TMMOB

CERATTEPE RAPORU
Aralk 2014

TMMOB CERATTEPE RAPORU

1. Bask
ISBN
978-605-01-0669-5
Trk Mhendis ve Mimar Odalar Birlii
Selanik Cad. No:19/1
Yeniehir 06650 ANKARA
Tel: 0312 418 12 75
Faks: 0312 417 48 24
Web: www.tmmob.org.tr
E-Posta: tmmob@tmmob.org.tr
BASKI
Mattek Basn Yayn Tantm Tic. San. Ltd. ti
Aa leri Sanayi Sitesi 1354. Cadde 1362 Sokak
No:35 vedik/ANKARA
Tel: (312) 433 23 10 Faks: (312) 434 03 56
Bask Tarihi:
12 12 2014

NDEKLER
GR

1.

MADEN ALANININ YER

1.1. Blgenin Corafi Konumu ve dari Yaps

1.2. Saha Hakknda Bilgi

2. BLGENN DOAL ZELLKLER

2.1. klim

2.1.1. Scaklk

2.1.2. Ya

2.1.3 Nispi (Bal) Nem

10

2.1.4 Rzgar

10

11

2.2. Jeolojik Yap

2.2.1. Blgenin Jeolojisi

11

2.2.2. Yama Stabilitesi

13

2.2.3. Depremsellik

14

15

2.3. Su Kaynaklar

2.3.1. Yzeysel Sular

15

2.3.2. Sahann Hidrojeolojik zellikleri

15

2.4. Arazi Kullanm

16

2.5. Doa Koruma ve Biyolojik eitlilik

17

2.5.1. Toprak zellikleri

17

2.5.2. Orman Alanlar

18

2.5.3. Milli Parklar ve Turizm Merkezleri

18

3. CERATTEPE MADEN SAHASI

19

3.1. Cevherleme

19

3.2. Sahayla lgili Mevcut Durum

23

3.3. Hukuki Durum

26

4. DEERLENDRME

26

5. SONU

29
3

GR
TMMOB Artvin l Koordinasyon Kurulunun talebi zerine TMMOB Ynetim
Kurulunun 112 nolu karar ile Artvin Merkez Cerattepe Mevkiindeki Maden
Faaliyetleri ile ilgili inceleme yapmak ve rapor hazrlamak zere komisyon
kurulmu, komisyonda Ynetim Kurulu yeleri Zber Akgl, Bahattin ahin,
A. Fahri zten, Mehmet Torun, Zeyneti Bayr nal, Deniz zdemir ve
Cemalettin Kk yer almtr. Komisyon yelerinin 14 Kasm 2014 tarihinde
yerinde yapt inceleme ve deerlendirmeler sonucunda konuya ilikin rapor
hazrlanmtr.
1. MADEN ALANININ YER
1.1. Blgenin Corafi Konumu ve dari Yaps
Artvin, 4035 ile 4132 Kuzey enlemleri ve 4107 ile 4200 Dou boylamlar
arasnda yer alan 7.436 km2 geniliinde, Karadeniz Blgesinin Dou Karadeniz
Blmnde ve Karadenize kys bulunan bir ildir. l, Trkiyenin Grcistanla
olan snrnda yer alan kuzeydou kesi olup dousunda Ardahan, batsnda
Rize, kuzeyinde Grcistan, gneyinde Erzurum ile komudur. Kuzey batsnda
Karadeniz vardr. Ky uzunluu 34 kmdir. Merkez ilesi dahil 8 ileden
olumaktadr (ekil 1). 2013 yl nfus saymna gre ilin nfusu 169.334
kiidir.

ekil 1: Artvin li Haritas

1.2. Saha Hakknda Bilgi
retilmesi planlanan Altn ve Bakr Madeni letmesi, Karadeniz Blgesinde,
Artvin ili, Merkez ilesinin snrlar ierisinde, Cerattepe mevkiinde yer
almaktadr. Maden, Artvin ehir merkezinin ku uuu yaklak olarak 4 km
gneybatsnda yer almaktadr. Proje sahas 1.700 m ykseklikte bir zirvede ve
dik eimlerin, ksa mesafelerde ar ykseklik deiikliklerinin bulunduu ok
engebeli bir topografya iinde bulunmaktadr.
Ruhsat sahasnn ierisinde Artvin Kafkasr Turizmi Koruma ve Gelitirme
Blgesi, ormanlk alan, aalk karakteri korunacak alanlar, kentsel yerleim
alan yer almaktadr. Maden almalarnn yaplaca alan ise ormanlk alanlar
zerinde yer almaktadr. Ruhsat sahasnn hemen batsnda, ruhsat alan
snrna en yakn noktas yaklak 660 m kuzeybatda bulunan Hatila Vadisi
Milli Park yer almaktadr.

2. BLGENN DOAL ZELLKLER

2.1. klim
Artvin ilinde ykseltiye, yer ekillerine ve denizin etkisine bal olarak
iki deiik iklim tipi grlr. Karadeniz kylarnda oruh Vadisinin aa
ksmlarnda klarn ok souk olmad Karadeniz iklim tipi, vadinin yukar
ksmlarnda ve yksek dalar zerinde de bol kar yal olduka belirgin bir
kara iklimi hkm srer.
Proje alan civarnda Meteoroloji Genel Mdrl (MGM)ne ait Artvin
Meteoroloji Gzlem stasyonu (MG) lmlerini srdrmektedir. Proje
alann temsil etmesi asndan bu istasyonun 1970-2011 yl periyodu esas
alnarak meteorolojik verilerin deerlendirmesi yaplmtr. Meteoroloji gzlem
istasyonu bilgileri Tablo 2-1de verilmitir.
7

Tablo 1: MGM stasyon Bilgileri

stasyon stasyon
Deerlendirme
Rakm zellik Enlem Boylam
Durum
Ad
No
Periyodu
BK*
41
Ak
Artvin
17045
628
11
41 49
1970-2011
*BK: Byk Klima stasyonu.

2.1.1. Scaklk
Artvinde yazlar lk, klar ise souk gemektedir. Ortalama scaklk 12,0Cdir.
K mevsimi scaklk ortalamas 3,3Cdir. lkbahar mevsiminde ortalama scaklk
11,4C, yaz mevsiminde 20.0C ve sonbahar mevsiminde ise ortalama scaklk
13,4Cdir. Artvinde en yksek aylk ortalama scaklk 20,7C ile Temmuz ve
Austos aynda, en dk aylk ortalama scaklk ise 2,4C ile Ocak aynda
gereklemitir. Artvinde maksimum scaklklarn ortalamas 16,9Cdir. En
yksek aylk maksimum scaklk ortalamas 25,8oC ile Austos aynda, en dk
ise 5,8oC ile Ocak aynda gereklemitir. Minimum scaklklarn ortalamas
ise 8,1Cdir. En yksek aylk minimum scaklk ortalamas 16,8oC ile Austos
aynda, en dk ise -0,7oC ile Ocak aynda gereklemitir (ekil 2).

30

Scaklk Deerleri

25

Scaklk (o C)

20
15
10
5
0
-5

Ortalama Scaklk

Minimum Scaklk Ortalamas

Maksimum Scaklk Ortalamas

ekil 2: Scaklk Ortalamalar

Artvinde maksimum scaklklarn 30C ve byk olduu gnler says yllk
ortalamas 15,3 gndr. En fazla Temmuz aynda maksimum scaklklar
ortalama 3,6 gn 30C ve stnde gereklemitir.
8

Artvinde gnlk maksimum scaklk 28 Temmuz 1981 tarihinde 41,6oC

olarak, gnlk minimum scaklk ise 31 Ocak 1980 tarihinde -11,9oC olarak
llmtr. Gn iinde maksimum ve minimum scaklklar arasndaki fark en
yksek 24.3oC ile Austos aynda gereklemitir.
Ortalama toprak st minimum scaklklara baktmzda yllk ortalama
scaklk 6,2 oCdir. En yksek aylk deer 15,5oC ile Austos aylarnda, en
dk aylk deer ise -2,9oC ile Ocak aynda gereklemitir.
Artvinde ortalama gnlk toplam gnelenme sresi 4,8 saat, ortalama yllk
toplam gnelenme sresi ise 1.739,4 saattir.
2.1.2. Ya
Artvinde her mevsim ya grlmektedir. Yllk toplam ya ortalamas
718,4 mmdir. Yllk toplam yan en fazlas k mevsiminde dmektedir
(%36,2), k mevsiminde ortalama 259,9 mm ya dmektedir. Artvin yaz
mevsiminde en az ya almaktadr, yaz mevsimi ortalama ya 111,9 mmdir.
Yllk ortalama yan %15,6s yaz mevsimde dmektedir. Sonbaharda yllk
ortalama yan %24,4 olan 175,6 mm, ilkbaharda ise yllk ortalama yan
%23,8i olan 171,0 mm, ya dmektedir. Artvinde en yksek aylk ortalama
ya 94,1mm ile Aralk aynda en dk aylk ortalama ya ise 31,0 mm ile
Austos aynda gereklemitir (ekil 3).
Artvinde gnlk maksimum ya 93,4 mm ile Ocak aynda gereklemitir.

Toplam Ya Ortalamas

Ya (mm)

100
90
80
70
60
50
40
30
20
10
0

Toplam Ya Ortalamas

ekil 3: Toplam Ya Ortalamas

9

2.1.3 Nispi (Bal) Nem

Artvinde yllk ortalama nem %65,0 olup en yksek aylk deer %70,5 ile
Austos aynda, en dk aylk deer ise %60,4 ile Nisan aynda gereklemitir
(ekil 4).

75

Ortalama Nem

Nem (% )

70
65
60
55
50

Ortalama Nem

ekil 4: Ortalama Nem

2.1.4 Rzgar
Artvinde yllk ortalama rzgar hz 1,6 m/sdir. En yksek aylk ortalama rzgar
hz Temmuz ve Austos aylarnda 2,0 m/s olarak en dk aylk ortalama
rzgar hz ise Ekim, Kasm ve Aralk aylarnda 1,2 m/s olarak gereklemitir.
En hzl rzgar Kasm aynda 24,2 m/s ile NW (kuzeybat) ynnden esmitir.
Artvinde hakim rzgar yn 55.752 esme says ile (%18,9) WNW
(batkuzeybat) ynnden esen rzgardr. Bu rzgarn ortalama hz 2,2 m/sdir.
Bunu 42.270 esme says ile (%14,3) NW (kuzeybat) ynl rzgar izlemektedir.
Bu rzgarn ortalama hz ise 2,0 m/sdir. En az rzgar 6.271 esme says ile
(%2,1) E (dou) ynnden esmi olup bu rzgarn ortalama hz 1,1 m/sdir
(ekil 5).
Artvinde kuvvetli rzgarl gn says yllk ortalamas 52,5 gn, frtnal gn
says yllk ortalamas ise 1,2 gndr.

10

Rzgar Gl
NNW (1,7)

N (1,0)

60000

NNE (1,0)

50000

NW (2,0)

NE (0,9)

40000
30000

WNW (2,2)

ENE (1,0)

20000
10000

W (2,0)

E (1,1)

WSW (1,7)

ESE (1,2)

SW (1,2)

SE (1,2)

SSW (1,0)

S (1,0)

SSE (1,1)

Rzgar Esme Rzgar Yn ve

Says
Ort. Hz (m/s)

ekil 5: Rzgar Gl
Artvinde sayl gnlere baktmzda; yllk toplam yal gn says ortalamas
136,9 gndr. 14,0 gn ortalama ile en fazla yal gn says Mays aynda, 7,9
gn ortalama ile en az yal gn says Austos aynda grlmtr.
Donlu gn says yllk ortalama 53,9 gn, yllk toplam kar yal gn says
ortalamas 31,1 gn, yllk toplam karla rtl gn says ortalamas 49,9 gn
olup maksimum kar kalnl ubat aynda 142,0 cm olarak llmtr.
2.2. Jeolojik Yap
2.2.1. Blgenin Jeolojisi
Cerattepe Maden Yata Kuroko-tipli volkanojenik masif slfit bir yatak olup
Kretase yal volkanik, intrsif ve sedimanter kayalar ierisindedir. Yatak
nemli oranda bakr ve inko ile az oranda kurun, altn ve gm ierir.
Bu hali ile u anda iletilmekte olan Rize-ayelinde yer alan ayeli Bakr
iletmeleri A..ye ait yatak ile benzer zelliktedir. Fakat Cerattepe bakr
yatann fark, iddetli bozumay da ieren eitli farkllam safhalarndan
dolay masif slfit yapya bitiik ve stnde altn ve gm bakmndan zengin
gossan materyalinin oluumudur. Bu proseslerin ayn zamanda kalkosit ve dier
minerallerin masif slfitlerin tabannda belirli bir zonda kelmesini salad
11

sanlmaktadr. Sonu olarak, bu maden yata dierlerinden tabandaki yksektenrl bakr slfitler ve bunlar stleyen ve evreleyen altn, gm, kurun
ve baryumca zengin oksit zonu ile tannmaktadr.
Cerattepe Formasyonu (Hatilla Dere yesi ve Seyitler yesi) maden yatann
taban kayasn oluturur. Mineral zonunun zerinde gri lapili tfler, krmz
siltta, amurta ve kumta ile oruh Formasyonunun pelajik kireta
lensleri bulunmaktadr. Tavan kaya serisi stteki bazaltik lav besleyen feldispar
porfiritik bazaltik dayklar ve siler tarafndan intrzyona uramtr.
Maden yata kuzeydou dorultulu faylar ile snrl sin-volkanik knt
havzas (graben) ierisindedir. Bu yap yaklak 1.000 m uzunlukta ve 150 m
geniliktedir. Ana kaya olarak tabir edilen Riyolitik dom ve iddetli silika ve pirit
alterasyonuna uram kayalar havzann gneydou tarafn oluturur. Kuzeygney ve kuzeydou dorultulu sin-volkanik faylar ise bat ve kuzey snrlar
olutururlar. Maden yatann slfit zonu lens eklinde 70 m kalnlkta, 100
m genilikte ve 320 m dorultuludur. Bu zonda masif-brelemi, baz metalce
zengin, slfit mineralleri ve pirit bulunmaktadr. Bu slfitler derin bozuma,
szlme ve ikincil zenginleme etkenlerinden gemilerdir. Maden yatanda
grlen dk bakr tenrnden yksek bakr tenrne doru zonlama,
birincil zonlama ve daha sonraki ikincil zenginlemeye balanabilir.
Slfitler minerolojileri ve bakr tenrlerine gre iki ayr zonda incelenebilir.
Maden yatann yksek tenrl (>5% Cu) lens eklindeki zonlar yatan
tabann oluturmaktadr. Bu zonunun stnde ve ksmen de evreleyen daha
dk tenrl malzeme bulunmaktadr. Bu iki farkl tenr zonlar arasndaki
snr dzensiz ve birka metrelik bir gei zonudur. Yksek tenrl lenslerin en
by 5-20 m kalnlkta, 90mye kadar varan genilikte ve 300m uzunluktadr.
Yksek tenrl masif slfitlerin minerolojisinde bakr slfitler ile birlikte pirit
(FeS2), markazit (FeS2) ve gang mineraller (kuvars ve barit), lokal olarak
da sfalerit (ZnS) bulunmaktadr. En yaygn bakr slfit mineralleri kovellit
(CuS), kalkopirit (CuFeS2) ve ikinci derecede kalkosit (Cu2S) ve digenitlerdir
(Cu9S5). Tenantitin (Cu, Fe)12 As4S13 lokal izleri ve yar amorf bakr-arsenik
slfit faz da gzlenmektedir.
Dk tenrl slfit mineralleme zonu, ince kristalli slfit kayann iinde
korunmu, kaln taneli volkanoklastik yap gstermektedir. Bu brelerin
ortak zellikleri gzenekli ve boluklu olmalardr. Piritler bozulmam ama
geriye kalan bakrn ou ikincil slfitler eklindedir. Bu dk tenrl zon
dierine gre daha fazla sfalerit ve galena ierir. Masif slfitlerin hemen
altnda feslik tfler ierisinde 1 ile 15 m kalnlnda devamllk arz etmeyen
damarl bir zonu olumutur. Bu zon pirit ve az miktarda kalkopirit ve kalkositkovelit iermektedir. Damarlar evreleyen tflerde youn derecede kaolinit
alterasyonu grlmektedir.
12

Slfit zonu zerinde oksitlenmi gossan zonu bulunmaktadr. Bu gossan

malzemesi ana kayann doal bozumas ve li prosesleri sonucu olumutur.
Gossan ikincil kurun, barit ve az miktarda ince taneli serbest altn ve
plumbojarosite ierir. Bu zon alt ksma ayrlabilir: limonitik gossan, gri
(baritik) gossan bre, ana kaya gossan, gossanms tavan kaya sedimanlar ve
rt gossan. Farkl gossan tipleri arasndaki snrlar genellikle geilidir.
Limonitik gossan, gossan malzemesinin % 45ini oluturur. Bu zon slfit
yap zerinde bir manto oluturur ve slfit yapnn bozumas ile olutuu
sylenebilir. Limonitik zon pasl kahverengi, ince taneli, kilce zengin ve kaya
paralar iermektedir.
Gri gossan maden yatann gney ucunda olumu olup, 5 ile 15 m arasnda
deien kalnlyla dierlerine gre daha fazla sreklilik arz etmektedir. Maden
yatann merkezinde ve kuzey kesiminde limonitik gossan ile i ie gemi
kk lensler halinde grlmektedir. Gri gossan sarms kahverengi-ak
gri renklerinde, kumlu bir yapya sahip olup, demir ierii eksiktir. nemli
oranda barit ierdiinden zgl ktlesi dier gossan tiplerinden fazladr. Altn
ve gm ierii genellikle yksektir. Gri gossann maden yatann barit ve
sfalerit blmlerinin bozumas sonucu olutuu sylenebilir. Gossan brei
genellikle maden yatann ortasnda limonitik gossan ile ana kaya arasnda
bulunmaktadr. Parlak pasl krmz renkte olup, youn miktarda hematitik,
silisli ana kaya paralar ierir. Silisli kaya paralar gtit matriks ierisindedir.
Bre gossan devamllk arz etmemekte ve limonitik gossan ile ana kaya gossan
arasnda geilidir. Dzensiz altn tenr dalm vardr. Yksek tenrl
ksmlarda 20 g/t grlmektedir. Ana kaya gossan, silisli, piritik anakayann
bozumas ile olumutur. Bu zonda iki ksm bulunmaktadr. Birinci ksm ana
kayann yerinde bozumu ksm, ikinci ksm ise ana kayaya bitiik olup slfitik
ve limonitik gossan zonlarnn st ucuna kadar uzanan talusdur. Bu gossan
birimi slfit yatana bitiik silisli anakaya boyuncu devamllk arz etmektedir.
Ortalama altn tenr genellikle 0,5 g/tdan azdr. Tavan kaya sedimanter
kayalar ve lapili tfler limonitik ve gri gossan zonlar zerinde veya ierisinde
olduklarnda genellikle ok pasldrlar. Tavan kayann gossanms ksmlar,
devamllk arz etmemesine ramen, sk sk 1,0 g/tdan fazla altn ierir.
Gossann yzeylendii alanlarda oluturduu rt gossann ekonomik altn
ierii vardr. rt gossan kilce zengin olup tavan ve tabana ait byk kaya
paralar iermektedir. (Artvin-Cerattepe Bakr Madeni letme Projesi, Mart
2013)
2.2.2. Yama Stabilitesi
Artvin ili ve yakn evresindeki heyelan varln belirlemek amacyla 2004
ylnda Prof. V. Doyuran tarafndan kapsaml bir alma yaplmtr. Bu
13

almalar srasnda proje alan ve evresinde hem eski hem de yeni ev

hareketleri gzlenmitir. Cerattepe ve Hatipolu mevkiinde kavisli kayma
yzeylerinin eski heyelanlarnn kalntlar olduu dnlmektedir. anak
grnml kayma yzeylerinin olduu blgeler youn kozalak aalar ile
kaplanmtr. En az 40-50 yandaki yal aalarn gvdeleri dik iken daha
gen olan aalarn gvdeleri eimin yukar ynne doru eik durumdadr.
Bu, devam eden yzey aklarn gstermektedir. Yzey akna ek olarak
blgede hem rotasyonel hem de yknt ve kaya dmeleri yaygn olarak vardr.
alma sahas volkano-sedimentar birimlerle karakterize edilebilir. Bazik
volkanikler en ok Cerattepe ve evresindedir. Bu volkaniklerin bir blm ince
dokulu, bozumu toprak profilleri oluturmutur. Bu topraklarn makaslama
kuvvetleri dktr. Bu yzden yksek yal dnemlerde heyelan olumasna
yol aabilirler. oruh formasyonunda eskiden byk kaymalar meydana gelmi
ve kayan ykntlar byk bir alana dalarak yerli kayann zerini kapatmtr.
Bu yknt birikintileri daha yakn zamanlarda gereklemi olan rotasyonel
kaymalar ve aklarda rol oynamtr. Yknt malzemesinin kalnl 1 ila 10 m
arasnda deimektedir. Heyelan topann birikintileri 6 ile 25 derecelik eim
gsteren ev duyarszlklarnn yksek olduu arazileri oluturmaktadr.
Eski heyelanlarn ba ksmlar (ta) youn kozalak aalar ile kaplandndan
durayl hale gelmitir. Ancak kaymalarn topuk ksmlar s ve/veya orta
dereceli rotasyonel kaymalar ve ak eklindeki ev hareketleri ile karakterize
edilmekte olduundan durayl deildirler. Topuk ksmlarnda yzey ve yer
alt suyu olumutur. (Kaynaklar, membalar). Drenaj iyi olmadndan yknt
malzemesi suya doygun olarak kalmamaktadr. Bunun aktif ev hareketlerinin
ana nedeni olduuna inanlmaktadr. Bu blgeler heyelan iin en hassas
blgelerdir. Eski heyelanlarn alt ksmlarnda daha yeni heyelanlar ve ev
hareketleri gzlenmitir.
MTA tarafndan hazrlanan Aralk 1998 tarihli Artvin linin evre Jeolojisi ve
Maden Kaynaklar raporuna gre blge heyelan asndan riskli bir blgedir.
Maden almas srasnda yaplacak patlatmalarn bu heyelanlar tetiklemesi
sz konusudur.
2.2.3. Depremsellik
Artvin ili deprem haritasna gre Artvin il merkezi ile avat Ardanu ve
Yusufeli ileleri 3. derece, Hopa, Arhavi, Borka ve Murgul ileleri ise 4.
derece deprem blgesi iinde kalmaktadr (ekil 6).

14

ekil 6: Artvin li Deprem Haritas.

2.3. Su Kaynaklar
2.3.1. Yzeysel Sular
Artvinin en byk akarsuyu olan oruh Nehri, Mescit Dalarndan kaynan
alarak, Bayburtu getikten sonra Yusufeli ilesinin Yokulu ky mevkiinde
il snrna girer. Su kavuumu denilen yerde Oltu suyu ile birleir. Yusufeli
yaknlarnda Barhal deresiyle birleen oruh Nehri kuzeybat ynne girer.
Artvin yaknlarnda Orta ky suyunu, Borkada Murgul suyunu- kale suyunu
ve Kaynarca suyunu alarak Muratl kyn geerek, Batumun gneybatsnda
Karadenize dklr. oruh Nehrinin uzunluu 431 km olup, 354 kmsi Artvin
ili snrlar ierisindedir.
Artvinde pek ok su kayna bulunmaktadr. zellikle maden sahas civarnda
pek ok kaynak mevcut olup, bu kaynaklardan ayn zamanda Artvin ilinin
ime suyu salanmaktadr.
2.3.2. Sahann Hidrojeolojik zellikleri
alma alannda bulunan kayalar atlakllk derecesine ve bozuma derinliine
gre deiik miktarlarda yeralt suyu ihtiva etmektedir. Kuvaterner alvyon
birimi dnda genel olarak sahadaki tm birimlerin porozitesi ve hidrolik
iletkenlii bu birimleri blgesel akiferler olarak tanmlamak iin olduka
snrldr. Fakat alma alannda suyu tayan birim tanmlanabilmektedir:
15

1. S akifer, volkanik, sokulum ve sedimanter kayalarn bozunmu, atlakl

30-40 mlik ksmlar,
2. Derin akifer, 30-40 m atlakl, bozunmu zonun altnda yer alt suyunun s
akifere gre daha yava hareket ettii birimler,
3. Alvyon, oruh Nehri boyunca gzlenen sk tutturulmam alvyon
kelleri.
nceki hidrojeolojik almalar srasnda, yeralt suyu gzlemleri ounlukla
kaynaklardan, gzlem kuyusuna dntrlen aratrma sondajlarndan ve
zel olarak alan gzlem kuyularndan gerekletirilmitir.
Bu gzlemler cevher alannda yer alt suyunun 80-90 m, ana kayada ise 5-10
m derinlikte olduunu gstermektedir. Cevher alanndaki derin su seviyeleri
yksek hidrolik iletkenlie sahip gossan birimi ve cevherin evreleyen dikey
faylar ile ilikilidir. Kristal yapl ana kaya gossana gre dk hidrolik iletkenlie
sahip olduu iin, yer alt suyu seviyelerinde daha s derinliktedir.
alma alannda yer alt suyu akm maden sahasnn iinde bulunduu
beslenim alanndan geici dere yataklar, oruh Nehri, Hatilla Deresi ve
Gavut Deresini kapsayan drenaj sistemine dorudur. Cevher alanndaki yer
alt suyu seviyeleri akmn Fabrika Deresine doru olduunu gstermektedir.
Yatay hidrolik eim, beslenim alannn dou ve gneyinde daha kkken
(rnein:0.3), beslenim alannn batsnda ve kuzeyinde daha yksek hidrolik
eimler gzlenmektedir (rnein:0.6). Doudaki dk hidrolik eimler
evresine gre daha yksek hidrolik iletkenlii olan Artvin Formasyonunda
gzlenmektedir. Aratrma sondajlar srasnda deiik birimler iin bulunan
deerler, her birim iin on kat ya da daha fazla aralkta deiiklik gstermektedir.
Bu durum sahadaki birimlerin atlaklanma ve bozumadan kaynaklanan
heterojen yapsn gstermektedir.
2.4. Arazi Kullanm
Artvin ilinin yzlm 743.600 ha. olup, Trkiye yzlmnn % 1inden
azdr. Mevcut arazinin % 26,16s olan 196.509 ha kltr d arazi, % 51,91i
olan 439.803 ha orman arazisi ve 164.733 ha kltr arazisidir.
Arazi dalmna bakldnda ilin yardan fazlas ormanlarla kapldr. l
yzlmnn % 59u orman, %19u kltr d araziler, % 8,2u tarm
arazileri, % 13,8i de ayr-mera arazilerinden olumaktadr. l yzlmnn
yalnzca % 8,2si tarm arazisidir. Bunun da byk blm engebeli ve paral
arazi yapsndadr. Bu ynleriyle nemli bir dezavantaja sahip olmasna karn
yine yzlmnn % 13,8i mera alanlar ile kapl olup meralar son derece
verimli ve kalitelidir.
16

lde eitli tarm uygulamas yaplan arazi 89.659 hektar tutmakta ve % 12,1lik
bir oran tekil etmektedir Bu arazilerin il yzlmnn 56,0sn tekil eden
44.486 hektarlk ksm kuru tarma ayrlmtr. Sulanan araziler 16.375 hektar
ile % 2,2lik bir orana sahiptir. 8.852 hektar tutan ba ve baheler %1,2lik
bir oran tekil etmektedir. ay zeytin ve fndk alanlar olarak ilin % 2,7sini
oluturmaktadr. (Artvin l evre Durum Raporu, 2011)

Resim 1: Artvinden grnm

2.5. Doa Koruma ve Biyolojik eitlilik
2.5.1. Toprak zellikleri
Sz konusu proje sahasnn tamamna yakn orman alan ierisinde kalmaktadr.
Byk toprak grubu kahverengi orman topraklar niteliinde olan alann
eimi % 0-2 arasnda deimektedir. Toprak derinlii ise 50-20 cm arasndadr.
Sahann en nemli problemleri eim ve erozyon zarar ile toprak yetersizliidir.
Toporafya genelde kuzey, kuzeydou ve gneydou ynlerine bakan dik 1525 derecelik (%42) ve 25-35 derecelik (%30) evlerde karakterize edilebilir.
ev duyarszlklar genelde 6 ila 25 derecelik eimli evlerde grlmektedir.
Belirgin iklimsel zellikler yksek miktarda ya, yumuak klar ve yksek
bal nemliliktir. Yalar yl boyunca dzgn dalmldr ve yksek kotlarda
nemli miktarlarda kar birikmesi olur.
17

2.5.2. Orman Alanlar

Sz konusu proje sahas ile ilgili olarak Artvin Orman Blge Mdrlnden
edinilen ED nceleme ve Deerlendirme Formu ve 1/25.000 lekli Mecere
haritas verilmitir. Buna gre; izin istenilen 31,8 hektar alann tamam orman
saylan alanlar zerindedir. Alann iletme ekli retim fonksiyonlu olup mevcut
aa cinsleri ladin, saram, gknar, kayndr. Sz konusu projenin tamamna
yakn orman arazisi niteliindedir. Yeralt retim yntemiyle bakr retimi
projesine gre yeralt maden iletmesi nedeniyle 50.300 adet aa kesilecektir.
2.5.3. Milli Parklar ve Turizm Merkezleri
Artvin-Hatila Vadisi Milli Park;
oruh nehrinin ana kollarndan birisi olan Hatila Vadisi ve birok yan derelerini
iermektedir. Hatila Vadisinin genel karakteri; V tipi, dar tabanl, gen vadi
zelliindedir. Vadi boyunca litolojik farkllklardan kaynaklanan eim krklar
ortaya kmtr. Bu eim krklar akarsuda elalelerin oluumunu salamtr.
Vadi yatann derine anmasnn, yana doru almnda daha kuvvetli
olmasndan dolay vadi yamalarnn eimi % 80 hatta baz kesimlerde % 100e
ulamtr. Yamalarn gerek fiziksel paralanma ve ktle hareketleri gerekse
yan dere ve heyelanlarla ilenmesi sonucu vadide, ok hain bir topografya
ortaya kmtr. Bu topografya, vadinin orta kesimlerinde kanyon ve boaz
oluumunu salamtr.

Resim 2: Hatila Vadisi

18

Vadinin orta ve yukar aznda ok zengin ve youn olan vejetatif rt;

bnyesinde ok eitli bitki trlerini barndrmaktadr. Bu trler ierisinde
dikkati eken belirgin zellik bitki rts aa vadide genel olarak Akdeniz
iklim karakterini yanstmasdr. Hatila Vadisi zengin bir fauna da iermektedir.
Hatila Vadisinin gerek ilgin jeolojik ve jeomorfolojik yaps ve gerekse zgn
bitki topluluklar yreye lkemizde nadir rastlanan bir alan zellii vermektedir.
Artvin Kafkasr Turizm Merkezi;
am ormanlar ile kapl olan bu mesire yerinin Artvin il merkezine uzakl 8
kmdir. Burada her yl Haziran aynda Kafkasr Festivali dzenlenmektir. Bu
festivalde; geleneksel boa greleri ve karakucak greleri yaplmaktadr.

Resim 3: Artvin Kafkasr Yaylas

3. CERATTEPE MADEN SAHASI
3.1. Cevherleme
Artvin ili, Cerattepe bakr-altn-gm-cva cevherleme sahasnda temeli
dasitik kayalar oluturur. Yrede yzeyleyen en yal birim iyi tabakalanm
aknt tfleridir. Bunlar riyolitik kayalar keser ve bununla ilikili
volkanoklastikler tflerin zerine gelirler. Bu dasitik ve riyolitk kayalar masif
slfid mineralizasyonuna kadar olan taban oluturur. Mineralizasyonun tavan
kayalarn ise gri lapilli tfler, amurtalar, kumtalar, krmz kiltalar ve
pelajik kireta mercekleri oluturur. Tavan kayalarn bazaltik kayalar keser.
19

Yatak KD-GB uzanml, 1000 m uzunluunda x 150 m geniliinde, kenarlar

faylarla snrlanm, volkanizmayla yat graben ekilli, kelme havzas
zellii sergiler. kelme havzasnn GD kesiminde yer alan kayalar riyolitik
karakterdedir. Bunlarda youn silisleme ve pirit damarcklar grlr.
Cevherleme riyolitik dom yamalarnda yer alr (ridge rock).
Slfidli Zon
Slfidli cevherleme merceksi ekilli, 70 metreyi bulan kalnlk, 100 metre
genilik ve 320 metre uzunluk sunar. Orta sertlikteki masif slfid bakr
cevheri okside altn zonunun altnda yer alr. Masiften breie kadar deien
baz metalce zengin piritik oluumdur. Youn olarak bozuma, asit ykanma ve
ikincil zenginlemeye uramtr, Masif slfid zonu altnda, genellikle felsik
tf iinde as yapda damarcklardan oluan beslenme kanalcklar bulunur
ve devamllklar 15 metreye ulaabilir. Bunlar pirit, az miktarda kalkopirit
vekalkosin-kovellin ierir. Felsik tfler ise kaolinlemeye kadar altere
olabilmektedir.
Bakr slfid zonu nemli miktarda altn ve gm ierir. Bakr slfid mineralleri
okluuna gre sralandnda; kalkopirit (CuFeS2), kalkosin (Cu2S),
kovellin (CuS), enarjit (Cu3(As,Sb)S4), bornit (Cu5FeS4) ve tetrahedrit
(Cu10(Fe,Zn)2Sb4S13) minerallerinden ibarettir. Yatan baz blmleri nemli
miktarda inko ve kurun ihtiva eder. Gang minerali balca barittir. Yksek
arsenik ve antimuan olgusu enarjit ve tetrahedrit minerallerine balanabilir.
Oksidli Zonlar
Altn-gm oksid zonu genellikle slfid zonunun zerinde ve yanlarnda
yer alr. Oksid zonu doal bozunma ve ykanma olaylar sonucunda oluan
rndr, ikincil kurun, barit, az miktarda ince taneli serbest altn, jarosit
(KFe3+3(OH)6(SO4)2) ve plumbojarosit (PbFe6(SO4)4(OH)12) ihtiva eder.
Oksidli zon; limonitic, baritik, breik, ridge rock, az okside tavan sedimentleri
ve okside rt olmak zere ayrlmasna ramen snrlar geilidir.
Oksidli Limonitik Zon
Okside malzeme % 45ini oluturur. Slfidli zonun bozuma rn olarak
deerlendirilen oksidli limonitic zon sfidli gvdeyi rter. Bu zon kzl kahve
renkli, ince taneli, kilce zengindir ve nadiren kaya paralar bulundurur.
Oksidli Baritik Zon
Genellikle yatan gney kesimlerinde, devamllk gsteren seviye 5-15
metre kalnlktadr. Gri oksidli zon olarakta ifade edilen bu zon, orta ve kuzey
kesimlerde, limonitik oksidli zon ile geilidir. Bilindii gibi limonitik zon iinde
kk baritik zonlar bulunmaktadr. Oksidli baritik zonun rengi esmerden ak
20

griye kadar deiir. Kumsu karakterde ve demir ierii azdr. nemli miktarda
barit ierir. Altn ve gm ierii yksektir.
Oksidli Breik Zon
Yatan merkezi kesiminde, genel olarak limonitik okside zon ile ridge rock
arasnda oluur. Parlak kzl-krmz renkli olup ridge rocka ait youn hematitik
silisifiye malzeme ihtiva eder. Silislemi malzeme gtitle imentolanmtr.
Bu zonun devamll yoktur. Limonitic zon ile altndaki ridge rock arasnda
geilidir. 20 g/ta kadar varan dzensiz altn dalmlar sunar.
Oksidli Ridge Rock Zonu
Srtlar oluturan sililemi, piritli kayalarn (ridge rock) bozumasyla oluur.
Bu zon greceli olarak ridge rock ve slfidli yatak boyunca devam eder.
Ortalama altn ierii 0,5 g/tdan kktr.
Az Oksidli Tavan Sedimentleri ve Lapilli Tfler Zonu
Genellikle kzl renkli olup limonitik ve baritli zonlar zerler ve onlarn
bloklarn ihtiva eder. Devamllklar yoktur. Genellikle 1 g/tdan fazla altn
ierir.
Oksidli rt Zonu
Yzeye kadar uzanan okside zondan kaynaklanan rt birimi ekonomik altn
iermektedir. Kilce zengin oksidli rt ayrca tavan ve taban kaya paralar
ihtiva eder.
Genel olarak oksidli zon cevherlemesi yumuak ve zayf kristallenmitir. Slfidli
bakr zonu stnde yer alr. Az miktarda barit, kuvars, gtit, plumbojarosit,
pirit ve kalkopirit minerallerinden oluur. Slfid mineralleri hacimce % 1den
azdr.
Oksidli zon esas olarak demirce zengin (limonit), daha az oranda silisli, killi
malzemeden oluur. Alm kuyularda grlen birimlerin nemli blm
pekimemitir. Bazen 20-30 cm boyutlu kaya paralarna rastlanr.
Altn taneleri 1-25 mikron boyutundadr. Gm ise altn-gm alam,
arjentojarosit AgFe3(SO4)2(OH)6, Ag-Bi-Sb slfid, anglesit (PbSO4) iinde
eser miktarda Ag-Fe slfid, Pb- Fe-Sb slfid ve Hg slfid mineralleri halinde
bulunur. Bunlarn boyutlar 15 mikrondan kktr. Cva sulfid (HgS) halinde
gzlenir ve iinde az miktarda gm kapanml demir oksit ierir.
Cevherlemenin rezervi, 506 adet sondaja ait verilerin Micromine bilgisayar
programnda deerlendirilmesi sonucunda hesaplanmtr. (Slfidli zonda
younluk 4,1 g/cm3, oksidli zonda younluk 2,5 g/cm3 alnmtr.)
21

Rezerv (ton)

Tenr Cut-off

Bat Slfidli Zon Bakr: 6. 443. 000

4,28 % 0,583 %

Bat
Bat
Bat
Bat
Bat

Slfidli
Slfidli
Slfidli
Slfidli
Slfidli

Zon Kurun:
Zon inko:
Zon Altn:
Zon Gm:
Zon Cva:

0,32 %
1,37 %
1,17 g/t
27,2 g/t
8 413 g/t

Bat Oksidli Zon altn: 2. 445. 000

Bat
Bat
Bat
Bat
Bat

Oksidli
Oksidli
Oksidli
Oksidli
Oksidli

Zon
Zon
Zon
Zon
Zon

Gm:
Cva:
Bakr:
kurun:
inko:

138.6 g/t
61 610 g/t
0,11 %
1,68 %
-

Dou Slfidli Zon Bakr: 1. 356. 000

Dou
Dou
Dou
Dou
Dou

Slfidli
Slfidli
Slfidli
Slfidli
Slfidli

Zon Kurun:
Zon inko:
Zon Altn:
Zon Gm:
Zon Cva:

Oksidli
Oksidli
Oksidli
Oksidli
Oksidli

Zon
Zon
Zon
Zon
Zon

3.08 % 0,583 %
0,14 %
0,25 %
1.08 g/t
18 g/t
3 250 g/t

Genel Oksidli Zon Altn: 9. 115. 000

Genel
Genel
Genel
Genel
Genel

3,92 g/t 0.5 g/t

Gm:
Cva:
Bakr:
Kurun:
inko:

3,58 g/t 0,5 g/t

114,46 g/t
4 673 g/t
0,19 %
1,38 %
-

Toplam Slfidli Cevher: 7. 799. 000 ton, 4 % Cu, 1,15 g/t Au, 25,4 g/t Ag
Toplam Oksidli Cevher: 9. 115. 000 ton, 3,58 g/t Au, 114,46 g/t Ag
Genel toplam:

16. 914. 000 ton

22

3.2. Sahayla lgili Mevcut Durum

Artvin ili, Merkez ilesi Cerattepe mevkiinde bulunan bakr madeni
sahasndan ZALTIN NAAT TCARET VE SANAY A.. tarafndan
bakr madeninin retilmesi ve Murgul ilesinde bulunan ET Bakr A..ye
ait flotasyon tesisine gnderilerek zenginletirilmesi planlanm ve buna gre
ED Raporu hazrlanmtr.
Rapora gre; bakr madeni kapal ocak olarak iletileceinden, srlen galerilerin
pskrtme beton (Shotcrete) ile kaplanmas gerekmektedir. Bu sebeple proje
kapsamnda 480.000 ton/yl kapasiteli krma eleme tesisi kurulacak ve Artvin
Merkezde bulunan mevcut beton santralinden hazr beton temin edilecektir.
Bakr maden oca kapal olarak iletilecek olup, ocak Karadeniz kysndaki Hopa
Limannn yaklak olarak 65 km gneyinde, Artvin ehir merkezinin ku uuu
yaklak olarak 4 km gneybatsnda yer almaktadr. Proje sahasnn toporafik kotu
1.700 m civarlarnda olup ok engebeli bir arazi yapsna sahiptir.
Cerattepe Bakr Madeni Projesinin amac bakr cevherinin yer altndan
karlmasdr. Bu nedenle yer alt madencilii yntemleri kullanlarak galeriler
alacaktr. Galerilerin alarak madene ulalmas iin yaplan kazlar srasnda aa
kacak pasa, ar yata srklenmesi mmkn olmayacak ekilde, uygun olan
yerlere depo edilecektir. 3282533 Eriim Numaral, 201200222 numaral maden
sahasnn 4406,25 hektarlk toplam ruhsat alannn 31,8 hektarlk ksmnda faaliyet
gsterilecektir. Konuyla ilgili olarak iki firma arasnda rdevans szlemesi
yaplmtr. Projenin sresi, ilk iki yl hazrlk ve n alma olmak zere toplamda 14
yl olarak alnmtr. letilebilir rezerv ve yllk retim miktarna gre projenin sresi
belirlenmitir. Bu sre sonunda ekonomik alma imknlarnn salanmas halinde
temdit talebinde bulunulacaktr. Yllk tvanan cevher retimi,500.000 ton olarak
planlanmtr. Ocakta cevherlemenin durumuna gre yer alt ocak iletmecilii
olarak, ylda 10 ay, ayda 30 gn ve gnde 16 saatlik alma dzeninde ngrlen
kapasitenin karlanmas salanacaktr. retim aamasnda 183 kii alacaktr.
denilmektedir.
BAKIR RETM (ton)
Yllk retimProgram
2015
2016
2017
2018
2019
2020
2021
2022
2023
2024
2025
2026
TOPLAM

500,000
500,000
500,000
500,000
500,000
500,000
500,000
500,000
500,000
500,000
500,000
500,000
6,000,000
23

Ayrca ED Raporunda Yer alt madencilik yntemleriyle retilecek tvenan

cevher, kamyonlar ile Murgul flotasyon tesisine nakledilecek ve burada kurulu
bulunan tesiste zenginletirilecektir. Yeralt galeri ilerlemelerinde ve kat aras retimde
delme patlatma ile retim yaplacaktr. Yer altna srlen galeriler iin kullanlacak
pskrtme betonun retimi iin yer stnde krma eleme tesisi, personelin
ihtiyalarnn karlanmas iin ise antiye sahas kurulacaktr.
Cerattepe Bakr Madeninde yeraltndan kartlan cevher ocak aznda (karoda)
stoklanmayacak, ocak aznda ina edilecek olan ykleme sahasndan kamyonlara
yklenerek flotasyon ve zenginletirme ilemi iin ET BAKIR A..ye ait Murgul
Bakr letmesine sevk edilecektir.
Ykleme sahas, sevkiyatn aksamas ihtimaline karlk iki gnlk retimi alacak
byklkte (4-5 bin ton) 20m.x 50m. ebatlarnda hazrlanacak, tabana kil serilecek
araya mebran konularak tekrar kil ile kaplanp sktrlmak suretiyle geirimsizlii
salanm olacaktr.
Cerattepe Bakr Madeni planlamas; bakr cevherinin yeralt iletme yntemi ile
retilmesi ve Etibakr A..ye ait Murguldaki flotasyon tesisine tanmas ve orada
zenginletirilmesi eklindedir. Bu nedenle Cerattepeden kartlan cevher tvenan
olarak Cerattepe/Zeytinlik/Artvin Kprba/Borka/Murgul Damar Tesis (97 km.)
gzergah kullanlarak sevk edilecektir. denilmektedir.
Ancak, ZALTIN NAAT TCARET VE SANAY A.. 12.05.2014
tarihinde ayn ruhsat sahas iinde CERATTEPE MADEN SAHASI AIK
LETME ad ile bu kez altn iletilmesi konusunda Artvin Valiliine mracaat
ederek proje tantm dosyas sunmutur. Bu bavuru sonucunda ak iletme
konusunda ED Gereklidir karar verilmitir. Karar ile birlikte 09.06.2014
tarihinde yeni bir mracaatta bulunmu ve CERATTEPE MADEN SAHASI
AIK LETME ED BAVURU DOSYASI ile mevcut altn madeninin
ak iletme yntemiyle retileceini bildirmitir. Sz konusu projeye ilikin,
halk proje hakknda bilgilendirmek, gr ve nerilerini almak amacyla ED
Ynetmeliinin 9. maddesi gereince 10/07/2014 tarihinde Halkn Katlm
Toplants planlanm ancak toplant gerekletirilememitir. Buna karn
Halkn Katlm Toplants yaplmamasna ramen kapsam belirleme ve zel
format alnm ve 28.08.2014 tarihinde ED Raporu hazrlanmtr. ED
Raporunun 180. sayfasnda bu durum Halkn katlm toplants, yre halknn
projeye kar tepkilerinden ve toplantya katlp bilgi almak istememelerinden dolay
gerekletirilememitir eklinde ak ak ifade edilmitir.
Ak ocak madencilii; yeraltnda bulunduu saptanm ya da mostra vermi
madenin ekonomik olarak, yeraltna inilmeden zerindeki rt tabakasnn
kaldrlarak kazanlmas ilemini anlatan madencilik yntemidir. Ak ocak
iletmecilii, iletilmesi ekonomik olarak uygun bulunan maden yataklarnn,
mostra verenlerinin dorudan kazlarak retilmesi ya da zerini kaplayan
24

rt tabakasnn alnarak almas ve sonrasnda cevherin retilmesi eklinde

yaplan iletme yntemi olarak tanmlanmaktadr.
Maden ocana en yakn yerleim yerleri; proje alannn gneydousunda
ku uuu yaklak 1250 m mesafede bulunan Sokran Mah. proje alannn
kuzeybatsnda ku uuu yaklak 1500 m mesafede bulunan Dibek Mah.
ve proje alannn kuzeydounda ku uuu yaklak 1000 m mesafede Mezra
Mah. dir. Ruhsat sahasnn yaklak 700 m, proje sahasnn yaklak 1,5 km
kuzeybatsnda Hatila Vadisi Milli Park yer almaktadr. Kafkasr turizm
merkezi de iletme sahasna ok yakndr. Ayrca proje kapsamnda yaplmas
planlanan ak maden oca sahasnn yaklak 550 m batsnda D tipi (Kent
Orman) bulunmaktadr.
Proje kapsamnda 498.371 m2 (49,83 ha) byklnde alana altn oca,
118.490 m2 (11,84 ha) byklnde alana cevher stok alan ve 260.633 m2
(26,06 ha) byklnde alana ise tumba sahas yaplmas planlanmaktadr.
Projedeki cevher ve kaz miktarlar:
CEVHER = 2.373.783 m3
DEKAPAJ = 3.539.217 m3
TOPLAM KAZI = 5.913.000 m3 olacaktr. Proje kapsamnda arazi hazrlk
ve retim aamalarnda toplam 32 personel almas planlanmaktadr.
Altn Rezerv Bilgileri:

Bat Slfidli Zon Altn
Bat Oksidli Zon Altn
Dou Slfidli Zon Altn
Genel Oksidli ZonAltn
Toplam Slfidli Cevher
Toplam Oksidli Cevher

Rezerv (ton)
75.383,100
2.445.000
14.644,800
9.115.000
7.799.000
9.115.000

Genel toplam

16.914.000

Tenr Cut-off
1,17 g/t
3,92 g/t 0.5 g/t
1.08 g/t
3,58 g/t 0,5 g/t
1,15 g/t
3,58 g/t

Artvin-Cerattepedeki cevherleme, koni biiminde bir yap olup, stte yksek

tenrl altn, alt ksmnda ise yine yksek tenrl bakr rezervi bulunmaktadr.
nce yeralt retim yntemiyle bakr retmek isteyen firma, daha sonra st
zonda bulunan altn madenini de retme karar almtr. Burada retilecek
altnn, Murgul-Damardaki Eti Bakr A.ye ait tesislerde siyanr lii
yntemiyle zenginletirilmesi planlanmtr. Buna ynelik almalar balam
25

ancak Murgul halknn ve bakr madeni iilerinin youn tepkisi nedeniyle

Eyll 2014 tarihinde firma bu projeden vazgetiini aklamtr.
3.3. Hukuki Durum
Uzun yllar MTA, Cominco ve NMET firmas tarafndan arama ruhsat ile
maden aramalarna konu olan Artvin - Cerattepe maden sahas, ruhsat hukuku
asndan Maden leri Genel Mdrlne devredilmitir. Sz konusu saha,
Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanl Maden leri Genel Mdrl tarafndan
ihaleye karlmtr. 17 ubat 2012 tarihinde yaplan ihaleyi 97 milyon 638
bin TL teklif veren zaltn Holding kazanmtr. zaltna en yakn teklifi 95
milyon 723 bin TL ile Eti Bakr A. (Cengiz naat A.) vermitir.
4. DEERLENDRME
Artvin-Cerattepe sahas; bata, altn ve bakr olmak zere gm, inko vb.
madenler asndan hem rezerv hem de tenr olarak olduka zengindir. Sahada
ok uzun yllardr yaplan maden aramalarnn ardndan rezervi belirlenen
madenlerin retimi iin almalar balatlmtr. zel sektr tarafndan
yaplmas dnlen bu almalar, yre halknn itirazlar ile karlamtr.
Yaam alanlarnn geri dnlemez bir ekilde bozulacan ve ciddi tehlikeler
oluacan ne srenler, bu almalara hukuki ve fiili olarak mdahale
etmektedir.
letme ruhsatna sahip zaltn irketi, yeralt iletme yntemiyle bakr madeni
reteceini ve retilen madenin kamyonlarla Murgul ilesine nakledileceini
bildirmitir. Daha sonra ayn ruhsat sahas iinde st zondaki altn madeninin
ak iletme yntemiyle retilecei konusunda mracaatta bulunmutur.
Yeralt iletmesi iin 31.8 hektar alann kullanlaca belirtilirken son
deiiklikle Proje kapsamnda 498.371 m2 (49,83 ha) byklnde alana altn
oca, 118.490 m2 (11,84 ha) byklnde alana cevher stok alan ve 260.633
m2 (26,06 ha) byklnde alana ise tumba sahas yaplmas planlanmaktadr.
denilmektedir. Yeralt iletmesi yaplrken bile 50.000 aa kesilmesi planlanm
iken, tamam ormanlk olan bir alanda bu kadar byk bir ak iletme iin
ka aacn kesilecei hesaplanmaldr. Ayrca kesilecek aa miktar, yeni ED
raporunda belirtilmemitir.
Kafkas niversitesi Artvin Orman Fakltesinin Akademik Genel Kurulunun
18.04.2006 tarihinde toplanarak oybirlii ile ald ve Faklte Gr olarak
kabul ettii rapora gre, Cerattepede madencilik faaliyetinin durdurulmasnn
kamu yararna uygun olduu belirtilmitir.
Yine Artvin Orman Blge Mdrl, 08.11.2012 tarihinde ED nceleme
ve Deerlendirme Formu mracaatnda, yeralt retim yntemiyle retilecek
madenin yerst tesisleri iin ormanlk alanda yapaca tahribat nedeniyle
olumsuz gr vermitir.
26

Artvin Valilii Mahalli evre Kurulunun 13 ubat 1996 tarihinde Resmi

Gazetede yaymlanan (Karar Says: 1995/4, Karar Tarihi: 10/11/1995)
kararna gre;
a) Ak iletme sonucu orman varlnn yok edilmesiyle oluacak erozyon
sonucu heyelan ve sel nedeniyle il merkezi bata olmak zere blgenin olumsuz
etkilenecei,
b) Kafkasr yresindeki turizm faaliyetlerinin olumsuz etkilenecei,
c) Kaynak sular ve yzeysel sularn kirlenecei,
d) Yaplacak atk barajnda siyanr ve dier tehlikeli atklarn depolanmasnn
blge zerinde byk riskler oluturaca gerekesiyle olumsuz gr
bildirilmitir.
MTA Genel Mdrlnn 98-21 E numaral proje almasnda,
Ceratttepedeki madenin iletilmesi durumunda oluacak yapay titreimlerin
(patlatma) bu blgedeki heyelanlar etkilemesi doaldr. gr ile konuya dikkat
ekilmitir.
Artvin ilinin su haritas incelendiinde, il merkezinin ime suyunun bir
ksmnn maden sahasna yakn blgeden geldii grlmektedir. Ak iletme
ve atk havuzlar yaplmas sonucu bu sularn kirlenecei daha nceki raporlarla
aka belirtilmitir.
TMMOB Orman Mhendisleri Odas tarafndan grevlendirilen uzmanlarn
13.09.2013 tarihinde verdii raporda pek ok gereke belirtilerek sonuta
Sz konusu orman alanlar ve salad saylamaz/llemez evresel hizmetler hibir
ksa sreli ekonomik faaliyetler uruna gzden karlmamal, Artvin Cerattepe ve
Genya Ormanlarnda Madencilik yaplmamaldr denilmektedir.
ED Raporuna kar alan davada, Rize dare Mahkemesince oluturulan
Teknik Bilirkii Kurulunun (ilgili mhendislik disiplinlerinden oluturulmutur)
olay yeri kefi sonucu 08.09.2014 tarihinde hazrladklar raporda, ED
Raporunun pek ok eksiklik ierdii, belirsizliklerin ok olduu ve eksik
bilgilerle hazrland gibi gerekelerle grlerini iletmilerdir.
Rize dare Mahkemesi ve Artvin Asliye Hukuk Mahkemesine ED Olumlu
kararna kar evre ve ehircilik Bakanl aleyhine at ptal ve Yrtmenin
Durdurulmas talebiyle zel ve tzel 283 kurum, kurulu ve kiinin at dava,
maden iletmesine ciddi bir itiraz olduunu da gstermektedir.
Daha nce yargnn iptal ettii bu saha ile ilgili ruhsatlar, yarg kararlar yok
saylarak stelik geniletilerek arama ruhsatna dntrlp ilgili Bakanlk
tarafndan ihaleye klmtr. Artvin halknn temsilcileri; 2012 yl banda
yaplan ihalede, artnamedeki koullarn bir firmay tarif ettiini, sonucun
batan belli olduunu kayda geirince o irketin yannda madencilik gemii
27

olmayan ikinci bir irket ihaleye girmi ve arama ruhsat eklinde ihaleyi
kazanmtr. irket, hibir arama almas yapmadan 2013 yl banda
Bakanla bir iletme projesi sunarak ruhsatn daha nce yargnn iptal ettii
iletme ruhsatna dntrmtr. Daha sonra da iletmeye balayabilmek iin
ED Raporu hazrlayarak 01 Nisan 2013 tarihinde Bakanla vermi ve sreci
balatmtr.
ED dosyasndan anlald zere, ihaleyi alan irket (zaltn A.) aralarnda
yaptklar anlama ile rodvans (madeni kiralama) yntemiyle sahay Eti
Bakr A. (Cengiz naat A.)ye devretmitir. Ancak, rodvans szlemesi
ED Raporuna eklenmedii iin sahann hangi koullarda devredildii
bilinmemektedir.
nce bakr madeni retilmesi iin yeralt retim yntemi planlanm, bu
durum bile ciddi tartma ve kar klara neden olmu iken daha sonra altn
retimi yaplacan ve ak iletme yntemi uygulanacan beyan eden ve
buna gre bavuru yapan firmann tutumu ve ciddiyeti ayrca sorgulanmaldr.
Daha nce COMNCO ve NMET firmalarnn bavurduu ancak tepkiler
nedeniyle vazgetii iletme yntemi uygulanmaya allmaktadr. Gemi
yllarda altn retimine gelen tepki zerine bakr retilecek denilerek tepkiler
azaltlmaya allmtr. Benzer durumlar imdi de yaanabilecektir.
ED sreci gerei, halk bilgilendirme toplants yaplmak istenmi ancak
halkn sert tepkisi sonucu yaplamamtr. Buna ramen sre tamamlanm
gibi kararlar verilmitir. ED Raporunda genel bilgiler uzun uzun ve 3-4 kez
tekrar edilerek anlatlm ancak tehlike ve riskler konusunda ciddi hibir ey
belirtilmemitir.
Su kirlilii, asit kaya drenaj, ormanlk alanlarn kesilerek yok edilmesi ve
bunlarn sonular, heyelan ve su basknlar gibi hayati ve blge ile kentin
geleceini direkt etkileyecek sorunlar konusunda nasl tedbir alnaca raporda
belirtilmemitir.
Bakr retimi iin verilen dosyada, yeralt retimi yaplacak iken 50.300 aacn
kesilmesi ngrlmtr. Daha sonra ak iletme iin sunulan projedeki
alann hem ok daha geni alan olmas hem de ak iletme ile retim yaplmas
durumunda yz binlerce aa kesilmek durumunda kalnacaktr. Bu konuya
ED Raporunda hi deinilmemitir.
Artvin iline ime suyu salayan ve blgeye yaan kar ile beslenen kaynak
sularnn madencilik faaliyeti ile olumsuz olarak etkilenecei dnlmektedir.
Flora ve fauna olarak ok zel alan olan blgenin bu tr bir kyma uramas
ileride telafisi imkansz sonular douracaktr.
retilen bakr madeninin Murgula tanmas iin yaplacak yol gzergah iin
de ok sayda aa kesilmesi gerekecektir. Ayrca retilen madenin tanmas
28

da ciddi sorunlar beraberinde getirecektir. Bu etkilerden ve sonulardan ED

Raporunda sz edilmemitir.
Son gelimelerle birlikte altnn Murgula gtrlerek zenginletirilmesi
(siyanr lii) konusu iptal edilmitir. Murgul halk, byle bir tesisi yrelerinde
istememi ve yaptklar eylemlerle firmaya geri adm attrmlardr. Bu durumda,
byk bir olaslkla retilecek altn, Cerattepede zenginletirilecektir. Ancak,
bu konu ED Raporunda belirtilmemektedir. letme esnasnda ve sonrasnda
beklenen olumsuzluklarn zerine, siyanr ve dier atk havuzlarnn sorunlar
da eklendiinde belirtilen tehlike ve risklerin ok daha artaca kukusuzdur.
Yeralt sularnn ve akarsularn nasl korunaca konusundan hi sz
edilmemektedir.
5. SONU
Dnya ekonomisinde yaanan kreselleme srecinde, ok uluslu irketlerin
kr paylarn artrmak iin, sermaye ve mal dolamnn nndeki tm
engellerin kaldrlmas amalanmtr. Bu gelimeler, sahip olduklar bilgi
birikimi, sermaye kaynaklar, ekonomik ve politik gleri sayesinde dizginleri
ellerinde tutan gelimi lkelerin lehine olmutur. lkemizde 80li yllardan bu
yana izlenen neo-liberal politikalar ile salk, eitim, sosyal gvenlik, evre,
madenler, kentler ve tarm alanlar ok byk ykm grm, zelletirme
uygulamalar ile bu ulusun diinden trnandan artrarak oluturduu kamu
iletmeleri yok pahasna, birou da amac ve kayna belli olmayan yabanclara,
kresel sermaye gruplarna ve onlara hizmet eden yerli ibirlikilerine satlmak
suretiyle elden karlmtr.
Bu erevede, yatrm yaplmayarak retimden ekilmek zorunda braklan
kamu madencilik kurulularmz ile kk yerli iletmeler, son aamada
yabanc irketlerin eline gemekte ve kaynaklarmz bu gler tarafndan
kullanlmaktadr. inde bulunduumuz dnemde ise, giderek etkisizletirilen
MTA, TTK, TK ve ETMADEN gibi kamu madencilik kurulularnda
zelletirme almalarnn hzland bilinmektedir.
Tm alanlarda olduu gibi madencilik sektrnde de kamu denetimi
gevetilmitir. Bunun sonucunda yasalarda belirtilen denetimler dahi yeterince
yaplamamakta, nlemlerin alnp alnmad denetlenememekte ve genel
anlamda bir gvensizlik ortam olumaktadr. Meslek Odalar da devre d
braklarak, kamusal denetimin gz ard edilmesiyle serbest piyasa mant
gerei braknz yapsnlar braknz gesinler dncesi her alanda egemen
olmutur.
lkemizin sanayilemesinin emperyalist glerce engellenmesi ve buna
bal olarak mamul madde retiminin yeterince gerekletirilememesi,
madenlerimizin hammadde olarak ihracna neden olmaktadr. Madenlerimizin
29

ham madde olarak ihra edilmesi ise, yeralt kaynaklarmzn lke ekonomisine
katksn engelleyerek bir daha yerine koyamayacamz bu kaynaklarn ak bir
smrye sunulmas anlamna gelmektedir.
Pek ok lkede toplumun btn ihtiyalarn karlayacak kadar yeterli kaynak
olmadndan, retimde kullanlacak kt kaynaklar konusunda doru bir
planlama ve tercih yapmak bir zorunluluk olmaktadr. Yaplan tercihin rasyonel
saylabilmesi iin, feda edilen alternatiflerin toplam maliyetlerinin, yaplan
tercihten fazla olmamas gerekir. Bu nedenle, tm ekonomik faaliyetlerde
olduu gibi, her maden iin alternatifler ortaya konulmal, alternatif maliyet
analizleri yaplmal ve bu verilere gre tercihte bulunulmaldr. Yaplacak
tercihlerde sosyal maliyetlerin de gzetilmesi gerekmektedir.
Ekonomi, insan gereksinimlerinin giderilmesi ynndeki etkinliklerdir. Politika
da bu gereksinimlere konu olan kt kaynaklarn blm, bunun ama, ara ve
yntemleridir. Dolaysyla, her ekonomik etkinlik btn insanlar ilgilendirdii
gibi politika da btn insanlar iindir. Madencilik de, ekonomik bir faaliyettir
ve politik alann iindedir. Buna ramen, uzmanlarmzn bir ksm konuya
sekinci bir anlayla yaklamaktadr. Bu konuda kendilerinden bakalarnn
gr aklamalarna tepki gstererek, karar alma ve uygulama srelerinde
de yalnzca kendilerini yetkin grmektedir. Bilgiye sahip olmak, uzman olmak
nemli bir kimlii ifade etmektedir. Ancak bu kimlik, uzman kiinin ayn
zamanda bir yurtta ve bir insan kimliine de sahip olduu gereini ortadan
kaldrmamaktadr. stelik uzman kimliinin, yurtta kimlii ve insan kimlii
ile elimemesi gibi bir zorunluluk bulunmaktadr.
Yerel halkn onayn almam hibir ekonomik faaliyetin kabul edilmesi
beklenemez. Madencilik sektrne ilikin alnacak kararlarda da ilgili yre
halknn katlm ve onay salanmaldr.
Artvin - Cerattepede bakr retimi yapmak isteyen firma, nce bakr madeni
iletmek iin yeralt retim yntemi ile alacan bildirmi, buradan kacak
bakr karayolu ile Murgul ilesine tayacan belirtmitir. Daha sonra, bakr
madeninin hemen stnde bulunan altn madeni iin ak iletme yntemiyle
almak iin mracaat etmitir. Burada karlacak altnn Murgul ilesindeki
bakr tesislerinde siyanr ile zenginletirilmesi iin tesis yapmaya balamtr.
Murgul halknn ve iilerin tepkileri sonucu bu giriimden vazgemek zorunda
kalmtr. Artvin halknn itiraz ve mcadelesi sonucu da Cerattepede ak
iletme ile altn retiminden imdilik vazgetiklerini ve yeraltndan karlacak
bakr da karayolu yerine teleferik ile Murgula tayacaklarn basn zerinden
paylamlardr. Tm bu gelimeler; firmann ciddi bir planlamasnn olmadn,
gnlk gelimelere gre tavr aldn ve gvenilir olmadn gstermektedir.
Bu tavr deiikliklerinde halkn mcadelesinin nemli etkisi olduu da gz
ard edilmemelidir.
30

Ayrca zenginletirmenin nerede yaplaca, malzemenin nasl tanaca, vb.

birok belirsizlik varken byle bir tesisin iletilmesi ve ED olumlu karar
verilmesi anlalr deildir. Bakr iletmecilii konusunda zenginletirmenin
Murgulda yaplaca belirtilmesine karn bu tesis iin ED sreci
gerekletirilmemitir. Sanal bir dzlemde yaplan planlama ve bu dorultuda
verilen karar hukuki olmamakla birlikte belirsizlikler ile doludur.
Yarg kararlarnn uygulanmas, ekonomik gerekelere dayandrlarak
antidemokratik uygulamalarla engellenmemelidir.
Anayasann 56. maddesi Herkes, salkl ve dengeli bir evrede yaama hakkna
sahiptir. evreyi gelitirmek, evre saln korumak ve evre kirlenmesini
nlemek Devletin ve vatandalarn devidir, 168. maddesi ise Tabii servetler
ve kaynaklar Devletin hkm ve tasarrufu altndadr. Bunlarn aranmas ve
iletilmesi hakk Devlete aittir demektedir. Bu anlamda, madenlerimizi kamu
yararna retmek ve ayn zamanda evreyi korumak kamusal bir sorumluluktur.
Tm bu deerlendirmeler nda; kamu yarar iermeyen, evresel sorunlarn
giderilmedii ve yre halknn onaynn alnmad Artvin-Cerattepe blgesinde
bu koullarda madencilik faaliyeti yaplmas uygun deildir.
DOAL KAYNAKLARIN GEREK SAHB HALKTIR.

*Bu raporun hazrlanmasnda Artvin Cerattepe Bakr Madeni

Projesi ED Raporu kaynak olarak kullanlmtr.

31

32