2013

Biliim Teknolojileri
ve Yazlm
Ders Kitab

Bu kitap, Talim ve Terbiye Kurulu Bakanlnn 05/09/2012 tarih ve 150

sayl kararyla kabul edilen Biliim Teknolojileri ve Yazlm Dersi ( 5, 6, 7 ve
8. Snflar) retim Programna gre hazrlanmtr.

Mustafa SANGL - Biliim Teknolojileri retmeni

Biliim Teknolojileri ve Yazlm | 2013

indekiler
1. NTE: Biliim Okur-Yazarl ............................................................................. : 1
1.1. BTin Gnlk Yaamdaki nemi .......................................................................... : 2
1.1.1. . BTin nemi
:3
1.1.2. . BTin Kullanld Alanlar
:5
1.1.3. BT Kullanrken Nelere Dikkat Etmeliyiz?
:6
1.1.4. BT Kullanm ve Salk
:6
1.1.5. Ergonomi
:7
1.2. BTin Sosyal ve Kltrel Katklar ........................................................................ : 8
1.2.1. Bilgi Toplumu
:9
1.2.2. Dijital Vatandalk (e-devlet, banka uygulamalar vb.)
:9
1.3. BTin Temel Kavramlar ........................................................................................ : 12
1.3.1. BTin rnleri
: 13
1.3.2. BT eitleri
: 13
1.3.3. Donanm ve Yazlm Teknolojileri
: 16
1.4. BTni Kullanma ve Ynetme ................................................................................. : 20
1.4.1. Teknoloji ile Tanalm
: 21
1.4.2. letim Sistemi
: 22
1.4.3. Dosya Ynetimi
: 23
1.4.4. Faydal Programlar
: 23
1.5. BTin Gizlilik ve Gvenlik Boyutlar .................................................................... : 24
1.5.1. Bilgi ve Veri Gvenlii
: 25
1.5.2. Virsler ve Dier Zararl Yazlmlar
: 26
1.5.3. Kiisel Mahremiyet ve Taciz
: 28
1.6. BTni Kullanrken Etik ve Sosyal Deerler ........................................................... : 29
1.6.1. nternet ve BT Kullanm Kurallar
: 30
1.6.2. Telif Haklar ve Dijital Yazarlk
: 31
1.6.3. . Biliim Sular
: 32
2. NTE: Biliim Teknolojilerini Kullanarak letiim Kurma, Bilgi Paylama ve
Kendini fade Etme
3. NTE: Aratrma, Bilgiyi Yaplandrma ve birlikli alma
4. NTE: Problem zme, Programlama ve zgn rn Gelitirme
Kaynaka ........................................................................................................................ : 34

Not : 2, 3 ve 4. nite konular daha sonra ilave edilecektir.

I

Mustafa SANGL - Biliim Teknolojileri retmeni

Biliim Teknolojileri ve Yazlm | 2013

1. NTE
Biliim Okur - Yazarl
1.1. BTin Gnlk Yaamdaki nemi
1.2. BTin Sosyal ve Kltrel Katklar
1.3. BTin Temel Kavramlar
1.4. BTni Kullanma ve Ynetme
1.5. BTin Gizlilik ve Gvenlik Boyutlar
1.6. BTni Kullanrken Etik ve Sosyal Deerler

Mustafa SANGL - Biliim Teknolojileri retmeni

Biliim Teknolojileri ve Yazlm | 2013

1.1. BTin Gnlk Yaamdaki nemi

1.1.1.
1.1.2.
1.1.3.
1.1.4.
1.1.5.

BTin nemi
BTin Kullanld Alanlar
BT Kullanrken Nelere Dikkat Etmeliyiz?
BT Kullanm ve Salk
Ergonomi

Kazanmlar
Belirli bir ama iin kullanlmas gereken biliim teknolojisine karar verir.
Farkl teknolojilerin olumlu ve olumsuz ynlerini deerlendirir.
Verilen balamda bilginin uygunluunu deerlendirir.

Mustafa SANGL - Biliim Teknolojileri retmeni

Biliim Teknolojileri ve Yazlm | 2013

1.1.1. BTin nemi

Bilgi ve iletiim teknolojileri, bilgiye ulalmasn ve bilginin oluturulmasn salayan
her trl grsel, iitsel basl ve yazl aralardr.
Ayrca, insanlk tarihinde az sayda teknoloji, bilgi ve iletiim teknolojileri kadar insan
yaamn etkilemitir. Bilginin toplanmasn, ilemesini, depolanmasn, alar aracl ile bir
yerden bir yere iletilmesini salayan iletiim ve bilgisayar teknolojilerini de kapsayan btn
teknolojiler "bilgi teknolojisi" olarak adlandrlmaktadr. letiim teknolojisi, mesajlarn bir
yerden bir yere hzl iletilmesine olanak salamakta, bilgisayar teknolojisi ise hesaplama ve
bilgi ileme yeteneklerimizi milyonlarca kere artrmaktadr.
Bilgi teknolojileri, "bilgisayar ve
iletiim
teknolojilerinin
birlikte
kullanlmasyla
oluturulmu
sistemler"dir. Bilgi teknolojileri; mikro
elektronik ve veri iletiminin yannda, faks
makineleri, mobil telefonlar, kablolu
televizyon, bilgisayarlar, bilgi alar,
videoteks, software ve on-line veri
tabanlarn ieren teknolojilerdir. rgtsel
yazmalarda,
bilgi
teknolojileri
yardmyla elde edilen veriler toplanr,
snflandrlr, kaydedilir ve bilgiye
dntrlecek biimde ilenerek, karar
srelerinde kullanlr.
Ynetimde iletiimi salayan bilgi ve iletiim teknolojileri, hzla gelimektedir. Videoteyp kaytlar, tele-sekreter aygtlar, kapal devre televizyon sistemleri, faksimile makineleri,
ynetimde yeni iletiim esneklii salayan aralardr. letiim teknolojisinin en nemli yarar
yazl iletiime byk kolaylklar salamasdr.
letiim teknolojilerinin yazl iletiime salad avantajlar unlardr:
Maliyetleri azaltr ve verimlilii artrrlar.
Tekrar azaltr, veri giriini kolaylatrr ve zaman tketimini azaltrlar.
Kt kullanmnn gerektirdii fiziksel alan kullanmn daraltrlar.
Dokman ynetiminde etkinlik salarlar.
Ofislerde grlen ilerin maliyetlerini nemli lde azaltrlar.
Bugn teknik olarak iletiimi ve bilgisayar teknolojilerini, birlikte dnmek
mmkndr. Bilgisayar ve iletiim teknolojisindeki hzl gelime, retim iin her trl bilgi
akn hzlandrp kolaylatrd gibi, zaman kullanmnda salad avantajlarla, retimde
etkinlik ve verimlilii arttrmtr.
letiim teknolojileri, bilginin ilenmesine e iletilmesine yarayan tm teknolojileri ve
iletiim alanndaki teknolojileri kapsayan bir kavramdr. Bu nedenle iletiim teknolojileri;
iletim (transmission), telekomnikasyon, iletiim, enformasyon yaym ve basm kelimeleri ile
ilgili tm teknolojileri ierir. letiim teknolojileri, telgraf, telefon, faks, teleks, radyo,
televizyon, uydu, interaktif televizyon, kablolu televizyon, uzaktan kumanda, ar cihaz,
GSM, telsiz, trunk telsiz, bilgisayar, modem, video alar, video kamera, video projektr,
amplifikatr, CD-ROM, VCD, DVD, matbaa, yazc, fotokopi gibi teknolojileri ierir.

Mustafa SANGL - Biliim Teknolojileri retmeni

Biliim Teknolojileri ve Yazlm | 2013

Bilgi ve letiim Teknolojilerinin Eitimde Yarar ve Amalar

Bilgi teknolojisi renme ortamna temel tekil etmektedir ve toplumdaki bireylerin
yaam boyu srekli eitim grmelerine bilgi daarcklarn ve ufuklarn geniletebilmeleri de,
mesleklerine ynelik yeni beceriler kazanmalarnda, uzak krsal yrelere de eitim
olanaklarnn gtrlmesinde bilgi iletiim teknolojilerinin katklar gz ard edilmeyecek
kadar byktr.
Bu yararlardan bazlar unlardr:
Toplum, okul, retmenler ve renciler arasndaki ibirliini, bilgi teknolojileri
aralarn kullanarak gelitirmek.
renme ortamlarn, eitimsel yazlmlar, elektronik referanslar, uygulama
yazlmlar ve eitsel oyunlarla desteklemek; bylece eitimin kalitesini arttrmak.
Bilgi teknolojisi aralarn her kademedeki renme ortamlarna entegre etmek.
Her renciye eitim hayat boyunca her trl gelimi bilgi teknolojisi aralarna
ulama imkn salamak.
Doru zamanda ve doru yerde, doru bilgi teknolojisi arac kullanm yeteneini
btn rencilere kazandrmak. Bilgi teknolojisi aralar ile bilgiye ulama, problem zme,
bilginin ilenmesi ve sunulmas becerilerini btn rencilere kazandrmak ve onlara gnlk
hayatta bilgi teknolojisi aralarn nasl kullanabileceklerini retmek.
renciyi pasif renme ortamlarndan kurtararak kendi kendine aktif bir ekilde
renme yetenei kazanmasn salamak.
rencilerin, interneti, izim programlarn, kelime ilemcileri, elektronik
tablolama ve sunum yazlmlar gibi aralar kullanmalarn salamak.
Bilgisayar retmenlerin, ders planlarn hazrlama, derslerini uygulama, lmedeerlendirme aralarn gelitirme, not verme, eitsel materyallerini hazrlama ve kendilerini
gelitirme amal olarak kullanmalarn salamak.
Okul yntemlerinin veri tabanlar, kelime ilemci, sunum yazlmlar vb. bilgi
teknolojilerini kullanarak idari ilerin kolaylatrlmasn ve daha etkin hale getirilmesini
salamak.
l ve ile Milli Eitim Mdrlklerinin ilevlerinin bilgi teknolojisi desteiyle
yrtlmesi iin bir ynetim bilgi sistemi kurmak gibi amalar dorultusunda kullanmak.
Biliim teknolojileri hakknda bilgi
verirken, biliim teknolojilerinin nemi, ve
biliim teknolojilerinin hayatmzdaki nemine
deinmek istediimizde u gerei grrz ki;
biliim teknolojisi ile gerekletirilen bir
deiim, lkeler iin devrim nitelii tamaktadr.
Biliim teknolojilerinin nemi o denli fazladr ki,
bir lkenin kanc snf lke olduu da o lkenin
biliim teknolojilerinin gelimilii ile ok
yakndan ilikilidir. Bir lkenin biliim
teknolojisi gelimi ise o lke birinci snf
olabilecei gibi, biliim teknolojileri gelimemi bir lke de nc snf lkeler kategorisine
girebilmektedir.
Biliim teknolojilerinin nemi ve biliim teknolojilerinin hayatmzdaki nemini
anlatrken u bilgiyi de aktarmamz gerekmektedir. Bir bilgiyi, ulatrlmas gereken yere,
eer ki geleneksel yntemler aracl ile ulatrmaya alrsak, bu durumda biliim
4

Mustafa SANGL - Biliim Teknolojileri retmeni

Biliim Teknolojileri ve Yazlm | 2013

teknolojilerinin hzna ulamamz ok zaman alr, oysa biliim teknolojileri sayesinde,

istediimiz bilgileri istediimiz noktalara ok hzl bir ekilde ulatrabiliriz.
Bunu bir rnekle anlatmaya alalm.
Biliim teknolojilerinin hayatmzdaki nemi iin unu dnn, her gn, farkl
televizyon kanallarna, onlarca farkl doktor konuk olarak katlyor; ve hastalklar hakknda
bilgi veriyorlar. zleyiciler de bu doktorlara, salk durumlar ile ilgili bilgileri danabiliyor.
Bazen filmler, tahlil sonular, faks, ya da tarama yntemi ile canl yaynlara biliim
teknolojileri sayesinde ulatrlyor. imdi soruyoruz size: eer biliim teknolojisi olmasayd
bu ulatrma ne kadarlk bir zaman diliminde gerekletirilecekti? Amaca ulalabilecek
miydi? te biliim teknolojilerinin nemi burada kendisini daha net gstermektedir.

1.1.2. BTin Kullanld Alanlar

Eitim alannda; kitaplar dolusu bilgi bellekler
ve disklerle kck alana tanabilmektedir . Bu sayede
ortamdan bamsz eitim anlay geliecektir ve online
eitim kurumlar artacaktr . Artk yava yava uzaktan
eitimin n alacaktr . Hatta online snavlar bile
dzenlenebilecektir .

Salk alannda; artk muayene olmak iin sabah erkenden srada

bekleyip fi alma derdi bitmektedir . Bilgisayar ortamnda ya da telefonla
kolaylkla muayene iin randevu alnabilmektedir . Tm hasta bilgileri
sadece Tc kimlik numara ile edinilebilmektedir .
Ulam alannda; online bilet almlar ile artk bir bilet iin otogara gitme derdi
bitmitir . Ayrca Gpsler sayesinde bir adrese gidecein yolu bilmesen bile adresi gps ile
iaretleyip bulunduun noktadan o adrese ulamak mmkn artk . Bununla birlikte trafik
younluu vs artk an an bilinebilmektedir .
Gvenlik alannda; artk tm ehir , bankalar , dkkanlar vs her
biri gvenlik kameralar ile izlenebilmekte bir olay olduunda olaya
dahil olanlarn kimlikleri tespit edilebilmektedir.
Bankaclk alannda; artk
bankalardaki neredeyse tm bilgiler bilgisayarlara
tutulmakta ve ilemler online olarak gerekleebilmektedir.
Dnyann ok uzak yerinden yatrlan para ksa srede
elimizde olmaktadr. Bankamatikler ile istediimiz saatle
para ekebilmekte, banka kartlar ile para tama derdi
olmadan her yerden alveri yapabilmekteyiz.
Gazetecilik alannda; online gazeteler ve dergiler yava yava yerini online gazetelere
brakmtr. Dergiler tamamen online ortama tanm ve basl yaynlarn durdurmulardr.
Ayrca online gazetecilik sayesinde haberlere bir gn sonra deil annda ulaabilmekteyiz.
Sosyal medya alan; sosyal medya ile ayn anda yzlerce arkadamz ile iletiime
geebiliyoruz. Ne dndmz tm evremize yayabiliyoruz.
5

Mustafa SANGL - Biliim Teknolojileri retmeni

Biliim Teknolojileri ve Yazlm | 2013

Alveri alan; online alveri siteleri ile yzlerce km uzaklkta merkezi bulunan ya
da lkemizde bulunmayan bir rne dahi kolaylkla ulaabiliyoruz.
Telekomnikasyon alan; mobil telefonlar ile birlikte artk ortamdan bamsz ekilde
artk sevdiklerimizle rahatlkla iletiim kurabiliyor, ilerimizi telefon ile halledebiliyoruz .

1.1.3. BTin Kullanrken Nelere Dikkat Etmeliyiz?

zellikle Sosyal Medyann kullanmnda bamllk derecesine ularsa buna dikkat
etmeliyiz.
letiime geilen kiilerin tandk olmasna dikkat etmeliyiz. Tanmadmz
kiilerin iletilerine cevap yazarken dikkatli olmalyz.
Bilgisayarlar kullanrken vcut salna dikkat etmeliyiz. Bilgisayar banda
yanl oturmaktan kaynaklanan rahatszlklar olabilir bu konudaki kurallara dikkat etmeliyiz.
Bilgi gvenliine dikkat etmeliyiz. Bilgisayar ortamnda verdiimiz bilgiler dier
ortamda paylalabilir veya yanl maksatlarda kullanlabilir.
Virs program kullanarak virslerin bilgisayara zarar vermesini engelleyebiliriz.
nternetteki bilgi kaynann doruluk derecesine gre hemen itibar edilmemelidir.
Kiilerin zel hayatlarnda mdahale edilmemelidir. Dier kiilere kesinlikle
paylamlar yaplmamaldr.
Kiilerin her trl haklarna zarar verecek ekilde davranlarda bulunmamalyz.

1.1.4. BT Kullanm ve Salk

Mustafa SANGL - Biliim Teknolojileri retmeni

Biliim Teknolojileri ve Yazlm | 2013

Elektrik Kablolarnn Gvenilirlii: Btn elektrikli aletler g ihtiyalarn prizler

vastasyla kablo zerinden temin ederler. Kablo zerinden geen akm insan iin ok tehlikeli
olmakla birlikte bazen lmcl olaylara sebep olmaktadr. Bu sebeple kablo gvenlii birinci
derecede nemlidir. Kablo gvenlii asndan nemli olan hususlar:

Elektrik kablolarnn hasarl, yrtlm veya delik olmamasna dikkat

edilmelidir.
Elektrik kablolarnn ve prizlerin toprakl olmasna dikkat edilmelidir.
Genelde TSE standard olan kablolar kullanlmaldr.
Mmknse nemin olmad bir ortam tercih edilmelidir.

G Noktalarnn (prizlerin) Fazla Yklenmesini nleme: Evimizde kullandmz

prizler belli bir gce kadar dayanma kapasitesine sahiptir. Dayanma gcn aacak ekilde
prizlere fazla aygt balanrsa prizlerde erimeler ve tesisat kablolarnda yanmalar meydana
gelebilir. Bu da ok byk yangnlarn kmasna sebep olabilir. Bu nedenle evdeki prizlere
ok fazla aygtn balanmamasna dikkat edilmelidir.
Hatal Kullanma Bal Arlar: Bilgisayar kullanmna bal olarak birtakm
bedensel arlar oluabilir. Bu arlar genellikle bel, boyun, ayak ve eklem arlardr. Bu
arlar azaltmak iin kullandmz masa yksekliinin uygun seviyede olmasna dikkat
etmeliyiz. Ayrca sandalyemiz ortopedik olmal, srt ve kol destei bulunmaldr. Klavye
dzeninin bilekleri yormayacak ekilde olmasna ve ekrann gzmzle uygun ada
bulunmasna zen gsterilmelidir.
Duru Bozukluklar: yi bir duruta bel ve srt blgeleri koltuk tarafndan tam olarak
desteklenmeli, dirsekler bedene 90lik bir ada olmal, ayaklar yere dz basmal ve ekran gz
seviyesinin altnda bulunmaldr.

1.1.5. Ergonomi
Ergonomiye ksaca "fiziksel evrenin
insana uyumlatrlmas sreci" diyebiliriz.
Gnmz endstri anda makine-insan
arasndaki artan ilikiler, insana uyumlu evre,
eya, makine, ofis vs. gibi fiziksel evre
birimlerinin yaratlmas abalarn zorunlu
klyor. yle ki artk sadece fiziksel evrenin
ergonomisinden deil, dorudan insann
zihnine seslenen bilgisayar yazlmlar,
Internet, web dizayn vs. gibi elerin de
insana uyumundan (Zihinsel alglama, kolay
kontrol edebilme ve ynlendirebilme asndan) bahsedebiliyoruz.
Bu anlamda ergonomi, birok bilimsel disiplinin ortak alma alan olan (Bata
mhendislik, mimarlk, tp, fizyoloji, anatomi, psikoloji, sosyoloji olmak zere) bir
yaklamlar btndr. Tm bu bilimsel disiplinler ortaklaa bir insana uyumlatrlm ideal
makine-evre sisteminin aray iindedirler. Elbette ki bu arayn temel amac, sadece
insann kendisiyle bark uyumlu bir evrede yaamas deil, en nemli retim faktr olan
insan gcnn (ya da igcnn) rahat, kolay ve salkl bir ekilde retim ve ekonomik
faaliyetlerini srdrebilmesini salayan makine, tehizat, ofis, fabrika dzeni vs.nin
yaratlmas isteidir.
nk bilinmektedir ki, insann verimli almas, en iyiyi retmesi ve ekonomik
faaliyetlere en etkin ekilde katlabilmesi, bu ideal uyumun yakalanabilmesine baldr.
7

Mustafa SANGL - Biliim Teknolojileri retmeni

Biliim Teknolojileri ve Yazlm | 2013

1.2. BTin Sosyal ve Kltrel Katklar

1.1.6. Bilgi Toplumu

1.1.7. Dijital Vatandalk (e-devlet, banka uygulamalar vb.)

Kazanmlar
BTin sosyal ve kltrel katklarn bilgiye erime ve deerlendirme
kapsamnda yorumlar.

Mustafa SANGL - Biliim Teknolojileri retmeni

Biliim Teknolojileri ve Yazlm | 2013

Bilgi teknolojilerinin hzl gelimesiyle btn dnyay saran bir iletiim a

kurulmutur, bu kresel iletiim a bilimsel aratrmalarn, retkenliin, kltrel
deimelerin, global ticaretin ve global eitimin ana bilgi kayna olmutur. Bu a dnyada
yaayan tm insanlar arasnda yazl, szl ve grntl iletiim kurmak iin kresel bir
merkez oluturmaktadr.
Devletlerin ynetiminden sosyal yaam kadar btn alanlarnda bu gelimeden
etkilenmediini sylemek mmkn deildir. Biliim teknolojileri yaantmzn her santimi
iin yenilikler getirmitir.

1.2.1. Bilgi Toplumu

Temel retim faktrnn bilgi olduu, bilginin
ilenmesinde ve depolanmasnda da bilgisayar ve
iletiim teknolojilerini baz alan bir toplum yapsdr.
Ekonomik deerlendirmeler yllardr 3 sektrde
yapld : Tarm, Sanayi ve Hizmet.
Eer ekonominiz bilgi retiyor, iliyor ve
satyorsa Bilgi Toplumunda yayorsunuz demektir.

1.2.2. Dijital Vatandalk (e-devlet, banka uygulamalar vb.)

Dijital vatandalk en genel kapsamda teknoloji kullanmna ilikin davran normlar
olarak tanmlanmaktadr. Dijital vatandalk teknolojiyi kullanrken etik ve uygun
davranlarda bulunma ve bu konuda bilgilenmeyi iermektedir.
Bilgi ve iletiim kaynaklarn kullanrken eletirebilen,evrimii yaplan davranlarn
etik sonularn bilen, ahlaki olarak evrimii kararlar alabilen, teknolojiyi ktye
kullanmayarak bakalarna zarar vermeyen,sanal dnyada iletiim kurarken ve ibirlii
yaparken doru davran tevik eden vatandatr.
Dijital Vatandaln Boyutlar
Dijital Eriim (Herkes in nternet):
retken vatandalar olmak iin, eit olarak teknolojik imkanlara dijital eriim
salanmas anlamna gelir. rnein, cinsiyet, rk, ya, etnik kimlik, fiziksel ve zihinsel
farkllklara aldr etmeden elektronik topluma tam katlmn salanmasdr.
Dijital Ticaret:
Elektronik ortamlarda satma ve satn alma ilemlerini yapacak yeterlilie sahip olma
anlamna gelir.
Dijital letiim:
letiim biimlerinin deiiklie urayarak elektronik aralar vastasyla da
yapldnn farknda olmadr. rnein, e-posta, cep telefonu, anlk mesajlama teknolojisi
kullanclarn iletiim yolunu deitirmitir.

Mustafa SANGL - Biliim Teknolojileri retmeni

Biliim Teknolojileri ve Yazlm | 2013

Dijital Okuryazarlk:
renme retme srecinin artk teknoloji kullanlarak da gerekletirildiinin
farknda olmadr.
Dijital Etik:
Sanal dnyada gsterilen davrann ya da iin elektronik standardnn da olduunun
farknda olmadr. rnein, siber zorbalk, sanal kfrleme, gibi birok olumsuz davrantan
kanmalyz.
Dijital Kanun:
Sanal dnyada yaplan ilerin elektronik sorumluluunun olduu ve kanunlarla
yaptrm altna alnd anlamna gelir. rnein, yasak yaynlar, yasad organ ve uyuturucu
sat, intihara meyilli hale getiren web siteleri sanal dnyada yaplmas kanunen yasaktr.
Dijital Haklar ve Sorumluluklar:
Herkesin sanal dnyada kendini zgrce ifade edebilecek haklara sahip olduu ve
bununda yasaklanamayaca anlamna gelir. rnein, sanal ortamda formlarda gr
bildirme, grup oluturma, tartma ortamlarna katlma vb. temel haklar kstlanamaz.
Dijital Salk:
Dijital dnyada hem fiziksel, hem ruhsal hem de psikolojik ynden sal direk ya da
dolayl olarak etkileyecek etmenlerin bulunduunun farknda olmadr.rnein, gz sal,
tekrarlayan stres sendromu, a-sosyal yaam, ie kapanklk ve fiziksel bozukluklar (bel ve srt
arlar) yeni teknolojik dnyann ortaya kard salk sorunlardr.
Dijital Gvenlik:
Bireyin sanal ortamda kendi gvenliini salayacak nlemleri almas
demektir. rnein, bakalarnn bilgilerini izinsiz kullanma, solucan, virs veya truva at
oluturma, spam gnderme, birilerinin bilgilerini veya mallarn alma vb. faaliyetlerin
farkna vararak gereken gvenlik tedbirlerinin alnmas( virs programlar, filtreleme
programlar vb.)
E-Devlet
lkemizde yeni bir kavram olan e-devlet, verimlilii artrmak amacyla ve ada
toplum olmann bir gerei olarak ortaya kmtr. Bu anlamda ynetenlerle ynetilenler
arasndaki her trl dev ve ykmllklerin karlkl olarak dijital ortamda srekli ve
gvenli bir biimde gerekletirilmesi anlamna gelmektedir.

10

Mustafa SANGL - Biliim Teknolojileri retmeni

Biliim Teknolojileri ve Yazlm | 2013

Niin e-Devlet ?
Kresellemenin hzla ilerledii ve
ekonomik anlamda snrlarn ortadan kalkt
bir
dnyada,
bilgi
ve
iletiim
teknolojilerindeki hzl gelimeler, Trkiye ile
dier gelimi lkeler arasndaki a
artrmaktadr.
Trkiyenin
bu
a
kapatabilmesi
ve
Bilgi
Toplumuna
ulaabilmesi
iin
devletin,
gelimi
teknolojiyi
kullanmas
ve
yeni
bir
yaplanmaya gitmesi gerekmektedir. Bu
yaplanma
modeli,
e-Devlet
olarak
belirtilmektedir. Fountain'n da belirttii gibi
internet teknolojisinin ynetim zerine
etkilerinin nemi ve derinlii sadece salad
hzdan deil, koordinasyon, iletiim ve kontrol mekanizmalarn etkileme potansiyelinden de
kaynaklanmaktadr; ki bu da rgtlerin doasnn kkl biimde deimesi anlamna
gelmektedir
Bu balamda, e-Devlet ile amalananlar;
Devletin effaflamas,
Devletin hzl ve etkin bir ekilde ileyiinin salanmas,
Her dzeyde vatandan ynetime katlmnn salanmas,
Kurumlar aras bilgi alveriinin salanarak i ve veri yinelemesinin nlenmesi,
Kamunun hizmet verdii vatandalarn yaamalarnn kolaylatrlmas,
Karar vericilerin bilgiye dayal karar verme srelerinin gelitirilmesi ve
hzlandrlmas olarak zetlenebilir.
Bunlarn gereklemesi durumunda salanacak yararlar unlardr;
Zamandan kazan salanacaktr,
Maliyetler decek ve verimlilik artacaktr,
Memnuniyet artacaktr,
Ekonomik geliim desteklenecektir,
Hayat kalitesi artacaktr,
Bireysel katlm artacaktr,
Kat bamll ve kullanm azalacaktr,
Kamu ile olan ilemler iin vatandan talep ettii bilgilere bir noktadan ve doru
ekilde ulalacaktr. Bylece insan yanllar en aza indirilecektir.
Bilgi ve iletiim teknolojileri ilk kurma maliyeti yksek olmasna karn zaman
boyutundaki toplam sahip olma maliyetinin dmesi, verilecek olan hizmetin daha
hzl sunulmas, iletme giderlerinin azalmas, doru bilgiye ulam vb. olumluluklar
hizmetin elektronik olarak sunumu iin bir neden olacaktr.
Hem kamu hem de vatanda iin karar almada kolaylk ve hz salanacaktr.
Vatandan talebi n plana kacaktr.
Vatanda ile devlet arasndaki iliki geliecek, gven ortam oluarak
kuvvetlenecektir.

11

Mustafa SANGL - Biliim Teknolojileri retmeni

Biliim Teknolojileri ve Yazlm | 2013

1.3. BTin Temel Kavramlar

1.3.1. BTin rnleri

1.3.2. BT eitleri
1.3.3. Donanm ve Yazlm Teknolojileri

Kazanmlar
Biliim aralarn amacna uygun snflandrr.

12

Mustafa SANGL - Biliim Teknolojileri retmeni

Biliim Teknolojileri ve Yazlm | 2013

1.3.1. BTin rnleri - 1.3.2. BT eitleri

Zaman, mekan, mesafe tanmakszn bilginin bir yerden baka bir yere iletimini
salayan teknolojiler olarak adlandrlan biliim teknolojileri hayatmzn her ann kaplam
durumdadr.
Her an karmza bir ekilde kan biliim teknolojilerini farkl gruplar halinde
eitlendirmek mmkndr. imdi bu gruplandrmalar yapalm.
Yaptklar lere Gre
Tek bir i yapan Biliim Teknolojileri
Gerek retilirken gerekse kullanm amacna gre sadece bir i yapabilen teknolojilere
denir.
rnekler

Otomobillerde kullanlan ara tanma sistemi

Ara takip sistemi
amar ve bulak makineleri
Belediyelerin kulland mobese kameralar
Deprem tanma sistemi
Gvenlik sistemleri
Suni kalp cihaz
Tarm sulama sistemi
Mp3 alar
Yangn alarm sistemi
Otomatik kaplar bunlardan bazlardr

Birden fazla i yapan Biliim Teknolojileri

Birden fazla i yapabilme kapasitesine sahip olarak retilen biliim teknolojileridir.
Neredeyse tm insanlarn kulland teknolojiler olarak adlandrabiliriz.
rnekler
Masast bilgisayarlar
Gerek ticari gerekse kamu
kurulularnda olan sunucu ve terminal
bilgisayarlar
Akll cep telefonlar
Tabletler bu gruba verilecek
rneklerden b
azlardr.

Tanp Tanmadklarna Gre

Tanamayan Biliim Teknolojileri
Gerek arl gerekse bulunduu yere montesi sebebiyle tanamayan biliim
teknolojileridir.

13

Mustafa SANGL - Biliim Teknolojileri retmeni

Biliim Teknolojileri ve Yazlm | 2013

rnekler

Masast bilgisayarlar
Ara arza sistemi tanycs
Sunucu bilgisayarlar
Tomografi cihazlar
Sismograf aletleri
Gvenlik sistemleri
Telefon ve Cep Telefonu santralleri bunlardan bazlardr.

Tanan Biliim Teknolojileri

Gerek hafiflii gerekse nemi sebebiyle tanabilen biliim teknolojileridir.
rnekler
Cep telefonlar
Tabletler
Laptoplar,
Notebooklar,
Holter cihaz,
Harici Sabit Diskler,
Flash Bellekler,
Yazarkasa ve pos cihaz bunlara verilebilecek
rneklerden bazlardr.
Kullanm Amacna Gre
yi niyetli kullanm
Bilgilin zaman, mekan, mesafe dinlemeden srekli yer deitirdii bu teknolojilerde,
gerek bilgiyi datann gerekse bilgiye ulaann iyi niyetli olarak bilgiyi paylamas, bilginin
paylam iin kullanlan teknolojilerin doru kullanlmas bilginin doru bir ekilde artmasn
ve oalmasn salar.
rnekler
Haber kanalnn verdii doru haberler
Ktphanelerden yararlandmz kaynaklar
Forum sitelerinde verilen bilgiler
e-devlet
sitelerinin
insanlara
sunduu
hizmetler
retmenlerin birikimlerini paylat web
sitesi
Sitelere gerek bilgilerle ye olup sitenin
yaylmasna bir ekilde yardmc olan yeler
Yangn haber veren sistemler
Sismograf cihazlar gvenlik kameralar bu tip
kullanma rnek tekil etmektedir.
Kt niyetli kullanm
Gerek bilginin doru ekilde paylalmasna, gerek paylalan bilgilerin almasna,
gerekse biliim teknolojilerinin grevini yapmamasna ynelik yaplan tm davranlar kt
niyetli kullanm olarak adlandrabiliriz.
14

Mustafa SANGL - Biliim Teknolojileri retmeni

Biliim Teknolojileri ve Yazlm | 2013

rnekler
Doru olmayan bilgiyi internette yayma
nsanlar yanl ynlendirme
nsanlarn faydasna sunulan bilgileri saklayarak onlardan fayda kazanma
Biliim korsanl yaparak bilgiye ulama veya bilgiye ulamann yollarn kapama
nsanlarn zel hayatna girerek gizlice onlar dinleme ve grntleme yoluyla
menfaat elde etme bunlardan bazlardr.
Kullanc Saysna Gre
Kiisel kullanm
Bir
kii
tarafndan
kullanlan
biliim
teknolojilerine denir. Bu kullanm bazen grev icab
olabilir bazen de teknolojinin says itibaryla olabilir.
rnekler
Cep telefonu kullanm,
Kiisel bilgisayar kullanm
Sunucu bilgisayar kullanm
Tomografi
cihaz
kullanm
bazlardr.

bunlardan

Birden fazla kiinin kullanm

Gerek umuma ak yerlerde, gerekse alma ortamnda herkesin kullanmna ak
olan biliim teknolojileridir.
rnekler
nternet cafeler de bulunan bilgisayarlar,
Okullarda bulunan bilgisayarlar
irketlerde kullanlan cep telefonu ve notebooklar
Dinlenme tesislerinde bulunan internet balantlar bu tip yapya verilebilecek
rneklerdendir.

15

Mustafa SANGL - Biliim Teknolojileri retmeni

Biliim Teknolojileri ve Yazlm | 2013

1.3.3. Donanm ve Yazlm Teknolojileri

Bilgisayardan sz edildii zaman birbirini tamamlayan iki kavram akla gelir.
Bunlardan birincisi donanm , ikincisi ise yazlmdr.
Bilgisayar oluturan her trl elektronik ve mekanik blmlerine donanm (hardware
) denir. Yazlm (software) ise; bilgisayarn altrlmas iin gerekli olan ve bilgisayarda
eitli ilemler yaplmasna imkan salayan programa denir.
Donanm ( Hardware)
Bilgisayarn bnyesinde bulunan her trl mekanik ve elektronik cihazlar (donanm)
oluturur . Bilgisayarlarn fiziksel ksmlarna donanm denilmektedir. Elle tutulabilirler.
Ekran, klavye, Sabit disk (harddisk), fare, yazc, bellek, mikroilemci, tarayc,
Central ProcessingUnit ( CPU, Merkezi lem
Birimi) lemci
Ana lem nitesi, Merkezi lemci ya da ksaca
ilemci. Bilgisayarn program komutlarn bellekten aldktan
sonra kodlarn zen ve karl olan ilemleri yerine
getiren merkez birimi. CPU genellikle bilgisayarn beyni
olarak tanmlanr. nk tm ilemler CPU tarafndan
yaplr. Bu nedenle bir bilgisayarn ilem yetenei ve hz
ilemcisinin yetenei ve hzyla dorudan ilgilidir.
Harddisk (Sabit Disk)
Bilgisayarlarda bilgi depolama nitesi. Sabit diskler
byk miktarda bilgiyi uzun sreli olarak saklamak iin
kullanlan manyetik disklerdir. Genellikle tanabilir olma
zellii yoktur. Zaten bu yzden de sabit disk adn
almlardr. Bilgisayar kasasnn iinde kendileri iin
ayrlm yuvalara yerletirilirler. Sabit diskler zellikle
disketlerle karlatrldnda ok byk miktarda bilgi
depolama zelliine sahiptirler.
Ram
Random
Access
Memory.
RasgeleEriimli Bellek. Herhangi bir noktasna
dorudan eriilebilen bellek tipi. Bir
bilgisayarn ne kadar RAMa sahip olmas
gerektii, kulland iletim sistemi ve
altraca programlarn ihtiyalarna baldr.
zellikle grafik kullanc yzne sahip iletim
sistemleri daha ok RAM kullanr.
Rom
Sadece okunur bellektir. erdii verilerin zerine
sadece bir kere yazld ve bir daha deitirilemedii bellek
tipi. ROMlar bilgisayarlarda hi deimeyecek ancak
srekli kullanlan baz programlar saklamak iin kullanlr.
Bilgisayarn yklenmesini salayan ana program gibi...

16

Mustafa SANGL - Biliim Teknolojileri retmeni

Biliim Teknolojileri ve Yazlm | 2013

Anakart ( Mainboard )
Bilgisayarlardaki temel devre ve
bileenleri zerinde bulunduran kart. Ana
kart, CPU, BIOS, bellek, depolama aygt
arabirimleri, seri ve paralel portlar,
genileme yuvalar ve ekran, klavye gibi
evre
nitelerinin
denetleyicilerini
bulundurur. Bir PC yi daha iyi bir modele
evirmek iin ana kart deitirmek
gerekir. Anakartla birlikte sadece CPU
deil, ROM ve ana bellek de daha iyi
modele geirilmi olur.
Ses Kart
Bilgisayarn sesi ilemesini salayan genileme
kart. Bir ses kart olmadan bilgisayar sadece bip sesleri
ve olduka mekanik melodiler karabilir. Oysa pek ok
yazlm ve CD-ROM lar ok daha yksek kalitede bir
ses kna ihtiya duyar. Ses kartlar, karta balanan
hoparlrler araclyla dijital ses elde edilmesini salar.
Ekran Kart
Bilgisayarn grnty ilemesini salayan kart.
Ethernet Kart
Ethernet kart bilgisayarlarla an iletiim kurmasn
salayan aa fiziksel olarak balanan a arabirim kartdr.

Kasa
Kasa, bilgisayar iinde bulunan donanmlarn bir arada
bulunmasn salayan mekanik donanmn addr.

Klavye ( Keyboard )
Bilgisayarn bilgi giriinde kullanlan ve daktiloya
benzeyen paras. Klavyeler harflerin diziliine gre farkl
tiplerde olabilirler. Sol stte bulunan harf Q ise Q klavye
F ise F klavye olarak adlandrlr. F klavyede harfler
Trke daktilolarda dzenledikleri ekildedirler.

17

Mustafa SANGL - Biliim Teknolojileri retmeni

Biliim Teknolojileri ve Yazlm | 2013

Fare ( Mouse)
Fare Kullanm: Windows da bulunan simgelere,programlara
ve menlere ulamak iin kullanlr.
Yazc (Printer)
Bilgisayar ile retilen metin ve resimleri kada basmak
iin kullanlan ara. Bilgisayarda retilen bilgilerin dkmler
halinde alnmasn salayan bir k aracdr.
Tarayc (Scanner)
Her hangi bir yazy ve ya resmi kat zerindeki haliyle
bilgisayar belleine ykler. Giri nitesidir. Kada basl yaz ve
resimleri okuyup bilgisayarlarn anlayaca biime eviren ara.

Ekran (Monitr)
Bilgisayarlarla kullanclar arasndaki grsel
balanty salayan birim. Ekrandaki en kk
noktaya piksel denir.

Yazlm
Bilgisayarda kullanlan her trl programa yazlm denir. Genelde programlar
kullanlacaklar zaman, evre birimlerinden(disklerden) bellee(RAM) yklenir.
Bilgisayarn almasn salayan yazlm olan iletim sistemi bilgisayar ald
zaman otomatik olarak bellee (RAM) yklenir. letim sistemi olmazsa bilgisayar
almaz(Donanm olmazsa yazlm almaz,yazlm olmazsa donanm almaz)
letim sistemleri ilemcilere zg olarak hazrlanr.
Uygulama programlar da iletim sistemlerine zg olarak hazrlanr.(Vista uyumlu
programlar,xp uyumlu programlar vs)
letim Sistemi Yazlmlar
letim sistemi, bilgisayarn ilk alma anndan
kapanana kadar kullanld srece grev yapan ana
yazlmdr.
letim sistemi;
Ana ve yan belleklerin en verimli biimde
kullanlmasn,
Donanm birimleriyle iletiimi,
eitli uygulama ve hizmet programlarnn altrlmasn salar.
rnek: Windows 95, 98, XP, Vista, Pardus, Linux, Unix, Macos vs.

18

Mustafa SANGL - Biliim Teknolojileri retmeni

Biliim Teknolojileri ve Yazlm | 2013

Uygulama Yazlmlar
Uygulama
yazlmlar
belirli
konulardaki problemlerin zmne ynelik
olarak programlama dillerinden biri ile
yazlm
programlardr.
Hangi
iletim
sistemine uygun olarak yazlmsa o iletim
sistemi altnda alrlar. Deiik amalara
ynelik yzlerce uygulama program(paket
program)
vardr.rnein;
Office
programlar(Word,Excel,Powerpoint
vs.),
photoshop, winamp, flash, oyunlar, antivirs
programlar vs.
Programlama Dilleri
Uygulama yazlmlarnn ve iletim
sistemlerinin yazlmas, oluturulmas iin
kullanlan programlardr. rnek: Java,
Delphi, Pascal, C++,Visual Basic vs.

Kullanm Haklarna Gre Yazlm eitleri

Lisansl Yazlm: Kullanabilmek iin lisans hakknn satn alnmas gereken
programlardr.rnek:Office Programlar,Windows Xp vs.
Demo Yazlm: Tantm amal bir sreliine (30 gn,15 gn vs) cretsiz
kullanlabilen, sre bitiminde lisans haklar satn alnmak kouluyla kullanlabilen yazlm
trdr. eitli antivirs programlar
Freeware (Bedava) Yazlmlar: Kullancdan cret talep etmeksizin cd, disket, internet
vastasyla datlarak kullanlan programlardr. rnek: Msn, Winrar..
Beta Yazlmlar: Yazlmn ilk srmndeki sistem testlerinden ve eksiklik
testlerinden geirilmeyi belirtir.

19

Mustafa SANGL - Biliim Teknolojileri retmeni

Biliim Teknolojileri ve Yazlm | 2013

1.4. BTni Kullanma ve Ynetme

1.4.1.
1.4.2.
1.4.3.
1.4.4.

Teknoloji le Tanalm
letim Sistemi
Dosya Ynetimi
Faydal Programlar

Kazanmlar
Elektronik ortamdaki verilerin snflanmas ve saklanmasnda kullanlan
yaklamlar deerlendirir.
Amacna uygun program seerek kullanr.

20

Mustafa SANGL - Biliim Teknolojileri retmeni

Biliim Teknolojileri ve Yazlm | 2013

1.4.1. Teknoloji le Tanalm

nsanolunun gereklerine uygun yardmc alet ve aralarn yaplmas ya da retilmesi
iin gerekli bilgi ve yetenektir. Teknoloji ayrca, bir sanayi dalyla ilgili retim yntemlerini,
kullanlan ara, gere ve aletleri kapsayan bilgidir.

Teknolojinin Yararlar
Teknolojinin gnmze kadar insanlara ok nemli bir yarar olduu phesiz bir
gerektir. Sanayinin gelimesinde teknolojinin katks ok byktr.
Teknolojinin Yararlarn Maddeler Halinde Aklayabiliriz ;
nternet sayesinde dnyann dier bir ucundan dier ucuna bilgi ulatrlabilmesi.
Teknoloji sayesinden insanlar ok daha kolay yaam imkanlarna sahip olurlar ve
yapacaklar iler abuk ve rahat yapabilirler. rnein evlerde kullanlan amar makinesi,
bulak makinesi gibi teknolojik rnler ileri kolayca yapmaya yararlar. Evlerde bulunan
teknolojik aletler yardmyla hem bilgileri ve yiyecekleri saklarsnz hem de yapacanz ileri
daha hzl ve basit bir ekilde yapabilirsiniz. Bu ileri yaparken daha az enerji sarf
edebilirisiniz.
Teknoloji tp alannda da ok yararldr. nsanlarn hayatna olumlu etkiler
salamaktadr. nsanlarn hastalklarn daha abuk bulunmas iin tptaki teknolojik
rnlerden yararlanlmaktadr.
Eitim alannda da teknolojinin ok faydas vardr. Mesela; episkop, projeksiyon
makinesi ve televizyon gibi rnler yardmyla okullarda ders anlatmada kolaylk
salanmaktadr.
Teknolojinin bir dier faydas insanlarn dncelerini, duygularn daha fazla
insana anlatmasnn daha kolay bir hale gelmesidir. Matbaa sayesinde birok kitap baslm ve
insanlar bu kitaplar sayesinde kltrleri gelimitir. Hayatmzda internet, gazete, televizyon,
radyo ve dier iletiim aletleri ile daha fazla insana haberler ulatrlmaktadr.
Teknolojinin Zararlar
Teknoloji denilen ey bata yeniliklerin ve geliimlerin insanlarn hayatn
kolaylatracak bir ekilde olmas anlamna gelen genel bir kavramdr. Gnden gne gelien
bu teknoloji insan hayatn zora sokabilecek zararlar ieriyor mu ? Teknolojinin yarar kadar
zarar da oktur. Doann temel unsurlar olan hava, su, ve toprak stnde ok olumsuz
etkileri bulunabilir.
evre Kirliliinde Teknolojinin Zararlar unlardr ;
Trafie her yl ok fazla ara kmakta. Bu aralarn yaydklar egzoz dumanlar
ozon tabakasnn incelmesine neden oluyor.

21

Mustafa SANGL - Biliim Teknolojileri retmeni

Biliim Teknolojileri ve Yazlm | 2013

Ormanlardaki aalar; kat retmek iin, toprak geniletmek amacyla

denetimsizce ve dzensiz bir ekilde kesiliyorlar. Aalarn gndz vaktinde oksijenli solun
yaparak havaya oksijenli hava yapmas kstlanyor.
Fabrika bacasndan kan zehirli gazlar atmosferi ok fazla kirletmekte ve bu gazlar
oksijen orann azaltmakta. Havann kirli olmas sonucunda asit yamuru olarak bu hava
topraa iniyor ve topra da etkileyebiliyor.
Fabrikalardan atlan arsenik, siyanur ve fenol gibi toksitlerin sulara karmas,
Tankerler veya borularla tanan petroln suya karmas.
norganik tuzlar, ziraat ilalar ve yapay organik kimyasallarn suya karmas
Radyoaktivitenin etkisi; nkleer enerji santralleri, eitli nkleer denemeler, tbbi
ierikli retimler ve eitli endstri tipi retimleri, radyoaktif maddeye sahip hayvansal
rnler (et, balk, st, vb.) ve bitkiler, bu zararl maddeyi besin zinciri ile insanlara ve dier
canllara tar. Bylece baklk mekanizmasn felce uratmak ve kansere neden olmak gibi
sorunlara yol aar. nemli Not: Atmosferdeki ve topraktaki kirletici maddeler asrlar sonra da
olsa eninde sonunda suya geerler.

1.4.2. letim Sistemi

letim sistemi, bilgisayarda alan, bilgisayar donanm kaynaklarn yneten ve
eitli uygulama yazlmlar iin yaygn servisleri salayan bir yazlmlar btndr. letim
sistemi, uygulama kodlar genellikle direkt donanm tarafndan yrtlmesine ramen, girdikt, bellek atama gibi donanm fonksiyonlar iin uygulama programlar ve bilgisayar
donanm arasnda araclk grevi yapar.
letim sistemleri sadece bilgisayar, video oyun konsollar, cep telefonlar ve web
sunucularnda deil; arabalarda, beyaz eyalarda hatta kol saatlerinin iinde bile ykl
olabilir. letim sistemleri ilevsellerinin genilii ile deil, donanm belli bir ama
dorultusunda programlayabilme nitelikleriyle deerlendirilmelidir.
Bilgisayarlarda kullanlan baz iletim sistemleri

Windows Xp
Windows Vista
Windows 7
Windows 8
Linux
Unix
Mac OS
Pardus

Telefon ve tablet bilgisayarlarda kullanlan baz iletim sistemleri

Android
Windows 8
OS

22

Mustafa SANGL - Biliim Teknolojileri retmeni

Biliim Teknolojileri ve Yazlm | 2013

1.4.3. Dosya Ynetimi

Bir diske (harddisk, disket veya CD-Rom)kayt edilmi bilgilere dosya ad verilir.
Her dosyann bir ismi, uzants, byte olarak bykl, kayt edildii tarihi ve saati
bulunur.
Bir klasrde (dizinde) bulunan bir dosya ile ayni ismi tayan ikinci bir dosya
bulunamaz. Fakat farkl dizinler ierisinde ayni isme sahip dosyalar bulunabilir.
Her uygulama programnn (word, excel vb.) isminin kendine ait zel bir uzants
vardr. Bu uzant dosyann hangi programa ait olduunu gsterir.
Baz dosya uzantlar;
Microsoft Office Word .doc , docx
Microsoft Office Excel . xls, xlsx
Microsoft Office PowerPoint .ppt, pptx
Microsoft Office Access .mdb, mdbx
Video avi, mp4, mkv, wmv
Mzik mp3
Resim jpeg , png, gif, bmp
E-kitap pdf

1.4.4. Faydal Programlar

Gnmzde bilgisayar kullanclar eskisinden daha ok program ve iletim sistemi
arac kullanmaktadrlar. htiyalarn artmasyla beraber bilgisayarn daha ilevsel kullanm
ihtiyac da paralel olarak artyor. Bu gelime daha ok program kullanlmas gerektiriyor.
Yedekleme programlar, bakm programlar, antivirs ve anti spyware yazlmlar en ok
ihtiya duyulan programlardr.
Bu programlarn ou internet ortamnda evrimii satlyor ve maazalarda bu
programlara rastlamak kolay deil. lkemizde Internet kullanclarnn ok az internet
zerinde alveri yapyor. Dolaysyla bu tip programlara ya dergi cd&dvd lerinde rastlyoruz
ya da download sitelerindedir. Ancak programlarn en hatasz srmleri her zaman reticinin
sitesinde mevcuttur. Srekli gncellenen ve hatalar en aza indirilen programlarn son
versiyonlarn kullanmak en dorusudur. Sk gncellenmeyen, profesyonel ynetilmeyen ve
stabil olmayan sitelerden program indirmek doru bir davran deildir.
Eitim alannda kullanlan baz faydal programlar;

letim Sistemleri Windows 7 , Windows 8 v.b

Microsoft Office Yazlmlar Word, Excel, Powerpointv.b
Antivirs Programlar Avast, Norton v.b
Video Oynatclar Bs Player, Gom Player v.b
Mzik alar Programlar Winampv.b
E-Kitap Grntleyici Programlar Adobe Reader v.b
nternet Tarayclar nternet Explorer, MozillaFirefox, Google Chrome v.b

23

Mustafa SANGL - Biliim Teknolojileri retmeni

Biliim Teknolojileri ve Yazlm | 2013

1.5. BTin Gizlilik ve Gvenlik Boyutlar

1.5.1. Bilgi ve Veri Gvenlii

1.5.2. Virsler ve Dier Zararl Yazlmlar
1.5.3. Kiisel Mahremiyet ve Taciz

Kazanmlar
Gizlilik asndan nemli olan boyutlar belirler.
Gvenlik aklarnn oluumu konusunda yorum yapar.

24

Mustafa SANGL - Biliim Teknolojileri retmeni

Biliim Teknolojileri ve Yazlm | 2013

1.5.1. Bilgi ve Veri Gvenlii

Bilgi sistemleri, iletme iindeki nemli insanlar, yerler ve nesneler hakknda bilgi
ierir. Bilgi ile sz edilen verinin, ilenerek karar verici iin anlaml ve kullanl hale
gelmesidir. Veri ise, iletme iinde oluan olaylar temsil eden belirli bir ie yarayan ya da
yaramayan ham gerekler, grntler, seslerdir. Daha basit tanmyla, veri bilginin
ilenmemi hali yani ham halidir.
Bilginin tanmnda verinin ilenmi haline bilgi denildiinden sz edilmektedir. Buna
gre, veri aadaki ilem ya da ilemlerden geerek bilgiye dnmektedir.
Toplama
Snflandrma
Yeniden dzenleme
zetleme
Saklama
Yeniden elde etme
letme
Yaplan iin zelliine gre veri bilgiye
dntrlrken, yukardaki ilemlerin tamam
ya da bazlar kullanlmaktadr. Birinci
basamakta veri, anketlerden, grmelerden,
belgelerden, gazetelerden ya da benzeri
aralardan toplanmaktadr. Daha sonra, veri
snflandrlarak ve dzenlenerek anlaml bir
biim almaktadr.
rnein, renciler hakkndaki veri,
soyadlarna
gre
alfabetik
olarak
dzenlenebilir. lenen veri bilgiye dnnce,
karar vericiye yararl olmas iin ksaltlabilir
ve zetlenebilir. Bu bilgi gelecekte kullanlmak iin dikkatlice saklanr. Uygun ekilde
saklanmayan bilgiye karar vericinin eriimi zorlaabilir ya da saklanan bilgi kullanlamaz
duruma gelebilir. Son olarak, bilginin yararl olmas isteniyorsa, bilgi doru biimde, doru
zamanda, doru yerde, doru kiiye iletilmeli ya da datlmaldr.
Bilgi ve veri gvenlii, bir varlk tr olarak bilginin izinsiz veya yetkisiz bir biimde
eriim, kullanm, deitirilme, ifa edilme, ortadan kaldrlma, el deitirme ve hasar
verilmesini nlemek olarak tanmlanr ve "gizlilik", "btnlk" ve "eriilebilirlik" olarak
isimlendirilen temel unsurdan meydana gelir. Bu temel gvenlik esinden herhangi
biri zarar grrse gvenlik zafiyeti oluur.
Gizlilik: Bilginin yetkisiz kiilerin eline gememe ve yetkisiz eriime kar
korunmasdr.
Btnlk: Bilginin yetkisiz kiiler tarafndan deitirilmemesidir.
Eriilebilirlik: Bilginin yetkili kiilerce ihtiya duyulduunda ulalabilir ve
kullanlabilir durumda olmasdr.

25

Mustafa SANGL - Biliim Teknolojileri retmeni

Biliim Teknolojileri ve Yazlm | 2013

1.5.2. Virsler ve Dier Zararl Yazlmlar

Virs, casus yazlmlar (spyware), solucan, adware vb. zararl yazlmlar (malware),
reklam, sanal sular, bazen sadece ego tatmini gibi eitli karlar iin bilgisayarnza,
sisteminize zarar vermek iin tasarlanrlar. Zararl yazlmlar yle bir duruma gelmitir ki
artk herhangi bir antivirs program kurulu olmayan bilgisayarlar internete balandklar
anda virs kapmaktadr. Hatta olduka zararl olan, antivirs program grnmnde sahte
yazlmlar dahi tremi bulunuyor. ou zaman bu zararl yazlmlarn hepsine virs deyip
geiyoruz ama aslnda birbirlerinden farkllar ve kimi zaman yazlmn trne gre zel
nlem veya ilem yapmak durumunda kalabiliyoruz.
Virs Nedir?
Virs, bilgisayarnza girip dosya ya da verilerinize
zarar verir, tahrif eder. Virsler bilgisayarnzda verileri
bozabilir hatta silebilir. Ayrca kendilerini oaltabilirler
(gerek virsler gibi). Bilgisayar virs pek ok zararl
yazlmdan ok daha tehlikelidir nk dorudan
dosyalarnza ve verilerinize zarar verirler.
Virsler genel olarak imaj, ses, video dosya ekleri ile
bilgisayarnza bularlar. Ayrca indirdiiniz programlarn da
iine gizlenmi olabilirler. Bu yzden gvenli sitelerden program indirmek bilgisayarnz iin
riskleri azaltr.
Virslerin iyi taraf siz izin vermedike virsler yaylamazlar. altrdnz,
indirdiiniz programlara, atnz maillere dikkat ederek virslerden korunabilirsiniz ama
insan her zaman dikkatli olamyor. Bu yzden bir antivirs program (sahte olmayanndan)
kullanmakta fayda vardr.
Truva at (Trojan) Nedir?
Truva at bir virs deildir. Gerek bir uygulama
gibi gzken zararl bir program trdr. Trojan kendini
oaltmaz ama virs kadar ykc olabilir. Truva at
bilgisayarnza gvenlik a oluturur ki bu da zararl
programlarn, kiilerin sisteminize girmesi iin bir yol
aar.
Bu ekilde kullanclarn kiisel bilgileri
alnabilir. Yani ayn tarihteki Truva savandaki olduu gibi normal bir program
zannettiiniz Truva At, sisteminize girer ve Grek askerlerinin ordunun girmesi iin kale
kaplarn ieriden amas gibi zararl yazlmlarn, hackerlarn sisteminize girmesi iin bir
gvenlik a oluturur.
Solucan (Worm) Nedir?
Solucanlar yerel srcde ya da ada kendini tekrar tekrar kopyalayan bir programdr.
Tek amac srekli kendini kopyalamaktr. Herhangi bir dosya ya da veriye zarar vermez ancak
srekli kopyalama yaparak sistemi megul eder ve performans etkiler. Virslerin aksine bir
programa bulamaya ihtiyac yoktur. letim sistemlerindeki aklardan yararlanarak
yaylrlar.

26

Mustafa SANGL - Biliim Teknolojileri retmeni

Biliim Teknolojileri ve Yazlm | 2013

Adware Nedir?
Genel olarak Adware, herhangi bir program
alrken reklam aan yazlmdr. Adware internette
gezerken otomatik olarak bilgisayarnza inebilir ve popup pencereleri ile grntlenebilir. Kullanclar olduka
rahatsz eden Adware tipi uygulamalar ounlukla
irketlerce reklam amal olarak kullanlrlar.
Casus Yazlm (Spyware) Nedir?
Casus yazlm, kullancnn izniyle veya izni dnda bilgisayara yklenen ve kullanc,
(nrnein webde gezdii sayfalar, vb.) ya da bilgisayar hakknda bilgi toplayp bunlar
uzaktaki bir kullancya gnderen bir program trdr. Ayrca bilgisayara zararl yazlmlar
indirip ykleyebilir. Adware gibi alr ama ounlukla kullanc baka bir program
yklerken onun bilgisi dnda, gizli bir biimde yklenir.
Spam Nedir?
Ayn mesajdan ok sayda gndererek bir mail
adresini, forumu vb. bomaya spam yapmak ad veriliyor.
Spamlarn ou reklam amal oluyor ve kullanclarn
istei dnda posta adreslerine gnderiliyor.

Tracking Cookie Nedir?

Cookie yani erezler internette gezdiiniz siteler vb. ile ilgili veri barndran basit
metin dosyalardr ve bilgisayarnzda erez (cookies) klasrnde bulunurlar. Pek ok site de
ziyaretileri hakknda bilgi almak iin erezleri kullanrlar. rnein bir sitede ankette oy
kullandnz ve her kullancnn bir oy kullanma hakk var. Bu web sitesi erez bilgilerinizi
kontrol ederek sizin ikinci defa oy kullanmanza engel olabilir. Ancak erezleri kt niyetli
kiiler de kullanabilir. Trackingcookie ad verilen bu erez tr bulat bilgisayarda
internette yaplan tm ilemlerin, gezilen sayfalarn kaydn tutar. Hackerlar bu ekilde kredi
kart ve banka hesap bilgilerine ulaabilirler.

27

Mustafa SANGL - Biliim Teknolojileri retmeni

Biliim Teknolojileri ve Yazlm | 2013

1.5.3. Kiisel Mahremiyet ve Taciz

Eer birileri zarar vermek veya ktlk amac ile
size ait bilgileri yasal olmayan yollardan elde etmek veya
almanz engellemek iin elektronik cihazlar
kullanyorsa bu bir elektronik tacizdir. Anayasada,
herkes, haberleme zgrlne sahiptir. Haberlemenin
gizlilii esastr, yntemine uygun olarak verilmi yarg
karar olmadka haberleme engellenemez ve gizliliine
dokunulamaz demesine ramen, ne yazk ki, yasal
olmayan elektronik ortamda dinlemeler ve izlemeler ok
yaygn bir ekilde yaplmaktadr.
denen su, doalgaz, elektrik, telefon faturalar, kredi kart demeleri, mevduat
hesabndan yatrlp ekilen paralar, tapuda yaplan ilemler, denen emlak ve tat vergileri
gibi yaptnz tm ilemler kimlik numaranz ile kayt edilmektedir. Elektronik takip
sistemlerinin illegal olarak kullanlmas ile ekonomik hareketler, tm harcamalar, harcamalar
nerede hangi saatte, kiminle yaptnz dahil, kii adm adm izlenebilir ve takip edilebilir,
alkanlklar belirlenebilir. Kestirim yaplarak bir saat sonra nerede olacanz tahmin edilir.
Tm dnyada kiisel kaytlarmz ve namahrem yaantmz ne kadar gvende tartlmaya
balanmtr.
Kitle iletiim aralarndaki gelimenin toplumun tm alanlarnda yaygnlamas ve
snrlarn kalkmas zel hayatn dokunulmazln tehdit etmeye balam ve bu da
mahremiyet sorununu gndeme getirmitir. Kreselleme ve iletiim alanndaki gelimeler
birey ve toplum arasndaki dengenin deimesi olarak belirmitir. Bu iki kavramn insan
yaamyla dorudan balantl olmas, zellikle son yllarda teknolojik gelimelerin
toplumsaldan bireye dntrlmesinin etkisiyle zel yaam alan snrlarn gitgide
daraltmaya balamtr. zel yaam alan snr denilince ilk akla gelen mahremiyet
kavramnn, ticari kayglar, gndemi deitirmek, kiisel karlar ve insann doasnda var
olan bastrlm kimi duygular ortaya kartmay tetiklemesiyle, etik ve ahlaki adan anlam
olduka deimitir. Teknolojik gelime ve kreselleme sonucu, iletiim kanallar bireyin ya
da toplumun zelini gnden gne tahrip etmektedir.
Cep telefonlarnn, ar cihazlarnn ve
ev bilgisayarlarnn ortaya k ev ve i yeri
arasndaki geleneksel duvarlar hzla yok ediyor.
nsanlar evdeyken iverenleriyle dzenli olarak
iletiim halindeler. Kiisel iletiim de giderek
daha ok i yerinde gerekletii anlam tayor.
verenlerin takip sistemlerinin dzenli olarak
kiisel iletiimi kayt altna ald anlamna
geliyor. Bu iletiim ou zaman ok hassas deil.
Fakat kimi zaman mesajlar ok kiisel olabiliyor.
Masasnda le yemeini yerken eine romantik bir mesaj atan alan yazdklarnn patronu
tarafndan okunduunu fark edebilir. Ya da bir alann doktoru iin hazrlad not aa
kabilir.

28

Mustafa SANGL - Biliim Teknolojileri retmeni

Biliim Teknolojileri ve Yazlm | 2013

1.6. BTni Kullanrken Etik ve Sosyal Deerler

1.6.1. nternet ve BT Kullanm Kurallar

1.6.2. Telif Haklar ve Dijital Yazarlk
1.6.3. Biliim Sular

Kazanmlar
Sosyal ve kltrel deerler asndan BT kullanmn sorgular.
Sosyal ortamlarda paylalan bilgilere ilikin olarak dijital ve telif haklarna
uygun olmayan davranlara tepkide bulunur.

29

Mustafa SANGL - Biliim Teknolojileri retmeni

Biliim Teknolojileri ve Yazlm | 2013

1.6.1. nternet ve BT Kullanm Kurallar

nternet artk gnmzde toplumsal hayatn bir paras haline geldi. nternet
hayatmzda pek ok eyi kolaylatryor. Ancak bu kolaylklarn yan sra interneti
kullanrken de herhangi bir zararla karlamamak iin dikkat etmeniz gereken nemli birka
husus bulunuyor.
lkretim andaki ocuklarn dikkat etmesi gereken hususlar aada listelenmitir.
nternette sohbet ederken, mesaj panosuna mesaj gnderirken, adnz, soyadnz,
adresiniz, telefon numaranz gibi kiisel bilgilerinizi ve kredi kart numaranz asla vermeyin.
Dier kiilere internette kullandnz adnz ya da parolanz sylemeyin.
Web sitesinin "Gvenlik Politikas"na bakn ve sitenin sizden istedii bilgileri ne
amala kullanacan renin.
nternette ailenizle birlikte gezinin. Eer ailenizin zaman uygun deilse, ziyaret
ettiiniz siteleri ailenize syleyin.
Ziyaret ettiiniz sitenin "Gvenlik Politikas"n ailenize syleyin. Bylece siz ve
aileniz, sizin hakknzda istenen bilgilerin, sitede ne amala kullanlaca konusunda bilgi
sahibi olacaksnz.
Bir aktiviteye ya da oyuna katlabilmeniz iin sitenin ok fazla kiisel bilgiye
ihtiyac yoktur. Bu nedenle gereinden fazla bilgi vermeyin, gerekirse siteyi terk edin.
Baz insanlarn kt niyetli olabileceklerini ve ocuk olmadklar halde ocuk gibi
davranabileceklerini unutmayn. Bu nedenle nternette tantnz kiileri ailenize syleyin..
Ayrca yeni tantnz kiilerden aldnz mesajlar ailenize gsterin ve onlarn
onay olmadan bu mesajlara cevap vermeyin.
Ailenize sormadan Internet araclyla hibir ey satn almayn ve hibir koulda
kredi kart numaras vermeyin.
Ailenizle konumadan Internet araclyla sorulan sorulara cevap vermeyin. Hibir
formu doldurmayn ya da hibir yarmaya katlmayn. Ayrca girdiiniz sitenin bir gvenlik
politikas olup olmadn kontrol edin ve verdii bilgilerin bakalar ile paylalmayaca
konusunda gvence verip vermediine bakn. Aksi halde hibir ekilde kiisel bilgi vermeyin.
nternette hibir tartmaya ya da kavgaya katlmayn. Eer biri sizinle tartmaya
ya da kavgaya yeltenirse, ona cevap vermeyin ve ailenizi konudan haberdar edin.
Eer holanmadnz bir eye rastlarsanz ya da ailenizin, sizin grmenizden
holanmayacan dndnz bir eye rastlarsanz, geri tuuna basn ya da oturumdan
kn.
Eer baz kiilerin ocuklara sylenmemesi gereken bir ey sylediine rastlarsanz
ailenize syleyin.
nternetle ilgili konular hakknda hibir eyi ailenizden saklamayn.
Eer birisi size resim gnderir, gitmemeniz gereken bir siteyi ziyaret etmenizi
nerir ya da uygun olmayan bir dille konumay nerirse, ailenizi durumdan haberdar edin.
Eer birisi yapmamanz gereken bir eyi yapmanz isterse, ailenize syleyin.
Ailenizin onay olmadan internette tantnz hi kimseyi aramayn.
Aileniz yannzda olmadan ve onaylamadan internette tantnz kimseyle
bulumayn.
nternette tantnz kimseye, ailenizin izni olmadan hibir ey gndermeyin.
Eer nternette tantnz birisi size herhangi bir ey gnderirse ailenize syleyin.
nternette iyi bir dil kullann ve nazik olun.
Sadece aka yapyor olsanz bile kimseyi korkutmayn ya da tehdit etmeyin.
Ailenizin sizin gvenliinizi ve salnz dndklerini bilin. Bilgisayar ve
internet konusundaki kurallara uyma konusunda ailenizle ibirlii iinde olun ve Internet
yznden banza ne gelirse gelsin ailenize syleyin.

30

Mustafa SANGL - Biliim Teknolojileri retmeni

Biliim Teknolojileri ve Yazlm | 2013

1.6.2. Telif Haklar ve Dijital Yazarlk

Telif hakk zgn ve yaratc eser sahiplerine
(yazar, sanat, besteci, tasarmc, vd.) belirli bir sre iin
yasayla
tannan
manevi
ve
ekonomik
haklardr. Telif haklar fikirleri deil, fikirlerin ifade etme
biimini koruma altna almaktadr. Telif haklarnn
temelde kiisel ve toplumsal olmak zere iki amac vardr.
Kiisel ama yaratc eser sahiplerini telif haklar
araclyla dllendirmek ve daha fazla eser yaratmaya
tevik etmektir. Toplumsal ama ise zgn ve yaratc
eserleri belirli bir sre getikten sonra toplumdaki
herkesin yararlanmasna sunmaktr. Telif hakk yasalar
hangi eserlerin korunup hangilerinin korunmadn
tanmlar, eser sahiplerinin ve kullanclarn haklarn dzenler ve eser sahibiyle kullanc
arasnda bir denge kurar.
Elektronik Yaynlarda Telif Haklar
Bilindii gibi, dijital yayn teknolojisi eserlerin oaltm ve datm giderlerini byk
lde azaltm ve eserlerin kopyalanmasn kolaylatrmtr. cretsiz eriilebilen bilgi
kaynaklarnn says hzla artmaktadr. Bu gelimelerle birlikte telif hakk anlay da
deimekte, oaltma, yayma, koruma, arivleme, elektronik bilgi edinme zgrl,
elektronik bilgi ticareti gibi kavramlarn yeniden tanmlanmas gerekmektedir. te yandan,
gelien teknoloji telif haklarnn korunmas iin de yeni olanaklar sunmaktadr. rnein,
elektronik ortamdaki eserlerin telif haklarn korumak iin dijital filigran vb. gibi teknolojik
zmler
sunulmakta, telif haklar
elektronik telif hakk ynetim sistemleri
araclyla izlenmeye allmaktadr. Bu
tr nlemler bir yandan yasal olmayan
kullanmlar engellerken bir yandan da
kiisel ya da eitim-retim amal yasal
kullanmlar
engelleyebilmektedir.
Ktphanelerin basl eserleri kullanm
ya da koruma amacyla kopyalamalarna
izin
verilirken
elektronik
bilgi
kaynaklarn bu amalarla kopyalamak
kstlanabilmektedir.
Dijital okuryazarlk dijital teknolojileri
kullanarak bilgi retmek ve mevcut bilgileri etkili ve
eletirel bir biimde deerlendirmektir. Bu srete
bilgisayar donanm, yazlm, internet ve cep
telefonu kullanlr. Fakat, dijital okuryazarlk iin
sadece bilgisayar kullanmay bilmek yetmez. Dijital
okuryazarlk ayn zamanda bilgiyi etkin ekilde
bulma,
kullanma,
deerlendirme,
zetleme,
sentezleme, oluturma ve sunma becerilerini kapsar.

31

Mustafa SANGL - Biliim Teknolojileri retmeni

Biliim Teknolojileri ve Yazlm | 2013

1.6.3. Biliim Sular

Biliim suu en basit tanmyla biliim
sistemlerine kar ilenen sulardr. Bir biliim
sistemine hukuka aykr olarak girmek, orada
kalmaya devam etmek, biliim sisteminden izinsiz
veri kopyalamak, sistemi eriilmez klmak ve
almaz hale getirmek biliim sularn
oluturmaktadr.
Bilgisayarla ilenebilen her su biliim
suu deildir. Genellikle biliim sular ve
bilgisayar aracl ile ilenebilen sular birbirine
kartrlmaktadr. Baz sular gerek hayatta
ilenebildii gibi internet aracl ile de
ilenebilmektedir. Her ne kadar bu tr sular
kamuoyunda biliim sular olarak adlandrlsa da,
hukuki anlamda bu sular biliim sular deildir. rnein, "hakaret suu" gerek hayatta
yze kar ilenebilecei gibi, bir web sitesi araclyla ya da her eit yazmalarla
ilenebilir. Hakaretin internet aracl ile gerekletirilmesi bu eylemi biliim suu haline
getirmemektedir. Byle bir durumda fail hakaret suundan ceza alacaktr. Bu tip rnekleri
oaltmak mmkndr.
Web sitesi aracl ile terr rgt propagandas yapmak, internet aracl ile
uyuturucu madde pazarlamak veya zendirmek sular da bilgisayar araclyla ilenen
sular olmakla birlikte, biliim sular deildir.
Sk Karlalan Biliim Sular
lkemizde en sk karlalan biliim sularnn banda
banka ve kredi kart bilgisini hukuka aykr olarak ele geirerek,
haksz kazan elde etme eylemlerini gsterebiliriz. Banka ve
kredi kartlar, ATM cihazlarnda, baz iyerlerinde ve online alveri sitelerinde kopyalanabilmektedir. Kart bilgisi kopyalanarak
bal bulunan hesaptan alveri yoluyla para ekilmektedir.
Sk karlalan bir dier su, internet aracl ile banka
hesaplarna eriilmesidir. nternet bankacln kullanrken
olduka dikkatli olunmaldr. Bilgisayarlara bulatrlan trojanlar
aracl ile kiilerin internet hesaplar ve ifreleri ele geirilmekte ve havale yolu ile bu
hesaptaki paralar ekilmektedir.
Web sitelerini "hack"lemek, virs, trojan ve kt amal yazlm hazrlamak ve
yaymak, bakalarna ait kullanc ad, ifre, parola gibi kiiye zel bilgileri ele geirmek ve
kullanmak da biliim sularn oluturmaktadr.
Biliim sularnn rgtl olarak ilendiine olduka sk rastlanlmaktadr. Kiiler
kar amal organize su rgt kurarak banka hesaplarna erimekte, kredi kartlarn
kopyalamakta ve haksz kazan elde etmektedirler.
lkemizde biliim sularyla ilgili hukuki dzenlemeler 1990 ylnda yrrle
girmitir.

32

Mustafa SANGL - Biliim Teknolojileri retmeni

Biliim Teknolojileri ve Yazlm | 2013

Biliim Sular le Karlatnzda Yapmanz Gerekenler

Bir vatanda olarak ncelikli greviniz sutan ve suludan haberdar olduunuzda
Cumhuriyet Basavclklarna veya kolluk kuvvetlerine durumu bildirmektir. Eer bir biliim
suunun maduru olunmu ise, vakit kaybetmeden sua ilikin her trl bilgi veya bulgu ile
Cumhuriyet Basavclklarna derhal ikayette bulunulmaldr.
"155 Polis mdat" hattna, 155@egm.gov.tr elektronik posta
adresine bildirimde bulunulabilir.
Baz katalog sular iin dorudan Telekomnikasyon letiim
Bakanlna da bildirimde bulunulabilir. 5651 sayl yasa gerei
belirlenen bu sular; intihara ynlendirme, ocuklarn cinsel istismar,
uyuturucu ve uyarc madde kullanlmasn kolaylatrma, salk iin
tehlikeli madde temini, mstehcenlik, fuhu, kumar oynanmas iin
yer ve imkan salama ve Atatrk aleyhine ilenen sulardr. rnein
ocuk pornografisi ieren, uyuturucu maddeye zendiren veya bu
maddeyi pazarlayan siteler hakknda direkt TBin www.ihbarweb.org adresinden bildirimde
bulunulabilir.
Biliim Sular le lgili Alabileceiniz nlemler
irketinize veya ahsnza ait nemli bilgilerinizin yer ald bilgisayarnz ile zel
gvenlik nlemleri almadan internete balanmaynz.
Sohbet (chat vb.) ortamnda tantnz kiilere ahsnz, aileniz, adresiniz,
telefonunuz, iiniz v.b. konularda bilgi vermeyiniz.
nternet ortamnda tantnz kiilere kredi kart bilgilerinizi vermeyiniz.

33

Mustafa SANGL - Biliim Teknolojileri retmeni

Biliim Teknolojileri ve Yazlm | 2013

Kaynaka
http://www.bilgisayarbilisim.net
http://www.msxlabs.org
http://www.ebidunya.com
http://www.benimvizyonum.com
http://www.kobitek.com
http://www.dersimiz.com
http://www.telekom.com.tr
http://www.notoku.com
http://www.programlar.com
http://www.ylt44.com
http://www.gorselsanatlar.org
http://www.nurweb.biz
http://www.izmir.pol.tr
http://www.digitaldevlet.org

34