Professional Documents
Culture Documents
SOSYAL BLGLER DERS TARH KONULARINDA SEBEPSONU KAVRAMI VE BU KAVRAMLARIN RETMNE DAR
ETKNLKLER
Cause and Result Concepts in History Subject in Social Studies Courses and
Activities Concerning the Teaching of These Basic Concepts
Yaar KOP
Yrd. Do. Dr. Kafkas niversitesi
Eitim Fakltesi lkretim Blm
Sosyal Bilgiler retmenlii ABD
yasar.kop@kafkas.edu.tr
z
Tarih, gemiteki olaylarn incelendii, bugne ve gelecee k tutan ok
nemli bir disiplindir. Sosyal Bilgiler ise insanlar, yaamlar ve
birbirleriyle olan ilikilerini konu alr.
Hem kendimizi hem de dier insanlar daha iyi anlamamza katkda
bulunur; fakat sosyal bilgileri tanmlamak corafya ya da tarih gibi bir
disiplini tanmlamaktan daha zordur. nk sosyal bilgiler disiplinler aras
ve ok disiplinli bir alandr.
Yaptmz bu almada birden fazla disiplini bnyesinde barndrarak
nemli, bir o kadar da zor bir misyon yklenen sosyal bilgiler dersinin
amacna uygun olarak daha verimli bir hale gelmesine katkda
bulunacana inandmz tarih disiplininin gerekli olan unsurlarndan
birini ele aldk. Ele aldmz bu unsur sebep ve sonu kavramdr.
Bilindii zere hibir konuda, nceki olay bilmeden sonraki olay
bilemeyiz; nk btn olaylar birbirleriyle balantldr.
Gemite meydana gelen her olayn gnmzde cereyan eden olaylar
etkiledii dnlrse sebep ve sonu kavramnn nemi daha da iyi
anlalacaktr.
Bu nedenle bu almamzda, 1998 ylndan itibaren ok nemli bir konuma
gelen sosyal bilgiler dersi tarih konularnda sebep ve sonu kavramnn
nasl uygulanmas konusunda, olmas gerekenleri ortaya koymaya altk.
Anahtar Kelimeler: Tarih, sosyal bilgiler, sebep ve sonu.
40
Abstract
History is an important discipline which lights the future and today by
analyzing the facts in the past. Social studies analyzes human being and
their life. It helps to understand better both ourselves and the other people
,but describing social studies is more difficult than describing geography
and history. Because sociology is a kind of discipline field between
disciplines.
In this research,we took up one of necessary parts in history discipline that
we believe it to support the sociology lesson in order to make it more
efficient according to its target.The part that we took up is a cause and
effect concept. As you know ,we cannot know the last event unless we know
the first event in any subject.Because the events are linked with each other.
If we think that every past events effect todays event, the cause and effect
concept will be understood more and more.
Thats why in our works, we tried to put forward requirements on how we
can practice the cause and effect concept in history subjects of sociology
lesson whih has become more important position since 1998.
Keywords: History, social studies, cause and result.
GR
nsanlar her zaman gemii bilme istei duymulardr. Gemite
yaayan insanlarn ve toplumlarn balarndan geen olaylar, yaam biimleri
hepimizin ilgisini eker. Tarih bilimi de insanlarn bu gemii bilme
isteinden domutur.
Tarih, bugn ile gemi arasnda bir olgudur 1. Bilindii zere tarih,
iki anlama gelmektedir; birincisi, gereklemi olduuna inandmz ama
ortaya karlmam tarih, dieri ise gemile uraan kiilerin belgelere ve
kantlara dayanarak kurmaya ve ekillendirmeye altklar gemi imgesi
olan tarih 2.
Tarih olaylarn ne zaman, nerede ve nasl meydana geldiini ortaya
koyar. Bu bilgileri de belgelere dayandrr. O halde tarih gemiin
yaatlmas deil, bilinmesidir3. Ayrca tarih tek tarafl olmayandr4. Tarihi,
insanlar oluturur ve gelitirir. Bu maksatla yola ktmzda unu grrz;
1
Yasar KOP / KAU Journal of the Institute of Social Sciences 14- 2014, 39-55
41
42
Yasar KOP / KAU Journal of the Institute of Social Sciences 14- 2014, 39-55
43
Addison-
44
Yasar KOP / KAU Journal of the Institute of Social Sciences 14- 2014, 39-55
45
46
Yasar KOP / KAU Journal of the Institute of Social Sciences 14- 2014, 39-55
47
48
Yasar KOP / KAU Journal of the Institute of Social Sciences 14- 2014, 39-55
49
50
balamda belki de szl tarihinde okullarda retimi iin bir ara olarak
kullanlmas, rencilerin Trkiyede daha ok resmi tarihi yeniden reten
ezber dersi olan tarihi anlamasna, bunu kendi aratrmalar ile
zenginletirmelerine, bu srece katkda bulunabileceklerine inandrmas
asndan da byk nem tayabilir 39. Tm bu balardan sonra renciler
arasnda ibirlii tevik edilir ve abalar da dllendirilirse istenilen
davranlara o kadar abuk ulalm olur.
smi kara tahta olarak kalplaan aslnda renci penceresi olan snf
tahtasn daha ok n plana karmak gerekmektedir. Tebeirle beraber gzel
bir ikili olan tahtay daha faydal bir ekilde kullanrsak, ara ve gereten
yoksunuz bahanesi de ortadan kaldrm oluruz.
Tarihte her olayn grnen ve gerek sebebi olduunu dnrsek ve
en basitinden yle bir kavram haritas oluturursak rencilerin konuyu
kavramalarn daha da ok kolaylatrm oluruz 40.
Fransada Ekonominin Bozulmas
Trkiye Cumhuriyetinin
Kurulmas
Milliyetilik Hareketleri
mparatorlarn Dalmas
Yasar KOP / KAU Journal of the Institute of Social Sciences 14- 2014, 39-55
51
Hi
tab
eti
Anti
Kominist
ddialar
...........
....
Hitlerin Ykselii
Ykselii
Al
ma
nE
ko
no
mi
P
ro
ble
ml
eri
Nazi Program
41
52
ekil 2: Daha titiz bir ekilde sebep-sonu ilikisi kurularak ele alnm bir
harita42
Alman
Ekonomi
Problemleri
Anti Kominist
ddialar
Nazi
Program
Nazi
Destei
Hitlerin Ykselii
beti
Hita
Ksa Dnem
.......... Uzun Dnem
------- nemli
------- nemsiz
42
Yasar KOP / KAU Journal of the Institute of Social Sciences 14- 2014, 39-55
53
SONU
Objektif, tutarl ve kiisel olmas gereken retmenin, dersi
renciyi merkeze alarak yrtmeye buradan balamas, sonrasnda
renciyi renme ihtiyac hissetmesine sevk etmesi, akabinde de rencinin
ilgisini ekerek dnmesini ve eletirmesini salayp sebep ve sonular
arasnda bir iliki oluturarak, olaylarn daha iyi ve net bir ekilde
anlalmasn salamas, hedeflenen ve olmas gereken bir davrantr.
Hepsinden nemlisi retmen, renci ile arasnda tam ve etkili bir
iletiim kurmak ve motive etmek zorundadr. Bunu yaparken de renme
konusunu istekle sunmaldr ki, renci olaylar arasnda sebepler ile sonular
ilikisini uygun bir ekilde kafasnda oluturabilsin.
Szn ksas, hep bizimle birlikte olan, ona hogrl
bakamadmz iin deil, ondan kurtulamadmz iin, onu anlamak
mecburiyetinde bulunduumuz bir gemi var arkamzda. Gnlk
yaantmzn iplerini tutan, gelecek hayatmz iin yol gsterebilecek bir
gemi ve bu gemiin anlalabilir ve anlatlabilir, biime sokulmas
anlamna gelen tarih bilimi var elimizde 43.
Hakikaten tarihi yaadmz gne kadar getirip renmemek byk
bir hatadr. Tarihi asla renmeyip, onu ihmal etmek ise, cehaletin en bariz
tecellisi demektir.
Unutmamak gerekir ki, Pascaln da belirttii gibi; insan kendisini
yok edebilecek, kinattan daha asildir44. Bu asaletli ve cretkr olmann
dl olarak, tarih insann yzne glmektedir. Sebep ve sonu ilikisini
doru manada kullanacak olursak bu yze glme hi dinmeyecektir.
KAYNAKLAR
AIKGZ, K. . 1995: Tarih Derslerinde rencileri Gdleme Stratejileri,
Tarih retimi ve Ders Kitaplar, 29 Eyll-1Ekim 1994 Buca
Sempozyumu, stanbul: Tarih Vakf Yurt Yaynlar, s.313-329.
ARSLAN, A. 1983: bn-i Haldun ve Tarih, E..E.F., Tarih ncelemeleri
Dergisi, I, zmir: s. 9-30.
BANKS, J. A.1973: Teaching Strategies for the Social Studies, Reading Mass:
Addison-Wesley Publishing.
BAAR, H. 1999: Snf Ynetimi, stanbul: MEB.
BEHAR, B. E. 1995: Tarih retiminde Trk Dnyas, Tarih retimi ve Ders
Kitaplar, 29 Eyll-1Ekim 1994 Buca Sempozyumu, stanbul: Tarih
Vakf Yurt Yaynlar, s. 196-211.
43
44
54
Yasar KOP / KAU Journal of the Institute of Social Sciences 14- 2014, 39-55
55
Yaynlar.
ZELK, . 2001: Tarih Aratrmalarnda Yntem ve Teknikler, Ankara:
Gndz Eitim ve Yaynclk.
ZTRK, C. OTLUOLU, R. 2002: Sosyal Bilgiler retiminde Edebi rnler
ve Yazl Materyaller, Ankara: Pegem A.
RUBY, C. 1991: Tarih Nedir?, (ev. Bahaeddin Yediyldz), Belleten, C. LV. S.
2/3,Ankara: s. 579-586.
SAKAOLU, N. 1995: lkokul Tarih Programlar ve Ders Kitaplar, Tarih
retimi ve Ders Kitaplar, 29 Eyll-1 Ekim 1994, Buca Sempozyumu,
stanbul: Tarih Vakf Yurt Yaynlar, s. 135-144.
SOMERSAN, S. 1995: Szl Tarih, Aratrmaclk ve Tarih Yazmna Katlm,
Tarih retimi ve Ders Kitaplar, 29 Eyll-1 Ekim 1994, Buca
Sempozyumu, stanbul: Tarih Vakf Yurt Yaynlar, s. 368-379.
AHN, H. 1992: Ders Notlar, Erzurum: Mega Ofset.
TMUN, A. 1995: Doru Bilin Oluturmakta Tarih Eitiminin nemi, Tarih
retimi ve Ders Kitaplar, 29 Eyll-1 Ekim 1994, Buca Sempozyumu,
stanbul: Tarih Vakf Yurt Yaynlar, s. 55-61.
YEL, S. 2001: Hayat Bilgisi Dersinde Kullanlan retim Yntemleri ve
Materyaller, (Ed:L. Kkahmet), Konu Alan Ders Kitab nceleme
Klavuzu: Hayat Bilgisi 1-3, Ankara: Nobel Yaynclk.
YILDIRIM R.1995: Tarih Ders Kitaplarnda Anadolu Uygarlklar, Tarih
retimi ve Ders Kitaplar, 29 Eyll-1 Ekim 1994, Buca Sempozyumu,
stanbul: Tarih Vakf Yurt Yaynlar, s. 161-166.
www. egitim. aku. edu. tr/ metod02. htm (zda, Ali. retim lke ve Yntemleri,
stanbul: 1997.)