1

1.GR
Kaldrma ve iletme makinelerinin sanayimizde kullanlmas kanlmazdr.
Hem salad verim hem de kolaylklar tartlmazdr. Atlyelerin iersinde kullanlan
kprl krenlerin hesabnda transport teknii formllerinden faydalanlr. Transport
teknii, kaldrma ve iletmede kullanlan makineleri konu edinen ve makine
elemanlarnn zengin bir uygulama alan olarak grlen bilim daldr.
Kprl kren imalat disiplin olarak malzeme, mukavemet, imal usulleri,
lme teknii, elektrik ve teknik resimle yakn ibirlii ierisindedir.
Vinler; ykleri sadece kaldran veya tek bir yne eken kaldrma makineleri
olarak tanmlanrken, krenler; zerlerinde vin donanm da bulunan ve ayrca teleme
ve dnme hareketlerini de yapacak dzeneklere de sahip olarak ykleri istenilen her
yne tayabilen kaldrma makineleri olarak tanmlanr. Krenler kullanm alanlarna
gre aadaki gibi snflandrlabilir.

Kprl kren (tek kiri-ift kiri)

Portal kren

Konsol kren

Yap krenleri (kuleli inaat kreni)

Mobil krenler (lastik tekerlekli, paletli, dubal)

Kablolu krenler

Kombine krenler

zel krenler
Optimum konstrksiyona karar vermede problemin anlalmas zm yar

yarya halletmek anlamna gelmektedir. Problem anlaldktan sonra zm deerleri,

istekler dorultusunda ortaya konulmakta, konstrktif almalarn esaslar tespit
edilmektedir. malatta konstrktif istekler; mukavemet, iletme emniyeti, kolay bakm,
estetik grnm, yedekleriyle kolay deitirilme, standardizasyon, alma mr ve

benzeri ekonomik istekler; rekabet edebilme, optimum maliyet, kapasite, enerji

tasarrufu, bakm masraflar, personel giderleri vb. pazarlama artlar rol oynamaktadr.

Bir kprl krenin alma sahas; kaldrma ykseklii (birinci boyut), araba hareket
yolu (ikinci boyut), vin kprs hareket yolu (nc boyut) nun kapsad btn
hacimdir. Bu hacmin herhangi bir noktasndaki yk, kanca ve sapan yardm ile
kavranarak hacim ierisindeki dier bir noktaya iletilebilir. Vin kancasnn kpr
zerinde iki tarafa yaklama mesafesinin ve kancann kpr kirilerine yaklama
mesafesinin mmkn olan en kk boyut olarak tespiti, krenin alma hacminin
bymesini temin ve krenden daha fazla faydalanlmas bakmndan nemlidir.
Kprl krenlerin ana ksmlar;
a) Kaldrma nitesi (ase, kaldrma ve yrtme motorlar, redktrleri, tambur, tel
halat, halat makaralar, araba tekerlekleri ve kanca)
b) Kpr kirii veya kirileri (Kpr konstrksiyonu, yry balk balantlar,
araba raylar)
c) Kpr yry balklar (kpr hareket motorlar, redktrleri, kpr
tekerlekleri, kiri balantlar)
d) Kpr yry yollar(kolonlar, yry yolu konstrksyonu, ve kpr raylar)
e) Elektrik ve fren sistemi (Enerji alm sistemleri-busbar kapal bara sistemi, c-rail
korni sistemi, elektrik devreleri, vin kumanda devreleri, pendant kumanda
sistemi, frekans konvertrleri, elektrik panolar ve vin frenleri)
ekil 1.1.de ift kirili bir kprl kren ematik olarak gsterilmitir.

ekil 1.1. Kprl kren

Bir kprl krenin gvenli almasna etki eden faktrler unlardr;

* Ortam ve iletme artlarna gre seim
* Krenin imalat
* Kren zerindeki emniyet sistemleri
* Periyodik bakm ve testler
* Kren operatr seimi ve eitimi

ekil 1.2.Kprl Kren Hareketleri

ekil 1.3. Kanca Blou

2.PROJE VERLER

Kaldrma kapasitesi :

Q=7,5 ton

Kaldrma ykseklii :

h=9 m

Kpr akl

L=20

Araba yrtme hz

V=10

Kaldrma hz

Vkaldrma=4 m/dk

m / dk

Kpr yrtme hz :

Vkpr=20 m/dk

letme artlar

Orta

Kanca Tipi

Tek Kanca

3.ARABA
3.1 KALDIRMA MEKANZMASI
Kprl krenin gnde 4-8 saat haftada 6 gn alt varsaylmtr.
3.1.1 kiz Palanga
Q 30 t

luk ykler iin 4 halatl ikiz palangalar uygulanr. Q=7.5

olduu iin

n=4 halatl ikiz makaral palanga seilmitir.

3.1.2 Tel Halat

S
Bir halata gelen yk:

Halat ap:
CH

Q 7500

1875
kg
n
4

dH CH S

katsays, iletme artlarna baldr. Hafif iletme artlar iin

ar iletme artlar iin

CH 0.4

alnr. [1]

C H 0 .3

letme artlar orta olduundan

d H C H . S 0,35. 1875

15.155

CH 0.35 mm / kg

alnd. Buna gre;

mm

brahim GLD kprl kren hesab Tablo 9 dan

15.2

mm

olan tel halat

seilmitir. Bu halat 6 kordonludur. Her kordonda 37 tel mevcuttur. Halattaki tel says;
6 kordon/halat X 37 tel/kordon = 222 tel/halat [1]
Halatn nominal ap(mm) tolerans: %3
Tel ap: 0.70 , Halatn madensel kesiti(mm): 85.5 mm2

B 1400 N / mm 2

iin tel halatn kopma yk

SB 10220 N

verilmitir. Seilmi

halatta kopmaya kar emniyet;

ST

SB 10220

5.45
S
1875

defa <4-8 olduu iin emniyetlidir.

3.1.3 Kanca blou

Kanca blou iin ksa aftl kanca blou seilmitir. Ksa aftl kanca blounda
makaralar yan yana yerletirildiinden konstrksiyon dardr. Kanca somunu makaralarn
altnda bulunduundan blok ykseklii fazladr. Ksa aftl kanca blou uzun aftl
kanca blouna nazaran daha dardr.
3.1.3.1 Basit Kanca
Kanca malzemesi DIN 15400 e gre kanca seim tablosundan FEM grubu 3 m
olan, kanca malzeme snf P olan St 52 seilmitir.Kanca zerinde bulunan eksenel
rulman ile gaga 360 derece kendi ekseni etrafnda dnme kabiliyetine sahiptir.Kanca
blou, kapak ve malzemeleri dkme demirden imal edilir. [1,13]
DIN 15401e gre 6 numaral kanca seilmitir.Tablodan okunan kanca boyutlar
u ekildedir;

a1= 90 mm

a2= 71 mm

b1= 80 mm

b2= 67 mm

d1= 60 mm

h1= 100 mm

h2= 85

H= 395 mm

Arlk= 24.4-28.5 kg
a) Kanca aftndaki vida di dibi kesitinin ekmeye kontrol:
Q 7500
kg iin aft vidas; [1]
d 1 44
d=50 mm,
mm ve h=6 mm
Q
7500
ekme

493
2
.d1
.4.4 2

4
4

kg / cm 2

2
em 300...600 kg / cm

olduu iin EMNYETLDR.

b) Kanca aft vida yzey basncnn kontrol:

f 2 45
Z

7.5
h
6

.d
.d

)
4
4
2

Z(

2
1

7500
225
2
.5 2 .4.4
7.5(

)
4
4

2
Pem 100...200 kg / cm

200

olduu iin EMNYETLDR. [1]

c) 1-2 Kesitinin mukavemet kontrol:

Kesit trapez kabul edilmitir.
A h

kg / cm 2

b1 b2
83
10
55
mm 2
2
2

Kesit alan:
Kesit arlk merkezinin tabanlardan uzaklklar:

e1=

e2=

h b1 2b2 10 8 2 3
.
.
4.24
3 b1 b2
3 (8 3)
mm

h 2b1 b2 10 2 8 3
.
.
5.76
3 b1 b2
3 (8 3)
mm

Kontrol: h= e1+ e2 = 4.24+5.76=10

mm

Kesit Atalet momenti:

I=

h3
36

(b1 b2 ) 2 (2b1 b2 ) 10 3 (8 3) 2 (2 8 3)

.
427
b1 b2
36
(8 3)
cm 4

Kesit Mukavemet Momentleri:

W1

I
427

101
e1 4.24
cm 3

W2

ve

I
427

74
e2 5.76
cm 3

Kesit Eilme Momenti:

a

e1
2

Me Q

Me 7500. 4.24 65550

kgcm
2

1 ve 2 deki toplam gerilmeler :

M e Q1 65550 7500

1


785
W
A 101 55
kg / cm 2
1

M e Q1
65550 7500

2


749
74 55
kg / cm 2
W2 A

em

Yaklak hesap iin, (

=600..800 kg/cm ) olduundan, bulunmu

ve

gerilmeleri uygundur. [9]

3.1.3.2 Kanca Yata

ekil 3.1

Kanca aftnn ap 50 mm dir. Kancay travers zerinde yataklamak iin eksenel

sabit bilyal rulman kullanlacaktr. Rulmann delik ap, aft apndan daha byk
olmaldr. Rulmana etkiyen eksenel kuvvet, kaldrlan yk arlna eittir. Ayrca
rulman statik olarak dnlebilir. Bu yzden rulmann statik yk says dikkate
alnmaldr. Bu artlara uygun olarak; FAG rulman kataloundan
delik ap

d 60

Cstatik 112

mm D=85 mm H=17 mm olan 51112 rulman seilmitir.

3.1.3.3 Kanca traversi

ekil 3.2

kN ve

Travers malzemesi

DIN 17200 C35 seilmitir.6 nolu kanca iin travers

boyutlar GM 15412 nolu tablodan okunur. [5]

D1= 125 mm , D2= 185 mm , d2=51 mm ,d1=70 mm , h1=55 mm , h3=50 mm
a) Travers orta kesitinin eilmeye kontrol:
(b1 c)
( 24 10)
D1
.p 125
.2 13.9
2
2
L=
D=yatan ortalama ap=(60+85)/2=72.5 mm =7.25 cm
Q L D
7500 13.9 7.25
M e=
. =
.

=17408 kgcm
2
2
2
2

( )(

)(

)(

( bd ) H 2 ( 12.55.1 ) 5.52
=
W=
6
6

= 37 cm3

em 600.....1000 kg / cm 2
M e 17408
e =
=
=470
kg/cm2 <
W
37
Aklamalar:Yatak bilyalar merkez dairesinin evresine yaylm olarak
,traversi eilmeye zorlamaktadr.Bundan dolay eilme momenti,yukardaki gibi
hesaplanmaldr.(Me=Q.L/4=7500x13.9/4=26000)olarak hesaplanmas yanltr.
Ayrca gerekte kesit mukavemet momenti hesaplanandan bir miktar kktr.
b) Travers muylusunun eilmeye kontrol : [8]
Q S
7500 2
M ' e=
=
=3750 =kgcm
2 2
2
2

( )( ) ( )( )

W '=

'3

d
5
= =12.5 cm3
10 10
'

' e =

M e
W

'

3750
=300
12.5

kg/cm <

em

600.....1000

kg/cm2

c) Travers muylu ve delii arasndaki yzey basncnn kontrol: [8]

P em 600.....1000
2
P=Q/(2 d s)=7500/(2 5 2) =375 kg/cm <
kg/cm2
3.1.3.4 Kanca Makaras
Kanca makaralar DIN 15061 ve 15062 den seilir.Makara malzemesi GS 60
seilmitir.Makara ap makaraya sarl halatn ekseninden llr.
Makara ap

10

DM CM S

Makara ap forml;

Hafif iletme iin

CM 7 mm / kg

letme artlar orta olan kprl kren iin

DM 9 1875

390 mm

, ar iletme iin

CM 9 mm / kg

CM 12 mm / kg

alnr.

alnmtr. [1]

d1=400 mm olan (tablo DIN 15062 [3]) makara seildi.

Makara snr aplar ;

Hafif iletme iin : 7x43.301=303 mm
Zorlu iletme iin : 12x43.301=520 mm
Makara ap(Yiv Dibinden)
D1=D-d=390-15.2 =374.8 mm
DIN 15062 den D1=400 mm olan makara seilir.

3.1.4 Denk Makara Takm :

Denk Makaras DIN 15062 den seilir.
Makara malzemesi GS 60 seilmitir.
Denk makaras ap

Denk makaras ap forml;

Hafif iletme iin

D DM C DM S

CDM 4.5 mm / kg

, ar iletme iin

letme artlar orta olan kprl kren iin

CDM 7.5 mm / kg

CDM 6 mm / kg

alnmtr. [1]

alnr.

11

D DM C DM . s 6. 1875 259.8 mm

Makara ap ( yiv dibinden)

D1 D d 259.8 15.2

DIN 15062 den

D1

= 244.6

250

mm

mm

(d=halat ap)

olan makara seildi.

3.1.5 Tambur
Tambur malzemesi olarak GG-22 seildi.[1]

ekil 3.3 Tambur yata

3.1.5.1 Tambur ap

Tambur ap forml;

Hafif iletme iin

kprl kren iin

DT CT S

CT 5

CT 7

[7]

, ar iletme iin

alnmtr. [1]

CT 9

alnr. letme artlar orta olan

12

DT 7 1875 303 mm

3.1.5.2 Tambur Devir Says

nT

i p Vkald
VT
22

4.2
DT
DT
0.303
dev / dak

ip 2

( 4 halatl ikiz palangann evirme oran)

3.1.5.3 Vida yiv yar ap

ekil 3.4. Tambur yivi

d dH
st

(Halat ap)

(Vida yiv adm)

r 2 Ry

(Vida yiv yarap)

Ry 0.53 dH 0.53 15.2 8 mm

3.1.5.4 Vida yiv adm

t dH 4 15.2 4 17.2 mm

13

Tablo 1-Tambur yiv boyutlar

Tel

halat 10

13

16

19

22

27

33

40

44

ap(mm)
s

12

15

18

22

25

31

37

45

49

5.5

10.5

12

15

18

22

24

1.5

2.5

3.5

3.1.5.5 Vida yiv says

2L
DT

2 Z

2 (2 3)

Tam kaldrmada tambura iki taraftan sarlan halatn uzunluu;

2.L 2.i P .h 2 2 9 2 18 m L 18 m

h=kaldrma ykseklii
Deerle ilk formlde yerine yazlrsa;
2 18
2 2,5 2 16
0.303
Z 16

2Z

dir.

3.1.5.6. Tambur sa ve sol vida yivli ksmlarnn uzunluu

2 Lyiv (2 Z ) t (2 20) 18 2 (360) Lyiv 360 mm
3.1.5.7. Tambur cidarnn (w) kalnl
2
em 600...1000 kg / cm

A t W

[1]

S
1875

2.34
em
800
cm 2

14

Tambur cidar kalnl;

A 2.34

0.755
cm
t
3 .1

3.1.5.8. Halat ucunun tambura tespiti

Tel halat ucundaki ekme kuvveti;

S1

S
e

yiv

y iv

=0,12; (Tel halatla ilenmi tambur yivi arasndaki srtnme katsays )

2 .8 2 5 .6

S1

1875

e yiv

e 0,125.6

; (Fazla sarl halatn asal deeri)

227

kg

Tel halat ucunun tambura tespitinde, burunlu kama kullanlmtr. Tel halat ucu,
tamburdaki yuvasna yerletirildikten sonra, zerine burunlu kama konur ve iki adet
M20lik cvata ile bastrlr.[1,8,13]
M20lik iki cvata ile salanan bask kuvveti:
2 F 2 227 d 2 2 227 2 2 1816 kg
Cvata bask kuvvetiyle elde edilen srtnme sayesinde, halat ucu tespit edilir.
Tel halatla tambur ve burunlu kama arasnda iki srtnme yzeyi olduundan, srtnme
kuvveti;
K 2 oluk (2.F ) 2 0,3 1816 1089.6 kg

V
Halat ucunun tespitindeki emniyet;

K 1089.6

4.8
227
S1

15

Halat ucuna basan yzeyler kuru, przl ve oluk formunda olduu iin
oluk 0.3
kabul edilmitir.Ayrca halat ucu st ve altta balandndan tesbit emniyeti
hesaplanandan daha fazladr.
3.1.5.9.Dilinin tambura tesbiti:
ki skma kovanndaki kesme kuvveti:Dili , alt tane(M24) lk cvata ile tambura
balanmtr.Civatalar kesmeye zorlanmaktan kurtarmak zere , bunlardan karlkl iki
tanesine skma kovan(TS 69/37) geirilmitir.Malzemesi yay eliidir.[1,8]
Tambur Devir Momenti: MT=2 S DT/2 =2x1875x30.3/2=56813 kgcm

Skma kovan kesit alan(30/25): A=

Skma kovanndaki kesme zorlamas:

2
(3 2.5 2 ) 2.16cm 2
4

K/A

kg / cm 2

=1089.6/2.16=505

em 1000 1500kg / cm 2

3.1.5.10. Tambur, dili ve aks arasndaki yatak basncnn kontrol

Dili ve tambur gbek burlarnn her ikisi de, simetrik (2S) halat ekmesinden
dolay (S) radyal kuvvetiyle zorlanr. Dili gbeindeki bur ayrca, tambur ember
dilisi ve pinyonu arasndaki di kuvvetini de karlar.
Tambur ember dilisine etkiyen di kuvveti;

MT
56813

1277
89
do

2
kg do
2
( ; tambur ember dilisinin taksimat ap)

F di kuvveti de, S halat yk gibi dey olduu iin dili ark gbeindeki radyal yatak
yk;
R F S 1277 1875 3152 kg

16

3.1.6. Kaldrma Motoru

3.1.6.1. Gerekli motor gc: Kaldrma mekanizmasnn randman , palangadaki
tayan halat ve dili ark saysna ve yataklamalara (kaymal veya rulmanl) bal
olarak (0.7-0.9) alnabilir.
P

Q Vkald
7500 x3

6.25
4500 4500.0,8
BG

4.66 kW

palanga tambur dii 0.98 0.96 0.85 0.8

kabul edildi. [1,8]
3.1.6.2. Elektrik motorunun seilmesi
GAMAK elektrik motorlar kataloundan;

8 kutup, 750

dev / dak

ve 5.5

kW

gce sahip GM 160 M 8b elektrik motoru seildi.

3.1.7. Kaldrma Redktr

Kaldrma mekanizmasndaki toplam evrim oran;

itop

nmotor 750

178.6
ntambur 4.2

ekil 3.5 Kaldrma mekanizmas

17

Giri devri 750

dev / dak

, k devri

13.4 dev / dak

olan bir redktr uygundur.

ZET redktr kataloundan redktr seimi;

makinesi snflandrmas: II-III (Kren)
Ortalama g ihtiyac: 6.25 BG

Elektrik motoru devri: 750

k devri:

dev / dak

13.4 dev / dak

Tahvil oran:

750 / 13.4 56

Gnlk alma sresi: 4-8saat

Maksimum alma miktar: 6 kere/saat
ekil 3.6. Kaldrma redktr
k3 1
k 1 1 k 2 1. 4
,
ve

letme faktr;

Gerekli g;

k k 1 k 2 k 3 1 .4

N k Nnom 1.4 6.25 8.75 BG

Giri ve k milleri birbirine paralel; KA Tipi tavil oran 56 olan

N 12 BG

olan 3 KA 500 redktr seilmitir.

3.1.8. Kaldrma Freni

8 kutuplu 750 dev/dak ve 5.5 kw lk GM 160 M 8b tipindeki motor iin kaldrma freni
Dereli Frenden DF 200 kaldrma momenti 200 Nm olan fren seilir.
3.1.9. Kaldrma Mekanizmasnn Dilileri

itam
Tambur dilisi ve pinyon dili arasndaki redksiyon;

itop 178.6

3.19
ired
56

18

Tambur dilisi ve pinyon dili malzemesi olarak indksiyonla sertletirilmi Ck 45

seildi.(Yzey sertlii 560 HB)

Yzey sertlii 350 HB olan dili arklarda genellikle krlma olay grlr. Dolaysyla
bu dililer, mukavemet hesabna boyutlandrlr ve yzey basnc asndan kontrol
edilir. [2]
Kren projesinde di says 20-30 arasnda alnabilir.
Z 1 24

Z 2 itam Z 1 3.19 * 24 76.56 77

seildi

m3

2 Mbc1 Kf 1 KV
Z1 2 d em

Boyutlandrma;

[8]

m :Anmaya gre modl

Mbrg 955
Redktre giri momenti;

Pg
nmotor

Mbr 955

[2]

red 0.97 0.97 0.97 0.965 0.88

,

( her bir kademenin verimi;0.97 ve

rulmanl yataklarn verimi;0.965 alnmtr.)[8]

P Pg red 4.66 0.88 4.1 kW

Mbr 955

4.66
5.93
daNm
750

P
n

Redktrden k momenti;
P Pg red

955

P
4.1
Mb1 955
292.2
n
13.4
daNm

letme faktr gz nne alnarak ;

Mbc1 Ko Mb1 1.25 292.2 365.25 daNm

letme faktr

Ko 1.25

alnd. [2]

19

d
Genilik faktr
em

D *
S

D *

= 0.8 seildi. [2]

= 27

daN / mm 2

, S;

1.5...2

tavsiye edilir. [2]

D * 27
em

13.5
daN / mm 2
S
2

Z1

= 24 iin

Kf 1

= 2.75 alnd. evresel hz dk olduu iin

Kv 1

Deerler formlde yerine yazlrsa;

m3

2.292200.2,75.1
24 2 0.8 13.5 m 6.37

Standart modl deerlerinden

olmaldr.

m 6.5

seildi.

Yzey basnc asndan kontrol;

V
PH KE K K 2Mbc1K
PHem
bdo12

olmaldr.

Dililerin taksimat daireleri aplar ve genilikleri;

D1 m Z 1 10 24 240 mm

ve

D 2 m Z 2 10 77 770 mm

Her iki dili de eliktir.

KE

Kavrama as = 20 iin

Ki

ve

b1 0.8 do1 0.8 240 192 mm

b 2 0.8 do 2 0.8 770 616 mm

daN / mm 2
= 85.7
K

= 1.76 alnd. [2]

i12 1
3.19 1

1.15
i12
3.19

alnd. [2]

alnd.

20

.1 39.87
PH 85.7 1.76 1.15 2292200
2402.192
daN / mm 2

PHD *
PH

PHD *

= 110

daN / mm 2

[2]

PHD *
110

1.24
PH
96.38

S = 1.21.5 arasnda tavsiye edilir. Dolaysyla EMNYETLDR.

3.2. ARABA YRTME MEKANZMASI
Tablo 2- Araba arlklar

3.2.1. Tekerlek Yk
F

(Q G A ) (7500 3500)

2750
n
4

Araba daras

GA 3500 kg

alnmtr. (araba daras tablo 2 kaynak 8 den

alnmtr. Tablo deerleri yol gstericidir).

21

3.2.2. Araba Ray

Ray seiminde [1]deki Tablo 2 ve 3 den faydalanlmtr. Yukarda hesaplanm
olan F=2750 kg tablo d olup, buna en yakn emniyetli tekerlek yk

Fem 5920 kg

olan uygun kren ray KS 22 seilmitir. Tekerlek ap D= 40 cm

3.2.3 Araba Tekerlekleri

ekil 3.7 Araba tekerlei

Tekerlek malzemesi olarak krdkm GG-30 seilmitir.[8]
K em 30kg / cm 2

Gerekli tekerlek ap;

D

F
2750

24.8
K em (b 2 r ) 30 (4.5 2 0.4)
cm

Arabann iki tekerlei serbest dner; dier ikisi ise tahrik edilir.Yani dililerle
dndrlr.Serbest dnen (dilisiz) tekerlekler DIN 15074den, tahrik edilen (dili
emberli) tekerlekler DIN 15075den seilmitir. [1, 8]
DIN 15074den seilen serbest dnen (dilisiz) tekerlekler;
2 tekerlek S 250x55 DIN 15074 (GG-30) / Rg 9 [1]

22

Aklama: Bu 2 tekerlek; S:Dar,

ve b1=55

mm

D d1

248 mmye uygun olarak 250 mm apnda

geniliinde, GG-30 olarak dklm ve kzl dkm Rg 9 burludur.

DIN 15075den seilen dili emberli tahrik tekerlekleri;

2 tekerlek SG 250x55 DIN 15075 (GG-30) / Rg 9 [1]

Aklama: Bu 2 tekerlek; S:Dar, G:Byk dili emberli,

250 apnda ve b1=55

mm

D d1

248 mmye uygun

geniliinde, GG-30 olarak dklm ve kzl dkm Rg 9

burludur.
Tekerlek dili emberleri; DIN 15082den seilmitir. [1]
Seilen dili ember:
2 dili ember 250 G DIN 15082 (GG-30),
Aklama: ap d1=248 mm ye uygun olarak 250mm apnda olan tekerlee ait ,
G:Byk dili ember GG30 dan dklmtr. DIN 15082 den tekerlek boyutlar;
D1=250 mm

b1=55mm

b2=90 mm

l2=115 mm

d2=280 mm

d3=50 mm

d4=60 mm

d5=100mm

d6=210mm
3.2.4. Tekerlek Devir Says

nTek

Varaba
10

12.73
DTek 0.25
dev / dak

23

3.2.5. Araba Yrme Direnci

W yr 1.2 (Q G A )

Dtek d1

d 2 f
0.1 50 2 0.5
1,2 (7500 3500)
264
DTek
500
kg

500 mm ve

d d3

50 mm DIN 15074

f =0.5 (kaymal yataklar iin) [1]

=0.1 (kaymal yataklar iin) [1]
Tekerlek flan ile ray kesi arasndaki (%20) ek srtnme, (1.2) faktr ile
dikkate alnmtr.
3.2.6. Araba Yrtme Motoru
3.2.6.1. Gerekli motor gc

W yr Varaba
4500

264 10
0.73
4500 0.8
BG

=0,54

kW

3.2.6.2. Elektrik motorunun seilmesi

GAMAK elektrik motorlar kataloundan alminyum gvde 6 kutuplu 1000
dev/dak ve 0.55 kW gce sahip AGM 80 6b elektrik motoru seildi.
3.2.7. Araba Yrtme Redktr
Araba yrtme mekanizmasndaki toplam tahvil oran;

24

itop

nmotor 1000

79
nte ker 12.73
Bu tahvil orannn, bir ksm redktrle bir ksm da tekerlek dili emberi ve

pinyon dili arasnda salanacaktr. Giri devri 1000

dev / dak

dev / dak

, k devri 22.2

olan bir redktr gerekli motor gcne gre uygundur.

ZET redktr kataloundan redktr seimi;

makinesi snflandrmas: II-III (Kren)
Ortalama g ihtiyac: 0.73BG

Elektrik motoru devri: 1000

k devri: 22

Tahvil oran:

dev / dak

dev / dak

1000 / 22.2 45

Gnlk alma sresi: 4-8 saat

ekil 3.8. Sol giri-ift kl redktr

Maksimum alma miktar: 6 kere/saat

k3 1
k 1 1 k 2 1. 4
,
ve

letme faktr;

Gerekli g;

k k 1 k 2 k 3 1 .4

N k Nnom 1.4 0.73 1.022 BG

Giri ve k milleri birbirine paralel; KA Tipi

Sol giri- ift kl tahvil oran 45 olan
N=5 BG olan 3 KA 320 redktr seilmitir.

25

3.2.8. Araba Yrtme Freni

Dereli Elektromagnetik Fren Sanayi kataloundan ; gvde 6 kutuplu 1000
dev/dak ve 0.55 kW gce sahip AGM 80 6b elektrik motoru iin ;-hafif frenleme
(yrtme) iin DF010 yrtme momenti 10 Nm olan fren seilir.
3.2.9. Araba Yrtme Mekanizmasnn Dilileri
Dili ember ve pinyon dili arasndaki redksiyon (tekerlek redksiyonu);

ite ker

itop 79

1.76
ired 45

Pinyon dili iin;

Z1 16

seildi. Dili ember di says

Z2 62

olduuna gre;

Pinyon dili malzemesi St42 ve dili ember malzemesi olarak GG-30 seildi.

ember di says;

Z2 62

, modl;

m 10 mm

ve di genilii;

b 4 80 mm

DIN

15082den alnmtr.[1]
ember di dibindeki toplam gerilme;

top e basma

F
tek
b2 m f

f =1 [1]

Wyr 264

132
kg
2
2

top

132 1.76

273
kg / cm 2 em 400 kg / cm 2
8 1 1
<
[1]

Anmaya gre kontrol gerekmez. nk; tekerlek devir says dktr, di

mukavemetine gre kontrol yeter. (Z2) dili emberi, malzeme mukavemeti bakmndan
(Z1) pinyonundan zayf olduu iin, ember di dibindeki zorlam kontrol edilmitir.
Dililerin taksimat daireleri aplar ve genilikleri;

(Pinyon)

D1 m Z1 10 16 160 mm

ve

b1 b 2 20 80 20 100 mm

26

D 2 m Z 2 10 49 490 mm
(Dili ember)

ve

b 2 80 mm

4. KPR
4.1. KPR YRTME MEKANZMASI
4.1.1. Maksimum Tekerlek Yk

Max.F

G kpr
4

Q G araba L e

2
L

Q=7.5 Mg ve L=20 m iin kprl kren daras 17.2 Mg olarak verilmitir. ([8], tablo 2
syf.26)
Garaba 3

Mg , e=800 mm=0.8 m

Bundan araba daras karlarak;

Max.F

Gkpr 17.2 3 14.2

Mg bulunur.

14.2 7.5 3 20 0.8

8.59
Mg
4
2
20

Tablo 2 de Q=7.5 Mg ve L=20 m iin

F max 9.2 Mg

verilmitir. Dolaysyla

hesaplanan maksimum tekerlek yk dorudur.

4.1.2. Kpr Ray
Kr dkm tekerleklerle ilgili olarak;

Pem 10800 kg

iin KS 32 ray ve D= 60 cm

tekerlek seilmitir.(Kaldrma makinalar sayfa89 dan)

4.1.3. Kpr Tekerlekleri
KS 32 ray kabul edildi. D= 60 cm apl tekerlek , kprl krenimiz iin fazla
olduundan aadaki hesap sonucu tekerlek bulunur.
Gerekli tekerlek ap;

Fmax
9200

45
K em (b 2 r ) 45.(5.5 2 0,5)
cm

27

r =5 mm, Kem=45 kg/cm2 , b=55 mm [1]

60 cm tekerlek, byk olduu iin yaplan hesap sonucu

D 45 cm

tekerlekler seilmitir.Arabada olduu gibi, bota dnen iki tekerlek DIN 15074den ve
tahrik edilen (dili emberli) iki tekerlek DIN 15075den seilir.
Araba iin dar tekerlekler seilmesine karlk, kpr iin geni tekerlekler
seilmelidir. Bu nedenle, tekerlek flanlar ile ray arasndaki boluk artrlr. Zira; kpr
yolu araba yolundan daha uzun ve kpr ray akl arabannkinden ok fazla
olduundan , tekerlek flanlaryla ray kenarlar arasndaki boluklar sayesinde , yrme
esnasnda kpr tekerlek flanlaryla ray kenarlar arasndaki skmalar nlenir.
DIN 15074den seilen serbest dnen (dilisiz) tekerlekler;
2 tekerlek B 500x110 DIN 15074 (GG-30) / Rg 9 [1]

Aklama: Bu 2 tekerlek; B:Geni,

D d1

500 mm apnda ve

b1 110 mm

geniliinde, GG-30 olarak dklm ve kzl dkm Rg 9 burludur.

DIN 15075den seilen dili emberli tahrik tekerlekleri;
2 tekerlek BG 500x110 DIN 15075 (GG-30) / Rg 9 [1]

Aklama: Bu 2 tekerlek; B:Geni, G:Byk dili emberli,

ve

b1 110 mm

D d1

500 mm apnda

geniliinde, GG-30 olarak dklm ve kzl dkm Rg 9 burludur.

Tekerlek dili emberleri;

DIN 15082den seilmitir. [1]
Seilen dili ember:
2 dili ember 630 G DIN 15082 (GG-30), DIN 15082 den alnan deerler (hesaplar
iin) ; Z=62, m=10

mm b 4 80

mm

28

4.1.4. Kpr Tekerlek Devir Says

VKpr

20
12.73 13
0,5
dev / dak

4.1.5. Kpr Yrme Direnci

W y 1 5 (Q GKren )

d 2 f
0.1.90 2 0,5
1,5 (7.5 17.2).
0.741Mg
D
500

f =0.5 (kaymal yataklar iin) [1]

=0.1 (kaymal yataklar iin) [1]
D d1

500 mm ve

d d3

90 mm

Tekerlek flanlaryla ray keleri arasndaki srtnme ve ayrca hzlanma

momenti, (1.5) faktr ile dikkate alnmtr.[8]
Tekerlek ve ray arasndaki ek srtnme , kprlerde fazladr.Zira kprler iin (kpr
veya

ray

akl/tekerlek

aras)

oran

arabalardaki

(ray

akl/tekerlek

aras)oranndan ok byktr.Bu yzden kprnn raylar zerindeki arpk durumu ,

arabaya nazaran ok nemlidir(Kaldrma makinalar, yaprak 93, [1]). Ayrca kprnn
hzlanma momenti, arabaya gre ok byktr. Zira byk ktlelerin yksek hzlara
eritirilmesi mevzu-bahis konusudur.
4.1.6. Kpr Yrtme Motoru
4.1.6.1. Gerekli motor gc

W y VKpr
4500

741 20
4,1
4500 0.8
BG

=3.07

kW

Aklama: Motorla iki tahrik tekerlei arasndaki dililerin randman, dili saysna ve
yataklamalara (kaymal ve rulmanl) bal olarak, (=0,7-0,9) arasnda alnr.
4.1.6.2. Elektrik motorunun seilmesi
Kpr yrtmede 2 tane elektrik motoru kullanlacandan;

29

4.1BG
2,05
BG
2

=1.535

kW

GAMAK elektrik motorlar kataloundan;

(2 adet) 4 kutup, 1500

dev / dak

ve 2.2

kW

gce sahip C. AGM 90 L 4 elektrik motoru

seildi.
4.1.7. Kpr Yrtme Redktr
Kpr yrtme mekanizmasndaki toplam tahvil oran;

itop

nmotor 1500

118
nte ker 12.73

Bu tahvil orannn bir ksm redktrle bir ksm da tekerlek dili emberi ve pinyon
dili arasnda salanacaktr. Giri devri 1500

dev / dak

, k devri

60 dev / dak

olan

bir redktr uygundur.

ZET redktr kataloundan redktr seimi;
makinesi snflandrmas: II-III (Kren)
Ortalama g ihtiyac: 2,05BG

Elektrik motoru devri: 1500

k devri:

dev / dak

60 dev / dak

Tahvil oran:

1500 / 60 25
ekil 4.1. KZ Tipi Kpr yrtme redktr

Gnlk alma sresi: 4-8 saat

Maksimum alma miktar: 6 kere/saat
k3 1
k 1 1 k 2 1. 4
,
ve

30

letme faktr;

Gerekli g;

k k 1 k 2 k 3 1 .4

N k Nnom 1.4 2,05 2.87 BG

Giri ve k milleri eeksenli olan; KF Tipi

N=2.9

BG

olan 2 KZ 3 tipi redktr seildi.

4.1.8. Kpr Yrtme Freni

Dereli Elektromagnetik Fren Sanayi kataloundan; 4 kutup, 1500

dev / dak

ve 2.2

kW

gce sahip elektrik motoru iin ; hafif frenleme (yrtme) iin DF050 yrtme momenti
50 Nm olan fren seilir.
4.1.9. Kpr Yrtme Mekanizmasnn Dilileri
Dili ember ve pinyon dili arasndaki redksiyon (tekerlek redksiyonu);

ite ker

itop 118

4.72
ired 25

Pinyon dili iin;

ite ker

Z 1 21

seildi. Dili ember di says

Z 2 62

olduuna gre;

Z 2 62

3
Z 1 21

Pinyon dili malzemesi St42 ve dili ember malzemesi olarak GG-30 seildi.[1]

ember di says;

Z 2 62

, modl;

15082den alnmtr.[1]
ember di dibindeki toplam gerilme;
top e basma

F
q2

b2 m f

m 10 mm

ve di genilii;

b 2 80 mm

DIN

31

Wyr 741

370.5
kg
2
2

(yk iki embere blnr)

Deerler formlde yerine yazlrsa;

top

370.5 3
204,375
kg / cm 2 em 400 kg / cm 2
8 1 1
<
[1]

Anmaya gre kontrol gerekmez. nk; tekerlek devir says dktr, di

mukavemetine gre kontrol yeter. (Z2) dili emberi, malzeme mukavemeti bakmndan
(Z1) pinyonundan zayf olduu iin, ember di dibindeki zorlam kontrol edilmitir.

Dililerin taksimat daireleri aplar ve genilikleri;

(Pinyon)

D1 m Z 1 10 21 210 mm

(Dili ember)

ve

b1 b 2 20 80 20 100 mm

D 2 m Z 2 10 62 620 mm

ve

b 2 80 mm

4.2. KPR STATK HESAP VE KONSTRKSYONU

Kprl kren kiri dzenleri; levhal kiri veya kafes yap eklinde olur. Normal profilli
kiriler ve kolonlu kiriler, levhal kiri dzenlerine rnektir. Kafes yaplar, genellikle
statike belirli olarak ina edilirler ve dzlem kafes sistemleri olarak kabul edilirler.
Malzeme olarak St37, bazen de St52 kullanlr. Son zamanlarda arlktan tasarruf
etmek amacyla hafif metal alamlar da kullanlmaya balanmtr.

32

Kafes sistemli kiriler: Byk aklklar iin levhal kiri yerine kafes sistemli kiriler
kullanlr. Kafes sistemli kiriler, daha hafif olmalarna karlk, nispeten pahaldrlar ve
bakmlar da daha zahmetli ve masrafldr. Kafes sistemli kiriler paralel, trapez
ve kemer kiri tipleri vardr..

ekil 4.2. Kafes sistemli kiri tipleri

a) Paralel kiri b) Trapez kiri c) Kemer kiri

Levhal
kiriler:
Kpr

ekil 4.3. Levha kiri eitleri

33

kirilerinin levhal olmas halinde profil kiriler, eik kiriler veya kutu kiriler
kullanlr. (ekil 4.2.2)
Kutu kirilerin, bir kirili veya iki kirili eitleri mevcuttur. Kutu kiriler, dier kiri
eitlerine gre daha mukavemetlidir. malat daha kolay ve ucuzdur. Bu nedenle, kpr
kirii olarak kutu kiri tercih edilmitir.

34

4.2.1. Ana Kiri Hesab

4.2.1.1. Ana kiri boyutlarnn tespiti
Ana kiri malzemesi olarak St37 seildi.
ekil
1.1.1de
grlen
ana
kirie
ait

ekil 4.4 Ana kiri boyutlar

boyutlar; [3]
Kpr akl L=20 m, arabann ba kirilere yanama mesafesi 1.1 m, kaynak pay 5
cm, perde 2 m aralklarla konulacak ve kalnl 1 cm olan taban sacnda ykseklii 5
cm olduuna gre ve r1, r2 alt ve st saclarn tarafsz ekseninden kiri tarafsz eksenine
uzaklk, u1, u2 yan saclarn tarafsz eksenlerinin kiri tarafsz eksenine uzakldr.
1 1
1
H
... L
2000 125
16
15 18

cm (toplam kiri ykseklii)

B (0.6 0,7) H 0.6 125 75

cm (alt ve st saclarn genilii)

35

1
1
1
t(

)H
125 1.25
100 120
100

cm (yan saclarn kalnl)

t 1 (1,5 2) t 1.5 1.25 1,875

cm (alt ve st saclarn kalnl)
h H 2 t1 125 2 1.875 121.25

b B 2 5 75 2 5 65

cm (yan saclarn ykseklii)

cm (kaynak paylar karlm)

e b 2 t 65 2 1.25 62.5

k h 5 121.25 5 116.25

cm (perde genilii)

cm (perde ykseklii)

Ry 5,5
KS 32 ray iin

cm (ray genilii)

4.2.1.2. Seilen kiriin atalet ve mukavemet momentleri

Tarafsz eksen uzaklklar;
r1

r2

h t1 Ry 2 (h 2 t1 Ry ) 121.25 1.875
5.5 2 (121.25 2 1.875 5.5)

58.47cm
2
2

Ry 2
5 .5 2

4 t1 B t h
4 1,875 75 1.25 121.25
2
2

h t1
Ry 2 (h 2 t1 Ry ) 121.5 1.875
5.5 2 (121.25 2.1.875 5.5)

64.90cm
2
2

Ry 2
5 .5 2

4 t1 B t h
4 1.875.75 1.25 121.25
2
2

et
u1

Ry 2 (e t )

u2

et

5.5 2 (62.5 1.25)

62.5 1.25

30.31cm
2

Ry 2
5 .5 2

t1 B t h
4 1,875 75 1.25 121.5
2
2

Ry 2 (e t )

Ry 2

4 t1 B t h
2

44,375 0,9375

5.5 2 ( 44,375 0,9375)

5.5 2

4 1,4 56,25 0,9375 90,95

2

33.44cm

36

Kiriin x-x eksenine gre atalet momenti;

h 3 t B t1
Ry 4
t 1 Ry

2
2
2
Ix

(t 1 6 r 1 6 r 2 )
Ry 2 r1

6
6
12
2

t1 h
2 t h r2

121.25 3 1.25 75.1.875

5.5 4
1.875 5.5

2
2
2
Ix

(1.875 6 58.47 6 64.9 )

5.5 2 58.47

6
6
12
2

1.875 121.25
2 0.25 121.25 64.9

Ix 3.022 10 6 cm 4
x-x eksenine gre mukavemet momenti;
Wx

Ix
3.022 10 6

45900
cm 3
r 2 0.5 t1 64.9 0.5 1.875

Kiriin y-y eksenine gre atalet momenti;

Iy

B 3 t1 h t 2
Ry 4
et

(t 6 u1 2 6 u 2 2 )
Ry 2 u1 2 2 B t1 u1

6
6
12
2

75 3 1,875 121.25 1.25

5.5 4
2
2
2
Iy

(1.25 6 30.31 6 33.44 )

5.5 2 30.312
6
6
12
62.5 1.25
2 75 1.875 30.31

Iy 485880 cm 4
y-y eksenine gre mukavemet momenti;

37

Wy

Iy
485880

12437.7
cm 3
u 2 0.5 t 5 33.44 0.5 1.25 5

4.2.1.3. Gerekli atalet momenti

Ixo

Q
4 10

L La
2
2

3 L (L a )
f L

Q 7500 daN

ve

L 20

Tekerlek aras mesafe;

m iin;

a 1.8 m

L
1000 1500 1300
f

kabul edildi. (f sehim olmak zere kabul)

Ixo

7500
2000 180
2
2
1300
3 2000 (2000 180) 192741
8
2000
4 10

cm 4

Ix 3.022 10 6 cm 4 Ixo 192741 cm 4

>
olduundan gvenilir denilebilir.
4.2.1.4. Ana kiriteki gerilmelerin hesab
Ana kiriin birim boy arl;
qa 1.57 ( t h t1 B) 0.785 (Ry 2 0.003 e k )

qa 1.57 (1.25 121.25 1,875 75) 0.785 (5.5 2 0.003 62.5 116.25) 500 daN / m

Ana kiri platformunun birim boy arl;

qo 50 daN / m

alnd.[5]

Dey eilme momentleri nedeniyle statik yk etkisi;

Kpr, ray ve
platform

ekil 4.5. Statik yk etkisi

38

arlklarndan oluan bu kuvvet kpr akl boyunca dzgn yayl yk olarak

alnacaktr.

Eilme momenti;

(qa qo ) L2 (5 0.5) 2000 2

M1

2750000
daNcm
8
8

1
Statik ykten ileri gelen eilme gerilmesi;

M 1 2750000

59.91
daN / cm 2
Wx
45900

Dey eilme momentleri nedeniyle hareketli yk etkisi;

Kaldrma yk ve araba arl, hareketli yklerdendir.Bu ykler tekerleklere eit
dald kabul edilirse eilme momenti;

39

ekil 4.6 Hareketli yklerin etkisi

F
a
M2
L
4L
2

Burada kaldrma yk ve palanga arlnn titreim meydana getirirler. Palanga

arl

Gp 250 kg

Vkal V 1

alnd. [1]

4
0.067
m/s
60

1.15
iin titreim katsays;

alnd.[3]

(Q Gp) Ga 1.15 (7500 250) 3000

2978.1
kg
4
4
=

M2

2978.1
180
2000

4 2000
2

2,36 10 6

daNcm

M 2 1.36 10 6

29.59
daN / cm 2
Wx
45900

Eilme gerilmesi;
Yatay eilme momentleri nedeniyle atalet kuvvetleri etkisi;
Fa1

Q Gp
b1
g

Kaldrma yknn atalet kuvveti;

Ykn

t1 4

Fa1

V1

=4 m/dk hzna ulama zaman motor gc ve devri gz nne alnarak

b1
s alnrsa;

V1
4

0.0166
m / s2
t1 60 4

7500 250
0.0166 46.69
daN
10

(Fa1 :Kaldrma yknn atalet kuvveti)

40

Fa 2

Ga
b2
g

Arabann oluturduu atalet kuvveti;

Arabann

b2

V2

=10 m/dk hzna ulama zaman

t1 5

s alnrsa;

V2
10

0.0333
m / s2
t 2 60 5

Fa 2

3000
0.0333 9,99
daN
10

(Fa2:Arabann oluturduu atalet kuvveti)

Yrme ve dnme hareketi yapan elemanlarn atalet kuvveti iin, sadece kpr ktlesi
gz nne alnrsa;
Gk
b3
g

Fa 3

Gk 2 (qa qo ) L 2 (5 0,5) 2000 22000 daN

Kprnn

b3

V3

=20 m/dk hzna ulama zaman

V3
20

0.06667
m / s2
t 3 60 5

Fa 3

22000
0.06667 146.67
daN
10

Fa ' Fa 2 Fa 3 9.99 146.67 156.66 daN

t3 5

2 Fa1 Fa ' 2 46.69 156.66

62.51
daN
4
4

tanmlamas ile eilme momenti;

s alnrsa;

41

F
a
M3
L
2L
2

62.51
180

2000

2 2000
2

3
Eilme gerilmesi;

57020

daNcm

M3
57020

4.58
Wy 12437.7
daN / cm 2

Yatay eilme momentleri nedeniyle yatay kuvvet ifti etkisi;

Tekerleklerin ray zerinde hareketi esnasnda kaslmalar nedeniyle oluan atalet

Fy
kuvveti;

(Q Gp) Ga

L 2000

11.11
a 180

olduuna gre

0 .3

alnd. (Kaynak 3, ekil Y.2, yardmc

cetveller)

ekil 4.7 Yatay kuvvetlerin etkisi

Fy

(7500 250) 3000

0.3 806.25
daN
4

Meydana gelen eilme momenti;

M 4 Fy a 1320,75 220 145125 daNcm

42

4
Kaslma nedeniyle oluan eilme gerilmesi;

M 4 145125

11.67
Wy 12437.7
daN / cm 2

Toplam eilme gerilmesi;

Dey dzlemdeki gerilmeler;
d 1 2 59.91 29.59 89.5 daN / cm 2

Yatay dzlemdeki gerilmeler;

y 3 4 4.58 11.67 16.25 daN / cm 2

Toplam eilme gerilmesi;

top d 2 y 2 89.5 2 16.25 2 90.96 daN / cm 2

Ana kiriteki kayma gerilmesi;

Kiriin simetrik yklenmemesi (araba tekerleklerindeki yk) nedeniyle oluan burulma
gerilmesi ve kesme kuvvetinden ileri gelen kayma gerilmeleri gz nne alnmaldr.
Ancak alan flambajna (burumaya) kar her 1.5 metrede bir

0.8 t 0.8 12.5 10

kalnlnda perde konulacaktr. Yaklak ifadesiyle kayma gerilmesi;

max

(Q Gp ) Ga (Q Gp ) Ga

4 A
4 Ao

mm

43

ekil 4.8 Ana kiriin kayma kesiti

Kayma gerilmesi iin kesit alanlar;
A (u1 u 2) ( r1 r 2) (30.31 33.44) (58.47 64.9) 7864.84 cm 2
Ao t h 1.25 121.25 151.56 cm 2

Buna gre;

max

1.15 (7500 250) 3000 1.15 (7500 250) 3000

21.31
daN / cm 2
4 7864.84
4 151.56

Ana kiriteki edeer gerilme;

e top2 3 max 2 em

Maksimum ekil deitirme enerjisi teoremine gre;

e 90.96 2 3 21.312 98.16 daN / cm 2

St37 malzeme iin

eD 1700 daN / cm 2

alnrsa;[3]

em

1700
425
daN / cm 2
4

olup deiken yk ve belirsiz haller iin S=4

44

e 98.16 em 425 daN / cm 2

olduundan uygundur.

4.2.1.5. Ana kiriteki deformasyon hesab

Dzgn yayl yk deformasyonu:Kiri arlnn etkisi ile ;
ekil 4.9 Dzgn yayl yk deformasyonu
l

(hareketsiz) yklerin kiri zerinde dzgn yayl olduu varsaym ile;

f1

5
F1

L3
384 E Ix

yazlr.

Burada ;

F Gk1

Gk 22000

11000
daN E 2.1 10 6 daN / cm 2
2
2
,

Ix 3.022 10 6 cm 4

f1

ve

L 2000

cm olduuna gre;

5
11000

2000 3 0.18
6
6
cm
384 2.1 10 3.022 10

Hareketli yk deformasyonu;

ekil 4.10 Hareketli yk deformasyonu

45

En byk deformasyon, arabann kiriin orta noktasnda bulunduu konumda oluur. Bu

durumda;

f2

F2
(L a ) L2 (L a ) 2
48 E Ix

F2

(Q Gp) Ga
4

f2

1.15 (7500 250) 3000

3090.6
4

3090.6
( 2000 180) 2000 2 (2000 180) 2 0.1616
6
6
cm
48 2.1 10 3.022 10

Toplam deformasyon;
ftop f 1 f 2 0.18 0.1616 0.3416 cm

fem

daN

L
2000

1.667
cm
1200 1200

ftop fem

olduu iin emniyetlidir.

4.2.2. Ba Kiri Hesab

4.2.2.1. Ba kiri boyutlarnn tespiti

ekil 4.11 Ba kiriinin ematik kesiti

46

Kpr tekerlei aks mesafesi

a ' 2.5 r

L' a ' 1 2.5 1.8 1 5.5 m

alnrsa ba kiriinin uzunluu;

alnabilir. Dier boyutlar;

Ho 0.7 H 0.7 125 87.5 cm Ho 9

Bo 0.6 Ho 0.6 90 54

cm

e Bo 2 5 54 2 5 44 cm

1
1
Ho
90 0,9
100
100

cm alnd. (toplam kiri ykseklii)

(alt ve st saclarn genilii)

(perde genilii)

cm (yan saclarn kalnl)

t 1 1.5 t 1.5 0,9 1.35 mm t1 1.4

,
cm alnd. (alt ve st saclarn kalnl)
h Ho 2 t 1 90 2 1.4 87.2
k h 5 87.2 5 82.5

cm (yan saclarn ykseklii)

cm (perde ykseklii)

4.2.2.2. Kiriin atalet ve mukavemet momentleri

Tarafsz eksen uzaklklar;

r1 r 2

h t1 87.2 1.4

44.3
cm
2
2

u1 u 2

e t 44 0.9

22.45
cm
2
2

Kiriin x-x eksenine gre atalet momenti;

47

Ix

h 3 t Bo t1

(t12 6 r12 6 r 2 2 )
6
6

Ix

87.2 3 0.9 54 1.4

(1.4 2 2.6.44.3 2 ) 396211

cm 4
6
6

x-x eksenine gre mukavemet momenti;

Wx

Ix
396211

8805 3
cm
r 2 0.5 t1 44.3 0.5 1.4

y-y eksenine gre atalet momenti;

Bo 3 t1 h t
Iy

( t 2 6 u12 6 u 2 2 )
6
6

Iy

54 31.4 87.2 0.9

(0.9 2 2.6 22.45 2 ) 115860

cm 4
6
6

y-y eksenine gre mukavemet momenti;

Wy

Iy
115860

4153
u 2 0.5 t 5 22.45 0.5 0,9 5
cm 3

4.2.2.3. Ba kiriteki gerilmelerin hesab

Kiriin birim boy arl;
qb 1.57 ( t h t1 Bo) 0.785 (0.003 e k )
qb 1.57 (0,9 87.2 1.4 54) 0.785 (0.003 44 52.5) 247.3 daN / m

Dey eilme momentleri nedeniyle oluan eilme gerilmeleri

Ana kiri arl;

olan uzakl da ;

Gk 22000 daN

olmak zere ana kiriin ekseninin teker eksenine

48

a (r 2 (e t ) / 2]) 450 (180 2[( 44 0,9) / 2])

112.55cm
2
2

M1
Eilme momenti;

1
Eilme gerilmesi;

Gk
22000
Z
.112.55 1238050
daNcm
2
2

M 1 1238050

140.6
daN / cm 2
Wx
8805

Ba kiriin arlndan kaynaklanan eilme momenti;

M2

qb (L' ) 2
2.473 (550) 2

93510
daNcm
8
8

2
Eilme gerilmesi;

M 2 93510

10.62
daN / cm 2
Wx
8805

Kaldrma yknden kaynaklanan eilme gerilmesi;

F Q Gp 7500 250 7750 daN

Bu yk titreim yapabileceinden

F 7750 1.15 7750 8912.5 daN

Eilme
momenti;

ekil 4.12 Kaldrma yk etkisi

M3

F
Z 8912.5 112.55 501550
2
daNcm
2

3
Eilme gerilmesi;

M 3 501550

56.96
daN / cm 2
Wx
8805

49

Araba arlndan ileri gelen eilme gerilmesi;

ekil 4.13 Araba arl etkisi

Araba arl nedeniyle ba kirie etkiyen kuvvet, arabann minimum yaklama
mesafesi

F Ga

e 800 mm

alnarak; [8]

Le
2000 800
3000
4500
daN
L
800

M4

F'
Z 4500 112.55 253238
2
daNcm
2

M 4 253238

28.76
daN / cm 2
Wx
8805

Eilme momenti;

Eilme gerilmesi;
Yatay eilme momentleri nedeniyle oluan eilme gerilmeleri;
Atalet kuvvetlerinden kaynaklanan yatay kuvvetler ok kktr. Dey yklerin
(1/10)u yatay kuvvet olarak alnabilir.

Ba kiriin arl

Gb qb L' 247.3 5.5 1360 daN

olduuna gre

Fy

1 Gk (Q Qp) Ga Gb

10
2

Fy

1 22000 7500 3000 250 1360

1645.5 daN
10
2

50

Eilme momenti;

M 5 Fy Z 1645.5 112.55 185118.75 daNcm

M 5 185118.75

44.57
Wy
4153
daN / cm 2

Eilme gerilmesi;
Toplam eilme gerilmesi;
Dey dzlemdeki gerilmeler;
d 1 2 3 4 140.6 10.62 56.98 28.76 236.96 daN / cm 2

Yatay dzlemdeki gerilmeler;

y 5 44.57 daN / cm 2

top d 2 y 2

Toplam eilme gerilmesi;

236.962 44.57 2 237.05 daN / cm 2

( Kayma gerilmesi gz ard edilecek kadar kktr.)

St37 malzeme iin

em 680 daN / cm 2

alnrsa

top 237.05 em 680 daN / cm 2

olduundan emniyetlidir.

5.SONU
Bu proje almasnda, 7.5 ton kapasiteli kprl kren tasarm yapld. Krenin
kaldraca yk orta olduu iin tek kanca tercih edildi. Tayc halat says

n4

olarak belirlendi. Uygun tel halat seimi yapld. Kanca blounda; kanca, kanca yata,
travers, kanca makaras, makara pernosu gibi elemanlar hesapland. Denk makara
takm hesaplamalarnda da denk makaras ve pernosu hesaplanarak seimler yapld.
Tambur hesabnda gerekli boyutlandrma ve kontroller yapld. Ykn
kaldrlmas iin gerekli motor, fren ve redktr hesaplamalar yapld ve kataloglardan
seildi.

51

Araba yrtme mekanizmasnda tekerlek yk, araba ray, araba tekerlekleri,

devir saylar, yrtme direnci, motor, fren ve redktr hesapland ve gereken seimler
yapld.
Kpr yrtme mekanizmasnda maksimum tekerlek yk, kpr ray, kpr
tekerlekleri, devir saylar, yrtme direnci, motor, fren, redktr hesaplamalar ve
seimleri yapld.
Kpr statik hesabnda; ana kiri ve ba kiri boyutlar belirlendi. Gerilmeler
hesaplanarak seilen boyutlarn emniyetli olup olmad tespit edildi.

KAYNAKLAR
[1] G. Dosdoru,(1978), Kprl Kren Hesab ve Dier Hesaplar, Gzel Sanatlar
Matbaas, stanbul.
[2]M. Akkurt,( 2005), Makine Elemanlar Cilt: I-II, Birsen Yaynevi, stanbul.
[3]. Crgl, (2003), Transport Teknii Problemleri, Birsen Yaynevi, Kocaeli.
[4]F. C. Babalk, (2006), Makine Elemanlar ve Konstrksiyon rnekleri, 2. Bask,
Nobel Yayn Datm, Ankara.
[5]G. Kutay,Vin Tasarm (PDF),www.gven-kutay.ch, (2009).
[6] FAG Rulman Katalou
[7]Mustafa Demirsoy, Transport Teknii Kitab Cilt 3,Birsen Yaynevi, stanbul.
[8]brahim Gld, Kprl Kren Hesab
[9]Cahit Kurbanolu, Transport Teknii Kitab, Atlas Yaynlar
[10]Gamak Motor Katalou, www.gamak.com
[11]Zet Redktr Katalou,www.zetreduktor.com
[12]Dereli Elektromagnetik Fren Katalou, www.derelifren.com.tr
[13]www.vincteknobank.com
[14]Mhendis ve Makina Cilt 45 Say 538

52