TMMOB

TERME TERMK SANTRAL RAPORU

Ocak 2015

TMMOB TERME TERMK SANTRAL RAPORU

1. Bask
ISBN
978-605-01-0678-7
Trk Mhendis ve Mimar Odalar Birlii
Selanik Cad. No:19/1
Yeniehir 06650 ANKARA
Tel: 0312 418 12 75
Faks: 0312 417 48 24
Web: www.tmmob.org.tr
E-Posta: tmmob@tmmob.org.tr
BASKI
Mattek Basn Yayn Tantm Tic. San. Ltd. ti
Aa leri Sanayi Sitesi 1354. Cadde 1362 Sokak
No:35 vedik/ANKARA
Tel: (312) 433 23 10 Faks: (312) 434 03 56
Bask Tarihi:
19. 01. 2015

NDEKLER
1.

GR

2.

TRKYENN ENERJ BOYUTU

2.1. Trkiye Birincil Enerji Arznn Kaynaklara Gre rdelenmesi

2.2. Trkiye Birincil Enerji retimi

2.3. Trkiye Enerji thalatnda Dnyada Kanc Srada?

2.4. Kaynaklara Gre Trkiyenin Kurulu Gc (MW) EKM-2014

2.5. Kaynaklara Gre Trkiyenin 2013 Yl Elektrik retimi

2.6. Planszln Sonu: Artan Da Bamllk

3.

KARADENZ BLGESNDE ENERJ

12

3.1. Orta Karadeniz Blgesinde Elektrik Enerji retimi

13

4.

TERMK SANTRALLER

15

4.1. Kmr le alan Termik Santrallerde leyi

15

4.2. Tim Avrasya Yatrm Danmanlk naat Madencilik ve Enerji

retim Tic. Ltd. ti. Umut Enerji retim Santral Verileri
16

5.

SONU

20

1.

GR

Enerji, ekonomik ve sosyal gelimiliin bir lei ve ayn zamanda en temel

insani gereksinimdir. zellikle elektrik enerjisi, insan yaamnda tartmasz
bir ncelie sahiptir. Gnlk yaamn birok alannda vazgeilmez; snai
retim, ticari ve evsel kullanmda ikame edilemezdir. Refah seviyesinin
srdrlebilmesi iin gnlk yaamda geri dnlemezdir. Enerjisiz bir yaam,
gnmz koullarnda neredeyse olas deildir.
Gelien teknoloji ve artan enerji a btn lkelerde olduu gibi lkemizde
de yerli ve yenilenebilir enerji kaynaklarna arlk verilmesini, yeni enerji
kaynaklar zerinde daha fazla dnlmesini ve hzl bir ekilde alternatiflerin
retilmesini gerekli hale getirmitir.
Birincil enerji tketiminde %80, elektrik retiminde %60lara varan da
bamllk sorununu amak, 2012 ylnda 60,1 milyar dolar, 2013de 56 milyar
dolar olarak gerekleen, tm d almn drtte birine yakn blmn oluturan
enerji ham maddeleri d alm faturalarn drmek, enerjiye ucuz, srekli,
gvenilir ve srdrlebilir bir ekilde erimek, enerji yatrmlarnn evreye
zararlarn asgariye indirmek, enerji ekipmanlarnn yerli retimini salamak
iin, ulusal ve kamusal karlara dayal enerji strateji, politika ve programlarn
tasarlamak ve uygulamak gerekir.
2.

TRKYENN ENERJ BOYUTU

2.1.

Trkiye Birincil Enerji Arznn Kaynaklara Gre rdelenmesi

Trkiyenin 2013 ylndaki toplam birincil enerji arz 120,3 milyon TEPdir.
Bu arzn kaynaklara dalmnda, kmrdeki ithalatn artmasyla, 2013 ylnda
ilk sray 37,63 milyon TEP ve toplam arzn %31,2si payla doalgaz almtr.
Doalgaz,34,66 milyonTEP ve % 29 ile kmr; 33,89 milyonTEP ve %28 ile
petrol, 5,11 milyonTEP ve %4,2 ile hidrolik; 6,94 milyonTEP ve % 5,7 ile
odun-p, hayvan, bitki artklar ile jeotermal, rzgr ve gne alrken, bunu
2,05 milyonTEP ve % 1,7 oran ile dier kaynaklar izlemitir.

1990- 2012 Yllar Trkiye Birincil Enerji Arznda Kaynaklarn Miktar

2.2.

Trkiye Birincil Enerji retimi

1990-2012 yllar arasndaki yirmi iki ylda toplam birincil enerji retimi %35
orannda artarak, 25.478 binTEPten, 34.467 binTEP dzeyine ykselmitir.
Bu dnemdeki toplam birincil enerji arz ise %128 artmtr. retimin toplam
birincil enerji arzndaki pay ise 1990 ylnda %48 iken, 2000 ylnda %32, 2012
ylnda %28,5 olmutur. 2013 ylnda ise birincil enerji retimimiz geen yln
da altna derek 31.944 bin TEP olarak gereklemi ve yerli retimin toplam
arz iindeki oran % 26,5 olmutur.
%48,1

%32,4
%27,7

1990

2000

2004

%29,7

%28,5

%26,5

2010

2012

2013

1990-2013 Trkiye Birincil Enerji retiminin Arzdaki Paylar

Trkiye enerji ithalat 1990 ylnda 31 mTEP iken 2012 ylnda 3,2 kat artarak
98,7 mTEP, 2013de 96,29 mTEP olmutur. Toplam enerji girdileri ithalatna
2012 ylnda 60.1, 2013 ylnda 56 milyar USD denmitir.
6

2.3.

Trkiye Enerji thalatnda Dnyada Kanc Srada?

Trkiye 45 milyar m3 doalgaz ile 5., 35 milyon ton petrol ile 13., 30 milyon
ton ithal kmr ile 8., 4 milyon ton petrokok ile 4. srada yer almaktadr. Bu
tablo bize enerjide da bamllmzn ne kadar korkun boyutlarda olduunu
ok net gstermektedir. Trkiye elektrik retiminin de % 45ini doalgaz ile, %
13n ithal kmr ile salamaktadr.

2.4.

Kaynaklara Gre Trkiyenin Kurulu Gc (MW) EKM-2014

Kurulu G
Santral
Katk (%)
(MW)m
Says

Yakt Cinsleri
Fuel-Oil + Asfaltit + Nafta + Motorin
Ta Kmr + Linyit
thal Kmr
Doalgaz + Lng
Yenilen. + Atk+Atk Is+Pirolitik Ya
ok Yaktllar Kat+Sv
ok Yaktllar Sv+D.Gaz
Jeotermal
Hidrolik Barajl
Hidrolik Akarsu
Rzgar
Gne
TOPLAM
7

678,1

1,0

19

8.571,7
5.426,6
21.190,7

12,6
8,0
31,1

22
8
232

267,7
667,7

0,4
1,0

49
9

4.074,0

6,0

42

358,4

0,5

14

16.586,6
6.868,3

24,3
10,1

76
428

3.483,9
20,3
68.230,0

5,1
0,0
100,0

87
73
1.059

2.5.

Kaynaklara Gre Trkiyenin 2013 Yl Elektrik retimi:

Trkiyede elektrik enerjisi kurulu gc Ekim 2014 itibariyle 68.230 MWa

ulamtr. 2013 ylnda retilen elektriin % 43.8i doalgazdan, %12.3 de
ithal kmrden olmak zere, retimde ithal kaynak oran %56.8 dzeyine
ulamtr. Doalgaz bamllndan kurtulmak istenirken hzla kmr
bamllna savrulmak sz konusudur.
Stratejik ncelik Kmr
2014-2018 yllarn kapsayan 10. Kalknma Plan, Elektrik Enerjisi Talebininin
2018de 341GWhe kacan yani 2012ye gre %41 artacan, bunu iin
de elektrik kurulu gcnn 57 bin MWden 78 bin MWye kmas yani %36
artmas gerektiini ngrmektedir. Ayrca raporda zelletirmeler sonucunda
2012 sonu itibariyle zel sektrn elektrik kurulu gc ierisindeki paynn
%56.6ya, elektrik retimindeki payn da %62ye ykseldii, geri kalan elektrik
retim tesislerinin nemli bir blmnn de zelletirilmesinin hedeflendii
belirtilmektedir.
Enerji retiminin piyasaya ardna dek almas, evreyi ve i gvenliini hie
sayan kuralszlatrmay da beraberinde getirmitir. Yeni kmrl termik
santrallar yapmak iin sraya giren zel sektre hibir sosyal ve evresel kayg
tamadan lisans datlmas, evresel etki deerlendirme (ED) srelerini
de anlamszlatrarak formaliteden ibaret hale getirmitir. Bunlarn yan sra
zel sektre salanan %100 alm garantili yatrm anlamalar sayesinde
Adana-Hatay-Mersin, anakkale ve Orta Karadeniz arlkl olmak zere lke
genelinde saylar 80i bulan yeni kmr santrallarnn n de almtr.
Oysa lkemizde yllardr izlenen zelletirmeci politikalarla enerjide da
bamllk daha da fazlalam ve kamunun etkinlik alan daraltlmtr; enerji
fiyatlar artmaya sanayi iletmelerinde enerji girdisi maliyeti byk klfet
oluturmaya devam ederken, dk gelirli ailelerin ada yaamn gereklerine
uygun artlarda enerji kullanm imkanlar snrlanmtr. Elektrik enerjisi arztalep dengesinin sorunsuz srdrlebilmesi iin, ulusal kaynaklarmza ncelik
veren, aklc bir enerji politikas zaman kaybedilmeden oluturulmaldr. Kendi
kaynaklarn yok sayan, kaynaklarn kullanmayan bir lkenin kalknmas
mmkn deildir. Enerji sektrnde btnleik kaynak planlamas zorunludur.
Bu planlama; enerji retiminin dayanaca kaynaklarn seimi, enerji tketim
eilimlerinin incelenmesi, talep taraf ynetim uygulamalarnn zerinde
younlama, enerjinin daha verimli kullanm, evreye verilen zararn
asgari dzeyde olmas, yatrmn yaplaca yerde yaayan insanlarn hak ve
karlarnn korunmas vb. ltleri gzeterek yaplmaldr.
2.6.

Planszln Sonu: Artan Da Bamllk

Mevcut doalgaz santrallarnn kurulu gc Ekim-2014 itibari ile 21.190,7

MWdr. Bu kapasiteye doalgazda lisans alp, yatrmlar sren santrallarn
9

ve lisanslama aamasndaki santrallarn 26.326,15 MWlk proje stoku

eklendiinde doalgaza dayal elektrik retim santrallarnn kurulu kapasitesi
47.516,85 MWa ulaabilecektir. Bu rakam, bugnk toplam kurulu gcn
%69,6sna edeerdir.
Bu durumda kurulacak yeni doalgaz yaktl elektrik retim santrallarnn; ek
15-16 milyar m3 gaz ihtiyalarnn, hangi lkeden, hangi anlamalarla, hangi
boru hatlaryla ve/veya LNG anlamalaryla temin edilecei belirsizdir. Gaz
retici lke ve kurululardan; gerek boru hatt, gerekse LNG olarak ithal
edilecek ilave gaz arznn lke iindeki tketim noktalarna ulatrlabilmesi
iin; iletim ebekesinde yaplmas gereken yatrmlarn; (yeni kompresr
istasyonlar, yeni basn drme ve lm istasyonlar, yeni loop hatlar vb.)
hangi zaman aralklarnda, nerelerde, nasl ve kimin eliyle gerekleebilecei
sorular da yantszdr.
Mevcut ithal kmr santrallarnn kurulu gc Ekim-2014 itibari ile 5.426,
60 MWdr. 23.722 MW kapasitesindeki 26 adet ithal kmre dayal elektrik
retim santrali yatrmnn da lisans bavurular; bavuru, incelemedeerlendirme ve uygun bulma aamasndadr. Bu santrallarn da lisans
almasyla, yatrmlar srenlerle birlikte, ithal kmre dayal santrallerin
yarataca ilave kapasite 30.017,50 MWa ulaacaktr. Bylece varlacak
kapasite 35.444,10 MWa ulaacak ve Trkiye kurulu gcnn yarsndan fazla
gte ithal kmr santral kurulmas sz konusu olacaktr. Sektr uzmanlar
ithal kmre dayal santrallarda da, proje stokunu abartl bulmakta ve birok
projenin gereklemeyebilecei deerlendirmesinde bulunmaktadr.
Ancak tmnn gereklemesi halinde, mevcut toplam kurulu gce yakn
kapasitede, yeni ithal doalgaz ve kmr yaktl santral tesis edilmi olacaktr.
ETKB ve EPDKnn sorumlu olduu bu tablo, Trkiyenin genel olarak da
bamlln, zel olarak elektrik retimindeki da bamln daha da
perinleyecektir.
Bloomberg NEF tarafndan hazrlanan Trkiye Elektrik Piyasasnn Gelecei
Raporunda da Mevcut Politikalar Senaryosuna gre elektrik talebindeki
artn nemli bir blm linyit ve ta kmrne dayal yeni termik
santrallerden karlanacaktr. Bu santrallerde kullanlacak linyitin yerli
kaynaklardan salanacak olmas muhtemeldir. Ancak, yakn gemie
bakacak olursak, Trkiyenin ta kmr tketiminin %80inin ithal
kaynaklardan salanmaya devam edecei sylenebilir. 19. MPS altnda
2014-2030 dneminde ta kmrne dayal elektrik retimi 3 katna
karken, yllk ta kmr ithalat da nominal deerlerle 1 milyar ABD
Dolarndan 4 milyar ABD Dolarna ykselebilir tespiti yaplmaktadr.
Sorunun dier nemli boyutu da artacak da bamlln ekonomik ykdr.
2011de toplam 54 milyar dolara ulaan enerji girdileri ithalat, 2012de 60
10

milyar dolara varmtr. 2013de kk bir gerileme olmu ve ithalat 55.915

milyar dolar olarak gereklemitir. Orta vadeli program, nmzdeki ylda
yllk ortalama 60 milyar dolar enerji girdileri ithalat ngrmektedir.
thal kmr ve doalgaz gibi fosil yaktlarn bu denli yksek kullanm,
nmzdeki yllarda karbon salnmlarna ynelik gndeme gelebilecek cezai
ekonomik yaptrmlara da yol aabilecektir.
Siyasi iktidar, bir yandan d ticaret ann en byk sorumlusu olarak enerji
girdilerini gsterse de, izledii politikalarla bu faturay katlayacak admlar
atarak, enerji girdileri fiyatlarndaki artlarn da olumsuz etkisiyle enerji
girdileri ithalatnn ok daha artmasna neden olabilecektir.
NE YAPILMALI:
Artan elektrik ihtiyacn karlamak iin ilk yol, bugne kadar uygulanan
ok sayda yeni elektrik tesisi kurmak yntemi yerine, talebi ynetmek, enerjiyi
daha verimli kullanarak salanan tasarrufla talep artlarn karlamak,
Katma deeri grece dk, enerji youn sanayi sektrleri (imento,
seramik, demir-elik vb.) yerine enerji tketimi dk, katma deeri yksek
sanayi dallarnn (elektronik, yazlm, nano-teknolojiler vb.) geliimine arlk
vermek,
Elektrik retiminde fosil yaktlarn payn arttrmay ngren politika
ve uygulamalardan vazgeip, stratejik ve kurumsal ncelik ve destekleri
yenilenebilir kaynaklara vermek,
Planlamay yeniden dnmek ve uygulamak, lke, blge ve il leinde
kaynaklar salkl bir ekilde belirlemek, enerji yatrmlarnda ithalat faturasn
arttran, da bamll younlatran doal gaz ve ithal kmr yerine, yerli ve
yenilenebilir kaynaklar azami biimde deerlendirmek,
Enerji yatrmlaryla ilgili ilem ve dzenlemelerde toplum yarar olup
olmad, hukuksal, etik, kltrel, saydamlk, katlmclk, demokrasinin ileyii
gibi normatif kriterler asndan da; evresel, krllk, maliyet, gelir dalmna
etkisi, blgesel eitsizlii gidermeye etkisi, kamu maliyesine etkisi, istihdam
etkisi gibi nicel kriterler asndan da analiz etmek gerekir.
Ayrca, kurulacak santrallarn su soutmal deil hava soutmal sistemlerle
kurulmas salanarak snrl su kaynaklarnn tketilmesi nlenmeli, kmr
santrallarnda deslfrizasyon ve baca gaz artma sistemleri zorunlu olmal,
filtreler AB normlarnda tesis edilmeli ve tm bu sistemlerin srekli biimde
almas salanmal, emisyon deerleri, srekli olarak takip edilmeli,
denetlenmeli ve herkesin eriimine ak bir ekilde yaynlanmaldr. Uluslararas
norm ve standartlara uygun olarak iletilmeyen santraller derhal kapatlmal
ve ciddi cezalar uygulanmaldr.
11

3.

KARADENZ BLGESNDE ENERJ

Tablo:1 Karadeniz Blgesinde lisans alm (iletmede ya da ina halindeki) santral

kapasiteleri:
EHR

HDROLK
MW

TERMK
MW

RZGAR
MW

BYOKTLE
MW

1913,00

2258,00

57,00

6,20

SNOP

50,87

1000,00

BOLU

137,02

290,00

DZCE

106,89

7,40

13,15

3127,32

120,00

155,73

89,42

6,00

36,02

1116,75

KASTAMONU

129,61

7,32

136,93

33,70

ORUM

351,34

17,16

368,50

264,70

AMASYA

182,87

74,18

117,00

378,55

191,07

TOKAT

739,08

75,41

129,80

944,29

339,25

ORDU

548,24

548,24

300,88

1360,97

1360,97

919,10

GMHANE

575,94

575,94

414,70

BAYBURT

137,27

137,27

26,49

TRABZON

885,78

885,78

480,38

RZE

809,43

809,43

427,7

1770,00

878,03

SAMSUN

ZONGULDAK
KARABK
BARTIN

GRESUN

ARTVN

1670,00

60,00

8,00

4,50

100,00

LETMEDE
MW

4234,20

3469,20

1050,87

33,37

495,02

118,53

114,29

95,35

3260,47

1895,00

251,15

63,61

1152,77

27,87

4480,00

NKLEER
TOPLAM

TOPLAM
MW

9803,21 8162,96

489,80

18,70

22954,67

9978,93

Kaynak: http://lisans.epdk.org.tr/epvys-web/faces/pages/lisans/elektrikUretim/
elektrikUretimOzetSorgula.xhtml
Yukardaki tablo incelendiinde, Karadeniz blgesinde 9.803 MW hidrolik,
2.739 MW doalgaz, 2.622 MW ithal kmr olmak zere toplam 8.163 MW
termik proje stoku bulunduu grlmektedir. Sinopta kurulmas planlanan
nkleer santral kapasitesi ile birlikte, Karadeniz blgesinde lisans alm, ina
halinde ya da iletmede olan santral kapasitesi toplam 22.954,67 MW
bulmaktadr. Bu da u andaki Trkiye kurulu gcnn % 33,6sdr.
12

Blgedeki hidrolik kapasitenin yaklak 9.800 MW, termik kapasitenin de 8.163

MW olduu dnldnde bunlarn evresel etkilerinin boyutunun tekrar
tekrar irdelenmesi gerekir.
3.1. Orta Karadeniz Blgesinde Elektrik Enerji retimi :
Blge genelinde byk kapasiteli enerji retim tesisleri itibariyle kurulu g
miktar 4.738 MW civarndadr. rili ufakl reticiler hesaba katldnda bu g
5.000 MW seviyesine ulamaktadr (Tablo 2). Blge illerinin anlk pik tketim
deerlerine bakldnda 1.000 MW olduu grlmektedir (Tablo 3). Tketimden
geriye kalan 4.000 MW kapasiteye Dou Karadeniz havzasndan gelmekte olan
hidrolik kapasite eklendiinde (ki bu kapasite her geen gn artmaktadr)
ulusal enerji arz gvenlii bakmndan blgenin nemi daha iyi anlalmaktadr.
Aktarm iin enerji nakil hatlarnn, sistem gvenlii kriterlerine gre ve ebeke
kayplarn en aza indirecek ekilde tesis edilmesi gereklidir.
Tablo 2: Orta Karadeniz Blgesinde Elektrik Enerji retimi
Orta Karad. Blgesi

Samsun

Tesis Ad
Altnkaya

700

Derbent

56

Hasan Uurlu

500

Suat Uurlu

69

Samsun

17

aramba

11

Aksa Samsun
Mobil 1
Cengiz
Doalgaz
Yeilyurt DG
OMV

Ordu

Hidrolik Kapasite

981

Termik Kapasite

160
890
42

Topam HES

62

Umut HES

42

Darca HES

110

gen-2 HES

Hidrolik Kapasite

18
10

Obruk HES

212

ncesu HES

16

Pirinli HES

19

Hayat A..

Hidrolik Kapasite

Sinop

Boyabat HES

510

Hidrolik Kapasite

Amasya

Tm HESler

175

Hidrolik Kapasite

TOPLAM

Yakt Cinsi

130

Ordu HES

Boztepe HES

orum

Kur. G
(MW)

4738

13

Tablo 3: Orta Karadeniz Blgesinde Elektrik Enerji Tketimi

Orta Karadeniz Blgesi

l Tketimleri (MW)
Anlk Pik Deer

Samsun

470

Ordu

220

orum

165

Sinop

68

Amasya

62

TOPLAM

985

EPDKda n lisans ve lisans aamasnda olan ya da lisans sreci balatmadan
dorudan ED srecinde projelendirilen yatrmlara bakldnda ise Aralk
2014 itibariyle, kmrl ve doalgazl 7 termik santraln srada olduu
grlmektedir (Tablo 4). Bu santrallarn kapasitesi,1.032 MW doalgaz
santral olmak zere toplam 2.992 MWtr. (Sinop Gerze Enerji Santrali
ED alamayarak yasal ED srecini tamamlamasna ramen halen EPDK
listelerinde yrrlkte grlmektedir. Ayrca Sinop Nkleer Santral Projesine
ait herhangi bir veriye yer verilmemitir.) Tablo 2 ve Tablo 4de verilen n lisans/
lisans/ED srelerindeki santrallarn toplam gc 7.730 MW bulmaktadr
ki bu blge tketiminin yaklak 8 katna eittir. Ayrca irketler lisans alp
iletmeye getikten sonra da, baz prosedrleri yerine getirerek kurulu glerini
artrabilmekte ve yeni niteler kurabilmektedirler.
Tablo 4: EPDKda nlisans-Lisans Aamalarnda Projelendirilmi Termik Santrallar
Orta
Karadeniz
Blgesi

Firma Ad

Tesis Ad

Kurulu G
(MWe)

Yakt Cinsi

Kor Elk. retim A..

Terme DGKS

490

Termik - Doalgaz

RER Enerji

Bafra DGKS

46

Termik - Doalgaz

Tim Avrasya

Umut Enerji Sant.

660

Termik thal Kmr

EPDK Lisans bavurusu yok

KRL Enerji

Merzifon DGKS

60

Termik - Doalgaz

Grmin Enerji

Grmin Enj. Amasya

Termik

300

Termik Yerli Kmr

orum

Misova Ener. retim

Misova DGKS

436

Termik - Doalgaz

Sinop

Anadolu A..

Gerze Santrali

1.000

Termik thal Kmr

Samsun

Amasya

TOPLAM

2992

14

4.

TERMK SANTRALLER

Termik santraller en ksa anlatmyla kimyasal enerjinin, elektrik enerjisine

dnt tesislerdir. Bu tesislerde; kat, sv ve gaz halindeki yaktlarn
kimyasal enerjisi, s enerjisine, s enerjisi kinetik enerjiye, kinetik enerji de
elektrik enerjisine dntrlr.

4.1.

Kmr le alan Termik Santrallerde leyi;

Kmre dayal bir termik santraldeki ana ilem kmrde var olan kimyasal
enerjinin elektrik enerjisine dntrlmesidir. Bu dnm, esas itibar ile
byk miktardaki kmrn kazan ad verilen yanma odasnda yaklmas ile
elde edilen s ile bir dizi artma ilemi ile saflatrlan suyun yksek basn
ve scaklkta buharlatrlmas ve bu buharn trbinde mekanik enerjiye,
jeneratrde de elektrik enerjisine dntrlmesi ile gerekletirilmektedir.
Gnmzde geleneksel olarak kmr yakarak g retimi sistemi kazan
tipine bal olarak; pulvarize kazan teknolojisi ya da akkan yatakl kazan
teknolojisidir. Entegre Gazlatrma Kombine evrim (EGK) teknolojisi ise
henz denenme ve aratrma/gelitirme aamasndadr.
Pulvarize kmr yakma sisteminde, ocaktan 0-1.000 mm byklkte kan
kmrler, dner krcdan geirilerek, boyutlar nce 0-300 mm, ardndan
da 0-30 mmye drlr. Buradan scak gaz kanalna dklerek, neminin
minimum seviyeye indirilmesi salanr. Fanl tip deirmenlere gelerek tlr
ve toz haline getirilir. Son aamada kmr kanallar ile buhar kazanlarna
pskrtlr. Bylece yaktn kimyasal enerjisini, s enerjisi eklinde aa
karan yanma ilemi gerekleir. Yanma sonucu oluan yaklak 1.400 C
scaklktaki gazlarn s enerjisi, kazanda sirkle edilen suyun buhar evrimine
15

aktarlr. Buhar kazanndan elde edilen yksek basn ve scaklktaki buhar,

konvansiyonel bir buhar trbininden geirilerek trbine akuple jeneratrn
elektrik retmesini salar.
Pulverize kazanlar ana buhar basn deerlerine gre kritik alt, sper kritik
ve ultra sper kritik olarak adlandrlrlar. Sz konusu bu santralda sperkritik baca gaz artmal pulverize kmr yakma teknolojisi kullanlaca
belirtilmektedir.
Soutma suyu sistemi:
Santraln soutma suyu sistemi, buhar trbinlerinde i gren buharn dier
bir deyile basn ve scakl azalm olan rk buharn younlatrc
(kondenser) denilen blmde soutma suyu enjekte edilerek youturulmas ve
soutulup su haline dntrlmesi iin gereklidir. Konderserde youturulan
su tekrar kullanlmak zere santraln s retilen blmne geri gnderilir.
Younlatrcda soutma iini salayabilmek iin genellikle deniz, gl veya
rmaklarda bulunan su kullanlrken, su kaynaklarndan uzak blgelerde ise
soutma kuleleri kullanlr. Bu ilemler, kapal evrim eklinde srekli devam
eder.
Bu santral iin gerekli olacak su ((kazan make-up) besleme suyu, soutma
suyu, BGD niteleri vb.) denizden temin edilecektir. Soutma suyu, iskele
istikametinde yaplacak su alma yaps ile pompalar vastasyla tesis nitelerine
alnacaktr. Proses suyu artldktan ve belirli kriterlere getirildikten sonra
kullanlacaktr. Karadenizden ekilecek soutma suyu miktar 100.000 m3/sa
olup, kullanmdan sonra denize tekrar verilecektir.
Kmrl bir termik santral iin ilem girdi ve ktlar;
Girdiler: Kmr, Kireta, Su, fuel-oil,
ktlar: Buhar, Baca Kl, Yatak Kl, Yanm Gazlar (SO, SO, NO, CO,
maddeler ve toz)
4.2.

Tim Avrasya Yatrm Danmanlk naat Madencilik ve Enerji

retim Tic. Ltd. ti. Umut Enerji retim Santral Verileri

Samsun Terme ilesi, Akay Mahallesi mevkiinde, Tim Avrasya Yatrm

Danmanlk naat Madencilik ve Enerji retim Tic. Ltd. ti. tarafndan
687,5 MWm/660 MWe Kapasiteli Umut Enerji retim Santrali kurulmas
planlanmaktadr.
Santral Konumu: Samsun Terme ilesi Akay Mahallesine 1 km uzaklkta,
dousunda Akay Deresi, bat ksmnda 868.6 MWe gcnde doalgaz yaktl
OMV enerji retim santral 500 m uzaklkta, kuzeyinde Karadeniz, gneyinde
Samsun-Ordu karayolu.
16

Santraln Elektrik retim Gc: 687.5MWm/660MWe

Yakt Tipi: thal kmr (dizayn Isl deeri 6000 kcal/kg.)
Yakt Sarfiyat: 1.620.000 ton/yl (225 ton/saat)
Su Gereksinimi: 2.400.000 m/gn deniz suyu (Bu su stanbulun gnlk ime
suyunun zerindedir.)
Santral mr: 35 yl (tahmini)
Kl/Atk Depolama Alan: 965.000 m.(Terme amlca ve nye Kiraztepe
mevki. Santral retim alanndan, yerleim yerlerinden geerek ulalan 10-12
km mesafede.)
Deniz skele Uzunluu: 1.950 m
Soutma Suyu Dearj Uzunluu: 1.450 m
Toplam Kl Atk Miktar: 900 ton/gn (Samsun Ordu Karayolu ve Sakarl
Mahallesi ierisinden geecek 50 kamyonluk tama ile).
Santral Alannn Yer Seimi :
ED bavuru dosyasnda santral evresinde ky, akarsu ve deniz
ekosisteminin yan sra mutlak tarm arazileri ve ormanlk alanlarn bulunduu
belirtilmektedir. Ayrca santral sahas neredeyse Akay Deresinin Karadenize
dkld, akarsu az, delta oluum alan zerinde yer almaktadr. Akay
Deresi santral sahasnn dou snrndadr.
17

TM AVRASYA
Yatrm Danmanlk naat Madencilik
ve Enerji retim Ticaret Limited irketi

660 MWe Umut Enerji retim Santrali, skelesi

Derin Deniz Dearj
ve Kl/Alta Depolama Alanlar

Proje Alannn Hemen Dousunda Yer Alan Akay Deresinden Bir Grnm
Kaynak: Umut Enerji retim Santrali, (687,5 MWm / 660 MWe / 1.567,5 MWt)
skelesi, Derin Deniz Dearj Ve Kl/Alta Depolama Alanlar ED Bavuru Dosyas

Genelde dar ky niteliine sahip Karadeniz kylar, akarsularn Karadeniz ile

bulutuu blgelerde, akarsuyun rejimine bal olarak mevsimlik su hareketinin
oluturduu zgn ekosisteme sahiptir. Bu ekosistemlerde, alvyon dzlkleri
ve akarsu azlarn oluturan deltalar birok fauna tr iin, zellikle de
gmen kular ve su kular asndan dinlenme, beslenme, reme alan olarak
hayati neme sahiptir. Bu alanlar ayn zamanda tatl ve tuzlu su gei blgelerini
oluturduundan hem tatl su bitkileri hem de tuzlu su bitkileri ile gei zonu
bitkilerini barndrdndan zengin floraya da sahiptir. Bu adan santral inas
ile birlikte ekosistemde geri dn olmayan bozulmalar ortaya kacak olup
gerek fauna gerekse flora olumsuz etkilenecektir.
Yaplama ile birlikte zellikle baca gaz ve kmr tozlar ekosistem zerinde
geri dn olmayan evresel etki yaratacaktr. Ne tr nlem alnrsa alnsn
kmr tozu bal bana kirliliktir.
Proje yeri, Samsun il merkezine ku uuu yaklak 70 km mesafede, Terme ile
merkezine ku uuu yaklak 10 km. mesafede bulunmaktadr. Proje alanna
en yakn yerleim yeri; sahann yaklak 1 km. batsnda bulunan Akay
Mahallesidir. Kastamonu niversitesi Orman Fakltesi tarafndan hazrlanan
bir raporda termik santralden aa kacak baca gaz emisyonlarnn rzgarsz
18

ortamda 10 km. mesafeyi olumsuz etkiledii belirtilmektedir. Rzgar ile birlikte

ok daha fazla mesafelere tanaca muhakkaktr.
Derin su dearj ile verilen su miktarnn, hznn ve scaklnn zellikle deniz
faunas asndan olumsuz etkileri bulunmaktadr. Deniz ekosistemi zerinde
dier olumsuz etkiyi de su scaklndaki ani deiiklikler ortaya karacaktr.
Dier nemli husus Trkiyede denetim srelerinin neredeyse hi
iletilmemesidir. Taahhde balanan ED uygulamalarnda taahhtlerin
yerine getirilip getirilmediinin evresel etkilerin ortaya kmasndan sonra
anlald bilinen bir gerektir. Uygulamalara baknca ED raporunda verilen
taahhtlerin ne lde gerekleebilecei, birka lkeden ithalat edilecek
kmr ieriindeki insan sal asndan tehlike oluturabilecek farkl
oranlardaki elementlerin ne lde kontrol altna alnabileceini de kestirmek
gtr.
Mekansal Planlar ynnden;

Kaynak: Umut Enerji retim Santrali, (687,5 MWm / 660 MWe / 1.567,5 MWt)
skelesi, Derin Deniz Dearj Ve Kl/Alta Depolama Alanlar ED Bavuru Dosyas
19

Santral sahas mevcut arazi vasfna/niteliine uygun olarak; Samsun

orum-Tokat Planlama Blgesi 1/100.000 lekli evre Dzeni Plannda
fundalk-allk alan, kl depolama sahalar ise orman ve fundalk-allk
alan olarak tanmlanmtr. Santral sahasna evre Dzeni Plannn karar
ve hkmlerinde yer verilmemitir.
mar mevzuat gerei, meknsal planlarda herhangi bir ama iin
ayrlm alanda ayrlma amac dnda herhangi bir kullanm getirilmesi
mmkn olmayp, her hangi bir tesisin yaplaca alann meknsal plan
kararlarna uygun olmas gerekmektedir. mar mevzuatnda elektrik
retim santrallerine ynelik zel kurallar getirilmemi olmakla birlikte, bu
tr tesislerin, evre mevzuat ve dier ilgili mevzuatta ngrlen kurallar
dikkate alnmak suretiyle; ilevleri, yer seimi, bykl, kapasitesi,
koruma band ve gvenlik tedbirleri gibi planlamaya esas olabilecek bilgi
ve belgelerin bir btn olarak deerlendirilerek her lekteki meknsal
planlarnn hazrlanmas gereklidir.
mar mevzuat byleyken, 1/100.000 lekli DPnn Genel Hkmler
bal altnda 1.4.17 numaral plan hkmnde Bu plan ile belirlenen
planlama alt blgeleri iinde veya dnda ihtiya olmas halinde, enerji
retimi ve iletimine ilikin kullanmlar kamu yarar gzetilerek, ilgili kurum
ve kurulularn grleri dorultusunda, alt lekli planlar evre dzeni plan
deiikliine gerek olmakszn ilgili idaresince bu plann koruma, gelime ve
planlama ilkeleri dorultusunda hazrlanr. Hazrlanan planlar Bakanln
uygun gr alnmadan onaylanamaz. Onaylanan planlar veri tabanna
ilenmek zere saysal ortamda Bakanla gnderilir. Sz konusu tesisler/tesis
alanlar amac dnda kullanlamazlar dzenlemesi ile enerji tesislerinin
yaplmas olanakl klnmtr.
Plan karar ve hkmlerini boa karan, ilevsizletiren bu hkm, evresel
etkileri bakmndan blgesel olarak st lekli planlarda karar verilmesi
gereken yatrmlar alt lekli planlara braklmaktadr.
5.

SONU

Orta Karadeniz Blgesinin enerji yapsna bakldnda, blgenin enerji

retimi asnda nemli bir potansiyele sahip olduu grlmektedir.
Su kaynaklarnn younluu ile hidroelektrik (barajl) enerji retim
tesislerinin kapasitesi 2.300 MW olup lkemizin bu alandaki kapasitesinin
%17sini oluturmaktadr.
20

Blge yenilenebilir enerji kaynaklar bakmndan da nemli bir potansiyele

sahiptir. Rzgar enerjisi potansiyeli 16.784 MW olup lke genelinde tespit
edilen kurulabilecek g miktarnn %12.7 sini oluturmaktadr. Yine
enerji ormancl ve biyoyaktlar asndan da nemli bir altyap ve tarm
arazisine sahiptir.
Termik santraller sadece byk sermaye yatrm deil ayn zamanda
fosil yakt, su vb. eitli doal kaynaklar gerektiren mega projeler olarak
ekosistemde byk bir stres oluturmakta ve evre zerinde olumsuz
etkiler yaratmaktadr. Bu nedenle yadsnamaz zararlarn kontrol etmek ve
azaltmak iin sk devlet normlar ve uyulmamas durumunda ciddi cezai
yaptrmlarnn olmas gerekir.
evreye zararl etkileri en aza indirecek sistemlerin maliyet, arza, doal
afet, ihmal, kast, kusur vb. nedenlerle bir an bile devre d kalmas
durumunda; 25 km yarapl alanda SOx, NOx ve SPM&RSPM partikl
emisyonlarna bal olarak insan, hayvan ve tm canl yaam zerinde geri
dnlmez hasarlara neden olacaklar bilinmelidir.
EPDK verilerine gre 7 adet termik santral (Sinop Nkleer Santral
Projesi hari) yaklak 3.000 MW kurulu g talebi ile srada
beklemektedir. Samsun-Terme sahil eridinde mevcut kurulu ve
lisans bekleyen termik santrallarn toplam kapasitesi 3.300 MW olup,
santrallarn evre etki deerlendirmesinin (ED) sanki o blgedeki tek
kirletici kendisi imi gibi tek tek birbirinden bamsz yaplmas bilimsel
bir yaklam deildir. Termik santral younluunun blge zerindeki
kmlatif etkisi ve toplumsal maliyetleri gz ard edilmektedir.
Terme Ovas zerinde OMV enerji santral ve nye imento Fabrikasnn
kirletici etkileri tm hzyla devam ederken, kurulmas planlanan ithal
kmrl termik santral blge zerinde toplam kirlilik ykn artracaktr.
nk yurt dndan ithal edilecek ylda yaklak 2.000.000 ton kmr,
gemilerden boaltlmas esnasnda denizde; retim sahasna tanmas,
harmanlanmas ve krlmas esnasnda evrede byk lde kirlilik
yaratacaktr. Buna ilave olarak yine santraldan kan atklarn kl
depolama alanna kamyonlarla tanmas, boaltlmas ve depolanmas
sreleri evrede oluacak kirlilii daha da arttracaktr.
ED srecinin idari ileme dntrlmesiyle, evresel etkilerin
nlenmesi konusunda mevzuata uyumun nasl salanaca teknik
21

ve bilimsel gerekeler ile aklanmamakta, taahhde balanmakta,

dier bir ifadeyle yatrmcnn inisiyatifine braklmaktadr. Termik
santrallerde evresel etkiye yol aan en nemli husus olan Sera Gaz
Emisyonlarna ilikin almalarn dahi ED sonrasna braklmas,
zaten ED srecini boa karmaktadr.
CED Bavuru Dosyas ciddi lm ve modellemelere dayanmamakta,
pek ok husus son teknoloji ve yrrlkteki mevzuatlara uyulaca
belirtilerek geitirilmekte, doalgazdaki da bamllktan kurtulmann
alternatifi yine da baml ithal kmrde aranmaktadr.
Oysa elektrik retiminde 2013 yl rakamlarna gre %56.8 olan d
kaynak bamllmz ithal kmr santrallar ile daha da artacak ve enerji
retim maliyetlerimizin yan sra ulusal enerji arz gvenliimiz de olumsuz
etkilenecektir.
Terme sahilleri s derinlie sahip olmas nedeniyle su rnlerinin reme ve
yavru balklarn beslenme blgesidir. Kurulmas planlanan ithal kmrl
termik santraln, OMV enerji retim santralna 500 m mesafede olmas
nedeniyle her iki santraln derin deniz dearjlar denizde kirlilik ykn
artracak, deniz ekolojisini ve canl yaamn olumsuz etkileyecektir.
Baca gazlarnn scakl (150-200 C) kresel snma etkisi sebebiyle
blgenin ya rejimi zerinde olumsuz etkilere ve asit yamurlarna sebep
olacaktr.
Yukarda aka belirtilen gerekelerle; Tim Avrasya Yatrm Danmanlk
naat Madencilik ve Enerji retim Tic. Ltd. ti. Umut Enerji retim
Santralnn kurulmasnn bilimsel, ekonomik ve toplumsal hibir olumlu
yn yoktur.
En nemli evresel etkiyi Karadeniz blgesinde yaplmas planlanan
termik santrallerin kmlatif etkisi yaratacaktr. Sadece en ucuz yatrm
ve iletme maliyetini esas alan bir anlayla termik santral sahalarnn yer
seiminin yaplmasyla, enerjide da bamllk pekitirilirken lkenin doal
kaynaklarnda/varlklarnda, ormanlarnda, kylarnda, akarsularnda ve
tarm alanlarnda geri dnlmez tahribata yol almaktadr.
Yenilenebilir enerji kaynaklar olarak hidroelektrik ve rzgar potansiyeli
yksek olan lkemizin en verimli ovalarna sahip olan Orta Karadeniz
Blgesinde tamamen zel sektrn kar inisiyatifini dikkate alan enerji
politikalaryla kurulan, kurulmas planlanan; plansz, evre ve toplumla
22

uyumsuz; yatrm yerinde yaayan halkn istemedii projelerden derhal

vazgeilmelidir. Verimli tarmsal arazilere, ormanlara, sit alanlarna
santral kurulmamaldr.
Termede, Gerzede ithal kmrl termik santral, Sinop ve Akkuyuda
nkleer santral, Dou Karadenizde, Dersimde, Alakrda, Gksuda,
Trkiyenin drt bir yanndaki HESler gibi; blgede yaayan halkn
istemedii tm projeler iptal edilmelidir.

23