1

https://www.facebook.com/groups/dijital.murekkep/
AKILCI DUYGUSAL TERAP VE DER BLSEL DAVRANISAL YAKLAIMLAR
ALBERT ELLS ( b. 1913) Pitsburgh ta

domu 4 yana kadar New York ta yaamtr.

Bronx caddelerinde bym, her trl top sporunu icra etmitir.Zor bir ocukluk geirmi,
12 yandayken annesi ve babas boanmtr. Byk Merikan Romancs olma isteine
karn, 1934 NewYork niversitesinden i ynetimi alanndan mezun olmutur. lk yapt
iler, kullanlabilen pantolonlara uygun ceketleri belirlemek ve hediye ve ss eyas
firmasnda personel yneticisi olmak gibi ilerdir. Ellis bo zamanlarnn enmli bir ksmn
d rnlerini yazmaya harcamtr, ancak zamanla ve de yaymlamada karlat glkler
nedeniyle gereki eyler, zellikle cinsellik ve aile devrimi konularnda yazmaya
ynelmitir.( 1)
1930 ylndaki byk ekonomik kriz ve depresyon zamannda zengin bir i adam olma
fikrinden vazgemi, ancak yine yazmaya devam ederek 28 yana kadar 20 el yazmas
kitapck , iir, oyunlarla ilgili olarak tarafndan yazlmtr. 1942 de yazmak kadar psikolojik
danmadan da holandn kefedince, Columbia niversitesinde klinik psikolojisi
programna girmi ve 1943 te master derecesi, 1947 de doktora derecesi almtr. Master
derecesini aldktan hemen sonra, zel olarak aile ce cinsellik danmanl yapmaya
balamtr. Doktoradan sonra sekin bir psikanalist olma sevdasna kaplm ve Karen
Horney in grubundan bir analistle analiz eitimini tamamlam ve spervizyon alarak
psikoanalizini uygulamaya balamtr. !947 den 1953 e kadar klasik psikoanaliz ve analitik
ynelimlerle ilgili terapi yapmtr.
Ellis psikoanalizin etkisinden giderek kukulanmaya balam ve aktif- ynlendirici
yntemleri aile ve cinsel terapide kullanmaya balamtr. Kendi analizine balamadan nce,
kendisinin baz kiisel sorunlarn zmek zere Epictetus, Marcus Auerelius, Spinoza ve
Bertranda Russel gibi filozoflardan faydalanm onlarn eserlerini okumutur. Kendisinin
sorunlarn zmesine yardmc olan felsefi ilkeleri dananlarna retmeye balamtr. 1955
lerde hmanistik, filozofik ve davran terapilerinin birleimi olan aklc duygusal terapiyi
ortaya karmtr. ( Rational Emotive Therapy- RET / aklc duygusal terapi ADT ). Ellis Ret
in babas , bilisel davran terapilerinde byk babas olarak bilinir. lmnden nceki bir
grmesinde unlar demitir:

psikoterapi alannda onlara unu demekten holanyorum. Ben, biliin ve bilisel

davranc teori ve terapistlerin ncsym, psikoterapide bililerin kabul edilmesi iin
sava verdim ve sonular benim abalarm sonucudur. Sonunda gete olsa kabul
grdm. (Dryden, 1989, p. 545)
1959 da aklc yaamn ilkelerini retmek amacyla kar amac gtmeyen bilimsel amal bir
eitim rgt olan Aklc Yaam enstits irketi kurulmutur. 1968 te The Institute for
Advanced Study in Rational Psychotherapy , New York eyalet niversitesi tarafndan
desteklenen bir eitim rgt olarak kurulmutur. Ellis , ADT , cinsellik ve evlilikle ilgili 30
dan fazla kitap 300 makale yaynlamtr.

TANITIM
RET, bu kitapta sunulan

psikoanaliz, birey merkezli terapi veya gestalt gibi dier

psikoteraptik yaklamlardan radikal bir ekilde farkldr. Bu danmanlk ve psikoterapi

uygulamalarndaki temel perspektiflerle ( bak alaryla ) ilikilidir. Aklc duygusal terapide
bililer, davranlar, strersle ilgili dnce biimleri, karar verme, yarglama ve analiz
biiminde daha ynlendiricidir. Bililer , duygular ve davranlar birbirlerini nemli derecede
etkilerler. ( Ellis, 1979 a, 1979 c, 1987 a, 1989)
RET N GELM
Ellis aklc duygusal terapiyi danmanlaryla yapm olduu psikoanalitik uygulamalar ve
deneyimler sonucu gelitirmitir. Ellis 1988 de psikoanalitik yaklamlarn daha fazla etkisiz
olduunu tartmtr nk bu yaklamlar bireylerin kendilerini daha kt hissetmelerine
neden olmaktadr.
RET, psikoanalitik okulun bir k olarak grlsede, filozofik ve de davransal geleri daha
ar basmaktadr. Dou ve bat daki filozoflar tarafndan bililer, duygular ve davranlar
arasndaki ilikiler sklkla vurgulanmtr. ( Ellis, 1984, b) . insanlar eylerden rahatsz
olmazlar onlar eylerle ilgili dncelerinden rahatsz olurlar ( Dreyden ve Ellis 1988
p.214). Ellis ayrca Adlerin grlerini de nemsemitir. zellikle onun duygusal
tepkilerimiz ve yaam biimimiz bizim inanlarmz ve yarattmz bilinle ilgilidir sav
ilgisini ekmitir.

ANAHTAR KAVRAMLAR
NSAN DOASI
Rasyonel duygusal terapi insann aklc bir potansiyelle doduunu gl dnebileceini
ancak irrasyonel ve rahatszlk yaratacak dnce biimlerine de sahip olabileceini ne srer.
Bireyler mutlu olmaya, kendini gerekletirmeye, ak olmaya, kendilerini ifade etmeye,
dierleriyle ilikiye girmeye ve kendilerini gereki olarak deerlendirmeye yatkndrlar. Var
olan potansiyellerini , kendilerine ykc yaklaarak, hogrsz davranarak , hatasz
davranmaya ynelerek, mkemmelliyeti davranarak, kendilerini sulayarak engellerler.
Ellis (1979b) RET ile ilgili baz anahtar kavramlar listelemitir:

birey biriciktir onlar artlarndaki rahatszlklarndan dolay ve bunlar alglay

biimleri nedeniyle ac ekerler.

D artlardan ok onlarn algladklar artlardan rahatszlk duyarlar.

Kendi bililerini, duygularn ve davranlarn deitirebilme kapasiteleri vardr.

Allm tarzlarnn dnda ve onlardan farkl davran biimleri gelitirebilirler,
dierlerince reddedilince znt yaarlar.

Birey kendini ifade eden, kendini deerlendirebilen ve kendini destekleyen yapya

sahiptir.

Tm insanlarn iki amac vardr. Birincisi canl kalmak ikincisi acdan uzak kalarak
grece kendini mutlu hissetmektir.(1)

Mantkllk , mutluluk ve yaam srdrmek iin seilen amalara ulamaya yol aan
dnce yollarn ierirken, mantkszlk ise bunlara ulamay engelleyen ve ii
kartran dnceleri iemektedir.

Hedonizmin (yaamn tek amacnn zevk olduu dncesi) uzun dnemli ve ksa
hedefleri arasnda, ya da imdi ve buradaki mutluluklar ile u andaki disiplinden
kazanlan daha uzun hedefli mutluluklar arasnda hassas dengeyi salayabilmeyi
ierir.( ellis, 1973)

Ellis rasyonel terapi konusundaki ilk tazsnda RET , anlamak iin temel olan 3 hipotez
nermitir. Birincisi, dnce ve duygu yakndan ilikilidir. kincisi dnce ve duygu
birbiriyle o denli yakn iki birbirlerine elik etmektedirler. ncs hem dnce hem de

4
duygu kendi kendine konumaya ve iselletirilmi cmlelere dnme eilimindedir. Pratik
olarak insanlarn kendi kendilerine syledikleri ifadeleri onlarn dnceleri ve duygulardr
veya duygular , dnceleri haline gelmektedir.
Uygun olan ve olmayan duygular RET in zerinde durduu bir olgudur. Kayg aklc olmayan
dncelere ve makul olmayan inanlara dayand iin gereki olan davran engelledii ve
kartrd iin uygun olmayan duygu durumu olarak kabul edilmektedir. RET, insanlarn
hem mantkl hem de mantksz olmak iin doutan olduu kadar sonradan da kazanlm
gl eilimleri olduu grndedir. Ellis2e gre insanlar hem mantkl olmak ve ho eyler
retmek iin nemli potansiyele sahiptirler hem de hem kendilerine hem bakalarna zarar
vermek , mantksz olmak ve ayn hatalar tekrarlamak iin byk potansiyele sahiptirler.
Ellis, insanlarn mantkszl nasl gelitirdikleri ve nasl koruduklar sorusu zerinde
durmaktadrlar. Mantkszln geliim sreci telkin ve retilerle tamamlanmamaktadr. Ellis,
insanlarn kendilerini mantkl seim yapma kapasitelerini gelitirmediklerini, mantklarn
kullanmayarak kiisel duygusal rahatszlklarn byk lde kendilerinin yarattna
inanmaktadr. Bunun yerine, ocukluk yllarnda kazanm olduklar orijinal nyarglar ve
batl itikatlar kendi kendilerine telkin etmektedirler.
A-B-C KLK TEORS
RET, ABC erevesi ierisinde ilemektedir. Duygusal rahatszlklar irrasyonel dnce
kalplarndan dolaydr. rrasyonel kalplar meli, - mal, zorunluluklar ve yaplmas
gerekenler kapsamnda irdelenir. RET perspektifinden bakldnda bir ok terapist, gemi
yaantlar, gemi olaylar ve erken ocukluk anlar zerine odaklanr. Baz terapistler de
tanmlamay, yorumu ve duygular aklama zerine ar odaklanarak hata yaparlar. Baz
dananlar imdiki duygularn ve erken yaantlarn srarla anlatrlar. Ellis , danan ve
terapistin beraberce alarak danandaki hatal bilileri yakalamada ibirlii iinde olmalar
gerektiini vurgular.
A (harekete geiren olay) ----------- B (nan ) --------------------- C (duygusal ve davransal
!

Tepki)

!
D (yadsnan mdahale)-------E (etki)---- F (yeni duygu)

A harekete geiren olaydr, bir gerei veya olayn veya bir kiinin davrann veya tutumunu
ierir.
B , kiinin A hakkndaki inanlarndan ve szel olarak ifade ettiklerinden oluur.
C, sonu veya bireyin duygusal tepkisidir., yanl olarak dorudan Ay izleyecei
varsaylmaktadr, mutsuzluk veya duygusal rahatszlk ortaya kar.
Ellis, insanlarn iyi veya kt ynde olsun kendi duygusal kaderlerini byk lde kontrol
ettiklerini dnmektedir. Bu doutan sahip olduklaryla sonradan kazandklaryla ve batl
itikatlaryla srekli olarak tekrarlamalaryla kazanlr. ABC bakmndan bu B de ne olduuyla
ilgilidir , bylece yaammzda bizi harekete geiren eitli olaylarn duygusal ve davransal
sonular inan sistemimiz tarafndan kontrol edilmektedir.
Ellis rahatszlk veren hemen hemen her duygunun aada belirtilen 3 temel mantksz
inanlardan bir ya da bir den ou ile yakndan balantl olduunu ileri srmektedir.
1- iyisini yapmalym ve tm baarlarm takdir edilmeli, aksi halde ie yaramaz biri
olacam
2- bana kar nazik, dnceli ve adaletli olmalsn halde puan kaybedersin
3- yaama koullarm iyi ve rahat olmal, bylece istediim her eyi ok fazla aba sarf
etmeden ve rahatszlk duymadan elde edebilmeliyim aksi takdirde lanet bir dnyadr
ve hayat yaamaya demez
TERAPTK LEM
TERAPTK AMALAR
Aklc duygusal terapide,bir ok gelime hastann duygusal rahatszlklarn ve onlar rahatsz
eden kendi davranlarn daha gereki bir yaam felsefesi oluturarak azaltmasyla devam
eder ve onlara bir var noktasna kadar rehberlik eder. Dier nemli teraptik amalar
yaamdaki yanllklar iin kendini ve bakalarn sulama eilimini azaltmay ve gelecekteki
sorunlarla etkili bir ekilde ba etme yollarn retmeyi kapsar.
RET, insan sorunlarnn felsefi kkl olduu varsaymna dayal felsefi yeniden organizasyon/
deerlendirme ile urar. Bylece o ncelikle semptomlar gidermeyi amalamaz, esas olarak

6
bireylerin kendilerini rahatsz eden baz temel deerleri ve zellikleri incelemelerine ve
deitirmelerine ortam hazrlar. Eer bir danann korkusu evlilikte baarsz olma ise ama
yalnz zel korkuyu azaltmak deil bunun yerine hastadaki abartlm dnce biimlerini ve
korkular irdeleme ve yzleme giriimidir. RET terapistlerinin danma srecinde ulamak
istedikleri zel amalar unlardr: z ilgi, sosyal ilgi, ilginin yn, hogr, verimlilik,
olaslklarn kabul, zel dnme, kesin karar, topist olmama, rahatszlklar iin
sorumluluk alma (Ellis, 1979c, Aellis ve Bernard, 1986 Ellis ve Dryden 1987).
TERAPSTN LEV VE ROL
Detaylandrlm amalar baarmak iin terapistin zel grevleri vardr. lk adm dananlara
bir ok irrasyonel / aklc olmayan dnce biimlerini irdelemeyi ve olumsuz dnceler
yerine olumlu dnceler gelitirebilmeyi retmek ve bunlara sahip olduklarn gstermektir.
Dananlar rasyonel olmayan inanlarn rasyonel olanlardan ayrt etmeyi renirler.
Danann bu farkna varn salamak iin terapist danann aslnda sorgulamadan kabul
ettii veya yaratt kendini rahatsz eden dncelere meydan okuyan bir bilim adam ilevi
grr. Terapist tevik eder, ikna eder ve zaman zaman danan bu propogandaya /
kkrtmaya karlk verecek eylemlerde bulunmaya yneltir. Teraptik ilemde ikinci adm
danann farkna varma aamasnn tesine gtrr. Terapist danana, mantksz dnmeye
devam ederek ve kendisini rahatsz eden anlam ve felsefeleri tekrarlayarak,

duygusal

rahatszlklarn nasl aktif tuttuklarn gsterir. Dier bir deyile dananlar kendilerini telkin
etttikleri iin davranlarnn oluturduu sonulardan sorumludurlar. Terapist dananlarna
sadece mantksz ilevlere / fonksiyonel olmayan tutumlara sahip olduunu gstermesi yeterli
deildir. nk bu tip danan muhtemelen imdi baarsz olma korkusuna sahip olduumu
anlyorum ve bu korkular abartlm olabilir fakat halen baarszlktan korkuyorum deme
durumundadr.
Dananlar, irrasyonel dncelerinin ve duygularn fark etmelerinin tesine gtrmek iin
terapist 3. adm atar. Onlara dncelerini belirlemeye ve irrasyonel dncelerden
kanmaya yardm etmeye alr. nk rasyonel duygusal psikoloji hastalarn mantksz
inanlarnn, deitirilmesinin gerekte zor olduunu kabul eder. Dolaysyla terapist bu
noktada hastann kendini sulama ksrdngsn anlamada yardmc olur. ( yaptklarmdan
ben sorumluyum ancak yapmadan da duramyorum o zaman gerek sulu benim :N).

7
Teraptik ilemde drdnc ve son adm danann gelecekte dier irrasyonel inanlarnn
esiri olmaktan kanmas iin irrasyonel yaam felefesi gelitirmesine kar kmaktr. Sadece
bir sorunu ve semptomu yakalamak yeni mantksz inanlarn ortaya kmayacan
gstermez. Terapist iin arzulanan ey irrasyonel dnce biimine saldrma ve dananlarna
nasl bu dncelerle mcadele edileceini ve olumsuz dnceler yerine olumlularn nasl
konulacan gstermedir. Ve yeni tavr ve dnce biimlerini nasl edineceklerini
retmektir. Danan ne kadar bilimsel olursa o kadar hogrl olur.Ellis bu tarz dnerek
hastalarn onlarn daha az rahatsz olabileceklerini dnr.
RET erevesi iinde alan bir terapist dier uygulamaclardan farkl bir ekilde grev
yapar. nk RET nemli bir ekilde bilisel ve yol gsterici davransal ilemdir. O sk sk
danman ve danan arasndaki yaygn ilikiyi azaltr. Terapist esas olarak eitimi vurgulayan
ikna yntemine bavurur. Ellis, rasyonel duygusal uygulayclarn yaptklarn yle aklar (
1989, ss 215-216)

bir ok rahatsz davran motive eden birka temel irrasyonel dnceyi dananlarn
kefetmesini salar

dananlarn kendi fikirlerini anlamalarna yardm eder

dananlara dncelerinin mantksz doasn gsterir.

Danan dnnn aklc olmayna karlk gelen mizah ve anlamszl kullanr.

Bu inanlarn ne kadar anlamsz olduunu ve gelecek duygu ve davransal

rahatszlklara nasl zemin hazrladn gsterir.

Bu fikirlerin nasl yakalanabileceini deneysel olarak yerleen rasyonel dncelerle

gsterir.

Dananlarn duygu ve davranlarn z tahribat yollarn besleyen mevcut ve olas

irrasyonel dnceler ve mantksz varsaymlar gzlemlemek ve azaltmalar iin bilim
adam gibi nasl dnebileceklerini retir.

eitli duygusal ve davransal metotlarla duygularn zerinde dorudan alarak

dananlarn kendi rahatszlklar ile mcadele etmeleri ynnde destekler ve
irrasyonel dnceleri deerek bunu danan yararna kullanr.

Wessler ve Wessler (1980) tipik bir RET durumu deerlendirmesi tanmlar; kritik ilk
oturum dosta iliki oluturma ve danann zgrce konumasn salamak, teraptik

8
iliki biimi oluturmaya odaklanr. Bir kez ibirlii ve uyuma ekillenirse iliki
grnmne daha az nem verilir. Terapi aratrmas hedeflenen sorunlarn tannmasyla
takip ediliri. Terapistler sonu belli sorular sorarlar, yle ki ; en ok hangi sorununuza
yardm edilmesini istersiniz? terapiden en ok ne istersiniz? Amalarn belirlenmesi
terapinin ilk safhasnda temel bir grevdir. Dananlar duygularn, inanlarn ve
kazanmak istedikleri davranlar tanmlarlar. Terapist sorar:
hangi ekilde siz imdi sizden farkl hissetmekten dnmekten ve hareket etmekten
holanrsnz? . Dananlar temel prensiplere ve RET uygulamalarna odaklandrlr.
Rasyonel duygusal terapistler srr teraptik

sre dna tar, onlar dananlarna

irrasyonel inanlarn nasl olumsuz sonulara yol aacan gstererek rahatszln

bilisel yaps hakknda bilgi verirler. Dananlarda sahip olduklar irrasyonel inanlar
yersiz duygu ve davranlara yol atn anlad zaman terapist onlar ortaya karmak
yerine niin onlara skca sarldklar konusunda dananlar dnmeye davet eder.
dev dikkatlice tasarlanr ve danan ll hareketlere yneltmek iin planlanr ve
duygusal davransal deiiklik hedeflenir. Bu devlere daha sonraki oturumlarda da
devam edilir ve dananlara kendilerini rahatsz eden dnce ile mcadele etmek iin
etkili yollar retirler.
Terapinin sonuna doru dananlar gelimelerini gzden geiri, planlar yapar, devam eden
veya potansiyel problemler ile ilgili olarak stratejiler belirlerler.

zet olarak RET terapistleri dananlara kendilerini sulamalarnn ana sebeplerinden

birinin kendini sulama olduunu aktif olarak retirler. Bu sulama duygusunun kendi
performanslaryla kendilerini azarlayarak durdurmak olasdr. Bu da davransal devler
ve sk takip ile mmkndr. Dananlar, duygusal ve davransal rahatszlklara neden
olan irrasyonel dncelerden kendilerini kurtarabilirler.
RET, dier bir ok teraptik yaklamdan zgr, ibirliine ok deer vermeyii, ryalarla
alma, danann gemiine odaklanma, duygular sonsuz bir ekilde ifade etme ve
aratrma ve herkesin bakasna ynelme fenomenine nazaran srekli endieyle yer
vermemesiyle ayrlr. Ellis ( 1989) bu faktrlere uzun zaman vermenin danann daha iyi

9
hissetmesiyle sonulanacana fakat nadiren daha iyi olmada yardm eden hogr terapisi
olduuna inanr.
TERAPDE DANIAN DENEYM
Dananlar ounlukla duygusal davransal sorunlarnn d kaynakl

olduunu

dnrler. RET araclyla dananlar, bu sorunlarn esas olarak yanl inan sonu
olduunu renirler. Dananlar bir kez kendi inanlarnn duygu ve davranlarnn
nemli sebebi olduunu kabul etmeye balarlar ise, bilisel yeniden yaplanma ilemine
etkin olarak katlabilirler. ( Ellis ve Ycager 1989). Bu nedenle de danann rol byk
lde rencinin veya renenin roldr. Psikoterapiye danann problem zme ve
duygusal deiiklii oluturmas mantkl dnceyi nasl uygulayacan renmesi gibi
yeniden eitme ilevi olarak baklr.
Dryden ve Ellis (1988) e gre psikolojik deiiklikler oluturmak iin dananlar unlar
yapmaldrlar:

kendi rahatszlklarn kendileri oluturmalar gereini kabul ederler ve bunu

deitirecek yetenee sahiptirler.

Kiisel sorunlarn kklerinin esas olarak gerek olaylardan ok irrasyonel

mkemmelliyetci inanlardan kaynaklandn anlarlar.

rrasyonel inanlarna kusur bulmay brakmay ve onlar rasyonel seeneklerle uygun

hale getirmek iin mcadele etmeyi renirler.

bilisel duygusal ve davransal deiiklik yntemini kullanarak yeni bir rasyonel

felsefenin oluumuna doru alma ve uygulama yapma anlamas yaparlar.

Teraptik ilemler danann var olan deneyimlerine odaklanr. Birey merkezli ve

varoluu merkezli yaklamlar gibi RET de imdi ve burada deneyimlerine ve ayrca
olumsuz otomatik dncelerin ve ilevsel olmayan sayltlarn deitirilmesine
odaklanr.Terapist danann gemiini aratrmaya ve gemi ile imdiki davranlar
arasnda balant kurmaya ok zaman harcamaz. Ve ebeveynleri ile kardeleri ile olan
ilikilerini derinliine aratrmaz bunun yerine teraptik ilem, danann temel irrasyonel

10
yaam felsefesi ne olursa olsun, onlar kendi dnya grlerini rahatsz eden dncelere
inandklar iin imdi rahatsz olduklarn vurgular. Onlarn irrasyonel felsefeyi nerede
niin ve nasl elde ettikleri ikincil nem tar. Esas sorun dananlarn kendilerini rahatsz
eden durumlar ile ifade ettikleri felsefelerinin nasl farkna varabilecekleri ve dncelere
kar nasl meydan okuyabilecekleridir.
RET teorisine gre yzeysel grn sadece kiilik deiikliine neden olmaz en iyi
ekilde insanlara sorunlara sahip ve bu rahatszln nedenlerinin olumsuz dnce
biimleri oldugunu gretir. Bunlarda gemi yaantlarla ekillenmitir. Anlay doru
olduu zaman bile otomatik olarak iyi bir durum yaratmaz. RET anlay tam olarak bize
kendimizi nasl sabote ettiimizi ve ediyor olduumuzu gstermek ve bunu dzeltmek iin
neler yapabileceimizi grmemize yardm etmek demektir.
Ellis (1979 c, 1988), RET te anlay seviyesi tanmlar. Birincisi yaammzda ki
olaylardan bizi rahatsz etmesi iin setiimiz gerekle ilgilidir. C (sonu noktasnda
kendimizi zeriz aslnda A (olaylar canlandrma) noktasnda olaydan etkilenerek
zlmeyiz kendimize irrasyonel inanlar ina ederek ve bunlar kabul ederek zeriz, ikinci
anlay seviyesi aslnda irrasyonel inanc hangi ekilde elde ettiimize ve onlara nasl
devam ettirmeyi setiimizle ilgilidir aslnda bizim nasl ve niin ve ne zaman duygusal
olarak rahatsz olduumuz nemli deildir. Daha ok biz mutlakiyeti inanmzla
kendimizi yeniden telkin etmeye devam ettiimizden bugn bu ekilde kalrz. Bizim
kendimizi artlandrmamz bakalar daha nce artlandrlmamzdan daha nemlidir..

nc anlay dzeyi kendimizi zme eilimimizi ve kiiliimizi deitirmek iin hibir

sihirli yol olmadn anlamakla ilgilidir. Eer biz sadece almaya ve uygulamaya istekli
isek deitirebiliriz. nann irrasyonel olduunu kabul etmek deitirmek iin yeterli
deildir. Kendimizi ne kadar mutsuz ettiimizi ve zdmz aka grmek nemli
deildir. Bizim rahatszlk yaratan inanmz aktif olarak deitirmedike ve ona kar
harekete gemedike pek iyileme salayamayz. Eer rahatszlk dngsnn devamn
krmay umut edersek inanlarmza bilisel duygusal ve davransal olarak kuvvetle ve
srarla kar karsak , nemli olan budur.

11
3. anlay seviyesine benzetme yapmak iin 13. blmde tantlan Stan n kadn korkusunda
altmz farz edelim. O , ekici kadnlar tarafndan tehdit edildiini hisseder ve gl
kadnlara nasl tepki vereceini ve kadnn ona yapacaklarndan korkar.
1. anlay seviyesinde stan, kendi kadn korkusunun gemi nedenleri olduunun
farkeder. Bu neden annesinin onu idaresi altna almaya uramas ile ilgili deildir. O
daha ok onun , annesinin onu etkisi altna almaya uramam olmas gerekir
eklindeki irrasyonel dnce biimi ile ilgilidir. O kadar mantkszdr ki bu dnce
dier kadnlar da ona hkmetmeye alyorlar eklinde genellenir.
2. anlayn ikici dzeyinde Stan kadnlar tarafndan tehdit edildiini fark eder ve onlarn
varlndan

rahatszdr

nk

hala

sonsuzlukla

devam

edeceini

dnr.

Kadnlarlayken panik yaptn grr nk o kendisine kadnlar beni hadm

edebilirler der veya onlar benim sperman olmam beklerler der. Veya baka
irrasyonel dnceler oluturur.
3. anlay seviyesi, aktif olarak mcadele ederek kendi irrasyonel inanlarn deitirmek
iin gayretle almadka ve uygulama yapmadka ve kar propoganda doas eyler
yapmadka hemen deimeyeceini Stan tarafndan kabul ile ilgilidir. Bu nedenle
onun devi cazibeli bir kadna yaklama ve tarihi / saati sorma olabilir. Bu tarihte
irrasyonel zorlayla nerelere varabilecei veya ne olabilecei ve katastrofobik
(felaket) beklentiler ile mcadele edebilir. Korkular hakknda konuma nemli bir
davran deiiklii yaratmayacaktr. nemli olan onu eyleme geirecek ve irrasyonel
dncelerini deitirebilen yeniden bilisel yaplanma srecine doru ynelmesidir.
Stan reddedilme korkusu ile baa kma yollarn ve ayn zamanda reddedilme korkusu
tespit edilmeden kendini nasl koruyabileceini renecektir.

TERAPST VE DANIAN ARASINDAK LK

Terapist ve danan arasndaki zel iliki sorusu dier bir ok terapide olduundan bir
anlamda RET de yer alr. artsz olumlu saygnn birey merkezli kavramlara yakn olan RET
kavram kabul ve hogrdr. Buradaki ana fikri dananlara kendilerini sulamadan
kanmalarna yardm etmektir. Dananlar davranlarn dzenleyebileceklerinden ama
onlarn kendilerini kabulne zemin hazrlamaktr. Davranlarn ne kadar bo olduu nemli
deildir. Terapistle bir kiilik olarak hastalarn deerlendirmeyi reddedecek ayn zamanda
onlarn sama ve rahatsz edici davranlarna kar koymaya istekli olarak onlara tam kabul

12
gsterirler. RET iliki merkezli terapiler gibi deildir ve kiisel scaklk deerine ve empatik
anlaya ve terapiste kar bamllk duygusu gelitirerek retici olabilen anlaya ve scak
kabule yer vermez. Gerekte RET terapistleri dananlarna retme, bibliyo terapi ve
davran belirlemesi

kiisel olmayan eitli teknikleri kullanma yerine onlara scaklk

vermeksizin kusurlu insanlar olarak kabul edebilirler. Fakat daima artsz tam kabul
reterek model olmaya alrlar.
Baz RET uygulayclar dosta iliki ve birlikte almaya Ellis2in yaptndan ok daha fazla
nem verirler. Wessler ve Wessler (1980) Rogers n teraptik artlarnn ( artsz olumlu
sayg, empati, terapist ciddiyeti) nemli deiiklikler yaratt biz bu deiiklik durumlarnn
nemli olduuna inanrz fakat onlar ynlendirmesiz durumlar kadar ynlendirici durumlara
da uygulanrlar.
Danan ve terapist arasnda dosta bir iliki geliimi Digiuseppe ve Wessler (19809
tarafndan teraptik kazanmlar iin bir anahtar olarak vurgulanmtr rasyonel duygusal
terapistler kendi inan ve deerlerini amakta serbest ve dolaysz olurlar. Bazlar kendi
kusurlarn dananlaryla paylamaya isteklidirler. Bu sre boyunca etkileim tevik edilmez
ve olutuu zaman terapistlerin ona engel olmas olasdr.
UYGULAMA: TERAPTK TEKNKLER VE PROSEDR
RASYONEL DUYGUSAL TERAP UYGULAMASI
RET terapistleri ok tipik ve tamamlaycdrlar ve bilisel etkili davran tekniklerini bireysel
danmalarda kullanrlar. Bu teknikler genel klinik sorunlara, anksiyete, depresyon, kzgnlk,
evlilik sorunlar kiiler aras ilikilerde yetersizlik, ebeveyn baarszlklar, kiilik
bozukluklar, obsesif kompulsif bozukluk, yeme bozukluklar, psikosomatik bozukluklar,
cinsel ilev bozukluklar ve psikotik bozukluklara uygulanr.(Warren ve MC Belarrn 1987)
Takip eden konu esas bilisel duygusal davransal tekniklerin Ellis tarafndan tanmlanan
eklinin ksa bir zetidir.
Bilisel yntem: RET uygulamalar genellikle teraptik ilemi gl bir bilisel metadoloji ile
birletirirler. RET , dananlarnn kendilerine sylemeye devam ettikleri eyin abuk ve
direkt durumunu gsterir. Sonra onlara artk inanmalar iin kendi z ifadeleri ile nasl
ilgileneceklerini retir. RET , onlar geree bal felsefe elde etmeye tevik eder. RET
nemli ekilde, dnmeye , mcadele etmeye, mzakereye kar koymaya, yorumlamaya,

13
aklamaya ve retmeye dayanr. Bu bilisel tekniklerin bir ka RET terapistlerinde mevcut
olduu ekliyle yledir:
1-rrasyonel inanlarla mcadele: RET in ana bilisel yntemi , terapistin aktif olarak
danann irrasyonel inancna kar koymas ve onlara nasl kar koyacaklarn retmekten
ibarettir.
Pek ok soru hastann olumsuz otomatik dncelerini deerlendirip, bunlar olumlularla
deitirmelerine yardmc olabilir. Grme srasnda terapist ve hasta olumsuz dnceleri
birlikte sorgulayp alternatifler retirken, grme dnda hastalarn ev devleri ve kaytlar
yolu ile bunu srdrmesi istenebilir.aada olumsuz otomatik dncelerin rasyonel olup
olmadklarnn deerlendirilmesi ile ilgili baz sorular vardr:
a) bu dnce iin ne gibi kantlarnz var?bu durum iin baka bir bak as olabilirmi?
b) Acaba bakas bu durumda nasl dnebilir?
c) Yarglarnz acaba nasl hissettiinize mi yoksa gerek hayatta ne yaptnza m
dayanyor?
d) Kendinize gereki olmayan ve ulaamayacanz kadar yksek standartlar m
belirliyorsunuz?
e) Ya hep ya hi tarznda m dnyorsunuz?
f) Eer dndnz gibi olursa ne olur?
g) Bir ay bir yl on yl sonra ne olacak?
h) Sorunlarla ba etm2e becerinizi azmsyor musunuz? (2)
Dananlar olumsuz otomatik dncelerini brakncaya veya onu kuvvetlice dierinden
ayrncaya kadar zellikle yaplmas zorunlu olanlar, yaplmas gerekenleri ve yaplrsa iyi
olacaklar tekrarlarlar. Dananlarn kendilerine sormay renecekleri baz soru ve ifadeler
yledir: niin insanlar bana drste davranmal? Eer denediim her eyde baarl
olamazsam tamamen km olacam nereden rendim? Eer istediim meslee sahip
olamazsam bu hayal krkl yaratabilir ancak kesinlikle katlanmalym. Eer yaam
istediim gibi gitmez ise bu felaket deil uygunsuzdur.
2- Bilisel dev: RET, dananlarn sorunlarnn bir listesini yapmalarn ister. Onlarn
mutlakiyeti ( - meli, - mal tarz)inanlarn sorgulama ve bu inanlar ile mcadele etmek
iin bu liste yaplr. Onlara, ilerindeki kendi mesajlarnn bir paras olan yaplmas
gerekenler ve yaplmas zorunlu olanlar tarz devler verilir.

Bilisel Davran Terapiler. TPD Yaynlar.

14
Bilisel tedavilerde ev devlerinin nemli ilevleri vardr.bunlar yle zetlenebilir:
a) tedavi grmeleri dnda tedavinin srmesi iin bir yap oluturur.
b) Tedavinin daha spesifik olmasn salar
c) Tedavi grmesinde kazanlan i grnn gerek yaama transferini kolaylatrr.
d) Ev devlerinin sonular hastann iyilemesi ile ilgili bir geri bildirimdir.
e) Ev devleri hastann tedaviye aktif katlmn salar. (3)
devler ksm gnlk yaamda karlalan bir ok soruna uygulanan RET in ABC kuram
uygulamasndan ibarettir. Dananlar RET z yardm formunu doldururlar, dananlar
kendilerini kstlayan inanlara kar koymalarn salayacak anlama ile kendilerini tevik
ederler. rnein, baarszlk korkusu nedeniyle seyirci nnde rol yapmaktan korkan ancak
yetenei olan bireyin bir oyunda kk bir rol almas istenebilir. baarsz olacam
aptalca grleceim veya kimse benden holanmayacak gibi olumsuz ifadelerin yerine
Daha olumlu ifadeler mesela, baarsz olsam bile bu beni aptal konumuna koymaz rol
yapabilirim hatta elimden gelenin en iyisini yapmaya alacam holanlmak gzel anka
herkes beni sevmeli dncesi sama ve mantksz ve bu dnyann sonu deil, yaptm baka
gzel eyler var gibi konulmas talimat verilir. Bunun arkasndaki kuram ve benzer devler
insanlarn sk sk olumsuz kendini deerlendirmelerde bulunduklarn ve pein hkml
olarak kendilerini baarsz kldklarna iaret eder. Dananlar seanslarda devleri yapmaya
tevik ediliri ve zellikle oturumlar arasnda her gnk durumla ilgili olarak denenen
davranlarn anksiyete dzeylerine nasl etkiledii tartlr. Dolaysyla dananlar aamal
olarak anksiyete karsnda nasl davranacaklarn ve irrasyonel dnceleriyle nasl ba
edeceklerini renmeye alrlar.
3 nver., ss:29-30
Terapi bir eitim sreci olarak/ yeniden yaplanma sreci olarak alglandndan Ellis in
terapiye ilikin el kitaplarnn okunmas tavsiye edilir. Dananlar kendi terapi oturumlarn
eletirebilir ve dinleyebilirler. Deiiklik yapmak zor itir ve oturumlarn dnda devleri
uygulama gerek bir deneydir.
3- Kullanlan dili deitirme: RET , tam ve doru olmayan dilin bozulmu dnce
sistemlerinin bir nedeni olduu ile urar. ( gnmzde NLP uygulamalar rnek verilebilir.
:N.) Uygulamaclar , dilin dnceyi ekillendirdii ve dnmenin dili ekillendirdii
yerlerde dananlarn kullanm olduklar szck kalplarna dikkat etmeleri gerektiini
vurgular. Dananlar, tercihlerle yaplmas gerekenler/zorunluluklar, zorunlu olanlar ve

15
yaplsa iyi olanlarn deitirilebileceini renirler. ............eer olmazsa ne olur* olmazsa
uygunsuz olur demeyi renirler. aresizlik ve sulama yanstan szck kalplar kullanan
dananlar yeni szck kalplar kullanmay renirler. Onlar gizil glerini yaplmas
gerekenler ve zorunlu olanlarla, mutlakiyeti tercihlerinin yerini deitirerek kabul edebilirler.
Kendi dil kalplarn deitirme ilemi ve yeni ifadeler oluturma istei aracl ile dananlar
farkl dnme ve davranmaya balarlar ve sonu olarak farkl hissederler.
4- Mizah kullanm: Bir aratrma mizahn RET terapistlerinin en popler tekniklerinden biri
olduunu gstermitir. Ellis kendisi danan soruna gtren abartl dnce biimi ile
mcadele etmede mizah iyi ekilde kullanma eilimine sahiptir. RET, duygusal
rahatszlklarn, bir kimsenin kendini ok ciddiye almaktan ve yaam olaylarnda mizah ve
esprili bak asn kaybetmesi durumunda ortaya ktn syler. Sonu olarak danmanlar
bireyin ar ciddi taraflarna saldrda bulunurlar ve onlara istinaden yaam felsefelerine kar
koymada yardm etmek iin mizaha yer verirler. Ellis oturumlarnda ve muayenesinde
zellikle rasyonel ve komik arklar kullanr ve insanlar endie ve depresyonda olduklar
zaman ark sylemeye tevik eder. O mizahn dananlarn mtemadiyen srdrdkleri
dncelerin anlamszln gsterdiine inanr. Dananlarn ok daha az ciddiye alarak
onlara yardm ettiini dnen bir yaklamdr.
5- Duygusal teknikler: duygusal olarak RET uygulamaclar artsz kabul, rasyonel duygusal
rol yapma, model oluturma, rasyonel duygusal utandran saldrlar hayal etme gibi
altrmalar kapsayan bir prosedr kullanrlar. Dananlara artsz kabuln bir deer olduu
retilir. Hatta onlarn davranlarnn kabul zor olsa bile onlar kendilerini duyarl kiiler
olarak grebilirler. Dananlara algladklar kusurlarnn kendilerini tahrip etmede nasl
kullandklar gsterilir.terapistlerin dananlarna kendilerini kabul etmeyi retmede
kullandklar tekniklerden biri de model oluturmadr. Terapistler oturumlarda kendileri
olabilmelidirler. Dananlarnn onayn aramaktan kanrlar ve olmas gerekenler ile
zorunluluklar ile yaamazlar. Ve dananlarna kar ktklar iin kendilerini riske
attklarnn bilinci ile terapiyi srdrrler. Onlar zor danan modelini oluturarak danan
tarafndan kendilerini kabule zorlarlar.
RET terapistleri dananlarn hznl yklerini hzne uygun beden dili ile aktarmalarn
tevik etmezler. Duygusal ve gl teraptik stratejiler karmn kullanmasna ramen , O,
seici ve ayrmc durumlarda byle yapar. Bu stratejiler hem terapi hem de gnlk yaam
devlerinde kullanlr.bu gibi tekniklerin amac basite bir temiz deneyim salamak deil
dananlara dncelerini duygu ve davranlarn deitirmek iin yardm etmektir bir yaant

16
geirmelerini salamaktr. Bu uyarc ve duygusal teraptik tekniklerden bazlar aadakileri
ierir:
1- RASYONEL DUYGUSAL HAYAL: Bu teknik yeni duygusal kalplar kurmak iin
tasarlanm youn zihinsel uygulama eklidir. Dananlar tam olarak gerek yaamda
dnmek, hissetmek ve davranmak istedikleri gibi dndklerini, hissettiklerini ve
davrandklarn hayal ederler. Dananlara olacak kt eylerden birinin ve durumlar
hakknda abartl znt hissetmenin duygularn denemenin ve sonra dncelerini
uygun duygu durumuna dntrmenin nasl hayal edileceini de retilebilir. Bir kez
dahi olsa abartl duygularn uygun duygu durumlarna dntrebilirlerse kendi
yaamlarnda da bu deiimi yakalama ans elde edebilirler.byle bir teknik kiiler
aras ilikilere ve birey iin sorun olan dier durumlara da faydal bir ekilde
uygulanabilir.Ellis rasyonel duygusal hayalin birka hafta sresince hafta da birka
kez uygulanrsa bu tip olaylar karsnda artk znt hissedilmeyeceini ifade eder.
2- ROL YAPMA :

rol yapmada hem duygusal hem de davran bileenleri vardr.

Terapist sk sk danann kendi rahatszln oluturmak iin kendisine ne sylediini

ve uygun olmayan duygularn uygun olanlarla deitirmek iin neler yapabileceini
gstermek iin sz keser. Dananlar bir durumda hissettikleri eyleri ortaya koymak
iin belirli davranlar hikaye edebilirler. Odak noktas ho olmayan inanlar ile ilgili
olan irrasyonel dnceyi nemseme eklindedir. rnein, bir kadn kabul edilemez
korkusu ile niversite mezunlarn renci olarak kabul eden bir faklteye
bavurmaktan vazgeebilir. Onun setii okula kabul edilmeme dncesi aptal
olduu inancn ortaya karr. O, dekann niversite mezunu rencilerle yapt bir
mlakatta rol alr, zntsn ve ona sebep olan irrasyonel inann ifade eder ve
kesinlikle kabul edilmesi gerektii eklindeki irrasyonel dncesini aklar byle bir
kabul oluturmasnn anlam kendisinin aptal ve yetersiz olduu ile ilgili deildir.
Bunu ifade ederek hem kendini kabul eder hem olumsuz otomatik dncesini
sorgular hem de ilevsiz temel sayltsndan vazgeer.
3- UTANMA VE SALDIRI ALITIRMALARI: Ellis (19889 belirli ekillerde davran
zerinde irrasyonel utanmadan insanlar kurtarmak iin altrmalar gelitirdi. Ona
gre, eer birisi bizim aptal olduumuzu dnrse felaket olmadn kendimize
syleyerek utanma hissini inatla reddedebileceimizi dnr. Bu altrmalarn ana
noktas dananlarn bakalar onlar beenmedii zaman bile utan hissi

17
oluturmamalar zerinedir. Bu ilem zellikle hem duygusal hem de davransal
bileenleri kapsar. Dananlara bakalarnn dncelerinden korktuklar iin baz
eyleri yapmaktan kendilerini alkoyduklarn syleyerek bu riski almalar ynnde
onlara ev devleri verilebilir. Dananlar bakalarna ve kendilerine zarar verebilecek
altrmalar yapmaya tevik edilmezler. Sosyal dzen kurallarn az olarak bozma
sklkla faydalla hizmet eder.rnein; dananlar otobs ve tren duraklarnda
barmaya dikkat ekmek iin kaln elbiseler giymeye ve ark sylemeye tevik
edebilirler. Bir konferansta aptal bir soru sorabilirler, kendilerine yetersiz hizmet
sunan bir garsona bahi vermeyi reddedebilirler. Bu tip devleri yaparak dananlarn,
bakalarnn davranlar ile ilgilenmediklerini grmeleri olasdr. Dananlar utan ve
rezillik duygularna kaplmadan kendileriyle ilgili altrmalar yapabilirler. Onlar
kendi utanma duygularn kendilerinin yaratt inancna varncaya kadar ve daha az
yasaklanm

davranlarda bulununcaya

kadar uygulamalara devam

ederler.

Dananlar, sonu olarak bakalarnn tepkilerine izin vermeye devam etmek iin
hibir nedene sahip olmamay, yapmak istedikleri eyleri engelleyecek dierlerinin
tepkilerini ve beenilmemeyi gze almay renirler.
4- G VE KUVVET KULLANIMI: Ellis, g ve kuvvet kullanmn, dananlarn
zihinsel anlaytan duygusal anlaya gemede yardm etmek iin bir yol olarak nerir.
Dananlar,

irrasyonel

inanlarn

ifade

ettikleri

gl

diyaloglarn

nasl

yneteceklerini ve onlara nasl gl karlklar verebilecekleri gsterilir. Bazen

terapist dananlarn kendilerini rahatsz eden irrasyonel felsefelerine kuvvetle
balanarak rol yaparlar. Danandan kendisini ikna etmeye alan terapistle tartmas
istenir ve bu yanl fikirlerden vazgemesi iin g ve enerjinin yukarda anlatlan
utanma-saldr altrmalarnn temel bir paras olduu anlatlr.

DAVRANI TEKNKLER
RET uygulayclar ok dzenli davran terapi ilemleri zellikle bilgi artlandrma,
kendini idare etme ilkeleri, sistematik duyarszlatrma, dinlenme teknikleri ve model
oluturmay kullanrlar. Davran devlerinin zellikle gerek yaam durumlarnda

18
yaplmas nemlidir. Bu devler sistematik olarak yaplr ve bir forma kayt edilir ve
analiz edilir. Bir ou hassasl azaltma, beceri eitimi ve atlganlk eitimini kapsar.
RET dananlar kendi hassaslklarn aamal olarak azaltmaya ve zaman zaman
yapmaktan korktuklar eyleri yapmaya tevik edebilir. rnein, asansr korkusu olan bir
ahs gnde 20-30 kez yukar aa karak ve inerek korkusunu azaltabilir. Dananlar
gerekten yeni ve zor eyler yaparlar ve bu ekilde daha gl olduklarn hissederler.
Farkl hareket ederek ben daima baarsz olacam nk imdiye kadar bir ok kez
baarsz oldum gibi irrasyonel inanlarn deitirmeye ynelirler.
DANIAN NFUSUNA RET UYGULAMALARI
RET, anksiyete, dmanlk, kiilik bozukluu, psikotik bozukluk, depresyon, cinsiyet
sorunlar, evlilik, ocuk bytme, geliim a sorunlar, sosyal beceri eitimi ve kendini
ynetme gibi alanlarda tedavi edici ve yol gsterici olarak uygulanmaktadr. Ellis tm
dananlara mantk analizi ve felsefi yeniden yaplanma aracl ile yardm edilebileceini
iddia etmez. Bazlar iddetli bir rasyonel analizi takip edebilecek kadar zeki deildir.
Bazlar gerekten ok uzaktr. Bazlar ok yal ve uysal deildir. Bazlar felsefi olarak
rasyonel analizleri kabul etmemek iin savunma mekanizmalarn ska kullanr. Bazlar
kronik ekingen veya sihirli zmler aramada srarc davranarak sorumluluk almaktan
kanrlar. Bazlar nemli bir ekilde RET uygulamalarnda ibirliine ve ev devlerini
yerine getirmede etkisiz kalrlar. bazlar kendi gizemlerine bal temel deiiklikler
yapmay reddeder. RET in uygulama alanlarndan bazlar: 1- bireysel terapi 2- grup
terapisi 3- ksa terapi 4- evlilik terapisi 5- aile terapisi.

1- BREYSEL TERAP UYGULAMASI

Bire bir uygulamada RET zel bir soruna ksa dnemde odaklanmaya eilimlidir. Ellis bir
ok danann haftada bir oturumla grldn syler. Dananlar kendilerini bask
altnda tutan sorunlarn tartrlar. Ve bu durumlarda kendilerini zen duygular anlatrlar.
Sonra terapist zc duyguya neden olan gemi olaylar kefeder. Danana dev
verilerek irrasyonel inanlarna kar koymasna yardm eder. Terapist danann
irrasyonel fikirlerini direkt olarak uygulamamalarn destekler ve bu dnceler yerine

19
daha rasyonel kalplar gelitirmeleri ynnde tevik eder.her hafta danandaki gelimeler
kontrol edilir ve dananlar daima nemli semptomlardan ounu kaybedinceye kadar ve
daha hogrl daha rasyonel yaam tarzn reninceye kadar grmelere devam edilir.
Bu srete dananlar irrasyonellikleri ile nasl mcadele edeceklerini renirler.
Ellis, bir ok duygusal rahatszlk eken danannn bireysel veya grup terapisine
rendikleri eyleri de uygulamalar iin bir yl devam etmelerini nerir.
2- GRUP TERAPSNN UYGULAMASI
RET , grup terapisi iin ok uygundur. nk tm bireylere grup oturumlarnda RET
prensipleri uygulama ile retilir. Onlar riske girerek yeni davranlar gelitirmeyi ve bol
bol dev yapma frsat bulurlar. yeler atlganlk eitimi, rol yapma ve eitli riske girme
aktivitelerini deneme frsatna sahip olurlar. Sosyal becerileri renir ve grup
oturumlarnda ve sonrasnda dierleri ile etkileim uygulamas yaparlar. Hem dier grup
yeleri ve lider onlarn davranlarn gzlemleyebilir ve geri bildirimde bulunabilir.
Bireysel terapide danan genellikle gerek raporlar ve sonrasn ifade eder fakat grup
terapisinde dananlar radikal felsefi deiiklikleri gelitirebilmek iin tasarlanan
irtibatlara angaje olabilir. Ellis bir ok RET danannn baz noktalarda bireysel terapi
kadar grup terapisini de denemelerini nerir.
3- KISA TERAP
Tasar olarak RET ksa terapi olarak ta uygundur. Ksa zaman terapi grecek olan
dananlar iin A,B,C yaklam hem anlamaya

hem de rahatszlk yaratan tavrlar

deitirmeye alr. 1- 10 oturumda yaplabilir. zel sorunlu insanlar iin iini kaybetme
korkusu emeklilik gibi durumlarda RET ksa srede yardmc olabilir. Bu gibi durumlarda
dananlara RET prensiplerin, tedaviye ek retici malzemelerle (teyp, z yardm formlar
gibi) nasl uygulayacaklar retilir. Faydal bir ara dananlar iin terapi oturumlarn
kayda almak ve daha sonra sk sk bu oturumlar dananlara dinletmektir. Bu ileme
balanarak kendi sorunlarnn doasn daha iyi idrak eder ve kendilerine are bulma
yolunda grmeye balarlar.

20
Hem zihinsel salk alanlarna hem de profesyoneller iin RET kriz durumlarnda
yardm etmek iin faydaldr. Rahatszla neden olan sadece kriz deil olaylara nasl
yaklatmz nasl yorumladmzdr. Yaklam ve yorumlarmz tepkilere tepkilerimiz
de rahatszla neden olur. rnein, karsnn kendisinden ayrlacan renen orta yal
adamn durumuna bakalm, ad Sam. Kars uzun sreli baka bir ilikiye giriyor . Sam
tamamen yklm bir ekilde beni kimse istemez ben sevimsiz hoa gitmeyen biriyim
tarz dncelerle terapiste bavurabilir. Sam ile yaplan teraptik almada onu yanl
ynlendirilmi bir programa benzediini dnmek faydal olacaktr. Sam bu bilgiyi nasl
karlayacaktr. Eer o karsn yllardr kendisini seven ve kendisinden memnun olan biri
grseydi ona olan duygular ok gl olacakt. Terapist Sam n beklentilerini ve ayn
zamanda kendini aalayan lanet okuyan ifadelerini ortaya kararak bunlar arasnda
balantlarla ie balayabilir. Samn kendini incinmi, kullanlm ve zgn hissetmesine
ramen kars tarafndan aldatldnda kendisini fazla harap etmemesi ve terk edilen biri
olarak bu duygular hissetmemeyi renmesi mmkndr. RET aralarn kullanarak hi
bir kadnn onunla hibir ey yapmak istemeyecei gibi kendini kstlayc ve zora sokucu
dnceleriyle ba etmesini salamak mmkndr. ayet bir kadnla ilikiye girmek
isterse kadnla beraber olmak ve bulumak iin neler yapmas gerekiyor ise onlar yaparak
kendisi ile mcadeleye balayabilir. Karsn yceltme ve ona ykledii gce kritik bir
bak yapabilir, eletirebilir ve yeni ilikisinde yeni bak alar anlamlar reterek
zntsn hafifletmeye alabilir. ( aldatldm ancak bu sevilmediim anlamna
gelmez, her kadn beni aldatacak diye bir ey yok, yeni ilikim yeni balanglar
yapmam iin bir frsat olabilir tarz .N.)
4- EVLLLK TERAPS : RET uygulamaclar iftleri zellikle birlikte grr. Terapist
her bireyin ikayetini dinler ve ksa zamanda suu, depresyonu ve dmanl azaltma
giriiminde bulunur.elere farkllklardan daha az rahatsz olsun diye veya farkllklar
bulup karsnlar diye RET prensipleri retilir. iftlerin iliki zerinde almak
isteyip istemediklerine karar vermeleri eklenir. Eer onlar baz temel sorunlarn neler
olduu konusunda hem fikirler ise szleme yaparlar aba ve fedakarlklar yoluyla
sorunlarn zmeye alrlar. Ve birbirleriyle dolaysz ve rasyonel bir ekilde nasl
konuacaklarn renirler. Her terapi terapiye gelen iftler iin zeldir ve her iliki
iin tek tip bir

dzenleme yaplamaz fakat iletiim, cinsiyet ve dier beceriler

retilebilir. Her birey RET ilkelerini bireysel olarak renir ve ilikiye sunar bylece
zamanla ilikinin yaps deiir sorunlar daha azalr.

21
5- ALE TERAPS UYGULAMALARI : aile terapisin amalar temel olarak bireysel
terapininkilerle ayndr. Aslnda aile yelerine dier yelerin hareketlerini ok ciddiye
alarak kendilerini rahatsz etme konusunda sorumlu olduklarn grmelerine yardmc
olunur. Dier bir deyile onlara aile yenizin u davrann olumsuz yorumlayarak
kendinizi rahatsz ediyorsunuz tarz alanr. Onlara dier aile bireylerinin onlar
istedii biimde ynetme izni verdileri konusu ile ilgili olarak ilikileri zerinde
dnmeye tevik edilirler. ( bakalarnn tuzana dmemek iin bir asansr
olduunuzu dnn ve u levhay asn..-kullanm d-..siz asansrseniz dierleri
dmeye bastnda sinirleneceksiniz basmadnda sinirlenmeyeceksiniz. .N.)
RET aile yelerine kendi harekelerinden ncelikle sorumlu olduklarn ve aile
ortamlarnda kendi tepkilerini deitirmeyi retir. Rasyonel duygusal bak as,
aile bireylerinin ailedeki bir bireyi dorudan deitirmek iin ok az gce sahip
olduklarn dnr. Bir aile olarak her bireyin kendi bireysel dnme ve hissetme
kalplarn kontrol etme gcne sahip olduu gsterilir. ( bizler sadece kendimizi
kontrol edebiliriz dierlerini deil. .N.). Bu nedenle her birey bir birim olarak aileyi
dolayl etkileyen kendi davranlarn belirleme ve ynetme durumundadr.
BECKN KAVRAMA/ BLSEL TERAPS: Yaklam RET ile bir ok benzerlii
olan ve Beck tarafndan gelitirilen Bilisel / Kavrama Terapi olarak bilinir. Kavrama
terapisi RET gibi aktif, talimat, snrl zamanl yapsal yaklamdr. O, olumsuz
dnceleri ve uygun olmayan ilevsel sayltlar tanmlama ve deitirmeyi
vurgulayan bir terapi eklidir.
Bilisel terapide ilk bata ele alnan konulardan biri de hastaya otomatik dncelerini
yakalamay retmek ve bu dncelerin duygu ve davranlar nasl etkilediini
gstermektir. Beck e gre erken yaantlar hatann kendi ve dnya ile ilgili baz temel
ilevsel olmayan emalarn gelimesine yol aar. Bu emalar daha sonra alglar
organize etmede ve davranlar ynetmede kullanlr. Baz sayltlar son derece kat,
uta, deimeye direnli ve bu nedenle de ilevsel deildirler. rnein, kiisel deer
yalnzca baarya baldr inanc baarszlkla karlanca depresyona yol aabilir.
levsel

olmayan

dnceler

aktif

olunca

olumsuz

otomatik

dnce

bombardmanna yol aarlar. Hoa gitmeyen duygulara yol atklar iin bunlara
olumsuz denmektedir. Kiinin kontrol olmadan akla gelirler. (4)
Beckin yaklam deneyimlerini nasl yaplandrdklar ile belirlenmi, dnce ve
davran ekli kuramsal rasyonaliteye baldr. O, Ellis ten bamsz olarak kuramn

22
oluturmutur ancak anlam yaklamlar, danana kendisini anlama ve kavrama
ynnde ayn etkiye sahiptir.
Beckin bilisel kuram duygusal zorluklar veya rahatszln doasn anlamak iin
uygulanr. O bireyin zc olay ve dnce akmna tepkisine odakland iin
nemlidir. Ayrca amac danann dnce biimini deitirmektir. Bilisel terapi
depresyon, genel anksiyete, sosyal anksiyete (sosyal fobi gibi) , snav kaygs, fobiler,
psiko somatik rahatszlklar, yeme bozukluklar, kzgnlk ve kronik fke sorunlarnda
tedavi edici bir yaklam olarak kullanlmaktadr.
BLSEL TERAPNN TEMEL ZELLKLER.
Psikoanalitik terapiyi yllarca uygulayan Beck, dananlarnn olumsuz otomatik
dnceleri ile ilgilendi ve onlarn bu dncelerini gzlemlemelerini istedi. Ona
gre olumsuz dnceler srarcdr ve kolayca gitmezler ve duygusal glkleri olan
bireyler zel mantk hatalar yapmaya eilimlidir. Bu hatalar kendini gzden drme
ve kmseme ynnde dardan gelen gereklerdir. Beck, dananlarna i diyalogun
nemini anlatr. Onlarn kendilerini, gsterme ve ynetme ekilleri, vnme veya
eletiriye aklklar, olaylar yorumlama ve tahminde bulunmalar duygusal
rahatszlk ve depresyon gelitirmelerinde.etkili olduunu ne srer.
Bilisel terapinin baz sayltlar unlardr:
1- yapsaldr: her terapi grmesi hastann ve terapistin anlat ekilde planlanr.
2- Aktiftir: hem terapist hem de hasta aktif olarak terapi srecine katlrlar. liki
nemlidir.
3- Direktiftir: terapist grmeyi idare eder.
(4) nver., 34
4- Esnektir: tedavinin gidiine gre hastann gereksinimleri gz nne alnarak uygun
teknik ve ev devleri seilir.
5- Kurama dayaldr: tedavi psikiyatrik bozukluklarn bilisel kuramna dayaldr.
6- Ksa ve zaman snrldr: hastalarn bamsz baa kma yntemleri gelitirmeleri
desteklenir.
7- Soruna yneliktir: odak sorunlar srdren
kaldrmaktr.

faktrleri anlamak ve ortadan

23
Bilisel terapi bir eit problem zme yntemi olarak alglanabilir. lk ama belirtileri
azaltmak uzun vadede ise yaamla ilgili sorunlar ele almak bylece ilerde olabilecek
depresyon nbetlerini nlemektir. (5)
Beck en d duyumda bilisel terapisinin hatal dnceyi ve ben imgelerini dzelterek
psikolojik acy azaltan yaklamlardan ibaret olduunu vurgular. Beck iin bozuk
duygu ve davranlar deitirmenin en direkt yolu, hatal ve yanl kodlanm bilileri
tespit etmektir. Hastann kendisini, evresini ve geleceini olumsuz olarak
alglamasnda nemli etkenlerden biride bilgi ilemede yaplan sistematik hatalardr (
Beck (1967, 1976) bu hatalar aadaki gibi sralamaktadr. (6)

seici alglama: bir durumun seici olarak belli bir

ayrntsnn alglamas dier

nemli zellilerin gz ard edilmesi . rnek: bugn her ey ters gitti iyi giden bir ey
olmad.

Abartma: olumsuz olaylar bytme. rnek: gece uykusuz kalan bir hatann bunu
felaket olarak dnmesi.

Kmseme: olumlu olaylar kmseme. rnek: snavdan iyi not alan rencinin
bunu herkes yapabilirdi tarz dnmesi.

Ar genelleme: bir tek olaydan genel kurallar karma. rnek: ufak bir hata yapan
hasta elime aldm her eyi berbat ederim tarz dnmesi.

Bireyselletirme: gnlk aksiliklerden kendini sorumlu tutma. rnek: grmedii iin

yanndan gelip geen arkada iin herhalde onu kzdracak bir ey yaptm tarz
dnme.

Ya hep ya hi tarz dnme. Olaylar siyah- beyaz, ok kt- fevkalade, iyi- kt gibi
iki uta yer alr. rnek: ben bir hiim

(5) nver. S.25

(6) ayn. Ss.21-22

Keyfi karsama: kant olmadan ya da aksi kant olduu halde baz sonulara ulama.
rnek: terapide verilen ilk devde glk yaayan birinin bu tedavi bir ie
yaramayacak tarz dnmesi.

Bilisel terapist dananna arpk ve yetersiz bilileri deerlendirme ilemi araclyla nasl
yeniden yaplanmaya gideceini retir. birlii yapan terapist ve danan bu srete

24
danana kendisinde var olan olumsuz dncelerle gerekleri ayrt etmeyi retir. Dananlar
bilisel kodlamann hem kendisi hem de evresini alglamakta ne kadar nemli olduunu
renirler. Dananlara kendi dncelerini, varsaymlarn ve zellikle olumsuz otomatik
dncelerini tanma ve kefetme becerisi retirler.
Dananlar gereki olmayan olumsuz dncelerin kendilerini nasl etkilediini kavradktan
sonra bu kavraylarn kar kantlar inceleyerek , otomatik dncelerini gereklik testine
tabi tutarak incelemeyi renirler. Bu ilem ev devlerini, yaptklar varsaymlarla ilgili veri
toplama, aktivite kayd tutma, alternatif yorumlar ekillendirmeyi kapsar. Dananlar
davranlar hakknda hipotezler retir ve sonu olarak zel problem zme ve kar koyma
becerilerini kullanmay renirler. RET gibi Bilisel kavrama terapisi de davransal
yaklamlardan yararlanr.
Sonu olarak dananlar , pein hkmlerden arnmay ve gereki doru yorumlar
yapabilmeyi renirler. Ayn zamanda deneyimlerinin ekillerini deitirmek iin nceden
hazrlanm yanl inan ve varsaymlar belirlemeyi de renirler.
BLSEL TERAPDE DANIAN-TERAPST LKS
Bilisel terapinin rasyonel duygusal terapiden ayrld en nemli noktalardan biri onun
teraptik ilikiye verdii nemdir. Ellisin gr terapistin geni anlamda retmen olduu
ve scak kiisel ilikiyi avantaj olsa bile dananla dnmedii eklindedir. Aksine Beck,
bilisel terapisinin uygulamasna temel olarak teraptik ilikinin niteliine nem verir.baarl
danma terapistin arzulanr zelliklere sahip olma miktarna baldr. Bu zellikler ise, iten
scak bir iliki, doru empati, yarglamadan kabul , sayg, gven ve uyum salama yetenei
olarak saylabilir.
nemli teraptik artlar Rogers tarafndan tanmlanan birey merkezli terapide olduu gibi
bilisel terapistlerce de kullanlr.Teknikler terapist- danan arasnda teraptik ibirlii
balamnda en etkili ekilde uygulanr. Bilisel terapistler devaml aktif ve dananla
interaktiftirler. Onlar an zamanda danann terapinin tm safhalarnda aktif olmasn isterler.
Terapist ve danan test edilebilir hipotezler oluturmak elbirlii ile alrlar. Hatal
yorumlar ama ve inceleme yolu olarak birlikte aratrrlar. Buna ibirlii emprisizmi

25
denir. Varsaym, danann dn ve davrannda devam eden deiikliklerin dananca
farkna varlmas ve deiim ynnde abalaryla ortaya kaca eklindedir.
RET DE DER FARKLILIKLAR
Hem Beckin bilisel terapisinde hem de RET de gereklik testinin organizasyonu sz
konusudur. Dananlar, kendi yaantlarna verdikleri yanl anlamlar deneysel dzeyde fark
ederler.RET ve Bilisel Terapi arasnda baz nemli farklar vardr zellikle teraptik yntem
ve tarz bakmndan. RET nemli derecede teslimiyeti, iknac ve mdahale edicidir.Beck ise
daha ok Sokratik diyaloa nem verir. O daha ok dananlarn yanl kavramlarn kendileri
iin kefetmeleri gerei zerinde durur. Bilisel terapi dananlarn farkl kavrama tarzlaryla
deiik arasnda balant kurar ve bu yzden o bozukluklara bal deiik teraptik aralar
kullanr.RET bireyin kiiliine ve danann direncine bal deiik teknikler kullanr. Bilisel
terapide terapist sklkla yanl ekillenmi ve dmanca duygulara dikkat ekse de Ret
terapistlerinden daha ok dananla ibirlii iinde alr.
Beck doru olmayan sonulara nem verir. O kesin dncelerin irrasyonel deil fakat daha
ok genel ve ar olduu fikrini ne srer. Beck e gre insanlar kurallarla yaar.ve onlar
gereki olmayan kural dzenekleri etiketledikleri, yorumladklar ve deerlendirdikleri ve
uygunsuz ar kurallar koyduklar zaman sorun yaarlar. Eer dananlar mutsuzlua yol aan
kurallarla yaamaya karar verirlerse terapist onlara dikkate alabilecekleri alternatif kurallar
nerebilir. Bilisel terapi danann algsal erevesini tanmaya balamasna ramen, terapist
danann inan sistemi iin kant istemeye devam eder. ------------------------iin kant
nerede? skca sorulan sorulardan biridir.
Beckin bilisel terapisi ile RET arasnda baka farkllklar da vardr fakat ou nemsiz ve
terapistin kulland tarz ile ilikilidir. Bir ok Ret uygulamacs lml ve yava hareket ediyor
olabilir.

26