c4 hamlesi ile yerinden
2. d4 . . .
kovmak) .
Al ilkelerine uyan ve pratik olarak btn partilerde uygu
33 . . . . Ab6 34.Ka5 g6 35.c4 Abc8 36.Ka1 Ad6
lanan bu "normal", hamle, Beyaza en iyi ans_[ar salamak
37 .Sd4 Ac8 38.Sc5 Sc7
tadr. Dier hamleler Siyaha zorluk karm z. p rnein, 2.Ve2
hamlesini gz nne alalm. Bu hamlenn fkr 2 . ... d5 yan
38 . ... Ad6 39. Kd1 .
tn
nlemektir (2 . ... d5 3.e:d5, ve Siyah bu Piyonu Vezirle 1 39. Ke1 . . .
mak zorundadr ki bu da 3.Ac3'ten sonra zaman kaybna go40. Ke6 v.s. tehdidi ile, 3 9. ... d7'den sonra partiyi b-Piyo trr). Tschigo rl n'in teklif ettii ve daim ynad bu orijinal
_
nunun ilerlemesi kazandrr.
hamle zorluk karamaz; Siyahn brka y devam yolu vardr
39 . . . . Ab6
rnein: 1) 2 . ... Fe7 ve bundan sonra 3 . ... d5; 2) 2 . ... Ac6
i e 3 . ... e5 (ak oyunlarnkine bnzer kon mlarla, fakat Ve
Son mit, fakat bu devam yolu da oyunu kurtaramaz.
zirin biraz elverisiz bir durumu le); ve, nhayet, 3) 3 . .... c5
40. Ke7+ Ad7+
ile Sicilya partisine gei. Btn bu devam yollarnda Syah
425 numaral Diyag rama bakn.
zorlanmadan eit ("edeerli") bir oyun elde eder.
1 B. Kad1+ Se8

41 . K:d7+! . . .

,.,.,.,.,,"""",-----,

Diyagram 425

Bu gibi konumlar iin tipik bir

Satran tarihinin en byk us-

2 . . . . d5 3.Ac3 . . .
En ok kullanlan hamle. Burada Beyazn emrinde daha u

devam yollar var:

1 ) 3.e:d5 e:d5. Deime varyant olarak adlandrla bu de
vam yolu Siyaha hi zorl k kar az. B_u nu ned:n r ktr:
Fransz partisinin birok sstemlernde braz , baagr! s olan
kapal c8-Filine c8-h3 apraz alm tr. iki . t rafn Py nlar
nn tamamen simetrik olarak yerletrlmes se, partnn be
raberlikle bitme ansn arttrr: 4.Fd3 Fd6 5.Ae2 (5.Af3'ten
sonra Siyah 5 . ... Fg4 oynayabilir) 5 . ... Ae7 6.0-0 0-0 7.Ff4
Ff5 v.s.
2) 3. Ad2. Bu hamleye de birok partide rastlanmaktadr
202

(Tarrasch varyant). Bugnle rde bu hamleyi sadece ilgili de

vam yollarn tercih edenler deil, ok kark ve zor oyunlara
gtren 3.Ac3 Fb4 "Nimzowitsch sistemindeki" amazdan
kanmak isteyenler de kullanrlar. Tarrasch'n 3.Ad2 hamle
sinden sonra Beyaz, baz varyantlarda d4-Piyonunu c2-c3
yardmyla destekleyebilir. Fakat d2-hanesinde beyaz Atn du
rumu pek aktif olmadndan, Siyah, partiyi denkletirebilir.
Siyahn, 3.Ad2 hamlesinden sonra en ok kullanlan 3 . ... Af6
ve 3 . ... c5 devam yollarn ksaca gzden geirelim.
2a) 3.Ad2 Af6 4.e5 Afd7 5.f4 [Burada 5.Fd3 hamlesi de ok
oynanr; hatta eskiden en ok kullanlan hamleydi. "Ba var
yant" saylabilecek devam yolu yledir: 5.Fd3 c5 6.c3 Ac6
(Eski oyun tarz olan 6 . ... b6 7.Ae2 Fa6 A:a6 uzun bir sre
dir terkedilmitir, nk bu devam yolunda Beyaz hzla h
cum elde etmektedir, rnein: 9.0-0 Ac7 1 O.Af4 Fe7 1 1 .Ke1
0-0 1 2.Af1 f5 1 3.e:f6 K:f6 1 4.Vg4 v.s.). 7.Ae2 Vb6 8.Af3 c:d4
9.c:d4 f6 (Siyah 9 . ... Fb4+ yantndan vazgemektedir, n
k ne 1 O. Fd2 F:d2+ 1 1 . V:d2 Vb4 ile Fil ve Vezir deitirilme
si ne de partinin basitletirilmesini nleyen 1 O.f1 yant du
rumunu hafifletmez) 1 0.e:f6 A:f6 1 1 .0-0 Fd6 1 2.Af4, ve pra
tiin gsterdii gibi, Siyahn yeterli anslar vardr, rnein:
1 2 . ... 0-0 (1 2 . ... F:f4 1 3. F:f4 V:b2 devam yolu 1 4. Fd6 yzn
den tehlikelidir) 1 3. Ke1 Fd7 (Alman ustalarn teklif ettii ve
ayrntl analizlerini yapt ansl bir Piyon fedas) 14.A:e6
Kfe8 1 5.Ff5 Aa5, ve bu durumda Beyazn 1 6 . Fg5 F:e6
1 7.F:e6+ K:e6 1 8.K:e6 F:h2+ 1 9.:h2 V:e6 20.F:f6 V:f6
21 .Ve2'den daha iyi bir devam yolu yoktur; oysa bu hamle
lerden sonra meydana gelen konumda Beyazn avantaj o ka
dar kktr ki, bunu n pratik nemi yoktur).
5 . ... es (Fransz partisinin eitli varyantlar iin, beyaz Piyon
merkezine kar tipik bir saldrdr) 6.c3 (ite, Beyazn 3'nc
hamlesi sayesinde imdi merkezi kuvvetlendirmek olanakl
hale gelir) 6. ... Ac6 7 .Adf3 (Diyagram 426'ya baknz).
Gz nne alnan bu varyant iin karakteristik bir konum. Bu
rada Siyahn emrinde drt devam yolu var: 1 ) 7 . ... Va5, 2) ...
f5, 3) 7. .. . c:d4 ve 4) 7 . .. . c4.

1 1 .f2 Fe7 1 2.Ac3 a6 1 2.Fe3 d'_,.,::: liC

o h
b c d e
Ab4 1 4.Fb1 Ac4 1 5 .Fc1 Va5
Diyagram 426
1 6.a3 Ac6 1 7.Ka2 b5 (PietschUhlmann 1 968). Nihayet, son
olana gz nne alalm: 7 . ... c4 8.g4?! (Biraz fazla keskin
olarak oynanmtr. Daha mantkl bir devam yolu yledir:
8.g3 ile Fg2 ve Ae2, aa yukar eit oyunla) 8 . ... h5 9.g:h5
Ab6 1 O.Ae2 K:h5 1 1 .Ag3 Kh8, ve Siyahn ah kanadnda iyi
karanslar vard r (Kupper-Petrosyan, 1 964) .
2b) 3.Ad2 c5. En basit ve en mantkl hamle. Bu hamle ile Si
yah, merkezdeki gerilimi hemen ortadan kaldrmay amala
maktadr. (3 . ... d:e4 yant, ileride gz nne alnacak olan
Rubinstein varyantna gtrmektedir). 4.Af3 (4.e:d5 e:d5 de
vam yolu bir izole Piyon ieren benzer varyantlara gtrmek
tedir) 4 . ... Ac6 5.e:d5 [5 .Fb5 hamlesini Siyah 5 . ... a6 ile ya
ntlar (6.e:d5 a:b5)] 5 . . . . e:d5 6.Fb5 Fd6 (e-stunu ak oldua

203

u iin, Siyah 6 . ... a6 7.F:c6+ be ile zaman kaybetmemelidir,

nk 8.0-0 Fe6 9.Ke1 Af6 1 O.Ag5 hamlelerinden sonra na
holuklar balar) 7.0-0 Ae7 (7 . ... c:d4 8.Ab3 Ae7 9.Ab:d4 bir
hamle nce bavaryanta gtrr) 8.d:c5 (8.c4 0-0 9.d:c5
F:c5 1 O . Ab3 Fb6 1 1 . F:c6 d:c4 devam yolu Siyah iin tehlikeli
deildir) 8 . ... F:c5 9.Ab3 Fd6 (9 . ... Fb6'dan daha iyidir) 1 0.
Abd4 (Burada 1 O . Fd2, 1 O.Afd4, 1 O.Fe3 denemeleri eitlie
gtrr; 1 0.F:c6+ be 1 1 .Fe3 0-0 1 2.h3 hamlelerinden sonra
Beyaz belli bir avantaj saklamaktadr) 1 0 . ... 0-0 1 1 .b3 (Ba
ka bir plan: 1 1 .Fe3 Fg4 1 2. h3 Fh5 1 3. Vd2 Kc8 1 4.Ah4 tr. Be
yazn kk bir inisiyatifi var) 1 2 . ... Fg4 1 2. Fb2 Vb6 [Bu du
rumda Beyaz 1 3.A:c6 b:c6 1 4.Fd3 ile devam edebilir (Bonda
rewsky - Alatorzew, 1 940). Buna karlk 1 3.Fe2 Kad8 1 4.h3
Fh5 1 5.Vd2 Kfe8 1 6.Kad1 Fg6 1 7.Kfe1 Fes 1 8. Ff1 Fe4 ham
lele rinden sonra olup bitenler Siyahn lehinedir, Gipslis-Kort
chnoy, 1 970).
3.Ad2 c5 4.e:d5 varyantnda Siyah 4 . . .. V:d5 de oynayabilir
(Parti No 58'e baknz).
3) 3 . e5 (Nimzowitsch varyant; bu isme dikkat edelim, n
k Fransz partisinde ayrca "Nimzowitsch sistemi" de var:
3.Ac3 Fb4). Merkez Piyonlarnn konumlar, partinin bundan
sonraki geliimini belirlemektedir. Beyaz, e5 ileri karakolun
dan yararlanarak, ah kanadnda aktif hale gelecektir; Siyah
ise, Vezir kanadnda karhcuma gemeye alacaktr: 3 . ...
c5 . Bildiimiz gibi, Fransz savunmasnda Siyahn her zaman
ki tepkisi. 4.c3 (4.Af3 Ac6 5.Fd3 c:d4 6.0-0 Piyon fedas da
ha kark bir oyuna gtrr. Bu varyantta Siyah dikkatli oy
namaldr. Olas bir devam yolu yledir: 6 . ... Fc5 7.Abd2
Age7 8.Ab3 Fb6 9.Ff4 Ag6) 4 . ... Ac6 5.Af3 Vb6. Fransz par
tisinde Vezirin bu erken kna sk sk rastlanmaktadr; bu ti
pik hamle sayesinde d4-Piyonuna olan bask arttrlmakta ve,
ayrca, Pb2 kontol altna alnmaktadr. Bu somut plan, al
p rensiplerine "kar gelmeyi" (Vezirin erkenden gelitirilmesi
ni) mmkn klmaktadr. 6.Fe2 [Daha etkili grnen 6.Fd3
hamlesi 6. ... Fd7 ile karlanr, ve d4-Piyonunun zayfl y
znden Fil d3-hanesini terketmek zorunda kalr. Bu varyantta,
binlerce partinin kaybedilmesine neden olan tipik bir hataya
dikkat edelim: (6.Fd3) c:d4 7.c:d4 A:d4?? 8.A:d4 V:d4
9.Fb5+, ve Veziri kazanr] . Parti yle devam edebilir: 6 . ...
Age7 7.Aa3 [d4-Piyonunu korunmasn amalayan bir ma
nevra. Beyaz burada 7.d:c5 de oynayabilir, fakat bu devam
yolu da Siyaha zorluk karamaz] 7 . ... c:d4 8.c:d4 Af5 9.Ac2
Fe7 1 0. Kb1 a5, her iki tarafta eit anslarla.
imdi bavaryanttaki 3 .Ac3 hamlesine dnelim. Uzun sene
ler boyu burada ancak 3 . ... Af6 yant ( "Klasik devam yolu)
oynanrd. Fakat asrmzda iki yeni devam yolu ortaya km
tr: 3 . . . . d:e4 (ubinstein varyant) ve 3 . . . . Fb4 (Nimzo
witsch sistemi). Ozellikle bu son hamle gnmzde ok po
pler olmutur. imdi srasyla
1) 3 . ... Af6 ve il) 3 . ... Fb4 bavaryantlarn inceleyelim.
U. 3 . . . . Af6

Burada Siyah, yukarda sylendii gibi, 3 . ... d:e4 Rubinste

in varyantn da seebilir. Geri Siyah bu hamle ile merkezi
terkeder, fakat beyazhaneli Filin a8-h1 byk ap razna geli
tirilmesini baard iin, savunulmasn kolaylatrr. 4.A:e4
Af6 [ Bu, elbette, yegane devam yolu deildir. Siyah burada
Ag8-f6 hamlesini hazrlayabilir, rnein 4 . ... Ad? 5.Af3 Agf6
(5 . ... Fe7 yant ile oyunu keskinletirebilir: 6.Fd3 Agf6
7.A:f6+ F:f6 8.Ve2 0-0 Fe3 c5 1 0.0-0-0 Va5, fakat Beyazn h
cumu daha hzl olarak gelimektedir) 6. A:f6+ A:f6 7.Fg5
(geleneksel devam yolu. Bu pozisyon ounlukla 1 .e4 e6

AIL/LAR (3), YARIAIK AILILAR

AILILAR (3), YARIAIK AILILAR

2.d4 d5 3.Ac3 Af6 4.Fg5 d:e4 5.A:e4 Abd7 6.A:f6+ A:f6 8.Af3
hamle sras ile meydana gelmektedir) 7 . ... c5 (Bu devam yo
lu biraz riskli olarak deerlendirilmesine ramen, arasra oy
nanmaktadr. Pratiin gsterdii gibi, 7 . ... Fe? 8.Fd3 c5
9.d:c5 Va5+ 1 O.c3 V:c5 1 1 .Ve2 Fd? 1 2.0-0 Fc6 daha salam
dr) 8.Fc4 c:d4 9.0-0 Fe? 1 O.Ve2 h6 1 1 .Ff4 0-0 1 2. Kad 1 , iyi
hcum artlar ile (Tal-Portisch, 1 965)]. 5.Fg5 Fe? 6.F:f6 [Be
yaz, At ile geri dnerse (6.Ag3 veya 6.Ac3), Siyah 0-0, b7b6, Fa8-b7 ve Abd? hamleleri yardmyla gelimesini tamam
layabilir]. 6 F:f6 7.Af3 Ad? 8.Vd2 (8.Fd3 c5, veya 8.c3 b6
9.A:f6+ g:f6 1 0.Fd3 Fb7 1 1 .Ve2 c5 hamlelerinden sonra Be
yaz fazla bir ey elde edemez) 8 . ... b6 9.Fb5 (nemli olan u
dur ki, Beyaz 9.0-0-0 oynad vakit, 9 . ... Fb? ile 10 . ... Ve?
hamlelerinden sonra, Siyah da byk rok yardmyla ahna
emin bir yer salar) 9 . ... Fb7 1 0.A:f6+ g:f6 1 1 .Vc3 Ve?, ve
Beyazn ancak hafif bir konumsal stnl var.
4. Fg5 . . .

En ok kullanlan devam yolu.

4.e5 (Steinitz) Afd? 5.f4 hamlelerinden sonra 5 . ... c5 6. de
Ac6! 7.Af3 F:c5 8.Fd3 ve imdi _ . ... f5(!) 9.ef A:f6 Siyaha eit
oyun salar. Dikkat edilecek nokta udur ki, bu varyantta ha
tal 8 . ... 0-0? hamlesinden sonra Beyaz 9.F:h7+ Fil fedasyla
kazanc salayan hcumu elde eder: 9 . ... :h7 1 O.Ag5+ gB
1 1 .VhS, veya 1 O . .... g6 (1 O . ... h6) 1 1 .Vg4 v.s.
4.e:d5 e:d5 hamlelerinden sonra, Figrlerin simetrik olarak
gelitirilmesi oyunun hzla basitlemesine yol aar.
4 . . . . Fe7

Bu da en ok rastlanan hamledir.
Burada Siyah 4 . ... d:e4 yant ile Rubinstein varyantna gee
bilir. Kolayca anlalaca gibi, Siyahn 4 . ... Fe7 hamlesinden
sonra beyaz e4-Piyonu yine tehdit altnda bulunmaktadr,
nk Af6 artk amazda deildir; yle ki bu hamle hem sa
vunma (5. F:f6 V:f6 6.e:d5, veya 5 . .... g:f6 6.e:d5'e kar),
hem de e4-Piyonuna kar giriilen hcumun devam iin ya
rarldr.
Beyazn 4.Fg5 hamlesinden sonraki konumda Siyah (4 . ...
Fe7 yant yerine) 4 . . . . Ff8-b4 ile Ac3' de balayabilir (M ac
Cutcheon varyant). Beyaz iin en iyi devam yolu 5.e5'tir.
(Analizlerin ve pratiin gsterdii gibi, dier hamleler daha az
etkilidir, rnein 5.Fd3 d:e4 6.F:e4 c5, veya 5.Ve2 h6 6.F:e4
c5, veya 5.Ve2 h6 6.F:f6 V:f6 v.s.) 5 . ... h6 6.Fd2 (Siyah iin
en byk zorluu karan devam yolu. Dier olanaklar arasn
da 6.e:f6 h:g5 7.f:g7 Kg8 8.h4 g:h4 zikredelim; 9. .. Vg4'ten
sonra Siyah ok dikkatli oynamaldr: 9 . ... Vf6 1 O.K:h4 V:g7
1 1 .V:g? K:g7 1 2.KhB+ d7 1 3.Af3 Ac6 1 4.0-0-0 Fd6 v.s.) 6.
... F:c3 (Aa yukar zorunlu bir hamle, nk 6 . ... Afd7
7.Vg4(!)'ten sonra Siyah ya roktan vazgemeli, y da Fil ile
geri dnmelidir) 7.b:c3 [7.F:c3'ten sonra Beyaz br ey elde
! .., ...,... . . . v*"'"<-''s ,. :,: etmemektedir, rnein: 7 . ...

}1 $;: J.1 m 1!$. R fB ... g6 9.Fd3 A.d2 1 0..d2 c5

427'ye bak
'' . 1 ;"1 . ...4 (Diyagram

Ac6 (grn rde Siyah,

Diyagram 427

oyunu 1 1 . ... Vg5 hamlesiyle basitletirebilir; gerekte ise bu

devam yolu bir Piyon kaybettirir: 1 2.V:g5 h:g5 1 3.g4 ve
1 4.Af3 v.s.) 1 2. Af3 c4 (Siyah, artk ah kanadnda beyaz h
cumdan korkmad iin, bu hamleyi yapabilir). 1 3.Fe2 Ab8
(Siyah 13 . ... Ve? iin zaman kaybetmemelidir. Ba varyant
taki 1 2 . ... c4 hamlesinden sonra Siyah iin tehlike hala mev
cuttur; fakat artk 1 4.Vf6'dan korkmann gerei kalmamtr,
zira bu hamle 1 4 . ... V:f6 1 5.e:f6 Ad? ile karlanr.
imdi bavaryanta dnelim.
5. e5 . . .

imdi b u taarruz, yukarda grdmz 4.e5 Steinitz devam

yolundan daha etkilidir - nk 5.e5 hamlesi siyahhaneli Fil
lerin krlmasna yol aar; oysa Beyazn bu File rakibi kadar
ihtiyac yoktur.
5 . . . . Afd7

5 . ... Ae4'ten sonra Beyaz aadaki devam yolu yardmyla

avantaj elde eder: 6.A:e4 F:g5 7.A:g5 V:g5 8.Af3 Ve? 9.Fd3
es 1 0.c3 v.s.
6. F:e7

Beyaz bundan baka Chatard-Aljehin hcumuna da seebilir:

6. h4, rnein: 6 . ... F:g5 [Bu hamle ile Siyah, Piyon fedas
n kabul etmektedir; ancak, pratiin gsterdii gibi, bu hare
ket tarz bilinmesini gerektiren keskin varyantara gtrr.
Bunun iin Siyah genellikle daha sakin bir oyuna gtren de
vam yollar seer, rnein: 6 . ... c5 (bundan baka 6 . ... h6
veya 6 . ... a6 da oynanabilir) 7.F:e7 (dier btn hamleler Si
yah iin tehlike yaratmaz, rnein: 7.Ab5 f6 8.Fd3 a6 9.Vh5+
f8, veya 7.Vg4 f8) 7 . ... :e7 (7 . .... V:e7 yant Siyah iin
iyi deildir; nk 8.Ab5 0-0 9.Ac7 c:d4 1 O.A:a8 Ac6
1 1 .Af3'ten sonra maddi kayp iin yeterli bir karlk yoktur)
8 .f4 (8.Vg4 f8) 8 . ... Ac6 9.d:c5 A:c5 1 O.Vg4 f8 1 1 .0-0-0
Fd7 1 2.Af3 Kc8 1 3.Kh3, ve Beyazn ancak hafif bir avantaj
var] . 7 . h:g5 V:g5 8.Ah3 Ve7 (8 . ... Vh6? 9.g3 a6 1 0.Fd3 c5
1 1 .f4 g6 1 2.Af2 v.s.). 9.Af4 (9.Vg4 f5 1 0.Vh5+ Vf7 1 1 .V:f?+
hamlelerinden sonra Beyazn ancak ok kk bir oyunsonu
avantaj kalr) 9 . ... g6 1 O.Vg4 Ac6 1 1 .0-0-0 Ab6 1 2. Kh6 Fd7
1 3.Fd3 0-0-0. Bylece Siyah byk roku gerekletirmeyi ba
arm ve bir Piyon fazlasn saklamtr.
6 . . . . V:e7 7.f4 . . .

Gz nne alnan ba varyantta, merkezi kuwetlendiren ok

nemli bir hamledir; yle ki burada da oynanan 7.Fd3 ve
7.Vd2 gibi dier iki devam yolunda da bu hamle erge yapl
maktadr. Fakat buradaki fark, Beyazn 7.Fd3 0-0'tan sonra
kuvvetlerini yeniden gru plandrmak zorunda oluudur:
8.Ace2 c5 9.c3. Ancak bu hamleler kymetli vakitten aldn
dan, Siyah 9 . ... f6 1 O.f4 f:e5 1 1 .f:eS c:d4 1 2.A:d4 A:e5 ham
leleri yardmyla bu durumdan yararlanarak, inisiyatifi elde
edebilir.
7.Vg4 (bavaryanttaki 7.f4 yerine) 7 . ... 0-0 8.Af3 c5 9.Fd3 f6
1 O.e:f6 K:f6 1 1 .Vh4 Af8 hamlelerinden sonra mcadele bam
baka bir ekilde gelimektedir; Beyazn vakitsiz hcumu
pskrtlm ve merkez zlmtr.
Bundan baka, 7.Ab5 Ab6 8.c3 a6 9.Aa3 c5 1 O.Ac2 Ac6 1 1 .f4
Aa4 1 2.Kb1 b5 varyantnda Beyaz merkezi kuwetlendirmi,
fakat bu srada vakit kaybetmi ve gelimede Siyaha gre ge-_
ride kalmtr.
7 . . . . 0-0

Bu konumda Siyah hemen 7 . ... c5 oynayamaz; bu hamleden

sonra Beyaz 8.Ab5 oynar ve imdi Siyah bir kalite vermek zo-

204

unda kalr, nk roku kaybetme k daha da kt sonular do

gurur.
8. Af3 c5 9.Vd2 . . .

B.u se er 9.Ab5 hamlesinden sonra Siyah iin e n iyi olanak,

br kalte fedasn ieren 9. ... c:d4 1 O.Ac? A:e5 1 1 .A:aB A:f3+
1 2.V:f3 Vb4+ ve 1 3 . ... V: b2 varyantdr - beyaz At savan d
na itilmitir.
9 . . . . Ac6 1 0.d:_

1 0. 0-0-0 c4 hamlelerin den sonra siyah hcum KbB ve b7b5-b4-b3 hamleleriy le, beyaz hcumdan daha hzl olarak ge
limekted ir.
1 0 . . . . A:c5 1 1 .g3 f6

1 1 . ... Fd7 1 2.Fg2 Kfb8? den sonra Beyaz, elbette, kk rok

yapar.
12. e:f6 V:f6 1 3.0-0-0 Kd8 14.Ad4 Fd7

Siyah, 1 5.Ve3 yznden, 1 4 . ... Ae4 ile hibir ey elde ede

mez.
15. Fg2 Fe8 16.Khe1

Beyazn bariz pozisyonel avantajlar var.

il) 3 . . . . Fb4 devam yolu (Nimzowit sch sistemi)
(1 . e4 e6 2 . d4 d5 3.Ac3l Fb4 4.e5 . . .

Bugnlerde ou partide oynanan hamle.

Beyazn dier olanaklarn ksaca gzden geirelim:
1) 4 .a2-a3. Beyaz bu hamle yardmyla, Aljehin-Euwe ve
SmysJow-Botwinnik Dnya ampiyonluu malarnda parlak
arlar e9 e etmitir. Ancak bu malardan sonra bu varyant
n b z duzeltmeler bulunmutur. Bavaryant aa yukar
oyledr: 4 . ... F:c3+ 5.b:c3 d:e4 [ok nemli hamle: Siyah,
skk duruma sokulmasna izin vermemelidir. Bundan baka
5 . ... d:e4 hamlesi beyaz Figrlerin normal geliimini (Ff1 -d3
ve Ag1 -f3) zorlatrmaktadr]. 6.Vg4 Af6 (6 . ... f8 taktirde
Beyaz sadece e4-Piyonunu alr. 6 . ... g6 daha fenadr, nk
bu hamle ah kanadnn siyah hanelerini fena halde zayflat
maktadr) 7.V:g7 Kg8 8.Vh6 (Bu durumda Siyah birok de
vamyollar arasndan seim yapabilir, rnein: 8 . ... b6 ve
bundan sonra Filin a6 veya b7'ye gelitirilmesi; eitli ans
lar salayan 8 . ... Kg6 yant, ve saire) 8 . ... c5 9.Ae2 Kg6 (Si
yah ilk nce beyaz Vezirin gidecei yeri tespit etmek ve ancak
bundan sonra Ab8'in en etkili inkiaf yolunu semek istiyor).
1 O.Vd2 [Beyaz Vezir e3-hanesine giderse, plan yle olur: 1 o.
... Ac6 1 1 .d:c5 Va5 1 2. Fd2 Fd? 1 3.c4 Ag4!] 10 . ... Abd?
1 1 .Fb2. Beyaz hem 1 1 . ... b6 1 2.Af4 Kg8 1 3.Fb5 hem de 1 1 .
... Vc7 1 2.Af4 Kg8 1 3.a4 b6 1 4.d5'ten sonra biraz daha avan
tajl bir oyun elde eder.
2) 4.Fd2 d:e4 [Dier yantlardan (4 . ... c5, 4 . ... Af6, 4 . ...
Ac6) daha iyi] 5. Vg4 (5.A:e4 V:d4 6.Fd3'ten sonra Siyah, fe
dalar hi tartmadan kabul edilebilir: 6 . ... F:d2+ ve 7 . ... V:b2)
5 . ... V:d4 6.0-0-0 (6. Af3 Ah6 7.V:e6 + F:e6 8.A:d4 Fd7
9.A:e4 :d2+, tam eitlik ile) 6 . ... h5 7.Ve2 Af6. Meydana ge
len pozsyonda Beyaz 8.Fe3 Ve5 9.Ab5, veya 8.f3 ile hcuma
devam edebilir.
3) 4 . Ae2 d:e4 5.a3 F:c3+ (Siyah iin en rahat yol Piyonu he
men geri vermektir: 5 . ... Fe7 6.A:e4 Af6 v.s.) 6.A:c3 Ac6 (Bu
nun yerine 6 . ... f5 olduka risklidir: 7.f3 e:f3 8.V:f3 V:d4
9.Vg3 hamlelerinden sonra, siyah Piyon durumunda baz za
yflklar meydana gelir, ve Beyaz tehlikeli bir hcum elde ede205

bilir) 7.Fb5 Ae7 8.Fg5 (8.A:e4 0-0 9.c3 taktirde 9 . ... e5 yan
t eit bir oyuna gtrr) 8 . ... f6 9 . Fe3 o-o 1 0.Vd2 (siyah f
Piyonunun ilerlemesine kar yneltilmitir; 1 0.A:e4'ten son
ra bu P.iyon tempo ile harekete geer) 10 . ... f5 1 1 .f3 (Aksi
halde Syah 1 1 . ... Ad5 oynar; Beyazn ise Piyon iin karl
yoktur) 1 1 . ... e:f3 1 2.g:f3 e5, veya 1 1 . ... f4'ten son ra mey
dana gelen son derece keskin varyantlar yznden, vaktiyle
"moda" olan 4.Ae2 devam yoluna bugnlerde az rastlanmak
tadr.
unu da eklemek yerinde olur ki, 1 .e4 e6 2.d4 d5 3.e:d5 e:d5
" deime" varyantnda olduu gibi, 4.e:d5 e:d5 burada da
hibir ey vermemektedir.
imdi bavaryanta dnelim:
4 . . . . c5 5 . a3 . . .

E n ok oynanan hamledir.
ekingen 5.Fd2 ve 5.Vg4 devam yollar bugnlerde pek po
pler deildir.
5 . . . . F:c3+

Aslnda oynanabilecek tek devam yoludur. 5 . ... c:d4 6.a:b4

d:c3 devam yolu teorisyen Rauser'in teklif ettii Piyon fedas
yznden ortadan kalkmtr: 7.Af3 c:b2 8.F:b2, veya 7 . ...
Vc7 8.Vd4 Ae? 9.Fd3 v.s. [Burada Fransz partisinde beyaz
Vezirin "standart" 7.Vg4 k da ok etkilidir, nk bu ham
leden sonra Siyah 7 . ... f8 yant ile roktan vazgemek zo
runda kalr (7 . ... Ae? 8.V:g7 Kg8 9.V:h7 varyantnda Siyah
karlksz bir Piyon kaybeder; 7 . ... g6'dan sonra ise Fd3
Af3, h4 v.s. ile, beyaz h cum adeta kendi kendine geli mek
tedir].
6. b:c3 . . .

Diyagram 428'e baknz.

Bu Diyagram da "Franszca" alm olan partilerin aa yukar yars iin temel pozisy on
,. ..., . . . . . . .... . .
temsil edilmitir. Bu kon u m a i Jli.i.&lwW:Wl!"1ii:

dur.
a
b
c
d
e
t
g
Diyagram 428
6 . ... Va5 hamlesi 7.Fd2 ile yantlanr. Vd8-a5 hamlesi sevilen 6 . ... Ae7 ile hazrlanab ilir; fakat bu halde Siyah g-Piyo
nu an vazgeme k zorunda alr. Bu varyantta Beyaz iin en
etkl devam yolu 7.Vg4'dur. ilk nce hcuma uram olan
g .Piyonunu avunulm as halinde oyunun nasl gelitiini
gozden gerelm: 7 . ... 0-0 8.Af3 (8.Fg5 hamlesi 8 . ... Va5!
ile karlanr) 8 . ... Ad? 9.Fd3 f5 1 0.Vh3 Ke8 ve Beyaz 1 1 .g4
ham !e ini .bile yapab! lir (1 1 . : c4 1 2.g:f5 c:d3 1 3.Ag5). Bu
nun n Syah genellikle g7-Pyonu nu verip, aadaki devam
yolunu semekted ir: 7 . ... Ve? 8.V:g? Kg8 9.V:h? c:d4 (Di
yagram 429'a baknz)
1 0.d1 (olaanst kark olan bu durumda Siyah, tannm
Ukraynal teorisyen Konstantinopolsky tarafndan teklif edi
len 1 O.Ae2 hamlesini de seebilir) 1 O . ... Abc6 (1 O . ... V:e5
yant 1 1 .Af3 Vf6 1 2.c:d4 yznden tavsiye edilmez) Matulo
vi-Uhlma nn partisi yle devam etmitir: 1 1 .Af3 d:c3
h

AILILAR (3), YARIAIK AILILAR

AILILAR (3), YARIAIK AILILAR

cum balatmay amalamaktadr. Vaktiyle olduka popler

olan bu devam yoluna gnmzde az rastlanmaktadr. Bunun
nedeni, pratiin gsterdii gibi, Siyahn Vezir. kanadndaki
karoyununun daha hzl olarak gelimesidir. Ornein: 5 . ...
F:f6 6.e5 Fe7 7.Vg4 0-0 (7 . ... f8 8.Fd3 c5 9.d:c5 Ac6
1 0.Af3, veya 7 . ... g6 8.h4 h5 9.Vf4 es 1 0.Af3 devam yollar
daha zayftr) 8.0-0-0 c5 9.d:c5 Ac6 1 0.f4 f5 1 1 .Vh3 Va5; ve
ya 6.Af3 (6.e5 yerine) 6 . ... c5 7.e: d5 e:d5 8.Fb5+ Ac6 9.0-0
0-0 1 O.d:c5 Va5.
a

LJ:f6 6.e5 Fe7 7 .Af3 0-0

7. Af3 , .
,

Diyagram 429
Bildiimiz gibi, 6 . ... Ve? hamlesi g7-Piyonu nun savunma olanan yaratmak amac ile ya
plmaktad r. Bylece, rnein, 7.Vg4'ten sonra Siyah 7 . ... f5
hamlesi yardmyla hem bu Piyonu korur hem de ayn zaman
da rakip Vezire hcum eder. Buna ramen bu hamle, yani
7.Vg4, pratikte oynanmaktadr. Bu hamleden sonra 7 . ...
c:d4? (7 . ... f5 yerine) 8.V:g7 V:c3+ 9.d1 Siyah iin elbette
fenadr. (Fakat Siyah 7 . ... Ae7 de oynayabil ir; bundan sonra
bizim artk bildiimiz varyantlar meydana gelir). 7.Vg4 f5
hamlelerin den sonra Beyaz, 8.Vh5+ Vf7 9.V:f7 + veya 8.e:f6
A:f6 9.Vg3 V:g3 Vezirlerin krmasy la hibir ey elde ede
mez. Bylece ona (7 . ... f5'ten sonra) sadece 8.Vg3 kalr. Pra
tiin gsterdi i gibi 8 . ... Ae7 9.V:g7 Kg8 1 O.V:h7 c:d4
1 1 .d1 Fd7 1 2.Vh5+ hamlesind en sonra meydana gelen ka
rklklar Beyaz iin elverilidi r. Bu da Tal-Botwi nnik Dnya
ampiyon luk manda 1 2 . ... Ag6 ve 1 2 . ... d8 yanlarnd an
sonra anlalmtr. Byk bir olaslkla Siyah iin en iyi devam yolu 8 . ... c:d4 9.c:d4 Ae7 1 O.Fd2 0-0 1 1 .Fd3 b6 1 2.Ae2
Fa6, veya 1 2 . ... Kf7 dir.
7 . . . . Ae7

Burada Siyah 7 . ... b6 8.a4 Fa6 9.F:a6 A:a6 da oynayabilir, fa

kat pratiin gsterdii gibi bu varyantta Beyazn anslar da
ha iyidir.
Siyah 7 . ... Fd7 veya 7 . ... Ad7 oynarsa, Beyaz hemen 8.a4 oy
namaldr; aksi taktirde bu hafif Figrlerden biri a4-hanesine
giderek a-Piyonunu bloke edecektir.
8. a4 . . .

Siyahhaneli c1 -Filine a3 hanesini salayan yararl bir hamle.

Gnmzde genellikle bu hamle yelenmektedir.

Burada 7 . ... c5! daha etkilidir.

8. Fd3 Abd7?

Burada da c6-c5 oynamak gerekliydi. Partide yaplan hamle

den sonra Beyaz hcuma balamaktadr.
9. h4! . . .

Bildiimiz gibi, b u hamle ile Beyaz F:h7 + standart kombine

zonunu hazrlamaktadr. Fakat Siyah bunun farknda deildir.
Burada 9 . ... f5 veya 9 . ... h6 oynamak gerekirdi, ancak bu
taktirde de Siyahn durumu ok fena olurdu.
9 . . . . f6?

retici bir hata. Bu yanttan sonra Beyaz, aslnda elemanter

bir kombinezon yardmyla siyah konumu parampara et
mektedir.
1 0. Ag5! . . .

Gerekli hazrlk. 1 1 .F: h?+ ile 1 2.Vh5 ve 1 1 .Ae6 tehditleri y

znden Siyah bu "kstah" At almak zorundadr.
1 0 . . . . f:g5 1 1 .F:h7+! . . .

Aslnda Filin hl-hanesindeki bildiimiz fedas-fakat b u sefer

biraz farkl ekilde.
: h7 12.h:g5+ Sg8 13.Kh8+! . . .

Bir tempo kazanmak amac ile.

.
_ . .
1 4.Vh5 g6 1 5.Kh? e8 1 6.Vg6 mat.
f7
...
.
3
1
Veya
14. Vh5+ Sg8 1 5 .g6!

ve mata kar savunma kalmamtr.

Parti No 57
Korsubov - Podgajezki
{Charkow 1 979) Fransz partisi

8 . . . . b6

8 . ... Abc6 de oynanabilir, rnein: 9.Fd3 Fd7 1 O.Vd2 h6

1 1 .0-0 c4 1 2.Fe2 a5 (Unzicker-Botwinnik, 1 960).

1 . e4 e6 2.d4 d5 3.Ad2 c5 4.e:d5 e:d5 5.Fb5+

Ac6 6.Af3 a6? !

9. Fb5+ . . .

Ancak b u yoldan Beyaz hafif bir inisiyatif elde edebilir; 9.Fd3

Fa6 hamlelerinden sonra bu olanak da ortadan kalkar.
9 . . . . Fd7 1 0.0-0 F:b5 1 1 . a:b5 a5

Geri kalm olan a-Piyonu artk korunmu geer Piyon haline

gelmitir. Beyaz imdi Atn daha iyi bir haneye aktarmakta
dr: 1 2.AgS h6 1 3.Ah3 Ad? 1 4.Af4; Siyah duru munu salam
latraya devam edebilir: 1 4 . ... 0-0 1 5.Ah5 h8 1 6.Vg4
Kg8 (lvkov-Byrne, 1 967).
Parti No 56
Frenklach - Achramenko (1 981 )
Fransz partisi
1 . e4 e6 2.d4 d5 3.Ac3 Af6 4. Fg5 Fe7 5. F:f6 . . .

Fili c6'da almaya zorlamaktadr. Buna ramen burada 6 . ...

Fd6 gelime hamlesi daha iyidir.
7. F:c6+ b:c6 8.0-0 c4?

8 . ... c:d4 9.Ke1 + Fe7 1 O.Ab3, veya 8 . ... Fd6 9.d:c5 F:c5
1 O.Ab3 Fb6 1 1 .Fe3 hamlelerinden sonra Beyazn stnl
aktr. Partide yaplan 8. c4? hamlesi, elbette daha da zayf
tr.
9.Ae5 Vc7 1 0.Ve2 Fe7 1 1 . b3 c:b3 1 2.A:b3! . . .

1 2.ab veya 1 2.cb d e fena deil; fakat Beyaz, Fig rlerini hzla
oyuna sokmak istemektedir.
12 . . . . Fe6 1 3 . Ff4 Vc8 14.AaS c5 1 5 . Kb1 ! Af6

B u hamle ile Beyaz zaman kaybetme den siyah aha kar h-

Siyah, ah kanadnda Figrlerin i gelitirme si gerektiin i biraz

206

ge h atrlam tr.

1 2. Fe3-d4
1 3 . 0-0-0
14.Fd4-e5

1 6 . Aec6 c:d4 (?)

Bu da hatal bir hamledir, fakat Siyah zaten ok zor bir du

rumdadr.
17. Kb7 Fc5

Savunma kalmamtr. 1 7. ... Fd8 taktirde 1 8.A:d8 V:d8

1 9.Ac6 Vc8 20.Kc?, veya 18 . ... :d8 1 9.Kc7 ve kazanr.
1 8 . Kc7!

yi grnen 1 4.F:f6 hamlesi, 1 4 . ... Vf4+ ara kii yznden iyi

deildir.

1 5 . Kd1 :d3

Dnya ampiyonu kazan peindedir. Eit bir oyun salaya

cak olan devam yolu 1 5.V:d3 Vc6 1 6.AgS Ae4 1 7.A:e4 V:e4
1 8.V:e4 F:e4 idi.

Siyah terkeder. Siyah Vezir "mat" olmutur...

1 6. Af3d4?!

Parti No 58
Kasparov - Anand
(Reggio Emilia G M turnuvas, 1 992)
Fransz partisi

...._ ,

1 . e2-e4
2. d2d4
3. Ab1 -d2
4. e4: d5

e7-e6
d7-d5
c7-c5
Vd8-d5

Kk bir srpriz! Teori burada 5.Af3 hamlesini tlenmek

tedir, rnein: 5 . ... Af6 6.Fc4 Vc6 7.0-0 a6 8.a4 b6 9.Ae5 Ve?
1 0.Kel Ac6 1 1 .Adf3 A:e5 1 2.d:e5 Ad7 1 3.Ve2 Fe7 1 4.Fg5, ve
Siyah gelimesini baarl bir ekilde tamamlamak iin biraz
daha uramaldr.
nl i ngiliz GM Nigel Short partide yaplan 5.d:c5 hamlesi
akknda, "Fransz savunmas" adl eserinde yle der:
5.d:c5 F:c5 6.Agf3 At6 7.Fc4 Vh5 8.0-0 (veya 8.Ab3 Fb6
9.Ve2 0-0 1 0.0-0 Ac6 1 1 .Ff4, Beraberlik, Popovic-Speelman
Subotica 1 987) 8 . ... 0-0 9. Ve2 Abd? 1 0.Ae4 A:e4 1 1 . V:e4
Fd6 1 2.Ke1 Af6 1 3.Vh4, Gunavan - Klinger, Bosna Hersek
'
1 988); Beyazn avantaj yoktur".

6. Ag1 -f3
7.Ff1 d3

Vc7-c4
-

1 6.b1 Fe4 1 7. Kd2 (veya 1 7.F:f6 g:f6 1 8.Kd2 V:e2 1 9.K:e2

F:f3 20.g:f3 Kfd8) 1 7 . ... V:e2 1 8.K:e2 F:f3 1 9.g:f3 Ah5 ham
leleri d.e sonra mey9 ana gelen oyunsonu, Siyah iin daha
elverldr. Fakat partde yaplan hamle yerine aadaki de
vam yolunu semek daha isabetli olurdu: 1 6.b3 ! Vg4 (veya
1 6 . ... Ve4 1 7.Ke3 Vg6 1 8.F:f6 V:f6 1 9.Ae5 F:g2 20.Kg1 Fd5
21 .b1 , inisiyatif ile) 1 7. Kg1 , Ad4 fikri ile (fakat 1 7.h3.V:g2
1 8.Kg1 F:f3 1 9?Ve1 V:h3 20.F:f6 Vh6+ 21 .Fg5 Vh5 dahil!).

17. Kd3-e3
1 8. Fe5:f6

Bu hamle 4 . ... e:d5 varyantnda meydana gelen izole d-Piyo

nuyla uramamak amac ile oynanmaktad r.
5. d4:c5

Ac5:d3+

Ff8-5
Ag8-f6

Diyagram 430'a baknz.

Acaba Anand hesaplarnda yanld m?.. nk 1 8. . . .
Va1 +(?) 1 9.d2 V:h1 20.K:e4 g:f6 24.Vg4+ h 8 22.Vh4 f5
23. Vf6+ g8 24. Ke3 Kfd8 r.:&i""":=----.,.,,=--.,.,,.,,.,.,.,,

Fe4-g6!

Kasparov baka bir plan izlemektedir: Siyah Veziri d5-hane

sinde rahatsz etmemekte ve e4 noktasn kontrol altna alma
ya uramaktadr.

Fb7-e4

Kasparov n hesaplarnda bu
hamleyi gr memi olabilir.

Diyagram 430

1 9 . Ke3-a3
20. h2-h4

7. . . .
8. Vd1 -e2
9. Ad2-e4
1 0.Ae4:c5

Beyaz, herhalde 20.FeS f6 21 .Fg3 V:d4 22.V:e6+ h8 23.Kd1

Vc5 24.Kc3 Va5 25.Ka3 Vg5+ (siyah inisiyatif ile) devam yo
lunu beenmedii iin, imdi ah kanadnda bir karoyun
dzenlemek istiyor.

1 1 . Fc1 -e3

ok tehlikeli grnmekte, fakat partinin devamnn gsterdi

i gibi, Siyah hereyi hesaba katmtr.

1 O. A:f6+ A:f6 1 1 .Fg5 Fb7 1 2.F:f6 g:f6 hamlelerinden sonra

iya .ok iyi bir d urum elde eder. Bu nedenden tr Beyaz,
ornegn 1 0 . ... A:c5 1 1 . Fc4 Vh5 (1 1 . ... Vf5 1 2.Ah4) 1 2.Ae5!
t n sonra . meydana gelebilecek oyunsonunda Fil ifti ile ye
tnmektedr. Fakat ok hrsl olan Anand daha fazlasn ister.
Vd5:c5!
Vc5-c7!

Siyah artk eit bir oyuna gtren 1 1 . ... Vh5 1 2.Ad4 Ve2+
1 3.F:e2 Fb7 devam yolundan kanmaktadr.
207

21 . h4h5
22. h5:g6
23. Ka3-h3

24. Kh3-h4

g7:f6
Vd5:d4
h7:g6

f6-f5

24.Kh8+ g7 25.K8h7+ f6 bir ey salayamaz.

25.Ve2-f3

AILILAR (3), YARIAIK AILILAR

f5-f4

26.Kh4:f4
27.c2-c3
28.Kh1 h4

nel bir ekilde "knock out" etmitir.

1 . e4 e6 2.d4 d5 3.Ac3 Fb4 4.e5 es 5.a3 F:c3+

6.b:c3 Ae7 7.Vg4 Vc7 8.Fd3 . . .

25.Vg4 Kac8 26.Kh8+ g7 27.K8h7+ f6 28.Vh4+ ml _le

rinden sonra, Siyah 28 . ... e5 29.Ke1 + d6 oynayablr, un
k 30.Kd1 ? den sonra Siyah hemen kazanr: 30 . ... K:c2+1
31 .:c2 Kc8+ ve saire.
Ka8-c8
Vd4-c5

Veya 28.Kfh4 Vg5+ 29.c2 Vf5+ 30.V:f5 e:f5, ve bu finalde

Siyahn bir Piyon fazlas var.
28 . . . . Ve5 29.g3 Ve1 + 30.Sc2 Kcd8 31 .Kd4 Ve5
32.Khf4 Vc7 33. Ve3? . . .

Siyahn bir Kalesinin uygun artlarda krlmasn mmkn

klar. 33.Kc4 Ve7 34.Ve3 daha iyi idi.
33 . . . . e5! 34.K:d8 K:d8 35.Ke4 Kd5 36.q4 b5
37.g5?1

Bu ok oynanan varyantta genellikle 8.V:g7 oynanr. Beyazn

setii devam yoluna nispeten nadir rastlanmaktadr.
8 . . . . . c:d4 9.Ae2 V:e5?!

Teorinin pek tledii bu hamleyi hi kimse beklemiyordu.

Knaak ise (partiden sonra syledii gibi) bu varyantn fena
dan ziyade kark (belirsiz) olduu fikrinde idi, ve bunu en in
ce ayrntlaryla hazrlad iin, ilk 14 hamleyi gerekten ok
hzl oynad (yle ki, bu hamleler iin 5 dakikadan daha az za
man sarf etti).

Partiyi hemen kaybettiren hatadr. Fakat 43.K:eS Va4+ 44.c1

Va1 + 45.c2 V:e1 46.K:e1 K:g5 47.c:b4 _a:b 48.Ke4 Q3
hamlelerinden sonra meydana gelen Kale fnal de Beyaz n
mitsizdir.

43 . . . . Va4+ 44. b3 Va2+ 45.Sc3 a4 46.b:a4 Va3+

47.c2 V:a4+ 48.Sc3 Va3+ 49.c2 Kd3
ve Beyaz terketti.
Wiswanathan Anand (1 969 - . . . ) * birok defa Hindistan ve

Asya Genler ampiyonalarn kazanm, ulusl ra ?s .. GM

(1 988). Son senelerde en byk turnuval ? rd ? laganustu. a
arlar elde etmitir. Kuvveti h ?knda br fkr verf!l ek _,
sadece gz nne alnan partnn oynandg Reggo mla
1 992 Turnuvasnn sonularn gzden geirmek yeterl olur:
1 . Anand, 6. puan; 2. ve 3. Gelfand ve Kasparov, 51/2; 4.Kar
pov, 5;5-7. i vantschuk, Chalifman ve Polugaj vsky, 41/2 8-9.
Gurevitsch ve Salov, 31/2; ve 1 0.(sonuncu!) Belavsky, 1 1/2 (! !).
Resim 431 'de Anand'n "byk an" gsterilmitir: Dnya
ampiyonu Garry Kasparov'a kar kazand pratinin analizi.
Masada oturanlar (soldan saa), Ananad ve Kasparov, ayak
ta (yine soldan saa) Salov ve lvantschuk.
Schachreport
Parti No 59
Judit Polqar - Knaak
("TV dl" partisi 1 990)
Fransz savunmas

1 990 ylnda, her sene Alman

WDR-Televizyonunda gsteri
len ve byk ilgi eken "TVdl" partisinde, o zamanlar ,.
1 4 yanda bir kz olan, "Pol- i.:..,N=
garlar"n en k Jud it, ta- , .. ......
nnm Alman bykusta Re
iner Knaak' (o sene Dou Al
manya ampiyonu) sansasyo

olur; dier iki hamleden sonra ise rok hemen yaplmaz. Hat
ta 21 . ... V:c6 oynand taktirde, 22.Fb4 Vd? 23. Fb5 gibi ola
naklar ortaya kar.
21 . . . . A:c6 22.

Beyazn durumunun stnl aktr, stelik Siyahn dn

me zaman hayli azalmtr. Buna ramen Siyah aadaki
kombinezonu hazrlamaktadr :
22 . . . . Vc7?! 23.14(!) A:e5(?)

Doru grnen bu hamle partiyi kaybettirir, fakat bunu tah

min etmek olaanst zordur (Diyagram 432'ye baknz)

1 0 . Ff4 Vf6

Burada belki 1 O . ... h5, ve 1 1 .Vg3 taktirde 1 1 . ... h4 oynamak

daha iyi olurdu.
1 1 . Fg5 . . .

Tannm "Allar Ansiklopedisi"ne gre 1 1 .cd hamlesi de

Beyaza avantaj salar.
1 1 . . . . Ve5 1 2.c:d4 h5 1 3.Vh4 Vc7 14.Ff4 Va5+
1 5 . Fd2 Vd8

Burada 37.f3 daha emniyetli idi.

37 . . . . Vd7 38.13 as 39.Ve2 Vefi 40.Vh2 Vf5

41 .Vg3 Vd7 42.Ve1 b4! 43.c:b4? . . .

AILILAR (3), YARIAIK AILILAR

1 5 hamleden yedisini (!) yapm olan Vezir imdi ilk yerine

dnmektedir. Beyaz ise bu varyantta feda edilen Piyona kar
lk gelime stnl ve Fil ifti elde etmitir. Partinin ana
lizlerini yapan bykustalar Hort ve Pfleger, Beyazn durumu
nun aka stn olduu fikrinde idiler.

Bylesine cretkar bir oyun .h rkein harc ..d 9 il ..stelik Be

yaz bu hamleyi aa yukar k dakka (!) duundukten sonra
yapmtr. Hort buna bal olarak, bu hamleyi tenkit etmi ve
fazla dnmeden yaplmakla sulamt. Gerekten de, yap
lan bu hamleden sonra beyaz ah, ne ah ne de Vezir kana
dnda rahat edemez. Bununla beraber bu Piyon hcumunu
"mantksz" olarak nitelemek de doru deildir: nk eldeki
kozlardan (Figrlerin daha iyi gelitirilmi o ! as ve fil ifti)
yararlanabilmek iin oyunun almas gerekldr.
1 6. g41? . . .

1 6 . . . . e5!?

Galiba kar taraf da kanl bir saya iste f!l e tedir! .. u 9 a ol

- ro
duka keskin bir yanttr. Partinn kader, Syahn, buyuk
ku yapncaya kadar Beyazn hcumunu frenleyip frenleyeme
yeceine baldr. Partinin devam gz nne alnrsa, 1 6 . ...
Ag6 devam yolunun nispeten daha iyi olduu anlalr.
1 7. d:e5 F:q4 1 8.Kg1 . . .

1 8. K:g4 tehdidi ile.

18 . . . . Vd7 1 9.13 . . .

Kritik bir an. 1 9 . ... F:f3 yantndan SOQra 20.Ad4(!) devam

yolu Beyaza olduka iyi anslar salar. te Y.andan, grnr
de partiyi "stabilize" eden 1 9 . ... Ff5 .hamlesnden sonra, Be
yaz ok iyi bir oyunla Piyonu gen kazanr: 20.K:g7 F:d3
21 .c:d3 - nk bu hamlelerden sonra 21 . ... Af5 yant
22.Vf6 A:g? 23.V:g? Kf8 24.Fh4 yznden ie yaramaz.

.,.,...""'

Me,.....

Diyagram 432

Azok zorunlu bir yanttr: Siyah lmcl Fb5+ tehdidini n

lemek zorundadr. Bana gelen btn ktlkler bir yana,
Knaak'n dnme zaman ok azalmtr (zaman kontrolne
kadar kalan 1 4 hamle iin alt dakikasna karlk, Judit'in yir
mi dakikas vard). Bu nedenden tr, Televizyon binasnn
salonunda partiyi seyircilerine aklayan Vlastimil Hart, bura
da "alklamaya hazr olmak" gerektiini sylemitir.
27. Fb4 f6 28. Ke1 0-0-0

Siyah mitsizce direnmeye devam etmektedir. Yaplan 28 . .. .

0-0-0 yant yerine 28 . ... f7'den sonra zellikle gzel bir fi
nal meydana gelebilir: 29.K:e6.:e6 30.Vh3+ (Vezirin dikkate
deer bir manevras) 30 . ... f7 31 .Vd7+ gB 32.V:dS+ (Be
yaz Fil iin a2-g8 aprazn boaltmaktad r) 32. ... g?
33.Vd?+ g8 34.Fc4 mat (veya 33 . ... h6 34 . Fd2 mat. Bu
varyant Fil iftinin kuvvetini ok iyi gstermekted ir.
Bir dakikalk dnme zaman kalan Siyah ancak bir mucize
bekleyebilir. Fakat Beyaz, partinin sonuna kadar dikkatli oy
namaktadr.
29. K:e6 b8 30. V:f6 Va2 31 . Vd4 Kes 32.Fd2
aB 33. Fe3 K:c2 +

Bu partide Short, kendinin de ok sevdii al sistemine

kar oynamak zorunda kalmtr.
1 .e4 e6 2.d4 d5 3.Ac3 Fb4 4.e5 c5 5.a3 F:c3+
6.bc Ae7 7 .Af3 Va5 8. Vd2
" '
-!

Burada genellikle 8.Fd2 hamlesi tercih edilmektedi r.

8 . . . . Fd7 9.Kb1 . . .

9 . ... Fb5 hamlesini nlemek amac ile.

9 . . . . Fc6 1 0 . Fd3 Ad7 1 1 . 0-0 c4 12.Fe2 h6

Byk rokun hazrlanmas. Hemen 12 . ... 0-0-0 yantndan

sonra 1 3.Ag5 hamlesi biraz rahatsz eder.
1 3 . h4 0-0-0

Meydana gelen konum 3 . ... Fb4 savunmas iin tipiktir. Vezir

kanadnda Beyaz hibir ey yapamaz, fakat ah kanadnda
durumu daha ansldr.
14. Fd1 . . .

Bu hamlenin hangi amala yaplm olduunu anlamak zor

dur...
1 4 . . . . 15

Fakat bu hamle de meydana gelen pozisyona pek uymamak

tadr, nk burada hatlarn almas ancak Beyaz iin elve
rilidir.
1 5 . e:f6 (geerken) A:f6.

1 6. Ve1 Ae4 17.Kb4 Khf8 1 8.Ae5 Vc7 1 9 . Fg4 Kf6

20.13 Ad6 21 .Fh3 . . .

34. F:c2+ V:c2+

35.Se1 Vb1 + 36.Sd2 Va2+
37.Sd1 Vb1 + 38.Se2
Vc2+ 39. Fd2 Kf8 40.V:d5.

Resim 432a

Parti No 59
Short - Timman
(Reykjavik 1 987, IBM turnuvas)
Fransz savunmas

Veya 1 5.gf Ke1 .

(33 . ... V:a3 34. Ka6(!)

21 . A: c6! . . .

208

Kaleye ' de saldrma ktadr. Bu,

artk bildiim iz "ifte hcum "
deil, "l" hcumd ur...

26. Kg1 Vb2

Fakat imdi Knaak'n b u hamleyi kmsedii anlalr. Ger

ekten de 21 . ... b:c6'ten sonra Vezir kanad da zayflatlm
2001 yl FiDE dnya ampiyonudur. H.S.D.

24. . . . V:e5+ 25.Sf2 V:g7

Siyah byk roka erimi gibi grnyor.

Hocamz Selim Palavan b u kitab hazrlad yllarda Anand henz dnya ampiyonluu nvann kazanmamt. Anand

. . .,.,.,,

Bu, elbette, br Kalenin alnmasnda n daha iyidir (25 . ...

V:a1 26.Fb4 v.s.).

1 9 . . . . Fe6 20.Ad4 Abc6

Resim 431

Schachreport
[Resim 432'aya baknz. nl Macar kardeten (Resim
51 b'ye baknz) en k olan Judit Polgar dnyann kuku
suz hem de Elo puanlarna gre "puan fark" ile en kuvvetli
Bayan satrans olmakla beraber, hibir zaman Bayan tur
nuvalarna katlmamaktadr. Sekin GM-turnuva larnda bir
ok baar kazanan Judit'in bu seneki perforsnn birka r
neini zikredelim; Hastings 1 993 (ift turlu GM-turnuva s) 1 2 . J.Polgar (Elo puanlar 2595) ve E.Barejeu (1 670) , 9 puan;
3.J.Speelm an (2595), 8 puan; 4-6. l.Gurewitsc h, G.Nunn ve
M.Sadler. Bu turnuvadan iki ay sonra Judit, eski Dnya am
piyonu Boris Spassky'ye kar oynad 1 O partili ma (ve
bununla beraber 1 20000 Amerikan Dollar'lk eki) kazanm
tr. unu da zikredelim ki, ilk 9 partiden sonra skor 51/2: 31/2
Juditin lehine olmu; yani ma aslnda 9 parti sonunda kaza
nlm, onuncu parti ise daha ok seyirciler iin oynanmt r].

22. Ag4 tehdidi ile.

Burada hakkyla "1 :O" yazabili

riz; nk bu srada hem saat
teki kontrol bayra dm
(zaman yznden yenilgi),
hem de bunu grmeyen Knaak
partiyi terketmitir.
209

21 . . . . Fd7 22.Kf2 Ac6 23.Kb1 Af7 24.A:d7 V:d7

25. Ff4 . . .

ki Fil elde eden Beyaz hemen bunlardan yararlanmaya hazr

lanmaktadr.

AILILAR (3), YARIAIK AILILAR

AILILAR (3), YARIAIK AILILAR

vanm savunurken, malarda birok defa bunu semiti, ve

Tigran Petrosyan'n pratiinde de bu ala sk sk rastlan
makta idi". unu da ekliyelim ki gz nne alnan bu savun
ma Karpov'un allar repertuvarnda nemli bir rol oyna
maktadr.
Caro-Kann savunmasnn temel fikri kolayca anlalabilir: Be
yazn 2.d4 veya 2.Ac3 hamlesinden sonra Siyah, 2 . ... d5 ya
nt ile, beyazhaneli Fc8'in yolunu (yani c8-h3 aprazn) ka
patmakszn nemli e4-noktasna hcum edebilir. Bu da
Fransz partisine gre hissedilir bir farktr. Ancak burada he
t g
h
b
c
d
e
a
Beyaz, satran problemler sa- men una dikkati ekmek yerinde olur ki, Fransz partisinde
.
Dyagram 433
natnda ok iyi bilinen bir ma- 1 . ... e6 yant siyahhaneli Ff8'e apraz amaktadr. Caro
nevray gerekletirmek istiyor: Beyaz Fil " kritik" g3 hanesi Kann'da ise bu Fil imdilik kapal kalr. Ayrca 1 . ... c6 hamle
nin gerisine gitmekte ve bundan sonra Vezir, Filin nnde yer si siyah b8-Atndan en doal gelime hanesini almaktadr. Fa
almaktadr. (1 856 seneinde, bu konuyu ieren bir proble ilk kat te yandan, bazen Fc8 iin f5 veya g4-hanesine olduka
defa olarak yaynlayan lngiliz problemciye bal olmak zere tesirli gelime olanaklar ortaya kabilir. Ozet olarak 1 . ... c6
gelime sisteminin salam, hatta 1 .e4 hamlesine kar oyna
Turtan manevras denilir).
nan savunmalarn en salamlarndan biri olduu sylenebilir.
30.Kbe1 b6
25 . . . . g5 26.Ke2!

27 . . . . gh 28. V:h4 Ag5 29.Fg4 Vg7

31 .Vh5 Vd7

Son yapt hamleler Siyahn, ahn b7 yolu ile emniyetli bir

yere gtrmeyi planladn gsterir. Fakat Short taktik are
ler yardmyla amacna daha nce ular.
32. f4! Ae4 33.K:e4 . . .

32.f4! hamlesinin fikri. imdi d5-Piyonu siyah konuma sald

racaktr.
33 . . . . de 34.d5 Ad8 35.Ve5! . . .

Darbeler birbirini takip eder.

35 . . . . Kf5

Aksi taktirde 36.fS v.s.

36. de! Vd2 37 .V:e4 Kd5

38.e7+ Sc7 39.15+
ve Siyah terkelti (39. ... c6

40.edA+).
(Resim 434'e baknz). Nigel Short
{Naycel ort; 1 965-... ) en kuvvetli
lngiliz satranlar dan biridir. GM
nvann 1 984'te kazanm olan
Short, zellikle son yllarda turnu
valarda ve malarda parlak baarlar
elde etmi ve 1 992'de Adaylar
.
Resm 434
malarnn eyrek finalinde,
6:4(! ) skoru ile eski Dnya ampiyon u A.Karpov' u yenerek fi
nal ma oynamaya hak kazanmt r.
Caro-Kann savun mas
1 .e4 c6

Bu iki hamle Caro-Kann savunmasn karakterize eder. Al

n ad iki ustann isimlerinde, yani Viyanal Marius Kann ve
Berlinli Horatio Caro'dan gelir. Kann, geen asrn 80'1i ylla
rnda bu savunma sistemini turnuvalarda sistematik olarak
uygulamaya balamtr; Cara ise 1 886'de bu aln analizi
ni yaynlamtr.
1 891 senesinde nl "Bilguer" adl eserinde aln eitli
devam yollar incelenmitir. Tannm Rus teorisyeni by
kusta A.Suetin "Satranta allarn teorisi" adl eserinde der
ki: "Aslnda bu al " Dnya ampiyonlarnn savunmas"
olarak adlandrmak daha isabetli olur: Bu savunma Capablan
ca'nn en sevdii silah idi; Botwinnik, Dnya ampiyonu n-

2. d4 . . .

E n ok rastlanan hamle.
Bazen kullanlan dier bir devam yolu 2.Ac3 d5 3.Af3 (veya,
ayn ey olan 2. Af3 d5 3.Ac3) tr. Bu hamlelerden sonra, Si
yah bavaryantta olduu gibi, 3 . ... d:e4 oynayabilir; veya Ca
ro-Kann savunmas iin tipik olan 3 . ... Fg4 hamlesini see
bilir, rnein: 4.h3 F:f3 5.V:f3 Af6 6.d3 e6, aa yukar eit
bir oyunla.
2 . . . . d5

Bu hamleden sonra Beyaz yoldan birini seebilir:

1 ) 3.Ac3 veya 3.Ad2 yardmyla merkezdeki gerilimi devam
ettirmek,
2) 3.ed cd (ve bundan sonra 4.Fd3 veya 4.c6) hamleleri sa
yesinde bu gerilimi ortadan kaldrmak (deime varyant) ve
3) merkezi 3.e5 yardmyla kapatma (kapal sistem).
Ba varyant olarak en ok rastlanan
3. Ac3 . . .

devam yolu incelenecektir.

imdi Beyazn 3'c hamlesinde mevcut olan dier imkanlar
gzden geirelim.
1) 3.Ab1 -d2. Son senelerde pratikte yaylm olan bu hamle
nin, aslnda bavaryantta Siyahn 3 . ... d:e4 yantndan sonra
3. Ac3 hamlesinden hibir fark yoktur. Siyahn 3 . ... g6 oyna
mas halinde bir fark ortaya kar; bu devam yolu, ilerde g
receimiz gibi, Pirz-Ufimzew savunmasnda meydana gel
mektedir.
il) 3.e:d5 c:d5 (Deime varyant). Burada en ok rastlanan
devam yolu yledir: 4.Fd3 Ac6 5.c3 Af6 (Burada Siyah GM
Sholmov'un teklif ettii varyant da oynayabilir: 5 . ... e5 6.d:
e5 A:e5 7.Fb5+ Ac6 v.s.) 6.Ff4 Fg4 7.Vb3 Aa5 8.Va4+ Fd7 (8.
... Ac6'dan sonra Beyaz 9.Ad2 ile Agf3 oynar) 9.Vc2, ve im
di Siyah 9. ... a6 ile 1 O . ... b5 yardmyla aa yukar eit
anslar elde eder. Fisher-Petrosyan ma partisinde Siyah 9.
... a6 yerine 9 . ... e6 hamlesini seti; parti yle devam etmi
tir: 9 . ... e6 1 O.Af3 Vb6 1 1 .a4 Kc8 1 2.Abd2 Ac6 1 3.Vb1 ve Be
yaz inisiyatifi elde eder.
l la) 3.e:d5 c:d5 hamlelerinden sonra Beyaz 4.c2-c4 devam
yolunu seebilir (Panov Atak). Deime varyantna genellik
le ok daha kark ve keskin bir oyuna gtren bu devam yo
lunda, birok defa Vezir gambitinin eitli varyantlar iin ka21 0

rakteristik olan konumlar meydana gelmektedir (rnein1 .d4 d5 2.c4 e6 3.Ac3 Af6 4.Af3 c5 5.c:d5 A:d5 6.e3 Ac6
7.Fd3 c:d4 8.e:d4 v.s.). Vaktiyle ok korkulan Panov hcumu
na kar da eitleme yollar bulunmut ur. rnek olarak 4 . ...
Af6 5.Ac3 de am yolunu gz nne alalm. (Burada ok
rastlanan dger br hamle 5 . ... g6 dr - Vezir alnda Grn
feld savunmas na benzeyen gelime sistemi; rnein 6.Vb3
Fg7 ( ... de 7.F:c4 e6 8.d5!) 7.cd 0-0 8.Fe2 Abd? 9.Ff3 Ab6
1 0.Fg5_ FQ4 1 1 .F:f6 F:f3 1 2.A:f3 ef! 1 3.0-0 Vd7, eit anslar
la. Be c hamle_d 5:. . .. Ac6 oynamak risklidir, nk 6.Fg5!
haml es Beyaza y
hucum anslar verir, rnein: 6. ... Vb6
(6 . ..., ,e 6 7.c5 Fe7 8.Fb5 0-0 9.F:c6 1 0.Af3 ve Beyaz kk
fakat srekli bir stnlk elde eder) 7.c:d5! V:b2? [7 . ... A:d 4
8.Fe3 e5 9.de (geerken) Fc5 gambit yolu daha iyidir] 8.Kc1 !
Ab 9:.Aa V:a2 1 0.Fc4 Fg4 1 1 . Af3! F:f3 1 2.g:f3, ve Siyah terk
e ;. unku 1 2 . ... Va3 1 3.Kc3'ten sonra Siyah en azndan bir
F p ur kaybeder (Botwinnik-S pielmann, Moskova 1 935). B
yuk u u.sl_arara.s t r uvalarda oynanm olan en ksa partiler
de rdr). :n yn : - . 6 devam yoluna dnp, bu a
l .oy unun tpk gelmn zleyelim: 6. Af3 Fe7 7.c5 (Vezir
gamb t konusunda greceimiz gibi, burada daha ok 7.c:d5
:dS_ ynan r) 7 . ... 0-0 8.Fd3 (Bunun yerine 8.b4 oynamak
rskl dr: 8 . ... Ae4 9.Vc2 Ac6 1 0.a3 e5! 'ten sonra siyah
merkezi elverili bir ekilde amaktadr) . 8 . ... b6 9.b4 as
1 O.Aa4 Abd? (1 O . ... Afd? Siyaha ii anslar salamakta d r)
1 1 .a3 a:b4 1 2.a:b4 b:c5 1 3.b:c5 (veya 1 3.d:cs e5! , ve Siyah
me kzd harekete g e ) 1 3 . ... e5! (Siyahn stratejisinin zir
vesdr. Pyonun bu 1 ler hareketi" ona merkezde iyi bir kar
oyun slmaktad r) 1 4.d:e5 A:c5! 1 5.e:f6 A:d3+ 1 6.V:d3
F:f6, tehlkel siyah inisiyatif ile, rnein: 1 7.Ad4 Ve8+ 1 8.Fe3
K:a4 (Boleslawsky'nin analizi).
I) 3 .e4-e5. Bu da oduka popler bir oyun tarzdr. Siyah
n en mantkl ve, ayn zamanda, en iyi yol 3 . ... Ff5 tir. Bu
ha l.ed n so ra Beyaz birok devam yolu arasnda .eim ya
pablr, oyle k: 4.Fd3, 4.Ac3, 4.Ae2, 4.c4 ve 4.h4?! Ornek ola
rak ilk iki devam yolunu gz nne alalm:
il la) 4.Fd3. En eski ve ok denenmi devam yollarndan biri
dr.. Beyaz, beyazhaneli Fillerin krlmasn hemen zorlamak
ta ve bundan sonra hzla gelimeyi amalamaktadr fakat bu
srada kendi kampndaki beyaz haneler biraz zayfa'makta ve
bu da Siyaha iyi ve rahat bir oyun salamaktad r. 4 . ... F:d3
[4 . ... g6? 5.e6! Vd6 6.e:f? + :f? 7.Af3 Ad? 8.0-0 ile 9. Ke1 ,
veya 4 . .. e6(?) 5.F:f5 e:f5 6.Ae2 Aa6 7.0-0 Ac? 8.b3 Ae?
9.Fa3! , Siyah iin elverili deildir] 5.V:d3 e6 6.Ac3 Vh6
7.Age2 Va6! [Tannm Nimzowitsch-Capablanca (New York
2.7) partisinde oynanan 7 . ... es v.s. devam yolundan daha
d ] .Af4 (Beyazn, ah kanadnda 8.Vh3?! hamlesiyle ini
syatv elde etme denemesi, Siyahn 8 . ... Ae7! yant ile so
nusuz kalmaktadr) 8 . ... V:d3 9.A:d3 Ad? 1 O.Fe3 Ae7 1 1 .f4
Af5 1 2.Ff2 h5 = .
l b) 4.A Teorisini . hzla gelitii bu modern devam yolu,
. ta!f n anslar eren keskin bir oyuna gtrmektedir,
ornegn: 4 . ... e6 5.g4 (bu gibi konumlar iin tipik bir saldr)
5 . ... Fg .6.Age2 c5 (Burada Siyah 6 . ... f6! ? veya 6. ... Vh4
oynayablr) 7. h4 c:d4 8.A:d4 (8.V:d4 Ac6 9.Va4 h5 1 O.Af4
F 7.. 1 . .A:h5 a6, deerlendirilmesi zor olan, keskin bir oyuna
goturur) 8 . ... h5 9.Fb5+ Ad? 1 0.Fg5 Fe? 1 1 .f4 h:g4 1 2. V:g4
F:.g5 .! 1 3.f:g5 Kh5, karlkl anslar ile (Hort-Seirawan, Bad
Kssngen 1 981 ).

3 . . . . d:e4
Aa yukar her zaman yaplan hamle. 3 . ... g6 Pirz.-Ufimzev

21 1

l.n p ozisyonlarna gtrr. 3 . ... Af6(?) hamlesi ise elve

rl degl: 4.e5 Afd 7 (4 . ... Ae4 5.A:e4 d:e4 6.Ae2, ve Pe4 za
yftr) 5.f4 e5 6.Af3 c5, ve Siyahlar, Fransz savunmasnn
benzer varyantlarna gre bir hamle kaybederler.
4.A:e4 . . .

B u da_ pratik olarak daima oynanan hamledir. 4.f3?! ve 4.Fe3

gambt varyantlar, analizlerin gsterdii gibi pek doru sayl
maz ve pratikte ok az rastlanmaktadr.
Baaryanttaki 4.A:e4 hamlesinden sonra Siyahn emrinde
aag yukar ayn derecede uygun olan devam yolu vardr:
:4:. ... FfS, i l ) 4 . ... Ad? ve 1 1 1 ) 4 . ... Af6. Bunlar sras ile gz
onune alalm.

ll 4 . . . . Ff5 devam vou.

4 . . . . Ff5

hamlesiyle karakt rize dilen ye ayrntl olarak incelenmi

olan Capablanca sstem, bu gunlerde de bir hayli poplerdir.
5. Aq3 Fg6 6.h4-=.!.

Dier devam yollar nispeten az etkilidir, rnein 6.Af3 Ad?

7.Fd3 Ve? 8.0-0 e6 7.c4 Agf6 1 0.F:g6 h:g6 1 1 .Ve2 Fd6
1 2.Kd1 0-0 1 3.Ae4 Ff4, her iki tarafta eit anslar ile (Geller
Matulovic, 1 964 ).
6 . . . . h6 7.Af3 Ad7 8.h5!

. .

Gz nne alnan sistemin modern bir varyant. Eskiden bu

rada aa yukar istisnasz olarak 8.Fd3 oynanrdr fakat pra
tiin gsterdii gibi 8 . ... F:d3 9.V:d3 Ve? 1 O.Fd2 A gf6 1 1 .00-0, .o :0-0 1 2.c4 e6 1 3.b1 c5! v.s. hamlelerinden sonra Si
yah y oyun elde eder.
8 . . . . fh7 9 .Fd3 F:d3 1 0.V:d3 Vc7 1 1 .Fd2 . . .

En ok uygulanan plan. Beyaz byk rok hazrlamaktadr.

1 1 . . . . e6 1 2.0-0-D

Dier nemli devam yolu 1 2.Ve2 dir. Bu manevran n fikri

merkezde beyaz pozisyonu kuvvetlend irmek amac ile e5
noktasnn igalidir. 1 2 . ... Af6 1 3.0-0-0 0-0-0 1 4.AeS Ab6
1 5.Fa5 Kd5 1 6.F:b6 a:b6 1 7.c4 v.s. hamlelerin den sonra bir
ok stratejik ve taktik incelikler ieren pozisyonel bir m dadele gelimektedir.

Biz, tabii ki, incelemeyi burada a b c d e g h

Diyagram 435
kesmek zorundayz. Genel olar_k 4 . ... 5 hamlesinin Siyaha yeterli kar anslar salad
soyleneblr.

il) 4 . . . . Ad7 devam volu.

4: . . . Ad7. (Siyah Agf6 hamlesini hazrlamaktadr. Bu klasik

sste ona salam, fakat biraz pasif bir oyun salar). 5.Fc4
(Bugunlerde genellikle tercih edilen hamledir. 5.Af3'ten son
ra Siyah 5 . ... Agf6 6.Ag3 e6 7.Fd3 c5! 8.0-0 c:d4 9.A:d4 Fc5
ile yeterli karansla r elde eder. 5.Ag5 ve 5.Ve2 hamleleri

AILILAR (3), YARIAIK AILILAR

AILILAR (3), YARIAIK AILILAR

hakknda Parti No 63'e baknz). 5 . ... Agf6 6.Ag5 e6 7.Ve2

(Tehdit: 8.A:f7! :f7 9.V:e6+, hamlede mat ile) 7. : Ab6
8.Fb3 h6 [8 . ... V:d4? iyi deildir: 9.A1 f3 Fb4+ (aks halde
Af3-e5 ve A:f7) 1 0.c3 F:c3+ 1 1 .f1 ! +-]. 9.A5f3 c5 1 0.Ff4!
(bu kuvvetli hamleden sonra Siyah 1 O . ... cd oynarsa, Beyaz
1 1 .0-0-0! hamlesiyle hissedilir bir avantaj elde eder). Bu du
rumda Siyah iin doru hamle 1 0. ... Abd5; bu yanttan son
ra Beyaza ancak kk bir saha stnl kalr.
ili) 4 . . . . Af6 d evam yolu
4 . . . . Af6. (Bu hamle ile Siyah, bir duble Piyonu meydana

gelmesi pahasna hzl gelime ve etkili bir oyun amalamak

tadr). 5.A:f6+ (Doal ve e nemli devam yoludur) 5 . ... e:f6
[5 . ... g:f6 alternatifi keskin bir oyuna gt.r r. Mey n.a ge
len eitli varyantlarda Beyazn anslar braz dah yd r. Bu
oyun tarz hakknda bir fikir vermek amacyla ag ak ar
yant gzden geirelim: (5 . ... gf) 6.c3 Ff5 (Teorye Q O.re Sy_a
hn ba silahdr) 7.Ae2 (Bu "esnek" hamle, Beyaz n en y
devam yolunu oluturmaktadr. 7.Fc4, 7.Fd3, 7.Vb3 ve 7.Af3
hamlelerinden sonra, Siyahn savunmas kolaylar). 7 . ... h5
(biraz riskli, fakat tutarl bir karar. 7 . ... Ad?, pratiin gster
dii gibi, Siyah iin zor bir oyuna gtr r. F kat 7 . . .. e
8.Ag3 Fg6 9.h4 h5 1 0.Fe2 Va5 varyant aag yukar et
anslar salar, Petruschin-Dorfman, S . S.C.B., 1 80) 8 .. : ..
Ag3 (Son zamanlarda en iyi devam yolu olarak degerlendrl
mektedir) 8 . ... Fg4 9.f3 (9.Fe2 F:e2 1 0.V:e2 Vd5 1 1 .0-0 h4
1 2.Ae4 Ad? Ff4 0-0-0 1 1 .h3 Kg8, Siyah iin g-hattnda iyi bir
karoyunla) 9 . ... Fe6 1 0.Fd3 Ve? 1 1 .Ae2 Fh6 1 2. F:h6 K:h6
1 3.Vd2 Kh8 1 4.Af4 Vd6 1 5.0-0, ve Beyazn durumu biraz da
ha iyidir]. imdi 5 . ... e:f6 bavary n na d.nelim: 6. Fc4 (e.n
ok kullanlan, Filin bu aktif hamlesdr. Teorsyenler uzun br
sre 6. c3 devam yolu ile uramlardr. Bu hamleden son
ra oyun yle devam eder: 6. ... Fd6 7.Fd3 0-0 8.Vc2 g6
9.Ae2 Ad7 1 0.h4 Ke8 1 1 .h5 Af8 1 2.h:g6 f:g6 1 3.Vb3+ Fe6!.
ok ilgin bir duru m ! Beyaz imdi siyah b7-Piyonun alrsa,
1 4.V:b? Fd5 1 5.f1 a6! hamlelerinden sonra Veziri Ka8-b8a8 v.s. "daimi takipten" kaamaz (Szab6-Flohr partisi) Fakat
bu son varyantta, 5 . ... e:f6 6.Fc4 Fd6 hamlelerinden sonra,
beyazn ilgin bir olana var: 7. Ve2+( ! ) Fe7 (7 . ... Ve7 8.
V:e7+! :e7 9.Ae2 Ke8 1 0.0-0 veya 1 0.Ff4 hamlelerinden
sonra oyunsonu Beyaz iin daha iyidir. - Vezir kanadnd.a 3
Piyona kar 4 Piyon). 8 .Af3 0-0 9.0-0 Fd6 1 .Ke1 Ad?. Sya
hn durumu biraz skk olmakla beraber saglamdr. Beyazn
anslar biraz daha iyidir.

Beklenmedik bir srpriz!

1 4 . . . . d:c4

--i_:

ve Siyah terketti (24 . ... Af6

25.Vh2 mat; 24 . ... h5'ten
sonra 25.Ke5+ hamlesi mata
gtrr).
Gapri ndaschwili'in
Nana
(1 94 1 - ... ; Resim 438'e bak
nz), Vera Mentschik ve Maja
Tshiburanidze yansra en
a

o 1:r a di 3
l

k
H van 1 962 ylnda kazanan Gap.
Resm 438
rindasc hwili 1 978'e kadar ( ! )
olduka kuvvetl i rakipler ine
kar korumay baarmt. Aslnda (Vera Mentsch ik'ten sonra) Gaprinda wili, gerek bir usta kuvvetin deki ilk Bayan
oyuncud ur.

Diyagram 436

Aksi halde Beyaz bir Figr faz

las ile kalr.

15. F:h7+ S:h7 16.V:d6

ve Siyah terkeder.

Parti No 62
Vogt - Knig
( "Sommer" turnuvas, Berlin 1 990)
Caro-Kann savunmas

Parti No 61
Gaprindaschwili-Nicolac
{Wijkaan Zee 1 979)
Caro-Kann savunmas

Teorik ksmda grdmz gibi burada genellikle 1 1 .Ff4

hamlesini nleyen 1 O. ... Ve? yant oynanmaktadr.
1 1 . Ff4 Va5+ 1 2. c3 . . .

Burada Beyaz 1 2. Fd2 i l e uzun rok plann d a seebilirdi.

Agf6 13.a4 c5 1 4.0-0 Kc8

1 4 . .. cd yantndan sonra 1 5.b4 nahotur.

15. Ke1 c4?! 1 6. Vc2 Fe7

1 6 . ... A:h5 fenadr: 1 7. A:h5 V:h5 1 8.Ve4!, ve Siyahn Vezir

kanad savunmasz kalr.
17 .Ae5 0-0 1 8.Af5! . . .

lgin bir olanak (1 8. ... ef? 1 9.A:d? v.s.)

18 . . . . Ke8?

Bu hatadan sonra tahtada kombinezon karkl balar.

Parti No 60
Tunik - Gubjanow
(Swerd lowsk, 1 976)
Caro-Kann savunmas.

1 . e4 c6 2.d4 d5 3. e:d5 c:d5 4. Fd3 . . .

Burada 4 . c3 hamlesinden sonra Siyah dikkatli olmaldr, n

k 4 . ... Ff5 yantndan sonra Beyaz 5.Vb3! yardmyla avan
taj elde eder. Bu nedenden tr 4 . ... Ac6 daha hassastr.
4 . . . . Ac6 5.c3 Af6 6. Ff4 e6

Fazlasyla pasiftir. 6. ... Fg4 veya 6 . ... g6 daha iyi idi.

7. Af3 Fd6 8.F:d6 V:d6 9.Abd2 0-0 1 0.0-0 Ke8

1 1 .Ke1 e5??

ok retici bir hata. Siyah, elbette, skk bir durumdadr.

Siyah bu hamle ile bu stratejik kusuru ortadan kaldrmay

22 o4+I Sh4

23. 13! A:g4

23 . ... Ve? taktirde 24.Ke5 !, ve Vh2 mata kar are yoktur;

veya 23 . . .. g3 28.Vh2+ :f3 25.Kf1 + ve hamlede mat.
24. Ke41

212

imdiye kadar bu varyantta genellikle yaplan gelitirm e

hamleler i.
10 . . . . Fd6

22. e5 23.Ae4 Fd8 24.Fb2 Vb6 25.K:e5 . . .

kinci Piyon.

25 . . . . Fe6 26 .Ag5 Ff6 27. K:e6! . . .

Amaca gtren e n ksa yol.

27 . . . . fe 28.F:f6 e5(?)

Burada Beyaz 29.Vd5+ yardmy la be hamlede mat verebilir

di
(29. ... h8 30.Ve4 v.s.). Fakat 28 . ... gf (28. ... e5 yerine)
29.V:f6 Ve? 30.A:e6 varyant da ok ackl idi.

29. F:e5 K:e5 30.Vf7+ Sh8 31 .Vh5+ .

ve Siyah partiyi terketti. (31 . ... Vh6 32.Af? +; veya 32 . ... g8

Parti No 63
Karpov - Hort
(Bugojno 1 978)
Caro-Kann savunmas
1 .e4 c6 2 . d4 d5 3.Ad2 d:e4 4.A:e4 Ad7 5.Af3 . . .

Burada pratikten bilinen iki "hain" hamleye dikkati ekelim.

Teoriye gre 1 0 . ... Fe7 daha dakiktir.
1) 5 .Ag5. Bu hamle ilk defa olarak Sokolov-Sprage t partisin
de
(Dnya ampiyo nluu Adaylar ma 1 988) uygulan mtr.
1 1 . Ke1 Vc7 1 2.Ad4 Fc5 1 3.Ab5 Vb6 1 4.Vf3 0-0
Ayn yl byk Linares 1 988 GM turnuvas nda oynanan
1 5.Ac3 Ke8 1 6.Ace4 Fe7 1 7.b3 Ae5(?)
Siyah n, bu hamleyi seerken , Beyazn hazrlad kombine Nunn-<;le orgiew partisinin devam yle olmutur : 5. . ..
zonu yeterince itinal olarak hesaplam ad ve ancak ilk ham h6(?). ite, mantkl grnen bu hamle hi iyi deildir! 6.Ae6!
Bu kstah _ A_t, tabi i ki, alnamaz (6 . ... f:e6?? 7.Vh5+ g6: V:g6
leleri grd anlal r.
mat). Partnn devamn dan grld gibi, lngiliz bykus ta
18.A:f6+ F:f6 1 9. K:e5!
nn yapt ha le Siyahn moralini iyice bozmut 6 . ...
Siyah, b u duru mda 1 9 . ... F:e5 20.Ve4' n (e5 v e h?'ye ifte Va5+ (sadece br temponu n kaybedil mesi - hemen ur.
. . .. Vb6
hcum) kend isi iin fena olduunu hesaplam tr; Beyaz ya oynamak daha iyidir) 7.Fd2 Vb6 8.Fd3 f:e6?? (partiyi6kaybet
maddi..stnlk (rnein 21 . ... g6 22.V:e5) ya da tehlikeli bir tiren hta. Tabii k i Figrleri gelitirm ek gerekirdi , rnein 8.
.
mat hucumu
elde eder. Bunun iin grnrd e ok etkili bir ... Af6 le; bu taktrde
9. A:f8'den daha iyi bir hamle yoktur).
ifte hcum hazrla mtr:
9.y hs+ d8 1 O.Fa5 ! v.s. Siyah, Vezire kar iki hafif Figrle,
40 nc hamleye kadar oynam t, ancak bu artlarda diren
mek anlamsz dr. Bu parti ok nadir olmakla beraber bazen
bykustalarn da a r al hatalar yaptklar n gste ir. "Al
man Satran dergisi"n in dedii gibi, bu parti Bulgar GM Ge
orgiev iin kt bir an olarak kalacaktr...
2) 5. Ve2 (5. Af3 yerine). Bu hamle byk rok hazrlyor gibi
grnmektedir. Fakat "doal" 5 . ... Agf6?? yatndan sonra '
Beyaz planlarn deitirir: 6.Ad6 mat!..
. .

5 . . . . Aqf6 6.A:f6+ A:f6 7.Ae5 Ff5 8.c3 e6?

Diyagram 437
Veya 22 . ... A:g4 Vh7+ v.s.; 22.
... :g4 23.Vg6+ f4 (veya 23 . ... h4 24.g2) 24.Vg3+ f5
25.Ah6 mat).

t kazanlmtr.

33.Vh?+ f8 33.Vh8+ e? 34.V:g?+ d6 35.Af?+).

1 .e4 c6 2.d4 d5 3.Ad2 d:e4 4.A:e4 Ad7 5.Af3

Agf6 6.Ag3 e6 7. Fd3 es 8.0-0 ccf: 9.A:d4 Fes
1 0.Ab3 . . .

1 . e4 c6 2.d4 d5 3.Ad2 d:e4 4.A:e4 Ff5 5.Ag3

Fg6 6.h4 h6 7.h5 Fh7 8.Af3 Ad7 9 . Fd3 F:d3
1 0.V:d3 e6

21 . Kh5+ Sa8 22.Kb1 . . .

aha stn durumda olan Beyazn bir Piyon fazlas var; par

...

Siyah ite bunu hesaba katmaDiyagram 439

mtr... Burada farkl ekildeki
"basmakalp" F:h7+ Fil fedas partiyi kazandrr.
20 . . . . :h7

Veya 20 . . .. h8 (20 . ... f8 21 .Fa3+ v.s.) 21 .Vh5 V:a1

22.Fd3+ g8 23.Vh? + f8 24.Ke1 (25.Fa3+ tehdidi ile) V:a2
25.Af5 g5 26.F:g5 ve kazanr.
21 3

nanlmas zor, fakat bu yant belki de kesin bir hatad . Bura

da 8 . ... Ad7! oynamak gerekirdi.
9. q4! Fg6 1 0.h4 . . .

Bu gibi durumlar da standart denilebile cek bir saldr.

10 . . . . h5?!

1 0 . ... Fd6 da yetersizdir: 1 1 .Ve2 ! c5 1 2.Fg2! c:d4 1 3.h5 de

1 4.Vb5+ f8 1 5.hg.

AILILAR (3), YARIAIK AILILAR

AILILAR (3), YARIAIK AILILAR

Yukarda sylend ii gibi, e n ok rastlanan b u devam yolu di

er merkez Piyonun un ilerleme sini hazrlam aktadr.
Beyazn dier baz olanakla rn ksaca gzden geirelim :
Diyagram 440'a baknz.
1) 2.d4 c:d4 3.c3. Morra gambiti. eyaz, _i nis_iyatifi elde etmek
amac ile, partinin bu erken evresnd e br Pyon feda etmek
tedir. 3 . ... d:c3 (En tutarl devam yolu. 3 . ... d3 4.F:d3 Ac6
5.Af3 d6 6.0-0 g6 7.c4 Fg7 8.Ac3 hamlele rinden sonra Beyaz
gelime stnl elde eder). 4.A:c3 Ac6 5.Af3 d6 7.Fc4 e6
(6 . ... Fg4? 7.F:f7+) 7.0-0 Fe7 8.Ve2 Af6 9.Kd1 v.s.. Bu devam
yolu pratikte belli anslar ermekl berab r, teor tarafnda n
biraz riskli olarak kabul edlmektedr (Part No 64 e baknz).
2.d4 hamlesiy le ilgili olarak una dikkat edelim ki, Beya.z. 2 . ...
cd yantndan sonra (3.c3 yerine) 3. Af3 de oynayab l ,r. Bu
hamlede n sonra Siyah 3 . ... e6 veya 3 . ... g6 yantlar yla nor
sin e i P!J'. o u : .. ... e5
Diyagram 440
Bu durumda anlaml bir hamle mal" varyantlara geebilir. d4-hane
el
iin
Siyah
ise
ak
savunm
ile
yant
rl degldr, nku 3.
yapabile cek olan ancak bu Kaledir.
4 . ... d:c3 S.A.c3 Af?
degl)
Va5+
4.A:eS??
(elbette
... eS 4.c3
22.0-0-0 g6 23. Ke1 Fq7 24.VbB+ Se7?
6.Fc4 gambit varyant nda Beyazn byk bir gelime avanta
Bu hamle partiyi hzla kaybettirir, fakat 24 . ... Vc8 25.V:a7 de var.
Siyahn btn umutlarn sndrmektedir.
11) 2.Ac3. Sicilya partisini n "kapah varyant " . (Bu oyun tar
25. K:e6+!
znda meydana gelen konumla r 2.Ae2 amleleri nden sonra
ve Siyah terkeder. 2S . ... V:e6 taktirde 26.Vc7+ Vd7 27.Fd6 da ortaya kabilir) 2 . ... Ac6. [Burada Syah 2 . ... g6 da oy
nayabilir, nk 3.d4 c:d4 4.V:d4 ile fazla birey elde edemez;
mat.
Siyah sadece 4 . ... Af6 S.Ad5 Fg7 6.Fg5 Ac6 7.Vc3 0-0 8.F:f
e:f6 9.0-0-0 f5! v.s. oynar. (2 . ... g6'dan sonra) 3.g3 hamles
ise bavaryanta gtrr: 3.g3 Fg7 4.Fg2 Ac6 v.s.]. 3. d
(Bu varyant iin ah Filinin tipik bir fiancheo . elm)
4.Fg2
Sicilya savunmas
(Siyah da, zellikle d4-noktasnn kontrolu n u_vvet
g6
...
.
4
1 . e4 c5
k amacyla FfB'i "fianchetto" yardmy la gelt! ryor).
hamleleri ile karakterize edilen Sicilya savunmas (partisi), lendirme
6.f4 (Bu sistemd e modern devam yolu. E.? . .Fe3
Fg7
5.d3
bugn en ok oynanan altr. Satran. teorisin ? e balang
6.Age2 hamleleri de aa yukar eit bir oyuna go u.ru ! er)
lar birbirinden farkl olarak gelimekted r. Baz sstemler san ve
. ... e 6 7.Af3 Age7 8.0-0 0-0. Spassky-Las n parts oyle
ki hi ilerlememekte, eskiden bulunmu olan v ryantlar uzun 6devam
9.Fd2 Kb8 (9 . ... Fd7 yeterld r) 1 0. Kbl b,5!
bir sre hi deitirilmeden oynanmaktadr. Boyle a ll rn 1 1 .a3 fS!etmitir:
(1 1 . ... a5 1 2.a4 b4 1 3.AbS dS 1 4.c4! b:c3 1 5.b:c3
bir rnei olarak Viyana pa isi v y Fil blangc gostr ! e v.s. den sonra
srekli bir inisiyatif elde eder) 1 2. Fe3
bilir. Baz allar ise daha dnamktr; yan aan yer ss Vc7 1 3.Ff2 h8Beyaz
b4! 1 5.a:b4 c:b4 1 6.Ae2 f:e4 1 7.d:e4
4.Ke1
1
temler, yepyeni varyantlar v.s. meyda a gel r, ornegn lsp.an
eit anslar ile.
yukar
.
aa
Fe6,
yol partisi veya Fransz savunms. Br de nanlmaz eklde es 1 8 Vd2
hissedili r .ir
hzl gelien allar vardr: Aag yukar! her turnuvada bun 111) 2.c3. Biraz pasif olan bu hamle Beyaza
oynayab lr,
d5
...
.
2
veya
Af6
...
.
2
Siyah
az.
salayam
lara ait yeni fikirler, ve bal olarak yen varya. tlar ve yollar avantaj
6.Fe Ac6
e6

.Af

Af

V:dS
3.e:d5
d5
...
.
2
rnein:
. .
ortaya kmaktadr. Sicilya savunmasnn p puler o m snn
nu
d4-Pyo
(zole
tpk
n
gambt
r
en nemli nedenlerinden biri, bu alta Syahn h.b z 7.0-0 c:d4 8.c:d4; Vezi
eittir.
yukar
aa
anslar
taraflarn
da
pozisyon
ieren)
man tam anlamyla pasif bir rol oynamamasdr? Braz ler
de greceimiz gibi, varyantlarn ounda Beyaz 2. f3 ham Siyah elbette, bu varyantta 2 . ... e6 de oynayab ilir; bu takti
lesiyle d2-d4 Piyon ilerlemesini hazrlamaktadr. c- yonunu de Fransz partisini n Nimzow itsch varyant meydana gelr
merkezi d-Piyonuna kar krlmasndan sonra Syah, Vezr (1 .e4 e6 2.d4 d5 3.e5 cS 4.c3).
kanadnda inisiyatifi elde etmek iin, alm olan c-hattndan iV) Teorik varyantla rdan kanma k amac ile turnuvala rd ba
yararlanabilir. Beyaz bunu ounlukla me k zde ve ah kan_? zen 2.14 hamlesi uygulan maktad r. Bu devam yolu Syaha
dnda bir hcumla karlamaktadr. Bu gb hallerde oldugu zorluk karmaz , rnein: 2 . ... Ac6 3.Af3 e6 (Filin 3 . ... g6
gibi, Sicilya savunmas ile balanan pa.rti !er e . o ! anaklarn 4.Ac3 Fg7 "fianchetto"su da iyidir: S.Fb4 Ad4 6.A:d4 c:d4)
okluu, dinamik oyun, karklk ve kesknlk tpktr. Burada 4.Ac3 Age7 5.Fb5 a6 6.F:c6 A:c6, iyi bir oyunla.
Amerikal GM Evans'n szlerini anmak yerinde olur: "1 . ... es
gambit varyant nn asl amac, "ba dman "
yantna kar hazrlk yapmam bir kimse, 1 .e4 oynamama V) 2.b4!? (Bu
olan Pc5'e kanattan hcumd ur). 2 . ... c:b4 (merkezde 2 . ... d5
ldr!..".
kardar besi iyi deil, rnein: 3. e:d5 V:d5? 4.Ac3 Ve5+
Sicilya partisinin bu zellikleri elbette bi rastl nt g e.ildir. i: 5.Ve2 V:e2+ 6.F:e2 c:b4 7.Ad5!, tehlikeli inisiyatif ile) 3.a3.
yah, ilk 1 . ... es hamlesiyle oyuna barz klde asmetrk
(Bu varyantn ana fikri. una d ikka! . e eli . ki .. doal 3.d4
(simetrik olmayan) bir karakte.r _vermektedr. A. lnda . e. hamlesi, Siyah iin hi tehlikeli. degldr,
u_nku 3 . ... d5!
denden tr, pratiin gsterdg ve yuk.rda soyle. dg gb, 4.e:d5 V:dS 5.c4 hamleler inden sonra kuvvetl 5 . ... VaS ! ya
bu alta oyunortasna geme ve karhucumlar duzenleme nt vardr). 3 . ... d5! (Bu hamle yznde n, gz nne al.nan
de eitli olanaklar mevcuttur.
gambiti 2.Af3 d6 hamleler inden sonra uygulam ak belk de
daha mantkld r) 4. e:dS ( 4.e5 devam yolu Siyah iin elveri2. Al3 . . .
1 1 .q5! Ad5 1 2.A:g6 l:q6 1 3.Vc2 Sf7 14.Kh3! Ae7
1 5.Fc4 Al5 1 6. Kf3 Vd7

214

lidir: 4 . ... Ac6 5.d4 Ve? 6.Af3 Fg4 v.s.) 4 . ... V:d5 5.Fb2 e5
6a:b4 F:b4 7.Ac3 F:c3! (btn bu hamleler ayrntl teorik
analizler neticesinde tespit edilmitir) 8.F:c3 Ac6 9.Af3
Age7(! ) 1 O.Fe2 o-o 1 1 .0-0, ve Beyaz iin Piyon fedasnn
doruluunu ispatlamak biraz zordur, zira Siyahn olduka
salam bir konumda bir Piyon fazlas var.
2.Af3 hamlesinden sonra Siyah 2 . ... e6, 2 . ... Ac6, 3 . ... d6
(ve hatta 2 . ... Af6) hamleleri arasndan seim yapabilir. Bir
ok defa bu devam yollar (hamle srasnn deimesi ile) ay
n gelime sistemlerine gtrrler, rnein: 2.Af3 e6 3.d4
c:d4 4.A:d4 Af6 5.Ac3 d6, ve 2.Af3 d6 3.d4 c:d4 4.A:d4 Af6
5.Ac3 e6 (Scheweningen sistemi). Bu kitapta, Sicilya savun
masnn saysz varyantlarn ayrntl olarak incelemek, elbet
te, olanakszdr. Bu nedenden tr en nemli sistemlerini
gzden geirmekle yetinelim.
1. Pausen savu nmas
Sicilya partisinin en eski varyantlarndan biri
2.Af3 e6 3 . d4 c:d4 4.A:d4 a6

devam yoludur. Paulsen savunmas. Louis Paulsen (1 8331 891 ) zamannda Dnyann en kuvvetli satranlarndan bi
ridir. 1 854 ylnda Almanyadan A.B.D.'ye g etti. Byk New
York 1 857 turnuvasnda Morphy'den sonra ikinci oldu. En
byk baars Leipzig 1 877 turnuvasnda, Anderssen ve
Zuckertort nnde ald birinciliktir]. 4 . ... a6 hamlesi ile
balayan bu gelime sistemi iin tipik olan udur ki, f8-Filinin
etkisini azaltmamak iin d7-d6 Piyon hamlesi yaplmamakta
dr. a6-hanesindeki siyah Piyon, bu ve buna benzer varyant
larda nemli olan b5-noktasn kontrol etmektedir. Paulsen
istemi iin, ok deiken bir al stratejisi tipiktir. Bylece,
rnein, birok defa Siyah ilk frsatta Scheweningen sistemi
ni (ileride baknz) elverili varyantna gemektedir.
5. c4 . . .

Bugnlerde yelenen bu devam yolu d7-dS ve b7-b5 hamle

lerini gletirmektedir.
Beyaz burada 5.Ac3, veya 5.Fd3 de oynayabilir. Bu hamleler
den sonra meydana gelen varyantlar olduka farkl olabilir,
nk 5.Fd3 hamlesinden sonra c-Piyonu hareketli kalmakta
dr (zellikle eskiden ok oynanan 5.Ac3 devam yolundan
farkl olarak). 5.Fd3 devam yolunda partinin tipik geliimi
yledir: S.Fd3 Ac6 6.A:c6 b:c6 (pratiin gsterdii gibi 6 . ...
dc'den daha iyi) 7.0-0 d5 (ite, 6 . ... b:c6 yant sayesinde Si
yah merkezde aktif olabilmektedir) 8.Ad2 Af6 9.Ve2 Fe7
1 O.b3 0-0, aa yukar eit anslar ile.
5 . . . . Af6 6.Ac3 Fb4

Merkez hanelerine basky arttrmann doal bir yolu. Fakat

Siyah burada baka trl de oynayabilir: 6 . ... Vc7 (bu gibi
varyantlarda siyah Vezirin tipik bir hamlesidi r) 7.a3 b6 ve 8.
... Fb7, yeterli karoyun ile.
7. Fd3 Ac6 8.A:c6 . . .

8.Fe3 veya 8.Ae2 hamlelerinden sonra Siyah enerjik 8 . ... d5!

kardarbesi yardmyla eit anslar salar.
8 . . . . d:c6(!)

Burada ise 8 . ... b:c6 yantndan sonra Beyaz 9.0-0 es 1 O.Aa4

d6 1 1 .c5 dS 1 2.e:d5 A:d5 1 3.Vh5 ! devam yolu yardmyla ini
siyativi elde eder.
215

9. e 5 Ad7 1 0.f4 Ac5 1 1 .Fc2 Vd1 + 1 2.S:d1 b5

aa yukar eit anslar ile (Estrin-Kotov).

i l . Scheweningen s iste m i

l k defa Marcozy- Euwe partisinde (Scheweningen 1 923 tur

nuvasnda) uygulanan bu varyant
2. Af3 e6 3.d4 c:d4 4.A: d4 Af6 5.Ac3 d6

veya (baka hamle srasyla) 2.Af3 d6 3.d4 cd 4.A:d4 Af6

5.Ac3 e6'dan sonra meydana gelmektedi r. Popler olan bu
savunma tarz iin tipik olan, siyah merkez Piyonlarnn e6 ve
d6 hanelerine yerletirilmesi ve bunlar yardmyla merkez ha
nelerinin kontrol edilmesidir. Almn satran yaynlarnda
merkez Piyonlarn bu konumuna "lgelstellung", yani "kirpi
konumu" denilir. ilk be hamleden sonra meydana gelen du
rumda taraflarn stratejik planlar aktr: Beyaz, ah kanadn
da aktif olacaktr. Sicilya savunmasndaki varyantlarn oun
da olduu gibi, burada da yarak c-stunu Siyahn emrinde
dir; bu bakmdan Siyah ilk nce zellikle savunmaya dikkat
etmeli, fakat ileride Vezir kanadnda ans aramaldr.
6. Fe2 . . .

Eski ve belki d e e n salam devam yolu.

Dier devam yollar 6.g3, 6.f4 ve 6.g4 tr. Bunlar ksaca gz
den geirelim.
6 . g3 hamlesi biraz ekingen olduundan, Siyaha fazla zorluk
karamaz. Tipik bir gelime yledir: 6 . ... Ac6 7.Fg2 Fd7
8.0-0 Fe7 9.b3. Vezir Filinin "fianchetto" su sayesinde, rakip
merkeze kar Figr oyunu balatmak amac ile. Ancak 9 . ...
A:d4 1 0.V:d4 Ve? (Burada da bu tipik hamle!) 1 1 . Fb2 0-0
hamlelerinden sonra Siyah emin bir durum elde eder.
6 . 14 devam yolu merkezde aktif oyun hazrlayan ve grnr
de olduka etkili olan bu hamle de Beyaza stnlk salaya
maz. Fakat 6. Ac6 7.Fe3 Fe7 8.Vf3 hamlelerinden sonra Si
yah dikkatli olmaldr; bu durumda pasif bir oyun, olduka zor
savunma problemlerine yol aabilir (rnein 8 . ... 0-0 9.0-00! v.s.). Fakat pratiin gsterdii gibi, enerjik 8 . ... e5! devam
yolu yeterli bir karoyun salar, rnein: 9.f:e5 d:e5 1 O.A:c6
b:c6 1 1 . Fc4 0-0 v.s.
6.g4 devam yolu; Keres'in, keskin bir oyuna gtren hamle
si ("Keres atak"). Siyah iin baz kark savunma problemleri
yaratabilen bu hamlenin fikri, ilk nce g4-g5 hamlesi yard
myla Af6'y igal ettii nemli yerden kovmaktr. Oyun, rne
in, yle devam edebilir: 6 . ... h6 (veya 6 . ... Ac6) 7.h4 Ac6
8.Kg1 h5 9.g5, ve pratiin gsterdii gibi, Beyazn anslar
biraz daha iyidir. Bu nedenden tr Siyah, itinal bir savun
ma gerektiren Keres saldrsndan kanmak amacyla, hamle
srasn deitirmektedir, rnein: 2. Af3 Ac6 3.d4 c:d4
4.A:d4 d6 5.Ac3 ve imdi 5 . ... e6.
6 . . . . a6

Klasiklemi devam yolu.

Daha yeni bir devam yolu 6 . ... Ac6 dr. Bu varyant zellii
udur ki Siyah a7-a6 hamlesini yapmamakta, hata baz var
yantlarda Vd8-c7 manevrasndan vazgemektedir. Oyun y
le devam edebilir: 7.0-0 Fe7 8.Fe3 0-0 9.f4 Fd7 1 0.Ve1 A:d4
1 1 .F:d4 Fc6 1 2.Vg3 g6!. GM Kortschnoy'un ilgin stratejik
fikri. Rok pozisyonundaki Piyonlarn "konfigrasyonunu"
(yerleme tarzn) zayflatan byle hamleler genellikle riskli
olabilir. Fakat gz nne alnan varyantta, ah kanadndaki

AILILAR (3), YARIAIK AILILAR

AILILAR (3), YARIAIK AILILAR

varyant da Beyaz iin elveril idir) 8 . ...: F:c3+ 9 : bc V:c +

1 O.e2 (Bu varyantlar deil oynam ak, gozden germ ek le
zordur ! .. 1 O . ... Ac6 1 1 .Ab5! V:c2+ [veya 1 1 . ... Ad4+ 1 2.A.d4
b6 (Fa6+ tehdidi ile) 1 3.Fe3 V:a1 1 4.V:h8+ v.s .] 1 2.e1 d5
1 3.V:h8+ d7 1 4.V:h? V:f2+ 1 5.d1 a6 1 6.Fd3 a:b5 1 7.F:e4
d:e4 1 8.V:e4 Ka4 1 9.Ve2 Vc5 20.Fb2 A 4 21 .V 2+ d5
22.Kc1 , Beyaz iin partiyi kazand ran madd avanta la. Boyle
"korkun " varyantlar ancak itinal bir hazrlktan sonra oyna
mak mmk ndr. Bu nedend en tr her iki taraf da bunlar
dan biraz kanm aktadr.
unu ekliyelim ki 6. e5! hamles inden hemen sonra 6 . .... Va5
ak da fenadr : 6.e5! Va5 7.e:f6 F:c3+ 8.b:c3 V:c3+
Diyagram 441
Schew eninge n savunm as iin oynam
9.Vd2 V:a1 1 O . c3 (1 1 .Ab3 Vb1 1 1 .Fd3 ! tehdidi ile) 1 O . ... Vb1
tipik bir konum dur (Diyagr am 441 'e baknz ).
1 1 .Fd3 Vb6 1 2.f:g? Kg8 1 3.Vh6! ve Beyaz kazanr.
1 0. Ve1 0-0 1 1 .Vg3 . . .

7. Vg4 . . .

inceled iimiz sistem iin beyaz Vezirin karakte ristik bir ma

nevras.

7.Fd2 A:c3 8.b:c3 Fe7 9.Vg4 f8 1 O.Fd3 d 6 1 1 .f4 devam yolu

da (kuvvet li bir inisiyatif ile) Beyaz iin iyidir.

En iyi devam yolu. Siyah bu krmay tam zamand a gerek

letirm ektedir, nk 1 1 . ... Fd7'den sonra Beyazn kuvvetl
1 2.Af3 manevras var (e4-e5 ! tehdid i ile).

hissedi lir beyaz bask ile.

1 1 . . . . A:d4

f8 a.a3 Fa5 9.Fd2 A:c3 10.b:c3 Vc7

1 1 .Vg3 Ac6 1 2 .f4J_

12. F:d4 b5 1 3.a3 . . .

imdi 1 3.e5 saldrs artk etkili deildi r, nk 1 3 . ... d:e5

1 4.f:e5 (veya 1 4.F:e5 Vb6+ 1 5.h1 Fb7 ve Siyah zorlanm a
dan eitlii elde eder) 1 4 . ... Fc5 1 5.F:c5 V:c5.:t 1 .h1 .Ad?
hamlel erinden sonra Siyahn karoy unu var, unku e5-Pyo n
kolaylk la bir zayflk haline gelebil ir.
1 3 . . . . Fb7 1 8.Sh1 KfdB

Scheweninge n sistem i iin karakte ristik bir konum . Beyazn

durum u biraz daha iyi olmakl a berabe r, bundan. yararla nmak
aa yukar imkans zdr, nk rakip kampta h zayf nokta
yoktur.
111) Sicily a hcu mu

iV) Drt At varya nt

2. Af3 e6 3 . d4 c:d4 4.A:d4 Af6 5.Ac3 . . .

hamlele rinden sonra, Siyah daha nce gz nne alnan de

vam yollarn dan baka
5 . . . . Ac6

de oynayabilir. Bu da olduka eski ve vaktiyle ok oynanm

bir varyanttr. Bunun ana fikri Figrler i mmk n oldu u kadar
gelitirmek ve e4-noktasna hcum a devam tme t.r. An ak
bu srada Siyahn kampn daki siyah haneler hssed lr eklde
zayflat lmakta dr; bu durum bariz olduu ndan, Byaz bundan
yararlanabilec ektir.

E n etkili devam yolu. Beyaz burada 6.A:c6, 6.a3, 6.g3, 6. _2

hamlel erinden sonra Siyah burada
ve 6.Fg5 gibi baka birok varyan t seebil irse de, pratgn
5 . . . . Fb4
gsterd ii gibi bundan bir avantaj salayamaz.
taktik
lgin
!
e
l
an
r
adland
9
olarak
u"

hcum
!
"Sicilya
ile
.
yant
.
Bunlard an en tehlikel isi, uzun bir sre normal bir devam yo
karkl klara gtren devam yolunu .seebl r. Sclya hucu mu lu olarak kabul edilen 6.A:c6 dr. Fakat bu hamley e r - a.
bugnl erde nispete n az rastlanan br al tarz olmakl a be Siyaha eit oyun salayan dzeltm eler bulunm u tu. r; ornegn :
raber; 2.Af3 e6 3.d4 varyan tn oynayan bir turnuva oyuncu
6. . .. b:c6 (6. ... d :c6, teoriye gre yeterli deld r: 7.V:d8+
su tarafn dan bilinm elidir.
:d8 8.e5 Ad? 9.f4 Fb4 1 O.Fd2, ve beyaz inisiyatif, . h r eyden
6. e5! .!.!,
nce Ae4 tehdidi yznd en, Siyah iin rahats z edcdr) 7.e5
1 O.e:f6 (e.p.) A:f6 1 1 .A:f6+ g:f6
Dikkat edelim: Siyahn uygulad keskin devam oluna kara AdS 8 .Ae4 Ve? 9.f4d5f51 4.0-0-0
Kh8 1 5.Vh4 Fe7 1 6.Fc3 Kf8
sonr
3.Fd2
1
nden
d8
hamles
2.Vh5+
1
6.Fd3
.
yegane doru yant budur. Doal
la.
anslar
Siyah 6. e5! 7.Af5 0-0 8.Fg5 d5! ile partiyi kolayca denkle t 1 7.Fe2 Vb6 1 8.b1 Fd7, eit
6 . . . . Fb4
rir.
6 . . . . Ad5
Teoriye gre burada 6 . ... d6 7.Ff4 e5 (7 . ... Ae5? yantnd an
sonra Beyaz 8.Vd4! hamles i ile bir Piyon kazanr) 8. Fg5 a6
yolu.
devam
Nispeten iyi denileb ilecek bir
g:f6 1 O.Aa3, ve 6 . ... a6? 7.Ad6+ F:d6 8.V:d6 Ve? 9.Ff4
Analizl erin ve pratiin gsterd ii gibi, eskiden oyn. .a 6 . . . ...- 9.F:f6
:e7 1 1 .Fe3 b5 1 2.0-0-0 d6 1 3.Fe2 varyantla
0.V:e7+
1
Ae4 yant Beyaz iin elveri li olan kark lklara goturu r, o Ah5
r, Siyah iin zor bir oyuna gtr rler.
nein: 6 . ... Ae4 7.Vg4! (Bu gibi durum larda "stand art" bl
7. a3(!) . . .
kuvvet
Beyaz
sonra
olanak ) 7 . ... Va5 (7 . ... A:c3 yantn dan
O.a:b4
1
Ab5+
9.a3!
Kf8
8.V:g7
n:
rnei
Kritik bir an. Eskiden burada sk sk ok keskin bir oyuna g
bir hcum elde eder,
A:g7
4.c:b4
1
Af5
3.c3
1
V:b4
2.Fh6
1

Vb6
7.Ff4 oynan rd. Ancak analizl erin gsterdii gibi 7.Ff4
.Fg5!
1
1
tren
d4
A
yun
?
bir
en
bilmey
t
. .. ) A:e4 8.Ac7+ e7 9.Vf3(! ) d5 1 0.0-0-0 F:c3 1 1 . b:c3 g5! ten
1 S .F:g7 Kg8 1 6.Ff6 v.s. te, bu varyan
lr?
bulab
nasl
leri
hamle
bu
btn
nda
sonra her iki tarafn da anslar vardr.
cu, oyun esnas
8.V:g7 (8.V:e4 F:c3+ 9.b:c3 V:c3+ 1 O.d1 V:a1 1 1 .Ab5 v.s.
6. Adb5 . . .

2. Af3 e6 3 . d4 c:d4 4.A:d4 Af6 5.Ac3

21 6

te yanda n 7.Ad6+ saldrs da Siyah iin tehlikeli deildir: 7.

... e7! 8.A:c8+ (8.Ff4 e5 9.Af5+ f8 hamleleriden sonra, d7d5 ! olana sayesinde Siyahn ok iyi bir kar oyunu var) 8.
... K:c8 9.Fd3 d5 1 0.e:d5 V:d5 1 1 .0-0 Vh5, aa yukar eit
anslarla.
Bavaryanttaki 7.a3 hamlesi ise Beyaza belli b i r stnlk
salamaktadr.
7.

. . . F:c3+ 8.A:c3 d5 9.e:d5 e:d5 1 0 . Fd3 . . .

1 0.Fg5 devam yolu d a iyidir, rnein 1 0 . ... 0-0 1 1 .Fe2 Ke8

1 2.F:f6 (1 2.0-0 d4! ) 1 2 . ... V:f6 1 3.A:d5 V:b2 1 4.0-0 Kd8
1 5.Ff3 Fe6 1 6.c4, beyaz iin biraz daha iyi anslarla.
1 0 . . . . 0-0 1 1 . 0-0 h6

Honfi-Ciric partisi yle devam etmitir:

1 2. Ff4 d4 1 3.Ab5 Ad5 14.Vf3(!) Fe6 15.Kad1

olduka kuvvetli beyaz inisiyatif ile

V) Bolesa wsky s istem i

1 .e4 c 5 2.Af3 Ac6 3.d4 c:d4 4.A:d4 Af6 5.Ac3 d6

6.Fe2 e5

hamleleri, kinci Dnya Sava zamannda ilk defa Boles

lawsky tarafndan uygulanan sistem iin karakteristikti r. Bu
oyun tarz Sicilya partisinin baz sistemlerinde, merkezdeki
zayf hanelere ait "klasiklemi" anlay deitirmitir. Boles
lawsky varyantnda da Siyah, Figrlerini aktif bir ekilde yer
letirip, merkezdeki kritik noktalar kontrol edebilir. Siyah Fi
grlerin hareketlilii yznden, rakip merkezdeki zayflklar
dan yararlanmak Beayz iin olduka zordur.
7. Ab3 . . .

Pratikte birok partide denenmi olan 7.Af3 ve 7.Ac6 devam

yollar da Beyaza stnlk salamazlar.

Veya 9. Ff3 a6 1 O.a4 Ab4 ! 1 1 . Fe3 Fe6 1 2. Vd2 Kc8. Siyah iin
ok iyi bir oyun ile.
7 . . . . Fe7 8.0-0 0-0 9. Fe3 . . .

9.!....!.!..!_F e6 1 0 . Ff3 a5

Bu sistem iin tipik bir hamle. Ancak daha eski olan 1 o . ...
Aa5 1 1 .A:a5 V:a5 1 2.Vd2 Kfc8 devam yolu da Siyaha iyi bir
parti salar.
1 1 . Ad5 F:d5 1 2 .e:d5 Ab8 12.c4 Aa6.

Siyah iin iyi bir oyunla.

ye kadar zorlatrmaktadr, zira 6 . ... g6 7.F:f6 e:f6 8.Fb5 Fd7

9.Ade2 Fe6 1 0.Vd2 Fg7 1 1 .Kd1 0-0 1 2.0-0 f5 1 3.Af4 hamle
lerinden sonra Siyahn baz zorluklar var.
7.

Vd2 . . .

E n ok rastlanan devam yolu.

Bundan baka Beyazn emrinde 7.Vd3 (Keres varyant. Beyaz
Vezirin ah kanadna geii hazrlamakta, fakat ayn zamanda
rakip merkezine kar baskya gevam etmektedir) ve 7.A:c6
b:c6 8.e5! ? devam yollar var. Ozellikle keskin bir oyuna g
tren son varyant (nl Alman usta ve yazar Kurt Richter'in
hcumu) vaktiyle ok popler idi. Ancak buna kar iyi savun
ma metotlar bulunmutur. Belki de en basiti yledir: (7.A:c6
b:c6 8.e5l ?) 8 . ... d :e5 9.Vf3 Fe7 1 0.V:c6+ Fd7 1 1 .Vf3 e4
1 2.A:e4 A:e4 1 3.F:e? Va5+ 1 4.c3 1 5.V:c3 V:c3+ 1 6.b:c3 :e?
'
Siyah iin daha iyi bir oyunsonu ile.
Beyazn 7.Vd2 hamlesinden sonra meydana gelen konumda
Siyah drt plandan birini seebilir: 1 ) 7 . ... Fe7, 2) 7 . ... a6?
3) 7. ... Fd7, ve 4) 7 . ... h6. Bunlar burada ksaca inceleme
nin bile imkan yoktur. Rauser sisteminde oyunun geliimine
ait bir fikir vermek amac ile birinci devam yolunu gzden ge
irelim:
7 . . . . Fe7 8.0-0-0 0-0

Gnrde sakin olan bu varyant, gerekte dikkatli oynamay

gerektirir; rnein Vasjukov-Bole slavsky partisinin devamn
gznne alalm: 8 . ... A:d4 (vakitsiz bir krma) 9.V:d4 o-o
1 0.eS! d:e5 1 1 . V:e5 Ad? (1 1 . ... Fd7 yant biraz daha iyi)
1 2.F:e? V:e7 1 3.Vc?! , ve siyah Figrler uursuz bir amaz
durumundadr.
9. f4 A:d4

Bu al sisteminde her hamleden sonra iki tarafn da eit

li . anaklar var. Burada Siyah 9 . ... d5 ve 9 . ... e5 de oynaya
blr. Ayrntl analizlere gre, Beyaz birinci varyantta biraz da
ha iyi anslara sahip olmakta, ikincide ise aa yukar eit bir
oyun elde etmektedir.
10.V:d4 h6 1 1 .Fh4 Va5

Geni turnuva pratii, Siyahn savunmasnn pek kolay olma

dn gsterir.
1 2 . Fc

En etkili hamle. Dier devam yollarna (1 2.Vg1 ?!, 1 2.Vd3, 1 2.

. .. e5!?) kar, eit oyuna gtren planlar bulunmutur.
12 . . . . Kd8 1 3.Khf1 ! . . .

VI) Rauser sistem i

1 .e4 c 5 2.Af3 Ac6 3 .d4 c:d4 4.A:d4 Af6 5.Ac3 d6
6 . Fg5 . . .

Gen yata len tannm Ukraynal usta ve teorisyen W. Ra

user'in teklif ettii, ok kark pozisyonel bir oyuna ve baz
hallerde keskin karklklara gtren devam yolu. Beyaz mer
kezde ve buna bal olarak ah kanadnda aktif olmak iste
mektedir. Siyah da merkezde ve buna bal olarak ah kana
dnda etkili bir karoyun hazrlayabilir; ancak, Sicilya parti
sinde genellikle olduu gibi, Siyah iin ba eylem sahas Ve
i kanaddr. Pratiin gsterdii gibi, 6.Fg5 varyant Siyah
rn olduka zor savunma problemleri yaratr; bu nedende n
tr turnuva partilerinde birok defa Rauser varyantndan
kanlr.
6 . . . . e6

Rauser'in 6.Fg5 hamlesi Dragon varyantna geii bir derece21 7

Mantkl b i r devam yolu; Beyaz ancak bunun sayesinde belli

bir avantaj bekleyebilir. Beyaz, yapt hamle ile f4-f5 ilerle
mesini hazrlamakta ve bu eylem sayesinde hem ah kana
dnda aktif hareketlere girimekte hem de "stratejik" d5-ha
nesi iin mcadele balatmaktad r.
Bu son durumda Beyaz ekingen davrand taktirde, rakibi
partiyi zorlanmadan denkletirebilir, rnein: 1 3.b1
( 1 3.Khf1 ! yerine) 13 . ... Fd7 1 4.Fb3 Vh5! 1 5. Fg3 Fc6 1 6.Ve3
d5 1 7.eS Ae4, veya 1 3.eS d:e5 1 4.V:e5 Vb4 1 5.Fb3 Fd7
1 6.Kd4 Vb6 v.s.
13 . . . . Fd7 14.f5!,

merkezde ve ah kanadnda hissedilir bir inisiyatif ile.

Vll) Sozin s istemi
1 .e4 c 5 2.Af3 Ac6 3.d4 c:d4 4.A:d4 Af6 5.Ac3 d6
6. Fc4 . . .

AILILAR (3), YARIAIK AILILAR

Sozin sistemine gtren bu hamle 2.Af3 d6 3.d4 c:d4 4.A:d4

Af6 5.Ac3 a6 ve Scheweningen sisteminin ilk 2.Af3 e6 3.d4
A:d4 Af6 5.Ac3 d6 hamlelerinden sonra da uygulanabilir.
ki tarafn da stratejik planlar aktr: Beyaz dorudan doru
ya aha kar hcum balamakta (ve bu meyanda, d5-no_kta
sn zayflatmak amac ile ounlukla f4-f5 oynamakta), Syah
ise Vezir kanadnda "standart" bir karoyun elde etmeye ve,
ayn zamanda, e4-Piyonuna nian atmaya almaktadr.
6 . . . . e6

Doal tepki. Dier devam yollar (6 . ... Fd7, 6. :, g6, 6 . ...

Vb6) bavaryanttaki 6 . ... e6 yant kadar baar saglamam
lard.

7. Fe3 Fe7 8.0-0 . . .

E n ok rastlanan devam yolu.

Beyaz burada keskin 8.Ve2 varyantn da seebilir. Velimiro
vi tarafndan neren bu oyun tarz iin, farkl. t? rfa r? kla e
_
her iki kanatta Piyon hcumlar karakterstktr, ornegn:
8.Ve2 0-0 9.0-0-0 Vc7 1 O.Fb3 a6. Kritik pozisyon. Pratikten
elde edilen tecrbeye gre Siyah eit anslara ular, rnein:
1 \ 1 1 .g4 Ad?! 1 2.h4 Ac5 1 3.g5 b5 1 4.f3 Fd7 1 5.Vg2 b4
1 6 .Ace2 A:b3+ 1 7.a:b3 a5! v.s., iyi bir karoyunla (Fisher
Larsen 1 970) 1 veya 2) 1 1 . Khg1 b5 1 2.g4 b4 1 3.g5 b:c3
1 4.g:ts' a:b2+ 1 5.b1 F:f6 1 6.Vf3 Fe5! , aa yukar eit ans
lar ile.
8 . . . . 0-0 9.Fb3

9. f4(?) hamlesi 9 . ... d5! yznden iyi deildir.

Meydana gelen durumda Siyah 9 . ... . 7 v 9. . _a5 . g bi iki
devamyolundan birini seebilir. Pratgn gosterdg gb, her
iki halde de anslar aa yukar eittir.
Vll l ) Najdorf varyant

1 .e4 es 2.Af3 d6 3.d4 c:d4 4.A:d4 Af6 5.Ac3 a6

nl Arjantinli G M M.Najdorf'un fikri. Siyahn plan, e7-e5

oynamaktr. 5 . ... a6 hamlesini yapmadan bu Piyonu hemen
ilerletmek 5 . ... e5(?) 6.Fb5+ Fd? 7 .F:d7+ vryant yznden
iyi deildi ;, nk Beyazn, zayf d5-hanesi (lngilizce: "hole" "delii") stndeki egemenlii artmaktadr.
6. Fg5 . . .

B u saldrgan hamle el-Piyonun sz geen ilerlemesini n

lemektedir. imdi de 6 . ... e5? yant konumsal olarak fena ol
duundan, Siyah plan deitirip
6 . . . . e6

hamlesi ile yetimek zorundadr. [Meydana gelen .konumda 6.

... Abd? (6 . ... e6 yerine) daha az oynanma t , zra bu an!
tan sonra Beyaz, ah Filini 7.Fc4(! ) hamles le ok etkn br
yere gelitirmektedir] .
7 . f 4 Fe7

En ok oynanan, klasik devam yolu.

Siyah (bavaryanttaki 7 . ... Fe7 yant yeri ) .ura 7 . ... Fe7
yant yerine) burada 7 . ... b5 de oynayablr, ornegn: 8.e5(!)
d:e5 9.f:e5 Vc7! 1 O.e: f6 Ve5+ 1 1 .Fe2 V:g5 1 2.Vd3 V:f6 ! , aa
yukar eit anslar ile.

nun ilerlemesini engellemek) iin Siyah, O ok keskin bir oyu

na gtren 7 . ... Vb6 yantn da seebilir (bav.aryanttaki 7.
... Fe7 yerine). Beyaz iin en iyi devam yolu bu Pyonu 8.Vd2!
hamlesi ile feda etmektir: 8 . ... V:b2 (nl "Piyon yama" var
yant) 9. Ab3 Va3 1 0.F:f6 g:f6 1 1 .Fe2 h5 (1 2. Fh5 ha esini
nlemek amac il.). Pratiin gsterdii gibi, bu. Siyah ?I
duka risklidir. Ornek olarak nl Spassky-Fsher partsn
(Dnya ampiyonluu ma) gzden geirelim: 1 2. - Ac6
(Bundan sonraki analizler, burada 1 2 . ... Ad? hamlesnn . da
ha iyi olduunu gstermitir) 1 3 .. h1 Fd7 1 4.Ab1 ! (Syah
Veziri zor duruma dren, dikkate deer bir hamle) 1 4 . ...
Vb4 1 5.Ve3! (1 6.a3 Va4 1 7.Ac3 tehdidi ile) 15 . ... d5 1 6.e:d5
Ae7 1 7.c4 Af5 1 8.Vd3 h4 1 9.Fg4 Ad6? (Siyahn durumu zor
dur fakat burada 1 9 . ... Ah6 daha iyi kurtarma anslar sa
lard ) 20 Ad2 f5 21 .a3 Vb6? (partiyi hemen kaybettiren hata.
Ancak 21 . .. Va4 yant direnme anslar salard.) 22.c5 Vb5
23.Vc3 (parti aslnda bitmitir) 23 . ... f:g4 24.a4 h3 21 .a:b5
h:g2+ 26.:g2 Kh3 27.Vf6 Af5 28.c6 Fc8 29.d:e6 f:e6 30.Kfel
Fe? 31 .K:e6 terketti. Fisher'in bu tarzda bir partiyi kaybetme
si olaanst bir istisnadr... Bu vesileyle Almanyada tann
m bir Satran kulbnde meydana gelen b r olay aktaralm.
Baba-oul M. bu kulbn turnuvalarna dama katlrlarm.
Peder bey daha tecrbeli olduundan, gen M.'ye u "ya
ma" 7 . ... V:b2 varyantn kesinlikle oynamamasn tler ve
bunun oyun deil, intihardan baka bir ey ol_ma9 1 ileri
srermi. Oul ise, bu de kulak asmadan, b_r un y e bu
sevdii varyant oynam ve siyah talarla fec br hezmete
uram .Ayn zamanda tannm bir iadam olan babas :
buna ok ierlemi ve yle demi: "Bak, olum! Bu lanetl
Piyonunu bir kez daha alrsan, seni mirasmdan mahrum b
rakrm ! .. "
IX) Dragon siste m i
1 .e4 c 5 2.Af3 d 6

Biraz sonra greceimiz gibi bu al tarzn a Siyh _ g7-g6

oynayp Ff8'i fianchetto yar.dmyla g7-han sne e. tr.mek
tedir. Bu da "Dragon sistem" (varyant) demlen buyuk br de
vam yolu kompleksini belirlemektedir. Eskiden teori, Siya .n,
c2-c4 hamlesi yardmyla durumunu albukaya alnma n o.n
lemek zorunda olduu fikrinde idi. Fakat satrantak gel
meyle birlikte bu "doma"dan vazgeilmitir ve bugnlerde,
2. .. . d6 ile balayan "klasik" Dragon sisteminden baka,
"modern" sistem de uygulanmaktadr. Bunun temel konumu
ounlukla 2.Af3 Ac6 3.d4 c:d4 4.A:d4 Q 6. hamlelerinde
sonra meydana gelir. Siyah d7-d6 hamlesn yapmadan F
grlerini gelitirmek istiyor. Fg7'yi hemen byk apraza ge
tirip, merkezde nemli d7-d5 kardarbesini hazrlamaktadr.
Beyaz burada Figrlerini hzla gelitirmey amalayan 5.A
hamlesini seebilir. Fakat isterse 5.c2-c4 le albuka eylemn
de balatabilir. Bu hamleden sonra Siyah dikkatli oynamal
dr; bunu iin en iyi plan 5 . ... Af6 6.Ac3. A:d4 .y:d4 .6 ha
leleri yardmyla oyunu basitletirmektr. Pratgn gosterdg
gibi, Siyah bu ekilde tamamen yeterli bir karoyun elde
eder, rnein: 8.f3 (en iyi olanak) 8 . ... Fg? 9.Fe3 0-0 1 0.Vd2
a6 1 1 .Kc1 Fd7 1 3.b3 Va5 1 4.Fe2 Kfc8 v.s.
3.d4 c:d4 4.A:d4 Af6 5.Ac3 g6 6.Fe3 Fg7

Klasik varyantn temel konumu. Fianchetto yntemi ile g7hanesine gelitirilen FfB bundan sonraki rok konumunu koru
makta ve ayn zamanda, byk apraz boyunca bask yarat
maktadr. Kolayca anlalaca gibi, bu oyun tarz, e7-e6
hamlesini ieren sistemlerden hayli farkldr.

8. Vf3 Vc7 9.0-0-0 Abd7 1 0.Fd3 h6 1 1 .Fh4

v.s. Siyah bu devam yolu ile e4-e5 ilerlemesini engellemeye

almaktadr.
Burada unu zikredelim ki ayn ama (yani beyaz e-Piyonu218

AIL/LAR (3), YARIA JK A ILILAR

Bavarya tta i 6 . ... Fg yerin e 6 . ... Ag4?

esi ar bir
hatad r, unku 7.Fb5 +(!) ten sonra Beyaz bir haml
Figr kazan r (7.
... Fd? 8.V:g 4).
7. f3 . . .

Mode rn geli me siste mi. Eski deva m yolu 7.Fe2 , Siyah

a da
ha az zorlu k kar r, rne in: 7.Fe2 0-0 8.Ab3
5 ilerle
mesi ni enge lleme k amac ile) 8 . ... Ac6 9.f4 Fe6(d6-d
1 0.g4? Aa5
1 1 .gS Ae8 1 2. Fd4 Fc4! v.s.
7 . . . . 0-0 8.Vd 2 Ac6

Beyaz, raki ah durum una kar gere k hcu m ansl

.
ar
elde_ etmek n buyuk
rok yapm aldr; bu ise, bildi imiz gibi
p rt.nin keski n arakterini belirle r. Burad a unu da ekliye
li
k Syah 9.0-0-0 tan sonra doru dan doru ya 9. ... d5! ham
lesiyl e partiy i eitle r, rne in: 1 O.ed A:d5 .A:c6
b:c6
1 2.A:d 5 c:d5 1 3.V:d 5 Ve?! 1 4 . V:a8 Ff5 1 5.V:fB +1 1:f8
Vb8 1 7._bS h5 1 8.Khd 1 F:b2+ 1 9.:b 2 V:b5+ , eit oyun1 6.Kd2
la. El
bee . beyle varya ntlar n meyd ana gelm esi uzun ve ok ayrn
tl ncele mele ri gerektirir. imd i incele nen varya nt yzn den
Beyaz iin bura da

etmektedir.

1 3.Ad5 Vd8 1 4. Fe3 Kc8 1 5.a4 ! b4

Aa yukar zorun lu bir hamle dir.

16.Vc4 ! . . .

imd i 7-no ktas iin dor u drst savu nma kalm

tr. Be
yaz, .y hesa planm olan son haml esi ile ykc am
bir hcu m
balatmaktadr.
16.

. . . Ad4 1 7.Ac7 + . . .

Satran prob leerin de, bilind ii gibi, sade ce tek bir z

m
vardr. Tahtada meyd ana gelen
r-'="=..,.,,.._"""",..._.....,.._,

9. Fc4 . . .

hamle si daha elver ilidir. Meyd ana gelen b tipik durum

da zm den daha orijinal ve dac
f g
h
Beyazn stand art plan by k rok yaptktan usonra
h2-h4
-h5
Diyag ram 442
iyo ileri.emes i yard myla ah kanad nda hcu ma gem ek ha gzel olann sem itir:
tr. Syah se yara k c-st unu yard myla Vezir kanad nda 1 8 . ... f:e6 1 9. F:e6+ A:e6 20.A:e 5 mat.
kar hc um hazr lar.
Sevq ili okuy cum z n dikka tini bir kez daha una ekel im
Parti No 65
bu ktap, verle n blgle r bakm ndan , kuvve tli turnu valara haki
Nunn - Andersson
z.rlan k . iin kesin likl. yeter li deil dir. Daha nce syle
[Szirak (Macaristan) 1 986]
dklermz hatrlatalm Unl teorisyen GM Gufel d'in sade
ce
Sicilya partisi
"Drag on varya ntn " incele yen eseri 31 6 sayfadan olut
ur
maktadr. Bu kitapta ise buna 1 -2 sayfadan fazla
myor.
1 .e4 c5 2.Af3 e6 3 . d4 c:d4 4.A:d 4 Ac6 5.Ac3 a6
Fakat kitab m zda Sicily a partis i hakk nda verile n ayrla
akla
6.Fe 2 Vc7 7.f4 A:d4 8.V:d 4 b5 9 . Fe3 Fb7 1 0.0-0
r kud uktan sonra , Siz, deer li okuyu cumu z, G ufeld' inmala
ese
Kc8 1 1 .Kad1 Af6 1 2 . Ff3 h5!
rnr de zorla nmad an okuya bilece ksiniz ...
Aa da eitl i varya ntlar (siste mleri ) aydn latan birka parti Sicilya partis inin benze r varya ntlar nda uygu lanan g2-g4 iler
lemes ini nlem ek amac ile.
verilm itir.
a

13. Sh1 . . .

Parti No 64
Oliver - Bennet
(Aberdare 1 984)
Sicilya partisi

1 3 . ... Ag4 haml esini 1 4.Fg 1 i l e karlayabi lmek iin.

13 . . . . Fe7 14.K d2 d6 1 5.a4 b4! 1 6.Ad 1 . . .

1 6.V:b4 hamle si 1 6 . ... d 5 ! yant yzn den fenad r.

1 . e4 c5 2 . d4 c:d4 3.c3 d:c3

bul edilen Morra gamb iti genel likle keskin bir oyuna gt

1 6 . . . . 0-0 1 7.Af2 (e5l) 1 8.Vd 3 Kfd8 1 9.Ve2 d5!

rur.

4. A:c3 Ac6 5.Af3 e6 6 . Fc4 d6 7.0-0 Fe7

8.Ve2 a6

8 . ... Af6, ve 9. Kd1 taktir de 9 . . .. e5 daha iyi.

9. Kd1 b5?!

Bu hamle siyah pozisyonu zayfl atr. Siyah burad a 9 . ... Fd7

oynam alyd .
10. Fb3 Fb7?

Burad a da 1 O. ... 1 O . ... Fd7 yant daha iyi idi - 1 1 .Ff4 hamle
sini 1 1 . ... e5 ile kar lama k iin.
1 1 . Ff4 Vc7 12.Kac1 e5

Beyaz 1 3.Ad5 ! v.s. ile tehdit ediyo rdu; fakat yapla n hamle den
sonra beyaz Ac3, zayflatlm olan d5-ha nesin i heme
n igal
21 9

Piyon ekici grn mekle beraDiyag ram 443

ber, partin in devam nn gsterdii gibi, bunu almak Beyaz tehlikeli durum a d rr.
23.F:d 6'dan sonra h5-Piyonu nu almak da iyi deild
i, nk
24.F: h5 Ae3 devam yolu Beyaz iin tehlikelidir. Bu durum
da
doru devam yolu 23.F: d5 F:eS 24.F: b7 K:d2 25.V: d2 V:b7
26.Ad3 idi.

AILILAR (3), YARIAIK AILILAR

23 . . . . Ke8!

Beyaz Vezir birdenbire zor duruma der.

23.Vd3 :g7 25.F:d5 Ke3 26.Vd4+ Fe5

27.V:b4 Kb8!

ok ilgin bir konu m ! lk bakta inanlmas zor, fakat 28.F:b7

K:b7 hamlelerinden sonra Beyaz Vezir yakalanmtr!.. Beyaz
Fil. F:g2+ yznden, byk apraz terkedemez.
28. Vc4 V:c4 29.F:c4 f31 30.Fd5 Ke2!

Vezirlerin krlmasna ramen, Siyahn inisiyativi tehlikelidir.

31 .Kd3 F:d5 32.K:d5 K:b2 33.gf Kb:c2 34.Sg2 . . .

kurtulu anslar elde edebilirdi. Partide yaplan At hamlesi

ise ahane bir kombinezonun gerekletirilmesini mmkn
klar (Diyagram 443a'ya baknz):

1 9 .A:g71 ! . . .

Siyah Figrlerin ou Vezir kanadnda bulunduundan, roku

ykan bu beklenmedik hamle partiyi birka hamlede kazandrr.

Beyaz baka n e yapabilir ki? !

Ge kalnmtr.. .

ve Beyaz (herhalde 41 .e1 hamlesinden sonra 41 . ... Fd2+

olanan grd iin) nihayet partiyi terketti .

20. Ff6! . . .

.1 . Vf3!
ve Beyaz terketti {21 . .. .F:f1 22.Ah5+ v.s.; 21 . ... F:f6 22.V:f6

g8 (22 . ... Ad7 23.K:d7) 23.Af5] . Gen yata len GM Ste

in'in parlak (Portisch'e kar olduu dnlrse olaanst parlak! )
-

Parti No 67
Unzicker (Bat Almanya - Fisher (A.B.D.)
(Varna, Olimpiyat 1 962), Sicilya savunmas)
1 .e4 c5 2.Af3 d6 3.d4 c:d4 4 .A:d4 Af6 5.Ac3 a6
6.Fe2 e5 7.Ab3 Fe6 8.0-0 Abd7 9.f4 Vc7 1 0.15
Fc4 1 1 .a4 . . .

1 .e4 c5 2.Af3 e6 3.d4 cd 4.A:d4 a6 5.Fd3 . . .

5 . . . . Af6 6.0-0 Vc7 7 .Ad2(!) Ac6 8.A:c6 be

c6-hanesindeki At "b" Piyonuyla m yoksa "d" Piyonuyla al

mann daha iyi olduu sorusunu yantlamak pek kolay deil
dir. kinci halde (d-Piyonu ile) Siyah byk roku seebilir, ki
bu da 8 . ... b:c6'den sonra d nlemez bile.
9. f4 Fc5+

"Tempo ile" bu Figr gelitirmeyi aslnda hepimiz severiz. Fa

kat bu konumda daha iyi bir devam yolu 9 . ... d6, nk si
yahhaneli Fil bundan sonra savunma iin gereklidir.
o_jh1 d6 1 1 .Af3 e5 1 2.fe de 1 3.AMJllJ8L
1 4.Af5 Fe6

Bu konumda tehlikeli Af5'i ortadan kaldrmak daha isabetli

..

26 . . . . b5 27.Ag5! Kc7

t>

D iyagram 444

Veya 27 . ... Vf6 28 .. F:f?+ g7 29.Kh 7+ f8 30.Ae6+ e7

31 .Fg6+ ! ve kazanr. i lgin bir varyant.
28.F:f7+ ! !

26 . . . . K:c3 !

Beya z terketti . Artk savun ma

kalma
mtr : 27.K:a2'de n son.
ra Syah aad aki gibi kazan r: 27 . ... Kf3+ 28.e
2 Kf2+
29.d 3 V:a2 30.Ka 1 V:b2 (ite burad a h7-yo lu gerek lidir!
} ve
ttan kurtul u yoktu r. Pek gste rili bir oyun deil fakat
?Ye "mantkl" partile ri oynayabilec ek usta says fa la de
gldr .1 ..
Parti No 68.
Necmetdinov - Chernikov
(Rostov 1 962)
(Dragon varyant)

1 .e4 c5 2.Af3 Ac6 3.d4 cd 4.A:d4 96 5.Ac3 Fq7

6.Fe3 Af6 7. Fc4 0-0

Diyagram 443a

1 1 . . . . b 5 hamlesini nlemektedir.

1 1 . . . . Fe7 1 2. Fe3 0-0 1 3.a5 . . .

d5-noktasnn zayflndan yararlanmak amac ile. Fakat Be

yaz, Siyahn anslarn kmsemektedir. 1 6.h1 beklee taktii daha isabetli idi.

3 . . . . Ad7

5 . . . . c:d4

5 . ... A:e4 6.Ve2 Af6 7.d:c5 d:c5 8.Fg5 ! hamle lerind en sonra
Beyaz, feda ettii Piyon a karl k hayli st n bir konum
elde
etmektedir, rne in: 8 . ... a6 9.F:d7+ F:d7 1 O.Kd1 Vc7 1 1 .Ae5
F 6 1 2.Ac3 e6 1 3.Ff4 Vc8 1 4.Ac4 b5 1 5.Ab6, +-, Bontchev
Ncevsky, Sofya 1 976).

15 . . . . V:b6+ 1 6.Sh1 Fb5! 1 7 .F:b5(?)

Konumun takdirinde yaplan dikkatsizlik (1 5.F:b6?) yzn

den, Beyaz iin burada 17 .A:b5 oynamak daha isabetli idi. Bu
taktirde farkl "renkten" (yani: eitli renkten aprazlara ait)
Filler aa yukar eit anslar salamaktadr.

6. V:d4 a6

7. F:d7+ F:d7 8. Fg5 h6 9. F:f6 g:f6

S_iyah Piyon larn bu "form asyon u" (yerle imi) Sicilya parti
srnde ok defa meyd ana gelme kte (rne in Richte r-Rau
ser
varya ntnda ) ve salam olarak deer lendir ilmekt edir. Fakat
genell ikle beyaz At c3-ha nesind e bulun maktadr.
1 0 . c4! . . .

Beyaz oyunu n 1 O.Ac3 varyatna gre stratejik olarak kuvvet

lendir ilmesi . Bu devam yolu sayes inde Beyaz n rakip konum
a
olan basks hissed ilir ekild e artmaktadr.
1 0 . . . . e6 1 .Ac3 Kc8 1 2.Sh1 . . .

Siyahn g-hatt boyunca erge bireyler yapmaya alaca

aktr. Bu nedenden t r Beyaz imdiden "profilaktik" are
lere bavurmaktadr.

20. c3 Va6 21 .h3 Kc8 22.Kfe1 h6!

220

ok anali dilen teori k varya ntlard an kanm ak isteyen bir

satran n uygun br_ devam yolud ur; stelik zanne dildi
i
kadar zarars z deildi r...

Birok partide burada 5.Ac3 hamlesi denenmiti r ve b u ham

le bugnler?e balca devam yolu olarak kabul dilmektedir.
lvatschuk se, c2-c4 olanan saklamak amac ile, bu ham
ley yapmamaktadr.

1 3 . . . . b5 1 4.a:b6(e.p.) A:b6 1 5.F:b6? . . .

Ka5'i eylemlerine gemeden nce Siyah, temel (8'inci) sra-

Parti No 68
ivancuk - Kasparov
(Linares 1 991 ) Sicilya partisi

4. d4 Af6 5. 0-0 . . .

Burada "standart" 1 3.g4 hcumu, merkezdeki 1 3 . ... d 5 ! kar

darbesi yznden ok risklidir.

20.K:f5 Ab6'dan sonra, belli

28 . . . . K:f7 29. Kh8+ ! S:h8 30.Af7+ Sh7 31 .A:d8

K:e4 32.Ac6 K:f4+ 33.Se 2. Siyah terket ti .

Son zamanlarda bu yant, daha nceleri ok rastlanan 3 . ...

F7 ve 3 . ... Ac6 hamlelerinin yerini almtr. Siyah (d7-hane
snde meydana gelecek krmadan sonra) iki Fil saklamak ve
bu sayede ileride daha iyi anslar elde etmek istiyor.

Bu yanttan sonra inisiyatif Siyaha gemektedir.

d

Partiy i heme n kaz andran bir At komb inezo nu. Partid e de da

ha aad aki hamle ler yaplm tr:

1 . e4 c5 2 .Af3 d6 3.Fb5+

1 9 . . . . Ka4!

22 . ... :h7 23.K: f?+ h6 24.F:e 6 F:f1 25.Fd 2+ g5 26.Ff5 Vh8

27.h4 ! hamle lerind en sonra Siyah savun masz kalr.

gundan , Beyaz K:c3 hamle sini nlem ektedi r.

17 . . . . a:b5 1 8.Ad5 A:d5 1 9.V:d5 . . .

Veya 20 . ... F:f1 22.Ag 4+ g8 23.F:e 6! ...

22.A:h7 +! g8

23. Kh3! Ke5 24.f4 ! F:f1 25.S:f 1 KcB 26. Fd4(!)

Burada Beyaz, b u haneyi At ile igal edebilseydi, avantaj ken

disine geerdi. Fakat Siyahn enerjik oyunu bu planlar bozmaktadr:

Vd8 21 .A:f6 Fe2

u durum da Siyah hanel i beyaz Fil Kaled en daha nem li oldu

20 . . . . Fe7

Parti No 66
Stein -Portisch
(Stockholm 1 962)
Sicilya savunmas (Pausen varyant)

Burada ounlukla oynanan, "basmakalp" olarak nitelenebi

lecek hamle 5.Ac3 tr. Fakat fazlasyla incelenmi olan teorik
varyantlar haricinde, salam bir devam yolu semek fena fikir deildir.

Dier yanlar da yetersizdir:

1) 9 . ... :g7 20.Ff6+ g8 21 .Vh5 Kfc8 22.Vh6 Ff8 23.Vg5+.
il) 1 9 . ... A:c4 20.Ff6 (21 .Af5+ ve 22.Ah5# tehdidiyle) 20.
... g8 21 .A:e6 f:e6 22.Vg4+ f7 23.Vg7+, ve Veziri kazanr.
Yukarda sz geen mat tehdidi ile: Ag7-f5-h6#

35 . . . . Fe3 36.Ke5 K:f2+ 37.K:f2 F:f2 38.Kd5 Ka2

39.Sf1 Fe3 40. Ka5 Kf2+

nn emniyetini dn mek zorun da kalma mak iin

a
hna bir k salamakta dr. Satra nta bunu a kendi
tecr
beli
oyu ncu larn yapt gi_bi hem lum suz yerde , hem de rok pozsyo nund a tehlikeli zayfl klar
.

1 9 . . . . F:c4

Beyaz v e Siyah Figrlerin durumlar arasndaki fark hemen

gze arpmaktadr. Bunun sonucu olarak, kuvvetlerinin mad
di eitliine ramen, parti ok ksa bir sre sonra Beyaz iin
mitsiz hale gelir.
34 . . . . Ff4! 35.K:h5 . . .

AILILAR (3), YARIA IK AILILAR

Diyagram 446
221

AILILAR (3), YARIAIK AILILAR

AILILAR (3), YARIAIK AILILAR

kat bindoku zyzyir mili yllarda , ilk nce Moskoval satr n9 1

M.Kljatskin tarafnd an incelen mi ve bundan sonra Al ehn
tarafnd an turnuva pratiin de (Budap ete 1 921 ) kullanl m
Veziri ah kanadna aktarmak niyetiyle.
tr. O zamanl ardan itibaren bu hamle uluslar aras turnuva lar
18. Vd3 . . .
da sk sk kullanl maktad r. Bu aln asl fikri, merkezi ilk
nce rakibine brakm ak, onun Piyonla rn ileriye ekmek , ve
bundan sonra, artlara bal olmak zere, f7-f6 veya c7-c5
karda rbeleri yardm yla Piyonla r sarsmaktr.
Burada dier Atn k olana n ksaca gzden geirel im:
1 .e4 Ac6 {Nimzo witsch al) ; bugnk _saran pratiin de
bu olanaa nispeten az rastlan maktad r. Al ehn savunm asna
benzer ekilde , Siyah burada da rakip merkeze kar bask ge
tirmek iin uram aktadr. Fakat olanak lar snrl oldugu
dan, beyaz genellik le daha serbes t bir oyun elde etmekt ed. r.e
2.d4 (Doal hamle. 2.Af3'd en sonra B yaz 2 .. ... e . yant .
ak balang lara geebil ir). 2 . ... d5. Nmzow tsch n asl fk
ri: Siyah hemen merkez de hcum a geer. [ Dier devam yolu
2 . ... e5 tir, rnei n: 3.d:e5 A:e5 4.Ff4 Ag6 5.Fg3 Fb4+ 6.Abd2:
(6.c3 Fc5 7.Fc4 d6 8.Af3 Af6 v.s. eit bir oyuna gtrr) 6.
d6 7.Af3 Af6 8.Fd3 0-0 8.0-0, Beyaz iin daha serbest br
oyunla ]. 3.Ac3 (Beyaz 3.e:d5 hamles iyle iya yeziri merke,
Diyagram 447
ze ekebi lir, fakat bundan yararla namaz , orneg n: 4.Fe3 e5!
Diyagram 447'ye baknz.
veya 4.Af3 Fg4 5.Fe2 0-0-Q 6.Ac3 Va5 7.Fe3 Af6 8.Ad2 F:e2
9.V:e2 Vf5 1 O.Ab3 e5 v.s. Ote yandan 3.e5 hamlesi de avan
23.cS! . . .
salayamaz, rnei n: 3 . ... Ff5 4.Ae2 e6 5.Ag3 Fg6 6.h4
taj
ince ve gzel bir Piyon fedas ! Bunun sayesi nde d2'dek i b f6! 7.h5 Ff7 8.f4 Vd7 9.c3 0-0-0 v.s.) . 3 . ... d:e4 (Burad a al
yaz At c4-han esini eline geirir ve, bylece, zayf b6 ve d6-P ternatif 3 . ... e6 dr - Fransz partisin e benzer bir durum la; fa
yonlar nn yolu alr.
kat Siyahn durum u bu varyan tta biraz skk kalr) 4. d5 Ab8
4
Sf8
24.Ac
K:c5
.
.
21 . .
5.Fc4 Af6 6.Ff4 a6 7.Ve2 b5 8.Fb3 c5 9.dc A:c6 1 O.Kd1 Va5
ka
a
zorund
k
kama
ah
siyah
ki
1 1 .Fd2 Ad4 1 2.A:e4 Vd8 1 3.Ve3 A:e4 1 4.Fc4, += (Keres -Lar
yle
Tehlike bym ektedi r,
sen).
lr.

Pa rti No 69
van Mil - " Mephislo Lyon" bilgisayar
(Berlin 1 991) A l jehin savunmas

1 2 . . . . h5 13.a4 h4 14.h3 Fe7 1 5 . b4 a5 1 6. b5

Vc7 1 7 .Ad2 Vc5

25. A:d6 Fe8 26.14 f5 27.e:f5 K:f5 28.Kc1 Sg7

29.g4! Kc5 30.K:c 5 b:c5 31 .Ac8 Ff8

2. e5 . . .

Bu partide Fil ifti ok ackl bir rol oynam aktad r.

32. Vd8 Vg6 33.fS Vh6 34.g5 . . .

ivants chuk sonun a kadar dikkatli oynuy or. Burad a 34.V:e 8

hamle si, 34 . ... Ve3 yzn den hatald r.
24 . . . . Vh5 35 .Kg4
e:f5 36.Af4 Vh8 37.Vf6+ Sh7

r
!

:
+
_
,
:
t; ,;:..,........:g.. ..=
. %,,:
,

1
447a ya baknz. Ukra[Resm

.. :;;t\:iht:::Nt inal GM Vassl y lvancu k

6
Jai;d da ;
n
l
.
<'::<*-
:.
.
.
.
:
=-."
"'''' , . : . ::;. ..."
.. .
da elde ettii baar lar sayesinde en kuvvetli Dnya am
Resim 447a
piyonl uu adayla rndan biri sayl maktadr] .

....:.

:.:-!-

;.. :::..: :
:..;

'"iltR
...

Aktif olmak iin tek olanak budur. 2.Ac3 hamlesinden sonra

Siyah aadaki iki devam yolundan birini seebilir: 1 ) 2 . ...
d5; merkeze karhcum. 3.e5' ten sonra 3 . ... d4! 4.e:f6 d:c3
5.f:g c:d2+ devam yolu eit bir oyuna gtrr. Ve 2) 2 . ... e5
- ve Beyaz pek fazla ey vaadetmeyen Viyana partisini oyna
mak zorunda kalr.
2 . . . . Ad5 3. d4 d6 4.Af3 . . .

Bugn lerde daha ok rastlanan sakin devam yolu. Yllarca bu

aln asl devam yolu olarak kabul edilen ve olduk a keskin
bir oyuna gtre n 4.c4 Ab6 5.f4 d:e5 6.f:e5 Ff5 7.Ac3 e6
8.Fe3 Ac6 9.Fe2 devam yolu artk fazla kullanl mamaktadr;
nk ok kuvvetli grne n beyaz Piyon merkez i bask altna
alnabi lir, rnei n: 9 . ... Vd7 1 O.Af3 0-0-0 1 1 .0-0 f6 v.s.
4 . . . . Fg4

Siyah iin en etkili devam yolu. Fakat SiXh burada , iyi ans
lar salay an Larsen varyan tn da seeb lr: 4 . ... d:e5 5.:e?
g6. Larsen sistem iin f8-Filin in fianchetto yardm yla gelt
rilmes i karakte ristikti r. [Dikka t edilece k nokta 5 . ... Ad7 yan
tnn Siyah iin tehlike li olduu dur: 6. A:f7! :f7 7.Vh5+ e6n
8.c4! A5f6 9.d5+ d6 1 O.Vf7! , kuvvetli bir hcum la, rnei
1 O. ... Ab6 1 1 .Ac3 Ve8 1 2.Ff4+ d7 1 3.Ve6+ d8 1 4.Ve5 Vd7
mas
savun
lne)
(Alekh
1 5.0-0-0 v.s. (Scham kowitsch)] . 6.Fc4 Fe6 (6 . ... Fg?? Vf3)
Aljehi n
7.Ac3! Fg7 (7 . ... A:c3? 8.F:e6 ! ) 8.Ae4 Fe5! ? 9.d:e5 Ac6
1 .e4 Af6
1 4.F:c5 A:e5
ha 1 O.Ac5 Ae3! 1 1 .F:e3 F:c4 1 2.b3 b6 1 3.b:c4 b:c5
Siyah n
Siyah n Aljehi n savun masn karakterize ede 1 . ... Af6Allga
gre
'e
Larsen
f:e6;
7.K:d1
1
+
V:d1
6.F:e5
1
f6
5.Fd4
1
lesind en ilk defa olarak Alman usta ve teorsyen J. ders kr eit bir oyuns onuna erime k iin iyi ansla r var.
(1 767-1 825) 1 81 1 ylnd a yayn lad "Satran oyunu olduka
Ade7 8.e:d6 V:d6 9.Ac3,
tab" adl eserin de sz edilm itir. Eski kitapla rda, bu eydi; fa- 5.Fe2 e6 6. 0-0 Ac6 7.c4
ve Beyaz n durum u biraz daha serbesttir.
tuhaf At hamle si daha ok "aka " olarak zikred ilmekt
222

nad hamle ... nemli olan, siyah ahn f6-hanesinden ya

rarlanabilmesidir.
14. q:f5+ Sf6 15.b4 . . .

nl "Berliner Sommer" ("Berlin yaz") Open turnuvasnda

oynanm olan bu ok ilgin partide beyaz talarla Hollanda
l uluslararas usta Johannes van Mil (Ela says 2430!), Filin
h7-hanesindeki "klasik" fedas ile amacna ulamay mit et
miti. Oysa Alman satranlarn "eytanck" dedikleri "Mep
histo Lyon" m ikrokomptr (Mephisto, Alman edebiyatn
da "eytan", mikro ise Latince "kk" anlamna gelir). Kor
kusuz olarak rakibin setii devam yolunu kabul ettikten son
ra, hcumu ustaca pskrtm ve biraz sonra stnl el
de etmitir. Savunmada gizli areler kefedebilmek, iyi prog
ramlanm bir bilgisayarn en nemli zelliklerinden biridir .
Bu artieki bi_lg.isayarn performansn doru olarak deer
lendreblmek n unu da ekliyelim: Avrupann en byk
"Ope ." (k) turnuyas olan ::serliner Sommer"e 1 991 yln
da (Turkye de dahl olmak uzere) 28 lkeden 526 satran
katlmtr nne alnan partide beyaz talarla oynayan
van Ml, 27 nc ( ! ! ) olup turnuvann en iyileri arasnda bulun
maktayd .
.

1 . e4 Af6 2. d3 . . .

Yeni olmayan, fakat nadir olarak uygulanan b i r hamle. Van

Mil, bilgisayarn "allar arivinden" korktuu iin, teorik
varyantlardan kanmaktadr.
2 . . . . Ac6 3.f4 e6 4.Af3 Fb4+ 5.c3 Fa5 6.e5 . . .

Normal gelitirme plan 6.Abd2 ve bundan sonra d2-d4 ile

Fd3.
6 . . . . Ad5 7.d4 OO 8.Fd3 d6

"Mephisto Lyon" ayarnda bir bilgisayar bu F:h?+ standart

fedasn phesiz grm ve anlaldna gre bu keskin de
vam yolunda savunma yapan taraf olmay kabul etmitir.
9. F:h7+!? . . .

B u hamlenin doru olup olmadna karar vermek imdi ok

zordur. Fakat "eytanck" bu konumu daha doru olarak de
erlendirmi gibi grnyor.
9 . . . . S:h7 1 0.Ag5+ Sg6 1 1 . Vd3+ . . .

1 2.h4 fS 1 3.hS+ h6 hamlelerinden sonra Siyah ahn konu

mu olduka salamdr.
1 1 . . . . f5 1 2.q4 . ..

...

Van Mil 1 2.e:f6+ :f6 1 3.Ah7+ devam yolu ile yetinmek iste
miyor. Fakat burada 1 2.Vg3
:=:: ::::'::: .i.; - :. = ::.,:,::,,:,:

nfaf1rii ;;r:.x;? :
::::: :::::: d::5 :

v s (beli rsiz bir mcadeleyle) 111:"'"".,,.,.,.,.,,i;'I:'w.,,=f:

-

,
e
apraz aan basit 1 8.f:e5 daha i4 t ;
B
C
d
B
f a
etkiliydi.
Diyagram 448
Diyagram 448'e baknz.
b

13 . . . . e:d4!

u "eytancn" gerekten alacak bir soukkanllkla oy223

Doru yoldan sapmaktadr. Herhalde van Mill 1 5.Ah7+ e7!

1 8.K:g? + Kf7 devam yoluna raz deildi. Fakat imdi partinin
dramatik ksm balar.
1 5 . . . . Ad:b4 1 6.c:b4 A:b4 1 7.Ve2 . . .

Burada d a 1 7.h?+ baz anslar salard: 1 7 . ... f7 (1 7 . ...

e 7 1 8. Fa3) 1 8. Vg3 v.s.
17 . . . . Vd5

Siyah ifte ki olanandan yararlanmay artk istemiyor.

1 8. Ah7+ Sf7 1 9.A;f8 S:f8 20. Fa3 e:f5

Bu fantastik denilebilen pozisyonda Siyahn kaliteye kar 3

Piyonu var ve stelik, durumu da stndr. Partiyi kazanmak
pek zor deildir.
21 . Ad2 Fd7 22.Vc4 g8 23.Sf2 Fb5 24.V:d5+
A:d5 25.Ab3 Fc3 26.Kad1 A:f4 27.f3 Ah3
28. Kg3 Ke8 !

Kusursuz b i r teknik! ..

29. A:d4 . . .

Veya 29.K:h3 Ke3+ 30.g2 Fc6+

29 . . . . F:d4 30.K:d4 . . .

ve Beyaz elektronik partnrn hamlesini beklemeden parti

yi terketti. nk birok etkili (ve canl !) hamleyi kefeden
cansz partnr herhalde 30 . . . . Fc6+ 31 .KdS F:d5 mat devam
yolunu da bulacakt. ..
Pirz-Uf i mzew savu n mas
1 .e4 d6 2 . d4 Af6 3.Ac3 g6

Bu balang bundan nceki asrda da L.Paulsen tarafndan

kullanlmtr. Fakat o zamanlar byle bir al tarz doru
olarak kabul edilemediinden, eitli al eserlerinde "d
zensiz" olarak adlandrl rd. Gnmzde olduka popler
olan bu al ancak bindokuzyzotuzlu yllarda incelenmeye
balanm (Yugoslavyada GM Pire, Rusyada kuvvetli usta ve
teorisyen Ufimzev), yaygnlamas ise i kinci Dnya harbin
den sonraya rastlamtr. Bu aln teorisini Botwinnik, Bo
leslavsky, Nunn, Petrosyan, Seirawan, Timman ve dier nl
ustalar zenginletirmilerdir. Beyaz, genellikle, merkezde ve
ah kanadnda daha byk yer yer igal etmeye, Siyah ise
c7-c5, e7-e5 veya d6-d5 yardmyla rakip merkeze hcum et
meye almaktadr.
4. f4 . . .

E n ok rastlanan devam yolu.

4 . . . . Fg7 5.Af3 0-0

Bu da ounlukla meydana gelen bir varyanttr. 5.Af3 hamle

sinden sonra Siyah 5 . ... _5 yantyla (5 . ... 0-0 yerine) hemen
kar? hcuma geebilir. Ornein: 5 . ... 5 yantyla {5 . ... 0-0
yerne) hemen kar hcuma geebilir. Ornein: 5 . ... c5 6.dc
(6.eS Ag4 7.FbS+ v.s. de oynanabilir) 6 . ... Va5 7.Fd3 V:cS
8.Ve2 0-0 9.Fe3 Va5 1 O.O-O Fg4 1 1 .Ad1 (veya 1 1 .Kad1 Ac6
1 2.Fc4 Ah5 1 3.Fb3 F:c3 1 4.b:c3 V:c3 1 5.fS Af6, eit oyunla,
Spassky-Fischer, Dnya ampiyonluk ma) 1 1 . ... Ac6 1 2.c3
e5! 1 3.Af2 e:f4 1 4.F:f4 F:f3 1 5.V:f3 Ae5, eit oyunla Dolma'
tov Gurevitsch, 1 987).
Siyahn 5 . ... 0-0 hamlesinden sonra Beyazn nispeten sakin

AILILAR(3}, YARI AIK AILILAR

bir oyuna gtren hamlesi var: 6.Fe2, 6.Fd3 ve 6 .Fe3. Bu

alta oyunun gelimesinin bir rnei olmak zere bunlar
dan birincisini gzden geirelim.
6. Fe2 . . .

B u kritik durumda ok etkili grnen 6.e5?l hamlesi, son se

nelerdeki pratiin ve analizlerin gsterdii gibi, vakitsizdir.
nk doru bir savunma Siyaha iyi bir karhcum salar,
rnein: 6 . ... Afd7 7.h4 (veya 7.Fc4 Ab6 8 . Fb3 Ac6 9.Fe3
Aa5 1 O.Ve2 A:b3 1 1 .ab f6, eit oyunla) 7 . ... c5! [En enerjik
yant. Gipslis-Botwinnik partisinde (1 965). Siyah ekingen
olan 7 . ... Ab6 hamlesini semi ve 8.h5 Fg4 9.h:g6 f:g6
1 O.Fe2 d:e5 1 1 .Ag5!'ten sonra iddetli bir hcuma uram
tr]. 8.h5 c:d4 9.V:d4 [9.hg?! (hcum iin bir Figr fedas) 9.
... d:c3 1 0.g:f7+ K:f7(1 O . ... h8 1 1 .K:h7+ :h7 1 2.Ag5+ v.s.)
1 1 .Fc4 e6 1 2.Ag5 (1 2.F:e6 A:e5) 1 2 . ... Af8 1 3.A:f? :f7
1 4.Vh5+ g8 1 5.f5 Va5 1 6.f:e6 c:b2+ 1 7.e2 Ve?! 1 8.Fb3 d5,
ve Siyah kazanr. Bu kadar keskin bir varyant zor bulunur! ..]
9 . ... d:e5 1 O.Vf2! e4! 1 1 .A:e4 (veya 1 1 .Ag5 Af6 1 2.h:g6 h:g6
1 3.Ac:e4 A:e4 1 4.A:e4 Vd4 ! , ) 1 1 . ... Af6 1 2.A:f6+ e:f6
1 3.h:g6 Ke8+ 1 4.Fe3 f:g6 1 5.Fd3 Ve?! , ve Siyah hcuma g
re nce balar.
=

6 . . . . c5(!)

Burada 6 . ... Aa6 ve bundan sonra c7-c5 de oynanabilir (a6hanesindeki krma Siyah iin tehlikeli deildir).
7. d:c5 Va5 8.0-0 V:c5+ 9.Sh1 Abd7

Veya 9 . ... Ac6 1 O.Fd3 Fg4 1 1 .Ve1 F:f3 1 2.F:f3 Ad4, aa yu

kar eit bir oyunla.
Ba varyanttaki 9 . ... Abd? yantndan sonra parti yle de
vam edebilir:
1 0. Ve1 a6 1 1 . Fd3 b5 1 2.e5 d:e5 1 3.f:e5 Aq4
14. Fe4 Kb8 1 5.h3 Ag:e5 1 6. Fe3 A:f3 1 7. K:f3
Vb4!? 18. Fa7 1 9 . F:b7 F:b7.

15 . ... f5 karhcum denemesini i 6 .Kh4 Ag8 l 7.Ag5+ h8

1 8.Ad4! hamleleriyle karlar; imdi e6-noktas hissedilir e
kilde zayflamtr (1 8 . ... F:d4 1 9.F:d4+ Aef6 20 . Ae6).
1 6. Kdf1 Ve7 1 7. Fd4 Fe5 1 8.K4f3 Aef6

Siyah , es-noktasn kontrol etmek amac ile, At eS'e gtr

mek istiyor.
1 9. Af2 Ad7 20.Ad3 F:d4+

Vd2-c3 hamlesini nlemek iin.

21 .A:d4 Adn

21 . ... Ae5 22.AeS d:e5 (22 . . .. V:e5? 23.K:f?+) 23 . Ab3 ile c2c4-c5 v.s. den sonra da Beyazn durumu daha iyidir.
22. Vb4! . . .

B u hamle, belirsiz bir duruma gtren 22.Vf2 V:e4 23.K:f6

(23.c4? Ag4 24.K:f7+h8! ) 23 . ... A:f6 24.V:f6 V:dS devam
yolundan ok daha iyidir.

23. K:fL

Aslnda hatal bir hamle, nk bu konumda ngiliz GM

Nunn'un gsterdii 23.Ae6! hamlesi , kazanlm bir durumla
bir kalite kazandrr.
23 . . . . A:f6 24.K:f6 V:d5?

inanlmas zor, fakat bu hamle partiyi kaybettirir. 24 . ... a5(!)

ve ancak 2S.Vc3 yantndan sonra 23 . ... V:d5 devam yolu
yard l')l_yla, Siyah hala sava -=-==o--OOlX":'----:o

Siyahn, kalite iin karl var (GM Nunn'un analizi).

Parti Na 70
Dr. Hbner (Bat Almanya) - lvancuk (S. S.C. B . ,
bugn Ukralnea)
(Olimpiyat 1 990, Novi Sad)
Pirz-Ufimzev savunmas
1 .e4 d6 2.d4 Af6 3 .Ac3 g6 4.Af3 Fg7 5. Fe2 0-0
6.o-o fg4

Aslnda kk bir srpriz, nk Priz,Ufinzew alnda bu Fil

hamlesine pek rastlanmamaktadr.
7. Fe3 Ac6 8.Vd2 . . .

BLM iV

22 . . . . V:e4

23.eS tehdidi yz nden (Pd6 amazda! ) Siyahn b-Piyonunu

korumaya vakti yoktur.
22 . . . . A:e4 yant ise 23.Ke3 f5 (veya 23 . ... Kae8 24.Af2 f5
A.6) 24.A6 Kfb8 25.Ke4! f:e4 26 . Ve4: ile Adf4 devam yolu
yuzunden e yaramaz.

Veya 2S . ... Kh8 26.Vh4 g.f5 .. . . .. .'

26
7 +) 27.K: f 6+ 1 ;:@
gl 2S .g f

. . ::,'-" .../
. . .. .,.,""'''x....

:.

lll d @

l;::;i

Diyagram 449
26. Vh4 Sg8
27.K:h6 f6 28. Vh5
ve Siyah terkeder. Mata kar savunma kalmamtr. Parti,
tabii ki Olimpiyatta sansasyon yaratmtr.
(4SO numaral resme baknz.

B u d a nispeten yeni bir hamledir. Reggio Emilia 1 989/90 tur

nuvasnda oynanan Ehlvest-Gurevitscf partisinde Beyaz 8.d5
devam yolunu semi ve 8 . ... F:f3 9.F:f3 AeS 1 O.Fe2 c6 1 1 .a4
VaS 1 2.Ka3 Kfc8 1 3.Kb3 Kab8 1 4.Vd4! hamlelerinden sonra
daha iyi bir durum elde etmitir.
8 . . . . e5 9.d5 Ae7 1 0.Kad1 Ae8?!

Bu ise az bilinen varyantta bir yeniliktir. Amac rakibi ar

mak olan bu hamlenn zayf taraf, siyah Atn e8-hanesnden
es-noktas iin yaplan stratejik mcadeleye katlmamasdr.
1 1 . Ag5 Fe2!

Veya "1 1 . ... Fd7 f4, Beyaz iin daha iyi bir oyunla .

Resim 450

1 2. A:e2 h6 1 3.Ah3 Sh7 1 4.f4 . . .

Hbner, Olimpiyatn en kuvvetli oyuncusu olan lvancuk'a kar

partiyi parlak bir kombinezonla kazandracak 25.Af5! !
hamlesini yapmak zeredir.].

B u gibi konumlar iin "standart" plan.

1 4 . . . . e:f4 15.K:f4 AgB

Azok zorunlu bir hamle: Siyah Kf4-h4 manevrasn nleme

li ve h6-Piyonunu korunmasn kuvvetlendirmelidir. Beyazn
224

U S TA L IK Y O L U N D A
iL K A D IM LA R

OYUN SONLAR/

KIS I M 1 4
Oyun sanlan
Oyunsonlarna ait bu son KISIMDA Kale finalleri gz nne
alnacaktr. Konuya gemeden nce unlar belirtmek istiyo
ruz: Bu kitbn yazar ile H. Serta Dalkran'n yazd, 1 991
senesinde lnkilap Kitabevi tarafndan "Yeni Satran Yaynlar"
serisinde baslm olan, "Satranta Piyon Finalleri" adl ese
rin ilk satrlar yledir:
"Satran partisinde oyunsonunun nemi ok byktr. Parti
lerin ou, hatta "normal" her satran partisi ksmdan
(safhadan) oluur: Al, oyunortas ve oyunsonu (final).
Oyunsonu, al ve oyunortasnda elde edilen avantajn ka
zanca dntrld safhadr. Burada una dikkat edelim
ki, bir oyuncu, alta veya oyunortasnda bazen konuma pek
uygun olmayan, hatta yanl hamleler yapabilir ve bundan
sonra bir ok defa cezasz kalabilir. nk partinin ilk iki saf
hasnda durumlar nispeten karktr; yle ki bu gibi dikkat
sizliklerin saptanmas ve bunlardan gerekli ekilde yararlanl
mas byk pratik zorluklar ierir. Finalde yaplan bir hata ise,
ou kez partinin normal gidiini kesin olarak deitirir. Bun
dan dolay, Satranta ustalk seviyesine ulaabilmek iin,
oyunsonu "tekniine" tam anlam ile egemen olmak gerekti
i kolayca an lalr. Gnmzde bu, genel kabul grm bir
gerektir. Zaten, bilindii gibi, Satran Dnyasnn zirvesin
deki bykler, finaller tekniinin eksiksiz (kusursuz, mkem
mel) bir hale getirilmesi iin ok byk aba sarfederler. Bu
rada unu da hatrlatmak yerinde olur ki, Satran tarihinin en
byk ustalar ve bu meyanda Lasker, Capablanca, Botwin
nik, Smyslov, Fisher, Karpov gibi birok Dnya ampiyonu
zellikle oyunsonlar sahasnda kuvvetli idiler. "
Satran Dnyasnda bilinen bu gereklere iyice dikkat ede
lim. Bu KISIMDA konumuz Kale finalleri olduu gibi, unlar
da eklemek yerinde olur: Oyunsonu sahasnda en ok rastla
nan, kukusuz pratikte, btn finallerin aa yukar yars
olan Kale finalleridir. Belki de bu sebepten dolay, bunlar sis
tematik olarak ve ok ayrntl ekilde incelenmitir. Tipik var
yantlarn okluu, bunlarn karmakl, hi beklenmedik in
celikler ieren istisnai durumlar.s. dnldnde, bunlarn
satran teorisinin olaanst bir ksmn oluturduunu ra
hatlkla syleyebiliriz. Dier eserlerinin yansra "Ein Lehr
buch der Endspiele tr Schachpriktiker" ("Pratik Satran
oyuncular iin finaller ders kitab") adl, ok popler olan ki
tabn yazar, unutulmaz GM Paul Keres'in bu konuya ait fikri
ni zikredelim:
"Kale finalleri ok ayrntl olarak, incelenmesine ramen,
oyunsonu teorisinin tmnn en zor blmlerinden birini
oluturmaktadr ve bata gelen uzmanlar arasnda bile, bun
lar gerekten iyi oynayanlarn says azdr. Dnyann ileri ge
len, bykustalar, Kale finallerinin tekniini yeterince ren
mek iin inanlmaz abalar gstermilerdir."
imdi deerli okuyucumuz, byk olaslkla, bu kitabn yaza
rnn Kale finallerin konusuna, dier konulardan daha fazla
yer ayracan dnecektir. Oysa, ne yazk ki bunu yapam
yacaz. Bunun nedeni udur. Birka sene nce nkilap Kita
bevi "Yeni Satran Yaynlar Serisi"ni hazrlayarak birok ki
tap neretmiti r. Bu da belli bir plana gre gerekletirilmi
tir; yle ki imdiki halde piyasada al, oyunortas ve oyun
sonuna ait baz yeni kitaplar mevcuttur. Oyunsonuna ait sz
geen serinin ikinci kitab - "Satranta Piyon Finalleri" - 1 991
227

senesinde yaynlanmtr. Bu kitabn amac, hem bu zor ko

nuyu az ok aydnlatmak, hem de dier finallerin incelenme
si iin gerekli bilgileri salamaktr. nk "Figrl" (yani V, K,
F veya A) oyunsonlar birok kez (saf) Piyon finali eklini alr
lar. Bu kitabn yazarnn oyunsonuna ait ikinci eseri "Satran
ta Kale finalleri" dir (yaynlanma tarihi 1 993). 406 sayfadan
oluan bu . kitap, konuya ait olduka ayrntl bilgilere yer ver
mektedir. ite, sevgili okuyucumuz, bu nedenle Kale finalleri
ne ait genel bilgiler ile yetinmek istiyoruz; nk kitabmz
bu raya kadar okumu bir kimse, yle bir ykselmitir ki, iler
lemek iin nasl olsa Kale finallerini ok daha ayrntl ekilde
incelemek zorundad r. Biz ise yerden tasarruf ederek, tam
anlamyla Kale oyunsonlar saylamayacak baz finalleri gz
nne alacaz (Ata kar Kale, File kar Kale v.s.). Ayrca,
Kale finalleri konusundaki bilgilerimizi arttrmak amacyla, EK
l l l 'te Lwenfisch ile Smyslov'un ve EK IV'te de Aljehin'in ok
retici aratrmalarna yer verilmitir.
ah ve Piyona kar ah ve Kale
Genellikle ah ile Kalenin birlemi gayretleri, geer Piyonu,
dnm hanesine gelmeden nce yokedebilir. Kuvvetli tara
fn ah uzak yerde bulunduu ve Piyona yaklamak iin za
mana muhta olduu durumda zorluklar ba gstermektedir.
Kale, Piyonun dnm hanesini kontrol ettii taktirde, bu fi
nalde mcadelenin sonucu, ahn kendi kalesine yardm edip
edemiyeceine baldr. Kuvvetli tarafn ah Piyonun nn
de bulunduu, veya oyun esnasnda buna yaklaabilecei
hallerde kazan zor deildir.
Basit, fakat dikkat edilecek bir konum Diyagram 451 'de gs
terilmitir.
ahn destei olmadan ilerle- .--=-=,....-.___,""""'

3 . . . . b2 4.Kb3
1 . . . . Sb6 2.Sg7 ]Q
'

Diyagram 451

Siyah ah, Piyonunun yardmna komaktadr. Fakat imdi beyaz ahn da Piyona yaklaa
cak zaman var:
3. Sf6 a4 4.Se5 b4 5.d4 b3 6.c3

ve kazanr.

5.f3 hamleleri nden sonra Si-

Diyagram 452

OYUN SONLAR/

OYUN SONLAR/

.im
yah 5 . ... d2 yant sayes inde nem li bir temp o kazanrer; bter.
era
parti
ve
dadr
zorun
mak
di siyah Kale uzakla
a1 -h
Kalen in c1 -hane sinde bulun mas anss zlktr ; orneg noyun
bsonra
n
sinde
hamle
nesin de olsay d, Beyaz n 6.f2
terdi.
da
Pekal a, takat Kalen in c1 -hane sinde bulun duu buazkonum
yu
ah
e
r
akt
m
Duru

mi?!
bilir
yapla
ey
.
acaba bir
ama
karda grd m z 5 . ... d2 temp o hamle s yuzun den

yakla
e
aley
a
bulu
-de
c1
ahn

cna ulaamyor; siyah

suz
umut
urde
Gorun
drr.
kazan
o
temp
bir
daima
ise
mas
(yani berab erlik) olan bu durum da Kalen in aa daki manevras partiyi kazand rr:
1 .Kd1 +! Sc3

beyaz ah
Hala bir ey anlam ak mm kn deild ir. imd i de Beyaz
ah
sefer
bu
ve
e2,
4.f5
e3
ge kalr: 2.g7 e4 3.f6
Beyaz
Fakat
tr.
kalm
ge
ok
deil,
ge
ta
mak
yakla
a
Piyon
baka bir ama la rakip aha hcum eder.
2. Ke1 d4

Siyah , bi
nem li olan udur ki 2.Ke1 (+) hamle sind. n on :.ayatay
sra
ncu
dordu
ahla
szn,
olmak
bal
sine
hamle
rinci

veya
d4,
2.e1
c4
...
.
1
in:
sna gitme k zorun dadr, rne
g
e
nerey

:
Yan

v.s.
f4)
...
.
2
(veya
.
d4
+
,.
... e3 2. Ke1
kal
derse gitsin , 2.Ke1 ( +) hamle sinde n sonra 4 unc srada
sonra
en
ernd
harnle
d4
2.Ke1
n
maktadr. Byle ce yapla
mtr.
Beyaz, Kales ini daha iyi bir noktaya t mpo le. aktar
o r;
ternp
br
olan
eksk
Kolayca anla labie cei gibi, bu ite
r:
yet
ma
yard
de
vaktin
artk
ah
beyaz
yle ki bu varyantta

1 . . . . Sa4 2.Sb6! b3 3 .Sc5

na geebilir. Bu duru mda siyah ah kede (skk durum

da) olmasa idi, parti burada biterdi; nk 6 . c8V tehdidine
kar savunma yoktur. Fakat etdmzde 5.c2 hamlesinden
sonra meydana gelen d urumda Siyah, Barbier'in bulduu,
anlamsz gibi grnen

ve Beyaz kazanr.

Hamle sras ile Siyah

1 . . . . Sc5

hamlesi ile Beyaz zugzwanga drr, rnein:

5 . . . . Kd4! 1

2 . Sb7 Sb5! 3 .Sa7 a5!

Diyagram 454

hamle lerind en sonra , Siyah n

durum u mits iz gibi grn r
(2 . ... g1V? 3.Ka1 mat). Gere kte ise iki kurtul u yolu var:
2. . . . q1A+ ! 3.Se3 Ah3 4.Kh2 Ag1 v.s.

beraberlik ile.
kinci yol daha da basittir:

1 .Ka2+ Sg1 2 .Sg3 h1 . =.

nk 3.K:g 2'den sonra siyah ah pat olur.

imd i 454 numa ral durum u bir stun saa kaydz).ralm . Kale
Piyon u halind e i dei ir (Diya gram 455'e bakn

ve saire, =.
Bu varyantta 1 . ... c5'ten sonra 2.Kb2 bekleme hamlesi de
ie aramaz. nk bu hamle ile Kale siyah aha yaklar; y
le k 2 . ... c4 3.b6'dan sonra Siyah 3 . ... c3 hamlesi yar
dmyla kurtarc tempoyu kazanr. Parti Beraberliktir.
imdi etd sahasnda da unutulmaz aheserler yaratm olan
GM R . Reti'nin nl eserlerinden birini gz nne alalm (Di
yagram 457'ye baknz). Bu etdn fikirleri ve mekanizmas,
yeni gren biri iin gerekten karmaktr; yukarda sz ge
en "Satranta Kale finalleri" kitabnda bu konu iki sayfada
anlatlmtr. Ett F. Amelung'un bugnlerde biraz unutul
mu olan 456 numaral durumunu bilen biri iin birka satr
lk aklama yeterli olabilir.
R. Reli

(1928)

A. TroitzkV (1 896)

Diyagram 453
yapacak ey yoktur.

Siyah , Piyon u arkad an durdu ramy or. Burad a kiten baka

2. e5(!) . . .

rsz deil
Fakat Siyah n "ki" hcum u gr.d9 . kadar zarden
sonra
?
2.e7
n
Orneg
dir! Beyaz dikkat li oynam aldr.
+ ve
Kd1
$7
4
+
Ke1
3.d8V
Kg1
?
2.e7
biter:
:
parti berab ere
le.
erlk
ya 2.d6 ? Kg1 v.s. , her i ki varyantta berab
2 . . . . Kg5+ 3 . Se4 . . .

Ayn neden lerden tr her i ki taraf da zorun lu hamle ler ya

par.
3 . . . . Ka4+ 4.Sd3 Kg1 5.Sc2 . . .

Diyagram 455

Diyagr am 456

ramaz:
Burad a Piyon un Ata dn m partiyi artk kurta
he
Siyah
sora
e
1 .Ka2+ g1 2.g3 h1A+ 3.f3 hamle lerind
r!).
yoktu

hanes
3"
"1
da
tahta

men kaybetmektedir (nk

n ar
"Kale -Piyo n" finalle rinde , kuvve tli tarafn ahn n . .iyonu
lar
urum
kestg
u
yolun
onun
ahn
kasn da oldu u ve rakip
ektegelm
nasl
"
"gre
daki
arasn
r
ahla
tir.
ilgin
zellik le
dir?
Bu hal iin aa daki rnek olaa nst ret icidir (Diya gram 456'ya baknz).
F. Amelung (1 901 )
Beyaz hamle sras ile kazamr.
Siyah hamle sras ile Berab erlik yapar.

c4!
Beyaz ah, Piyon a kesin likle sokul mald . Fakat 1 .d6sonu
sonra
en
lernd
hamle
b2
2.e5 b3 3.e4 c3 4.e3
yoktur.
Yegane doru devam yolu.
1. Sb7! . . .

r. Opoz isyon
dir. Bu haml eden sonra siyah ah zugzwa gdad
etraf nda
ahn
sya
,
(bu sefer dey opoz isyon ) beyaz aha
in:
rne
klar,
dolamay mm kn
1 . . . . Sc4 2.b6 ! b3 3.Sa5 Sc3 4.Sa4 b2
5 .a3 . . .

imd i Siyah n kiten baka haml esi yoktu r.

5 . . . . Kg2+ 6.Sc3 Ka3+ 7 . Sc4 Kg4+ 8.Sc5 Kg5+

9.Kc6 Ka6+ 1 0 .Sc7

veya (simetrik olarak)

228

6. cBK! ! . . .

imdi 5 . ... Kc4+ 6.K:c4'ten sonra pat artk yoktur Fakat Be

yaz bu durumda 7.Ka8 mat ile tehdit eder. Kolayca grld
gibi, buna kar yegane savunma
6 . . . . Ka4

tr. Grnrde bu hamle Siyah kurtarr. Fakat Siyah ikinci

bir srpriz beklemektedir:
7. b3! . .

te, partiyi terketme zaman ancak imdi gelmitir; nk

8.:a4 ve 8.Kc1 x ifte tehdidine kar hibir savunma kalma
mtr. Aslnda bu ett son iki hamledeki incelikler nedeniyle
Satran Dnyasnda olaanst bir ilgi uyandrmtr; hala da
uyandrmaktadr! .. Fakat unu da sylemek yerinde olur ki,
Barbier'in 5 . ... Kd4! 1 buluu olmasayd, "Saavedra etd" de
meydana gelmezdi. Bunun iin Diyagrama her iki ismi de ko
yalm, ve son olarak satranlarn bazan syledikleri sz
tekrarlayalm: "Ne iyi ettik de Satranc rendik!".

3.f7 e4 4.Se6 e3 5 .Sf5 Sd3 6.Sf4 e2 7 .f3

ve kazanr.

ok ilgin bir istisn ai hal Diyag ram 453'd eki pozisy onda temsil edilm itir.

hamlesi sayesinde direnmeye devam etmektedir. Oysa yap

lan bu "sinsi" hamleden sonra 5.c8V? Kc4+ 6.V:c4 (pat!) de
vam yolu beraberlie gtrr!..
te Barbier'in etd bu idi; Saavedra ancak imdi sahneye
kmaktayd. Glasgow'da sz geen gazetenin Satran k
sinin okuyucularndan biri olan bu muhteem papaz, Bar
ber'in ahane 5 . ... Kd4 buluuna kar "sperahane" bir ya
nt kefetmitir:

Diyagram 457

Diyagram 458

Hamle srasyla Beyaz kazanr.

Kalenin 4'nc sradaki herhangi bir haneye gitmesi, 1 . ... d4
v.s. yznden anlamsz olduundan, grnrde en doal de
vam yolu 1 . Kd1 'dir. Fakat 1 .Kd1 d4 2.d7 d5! hamlelerin
den sonra Beyaz zugzwangdadr ve parti berabere biter
(3.c7 c5! v.s.). Bu durumda paradoksal grnen 1 .Kd2 ! !
hamlesi ile (1 . Kd3 de ayn sonuca gtrr) Siyah zugzwanga
drlmektedir, rnein: 1 .Kd2! f d4 2.Kd1 d5 3.d7! c4
4.e6 d3 5.e5 c3 6.e4, ve kazanr.
Barbier-Saavedra

Diyagram 458'de, Kale finalleri sahasnn kukusuz en nl

etd temsil edilmitir. Beyaz oynar ve kazamr.
Bu konuma kitaplarda genellikle "F.Saavedra'nn etd" deni
lr. Oysa gerekte bunu satran yazar G. Barbier, "Glasgo Ci
tzen Weekly" gazetesinin ynettii Satran kesinde "Bera
berlik etd" olarak yaynlamtr. Saavedra ise, imdi gre
ceimiz gibi, konumun Beyaz iin kazanlm olduunu ke
fetmitir.
zmn ilk hamleleri kolayca anlalabilir:
1 . c7 Kd6+ 2 .Sb5 . . .

2.c5? Kd1 , veya 2.b7? Kd7 devam yollar hemen beraber

lie gtrr.
2 . . . . Kd5+ 3.Sb4 Kd4+4. b3 Kd3+ 5.Sc2 . . .

Kolayca anlalabilecei gibi, Beyaz ah ancak imdi c-hatt22 9

Piyonlara Kar Kal e .

Kale, birbirine bal i k i Piyona kar mcadeleye girdii vakit,
ahnn yardm ok nemlidir. Altnc sraya gelen bitiik iki
Piyona kar daima aresiz kalr. ah Piyonlar nnde bulun
duu taktirde, bunlar genellikle kuvvetsiz kalr ve hzla kaybe
dilirler. Bu gibi tipik bir hal Diyagram 459'da gsterilmitir.
1. Maizelis (1 950)

Bu hamleden sonra Siyah iki

evam yolundan irini seebilr: 1) 1 . ... a3 (aktf savunma),
ve il) 1 . ... c4 (pasif savunma).

.,..",...<

.,

k'F

WW rit!

@lM

Bu duru mda beyaz ah fazla e

...!'''' ,,,,,,:

1 ,,

Diyagram 459

,,, h

il . . . Sa3 2.Kh4! . . .
Partiyi hemen kazandran bu hamleye dikkat edelim. (Burada

2.Kh8 de yeterlidir).
2 . . . . c2+

OYUN SONLAR/

OYUN SONLAR/

2 . ... b2 3.c2 v.s.

!,
taktii ni devam ettirir - 3.d5 ! c2 (veya 3 . ... c2?. 4: Kb3dk
yce
a
durum
son
Bu
biter?
re
berabe
parti
) 4.c 4,-ve
kat edelim - Siyah artk kazana maz (4 . ... b1V 5.K:b1 ; veya 4.
. . . d2 5.Kb? c2 6.K:b 2, )
=

Lc1 b2+

Veya 3 . ... a2 4.Ka4 mat. imdi siyah mat olmam ak iin, zo

runlu olarak her iki Piyonu da verme k zorund adr.
4 . S:c2 b1V: 5.:b1 v.s.

1 1 ) Pasif korun ma da partiy i kurtaramaz:

1 . . . . Sc4 2.KhB Sd4 3.KbB Sd3 !

iyon n
En iyi savun ma olana . Gere kten de, 3 . ... . c4 ile orneg
n
n,
snde
hamle
me
bekle
bir
basit
korun mas
. ...
4
:
getirir
hale
z
4.Kb7 'den onra, Siyah n durum unu mitsi
v.s.
+,
b2 5.c2 d4 6.Kb4
Bavaryanttaki 3 . ... d3! yant ise, dikkate deer bir tuzak
ierme ktedir.

3. Sf5! . . .

Beyaz imdi 3 . ... c 2 tehdid ini nlem ek zorund adr (3. Kb7?
c2! 3.Kb3+ g4 v.s.).

4. c1 ! . . .

e
Ancak byle ! 4.K:b3 ? d2 hamle lerind en sonra parti berab
adr.
orund
ak
al
u

Piyon

re biter. nk imdi Beyaz son

Bavaryanttaki 4 . c1 ! ham!e sinden sonra . ?e Syah zugz
wang durum una dm ekted r-ve bu da partn n sonu anlam
na gelir:

4 . . . . Sc4 5.Kb7 ! b2+ 6.Sc2 Sd4 7.Kb4 +

ve Beyaz kazan r.
Yukar da sylen dii gibi, 6'nc sraya erim i iki bitiik Piyo

3 . . . . Se2!

ahn partiyi kazand ran manev ras.

Artk amaz olana ortada n kalkm tr ve Siy Piyonun iler
letmektedir. Beyaz n yegan e umudu , mat tehdd yarata
' !.!.

hamle sidir. Fakat Siyah yine "stand art" bir yntem yardm y
la kazan r:
5 . . . . c1A+ 6.Sb3 b1V

ve kazan r.
imdi grd klerim izi ksaca te arlama k mc ile, 461 nu
maral Diyagramdak i konum u gezde n gere lm.

2 . ... d3 yant sonuca gtrm ez, nk Beyaz opozisyon

5 . . . . Kh8+ 6.Sq1 Kg8+ 7 .Sf1 Kh8

Burada, aslnda, "v.s." d iyebiliriz. Fakat siz, deerli okuyucu

muz, tekrar seviyorsanz, aadaki hamleleri de gzden
geiriniz!
8. e1 Se3 9.d1 Sd3 1 0.Sc1 c3 11 .Sb1 Kh1+
1 2.Sa2 Kh2+ 1 3.Sa3 Kh1 1 4.Sa4 c4 15.Sa5
Sc5 1 6.a4.

2. 11 . . .

230

'

ras kazandrr. Hamle sras a

, : i

@
=;$
;m

f..:

ile Siyah kolayca kazanr: n- 5

k bu taktirde a ltnc srada bi.
.,,.
tiik Piyonlar hali meydana ge- 4 ,,,,,.,
lir) 2. Kg6 (veya 2.Ka1 f3, ve 3 fil . ;0. . .. f
3- k
= ;, ;; - 3.:t : ,,,,::;;$ "' -:::,.,,.,,.. *'''--<'*- '
Pyon l ardan br Vezir olur Bu a b d e r
varyantlar, elbette, bizim iin
Diyagram 464
artk ilgin deildir.
Hamle srasyla Beyaz ilk nce
.

: -- .

'.

1 . Kg6! . . .

hamlesi yardmyla Piyonlar d urdurup

1 . . . . Sd7

Diyagram 463
1 . Kd2+ . . .

. . .

g2(1)

3. K:g2 e6

yaz kazanr) ile 3 . .. . g2 v.s.].

hamlelerinden sonra, Beyaz, bu gibi oyunsonlarnda ok

nemli bir rol oynayan bildiimiz yntemle amacna ular:

Kazanc mmkn klan nokta,

2. Sc3! . . .

il
Bu durum da partiyi kurtaran yegan e ha l dir. Dik at .ey dr:
trdg
kaybet
party
n
yantn
)
Kb2(?
...
.
1
cek nokta, doal
2.d1 d3 3.c1 c3 4.a? Kh2 5.d1 d3 6.e1 e3 7.f1
f3 8.g1 Kg2+ 9.h1 , ve kazan r.

g (=! gsterilen ti - ' , . 11,,.M_B

pik:durumda
partiyi hamle s- 1 :
.

yant ile ahn kalan Piyona yaklamas iin zaman kazan

maktr. Ancak incelediimiz rnekte bu da ie yaramaz, n
k

1 . . . . Sb1

1 . . . . Kh2!

ki bitiik Piyondan ancak biri altnc sraya eritii taktirde,

Kale tek bana bunlarla mcadele edebilir; bu gibi durumlar
da zayf tarafn ahnn yeri tabii ki ok nemlidir. ah, Piyon
lara yardm edebildii taktirde i deiir. Aada gz nne
alnan iki rnek sylediklerimizi aka gstermektedir.

2. Kg4 . . .

Direnii devam ettiren yegane hamledir. 1 . ... a3 yant

2.Kd3+ yznden her iki Piyonu kaybettirir; 1 . ... a1 2.b3
ise mata gtrr.
Diyagram 462

5 . Se3 h2 6 . Ka1+ Sb2 7.Kh1 .

ve Beyaz kazanr.

Kolayca anlalabilecei gibi, meydana gelen durumda 2 . ...

e6 3.K:f4 e5 4.Kg4 devam yolu mitsizdir. Bu nedenden
tr Siyahn en iyi ans

hamlesinden sonra, siyah ahn 1 'inci yatay sraya gitmek

zorunda oluudur:

mesi ile yetine ce.iz; nk

1 .a? Ka1 ! hamle lernde n sonra
benze r varyantlar meyda na gelir.

Veya 4 . ... e1 5.e3 d1 (5 . ... f1 6.f3, ve iki Piy onu ka

zanr) 6.f3 g2 7.f2, ve kazanr. Fakat imdi beyaz ah Pi
yonlara yaklaabilir.

yantndan sonra bunlara hcum eder:

1 . . . . b2(!)

2. e5 ! . . .

2 . . . . Sf3!

....--=:---=..---c=

"stan
Beyazn e n iyi ans. B u hamle den sonra . ..2 . :: c2?? onunu
b2-Py
unku
;
lamaz
dart" kazan yntem i artk kullan
almad an nce Siyah 3.Kb3 + "ara" kiiyle partiyi kurtar r: 3 . ...
d2 4.K:b2 , ve Pc2 amaz dadr.

l k defa gren biri iin gerekten artc bir durum. Fakat,

yukarda da grdmz gibi, baz varyantlarda ?'nci sraya
gelen bu Piyonlar zararsz, hatta bazen yardmc bile olabilir
ler. Parti beraberlikle biter:

M. Schaplro (1 920)

yerine) 1 .Kb4 y"ara''. . i. h Diyagram 461

.. ..
men berabe rlge gotu rurd u .
. buyu
unu da ekliyel im ki Kale finalle ri sahas nda kuvvet i!rastlan

kustal arn ( ! ) pratii nde bile, olduk a ar hatalara

maktadr.
462 numaral Diyagramda, zellik le Kale finalle ri s h nndbr.a
olaan st deerl i incele meler yapm olan N. Kopae v
konum u (1 956) grlm ektedi r.

.
Bu hamle "doa l" oldu u iin
Dyagram 460
belki de "inceli k" olarak kabul
ran yegan e hamle dir. 1 . ...
kazand
partiyi
fakat
r,
melidi
edilme
ed
c2? 2.K:b3+ d4 varyant kazanca gtrm ez. Bey.az "Saav
cak
an
;
istyor
gitmek
esine
c8-han
le
.
ravari" bir yntem
3.Kb4 +d5 hamle lerinde n sonra (b klenen . 4 :.Kb5+ yerme )
4.Kb8 ! oynayabilir - ve beyaz ah aclen gen don .m.ek zoru
tt
da kalacaktr, nk 4 . ... c1 V?? devam yolu party kayb
dama
rde
finalle
gibi
Bu
rir: 5.Kd8+ c4 6.Kc8+ , ve Veziri alr.
gz nne alnma s gereke n bir olanaktr.

nemli bir an. yi grnen 3 . ... Kb2? hamlesi yenilgiye gt

rr: 4.a? Kb1 + 5.h2 Kb2+ 6.h3 Kb1 7.b8V Kh1 + 8.Vh2.

ve bu sefer kesin olarak "v.s.". nk ahn ilerlemesi, bildi

imiz gibi, mat ile biter: 1 6.a6?? Ka1#; bu mat tablosunda
beyaz b7-Piyonunu da rol vardr.
Az bilinen, fakat ok ilgin istisnai bir hal Diyagram 463'te
temsil edilmitir.

de yar
nu, Kale tek bana durdu ramaz . Bu 9ah o a vaktinok
n
olup
Vezr
dma gelem edii iin, Piyon lardan brnn
Pratk
gelir.
na
anlam
rd
kazand
partiyi
dir durum lar hari)
iin neml i olan bu hale ait ilgin bir rnek Diyagram 460'da
temsi l edilm itir.
S. Tarrasch (191 2)

2 . . . . Sf3 3.Sg1 Kg2+(!)

4. Sh1 Kq8 5.a7 . . .

4. Se4 Sd1 5 .Sd3 c2!

5 . Kh8(!)

2. Kd1 d3 3.c1 c3 4.b1 hamlelerinden sonra, Siyah iki

devam yolu yardmyla beraberlik salayabilir:
1) 4 . . . . Kb2+ 5.a1 Kb6! 6.a? Ka6+ 7.b1 Kb6+ 8.c1 Kh6! ,
veya
il) 4 . ... Kh1 + 5.a2 Kh2+ 6.a3 Kh1 7.a4 c4 8.a5 c5 ve
imdi beyaz ah geri dnmelidir.

B u hamleden sonra Piyonlar hareketsiz kalmak zorundadr;

rnein 2 . ... g2 3.Kd1 + a2 4.Kg1 1 ve zugzwang yznden
Siyah Piyonlar hemen kaybeder: 4 . ... h2 (4 . ... a3 5.Ka1
mat) 5.K:g2+ ile 6. K:h2. Bylece Siyahn yant zorunludur:
2 . . . . c1 3.Ka2 Sd1

ok ilgin bir durum. Bu da yegane hamledir: 3 . ... b1

4.Ke2'den sonra Siyah zugzwangdadr ve partiyi hemen kay
beder (4 . ... g2 5.Ke1 + a2 6.Kg1 ; 4 . ... a1 5.b3).
4. d3 c1

231

4. Kq51 Sf6

Veya 4 . ... f3 5.Kg3 f2 6.Kf3, ve kazanr.

Bu durumda Siyah pasif kalrsa, beyaz ah a7-b6-c4-d3 v.s.
yolu ile Piyona yaklar. Meydana gelen konum Beyaz iin ka
zanlmtr (5.Kb5 ve beyaz ahn rakip Piyona yaklamas).
imdi Diyagram 465'te gsterilen pozisyonu gz nne ala
lm:

. Rabinowitsch (191 8)

1 ..

Kolayca grlebilecei gibi, ' ilm

*
.. .m
bundan nceki rnekten yega- 6
ne fark siyah ahn d7-hane- 5
sinde, yani Piyonlara biraz da- 4
ha yakn oluudur. Hamle sra- 3 !$
.
s yine Beyazndr, fakat parti 2 .,.::..: .
berabere biter. Bu da hayrete :w ,
dlecek bir olay deildir, 1 M*
a
b
c
nk bildiimiz gibi oyunsonDiyagram 465
.

O YUN SONLAR/

OYUN SONLAR/

larnda bir tempo bile nemli bir rol oynar, ve birok konum
da oyunun sonucunu deitirir.

ah Piyo nlar ndan uzak lat rma ktad r. . . Syl edi

imiz gibi
ilk nce z m grm ek arttr.
'

1 . Kq6 e7 2.Sb6 . . .

1 . . . . f2 2. Ke7+ f3 3.Kf7+ Sg3 4.Ko7+ Sh3

5.Kf7 . . .

Yegane ans. nk imdi 2.Kg4 devam yol_u baarszlkla

neticelenir: 2 . ... f6! 3.K:f4+g5!, Fakat Syah bu devam
zorlayabilir:
;;; _

2 . . . . Sf7 3.Kg4

Bt n b u ham leler heriki taraf iin d e zoru nlud ur.

Baka ne yapabilir ki?

.
3 . ... f6! 4.K:f4+ g5! v.s., = .
Ayrk Piyonlar halinde bambaka fikir ve tabl ? l r m y na
gelmektedir. Genel olarak izole Piyonlar Kale n, brbrne
bal Piyonlardan daha az tehlikelidir. Byle Piyonlar sondan
bir evvelki sraya eritii taktirde bile, ahn yardm olmak
szn Vezire gidemez. Zayf tarafn ahnn Piy ? nl _ra yaklaa
bilecei durumlarda,_ bu Piyonlar arasndak sut n ays
nemli bir rol oynar. iki Piyonlu finallerde bu aralk u sutun
dan fazla olduu taktirde, Kale, ahnn yardm olmadan da
dengeyi salayabilir. Byle bir hal Diyagram 466'da gsteril
mitir.

kendisi de olduka, kuvvetli bir a b e d e f g h

oyagram 467a
satran idi) Bu parti, imdi
greceimiz gibi berabere bimitir. Avusturya! satran ve
satran yazar Mandelbaum se, bu durumdak kazan yolu
nu gstermitir. lk nce partide olanlar gz nne alalm:
1 .K:h7 . . .

B u hamleden sonra Siyah aadaki devam yolu sayesinde

partiyi kurtarr.
1 . . . . Sd5!

ok doru! Burada 1 . ... e5(?) 2.c5 yterli o!amyacakt.

Bildiimiz gibi Kale finallerinde hem kend ah le Pyonlara
yaklamak, hem de ayn zamanda rakip ahn yaklamasn
nlemek gereklidir.
2.Kf7 e4 3.Sc5 . . .

te! imdi beyaz ah "yanl" tarafta bulunmaktadr.. .

3 . . . . f3

ve parti berabere biter (4.c4 e3 5.c3 f2 6.c2 e2 7.e7+

f3! v.s.). imdi Mandelbaum'n analizini gzden geirelm:
1 . Kf8! . . .

Doru hamle ite budur. Pratiin ve ince lemlerin gterdii

_ geer Pyonun
gibi, ilke (prensip) olarak daima en tehlkel
ilerlemesi nlenmelidir. Partiden (ve Mandelbaum'n 1 884
ylnda "sterreichische Lesehal.alle" gaztesinde yaynlad.
bu analizden) sonra bu durum brok teorsyen tarafndan n
celenmitir. Salvioli, vaktiyle ta.m.v s rine, 1 .d+ eS
2.c5 hamlelerinin de amaca goturdugunu_ gostermtr. Sal
violi'den sonra 1 .bS zm kefedilmitir. Bylece anlam
l grnen hamleler arasnda, ancak partide yaplan 1 .K:h7?
hamlesi kazanc salayamamaktadr! ..
1 . . . . Se5 2.Sc5 Se4

2 . ... h5 yant da beraberlik anslar salaya az: 3: Ke8+ f5

4.d4 h4 hamlelerinden sonra Beyaz en bast eklde 5.d3
ile 6.e2 devam yolu yardmyla kazanr.
f

5 . . . . Sg2 6 .Kg7+ Sf1

3. c4 Se3 4.c3 h5

Diyagram 467
li deildir.

f-Piyonunun ilerlemesi partiyi kurtaramaz, nk siyah ah

zor duruma der: 4 . ... f3 5.Ke8+ f2 6.d2 h5 7.Kh8 g2
8.e3 ve imdi Beyaz 9.Kg8+ ile kolayca kazanr.

4 . . . . 813 5.Se5 . . .

5. Ke8+ f2 6.Sd2 . . .

te - Siyah d4-hanesine yetiebilseydi, parti berabere biter

di. imdi ise

una dikkat edelim ki meydana gelen durumda 6.Kh8 ham.le

si faydaszdr, nk 6 . ... e2 yantndan sonra Bey yne
7.Ke8+ oynamak zorunda kalr; 7.K:h5 f3 devam yolu se be
raberlie gtrmektedir.

5 . . .. Se3

yantndan sonra Beyaz 6 . ... d2 tehdidine kar aresiz kalr

(6.Kg1 f2).
Piyonlar arasnda sadece bir stunluk b.ir. arl mevc t oldu
u taktirde, ok retici ve prat!k _o n . lgn p zsy onlar
meydana gelebilir. Bunlardan br-ksn gozden gerelm.

6 . . .. h4

6 . ... f3 7.Kh8 g2 3.e3 devam yolu ile ilgili olarak, 4'nc

hamleye ait nota baknz.
7. KhB Sq3 8.Se2 h3 9 . Kg8+ ve 1 0 .f2
den sonra Beyaz kolayca kazanr.

Diyagram 468
na koar.

1 . . . . f7 2.g5 . . .

Beyaz ah d a Kale nin yard m-

2 . . . . Se6 3.f4 Sd5 4.e3 c4 5.Sd2 . ..

im i kritik bir duru meyd ana gelm itir. Siya h imd

i ne ya
. ..
pab. lr?. Zoru nlu goru
nen 5. ... b3 6.c 1 ham leler inde n
son a Siyah zugzwang dad r ve1 kolayca anla labil
ece i gibi,
party. hem en kaybetme ktedi r. ite bura
bekle nme dik, ok zarif bir olana k kurta rr.da oyun u basit , fakat

imd i kritik bir duru m mey dana gelm

Siya h 7. ... h3 ile
tehdit eder. Bildiimiz gibi bu Piyo nu itir:
durd
k olan aksz
dr, nk 7.Kh 7 ham lesi de onu durd uramurma
az: 7.Kh 7 h3{! )
8.K:h3 g2 ve kaza nr. Fakat beyaz ah n g8-h
anes inde ve
(ancak bu hane de! ) bulu nma s halin de bu "kazan"
yolu ge
erli dei ldir! . . Ger ekten de
7. Kh7 ! h3(!) 8.K: h3 Sg2 9.Kh 7f

am leler inde n sonra mey dana gele n konu m bera

ilk nce una dikkat edel im ki, parti yi anca k 9.Kh berliktir! ..
7! ham lesi
kurtar r.
6 . . . . f1V

Peka la, hala Beyazn ne elde etti ini anla mak zord
ur. Oysa,
mey dana gele n bu "paradok sal" deni lebil
5 . . . . c1 V+! I 6. S:c1 . . .
ecek konu m, oyun
sonl
arr
teorisind en bilin
: K:c] yant hib ir eyi dei tirmez: . ... b3, ve
nai bir bera berl iktir {n k
beraberli - "normal" artlarda Vezir,enKaleistis
g sag/a yan 7. ... b2 haml esine kar6are
ye
kar bildi imiz gibi, kaza n
yoktur.
maktadr). Gerekten de, bera berli i ,sal
ama k ama c ile Si
6 . . . . b3
yah deva ml olara k Kh7- g7-h 7-g7 v.s. ki ham
leleri yard my
imd i Beyaz zugzwan gdad r ve parti bera bere biter
la, siyah ah bu iki stu nda "hap setm ekte dir";
.
siyah
ah f-hattna gee rse, Kf7+ yant Veziri ortadan nk
kald rr.
Beyaz ah n i!k ham lede nee n anca k g,-h anes
ine gitm ek
.
zoru nda oldu gu anca k md
anla lyo r. Orne in h8'e gitse
idi, siyah ah f6'da n kaard.
Bir kez daha tekrarlaya lm: Bu, ok zor bir ettt
etd leri seve n ve bu saha da tecr be edin mi olanr. Anca k
edeli m: Sade ce tecr beli dei l , ettl er saha snd a (dikkat
tecr beli)
bir satra n z m nispeten kolay lkla
bula
bilir,
nk
b
Y bir olas lkla aa da gsterile n ve ayn konu yu inceleyen
etud lerde n en azndan birin i bilm ektedir. Biz bura
da unlar
akl ama yapm adan veriyoruz, zira Koro
a b c d
lkov'
un
etd
g
n bi
h
f
erl i okuy ucum uz, pozi syon da len dee rli okuy ucum uz bunl ar byl e de
kolay lkla anlaya
Diyagram 469
iki gee r Piyo n var. Han gisi ile caktr) .
mc adel etme k gere klidi r? t A.Ch eron . Beyaz:
h7, Ka7; Siya h: h3, PP.: f2, hS.
Lehn er Rotschild parti sinin (Diya gram e467a
'ya bakn z) ince- zum :
lenm es esna snd a grd m z gibi, daha ilerid
e bulu nan f3.Kf7 g2 2.Kg7+ f1 3.g 8! ! h4 4.Kh 7. Bu duru
Piyo nu ile. Faka t gz nne alna n bu
halde bu gene l ka 1nen
m ise ay
ide gee rli deil dir. Ger ekten de, bu zel
istis nai duru mda f-Pi mey Koro lkov'un etd nde Beyazn ?'inc i ham lesin den sonra
dana gelm ekte dir. Bu, ettl er saha snd a biro k duru
o unun kanlm asna gre ayarlanm
oyun plan par rastl anan
mda
t kaybettrr: .Ke7+? f2 2.g 8(!). Bu olan
bir yntemd ir; Bilin en bir fikri daha zor ve zeng
ham lenin nede n ye ekild e takdi
in
gane ans oldug unu, bavaryantrn incel emes
m
etme ktedi r.
inde
gre
ceiz
.
2 . ... h3 3.Kh 7 g2 4.Kg 7+ h1 ! 5.Kf7 h2! 6.K:f3 g2,
ve Si il) W. Ch..hower, Beyaz: f7, Kg?; Siyah: f1 PP.: f1 , PP.:
yah kaza nr.
f2, h5. ozu m: 1 .g8 1 ! h4 2.Kh 7 v.s.
Hayret verici bir duru m: Gz nn e alna n pozisyond
111)
L.Pro kes. Beyaz: f7, Kc7;
yon unu deil , daha az zarar l gr nen h-Piyonun u a f3-Pi
r-?;""-;;-"-=--
kazan mak
lazm dr Beyaz bu amala Kale sine
e

1. Sg8 ! 1 . . .

ha n: esi yard myla yol aar. Bu tipte n (yan i f ve h,

veya a ve
_ n) baz istisnai
c-Py onlarn ere
halle re ait incel ikleri bilme
den, bu kada r "man tksz " bir ham leyi kefetmek elbet
te oa
naks .zdr. Hatta, analizi sonu na kada r takip
etme den, anlama
n b.e o zor oldu u syle nebi lir. Ger ekten
de, incel edii
mz pten fnall erde herik i taraf n da ahl ar daim
ra ermeye al maktadr. Yapl an 1 .g8 ! ! haml esiaisePiyon la
beyaz

232
233

B urada da Beyazn partiyi kur- ...;, ,.,., b -..''" d ""''=;= , '

tarab ilece ine inanm ak bir
Diyagram 470

OYUN SONLAR/

hayli zordur, nk ah ok uzak yerde bulu.. atad.: B.u

nedenden tr Beyazn ilk hamleler daha ok o kler n
telii tamaktadr.
1 .Kg3+ Sc2 2.Kg4! Sc3 3.Kg3+ Sb2 4 . Kg4! Sb3
5.Sd7! . . .

Bundan sonra 5.Kg3+ ki taktii 5 . ... c3 yznden sadece bir

temponu n kaybedilm esi anlamna gelir.
3 6.Sc6 c2 7.Sb5 c1V 8.K:b4+.

Bundan nceki ettleri bilmeyenl er iin hayret verici bir son:

Beyaz daimi ki ile Beraberli k yapar, nk, bildiimiz gibi,
siyah ah c-stunu zerinden kaamaz.
imdi Kalenin bitiik Piyona kar mcadele ini .adlaa.n
rnekleri gzden geirelim . Kolayca anlalacag! q b, rbr
ne bal Piyon, zellikle 6'nc sraya geldg, vak o.k
byk bir kuvvet olutur aktadr. Diagram 471 de goster
len pozisyon bu aka gosterme ktedr.
--==..,--r.;n;;-mr.;m

1 . . . . h3! 2.Kh8+ Sg5 3 . Sg1 ! . . .

nemli bir bekleme hamlesi. Beyazn plan deimem ektedir:

ah, en ok ilerlemi olan Piy?nun nn.e yerletiec.k ve
zugzwang durumu meydana getrecekt r. Syah bu plan onle
yemez, rnein :

OYUN SONLAR/

ah geri dnmek zorundadr (1 5 . ... h5 v.s.). Bu zm so

nuna kadar gtrmemi zin amac yalnzca tekrardr, nk bu
nu aslnda aynen grmtk (462 numaral rnee baknz).
imdi Diyagram 474'te gsterilen konumu gz nne alalm:

5.f5 ' ten sonra Beyaz, yukarda grdm z gibi, 6.Kg7

bekleme hamlesi yardmyla kazanlm br durum elde eder.
Fakat burada da bu bekleme hamlesi kazan iin yeterlidir.

5.f1 ! Sf5 6.g1 ! Sf4 7.fil

6. Kg7(!) e2

7.K:g4 f3 8.Ke4+ Sf1 9.g3! f2 1 0.Kf4

hamlelerind en sonra kolayca kazanr.

ok ilgin bir durum Diyagram 473'te temsil edilmitir.

2 . . . . Sf6 3.Se3 Sf5 4.f2 Sf6

Siyah ah ayn sarka hareketlerini tekrarlama k zorundad r,

Onk bildiimiz gibi burada 4 . ... f4 devam yolu 5.Ke6 f5
6.Kd6 e5 7.Kd7 v.s. yznden iyi deildir.

3 . . . . Sf5 4.Sh2 e4 5.KgB Sf3

6 . ... g3+ 7.:h3 f2 8.Ka7( !, ve eyaz kaznr - Kalenin bu

tipik manevras na dikkat edelm . .syah, g4-Py_onunu vererek
f4-Piyonun un ilerletilmes i sayesnde beraberlk ansn elde
etmeyi ummaktadr.
Fakat Beyaz

(veya 3 . ... e5 4.e3 e6 5.d4 v.s., yukarda grdm z

gibi) 4. d3 e2 5.d2 g3 (veya 5 . ... e4 6.Kf8 vs.) 6. e1
g2 7.Kg8+ h3 8.f2 ve kazanr.

Diyagram 474
1 . Sd2! . . .

l k nce hamle srasn n Beya

zn olduu hali gzden geirelim .

lk hamle ve ilk incelik "Doal" 1 .d4(?) hamlesi beraberlie

gtrrd ! .. nk 1 . ... f7! 2.Kh8 e7! hamlelerin den son
ra beyaz Kale artk Piyonlara arkadan hcum edemezdi.
1.

Bylece Beyaz, f1 -g1 -f2 "geni" sayesinde , hamle srasn

Siyaha aktarr. imdi ise tahtada bildiimiz konum meydana
gelmitir - hamle srasnn Beyazda olduu varyanta baknz;
Beyaz ikinci "gen" sayesinde kazanr.
Ayrk (izole) Piyonlar, bitiik Piyonlara gre genellikle daha
zayftr. Burada da partinin sonucu hem Figrlerin hem de Pi
yon.larn durumlar na baldr. Piyonlar yedinci sraya geldii
vakt, kural olarak ahn yardm olmakszn rakibin kurban
olurlar. Pratik iin zellile Kalenin Piyona kar verdii il
gin mcadelen in iki tipik rneini gzden geirelim.

. . . f5

nk imdi 1 . ... f? yant, partiyi hemen kazandra n 2.Ke5!

hamlesiyle karlanr.
Diyagram 471

Diyagram 472

2.Se3 Sf6 3.Sf2 f5 4.Sg3 Sf6 5.h2 ! . . .

Hamle sras Siyahn olduu taktirde 1 . .. h2 haf!! l esi partiyi

hemen kazandr r. nk Piyonu durduran yegane 2.Kh7 +
yantnda n sonra Siyah 2 . ... g4 oynar ve Beyaz 3 . ... g2+ v.s
. tehdidi yznden savunmasz kalr.
Hamle srasyla Beyaz 1 .g1 hamlesiyl e beraberli e erir. B.u
hamleden sonra tahtada (beyaz ah ve Piyonlarda) smetrk
bir yerleim meydana gelir, yle ki. Bez, .akii.n yantna
bal olarak ahla gereken tarafa gdeblr; ornegn: 1 . g1
f2+ (veya 1 . .. h2+ 2.h1 h3 2.K:g3+ :g3 pat) 2. f1 h2
.

3.Kh7+ g4 4.g2 f4 5.Kf7+ v.s. - Beraberl ik.

Bu pozisyon ilk defa i. Maizelis tarafnda n 1 90..senesind e i

celenmitir. Hemen grld gibi, bu da butu tal?rn br

sra yukar kaldrlm asyla e!de . e ilen. bun ?n.cek konu
mun bir varyasyo nudur. Mazels n gosterdg gb Beyaz bu
rada aadaki basit kazan yolu yardmy la kazanr:
1 . Sg2 h3+ 2.Sh2 Sh4 3.KhB+! Sg4 4.Kf8! . . .

Siyah zugzwan gda ve

4 . . . . f3

oynamak zorundad r. Bu yant ise partiyi kazandra n

5. Sa3 . . .

hamlesin i mmkn klar? Beyaz imdi kolaylkla kazanr:

5 . . . . Sg6 6.Kg8+ Sf5 7.K:g4 h2

veya 2 . ... f2 8.Kf4+ v.s.

8. Kh4

ve kazanr.
Bu durum birka sene boyunca hamle sras Siyahn ol.duu
halde, Beraberl ik olarak deerlen dirilmiti r. Fakat Kopaev' n
ispat ettii gibi, bu taktirde de Beyaz kazanr.

e
d
9
1
Piyonlarn ilerlemesin i durdur- a b
473
Diyagram
mak olanaksz olurdu. Beraberlik anslar yaratmak iin, rakip
. .
.
aha kar mat tehditleri meydana getrmek gerekldr.
c

1 . b3 g3

Dikkat edelim ki beyaz ah apraz yolu sayesinde hem rakip

aha, hem de Piyonlara yaklama ktadr. Bu seept.en . dolay
Siyah, ah yerinde brakp, Piyonlar daha tehlkel br hale
getirmek zorundad r.
2. Sc4 g2 3.Sc5! . .

Yegane ans. nk imdi ahn Piyonlara yaklama s yeter

siz kalr.
3 . . . . h3

3 . ... f3 ayn sonuca gtrr: 4.b6! b8 (4 . ... f2?? 5.Kd1 ,

ve siyah ah mat olur) 5. c6+ c8 6.Ka1 d8 7.d6 v.s.
4. Sc6 h2

Pozisyon 1 Beyaz iin mitsiz gibi grnr. Fakat, bildiimiz

gibi, byl e durumlarda Beyaz kurtaran bir "mt tehdidi me
kanizmas " mevcuttu r ve Beyaz bunu tam vaktnde kumu
tur. rnein, b1 -hanesind eki Kaleyi c1 'e koya.m;. nalzlern
gsterdi i gibi bu durumda Siyah kazanr. md se Beyaz
aadaki gibi beraberli k yapar:
5.Ka1+ Sb8 6.Kb1+ Sc8 7.Ka1 Sd8 8.Sd6 eB
f8 1 0.f6 SgB 1 1 . KaB+

Dikkat: 1 1 .g6?? g1V+.

11 . . . . Sh7 1 2.Ka7+ Sh6 13.Ka8 Sh5 1 4.f5 h4

1 5.S:f4.

ve imdi 1 5 . ... h3?? 1 6.KhB mata gtrr - demek ki siyah

234

Siyahn hamleleri azok zorunludur, fakat Beyazn hamleleri

anlams z gibi grnmekte dir. Ancak beyaz ah, imdi gre
ceimiz gibi, "gen usul" yardmyla tempo kazanmak (da
ha dorusu "kaybetmek") iin buraya gelir:
5 . . . . Sf5 6.Kd8! Se6! 7.Sh3!

g3-h2-g3 "genin" devam .

.

. . . . ses e.g3 . . .

"gen" eylemi tamamlanm tr. B u durumda hamle srasy

la (!) Beyaz fazla bir ey yapamazd. Fakat hamle sras Siya
hn olursa, bakalm, neler olacak.
8 . . . . Sd4

Siyah artk taktiini deitirme k zorundadr. Yaplan hamle

yegane anstr, nk e5-e6-e5- e6 v.s. "sarka hareketinin "
devam partiyi kaybettirir: 8 . ... e6 9.f2 e5 (Siyah "gen
usulnden de yararlanam az, nk ah d5-Piyonu ndan ayr
lamaz) 1 O.e3 e6 1 1 .d4 f2 1 2.Kf8, ve kazanr.
9.Sf2 Sc4 1 0.Se3 Sc5 1 1 . Ke8! Sc4

Baka ne yapabilir ki? 1 1 . ... d6'dan sonra Beyaz kolayca

kazan r: 1 2.d4 d7 1 3.Ke5 (bunun iin 1 1 .Ke8! iyi idi) 1 3.
... c6 K:d5 f2 1 5.KcS+ (veya 1 5.KfS) v.s.
12.Kc8+ Sb3 1 3.Sd4 b2 14.Kd8 Sc2 1 5.Se3.

ve Beyaz btn Piyonlar kazanr.

imdi hamle srasnn S iyahn olduu hali gz nne alalm.
Burada da Beyaz kazanr, fakat zugzwang durumunu meyda
na getirmek iin hamle srasn partnre iki defa aktarmak
gerektiinden , kazan yolu daha karktr!
f5 2. d2!

Kritik bir durum. yi grnen "etkin" 2.d4(?) hamlesi part

nre yarm puan hediye ederdi: 2 . ... f4! 3.Kg8 f2! 4.Kf8+
g3 5.e3 d4+ 6.e2 e3 v.s.,"' Yaplan hamleden sonra ise 2.
. .. f4 yant Beyaz iin tehlikeli deildir: 2 . ... f4 3.Kd8! e3+
235

'
b urada bulunan Kale ayn
za-

.
Dyagram
475

manda btn Piyonl ar kontrol a ltnda tutmaktad r. Elbette bu, ancak izole Piyonlara ait
bir avantajdr ; nk bitiik iki Piyon halinde Kale, bildiimiz

gibi sondan bir evvelki sraya deil, sadece 6'nc sraya ge

len Piyonlara kar (tek bana) aresiz kalr. Gz nne al
nan durumda Beyazn ikinci avantaj ahnn Piyonlara yakn
olmasdr. Bununla beraber kazanmak iin Beyaz ok dikkatli
oynamaldr.
1 . Sf2 ! ! . . .

inanlmas zor, fakat partiyi ancak bu ince hamle kazandrr!

iyi gibi grnen "doal" 1 .:g2 hamlesi ise kazanc karr
(durumu artk "hayret verici" olarak nitelendirm iyoruz, nk
deerli okuyucumu z zarif kurtulu yolunu bilir): 1 . ... e4
2.f2 ve imdi 2 . ... d3 3.e1 ve Siyah zugzwang yznden
kaybeder. Fakat 2 . ... e1 V+! 3.:e1 (veya 3.K:e1 d3 ile 4 . ...
d2) 3 . ... d3 ve imdi zugzwangd a olan Beyazd r: 4.Ka1
c3 5.e2 [veya 5.Kc1 d3(!), 5 . ... b2?? 6.d2, +-] 5 . ...
b2, Beraberlik.
1 . ? .. Se4(!)

Siyahn en iyi ansdr. 1 . ... f4 hamlesi 2.:e2! g3 3.e3

h2 4.f2 devam yolu yznden partiyi hemen kaybettirir.
2.S:e2 d4!

2 . ... f4? elbette mitsizdir, nk 2 . ... f2 e4 3.K:c2 - Si

yah her iki Piyonu da kaybeder.
3.Ka1 . . .

(3. Kg1 hamlesi d e kazandrr) . Yaplan hamleden sonra siyah

ahn 3 . ... c3 4.Kg1 (veya 4.Ke1 , veyahut 4.e3 - problemi
herhangi bir bekleme hamlesi zer) 4 . ... b2 5.d2 b3 yo-

OYUN SONLAR/

OYUN SONLARI

paiyi ka
luyla Piyon lara yakla mas da 6.Kc1 ! yzn den ?.K.c
+ (_k
Kb2
...
.
6
Beyaz
ve
dr
angda
zugzw
bettiri r. Siyah
gb,
eg
lablec
anla
ca
ile!) her iki Piyonu kazanr. (Kolay
ka
,
olsayd
n
Beyaz
sras
hamle
sonra
n
6.Kc1 ! hamle sinde
yla
yardm
ras
manev
Kale
-c1
-e1
-g1
Kc1
in
rne
iin
zan
bir tempo daha kaybe tmesi yete i olur.u. B _ varyant syah
ahn geri dnm ek zorun da oldug unu gosterr.

3 . . . . Se4 4 . Ke1 ! . . .
du .u m
B u hamle den sonra tahtada tama men si etrik b i r e-sutu

ahn
syah
okta_!

9er
.
meyda na gelmi tir. Dikkate

4.K: 2 . . .

ile karla nr, nk imdi

ampyonu olmutur. ayn zat,fa;

o:; rden
birin incele yen ilk eserle
nin yaratc sdr).

e<

Oiyagram 476

'";

1 .S:e2? b2 2.Kg8 . . .

Kolayca anla labile cei gibi yegan e anst r.

2 . . . Sa6!

u idi: 2 . ...
Roma nowsky ite bu yant grm emit ir. Hesabkazan
r) 3. f2
Beyaz
ve
+,
4.Kb8
ile
+
2.Ka8
?
b1V?
...
.
(2
b4
b3,

5 . . . . a1V 6. K:e2+ Sb1 7.Ke1+ Sb2 8.K:a1 S:a1

9.Sc3 Sa2 1 0 .Sd3 Sb3 1 1 .Se3 c3 1 2.Sf3 d4
1 3.S:a3 Se5 1 4.Sh4 v.s.

den sonra Beyaz kazanr.

Bugn azok ilerlemi olan her satran beyaz ahn bu in
ce stratejisini aa yukar bilir -..zellikle Reti'nin nl Piyon
finali sayesinde (21 2 numaral Ornee baknz); oysa geen
asrda bu, yepyeni ve kuvvetli ustalarn dahi bilmedii bir
yntem idi ! ..

.
;i:;f;:;:
::
p;c :::
.
h mlesi

: :::
=-:

Beyaz ah ite bu hamleyi yapabilmek iin b4-hanesine git

mitir. imdi artk kurtulu yoktur, nk

Piyo nlara kar Kal e ve Piyo n

oyuns onund a ok ilgin olanaklar meyd ana gelir. Biz burad a
iki rnek le yetine ceiz.

2 b1 K'c4
v s Fakat

5. Ke7! . . .

4 . . . . b2 5.K:e2

hamle lerind en sonra Pb2 yine amazdad r.

Romanowsky - Platz
(Peterburg, 1 91 6)

: ::=::

4 . . . . e2

Yegane anstr, nk 4 . ... a1 V 5.K:a1 :c1 6.c3 hamleleri

den sonra (Kalenin fedas yardmyla elde edilen !) Piyon fina
li Beyaz iin kolayca kazanlmtr.

yant ise, yine

6. Sd2+ Sf5 7 .Kg1 v.s.

: JI
::.: . .. .

4. Sb4! ! . . .

Ancak byle!

3 . . . . a2

istem ez
Siyah "trajik " bir durum da bulun makta ve imdi ister
artk
Beyaz
.
ktadr
kalma
da
zorun
mak
Piyon larnd an uzakla
r.
kazan
lkla
kolay

,>,:::::

Kolayca anlalaca gibi, Siyahn hamleleri zorunludur.

Beyaz b u hamle i l e b2-Piy onunu n ilerlem esini nlem ektedi r

(amazl).

4 . . . . Se5 5.Se3 ! Se&

,<

2. Sd6! e4 3.Sc5! e3

3. Kg3! . . .

.
5.f2
nunu terked emem esidir; unku , orneg n, 4 . ... !4
z1e:ne
na
yardm
9
hamle lerind en sonra ah, Piyon larnn
u
Pyon
herk
Beyaz
itir!
kesilm
ile
Kale
yolu e1 -hane sinde ki
kazanr.

3 '::;i:\l: .!p:'""\,,.. .,r.,.,..,.r,.

na) yaklamkata, hem de e-Piyonunu gzden karmamakta

oluudur.

zorundadr (3 . ... c2 4.K:g2 b2 hamleleri nden sonra le e2Piyonunu yine alr). Fakat Siyahn bavaryantta setg 2 . ...
a3 yantndan sonra da, Beyaz ayn olanak kurtarr:

si

::

:-:::\ ?,.,...., ,, ,:"' i:'""'"

. ..

"'"""''

..w

d rr.

*''',,.;: d
2.K:a4 yant da partiyi kurtara- 1 ' b
maz: 2 . ... :b2 3.d5 c3 4.d4
Diyagram 477
c2 5.Kb4 + a3; veya 2.d5 a3!
3.b:a3 c3 v.s.

:);<' '!''\

,,,,
'*''' ,

2 . . . . a3! 3.b:a3 Sb2 4.Kb4+ Sc3(!)

ve kazan r (4 . ... :a3? 5.Ka8 , )
=

bir!, k
Bu eit finalle rde, en nem li stratejik ynte ml rden
n br
Kalen
le

amac
etmek
elde
onu
zanlm bir Piyon oyuns
nu
478
tarz
t
hark
bir
Be
.
esiir
edil
feda
kar
a
Piyon
za
ayn
ve
lgn
ok
etutte
maral Diyag ramda goste rlen
tr.
latlm
aydn
e
ekild
bir
ici
mand a ok ret

==.

3.Ka 8+ Sb7
ve Beya z terketti.

le r.'.. .oyao. ram

Partid en sonra Roma nowsky'nin yet nali ldgn
_ gose
ereb
e

er
Berab
n

Beyaz
a

yond
daki pozis
a
?ynam
.gerekldr.
mitir. Fakat bunu n iin olduka tnal
anlam ak
y
daha

kler
zelli
un
Gz nne alnan durum
u.u
tnda
e-hat
'
de
a
!
unund
a-st
ahn
siyah
ile,

amac
dr,
elver
ok

n
Beyaz
et

duu nu varsayalm . Bu keyfiy

_lr:
2+
2.K.e
b2
.K:g2
1
alab
n
heme
onu
e-Piy
nk bu halde
n:
Bu
!
an
a
(ki ile!) hamle lerind en sonra b2-Pyonu. tabu olug u
dend en tr e-st unun un siyah ah n yolun u gostesyle nebili r. Bu ok nem li nokta bize kurtu lu
rir.
1 .Kq5+! Sb4 2 . Kg4+ Sa3

n anlm
Yuka rdak i akla mada n, ah ile Kaley e yaklaman
n gre
e-ha
olsa
nasl
ah
siyah
zira
lr,
anla
sz oldu u
donm ek
gen
ah
siyah
mez; rne in: 2 . ... c3 3.Kg3 + ve

,,;.,,,,.,
ok iyi ayarla nd taktirde el- ' ' ':';,' b

de edile bilir.
Kazan yolu yle dir:
1 . e7 a2

.. . . ..... .

,,.,,,. , ,

Diyagram 478

an sonra da
1 . ... e4 hibir eyi deitirme z, nk bu yanttoluna
devam
(!)
z
apra
v.s.
y
d6-c5
nan
planla
ah,
beyaz
her
ahn
nde

sayes
vr
.
eder. nem li olan, bu "tuhaf" mane
udurum
syon
opoz
le
ah
(siyah
e
nesin
hamle ile hem b4-ha
236

Ka leye kar Kale ve Piyon

R.Reti bu final hakknda yle demitir: "Pratikte en ok bu
oyunsonlarna rastlanmaktadr. Bu sebepten dolay, iyi bir
satran olmak isteyen herkes bunlar incelerken zellikle ti
tiz davranmaldr."
Basit sanlabilecek bu oyunsonu baz konularda hi beklen
medik incelikler ierir. Zafer, genellikle, ancak zayf tarafn (ki
taplarda ounlukla "zavall" Siyahn) ahnn rakip Piyonun
nnde bulunmad, kuvvetli tarafn ("Sevilen" Beyazn)
ahnn ise Piyonun yaknda bulunduu hallerde olanakldr.
Burada una da dikkat etmek yerinde olur ki, incelenecek
olan pozisyonlarn kazanlm veya beraberlik olduuna ait
belirtiler pek yoktur; sonu konuma bal olup, Figrlerin du
rumundaki en ufak bir deiiklie bal olarak farkllaabilir.
ite bu nedenle temel konumlarn dikkatle incelenmesi tavsi
ye olunur.
Her eyden nce, Kale oyunsonlarnda normal artlarda ge
erli olan baz genel kaideleri gzden geirmek yerinde olur.
Kolayca anlalaca gibi, geer Piyon kendi ah tarafndan
var kuvvetle desteklenmelidir. Rakip ah ise geer Piyondan
mmkn olduu kadar uzak tutulmaldr; bu da rakip ahn
yolunun Kale yardmyla bir hat boyunca (tabii ki m mkn ol
duu kadar uzakta) kesilmesi ile gerekleir.
ok nemli ikinci bir kural, tarihin en byk teorisyenlerin
den olan, unutulmaz Dr. Tarrasch tarafndan ksaca aadaki
ekilde formle edilmitir: "Kale, geer Piyonun arkasnda
bulunmaldr. " . Tekrarlayalm: Bu ok nemli kaideye zel
likle dikkat edelim; Satran Dnyasnda ok popler olan bu
ksa cmleyi doru olarak anlayabilmek iin, unu eklemek
yerinde olur: Dr. Tarrasch' klasiklemi olan bu tavsiyesi
hem kendi geer Piyonu, hem de rakibinki iin geerlidir.

Bunun nedeni kolayca anlalabilir: Kale, kendi Piyonu arka

sndayken, Piyonu ilerlemesini etkili ekilde desteklemekte,
rakip Piyonun arkasnda ise hem bu Piyonun ilerlemesini
kontrol etmekte, hem de kendi serbestliini (hareket sahas237

n) saklamaktadr.
rneklere gemeden nce Kale finalleri iin olaanst
nemli iki yntemi aklayan, Lucena ve Philidor'un klasik te
mel konumlarn gz nne alalm.
Diyagram 479'da Satran literatrnde "Lucena pozisyonu"
ad altnda bilinen konun) gsterilmitir. Konumun byle ad
landrlmasnn nedeni, lspanyol satran L.R. Lucena'nn
1 496'da yaynlam olduu eserde incelenmi olmasdr. Oy
sa 1 9'uncu asrda yaplan ratrmalara gre bu konumdaki
kazan yolu ilk defa olarak ltalyan satran, satran yazar ve
teorisyeni Allesandro Salvio (1 570-1 640)'nun 1 604 ylnda
yaynlad satran kitabnda incelenmitir. Bununla birlikte
"Lucena" ad bugne kadar kullanlagelmitir.
Sz geen klasik pozisyon Di- ,--"""""',,--'""'"',,.-::-.,,,.,,,.,:o--=-....,

le dikkat edelim.
Kazan, hamle srasna bal
olmad iin, sray Siyaha verelim:

Diyagram 479

1 . . . . Se7

Bu durumda daha fazla tehdit olmad iin Siyah, Kale ile de

bir bekleme hamlesi yapabilir, rnein 1 . ... Kh3, 1 . ... Kh4
v.s. gibi; ama, kolayca anlalaca gibi, h-stununu terkede
mez, nk bu halde Beyaz hemen 2.Kh1 ! oynar ve Siyah
3.h8 ile 4.g8V tehdidine kar savunmasz kalr.
2. Ke1 + . . .

Siyah ah Piyondan uzaklatrma amac ile. 2.Kf7 + hamlesi

bu durumda, elbette, anlamszdr, nk 2 . ... e8 3.Kf8+ e7
v.s. den sonra beyaz ah bulunduu yerden kamaz.
2 . . . . Sd7

Siyah ah Piyondan uzaklamak zorundadr, nk 2 . ... f6

3.f8 hamlelerinden sonra Siyah 4.g8V tehdidine kar sa
vunmasz kalr. Bu durumda 2 . ... d6 hamlesi partiyi daha
abuk kaybettirir: 3.fB Kf2+ 4.e8 Kg2 5.Ke7, ve imdi
6.f8 v.s.'ye kar savunma kalmamtr.
3. Ke4!

. .

Kalenin b u hamlesi en basit ekilde kazanca gtrr. imdi

lik anlam pek ak olmayan bu devam yolunun neden iyi ol
duu ancak birka hamle sonra anlalacaktr. Beyaz, yapt
hamle ile, Kalenin klasiklemi olan kazan manevrasn ba
latmaktadr. Olanlar daha iyi anlayabilmek iin, una dikkat
edelim ki 3.f7 hamlesi (3.Ke4! yerine) hibir ey salaya
maz: 3 . ... Kf2+ 4.g6 Kg2+ 5.f6 Kf2+ 6.e5 Kg2 ve hikaye
batan balamaktadr.
Aslnda burada 3.Ke5 hamlesi de (3.Ke4! yerine) partiyi ka
zandrr. Fakat 3 . ... d6 4.f7 Kf2+ 5.e8 6.g8V hamlesinden
sonra meydana gelen "Kaleye kar Vezir" finali kazanlm
olmakla beraber, bavaryanttaki devam yoluna kyasla bir
hayli fazla teknik zorluklar ierir.
3 . . . . Kh1

OYUN SONLAR/

Beklemekten baka are yoktur. 3 . ... Kf2 yantnd n sonra,

hem h7 (bavaryantta olduu gibi) hem de 4.Kh4 le 5.h8
partiyi kazandrr.
U.f7 Kf1 + 5 .g6 Kg1+ 6.Sf6 Kf1+

Bu son hamlenin zorunlu olduu aktr, nk Beyaz 7.Ke5

ve 8.Kg5 ile tehdit ediyordu. 6 . ... d6 hamlesi de hemen par
tiyi kaybettirir: 7.Kd4+ c7 8.KdS ile 9.KgS; veya 7 . ... cS
8.Kd8 ile g7-g8V.
7. Sq5 Kg1+ 8.Kg41 . . .

te, nihayet, 3.Ke4! devam yolunun neden kuvvetli .ouu

anlalmtr. Piyonun dnmne kar Siyah areszdr.
Alman satran literatrnde beyaz ah ile Kalenin inceledii
miz bu manevrasna "Brckenbau" denilmektedir. imdi di
er dillerde de ayn anlama gelen terimler kullanlmaktadr,
rnein Trke "kpr inas" (ah ile Kale arasnda).
ok nemli bir baka pozisyon 480 numaral Diyagramda
temsil edilmitir.

OYUN SONLAR/

rabere biter. Bu demektir ki At ve, elbette, kenar (Kale) Piyon

laryla, bu kadar elverili bir konumu bile kazanmak. mmkn
deildir. Bu son hallerde dnm haneinin ahla gI dl
mesi beraberlii "otomatik" olarak saglar, son (halmzde
B'inci) yatay srann Kale ile korunmas yeterlidir.
Beyazn bavaryanttaki 1 .f6 ! hamlesinden sonra en iyi sa
vunma olana
1 . . . . Ke1 !

dir. [yice dikkat edelim: Baz kitaplarda burada 1 . ... Kf.1 + de

vam yolunun da beraberlii salad sylenmektedir. lncel
diimiz durum iin bu geerlidir; fakt beya Kale a7, ye
yah Kale de b1 -hanesinde bulund.u 9 u takt d.e, analzlern
gsterdii gibi, 1 . ... Kf1 + yant party kayb ttrr. lette, da
ima geerli olan yntemi incelemek daha sabetld r] . . 1 . ...
Ke1 ! hamlesinden sonra 2.Ka8+ d7 devam yolu hbr ey
salayamad iin, Beyaz bu durumda
2. e6! . . .

oynamak zorundadr. imdi tahtada dikat edileek, kriti bir

durum meydana gelmitir: Beyaz mat le tehdt eder. Sy
ahn iki ka yolu (hanesi) var; fakat bunlardan ancak br
partiyi kurtarmaktadr:
2 . . . Sf8!
.

ci asrda philidor tarafndan verilmitir. ilk nce

Hamle srasnn Siyahn olduu hali
gz nne alalm. Bu taktirde siyah beraberlie yle ular:
1 . . . . Ka61 Kolayca grlebilecei gibi, bu hamle beyaz a
hn 6'nc sraya ilerlemesini nlemektedir; bu da genel . olark
geerli en basit savunma metodudur. 2. e6. (Kale le hu
cumla elbette, yararszdr. Beyaz erge iyo il.e_r let
zorundadr). 2 . . . . Ka1 1 . Savunma yntemnn knc ncelg:
Kale (beyaz Piyonun ilerlemesinden sonra) heme it s_ray
geri dnmektedir. Meydana gelen konum beraberlktr, unku
beyaz ahn 3. f6 ilerleyii 3 . . . . Kf1 + ile karlanr ve du
rum bariz beraberliktir.

Bu keyfiyete ait nemli bir kural: Mat tehdidi ynden Piyo

nun dnm hanesini brakmak zorunda oldugumuz halde,
ah tahtann ksa tarafna gitmelidir; pozisyonlarn o nda
beraberlik ancak bu ekilde elde edilebilir. Bunun, Kale tnal
lerinin en nemli kural olduu sylenebilir. Bunu hibir za
man unutmayalm ve daima doru hamleyi yapalm! Verilen
2 . ... t8 yantndan sonra Beyaz artk kazanamaz, rnein:
3. Kb8+ g7 4.Ke8 . . .

Diyagram 480

Hamle s1ras Beyaz n

olduu taktirde, savunma daha zor (karmak) olur:
1 . Sf6! . . .

E n ok zorluk yaratan hamle. ahn ilerlemesinden sonra,

Beyaz imdi 2.Kb8+ d7 3.e6+ 6 Kd8+(! ve .e7 devam
yoluyla kazanmakla tehdit eder. Syah ok dkkatl oynamal
dr. Beyazn 1 .f6! hamlesinden sonra meydana gelen konu
munu biraz inceliyelim:
1 . ... Ka6+?? yant 2.e6 Ka8 3.Kh7 v.s. yznden partiyi he
men kaybettirir.
imdi Diyagram 480'deki konumu bir stun saa kaydralm
(Beyaz: gS, Kc7, FfS; Siyah: f8, Kb1 ). Beyaz burada da
(1 .g5 Kb6+ ??'dan sonra) kazanr: 2.f6 Kb8 3.Kh7 $98 4.f7 +
f8 5.Kh8+ e7 6.K:b8. Fakat gz nne alnan pozsyonun
iki stun saa kaydrlmasndan sonra parti bu varyantta be-

Piyonu ilerletmek iin Beyaz b u hamleyi yap.mak orundadr;

nk 4.d6 f7! hamlelerinden sonra Pyon lerleyemez
(5.Ka7+ f8 6.Ke6 Ke1 v. s.).
4 . . . . Ka1 1

Burada ok nemli bir kural daha forle e biliriz .. Kale, ya

tay kilerden etkili ekilde yararlanablmek n, rakp ahtan
mmkn olduu kadar uzakta bulunmaldr. Yaplan bu ham
leden sonra beraberlik salamlamtr, nk beyaz ahn,
kalenin yan hcumlarna kar bir sna yoktur (5.d?
Ka?+, v.s.); 5.Kd8 hamlesi ise 5 . ... Ke1 ile karlanr ve
Pe5'in ilerlemesi yine engellenmektedir.
Fakat meydana gelen konumda, beraberlie gtren birka
devam yolu daha var; ancak bunlar yukarda gsterdiimiz
den daha karktr. Burada unu da belirtmek yerine olur ,,
v
"Beraberlie gtren kendi yolumuzu" aramak dogru degl
dir. Savunmann doru yntemini , alfabe gibi renmek ve
tam anlamyla almak iin de daima uygulamak gereklidir.

lik yapar.

lk nce una dikkat edeli m ki, siyah ah tahta nn dor

u ("k
sa"!) taraf nda bulu nma ktad r. Pekala, acab
a
Kale
ne
duru
dad r? Yukarda syl endi i gibi Kale , Piyo ndan imka m
1.!nde uzak bir yerd e bulu nma ldr. Bu kura la uygu n dahi n olma k
uzer e burada parti yi kurtaran yega ne ham le
1 . . . . Ka8!

d.ir. Dee rli okuy ucum uz, bu olaa nst nem li ve

kritik po
zsyo na gerek en dikkati verin iz. Siyah n yapt

haml
konu mu anla lbil esi ve doru olara k oyna nma e, biro k
s as n
. ldr. Syah n 1
dan ok onem
.Ka8 ! haml yerin e 1 . ... Kb8
(?) oynadn varsayalm . Sz gee n esi
kura l bilmeyen bir
oyun cu bu iki ham le aras ndak i fark gre
Oysa 1 . ...
Kb8( ?) yant parti yi aa daki gibi kaybettirimez.
r:
2.Kd
8! Kb7+
.d 6 Kb?: Bu ham le zorulud ur, nk 3 . ... f6 (Piyo
lerle mes n onlem ek ama c le) 4 . ... Kf8+ 5.e? parti nun
yi he
men kaybettiri r] 4.d 7 (5.e? tehd idi ile) ile
4
.
...
Kb7+
5.c
(ah n bu manevras saye sinde Beyaz bir temp o kazan 6
r!) 5.
.. : Ke? 6.d6 ve Beyaz kaza nr ( . . .. f6
b duru mlar n zell iini iyice anla dk. 7.KfB+). imd i bu gi
Siyah Kale ve beyaz gee r Piyon aras nda en stu
n bu
lunm ald r; aksi halde siyah Kale nin yatay kiazsald
rlar
etki
li olam az. Bu husu s, ayn zama nda, zayf taraf n
ahn n ne
den daim a tahta nn ksa tarafna kam ak zoru
nda kald n da
gst erme ktedi r, nk aksi halde Kale iin lazm
olan s
tunl uk aral k kalm az.
Diyag ramd ki konu mu bir satr sola kayd ralm (Beya
z: d7,
Kc6, Pd6; Syah : f7, Kb8) . Siyah (Diyagram
konu mda 1 .
... Kd8 ham lesin den sonra, grd m z daki
kayb eder:
2.Kc8 Ka?+ 3.Kc6 v.s. Netic e: Partiyi yok pahagibi)
sna
kayb
mek iin, her iki Fig r iin de doru taraf sem eliyiz ! etme
imd i yine 481 numa ral konu ma dne Yuka rda
syle n
dii gibi, yega ne doru hamle olan 1 . ...lim:
Ka8!
'den
sonra
yaz artk partiyi kaza namaz. Aa daki varyant ile bu Be
duru
mu aydn latal m.
1) 2.Sd 7 Sf6! 3.e7+ f7. Bera berli k.
il) 2.Kd 8 ("ksa " aralkta zafere gtren devam
yolu) 2 . . . .
Ka7+ 3.d 6 Ka6+ 4.d 7 Ka7+ 5.d 6 (veya 5.c
6 Ka6+

5 . ... f6)

veya

5 ..

: . Ka6+ 6.e 7 Ka7+ 7. Kd7 Ka8! 8.d

hbr. ey yapamaz (9. e? f7 1 0. Kd8 Ka6+ ).6+ g6, ve Beyaz
111) 2.Kc 6. Bu gibi duru mlarda Siya hn,
yi kurtaran yega
ne bekle me haml esi 2 . . . . g6! dr. Siyahparti
,
elbet
Kalen in el
ver ili konu mun u dei tirmez, oysa ahn n g?te, veya
g6'da
bulun mas aras nda fark yoktu r, nk rakip Piyon un durd
rulmas iin gerek li olan f7 haml esini herik i hane den de u
ekle tire bilir. 3. d7 f6 4. Kc7 (veya 4.e?+ t? 5.Ka6 ger
Kb8! )

4 . . . . g71 5.d6 + f6, Berab erlik.

.
Hamle sras .le Syah
beraber-

Diyagram 481

Bir dene me daha yapa lm: Bu sefer 481 numa ral Diyag
ram
d s!yah. K leyi a8-ha nesin e koya lm. Kolayca anla
laca
gi
b, md yah ancak 1 . ... g6 hamle si kurtarr! (Tekrarlya

lm: Kalen n duru mun un dei tirilm esi partiy

i
kaybe
ttirir
1
.
.. . Kb8? varyant ile kar latrnz).
Beya z Kale a-st unun u, ve byle ce siyah
de anca k b
hattn igal edeb ilece i halde , d urum SiyahKale
iin
tehlik
eli ola
bilir. Geer Piyon yeterince ilerle mi ise, pozisyon Siyah
iin
kaybe dilmi tir. Diyag ram 482'd eki rne i gz nn
e alal:

238
239

.c
0
1 9
Kb7+ yerin e) 3.e 8! Kh2 a
Dyag
ram 482
4.Ka?+ f6 5.e? Kh8+ 6.d?
f7 7.Ka 1 , ve Beyaz kaza nr, nk siyah kale tahta nn
"yan
l" taraf nda bulun maktadr!
b

2. Sd6+ ! Sf6

Die r ham leler de parti yi kurta ramaz,

in: 2. . .. f8
3.d 7! Ke8 4.Ka 1 Ke? + 5.d 6 Kb7 6.Ka8+rne
g?
7.e7 ve kaza
nr.
3. Sd7 1 ! . . .

Beyaz dikkatli o.y nama ldr! "do I" 3.Kf?+ g6 4.Kf1 (?)
de
vam yolu partn ore
1/2 puan hedy e etme kted ir, nk Siyah
4: ... Ka8! yant yar m! yla Kales ini doru stu na yerle
dkten sonra Beyaz hb r ey yapa maz, rne in: 5.e? tir
Ka6+
6.d 5 Ka5+ 7.d4 Ka4+, ve imd i beyaz
n rakip Kaleye
8.c 3 yakla n dene mes i 6 . ... Ke4 ile ah
kar lanr. Yap lan
3.d 7! ! ham lesn den sonra ise dikkate dee
bir kar lkl
zugzwang duru mu meyd ana gelm itir: imd ir Beya
z ham le
sras ile kazan amaz !
3 . . . . Sg7

Kalen in herhangi bir ham lesin den sonra 4.e? devam yolu
ka
zand rr 3 . ... g6 yant ndan sonra Beya
z aa daki varyant
yard myla amac na ula r: 4.Ka 1 ! Kb?+ 5.c
8.Ke1 ! Kc2+ 8.d7 Kd2+ 9.e8 ile 1 0.e?. 6 Kb8 6.c 7 Kb2
4 . Se7! . . .

Beyaz yenid en ok zen li oyna mak zoru ndad r. Gr nrd

e iyi
olan 4.Ka1 ? haml esi kazanc karmaktadr:
4
.
...
Kb?
+
5.d6
Kb6+ 6.d 7 Kb7+ 7.d 8 Kb8+ 8.c 7 Kb2!
Ka2! ve si
yah Kale (a-s tunu nda! ) yine etkili dir - parti9.Kf1
bera bere biter.
4 . . . . Kb1

Siyah ikinci defa zugzwangd adr: 4 . ... g6 5. Ka1

Kb?+
6.d6 ham leleri nden sonra, Beyaz iin, bildi
imiz kaza nlm
durum meyd ana gelir; 4 . ... g8 5. f6 Kf8+
6.g 6 Kb8
7.Kg? + h8 (7 . ... f7?? 8.e? + ve 9.Kg 8+) 8.Kf? g8
9.e7 V.S.
(Kf7-f6-d6 -d8+ mane vras na kar savun ma
yoktu
r)
ve 4 . ...
Kc8 5 . Ka1 Kc7+ 6 . d8 varya ntlar da yenil giye gt rr.
5. Ka8 . . .

6. e8 v.s. tehdid iyle.

5 . . . . Kb7+ 6.d6 . . .

Elbette 6.e8 ?? f6 deil!

6 . . . . Kb6+ 7.Sd 7 Kb7+ 8.c 6 . . .

Bu artk bildi imiz pozisyond ur.

8 . . . . Ke7 9.Sd 6 Kb7 1 0.e7

ve Beyaz kazan r. Grigo rjev'i n bu bu ok re tici anali

zinin

OYUN SONLAR/

nrde bu iki konum arasnda

Dyagram 483
hibir benzerlik yoktur. Bununla beraber, rakip ahn Piyonlardan kesilmi o duu. duru
larda Lucena ynteminin bilinmesi kazanc saglar. ite, goz
nne alnan rnekte byle bir durum mevcuttur. Beyaz Kd2,
rakip ahn Pb4'e yaklamasn nlemektedir.
Hamle sras Beyazn olduu taktirde, parti kolayca kazanl
mtr: 1 .a4 (1 . Kc4 hamlesi d.e kazandrr; . fakat 1 . ... Kb7
yantndan sonra Beyaz dikkatl olmaldr, zra ncak 2.c5
hamlesi partiyi kazandrr: ? 5? Kd ? h r: lelernden sonr
_ tpk olan 2:v... !..
parti berabere biter! Bu gb fnaller n
olanana dikkat edelim. Kalenin krlmas beraberlge gotu
rr; dier hamlelerden .sonra ise. siyah ah piyona yaklar) 1 .
. . . Kb8 (veya herhang baka b r anl ) 2.b5 ( 1 . ... Kb8 ya
ntndan sonra 2.a5?? hamles agr br hata olurdu - hamle
srasnn Siyahn olduu duruma ait zme .baknz). Yaplan
2.b5 hamlesinden sonra Siyah, Lucena pozsyonunun mey
dana getirilmesini nleyemez, rnein: 2 . . . . Ka8+ 3.b4
Kb8 (aksi halde 4.b6) 4.a5 Ka8+ 5. b.6 Kb8+ 6. 6. Ka8+
7.b7 v.s. Siyah ah imdilik oyun ? trak edeme den,
Beyaz hi zorlanmadan Lucena pozsyonunu kurablr, or e
in: 7 . . . . Ka1 (Kale ile 8'inci srada kalmak anlamszdr, zra
Beyaz b5-b6 a7 ve b6-b7 hamleleri sayesinde kolayca ka
zanr) 8.b6 Kb1 9.c7 Kc1+ 1 D : b8, ve b6b7'den sonra Be
yaz "kpr inaatna" balayablr.
Hemen anlalr ki Siyahn kaybetmesin. n.. s. b bi, Piyon n
4'inci sraya erimesi ve bu nedenden oturu syah Kalenn
kurtarc kileri iin yeterli sahann mevcut olmamasdr.
Fakat
Hamle sras Siyahn olduu taktirde
1 . . . . Kb8!

hamlesi beraberlii salar. Dikkat edelim: Berberlie gt

ren hamle ancak 1 . ... Kb8'dir. 2 . ... Kb7 yant se, 2.4 yu
znden partiyi kaybettirir. emek k gz nne alnan ornek
te de Kale iin sralk br aralk lazmdr!
2 . a4 Ka8+ 3.Sb5 Kb8+ 4.Sa5 Ka8+ 5.Sb6
KbB+

..--,,,,,_,--;;::x:m:---

O YUN SONLAR/

KcB (Siyah Kale daima c-hattna dnmek zorundadr; aksi

taktirde beyaz Piyon hemen ilerlemeye balar) 4.b5 Kb8+
5.a6! (te, 483 numaral rnekte bu olanak yok u!) 5 . . . .
KcB ( 5. ... Ka8+? ? 6.Kb7, ve Piyon ilerlemektedr) 6.Kc2!
e7 7 .b7 Kc5 8.b6 Kh5 [Siyah savunmaszdr: 8 . ... c8
9.c5 KbB+ 1 0.c7, veya 9 . . .. d7 (9 . ... Kb8 yerne)
1 o.Kd2+ ve Beyaz her iki varyantta da Lucen ozsxonunu
kurmay baarr] 9.c5 d8 1 0. a ! (B yz h la kkatl o,ma
ldr. Son hamle, gerekli olan br ncelktr, unku_ 1 O.c6? dan
sonra parti berabere biter: 1 0 . ... Kh1 . 1 1 .b? b1 +) 1 0 . . . .
Kh1 1 1 .Ka8+! B u d a dikkat edilecek br hamledr: Syah ah
Piyonun dnm hanesinden kovulmaktadr - tahtann uzun
tarafna! Artk parti bitmi saylabilir) 11 . . . . e7 (veya 1 1 . :
d7 1 2.c6+ d6 1 3.Kd8+) . 1 2.c6 K 1 + 1 2.c7, ve Beyaz y
ne Lucena pozisyonuna ermektedr.
Kenar Piyonlarnda baka problemler ortaya ! k aktdr. Bu
rada ne Lucena konumu ne de 480483 tp. p oz yonlar
mmkndr. Kale finallerinde kenar Pyonu .. but n PY.onl
iinde en fena olandr. Diyagram 485'te gosterlen orneg
gzden geirelim.

A. Cheron (1 923)

m:::::.

:=:::::==::=:=

lklar srasnda ise, siyah ah

"kurtarc" c7-hanesine ulamay baarr ve oyun Berabere
biter:

.c

..>:.. ,. . .

== j::.;:i'as:r:a :
fft)1:l1fi:f1rj
,.......,,.l;l.,'"":....... .. .....,.,,.,.,.,,,

Dyagram 485

n
=

te! Beyaz artk hibir ey yapamaz.

3. Kb8 Kc1 !

En basit devam yolu.

4.Kb2 Sc8 v.s .. Beraberlik.

incelenen tipteki bir konumda partiyi kazanmak ii " rakip

ahn bir sra daha uzak bir hatta bulunmas gerekldr (D
yagram 486'ya baknz.)
Karstedt (1909)

Bu durumda, pek kolay olma-

ki Siyah ikinc i haml esiyle ya c5, ya da c8 hane sini ra

kibine brakm aldr) 5 . . . . Kc2+ 6.d8 Kh2
(son mit, fa
kat... ) 7.Kb6+ c5 8.Kc6+! (en basit devam yolu.
Anali zlerin
gsterdii gibi burad a 8.Kb1 de kazan iin yeterlidir)
8. . . .
d5 (veya 8 . ... b5 9. Kc8 KhB+ 1 0.c? Kh7+ 1
1
.b8
v.s)
9.Ka6 ! Kh8+ 1 0.c7 ve Beyaz kazan r.
Kuvvetli tarafn Piyon u 6'nc srada bulun duu
de, ah
nn hareket serbe stlii artar. Fakat bu taktirde detaktir
birok
bera
berl ik durum lar vard r. Diyag ram 487'd e gste rilen pozis
yo
nu gz nn e alal m:
di Piyonu nnde bulu nduu a
c d e 1 g h
tipik ve ilgin bir pozis yon DiDiyagram 489
yagra m 489'd a temsi l edilm itir. Kolayca anla labile cei gibi, partin in netic esi haml e sra
sna bal deil dir. Diyag ramd aki durum da Siyah
iin tehlike
yoktu r. Beyaz ah, rne in "g?" yerin e e),ha nesin de
olsayd,
Beyaz elbette 1 .Kg8+ temp o haml esiyle heme n kazan rd.
ayz ah f7-ha nesin de bulun sayd ve haml e sras Siyah n Be
ol
sayd , ah 1 . ... f5 haml esi yard myla bir "sipe r" ardn a giz
lenird i. Gz nn e alnan pozis yond a hamle sras yla Siyah
sadec e bir "bekl eme" hamle si, rne in 1 . ... Ka2 yapar ve ko
'f
}
. ,-..., ...,... . .. . ..,, Kb1 + 3.a8 Kc1 4.a7
c7, Be
1 lDmi
Hl f!i' m raberlik. Beyaz Kalenin btn numda pratik olarak hibir dei iklik olmaz.
a
c d e ' g h kile rinde n sonra siyah ah
(Beyaz, Piyon una yaklamak istiyo r, fakat bu da yeter
c? 1li .f7
deild ir) 1 . . . . f5 2.e7 e5 3.d7 d5 4.c7
Diyagram 487
ile c8 aras nda harek et eder.
c5, ve
parti berab ere biter: 5. b7 Kb1 + 6.a6 Ka1+ v.s.,
veya
5.Kc8 K:a7+ 6.b8+ b6=.
Beyaz bu gibi (Beyaz K8. beyaz Pa7) pozis yonla da istis
na olara k kazan abilir. Orne in, Diyag ram 490'd ardagste
rilen
konum da kazan yolu ok basittir:
.,.....
w "'

" . . .

1 .Kh2 Sd7 2.Kh8 Sc7

ve beyaz ah geri dnmek zo-

2 . . . . d6 (3 . ... d7 yerin e) 3. Kb8 Kh2 4.b 7 Kb2+

5.c8
(dem ek

--=-....,,,...,,..-...,.,,,,.,..--=r-m:m?1

b ,. .,., ,0

....... . 1 )

Syah ahn elversz konu

kazanr) 2 .c6 Kc8+ 3.b7

K 1 (bu duru mda, elbette, yeDiyagram 488
gane umut) 4.a6 Kb1 + 5.c6 !
Ka1 [5.c6 ! hamle sinde n sonra siyah Kale ile ki verme
tk anlam szdr, nk 5 . ... Kc1 + 6.b5 Kb1 + 7.Kb4k ar
ve
8.Ka4'ten sonra ("Kale , geer Piyon un arkas nda bulun mal
dr!") Beyaz kolay ca kazan r; fakat yapla n hamle aslnd a
ayn varyanta gtr r] 6.b5 Kb1+ 7.a5 Ka1 + de
8.Ka4 , ve
kazan r.
d

"==: '"'
'

,.,,. ,...,'

il) Ham le sras yla S iyah

1. . . . Se7 !
hamle si yard myla berab erl ie ular. Piyon , kenar Piyon u
oldu

undan Siyah Kaleye dikkat edilec ek

2. Sb5 Kd8!

olana sayen de kurta rr. imd i Kalele rin krl

heme n
berab erlie gtrr: 3.K:d 8 :d8 4.b6 c8 v.s.,=mas
.
3. Kc4 . . .

Diyagram 484

1 . Sd4 Kd7+ 2.Sc5 Kc7+

3.b6, ve kazanr.

6.b6 Kb2+ 7 .c5 v.s., veya

1 . ... Kc8 2.b4 Kb8+ 3.a5

240

Diyagram 486

ok nem li bir an. Yapla n hamle nin amac Siyah n c-stunu

na gitme sini nlem ektir. Grn rde Siyah iin
de
vam yolu "krm a takti ini" tekra rlama ktr. Oysaenbubasit
ama
yaplacak olan 3 . ... d7? hamle si partiy i kaybettirir (!): 3 . ...la
d7? 4.a6 Kc8 5.a7 ve kazan r. Bu neden den tr Siyah , a
hnn yakla mas iin gerek li artla r hazrla mak zorun
dadr.
3 . . . . Kb8+ ! 4.Sa4

. .

241

Kale ye kar Ka l e ve iki Piyo n

B u konum larn ou kuvvetli taraf iin tabii k i kazan lmt r.
Kolayca anla laca gibi, birbirine bal "biti ik" iki (gee r)
Piyon zelli kle tehlikelidir. Bu son halde ah da Piyon
yar
dm ettii taktirde, parti adeta "otom atik" olarak kazanlara
labili
Kazan tekni ini aydn latma k amac ile Diyag ram 491 'de gsr.
terilen durum u gzde n geire lim:

OYUN SONLAR/

OYUN SONLAR/

izole Piyonlar halinde kuvvetli tarafn kazanma anslar

azaltmaktadr. Piyonlar her iki kanatta bulunduklar taktirde,
Piyonlardan en azndan biri kenar Piyonu ise, beraberlik ok
kez olanakldr.
rnein, 494 numaral Diyagramda gsterilen konum Beyaz
iin tamamen ansszdr.

ri.nd.en s.?nr . Siyahn beraberlik iin sadece bir temposu ek

sktr; u ku meyd a gelen konumda a-Piyonu "a3" deil
a2-hanesnde osa d, beyaz ahn bundan sonraki g5 (ve
ya h5) hamles Ka1 -g1 ile karlanabilirdi. Fakat siyah Piyon
hala a3-hanesindedir, ve bunun neticesi olarak Beyaz aa
daki ekilde kazanr: 4.g5! a2 5.g4 e? 6.Ka?+ eB 7.h5 f8
8.h6, ve Siyah Piyonunu hemen kaybetmektedir; 8 . ... g8
9.g6 f8 1 0.h7 Kh1 1 1 .K:a2 v.s.
2. h5+ Sf6 3.g4 Kb2 4.Sh4 Kh2+ 5.Sg3 Kb2
6.Ka6+ Sg7

6. f5+ Sf6 7 .Sf4 Kb1

Aksi taktirde 8.g4 ile g4-g5+ v.s.

8. Ka6+ Sf7 9.Sg5 Kb7 1 0.g4 Kc7 1 1 .Ka5 . . .

Yine f?Piyonunu ilerletmek amac ile. 1 1 .Kh6 da oynanabilir.

1 1 . . . . Kb7 1 2.f6 Kc7 1 3.Sf5 v.s.

Bununla beraber burada da istisnai haller vardr; bir rnek

olarak 492 numaral konumu gz nne alalm.

Diyagram 494

Diyagram 495

1 .Sg4 g7
ve partinin beraberlik olduu aikardr. Partiyi, ancak Siya
hn yapaca ar bir hata kaybettirebilir, rnein: 1 . ... Ka4+

(2 . ... g7 yerine) 2. f5 Ka5+? (ite !) 3.f6 Ka6+ 4.f7, ve

Siyah "feci" bir zugzwang d urumundadr.
Aslnda zugzwang da lazm deildir: Varsayalm ki 4.f7
hamlesinden sonra meydana gelen pozisyonda hamle sras
(yine) Beyazn olsun. Bu halde Beyaz 5.g6+ hamlesi yard
myla hemen kazanr: 5 . ... K:g6 6.Kh8+ v.s.
Diyagram 495'te gsterilen durum Bondarewsky-Keres par
tisinde meydana gelmitir. Parti yle devam etmitir:

7. Sh4! Kc2 8. h6+ Sh7 9.Sh5! . . .

Doru yntem ite budur! imdi, elbette, 9. .. . Kc5+ yant

1 O.g5 yznden oynanamaz.
9 . . . . Kh2+ 1 0.Sg5 Kg2 1 1 .Ka7+ Sh8 12.Sh5 . . .

Yntem iliyor!..

Diyagram 492

Diyagram 493
Hamle srasyla Beyaz 1 .Kg1 h4 2.f4 oynar, ve Siyah duru
munu kuvvetlendiremez. Hamle sras Siyahn olduunda,
Beyaz dikkatli olmaldr - partiyi kurtarmak iin ok hassas bir
oyun gereklidir.

3 . . . . Sg4 4.Kf4+ Sg3

Siyah baka bir devam yolu denemek istiyor, fakat bu da iler

lemeyi salamyor:
5. Kf1 Sg2 6.Ka1 ,
ve parti beraberlikle biter.

Heriki tarafta Kale ve Piyonlar

NOT. Pratikten alnm olan Piyonlu birka ilgin Kale finali
EK IV'te verilmitir. EK l l l 'te ise baz teorik neticeler gzden
geirilmitir. Burada, elbette, birka tipik rnek ile yetinmek
teyiz.
Partnrlerin birinde birbirine bal iki Piyon, dierinde ise sa
dece bir geer Piyon varsa, Kaleyi bu Piyonun arkasna yerletirebildii taktirde oyun genellikle kuwetli taraf iin kaza-

242

c ct 0

(;

,,-.:.:-:-:..

. ;;
.
. . . 1'
'':::::,:::,

..

-.-

"

Tecrbeli GM Hbner tipik ve ok retici bir hata yapar; bu

hamle dikkat edilecek bir yarma kombinezonunu m mkn k
lar:

te! Bu tipik olanaa zellikle dikkat edelim. Siyah bu "ks

tah" Piyonu tabii ki alamaz: 1 O. ... g:h6? 1 1 .Kg8+, veya 1 O . ...
:h6 1 1 .KhB+ ile 1 2.a8V Siyahn yant zorunludur:

Grnrde her ey dzenlidir; beyaz ah g6'ya (3.K:g4+ y

znden) gidemez. Fakat...

in:1di siya_h. ah da ancak g7 ve hl-hanelerinde sarka hare

ket yapablr. 1 2 . ... Kf?? hamlesi de 1 3.Kh8! K:a7 1 4.Kh?+
devam yolu yz nden partiyi hemen kaybettirir.

2. Sh5 Kg1

3 .g5! l:q5 4.15 ! ! . . .

4 . . . . f8 5 .16 . . .
ve Siyah terkeder, nk 6.g6 hamlesine kar savunma

.>-=->-=-'

4 . . . . Ka2+ 5 .g3 Ka3+ 6.Sf2 Ka2+ 7.Se3 Ka3+

8.Sd2 Sg6 9.h5+ Sg5 1 0.h6! ! . . .

1 . . . . Kb1 ?

te: imdi siyah g-Piyonu, beyaz ah arkadan gelen Kale

saldrlarndan korumaktadr. 4.f:g5 Ka1 5.h6 Ka8 devam
yolu ise beraberlie gt rr.

gin bir pozisyondu r: 1 . ... Ka2 a

2.g4 Ka1 3.Ka6+ f7 hamlele-

f::

.imi siy ale _ a stununa baldr. Beyazn ans ise, im

d gorecegmz gb, ah kanadnda bir yarma hareketinin ha
la olanakl oluudur.

5. Ke8 Ka6+ 6.Se7 K:f6 7.Kq8+ Sh7 8.Kg7+ Sh8

9.S:f6 Pat.

ve Beyaz kazanr, rnein:

4 . Kb3 Kd5 5 .Sa4 c6 6.Sa5

2 . . . . h:g4 3.f:g4 Ka4 4.a7! . . .

1 . Kd2! Kg4 2.Kd4+! K:d4 3.c:d4

ve Beyaz kazanr.

:::.<:@

Beyzn plan ah kanadnda Piyonlar ilerletmek v e Siyahn

P_zsyound br zyflk yaratmaktr. Bu plan da sonuca gt
rur, Fakat Lowenfsch ve Smyslov' un bundan sonraki analiz
lerinin gsterdii gibi, daha "metodik", basit bir yol vardr:
2.g3, 3 . f4, 4.f:e5 ile a6-a7, ve bundan sonra beyaz ah e5-Pi
yonunun yanna gider. Bu devam yoluna kar Siyah aresiz
kalr.

2. Se5 Ka2 3.Sd6 Ka5 4.f6 Sg6

Piyonlarn bloke edilmesi her zaman yeterli bir savunma ola

na deildir. Tipik bir rnek Diyagram 493'te gsterilmitir.
Burada Beyaz ok basit, fakat dikkat gerektiren bir yolla kaza
nr:

Veya "simetrik" olarak 3 . ... K:b4 4.d3 v.s.

...
:-..._

1 . . . . Ka1 2.q4 . . .

4 . ... :h6 daha da basit olurdu.

3 . . . . S:d4

. :-.

f
,:-: t,N.....Jm
(Diyagram 497'ye baknz) 8 ,..,.J
:-: .J
'; t""' ;:-;..:..:HWt
ft
Pratik iin olduka nemli bir71@\ %1 MM

?

.
finalin rnei: ah kanadndae 1 t@ 11 wm

i
k
r ; : a :\ r :
:,. . <-.,. ..:... n m
::"'""' :-,., ,.,,
daha vardr. Farzedelm k D- ::::!":!.
. "'..;!"""'
:$!
,:s
::
yagramdak durumda Kalelern 3 :::.
:.(L . :ffil t\1
1 e
1

! U! ! n a r;h: ' b .-:::"" d -..-:':-:- ,,,,.,;;;, h

1
kaidesine uyg un yerde!) , siyah
Kale ise aB'?.e buluns u (yani
Diyagra
m 497
Tarrasch 1 a gore, geer Pyonun
nndeki fena yerde! ). Durumun Beyaz iin "otomatik" ola
rak kazanlm olduu sylenebilir. Partide meydana gelen
durumda ise, siyah Kale doru yerde, beyaz Kale ise yanl
yerde bulunmaktadr. Demek ki, kazanabilmek iin uramak
gereklidir.
Bisgujer-Udovcic (1 955)

g-Piyonunun yolunu amaktadr.

Beraberlie gtren bir baka yo l 1 . ... Ka1 2.g5 Kg1 + 3.

f6 Kf1 'dir.

1 . . . . Sg4 2. Kf4+ Sg5 3.Kf1 1 . . .

Grnrde pek sorun Y.9k gibidir. Oysa, Kalenin dier hamle

leri partiyi kaybettirir! Ornein 3.Kf2? Kc2! v.s., veya 3.Kf8?
Kc1 ! , ve Siyah kazanr.

ve bu durumda Beyaz artk kazanamaz.

1 . Sh2! . . .

1 2 . . .. Sg8 1 3 .g5 Kb2 1 4.g6 Kh2+ 15.Sg5 Kq2+

1 6.Sf5 Kf2+ 1 7.Se4 Se2+ 1 8.Sf3.
ve Beyaz kazanr.

1 . . . . Kq2

4 . . . . K:g4+ 5.S:f6 Ka4! 6.KdB+ Sh7

..

imdi kazan gerekten ok zordur. Kale oyunsonlar saha

snda nemli teorik aratrmalar yapm olan ve bu sahadaki
umanlardan biri say. lan Tarrasch, aada grld gibi,
Syaha 1 /2 puan hedye etmitir (partinin devam): 7.h6+?
f7! 8.g5 Kb6 ! ! 9.K:a2 g6 ve imdi beyaz Piyonlar emin bir
ekilde bloke edilmitir; Beyaz artk kazanamaz.
Kazanca gt ren (doru) devam yolu ise yledir (Kars
tedt'in analizi):

Piyonun 6.f5+ ilerleyiini nle.

Dyagram
491
mek olanakszd r; 5. ... Kf6
6.f5+! K:f5 7.Ka6+ Kf6 8.K:f6+ :f6 9.h5, ve kazanr.

2 . . . . Kb1 ! 3 . Sh5 g1 4.Sg6 . . .

Veya 4.Kd4 g7 (!)

Diyagram 496

yoktur (5 . ... Ka1 6.Kg6 Ka8 7.Kh7 g8 8.f?+).

Siyah doru savunma yntemi yardmyla partiyi kurtarabilir:
1 . . . . Kb4! 2.15 .. .

Baka ne yapabilir ki?! 1 . ... g3 2.Kb3+ v.s. bsbtn mitsizdir.

243

1 0 . . . . Sg6 1 1 .h:g7 S:g7

1 0 . . . . Sg6 1 1 .h:g7 S:g7

in:di siya.h. ah da ancak g? ve hl-haneleri nde sarka hare

ket yapablr. 1 2 . ... f?? hamlesi de 1 3.Kh8! K:a7 1 4.Kh7+
devam yolu yznden partiyi hemen kaybettirir.
12.Sc2 Ka2+ 1 3.Sb3 Ka1 14.Sb4 Ka2 1 5.Sb5
Kb2+ 1 6.Sc6 Ka2 1 7.Sd6 Ka6+ 1 8.Se7 Ka5
1 9.Se6 Ka3 20.g5! . . .

imdi Beyaz b u hamle yardmy la bir geer Piyon meydana

getirmekte ve bu da partiyi birka hamlede kazandrmaktadr.
20 . . . . f:g5 21 .Sf5(!) Kf3+ 22.S:q5 Kf7(?)

OYUN SONLAR/

OYUN SONLAR/

22 . ... Ka3 23.f5 Ka5 24.e6 h7 25.f6 v.s. varyant da

oyunu kurtaramaz, fakat yaplan hamleden sonra parti hemen
bitmektedir:

1 1 .Kc2 Fd8+ 12.Sf4 Fh4 13.Kh2 Fd8 14.Ka2 Sf6

1 5 . Ka7 Fc7+!

23. Kg8+

ve Siyah terketti .
Hafif Figrlere kar Kale
Bu artk bir "Kale finali" deildir: nk Satran literatrn
de bu deyim ancak Kale ve Piyonlar ieren oyunsonlar iin
kullanlr. Bu sebepten dolay bu tip oyunsonlar S.Palavan'n
yukarda sz geen "Satranta Kale finalleri" adi eserinde
de ele alnmtr. Burada ise birka tipik rnekle yetnmek zo
rundayz. lk nce File Kar Kale finalini gz nne ala! m.
Bu oyunsonu "Ata kar Kale" gib! , enellikle berab r bter.
Fakat burada da, Figrlerin elversz konumlar.. yuz.un_den!
zayf tarafn kaybettii bir sr pozisyon vardr. Boyle stsna
haller ounlukla, zayf tarafn ah tahta kenarnda bul n _u
u vakit meydana gelmektedir. Aadaki iki tipik rne goz
den geirelim (Diyagram 498'e baknz)

Diyagram 500
den geirelim:

Diyagram 501

1 .Ka1 Fq3 2.Kg1 Fc7!

En iyi savunma yntemi. Dier yantlardan sonra Beyaz daha

abuk amacna eriir, rnein: 2 . ... Fh4(?) 3.e5 ve 4.Kg7+
v.s. ye kar savunma yoktur; 2 . ... Fb8 3.Kg7+ d6 4. g .+
d7 5.f5! Fh2 6.Kg7+ d6 7.e4 ! , ve Beyaz yukarda gordu
mz zugzwang durumu sayesinde kazanr (7 . ... c5 8.Kg6
Fd6 9.Kh6 Fb8 1 O.Kc6+ v.s.).

Diyagram 505

1 . f3 Fe7 2.Se4 Ff6 3 . Kb6! h4 4.Ka6 f7

Kritik bir durum . h-Piyo nunun ilerletil mesi bu Piyonu n kay

bna neden olur: 4 . ... h3 (4 . ... f7 yerine) 5.Ka3 h2 6.Kh3
v.s. 4 . ... g7 yant ise 5. f5 Fd8 6.Ka7+ h6 7.Ka8 Fe7
8.Ke8 v.s. ile karla nr - siyah Filin herhan gi bir hamles inden
sonra 9.Kh8+ hamles i Ph4' kazand rr.

Dikkat: 1 O.Kh7 Fa7+! 1 1 .K:a7?? Pat.

1 0 . . . . Fc7 1 1 .Kf6+ Sd7 1 2.Sc5 Fe5 1 3 . Kh6

ile 1 4.Kh7+ ve kazanr.

Diyagram 499

ah, kenar hattna srld taktirde de, bera erlik pozis

yonlar mevcut olabilir. Gz nne alnan bu pozsy nda, be
yaz Figrler adeta "ideal" yerlerde bulunmalarna ragmen, ka
zan yoktur. Siyah sadece 1 . . . . Fg8 oynar ve 2.Kb5 dene
mesi (2.Ke8 Pat), 2 . . . . Fe6 3 .Kb8+Fg8 hamlelerinden son
ra beyaz Kalenin pat teh likesi yznden) son yatay sray ter
ketmek zorunda kalmasndan dolay, neticesiz kalr.
Diyagram 499'daki konumda ise Siyah zugzwang yznden
partiyi hemen kaybeder: 1. . . . Ff5 2.KdB+ Fc8 3 . Ke8, ve kazanr.

Son iki rnekten kolayca anlalabilecei gibi, burada yle

bir kural geerlidir: Tahta kenarna gitmeye zorlanan ah

ile, Filin " renginden" farkl renkten bir ke hanesine g it

meye uramaldr.

File kar Kale ve Piyon

Satranca yeni balayan bir kimse, ilk derslerinde Kalenin a
yukar 5, Filin ise 3 "Piyon bi imi" de 9. eri_ d olduunu o
- alnan .. Fle
renmektedir. Bu adan bakldgnda, goz onune
kar Kale ve Piyon" finalinde de beraberlik halle.rini meycut
olmas olduka ilgintir, nk burada kuvvetlern nspet 6:3
tr!
Merkez Piyonlar halinde kazan ge ellikle oldu a b sittir.
1 777 senesinde Philidor tarafndan ncelenen boyle br ko
num Diyagram SOO'de gsterilmitir.
Beyaz dikkatli oynamaldr! fakat ka nc Q t en yol fazla a
rk deildir. Bu gibi pozsyonlar n tpk br varyant gaz-

ok retici baka bir rnek Diyagram 501 'de temsil edilmi

tir.
Pratik iin nemli olan bu pozisyon nl talya.n usta v t
orisyen Ercole de1 Rio (1 720-1 800) tarafndan ncelenmtr.
Devam yolu yle olabilir:

5.Sf5 Fd8 6. Ka7+ Fe7 7.Kb7 Sf8 8.Se6 Fc5 9.f5

q8 1 0.f6 h3 1 1 . Kb3 h2 12.Kg3+(!) f8 13.Kh3 ,
ve kazanr.

Diyagr am 506'da gster ilen d u rum Smyslo v-Aver bach

(1 960) partisin de meydan a gelmit ir. Burada savunm a yapan
taraf iin elveri li olan faktr vardr: 1 ) Beyaz geer Piyon
kenar Piyonu dur, 2) Siyah ahn pozisyo nu olduka aktiftir,
ve 3) Beyaz ah Vezir kanadn dan "kesilm itir". Konum un bu
zellikle ri sayesin de Siyah partiyi kurtara bilir:

1 .Kc7 Fa2 2.Kb7 Fc4 v.s .

Siyahn nlemesi gereken, sadece unlard.r: 1) Beyazn, Pi

yonunu 7'nci sraya ilerlemesi, ve 2) rakp ahn g6 veya
e6'ya sokulmas. Bu bakmdan 1 .Kc7 ha lesinden sonra
aadaki iki ar hataya dikkati ekmek yernde olur:
1) 1 . . . . Fb3?? 2.g6 ve Beyaz kazanr, nk Kale c2-hane
sini kontrol etmektedir.
il) 1 . . .. Fb5?? 2.17 q7 3 . f5 Fa4 4.Kb7 Fd1 (veya 4 . ... Fc6
5.e6! F:b7 6.e7 v.s.) 5. e6 Fh5 6.Kc7 (bu bekle e ham
lesi yardmyla Beyaz, Fili g6-hanesine celbetmektedr) 6 . . . .
Fg6 7.f8V+! :f8 B.f6, ve kazanr.
lgin (ve biraz paradoksal grnen) n ? ta, Erco.e del
Rio'nun analizinin ancak incelenen konum n geerl oldu
udur. 501 numaral konu m bir (ve .bira) sra aa . kay
drld taktirde partinin sonucu degr:. On _k olarak Dyag
ram 502'de gsterilmi olan konumu goz onune alalm:

1 . . . . Sd3! 2.Kd6+ . . .

Bu parti iki byk "oyuns onu uzman " arasnd a oynanm tr.
Yaplan 2.Kd6+ hamles i Beyaz iin en iyi anstr. 2.Kb3 de
vam yolu yeterli deildir : 2 . ... c4 ve imdi hem 3.K:c3+
:c3 4.a5 c4 5.a6 b2 6.a7 c3 7.a8V c2 hem de 3.Ka3 Fa5
4.e4 5.Ka1 c4 6.d4 c3 7.Kb1 + a3! 8.d3 c2 varyantlar
yalnzca beraberli e gtrr.
?iyah, btn elverili artlara ramen, dikkatli oynamaldr!
iyi grnen 2 . ... Fd4 yant partiyi kaybettirir: 3.a5 c4 4.a6 c3
5.a7 c2 6.aBV c1 V 7.Ve4+, ve Beyaz kazan r.

En iyi savunm a. 4 . ... Fg1 5.Kb7+ c8 6.Kb5! hamlele rinden

sonra 5.a5! tehdidin e kar are yoktur.

Yine yegane ans!

5. Kc3+ Sb8 6 . Kf3! Fh4

Dier devam yollar da partiyi kurtaramaz, rnein: 6 . ... Fd4

7.Kb3+c7 8.b5 ! ; veya 6 . ... Fg1 7.Kb3+ c7 8.Kb7+ c8
9.Kb5! ile 1 0.a5!
7. Kf8+ Sc7 8 .a7 Fa5 9 . Ke8! Ff6 (h4) 1 0.Ke4

244

2 . . . . Sc4!

5. b5! tehdidiy le; nk bu hamled en sonra siyah ah

(6.c 4+ yznd en) b7 hanesin e gideme z. Beyazn amac, a
h ile merkeze gitmek , fakat ayn zamand a rakip ahn Piyo
nun yanna gitmes ine izin vermem ektir.
4 . . . . Ff2!

Diyagram 502

Diyagram 506

Burada kazanca gtren plan olduka basittir lk nce siyah

ah son yatay sraya geri itilmelidir; gerisi geer Piyona ait
tir.

3.Kg7+ Sd6 4.Kq6+ d7 5.Sd4 Ff4 6.Kg4! Fd2

7.Kg2! Ff4 8.Kf2 Fb8 9 . Kf7+ d6 1 0 .Sc4! . . .

Diyagram 498

Fi l ve Piyon a ka r Ka le ve Piyon
Her partn rn birer geer Piyonu varsa, hallerin ound a
kuvvet li taraf kazanr. Tipik bir rnek Diyagram 505'te gste
rilmitir.

ve 1 1 .Kc4+ hamles i yardm yla siyah ah geri itilmektedir; bu

da partinin sonu anlamn a gelir.
245

3.Se4 b4 4.d5 ! . . .

4 . . . . Fd4(!)

Siyah, tuzaa dmemektedi r: 4 . ... :a42 5.c4! Fb4 6.Ka6+

Fa5 7.Ka8, ve kazanr.
5.Ka6 Fg1 6 .a5 Fd4 7 . Ka8 Sb5 8.a6 Sb6 9.Sc4
Fe3 1 0.Ke8 Fd4 1 1 . Ke6+ Sa7 1 2.Sd5 Fg1
13.Kg6 , Berabe rlik.

OYUN SONLAR/

OYUN SONLAR/

Fi l ve iki Piyona Kar Ka le

Kuwetlerin denk olduu bu oyunsonunun sonucu, her ey
den nce Piyonlarn durumuna baldr. Fil taraf genellikle
daha ansldr; fakat Piyonlar fazla _ ilerlemedii taktirde, Kale
taraf baaryla savunma yapabilir. ilk nce ayrk Piyonlar ha
lini gz nne alalm.
(Diyagram 507'ye baknz). Hamle sras Siyahn, kazan.
yaz aadaki devam yolu yardmyla beraberlie ular:

d e

Diyagram 509

1 . Kc4+ Sf3 2.K:h4 g2

Beyaz bir Piyon almtr, fakat kalan Piyona kar ne yapabilir

ki?! Bakalm:
a

b e d e

b e d e

3. Kh3+ Sf4

Diyagram 508
Diyagram 507
Burada, byle pozisyonlar iin tipik olan bir plan sonuca g
trr: Siyah ah, rakip Kalenin kontrol ettii Piyona yakla
maktadr.
1 . . . . Sd3 2.Kf8 Se2 3.Ke8+ f1

Siyah ah Piyonuna ulamtr ve Beyaz artk zugzwangda

bulunmaktadr. Bu durumda Kale e-stununu terkettii taktir
de, Siyah 4 . ... Fe5! 5.Ke8 g2 6.Kg8+ f3 6.Kf8+ Ff4, ve
4.c1 'den sonra 4 . ... g2 5.Kg8+ f3 6.Kf8+ e2 7.Ke8+
Fe3+ eklinde kazanr.
Yine 507 numaral Pozisyona dnelim, ve burada b3-hane
sinde bulunan Piyonu b2'ye koyalm (Beyaz: b1 , Kf?; Siyah:
c3, Fd4, PP.: b2, f2). Bu durum Siyah iin iyi gibi grn
yor, nk imdi iki Vezir meydana gelmek zeredir. Oysa,
hayret, parti artk beraberlikle biter! nk Siyah ah artk
Kalenin kontrol ettii Piyona yaklaamaz: 1 . ... d3 2.K:f2! ,
Birbirine bal iki Piyon tabii ki ok daha tehlikelidir. Bu gibi
finallerde Piyonlarn ilerleme derecesi olaanst nemli bir
rol oynar.
508 numaral Diyagramda temsil edilen konum, benzer bir
ok pozisyonun yansra, asrn en nl teorisyenlerinden biri
olan von der Lasa tarafndan incelenmitir (1 843).
Siyah oynar ve kazanr.

Siyah ah tabii ki Kaleye yaklaamaz [3 . ... g4? 4.K:h?

g3,=. (4 . ... g1 V? 5.Kg?+, ve bu sefer kaybeden Siyah
olur!..)].
4. Kh4+ f5 5.Kh5+ Sf6

Oyun bitmi gibi grnyor, nk 6.Kh6+ hamlesi 6 . ... Fg6

ile karlanr. Fakat Beyaz
6.Kh1 ! ! . . .

olana kurtarr:

6 . . . . g:h1 V(K) Pat.

Siyah- Kaleyi almak zorundadr, nk aksi halde Beyaz

6.Kg1 v.s. oynar. Bu zel halde Beyaz kurtaran- ahnn "ok
fena" (!) durumudur! ..
Ata kar Ka le
Tahtada Piyon kalmad vakit, Kale Ata kar genellikle kaza
namaz. Hatta tahta kenarnda ah ve At baarl bir savunma
yapabilirler. Fakat savunma hassas olmaldr. Tipik bir rnek
Diyagram 51 O'da temsil edilmitir.
Kling ve Horwitz (1 851 )

b e d e

1 . Kd1 Sba 2.Sa6! Ac5+ 3.

Diyagram 51 1
Sb6 Aa4+ 4.c6 Ac3 5.Ke1
v Beyz. rip At yakalar. [Van der Linde'nin tespit ettii gi
b, bu Orneg aratc! s, g ncu asrda yaayan Arap satran
ustas al-Adl. dr. Esk teork konumla rdan gnmze kadar
geleblen ler sayldr; nk modern satranta yepyeni kural
lar geerlid ir. Fakat ah, Kale ve Altn o zamanla rdaki hareket
ekli bugnk nn ayndr !..].

Ata kar Kal e ve Piyon

d e 1 g h
da Beyaz hibir ey yapamaz. a
Dyagram
51 3
Diyagram 51 3'te gsterile n konum, S.S.C.B .'d.e oynanan Taimano v-Bronstein partisind e
,
eydana gel f!l _tr. B - durumda parti ajurne edilmiti r; yle
k durum her k partnor tarafnda n incelenm itir. Oyunun so
nu yle olmutur:

1 .Ka7+ Sfa 2.f5? . . .

B u hamle "Ata kar Kale" finaline gtrm, ve parti birka

hamle sonra beraberlikle bitmitir.
Bundan sonrai analizlerin gsterdiine gre Beyaz, siyah
ahn fena pozsyonundan aadaki ince ekilde yararlana
bilirdi:

1. Ka7+ f8 2 . Kd71 Sga 3.Se6! ! . . .

Bu finalde Siyahn kurtulabilecei haller nadirdir. Burada be
raberlik, ancak rakip ahn Piyondan "kesilmi" olduu ko Beyaz, siyah kampa sokulmak amac ile Piyonu feda ediyor!
numlarda olanakldr. Bir-iki tipik hali gzden geirelim:
3 . . . . A:f4+
(Beyaz: e5, Kc4, .Pc7; Siyah: d?, Ac8). 1 . Kc5 Ae7! 2.e4
Ac8 3.d5 Ae7+ 4.c4 c8! 5.b5 b7! 6.Ke5 Aca ' ve Be- Fedann reddi de partiyi kurtaramyor: 3 . ... f8 4.Kf7+ g8
5.e? h8 6.f8 Ag3 7.Kg? v.s.
yaz amacna ilerleyemez, Beraberl ik.
4 .Sf& Ah5+ 5.S:q& Af4+ 6.SgS Ae6+ 7.Sf6 Af4
una dikkat edelim ki, gz nne alnan bu pozisyonda 1 . . . .
8.Kd4 Ae2 9.Kg4+ Sf8 1 0.Kc4 Sg8 1 1 .Sg6 SfB
Ab6? hamlesi (1 . ... Ae7 ! yerine) partiyi kaybettirir: 2.d4
1 2.g5 . . .
Ac8 (veya 2 . ... c8 3.Kc6 Ad? 4.d5 f8 5.d6) 3.c4 d6
4.b5 d7 5.a6 d6 6.Kc3 d7 7.b7 v.s. Siyah byle "et Av balyor. . .
1 2 . . . . Aq3 1 3.q4 Ae2 1 4.f3 Ag1+ 1 5 .q2 Ae2
rafndan dolama" manevralarn daima nlemelidir (bavar
yantta olduu gibi).
1 6.f2
Benzer bir durum (Beyaz: e4, Kc3, Pc6; Siyah d6, Ac?) dir. ve At yakalanmtr.
Bu konumda Beyaz, ek bir olanak olarak, ah kanadnda bir Kazanlm olan "Ata kar Kale" finaline gei, "At ve Piyona
"etraftan dolama" manevras yapmay deneyebilir. Fakat bu kar Kale ve Piyon" oyunsonunda kazanc sk sk salayan
rada da Siyahn yeterli beraberlik anslar vardr: 1 .Kc4 Ae6 bir yntemdir.
2.f5 Ac7 3.f6 AbS (3 . ... AdS+ 4.f? Ac? 5.Kc1 Ab5! 6.e8
c7 7.e7 Ad4 de oynanabilir) 4.f7 Aa7! 5.c7 d7 6.f6
Aca 7 .e5 ve bundan nceki rnekte grd mz gibi parti At ve ki Piyona Kar Kale
beraberlikle biter.
Burada savunma, "Fil ve iki Piyona kar Kale" oyunsonu na

1 . . . . Fd5! 2.Ke8+ Sd4 3.Kd8 Sc5!

Bu ince hamleden sonra Beyaz, Siyahn 4 . ... Fc4 hamlesi ile

ahn c3-hanesine gitme planna kar aresiz kalr.
4. Kc8+ . . .

Veya 4.Ke8 d2+ 5.e2 Ff3+

4 . . . . b4 5.Kba+ c3 6.Kca+ Fc4

ve Siyah kazanr.

Fakat ilerlemi Piyonlar ieren ve savunma yapan tarafn a

hnn Piyonlardan uzak bir yerde bulunduu durumlard bile,
ok nadir olmakla beraber, istisnai haller mevcuttur. Ornek
olarak Diyagram 509'da, "modern" satran etdnn kuru
cularndan biri olan L.Kubbel'in bir eserini gz nne alalm.

Grnrde Siyahn duru m u

kritiktir; buna ramen yeterli
beraberlik olanaklar vardr.

Diyagram 51 O

6 . . . . Ad7!
Partiyi kurtaran bu yegane hamleye zellikle dikkat edelim.

Bu durumda hem 6 . ... Ah? 7.g6! g8 (7 . ... Af8+ 8.f7 Ah?

9.Kg8 mat) 8.Kg2 Af8+ 9.f6+ h8 1 O.f?, hem de 6 . ... Ae6
7.g6 ! Af8+ ( 1 2 . ... g8 1 3.f6+) 8.f7 Ah? 9.Kg8 mat kay
bettirir.
L_j_g6 Sg8 8.Kd1 Afa+ 9.Sf6 Ah7+ 1 0.Sg6
Ata+. (=) Beraberlik.

246

oyagram

bitmiti r: 1 . . . . e4 2.Aa4 d4
3.Ab2 Kf3 4.Aa4 Ke3 5.Ab2
e4 6.Aa4 f3 7.a3 e4 8.b4 d4 9.Ab2 Kh3 1 0.Aa4 d3
1 1 .:b3 d4+, Berabe rlik.
51 2

maktad r ancak bu sonuca :<:s:;,::.,,.:s:,:;.-:::m,..,,,......r::= -::- : :,:,;,,'1,, 1"'v''

erimek i in, Kalenin Piyonla- 1 l;m b N!g<j1;f 1 M9M h
rn arkasnda bulunmas ve
Diyagram 5 1 4
aktif olmas arttr!
Oyunun devam yle olabilir:

1 .Se1 d2+ 2.Se2 Sc4 3. Kc8+ Sb3 4.KdB Ac3+ 5.S:e3. Be

raberlik.

Kale pozisyonunun nemini gstermek amac ile, 51 4 numa247

OYUNORTASJ (3)

OYUN SONLAR/

KISIM 1 5
OYU NORTASI (3)

tip oyuns onlarm da Piyon larn a b

Diyagram 51 6
krlm asn nlem ek maksa da
uygun dur. Ayrca unu da ekliyelim ki, 8 . ... g:h5't en sonra , kazan hissedilir oranda zoa rd.
.

da 51 4 numa ral pozisy onun

Diyagram 51 5
bir "varyasyonu "dur: Pd3 buizole Piyon
rada c 3-han esine konm utur. imdi tahtad a ikimedik
ekil
beklen
hi
mann
savun
,
vardr. lgin olan nokta
dur.
oluu
zor
daha
biraz
gre
hale
ieren
lar
Piyon
de bitiik
r:
yabili
Fakat Beyaz yine berab erlii sala
1 . Kd7(!) . . .

1 .e1 ? (ve konum simet rik oldu u iin 1 .c1 hamle si de)
oyunu kaybettirir: 1 . ... c2 2.Kc8 Ac3 v.s.
1 . . . . Sc4 2 . Kd8 Ab4 3.Kc8+ Sb3 4.Se2 Ad5
5.d3,
ve parti berab ere biter (5 . ... b2 6.K:c3 ).

u, Ata kar
Son olarak iki tarafn da birok Piyon a sahip oldu
[Aljeh in
lim
geire
n
gzde
ini
rne
bir
nun
nsonu
J
Kale oy
Junge
Klaus
.
konum
Junge partis inde (1 942) meyd ana gelen
;
ustas

satran
Alman
gen
tli
kuvve
nst
(1 924-1 945) olaa

9.Ae2 Kc4 1 O.f2 Se6 1 1 .Aq3 Se5 1 2.Af5 Sf4

13.Ae 3 Kc5 1 4.Ag2+ Se5 1 5.Ae3 Sd4

imdi 1 3 . ... Kc5 hamle sinin amac anla lmaktadr -r.1 6.Af5+
taktird e 1 6 . ... K:f5 1 7 .g:f5 e5 Siyah kolayca kazan
1 6 . Ad1 Sd3

bu da
imdi Siyah ah zorlan mada n beyaz kampa sokulu r; kazan

nan
uygula
ikle
genell
rinde
ok Piyonl u Kale-A t finalle
yntemidir.
1 7.Ae3 Ke5 1 8.Af1 Ke2+ 1 9.Sg1 Ka2 20.h6 e2
21 .Kq2 Kb2 22.Ag3+ Se3+ 23.Sh3 :f3,
ve Beyaz terketti (24.Ah5 Kb6).

Bu KISIMDA pratik satran partisi iin nemli baz konular

gzden geirilecektir. Unutmayalm ki parti, yani pratik oyun
aslnda en nemli satran dersidir; aynzamanda, ilerlemek
isteyen bir oyuncunun bu sahadaki btn almalarnn de
netlenmesi, yani bir nevi imtihandr. Bu bakmdan ciddi m
sabakalar (turnuvalar, malar v.s.) bata olmak zere pratik,

satrannn mkemmellii yakalama abasnn temelini

oluturur. Pratik mcadele sreci, Satranta sadece sportif

zelliklerin gelitirilmesi deil, yaratclk eitimi bakmndan

da olaanst nemli bir rol oynamaktadr. Gz nne alnan
KISMIN baz konular bu problemlerle uramaktadr.

Bildiimi z gibi byle "satran "====:;''m'"' h:.,. ,.iBl}.e],

h3i:
itmw iffd
krl" vakai arna ok rast- 1 mm
a
b

!anmaktadr - zellikle dnDyagram 51 7

me zamannn azald hallerde. Fakat imdi incelediimiz parti iyi bir rnektir! Beyazn
"kurallara" gre oynayp kaybettii sylenebilir: Birok iyi
hamleden sonra Partiyi tek bir hamleyle kaybetmitir. Bizzat
Suetin buna ait olarak yle demitir: "Bu, dikkatsizlik saha
snda benim mutlak rekorumdur!". unu da zikretmek yerin
de olu r ki, pratiin ve satran psikologlarnn aratrmalarna
gre, salk durumu, yorgunluk ile turnuva ncesi (hazrlk
evresinde) ve turnuva srasndaki yaay tarz da dikkatsiz
likte (konsantrasyon eksikliinde) nemli bir rol oynamakta
dr.
d

Dikkatin rol
B i r Satran partisi kural olarak i l k hamleden sonuncuya ka
ar olaanst dikkat gerektirmektedir. Dikkat hereyden
once gelir! Her satrannn bildii, fakat ne yazk ki bazen
yeterince gz nne almad sz hatrlatalm: Bir satran
partisini kazanmak iin birok iyi hamle gereklidir, fakat kay
betmek iin tek bir hata yeterli olabilir! .. Bu nedenle zellikle A l l anal izi ve ah repertuvar
bir turnuva oyuncusu iin dikkat, mutlaka sahip olunmas ge Al teorisi modern satranta ok nemli bir rol oynar. u
.
reken zelliklerin banda gelmektedir.
nu hemen belirtmek yerinde olur ki, bundan 1 00 sene nce
Dikkatsizlik yznden yaplan hatalarla fazla uramann bu (1 894) Dnya ampiyonu unvann kazanm ve Satran tari
rada gerei yoktur. Satran kitap ve dergilerini okuyan oyun hinde en uzun sre (27 sene) ampiyon kalm olan Em. Las
cular zaten bunlar yeterince grr.
ker, allar teorisiyle pek fazla uramamtr. Teorinin ilke
lerini (prensiplerini) ok iyi bilirdi; nk, bildiimiz gibi, Ste
initz'in yeni teorilerini gelitirir ve hatta yeni gelime sistem
Parti No 71
leri meydana getirirdi. Capablanca da bu bakmdan Lasker'e
A. Suetin - S. Makarytschev
benzer. Bugnlerde byle bir hareket tarz olanakszdr. An
(Moskova Birincilii, 1 983)
cak buna hemen unu ekliyelim: lerde bu sahada doru yol
dan sapmamak iin kitabmzdaki 58 numaral resme arasra
bakmak ok isabetli olur...
Oyuncular, tannm uluslararas GM'lerdir.
1 .e4 c5 2.Af3 Ac6 3.d4 c:d4 4.A:d4 Af6 5.Ac3 d6 Problem udur: Bugnk al teorisinin adeta "korkun"
olarak nitelenebilecek olan geliimi, bu teori ile uramay
6.Fc4 g6(?) 7.A:c6 be 8.e5 Ag4 9.Ff4 Fh6?!
ok zorlatrmtr. Gerekten de, bugnlerde az ok kuwetli
Teoriye gre pek iyi bir varyant deildir.
turnuvalarda oynayan (ve oynamak isteyen) bir satran bu
1 0. F:h6 A:h6 1 1 .Vd2 Af5 1 2.ed A:d6
teoriyi yeterince bilmeli, ve, stelik, parlak baarlar elde et
Gerekten de, bu varyantta 1 2 hamleden 5'ini siyah At yap mek istiyorsa ok iyi renmelidir. te zorluklar burada
balar. Bugn "standart" bir kitap serisini gz nne alalm:
mtr; stelik Piyonlarn durumu da zayflatlmtr.
Bu, son senelerde A. Suetin, M. Taimanov, i. Polugayevsky
1 3 . 0-0-0 Vc7 1 4.Vf4! . . .
ve baka tannm Rus teorisyenlerin hazrlad, Almanya 'da
1 5. F:f7 + tehdidi ile. Siyahn durumu zordur.
da Almanca olarak yaynlanm olan btn allar ieren bir
1 4 . . . . 0-0 1 5.Ae4! . . .
eserdir. Ciltleri fazla kaln deildir: Aa yukar 250 sayfa; fa
Beyaz hep iyi hamleler buluyor; imdi 1 5 . ... Ab5 yantndan kat cilt says 24( ! ! ) tr. Bu say, toplam 250x24:::6 000, yani
sonra hem 1 6.V:c? A:c7 1 7.Ac5 v.s., hem de 1 6.Vh6! , mat (Banka eklerinde olduu gibi szlerle ifade edersek) a lt bin
sayfa anlamna gelir. Bu kadar sayfay deil "bilmek", oku
hcumu tehdidi ile oynayabilir.
mak bile neredeyse imkanszdr. Pekala, bu kitaplarla ne ya
1 5 . . . . Ae8 1 6.V:c7 A:c7 1 7.Ac5 Ke8 1 8.Khe1
pabiliriz?!.. ite btn mesele buradadr: Hem ok ey yapa
g7 1 9.Ke3 a5 20.Kb3! . . . .
biliriz, hem de zamanmz boa harcayabiliriz.
En basit devam yolu: Maddi zararlar Siyah iin artk kanl Al teorisi sahasnda yararl almalar yapmak hi de ko
mazdr.
lay deildir. Her eyden nce, yukarda da sylendii gibi,
20 . . . . Ff5 21 .Kb6 Kec8 22.K:c6 Ae8 23.Fd5 e6
al prensiplerini iyi bilmek ve doru anlamak arttr. e
24. Ff3 K:c6 25. F:c6 KcB 26.F:ea K:c5
itli allara gelince - bunlar hepsini incelemek ve tatbik et
Meydana gelen konum 51 7 numaral Diyagramda temsil edil mek pratik olara k imkanszd r. Yukarqa zikredilen Al se
risi hacmi bunu aka gstermektedir. ite bu nedenden t
mitir.
Bu durum 27.Kd2 veya 27.c3 ! den sonra Beyaz iin zorlan- r, turnuvalarda teoriyi "ok iyi bilen" partnrlerle oynamak

--

248

249

OYUNORTASI (3)

zorunda kalan tecrbeli satran ustalar, kendilerine zel bir

"al lar repertuvar" meydana getirmektedirler. Bu ger
ekten mantkl ve rasyonel bir zmdr. Byle bir repertu
varn kurulmasnda birok faktr gz nnde tutmak gerek
lidir. Repertuvar, bunu hazrlayan oyuncunun stiline uygun
olmaldr. Ayn zamanda gerektiinden ne byk, ne de kk
olmaldr. Byk bir repertuvar iin ok zaman sarfedilecektir
ki, bu da dier almalar iin zararldr. Kk bir repertuvar
ise, partnrlerin oynanacak parti iin hazrlanmalarn kolay
latrr. nk Siyahn olanaklarn azaltmak amacyla, rne
in nadir rastlanan 1 .f2-f4 (Bird al) daima uygulanacak
olursa, hem dier allara gre nispeten az elverili bir sis
tem oynanm olur, hem de (imdi de sylendii gibi) rakip
lere hazrlk yapmak iin bilgi verilmi olur.
Dnya ampiyonu M. Botwinnik, zamannda siyah talarla
Fransz partisi ile Hollanda savunmasn oynad turnuva ve
malarda parlak baarlar elde ederdi. Siyahla oynad vakit,
pratik olarak ilk hamlelerin tmn 1 . ... e7-e6 ile karlard.
Bu yant 1 .e4'e oynandnda Fransz partisine gtrr. 1 .d2d4'e kar, Beyaz i kinci hamlede 2.e4 oynad vakit ayn par
ti meydana gelir. Beyazn 1 .d4 e6 hamlelerinden sonra 2.Af3
veya 2.c2-c4 oynad taktirde Botwinnik 2 . ... f7-f5 yant
yardmyl Holanda savunmasna geerdi. Bu taktik sayesin
de 1 .c4 (lngiliz) ve 1 .Af3 (Reti) de 1 . ... e6, ve bundan sonra
2 . ... f5 ile yantlard. Bu nadir rastlanan hareket tarz, kendi
ne gvenmeyi ve sz geen iki al btn incelikleriyle bil
meyi gerektiriyordu. (Belki Botwinnik olmak gerekiyordu).
Ancak Botwinnik Fransz savunmas ile M. Tal'e kar birinci
mata fena neticeler aldktan sonra, ikinci ma iin Caro
Kann savunmasn hazrlam ve bu sefer Siyahla parlak so
nular elde etmitir. una da dikkati ekelim: Seilll}, olan
allarda da ancak belli varyantlar tatbik edilmelidir. Ornein
Botwinnik Fransz savunmasnda 1 .e4 e6 2.d4 d5 3.Ac3 ham
lelerinden sonra istisnasz olarak 3 . ... Fb4 devam yolunu,
Holanda savunmasnda ise "Stone Wall" varyantn tatbik
ederdi.
Dikkate deer nokta udur ki, partiye 1 .e4 ile. balayan bir
satrannn "repertuvar" hazrlamas (1 .d4, 1 .c4 veya 1 .Af3
"kapal" sistemlerine gre) daha zordur, nk 1 .e2-e4 ham
lesinden sonra aadaki yantlara kar "repertuvar" hazrla
mak gereklidir:
1 . . . e5'e kar: rnein 2.Ac3 veya 2.Fc4. Bugnk Al
teorisine gre bunlar pek elverili balanglar saylmaz fakat
daha az sayda varyantn bilinmesini gerektirir. 1 .e5'ten son
ra 2.Af3 tatbik etmek "taktik bir hata"dr nk bu taktirde 2.
... Ac6, 2 . ... Af6, 2 . ... d6 (ve haf!a 2 . ... f5) yantlar mmkn
dr. 2 . ... Ac6'dan sonra 3.Fb5 (lspanyol partisi) ii bsbtn
kartrr, zira imdi Siyahn emrinde ok sayda eitli sa
vunma sistemleri vardr.
1 . . . . e6'ya kar: rnein 2. d4 d5 3.Ad2, veya 3.ed (dei
me varyant);
1 . . . . g6'dan sonra fazla srpriz iermeyen 2.d4 Fg7 3.c3;
1 . . . Af6'ya kar (Aljehin savunmas): 2. Ac3 varyant;
1 . . . . d5'ten sonra: 2.ed V:d5 3.Ac3, veya 2 . ... Af6'dan sonra 3.c4 c6 4.d4 (Caro,kann savunmasna gei);
1 . . . c6'dan sonra: 2.d4 d5 3.Ad2;
1 . . . . c5'e kar: 2.Af3 d6 3.Fb5+
Son olarak una dikkati ekmek yararl olur: Diyelim ki "re
pertuvar" iin nispeten az sayda al tespit ettiniz, rnein
(Siyahla) 1 .e4'e kar 1 . .. c6 (Caro-kann), kapal alara kar.

ah-Hint savunmas. Sakn baka allarn Sizi ilgilendir

mediini dnmeyin! nk herhangi bir al iyi oynamak
iin dier btn allardaki fikirleri ve yntemleri bilmek ok

yararldr!

Trai n i ng
Bugnlerde sk sk kullanlan "training" ("antrenman") szc
genel olarak "idman" anlamna gelir. Satranta nemli bir
alma sahasna ifade eden bu terimin snrlar, hala tam an
lamyla tespit edilmi deildir. son senelerde Training'e ait
birok eser yaynlanmtr, fakat iindekiler "standardize"
edilmi deildir; yle ki bugnlerde ustalk yolunda ilerlemek
isteyen kuvvetli satranlar (ve ustalar! ) byle eserlerden
birkan incelemeyi yelerler.
"Satran tekniinin" roln aklamak iin, belki de en iyi yol
unu belirtmektir: Satranta eitimin amac dersler vererek
nispeten elemanter bilgileri aktarmaktr; bundan farkl olarak
trainingin amac ise, yeni ustalar meydana getirmek ve usta
oyuncularn kuvvetini arttrmak, yani "form"unu ykseltmek
tir.
Satranta training aslnda yeni saylmaz, nk 1 6'nc asrda
(!) Leonardo, Madrit'te Ruy Lopez'e yenildikten sonra, Napo
li'ye ekilerek, daha yksek bir kuvvet seviyesine ykselebil
mek iin iki sene boyunca kuvvetli satran dostlar ile "tra
ining" yapmtr (pratik oyun, analizler v.s.).
Modern olarak adlandrdmz satranta, her turnuva partisi
iin sistematik olarak hazrlk yapan ilk satran Pills
bury'dir; ok ksa bir zamanda btn rakipleri de ayn eyi
yapma zorunda olduklarn anlamlardr. Bu srecin neticesi
olarak, Satran bir nevi ilim olmaya balamtr.
Asrmzn, zellikle kinci Dnya Savan takibeden yllarnda,
Satranta "antrenr" ("trainer") gibi yeni bir meslek ortaya
kmt; Trainer, kural olarak bir usta olmaldr; fakat tek ba
na bu art da yeterli deildir: Bu zor meslek iin pedagojik
anlay, ince sezgi yetenei, okynl bilgi ve kkl bir talim
gereklidir. Trainer sadece "ders" vermemekte, ayn zamanda
satran yaynlarndan gerei gibi yararlanabilme (nk sat
ran kitaplar roman gibi okunmaz), ayrntl olarak incelene
cek olan konumlarn seimi, gerekli kartoteklerin kurulmas
gibi konular retmekte ve kritik dnce tarzn gelitiren
eitli partilerin analizlerine katkda bulunmaktadr.
Pratik partide nemli bir rol oynayan varyantlar hesaplama
yeteneinin gelitirilebilmesi iin teorik oyunsonlar ile etd
lerin Diyagram zerinde zlmesi zellikle tavsiye olunur.
Elbette, zorluklar ba gsterdii taktirde tahta ile talara ba
vurulabilir.
Davran tarz parti sresince nemini korur. Rakibin beklen
medik hamleleri oyunu da etkiler. Beklenmedik her hamlenin,
her Figr fedasnn bir ok etkisi yaratt sylenebilir. H
cumda kuvvetli olan bir oyuncu, ok defa kendini ayn zen
le savunamamaktadr. Bu gibi oyuncular kendileri iin ok k
sa zamanda iyi hamleler kefetmekte, fakat rakibin olanakla
rn kolayca grememektedirler. Bu yzden rakibin usta ham
leleri karsnda zaman zaman panie kaplrlar.
Pratik partide dikkate deer bir soru udur: Partnr dnr
ken biz ne yapmalyz? Bu soru oktandr tartma konusu ol
mutur. Buna verilecek yantlardan biri , rakibin dnme za
manndan faydalanarak, bizi tehdit edebilecek olanaklar ince
!emektir. Bu tavsiyeyi, Satran tarihinin byk pedagogu Dr.
Tarrasch da desteklemitir. Ancak gnmzde, bu gr yan250

OYUNORTASI (3)

l kabul edilmektedir; bunun nedeni de udur: Bu hareket

tarznd.a bzen rakibin grdnden fazlasn grr, ve kur
tulma _ kaarn aratrrz; oysa rakip "zararsz" bir hamle
yapablr. "Luzumundan fazla" dnmek ise i huzursuzlua
yol aar.
oy n seviy.siin ykseltilmesi iin turnuva teknii nemli
dr, , bu da duunme zan:annn tks!mini (datlmasn), zeit
not a. y.naay, . v.e u e ed.tn: partilerin (konumlarn)
analzn err.__Tranng on_e. l b ksm pratik oyundur. Bu
aan bakldgnda, netces oneml olmad halde, turnuva
g h

dakne yakn artlarda oynanan partiler de yararldr. Snrlan kazanmtr (!). Beyaz ilk nce a b c d
drl dnme zaman . (r ein, oyuncu bana btn iki Piyon ve bundan sonra h6Diyagram 51 8
part n 1 saat veya 30 dakka) le oynanan partiler al var hanesinde bir Fil feda etmitir.
yantlarnn denenmesi iin elverilidir.
Parti yle devam etmitir:
Birka s aa: Satran21 iin genel eitim ok nemlidir.
15
Ah7? 1 6.V:h6 f5 1 7.A:f5 K:f5 1 8.F:f5
Sat an blgs genel zekann bir parasdr; zeka ise kltr Beyaz maddi olarak durumu denkletirm i ve kuvvetli hcum
ufugunun artmas ile tevik edilmektedir. H ibir sahada, an anslar skamtr. Biraz sonra iki Piyon ve 39'uncu hamle
ca bu sahann snrlar boyunca hareket ederek, baar elde de de party kazanmtr.
edl mez. Bu nedenle. her satranya eitim dnda unlar
tavsye olunur: Edebyat aheserlerini okumak, tiyatro ve qysa prti h.ata . 1 5 . .. :.fh? ha.mlesi yznden kaybedilmi
ben leri_ni takip etmek ve mzeleri gezmek. zet olarak di tr. An ?zl rn goste.rdg gb, Syah baarl ekilde savunma
yeblrz k Satranta yksek bir seviyeye ulamak zordur fa yapablrd. Bun n in Vezir kanadnda bulunan Figrleri ,
kat bu seviyede kalmak daha da zordur. . Genel olarak 'sat mucadelede kat rol oynayan merkeze aktarmak gerekliydi .
15
Ac5!
ranta ilerlemek isteyen bir oyuncu, zgn ve zor bir zihin
sel uraa ayak uydurabilmelidir.
hamlesi (1 5 . ... Ah7 yerine) partiyi kurtarrd:
e

. .

Satranta savunma
Sn okuyucumuzun izniyle biraz tarihe bakalm: Bildiimiz
gb (iSiM 6, "Satrancn tarihsel geliimi"ne baknz), Rne
san l berabe.r atrnta da yeni bir a domu ve zama
nn le r gelen fkrlerne uygun olarak bir reform balamtr.
Oyun _.nanlmaz derecede canl olduundan, 1 480-1 500 ylla
rndak reformdan sonraki satran "kudurmu oyun" olarak
adla.ndrlmtr. Yeni devrin en nl satranlarn biri de Ka
lab yal. .reko (1 690-1 634)'dur; o zamann llere gre
o!a anustu felar le artc kombinezonlar ok ilgi eki
cdr: u la_r yuzyllar boyu sat.rancn "ideali" olarak deer
lendrlmtr. Bu oyun tarz "ltalyan ekolnn" esaslarn
o u. tur aktad . Bu eln .ekisi o kadar byk olmutur ki,
Phldor un dahyane fkrler le Morphy'nin (aslnda pozisyo
nel kurallara dayanan) parlak baarlar bile ekol sarsama
mlardr. Bundan sonraki senelerde eski "romantik ekol" en
parlak devrimi Anderssen ile yaamtr; bu srada Philidor ile
Lb ?, uronnais'ni n . partilerinde ve yazlarnda grdmz,
gunumuze kyasla lkel saylacak konumsal bilgiler bile unu.
tulmaya yz tutmutur.
durum "yeni ekoln" kurucusu saylabilecek Wilhelm Ste
nt'e kadar srmtr. Steinitz yzlerce "parlak" eski partiyi
yenden ayrntl olarak analiz etmi ve bu partilerin hemen
hesinin, zellikle savunmada yaplm olan ok ar hatalar
netcesin.d kaybedildiini ortaya koymutur. Steinitz'in bir
ok party kazanmasnn sebebi, aktif eylemlerden kastl
olarak vazgeerek mantkl bir savunma yapmasdr.
Bgn, bun , tabii ki, hi kimse yapamaz, nk gnmzde
u. .m pozsyonel esaslara dayanmaktadr. Bu nedenden
oturu, savunma teknii bugnk satranta nemli bir rol oy
maktadr. Biraz daha fena bir konum , "kaybedilmi par
t . anlamna e lmez! Saysz kritik durum beceri ve daya
nkllk sayes d e kurtarlabilir. Bunu hibir zaman unut
.
mayalm. Bugunlerde
de, kaybedilen birok partiden sonra

. .

1 6 . Kae1 . . .

1 6. V:h6. Fe4 1 7.Af5 Ae8, h e r iki tarafn da azok zorunlu

hamlelernden sonra Beyazn hcumu pskrtlmtr.
16 . . Ad3 1 7 . F:d3 . . .
B u d a zorlanm bir yanttr, nk 1 7 .V:h6 Ae8 1 8. Ke5 f 5 v.s.
daha fenadr.
. .

1 7 . . . . c:d3 1 8.Af5 Fe4 1 9.Abd4 Ke8

20.A:h6+ . . .

Burada d a 20.V:h6 Ff8 21 .Vg5+ h8 22.Ke3 Ah? hamlelerin

den sonra beyaz hcum pskrtlmektedir.
20 . . . . Sf8 21 . Vq5 F a.fil

! !e oru tratejini neticesi - Vezir kanadndan salanan bu

knc ..tv.ye ytrl savunmay salar. Dikkate deer keyfi
yet, gorunurde y olan {"doal") 21 . ... d5? hamlesinin par
tiyi kaybettirdiidir: 22.K:e4! d:e4 23.Ae6+ fe 24.Vg6.
22. K:e7(!) K:e7(!)

22 . ... V:e7 yant 23.Ahf5 yznden ie yaramaz .

23. V:f6 Ke4 24. Vh8+ Se7 25.Ahf5+ F:f5

26.A:f5+ Se6 27.Vh3 Vh8! 28.V:d3 Ve5

ve analizlerin gsterdii gibi, Siyahn anslar daha iyidir.

n.? KlI Anderssen'in "lmez" olarak nitelendirilen
unl u parts .. nceledik; grdmz gibi Siyah ancak fena
svunma yuzunden kaJb.etmitir. Aljehin'in baz parlak kom
nez..n. r nn yanllg spat edilmitir. Tal'in birok sezgili
( _entuttf . )_ fedas.a kar savunma areleri bulunmutur.
Brok otortey. g .re bu keyfiyet, partilerin deerini azalt
makmaktadr, unku dogru savunmay bir sene sonraki ana
lizlerde deil, parti srasnda kefetmek gereklidir. Bu ise bir
ok _ d fa olay ol f!.l aZ. Hcum srasnda yaplan hata mutlaka
yenlge de Q l, hucum hznn yavalamasna veya inisiyatifin
kaybedlmesne de yol aabilir; savunma safhasnda dakik
yna- a s is !.. a e.rin ounda daha tehlikelidir. stelik,
pratgn gosterdg gb, savunmada hcuma kyasla ok da-

251

OYUNORTASI (3)

OYUNORTASI (3)

ha fazla hata yaplmaktadr (Rudolf Spielmann'n "Doru fe

dada bulunmak" adl klasiklemi eseri).
imdi ilgin bir savunma rneini gz nne alalm (51 9 nu
maral Diyagrama baknz).
Spassky - Karpov
Adaylar ma 1 974

26.K:h6 Sg7

te imdi 27.Kdh1 hamlesi 28 . ... Kh8 ile karlanabilir.

27. K6h1 Kad8 28. d:e6 f:e6 29.Ac2 . . .

Beyazn hala sevimsiz tehditleri var: 30.V:e6 v e 30.Ad4.

29 . . . . Vf4l

ok iyi bir savunma hamlesi daha. imdi beyaz t d4-hane

sine gidemez. Beyaz e6-Piyonunu almakla da br ey elde
edemez, nk 30.K:d8 K:dB 31 .V:e6 hamlelerinden sonr.a
Siyah 31 . ... Ve4! 32.V:e4 A:e4 devam yolu yardmyla part
yi hemen denkletirir.
30. f3 Sf7 31 .a3 e51

Siyah, Piyon zayflklarn ortadan kaldrmaya balar.

32. Ab4 e4 33.f:e4 K:d1+ 34.K:d1 Ke8!

Siyah ok dikkatli oynuyor. 34 . ... V:g4(?! ) 35.V:g4 A:g4

36.Kf1 + g7 37.Kg1 Beyaz iin elverilidir.
k vvetli G M ( Bond revsky,
Diyagram 51 9
Tmman, Kotov ve Tamanov)
partiyi takip etmektedir. Hepsi de siyah durumun .. itsiz ?1duu fikrindedir. Gerekten de, Beyazn olduka buyuk pozs
yonel avantaj vardr; ve bundan sonrai analizlerin 9.terdi
ine gre, Beyaz basit 23.V:bS hamles yardmyla butun ka
zanma anslarn saklamaktadr: 23.V:bS( ! } Kab8 24.Ve2 Kb4
25.Kd2 Kfb8 26.Kc1 Vf4 27.dS! Ab6 28.d6 v.s.
Fakat, bilindii gibi, hcum ok kez daha "ekicidir"; ve
Spassky Diyagramdaki durumda
23. d5 . . .

oynamtr. Karpov ise bunu

23 . . . . a6!

eklinde yantlamtr. Gerekten de, hayret verici bir souk

kanlk. Ancak bu hamle mantkldr: imdi siyah b5-Piyonnu
korumutur, yle ki Beyaza sadece hcum kalr.
24. h6 . . .

Basn merkezinde toplanm olan "spereksperlerin" tehisi

bu hamleye dayanyordu.
24 . . . . g:h6

Olduka kritik bir an; Siyahn bu cesareti aslnda zorunludur.

nk siyah ah beyaz Piyonun arkasna saklanamaz: 24 . ...
g6 25.d:e6 f:e6 26.Af5, ve hem 26 . ... ef 27.Ve6+ Kf7
28.V:g6+ f8 29.h7 hem de 26 . ... Kae8 27.h7+! :h7 (yega
ne hamle: 27 . .. f7 28.Ad6+ v.s.; 27 . ... hB? 28.K:d7! V:d7
29.VeS+ :h7 30.Kh1 + ve iki hamlede mat}. 28.K:d7+ V:d7
29.Kh1 + g8 30.Ve5 devam yolu partiyi kaybettirir.
25. Kh1 . . .

Kolayca anlalaca gibi, meydana gelen durumda h-stunu

nun almas Siyahn yenilgisi anlamna gelir. Pekala, fakat
Siyah bunu nasl nleyebilir? 25 . ... g7 yantnda sora Be
yazn ok ilgin bir hcum devam var: 26.f4! !. md 26 . ...
gf 27.Vh2 Kh8 28.Ag2 e5 29.Ah4 hamlelerinden sonra beyaz
At kati etki ile mcadeleye karr. 26 . ... V:f4 27.de'den son
ra, siyah Ata saldrmas sayesinde, Beyaz yine At ile f5-hane
sine gidebilir (27 . ... Ve4+ 28.a1 V:e6 29.AfS+).
25 . . . . Af61 !

Byle bir hamleyi ancak ok byk bir usta bulabilir. Siyah h

hatt iin mcadelede bir temponun Ph6'dan daha nemli ol
duunu anlamtr.

35. A:a6 . . .

Baka n e yapabilir ki?

35 . . . . V:e4+ 36.V:e4 K:e4 37.Ac7 b4 38.a:b4 . . .

Veya 38.a4 b3 39.a5 K:g4 40.a6 Ka4 41 .Kd3 Ae4! v.s.,=.

38 . . . . K:b4 39.Kf1 Kf4, Beraberlik.

Karpov'un bu partideki d irenci, Spassky'nin moralini o kadar

fena bozmutur ki, eski Dnya ampiyonu ma partiden
sonra kaybetmitir.
Oyunortasmdan oyu nsonuna gei
Al ve oyunortas, bildiimiz gibi, birbirine sk sky ba
ldr. Her iki taraf da balang safhasnda hata yapmadg tak
tirde bundan sonraki oyunortas eit anslarla balamakta
dr. B u gibi hallerde partinin neticesi oyunortasnda olup bi
tenlere baldr. Buna gre oyunda eitli sonular meydana
gelebilir: Parti beraberlikle ya da bir taraf.n . kazanc ile o u
. .
nortasnda bitebilir. Aksi halde oyun, e11 talarn (Fgur
lerin ve Piyonlarn} krlmas sayesinde oyunsonuna geer.
u halde oyunortas ve oyunsonu arasnda da bir gei var
dr ve bazen bu gei partinin gidiinde nemli bir rol oynar.
u noktalara dikkat edelim: 1 ) Oyunsonunda tahtadaki kuv
vetler, aha kar hcuma gemeye elverili olamayacak de
recede snrldr; 2) Oyunsonunda ahlarn rol kati ekilde
deiir. Oyunortasnda koruma gerektiren ah, oyunsnunda
aktif (etkin) bir Figr olarak uraa katlmaktadr; ) Py nla
rn rol bir hayli byr. Parti oyunsonuna yaklatg vakt, bu
faktrleri gz nnde tutmak yararl olacaktr; nk oyunso
nuna gei birok defa oyunculara baldr. olayca. a.nlala
ca gibi finale gei ou zaman sadece br taraf n elve
rili olabilir. ok basit bir rnek: Nispeten sakin ir. durumda
bir tarafn iki Piyon fazlas olsun. Elbette bu taraf n oyunun
basitletirilmesi, yani Figrlerin krlmas yardmyla oyun
sonuna geilmesi ok elverilidir. Kar taraf ise, yegane an
s bu olduu iin, vargcyle oyunu kartrmaya alacaktr.
spanyol partisinin "deime varyantnn" 1 .e4 e5 2.Af3 Ac6
3.Fb5 a6 4.F:c6 b:c6 5.d4 e:d4 6.V:d4 6.V:d4 7.A:d4 devam
yolunu gznne alalm. Burada kuvvetlerin dengesi bozul
mamtr, fakat Vezir kanadndaki Piyon, bir duble Piyon
ieren drt siyah Piyonu dengelemektedir; yle ki Beyaz pra
tik olarak bir Piyon fazlas varm gibi oynamaktadr. Gerek
ten de, btn Figrlerin ortadan kaldrlm, yani tahtada sa
dece Piyonlarn kalm olduunu varsayalm. Partiyi normal
252

olarak Beyaz kazanm olur. Bu nedenden tr yukardaki

varyant ile balanan bir partide, Beyaz ilk andan itibaren oyu
nu basitletirmeye, Siyah ise karmakark, kombinezonlu, ve
hatta riskli bir hale sokmaya alacaktr.
imdi zikrettiimiz "duble Piyondan" baka, oyunsonuna ge
ii elverili hale getiren baka faktrler de vardr, rnein:
izole (ayrk) Vezir Piyonu, Fil ifti farkl renkli (aprazlarda y
ryen) Filler, saha stnl v.s.
i zole Vezir Piyonuna birok modern varyantta rastlanmakta
dr, rnein
a) Fransz partisinin Tarrasch varyant: 1 .e4 e6 2.d4 d5 3.Ad2
es 4.e:d5 e:d5 5.Agf3 Ac6 6.FbS Fd6 7.0-0 Agel 8.d:c5 F:c5
9.Ab3.
b) Caro-Kann savunmasnda Panov hcumu: 1 .e4 c6 2.d4 dS
2.e:d5 c:d5 4.c4 Af6 5.Ac3 e6 6.Af3 Fe7 7.c:d5 A:d5 8.Fd3.
c} Vezir gambitinde Tarrasch hcumu (varyant): 1 .d4 d5
2.c4 e6 3.Ac3 e s 4.c:d5 e:d5 5.Af3 Ac6 6.g3 Af6 7.Fg2 Fe7
s.o-o o-o 9.d:cs.
Oyunortasnda izole Vezir Piyonu, ok kez rok hcumuna g
tren etkin (aktif} bir Figr oyununu desteklemektedir; fakat
oyunsonunda zayf hale gelir. Bu durum her iki tarafn strate
jisini belirler. izole Piyonlu taraf iin elverili olan, oyunu kar
makark hale getirmek, rakibi iin ise basitletirmektir.
imdi aadaki rnei gzden geirelim.

ve krrd, fakat...) 1 9.d:e5 Ah5 20.Fb4+ g8 21 .Fe?! ! ham

lelerinden sonra Beyaz, Kalesinin 7'nci sraya sokulmasn
zorlamaktadr.
18 . . . . g5 1 9.f3 Ah5

1 7 . .. .F:e5 20.K:e5! K:e5 21 .de Ad? 22.Fa5! b6 23.Fc3 ham

lelerimden beyaz Kale siyah kam pa sokulmaktadr.
20.Aq4 Sq7 21 . Fc3 Sq6 22. K:e8 K:e8 23.c5 Fb8
24.d5!
. .

O zamanlar henz 1 4 yanda olan Fisher hemen doru stra

tejik plan uyguluyor. imdi Siyah, Vezir kanadnda bir geer
Piy on meydana getirilmesine kar aresizdir (aslnda 4 . ..
Af6 5.A:f6+ ef varyantnn neticesi); nk 24 . ... Ke2+
25.d3 K:g2 26.d6 f6 27.c4 devam yolu bir Figrn kayb
na gtrr.
24 . . . . c:d5 25.K:d5 15 25.Ae5+ F:e5

26 . ... f6 27.Ac6+ e6 28.Kd8! K:d8 29.A:dB+ d7 30.A:b7

c6 31 .Ad8+ v.s. denemesi de elbette mitsizdir. Parti yle
bitmitir:
27.K:e5 Af6 28.K:e8 A:e8 29.Fe5! Sh5
30.Sd3 q4 31 . b4 a6 32.a4 q:f3 33.g:f3 Sh4
34. b5 a:b5 35.aS! Sh3 36.c6.

ve Siy ah terketti. "bobby" tarafndan ok iyi oynanm bir

parti.
imdi " ki Fil" avantajna ait bir rnei gz nne alalm:

Parti No 72
Fischer - Addison
(Cleve land 1 957) Caro-Kann

Reshevsky - Damjanovic
(Netanya 1 969)

1 . e4 c6 2.Ac3 d5 3.Af3 d:e4 4.A:e4 Af6

5.A:f6+ ef 6.Fc4 Fd6 7.Ve2+ . . .

Doru bir devam yolu. Beyaz, Vezirsiz oyunda Vezir kanadn

daki Piyon ounluundan daha kolay yararlanabilir.
7 . . . . Ve7(?)

Aslnda bu hamle strateji bakmndan kukuludur. 7 . ... Fe7

8.0-0 0-0 9.Ke1 hamlelerinden sonra, e-hattndaki bask sa
yesinde Beyazn durumu biraz daha iyi olur, fakat bu devam
yolu yine de daha iyi idi.
7 . . . . Ve7 8.V:e7+ S:e7 9.d4 Ff5 10.Fb3 Ke8
1 1 . Fe3 SfB 1 2.0-0-0 Ad7 1 3.c4 Kad8
14. Fc2 F:c2(?)

Diyagram 521

Beyazhaneli Fillerin byle dikkatsizce krlmasndan sonra

Siyah zor duruma der. Daha iyi bir devam yolu 1 4 . ... Fg4
1 5.h3 F:f3 1 6.g:f3 g6! idi - "f4" hanesinin zayfl sayesinde
f6-f5 ve Ad7-f6-h5 manevras yardmyla. karoyun elde et-

:ZRI! ;i:{,;. :.:k!;he1

,.,,,x.,,tn:t'"""'. . . ,.,,,.,..... .,.,,.,""'... Beyaz beklenmed k br ekl @ '

M%!.B':-:-...... .i
........,:,;,m;:: de, At mer k eze yer etrme
kteJt,.," dir. Bu manevra hem daha iyi
j%t.
.
f
. .J
3
2 .A
JD.. . . B.A.. bir ?iyo .duru.121una, hem de
aagdak ncelge dayanmak1 '
q :!f fi
,
::'::;. b ''';''' d :,. e , , "";''"' h tadr: 1 8 . ... F:e5? Siyah tabii ki
bu babeas beyaz At seve seDiyagram 520
"''
"';;:"'...

;1t

. . . . . . ,'<'""''....x...

Vd8 28.g3 Ab6

26. Kc2 Kd7 27 . Ff2

28 . ... Kd1 + 29.g2 Ka1 30.b3 Ab6, 31 .Vd2! V:d2 32.K:d2

Ac8 33.Fc5 varyant, Fb7'nin fena d urumu yznden, Siyah
iin hi iyi deildir.
29. Sg2 Ac8 30.Fe3 Ae7 31 .Kd2 Ac6
32.K:d7 V:d7 33.Vd2 V:d2+?

Bariz yanl bir hareket tarz. Vezirlerin deitirilmesi ancak

Beyaz iin elverilidir. 33 . ... Ve7 34.Fb3 ve 35.a4 hamlelerin
den sonra da Beyaz, Vezir kanadnda inisiyatif elde eder; fa
kat kazanca giden yol daha uzundur.
34. F:d2 Sf8?

Bu plansz hamleden sonra Siyahn durumu zorlar. Meyda

na gelen durumda kaytsz artsz 34 . ... Ae5 ve 35 . ... Ac4 oy
namak gerekirdi. Bu manevradan sonra Siyah ok daha iyi bir
savunma yapabilirdi.

253

AILI (4)

OYUNORTASI (3)

35. Fc3(!) . . .

B u nemli hamle h e m g7-Piyonunu kontrol altna almakta,

hem de siyah At hareketsiz hale getirmektedir.
35 . . . . e5 36. Fd5 . . .

Her iki Beyaz Fil d e ideal denebilecek konumlara yerletiril

mitir. Geri birka hamle sonra Siyah, beyazhanelli Filleri k
rtrmaktadr, fakat bunun iin At pasif bir pozisyona aktar
maldr.
36 . . . . f6 37 .f4 e:f4 38.g:f4 Se8 39.Sf3 Ad8
40.Sg4! F:d5 41 .e:d5 Ab7 42.Fb4! . . .

te! Siyah At oyuna pek gireme ; oysa Beyaz, hla 6-yo

v 42.
luyla siyah kampa girmekle tehdt eder. Burada, ornegn,
... a5 43.Fc3 f7 44.h5 f8 45.g6 g8 46.f5 f8 47. Fd2 ve
48.Ff4 partiyi kaybettirir.
42 . . . . g6

42 . ... f7 43.f5 g6 44.f:g6+ :g6 45.h4 h5+ 46.f4 f7 47.b3

g6 48.a4 devam yolu Siyah iin yeterli deildir. Meydana
gelen durumda Beyaz hem 48 . ... f7 49.a:b5 a:b5 50.e4
g6 51 .d6, hem de 48 . ... a5 49.Fc3 b:a4 50.b:a4 Ac5 51 .Fd4
A:a4 52.d6 f7 53.f5 varyantnda partiyi kazanr.

KISIM 1 6
A l l (4)

43. f5 g5 44. a4 ! ! . . .

Partiyi kazandran ince hamle! Siyah At artk hapis kalmaya

mahkumdur, yle ki ah btn kuvvetlere kar tek bana
direnmek zorunda kal r. Dikkate deer keyfiyet, 44.a4! ! ham
lesi yerine ah kanadnda hemen saldrya gemenin vakitsiz
olacadr: 44.h5 f7 45.:h6 a5 46.Fc3 Ad6 47.F:a5 A:f5+
48.h5 Ae3 49.d6 e6 50.Fb4 Af1 51 .h3 Ag3+, Siyah iin iyi
beraberlik anslar ile.

44 . . . . Sf7 45. a:b5 a:b5 46.Sh5

ve Siyah terketti. Durumu, elbette, tamamen mitsizdir, r

nein 46 . ... g7 47.h3 h7

48.Fe? g7 49.b4 f7 50.d6
V.S.

[ Resim 521 a'ya baknz: Asr

mzn en kuvvetli ustalarndan
biri olan nl A.B.D.'li GM Sa
muel Reshevsky (1 91 1 -... } Ay
n zamanda modern Satran
tarihinin "harika ocuklarn
dan" biri idi].
Schachreport

Resim 521a

elverilidir.

3 . . . . Af6

Kapah ahlar (oyunlar)

Modern Satran p ratiinde 1 .d4 hamlesi 1 .e4 kadar sk kul
lan lmaktad r. Bildiimiz gibi, 1 .e4 hamlesi ile balamayan
btn allar "kapal oyunlar" snfna aittir. Bunlar arasnda
en doal ve en ok oynanan hamle 1 .d4 tr. Bunun yans.ra
gnmzde 1 .Af3 ile balayan sistemler ve zellikle, 1 .c4 (ln
giliz balangc) da olduka poplerdir. 1 .d4 ve 1 .e4 arasn
daki nemli bir fark, 1 .d4 hamlesi ile merkezde salam bir
kon um kurulmasdr, nk d4-Piyonu kendi Veziri tarafndan
korunmaktadr. Ak oyunlarda, grdmz gibi, 1 .e4 e5
hamlelerinden sonraki eitli alarda merkez, d2-d4 (veya
d7-d5) Piyon ilerlemesi sonucunda " almaktad r"; 1 .d4 d5
hamlelerinden son ra ise buna benzer e2-e4 (veya e7-e5) sal
drsn gerekletirmek daha zor olur. Bu keyfiyet nedeniyle
"ak" ve "kapal" snflara ait partilerin gelimesi de hayli
farkl olmaktadr. Kapal oyunlarda mcadele, ak oyunlarda
olduu kadar erken ve keskin balamaktad r. Bu snfta
nemli olan, gelimenin abucak bitirilmesi deil, aln
iyice dnlm olmas ve itina ile planlanmasdr. Kapa
l alarda hamllerin sras da, ak oyunlara gre, bir hayli
deiik olabilir. Ornek olarak u varyant gz nne alalm:
1 .d4 d5 2.c4 e6 3.Ac3 Af6 4.Fg5 Fe7 5.e3 o-o 6.Af3. Bu ko
num eitli sralarla meydana gelebilir, rnein: 1 .c4 (ngiliz
balangc?; bakal m:) 1 . ... Af6 2.Ac3 e6 3.d4 Fe7 4.Fg5 0-0
5.e3 d5 6.Af3, veya 1 .Af3 e6 2c4 d5 v.s.

Teo riye gre bu en iyi olanaktr. 3 . ... b5? yant burada da Si

yah iin fena bir oyuna gtrr: 4.a4 c6 e3 Vb6 6.a:b5 c:b5
7.b3(! ) cb 8.V:b3, ve Beyaz Piyonu avantajl olarak geri kaza
nr.
3 . ... Af6 yerine 3 . ... Fg4 da yeterli deildir: 4. Ae5 Fh5 5.Ac3
Ad7 6.A:c4 Agf6 7.Vb3 Ab6 8.e4(!} V:d4 9.Fe3 Vd8 1 0.f3 e6
1 1 .Ab5 ! A:c4 1 2.V:c4, Beyaz iin bariz bir avantajla (Bogoljj
bov'un varyant).

Vezir gamb iti

1 .d4 d5 2.c4

Bu klasik al btn kapal oyunlar arasnda en eski olandr.

Bu al tarz, yani "Vezir gam biti" iin karakteristik olan 2.c4
kanat hcumu uzun zamandan beri ayrntl olarak incelen
mektedi r. Buna ramen, modern pratikte hala yeni problem
ler meydana gelmektedir - hem Siyah, hem de Beyaz iin.
imdi bu aln en nemli sistemlerini gz nne alalm.
Ka bul e d i len Vezir gamb iti
1 . d4 d5 2.c4 d:c4

Bu rada unu sylemek yerinde olur ki, Vezir gambiti aslnda

"gerek bir gambit deildir; nk varyantlarn ounda (ah
gambitinden farkl olarak! ) Beyaz, feda edilen Piyonu kolay
lkla geri al r ve stelik, bir Piyon merkezi elde eder. Zaten,
imdi greceimiz gibi, Siyah bu Piyonu kazanmak amacyla
almamaktadr. Vezir gambitinde bu, ok kez tehlikeli bir stra
teji olabilir. Satranca yeni balayanlar iin yazlm olan baz
kitaplarda, sylediklerimiz aklamak amac ile, yle bir var
yant gsterilmektedir: 1 .d4 d5 2.c4 de 3.e3 [Burada doru
(daha kuvvetli} hamle 3 .Af3 tr, nk 3.e3'ten sonra Siyahn
kuwetli 3 . ... e5(!) yant var] 3 . ... b5? 4.a4 c6 5.ab cb? 6.Vf3
ve Beyaz bir Figr kazanr.
3. Af3 . . .

E n iyi devam yolu . Beyaz 3.Ac3 veya 3.e3 d e oynayabilir, fa

kat bu halde Siyah oyunu daha kolay denkletirebilir, rnein:
3.e3 e5( ! ) 4.F:c4 e:d4 5.e:d4 Fb4+ 6.Ac3 Af6 7.Af3 0-0 8.0-0
Fg4 v.s.,=. Bu varyantta 4.d:e5 V:d1 + v.s. daha ok Siyah iin
254

4. e3 . . .

Klasik devam yolu Burada Beyaz, Bogoljubow'un (1 934 se

nesinde ilk defa uygulad} 4. Va4+ hamlesini de seebilir,
rnein 4.Va4+ c6 [En salam yant, fakat pratiin gsterdi
i g ibi 4 . ... Ac6, 4 . ... Vd7 ve 4 . ... Fd7 yantlar da yeterlidir.
4 . ... Abd7 devam yolu ise zor bir oyuna gtrr: 5.Ac3 e6
6.e4! c5 7.d5 e:d5 8.e5 d4 9.e:f6 d:c3 1 0.F:c4 V:f6 1 1 .Fg5
Vc6 1 2.0-0-0! (Tannm Avusturyal usta, yazar ve teorisyen
H.Mller'in tavsiyesi) 1 2 . ... c:b2+ 1 3.:b2 Fe7 1 4.Khe1 f6
1 5. Fb5 Vb6 1 6.c1 f:g5 1 7. F:d7 + f8 1 8.K:e?, partiyi kazan
d ran bir hcumla (Taimanov-Polugajevsly, 1 960} Siyah iin
ciddi zorluklar ancak bu son 4 . ... Abd? varyantnda mevcut
tur]. 5.V:c4 Ff5 6.g3 Abd7 7.Fg2 e6 8.0-0 Fe7 9.Vb3 Vb6, eit
oyunla.
Bu rada, ayrga, 1 950' 1 i senelerde moda olan 4.Ac3 varyantn
zikredelim. Ozellikle Tolusch ve Geller tarafndan incelenen
bu devam yolu "gerek" bir gambite gtrr. En ok rastla
nan hamleler yledir: 4 . ... a6 (En tutarl yant. Fakat 4.Ac3
varyantnn incelilerini bilmeyen bir oyuncu iin en basit ola
nak 4 . ... c6 ile Slav savunmasna gemektir). 5.e4 b5 6.e5
Ad5 7.a4 A:c3 8.b:c3 Vd5 9.g3 Fe6. [9 . ... Ff5 1 0.Fg2 Fe4 de
vam yolu iyi deildir: 1 1 .0-0 e6 1 2.Ke1 ! , ve 1 3. K:e4! hamle
sine kar savunma yoktur. 9 . ... Fb7 yant da yeterli deil,
nk 1 0.Fg2 Vd7 1 1 . Fa3 e6 1 2.F:fB :f8 1 3.0-0 hamlelerin
den sonra Beyaz, ah kanadnda baskl bir oyun elde etmek
tedir (Bronstein-Kortschnoy, 1 964)]. 1 0.Fg2 Vb7; Siyahn
d u rumu salam olmakla beraber, Beyazn hissedilir bir inisi
yatifi vardr.
4 . . . . e6

En ok rastlanan devam yolu. Dier olanaklar yledir: 1 ) 4.

... g6 Smyslov'un G rnfeld savunmasndaki bir fikre dayanan
varyant) 5. F:c4 Fg7 6.0-0 0-0 7.Ac3 Afd7 v.s.; 2} 4 . ... Fe6?!
Tannm usta Winawer'in geen as rda teklif ettii hamle.
Gambit Piyonunun saklanmasn amalayan bu devam yolu,
Siyah iin zor bir oyuna gtrr; 3) 4 . ... Fg4. Bu nispeten ye
ni devam yolu modern pratikte arasra kullanlmaktad r. Baz
varyantlarda Siyah b7-Piyonunu vermekte, fakat buna kar
lk etkili bir karoyun elde etmektedir. En ok rastlanan var
yant yledir: 5.F:c4 (6.F:f7+ tehdidi ile) 5 . ... e6 6.h3 (6.Vb3
veya 6.Ac3 de iyidir} 6 . ... Fh5 7.Ac3 Abd7 8.0-0 Fd6 9.e4 e5
1 0.d:e5 A:e5 1 1 .Fe2 A:f3+ 1 2.F:f3 F:f3 1 3.V:f3. Bu hamleler
den sonra Beyaz kk, fakat srekli bir konumsal avantaj el
de eder.
Bu rada unu da zikretmek faydal olur ki, drdnc hamlede
(4 . ... e6 yerine) "kazanlm" c4-Piyonunu koruma da yanl
tr, rnein: 4 . ... b5(?) 5.a4 c6 6.a:b5 c:b5 7.b3! Fe6 8.Ae5,
Beyaz iin bariz bir avantajla.
5. F:c4 c5

Bu al iin, beyaz Piyon merkezine kar tipik bir hcum.

255

AILI (4)

AILI (4)

16. Ke1 ! Ad7

6. 0-0 a6

ok nemli bir andr. Eskiden burada 6 . ... c:d4 oynanrd 7.e:d4 yantndan sonra "izole" d4-Piyonuna kar bask oyu
nu kurmak amacyla ("Steinitz varyant"). Ancak pratiin gs
terdii gibi, zellikle tahtada birok Figr kald taktirde, bu
Piyon grnd kadar zararsz deildir. Aadaki varyant
bunu bariz ekilde aklamaktadr: 6 . ... c:d4 7.e:d4 Ac6
8.Ac3 a6 (8 . ... Fe7 9.Ve2 0-0 1 O.Kd1 hamlelerinden sonra,
Beyaz srekli bir inisiyatif elde eder) 9.Ve2 b5 (9. ... A:d4
1 O.A:d4 V:d4 1 1 . Kd1 Vg4 1 2.Ad5 ! devam yolu Siyah iin teh
likelidir. Fakat bu durumda Siyah sakin 9 . ... Fe7 varyantn
seebilir) 1 0. Fb3 [Burada Suetin'in 1 O.d5(! ) hamlesi de iyi
dir]. Meydana gelen pozisyonda inisiyatif kukusuz Beyazn
dr. rnein 1 O . ... A:d4 1 1 .A:d4 V:d4 1 2.Ad5! ve beyaz h
cum tehlikeli hale gelir.
7. Ve2 b5 8. Fb3 . . .

B u ricat 8.Fd3'ten daha etkilidir, nk 8.Fd3 c:d4! 9.e:d4

Fe7! 1 0.a4 b:a4 1 1 .K:a4 Fb7 1 2.Abd2 0-0 1 3.Ab3 Fc6 1 4.Ka1
Vb6 1 5.AeS Fb5 hamlelerinden sonra Siyah eit bir oyun el
de eder.

imdi de 1 6 . ... a:b5 yant 1 7.K:a8 V:a8 1 8.dS v.s. yznden

pek oynanamaz. Fakat 16 . ... Fe7 yant henz baz direnme
olanaklar salard.
1 7.Vh5 g6 1 6.A:e6! !

9. Kd1 . . .

Kabul edilen vezir gambitinin "Klasik varyant" iin tipik bir

hamle.

Diyagram 521 b

7.V:b7? hamlesi 7. ... Aa5 8.Ve4 Ff5 yznden fenadr.

7 . . . . b5 8.Fd3 . . .

Burada 8.Fe2! hamlesi Beyaza belli bir stnlk salar.

8 . . . . Af6 9.Ae5?!

Vakitsiz bir etkinli. Gelimey i devam ettirmek daha iyi olurdu.

9 . . . . A:e5 1 0.d:e5 Ad7 1 1 .Fe4 Kb8 12.Fc6 Fe7
1 3.f3 Fh5 1 4.Vd3 . . .

Beyaz, siyah Kaleyi b6-hanesine ekmekte, v e bylece Fd2a5 hamlesi yardmyla zaman kazanmay ummaktadr. Ancak
bu manevrann da bir "bedeli" var: Beyaz, Figrlerini gelitir
mekte ge kalmaktadr.

Parti No 73
Barejev Jakowitsch
(Tallin 1 986)
Kabul edilen Vezir g a mbiti

Yanl "stratejinin" devam. Oysa burada 1 5.V:d7+ yardmy

la oyunu basitletirme olana vard. ..

Geller ve Tolusch tarafndan incelenmi olan b u gambit var

yant ile ilgili olarak teorik ksmdaki ba varyantta, Beyazn
4'nc hamlesine ait notlara baknz.
4 . . . . a6 5.e4 b5 6.e5 Ad5 7.a4 A:c3

14 . . . . Kb6 1 5 .Vc2 . . .
1 5. . . .

8.b:c3 Vd5 9.q3 Fe6

1 0. Fg2 Vd7 1 1 .0-0 Fd5 1 2.e6! F:e6 1 3 .Aa5 Fd5

14.F:d5 V:d5 1 5.ab e6

o - o 1 6. Fa5?

K:c6!

te Beyaz bunu beklemiyordu. Bu kalite fedas sayesinde Si

yah, rakip ah konumuna kar ekili bir hcum balatmakta
dr.
17.V:c6 A:e5 1 8.Vc2 . . .

Meydana gelen konumda nemli olan nokta, 1 8.V:c7 devam

yolunun 1 8 . ... Fh4+ 1 9.g3 A:f3+ yznden iyi olmaddr.

7. Fb7 hamlesinden sonra 8.e6! hamlesi Beyaza stnlk

salar)
Yeni aratrm alara gre Hort'un 9 . ... Fb7 yant daha iyidir,
rnein : 1 O.Fg2 Vd7 1 1 .Fa3 Fd5 ve Ac6; fakat Siyah eski 6.
... Fe6 varyant n iyiletirm ek istiyor.

'

18 . . . . Fh4+ 1 9.Sf1 A:f3! 20.g:f3 F:f3

21 .Khg1 Vf6 22.Kg3 . . .

22.Fc3 hamlesinden sonra 22 . ... Fe2++ 23.:e2 Vf2+ 24.d3

Kd8+ 25.Fd4 V:g1 26.V:c7 Vd1 + 27.Ve4 K:d4+ 28.e:d4 Ve2+,
pskrtlemeyen tehditler ile. Bavaryantta yaplan hamle de
partiyi kurtaramaz:
22 . . . . F:g3 23.h:g3 Kd8 24.Ac3 Vh6!
25.Vf2 Vh1+ 26.Vg1 Vh5 27.Vf2

Yukarda sz geen iyiletirme giriimi. unu da belirtelim

ki bu durumda 15 . ... a:b5 yant kaybedilmi bir duruma g
trr: 15 . ... a:b5 1 6. K:a8 V:a8 1 7.Vg4! Ac6 1 3.Vf3 f6 1 9.Ae6
Vb7 20.Vd5 (Balaschov-Miles, Bugojno 1 978).
256

ve Beyaz terketti. (28 . ... Vh3+

29.e1 Kg2 partiyi hemen ka
zandrrd, fakat parti nasl olsa

Ortodoks savu n mas

1 .d4 d5 2.c4 d :c4 3.Af3 a6 4.e3 Fg4 5.F:c4 e6

6.Vb3 Ac6?! 7.Fd2 . . .

9 . . . . Abd7(!)

1 .d4 d5 2.c4 d:c4 3.Af3 Af6 4.Ac3 . . .

mitsizdir).

Bu varyant iin nemli bir hamle; imdi anslar aa yukar

eittir. Dikkate deer olan, bu son hamle yerine Siyahn 9 . ...
Ac6(?) devam yolunun, d4-d5 tehdidi yznden pek uygun
olmaddr.

Diyagram 522

8 . . . . Fb7

Burada 8. ... c4 devam yolu, stratejik bakmdan iyi deildir.

Bu hamle ile Vezir kanadnda elde edilen (ve zellikle oyun
sonlarnda faydal olan) Piyon onuluu imdilik beyaz
merkeze yaplan bask kadar nemli deildir.

ve Siyah terketti (Diyagram 521 b'ye baknz).

Parti No 74
Kertschev - Maltschev
(Sofya 1 960)
Vezir gambiti.
edilen
Kabul

(5.d:c6 devam yolu da Beyaz iin elverilidir, rnein: 5 . ...

F:c6 6.Ac3 e6 7.e4 Fb4 8.f3 f5 9.Fc4! f:e4 1 o.o-o e:f3 1 1 .F:e6
f6 1 2.d5; Beyazn tehlikeli bir inisiyatifi var, Rasuvajev-Kos
k, 1 971 ). 5 . ... V:d5 6.e3 es 7.Ac3 Fb4 8.Fd2 F:c3 9.bc; mey
dana gelen durumda Beyazn anslar daha iyidir.
2
c7-c5?! sistemi. Ellili yllarda hayli popler olan bu de
v m Y.Ol na, bugnlerde aa yukar hi rastlanmamaktadr,
unku Syahn oyunu yeterince denkletirmesi mmkn de
ildir. B eam yolu iin Portisch-Bronstein (1 969) partisi
karakterstktr: 3.c:d5 Af6 4.e4! (Teoriye gre en iyi devam
yolu). 4 . ... A:e4 5.d:c5 A:c5 6 . Af3 e6 7.Ac3 e:d5 8.V:d5
e7+. (Burada 8 . ... Ac6 yant biraz daha iyidir, fakat bu tak
trde de 9.V:d8+ A:d8 1 O.Ad5! hamlelerinden sonra Siyahn
d urum u zorlar). 9.Fe3 Ac6 1 O.Fb5 Fd7 1 1 .0-0! Ae6 1 2.Ae5!
A:e5 1 3.V:e5 F:b5 1 4.A:b5 a6 1 5.Kad1 Kd8 1 6.Fb6, K:d1
1 7.K:d1 16 1 8.Vf5! Beyazn bariz bir stnl ile (1 8 . ...
a:b5? 1 9.V:b5+f7 20.Kd7).
2 . . . . Ag8-f6 sistemi. 1 .d4 d5 2.c4 Af6?! Turnuva pratiinde
ilk defa Marshall tarafndan uygulanm olan bu devam yolu
aslnda bal ban pek nemli deildir, nk Beyaz 3.Ac3
oyn kta son a Syahn 3 . ... e6"dan daha iyi bir yant yok
tur; oyle k part "standart" varyanta dner. Ancak Beyaz (is
terse ! ) 3.c:d5 de oynayabilir, rnein: 3.c:d5 A:d5 .4.Af3!
[4.e4 saldrs vakitsizdir, nk 4 . ... Af6 5.Ac3 e5! hamlele
rinden sonra Siyah yeterli bir karoyun elde eder (6.de?
V:d1 +J .. :d1 Ag4, =+)]. 4 . ... Ff5 5.Vb3! ; Beyazn merkezde,
ok buyuk olmayan, fakat hissedilir bir avantaj var.

1 .d4 d5 2.c4 . . .

hamle lerinden sonra, uzun bir sre e n ok

2 . . . . e6

yant kullanlmtr. Bu nedenle, bu hamleler ile balayan de

vam yollar bazen "klasik Vezir gambiti" olarak adlandrlma
tadr. Ancak, hemen ekleyelim, ilerde greceimiz gibi, 20'nci
asrda meydana gelen birok "modern" sistem de byle ba
lamaktadr ve bunlardan bazlar eskiden bilinen sistemlerin
gelitirilmi halinden baka bir ey deildir.
Siyahn 2 . ... e6 hamlesinden baka devam yollar da mevcut
tur. Bunlardan, kukusuz, en nemlisi 2 . ... c6 olanadr
("Slav savunmas). Bu devam yolu ayr bir konu olarak ince
lenecektir.
Dier olanaklar ksaca gzden geirelim.
Albin gambiti. 2.e6 yerine Siyah ikinci hamlede 2 . . . . e5!?
yantn seebilir. Bu da, ah gambitindeki 1 .e4 2.f4 d5 "Falk
b er gambitine" benzeyen Albin kar gambilidir. (Adolf Al
b. , 1 848-1 920, tannm Viyanal usta ve teorisyen). Teoriye
go!e bu oyun tarz Siyaha tam anlamyla yeterli karanslar
saglayamamaktadr, rnein: 3.d:e5 d4 4.Af3 [Dikkat edile
cek hata: 4.e3? Fb4+ 5.Fd2 d:e3 6.F:b4?? (6.f:e3) 6 . ... e:f2+
7.e2 f:g1A+! v.s. (8.K:g1 Fg4+)]. 4 . ... Ac6 5.g3. Teorik ara
trmalarn ve pratiin gsterdii gibi, ah Filinin fianchetto
yardmyla gelitirilmesi Beyaza en iyi anslar salar. 5 . ...
Fg4 6.Fg2 Vd7 7.a3. (Burada 7. 0-0 devam yolu da iyidir: 7.00 0-0-0 8.Va4 b8 9.Abd2 Age7 1 0 . Ab3 Ac8 1 1 .c5 ! Fe7
1 2.Kd1 F:f3 1 3.e:f3 A:e5 1 4.V:d? K:d7 1 5.f4, Beyaz iin iyi
anslar ile). 7 . ... 0-0-0 8.0-0 Age7 9.Va4 b8 1 0.Abd2 Ag6
1 1 .b4 h5!? (1 1 . ... A:e5 1 2.V:d7 hamlelerinden sonra Beyaz
da a iyi bir oyunsonu elde eder). 1 2.c5 Fh3 1 3.e6! { Dikkat
edlecek bir incelik: Piyonun iadesi sayesinde Beyaz nemli
zamandan kazanr) 13 . . . . F:e6 1 4.b5 Ace5 1 5.c6 Vd6 1 6.Fb2
ve beyaz inisiyatif tehlikeli olmaya balar.
Chigorln savunmas. 1 . d4 d5 2.c4 Ac6. Bugn az rastlanan
bu ham .. a Q.llarn gelimesinde nemli tarihi bir rol oyna
tr; unku bambaka kurallar hakim olduu vakit, rakip
Pyon merkezine kar Figrler yardmyla de savunulabildi
ini gstermektedir. Bylelikle bu hamle, birok modern sis
t.emin ncln yap mtr. 3.Af3. (Teoriye gre en kuvvet
l devam yolu. 3.Ac3'ten sonra Siyah partiyi daha kolay denk
letirir rnein: 3.Ac3 d:c4 4.d5 Ae5 5.Ff4 Ag6 6.Fg3 e5
7.d:e6 F:e6 8.Af3 Af6 9.Ad4 Fd7 1 O.e3 Fb4, =; Gligori
Smyslov, 1 971 ). 3 . ... Fg4. (d4-noktas iin yaplan mcade
le bakmndan en mantkl devam yolu) 4.c:d5 F:f3 5.g:f3

. .

3. Ac3 Af6

nl GM ve teorisyen Dr. Tarrasch, bu devam yolunu vaktiy

le "ortAodoks" larak isimlendirmitir, nk Siyahn bu geli
me plan "esk moda" olarak deerlendirir ve bu hamle yeri
ne 3 . ... c7-c5 tavsiye ederdi (Tarrasch savunmas). 4.c:d5.
[4.Af3 Ac6 5.e3 Af6 v.s. (simetrik varyant) sakin bir oyuna
gtrr ve Beyaza stnlk salayamaz]. 4 . ... ed [4 . ... c:d4
5.V:d4 Ac6 6.Vd1 ed 7.V:d5 Fe6 8.V:d8+ K:d8 9.e3 Ab4
1 .FbS+ e7 1 1 .:9 f ! v.s.; (Schara-Henning gambiti) teoriye
gore yeterl degldr, fakat itinal bir savunma gerektirir].
5.Af3 Ac6 6.g3(!). (Dier devam yollarndan daha fazla zor
luk karan Rubinstein-Schlechter gelime sistemi. Burada
rnein, .6.Fg5 Fe? 7.F:e7 Ag:e7 ve 6 . Ff4 Af6 7.e3 Fe7 gib i
daha esk varyantlar Beyaza hibir avantaj salayamaz). 6 . ...
Af6 7.Fg2 Fe7 8.0-0 o-o. [Beyazn pozisyonu hala biraz daha
iyidir ve Siyah yeterli karoyunu salayabilmek iin (zellik
le burada ok oynanan 9.Fg5 hamlesinden sonra) itinal oy
namal r. Geen asrn son yllar ile bu asrn banda olduk
a populer olan Tarrasch savunmas, Rubinstein'in turnuva
larda 6.g3 hamlesini tatbik etmesinden ve Schlechter'in bunu
ayrnt. l . aak i ele esinden sonra "kriz" geirmitir.. An
cak gunumuzde . zole Vezir Piyonu bir hayli farkl olarak de
erlendirilmektedir. Bunun nedeni, modern satrancn eskisi
ne kyasla ok daha "dinamik" olmas sebebiyle, byle bir Pi
yonun kuvvetli taraflarnn da "kefedilmi" oluudur; yle ki
bu ala (zellikle eski Dnya ampiyonu B. Spassky'nin
sayesi nde) bugnlerde turnuvalarda rastlanmaktadr) .
4. Fg5 . . .

.nmzde B yaz bu "klasik" hamle yerine birok kez "de

gme
varyant . seer: 4.cd ed (Genellikle seilen yant. Fakat
4 . ... A:d5 de oynanabilir) 5.Fg5 (5.Ff4 ile balayan gelime
sistemi de kullanlmaktadr) 5 . ... Fe7 6.e3 c6 7.Fd3 0-0 8.Vc2
A.b 7. (Bu . eva yolu iin ipi olan bu PO.? isyonda Beyaz e
tl stratek planlardan brn seebilir. Ornein 9.Age2 ve

257

AILI (4)

bundan sonra 0-0 ve f2-f3 ile e3-e4 ilerlemesinin hazrlan

mas; veya 9.Age2, ve bundan sonra 0-0-0, ah kanadnda
hcum hazrlamak iin). 9.Af3 Ke8 1 O.O-O Af8 (Klasik 3 . ...
Af6 varyantndan sonra da meydana gelebilen tipik bir pozis
yon. Siyahn son 1 O . ... Af8 hamlesine dikkat edelim; Siyah
dikkatli oynamaldr, nk bu konumda hem 1 O . ... Ae4?
1 1 .F:e4! , hem de 1 O . ... h6 1 1 .Ff4 Ah5? 1 2.A:d5! devam yol
lar hataldr) 1 1 .Kab1 (Veya hemen 1 1 .F:f6 F:f6 1 2.b4!) 1 1 .
.... Ag6 1 2.F:f6 F:f6 1 3.b4 ! a6 1 4.Kfc1 Fg4 1 5.Ad2 Fe7 1 6.a4.
Son hamlelere zellile dikkat edelim; Beyaz imdi b4-b5 iler
lemesini hazrlamaktadr. Vezir kanadnda Beyazn iki, Siyahn
ise Piyonu var. Beyaz, "Aznlk hcumu" olarak isimlendi
rilen bu saldr sayesinde, hafif fakat srekli bir inisiyatif elde
eder. Bu, mod ern satranta ok rastlanan stratejik bir plan
dr. Bunun neticesi olarak Pc6 birok defa zayf kalr. Siyah,
pasif kalmamak iin, ah kanadnda baz anslar aramaktadr.
Beyaz, bavaryanttaki 4.Fg5 hami.e si yerine 4.Af3 de ynay
bilir. Hallerin ounda bu sadece hamle srasnn deqm
_s
ne neden olur. Ancak Siyah imdi 4 . ... c5 de oynayablr, un
k 5.c:d5 yantndan sonra Piyonu Atla alabilir: 5 . ... A:d5 (5.
... ed, elbette, Tarrasch savunmasna gtrr). Bu taktirde
parti yle devam edebilir: 6.e4 A:c3 7.bc cd 8.cd. Beyaz kuv
vetli bir Piyon merkezi elde etmitir, fakat Siyahn da karoyun salayan devam yollar vardr, rnein: 8 . ...Ac6 9.Fc4
b5 1 O.Fd3 (1 0.F:b5? Va5+) 1 O. ...Fb4+ (1 O. ... A:d4??
1 1 .A:d4 V:d4 1 2.F:b5+) 1 1 . Fd2 F:d2+ v.s., aa yukar eit
bir oyunla.
4 . . . . Fe7

Bundan nceki notta grdmz gibi, 4.Af3 hamlesinden

sonra Siyah 4 . ... c7-c5 oynayabilir. 4.Fg5'ten sonra c-Piyo
nunun bu ilerleyii yeterince emniyetli deildir, rnein: 5.cd
Vb6 (Yegane olanak, nk 5 . ... ed yant 6.F:f6 v.s. yzn
den fenadr) 6.de cd (nispeten iyi devam yolu) 7.ef+ :f7
8.Aa4 Va5+ 9.Fd2 Fb4 1 O.Vb3+ Ad5 1 1 .F:b4 V:b4+ 1 2.V:b4
A:b4 1 3.Kd1 ; yaplan analizlere gre Beyazn konumu hisse
dilir ekilde stndr.
Siyah burada 4. ... Abd7 yant yardmyla Cambridge
Springs varyantn seebilir: 4 . ... Abd 5.e3 c6 f3 Va5 [Bu
savunmay karakterize eden bu hamle lk defa Pllsbury tara
fndan byk uluslararas Cambridge-Springs (A.B.D., Pen
silvanya'da nl kr yeri) turnuvasnda oynanmtr. Bunun
iin bu al bazen Pillsbury savunmas lark - a.dla d_ r
maktadr. Bu vesile ile unu hatrlatalm k, bldgmz gb, 4.
... Abd? yantndan sonra 5.cd ed 6.A:d5? ar bir hata olur,
nk 6 . ... A:d5! 7.F:d8 Fb4+ v.s. hamlelerind n. s onra Siyah
bir Figr kazanr]. Beyaz i ki devam yolundan brn_ seeblr:
1 ) 7.Ad2 (Eski yant); rnein 7 . ... Fb4 (En kuvvetli devam
yolu) 8.Vc2 (8.Vb3? d:c4, ve bir Figr kazanr) 8 . ... de 9.F:f6
A:f6 1 O.A:c4 Ve? 1 1 .g3 0-0 1 2.Fg2; Beyazn belli bir alan s
tnl, Siyahn ise buna karlk iki Fili var - anslar aa
yukar eittir.
2) 7.c:d5 (7.Ad2 yerine): Modern varyant. 7 . ... A:d5! (Ayrn
tl analizlerin gsterdii gibi, Siyah iin en iyi devam y olu)
8.Vd2 (Ac3'n amazn ortadan kaldrmakta ve e3-e4 lerle
yiini hazrlamaktadr). 8 . ... A7b6 [Dier bir olanak 8 . ... Fb4
9.Kc1 h6 v.s.; pratiin gsterdii gibi, Beyazn anslar daha
iyidir. 8 . ... A7b6 yant ilk defa Johner-Becker partisinde oy
nanmtr (Karlsbad 1 929), 9.e4? A:c3 1 O.be Aa4 1 1 .Fd3
(1 1 .Kc1 ? A:c3) 1 1 . ... VOc3 1 2.V:c3 A:c3 ve B .yaz ir Piyon
kaybetmitir] . En ok rastlanan devam yolu oyledr: 9.Fd3
A:c3 1 0.b:c3 Ad5 1 1 .Kc1 A:c3 1 2.0-0 Fb4 1 3.a3 V:a3 1 4.Ka1

1 9.Vg4 A:g5 20.Kcd1 Vc3 a b d 0 1 g

Dyagram 523
21 . Kc1 , ve parti belki de hamlelerin tekrarlanmas ile berabere biter; 3) 1 5.Kfc1 . Bu hamle ilk defa Kranz-Lundin parti
sinde (sve 1 964) denenmitir. 1 5 . ... Aa2 1 6.V:a2 V:d3
1 7.d5 ed?
(1 7 . ... V:d5 1 8.Kd1 , ve 1 7 . ... c:d5 1 8.Va4+ gibi, bu dev"!1
yolu da iyi deildir. Ne olursa olsun rok yapmak gerekli_ d,
rnein: 17 . ... 0-0 1 8.Kd1 Vb5 1 9.d6 Fd7, kark bir mca
dele ile) 1 8.Vb2! f6 1 9.V:b4 fg 20.e4 v.s., partiyi kazandran
hcum ile.
5.e3 0-0 6.Af3 Abd7

Klasik ortodoks savunmasna gtrr.

Siyah burada 6 . ... h6 yantn da seebilir. Bu devam yolu
"modern" savunma sistemine gtrr. Bunun asl fikri 6 . ...
h6 7.Fh4 [7.F:f6 hamlesinin Beyaza fazla bir ey salayama
maktadr, rnein: 7 . ... F:f6 8.Kc1 (Veya 8.Vc2 c5! .de Va5
v.s.) 8 . ... c6 9.Fd3 Ad? 1 0.0-0 de 1 1 .F:c4 e5, aag yukar
eit bir oyunla] 7 . ... b6 ("Tartakower varyant") 8.c:d5 A:d5!
(Benzer konumlarda daha nce oynanan 8 . ... e:d5 yantn
dan ok daha iyidir) 9. F:e7 V:e? 1 O.A:d5 (1 0.Kc1 Fb7
1 1 .A:d5 F:d5'ten daha iyi) 1 0 . ... ed 1 1 .Kc1 Fe6! Bu savunma
sistemi iin ok nemli bir hamle: 7 . ... b6 hamlesi, Ab8 ye
rinde bulunduu vakit yapldndan, beyazhaneli Fil imdi bu
etkin yere gelitirilebilir. Fil buradan c-Piyonunun ilerle esi
ni aktif ekilde destekleyebilir. 78 numaral parti (Fsher
Spassky) oyunun bundan sonraki gidiini ok iyi aklamak
tad r.
imdi grdmz Tartakower varyant_n a 7 . ... b6 ha_mlesi,
elbette, FcB'i finachetto yardmyla geltrmek amac le ya
plmaktadr; bu Fil ancak byk aprazn zorunlu olarak kapa
tlmasndan sonra e6-hanesine gelitirilmektedir. Fianchetto
sistemi daha nce de oynanyordu - 6 . ... h6 7.Fh4 hamleleri
yaplmakszn. Ancak bu iki tarz arasnda nemli bir fark var
dr; yle ki 6.Af3 b6 (6 . ... Abd7 yerine) 7.c:d5 varyantnda
Tartakower sistemi pek yerinde deildir: 7 . ... A:d5 8.F:e?
V:e7 9.A:d5 e:d5:1 O.Kc1 Fe6 1 1 .Fd3 hamlelerinden sonra
1 2.Vc2 tehdidi meydana gelmektedir (c? ve h7 noktalarna
hcum). Bu nedenden tr Siyah, beyaz Piyonu Piyonla
almak zorundadr: 7 . ... e:d5; ve bu varyantta en ok rastla
nan 8.Fd3 Fb7 9.Vc2 Abd7 1 0.0-0 c5 1 1 .Kad1 ! hamlelerinden
sonra Beyazn durumu stndr.
Siyah, altnc hamlede 6 . ... Abd? yerine 6 . ... Ae4 de oynaya
bilir (Lasker savunmas). Ancak bugnlerde bu savunma ge
nellikle (Tartakower varyantnda grdmz) 6 . ... h.6 7.Fh4
hamlelerinden sonra uygulanmaktad r: 7 . ... Ae4. ilk defa
Lasker tarafndan tatbik edilen bu basitletirme manevrasna
258

AILI (4)

turnu valarda hala rastla nmak

tadr: 8.F:e7 V:e7 (Diyagram

nun Beyaza bir ey sala madDiyagram 524

oktan dr bilinm ektedi r: 9 . .. .
d :e4 1 0.Ad2 f5 1 1 . Kc1 Ad7 1 2.Vc2 c6 1 3.cS e5 ! (Bogol ju
bow-E liskase s, 1 939)1 9 . ... A:c3 1 0.b:c3 e:d5 1 1 . Vb3 Kd8
(1 1 . ... c6 pasif devam yolu Beyaza baskl bir oyun salar
1 2.Fe2 Ad7 1 3.0-0 Af6 1 4.a4 v.s.) 1 2.c4 d :c4 1 3 . F:c4 Ac6:
1 4.Fe2 Kd6!. Pratiin gsterd ii gibi Siyahn yeterli
ansla r var, rnei n 1 5.0-0 Fe6 1 6.Vc3 Fd5 1 7.Kfe1kar
Ke8
v.s.).
il) 9.Vc2. Bu sakin devam yolu Siyaha fazla zorluk yaratm
d halde, dikkatl i bir savunm ay gerekt irir: 9 . ... A:c3a!
1 O . V:c3 d:c4 (aktif grne n 1 0 . ... c5 yant burada yerin
d il: 1 1 .c:d5 c:d4 1 2.A:d4 e:d5 1 3.Fb5 ! , Beyazpek
iin
y br oyunla) 1 1 . F:c4 b6 1 2.0-0 Fb?; Siyah, gelimeyidaha
ta
mamla dktan sonra, c7-c5 Piyon ilerlem esini gerek letirir
.
Her iki tarafn ansla r eittir.

1 ) 8.c:d5 e:d5 (8 . ... A:d5? 9.A:d5 , +-) 9.Fb5 [Capab lanca' nn

b _u hamle si, Duras 'n 9.Va4 hamle sinden daha etkilid ir, nk
s yah 9.Va4'ten sonra 9 . ... c5 ! oynay abilir; rne in 9.Va4 c5!
(9 . ... Fb7? Beyaz iin avantajldr: 1 0.Fa6 ! Vc8 1 1 .F:b? V:b7
V:b7 1 2.Ae5 ! ) 1 0.Vc6 Kb8 1 1 .A:d5 Fb7 1 2.A:e7+V:e7
1 3.Va4
F:f3 1 4.g:f3 c:d4 1 5.V:d4 Ae5 1 6.Fe2 Kbd8 1 7.Vf4 Kd6!
ve
Siyah etkili bir karo yun elde eder (bu da 9.Va4 hamle sini
teklif eden nl GM Oldric h Duras 'n ok reti ci bir analiz i
dir)] . Capab lanca' nn (9.Fb5 ) hamle sine dneli m: 9. ... Fb7
1 0.0-0 (1 0.Va4 a6!) 10 . ... a6 1 1 .Fa4 Kc8 1 2.Vc2 c5
A:c5 1 4.Kfd1 , ve Beyaz baskl bir oyun elde eder. 1 3.d:c5
2 ) 8.c:d5 e:d5 9.Ae5 ! . Pillsbu ry'nin Siyah iin olduka tehli
keli olan plan. 9 . ... Fb7 1 O.f4 a6 1 3.Fd3 c5 1 4.0-0, ve bun
dan sonra Kf1 -f3-h3 , g2-g4 v.s. hamle leriyle Beyaz, rakip
ah
k ? u una kar hcum geme ktedir. Kolayca anla laca
g b, Syah n ansla r Vezr kanad ndad r. Ancak , pratii
terdi i gibi, Siyah iin savun ma artlar olduk a zordu r.n gs
3) 8.c:d5 e:d5 (dikkat edelim : Btn planla r bu krm a ile
balam aktad r) 9.Fd3. Bu sakin hamle de Beyaza iyi bir oyun
salar, rne in: 9 . ... Fb7 1 0.0-0 c5 1 1 .Ve2 c4 1 2.Fb1 a6
1 3.Ae5 b5 1 4.f4 v.s.
Bavaryanttaki 7.c7-c 6 hamle sinden sonra meyda na gelen
pozisyon Diyagram 525'te temsil edilmi tir.

7.Kc1(!)

Uzun senelerin pratiinin gsterdii g ibi, en etkili devam yo

lu. Yaplan hamle, Kaleyi ilerde alabilecek olan c-stununa
getirir, ve ayn zamanda c7-c5 Piyon ilerlemesini engeller.
Oysa 7.Vc2 hamlesinden sonra (Rubinstein varyant), Siya
hn olduka etkin 7 . ... c5(! ) yant var, rnein: 8.cd A:d5
9.F:e7 V: e7 1 0.A:d5 e: d5 1 1 . Fd3 g6 1 2.d:cS A:c5 1 3.Kc1
A:d3+ 1 4.V:d3 Ff5 1 5.Vd4 Fe4, yeterli bir karoyun ile.
7 . . . c6
.

Bu da gnm zde en ok rastlan an (mode rn ! ) hamle dir.

Dier devam yollarn ksaca gzden geirel im.
1 ) 7 . . . . c5?! (Biraz zorlu grn en bir karo yun denem esi.
Ancak yaplan bu denem eyi etkili ekilde karla mak pek ko
lay deildi r). 8.d:c5 Va5 (8 . ... d:c4 iyi deildi r: 9.c6! Ab6
1 0.V:d8 K:d8 1 1 .Ae5!) . 9.c:d5 A:d5 (9 . ... e:d5 1 O.a3 V:c5
1 1 .Ab5 hamle lerinde n sonra Siyah n durum u zordur) 1 0.c6
A7f6 ! (en iyi ans) 1 1 .c:b7 F:b7, Beyaz iin bir Piyon fazlasy

la; fakat Siyah da belli bir karoy un elde etmektedir.

11) 7 . . . . a6. (Janowsky, savunm as. Siyah genile tilmi bir
fianchetto hazrla makta; d:c4, b7-b5 v.s.). Beyazn bu hamle
ye kar en basit devam yolu, biraz daha iyi ansla r salayan
_ e ("Ka rlsbad
degm
" ) varyan tna geiti r.: 8.c: d5 e:d5
v.s. Daha nce de grd mz gibi, Beyazn stratej ik 9.Fd3
plan
Vezir kanad nda "aznlk " hcum udur: a2-a4, b2-b4, Kab1 ve
b4-b5 tir.
7 . ... a6 dan sonra "basm akalp" 8.Fd3 gelim esi Beyaza faz
la bir ey salaya maz, nk siyah 8 . ... d:c4 9.F:c4 b5! 1 0.
Fd3 Fb? ("geni letilm i" fianch etto) ve bunda n sonra c7-c5
hamlele ri ile iyi bir karoy un elde eder.
111) 7 . . . . b7-b6 (Ortod oks fianch etto). Bugn lerde aa yu
kar hi rastlan mayan bu devam yolu, geen asrn sonun da
ve bu asrn band a ok pople r olmut ur. Fakat pratiin gs
terdii gibi, Beyazn elveril i plan var:

1) 8.a3 Ae4! Lasker'in kar-

Dyagram 525
oyunu, burada eitlii salamak iin en basit yntem dir: 9.F:e7 V:e7 1 O.A:e4 d:e4 1 1 .Ad2
f5 v.s.
i l ) Vc2 Ae4! Burada da Laske r'in hamle si iyidir: 9.F:e7 V:e7
1 0.Fd3 (1 0.A:e4 d:e4 1 1 .V:e4 Vb4+) 10 . ... A:c3(! ) 1 1 .b:c3
(1 1 .F:h?+ ? h8 1 2.b:c3 f5 1 3.Fg6 Vf6, -+) 1 1 . ... d:c4 1
b6 1 3 . 0-0 Fb7 ve c6-c5 , tamam en eit bir parti ile. 2.F:c4
8 . . . . d:c4 9.F:c4 Ad5 . . .

Capab.lanca'n n nl "dearj" sistem i. Daha skk duru mda

olan syah,
bu manev ra sayes inde durum u eitliyo r.
1 0. F:e7 . . .

Beyaz, 1 O.Ff4 A:f4 1 1 .e:f4 Ab6! v.s., veya 1 O.Ae4

1 1 .f1 f6! devam yollar yardm yla birey elde edemez.Va5+
1 0 . . . . V:e7

Burad a 1 O . . . . A:c3?? yant ar bir hatad r: 10 . ... A:c3??

1 1 .F: 8 A: ? 1 1 2.Fe7 :b2 (veya 1 2 . ... Ke8 1 3.Fa3, -+) 1 3.F:f8
v.s, br kalte kaybettrmektedir.
1 1 . 0-0 . .

Aljehi n'in 1 1 .Ae4 ! ? hamle si, zellik le Capab lanca i l e oynad

Dnya amp iyonlu u man dan sonra (Buen os
1 927), bir sre moda olmu tur. Fakat buna kar yeterliAires
de
vam yollar bulunm utur, rne in: 1 1 . ... A5f6 (1 1 . ... Vb4+
1 2.Vd2 V:d2+ 1 3.:d2 Kd8 1 4.Khd1 A5f6 1 5.A:f6+ A:f6
1 6.Fb3 hamle lerinde n sonra meyda na gelen oyuns onu Beyaz

259

AILI (4)

AILI (4)

Parti No 75
Tal (S.S.C.B.) - Milev (Bulgaristan)
Olimpiyat, Mnih 1 958

1 1 . . . . A:c3

Diyagram 526
1 1 . ... A5b6 yantndan sonra
1 2.Fb3 e5 1 3.Ae4! devam yolu Beyaza daha iyi anslar sa
lar.
1 2.K:c3 e5

i ncelenen varyant iin kritik olan bu pozisyon, al teorisin

de en ok analiz edilen konumlardan biridir (Diyagram 526 ' ya
baknz).
Teorik incelemelere gre Siyah yeterli bir dayanma gcne
sahiptir. Ancak bu savunmann ciddi turnuvalarda kullanla
bilmesi iin, bazen meydana gelebilecek varyantlarn bilin
mesi artlar. Birka devam yolunu gzden geirelim:
1) 1 3.d:e5 A:e5 1 4.A:e5 V:e5 1 5.f4 Ve4! [1 5 . ... Ve? 1 6.f5 Kd8
1 7.f6! g:f6 1 8.Vh5 hamlelerinden sonra Siyahn pozisyonu
bir hayli zayflar; 15 . ... Vf6 1 6.f5! b5 1 7.Fb3 Kd8 1 8.Vh5'ten
sonra da Beyazn anslar biraz daha iyidir (Kraidman-Perez,
1 970)] 1 6.Fb3 (1 6.Fd3?! denemesi amaca gtrmyor: 1 6.
... V:e3+ 1 7.h1 Ve? 1 8.f5 Vf6! v.s.) 1 6 . ... Ff5 1 7.Vh5 g6
1 8.Vh6 Kad8 1 9.Fc2 Vd5 20.e4 F:e4. ok zor deerlendirile9,ilen bir durum. Acaba, Beyazn hcum anslar yeterli mi?
Ornek olarak GM 1 . Saitzev'in analiz ettii varyant gzden ge
irelim: 21 .f5!? Vd4+ 22.Kf2 F:f5 23.F:f5 g:f5 24.Kh3, tehli
keli beyaz tehditlerle.
i l) 1 3.Vc2 e:d4 (veya 1 3 . ... e4 1 4.Ad2 Af6 1 5.Fb3 Ff5 1 6.f3,
ve Beyazn merkezde kk bir stnl var) 1 4.e:d4 Af6
1 5.Ke1 Vd6 1 6.Ag5 Fg4 1 7.Kg3 Fh5 1 8.Kh3 (yine 1 9.K:h5
tehdidi ile) 1 9 . ... Vb4! [Siyah ok dikkatli oynamal; "doal"
1 8. ... Fg6 yant hataldr: 1 9.V:g6! ! h:g6 20.F:f? + K:f7
21 .KhB+ :h8 22.A:f7+ g8 23.A:d6, ve (aslnda iyi bilinen
bir "mekanizmaya" dayanan) bu kombinezon la Beyaz bir Pi
yon kazanmtr] . 1 9.Khe3 Fg6 20.Vb3 V:b3 21 .F:b3 KfeB,
eit oyunla.
i l i) 1 3.Vb1 (Najdorf ' un hamlesi. Bu devam yolunun amac
13 . ... e4 yantn nlemektir; yle ki 1 3 . ... e4 1 4.Ad2 Af6
1 5.b4! Ad5 1 6.F:d5 c:d5 1 7.Vb3 Fe6 1 8. Kfc1 hamlelerinden
sonra Beyaz hissedilir bir konumsal stnlk elde eder). Si
yah bu varyant yznden, Najdorf hamlesini yle yantlar:
1 3 . ... e:d4 1 4.e:d4 Ab6 1 5.Fb3 Vf6 1 6. Ke3 Fg4 aa yukar
eit anslarla.
iV) 1 3.e4 e:d4 1 4.A:d4!? [Tarrasch'n nerdii Piyon fedas.
Belki de tam anlamyla doru olmayan bu hamle Beyaza
(zellikle varyant bilmeyen bir rakjbe kar) iyi pratik anslar
salar]. 14 . ... V:e4 1 5.Ke1 Vg6? (ite ! .. Oysa 1 5 .... Vf4! da
ha iyi savunma anslar salard). 1 6.Ae6! Bu zarif hamleye
kar savunma yoktur (1 6 . ... f:e6 1 7 .K:e6; veya 1 6 . ... Ke8
1 7.Kg3 v.s.). 1 6 .. ... Vf6 1 7.Kf3 Vh4 1 8.A:f8 A:f8 1 9.Ke8! g6
(1 9 . ... Vc4 20.K:fS+) 20.K:f7, ve Siyah terketti (N. Ser- O.
Gnsav, lstanbul ampiyonluu, 1 946. Rahmetli stadmzn
ok gzel bir partisi).

20.A:c5

Partinin incelenmesine balamadan nce unu hatrlamak

yerinde olur: Alta ah, rok yardmyla emniyetli bir yere
mmkn olduu kadar erken gtrlmelidir. Aksi halde, ya
ni ilk bulunduu hanede ok uzun sre kald taktirde, ok
kez rakip Figrlerin "yaylm ateine" maruz kalabilir - elbette
partnr hcum hatlar amay veya ah koruyan Piyon se
tini parampara etmeyi baarrsa...
1 . c4 c5 2.Ac3 Ac6 3.Af3 Af6 4.e3 e6 5.d4 d5

hamlelerind en sonra Vezir gambitinin simetrik varyant mey

dana gelmitir.
6. c4:d5 A:d5

Siyah 5 . ... ed yantndan sonra d5'te meydana gelebilecek

olan izole Piyondan kanmaktadr.
7. Fc4 Ab6

Teoriye gre burada 7 . ... Ac3 ve 8 . ... c:d4 daha iyidir.

8 Fb5 a6?

Burada 8 . ... Fd7 oynamak gerekirdi; nk imdi Siyahn Ve

zir kanad hissedilir oranda zayflamaktadr.
9.F:c6+ be 1 0.0-0 Fb7?

Bu partinin oynand gn kuvvetli iM Zdravko Milev herhal

de formunda deildi. Doal hamle 1 O . . .. c:d4 tr.
1 1 . Ae4! Ad7

Burada da 1 1 . ... c:d4 yant daha iyi savunma olanaklar sa

lard.
1 2.Vc2 Vb6 1 3.Ae5! c:d4?

Elbette 1 3 . ... A:e5 1 4.dc hamlelerind en sonra da Siyahn du

rumu pek iyi olmazd, fakat bu hamle daha iyi direni anslar salard.

ve Siyah terketti;
nk 20. ... F:c5
21 . F:c5 V:c5 22.V:b?
hamlelerinden sonra
"direnmek" katliama
'!1 gtrrd.
- [Resim 527a'ya bak
]. '! nz: Sekizinci Dnya
ampiyonu Michail
Resim 527a
Tal
(1
936-1
993). Smyslov. . ..
Botwnnk Dunya
ampiyonluu rvan ma oynand sra
da, bu man galibi ile karlaacak Adayn belirlenmesi iin
yar balamt. 1 989'de oynanan tek "Enterzonal" turnuva
da ( Vll 'ye baknz) Riga'l (Letonya) gen bir Filoloji
rencs ve 9 azete yazar olan M. Tal 1 31/2 puanla, Gligoric
(1 3) ... Benko ve..Petrosyan (121/2), Fischer ve Olafsson (1 2)
ve Dunyadan dort bir yanndan gelen sekin 1 O bykusta ile
5 uluslararas ustay geride brakarak, hi beklenmedik ekil
de t.urnuvy kazand. (Turnuvann byk "srprizi" 1 6 yan
dak Amerkal Fischer oldu; elde ettii gerekten "sansasyo
nel" sonu iin ona G M nvan verildi). Daha sonra oynanan
Adaylar ma-turnuvasnda (Bled, Zagreb ve Belgrad) 20 pu
anla birincilik dl ald (2.Keres 1 81 /2; 3.Petrosyan 1 51/2;
4.Smyslov 1 5, ve saire). Bylece Botwinnik ile nvan ma
oynama hakkn kazand. Bu ma +6-2= 13 skoru ile kazanan
al, ampiyo unvann elde etti. Botwinnik'in ald fena ne
tce n sebeb, ksmen hazrlksz oluu idi; (nk Botwinnik
te nk aratrmalarla urard). O zamanki Dnya ampiyon
lugu malarnda kaybeden ampiyonun "rvan" hakk var
m. Botwinnik de bir sene sren olaanst sistematik bir
hazrlktan sonra rvan man kazanmtr (+ 1 0-5=1 0)].

Herhalde Siyah ahnn burada emin bir yerde bulunaca,

fikrinde idi. Fakat partinin devam bunun aksini kantlamaktadr.
1 6. Fe3 Vc7

Burada daha ok 8.d:c4 oynanmaktadr. Yaplan hamleden

sonra 9.Fd3? hamlesinin bir Figr kaybettirdiine dikkat ede
lim (9 . ... de v.s.).
9.Fh4 c5

1 8 . . . . Sd8 1 9.Vb3 . . .

20.Fb6 tahdidi ile.

260

20 . . . . V:g2

Aksi taktirde Beyaz 20.0-0'tan sonra kazanlm bir oyun elde

eder.
20. F:h7+ f8 21 . Fe4 Vh3 22.Vd2 Fe6 23.c4 a5
24.Kq1 ! . . .

Beyaz, Kalesine h-stununu amak iin Piyonu geri verir.

24 . . . . V:h2 25.Kh1 Vc7 26. Vb2 . . . .

27.Va3+ v.s. tehdidi ile.

26 . . . . Vc5 27. Fd5! .. .

Yeni bir tehdit: 28.F:e6 f:e6 (28 . ... K:e6 29.Kh8+) 29.Kd7 ve
kazanr.
27 . . . . Ka6

27 . ... F:d5? taktirde Siyah, 28.K:d5 Vb4+ 29.e2'den sonra

eitli tehditler karsnda savunmasz kalr.
28. Ke4 Kd6 29.Kh7! Se7

k..svunma yoktur. 28 . ... _ vb4+ 30.e2 K:d5 devam yolu,

y gorunmekle beraber, partyi hemen kaybettirir: 31 .V:g7+!
e7 32.V:f7+! (Fe6 amazda! ) 32 . ... c8 33.Vc? mat.

32 . . . . Vb4+ 33.V:b4 a:b4 34.c5 Kc6 35.K:b4

K:c5 36.Ka7!
ve Siyah terketti (36. ... Kc8

Aljehin tarafndan incelenmi bir varyanttr.

1 9. Fd3! ! . . .

Byle b i r hamleyi bulmak, birok fedakarlk ieren bir kombi

nezon yaratmaktan daha zordur. Yaplan hamle derin bir stra
teji pla balangcdr: Beyaz, rakip aha kar bir hcum
tertple n roktan vazgeiyor. 1 9.Fd3! ! hamlesini, bulabil
meni zor , beyaz hn roksuz olarak bile emniyette bu
lunablecegn kefedeblmek (hissedebilmek! ?) tir.

Siyah burada partiyi rahatlkla terkedebilirdi. Partide daha u

hamleler yaplmtr:

1 .d4 d5 2.c4 e6 3.Af3 Af6 4.Ac3 Abd7 5.Fa5 c6

6.e3 Va5 7.Ad2 Fb4 8.Vc2 0-0

1 7.d5 ! ! oynarken bu hamley a b c d e

de grmek gerekirdi. imdi 1 8.
Diyagram 527
... de partiyi hemen kaybettirir:
1 8 . ... de 1 9.V:e4+ Fe7 (1 9 . ... Ve7 20.Vd3 v.s.) 20. Fc5, ve
Beyaz kazanr. Bunun iin Siyah, ahla kamay denemekte dir.

Siyah alta bir Piyon feda etmitir. Beyaz, meydana gelen

b pozisyo__nda, Figrler! nin geliimini nasl tamamlayabilir?
Dkkate deger olan keyfyet, Beyazn bundan sonraki hamle
sin_den anlalaca gibi, Capablanca'nn kendisine avantaj
saglayan devam yolunu birka hamle nceden farketmesidir.

30. V:gl_ d8 31 . F:e6 f:e6 32. V:b7 . . .

Parti No 76
Capablanca - Aljehin
(Dnya ampiyonluu ma .
Buenos Aires 1 927)
Cambridge - Sprins varyant

14.A:d7 :d7 1 5.e:d4 Se8

Siyah, Beyazn bundan sonraki yantn herhalde hi beklemi

yordu, nk aksi taktirde kukusuz 1 6 . ... VdB oynard.

--

1 9 . . . c5

37.Kd4 mat).
[Resim 528a: Jose Raoul Ca
pablanca y Graupera (1 8881 942). 1 921 -1 927 senelerinde
Dnya Satran ampiyonu.
Amerikada Kimya mhendislii
renimi yapm ise de, sat
ranta olaanst baarlarnn
bir dl olarak, vatan olan
Kba ' nn diplomatik servisine
alnmtr. E .Valdenama'nn
Resim 528a
1 938 ylnda yapt bu portre
si, Kba Postasnn kard bir pulda da bulunmaktadr].

Parti No 77
Kasparov Spassky
(Dnya Kupas Turnuvas , Barsilon, 1 989)
Vezir gambiti
1 .d4 Af6 2.c4 e6 3.Ac3 d5 4.c:d5 e:d5 5.Fg5 c6
6.e3 . . .

Diyagram 528

Bu durumu elde edebilmek iin

261

AILI (4)

AILI (4)

Siyah c5-c4 hamlesiyle Vezir kn11adn.Ja elverili bir Piyon

durumu elde etmekle tehdit odor (2 Piyona kar 3 Piyon!).
Bu konumun nemli bir zelligi d , d4:c5 ile b6:c5 krma
sndan sonra meydana g lon c5 ve d5 ("asl") piyonlarnn
bu durumda nispeten kolaylkla savunulabildiidir.

Vezir gambiti alnn modern varyantlar ndan biridir. Bu sa

kin pozisyone l devam yolu mcadeley i oyunortas na aktarmaktadr.
L_ . . . Fe7 7 . Fd3 Abd7 8.Age2 Ah5 9 . F:e7 V:e7
1 0 .g4! . . .

Bu, kukusuz, 1 O.Vc2 g6 1 1 .0-0 Adf6 1 2 .Kab1 0-0 1 3.b4 de

vam yolundan daha enerjiktir; nk bu varyantta Beyazn
ancak kk bir avantaj var (R. Byrne-Guim ard, Buenos Aires 1 964) .
1 0 . . . . Ahf6 1 1 .Ag3 h6 1 2 .h3 Ab6 1 3 .Vd2 Fd7
1 4 . b3 g6

Partinin olduka ilgin bir devresidir. Her iki taraf da rok yap
mak iin acele etmiyor: Siyah , partnrn b r tarafa rok yap
masn engellemek, Beyaz ise rakibin daha nce rok yapmas
halinde dier tarafa rok yapabilmek ve ah hcumunu ba
latmak amac ile. Bu nedenden t r imdi manevra oyunu
balar: Beyaz, durumunu iy iletirmeye, Siyah ise pozisyonel
dengesini devam ettirmeye alr.

1 4 . . . . a6?

"Piy on " n yarm ak iin

mitsiz bir deneme.

Yine kk bir kombinezon ..

43 . . . . A:e5 44.Ke3 Ag6 45.f7 Agf4

Veya 45 . ... Ag7 46.Kg1 Aef4 47 . F:g6 A:g6 48.KeB Ff5 49.c7
v.s.
46. Fb3 Sg7 47.Ke4 K:f7 48.F:e6 A:e6 49. K:f7+
S:f7 50.K:h4 e7 51 .Kh8 Fa6 52.h4,
Siyah terketti .

20 . . . . V:f4 21 .A:f4 0-0 22.Ace2 h4?!

byk olasl kla e n

kuvvetli satran olan

Spassky, olaylarn geliimine seyirci kalmak istemiyor. Ancak

son hamlesi ile balad karoyunun [beyaz merkeze ve za
yf g5-Piyonuna "kombine" edilmi (birletirilmi) bask..J ba
z sakncalar vardr, nk Ph4 de zayftr ve ak f-sutunu
(e4'te krmadan sonra) Beyazn elinde kuvvetli bir silah ha
line gelmektedir.
23.Ag2 Sg7 24.Sd2 . . .

Ph4 dolayl olarak korunmut ur: 24.A:h4'ten sonra siyah 24 .

... KhB 25 .Ag2 K:h3 devam yolu yardmyla Piyonu geri almaktadr.
24 . . . . d:e4

Bu, plann bir ksmdr; fakat Siyah iin bekleme taktii daha
isabetli olurdu (rnein, ilk nce 24 . . . . KadB v.s.).
25. f:e4 Kad8 26.Kaf1 Kh8 27 .Sc3 Kh5 28.Kfg1
Fc8

Siyah plann gerekletirmi fakat sonunda somut bir avan

taj elde edememitir. Geri imdi d4, g5 ve h3 Piyonlar ate
altnda bulunmaktadr, fakat bundan yararlanma olana pek
yoktur. Siyah aksine merkezi durumuna dayanarak, kuvvetle
rini yeniden gruplatrdktan sonra, kuvvetli bir inisiyatif ge
litirmektedir.
29. Ae3 Khh8

Bu Kale, Ae2-f4 hamlesinden sonra, agresif yerini nasl olsa

brakmak zorunda kalacaktr. Bu nedenden t r, vakit kay
betmeden buray terketmektedir.

42. d:c6 Ae6 43.e5! . . .

1 5.a4 a5 1 6.f3 h5 17 .q5 Vd6 18.Age2 Ag8 1 9. e4

Ae7 30 .Vf4!

Beyaz, Vezirlerin krlmas sayesinde merkezdeki kk, fa

kat srekli basksn arttrmaktadr.

D i yag ram 529

[Resim 529a: 9 Kasm 1 985 tarihinden 1 993 senesine kadar

Dnya ampiyonl uu nvann saklam olan ve bug nlerin
Garri Kasparov, Fi DE
tarafndan "diskalifiye"
edilmitir {EK Vl l'ye
baknz)] .

20 . . . . d4(?)

Fakat bu da zm deildir, nk imdi beyaz Fil c4-hane

sinde ok k_uv tli bir pozisyon elde eder. 20 . ... Af6 veya 20.
... c4 daha y drenme olanaklar salard.
21 . f4! . . .

21 . . . . Ve7 22.e5! Kb8 23.Fc4 Sh8

23 . ... Ab6? 24.Vb3! ten sonra Siyah bir Piyon kaybeder.

24.Vh3 Af8 25.b3 a5 26.f5 ef 27.K:f5 Ah7
28.Kcf1 . . .

Parti No 78
Fischer - Sp assky
(Dnya ampiyonluu
ma , 1 972)
Vezir Gambiti
Modern savunma sis
temi
1 .c4 e6
2.Af3 d5 3.d4Af6
4.Ac3 Fe7 5 . Fg5 0-0
6.e3 h6 7 .Fh4 b6

Elbette 28.Kf?? Ag5 deil!

Siyahn, lm beklemekten baka aresi yoktur. Beyaz ra

hatlkla son darbeyi hazrlayabilir.
33. a4! Vd8 34.K1 f2 Ve8 35.K2f3 VdB 36.Fd3
Ve8 37.Ve4! . . . .

Resim 529a

Kapal partilerde, ve zellikle ngiliz balangcnda sk sk ol

duu gibi, bu partide de deiik hamle srasyla baka bir a
l meydana gelmitir. Bu savunma sistemine ait aklamalar
teorik ksmda verilmitir.
8.c:d5 A:d5! 9.F:e7 V:e7 1 0.A:d5 e:d5 1 1 .Kc1
Fe6 1 2 .Va4 . .

38.Kf8+ A:f8 39.K:f8+ V:f8 40.Vh? mat tahdidi ile.

37 . . . . Af6

Kurtulu yoktur. 37 . ... g6 yantndan sonra Beyaz aadaki

gibi kazanr: 38.Ve5+ Kg? (38 . ... g8 39.Kf?) 39.Kf? K:f7
40.K:f? Vg8 41 .F:g6 ile e6-e7.
38.K:f6 gf 39.K:f6 g8 40. Fc4 Sh8

Veya 40 . ... Vd8 41 .Vg6+ ve kazanr.

41 . Vf4

1 2 . . . . c5

te, Pc5 imdi amazda ve ayrca tehdit altndadr.

13. Va3! . . .

1 3 . . . . Kc8 14. Fb5(!) . . .

zamanlar yeni olan bu hamle, biraz pasif olan 1 4.Fe2'den

daha iyidir; nk 1 4 . Fe2 Ad7 1 5.0-0 f8{! ) hamlelerinden
sonra, oyun hemen eit hale gelir. Bu son hamleden sonra,
262

Slav savun mas

Bu savunma tarznda Siyah, Fc8'i " kapatmamak" iin, 1 .d4
d5 2.c4 hamlelerinden sonra merkezi 2 . ... c6 ile destekle
mektedir. Ayrca, bu hamleden sonra d5:c4 tehdidi meydana
ger:nektedir, nk bundan sonra Siyah b7-b5 hamlesiyle
Vezr kanadnda aktif hale gelebilir. Nihayet, burada mmkn
olan (1 .d4 d5 2.c4 c6) 3.c:d5 c:d5 devam yolunda, Siyahn
(1 .d4 d5 2.c4 c6 3.c:d5 e:d5 varyantna gre) merkezde bir
Piyon fazlas vardr.
Bu aln teorik esaslar (Alman uyruklu) Rus usta ve teoris
yen Kari Jaenisch (1 81 3-1 872, Peterburg) tarafndan geen
asrn krkl yllarnda kurulmutur. Bundan sonraki inceleme
ler zellikle ek ve R s ustalar tarafndan gerekleti rmi ol
dugundan 2. .. . c6 le balayan devam yollarnn tmne
"Slav savunmas" denilmektedir. Bu savunmann asrmzdaki
geliimi de olduka ilgintir. Burada zellikle "Meran" ve
"Botwinnik" varyantlarn zikretmek yerinde olur. ok keskin
bir oyuna gtren bu iki devam yolu gnmz turnuvalarn
da nemli bir rol oynamaktadr. Bu iki sistemde Siyah, Vezir
kanadn.da enerjik olarak ilerleyebilmek iin, merkezi terket
mektedr. Ancak Beyazn da yeni bir orijinal birka fikri vardr'
rnein: 3.Ac3 e6 4.e4!?, veya 3.Af3 Af6 4.Ac3 de 5.e4!?.
imdi baz varyantlar gzden geirelim .

B u hamle ba sisteme gt rr.

Oyunu . ba itletiren 3 .c:d5 c:d5 "deime" varyant Beyaza
avanta saglayamaz; ancak bu devam yolunda da baz incelik
lere dikkat edilmelidir: 4.Af3 Af6 5 . Ac3 Ac6 6.Ff4 Ff5 (Bu son
hamle yerine Vezirin 6 . ... Va5? k vakitsizdir, nk 7.e3
Ae4 8.Vb3 e6 9.Fd3 Fb4 1 O.Kc1 A:c3 1 1 .b:c3 Fa3 1 2.Kb1
hamlelerinden sonra Beyaz bariz bir pozisyonel stnlk el
de etmektedir) . 7.e3 e6 8.Fb5 [Bu varyant iin nemli olan in
celik: Daha nceleri kullanlan 8.Vb3 hamlesinden sonra Tri
f.u ovic'in 8 . .. . Fb4! yant partinin denkletirilmesi iin ye ter
ldr (8 . ... Vb6 9.V:b6 v.s. Beyaz iin elverilidir) ; rnein:
9.Fb5 (9.Ae5 hamlesini Siyah 9 . ... Va5 ile karlar) 9 . . . o-o
1 0.0-0 F:c3 1 1 .F:c6 F:b2 1 2.F:b? F:a1 1 3.K:a1 Vb6 1 4.F:a8
K:a8, tamamiyle eit bir oyunla]. 8 . ... Ad? (en iyi devam yo
lu) 9.0-0 Fe7 1 O.Kac1 0-0 1 1 .h3 Kac8,= (Spassky-Larsen,
1 968).
3.Ac3 (Bu devam yolunda oyun, 3 . ... Af6 4 . Af3 hamlelerin
den sonra hallerin ounda ba sisteme gemektedir, fakat
burada da bir iki orijinal varyant var) 3. ... e6 [Dier olanaklar o kadar tavsiyeye deer deildir: 1 ) 3 . ... e5?! (Geen asrn kuvvetli ustalarndan biri olan Winawer'in gambiti) 4.c:d5
(bu sakin hamle en iyi devam yoludur. 4.d:e5 d4! 5.Ae4 Va5+
6.Ad2 Ad? 7.Af3 A:e5 8.A:e5 V:e5 9.Af3 Fb4+ 1 O.Fd2 Vd6
1 1 .a3 F:d2+ 1 2.V:d2 c5 1 2.e3 Ve?! V.S.,=+) 4 . . . . c:d5 5.Af3
e4 6.Ae5 Ac6 (6 . . .. f6? iyi deil, nk 7.Va4+ e7 8.Vb3!
hamlelerinden sonra Beyaz kuvvetli bir hcum elde eder) 7.
Va4 v.s., hafif bir beyaz inisiyatif ile. - i l) 3 . ... d:c4 4.e4 e5
5.Af3 e:d4 6.V:d4 (Aljehin'in cesur fikri 6.F:c4?! phelidir: 6.
.

B u hamlenin amac bundan sonraki hamlede anlalr.

32 .Ac4 Kdd8 33 .A:a5 Ac7 34. Kf1 b5

35.Kf3 Khf8 36.Khf1 b:a4 37 . b:a4 f6?

1 . d4 d5 2.c4 c6 3.Af3 . . .

28 . . . . Vd8 29.Vg3 Ke7 30.h4 Kbb7 31 .e6 Kbc7

32. Ve5 Ve8

Bu sistemde c-Piyonunun gerekletirdii nemli bir ilerle

me.

Zeitnotta bir hata daha. (Diyagram 529'a baknz).

30.A:g6! . . .
Kasparov, rakibinin hatasndan hemen b i r kombinezon yard-

1 5. d:c5 b:c5 1 6 . 0-0 Ka7 1 7 . Fe2 Ad7 18.Ad4! . . .

ok kuvvetli bir devam yolu ! 1 8 . .. . Af6 taktirde, 1 9.Ab3 c4

20.V:e? K:e7 21 .Ad4, Beyaz ii n ok kuvvetli bir pozisyon ile.
18 . . . . Vf8 1 9A:e6 f:e6 20.e4! . .
Yine ok ar bir darbe! 20 . ... d:e4'n iyi olmad hemen an
lalr (4 izole Piyon!); ayrca, 21 .Fc4 Vf7 22.Vb3 Ke8
23.Kcd1 ile Kd6 hamlelerinden sonra Siyahn durumu zorla
r.

Olduka naho olan 22.Fc4 ve 23.f5 tehdidi ile.

30.Af4 Kd6 21 .Fc2 Aa8?

Siyah konumu savunmak zaten kolay deildir; ancak bir Pi

yon kaybettiren bu yanlg Beyazn iini kolaylatrmaktr.

Yaknda greceimiz gibi, bu bir hatadr. Doru savunma pla

n ancak partiden sonra bulunmutur: 1 4 . ... Vb7( ! ) 1 5.dc be
1 6.K:c5 K:c5 1 7.V:c5 Aa6! 1 8.F:a6 V:a6, Siyah iin iyi bir
oyunla.

de en iyi sonucu, o zamanki D nya ampiyonu Boris

Spassky elde etmitir: +3 - 7 1 1 . Ancak Reykyavik (zlanda)
da oynanan bu mata fiilen 20 parti oynanm, nk Fisher,
baz artlar protesto etmek amacyla man ikinci partisini
oynamamt r. Oynanan partilerin skoru + 7 - 2 1 1 onun le
hinedir (% 62,5). Bylesine bariz bir st nle ampiyonluk
tarihinde ilk defa rastlanmtr.]

263

AILI (4)

... d:c3 7.F:f7+ e7 8.Vb3 c:b2! v.s.) 6 . ... V:d4

7.A:d4
Fc5 8.Fe3 Af6 9.f3 b5 1 O.a4 b4 1 1 .Ad1 Fa6, 1 2.Kc1 , Beyaz
iin daha iyi oyunsonu anslaryla] 4.e4 !? (Biraz riskli bir de
vam yolu. Fakat 4.c:d5 e:d5 5.Af3 Fd6 6.Vc2 Ae?! 7.e3 Ff5
8.Fd3 Fg6 hamlelerinden sonra oyun aa yukar eit hale
gelir) 5 . .... d:e4 5.A:e4 Fb4+ 6.Fd2 (6.Ac3 c5! , ) 6 . ... V:d4
7 . F:b4 V:e4+ 8.Fe2 (Ayrntl analizlerin gsterdii gibi daha
ekingen olan 8.Ae2 hamlesinden daha iyidir. Bir Piyon feda
etmi olan Beyaz, enerjik oynamak zorundadr ! .. ) 8 . ... Aa6
9.Fc3 Ae7 (En iyi devam yolu. 9 . ... f6 1 0.Vd6! Fd? 1 1 .0-0-0
0-0-0 1 2.Vg3 hamlelerinden sonra Beyazn anslar ok daha
iyidir) 1 O.F:g7 Kg8 1 1 . Fc3 (1 1 .Ff6 hamlesinden sonra Siya
hn emrinde iyi 1 1 . Kg6 yant var). Diyagram 530a'ya bak
nz.
[Uzun bir sre bu varyant tmye, Beyz . ii vantjl ?,larak
=

--- = b

,,._,,.,

"-/"

Ng '

daki durum olaanst karktr; fakat Judowitsch'in ayrntl

Diyagram 530
analizleri iki tarafn anslarnn
eit olduunu gstermitir: 1 3.d:e6 F:e6 1 4.Ff6 V:h1 1 5.Vd6
K:g1 + 1 6.d2 Vd5+ 1 7.V:d5 F:d5 1 8.K:g1 , eit oyunla.
d

3 . . . . Af6 4.Ac3 d:c4

Slav savunmasnn ba varyant bu hamle ile balar.

Siyah burada 4 . . . . e6 yantn da seebilir ("yarslav" savun
mas). Bu hamle eitli sistemlere yol aabilir. Eskiden kulla
nlan ve bugnlerde az rastlanan bir devam yolu yledir: 4.
... e6 5.e3 Abd? 6.Fd3 Fd6 (6 . ... Fe? de oynanrd) 7.e4 de
8.A:e4 A:e4 9.F:e4 0-0 1 0.0-0 h6 (1 0 . ... e5? 1 1 .de A:e5
1 2.A:e5 F:e5 1 3 . F:h7+ :h7 1 4.Vh5+ v.s.,) 1 1 .Ke1 , Beyaz iin
daha avantajl bir durumla.
Ancak Meran 1 924 turnuvasnda oynanan "tarihi" Grnfeld
A. Rubinstein partisinde, nl Polonyal GM ilk defa Fc8'in fi
anchetto yardmyla gelitirilmesini ieren bir devam yolu uy
gulamtr: 4 . ... e6 5.e3 Abd? 6.Fd3, ve imdi (6 . ... Fd6 ye
rine) 6.d:c4 7.F:c4 b5 8.Fd3 a6 v.s. Asrmzn turnuvalarnda
nemli bir rol oynam olan ve hala kullanlmakta olan bu sis
temle ilgili olarak 79 no-lu (Fokin-Suetin) partisine baknz
(Meran varyant).
Beyaz, 5.e3 hamlesi yerine, 5.c:d5 e:d5 6.Fg5 hamleleriyle
ortodoks varyantlarndan birine geebilir. 5. FgS (Piyonlarn
krmassz) hamlesi de bu geii amalar; fakat bu taktirde
Siyah 5 . . . . de yantn da seebilir. 6.e4 (6.a4 Fb4 7.e4 c5
8.F:c4 cd 8.A:d4 h6! hamlelerinden sonra Siyah ok iyi bir
oyun elde eder) 6 . . . . b5 devam yolu, eski Dnya ampiyo
nunun ayrntl olarak incelemi olduu " Botwinnik varyant
na" gtrr. En ok rastlanan ve hayli keskin bir oyuna gt
ren devam yolu yledir: 7.es h6 8.Fh4 (GM Geller'in fikri
8.F:f6 g:f6 9.a4, Siyah iin tehlikeli deildir: 9 . ... Fb7 1 O.e:f6
a6 1 1 .Fe2 Ad7 1 2.Ae5 A:f6 1 3.0-0 Fg7 1 4.Ff3 Vb6 v.s.) 8 . . . .
g 5 9.A:g5 (en iyi devam yolu) 8 . . . . h:g5 ( 9. ... Ad5?! yant,
Beyaz iin elverili karklklara gtrr) 1 0 . F:g5 Abd7. Bu
kritik durumda en ok oynanan hamle 1 1 .e:f6 dr, rnein:

11 . . . . Fb7 (1 1 . ... Va5 de oynanabilir) 1 2 . Fe2 Vb6 1 3.a4! b4

14.a5 Va6 15.Ae4 0-0-0 1 6.Vc2 c5, aa yukar eit anslarla.
Beyaz bavaryanttaki 4 . ... d:c4 yant yerine 4 . . . . g7-g6 de
vam yolunu da seebilir (Schlechter - Rubinstein) varyant).

G rnfeld savunmasna benzer bu gelime sistemi pozisyonel

oyuna gtrr, rnein: 5.c:d5 (veya 5.e3 Fg? 6.Fd3 o-o 7.00 v.s.) 5 . ... c:d5 6.Ff4 Fg? 7.e3 0-0 8.Fe2 Ac6 v.s.
5. a4! . . .

Eski 5.e3 hamlesi, biraz pasif olduu iin, Beyaza hibir ey

salayamaz: 5 . ... b5 (Piyon . deil, zaman kazanmak amac
ile!) 6.a4 b4 7.Aa2 e6 8.F:c4 Fe? 9.0-0 0-0 1 0.Ve2 Fb?
1 1 .Kd1 a5 ! 1 2.Fd2 Abd? 1 3.Ac1 c5 1 4.Ab3 Vb6 1 5.Fe1 Kfd8,
ve Siyah ok iyi bir oyun elde eder.
5.e4!?. zellikle Tolusch ve Geller tarafndan incelenen ve
kark bir oyuna gtren "Slav gambiti" teori tarafndan bi
raz riskli olarak kabul edilmektedir. Siyah iin en iyi devam
yolu gambiti kabul etmektir: 5 . ... b5 6.e5 Ad5 7.a4 e6. Bu ve
bundan sonraki hamleler, her iki taraf iin de ayrntl analiz
ler neticesinde tesbit edilen, en ok rastlanan hamlelerdir.
8.a:b5 A:c3 9.b:c3 c:b5 1 O.Ag5 (1 1 .A:f? :f7 1 2.Vf3+ tehdidi
ile) 10 . ... Fb7 1 1 .Vh5 Vd7 (1 1 . ... g6 yant siyah haneleri za
yflatmaktadr. Beyaz, 1 2.Vg4 Fe7 1 3.Fe2 Ad? 1 4.Ff3! Vc7
1 5.Ae4 Ab6 1 6.Fh6! hamlelerinden sonra, siyah hanelerde
kuvvetli bir bask! kurmaktadr) 1 2.A:h7 Ac6 1 4.A:fB! (Dikka
te deer bir an - iyi grnen l 3.Af6+ hamlesi, gerekte Siyah
iin elverilidir: 1 3.Af6+ g:f6 1 4.V:h8 0-0-0, ve Siyah hcuma
geer). 1 4 . ... Kh5:1 5.A:d7 d7:1 6.Fe2, ve Siyahn eitlik yo
lunda hala zmesi gereken baz problemler var.
5 . . . . Ff5

Siyah, beyazhaneli Filini elverili olarak gelitirme olanan

dan yararlanmaktadr. Bu temel durumda Beyazn iki devam
yolu var: A) 6.Ae5 ve B) 6.e3. Bunlar srasyla gzden gei
relim:
A) 6 .Ae5 devam yol u
6.Ae5 . .

6.Ah4 hamlesi, 6 . ... Fc8 7.e3 e5! 8.d:e5 V:d1 + 9.A:dl Fb4+
ten sonra, Siyaha ok iyi anslar salar.
6 . . . . e6

6 . ... Abd? ' den sonra

A:c4 Ve? 8.g3 e5 9.d:e5 A:e5 1 O.Ff4 Afd? 1 1 .Fg2 Fe6 1 2.A:e5
A:e5 1 3.0-0 f6 l 4.Vd4! , ve Beyaz inisiyatifi elde eder.
7 .f3 Fb4 8.A:c4 . . .

ok keskin grnen 8.e4 F:e4 9.f:e4 A:e4 varyant, gerekte

oyunun hzla basiti emesine yol aar: 1 O.Fd2 V:d4 1 1 .A:e4
V:e4+ 1 2.Ve2 F:d2+ 1 3.:d2 Vd5+ 1 4.c2 Ac6 1 5.A:c4! 0-00, ve Siyahn yeterli karanslar var.
8 . . . . 0-0

Burada biraz vakitsiz olan 8 . ... c5 Piyon ilerlemesi, Beyaz

bariz daha elverili bir oyunsonuna gtrr: 9.d:c5! V:d1 +
1 O.:d1 F:c5 1 1 .e4 Fg6 1 2.Ab5 d8 1 3.Acd6! v.s.
9. FqS h6 1 0. Fh4 c5

Artk bu hamlenin sras gelmitir. Oyun yle devam edebilir:

1 1 .d:cS V:d1+ 12.K:d1 Fc2 1 3 . Ka1,
asa yukar eit anslarla .

B) 6 . e3 deva m yolu
264

AILI (4)

6.

e3

6.

. . . e6

. .

18.A:e5 A:f21

B u hamled en sonra kark konum sal bir mcad ele bala

maktad r.

Partiyi kazandran hamle.

En ok rastlanan devam yolu. Lasker' in 6. ... Aa6 varyantn

eyaz, 7.F:c4 Ab4 8.0-0 e6 9.Ve2 Fe? 1 0.Ae5 (1 0.e4 de
dr) 1 O 0-0 1 1 . 4 Fg6 1 2.Kd1 Va5 1 3.Fg5 Kfe8 14.A:g6
h.g6 1 .es hamlelernden sonra srekli bir inisiyatif elde et
mektedr.

Daha n e yapabilir ki?. .

..

7.F:c4 Fb4 8.0-0 0-0 9.Ve2 . . .

E n ok kullanl an devam yolu ( 9.Vb3 daha az etkilidir).

9 . . . . Fq4 1 0.h3 Fh5 1 1 .Kf:l1 Abd7 1 2.e4 Ve7.

aa yukar eit ansla rla.

Parti No 79
Fokin - Suetin
(Daugavpilis 1 978)
Meran varyant

1 9 . . . . V:e5 20. Fe3 A:h3+.

ve Beyaz terketti.
Parti No 80
Zger - Klinger
(Suhr 1 991 , svire
" G rand Prix" finali)
Slav savunmas
1 .d4 c6 2.Af3 d5 3.c4 e6 4.Ac3 d :c4? !

Siyah iin pek elveril i olmayan bir varyant; fakat siyah stili'
ne uygun olarak, partiyi sertlet irmek istiyor.

1 .d4 d5 2.c4 c6 3 .Af3 Af6 4.Ac3 e6 5.e3 Abd7

6 . Fd3 :l:c4 7. F:c4 b5 8 . Fd3 a6 1 0.e4(!) . . .

Uzun seneler in pratiin in gsterd ii gibi en etkili devam yo

lu.
9 . . . . es 1 0.d5(1) . . .

Modern . devam yolu. Daha nceler i tercih edilen 1 O.es var

yant, Syaha
yeterli bir kar oyun salam aktadr, rnein :
10 . ... c:d4 1 1 .A:b5 a:b5 1 2.e:f6 Vb6 1 3.f:g7 F:g? 14.0-0 0-0
1 5.Ve2 Fb7 1 6.F:b5 Vd6 1 7.Fd2 e5; veya; 1 1 . ... A:e5 1 2.A:e5
a:b5 1 3.Vf3 Fb4+ 1 4.e2 Kb8 1 5.Vg3 Ve? 1 6.Af3 V:g3
1 7.h:g3 Fd6 1 8.Ff4 F:f4 1 9.g:f4 Fd? 20.A:d4 e? v.s. Bu iki
devam yolu ve 1 .0.e5 hamles ine ait dier varyantlar, saysz
_ r le turnuva
ayrn l . anal12le
partiler inin netices inde meydan a
gelmtr.
1 0 . . . . c4

Burda en ok 1 O . ... e5 oynanr. 1 O . ... e:d5 devam yolu Si

yh 19 tehlikelidir: 1 O.es! Ag4 1 2.Fg5 tehlikeli bir beyaz ini
syatf le.
1 1 .d:e6 . . .

1 1 .Fc2 Ac51 hamlelerinden sonra Siyah ok iyi bir durum el

de eder.
1 1 . . . . f:e6 1 2. Fc2 Vc7 1 3 . FgS?

1 9 . Kd7 . . .

Pe anlaml bir devam yolu deildir. Doru olan 1 3.Ag5 ham

lesnden sonra, iki tarafn anslar aa yukar eit olurdu.

5 .e3 b5 6.a4 Fb4 7.Fd2 Fb7 8.a:b5 F:c3 9.F:c3

c:b5 1 0. b3 a5 1 1 .b:c4 b4 1 2. Fb2 Af6
1 3 . Fd3 Abd7 14.0-0 0-0.
F I ifti ve u etli Piyon merkezi sayesinde Beyazn durumu

- r. Fak ?t, yukarda da sylendii gibi, kombine

braz daha yd
.
_ guv
zo.n yetenekle ne
nen Klinger, bu varyant bilerek se
tr; ve belk de bu ozel halde hakldr, nk rakibin yete
rnce hassas olmayan oyunu sayesinde iyi taktik anslar el
de etmektedir:
1 5.Vc2?! . . .

Burada 1 5.Ve2 daha iyidir.

1 5 . . . . Vc7 16.e4? r . . .

Doru hamle 1 6.Kfc1 idi. imdi Siyah etkili b i r karoy un el

de eder.
1 6 . . . . e5! 1 7.cs . . .

Veya 1 7.A:e5 A:e5 1 7.d:e5 Ag4! v.s.

17 . . . . e:d4 1 8.F:d4 Ag4 1 9.Fb5 Ade5 20.A:es

A:e5 21 .Vb2 f6 22.F:e5 ?! . . .

Buna pek gerek yoktu. Doru hamle 22.f3! t.

22 . . . . f:e5 23.c6 Fc8 24.Kfc1 . . .

(Diyagra m 531 ' e baknz) .

24 . . . . Vb6!

. .

1 3 . . . . Fc5 1 4.Ve2 Fb7 15.0-0 0-0 1 6.Kad1 ? . . .

Dnc esiz bir hamle. Beyaz, b u konum iin tipik denilebi le

cek tehlikenin farknd a deild ir.
1 6 . . . . Aq4!

17 . ... K:f3 tehdidi ile

1 7.h3 Ade5!

Hcum balyor. Bu devam yolunun pf noktas, 1 8.hg A:f3+

1 9.g:f3 Vg3+! (Pf2'nin amazn dan yararlan maktad r) 20.h1
V 3+ 21 .g1 K:f3 veya 1 8.Ad4 F:d4 1 5.K:d4 Af3+'te n sonra
Syahn hemen kazanm asdr.
265

27.K.a4 V.f2+ 28.h1 Vf1 +

hamlele rinden sonra beyaz
ah mat olur.

26.Kc5 b3! 27. Fc4+ . . .

b:t:::,:r:
e

Diyagram 531

:.- :
g

ok re ici b i r durum: Beyaz Pa4' yine alamaz, nk

.
27.F.a4??
ten sonra 27 . ... K:a4! 28.K:a4 b2 devam yolu par-

AILI (4)

AILI (4)

25 . . . . Vb4 26. a5? . . .

tiyi hemen kazandrr.

27 . . . . h8 28.Ve7?! . . .

Beyazn durumu elbette zordur. Fakat burada 1 8.h3( !) daha

iyi savunma anslar salard.
28 . . . . Fa6 29. F:a6 KfeB! 30.Vd6 V:a6
31 .Kg5? . . .

Bazen ustalar d a zayf oynar. . . Yeterince hassas olmayan bir

ka hamleden sonra Beyaz bu sefer partiyi kaybettiren hatay
yapar. Elbette 31 .Vd5 b2 32.Ke1 a3 33.Va2 hamlelerinden
sonra da Beyazn durumu hi ho deildir, fakat direnmeye
devam edebilmek iin yegane olanak budur.

Beyazn tehlikeden habersiz olduu anlalyor.

26 . . . . Ve1 !

te ... Bu hamleden sonra siyah hcum hzla gelimektedir.

27. Kb1 . . .

28.Ac3 oynamak amac ile. Fakat b u olanak iin ge kalnm

tr.
(Diyagram 532'ye baknz).
27 . . . . Af3+!

32 . . . . Vc4!
ve Beyaz partiyi terketti. 32 . ... V: e4, 32 . ... Vc1 + ve 32 . ...

a3 tehditlerine kar artk savunma kalmamtr.

Parti N o 81
Torre - Timman
(Hamburg , 1 982)
Slav savunmas

1 .d4 d5 2.c4 c6 3.Af3 Af6 4.Ac3 d:c4 5 .a4 Ff5

6.Ae5 Abd7 7.A:c4 Vc7 8.g3! . . .

Burada e n kuvvetli hamledir. 8.f3 e 5 9.e4 e d 1 O.V:d4 Fe6 var

yantnda Siyahn hi zorluu yoktur.
8 . . . . e5 9.d:e5 A:e5 1 0 . Ff4 Kad8

Dier devam yolu 1 O . ... Afd7 dir (teorik ksma baknz) . .

1 1 .Vc1 Fd6 1 2.A:d6+ V:d6 13.Fg2 0-0 1 4.0-0 . . .

Burada 1 4.a5 hamlesi dikkate deerdir.

1 4 . . . . a5 1 5 .Ve3 Afd7 1 6. Kad1 Ve6 1 7.Va7 . . .

Beyaz, Vezir kanadnda aktif olmaya balamaktadr. imdi

Siyah ne yapmaldr?
1 7 . . . . Fc2!

Doru cevap budur. Meydana gelen durumda 1 7 . ... Vb3?

yant vakitsizdir: 1 8. F:e5 A:e5 1 9. K:d8 K:d8 20.V:a5 Ke8
21 .f4, ve Beyaz kazanr.
1 8. Kd2 Vb3 1 3.Kc1 Ff5 20. F:e5 . . .

Bu eylem imdi yararszdr. Daha iyi: 20.Ae4 , aktif b i r durum

ile.
20 . . . . A:e5 21 . K:d8 K:d8 22.V:a5 Ke8 23.Ad1 . . .

eya 23. f4 V:b2 v. s.

23 . . . . Fg4 24. Ff1 f6 25.Vc7? ! . . .

Beyaz, partisinin daha iyi olduunu sanarak, eylemi devam

ettirmektedir; oysa burada Vezir kendi kampndan ok uzak
tadr. Doru savunma plan 25.Ka1 , ve bundan sonra Va5-c3
manevras yardmyla Veziri e3-hanesine aktarma idi; bu tak
tirde Beyazn anslar yeterli olurdu.

nu beklemeden partiyi

29 . . . . terkecler.

(Resim 532a'ya baknz). Hol

landal Jan Timman (1 951 - ... )
yetmili senelerde uluslararas
turnuvalarda elde ettii baar
lar sayesinde 1 974 ylnda
uluslararas GM olmutur. G
nmzde Dnyann en kuvvetli
satranlarndan biri olan Tim
man, birok kez Dnya ampi
yonluu Aday malarnda oy
nam ve bir zamanlarn (Elo
puanlarna gre, Kasparov ve
Karpov'un ardndan) Dnyann
ncs olmutur.

d e

Diyagram 532

Resim 532a

N imzowitsch savunmas
Bugnlerde 1 .d2-d4 hamlesi ile balayan partilerde en ok
oynanan bu ala gemeden nce, Hint sistemlerine ait
birka sz ekliyelim. Daha nce grdmz gibi, baz yar
ak partilerde Beyaz ikinci hamlesinde merkezi Piyonlarla i
gal edebilir (rnein Fransz partisinde 1 .e4 e6 2.d4, veya Ca
ro-Kann savunmasnda 1 .e4 c6 2.e4). Ak partilerde bu ola
nakszdr, nk 1 .e4 e5 2.d4 hamlelerinden sonra Siyah sa
dece 2 . ... e:d4 oynayabilir. Kapal sistemlerde de 1 .d4'ten
sonra Siyah benzer ekilde 1 . ... d5 oynayabilir. Fakat bu si
metrik yanttan baka olanaklar da vardr, rnein uzun sre
dir bilinen 1 . ... f7-f5 (Hatanda savunmas). Ancak, gn
mzde "ultramodern ekole" dahil ustalarn (ve bu meyanda
zellikle Nimzowitsch'in) almalar sayesinde, e4-hanesini
kontrol altna 1 . . . . Af6 hamlesi ile balayan H int savunma
lar olaanst bir rol oynamaktadr; nk 1 .d4 hamlesi ile
balayan partilerin ounda Siyahlar bu yant semektedir
ler. Aa yukar yetmi sene nce, bu yeni al sistemleri
ile ilgili fikirler o kadar "egzotik" (yani: yabanc lkelerle ilgi
li, bu lkelerden getirilmi) geliyordu ki, nl satran yazar
GM Tartakower bunlara "Hint allar" (sistemleri, oyunlar)
adn vermiti. Hindistan ile en ufak bir ilgisi olmamasna ra
men, bu ad Satran literatrnn tmnde aynen kullanl266

1 .d4 Af6 2 . c4 . . .

E e kin ve en ok oynanan hamle . kinci hamlede Beyaz ta

b k 2.Af3 de oynayabilir, fakat bu taktirde Siyah 2 . ... e6
3. c4 hamlelerinden sonra 3 . .. . b6 yantn da seebilir (Vezir
_ savunmas).3.e4 yard myla merkezin igalini hazrlayan
Hnt
2.Ac3 ham lesi, 2 . .. . d5 yant yznden pek etkin deildir.

2 . . . . e6 3.Ac3 ..!,
imdi 4.e4 hamlesini nleyen 3 . . . . Fb4 yant Nimzowitsch

31 . . . . b2 32. Kb1 ? . . .

Beyazn partisi elbette kaybedilmitir; fakat burada bile

32.Kd 1 (32.Ke1 Ve2! ) 32 . ... a3 33.Vd? Kg8 daha iyi savun
ma anslar salar. Ancak, bu devam yolu da partiyi kurtara
maz. Hayret: Baz oyunlarda ok ufak bir dikkatsizlik partinin
kaybedilmesine sebep olur. Bazen de, bu partide olduu gibi,
birok hatadan sonra bile hala direnmek mmkndr... Fakat
artk 32.Kd1 hamlesi bile partiyi kurtaramazd.

maktadr.
En nemli Hint allarndan biri ve belki de en ok rastlana
n N imzowitsch savunmasdr (Avrupa yaynlarnda buna ba
zen ksaca "Nimzo-Hint" de denir).

savunmasna gtrr. Bu, Siyah iin olduka kuvvetli bir si

lah. o.lduundan, beyaz talarla oynayanlar bazen 3.Af3 ham
e.sn seerler. Faat .bu taktirde, az nce grdmz gibi
Syah 3 . . . . b6 Vezr-Hnt savunmasn uygulayabilir. Bunu n
leen die : .bi.r o anak da 3. g3 .hamlesidir (Katalonya siste
m). ah Flnn fanchettosunu eren bu gelime sistemi el
ette baka allardan, rnein 1 .Af3 (Reti) veya 1 .c4 (ngi
lz) a.a :ndan sonra da meydana gelebilir. 3.g3 hamlesi ile
eyaz, Ve! r g mbitini fikirlerini, Reti sistemi iin karakteris
k olan Fln fanchettosu ile birletirmektedir. Bu al tarz
lk defa olarak Tartakower tarafndan Barsilon 1 928 turnuva
snda kullanlmtr. (Bu nedenden tr "Katalonya" adn
alr) . 3 . ... d5 [En ok rastlanan devam yolu. Fakat Siyah burada 3 . ... Fb4+ de oynayabilir, rnein: 4.Fd2 F:d2+ 5.V:d2
(5.A:d2'den daha iyidir, nk bu At daha aktif olan c3-hane
sine gelitirilmelidir) 5 . ... d5 6.Af3 0-0 7.Fg2. imdi Siyah ya
7 . ... 4 8. Vc2 f5 (Holanda savunmasna benzer ekilde) oy
nayablr - fakat bu halde Siyah siyahhaneli Filin eksiklii Be
yaz iin avantajl - ya da 7 . ... b6 8.Ac3 Fb7 9.Ae5 Abd? 1 o.o0 c6 hamleleri ile Vezir-Hint formasyonu kurabilir - fakat bu
taktirde_ de merkezde Beyazn anslar daha iyi olur]. 4.Fg2
d:c5 [Syah, Vezir kanadn gelitirmeyi amalamaktadr. Bu
da Siyahn emrinde baka birok devam yolu vardr, rne
gn: 4 . ... Fe7 5.Af3 0-0 6.0-0, ve ancak imdi 6 . ... d:c4 7.Vc2
a6 8.V:c4 b5 9.Vc2 Fb7 1 0.Ff4 Fd6 v.s., aa yukar eit
anslarla; veya: 4 . ... Fe? 5.Af3 0-0 6.0-0 Abd? ("kapal" var
yant) 7.Vc2 cb 8.b3 b6 9.Fb2 Fb? 1 0.Ac3 Kc8 1 1 .Kadl Ve?
2.e4 . :e4 1 .3 :A.:e4 d:e4 1 4.V:e4 c5; Siyah, Piyonun bu
oneml lerleyn gerekletirdikten sonra yeterli bir kar
oyun elde etmektedir]. 5.Va4+ Fd7 (5 . .. . Abd? de oynanabi
lir, rnein: 6.V:c4 a6 7.Vc2 c5 8.Af3 b6! 9.dc F:c5 1 0.Ae5
d.5, it bir oyunla) 6.V:c4 Fc6 7.Af3 Fd5 (Siyah, beyaz Ve
zr h tereddtsz aktif pozisyonundan kovmaktadr) 8.
Va4+ Vd7 9.Vd1 Ac6 1 0.Ac3 Fb4, aa yukar eit bir oyunla.
3 . . . . Fb4

una dikkat ekmek yerinde olur ki 3.Ac3 hamlesinden son

a 3 . ... b6 gelime sistemi iyi deildir, nk Beyaz merkezi
gal etmekle hemen stnlk salar: 4.e4 Fb7 [Meydana ge
len konumda 4 . ... Fb4? yant bsbtn fenadr: 5.e5 Ae4
6.Vg4! ! . ifte hcu m ! 6 . ... A:c3 7.a3! Bu hamle en azndan
bir Piyonu kazandrr. 7.Ff8 (aksi halde 8.a:b4 hemen partiyi
kazandrr) 8.Fg5! (retici bir devam yolu! .. ) 8 . ... Fe7 (te,
zorunlu bir hamle, nk 8 . . .. f6?? 9.e:f6 g:f6 1 O.Vh5+ e7
1 1 .F:f6+ :f6 1 2.V:h4+ devam yolu vezir kaybettirir.) 9.F:e?
Ve? 1 O. V:g? Vf8 1 1 .Vf8 + ve 1 2.b:c3, kazanlm bir parti ile]
5.Fd3 Fb4 6.Ve2, merkezdeki duru m sayesinde Beyazn bariz
bir stnl ile.
4. e3 . . .

267

Bu hamle (Rubinstein sistemi) bugnlerde en ok rastlanan

d vam yoludur. N imzowitsch savunmasnda (dier btn
nt varyantlarda olduu gibi) her iki tarafn da sonsuz ge
l me ol naklar vardr. Artk uzun bir sredir popler olan
mzwtsch savunmas kompleksini inceleyebilmek iin
zel k!a lar laz! mdr., B.u nedenden tr aada sadece en
oneml brka sstem zkredelim:
1 ) Saemisch (Zemi) sistemi: 4.a3 F:c3+ 5.b:c3. imdi Siya
hn birok olana vardr: 1 ) 5 . ... c5, 2) 5 . ... Ae4, 3) 5 . ... o0, 4) 5 . ... d6, 5) b6, 6) 5 . ... d5.
1 1 ) Aljeh i n sistemi: 4. Vc2 (Burada da Siyah birok devam yo
lundan birini seebilir: 1 ) 4 . ... d5, 2) 4 . ... c5, 3) 4 . ... Ac6 4)
4 . ... d6, 5) 4 . ... 0-0.
i l i) Ragozin savunmas. Bu al tarz ounlukla 1 .d4 d5
2.c4 e6 3. c3 f6 4. f3 Fb4 hamlelerinden sonra meydana
gelmektedr; Nmzowtsch savunmasnda ise 4.Af3 d5'ten
meydana gelir. Devam yolu yle olabilir: 5.Va4+ Ac6 6.Ae5
Fd7 7.A:d7 (veya 7.A:c6 F:c3+) 7 . ... V:d7 v.s .
Dier sistemler: iV) 4 . Fg5, V) 4. Vb3, VI) 4. Af3 v.s.
4 . . . . c5

4 . ... 0-0. Bu devam yolu ounlukla 5.Fd3 c5 6.Af3 d5

hamleleriyle gz nne alnan 4 . ... c5 varyantna gtrr.
il) 4 . ... d5 5.a3 F:c3+(?) (Burada doru hamle 5 . ... Fe7! dir)
6.b:c3 (Saen: isch varyantnda duble c-Piyonu bazen zayf
olur. Burada se Beyaz istedii an c4:d5 oynayabilir) 6 . ... o0 7.c:d5 e:d5 _8.Fd3 c5 9.Ae2! (imdi greceimiz gibi, f-Pi
yonu hareketli kalmaldr) 9 . ... b6 1 0.0-0 Fa6 1 1 .f3 ! (Bu gibi
varyantlarda her zaman uygulanan stratejik plan) 1 1 . ... F:d3
1 2.V:d3 Ke8 1 3.Ag3 (son hazrlklar) 1 3 . ... Ac6 1 4.Fb2 Kc8
1 5.Kae1 Aa5 1 6.e4!, ve Beyaz merkezde hissedilir stnlk
ve bununla beraber srekli bir inisiyatif elde eder.
1 1 1 ) 4 . ... Ac6 5.Fd3 e5 6.Ae2 d5! 7.cd A:d5 8.e4 Ab6 9.d5
Ae7, aa yukar eit anslarla.
1)

5.Fd3 0-0 6.Af3 d5

Bu konum saysz turnuva partilerinde meydana gelmi ve

ayrntl bir ekilde incelenmitir; buna varyatn "normal" du
rumu d ile ilir. Part yi it.le irmek iin en iyi devam yolu
6. . d5 tr. Syah Vezr Flnn fanchetto yardmyla gelitiril
e b. durumda pek uygun deildir: 6 . ... b6 7.d5 ! (Beyaza
ustunluk saglayan
ok kuvvetli bir hamle) 7 . ... ed 8.c:d5 v.s.
(8 . ... A:d5? yant, partiyi hemen kaybettirir: 8 . ... A: dS?
9.F:h7+ :h7 1 0.V:d5 Ac6 1 1 .Vh5+ g8 1 2.Ag5 Ke8 1 3.V:f7+
h8 1 4 . Vh5+ g8 1 5.Vh?+ f8 1 6.Vh8+ e7 1 7. V:g7+ d6
1 8.Af?+).
7. 0-0 d:c4

Beyazhaneli siyah Filin fianchetto yardmyla gelitirilmesi

burada da tavsiye edilemez: 7 . ... b6'dan sonra Beyaz 8.c:d5
e:d 9.A 5.! F 7 1 O.Fd2 c4 1 1 .Fc2 Abd7 1 2.f4 devam yolu sa
yesnde y hucum anslar elde eder (Pillsbury'nin ilk defa
tatbik ettii stratejik plan-sayfa ... ye baknz).
8. F:c4 Abd7

8.F:c4 hamlesinden sonra meydana gelen konumdan baka

b. rok alternatif vardr: 8 . ... b6, 8 . ... Ac6, 8 . . .. Fd7 v.s.; b
tun bu deva yollar sonsuz varyantlar iermektedir. Siyah
bunlarda dogru oynad taktirde, Beyaz en iyi halde ancak
hafif bir stnlk elde edebilir. Bu da yine, kapal oyunlarda

AILI (4)

AILI (4)

gelime ve oyunortasna gei ile ilgili planlar iyice anlayp

itina ile uygulamann nemini vurgular.
Parti No 82
Beljavsky - Ehlvest
(Reggio Emilia G M
turnuvas 1 989-1 990)
N imzowitsch-Hint savunmas
1 .d4 Af6 2.c4 e6 3.Ac3 Fb4 4.f3 . . .

jawsky'nin aklna bile gelmemitir.

25 . . . . Ae7 26.Kc2 h8

Rakibe K:c5 ve d5-d6+ ile ilgili karoyun ansn vermemek

iin.
27.h3 Kb6 28.Fc4 Kfb8 29.Fd2 Ac7 30.g4 F:c4
31 .V:c4 Va6

ok doru ! 31 . ... Ac:d5 g:f5'ten sonra Beyaz nihayet biraz

karoyun elde eder.
32. b3 . . .

Vezirlerin krlmas d5-Piyonunu kaybettirir.

32 . . . . Vc8 33.q:f5 A:f5 34.Vd3 a5

ah Piyonunun e2-e4 ilerleyiini hazrlayan b u hamle beyaz

Figrlerin gelitirilmesini gecikletirmektedir; Siyah, manta
uygun olarak, merkezde aktif olmay denemektedir.

Bu, aslnda sonun balangcd r.

Burada genellikle 4 . ... d5 oynanmaktadr; bu hamle tama

men farkl bir al stratejisine gtrr, rnein 5.a3 Fd6 ve
ya 5 . ... Fe7.

Partinin ok keskin bir devresi balar...

4 . . . . c5

5.d5 . . .

Bu durumda, pratiin gsterdii gibi, dier hamleler [5.a3;

5.e4(?)] daha zayftr.
L. .

35. Kq1 a4 36.b:a4 Vd7 37.Ad1 h6 38.Ab2 b3

29.Kcc1 b:a2 40.Fc3 Kb3
41 . Kg2 Ae8 42.Kcg1 c4! 43.Vd2 Va7 44.e4?

g7-noktasn n koruyucula rndan birini kovmak amac ile. An

cak Beyaz artk uzun bir sredir zeitnottadr ve herhalde raki
bin hazrlnn farkna varamad iin, imdi ince bir tuzaa
dmekted ir. Zorunlu hamle 44.Ke2 idi.
44. . . . Ae3!

Ah5!

Macar ustas Csom'un fikri. Atn ikinci hamlesi olmasna ra

men, iyi bir devam yolu. imdi 6 . ... Vh4+ tehdidi sayesinde,
Siyah f7-f5 "blokaj" hamlesi iin vakit kazanr.
5.g3 f5 7.Fd2 d6 8.Vc2 0-0 9.0-0-0 . . .

Farkl roklardan sonra keskin bir mcadele beklenebilir.

9

. .

Ad7 1 0.e3 Ae5 1 1 . Fe2 Af6

At, h5-hanesindeki grevini tamamlamtr. imdi daha ya

rarl olabilecei Vezir kanadna gitmeyi amalamaktadr.
1 2 . Ah3 . . .

Burada 1 2.h4 belki daha iyi i d i (1 2 . ... Ah5 1 3.Fe1 hamlele

rinden sonra Ag1 -h3-f4 manevrasn gerekletirebilmek
iin)
12 . . . . e:d5 1 3.c:d5 Ae8 14.Af2 Ac7 1 5.f4 Ag6!
1 6.Sb1 Kb8 17 . Fc1 b5

Siyah, konumsal manevralar neticesinde inisiyatifi ele geir

mitir. Bu srada olduka pasif kalm olan Beyaz ise, uygun
bir kar plan gelitirememitir.
1 8. Ff3 F:c3!

te bu hamleyi semek iin, iyi bir usta olmak gereklidir (ya

da tecrbesiz oyuncu?! ... ). Siyah "iki Fil" avantajndan vaz
gemekte, fakat buna karlk hcum iin ok kymetli za
mandan kazanmaktadr.
1 9. V:c3 b4 20. Vc2 Ab5 21 .Sa1 .. .

Azok zorunlu bir hamle. nk Siyah 21 . ... Vf6 ve bundan

sonra 22 . ... Aa3+(! ) ile tehdit etmekteydi.
21 . . . . Va5 22. Kd2 . . .

Beyaz durumun skk olmas v e Figrlerinin pek elverili

("armonik") ekilde yerletirilmemi olmas nedeniyle savun
ma yapmas zordur.
22 . . . . Fa6 23. Fd1 Vb6 24. Fe2 Va5 25.Vb3 . . .

Siyah 24 . ... Va5 hamlesini belki de dnme zaman kazan

mak iin yapmtr; fakat beraberlik amac ile hamleleri tek
rarlamak, daima keskin bir mcadeleye hazr olan Bel-

ve Beyaz terketti.
Gnmzn en kuvvetli satranlarndan biri olan Jaan Ehl
vest'in ok gzel bir partisi ! Bu partinin oynand turnuvann
neticelerini zikretmek yerinde olur: 1. Ehlvest 71/2 ( !) puan;
2. vantschuk 61/2; 3. Karpov 6; 4-5. Ribli ve Andersson
(51/2) ve (Portisch, Georgiev ile M. Gurevitsch dahil olmak
zere) daha alt kuvvetli GM.
Vezir-Hint savunmas
1 .d4 Af6 2.c4

2.Af3 hamlesinden sonra Siyah, Vezir-Hint savunmas iin

karakteristik olan 2 . ... b7-b6 yantn (beyazhaneli Filin fianc
hettosunun hazrlanmasn) da seebilir; fakat daha salam
devam yolu 2 . ... e6, ve ancak 3.c4'ten sonra 3 . ... b6 v.s.
Burada unu da zikretmek yerinde olur ki, 1 .d4 Af6 2.c4 ham
lelerinden sonra bu fianchetto plann uygulamak, yani 2 . ...
b6 oynamak, tavsiye edilemez; nk 3.Ac3 devam yolu Be
yaza avantaj salar, rnein: 3 . ... Fb7 4.Vc2 e6 [Veya 4 . ...
d5 (merkezin 5.e4 yardmyla Piyonlarla igalini nlemek
amacyla) 5.c:d5 A:d5 6.e4 A:c3 7.b:c3 e5 8.Af3 (8.d:e5 Vh4
268

v.s.) 8 . ... e:d4 9.Fb5+! c6 1 0.Fc4, ve Beyaz tehlikeli bir inisi

yatif elde eder 5.e4,ve Beyazn merkezde ak bir stnl
var.
2

. . . e6 3.Af3 . . .

Pratiin gsterdii gibi, bundan nceki konuda incelediimiz

Nimzowitsch savunmas (3.Ac3 Fb4) siyah talarla oynayan
larn olduka etkin bir silah olduundan, baz atranlar bu
nu engellemek amacyla 3.Af3 tercih ederler. ite bu taktirde
Siyah, bir baka "Hint" sistemi olan
3.

. . . b6

"Vezir-Hirt" savun masn tatbik edebilir.

Siyah isterse bu savunma (veya 3 . ... dS yant ile Vezir gam
iti) yerine 3 . . . . Fb4+ Bogoljubow savunmasn de seebi
lr; bu oyun tarz ile durumu basitletirmek, ve Vd8-e7'den
sonra d7-d6 ile e6-e5 Piyon ilerlemeleriyle salam bir savun
ma pozisyonu kurmay amalar. 4.Fd2 (4.Ac3'ten sonra Nim
zo-Hint varyantlarndan biri meydana gelir. 4.Abd2 hamlesi
Beyaza fazla bir ey salayamaz) 4 . ... a5?! [Zamanmzda
ou kez tercih edilen hamle. Eski devam yollar 4 . ... Ve? ve
4 . ... F:d2+ yeterli bir karoyun salarlar, rnein: 4 . ... Ve?
5.g3 Ac6 6.Fg2 Fd2+ 7.Ab: d2 d6 a.o-o o-o 9.e4 es 1 O.d5
Ab8 1 1 .b4 (grnrde Beyazn durumu stndr, fakat Siya
hn yeterli bir karoyunu var) 1 1 . ... Fg4 1 2.Vc2 F:f3 1 3.A:f3
a5(! ) v.s., aa yukar eit anslar ile] 5.g3 (5.Ac3 0-0 6.e3
d6 7.Vc2 v.s. devam yolu da iyidir) 5 . ... d6 6.Fg2 Abd? 7.00 e5 v.s, eit anslar ile.
Beyazn son 3.Af3 hamlesinden sonra Siyahn bir olana da
ha var: 3 . ... c5 4.d5( ! ) b5!? [Blumenfeld gambiti. Bugnler
de pek popler olmayan bir altr; burada, modern anlay
a daha yakn deva yollar seilir, rnein 4 . ... e:d5 (4 . ... b5
yerine) 5.c:d5 d6 6.Ac3 g6 v.s. - ilerde gz nne alnacak
olan "modern Benoni" alnda olduu gibi. Pratiin vaktiy
le gsterdii gibi, Beyaz iin en doru seim gambiti reddet
mektedir; nk ne kadar 4 . ... b5 !? 5.d:e6 f:e6 6.c:b5 d5
hamlelerinden sonra Beyazn bir Piyon fazlas varsa da, Siya
hn kuvvetli bir Piyon merkezi ve yarak f-hatt sayesinde
baz pratik anslar var]. 5.Fg5. Bu hamle yznden uzun bir
sre gz nne alnan gam bite turnuvalarda ok nadir olarak
rastlanmakta idi; nk birok partide oynanan 5 . ... h6(!)
6.F:f6 V:f6 7.Ac3 b4 8.Ab5 hamlelerinden sonra meydana ge
len ve senelerce " Beyaz iin ok elveril i " olarak kabul edilen konumda Alman GM R. Knaak 8 . ... d8 ! ! hamlesi bulmutur (daha nce bu d uru mda 8 . ... Vd8 oynanyordu ve
Beyaz 9.d6 ! Aa6'dan sonra, Ab5'in aktif ve emin pozisyonu
sayesinde, srekli bir inisiyatif elde ediyordu). Bu hamle yar
dmyla Amerikal usta Rogers, nl Macar GM Portisch'e
kar siyah talarla sansyonel bir parti kazanmtr (Reggio
Emilia 1 986 turnuvas). Oyle ki imdilik iki tarafn da bu a
ltan kand sylenebilir...
9? k nadiren rastlanmasna karn, bir-iki tipik incelik ierdii
n, 3 . . . . Ae4?! yantn ksaca zikredelim. Alta, bilindii
gibi, ayn Figrle ikinci hamleyi yapmak iyi deildir. [Siyahn
niyeti At e4-hanesinde f7-f5 ve d7-d5 (veya b7-b6 ve Fb7) ile
desteklemektir - Holanda partisinin baz varyantlarnda oldu
u gibi] . Fakat meydana gelen konumda, Beyaz iin de istisna olarak en iyi devam yolu 4.Af3-d2 dir (3 . ... Ae4 yantn
zayf taraflarn en iyi gsteren hamledir). 4 . ... Fb4. Kritik bir
durum. 5.Vc2(!) f5 6.a3 A:d2 7.F:d? Fe7 8.Ac3, veya 8.g3
hissedilir bir gelime stnl ile. [inanlmas zor, fakat va
kitsiz yaplan 4.a3? hamlesi partiyi hemen kaybettirir: 4 . ...

269

Vf6(!) 5.f3 Vh4+ 6.g3 A:g3 v.s.).

4 . g3 . . .

E n ok rastlanan ve pratiin gsterdii gibi e n etkili hamle

(ba sistem). Genellikle kapal allarda ve bu meyanda H int
sistemlerinde olduu gibi, burada da Beyaz eitli devam yol
larndan birini seebilir. Bunlardan en nemli olanlar ksaca
gzden geirelim.

!) 4.e3. eyaz bu alakgnll Piyon hamlesiyle hereyden

once gelmey tamamlamay amalamaktadr. Siyah bu var
yantta, doru savunma yapmak art ile, oyunu zorlanmadan
eitletirir. 4 . ... Fb7 5.Fd3 Fe7 [5 . ... Fb4+ 6.Abd2 0-0 7.0-0
es (7 . ... d5 de oynanabilir) 8.a3 F:d2 9.F:d2 Fe4 (en iyi de
vam yolu) 1 O.Fc3 d6 1 1 .AgS F:d3, Siyah iin yeterli anslar
la. 5 . ... c5? yant ise, Beyaz iin daha iyi oyuna gtrr 1 r
nein: 6.d5 ! e:d5 7.c:d5 g6 8.e4 Fg7 9.e5 Ag4 1 0.Ff4 0-0
1 1 .Fc4 A:e5 1 2.A:e5 Kes 1 3.0-0 F:e5 1 4.F:e5 K:e5 1 5.14 Be
yaz iin bariz bir avantajla (Vaganjan-Schamkowitsch, 1 911 )
5.Fd3 varyantnda Siyah iin gereinedn fazla aktif olmak
riskli olur). 6.Ac3 0-0 7.0-0 d5 8.b3 c5 (en salam devam yo
lu) 9.Fb2 Ac6 1 O.Kc1 c:d4 1 1 .e:d4 Kc8; Siyah oyunu tam an
lamyla eitletirmek iin dikkatli oynamaldr.
.

il) 4.Fg5. Beyaz, Figrlerini Vezir gambitine benzer ekilde

yerletirilmeyi amalamaktadr. 4.
Fb7 5.Ac3 (Burada
aadaki hataya dikkati ekmek yerinde olur: 5.e3 (5.Ac3 ye
rine) varyantnda 5 . ... h6 yantndan sonra 6.Fh4? (6.F:f6!)
6 . ... Fb4+ 7.Abd2? devam yolu bir Figr kaybettirir (doru
hamle 7.Afd2 dir) 7 . ... g5 8.Fg3 g4 9.Ae5 (veya 9.a3 g:f3
h6 6.Fh4 (F:f6 V:f6 7.e4
1 0.a:b4 f:g2 v.s.) 9 . ... Ae4, -+] 5
d6, ve bundan sonra g7-g6 ile Fg7 yardmyla Siyah olduka
salam bir savunma pozisyonu kurabilir)
6 . . . . Fb4 [6 . ... Fe7 ve 6 . ... g5 devam yollarndan daha iyidir, rnein: 6 . ... g5 7.Fg3 Ah5 (Botwinnik'in tledii varyanttr: Siyah nemli rakip Filin krlmasn zorlamakta, fa
kat beyaz haneleri hissedilir lde zayflatmaktadr) 8.Vc2!
A:g3 9.h:g3 Ac6 1 0.0-0-0 g4 1 1 .Ae1 VgS+ 1 2.e3 0-0-0 1 3.a3
Fg7 1 4.b1 b8 1 5.Ad3, Beyaz iin daha iyi anslarla]. 7.e3
g5 [veya 7 . ... es 8.Fd3 c:d4! 9.e:d4 F:f3 (Keres'in orijinal bir
fikri- Siyah, d4-noktasna kar hcum balatmak amac ile
beyazhaneli Filini vermektedir) 1 O. V:f3 Ac6 1 1 .Ve3 (1 1 .d S
Ae5) 1 1 . ... Fe7 1 2.Fg3 d5 1 3.0-0 Ab4 1 4.c:d5 A:d3 1 5.V:d3
A:d5 1 6.Vb5+ Vd7 1 7.A:d5 e:d5 ( . ... V:b5?? 1 8.Ac7+) eit bir
oyunla]. 8.Fg3 Ae4 9.Vc2 (9.Kc1 ? h5! v.s.) 9 . ... F:c3+ (im
di 9 . ... h5'ten sonra Beyaz, 1 O.Fd3 f5 1 1 .d5! e:d5 1 2.c:dS
F:d5 1 3.0-0-0 hamleleri yardmyla merkezde etkili bir hcum
eld ?, eder) . 1 3. .. b:c3 d6 . 1 1 .Fd3 A:g3 [ 1 . ... t5 1 2.d5! (Ke
res n tavsyes) ok keskn, fakat Beyaz in elverili bir oyu
na gtrr] 1 2.h:g3 Ad? 1 3.a4 a5 1 4.Kb1 Ve7, Siyah iin
salam bir konumla; anslar eittir.
. .

. .

_.

1 1 1 ) 4 . . . . a3. Petrosjan'n (nispeten yeni) fikri. Beyaz, rakip

Filin b4-hanesine kn nlemekte ve kuvvetli bir merkezin
kurulmasn planlamaktadr. Bu sayede ilerde rakip b7-Filinin
etkisi azaltacaktr. 4 . ... Fb7 5.Ac3 d5. Siyah iin herhalde en
mantkl devam yolu: imdi Vezir gambitine benzer bir pozis
yon meydana gelir ve a2-a3 hamlesinin pek nemi kalmaz.
[Oysa, rn in, 5 . ... Fe7 6.d5! (yukarda sz geen eylem)
6 . ... d6 7.e4 c6 8.d:e6 f:e6 9.Ag5! Fes 1 0.f4 o-o 1 1 .Fd3 e5

AILI (4)

1 2.f5 c5 1 3.g4! Beyazda kuvvetli hcum anslar ile (Petros

jan -Keres, 1 961 ) ]. 6.c:d5 e:d5 (Partiyi eitletirmek iin en
salam devam yolu; benzer durumlarda Vezir gambitine ge
i en basit aredir) 7.Fg5 [7.e3 Abd? 8.Fe2 Fd6! 9.b4 0-0
devam yolu da etkisiz kalr (Spassky-Petrosjan, 1 969)] 7 . ...
Fe? 8.e3 Abd7 9.Fd3 0-0, Siyah iin salam bir konum ile.
4 . . . . Fb7

Uzun senelerdir en ok oynanan devam yolu.

Keres'in takriben 20 sene nce turnuvalarda kullanmaya ba
lad 4 . ... Fa6 yant ise, vaktiye Nimzowitsch tarafndan da
tavsiye edilmitir. Ba varyantta siyah Fil, g2-hanesine giden
beyaz ah Filine kar pozisyon almaktadr (Siyah, 4 . ... Fa6
yant ile, c4-noktasna ynelik bir kar hcum balatmak
amac ile bu "opozisyondan" imdilik vazgemektedir. [Bu
varyantta 5.Va4 hamlesi Siyah iin tehlikeli deildir, nk 5.
... c5 6.Fg2 hamlelerinden sonra Siyah 6 . ... Fb7! oynayabilir.
imdi kuvvetli grnen 7.d5? hamlesi 7 . ... e:d5 8.Ah4 Fc6!
yznden oynanamaz. 6 . ... Fb7! 7.0-0 (7.d5! yerine) 7 . ... cd
8.A:d4 F:g2 9.:g2 Vc8'den sonra Siyah iyi bir oyun elde
eder. Bunun iin burada daha ok 5.Abd2 ve 5.b3 hamleleri
uygulanmaktadr]. 5.Abd2 (5.b3 hamlesi hakknda Parti Na
83'e baknz) 5 . ... Fb4!? 6.Vc2 c5, kark, fakat taraflarn
anslarnn aa yukar eit olduu bir konumla.
5.Fg2 Fe7

En ok oynanan hamledir.
Bundan baka turnuva pratiinde aadaki olanaklar denen
mitir:
. ... Fb4+, i l) 5 . ... c5 6.d5 ! e:d5 7.Ag5 (bildiimiz yntem;
7.Ah4 de iyidir), 1 1 1) 5 . ... d5, iV) 5 . ... Vc8 6.0-0 c5 7.d5! e:d5
B.c:d5 A:d5 9.e4 Ac7 1 0.Ac3 Fe7 1 1 .Fg5 f6 1 2.Fe3 0-0
1 3.Ah4, hissedilir bir inisiyatif ile, V) 5 . ... g6? (imagin var
yant) 6. 0-0 Fg7 7.Ac3 0-0 8.Vc2 (8.dS de iyidir) 8 . ... d5
9.c:d5 e:dS 1 O.Ff4, Beyaz iin daha iyi bir durumla (zellikle
Fb7'nin pasif konumu yznden).
1)

Btn bu devam yollar iinde, Siyaha tam anlam ile eit

anslar salayan, ancak birincisidir, rnein: 5 . ... Fb4+
6.Fd2 F:d2+ 7.V:d2 (Pasif 7.Ab:d2 hamlesini Siyah 7 . ... c5!
ile karlar, d4'e kar bask ile) 7 . ... d6 8.0-0 0-0 9.Ac3 Ae4
1 0.A:e4 F:e4 1 1 .Vf4 Fb7 1 2.c5 ! ? Aa6 (1 2 . ... b:c5 1 3.d:c5 d5
1 4.b4!'den daha hassastr) 1 3.c:d6 c:d6 1 4.Kfd1 Kc8, eit
anslarla (Olafsson-Larsen, 1 968).
6.0-0 . . .

AILI (4)

En salam yant.

8.Vc2 A:c3 9.V:c3 . . .

Dikkat edilecek nokta: siyah Fb?'nin korumasz olmasna ra

men 9.Ag5? hamlesi, 9 . ... A:e2+ ara yant yznden hata
olur.
Bu durum saysz turnuva partilerinde meydana gelmitir (Di
yagram 534a'ya baknz).
Bu, tam anlamyla kritik bir pozisyondur. Bu pozisyonun de
erlendirildii srada, daha nceleri her iki tarafn da saysz
olanaklar bulunduunu unutmayalm. imdi gz nne ald
mz hal, yani 534a numaral Diyagramdaki durum da by
ledir; zaten gelime safhas bitmi saylamaz: Her iki tarafn
da ilk yerlerinde bulunan hafif Figrleri var, Kaleleri hala pa
sif durumda, v.s. Fakat bundan sonraki gelime hamleleri
artk oyunortas ile ilgili olacaktr.
Gz nne alnan pozisyonu .-==-""""",.--==',,--__,,.....,..-==

Beyaz, Figrlerini gelitirmeye devam etmekte ve merkezi

kuvvetlendirmektedir.
1 0 . . . . Ff6 1 1 .Vd2 . . .

Veya 1 1 .Kad1 d 6 1 2.Ae1 Vc8 v.s.

32 . . . . h3+ 33.S:h3 F:d6 34.Kh5 . . .

12 . . . . d6 1 2 .d5 . . .

E enerjik devam yolu.

1 2 . . . . e5 1 3.Agb

34 . . . . V:f2 35.Vh7+ SfB 36.V:g7+ Se8 37.Kh8+

Kd7 38.V:f7+,
ve Siyah terketti.

Beyaz iin biraz daha iyi bir oyunla.

ah-Hint savu nmas

Gnmzde

1 3 . . . . F:g5 1 4. F:g5 Ve8 1 5. Fe3 Ad7 1 6.h4 a5

1 7.a3.
Parti No 83
Karpov - Timman
(Dnya Birincilii, Adaylar ma, 1 990)
Vezir - Hint savunmas

1 .d4 Af6 2.c4 6

Bu varyant ok defa Karpov-Kasparov malarnda uygulan

mttr. Siyah ounlukla 5 . ... Fb?, veya 5 . ... Fb4+ yantn se
erdi.

Deerli okuyucumuz, biz bunlar iki amala zikrettik: lk nce,

bu kitapta btn bu olanaklarn ayrntl olarak incelemesinin
imkansz olduunu gstermek iin. Oysa satrancn st sevi
yelerine gelebilmek iin baz ("repertuvara" ait) allar ay
rntl olarak bilmek ve anlamak arttr. Dikkat edelim, en
nemlisi anlamaktr; nk "ezberlemek" hibir zaman ye
terli olamaz. stelik yararna kyasla, korkun zaman almak
tadr. Oysa bu zaman, dier sorunlar (oyunsonu, taktik ve
stratejik problemler v.s.) iin gerekten gereklidir... Yukarda
sz geen nedenlerden dolay burada sadece 1) 9 . ... f5
1 O.Fe3 varyantn gzden geireceiz:
9 . . . . f5 1 0. Fe3 . . .

Diyagram 534
270

te, Beyaz 32.d6! oynamam olsa idi, imdi 34 . ... Vg6 sa

vunma hamlesini yapabilecekti. Siyahn durumu mitsizdir
(34. ... g6 35.Kh8#).

Bu hamle sayesinde Beyaz "iki Fil" avantajn elde eder, zira

beyaz Atn e6'ya gitmesine izin vermek Siyah iin risklidir.

1 .d4 Af& 2.c4 e6 3 .Af3 b6 4. 3 Fa6

5.b3 . . .

tz) M. Taimanow, VezirDiyagram 534a

Hint ksmnda 534a numaral
durumda be devam yolu incelemektedir: 1 ) 9 . ... f5, il) 9 . ...
Fe4, 1 1 1 ) 9 . ... d6, iV) 9 . ... e s ve V) 9 . ... d5. Elbette bu devam
yollarndan her birinde, Siyahn yantna . al olmak zere,
eitli varyantlar meydana gelmektedir. Ornek olarak, uzun
seneler boyu ok rastlanm olan 1 ) 9 . ... f5 yantn gzden
geirelim. Bununla ilgili olarak Taimanow yle der: "Siyah,
rakibin, merkezin igali ile ilgili direkt tehditlerini pskrtebil
mitir; fakat Beyazn, e4-noktas iin yaplan mcadeledeki
olanaklar daha tkenmemitir. Ancak imdi, e2-e4 ilerleme
sini gerekletirmek iin, beyazhaneli Filin krlmasn kabul
etmek gereklidir; bu ise durumu basitletirmektedir. Oysa
tahtadaki Figrlerin azalmas ile, merkezin nemi de azalmak
tadr. Beyaz, 9 . ... f5'ten sonra hangi somut hamleyi semeli
dir? Turnuvalarda oynanm olan saysz partilere gre, ince
lenecek olanaklar yledir: 1) 1 0. Fe3, 1) 1 0. b3 1) 1 0.Kd1 ,, 1 )
1 0.AeS, 1 ) 1 0.Ae1 , 1 ) 1 0.Ff4, ve 1 ) 1 1 .d5".

nemli deildir. Oysa imdi geer Piyon siyah kampnda ka

rklk meydana getirmektedir. Siyah, d6-Piyonunu almak
zorundadr. Aksi taktirde bu Piyon ilerleyecek ve siyah Vezir
ah kanadndan kesilmi duruma decektir.

5 . . . . d5 6.Fq2 . . .

Burada genellikle u devam yolu oynanr: 6.c:d5 e:d5 7.Fg2

Fb4+ 8.Fd2 F:d2+ 9.V:d2 0-0 1 O.Ac3 Ke8 1 1 .Ae5, eit bir
oyunla. Bu partide Karpov daha eski olan, keskin devam yo
lunu seiyor.
6 . . . . de 7 .Ae5 Fb4+ 8.Sf1 Afd7 9.A:c4 . . .

1 2 partili mata bu (8'inci) oyundan nceki skor 4,5:2,5 Kar

pov'un lehine idi. Bylece her beraberlik, yenilgiye yaklama
anlam na geliyordu. Bu nedenden tr Timman siyah talar
la da kazan iin oynamal idi. 9.F:a8 A:e5 1 O.b:c4 0-0 kark
bir oyuna gtrd iin, Beyaz sakin devam yolunu se
mekle doru yapmtr.
9 . . . . c6 1 0.Fb2 0-0 1 1 .Abd2 b5 1 2.Ae3 Fb7
1 3 .Vc2 Vb6 1 4.Af3 Af6 1 5.Ae5 Fe7 1 6.A3g4 A:g !
17.A:g4 Ad7 1 8.Ff3 Kac8 1 9.Kd1 a5 2D.Ve4? !

Piyonun c6-c5 ilerleyiini nlek amacyla.

20 . . . . Kc7 21 .Sg2 a4 22.b:a4 KaB

Yukarda aklanan skor nedeniyle Siyah, inisiyatifi elde et

mek midi ile, bu sefer bir Piyonu feda etmektedir.
23. ab cb 24. Vb1 F:f3+ 25.e:f3 h5 26.Ae3 h4?

Yanl bir strateji. Bu kadar az kuvvetle, olduka salam olan

beyaz ah kanadnda bir ey elde etmek zordur. Doru de
vam yolu
26 . ... Kca7, veya ilk nce 26 . ... Af6 idi.
27. d5! . . .

Satranta kanat hcumlarna kar e .n iyi are merkezde kar

darbeleri yaratmaktr. Bu eski satran gerei, gz nne
alnan bu zel halde de geerlidir.
27 . . . . Fc5 28. Khe1 e5 29.Ag4 Kca7 30.A:e5
A:e5 31 . K:e5 K:a2 32.d6!
. .

ok ince ve kuvvetli bir hamle. Piyon fazlas b u durumda

hamleleriyle karakterize edilen ah-Hint savunmas , Nimzo

Hint ve Sicilya savunmasnn yansra en sevilen gelime sis
temlerinden biridir. Elbette, bu al sistemi, baka hamle di
zilerini de izleyebilir, rnein: 1 .d4 Af6 2.Af3 g6, veya 1 .d4
Af6 2.g3 g6 3.c4 Fg7 4.Fg2 v.s. - nemli olan Siyahn ah ka
nadndaki gelime tarzdr. Bu savunmay seen bir oyuncu
nun stratejisi ksaca yle aklanabilir: Siyah, saha stnl
n ve hatta (balangta!) merkezin tmn Beyaza terke
der , amac merkeze daha sonra hcum etmektir. Biraz riskli
grnen bu stratejik yntem gnmzde sk sk kullanlmak
ta ve uzun senelerdir turnuva pratiinde oldu ka iyi sonular
salamaktadr. Siyah, 3.Ac3 Fg7 4.e4 hamlelerinden sonra
meydana gelen kuvvetli beyaz merkezin etkisi altnda ezilme
mek iin, vaktinde c7-c5 veya e7-e5 oynamaldr. ah-Hint
savunmasnn turnuva oyuncusu iin avantaj, Beyazlarn e
itli varyantlarna kar byk deiiklikler yapmakszn uy
gulanabilmesidir.

Burada ah-Hint savunmas ile ilgili incelemelerimize geme

den nce, 1 .d4 Af6 2.c4 hamlelerinden sonra Siyahn seebi
lecei devam yollarn ksaca gzden geirelim.
1 ) 2 . ... d6. Bu varyantta, bundan sonraki birka hamlede Si
yahn g7-g6 oynamamas durumunda "eski" Hint savunmas
meydana gelir: 3.Ac3 e5 4.Af3 [gz nne alnan gelime sis
temi iin nemli olan, burada istisna olarak 4.d:e5 d:e5
5.V:d8+:d8 6.Fg5 c6! 7.0-0-0+c7, veya 6.Af3 Afd7! 7.b3
c6 8.Fb2 f6 9.g3 a5! devam yollarnn Siyahn (Figrleri iin
kuvvetli c5-hanesini elde ettii sayesinde) eit bir oyun elde
etmesidir]. 4 . ... Abd? 5.e4 Fe7. (Siyah, elbette, 5 . ... g6 yar
dmyla modern ah-Hint savunmasna da geebilir, fakat son
5 . ... Fe7 yantndan sonra eski Hint savunmas iin tipik bir
duru m meydana gelir? Bundan sonra Siyah c7-c6, Vd8-c7,
a7-a5 v.s. gelime plann uygulanabilir (Philidor savunmas
nn baz varyantlarnda olduu gibi !); fakat pozisyonu biraz
skk kalr.
i l ) 2 . . . . c7-c5 3.d5 !Siyaha belli zorluklar kaJan doal ham
le. Ancak Beyaz, bu hamleden sonra Siyahn seebilecei 3.
... b5! ? Benk gambitinden kanmak iin 3.Af3 de oynana
bilir? Bu devam yolu 3 . ... c:d4 4.A:d4 g6 5.Ac3 Fg7 6.e4 d6
hamlelerinden sonra Sicilya partisinin "Dragon" varyantna
da gtrebilir]. imdi 3 . ... e6 4.Ac3 e:d5 5.c:d5 d6 "modern
Benoni " sistemine (savunmasna) gtrr. [1 .d4 c5 2.d5 e5
"klasik" ("eski") Benoni savunmas (bugn terkedilmi olan
fianchetto'suz varyant) Beyaz iin elverilidir, rnein: 3.e4
d6 4.Ac3 Af6 5.Fb5+ Abd? 6.a4 Fe7 7.Af3 v.s., Beyaz iin da-

271

AILI (4)

ha serbest bir oyunla]. Beyaz imdi eitli devam yollar se

ebilir, fakat Siyah yeterli karoyun elde eder, rnein: 6.e4
g6 ("modern" Benoni savunmasn karakterize eden bir ham
le. Fg?'nin fianchetto yardmyla gelitirilmesi, Siyahn Vezir
kanadndaki karoyunu desteklemektedir) 7.f4 Fg7 8.Fb5+
[8.e5 hamlesi Beyaza hibir ey salayamaz: 8 . ... Afd7 9.Ab5
(veya 9.e:d6 0-0 1 O.Af3 Af6 v.s.) 9 . ... d:e5 1 O.Ad6+ e?
1 1 .A:c8+ V:c8 1 2.Af3 Ke8 1 3.Fc4 f8 v.s.)] 8 . ... Afd7 9.a4 00 1 O. Af3 Ae6 1 1 . 0-0 Ab4 1 2.Fe3; veya (6.e4 g6) 7. Af3 Fg?
8. Fe2 0-0 9.0-0 Ke8 1 O.Ad2 (gz nne alnan bu ve buna
benzer varyantlarda Figrlerin sk sk rastlanan tipik yerleti
rilme ekli) 1 0 . ... Abd? 1 1 .a4 a6 v.s.; veya: (6.e4 g6) 7.Fd3
Fg7 8.Age2 0-0 9.0-0. Bu da Beyaz iin olduka popler bir
oyun plandr). Beyaz, f2-f4 ve uygun bir anda e4-e5 Piyon
ilerlemesi yardmyla merkezde ve ah kanadnda saldr ha
zrlamaktadr, rnein: 9 . ... a6 1 O.a4 Ve? 1 1 .h3 Abd? 1 2.f4
Kb8 1 3.Fe3 Ke8 1 4.Ag3 c4 1 5.Fc2 Ac5, karlkl anslarla.
Yukarda gz nne alnan varyantta Beyaz (6.e4 yerine) he
men 6.Af3 de oynayabilir. Bu devam yolu iin tipik bir varyant
yledir: 6 . ... g6 7.Ad2 Fg? 8.Ac4 0-0 9.Ff4 Ae8 1 O.Vd2 b6
1 1 .e3 Fa6 1 2.a4 F:c4 1 3.F:c4 a6 1 4.0-0 Abd? 1 5.Kab1 f5
1 6.Fg3 Vf6! v.s.
Gnmzde Benoni savunmasnn aadaki varyasyonu da
ok uygulanmaktadr: 1 .d4 Af6 2.c4 c5 3.d5 d6 4.Ac3 g6. Si
yah geciktirilemeyen e7-e6 sarsma hareketinden veya e7-e5
hamlesiyle merkezin kapatlmasndan ekinmekte ve ilk nce
gelimesini tamamlamaya almaktadr. Burada aadaki
varyantlar meydana gelebilir:
A) 5.e4 Fg? 6.Af3 0-0 7.Fe2 e6 8.0-0 Ke8! (Burada Siyah 8.
... e:d5 yant yardmyla yukarda gzden geirilen varyantla
ra da geebilir). Diyagram 535'e baknz.
a) 9.d:e6 F:e6 1 0.Ff4 Ac6 1 1 .F:d6 Va5 1 2. Ff4 (aksi halde 1 2.
... Kad8) 1 2 . ... Kad8 1 3.Ad5 Kd7 1 4.Fd3 Fg4, yeterli kar-

dr.

Diyagram 535

a6 1 1 .aS. Beyaz iin belli bir

bask oyunu ile fakat Siyahn
yeterli savunma olanaklar var

1 .d4 Af6 2.c4 c5 3.d5 hamlelerinden sonra Siyah 3 . ...

b5!? devam yolunu da seebilir (Benk veya Wolga gambi
ti. Bu aln "stratejik nceli", bundan evvelki konuda gz
den geirilen 1 .d4 Af6 2.c4 e6 3.Af3 c5 4.d5 b5?! Blmenfeld
gambitidir). 4. c:b5 [Beyaz bu gambiti reddedebilir, rnein:
4.a4 (4.Af3 de oynanabili r) 4 . ... b4 (4 . ... b:c4 5.Ac3 g6 5.e4
Fa6 7.f4, +=) 5.g3 Fb7 6.Fg2 e5 7.e4 d6 8.Ae2 g6 9.0-0 Abd?
1 0.Vd3 Ve? 1 1 .f4, +=]. 4 . ... a6 5.b:a6 F:a6 (Benk gambiti
nin ana fikri: Vezir kanadndaki yarak a ve b stunlarnda
. siyah ar figrlerin yerletirilmesidir). 6.Ac3 d6. Kritik bir
durum: imdi Beyaz, beyazhaneli Filinin kaderini belirlemeli
dir. Buna bal olarak, emrinde aadaki olanaklar mevcuttur
(Diyagram 536'ya baknz):
A) 7.Af3 g6 8.Ad2 Fg7 9.e4 F:f1 , veya 9 . ... 0-0, Siyah iin ka1 1 1)

AILI (4)

A) 8.d5 Aa5 9.Ad2 cS 1 0.Vc? lU 1 1 . b 3 b5 1 2.Fb2 ve imdi:

a) 1 2 . ... be 1 3 . be H6 1 4. 14 ( 1 4. Acb1 Fd7 1 5.Fc3 Ve?
1 6.Ab3, +=) 1 4. ... :.> H .Kae1 ef 1 6.gf Ah5 1 7.e3 Fg?!
1 .Ad1 Ff5 1 9.Fe4 r:b2 20.A:b2 Vf6,=; Osnos-S uetin, 34'n
cu S.S.C.B . ampiyonluu) .
b) 12 . ... e6 (1 2 . ... o5 1 3.Kfd1 , +=) 1 3.Kab1 Ke8 1 4.e4 Fd7
1 5.Kfe1 Fh6 1 6.de F:e6 1 7.d5 , +=.
B) 8.h3 Kb8 ve imdi:
a) 9.Fe3 b5! 1 O.Ad2 Fd7 1 1 . Kc1 e5, aa yukar eit anslar
la.
b) 9.e4 b5 1 O.es d:e5 (Burada 1 O . ... Ad? yant da dikkate de
erdir) 1 1 .d:e5 V:d1 1 2.K:d1 Ad? 1 3.e6 f:e6 1 4.c:b5 a:b5,=.
c) 8.b3 Ke8 9.Fb2 b5 1 .c:b5 a:b5 1 1 .d5 Aa5, =.
J

.
Abd? 1 O.O-O Ab6, ve bundan
Dyagram 536
sonra Siyah, Vezirini a8-h1 ,
aprazna aktarmak yoluyla daha ansl bir konum elde eder.
D) 7.e4 F:f1 8.:f1 g6. Benk gambitinin temel konumlarn
dan biridir. Beyaz, Figrlerinin gelitirilmesi problemini
zmlemeli ve hereyden nce ahnn pozisyonunu belirle
melidir. Bu amalar iin Beyaz aadaki plandan birini uy
gulayabilir: 1 ) ah, Ag1 -f3 ve h2-h3 hamlelerinden sonra h2hanesine nakledilmektedir, rnein: 9.Af3 Fg7 1 O.h3 0-0
1 1 .g1 Abd? 1 2.h2 Va5 1 3.Ke1 Kfb8, karlkl anslarla. 2)
9.g3; Beyaz, ah g2-hanesine nakletmek iin 9.g3 Fg?
1 O.Af3 0-0 1 1 .g2 Abd? 1 2.Ke1 oynar, +=; ve nihayet 3)
9.Ae2, bundan sonra h2-h3 ve ah h2-hanesine nakledilmek
tedir. Beyaz merkeze kar e7-e6 eylemi birok kez bir Piyo
nun eksikliini hissettirmeyen aktif bir Figr oyunu sala
maktadr.
iV) 1 .d4 Af6 2.c4 e5?! Budapete gambiti. Aslnda modas
oktan gemi bir altr. Bunun .edeni, Beyazn eitli yol
lardan avantaj elde edebilmesidir. Ornein: 3.d:e5 Ag4 [3 . ...
Ae4(?) varyant da yeterli deildir: 4.Ad2 (en basit yant;
4.Vc2 de ok iyidir) 4 . ... Ac5 5.Af3, ve Beyazn konumu, ba
riz olarak stndr] 4.Af3! [Bu basit ve ayn zamanda en sa
lam yol, 4.Ff4 veya 4.e4 hamlelerinden daha iyidir. Durum
grnd.. kadar zararsz deildir; yle ki Beyaz dikkatli oy
namaldr. Ornein, durumunu zayflatan 4.f4? hamlesi iyi de
ildir: 4 . ... Fc5 5.Ah3 d6 6.e:d6 0-0! 7.e4 (7.d:c7 V:c7 ham
lelerinden sonra Siyah tehlikeli bir hcum elde eder) 7 . ...
c:d6 8.Ac3 Ac6, Siyah iin hayli stn bir konumla). 4.Fc5
5.e3 Ac6 6.Fd2! . Dikkate deer bir manevra. (6. Fe2 Ag:e5
7.Ac3 d6 8.0-0 0-0 9.b3! Ff5 1 0.Fb2 de Beyaza iyi bir oyun
salar). 6 . ... Ag:e5 7 .A:e5 A:e5 8.Fe2 0-0 9.0-0 d6 1 O.Fc3,
Beyazn belli bir stnl ile.
imdi ah-Hint savunmasna dnelim:
3 . Ac3 Fq7
3 . ... d5 yant, ilerde incelencek olan Grnfeld savunmasna
gtrr.
4. e4 . . .

Burada Beyaz, ah Filinin fianchetto yardmyla gelitirilmesi

ni ieren 4.g3 sistemini de seebilir: 4.g3 d6 5.Fg2 (Beyaz,
"e4" ve "d5" merkez hanelerine olan basky arttryor ve ay
n zamanda ksa roktan sonra ahnn pozisyonunu kuwet
lendiriyor. Dikkat edilecek nokta, bu devam yolunun, zararsz
grnmesine ramen, Siyah iin en tehlikeli sistemlerden biri olduudur. 5 . ... 0-0 6.Af3 Ac6 (Bu modern gelime sistemi Siyaha, eski 6 . ... Abd? 7.0-0 e5 8.e4 devam yolundan daha iyi karanslar salar. Siyah bu hamle sayesinde, merkez
deki karoyunu Vezir kanadndaki aktif eylemlerle birletir
mektedir). 7.0-0 a6 (7 . ... es 8.d5 Ae7 9.e4, +=). Siyahn ye
dinci hamlesinden sonra aadaki varyantlar meydana gele
bilir:
272

4 . .. . d6

Bu hamleden sonra, bir ok varyanta gtrebile n ve bu ne

denden tr ah-Hint savunmas nn temel durumu olarak
nitelenebil ecek bir pozisyon m eydana gelmekted ir (Diyagram
537'ye baknz).
iyagr?mdaki konumda Beyazn 5.f2-f3 [Saemisc h (Zemi)
sstem ], 5.Af3 0-0 6.Fe2 ("klasik" sistem}, 5.Fe2 O-O 6.Fg5
(Awerbac h sistemi) ve. f2-f4 ("Drt Piyon hcumu" ) nemli
al.*J ;9iff *' :i; d vam yolar . vardr. Bunlar
8

1. 1.' gozden .gere.m. . ..

'*')
1<'.:f!'i'' i<W<1
Syah dorduncu hamle
,.,<:-1...\:--::.: h::.:-:. N.or. (4
snde
. ... d6 yerine) 4 . ... O

ii
1
H

..

....
.;
':
....
.
....
.

:
':{
'\

;<
":-.
..

..,
. ' "' .
::'"
i ,*\.'l' . . .:.:-.M
s IB.--<:_.
O,
i
M
ve
ancak
5.Af3'ten sonra. 5.
.
". ''"' ,.,.,;.:., . ... d6 d a oynaya
b'I' r. B eyaz n
:c 1@
::r
4 . . . 1 0-0 ya t n a.n ? n a
3fff }. {
5 :.e5 (: ) hamles h y degldr,
l*':::inl":m::: unku

\
W
'
5 . ... Ae8'ten sonra Si
=

1
ti

2 .6

f:

R
....,. . "'"',.. '"' ..... ..,. .
1 i' :
:tlife9!, h,1 y h ksa bir s.re sonra Beyaz

b c d ti
9
Pyon merkezne kar d7-d6

h
v.s. ile hcuma geecektir. FaDiyagram 537
kat bu varyantta Beyaz 5.f3 oy.
a.s, Sya 5 . ... c5 devam yolunu seebilir. Bu nedenden
oturu Saemsch sisteminin taraftarna ilk nce 5.Fe3, ve an
cak 5 . ... d6 yantndan sonra 6.f3 oynamas tavsiye olunur.

6 11r l
t ht;\tf

. .

5. f3 . . .

ah-Hint sa unmasnda ok nemli rol oynayan v e ok rast

lanan Saemsch sistemi (Saemisch "varyant" ifadesi daha
ok Nimzo-Hin t savunmas nda 1 . d4 Af6 2.c4 e6 3.Ac3 Fb4
4.a3 deva.m yolu iin kullanlma ktadr) bavaryant olarak in
celenec ektr. Bu sistem Alman GM Friedrich Samisch (1 8961 7 ) tarafndan, asrmzn yirmili yllarnda meydana getiril
mtr. Beyaz, 5.f3 hamlesi ile e4-noktasn kuwetlend irmek
te ve bata ah kanad olmak zere kanatlarda hcum ola
naklar yaratmaya almatad r. Siyahn karoyunu , beyaz Pi
yon merkezine es (veya c5) Piyonunun saldrs ile merkezde
aktif Figr oyun una dayanma ktadr.
imdi, yukarda sz geen dier nemli devam yollarn
gzden geirelim .
A) 5. Af3 .("klas.ik. sistem") 5 . ... 0-0 6.Fe2. Beyaz, ah kana
dnn elmes n hzla tamamlama kta, kuvvetli bir Piyon
merkez kurmakta ve Vezir kanadnda aktif olmay amala
maktad r; buna karlk Siyah, ah kanadnda karoyun plan
lamakta ve merkezde Figr basks meydana getirmekted ir.
[Beyaz, 6.Fe2 yerine 6.Fe3 oynad taktirde (Larsen'in tavsi
yesi), Siyah iin en iyi devam yolu 6 . ... e5 7.d5 Ag4 olur, ah
273

kanadnd a aktif bir oyun ile]. 6 . ... e5! [Bu hamleden sonra
7.d:e5 krmas hemen eit bir oyuna gtrr: 7 . ... d :e5
8.V:d8 K:d8 9.Ad5 (veya 9.A:e5 A:e4 v.s.) 9 . ... A:d5 1 O.c:d5
c6 1 1 .Fc4 c:d5 1 2.F:d5, = ].
6 . ... e5! hamlesin den sonra aadak i tipik varyantlar mey
dana gelebilir:
A) (6. ... e5) 7.0-0 (7.d5 Abd? 8.0-0 v.s. de oynanabi lir) 7 . ...
Ac6 8.d5 Ae7 9.Ae1 Ad7! (Diyagram 538'e baknz).
Bu kritik pozisyon iin aadaki varyantla r karakteris tiktir:
a) 1 O.Fe3 f5 (yukarda da sylendi i gibi, Siyahn anslar
ah kanadnda dr) 1 1 .f3 f4 1 2.Ff2 g5 1 3.Ad3 Af6 1 4.c5 Ag6
1 .K?. 1 Kf7(!) 1 6.Kc2 Ff8 1 7.c:d6 c:d6 1 8.Vd2 g4! , kuvvetli
br hucumla.
i i":.1
. g.f5
.
b) 1 0.Ad3 f5 1 1 .e.f5
"':.:.:
=\
:,. -:: /@f
=
,
:,: , ii
1 2.f4 8 i'@@Lt
i

:. :::: 1
:
>
:
M

:
;
Ag6 "', 3 . Fe 3 e.. f4 1 4 . A. f4 A. f4 . .. . .. , -.
.
,
.
.
,
,
...:.
:-::-i
:::
;
,
.
.
...

.::;::. '!:&:;;,-: :;::::;:.,;_ ,:,:,::.

1 5 . F : f4 a6, et anslarla (Ta- 6 .;.,.,;;;,,%
. . f
-"' .1
.
."
. --w.......
- ...@
'
....%':lir*iW
manow- Nadort, Zrih 1 953). d1 Wln

1
i

B) 5.F2 0-0 6.Fg5 (Averbach ":<::=1.-, ]'{} i!t'=='=1

:<:.='"" .-::. .,,,_., ,._Q,,........--,,::,,,: '"""
sstem) : Beyaz Ag1 'i f3 - hane - 3 :t;:
.' ': 1
'
sne geltrm k .n ace!e e.t.,
f:!t')td
J!!f
W*l
memekte, ve lk once Fllern 2 B
::f t {
::::. l
. /'\,. ,J
:::.''i.N.

hareket serbestlii yardmyla 1

f;

.i
r_

merkezdek i pozisyonlar sa- b d ti g h

Dyagram 538
lamlatrmaktadr. 6 . ... c5 (Piyonun bu enerjik ilerleyii, gz nne alnan sistemde Siyahn en etkili silahdr; fakat turnuvalar da daha pasif olan 6 . .. .
Abd? ve 6 . ... c6 yantlarn a da rastlanma ktadr. rnein: 6 . .. .
Abd? 7.Vd2 c6 8.Af3 es 9.Kd1 Vb6 1 O.O-O Ke8 aa yukar
e it anslarla) 7.d5 e6 [En ok rastlanan devam yolu. Burada
Syah 7 . ... h6 8.Ff4 e6 de oynayabil ir, rnein: 9.d:e6 F:e6
1 .F: 6 ( veya 1 O.Vd2 Vb6!) r n. ... Kes v.s, ok kark, gam
btvar br oyunla; ayrca, u devam yollar da mevcuttur : 7.
... a6 8.a4 e6 9.Af3, +=; veya: 7. ... b5l ? 8.cb a6 9.a4, +=]
8.Vd2 (8.Af3 h6! ) 8 . ... ed 9.ed Ke8 (veya 9. ... Vb6 1 O.Af3
Ff5 1 1 .Ah4, +=) 1 0.Af3 FfS (veya 1 0 . . .. Fg4 1 1 .0-0 Abd?
1 2.h3 F:f3 1 3.F:f3, +=). 1 1 .0-0 a6 1 2.Ah4 Vc8 1 3.A:f5 V:f5
1 4.Kac1 Abd? 1 5.Fd3 Vg4, += (ah-Hint savunmas nn tann
m "uzmanlar ndan" biri olan GM E. Geller'in analizi).
} 5.f4 "Drt Piyon hcumu" veya "Drt Piyon varyant" dr.
inanlmas zor, fakat bu al tarzna, 1 .e4 g6 ile balayan
Englisch-Tarrasch patiside (Hambrg , 1 885! ) rastlanm
t:!. : eyaz, kuvvetl b. r Pyon : erkez kurd uktan sonra, geli
mn tamamlam ak nteynded r; Siyah ise, Figrlerinin inki
afnda ararlanma k amac ile, merkezde aktif bir oyun ba
lt'!.lak styor. Bu devam yolu _genellikle keskin bir oyuna g
turur. Burada en ok aagdak varyantlara rastlanabil ir:
A) 5 . ... 0-0. En ok rastlanan yant. 6.Af3 (6.Fe2'den sonra
6. ... e5! yant kuvvetlidir, nk imdi e2-hanesin de bulunan Fil pek yararl deildir), ve imdi:
a) 6 . ... c5 7.d5 (7.Fe2 de oynanabil ir) 7 . ... e6 8.Fe2 e:dS
9::.. (9.c:d5 .hamlesi eoni savunmas nn bir varyantn a
QOtu rur). md d.k lgn bir pozisyon meydana gelmi
tr. Beyazn saha ustunlugu var, fakat Fc1 'in etkisi kendi Pf4'
tarafnda snrlanr lmtr. Beyaz bu Piyonu ilerlemeyi veya
yarar getrecek eklde feda etmeyi baard takdirde stn'
l elde edebilir.
Bu nedenle, Siyahn savunma stratejisi f-Piyonunu n bloke
edilmesi ile ilgili olmaldr. Bu grevi genellikle hafif Figrler
gerekleti rmektedir. Tehlikeli f-Piyonunu n bloke edilmesi,
elbette, ayn stunda bulunan siyah Piyonun f7-f5 ilerleyii

..

AILI (4)

ile de salanabilir; fakat bu duru mda Siyah e6'da meydana

gelen zayf haneye zellikle dikkat etmelidir. 9 . ... Ke8 (9 . ...
Ff5 1 0.0-0 Ke8 1 1 .Fd3 Vd7 v.s. de oynanabilir) 1 0.0-0 Ag4
1 1 .Fd3 Vd7 vs. de oynnabilir) 1 0.0-0 Ag4 1 1 .Fd3 (12.f5
tehdidi ile) 1 1 . ... Ah6! ite; 1 2.Ke1 Ff5 1 3.Ff1 Fg4 eit bir
oyunla (Boleslawsky'nin analizi)
b) 6 . ... e5 7.d:e5 [veya 7.f:e5 d:e5 8.d5 (8.A:e5 c5! ) c5
9.Fg5. Pratiin gsterdii gibi Beyaz, bu varyantta Siyahn
stratejisi iin ok nemli olan Af6-e8-d6 manevrasn
engelleyebilir veya hi olmazsa geciktirilebilir. Oyun yle
devam edebilir: 9 . ... h6 1 O.Fh4 Vb6 1 1 . Vd2 Ah5 1 2. Ff2 Ad7
1 3.g3 f5 1 4.Ah4, Beyaz iin daha iyi bir oyunla; c5 ve g6
Piyonlarnn zayfl yznden, Siyah kolay kolay aktif oyun
kuramaz]. 7 . ... d:e5 8.V:d8 K:d8 9.A:e5 [9.f:e5 eit bir oyuna
gtrr: 9 . ... Ag4 1 0.Ff4 Ke8 1 1 .Kd1 Aa6 1 2.Fe2 (veya 1 2.h3
A:e5 1 3.A:e5 F:e5 1 4.F:e5 K:e5 1 5.Kd8+ g7 1 6.Fe2 Kb8
1 7.0-0 Fe6, ) 1 2 . ... f8! 1 3.0-0, eit oyunla] 9 . ... Ke8
1 O.Fd3 (1 O.Fe3 Abd7 1 1 .A:d7 F:d7 1 2.eS Ag4 1 3.Fd4 16 ham
lelerinden sonra Siyah, Piyonu iyi bir oyunla geri almaktadr).
1 O . ... A:e4 (1 0 . ... Aa6 yeterli deil: 1 1 .0-0 Ab4 1 2.Fb1 , +-)
1 1 .F:e4 f6 1 2.AdS Aa6 1 3.A:f6+ F:f6 1 4.0-0 c6 (1 4 . ... F:e5
1 5.f:e5 K:e5 1 6.Fd5+ Siyah iin tabii ki fenadr) 1 5.Ke1 Ac5
1 6.Fd2 A:e4 1 7.K:e4 Ff5 1 8.Ke3 F:e5. Olduka retici bir
varyanttr; Beyazn bir Piyon fazlas vardr, fakat farkl renkli
Filler (siyahhaneli Fd2 ve beyazhaneli Ff5) yznden bu avan
tajdan yararlanmas imkansz denebilecek kadar zordur.
c) 6 . ... Fg4 7.Fe3 Afd? 8.h3 F:f3 9.V:f3 Ac6 1 0.0-0-0 es
1 1 .d:e5 de 1 2.f5, ve bu kark duru mda Beyazn hafif bir
inisiyatifi var.
B) Siyah "Drt Piyon" varyantnda 1 .d4 Af6 2.c4 g6 3.Ac3
Fg? 4.e4 d6 5.f4 hamlelerinden sonra beinci hamlede 5 . . . .
c7-c5 oynayabilir. (Burada ounlukla yukardaki varyantlar
da grdmz gibi 5 . ... 0-0 oynanmaktadr. Siyah 5 . ... c5
hamlesiyle merkezde hemen aktif hale gelmeye alr).
6.d:c5 (Beyaz, istedii taktirde, 6.Af3 veya 6.d5 hamleleri
yardmyla yukarda grdmz varyantlara geebilir) 6 . ...
Va5 7.Fd3 (7.cd? A:e4 v.s.,-+) 7 . ... V:c5 8.Af3 Ac6 9.Ve2 00 [9 . ... Fg4 yant ile balayan ve bir Figr fedas ieren
devamyolu risklidir: 1 O.Fe3 Vh5 1 1 .0-0 F:f3 1 2.K:f3 (1 2.g:f3
0-0 1 3.Vg2 Ad? devam yolu Siyah iin fena deildir) 1 2 . ...
Ag4 1 3.Kh3 Ad4 1 4.F:d4 (analizlerin gsterdi igibi, zorunlu
bir yant) 14 . ... F:d4+ 1 5.f1 A:h2+ 1 6.e1 Vg4(!) 1 7.AbS!
(1 7.d1 devam yolu daha zayftr: 1 7 . ... F:c3 1 8.b:c3 V:f4
1 9.g3 Ve5 20.K:h2 V:c3, ve Siyahn Figre karlk yeterli bir
kompansasyonu var) 17 . ... Fb6 1 8.Kad1 V:f4 1 9.g3 Vg4
20.K:h2 V:g3+21 .Kd2. Sonu: Siyahn, Figre karlk
Piyonu var; fakat tahtada hala Vezirler vardr (yani parti
oyunortas sahasndadr!) Buna gre Beyazn anslar daha
iyidir]. 1 0.Fe3 VaS 1 1 .0-0 Fg4 1 2.h3 F:f3 1 3. K:f3 Ad7 1 4.Vd2
Ac5, (Malich-Tringov, Siegen 1 970).
=

5 . . . . 0-0

Aa yukar istisnasz olarak oynanan hamle. Siyah burada

arasra 5 . ... e5 yantn seer; dikkat edilecek nokta, ok
elverili grnen 6.d:e5 d:e5 7.V:d8+ :d8 varyantnn
gerekte Siyah iin daha elverili olabilecei idi; nk beyaz
kampta ilerde zayf hale gelebilecek d4-hanesi vardr ve rak
ibi bundan yararlanmaya kalkabilir. Ancak 5 . ... c5'ten sonra
Beyaz 6.Age2! 0-0 7.Fg5! v.s. devam yolu sayesinde iyi bir
oyun elde eder.

AILI (4)

Bu d a ounlukla oynanan hamledir? Bazen turnuvalarda

6.Fg5 hamlesine de rastlanr, fakat bu devam yolu grnd
kadar etkili deildir; nk Siyah imdi 6 . ... c5 7.d5 e6!
oynayabilir, rnein: 8.Vd2 e:d5 9.A:d5 (e:d5 Ka8+ 1 O.Age2
a6 1 1 .a4 Va5 hamlelerinden sonra Siyahn durumu tatmin
edicidir) 9 . ... Fe6 1 0.Fd3 F:d5 1 1 .ed (veya 1 1 .c:d5 Abd?
1 2.Ae2 a6 1 3.a4 b5! , Siyah iin iyi bir oyunla) 1 1 . ... Ke8+
1 2.Ae2 Vb6; Siyah bu devam yolu sayesinde al problem
lerini zmeyi baarmaktadr.
6 . . . . Ac6(!)

Bu yant modern devam yollarndan birine gtrr. Siyah,

d4-noktasna kar olan Figr oyununa, Piyonlarn Vezir
kanadnda ve sonra merkezde ilerlemesine balamak iste
mektedir.
Uzun senelerce turnuvalarda uygulanm olan " klasik
Saemisch sistemi" iin karakteristik yant 6 . ... e7-e5 tir.
Vaktiyle ok sevilen ve "standart" hale gelen bu hamle birok
devam yoluna gtrr. Teoriye gre en etkili gelime sistemi
7.Age2 dir. [7.d5 hamlesi de ok oynanrd, rnein: 7 . ...
Ah5. Bu varyant Siyahn karoyununun ana fikrini (yani: f7f5 Piyon saldrsnn gereklemesini) aka gstermektedir.
Beyaz unu da hesaba katmaldr ki, Siyah uygun bir anda
Ah5-f4 oynayarak, bir Piyon pahasna Fg? ' nin etkisini
arttrabilir. 8.Vd2 f5 8.0-0-0 Ad7 1 O.Fd3. En sevilen devam
yolu. Bu oyun tarz olduka kark bir pozisyonel mcadel
eye gtrr, rnein: 10 . ... f:e4 1 1 .A:e4 (Beyaz, 1 1 .f:e4
hamlesiyle hibi r ey elde edemez) 1 1 . ... Af4 1 2.Fc2 Ab6
1 3.b3 as v.s. Gzden geirilen 7 . .. . Ah5 devam yolu, "klasik
Saemisch sistemindeki" dier varyantlardan - rnein 7 . ...
c6 veya 7 . ... c5'ten - daha elverilidir; fakat 6 . ... e5 ile
balayan varyantlar, turnuva pratiine gre genellikle tam
anlamyla yeterli olamadndan, bugn "modern" olarak
adlandrlan yeni devam yollar uygulanmaktadr - ba
varyanttaki 6 . ... Ac6 hamlesinden baka 6 . ... b6, 6 . ... Abd?,
6 . ... c6 (ve 7.Vd2 hamlesinden sonra, Vezir kanadnda 7 . ...
a6 ve b7b5 ile balayan etkinlik hazrl) gibi]. (imdi
7.Age2 devam yoluna dnelim): 7 . ... c6 (7 . ... e:d4'ten daha
salam bir inkiaf sistemi) 8.Vd2 a6 9.0-00 Abd7 1 O.b1
(Ae2 iin yer hazrlamaktad r. Pratiin gsterdii gibi Beyazn
hcuma gemesi iin henz erkendir) 1 O . ... b5 (Bu gibi kon
umlarda Siyah iin standart plan) 1 1 . Ac1 Ke8 (Siyahn
olanaklar hayli snrldr; rnein 1 1 . ... Ve? devam yolu,
1 2.de d:e5 1 3.Vd6 v.s. yznden i. yaramaz) 1 2.d5 (aksi
halde aktif olmak Beyaz iin zordur. Ornein 1 2.Ab3 hamlesi
12 . ... b:c4 1 3.F:c4 d5! 1 4.e:d5 Ab6'den sonra, Siyah iin
elverili karklklara gtrr) 1 2 . ... b4 (Zorunlu yant. Zira
1 2. ... c:d5 1 3.A:d5 A:d5 1 4.V:dS hamlelerinden sonra
Siyahn durumu yeterince salam deildir) 1 3.A3e2 c:d5
1 4.c:d5 Ab6. ok kark bir durum; fakat Beyazn anslar
yine biraz daha iyidir.
7.Age2 . . .

hamle lerinde n sonra Boyal n ilk lotlt bir stnl var

(P.etrosjan-Fish er man clr sora uygula nan savun ma siste
m).
Parti No 3a
lvancuk - De Flrmlan
(Blol Satran festiva li, 1 987)
Benon l

30.K:g6! fg
31 .V:q6 . . .

32.Kf? tehdid i ile.

1 . d4 Af6 2 . c4 e6 3.Af3 c 5 4.d5 e d 5.cd d 6 6.Ac3

q6 7 .e4 Fg7 8 . Fe2 0-0 9 .Ad2 . .

G: nne alnan a 9 1 1.ta sk sk meyda na gelen b u pozisyo

, moder n Benon . nn temel pozisy onu" olarak adland rabi
lrz.
9 . . . . Ke8

Son se l rde burda daha ok Ab8-a 6 (9 . ... Ke8 yerine

hamlesn eren plan uygula nmaktadr, rne in: 9. ... Aa6)
1 O.O- Ac7 1 1 .a4 b6 1 2.Ac4 Fa6 1 3.f3 Kb8 (Polugajevsky
Psach s, Sotsc h i 1 988).
1 0. 0 - 0 Abd7

!O. . Abd? hamles i yerine burada da 1 0 . ... Aa6 oynanabilir,

orneg
n: 1 1 .f3 Ac7 1 2.a4 b6 1 3.Ac4 Fa6 1 4.FgS (Reshevsky
. Palma de Mallo rka,
Matan ovc,
1 979).
1 1 . Ke1 Ae5 12.a4 a 6 1 3 .h3 g5 14.Afl h6
1 5.Ae 3! Aq6? !

H er iki taraf da konum sal manevralar

den yararla nmak istiyor; ancak

.
kuvvet l c4-h esn
Beyaza terked en bu plan yerine , Kb8 ile
.
Fd7 ham.leler ! e Pyonu n b7-b5 ilerleyi ini hazrla mak belki
de daha sabe
tl olurd u.
1 6. Fd3 Af4 1 7 .Ac4! . . .

eydan gelen durum un doru olarak deerl endiril mesidi r!

md. S h ! kuvvetli Atn nispeten pasif olan beyaz
Fd3'e
kar deg t.rmey e pratik olarak zorunlu dur. Ayrca, Atn
manevras n brka tem po sarfed ilmiti r.
1 7 . . . . A:d3 18. V:d3 Ad7

Bu At kuwe.li as-poz isyonu nun peind edir, fakat bu sefer

Beyaz bunu onleye
bilir.
19.f4( !) Ab6

1 8 . ... gf 20.F:f4 Ae5? 21 .A:e5 d:eS (21 . ... F:e5 22.F:h6)

devam yolu Siyah iin (konum sal olarak) ok fenadr.
20.A:b 6 V:b6 21.Vg3 q:f4 22. F:f4 . . .

Siyhn stratjik sava kaybett ii anlal r. Bu nedenl

aagd ak. taktk karlk lardan m edet ummak tadr fakat bune
larn da, kendis i iin elveri li ekilde gelim edii ylene bilir.
22 . . . . Sh7 23.F:d6 V:b2 24.e5 Ff5 25. Ka2 Vb4?!

Biraz sonra grece imiz gibi, burada 25 . ... Vb6 daha iyi idi.

Bu durumda en iyi stratejik plandr, rnein:

te - siyah Vezir b6-han esinde olsa idi, Beyaz burada bir

tempo kazanamazd.

8.Vd2 Kaba 9.Ac1 e5 1 0.Ab3 e:d4 1 1 .A:d4 Fd7

1 2 . Fe2 Ah5

274

i(

kazandrr - 33.Kf?! ve mattan 3 M . . :!tj

kurtulu y u

;;_ :; IB+ K:fB

34.Ae 4! Kfl

"'&
::::,,:.:'

1.$1

... ,,

J..S

'
{:,.,,;"" . ,".;,:,::::

:lfm.-;f
41!
.. . "':.-'
.

, . 9 x h

Beazn nasl kazan bilece i

Diyagram 539
hala pek ak deild ir. Orne in bu gibi konum larda "stand art"
35.Ag 5 hamle si mata gtr r, ancak beyaz ahn
:
3? .Ag5?? g 1 + 6.g Vf2+ 37.h2 Vf4+ 38.g3 Vf2#matna
. Fakat
dkkat e deger brka nce hamle yardm yla Siyah amac na
ular.
35.Ve6+ Sh8

gerek letirm ektedir.

36. Ve8+ Sh7 37 .Ag5+ Sh6 38. Ve6+ Ff6
? .yah, 1 5 . ... Ag6 yanty la, Ati f4han esine
yerlet irebilm ek Veya 38 . ... :g5 39.Fe?+ ve Veziri kazan r.
n Beyazn son h mlesin

.imdi B yaz, saha stnl ne dayana rak b u hamle ile

ddetl . br ah hcum u balatm aktad r.

6.Fe3 . . .

) }tB

n
)
!; : niiin
sonra da hemen party

Veya 35 . ... h7 36.AgS+ vs.

Teoriye gre b u sakin hamle e n iyi devam yoludur. Beyaz bu

hamle yerine 7.Vd2 a6 8.0-0-0 hamleleriyle hemen Piyon
hcumunu hazrlayabilir; fakat incelemeler ile turnuvalarn
pratiinin sonularna gre, S iyahn yeterli savunma
olanaklar vardr.
7 . . . . a6

al te fedas nlem ek nasl olsa mmkn deild ir. Belki de

umt vaade ttg. devam yolu olmad iin, Siyah olayla r zor
lamaktadr (Diyag ram 539' a baknz ).

26. Kf2 . . .

26 . . . . Fg6 27.Kf4 . . .

27 . . . . Vb6 28.Kefl Sg8 29.Kq4 h5

275

39. FfB+ S :g5 40. Fh6+!

40.V:b6 ' n . sonra Siyah daha 40 . ... F:e5+ 41 .g3 K:f8

oyn yablr d. Yapla n hamled en sonra ise Beyaz oyunu ter

kett .

Parti No 84
Georg hlu (Roma nya) - Kaspa rov (S. S.C.B. )
(Satra n Olimp iyad, Selani k 1 988)
ah-H int savun mas
1 .d4 Af6 2.c4 g6 3.Ac3 Fg7 4.e4 d6 5.f3 . . .

Siyahn hassas oynam asn gerekt iren Saemi sch sistem i.

5 . . . . 0-0 6 . Fe3 e5 7.d5 c6 8.Vd2 c:d5 9 . c:d5
Abd7 1 0. Age2 a6 1 1 .Ac1 Ah5 1 2. Fd 3 . . .

l k 1 1 ha e turnuvalarda binlerc e defa oynanm tr. Ve bura

da ge ellk! e . 1 2.Ad3 oynan maktad r. Bu "kitapvari" devam
yolu . Syah n olduka zarars z olarak deerl endiril mekted ir.
Par de y lan 1 2. Fd3 hamle sinin ise ne "A llar
Asklope dsnde,, , ve ne de GM Etim Geller' in yazd " ah
Hnt savun r: as" adl mon ografid e sz gemektedir. Ancak
.
GM Georg hu, Saem. sch sstem
inin uzman olarak tannm ak
! r; bu neden le 1 2.Fd3 hamles i byk bir olaslk
la gz
o u e .. al a . varyantnn "kuwe tlendir ilmi ekli" olarak
duunu lmutu r.
12 . . . . f5 1 2.A1e2 Adf6 14. e:f5 g:f5 1 5.Aq3 .. .
? iyah, bir Piy on kaybetmemek iin, g3'te At almak zorund a
d. Bu durum da Beyaz h-h ttnn alma s sayesi nde iyi bir
.
oyun .elde ederd_ . ncak Dunya
ampiy onu, inisiyatif sala
yan Pyon fedasn eren bir devam yolu seme ktedir (Diyag-

AILI (4)

A ILI (4)

l.
li
*i
: W@
""'0}.""'Jl.'"

.Jt1f!:

"'m

ram 540 '

5 1 6.A:h5
a

: , 1fj\'.\:Iti
A h5 1 7 f"e4 14

2 ..S.. B
: :.;:-,;:.. :-:,..:....,::::i'. '. :!:-<..,,p:. :,:,';h:{/ Piyonlar nn strktrn zayf1
__

;.

'

:::::;
c

. ":-: .: ..,.. atmak ve rakibe g3-"giri kap:

::::::=:::
h
g
1

Diyagram 540

s"n brakm ak zorun d a d r.

1 3.h3 Fd7 20. 0-0-0

Fe5 21 .Sb1 Vf6

Feda edilen Piyona kar Siyah iyi bir d urum elde eder.
22.Fe2 Ag3 23. Fg3: f:g3 24. Ff3

Bu hamle f-stun unu kapatm akta, fakat bunu gerek letiren

Ff3 artk bir Piyon rol oynam aktad r...
24 . . . . Kac8 25.Ae 2 Vg6

eitli "art niyetler" ile - rnein K4 ile Kfc8, veya e4'te ka

lite fedas gibi. Beyaz her eyden once c-hattn tarafsz . l
may ("ntrlemeye") denemekte, fakat bu plan gerekl trr
ken bir "teknik" hata yapmaktadr: 26. c1 ?; h -h- n- sndek
Kalenin Ph3'n korunmasna bal oldugunu goz onu ne aln
mamaktadr. lk nce Ve3 oynamak daha iyi olurdu.
25.Kc1 ? K:c1 27.V:c1 . . .

Veya 27.K:c1 F:h3!

27 . . . . Kc8 28.Ve 3 Vf6 29.Vd 2 Kc5

F:b2, ve V:b2 taktird e Kb5 tehdii! e. Si_yah bask. h r ame

ile artmaktadr. Pasif olan beyaz fgurle r se, yeterl br dren
salayamazlar. Parti yle bitmi tir:
30.Ac1 Ff4 31 .Vb4 Fb5 32.Ab3 Fd3+ 33.Sa1 Kc2
34.Kb 1 Fe5 35.Ac1 F:b2+ 36.Vb 2: V:b2+(!).
ve Beyaz terketti (37.K:b 2 K:c1 + ve 38 . ... K:b1 mat).
Parti No 85
Jusupov - Kasparov.
(Dnya Kupas turnuvas , Barsilon 1989)
ah-Hint savunmas
1 .Af3 Af6 2.c4 g6 3.Ac3 Fg7 4.e4 d6 5.d4 0-0
6.Fe2 e5 7 . d5 . . .

B u durumda daha ok 7.0-0 oynanr. Bunun nedeni, uzn

senelerin pratiinin g sterdii gibi, "merkezn
kapatlmas"nn Beyaza ah-H int savunmasna kar
hissedilir bir avantaj salayamamasdr. Bununla beraber
Jusupov'u n bu varyant semesinin nedeni . kolaya
anlalabilir: Kasparov gii _ "agre_,siv" (saldrgan) r rakbn
hcum hevesini krmak n saglam ve kapal br konu m
kurulmas tavsiye olunur.
7 . . . . a5 8 . Fg5 h6 9. Fh4 Aa6 1 0 .Ad2 Ve8
1 1 .0-0 Ah7!

.
GM E.Gelle r'in en az 20 senedi r rastlan an stratej ik _P!a
Bilinen rnekl ere gre bu devam you, h. kanad nda nsy
ativi elde etmek iin, f7-f5 Piyon lerley n hazrla maktad r.
1 2.a3 Fd7 1 3. b3 . . .

maktadr:

Bunlar da iyi hamlele rdir. Meyda na gele dur_ mda kklem i

devam yolu 13 . ... h5 1 4.f3 Fh6 dr, ornegn : 1 5.h1 Ac5
1 6.Kb1 f5 1 7.Vc2 Af6 1 8.b4 a:b4 1 9.a:b4 4 .20.e:f5 A:.c3
21 .V:c3 Ff5; ve Siyahn durum u daha fena degl r (Na r:n kn
Khalifm an, Sotsch i 1 984). Fakat Dn a ampy onu n_ bu
yeterli deildi r. Siyah, bu_ nda nso _nrak haml.e le . f7-f5 ler,
leyiin i hemen gerek letrm ektedr ; Beyaz br kalte kazanr
fakat Kaspar ov, zevkin e uygun olarak, oyunu
keskinl etirme ktedir.

32. f3! Ad3 Daha iyisi yoktur. 32 ... Af3+ 33. K:f3 hamlelerin

den sonra Fd4 korumasz kalr.

33. Ae3l A:f4 34.g:f4 Fb6

imdi artk 31 ... Vg6 hamlesinin etkisi kalmamtr; 35. V:d4

Vg3+ 36.h1 V:h3+ 37.Kh2 hamlelerinden sonra Kf1 At ta
rafndan korunmaktadr.

35. Vf2 Va6 36. Ke2 . . .

1 3 . . . . f5! ? 14.e:f5 g:f5!

imdi, elbette, Piyonla almak gerekli ir. nk 1 .. ...

F:f5(?)'ten sonra Beyaz nemli e4-hanesnde egemenlg ve
bununla beraber daha iyi bir oyun elde eder.

Konum iyice korunmu v e hcum pskrtlmtr. Beyaz

artk kar hcuma gemektedir.
3 6 . . . . Fc5 37.f:e4 f:e4 38.f5
Vh5 39. Kd2 Kg5
40. Vf4 Ve8 41 .Ao4

1 5. Fh5 Vc8 1 6.Fe7 Ke8 17.F:e 8 V:e8 1 8 . Fh4 e4

1 9.Vc2 Vh5 20. Fg3 Ke8

ve Siyah bu mitsiz durumu

terkeder.

da
Kaliteye kar Siyah ok aktif bir duru m elde etmit i. Dahatak
brok
a,
Tahtad
tr:
ulam
a
amacn
ov
nemli si, Kaspar
tik olanak ieren ak mcad ele vardr.

[ Resim 541 a. Turnuvalarda bi

raz istikrarsz, fakat her zaman
tehlikeli olan GM Arthur Yusu
pov].

21 . Ff4 Vq4 22 .g3 . . .

ah kanadn n bu zayfl kan.r:nazdr. Beyaz, ne olursa

olsun siyah Piyonlar bloke etmeld r.
22 . . . . Ag5 23.Sh1 . . .

Partide n sonra yaplan analizle rin gster diine gr , bu

hamle yerine 23.f3 daha iyi savunm a olanak lar saglard ,
rnei n: 23 . ... A:f3+ 24.A:f3 e:f3 25.Vd3 ! ve Pf3:o alr (?5. ...
es 26.V:f3 F:c3 27.V:c3 Ae4 28.Vf3 , ye syah u um
pskr tlmtr). Beyaz (23 . ... A:f3+ yerne) 23. ... e.f3 t
sonra 24.F:g5 Fd4+ (24 . ... h:g5 25.A:f3 ) 25.h1 oynar, y
savunm a anslar ile.
23 . . . . Af3 24.Kac1 . . .

24.A:f3 imdi 24 . ... V:f3+ 25.g1 F:c3 yznd en oynana maz.

24 . . . . Ac5 25.A:f3 V:f3+ 26.Sg1 Ad3

Beyazn hatal 23.h1 hamlesi neticesinde SiXa kymetli

zamandan kazanr ve kenarda duran Atn ok y olan d3hanesine yerletirir.
27. Vd2 Fd4!

Kasparov meydana gelen pozisyonu hakl ola_rak kazanlm

saymakta ve kaliteyi geri almak istememektedr.
28. Kc2 Sh7 29.h3 Kg8 30.Sh2 Vh5 31 .Ad1 . . .
31 . . . . Ae5?

ci'yanr yanlabbJk
:!/!;i : !li
w
:JI
lmektedr! ..
ble arasra
ile
Kaspar ?v 31 . ... A: 4 ya_n t :
: m,lAl<s."fl
:a,,M .::
.l:m("''
cesaretn kerametn b . k e.z :,::-::: i'E::!:t

\t::

,:W

e d e b 1 r d l . 4 M 1 - . . . -;;::
ispat
daha
Ger ekten: 32.V:f4 (veya 3 f. [J1)
@;;
. ":'. . . U
"''"1tst
32 f4 V 6 33 f3 Vg3 34 h1 . . :':::f
11
e V
'.
.
lelerind en sonra Syah zorunl u
Dyagram 541
olarak kazan r, rnei n: 34.g:f4
(34.V: e4+Ff5 ) 34. ... Vg6
35.Vg3 F:f4! ! , veya 35.f3 Vg3+ 36.h1 V:h3+ v.s.
Partide yaplan ve ilk bakta ok kuwet li _gibi grne n 31 . ...
Ae5? hamlesi aad aki savunm a olanag n hesaba katma""

j ;pii : k,,

276

3.Ac3 . . .

G rnfeld savunmas

1 .d4 Af6 2.c4 g6

hamlelerinden sonra Siyah, ah-Hint savunmasna gtren

3 . ... Fg7 yant yerine
3 . . . . d7-d5

oynayabilir. Bu halde Grnfeld savunmas (veya, baz Avrupa

yaynlarnda olduu gibi: "GrnfeldHint") meydana gelir. Za
mann tannm Viyanal G M ve teorisyeni Ernst Grnfeld
(1 893-1 962) tarafndan ilk defa 1 922 senesinde uygulanm
olan bu devam yolu bugnk m sabakalarda ok nemli bir
rol oynamaktadr. rnein, Kasparov, Sevilla 1 987 Dnya
ampiyonluu manda, Karpov'un beyaz talarla 1 .d4 ile
balad btn partilerde (9) bu savunmay tatbik etmitir.
Grnfeld savunmas, bu yzylda meydana gelen yeni strate
jik fikirlere dayanan modern bir altr. Son 30-40 senede
zellikle sevilmeye balanan bu savunmada Siyah, Piyon
merkezini kastl olarak rakibine brakmakta (rnein 4.c: d5
A:d5 5.e4) ve daha sonra merkeze Figrlerle hcum etmeyi
ve, ayrca, c7-cS Piyon ilerleyii ile saldr dzenlemeyi ama
lamaktadr.
4. c:d5 . . .

Diyagram 541 ' e baknz.

e

Resim 541a

E n ok rastlanan devam yolu. Bu, ve bununla beraber daima

oynanan 4 . ... A:d5 5.e4 A:c3 6.b:c3 hamlelerinden sonra
meydana gelen varyant (bizim bavaryant) bazen " merkezi
sistem" olarak adladrlr.
Beyazn seebilecei dier gelime sistemlerini gzden gei
relim.
1 ) 4.Af3 Fg7 S.Vb3 (Bu sistem iin karakteristik hamle). Bu
gelime sistemi 86 numaral partide gz nne alnacaktr.
il) 4. Ff4. Sakin ve salam bir varyant. Beyaz, Vezir kanadn
da oyun kurmay planlamaktadr.; bu taktirde f4'te aktif ko
numda olan Fil yararl olabilir. 4 . . . . Fg7 5.e3 0-0 [Veya 5 . ...
es 6.d:c5 Va5 7.Kc1 Ae4 8.c:d5 A:c3 9.Vd2(!) V:a2 1 0.b:c3
Va5 1 1 .Fc4 Ad7, Siyah iin yeterli anslarla (Petrosyan-Fis
her, 1 971 )]. 6.Af3 [Beyaz iin, Piyonu kazandran 6 . c:d5 A:d5
7A:d5 V:d5 8.F:c7 Aa6! (biraz paradoksal grnen bu yant
Siyaha yeterli bir karoyun salar. Bu son 8 . ... Aa6! hamle
si yerine 8 . . .. Ac6 9.Ae2! Fg4 1 0.f3 F:f3 ! 1 1 . g:f3 V:f3 1 2.Kg 1
V:e3 v.s. varyant pratiin gsterdii gibi, Siyah iin risklidir.
277

Fakat meydana gelen durumda 8 . ... Ff5! ? devam yolu dikka

te deerdir, rnein: 9.F:b8 Ka:b8 1 0.Af3 Kfd8 1 1 . Fe2 e5, eit
oyunla). 9.F:a6 b:a6 1 0.Af3 (1 0.Vf3 VbS ! 1 1 .V:a8? Fb7, )
1 0 .... Fb7 1 1 .0-0 Kac8 1 2.Fg3 Kc4 !, ve Siyahn beyaz hamle
lerdeki baskl oyunu bir Piyon eksikliini dengeler. Pozisyo
nel bakmdan olduka retici bir varyanttr] . 6 . ... es (Bu sa
vunma iin tipik bir devam yolu) 7 . d:c5 Va5 8.Kc1 d:c4 9.F:c4
V:cs 1 0. Fb3 Ac6 1 1 .0-0 Va5( ! ) , eit anslarla. [1 1 . ... Vh5
"aktif" devam yolu burada iyi deildir, rnein: 1 1 . .. Vh5
1 2.h3 es 1 3.Fh2 Kd8 1 4.Ad2 ! Vh6 1 5.Ve2 Ff5 1 6.Kfd1 Fd3
1 7.Vf3 Vh4 1 6.Fg3, Beyaz iin daha iyi bir oyunla (Larsen
Tal, 1 965)J . 1 1 . ... Va5(!) hamlesinden sonra oyun yle de
vam edebilir: 1 2.AgS h6 1 3.Ae4 Ah5 1 4.Ad5 A:f4 1 5.A:f4 Ve5
1 6.A:g6!? V:e4 1 7.A:f8 F:f8 1 8.Fd5 Vb4 1 9.Vc2 e6, keskin bir
oyun ve iki tarafl anslar ile.
111) 4.e3 Fg7 5.Af3. Bu gelime tarz ok kez "kapal sistem"
olarak isimlendirilmektedir. Beyaz merkezde egemenlii he
men elde etmeye almaktan vazgemektedir; daha ok Fi
grlerini gelitirmeye devam etmek ve d4-noktasn gerektii
gibi kuvvetlendirmekle uramaktadr; bu stratejik ama, da
ha sonra merkezde veya Vezir kanadnda aktif olma plan ile
ilgilidir. Ancak bu nispeten "alakgnll" niyetler, Siyahn
geliiminde fazla zorluk karmaz. Ornein: 5 . ... 0-0 (Birok
olanaklar salayan en basit devam yolu. 5. . .. c6 yantndan
sonra, Beyaz 6.Fe2 0-0 7.0-0 e6 8.b4 hamleleri yardmyla
Vezir kanadnda inisiyatifi elde eder). Siyahn 5 . ... 0-0 yan
tndan sonra, Beyaz birok hamleden birini seebilir, rnein
6.Vb3, 6 .b3 (Makagonov varyant). Fakat, pratiin gsterdii
gibi, bunlardan hi biri Beyaza avantaj salayamaz. Bu da,
4.e3 devam yolunun biraz pasif olduunu gsterir.
iV) 4 . Fg5 (5.F:f6 ve 6.c:d5 tehdidi ile.) Bir zamanlarn bu
" moda devam yolu"nda Siyah, yeterince hassas bir savunma
ile partiyi eitleyebilir. rnein: 4 . ... Ae4 (en doal yant). 5.
Fh4 [Genellikle tercih edilen hamle. Dier devam yolu da s
tnlk salayamaz: S.c:d5 A:g5 (veya 5 . ... A:c3 6.b:c3 V:d5
7.Af3 Fg7 8.e3 es 9.Fe2 c:d4 1 O.c:d4 Ac6 1 1 .0-0 o-o, aa
yukar eit anslarla) 6.h4 (bu varyantn pf noktas) 6 . ...
Ae4 7.A:e4 V:d5 8.Ac3 Va5 9.e3 Fg7 1 O.h5 0-0 1 1 .h:g6 h:g6
1 2. Fc4 c5 ve Siyah iyi bir karoyun elde eder. veya S.A:e4
(5.c:d5 yerine) d:e4 6.Vd2 Fg7 7.0-0-0 h6 8.Ff4 es 9.d:c5
V:d2+ 1 O.F:d2 Fe6 1 1 .e3 Abd?, Siyah iin olduka elverili bir
oyun ile). 5 . ... c5(!) Bu hamle, Grnfeld savunmasnn dier
birok varyantnda olduu gibi, burada da eit bir oyun sa
lar, rnein: 6.c:d5 A:c3 7.b:c3 V:d5 8.e3 c:d4 9.V:d4 V:d4
1 0.cd e6( !) v.s., eit anslarla.
:d5 5 . e4 A:c3

Azok zorunlu bir hamledir. Atn 5 . ... Ab6 hamlesiyle geri e

kilmesi zorlu klara yol aar, rnein: 6.h3 ( Fc8'in g4-hanesine
gelimesini nler) 6 . ... Fg7 7.Af3 0-0 8.Fe2 Ac6 9.Fe3 f5
1 0.d5 ! Ae5 1 1 .e:fS! F:f5 1 2.0-0 A:f3+ 1 3.F:f3 Ac4 1 4. FgS!,
tehlikeli beyaz inisiyatif ile.
6. b:c3 Fg7 7. Fc4 . . .

B u varyant iin nemli olan, burada 7.Fa3 devam yolunun Si

yah iin tehlikeli olmaddr; rnein: 7.Fa3 Ad7l 8.Af3 c5
9.Vb3 0-0 1 0.Fd3 Kb8, ve Siyah b7-b5 Piyon ilerlemesi
yardmyla iyi bir karoyun elde eder. Analizlerin gsterdii
gibi 7.Af3 devamyolu Beyaza stnlk salayamaz.
7 . . . . 0-0 8.Ae2 . . .

Bu varyant iin Atn tipik bir gelime tarzdr, nk Beyaz

(rnein 8.Af3 c5 9.Fe3 Fg4 ' ten sonra Pd4'n konumunu
zayflatan) Fg4 hamlesini daima hesaba katmaldr.

AILI (4)

AILI (4)

Ac6 yantnda n daha kuvvetlid ir (8 . ... Ac6 9.d5 ! F:f3 1 O.g:f3

Ae5 1 1 .Ve2 c6 1 2.f4 ! , ve Beyazn durumu daha iyidir). Beyaz
imdi itinal oynamal dr - rnein 9.Kd1 Ac6 1 O.Fe2 Ab6
1 1 .VcS Vd6 1 2.h3 F:f3 v.s. hamleler inden sonra Siyah ok iyi
bir karoyu n elde eder]. 9.Vb! Ab6 1 0.Kd1 Ac6 1 1 . dS Ae5
1 2.Fe2 A:f3+ 1 3.g:f3 Fh5(l). istisna olarak Fil iin iyi bir
yerdir. Bu kark konumd a iki tarafn anslar aa yukar
eittir. il) 7 . . . . c6 (Bolesla vsky varyant) . Siyah b7-b5 Piyon
ilerleyii yardmy la karoyun elde etmeyi amalam aktadr.
8.Fe2 (8.Vb3 e5! 9.d:e5 Ag4 1 O.Fe2 Vb6 1 1 .0-0 Ke8 ham
lelerinden sonra Siyahn zorluu kalmaz) 8 . ... b5 9.Vb3 Va5
[9 . ... a5 1 0.Vc2 Aa6 1 1 .0-0 Fb7 1 2.Ff4 Vd7 1 3.Kad1 devam
yolu, Beyaz iin elverilid ir (Portisch -Honfi, 1 969)]. 1 0.Fd2
b4 1 1 .Aa4 A:e4 1 2.F:b4 Ve? 1 3.0-0 Fe6 1 4.Va3 Ke8 1 5.Kac1
Fd5 1 6.Kfd1 a5. Bu kark mcadee de Beyazn anslar biraz
daha iyidir. Siyahn yukarda gzden geirilen iki varyanttan
baka daha aadak i devam yollar vardr (Diyagram 543'e
baknz) ili) 7 . . . Aa6, bu varyant, gz nne alnan partide
GM G ulko tarafnd an seilmi tir. iV) 7. ... Ac6?!
(Schamk owitsch' in hamlesi) . Bir p.manla r ok rastlana . bu
hamle teoriye gre biraz risklidir. Ornein: 8.Fe2. (Bu mute
vazi Fil hamlesi en iyi devam yoludur. 8.d5 Aa5 9.Vd3 c6! ! ,
Siyah belli bir karoyu n elde eder) 8 . ... Fg4 9.d5! Aa5
1 0.Vb4 F:f3 1 1 .F:f3 c6 1 2.0-0 Ke8 1 3.Fe3 Ff8 1 4.Kad1 ,
hissedilir bir beyaz bask ile (Vladimi rov-Kortschnoy, 1 967).
V) 7 . . . . a6. Macar ustalar tarafnda n incelenen bu nispeten
yeni devam yolu, teoriye gre Siyaha yeterli anslar
salamatadr.
imdi partiye dnelim:

8 . . . . c5

8 . ... c6 ve 8 . ... b6 gibi olanaklardan daha etkilidir.

9. 0-0 Ac6

Botwinn ik'in tavsiyes idir. Daha nce kulranla n 8. . .. Ad?

yant aadak i devam yolu nedeniy le yeterli saylmam ak
tadr: 9.Fg5! h6 1 0.Fe3 (1 0.Fh4 de iyidir) 1 O . ... Vc7 1 2.Kc1
a6 1 3.Vd2 h7 1 4.Fd3 b5 1 5.Af4, ve Beyazn durumu bariz
olarak stnd r (Bronste in-Botw innik, Dnya ampiyo nluu
ma).
1 0. Fe3 . . .

Diyagram 542'ye baknz.

s,,,,;:,
b :

d ,..,. i. 9 .

Son zaman larda [rnein

D nya
Kasp rowKarpow
Diyagram 542
ampy onlugu mann brka
partisind e (Sevil la 1 987)] 1 0 . ... Fg4 yantna daha ok rastlanmaktadr, rnein: 1 O. ... Fg4 1 1 .f3 Aa5 1 2.F:f? + K:f7
1 3.f:g4 K:f1 + 1 4.f1 Vd6, aa yukar eit anslarla (Piyona
kar Siyahn belli bir inisiyatifi var).
'

:,

,.,.,.

,.

..

..

,,

7 . . . . Aa6

Najdorf varyant. Yant hamle ile Siyah burada da rakip

Parti N o 86
Piket-Gulko
(Groningen 1 990)Grnfeld savunmas

merkeze kar "standart" c7-c5 saldrsn hazrlamaktadr.

8. Fe2 . . .

8.Fg5 d e oynanabilir; fakat ayrntl analizlerin gsterdii gibi,

Siyah 8 . ... h6 9.Fh4 c5 1 0.d5 b5 ! devam yolu yardmyla
yeterli anslar elde eder. Beyazn setii devam yolu seneler
den beri bilinmektedir.

1 .d4 Af6 2c4 q6 3.Ac3 d5 4.Af3 Fg7 5. Vb3 . . .

Gz nne alnan sistem iin karakter istik hamle.

5 . . . . d:c4

Bu yant Beyaza en ok problemi yaratr. ekingen 5 . ... c6

yantndan sonra Beyaz, 6.c:d5 A:d5 (veya 6 . ... c:d5 7.Fg5 e6
8.e3 0-0 9.Fd3 Ac6 1 0.0-0 h6 1 1 .Fh4 g5 1 2.Fg3 Ah5 1 3.Kfd1
hamlelerinden sonra Vezir kanadnda hissedilir bir bask elde
eder) 7.e4 Ab6 8.Fe3 0-0 9.Kd1 Fg4 1 0. Fe2 Ve? 1 1 .0-0 A8d7
1 2.h3 F:f3 1 3.F:f3 devam yolu yardmy la srekli bir inisiyatif
elde eder (Portisch-Botwinnik, 1 969)
6 V:c4 o-o 7 . e4 . . .

Bu varyant iin kritik durum (Diyagram 543 baknz).

duru mda Siyah eitli
r:=-=....-:--=,,.--=,...,.-= B u

8 . . . . c5 9.d5 e6 1 O . O-O e:d5 1 1 .e:d5 Ke8

Burada 1 1 . ... Ff5 en nemli yol olarak kabul edilir; fakat gz

nne alnan partiden nce oynanan birka parti, Beyazn
kk bir stnlk elde ettiini gstermi, ve belki de bu
nedenden tr Gulko 1 1 . ... Ke8 yantn semitir.
1 2 . Kd1 . . .

Van der Sterren- Mirales (Lyon 1 990) partisind e Beyaz 1 2.Fe3

oynam ve ancak 1 2 . ... Ff5 yantnda n sonra 1 3. Kfd1 ham
lesini yapmt r. Fakat 1 3 . ... Kc8 1 4.h3 Ab4 1 5.Ae1 Ae4
1 6.A:e4 K:e4 1 7.Vb3 a5 hamleler inden sonra Siyahn durumu
iyidir.
1 2 . . . . Ff5 1 3 . d6 Ae4 1 4.Ab5 Fd7

Bu da, 1 2 . ... Ff5 hamlesin in vakitsiz olduun u gsterir.

1 5 . a4 Ab4 1 6 .Vb3 Vb6 1 7 .Fe3 F:b5 1 8.F:b5 Ac6
1 9.d7 . . .

Geer Piyon, oldu ka ksa zamanda tehlikeli hale gelmitir.

Diyagram 543

19 . . . . Ked8 20.Vc4(!) Af6 21 .F:c5 Vc7

22. F:c6 b:c6

kar basky arttrr, ve 8. . .

.

278

bir

Diyagram 544

Ke8 26. Vb5! . . .

Beyaz hem bir Piyon

kazanmtr, hem de Figrleri tahtada egemen durumlarda
bulunmaktadr. Bu, elbette, kazan iin yeterlidir:
26 . . . . Vd7 27. Fa3 Ve6 28.h3 a6 29.Vb7 Ff8
30.F:fS S:f8 31 . Ka3 Kac8 32.Kc3 Ae4 33.Ad4
K:c3(??)

rhalde zeitnotta yaplan bu hamle, partiyi hemen kaybet

trr; fakat bu durumda Siyah nasl olsa fazla bir ey yapa
mazd, nk Veziri Kc8'in korunmasna balyd.
34. A:e6+

ve Siyah terketti.

Holanda savunmas
Holanda savunmas (veya Holanda partisi) gncelliini
(aktalitesini) kaybetmemi allardan biridir:
1 .d4 f5

veya hamle srasnn deimesiyle, rnein 1 .Af3 f5 2.d4,

veya 1 .c4 f5 2.d4 v.s. meydana gelen bu savunma, ilk defa
olarak Holandal usta Stein 1 789 senesinde incelenmitir. Bu
savunma "asimetrik" (simetrik olmayan) balanglara aittir:
Bu gibi alarda Siyah, merkezi haneler iin mcadelede
Beyazn yntemlerini deil, kendi yollarn takip etmeye ve
imdilik rakip kuvvetlerle temastan kanmaya almaktadr.
B gelime sisteminin asl fikri, ah kanadnda (f5Pyonunun bir nevi "ileri karakol" rol oynad) etkin bir
oyun kurmasdr. Siyah Vezir en ok e8-hanesi zerinden
h5'e getirilmekte ve merkezi e4-hanesine siyah bir At
yerletirilmektedir. Ancak, Beyaz bu planlar etkin arelerle
karlayabilir: Bu bakmdan, Fil'in fianchetto'sunu ieren ve
ok uygulanan bu modern gelime tarz zellikle amaca
uygundur; nk bu sistem sayesinde Beyaz hem rokunun
pozisyonu kuvvetlendirir, hem de Vezir kanadnda hissedilir
bir etki elde eder (rnein, bu alta Fc8'in elverili olabile
cek_ b7-hanesine gelitirilmesi engellenmektedir). Belki de bu
gelme sistemi yznden bugnlerde Hollanda
savunmasna eski zamanlara kyasla daha az rastlanmaktadr.
2.c4 . . .

2 . Af3 hamlesi d e benzer konu mlara gtrr. Beyaz burada

hemen 2.g3 de oynayabilir.
Burada ksaca 2.e4!? (Staunton gambitini) gzden geirmek
yerinde olur. Unl l ng iliz satran ustas [ve tannm
Shakespeare (ekspir) uzman] Howard Staunton (1 81 o1 87 4) tarafndan teklif edilen bu gambit varyant, eskisi kadar
kullanlmamaktadr; nk bu kskin oyun tarzna kar iyi
savunma areleri bulunmutur. Ornein: 2 . ... f:e4 (Gambiti
reddetmek iin iyi olanaklar yoktur; rnein: 2 . ... d6 3.e:fS
F:f5 4.Fd3 F:d3 5.V:d3 Ac6 6.Af3 e6 7.0-0 Vd7 8.c4, Beyaz
279

iin bariz bir avantajla; veya 2 . ... e6 3.e:f5 e:f5 4.Fd3 d6 5.Af3
Af6 6.0-0 Fe7 7.Ke1 , ve e6-hanesinin zayfl ileride
hissedilecektir) 3.Ac3 Af6 4.Fg5 [4.f3 devam yolu da ok
oynanmaktadr, rnein: 4. ... e:f3 5.A:f3 g6 (5. - . d5
6.Ae5!'ten sonra savunma yapmak daha zordur) 6.Ff4 (6.Fg5
de oynanabilir) 6 . ... Fg7 7.Vd2 0-0 8.0-0-0 d5 9.Ae5 Abd7
1 O.b1 c6. Beyazn Piyona karlk aktif bir konumu vardr.
Taraflarn anslar aa yukar eittir] . 4 . ... Ac6!. B ugnlerde
tercih edilen devam yolu. Siyah bu sayede aktif bir Figr
oyunu amalamaktadr. (Meydana gelen konumda dikkat
edilecek hata, doal grnen 4 . ... d5? yantdr: 5.F:f6 e:f6
6.Vh5+ g6 7.V:d5, +-) 5.d5 (!) [Siyah 5.f3 hamlesini en basit
kil_de 5 . .. e5! ile yantlar: 6.d:e5 (veya 6.d4 Ad4, Siyah iin
y br oyunla) 6 . ... A:eS 7.f:e5 d6 8.Af3 Fg4, eit anslarla]
? ... Ae5 6.Vd4 Af7! [Atn bu manevras, Beyazn (6.Vd4 yer
ne) 6.f3 ve 6.f4 hamlelerinden sonra da iyidir] 7.Fh4
(Figrlerin geliimini tamamlayabilmek iin, zaman kazan
may, amalayan 7.F:f6 hamlesi de Siyah iin tehlikeli
deildir. 7 . ... g5( !). GM Simagin ' in ok orijinal ve ince bir
pozisyonel fikri. Siyah Figrlerin hayli byk etkinlii ve
Vezirin merkezdeki kararsz yerleimi yznden. Beyaz, rakip
ah kanadnn zayflamasndan kolaylkla yararlanamaz. 8.
Fg3 Fg7 9.A:e4 0-0 1 0.0-0-0 c6 1 1 .A:f6+ e:f6; Beyazn duru
mu biraz daha iyidir.
Kimi teorisyenlere gre, bu gambit hakknda kesin bir karar
vermek iin henz erkendir; ancak bunu ciddi partilerde tat
bik etmek veya 1 .d4'ten sonra 1 . ... f5 yantn uygulaya
bilmek iin, btn hcum ve savunma planlarn iyice bilmek
arttr; nk her eye ramen, keskin bir oyuna gtren bu
al tarz hala Beyazn tehlikeli silahlarndan biridir. yle ki
bugnlerd e Staunton gambitinden ekinmeden 1 .d4'ten
sonra hemen 1 . ... f5 oynayarak oyuncularn says snrldr.
Bu gambiti siyah talarla oynamak istemeyenler ise, daha
nce 1 . ... e7-e6, ve ancak 2.c4 (veya 2.Af3) ten sonra 2 . ...
f5 ile, istedikleri Holanda savunmasna geebilirler. Ancak,
kolayca anlalaca gibi, bu taktirde Beyazn 2.e4 hamlesiyle
Fransz partisini seebilecei hesaba katlmaldr.
unu da e kliyelim ki 1 . ... f5 yantn seerken, Siyahn 2.Ac3
olanan da gz nnde tutmak gerekir. rnein: 2.Ac3 Af6
3.Fg5 c6 4.e3 Vb6 5.Kb1 d5 6.F:f6 e:f6 7.Fd3 v.s. (Parti No
88'e de baknz).
.

2 . . . . e6

Bugnlerde olduka popler olan bir devam yolu 2 . ... Af6

3.Af3 g7-g6 "Peterburg sistemi". [Nispeten yeni olan bu
gelime tarz, Leningradl bir grup satran (Kortschnoy,
Vinogradov, Kuzmin ve Kopylov) tarafndan meydana getiril
mitir]. Siyahn bu devam yolu ile Holanda ve ah-Hint
savunmalarnn fikirlerini birletirmeye alt sylenebilir.
4.g3 (En mantkl ve en ok rastlanan devam yolu) 4 . ... Fg7
5.Fg2 d6 6.Ac3 0-0 7.0-0 [Bu sistem iin tipik bir durum.
Siyahn emrinde aadaki olanaklar vardr: 1 ) 7 . ... Ac6, il) 7.
. .. c6 (Holanda ve ah-Hint sistemleri iin karakteristik bir
hamle. Siyah, d5-noktasn kontrol altna almakta ve, ayn
zamanda, c7, b6 ve as-hanelerini Vezir iin eriilir hale
getirmektedir), ve 1 1 1 ) 7 . ... e6. Ayrntl analizler ile pratiin
gsterdiine gre, Siyah yeterince .. hassas oynayarak, aa
yukar eit anslar elde eder]. Ornek olarak 7. ... Ac6
varyantn ksaca gzden geirelim: 7 . ... Ac6. Siyah hem
gelimeye devam etmekte, hem de programatik e7-e5 ham
lesini hazrlamaktadr. Beyaz bunu nlemek iin 8,d5 oynar.
8 . ... Aa5 (az ok zorunlu bir hamledir. nk 8 . ... Ae5 9.A:e5

AILI (4)

d:e5 1 0.e4! devam yolu Beyaz iin elverilidir). 9.Ad2 (9.Vd3

de iyidir) 9 . ... c5 1 0.a3( !) ve Beyazn durumu biraz daha
iyidir.
a&L

Bu hamle ile, bugnle rde en ok rastlanan modern devam

yolu balam aktadr.
3 . . . . Af6 4.Fg2 Fe7 5.Af3 0-0 6.0-0 . . .

Diyagram 545'e baknz.

:!"
[t!!;t\fjjjti
... .
"''"'"
"'"x;

sr ,,

..,.,,<AY.,.,l,,,.,._

: :e::ma;::

m i Bunlar ksaca gozden

::4'l : m'd mt Mr

.unu st r.aeoyledr: Syah lk once

fkr
jk

e
b
a
h
merkez de (gerekten duvar
g
Dyagram 545
anmsatan) salam bir Piyon
koruma s altnda geliimi ni
bunun
ve
a
kurmakt
zinciri
tamaml amay planlam aktadr. es-noktasnn terkedil mesi ve
siyah haneleri n zayflam asna karlk Siyah, merkezd e
dayanm a noktas olutura n e4-hane sinin kontrol n eline
geirme ktedir.

::

e4-hanesine kar basky arttrmaktadr. Fakat Euwe'nin gs

terdii gibi, Beyaz yine de bu hamleyi yapabilir.
9.e4! f:e4 1 0.A:e4 A:e4 1 1 . K:e4 . . .

Siyah, elbette, beyaz Kaleyi 1 2.Ah4 yznden alamaz.

Meydana gelen konum, Holanda partisindeki en nemli kon
umlardan biridir. Beyaz, merkezde stnl elde eder ve e6Piyonuna kar hcum hazrlamaya balar. Ancak, beyaz
Kalenin tehlikeli olabilecek merkezi konumu ve yarak f
stunu, Siyaha taktik karansar salamaktadr.
1 1 . . . . Ac6 1 2.Ve2 . . .

1 2. Ke1 d e oynanabilir. 1 2.Ah4 ise daha ok Siyah iin

elverilidir; rnein: 1 2.Ah4 Vf7 (1 2 . ... F:h4 K:h4 e5 de
iyidir) 1 3. Kf4 Ff6 1 4.Af3 h6, Beyaz iin zorluklarla.
12 . . . . Ff6

(1 2 . ... e5? iyi deildir: 1 3.de Ff5 1 4.ed ! F:e4 1 5.de A:e?
1 6.Ah4).
Aronson-Tal partisi (24'nc S.S.C.B. ampiyonluu) yle
devam etmitir:
13.Fd2 e5 14.d:e5 d:e5 15.Fc3 Ff5 1 6.Ah4 F:h4
1 71'(:h4 Kae8 1 8.Ve3 h6 1 9. b4 Vf6 20.b5 AdB.

Bu durumda Beyaz 21 .cS! hamlesi ile inisiyatifi elden brak

mayab ilirdi.
Parti No 87
Flohr-Botwinnik
(Ma, 1 933). Holanda savunmas

7.Vc2 . . .

Bir Botwinn ik-Bronstein partisind e Siyah, 7.b3 c 6 8.Fa3 b6

9.F:e? V:e? 1 O.Ae5 Fb? 1 1 .Ad2 Abd? 1 2.A:d? A:d? 1 3.e3
Kac8 1 4.Kc1 c5 hamlele rinden sonra yeterli bir karoy un
elde etmiti r.
7 . . . . c6

Duvar rlmtr.

8. Abd2! . . .

Siyahn bu klasik varyant Beyazn itinal oynamasn gerek

tirir. 8.Ac3 Ve8 2.Ff4 Vh5 1 O.Kad1 Abd? varyantnda Siyah
1 1 . ... Ae4 ve g7-g5 Piyon ilerlemesi yardmyla iyi
karanslar elde eder.
8 . . . . Ve8 9.Ae5 Abd7 1 0 .Ad3 ! . .

Petrosjan'n bulduu kuvvetli At manevras. rnein

10 . . . . Ae4 1 1 .Af3 Ad6 1 2. b3

hamlelerinden sonra Beyaz nemli baz haneleri kontrol altna

almaktadr.
il) 6 . . . . d7-d6 varvan t.

Bu gelime sistemi ilk defa lljin-Ge nevsky tarafnd an

oynanm tr.
6 . . . . d6 7 .Ac3 Ve8 . . .

B u sistem iin d e Vezirin karakteristik bir manevras.

8. Ke1 . . .

Teoriye gre, ngiliz usta Winter'in vaktiyle teklif ettii bu

hamle en kuvvetli devam yoludur. Beyaz, rakibine gelime
plann gerekletirmesi iin zaman brakmadan, merkezi
amay amalamaktadr.
8 . . . . Vg6

Siyah, beyaz e2-Piyo nunun e2-e4 ilerleyi ini nleme k iin,

Olaanst retici olan bu nl partinin itina ile incelenmesi

tavsiye olunur.
1 .d4 e6 2.c4 f5.3.g3 Af6 4.Fg2 Fe7 5.Ac3 d5
Af3 c6 7 .0-0 0-0

Stonewall formasyonu kurulmutur. Teorik ksmda

grdmz gibi Ab1 -c3 yerine Vd1 -c2 ve bundan sonra
(Ab1 -c3 yerine) Ab1 -d2 v.s. oynamak daha iyidir. Ancak gz
nne alnan parti oynand sralarda, Atn bu elverili
manevras bilinmiyordu: nk bunu teklif eden eski Dnya
ampiyonu T. Petrosjan henz 4 yanda idi.
8. b3 . . .

O zaman daha ok 8.Ff4 oynany ord u. Bundan sonra

Tschec hower
8.Vc2! Ve8 9.Fg5 ! ile F:f6 gelime tarzn teklif etmitir; bu
sistem Siyahn ah kanadnd aki hcum anslar n bir hayli
azaltmaktadr. Flohr'un bu partide setii yol, yani Fc1 'in
fianchetto yardmy la gelitirilm esi, f4-hanes ini zayflatmak
ta, yle ki Siyahn ah kanadnd aki anslar hissedili r ekilde
artmaktadr. Botwinni k de, ma kurtaran bu nemli partide,
bundan virtz ustaly la yararlan maktad r.

AILI (4)

"kapatmak" idi; bu da Siyahn ah kanadndaki hcum ans

larn ortadan kaldrrd.
Vh5

Tam zamannda, zira Beyaz 1 1 .cd ! ile Vezir kanadndaki

ka eylemler iin, c-hattn amakla tehdit ediyordu (1 1 . ...
ed . 1 2.V:fS).
1 1 .c:d5

Bu ha le haaldr.. Byle bir krma, ancak belli avantajlar

sagladg vakt yernde
olur. Partideki bu hamle FcB'i daha
aktif hale getirip Siyahn anslarn arttrmaktadr.
1 1 . . . . e:d5 1 2 .Ad2 . . .

Aslnda b u d a hatal bir devam yoludur. Beyaz f2-f4, v e bun

dan s_onra es-hanesine At yerletirmeyi planlamaktadr; fa
kat, mdi greceimiz gibi, bunun iin 1 2.Ae1 !, ve bundan
sonra f2-f4 ile Ae1 -f3-e5 oynamak gerekirdi, nk partide
yaplan 1 2.Ad2 hamlesinden sonra bu manevra gerekletiri
lemez.
12 . . . . Ae4 1 3 . f3 . . .

te! .. imdi 1 3.f4'ten sonra Siyah 1 3 . ... A:d2! 1 4.V:d2 Af6

evam y, u yardmyla e4-hanesinde egemenlik kurar; Beyaz
se Ac3 u es-hanesine zorlukla getirir.
1 3 . . . . A:c3(!)

Elbette, ancak byle! 1 3 . ... A:d2 1 4.V:d2 den sonra Siyah f5f4 oynayamaz.
14.F:c3 f41

1 5.Kfe1 Fd6 1 6.Af1 Kf7

Bu p i oynand srada, zamann en kuvvetli satranlar

an br _ lan GM Salo Flohr iyi bir gnnde deildi. Botwinnik
se ok tnal oynuyordu. Daha aktif grnen 16 . ... Af6 ham
lesi, f4 Piyonuna hcum eden 1 7.Fd2! yant ile karlanr, ve
bu taktrde 1 7 . ... f:g3 1 8.h:g3 hamlelerinden sonra Beyaz
siyahhaneli Fil iin nemli c1 -h6 aprazn elde eder. Belk i
imdi de 1 7.Fd2 iyi idi, fakat Beyaz bundan sonraki hamle ile
c1 -h6 aprazn kapatmaktadr.
1 7.e3 f:g3(!) 1 8.A:g3 . . .

Az ok zorunlu bir hamle. 1 8.h:g3 yantn Siyah 1 8 . ... K:f3!

ile karlar.
1 8 . . . . Vh4 1 9.Af1 Af& 20.Ke2 Fd7 21 .Fe1 Vg5
22.Fg3 F:g3 23.A:g3 . . .

23.hg Ah5'ten sonra Beyaz 24.g4 oynamak zorundadr

(24.h2 A:g3! ).
23 . . . . h5!

Kesin hcumun balangc. Bir Figr kazand ran h5-h4-h3

tehdidi yznden, pozisyonun yenide zayflamas kanlmaz

27. F:g4 g:f2+ 28.Sg2 . . .

28.:f2 A:g4+ hamlelerinden sonra Pe3 de kaybedilir.

28 . . . . A:g4 26.h3 Af6 30.S:f2 Ae4+

ve Beyaz terketti (31 . g2 F:h3+). Botwinnik'in en iyi parti

lerinden biridir. [ Resim 546a'ya baknz: Prof. M ihail

Botwinnik 1 91 1 - ... ; 1 948-1 957, 1 958-1 960 ve 1 961 -65
senelerinde Dnya Satran ampiyonu. Elektrik Y.
Mhendisi. Turnuva satrancn braktndan beri zellikle
satran bilgisayar programlarnn gelitirilmesiyle uramak
tadr].
Parti N a 88
Knaak-Ftacnik
(Trnava 1 980) Hol anda
partisi
1 .d4 f5 2.Ac3 . . .

Beyaz, kark teorik varyant

lardan kanmak amac ile, bu
az oynanan devam yolunu
seer.

Resim 546a

Burada 3 . ... d5 v.s. de oynanabilir.

4 .e4 fe 5.A:e4 Fe7 6.F:f6 F:f6 7.Vh5+!? . . .

lgin b i r fikir. Beyaz, rakibin ah kanadn zayflatmak

amacyla, bir Piyon feda etmektedir.
7 . . . . g6 8.Vh6 Ac6 9.Af3 A:d4?!

S!yah "yemi" . almaya karq,r verir. Bu, daima iyice dnlme

s gereken br karardr. Ornein, bu durumda Siyah nemli
tempolar kaybeder ve pasif bir duruma der. Aslnda Ftacnik
gibi kuvvetli ve tecrbeli bir satran, burada 9. . .. Ve?
yantn tercih etmeliydi ! . . Ancak, tecrbeli oyuncularn da
kimi zaman rakiplerini "cezalandrmak" iin salam olmayan
devam yollarn setikleri bilinir.
1 O.A:d4 F:d4 1 1 .0-0-0 Ff6 1 2.h4 Ve7

1 2 . . .. b6 yantndan sonra 1 3. Ph5 kuvvetlidir.

1 3 . A:f6+ V:f6 14.h5 Kg8 1 5. Fd3 Vg7 16.h:g6

h :g6 1 7.Vg5 Ve7

Yoksa, 1 8. Kh6 hamlesi, Piyonu stn bir oyunla geri

kazandrr.
1 8.F:g6+ Sd8

Anlalan, Piyon fedas kabul edilmeye demezdi ...

1 9.Ve3! a5

Vezir Kalesini oyuna sokma denemesi iin ge kalnd

barizdir.

Bildiimiz gibi, Holanda savunmasnn bu tip varyantlarnda,

Vezirin gerekli manevras; Siyah, Veziri hem hcum etmesi
hem de f5-Piyonunu korumas amacyla h5-hanesine
aktaryor.

20.Kh7 Vf6 21 . Ff7 Kf8

9. Fb2 Abd7 1 0.Vd3 . . .

280

Aikar bir Vezir fedas. Siyah ezici bir maddi stnlk elde
eder.

2 . . . . Af6 3 . Fg5 e6

Hcum balyor.

8 . . . . Ve8

Yine kk b i r dakiksizlik. Bu tip konumlarda, hallerin oun

da Vezir iin daha uygun bir yer c2-hanesidir. Burada en ba
sit devam yolu 1 0.AgS(! ) Fd6 1 1 .f4 hamleleriyle pozisyonu

26 . . . . h:g3

d e
O yagram 546
1

Veya 21 . . .. K:g2 22.V:e6 V:e6 23.F:e6 d6 24.KhB+, ve

kazanr.
9

(Diyagram 546'ya baknz) .

. .
28 1

22.F:e6 Kes

Savunma yoktur 22. ... d6 yantndan sonra 23.K:d6+!

kazandr r! 23 . ... c:d6 24.Vb6+ e8 25.Vb5+ d8 26.Kd?+!

AILI (4)

e8 27.Vh5+ Kf7 28.K:f7 V:e6 29.Kg7+ d8 30.Vh4+ v.s.

Fakat partide yaplan 22.KeB yantndan sonra da katliam
balar:
23.Kh:d7+ F:d7 24. K:d7+ Sc8 25.Vg3 . . .

24. V:c7 mat tehdidi ile. Parti bitmitir.

25 . . . . Vh6+ 26.Sb1
ve B'eyaz terkeder (26 . ... Vh1 + 27.Kd 1 +).

n g i l iz al l
ngiliz aln karakterize eden
1 . c2-c4

. .

Bugnk turnuvalarda e n ok rastlanan balang sistem

lerinden biridir. Ancak hemen una dikkati ekmek yararl
olur ki, 1 .c4 hamlesi ile balanan oyunlar birka hamle sonra
baka allara (Vezir gambitinin eitli varyantlar, Hint sis
temleri, Benoni v.s.) dnebilirler. Tabii bunun tersi de olabilir:
rnein 1 .Af3 ile balanan. bir oyunda, 1 . ... Af6 2.c4 c5
3.Ac3 hamlelerinden sonra lngiliz alnn bir varyant mey
dana gelebilir. Turnuvalarda 1 9 ' uncu asrn ikinci yarsndan
itibaren ngiliz alna rastlanmaya balantr. Bu al,
bata Howard Staunton olmak zere, lngiliz ustalar
tarafndan incelenmi olduundan, " ngiliz" adn almtr.
Stratejik fikirlerinin eitlilii ve oyunculara nispeten uzun bir
sre planlarn gizli tutma olanan veren elastik bnyesi, bu
gelime sisteminin turnuvalarda nemli bir yer edinmesini
salamtr.
1 .c4 hamlesi bazen belli bir savunma sisteminden kanma
amacyla seilir, rnein 1 .c4 Af6 2.Ac3 e6 3.Af3 hamleleri
sayesinde Nimzowitsch savunmasndan kanmak iin.
1 . . . . e5

Siyahn emrinde, bu hamle haricinde eitli sistemler vardr:

imdilik plan aa karmayan 1 . ... Af6 devam yolu, 1 . ...
c5 (simetrik sistem), 1 . ... f5 (Holanda savunmas) v.s. Fakat
bu alta Beyn d2-d4 hamlesini geciktirebilmek gibi bir
avantaj vardr. Ornein, yukarda sz geen 1 .c4 Af6 2.Ac3
e6 3.Af3 varyantnda Nimzowitsch savunmasn karakterize
eden 3 . ... Fb4 hamlesi pek yerinde saylmaz, nk 4.Vc2
hamlesinden sonra d4-hanesinde beyaz Piyon yoktur, ve
Nimzowitsch savunmasnda nemli bir rol oynayan c7-c5
hamlesinin de anlam kalmaz.
1 . . . . c5 simetrik yant farkl gelime sistemlerine gtrebilir.
2.Ac3 (En ok rastlanan devam yolu. Beyaz baka hamleler
de seebilir; rnein 2.Af3 Af6 3.Ac3 g6 4.d4 c:d4 5.A:d4 Fg7
6.e4 hamlelerinden sonra Sicilya savunmasnn bir varyant
meydana gelir) 2 . ... Ac6 3.g3 (Veya 3.Af3 Af6 4.d4 (4.g3 de
oynanabilir) 4 . ... c:d4 5.A:d4 e6 (5. . .. d5 yant 6.Va4!
yznden risklidir) 6. Adb5 d6 7.Ff4 e5 8.Fg5 a6 9.F:f6 gf
1 0.Aa3 f5 ve 1 1 . ... Fg7, olduka belirsiz bir oyunla] 3 . ... g6
4.Fg2 Fg7 5.Af3 [Baz varyantlarda simetri uzun zaman
devam etmektedir; rnein aadaki partiyi gz nne
alalm: 5.d3 d6 6.Af3 Af6 7.0-0 0-0 8.Kb1 Kb8 9.a3 a6 1 0.b4
c:b4 1 1 .a:b4 b5 1 2.c:b5 a:b5 1 2.d4 Ff5 ! 1 4. Kb3 Ae4 1 5.A:e4
F:e4, eit anslarla (Stein-Filip, 1 967) ]. 5 . ... Af6 6.0-0 0-0
(Biraz sonra greceimiz gibi, burada 6 . ... a6 yant ile
simetriden vazgemek daha isabetli olurdu). 7.a3 a6 8.Kab1
Kab8 (burada d2-d3 ve d7-d6 hamlesi de yaplm olsa idi,
Siyahn simetrik oyunu yerinde olacakt; aadaki partinin
gsterdii gibi, Beyaz avantaj ele geirir) 9.b4 c:b4 1 0.a:b4
b5 1 1 .c:b5 a:b5 1 2.d4! d5 (1 2 . ... d6 yant 1 3.d5 Ae5 1 4.Ad4

AILI (4)

yznden iyi deildir) 1 3.Ff4 Kb6 1 4.Vb3 e6 1 5.Kfc1 v.s.

1 .c4 c5 2.Ac3 Af6 hamlelerinden sonra Beyaz 3.g3 oynaya
bilir; bu varyantn da asl fikri bir hamle fazlasyla Sicilya
savunmasnn Dragon varyantn oynamaktr (beyaz ah
Filinin fianchetto yardmyla gelitirilmesini hazrlayan g2-g3
hamlesi 2'nci ve 4'nc hamlede de yaplabilir) 3 . ... d5
4.c:d5 A:d5 5.Fg2 Ac7 (Siyahn son 5 . ... Ac7 yant ilk defa
Rubinstein tarafndan oynanmtr. Bundan sonra Botwinnik,
Siyahn savunma olanaklarn aratrmtr. Bu sebepten
dolay gz nne alnan 5. .. Ac7 varyant "Rubinstein
Botwinnik sistemi" eklinde adlandrlmtr. Ancak zamanla,
Beyaz fin daha kuwetli devam yollar bulunduundan, vak
tiyle ok oynanan bu sistem bugnlerde eski poplerliini
yitirmitir). 6.Af3 Ac6 7.Va4 (Tscherepkow'un bulduu bu
hamle, en etkili devam yolu olarak kabul edilmektedir) 7 . ...
Y.d7 8.d3 e5 9.0-0 Kb8 1 O . Fe3. Beyazn anslar daha iyidir.
Ornein, 1 O . ... b5 hamlesini 1 1 .Vh4(!) ile karlar, her iki
kanatta aktif bir oyunla.
2.Ac3 Af6 3.Af3 Ac6

iliz l.. iin ok nemli olan bu konum Diyagram 547'de

Ab6 7.0-0 Fe7

hamle fazlas olduu iin Siyal dikkatli oynamaldr.

Gz nne alnan varyantn temel konumudur. Burada
Beyazn iki n_ef!lli__ devam yolu var: 1) 8.d3, ve il) 8.a3 o-o
(9.b4 hamlesn onleyen 8. ... a5 yant Vezir kanadn
zayflatr) 9.b4 Pratiin gsterdii gibi her iki halde de
taraflarn anslar eittir.
Parti No 89
Karpov Hjartarson
(Dnya ampiyonluu Adaylar ma, 1 989}
ngiliz balangc

slnda ,? u varyant, (bir hamle fazlasyla Sicilya partisinin

D ragon _ varyantndan _baka ir ey deildir; takat oyun,
elbee, braz farkl eklde gelmektedir. Tahtada, saysz
pade meydana gelmi olan standart bir konum grlmek
tedr: Beyazn stratejik plan Vezir kanadnda ilerlemektir (a2a3, b2-b4 v.s.).

4 . . . . d5

Daha aktif olan 4 . ... Fb4 modern devam yolu ile ilgili olarak
90 numaral Partiye baknz.
5.c:d5 A:d5 6 . Fg2 . . .

"lk elde" Sicilya savunmasnn Dragon varyant. Beyazn bir

282

Bu hami b3-hanesini korumakta ve, bylece, 1 1 .b5 Ad4

1 2.A: 5 le tehdit etmektedir; nk imdi 1 2 . ... Fb3 v.s.
oanag yoktur. Beyaz bu ekilde f7-f5 ilerleyiini nlemekte
d; b ag resif devam yolu, rnein, 1 0.d3'ten sonra Siyaha
et br oyun salar: 1 0 . ... f5 1 1 . Fe3 Ff6 1 2.Kc1 Ad4 1 3.Ad2
c6 1 4.F:d4 e:d4 1 5.Aa4 Ff7! 1 6.Ac5 Kb8 v.s.
10 . . . . f6 1 1 . d3 Vd7 1 2 .Ae4! . . .

1 2.d2 h mlesinden daha iyidi r. Beyaz imdi At es-hanes ine

get mek le .ehdit eder; Siyah bu plan b7b5 ile engelledii
taktrde, c-sutunu zayflatlm olur.
12 . . . . Ad5 1 3 .Vc2 b6 14.Fb2 Kac8 1 5.Kbc1
Ad4?!

21 . . . . f5 22.Ad2 Af6 23.A:a7 . . .

imdi . Beyazn . . kaliteye karl k artk iki Piyonu ve hakimiyeti

var. Syah
, Vezr kanadn da br kurtulu hareket i deneme kte
fakat bu da beyaz baskn n srekli olarak artmas n durdura
mamaktad r.

25.Ac4 Fb8 26.Ac6 b5 27.A4a 5 c:b4 28.a:b 4 Ad7

29.d4 QQ

ah kan_d.nd bi.raz karoy un balatm a deneme si, fakat bu

sadece uuncu Pyonun kaybedi lmesine neden olur.
30. A:b8 K:b8 31 .Kc7 . . .

Beyazn ancak b i r Kalesi var, fakat b u Kale h e r i k i siyah

Kaleden de ok daha aktif (etkili) dir.
31 . . . . Af6 32.Ac6 Kb6 33.Ae7 + Sh8 34.A:f5 . . .

Siyah "geerken" nc Piyonu alr. . .

3 4 . . . . Ka6 35.Kc1 Ka2 36.h3 Kb2 37.e4!

. .

D.oru b i r stratej.i. Birbirin e bal iki geer Piyon ok tehlikeli

br hale gelecektr.
37 . . . . K:b4 38.g4! . . .

f5'in ko munu salam latrma kta ve merkez Piyonla rnn

lerlemesn hazrlamaktad r.
30 . . . . h5 39.e5 h:g4?!

- ._v e Piyonla rnn ilerleyi i durd u rulamaz . Bu nedend en

otu ru Syah son ansn deneme ktedi r.
40.e:f6 g:h3 41 . F:h3 K:f6

15 . ... Ad8 ricat, elbette, ok pasiftir, fakat yine de byk bir

olalk!a, y plan hamleden daha iyidir. Ancak, unu da
belelm k Karpov'un setii devam yolunu nceden

kestrmek gerekten zordur.

16.F:d4 e:d4 1 7.Vc6! V:c6 18.K:c6 Fd7

Beyaz Kale imdi geri ekilmek zorunda olsa idi, Siyah 19 . ...
a5 (vey.a .1 9 . ... c5) ile yeterli bir karoyun elde ederdi; fakat
Beyaz n c-hattnd aki bask ok daha nemlidi r: Karpov
bunu yitir "!l em k amacyla
'"'-=
.,.
;.,.,X"'

c3 hanesin i kontrol altna almakta ve siyah At Ae4-d2 ham

lesyle yaklam akla tehdit etmekte dir.

23 . . . . Fd6 24. e3 c5

1 . c4 e5 2.Ac3 Af6 3 .g3 d5 4.c:d5 A:d5 5.Fg2

Ab6 6.Af3 Ac6 7 . 0-0 Fe7

.,,,,.,.;

21 . Kc1 ! . . .

Aksi halde Beyaz Fc6 ve Ab5 v.s. yardm yla rakibini

sktrrd.

5.a3 Fe6 9 . b4 o-o 1 0. Kb1 . . .

d e f g h
dikkate dee rdir (4.e3 ve a
Dyagram
547
Nimzowitsch'in 4.e4 hamlesi
daha az oynanmaktadr). dPiyonun e5-Piyonuna hcumu yardmyla Beyaz rakibini ya 4.
... e:d4 hamlesini yapmaya ya da bu Piyonu ilerletmeye zor
lar (bu son halde e4-Piyonu zayf hale gelebilir). Bu iki
varyant srasyla gzden geirelim: 1 ) 4.d4 e:d4 5.A:d4 Fb4
(6.e4 hamlesini nlemek amac ile) 6.Fg5 h6! 7.Fh4 F:c3+
8.b:c3 d6 (8 . ... Ae5 9.f4 !) 9.f3 Ae5 1 0.e4 Ag6 1 1 .Ff2 0-0,
aa yukar eit anslarla, il) 4.d4 e4 5.Ad2( ! ) [Burada
mmkQn olan 5.Ae5, 5.Ag5 ve 5.d5 hamlelerinden daha
iyidir. Ozellikle una dikkat edelim ki, olduka etkin grnen
5.Ag5 hamlesi 5 . ... h6(! ) yant yznden Siyah iin hi
tehlikeli deildir: 6.Ag:e4 A:e4 7.A:e4 Vh4( !). Bu varyantn
"pf noktas": Beyaz Ae4 ile hamle yapmak zorundadr ve
Siyah, Vezirle tamamen eit bir oyunla d4-Piyonunu alr.
nk "doal" 8.Vd3 hamlesi partiyi kaybettirir ( ! ): 8 . ... d5!
(ok ilgin bir olanak) 9.c:d5 Ab4 1 0.Vb1 Ff5 1 1 .Ad6+ (par
tiyi deil, sadece Figr kurtarr) 1 1 . ... c:d6! Bu ince yant
partiyi hemen kazandrr: 1 2.V:f5 g6 1 3.Vb1 Kc8, ve Beyaz
iin en iyi devam yolu galiba partiyi terketmektir. ok ho bir
varyanttr!..] 5 . ... A:d4 6.Ad:e4 A:e4 7 . V:d4 (Veya 7.A:e4
Fb4+ 8.Fd2 F:d2+ 9.V:d2 Ae6, eit anslarla) 7 . ... A:c3 8.b:c3
(8.V:c3 d5!) 8 . ... d6 9.e4, ve Beyazn durumu daha iyidir.

destekl enmeye m uhtat r, nk onun koruyu cusu olan

Ad5'in de ayaklar yere basmam aktadr.

ahnn pozisyonu daha iyi olsa idi, Siyah baz pratik beraber
lk anslar elde edebilirdi.
42.KcB+ Sh7 43.Kc7+ Sg6?!

- : h8 (43 . ... g 8 44.Kg?+ ve 45.K:g5) nispeten daha

yyd; faat bu halde de Beyaz g1 -g2-g3 ve d-Piyonunun
lerlemes yardmyla kazanr.
44. Kg7+ Sh5 45.f3.

ve Siyah terketti.

,,.,

Parti No 90
Kasparov-Karpov
(Dnya ampiyonluu ma, Seville 1 987}
ngiliz al
a

b d e

1 .c4 Af6 2 .Ac3 e5 3.Af3 Ac6 4.g3 Fb4

veya 20. ... Fd8 21 .A:a? ve

imdi 2 1 . ... Ka8 taktirde
22.A: f6+ F:f6 23.F:d5+ h8
24.F:aB K:a8 25.Ac6 K:a3 26.Kc1 v.s. Ayn zamanda, Fe7

Dyagram 548

283

Siyahlara iyi anslar veren modern devam yolu.

5 . Fg2 0-0 6.0-0 e4 7.Ag5 F:c3 8.bc . . .

' :/

AILI (4)

AILI (4)

. . c

N:":'i

,., g.::

lesi iin Kasparov sadece 1

d
?, kikas.n kulla.nd. Teoriye
Diyagram 549
gore Syahlar Pyonu almak
zorunda idiler; fakat Karpov bu nemli parti iin tamamen
yeni bir hamle hazrlad:
a .:

8 . . . . e31

Bu srprizden sonra Kasparov gerekli yant bulmak iin

80( ! ) dakika d nd, fakat (meydana gele.ce "c". Dubl.e
Piyonu zayf olaca iin) e3-Piyonunu alma rskne grmed.
1 0. d3 . . .

Ancak yaplan b u hamleden sonra e3'teki "davetsiz koruk"

hayli rahatsz edici bir hale gelir.
10

. .

[[Resim 549a'ya baknz: 1 9751 985 yllar arasnda Dnya

ampiyonu olan Anatoly Karpov
(1 951 - ... ). 1 975 ylnda,
Fischer'in nvan man oynamak
istemedii iin (EK Vl l'ye baknz).
ampiyon nvann ma oyna
madan kazanmtr. ampiyon
olduktan sonra, V. Kortschnoy
oynad iki mata nvann koru
mutur (1 978 ve 1 981 ). 1 984-85
yllarnda, yeni Aday olan Garri
Kasparov'a oynad ma hala tam
olarak anlalmam olan "nedenlerden" tr, ortada kesilmit ir
Resim 549a
(FI DE'nin karar, skor +5 -3 40
Karpov'un lehine). Karpov bundan sonra 1 5'te Kasparo
kar nvann kaybetmi ve ayn partnerle oynam k
mata nvann geri alamamt r (1 987 ve 1 990). 1 993 sen
esindeki nvan man oynama hakkn ise, Karpov'u Aday
manda yenen N.Short kazanmt r (EK Vll'ye baknz)].
Parti No 91
Stean - Sax
(Amsterdam 1 979) ng i l iz al

d5 1 1 .Vb3 . . .

1 1 . cd? A:d5 devam yolu bir Piyonu kaybettirir.

Aa5 1 2.Va3 c6 1 3 . cd cd 14.f4 Ac6 15.Kb1

11
Vc7 1 6.Fb2 Fq4!

1 .Af3 Ac6 2.c4 e5 3 .Ac3 f5

Kark ve enteresan bir oyuna gtren aktif bir devam yolu.

1 7.c4f?L

Burada daha sakin olan 1 7. Af3 Kad8 1 8.c4 d4 devam yolu

daha iyi idi; Beyazn, kend i pozisyonu konusundaki
deerlendirmesi fazla iyimserdir.
1 7 . . . . de 1 8 . F:f6 qf 1 9.Ae4 Sg7 20.dc (?) . . .

Burada ise, Siyahn emrinde Ad4 yant henz yokken,

20.Vc3! oynamak gerekirdi, rnein: 20 . Vc3 Ve7 21 .K:b?
V:b7 22.V:f6+ g8 23.VgS+ h8 24.Vf6+ ve daimi ki (23 . .. .
f8?? 24.Vh6+ g8 25.Af6+ h8 26.V:h? mat, veya 24 . .. .
e7 25.Vd6#); veya 20 . ... Vd8 21 . K:b? Ad4 22.V:c4 Fe6.
20 . . . . . KadBI 21 . Kb3 Ad4 22.K:e3 V:c4
23.Sh1 . . .

e2-Piy onu savunmasz kald; Siyahn d urumu artk bariz bir

ekilde stndr.
23 . . . . Af5

23 . .. Ac2! daha da kuwetli.

24. Kd3 F:e2 25.K:dB K:dB 26.Ke1 Ke8

27.Va5 b51

4.d4 e4 5.Fg5 Fe7 Ac:e7 7.Ad2 Af6 8.e3 OO

9.Fe2 c6! 1 0.c5 . . .

Aksi taktirde Siyah 1 1 . ... d5'ten sonra kuvvetli b i r merkez

elde eder.
1 0 . . . . d5 1 1 .c:d6 (e .p.) V:d6 1 2.Ac4 Vc7 1 3 .Vb3
Fe6 1 4 . Va3 F:c4!

Siyah bu krma sayesinde hem aktif bir At orta a.n kaldrr,

hem de ah kanadnda bir eylem hazrlamak n zaman
kazanr.
1 5 .F:c4+ Sh8 1 6.0-0 . . .

1 6.g3 daha zenlidir; nk b u hamleden sonra Beyazn

hangi tarafa rok yapaca belli deildir.
1 6 . . . . Ag6 1 7 . Fe2 f4 18.Kae1 ? . . .

Burada kesinlikle 1 8.Vc 5 oynamak gerekirdi. rnein 1 8 . ...

Kae8 1 9.Vg5, karanslarla.
1 8 . . . . Vd7 1 9.VcS . . .

B u hamle iin artk ge kalnmtr. 1 9.h1 daha direngen idi.

28 . ... K:e4 tehdidi ile.

28. Ad2 . . .

28.Ac3 Ff3! 29.K:e8? Vf1 mat.

28 . . . . Vd3 29.Ab3? . . .

Yenilgiyi hzlandryor.

29 . . . . Ff3 30.F:f3 ..

30.K:e8 Vf1 mat.

30 . . . . V:f3+ 31 .Sq1 K:e1 + 32.V:e1 Ae3

33. Terkeder.

21 . . . . Ag4! !

Mata kar savunma yoktur.

284

Reti al
Bu modern gelime sistemi
1 .Af3 . . .

hamlesi ile balamaktadr. Hemen hatrlatalm ki dier baz

apal allarda (rnein bundan nceki konuda incelenen
lngiliz alnda) olduu gibi , bu sistemde de 1 . Af3 ham
lesinden sonra baka balanglara gtren eitli hamle
sralar mevcuttur: 1) 1 .Af3 d5 2.d4 (Vezir gambiti), il) 1 .Af3
Af6 2.d4 g6 ah-Hint savunmas, i l i ) 1 .Af3 e6 2.d4 Af6 3.c4
b6 (Vezir-Hint savunmas), iV) 1 .Af3 e6 2.d4 f5 (Holanda par
tisi), V) 1 .Af3 c5 2.c4 (ngiliz partisi), VI) 1 .Af3 c5 2.e4
(Sicilya partisi) v.s. Gz nne alnan al tarznn eski ad
Zuckertort ( ! ) balangc idi; nk Satran tarihinin en
byk ustalarndan biri olan Zuckertort, byk uluslararas
Londra 1 883 turnuvasnda oynad birka partiyi bu hamle
ile balatm, fakat bunlarn hepsinde de 1 .Af3 d5 2.d4 ham
lelerinden sonra Vezir gambiti oynamt. Reti ise, asrmzn
yirmili yllarnn balangcnda, yepyeni teorik esaslara
dayanan bir al meydana getirmitir:
1 . . . . d5 2.c4 . . .

. . .

nisiyatif artk Siyahndr.

Son incelik; f3 hanesindeki beyaz Piyonu g4'e celbetmekte

dir; yle ki 22.fg Ah4 hamlelerinden sonra g2-hanesini
koruyan Va5-g5 hamlesi artk yoktur. Siyah terketti.

Oiyag ram 550

Elbette, imdi de, rnein 2 . ... e 6 3.d4 hamlelerinden sonra

Vezir gambiti ortaya kabilir; fakat az sonra greceimizgibi,
Reti sistemi iin bambaka fikirler tipiktir. Bu aln balca
zellii, Fillerin, zellikle ah Filinin fianchetto yardmyla
gelitirilmesidir. Beyaz bu yntem sayesinde rakip merkeze
kar kuvvetli bir Figr basks elde etmeyi amalamaktar.
Buna gre Reti sistemi de bazen "kanat oyunlar" olarak
adlandrlan snfa girer (bildiklerimizden baka az rastlanan
1 .g3 ve 1 .b3 allar da bu snfa girerler).
2 . . . . c6

Burada da Siyahn eitli olanaklar vardr. Bunlar ksaca

gzden geirelim:
1) 2 . . . . d:c4 yantndan sonra Beyaz iin en salam devam
yolu 3.e3 c5 4.F:c4 Af6 5.d4 hamleleri yardmyla kabul
edilen Vezir gambitine gemektir; nk 3.Aa3 hamlesi fazla
bir ey salayamaz, rnein: 3.Aa3 c5 4.A:c4 Ac6 5.Ace5
A:e5 6.A:e5 Af6 7.e3 e6 8.b3 Ad? v.s., eit anslarla.
il) 2 . . . . e6 3.g3 Af6 4.Fg2 Fe7 6.0-0 o-o 6.b3 c5 (en etkin
devam yolu) 7.Fb2 Ac6 v.s.; pratiin gsterdii gibi, taraflarn
anslar aa yukar eittir (Parti No 82'ye baknz).
ili) 2. . . . d4. Siyah, merkez Piyonun un bu ilerleyii
yardmyla, beyaz Figrlerin armonik olarak gelimesini
engellemeye alyor. Pratiin gsterdii gibi, Beyaz iin en
salam devam yolu, ah Filinin fianchetto'sudur: 3.g3. [Bu
durumda 3.e3 hamlesi oyunu basitletirir ve bu nedenden
tr Siyah iin zorluk karamaz. 3 . ... Ac6(!) (3 . ... c5 4 . b4
devam yolundan daha iyidir) 4.ed A:d4 5.A:d4 V:d4 6.Ac3 e5
7.d3 Fc5 8.Fe3 Vd6 9.Ab5 Ve7 1 O.F:c5 V:c5 1 1 .d4 e:d4
1 2.V:d4 V:d4 1 3.A:d4 Fg4! eit bir oyunla. Vaktinde ok
oynanan 3.b4 hamlesine (3.g3 yerine) bugnlerde pek rast
lanmamaktadr; bunun nedeni 3 . . :. f6! yantdr (Daha eski
devam yolu olan 3 . ... g6 Beyaz iin elverilidir, rnein: 3 . ...
g6 4.g3 Fg7 5.Fg2 Af6 6.d3 0-0 7.Abd2 v.s.) 4.e3 e5 5.Vb3
(5.e:d4 taktirde 5 . ... e4!) 5 . ... c5 6.bc F:c5 7.e:d4 e:d4 8.Fa3
Ve?+ 9.Fe2 Ac6 1 0.0-0 b6 1 1 .Ke1 Vd6, eit anslar ile]. 3 . ...
285

Ac6. Siyah, mPrkezi Figrlerle desteklemektedir. 4.Fg2 e5

5.d3 Af6 6.0-0 Ad?! Bu da merkezi salamlatrmaktadr
[Beyaz, 6 . ... Fe7 yantndan sonra 7.b4 ! oynar. Reti'nin
tavsiye ettii ve bu gibi pozisyonlar iin tipik olan bu hamle
ile, Beyaz belli bir stnlk elde eder: 7 . ... A:b4 (7 . ... F:b4
8.A:e5!) 8.A:e5] 7.Aa3 Fe7. Polugajevski-Balaschov partisi,
1 968, yle devam etmitir: 8.Ac2 a5 9.b3 0-0 1 O.a3 Ac5
1 1 .b4 Ab3 1 2.Kb1 A:c1 1 3.V:c1 Vd6 1 4.c5 Ve6 1 5.e3 d:e3
1 6.V:e3, Beyaz iin biraz daha iyi anslar ile.
3.b3 . . .

Bu hamle 3.g3'ten daha dakiktir; nk Siyah bu hamleyi 3.

... de ile karlayabilir, ve 4.Aa3 e5( !) ten sonra Beyaz Pe5'i
alamaz: 5.A:e5? F:a3 6.b:a3 Vd4, -+.
3 . . . . Af6 4.g3 Ff5

Uzun senelerin pratiinin gsterdii gibi, en iyi gelime sis

temlerinden biridir. ah Fiilinin fianchetto ile gelitirilmesini
ieren plan da iyidir: 4 . ... g6 5.Fg2 Fg7 6.Fb2 Fg4 7.0-0 o-o
8.d3 F:f3 [bu durumda olduka mantkl bir krmadr, nk
meydana gelen Piyon formasyonunda (yerleiminde)
beyazhaneli siyah Filin pek perspektifi yoktur] 9.F:f3 Abd7.
Larsen-Uhlmann arasnda oynanan partiler (Dnya ampiy
onluu Adaylar ma, 1 971 }, Siyahn durumunun yeterince
salam olduunu gstermitir.
5 . Fg2 e6 6. Fb2 Abd7 7. OO h6(1)

Gerekli bir tedbir, nk bu nemli Fil krmadan korun

maldr.
8 .d3 Fe7

Bu al tarznn ilk ortaya kt sralarda bu Fil d6-hanesine

gelitirilirdi. Daha sonra, 8 . ... Fd6 yantnn Beyazn e2-e4
ilerleyiini kolaylatrd anlalmtr.
9 .Abd2 0-0

Reti al iin nemli olan bu pozisyonun olanaklarn

aydnlatmak amac ile, aadaki partilerdeki devam yollarn
gzden geirelim.
1) Capablanca-Lilienthal 1 0.Kc1 a5 1 1 .a3 Kes 1 2.Kc2 Fh7
1 3.Va1 [Reti'nin tledii (nl!) Vezir manevras]. Bu
durumda ah Piyonunun e6-e5 ileleyiini hazrlayan 1 3 . ...
Fd6 ve 14 . ... Vb8 devam yolu Siyaha aa yukar eit
anslar salar.
il) Zeitlin-Platonov, 1 971 . 1 O.Kc1 Fh7 1 1 .Fh3 Fd6 1 2.Kc2
Ve? 1 3.Va1 a5 1 4.a3 e5 1 5.c:d5 c:d5 1 6.Ah4 Kfc8, eit bir
oyunla.
Parti No 92
Reti Bogoljubow
(New York 1 924) Reti balangc

1 .Af3 Af6 2.c4 e6 3 .g3 d5 4.Fg2 Fd6 0-0 0-0

6 . b3 KeB

Burada 6 . ... c5 daha iyidir.

7 . Fb2 Abd7 8.d4 c6 9.Abd2 Ae4 1 0.A:e4 d:e4

1 1 .Ae5 f5 1 2.f3 e:f3 F:f3! . . .

Bu ince hamleyi bulmak iin, ustalk ister. Beyaz, e2-e4 ham

lesiyle merkezde hcum olanan saklamaktadr.
1 3 . . . . Vc7 14.A:d7 F:d7 1 5.e4! e5 1 6.c5 Ff8
1 7.Vc2 e:d4 1 8.e:f5 Kad8 1 9 . Fh5! . . .

AILI (4)

Reti, ok ince bir strateji yardmyla, yava yava daha iyi bir
oyun elde eder. Son hamle ise Siyaha durumu sadeletirm e
olanan verir; ancak Reti, oyunun basitletirilm esinden
sonra uygulanmak zere, gerekten ahane taktik srprizler
hazrlamtr.
1 9 . . . . Ke5 20.F:d4 K:f5 21 . K:f5 F:f5

Diyagram 551

usul ! ) ve kazanr.

24.Ff7+ ShB

25.FeB ! !
ve Siyah terkeder. Bu sefer d8-f8 yolu kesilmitir (olduka

ilgin bir pozisyon. Kalenin yol u nce bir stun, sonra da bir
sra boyunca kesilebilir). 25.Fe8! ! hamlesinde sonra, mata
kar yeterli bir savunma kalmamt r, rnein: 25 . ... h6
26.V:f8+ h7 27.Fg6+ :g6 28.Vf5x. Bu da "tarihi" bir partidir.
"Hypermod ern" (spermode rn) Satran
ekolnn byk ustalarndan biri olan ve
gen yata len GM Richard Reti (1 8891 929; Resim 551 a) ayn zamanda
olaanst .. deerli eserler yaratm bir
ett idi. Unl GM Prof. Milan Widmar,
Reti hakknda yle demitir: "Belki de
kendi kuann en jenial (dahi) satran
Resim 551 a ustasyd."

AILI (4)

[En nemli devam yolu. Eski 4 . ... Ah6 hamlesinden sonra,

Beyaz 5.d4 Ag4 6.Vd3 (6 . ... A:h2 v.s. tehdidine kar) 6 . ...
Ac6 7.c3 0-0 8.e4 Ke8 9.Fe2 devam yolu yardmyla daha iyi
anslar elde eder.]. 5d4 g4 6.Ae5 [Tartakower'in teklif ettii
ve bir zamanlar moda olan 6.Ag5 hamlesi teorik
aratrmalara gre risklidir, rnein: 6.Ag5 f5 7.e4 h6 8.e5
Fe7 9.Ah3 g:h3 1 0.Vh5+ fB 1 1 .Fc4 Kh7 1 2.Vg6 Fb4+! 1 1 .c3
Kg?, Siyah iin daha iyi anslarla; veya 6 . ... Ve?(!) 7.Vd3 f5
v.s. Fakat Siyahn 5. ... g4 hamlesinden sonra Alman
satran Lchner'in teklif ettii 6.e4!? g:f3 7.V:f3 (ah gam
biti stilindeki ! ) Figr fedas olduka ilgintir]. 6 . ... F:e5
7 .d:e5 V:d1 +8.:d1 ve Siyah, Pe5'i aldktan sonra oyunu
eitliyor, rnein: 8 . ... Ac6 9.Ac3 Fe6 1 O.Ff4 0-0-0+ 1 1 .e1
Age7 ve 1 2 . ... Ag6 yeterli karoyunla.
una dikkat edelim ki 1 . ... e5 From gambitini uygulamak
isteyen bir oyuncu, 2.e4 yantndan sonra (belki de hi hazr
olmad halde) Siyahla ah gambitini, veya 2.f:e5 d6 3.Af3
d:e5 (baka ne yapabilir ki? ! ) 4.e4, yani reddedilen ah gam
bitinin bir varyantn oynamak zorunda kalabilir.
2.Af3 . . .

Veya 2.e3 Af6 (Elbette, Siyah burada d a 2 . ... g 6 sistemini

seebilir) 3.Af3 (Burada 3.b3 vakitsiz olurdu, nk bu ham
leden sonra Siyahn elverili 3. ... d4! yant var) 3 . .. .Fg4( 1 )
4.h3 F:f3 5.V:f3 Abd? 6.d4 (e7-e5 Piyon ilerlemesini nlemek
amacy la) 6 . ... Ae4 (bilindii gibi, kapal durumlarda Atlarn
kymeti artmaktadr) 7.Fd3 f5 8.0-0 e6 9.c4 c6, Siyah iin
olduka salam bir Stonewall durumu ile. Bu gibi pozisyon
larda iki Fil ek hissediliri bir avantaj salayamaz. Gz nne
alnan bu varyantta ilgin bir "transformasyon" meydana
gelmitir: Beyaz, Holanda tipi gelime sistemini oynamak
amac ile partiye 1 .f4 hamlesi ile balam, oysa Holanda
savunmas iin tipik bir "Stonewall" formasyonu kuran Siyah
olmutur. ..
2 . . . . g6 3 .g3 . . .

Bugnlerde hem Beyaz, hem d e Siyah iin e n ok rastlanan

devam yollar.
3 . . . . Fg7 4.Fg2 Ad7

B i rd al l
Bu konuda, gnmzde az rastlanan
1 .f4 . ..

hamlesini ksaca gzden geireceiz. Bu hamle ilk defa

olarak tannm lngiliz usta Henry Bird (1 830-1 908)
tarafndan Steinitz'e kar oynad bir partide kullanlmtr.
Siyah birka devam yolundan birini seebilir, rnein: 1 ) 1 . ...
d5 [Buna bazen "ilk elde" [yani: beyaz talarla) Holanda par
tisi, veya "Holanda hcumu" denilir], il) 1 . ... Af6, 1 . ... e6 ve
1 . ... c5 hamlelerinin bal bana fazla nemi yoktur. Bunlar
genellikle ayn gelime sistemlerine gtrr, 1 1 1 ) 1 . ... e5
2.d:e5 d6 - From gambiti, iV) Geen asrda oynanan ve
bugnlerde unutulan simetrik 1 . ... f5 yant. Olaylar genellik
le Holanda partisindeki gibi gelimektedir.

Siyah iin bundan baka 4 . . . . c5 5.d3 b6 6.0-0 Fb7 7.e4 d:e4

8.Ag5 Af6 9.A:e4 A:e4 1 O.d:e4 V:d1 1 1 .K:d1 Ad? v.s. devam
yolu da iyidir.
5.Ac3 Af6 6.d3 0-0 7 .e4 d:e4

Siyah iin zorluk iermeyen bir oyun ile (Sawon-Gufeld,

1 971 ).
Parti No 93
Kolarov - Peev
(Bulgaristan, 1969) . Bird al
1 .f4 Af6 2.Af3 b6 3 .g3 Fb7 4.Fg2 c5 5.d3 d5
6.0-0 g6 7 .Ae5 Abd7?!

1 . . . . d5

Yukarda sylendii gibi, Siyah burada keskin bir oyuna

gtren 1 . ... e5!? hamlesini seebilir. 2.f:e5 d6 3.e:d6 F:d6
hamlelerinden sonra Siyah hem gelime stnl, hem de
zayflam olan beyaz ah konu muna kar hcum olanaklar
elde etmektedir: imdi, rnein, Siyah hamlelik mat ile
tehdit eder (4 . ... Vh4+ v.s.). Fakat Siyah bunun iin her iki
merkez Piyonunu da vermek zorunda kalmtr! .. 4.Af3 g5

8.c2-c4 Piyon ilerlemesini nlemek iin 7 . ... Ve? oynamak

daha iyi olurdu.
8.c4 A:e5?

yi deil. Burada artk 8 . ... Ve? azok zorunlu idi.

286

9.f:e5 Ad7 1 0.Ac3 A:e5 1 1 .A:d5 Vd7 1 2.F 5 . . .

Sokolsky balangc

grlemey en "sinsi" 1 3.Ff6! tehdidi ile!

12 . . . . OOO

Bu ise Beyaza hcum anslar verir.

1 3 .a4! h6 14.Ff4 Fg7 1 5.a5 e6

Partinin. devamnn gsterdii gibi, bu da yeterli deildir.

Fakat Syahn durumu artk zordur.
1 6 .a:b6! e:d5 1 7.b:a7 Sc7 1 8.Vb3 g5
1 9 . Fd2 Sd6

ah, son are olar? k, Vezir kanadndan kamaya alr; fakat

bu ka denemes de baarszlkla biter:
20 .c:d5 Vc8 21 .Vb6+ Sd7 22.K:f7+!

v i Y.ah terkeder (22 . ... A:f7 23.Ve6+ c7 24.Fa5 mata

goturur). ok zarif bir "acma darbesi" ! ...
Kanat a l lan
Olduka az rastlanan "kanat allarn" ksaca gzden
geirelim.

1) 1 . b3.
Bu a leyi nl Danimarkal GM Bent Larsen birok turnuva

p rtsnde oynamtr. (Bu sebepten dolay 1 .b3-sistemine

brok defa Larsen al denilir).
1 .b3'ten de az rastlanan iki al:
11) 1 .a3. B ilk hamleyi Anderssen, Morphy'ye kar oynad
brok partde kullanmtr. Doal 1 . ... e5 yantndan sonra
Ander.ssen 2.c4 oynayarak "birinci elde" Sicilya partisini elde
ederd. 1 . : d 'tn sonra da bu hamle faydal olabilir.
Anlalan, Syah n en mantkl hareket tarz, gz nne
alnan ,.aa amlesinin yararsz olduu sistemleri uygula
1 . ... Af6 veya 1 . ... g6 hamleleri ile balayan
maktr, ornegn
allar.

111) 1 .g3.

Bu hamle genellikle baka kanat allarna gtrr, rnein:

1 . ... d5 2.Af3 Af6 3.d4 v.s. Fakat Beyaz 1 . ... e5 yantnda
sonra da 2.Af3 oynayabilir. Bu taktirde 2 . ... e4 3.Ad4 v.s.
devam yolu "birinci elde" (ve bir tempo fazlasyla) Aljehin
savunmasna ("hcumuna") gtrr.
111) 1 .b . Bu al krainal usta A. Sokolsky'nin (1 907 967) . 2-.b4 al adl monografisinde ayrntl olarak
ncelenmtr (Parti No 94'e baknz).
imdi 1 .b3 aln ksaca gzden geirelim:
1 .b3 es

Mantkl bir yan 1 . ... d5'tan sonra Beyaz (bir tempo

fazlasyla) Vezir-Hint sistemini uygulayabilir.
2 . Fb2 Ac6 3.e3

. .

3.c4 Af6 4.Af3 e4! 5.Ad4 Fc5 6.A:c6 d:c6! 7.e3 Ff5 8.Vc2 Ve?
9.Fe2 0-0-0, Siyah iin ok iyi bir oyuna gtrr (Larsen
Spassky, 1 970).
3 . . . . Af6 4.Af3 e4 5 .Ad4 A:d4 6. F:d4 Fe7
7.c4 0-0 8.Vc21

Beyaz iin hafif bir inisiyatif ile ( Larsen, Parma, 1 970).

Parti No 94
Chernyschov - Les
(Chabarovsky, 1 969)

Bu orijin ! al bugnlerde ou nlukla "Sokolsky

b.ala g.. ? l rak adland rlmaktad r. nk , yukarda
zkredldg . gb, bu al ilk inceleyen tannm satran
sta, teorsye_n ve yazar A. Sokolsky'dir. Ancak birok kez,
ozellkle Amerka ve Avrupa lkelerinde eski ismi olan
" g ran Q utn" .. adyla anld da olur. B ismin hikayesi
oyledr: nl ew Yo_rk 1 92_ urnuvas srasnda, oyunun
serbest br g ununde, brka buyukusta oradaki tannm hay
vanat bahesine gitmi er. Unutulmaz usta ve en byk
satra .Y.zarlarndan br ol n S. Tartakower bir orangutann
kafes onunde durarak, etli jest ve kelimeler yardmyla
hayvan!a onur:aya balam. Ertesi gn, beyaz talarla
oy adg br parte 1 .b2-b4 hamlesini yapm ve gazeteci
lern bu ala at sorularna yle karlk vermi: "Evet
evet haklsnz! Bu, yepyeni bir altr; bunu bana d
tavsye eden de dostum orangutandr! .."
Bu aln temel fikri, Vezir kanadnda saha stnl elde
etmektir.
1 . . . . Af6 2. Fb2 e6 3.a3 . . .

Burada 3.b5 daha etkilidir.

3 . . . . Fe7 4.e3 OO 5. Fd3!?

Orijinal bir plan. Bu Fil benzer durumlarda d3-hanesine

gelitirilebilir, . .nk q ier_ Fil _ f.ia c etto yardmyla byk
apraza yerlt l f!l t.r. md k Fl de siyah rok pozisy
onuna yoneltlmtr. Syah dikkatli oynamaldr.
5

. .

h6?

Oysa, bu hamle ile rok durumunu ciddi ekilde zayflatmak

tadr.
6: Af3 b6 7.g4 . . .

Beyaz, Siyahn hatasndan hemen yararlanmaya almak

tadr.
7 . . . . Fb7

g4-g5 Piyon ilerleini nlemek amac ile. Fakat bu savunma

yetersizdir.
8.g5(!) h:q5?

kinci .ciddi hata. Siyahn durumu, elbette, zordur; fakat 8 . ...

Ae4 braz daha iyi idi. Yaplan hamleden sonra beyaz hcum
tehlikeli hale gelir.
9.A:g5 . . .

Siyah herhalde b u hamleyi beklemiyordu ...

9 . . . . F:h1 ?

Siyah, bu hcumun tehlikeli olduuna inanmamaktadr. Oysa

eydana gelen durumda bir Kale ( ! ) fazlas nemli deildir.
Syah bu rada 9 . ... g6 oynamalyd; ancak bu taktirde de
1 O.Kg1 v.s. den sonra konumunu savunabilmesi ok zor ola
cakt.
1 0. F:f6 q6

Vey. 1 0 . ... F:f6 1 1 .Vh5 Ke8 1 2.Fh7+ Sh8 1 3.A:f7 mat. Siyah,
Kh1 _ lrken, 1 0 .... g6 devam yol una gveniyord u. Gerekten
de, hucumun devam pek belli deildir. Fakat...
1 1 . Vh5!!

ve kanlmaz mat yznden Siyah terkeder (1 1 . ... gh

1 2.Fh?#).
287

AILI (4)

Birka sz daha
Partinin alla rna ait son KISIM burada bitmekte dir.
imdiy e kadar neler yapt mz ve verilen bilgilerin yeterli
olup olmad sorular n gzden geirm ek herhald e yararl
olur. Birinci soruyu ksaca yantlam ak iin unu belirtm ek
yeterlid ir: Ak, yarak ve kapal snflara ait bt.n. nemli
alla r gz nne alarak, bunlara ait baz genel blgler ver
meye altk.
kinci soruya gelince , i biraz daha karma k . bir.. hale 9elir;
yant beraberce dne lim, de9e li okuyu u ! . once dkkat
etmem iz gereke n, "acaba bu blgler yterl m? .sorusu n
aslnda hibir ey anlatmaddr. Ne n ve hang ama n
"yeterli " olaca n belirtm eden, bu soruya yant vermek
anlams z olur. Gerekten de, satranca yeni balaya nlar iin
yazlan , olduk a basit ilkel kitapla rda da llar n gen I
prensip leri ve en nemli varyan tlar ksaca ncee.nm.etedr.
Buna ait btn bilgiler, rnein 20-25 sayfada verlm tr; bu
"silah" , satran kitapla r ile hi uram am bir pa.rtnre kar
tamam en yeterlid ir. Ancak lkeid herhan g br dernet ,
hatta okullararas malar da bile, y br baar elde etmek n
yetersi z kalabili r. Bu kitapta verilen bilgiler, tabii i ol.duk
kapsam ldar. Ancak yine de lstanu l, Ankara! _ lzm gb
ehirle rin her sene oynana n ampy onlukla r n, h de
yeterli deildi r. Pekala, byle kuvvetl i ("ciddi" ) t rnuvala r
iin neler yapabi liriz? Soruyu daha genel anlamd a ynelersek:
"herkese ak otan Uluslararas Ope . (=.'.'A.9k" turnuva larda
oynaya bilmek iin neler yapma lyz? du elm.: Yant bul
mak iin ilk nce satran al.arna at . .terat r . akknd
baz genel bilgiler verelm : Sclya parts ndek Dragon
varyan tn gzden geirel im : GM G uf.el.d'.n sadece . u
varyan t ( ! ) inceley en 31 6 sayfalk esern ornek v rmtk .
Bu bir istisna deildi r. Suetn, Polugayevsky, Taman ow,
Gufeld v.s. gibi byku sta ve teorisy enlerin katlm ile
hazrla nm (ve son olarak, o zaman ki DDR'd e "Sportverlag
Bertin" yaynev i tarafnd an 1 987 ylnda Almanc a olarak

yaynlan m olan) "Moder n Satran teorisi" isimli seri 250

veya daha fazla sayfa ieren 24( !) ciltten olu akt.d /a l
allara ait kitaplar n says elbette farkldr; ornegn lngl
balang c" 1 cilt, Sicilya partisi ise 4 ciltte incelen mitir (yan
1 000 sayfadan fazladr ). Yksek snflard aki satran9laE
arasnd a ok pople r olan bu eserler, alla rn tumu
hakknd a gerekt en olduka ayrntl bilgilere yer vermekte
dir. Btn bu aklam alardan sonra deerli okuy cumuz,
btn bu bilgileri , yani aa yukar 6000 ( ! ) sayfada ncelen
mi olan sonsuz sayda varya t bilmeni n ve h t rlaman n
m utlaka gerekli olup olmadg n merak edeblr. Yant:
Kesinli kle hayrd r. Kolayca anlala bilecei gibi, bu zaten
olanaks zdr. Hemen belirtelim ki, byk uluslararas turnu
valarda "al uzman " olarak tannan ustalar bile, ancak
kendi stil ve zevkleri ne gre setikle ri snrl sayda varyant
ile uramaktadrl ar. Bildiim iz gibi, buna ksaca "alla r
repertuv ar" denilir. Hatrlatalm: Ornein Botwinn ik.
hreti n zirvesin de iken, 1 .e4'e kar uzun bir sre Fransz
partisin i 3 . ... Fb4 varyant n oynam , fakat Tal . ile oynad
birinci Dnya ampiy onluu mand a bununla nspete n fena
sonula r aldnd an, rvan ma iin Caro-a n savun
masn hazrlam ve ok iyi sonula r elde atmtr. Kuwetl
bir satran nn (her eit "ustan n") mutlaa belli bir " llar
repertuv ar" vardr. Ve siz, deerli okuyuc umuzda nallah
"kuvvetli" dediim iz turnuva larda oynamaya balad gnzda ,
kendinize "uygun " bir repertu var kurmak zorunda kala
caksn z - stelik ok sayda ayrntl varyant ieren, ve
yukard a sz geen "Modern Satran !orisi" serisind eki
eserlere benzer kitpalar yardm yla. Bu n altnda n kalka
bilmek iin, elbette, ok uram anz gerekec ektir; fakat bunu
artk rahatl kla yapabil irsiniz. Biz, kitabm da nispete n snrl
sayda varyant , stelik bazlarn da fazla ayrnty girmede n
inceled ik. Birok msabaka iin bunlar yeterld r. Bununla
berabe r, be l l i bir seviye den sonra kitabm z "repert uvr"
kurulmas iin yetersiz kalacaktr. (Repert uvar meydan a getr
ilmesiy le ilgili aklam alar ve tler KISIM .. de verilmi tir).

288

EK 1
SZLK
Ak hat: zerinde Piyon bulunmayan dey stun.
Ak ki ve ifte ki: Bir tan oynanmas sonucu olarak ha

sm .h na kar hcum durum una giren bir Figrle yaplan

kitir. Ornein: Beyazlar - Fh1 , Ad5, Siyahlar - a8 durumun
da olunca, Ad5-e3+ hamlesi bir ak kitir. nk buradaki
ki, son hamleyi yapan At tarafndan deil, n alan Fil ta
rafndan yaplmtr. Eer hamleyi yapan ta tarafndan da ha
sm ahna kar ayrca bir ki hcumu yaplm olursa, bu
taktirde a kiin zel bir hali karsnda kalrz, ki buna ifte
ki denilir. Ornein: Evvelki durumda Ad5-c7++., bir ifte ki
tir.
. Amaz (balan). Yerinden kaldrldnda kendi ahn (ve
ya deerli bir Figr) rakibin hcumuna ak brakan bir Figr
veya bir Piyonun durumunu anlatan bir deyimdir. rnein,
Beyaz: g2, Af3; Siyah: Fe4. Yukarda sylendii gibi, bu de
yim, oynamaktan kanlacak talar iin de kullanlr, rnein:
Beyaz: Vg2, Af3; Siyah: Fe4 - fakat yararl olduu taktirde
"balanm" olan Af3 tabii ki hamle yapabilir. [57(a), (b) ve
(c) numaral Diyagramlara ait aklamalara baknz].
Ar Figrler. Vezir ile Kaleler.
Ajurne parti: Yarta (msabakada} kabul edilen oyuna za
man (genellikle 5 saat) zarfnda yarda kalm parti. Bu du
rumda hamle sras sahibi olan oyuncunun son yapt (gizli)
hamle parti formlerine not edilerek bir zarfa konur, zarfn
zerine de tahtadaki konumu ile partnrlerin harcad d
nme zaman yazlarak turnuva hakemine verilir. Bundan
sonra, yar artlarna bal olmak zere, parti belli bir zaman
aralndan sonra (ayn veya ertesi gn) yeni bir oyun zama
nnda tamamlanr.
eitli ehirlerde (genellikle hafta sonlarnda, "deplasmanl"
olarak) oynanan Takm "lig" msabakalarnda ie -konuklar
gz nnde tutularak- ikinci oyun seansndan sonra son ko
num, deerlendirmek ve tahmin edilen sonu tesbit edilmek
zere hakem heyetine verilmektedir.
Al ' aveugle ("alavgl" - Franszca: "krleme"}: Tahtasz oyun;
tahtaya bakmadan oynanan oyun demektir. Vaktiyle araplar
ca da bilinen bu oyun tarz geen asrda pek byk bir geli
meye ulamtr: P.Morphy tahtaya bakmadan simltane ola
rak (ayn zamanda) sekiz, Zuckertort on ve Pillsbury oniki
parti oynam. Bu yzylda baz (tahtasz) simltane rekorlar
y.ledir: 1 902 Hannover, Pillsbury, 21 parti; 1 91 9 Haarlem,
Ret, 24; 1 921 Budapete, Breyer, 25; 1 924 New York, Alje
hin, 26, olduka kuwetli partnrlere kar, sonu + 1 6 -5 =
5; 1 929 Sao Paulo, Reti, 29, sonu: +20-2=7; 1 931 Anrwer
pen, Koltanowsky, 30, + 20-0(! ) = 1 0 1 933 Chicago, Aljehin,
32; 1 947 Sao Paulo, Najdorf, 45, + 39-2 = 4; imdi dnya re
koru, birka sene nce gen yanda trafik kazasnda len
Macar ustas Jacos Flesch'indir: 1 970 Budapete, 62 parti.
Ayrk ("izole") Piyon: Komu dey stunlarnda ayn renk
ten baka Piyon bulunmayan bir Piyon. 1 .d4 dS 2.c4 e63.Af3
es 4.c:d5 e:d5 5.d:c5 hamlelerinden sonra d5 hanesinde
"izole" Piyon meydana gelir.
Ba l (birbirine bal, bitiik) Piyonlar. Komu dey stun
lardaki ayn renkli Piyonlar, rnein: Beyaz Pd4 ve Pe4.
Bekleme hamlesi. Balca amac oyun srasn rakibe aktar289

mak olan bir hamleye denilir. rnein- Beyaz: d6, PP.: e3,
e7; Siyah: e8 pozisyonunu gz nne alalm. Hamle sras
Beyazn; 1 .e5?? devam yolu pata gtrr, 1 .e3-e4 bekleme
hamlesi ise partiyi hemen kazanr: 1 . ... f7 2.d7 v.s.
Beraberl ik: Bir parti, aadaki hallerde berabere biter: a) ki
partnr ara d gnll (kendi arzusu ile) anlama, b) pat,
c) hamlelernn u kez tekrarlanmas, d) daimi ki, ve e) baz
teorik oyunsonlarnda, satran kurallar ile saptanan azami
hamle saysnn gemesi sonucunda.
Bilguer. Vaktiyle ok nl bir teorik satran kitab. Alman
satran ustas Rudolf von Bilguer'in (1 81 5 - 1 840) balan
m olan bu klasik eser, lmnden sonra, von der Lasa ta
rafndan tamamlanm olup, uzun yllarca kullanlan bir al
kitab olmutur. (8'inci bask Kari Schlechter tarafndan yeni
lenmi ve 1 926 ( ! ) ylnda Mieses ve Kmoch tarafndan yeni
den tamamlanmtr).
B itiik Piyonlar: Komu dey stunlarda ayn renkli Piyon
lar.
Blitz oyunu: Yldrm oyunu ("Blitz", Almanca yldrm): Taraf
larn, hamlelerini pek abuk ve hemen dnmeden oynamak
zorunda olduklar bir oyun tarzdr. En ok kullanlan tarz satran saati ile oynanan ve btn parti iin 5 dakika dn
me zaman verilen partiler.
Bomaca mat (mat etouffe). ahnn kamasna kendi tala
rnn engel olmas yznden oluan mat. rnein, Beyaz:
h1 , Va2, Ag5, PP.: g2, h2 (5}; Siyah: h8, Va8, Kf8, PP.: g?,
f? (5) pozisyonu gz nne alalm. Hamle sras ile Beyaz
aadaki g ibi mat eder: 1 .Af?+ g8 2.Ah6++ h8 3.Vg8+!
K:g8 4.Af7#.
Caissa (Kaisa). Mitolojide satran ilahesi.
apraz (diyagonal). Yan yana ve yan renkli hanelerin sras,
rnein: a3-b2-c1 , veya a1 -b2-c3 ... h8 (byk apraz).
atal . Bir Piyonun ayn anda iki Figre hcum etmesi. Atn
ifte hcumuna da bazen atal denilir.
ifte ki. "Ak ki ve ifte ki" szne baknz.
oban (ocuk) mat. Oyunun ilk hamlelerinde Vezir ve Fil ile
f7 veya f2 haneleri zerinde yaplan mat. rnein: 1 .e4 e5
2.Fc4 Ac6 3.Vf3 d6?? 4.V:f? mat.
Daimi ki: Hasm ahna kar, ard aras kesilmeden yaplan
sra kilerdir. Hasm ah daimi kilerden kaamayacandan,
oyun berabere kalr. Ornein: Beyazlar - c8, Kb7; Siyahlar a8, Va1 , Ka6 durumunda olunca, Beyazlar Kale ile b7 ve b8
haneleri zerinden daimi ki yapabilir.
Deirmen (kombinezonu). .
Ak ki serisiyle kurulan .
kombinezonun addr. B u ..
o in e g
m
a
rilmitir: 1 . K:g?+
h8
2.K:f?+ g8 (Siyahn btn
hamleleri zorunludur. . . )
3.Kg7 + ("mekanizma" ye
niden kurulmaktadr) 3 . ... .
h8 4.K:e7 + g8 5.Kg? +
h8 6.Kd? + g8 7.Kg? + h8 8.K:c? + g8 9.Kg?+ h8
1 0.K:b7 g8 1 1 .Kg?+ h8 1 2.K:a? g8 1 3.K:a8 ve kazanr.
Deime: Verilen bir taa kar hasmdan ayn deerde bir
ta almak.
Diyagonal . apraz iin bazen kullanlan deyim. (apraz ko-

!l!fiftlT

EKLER

nusuna baknz).
Duble Piyon: Ayn renkte iki Piyonun bir dey stun zerin
deki ifti; rnein, c2 ve c4 hanelerinde iki beyaz Piyon.
Elo sistemi. Satranlarn oyun kuvvetlerini belirten bir de
erlendirme sistemi. Milwaukee (A.B.D.) Universitenin Teorik
Fizik Profesr Arpad E. Elo tarafndan meydana getirilmitir.
Bu sistem isttistik ve olaslk (ihtimal. probabilte) teorisinin
bilimsel metotlarna gre kurulmu olup, bugnlerde (ulusla
raras olma.k zere) her yerde kullanlmaktadr. [Daha nce
kullanlan "lngo - sistemi ve Elo-sistemi arasnda u bant
vardr: Elo - 2800 - 7,5 lngo].
1 .1 .1 993 tarihli FiDE listesine gre zirvedeki oyuncularn Elo
puanlar yledir: 1 .G.Kasparov (2805); 2.A.Karpov (2725);
3.V. lvantschuk (271 0); V. Anand (2.71 0); 5.B.Gelfand
(2690); 6. W.Kramnik (2685); 7.A.Schirov (2670); 8.J.Bare
yev (2670) 9.K.Georgiev (2660) 1 O.W.Salov (2660).
Endspiel (Almancadr ve "endspil" okunur): Oyunsonu (fi
nal).
En passant (="e.p.", Franszca: "Geerken"); bu deyim, ve
zellikle (e.p.) saltlmas, eitli dillerdeki yaynlarda da kul
lanlmaktadr. ilk durumunda bulunan bir Piyonun iki hane
birden srld zaman, yanndan getii hasm Piyonu ta
rafndan alnmasndan olumu olan kuraln ksaltlm anla
tmdr. rnein, Beyazlarn Piyonu e2 ve Siyahlarn Piyonu
d4 te bulunduu bir durumda, e2-e4 hamlesinden sonra Si
yahlar d4:e3 (e.p.) hamlesiyle bu Piyonu alabilir.
Ett. Taraflardan birinin, konulan artlara gre oyunu kazan-.
mak veye beraberlii salamak
zorunda bulunduu, dizili (ku
rulmu, "kompoze" edilmi) ..
bir durumdur. Problemlerin
aksine, ettlerin pratik oyunla
ilgisi ok olduundan, irdeln
meleri byk fayda salar. Or:.
nek olarak unlu ett*
H.Rinck'in Diyagramda gste
rilmi olan eserini gz nne alalm.
Hamle sras Beyazn: Kazan. ok byk hareket serbestli
ine ramen, beyaz Figrler siyah Kaleyi yakalamaktadr:
1 .Ad51 Kc4. Dier hamleler Beyazn iini kolaylatrmatadr,
rnein: 1 . ... Ka4 2.Fc5! , ve 3.Af6+ v.s.; veya 1 . ... Kf5 2.g?
Kg5 (veya 2 . ... f7 3.g8V+! :g8 4.Ae?+) 3. g8V+ K:g8
4.Af6+, ve kazanr.
2.g7 f7 3.g8V+I :g8 4.b3 . imdi ok ilgin ve retici bir
durum meydana gelmitir: Beyaz Figrler tahtann btnn
de egemenli ("domination") kurmulardr; gerekten de, si
yah Kale 1 4 (!) hamle yapabilir - fakat her yerde yakalanmak
tadr!..
Farkl "renkli " Filler. Taraflarn, farkl renkli apraztarda
yryen Filleri; rnein. Beyaz "f1 " ve Siyahn "f8"deki Filleri
gibi. Dikkat edilecek nokta udur ki, kitaplarda birok defa k
saltlm (ve aslnda pek hassas olmayan) deyimler kullanl
matadr, rnein: "Siyahn g4-hanesindeki beyaz Fili" ( "be
yazhaneli Fil i " ) yerine).
Feda (fedakarlk) : Dorudan doruya bir hcum olana elde
etmek veya bir durum avantaj kazanmak amacyla yaplan is
temli balamas.
Fianchetto (Fianco, talyanca: Yan taraf veya kanat demek-

tir): Filin byk apraz stun zerinde gelimesi. rnein:

g2-g3 ve Ff1 -g2.
FiDE: Federation l nternational des Echecs = Uluslararas Sat
ran Federasyonu.
Figr: Piyonlar hari dier btn talar iin kullanlan genel
bir deyimdir. Bununla beraber, bazen "Figrler" derken (as
lnda yanl olarak) hem gerek Figrleri hem de Piyonlar
kastederler.
Fora (Almancas: Vorgabe): Oyunda daha kuvvetli olan tara
fn hasmna verdii avantaj. Daha ok kahvehanelerde para
ile oynanan partilerde rastlanr; ciddi satranla ilgisi yoktur.
Allm "foralar" unlardr: 1 ) Piyon ile hamle foras: Fora
veren taraf f? Piyonunu karr ve siyah talarla oynar, 2) Pi
yon ile iki hamle foras: Ayn eydir. Yalnz partiye balanrken
beyaz talarla oynayan taraf stste iki hamle birden oynar,
rnein e2-e4 ve d2-d4 gibi, 3) At foras Fora veren taraf be
yaz talarla oynar ve b1 (nadiren g1 ) Atn karr, 4) Kale fo
ras: Kale karlr ve bu taktirde oyun balamadan nce a2
Piyonu a3 hanesine konulur, 5) Vezir foras.
Gambit: Gelimenin hzlandrlmas amacyla bir Piyon veya
bir Figr feda edilerek oynanan al.
Geer (serbest) Piyon. lerlemesi rakip Piyonlar tarafndan
engellenemeyen "serbest" bir Piyona geer Piyon denilir. Son
sraya gelmesi ve Vezir (veya, gerekirse baka bir Figr) ol
maya aday olan geer Piyon, eitli artlarda ve zellikle
oyunsonlarnda ounlukla nemli bir rol oynar.
Hafif Figrler: Fiillerle Atlar.
Hane. Tahtann 8x8 siyah-beyaz (koyun - ak) karelerinin
genellikle kullanlan ismi.
ICCF = l nternational Correspondence Chess Federation
(Uluslararas Yazmal Satran Federasyonu).
IGM = (ngilizce) "Uluslararas bykusta" iin ksaltma.
iM = (ngilizce) "Uluslararas usta" iin ksaltma.
nisiyatif - daha etkili (aktif) durum: oyunda olup bitenler
zerinde hakimiyet. Satran partisinde inisiyatifi karakterize
eden motifler, Saha stnl, Figrlerin aktif durumu, Fi
grler arasnda ibirlii, Tempo avantajdr. nisiyatifi elde et
mek iin bazan maddi fedalar yaplmaktadr, rnein Evans
gambitinde olduu gibi (KISIM ?'ye baknz).
svire siste m i . Turnuvalarn organizasyon (gerekleme)
tarz. Herkesin herkesle oynad normal "tur" ("lig" usul)
turnuvasnn, satran saysnn okluu yznden (Avru
pa'da 500 e kadar, A.B.D. 'de bundan da ok daha fazla) pra
tik olarak oynanamad durumlarda uygulanmaktadr. Genel
likle 9 (bazen 1 1 ) tur oynan r. Partnr iftlerini belirtmek
iin ilk gn Ela puanlar gz nne alnr. (veya kura ekilir).
Bundan sonraki gnlerde en yksek puan sahipleri aralarn
da, ikinci durumda olanlar da kendi aralarnda v.s.
J'adoube ("jadub"): Bir ta oynamak veya almak zorunlulu
una neden vermeden, bunun tahtadaki durumunu dzelt
meden nce, genellikle ("dzeltiyorum" anlamna gelen) bu
Franszca deyimi kullanlr.
Kal ite: Kale ile hafif bir Figr arasndaki kuwet fark. Bir ha
fif Figr rakibin Kalesiyle deimeye "kalite kazanmak" de
nilir.
Kanat: Vezirlerin bulunduu tahtann yarsna (yani: a1 -a8d8-d1 ksmna) Vezir kanad, br yary (yani: e1 -e8-h1 -h8
ksmna ah kanad denilir.
290

EKLER

Kar hcu m: S ranta nem li bir rol oyna r; nk

vakti nde
.

("d kript if') notasyonu : P.Q4 (bura da O=O ="kra lie"

lnglzce Vezr .n add r); mekt upla ma ile oynaueen
nan parti lerde.
42-4 4.
[Notasyona ait ayrntl bilgil er, KISIM 2'de
mas - Notasyon ve semb oller" ) verilm itir] .("Partileri n yazl
o i.m i r t. "Sat ran Olim piyad " - ulus larar as takm
. c
Dnya
brn
lg. 1 ) Ere kle : Bi! takm da 4 asl ve .2 yede k oyun cu.
Resm olmayan lk Olm pyatlar 1 924 (Pari s) ve 1 927 (Bud
Ki. ahn , bir rakip ta taraf ndan tehdi t edilm esidi
a
pete ) de oyna n mt r. Bund an sonra her iki sene
r.
de
bir
.
FiDE
Kom binezon: Ta raflar an birine duru m stn l,
ta kazan tarafn dan resm olara k dze nlenm ekted ir. 1 952'd en s nraki
c va mat ekli. nde br avantaj salayan zorun lu varya
mala r a takm l r ilk nce n g rupla rda orad aki so
ntlara yar
denl r.
nu ara bagl ola k uzere B, C gibi final grupvelarnd
yera
, 1 76 s.nesnden bugu. ne kada r ise Olim piyat larasvi
Kons lta syon d.a nm a) parti leri : Taraf larn (veya
re
yaln
z
bir
sstem
e gore yaplm tr. il) Bayan lar: 1 957 den beri (1 974
tarafn) 2-3. k tarafndan olut uruld uu parti lere
denil
ir
den ber Erke kler Olim piyat na para lel olara k), bir
Dan mal partil erde taraflar ayr ayr yerle rde bulun up
da 3
' oyu asl ye. br. yede k oyun cu olma k zere , Baya nlar iin takm
sras n.da . aml eler . "spiker" = bir yard mc arac
de
ayr
bir
l
ile
dier
.
Olmp yat vardr.
tarafa lel r. onsu! tyo partil erind e tarafl arn, duru
mlar
Son sene
n tahta uzer nde Fgur ler oyna tmak suretiyle anali z
lerde Olimp iyatlara katla n lke says 1 00' am
etme k tr.
hakk vard r.
bla nan kar.hucu m brok defa hasm n hcu muna
kar iyi
br savu nma slah
olu turur.
Kr ma (dei tirm e). Bj r oyun cu kend i ordu sund
an bir ta
verp, buna kar lk (og unluk la) ayn dee
rde rakip bir ta 1
alrsa - bu tala rn kr ld (dei tirild ii) syle
nir.
Ksa (ksa ltl m ) notasyon hakk nda BL M l'de
sayfa
bakn z.

'

Uga l m a t. lk defa Lega l-Sain t Brie (Pari s 1

partis inde
mey dana gelen bir mat komb inezo n (1 O numa750)
ral
partiy
e ba
knz) .
Mane.va: Piyon larn duru munu iyile tirme veya
Figrlere
daha y br. durum sala ma amac yla yapla nk haml
eye
(veya
sra ham lelere) deni lir.
Mat a. ahn , mat tehlikesi iind e bulun duu bir yerde
dir.
Mat e illeri . "Mat ekli " deyim i, mat duru munu n mey
.
dana
.
gelm esnd rol ynaya k tarafn Figrlerini
yonu iin
kullanlr: Orneg n aag daki Diyag ramd a matn pozis
eden
bak , .syah (rakip ) Ae2 beya z ahn g1 ve g3 "kamKh4't en
a" ha
Scha ch-R eport Gmb h Foto: Helm ut S c h
neler.m kontrol altnd a tutma kta, fakat beyaz g2-P iyonu
n eid e r
kend hn atnd a tama men benze r bir rol oynan maktada
dr: Aa dak Dyag ramla rda birka tipik mat ekli daha (Erke.kler) - rne in, hem Duba i 1 986 ve hem de Selan ik
gs 1 988 de bu say 1 07 dir.
terlm tr.

Res e bakn z: Satran Olim piyad 1 992,

la (Filip inler) .
o.u a'. trnu vann ban da bulun an Mani
takm
n mal ar
le Flp nl ta r:rn birin ciin in oyna nma ktad r. "Dn
yann
g r kalan ks.m se ynd ak salon larda mca
dele
etme
.
.
d!r. Bu Olm pyad n ne.tcele r: 1 .Rusya 39,0 (puan ); 2.zbkte
e
ksta n 3.5.0; 3.Erm enstan 34 .5; 4.A.B .D. 34,0; 5.Letonya
33,5 ., 6.lzla nda 33,q ; 7.Hrvats, tan 33,5 ; 8.G
n 33 o
9.Ukrayna 33,0; 1 0.lng iltere 33,0. Msa bakayarcista
topla
m 1 02
takm katl mtr.
Merkez: d4, e4, e5, d5 hane lerine denil ir.
Minyat.r.. Ksa (gene llikle haml e says 20'de n fazla
olmayan)

P.artle r n azen kullan lan bir deyim dir. Satran "kom po

zsy.o.nund a ,, se - en ok 7 ta ieren probl emler
e ve ettle re
denlr.
Mitle lspie l (Alma nca bir deyim olup "mite lspil" okun
u r)
Oyun ortas dem ektir.
Notasyon: ir p rtinin hamle lerinin yazlm as. rne
in, Be
y za. parts. nn. lk haml esi olara k Vezir Piyon
u
iki
adm
Scha ch-Re port Gmb h Foto: Helm ut Schn
surdu l r; bu, eitl i yazl tarzla ryla (notasyonl arla) ileri
eider
not .e.dlce k: Tam notasyon (eskid en "Alma n notasyonuyle
kinci
resim
"
da
de
Novi
Sad
(1 990) Olim piyad ndak i Baya nlar
denl rd) 1 .d2 -d4; ksa (ksal tlm ) notasyon: 1 .d4; ngiliz Turnu vas
salonu gste rilmi tir.

291

EKLER

EKLER

Daha ncele ri Satrantan haberd ar olmaya lk ler de artk

Olimpiyatlara katlmaktadr. Bunda n sonrak Resm de Barba-

s atran banknotu. Bilindi

i gibi, eitli lelerde

imdiye kadar yuzlerce
postapulu karlmtr. Fa
kat 1 991 senesinde Eston
yada, tarihte ilk defa olmak
zere ' unutulmaz Estonya
l GM Paul Keres'in portre
sini ieren bir banknot
karlmtr. (Resme bak
nz).
(O ana kadar ancak Kba
da J.R. Capablanca'nn bu
lundu u bir madeni para
mevcuttu).
Schachreport
s atran krl . Kuvve.tli
dos-Za mbiya karlamasn dan bir grnt gsterilmiti r ustalar n (hatta arasra zr
(Novi Sad, Yugos lavya, limpiyat 1 990 . ..
vedeki GM'lerin! ) bile ba
. . . ..
Bu partiyi takip eden bir l ngil azete c oyle de! tr. Benu zen en basit olanaklar
(hamleleri) gremedikleri
pek kuvvetli bir satran deglm ; fakat bu ,p artnn sonuc
bilinen bir gerektir. Oyu
bellidi r: Ne olursa olsun, Siyah ( ! ) kazan r! ..
.
br
an
nu
anlamak ile hibir ili
oynan
ekilde
bir
zarif
ve
li
.
..
Parlak parti: Bilhassa kuvvet
r
partle
kisi
bulunmayan bu halle
boyle
alarda
turnuv
Baz
si.
dirilme
isimlen
n
partini
re "satran krl" deni
dlle ndirilm ektedi r.
lir. Buna ait eitli rnekler
Pat: Hamle srasn a sahip olan taa.n hi9bir hamle yapam a- KlSIM 9, "Satran krl
le).
r
Fgurle
ma hali (ne ah ve ne de baka
..
" konusunda verilmitir.
burne in (Diagra ma baknz ): Mat'ta n frkl .olmak uzere,aln
Satran makinesi ("ya
da ah "ki" altnda deild ir. (Bu kelime ltalyan cadan
lanc" otomat). Byle
tr (aslnd a Latinca dan: "Pactu m" - anlam a)] .
"satran oynayan" maki
Piyon zinciri: B i r apraz s. .
nay 1 769 senesin de o zatun zerinde ay renkten br
manlar da dnyac a nl Macar makina uza ve mucryd
ka Piy onun sralanmasdr,
(bulman) Baron W.von K. mpelen . ina et.tr. . Avustu
a2-b3-c4-d5 gibi.
Kralie si Maria Theres ia kokun de lk defa gosten len bu ma
kinann stnd eki masada buluna n satran takmn n tlar
Pratik: Birok satran otorit
n ok k giyinm i "mekan ik" bir "Trk" haekte ge !yor
lerine gre, prati k herey dr,
d {Resme baknz ). "Trk" adyla anlan .bu lk otomat ok
teori ise ancak yardm c are.
uzun senelerce btn Avrupa baken tlernde hayret uyan
Gerekten, satran ca _yen ba
ran bir sansasyon yaraty ordu, ve hatta ?7 .ene .sonr. (.),
layan veya az . t el sa
h
g
1 826'da New York'a turneye gitti. Her br gosten.dn .once
ranl ar ii en y ogut (tays
maki nann ii seyircil ere gsteri liyordu '. fakat becerk l br eye) kuvvet li rakiple rle mumkilde yerleti rilen mekani zmalar sayesn de o.aa la mAl
kn olduu kadar ok oynam aktr.
.
satran ustas gr. nmyo rdu,. Bu oynayan T rk e at
Psikolo ii: Daha ok, kuvvet li (usta snflr na ah oln) at manca Franszca lngilizc e ve ltalyan ca brok ktap yaynn _
ran lar arasnd a neml i rol oynay.an b. faktord u -. o llk m m'akina ilml d isksyo nlarna ve hatta tiyatro temsll erne
g
rakrp yabanc olmad taktird e. Pskolo k eylem.ern orne.le
kon oldu ... Fakat srr ancak bundan birok sene sora u-h
u
oyu
aktk
k,
see
r

alla
an
uymay
- rakibin stiline
.
1 un d u. "Trk" n nl rakipleri arasnd a Prusya Kral Fredrc
nl bir rakibe kar sakin, ak bir eklde konum sal du- 1 1 . Voltaire ve Napole on 1 anlr.
rumlar meydana getirmek v.s.
Satran saati: Btn "ciddi" turnuv a, ta.k.m . rl.alr.
"trainin g" (antren man) v.s. partilerinde, blndg gb, duun
me zaman snrlan drlm tr (oun lukla her oy ncuya 40
ve a 50 hamle iin 21/2 saat). Hamle apan, kend !arafndl
ki aatin dme sine basar; iki saat br kol mekan zmassaat
birbirin e bal olduu ndan, dmeye basan oyuncu nun
durmakta, rakibini n! ise are
kete geirm ektedir:. Oyl her
partn rn harcad g duunm e '.::'
zaman daha sonra toplanm ak- <
tadr.
s atran ve filate i : i.k P.? sta =::.
"satran pullar" !knc Dunya .::':'.
Rok: ah ve Kale ile ayn zaman da yaplan , yegane ifte ham- savan takip eden ilk yllarda ,
e (KlSIM 5'e baknz ).
292

ilk olarak Avrupa memleketlerinde (zellikle o zamanki

S.S.C.B. ve Yugoslavyada) ortaya km, fakat g mzde
ok sayda eitli memleketlerde yaygnlamaya balamtr.
Resimde, satran motifleri ieren birka rnek gsterilmitir.
lkemizde bu zel brann eksperleri, Trkiye Satran Fede
rasyonu eski Asbakan sayn Y.Mh. Vedat Koak ve kuwet
li satranlarmzdan Sayn Prof. Dr. Cokun Klr ve Fatih
Atakii'dir.

Schachreport
Simltane (oyunu): Bir ustann byk sayda rakibe kar ay
n zamanda oynamasdr. Resimde eski Dnya ampiyonu

A.Karpov'un simltane bir oyunu ("seans") grlmektedir.

Karpov genellile simltane 20-25 parti oynar; ismi ve seans
lar esnasndaki tavr sayesinde, ok sevilmektedir.
Bu oyun tarzna ait baz rekorlar yledir: 1 922 Cleveland,
Capablanca 1 03 parti oynamtr, sonu: +1 02 - O = 1 ( 1 ! ) eriilmesi aa yukar i mkansz olan bir rekordur; 1 922
Montreal, Marshall 1 55, + 1 26 - 8 = 21 : 1 950 Sao Paulo, Naj
dorf 250, + 226 - 1 O = 1 4; 1 949 San Francisco, Kotanowky
271 , +251 - 3 = 1 7; 1 977 Den Haag, Hollandal usta Bhm
460 parti (26 saat) , +390 - 21 = 49. Yeni rekorlar ek-Alman
GM Vlastimil Hort'a aittir; son rekor : (Hamburg 1 991 ) 666
parti (Usta 3 gnde 3,5 kilo kaybetmitir). Tabii ki byle
megaseanslarda ayn zamanda 30-40 kii oynamakta, parti
nin bittii yerlere hemen yeni partnrler alnmaktadr. Bu son
seansta Hart 20500 hamle yapm ve nonstop 43 kilometre
katetmitir. Bu performans, G uiness'in nl " Rekorlar kita
b'na alnmtr. Simltane oyunda T rkiye rekoru, bu kitabn
yazarnndr: 80 parti (+70 - O = 1 0).
Sinirler satranta nemli rol oynarlar. Baar iin sinirlere ha
kim olmak - arttr. rnein, rakibin hi beklenmeyen hamle
sinden sonra armamak, gibi. Soukkanllk, saysz parti
kazanmtr!
Strateji: Bu konu kitapta ayrntl ekilde aklanmtr. Bu ne
denden tr biz burada eski D nya ampiyonu ve Satran
tarihinin en byk yazar Prof. Max Euwe'nin szlerini akta
ralm: "Strateji , amalarn saptanmas ve planlarn oluturul
mas iermektedir. Taktik - planlarn gerekletirilmesidir.
Strateji soyut ("abstre") , taktik ise msbet (tantl, "konkre")
dir. Baka bir deyile: Strateji dnme, taktik ise 'grme' ile
ilgilidir".
Strbecek: Almanyada bir kydr. Orada (emin tarih kaynak
larna gre) birok yzyllardan beri (l) aa yukar herkes
satran oynamaktadr. Bu bakmdan tek bir ky olan Str
beck'te, okulda da satran dersleri verilmektedir. (Resme ba-

293

knz: Okula giden ocuklar).

ah kanad: "kanat" szcne baknz.
Talar: ah, Vezir, Kale, Fil, At ve Piyonlarn tmn kapla
yan bir deyimdir.
Tehdit: 1 ) Btn hcum hamleleri iin kullanlan deyim. 2 )
Partide maddi veya konumsal (pozisyonlar) bir avantajn el
de edilmesi niyetidir.
Teknik: B u kavram satranta edinilen tecrbe ve bilgilerin
toplamn ve (zellikle) kazanlm bir partiyi kazanmak sa
natn iermektedir.
Tempo: Satranta kazanlan ve kaybedilen tempolar deyimle
ri kullanlr. rnein, Beyazlar Vezirle bir hamle yaptlar, fakat
gittii hanede bir siyah hafif Figrn hcumuna uramas ne
deniyle Vezir eski yere dnmek zorunda kald; ite Beyazlar
"iki tempo kaybettiler" denilir.
Teori: zellikle allar ve oyunsonlarn inceleyen, yllardr
ilerleme ve analizlere dayanan teori gelitirilmitir. zellikle
allara ait okzengin bir literat r mevcuttur. Burada una
dikkat ekmek yerinde olur ki, tipik oyunsonlarnn ou ola
bildiince, ayrntl ve hassas ekilde incelendii halde, al
lar teorisi hala gelime safhasnda bulunmaktadr; bunun en
ak tanmlamas partinin bu safhasnda devaml olarak mey
dana g elen yeni hamleler ve varyantlardr.
Training (antrenman): Satran yarmalar iin, sportif ama
lar ieren hazrlk. Elemanter satran bilgileri veren retim
den farkl olmak zere, training'in amac yetenekli oyuncula
rn eitim i ve ustalarn "formlarnn" arttrlmasdr.
Turnuvalar: Geen asrn yarsndan sonra oynanmaa bala
yan modern turnuvalarda, herkes herkesle bir (veya 2, 3 v.s.
- "ma-turnuvas") parti oynard. En iyi olduu kabul edilen
bu sistemin eksiklii, oynayanlarn says arttka zamann da
by mesidir. Kolayca anlalaca gibi, rnein 20 kii oy
narsa, herkes 1 9 parti oynar ve 2-3 gnn serbest geecei
dn l rse, en az 22-23 gn gereklidir. Pekala, fakat oyna
mak isteyenlerin says diyelim 1 00 olursa, ne yaplr?! te
bunun iin, satrancn inanlmaz ekilde yaygnlat xxci
yzylda " open" = "ak" turnuvalar ok popler oldular. Or
nek olarak nl " Berliner Sommer" turnuvas alalm: Son se
nelerde katlan satranlarn says 500'den fazladr (New
York'ta 1 OOO'e yakn satrany ieren turnuvalar organize
edilmektedir). Byle turnuvalarda genellikle 9 tur oynanr. El
bette, byle turnuvalarda "tesadfi" sonularn meydana gel
mesi daha olanakldr.
Bunun ii n, bu faktrn roln azaltmak amacyla bazen 1 1
tur oynanr.
Tuzak: Rakibin hatasn bekleyip speklasyon yapan bir ham
le veya plan.
Usta (satran ustas: Alm.: Schachmeister; ng.: Chess mas
ter; Frans.: Maitre d'eches; ital.: Maetro di Scacchi; Rusa:
"ahmanty master"). Eskiden oyundaki kuvvet ve becerinin
y ksek seviyesine sahip olan satranlara denilirdi. Ancak
zamanmzda "usta" kavram artk resmi nvan olmutur; tur
nuvalardaki baarlara bal olmak zere FiD E aadaki n
vanlar vermektedir: FiDE ustas, uluslararas usta ve by
kusta ("Grossmeister" grand master).

il

EKLER

EKLER

Varyant: Belli bir amac gden

hamle zinciri.

Vezir kanad: kanat szcne

baknz.

Yard mc m at: Bu, satran

"problemlerinin" zel bir tipi

dir. "Normal" problemlerde, bi
lindii gibi, tpk pratik satran
oyununda olduu gibi, Beyaz
lar 2, 3 v.s. sayda hamlelerle
-'
9""',;.
.;,;,;,:
..
,.
--,
"'---=""c
b
="-Siyahlar matetmek iin urarlar.
"Yardmc " mat problemle rinde ise Siyah ah mat etmek iin
iki taraf ibirlii yapar. Buna ramen,,b yle probleerin zl
mesi, ou kez hi de kolay deildir. Ornek olarak Diyagram
mzda basit bir problem gsterilm itir: Hamle sras ("nor
mal" probleml erden farkl olmak zere) Siyahnd r; onun yar
dmyla Beyaz iki hamlede mat eder. zm: 1 . ... :b4 2.Ae7
:a5 3.Ac6 mat.
Yanak hat: zerinde yalnz bir Piyon bulunan dey stun.
Yazmal satran: Mektup (posta kart) yardmyl a oynanan
partiler. Satranta ilerlemek ve, zellikle, allar renme k
ve konuklar n analizi yetenein i gelitirm ek iin, satran oyu
nunun ok uygun ve verimli bir "varyasy onu" (deiik ekli)
saylr. Bugnlerd e yazmal satranta bamsz uluslararas
bir organizasyon mevcuttu r (ICCF szcn e baknz). Alt
Dnya kt'asnda n yzbinlerce satran oyuncusu , sistemati k
olarak yazmal turnuvala ra itirak etmekted irler. Sadece
1 954-56 senelerin de oynanm olan "Dr. Dyckhoff anma tur-

nuvasnda" 500000 ( ! ) satran kartpostal kullanlmtr (42

lkeden 1 860 oyuncu). Dr. Dyckhoff nl Alman yazmal
ustas ve organizatrdr. unu da sylemek yerinde olur ki,
bu branta Dnya ampiyonlarnn biri, nl Rus satran ya
zar ve teorisyeni Jakob B. Estrin idi (1 972-1 975 senelerin
de).
Yldrm parti: Bu gibi oyunlarda partnrlere ok az dn
me zaman verilmektedir. En ok rastlanan zaman ayarlama
s: Btn parti iin her oyuncuya 5 dakika verilmektedir.
Zayfhane: Hasm Figrlerinin egemenliine kar savunmas
zor olan (ounlukla kend!. Piyonlaryla savunmas olanakl
olmayan) hanelere denilir. Ornein: Siyah Piyonlar d5, e6, f5
zerinde olunca, e5 hanesi zayf bir hanedir.
Zeitnot (Almanca-zaman ktl): Saat ile oynand zaman,
hamleleri dnmek iin verilen vaktin eksikliini anlatan (ve
her yerde kullanlan) bir szdr.
Zugzwang (Almancadan alnm bir deyim olup, "tsugtsvang" okunur): Oyun srasnda
bir hamle yapmak gerekliinin
ekinilecek olduu durumlara
denilir. Zugzwang oyunsonu
silahlarndan saylr.
Kk bir rnek (Diagrama ba
knz): Hamle sras Beyazn ol
h
g
duu taktirde, mat etmek ola
nakszdr. Fakat ham le sras
Siyahn ise hamle yapmak zorunda olduundan partiyi he
men kaybeder: 1 . ... h2 (tek hamle! ) 2.Ag3 mat.

EK i l
DRT D L D E
SATRAN TER MLER
Uluslararas turnuvalarda ve d kaynakl satran yaynlarnn okunmas iin yardmc olmak zere.

Almanca

a l

a n a k

capture

Franszca

open i n g

o Lvert u re , d 6 b ut

capt u re r

a n a l iz

analyse

analysis

analyse

At

Sprlnger

K n l g ht

Cava l i e r

berab e r l i k

r e m Is

d raw

rem ise

Beyaz

Welss

W h it e

B la n c
6chec permanant

d ai m i k l

d a u e rs c ha c h

p er m a n a n t c h ec k

d e O e rle n d lrrn e . d e i i m

u nwan d l u n g ( d e s

p ro m ot i o n (of

p ro m otion ( d u

( P iy o n )

Bau e r n )

t h e Pawn)

Plon)

d e (j i m e , k r m a

abtau s c h

change

change

d e(l i m e k

tau s c h e n

change

c h an g e r

d o k u n a n ta oyna n r

t o u c h a n d m o ve

p i6 c e t o u c h 6 e - p l l c e j o u 6 e

d O 0 11 n e za m a n

b e r h rt- g e f h rt
b e d e n kz e it

t i m e fe r ref l ec t l o 11

t e m p s de r 6f i e x i o n

en passant

e n passant

en passant

( g e e rk e 11 a l m a )

(im vorbel gehen)

e n passant

ert e l e m e ("aj u r n e " )

a b b ru c h

b reak

erte l e m e partisi

h ae n ge p artl e

adj o u r n n e nt

ru ptu re

eit l i k ( parti

au s g l e i c h ( d i e

balan c e (t h e

l e j e u est 6 g al

aj o u r n e n e nt . ru ptu re

eittir)

partie ist a u sg e g l lc h e n )

g a m e i s eve n )

feda

o pf e r

sac rlt l c e

figr

flgur

p l e c e , f l g u re

p i ece

Fi l

Lae ufe r

Bishop

Fou

sac rlfi c e

gam b it

gam b it

gam b it

g am b it

g iz i l h a m l e

a b g abez ug

sealed m ove

passa
C O ll p

ham l e

zug

m ove

kuvvetli ham l e

starker Zug

st r o n g m ove

bon c o u p

zayf ham l e

sc h wa c 1 e r Z u g

weak n ove

tal b l e coup

ham l e l e ri n t e k rarlan m a s

zugwlederhol ung

hat

repeated p o s i t i o n

repetlt l o n d e la p o s tt l o n

llnle

file

colon ne

l1 c u m

an g riff

attack

attaq u e

Kal e

Turm

Rook

To u r

kalite

q ua l itaet

q ual lty

q ua l l M

ka r oy u n , kar h cu m

g e g e n s p i e l , a n g riff

co u nt e r- p lay, attack

co ntre-j e u . attaq u e

kay betmek

v e r e re n

loose

perdre

kazan m a k

g ew l n n e n

win

gag n e r

ki i

sc h ac h !

check!

6c h ec l

kon u m . d u r u m , pozisy o n

st e l l u n g

p o s it i o n

position

iyi k o n u m

g ut e Ste l i u n g

good posltlon

b on n e p o s lt i o n

f e n a ko n u m

s c h l e c h t e Ste l l u n g

b a d p o s l tl o n

mauva l s e p o s .

ko r u m ak

d ec k e n

protect c o uv r l r

d 6f e n d re

mat

matt. s c h ac h m att

c h e c kmate

6 c h ec et mat

m e rkez

z e nt r. u m

c e nt e r

ce ntre

o pozisyo n

o p p os l t i o n

opposltlon

o pp o s l t l o n

oyu n ortas

m lt t e l s p l e l

m id d l e gan e

noyen j e u

o y u n s o n u (final)

endsplel

e n d gam e

f i na l e

pat
P iyon

(Er)

patt

stalemate

pat

Bau e r

Pawn

Plon

rochade

cast l l n g

ro q u e

ksa r o k

ku rz e R o c h a d e

s h o rt cast l l n g

petlte r o q u e

uzu n ro k

l a n g e R o c ha d e

ro k

294

sch lagen

lngil izce

e rft n u n g

l o n g castl l ng

g ra n d e roq u e

satran

schach

c h e ss

ec h ec s

satran o y n a r m s n z ?

s p l el en S i e S c h ac h ?

d o y o u p lay c h ess e c h ecs?

est-ce que v o u s j o u ez aux?

satran partisi

s c h a c h p art l e

g a m e of c h e s s

j e u d ' e c h e cs
def e n c e

savu n m a ( m dafaa)

verte i d i g u n g

def e n c e

s e r b e st ( g e e r) P iyon

f re l ba u e r

f r e e pawn

pion l i b re

s ra

re i h e

llne

colonne

Siyah

S c h warz

B la c k

Noir

ah

Knlg

Klng

Rol
Aile rol

ah kanad

Kn i g sf l g e l

K i n g's s i d e

t e h dit

d ro h u n g

t h reat

n e na c e

terketm e k

a ut g e b en

res l g n

aban d o n n e r

tur

runde

ro u n d

re n d e

t u n uva

t u rn l er

t o u rn a m e n t

tournoi

usta

m e i ster

mast e r

maltre

varyant

varlante

varlation

varlante

Vezir

Dam a

O ue e n

Dam e

Vez i r kanad

Dam enfl g e l

O u e e n's s i d e

Aile dama

zaman

z e t

time

t e n p s

za m a n darlt .

z e lt n ot z e l t n ot z ei t n ot

lack of ti m e

z e i t n o t . faute d e t e m ps

zaman kont r o l

z e lt ko ntro l l e

t i m e control

zo r u n l u ham l e

z u gzwang

z u ozwang

295

co ntrol l e d e t e m ps
z u gzwang

EK

111

EKLER

EKLER

Ka ile kar ! l _r; vo boya1 ah yine kanattan gelen kilerin he

.
def olur. Bulun
burada gsterilen varyantlar usta l .Jdanov
tarafndan gstorllnltlr.

3 . Kale "ksa" lt?rafta bulunduu taktirde, Piyon 5'inci slfadan

daha aada deilse, Piyona kar arkadan hcum partiyi

KALE F NALLER
HAKKIN DA (1 )
altlma/Jdr.

Yazarlar: G. Lwenfisch W.Smyslov

Yazarn (S.Palavan'n) notu: Aada
verilen olaanst deerli ve retici ya
z, yukarda ad geen byk iki satran
nn yazd "Teoriya ladediynih okona
niy" ("Kale oyunsonlar teorisi") adl
eserden alnmtr. Elinizdeki kitabn ya
zar bu yazy Size tavsiye ederken, bunun
azami dikkatle okunmas Kale finallerinde
ve dolaysyla satranta ilerlemenize ok
faydal olacandan emindir. [Lwenfisch-Smyslov'un kitab
nn 1 986 senesinde yaynlanm olan nc basknn tiraj
1 00.000( !) nshadr].
[Zamannn en kuvvetli Sovyet bykustalarndan biri olan
Grigori Lwenfisch (1 889-1 961 ; Resim 552), i ki defa
S.S.C.B. ampiyonu olmutur. Ayn zamanda allar ve fi
naller sahasnda nl bir teorisyen idi.
D nya ampiyonu Vasili
Smyslov (1 921 . ... Resim 553) bilin
dii gibi, en nl oyunsonu uzmanla
rndan biridir. Yazarn notu].
Eski

Satranta Kale oyunsonlarna ait zel

bir kitap okumu ve en basit finaller
den kark ok piyonlu olanlara giden
uzun Y.PlY. katetmi olan okuyucu bu
son BOLUM'de herhalde hazr "ree
teler" beklemektedir. Fakat byle eyler bulamaz. Kark ol
mayan oyunsonlarnn zm, konumun birok nemli "n
anslarna" (inceliklerine) baldr; bunlarn aydnlatlmas iin
ise byk analitik alma gereklidir. "Satran gereini" bul
mak iin, teorisyenler yzlerce varyant ayrntl ve itinal e
kilde kontrol etmek zorundadrlar. Doru zmn esasnda
yatan fikir ilk nce anlalmakta ve ancak bundan sonra hafzamzda yerlemektedir.
Aada verilen, uzun yllarn prati inde dayanarak hazrlanan
genellemeler okuyucuya devam yollarn bulma iin bir nevi
"pusula" vazifesi grp, kark varyantlarn labirintinde do
ru olanlarn tesbit etmesine yardm edecektir.
Baz genellemelerimizde, aa kavuturulmas amac ile,
bunlara ait rneklerin analizi verilmitir.

1 . Btn Kale oyunsonlannm esas (temeli) - "kaleye kar

Kale ve Piyon " finalidir. Zaylf taraf Philidor pozisyonuna ge

mesine, kuwetli taraf ise bunun meydana gelmesine izin ver
memeye alma/Jdr.

(554 numaral konuma baknz) .

Hamle sras Beyazn: 1 . Ke1 hamlesi kazanca gtrr. Ham-

Sh7-h6

Diyagram 554

(Diyagram: 555'e baknz) .

Hamle srasna bal olmakszn beraberlik.
Konum beraberliktir; fakat pozisyonun bu takdirinin dorulu-

1 . ... g5 2.hg hamlelerinden

sonra siyah ah f5-Piyonuna
yaklaamaz.

Diyagram 556

ve kileri ile rakip ah tahtam

br taratma gemeye zorlaya
bilir. Uygun hallerde bu savun-

(Diyagram 55 'ye baknz: A.Chero n'un inceledi i pozisyo n).

Hamle sras Syahnd r: Beraber lik.
ma yntemini kullanmz.

Beyazn zaferine gtrr. a

5.Kh2# tehdidi yznden, Siyah imdi

1 . . . . Kf2+ 2.b3 Kf3+ 3 .Sb4 Kf4+ 4.b5 Kf5+ 5.Sc6 Kf6+

6.Sd5 Kf5+ 7.e6 Ka5 8.Ka1 Ka4! 9.Sd 5 g6 10.c5 Sf6
b

Diyagram 555

oynamak zorundadr. Bu ise

5 .Sf6-e6

1 .Se5-e6
2.e6-e7

K_g1 -Jlfil

Fakat 2 . ... Ke1 ? deil. imdi Siyah 3 . ... Ke5+ i l e tehdit eder.
Beyaz bu tehdidi eitli usulleri pskrtebilir, fakat her du
rumda Siyah beraberlii zorlar. Ornein 3 .d6 Ka5! , ve Kale
imdi geer Piyondan stunluk uzakta bulunmaktadr, ki
bu da, bilindii gibi, Kalenin baarl kanat saldrlarn mm
kn klar.
4.Kg2+ taktirde Siyah 4 . . . . IB oynar; 4 . Kf2 hamlesi ise Ka
lenin a-hatt boyunca kileri yznden yeterli deildir. Beyaz
lar 4.e5 oynamay denerlerse, Siyah 4 . . . . Ka6+ yardmyla
ah d-stunundan kovar ve 5 . . . . f7'den sonra Philidor po
zisyonu meydana gelir.
3.e6'dan sonra Siyah 3 . . . . Ka5! oynar, ve bundan sonra
incelenen varyantta olduu gibi.
3.Ke2 halinde 3 . . . . Ka5 yant yanltr: 4.Kg2+! h6 5 . f6
Ka6+ 6.f5 ve 7 .e5 Fakat doru olan 3 . ... Ke5+! 4.d6 Ka5
devam yolundan sonra f7 ve ta-haneleri siyah aha yine ak
tr. 5 .e5 halinde, Beyaz, denenmi "yandan kiler" dnemini
uygular. N ihayet 3.Kh4 hamlesini Siyah 3 . . . . Ke5+! 4.d6
296

Sh6-h5

4. . . .
5. Ka4-a6
6. Ka6-a4

Sh5-h6
Sh6-h5

Diyagram 559

01a9 anst - ir ikir! .. e azlar f-Piyonunu g-Piyonu haline

getrmek (dondurmek)
styorlar. Bilindii gibi "a" ve "g" Pi
yonlar kazanc salayamazlar.

Pek baka bir yol grnmyor.

Sh5:h4

Te rik incelemelerden bilindii gibi, bu konum beraberliktir

(Kta :!l za : .. . numaral rnee baknz (yazarn notu) . Beya
zn b tun umd, ah iin "siper" roln oynayabilecek beyaz
h5-Pyonudur.

4 . . . . Ke1-f1 +

yantndan sonra, siyah ahn geer Piyondan i ki hat kadar

"kesilmi" olduu konuma gtrr. Teoriden bilindii gibi, bu
halde siyah Kalenin ne kanat (yandan), ne de cephe (nden)
hcumu Piyonun ilerlemesini nleyemez. Partinin kurtarl
mas iin Siyah ayn zamanda iki amaca ulamaldr: lk nce
kendi ahnn geer Piyondan iki ve ikiden ok stun kadar
izole edilmesine izin vermemeli ; ikincisi: Geer Piyonunu
frenlemelidir. Bu da aadaki gibi gerekleir:

2- h2
4.Ka6-a4!

7. g3-g4+!
.l_ g4:f5+

....;,"

-:

,.,.,.;;:

1 ''

Diyagram 557

.n2 Kb1 1 0. K:a2 Kb4 1 1 . Kc2 g3 1 2.Ka2 Sg4

13.Kc2 Kf4 14.Kc8 !

Siyah 1 4 . . .. Kf2+ ile tehdit ediyordu.

1 4.Kc? (1 4.Kc8! yerine) devam yolu hatald r: 1 4 . ... Kf2+
1 5.g1 Ka2 1 6.K:g7+? (1 6.Kc8! ) 1 6 . .. f3 ve kazanr.

1 2 . . . . Ke5+ 1 3.Sc4 Ke4+

j4.Sd 5 Ke5+ 1 5.Sd4 Se6
1 6.a5 Sd6 17.a6 KeB. Bera-

5. "f': e "h ".P!yonlau ieren zor Kale finali, ara pozisyonla

nn

blmmesm gerektmr.

(558 numaral Diyagrama baknz).

14 . . . . Kf2+ 1 5 .g1 Ke2 1 6.Ka8 Sf3 17.Ka3+

Ke3 1 8. Ka1 g2 1 9.Sh21

Aksi halde 1 9 . ... g3 ! , 20 . ... Kf3 ve 21 . ... Kf1 +

J 9 . . . . S2 20.Ka2 + Ke2 21 .K:e2+ S:e2 22.S:g2,

Beraberlk.

7. a geer Piyonu yakmmda saklanmas olana (smak

pensbi), blfok defa mcadelenin sonucunu belirlemekte
dr.

b k! r:dan bundan hem nceki, hem de sonraki rnekler

ogretcdr.
''W' .
P

:" f;C:

....,,...,-<''"'''=::::: -........ = ==,.,,

nu obur kanatta kmc (At) Pktirde

a
a
8

(Diyagram 560). Treybal- Reti

r-r-=,-----...-,---,,.,.,.,.....,..

Diyagram 558
.
(559 numaral Dyagra
ma bak.
nz). Moseev
-Bagirov partisi (Moskova, 1 956). Hamle sras

Siyah n dar.
1 . . . . a3-a2?

Bu konumda kazanca u devam yolu gt ryordu: 1 . ... g5!

hg g6 3.Ka7 a2 4.h2 h5! 5.g2 g6 ve 6 . ... :gS. Bundan
297

c7 7.g3 Sb7 8.Ka4 Sc6

Diyagram 560

EKLER

9.Ka8

Sb5 1 0.Ka7 Sb4 1 1 .Kb7+ Sc3 1 2. Kc7+

1 3 . Kb7+ Sc2 1 4.Kc7+ Sb1 1 5. Ka7 Sc1 . 1 6. Kc7+

Kc2.
Siyah ah sna buldu ve - ve Beyaz terketti .
8. Piyon eksikle Figrlerin aktif pozisyonu, eit kuwetlerle
pasif durumundan daha iyidir

EKLER

9. Kale, tahtanm kenarna srkrtmlm ("bastmlm ") ahr

l'nci sra boyunca "izole" ettii vakit, taktik eylemler iin

artlar oluturulmaktadr ahm kilere karr kar bir sm
masmn mevcut olmas taktirde, ahm, Kalenin ve Piyonun
birlikte uramas bilhassa tehlikeli otur. Byle bir sma
rakip Piyonlar da oluturabilir

kr! birpirine bal iki geer Piyon " gibi bir oyunsonuna ge
mkm meydana gefi'.- Fakat zayf tarafm ok ilerletilmi
geer P1Yonu, Kale-At P1Yon iftine kar mcadelede bera
berlie erime ans/arm arttmr.

Zafere gtren doru devam yolu aadak i manevray ierir:

1 . Kg7-b7+ ! . . .

1 . Ka7 hamlesi d e kazandrr, fakat zm uzatr.

1 . . . . Sb5-a6

1 . ... c5(c4) yant 2.Kc7+ ve Kalelerin krlmasndan sonra kazanlm Vezir finaline gtrr. 1 . ... c6 yant ise Beyaz
2.Ka7 a3 3.e6 b6 4.e7 ile karlar. 1 . ... a5 taktirde Beyaz
bavaryantta olduu gibi oynar.

Bu pozisyonda byle kombine edilmi bir hcumun rnei

2 . Kb8 Kc5 3.e6 Ke5 4.Ke8 b7 5.e7 a3 6.Kd8 a2

7 . Kd1 K:e7 8.Ka1 ve kazanr.

--

e5-e4
a

b c d e

1 9

Si

acele areler gerektirmekteOiyagram 561

dir. 3 . ... Ke5 4.e3 d5 5.h4
e6 6.Ka7 d5 7.f4 e6
8.Ka6+ e7 9.Ka4 devam yolu tatmin edici deildir. Burada 3.
.. Kf5 daha iyidir; u halde 4.e3 Kf3+ 5.:e4 K:f2 6.K:h5 f7
hamlelerinden sonra zor, fakat beraberlie gtren oyunsonu
meydana gelir. Aljehin daha aktif bir yntem semektedir.
3. . . .
4.Kh7-h6+

f6-f5!
_

4.K:h5 yant taktirde 4 . ... Ka2+ 5.f1 Ka1 + 6.g2 Ka2 7.KhB
f?'den sonra, hamlelerin tekrarlanmasn zorlayan e4-e3
tahdidi sayesinde nispeten basit bir beraberlie gtrrd.
4. . . .
5.Kh6-h5
6.Se2-f1

e6-e5
Ka5-a2+
e4-e3!

ki nci Piyonun fedas az ok zorunludur, nk 6. . ..

Ka1 +7.g2 Ka2 devam yolu , 8.Kh8 yznden amaca ulaamaz.
7. f2:e3

7.f4?+ e4 hamlelerinden sonra, 8 . ... f3 hamlesine bal ol

ma zere Beyaz kaybeder.
7. . . .
8. Sf1-q1

e5-e4

Dikkate deer olanak udur ki 8.h4 hamlesinden sonra n

c ( ! ) bir Piyon fedas mmkndr. 8 . ... f4! 9.gf (veya 9.ef
f3 1 0.e1 :g3 1 1 .f5 g4) 9 . ... f3 1 0.g1 Ka1 + 1 1 .h2
Ka2+ 1 2.h3 Ka1 ve Siyah hamlelerin tekrarlanmas sayesin
de beraberlii zorlar.

9 .Kh5-h4+

Ka2-e2
Se4-e5

9 . ... :e3 1 O.Kf4 Ke1 + 1 1 .g2 Ke2+ 1 2.h3 Kf2 1 3.K:f2 :f2
1 4.h4 g2 1 5.h3 h2 hamlelerinden sonra ilgin bir bera
berlik meydana gelir. Beyaz Kalelerin kr i masndan kand
taktirde de, kazan yollar grnmemektedir.

r
ly gorunen 1 .b6 h am 1 es 1 .
.
... K:a4 2.:c6 Kh4 ! 3.Kg7 <mj;, M@\ :f[fil mm
g
Kh6+ 4.:d5 K:h2 beraber lie a b c d a
Diyagram 562
gtrr.
..
'"=w.,
..,",
' ,.. "' " "' """" =
...w,

L.=:.

2.a5-b6
3 .b6:c6
4.c6:d5

..

1 9

Kd4-h4
Kh4:h2
Kh2-h6+
Kh6-g6

Siyah, "g" Piyonunun hareketi ile ilgili tehditler yaratmay de

niyor. Baka olanaklar yok muydu? 4 . ... b8 5. Kg? Ka6 de
vam yolunu gzden geirelim: 6.K:g5 K:a4 7.d6 Kh4 ham
lelerinden sonra Siyah beraberlie eriir. Fat 5 . ... Ka6
hamlesini 6.a5! ile yantlarken Beyaz kazanr. Ornein, 6 . ...
K:a5 7 .d6 Ka1 8.Kg8+ a7 9.c6 Kd1 + 1 0.c7 Kh1 1 1 .cB
Kc1 1 2.c7.
5. c5-c6

"g" Piyonunun ilerlemesine "kararlk" olmak zere, rakip

aha kar tehditler yaratmak gereklidir. imdi Beyaz, ah
b6-hanesine getirmek ve kombine hcum balatma ile tehdit
eder. Bildiimiz gibi, son srada hapsedilmi ah ile, dey
kilere kar bir snan mevcut olmamas zayf taraf kurtaramaz.

Kd2-d3

5.Sq3-g 2

Oyagram 563
Veya 5.g4 Kd8 6.b6 Kg8+
7:h5 f5 8.h6 f6, beraberlik , 7.h7 taktirde 7 . ... Ka8! ve
Syah kazanr.

5 . . . . Kd2+ 6.Sq1 Kd1+ 7.Sf2 Kd2+ 8.Se1 Ka2

9.b6 Se3 1 0.Sd1 Sd3 1 1 .Sc1 Sc3 1 2 .Sb1 Ka6!
1 3.b7 Kb6+ 1 4 .c1 Kh6 1 5 .d1 d3 1 6.Se1 Se3
17.Sf1 Sf3 1 8.Sg1 Kg6+. beraberli .

imdi 4.b6! varyant inceliyelim:

4.b6! Kd3+ 5.Sf2 Kd2+ 6.Se1 Se3 7.b7! Kb2

8.Sd1 Sd3 9.Sc1 Sc3 1 0.a7 Kh2 1 1 .d1 Sd3
1 2 .Se1 Se3 1 3 .f1 Sf3 1 4.Sg1 ve kazanr.

dar az gelimiti! ..

1 1 . Bir geer Piyona kar iki izole Piyonun mcadelesinde

"siper" ve saptf(ma yntemleri nemli rol oynarlar.

Siyahn kurtuluu, Beyazn ah ve Piyonu ilerlemeden nce

Piyona kar Kaleyi kazanabilmesine baldr.

b c d e

1 9

Diyagram 565

1 2 . Rakip ah kendi geer Piyonunuzdan izole edin; aksi hal

de Piyonunuzun ileri hareketini frenleyebilir

r-m=r-r-...,._,..---""'"""'

5 . . . . g5-q4

Siyahlar asl tehdidin farknda deildir ve imdi birka ham

lede kaybederler? Bunlar 5 . ... Kf6 6.Kg7 Kf1 7.K:g5 Kd1 +
8.c5 Kc1 + 9.b6 Kb1 + 1 O.Kb5 devam yolu yard myla sa
vunmay organize etmeyi deneyebilirlerdi, fakat bu taktirde
de "a" Piyonunun ilerlemesi partiyi kazandrrd.
6. Sd5-c5
7 .Sc5-b6

Sc8-b8

7 . ... d8 8.Kd7+ e8 9.Kd1 (9.b7 g2 1 0.c7 devam yolu 1 0.

... Kb6+! yznden oynanamaz) 9 . ... g2 1 O.Kg1 Kg3 1 1 .c7
Kb3+ 1 2.c6 Kc3+ 1 3.b7 Kb3+ 1 4.c8 Kb2 1 5.a5 veya 1 0.
... d8 1 1 .b7 Kg?+ 1 2.bB.

Kq6-g8
8. Ka7-e7
9 .Ke7-b7+
b8-c8
1 0 .Kb7-a7
Siyah terketti .
1 O. Kate ve geer Piyona kar Kale ve birbirine balr iki Pi

1 0. KhB f6 1 1 .Kf8+ Sq6 1 2 . Ke8 Sf7 1 3.Kc8 K:e3

1 4 .Sf2 Ka3 1 5 . h4 f6 1 6. Kc6+ Sf7

ve partnrler ok gemeden beraberlikte anlatlar.

ki Piyonluk stnlk, beyaz ahn fena d urumu ile dengelen
mitir.

"
"..,
. ..

J.R. Capablanca' nn "Satran ders kitabnda" benzer fakat bir

stun saa doru kaydrlm bir pozisyon incelen m itir (Di
yagram 565'e baknz) .
Bu rnek pratik oyundan alnmtr (Marshall-Rosenthal,
New York, 1 2909-1 91 0) .
Capablanca 1 .Kc7+ hamlesinin kazanca gtrdn san-

yon hallerin ounda kazanrlar. Geer Piyonlar 6'nc yatay

sraya geldii vakit, Kalenin Piyona kar fedas ve "Kaleye

298

b c d e

"Siperden" kanmak iin Siyah 2. . .. Kf6+ 3.e3 Ke6+

D iyagram 564
4.d3 Kd3+
5.c3 Ke6 oynayabilir, fakat o zaman da siyah Kalenin sapt
rlmas partiyi kazandrr: 6.Kg5+ b6 7 .Kg6!
3.Kq7-q5+
4.Kg5-e 5
5.g2-g4

Sb5-b4
Kc8-e8
a4-a3

ve kolayca grld gibi, Siyah beraberlii salar.

2.e7 yerine Beyaz baka ekilde de oynayabili r: 2.Kb7 + c4!
3.e7 Kf6+
3 . ... Ke6 4.Kd7!'den sonra Beyaz 5.Kd3 ve 6.Ke3 tehdidi sa
yesinde kazanmaldr.
4.e1 Ke6 5.d1 a3 6.c1 a2 7.b2 K:e2 8.a1 c5 9.g4
d6, beraberlik ile.
299

2 . Kd1 -d3
2. Kd3-b3{!}
4.Kb3-a3

Kb5-b2
e7-e6
Kb2-a2+
Ka2b2

Diyagram 566

Kalelerin deiilmesinden sonra Beyaz uzaktaki geer Piyon

sayesinde kazanr.
5 .a6 Kb8 6.a7 Ka8 7 .Sb4 d6 8.Sc4

ve Beyaz kazan r, nk Kalelerin krlmasndan sonra Piyon

finali Siyah iin kaybedilmitir.

1 3 . Kalenin korumas altnda bulunan bir izole Piyonn ah

tarafmdan durdurulmas - ciddi konumsal bir baandr. ahm
"santrafizasyonu" (merkezde yerletirilmesi), oyunsonlarmm
oynanmasnda olaan bir usuldr.

EKLER

EKLER

14. Bir Kale Piyona hcum ettii, br Kale ise pasif savun

ma yapma zorunda kald taktirde, aktif pozisyona sahip ta

raf iin partiyi kazandran n artlar meydana ge!'!1ektedr. Bu
henz son deildir, fakat sonun balangc olablr.
1 5 . Kale ile arkadan desteklenen geer Piyon, rakip ah tara
fmdan bloke edilmedii taktirde, zayf taraf iin fena perspek
tifler hazrlamaktadr.
1 6. Kale, kendi geer Piyonunu dnm hanesin itmek, ra
.
kibininkinin ise ileri hareketini frenlemek amac ile PJYonun
arkasmda bulunmaldr.
1 7. ok ilerlemi rakip Piyonun Kale ile durdurulmas halin
de, sk sk zugzwang taktii rol oynamaya balar.

1 .Ka1-a2

22. ok piyonlu Kale oyunsonunun basitletirilerek daha ba

sit ve hassas bir takdirini mmkn klan bir finale indirgen
mesi, Kale oyunsonlannm oynamasmda marifetle uygulan
mas gereken nemli bir teknik usul oluturmaktadr.

Ka le oyunsonlar (1)

6.c ) 6.d5+ d8 7.d6 Kh6!

Diyagram 570
(yegane hamle) 8.Kh2 c8
(8.e8 9.Kb2! ) 9.Kc2+ d8, beraberlik ile.
3 . Kc3h3
4.Kh3:h2
5 .Khh6+

Ka8:a7

Diyagram 567

1 8. Rakip ahn geer Piyonun

ilerleyiini desteklemesini n
lemek iin, onu bu Piyodan izole edin.

h3-h2
Kc7:c6
Kc6-c1
e6d7!

5 . ... f5? tipik bir hata, nk 6.Kf6+'ten sonra siyah ah sa

va yerinden izole edilmektedir. 5 . ... e7?! 6.Ka6 devam yo
lu daha az hassastr; nk beyaz ah c6-hanesine brakma
mak nemlidir.
6. Kh6d

Sd7e7

6 . .. c7 7. Ka6 b7 8.Ka4 devam yolu kaybettirir, nk be

yaz Piyon engelsiz Vezire gider.
Kc1 d1+
L_ Kd6a6
8.Sd4c5 Kd1 c1 +
9. Sc5-d5

Kale manevralar sayesinde imdi ah c6-hanesine girebile

cektir.
1

*:

;,"" "

''i<;

, ''

Diyagram 568

'''''

''''

1 0.Sd5-c6
1 1 . Ka6-a5

1 9 . ok kez tek savunma yn-

temi geer Piyonun meydana

getirilmesidir

20. Rakip Kaleyi pasif bir duruma getirdikten sonra, aktif Ka

lenizin eylemleri iin sahay geni/etiniz.

21 . Her iki tarafta geer Piyonlar mevcut olduu taktirde, ra
kip ahm kiler yard"!.yla kendi f!iyonun un nne yer al
_
. frenle
masm salamak ve boy/ece bu Ptyonun lerlemesm
mek nemlidir.

KALE F NALLER
HAKKI N DA (2)

NOT: Aleksander Aljehin (Alekhine), Rus ve daha sonra Fran

EK iV

Kc1 -d1+
Sc7-e6
Kd1 b1

1 1 . ... Ke1 1 2.b 7 K:e5 1 3.K:e5+ :e5 1 4.:a7 hamlelerinden

sonra meydana gelen Piyon oyunsonu Siyah iin kaybedil
mitir.
1 2 . a3-a4
1 3. c6-c7
1 4 .c7-c8!

Kb1 -b6+!
Kb6-b4

Bu ekilde Beyaz nemli bir tempo kazanr.

14. . . .
1 5 .Sc8-c7
1 6. Ka5:a6+
17. a4-a5!

a7-a6
Kb4b1
Se6:e5
Kb1 -a1

imdi ise Beyaz jeometrik motiflerden yararlanmaktadr:

18. Ka6-h6!

te btn problem buradadr! 18 . ... K:a5 yant 1 9. Kh5+ y

znden oynanamaz; btn dier hamlelerden sonra ise Piyon
Vezire gider.
Diyagram 569
300

sz satran ve teorisyeni; Satran tarihinin en parlak oyun

cularndan biridir (Resim 571 ). Uluslararas areada ilk byk
baars nl Peterburg (St. Peters
burg, Leningrad) 1 91 4 bykusta
Turnuvasnda 3'nc dldr (Las
ker ve Capablanca'nn ardndan). Bir
ok byk uluslararas turnuvann,
bazlarn ezici stnlkle kazanmtr
(Baden-Baden 1 925; San Remo
1 930; Bled 1 931 ; Zrih 1 934 v.s.)
"Krleme" (a l'aveugle) simltane
seanslar sahasnda iki defa dnya reResim 571
koru krmtr - son defa Chicago
Dnya sergisinde (1 933); Ayn za
manda 32 parti, Aljehin'in "New York 1 924 bykusta Turnu
vas", "New York 1 924 Satran tun uvas 1 927" ve "Dnya
ampiyonluu yolunda" adl eserlerindeki parti incelemeleri
halihazrda da Satran tarihinin en enteresan olarak takdir
edilmektedir. (Birok otoritelere gre eserlerindeki analizlerin
seviyesi ne ancak Bronstein'in tannm "zrih 1 953 Dnya
ampiyonluu Adaylar Turnuvas" kitabnda eriilmitir).
(Yazarn notu).
Kale finalleri, genel fikirlere gre, oyunun teknii ile ilgilidir.
Bu fikir kabul edilebilir, fakat burada unu da eklemek yerin
de olur. Satranlarn ou olaanst zor ve kark bu tek
nii kavrayamaz, hatta denilebilir ki bugn Kale oyunsonlar
n "gnahsz" oynayan satran yoktur (her iki Dnya am
piyonu da dahil olmak zere).
Kale finallerinin kark ("komplike") olmas bence aadaki
nedenlerden kaynaklanr:
1 . Tahtada geer Piyonlar mevcut olduu vakit ve her iki part
nr de hereyden nce Kalelerden hcum veya savun ma iin
en iyi ekilde yararlanmaya alrken, zaman faktr en
nemli rol oynamakta ve herhangi bir hamlenin sonular
zellikle hassas ve derin hesaplamalar gerektirmektedir. Bu
tipteki Kale finallerinin bunlara benzer (ve asl are olmak
zere geer Piyonlar ieren) At ve Fil oyunsonlarndan bata
gelen fark udur ki, birinci halde Kale ok kuvvetli ve mat ve
rebilecei Figr olarak, Piyonlarn korunmas devini dolayl
areler yardmyla gerekletirebilir; rnein rakip aha ki
hcumu ile.
2. En zor Kale finalleri, geer Piyonlar arasndaki mcadeleyi
ierenler deildir; en zorlar, kukusuz, noktalara ve sokulma
hatlarna kar hcum veya bunlarn savunmas meydana gel
mektedi r. Bu gibi hallerde Kaleler arasnda dorudan doru
ya (direkt, vastasz) temas vardr ve yepyeni bir problem ba
gsterir. Acaba Kalelerin rlmasndan sonra Piyon finali
kimin iin elverili olacak? ite bu, ok hassas bir ekilde tak
dir edilmelidir. Kolayca anlalr ki Kale oyunsonlarnn has301

sas oynanmasr?n n art, Piyon finallerini olaanst ekil

de anlalmasdr; fakat bu zellik btn zamanlarnn ustala
rnda tam anlamyla mevcut deildi. Tannm iki rnei ha
trlatalm :
Pillsbury-Tarrasch (Nrnberg, 1 896).
Beyazlar, avantaj elde etmek midi ile, Piyon finaline geii
zorladlar; oysa bu final onlar iin hi de elverili deildi. Fa
kat Siyahlar da bunu kendileri iin elverisiz sanp, bu oyunu
gerekten kaybettiler.
Lasker-Tarrasch (Peterburg, 1 9 1 4).
Beyaz, oyunsonunda yenilgiye gtren bir krma kombine
zonu gerekletirdi. Siyah ise bundan yararlanmad ve par
ti berabere bitti.
Daha yakn zamanlara geelim. Hem Capablanca'nn, hem de
Lasker'in partilerinde, baz Kale finallerinin oynamasnda ba
z gvensizlikler gze arpabilir(1 ).
Birka rnek gznne alalm; sonuncu hari, btn dierle
ri klasifikasyonun birinci tipine aittir (durumun karakterini
geer Piyonlar belirlemektedir).
Em. Lasker

G .Lwenfisch

aktr ki, bu yarma hareketini

D yagram 572
Beyazlar ahn g?'ye olan
hamlesine bal olarak gerekletirmeyi dndler.
Bu sebepten dolay Beyazn bundan sonraki hamlesi anlal
maz; nk zamann lm kalm meselesi olduu bu konum
da, ah hareketi bir tempo kaybedilmesi anlamna gelir.
49. Sg7-f6
50.Ka4-a1
51 . f4 - f5

52.e5-e6
53._t_;_g_6
54.h4-h5

Sc6-b5
a5-a4

Beyazn baka bir imkannn olmad anlalr.

e6:f5
f7:e6
f5-f4
f4f3

imdi 55.Kf1 hamlesi 55 . ... a3 yant yznden ie yaramaz.

55. h5-h6
56.Ka1 e1

57. Ke1 :e5+

e6e5!

56.fS'ten sonra 56. ... Kh7 kazandrr.

a4-a3

Veya 57.h? K:h7 58.:h? e4 59.K:e4 f2.

57 . . . . Sc4 5B.Ke1 a2 59.h7 Ka8 60.Sg7 f2

61 . Ka1 b3 62. Kf1 a1V+ 63. K:a1 S:a1 ve
Beyaz terketti.

1.

EKLER

EKLER

Em. Lasker

R.Spielmann

Hamle sras Beyazndr.

83. Kc5 h7 84.K:d5 :h6 85. Kc5 g6 86.e2! K:g3 87.f2!

Kh3 88.g2 Kd3 89.h2 f6 90.g2 e6 91 .h2 d6
92.g2 Kd2+ 93.g3 c2 94.h4! Kg2 95.g5! Kg1 96.K:c2
d5 97 . f4 :d4 98. Kd2+, Beraberlik.
J. R. Capablanca

M.Widmar

New York, 1 927

. .
"';;' b ..

.. .

.
M;'' ,.,.;,.,.,,

rakip Kalenin ki hcumlar zararsz kalr. Gerekten de, bura

da hibir harp hilesine gerek

Diyagram 573

yoktur!.
Partinin devam yle olmalyd:

36.a5! Kb4 37.h5 gh 38.g6 Kb1 39.g7 Kg1

40.Sf6 h4 41 . K:a4 h3 42.Ka2. ve bundan sonra
Sf7 v.s.
g6:h5
Kc4-c1 ?

[Aljehin bu hamle yerine, beraberlik anslarn elde etmek

iin, 37 . ... Kb4 yantn tavsiye etti. Fakat Reti'nin gsterdii
gibi, bu da partiyi kurtaramazd: 38.f4 K:d4 39.g5. evire
nin (A.Konstantinopolski'nin notu].
38.K:a4 Kh1 39.Sd6 K:h5 40.Kb4+ Sc8 41 .S:c6
Kd5 42.Ka4 Sb8
49. b6, ve Siyah terketti.
::::::;=

J.R. Capablanca

R.Spielmann

lirdi. Bunu aadaki yoldan el

de etmek mmknd:
Veya 43 . ... Kf7 44.Kh6.
44. Kd3-f3+
45. Kf3-f6

46. Kh6 tehdidi ile.

46.Kf6:f8
47.Kh2-h8+
ve bundan sonra Kb8 v.s.

42.Kd2-f2+
43 . Kf2-f6

Diyagram 574
73.
74.
75.
76.

...
h5-h6
Ka6-g6
Kg6:q4+

e6-f5
Sf5-e4
Kf3-f8
e4-d3

Bu varyant geer Piyon iin zafere gtren yolu aard; rne

in:
77.Kh4 c3 78.g4 c2 79.Kh1 KhB! 80.g5 Kg8 81 . h7 K:g5+ ve
bundan sonra Kf5+ ve Kf8, kazan ile.
Capablanca ise Vezir Piyonunu ate altnda brakp, kabahat
siz h-Piy onunu almay tercih etti. Bundan sonra parti, elbet
te, berabere bitti:

73 . . . . f7? 74.Kd6 Kf5 75.h6 g8 76.Kd7 h8 77.g1 c3

78.Kc7 Kf3 79.g2 Kd3 80. f2 Kf3+ 81 .g2 Ke3 82. f2 Kd3

Kd8-f8
g7:f8

Kd7-f7
Kf7:f6

Q:f!f8-f7
45.Sg4-g5
46.Kd4:d6
47 .Sg5-f4

Kd8-e8!
Ke8-e5+
Ke5-e6

48. Kd6-d5

f7:f6

47 . ... Kf5+ ve 48 . ... K:f6 devam yolundan ok daha basittir.

d e

g5 38.f3 hamlelerin den sonra

Siyahn Piyon hamleleri daha
Diyagram 576
abuk
tkenmektedir. Fakat bu
. .
zenm yanl ! tr. Konumu doru olarak takdir etmek iin, her
k tarf.n. Pyonlarnn ilerlemesinin sonularn hesaplamak
gerekli d. Bu zor iin neticeleri yledir:
a

Fakat Capablanca, Piyon pozisyonunu nemli ekilde fena

latran Kale krmasn gerekletirdi; bu da Widmar'n be
raberlii elde etmesini kolaylatrd.
Parti aadaki gibi devam etti:

Diyagram 575

42. Kd4d3
43. Kd2-h2

43.Kfd2 taktirde 43 . ... e7

Aljehin

lljin-Jenevskiy

Bunun yerine parti yle devam etti:

36. h4-h5?
37. q4:h5

ke.ndimde krmada hassas varyant hesaplar iin gereken

azm Y s br _bulup, aresiz bir pozisyonu kurtarmay baar
d ! m. l kncde so, bilakis, belki de geveklik ya da ksa sreli
b.: ka.arszlk yznden, her ne kadar bu eylem planda d
n lmuse de, kritik anda gereken krmay gerekletireme
drn.
Bu du.:u mdaki bir oyunsonu aslnda beraberlikle biterdi, fakat
p rt .or _ o unu Piyon finaline dntrd ve bu final onun
n umtsz hale geldi.
(576 nu marl Dyagram ? baknz). Biraz nce Vezirleri dei
en eyaz, . d Kalel rn krlmasn da teklif eder; byle
c Syahn onunde kesn bir krma problemi bulunmaktadr.
yon oyunsonuna cesaret edebilir mi, yoksa tahtada Kalele
r saklamal mdr?

Ke8:e4

a6-a5! !

37. d3:e4
38.f2-f3

39. c3-c4

Balca problem - ah merkezden uzaklatrmaktr ve bu s

rada Kalenin her iki kanatta da rakip Piyonlara hcum edebil
mesi nemlidir.
20. . . .

Se6-d7

Bu, 20 . ... f7'den daha iyidir. 20 . ... f7 hamlesinden sonra

Beyaz a_a ai pl n,, yardmyla kazanr: 21 .c3 ! Kb8
22.Ke3. md Syah b hattn korumaldr ve bu yzden Be
yzn a3, c2, f3, Kb oynamasn nleyemez; bundan sonra
syah Ka_le_ e8-hanesne giderse, Beyaz d2 oynar ve beyaz
Kale r_akbn kampna sokulur. unu da not etmek yerinde
olur k, . eyaz ah c2-hanesinde bulunduu vakit Siyah Ke8
hamles le beyaz Kaleye kar koyamaz, nk Kalelerin kr
lmasndn meydana gelen Piyon finali onun iin kaybe
dilmitir. Ornein: : Ke8, K:e8 :e8; b3 d7; b4 c8; a5
b7; f3 ! (veya, bu Pyon artk f3 hanesinde bulunduu taktir
de: _b4) Meydana gel.e . konu.mda, her iki tarafn ah kanadn
dak Pyon hamleler tukendkten sonra (rnein g5'ten son
ra g4! ), Siyah ... a6 oynamaldr ( ... b8; a6'dan sonra Be
yaz daha da kolay kazanr). Bundan sonra b3 a7; b4 b7; a4
a7; ab; :b5 b7; c5-c6+ v.s. kazan ile mmkndr. Ger
ekten renici bir Piyon finali!.
21 . d2-c3

Yukarda v_ rile_ a alizi. gsterdii gibi, hem 2 1 . Ke3 oyna

mak da mumkundur, unk Siyah bu hamleyi 21 . ... Ke8 ile
yantlayamazd . Fakat 21 . .. Kb8'den sonra sadece hamle s
ras deiiklii meydana gelir.
21 . . . .
22. Ke1 -e3

KhBb8
Kh8-f8

23.Ke3-g3
24.Sc3-b4

Kf8-f7

Fakat imdi Bexaz . brz kararszca oynamaya balar; partinin

bundan . snrak gdnden anlalr ki burada doru hamle
24.Kh3 d.

Kf7-e7

25.Sb4-c3

2?.a5 hamlesinden sonra 25 . ... Ke2 ! 26.K:g7 + c8 kar

hucum u Siyaha beraberlii salar.

Aslnda burada devam etmeye gerek yoktu; fakat partide da

ha aadaki lamleler yaplmtr:

20. Kh1 -e1 +

Bt iyon hareketleri burada yersizdir. Kaleye sadece sar

ka gb sallanmak kalr.

Dikkat deer keyfiyet udur ki, partiyi ancak b u hamle kur

tarr. Dger
olanaklar gzden geirelim:
1) 38 . ... d5 39.ed cd 40.b4 ve Beyaz kazanr;
2) 38 . ... c5 39 a4! b5 40.ab ab 41 .b3, ayn sonu ile;
3) 38 . ... b6 (38 . ... b5 taktirde, 39.b4 v.s.) 39.a4 b5 40.a5 c5
41 .b3, zafer ile.
Dier devam yollar da kazanamyor, rnein:
1 ) 39.a4 b5 40.b3 ba 41 .ba d5 v.s.
2) 39.b3 b5 40.a3 e s v.s.;
3) 39.b4? ab 50.cb d5, ve Siyah hatta kazanr.

aslnda Beyaz iin kazanlmtr. Fakat kazanmak iin itinal

hesap gereklidir.

25. . . .
26.Kg3-h3
27.Sc3-d2!

Ke7-f7
h7-h6

Ka3 , tehdidi ile; buna kar savunma yoktur, nk 27 . ...

b7-b5
c6:b5

49.Kb5 Se7 50. Sg5 Kc6 51 .Sh6 f6 52.Kg5 Sf7

53. Kq3 Ke6 54.Kd3 Ke5 55.Kd7+ f6 56.Kd6+
fil, Beraberlik .

ll

Bundan sonraki rnekler, bu satrlarn yazarnn pratiinden

alnmtr. Bunlar ikinci tipteki Kale finallerine aittir; yukarda
belirtildii gibi, bunlarda asl fikir Kale oyunsonunun Piyon fi
naline transformasyonudur (dnmdr). Birinci rnekte,

302

.
Dyagram
577

yararlanarak elveril i Kale

oyunsonunu elde etti; bu final
303

Diyagram 578

EKLER

EKLER

Hamle sras Beyazndr.

28. Kh3-a3? . . .

N e yazk!.. Bundan nceki manevraya bal olarak planla an

mantkl 28.Ke3 hamlesi ile Beyaz ya (28 . .. :Kf7 .29.Ka3 t.en
sonra) bir Piyon kazanyor, ya da yukarda gsterlen analze
gre kazanc salayan Piyon finalini elde ediyordu. u frsat
kardktan sonra Beyaz (turnuda.ki durumuna gore) ok
nemli bir yarm puan kaybedeblrd.
28.Ke3 K:e3 29.:e3 e6 30.f4 g6 (30. ... g5+? 31 .g4 v.s.)
31 .g4 hamlelerinden sonra Siyah, .oyunun ah .kanadnda ta
mamen kapatlmasn nleyemezg - v. bu taktrde Beyaz er
ge Vezir kanadna sokulacakt. Ornegn, 31 . ... g5+ 32.e3
d7 (32 . ... f5 taktirde 33.f3) 33.d3 c8 34.c3 b7 35.b4
a6 36.a4 b7 37.a5 a6 (37 . ... e8 halinde 38.a6 bun
dan sonra a4, b4, b5 ve cb, ab hamlelerinden sonra da b6,
kolay bir kazanla) 38. a4 a7 39.b3 ! b7 42.b4 a7 41 .b5 ab
42.ab b7! 43.b6! ! (te Beyazn . doru zm iin kull na
mad bir inceliktir: 43.bc+?_ taktr9e, 43 . . . . b8 ve a8 den
sonra beraberlik hemen belrlenm olur) 43 . ... cb+ 44 . cb
b8 45.a6 c5 46.dc d4 47.b7 d3 48.b6 d2 49.c6 d1 V
50 . c? mat.
Varyant, elbette, kolay cinsten deildir, fakt. by ta.iarla
oynayan "formda" olsa idi, bunu hesaplayablrd; ustelk he
saplamalyd da . . .
imdi ise oyunsonu bambaka yollar takip etmektedir.

K:a6 43.Ka3 b7 44.f4! yznden kendisi iin ldrc olduunu gremedi.

..
Bu nedenden tr d4 Piyonuna kar hucum, Syahn yega
ne kurtulu ansdr.

40. Se3-f4!

40 d2 Ke7! 41 . K:a7 Sb8 42.Kb7+ Sa8 dev yol.bir Piyo

nun kazanlmasna gtryordu - fakat partnn degl.

es
40. . . .

42.Se5-f5
43.Kb7:a7!

Ke1 -d1
Kd1 -e1+
Ke1 -d1

Piyonlarn bu krmasn gerekletirmek iin, bya ah

hem rakibim iki geer P!Y.onunu ararsz hale gereblce,
hem de kendi Piyonu saglam eklde destekley.e blecegnden
emin olmak lazmdr. Partinin son safhas teknk bakmndan
ok reticidir.
43. . . .
44. Ka7-a8+
45. f3-f4
46.a6-a7!

Kd1 :d4
Sc8-d7
Kd4-a4
h6-h5

Veya 46 . ... d4 47.e4 h5 48.b3 Ka1 49.f5 e7 50 . :d4 h4

51 . e5, ve Beyaz kazanr.

Ke7-e4

d7-c8
29.Ka3-a4
30.f2-f3 Ke4-h4

Rakip Klenin bu konumundan Beyaz fazlaca mitlenmektedir.

31 . h2-h3
32.Sd2-e3

Sc8-b7
f6-f5!

Siyah Kalenin serbestliine giden emin yol: Beyaz, f5-f 4+ ile

Kh4-h5-f5 v.s. manevrasn nleyemez.
33.Ka4b4+
34.a2-a4

Sb7c8

Baka hamlelerden, rnein 1 4.Kb'ten sonra da, 34 . ... f4+

v.s. yznden hibir sonu elde edlemez.
34 . . . . g7-g5?

Hassas bir hamle deildir. En basit devam yolu 34 . ... f4+

35.f2 Kh5 idi. rnein, 36.Kb3 (36.a.5 a6) 36 . ... Kf5 37.Kd3
Kf7 38.Kd2 Ke7 ve imdi 39.Ke2 taktrde K:e2+ ve sonra a5,
beraberlik ile.
35. a4-a5

Bundan nceki hamlede yaplan hatadan sonra en iyi ati

ans: 35 . ... a6'dan sonra 36.f2! ya t Kaleyi kapatr, unku
g3 h2 ve g3 tehdidi yznden Syah f5-f4 aynam.ak zo
rundadr. Sonunda beyaz Kale e-stununda savaa grer ve
rakip kampa kesin olarak sokulmay baarr.
36. h3:p4
37 .a5-a6!

f5:g4
g4:f3

37 . ... g3 taktirde 38.f4 devam yolu kazanr.

38. g2:f3 Kh4-h1
Kh1 e1+
39.Kb4-b7

Siyah, 38'inci hamlesini yaparken imdi 39 . ... Ka1 yantnn

40.K:a? b8 41 .Kb7+ c8 42.Kb3!

KV
SATRANTA PROB LEMLER
(KOMPOZ SYO N 1 )

sine gidebilir; b2-b3 yapmadan bu hamle, 47 . . .. Ke4+

yznden, tamamen yararszdr.

48.f5-e5
49.Se5-f6

Diyagram 579

Ka4-a1
Ka1 -e1+

Dnme zaman kazanmak amac ile .

49. . . .
50.Sf6-
51 .Se5-d4
52.d4c3
5 3 . f4-f5 ! Sd7-e7

Ke1 a1
Ka1 -e1+
e1 -d1 +
Kd1-a1

54. S3- d 4
55.Sd4-e5
56.Se5-f4
57.Sf4 g5

h5-h4
Ka1 -e1+
Ke1-a1
Ka1 -q1 +

ldrc 54.f6-v.s. tehdidi yznden zorlanmtr.

Zor bir karar, fakat 57 . ... h3 yantndan sonra Beyaz koJ ay_ca
kazanr: (57 . .. . h3) 58.Kh8 K:a7 59.K:h3 Ka1 60.f6+. :;; f7
61 .Kh? + f8 62.K:c7.

o2.

58. :h4 Ka1 59.JJ S Kg1 + 60.Sf4 Ka1 61 . e5 Ke1+

4 a1 63 . c3 Ka3 64.IJ2 Ka6 65.b .

BuPiyonun ilerlemesi hemen kazandrr.

65 . . . .f7 66.Sb3 Ka1 67.16! Ka6 68.b5 cb 69.Sb4. Siyah

terkett.

304

Satranta, bilindii gibi, pratik oyundan baka "sanatsal ka

zan" denilen bir saha daha vardr Satran ile ok az ura
m olan amatrler bile, "iki hamlede mat" gibi bir problemin
ne olduunu bilirler. Ancak hemen unu belirtmek yerinde
olur ki , "problemler" sahas hayli geni olmakla birlikte, b
tn bu problemler yapay ekilde meydana getirilmi, yani:
yaratlm, veya dier bir deyimle "kompoze" edilmitir. Bu
nedenden tr , byle yapay konumlarla uraan bir satran
eylemine (ksmna) "kompozisyon" denilir. Kitabmz oku
mu olan deerli okuyucularmz, ettlerin de bu tip eserlere
dahil olduunu bilirler. Bu bakmdan her eyden nce, kom
pozisyonun bu iki byk snf arasndaki farklar belirlemek
yerinde olur.
Gz nne alnan bu EK'te eitli problemler ksaca gzden
geirilecektir. lk nce en yaygn olan, "iki" veya " hamlede
mat" tipinden birka problem ele alalm. Bunlardan her za
man ama gsterilmekte, yani ka hamlede mat vermek ge
rektii belirtilmektedir. Ayrca, aksi belirtilmedii taktirde,
hamle sras, konulan amac gerekletirecek olan Beyazn
dr. Ettlerde de genellikle etkili taraf Beyazdr. Fakat hamle
says, bildiimiz gibi, tamamen belirsizdir; zme ait olarak
"Beyaz kazanr" (veya ksaca: "kazan") veya "beyaz oynar ve
beraberlik yapar" (veya ksaca "Beraberlik") eklinde bir ifa
de kullanlr.
Modern kompozisyonda ancak (tek) bir zm olduu kabul
edilmektedir. Kompoze edilmi bir problemde amaca gtren
baka bir yol ("yan zm") varsa, problem"deersiz" olur.
Ayn ey ett iin de geerlidir. Ancak hemen unu belirtmek
yararl olur ki, byle "yan zmleri" de dikkate almak lazm
dr; nk birok defa zmle uraan artma (aslnda al
datmak) amac ile doru grnen bu "yan zmler"; ustaca
saklanm incelikler yznden sonucu salayamaz; byle
varyantlara "yalanc iz" denilir.
Kompozisyon konusu ikiye blnmt. Bu EK'te eitli
problemler ksaca gzden geirilecektir. i lk nce en yaygn
olan, "iki" veya " hamlede mat" tipinden birka problemi
ele alalm. Bunlarda her zaman ama gsterilmekte, yani ka
hamlede mat vermek gerektii belirtilmektedir. Ayrca, aksi
belirtilmedii taktirde, hamle sras, konulan amac gerek
letirecek olan Beyazndr. Ettlerde de genellikle etkili taraf
Beyazdr. Fakat hamle says, bildiimiz gibi, tamamen belir
sizdir; zme ait olarak "Beyaz kazanr" (veya ksaca: "ka
zan"), veya "Beyaz oynar ve beraberlik yapar" (veya ksaca
"Beraberlik") eklinde bir ifade kullanlr.
Konulara gemeden nce bu iki snfa ait birka sz daha:
Bu kitabn yazar hayat boyunca ettleri ok sevmi ve prob
lemlerle hibir zaman ciddi olarak uramamtr. Bu neden
le, bu sahaya ait fikirleri belki de tam anlamyla "objektif" (bi305

taraf) olamaz. Ancak deerli okuyucumuzun dikkatini unla

ra ekmek istiyoruz: Ett, pratik partiye ounlukla ok ba
l olduundan, ettlerin dikkatle incelenmesi, satranta kuv
veti arttrmann en nemli arelerinin biridir; bu ise bazlar
nn sand gibi yalnzca oyunsonlar iin deil, satran m
cadelesinin btn eki lleri iin geerlidir. Hatta en "fantas
tik" ettlerde, pratik partide Figrlerin mcadelesine ait ya
rarl fikir ve bilgiler verilmektedir. Problemde, tabii ki, bu by
le deildir; problemlerin ierdii orijinal fikirler ve "mekaniz
malar", satran partisine pek bal deildir. Problemlerin de
bir sanat olduu phe gtrmez; ancak bunlar ayr bir sa
nattr. Ettler ise, yukarda sylendii gibi, pratik satran
partisi ile sk bant iindedir.
Burada problemler kompozisyonu hakknda ksa bilgiler ver
menin bile imkan yoktur; bunun iin ayr kitaplar gereklidir.
Bu nedenle, en ok rastlanan baz problem eitleri hakknda
zet bilgiler vermekle yetinelim.
Yukarda sz geen "2, 3 . .. . hamlede mat" tipindeki en po
pler probleler "ortodoks" adn alr ("ortho" - Yunanca "do
ru" anlamna gelir). Bir-iki basit rnei gz nne alal:
Beyazn maddi stnl ok byktr; stelik siyah ah ok
skk bir durumda bulunmatadr. Bu artlarda birka hamlede mat etmek, tabii ki zor olamaz. rnein, ok basit bir yol
ledir: 1 .V:b5. imdi Pb4 a - --=r--=,.--=

zordur: 1 . Va6! . Ustelik imdi ,

Diyagram 580
Siyah n yantna bal olma k
2 ha mled e mat
zere, farkl mat ekilleri ieren
varyant meydana gelir: 1 . ... b:a3 2.V:b5#; 1 . ... :a3
2.Ac5#; ve, nihayet, 1 . ... b:a4 2.Vd3# (bunun iin ilk hamle
de Vezirle a6-hanesin e gitmek lazmd).
Genel olarak bir problem her bakmdan "doru" olmal [yani
zm, tek olmal; varyantlarda ayn amac salayan "ifte"
olanaklar ("dualler) olmamal] , gzel olmal ve zm ye
terince zor olmaldr.
Probleml er tarihinin belki de en popler eseri olan, nl
Amerikal usta Paul Morphy'n in Diyagram 581 'de gsterilen

ki 1 . ... h7-h6 savunmas orta-

Diyagram 581

EKLER

dan kalkar. Siyah Filin herhangi bir hamlesi 2.K:h7 matna g

trr. En orijinal varyant 1 . ... gh yantndan sonra meydana
gelir: 2.g7#. stelik, Morphy'nin bu eseri bir "minyatrdr"
(EK 1 - Szle baknz);
Diyagram 582'de 3 hamlelik bir problem gsterilmitir
(V.Marin).

hamlesi 1 . ... K.: h8 yznden

ie yaramaz . b-sutununda baka ta olmasa idi, 1 .Kb8 hamlesi mt ol rd , zira b hamle
Ka8'in hB'e giden yolunu keser. Bu se bze a_n tar .. ha ! e
iin bir fikir verir: 1 . Vc6! ! Korkun 2.Vc1 tehdd le. Ornegn
1 . . K:h8 (veya 1 . ... e1 V) 2.Vc1 , ve imdi mata k.a savun
ma kalmaz. Bu nedenle Siyah iin en iyi ans vezr alm_aktr:
1 . . . . b :c6. Ancak bu yant neticesinde, b-hattndan br ta
uzaklatrlmtr. 2.Aa3! Ayn fikir ile; ikinci ta b-stununu
terketmek zorundadr. nk imdi Fb1 beyaz At tarafndan
korunmaktadr, yle ki bu sefer 3.Ka2++ ifte ki ayn zam n
da mat olur. Buna kar tek savunma 2 . . . . b:a3. Ancak m
di beyaz Kalenin yolunda bulunan son ta ''..kriti " b-st u
nu terkeder, yle ki 3.Kb8# hamlesi artk mumkun olur (kn
ci varyant 2 . ... K:a3 3.Kb3#).
583 numaral Diyagramda 4 hamlelik bir prob! e!11 temsil edi !
miti (G.May). Az ok tecrbeli bir amatr n, bu zor br
problem saylmaz:

EKLER

Ortodoks problelerinde nadir olarak baz zelliklere rastlan

maktadr. Buna ait iki kk rnek:
584 numaral Diyagramda aslnda tamamyla "normal" bir or
todoks problem temsil edilmitir.
W.Sceckmann

Diyagram 582

..

Diyag ram 584

2 ham lede mat

2.Ag5#) Fakat tahtaya bakt_ m z t, "H ,, .arflerini gr

rz. Bunun nedeni udur: Gunumuzun
en unlu Alman prob
lemcilerinden olan Werner Speckmann, kendisi gibi nl bir
problemci olan dostu H .Klver'in 75'inci do Q u .m _ g nnd ,
onun erefine "H" ve "K" (ismin baharflern) eren br
problem kompose etmitir.
kinci rnek ise oldu ka eskidir. Bu, ilk Rus usta nl Alek
sandr Petrof'un 1 824( ! ) senesinde yaynlad "Satran oyu
nu" adl eserinden alnm bir problemdir (585 numaral Di
yagrama baknz).
Mat etmek ok kolaydr: 1 .Af8-e6#. Fakat bu problemde zel
bir art vardr: "g-Piyonu ile 1 4

::: f;f:r:!! Y!a ;i"""'":\-

0,, r<--."+l
. ...

_ .. .

. ...

zikredelim. Bunlar "kooperatif" ve "ters" matlardr.

"Kooperatif" problemlerde Siyah ve Beyaz ibirlii yaparak
siyah ah mat ederler ( ngilizce: "Helpmate", Almanca:
"Hilfsmat", Rusa: "kooperativny mat"). Byle bir mat Diyag
ram 586'da ematik olarak gsterilmitir.
Bu tip problemlerde ilk hamleyi Siyah yapar. Burada "anah-

D iyag ram 586

tar" hamle 1 . . :b4'tr, fakat bunu 1 .:b4 eklinde, Beyazn

hamlelerini ise ikinci sraya koyarak yazarlar. zm yledir:
1 .:b4 Ae7 2.:a5! Ac6. Bildiimiz gibi, mat mmkn klan
hamlelere soru iareti "?" konulur. Fakat burada ama Siya
hn mat olmas olduundan, en iyi (zm) hamlesi 2.:a5!
eklinde yazlmaldr.
Hayli popler olan bu "yardmc" mat problemleri, yukarda
ki ema gibi kolay deildir. rnein, 587 numaral Diyagram
gz nne alalm: 2 hamlede kooperatif mat problemlerinin
yerald zel msabakada 1 'incilik dln almtr (G.Kos
jura, 1 992).
Diyagramda gsterilen problen zm yledir: 1 .Fd6!
Diyag ram

, ......,

:;:.:=:

"'''>;:'

.:.>'::"''

..

1 .e1 ! dir. Tehdit, ah ile iki

hamlede c1 -hanesine gitmek

ve 4. Ve2-b2 hamlesi ile mat
etmektir. rnein, 1 . ... d6(?) 2.d1 d5 3.c1 d4 4.Vb2-b2
hamlesi ile mat etmektir. Demek ki Siyah 1 . . . . d5( ! ) oyna
mak zorundadr. Bu taktirde Beyaz plann deitirip, 2.Vc ? !
hamlesi yardmyla yukarda grdmz ekilde mat verr:
Diyagram 583

2 . . . . d4 3.dc! b4 4.Vc5#.

En ok rastlanan "ortodoks" problemler 2 veya 3 hamleliktir;

4 hamleli olanna daha az rastlanr. 5 veya daha fazla sayda
hamle ieren problemlere genellikle "okhamleli" denilir. u
nu da ekliyelim ki, 40-50 hatta ok daha fazla sayda hamle
ieren problemler mevcuttur. Bunlarn zm ise ounluk
la zor deildir (!); nk bunlarda mat, ayn hamle srasnn
birok defa tekrarlanmas ve dolaysyla zugzwang meydana
getirilmesi yoluyla gerekleir.

ahlarnn nasl mat olacan a

seyretmek zorunda kal rlar:

b c

Diyagram

'

585

8.Ve7+ g6 9.h2 h3 1 0.g3

. .
.. ..
h4 1 1 . g4 h5 1 2.g5 (Beyaz aradaki matlarla lglenmez, unku
mat tam 1 4'nc hamlede gerekleecektir!) 1 2 . . . h6. Ve
ancak imdi: 1 3 .Vf6+ h7 1 4.g6 mat. Gzel, orijinal, elen

celi. .. Ancak bu, Satran oyunu deildir. nk pratik Sat

ranta ama, mmkn olduu kadar abuk, ya i en ksa yol
dan mat etmektir. Ayrca, partide bu problemn lk konu u da
meydana gelemez: siyah h-Piyo u bu _hane en.. beyz br ta
almtr. Pekala, fakat f7-piyonu lk yerndedr;
oyle se 5-P
yonu buraya nereden gelmitir? ! . . Ayn duru m h -Pyonu
iin de geerlidir. Yani Satran kurallarna aykr, partde mey
dana gelmesi imkansz olan bir konumdur. Oysa bu durum,
gnmzn "normal" ortodoks problemlerde yasaklanmtr.
imdi, aslnda ortodoks olmayan fakt i ok defa o odoks
problemlerine ait olarak kabul edlen k tp problem ksaca
.

306

589

2 hamlede mat

g gb Syah ancak zorunlu

i1r(ls:ie

2. Vd1 + Ve2 3 .Ab1 ! (zugz- e

D.ya g ram 587

..

.
2. . . . A g 3 mat. o k orna
I b r'

"mekan izma". Ancak i bununla bitmez: Bu Diyagram da aslnda iki problem gsterilm itir.
Biz yukarda a) kkn grdk, imdi ise siyah ahn f5-hane
sinde deil, c5-hanes inde olduu b) kkna geiyoruz . Bu
sefer zm 1 .Kg4! ile balar. Bu hamle beyaz Ae2'ye hare
ket serbestli i salar: 1 . . . . Ad4 2. Ff4 [Problem in (a) kkn
da olduu gib i! Fakat bu sefer siyah Kalenin etki hatt kesil
mekted ir] 2 . . . . Ae4#.
Burada bir de "ters mat" olarak adlandrlan problemleri gz
den geirelim. Bu tip problemlerde Beyaz, Siyah mat etme
ye zorlamaktadr; yani ibirlii yoktur - Beyaz kendi matn
zorlamaktadr. Franszlar bu problemlere "qui perde gagne"
derler ("kaybeden kazanr"). Bir rnek Diyagram 588 ' de gs
terilmitir (L. Kubbel, 3 hamlede "ters" mat).
1 . Ka1 ! [Bu, "normal" notasyonda yazlmtr, yani ilk hamle
Beyazndr. Bu anahtar hamle iki "tehdit" iermektedir: 1 )
2.Ve4+ V:e4 3.Ad4+ V:d4# ve 2 ) Vf4+ V:f4 3.Ad4+ V:d4 mat].
Problemde iki varyant var: 1 . . .. V:e6 (veya 1 . . . . Ve4)

307

EKLER

EKLER

E K VI

Henz 1 5(!) yanda iken, yepyeni problem konular kef t

mitir: Loyd konusu, Loyd-Turton konusu v.s,. 1 855 senesn
den beri hayat boyunca, balcalar 3 hamlelk matlar olmak
zere, 800( !) satran problemi yaynlamtr.

SATRANTA ETTLER
(KOMPOZSYO N 2)

hakim srd geen asrda,

olduka popler olan bu gamDiyagram 592
bitte Beyaz, 1 .e4 e5 2.Ac3 Ac6
3 hamlede mat
3.f4 e:f4 4.d4?! Vh4+ hamlelerinden sonra 5.e2( ! ) oynar: . .
.
.
Gz nne alnan Problem in brnc hamles de buna benzer.
1 .e2 ! ! , Gerekt en inanlmaz bir anahtar hamle: 1 . . . . f1V+
yantnd an sonra Beyaz ah iki kile ar ka Y.a klm kta
dw fakat 2 . e3 hamles inden sonra Syahn butun kl r .e
ya "bataryalar" (Ka5+ Fd5 ve Kf6+ Fg7) tarafnd an puskur
tlmektedirl rnein 2 . ... Ve1 + 3.Fe2 mat, veya 2 . ... Ff2+
K:f2# ve sa re. 1 . ... f1 A hamles inden s nra 2.K:f2 yant ma
ta gtrr : 2 . ... :e4 3.Fd3#. Gerek br aheser !..
a

Diyagram 591
2 hamlede mat

Kitabm zda drt ana BL M N gzden geirmi olan sa

yn okuyucum uz, Etdn ne olduunu iyi bilir. Ancak, eitli
BL M LERDE grdmz gibi, bu ettler daha ok oyun
sonlarndaki incelikler ile ilgilenir; oysa Satranta "Ettler"in
ierdii ekiller, fikirler, konular ve uygulanan usuller ok da
ha geni bir sahay oluturmaktadr. Bu nedenle, okuyucu
muza, bu konuya ait baz ek bilgiler vermek yararl olacaktr;
nk, kitabmzda da belirttiimiz gibi, herhangi bir ettle
uramak, satranta kuvvetlenebilmek asndan son derece
yararldr.
Satran tarihinin ilk problemleri aslnda gerek oyundan
alnm, gzellii ile nl partiler idi; bunlar "Beyazlar 2, 3,
... hamlede mat eder" gibi artlarla soru haline getirilmitir.
Araplarn "mansuba" adn verdikleri problemler hayli yaygn
lamtr; rnein iyi bildiimiz "bomaca mat" 1 O' uncu
asrda ( ! Araplar tarafndan bulunmutur. Ancak problem,
pratik oyundan ayr l a rak yava yava bugnk halini alm
tr. 1 9'uncu yzyln ikinci yarsnda, ve zellikle 20'inci yz
ylda ortaya kan modern problemler ise, ayr bir sanat ola
rak kabul edilmektedir (EK V, "Satranta Problemler" konu
suna baknz). Bu problemlerin bazlar, tabii ki pratik oyun
iin de ilgin saylabilecek fikirler iermektedir; rnein, Paul
Morphy'nin tannm problemi (Diyagram 581 'e baknz). An
cak, ou kez, problemlerin pratik oyunla pek ilg i s i yoktur;
rnek olarak, 593 numaral Diyagramda grlen ve ilk defa
olarak tannm Danimarkal problemci Lars Larsen tarafn
dan yaynlanm olan tipik bir modern problemi gz nne
alalm [2 hamlede mat; zmn ("anahtar" denilen) ilk ham
lesi 1 .Ae4'tr].
,

bilecei gibi, Siyahn bu ve bundan sonraki hamleleri zorun

ludur) 2 . f7! K:g6 3.f:g6, ve mattan kurtulu yoktur).
Prof. M . Botwinnik sistematik olarak eitli ett kitaplar in
celemitir. Richard Reti ise, oyunsonlar iin olaanst
nemli olan birok ett yaynlamtr (kitabmzda numaral
Diyagrama baknz).
Bizim iin en ilgin olanlar "modern" dediimiz ettlerdir.
Bunlara gemeden nce, kitabmzda ettlere ait baz tarihi
bilgilerin yeraldn belirtelim (KISIM 6'ya baknz). Bunun
yansra, bundan sonraki birka Diyagramda, etdn tarihi
geliimine ait rnekler verilmitir.
. x
...-=
=

.=
, -==--=
.@

vunmas z kalr. Doru yol yledir: 1 .c8V+I K:cB 2. Kc7 +

K:c7 3.bc. ve beyaz Piyon daha nce amacna eriir.

vunma) 3 .Fe6+ h7 4. Vg8+

g6 5 . Ff7+ f5 6.Vh7 + g5
8.Vg6 mat.

Diyagram 595
Kazan

Diyagram 596
Kazan

H. Bolton
Chess Player's
(1841 )

d
c
e
1
Em. Lasker, Prof. Euwe gibi
Diyagram 593
nl GM ve ustalar hep ett,.,...,. ... ,"' ., ,., ,. . . . , lerle uramlardr. Eserleri
g

...
kalr. Kazan, ornaI b'r mat
fikri ile gerekletirilmektedir beyaz ah yardma koar ve bu
meyanda h7-hanesi yoluyla sekizinci yatay sraya geer.

Diyagram 597
Kazan

2 .Ff4+! Kc7 3.Sg6 h5 4.Fe5 h4 5.Sh7 q5+

Veya 6 . ... h3 7.f8 h2 8.F:h2 g4 9.Ff4! ... (tabii ki 9.e8?? g3

1 0.F:g3 Pat deil !) 9 . . g3 1 O.e8 g2 1 1 .d8 g 1 V 1 2.F:c?
mat.
.

308

Diyagram 594

1 . FgB ! ! K:g8 (kolayca anlala-

309

7 .Sf8 g3 8.Se8 . .

11

EKLER

ve beyaz ah tam zamannda gelir! .. Bu eserde artk bir mo

dern ett havas vardr.
Londra'ya yerlemi iki nl Alman ett olan Bernhardt
Horwitz ile Josef Kling, ett sahasnda modern zamanlara
geite ok nemli bir rol oynamlardr. Asl meslei res
samlk olan Horwitz (1 807-1 825), birinci uluslararas Londra
1 851 turn.uvasnda oynamtr. Pratik oyunda en byk baa
rs, nl lngiliz usta Henry E . Bird'e (!) kar +7 - 5 4 sko
ru ile kazand matr. (Blm 1 4 ' te numaral Diyagrama da
baknz). Mzik profesr olan King, Horwitz ile beraber, kla
sik kabul edilen birok ett yaynlamtr. Kling'in vefatndan
sonra Horwitz'in dzenlendii ettler, oyunsonlar teorisi iin
ok nemlidir. Tipik bir rnek Diyagram 598'de gsterilmi
tir.
=

Diyagram 598

Veya 4 . ... be 5.d3.

2. :d1 3 . K:f1+ c2 4.e2

ili

5.Kq1 . . .

Bekleme hamlesi. Beyaz bilerek bir tempo kaybetmek sure

tiyle hamle srasn Siyaha aktarr.
5 . . . . Sb2 6.Sd3 Sb3 7 . Kb1+ Sa2 8.Sc2

ve Siyah zugzwang sayesinde kaybeder.

Tam anlamyla "modern" olan ettleri gz nne almadan
nce, ett hakkndaki bilgilerimizi biraz daha sistematik ola
rak toparlamaya alalm. Bu ama ile ilk nce Moskova'da
yaynlanm olan ve iinde eski Dnya ampiyonu Karpov,
nl teorisyen GM Averbach, yine eski Dnya ampiyonlarn
dan Smyslov, Tal ve nl satran yazarlarndan GM Suetin gi
bi isimlerin bulunduu, eitli sorular olaanst sistematik
ve bilimsel ekilde aydnlatan "Satran ansiklopedik Szl
" (kk punto ile 621 byk sayfa) adl eseri ele alalm.
Burada yer alan "Ett" adl yazs aadaki satrlar iermek
tedir:
"Satranta ett (Franszcadan: renme, aratrma, tetkik),
ett tarafndan dzenlenmi bir konumdur. Bu konumda
taraflardan biri (genellikle Beyaz) hamle says verilmeksizin,
belli bir devi yerine getirmelidir (kazan veya beraberlik sa
lamaldr). Ett, satran problemine gre, pratik partiye daha
yakndr. Etdn balang durumu, problemlere gre daha
doal grnmekte ve partiden alnm bir pozisyonu hatrlat
maktadr. (ounlukla oyun sonu, nadiren oyun ortas). Et
d zmek, bunu dzenleyen ettnn dnd, amaca
gtren tek yolun bulunmas anlamna gelir. Etd zm
nn gizlilii ve zorluu, asl fikrinin "giri oyunu" yardmyla
rtlmesi ve Siyaha aktif (etkili) bir karoyun salamas sa
yesinde gereklemektedir. Ettte de, satran problemlerinde
olduu gibi, asl "pozisyon artlarna" bal kalnmaldr. lk
konum, talarn normal hamleleriyle meydana getirilmeli,
ett btn varyantlarda zlebilmeli ve nihayet zm, yu-

EKLER

karda da zikredildii gibi, tek olmaldr (yani: ana varyantlar

da "dual" ad ile anlan yan zmler olmakszn). Bundan
baka baz sanatsal artlar da vardr: Fikrin anlamll, eklin
ekonomi k olmas ve zmn gzellii.
erik bakmndan ettler iki gruba ayrlmaktadr. zellikle
analizin nemli bir rol oynad analitik ile fikir ve kombine
zonlarn nem kazand sanatsal ettler.
imdi, dilerseniz, modern etdn evrimine geelim. Modern
etdn yaratlmasnda, en nemli rol oynayanlar Henri
Rinck (1 970, Lyon, Fransa - 1 952, Barselona, ispanya; Re
sim 599'a baknz) ve Aleksey Troilzky'dir [1 866, Petesburg
- 1 942, Leningrad (Petersburg), Resim 600'e baknz]. ilk n
ce bunlar gz nne alalm.
Kimya mhendisi olan Rinck, 1 900 senesinde spanyaya yer
lemitir. 1 901 ylndan balaya
rak 1 400 ( ! ! ) den fazla ett ya
ynlamtr. Balangta, nl
Rus ett A.Troitzky'nin etkisi
altnda kalarak kombinezon ett
leri sahasn gelitirmi; yirmili
yllardan itibaren, hayatnn geri
kalan ksmnda ise, ettlerinde
Figrlerin mcadelesi ile ura
mtr. [Yukarda sylendii gibi ettler, ierikleri bakmndan
Resim 599
iki gruba ayrlr: "Analitik" denilen ettlerde en nemli rol "analiz elemanlar" oynar; "sa
nat" ettlerinde ise fikirler ve kombinezonlar. Rinck'in eserle
rinin ou, oyunsonlar teorisi iin nemli olan ettlerdir] .
Rinck, tahtada belli b i r nispette kalan Figrlerin etki olanakla
rn kefetmeye almtr. Yukarda da zikredildii gibi, n-
celikle Figrlerin mcadelesi ile uram, ve bu meyanda Fi
grlerin zelliklerini saf ve ekonomik ekilde meydana kar
mak amac ile, ok sayda Piyonsuz konum aratrmtr.
Ettlerinin ou, oyunsonu iin tipik olan snrl kuvvetler
iermektedir: Vezire kar Vezir ve hafif Figr, iki Kaleye kar
iki Kale, Fil ve iki Ata kar Kale, iki Kaleye kar iki hafif Figr
v.s. Rinck, bu konumlarn her biri iin aa yukar 1 00(! !)
ett yaratmtr.
Bu byk ettnn iki tipik eserini gzden geirelim.
(600 numaral Diyagrama baknz).
.--""""'"',..---.,_,.,.,..,,--.--

maktadr: c6-hamlesindeki Fil

Ae7+ yznden alnamaz.

ok. by_k m .ddi..stnl ne ramen , Siyahn durumu kay

bedlm tr; unku Beyaz yeni Vezir ile kazanacaktr. Siyah
talarla oynam olan l ngiliz amatr Loman burada
1 . . . . Kc3+

1)

2 . . . . Ka4+ 3 .Sg5 Kh4 !

hamlele rinden sonra partiyi terketm ek zorunda kalmt r; zira

4.:h4 g5+ ve 5 . ... g7 devam yolu partiyi hemen kazand
rr. Oysa 1 . ... Kc3+ yantnd an sonra 3.f2 Kc2+ 3.e1 Kc1 +
4.d2 v.s. devam yolu partiyi kolayca kazandrrd.
Tannm oyunson u uzmanla r H.Staud te ve M.Milescu'nun
yazdkla r "Das 1 x1 des Endspie ls" ("Oyuns onunun arpm
t blou" al _r... olaan st k etli eserde bu olaya ait u bil
g verlm tr. Laman n party kurtarmak iin yararlan d fi
k!r, A.Troitz ky'nin "Novoye Vremya " ("Yeni Zaman" ) gazete
nde 1 889 ylnda yaynlam olduu ettte temsil edilmi
tr".
Sz geen ett, 604 numara l Diyagra mda gsteril mitir.

Y.ka.da da syledi imiz gibi, H.Rinck' in yansra modern

etud un yaratlmasnda en nemli rol oynayan dier byk
.... :'* et Alesey Troitzky'dir (Re.
1 sm 602). Trotzky
, modern sa
,. nat etdn n kurucu sud u r.
Satran faaliye ti 1 893 senesin
de problem ler ile balam ; ilk
d etd 1 895 ylnda olmak ze
M re, hayat boyunc a 750 ett ve
iti! 50 problem yaynlamtr. Ett
. }\
. terin sistematizasyo nu ile uraif an uzmanl ar, Troitzky'nin ya
. .,'"Aili
''"'':w rat clnd a dn
em old uunu ileri srerle r: Ett yaratc lResim 602
nn ilk peryod unda (1 8951 901 ) en aktel fikirlerini [Figrler in avlanmas , "dominas
yon" (egemen lik), her trl pozisyon el beraberli k, mat ve pat
kombnezonlar, satran problem i fikirleri v.s.], sanatsal ola
rak. rtaya koymut ur. Bu almala r etdn bundan sonraki
gelm ini belirletir. "Ett peryodu" olarak adlandrl an ikinci
d rede (1 90 - 91 7), gnm zde de geerli olan ett teori
sn te!l1ell.ern at.m, bir k y ni ett konusu gelitirmi ,
5.f4+
F19u.r e !n _s_ste atk hareket, Pyonlar n zayf Figrlere d
kazan
ile.
nuumu, fkrlern sentezi (bireimi) v.s., bir sra teorik al
malar yaynlam , ve "Piyonlara kar iki At" konulu oyunson
lar sahasnda esasl 9ir aratrma yapmtr ("Deutsche
Schachze itung, 1 906). ihtilal . senelerin de (1 91 7-1 923) fazla
alm a frsat bulamaya n Trotzky,
yaratcl nn nc per
yo nd (1 923-1 942) aslnda daha nce kefettii ett fikir
lern mukemme lletirmey e almt r.
Troitzky' nin meziyet? e. yden nce, etd pratik partiye

yaklatr mas, d gorunum une dogallk

ve keskinlik kazan
d.ma . ve oyunu parlak kombinez onlar ile canlandrmasdr.
Etutlernd e birok varyant, sakin hamle ve st rtl tehdit
zord u r. Amaca gtren yol, ancak aa daki, gerekten parlak, taktik devam yoludur.

'il
a

f.=:f .

i!faf

Em. Lasker Loman (191 3)

iP J_1 g
b

Diyagram 603

o n
u
m
i
meydana gelmi olan bu nl
konumu bilirler.

31 1

Diyag ram 605

Ha!a bir ey anlamak mmkn deildir. 3.F:h1 (?) g2 hame

r d n . sonra m yd na gelen oyunson u tabii ki Beyaz iin
umtszd r; fakat md Filin hi beklenm edik fedas partiyi ka
zand rr:
3 . Fg2+! 1 S:g2 4.Af4+ Sg1 6.Se1(!) . . .

Zugzwang ! ..

5 . . . . g2 6.Ae2 mat!.

Diyagram 604

1 . Fc6! ! Kb1+ 2.Se2 K:h1

oynam, ve

il) 3 . . . . V:d5 4.aBV+ V:a8 5 . g8V mat.

Veya:

2. Sg4?? . . .

3 . . . . F:d5 4.g8V+ F:g8

5.aBV mat.

Diyagram 600

Sonu alnana kadar dikkatli olmak lazmdr: 7.K:e3? "akas"

partiyi kaybettirir: 7 . ... Fe4 ! 8.d4 Ff5 ve Siyah kazanr).

31 0

Diyagram 601

3.Sd6 Fg3+ 4.Sc5 Ae3 5. Kh5+ g6 6.Kh3 Ff2

L.:c6,

(Diyagram 601 'e baknz).

hamlesi ni yapmt r. Bu "ki", elbette, Almanla rn "Rachen sc

hach:: (" ki.i", " ah") dedikle ri, partinin terkedil mesin
den oncek ke benzem ektedir. Bu parti simlta ne seansta
o_nanmtr. . Baka partnrl erle de ok uram olan eski
Dunya ampyo nu Lasker hi dnm eden

il i
1,

EKLER

EKLER

Beyaz, pozisyonun zelliklerinden ok retici bir ekilde na yaklamaktadr. Bu Piyonu kazand taktirde, File kar Fil
ve At oyunsonu berabere biter.
yararlanmaktadr: bu aheser bouna klasiklememitir!..
3.A
Troitzky'den baka L.Kubbel ve W.Platov de "Ru ett eo
lnn" ilk ustas arasnda yer. Bunlarn eserlernde aag Fakat bu oyunsonu Beyaz iin kazanlm olmaldr, nk Di
daki yaratc eilimi, aka grmek mmkndr: Ku.bel yagramn altnda " ...ve kazanr" demitik. Kazanmasna kaza
hamlelerin, Platov Figrlerin, Troitzky ise pozisyonlarn ozel nr, ancak bu hi de kolay deil. ..
liklerini incelemekteydi .
3. . . c6
H.Rinck ve A.Troitzky'nin yaratc almalar, satran (kom Siyah dikkatli oynamal. 3 . ... Fb2 yant iyi deil: 4.b6 c8
pozisyon) dnyasnda bir hayli etkili lmu t r. Doal ol a..
Fc3 6.d5 Fb2 7.d6 Fc3 8.Af5 F:h8 9.c6 ve kazanr.
zellikle Rusya'daki gen ettler Trotzky nn yolunda yuru 5.c6
Bu
varyantta
4.b6 hamlesinden sonra, Siyah (4 . ...
mlerdir. Bunlar arasnda nceli.kle !. ilyeni kuaktan L._u- c8 yerine) 4Beyazn
.
...
Fd4
oynarsa, Beyaz benzer ekilde kazanr:
bel ve W.Platov'u zikredelim. Bu ki unlu usta modern etudun 5.Af5 Fh8 6.e6+ vesaire.
gelimesinde ne:nli bir rol oyn '!l lardr; bunlar s asyla
4.Ae6{!) . .
gz nne alalm. ilgin olan, bu k ustann ?. a kompo_zsy n
la uraan kardelerinin olmasdr. L.Kubbel _n karde A v d , Beyaz da dikkatli oynamal: 4.b4? hamlesinden sonra, Siyah
birok msabakada birincilik alm nl br probe c _d._ 4 . ... Fb2 yardmyla beraberlie eriir.
L.Kubbel'in dier kardei Evgeny (Eugen) de probleyd, fakat
4 . . Fa3!
kompozisyona daha az zaman ayrd iin, kardeleri kad ar En etkili devam yolu. 4 . ... Fe3'ten sonra Beyaz aadaki gi
_
tannm deildi; fakat o da 1 50 problem yaynlanm ve br
bi kazanr: 5.b4 d5 6.Ac7+ c6 7.Aa6 v.s.
ok dl kazanmtr.
4
. ... Fd2 taktirde (4 . ... Fa3 yerine) ise, 5.a4 dS 6.Ad4! de
Alman uyruklu olan Leonid Kubbel vam
yolu partiyi kazandrr.
[Resim 660'a baknz; 1 891 (Pe
Tahtada
yine kritik bir durum meydana gelmitir. Partiyi, zor
terburg) - 1 942 (Leningrad, imdi
yine Peterburg); asl ad Kari Artur bulunabilecek
Leonid; kimya mhendisi] gen
5.Ad4+! . . .
yatan balayarak eitli tipten hamlesi kazandrr.
2800 (! !) problem (balca
:c5
hamlelik mat) ve yaklak 500 ett
meydana getirmitir. Problem ve Siyah amacna ulamtr; fakat gerekten byk bir istisna
ett msabakalarnda aa yukar eseri olarak, bu zel durum Beyaz iin kazanlmtr.
500 ( ! ) dl ve bu meyanda 1 20
6 a4 Fb4
birincilik kazanmtr.
Resim 606
Tek hamle, zira hem 6 . ... Fb2, hem de 6 . . . . Fc1 'den sonra
Ett kompozisyonunda ilk sray 7.Ab3+ kazandrr.
kombinezonlara vermitir. Eserlerinde.. giri oyunu, .oa ve
7.Af3! . . .
ve final birbirine sk skya baldr. Ozellkle Pat fkrlernn
gelitirilmesi (bu sahada eriilmez bir ust od u ylen.ir Siyah Filden son iki haneyi d e alyo ! Taraflarn kuw l ri ba
di) mat kombinezonlar, zugzwang ve haff Fgurlern Vezre kmndan parti beraberlitir; fakat Syah zugzwang yuzunden
kaybeder:
kar mcadelesi ile uramtr.
7 . Sc4
L.Kubbel'in aadaki iki eserini gz nne alalm.
Yegane hamle!
.

. .

8. Ae5+

ve Beyaz kazanr (8 . ... c3 9.Ac6+, veya 8 . ... c5 9.Ad3+)

Bu aheser, birok nl ettnn katld byk "Prawda
1 928" msabakasnda birincilii kazanmtr.
608 numaral Diyagramda Ett sanatnn en nl eserlerinden
biri temsil edilmitir.
eitli taktik elemanlar ieren

b c

n
.--=
w
:w
=
-=
==
?=
F=
;=,r-=
-=

Diyagram 607
Beyaz oynar ve kazanr

yantdr. Bu devam yolu Beyaz

iin problemler yaratr.
2.A:e6+ . . .

Tabii ki 2.F:g7?? F:g5 deil!

2 . . . . d7

in, 1 .Af2+ ?) g2 hamlelerinden sonra e yarayan devam

2 . ... e7 Siyaha hibir ey salayamaz: 3.A:g7 v.s. (3 . ... Fb2

4.Af5+ ve kazanr). Bu nedenden tr siyah ah beyaz Piyo31 2

Diyagram 608
Beyaz oynar ve kazanr

yol u yoktur.

1 . . . . Sg3

Kolayca anlalabilecei gibi, yegane hamledir, nk dier

yantlar hemen mata gtrr (1 . ... h2?? 2.Vf2+ v.s.).
2.Vg4+ Sf2 3.Vf4 Se2 4.Vf1+l . . .

Beyaz Ae3 "tabu"dur, nk 4 . ... :e3?? yantndan sonra

Beyaz savnmasz kalan siyah Veziri kazanr.
4 . . . . d2 5.Vd1+! . . .

Ayn taktiin devam .

5 . . . . c3 6.Vc2+ b4

6 . ... d4 yant 7.Af5+ yznden ie yaramaz. Fakat imdi

Beyaz ne yapmaldr?!
7.Vb2+!! . ..

Partiyi ancak bu hamle kazandrr. ok kuvvetli gibi grnen

7.Vd2+(?) hamlesi ise, satran kompozisyonu sahasnda ok
sevilen "yalanc (yanltc) iz"den baka bir ey deildir! Ger
ekten de, zorunlu 7. ... b5 yantndan sonra (7 . . ..
b3(a3)?? 8.Vb2#) 8.Ve2+ hamlesi hemen partiyi kazandrr
gibi grnyor:

8 . ... a5(b6) 9.Ac4+, veya 8 . ... b4 9.Ad5+ ve siyah Veziri

kazanr. Oysa Siyahn 8.Ve2+ hamlesinden sonra, imdi gr
dmz "mekanizmay bozan (ve beraberlii salayan! ) bir
yant var: 3 . ... Ad3 ! !. Dikkate deer bir olanak!
Bavaryanttaki 7.Vb2+! ! hamlesi ise partiyi aadaki gibi ka
zandrr:
7 . . . . Ab3

zere, 200'den fazla ett ya

ynlanmtr. "Yaratc" dnemi
25 sene srm, nk 1 928
ylnda aktif almalarn brak
mtr. Vassily, ett kompozis
yon una ait fikirlerini yle for
m le etmektedir: "Her sanat
eseri gibi, ett de hem ierik
(iindekiler) hem de ekil
(form) bakmndan baz gerekResim 609
leri yerine getirmelidir. ierik,
kom binezon veya pozisyonel
oyunda ifadesini bulan u veya bu fikirdi; eklin kusursuzlu
u (eksiksiz oluu, mkemmellii), ett kuruluunun (yaps
nn), basitlii, ye aralarn (vastalarn) maksimal ekonomi
sinden oluur. ilk durum ne kadar basit ise, pozisyonda sak
l olan fikrin ortaya kmasnda o lde etkili olur. Ett kom
pozisyonunun bundan sonraki geliimine ait, 1 990'da yayn
lanm olan ve i stanbul'da da birka nshas bulunan ok de
erli Rus "Satran ansiklopedik szl"nde u bilgi yer al
maktadr: "Platov, iki Figrn Vezire kar mcadelesi bu ko
nuda (40'tan fazla ett yaynlanmtr), Figrlerin birbirine
kar mcadelesi (55 ett) ve Pat ettleri (44 eser) konular
na zellikle eilmitir."
V. ve M . P l atov
1 .f7 '.!..!

Yine zorunlu bir hamle (7 . ... a5 8.Ac4+ ve 9.Vb6 mat). An

cak 7 . ... Ab3 yantndan sonra, ie yarayan bir devam yolu
yok gibi grnyor. Oysa bu durumda gerekten "fantastik"
bir olanak var:
8.Va3+!! . ..

Kombinezonlarda ok rastlanan, iyi bildiimiz eleman: "Cel

betme"!).
8 . . . S:a3
Veya 8. 9.V:e7.
.

9.Ac2 mat.

Beyaz bu mat gerekletirebilmek iin zavall rakip ah

h3'ten, tahtann dier tarafndaki a3-hanesine gitmeye zorla
mtr.
Yukarda. L.Kubbel ve W.Platow'dan bahsederken yle de
mitik: " ilgin olan, bu iki ustann da kompozisyonla uraan
kardelerinin olmasdr". Fakat Kubbel ve Platov arasnda
nemli bir fark vardr: Problemci ve ett olan Leonid Kub
bel'in kardelerinin ancak problemlerle uramalar ve kendi
balarna almalarna karlk, Platov ailesinde Vassily ve
Mihail kardeler yalnz ettlerle uraarak ounlukla bera
berce alrlard. Ancak Mihail ok iyi bir yardmc olmakla
birlite, ba rol (yani fikirler, ett konularn seilmesi v.s.) de
daima Vassily'nin oynad bir gerektir.
Vassily Platov (1 881 , Riga - 1 952, Moskova; Resim 709'a
baknz), birok nemli Rus ve S.S.C.B. Satran dergisinde
ett kelerinin redaktrln yapmtr: arlk Rusya'snda
"Satran revs" (1 909-1 O), S.S.C.B. de "ahmat" (1 92229) ve "64" (1 925-32); bu da dikkate deer keyfiyettir, zira
asl meslei olan doktorlua da olduka ok zaman ayrm,
bunun yansra birok byk ett msabakalarnda hakemlik
yapmtr.
1 903 senesinde balyarak, ounu kardei Mihail ile olmak
31 3

3 . . .. Vb2 mat tehdidi ile. Bu zor

d u rumda Beyaz (ifte! ) "cel
betme" kombinezonu ile partiyi
kazanr:

Diyagram 61 0
Kazan

3 . Ka3+! . . .

Siyah bu feday kabul etmek zorundadr.

3 . . . . S:a3 4.f8V+ Sb3

Grnrde Beyazn mata kar savunmas yoktur. Fakat ..

.

5 .Vb4+!! S:b4 6.d4+

ve Beyaz, Veziri (ve partiyi) kazanr.

V. Platov
1 .Ac8+! . .

dilik ie yaramaz: 1 .Fe5+? c5

2.Fd 4 (d6) + e4 v.s.

'

Diyagram 61 1
Kazan

EKLER

EKLER

. . .

F:c8

Az ok zorunlu bir hamle. nk dier yantlardan sonra Beyaz daha kolay kazan r: 1 . ... c7 2.Fe5+ ve Beyaz Kale tempo ile h-stununa geer (2 . ... :c8 3.KgB+ ile 4.KhB; 2 . ...
c6 3.Kg6+ v.s.; veya 1 . ... c6 2.Aa7+ b6 3.Fd4+ c7
4.Fe5+ ve kazanr.
2. Fe7+ . . .

2.Fe5+ yeterli deil, rnein 2 .. d5 3.e4+ :e4 4.Ke3+ f5

ve saire.
.

2 . . . . c7

Yegane hamle. Siyah ah, elbette, 4'nc ve 5'inci yatay s

ralarda kalamaz. 2. ... d?'den sonra ise 3.Kh3 hamlesi
mmkn olur.
3.Fd8+! . . .

3.Fd6 c6 hamlelerinden sonra siyah Piyon Vezir olu r. Beya

z ancak Fil fedalar kurtarr.
3 . . . . Sb8 4. Fc7+ Sa7 5.e4(!) . . .

Kritik bir durum. Grnrde 5.Kg5(?) hemen kazandrr, fakat

5 . ... b6 6.Kh5 (zorunlu hamle) 6 . ... Fg4+ 7.f2 F:h5 8.g2
b 7 9.Fe5 c6 1 0.:h2 d5 1 1 .g3 e5 hamlelerinden son
ra parti berabere kalr.
5 . . . b6(!)
.

6.Ka3 mata kar en iyi savunma. 5 . ... b5 veya 5 . ... a6'ya

kar 6.Ka3+ partiyi hemen kazandrr. imdi ise 6.Ka3+? de
vam yolu 6 . ... Fa6+ (ki ile!) 7.- h1 V yznden ie yara
maz. yle ki Fil rakip aha saldrda bulunmaya devam etmek
zorundadr:
6.Fb6+ Sb8

Kolayca anlald gibi, zorunlu bir hamle (6 . ... a8 3.Ka3+6 .... b7 7.Kg7+.
7 . Fc7+ a7(1}

Son nefes. Bildiimiz gibi, 8.Ka3? hamlesi 6 . ... Fa6+ yant

yznden ie yaramaz. Fakat b6-Piyonu ortadan kalkt iin
8.b8+ . . .

hamlesi partiyi hemen kazandrr:

8 . . . . F:b8 9. Kb3+

ve kazanr (9 . ... 1 O.Kb1 ; veya 9 . ... Fb7 1 0.Kb1 v.s. Kale

iin hat amak amacyla Fil alt defa ( ! ) feda edilmektedir hem ilgin bir olanak, hem de bir nevi rekordur!
Ettler hakknda cilt cilt kitap yazlmtr. rnein, tannm
satran ustas ve ett H.Kasparjan'n "Satranta ett fikir
lerinin geliimi" adl eserinde 450( !) den fazla ettnn
1 380 eseri temsil edilmitir. Biz, tabii ki, burada sadece baz
ilgin bilgiler ieren rneklerle yetinmek zorunda kalacaz.

mtr. Bunlarn hepsi de ortodoks olmayan eserlerdir. (EK V,

"Probleer"e baknz). Yani, iyi bildiimiz 2, 3 v.s. hamlede
"mat tipinden deil, kooperatif ve ters matlar, aka problem
leri v.s.] . FiDE msabakalarnda altn madalyaya layk grlen
Korolkov Ettler sahasnda, Piyonlarn eitli zayf Figrle re
(K, F, A) dnm ve pozisyonel beraberlik konularna e
itli yenilikler getirmitir.
imdi, gz nne alnan etde dnelim (Diyagram 61 2'ye ba
knz).
Bu ett "ahmat" dergisinin at msabakada birincilii
kazanmtr (1 91 4). una dikkat edelim ki, gz nne ald
mz Diyagramda grlen durum bir minyatrdr. (Bilindii
gibi, Satranta ?'den fazla ta iermeyen konumlar Kompo
zisyon sahasnda "Minyatr" olarak isimlendirilmektedir). Bir
konuyu byle snrl sayda talar ile gstermek zaten zordur;
Korolkov ise bu minyatrnde hem de iki kez ( ! ) "Pozisyonel
beraberlik" konumlar yaratmay baarmtr.
1 . b2 Fa4! 2. c3 Ad6 3 . d4 Ab5+ 4 . c4 . . .

1 . ... Fa4 yantnn neden iyi olduu imdi anlalr; Ab5 ko

runmu olduu iin Siyah d4-Piyonunu Piyonla alabilir:
4 . . . . cd

6 . . . . Sb3 7.Vb4+ Sc2 8.Vb2+ . . .

1 . . . . Sg3(!)

oynamak zorundad r; gerekten de, ah dier (siyah) ha

neden birine gittii taktirde, Siyah hibir kar ans elde et
meden Veziri kaybeder.

v e Siyah ah artk Veziri almak zorundadr:

8 . . . . S:b2 9.A:d3+

ve Beyaz kazanr.
Kk bir N OT: Bu ett bir "task"tr. ngilizce'de bu szcn
anlam "dev", "grev" v.s. dir. Satran kompozisyonunda
(problemler ve ettlerde) bu deyir:: . bir fikrin rekor sayda
gsterilmesi anlamnda kullanlr. Ornein, imdi inceledii
miz eserde Vezir fedas 8(! !) defa uygulanmaktadr; stelik
bu esnada zavall siyah ah hem gidi hem de dn yapmak
zorunda kalr. Gerekten parlak bir teknik performans! ..
61 5 numaral Diyagramda baka bir "task" etd gsteril
mitir.

2.Af5+ . . .

Beyaz yine Veziri kazanr, fakat bu sefer Siyah

2 . . . . Sg2!

hamlesinden sonra 3 . ... f2+ v.s. ile tehdit eder! Bu tehdidi

karlamak iin bu kez Beyaz
3. Vg4+ . . .

oynamak zorundadr; oysa, kolayca anlalaca gibi, b u ha

ne beyaz Vezir iin hi de ho deildir...
3 . . . . Sh1 !

Bu ettte ilk hamleden beri iki taraf da aslnda zorunlu ham

leler yapmaktadr. Burada 3 . ... h2 4.Vg3+( !) devam yolu
siyah iin elbette fenadr, nk imdi 4 . ... h1 'den sonra
Beyaz Veziri rahatlkla alabilir. Oysa meydana gelen konumda
zorunlu
4.A:h6 . .

J.Rusinek
Beraberlik

hamlesinden sonra

Bu durumda

5.Sb4 Ac3 6.Sc4 Ab5 7.Sb4 Ac3 8.Sc4 .

hamlelerinden sonra birinci pozisyonel beraberlik meydana
. .

gelir. Kolayca anlalaca gibi, Siyahn yegane ans

4 . . . . f2+

yant Veziri kazandrr:

Hep zorunlu hamleler. Fakat Beyaz imdi ne yapabilir?! ..Son
dan ewelki zorunlu hamle:

8 . . . . Ae2

yantdr. Fakat bu deneme de

9.Sd3 Fd1 10.Sd2 Ac3 1 1 .Sd3

v.s. gibi hamlelerden sonra ikinci pozisyonel beraberlik ile

sonulanr. Minyatr yardmyla ok zor gerekleebilecek bir

teknik performans.
Tm zamanlarn en byk ettlerinden biri olan Aleksandr
Herbstman 1 900 y!nda Rostov (Rusya) da domu ve
1 982'de Stockholm (lsve)'te vefat etmitir. Belki de ailesi ile
beraber isve'e g ettii iin, 1 990 ylnda Mskova'da ya
ynlanm olan ok kapsaml "Satran ansiklopedik Szl
"nde portresi yoktur. Filoloji doktoru olan Herbstman'n
asl meslei bu branta profesrlkt. Ancak renimini ta
mamlandktan sonra, 1 925'ten itibaren satran ile, daha do
rusu satran kompozisyonuyla uramaya balam ve 50 ta
nesi baka ustalarla ortak olmak zere 300'den fazla ett ya
ynlamtr. dlleri arasnda 24 birincilik, ve eitli msaba
kalarda ald 1 50 mansiyon vardr. unu da ekliyelim ki, ta
nnm Satran yazar olan Herbstman'n aadaki eserle
ri hayli popler olmu ve baka dillere evrilmitir: "Satran

6.A:g4 . . .

Ve b u sefer siyah Fil tek (yani yine zorunlu) b i r hamle "yard

myla"(!) ahnn mezarn kazar:
6

. .

Fh2 7 .Af2 mat.

Diyagram 61 2
Beraberlik

3 . g8A+ SeB 4.Af6+ . . .

Kolayca anlalabilecei gibi, bu "saptrma" hamlesi Beyazn

yegane ansdr.
a

Diyagram 61 4
Kazan

edelm k 1 .Vc1 ?(?) devam yolu amaca uygun deildir, nk

1 . ... e2 2.Vel + f3 hamlelerinden sonra Siyah kazanr.

1 . . . . Sc2! 2.Vc1 +! . . .

ve bir ok dl kazanmt r.
[Ayrca 230 problem yaynla-

Bu kuvvetli hamleden sonra Si

yah
314

Diyagram 61 3
Kazan

1 .a7 . . .

1 . . . . Fa6+ 2.b7 Ae4

4.Vb4+ Sd5 5.Vd6+( !) . . .

3 . ... Ad6# tehdidi yznden, Beyazn yegane savunmas Ve

zir yerine At semektir:

Siyah 3 . ... a4 4.Vb4+ den sonra beyaz Veziri almak zorun

da kalr.

Durum ok kark olmasna ramen, birinci hamleyi bulmak

zor deildir, nk dier hamleler partiyi hemen kaybettirir
[1 . b7 Fd5+ 2.c8 Ab5( !), veya 1 .b7 Ae4 v.s.].

2 . . . . b3 3 .Vb2+! Sc4

b c d e

iermesidir. R ussinek'in gz a b d 0
Dyagram 61 5
nne alnan etd "New Statesman" gazetesi tarafndan
1 972'de dzenlenen kuvvetli bir msabakada birincilii ka
zanmtr. Kuvvetlerin (talarn) eitlerinin konumlarnn ve
maddi orannn gerekten bir hayli ilgin olduu bu rnein
zm de "fantastiktir".
t

5.f1 F:g4

Ayn taktiin devam.

'l

Ancak byle! 5.Vc5+? e6 6.Ve7+ f5 hamleleridnen sonra

Beyaz hibir ey yapamaz (7.Vh7+ e6!).
5 . c4 6.Vc5+(!) . . .
.

Artk b u kiin zaman gelmitir.

31 5

4 . . . . Ae:f6 5.aBF! . . .

o k ilgin b i r durum. Beyaz ikinci defa olarak zayf b i r Figr

almak zorundadr. Gerekten de 5.a8V(?) hamlesinden sonra
Siyah mat eder: 5.A ... Ad5 v.s. (Meydana gelen durumda Be
yaz ancak Vezirle hamle yapabilir; ve imdi 6.Ae7#. Oysa ba
varyanttaki 5.a8F! hamlesinden sonra Beyaz pat durumunda
dr, yle ki Af6'nn mat manevras iin vakti yoktur. Bu ne
denden tr Siyah, son bir deneme olarak taktiini dei
tirir:
5 . . . . Ae5 6.SbB Ac6+ 7.ScB Fd3(!) . . .

Son ans. imdi tahtada yine kritik bir durum meydana gel
mitir: Beyaz sadece tek b7-Piyonunu son sraya ilerletebilir
- 8.b8, fakat bu srada bir Figr semek zorundadr, rnein
8.b8V, 8.b8K v.s. Burada nemli ola nokta, 8.b8V (?) hamle
sinden sonra Siyahn elinde yine bir mat olana olduudur:
8 . ... Fa6+ 9.Vb7 Ae4, ve 1 0 . ... Ad6 mat'tan kurtulu yoktur.
Fakat burada

1:

EKLER

EKLER

A.Ch e ron
"Journal de Geneve" - 1 954

8. b8KI . . .

yant partiyi kurtarr, nk

ustalar bu zel saha ile u(jrarl r. Tam anlamyla "grotesk"

ettlerin bir rnei olmak LOro 61 9 numaral Diyagramda
temsil edilen konumu gz nne alalm.

8 . . . . Fa6+ 9.Kb7 Ae4

hamlelerinden sonra Beyaz yine Pat d urumuna der. Bu

nc (!) dnmde de, Vezir haricinde, bundan nce se
ilenlerden farkl bir Figr! Yukarda da sylediimiz gibi Sat
ranta byle bir rekor "task" adn alr. Rusinek'in bu etd
gerekten bir sanat aheseridir! ..
Andre Cheron, az ok ilerlemi olan her satrannn bildii
bir isimdir. Bunun nedeni, bu nl Fransz stadn hereyden
nce,tarihin en byk oyunsonu uzmanlarndan biri olmas
dr.
i M Cheron (1 895-1 980), 1 926, 1 927 ve 1 929 Fransa ampi
yonu, klasiklemi "Oyunsonlar ders ve el kitab" adl eserin
yazar. ok popler olan bu eserde, pratikte rastlanan aa
yukar btn oyunsonlar metodik ve esasl olarak incelen
mitir. Uzun senelerce, eitli turnuvalarda oynayan birok
satran msabakalara giderken bu kitab beraberlerinde g
trmlerdir; nk bu komple kitap, zellikle ajurne edilmi
partilerin analizi esnasnda ok yararl olmaktadr. Cheron, bu
eserinde daha nceki senelerde nl olan "Berger"i genile
terek, birok hatasn dzeltmi ve yeni yntemler meydana
getirmitir.
Akcierlerinden rahatsz olmas nedeniyle 20 sene svire'de
bir sanatoryumda kalan Cheron; bu sre iinde birka yz
ett ve problem yaynlamtr. Cheron'un eserleri arasnda
"parlak" diyebileceimiz ettler bulma belki de zordur, fakat
bu ettler pratik satran iin nemli konular sistematik ola
rak incelemektedir. Cheron, bunlarn yansra, 1 934 ylnda
yazd "Les Echecs artistiques" adl eserinde, "sanatsal" sat
rancn teorik sorunlarn aratrmtr.
Bu unutulmaz stadn iki tipik eserini gzden geirelim.

1 . . . . Fe2 2.Sf4 . . .

Diyagram 61 7
imdi ise doru hamle budur.
Beraberlik
2.Ff6? hamlesi ise 2 . ... a2 ya
nt yznden partiyi kaybettirir, nk beyaz ah h-Piyonu
na bal kalmaktadr.
2 . . . h4
Veya 2 . ... a2 3.e3 h4 e2,
. .

=.

ile3 Fb5 4 .Sd2 h3 5.Sc2! .

ve parti berabere biter, nk Beyaz h-Piyonuna kar Fili ve

rir; beyazhaneli Fil ise, bilindii gibi, a-Piyonu ile beraber
partiyi kazanmak iin yeterli deildir.
Modern ettler arasnda hayli farkl eserler bulunmaktadr. in
celenecek konumlar kimi zaman sanki pratik oyundan alnm
gibi grnmektedir. Fakat birok kez ilk durumlar o kadar
"fantastiktir" ki, bunlarn pratik partide meydana gelebilece
ini dnmek bile zordur. Ancak bu gibi eserlerde de oun
lukla pratik parti iin ok yararl fikir ve yntemler gsteril
mektedir. Baz ilgin fikirler ortya koyan eserler bazen yapay
(sun!) bir izlenim brakabilirler. Ornek olarak 61 8 numaral Di
yagram gz nne alalm.
Dr. A. Kra e m e r ve W.von Holzhausen

Diyagram 61 9
Kazan
4.Ac4+ Sc1

4.Ac4 mat tehdidi ile.

3 . . . . Kd1

Yin.e zorunlu bir hamle.

Aslnda ok ilgin bir durum meydana gelmitir. Beyaz At ok

orijinal manevralardan sonra imdi, sadece bir At eksik olan
btn siyah orduya kar tek bana beraberlik yapabilir:
5.Ae5 b2 (zorunlu hamle) 6.Ac4+ v.s. Fakat Beyaz daha faz
lasn da yapabilir:
5.e8AI ! d5

Yegane mit.

6.Acd6 de A:c4 Ka3 8.Ae5 Sb2 9.Ad3 mat.

Hayat boyunca retici ettlerle uram olan Henry Ricnk

bile, bir fikri gstermek amacyla olduka kark eserler ya
ratmtr. Hemen ekliyelim ki 61 9 numaral eserin sahibi olan
T.Georgiev (1 91 0-1 976), sadece "grotesk" ettler sahasnn
deil, genelde modern ett sanatnn en byk isimlerinden
biridir; "normal" ettler sahasnda da olaanst deerli bir
miras brakmtr. Diyagram 620'de gsterilen minyatr, bu
satrlarn yazarnn en sevdii ettlerden biridir.
T.Georgiev

1 .a4 Ag7 2.a5 Ae8

3 .a6 Ac7 4.a7 Sg2

Diyagram 61 6
Beraberlik
Olduka ilgin bir pozisyon
meydana gelmitir. Beyaz ah
rakip Ata kolaylkla yaklaamaz, nk At, d5 ve e6-haneleri
ni kontrol altnda tutmaktadr. d6 hamlesi ise 4 . ... Ab5+ a
tal yznden ie yaramaz. Bu nedenden tr beyaz ah da
ha uzun bir yol semek zorunda kalr:
5 . Sf6 Sf3 6.Sfile4 7.Sd7 AaB! .

v e parti berabere biter:

8.c8 d5 9.Sb7 Sd6 1 0 .S:a8 Sc7 Pat.

Bu bir Pat etd olduu iin,

Beyaz "fazla" talarndan kur
tulmak ister.

Diyagram 6 1 8
Beraberlik

F: 3 3.f4 . . .

Ayn taktiin devam.

3 . . . . F:f4 4.e5 F:e5 5.d6 Fd6 6.b8V+(!) F:b8

7.c7

Siyah, elbette, bu Piyonu almak zorundadr ve Beyaz hem 7.

... :c7 hem de 7 . ... F:c7 taktirde Pat olur.
Bu etdn giri ksmnda beyaz Filin zorunlu "sistematik ha
reketi" (Fh2-g3-f4 ... v.s.) temsil edilmitir. Ancak tannm iki
Alman problemcinin bu eseri biraz (ne diyelim?) "tuhaf" g
rnyor... Bu bir tesadf deildir. Modern ett sanatnda,
"grotesk" olarak adlandrlan eserler vardr. Aslnda "grotesk"
dier sanalarda, rnein edebiyatta, mzikte ve resimde es
kidenberi bilinen bir sanat eklidir. Szle, baklrsa "gro
tesk" szcnn anlam "tuhaf", hatta "gln"tr. Modern
ett sanatnda, saylar fazla olmamakla beraber, baz nl
31 6

6.Kd6+, ve Beyaz kazanr.

Yegane savunma olana. (3.

... Ac6 4.F:d8 A:d8 5.Kd7 Ac6

4.Kf8 . . .

Zugzwang! Beyaz hemen kazanacakm gibi grnyor, fakat

Siyahn beklenmedik bir savunma ans var.
4 . . . . Ac6(!) 5 . F:d8 Sg7

imdi siyah At Fd8'i kontrol altnda tutmaktadr, ve ilk bak

ta sanki tahtada "pozisyonel" beraberliin bir rnei meyda31 7

na gelmitir: 6.Ke8 f7 7.Kh8 g7 8.Ke8 f7 v.s. Ancak bu

durumda Beyazn da beklenmedik bir srprizi var:

6.Ke8 f7 7 . Kh8 Sg7 8.Ff6+! !

ve Beyaz kazanr (8 . ... :f6 9.Kh6+).

Tam anlamyla kk bir aheser! ..
20'nci yzyla ait daha birok byk isim zikretmek mmkn
dr; fakat deerli okuyucumuzun da takdir edecei gibi, kita
bmzda bunlarn hepsine ayracak yerimiz yoktur. Bu sebep
ten dolay asrmzda, Ett sahasnda olaanst nemli bir
rol oynayan Henrik Kasparjan' [Tiflis (Grcistan) 1 91 O - ... ;
Resim 621 'e baknz] gz nne almakla yetineceiz.
Kasparjan sadece ett olmayp, ayn zamanda ok kuwet
li bir satran ustas idi. Ancak, gen yanda ilk nce prob
lemlerle uram (1 925-28), ve ancak 1 928'den itibaren
ettler zerinde younlamaya balamtr. Bunun iin yava
yava pratik oyundan ayrlmtr.
Kasparjan ilerki senelerde tur
nuvalara ve asl meslei olan
mhendislie daha az zaman
ayrarak, kendini ett kompo
zisyonuna adamtr. 400'
akn eserinden 270'i eitli
dl ve mansiyonlar almtr;
d ikkate deer keyfiyet, bunlar
dan 70'inin ( ! ) nemli Sovyet
ve uluslararas msabakalar
da ald birincilikler olmasdr.
Resim 621
En byk baars ise "Fi DE
Album" de yer almaya layk grlmesidir. Kk bir aklama:
" FiDE Albm", belli bir sre iinde (kural olarak sene) ya
ynlanm olan en iyi kompozisyonlar iermektedir. Neredil
dii yer Hrvatistan Satran Birliidir (Zagreb). Her bir cilt e
itli problem ve ettler iermektedir. 1 91 4-1 944 senelerine
ait FiDE albm cilt halinde yaynlanmtr (1 809 eser);
1 945-55 yllarna ait Albm 1 891 eser iermektedir. Bundan
sonraki "Albmler" senede bir cilt olmak zere yaynlan
maktadr.
te FiDE, bu koleksiyonlara daynarak gsterdikleri baarla
ra bal olmak zer .ompozi .yon iM (uluslararas usta) ve
GM (uluslararas buyukusta) unvanlarn vermektedir. Kas
parjan da 1 914-1 979 yllar arasnda Dnyann en yksek
" rating" ini (1 59, 1 7) elde etmitir.
Kasparjan'n ettleri iin, ieriin zenginlii ve kusursuz bir
ekil ("fo.rm") ve, ayrca, keskin ve ince taktik oyun karakte
ristiktir. Unl oyunsonu (ve dolaysyla ett) eksperi GM J.
Averbach yle der: "Virtz teknii ve olaanst analitik
yetenei, Kasparjan'n zor fikirleri gerekletirmesini mm
kn klar.
Kasparjan'n ettlerinde en ok rastlanan motifler "pozisyo
nel beraberlik", karlkl zugzwang, Figrlerin sistematik ha
reketi ve mat kombinezonlardr.
Burada, ayrca, unu da zikretmek yerinde olur ki, Kasparjan,
ett sahasnda olaanst sistematik olara k yazlm olan
birok kymetli eserin yaratcsdr. Bunlardan bazlar unlar
dr: Sovyet Satran etd (1 955), Seilmi ett ve partiler
(1 959), Ettler (1 972), Pozisyonel Beraberlik (2'nci bask
1 977), Ett fikirlerinin gelitirilmesi (1 980; bilhassa kymetli
sistematik bir aratrma), Ettler, yazlar ve analizler (1 988). '
imdi stadn iki rneini gznne alalm.

EKLER

Veya 1 . ... Aa4 2.d6.

H. Kasparjan
Sovyet gazete ve
dergilerinde
yaynlanm olan ettler
msabakas. 1 972
Birincilik

2.c5 b3 3. b4 . . .

Grnrde mcadele bitmitir, nk Beyaz imdi nemli

Pb3' kazanmaktadr; fakat
3 . . . . Aa4! 4.A:b3 F:b3

Diyagram 622
1 .AdB+ sc5
En iyi yant. 1 . ... b5'ten sonra 2.d5 g3 3.Ae6 g2 4.Ad4+
b4 5.Af3 devam yolu partiyi hemen kazandrr. 1 . ... b6 (ve
ya 1 . ... c7) de yeterli deil: 1 .Af? g3 3.Ae5 g2 4.Af3, +-.
2.Se5 ! g3 3.Ae6+ Sc4 4.Af4 g2 5.d3+ Sc3
6.Se4! . . .

Grnrde mcadele bitmitir, nk 6 . ... g1 . yantndan

sonra Beyaz yeni Veziri hemen alr: 7.Ae2+. Fakat Siyahn ok
ilgin bir olana var:
6 . . . . g1A!

Siyah ah Piyondan uzaklamak zorundadr (7 . ... c2 8.d4

v.s.).
8 . . . . Sf2

5.Fc6! hamlesinin neden kuvvetli olduu ancak imdi anla

lr: siyah At as-hanesine (ve ileride h1 'e) gidemiyor. 6. ... Ac8
yantndan sonra ise 7 .Fd7 Aa7 8.b6 hemen beraberlii sa
lar. Bylece siyah At geri dnmek zorundadr.

7 . . . . Aa4 8.Sb4 Ab2 9.Sc3 . . .

9 . . . Fa4 (!)

"S.S.C.B.'de Satran" dergisi (1 949)

Birincilik dl

'- e

5 . . . . Fd1 6.f6 . . .

imdi siyah ahn e ? ve g 7 "klar" kapatlmtr. yle ki

Aa4 tehlikededir; nk bu durumda artk siyah ah ge
kalmtr: 6 . ... g8 7.F:a4 F:a4 8.:a4 h7 9.b4 g6 1 O.c4
:f6 1 1 .d4,

Pekala, imdi Siyah n e yapacak?! Kolayca anlalabilecei gi

bi yegane ans

ve kazanr. ok zarif bir "sperminyatr" (sadece 5 ta!).

hamlesi kurtarr. imdi Beyaz, Fili almakla tehdit eder; yle ki

Siyah, Filini uzaklatrmak zorunda kalr:

6 . . . . Ab6 7.Sc5 . . .

7 . . . . Sb4

1 <:::a:;:;:

5.Fc6! . . .

=.

Ancak bu zarif savunma da yetersizdir:

7.Se3! . . .
Karlkl zugzwang !

hamlelerinden sonra siyah Figrlerin birbirini korumakta ol

duklar anlalr. Gerekten de 5.F:a4 F:a4 6.:a4 hamlelerin
den sonra Siyah her iki beyaz Piyonu alr (6.e7 v.s.); 5.:b3
hamlesi ise 5 . ... Ac5+ ifte hcumu yznden ie yaramaz.
Bu kritik durumda Beyaz ancak

tr. Ab2 imdi dolayl olarak korunmutur.

1 0. Ff3! . . .

Tahtann b u ksmnda Fil f3-hanesinde, daha nce c6'da ger

ekletirdii fonksiyonlar yerine getirmektedir. Gerekten de
c6'da iken a4, a8 ve dl-hanelerini kontrol eden Fil, imdi d1 ,
h1 ve g4-hanelerini kontrol altnda tutmaktadr.
1 0 . . . . Ad1+ 1 1 . d2 Af2 1 2. e3 Ad1 +

d ==1''e''':''

D iyagram

623

,,,,,nL
h
g

Ve At yine geri dnmek zorundadr, zira 12 . ... Ah3 yantndan

sonra Beyaz bildiimiz usul yardmyla beraberlii salar:
1 9.Fg4 Ag1 1 4.f2 v.s. u halde
dilir ekilde kuvvetlendi rebilir
1 . Fd7 b4

13 .Sd2 Ab2 14.Sc3 Fd1 1 5.Fc6!

ve hikaye batan balyor. Bu, bir konumsal beraberliktir.

EK

EKLER

Vll

1 834 ylnda Dnyann lk Satran dergisi olan "le Palame

de"yi yaynlamtr.

SATRAN TA
D NYA AM PYO N LUGU
NOT: B u konu S . Palavan ile Trkiye Satran Federasyonu

Danman A. Cemalettin Talum'un "Satranta Dnya ampi

yAonu.u" a es rlerinde ayrntl ekilde ele alnmtr (nki
lap tabe, .Yen Satran Yaynlar Serisi, No 4). Satranta
ok oneml br rol oynayan bu konuyu, bugnk durumu ve
meydana gelen son gelimeleriyle, ksaca gzden geirmek
yararl olur.
Dnya Satran birincilii "resmen" 1 886 ylnda balamtr.
O tarihte Wilhelm Steinitz, A . B.D.'nde oynanan bir mata
Johannes H. Zuckertort'u yenmiti. Daha nce de Steinitz ilk
byk uluslararas satran turnuvasn (Londra 1 851 ) kza
nan nl Alman usta Adolf Anderssen d en 1 866 ylnda bir
ma kazand zaman, bundan byle "Dnya ampiyonu" un
vann tayacan ilan etmiti. Her ne kadar Steinitz gerek
ten 2 0 senelik srede birok turnuvada ve, zellikle, btn
kuvvetli rakiplere kar oynad malarda stnln kant
lam ise de, Satran Dnyas bu ampiyonluu kabullene
memiti. Fakat yukarda sz geen Steinitz-Zuckertort ma
ndan nceki btn yaynlarda kendisine ait u bilgiler veril
mitir: "Bugn, 29 Aralk 1 885, Wilhelm Steinitz (New York)
ve J.H.Zuckertort (Londra) arasnda, Dnya ampiyonluu
('Championship') unvan iin bir ma oynanmas hakknda
bir anlama yapmtr. ... (ve sair)". te o zaman, Dnyann
gerekten en kuvvetli satranlar, olan bu iki oyuncuya hi
kimse itiraz etmemi, ve bylelikle, modern Satran tarihinde
Dnya ampiyonluu evresi balamtr.
Ancak Satran Dnyasnda, daha Philidor zamannda bile
(1 726-1 795), resmi ampiyon olmadklar halde
'.'.ok kuvvetli''. ol rak nielenen ustalar vard. lk ;}'"':.
= ;:.:t::. ::: _:.::_:
once onlara at brka soz [KISIM 6'ya ("Satran- r \: :?M:;:
&::
cn tarihsel geliimi") baknz].
Philidor. Asl . ad Franois Andre Danican
(1 726-1 795); br zamanlarn tannm Fransz r.ti::S:irnm: :
opera kompoz i tr . Satranca 1 O ya nda ba lad. - :;.,
"L'analyse de jeu des echecs" adl eseri, modern
satran literatr tarihini balatmtr. Satran te- Philidor
orisinde strateji bakm ndan yepyeni fikirler i leri
srmtr ("Satrancn ruhu Piyondur!"; KISIM 6'ya baknz).
Stamma'ya kar kazand matan sonra Dnyann (resmi
olmayan) "en iyi oyuncusu" unvann elde etmitir (1 747).
Oyun kuvveti bakmndan lmne dek e
siz kalmtr.

'

. , ., . ,

.: 'ftii

de Labourdonnais, Louis Charles Mahe

(1 798-1 840), Fransz aristokrat (asilzade).

Speklasyon yaparak btn servetini kay
betmi ve bu nedenden tr Paris Satran
Klbnn sekreteri ve ayn zamanda Dn
yann i l k profesyonel satrns olmutur.
Louis Charles Srekli malar serisinde lngiliz Mac Donnel'i +45 - 27 1 3 skoru ile yenmitir.
Mahe
=

31 8

31 9

Staunton, Howard (1 81 0-1 874). ngiliz

edebiyat tarihisi ye nl Shakespeare
(ekspi r) uzman. l ngiliz-Fransz satran
rekabetinin kzt dnemde stnl
n ispatlam ve 1 843 senesinde, Paris
teki nl "Cate de la Regence" satran
kahvesinde Fransz usta Saint-Amant'
yenmitir (+1 1 - 6 4).
=

Staunton, Howard

!I !l.!1;il:;!\t;tI!

ka, Fransa ve Macaristan'dan gelen en

Anderssen Adolf kuvvetli ustalarnn katld ilk uluslararas
Londra 1 851 (KISIM 6'ya baknz) turnuva
snda parlak bir birincilik kazanm ( + 1 4 - 2 5) ve bu sonu
la, Alman satran ekolnn uzun senelerce devam eden s
tnln kurmutur. Bunun yansra ok iyi bir problemci
dir.
=

Morphy, Paul Charles (1 827-1 884), Amerikal avukat; ancak

mesleini icra etmemitir. Satran Aleminde adeta bir mete

or gibi gelip gemitir. Hi tannmayan
bir oyuncu iken, 1 857 ylnda A.B.D.
ampiyonluunu kazandktan sonra Av
rupa'ya gitmi ve burada, bata Anders
sen olmak zere, btn zirvedeki ustala
r yenmitir. Zamann en iyi "A l'aveugle"
(krleme) oyuncusudur. lerleyen ruh
hastal yznden ksa bir sre sonra
satranc brakmak zorunda kalmtr. Za- Morphy, Paul
manna gre ince denebilecek stratejisi,
Charles
kombinezon yetenei, fantezisi, cesareti
ve parlak oyun tarz sayesinde btn Satran tarihinin en byk isimlerinden biri olmay baarmtr.
Gnmzde de ok kez "Morphy stilinde" deyimi kullanl
maktadr.
imdi tam anlamyla (resmi) Dnya Satran ampiyonluu
na geebiliriz.

Steinitz, Wilhelm . (1 836-1 900), Prag'da (o zamanlar Avus

turya-Macaristan imparatorluu) domu, Viyana Yksek
Teknik Okulunda iken profesyonel satran olmutur. Avru
padaki ilk byk baarlarndan sonra A.B.D.'ye gitmi ve

EKLER

EKLER

Steinitz,
Wilhelm

orada Amerikan vatanda olmutur. Katld

20'den fazla turnuvada srekli baar elde et
mi ve en kuvvetli rakiplere kar oynad 29
matan 27'sini ( ! ! ) kazanmtr: Anderssen,
Zuckertort, Bird, Blackbu rne, G unsberg,
Tschigorin ve zamann baka birok nl sat
ransn yenmitir. "Pozisyonel" oyun tarz
nn kurucusudur (KIS I M 5'e baknz). 1 894
senesinde Lasker'e kar oynad ma ile bir
likte rvan man da kaybeden Steinitz, son
yllarn hastalk iinde geirmi ve yokluk
iinde lmtr.

n
nEn

:1
;

f
;J;
!]
.: k )tljlt>Y&
zanm ve bundan sonra Manchester Unver-

sitesinde Matematik Profesr olmutur. : : ::s/}

Lasker, ann en ileri gelen kiilerinden biri : : :
olmutur. Steinitz'e kar oynad ilk nvan rw:"::.::t :. '='
man kazandktan sonra, 27 sene boyunca it..:;: : w:':::fi:
(1 894-1 921 ) Dnya ampiyonluunu elinde : rnii:., , ..fft:tm;::
tutmu ve Steinitz (rvan ma), Marshal l ,
Janowsky v e Schlechter'e kar oynad
Lasker,
malarda nvann yedi defa korumutur Emanuel
(Tarrasch ve Janowsky ile ikier ma). Hayat boyunca 23 ma oynam; bunlardan 21 'ini kazanm, bir
mata (Schlechter ile) berabere kalm ve bir ma kaybetmi
tir (Capablancaya kar, Havana 1 921 ). Satran, felsefe ve
baz "brivari" oyunlara ait birok eser yazmtr. Genel ola
rak hi kimseyi beenmeyen Aljehin, Lasker'i kendi hocas
olarak kabul etmi ve "Lasker'siz bir Satran sanat dn
menin imkansz" olduunu ifade etmitir.
t'': ;..,
:f.

....

mikroskobik denecek kadar kk avantajlar

dan, o zamana kadar grlmemi bir dakik
likle yararlanmay baarm ve zellikle oyun
sonlar sahasnda bir virtz olmutur. 30 se
nelik turnuva pratii sresince, sadece 36
parti kaybetmi ve hemen hemen yenilmez
olarak kabul edilmitir. Sosyete hayatna d
knl ile bilinen Capablanca satranca az Capablanca y
zaman ayrm$, ve 1 922 ylnda Buenos Ai- Graupera
res'te Aljehin'e kar oynad nvan man
hi beklenmedik ekilde kaybetmitir.
Aljehin, Aleksandr (1 892-1 946). Herhalde btn Satran ta
rihinin satran ile en ok uraan ustasdr. 1 91 4 ylnda, b
yk uluslararas Peterburg 1 91 4 turnuvasnda, Lasker ve Ca-

li !l\t:f(i!f;!ti:ili

lna gemi ve hayatnn geri kalan ksmn

Paris'te geirmitir. Yukarda da sylendii
gibi, yalnz satran ile uramtr. Aljehin'in
"ykselme" devri nvan mandan sonraya
Aljehin,
Aleksandr rastlar. [Henz arlk Rusyas zamannda
(1 91 4) hukuk renimi grm olan Alje
hin, Paris'e yerletikten sonra, 1 926 ylnda Sorbonne ni
versitesinde "hukuk doktoru" unvann alm, fakat kend i de
yimiyle bunu daha ok "Satran bakmndan faydal olabile
cei" iin yapmtr]. Katld 87 ( ! ) turnuvann 62'sini ve 23
man 1 ?'sini kazanmtr. Kendisinin de syledii gibi, haya
t boyunca aa yukar 50 000 parti oynamtr. Aljehin, Ca
pablanca gibi bir "harika ocuk" deildi; elde ettii baarla
rn tm ok sk bir almann rnyd. Bu almalarn
daki en byk destekisi ise, satranca olan son s uz sevgisi
idi. Aljehin'den baka, byle bir enerji ve hrsa sahip olan, sa
dece iki kii vard: Hayatlar satrantan ibaret olan Steinitz ve
Bobby Fisher...
Aljehin'in "parlak" zamanna ait iki rnek: San Remo 1 930
turnuvas; asrmzn yirmili yllarnda n plana km olan A.
Nimzowitsch'in 3 1 /2 puan farkyla nnde; Bled 1 931 - bu
kez byk uluslararas turnuvalarda rekor saylan 5,5 ( ! !) pu
an farkyla (26 partiden 20 1/2 puanla, % 79); turnuvada 2.E.
Bogoljubow 1 5, 3. N imzowitsch 1 4 v.s. Aljehin bu sre zar
fnda Capablanca ile karlamaktan elinden geldiince sak
nyor, hatta turnuvalara katlmak iin, Capablanca'nn davet
Resim 624
edilmemesi artn ileri sryordu. Oynad malarda da an
cak, yenecei "garanti" olan partnrleri tercih ediyordu: Bo
[Resim 624'e baknz. Steinitz-Lasker unvan mann nc goljubow ile. 1 929 da ( + 1 1 - 5 = 9) ve 1 934 ylnda ( +8 - 3
ve son ksm, Montreal (Kanada) 1 894. Bu ma New York, Fi 5). Fakat 1 935'te Holandal Max Euwe ile yapt 3'nc "ga
ladelfiya ve Montreal'de oynanm ve + 1 O - 5 = 4. skoru ile rantili" ma yenilgiyle sonulanm ve gergin bir mcadele
Lasker'in lehine sonulamtr].
den sonra ma +9 - 8 = 1 3 skoru ile Euwe kazanmtr. An
Capablanca y Graupera , Jose Raou (1 888-1 942), Kba'l cak bu man sonucunu etkileyen biraz da Aljehin'in hayat
satran harikas; Lasker'e kar oynad ma (Havana, tarzdr: Alkol! Matan sonra Aljehin sk bir "hayat ve sat
1 921 ; +4 - O = 1 O skoru ile kazandktan sonra tam anlamyla ran" rejimine balam ve 1 937 senesinde rvan man
milli kahraman olmu, doum gn "Capablanca gn" ola +1 0 -4 = 1 3 (!) ak skoru ile kazanarak, Satran tarihinde ilk
rak isimlendirilmi ve kendisine diplomat haklar verilmitir. defa olarak yeniden Dnya ampiyonu olmutu r. O zamanla
Stili, en rasyonel olarak deerlndirilmektedir. Capablanca ra dek, boks ampiyonlar iin sylenen "they never come
=

back" ("onlar hibir zaman geri dnmezler") deyimi satran

lar iin de geerliydi; bu nedenle Aljehin'in bu baars, Sat
ran dnyasnda beklenmedik bir srpriz olmutur.
Ancak zamanla kuvvetli bir yeni nesil (Keres, Reshevsky, Bot
winnik, Fine, Flohr) ortaya km ve Aljehin bariz birincilii
ni elden karmtr. rnek olarak Dnyann kukusuz en kuv
vetli 8 satransnn katld A.V.R.O. turnuvasn gznne
alal m (organizatr: o zamanlarn byk - Radyo irketi
A.V. R.0.). Holanda'nn eitli kentlerinde oynanan bu turnu
vann sonular yledi r: 1 -2 Keres ve Fine (8 1/2 puan;
3.Botwinnik ()1/2); 3-6 Aljehin, Euwe, Reshevsky (7). 7.Ca
pablanca (6); Flohr (41/2).
Aljehin parlak bir "krleme" oyuncusu idi: Pariste tahtaya
bakmadan 28 parti oynam [skor: +23 - 2 = 3, o zamanki
Dnya rekoru ve Chicago 1 928 Fuarnda parti saysn 32'ye
ykseltmitir.
Aljehin sava takiben , 1 946 senesinde vefat etmitir.
Euwe , Machgielis ( Max), (1 901 -1 981 ); Hol
landal matematiki, 1 935 ylnda Aljehin'e
kar oynad nvan man kazanarak iki se
ne D nya ampiyonu olarak kalmtr.
"Hollanda Elektronik Bilgi Aratrma Merke
zi"nin mdrln yapm; 1 964-1 997 yl
lar arasnda Tilburg ve Rotterdam niversi
telerinde Bilgisayar Profesr olarak grev
yapmtr. Satran tarihinin en byk yazaEuwe
Machgielis rdr- (Flemenkeden saysz dile evrilmi
olan) 1 OO'den fazla deerli eser yazmtr
( ! ! ).

Btn bunlardan baka, Fi DE bakanl iin de zaman yarat

m (1 970-1 978), ve FiDE bakan olarak, Satrancn geliimi,
yaylmas, tutunmas ve uluslararas satran ilikilerinin g
lenmesi bakmndan ok etkin almalar yrtmtr.
Euwe'nin stili iin, rasyonel ve mantkl pozisyonel oyun tarz
karakteristiktir. Stratejik planlarn gerekletirirken yksek
taktik yeteneini ve varyant hesaplamadaki dakikliini sergi
lemi; ayrca oyun sonlarnda ok kuvvetli bir usta olduunu
kantlamtr. Aljehin'e kar oynad ma kazanmas zeri
ne, nl Satran yazar GM Tartakower yle demitir: "Sat
ran dnyasna filozof Steinitz, enerji kayna Lasker, virtz
Capablanca ve romantik Aljehin'den sonra mantk Euwe
gelmitir". Euwe Satran tarihinin unutulmaz isimlerinden bi
ridir.
Botwinnik, Michai l (1 91 1 - ... ) Asl meslei elektrik mhen
dislii; 1 951 ylnda doktor nvan alm, daha sonra da Pro
fesr olmutur. Kendisi hakknda yle der:
"Benim iki meslei m var: Satran ve m
hendislik; satranc, ancak bir sre ara ver
diim taktirde iyi oynayabilirim ... ". Botwin
nik, adn ilk kez 1 925'de, o srada 1 3 ya
nda iken, Capablanca'dan bir parti kaza
narak duyurmutur - tabii ki simltane se
ansta. 1 948 senesine kadar birok byk
uluslararas turnuvada nemli baarlar kazanmtr. Yalnzca nl Nottingham 1 936 Botwinnik,
Michail
turnuvasnn sonularn hatrlatmak bile
321

320

---

yeterli olacaktr: 1 -2. Capablanca ve Botwinnik (1 O puan); 35 . Reshevsky, Fine, Euwe (91/2); 6.Aljehin (9); 7-8. Em. Las
ker, Salo Flohr (81/2); undan sonra M. Widmar, E.Bogolju
bow, S.Tartakower ve lngiltere'nin en kuvvetli drt ustas.
Bundan sonraki ampiyonluk mcadelesinde bu turnuvann
rol byk olmutur. Gerekten de, bundan iki sene sonra
oynanan AVRO-turnuvasna (yukarda, "Aljehin" konusuna
baknz) Nottingham turnuvasnda ilk yedide yer alan oyun
cular ile turnuvalarda byk baarlar kazanan Estonyal Paul
Keres davet edilmitir. Keres, Aljehin ile nvan ma oynama
ya hak kazanm, fakat tam bu srada 2'nci Dnya sava ba
lamtr. Sava bittikten sonra, Satran Dnyas kendine ge
lene kadar Aljehin vefat etmi ve Dnya ampiyonsuz kalm
tr. are, tesadfi sonulara pek imkan vermeyecek bir ma
turnuvasnda bulunmutur: Her oyuncu dierleriyle 5'er par
tilik bir ma oynayacak, yani toplam olarak 20 parti oynana
cakt. Davet edilen 6 satrandan, psikoloji doktoru olan
Amerikal Reuben Fine, tedavi ettii hastalar brakamad
iin gelememitir. Btn malar kazanan Botwinnik ise, tur
nuvada bariz bir stnlk elde etm itir: 1 .Botwinnik, 1 4 puan
( ! !); 2.Smyslov, 1 1 ; 3-4. Keres ve Reshewsky, 1 01/2; 5.Eu
we, 4. [Resim 625'e baknz: "Beler turnuvas" (Den Haag,
Holanda ve Moskova, 1 948. Soldan saa: Keres, Smyslov,
(ortalamadan biraz daha ksa olan) Reshewsky, (ortalamann
biraz stnde olan) Euwe, ve Botwinnik].
Satran tarihinin en kuvvetli satranlarndan biri olan Bot
winnik tarihte ilk defa olarak ( kez ampiyon olmutur. Fi-

Resim 625
DE'nin yeni kurallarna gre, o zamanlar Dnya ampiyonu
her 3 senede bir nvan ma oynamak zorunda idi. Botwinnik
nvann iki kez koruduktan sonra, 1 957 ylnda oynad n
van man W. Smyslov'a kar kaybetmi, ancak 1 958 sene
sinde hakk olan rvan man kazanarak, nvann geri al
mtr. Ayn ey sene st ste tekrarlanmtr: Mihail Tal'le
oynad ma +2. - 6 = 13 gibi olduka kt bir skorla kaybe
den Botwinnik, " i ki Michail'in" rvan man + 1 0 - 5 = 6 gi
bi ak bir skorla kazanmtr. Bu beklenmedik sonularn
aklamas, Botwinnik'in nvan ma ile rvan ma arasn
da olaanst bir tempoda, tam anlamyla "bilimsel" bir ha
zrlk yapmasdr - sadece satran oynayarak deil, ayn za
manda spor yaparak. Botwinnik bu bakmdan yeni bir a a
mtr. Bugnlerde, pratik olarak, zirvedeki btn ustalar ay
n eyi yapmakta, satran ile sporu birlikte yrtmektedirler.
Botwinnik'in satranca getirdii yenilikler arasnda, belki de en
nemlisi budur.
Botwinik hakknda unlar da ekliyelim: eitli ilerle u
ramasna ramen, ok kymetli ve retici incelemeler ie-

EKLER

EKLER

loloji renimi grm, ancak gazete yaza

r olm utur. Btn Dnya ampiyonlar
arasnda en hzl ykselen Tal'dir: 1 7 yan
da Letonya ampiyonu olmu, 1 957-58 se
nelerinde S.S.C.B. Birinciliini alm ve
bundan sonraki baarlarndan dolay Aday
lar turnuvas 1 959 ve bununla beraber n
van ma oynama hakkn kazanmtr. Birinci " ki M ichail" manda Botwinnik'i Tal, Michail
1 2,5:8,5 puanla yenmitir. Ancak Botwinnik, teknik aratrmalarna bir yl ara vererek, her eyden n
ce al repertuvarnn yenilenmesini ieren "Botwinnikvari"
yntemlerle rvan mana hazrlanmaya balamtr; ertesi
yl Tal'i + 1 o 5 6, yani 1 3:8 gibi, daha da a r bir yenilgiye
uratmtr. Hayat boyunca bbrek hastal eken Tal, buna
ramen, henz unvann almam olduu yllardan balaya
Smyslov, Vassily (1 921 - ... ). Smyslov'un, asl meslei m rak, nvann kaybettikten sonrasna dein olaanst h
hendislik olan babas, byk Tschigorin'in cumlar ve parlak kombinezonlarla dolu stili sayesinde, o yl
rencisi ve oldu ka kuvvetli amatr bir larda (herhalde Paul Keres ile beraber!) geni Satran evre
satran idi. Bu nedenle gen Vassily'nin lerinde en popler usta olmay baarmtr.
alt yanda ilk hamlelerini yapmasna, yedi Petrosjan, Tigran (1 928-1 984). Erivan niversitesinin Peda
yanda Aljehin'in partilerini incelemesine goji fakltesini bitirdikten sonra, ayn niversitede "Satran
ve 1 7 yanda lkesinin Genler ampiyonu partisinin mant" isimli tez almasn tamamlayarak, sz
olmasna hi amamak gerekir. 1 941 yln geen Fakltede almaya balam, fakat ksa bir sre son
da "Uluslararas G M " nvann alm, ra profesyonel satran olmutur. 1 947 ylnda uluslararas
1 953'te Adaylar turnuvasn kazanm ve
usta, 1 952'de de IGM nvann elde etmi
Smyslov, ayn yl Botwinnik ile ilk nvan man oynatir.
G M olduktan sonra 1 956 ve 1 961
Vassily
mtr. Bu ma 1 2:1 2 skoru ile bitmi, yle
S.S.C.B.
Birinciliini ve birka uluslararas
ki Botwinnik nvann korumutur. 1 956 y
turnuvay
kazanmtr. 1 953'ten itibaren
lnda Smyslov yine Adaylar turnuvasn kazanarak, yeni bir
Adaylar
turnuvalarnda
oynamaya balam
nvan ma oynamaya hak kazanm tr; ve bu kez, yukarda
ve
1
963
ylnda
Curaao
Adaylar turnuvas
da grdmz gibi, ma kazanm, ancak bir sene sonra
n
kazanarak
nvan
ma
oynama
hakkn el
rvan man +5 - 7 1 1 skoru ile kaybetmitir. Botwinnik
de etmitir. Botwinnik ile oynad bu yarile yapt matan sonra, daha uzun bir sre parlak baa
rlar sayesinde ampiyonluk yarlarnda yer almaya devam Petrosjan Tigran may kazand ktan son ra, 1 2'nci Dnya
'
ampiyonu olmutur. Stilinin tam anlamyetmitir. Smyslov ok nadir rastlanan "fenomen"lerden biri
la Capablanca'nn "rasyonel" oyun tarzna
dir: lerlemi yana ramen, hala ok iyi satran oynamakta
dr. Geen sene (1 992) "seniorlar" (yallar) aras Dnya benzedii sylenebilir. Petrosjan birok zor turnuvada parlak
ampiyonluunu kazanmtr [1 -2. Smyslov ve Geller, 81/2 baarlar elde etmi ise de, nispeten az turnuva kazanmtr.
puan - fakat Sonneborn- Berger sistemine gre Smyslov'un Bunun nedeni, oyun stilidir: Her ne kadar olaanst salam
56, Geller'in ise 52 puan var. Turnuvaya 1 1 1 oyuncu katl- oynam ve birok turnuvada tek bir parti bile kaybetmemi
mtr; ilk 1 5 arasnda Dr. Dchstein, Un ise de, beraberlik paynn kimi zaman % 70-80 lere kadar
zicker, Dr. Krogius, Pachman, Durao, Su ykseldii olmutur. Bu ise Capablanca'nn da iledii "g
etin v.s. gibi nl isimleri gryoruz]. nahlardan" biridir.
Belki de daha byk bir baars Biel En Satran dnyasnda artk yeni neslin egemenlii balamtr.
terzona turnuvasd r; 72 yandaki O zamanki Satran yaynlarnda, Petrosyan'n en tehlikeli ra
Smyslov (Resim 626; Elo puan: 2520). kipleri olarak Keres, Kortschnoy, Geller, Tal ve Fisher gsteri
svire sistemine gre oynanan turnuva lirdi. Bundan yl sonra ise hzla ilerleyen Boris Spassky, s
da 36 ' nc srada kalmtr. "Bunda ne var rasyla Keres, Geller ve Tal'i yenerek Petrosjsan'la ma oyna
ki?! " diye sorulabilir. Ancak... ayn puan m, ancak bu ma +3 - 4 1 7 gibi minimal bir farkla kay
alan dier isimlere bakalm: 37.peel betmitir. Altml yllarn sonuna doru Spassky herhalde
man (ngiltere, 2605); 38. 1 .Gurewitsch devrinin en kuvvetli oyuncusu olmutur. Nitekim, 1 968 yln
(A.B.D. 2575); Ki. Georgiev (! ! , Bulgaris- da Adaylar malarnda Geller, Larsen ve Kortschnoy'u hi
Resim 626
tan, 2660; C.Hansen (Danimarka, 2590), zorlamadan yenmi, ve bu kez, formunun zirvesinde bulun
v.s. Btn bu isimleri sayan deerli "Schachreport" dergisi duundan, Petrosjan'a kar oynad gergin ma da +6 4
1 3 skoru ile alarak, Satran tarihinin 1 0'uncu Dnya am
bile yalnzca bu grdnz Resme yer vermitir.
piyonu
olmutur. Ancak Petrosjan ampiyonluk mcadelesi
Smyslov, hem pratik hem de teorik bakmdan (Ek l l l'e bak
ni
brakmam
ve Adaylar turnuvalarnda iyi sonular elde et
nz) byk bir uzmandr.
meye devam etmitir. 1 971 ylnda srasyla Dr. Hbner'i ve
Tal, Michail (1 936-1 992). Riga (Letonya) niversitesinde fi- Kortschnoy'u "k.O." ettikten sonra, "korkun" Fisher'e yenil-

ren birka satran kitab yazmtr. Bilgisayar sahasnda, sat

ran programlar ile ilgili almalar sayesinde n kazanm
tr; bu zel konuda otorite kabul edilmektedir. Aktif satranc
braktktan sonra (Leiden 1 979 turnuvas). Kendini bir dizi
yetenekli ocuun eitimine adam ve bu amala bir okul
kurmutur. Moskova'da bulunan ve "Botwinnik okulu" ismi
ile anlan bu zel satran eitim merkezinden kan birok
kuvvetli byk usta arasnda Dnya ampiyonu olan A. Kar
pov ve G.Kasparov ve ayrca, ileri gelen bykustalardan A.
Beljawsky, J.Razuvajev ve A. Jusupov bulunmaktadr.
1 963 senesinde oynanan Botwinnik-Petrosjan nvan man
Petrosjan kazam ve o sralarda "rvan hakk" kaldrlm
tr; Botwinnik, buna protesto olarak, Adaylar manda oyna
may reddetmi, ve bylelikle 1 5 yl sren (aralkl) Botwinnik
dnemi sona ermitir.

322

Spassky, Boris (1 937 - ... ) imdi grdmz gibi Spassky

1 969 tarihinde Petrosjan ile oynad nvan man kazana
rak, Satran tarihinin onbirinci Dnya ampiyonu olmutur.
S.S.C.B.'de doan Spassky, yetmili yllarda Fransz vatanda
olmutur: Adaylar yarmalarna Fransa'dan girmekte ve
Olimpiyatlarda Fransz milli takmnda yer almaktadr.
Spassky'nin byk kariyeri 1 953 senesinde balar; bu tarih
te, 1 6 yanda olan Spassky, katld ilk uluslararas turnuva
olan Bkre 53 turnuvasnda olduka iyi bir sonu elde etmi
ve buna bal olarak iM nvann almtr. Bunu takip eden
yllarda baarlar artmtr; rnein 1 955 ylnda 22'nci
S.S.C.B. ampiyonasnda Botwinnik, Petrosyan ve G.li
witsky ile beraber 3-6, yerleri paylam, Ayn
yl "Adaylar devresinde" oynama hakkn da el
de etmitir. Ancak, gelecein Dnya ampiyo
nunun kariyeri her zaman parlak gememi,
nk turnuvada ald bir yenilgiden sonra,
bazen tannmayacak kadar zayf oynamaya
balamtr. Bata gelen ustalarn Adaylar dev
rinde oynama hakkn elde ettikleri nemli
28'inci S.S.C.B. (1 964) ampiyonasnda da, Spassky,
Boris
bariz liderlii eline geirdikten sonra, turnuvann sonuna doru "mcadeleci nitelikleri" onu
terketmi ve Spassky Dnya ampiyonluu yarndan k
mtr; bu ise kendisine ok tesiri yapm, yle ki satranc b
rakmay bile dnmtr.
te tam o srada hayatna, ..belki de karakterine er uygun d
ecek antrenr girmitir: Unl Rus bykusta lgor Bonda
rewsky. Bu usta, Spassky'nin hayatnda bir dnm noktas
olmutur. Byk bir elik sanayi fabrikasnn teknik mdr
olan Bondarewsky, mesleki almalar yznden satranca
ancak snrl zaman ay rabilmekteydi. Kuvveti hakknda bir fi
kir edinebilmek iin, S.S.C.B. (1 940) ampiyonluunda (Lili
enthal ile beraber, fakat Botwinnik ve dier kuvvetli ustalarn
nnde) birincilii kazandn sylemek yeterli olur. Birok
otoriteye gre, meslei mani olmasa idi, en kuvvetli adaylar
dan biri olurdu. Gz nne alnan zaman periyodunda (1 9571 961 ), ok kltrl ve olgun bir zat kabul edilen Bonda
rewsky ( 1 91 3-1 979). Sarisin sadece antrenr deil, ayn za
manda babacan bir dostu olmu Spassky ancak onun yne
timinde Dnya ampiyonu olabi lmiti r. Spassky daha nce
de ok iyi iki antrenrle almt: Wladimir Sak Spassky'yi
strateji ustas, Aleksandr Tolusch da kombinezon ustas hali
ne getirmi; Bondarewsky ise onu mcadeleci yapmtr.
Bondarewsky, satran sorunlarnn yansra, Spassky'nin be
eri zayflklarn da saptanm ve bunlar sistematik olarak
elimine etmeye almtr. Tm bu abalarn sonularn bili
yoruz: Spassky arka arkaya iki kez nvan ma oynamaya hak
kazanm ve ikinci ma kazandktan sonra 1 969 ylnda n-

323

vann elde etmitir ("Petrosjan" konusuna baknz).

Bundan sonraki Adaylar malarnda, rakiplerini tam anlamy
la "sahadan silen" A.B.D.'li Bobby Fischer, Spassky ile nvan
ma oynam ve 1 21/2:81/2 skoru ile kazanmtr ("Fisher"
konusuna baknz). Bu matan sonra Spassky uzun seneler
ce sekin ustalardan biri olar.ak kalm, ancak bir daha eski
"dev" Spassky olamamtr. Unvan mandan sonra Adaylar
yarlarnda A.B.D.'li Robert Byrne'u 41/2: 1 1 /2 gibi ak bir
skorla yendikten sonra, ilk sralara ykselen Karpov'a 4:7
skoru ile yenilmitir. 1 977 senesinde Hart ve Portisch'i yen
d i kten sonra finalde Kortschnoy'a ma kaybetm i
(71/2:1 01/2); 1 980 ylnda ilk mata Portisch'e yenilmitir.
Stiline geli.c e: " yi" zamanlarda ok agresif bir satran oyna
maktayd. Ornein, bugnk tu rnuvalarda byk bir istisna
olarak arasra (baar ile) ah gambili oynar. Spassky, trl
konumlar bir virtze yakr ekilde oynamaktadr.
Fischer, Roberl James ( "Bobby"). Satran tarihinin 1 1 'inci
Dnya ampiyonu R. Fisher 1 943 tarihind Chicago'da do
mutur. Fiziki olan babas Alman aslldr; svire asll anne
si ise A.B.D.'de bymtr. Bobby iki yanda iken, babas
aileyi terketmi, yle ki annesi iki kk ocuuyla yapayal
nz kalmtr. Aile 1 949 ylnda New York'a yerlemi; annele
ri hastabakc olarak alt iin, Bobby ile kendisinden bir
ka ya byk olan ablas, kendi kendine bymtr. Btn
bunlar, hepimizin en azndan televizyonda dinlediimiz psiko
loji uzmanlarndan bildiimiz kadaryla ocuklarn karakter
geliimine olumsuz etki yapmtr. Bu da, Fisher'in ilerki yl
larda benimsedii "tuhaf" ve "dengesiz" tarzlar ile kararlarn
aklamaa san rz yeterlidir.
Kariyerindeki dier nemli olaylara gemeden nce, unu da
belirtelim ki, her ne kadar Fisher sadece sene ampiyon
kalm ve bu sre iinde hibir parti oynamam ise de, ba
ka hi bir satran hakknda onun kadar konuulmam, ya
zlmam ve tartlmamtr.
Bobby, satranc alt yanda iken ablasndan renmi ve bu
sahadaki olaanst yetenei kk yata ortaya kmtr.
1 2 yanda usta turnuvalarnda oynamaya balam, 1 4 ya
nda A.B.D.'nin Genlik, lke ve "ak" ampiyonluk turnu
valarn kazanm; 16 yanda da "profesyonel" satran ol
mutu r. 1 957-1 967 seneleri arasnda 8 defa A.B.D. ampiyo
nu unvann kazanm ve bu turnuvalarda lkesinin en kuv
vet l i oyuncularna kar +61 - 3 ( ! ) 26 gibi istisnai denile
cek bir skor elde etmitir. Fisher'in ilk byk baarlarndan
sonra Sovyet bykustalar onun ykseliini takip etmeye
balamlardr. 1 966 ylnda, Dnyann en byk otoritelerin
den biri olan M.Botwinnik, Fisher hakknda yle demitir:
"A.B.D. ampiyonu ok istidatl bir satran. .. Fakat pozisyo
nun deerlendirilmesi ve plan ile ilgili sorunlar ortaya kt
nda, Fisher biraz daha zayf oynamaya balar. Robert Fisher
bundan sonraki alt yl ierisinde Dnya ampiyonu olamaz
sa, bir daha hi olamaz.. .''. Fisher bu szlere herhalde ok
dikkat etmi olacak ki bunu takibeden yllarda stratejik prob
lemlerde de olaanst kuvvetli olduunu ortaya koymu ve
bildiimiz gibi 1 972'de, yani Botwinnik'in yazsnda sz ge
en alt sene sonunda Dnya ampiyonu olm utur.
Fischer ok kuvvetli ustalarn oynad Mar del Plata (1 960)
ve Bled (1 961 ) turnuvalarnda olaanst baarlar elde et
mitir. Bu dnemin zirvesi, Stockholm 1 962 Enterzonal tur
nuvasd_ r. [En sekin 23 byk usta ve uluslararas ustann
=

EKLER

oynad bu turnuvann sonular yledir: 1 .Fischer 1 71/2

( + 1 3 - O = 9); 2-3 Geller ve Petrosjan (1 5), 21/2 puan farkla
geride!; 3-1 . Filip ve Kortschnoy 1 4; 6-8. Benk, Gligoric,
Stein (1 31/2); 9-1 0. Portisch, Uhlmann ve saire]. Bu sonu
elbette, Fisher'e Antil adalarndaki Curaao 1 962 Adaylar
ma-turnuvasnda oynama hakkn vermitir. Bu turnuvada
Fischer Sovyet oyuncusunun (Petro?jan, Gelller, Keres)
gerisinde kalarak drdnc olmutur. ite bu turnuvadan
sonra Fischer, Sovyet bykustalarn ar bir ekilde sula
maya balam, ve bu oyuncularn kendi aralarnda "hi m
cadele etmeden" oynayarak, stelik ok ksa partilerde bera
bere kaldklarn ve bu ekilde kuvvetlerini saklayarak, dier
lkelerden gelen ustalara kar btn glerini ortaya koya
bildiklerini ileri srmt r. Fischer'e gre bu taktiin sonu
cunda, Sovyet olmayan ustalarn zaten Dnya ampiyonu ile
nvan ma oynama hakkn kazanmak iin hibir reel ans
kalmayacakt. Gerekten de, bu turn uvada ilk srada yer
alan Petrosyan, Geller ve Keres arasnda oynanan btn par
tiler (1 2 ! ) berabere bitmitir!.. Herhalde Fischer'in bu sula
malarnda doruluk pay da vard, zira bundan sonraki aday
yarlarnda "knock-out" malarna geilmitir.
Fischer, eitli prensiplerine ters d mesi nedeniyle, Adaylar
malarnda oynamak istememi; ancak 1 970'1i yllarda yeni
den katlm , ve bildiimiz gibi bu malar ezici skorlarla ka
zanmtr [Taimanov'a kar +6 - O = O ( !). Larsen'e kar +6
- O = O (! !) ve Petrosjan'a kar +5 - 1 3 ; yani o zamanlar
zirvede olan bu GM'ye kar toplam % 83 (! ! )]. Daha son
ra Spassky'ye kar oynad nvan man da +7 - 3 = 1 1
skoru ile kazanmtr [aslnda + 7 - 2 = 1 1 , nk man ikin
ci partisi, Fischer'in bir itiraz yznden hi oynanmamtr].
Bu ma btn Dnyada, o zamana kadar hi grlmemi bir
ilgi uyandrmtr. "Fischer" konusu yaynlarda srekli olarak
tartlm; zira satran tarihinde byle bir ma serisin n
benzeri grlmemitir. Bu stnl sayesinde Fisher'n
Satran tarihinde apayr bir yeri vardr...
nvan ma oynanaca zaman (1 975), Fisher kazanlan 1 O
partiye kadar oynanacak man (bu gibi malarda zaman za
man geerli olan kurala gre) skor +9 -9 olduu anda bera
bere bitmi saylmasn istemi; organizatrler bu art kabul
etmeyince, Fischer, kendisiyle nvan ma oynama hakkn
kazanm olan Karpov'a kar oynamay reddetmitir. Bu,
herkesin kolay kolay verebilecei bir karar deildi; nk bu
kararla Fischer, ayn zamanda, birka milyon (lsvire) Frank
lk dl fonundan da vazgemi ve kendi "ilkelerine" sadk
kalmay terih etmitir. Fischer bu jestle, herkesin zannettii
ve syledii gibi, sadece para peinde olmadn aka
gstermitir: Tartmal kiiliine ramen, Satrancn gn
mzdeki ilerlemesinde Fischer ' in pay byktr.
Fischer'in 1 992 ylnda Satranca dnn biraz sonra gz
nne alacaz.
[Resim 627'ye baknz: "Asrn ma" - Bobby Fischer'in ka
zand bir partiden sonra Boris Spassky onu tebrik ediyor].
Karpov, Anatoly (1 951 - ... ). Yukarda sylendii gibi, koydu
u artlar kabul edilmedii iin, Fischer nvan man oyna
may reddetmitir. Saptanan tarihe kadar hibir anlama sa
lamad ve Fischer'den beklenen yant gelmedii iin, 3 Ni
san 1 975'te FiDE Bakan Max Euwe, Adaylar yarnn final
man kazanarak (Karpov-Kortschnoy, 1 97 4; skor: +3 - 2
1 9) nvan ma oynama hakkn elde eden Anatoly Karpov'u
1 2'nci Dnya ampiyonu ilan etmitir. Bylece Karpov, Sat
ran tarihinde ilk defa olarak, Dnya ampiyonu nvann
ma oynamadan elde etmitir.
=

Resim 627
1 951 'de Ural blgesindeki Zlatoust ehrinde doan Karpov 9
yanda iken 1 'inci snf kalifikasyona ("kategori"ye) girmi
ve drt sene sonra, 1 964'te katld bir Leningrad turnuva
snda usta nvann kazanmtr. Olaanst alkan ve di
siplinli olan Karpov'un ustala att ilk admlar da gz ka
matrcdr: 1 967 senesinde katld ilk uluslararas turnuva
dan, 1 970 ylnn bana kadar oynad btn (!) turnuvalar
da daima birincilik alm stelik 96 partiden 37'sinde bera
berlik yaparak sadece 2( ! ! ) parti kaybetmitir; bu ise ulusla
raras turnuvalarda ok seyrek grlen bir sonutur (%
78,6). Byk baarlar sayesinde Karpov'a 1 969'da "uluslara
ras usta" ve sadece 1 yl sonra "bykusta" (GM) nvan ve
rilmitir; unu da ekliyelim ki, Karpov'dan nce bu gen ya
ta bykusta nvann almay baaran usta says ok azdr.
Karpov, lise d.ngi bir okulu "takdirname" ile bitirdikten son
ra Moskova Universitesi "Matematik-Mekanik" Fakltesine
gi t mi, ancak youn ders program yznden satranca fazla
zaman ayramamas nedeniyle "ekonomi" fakltesine gee
rek renimine Leningrad (St. Petersburg) da devam etmeye
karar vermitir. Ancak Adaylar "k.o . " malar baladnda,
satran btn zamann ald iin, renimini yarda keserek,
profesyonel satran olmutur.
Fiscler-Spassky mandan sonra, 1 973 ylnda Enterzonal
turnuvada oynama hakkn kazanan ustalar iki gruba ayrlm
t: Bir grup Petropolis (Brezil), br ise Lenigrad'da oynaya
cakt. Karpov'un girdii Leningrad 1 973 Enterzonal turnuva
snn sonular yle olmutur: 1 -2. Kortschnoy ve Karpov
1 31/2 (1 7 partiden: Karpov hi parti kaybetmemiti); 3.Byrne
1 21/2 ve saire. (Dier gruptan, 1 974 ylndaki Adaylar mala
rnda oynama hakkn kazananlar Mecking, Polugayevsky ve
Portiscl 'tir. Ayrca, eski Dnya ampiyonu olduu iin
Spassky'nin ve 1 971 ylnda final ma oynad iin de Pet
rosyan'n oynama haklar vard. Final ma oynama hakkn
Karpov ve Kortschnoy kazanmtr. [Bu meyanda Karpov, Fis
her'in ampiyonluk sahnesinden ekilmesinden sonra en
kuvvetli aktif oyuncu saylan Spassky'yi h i beklenmedii
halde ar bir yenilgiye uratmtr (+7-4)]. Fisher'in 1 995 y
lnda oynamay reddetm.e siyle Karpov-Kortschnoy final ma
aslnda bir Dnya ampiyonluu ma olmu, yle ki, bu iki
oyuncu iki deil (sanki !) nvan ma oynamlardr. Ba
tan sonuna kadar zorlu mcadele iinde geen 1 97 4 final
man minimal bir puan farkyla Karpov kazanmtr (+3 - 2
1 9!) ..
Karpov, Dnya ampiyonu olduktan sonra, birok turnuvada
oynam ve bunlarn aa yukar t m n kazanmtr.
ampiyonluun ilk yllarnda oynam olduu turnuvalardan
bazlar: Portoros-Ljubljana 1 975, birinci (Gligori ' in nn
de), Madrid 1 975, birincilik (Portisch'e kar bir "ek" ma ka
zandktan sonra, Petrosyan ve Ljubovitsch'in nnde; 1 976
S.S.C.B. ampiyonluk turnuvas, birincilik; Bad Lauteniberg
=

324

EKLER

(Timman 'n nnde) . Olaans t kuvvetli bir turnuva oyun

cusu olan Karpov'u n bu sahadak i parlak baarlar bugn de
devam etmekted ir: Karpov, Austos -Eyll 1 989 ylnda oyna
nan ve dnyann en kuvvetli onalt oyuncus unun oynad
Skellefte a 1 989 "Dnya Kupas" turnuvas nda Kasparov ile
beraber, Portisch , Seiravan , Short, Sax, Anderss on, Ribli,
Kortschn oy, vb.s gibi oyuncula rn nnde 1 'inci-2'in ci srala
r paylamtr.
imdi ampiyo nluk malarn a dnelim : Karpow, elde ettii
nvan 1 978 tarihinde savunma k zorunda idi. Adaylar mala
rn Petrosya n'a kar 61/2: 51/2 ve Polugayevsky'ye kar
81/2: 41/2 skoruyla kazanan Kortschn oy, final manda
Spass ky'yi de 1 01/2: 71 /2 skoru ile yenmi ve bylece "res
men" ilk kez nvan ma oynamaya hak kazanm tr. Bagu
jo'da (Filipinle r) oynanan bu man sonular yle olmutur :

ders al v bu yeni a . iin olaan st bir hazrlk

mt. Boylelk l , Meran a (ltalya) antren rleri , danmayap
nlar
ve doktoru dahl, toplam onseki z ( ! !) kiilik bir ekiple gelen
Karpov, hayatnd a ilk defa Kortsch noy'u +6 - 2 1 O gibi ak
bir skorla yendi.
Adaylar ma 9larn undan sonraki se_risin e, Kortschnoy ilk
mata Portsch gb, zamann kuvvetl rakplerinden biri 6:3
gibi skor ile yenmi is.e de, y rf.i n lde "sahaya" yeni kan
Kasparov a 4:7 skoru le yenlmtr. Kasparov ise finalde
Smyslov'u yendikten sonra, nvan ma oynama hakkn elde
etmi ve bylelikle ampiyonluk tarihinde Kasparov-Karpov
serisi balamtr...
Bu rekabet "Kasparov" konusunda gz nne alnacaktr.
imdi unu belirtmekle yetinelim: 1 984-85'te oynanan ilk n=

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 1 1 12 13 14 1 5 1 6 17 1 8 1
9 20 21 2 2 2 3 2 4 2 5 26 2 7 2 8 2 9 30 31 3 2 Toplam
1/2 1/2 1 12 1/2 1/2 1/2 1/2 1 1/2 1/2 o 1/2 1 1 1/2 1/2 o 1/2 1/2
1 /2 o 1/2 1/2 1/2 1/2 1/2 1 o o 112 o 1
chnoy 1/2 1/2 112 1/2 1/2 1 /2 1/2 O 1/2 1/2 1 1/2 O O
6
1/2 1/2 1 1/2 1/2 1 /2 1 1/2 1/2 1/2 1/2 1/2 o 1 1 1/2 1 o
5
v

Man gidiat dikkate de.erdir: Bu ma a lt parti kazanlln aya kada oynanyor, yan be_raberl kler dikkate alnmyordu.
ilk 12 artden sonra skor e. e m, ancak Karpov bundan
.

sonrak be karlam adan uunu daha kazanmtr. Kuvvetleri aa yukar eit olan partnrle r arasnda ki bir mata, bu
ok byk bir avantajd r. Demek ki Karpov'u n sadece iki,
Kortschn oy'un ise 5(!) oyun daha kazanmas gerekiyordu.
Ancak Kortschn oy her zamanki enerjisiyl e mcadele etmeye
devam etmi ve 21 'inci partiyi kazanm , fakat eit bir pozis
yonda , bir zeitnot hatas yznden 27'inci partiyi kaybettik
ten sonra durumu iyice mitsiz hale gelmitir. ite burada,
oynanan 27 partiden beini kazanm ve sadece ikisini kay
betmi olan Karpov, bundan sonraki drt oyundan sadece
1 /2 puan elde debilmi tir. Buna hi kimse akl erdirememi,
hatta tannm lngiliz usta ve satran yazar M.Golom bek da
yanamay p, etrafndak ilere yle demitir: "Karpov'u kuduz
bir kpek srm olmal ! .." Ancak hemen unu belirtelim ki,
Kortschno y ile oynad ilk mata Karpov'un bana gelen bu
gibi bir olay, ileriki yllarda da tekrarlanm tr; rnein "Dn
ya Kupas" turnuvala rndan birinde, 1 2 turun bitimi ndeki so
nu +7-0=5 (% 79! ) iken- Karpov son partiyi kaybetm i ve
ancak (Timman' dan sonra) ikinci srada kalabilmitir. Kar
pov'un en ar "krizini" bundan sonraki konuda ("Kasparo v")
greceiz . imdi, gz nne alnan maa dnelim (turnuva
tablos una baknz). 31 'inci partiden sonra durum +5 -5 ol
mu, ve bylelikle iki taraf iin de kritik hale gelmiti; fakat
psikolojik bakmdan Karpov ok daha kt bir durumdayd.
Morali kukusuz bir hayli bozuktu: Bana gelenlerin yansra,
Kortschno y bir kazan puan alrken gzel amacna eriecek,
kendis i ise her eyini kaybedece kti. Bu nedenden tr sk
sk Moskova'd an zel olarak kendisi iin gelen nl psikolog
Dr. Zukhar'a bavurma k zorunda kalyordu . Fakat tam bu s
rada Karpov'un ans yaver gitmeye balad. Bu durumda
Karpov iin en kts birka sakin beraberlik olurdu: nk
yenilgi korkusuyl a, her yeni partiyi bask altnda oynamak zo
runda kalacakt. Oysa Kortschnoy a r bir "taktik" hata yapt:
32'inci partide, ste l ik siyah talarla oynarken , zor ve kar
k bir al seti; Karpov da "son bir gayretle" bu tarihi par
tiyi kazand ve nvann korudu.
Kortschnoy, bundan yl sonra, srasyla Petrosjan, Poluga
yevsky ve Dr. Hbner'i yenerek yine nvan ma oynama hak
kn kazand. Bu bir rekordu ve herkes yine zorlu bir mcade
le bekliyordu . Ancak Karpov, Bugoio 1 978 manda iyi bir

325

van ma ortada kesilm i, 1 985 ylnda oynana n ikinci

ise ( ! rinci man "tekra r"). K : po_y 11 :13 skoru ile kaybetma
mi
ve, boylec e, Kaspa rov 1 3'uncu Dunya ampi yon u olmu tur.
Kaspa rov , Garri . Bak'de doan Kasparov (1 963 - ... ) ok

gen ata nl.i Kulb de oynamaya balam, g (!) ya

nda ken brnc kategor .ye ulam ve bir sene sonra da
"usta aday" olmutur. Bu baarlarnn sonucu olarak M.
Botwinnik'in "antrenman seminerlerine alnmtr. [O zaman
lar Msko y 'da, S.S. .B.'nin drt bir yandan gelen gen ye
tenekller n, ylda u kez antrenman dersleri verilmekte
idi].
Bundan sonraki baarlarn yle zetleyebiliriz: Garri 1 5 ya
nda iken, byk uluslararas turnuvalara kadar kuvvetli olan
S.S.C.B. ampiyonasnda oynamaya hak kazanm ve bu tur
nuvada 9'uncu olup, birok tannm bykustay geride b
rakmtr. Bundan sadece sene sonra, 1 981 ylnda ise,

ok zor elde edilebilen S.S.C.B. ampiyonu unvann kazan

tr. Bundan baa, 1 980 snesinde Dnya Genler am
pyonasn kazandgn da belrtmek gerekir. Budan sonra,
zellikle Enterzonal turnuvada elde ettii baarlar artk bir
sansasyon yaratmam ve Kasparov hzl bir "tempo" ile "zir
venin zirvesine" doru ykselmeye balamtr. Enterzonal
turnuvann (1 982) Moskovadaki grubunda +7 - O = 6 skoru
ile birinci olmutur [1 .Kasparov 1 0 puan ( ! ); 2 . Belyavsky B
1/2; 3-4. Tal, Anderssen; 5-6. Geller, Garcia ve saire.] Aday
lar malarnda, yukarda grdmz gibi, srasyla Portisch
K 9 rtschny ve Smyslov ile oynad malar kazanm ve :
boylece, unvan ma oynama hakkn elde etmitir. Zaten, her
ne kadar bu malar yznden sadece iki "sperturnuvada"
(Bugoino 1 982, Niksic 1 983) oynayabilmi ise de, bu turnu-

EKLER

EKLER

valardaki stnl, nvan ma oynama hakknn onun ol

duunu aka gstermitir. Kasparov inanlmaz bir hzla
ykselmeye devam etmi ve Turnuvalar ile Adaylar msaba
kalarnda elde ettii parlak sonular sayesinde "Elo listesin
de" Karpov'u geerek birinci olmutur. Btn bunlara daya
narak, satran ke yazarlarnn, yln "en iyi satran"sna
verdikleri "Satran Oskan" ile iki kez dllendirilmitir.
1 984-1 985 yllarnda 6 parti kazanlana kadar oynanan ilk un
van ma, ampiyonluk tarihinde grlmemi tartmalara
yol am ve bunlar aylarca, hatta yllarca srmtr. 1 0 se
ne gemi olmasna ramen, "perde arkasnda" neler oldu
unu anlamak hala kolay deildir. Ma Karpov'un ezici stn
l ile balam; ilk 9 partiden sonra skor +4 - O 5, yani 6
1/2: 21/2 olmutur. (Kasparov'un yukarda sz geen parlak
baarlarndan sonra, bunu dnmek bile olanakszd). An
cak Kasparov oyun tarzn deitirmi ve bundan sonraki
1 7( ! !) parti berabere bitmitir. Fakat 27'inci partiyi yine Kar
pov kazanm ve skor +5 - O = 22 olmutur. Artk btn "uz
manlar" Kasparov'un hi ans kalmadn ve man birka
parti sonra sona ereceini dnrken, Kasparov 9'uncu
partiden sonra uygulad yeni taktii deitirmemi, ancak
daha byk bir hrsla direnmeye balamtr. Hayret vericidir
ki bu taktik, zaten aylarca sren matan bir hayli yorulmu
olan Karpov'un moralini bozmu, yle ki birka parti sonra
Karpov ilk kez bir parti kaybetmitir (32'inci parti). Kaspa
rov, agresif oyun tarzndan vazgeerek, itinal ve pozisyonel
olarak oynamaya balamtr. Bu ok akll bir karardr, nk
Karpov'un, Kortschnoy'la oynad malar, uzun sren kar
lamalarn sonuna doru Karpov'un oyununda belli zayflklar
meydana geldiini aka ortaya koymutur. Gerekten de
Kasparov'un taktii meyvelerini vermi ve 32'inci partiden
sonra 14 oyun berabere bitmitir. Bu, Karpov iin uzun, yo
rucu ve "hrpalayc" bir evre olmutur. unu da belirtelim ki,
kaybettii 32'inci parti Karpov'a ok fena etki yapm, nk
+5 - O korunu elde ettikten sonra, sabrla kazan ansn
beklemeye balam, ve bu ans 31 ' inci partide yakalam
tr. Ancak rakibin taktii yznden, Karpov artk man ba
langcndaki Karpov olmadndan, Kasparov'un direnmesi
sonucunda parti berabere bitmitir. Bu da Karpov'a ok
olumsuz bir etki yapm olacak ki, yukarda da sylendii gi
bi, man 32'nci partisini Kasparov kazanmtr. Normal art
larda bu pek nemli olmazd, ancak Karpov +6-0 skoru ile ka
zanmak istiyordu. te bu yzden, 32'nci parti Karpov'un mo
ralini 31 'inciden daha ok bozmu; Kasparov ise, Dnya
ampiyonuna kar ilk defa bir parti kazand iin glenme
ye balamtr. Ma ayn ekilde devam etmi, fakat son 1 4
beraberlikten sonra Karpov 47'nci ve 48'inci partilerde ar
bir bozguna uramtr +5 - 3, hala onun lehine olmasna ra
men, herkesin anlayabilecei gibi, derin bir moral knt
iinde blunan Karpov bu iki yenilgiden sonra artk oynaya
mazd . ite tam bu srada Satran Dnyasnda ve hatta b
tn Dnyada iddetli tepkiler uyandran, hi beklenmedik bir
gelime olmutur. 48'inci partiden sonra S.S.C.B. Satran Fe
derasyonu Bakan, Fi DE Bakan Campomanes'i resmi bir
aklama yaparak, man 5 aydan fazla srmesi nedeni ile,
her iki partnrn fiziksel ve psikolojik olarak ok yorulduk
larn ve bu nedenden tr ma kesmek gerektiini ve, ay
rca, her iki partnrn de buna raz olduunu sylemitir.
Bu karar btn dnyada bomba etkisi yapmtr. Man bu
=

kadar uzun srmesi tabii ki ho bir durum deildir; ancak ka

rarn akland srada orada bulunan gazete yazarlarnn de
diine gre, partnrler fazla yorgun izlenimi brakmamaktay
dlar ampiyonluk tarihinde hi grlmemi olan bu olayda,
"tabloyu" tamamlayan, partnrlerin tepkisi olmutur. Kar
pov bu karara fazla itiraz etmemi, Kasparov ise byle bir
"show"a neden gerek duyulduunu anlayamam ve belli
anslar elde ettikten sonra bunlarn kendisinden geri alnma
istemesine iddetli tepki gstermitir. Dikkat edilecek nokta,
man skorunun 5:3 Karpov'un lehine oluudur: Normal
artlarda bu karara sevinen Karpov deil, Kasparov olurdu;
ancak artlar hibir bakmdan normal olmadndan, dnya
nn drt bir yannda. zellikle Campomanes'a kar ynelik
sulamalar gelitir. Unl Viyanal satran yazar Herbert Be
nesch ' in tepkisi yle olmutur: "Florencio Campomanes'in
bu karar acaba hangi esrarengiz kuvvetlerin eseridir? Peki,
bu iki byk rakipten hangisi daha yorgundu? .. Zannederim
bunu hibir zaman renemeyeceiz". Bene bir dereceye
kadar hakl idi: Olayn ayrntlarn resmen bilmiyoruz; yoksa
dnya, hem karar zorlayan "esrarengiz kuvvetleri" hem de
gerekte kimin daha "yorgun" olduunu ok iyi biliyordu. i
te Avrupa'nn tannm gazetelerinden birkann yazdklar:
Blick, Zrih- "ptalde, herhalde politik nedenler de rol oyna
mtr. Karpov, Komnist Genlik Birlii Bakanlk Meclisi
yesidir. Kasparov ise Ermeni soyundan gelmekte ve Sovyet
rejime kar kritik tavrn saklamamaktadr".
Le Figaro, Paris. " ... ma balamadan nce de, kimin Yk
sek Sovyet'in favorisi olduunu tahmin etmek g deildi,
ancak ka h ra m a n yorgundu . . .
"

Berliner Morgenpost. " ... Bitmek bilmeyen (satran-) hikaye

si dn Moskova'da sona erdi - yz kzartc bir sona ... "
Satran tarihindeki bu naho "kaza" hakkndaki aklamalar
bitirmeden nce, "Deutsche Schachzeitung" dergisinin fikri
ni aktaralm: "Bu ma Satran tarihine, en uzun sren (1 60
gn), en ok beraberlik partisi ieren (40); kurallara aykr ve
en anormal ekilde bitirilen ma olarak geecektir".
Ayn yl, bu nl man tekrar oynanm (Moskova 1 985), ve
bu kez Kasparov normal artlarda ma inandrc bir stn
lkle kazanmatr: + 5 - 3 1 6, yani 1 3:1 1 . O zaman geerli
ola artlara uygun olarak, bir yl sonra oynanan rvan ma
n da Kasparov kazanmtr (1 21 /2: 1 1 1 /2; 1 986, Londra ve
Leningrad; 24 parti).
Bundan sonra Karpov, Adaylar malarn hi zorlanmadan ka
zanarak, Kasparov ile iki nvan ma daha oynamtr. 1 987
nvan ma [Sevil (spanya), 24 parti veya 6 kazan] Kaspa
rov iin ilk defa tehlike arzetmi: 23 partiden sonra skor
1 2:1 1 Karpov'u lehine olmutur. Bylelikle bu kez Kasparov
ma ku rtarmak zorunda kalmtr - stelik sadece bir parti
(! ! ) kalmken ... Ancak Kasparov bu zor durumda kendini
gstermi ve iyi bir parti kazanarak ma kurtarm ve byle
ce nvann korumutur... Dostum A. Cemalettin Talum ile
beraber yazdmz "Satranta Dnya ampiyonluu" adl
eserde (nkilap Kitabevi, Yeni Satran yaynlar serisi, 1 990)
yle demitik: "Artk bu iki partnr arasndaki malar, biraz
futboldaki "derbi" malarna benzemeye balad. Son zaman=

326

lardaki formlarna bakarak kehanet yapmak da, Fenerbahe

Galatasaray mann sonucunu peinen sylemek kadar zor
bir ey. Bununla beraber son senelerdeki baarlarna gre,
yine de bir "nans" kadar stnln u Garry'de olduunu
syleyebiliriz. Nitekim Kasparov, 1 990 ylnda New York ve
Lyon (Fransa) da oynanan ma + 1 21 /2: 1 1 1 /2 minimal far
kyla kazanm ve bylece nvann 1 993 senesine kadar ko
rumutur. Herkes yine "geleneksel" bir Kasparov-Karpov ma
beklerken, Karpov Adaylar final man gen ngiliz GM Ni
gel Short'a kar kaybetmi ( +4-6), ve bylelikle, yeni nvan
man Kasparov'a kar oynayacak kii Short olmutur. An
cak bu srada ampiyonluk tarihinde yeni bir kriz balamtr;
imdi bunu ksaca aydnlatmaya alacaz.

hakldr. Bunu daha aka grebilmek iin, son zamanlarda

oynanan msabakalara bir gz atalm: Kasparov, 1 992-93

yllarnda nl Linares GM turnuvalarn +7 - O 6 skoru ile
kazanmtr. zellikle 1 993 turnuvas (ubat sonu - Mart or
tas, yan i tam "isyan"n olduu srada) dikkate deerdir.
Short'un, belki de nvan ma yz nden katlmad turnuva
da, Ela-puantajna gre Dnyann en kuwetli 1 o satran
sndan 9'u yer almtr. Kategorisi 1 8 olan bu turnuvann so
nular ok ilgintir:
1 .Kasparov (2805 Elo-puan) 1 O; 2-3 Karpov (2725) ve
Anand (271 0) 8,5; 4.Shirov (2670) 8; 5.Kramnik (2685) 7 1 '1 ;
6-7.Salov (62660) ve lvantschuk (171 O) G,i ; Il l]nv ky
(261 0) 6 ; 9-1 0. Kamsky (26;,);J) v fiir j w (?1 /O) 1,', 1 1
1 2.Jusupov (?6Vi) vo Tlrrn (?l :1} !1 ( i 1 1 , 1 1 1 1 1 ( : , H l ) I , ;
1 4.1 )tboj v l c (2fi0 ) 4
Kn; paov'r ili t t l 1 1 n1 . u l i l . ll ol l l l l v
l l
y ll : 1t v l l : u t l a lt lll .k l l l . . l 1 I ' h , /\ I J
hin vo 1 i ho ktznnl. B u bnk111 1dan gon y 1 1 1 1 kit l lo
!emesine dikkati ekmekte fayda var: Sllrov 20, K u l k ise
16 yandadr. Belki de en ilgin olan, Timman'n fena oyu
nudur. Aslnda, son zamanlarda byle istikrarsz neticeleri
zirvedeki birok oyuncudan bekliyoruz. rnek olarak Enter
zonal Biel 1 993 turnuvasnn sonularn gz nne alalm
(1 5. 7 - 1 .8.1 993; Kasparov, Short, Karpov ve Timman hari.
Dnyann en yksek Ela-puanl oyuncular). svire sistemine
gre oynanan bu turnuvada birincilii 13 partiden ald 9 pu
anla B.Gelfand elde etmi, oysa yukarda incelediimiz Lina
res turnuvasnda Gelfand sondan ikinci olmutur. Son za
manlarn en parlak isimlerinden Anand ise 8 puanla, Adaylar
malar iin son sray elde etmitir. lvantschuk, Barejev, Shi
rov, M.Gurevitsch, J udit Polgar gibi oyuncular yeterli sonu
elde ede memiler; buna karlk hi beklenmedii halde
Hollandal Van der Sterren 2'ncilik kazanmtr. Btn bunlar,
gnmzdeki ampiyonluun ne kadar srprizlerle dolu ola
bilecein i aka gstermektedir.
Kasparov-Short ma da Dnya ampiyonunun tartmasz
stnlQn teyid etmitir (1 993; +6 - 1 1 3, Kasparov'un
lehine). ilk drt partiden sonraki durum 31 /2 : 1 /2 idi. Ancak
partilerin gzden geirilmesi bu skorun pek karakteristik ol
madn gstermitir. Gerekten de, 1 'inci partide her iki
partnrn de son hamleler iin sadece birka saniyesi kal
m, ve bayrak Short'un saatinde dmtr. kinci partiyi,
bir kalitesi eksik olan Kasparov zorlukla kurtarmtr. nc
partide Short, ah hcumu elde etmi, fakat karlkl zeit
notta bir hata yaparak oyunu kaybetmitir. Short drdnc
partide, hamlelerin birka defa tekrarlanmas ile beraberlik
yapabilecekken, srarla kazanmak istedii iin riskli bir de
vam yolu semi ve yine zeitnot yznden kaybetmitir. B
tn b unlar olmasa idi, skor tabii ki farkl olacakt. Ancak im
dilik Kasparov'un Short'u tatminkar bir skorla yenecei ku
kusuzdu r. [Burada "imdilik" dedik, nk Short'un gsterdi
i gibi, bugnk ampiyonluk zirvesinde artk, "Kasparov
Karpov" tekeli kalmam; stelik iyi bild iimiz Anand,
lvantschuk, G elfand gibi tehlikeli olabilecek isimlerin yansra
yepyeni parlak isimler ortaya kmtr: Kamsky, Kramnik
v.s.] .
=

Bug nk durum
Satrancn bugk duruma gemeden nce, unu belirt li ki
Kasparov ile Fi DE Bakan Campomanes'in ans hi do iyi
deildir: herhalde bu durum, Kasparov'un (dier baz tann
m GM'ler ile birlikte) "Grand Master Assosiation" (GMA)
adl bir Bykusta Birlii kurmasnda rol oynayan nedenler
den biridir. Zaten pek pop ler olmayan Campomanes'in ida
re tarzndan memnun olmayan birok bykusta byle bir or
ganizasyonunun kurulmasn istiyordu. Bu bykustalar, n
van malar ile kuwetli uluslararas turnuvalarn btelerinin
byk bir ksmn (eskiden olduu gibi) FI DE'nin almasna
kar idiler. O zamanki profesyonel satranlarn byle bir is
tekte bulunmas son derece doald. (Gnmzde, bilindii
gibi, birka kk istisna hari, zirvedeki G M'lerin hemen
hepsi profesyonel satranlardr). GM'nn ilk Bakan Kas
parov olmu, ancak grlerinin farkll nedeniyle, kurucu
sfat tad organizasyondan ayrlmtr. Karpov'un yerine
seilen Timman ksa bir sre sonra istifa etmi ve bakanla
Nigel Short gelmitir. Bu arada Kasparov "Chess U nion lnter
national" isimli yeni bir birlik kurmutur. Kolayca grlecei
gibi, d urum zaten bir hayli karkken, asl " bomba" 1 993 u
bat'n sonuna doru patlamtr: Dnya ampiyonu Kasparov
ile kendisiyle nvan ma... oynama hakkn kazanan Nigel
Short "Professional Chess Assosiation" isimli yepyeni bir
dernek kurarak, FIDE'nin Dnya ampiyonluunu deerin
den daha dk bir fiyata sattn ne srmler ve ma
kendilerinin organize edeceini ilan etmilerdir. Gelen 5 tekli
fin meblalar, FIDE'ninkini am ve ne Kasparov ne de
Short Fi DE bayra altnda oynamak istemedii iin, Campo
manes'in koyduu ltimatomu reddederek gereken "kabul"
yantn vaktinde (23 Mart 1 993) vermemilerdir. Ayn gn
ikinci bir "bomba" patlamtr: FiDE, Kasparov'un Dnya
ampiyonu nvannn ve Short'un nvan ma oynama hak
knn geri alnm olduuna ait bir bildiri yaynlamtr. ki is
yankar para bakmndan kazanl kmtr, elbette, fakat bu
na karlk dedikleri bedel - zellikle Dnya ampiyonluu olduka yksektir. Ancak her iki satran da buna fazla nem
vermemi; zellikle Short, imdiki halde kendisi iin parann
daha nemli olduunu hissettirmitir. Kasparov'un yorumu
ise yle olmutur: "Fi DE cmle aleme rezil oldu. Kamuoyu
kimin "bir numara" olduunu herhalde grd."
Bu son c mle dikkate deerdir. Kasparov'un arasra haddin
den fazla konutuu bir gerektir, ancak bu kez kesinlikle
32 7

Yukarda sylediklerimizle ilgili olarak, Londra'da oynanan

EKLER

"gayriresmi" nvan mann ilk partisini gzden geirelim:

Parti No 95
Kasparov-Short
PCA Dnya ampiyonluu ma
(Londra 1 993) spanyol partisi
1 .e4 e5 2.Af3 Ac6 3 . Fb5 a6 7.Fa4 Af& 5.0-0 Fe7
6.Ke1 b5 7.Fb3 0-0 8.a4

Short arasra Marshall gambiti oynar (8.c3 taktirde 8 . ...

d5!?); belki de bu nedenden tr Kasparov, burada genel
likle oynanan 8.c3 hamlesi yerine 8.a4 devam yolunu se
mitir.
8 . . . . b4 8-d3 d6 1 0.a5!? Fe6 1 1 .Abd2 Kb8
1 2 . Fc4 Vc8 1 3.Af1 Ke8 1 4 .Ae3 Ad4?

Sakin bir altan sonra, Siyah burada 1 4 . ... F:c4 1 5.A:c4

Ad8 oynayarak eit bir oyun elde edebilirdi. Partide yaplan
hamle ise, Siyah iin olduka rahatsz edici bir d urum yaratr.
1 5.A:d4(!) e:d4 1 5.Ad5 A:d5 1 7 .e:d5 Fd7

Short'un niyeti 1 7 . ... Fg4'tr, fakat elverisiz artlar yzn

den bu devam yolu ie yaramaz: 1 8.F:a6! F:d1 1 9.F:c8 F:c2
20.Fd? (Fc6 tehdidi ile), ve Beyaz a-Piyonu partiyi kazandrr.
1 8. Fd2 Ff6 1 9.K:e8+ F:e8 20.Ve2 . . .

ok ilgin bir durumdur. yi grnen 20.Ve1 (?) hamlesinden

sonra Siyah, Fb4'e kar yneltilen hcu m u aadaki kar
hcumla karlar: 20 . . .. c5! 21 .d:c6 e.p. (baka ne yapabilir
ki! ?) 21 . ... F:c6 22.F:b4(?) Vg4 v.s.
20 Fb5 21 .Ke1 F:c4 22.d:c4 h6 23.b3 c5
24.Ff4 . . .

. . .

Yine dikkate deer bir durumdur. Siyah Piyonlar 21 .d:c6

hamlesi yardmyla "yarmak da Beyaz iin elveriildir, rne
in: 24.d:c6 V:c6 25.Vf3 Ve? 26.F:b4! (iyi grnen 26.F:h6?
hamlesi, 26 . ... d3! 27.c:d3 Fc3 yznden fenadr!), ve Beyaz
bir Piyon kazanmaktadr, nk 26 . .. . K:b4? yant mata g
trr: 27.Ke8+ h7 28.Vf5+ g6 29.V:f6, mat ile).
Kasparov ise, rakibine zorluk karacak baka bir devam yo
lu semektedir: Beyaz, e-stununu igal ettikten sonra, ah
kanadnda sistematik olarak ilerlemektedir. Byle bir "pozis
yonel bask" zeitnot'ta bir Piyon fazlasndan da kymetli ola
bilir.
24 . . . . Vd7 25.h3 Kd8

Siyah pozisyonun asl noksanl, siyah Kalenin e-stununa

gidememesidir, rnein: 26 . ... f8 27.Ve4 Ke8?? 28.F:d6+
ve kazanr.
26. Ve4 h5!? 27. Ke2 g6 28.Vf3 Fgl

Yaplacak 1 2 hamle iin her iki partnrn de kontrol saatin

de 4'er dakikalk ( ! ) dnme zamanlar kalmtr. ..
29.Ke4 FfB

Siyah, nihayet, Ke8 ile "tehdit" eder.

30.Ve2 Vc7 31 . Fg5 Kc8 32.g4! . . .

Kesin hcumun balangc olabilirdi . . .

EKLE/1

33 . . . . g :h3 34.Vq4 Ka8?

1 .e4 e5 2.Af3 Ac6 3 . Fb5 a6 4.Fa4 Af& 5.0-0 Fe7

6.Ke1 b5 7. Fb3 d6 8.c3 0-.o 9.h3 Ab8

Bu da bir hatadr: 34 . . . . Fg7 35.Ke7 F:f6! beraberlii salar

d.

Spassky'nin ok sevdii Breyer varyant; bu oyun tarznn

stratejik fikri Ac6'yi dl-hanesine getirmektir.

35.V:h3 Fg7 36.F:g7? . . .

10.d4 Abd7 1 1 .Abd2 Fb7 1 2 . Fc2 Ke8 1 3.Af1 . . .

Burada beyaz 36.Ke7 hamlesi yardmyla kazanabilirdi: 36 . ...

V:a5 (veya 36 . ... Vc8 37.V:c8+K: c8 38.F:g? :g7 38.Kd7, ve
kazanr)
37.K:f7! :f? 38.Ve6+, ve iki hamlede mat.
36

Tek savunma.

. .

Ayn artnrlerin 1 972 senesinde oynadklar Dnya ampi

yonlugu manda, Beyaz 1 3.b4 oynam ve partiyi kazanm
tr. Fischer herhalde haz rlanm olan varyanttan kanmak
tayd.

S:g7 37 .Kh4 Kg8!

13 . . . . Ff8 1 4.Ag!_g6 1 5. FgS . . .

Teoriye gre burada e n iyi devam yolu yledir: 1 5.a4 c5

1 6 . dS c4 1 7.Fg5 h6 1 8.Fe3 Ac5 1 9.Vd2, Beyaz iin kk bir
avantajla, Spassky-Po rtisch, Genevre 1 977).

38.Kh7+ . . .

Bu hamleden sonra Kasparov beraberlii nermi, fakat bir

Piyon fazlas olan Short bunu reddetmitir. "Korkun" olarak
nitelenebilecek olan zeitnotta daha

1 5 . . . . h6 1 6. Fd2 FJ I] 1 7.a4 ! ? . . .

yeni .ir fikir. Kklenmi olan devam yolu: 1 7.Vc 1 l7 1 8.h4,

_38. . .. f8 39.V 4 e8

hamleleri yaplmtr. Ancak bu srada man hakemi, nl

oyunsonlar uzman GM Awerbach oyunu durdurmutur:
39'uncu hamlesini yaparken Short'un saatinde bayrak d
m ve, bylelikle, partiyi Beyaz kazanmtr. Kasparov'un da
aa yukar 1 O saniyelik (!) dnme bir zamannn kald
bu durumda, Siyahn anslar elbette daha iyidir; fakat figr
lerinin aktif konumlar Beyaza iyi beraberlik anslar sala
maktadr.
Buna "paralel" olarak, aa yukar ayn zamanda (Rotterdam
ve Moskova'da), Adaylar malarnda yenilgiye uram Kar
pov ve Timman arasnda, FiDE tarafndan "resmi" nvan ma
olarak ilan edilen bir ma oynanm ve ma ak bir skor
la (1 21 /2:81 /2) kazanan Karpov yeni Dnya ampiyonu ilan
edilmitir. (Bu tuhaf "nvan mann" sonucunun peinen bi
lindii sylenebilir; nk bu matan nce sz geen part
nrler arasnda oynanan partilerin skoru 22:5 Karpov'un lehi
ne idi). Her ne kadar btn bu olaylar "muhalif" bykusta
larn eylemleri yznden biraz zorlanm gibi gzkse de,
bunlar Campomanes'in uzun
senelerce uygulad hayrsz
P ? litikann ifl s ettiini aka '+lMMK . kl

k r i i : :
nt
. .. . ... .... Tf.... .
memi ve 1 992 senesinde Yu
a b
$u' m y \ ... ..
mtr. Bu (nc ! ) mata,
Satran sahnesinden 20 sene
uzak kalm olan 49 yandaki
Resi m 628
Fischer (Resim 621 'e baknz),
hi beklenmedik ekilde, 19 yandaki ak Macar kz Zita iin
B.Spassky ile "rvan ma" oynam ve + 10 - 5 1 5 ak
skoru ile kazanmtr. Bu man tabii ki nvan problemi ile ar
tk pek ilgisi yoktur; Karpov'un 1 993 ylnda, Short'a bir ma
kaybetmesinden sonra, "uydurulmu" olan Karpov-Timman
ma ise gerek nvan ma oynamadan ikinci defa ampi
yonluu kazanmasn salamtr.
Fischer-Spassky mann bir partisini gzden geirelim:

:;;::

,:!ffIMMri:Wf@l\

Parti No 96
Fischer - Spassky
(Man ilk partisi, 1 992)
spanyol partisi

32 . . . . h:q4 33.Ff6? . . .

328

azla pasif, hatta Kasparov'a gre hataldr, nk Siyahn di

ger kanatta yeterli bir karoyunu yoktur. Nikitin ve Balansc
hov (Spassky'nin ma srasndaki yardmclar) partiden son
ra 1 9 . ... c:b3 (e.p) hamlesine dikkati ekmilerdir rnein:
20.F:b Ac5 21 .Fc2 Afd? 22.Ve2 ile Keb1 , b5-piyonuna kar
bask le. Ancak tannm GM Matthias Wahls (Almanya) bu
devam yolunda (21 .Fc2 yerine) 21 .c4! olaslna dikkati ek
mektedir, rnein: 21 . ... b:a4 22.F:a4 Ke7 23.Fb4 Kc8
24.Ve2, Beyaz iin kk bir avantajla.
17 . . . . c5 1 8.d5 c4 1 9 . b4 Ah7?

20.Fe3 h5 21 .Vd2 Kf8 22. Ka3 Adf6

f7-f5 Piyon ilerlemesini gerekletirme k aa yukar olanak

szdr.
23. Kea1 Vd7 24.K1 a2 Kfc8

Heriki partnr de olduka hzl oynamlar ve buraya kadar

iM

Zeitnot! Partiden sonra yaplan analizler, kazanca gtren de

vam yolunun 33.h:g4 V:a5 34.Ff6 olduunu gstermitir.

ornegn : 18 . ... d5 1 9.h5 d:c4 20.t:g6+ f:g6 21 .A:o4 A:o4

22.F:e4 F:e4 23.K: e4, Beyaz iin hissedilir bir avantajla (Gel
ler-Rublnetti, Olimpiyat 1 970, Siegen).

30.F:e4 f5?

Fakat u hamle doru deildir. GM Hbner'in analizlerine g

belk 30 ... Af6(! ) yant yeterli karansla r salard, rne
gn: 3 1 .Abd2 A:e4 32.A:e4 F:d5 33.Aed2 b:a4 34.K:a4 Fb7 ile
Vc6 ve Fd8 v.s.
31 . Fc2 F:d5 32.a:b5 a:b5 33. Ka7 Sf6

32 . .. . F:f3 elbette ie yaramaz.

34. Abd2 K:a7 35. K:a7 Ka8 3 6 . g4 !

...

Rakibin Piyon zincirini hissedilir lde zayflatan kuvvetli bir

hamle.
36 . . . . h:g4 37.h: 4 K:a7 3ll.V:a/

Veya 38 . . .. t:u4 39.f\h2 vca '10.f : n. P11 1 l l 1 v.pl. , u l

den sorn hc r l<o ru3 bG l a l O ' l l h l ll y l .l t i

3 9 . f : ftl l :M(?)
J\:ll1lml qslwllol Jlbl, 3c . . I l ' I y. l l.l. yl l l r 1 1 1 1 1 1
t1sl1111 mlc l. U u l alodo o a ,1 0 l 1 0 1 1 'I l v yl
Oeyoz iin iyi dcgildi: 40 . ... d:os '1 1 .A 1 3 /\IJ ' I :' Vll
43 A : e5 Ff6! 44.A:g6 Af3+! 45. f 1 Ad2 - 4G.o Vn8 f '1 7.h2

Af3+ 48.h3 Ae1 ! vs.

Doru devam yolu 40.A:f3 (40.Fe5+ yerine) 40 . ... e:f4
41 .Vd4+ f? 42.V:f4+ g7, Beyaz iin daha iyi durumla.
40. Ah4 . . .

Spassky belki d e bu hamleyi veya 42.Af5 ! hamlesini greme

mitir. Partide yaplan 40.Ah4 hamlesi 40.Vd4+ devam yolun
dan da iyidir.
40 . . . . Ff7

Veya 40 . ... Af8 41 .Vd4+ e6 42.A:g6 A:g6 43.FfS+, V.S .

41 .Vd4+ e6 42.Af5! . . .

ok gzel b i r olanak: 4 2. .. . g:f5 43.F:f5 mat!

42 . . . . Ff8 43. V:f4 Sd7 44.Ad4 Ve1.

Siyahn durumu mitsizdir. Partide dala aadaki hamleler

yaplmtr:
5.g2 F d 5 + 46.Fe4 F:e4+ 47.A:e4 Fe7 48.A:b5
Af8 49 .Ab : d 6 Ae6.

29.Ab1 ! . . .
1

:
.

b c d

de gerekleti rdii Ag3-f1 -d2b1 manevras hakknda yle

der: "aknlk yaratan bir ma
nev a!._. eyaz a r Figrlerin konsantrasyon u Pb5'e kar y
neltlmtr. Gerekten de, Beyaz imdi 30.a:b5l ile tehdit
eder; nk 30 . ... a6 yantndan sonra (30 . ... V:b5?? 31 .Fa4,
ve Veziri kazanr) 31 .K:a8 K:a8 32.K:a8 V:a8 39.V:a8 F:a8
40. a3 devam yolu Pb5'i kazandrr. Gz nne aldmz
partden sonra bu orijinal manevra ders kitaplarna girecek
tir."
Bu zor durumda Spassky, Siyaha karanslar salayabilecek
olan
'

Diyagram 629

29 . . . . A:e4(ll

devam yolunu semitir.

329

ve ayn zamanda Siyall terkeder, nk 50.VeS devam yolu

partiyi zorlanmadan kazandrr.
Bu parti ile i!gili olarak sadece unu ekliyelirn: Gnmz Sat
rancnda, 20 yllk bir aradan sonra byle bir partiyi a ncak
F i s he r oynayabilirdi ...
nvan mcadelesindek i btn bu olanlardan sonra anlal
maz bir durum ortaya km, yle ki doru drst bir zm
bulmak aa yukar imkansz hale gelmitir. FI DE'nin "z
m" ise g l ntr; ve bundan sonra olacaklar merak eden
lere verilecek en iyi yant, belki de Franszlarn dedii gibi:
"Qui vicra, verra" (yaayan grecektir") ...

Dier Dnya amp iyon l uklar

Burada unu belirtmek yerinde olur ki, gz nne aldmz
karlamalar (turnuvalar ve malar) aslnda Dnyann en iyi
erkek oyuncusunun belirlenmesini salamtr. Oysa bugn
lerde Fi DE'nin ats altnda birka ampiyonluk daha var.
Sistematik olarak dzenlenen Dnya Birincilikleri (ampi
yonluklar) unlardr:
1 . Erkek satranlarn bireysel (ferdi) ampiyonluu. Bu bi
rincilik hakkndaki bilgiler, gz nne alnan bu EK'te veril-

EKLER

mitir.
2. Bayanlar bireysel ampiyonluu.
3. Gen satranlar bireysel ampiyonluu. Satran Fede
rasyonu bulunan ve Fi DE'nin yesi olan her lke, ampiyonu
belirleyecek olan turnuvalara 20 yandan kk bir satran
gnderebilir. Byle turnuvalar 1 951 -74 tarihleri arasnda iki
ylda bir gereklemitir; 1 974'ten bu yana ise her yl dzen
lenmektedir.
4. Erkek oyuncularn Satran Olimpiyatlar (EK 1 , "Olimpiyat"
yazsna baknz).
5. Bayan oyuncularn Satran Olimpiyatlar (Ek 1, "Olimpiyat"
yazsna baknz.
6. Yksek renim yapan rencilerin Dnya Takm Birinci
likleri.
Bunun yansra ICCF [=lnternational Correspondencs Chese
Federation Uluslararas Haberleme (Yazmal) Satran
Federasyonu]'nun dzenledii turnuvalar da vardr.
7. Bireysel Haberleme Dnya ampiyonluu; balang tari
hi erkekler iin 1 947, Bayanlar iin 1 965.
8. Dnya Haberleme Takm Birincilii (8 kiilik ekipler halin
de, 1 952 ylndan beri oynanmaktadr.

mutur [Resim 631 'e baknz (1 833-1 891 ); Anderssen'e kar

iki ma kazanm bundan sonra, zamann en kuvvetli oyun
cularndan Kolisch, Schwarz ve Neumann' yenmitir. Zafer
lerinden en by Leipzig 1 877 turnuvasdr (Anderssen ve
Zuckertort nnde!). Sicilya savunmasnda Pa u lsen varyan
tna bugnk turnuvalarda da sk sk rastlanmaktadr). Ama
lia'nn aabeyi Wilfried (1 828-1 901 ) ise birok uluslararas
turnuvada baar kazanm olan kuvvetli bir satrandr. Ai
lece A.B.D.'ye g ettikten sonra, Amalia 1 'inci Amerikan Sat
ran Kongresinde oynam ve baarl olmutur (New York
1 957; 1 'inci L.Paulsen). Almanya'da Wilfried ile oynad 7
partiden 4 puan almtr. Bu partilerden biri aada grl
mektedir:

Ancak bu ahan e kz Bayan lar turnuvalarna hi katlm amak

tadr.
Ye i s ride nvan ma oynam a hakkn Grcistanl Nana os
selan (1 962 - ... ) kazanm tr - stelik ok ku wetli rakiple re

1 .e4 e5 2 .Af3 d6 3.d4 f5 4.de fe 5.Ag5 d5 6.e6

Ah6 7.f3 Fc5 8.fe 0-0 9.ed Kf5 1 0.Ac3 Fb4
1 1 .Fc4 Vf6 1 2 .Ae4 Vh4+ 1 3 .Ag3 Ke5+ 14.Fe2
Af5 1 5.Kf1 A:g3 1 6.Kf4 A:e2+ 1 7. K:h4 A:c3+
1 8.811 A:d1 1 9.K:b4 F:e6 20.de K:e6 21 . Kd4
Ae3+ 22.F:e3 K:e3 23.Kd8+ Sf7 24.Kad1 Ke8
25. K1 d3 Ac6 26.K8d7+Ke7.
ve Beyaz terketti .

Wera Mentschik'ten sonra ge

len birka resmi bayan Dnya
ampiyonu fazla kuwetli deil
di. Tam anlamyla kuvvetli er
kek ustalar gibi oynayan ilk Ba
yan satran Grcistanl Nona
G a p rindasch wi l i dir. (1 941 ... ; 438 no'lu Resme baknz).
Kendisinden nceki Bayan
ampiyonu Elkowa'dan 9:2(! )
skoru i l e nvan ma kazana.
rak, Dnya ampiyonu olmuResm 632
tur. Turnuva ve malardaki byk baarlarndan sonra 1 978'de Maja Tschiburdanidze'ye
(Resim 632) nvan ma kaybetmi, fakat bundan sonra da
senelerce parlak baarlar elde etmeye devam etmitir.
Yeni ampiyonu Tschiburanid
ze de uzun sre ampiyon ola
rak kalm, ancak 1 992 sene
sinde inli X i e Jun'a (Resim
633'ye baknz) kar oynad
ma kaybettikten sonra, nva
nn kaybetmitir.
imdiki Dnya ampiyonu Xie
J un'dur. Ancak Bayanlarn
am piyonluk Dnyasndaki
durumu
biraz farkldr. Bugne
Resim 633
kadar (Karpov-Timman 1 993
"nvan man" saymazsak) erkekler aras Dnya ampiyonu
gerekten dnyann en kuwetli satransyd. Gnmzn
en kuvvetli Bayan oyuncusu ise, iyi bildiimiz Judit Polar'dr.
'

330

kar ; ancak nvan man "mth i" olmaya balayan

Jun a kar 21 /2 : 81/2 ( ! ! ) skoru ile kaybe tmiti r. (MonaXie
co '
Monte Carla 1 993).

Parti No 97
W.Paulsen - A. Lellmann (Paulsen)
Philidor savunmas

Bayanlar Bireysel ampiyo n luu

Erke ustalar seviyesinde satran oynayan ilk bayan oyuncu
nun lngiltere'de yaam olan ek asll Wera Mentschik (
Steveson) olduu kabul edilmektedir. 1 906'da doan ve
1 944 senesinde Londra'nn
bombalanmas srasnda anne
si ve kocas ile birlikte gen
yata hayatn yitiren Mentsc
hik, gerekten kuvvetli bir sat
ran idi. Bunu grebilmek
iin, uluslararas turnuvalarda
oynad partilerin skoruna
bakmak yeterlidir. M.Euwe ile
+2 - 1 = 1 , ve zamann Amerika
ampiyonu S. Reshewsky ile
Resim 630
+ 1 - O = 2. Mentschik ilk Bayan
Dnya ampiyonu saylmaktadr; bu, dorudur.
Ancak geen asrn ortasnda yaam olan bir bayan oyuncu
nun szn etmeden geemeyiz: Gnmzde aa yukar
tamamen unutulmu olan Amalia Lel lmann (Resim 630'a
baknz; 1 831 , Nessengrund, Almanya - 1 869, New York). Eli
nizdeki kitabn yazar bu isme ilk defa olarak 1 993 ylnda, n
l Rus "Satran ansiklopedik szlnde" baka bir konuyu
aratrrken, tesadfen rastla
mtr. Herhalde siz, sayn oku
yucumuz da, bu ismi daha n
ce d uymamsnzdr. Ancak bu
gen kzn soyad Pau l sen 'dir
ve btn bireylerinin satran
oynad bir aileden gelmekte
d i r: Kardei Louis (Ludwig)
Paulsen, 1 9'uncu asrn ikinci
yarsnda, Dnyann en kuvvet
li satranlarndan biri olResim 631

EKLER

33 1

EKLER

EK V l l l
SATRAN TA B LGSAYAR

Kolayca anlalabilecei gibi, burada elektronik sistemlerin

ileyii, donanm, yazlm veya paket program gibi konularla
uramann gerei yoktur. Zaten buna gerek olsa bile, bu ki
tabn yazar bu konular hakknda fikir yrtecek bilgiye sahip
deildir. Aslnda, vaktiyle bilgisayarn ok zel b i r tipi olan
"analog komptr" ile bir hayli bir uram, bir Alman Ara
trma Kurumunda Avrupa'nn en byk "program"n (1 26
entegratr) hazrlam ve lkemizde bu konudaki ilk bror
n yaynlamtr; ancak bugn (Satran dahil) her alanda
kullanlan "normal" tipten ("digital") bilgisayarlar hakkndaki
bilgisi yok denecek kadar azdr. Burada amacmz biraz Sat
ran bilgisayarlarndan sz etmektir.
Konuya gemeden nce, Satrancn bu zel branna l}'lerakl
olan okuyucularmzn dikkatini bir noktaya ekelim: Ulkem:
izin ilk satran okulu SATRAN G ELiTi RME M ERKEZi
tarafndan yaynlanmakta olan "Satran dergisi"nin "Bilgisa
yar dnyas" isimli kesinde, d ostumuz sayn A.Sap
yan n gz nne alnan konuya ait ayrntl bilgiler ieren
ok deerli yazlar yaynlanmaktadr.
imdi konumuza geelim: Satranla az ok uram bir kim
se, bilgisayarn senelerdir kullanldn bilir ve herhalde ba
ndan beri "acaba bir gn cansz bilgisayar btn canl
oyunculardan daha kuvvetli olabilir mi?" diye merak eder. Bu
soruyu yantlamak pek kolay deildir. Satran dnyasnn en
byk isimlerinden ikisini ele alalm: Uzun seneler boyu, sat
ran bilgisayar programlar ile uram olan 6'nc Dnya
ampiyonu Prof. M. Botwinnik (eletrik mhendisi) ve 5'inci
Dnya ampiyonu Prof. M. Euwe (matematiki). Euwe, "Sat
ran programlar" ile pek uramam olmakla birlikte, bu
branta otorite kabul edilir, nk Hollanda'da iki niversite
sinde bilgisayar yardmyla zlen problemler kompleksine
ait dersler vermitir; stelik, dier dillere de evrilmi olan
"Bilgisayara giri" adl nl eserin yazardr. Aa yukar yet
mili yllarda Botwinnik "bilgisayarn kukusuz herkesten da
ha kuvvetli olacan, ve bunun da bu asrda gerekleecei
ni" ileri srm, Euwe ise bunun imkansz olduu, zira
"komptrn yaratc olmad" fikrini savunmutur.
Bildiimiz gibi, gnQ.m zde bilgisayar teknii inanlmaz bir
hzla ilerlemektedir. Ornek olarak yeni nesil Satran bilgisa
yarlarnn gelitirildii IBM Aratrma Merkezinde srdrlen
almalar gz nne alalm. Bu brata gelime ! elekt!onik
ilemlerin hzlanmas sayesinde gereklemektedr. Yen ma
kinalar, bir ncekilerden aa yukar 1 000 kat hzl almal
dr. Planlanan yeni bilgisayarn saniyede 1 milyar (yanllk
'

yok: bir milyar!) pozisyonu incelemesi beklenmektedir. By

lelikle bu cihazlar l "Deep thought" ("Derin dnme") den
yaklak 800 Elo-puan (3400 puan) kadar daha kuvvetli ol
maktadrlar. Ancak bu, uluslararas Satran ustas puan ol
makla beraber, Gm ("bykusta") kalifikasyonu deildir. Bu
sylenenleri konu alan zel bir grmede, Kasparov, saniye
de bir milyar pozisyon inceleyebilen bir bilgisayarn bir by
kustay yenebileceini sylemi, ve ardndan unu eklemitir:
"Tabii ben ve Karpov hari!" (Aslnda bu olduka yanl bir
tehistir, nk bu iki satran artk tam anlamyla bir "s
perklas" deildir: Anand, lvantschuk gibi oyuncular onlara
ok yakndr. Nitekim Short "Adaylar" manda Karpov'u 6:4
skoru ile yenmitir. Kasparov da bugn "eitler arasnda bi
rincidir" .. ).
Satran bilgisayar yapmclar, rnlerinin reklamn yapmak
ve denenmesini salamak iin, bunlarla "Open" (ak) turnu
valara katlmakta ve kimi zaman dikkate deer sonular elde
etmektedirler. nl satranlar bugn bile bilgisayarn oyu
nu ve zellikle finallerdeki "tuhaf" stratejisi ile alay ederler.
Ancak makinalar, arasra parti kazanarak tenkitilerinden
alr. rnein sayfa 225'de, 69 numaral partiye baknz; bu
EK'in ban.daki R.s imde bir "Mephisto" -komptr grl
mektedir. ikinci Ornek olarak, Boston'daki "U.S. Open"
(A.B.D. ak") turnuvasnda oynanan partiyi gz nne ala
lm. Siyahla oynayan S.S.C.B. asll l.lvanov, en kuvvetli Ka
nada'l oyuncudur.
Parti No 93
Deep Thought - l .lvanov
skandinav partisi

1 .e4 d5 2.ed Af6 3.d4 A:d5 4.c4 Af6

Teoriye gre 4 . ... Ab6 5.Af3 Fg4 6.c5 A6d7 daha hassastr.
5.Af3 Fg4 6.Fe2 e6 7 . Fe3 Fb4+

Pratik olarak bir temponun kaybedilmesine gtrr.

8.Abd2 o-o 9.a3 Fe7 1 0.h3 Fh5 1 1 .0-0 c6 1 2.g4

Fg6 1 3.Ah4 Abd7 1 4.A:g6 hg 1 5 .f4 c5 1 6 . g5 Ae8
1 7.Ae4 Ad6 1 8.A:d6 F:d6 1 9 . b4 . . . .

Vezir kanadnda saha kazanmakta ve rakip kuvvetleri geri

pskrtmektedir. Beyaz ndurumu daha iyi olmakla beraber,
Siyahnki halihazrda savunulabilir.
1 9 . . . . cb 20.c5 Fc7(?)

Bu yeri, tabii ki, Vezir iin saklamak gerekirdi.

21 . ah a6 22.Vc2 Ve7

Ad7'nin pozisyonu iyi deildir; fakat Ad7-b8-c6 yeniden

gruplama denemesi 23.b3 yznden ii yapamaz.
23. Ve4 b6

Siyahn durumu birdenbire zorlar, nk meydana gelen

pozisyonda Beyaz 24.V:b7! den baka, 24.d5 ve 25.d6 ile de
tehdit eder.
24.Vb7 . . .

Elbette!

24 . . . . Kfc8

Artk doru drst bir savunma kalmamtr.

25. F:a6 e5

Umutsuzluk! Bu deneme ancak Beyaz iin hat amaktadr.

26.fe be

332

EKLER

-- ---.._

Partiyi kartrm ak midiyle , rnein 27.bc A:c5 28.dc V:e5

v.s.
27. Fc4! . . .

Partiyi hemen kazandrr.

dah iyi idi, ve resimde grlen partinin "normal" neticesi,

yan Beyazn kazanmas beklenmekteydi (Parti No 1 'e bak
nz).

27 . . . . Kab8 28. K:f7 K:b7 29.Kf4+!

ve Siyah, 29 . ... Vf7 (29 . ... h7 30.Kh4 mat) 30.F:f7+ t8

31 .Fd5+ varyant yznden , terkeder!
Bilgisayar n eitli hazrlk alma larnda ne kadar faydal ol
duu, gnm zde herkes e bilinmektedir. imdi konumla rn
analizi ile ilgili ilgin bir rnei gzden geirelim :

d e

f g h 25.V :d5 F:d5 26.A :b5 A:

b5

Diyagram 634

27.F:b 5 Fg7 28.b4 Fc3 29.Kd1

Fb3 30.Kb1 Fa2 hamlele rinden

sonra berabere bitmitir.

Daha sonra nl Alman "Schach report" derg isinde partiyi in
celeyen unutulm az 1 M S.Samar ian, Karpov'u n yapt
22.K:a8 hamlesinin bir alternatifi olarak
1 . b2-b3 (!) . . .

Resim 635
lk izlenim gerekt en sansasyoneldi ("Satran Dergisi" , No.
24, "Londra 'da Kasparov'un urad hsran" yazsna bak
nz). Fakat ksa bir sre sonra -zellikl e tannm eksper Lev
G utman'n yapt - birok analizin gsterd iine gre Kaspa
row, kendine has seviyed en ok daha dikkats iz (fena) oyna
mtr; yle ki sz geen partiler, oyun kuvvetle rinin kar
latrlm as konusu nda doru bir fikir veremez. Baz ustalara
gre, hi beklenil meyen bu netice, cansz partn r km
semekt en ileri gelmit ir.
Bu partileri ksaca gzden geireli m. Birinci partide Beyazn
(Kasparow) 21 'inci hamles inden sonra meydan a gelen ko
num Diyagram 4'te gsteril mitir.

devam yolunu nermitir. "Deep Thought" bilgisayar ile ya

plan analiz bu hamleye ait aadaki varyantlar bulmutur:
a) 22.b3 Ad6 23. K:eB+ K:e8 24.A:b5 A:b5 25.V:d5 F:b5
26.F:b5. cok iyi kazanma anslar ile.
b) 22.b3 K:e1 23.K:aB+ F:a8 24.V:e1 Ad6 25.A:b5 A:b5
26.V:eB+ ve 27.V:b5. +-.
c) Son varvantta
22.b3 K:e1 23. K:aB+ F:a8 24.V:e1 . .

hamlelerin den sonra Siyah 24 . ... Ad6 yerine

24 . . . . Ad2

yantn da seebilir; fakat bu olanak da yeterli deildir:

25.F:b5 A:b3 26.VeB+ Sg7

26. ... Ff8 yant partiyi hemen kaybettirir: 27.A:b3 V:b3

28.Fc5.
27. A:b3 V:b3 78. Fd4+ f6 29.Ve7+ Sq8 30.VdB+
n

d e

26.Vd3 Ae7

Kritik bir d urum. yi grnen

27.Vc3?! hamlesinden sonra, Siyah partiyi eitleyebilir: 27.
... Fe3+ 28.Ae3 Ac6 (28 . ... Kc8? 29.a5 !) 29.Kd6 a5 30.h1 ,
27. b4! ? Fe3+ 28.Ve3 Kd8! 29. KdB+ Vd8 30.Ff1
b6 31 .Vc3 f6 32.Fc4+ . . .

Atlgan b i r hamle. Sakin pozisyo nel 32.Fe2 Ff7 33.f2 v.s. de

vam yolu daha iyi idi.
32 . . . . Ff7 33.Ae3 Vd4 34.Ff7+ Sf7 35.Vb3 +? . . . .

Veya 30 . ... Ff8 31 .Fc5 Vf7 32.Fc4

31 . FeB+ e6 32.Ve6 mat.

? ndra'da "k ock out" ul ile 1 00 000 lngiliz Sterlingi (!)r,

Eyll 1 994'te "Genius 2 (Pentium )" adl atran bilgisaya

n oynanan , Grand Prx ' turnuvas nn ilk manda , 2 parti
den 1 1/2 puan alarak Dnya PC (profesyonel oyuncula r)
ampiyonu Garri Kasparov'u elimine etmitir [Resim 3'e ba
knz: Satran tarihinde "tarihi" gn - 31 Austos 1 994; Dn
yann en kuvvetli oyuncus u bir makinaya kar kaybetmi tir.
Ancak fotoraf n ekildii sralarda Kasparov 'un durumu ok

333

Bu a ba iz stratejik (pozisyo nel) hatadr. Kasparov, oyunu

kesknletrmek amac ile, Vezirler i deitir mekten kanma k
tdr; oysa byle bir strateji ancak Siyah iin elverili olabilir,
zra onun ah daha emin bir yerde bulunmaktadr. Beraber
lik konumu na 36.Ac4 f7 37.b5 f5 38.f2 fe4 39.fe4 Ac8
40.e2 Ad6 devam yolu gtrme ktedir; stelik oyunso nunda
bilgisayarn hata yapma olasl daha fazladr.
35 . . . . SfB 36.

PCA Dnya ampiyonu, ahna emin bir yer salamaya al

maktadr. 36.f1 Vd2 37.Ac4 Vc1 + ile 38 . .. Ac6 devam yolu
da birey vermemektedir.

EKLER

EKLER

36 . . . . Vd2+ 3.7.Sh3 Ve2 38.Ag2 h5 39.Ve3 Vc4

40.Vd2 . . .

Tabii! ...

40.a5 Vb4 41 .ab6 Vb6! devam yolu d a partiyi kurtaramazd.

EK IX
BR SATRAN H KAYES

26.ed4 h6 27. Ff6 Ff6 28.Ace2 Fe4 29.Fe4 Ve4

30.Vg3 Kfe8 31 .Vc3 . . .

te, b u gibi pozisyonlarda bilgisayar pek yaratc olamaz! B u

sebepten dolay Genius bekleme taktii uygulamaktadr.

40 . . . . Ve6+ 41 .g4 llg4+ 42.fg4 Vc4 43.Ve1 Vb3+

44.Ae3 Vd3 45.Sq3 V:e4.

31 . . . . Kd6 32. Ke1 Ked8 33.Kcd1 Fd4 34.Ad4

Vf4 35.Ae2 Ve5

Bu, artk, Siyah iin kolayca kazanlan bir durumdur.

46. Vd2 Vf4+ 47 .Sg2 Vd4 48. V:d4 ed4 49.Ac4 Ac6
50.b5 Ae5 51 .Ad6 d3 52.Sf2 A:q4+ 53.Se1 A:h2
54.Sd2 Af3+ 55.S:d3 Se7 56.Af5+ f7 57 .e4
Ad2+ 58.Sd5 g5 59.Ad6+ Sg6 60.Sd4 Ab3+
ve Beyaz terketti .

Siyah, Piyonunu geri alm ve belli bir konumsal stnlk el

de etmitir.
36.Kd6 Kd6 37.a4 Ke6 38.Vc1 Vd6 39.ab5 ab5
40.Ag3 Vb4 41 .Ke6 fe6 42.113 Vc5 43.Af1 Vd5

Diyagram 6'da gsterilen bu konum Siyah iin kazanlmtr.

kinci partide (Beyaz: Genius) Siyahn 1 6'nc hamlesinden

sonra, Diyagram 5'te temsil edilen konum meydana gelmi
tir.

Satran literatr (edebiyat), bir hayli geni bir saha iin kul
lan lan bir deyimdir; ve aslnda Satran eserlerinin yansra,
Satran ile herhangi bir ekilde ilgili olan eserlerin tmn
iermektedir, rnei n: Satran teorisi (allar, oyunortas,
oyunsonlar), Satran kompozisyonu (problemler ve ettler) ,
Satran ders kitaplar, Satran tarihi, turnuva kitaplar, Sat
ran dergileri v.s., v.s. Gn mz.e "Satran hikayeleri" de
old uka popler hale gelmitir. Ornek olarak 1 979'da M
nih'teki W.Hayne kitabevinde yaynlanm olan eseri zikrede
lim. Bu kitapta eitli lkelerden gelen 23 yazarn ksa (a
da) hikayeleri derlenmitir. Aada, Rusa bir eserden al
narak, 1 993'te SGM "Satran dergisi"nde yaynlanm olan
ve okuyucularmzn beeneceini umduumuz tipik bir hika
yeyi veriyoruz.
Sekiz Tank

.
a
Ad6 51 .Ae3 Af5 52.Vd3 Sa8
53.VdB+ Sf7
54.Vd7+ Sg6 55.Vd3 Vd4 56.Vb1,

Beraberlik.

Hereye ramen, Dnya ampiyonun yenilgisi bir sansas

yondur. "Genius'un oyun kuvveti dikkate deerdir. Sz ge
en "Grand Prix" turnuvasnda bu b)lgisayar tannm by
kusta Nikolic'i de elimine etmitir (ilk iki parti 1 :1 skoru ile
bitmitir; fakat az dnme zaman ile oynanan bundan son
raki ek iki partiyi 1 1/2: 1 /2 skoru ile bilgisayar kazanmtr).
3'nc turda ise Hindistanl Anand onu 2:0 skoru ile hi zor
lanmadan elimine etmitir.

21 .Vb3 Ah5!

Aletlerinin yeniden gruplamas iin zaman kazanmaktadr.

Beyaz 22.Af5 ile tehdit ederdi.
22.Ff5 Ka8 23.Ade2 Af6 24. Fg5 Kd8 25.Af4? . . .

25.Ad4 devam yolu (26.Ff6 Ff6 27.Ace2 fikri ile) daha isabet
li idi. Siyahn d-Piyonu bloke edilmeliydi.
25 . . . . d4!

Yazan: J . Barsky (Rus satran problemcisl).

eviren: Alev Gner.

Sherlock Holmes'un pratiinden alnm aadaki olayn il

gin yn udur ki, sulunun foyasn meydana karmak iin
nl dedektifin alma odasndan ayrlmasna bile gerek kal
mamtr(*). Bunu nasl becerdiini renmek iin dostu Dr.
Watson'un not defterine bir gz atalm.
O gnn akam saatlerinde Backer-Street'teki dairemize ge
len beklenmedik misafir korkun bir tela iindeydi:
"Sir... ben mahvoldum ... kayboldu ... hibir kar yol grm
yorum."
Holmes "Oturun ltfen, ilk nce bir yudum su iin" dedi dost
a. "Pekala, anlatnz. Nedir bu kaybolan?".
"Bir haritadr, Mister Holmes, askeri gvenlik nlemlerinin
yeni haritas. Ortadan kayboldu , Sir. .. benim sonu m geldi."

"Lordun alma odasnda kii daha vard."

"Bakanlk memurlar m?"
"Hayr, Bakann dostlar."
Onlarla daha nce karlam mydnz?"
"Yalnz ikisi ile. Ben, Lord'un yeeni Sir John Morgan' ve Sir
Percy Stone'u tanrm. nc centilmeni ilk defa gryor
dum. Lord Holdhurst onunla satran oynuyordu . Ben odaya
girince, "Ah, Siz misiniz, Rank" dedi. "Harita ile nerede u
rayorsunuz?'. '1 7 numaral odada' yantn verdim. 'Bir e
ye ihtiyacm olup olmadn sordu. Ben, isteimi syledim.
O srada Lord'un siyah talarla oynayan partnr hamlesini
yapt. Lord ise biraz beklememi, hamleyi yantladktan sonra
bana aklama yapacan syleyerek tahtadaki konuma dal
d."
"Szn kesmek zorundaym, Rank. o srada nerede duru
yordunuz?"
"Lordun arkasnda."
"Bu ne kadar srd?"
"On dakika kadar."
"Odann kaps sizin kontrolnz altnda myd?"
"Hayr, benim arkamda kalyordu."
"Pekala, devam edin".
"Bundan sonra Lord bana her eyi anlatt ve ben yine yukar
ktm. Oraya vardmda harita ortadan kaybolmutu. Sanki
yer ayrlm iine g irmi. Ben yine acele ile aaya kotum,
haritay belki de Bakann odasna gtrp orada unutmu
olabileceim iin. Lord Holdhurst ve partnr tahtaya ylesi
ne dalmlard ki hamle srasnn. kimde olduunu anlyama
dm. O srada Lord yle dedi: 'ite yine buradasnz, Rank.
Hata anlayamadnz birey mi var?, Parti bitinceye kadar
sabretmelisiniz. Sir Robert sonunda, Sizin srekli rahatszlk
vermeniz yznden kaybettiini iddia edebilir. Robert, Siz be
nim Sizi on hamlede mat edebileceimi gryor musunuz?"
(Diyagrama baknz).
"Sir Robert bu soruya sanrm 'kanlmaz' yantn verdi: 'Ve
Siz, Persy, bu on hamleleik mat gryor m usunuz?'.
"Benim grdm kadaryla mat alt hamlede bile gerekle
tirebilirsiniz."
"Alt hamle d e deil, Percy, on 8 ,-- ,.;_:-: J,--,,lt_."".I
hamlede. Bir daha dnn! 1 ..:-:_'i
.,.
:.. .:...... . ....
$
.l t
.
..:::;-:
...:-)
::-:
.:
..;
':-:..
' :-:"''"
. ,.....;""'""
:-:
,, ben 1 m - s , ... -.w
Ve s z , J. hn , he. halde

l
=
1

}
f

;i;;:.,.:'';:.:.
le ayn fkrdesnz?
...
,...,:.:.:.>''''
'

..
..:.:..:.:.::- *'':':..'<\:-.1<"
@ :?;:
Hayr. .sevgl. . amcam
h. de s =<:=:'::..-:":*':,*" :::::.:.:. .,..,,.,,;.<:.-;:;.o;.,"'

'
,._,.,._..x:"$:
:-;.w:.*
ayni f 1 k lr d e d eg- im. s iZi Zate n x. ,.;1
_,
, .t
;:._

:
. '
""'x':>
:"t'
hi anlayamyorum. Ben mat s 1 Wif1-..M

1
)
W
1.':
.

I
"
.
,
!$ m\$3
on ya da alt ei. e ,,hame- 2 '""Xt'"'"
;:-r-..=:;:;"'-::,,< <='" ...
de gerekletreb l r m
e& d We f 'it
"Be hamlede diyors n? Tu- 1 t
g
h
b
a
haf ... Be hamlede, ancak Robert, Piy onunu bir Kale ile deitirdii taktirde. Fakat bunu ni
ye yapsn ki?" . "O srada ben yine Lordun odasn terkettim,
nk haritam gremiyor, ve kaybolduundan bahsetmeye
cesaret edemiyordum. Zira bu benim iime son verilmesi an
lamna geliyordu. te o anda, Mister Holmes, aklma Siz gel
diniz. Bakanlkta daha ce kaybolan gizli bir evra nasl bul
duunuzu hatrladm ... ite bunun iin kendi kendime dedim
ki, beni kurtarabilecek tek insan Bay Holmes'dur".
Bu szleri Holmes glmseyerek yle yantlad: "Ve bu yz
den sk sk kullandnz bisikletinize binip buraya geldiniz?"

"Niin?"
"Yalnzca iki- dakika iin uzaklaacan dndm. Bakan
lk binasnda da ben, Lord ve kapcdan baka kimse yoktu."
"Demek byle sandnz? Peki, gerekte baka kimler vard?"
334

--..

335

----

EKLER

"Evet, gerekten de yle old u ! Fakat Siz bunu nereden bildi

niz?".
"Bunu sizin ayakkablarnz aa vuruyorlar, Rank. Fakat bu
nu bir yana brakalm. Bana unu syleyin. Bakanlkta birinci
kat ile ikinci arasnda iki merdiven mi var?"
"Evet iki. Koridorun kanatlarndan."
"Ben de yle dnmtm. Fakat bir ey daha: Beyazlarn
ka hamlede mat yapabilecei hakknda bir mnakaa mey
dana geldi. Pekala, Siz buna neden olan durumu tahtaya ko
yabilir misiniz?"
"Nasl yapamam, Mister Holmes? Tahtada zaten sadece sekiz
ta bulunuyordu."
Holmes kendi satran takmn kard. Rank tahtaya durumu
dizdi ve biraz sonra Holmes'in gzleri parlamaya balad .
Herhalde aklna br fikir, gelmi olmalyd.
".l gin ey" dedi, "gerekten dnmeye deer". Ve imdi,
sevgili Rank, sorumuz iin nemli olabilecek her eyi yeniden
gzden geirelim. Lord Holdburst'un alma odasndan, s
z geen gizli haritay aldnz ve ikinci katn 1 7 numaral oda
sna gittiniz. Ksa bir zaman sonra, Lorda soru sormak ama
c ile yine aaya indiniz. Bu srada haritay oalma odasn
daki masada brakma ve dahas oda kapsn kapatmamak gi
bi inanlmaz bir hata yaptnz. Aaya indikten sonra Lordun
odasnda daha iki dostu ve yeeni olduunu hayretle grd
nz. Lord satran oynuyodu. Onunla yaptnz ksa konuma
srasnda bulunduunuz oda numarasn sylediniz. Bundan
sonra Lord Sizden, hamlesini yapncaya kadar beklemenizi ri
ca etti. Beklerken bu srada odadan birinin ktn gremi
yecek ekilde d uruyordunuz. Siz byle aa yukar on daki
ka durdunuz ve bu da 1 7 numaral odaya gitmek, haritay al
mak ve Sizin hangi merd ivenden ktnz gzleyerek buna
gre br merdiveni kullanmak iin yeterli idi. Bundan sonra
alm danza gidip haritann ortadan kaybolmu oldu, nu
farkettnz ve hemen yine Bakann odasna dndnz. Oyle
deil mi?"
"Aynen yle, Mister Holmes."
"Siz ikinci defa L o rd Holdhurst'un odasna girdiiniz zaman
tahtada mnakaaya neden olan konumu grdnz: Lord
Holdburst on hamlede mat edebileceini sylyordu, partn
r ise hibir ey demiyordu. Stone matn alt hamlede
olana kl olduunu, Lordun yeeni ie mat hatta be hamleye
indirebileceini -temin ediyordu. Oyle deil miydi, Mister
Rank?"
"Evet, byle idi."
Rank ile konumas srasnda Holmes ayn zamanda notlar
alyordu. Bundan sonra zile basp hizmetiyi ard; hizmet
i hemen geldi.
"Emredersiniz, Sir."
"Tom, bu mektubu alp on dakika iinde yazl olan adrese g
trr."
"Tabi, Sir.''
"Biz bu srada ne yapalm dersiniz, Mister Rank? Dr. Watson
ile bir satran partisi oynamak ister misiniz?"
Zavall Rank'n yz glyordu.
"Ben ... Size t vermek haddim deil fakat Bakanla he
men imdi gitmek daha iyi olmaz m? Hala hepsini orada g
rebiliriz ve Siz yeni ipular bulabilirsiniz.
"Detaylar her zaman nemlidir, Rank. Fakat imdilik acele et
memize gerek yok. Sizin Watson ile bir parti oynamanz ben
ce ok yerinde olacaktr."

Rank'n oyun kuvveti hakknda bir fikir edinemedim, nk

bu partiyi ok fena oynad. Zaten bunu ltfen yapyordu, ko
layca anlalaca akl baka yerde idi. Parti bittii zaman,
Holmes saatine bakarak "imdi, Rank Sizin Bakanla gitme
vaktiniz geldi."
"Tek bana m? Ya siz?"
"Ben gelmiyeceim."
"Siz gerekten bana yardm etmeyi reddediyorsunuz, Mister
Holmes?"
"Tam aksine: Ben yapabileceimi yaptm. Gerisi Size kalyor."
"Sizi anlamamakla birlikte, istediinizi yerine getireceim."
"Gzel. yle ise imdi bisiklete binip Bakanla gidiniz. lk
olarak Bakann alma odasna deil, 1 7 numaral odaya u
raynz. Bundan sonra ne yapacanz orada grrsnz."
Rank gittikten sonra "Sevgili Holmes" dedim, "anlalan Siz
bu ile yarn uramak istiyorsunuz?"
"Hangi i ile, Watson?"
"Gizli askeri haritann alnmas ile."
"aka m ediyorsunuz, Watson? Rank kendi odasna girdii
an, sz geen haritay masada bulacak! Baka gayrete gerek
var m? Sulunun ismini aklamam m istiyorsunuz? Bu an
cak Rank'n Bakanlktan karlmasna sebep olur."
"Ne demek bu? Siz haritay kimin aldn biliyor musunuz?"
"Elbette. stelik sulunun haritay eski yerine koyduundan
da eminim. nk Tam Bakanla yle bir mektup gtrd:
"John Morgan'a. Sir, sanrm ki Sherlok Holmes ismi Sizin
iin bir anlam ifade ediyordur. Bu nedenle Sizden aldnz
haritay. kesinlikle hemen yerine koymanz istiyorum. 1 7 nu
maral oda kapal deildir; ne orada ne de yolda hi kimseye
rastlamayacaksnz. Bu yz kzartc olay hi kimse renmi
yecek. Fakat bu emre uymazsanz, suunuz takip edilecek ve
kaybnz dndnzden ok daha fazla olacaktr. Sherlok
Holmes . "
"Siz, demek haritann Lord Holdburst'un yeeni tarafndan
alndn sanyorsunuz? Fakat hi tank yokken ve dairemiz
den hi kmadnz halde nasl bu sonuca varabildiniz, Hol
mes?''
"Sevgili Watson, allm anlamda olmamakla beraber birka
tank yine de vard: Satran Figrleri. Lord'un partisinin kon
umunu zaten grdnz. Ayrca mata gtren hamle says
hakknda kimlerin neler sylediini de bilirsiniz. Btn bun
lar bir gz nne aln, dnn ve doru sonular karn.
Fakat, ltfen akam yemeinden sonra nk imdi alktan
lyorum."
Holmes'un incelemelerinin sonularn bulabilirsiniz.
"Sekiz ahit" hikayesine ait zm:
Hamle sras Siyahn dr, ya 1 . ... d5 ya da 1 . ... c5 oynayabilir.
Siyah kendi geer Piyonlarndan birini Vezir yaparsa, alt
hamlede mat olur (Percy Stone'nun syledii gibi). On ham
lede mat 1 . ... d5 .2.h4 d4 3.h5 d3 4.h6 d2 5.h7 d1A+ 6.f1
Ae3+ 7.Fe3 h2 8.f2 h3 9.f3 ile 1 0.h8# den sonra mey
dana gelir (Lord Holdhurst'un gz nne ald Siyahn
savunmas).
Fakat be hamlede mattan, ancak partiyi takip etmeyen ve bu
nedenle gz nne alnan konu mda hamle srasnn Beyazda
olduunu sanan bir kimse bahsedebilirdi. John Morgan bu
ekilde kendi kendini ihbar etmi oldu. Amcasnn alma
odasndan bir sre iin ayrlmt.

336