TEHLKEL YKLERVE

AKARYAKIT TANKERLERNN
YKLEME VE BOALTILMASI

.DENZ YILMAZ

KUBLAY TEKN

BERKAY GLSARAN
OUZCAN DEMR
BERK AYDEMR

TEHLKEL YKLERVE AKARYAKIT TANKERLERNN

YKLEME VE BOALTILMASI

Tehlikeli ykleri gemilerde tanmasna ilikin kurallar SOLAS

IMDG kodunda belirtilmitir.
( International Maritime Dangerous Goods )Bu kural tehlikeli
yk iindizayn edilmi gemilerde uygulanmaz.

TEHLKEL YKLERN SINIFLANDIRILMASI

Class 1 ( Patlayclar - Explosives ) :Kat veya sv halde olup s,
k, gaz, veya bunlarnkarm etkisi ile tepkimeye girebilen ve
gaz aa karan maddelerdir. 5 gruba ayrlr.
Ktle halinde patlayabilen maddeler.
Frlatma riski olan maddeler
Yanma ve frlatma etkisi olan maddeler
Kvlcm temas ile patlama yapabilecek maddeler:
Ktle halinde patlayan hassasiyeti ok dk olan maddeler

Class 2 ( Gazlar )
Yanc gazlar ( Flammable )
Yanc olmayan gazlar ( Non. Flammable )
Zehirli gazlarGazlar gemilerde 4 ekilde bulunur ;a-) Her zaman
gaz halinde ya da hibir zaman svya dnmeyecek ekildeb-)
Basn vescaklk ile sv hale dntrlerekc-) Basnla eritilerek
veya zelti halinde tutularakd-) Derin soutulmu olarak
Class 3 ( Yanc Svlar Flammable Liquid ) :Bunlar sv veya kat
parack ieren svlardr. Tutuma scaklklarna gre
snflandrlrlar.

Tutuma scakl 18 Cnin altnda olanlar ( LowFlush Point )

Tutumanoktas18-23Carasolanlar(IntermadiateF.P)

Tutuma noktas 23- 61Caras olanlar( HighF.P )

Class 4 1 Yanc kat maddeler ( Flammable Solid )

:Karlatklar s etkisi ile tutuabilen ve yanabilen
maddelerdir.
4 2 Kendiliinden tutua bilen maddeler ( Spontone
Ously Compustible ) :Kendi scaklklar ile tutuup
yanabilirler.
4 3 Islandnda yanc gaz karabilenler
( Dangerous When Wet ) :
Class 5 ( Okside Olan Maddeler ve Peroksitler ) :
5 1 Okside olabilenler :Yanc olmadklar halde
oksijen aa kararak yangn karabilen
maddelerdir.
5 2 Organik peroksitler :ok hzl tutuup yanabilir,
srtnme ve skmaya kar ok hassastrlar.

Class 6 ( Zehirli Ve Bulac Maddeler ) :

6 1 Zehirli maddeler :Sindirim, solunum veya temas yoluyla
ldrc etki yaratabilen maddelerdir.
6 2 Bulac maddeler :inde bulundurduu mikro
organizmalarn etkisi ile bulac hastalklara sebebiyet veren
maddelerdir.

Class 7 ( Radyoaktif Maddeler ) :Radyasyon aa karan

maddelerdir. Radyasyon yayma seviyesine gre 3 gruba ayrlr

Beyaz etiket
Beyaz / Sar etiket R II

Beyaz / Sar etiket R III

Class 8 ( Andrc Maddeler )

Hem kat hem de sv ekilde bulunurlar sznt sonucu
temas ettikleri her yeri andrp delebilirler ( Asit )
Class 9 ( Dier Tehlikeli Maddeler )
TANKER TAIMACILII
Tanker Ticaret ve Tamaclnn Tanm
Byk hacimli sv tamacl olarak da tanmlanabilen
tanker tamacl tm deniz tamaclnda en byk
tama tonajn (yaklak yarsn) oluturur. Bu tip yk
grupta toplamak mmkndr. Bunlar, ham petrol
(=crude oil), petrol rnleri (=oil products) ve
svlatrlm gazdr (=liquid gas).

Petrol rnleri kabaca iki gruba blnebilir; temiz

rnler (=clean products) ve kirli rnler (=dirty
products).
Temiz rnler, rafineride damtma srasnda ayrlan
viskozitesi dk ve en nemli tipleri kerosen ve
gazolin olan rnlerdir. Genelde bu rnler elie
kar korozif olup, gaz basnlar yksek ve parlama
scaklklar dktr. Viskozite ve katlama noktalar
stma gerektirmez. Bu rnlerin tand tanklarn
korumal olmas gerekir.
Kirli rnler, daha dk damtm rnleri ve geri
kalan rnlerdir. Kirli rnler konvansiyonel
tankerlerde tanabilirler. Bu rnlerin nemli bir
ksmn pompalayabilmek iin stma gereklidir. Her ne
kadar tanmalar nispeten gvenli ise evre kirlilii
bakmndan ok tehlikelidir.

Kimyasal maddeler genellikle tehlikeli yk grubu iinde olup

hem tama emniyeti ve hem evre koruma ynnden
problem olutururlar. Korozotif etkileri dolaysyla tanklarn
ya zel koruyucu boya ile kaplanmas veya paslanmaz
malzemeden yaplmalar gerekir. Deiik kimyasal rnlerin
tama ve ykleme-boaltma srasnda karmas tehlikeli
olduundan tanklarn ve pompalama sistemlerinin
ayrtrlmas (=segregation) nemlidir. En ok tanan
kimyasal tipleri amonyak, kostik soda, nitrik asit, fosforik
asit ve propilendir.
imdi bunlar ayr ayr inceleyelim:

- Amonyak, gbre ve dier endstriyel rnlerin imalatnda

kullanlr. Renksiz ve boucu bir gaz karr ve buhar cilt ve
gzde rahatszlk yaratr. elie kar korozyon etkisi dk
ancak galvenize yzeyler, bakr ve aluminyum alamlarna
kar korozyon zellii yksektir.

- Kostik soda, kimyasal ilem endstrisi

hammaddesidir. Buhar karmaz ancak ar koroziftir.
Kendisi patlayc deilse de aluminyum ve inko ile
temasnda yanc hidrojen gaz Blm 2-13 brakr.
Gemi inaat eliine kar korozotif deildir, ancak
boaltmadan sonra tanklarn ykanp, temizlenmesi
gerekir. Tama srasnda stma gerektirir.
- Nitrik asit, gbre, patlayc, boya ve ila sanayii
hammaddesidir. Organik malzeme ile karmas
halinde patlama tehlikesi vardr. Pirin, bronz,
polietilen ve P.V.C. ye kar olup, genelde paslanmaz
elik tanklarda tanr.
- Fosforik asit, gbre, sabun ve deterjan yapmnda
kullanlan, renksiz ve az kokulu bir svdr. Korozif
zellikleri dolaysyla ya zel kaplamal ya da
paslanmaz elik tanklarda tanr.

- Propilen, kimyasal endstri hammaddesi olup, kimyasal

gruptaki en az tehlikeli maddelerden biridir.

Svlatrlm, yanc gazlar ya tabii gazlar (LNG) ya da

petrol gazlarndan (LPG) oluur. LNG dorudan gaz
karmna yneltilmi kuyulardan elde edilir. LPG ise, bir
petrol yan rndr ve ekonomik ynde kullanlmad
takdirde petrol kuyusundan knda yaklr (=flare).
Dnyadaki ilk LNG tayc gemiler 1964te yaplan ve
Cezayir ile Britanya arasnda alan Methan Princess ve
Methan Progress gemileridir. Svlatrlm ar soutma,
(LNG iin 162 o C ve LPG iin 50 o C, 1 barda),
basnlandrma (LPG iin 10-12 bar) ve karma sistemlerle
temin edilir.
LPG petrol yan rn olduundan, ham petrol retimiyle
yakndan alakaldr. Bu hem ticaret hacmi, hem tamaclk
ve hem de rotalar iin geerlidir.

Ham Petrol Tankerleri : Alla gelmi tankerler, makina

dairesi ve yaam mahalleri kta olan, tek gverteli ve tek cidarl
gemiler olup; yk tayan ksm perdelerle ayrlm ve ykleme
boaltmasn bir boru donanm ile yapan gemilerdir. evre
koruma iin getirilen yeni kurallar, ift cidar artn getirmi olup,
bundan sonra ina edilecek tankerler ift cidarl olacaklardr.

Ykleme, liman tesislerinin bklebilir bir elik hortum veya

ykleme kolunun (=loading arm) gemi sistemine balanmas ve
tanklarn gemi personelinin verecei sra ve hz ile doldurmas
Ykleme sras tankn ar doldurmaya kar emniyetini (bo yan
tank ve by-pass) ve hem de gemi mukavemeti ynnden
emniyetini salar. Ykleme sonunda gerekli lmeler yaplarak
tanklardaki ham petrol miktar, su miktar, zel gravite v.s. tespit
edilir. Buharlama sonucu tank basnlarnn artmamas iin her
tankta zel basn emniyetli valf ve havalandrma sistemi vardr
(=pressure relief valves and vents).

Yklemede liman tesislerinin kullanlmasna karlk

boaltmada gemideki pompa tesisleri kullanlr.
Emniyetli boaltma sras takip edilerek gemi boaltlr.
Boaltma sonunda tanklarda gaz kalr. Bu gaz yanc
olup, patlama tehlikesi yaratr ve bu sebeple koruma
nlemleri gerektirir. Mevcut nlemler iinde en fazla
kullanlan inert gazlarn tanklara verilmesi ve mevcut
karmn yanc ve patlayc zelliini yok etmektir.
Ancak dikkatli olunmazsa bu ilem de tanklarda
korozyona sebep olabilir.

Tankerler bo seferde balast tadklarndan ve balast

deniz suyu yk tanklarn kullandndan kirli su evre
iin tehlikeli olup iki ekilde temizlenebilir:

(1) Yzdrme (Load on Top) : Petrol, belli bir sre

sonra su zerinde yzer. Temizlenmi su denize
verilir, stte kalan ksm bir sonraki yk ile
kartrlr.

(2) Ykama (COW) : Basnl ham petrol pskrterek

tanklar boaltma srasnda ykamak. zellikle balast
tanklar da ayrlnca bu yol kirlenmeyi nler.
Korozyon : zellikle balast tanklarndaki korozyon,
malzeme azalmasna atlaklara ve kaaklara neden
olarak; kaza olasln arttrr ve bnyesel
mukavemeti azaltr. Dolaysyla, tank kontrol ve
koruyucu boya ile tank yzeylerini koruma nemlidir.

Petrol rn Tankerleri : Akaryakt tankerlerinden farkl

olan rn tankerleri, ayn anda deiik rnleri bir arada
tamak ve deiik rnleri deiik limanlarda yklemeboaltma yapmak durumundadrlar. Dolaysyla hem yk
tanklar, hem de ykleme-boaltma sistemleri bu tip almaya
uygun olmak zorundadrlar. Bu ise, fiziksel olarak tank
gruplarnn koferdamlarla birbirlerinden ayrlmas ve
perdelerin ya-gemez olarak imalini, ayrca her rn iin ayr
bir pompalama sistemini gerektirir. Genelde drt rn iin
pompa sistemi yeterlidir. Mrettebatn, tanklardaki deiik
rnlerin hangi sra ile ykleneceini bilmesi, hangi
temizleme yntemlerini uygulayacan bilmesi ve bunlar
uygulamas arttr. Aksi halde rn hasara urar ve deersiz
hale gelir (=contamination). Bu kontamine olabilirlik sras
ykleme ve boaltmada da uygulanr. Blm 2-15 Bu anlay
iinde yk gemileri genel plan dizaynn belirli alt balklar
altnda incelemek mmkn olabilir, ancak hibir zaman
toplam sistem entegrasyon gereksinimleri unutmamak gerekir.

TANKERLER

Ham petrol veya petrol rnlerinin tanmas iin tasarlanm

gemilerdir. Bu gemilerde ykleme boaltma donanm olarak
devreler ve valfler kullanlr. Gemi zerinde yklerin alnaca ana
balant yerinde sadece ufak bir creyn ya da bumba bulunur. Bu
creyn kullanm amac sahilden alnan yk her durumunun
gemideki ana balantya taklmas iindir.

YKLEME BOALTMA DONANIMLARI

Devreler ( Lines ) :devreler tanklar pompalara oradan da ana yk

balants olan manifoltlara balayan yk sistemleridir. Geminin
yaps pompalarn gcne gre devrelerin ebatlar deiir. ki
borunun birbirine balanmas FLEN ( Maon ) ile yaplr.
Cvata, somun ve conta kullanlarak szdrmazlk salanr. Bir
baka flen sistemide Exponsion Joint sistemleridir.
Valfler :Boru devreleri zerindeki ama kapama sistemleridir.

1-) Manifolt Valfleri :Sahil boru devrelerinin gemi

zerindeki boru devrelerinebaland yerlere
Manifolt denir.Bu manifolt tam giri zerinde
bulunanvalflere denir.Elle veya hidrolik olarak
kumanda edilir. Bu valflerin zerinde de devredeki
basnc lensaatler vardr. Bu saatlere Gauge Geyc
denir. ( Btn analog gstergeler geyc )
2-) Droup Valfler :Yklerin tanklara verildii tank
girilerindeki borulara denir. Bu line zerinde bulunan
valflere Droup Valf denir. Ykler dorudan droup
line balanr ya da anadevreden dolatrlarak
tanklara verilir.
3-) Master Valfler :Ana devreler zerinde v her tank
perdesinin nnde bulunan amakapama valfleridir.
Enine tanklara master valflerle yk verilir. Bu valfler
enine tanklar( Group ) birbirinden ayrr.

4-) tirak Valfleri ( Grassover Valves ) :Birden fazla ana

devreyi birbirine balayanvalflerdir. Ayn zamanda yan
yana bulunan tanklarn devrelerini de balayan valflere
tirakValfi denir.
5-) Emme Valfleri ( Suction Valves ) :Ykn tahliyesinde
kullanlan ve tanklarn k taraflarnda dipte bulunan
borulara Suction Line denir. Bu borunun gverte
zerinde valfine Suction Valve denir.

TANKERLERDE ANA DEVRE SSTEMLER

1-) Ring ( Black ) Sistem :bu sistem btn tanklar

dolaan bir devre sistemi iledevrenin sancak ve iskele
tarafndan yaplan balantlarla oluturulmutur. Bu tip
tankerlerde farkl cins rnler ayn anda yklenebilir.
Tank ve devre temizlii ve tahliye ilemi yavatr.

2-) Blok Sistem :Bu sistemde belirli bir grup tanka bir ana
devre balanmtr. Ana devrelerde birbirleri ile
balantldr. Her devreyi ayr bir kumanda kontrol eder. Bu
sayede tahliye ilemi ksa srer. Bir grup tanka sadece bir
devre balantl olduu iin fakl yk almakgleir. Bu
sistem genellikle ham petrol tayan gemilerde bulunur.
3-) Birleik ( Combined ) Sistem :Ring ve blok sistemlerinin
bir arada kullanld ve gnmzde gemilerde en ok
kullanlan devre sistemidir. Birden fazla yk
rahatlklaalabilirler.
4-) Serbest Ak Sistem ( Free Flow System ) :ULCC VLCC
tipi gemilerde kullanlan sistemdir. Tahliye balamadan nce
gemi ka trimli hale getirilir. Tank perdeleri zerindeki
valfler alarak en ktaki tanka doru serbest ak salanr.
Ktaki tanklara bal pompalarla tahliye ilemi ok sratli
bir biimde tamamlanr. ULCC : Ultra Large Crude
CarriageVLCC : Very Large Crude Carriage

TANKERLERDE YKLEME
Ykleme ncesinde tanklarn yke uygun olup olmad
kontrol edilir. Yke hazr ise sahil yetkilileri tarafndan
onay verilir. Daha sonra yklemenin yaplaca devre
ayarlanr ve devre zerindeki valfler alr. Sadece
manifolt valfi kapal tutulur. lk olarak devredeki
muhtemel kaaklar tespit etmek iin dk basnla n
yklemeye balanr. Her hangi birkaak yok ise normal
basnla ykleme balar. Bundan sonra srekli ALE (
Ullage )kontrol ile tankn yklenmesi tamamlanr.
Yklemenin sonuna doru yine basn drlr.
Tanklar ambarn azna kadar doldurulmaz. Genleme
pay hesaba katlarak bir miktar bobraklr. ( % 2 Genel
ortalama ) Yklemeden sonra ( ullage )ale kapaklar
kapatlr ve slikonlu szdrmazlk salanr.

TAHLYE LEM
Tahliye iin gemideki pompalar kullanlr. Yklemede uygulanan
ilemlerin ayns uygulanr. Yk seviyesi tank dibine doru yaklatka
basn drlr. Ana pompa devreden karlr yerine Stripper
( Szdrme ) pompas devreye alnr ve pompa ile tanktaki kalan yk
ekilir.

NERT GAZ SSTEM

Tanklardaki yklerden kan gazlarn oluturaca patlama ve yanma
tehlikesini nlemekiin gelitirilmi baca gazlarnn kullanld baca
sistemidir. nert gaz tanklardaki oksijen yzdesini ve hidrokarbon
gazlarnn konsantrasyonunu azaltr. Tanklarda oksijen oran % 11 in
altnda olmaldr. Emniyet olarak % 8 in altnda tutulur. % 11 in
altnda olduunda tank iindepatlama veya yanma olmaz.nert gaz
sabityangn sistemlerinde sndrc olarak ta kullanlr.Tankta ki
ykn zerine basn verilerek tahliye ileminin hzlandrlmasnda
kullanlr. Yknbuharlamasn nleyerek yk kaybn nler.

NERT GAZ DONANIMI

Bacaya giden gaz borularna takl olan valfler gazlar Scrubber denilen
temizlemekulesine ynlendirilir. Gazlar buraya girmeden nce su
tankndan geirilerek soutulur. Bundansonra farkl filtrelerden geirilerek
tozdan ve kurumdan arndrlr. Son olarak tekrar sudangeirilir ve
buradan da kurutucu tanka gnderilir. Buradan sonra fanlarla tanklara
ynlendirilir.
TANK YIKAMA LEM
Tanklarda ykama ilemi Butter Worth denilen sabit veya seyyar
ykama makineleri ile yaplr. Kaln lastik hortumlarla pompalar ve
ykama makineleri arasnda balant yaplr. Sabit makineler ise gverte
seviyesinin 2 m aasnda monte edilmilerdir. Ykama ileminde ilk
olarak Menhol kapaklar alr ve Butter Worth askda tutulur. kinci
seviye olarak tankn ortasna indirilir. Son seviye olarak tank tabannn 1
2 m yukarsdr. Ykama ilemibaladnda stripperpompas dadevreye
alnarak biriken sular szdrlr veatk tank olanSlop tanka
gnderilir. 3 4 saat srer. Ykama ilemi ykn cinsine, tankn
byklne, ykama makinesinin gcne ve tanka verilen suyun
scaklna bal olarak deiebilir.

CRUDE OIL WASHING ( COW )

HamPetrol Ykamas
Ykten alnan belirli bir miktarn devrelerden dolatrlarak sabit
ykama makinelerine gnderip buradan tanka geri pskrtlerek
tank yzeyindeki keltilerin tamamen temizlenmesi ilemine
denir. Bu ilem tahliye srasnda balar ve tahliyenin sonuna kadar
devam eder. Deniz suyu ile ykamadan daha etkili ve ekonomiktir.
GAS FREEING ( GAZDAN ARINDIRMA )

Tanklarn ykanmasndan sonra tanktaki hidrokarbon gaznn % 0

a indirmek oksijen orann da%21
ekarmakiinyaninormalatmosferartlarna getirmekiin
yaplan cebri(motorlarla ) havalandrma ilemidir.
Havalandrma yapldktan sonra tanka inilerek oksijen ve patlayc
orann len cihazlarla lm yaplr.