TRK STANDARDI

TURKISH STANDARD

TS 1500
Aralk 2000

ICS 93.020
1. Bask

NAAT MHENDSLNDE ZEMNLERNSINIFLANDIRILMASI

Classificaiton of so in for civil engineering purposes

TRK STANDARDLARI ENSTTS

Necatibey Caddesi No.112 Bakanlklar/ANKARA

Bugnk teknik ve uygulamaya dayanlarak hazrlanm olan bu standardn, zamanla ortaya

kacak gelime ve deiikliklere uydurulmas mmkn olduundan ilgililerin yaynlar izlemelerini
ve standardn uygulanmasnda karlatklar aksaklklar Enstitmze iletmelerini rica ederiz.

Bu standard oluturan Hazrlk Grubu yesi deerli uzmanlarn emeklerini; tasarlar zerinde
grlerini bildirmek suretiyle yardmc olan bilim, kamu ve zel sektr kurulular ile kiilerin
deerli katklarn kranla anarz.

Kalite Sistem Belgesi

malt ve hizmet sektrlerinde faaliyet gsteren kurulularn sistemlerini TS EN ISO 9000 Kalite
Standardlarna uygun olarak kurmalar durumunda TSE tarafndan verilen belgedir.

Trk Standardlarna Uygunluk Markas (TSE Markas)

TSE Markas, zerine veya ambaljna konulduu mallarn veya hizmetin ilgili Trk Standardna uygun
olduunu ve mamulle veya hizmetle ilgili bir problem ortaya ktnda Trk Standardlar Enstitsnn
garantisi altnda olduunu ifade eder.

TSEK
Kalite Uygunluk Markas (TSEK Markas)
TSEK Markas, zerine veya ambaljna konulduu mallarn veya hizmetin henz Trk Standard
olmadndan ilgili milletleraras veya dier lkelerin standardlarna veya Enstit tarafndan kabul
edilen teknik zelliklere uygun olduunu ve mamulle veya hizmetle ilgili bir problem ortaya ktnda
Trk Standardlar Enstitsnn garantisi altnda olduunu ifade eder.

DKKAT!
TS iareti ve yannda yer alan say tek bana iken (TS 4600 gibi), mamuln Trk Standardna uygun
retildiine dair reticinin beyann ifade eder. Trk Standardlar Enstits tarafndan herhangi bir
garanti sz konusu deildir.
Standardlar ve standardizasyon konusunda daha geni bilgi Enstitmzden salanabilir.
TRK STANDARDLARININ YAYIN HAKLARI SAKLIDIR.

ICS 93.020

TRK STANDARDI

TS 1500/Aralk 2000

NSZ
Bu standard, Trk Standardlar Enstitsnn naat Hazrlk Grubunca TS 1500n revizyonu
olarak hazrlanm ve sonra, TSE Teknik Kurulunun 15 Aralk 2000 tarihli toplantsnda kabul
edilerek yaymna karar verilmitir.
Bu standardn daha nce yaymlanm bulunan basklar geersizdir.
Bu standardn hazrlanmasnda, milli ihtiya ve imkanlarmz n planda olmak zere, milletleraras
standardlar ve ekonomik ilikilerimiz bulunan yabanc lkelerin standardlarndaki esaslar da
gznnde bulundurularak; yarar grlen hallerde, olabilen yaknlk ve benzerliklerin salanmasna
ve bu esaslarn, lkemiz artlar ile badatrlmasna allmtr.
Bu standard son eklini almadan nce; bilimsel kurulular, retici/ imalat ve tketici durumundaki
konunun ilgilileri ile gerekli ibirlii yaplm ve alnan grlere gre olgunlatrlmtr.

ICS 93.020

TRK STANDARDI

TS 1500/Aralk 2000

NDEKLER
0 - KONU, TARF, KAPSAM...................................................................................... 1
0.1 KONU.......................................................................................................................... 1
0.2 - TARFLER................................................................................................................. 1
0.2.1 Ta (Moloz) ............................................................................................................................ 1
0.2.2 akl....................................................................................................................................... 1
0.2.3 Kum........................................................................................................................................ 1
0.2.4 Silt .......................................................................................................................................... 1
0.2.5 Kil ........................................................................................................................................... 1
0.2.6 Organik killi zemin.................................................................................................................. 1
0.2.7 Organik siltli zemin................................................................................................................. 1
0.2.8 Turba...................................................................................................................................... 1
0.2.9 Efektif ap ............................................................................................................................. 2
0.2.10 niformluk Katsays............................................................................................................ 2
0.2.11 Sreklilik Katsays............................................................................................................... 2
0.2.12 Plastisite kart ...................................................................................................................... 2

0.3 Kapsam ....................................................................................................................... 2

1 - SINIFLANDIRMA .................................................................................................. 2
1.1 - SINIFLANDIRMA N N LEMLER ...................................................................... 2
1.2 - N GRUPLANDIRMA ............................................................................................... 3
1.3 - NCE DANEL ZEMNLER SINIFLANDIRMADA ZLENECEK YOL .......................... 3
1.4 - R DANEL ZEMNLER SINIFLANDIRMADA ZLENECEK YOL .............................. 3

2 - RAPOR ................................................................................................................. 4
3 - SEMBOLLER........................................................................................................ 5
ATIF YAPILAN STANDARDLAR ............................................................................ 11

ICS 93.020

TRK STANDARDI

TS 1500/Aralk 2000

NAAT MHENDSLNDE ZEMNLERN SINIFLANDIRILMASI

0 - KONU, TARF, KAPSAM

0.1 KONU
Bu standard, zeminlerin inaat mhendislii amalar iin snflandrlmasna dairdir.

0.2 - TARFLER
0.2.1 Ta (Moloz)
Ta, boyutlar 200 mm - 60 mm arasnda kalan, yuvarlaktan ok keliye kadar deien kaya
paralardr.

0.2.2 akl
akl, zeminin boyutlar 60 mm - 2 mm arasnda kalan blmdr.
0.2.2.1 Kaba akl
Kaba akl; akln boyutlar 60 mm - 20 mm arasnda kalan blmdr.
0.2.2.2 Orta akl
Orta akl; akln boyutlar 20 mm - 6 mm arasnda kalan blmdr.
0.2.2.3 nce akl
nce akl; akln boyutlar 6 mm-2 mm arasnda kalan blmdr.

0.2.3 Kum
Kum, zeminin boyutlar 2 mm - 75 m arasnda kalan blmdr.
0.2.3.1 Kaba kum
Kaba kum, kumun boyutlar 2 mm - 0,6 mm arasnda kalan blmdr.
0.2.3.2 Orta kum
Orta kum, kumun boyutlar 0,6 mm - 0,2 mm arasnda kalan blmdr.
0.2.3.3 nce kum
nce kum, kumun boyutlar 0,2 mm - 75 m arasnda kalan blmdr.

0.2.4 Silt
Silt, zeminin boyutlar 75 m - 2 m arasnda kalan blmdr.

0.2.5 Kil
Kil, zeminin edeer aplar 2 m den kk blmdr.

0.2.6 Organik killi zemin

Organik killi zemin; ana zelliklerini etkileyecek lde organik madde ihtiva eden, etvde
kurutulduktan sonra llen likit limitin, doal su ieriinde llm deerinin %75inden kk kt
kil trdr.

0.2.7 Organik siltli zemin

Organik siltli zemin; siltin iinde etvde kurutulduktan sonra llen likit limitinin doal su ieriinde
llm deerin % 75inden kk kmasyla tanmlanacak oranda organik madde bulunan trdr.

0.2.8 Turba
Turba, genellikle organik koku (rme kokusu) veren, deiik ayrma aamalarnda, rengi koyu
kahverengiden siyaha kadar deien, kvam sngerimsi, dokusu lifli veya amorf grnmde olan
organik malzemedir.

ICS 93.020

TRK STANDARDI

TS 1500/Aralk 2000

0.2.9 Efektif ap
Efektif ap;zeminin en ince % 10luk blmnn en byk dane apdr. D10 simgesiyle gsterilir .

0.2.10 niformluk Katsays

niformluk katsays (Cu), dane ap dalm erisinde % 60a karlk gelen apn (D60), efektif apa
orandr.
Cu=(D60) / (D10)

0.2.11 Sreklilik Katsays

Sreklilik katsays (Cr), dane ap dalm erisinden % 60, % 30 ve % 10a karlk aplarn
2
okunmasndan bulunan D60, D30, D10 deerleri kullanlarak Cr= (D30) / (D10) (D60) formlyle
hesaplanan deerdir (ekil 1).

0.2.12 Plastisite kart

Plastisite kart; ince daneli zeminlerin tanmlanmas iin deneysel olarak gelitirilmi, A- dorusunun
killer ve siltleri, 35 ve 50 likit limit deerlerinden geen dey dorularn dk, orta ve yksek
plastisiteli zeminleri ayrd bir grafiktir (ekil 2).

0.3 Kapsam
Bu standard; likit limit, plastik limit, elek analizi ve gerekirse ktrme analizi deney sonularn
kullanarak bir zemini bir veya iki simge ve bir ad vererek inaat mhendisliinde kullanlan
snflandrma metodunu kapsar.

1 - SINIFLANDIRMA
1.1 - SINIFLANDIRMA N N LEMLER
1.1.1 Bu sistemle snflandrlacak zeminlerin 60 mm elekten geen blmleri zerinde dane
1)
dalm ve kvam limitleri deneyleri ncelikle TS 1900 e gre yaplmaldr.
1.1.2 Dane dalm lmlerinde 75 m den kk boyutlarn pipet veya hidrometre deneylerinde
(TS 1900) lm kural olarak gerekli deildir. Ancak baz zel durumlarda kullanlmas dane dalm
erisinin iziminde yarar salayabilir.
1.1.3 Malzemenin, varsa, iinde bulunan 60 mm den iri blm ek bilgi olarak saptanr. Bu arada
en byk dane ap da belirtilir.
1.1.4 Dane ap dalm llrken 63 mm, 20 mm, 4 mm, 2 mm, 425 m, 147 m, 75 m lik
elekler srayla dizilir. Ancak dier (TS 1225e uygun) elekler de malzemenin zelliine gre araya ve
ste yerletirilebilir.
1.1.5 Numunenin ierdii inceler (75m den kk daneler) % 5ten az olan zeminlerde 75 m den
iri blm iin elek analizi yaplarak dane dalm erisinin izilmesi yeterlidir. nceleri % 5 - % 15
arasndaki rneklerde dane dalm yannda likit limit (wL) ve plastik limit (wP) llmelidir.
1.1.6 Zemin iindeki inceler % 15 veya daha fazla ise akln, kumun ve incelerin oranlar; likit limit
ve plastik limit deneyleri ile llmelidir. ncelerin oran % 90 ayorsa sonular etkilemeyeceinden
dane ap dalm erisinin bulunmas gerekli deildir.
1.1.7 ri daneli zeminlerde, dane dalm erisi izildikten sonra niformluk ve sreklilik katsaylar
hesaplanr (ekil 1). Bu ilemde Madde 0.2.10 ve Madde 0.2.11de verilen bantlar kullanlr.
1.1.8

Bu sisteme gre zeminin snflandrlmas ve verilecek simgeler izelge 1de gsterilmitir.

1) Bu standard metninde geen Trk Standardlarnn numaralar, Trke ve ngilizce isimleri ile yayn
tarihleri kapak arkasnda verilmitir.

ICS 93.020

TRK STANDARDI

TS 1500/Aralk 2000

1.2 - N GRUPLANDIRMA
1.2.1 Numunenin % 50 veya fazlas 75 m den kk ise zemin ince daneli olarak tanmlanr ve
ilemler Madde 1.3e gre yrtlr (izelge 2).
1.2.2 Numunenin % 50sinden fazlas 75 m den iri ise zemin iri daneli olarak tanmlanr ve
ilemler Madde 1.4e gre yrtlr (izelge 3).

1.3 - NCE DANEL ZEMNLER SINIFLANDIRMADA ZLENECEK YOL

1.3.1 Bir zeminin likit limit - plastisite indisi noktas, plastisite kartnda (ekil 2) A - dorusu zerinde,
veya stnde kyorsa ve plastisite indisi 4 veya 4den bykse kil olarak snflandrlr (C).
1.3.1.1 Bir kilin likit limiti 35den kkse dk plastisiteli olarak nitelendirilir ve CL simgesini alr.
1.3.1.2 Bir kilin likit limiti 35-50 arasnda ise orta plastisiteli olarak nitelendirilir ve CI simgesini alr.
1.3.1.3 Bir kilin likit limiti 50 den daha bykse kil yksek plastisiteli veya yal olarak tanmlanr ve
CH simgesi ile gsterilir. Likit limitin 110, plastisite indisinin 60dan yksek olmas ve noktann darya
dmesi durumunda plastisite kartnn kullanlabilmesi iin A-dorusu ve eksenler plastisite kartnn
dna uzatlr.
1.3.2

nce daneli zemin A- dorusu altnda noktalanyorsa silt (M) olarak snflandrlr.

1.3.2.1 Likit limiti 35den kk olan siltler dk plastisiteli olarak nitelendirilir ve ML simgesini alr.
1.3.2.2 Siltin likit limiti 35- 50 arasnda ise orta plastisiteli silt olarak nitelendirilir ve MI simgesini alr.
1.3.2.3 Siltin likit limiti 50den daha bykse yksek plastisiteli veya elastik silt olarak tanmlanr ve
MH simgesi ile gsterilir.
1.3.3 Nemli, ya ve lk durumdayken koyu renk gsteren ve koku veren zeminlerde doal durumda
yaplan likit limit deneyine ek olarak, (110 5) Cda deimez ktleye kurutulmu ikinci bir numune
zerinde deney yaplr.
1.3.3.1 Numune etvde kurutulduktan sonra llen likit limiti, doal durumda llm deerinin %
75inden kk karsa kil ve silt simgelerine organik (O) terimi eklenir. rnek: CHO-yksek
plastisiteli organik kil.
1.3.3.2 Likit limit ve plastisite indisi arasnda Ip = 0.9 (wL-8) st limiti geerli olduundan zemin
noktasnn plastisite kartnda - dorusu (ekil 2) stne kmas mmkn deildir. Byle bir durumda
deneyler tekrarlanr .
1.3.4 Deney numunesinin % 30undan az, ancak % 15inden fazlas 75 m den iri ise grup adna
ve az kum ve/veya ve az akl terimi eklenir. rnek: CL -dk plastisiteli kil ve az kum; MH -elastik
silt ve az kum ve akl gibi.
1.3.5 Numunenin % 30 ve fazlas 75 m den iri ise grup adna kumlu veya akll terimi eklenir.
Numunenin % 30 veya fazlas 75 m den iri ise ve bu ksmn daha byk yzdesi kum ise kumlu; %
30 veya fazlas 75 m den iri ise ve bu ksmn daha byk yzdesi akl ise akll terimi eklenir.
rnek : CH - kumlu yal kil; ML - akll dk plastisiteli silt gibi.

1.4 - R DANEL ZEMNLER SINIFLANDIRMADA ZLENECEK YOL

1.4.1 ri daneli zeminin kaba blmnn (75 m den iri danelerinin) % 50den fazlas 2 mm den
byk ise bu zemin, akl (G) olarak snflandrlr.
1.4.2 Zeminin kaba blmnn yars veya yarsndan fazlas 2 mm den kkse bu zemin, kum
(S) olarak snflandrlr.

ICS 93.020

TRK STANDARDI

TS 1500/Aralk 2000

1.4.3 Zeminin % 12 veya daha az 75 m den kkse dane dalm erisi izilir ve niformluk ile
sreklilik katsaylar Madde 0.2.10 ve Madde 0.2.11e gre hesaplanr. Efektif ap (D10) eriden
okunamyorsa dane dalm erisi bu deeri okumak zere uzatlabilir.
1.4.4 akl numunesinin % 5ten daha az, 75 m den kkse ve Cu 4 , 1 Cr 3 artlar
salanyorsa zemin GW - dzgn dane dalml akl; kum numunesinin %5ten az 75 m den
kkse ve Cu 6 ve 1 Cr 3 artlar salanyorsa SW - dzgn dane dalml kum olarak
nitelendirilir.
1.4.5 Numunenin % 5 veya daha az, 75 m den kkse ve dzgn dane dalm iin Cu ve Cr
artlar salanmyorsa zemin, GP-niform akl veya SP-niform kum olarak nitelendirilir.
1.4.6 Numunenin % 12 veya fazlas 75 m den kkse bu zemin, inceler ieren zemin olarak
kabul edilir. ncelerin killi ya da siltli olmas zeminin plastisite kartndaki yerine baldr.
1.4.6.1 ncelerin killi olmas, yani zeminin plastisite kartnda A- dorusu stnde veya zerinde
noktalanmas durumunda zemin GC-killi akl veya SC-killi kum olarak nitelendirilir.
1.4.6.2 ncelerin siltli olmas, yani zeminin plastisite kartnda A- dorusu altnda noktalanmas
durumunda zemin GM-siltli akl, veya SM-siltli kum olarak adlandrlr.
1.4.7 Numunenin 75 m den kk danelerinin oran % 5 - % 12 arasnda ise bu ift simge
verilmesini gerektiren zel durumu gsterir.
1.4.7.1 ift simgeden birincisi % 5ten az inceler ieren akl ve kuma (GW, GP, SW, SP), ikincisi ise
% 12den ok incesi olan akl ve kuma (GC, GM, SC, SM) karlk verilir.
1.4.7.2 Grup ad birinci simgeyle birlikte incelerin plastisite zelliklerini gstermek zere ve az kil
veya ve az silt ekini alr. rnek: GW-GC dzgn dane dalml akl ve az kil, SP-SM niform kum
ve az silt.
1.4.7.3 Likit limit ve/veya plastik limiti llemeyen zeminler ile plastik limitin likit limite eit kt
zeminler NP (plastik deil) simgesini alr.
1.4.7.4 Numunede hakim blm kum veya akl iken bunlardan az olann oran % 15 veya fazlaysa
ve az kum veya ve az akl terimi grup adna eklenir. rnek: niform akl ve az kum; killi kum ve
az akl.
1.4.8 Araziden gelen numunede iri talar (moloz) bulunuyorsa grup adna tal veya bloklu terimi
eklenir. rnek: GM-bloklu siltli akl ; SC-tal killi kum.

2 - RAPOR
2.1
Zeminin tanmlanmas iin hazrlanacak raporda grup ad, grup simgesi ve bu ama iin
yaplm laboratuvar deney sonular belirtilir.
2.2
Dane dalmn belirtmek iin akl, kum ve incelerin (silt+kil) yzdesi izilmise, dane
dalm erisinin btn verilir.
2.3
Tanmlamada, varsa, zeminin jeolojik, yerel veya ticari ad dier bilgilere eklenir. Byle tipik
snflandrma aadaki rnekte gsterilen ekilde verilir.
GC - Bloklu Killi akl ve Kum
% 45 ince - kaba akl
% 15 ince - kaba sert, yar yuvarlak kum
Likit limit wL = 38 Plastik limit wP = 19
Arazi numunesinde % 20 sert, yar yuvarlak bloklar (Dmax = 150 mm)
Doal durum: Kat, homogen, kuru , kahverengi, su muhtevas = % 5
Jeolojik tanm: Alvyon yelpazesi
4

ICS 93.020

TRK STANDARDI

TS 1500/Aralk 2000

Yerel ad: Arabac Alan akl

3 - SEMBOLLER
D10
Cu
Cr
C
O
NP
L
I
H
S
M
P
W
wL
wP
Ip
PT

Efektif ap
niformluk katsays
Sreklilik katsays
Kil
Organik
Plastik deil
Dk plastisiteli
Orta plastisiteli
Yksek plastisiteli
Kum
Silt
niform dane dalm
Dzgn dane dalm
Likit limit
Plastik limit
Plastisite indisi
Turba

YARARLANILAN KAYNAKLAR
BS 1377-2:1990
ASTM: D 2487: 1998

ICS 93.020

TRK STANDARDI

TS 1500/Aralk 2000

ICS 93.020

TRK STANDARDI

TS 1500/Aralk 2000

izelge 2 - nce daneli zeminlerin snflanrlmas iin ak diyagram (% 50 ve fazlas 75 mmden kk)

ICS 93.020

TRK STANDARDI

TS 1500/Aralk 2000

izelge 3 - ri daneli zeminlerin snflandrlmas iin ak diyagram (% 50den fazlas 75 mden byk)

ICS 93.020

TRK STANDARDI

TS 1500/Aralk 2000

ICS 93.020

TRK STANDARDI

TS 1500/Aralk 2000

ekil 1 - Dane dalm erisi, dane dalm kriterleri ve bir rnek

ekil 2 - Plastisite kart

Not - Bir zeminin Ip - wL noktas dorusu zerinde kamaz. Bu durumda deneyler tekrarlanr.

10

ICS 93.020

TRK STANDARDI

TS 1500/Aralk 2000

ATIF YAPILAN STANDARDLAR

REFERENCES
TS 1225 / Nisan 1985

Deney Elekleri - Elek Gz ve Delik Aklklarnn Nominal Byklkleri

Test Sieves - Nominal Sizes of Apertures

TS 1900 / Nisan 1987

naat Mhendisliinde Zemin Lboratuvar Deneyleri

Methods of Testing Soils for Civil Engineering Purposes in the Laboratory

11