"Kamuoyu Oluşturma" Ve "Gündem Belirleme" Kavramları

T.C.
SELUK NVERSTES
SOSYAL BLMLER ENSTTS
HALKLA LKLER VE TANITIM ANABLM DALI
ARATIRMA YNTEMLER BLM DALI
MEDYANIN GNDEM OLUTURMA SRECNDE

SOSYAL ENTROPNN ROL ZERNE
UYGULAMALI BR ALIMA
Zekiye TAMER GENCER

094121031002
DOKTORA TEZ
Danman
Do.Dr. Mustafa ZODAIK
Konya2012
MEDYANIN GNDEM OLUTURMA SRECNDE SOSYAL ENTROPNN

ROL ZERNE UYGULAMALI BR ALIMA
NDEKLER
Bilimsel Etik Sayfas ............................................................................................................................. v
Tez Kabul Formu ..................................................................................................... vi

nsz ................................................................................................................................................... vii
zet ..................................................................................................................................................... viii
Abstract ................................................................................................................................................. ix
Tablolar Listesi ...................................................................................................................................... x
ekiller Listesi .................................................................................................................................... xiii
GR ........................................................................................................................ 14
Problem ..................................................................................................................... 17
Ama ......................................................................................................................... 18
nem ......................................................................................................................... 19
Snrllklar ............................................................................................................... 19
Varsaymlar .............................................................................................................. 21
Tanmlar ................................................................................................................... 21
BLM I: MEDYANIN GNDEM VE SOSYAL ENTROP ......................... 22
1.1. Kitle letiimi Ve Gndem .................................................................................. 23
1.1.1. Kitle letiim Aralarnn Etkileri ..................................................................27
1.1.2. Kitle letiim Aralarnda Televizyonun Yeri ............................................... 31
1.1.3. Medyann Gndem Oluturmasnda Etkili Olan Kuramlar ...........................36
1.1.3.1. Bamllk Modeli .................................................................................. 40
1.1.3.2. Suskunluk Sarmal Kuram .................................................................... 42
1.1.3.3. Gndem Oluturma Kuram................................................................... 44
1.1.3.3.1. Chapel Hill almas ................................................................... 46
1.1.3.3.2. Dnce Deiimi ........................................................................ 48
1.1.3.3.3. Charlotte almas ......................................................................49
1.1.3.3.4. Medyann Gndemi ve Gerek ..................................................... 49
1.1.3.4. renilmi aresizlik Kuram ............................................................... 52
ii
1.1.3.5. Laswell Modeli ...................................................................................... 55

1.1.3.6. Festinger Bilisel Uyumsuzluk Kuram ................................................. 58
1.1.3.7. Noam Chomsky: Evrensel Dil Yetkinlii .............................................. 60
1.1.3.8. Frankfurt Okulu ..................................................................................... 63
1.2. ENTROP............................................................................................................ 67
1.2.1. Fizikte Entropi ................................................................................................. 67
1.2.1.1.Entropi ve Dzensizlik ........................................................................ 69
1.2.1.2. Entropik Dzensizlik ve Grsel Dzensizlik .........................................70
1.2.1.3. Entropik Dzensizlik ve Kaos ............................................................... 70
1.2.1.4. Entropi ve Sistem ................................................................................... 71
1.2.2. Sosyal Entropi ................................................................................................. 74
1.2.2.1. Dzensizlik .......................................................................................... 77
1.2.2.2. letiimde Dzen ve Dzensizlik ......................................................... 79
1.3. SOSYAL ENTROP VE MEDYANIN GNDEM OLUTURMA GC ..... 83
1.3.1. Ak Bir Sistem Olarak Medya ................................................................ 87
1.3.2. Medya eitleri ........................................................................................ 91
1.3.3. Medyann Toplum zerindeki Etkileri .................................................... 93
1.3.4. Medyadaki Gndem Kaosu ve Entropi .................................................... 97
1.3.4.1. Kaos Kavram ...................................................................................... 98
1.3.4.2. letiimde Kaostan Dzene ................................................................ 102
BLM II: YNTEM .......................................................................................... 107
2.1. Entropi Eilimi Bilgi Envanteri Aratrmasnn Modeli............................. 107
2.1.1. Entropi Eilimi Bilgi Envanteri in Evren ve rneklem ..................108
2.1.2. Bilgi Envanteri Formunun Geerlilii Ve
Gvenilirlii .................................................................................................113
2.2. Medya erik Analizi Aratrmasnn Modeli .............................................. 119
2.2.1. Medya erik Analizi Evren ve rneklem ......................................... 122
2.3. Veriler ve Toplanmas .................................................................................... 123
2.4.Verilerin zmlenmesi ve Yorumlanmas .................................................. 123
BLM III: BULGULAR VE YORUM .............................................................125
3.1. Bilgi Envanteri Formu Bulgular ...................................................................... 125
3.2. erik Analizi Bulgular .................................................................................... 165
iii
BLM IV: SONU VE NERLER................................................................ 173

KAYNAKLAR .......................................................................................................178
EKLER ................................................................................................................... 190
ZGEM ........................................................................................................... 193
iv
T.C.
SELUK NVERSTES
Sosyal Bilimler Enstits Mdrl
rencinin
BLMSEL ETK SAYFASI

Ad Soyad
Zekiye TAMER GENCER
Numaras
094121031002
Ana Bilim / Bilim

Dal
Halkla likiler ve Tantm / Aratrma Yntemleri
Program
Tezli Yksek Lisans
Tezin Ad
MEDYANIN GNDEM OLUTURMA SRECNDE

SOSYAL ENTROPNN ROL ZERNE
UYGULAMALI BR ALIMA
Doktora
Bu tezin proje safhasndan sonulanmasna kadarki btn srelerde bilimsel

etie ve akademik kurallara zenle riayet edildiini, tez iindeki btn bilgilerin etik
davran ve akademik kurallar erevesinde elde edilerek sunulduunu, ayrca tez
yazm kurallarna uygun olarak hazrlanan bu almada bakalarnn eserlerinden
yararlanlmas durumunda bilimsel kurallara uygun olarak atf yapldn bildiririm.
Zekiye TAMER GENCER

(mza)
vi
NSZ
Her almann geirdii zorlu sre bu almada da yaand. Bu zorlu

srete beni yalnz brakmayan ve almama katkda bulunanlara teekkr bir bor
bilirim. almann ana fikrinde ve yazm srecinde, deerli vaktini vererek
akademik anlamda fikirlerimi zgrce ifade edebileceim frsat yaratan ve bana
gvenini hissettiren saygdeer hocam, tez danmanm Do. Dr. Mustafa
ZODAIK a, deerli fikirleriyle almann tamamlanmasna katk salayan
hocalarm Prof. Dr. Ahmet Yaln KAYA ve Prof. Dr. Abdullah KOAK a,
iletiimi bana sevdiren, bilgileri, ngrleri ve engin tecrbeleriyle birok ey
renmemi salayan Do. Dr. Hseyin ALTUNBA a, istatistiksel analizler ile
ilgili blmlerde bilgisini ve tecrbelerini paylaarak bu alandaki almalara k
tutan, almalarm takip ederek bana farkl bak alar getiren, her zaman manevi
destei ile yanmda olarak inancn bana hissettiren sevgili eim Erol GENCER e,
kendim olma zgrln verdikleri, sevgileri, neeleri, zenleri, gvenleri ve bana
duyduklar inanlar sayesinde her baarmda pay olan sevgili aileme, varlyla
bana ilham kayna olan biricik Pelin Nevama, doktora srecimin her aamasnda en
az benim kadar heyecanlanan, desteklerini esirgemeyen Bilge-Erkin Soylu iftine,
yllardr yanmda olup beni yreklendiren sevgili dostlarma sonsuz teekkr ederim.
Bilim dnyasna k tutmas umuduyla, bu almay sevgili babam Bahattin
TAMER e ithaf ediyorum
ZEKYE TAMER GENCER

12.12.2012
vii
ZET
letiim, bilimsel ve toplumsal bir zorunluluk olarak ift ynl bir ak

emasna dayal, sosyal ve interaktif bir sretir. En az iki kii arasnda mesaj
alveriine dayal olan iletiim sreci, fizik biliminde benzer ekilde aka dayal
olan entropi kavram ile rttrlerek, iletiim biliminin nemli bir esi olan
medyann gndem oluturma gc bu almann ana temasdr. Ak bir sistem olma
zellii gsteren iletiimin temelini oluturduu kitle iletiim aralarna yani
medyann gndem oluturma srecine dahil olan enformasyon, srecin akn
belirleyen en nemli faktrlerden biridir. nk entropi yasasna gre; denge
halindeki bir sistemde maksimum entropi vardr ve bu durumda iki konum arasnda
enerji ak olmaz. Dolaysyla oluan bir etkinlik sz konusu deildir. O halde,
medya gndemindeki enformasyon ile toplum gndemi farkllatka yani dengesiz
hale geldike entropi azalmaktadr. Azalan entropi de gstermektedir ki iki konum
arasndaki enerji ak yksektir.
almann iki temel deikeni olan gndem ve entropi kavram zerine
yaplan iki ynl uygulamal bir alma yaplarak ileri istatistiksel yntemler
yardm ile temel bulgu ve yorumlara ulalm bu balamda konuya ilikin neriler
gelitirilmitir.
Anahtar Kelimeler: Medya, Entropi, Sosyal Entropi, Gndem Belirleme.
viii
ABSTRACT
The communication is a social and interactive process which contains twoway flow chart. The communication process which
based on the exchange of
messages between at least two persons as flow with similar to the concept of entropy
of the sciences of physics and communication in the process of creating the power of
the media agenda is the theme of this study. One of the most importants factors is the
instruments of the mass media which is formed the basis by the communication
which featured an open system, meanly the flow of information which is included the
process of media agende setting. Because according to entropy law, There is
maximum entropy a in the equilibrium system and in this condition there is no
energy flow between the two locations. Therefore, there is no event between these
locations. The entropy decreases when the media's agenda and society s agenda has
become unstable meanly they have become unstable. This decreasing entropy shows
that the energy flow is high between the two locations.
The two main variables of the study are the agenda and the concept of
entropy was searched in the two-way operation and with the help of an applied
advanced statistical methods the basic findings and interpretations and proposals
were developed.
Keywords: Media, Entropy, Social Entropy, Agenda Setting.
ix
Tablolar Listesi
Tablo 2.1.1.1: = 0.05 in rneklem Byklkleri
Tablo 2.1.1.2: rneklem iin seilen niversitelerin renci saylar
Tablo 2.1.2.1: n test iin gvenilirlik testi tablosu
Tablo 2.1.2.2: n test iin yaplan Faktr Analizi toplam istatistik tablosu
Tablo 2.1.2.3: n test iin tekrarlanan faktrler silindiinde gvenilirlik testi tablosu
Tablo 2.1.2.4: Kullanlan bilgi envanteri fomunun geerlilik kontrol tablosu
Tablo 2.1.2.5: Kullanlan bilgi envanterindeki faktrlerin toplam aklama yzdesi
tablosu
Tablo 2.1.2.6: Son test iin gvenilirlik testi tablosu
Tablo 2.2.1: Trkiye de yayn yapan televizyon kanallar listesi
Tablo 3.1.1: Ankete katlanlarn demografik bilgileri tablosu
Tablo 3.1.2:Ankete katlanlarn gelir kayna tablosu
Tablo 3.1.3.1: Televizyonda 1. Srada en ok izlenen program trleri dalm
tablosu
Tablo 3.1.3.2: Televizyonda 2. srada en ok izlenen program trleri dalm tablosu
tablosu
Tablo 3.1.3.4: Televizyonda en ok izlenen program trleri dalm multiple
response frekans tablosu
Tablo 3.1.4.1:1. Srada en sk takip edilen televizyon kanal dalm tablosu
Tablo 3.1.4.4: En sk takip edilen televizyon kanal dalm multiple response
tablosu
Tablo 3.1.5:En ok satn alnan dergilerin dalm tablosu
Tablo 3.1.6: ounlukla tercih edilen radyo program tarz dalm tablosu
Tablo 3.1.7:nternette en sk ziyaret edilen sitelerin dalm tablosu
Tablo 3.1.8.1:Ankete katlanlarn son zamanlarda medya gndeminde 1. srada en
ok ilgilendikleri konu dalm tablosu

Tablo 3.1.8.4: Aratrmaya katlanlarn son zamanlarda medya gndeminde en ok
ilgilendikleri konu dalm multiple response tablosu
Tablo 3.1.9:Ankete katlanlarn ifadeler katlm durumlar dalm tablosu
Tablo 3.1.10: Medyann gndem konular ile cinsiyet gruplar arasnda farkllk
vardr. varsaym iin apraz tablo
Tablo 3.1.11: Medyada birinci srada ilgilenilen gndem konular ile cinsiyet
gruplar arasnda farkllk vardr. varsaym iin ki kare tablosu
Tablo 3.1.12: Medyann birinci sradaki gndem konular ile niversite arasnda
iliki vardr. varsaym iin ki kare tablosu
Tablo 3.1.13: Televizyonda birinci srada en ok izlenen program trleri ile cinsiyet
arasnda iliki vardr. varsaym iin ki kare tablosu
Tablo 3.1.14: Televizyonda birinci srada en ok izlenen program trleri ile
niversite arasnda iliki vardr. varsaym iin ki kare tablosu
Tablo 3.1.15: Birinci srada en sk takip edilen televizyon kanal ile cinsiyet
Tablo 3.1.16: Birinci srada en sk takip edilen televizyon kanal ile niversite
Tablo 3.1.17: rencilerin bilgi envanteri katlm puanlar ile cinsiyet arasnda
farkllk vardr. varsaym iin Bamsz rneklem T Test tablosu
Tablo 3.1.18: rencilerin bilgi envanteri katlm puanlar ile blm arasnda
Tablo 3.1.19: rencilerin bilgi envanteri katlm puanlar ile niversite arasnda
Tablo 3.1.20: rencilerin bilgi envanteri katlm puanlar ile en ok yaanlan yer
arasnda farkllk vardr. varsaym iin Bamsz rneklem T Test tablosu
Tablo 3.1.21: rencilerin bilgi envanteri katlm puanlar ile gelir arasnda
xi
Tablo 3.1.22: rencilerin bilgi envanteri katlm puanlar ile birinci srada
ilgilenilen gndem konusu arasnda farkllk vardr. varsaym iin Bamsz
rneklem T Test tablosu
Tablo 3.1.23: rencilerin bilgi envanteri katlm puanlar ile tketilen radyo
program tr arasnda farkllk vardr. varsaym iin Bamsz rneklem T Test
tablosu
Tablo 3.1.24: rencilerin bilgi envanteri katlm puanlar ile sk ziyaret edilen
internet sitesi tr arasnda farkllk vardr. varsaym iin Bamsz rneklem T
Test tablosu
Tablo 3.1.25: rencilerin birinci srada tkettikleri televizyon kanallar ile birinci
srada ilgilenilen gndem konular arasnda iliki vardr. varsaym iin ki kare
tablosu
Tablo 3.1.26 : Medyann enformasyon srecine ynelik yaklamlarn faktr
yklemeleri (Principal Components, Varimax Rotation) (N= 1027)
Tablo 3.2.1: ATV Ana Haber Blteni nin gnlere gre haber eidi ve sreleri
dalm
Tablo 3.2.2: Kanal D Ana Haber Blteni nin gnlere gre haber eidi ve sreleri
dalm
Tablo 3.2.3: Show Tv Ana Haber Blteni nin gnlere gre haber eidi ve sreleri
dalm
Tablo 3.2.4: Haberin Genel Konusu na gre kanallar arasndaki dalm
Tablo 3.2.5: Haberdeki Ana Aktr e gre kanallar arasndaki dalm
Tablo 3.2.6: Haberin Sunum Biimi ne gre kanallar arasndaki dalm
Tablo 3.2.7: rencilerin birinci srada gndeminde olan konular ile Medyann
gndem konular arasnda iliki vardr. varsaym iin Korelasyon Tablosu
xii
ekiller Listesi
ekil 1.1.3.1.1: Bamllk Modeli
ekil 1.1.3.3.1. Gndem Belirleme Srecinin Ana Unsuru
ekil 1.1.3.5.1. Lasswellin letiim Modeli
ekil 1.2.2.2.1: Genel letiim Sisteminin emas
ekil 2.1.2.1: Bilgi envanteri formunda bulunan faktr dzeylerinin belirlenmesi iin
Scree Plot Grafii
xiii
14
GR
letiim, insanlk tarihinin balangcyla balayan ve insanlar tarafndan
kullanlarak gelitirilen dinamik bir bilgi (enformasyon) edinme srecidir. nk
insan, doduu gnden itibaren toplumsallama sreci boyunca evresiyle ve dier
insanlarla etkileim halinde olan, onlara iletiler gnderen veya onlardan iletiler alp
bu iletileri yorumlama ve anlamlandrma yeteneklerine sahip olan, ayrcalkl ve
sosyal bir varlktr. nsanolu doutan sahip olduu iletiim becerileri sayesinde
yaam alann ve toplumsal ilikilerini belirlemekte ve onlar canl tutmaktadr. Bu
ynyle iletiim, insanolu iin d dnyay yorumlayarak bireysel varlklarnn
farkna varmalarna, bir biyolojik varlklar yn olmaktan kurtulup belli bir kltrn
ve toplumun yesi olmalarna (sosyallemelerine) ve iinde yaam olduklar
toplumdaki ilikilerini dzenlemelerine yardmc olan vazgeilmesi imknsz bir
yaamsal zorunluluktur.
Baz dnrler var olan birok eyin zdd ile kaim olduunu, evrenin ve
varlk aleminin srekli bir deiim ve oluum geirdiini belirtmektedir. nsanlarn
sahip olduu geliim ve ilerlemenin en nemli motoru bu srekliliktir. Varlklar
srekli deiip yeni olular meydana getirdii iin, ona ilikin mevcut bilgiler de
srekli yenilenmektedir. Tpk birbirinin zdd varlklarn farkl olulara vesile
olduu gibi, onlara ilikin var olan bilgiler de bu olua bal olarak olgunlamaktadr.
Dolaysyla varlktan dier bir deyile maddeden yansyan -dnlen- bilgi, varln
olular sayesinde, srekli deiimler geirerek, daha geerli ve doru bilgiler halini
alabilmektedir. Aksi dnlecek olursa deiim olamamaktadr ve souk - scak,
karanlk - aydnlk gibi ztlklar, insanlarn duyularndan kaynaklanan alglara ilikin
yaktrmalardr. Yani varln, var olann kendisinde bir ztlk, deiim yoktur.
Belirli bir zaman ve mekanda duyularn alglar insanlarda belirli bir hisse ve ona
uygun bir yaktrmaya neden olurken, ayn varlk, farkl bir zamanda, farkl alglara
neden olmaktadr. Burada deien varlk deil, alglar ve ona uygun yaktrmalar,
yani bilgilerdir. Eer yle olmasayd varlk srekli deiiyor, oluuyor olsayd, ona
ilikin kesin ve doru bilgiye sahip olmak imkansz olacaktr. Hatta bilgi edinme
diye bir edim ortaya konulmas da olanaksz bir hal alacaktr. Her varlk, her an yeni
bir olula doada insanlarn karsna kmaktadr. nsanlarn her zaman
15
dnebiliyor olmas gerekesiyle, dnlebilen varln her zaman olduu gibi var
oluyor olmas gerekmektedir. O halde deien varln kendisi deil, insanlarn ona
ilikin dnceleridir yani doada karlalan ve edinilen yeni bilgilerdir.
letiim, dil bilim, insan bilim, sosyoloji, psikoloji vb. gibi alanlarla olduka
yakn ilgisi olan btnleik bir kavram ve bilim daldr. te bu sebepten tr de
kuramlar ve hatlar kesin izgilerle snrlandrlmas mmkn bir disiplin
olamamaktadr. Literatrde birden fazla tanm ve karl bulunan iletiim biliminin
genel zellikleri gz nne alndnda, insanlarn duygu, dnce, bilgi, yarg vb.
gibi kavramlar, belirli kodlamalar ve simgeler araclyla anlam ifade eden iletilere
dntrerek, aralarnda kltr birlii tad veya tamad dier insanlarla veya
evrelerle paylatklar dinamik bir sre olduu sylenilebilmektedir.
letiim, insanlarn kendilerini isel olarak ve yaam olduklar d dnyay
sosyal olarak anlama ve yorumlama isteklerine dayanmaktadr. yle ki, insanolu,
iletiime, kendi i dinamiinde barndrd toplumsallama merak ve sahip olduu
sosyal enerjiden dolay ihtiya duymaktadr. Bu sosyal enerji de insann konuan
canl bir varlk oluundan kaynaklanmaktadr. nsan olunun dnebilme yetisi,
onu, bir takm amalara ulamak adna konumaya ve kendini ifade etmeye ittiinden
konuma dnceye baldr denilebilmektedir. te tam olarak iletiim de insanlarn
duygularn,
dncelerini,
evrelerini
anlaml
bir
ekilde
ifade
etme
zorunluluundan domaktadr. Bylelikle, her dnce kendini bireyler arasnda ve

toplumsal dzeyde aa vuracak bir anlatm biimi bulmaya almaktadr. Anlalr
olmas art olan bu anlatm biimi de yaygn olarak szl dil araclyla yaplmakta
ve anlatma biim veren insanlara, dnyay anlamak, toplumsal evredeki grntleri
yorumlamak iin yeni bir neri sunan iletiim srecinin olumasna kaynaklk
etmektedir.
letiim, insanlarn darda var olan dnyay dil yoluyla yorumlamas ve
anlamlandrmas olduundan darya bir ekilde iaret etmeyen hibir ruhsal yaant
sz konusu olmamaktadr. Bu ynyle iletiim, insanlarn ruhsal yaantlarnn
anlaml bir ekilde da vurumudur, yani hayata dair bir takm anlamlar retmek ve
onu d evrede bulunan bakalaryla paylamaktr. nsanolu, bu anlama,
yorumlama ve paylama iini de kavramlatrma ve sembolletirme yeteneiyle
16
yapmaktadr. nk insan, dnen ve konuan bir varlk olma zellii ile

sembolletirme ve bu sembolleri de anlaml dil birlikleri halinde aktarma yeteneine
sahip bir varlktr.
Btn bu interaktif sreler kapsamnda insanolunun ina ettii ve yaad
modern dnyann bir gerei olarak, kitle iletiim aralar (KA) nn da iletiim
biliminde ok nemli bir yeri vardr. nsan yaam dngsn ynettii sre boyunca,
toplumsallama srecinin her safhasnda kitle iletiim aralarndan faydalanmaktadr
ve bu aralarda yer alan tm bilgi, haber ve mesajlarla bilgilenerek, onlar tarafndan
sunulan gndemlerle yaamaktadr. Bu balamda KA daki mevcut ve oluturulan
gndem ile iletilen her bir mesajn nemi gittike artmaktadr. Kitle iletiim aralar,
geni izleyici topluluklarnn ilgisini ekerek dncelerinin deitirilmesi ve
davranlarnda etkili olma kabiliyetine de sahiptir. Bu ekilde toplumdaki bireyler
aras dnce farkllklar ortaya karlmakta ve bu yalnzca bireyler aras deil
kurumlar ve rgtler arasnda da bu ekilde gereklemektedir.
Kitle iletiim aralarnn mesaj iletme sreci, medya aralarndan topluma
doru bir enerji ak eklinde ilemektedir. Radyo, televizyon, gazete, dergi ve
internet gibi mesaj tayan kanallar zerinden kodlanarak, bireylere ulatrlan
mesajlarn yn ve yaratt etki dnldnde fizik yasalarndan biri olan entropi
srecindeki enerji formu akla gelmektedir.
Enerji formu incelendiinde ise termodinamik yasalarndan biri olan entropi,
evrenin temel enerji yasas olarak evrende dzensizliin srekli olarak tek ynl bir
ekilde arttn ifade etmektedir. Entropi yasasna gre tek ynl sre yoktur ve
enerji bir ak halindedir. Sosyal entropiye gre, enerji tketilmez, ancak bir formdan
baka bir forma dntrlr. Sosyal olgular, sosyal etkileim srelerinin
sonucunda olutuklarndan sosyal sistemlerde entropiyi belirleyen etkenler, sistemin
eleri arasndaki ilevsel farkllama ve eler arasndaki karlkl balanma
dereceleridir.
Kitle iletiim aralar ile oluturulmaya allan gndem bahsedilen sosyal
sistemlerden biridir. Gndem oluturma teorisi de dier iletiim teorilerinde olduu
gibi iki ynl bir sreci iermektedir. Kitle iletiim aralarnn enformasyonlarnn
17
insanlara ulamas ve insanlar tarafndan yorumlanmasna dayanmaktadr. ift ynl

bu srete, enerji (mesaj) ak kitle iletiim aralarndan insanlara doru olmaktadr.
nsanlardan bu aralara doru bir enerji aknn olumas da muhtemeldir. Bu ak
olduu srece sistemde oluabilecek muhtemel dzensizlikler de sz konusudur.
letiim alc ve kaynak arasnda iletilerin akna dayandndan, dzenli bir ak
gibi gzken mesajlarn al-veri srecindeki dzensizlikleri ve toplumun genel
iletiim etkinlii durumu, sosyal entropi dzeyini belirleyecektir.
Bu almada, iletiim bilimi, iletiim kuram ve teorileri hakknda bilgi
verildikten sonra bu kuramlardan biri olan gndemin oluturulmas sreci kavramsal
olarak aklanacaktr. Fizikte entropi ve sosyal entropi kavramlar aklanarak sosyal
entropinin gndem oluturma teorisindeki rol zerine teorik bilgiler verilecektir.
Sosyal dzen ve dzensizlik, kargaa ve bunlarn ynetimi ile ilgili kavramsal
aklamalar bir uygulama ile desteklenecektir.
Problem
Bu almann temel problemi, medyann gndem belirleme srecinde sosyal
entropinin oynad rol ve etki dzeyidir. Ayrca medya gndemi ile toplumun
gndemi arasnda oluan benzerlik ve farkllklarn douraca neticeler erevesinde
oluacak enerji ak yn yani entropi dzeyi de bu alma kapsamnda incelenen alt
problemdir. Medyadan topluma doru iletilen bilgiler ile toplumun sahip olduu bilgi
ierii arasndaki rtme dzeyi iletiim srecinin salkl olmas asndan nem
arz etmektedir. Bu balamda toplum gndemi ve medya tarafndan oluturulup
sunulan gndem arasndaki denge ya da dengesizlik durumu almann temel odak
noktasdr.
Kitle iletiim aralar araclyla mesaj iletme sreci, medya aralarndan
topluma doru bir enerji ak eklinde ilerken, kiilerin alg dzeyi, demografik
zellikleri ve toplumsal yap gibi bir ok parametre mesajlarn ekillenmesinde rol
oynamaktadr. Kitle iletiim aralar ile oluturulmaya allan gndem teorisinin
sosyal ve da dnk bir sisteme dayal olduundan hareketle, kitle iletiim
aralarnn mesajlarnda oluan entropi dzeyi bu almann temel odadr. Entropi
yasasna gre tek ynl sre yoktur ve tm srelerde enerji bir ak halindedir.
18
Sosyal entropi ise, enerjinin tketilemeyeceini, ancak bir formdan baka bir forma
dntrleceini ifade etmektedir. ift ynl ve interaktif bir sre olan kitle
iletiim aralarnn gndemi, medya enformasyonlarnn insanlara ulamas ve
insanlar tarafndan yorumlanmasna dayandndan entropi nemli bir etken olarak
karmza kmaktadr.
Ama
Sosyal entropiye gre denge halindeki bir sistemde maksimum entropi vardr.
Denge konumunda sistemi oluturan elerin i enerjisi azalrken entropisi
artmaktadr. Yani denge halindeyken iki konum arasnda enerji ak yoktur ve
dolaysyla bir i ortaya kmamaktadr. Bu durum elde edilemez veya bal enerjinin
miktarnn maksimuma ulat anlamna gelmektedir. Sistemdeki dzensizlii
artran her olay entropisini de artrmaktadr. Sosyal entropinin maksimum olduu
toplumlarda verimlilik ve refah dzeyi dmektedir.
Gndem
Belirleme
teorisine
gre
medyann
gc
onun
gndemi
belirleyebilmesindedir. Medyadaki mesajlardan oluan gndem ile toplumun kendi

ierisinde konutuu gndem rtyorsa eer medyann gc fazladr. Yani medya
gndemi ile toplum gndemi denge halinde olarak gerek gndemi oluturmaktadr.
Karlkl enerji (mesaj) akna dayanan gndem oluturma teorisinde,
insanlardan medyaya gelen bildirimler sreci tersine evirmektedir. Yaplan gndem
belirleme aratrmalarnda toplum gndemi ve medya gndemi arasnda farkllklar
olduunun tespit edildii durumlar mevcuttur. Kiilerin genel gndem konular ve
ilgi alanlar, iletiim etkinliine katlma durumlarn da belirleyeceinden entropinin
yksek ya da dk olmasnda bu deiken nemli bir hale gelmektedir.
Ancak entropi yasasna gre; denge halindeki bir sistemde maksimum entropi
vardr ve bu durumda iki konum arasnda enerji ak olmaz. Dolaysyla oluan bir
etkinlik sz konusu deildir. O halde, medya gndemi ile toplum gndemi
farkllatka yani dengesiz hale geldike entropi azalr. Azalan entropi de gsterir ki
iki konum arasndaki enerji ak yksektir.
Bu alma ile amalanan, kitle iletiim aralar ve bireyler arasnda mevcut
19
bulunan enerji aknn yaratt dzen ve dzensizlik durumlarnn aklanmasdr.

Entropinin art ve azalyla gndem oluturulmas iin kullanlan mesaj aknn
nasl ve ne ynde olmas gerektii zerinde durulacaktr.
nem
Gndem oluturma srecinde sosyal entropinin rol zerine yaplmas
planlanan uygulama almas iin saha almas ve ierik analizi yntemleri
kullanlacaktr. erik analizi niteliksel yani saysal deil de daha ok szel arlkl
bir tekniktir. Kitle iletiim aralarnn izlenme oran, mesaj gibi llebilen birok
zelliinin yan sra; kullanlan renkler, mzik, kltrel imgeler gibi alardan da
analizi yaplabilmektedir. Uygulama iin belirlenen srelerde seilecek kitle iletiim
aralar ierisinden 3 adet televizyon kanal, belirli bir zaman aralnda izlenerek
birbirleri arasndaki ilikiler tespit edilecektir. Gndemin younluuna gre tespit
edilecek konu zerinde, 3 farkl medya aracnn yaklam belirlenerek birbirleri
zerindeki etkileimler incelenecektir. erik analizi ile belirlenen gndem
tespitlerinin toplumsal yansmalarn lmek adna da bir saha almas yaplacaktr.
niversite rencileri zerinde yaplmas planlanan saha almas iin bir bilgi
envanteri formu gelitirilerek iki ynl bir uygulamal alma gerekletirilecektir.
almann Gndem oluturma ve Sosyal entropi olmak zere 2 adet

deikeni vardr. Sosyal normlar, entropi ilikisi ve dzensizliin dzeni zerinde
durulacaktr. Sosyal normlardaki dzenli gzken eyler arasndaki kargaa ve
bunlarn ynetilmesi gerektii vurgulanacak ve almada gndem oluturma;
baml deiken, sosyal entropi bamsz deiken olarak deerlendirilecektir.
Snrllklar
Bireyler arasndaki interaktif enerji (mesaj) akna dayanan gndem oluturma
srecinde, iletiim srecine benzer ekilde alnan geri bildirimler phesiz nemli bir
katkya sahiptir. Oluturulan gndem balklarnn toplumsal boyutta yaratt
yansmalar ve katklar deerlendirilerek, termodinamik yasalarndan biri olan entropi
20
balamnda deerlendirilecektir. Mevcut ya da oluturulmu gndem balklarnn

toplumsal incelemesinde, kiilerin medya tketim biimleri, iletiim etkinliine
katlma durumlar entropinin yksek ya da dk olmasnda nemli bir deiken
durumundadr. Bu ilikisel durumun yansmalar ve sonular bu alma kapsamnda
analiz edilecektir.
Kitle iletiim aralar, geni izleyici topluluklarnn ilgisini ekerek

dncelerinin deitirilmesi ve davranlarnda etkili olma kabiliyetine sahiptir. ift
ynl bu srete, enerji (mesaj) ak kitle iletiim aralarndan insanlara doru
olmaktadr. nsanlardan bu aralara doru bir enerji aknn olumas da
muhtemeldir. Bu ak olduu srece sistemde oluabilecek muhtemel dzensizlikler
de sz konusudur.
Karlkl enerji (mesaj) akna dayanan gndem oluturma teorisinde,
insanlardan medyaya gelen bildirimler sreci tersine evirmektedir. Entropi yasasna
gre; denge halindeki bir sistemde maksimum entropi vardr ve bu durumda iki
konum arasnda enerji ak olmaz. Dolaysyla oluan bir etkinlik sz konusu
deildir. Ancak ak bir sistem olan iletiim srecinde bu durum tam tersidir.
alma iki boyutlu bir aratrma ile desteklenmitir. ATV, Kanal D ve Show
Tv kanallar seilerek 19-23 Aralk arasnda bir hafta boyunca ana haber bltenleri
izlenmi ve ierik analizi yntemi ile bir takm bulgulara ulalmtr. Ayrca stanbul
niversitesi, Gazi niversitesi, Seluk niversitesi, Cumhuriyet niversitesi ve
Gmhane niversitesi olmak zere be niversitenin letiim Faklteleri
rencileri ile bir saha almas yaplm, rencilerin demografik dzeyleri, medya
kullanm alkanlklar ve medya mesajlarna yaklamlar gibi temel balklarda
gerekli bulgulara ulalmtr.
Bu almann evrenini televizyon kanallarnda
yaynlanan haberler ve Trkiye de eitim veren be niversitenin letiim

Faklteleri rencileri oluturmaktadr. En ok izlenen 3 televizyon kanal seilerek
belirlenen srelerde yaynlanan haber bltenleri izlenerek bir ierik analizi
yaplmtr. Ayrca medya analizlerinin yapld ayn tarihlerde, stanbul
21
niversitesi, Gazi niversitesi, Seluk niversitesi, Cumhuriyet niversitesi ve

Gmhane niversitesi letiim Faklteleri rencilerinden seilen bir rneklem
zerinde saha almas yaplmtr.
Varsaymlar
alma kapsamnda yaplan medya analizlerinde bir hafta boyunca
yaynlanan haberlerin ierii, konusu, adedi, ana aktr ve haberin sunu biimi
balklarnda veriler toplanarak analizleri gerekletirilmitir. almann ikinci
ksm iin belirlenen renciler zerinde uygulanan bir bilgi envanteri ile elde edilen
veriler SPSS ortamna aktarlmtr. Veriler zerinde t test, ki kare, korelasyon, faktr
analizi, frekans ve apraz tablolar yntemleri ile istatistiksel analizler uygulanarak
bir takm testler gerekletirilmitir. Trkiye de bu alanda almalarn yetersiz
olmas sebebiyle varsaym (hipotez) kurma olana bulunmadndan, bu alma
betimleyici bir alma olarak hazrlanmtr.
Tanmlar
Gnmzde sosyal bilimlerden fen bilimlerine kadar birok alanda etkin olan
entropi
kavram
medyann
gndem
oluturma srecinde de phesiz
ki
grlmektedir. Medya mesajlarnn insanlara ulatrlmas sreci, bu mesajlarn

yaratt alg ve izlenimlerin enformasyon dzeyinde oluturduu deiiklikler bunun
bir gstergesidir.
Medya mesajlar aracl ile toplumun enformasyon dzeyinde deiiklik

yapmak amacyla kullanlan yntemler mesaj akna dayal olduundan geri bildirim
ve dolaysyla entropi nemli bir kavram olarak karmza kmaktadr. Entropi,
sosyal sistemlerdeki denge durumunun srecin entropisini ykselteceini ve duraan
bir hale getireceini sylemektedir. Oysaki medya mesajlarnn iletiminde duraan
deil daha interaktif bir srece ihtiya vardr, yani srecin entropisinin negatif olmas
beklenmektedir.
22
BLM I
MEDYANIN GNDEM VE SOSYAL ENTROP
Kitle iletiim srecine retmek ya da tketmek amacyla dahil olan insanlarn
tamam, iletiimin her aamasnda bilgi edinmek ya da bilgi vermek, algy ynetmek
ya da alglamak, ikna etmek ya da ikna olmak, ynetmek, elenmek gibi bir takm
amalara sahiptir. Bu amalarn temelinde insanlarn kendileri ve evreleri arasnda
etkide bulunarak toplumsallamak ve bir takm eyleri deitirerek dnya dzenine
katlmak iin iletiim srecine dahil olmas yatmaktadr. Her aamada bireyler
kullandklar iletileri retme ve kardakine aktarma esnasnda bu amalara
ulamaktadr. Bahsi geen amata temel olarak anlatlan, iletiimin en nemli
elerinden biri olan geri dn (feedback) ktsdr. Toplumsal yap ierisinde
iletiime ihtiya duymayan hibir alan yoktur. letiim insann kendine zg olan
toplumsallamasnn bir yansmasdr (Nazik ve Bayazt, 2004: 97). nsanlar,
etkileimi salayan iletiimle alglarn, isteklerini, duygu ve deerlerini, tutumlarn
ve ihtiyalarn aa vurabilmektedirler (Can, 2002:
271). letiim, fikirleri,
bilgileri, inanlar ve yaklamlar bir insandan bir insana transfer etme ve iletme
anlamna gelmektedir (Nacino-Brown ve Dierleri, 1982: 14). letiim eitli
amalara varmak iin szcklerin ve dier simgelerin kullanlmasdr (Sayers ve
Dierleri, 1993: 9). Kitle iletiimi, sadece kiilerarasnda ifade edilen kelimelerden
ibaret deildir. Bunun yannda tm davranlar duygular, jestler, yz ifadeleri,
mimikler, iaretler ve grafikler mesaj iletirken kullanlan iletiim aralardr (Eren,
2001: 368). letiim sreci ise, kaynak, mesaj, kanal, alc ve geri bildirim gibi
elerden olumaktadr. letiimde bulunmak, karmak ve zaman alc bir itir. Ama
iletiim srecini daha iyi anlamak, bylece onu daha etkili bir ekilde kullanmak da
mmkndr. Bunun kilit admlarndan biri, iletiimin etkili olmasn engelleyen
etkenlerin farknda olmak ve bunlarn stesinden gelmenin yollarn bulmaktr
(Sayers ve Dierleri, 1993: 10). Burada da iletiim eleri olarak bahsedilen
kavramlarn yanna grlt faktr eklenmektedir. zellikle kitle iletiim
aralarndan iletilen mesajlarda bu faktr bazen dengeleyici bazen de aksi olarak
karmza kmaktadr.
Medya toplum gndemini belirleyen bir e olarak karmza ktndan
23
iletiimin grlt faktr gndem konusunda etkin olan nemli bir faktrdr. Bu
faktr iletiimi engelleyen, bozan bir faktr olarak deerlendirilse de ou zaman
termonidamiin yasas olan entropik bir zellii meydana karmaktadr. Grlt
faktr ile ortaya kan dzensizlik bir enerji ak olduunun gstergesidir. Sosyal
entropi kavram ile dzensizlik arttka medya srelerinde oluturulan gndemin de
ykselen enerjisi bu blmde aklanmaya allacaktr.
1.1. Kitle letiimi Ve Gndem

letiimin bir boyutu olarak kitle iletiim sreci gnmzdeki iletiim
almalarnda merkezi bir yer tutmaktadr. Kitle kavram en genel kullanl
biiminde toplumsal bakmdan farksz, trde, birbiriyle bantsz snf, cinsiyet ve
rk bakmndan kesin farklardan yoksun geni bir nfus demektir. Kitle "zel
niteliklere sahip olmayan insanlarn bir araya gelmesinden olumaktadr" (Parsa,
1993:8). Bugn kitlelere mekansal ba olmakszn seslenebilen kitle iletiim
aralarnn en nemli zellii her yerde ayn zamanda bulunabilme ve olay annda
ileti aktarabilme yeteneidir.
Bu iletilerin muhatab olan dinleyici ve izleyici gruplarnn oluturduu

kitleler Kitle letiiminin en nemli esidir. letiim sreci asndan kitle iletiimin
olumas iin, dinleyici kitlesinin de iletilere tepkide bulunmas gerekmektedir.
Ancak bylece kitle iletiiminden sz edilebilmektedir. Bu balamda kitle
iletiiminde dorudan deil, en azndan dolayl bir karlkl etkileim sz konusudur.
Dolaysyla, kitle iletiim aralar araclyla seyirci/ dinleyicilere yneltilen
mesajlar, bir tr iletiimsel eylem olmaktadr. Ayrca her kitle iletiim srecinde
mutlaka iletiimin oluaca gibi bir sonu sz konusu deildir. Kitle iletiim
srecinde iletiimin oluabilmesi iin, kaynan ifade eylemine dank seyirci
kitlesinin veya bunun baz ksmlarnn anlama ynnde karlk vermi olmas
gerekmektedir (Kaya, 1985: 2-3). Ancak bu karlk verme ilevi gerekletii
taktirde kitle iletiimi interaktif ve ift ynl bir hal almaktadr. nk almann
giri ksmnda yaplan iletiim tanmlarnda bahsi geen ve kiiler aras iletiim
olarak da nitelendirilen iletiimde kaynak zel kii iken; kitle iletiiminde kaynak tek
24
bir insan deil, bir medya organ veya resmi bir rgtten olumaktadr. Kaynak
olarak mesaj kodlayan ve gnderen genellikle de profesyonel bir iletiimcidir ve
kanal vastasyla dolama sokulan mesajlar tek deil, eitli ve nceden
bilinmemektedir. Ancak imal edilebilmekte, tek tipe indirilmekte, her zaman
herhangi bir yolla oaltlabilmektedir. Dier yandan, alc ve kaynak arasndaki
iliki tek ynl olmasna ramen genelde etkileimlidir. Kaynak genelde bireyler
zerindeki sonularda ahlaki sorumluluk tamamakta, mesajn para ve ilgi iin
ticari kayglarla oluturmaktadr (Gke, 2003: 170). Bu sebeple kitle iletiim
aralar vastasyla iletilin mesajlar ounlukla bireysel olmamakta ve daha genel
geer bilgi ieriklerinden olumaktadr. Bu bilgi ieriklerinin doruluu, effafl,
objektiflii gibi bir takm zellikleri de kitle iletiim aracnn baz zelliklerine gre
deime gstermektedir.
Kitle iletiim aralarnn gl bir kodlama ve yaygn bir sunum ile ilettii
bilgi ve mesajlar haber olarak yayma zellii ile toplum ierisinde yaayan birey,
grup ya da rgt, sosyal kurum, toplum ve kltr dzeyinde etkili olmaktadrlar.
Geneli bilgilendirmeyi amalayan yaps ile mesaja maruz kalan bireyin de bilgi,
duygu, gr tutum ve davranlarn etkilemektedir. Ancak yaylan bilgi, mesaj ve
haberlerin bireyin kendi deerleri ile rtmesi durumunda etki dzeyi artmaktadr
ve genel zellikleri itibariyle toplumsallama (sosyalleme) srecinde de bireylere
nemli lde yardmc olmaktadr. zetle kitle iletiim aralar; bilgi, gr ve
dncelerin paylalmasn salayan; sosyal rgtlenmeyi glendiren; kamuoyu
oluturan; insanlarn anlama, anlatma, renme ve eitim gibi eitli ihtiyalarn
karlayan; insan ilikilerini deitirip gelitiren; yeni davran ve tutum kalplarn,
gr ve dnce akmlarn yaygnlatran en etkili iletiim aralardr. Bir baka
noktada bireyler aras iletiimin aksine kitle iletiiminde kaynan gnderdii mesaj
alcya annda ve dorudan ularken; alcnn kimlii ve mesaja nasl tepki gsterdii
renmek her zaman kolay olmamaktadr. nk bilindii gibi kitle iletiimi,
kaynaktan hedef kitleye tek ynl bir iletiimi iermektedir. Bu durumda alcnn
mesaj alglama ve anlamlandrma biimi ve iletiyi ald ortamn koullar;
gnderilmek istenen mesajlarn alcya doru ulamad ynnde baz sorunlarn
yaanmasna neden olabilmektedir. Yine kiiler aras iletiiminde gerek kaynak
25
gerekse de alclar ayn haklara sahipken; kitle iletiiminde kaynak otoriter kimliiyle
n plana kmaktadr (Gke, 2003: 171). Kiiler aras iletiimde mesaj kodlayan ve
ileten kii ve bu mesajn ulat dier kii arasnda annda geri dn yaparak
interaktif bir ortam salama olana kolay iken kitle iletiim de bu daha zordur.
Mesaj kodlayan medya organ ya da rgt kimi zaman dayatma eklinde insanlara
bilgi sunarken kimi zaman eitli alternatiflerle sunmakta ancak her durumda da
mesaja maruz kalan bireylerin tepki verme ve seme anslar snrl olmaktadr.
Bunun yan sra kitle iletiimi aracl ile haber, bilgi, dnceler insan
topluluklarna eitli ara ve tekniklerle datlmaktadr. Ara ve tekniklerin farkl
olmasna ramen, iletiimin balad yer olan belirli bir kaynaktan hedef kitleye
mesajlarn tek ynl olarak gnderilmesi sz konusudur. Alcnn kimlii ve mesaj
alglayp alglamad ya da nasl algladn renmek de ok mmkn
olmadndan, alcnn mesaj alglama ve anlamlandrma biimi ile mesaj ald
ortamn artlar kitle iletiim srecini etkilemektedir.
Mesaj alglayan, yorumlayan izleyici kitlesinin bir taraf olduu kitle iletiim
srecinde, kitle alcya iaret etmektedir. Ancak alcya bilgi ve mesaj iletiminde
bulunan gnderici net olarak belirlenmemi, kitlelere ileti yayan siyasal, ekonomik
ve kltrel gler olarak ifade edilmitir. Gnderici tarafn net olmamas, karmak
bir mesaj kodlama ileminden bahsedilmesi sebebiyle kitle iletiimi simetrik deil,
alclardan belirli ekilde kabul, karlk ya da davran beklendii yukardan aaya
doru tek ynl bir akmdr. Her ne kadar tek ynl bir akm emas izilse de kitle
iletiim aralarnn ileyi temeli bilgi edinme zgrl, demokrasi ve ifade
zgrl gibi bir takm kavramlar da gelitirmektedir. Bu aralarn gelien
teknolojik alt yap ve internet biliim sistemleri ile birlikte yaygnlaan bir hal almas
da kitle iletiimini gelitiren nemli bir sre olarak gze arpmaktadr. Fakat
Erdoan ve Alemdar (1990: 54-55) bu yaklamn teknolojinin herkese deil belirli
snflara ait olduu, belli karlarn salanmasna yardmc olduu, kimin iin ve ne
iin kurtarc olduu zerinde pek az durduunu belirtmektedirler. Tutucu aydnlar
kitle iletiim aralarn 'zne' olarak sunmaktadrlar. Bu aralar kullananlardan veya
kullandranlardan
sz
edilmemektedir.
Aralar
kiiletirilir
veya
aralarn
arkasndaki kiiler ya efsaneletirilmekte ya da grmezden gelinmektedir. letiim
26
aralarn zne olarak kullanarak, iletiim aralarnn etkisinin tartlmasndaki temel

e iletiim arac yani teknolojidir. Olumlu veya olumsuz grlen bizzat teknoloji
olduu iin teknolojiyi biimlendiren ve ynetenler sahnenin arkasnda sakl
kalmaktadr. Mesajlarn ulatrld alc taraf yani kitle nezdinde sakl kalan kiiler,
organlar ya da rgtler eskiden olduu gibi tartma konusu olmamasnn temel
sebebi bilgiye verilen deer olarak zetlenebilmektedir.
nsanlarn ihtiya duyduklar bilgi ieriini bnyesinde barndran kitle
iletiim aralar belirli ihtiyalar karlamaktadr. Bu ihtiyalar retim ilikisi iinde
ortaya karlar ve genellikle egemen kesimler tarafndan belirlenmektedirler. Bu
anlamda kapitalizmin direk smrgecilik dneminde telgraf, telefon ve radyo
teknolojilerinin k ticari ve askeri kontrol ve ynetim sorunlarn zme
giriimlerinin bir sonucudur (Erdoan, 1997: 256-257). Kitle iletiim aralar dzenli
yaynlar ile rettikleri ieriklere ynelik talepler yaratmaktadrlar. Talep insanlarn
doal ihtiyalar olmaktan ok bu aralarn rettiklerinin bir gereksinime dnmesi
sonucunda ortaya kmaktadr (Kaya, 1985: 12). Ancak, ortaya kp yaygn hale
geldikten sonra doal ihtiyam gibi grlmektedirler. Bireyin kendi ihtiyac olarak
algladklar aslnda kendi zgn tutumlarn yanstmaktan ok onu kolektif bir
tketim riteline sokmaktadr. Bu anlamda rnein bireyin kendi ihtiyacn
karlamak zere gerekletirdii satn alma gerekte belirlenmi bir tercihtir, tpk
bilgisayarn nerdii cevaplarn arasndan semek gibi (Baudrillard, 1995: 123).
Kitle iletiimiyle siyasal ve ekonomik g sahipleri kitlelerle karlkl iletiim iinde
bulunmakta ve kitlelere paketlenmi enformasyonla belli bir takm amalarn
iletmektedirler. (Erdoan, 1997: 242). Bu anlamda, kitle iletiimi belirli bir siyasal ve
ekonomik sistemin dahilinde bilgi ierikleri retmekte ve bireylerin ihtiya
duyduklar bilgileri birbirinden yapsal olarak farkl medya organlar aracl ile
sunmaktadr. Kitle iletiim aralarnn eitlenmesine neden olan bu durum ayn
zaman da bireylere seme ans da sunmaktadr.
Bu aralara ait etkenler Burton un (1995: 34-37) ele alyla yedi ksma
ayrlabilmektedir. Bunlardan ilki kaynaktr. letilerin kayna olarak medya
kurumlan toplumdaki olay ve dncelere gre hareket ediyor olabilmekte, ancak
27
ayn zamanda iletiimi dzenlemekte ve bunlara nayak olmaktadr. kincisi

gereksinimdir. Btn iletiim eylemleri alcnn veya gndericinin bir gereksinimini
karlamaktadr. nc olarak kodlama btn iletilerin bir iletiim biiminde
oluturulmasn ifade etmektedir. letilerin oluturulma biimleri ile bunlarn
anlalma biimleri arasnda yakn iliki vardr. Drdncs iletinin ieriidir. Btn
iletiler ne syledikleri ve nasl sylediklerine gre tanmlanabilmektedir. Beincisi
bir iletiden karlan anlam demek olan kod amdr. ou insan iletileri kendi
deneyimleri ve nyarglarnn szgecinden geirerek anlamlandrmaktadr. letiim
srecinde altnc olarak saylabilecek etken balamdr. Her trl iletiim bir eit
fiziksel ya da toplumsal evrede cereyan etmektedir. rnein boyal basnn byle
olmasnn nedenlerinden biri daha kolay kod zlebilir yani anlamlandrlabilir
olmalar, otobs ve kantinlerde daha rahat okunabilir olmalardr. Ancak televizyonu
evler balanmda dnebileceimiz iin, aile sohbetleri ve elenceleriyle yarmak
zorundadr. ocuk programlarnn yayn saati izleyicilerin belirli bir saatte televizyon
seyretmek iin evde olduklar varsaymna gre dzenlenmektedir. letiim srecinin
yedinci etmeni geri beslemedir. Her trl iletiim gecikmeli de olsa bir eit yant
almaktadr. Kitle iletiim aralar iin yz yze iletiimdeki gibi bir geri beslemeden
sz edilememektedir.
1.1.1.Kitle letiim Aralarnn Etkileri

Kitle iletiim aralarnn toplumsal ve kltrel adan modern toplumdaki
yerini eletirel bir bak asyla deerlendirenler bizzat modernizmin dinamiklerini
sorgulamaktadr. Medya ve medya sayesinde toplumda ortaya kan dnmler
kapitalist sistemin ilerliine katk oluturmalar asndan deerlendirilmektedir.
Medya ve rnlerinin tketimi bu gerekliin bir parasdr. nsanlar bireysel seimi
ile deil, kendilerine sunulanlar tercih etme durumunda braklmaktadr. Bu anlamda
en doru seim kitlelerin en fazla uzlatklar ya da popler olan rnlerdir. Tketim
iin her ey ok ince detaylarla dnlm ve standardize edilmitir. Medya
ierikleri bireyleri doru dnme, eletirme ve gerei bulmaya deil, kolaya
tketim yaplabilecek dk beeni zevkleri oluturma biimindedir eklinde
grler mevcuttur. nsanlar kitleselletirmek ve daha kolay ynlendirebilmek
28
medyann temel amacdr (nr, 1998: 41). Kitle iletiim aralar tarafndan retilen
mesajlar ierik olarak tketime hazr hale getirilme srecinde bir takm mdahalelere
maruz kalmas sebebiyle objektif bir ynlendirme her zaman sz konusu
olmamaktadr. Mesaj ieriklerini hazrlayan medya organlarnn yorum ve bak
alar ile ilenen ve kitleler halinde bulunan hedef kitlelere ulaan tm bilgiler
bireylerin alg dzeylerine gre anlalmakta ve yorumlanmaktadr. Bu sebeple
popler olann gndem olmas da kanlmaz bir sonu olarak karmza kmaktadr.
Demiray (1994: 25), her iletiim srecinde olduu gibi kitle iletiim srecinde de iki
temel mekanizmann ilediini belirtmektedir. Birincisi bireyin iindeki eler,
ikincisi ise bireyin dndaki elerdir. letiim srecine giren her birey kendi i
dnyasn da bu srece dahil etmektedir. Bireylerin kendilerine zg i sistemleri
olmasna karn bireyler arasnda birtakm ortak ynler de bulunmaktadr. Ancak
herhangi bir iletiim srecinde her bir birey kendi i sistemi erevesinde
deerlendirilmektedir.
Oskay (2000: 16), iletiimin temelde iletiyi gnderen, iletiyi alp amlayan ve
bu ikisi arasnda iletinin gnderilmesinde kullanlacak bir iletiim kodlanmay, bir
ileti olarak eye dayandn belirtmektedir. letiyi gnderene kaynak, alana
hedef kitle, gnderilen bildirime de ileti denilmektedir. Kaynak bazen bir kii
olabilecei gibi, bazen de bir gazete, ajans, radyo veya televizyon istasyonu
olabilmektedir. leti kiiler aras iletiimde szel olarak kodlanabilir. Kiiler
arasndaki konumalarda atmosfer, telefon grmesinde elektrik akmndan
deimeleri tayan kablo telsizde havadaki iyonlar bu iletiyi tayan kanal grevini
stlenmektedir. Hedef kitle ise iletiim srecinde seslenilmek istenen kii ya da
kiiler toplamdr. Btn bu eleri bnyesinde barndran medya iletiimi dolayl bir
iletiimdir ve mesajlar kitleye araclar tarafndan ulatrlmaktadr. Yz yze
iletiimde olduu gibi be duyunun kullanld bir iletiim olmaktan ziyade bu
duyulardan en fazla gze hitap edilmektedir. Mesaj alclarnn mesajn kayna
zerinde kayda deer bir etkisi yoktur. (Szen, 1997: 38). Katba (1999: 190)
etkileyici iletiimin farkl amacn tespit etmitir. Birincisi dinleyicide yeni bir
tutum gelitirmek, ikincisi dinleyicide var olan tutumun iddetini artrmak, ncs
29
ise dinleyicinin var olan tutumunu deitirmektir. Tezcan (1990: 39), iletiim
srecinde kiinin eylemi simgesel olarak balattn ileri srmektedir. Bu simgeler
szsel, grsel ya da her ikisinin birleimi olabilmektedir. letiimin baarsndan sz
edilebilmesi iin iletiime giren iki tarafn da simgelere ortak anlamlar vermeleri
gerekmektedir. Dil ve kltr insanlarn iletiimi kolaylatrmalarn ve ortak anlamlar
oluturmalarn salamaktadr. Btn bu grler nda kitle iletiim aralarnn
nemi Mcquail u ekilde ifade etmektedir (Mcquail, 1994: 2);
1. Kitle iletiim aralar istihdam salayan, mal ve hizmet reten ve ilgili yan
endstrileri besleyen, byyen ve deien endstrilerdir; ayn zamanda kendi
ilerinde kurumlar barndrmakta ve kurumu topluma ve dier toplumsal
kurumlara balayan kendi kural ve normlarn gelitirmektedir.
2. Kitle iletiim aralar g kaynadr. Bu balamda kontrol arac, toplumsal
ynetim ve yeniliktir. Bu yap g ve dier kaynaklarn yerini
tutabilmektedir.
3. Kitle iletiim aralar, hem ulusal hem de uluslararas boyutta, giderek artan
bir ekilde toplumsal hayatn sorunlarnn sergilendii bir alan ya da arena
salamaktadr.
4. Kitle iletiim aralar ounlukla kltrdeki gelimelerin alandr. Bu sanat
duygusu ve sembolik ekillerde olabilecei gibi, davran, tavr, moda ve
hayat biimi balamnda da olabilmektedir.
5. Kitle iletiim aralar sadece bireyler iin deil, ayn zamanda kollektif olarak
gruplar ve toplumlar iin de toplumsal gerekliin belirleyici tanmlamalar
ve grntleri olmulardr. Bunun yansra kitle iletiim aralar haberler ve
elence ile ayrlmas mmkn olmayan bir ekilde karm olarak deerleri
ve normatif yarglar dile getirmektedirler.
Kitle iletiimi zerine yaplan almalarn bazlar birbiriyle uyumamakta ya da
atma halindeki temel nitelikli deerlerle uramaktan da uzak durmamaktadr.
Ancak bu almalarn birounda kitle iletiimin uzun vadeli etkisi ne kmaktadr.
Kitle iletiim aralarnda yer alan haber, bilgi ve mesajlarn tamam kalc nitelikte
olduundan etkisi bireylerin hayatlarnda uzun vadeli olarak devam edebilmektedir.
30
zellikle televizyon ocukluk dneminden balayarak bireyin btn geliimini

etkilemektedir. ABD de yaplan bir aratrmaya gre ocuklar sadece kendileri iin
hazrlanm programlar deil dier televizyon programlarnn da byk bir ksmn
(%87) izlemektedir (Kapferer, 1991: 40). Ortaokul sonuna doru bir Amerikan genci
zamannn on dokuz bin saatini televizyon ekrannn karsnda geirmitir. Ayn
gen okulda ise on bin saat geirmitir. Yani ocuklar uyank saatlerinin yzde
otuzunu televizyon ekran karsnda geirmektedir (Postman ve Powers, 1996: 117).
Benzer durum dnyann birok lkesinde olduu gibi Trkiye iin de geerlidir.
Bata televizyon olmak zere kitle iletiim aralarnn tamam bireylerin hayatlarnda
geni bir yer tutmaktadr.
Kitle iletiim aralarnn etkisi ksa dnemde deil uzun dnemde ortaya
kmaktadr. Bir tek mesaj derin bir iz brakmayabilir, ancak insanlar bu aralarla
btn mrleri boyunca kar karyadrlar. Bu anlamda zihinlerin ve vicdanlarn
biimlenii bir sreklilik iinde gereklemektedir (Uur, 1991: 239). Sadece
ocukluk dneminde deil, btn yaam boyunca srekli kitle iletiim aralarnn
etkisi altnda kalan insanda genel olarak toplumsal balarn ve deerlerin nemi
zayflamaktadr. Bunun sonucunda, insanlarn birbirleriyle etkileimi eskiye oranla
daha azalm, snrl hale gelmi ve kiiden kiiye, gruptan gruba etkileim terk
edilmeye balanm ve bunlarn yerini milyonlara hitap eden aralar almtr. Bu
olaylar sonucunda toplum atomize olmu, daha nemlisi kitlesel iletiimde tek
yanllk ortaya kmtr. Bu yanlln en nemli gstergelerinden biri de kitle
iletiim aralarnn hakim ideolojiye hizmet ediyor olmasndan kaynaklanmaktadr.
Bu aralarn tek yanlln nlemek iin eitli giriimler ve aratrmalar olsa da,
kitle iletiim aralarnn doas gerei durum kanlmaz bir hal almaktadr.
(Kazanc, 1982: 425). Bu aralarn bahsedilen yanllna karlk aralar arasndaki
eitlilik ve bilgiye ulamadaki kolaylk bireylerin doru ieriklere ulamasn
salamaktadr.
Umberto
Eco
(1991:
108)
kitle
iletiim
aralarn
iki
dzeyde
deerlendirmektedir. Birincisi, kitle iletiim aralar gerekte birbirinin devamdr.

Her yeni kitle iletiim arac bir nceki kitle iletiim aralarndan bir eyler
31
devralmaktadr. kincisi kitle iletiim aralar hafzadan yoksundur. lk bakta bu iki

karakteristiin birbiriyle uyumad dnlebilir, ancak kitle iletiim aralar bu
ikisini badatrmtr. Kitle iletiim aralar birbirinin devamdr, nk her yeni
bulu zincirleme olarak birbirine eklenmekte ve ortak bir dil retilmektedir. Kitle
iletiim aralarnn hafzadan yoksun oluu bir esinlenme etkilenme zinciri iinde hi
kimsenin bu zincirin ilk halkasnn kimin oluturduunu hatrlayamamas veya
kartrmas ile ilgilidir.
1.1.2. Kitle letiim Aralarnda Televizyonun Yeri
Bugn kullanlan ve toplumsal hayatta nemli bir role sahip olan kitle iletiim
aralar ada ve teknolojiyle bark toplumun geliim sreci iinde ortaya
kmlardr. Bu nedenle bu aralarn geliimi tamamen insan istek ve ihtiyalarndan
kaynaklanmaktadr tabiri yanl olmayacaktr. Toplumsal geliim ve deiimle ilgili
yaplan analiz ve toplumun farkl dzeylerinin var olmas sebebiyle kitle iletiim
aralar ile kitle kltr arasndaki ilikileri anlamada birbirine muhalif grlerin
gelitirilmesi kanlmazdr. Kuramsal bak alar ya kitle iletiim aralarnn
toplumu ve bu toplumdaki hakim kltr belirleyen temel bir etken olarak grmekte
ya da bu aralarn halihazrdaki kltre yaplanmalar tarafndan ekillendirildiklerini
vurgulamaktadrlar. Bir taraftan kitle iletiim aralarnn toplum ve kltr, dier
taraftan toplum ve kltrn kitle iletiim aralar tarafndan nemli dzeylerde
belirlendii iddia edilmektedir. Bu nedenle, televizyon da dahil tm kitle iletiim
aralarnn ada toplumun tarihsel deiim ve geliim sreci iindeki sahip
olduklar konum nemli bir yer tutmaktadr.
letiim aralarnn gelimesi farkl toplumsal disiplinlerin ilgi alanlar da gz

nnde bulundurularak ele alnabilmektedir. Bu anlamda iletiim, insan bilimlerinin
kltrel
oluumlar
kavramsallatrlaca
ve
eylem
eklindeki
biimleri
merkezi
arasndaki
sorunun
bir
ilikilerin
paras
nasl
olarak
deerlendirilebilmektedir. 1880 ile 1920 arasndaki krk yl boyunca iletiim

sistemleri gnmzdeki biimine-popler ticari basn sinema ve telefon, mzik ve
radyo endstrisinin gelimesi- brnecek eklinde billurlatrmtr. leri lkelerin
32
ekonomilerini endstrilemi retime ve kitle tketimine uyumlu hale gelmitir.

nsanlar retimle ilikilerini ilkin cret szlemesi yoluyla, ikinci olarak
standartlatrlm ve markalarla donatlm mallarn tketicileri olarak stlendikleri
rol yoluyla rgtlemi ve gndelik yaamn giderek metalamas kendine yeterli
retim biimlerini ve mahalli el zanaatlarn kenara itmitir ( Murdock, 1994:367).
Sanayileme ncesi toplumlarda, hemen tm toplumlarda reticisinin ve tketicisinin
ayn kiilerden olutuu aristokrasi ve saray evrelerinin yani ynetici elti kesimlerin
dna taamayan kltr rnleri, gnmzde ynsal olarak retilmekte ve ynsal
olarak tketilmektedir (Kaplan, 1923:9). Televizyon kitlesel retim ve tketimin
srdrlmesi asndan dier kitle iletiim aralarna gre daha merkezi bir ilev
grmektedir. Televizyon kullanmnn yaygnl, elence ieriine sahip olmasndan
kaynaklanmakta ve bu yaygnlk sayesinde ynsal tketim daha kolay hale
gelmektedir. Bu balamda kitle iletiim aralarnn ierisinde televizyon yadsnamaz
derecede nemli bir ara olarak ne kmaktadr.
Televizyon dier ada kitle iletiim aralarna gre daha ge bir dnemde
ortaya km, ancak dier aralara gre ada insann yaamm daha fazla
etkileyecek bir konuma sahip olmutur. Gemite yazl basn gndemi belirlerken,
gnmzde yazl basn grsel basn taklit etmektedir. Artk kurallar grsel basn
koymakta, televizyon kamuoyu zerinde byk bir etkiye sahip olmaktadr (Atlgan,
2001: 17). Televizyonun bu gc baz dnrlerce zel olarak yazl basn evreni,
genel olarak da kltr evreni iin korkun bir problem olarak grlmektedir
(Bourdieu, 1997: 50). Trkiye'de zellikle 1980 sonras yaanan iletiim devrimi
sonucu haberi hzl ileyen bir medya olarak televizyon grnt stnln
kamuoyu zerinde etki yaratmak iin snrsz kullanmaktadr. Dezavantajlar ve
avantajlar bnyesinde barndran bu ara her ne kadar baz bak alarna gre
problem olarak grlse de mesaj ieriini ulatrmada son derece etkin bir sisteme
sahiptir.
Televizyonun dier aralara gre, gelimesindeki gecikme teknolojideki
gelimelerle aklanabilmektedir. Televizyon dier kitle iletiim aralarna gre daha
kompleks bir teknolojik gereksinime ihtiya duymaktadr. Televizyonun kkeni
33
1920 lerde John Baird in grnt ve sesi bir yerden baka bir yere elektronik olarak
aktarmaya almasna kadar gitmektedir. Televizyon baz cisimlerin bir elektron
masn elektrik enerjisinden k enerjisine dntrme kapasitesi yani fotoelektrik
alannda yaplan yeniliklerle ortaya kmtr (Jeanneney, 1998: 261). Televizyonun
1930 larda satr says olduka azken, satr saysnn artrlmas grnt kalitesini
artrmann yannda yaynlarn maliyetini de artrmaktayd. stelik, televizyon
alclarnn da son derece pahal olmas sonucunda 1930 larda televizyon yaynlan az
sayda zengin kiilerden teye ulamyordu. Buna karn bu dnemde her eyini
satarak btn parasn TV alcsna yatran bir ngiliz kylsne neden byle yapt
sorulduunda verdii cevap son derece etkileyiciydi: "Hayatm boyunca en byk
hayalim Londra y grmek oldu. Bunu alnca artk gitmeme gerek kalmayacak,
Londra bana gelecek" (Turam, 1996: 5). ngiliz kylsnn bu tutumu aslnda
televizyona dayal bir kltrn televizyondan beklentileri ortaya koyan ilk rneklerde
olduu sylenebilmektedir. Bu televizyonun, insanlarn ou zaman hakknda
kulaktan dolma bilgiye sahip olduklar dnyay olduu gibi gsteren bir ara olarak
alglamalarn gstermektedir. Televizyon aygtnn kendine zg karakteristikleri
televizyon programlar ve metinleri zerinde etkilidir. Ancak, burada zellikle
Williams n ifade ettii gibi televizyonun gazete bata olmak zere, mitingler,
dershaneler, spor alanlar, tiyatro, radyo, sinema, reklam posterleri ve panolar gibi
kendinden nceki kltrel ve toplumsal etkinliklerin bir bileimi ve geliimi olduu
bilinmelidir (Aktaran Mutlu, 1991: 33). Bunun yannda, btn bu farkl aralar
bnyesinde birletiren televizyon onlara kendine zg bir biim ve ierik
kazandrmtr. Televizyonun insanlarn en temel gereksinimlerinden biri olan
elence isteklerine de cevap veriyor olmas, onu vazgeilmez klan elerden biridir.
Televizyonun temel karakteristikleri deerlendirilirken u noktalar zerinde
durulabilir: televizyon programlarnn gnlk olarak dzenlenme ve yaynlanma
mant, televizyon programlarnn durmamacasna ak, televizyonun hitap biimi
ve canllk/anndalk (Kaplan, 1992: 27). lk olarak, televizyon yaynlar belirli bir
zamanlama iinde dzenlenmektedir ve bu dzenlemenin bir mant vardr.
Programlar belirli bir dzen iinde yaynlamann en nemli yan bunlarn izleyici
tarafndan bilinmesi ve ona gre izlenmesidir. Bu nedenle televizyoncular
34
programlar dzenlerken gnlk yaamn ak ve farkl ya, cinsiyet ve meslek

gruplarnn ilgilerini gz nnde bulundurmaktadr. Daha zel olarak belirtmek
gerekirse, televizyoncular programlar ev/aile yaamnn akna gre dzenlemeye
almaktadr. Barthes in ifadeleriyle (Televizyon yaynlarnn izlendii) mekan,
bildik bir mekandr; bu mekan, bildik eyalarla ve nesnelerle dekore edilmi,
evcilletirilmitir. Televizyon, bizi aileye mahkum etmektedir ve televizyonun
kendisi de tpk bir kullanm eyas gibi ev eyasndan biri haline gelmitir (Aktaran
Kaplan, 1992: 28). Hangi programlarn ne zaman yaynlanmas gerektii ve
hedeflenen izleyici kitlesi aile yaam temel alnarak kararlatrlmaktadr. Ayrca
televizyon srekli akan grntler ve sesler btndr. Ancak bu sesler ve
grntlerin nasl bir arada birbirinin devam olarak bulunduunu aklamaya
ynelik farkl yaklamlar gelitirilmitir. Williams, "gerek yklerin yaynlanan
program paracklarndan deil, aksine, bir baka tr parann (sekansn) bu sekansa
dnvermesinden olutuunu" (Aktaran Kaplan, 1992: 3738) iddia etmektedir.
Bu gr, bir gn boyunca yaynlanan farkl farkl televizyon metinlerinin tek ve
btn bir metin olduunu kabul etmektedir. Bu anlamda, eitli programlar, program
anonslar, reklamlar vs ayr ayr metinler deil tek bir televizyon metninin paralar
olarak karmza kmaktadr. Sonu olarak televizyon durmamacasna akan sonsuz
bir metindir. Bu gr karsnda, televizyon programlarnn birbirleriyle nedensel
ilikileri bulunmayan metin paracklarndan (segments) olutuu ileri srlmektedir.
Durmamacasna akan televizyon metni birbirinden ayr ve bamsz grnt ve
seslerden olumaktadr. Grsel iletiimin ncs olan bu ara doas gerei
anndalk, canllk, renklilik, akclk gibi zellikleri tadndan dier grsel
aralarn nne gemektedir. rnein, Televizyon anlats sinemaya gre dank bir
biime sahip olsa da tad zellikler sayesinde daha ok tketilmektedir.
Televizyonda anlat yaylm ve ardk olmayan olaylar farkl biimlerde bir araya
getirmekte ve sonunda bir kapanma olmamaktadr. Seriler de haber bltenleri gibi
srekli olarak gncelletirilmekte ve bu ana dn iermektedir. Kapanma ve bir
sonuca ulama televizyon anlatsnn temel bir zellii deildir ve bu yolla sinema
gibi dz ve snrl sreli anlatdan farkllamaktadr. Televizyon anlatsnda tekrara
dizilerde bavurulmaktadr. Buna karn her seferinde bir yenilik ortaya kmaktadr.
rnein televizyon komedilerinin oyuncular her hafta
yeni bir sorunla
35
karlamaktadrlar, belgeseller her seferinde yeni bir konuyu yanstmakta, haberler

yeni olaylarn szcln yapmaktadr. Bu tekrarlar hep yeni bir boyutu temsil
ettikleri iin klasik sinemadakinden farkldr. Televizyon olaylarn iine oturtulaca
bir ereve sunmakta ancak kapanmaya ynelik herhangi bir tekrar kullanmlarna
rastlanmamaktadr (Ellis, 1997: 147).
Televizyonun dier bir nemli karakteristii ise hitap biimidir. Bugnk
ada toplumlarda hem bireysel hem de toplumsal yaamda en nemli aygt olan
televizyon, birbirinden bamsz ve farkllam metinler retmektedir. Bunlarn
ou i elikilerle doludur. Bu nedenle i uyumu olan tek bir televizyon metninden
sz edilememektedir. Televizyon farkl izleyici gruplan iin farkl tketim biimleri
ve bunlarla uyumlu sylemler retmektedir (Kaplan, 1992: 40-43). Burada
televizyonun izleyicisine nasl hitap ettii ve izleyicinin bu hitap biimini nasl
karlad nem kazanmaktadr. Televizyon metinleri ve izleyici arasndaki ilikiler
bu hitap biimi araclyla belirlenmektedir. Televizyon dier kitle iletiim
aralarndan farkl olarak kendine zg bir anlatm biimi gelitirmitir. rnein
televizyon sinemada ok farkl bir anlatm biimine sahiptir ve uygulad ses
grnt ilikisi temelde izleme-tketeme ilikisine dayal olarak gelitirilmektedir.
Ses grntden ok daha nemi ve belirleyici bir ilev grmektedir. Televizyon
grnts izleyicide bir anndalk/oradalk duygusu yaratmakta, izleyiciyle dorudan
konuuyormu izlenimi vermektedir. Televizyonun grnt ve sesi ayn anda
iletmeye elveren bir teknik donanma sahip olmas programlarnn ok daha geni bir
izleyici kitlesine ulamasn salamaktadr. Bu sayede televizyon sinemaya gre ok
daha byk bir aknlk ve hayranlk yaratmaktadr (Mutlu, 1991: 34). Televizyon
kendisinden nceki aralardan ok farkl maddi ve teknik zelliklere sahip olduu
iin televizyondan yaynlanan programlarn bu aygta uyarlanma gereksinimi
duyulmu ve sonuta sadece televizyona zg bir tr ortaya kmtr. Televizyon
izleyicisinde oluan anndalk/oradalk duygusu sadece canl yaynlarla snrl deil,
ou televizyon program iin geerlidir. Heath ve Skirrow, Televizyon metinlerinin
anndalk/oradalk hissi oluturduunu ve tm televizyon programlarnn canl
olduunu ileri srmektedir (Aktaran Kaplan, 1992: 44).
Btn bu zelliklere sahip bir kitle iletiim arac olarak incelenen televizyon
36
medyann gndem oluturma srecinde de phesiz ki nemli bir yere sahiptir.

Televizyon yaynlarnn karakteristii, akcl, srekli gncel olmas ve gnceli
hzl tamas gibi sebeplerle, televizyon iletileri izler kitleler tarafndan youn olarak
tketilmektedir. almann temel oda olan medyann gndem oluturma sreci
incelenirken de televizyon zellikle irdelenecek ve yaplacak uygulamal almada
belirlenen bir zaman periyodunda yaplan televizyon yayn ierikleri analiz edilerek
konuya k tutulacaktr.
1.1.3. Medyann Gndem Oluturmasnda Etkili Olan Kuramlar
Bir bilim olarak iletiim in oluumu ve geliimi tarih, sosyoloji, sosyal
psikoloji, felsefe, antropoloji, dilbilimi ve siyaset gibi disiplinlerde alan bilim
insanlarnn katklaryla gereklemitir. Farkl bilim dallarnda alan bilim
insanlar, kendi alma alanlar dahilinde yaptklar almalara iletiim olgusunu da
katmlar, iletiimin bireysel, toplumsal, siyasal, teknolojik, kltrel ve ekonomik
gibi pek ok boyutlarn ele almlardr. rnein siyaset bilimciler iletiimi, seim,
propaganda, oy verme davranlar gibi siyaset boyutlaryla incelerlerken; tarihiler
basn, sinema, kitap, radyo ve televizyon gibi kitle iletiim aralarnn tarihsel
geliimlerine; sosyologlar iletiimin toplumsal ileyiine ve toplumsal etkilerine
odaklanmlardr.
letiimin disipliner bir kimlik kazanmasnda en nemli admlardan birisi bu
aratrmalardr. Farkl disiplin dallarnda dalm bu aratrmalar ortak bir emsiye
altnda toplamaya ynelik deerlendirme yazlar iletiim alannn snrlarnn
izilmesi ve alann zgl nitelie brnmesine katk salamtr. Lazarfeld ve
Katzn Personel Influence isimli 1955 tarihli ortak almalar, iletiim
aratrmalarnn sistemli bir ekilde deerlendirildii ilk nemli eserdir (Delia, 1987:
21).letiimi bilimselletirmeye gtren srete nce aratrmalar gerekletirilmitir.
Bu aratrmalar aslnda iletiim bilimciler tarafndan deil ki zaten ortada ad
konulmayan bir bilimin bilim insannn olmas mmkn deildir- iletiim alan
dndaki sosyal bilimciler tarafndan yaplmtr. rnein iletiim aratrmalarnn en
erken tarihli olanlarndan birisi olarak kabul edilen ABDdeki gmenler zerinde
basnn etkilerini bulmaya ynelik 1900lerin balarnda yaplan ancak I. Dnya
37
Sava sonunda yaymlanan inceleme kitle iletiimi konusunda yaplan ve saha

aratrmasna dayal pek ok almaya nclk etmitir. Bu aratrma, sosyologlar
tarafndan gerekletirilmitir (Alemdar, 1981: 6). Temel aratrmalar 1920 ve
1930larda farkl disiplinlerin iletiimi konu alan almalaryla balamtr.
Propaganda, ikna, kamuoyu zerine almalar ile balca temsilcileri Park ve
Cooley gibi sosyologlarn oluturduu kentleme ve modernleme sreleri zerine
olan aratrmalar akademik iletiim almalar alann tanmlayan abalardr
(Mutlu, 2005: 37). Nitel bir derinlik yerine nicel ikinlie meyil gsteren, pozitivist
epistemolojiye (benim dmda bir gereklik vardr sayltsna) bal bu almalar,
Erol Mutlunun da belirttii gibi (2005) iletiimin, sosyoloji, siyaset bilimi, sosyal
psikoloji,
davran
psikoloji
gibi
baka
akademik
alanlar
iinde
sorunsallatrlmtr.
Ksaca iletiim, nce kendi iinden sorunsallatrlm bir aratrma alan
olarak kurulmam, deiik akademik disiplinlerin bulutuu bir alan olmutur.
letiimin zerk bir disiplin olmaya doru yol almasnda, etki konusunu merkeze
alan aratrmalarda gelitirilen kuramsal kavramlarn nemli katks olmutur.
Kuramsal kavram olarak kamuoyu ve gndem kavramlarnn incelenmesinde fayda
vardr. Kamuoyu, zyle, insanolunun kabile olarak yaad dnemlerde bile
mevcut olmasna ramen, bilimsel inceleme konusu olarak 1920li yllardan bu yana
arlk kazanmtr (Onaran, 1984: 7). Kamuoyu szcnn karl olarak; efkar
umumiye, umumi efkar, halkoyu, halk efkar, public opinion, ffentliche meinung
szckleri (Zmrt, 1977: 19) yirminci yzyln siyasal szlnde nemli bir yer
igal eden kavram olmutur. Bu kavramla ilgili olarak aa vurulan kanaatler ok
deiiktir. Siyasal hayatta kesinlikle hesaba katlmas gereken bu g, korkulduu
kadar aranmakta, vld lde yerilmektedir (Abadan, 1987: 1).
Kamuoyu tabirinin gerek manas hakknda, sosyal psikologlar, sosyologlar
ve siyasi ilimlerle uraanlar arasnda tam bir mutabakat yoktur.(Meray, 1954: 261).
Kamuoyu bir bakma, bir grup insann bir sorun karsnda taknm olduu fikir ve
kanaatlerdir (Abadan, 1954: 1). Kamuoyu, halk ilgilendiren belirli bir mesele
hakknda belirli bir zamanda genel yarg yahut kanaattir (Daver, 1968: 233).
Kavramn tanmlanmasnda Duygu Sezer de benzer grleri dile getirmektedir.
38
Kamuoyu, kamu yaants ile ilgili olan tartmal bir sorunla ilgilenen kiiler
grubunun veya gruplarnn tadklar kanaatlerin anlatmlardr (Sezer, 1972: 5).
Kamuoyu, genellikle cemiyeti ilgilendiren ve mteessir eden meselelerde,

fertlerin sahip olduklar gr ve kanaatlerin genel grn ihtiva etmektedir.
Kamuoyu nce, her tr zt fikir, inan, temayl, kararlar ve arzular yndr. Bu
karklk iinde, her sorunda, vatandalar tarafndan aka benimsenen ve mdafaa
edilen belirli bir gr oluuncaya kadar, bir araya gelme ve aydnlanma ilemi
cereyan etmektedir. te halkn ounluu tarafndan kabul edilecek, tutulacak olan
gr kamuoyu olmaktadr (Meray, 1954: 263).
Demokrasilerde belirleyici unsur olan kamuoyunun nemi ve rol artk iyice
anlalmtr. Kamuoyunun nabzn elinde tutmak isteyen siyasilerin vazgeilmez bir
paras olmutur (Onaran, 1984:7). Ayn ekilde zel sektrlerin kamuoyunun eilim
ve isteklerini renmek, aratrmak konusunda bir eit yarma iinde bulunmalar,
kamuoyu
eilimlerinin
sosyologlarca
yorumlanmasna,
istatistikilerce
de
llmesine neden olmaktadr (Abadan, 1987:1). Allport, kamuoyunun mahiyetini

inceleyen bir yazsnda kamuoyunun belirtici vasflar olarak unlar gstermektedir
(Allport, 1937:265):
1- Kamuoyu ferdi davranlardan meydana gelmektedir. Bu davranlarn szle ifade
edilmi olmas gerekmektedir. Ayn zamanda ok sayda fertler tarafndan ifade
edilmi olmaldr.
2- Kamuoyuna konu olacak sorunlar veya durumlar nemli ve enteresan sorunlardr.
3- Bu davran ortak sorunun kabul veya reddi eklinde bir hareket, veya byle bir
harekete gemeye hazr olmay ifade etmelidir. Fertte uyanan tepki beenme veya
beenmeme eklinde olmal, bu suretle de fiili bir yardm veya mdahaleyi
gerektirmelidir.
4- Fertlerde, kendisinden baka, daha birok kimsenin de ayn ekilde dndne
veya hareket ettiine dair bir kanaatin olmas gerekmektedir.
5- Kanaatlerin ya bilfiil ifade edilmi veya ifade edilmeye hazr olmas lazmdr.
39
6- Kamuoyu mterek hedeflere doru giriilen faaliyetler olduu iin, bu mterek

davrann kuvvetli ve nicelik itibariyle yksek olmas gerekmektedir.
Sauvry e gre kamuoyu, bir hakem, bir vicdan sesi, belki de bir mahkeme
niteliindedir ve hkm verme hakkna haiz deildir, fakat korkulur. Bir milletin salt
iidir, isimsiz bir gtr (Sauvry, 1969:7). Bugn bask says milyonlar bulan
gazetelerin kitleleri ne denli etkilediini dnmek bile insan zihnini yormaktadr.
Toplumun btn alanlarnda yer alan basn, ok byk bir toplumsal grevi
yklenmi durumdadr. Bunlarn bir ounun annda ve zamannda yaplmas
zorunludur; aksi halde hi bir yarar olmaz. Basndan yararlanma, uygar toplumlarda
ve lkelerde, yaamsal bir ilke ve de alkanlk halini alm bulunmaktadr. Basn,
yaamn tm kesimlerine ylesine girmitir ki (Onaran 1984:36), demokratik
lkelerde, yasama-yarg-yrtme geninin hemen ardna, bu geni kamu adna
denetleyen basn gelmektedir (Balbay, 1996:529). Basn kamuoyunu aydnlatp
olutururken, ayn zamanda verdii haberlerle toplumu da ynlendirmektedir
(Kratl, 1996:709). Kamuoyu konusunda en iyi belge de basndr. Basn kamuoyunu
yanstt kadar, onu biimlendirme eilimi de tamaktadr. nsanlar gazetelerde
okuduklar grlere ou zaman katlmasalar da bu etki sz konusudur (Duvarger,
1980:100).
Dnce bakalarndan nakledilmedike anlam tamamaktadr (Dnmezer,
1976:27). Kitlelere iletilen bir haber, o kitleyi, belirli bir apta ve boyutta deiime
uratmaktadr (Yeniehirliolu, 1981:12). Sunmu olduu haber ve bilgilerle basn
eitli konular ve olaylar hakknda toplumu haberdar ederek, belirli kanaatlerin
yaylmasn salayarak bir dizi rportaj ya da okuyucu keleriyle toplumdaki farkl
grlerin
ifade
edilebilmesini,
kamuoyuna
aklanabilmesini
salamaya
almaktadr (Yksel ve Demiray, 1988: 27). zgrlk demokrasilerde basn,

kamuoyunun sadece sesi deil, ayn zamanda onun motorudur. Yani basn
kamuoyunun olumasna yardm ettii gibi kamuoyunun da ynlendirilmesine katk
salar (el, 1990: 94-95).
40
Kitle iletiim aratrmalar ile ilgili olarak 1980lerde giderek glenen gr,
kitle iletiim aralarnn gl olduklarn savunan yaklamlardr (Gz, 1996:981).
Bu gr dikkate aldmzda basn, kamuoyu oluturma fonksiyonunu yerine
getirirken bir takm kuram ve modellerden ska yararlanmaktadr. rnein medya
elindeki gle, kamuoyundaki tartmalar ynlendirmekte ve bylece hangi konuya
ncelik verilmesi gerektii yolundaki dnce kararlar etkilemektedir. 3 Kasm
1996 tarihinde Balkesirin Susurluk ilesinde meydana gelen trafik kazas gerek
habercilik gerekse propaganda teknii kullanlarak, Trk kamuoyunun gndemine
oturtulmutur. Olayn boyutu geniledike konunun nemi daha da artm, kitle
iletiim aralarnn haberleri ve srarl tutumlar sayesinde siyasi partiler ve sivil
toplum rgtleri de gelimelerde yerlerini almlardr.
Basnn kamuoyu oluturmada kulland kuram ve modeller, bamllk
modeli, suskunluk sarmal kuram, ve gndem kurma kuramdr. Bu kuramlarn
dnda medyann gndem kurma srecinde etkili olan dier kuramlar hakknda da
bilgi verilecektir.
1.1.3.1. Bamllk Modeli

Ball, Roeach ve De Fleur tarafndan 1976 ylnda formlletirilen bamllk
modeli izleyici etkilerini, kitle iletiim aralar ve izleyicilerinin var olduklar daha
geni toplumsal yap balamnda ele almaktadr. Model, izleyici, kitle iletiim
sistemleri ve daha geni toplumsal sistem arasndaki etkileimi aklamaya
girimektedir (Fejes, 1994:263). Sanayilemi toplumlarda, izleyiciler, kitle iletiim
aralarna enformasyon kayna olarak yksek derecede bamldr (Erdoan ve
Alemdar, 1990:17). Bu bamllk dzeyi kitle iletiim aralar tarafndan
hazrlanarak sunulan mesaj ieriklerinin oluturduu gndemlerin tketilmesi
noktasnda nemli bir belirleyici olduundan alma kapsamnda deerlendirilmesi
gerek bir model olarak karmza kmaktadr.
Toplumlar giderek daha karmak hale geldike, bireyler iinde bulunduklar
daha geni toplumsal dnya hakknda enformasyon edinebilmek iin kitle iletiim
aralarna bamllklar daha da artmaktadr. Bamlln tr ve derecesi toplumun
41
yapsal artlarna ve toplumun bir deime, atma ya da istikrarszlk artlarnda

bulunma durumuna gre deiiklik gstermektedir. zleyicinin, okuyucunun kitle
iletiim aralarndan edindii enformasyona bamll ve bylece etkinin tr ve
iddeti (bilisel, duygusal ve davransal), yapsal atma ve deimelerin
dzeyindeki arta bal olarak daha da artmaktadr. Bylece kitle iletiim aralarnn
rolleri nicelik, nitelik, gvenilirlik ve otorite bakmndan toplumsal artlara gre
deimektedir (Fejes, 1994: 263). Bamllk kuram, insanlarn medyaya eitli
bamllklar olduunu ve bu bamllklarn kiiden kiiye, gruptan gruba,
kltrden kltre deitiini sylemektedir. Bu kuram medya, izleyici ve toplum
lsnn ilikisi zerinde durmaktadr (Severin ve Tankard, 1994: 461). Bu ve
medya etkileri arasndaki ilikiler aadaki ekille zetlenmektedir;
1.1.3.1.1: Bamllk Modeli
Toplumsal Sistemler
Deien yapsal denge
derecesi
Medya Sistemleri
Deien bilgi
ilevlerinin says ve
merkeziyetilii
zleyiciler Deien
(Medya bilgisine olan
bamllk derecesi)
Etkiler: Bilisel,
Duygusal, Davransal
Kitle iletiim aralarna balanan bireyler toplumun gndeminde nelerin

olduunu belirlemek iin televizyon, gazete gibi kitle iletiim aralarna
ynelmektedir. Bunun neticesinde bireyler kitle iletiim aralarnn etkilerine maruz
kalarak, bilerek ya da bilmeyerek zihinsel, duygusal ve davransal etkiler
oluturmaktalar. Oluan bu duygusal efekt ve etkiler de insanlarn ve doal olarak da
42
toplumlarn gndemlerini ynlendirmektedir.

1.1.3.2. Suskunluk Sarmal Kuram
Elisabeth Noelle Neumann tarafndan 1965 ylnda gerekletirilen suskunluk
sarmal kuramna gre, kitle iletiim aralarnn kamuoyu zerinde gl etkileri
vardr. nsanlar ounlukta olup olmadklarnn kararn vermeye ve sonra da
kamuoyunun kendileriyle ayn fikirlerde olacak ekillerde deiip deimediine
karar vermeye almaktadrlar. nsanlar aznlkta olduklarn hissederlerse konu
hakknda sessiz kalmay tercih etmekte, eer kamuoyunun kendilerinden farkl ynde
deitiini hissederlerse yine dlanma korkusuyla sessiz kalmaktadrlar (Neumann,
1998:234). Suskunluk sarmal kuramnda tespit edilen bu durum medya aracl ile
iletilen ieriklere kar bireylerin sergiledii duru ve bu ierikleri gndemlerine
tama ekilleri asndan incelenmesi gerek bir kuramdr. Toplum gndemi ile
medya gndemi arasndaki denge ya da dengesizlik durumlarndan dolay ortaya
kacak enerji ak yani entropi dzeyi medyann gndem belirleme gcnn
anlalmas iin nemli bir parametre olarak ne kmaktadr.
Kitle iletiim aralarna dier pek ok kuramdan daha ok g veren kuram

Elisabeth Noelle- Neumann (1973, 1983) tarafndan gelitirilen suskunluk/ sessizlik
sarmal dr. Noelle- Neumann, kitle iletiim aralarnn kamuoyu zerinde gl
etkileri olduunu fakat bu etkilerin, aratrma kstlamalar yznden gemite
kestirilemedii ve sezilemediini tartmaktadr. Noelle- Neumann, kitle iletiiminin
zelliinin, birikimlilii, her yerde hazr olmas ve uyumu, kamuoyu zerinde
gl etkiler oluturmada birletiini ne srmektedir. Uyum, gelien sorun veya
olayn tek tipletirilmi resmi anlamnda kullanlmakta ve genellikle gazeteler,
dergiler, televizyon alar ve dier medya tarafndan paylalmaktadr. Uyumun
etkisi, insanlar herhangi bir dier iletiyi seemediinden seici maruz kalmann
stesinden gelmek ve pek ok insann sorununa kitle iletiim aralarnn sunduu
ekilde bakt izlenimi sunmaktadr (Severin ve Tankard, 1994: 443).
43
Eer birey kendi fikirlerini baskn, yaygn olan kategori iinde olduuna
inanrsa fikrini aklamakta daha istekli olacaktr. Bireyler grlerinin toplumun
geneliyle uyum iinde olduundan emin olduklarnda, gerek zel gerekse kamusal
alandaki konumalara kendinden emin bir biimde katlmaktadr. Bylece dierlerini
daha ok bask altna almaya balar ve tekiler bunu kabullenmektedir. Baskn
gr savunanlarn daha fazla konuma ve dierlerinin daha sessiz kalma eilimi,
bir fikri yaygn bir fikre dntren sarmallama srecini balatmaktadr (Mcquail ve
Windahl, 1993: 99).
Kuramda basnn belirli konular kamunun gr ve tartma alanna
yerletirebildii veya uzaklatrabildii dncesinden hareket etmektedir (Fejes,
1993: 245-246). Suskunluk sarmal modelinde bireylerin ounluk yannda davran
sergilemesinin temelinde toplumla ve dier bireylerle btnleme amac yattndan,
birey toplum basksndan uzaklamak iin dierlerine benzemeye, onlara benzer
ekilde davranmaya alacaktr (Gne, 1996: 186). Bu durumda basn organlar
fikirlerin geliim srecine etki etmektedir. Belirleyici olan etmen ise fikirlerin
byklnden ok, taraftarlarn bu fikirleri ifade etme istei ve yetenei olmaktadr.
Kamuoyunun onaylamad, dlad, grlerin, dier grler karsnda
tartlmas gndeme gelmesi zayf bir ihtimaldir (zerkan ve nceolu, 1997:27).
Basn organlar toplumda baskn olan dncelerin neler olduuyla ilgili
izlenimleri ekillendirmekte, hangi dncelerin oalmakta olduuyla ilgili
izlenimleri pekitirmektedir (Severin ve Tankard, 1994: 444). Bu kuram balamnda
kitle iletiim aralarnn nemli olmasnn sebebi, insanlarn kamuoyunun nasl
daldn bulmak iin baktklar bir kaynak olmalardr. Kitle iletiim aralar
sessizlik sarmaln ekilde etkilemektedir: (Severin ve Tankard, 1994; 444)
1. Hangi dncelerin baskn olduuyla ilgili izlenimleri ekillendirmektedir,
2. Hangi
dncelerin
oalmakta
olduuyla
ilgili
izlenimleri
ekillendirmektedir,
3. Hangi dncelerin bir kimse tarafndan toplum nnde, soyutlanmadan
sylenebileceiyle ilgili izlenimleri ekillendirmektedir.
44
1.1.3.3. Gndem Oluturma Kuram

Gndem oluturma modeli (agenta setting) kitle iletiim aralarnn haberleri
sunu yoluyla baz konulara arlk vererek kamuoyunun gndemini belirledii
grne dayanmaktadr (Gke, 1993:113). Kitle iletiim aralar toplumda
meydana gelen pek ok olay, karlalan sorunlar ve eitli konular arasnda
bazlarn nemsemekte, n plana karmakta ve bunlara daha fazla yer vermektedir.
Kitle iletiim aralar tarafndan verilen nem sras ile ayn konuya politikaclarn
verecei nem sras arasnda bir uyumluluk olduu ifade edilmektedir (Mcquail,
1994: 294). Medya organlarnda mesaj ve bilgilerin yer alma sras ayn zamanda
nem srasn da ifade ederek toplum gndeminde yer alma dzeyini belirlemektedir.
Medya gndemi gl bir ekilde oluturup topluma da dayatarak toplum gndemi
ile arasnda nemli lde bir rtme salamaktadr.
Kitle iletiim aralarnn daha ok nem verdii konular toplumu oluturan
bireyler tarafndan daha ok tannacak, nem verilmeyen ya da geri plana itilen
konular ise nemini kaybederek, unutulmaya yz tutacaktr (Mcquail ve Windahl,
1993: 92). Bir baka ifadeyle, medyada en ok ilgi gren ve zerinde durulan konu,
kamu tarafndan da nemli olarak alglanacaktr. Gndemi saptama kitle iletiim
aralar asndan alt sreten gemektedir. Kitle iletiim aralar baz olaylar
kamuya ileterek bu konular ayakta tutmaktadr (Bekta, 1996: 121). Ayrca haberleri
eitlendirerek deiik trlerde ilemekte ve olaylarn erevesini belirlemektedir.
Kulland dili etkileyici klmaya almak amacyla abartmalara yer vererek konular
arasnda balant kurmay, olaylar birbiriyle desteklemeyi amalamaktadr. Cohene
gre, kitle iletiim aralar halka ne dneceklerini deil de, ne hakknda
dneceklerini
sylemede
baarldr.
zleyici
ve
okuyucular
kamuoyunu
ilgilendiren konular ve dier alanlar, iletiim aralar yolu ile renmekten te, ayn
zamanda iletiim aralarnn bunlara ykledii anlamn boyutlarn da renmek
istemektedirler (Demiray ve Data, 1994: 95).
Gndem saptama konusunda Trk basn ve halk asndan aratrma yapan
Nurettin Gz; kamuoyunun oluturulmasnda kitle haberleme aralarndan basn ve
kiiler aras ilikilerin nemli olduuna dikkat ekmektedir (Gz, 1996: 995). Basn
organlar siyasal ve aktel konularda toplumun neyi ne kadar bileceine karar
45
vermektedir. Gnmzde basnn gndemine ald, byk arlk ve yer verdii

konularn kamunun da gndemine girdii ve kamu tarafndan nemli olarak
algland, basnda yer almayan konularn ise nemsiz olarak nitelendirildii
grlmektedir (nceolu, 1993: 132). Basnn en nemli konular, ilk sayfalar,
balklar, yorumlar, tartmalar, makaleleri, mlakatlar kapsamaktadr. Konular
nem derecesine gre sralanmaktadr (Erdoan ve Alemdar, 1990: 147). Gndem
kurma kuram, yaklam olarak, kitle haberleme aralarnn kamuoyunu megul
eden sorunlar ortaya koyma ilevine veya bu sorunlar sunduu toplumun tartmas
ve eyleme gemesi iin gndemi belirleyerek faaliyete gemesine iaret etmektedir
(Tokgz, 1978: 89). Medyann gndem belirleme sreci incelendiinde aadaki
tablo dikkati ekmektedir.
ekil 1.1.3.3.1. Gndem Belirleme Srecinin Ana Unsuru ( Dearing ve Rogers,
1996: 5)
Eik
Bekileri,
Etkileyici
Medya
ve Dikkat
eken
Haber
erikleri
Kiisel Deneyim ve Sekinler ile Dier Bireyler

Arasndaki Bireyler Aras letiim
Medya
Gndemi
Kamu
Gndemi
Siyasal
Gndem
Bir Gndem Konusunun nemliliinin Gerek yaamdaki

Gstergeleri
Tablo medyann gndem oluturma srecinin temel aamaya dayandn

ifade etmektedir. Medya, kamu ve siyasal gndem rttnde gerek gndem
ortaya kmaktadr. Manheim de benzer yaklamla, gndem oluturma srecinin
anlalmasna yardm edecek, gndemleri kavramsal hale getiren bir takm almalar
yapmaktadr. Manheim, gndem oluturmann gndemin karlkl etkileimini
ierdiini ileri srmektedir; medya gndemi, kamu gndemi ve politika gndemi.
46
Bunlarn her biri nemli boyutu ierecek biimde kavramsallatrlmtr; (Severin

ve Tankard, 1994: 397 )
1. Medya gndemi iin bu boyutlar; grnrlk (konuya verilen kapsamn
bykl), izleyici nemlilii (haber kapsamnn izleyici gereksinimleriyle olan
ilgisi) ve deerlik (konu lehine veya aleyhine ayrlan medya kapsam).
2. Kamu gndemi iin bu boyutlar; bilinirlik (konudan kamunun haberdar olma
dzeyi), kiisel nemlilik (kiinin kendisinde grd konuya ilikin ilgi), lehtelik
(konu zerinde lehte ve alehte yarglar).
3. Politika gndemi iin bu boyutlar; destek (konuya verilen az ya da ok lehinde
eylem), eylemin olma olasl (bir resmi kuruluun konu iin eyleme geme
olasl) ve eylem zgrl (olas hkmet eyleminin boyutu).
Uzun sreli etki modelleri banda gelen kuramn temel nermesi udur:
medya olaylarn bazlarn ihmal ederek, bazlarn vurgulayarak kamuoyunun
olumasn ciddi biimde etkilemektedir. Bu terimlerin mucitleri Mc Combs ve Shaw
bu model u tespiti ileri srmektedir; medya tarafndan kartlan hiyerarik
izelgeyle kentlilerin ve kamunun nemlice bir diliminin bu sorunlara ilikin
sralamas arasnda bir iliki vardr. Bu model ampirik berraklna gre ramen
aratrmaclar tarafndan eletirilmekle birlikte kitle iletiim aralarnn halk zerinde
etkili olabileceinin olas yollarndan biridir. Gndem oluturma, medyann haberleri
sunu yoluyla, halkn dnd ve konutuu konular belirledii dncesine
dayanmaktadr (Werner, 1994: 17). Medyann bir konuya dikkat ekmesi halk
tarafndan o sorunun nemli olarak deerlendirilmesine neden olmaktadr (Steffens,
1991: 25).
1.1.3.3.1. Chapel Hill almas

Gndem oluturma hipotezinin ilk sistematik almas 1972 de McCombs
ve Shaw tarafndan yazlmtr. Aratrmaclar 1968 bakanlk kampanyasnda
gndem oluturma zerine almlar ve medyann politik konulara kar tutumlarn
nemini etkileyerek her politik kampanyada gndemi oluturduklarn hipotez olarak
ortaya atmlardr. Aratrmaclar almalarn Chapel Hill, North Carolina'daki
47
kararsz semenler zerinde younlaarak yrterek kararszlarn gndem

oluturma etkisi asndan en pheliler olma olasl zerinde durmulardr.
Aratrmaclar 100 kiilik bir rneklem grubu ile grerek ayn anda bu semenlere
hizmet eden medyaya ierik analizi uygulamlardr. erik analizi be gazete, iki
haber dergisi ve iki televizyon kanalnn akam haberlerini kapsamaktadr.
Deneklerden lkedeki be ana sorunu grdkleri ekliyle belirtmeleri istenmi alnan
yantlar dier tr kampanya haberleriyle birlikte ana konular da temsil eden 15 snfa
ayrlarak haber medyasnn seimle ilgili ierii de miktara gre bu 15 snfa
sokulmu, haber medyasnn ierii ayrca birincil ve ikincil olarak ikiye
blnmtr. Bulgular gndem oluturma etkisini desteklemi, birincil konular iin
bir konunun medyada vurgulanmas ile o konuyu semenin nemli olarak alglamas
arasndaki iliki 967 ve ikincil konular iin, iliki 979 bulunmutur. Bu veriler,
deiik kampanya konularna medyann verdii nem ile deiik kampanya
konularnn semen tarafndan nemli ve dikkate deer olarak deerlendirilmesi
arasnda ok gl bir ilikiyi gstermektedir (Yksel, 2001: 24).
McCombs ve Shaw dan nceki aratrmaclar gndem oluturma hipotezine
ok benzer baz dnceleri belirtmilerdir. Gndem oluturma dncesinin olduka
dorudan bir ifadesi Norton Long' un 1958'deki bir makalesinde grlmektedir: "Bir
anlamda gazete gndem snrlarn oluturmada birincil harekete geiricidir. Gazete
insanlarn ounluunun ne hakknda konuacana, ounluun gerekleri ne olarak
dneceine ve pek ok insann sorunlarla mcadele etmede hangi yolu kabul
edeceine karar vermede en byk paya sahiptir" (Long, 1958: 260).
Kurt Lang ve Gladys Engel Lang da gndem oluturma dncesinin erken
dnemde tanmlamasn yapmlardr: " medya, kitle dikkatini belirli konulara zorla
eker. Politik insanlarn kamu imajlarn yaratr. Gazeteler srekli kitle ierisindeki
bireylerin ne hakknda dnmeleri, bilmeleri ve hissetmeleri gerektiini neren
nesneleri sunarlar" (Lang ve Lang, 1959: 232).
Neredeyse bu konudaki hemen her kitapta ve makalede tekrarlanan gndem
oluturma dncesinin bir baka ifadesi de Bernard Cohen in basnn gc
hakkndaki u tanmlamasdr: Basn ou zaman insanlara ne dneceklerini
sylemede baarl olmayabilir, fakat okuyucularna ne hakknda dnmeleri
48
gerektiini sylemede son derece baarldr (Cohen, 1963: 13).

1.1.3.3.2. Dnce Deiimi
Gndem oluturma varsaym, aratrmaclar 1950 ve 1960'larda medyayla
ilgili aratrmalardaki baskn kuramsal durumdan - snrl etkiler modeli - tatmin
olmamaya balaynca kmtr. Joseph Klapper bu modeli The Effects of Mass
Communication (Kitle letiiminin Etkileri) (1960) adl kitabnda "Kitle letiimi
genellikle gerekli ve yeterli bir izleyici etkisi yaratmaya hizmet etmez, fakat daha
ok arabulucu etkenler ve etkileri araclyla ve onlarn arasnda ilev grr" diyerek
ok iyi aklamaktadr. Baz insanlar iin, kitle iletiim aralarnn genellikle
herhangi bir etkisinin olmad dncesi ok mantkl grlmektedir. Aratrmaclar
ayrca o gnlerde etkileri yanl yerlerde aram olabilecekleri olasln
deerlendirmeye
balamlardr.
Yllardr
iletiim
aratrmasnda
kullanlan
yaklam, tutum deiikliklerini aramak iken pek ok aratrma kitle iletiim

aralarnn bu alanda ok az etkili olduunu bulmutur. Fakat, belki de aratrmaclar
yanl hedefe bakmakta belki de kitle iletiim aralar insanlarn tutumlarn deil
alglarn dnyay grlerini etkilemekteydi. letiim aratrmaclarndaki bu
dnce deiimi ayn zamanda psikoloji alannda meydana gelen bir deiiklikle de
pekitirilmi olabilir. 1950'ler, baskn olan davranlk yaklamna rakip olan
bilisel psikolojinin ortaya kma yllar olarak bilinir. Davranlk pekitirmenin,
dl ve cezann ve davran biimlendirme de koullanmann nemini vurgulam ve
hatta bu kavramlar insan dncesi ve dilini aklamada kullanmaya abalamtr
(Skinner, 1957: 2).
Bilisel psikoloji ise aksine, erkek ve kadn aktif bilgi arayclar ve bu bilgi
zerine dnyada da ilev yerine getirenler olarak grmtr (Neissel, 1967: 3). Bu
grte insanlar, koullanma ya da ynlendirme nesneleri olarak deil, sorun
zcler olarak grlmtr. Bilisel psikoloji, insanlarn kafalarnda yaplandrd
dnya "sunumlaryla" ve bu yaplandrmay nasl yaptklaryla ilgilenmektedir.
49
1.1.3.3.3. Charlotte almas

McCombs ve Shaw tarafndan yaplan gndem almasnda ak braklan
nemli soru, nedensel sralamadr. zgn Chapel Hill almas 1968 seim
kampanyasnda medya gndemi ile kamunun gndemi arasnda gl bir
korelasyonun olduunu bulmu, fakat hangisinin hangisi zerinde etkili olduunu
gsterememitir. Hipotezin nerdii gibi, medyann gndeminin, kamunun
gndemini etkilemi olmas mmkndr. Fakat kamunun gndeminin medyann
gndemini etkiliyor olmas da mmkndr. Gndem oluumunu aklamak iin
gerekletirdikleri ikinci aamada McComb ve ve Shaw, 1972 bakanlk seim
kampanyasn hedef alan ek bir aratrma planlamtrr (Shaw ve McCombs, 1977:1).
Bu alma Kuzey Carolina eyaletindeki Charlotte ehrinde yaplmtr. Bu
aratrmada Chapel Hill almasndan daha byk bir rneklem grubu kullanlm
ve kampanya ierisinde katlmclarla birka kez grlen bir panel dizayn
oluturulmutur. Bu almann amalarndan birisi de gndem oluumunun nedensel
ynne ilikin veriler toplamaktr. eitli lmlerin zaman ierisinde eitli defalar
tekrar edildii panel dizayn, nedensellik esinin incelenmesine olanak tanmtr.
(Yksel, 2001: 38).
Charlotte anketinde ayn tesadfi rnekleme yoluyla seilmi oy verenlerle
ulusal politika kurultay ncesinde, Haziran ay iinde, kampanyann hz kazand
Ekim aynda ve seim sonularnn gelmesinden sonra Kasm aynda grmeye
alnmtr. Gndem oluumunun nedensel ynn incelemek iin, yazarlar Haziran
ve Ekim aylar zerine odaklamlardr. Her iki ayda da, medya gndemini lm
ve bu lmleri Charlotte gazetesi, CBS ve NBC televizyon kanallarnn akam
yaynlarnn ierik analizine dayandrarak gerekletirmilerdir. Seilen iki ay
sresince, toplanan verilere apraz yrtme korelasyonu (Cross-logged correlation)
ad verilen teknikle baklmtr.
1.1.3.3.4. Medyann Gndemi ve Gerek
McCombs ve Show'un Public Opinion Quarterly dergisinde kan gndem
oluturma almasndan ksa bir sre sonra, G.Ray Funkhouser tarafndan yaplan
bir baka alma da ayn dergide yaynlanmtr. Funkhouser, McCombs ve Shaw
50
un almasndan haberdar olmamakla beraber, o da haberlerin kapsam ile,

konularn nlemlerinin kamu tarafndan alglanmas ile ilgilenmekteydi. Funkhouser
almasn pek ok konunun gndemde olduu, olduka hareketli 1960'l yllar
zerinde younlatrmtr. Hangi konularn nemli olduuna ilikin kamuoyunun
lmne ynelik leini saptamak iin insanlara, "Amerika'nn karlat en
nemli sorunun sorulduu Gallup yntemini kullanmtr. Medyann ieriine ilikin
lm, haftalk dergide (Time, Newsweek ve U.S.News and VVorld Report)
yaymlanan makaleleri saymak yoluyla elde etmitir. Bu saym 1960 dan 1970
ylna kadar her yl, her sayda gerekletirmitir. Funkhouser daha sonra kamuoyu
ve medya ierii arasndaki ilikiyi ve medya ierii ve gerek arasndaki ilikiyi
incelemitir. Sonular, bir konuya halk tarafndan verilen nem sralamas ile o
konuya medya tarafndan ayrlan kapsam arasnda gl bir iliki olduunu
gstermitir. Sralamada st dzeyde olan konular ayn zamanda medyann da en
fazla yer ayrd konulardr. Sonular gndem oluturma hipoteziyle yaklak ayn
izgidedir; buna ramen sonular nemli bir soru olan nedensel yn akta
brakmaktadr. almasnn ikinci blmnde, Funkhouser medya kapsam ile
gerek arasndaki ilikiye bakmtr. Funkhouser in bulduu kalp, medyann
kapsamnn, gereklik ile tam olarak badamadn gstermitir. rnein, Vietnam
Sava, kampus huzursuzluu ve kent isyanlar gerek olgunluklarna tam ulamadan
bir ya da iki yl nce, medya kapsamnda st sraya trmanmlardr. Uyuturucular
ve enflasyona ayrlan kapsam gerekle yaklak ayn izgideydi, fakat rk ilikileri,
su, fakirlik ve kirlilie ilikin kapsam gerekle ok kk oranda badamaktayd.
Funkhouser'in almas, 1960'l yllarda medyann, lkede neler olup bittiine ilikin
ok doru resim vermediini gstermitir. Funkhouser makalesini, "haber
medyasnn pek ok kii tarafndan gvenilir bir bilgi kayna olduuna inanlr,
fakat burada sunulan veriler bunun her zaman byle olmadn gstermektedir" diye
bitirmitir (Werner, 1994:1).
Gndem oluturma, her eyden nce bireylere nasl dneceklerini deil, ne
hakknda dneceklerini belirtmektedir. Bu srete birok faktr rol oynamaktadr.
Bireylerin sosyokltrel ve sosyo-demografik zellikleri, ya, cinsiyeti, gelir
durumu, eitim seviyesi, siyasal, toplumsal ve ekonomik olaylara duyarllk dzeyi,
51
okuma ve izleme alkanlklar gibi deikenler izleyici tepkilerini oluturmakta;

sonuta, gndem oluturma srecini olumlu veya olumsuz ynde etkilemektedir.
Yksek eitimli kiilerin siyasal bilinci daha st seviyede olduundan bu kiilerin
ynelim gereksinimleri daha az olmakta ve gndem oluturma etkisi azalmaktadr.
Dk eitimli kiilerde ise siyasal bilin dk olduundan gndem oluturma
etkisi yksek eitimlilere oranla daha fazla olmaktadr (Ik, 2002:15). Basn, belirli
olaylar gndeme getirmekle kalmamakta, gndeme getirdii konularn nem
sralamasn da etkilemeye almaktadr. Yzlerce olay iinden hangisinin gndeme
alnacana gelenekler, teknoloji, genel yayn politikas ve ekonomik faktrler
dorultusunda karar verilmektedir (Ik, 2002: 22).
Olayn haber olarak seilip gndeme alnmasnn yan sra, ele aln ve
sunulu biimi de nem tamaktadr. Haberin yaynland sayfa ve stun, seilen
balk ve spot, haberin sunum biimi, haberin dili ve sunumdaki vurgulamalar gibi
faktrler de gndemi etkilemektedir. Bu adan ou kez haberin ne olduu deil
nasl sunulduu daha fazla nem tamaktadr. Bu balamda KA, mesajlarn
sunarken ynlendirme amac tayan yntemlere bavurur. Buna gre :
-KA olaylar kendi amalad dorultuda sunabilmektedir. Baz olaylar
nemsenmeyip atlanrken, baz olaylara da gereinden fazla nem ve yer
verilebilmektedir.
-KA bir olay gncel olarak nem tamayan olaylarla ilikilendirerek farkl yne
ekebilmektedir.
-Bir birey veya az sayda kiinin gr daha fazla kiinin grym gibi
sunulabilmektedir.
-KA
mesajlarnda
ispatlanamayacak
genel
ifadeler
kullanlabilmektedir.
-Topluma mal olmu kiiler hakknda kltc ya da aalayc ifade, aklama

veya resimler kullanlabilmektedir. Toplumun gren gz, iiten kula, konuan
az konumunda olan KA, asl ilevinden saparak, birtakm kar ilikileri
dorultusunda toplumu ynlendirmeye alabilmektedir.
52
-Politik kimlii olmayan KA nn, hkmet ve siyasi partilere balanmas, sermaye

piyasalar ile iliki iinde olmas, eletirel sorgucu olma vasfndan uzaklamas
sonucunu dourmaktadr. Basnn haber sunumunda objektiflik ilkesinden giderek
uzaklamas, basna duyulan gvenin giderek azalmasna neden olmaktadr (Ik,
2002).
1.1.3.4. renilmi aresizlik Kuram

renilmi aresizlik, bireyin davranlaryla olumsuz bir sonucu kontrol
edemeyeceini renmesinden sonra, davranlaryla olumsuz sonucu ortadan
kaldrabilecei durumlarda gereken abay gsterememesi olarak tanmlanmaktadr
(Weiner). Bu kuramn kitle iletiim aralar yani medya ile iletilen bilgilerin gndemi
ynlendirme ve belirleme gcnde nasl bir etkide bulunduunun anlalmas iin
renilmi aresizlik deneyinden bahsetmekte fayda vardr. 1965 ylnn balarnda,
Martin E. P. Seligman meslektalar ile birlikte, renme ile korku arasndaki ilikiyi
incelemek zere, kpekler zerinde Pavlov un (klasik koullanma) artl refleks
deneyini yaparken tesadfen beklenmedik bir fenomen kefetmitir. nsann
kendisini veya bir kpei gzlemlemesi sonucunda, bir yiyecek gsterildiinde
tkrk salglama eilimi sz konusudur. Pavlov, yiyecein gsterilmesiyle zil (veya
bir sesin) alnmas ileminin defalarca tekrarlanarak elenmesi sonucunda
kpeklerin salya akttklarn kefetmitir. Seligman deneyinde, herhangi bir deneye
tabi tutulmam 24 tane kpek alm ve onlar gruba ayrmtr. Birinci gruptaki
kpeklere ka grubu, kinci gruba boyunduruk grubu, nc gruptaki
kpekler ise kontrol grubu olarak ayrlarak zerlerinde deneyler yaplmtr. Bu
deneylerde elde edilen bulgularn sonularnda renilmi aresizlik durumlar
ortaya kmtr. Bu deney sosyal ve bilisel psikolojide nemli sonular
dourmutur. Bu gzlemler bilisel psikolojinin davranln yerini almasna
neden olan bilimsel bir devrim balatarak insanlarn dnd eylerin
davranlarn etkilemekte ve belirlemekte olduu sonucuna varlmtr. Herhangi bir
ekilde eylemde bulunma eilimi gdlenme olarak tanmlanrken, motivasyon ise
bu eilime neden olan belli bir ihtiya ya da istek olarak tanmlanmaktadr. (Seifert.
1991: 28). Anlama drts ya da yaantlardan anlam kartmak insanlar gdleyen
53
bir gtr (Weiner 1984).Motivasyondaki gncel olan perspektif ise, psikolojideki

bilisel anlay temel alm olan motivasyon durumdur (Cohen,1986: 23).
Baar, nceden standartlar belirlenmi hedeflere ulamay anlatan bir
kavramdr. Dolaysyla ulalacak hedefin ne lde gerekletirileceini belirleyen
bir standart vardr. Eer birey bu standarda ularsa baarl, ulaamazsa baarsz
kabul edilmektedir. Bu tanmdaki baar standard bireylere gre deimektedir (akt.
Ar, 2005: 36). Gottfried (1985), baar ile baarya motive olma arasnda dngsel
bir iliki olduunu ileri srmektedir. Gottfried e gre iki faktrde birbirini
beslemektedir. Baar, baarma ihtiyac yaratmakta, yksek baar ihtiyac da
baary getirmektedir. Bir grevde baarl olmak iin, kii grevle ilgili hedefler
koymal ve hedeflerin baarlmas iin planlar oluturmaldr (Nuttin, 1984; Pea ve
Hawkins, 1987: 2). Bir baka ifadeyle, baarnn temelinde yine baarnn yatt,
baarnn sonraki durumlarda baarmak iin gereken abay gstermesi iin bireyi
gdledii de sylenebilir.
renilmi aresizlik modeli, davranlarn sonularn kontrol edememe
nedeniyle ortaya kan kknlk durumuna bir aklama getirmesi nedeniyle bir
depresyon modeli olarak nitelendirilmitir. Bu gr aratrma bulgularyla da
desteklenmi ve aresizliin depresyonla ilikisini inceleyen almalar aresiz
davran gsteren bireylerin depresyon seviyesinin de yksek olduunu gstermitir
(Nolen- Hoeksema ve ark., 1986; Peterson ve ark.,1985; Peterson ve Seligman, 1984;
Gotlib, 1984; Depue ve Monroe, 1978). renilmi aresizlik durumunun ayn
zamanda, negatif duygusal ve sevgisel bileeni olan, depresyona yakn bir durum
olduu belirtilmitir (Seligman, 1975: 3).
renilmi aresizlik, insan yaamn etkileyen nemli deikenlerden
birisidir. renilmi aresizlik, bir davran ile bu davrann sonucu arasnda bir
balant olmadn renmesi sonucunda, bireyin benzer durumlarda gereken
davran gsterememesi olarak tanmlanabilmektedir (Overmier ve Seligman, 1967;
Maier, Seligman ve Solomon, 1976: 6). renilmi aresizlik modeline gre birey,
herhangi bir davranta bulunurken yapt davrann sonucunu kontrol edemediini
rendii zaman, baka bir durumda olayn sonucunu kontrol edebilecei halde bir
baarszlk beklentisine ve davranlaryla sonucu kontrol edebilecei durumlarda
54
bile baarmak iin gereken davranlar gstermemesine neden olabilmektedir

(Abramson, Seligman ve Teasdale, 1978: 8). Bireyin yaantlar sonucunda rendii
bu baarszlk veya kendi davrannn sonucunu kontrol edememe beklentisi,
bireylerin akademik, sosyal ve kiisel boyutlar gibi yaamn birok alannda
baarszlklara yol aabilmektedir. Sonucun kontrol edilebilecei durumlarda bile
ortaya kan baarszlk beklentisi bilisel bir hata olarak deerlendirilmektedir
(Abramson, Seligman ve Teasdale, 1978: 9). Birey, renilmi aresizlik yaants
sonucunda sadece bir baarszlk beklentisi iinde olmamakta, ayn zamanda belli
bir ii baarmas iin gereken yeterliklerini de gremeyebilmektedir. Bu nedenle
renilmi aresizlik deikeni zellikle bireylerin baarlaryla yakndan ilikili gibi
grnmektedir.
Bu modele gre, bireyin yaamnn birok boyutundaki davranlarnn
nedenini aklamaya ynelik nemli deikenlerden birisidir (Aydn, 2006: 12).
renilmi aresizlik kavramn ilk olarak ortaya koyan Seligman n (1973)
aklamasna gre, bireyler bir davranta bulunmaktadrlar ve bu davranlar
engellenmektedir. Engellenme karsnda olumsuz pekitire de alabilmektedirler.
Birey tepkilerinde baarsz olacak ve bu davranna benzer bir durumla
karlatnda yine baarsz olacan dnerek ve tepkide bulunmayacaktr.
Bylece renilmi aresizlik yaanm olmaktadr (Frat, 2009: 11). Bireylerin
kendi yeterlikleri ile ilgili alglar veya z yeterlik dzeylerinin yksek olmas, bir
baka ifadeyle kendilerinin yetkin olduuna inanmaya devam etmeleri, baarszlk
yaantlarndan sonra bile, gelecekte karlaacaklar grevleri baarabilmeye ynelik
aba ya da davran gstermelerine neden olmaktadr. Birey, renilmi aresizlik
yaants sonucunda sadece bir baarszlk beklentisi iinde olmamakta, ayn
zamanda belli bir ii baarmas iin gereken yeterliklerini de gremeyebilmektedir.
Buna gre yaam baars gds yksek bireylerin, renilmi aresizlik
yaantsnn
bu
sonucundan
etkilenmedikleri
veya
daha
az
etkilendikleri
dnlebilmektedir (Aydn, 2006: 8).

Medya tarafndan gnderilen mesajlar bireylerin renme dzeylerine etkide
bulunaca iin, renilmi aresizlik; renme ve korku arasndaki dengenin
salanmas iin nemli bir kuramdr. nk insanlarn dnd eyler
55
davranlarn etkilemekte ve bu dnceler kitle iletiimi srecinde medya organlar

aracl ile ina edilmektedir. Bu sebeple medyann gndemi belirleme gc
incelenirken yaplacak aratrmalara yn vermesi adna bu kuramn temel olarak
bilinmesi ve deerlendirmesi gerekmektedir. phesiz ki medya organlar bireylerin
dncelerini iletiler aracl ile ina ederken, bireylerin mevcut dnceleri
zerinde bir takm deiikliklere de yol aacaktr. Bu durumda bireylerin sahip
olduu gndem ile medyann oluturduu gndem arasnda denge ya da dengesizlik
durumlarna yol aacaktr.
1.1.3.5. Laswell Modeli
Toplum hayatnda nemli bir yer igal eden kitle iletiim aralarnn gnlk
hayatn vazgeilmezleri arasnda kabul ettiren nasl aralar olduu, birey ve toplum
hayatn nasl etkiledii gibi temel sorular etrafnda gelien analitik dnceler bir
takm teorilerin olumasna zemin hazrlamtr. Bu balamda, televizyon teorileri,
ngiliz ve bilhassa Amerikan kitle iletiim aratrmalar zerine ina edilmi ve
gelitirilmitir. lk defa 1940 ve 1950li yllarda Amerika ve ngilterede yaymlanan
bu almalar esasen kapsaml televizyon teorileri olmaktan ziyade, ilevsel adan
anlamaya ve belirli bir standart getirmeye alan aratrmalardr. Bunlar arasnda O.
E. Dunlapn Understanding Television (New York, 1948), George Eversonun
The Story of Television (New York, 1949) ve Paul Rothann Television in the
making (London, 1956) adl almalar ne kmaktadr. zellikle Harold Dwight
Lasswellin 1948 ylnda New Yorkta W. W. Norton & Company yaymlanan
Power and Personality adl kitabnda gelitirmeye alt forml, 1960l yllarn
ortalarna kadar kitle medyas zerine yaplan almalara teorik bir zemin
oluturmutur. Laswell bu kitabnda Who (says) What (to) Whom (in) Which
Channel (with) What Effect/ Kim (sylyor) Ne, Kime, Hangi Kanalda, Hangi Efekt
ile gibi sorular ieren bir yap anlay gelitirmitir. Laswell tarafndan gelitirilen
ve daha sonra uzunca bir sre medya aratrmalarnn standardn belirleyen bu
yapyla birlikte, daha nce kabul edilen medya etkilerinin mutlak gc anlay
belirli lde sarslm olmutur. Laswell, her ne kadar iletiim srecini yayncdan
alcya uzanan tek tarafl bir ak olarak ngrse de, televizyon seyircisinin seim
56
zgrln dikkate alarak, eitli medyalar ve ayn medya iindeki farkl mesajlar
arasnda seim yapabileceini sylemektedir (Severin ve Tankard, 1994: 41).
Laswellin modeli ayrca, yaymn seyirci zerindeki etkisi asndan olmasa bile,
yayncnn gerekletirmek zorunda olduu aamalar bakmndan ok katmanl bir
sre ngrmektedir (Jckel, 2005: 63).
letiim bilimlerinin gelitirilmesi ynnde yaplan almalarda Laswell in
modeli u ekilde gelitirilmitir (Severin ve Tankard, 1994: 51):
- Birinci aama (kim sylyor?): Daha ok yaymcnn deerlendirildii bu aamada
szn sahibi, aratrma alan olarak belirlenmektedir; tannm gazeteciler, yaynclar
aratrlarak, medya kurulularnda ve redaksiyondaki alma dzenleri ve ak
incelenmektedir. Bylece genileyen bu aama, iletiimci aratrmas olarak
adlandrlmaktadr.
- kinci aama (ne?): Bu aamada mesajn veya haberin ierii analiz edilmektedir.
Burada aratrlmas gereken, ifadenin kendisidir. erik analizi olarak adlandrlan
bu aama daha sonra medya ve program tarihi aratrmalar olarak geniletilmektedir.
Bu balamda kiisel mesajlar, radyo yaynlar, reklmlar, televizyon yaynlar ne
oluyor ve nasl? sorular erevesinde incelenerek aratrmalara dhil edilmektedir.
- nc aama (hangi kanal?): Bu aama medyum ve medya analizlerini
ngrmektedir.
- Drdnc aama (kime?): Seyirci kitlesi ve toplumsal alg zerinde yaplan
aratrmalar bu aamann odan oluturmaktadr. Bu erevede yaymlarn
alglaycs konumundaki toplum, hedef kitlenin belirlenebilmesi amacyla, yana,
cinsiyetine, medeni haline, ikamet yerine, gelirine, eitimine, mesleine, ilgilerine,
hayat tarzna, alveri alkanlklarna ve medya kullanm oranna gre
ayrtrlmaktadr.
- Beinci aama (hangi efekt?): Bu aamada ise yaymlarn toplumsal alg zerindeki
etkisi aratrlmaktadr. Bu aratrmaya daha sonra yaymlara muhatap olan kitlenin
sosyo-kltrel deerlerinin haber veya yaym zerindeki mmkn etkisinin
incelenmesi de dhil edilmektedir. (Jackel, 2005: 63-70) Televizyonun icadnn,
sinemadan sonra, insanolunun gereklii alglama tarzn temelden deitiren bir
dnm noktasn tekil etmesine ramen uzunca bir sre sinema konusunda yaplan
57
bilimsel ve kuramsal aratrmalar televizyon hakknda yaplmamtr. Her ne kadar,

Laswell gibi televizyonun yaps hakknda olduka ilevsel ve daha ok pragmatik
dzeyde almalar yapldysa da, yahut psikolog, sosyolog ve piyasa aratrmalar
tarafndan televizyonun her yere nfuz eden yapsnn davranlar ve anlaylar
zerindeki etkisinin belirli ynleri tespit edilmeye alldysa da, insan bilincinde ve
gereklik algsnda yol at deiimin btn ynleriyle irdelendiini syleyebilmek
pek mmkn gzkmemektedir. Birok almada televizyonun, zellikle de
ekrandaki iddet grntlerinin seyirci zerindeki etkilerini irdelemesine benzer
(Gerbner, 2008) almalarn artarak oald grlmektedir. Lasswell in
kim(aday), neyi (propaganda), hangi kanaldan, kime (semen), hangi etkiyle (tutum
deiiklii) aktard ekilde grlmektedir.
ekil 1.1.3.5.1. Lasswellin letiim Modeli ( McQuail-Windal, 1993: 16)
HANG MEDYA
LE
NE
DYO
KM
Lasswell
gstermektedir.
in
modeli
Shannon
ve
Shaonnon
Weavern
HANG
ETKYLE
KME
ve
Weaver
iletiim
modeli
modeli
bir
ile
paralellik
mhendislik
uyarlamasdr. Utaki noktalarn, bir balangc tanmlad ve bir bitii belirttii bu

dorusal emada iletiim, onu oluturan u eler zincirine dayanmaktadr: Kaynak
(enformasyon veren) bir iletiyi (telefondaki sz) retmektedir, kodlayc ya da verici
iletiyi aktarlr hale getirmek iin iaretlere dntrmektedir (telefon, sesi elektrik
titreimlerine dntrr.), kanal iaretleri aktarma arac olarak kullanlmaktadr
(telefon kablosu), kod ac ya da alc bu iaretlerden hareketle iletiyi yeniden
oluturmaktadr. Hedef iletinin gnderildii ise kii ya da nesnedir.(MATTELART,
1995: 47). Bu sebeple medya mesajlar aracl ile oluturulan gndem srecinin
entropik dzeyinin oluturulmasn Shannon ve Weaver modeli referans olarak
kullanlmtr.
58
1.1.3.6. Festinger Bilisel Uyumsuzluk Kuram

1956 ylnda Amerikal psikolog Festinger sosyal psikolojiye bilisel (algsal)
uyumsuzluk adl yeni bir kavramla davran ve iletiim gibi sosyal ve beeri
bilimlerin geliimi ynnde katkda bulunmutur. Kavram ayn anda iki algnn
tesirinde kalan birisinin -bu alglarn birbirleriyle tutarsz olduu durumda- maruz
kalaca bilisel uyumsuzluu ve bundan duyulan rahatszlktan dolay kiinin
tavrn, alkanln ya da isteini azaltmaya abalamasn aklamaktadr. En bilinen
rnei tilkilerin yksek dallardaki zmlere ulaamadklar iin bilinaltlarn o
zmlerin kendileri iin faydasz ve tatsz olduu eklinde oluturmalar
gsterilebilmektedir (Barak, http://w3.gazi.edu.tr/web/barak/orta.html). Eya ve
olaylarn anlamlar bunlarla karlaan kii tarafndan yaplan yorum srecinden
gemekte ve deitirilmektedir. Festinger bilisel eliki teorisinde, yorum
srecine vurgu yaparak bireyde yaanan normalizasyon sreci ile ilgili davrann
deitirilemedii durumlarda, dnce yapsnn davrana uygun hale getirildiini
sylemektedir.
rnein
sigaray
brakmak
isteyen
kii,
bu
davrann
deitiremediinde, sigara imesinin kendisinde bir rahatszlk oluturmad veya

zararnn dokunmad gibi bilisel elikiler yasayarak sadece dnce yapsnda
deiiklik yapmaktadr (Blumer, 1969:4).
Bilisel uyumsuzluk modeli, denge ve dengesizliin, insan psikolojisinde

birbirini ieren bir biimde var olduunu ileri srmektedir. nsanlar birok durumda
ya tutumsal olarak sahip olamadklar davranlar yapmakta ya da inanlar
dorultusunda hareket etmemektedirler. Bu yzden insan psikolojisi ou kez
olumsuz uyumsuz tutumlarn karlkl etkileiminden ibarettir. Bilisel uyumsuzluk
modeli; bu karmak sreci gstermekte baarl olmakta, fakat nedenleri
aklayabilmekte baarsz kalmaktadr (Brown, 1965: 3). Festinger temel varsaym
olarak her insann duygu, dnce ve davran arasnda bir denge aradn bu denge
olmad zaman ortaya kan elikinin kiiyi rahatsz ettiini dnmektedir. Bu
bilisel eliki, Festinger e gre insann srekli dnme, aratrma ve deimesinin
temelinde yatan ana gddr. eliki giderildikten sonra bilisel uyum olumakta ve
bireyin o konudaki gerginlii ortadan kalkarak huzura kavumaktadr. Gz nne
59
alnacak iki bir ynde udur: tutum deimesi sonucu ortaya kan davrann, gnlk
yaamda dier insanlar etkileyici bir yeri olmaldr. Gerekli artlar bir araya
geldiinde nemli tutum deimeleri ortaya kmaktadr (Monson, 1980: 6).
Gndem kurma kuramnda bahsedilen snrl etkiler dneminde gelitirilen bir
kuram olan sosyal psikolog Leon Festinger in bilisel uyumsuzluk kuram
insanlarn inan, yarg ve eylemdeki tutarszlklar nedeniyle ortaya kan
uyumsuzluklar azaltmak iin kendi dnce ve eylemleri ile uyum gsteren bilgiye
ilgi duyduklar grn desteklemektedir (Yumlu, 43-44). Daha ak ifade etmek
gerekirse, birey atma yaratacak bilgi yani enformasyondan kamakta ve tercihini
dorulayan iletiyi semektedir. Bu kuram, birbirleriyle elien, tutarsz birok inan
ve deere sahip olan bir kiinin, bu elikileri en aza indirerek; daha tutarl bir
ekilde davranmak yolunu setiini savunmaktadr. Bununla birlikte, bilileri tutarl
olan kiinin, tutarszla yol aacak yeni bir bilile karlamas durumunda da, bu
tutarszl en az dzeye indirgemeye alt da gz nnde bulundurulmaldr
(Freedman ve dierleri, 1993: 329-330). Festinger tutarszlklarn, kiinin kendisi ile
ilgili dncelerinde, davran ve tutumlarnda ve evresi ile ilgili konularda kendini
gsterdiini savunmaktadr (Spooncer, 1989: 130-133). Kii, bu tr elikili bir
durumla kar karya geldiinde, eer kendisi iin nemli olan unsur varsa, elikiyi
en aza indirgemeye alacaktr. Festinger in bu kuramda zerinde durduu temel
noktalardan birisi bireylerin bilgiye ulama ve tketmede seici olmalardr. Medya
organlar tarafndan iletiler halinde sunulan bilgi ieriklerinin tketilmesinde de ayn
durumun geerli olduu aikardr. Bireyler herhangi bir yolla kendilerine sunulan
bilgi ve ieriklerin ierisinden, atma yaratmayan ve tercihini dorulayan iletiyi
semektedir, doal olarak bireylerin oluturduu toplum da gndemini sunulan
gndemden seerek oluturmaktadr.
Medyann gndem oluturma srecinde bireylerin bilgilenme dzeyi entropi
dzeyini belirleyerek denge ya da dengesizlik durumlarna ektide bulunmaktadr.
Festinger in kuramna gre insan yapsnda bulunan denge ve dengesizlik durumlar
sahip olduklar enformasyon dzeyine gre deiiklik gstermektedir. Bireyler
yaadklar elikili durumlarda srekli dnme ve aratrma eilimi gstermektedir.
te bu yaklam nedeniyle medyann gndem oluturma srecinde oluturduu
60
mesaj alverii bireylerin bilisel dzeyleri asndan nem arz etmektedir.
1.1.3.7. Noam Chomsky: Evrensel Dil Yetkinlii

Descartes ve Humboldt tarafndan ortaya konulan yetkinlik kavram,
dilbilimci Chomsky (1969) tarafndan dil yetkinlii olarak dnlm, anlay
ile ilintilendirilmi ve gelitirilmitir. Chomsky, yetkinlik kavramn aklarken,
zellikle Humboldt un 1800'l yllarn ikinci yarsnda gerekletirdii Genel
Dilbilime Giri almalarndan yararlanm, ancak Humboldt un dilsel ieriklerin
eilimleri ne ilikin dncesini benimsememitir. Dilbilim ile psikoloji arasndaki
ilikiye nem veren, dilbilimi bilisel psikolojinin bir alan olarak kabul eden
Chomsky,
dilbilimcilerin
temel
grevinin,
insan
dilinin
yapsna
ilikin
tmdengelime dayanan bir kuramn tasarmn yapmak olduunu dnmtr. Bu

erevede insan doasnn anlalmas iin var olan durumlarn incelenmesi ve ana
dillerin yetkinliini oluturan kurallarn egemenliinin yeniden dzenlenmesi
gerekmektedir. Bu kuramn, ayn zamanda tm dilleri kapsayacak ekilde genel
olmas, ancak dier iletiim sistemlerini kapsayacak kadar da zel olmas
gerekmektedir. Chomsky (1969), dilsel yetkinlii aklarken, yapsalc yaklamn
temsilcilerinden dilbilimci Ferdinand de Saussure in, langue ve parole
kavramlarn farkl bir ekilde yorumlamtr. kili kartlklar temelinde langue ve
parole kavramlar ile dilbilim ynteminin temelini oluturan Saussure (1967:31),
langue yi, retici kurallar sistemi deil, elementlerin envanteri, sosyal bir olgunun
rn olarak dnmtr. Sentaks ise, languenin bir nesnesi deil, aksine parole
sidir. Saussure, iin parole tamamen duraandr; nk parole dilsel ifadelerin
bir rn, tm konuulan cmlelerin bir toplamdr. Dilin toplumsal ilevi, langueye
aittir. Chomsky'nin (1969:13 v.d) dncesinde ise, Saussure nin gelitirdii
langue ve parole kavramlarnn yerini yetkinlik ve performans kavramlar
almtr (Alver, 2006: 12).
Chomsky nin yetkinlik ve performans eklinde gelitirdii yaklam
kavramlar aras farkllklarn ortaya karlmas asnda nemli katklar salamtr.
letiim srelerinde nemli bir ara olan konuma (dil) ne kadar anlalr ve pratikse
o kadar salkl ve doru bir mesaj al veriini mmkn klmaktadr. Kitle iletiim
61
aralar ile kurulan iletiimde oluturulan ortak dil sayesinde, tm toplum benzeen
pratikler ierisinde eitlenmekte, yetkinlik salanmakta ve yaanlan elikilerin
zeri rtlmektedir. Chomsky, kavramlarn arasndaki farklar ortaya koyarak,
onlarn aynlatrlmasna kar etkide bulunmay amalamtr. Yetkinlik, dil
bilgisiyle ilgilidir ve performans ise, dilin gerekletirilmesiyle ilgilidir. Chomsky
e gre, yetkinlik, belirli bir eylemi yapabilme ehliyeti ve yetkisidir ve eilim ile
ilikilidir. Yetkinlik, evrensel yetkinlik olarak bireysel bilginin ifadesidir ve
alglanabilen derin dil bilgisel yapy ifade etmektedir ve bir lde psikolojiktir;
dilin snrsz retiminde, retim mekanizmas olarak dinamik bir tasarmdr; langue
ise, daha ok dilin toplumsal karakterini ortaya koymaktadr. Chomsky dilsel
iletiimde, ideal ve kuramsal ereve iinde yer almayan her eyin performans
olduunu dnmtr. Kesin kurallarn performansa ait olduunu sylemi ve
bylece yetkinlik alann olabildiince snrl tutmaya almtr. Bu, performansn
iletiim iin nemsiz olduu ya da onunla ilgilenilmedii anlamna gelmemektedir.
Chomsky, tm olas ilevleri ile performans dinamik karaktere sahip olarak
dnm; yetkinlii, cmle kurmak ve anlamak becerisi olarak tanmlarken
performans, bu becerinin eitli etkenlerin etkisine ramen kullanlmas olarak
kavram ve iki kavram birbirlerinden ayrmtr. Bu erevede dilsel tasarm aracna
egemen olan yetkinlik deil; aksine uygun balamlarda doru oluturulan cmlelerin
kullanm esasna dayal yetkinlik sz konusudur. Chomsky (1969: 17), bilginin tek
kaynann us olduunu ileri srm, insann, konuma eyleminde nemli bir rol
oynayan ve zgr insan olarak dardan gelen uyarlara kar deterministik eylemde
bulunmamasna olanak tanyan zgn yeteneklere sahip olduunu sylemitir.
Chomsky, yetkinlik kavramn, insan yetkinliinin ikin bir kurallar sistemi olmas
nedeniyle, insann saysz cmle retebilme yeteneini gz nnde bulundurarak
gelitirmitir. Chomsky, insanlarn dilsel yetkinlie sahip varlklar olarak, isteklerine
gre pek ok dnce retebilmelerini ve bunu ifade etmelerini esasl bir zellik
olarak grmektedir. Chomsky, bireyin dil araclyla isteine gre, pek ok fikrini
ifade edebilmesini ya da yeni durumlara tepki gsterebilmesini, dilin temel zellii
olarak dnm ve insanlarn dilsel ve dier simgeler yardmyla kendisini ifade
etme konusunda doal bir yetenee sahip olduunu ileri srmtr. Dilsel eylem
yetkinlii insann, dnyann tasarmna etkin katlmna olanak salamaktadr. Dilsel
62
yetkinlik, ideal bir konumac ya da dinleyicinin homojen bir toplulukta konuma

eylemi srecinde bilinsiz olarak sahip olduu bilgidir ve zihinsel olarak sunulan
kurallar ve ilkeler sisteminden olumaktadr. Chomsky bu erevede, dil
kullanmnn yaratc asn kapsayan, derin ve esasl kurallar vurgulayan evrensel
bir dilbilgisinden sz etmektedir. Chomsky (1998), insanlarn dilsel yeteneklerinin
basite byleme, tepki gsterme ve rastlantyla aklanamayacan, aksine dilsel
yeteneklerin iselletirilmi bir bilgi sistemi olarak kavranan karmak bir kurallar
sistemi olduunu dnm ve retici ve dntrc dilbilgisi kuramn
gelitirmitir. Chomsky tarafndan gelitirilen hiyerarik yaplanm retici dilbilgisi,
eitli tiplerdeki biimsel dilbilgisi olarak artan bir gce gre bir sralama iinde
dzenlenmitir. Chomsky e (1998: 12) gre, dilbilgisi kuram, insan zihninin
doasna ilikin ampirik varsaymlar ortaya koymakta; evrensel dilbilgisi, tr olarak
insann genetik temel donanmnn bir ksmn oluturmaktadr. Chomsky, tm
insanlarn potansiyel olarak evrensel bir dilin dil rneine sahip olduunu ileri
srmekte ve eit olduklarn sylemektedir. Bylece dilbilim bilisel psikolojinin bir
paras olmakta ve nro-psikoloji ve biyoloji ile de iliki iinde bulunmaktadr.
Chomsky retici dilbilimini, bilim kuram temelinde bilisel psikolojinin bir paras
olarak dnmtr. Buna gre, dili kullanan birey, kurallar ve sistemleri
iselletirmektedir. Dilbilgisinin biimlerini belirleyen genel ilkeler, evrensel
dilbilgisidir ve insan usunun genel zelliklerini ortaya koymaktadr (Alver, 2006:
13).
Chomsky gelitirdii evrensel dil yetkinlii kuramnda dilin gcnn
yetkinlik ve performansa bal olduunu ifade etmektedir. Yetkinlik doru bir dil
bilgisini
gerektirirken,
performans
somut
iletiim
durumunda
yetkinliin
kullanmnn nemine vurguda bulunmaktadr. Doutan konuma yeteneine sahip

bireyler,
yaadklar toplumsal ereveye gre dilsel anlamda kendilerini
gelitirmekte ve toplumun dilini benimseyerek renmektedir. Toplumsal srelerde

bireylerin iletiim kurmalar haline bu renilmi dilsel yetenek devreye girmektedir.
Toplumsal iletiime olanak salayan kitle iletiim aralarnn mesajlar iinde ayn
ey geerli olmaktadr. Medyann gc; oluturduu ortak dil aracl ile birok
konunun kitle iletiim aralarnn gndeminden halkn gndemine gemesini
63
salamadaki baarsndadr. Dil zgr ve halkn ierisinde yaam kayna bulan bir
varlktr. Halk tarafndan benimsenmeyen ve kabul grmeyen bir dil yabanclk ve
ezbercilikle iletiime engel tekil etmekten te gitmeyecektir. Bu balamda, dilin
kendine zg var olan mantn ve kurallarn ortaya kararak doru iletiim
kurmak medyann asli grevlerindendir. Medya aracl ile geni kitlelere ulatrlan
ileti ve ieriklerin anlalmas, kavranmas ve amacna uygun bir ekilde toplum
gndemini ynetebilmesi iin phesiz ki anlalr ve ortak bir dil dzeyine sahip
olmas gerekmektedir.
1.1.3.8. Frankfurt Okulu
Dnce tarihinde okul sz aslnda birbirinden hi de uzak olmayan iki
ayr anlam gstermektedir. Bunlardan birincisi, ierisinde eitim ve retimin
gerekletii kurumu dile getirirken, ikincisi belli bir i btnl olan bir akm
veya gelenei vurgulamaktadr. Frankfurt Okulu dendiinde, aslnda bu iki anlamn
birlikteliinden sz edilmelidir. nk Frankfurt Okulu, bir yandan amzn en
nemli dnce akmlarndan, geleneklerinden biriyken, dier yandan eitim ve
retim arlkl olmaktan ok aratrma arlkl olsa da ayn zamanda bir kurumsal
yapya da sahiptir (Jay, 1989: 23). Dnce tarihinde, bu iki anlam birlikte ieren
okullar pek de fazla deildir. Felsefe ve bilim tarihinde Frankfurt Okulu ya da
Eletirel Kuram diye bilinen gelenek, kurumsal olarak, 3 ubat 1923 te, Frankfurt
0niversitesine bal olarak Toplumsal Aratrmalar Enstits adyla kurulmutur.
Aslnda bu Enstit, Almanyada 1920 lerin balarndan beri sol radikal evrelerin
ortaya koyduklar akademik kurumlama abalarnn bir sonucudur. Bunun ilk adm
da 1922 yaznda dzenlenen 1. Marksist alma Haftas olmutur. Bu toplantlara
katlanlar arasnda George Lukacs, Karl Korsch, Friedrich Pollock ve Karl August
Wittfogel vard ve tartmalarn cou Korsch un Marksizm ve Felsefe adl eseri
zerinde younlamtr. Enstitnn kurucusu olarak kabul edilen kii, solcu bir
doktora rencisi olan Felix Weil (1898) dr. Toplumsal Aratrmalar Enstitsnn
ilk mdr Grnberg dir. Avusturyal bir Marksist akademisyen olan Grnberg,
kurucu kadronun yalar itibariyle aralarnda bir profesr bulunmamas nedeniyle
Frankfurta davet edilmi ve Enstitnn kurucu mdr olmutur. Grnberg, bir
64
Alman niversitesinde krs sahibi olan ilk Marksisttir (Bottomore, 1989: 8).
Kurumun yesi olmu kiiler arasnda en nemlileri unlardr (Bottomore, 1989: 9):
- Karl August Wittfogel: 1920 lerden itibaren Alman Komnist Partisi (AKP)
yesidir. Teorik almalarn younlatrd alan Asya tipi retim tarz dr. En
nemli yapt 1931 de Enstitnn yardmlaryla yaymlanm olan inde Ekonomi
ve Toplum dur. Bu alandaki almalarn en nemli kavramlar olan hidrolik
toplum ya da oryantal despotizm gibi kavramlar ilk kez o kullanmtr. Okulun
ekirdek kadrosundan olmayan Wittfogel, bu kadroyu oluturan yelerce pozitivist
olmakla eletirilmitir.
- Franz Borkenau: 1921den 1929a kadar Alman Komnist Partisi yesidir.
Enstityle iliki iinde olduu dnemde kapitalizmin geliip glenmesiyle birlikte
ortaya kan ideoloji alanndaki deiimlerle ilgilenmitir. En nemli yapt Feodal
Dnya Grnden Kapitalist Dnya Grne adyla 1934 de yaymlanmtr.
Okul un d evredeki yelerinden biridir.
- Henryk Grossmann: Okula d evredeki yelerdendir. Temel ilgi alan ekonomi
tarihidir. En nemli yapt, Enstit tarafndan yaymlanan Birikim Yasas ve
Kapitalist Sistemde k (1929) tr.
- Friedrich Pollock: Enstitnn ekirdek kadrosundaki yelerden biridir. Okulun
kurumsal varlnda Horkheimer dan sonra en fazla emei olan yedir. Daha ok
ekonomi alannda almtr. En nemli yapt "Sovyetler Birliinde Ekonomik
Planlama Denemeleri"(l929) dir.
- Leo Lwenthal: Okulun ekirdek kadrosundandr. 1930 ylnda Enstitye tam ye
olmutur. Temel alma alan, edebiyat sosyolojisi ve popler kltrdr.
1930lardan itibaren okulun ekonomi ve tarihten uzaklap kltr, estetik ve
psikanalizde younlamasnda nemli rol olan dnrlerden biridir.
- Hax Horkheimer: Frankfurt Okulunun dnsel anlamda kurucusu olarak
bilinmektedir. 1930da Enstitnn mdr olmutur. Temel alan felsefedir.
- Teodor H. Adorno: 1930 larn bandan itibaren Enstityle iliki halinde olmasna
ramen, 1938 de kesin olarak ye olmutur. Frankfurt Okulu nun en nemli
dnrdr. alma alan ok geni olan Adorno, okulun disiplinler st tavrnn
65
en belirgin temsilcisidir. Felsefe, sosyoloji, estetik, mzik, edebiyat gibi alanlar

kapsayan, ancak yine de bir btnl olan eserler vermitir.
- Herbert Harcuse: Frankfurt Okulunun en tannm yesidir. 1932den itibaren
okulun yesidir. 2. Dnya savandan sonra Almanyaya dnmeyerek ABDde
kalmtr. Aslnda bir filozof olmasna ramen Adorno gibi ok farkl alanlarda rn
vermitir.
- Eric Fromm: Okulun psikanalizde younlam tek yesidir. Marksizmle
psikanalizin birletirilmesi almalarnn ana eksenidir. Ancak 1940 larda, Freud
den uzaklaarak sosyal psikolojiye kaym ve Enstit yeliini terk etmitir.
- Walter Benjamin: Hibir zaman Frankfurt Oku1u nun yesi olmamtr. Ancak
Adorno ile olan dnsel etkileimi ile ve lmnden sonra tm eserlerinin okulun
yardmlaryla yaymlanmas bakmndan okulun dncesine nemli katklar yapm
bir kiidir. Temel ilgi alan estetik ve edebiyat eletirisidir.
- Otto Kirchheimer: Frankfurt Okulu na 1930 larn ikinci yarsnda, ABD de
katlmtr. Temel ilgi alan hukuk sosyolojisidir. Nazizm zerine de nemli
almalar vardr.
- Franz Neumann: Siyasal bilimci ve Okul a sonradan ABDde katlmtr.
Nasyonal Sosyalizmin Yaps ve Pratii adl yapt, bu evrede nem kazanmtr.
Hemen hemen hepsi Yahudi olan bu dnrler arasnda ekirdek kadroyu
oluturanlar; Horkheimer, Pollock, Lwenthal, Adorno ve Marcuse dir. Daha dar
anlamda Frankfurt Okulu dendiinde dnceleri en belirleyici olanlar ise
Horkheimer, Adorno ve Marcuse dir (Bottomore, 1989: 9).
Frankfurt Okulu, akademik alanda, kitle kltrnn ortaya kmas ve
poplerliin ticarilemesi; poplerin standartlamas; fabrikasyon ve tek boyutlu
rnlerin ortaya kmas; moda ve reklamcln, medyann, ksaca bilin
endstrilerinin toplumda egemenlik kurmas; popler kltre kar direnme yerine,
kitleler zerindeki bu kltrn kleletirici etkisi zerinde durmutur. Frankfurt
Okulu dnrleri popler kltr ve kltr endstrilerinin rnlerinin ve ideolojik
ieriklerinin kapsaml eletirilerini yapmlardr (Kse, 2001;26). Siyasal ekonomi
yerine, kltrel yap, ideoloji ve simgelerin anlamlandrmas zerine eilenlerin
66
ncln Frankfurt Okulu yapmtr. Bu okul, H. Marcuse ve zellikle E. Fromm

ile Psiko-analize kltrel aklama getirmilerdir. Frankfurt Okuluna gre, popler
kltr kavram ideolojik bir biimde kullanlmaktadr. nk kltr endstrisi
gerek bir kltr deil, eysellemi bir kalp kltr retmektedir. Frankfurt Okulu
retisine gre popler kltr rnleri gereklik ile uyumay ve yaama yeniden
biim vermekten geri durmay telkin eden bir yapdadr (Jay, 1989: 312).
Televizyon, sanat, popler mzik ve astroloji zmlemelerinde okulun
nemli isimlerinden biri olan Adorno, zellikle endstri rnlerinin insanlarn
kandklar dnyann yapsn nasl yalnzca kopyaladn ve glendirdiini
gstermeye almtr. Hem retim hem de tketim alanlarnn, bireyin
toplumsallamas zerinde nemli etkileri bulunmaktadr. Frankfurt Okulu,
kulland pek ok psikanalitik kavram araclyla, toplumun, toplumsal karakter
tiplerini reterek bireyi nasl oluturduunu inceleyerek iletiim srelerine eletirel
bir bak as getirmitir.
Frankfurt Okulu nun almalarnn temelinde yatan kitle kltr ve popler
kltr kavramlar, kitle iletiimi asndan nemli olduundan alma kapsamnda
incelenmesi ve deerlendirilmesi gerekmektedir. Popler olann ynsal bir ekilde
bulunan kitlelere ulatrlmas ve ulatrlan bilgiler aracl ile oluturulan gndem
ile toplumun farkl biimlerle oluturduu kendi gndemi zerinde sahip olduu g
Frankfurt Okulu dnrlerinin almalarn da dorular ve destekler niteliktedir.
67
1.2. ENTROP
Termodinamiin yasalarndan biri olan entropi yasas zaman ierisinde
tketim olduu srece her eyin ypranarak sonlandndan bahsetmektedir. letiim
srelerinde bahsi geen grlt faktr erevesinde deerlendirilen entropik etki
ncelikle fizik bilimi ve daha sonra sosyal bilimler balamnda aklanmaya
allacaktr.
1.2.1. Fizikte Entropi

Kendisinden nceki bilim adamlar toprak, hava ve suyun karmak
davranlarn anlamaya balamken, Aristoteles in yeryzndeki drt temel
elementinin en gizemlisi olan atein yapsn ilk kefeden Rudolf Clausius tarafndan
termodinamiin ikinci yasas olarak entropy gelitirilmitir. Kars altnc ocuklarn
dnyaya getirirken hayata veda eden Clausius, Yaam ve lm ile ilgili sra d bir
hesaplamaya giderek evrende 2 tr sre olduu kanaatine varmtr. Tersine
evrilebilir srelerde sonular geri evrilebilir; tpk maln iade edilip parann geri
alnmas gibi. Tersine evrilemez srelerde ise sonularn geri evrilmesi
olanakszdr; tpk zamann bedenlerde yaratt tahribat ya da sarsyla ak
kartrlp piirilmi bir yumurta ya da yalanarak len insan bedeni gibi (Guillen,
2002: 175-176). Enerji ve scaklk deiimlerinin benzerliklerinden yola ka bilim
adam, enerji deiiklikleri ve scaklk deiiklikleri zerine dnerek; snn tersine
evrilebilir olmayan (s dnmlerinde ak her zaman scaktan soua dorudur,
aksi bir ak sz konusu olamaz) davranlarnda meydana gelen deiikliklerde
olduu gibi enerjideki meydana gelen deiikliklerde tek ynldr sonucuna
ulamtr. Bulduu yeni terim iin ise mmkn olduunca enerji szcne
benzeyecek ekilde bilinli olarak ENTROP terimini semitir (Guillen, 2002: 211).
Clausius bulduu yeni yasa ile evrende var olan her eyin tek ynl davranarak,
yalanp sonunda ldn aklamtr.
Clausius evrenin toplam entropisindeki net deiikliin her zaman sfrdan

byk olduunu formlize etmitir. Entropinin ilk tanm 1865 ylnda Clausius
68
tarafndan aadaki ekilde yaplm olup bu tanma Entropinin Clausius Formu

denmektedir (Hocaolu, 2008: 26):
Burada S Entropi yi, Q Sistemin Is Muhteviyat n (Heat Content) ve T de

Sistemin Scakln temsil etmektedir. Bu dnemde Gazn ok kk
molekllerden meydan geldii ve Scaklkn da bu molekllerin ortalama kinetik
enerjileri olduu henz bilinmiyordu ve Carnot ve Clausius, Termal Akkanlar
Teorisi ne uygun olarak Isy bir sistemden dierine akan bir akkan olarak
kabul etmekteydiler. Bir istisna olarak sadece Thomson, Mekanik in Isya
dntrlebilmesi ile badatrlamamas yznden bu fikri kabul edilemez olarak
telakki etmi grnmektedir. Entropi nin Clausius Formu na sadk kalarak,
Entropiden Entropi Deiimi ne yle geilmektedir. Termodinamik denge
halindeki bir sistemin belirli bir T scaklnda Q deerinde Q gibi bir deime
olduu takdirde S entropisinde de S gibi bir deime olacak ve bu suretle,
sistemdeki Entropi Deiimi de u ekilde ifade edilecektir (Hocaolu, 2008: 28):
Enerjinin bir halden baka bir hale her dntrlnde belli bir cezann ifa
edildiini termodinamiin ikinci yasas yani entropi sylemektedir. Bu ceza,
gelecekte ayn trden bir iin yrtlmesi iin elde edilebilir enerji miktarndaki
azalmadr. Enerjinin ie dntrlmesi iin bir sistemin deiik paralar iindeki
enerji konsantrasyonlarnda bir farklcalk (s fark) bulunmas gerekmektedir. Enerji
daha yksek bir konsantrasyon seviyesinden daha dk bir seviyeye (veya yksek
scaklktan dk scakla) hareket ettiinde i grlmektedir. Daha nemli olan bir
unsur, enerji bir seviyeden dierine getiinde, bir sonraki sefer iin yrtlebilmesi
iin daha az enerjinin bulunacadr (Rfkn ve Howard, 2010: 39 ).
Fiziki bir kavram olarak s ve devinim yasalar ile aklanan entropi, iletiim
69
ve kitle iletiimi srelerinde de etkin bir parametre olarak kullanlacaktr. Enerji

ak, yn, bir formdan baka bir forma dnmesi gibi kavramlar kitle iletii
aralarnn mesaj iletmelerine eitlenmitir. Kitle iletiim aralar tarafndan
kodlanan ve izler kitlelere iletilen mesaj ve bilgiler enerji ak eklinde
yorumlanarak, mesaj ve bilgi ieriklerinin dnmesi, dntkten sonraki etki
dzeyleri sosyal entropi kavram ile aklanacaktr.
1.2.1.1.Entropi ve Dzensizlik
Entropi, Dzensizlik in bir lsdr. Ancak, Entropi nin matematiksel
olarak tanmlanmasndaki kolayla karlk, kavramsal dzeyde tam olarak
anlalmasn en fazla zorlatran da budur. nk dzensizlik (disorder) kavram,
ekseriyetle farkl balamdaki ierikleriyle kartrlmaktadr. Felsefede ve Eitim
felsefesinde Yanl Kavramlandrma (Misconception) olarak adlandrlan bu
yanllklar ksaca yle zetlenebilir (Hocaolu, 2008: 30):
1.2.1.2. Entropik Dzensizlik ve Grsel Dzensizlik

Entropik Dzensizlik, bazen grsel dzensizlik olarak anlalmaktadr: Bir
odann dankl gibi. phesiz, bu durum, fizik-bilimsel dzensizlikten radikal bir
kopukluk iinde olmayp, onunla iten bir balantya sahiptir. Mesela; bir oda kendi
bana brakld takdirde doal sre gerei dank olur; bu entropik
dzensizlik tir ve burada entropi art vardr; ancak, ayn oda bir d etken (mesela
bir insan, hatta bir hayvan) tarafndan dank hale getirilebilir ki, bu ise doal
olmayan, bir canlnn, yani d etkilere kar maddi/mekanik deil, kognitif (bilinli)
veya instinktif (igdsel) eylemlerinin sonucu olarak meydana gelen ve dardan
bir enerji sarf edilmek suretiyle bir mdahale ile salanm ve entropik olmayan bir
danklktr; bu durumda odada entropi artmaz, azalr, daha da dorusu azaltlm
olur.
1.2.1.3. Entropik Dzensizlik ve Kaos

Entropik Dzensizlik bazen da karmaa, kargaa, belirsizlik anlamndaki
Kaos ile kartrlmaktadr. Aslnda bu kelimenin ilk olarak ortaya k bu
70
ekildedir; Greke olan bu kelimenin orijinal anlam derin, karanlk, rpertici

uurum (ng: Chasm), cehennem, cehennem ukuru (Trke: Tamu, ng.: Abyss;
cehennem kelimesi de Arapa olup szlk anlam korkutucu ukur dur) olup, eanlamls anari dir [an-arche: dzensizlik, dzen yokluu]; daha sonra eski Grek
filozoflar tarafndan, Kainat n ilk olarak yaratlmasndan nceki bilinemez
kargaa hali; bu haldeki ilksel (primordiyal) madde anlamnda kullanlmtr. Bu
haliyle Kaos (Chaos), orijin olarak dzenli demek olan ve bir terim olarak da
Kainat anlamna gelen Kozmos un zdddr ve ok yakn zamana kadar da bu haliyle
kullanlmtr. Mesela Immanuel Kant, ilk olarak Kainat n ve galaksi sistemlerinin
yaratl ile ilgili olarak ortaya att ve bugn de bu konudaki teorilerin ilki ve
referans kabul edilen Evrensel Doa Tarihi Ve Gkler Kuram isimli eserinde de
Kainat n Kaos tan Kozmos a dntn, teorisinin temeline koymutur. Kaos
kelimesi bugn de, fizik bilimi dnda, genellikle yine Greke deki ilk anlamna
yakn ekilde kullanlmaktadr ve bu anlam, Entropik Dzensizlik ile ilgisi olan bir
kavram olarak bazen karmza kmaktadr.
Entropi Yasas, tarihi ilerleme olarak grme fikrini yok etmektedir. Entropi
Yasas, bilim ve teknolojinin daha dzenli bir dnya yarataca sansn ykmakta ve
her konuda, Roma Kilisesinin Ortaa Hristiyan dnya grnn yerine,
Newtonun dnya makinesinin getii zamanda olduu kadar inandrc bir ikna
gcyle ada dnya grn amaktadr (Rfkn ve Howard, 2010:12 ).
Teknolojinin gelien ve deien yznn hzla dnyay ve bireyleri ynlendirme
gcne karlk entropi yasas sistematikte bir denge ve dzen aramaktadr. Sonlu
olan sistemler ile bir dng eklinde ilerleyen sistemler arasnda entropik dzey
farkllklarnn anlalmas iin sistem zerinde entropinin nasl olduunu
aklamakta fayda vardr.
1.2.1.4. Entropi ve Sistem
Zaman, tek ynl bir doru gibi gemiten gelecee doru akmaktadr.
Zamann
ak
ynn
aklamak
iin
fizikiler
temel
fizik
kurallarna
bavurmaktadr. Bunlardan biri termodinamik kurallardr. Termodinamiin 2. yasas
71
doada entropinin (doada dzenden dzensizlie geme eilimi, bu eilim arttka

dzensizlik oalr) arttn sylemektedir. Bunun anlam dzenden dzensizlie
doru srekli bir devinim olmasdr. Elimizdeki cam barda yere atarsak der,
krlr; paralar evreye salr ve bu durumda entropi artmtr. Doann
dzensizlie gitme eiliminde olmas zaman da geriye gitmeyi olanaksz hale
getiren nedenlerden biridir (Tok, 2007: 94). Doay ve dnyadaki canl cansz her
eyi ynlendiren ey enerjidir. Doa, canl cansz tm maddelere boyutlarna veya
rgtlenme derecelerine uygun bir hafza veya bilgi hazinesi vermitir. Doada
her madde kendisinden daha kk elerin kombinasyonundan olumaktadr ve her
enin kendine has bir "bilgi veya hafza" deposu vardr. Hayatn devam ettii btn
evreler, enerjiyle bamldr. Hayatn srd evreye devaml bir enerji girii ve
k
vardr.
evreye
giren
enerji
yapmada,
byme
ve
gelimede
kullanlmaktadr. Enerjinin dnm srasnda bir ksm, entropi olarak dar

salnmaktadr. evrede enerji kullanm veya birim alandaki younluu arttka,
evreye yaylan kullanlamaz sda (entropide) art gstermektedir. te gerek
kirlilii meydana getiren ey, evrede kullanlan enerjinin tipi ve onun younluuna
bal olarak ortaya kan latent s ve kirletici ajanlarn miktardr (Rfkn ve Howard,
2010: 101 ). Fizik bilimi ve sosyal bilimlere uyarlanabilecek entropi kavramnn
temeli olan enerjiyi kullanma ve aktarma hayatn iinden bir kavram olarak ifade
edilebilmektedir.
Entropi bir sistemdeki dzensizliin lt olarak da tanmlanabilmektedir.
Entropi Shannon tarafndan da deerlendirilmitir ve hesabnda verinin olaslk
dalm kullanlmtr. Dzgn bir olaslk dalmna sahip olan verinin entropisi
yksek olmaktadr. Bununla birlikte dzensiz bir olaslk dalmna sahip olan
verinin entropisi ise dk olmaktadr (Hocaolu, 2008: 26). Bir sistemde var olan
zellikleri u ekilde sralamak mmkndr (Tok, 2007: 15);
*Bir sistem ak veya kapal olabilir.
*Ak sistem yaamak iin d evreyle iliki kurmaldr: Bu, sistemin dinamik bir
denge salamas iin gereklidir.
*Her sistemde bir ama veya amalar vardr: Her sosyal sistem belirli bir amaca
ulamak iin kurulmutur ve sisteme hviyetini kazandran da budur.
72
*Sistemler evre ile iliki kurarlar.

*Sistemde geribildirim ilikisi vardr: Sistem bu sayede eksikliklerini ve
aksaklklarn renebilir.
*Sistemin kesin snrlar yoktur. Ancak, bir sistemin varlndan bahsedebilmek iin
onu d evreden ayran snrlarnn olmas gerekir. Organizasyon d evreden ayrt
edilmelidir.
*Sistemin alt sistemleri vardr.
*Sistemde olumlu ve olumsuz entropi grlr: Bir sistemde faaliyetlerin
bozulmas, dengenin kaybolmas ve sonunda sistemin durmas ynnde bir eilim
vardr. Entropi, bu eilimi ifade eder. Kapal sistemler, entropinin etkisinde kalr.
Enerji kaybndaki art sonuta sistemin lmne neden olur. Ak sistemler, bunun
stesinden gelebilme yeteneine sahiptir.
Sistemin bu zellikleri gz nne alnarak evrende birbirinden bamsz bir
sistem olmad sylenebilmektedir. Alt sistemlerin yap ve ileyii st sistem
tarafndan dzenlenmektedir. Bu yap ve ileyi almazsa terr, kargaa, entropi
meydana gelmektedir ve tersi durumda sinerji ortaya kmaktadr. Entropi,
sistemlerin bozulma eilimlerini ifade eden bir terimdir. Bozulan sistemin dengesini
yeniden kurmak iin gerekli nlemlerin alnmas gerekmektedir (olumsuz entropi).
Aksi taktirde, sistem giderek dengesini yitirerek, karklk ve aksamalar artacak,
faaliyetler anlamn yitirecek ve sistem tamamen duracaktr (Rfkn ve Howard,
2010: 35 ). Sistemin denge ya da dengesizlik durumlar ve bu durumlarda entropik
dzeyin nasl deitiini ifade eden bu tespit ve formulasyonlar almann ilerleyen
ksmlarna k tutacak nemli ifadelerdir.
Simetrik sistemler dzenlidir ve entropisi dktr. Simetrik olmayan hal ise
dzensizdir ve entropisi byktr. Termodinamiin ikinci yasas uyarnca, entropisi
byk olan fazdan, entropisi kk olan faza geii salamak iin, dardan sisteme
enerji verilmelidir. zole bir termodinamik sistemin ise toplam entropisi zaman iinde
artma eilimi gstererek, maksimum deere ulamaktadr. Bu kanun, fizie
tersinmez olaylar dncesini getirmitir. Bu kanuna gre fiziksel hadiselerde geri
dndrlemez belirli bir eilim vardr. rnein; bir bardak scak ay etrafna s
vererek sour ve ay hi bir zaman verdii sy kendiliinden toplayp eski haline
73
gelmez. Yukardan serbest braklan bir top yerden sekip brakld ykseklie kadar
kmay baaramaz (Guillen, 2002: 178 ).
Sistemin ak sistem, kapal ya da simetrik sistem olmas gibi durumlarn
tamam sistemin denge ve entropisini belirleyen temel parametrelerdir. Kapal
sistemlerde enerji aknn olmamas ve srecin entropisinin artmas sz konusu iken
ak sistemlerde durum tam tersidir. Ak sistemler enerji srekli ak halinde
olduundan dengenin bozulmas durumunda dardan yaplan mdahaleler sayesinde
entropi azalacak ve sistemin verimi daha yksek olacaktr. Bu balamda kitle iletiim
srecinin bir dng niteliinde olmas, bu sreci ak bir sistem haline getirmektedir.
nk iletiimde kaynak ve alc arasndaki enerji ak baka bir deyiler mesaj al
verii bir sreklilik ierisindedir. Sosyal entropi bal altnda daha detayl
aklamalarda bulunularak konunun derinlii ve anlalmas salanacaktr.
1.2.2. Sosyal Entropi

Entropi bilgi kuram ierisinde yer alan temel kavramlardan biridir ve bir
rasgele deikenin entropisi, rasgele deikenin belirsizliinin ls olarak
tanmlanmaktadr. Bir dier tanmlamaya gre belirsizlik; bilgi eksikliidir ve
bilginin negatif miktardr. Belirsizliin klasik olaslk teorisi ierisinde nasl
llecei ve bilgi ile ilikisi ilk kez Shannon un 1948deki almasnda yer
almtr (Erdoan ve Alemdar, 200: 59). Belirsizlik ve entropi hakkndaki bu alma
sosyal entropinin iletiim biliminde kullanld almalardan biri olmutur.
Entropi yasas, enerjinin bir halden baka bir hale dntrlmesinin belli bir
maliyetinin olduu ve bu maliyetin, gelecekte ayn trden bir iin yrtlmesi iin
elde edilebilir enerji miktarndaki azalma biiminde ortaya ktn sylemektedir
(Rfkn, 2004: 42-41). Gelecekte yaplacak ayn iin sonulanmas iin ekstra bir
enerji olmakszn, ayn enerji kullanlarak bir nceki iin sonucunda elde edilen
faydaya
ulalamamaktadr.
Enerjideki
bu
kayplar,
entropi
kavramyla
genelletirilmektedir. Dolaysyla entropi, bir sistemde yeniden kullanlmayacak

ekilde bir enerji kaybnn ortaya kmas durumunu da ifade etmektedir (Erol, 2000:
5). Dier bir anlatmla entropi, artk ie dntrlemeyen enerji miktarnn
74
lmdr (Rfkn ve Howard, 1992:43). Entropi, ayn zamanda bir sistemdeki

dzensizlik in bir lsdr (Sarkaya 1993;96). nk sistemin dzensizliini
artran her olay entropisini de artrmaktadr (Sarkaya, 1993:450). Dzensizlik, bir
sistem ierisinde eler arasndaki enerji akn etkileyen bir faktrdr. Bir sistemin
eleri arasndaki etkileim ya da balanma derecesiyle ters orantldr. Sistemi
oluturan eler arasndaki balanmalar zayfladka entropi artmaktadr. Bu
bakmdan maksimum entropi en dzensiz durumdur (Rifkin-Howard;52). Bu
anlamda dzensizlik, eler arasndaki muhtemel balanma derecelerini zayflatarak
bir sistem olumasn engelleyecek dzeyde muhtemel iliki saysndaki artlardan
kaynaklanan belirsizliktir. Nitekim aadaki formlde de grld gibi (Sarkaya,
1993:101) bir sistemi gerekletirme iin olas yollarn says arttka entropi de
artmaktadr (Erol, 2000: 3).
S=k.ln.
S=Entropi
k= sabit
ln=logarithm natural
=Sistemin dzensizliinin nicel ls(olaslk).
Bir sistemi gerekletirmek iin olas yollarn says olaslna eittir
(Sarkaya, 1993:101). Bir termodinamik sistemin eleri arasnda enerji dzeyleri
bakmndan farkn olmamas durumuna denge hali denmektedir. Denge hali,
reaksiyonun (etkileimin) hi olmad halidir (Alpaut, 1971:156). Denge hali, bir
sistemin yeniden ayn tr bir ii yapamayacak duruma gelmesi halidir. nk enerji
dzeyleri eit olduundan enerji ak olmamaktadr. Bu durumda sistemin yararl bir
i retebilmesi iin ilave bir enerjiye gereksinimi ortaya kmaktadr. O halde ilave
enerjinin olmad kapal bir sistemde entropi, bir sre sonra maksimuma
varmaktadr. Dier bir ifadeyle, denge konumunda sistemi oluturan elerin i
enerjisi azalrken entropisi artmaktadr (Sarkaya, 1993:109). Denge halindeki bir
sistemde maksimum entropi vardr. Yani iki konum arasnda enerji ak yoktur ve
dolaysyla bir i ortaya kmamaktadr. Bu durum, elde edilemez veya bal enerji
miktarnn maksimuma ulat anlamna gelmektedir. Yani kapal sistemin i
75
enerjisi artmaktadr (Erol, 2000: 5).

letiim bilimi balamnda dnldnde sosyal entropi iki birim arasnda
yani mesaj ileten ve alan arasnda gerekletirmektedir. letiim birden fazla birim
arasnda gerekleen interaktif bir sre olduundan kapal deil ak bir sistem
olarak grlmektedir. Kapal sistemlerde denge durumu hakim olduundan ve
dolaysyla maksimumum entropi gerekletiinden i enerjisi yksektir yani
duraandr. Ancak ak sistemlerdeki interaktif yapda entropi dmekte ve yararl
bir i retebilmek iin ilave enerjiye gereksinim duyulmaktadr. Sosyal bir sistem
olarak deerlendirilen iletiim srecinde var olan dzensizlik, mesaj kalabal ve
Shannon ve Weaver in matematiksel iletiim kuramnda bahsi geen grlt
kayna sistemin entropisinde deiikliklere yol amaktadr.
Sosyal entropi kuram, bir sosyal sistem kuramdr. Pynchon nn da belirttii

gibi sosyal entropi, insan ilikileriyle ilgilidir (De Zwaan, 1993:195). letiim
biliminin insanla olan ilikisi de gz nne alndnda entropi kavramnn bu bilim
dalnda nemli bir yer edinmesi de kanlmaz hale gelmektedir. Sosyal entropi
teorisi, gerek bir sosyal sistemin nasl altn gstermektedir (Bailey, 1994:38).
nk sosyal entropi, sistemi oluturan eler arasndaki btnleememe ya da
eklemleememe (dzensizlik) nedeniyle toplumsal kaynaklarn, yararl bir ie
dntrlmesi srecinde ortaya kan kayplar ifade etmektedir. Sosyal entropi
balamnda enerji bir girdiden toplumsal anlamda faydal ktlar elde etme
kapasitesidir. Sosyal entropiyi etkileyen eitli faktrler bulunmaktadr. Sosyal
entropi kuram, bu deikenleri iki ana grupta ele almaktadr. Makro ve mikro olmak
zere iki ana grupta toplanan deikenler unlardr(Erol, 2000:4).
Makro Deikenler (Toplumsal alanda)
1-Nfus
2-Bilgi
3-Yaama standard
4-rgtlenme (organizasyon)
5-Teknoloji
76
Mikro Deikenler (Bireysel alanda)

1-Gelir
2-Meslek
3-Yetenekler
4-Eitim
5-kametgah yeri
Bu faktrler birlikte toplumsal etkileim dzeyi ve giderek ekonomik,
sosyolojik ve bireysel gelime derecesi zerinde etkili olmaktadrlar. nk gerek
sosyal, gerek biyolojik, gerekse termodinamik bir sistemin ileyebilmesi ya da
varln srdrebilmesi iin bir enerji kullanmas yani bir enerjiyi bir durumdan
baka bir duruma dntrmesi gerekmektedir. Termodinamiin enerjinin saknm
yasasna gre enerji tketilmez ancak bir formdan baka bir forma dntrlebilir
(Sarkaya, 1993: 65). Biyolojik sistemler (organizma), dardan aldklar ilk maddeyi
(girdiyi), bnyesi iin yararl ve gerekli olan son maddeye (ktya) dntrerek
varln devam ettirmektedir (Erol, 2000: 4).
Benzer ekilde iletiim srecinde de iki birim arasnda al verii yaplan
mesaj bir formdan baka bir forma dntrlebilir niteliktedir. Enerji aktarmn
balatan yani mesaj veren birey ile aktarma maruz kalan yani mesaj alan birey
arasnda bir etkileim sz konusudur. Bu etkileim sonucunda da mesaj hedeflenen
sonuca bireyleri gtrmektedir. letiimin alglar ynetme ve bireyleri ikna etme
gc de bu etkileimin doal sonularndan biridir. Toplumsal anlamda bakldnda,
toplumu bir dnce, fikir ya da ideolojiye ynlendirmek amacyla verilen tm
mesajlar amaca hizmet eder nitelikte etkileim gcne sahiptir. Bu mesajlar kimi
zaman hedefledii ynlendirmeleri yapmakta kimi zaman da bir anlam kargaasna
yol aarak toplumsal atma ve dzensizlie yol amaktadr.
1.2.2.1. Dzensizlik
Tabiatn eilimi dzensizliktir yani, termodinamiin ikinci kanununa gre,
entropi srekli artmaktadr. Zira, fiziksel sistemlerin tm elemanlarnn en muhtemel
dalma durumu gerekletiinde, denge durumu ve buna bal olarak maksimuma
77
doru bir entropi art sz konusu olmaktadr. Buna karlk, canl ve ak

sistemlerde serbest enerji bakmndan zengin madde ilavesi olduundan entropi
azalmas sz konusudur. Baka bir ifadeyle, ak sistem evresinden srekli enerji ve
madde aldndan, yok olma sz konusu deildir ve dolaysyla entropi azalmaktadr.
rnein, sosyal sistemlerin yaplar, zamanla giderek daha ayrntl ve belirgin bir hal
almaktadr.
Bu
tr
entropi
azalmas
tersine
entropik
ak
olarak
da
adlandrlmaktadr. Ak sistemler evrelerinden sadece madde ve enerji almakla

kalmayp bilgi de alrlar ve bilgi girii de, entropiyi azaltan bir unsurdur. O halde
belirsizlii azaltmak iin gerekli bilgi miktar ayn zamanda azaltlmas gereken
dzensizlik veya entropi miktardr. nsanlar, kendi hafzalarnda veya yapay
hafzalarda topladklar giderek biriken bilgilerle eitli deerlendirmeler ve
dzenlemeler yaparak, tersine entropik ak glendirmektedirler. Bir sistemin
durumunun kesin olarak belirlenmesi iin gerekli bilgi, sistemin o anki entropisine
eit olduuna gre de, entropinin azalmas, belirsizliin de azalmasna neden
olmaktadr (Orkan, 1992: 18).
Ak bir sistem olarak deerlendirilen iletiim srecinde bilgi ve bu bilginin
paylam son derece nemli bir nitelik kazanmaktadr. Kitle iletiim aralarnn
toplumsal anlamda yayd bilgilerin nitelii, ierii ve fazlal entropisini
belirleyen temel faktrlerden biridir. Toplumsal anlamda ya da bireysel anlamda
paylalan bilgi ne kadar nitelikli ve fazla olursa entropideki azalma da buna paralel
olacak ve sistemin entropisinde dme yaanacaktr. Bu d de dzensizliin ve
belirsizliin nne geerek daha verimli bir iletiim sreci yaanmasn
salayacaktr.
Termodinamik yasasnda olduu gibi sosyal entropi kuramnda da entropinin
temel nedeni dzensizliktir. Entropi, dzensizlikle doru orantl olarak artmaktadr.
nk her trl i, enerjinin eler arasndaki akyla ortaya kmaktadr (rnein
retim miktar yalnz hammadde, sermaye ve igcne deil ayn zamanda maln,
reticilerle tketiciler arasndaki akna baldr). Bu akn gerekleebilmesini
salayan ise, eler arasndaki balanmalardr. Dzensizlik, eler arasndaki
balanmalara ve etkileimlere snrlandrmalar getirerek sistemin kurulmasn ve
ilemesini engellediinden enerjinin ie dnmesini engellemektedir. Bu sosyal
78
entropinin artmas anlamna gelmektedir (Erol, 2000: 6).

Sosyal dzensizlik, entropi yasasyla da badaacak ekilde u ekilde
tanmlanabilir: Sosyal dzensizlik, bir toplumu oluturan birey ve eler arasnda
kurulmas olas iliki saysnn, mevcut normatif sistemle denetlenemeyecek dzeyde
artmas olarak tanmlanabilir. Kurulmas olas iliki saysndaki artlar, belirsizlie
yol aacaktr. Belirsizlik ise toplumsal dzensizliin nemli nedenlerinden birisidir.
Nitekim sosyal dzen kavramndan da, belirli bir toplumda karlkl mnasebet
halinde bulunan toplum kurumlarnn btn anlalmaktadr (lken, 1969:90).
Dier bir deyile sosyal dzen, bir toplumsal yapda toplumsal para ve btnlerin
sistem oluturacak ekilde etkileimde bulunmalar halidir. Oysa belirsizlik, belli bir
sistemin olumasn ve ilemesini engellemektedir. Dolaysyla sosyal dzensizlik,
bir sosyal sistem ierisinde yer alan toplumsal para ve btnler arasndaki
balanmalarn ve etkileimin zayf olmas durumunu ifade etmektedir. Daha z bir
ifadeyle dzensizlik, toplumun rgtlenemeyiini ifade eden bir kavramdr (Erol,
2000: 7).
1.2.2.2. letiimde Dzen ve Dzensizlik

20. yzyl biliim teknolojileri alannda ok nemli dnmlere tank
olmutur. letiim kavram da bundan byk lde etkilenmitir. letiim sreci
enformasyon iletimi olgusu erevesinde gelimi ve de kolaylamtr. letiim
bilimleri ats altndaki biliim yaklam temellerini, iletinin karya sorunsuz
iletilmesini salamay amalayan Shannon ve Weaverin kuramnda bulmaktadr
(Dilmen ve t, 2006: 15).
Shannon ve Weaverin modeli, iletiim modellerine ynelen yaygn ilgi adna
yaplan katklardan en nemlisidir. Shannon ve Weaverin matematik formlleri
iletiim aratrmalarnn teknii konusunda sonraki abalarn ounu tevik etmitir.
(McQuail ve Windahl, 2005: 30) Bell Laboratuarlarndan Claude E. Shannon ve
Rockefeller Foundation dan Waren Weaver in Matematiksel letiim Kuram
(1949) pozitivist-deneyci yaklamn temelini oluturmaktadr. Bell telefon aratrma
laboratuvarlarnda iletiim kanallarnn (telefon kablosu ve radyo dalgasnn) verimli
79
biimde
kullanlabilme
yollarnn
aranmas
almas
sonucu
bu
modeli
gelitirmilerdir. letiimin matematiksel kuram olarak 1949da yaynlanan Shannon

ve Weaverin modeli tek ynde akan bir izgisel iletiim sreci karakterine sahiptir
(Erdoan ve Alemdar, 2005: 62).
80
ekil 1.2.2.2.1: Genel letiim Sisteminin emas (Shannon C. E., 1949)
Enformasyon
kayna
Alc
letici
Hedef / alc
leti
Mesaj
Sinyal
Sinyal
Mesaj
Grlt Kayna
Shannon ve Weaver in matematiksel iletiim kuram (1949) iletiimdeki

dier modellerin ve kuramlarn geliimi iin en nemli etki ve etkili uyarcdr.
Shannon un modeli ilk kez Wiener tarafndan vurgulanan sinyal iletimi istatistiki
kavram zerine temellendirilmektedir. Matematiksel iletiim kuramnn ikinci
blmnde Warren Weaver, iletiim srecinin dier birok modeline kaynaklk eden
bir iletiim emas ortaya koymaktadr. Bu modelde, bilgi kayna iletilme olasl
bulunan iletiler dizisinden bir ileti semektedir. leti yazl ya da szl szckler,
mzik, resim ya da baka her hangi bir ey ierebilmektedir. letici iletiyi kanala
uygun bir sinyal haline dntrmektedir. Kanal, sinyali ileticiden alcya ileten
aratr. Karlkl konumada, iletiim kayna beyindir. letici, sinyalleri ileten ses
dzenei kanal ise havadr. Alc, ileticinin tersine i grmekte ve sinyalden iletiyi
yeniden yaplandrmaktadr. Hedef, iletinin gnderildii kii ya da eydir (Severin,
Tankard, 1994: 64 ).
Bir iletiim sisteminde, ematik olarak ekilde belirtilen trde bir sistem
kastedilmektedir. Bu sistem be bileenden olumaktadr:
1. Enformasyon kayna, alc ubirimle iletiim kurmak zere mesaj veya mesajlar
serisi retir.
2. letici, Kanal zerinden iletilmeye uygun bir sinyal retmek iin mesaj iler.
3. Kanal, sinyalin ileticiden alcya iletilmesini salayan bir ortamdr.
4. Alc, iletici tarafndan gerekletirilen ilemin tersini yaparak, sinyali yeniden
81
mesaja dntrr.
5. Hedef, mesajn gnderilmek istendii kii veya eydir (Shannon C. E., 1949) .
Biliim teorisi, iletiim sistemi denilen olgunun analizi ile ilgilenmektedir.
letilerin kayna, iletiime girecek enformasyonu reten kii veya makinedir. letici
her iletiyi, kanal zerinden iletilmeye uygun bir nesne ile ilikilendirmektedir. Bu
nesne saysal bilgisayarlarda olduu gibi ikili saylardan oluan bir sra veya radyo
iletiiminde olduu gibi srekli dalga biiminde olabilmektedir. Kanal, kodlanan
iletinin iletildii ortamdr. Alc kanaln knda almakta ve hedefe ulatrlmak
zere orijinal iletiyi ortaya karmaktadr. Genelde bu ilem, iletim srasnda hata
reten her ey iin kullanlan bir terim olan grlt nedeniyle tam bir gven iinde
gereklememektedir. (Ash, 1990: 1) Shannon ve Weaver e gre iletiim bir beynin
(veya bir mekanizmann) bir baka beyni (veya mekanizmay) etkileme ilemlerinin
tmdr. Shannon ve Weaver in modelinde enformasyon kayna istenen bir
mesaj/iletiyi mmkn olan dier mesajlar arasndan semekte, ileten ara (verici) bu
iletiyi sinyale dntrmekte ve iletiim kanal (kablo, hava) zerinde alcya
iletmektedir. Szl konumada enformasyon kayna beyindir; ileten ara insann ses
mekanizmasdr (ses karma sistemi); sinyal bu ses sistemin rettii sestir; kanal ise
sesin gittii havadr. Alc ileten aracn tersine i grmekte: alnan sinyali iletiye
evirmekte, hedefe gndermektedir. rnein konumada kulak sistemi, alcdr
(Erdoan ve Alemdar, 2005: 63).
Shannon ve Weaver, iletiim sistemini soyut, srekli ve kark sistemler
olarak e ayrmaktadrlar. Soyut sistemde (rnein telgrafta) ileti ve sinyal birbirini
izleyen farkl simgelerden meydana gelmektedir. Telgrafta ileti, birbiri ard sra gelen
noktalar, izgiler ve aralklardan olumaktadr. Srekli sistemde ileti ve sinyal radyo
ve televizyonda olduu gibi srekli deimektedir. Kark sistem, rnein multimedya kullanan bilgisayar, hem srekli, hem de soyut sistemin zelliklerini
tamaktadr (Erdoan ve Alemdar, 2005: 63). Shannon ve Weavere gre
enformasyon olas iletiler arasnda seme zgrldr. letilerin says arttka
seim zgrlnde olaslk nemli bir rol oynamaya balamaktadr. letiim
srecinde her olaslk bir nce seilene baldr ve her seimden sonra bilinirlik
82
olasl oalmaktadr. rnein konumamzda kullandmz herhangi bir tmceyi

alalm. lk szckten sonra gelen szcn bilinmesinde olaslk ilk szckten daha
fazladr, bunu izleyen nc szcn nesne mi, sfat m, yklem mi olacan
bilme olasl daha da artmakta ve belli bir noktaya geldiimizde sonraki szcn
ne olduu ya da zellii bilinmektedir. zellikle herhangi bir szc oluturan
harflerin sonuna gelmeden belli durumlarda bu szcn ne olduu hemen
bilinmektedir. Bu geleceini bildiimiz szcklerin ya da harflerin olmasna
iletiimde fazlalk (redundancy), bunun aksine de yoksunluk (entropy)
denmektedir (Erdoan ve Alemdar, 2005: 65).
letiim alt yapsnda meydana gelen deiimler, iletiim teknolojilerinin
zamansal olarak eski ve yeni ayrmlar iinde sralanmasna neden olmutur. Bu
gelimeler, iletiim teknolojilerini kullanm boyutu, sunulan ierik ve teknolojinin
olanaklar asndan deerlendirmekte ve yeni sfatn bir nceki teknolojiyle
karlatrma iinde vermektedir (Timisi, 2003: 80). Entropi, sistemlerin mdahale
edilmediinde dzenden dzensizlie geiini ifade etmektedir; yani sistemde ne
kadar faydasz enerjinin/bilginin olutuunun bulunmas belirsizliin boyutunu
anlamada yardmc olabilmektedir. Fizikteki kullanmyla entropi yasas; yeni ilave
bir enerji (girdi) olmakszn ayn enerji kullanlarak ayn fayda elde edilemediini
ifade etmektedir. Tketimin (deneyimin) entropisi artka kiinin balanma derecesi
azalmaktadr (Yksel, 2010: 6). Shannon ve Weaver in matematiksel iletiim
modelinde iletiimdeki bilgi akn bozan bir grlt kayna sz konusudur. Daha
nce belirtildii zere ak bir sistem olan iletiim srecindeki mesaj/enerji
akndaki bilgilerin nitelii, ierii ve fazlal entropisini dren yani
dzensizliini azaltan bir unsurdur. Ancak grlt etkeni bu srece olumsuz etkide
bulunarak karlkl mesaj/enerji akn bozan ve bilgi eksikliine yol aan bir faktr
olarak sistemin entropisini artrmaktadr.
Temel katklar, Shannon ve Weaver in belirsizlik (entropi) ve belirlilik
(redundancy) kavramlar ve grltl bir kanal iinde etkili iletiimi salamak iin
bu iki kavram arasndaki gerekli olan dengedir (Severin, Tankard, 1994: 64 ). zet
olarak, kanalda grlt arttka, belirlilie (iletinin bilinme derecesinin yksek oluu)
83
duyulan gereksinim bymektedir. Bu durumda iletinin greli belirsizlii ni

azaltmaktadr. Kanaldaki grltnn stesinden gelmek iin belirlilii kullanmak
verilen sre de iletilebilecek bilgi miktarn azaltmaktadr (Severin ve Tankard, 1994:
65). letinin belirsiz ya da bilgi olmayan blmne belirlilik ad verilmektedir.
Belirlilik sorgulama altndaki sembollerin kullanmn ynlendiren kurallar
tarafndan ya da gndericinin seimine bal olarak tanmlanmayan iletinin oran
olarak tanmlanmaktadr. Belirlilik iletiim kanalnda var olan grlty dengelemek
iin kullanlabilmektedir. Belirlilik tahmin edilebilirliin ya da kesinliin lmdr.
Bir iletinin belirlilii arttka, daha az bilgi tamaktadr. Ancak baz durumlarda
belirlilik art, iletiim sisteminin etkinliini artrmaktadr. Grlt, sinyale
enformasyon kaynann istei dnda eklenen herhangi bir eydir. Grlt birok
ekilde gerekleebilmektedir. Weaver a gre bilgi kuramndaki haliyle bilgi iyi ya
da kt armlara sahip olabilmektedir. Grlt asl bilgi deildir. Gnderici ya da
kaynak iin fazla derecede belirsizlik ya da seim zgrl arzu edilen bir
durumdur. Hedef asndan ise hatalar ya da grlt nedeniyle, belirsizlik arzu edilen
bir durum deildir. e yarayan bilgiyi elde etmek iin hedef, alnan iletiden asl
olmayan bilgiyi (grlt) karmaldr. Hedef asndan grlt, kanal dndan gelen
rekabeti bir uyar olabilmektedir (Severin ve Tankard, 1994: 70).
1.3. SOSYAL ENTROP VE MEDYANIN GNDEM OLUTURMA GC

Daha nce de belirtildii zere entropi, dzensizliin bir ls olarak
kullanlan bir terimdir ve teknikte termodinamik kanunlarnn sonucu olarak ortaya
kmtr. Bu kavramn teknik olmayan yani sosyal bilimler alanna geniletilmesi
yeni bir dnce deildir (engel, 1996: 25). Kavram sosyal anlamda, verimli
insanlar dk entropide (olduka dzenli) yaarlar ve onlar iin her eyin yeri
bellidir (en az kararszlk) ve bir eyi bulmak iin en az enerjiyi harcarlar, dier
yanda, verimsiz insanlar, dzensiz ve yksek entropili yaam srdrrler eklinde
ifade edilmektedir (engel, 1996: 33). Verimli insanlar verimli toplumu
oluturmaktadrlar. Verimli toplum, ekonomisi, sanayisi, eitimi ile gl bir
toplumdur. Dzenli ve dk entropili bir yaamn temeli, hem gnlk yaamda hem
de i hayatnda teorik ve pratik bilgileri doru edinmeden gemektedir. Doru
84
bilgiye doru zamanda ulalmazsa, bir miktar enerji ve zaman harcanm olur ki bu
da geri getirilememektedir.
1868 ylnda termodinamik alannda alan nl bilim adam R. Clasiusa
gre Entropi: e dntrlemeyen enerji miktarnn lsdr (Rfkn ve
Howard, 2010: 26). Doru bilgiye nasl nereden hangi kaynaktan ulalabilecei
bilindii takdirde verim artacaktr ve bunun en bata gelen art olan enformasyona
ulamak; insana ve topluma muhakkak bir dzen getirmektedir. Boa harcanan
zaman, boa harcanan enerji demektir, bu da dzensizlik getirerek entropiyi
arttrmaktadr. Entropi zamann ynn sylemekte ama hz hakknda bilgi
vermemektedir (Rfkn ve Howard, 2010: 41). Gnmzde, zamandan tasarruf
salayan ve bilgiye ulamay kolay hale getiren kitle iletiim aralarnn varl,
bilgiye ulama balamnda bir dzeni ifade etmektedir.
Entropi de fiziksel ve sosyal sistemlerin nemli kesiim noktalarndan biridir.
Bir sistemin entropisinin (dzensizliinin) artmas onun enerjisini drmekte ve bu
olay geriye dnsz olmaktadr. Baka bir deyile, kendiliinden vuku bulan btn
fiziki deimelerin hepsinde entropi art olmaktadr. Btn deimeler artan
entropi, artan dzensizlik ve artan geliigzellik ynnde, yani bozulmaya dorudur.
Bylece evrenin dzensizlii devaml artmaktadr. Mesela akta braklan eter uup
gitmekte ve bir daha geriye dnmemektedir. aya atlan eker suda daldktan sonra
bir daha yeniden katlaarak kristal ekere dnmemektedir. Krlan bir tabak,
fincan, bardak gibi porselen ve cam eya kendiliinden bir araya gelerek eski
ilevinde dnememektedir. Ne kadar itinal giyilirse giyilsin elbisenin rengi
solmakta, ykandka ekmekte ve yrtlmaya balamaktadr. Termodinamik
yasalarna gre entropi kanlmazdr, dier bir deyile evrenin dzensizlii srekli
artmaktadr (Seen, 1995: 11).
Hi bir enerji, kayba uramadan cins deitirememektedir. Yani, enerji bir
durumdan dier bir duruma geerken bir miktar enerji kaybolmaktadr. te bu durum
da entropinin ta kendisidir. Entropi kelimesi Yunancada ki entrope (bozulma)
kelimesinden gelmektedir. Entropi, sistemdeki dzensizliin bir ls olarak
85
tanmlanmaktadr. Sosyal sistemde dzensizlik arttka entropi de artmaktadr. Eer

bir sistem tam olarak dzenli ise, entropisi sfr olabilmektedir. Entropi kavram
enerji kavram kadar gnlk yaama girmi olmasa da, bunun teknik olmayan
alanlara geniletilmesi yeni bir dnce deildir. Entropi, bir sistemdeki
dzensizliin ls, entropi retimi ise bir sistemin hal deitirmesi srasnda ortaya
kan dzensizlik olarak kabul edilmektedir. Entropi kavramnda u zellikler n
plana kmaktadr (Eren, 2007: 13);
1. Entropi arttka mmkn durumlarn gerekleme olasl giderek azalmakta ve
nceden tahmin zorlamaktadr.
2. Entropi azaldka mmkn durumlarn gerekleme olasl artmakta ve
tahminler kolaylamaktadr.
3. Entropi sfra eit olduunda ise mmkn durumlardan birinin gereklemesi kesin
olmakta ve bylece sonu nceden bilinmektedir.
4. Srekli enerji transformasyonlar nedeni ile termodinamiin nc yasasna gre
entropi srekli artmaktadr. Denge durumunda entropi maksimumumdur. Buras
kullanm iin serbest enerjinin sona erdii durumdur.
Entropiye gre her sistemde, enerjinin tkenmesi, faaliyetlerin bozulmas,
dengenin kaybolmas, karklk ve aksamann belirmesi ve sonunda sistemin
faaliyetlerinin durmas ynnde bir eilim vardr. te entropi bu eilimi ifade
etmektedir ve nitelii, bykl ne olursa olsun btn sistemlerde entropi vardr.
Yani sistemlerde, karklk, dzensizlik, bozulma, durgunluk ve sonunda tamamen
durma ynnde bir eilim vardr. Kapal sistemlerde entropi kuvvetlidir ve belirli bir
sre sonunda sistemi durduran en nemli faktrdr. Oysa ak sistemlerde (biyolojik
ve sosyal sistemlerde) entropi durdurulabilmektedir. Baka bir deyile, ak sistemler
evrelerinden aldklar bilgi, enerji ve materyal ile entropiyi durdurup, onun etkilerini
negatif hale getirebilmektedirler. Dolaysyla ak sistemlerde negatifentropi (veya
Negentropi) vardr. Biyolojik bir sistem iin maksimum entropi lm ifade
etmektedir. Sosyal sistemlerde ise, rnein organizasyonlarda maksimum entropi
gerekli olan bilgi ve verilenlerden yoksun kalmay, sistemi ynetebilmek iin gerekli
bilginin karar organlarna gelmeyiini, dzensizlii ve organizasyonsuzluu ve
86
sonunda dalmay ifade etmektedir. Ak sistemler bu tr sonularla karlamamak

iin entropinin etkilerinin yok edici veya zayflatc ynde d evreden bilgi, enerji
ve materyal almaktadrlar. Eer bu eilim zayflar veya yetersiz kalrsa, ak
sistemlerde de dzensizlik balamakta ve faaliyet belirli bir sre sonra durmaktadr
(Kaplan, 2007: 43).
Kapal bir sistem bir 1 durumundan bir 2 durumuna getiinde, tekrar 2den
1e kendiliinden dnebilmesi iin gerekli olan art entropi dir. Buna gre, 1deki
entropi S1, 2deki entropi de S2 ile gsterilecek olursa, S1 = S2 olduu takdirde
sistem tekrar 2den 1e kendiliinden, yani dardan ayrca bir enerji sarfna gerek
kalmadan dnebilmektedir. Dolaysyla 2den 1e kendiliinden dnebilirse tekrar
1den 2ye de kendiliinden dnebilir ve bylece bir sonsuz evrim elde
edilmektedir (Hocaolu, 2008: 37).
Oysa ak sistemlerin en nemli zelliklerinden biri dengeli durumlarn
korumalardr. Bu zellik negatif entropi ile yakndan ilgilidir. Entropi, sistemin
dzensizlii ve faaliyetlerini durdurmaya doru bir eilimi ifade etmekte olduundan
ak sistemler evrelerinden aldklar materyal, enerji ve bilgi ile entropinin olumsuz
etkilerini ortadan kaldrmakta ve faaliyetlerini evre koullar ile dengeli bir ekilde
srdrmektedirler. Eer bu koullarda bir deime olursa, ak sistem yeni bir
dzeyde evresi ile denge kurmaktadr. Byle dinamik bir denge iinde faaliyetini
srdrmeyen bir sistem kapal sistem zellii gstermekte ve entropi tarafndan
olumsuz bir ekilde etkilenmektedir (Kaplan, 2007: 43).
Srekli deiim iinde olan olaylar eitsizlik zerine kurulur, geriye
dnm yoktur. Eitsizlik zerine olan tek denklem entropidir. Hibir zaman
elektrik enerjisi yzde yz a dnmez, kayp vardr ve Entropi, bu kaybn addr.
Entropi, her zaman artmaktadr. Parann deeri dt iin enflasyon Entropi
yasasna uymaktadr. Trkiyenin d borlarnn srekli artmas, kadnlarn
erkeklerden her zaman daha hakl olmalar geri dnm olmayan tek ynl
hareketler olduu iin bu yasay dorulamaktadr. Newtona gre, her olayda
mutlaka itici bir g vardr. Malthus a gre, gda kaynaklar aritmetik, nfus
geometrik artmaktadr. ok fazla nfus art olunca yaam kavgas balamaktadr.
Darwine gre canllardaki i devinimi srkleyen itici g rekabettir. Entropiye gre
87
de, evrenin dzeni srekli bozulmaktadr. Her eyin bir kart vardr ve kartlar
birbirini dengeler felsefesini dorulamaktadr. Eddington a gre, entropi en temel
yasadr. Her ey ona uymaktadr. Schrdinger e gre de canllar negatif entropi ile
beslenmektedir nk canlnn vcudu srekli dzene girmektedir (Ekermen, 2009:
17).
Belirlilik entropi arttka yerini belirsizlie brakmaktadr. Enformasyon ise
belirsizlii azaltan en nemli etkendir. Ak bir sistem olarak ifade ettiimiz iletiim
srecinde enformasyon kayna salayan kitle iletiim aralar yani medya, sreteki
entropiyi azaltmaktadr. Paylam, bireylerin dnya zerinde var olarak bir araya
geldikleri andan itibaren nemi artan bir kavram olmakla beraber gnmzde gelien
olaylara bal olarak daha n plana kmaktadr. Bilgi ve mesaj paylam younluu
ile medya bu anlamda incelenmesi gereken nemli bir konudur.
1.3.1. Ak Bir Sistem Olarak Medya
zdemir(1998: 11-35)e gre, medya, dier bir ifade ile kitle iletiim aralar,
yazl, sesli, ya da grsel eserlerin datmn, yaymn ya da iletimini salayan her
trl teknik veya her trl mesajn az veya ok, geni ya da ayrk bir topluluk
iinde yaylmasn salayan yntemlerin tmdr. Macflarne (1993) doas gerei
kapitalizmin, her eyi metaya dntrdn, yani bakasna devredilebilir, pazarda
ilem grebilir hale getirdiini savunmaktadr. Bu anlamda medya paylama hizmet
eden en nemli vasta olarak grlmektedir. Szlkte ise medya, mesaj tayan arac
ortam, iletiim kurma ara ve ortamlar, kitle haberleme ortamlar ve vastalar
eklinde tarif edilmektedir (TDK,1998: 1524).
Medya gnmzde toplumsal yaam belirleyen en nemli merkezlerden
biridir. Kanc g olduu eitli tartmalara konu olsa da sosyal yaamn en
nemli aktrlerinden biri olduu ve modern dnyada pek ok insann sosyal yaama
medya araclyla katld bilinmektedir. Yaamsal srelere, araclyla
katldmz medya, dnyann pek ok lkesinde znde ticari ya da siyasi bir
oluumdur. Yani kitleler zerinden ya siyasi bir ynlendirme ya da para kazanmay
hedeflerler ve doal olarak da yaplanmalarnda kamu yarar gibi ilkeleri ou zaman
ncelikli bir ama olarak grmeyebilmektedirler. Pek ok medya kuruluu iin para
88
kazanmak ya da g elde etmek birincil hedeftir ve ou zaman medya

kurulular bu hedeflere ulama adna yazl olan ya da olmayan etik kurallar ihlal
edebilmektedirler. Bu da medya araclyla kurgulanan dnya ile gerek dnya
arasndaki ilikinin sorgulanmasn kanlmaz klmaktadr (RTK, 2006: 35). Tm
tartmalarna ramen medya, gnmzde en nemli bilgi ve mesaj paylam sistemi
olarak iletiim biliminde nemli bir yer tutmaktadr. Her ne kadar medya kurulular
ticari hedef ve g olarak kullanyor olsalar da bireylerin bilgilenmesi noktasnda
tketimi hzla artan bir kavram haline gelmitir.
Ak bir sistem olarak deerlendirilen iletiim srecinde, sistemdeki
entropinin azalmasn salayan enformasyon kayna olan medya iletileri alcya
ulatrmaktadr. Verici konumunda bulunan kitle iletiim aralar alcya ulama
noktasnda grlt ya da iletiimi bozan bir takm faktrlerle kar karyadr.
Matematiksel iletiim kuram ile aklanan bu durum sistemde oluan entropinin
artp azalmasnda nemli rol oynamaktadr.
Matematiksel iletiim kuram, iletiimi, iletinin vericiden alcya dorudan
aktarlmas olarak tanmlamaktadr ve bu aktarmann tamamlanmasnn kaynan
iletileri alcya kabul ettirmesi ve istedii ynde uygulatmas niteliine bal
olduunu belirtmektedir. Dolaysyla, enformasyon kuram makineden makineye
olan mesaj ak dnda ele alnp insan ilikisine uygulandnda, olduka baskc ve
maniple edici bir karaktere sahip olmaktadr. nsan iletiimine uygulanan bu modele
gre iletiim enformasyon yaymadr. letiim ilk szel modellerinden biri Laswell e
(1948) ait olan Matematiksel kuram unlar sorgulamaktadr: Kim, Neyi, Hangi
kanalla, Kime, Hangi etkiyle sylemektedir? Laswell in modeli kitle iletiiminde
birok genel uygulamaya olanak salamaktadr. Laswell birden fazla kanaln bir
iletinin taycs olabileceini ima etmektedir. Kim iletinin denetimiyle ilgili
soruyu gndeme getirmektedir. Neyi ierik analizinin konusudur. Kime ise alc
ve hedef kitle analizleriyle ilgilidir (Severin ve Tankard, 1994: 63).
nsan iletiimini mesaj doru-almaya indirgemektedir. Halbuki mesajlama,
e posta gnderme gibi teknolojik veri alverileri tam olarak iletiimin kendisini
ifade etmemektedir. letiim, insan ilikilerinin olabilmesinin zorunlu kouludur;
rgtl zaman ve yerde toplumsal yaam retim biimi ve ilikilerinin
89
gerekletirilmesini ve anlamlandrlmasn salamaktadr (Ank, 2009: 15). letiim

srecinde var olan geri besleme kavram her ne kadar sreci interaktif hale getirse de
kitle iletiiminde sre tek ynldr. nk merkezde gnderen vardr ve her ey
gnderenin istedii etki zerine ina edilmektedir. Alcnn istedii, gnderene
uyuyorsa, sorun yoktur, ama uymuyorsa, ama, gnderen ve alcnn amalar
arasnda denge kurmak deil, alcnn uymasn, adaptasyonunu, rzasn salamaktr
(Ank, 2009: 17).
Termodinamik bilim dalndan alnan entropi terimi, sistemlerin bozulma
eilimini ifade etmek iin kullanlmaktadr. Gerekten de her sistem, ideal yap ve
ileyi gsterecek bicimde tasarlanmtr. Ancak, btn sistemler, ilemeye balad
anda az ok bir bozulma surecine girmektedir. Bu, genel bir sistem yasasdr. Yaam
sreci, yava yava lmek olarak nitelendirilmektedir. nsann btn organlar (alt
sistemleri) doduu andan balayarak bozulmaya balamaktadr. rnein insan gz,
giderek grme bozukluklar, insan kula giderek duyma bozukluklar, insan midesi
giderek hazm bozukluklar gstermeye balamaktadr. Sz konusu bozulma
(entropi) eilimine kar, olumsuz entropi uygulanmaya allmaktadr. Baka
bir deyile, bozulan sistem dengesini yeniden kurmak iin gerekli nlemlerin
alnmas gerekmektedir. Deilse, bozulma (entropi) yasas gerei sistem, giderek
dengesini yitirmekte, karklk ve aksamalar artmakta, faaliyetler anlamn
yitirmekte ve sistem btnyle durmaktadr (Ank, 2009: 12).
Kapal sistemlerde, ok gl bir entropi eilimi vardr. Sisteme mdahale
zor olduu iin, belirli bir sure sonunda sistem btnyle durmaktadr. Oysa ack
sistemlerde, bozulan sistem dengesini ksmen de olsa yeniden kurarak, sistemin
yararl mrn uzatma olana vardr. rnein, giderek bozulan, az veya yanl
grmeye balayan insan gzne gz doktorlar olumsuz entropi uygulayarak gzlk,
lens ya da ameliyat gibi nlemlerle bozulmay geciktirmeye almaktadrlar (Jones,
1998: 18).
Entropi, sistem eklinde nitelenen btndeki bir eilimi ifade etmektedir. Bu
kavrama gre bir sistemde faaliyetlerin bozulmas, dengenin bozulmas, karklk ve
aksaklklarn ortaya kmas sonunda sistemin faaliyetlerinin durmas ynnde bir
eilim olabilmektedir. te Entropi bu eilimi ifade eden bir kavramdr. Dolaysyla,
90
zellii ve boyutu ne olursa olsun her sistemde Entropi mevcuttur. Dier bir ifadeyle,
sistemlerde karklk, dzensizlik, bozulma sonunda tamamen durma eilimi vardr.
Kapal sistemlerde entropi daha kuvvetlidir ve belirli bir sre sonunda sistemi
tamamen durduran en nemli unsurdur. Halbuki ak sistemlerde (biyolojik ve sosyal
sistemlerde)
entropi
kolaylkla
durdurulabilmektedir.
Yani
ak
sistemler
evrelerinden aldklar bilgi, enerji ve malzeme ile entropiyi durdurarak onun

etkilerini negatif duruma getirebilmektedirler. Bu nedenle de ak sistemlerin
dardan ald yardmla bnyesindeki karmaklk ve bozukluk eilimini yani
entropinin neticelerini ortadan kaldrmasna "negatif entropi" denmektedir (Ertrk,
2006: 35). letiim srecinde negatif entropi durumu medya aracl ile iletilen
iletilerin salad enformasyon ile salanmaktadr. Yani medya mesajlar ile
oluturulan gndemden kaynaklanan dzensizlik ve bilgi kargaas yine medya
mesajlar ile belli bir dzene sokulabilmektedir. Bu yapda g dengesi bir tarafa
kaydka, iletiimin doas uyma ve boyun sunmaya, dolaysyla gnderenin
egemenlii biimine dnmektedir.
Denis McQuail, bireylerin en temel hakk olan bilgi edinme zgrlnn
nnde engel oluturan tekellere kar, kk apl, yerellemi ve etkileimci
iletiim aralarnn halkn katlmn salamada daha etkili olacan savunmaktadr.
Bu tezin temel hareket noktas, kaynak konumundaki kitle iletiim aralarn deil,
okuyucu, izleyici, dinleyici olan hedef kitleyi n plana almaktr. Bu balamda tezin
nermelerini u ekilde sralanmaktadr:
(Mora.2008: http://www.dorduncukuvvetmedya.com/dkm/article.php?sid=7746)
1.Medyann var olu nedeni irketler ya da mteriler deil, halktr.
2.Medyann rgtlenmesine ve ieriinin belirlenmesine siyasi otorite etki
etmemelidir.
3.letiim, bu alanda alanlarn inisiyatifine terk edilemeyecek kadar nemlidir.
4. Gruplara, rgtlere ve yerel topluluklara kendi medyalarna sahip olma hakk
tannmaldr.
5. Yurttalar ve aznlk gruplar, medyaya erime ve gereksinim dorultusunda
bilgilendirilme ve hizmet edilme hakkna sahip olmaldrlar.
91
Bu noktada tek ynl srelerin sonun habercisi olduu sylenebilmektedir.

nsann yalanma sreci de, evrendeki entropinin art da byledir. Aslnda
evrendeki entropinin artna sebep olan birok tek ynl sre srekli
gzlemlenmektedir. Is, hep scaktan soua doru akmakta, hibir zaman souktan
scaa doru akmamaktadr. Scak bir ayn her zaman souduu gzlemlenmekte,
ama hibir zaman odadaki scaklk aya doru geriye akarak (sre tersinerek) ay
stmamaktadr. Bisikletin frenine basarak durmasna yol aan sre sy aa
karmakta,
ama hibir zaman
Gnein
stt
bisikletin
hareket
ettii
grlmemektedir. Parfmn kapa aksa koku odaya dalmakta, ama odann

iindeki dalm molekller tekrar bir ieyi doldurmamaktadr (Einstein, 2001: 44).
Ancak tek ynl olmayan srelerde yani geri dn alnan srelerde durum tam
tersidir. letiim srecinde vericiden alcya doru olan mesajlarn tamamnn, alc
nezdinde alglanma ve yorumlanmas sz konusudur. te bu da sistemin entropisini
azaltarak dzensizlie dzen getiren bir etken haline gelmektedir.
1.3.2. Medya eitleri
Medya bir ok iletiim aracn ieren olduka geni kapsaml bir kavramdr.
Bu terim radyo, televizyon gibi klasik grsel ve iitsel aralarn yan sra gazeteler,
bilimsel ya da magazin ierikli dergiler gibi yazl (kada-basl) klasik basn-yayn
aralarn da kapsamaktadr. Bununla da kalmayarak, yirminci yzyln sonlarna
doru insanln hizmetine sunulmu olan tm elektronik iletiim aralar (internet,
cep telefonlar vb.) da yine medya kavramnn kapsam iinde ele alnmaktadr
(nam, 2011: 9).
Gnmzde toplumsal ve teknolojik alanda hzl deiimler yaanmaktadr.
Sosyal ve teknolojik alanlarda yaanan bu hzl deiim, dorudan birey yaamna da
yansmaktadr. nsanlar aras etkileim srekli gelimekte ve daha karmak bir hal
almaktadr. Yalnzca kitle iletiimi alannda deil, bireysel ve bireyler aras iletiim
alannda da byk olanaklar insanln hizmetine sunulmu ve yenileri sunulmaya
devam etmektedir. Radyo, televizyon, telefon gibi klasik iletiim aralarnn yan
sra, tanabilir-grntl-telsiz telefonlar, internet ve elektronik posta gibi, daha
92
nceleri hayali bile heyecan uyandran birok ileri teknoloji rn iletiim arac,
gnlk hayatn sradan bir paras haline gelmitir (Bostanc, 2007: 20).
Medyann dnyada etkili olarak kullanlmas yazl basn ile balamtr. Daha
sonra 1930lardan 1950lere kadar radyonun etkili bir elektronik yayn arac olduu
grlmtr. zellikle bu dnemde radyo, siyasi iktidarlarn propaganda arac olarak
kullanlm, 1950lerden sonra televizyon, ok hzl bir biimde toplum hayat iinde
yerini almaya balamtr (Kocada, 1996: 5). Bugn ise artk televizyon ve internet,
her geen gn artan uygulama alanlar sayesinde arln iyiden iyiye hissettiren bir
mecra halini almaya balamtr. Bilgisayar teknolojilerinin yaygnlamas sonucu,
birim maliyetlerin de ok gerilemesi bu anlamda hzlandrc bir etki dourmutur.
Bugn medya sahip olduu aralarla bireylerin bilgi, kanaat, tutum, duygu ve
davranlar zerinde byk oranda bir etkileme gcne sahiptir. Yalnzca bireyler
deil, toplumsal gruplar, organizasyonlar, kurumlar, ksacas btn toplum, kltr
medyann gcnn etkileme alannn snrlar iindedir.
Gnmzde medya kavramyla ifade edilen aslnda 80li yllarla birlikte
btnleen, tekelleen ve benzer bir ekilde ileyen iletiim ortam ve aralardr.
Medyann hayatmza girmesiyle birlikte bireyler toplumsal yaam bu aralar
aracl ile alglamaya balamlar ve doal olarak bu araclarn gerekliine
baml hale gelmilerdir. Medya gnmzde toplumsal yaam belirleyen en nemli
merkezlerden biridir. Kanc g olduu eitli tartmalara konu olsa da sosyal
yaamn en nemli aktrlerinden biri olduu ve modern dnyada pek ok insann
yaam medya araclyla alglad bilinmektedir. letiim olanaklarnn oalmas
ile kiiler aras ilikilerin yerini medyalar aracl ile gerekleen iletiim
almaktadr. Bu da, toplumun medyalara olan ihtiyacnn artmas ve onlar hayatnn
merkezine almas sonucunu beraberinde getirmitir. nsanlar medyalar aracl ile
sosyallemekte, haberdar olmakta, eitilmekte ve elenmektedir. Neredeyse yaam
medyalar aracl ile yaamak gibi bir kanlmazla kar karyadr. zellikle
televizyon seyretmek dnyann pek ok yerinde en yaygn serbest zaman etkinliidir.
Gnde en azndan 3-4 saatini ekran karsnda geirmeyen insan says ok azdr, bu
konuda yaplm aratrmalar zellikle Trkiyenin bu konuda dnyada ba ektiini
gstermektedir (Bostanc, 2007: 25). Kitle iletiim aralar yani medya ile ifade
93
edilen kavram televizyon, radyo, gazete, dergi, Akhava ve en nemlisi internet gibi
mecralardan oluan bir ok bal iermektedir.
1.3.3. Medyann Toplum zerindeki Etkileri

Gelien teknoloji, kitle iletiim aralarnn daha etkin ve daha yaygn
kullanlmasnn yolunu amaktadr. Medya sahip olduu inandrma ve ulama
gcyle birlikte ok geni mecralarda toplumu etkileyebilme yetisine sahiptir.
Medyann bireyler ve bir btn olarak toplum zerinde yapabilecei etkiler
konusunda, birbirinden ok farkl, hatta kimi zaman birbirleriyle taban tabana zt
grler ileri srlmektedir (Gibson, 2001: 15). Medya, etkin bir propaganda arac
olarak rnein kitleleri belirli hedefler dorultusunda ynlendirebilecek bir gce
sahiptir. Ulusal kltrn gelimesinde ok nemli ilevler yerine getirebilecei gibi,
kresel kltrn yaylmasna ve dolaysyla ulusal kltrler zerinde olumsuz etki
etmesine araclk da yapmaktadr. Toplum ve kltr iin ok yararl hizmetler yapan
bir ara olarak kullanlabilen medya; art niyetli kii ya da gruplarn eline getiinde
ise toplumlar iin ldrc bir silaha dnebilmektedir. Medyann, durum
belirlemede ok etkin bir role ve gce sahip olmasnn temelinde bireylerin toplumda
ounluk
tarafndan
benimsenmeyen
tutumlar,
inanlar
ya
da
kanaatleri
benimsemekten kanarak yaltlma ya da dlanmaya maruz kalmamaya altklar

varsaym yatmaktadr (Emir, 2003: 70).
nsann kendisini iaretlerle, sembollerle ifade etmeye balad gnden bu
yana imaj (imge) yaratma abas hep vardr. Ancak ilkel dnemlerde imgeyi yaratan
ve kullanan arasnda dolayl bir iliki yok iken, toplumsal iblmnn gelimesiyle
birlikte retim ve tketim ilikisi aracsz gerekleemez hale gelince, bu dolayllk
imaj retimi ve kullanmnda da kendini gstermeye balamtr. Emir (2003: 74)e
gre, imaj bugn artk kendiliinden oluamamaktadr. Yazar, modern toplumun
geliimiyle birlikte, kitlesel imaj reticilerinin imaj ideolojik bir aygta
dntrdn ve toplumun nemli bir ynlendiricisi olduunu sylemektedir.
Medyann etkileri ise daha ok, medyann mlkiyetini ya da kontroln elinde
bulunduran kii ya da kesimlerin ihtiyalar, ilgileri, istek ve beklentileri
dorultusunda gereklemektedir. Arslan (2004-a)a gre medya, olaylar ve
94
gerekleri az ya da ok, kendi bak as dorultusunda arptmaktadr. Ona gre,

medya gerekleri istismar etmek, olaylar olduundan farkl gsterip arptmak
gcne, en azndan potansiyel olarak sahiptir.
Kitle iletiim aralar ile ilgili olarak gerekletirilen ierik analizleri ve
kanaat-tutum aratrmalar, televizyon programlarnn aile, eitim, i, ya ve
cinsiyet, doum ve lm gibi bir ok toplumsal gereklikler konusunda deforme
edici etkilerinin olduunu; programlarda sergilenen mesajlarn toplumdaki su
ileme eilimlerini tahrik edici ve iddet olaylarn arttrc dorultuda etki yaptn
ortaya koymutur (Arslan, 2004-a). Kiilik oluumu, bilgi ve bilin birikimine kadar
tm yaammz etkisi altna alan medya (televizyon, gazete, dergi, internet, sinema,
radyo vb.) gndelik hayatn nemli bir paras haline gelmitir. nsanlar artk
televizyon karsnda daha fazla zaman geirmeye balarken, toplumla olan
iletiimini asgari dzeyde tutmaya balamtr. Medyann yaratt fantastik dnyaya
insanlarn kendilerini kaptrmalar gerek ile sanal arasnda ayrm yapamaz hale
gelmelerine sebep olmutur. rnein, 1950-80 yllar arasnda sarn kadnlarn
medyada daha ok yer almaya balamasyla sarn kadnlarn daha seksi olduu
imgesi kullanlmtr. O dnemde gerekletirilen baka bir almada, kadnlarn
%84nn erkeklerin sarn kadnlar tercih ettiini dndkleri, ancak grme
yaplan erkeklerin sadece %35inin tercihlerinin sarnlardan yana olduu sonucuna
ulalmtr. Grlmektedir ki medya burada yanltc bir etki yaratm ve toplumda,
yle olmad halde, sarn kadnlarn daha gzde olduklar vurgulanmtr. Bu da, o
dnemde moda ve gzellik sektr (sa boyas, makyaj vb.) rnlerine olan suni bir
talep patlamasyla sonulanmtr (Corrao, 2005: 18).
te yandan gnmzde, kresellemenin basks, modernlemedeki arlklar
veya baarszlklar, byk ideolojilerin yklmas gibi eitli nedenlerle kolektif
kimlik araylarnn art, etnik ve dinsel nitelikli kkensel topluluklar ve cemaat
tipi rgtlenmeleri n plana karmaktadr. Bu srecin uzantsnda, gruplar aras
ilikiler ok daha atmal bir hale gelmektedir. Gerek atmalar teorisinin
ngrd zere, ortak bir proje yokluunda bu tr gruplar, birbirini tekiletirmeye
eilimli olacaktr. Bu eilimi telafi edecek ve bir bakma insan ilikilerinde entropiyi
dengeleyecek psiko-sosyal mekanizmalar, normatif ve hukuksal ereveler
95
bulunmadnda, sz konusu eilim, sadece bir yatknlk olmaktan karak eyleme

dnecektir (Arar ve Bilgin, 2010: 13). Toplumsallama srecinde bu tr
eilimlerin olmamas iin bireylere bir takm kltrel deerler ve yarglar
retilmekte ve benimsetilmektedir. Medyann bu konudaki rol yadsnamaz
derecede byktr. Kitle iletiim aralar aracl ile geni kitlelere ulaan bilgi ve
mesajlarn ortak olmas ve toplumsal rollere uygun olmas bu roln inasnda nemli
bir etkendir.
Farklklara kar olumsuz yaklamlar, tarih boyunca hemen her toplumda
grlmtr. Bu genellik, tekiletirmenin arasal niteliiyle ilgilidir. nk dlama
ve ayrmclk tepkileri, bedava olgular olmayp gruplarn karna hizmet etmektedir.
ki grubun ilikisinde iktidar veya gl konumda bulunan taraf, dlad grubu
kaynaklardan mahrum etme ve bunu merulatrma imknna kavumaktadr. stelik
her dlama, grup ii sosyal ba da pekitirmektedir (Arar ve Bilgin, 2010: 16).
Toplumsal dzenin olmas ve medya mesajlarnn dengeli dalm asndan gruplar
aras farkllklarn yaratlmas arttr. Tekdze fikir ve ideolojilere sahip olan
toplumlarn var olmas sz konusu deildir. Bu sebeple medya aracl ile
oluturulan gndem tek olsa da gndemin ieriine verilen tepkiler ve oluan yarglar
birbirinden farkl olarak dzensizliin dzenini oluturmaktadr.
Dlananlar, kt, tehlikeli veya riskli olduuna gre, her dlama aidiyet
grubunun arnd hissine ve yelerinin gvenlik duygusuna hizmet etmektedir.
Nitekim gnmzde de pek ok lkede, zellikle seimler arifesinde ortak dmanlar
yaratarak, sosyal ban tesisi yoluna gidilmekte; bir i grup, yani biz oluturmak
iin biz in negatif garantisi gibi ilev grecek bir d grup, yani onlar
kurgulanmaktadr; heterofobi beslenmektedir. Bu, muhayyel bir kart inas, ksaca
tekinin icaddr (Arar ve Bilgin, 2010: 13). tekinin icad ile oluturulan sistemde
her ne kadar kargaa ve dzensizlik var gibi gzkse de esasnda enformasyon
okluu ile sistem bir dzen ierisine girmektedir.
Dier gelimi ya da gelimekte olan toplumlarda olduu gibi ada Trk
medyas da, lkemizde yaayan bireylerin bilgi, duygu, dnce, inan, tutum ve
davranlarn etkileyebilecek ok byk bir gce sahiptir. Yalnzca bireylerin deil,
ayn zamanda toplumsal gruplarn, toplumsal kurumlarn ve kurulularn, ksacas
96
toplumumuzun tamamnn ve kltrmzn, medyann ekillendirici ve belirleyici

etkisinden kaabilmesi pek de mmkn deildir (Arslan, 2005: 25).
Barak (2005) da benzer gre sahiptir ve insann, yaradlndan gelen
deerleri zerine kitle iletiim aralarnn nemli etkilerde bulunabileceini
belirtmekte ve ylban dini bayramlardan daha byk bir cokuyla kutlayan kltr
ile kebabn bin eidini bilen bir toplumun Amerikan hamburgerine ynelmesini bu
etkilerin sonucu olarak grdn ifade etmektedir. Bu durum da kitle iletiim
aralar yani medyann toplumun kltrel yapsnda meydana gelen deiim ve
dnmlerin nemli bir gstergesidir.
zellikle genlerin kiilik zelliklerinin geliimi zerinde medya ok daha
etkin rol stlenmektedir. Grerek renen ve rendiini olduu gibi doru kabul
eden genler iin cinsel rollerinin geliiminde, davranlarnn ekillenmesinde ve
sosyalleme dzeylerinde medyann etkisi ok fazladr, reklamlarda sunulan tketim
ve yaam tarz konusundaki klielerin olduka ynlendirici bir etkiye sahip olduklar
sylenebilir (Arslan, 2004-b: 15). Sonuta, iletiim aralarnn glgesinde yeni bir
alglama ve anlamlandrma sreci yaayan insan, retim-tketim biimlerinden
elenceye kadar tm aktivitelerini ayr bir dnyada ekillendirmeye ve gerekle sanal
arasnda gidip gelen bu dnyada, beeri ilikilerden ok edindikleri izlenimler sonucu
evreyi alglamaya balamaktadr.
Medya, toplumdaki g odaklarna ve merkezi kurumlara malzeme ihtiyac
dolaysyla bamldr. te yandan bu gruplar da, kendi grlerini halka iletebilmek
ve eilim yaratabilmek iin medyaya bamldr. Bamllk nedenleri Grant
tarafndan ayrntl bir ekilde u balklar altnda incelenmitir (Arslan, 2004-b):
1.Grnrlk (Arz Endam Edebilmek) : Birok kii kurum ve grup iin halkn
karsna kmak, halka grnmek, eski tabirle arz endam edebilmek hayati nem
tar. Bunlar varlklarn ancak geni halk kitlelerine duyurabildikleri lde etkili
olabilirler; kendilerine taraftar toplayp varlklarn srdrebilirler. Bunu yapabilmek
iinde medyaya muhtatrlar. Medya, bylesi kii kurum ve gruplara, ok geni
dinleyici ve izleyici kitlelerine en etkili ve en kestirme yoldan ulaabilme
olanaklarn sunar. Bu olanaklar zellikle politikaclar, siyasi partiler ve bask
gruplar asndan ok byk bir nem tar.
97
2.Bilgilendirme (stihbarat): Medya evresi asndan ayn zamanda ok nemli bir

bilgi ve haber kayna olma konumuna da sahiptir. Bu durum, zellikle de bask
gruplar iin ok byk bir nem tar. ster grsel, ister iitsel, isterse yazl olsun
btn aralar ile medya bylesi kii, grup ve kurulular iin zengin bir bilgi
hazinesidir. Onlar ilgi ve ihtiyalarna cevap verecek, ilerine yarayacak hikaye,
gr, mektup, fotoraf, haber gibi bir ok veriye bu kaynaktan ulaabilirler.
3.Kamuoyu-Ortam Oluturma: Bask gruplar, toplumda kendi grlerine uygun
atmosfer oluturmak, toplumsal ortam kendi grlerine paralel dorultuda
deitirebilmek iin medyaya ihtiya duyarlar. Bylesi kii ya da gruplar iin, bu
trden toplumsal atmosfer ve kamuoyu gznde olumlu izlenim oluturmak,
poplerliklerini arttrmak, halkn sempatisini kazanmak byk bir gereksinimdir.
Oluturabildikleri kamuoyu gc sayesinde, ya da arkalarna kamuoyunun desteini
alabildikleri lde varlklarn srdrebilirler.
4.Tepki-Kr Verebilme: Sz konusu kii, grup ya da kurumlar baz durumlarda,
rnein kendileri ile ilgili veya kendi ilgi ve faaliyet alanlarna giren konularda bir
haber ya da bilgi yaynlandnda, acilen tepki vermek gibi bir zorunlulukla kar
karya kalabilirler. Bylesi durumlarda, medya ile iyi ilikilere sahip bulunmak
onlar iin paha biilmez bir deer tar.
5.Etkileme: Medya, ayn zamanda karar verme sreci zerinde olduka nemli bir
etkileme gcne sahiptir. Karar vericiler ve hkmet zerinde bask oluturma ve
onlar etkileme gc sayesinde, alnan kararlar zerinde dolayl ya da dorudan
nemli roller oynar.
6.erik: eitli gruplar lobi faaliyetleri ile medya zerinde dorudan bir bask
oluturarak, medya iletilerinin ieriini etkilemeye alabilirler. Medya araclyla
tantm ve propaganda yapabilmek, bu tr grup ya da kurumlar iin, hedefledikleri
amalara ulaabilmelerinde ok byk nem tar. Toplumsal ve siyasi eylemlerinde
ulaacaklar baar, byk lde bu tr abalarndaki baarlarna baldr.
1.3.4. Medyadaki Gndem Kaosu ve Entropi
Medya araclyla vericiden alcya gnderilen mesajlarda bozulma en ok
olas, yani en sk rastlanan olgudur. Buna karlk mesajlarn, deerini yitirmeden
98
alcya ulamas en dk olasla sahiptir. Evrenin dzenliyi bozmaya ynelik

entropik eilimi iletiim srecinde de geerlidir. Shannon, iletilen mesajlarda,
zamanla artan bu bozulmay entropinin bir eidi (grlt) olarak nermektedir.
Grlt olmayan bir iletiim sisteminde kaynaktaki entropi ve iletiim sreci
sonunda alcdaki entropi ayndr. Yani istenilen mesajlar, hi bir kesintiye ve
bozulmaya uramadan hedefe varmtr (TBTAK, 2000: 56). Ancak tersi durumda
bu mmkn olmamaktadr. Bu balamda medya aracl ile iletilen mesajlarn
oluturduu gndem kaosu ile entropi yasas ilikilendirilmitir.
1.3.4.1. Kaos Kavram

Son 20-30 ylda pozitif bilim alannda indirgemeci zmlemelerin terk
edilmesi ve karmak yaplara odaklana paralel olarak, entelektel sylemlerde,
sosyal bilimler alannda ve eitli pratiklerde kaos ve karmaklk almalar arlk
kazanmaya balamtr (http://www.ykykultur.com.tr/dergi/?makale=1041&id=171).
Dzenli dzensizliin bir lt olan entropi kavramnn sosyal bilimler alannda
ska kullanlmaya balamas da bunda nemli bir etken olarak gze arpmaktadr.
Yaadmz yzylda doa bilimlerinde nedensellik sorgulanmakta, belirsizlik,
rastlantsallk,
olaslk
kavramlar
yeniden
gzden
geirilmekte;
kuantum
mekaniinin, grecelik kuramnn, matematiin felsefi temelleri ar sorunlar

tamaktadr. Kltrn her alannda, doa bilimlerinde, sosyal bilimlerde, mutlak,
kesin, sarslmaz kuramlarn, yaklamlarn olamayaca inanc khaos kavramna
olan ilgiyi artrmaktadr (nam, 2011: 22).
Kaos; rasgele gzken olaylarn iinde var olan ve bu olaylarn temelini
oluturan birbirine ballktan sz etmektedir. Kaos bilimi gizli biim dzenleri, ince
farklar, nesnelerin 'duyarll' ve tahmin edilemeyenin yeniye nasl yol atna dair
'kurallar' zerine odaklanmaktadr. Kaos, basit olarak dzenin olmay veya sistemin
dejenerasyonu olmayp, aksine yeni ve kompleks (karmak) dzene ynelik yaratc
bir safha olarak grlmektedir. Gerek hayatta olduu gibi bilimde de, bir takm
zincirleme olaylarda kk deiiklikleri byk sorunlar haline getiren bir kriz
noktas bulunduu bilinmekte ve kaos ise bu noktalarn her yerde olduu anlamna
gelmektedir (Gibson, 2001: 51). Kaos ve karmaklkla ilgili baz kavramlar u
99
ekildedir (Prigogine, 1989: 65);

a ) Butterfly Effect (Edward Lorenz)
Lorenz'in bilgisayar simlasyonlar araclyla global hava tahmini ile ilgili
almalarnda ortaya kmtr. Bu kavram dorusal olmama ile alakaldr. Kk ve
nemli bir deiiklik, sistemin yapsn deitirebilmekte yahut byk olaylara yol
aabilmektedir.
b ) Edge of Chaos/Phase Shift (Mitchell Waldrop) (Kaosun eii/faz geii)
Sistemin denge durumunun hassas bir yapda, yani tersyz olmaya yakn
olmas ve evrimsel deiimin neminin vurgulanmas halidir. Dzen ve kaosun
snrdr. Aslnda bu snrda bir ahenk ortaya kmaktadr. rnein; insanlar
keklikleri avlayarak yok olmasna veya saylarnn iyice azalmalarna neden
olmaktadrlar. Keklik, tarma zarar veren sneleri yiyerek oalmasna ve zarar
verici bir seviyeye gelmesini engellemektedir. Bu durumda sne hzla oalmakta ve
tarma zarar vermektedir. Bunu nlemek iin tarmsal ilalar kullanlmakta ve
snenin zarar azaltlrken ayn zamanda tarlalardaki ylanlarn yok olmasna neden
olmaktadr. Ylanlar tarla farelerini avlayarak tarlalara zarar vermesini nlemekte,
fakat saylarnn azalmas tarla farelerinin oalmasna yol amaktadr. Sonuta
tarmsal retim olumsuz etkilenerek verim dmektedir.
c ) Entropi Yasas (Dzensizlik) (lya Prigogine)
Dengesiz artlar altnda entropinin dzeni, organizasyonu ve dolaysyla
yaam azaltmayacan bilakis reteceini gstermekle geleneksel termodinamik
grlerin ne derece yetersiz olduunu ortaya koymulardr. Belirli sistemler
kerken, dierleri ayn zamanda daha uyumlu bir ekilde evrimleip gelimektedir.
Dzen entropiye ramen deil, bilakis entropi nedeniyle ortaya kmaktadr (Rfkn
ve Howard, 2003: 79).
d) Karmaklk ve uyum Salayan Sistemler (Complex Adaptive Systems)
Ak ve dorusal olmayan evrimci sistemler olup, yeni bilgiyi analiz etme ve
deerlendirebilme yetisine sahiptirler. Dnyann byk bir ounluu karmak ve
100
uyum salayan sistemlerden meydana gelmektedir. Sosyal dnya (insanlar, politika,

ticaret gibi) ok sayda isel balant noktalarnn olduu en byk ve en geni
karmak ve uyum salayan sistemdir. Kltr bunlar ierisinde en nemli olandr.
Bu tr sistemler dzen ve kaos arasnda snrda (the edge of chaos) yer alan
sistemlerdir ve deiimlere kendi kendilerine uymaktadrlar. Dolaysyla karmak
uyum salayan sistemlerdir. Uyum, renme ve tepkiler sistemdeki her bir hiyerarik
kademede ortaya kmaktadr. Bazen bir kademedeki uyum, kk dalgalanmalarla,
btn kademelerde uyum salama srecini balatmakta; bir eit isel kelebek etkisi
oluturmaktadrlar. Karmak uyumlu sistemler, bu isel dorusal olmayan
dinamikler yoluyla yaamlarn srdrmek iin kendilerini srekli yeniden
yaratmaktadrlar.
e ) Path dependance (dependant) / Mode-locking/ Lock-in effect (Mitchell Waldrop)
Tarihsel srete yaplan bir yanln daha sonralar yeni bir yapnn balang
koullarn oluturabilmesidir. Tarihsel olaylarn neminden ortaya kan bir
kavramdr. Burada tarihsel olaylarn nemi gz ard edildii iin bugn doru olan
yarn yanl olabilmektedir. Bunu teknoloji ile ilikilendirdiimizde teknolojik
kilitlenme dediimiz dk teknolojilerin daha fazla ekonominin iinde kullanlmas
olarak karmza kmaktadr. rnein, gemite benzin en az gelecek vaat eden
enerji kayna olarak grlmekteydi. Buhar ok daha iyi ve gvenilirdi. Benzin
pahal, patlayc, grltl ve yakt verimlilii azd. Olay baka trl gelise
teknolojik kilitlenme benzin ynnde olmasa belki bugn buharl motorlar
otomobilde kullanlyor olabilirdi.
Kaos Teorisi ya da Kelebek Etkisi diye bilinen teori, en basit hliyle u
iddiay tamaktadr: "in de kanat rpan bir kelebek ABD de bir frtnaya neden
olabilmektedir".
Bu
teorinin
temel
nermeleri
ekildedir
(http://tr.wikipedia.org/wiki/Kaos_kuram%C4%B1);
*Dzen dzensizlii yaratr.
*Dzenin anlayamadmz hali(kaos) varsa ki -illa ki olmaldr- bundan
dolay dzensiz diyemeyiz. Yani dzenin dna kmak imknszdr.
*Dzensizliin iinde de bir dzen vardr.
101
*Dzen dzensizlikten doar.

*Yeni dzende uzlama ve ballk deiimin ardndan ok ksa sreli olarak
kendini gsterir.
*Ulalan yeni dzen, kendiliinden rgtlenen bir sre vastasyla
kestirilemez bir yne doru geliir.
Kaosun yapsnda var olan yaratclk aslnda hayat yaamann daha fazlasn
gerektirdiini ileri srmektedir. Kiisel olarak bir duyum ihtiyacn ne karmakta
ve hassas nanslara ve dzensiz dzenlere dikkat etmek gerektiini belirtmektedir
(Gleick, 1995: 12). Var olan bu yaratclk ise bireyler tarafndan edinilen bilgi ve
enformasyon okluu ile gelitirilmektedir. Enformasyon; nesne, olay ve/ya kiilerle
ilgili veri ve gereklerin isleme tabi tutulmu bir formudur. Enformasyon, alc
durumunda olan kiinin sz konusu sistem veya sre hakkndaki bilgisini artrmakta
ve iinde bulunduu belirsizlii azaltmaktadr. Otobs duranda yamur altnda
bekleyenlerden birinin "yamur yayor" eklindeki iletisinin, ayn yamurun altnda
bekleyen dier insanlar iin hibir enformasyon deeri yoktur. letiim srecinde,
enformasyon mesajlar aracl ile iletilmektedir. Mesajlar resim, szck, nota vb
olabilmektedir. Dr. Claude SHANNON un 1948'de hazrlad "The Mathematical
Theory of Communication" adl kitabnda anlatlan iletiim teorisi, entropi ve
enformasyon
kavramlar
arasnda
kurulan
niceliksel
(quantitative)
ilikiye
dayandrlmaktadr (TBTAK, 2000: 42).

Olup biten hemen her ey, eninde sonunda -mutlak ya da mmkn- bir
znenin eseridir ve znenin serveni zorunlu olarak, bilimin serveni ile
rtmektedir. Olup biten her eyden sorumlu bir zne bulunmaktadr ve onlarn
bazlar bir yandan kaosu, karkl, karmaay krklerken; te yandan dier
bazlar da dzeni, istikrar, uyumu, huzuru, skneti tesis etmek iin abalamaktadr.
Kaos, u veya bu biimde tasavvur edilen bir zne tarafndan belirli bir sisteme,
dzenlilie, istikrara ve ilerlie kavuturulmaktadr (Ank, 2009: 6).
Toplumsal iletiimin k noktas, insanlar aras, yani gnderici ile alc
arasndaki ilikiyi anlamlandrmaktadr (Guiraud, 2005: 103). letiim srelerinde
yaanan hzl teknolojik deiim ve gelimeler ile internetin yaratt dijital dnya
toplumsal iletiimi dorudan etkilemektedir. Bireylerin alkanlklar, yaam tarzlar,
102
dnme biimleri gibi temel sosyal zelliklerinde de deiikliklere yol aan bu

durum esasnda dzenli bir dzensizlii de beraberinde getirmektedir. Tek dze
enformasyondan ziyade ok ynl bilgi ve mesaja daha kolay ulaarak ok ynl
dnme ve yorumlama kabiliyeti gelitiren bireyler arasnda paylamda son derece
hzl olmaktadr. Hal byle olunca da bilgi fazlal nedeniyle bir dzen ierisinde
dzensiz bir enformasyon ortaya kmaktadr. te medya aracl ile oluan kaos,
toplumsal iletiim srecindeki dzenle belli bir dzene kavuarak ynetilmektedir.
amzda bilimsel ve teknolojik gelimeler sonucu zellikle grsel iletiim
aralarnn eitlilii ile beynimiz srekli grntler karmaasyla kar karya
kalmaktadr. Bu iletiim kolayl grsel imgelerle dolu bir kaostan baka bir ey
deildir. Yeni formlar, semboller, izgiler ve bunlara bal olarak dilde artan szck
eitlilii kaosu daha da artrmaktadr. Ik deerlerinin belirginletii grntleri
alglayan gzmz bu kaos iinde kendi kendine gre ayklamalar yaparak algda
seicilii yaratmaktadr. Algda seicilik alglanmak istenen objeye ynelimi
salayarak kaosun nlenebilmesi adna bir frsat oluturmaktadr (nam, 2011:20).
Bylece mesaja maruz kalan bireyler, kalabaln ve kaosun iinden ilgisini eken
mesaj ayrt ederek yorumlama kabiliyetine sahip olmaktadr.
1.3.4.2. letiimde Kaostan Dzene

Bir sigara dumannn havada yapt ekiller tamamen dzensiz ve bamsz
rastlantlarn rn olarak grlebilmektedir. Ancak bir teorik fiziki dumann bu
dinamiinin aslnda ortamdaki birok parametre ve etken ile belirlendii
grndedir. Bu girdiler o kadar oktur ve o kadar deikendir ki incelemek ve net
bir kanya varmak imknszdr. Parametrelerin bu denli deiken olmas aslnda o
parametrelerin de bir kt olmasndan kaynaklanmaktadr. Dumann hareketine
neden olan hafif bir hava akm aslnda odann baka yerindeki bir scaklk
deiiklii ve basn farknn neden olduu bir harekettir. Ayrca dumann
dinamiini etkileyen girdiler birbirlerine bal olabilirler ki bu durumu tam anlamyla
iinden klmaz hle sokmaktadr. te bu noktada karmza dzen ve kaosun
aslnda birbirine ne kadar sk skya sarlm olduu ortaya kmaktadr
(http://tr.wikipedia.org/wiki/Kaos_kuram%C4%B1). Sigara dumann havada yapt
103
ekillerin dzensiz olmasna benzer ekilde kitle iletiim aralar tarafndan yaylan
mesajlar da dzensiz ve danktr. Oluturulan ana gndem ve dier tm bilgi ve
mesajlar birbirinden bamsz ve rastlantsal olarak grlebilmektedir. Ancak sigara
duman rneinde olduu gibi mesajlarn alclar nezdinde bir deerlendirme ve
yorumlama dzeni sz konusudur. nk mesaja maruz kalan bireyler belirli bir
alglama ve algladklarnda seici davranma kabiliyetine sahiptir.
Bireylerin toplumsal yaamn salkl bir ekilde yrtmesinde nemli bir
ara olan iletiim, insanlar arasnda birbirlerini etkileme ve birbirlerinden etkilenme
sreci olduundan, insana dair her konum, yaplan her hareket, gsterilen her tavr
bir iletiim deerine ve malzemesine sahiptir. letiim srecinde belirlenen hedef
zerinde belirli bir etki yaratmak temel ilevken ulamak istenen asl sonu, hedef
kitlede
kaynan
amacna
hizmet
edecek
bir
etki
yaratmas
olarak
zetlenebilmektedir. Sosyologlar kitlelere bir eyi yaptrmak iin yeryznde

etkili yol bulunduundan sz etmektedir: zor kullanma, para ile satn alma,
inandrmak. Halkn bir yenilie, bir sosyal deiime uymasnda, almasnda iletiim
sanatnn kulland nc yoldur: nandrma. Alglama ynetimi bu inandrmay
kiilerin bilinlerine ve psikolojilerine seslenerek gerekletirmektedir. (Trk, 2010:
2). Trk Dil Kurumu szlnde alg, bir eye dikkati ynelterek o eyin bilincine
varma, idrak olarak tanmlamaktadr. Alg, en genel anlamyla, duyu organlar
araclyla alnan uyarclarn (duyusal bilgilerin) tutarl, anlaml bir btnlk
oluturacak biimde rgtlenmesi, zmlemesi, yorumu ve birleimiyle ilikili
srelerin tmdr. Alg sreci organizmann bir baarsdr; alg, alglaycnn etkin
problem zme ilemi olmakszn var olamamaktadr. Alglarmzn anlam vardr ve
bu
anlam
hem
gemi
deneyimlerden,
hem
de
imdiki
amalardan
kaynaklanmaktadr. Algy ynetmek iletiimi ynetmektir. letiim, alglamay

ynetmek, davran biimleri oluturmak ve i hedeflerine ulamak iin bir aratr.
Alglama d dnyadan duyu oranlarmz yoluyla aldmz duygusal bilginin beyin
tarafndan seilip rgtlenerek yorumlanmas srecidir. Bu srete bireyler ok farkl
ekillerde hareket etmektedirler (Demiray, 2010: 22).
Psikologlar algy eski gre gre daha incelikli bir sre olarak
grmektedirler. Bir tanma gre insanlarn duyumsal uyarlar setikleri,
104
rgtledikleri, yorumladklar ve dnyann anlaml ve uyumlu grntsne

dntrdkleri karmak bir sretir. Bu tanm alglama srecinde insana aktif rol
yklemektedir. Alglama iini yapan kii alglanan objenin yapt gibi alglama
eylemine bir eyler getirmektedir. Yani alglama gemi deneyimler zerine
temellendirilmi varsaymlar, kltrel beklentiler, gdler, ruhsal durum ve tutumlar
ieren birtakm psikolojik faktrlerden etkilenmektedir (Severin ve Tankard, 1994:
95 ). letiim srecinde birey eitli davranlar ortaya koymaktadr. Bu davranlarn
biimlenmesinde gerek bireyin iinden gelen, gerekse d evre yoluyla birey
zerinde birok farkl unsur etkili olmaktadr. Bu noktada psikolojide var olan birok
kuram ve uygulamann iletiim srecini etkilediini sylemek mmkndr. Bireyin
iletiim srecinde ortaya koyduu davranlarn ekillenmesinde bellek, alglama
hatrlama, bireyin sahip olduu semalar, bireyin duygular, gdleri, dtan gelen
uyarclar, pekitirmeler gibi durum ve sreler etkili olmaktadr (Demiray, 2010:
22).
letiim srecindeki alc ihtiyalarna, deneyimlerine, alt yapsna ve dier
kiilik zelliklerine gre seici bir biimde grmekte ve iitmektedir. Dolaysyla
kendine gelen mesaja bu zelliklerine gre bir anlam vermektedir. Ayrca alc kod
zme ileminde, ilgi ve beklentilerini iletiime yanstmaktadr. Algsal hatalardan
olan basmakalp yarg, yaygnlatrma eilimi gibi zelliklere sahip kiiler, bazen
gndericiden gelen mesajlar ya alglamayacaklar ya da gndericinin kastettiinden
farkl bir ekilde yorumlayacaklardr (zen, 2003: 25).
Dardan gelen uyarclar be duyu organmz tarafndan alnmakta ve bu
duyumlar duyusal kayt ad verilen bilisel bir sreci balatmaktadrlar. Duyusal
kaytta alg sreleri nemlidir. Alglama srecinin ise baz zellikleri vardr
(Demiray, 2010: 25):
Algda yaknlk : Birbirine yakn uyarclar birlikte alglanmaktadr.
Algda benzerlik : Birbirine benzer olan uyarclar birlikte alglanmaktadr.
Algda sreklilik : Kesintiler btnletirilmektedir.
Algda tamamlama : Eksik olan blmler algda tamamlanmaktadr.
Algda seicilik : htiyaca ynelik olan uyarc nce alglanmaktadr.
105
Seici alg, evre uyaranlardan bazlarnn ihmal edilmesi ve seilen

bazlarnn zerine odaklanlmas anlamn tamaktadr. Algda seicilik, insann alg
srecinde etkili olduu kabul edilmi psikolojik bir kavramdr. evrede bulunan
uyarclardan, olaylardan ya da nesnelerden bir ya da birkana dikkati yneltmektir.
Kiinin daha nce yaad deneyimlerin, nyarglarn, ryalarn ve benzer her trl
duygulanmn o an ki alglama dzeyinde etkili olduunu ifade etmektedir. Algda
seicilii etkileyen d etmenler; uyarcnn iddeti, ar ztlk, hareketlilik,
sreklilik, tekrar, allmn dndaki uyarclar ve tanklktr. etmenler ise;
beklenti,
ilgi,
gereksinim
ve
inan
eklindedir
(http://tr.wikipedia.org/wiki
/Alg%C4%B1da_se%C3%A7icilik). Alglamadaki seicilik (selective perception)

olarak adlandrlan sre baz mesajlarn veya mesajn bir ksmnn bilerek veya
bilmeyerek alglanmamas ile ilgilidir. rnein kiiler belirli ntiplere (stereotype)
ve nyarglara sahip iseler, belirli kaynaklardan (gndericilerden) gelecek olan
mesajlar ya hi alglamayacaklar veya gndericinin kastettiinden farkl bir ekilde
alglayacaklardr. Bu durum ayn zamanda kiilerin duymak istedikleri eyleri
duyacaklar ile de ilgilidir.
Seici alg iletiimin her trnde rol oynamaktadr. Seici alg farkl
insanlarn ayn iletiye ok farkl ekillerde tepki gsterebileceklerini ifade
etmektedir. Hibir iletiimci bir iletinin btn alclar tarafndan istenen anlama sahip
olacan varsaymamaktadr. Hatta ileti alclarn tm iin ayn anlam
tamamaktadr. Bu durum kitle iletiim modellerini karmak hale getirmektedir.
phesiz kitle iletiimi baz modellerde ngrld gibi okla hedefi vurma olay
deildir. leti hedefe ulasa dahi alcnn yorumu sz konusu olduundan amacna
ulamada baarsz olabilmektedir (Severin ve Tankard, 1994: 94 ). Alglama, en
genel anlamyla, bireylerin i ve d dnyalarndan haberdar olmalardr. Alglama,
bireylerin evrelerindeki bilgileri semesi, kavramas, dzenlemesi ve yorumlamas
srecidir. Bu tanmlara dayanarak, alglama srecinin duyumsama, seim,
organizasyon
ve
yorumlama
olarak
drt
aamadan
olutuunu
sylemek
mmkndr. Sz konusu yoruma gre de, bir tepki oluabilmektedir. Alglama

srecini etkileyen faktrleri balk altnda inceleyebiliriz. Bunlar:
106
-Alglayan bireyin kiilii, kiisel zellikleri, gemi yllarda elde ettii tecrbeleri,
-Alglanan nesnenin -ki bu nesne, kii, eya olay, canl ve cansz tm varlklar
olabilir zellikleri,
-Alglama ortam, alglama srecinin gerekletii fiziksel, sosyal ve rgtsel evre
koullar.
Bireyin birok uyarcda sadece nemli olan ile ilgilenmesi srecidir.
Alglamada seicilik, bireylerin baz eylere dikkat edip dierlerine nem vermemesi
veya onlardan kanmas srecidir. Alglamada seicilii etkileyen birok faktr
vardr. Bunlar i ve d faktrler olmak zere iki grup altnda toplanabilir.
Alglamada seicilii etkileyen d faktrler, uyarclarn (nesnelerin) zellikleridir.
Seicilii etkileyen d faktrler; byklk, younluk, ztlk, hareket, tekrar,
yeniliktir. Seicilii etkileyen i faktrler ise, renme, motivasyon ve kiiliktir. Bu
faktrler, dikkat edilirse alglayann zellikleridir (MEGEP, 2007: 33).
Kitle iletiimcisi, ounlukla iletinin kendisi tarafndan iletimi srasndaki
grlty mmkn olduunca azaltmaya almakta ve iletinin alm srasnda
grlt
olmasn
beklemektedir.
Bu
grlt
belirlilii
artrmak
yoluyla
dengelenmektedir. Belirsizlik ve belirlilik arasnda doru denge kurma sanatnn z

ngrlebilirlik ve kesin olma arasnda denge arayan iyi bir editrn yapt itir. Bu,
bir editrn izleyicinin isteklerini ve izleyiciyi neyin ilgilendirdiini nasl
tanmladnn, izleyicinin neye sahip olmas gerektii konusunda ne hissettiinin bir
fonksiyonu durumuna gelmektedir. Hi phesiz btn bunlar iletiimde kullanlacak
iletiim aracnn snrllklar iinde dnlmelidir. letim oranlar, kanal
kapasitesinden daha az olduunda, grlt iletinin daha iyi kodlanmas yoluyla
herhangi bir istenen seviyeye azaltlabilmektedir. Eer, bilginin iletim oran kanal
kapasitesini ayorsa grlt iletim orannn kapasiteyi ama miktarnn aasna
indirilememektedir. Birok iletiim durumunda bireyin bilgi ilem kapasitesi
snrlayc bir faktrdr. Eer kanala ar bir yklenme durumu varsa, hata nemli
lde artmaktadr. Birok iletiimci iin verilecek nemli karar, ileti aldndaki
en uygun belirlilik seviyesini bulmaktr (Severin ve Tankard, 1994: 71 ).
107
BLM II
YNTEM
alma kapsamnda planlanan iki aamal aratrma kapsamnda entropi
eilimi bilgi envanteri uygulama biim ve sonular ile medya ierik analizi
uygulama biimi ve sonular hakknda bilgi verilmitir.
2.1. Entropi Eilimi Bilgi Envanteri Aratrmasnn Modeli

Her eyin her eye baml olmas phesiz bir gerektir. Farknda olalm
veya olmayalm, her eyin her eye baml olduu bir evrende yaamaktayz. Hibir
canl veya cansz varlk kendi izole edilmi snrlar iinde deil, yerine gre yakn
ve uzak evresi ile iletiim ve alveri iinde yaamaktadr (Grsakal, 2007: 3). Bu
alverite kitle iletiim aralarnn yeri yadsnamaz ekilde nemlidir. Kitle
haberleme aralarnn bu derece yaygnlk kazand bir ortamda u veya bu azdan
kan szler ve deyimler mesafe nemli deil- ksa bir srede yzbinlerin,
milyonlarn ortak mal olmaktadr (lgener, 2006a: 215). Kitle iletiim sistemi gibi
aralar ve teknikler dnyas ileteniyle, alanyla ve o dnyaya maruz kalan
okuyucusuyla, dinleyicisi ve izleyicisiyle, sonuta insan unsurundan olumaktadr.
Bu balamda medyadan yaylan mesajlarn gndem oluturmas ve bireylerin bu
gndemleri tketmesi de kanlmazdr. Grsel ve iitsel olarak iletiim kurduumuz
iin her eitim ve kltr dzeyinden bireyin zerinde etkili olabilen kitle iletiim
arac, youn tketimi sebebiyle televizyondur. Hareket, heyecan, duygu dolu haber,
film, dizi film ve dier programlar, insanlarda fikir, gr, duygu deiiklii
yaratmakta ve yine kanlmaz olarak toplumu ynlendirmektedir.
almann bu aamasnda oluturulacak bir bilgi envanteri formu ile iletiim

srecinde dahil olan bireylerin medya mesajlarn tketme durumlar incelenecektir.
Oluturulan Bilgi envanteri formu, seilecek belirli bir rneklem zerinde
uygulanarak bir takm istatistiksel analizler yardm ile sistemin entropisi zerindeki
rol aratrlacaktr.
108
2.1.1. Entropi Eilimi Bilgi Envanteri in Evren ve rneklem

inde yaadmz sosyal ortamlarn genellikle belli normlar vardr. Bu
normlar, neyi ne zaman ve nasl yapacamz bize sylemektedir. Sosyal onay, bu
sosyal ortamlarn vazgeilmez bir gerekliliidir. Bireyler bunlara uyan tutum ve
davranlar sergiledii lde kabul grmekte, toplumun sosyal onayn alm
olmaktadr. Bu aamada, bilgi sahibi olma ve toplum gndemine hakim olma nemli
sreler olarak karmza kmaktadr. Baz dnrlere gre insan srekli bir
oluum halindedir; o hem her an evresinden etkilenmekte, duyularyla evresini
alglamakta, duygulanmakta, yorumlamakta ve anlamakta, hem de evresini kendi
eylem, tavr ve grleriyle etkilemektedir (Karaduman, 2010: 15). Bu balamda
medya aracl ile oluturulan gndemler bireylerin sosyal yaama katlmas
anlamnda nem tekil etmektedir. Daha nce de belirtildii zere iletiim sisteminde
entropinin azalmas sistemdeki enformasyon okluuna baldr ve bu durumun
salanmas anlamnda bireyler ile bireylere ulatrlan medya mesajlar nemli
parametrelerdir.
Hem medya mesajlarnn hem de bu mesajlara maruz kalan bireylerin nemli
parametreler olmas sebebiyle, almann uygulama ksm iki ynl olarak
kurgulanmtr. Hem medya mesajlar incelenmi hem de mesajlar alan bireyler
zerinde bir aratrma yaplmtr. Uygulamann birinci aamasnda belirlenen
rneklem zerinde bir bilgi envanteri uygulanm (19-23 Aralk 2011) ve ikinci
aama iin belirlenen srelerde (19-23 Aralk 2011) seilecek kitle iletiim aralar
ierisinden 3 adet televizyon kanal, belirli bir zaman aralnda izlenerek birbirleri
arasndaki ilikiler tespit edilmitir. Gndemin younluuna gre tespit edilen 3
farkl medya aracnn gndem yaklam belirlenerek birbirleri zerindeki
etkileimler incelenmitir. erik analizi ile belirlenen gndem tespitlerinin toplumsal
yansmalarn lmek adna da dier aama olan saha almas e zamanl olarak
yaplmtr. niversite rencileri zerinde yaplmas planlanan saha almas iin
bir Bilgi Envanteri ile incelenmi ve iki ynl bir uygulamal alma
gerekletirilmitir.
almann Gndem oluturma ve Sosyal entropi olmak zere 2 adet
deikeni vardr. Sosyal normlar, entropi ilikisi ve dzensizliin dzeni zerinde
109
durulmutur. Sosyal normlardaki dzenli gzken eyler arasndaki kargaa ve

bunlarn ynetilmesi gerektii vurgulanm ve almada gndem oluturma; baml
deiken, sosyal entropi bamsz deiken olarak deerlendirilmitir.
rneklem, belli kurallara gre, belli bir evrenden seilmi ve seildii evreni
temsil yeterlii kabul edilen kk kmedir. Aratrmalar ounlukla rneklem
kmeler zerinde yaplr ve elde edilen sonular ilgili evrenlere genellenmektedir
(Karasar, 2005: 110-111). rneklem evrenin bir paras olup hem aratrma hem de
istatistiksel bakmdan byk nem tamaktadr. rneklemin en nemli zellii
yansz ve temsili olmasdr (Kaptan, 1983: 135).
zerinde allan bir evrenden rneklem seme ilemine ise rnekleme
denilmektedir. Seilen rneklemden elde edilen bilgiler kullanlarak evren
konusunda doru bilgilere ulalmaya allmaktadr. rnekleme, insanlarn gnlk
hayatyla i iedir. nsanlar ou kez kararlarn rneklemeden faydalanarak
almaktadr. Bir gnn hava durumu, bir sonraki gn nasl giyinileceini ya da
emsiye alnp alnmayacan kararlatrmaya yardmc olmaktadr. Tencereden
alnan bir iki pirin tanesi, pilavn olup olmadnn; bir yudum ay, bir aydanlk
ayn nasl olduunun; bir blgede bulunan birka tarladaki budayn seyri, o
blgedeki budayn gelimesinin nasl olduunun bir gstergesidir (Arkan, 2004:
129-130). rnekleme, bir aratrmann konusunu oluturan evrenin btn
zelliklerini yanstan bir parasnn seilmesi ilemini belirtmektedir. rneklem,
seildii btnn kk bir rneidir. rneklemin seildii grubun tm ise evreni
oluturmaktadr. rneklem seilirken, rneklemin temsil yetenei tamasna ve
yeterli byklkte olmasna dikkat etmek gerekmektedir. rneklem seilerek yaplan
aratrmalar zaman ve maliyet ynnden ekonomik olduu gibi, ou zaman da
btn evrenin incelenmesiyle elde edilen sonular kadar geerli, salkl ve gvenilir
olabilmektedir (Gke, 1988: 77-78).
rnekleme yaplrken, ncelikle aratrmann amalar dorultusunda
sonularn
genellenmek
istendii
evrenin
snrlandrlp
alma
evreninin
tanmlanmas gerekmektedir. Aratrmalarn amalarna gre en uygun bir alma

evreni vardr (Karasar, 2005: 116). Bu almann uygulama ksm iin tespit edilen
110
rnekleme yntemi Basit tesadfi rneklemedir. Basit tesadfi rneklemede evreni

oluturan her elemann rnee girme ans eittir. Dolaysyla hesaplamalarda da her
elemana verilecek arlk ayndr (Arkan, 2004: 141). Bu yntemin kullanlabilmesi
iin ele alnan problemlerle ilgili bilgilerin evrene gre benzeik (homojen) olmas
gerekir. rnein, seyahat harcamalarnn aile btesindeki ortalama payn bulmak
iin basit tesadfi rnekleme yntemini kullanmak doru deildir. nk gelir,
meslek vb. zellikler ynnden farkl olan ailelerin seyahat harcamalarnn bteleri
iindeki paylar farkldr. Bu farklar ortalamay nemli lde etkileyeceinden, basit
tesadfi rnekleme ynteminin kullanlmas doru deildir (slamolu, 2003: 147).
rneklem alnmasnda rneklemin alnd evreni temsil etmesi nemlidir. Bu
durumda ne kadar, hangi byklkteki bir rneklemin evreni temsil edebilecei
sorunu
ortaya
kmaktadr.
Alnan
rneklemin
evreni
temsil
yeterlii
bulunmadnda rnekleme hatas olur (Bailey, 1987; akt. Balc, 2005: 91). Yeterli
bir rneklem, gvenilir sonular salayacak kadar eleman kapsayan rneklemdir
(Young, 1968: 324). Bir aratrmac, rneklemin alnaca evreni, ilgili zelliin
standart sapmasn kestirecek kadar tanyorsa, kabul edilebilir hata payn
kararlatrabiliyorsa ve sonucun ngrlen hata aral iine dme olasln veren
gven dzeyini seebiliyorsa, rneklem bykln saysal olarak saptayabilir
(Sencer, 1989: 401).
Bu sayy saptarken aratrmaclara bir kolaylk olmas bakmndan = 0.05
iin
0.03,
0.05 ve
0.10 rnekleme hatalar iin farkl evren byklklerinden
ekilmesi gereken rneklem byklkleri hesaplanarak aadaki tabloda verilmitir.

Bu izelge sadece aratrmaclara bir yol gstermek amacyla hazrlanmtr.
Aratrmac kendi zel durumuna gre rneklem bykln hesaplarken gerekli
formllerden yararlanmaldr (Yazcolu ve Erdoan, 2004: 49-50).
111
Tablo 2.1.1.1: = 0.05 in rneklem Byklkleri

Evren
Bykl
100
500
750
1000
2500
5000
10000
25000
50000
100000
1000000
100
milyon
0.03 rnekleme hatas (d)
p=0.5
q=0.5
92
341
441
516
748
880
964
1023
1045
1056
1066
1067
p=0.8
q= 0.2
87
289
358
406
537
601
639
665
674
678
682
683
p=0.3
q=0.7
90
321
409
473
660
760
823
865
881
888
896
896
+ 0.05
rnekleme hatas
(d)
p=0.5
p=0.8
p=0.3
q=0.5
q= 0.2
q=0.7
80
71
77
217
165
196
254
185
226
278
198
244
333
224
286
357
234
303
370
240
313
378
244
319
381
245
321
383
245
322
384
246
323
384
245
323
+ 0.10
p=0.5
q=0.5
49
81
85
88
93
94
95
96
96
96
96
96
rnekleme hatas
(d)
p=0.8
p=0.3
q= 0.2
q=0.7
38
45
55
70
57
73
58
75
60
78
61
79
61
80
61
80
61
81
61
81
61
81
61
81
Kaynak: Yazcolu ve Erdoan, 2004:50

Tablo 2.1.1.1 e bakldnda, rnekleme hatasn azaltmak iin rneklem
byklnn arttrlmas gerektii grlmektedir. Dier yandan seilen hata payna
gre belli bir deerden sonra rneklem byklnn artmasna gerek olmad
sylenebilir.
Evrendeki birey says bilinmiyorsa rneklem bykl;
n=
(t 1 )2 (p * q )2
S2
t1 : Belirli gven dzeyinde (genellikle %95) t tablosundan en byk serbestlik

derecesi iin (sonsuz) bulunacak deer (yanlma pay iin t deeri).
S 2 : Aratrmada belirlenecek orann standart hatas
n: Hesaplanacak minimum rnek bykl

p: Aratrlan olayn evrendeki prevalans (grlme skl)
q: Grlmeme skl (1-p)
Evrendeki birey says biliniyorsa rneklem bykl;
2
2
N (t 1 ) (p * q )
n= 2
S (N 1) + S 2 (p * q )
112
t1 : Belirli gven dzeyinde (genellikle %95) t tablosundan en byk serbestlik

derecesi iin (sonsuz) bulunacak deer (yanlma pay iin t deeri).
S 2 : Aratrmada belirlenecek orann standart hatas
N: Evrendeki kii says

p: Aratrlan olayn evrendeki prevalans (grlme skl)
q: Grlmeme skl (1-p)
almann uygulama ksmnda evren belli ve toplam rneklem says
bilindii iin, ikinci forml kullanlarak rneklem bykl hesaplanmtr. Son
yaplan lme gre stanbul niversitesi, Ankara Hacettepe, Konya Seluk, Sivas
Cumhuriyet ve Gmhane niversitelerinde bulunan letiim Faklteleri rencileri
dalm u ekilde bulunmutur;
Tablo 2.1.1.2: rneklem iin seilen niversitelerin renci saylar

Toplam renci says
stanbul niversitesi letiim
2500
Fakltesi
Konya Seluk niversitesi letiim
2000
Fakltesi
Ankara Gazi niversitesi letiim
1250
Fakltesi
Sivas Cumhuriyet niversitesi
650
letiim Fakltesi
Gmhane niversitesi letiim
450
Fakltesi
Bu almann hedef kitlesi 17-35 ya aras kz ve erkek rencileri

ierdiinden her bir niversite iin evrenimiz; 225++219+206+178+159= 987
(minimum) kiiden olumaktadr.
stanbul niversitesi iin;

2
2
N (t ) (p * q )
2500(1,96 ) * (0,8 * 0,2 )
n= 2 1
=
= 225 *
S (N 1) + S 2 (p * q ) (0,05)2 * (2500 1) + (1,96 )2 * (0,8 * 0,2 )
113
Seluk niversitesi iin;

2
n=
2
N(t 1 ) (p * q )
2000(1,96 ) * (0,8 * 0,2 )
=
= 219 *
S 2 (N 1) + S 2 (p * q ) (0,05)2 * (2000 1) + (1,96 )2 * (0,8 * 0,2 )
Gazi niversitesi iin;

2
2
N(t 1 ) (p * q )
1250(1,96 ) * (0,8 * 0,2 )
n= 2
=
= 206 *
S (N 1) + S 2 (p * q ) (0,05)2 * (1250 1) + (1,96 )2 * (0,8 * 0,2 )
Cumhuriyet niversitesi iin;

2
2
N (t 1 ) (p * q )
650(1,96 ) * (0,8 * 0,2 )
n= 2
=
= 178 *
S (N 1) + S 2 (p * q ) (0,05)2 * (650 1) + (1,96 )2 * (0,8 * 0,2 )
Gmhane niversitesi iin;

2
2
N (t 1 ) (p * q )
450(1,96 ) * (0,8 * 0,2 )
n= 2
=
= 159 *
S (N 1) + S 2 (p * q ) (0,05)2 * (450 1) + (1,96 )2 * (0,8 * 0,2 )
*Elde edilen sonulardaki virglden sonraki ksuratlar yok saylmtr.
almada kullanlacak rneklem bykl, bilgi envanteri formunun

uygulanaca her niversitede toplam 987 (minimum) eklinde belirlenmitir.
Toplam kz ve erkek renci saylar rastgeledir. stanbul niversitesi, Konya
Seluk, Ankara Gazi, Sivas Cumhuriyet ve Gmhane niversitelerinde bulunan
letiim
Faklteleri
rencileri
zerinde
belirlenen
bilgi
envanteri
formu
uygulanmtr.
2.1.2. Bilgi Envanteri Formunun Geerlilii Ve Gvenilirlii

Bilgi envanteri formunun planlanmas, sorularn hazrlanmas ve
rneklemin belirlenerek uygulanmas ok nemli bir sretir. Ancak yaplan
114
almalarn doruluu, sorularn birbirleri arasndaki tutarll ve bilgi envanteri

formunun gvenilir olmas da srecin nemli bir ksmn oluturmaktadr. Bilgi
envanteri formunun somut olarak gvenilir olup olmadn test etmek, lmek
mmkndr. Bilgi envanteri formunun gvenilirliini test etmek iin, ncelikle
ortalama 50 kiiyi kapsayacak ekilde bir pilot alma yaplmaktadr. Yaplan pilot
almann verileri SPSS e girilir. SPSS programnda gvenilirlik orann tespit iin
Croanbach n Alphas kullanlmaktadr.
Bir bireyin bir olaya kar bilgi, tutum ve davranlar bilgi envanterinde yer
alan sorulara verdii cevaplar dorultusunda gvenilirlik hesaplanmaktadr. Bilgi
envanteri formunda yer alan sorularn birbirleri ile yaknlk derecesini ortaya koymak
iin bu analiz yaplmaktadr. Formun gvenilir olmas sorularn birbirleri ile yksek
korelasyon gstermesi ile mmkndr. Bu korelasyonlardan hareket ederek
gvenilirlik lleri gelitirilmitir. Gvenilirliin hesaplanmas iin deiik
yntemler kullanlmaktadr. Bunlardan bir tanesi de Cronbach s Alpha katsaysdr
ve faktr analizidir (zdamar, 2002: 663).
Cronbach s Alpha; Alpha katsays bilgi envanterinde yer alan sorularn

varyanslar (deiim yzdeleri) toplamnn genel varyansa oranlanmas ile bulunan
bir arlkl standart deiim ortalamasdr. Bu katsay 0 ile 1 arasnda deiim
gsterir. deerini kan katsay deeri olarak dnrsek (Cortina, 1993: 78,98104);
0.9
Excellent (Mkemmel)
0.8 < 0.9
Good (yi)
0.7 < 0.8
Acceptable (Kabul edilebilir)
0.6 < 0.7
Questionable (Sorgulanr)
0.5 < 0.6
Poor (Dk)
< 0.5
Unacceptable (Kabul edilemez)

Bilgi envanteri formunun gvenilirliinin tespiti iin iki aamal bir pilot
alma uygulanmtr. Bir ay aralk braklarak n test ve son test eklinde yaplan
115
analiz sonular tablolar halinde verilmitir. almann uygulama ksm iin

kullanlacak olan formun geerlilik ve gvenilirlik dzeylerinin tespiti iin
15.11.2011 tarihinde bir n test ve 15.12.2011 tarihinde son test yaplmtr.
rneklemi en iyi temsil edecek ekilde seilen 52 kiilik renci grubu zerinde
yaplan pilot alma sonucunda SPSS ortamnda yaplan analizler aadadr.
Cronbachs alpha deeri ve faktr analizi yntemleri kullanlarak yaplan geerlilik
ve gvenilirlik analizleri neticesinde n test sonucunda, 30 sorudan oluan bilgi
envanteri formundaki 3 sorunun karlmasna karar verilerek alma tekrarlanm
ve yaplan son test ile 27 soru zerinde deerlendirme yaplmasna karar verilmitir.
Tablo 2.1.2.1: n test iin gvenilirlik testi tablosu
Gvenilirlik statistii
(Reliability Statistics) (n test)
Cronbach's Alpha
0,752
N of Items
30
Gvenilirlik statistii tablosundan faktrn gvenilirliinin ( = 0,752) kabul

edilebilir bir deer olduu grlmektedir. Bununla birlikte alfa katsays yalnz
bana yeterli deildir. Salkl bir deerlendirme yapabilmek iin faktrdeki her bir
sorunun bu katsayya katksnn incelenmesi gerekir. Bu yzden Cronbachs Alpha if
Item Delated (Madde Silindiinde Cronbach Alfa) tablosu da incelenmelidir.
Tablo 2.1.2.2: n test iin yaplan Faktr Analizi toplam istatistik tablosu
Item-Total Statistics (n test)
Scale Mean if
Scale Variance if Item
Item Deleted
Deleted
Corrected Item-Total Cronbach's Alpha if Item

Correlation
Deleted
soru14.1
73,2885
122,719
,148
,750
soru14.2
72,6154
125,771
-,115
,762
soru14.3
71,8846
124,967
-,078
,766
soru14.4
72,5385
119,587
,105
,756
soru14.5
72,8846
117,437
,377
,741
soru14.6
73,0385
120,822
,194
,749
soru14.7
72,3846
120,908
,096
,754
116
soru14.8
70,7115
120,798
,063
,759
soru14.9
72,6731
117,950
,305
,744
soru14.10
72,2692
115,259
,411
,738
soru14.11
72,5769
118,876
,263
,746
soru14.12
72,5577
117,859
,204
,749
soru14.13
72,3654
117,648
,242
,746
soru14.14
71,5192
110,176
,537
,728
soru14.15
71,7692
111,044
,474
,732
soru14.16
71,2692
114,436
,346
,740
soru14.17
71,1154
109,673
,613
,725
soru14.18
72,2500
117,054
,264
,745
soru14.19
72,2308
114,142
,355
,740
soru14.20
71,2308
113,240
,443
,735
soru14.21
71,9038
113,265
,409
,737
soru14.22
72,6346
116,785
,441
,739
soru14.23
72,4038
119,187
,187
,749
soru14.24
71,0769
112,700
,408
,736
soru14.25
71,2308
113,122
,469
,734
soru14.26
71,3846
114,163
,290
,744
soru14.27
71,4423
113,075
,382
,738
soru14.28
71,7500
118,191
,164
,752
soru14.29
71,3077
119,433
,122
,754
soru14.30
72,7500
123,917
-,027
,760
14. sorudaki 2,3 ve 30 numaral faktrler karlarak analiz tekrarlandnda

alpha deerinin 0,784 e ykseldii grlmektedir.
Tablo 2.1.2.3: n test iin tekrarlanan faktrler silindiinde gvenilirlik testi tablosu
Reliability Statistics (n test)
Cronbach's Alpha
,784
N of Items
27
Alpha deeri gerekli snrlar ierisinde yeterince gvenilir olarak tespit

edilmitir ancak Faktr analizi ile bilgi envanterinde kullanlan sorularn
geerliliinin kontrol yaplmtr.
117
Tablo 2.1.2.4: Kullanlan bilgi envanteri formunun geerlilik kontrol tablosu

Communalities
Extraction
Extraction
Initial
Initial
soru14.1
1,000
,666 soru14.17
1,000
,842
soru14.4
1,000
,595 soru14.18
1,000
,833
soru14.5
1,000
,689 soru14.19
1,000
,729
soru14.6
1,000
,775 soru14.20
1,000
,781
soru14.7
1,000
,576 soru14.21
1,000
,783
soru14.8
1,000
,598 soru14.22
1,000
,652
soru14.9
1,000
,736 soru14.23
1,000
,783
soru14.10
1,000
,780 soru14.24
1,000
,687
soru14.11
1,000
,721 soru14.25
1,000
,768
soru14.12
1,000
,786 soru14.26
1,000
,573
soru14.13
1,000
,695 soru14.27
1,000
,714
soru14.14
1,000
,815 soru14.28
1,000
,724
soru14.15
1,000
,784 soru14.29
1,000
,775
soru14.16
1,000
,720
Her bir faktrn aklama yzdesi Communalities tablosunda grld

gibidir. Faktrlerin bilgi envanteri formunda amalanan bilgilere ulalmas iin
gereken toplam aklama yzdesi ise %72,512 eklindedir.
Tablo 2.1.2.5: Kullanlan bilgi envanterindeki faktrlerin toplam aklama yzdesi

tablosu
Toplam Aklanan Varyans
Component
Initial Eigenvalues
Toplam
% of Varyans
Rotation Sums of Squared Loadings
Cumulative %
Toplam
% of Varyans
Cumulative %
4,730
17,518
17,518
3,313
12,272
12,272
2,708
10,030
27,548
2,426
8,983
21,255
1,609
5,960
33,508
2,284
8,460
29,715
1,404
5,200
38,709
1,890
7,000
36,715
1,173
4,343
43,052
1,711
6,336
43,052
1,127
4,175
47,227
1,015
3,759
50,986
,949
3,514
54,500
,941
3,484
57,984
10
,896
3,320
61,304
118
11
,852
3,154
64,458
12
,798
2,956
67,414
13
,768
2,844
70,258
14
,735
2,723
72,982
15
,712
2,637
75,618
16
,682
2,525
78,144
17
,666
2,466
80,610
18
,640
2,371
82,982
19
,596
2,207
85,188
20
,585
2,168
87,357
21
,570
2,111
89,467
22
,533
1,975
91,442
23
,499
1,848
93,290
24
,488
1,807
95,097
25
,480
1,778
96,874
26
,449
1,662
98,537
27
,395
1,463
100,000
Extraction Method (Dndrme metodu): Principal Component Analysis.
Alpha deerinin ykseltilmesi iin belirlenen 3 soru karlarak faktr analizi

yapldnda ise toplam aklama yzdesi tabloda grld gibi dir. Alpha deerini
0,813 oranna ykselten bu faktr karma ilemi, faktrlerin toplam aklama
yzdesinde de ciddi oranda bir de neden olmadndan 2,3 ve 30. sorular
karlarak 1 ay sonra analiz ayn rneklem grubuyla tekrarlanm ve gvenilirlik iin
Cronbach Alpha katsays 0,813 dzeyinde bulunmutur. Bu sebeple saha
uygulamas 27 faktre indirgenen form zerinden yaplmtr.
119
ekil 2.1.2.1: Bilgi envanteri formundaki faktr dzeylerinin belirlenmesi iin Scree
Plot Grafii
Faktr analizi yntemi ile elde edilen grafikte 27 sorudan oluan envanter
sorularnn dalm grlmektedir. 5. sorudan sonra grlen krlma noktas bu
sorularn 5 faktr dzeyinde deerlendirilmesi gerektiini ifade etmektedir.
Tablo 2.1.2.6: Son test iin gvenilirlik testi tablosu
Reliability Statistics (Son test)

Cronbach's Alpha
0,813
N of Items
27
Son test iin yaplan gvenilirlik tablosunda bulunan alpha deeri ise iyi
(good) dzeyde tespit edilerek bilgi envanteri formu uygulamaya konulmutur.
2.2. Medya erik Analizi Aratrmasnn Modeli

Medya hi kukusuz ki, bilgi tedarik ederek, hangi olaylarn ve insanlarn
haber olmaya deer olduklarn belirleyerek de ok nemli bir etkiye sahip
olmaktadr. Bazen bir haberin yaynlanmasna vatandalar bile tepki vermeden nce
hkmetin harekete gemesi salanmaktadr. Hi phe yok ki medya bir toplumun
120
gndemini belirlemektedir. Genel bir syleyie gre medya neyi dneceimizi

dikte etmez ancak ne hakknda edeceimizi edebilmektedir (Yksel, 2001: 55).
yle bir yarg vardr; medya iin nemli olan konularda insanlar kendi fikirlerini
retirler
ya
da
bunun
tam
tersi
ounluun
fikri
medyann
tavrn
ynlendirebilmektedir.
Gndem belirleme yaklamna gre gndem, zamann belirli bir
noktasnda nemlilik srasna gre dizilmi konu ya da olaylarn listesi biiminde
tanmlanmaktadr.
Dinamik
bir
etkileim
iindeki
konular
btn
olarak
grlmektedir. Gndem sralamasna giren olayn ait olduu kategori ya da konu ise
gndem maddesi olarak tanmlanmaktadr. Gndem belirleme ise, yukarda da
tanmland gibi en yaln anlatmyla medya, kamu ve siyaset gndemindeki
konularn
nemlilik
dzeylerinin
belirlenmesidir.
Gndem
belirleme
aratrmalarnda medya gndemi, genellikle bir konuya medyada ayrlan yer ya da

zamann
ya
nemliliklerinin
da
haber
saysnn
sralanmas
ile
llmesi
sayesinde
oluturulmaktadr.
haber
Kamu
konularnn
gndeminin
belirlenmesinde ise, genellikle tek soruluk anket dzeneinden yararlanlmaktadr.

Bugn lkenin kar karya bulunduu en nemli sorun/problem sizce nedir?
eklindeki soru iin alnan yantlar, kamu gndeminin bir gstergesi olarak kabul
edilir ve daha sonra, medya gndemi verileri ile karlatrlmaktadr (Terkan, 2005:
26).
Medyann, insanlarn nasl dneceklerini de belirledii hipotezini savunan

bir aama gndem belirleme almalarnda, medyann farkna varma ve bilisel
boyuttaki etkileri bir adm daha telenerek tutumlar boyutunda test edilmektedir.
Henz snrl sayda aratrma yaplm olsa da elde edilen sonular, medyann
insanlarn tutumlarn da etkilemede baarl olduunu ortaya koymaktadr.
Medyann insanlarn bir konuyu nasl evrimletireceklerini ynettii grne
dayanan algsal sre almalarnda, daha ok birer medya teknii olarak da
nitelendirilebilecek ereveleme ve ne karma kavramlar belirginlemektedir.
Bir konunun dierleri arasndan syrlarak n plana karlmas ya da gndemde
nemli hale getirilmesi nemliletirme olarak adlandrlmaktadr. Medya bu
121
davran ile siyasal yaamn belli ynlerine arlk kazandrmaktadr (Yksel, 2001:
61). Hem medya mesajlarnn hem de bu mesajlara maruz kalan bireylerin nemli
parametreler olmas sebebiyle, almann uygulama ksm iki ynl olarak
kurgulanmtr. Hem medya mesajlar incelenecek hem de mesajlar alan bireyler
zerinde bir aratrma yaplacaktr. Uygulamann birinci aamasnda belirlenen
rneklem zerinde bir bilgi envanteri uygulamas yaplacak ve ikinci aama iin
belirlenen srelerde seilecek kitle iletiim aralar ierisinden 3 adet televizyon
kanal, belirli bir zaman aralnda izlenerek birbirleri arasndaki ilikiler tespit
edilecektir. Gndemin younluuna gre tespit edilecek konu zerinde, 3 farkl
medya
aracnn
yaklam
belirlenerek
birbirleri
zerindeki
etkileimler
incelenecektir. erik analizi ile belirlenen gndem tespitlerinin toplumsal

yansmalarn lmek adna da ikinci aama olan saha almas yaplacaktr.
niversite rencileri zerinde yaplmas planlanan saha almas iin oluturulan
bilgi
envanteri
ile
incelenecek
ve
iki
ynl
bir
uygulamal
alma
gerekletirilecektir.
almann bu blmnde rneklem olarak seilen Show TV, Kanal D ve
ATV kanallarnda 19 23 Aralk 2011 dneminde yaynlanan haberlerin ierik
analizleri gerekletirilmektedir. Analizin yaplma sebebi, bu kanallarda yaynlanan
haberlerde gndeme dair bir dzensizliin olup olmadnn snanmak istenmesidir.
ncelenen farkl kanalda verilen bilgi ve mesajlarn birbirine paralel olmas
durumunda, bu mesajlara maruz kalan bireyler nezdinde bilgi karmaas
olmamaktadr. Ancak birbirinden farkl ve ilgisiz olarak ele alnan konularn
bireylere aktarlmas durumunda bir enformasyon karklna yol alacak ve
dolaysyla sreteki entropi artna yol aacaktr. Daha nce de ifade edildii zere
entropi art sistemlerin verimli ve faydal ilemesine engel olan ve hatta sonunda
sistemleri durduran nemli bir etkendir. Medyann gndem oluturma srecindeki
bilgi ak sisteminin entropik dzeyinin incelebilmesi iin de sistematik bir biimde
baz analiz birimleri oluturulmutur. Analiz birimlerinin oluturulmasnda medyann
gndem oluturmasnda var olan birtakm parametreler ele alnmtr. Haberin sresi,
grntler, mzik gibi bir ok unsur gndem oluturma srecinde etkili olmaktadr
(Yksel, 2001: 71). Bu noktada 5 gn sreyle izlenen haber bltenlerinde yer alan
122
haber konular genel olarak u kategorilerde deerlendirilmeye allacaktr (Gkta,

2006: 88):
Haber Sresi: Haberde verilen bilgilerin nasl bir zaman dilimi iinde
gerekletirildiini
renmek
zere
incelenecektir.
Yani
bilgi
aknn
gerekletirildii haberlerin srelerinin uzun ya da ksa oluu zerinde durulacaktr.

Ayrca haber bltenlerinin genel yapsal zellikleri de belirlenebilecektir.
Haber Says: Haber blteni ierisinde ne kadar haberin toplumsal bilgi ierikli ve
ne kadarnn magazin ierikli olduunun renilebilmesi asndan nemlidir.
Haberin Genel Tr: Bilgi aktarma amal olan haberlerin ulusal ve uluslararas
haberler eklinde ayrm yaplacak, uluslararas haberlerde de bilgi ierii ve
magazinsel ierik anlamnda ayrmlar konulacaktr.
Haberin Genel Konusu: Haberde bilgi paralanarak sunulmaktadr. Yani haberler

kendi ilerinde kategorize edilmektedirler: ekonomi haberleri, magazin haberleri,
kltr haberleri gibi (Dursun, 2003: 75). Bu almada da haber konular 2 kategori
olarak incelenecektir. Bunlar, bilgi ve magazin ierikleridir. Bu kategoriletirme ile
haberlerin genel konusu ve yaratt etkileim incelenmeye allacaktr.
Haberdeki Ana Aktr: Haberde yer alan ana aktr, siyaseti, brokrat, is adam,
bilim insan, sanat, sporcu, polis asker, dier nller, din grevlisi, sivil toplum
temsilcisi, sradan birey, sulu, dier canllar, dier ve ana aktr yok eklinde
kategorize edilmitir. Bu kategoriletirme ile haberlerde toplumsal etkiyi yaratan kii,
kurum ya da ahslarn yer alma durumu incelenecektir.
Haberin Sunum Biimi: Haberin sunum biiminde hangi bilgi verme ynteminden
yararlanldn renebilmek iin yedi sunum biimi belirlenmitir. nk haberin
anlalmasnda haberin nasl sunulduunun da etkisi olduka byktr. Bu yedi
sunum biimi unlardr: didaktik bilgilendirici sunum, kzgnlk fke yaratc
sunum, elendirici sunum, acma duygusu znt verici sunum, sempati uyandran
mutluluk verici sunum, korku heyecan verici sunum ve aknlk uyandrc
sansasyonel sunum.
alma iin belirlenen balklar kapsamnda televizyon haberlerini kodlama
amal bir form oluturulmu ve her bir haber iin bu form doldurulmutur. Ardndan
123
her bir kanalda verilen haberler arasnda ayn olanlarn sralamas da belirlenerek,
elde edilen sonular tablolatrlmtr ve yorumlanmtr.
2.2.1. Medya erik Analizi Evren ve rneklem

rneklemin ok kk olmas durumunda aratrma sonularnn evren iin
genellenebilmesi gleir. Betimsel aratrmalarda minimum %10 rneklem alnr,
kk evrenlerde ise %20ye ihtiya duyulur. Korelasyon almalarnda en az 30,
nedensel kyaslamalarda her gruptan en 30ar eleman gereklidir. Deneysel
aratrmalarda ise, her grupta 15er denek gibi az sayda denek olmas sonularn
geerli olmasn salayabilir. Baz evreler ise deneysel aratrmalarda her grupta en
az 30ar denein bulunmasn nermektedir. Ancak rnek byklnn fazla olmas
fazla olmas sonularn gvenilirliini arttrr (Gay, 1987; akt. Arl ve Nazik, 2001:
77). Medya ierik analizinin yaplabilmesi iin televizyon kanallar ierisinden 3
tanesi seilerek zerinde allmtr. Trkiye de karasal ve uydu zerinden yayn
yapan televizyon kanallar listesi aada grld gibidir. Listede yer alan ulusal
kanallar, halkn genelinin ekstra bir aba sarf etmeden karasal yayn ile ulaabiliyor
olmas ve yksek izlenme oranlar gz nne alnarak 3 tanesi seilmitir.
124
Tablo 2.2.1: Trkiye de yayn yapan televizyon kanallar

Tr
Say
Ulusal
27
Blgesel
16
Yerel
215
(http://www.sosyal-bilgiler.com/televizyon-kanallari/1344-turkiyede-yayin-yayinyapan-televizyon-kanallari-listesi.html)
Bu kanallar ierisinden ATV, Kanal D ve Show Tv rneklem olarak
seilmitir. Hem uydu zerinden hem de analog yayn olarak lke snrlar ierisinde
ounlukla ulalan ve dier kanallar ierisinde izlenme paylar genel izleyiciler
zerinde daha youn durumda olan kanallar olmas sebebiyle rneklem bu ekilde
snrlandrlmtr.
rnekleme
giren
televizyon
kanallarnn
analizinin
gerekletirilmesi iin ise 5 gnlk (19-23 Aralk 2011) bir takip periyodu
belirlenmitir.
2.3. Veriler ve Toplanmas

Medyann gndem oluturma srecinde sosyal entropinin rol zerine yaplan
uygulama almas iin saha almas ve ierik analizi yntemleri kullanlmtr.
Trkiye de be farkl niversitenin letiim Faklteleri rencileri ile yaplan bilgi
envanteri almasnda belirlenen sonular ile analiz edilen farkl televizyon
kanalnn haberleri arasndaki ilikiler saptanmtr. rencilerin demografik bilgileri
ile medya tketimi ve medya yaklamlar arasndaki iliki dzeyini tespit etmek
amacyla korelasyon ve T testi kullanlmtr. Dier sonular frekans ve apraz
tablolar, oklu cevaplar ise multiple response ile gsterilmitir. Ayrca rencilerin
be faktrl medya yaklamna verdikleri cevaplar iin faktr analizi yntemi ile
sonulara ulalmtr.
2.4.Verilerin zmlenmesi ve Yorumlanmas

Belirlenen yntemlerle toplanan veriler bilgisayar ortamnda aktarlarak
gerekli istatistiksel analizler yaplmtr. rencilere uygulanan bilgi envanteri formu
125
aracl ile toplanan veriler ve medya ierik analizi ile elde edilen veriler arasnda
ilikiler saptanm ve yorumlanmtr. Verilerin analizinde aadaki balklar altnda
bir takm analizler uygulanmtr;
Medyann gndem konular ile cinsiyet gruplar arasnda iliki vardr.
Medyann gndem konular ile niversite arasnda iliki vardr.
Televizyonda en ok izlenen program trleri ile cinsiyet arasnda iliki vardr.
Televizyonda en ok izlenen program trleri ile niversite arasnda iliki vardr.
En sk takip edilen televizyon kanal ile cinsiyet arasnda iliki vardr.
En sk takip edilen televizyon kanal ile niversite arasnda iliki vardr.
rencilerin faktr dzeyleri ile cinsiyet arasnda iliki vardr.
rencilerin faktr dzeyleri ile blm arasnda iliki vardr.
rencilerin faktr dzeyleri ile niversite arasnda iliki vardr.
rencilerin faktr dzeyleri ile en ok yaanlan yer arasnda iliki vardr.
rencilerin faktr dzeyleri ile gelir arasnda iliki vardr.
rencilerin faktr dzeyleri ile birinci srada ilgilenilen gndem konusu arasnda
iliki vardr.
rencilerin faktr dzeyleri ile tketilen radyo program tr arasnda iliki vardr.
rencilerin faktr dzeyleri ile sk ziyaret edilen internet sitesi tr arasnda iliki
vardr.
rencilerin birinci srada tkettikleri televizyon kanallar ile birinci srada
ilgilenilen gndem konular arasnda iliki vardr.
rencilerin birinci srada gndeminde olan konular ile medyann gndem konular
arasnda iliki vardr.
126
BLM III
BULGULAR VE YORUM
almann nc blm olan bulgular ve yorum ksmnda iki aamal
olarak uygulanan aratrma sonularn elde edilen veriler deerlendirilmitir.
ncelikle bilgi envanteri formu bulgular ve sonra da medya ierik analizi
bulgularna yer verilmitir.
3.1. Bilgi Envanteri Formu Bulgular

Daha nce aklanan renciler zerinde uygulanan bilgi envanteri ve medya
ierik analizi yntemleri kullanlarak elde edilen veriler SPSS program zerinden
deerlendirilerek, gerekli analizler yaplmtr. Veriler arasndaki iliki ve anlamllk
dzeylerinin tespiti iin frekans tablolar, apraz tablolar ve T testi, faktr analizi, ki
kare testleri uygulanarak sonulara ulalmtr. Elde edilen sonular ve yorumlar
tablolar eklinde ifade edilmitir.
127
Tablo 3.1.1: Aratrmaya katlanlarn demografik bilgileri tablosu
NVERSTE
Demografik Bilgiler
stanbul niversitesi
SINIF
CNSYET
GELR
257
%25,0
220
%21,4
Seluk niversitesi
206
%20,1
Cumhuriyet niversitesi
178
%17,3
Gmhane niversitesi
166
%16,2
1027
%100,0
Halkla likiler
473
%46,1
Gazetecilik
333
%32,4
Radyo-Televizyon
180
%17,5
Reklamclk
41
%4,0
Toplam
1027
%100,0
1. Snf
296
%28,8
2. Snf
311
%30,3
3. Snf
316
%30,8
4. snf
104
%10,1
Toplam
1027
%100,0
Erkek
524
%51,0
Kz
503
%49,0
Toplam
1027
%100,0
0-450 TL
582
%56,7
451750 TL
265
%25,8
7511200 TL
95
%9,3
12011500 TL
36
%3,5
1500+ TL
41
%4,0
Bo
%0,8
Toplam
YER
Yzde %
Gazi niversitesi
Toplam
BLM
Frekans
1027
%100,0
Ky
113
%11,0
le
235
%22,9
279
%27,2
Bykehir
400
%38,9
1027
%100,0
Toplam
almann temel konusu olan medyann gndem oluturma gcnde sosyal

entropinin rol incelenmesi amacyla oluturulan bu aratrma kapsamnda baz
demografik bilgiler elde edilmitir. Sosyal entropinin ierii bir girdiden yani iletilen
128
bir mesajdan toplumsal anlamda faydal ktlar elde etme olduundan, sosyal
entropiyi etkileyen baz mikro ve makro deikenlerden sz edilmektedir. Sosyal
entropi konusunda da bahsedilen mikro deikenler gelir, meslek, ya grubu, eitim,
yaanlan yer vb. demografik bilgilerdir. Bu sebeple yaplan aratrma kapsamnda
almaya katlan rencilerin demografik bilgileri renilmitir. Makro deikenler
ise toplumsal alanda sahip olunan bilgi, yaam standard, teknoloji gibi bir takm
deikenleri
ierdiinden
alma
kapsamnda
rencilerin
medya
tketim
alkanlklar, bilgi edinme dzeyleri ve yollar, gndem balklar vb. gibi konular
hakknda da bilgiler toplanmtr. Ayrca bahsi geen bu mikro ve makro
deikenlerin birbirleri arasndaki iliki dzeyleri de incelenerek istatistiksel baz
karmlarda bulunulmutur.
Aratrmaya katlan rencilerin demografik zelliklerine ilikin bilgiler
tabloda frekans ve yzde olarak gsterilmitir. Toplam renci saysnn %25 i
stanbul niversitesi, % 21,4 Gazi niversitesi, %20,1 Seluk niversitesi, %17,3
Cumhuriyet niversitesi ve %16 si Gmhane niversitesi letiim Fakltesi
rencileridir. rencilerin rencisi olduklar blmler ise %32,4 gazetecilik,
%46,1 halkla ilikiler, %17,5 radyo televizyon sinema, %4,0 reklamclk eklinde
dalm gstermektedir. Bilgi envanteri uygulanan rencilerin cinsiyeti %49,0 kz
ve %51,0 erkek eklinde eit tutulmaya allmtr. Demografik zelliklerin nemli
belirleyicilerinden biri olan gelir dzeyi ise %56,7 si alt dzey, %35,1 i orta dzey ve
%7,5 orta dzey eklinde dalm gstermektedir. Aratrmaya katlan rencilerin
ounlukla yaadklar yer ise %11,0 orannda ky, %22,9 orannda ile, %27,2
orannda il ve %38,9 orannda bykehir eklindedir.
129
Tablo 3.1.2: Aratrmaya katlanlarn gelir kayna tablosu

Gelir kayna
Ailem
Frekans
Yzde %
736
%71,7
Burs alyorum
168
%16,4
Kendim
101
%9,8
Yakn akrabalarm
12
%1,2
Dier
%0,8
Bo
%0,2
1027
%100,0
Toplam
Aratrmaya katlan rencilerin maddi olanaklar %71,7 orannda aile,

%16,4 orannda burs, % 9,8 orannda kendi imkanlar, %1,2 orannda ise yakn
akrabalar tarafndan salanmaktadr.
Bu veriler nda rencilerin geimlerini salayabilmeleri iin gerekli olan
maddi ihtiyalarnn byk oranda aileleri tarafndan karlandn sylemek
mmkndr.

tablosu
En ok izlenen program tr
Haber
Frekans
Yzde %
643
%62,6
Yerli Dizi
122
%11,9
Spor
93
%9,1
Yabanc dizi
44
%4,3
Yabanc film
44
%4,3
izgi film
19
%1,9
Mzik
16
%1,6
Belgesel
12
%1,2
Yerli Film
11
%1,1
Talk show
%0,9
Ekonomi
%0,8
Magazin
%0,3
Dini ierikli yaynlar
%0,2
Kadn programlar
%0,1
1027
%100,0
Toplam
Aratrmaya katlan rencilerin kitle iletiim aralarndan biri olan

televizyonda birinci srada izledikleri program trleri arasnda haber programlar
130
%62,6 ile en yksek orandadr. %11,9 u ounlukla yerli dizi izlerken, spor, yabanc
dizi, yabanc film, izgi film, mzik, belgesel, yerli film, talk show, ekonomi,
magazin, dini ierikli yaynlar ve kadn programlar daha dk oranlarla
izlenmektedir.
Anket kapsamnda ankete katlan rencilere en ok izledikleri ilk
program trn ifade etmeleri istendiinden birinci, ikinci ve nc srada verilen
cevaplar nce ayr ayr tablolar halinde gsterilmi daha sonra Multiple Response
tablosu ile genelletirilmitir.
Tablo 3.1.3.2: Televizyonda 2. srada en ok izlenen program trleri dalm tablosu

Yerli Dizi
Frekans
Yzde %
200
%19,5
Yabanc film
155
%15,1
Spor
150
%14,6
Belgesel
113
%11,0
Mzik
91
%8,9
Yabanc dizi
75
%7,3
Ekonomi
55
%5,4
Yerli Film
53
%5,2
Haber
45
%4,4
Talk show
39
%3,8
izgi film
17
%1,7
Magazin
11
%1,1
Kadn programlar
%0,2
%0,1
Bo
20
%1,9
1027
%100,0
Toplam
Aratrmaya katlan rencilerin ikinci srada ounlukla izledii program

%19,5 orannda yerli dizidir. rencilerin %15,1 i yabanc film, %14,6 s spor,
%11,0 i belgesel program izledikleri tespit edilmitir.
131

tablosu
Mzik
Frekans
Yzde %
197
%19,2
Talk show
168
%16,4
Belgesel
131
%12,8
Yabanc film
118
%11,5
Yerli Dizi
59
%5,7
Magazin
57
%5,6
izgi film
52
%5,1
Yerli Film
46
%4,5
Spor
44
%4,3
Yabanc dizi
41
%4,0
Ekonomi
37
%3,6
26
%2,5
Haber
22
%2,1
Kadn programlar
%0,7
Bo
22
%2,1
1027
%100,0
Toplam
Aratrmaya katlan rencilerin nc srada en ok izlemeyi tercih eden

program %19,2 ile mzik programdr. %16,4 talk show, %12,8 i belgesel, %11,5 i
yabanc film izlemektedir.
132
Tablo 3.1.3.4: Televizyonda en ok izlenen program trleri dalm multiple

response frekans tablosu
En ok izlenen televizyon programlar
Responses
Frekans
Tv
Bos
Percent of
Yzde
Cases
42
1,4%
4,1%
710
23,0%
69,1%
Ekonomi
100
3,2%
9,7%
Spor
287
9,3%
27,9%
Yerli Dizi
381
12,4%
37,1%
Yabanc dizi
160
5,2%
15,6%
Yerli Film
110
3,6%
10,7%
Yabanc film
317
10,3%
30,9%
Belgesel
256
8,3%
24,9%
Mzik
304
9,9%
29,6%
Talk show
216
7,0%
21,0%
izgi film
88
2,9%
8,6%
Magazin
71
2,3%
6,9%
29
,9%
2,8%
Kadn programlar
10
,3%
1,0%
3081
100,0%
300,0%
programlar Haber
Toplam
Aratrmaya katlan rencilerin en ok izledikleri ilk televizyon program

sralamas multiple response ile tek tablo olarak belirlenmitir. Verilen cevaplarn
toplam ierisinde en yksek oran %23 ile haber program, %12,4 ile yerli dizi ve
%10,3 ile yabanc film eklindedir. rencilerin televizyonda en ok haber program
izledii zet tablodan gzlemlenmektedir.
Aratrma bulgularna baklarak ankete dahil olan rencilerin en ok haber
programlarna ilgi duyduklar sylenebilmektedir. Haber program dnda yerli ve
yabanc diziler de renciler tarafndan takip edilmektedir. Bilgi ihtiyalar haber
programlarndan
karlanrken,
elence
ihtiyalar
da
diziler
tarafndan
karlanmaktadr.
Medyann gndem oluturma sreci ve toplumun gndemi zerine yaplan bu
aratrmadan elde edilen bu verilere dayanarak, rencilerin gndemlerinde en etkili
olan program trlerinin haber ve diziler olduu sonucuna varlmtr. Haber
133
programlar ile iletilen mesaj ierikleri, rencilerin gndemleri zerinde etkilidir.

En sk takip edilen tv kanal
Kanal D
Frekans
Yzde %
457
%44,5
ATV
217
%21,1
Show TV
74
%7,2
NTV
68
%6,6
TRT
59
%5,7
Star TV
44
%4,3
Cnbc-e
39
%3,8
CNN Trk
12
%1,2
TNT
10
%1,0
FOX
10
%1,0
STV
%0,9
Haber Trk
%0,8
TGRT
%0,7
Kanal 7
%0,6
Mzik kanallar
%0,1
Spor kanallar
%0,4
Belgesel kanallar
%0,2
1027
%100,0
Toplam
Anket kapsamnda ankete katlan rencilere en ok izledikleri ilk

televizyon kanaln sylemeleri istendiinden birinci, ikinci ve nc srada verilen
cevaplar nce ayr ayr tablolar halinde gsterilmi daha sonra Multiple Response
tablosu ile genelletirilmitir.
Aratrmaya katlan rencilerin birinci srada izlemeyi tercih ettii
televizyon kanallar oran ise %44,5 Kanal D, %21,1 ATV, %7,2 Show Tv
eklindedir. NTV, TRT, Star Tv, Cnbc-e gibi kanallar da deiik oranlarda birinci
srada izlenmektedir.
134

Show TV
Frekans
Yzde %
229
%22,3
Kanal D
203
%19,8
NTV
130
%12,7
Star TV
90
%8,8
CNN Trk
73
%7,1
TRT
69
%6,7
ATV
67
%6,5
Cnbc-e
59
%5,7
STV
15
%1,5
TNT
14
%1,4
FOX
13
%1,3
Kanal 7
%0,8
TGRT
%0,5
Spor kanallar
%0,4
Haber Trk
%0,2
Belgesel kanallar
%0,2
Mzik kanallar
%0,1
Bo
43
%4,2
1027
%100,0
Toplam
Aratrmaya katlan rencilerin ikinci srada izlenmeyi tercih ettii kanallar

%22,3 ile Show Tv, %19,8 ile Kanal D, %12,7 ile NTV dir.
135

Show TV
Frekans
Yzde %
162
%15,8
Cnbc-e
113
%11,0
NTV
106
%10,3
Star TV
81
%7,9
CNN Trk
75
%7,3
ATV
71
%6,9
FOX
68
%6,6
TNT
63
%6,1
Kanal D
48
%4,7
TRT
47
%4,6
STV
37
%3,6
Mzik kanallar
29
%2,8
Spor kanallar
19
%1,9
Haber Trk
18
%1,8
Belgesel kanallar
%0,8
TGRT
%0,6
Kanal 7
%0,5
Bo
71
%6,9
1027
%100,0
Toplam
Aratrmaya katlan rencilerin nc srada izlenmeyi tercih ettii kanallar

%15,8 ile Show Tv, %11,0 ile Cnbc-e, %10,3 ile NTV dir.
136
Tablo 3.1.4.4: En sk takip edilen televizyon kanal dalm multiple response

tablosu
En sk takip edilen televizyon kanallar
Responses
Frekans
Percent of
Yzde
Cases
Tv
Bos
114
3,7%
11,1%
kanallar
ATV
355
11,5%
34,6%
Kanal D
708
23,0%
68,9%
Show TV
465
15,1%
45,3%
Star TV
215
7,0%
20,9%
TRT
175
5,7%
17,0%
NTV
304
9,9%
29,6%
CNN Trk
160
5,2%
15,6%
Cnbc-e
211
6,8%
20,5%
Kanal 7
19
,6%
1,9%
STV
61
2,0%
5,9%
TGRT
18
,6%
1,8%
TNT
87
2,8%
8,5%
FOX
91
3,0%
8,9%
Haber Trk
28
,9%
2,7%
Mzik kanallar
31
1,0%
3,0%
Spor kanallar
27
,9%
2,6%
Belgesel kanallar
12
,4%
1,2%
3081
100,0%
300,0%
Toplam
Aratrma kapsamnda en ok izlenen ilk televizyon kanal sralamas da

multiple response ile zet tablo haline getirilmitir. Medya tketimlerinde izledikleri
kanallar sralamas istenen rencilerin en ok izledikleri ilk televizyon kanal
Kanal D, Show Tv ve ATV eklinde sralanmaktadr. almann ikinci ksm olan
medya ierik analizi iin de incelenen kanallar bu kanaldan ibarettir.
rencilere en ok izledikleri televizyon kanallar sorularak, medyann
gndem oluturma sreci ve toplumun gndemi zerine yaplan bu aratrma iin
yaplacak ierik analizine temel oluturulmutur. rencilerin gndemlerinde en
etkili olan kanallar tespit edilerek ierik analizi ona gre kurgulanmtr. ATV, Kanal
D ve Show Tv kanallarnda yer alan programlar zellikle de haber programlar
137
araclyla iletilen bilgi ierikleri, rencilerin gndemleri zerinde etkilidir.
Tablo 3.1.5:En ok satn alnan dergilerin dalm tablosu

En sk satn alnan dergi tr
Dergi almam
Frekans
Yzde %
528
%51,4
Genlik- Magazin
240
%23,4
Spor
116
%11,3
Ekonomi- dnyas
85
%8,3
Kadn-Erkek
50
%4,9
Bilim Kltr
%0,2
Bilgisayar ve teknoloji
Bo
Toplam
2
4
%0,2
%0,4
1027
%100,0
rencilerin %51,4 dergi almadn ifade etmitir. Dergi tketenlerin

%23,4 genlik- magazin, %11,3 spor dergilerini belirtmitir. Bunlarn dnda
ekonomi- i dnyas, kadn- erkek, bilim- kltr ve bilgisayar teknoloji dergileri
tketilmektedir.
Aratrmaya katlan rencilerin kitle iletiim aralarndan biri olan dergi
mecrasn tketim oran genelde dktr. Televizyon, internet gibi grsel yaynlarn
daha ok tercih edilir olmas ve rencilerin bu kitle iletiim aralarn daha
ekonomik dzeylerde tketme ansna sahip olmalar sebebiyle, dergi aracnn
kullanm dktr. Dergi, gazete gibi basl kitle iletiim aralar dier grsel
aralara gre kiiye zel ve maddi deeri olduundan rencilerin tketimine uygun
olmamaktadr. nk renciler genellikle dier arkadalaryla toplu ve ucuz bir
ekilde tketebilecekleri seenekleri daha ok tercih etmektedir.
Btn bu veriler gz nne alnarak, almann ierik analizi ksmnda
yalnzca televizyon arac incelenmi, yazl kitle iletiim aralarna yer verilmemitir.
138
Tablo 3.1.6: ounlukla tercih edilen radyo program tarz dalm tablosu
En sk dinlenilen radyo program tr
Yerli mzik
Frekans
Yzde %
483
%47,0
Yabanc mzik
217
%21,1
Elence
104
%10,1
Talk Show
97
%9,4
Haber
75
%7,3
Spor
35
%3,4
iir
%0,9
Bo
%0,7
1027
%100,0
Toplam
Aratrmaya katlan rencilerin %47,0 si yerli mzik, %21,1 i yabanc

mzik, %10,1 i elence tarznda yayn yapan radyo kanallarn ve programlar tercih
etmektedir.
Kitle iletiim aralarndan biri olan radyo arac da renciler tarafndan tercih
edilmektedir. Ancak radyo kanallarndan genellikle elence ihtiyacnn karland
verilen cevaplarn yksek oranlarda mzik ierikli olmasndan anlalmaktadr.
Radyo aracndan haber yolu ile bilgilenmeden ziyade mzik yolu ile elenme ihtiyac
karlanmaktadr.
Tablo 3.1.7:nternette en sk ziyaret edilen sitelerin dalm tablosu

En sk ziyaret edilen site
Sosyal medya
Frekans
Yzde %
551
%53,7
Haber siteleri
231
%22,5
Arama motorlar
148
%14,4
Alveri siteleri
40
%3,9
E-posta
39
%3,8
Oyun
%0,8
Sinema ve film
%0,1
Bo
%0,9
1027
%100,0
Toplam
Aratrmaya
katlan
rencilerin
internet
kullanma
alkanlklar
incelendiinde %53,7 ile en yksek oranda sosyal medya yer almaktadr. %22,5 i
haber siteleri, %14,4 arama motorlarn sklkla kullanrken alveri siteleri, e-
139
posta, oyun ve sinema- film siteleri de tketilen internet siteleri arasnda yer
almaktadr.
Son zamanlarda nemli bir kitle iletiim arac olarak ykselen bir deere
sahip olan sosyal medya (Facebook, Twitter, 4Square, Instagram vb) ankete katlan
renciler tarafndan da youn olarak kullanlmaktadr. Sosyal medya ilk olutuu
dnemlerde ounlukla elence ve sohbet amal kullanlrken, u anda gsterdii
gelime ve deime ile beraber yalnzca elence odakl olmaktan kmtr. Artk
btn iletiimde reklam, halkla ilikiler, kiiler aras iletiim, kitle iletiimi vb.
srelerin tamamnda etkin bir ekilde kullanlmaktadr. Ancak bu aracn mesaj
ierikleri anlk ve hzl bir ak ierisinde olduundan oluturduu gndemler de
ounlukla anlk ve geici bir zellik gstermektedir.
140
Tablo 3.1.8.1: Aratrmaya katlanlarn son zamanlarda medya gndeminde 1. srada

en ok ilgilendikleri konu dalm tablosu
En ok ilgilenilen konu
Siyaset Politika
Frekans
Yzde %
603
%58,7
Terr
158
%15,4
Bilim
53
%5,2
Kltr - Sanat
42
%4,1
Eitim
37
%3,6
Din
19
%1,9
sizlik
20
%1,9
Hava Durumu
17
%1,7
Gvenlik
11
%1,1
Afet
10
%1,0
Kaza
10
%1,0
Polisiye Olaylar
10
1
%1,0
%1,0
Dnya haberleri
Spor
%0,9
Hayvanlar
%0,7
Magazin
%0,5
Ekonomi
%0,4
Salk
%0,4
Gsteri
%0,3
Skandal
%0,2
nsanHaklar
%0,2
lm - Cinayet
%0,1
1027
%100,0
Toplam
En ok izlenen program trleri ve kanallar analizlerinde olduu gibi

rencilerin en ok ilgilendikleri ilk gndem konusunun tespiti iinde Multiple
Response zet tablosu kullanlmtr. ncelikle birinci, ikinci ve nd sradaki
konular ayr tablolar halinde incelenerek daha sonra zet tablo ile genel bir sonuca
varlmas salanmtr.
Aratrmaya katlan rencilerin son bir haftada medya gndeminde en ok
ilgilendikleri 1. sradaki konular %58,7 siyaset ve %15,4 terr eklindedir. Bunun
dnda bilim, kltrsanat, eitim, din, isizlik, hava durumu, gvenlik, afet, kaza,
polisiye olaylar, dnya haberleri, spor, hayvanlar, magazin, ekonomi, salk, gsteri,
141
skandal, insan haklar ve lm- cinayet konular dk yzdelerle ilgilenilen konular

arasnda yer almaktadr.

Terr
Frekans
Yzde %
273
%26,6
Kltr - Sanat
126
%12,3
Eitim
100
%9,7
Siyaset Politika
59
%5,7
Din
37
%3,6
Bilim
75
%7,3
sizlik
52
%5,1
Ekonomi
49
%4,8
Spor
41
%4,0
Afet
37
%3,6
Magazin
30
%2,9
Polisiye Olaylar
27
%2,6
Salk
21
%2,0
Gsteri
19
%1,9
Skandal
20
%1,9
nsanHaklar
18
%1,8
Hava Durumu
10
%1,0
Kaza
%0,8
lm - Cinayet
%0,6
Hayvanlar
%0,4
Gvenlik
%0,3
Dnya haberleri
%0,2
Bo
10
%1,0
1027
%100,0
Toplam

ilgilendikleri 2. sradaki konular %26,6 orannda terr ve %12,3 orannda kltrsanat eklindedir.
142

Spor
Frekans
Yzde %
145
%14,1
Eitim
108
%10,5
Kltr - Sanat
79
%7,7
Terr
70
%6,8
lm - Cinayet
67
%6,5
Magazin
66
%6,4
Siyaset Politika
56
%5,5
sizlik
54
%5,3
Polisiye Olaylar
54
%5,3
nsanHaklar
51
%5,0
Afet
49
%4,8
Ekonomi
44
%4,3
Salk
39
%3,8
Skandal
32
%3,1
Hava Durumu
31
%3,0
Hayvanlar
21
%2,0
Gsteri
17
%1,7
Bilim
13
%1,3
Gvenlik
10
%1,0
Kaza
%0,5
Din
%0,2
Dnya haberleri
%0,1
Bo
13
%1,3
1027
100,0
Toplam

ilgilendikleri 3. sradaki konular %14,1 orannda spor ve %10,5 orannda eitim
eklindedir.
143
Tablo 3.1.8.4: Aratrmaya katlanlarn son zamanlarda medya gndeminde en ok

ilgilendikleri konu dalm multiple response tablosu
Medya gndeminde en ok ilgilenilen konular
Responses
Frekans
Konular
Bos
Yzde
Cases
23
,7%
2,2%
718
23,3%
69,9%
58
1,9%
5,6%
Bilim
141
4,6%
13,7%
Terr
501
16,3%
48,8%
sizlik
126
4,1%
12,3%
Eitim
245
8,0%
23,9%
Kltr - Sanat
247
8,0%
24,1%
Gsteri
39
1,3%
3,8%
Ekonomi
97
3,1%
9,4%
Afet
96
3,1%
9,3%
Kaza
23
,7%
2,2%
Gvenlik
13
,4%
1,3%
Magazin
107
3,5%
10,4%
Salk
65
2,1%
6,3%
Skandal
56
1,8%
5,5%
Hava Durumu
43
1,4%
4,2%
203
6,6%
19,8%
nsan Haklar
78
2,5%
7,6%
Hayvanlar
27
,9%
2,6%
Polisiye Olaylar
88
2,9%
8,6%
Olum - Cinayet
83
2,7%
8,1%
Dnya haberleri
,1%
,4%
3081
100,0%
300,0%
Siyaset Politika
Din
Spor
Toplam
Percent of
Son zamanlarda en ok ilgilenilen ilk gndem konusu da tek tablo altnda

multiple response ile zetlenmitir. Medya tketim yaklamlar sralamas istenen
rencilerin medya gndeminde en ok ilgilendikleri ilk konu siyaset, terr ve
kltr sanat eklinde sralanmaktadr.
Anketin ve ierik analizin yapld tarihler gz nne alndnda sonularn
gerek durumla yksek oranda rttn sylemek mmkndr. Aratrmann
144
yapld tarihlerde yaplan operasyon haberleri, ehit haberleri, Fransa nn Trkiye

hakknda ald tarihi karar gibi bir ok konu medya gndemini youn olarak megul
etmitir. Bunun doal bir sonucu olarak da medya aralarn takip eden renciler de
en ok ilgilendikleri gndem sralamalarna siyaset ve terr konularn almtr. Dier
bir ilgi duyulan konu kltr sanat ise ankete katlan rencilerin niversite
yaamnda ounlukla ilgi duyduklar bir konu olarak karmza kmaktadr.
Tablo 3.1.9: Aratrmaya katlanlarn ifadelere katlm durumlar dalm tablosu

Tamamen
Kararszm
Katlyorum
Katlyorum
1. Her ey grnd gibidir.
%6,0
%6,5
2. Medyann haber ve bilgi verme ilevini yerine

getirmekte uzman olduunu dnyorum.
3. Medya kurulularnda yaynlanan haberlerin drst
olarak sunulduunu dnyorum.
4. Medyann kltrel ve toplumsal deerlerin
korunmasnda yeterince titiz davrandn dnyorum.
5. Medya aralarnn kltrel deerlerin korunmasnda
nemli katks olduunu dnyorum.
6. Medyann tarafsz olduuna inanrm.
%5,8
Tamamen
Bo
Katlmyorum
Katlmyorum
%8,4
%45,6
%33,2
%0,3
%15,2
%29,0
%35,6
%13,9
%0,4
%3,2
%7,0
%24,3
%37,0
%27,7
%0,8
%3,5
%9,8
%20,4
%39,9
%25,9
%0,4
%7,1
%20,5
%24,5
%31,6
%15,9
%0,3
%2,8
%4,7
%14,4
%33,1
%44,6
%0,4
%2,7
%9,9
%37,8
%30,6
%18,3
%0,7
%25,2
%57,6
%9,1
%5,7
%1,9
%0,5
%20,7
%48,2
%12,8
%14,1
%3,8
%0,4
%14,5
%53,1
%15,6
%11,1
%5,5
%0,3
%18,5
%62,5
%9,0
%6,5
%3,5
%0
%19,1
%54,9
%15,3
%8,1
%2,3
%0,3
%19,3
%51,6
%14,1
%10,0
%4,5
%0,5
%72,5
%23,8
%1,4
%0,8
%1,5
%0,1
%40,5
%29,8
%9,7
%15,9
%13,8
%0,3
%46,0
%38,5
%7,6
%5,5
%2,1
%0,4
%41,1
%46,3
%8,2
%3,1
%1,0
%0,3
%43,5
%38,8
%9,9
%5,6
%1,8
%0,3
%28,1
%53,6
%10,3
%5,6
%1,9
%0,5
%19,9
%35,7
%22,9
%17,1
%4,2
%0,2
Medyaya Duyulan Gven
7. Medyada yer alan haberlerin doruluuna inanrm.
Medyann Enformasyon Paylam

8. Medyada yer alan haberlerde yer alan dnceleri
anlamak benim iin nemlidir.
9. Medyada grlerimi destekleyecek gerekleri ararm.
10. Medyada yer alan haberler sosyal yaamm iin
nemlidir.
11. Medyada yer alan haberleri arkada ortamnda
tartrm.
12. Medya aralar sosyal ve kltrel tm bilgilerin
kiiler arasnda iletilmesi iin nemlidir.
13. Medyann uluslararas kltrel paylamlar
noktasnda etkin olduuna inanrm.
Bilgiye Ulama
14. Tm hayatm boyunca srekli yeni eyler renmek
harika olur.
15. Neye inanmak istiyorsam ona inanrm.
16. nandklarmn tm iin dayanaklarm/bilgi
kaynaklarm olmal.
17. Byk bir kararla yz yze geldiimde, ilk nce,
toplayabileceim tm bilgileri toplarm.
18.Farkl dnya grlerine kar ak fikirli olmak,
insanlarn dndnden daha ok nemlidir.
19. Bildiim her bilginin doru olup olmadn farkl
kanallar zerinden kontrol ederim.
20. Medya haberlerini tartrken tarafsz olurum.
145
Medya Haberleri
21. Medyada yer alan haberler ksa olduunda daha iyi
anlarm.
22. Medyada yer alan haberler birden fazla tekrar
edildiinde daha iyi anlarm.
23. Medya haberlerinde sevdiim nl birinin olmas
daha ok ilgimi eker.
24. Medyada yer alan magazin ierikli haberler daha ok
ilgimi eker.
%11,1
%31,9
%22,1
%26,9
%7,8
%0,2
%9,1
%27,6
%15,0
%32,5
%15,8
%0,1
%15,4
%42,6
%11,7
%19,4
%11,0
%0
%6,9
%15,8
%12,9
%34,7
%29,8
%0
%12,7
%44,5
%22,3
%14,4
%5,7
%0,4
%8,7
%28,9
%26,5
%27,8
%8,2
%0
%6,3
%23,8
%27,4
%32,1
%10,4
%0
Kiisel Medya Yaklam

25. Medyadan aldm bilgiler dncelerimi
dzenlemek iin iimi kolaylatrr.
26. Sorunlar hakknda ak bir fikir edinmek iin
ncelikle medyay kullanrm.
27. Baz konulardaki elikili fikrim, en son izlediim
medya haberine bal deiiklik gsterir.
Tablo 3.1.10: Medyann gndem konular ile cinsiyet gruplar arasnda farkllk
vardr. testi iin apraz tablo
Konular
En ok ilgilenilen gndem konular*Cinsiyet apraz Tablosu

Cinsiyet
Kz
Erkek
Bo
Count
4
19
% within Konu
17,4%
82,6%
Siyaset Politika
Count
314
404
% within Konu
43,7%
56,3%
Din
Count
22
36
% within Konu
37,9%
62,1%
Bilim
Count
44
97
% within Konu
31,2%
68,8%
Terr
Count
240
261
% within Konu
47,9%
52,1%
sizlik
Count
70
56
% within Konu
55,6%
44,4%
Eitim
Count
152
93
% within Konu
62,0%
38,0%
Kltr Sanat
Count
139
108
% within Konu
56,3%
43,7%
Gsteri
Count
26
13
% within Konu
66,7%
33,3%
Ekonomi
Count
39
58
% within Konu
40,2%
59,8%
Afet
Count
66
30
% within Konu
68,8%
31,3%
Kaza
Count
10
13
% within Konu
43,5%
56,5%
Gvenlik
Count
9
4
Toplam
23
718
58
141
501
126
245
247
39
97
96
23
13
146
Magazin
Salk
Skandal
Hava Durumu
Spor
nsan Haklar
Hayvanlar
Polisiye Olaylar
Olum Cinayet
Dnya haberleri
Toplam
% within Konu
Count
% within Konu
Count
% within Konu
Count
% within Konu
Count
% within Konu
Count
% within Konu
Count
% within Konu
Count
% within Konu
Count
% within Konu
Count
% within Konu
Count
% within Konu
Count
69,2%
77
72,0%
48
73,8%
31
55,4%
34
79,1%
27
13,3%
42
53,8%
17
63,0%
40
45,5%
57
68,7%
1
25,0%
503
30,8%
30
28,0%
17
26,2%
25
44,6%
9
20,9%
176
86,7%
36
46,2%
10
37,0%
48
54,5%
26
31,3%
3
75,0%
524
107
65
56
43
203
78
27
88
83
4
1027
Sosyal entropi zerinde etkili olan mikro ve makro deikenler olarak daha
nce bahsedilen ve aratrma kapsamnda veri elde edilen ifadeler arasnda
istatistiksel anlamlar karabilmek iin baz testlere ihtiya duyulmaktadr. Bu
testlerden biri olan ki kare analizi saysal olmayan deikenler arasnda bir balant
olup olmadn yani aralarndaki ilikiyi lmektedir. Ki kare analizi ile deikenler
birbirinden bamsz ya da birbirine baml eklinde baz karsamalarda bulunmak
mmkndr.
Aratrmaya katlan kz ve erkeklerin oran birbirine yakn olduundan ki
kare analizi iin beklenen deerlerin birbirine yakn olmas beklenmektedir. apraz
tabloda her bir gndem konusu iin kzlarn ve erkeklerin verdikleri cevaplar
grlmektedir. Din, bilim, eitim, gsteri, afet, gvenlik, magazin, salk, hava
durumu, spor, hayvanlar, dnya haberleri gibi konularda kzlar ve erkekler arasnda
farkllklar gzlenmektedir. Bunun dndaki gndem konular iin ise her iki cinsiyet
grubu arasnda paralellik tespit edilmitir. Medyada ilgi eken ilk konu sralamas
multiple response ile tek stun altnda toplanarak apraz tablo oluturulmutur.
147
Cinsiyet ile medyada en ok ilgilenilen konu arasndaki ilikiye bakmak iin

Multiple response ile ki kare analizi yapmak mmkn olmadndan birinci srada en
ok ilgilenilen konu baz alnarak cinsiyet gruplar ile iliki olup olmadna
baklmtr. Aadaki tabloda ki kare analizi sonular grlmektedir.
Tablo 3.1.11: Medyada birinci srada ilgilenilen gndem konular ile cinsiyet
gruplar arasnda farkllk vardr. testi iin ki kare tablosu
Ki Kare Testi
Serbestlik
Deer
derecesi
Anlamllk Dzeyi (Sig./2 ynl)
Pearson Chi-Square (Pearson Ki kare)
65,248
20
0,021
Likelihood Ratio (En ok olabilirlik oran)
68,918
20
0,021
Linear-by-Linear Association
10,819
0,001
Geerli rneklem
1027
Pearson Ki Kare analizi ile elde edilen deerler tabloda grld gibidir.
Cinsiyet gruplar ile birinci srada ilgilenilen medya gndem konular arasndaki
iliki dzeyini anlamak iin sig. deerine baklr. Pearson ki kare anlamllk deeri
0,021 olduundan ve bu deer alpha 0,05 den kk olduundan iki parametre
arasnda iliki olduu sylenebilmektedir. Yani cinsiyet gruplar ile birinci srada en
ok ilgilenilen medya gndem konular arasnda anlaml bir iliki vardr. Bu
durumda kzlar ve erkeklerin ayn konulara farkl ilgi dzeyine sahip olmalar
demektir yani bu iki deikenin birbirine baml olmad sylenebilmektedir.
Cinsiyet bir demografik zellik olarak sosyal entropi iin nemli bir deiken
olmakla beraber medyann tketilmesi ve gndem konularnn sralamas zerinde de
etkili bir parametredir. Kz ve erkek rencilerin yaam tarzlar, ilgi alanlar farkllk
gsterdii gibi medya gndeminde en ok ilgilendikleri konular ve kendi
gndemlerine ilk srada aldklar konular da farkllk gstermektedir. zellikle en
nemli ilk konudan sonra sralanan spesifik baz konu balklar (spor, magazin
vb.) farkllk gstermektedir. Bu durumun temel sebebi de kz ve erkek rencilerin
farkl ilgi alanlarna sahip olmalardr. Bu sebeple medyann gndem oluturma
gcnde sosyal entropinin rol incelenirken niversite rencileri iin enformasyon
148
kaynann medya olmas gndemleri birbirinden farkl klmaktadr. Deien farkl

gndem konularna farkl ekilde adaptasyon salanmas da medya mesajlarnn
srecin duraanln azaltan nemli bir parametre olmasndan kaynaklanmaktadr.
Tablo 3.1.12: Medyann birinci sradaki gndem konular ile niversite arasnda
iliki vardr. testi iin ki kare tablosu
Ki Kare Testi
Serbestlik
Deer
derecesi
159,030
80
0,010
175,777
80
0,010
3,787
0,052
Geerli rneklem
1027
Ki kare tablosunda grlen anlamllk dzeyine gre ilikinin olup

olmadna karar verilmektedir. Standart alpha deeri olan 0,05 ile sig. deeri
kyaslandnda 0<0,05 eklinde olduundan istatistiki olarak anlaml bir ilikinin
var olduundan sz edilmektedir. Aratrmaya katlan rencilerin okuduklar
niversiteler ile birinci srada en ok ilgilendikleri gndem konular arasnda anlaml
bir iliki vardr. Yani farkl niversitelerdeki renci gruplar birinci srada medya
gndeminde yer alan farkl konulara ilgi duymaktadr.
Farkl niversitelerde olmak demek ayn zamanda farkl ehirlerde ve farkl
sosyal evrelerde olmak demektir. Aratrma sonularna gre bu farkllkla paralel
olarak gndem konularnn da farkl olmas medyann mesaj iletme ve yayma
gcyle aklanmas mmkn bir durumdur. Ayrca farkl niversitelerdeki ayn
faklte yani iletiim faklteleri rencilerinin deerlendirilmeye alnmas da bu
sonu zerinde nemli bir parametredir. Srekli ve hzl bir biimde medya kanal
iletilen enformasyon hedefine ulaarak belli bir takm deiikliklere yol amakta ve
bylelikle ak bir sistem olarak ifade edilen medya mesaj iletme srecin entropisini
minimuma inmektedir.
149
Tablo 3.1.13: Televizyonda birinci srada en ok izlenen program trleri ile cinsiyet
arasnda iliki vardr. testi iin ki kare tablosu
Ki Kare Testi
Serbestlik
Deer
derecesi
119,003
13
0,000
131,573
13
0,000
11,975
0,001
Geerli rneklem
1027
Pearson Ki Kare test deeri olan sig. deeri ile standart alpha deeri
kyaslanarak iliki durumu incelenmitir. Test deeri alpha 0,05 den kk
olduundan; rencilerin televizyonda birinci srada izledikleri program tr ile
rencilerin cinsiyet gruplar arasnda anlaml bir iliki vardr denilmektedir. Farkl
cinsiyet gruplarnn televizyonda en ok izledii program trleri genellikle farkldr
sonucuna ulalmaktadr. zellikle spor ve magazin gibi spesifik programlarda
kzlarn ve erkeklerin izleme oranlar deiim gstermektedir. Buna benzer detayl
veriler almann en sonunda multiple response apraz tablo ekleri ile gsterilmitir.
Tablo 3.1.14: Televizyonda birinci srada en ok izlenen program trleri ile

niversite arasnda iliki vardr. testi iin ki kare tablosu
Ki Kare Testi
Serbestlik
Deer
derecesi
114,378
52
0,030
118,563
52
0,030
,075
0,785
Geerli rneklem
1027
almann yapld be farkl niversite rencilerinin televizyonda birinci

srada en ok izledikleri program trleri iin Pearson Ki Kare anlamllk deeri olan
0,030<0,05 olduundan anlaml bir iliki olduu sylenebilmektedir. Farkl
150
niversitelerin letiim Fakltelerinde okuyan renciler farkl program trlerini

ounlukla tercih etmektedir sonucuna ulalmaktadr.
Tablo 3.1.15: Birinci srada en sk takip edilen televizyon kanal ile cinsiyet
Ki Kare Testi
Serbestlik
Deer
Geerli rneklem
derecesi
89,019
16
0,000
103,970
16
0,000
13,242
0,000
1027
Farkl cinsiyet gruplarna gre en sk takip edilen kanallar incelendiinde

bulunan Pearson Ki Kare test deeri 0<0,05 olduundan bu iki deiken arasnda
iliki vardr varsaym dorulanmaktadr. Kz ve erkek rencilerin genellikle birinci
srada takip ettikleri kanallar birbirinden farkldr sonucuna ulalmaktadr. Bu analiz
iin de detayl multiple response tablosu almann sonunda ek olarak yer
almaktadr.
Tablo 3.1.16: Birinci srada en sk takip edilen televizyon kanal ile niversite
Ki Kare Testi
Serbestlik
Deer
derecesi
136,535
64
0,012
150,192
64
0,012
4,747
0,029
Geerli rneklem
1027
almaya katlan be farkl niversitenin ayn faklte rencilerinin en sk

takip ettikleri kanallar iin yaplan analiz sonucu elde edilen test deeri 0,012 olarak
bulunmutur. Bu deer standart alpha deerinden kk olduundan bu iki deiken
151
arasnda istatistiksel olarak anlaml bir iliki olduu sylenebilmektedir. renciler

farkl niversitelerin ayn blmlerinde genellikle birinci srada farkl kanallar takip
etmektedir sonucuna ulalmaktadr.
Tablo 3.1.17: rencilerin bilgi envanterindeki katlm puanlar ile cinsiyet

arasnda farkllk vardr. testi iin Bamsz rneklem T Test tablosu
Bamsz rneklem T Testi
Varyanslarn
eitlii iin
Levene Testi
Ortalamalarn eitlii iin T-test

%95 Gven
F
Medyaya
Varyanslar
duyulan gven
eit iken
2,838
Sig.
Mean
Std. Error
tailed)
Difference
Difference
1025
,713
-,11102
,30184
-,70331 ,48127
-,368 1024,370
,713
-,11102
,30143
-,70251 ,48047
1025
,871
,03653
,22486
-,40471 ,47778
,163 1024,957
,871
,03653
,22465
-,40429 ,47735
1025
,014
,55142
,22490
,11010 ,99274
2,453 1024,553
,014
,55142
,22481
,11028 ,99256
1025
,699
-,08092
,20944
-,49191 ,33007
-,386 1024,102
,699
-,08092
,20939
-,49181 ,32997
1025
,970
,00594
,15855
-,30517 ,31705
,038 1024,302
,970
,00594
,15833
-,30475 ,31663
,092 -,368
Varyanslar
Aral
Sig. (2df
Lower
Upper
eit deilken
Medya
Varyanslar
enformasyon
eit iken
paylam
Varyanslar
1,089
,297
,162
eit deilken
Bilgiye ulama
Varyanslar
2,198
,139 2,452
eit iken
Varyanslar
eit deilken
Medya
Varyanslar
haberleri
eit iken
,313
,576 -,386
Varyanslar
eit deilken
Kiisel medya
Varyanslar
yaklam
eit iken
Varyanslar
1,972
,161
,037
eit deilken
Test tablosunda grlen medyaya duyulan gven anlamllk deeri olan

0,713, medya enformasyon paylam anlamllk deeri olan 0,871, medya haberleri
anlamllk deeri olan 0,699 ve kiisel medya yaklam anlamllk 0,970 deerleri
152
standart deer olan alpha 0,05 ile kyaslanarak varsaymn testi gerekletirilmitir.
Tespit edilen 2 ynl sig deerleri standart alpha deeri olan 0,05 den byk olduu
iin bu faktrler ile cinsiyet arasnda farkllk olmad tespit edilmitir. Ancak
bilgiye ulama anlamllk deeri olan 0,014 alpha deerinden kk olduundan
cinsiyet ile arasnda anlaml bir fark olduu sonucuna ulalmtr. Kzlar ve
erkeklerin bilgiye ulama motivasyonlar birbirinden farkllk gstermektedir.
Daha nce de bahsedildii zere, kz ve erkeklerin farkl ilgi dzeylerinde ve
farkl sosyal tercihlerde olmalar bu sonu zerinde etken durumlar olarak
bahsedilebilir. Her ne kadar benzer medya aralarn takip ediyor, benzer bilgi
ieriklerine
ulayor
olsalar
da
bilgiye
ulama
yntemlerinde
farkllklar
grlmektedir. Ancak bu durum medya gndemi ile kendi gndemleri arasnda

nemli bir farkllk ve kargaa yaratmamakta sre negatif entropisini korumaktadr.
153
Tablo 3.1.18: rencilerin bilgi envanterindeki katlm puanlar ile blm arasnda
farkllk vardr. testi iin Bamsz rneklem T Test tablosu
Varyanslar
n eitlii
iin Levene
Testi
F
Medyaya
Varyanslar
duyulan
eit iken
gven
Varyanslar
Sig.
,598
Ortalamalarn eitlii iin T Testi
,439 -2,108
df
1025
Sig.
Mean
(2-
Differenc
Std. Error
tailed)
Difference
,035
-1,62153
%95 Gven Aral
,76910
Lower
Upper
-
-,11235
3,13071
-2,409
44,563
,020
-1,62153
,67312
eit
-,26544
2,97763
deilken
Medyann
Varyanslar
enformasyon
eit iken
paylam
Varyanslar
,036
,850
,579
1025
,563
,33246
,57408
-,79405
1,45897
,600
43,672
,552
,33246
,55395
-,78419
1,44911
-,413
1025
,680
-,23764
,57590
,89243
eit
deilken
Bilgiye
Varyanslar
ulama
eit iken
1,09
,296
1,36772
Varyanslar
-,452
44,155
,653
-,23764
,52562
eit
,82156
1,29685
deilken
Medya
Varyanslar
haberleri
eit iken
2,05
,152 -1,163
1025
,245
-,62170
,53448
,42709
1,67050
Varyanslar
-,996
42,410
,325
-,62170
,62392
eit
,63706
1,88047
deilken
Kiisel medya Varyanslar
yaklam
,182
,670
-,478
1025
,633
-,19351
,40479
-,98782
,60080
-,475
43,343
,637
-,19351
,40750
,62810
eit iken
Varyanslar
eit
1,01513
deilken
Bamsz rneklem T Testi deikenler arasnda Varyans ve ortalama

farklarn test etmek iin kullanlmaktadr. Varyanslarn eitlii iin Levene Testi
154
stununda test deeri olan sig. anlamllk dzeyi standart alpha deeri 0,05 den
kkse Varyanslar eit, bykse Varyanslar eit deil kabul edilmektedir.
Ortalamalarn eitlii iin T Testi de varyanslarn eit ya da deil durumuna gre
deerlendirilmektedir. Bu tabloya bakldnda Levene Test deerlerine gre
varyanslar eit deil iken T test deerleri kullanlmtr. Ortalamalarn eitlii iin T
Test sig. deerleri incelendiinde medyaya duyulan gven 0,020, medyann
enformasyon paylam 0,552, bilgiye ulama 0,653, medya haberleri 0,325, kiisel
medya yaklam 0,637 olarak tespit edilmitir. 0,020<0,05 olduundan medyaya
duyulan gven bilgi envanteri dzey bal ile rencilerin okuduklar blm
arasnda istatistiksel olarak anlaml bir fark vardr. Yani rencilerin okuduklar
blmler medya haberlerine kiisel olarak duyduklar gven dzeyi iin nemli bir
deikendir. 0,552>0,05, 0,653>0,05, 0,325>0,05 ve 0,637>0,05 olduundan dier
bilgi envanteri dzey balklar olan medyann enformasyon paylam, bilgiye
ulama, medya haberleri, kiisel medya yaklam ile rencilerin blmleri arasnda
anlaml bir farkllk yoktur.
nk bu aratrma, farkl niversiteler de olsa benzer blm rencileri
zerinde kurgulanmtr. letiim fakltelerinde okuyan rencilerin genel olarak
aratrma kapsamnda deerlendirilen bilgi envanterinde yer verilen motivasyonlara
sahiplik dzeyi eittir sonucuna varlmaktadr.
155
Tablo 3.1.19: rencilerin bilgi envanteri katlm puanlar ile niversite arasnda
Varyanslarn
eitlii iin
Levene Testi

%95 Gven
Mean
F
Medyaya
Varyanslar
duyulan gven
eit iken
,980
Sig.
,322
Varyanslar
df
Sig. (2- Differe
Std. Error
tailed)
Difference
nce
Aral
Lower
Upper
,165
1025
,869
,06755
,40991
-,73681
,87191
,176
248,306
,861
,06755
,38442
-,68958
,82469
,169
1025
,866
,05159
,30536
-,54761
,65080
,180
247,674
,858
,05159
,28706
-,51380
,61699
-1,304
1025
,192 -,39921
,30605
-,99977
,20136
-1,320
235,692
,188 -,39921
,30241
-,99498
,19656
2,711
1025
,007
,28343
,21210
1,3244
eit deilken
Medyann
Varyanslar
enformasyon
eit iken
paylam
Varyanslar
,438
,508
eit deilken
Bilgiye ulama
Varyanslar
1,975
,160
eit iken
Varyanslar
eit deilken
Medya haberleri Varyanslar
,000
,998
,76826
eit iken
Varyanslar
2,713
233,293
,007
,76826
,28316
,21038
eit deilken
Kiisel medya
Varyanslar
yaklam
eit iken
Varyanslar
1,3261
4
,716
,398
,867
1025
,386
,18657
,21523
-,23577
,60890
,932
250,397
,352
,18657
,20027
-,20785
,58099
eit deilken
Tabloda yer alan Levene Test sig. deerleri standart alpha deeri olan 0,05
den byk olduundan, varyanslar eit deil iken T test deerleri kullanlmtr.
Medya haberleri olarak belirlenen bilgi envanteri dzey balnda verilen cevaplara
karlk gelen bilgi envanteri katlm puanlar ile rencilerin okuduklar niversite
arasnda 0,007<0,05 olduundan anlaml bir farkllk vardr. Yani medyada yer alan
haberlerin ierik, tekrar ve uzunluk bakmnda ilgi ekme dzeyi niversitelere gre
farkllk gstermektedir. Dier balklar iin bulunan test deerleri standart deer
156
olan alpha 0,05 den byk olduundan rencilerin okuduklar niversiteye gre bir
farkllk gstermemektedir.
Tablo 3.1.20: rencilerin bilgi envanteri katlm puanlar ile en ok yaanlan yer
arasnda farkllk vardr. testi iin Bamsz rneklem T Test tablosu
Varyanslarn
eitlii iin
Levene Testi

Sig.
%95 Gven
(2-
Aral
tailed
F
Medyaya
Varyanslar
duyulan gven
eit iken
,642
Sig.
df
Mean
Std. Error
Difference Difference
Lower
Upper
,423 -1,787
1025
,074
-,55226
,30897 -1,15854
,05402
-1,758
802,900
,079
-,55226
,31415 -1,16891
,06440
,403
1025
,687
,09295
,23050
-,35936
,54526
,396
795,746
,693
,09295
,23497
-,36828
,55418
,003
1025
,998
,00062
,23123
-,45312
,45437
,003
805,822
,998
,00062
,23487
-,46041
,46165
,314 -1,963
1025
,050
-,42077
,21432
-,84133 -,00020
-1,990
887,933
,047
-,42077
,21142
-,83571 -,00582
-,714
1025
,475
-,11605
,16249
-,43491
,20281
-,713
846,383
,476
-,11605
,16270
-,43539
,20330
Varyanslar
eit deilken
Medyann
Varyanslar
enformasyon
eit iken
paylam
Varyanslar
,848
,357
eit deilken
Bilgiye ulama
Varyanslar
,795
,373
eit iken
Varyanslar
eit deilken
1,014
eit iken
Varyanslar
eit deilken
Kiisel medya
Varyanslar
yaklam
eit iken
Varyanslar
,000
,990
eit deilken
almaya katlan rencilerin en ok yaadklar yer balamnda bilgi

envanteri katlm puanlarnn deerlendirilmesi iin Levene Test deerine gre
varyanslar eit deilken T test sonular deerlendirilmitir. Medyaya duyulan gven
157
test deeri 0,079, medyann enformasyon paylam test deeri 0,693, bilgiye ulama
test deeri 0,998, medya haberleri test deeri 0,047 ve kiisel medya yaklam test
deeri 0,476 eklindedir. 0,047<0,05 olduundan medya haberleri bal ile en ok
yaanlan yer arasnda anlaml bir farkllk vardr. Yani medyada yer alan haberlerin
ierik, tekrar ve uzunluk bakmnda ilgi ekme dzeyi rencilerin en ok yaadklar
yere gre farkllk gstermektedir. Bunun dnsa dier bilgi envanteri katlm
balklar iin bulunan test deerleri standart deer 0,05 den byk olduundan
deikenler arasnda anlaml bir farkllk yoktur.
En ok yaanlan yer ile rencilerin sahip olduu bir takm geleneksel
alkanlklardan bahsedilmektedir. Sahip olunan ve allan sosyo kltrel deerlere
gre rencilerin medya mesajlarn tketme ve medya ieriklerine kar sahip
olduklar
motivasyon
yani
sergiledikleri
tutum
doal
olarak
birbirinden
ayrmaktadr.
Tablo 3.1.21: rencilerin bilgi envanteri katlm puanlar ile gelir arasnda
Varyanslarn
eitlii iin
Levene Testi

Mean
F
Medyaya
Varyanslar
duyulan gven
eit iken
,896
Sig.
,344
Varyanslar
%95 Gven Aral
Sig. (2- Differenc
Std. Error
tailed)
Difference
df
Lower
Upper
,599
1025
,549
,46163
,77063
-1,05055
1,97382
,655
44,134
,516
,46163
,70499
-,95906
1,88233
2,088
1025
,037
1,19621
,57296
,07190
2,32052
2,082
43,371
,043
1,19621
,57464
,03763
2,35479
1,397
1025
,163
,80394
,57540
-,32516
1,93303
eit deilken
Medyann
Varyanslar
enformasyon
eit iken
paylam
Varyanslar
,088
,766
eit deilken
Bilgiye ulama
Varyanslar
eit iken
1,368
,242
158
Varyanslar
1,672
45,061
,101
,80394
,48084
-,16448
1,77236
,745 -1,163
1025
,245
-,62170
,53448
-1,67050
,42709
-1,139
43,238
,261
-,62170
,54587
-1,72237
,47896
-,604
1025
,546
-,24432
,40476
-1,03858
,54993
-,578
43,088
,566
-,24432
,42238
-1,09609
,60744
eit deilken
,106
eit iken
Varyanslar
eit deilken
Kiisel medya
Varyanslar
yaklam
eit iken
,641
,424
Varyanslar
eit deilken
almaya katlan rencilerin gelirleri ile bilgi envanteri dzey balklarnda

yer alan sorulara verilen cevaplarn toplam puanlar iin yaplan Bamsz rneklem
T Testi iin de varyanslar eit deil iken kan test deerlerine baklmtr. Medyaya
duyulan gven test deeri 0,516>0,05, medyann enformasyon paylam test deeri
0,043<0,05, bilgiye ulama test deeri 0,101>0,05, medya haberleri test deeri
0,261>0,05 ve kiisel medya yaklam test deeri 0,566>0,05 eklinde tespit
edilmitir. Medyann enformasyon paylam bilgi envanteri dzey bal iin
bulunan test deeri alpha dan kk olduundan rencilerin gelirleri ile anlaml bir
farkllk olduu sonucuna varlmtr. Medyada yer alan haberlerin renciler
tarafndan anlalmas, sosyal hayatlara yansmas, sohbet konusu oluturmas gibi
sorular ieren medyann enformasyon paylam gelir gruplarna gre renciler
arasnda anlaml farklar gstermektedir. Dier bilgi envanteri dzey balklar iin
bulunan deerler alpha deerinden byk olduundan gelir ile aralarnda anlaml bir
farkllk yoktur.
Toplumsal snflarn belirlenmesinde nemli deikenlerden biri olan gelir
renciler
iin
ayn
etkiye
sahip
deildir.
Toplumsal
anlamda
devlet
niversitelerinde renim gren renciler genel olarak benzer gelir dzeylerine

sahip olsa da, rencilerin altklar geleneksel ve sosyal bir takm sebepler
yznden bu farkllklarn gzlendiini sylemek mmkndr.
159
Tablo 3.1.22: rencilerin bilgi envanteri katlm puanlar ile birinci srada
ilgilenilen gndem konusu arasnda farkllk vardr. testi iin Bamsz rneklem T
Test tablosu
t
Medyaya duyulan
Varyanslar eit
gven
iken
Medyann
Varyanslar eit
df
Sig. (2-
Mean
Std. Error
tailed)
Difference
Difference
%95 Gven Aral

Lower
Upper
-,650
1025
,516
-3,14522
4,83712
-12,63702 6,34657
-1,831
1025
,067
-6,58967
3,59826
-13,65047
,673
1025
,501
2,43275
3,61446
-4,65983 9,52533
-,178
1025
,859
-,59747
3,35712
-7,18508 5,99014
-1,294
1025
,196
-3,28655
2,53910
-8,26897 1,69587
,47113
enformasyon paylam iken

Bilgiye ulama
Varyanslar eit
iken
Medya haberleri
Varyanslar eit
iken
Kiisel medya
Varyanslar eit
yaklam
iken
Bamsz rneklem T Test analizi iin varyanslar eit iken test deerleri
dikkate alnmtr. rencilerin birinci srada ilgilendikleri gndem konusu ile sahip
olduklar bilgi envanteri katlm puanlar arasnda anlaml bir farkllk tespit
edilmemitir. Btn balklar iin elde edilen test deerleri (sig.) standart alpha
deeri olan 0,05 den byk olduundan bilgi envanteri katlm sorularna verdikleri
cevaplarn toplam puan ilgilendikleri gndem konularna gre anlaml bir farkllk
gstermemektedir.
Bu durum da medyann gndem oluturma gcne atfta bulunan nemli
sonulardan
biridir.
Aratrma
kapsamnda
grlen
renciler
medyaya
gvenmekte ve iletilen bilgi ierikleri ile gndemlerini deitirmektedirler. Srecin

entropisinin azalmas da bilgi aknn srekli ve etkili olmasna dayandndan elde
edilen sonu dierleriyle rten nitelikte bir sonutur.
160
Tablo 3.1.23: rencilerin bilgi envanteri katlm puanlar ile tketilen radyo
program tr arasnda farkllk vardr. testi iin Bamsz rneklem T Test tablosu

Varyanslarn
eitlii iin
Levene Testi
F
Medyaya
Varyanslar
duyulan gven
eit iken
1,116

Sig. (2-
Mean
Std. Error
%95 Gven Aral
tailed)
Difference
Difference
Lower
Upper
,291 1,228 1025
,220
1,98636
1,61784
-1,18830
5,16102
,956 8,085
,367
1,98636
2,07676
-2,79388
6,76660
,472 1,559 1025
,119
1,87765
1,20467
-,48625
4,24154
1,279 8,095
,236
1,87765
1,46787
-1,50037
5,25567
,888 1,658 1025
,098
2,00349
1,20819
-,36732
4,37430
1,842 8,176
,102
2,00349
1,08746
-,49481
4,50180
,162 1025
,871
,18249
1,12343
-2,02199
2,38698
,093 8,046
,928
,18249
1,95199
-4,31434
4,67932
,581 1,114 1025
,265
,94717
,84986
-,72050
2,61485
,877 8,087
,406
,94717
1,08018
-1,53907
3,43342
Sig.
Varyanslar
df
eit deilken
Medyann
Varyanslar
enformasyon
eit iken
paylam
Varyanslar
,518
eit deilken
Bilgiye ulama
Varyanslar
,020
eit iken
Varyanslar
eit deilken
9,131
,003
eit iken
Varyanslar
eit deilken
Kiisel medya
Varyanslar
yaklam
eit iken
Varyanslar
,305
eit deilken
Varyanslarn eitlii iin yaplan Levene Test deerlerine gre

Medyaya duyulan gven, medyann enformasyon paylam, bilgiye ulama ve
kiisel medya yaklam balklar iin varyanslar eit deil iken ancak medya
haberleri bal varyanslar eit iken T Test deerleri baz alnmtr. Medyaya
duyulan gven test deeri 0,367>0,05, medyann enformasyon paylam test deeri
161
0,236>0,05, bilgiye ulama test deeri 0,102>0,05, medya haberleri test deeri
0,871>0,05 ve kiisel medya yaklam test deeri 0,406>0,05 eklinde olduundan
anlaml bir fark yoktur denilmektedir. Bilgi envanteri katlm puanlar ile
rencilerin sk tkettikleri radyo program tarz arasnda istatistiksel olarak anlaml
bir farkllk yoktur.
Kitle iletiim aralarndan biri olan radyo ile ilgili daha nce de belirtildii
gibi, rencilerin yaklam bilgilenmekten ziyade elence odakldr. Bu sebeple
gndem konularnn deimesinde radyonun dier medya aralar kadar etkili bir
ara olmad sonucuna varlmaktadr.
Tablo 3.1.24: rencilerin bilgi envanteri katlm puanlar ile sk ziyaret edilen
internet sitesi tr arasnda farkllk vardr. testi iin Bamsz rneklem T Test
tablosu
df
Medyaya duyulan
Varyanslar eit
- 1025
gven
iken
1,064
Medyann
Varyanslar eit
Sig. (2-
Mean
Std. Error
%95 Gven Aral
tailed)
Difference
Difference
Lower
Upper
,287
-5,14717
4,83545
-14,63568
4,34134
-,440 1025
,660
-1,58480
3,60380
-8,65647
5,48688
,119 1025
,905
,43080
3,61523
-6,66330
7,52490
,717 1025
,474
2,40546
3,35633
-4,18060
8,99152
,282 1025
,778
,71735
2,54107
-4,26895
5,70365
enformasyon paylam iken

Bilgiye ulama
Varyanslar eit
iken
Medya haberleri
Varyanslar eit
iken
Kiisel medya
Varyanslar eit
yaklam
iken
Levene test sonucunda varyanslar eit olduundan ilgili T Test deerleri

incelenmitir. Medyaya duyulan gven test deeri 0,287>0,05, medyann
enformasyon paylam test deeri 0,660>0,05, bilgiye ulama test deeri
0,905>0,05, medya haberleri test deeri 0,474>0,05 ve kiisel medya yaklam test
deeri 0,778>0,05 eklinde olduundan deikenler arasnda anlaml bir fark yoktur
denilmektedir. Bilgi envanteri katlm puanlar ile rencilerin sk ziyaret ettikleri
internet siteleri arasnda istatistiksel olarak anlaml bir farkllk yoktur.
162
Tablo 3.1.25: rencilerin birinci srada tkettikleri televizyon kanallar ile birinci
srada ilgilenilen gndem konular arasnda iliki vardr. testi iin ki kare tablosu
Ki Kare Testi
Serbestlik
Deer
derecesi
354,765
320
,008
268,296
320
,984
4,755
,029
Geerli rneklem
1027
almaya katlan rencilerin birinci srada en ok izledikleri kanallar ile en

ok ilgilendikleri medya gndem konusu arasnda iliki iin Pearson Ki Kare test
deeri bulunmutur. Bu deer olan 0,008 standart alpha deeri olan 0,05 den kk
olduundan iki deiken arasnda anlaml bir iliki vardr denilmektedir. Yani
rencilerin ska izledikleri televizyon kanalnda sunulan gndem konusuna gre
ilgilenilen gndem konular belirlenmektedir. Televizyonda en ok izlenen kanal ile
rencilerin kendi gndem konular arasnda istatistiksel olarak anlaml bir ilikiden
sz edildiinden medya gndemi, renci gndemini belirleyen bir parametredir
denilebilmektedir.
Televizyon dier kitle iletiim aralarna nazaran daha ynsal ve etkin bir
performansa sahip olduundan aratrmann ikinci ksmnda televizyon haberleri
incelenmitir. Bu yzden de takip edilen televizyon kanalndaki ierikler rencilerin
gndemlerindeki ierikler haline gelmektedir. Medya aralarndan en nemlisi olan
televizyonun gc ile srecin eitsizlii bozulmakta ve sonu olarak da
duraanlamaktan uzaklamakta yani entropi negatif hale gelmektedir.
163
Tablo 3.1.26 : Medyann enformasyon srecine ynelik yaklamlarn faktr

yklemeleri (Principal Components, Varimax Rotation) (N= 1027)
ORT
SS
FAKTRLER

2. Medyann haber ve bilgi verme ilevini
yerine
getirmekte
uzman
olduunu
dnyorum.
3.
Medya
kurulularnda
yaynlanan
haberlerin drst olarak sunulduunu
dnyorum.
4. Medyann kltrel ve toplumsal deerlerin
korunmasnda yeterince titiz davrandn
dnyorum.
5. Medya aralarnn kltrel deerlerin
korunmasnda nemli katks olduunu
dnyorum.
7. Medyada yer alan haberlerin doruluuna
inanrm.
8. Medyada yer alan haberlerde yer alan
dnceleri anlamak benim iin nemlidir.
9. Medyada grlerimi destekleyecek
gerekleri ararm.
10. Medyada yer alan haberler sosyal
yaamm iin nemlidir.
11. Medyada yer alan haberleri arkada
ortamnda tartrm.
12. Medya aralar sosyal ve kltrel tm
bilgilerin kiiler arasnda iletilmesi iin
nemlidir.
13.
Medyann
uluslararas
kltrel
paylamlar noktasnda etkin olduuna
inanrm.
Bilgiye Ulama
14. Tm hayatm boyunca srekli yeni eyler
renmek harika olur.
16.
nandklarmn
tm
iin
dayanaklarm/bilgi kaynaklarm olmal.
17. Byk bir kararla yz yze geldiimde,
ilk nce, toplayabileceim tm bilgileri
toplarm.
18.Farkl dnya grlerine kar ak fikirli
olmak, insanlarn dndnden daha ok
3,92
1,12
0,315
3,35
1,09
0,564
3,76
1,07
0,703
3,73
1,08
0,714
3,27
1,17
0,641
4,10
1,04
0,637
3,49
1,03
0,650
1,99
0,87
0,492
2,30
1,07
0,387
2,39
1,04
0,414
2,14
0,91
0,562
2,18
0,92
0,684
2,27
1,04
0,679
1,34
0,69
0,559
2,11
1,21
0,279
1,78
0,95
0,649
1,75
0,81
0,674
1,81
0,94
0,459
164
nemlidir.
19. Bildiim her bilginin doru olup
olmadn farkl kanallar zerinden kontrol
ederim.
20. Medya haberlerini tartrken tarafsz
olurum.
Medya Haberleri
21. Medyada yer alan haberler ksa olduunda
daha iyi anlarm.
22. Medyada yer alan haberler birden fazla
tekrar edildiinde daha iyi anlarm.
23. Medya haberlerinde sevdiim nl birinin
olmas daha ok ilgimi eker.
24. Medyada yer alan magazin ierikli
haberler daha ok ilgimi eker.
Kiisel Medya Yaklam
25. Medyadan aldm bilgiler dncelerimi
dzenlemek iin iimi kolaylatrr.
26. Sorunlar hakknda ak bir fikir edinmek
iin ncelikle medyay kullanrm.
27. Baz konulardaki elikili fikrim, en son
izlediim medya haberine bal deiiklik
gsterir.
zdeer (Eigenvalue)
Aklanan Varyans (Variance Explained)%
Gvenilirlik (Cronbach alpha)
1,98
0,89
0,665
2,49
1,11
0,357
2,87
1,16
0,615
3,18
1,25
0,625
2,68
1,25
0,687
3,64
1,24
0,676
2,54
1,07
0,618
2,97
1,11
0,633
3,16
1,09
0,535
3,31
2,42
2,28
1,89
1,71
43,05
12,27
21,25
29,71
36,71
43,05
0,813
0,764
0,648
0,561
0,616
0,657
almann saha almas ksmnda yaplan bilgi envanteri uygulamas iin

belirlenen ilk faktr, Medyaya duyulan gven olarak adlandrlmtr. almaya
katlan rencilerin kiisel olarak medyaya duyduklar gven motivasyonlarn
renmek amacyla bu faktr altnda 7 ifadeye yer verilmitir. Enformasyon faktr
3,31 zdeeriyle, tek bana toplam varyansn % 12,27sini aklamaktadr. Faktr
altnda toplanan maddelerin gvenilirlii de olduka yksek kmtr (0,764). kinci
faktr Medyann enformasyon paylam olarak adlandrlmtr. Bu faktr altnda
medyann sunduu haberler araclyla oluturduu gndeme katlmclarn
yaklamlar, sunulan bilgileri tketme eilimine sahip olduklar ve sosyal hayatlar
iin medya haberlerinin nemli bir etken olduu grlmektedir. Bu faktr 6 ifadeden
olumakta ve 2,42 zdeeriyle toplam varyansn % 21,25ini aklamaktadr.
Faktrn gvenilirlik deeri 0,648dir. nc faktr Bilgiye ulama olarak
adlandrlmtr. Katlmclarn bilgiye ulamadaki kiisel yaklam ve tutumlarn
tespit edilmek amacyla faktr altnda 7 ifadeye yer verilmitir. 2,28 zdeeriyle
165
toplam varyansn % 29,71ini aklamaktadr ve gvenilirlik deeri ise 0,561dir.

Medya haberleri bal altnda toplanan drdnc bilgi envanteri dzey bal ise
4 faktrden olumaktadr. Bu balk altnda toplanan ifadeler ile medyada yer alan
haberlerin ierik, tekrar ve uzunluklar ile ilgili olarak katlmclarn yaklamlar
tespit edilmitir. 1,89 z deeri ile bu faktr toplam varyansn %36,71 ini
aklamaktadr ve 0,616 gvenilirliktedir. Medyann sunduu gndem konularna
ilikin oluturulan son faktr ise Kiisel medya yaklam dr. almaya katlan
rencilerin kiisel olarak medyada yer alan gndem konularn tketme
motivasyonlarn renmek amacyla bu faktr altnda 3 ifadeye yer verilmitir. Son
faktr de 1,71 zdeeriyle toplam varyansn % 43,05ini aklamaktadr. Gvenilirlik
deeri de 0,657dir.
3.2. erik Analizi Bulgular

Belirlenen televizyon kanalnda yaynlanan haber programlar be gnlk
bir periyotla izlenerek yaplan medya ierik analizi sonular tablolar eklinde ifade
edilmitir.
Tablo 3.2.1: ATV Ana Haber Blteni nin gnlere gre haber eidi ve sreleri
dalm
TR
GN
1.GN
2.GN
3.GN
4.GN
5.GN
ULUSAL
Say
Yzde
Say
Yzde
Say
Yzde
Say
Yzde
Say
Yzde
18
%75
17
%85
20
%95
18
%78
20
%83
ULUSLARARASI
6
%25
3
%15
1
%5
5
%22
4
%17
SRE
40 dk. 5 sn.
40 dk. 7 sn.
39 dk. 6 sn.
41 dk. 28 sn.
39 dk.53 sn.
Belirlenen tarih aralnda izlenen televizyon kanalndan biri olan ATV

haber programlarnda yer alan haber trlerinin gnlere dalm tabloda
gsterilmitir. Be gn boyunca yaynlanan haberler arlkl olarak ulusal
haberlerden olumaktadr. Toplam 93 ulusal haber ve 19 uluslar aras haber
166
yaynlanmtr.
Daha nceki bulgulara dayanlarak en ok izlenen kanal zerinde yaplan
ierik analizi kapsamnda haberlerin tr, sresi, ierii gibi bir takm sonular analiz
edilerek, rencilerin gndemleri ile arasndaki iliki tespit edilmeye allmtr.
Ayrca rencilerin en ok izledikleri program trleri sralamasnda en yksek oran
haber programlarna ait olduundan ierik analizinde haber programlarna yer
verilmitir.
Tablo 3.2.2: Kanal D Ana Haber Blteni nin gnlere gre haber eidi ve sreleri
dalm
TR
GN
1.GN
2.GN
3.GN
4.GN
5.GN
ULUSAL
Say
Yzde
Say
Yzde
Say
Yzde
Say
Yzde
Say
Yzde
17
%77
16
%80
14
%78
11
%55
15
%71
ULUSLARARASI
5
%23
4
%20
4
%22
9
%45
6
%29
SRE
40 dk.1 sn.
32 dk. 41 sn.
36 dk. 9 sn.
33 dk. 1 sn.
39 dk. 6 sn.
Belirlenen tarih aralnda izlenen televizyon kanalndan biri olan kanal D

ana haber blteninde yer alan haberlerin ounluu ulusal haberlerden olumaktadr.
Toplam 73 ulusal haber ve 28 uluslararas habere yer verilmitir.
167
Tablo 3.2.3: Show Tv Ana Haber Blteni nin gnlere gre haber eidi ve sreleri
dalm
TR
GN
ULUSAL
1.GN
Say
Yzde
Say
Yzde
Say
Yzde
Say
Yzde
Say
Yzde
2.GN
3.GN
4.GN
5.GN
ULUSLARARASI
21
%87
22
%88
16
%73
10
%53
12
%57
SRE
3
%13
3
%12
6
%27
9
%47
9
%43
44 dk.9 sn.
40 dk.3 sn.
43 dk.9 sn.
45 dk.6 sn.
46 dk.5 sn.
Show Tv de yaynlanan ana haber blteninde belirlenen tarih aral boyunca

toplam 81 adet ulusal haber ve 30 adet uluslararas habere yer verilmitir. zlenen
kanallar ierisinde uluslararas habere en ok yer veren kanal Show Tv dir.
Tablo 3.2.4: Haberin Genel Konusu na gre kanallar arasndaki dalm

KONU
Siyaset-Politika
D siyaset
Eitim
Ekonomi
Terr
Askeri-Gvenlik
Salk
Spor
Polisiye Olaylar
Yarg
Bilim
Kltr-Sanat
ATV
Say
Yzde
Say
Yzde
Say
Yzde
Say
Yzde
Say
Yzde
Say
Yzde
Say
Yzde
Say
Yzde
Say
Yzde
Say
Yzde
Say
Yzde
Say
Yzde
18
%16
10
%9
1
%1
2
%2
12
%11
5
%4
1
%1
5
%4
19
%7
1
%1
1
%1
2
%2
KANAL D
27
%27
19
%19
0
%0
3
%3
7
%7
0
%0
1
%1
4
%4
12
%12
0
%0
0
%0
0
%0
SHOW TV
19
%17
20
%18
0
%0
10
%9
7
%6
4
%4
5
%5
5
%5
4
%4
6
%5
0
%0
1
%1
TOPLAM
%60
%47
%1,0
%14
%24
%8,0
%7,0
%13
%23
%6,0
%1,0
%3,0
168
Afet
Kaza
Skandal
nsan Haklar
Din
lm/Cinayet
atma
Gsteri
Magazin
Hava durumu
Dier
Say
Yzde
Say
Yzde
Say
Yzde
Say
Yzde
Say
Yzde
Say
Yzde
Say
Yzde
Say
Yzde
Say
Yzde
Say
Yzde
Say
Yzde
2
%2
11
%10
5
%4
0
%0
0
%0
2
%2
0
%0
2
%2
7
%6
1
%1
5
%4
0
%0
7
%7
2
%2
1
%1
0
%0
2
%2
2
%2
3
%3
6
%6
2
%2
3
%3
0
%0
7
%6
5
%5
1
%1
0
%0
1
%1
0
%0
3
%3
5
%5
2
%2
6
%5
%2,0
%23
%11
%2,0
%0
%5,0
%2,0
%8,0
%17
%5,0
%12
Yaynlanan haber bltenlerinde yer verilen konularn kanallara gre dalm

tabloda gsterilmitir. Atv ana haber bltenlerinde %47 orannda polisiye olaylar,
%16 orannda siyaset-politika, %11 terr ve %10 kaza haberleri yer almtr. Kanal
D ana haber programlarnn %27 si siyaset- politika, %19 u d siyaset ve %12 si
polisiye olaylardan olumaktadr. zlenen nc kanal olan Show Tv ana haber
bltenlerinin ise %18 i d siyaset, %17 si siyaset- politika, %6 s kaza ve %6 s
terr haberlerinden olumaktadr. Analiz kapsamnda izlenen televizyon kanal
ana haber programlarnda arlkl olarak siyaset- politika, polisiye olaylar, d
siyaset, kaza ve terr konularna yer verilmektedir.
rencilerin gndemlerinde en ok yer alan ilk konu siyaset, terr ve
kltr sanat balklar medya gndeminde de yer almaktadr. Medya gndeminin ilk
konu bal olan siyaset-d siyaset ile ikinci konu olan terr ayn zamanda
rencilerin de ilk ve ikinci gndem baldr. Burada gzlemlenen bu paralellik
bilgi akndaki eitlii ifade etmektedir. Eitlik halinde olan srecin duraanl
dier konu balklarnn farkl ve eitli olmas ile ortadan kalkmakta ve entropi
negatif hale gelmektedir sonucuna varlmaktadr.
169
Tablo 3.2.5: Haberdeki Ana Aktr e gre kanallar arasndaki dalm

AKTR
Siyaseti-Brokrat
adam
Bilim nsan
Sanat
Sporcu
Asker-polis
Dier nller
Din grevlisi
Sradan Birey
Sulu/Zanl
Dier canllar
ATV
Say
Yzde
Say
Yzde
Say
Yzde
Say
Yzde
Say
Yzde
Say
Yzde
Say
Yzde
Say
Yzde
Say
Yzde
Say
Yzde
Say
Yzde
28
% 25
2
%2
1
%1
2
%2
5
%4
25
%22
7
%6
0
%0
16
%14
19
%17
7
%6
KANAL D
SHOW TV
46
%46
3
%3
0
%0
0
%0
4
%4
12
%12
7
%7
0
%0
11
%11
13
%13
5
%5
39
%35
10
%9
0
%0
1
%1
5
%5
14
%13
6
%5
0
%0
15
%14
13
%12
8
%7
Haber ieriinde kullanlan ana aktre gre televizyon kanallar arasndaki

dalm tabloda gsterilmitir. Atv ana haber blteninde yer alan haberlerin %25 inde
ana aktr siyaseti- brokrat iken Kanal D ana haber blteninde ana aktr %46
orannda siyaseti- brokrat ve Show tv de ise ana aktr %35 orannda siyasetibrokrattr. Tm kanallarda haberlerin ana aktr ounlukla siyaseti- brokrat
eklinde tespit edilmitir. Bunun dnda Atv haberlerinin %22 sinde asker-polis,
%17 sinde sulu/zanl ve %14 nde sradan birey ana aktr durumundadr. Kanal D
ana haber bltenlerinde ise %14 orannda sradan birey, %13 orannda asker-polis,
%12 orannda sulu/ zanl ana aktr olarak karmza kmaktadr. Show Tv ana
haber bltenlerinin %14 sradan birey, %13 asker ve %12 si sulu/ zanldr.
zlenen tm televizyon kanallar ierisinde siyaseti- brokrat, sulu/zanl, askerpolis ana aktr olarak ounlukla yer almaktadr.
170
Tablo 3.2.6: Haberin Sunum Biimi ne gre kanallar arasndaki dalm

SUNU BM
Didaktik/ Bilgilendirici
Kzgnlk/ fke Yaratc
Elendirici
znt verici
Sempati uyandrc
Korku/Heyecan verici
aknlk uyandrc
Bilgi verici
ATV
Say
Yzde
Say
Yzde
Say
Yzde
Say
Yzde
Say
Yzde
Say
Yzde
Say
Yzde
Say
Yzde
KANAL D
25
%22
12
%11
6
%5
2
%2
15
%13
21
%19
23
%21
8
%7
36
%36
16
%16
5
%5
4
%4
5
%5
17
%17
15
%15
3
%3
SHOW TV
34
%31
18
%16
11
%10
6
%5
8
%7
6
%5
22
%20
6
%5
Haberlerin sunu biiminde gre kanallar arasndaki dalm tabloda

gsterilmitir. Atv haberlerinin %22 si bilgilendirici, %21 i aknlk uyandrc, %19
u korku/ heyecan verici, %11 i kzgnlk/ fke yaratc bir ierie sahiptir. Kanal D
haberlerinde %36 orannda bilgilendirici, %17 orannda korku/ heyecan verici, %16
orannda kzgnlk/ fke yaratc ve %15 orannda aknlk uyandrc ierik sz
konusudur. Show Tv haberlerinden %31 inde bilgilendirici, %20 sinde aknlk
uyandrc, %16 snda kzgnlk/ fke yaratc ve %10 unda elendirici ierikler tespit
edilmitir.
171
Tablo 3.2.7: rencilerin birinci srada gndeminde olan konular ile Medyann
gndem konular arasnda iliki vardr. varsaym iin Korelasyon Tablosu
Korelasyon Tablosu
Medyann
rencilerin gndemi
Spearman's rho
rencilerin Correlation Coefficient

gndemi
Sig. (2-tailed)
1,000
.
gndemi
-,050
,366
1027
324
Medyann
Correlation Coefficient
-,050
1,000
gndemi
Sig. (2-tailed)
,366 .
324
324
Bilgi envanteri almas ile tespit edilen rencilerin gndemi ve ierik

analizi yntemi ile belirlenen medyann gndemi arasndaki ilikiyi anlayabilmek
iin Bivariate Correlations testi sonucu belirlenen Pearson Correlation deeri
incelenmitir. Pearson Correlation ifadesinin karsndaki r ile ifade edilen deer 1
ile + 1 arasnda olmaktadr. Burada ilikinin ynn rnin iareti, derecesini ise
katsaynn bykl belirlemektedir. Eksi deerler bir deiken artarken dierinin
azaldnn, art deerler ise her iki deikenin ald deerlerin birlikte art ve azal
gsterdiinin gstergesidir. Buradaki iliki deer -0,050 olduundan negatif ynl
bir ilikidir. liki bykl iin kan deerin karesi alndnda %25 lik bir
kesime alannda iki deikenin birbiriyle rtt sonucuna ulalr. Sig. yani
anlamllk deeri olan 0,366 alpha deeri 0,05 den byk olduundan belirlenen
varsaymn doruluu kabul edilir. Yani rencilerin birinci srada gndeminde
olan konular ile Medyann gndem konular arasnda iliki vardr varsaym kabul
edilerek rencilerin gndemi ile medyann gndemi arasnda benzerlik olduu
sonucuna varlr.
Yaplan lm sonucu karlan Tablo 4.3.1.8 incelendiinde, medya tketim
yaklamlar sralamas istenen rencilerin medya gndeminde en ok ilgilendikleri
ilk konu siyaset, terr ve spor eklinde sralanmtr. Tablo 4.3.2.4 de gre
yaynlanan haber bltenlerinde yer verilen konularn kanallara gre dalmna
172
bakldnda, ATV ana haber bltenlerinde %47 orannda polisiye olaylar, %16
orannda siyaset-politika, %11 terr ve %10 kaza haberleri yer almtr. Kanal D ana
haber programlarnn %27 si siyaset- politika, %19 u d siyaset ve %12 si polisiye
olaylardan olumaktadr. zlenen nc kanal olan Show TV ana haber bltenlerinin
ise %18 i d siyaset, %17 si siyaset- politika, %6 s kaza ve %6 s terr
haberlerinden olumaktadr. Analiz kapsamnda izlenen televizyon kanal ana
haber programlarnda arlkl olarak siyaset- politika- d siyaset, terr, polisiye
olaylar- kaza ve konularna yer verilmektedir. Ayrca spor, magazin, ekonomi gibi
haberler de medya gndeminde yer alan dier konular olarak karmza kmaktadr.
rencilerin de medyann da gndemlerindeki en nemli ilk konunun benzer olmas
aratrma sonularnda tespit edilen manidar bir sonutur. Her iki gndem konular
arasnda benzerlik olmas ancak dier konulardaki eitlilik ve farkllk ak bir
sistem olarak nitelendirilen iletiim yani mesaj iletim srecindeki eitliin ortadan
kalkm olmasnn nemli bir gstergesidir. Sosyal entropi incelenirken eitliin
ortadan kalkt, bilgi aknn devaml olduu srelerin daha verimli olduu
konusuna deinilmiti. Bu balamda medya mesajlar ile iletilerek oluturulan
gndemlerdeki, medyann etkinlii ve enformasyon ileterek mdahalede bulunmas
sreci iler ve etkin hale getirmektedir. Kapal sistemlerdeki denge durumunda
maksimum entropiye ulalmakta iken ak sistemler eitliin ortadan kalkmas ve
sisteme yklenen srekli bilgi ak ile entropi minimuma hatta negatife inmektedir.
Shannon ve Weaver in matematiksel iletiim kuramnda bahsi geen grlt
faktr de tam olarak burada devreye girmektedir. Grlt iletiim kuramlarnda,
iletiimi bozan bir faktr olarak deerlendirilse de sosyal entropi balamnda olumlu
olarak deerlendirilmektedir. nk bir mesajn iletilme srecinde kaynak ile alc
arasna giren grlt faktr sisteme daha fazla bilgi yklemesi gerekletirmektedir.
Birden fazla televizyon kanalnn incelenmesindeki asl sebep de budur. Medya
tketicisi durumunda bulunan kiiler sadece tek bir ara ve tek bir bilgi ieriine
deil, birden fazla ara ile daha geni bilgi ieriine maruz kalmaktadr. te tam
olarak bu aamada da bilgiler arasndan kendine en doru ve yakn geleni seme ve
ona inanma ansn yakalamaktadr. Bu durumun sonucu olarak da daha objektif ve
etkin bilgiye ulam olmaktadr.
173
BLM IV
SONU VE NERLER
Son yllarda gelien teknolojiye ve yeni dnya dzenine paralel olarak
bireylerin hayatna giren makineler, monitrler, karmak sistemli cihazlar ve yeni
iletiim modelleri gndelik rutinleri dzenlemekte ve ynlendirmektedir. Eskiden
bo vakit deerlendirme yntemlerinden birou yerini yeni tanlan karmak
tertibatlarn kurcalanmas ve zmlenmesine brakmtr. Mevcut ilerin ve hayatn
organize edilmesi makineler yardmyla gerekletirilmektedir. almann temel
konusu olan kitle iletiim aralar bahsi geen bu makinelerin banda gelmektedir.
Kitle iletiim aralar aracl ile lke ve dnyaya dair olaylara ilikin tm bilgi,
yorum ve haberler tarafmza ulamakta ve medya aracl ile oluturulan
gndemleri tketmekteyiz. Teknolojide ve iletiim sistemlerinde yaanan baz
deiimlerle birlikte postmodern yaam tarzn benimseyen modern an insan,
sahip olduklar imknlar sayesinde daha ksa alma saatleri ve daha ok bo
zamana sahip olmaktadr. Sahip olunan bo zamanlar kitle iletiim aralarnn
kullanmn yaygnlatrarak, kitle toplumlar yaratmakta ve bilgilenme dzeyini bu
aralarla belirlemektedir. Bo zaman doldurmak iin elencenin yan sra hayata dair
tm alanlar iin enformasyon ihtiyac da yine bu aralar sayesinde karlanmaktadr.
almann aratrma ksmnda elde edilen bulgular da bu durumun byle olduunu
gstermektedir. letiim srelerini yneterek enformasyon salayan kitle iletiim
aralar ve bunlar tketen bireyler zerinde yaplan aratrmalar sonucunda konuya
ilikin verilere ulalmtr.
Yaplan saha almas sonucunda rencilerin kitle iletiim aralar
ierisinde ounlukla televizyon mecrasn tkettikleri sonucuna varlmtr.
Televizyonda ise birinci srada haber program, ikinci srada yerli dizi ve spor
programlarn izlemektedirler. En ok izlenen kanal sralamas ise Kanal D, Show Tv
ve ATV eklindedir. Bu sebeple medya ierik analizi ksmnda bu kanal tercih
edilmi ve rencilerin gndemi ile kitle iletiim aralarnn sunduklar gndem
arasnda istatistiksel olarak anlaml ilikiler tespit edilmitir. Medyann gndem
kurma modelinde gze arpan medya gndemi, toplum gndemine uygun veriler
174
elde edilmitir. niversite rencileri zerinde uygulanan saha almas ile

gndemlerinin siyaset, terr ve spor konu balklarndan olutuu grlmtr. Bu
sonu yaplan medya ierik analizi bulgular ile rtmektedir. Enformasyona ulama
noktasnda etkin bir biimde kullanlan medya aralarnn nemi aratrma
sonucunda elde edilen bulgular arasndadr. Rfkn ve Howard n kitabnda ifade
ettii gibi Dnyada herhangi bir olayn olduu anda enerji harcanmakta ve tm
Entropi art gstermektedir. Medyann gndem oluturma srecinde ilettii her bir
mesajn toplumu oluturan bireyler tarafndan tketilmesi srecinde entropik bir
durum gzlenmektedir.
Medyann gndemini megul eden konular ile aratrmaya katlan farkl
cinsiyet, niversite, ya gibi demografik zelliklere sahip rencilerin gndemleri
arasnda bir paralellik tespit edilmitir. letiim fakltelerinde okuyan rencilerin
genel olarak aratrma kapsamnda deerlendirilen bilgi envanterinde yer verilen
motivasyonlara sahiplik dzeyi de eittir sonucuna varlmtr. Durumun bu ekilde
tespit edilmesi sosyal entropi balamnda deerlendirildiinde, ak bir sistem olan
iletiim srecindeki bilgi aknn, sistemin entropisini negatife drd sonucuna
varlmaktadr. Bu durumda entropik olarak beklenen ve olumlu kabul edilen bir
durumdur. nk ak sistemlerde sz konusu olan srekli enerji yani enformasyon
ak sistemi duraanlktan kurtarmaktadr. Ancak kendi haline brakldnda hibir
eyin giderek kendiliinden daha dzenli bir hale gelmeyecei ve tekrar dzen
getirmek ilave enerji gerektii yaklamndan hareketle, medyann gndem oluturma
srecinde gerekletirilen mesaj al verii kendiliinden ve duraan olmamaktadr.
Aratrma kapsamnda deerlendirilen rencilerin gndemlerini oluturan konular
kendiliinden ortaya kmamakta, kitle iletiim aralar tarafndan sunulan
enformasyonlar
sayesinde
ina
edilmektedir.
Sunulan
bu
enformasyonlar
eitlendike ve younlatka bireylerin gndem seenekleri de artmakta ve srecin

entropisi azalmaktadr. Azalan entropi sreteki bilgi ya da enerji aknn salkl
olduunun bir gstergesidir yani minimum entropi hali en dzenli durumu ifade
etmektedir.
Yaplan ift ynl aratrma sonucunda rencilerin kitle iletiim aralarn
tketimi, televizyon kanal izleme tercihleri, gndemlerini oluturan en nemli
175
konular, kitle iletiim aralarndan biri olan televizyon kanallarnn ana haber
bltenlerinin gndem konular gibi balklar hakknda bilgiler elde edilmitir.
Ulalmaya allan ak bir sistem olan medyann denge halindeki dzeni ve
kiilerin gndem konularndaki dzen arasndaki akn entropisinin ynn tayin
etmektir. Entropi yasasna gre; denge halindeki bir sistemde maksimum entropi
vardr ve bu durumda iki konum arasnda enerji ak olmaz. Dolaysyla oluan bir
etkinlik sz konusu deildir. Ancak ak bir sistem olan iletiim srecinde bu durum
tam tersidir. Aratrma sonularnda gndemler aras benzerlik olmasna ramen
istatistiksel olarak anlaml farklarn olmas entropi dzeyinin maksimum olmadn
gstermektedir.
Ak bir sistem olarak deerlendirilen iletiim srecinde bilgi ve bu bilginin
paylam son derece nemli bir nitelik kazanmaktadr. Kitle iletiim aralarnn
toplumsal anlamda yayd bilgilerin nitelii, ierii ve fazlal entropisini
belirleyen temel faktrlerden biridir. Toplumsal anlamda ya da bireysel anlamda
paylalan bilgi ne kadar nitelikli ve fazla olursa entropideki azalma da buna paralel
olacak ve sistemin entropisinde dme yaanacaktr. Bu d de dzensizliin ve
belirsizliin nne geerek daha verimli bir iletiim sreci yaanmasn
salayacaktr. Bu anlamda tespit edilen bulgular deerlendirildiinde negatif ynl
bir entropi durumu sz konusu olduundan her zaman toplum gndemi ve medya
gndeminin rtmesinin zorunlu bir durum olmad sylenebilmektedir. Her iki
gndem birbiriyle bire bir rtt taktirde denge halinde bir sistem oluacak ve
enerji ak yaanmayacandan maksimum entropiye ulalacaktr.
Ak bir sistem olarak ifade ettiimiz iletiim srecinde enformasyon kayna
salayan kitle iletiim aralar yani medya, sreteki entropiyi azaltmaktadr.
Paylam, bireylerin dnya zerinde var olarak bir araya geldikleri andan itibaren
nemi artan bir kavram olmakla beraber gnmzde gelien olaylara bal olarak
daha n plana kmaktadr. Bilgi ve mesaj paylam younluu ile medya bu
anlamda incelenmi ve gndem konularndaki younluk ve farklln sistemin
entropisini drd sonucuna ulalmtr.
Gndem kurma modelinin gerektirdii medya gndemi, toplum gndeminin
176
birbiriyle paralel olmas beklenen iyi bir sonu olarak yorumlanmaktadr. Ancak
gndem sreci entropik adan ele alndnda ak bir sistem olan medyann mesaj
iletme sisteminin enformasyon dzeyinin youn olmas gereklilii dikkati
ekmektedir. Entropi formlasyonu denge durumunda olan uyumlu sistemlerde
enerji aknn olmayacan sylemektedir. Ak bir sistem olarak ifade ettiimiz
medyann mesaj iletme srecinde enformasyon fazlal ve eitlilii bu denge
durumunu bozacak ve enerjiyi interaktif bir konuma getirecektir. Bu balamda kitle
iletiim aralarnn mesaj eitlilii ve younluu ne kadar fazla olursa o kadar etkin
ve verimli bir bilgilendirme srecine ulalacaktr. Kitle iletiim aralarnn yayn
ieriklerindeki ve gndem oluturmak amacyla iletilen mesajlarn ana fikirlerindeki
farkllklar, bu mesajlara maruz kalan bireyler nezdinde eitli alternatifler sunmas
asndan nemlidir.
letiim srecinde negatif entropi durumu medya aracl ile iletilen iletilerin
salad enformasyon ile salanmaktadr. Yani medya mesajlar ile oluturulan
gndemden kaynaklanan dzensizlik ve bilgi kargaas yine medya mesajlar ile belli
bir dzene sokulabilmektedir. Bu yapda g dengesi bir tarafa kaydka, iletiimin
doas uyma ve boyun sunmaya, dolaysyla gnderenin egemenlii biimine
dnmektedir. Bu da medyann gndemleri oluturma ve ynetmedeki gcne atfta
bulunmaktadr.
Srekli deiim iinde olan olaylar eitsizlik zerine kurulur, geriye
dnm yoktur ve Entropi, her zaman artmaktadr eklinde ifade ediliyor olmasna
ramen aratrma sonular gstermektedir ki medya ilettii mesaj ve yayd
enformasyon sayesinde entropiyi negatife indirecek gtedir. almann temel
nerisi olarak medya enformasyonlarnda eitlilik olmas gndem oluturma
srecini daha salkl hale getirmektedir. Ayrca istenmeyen bir durum olarak grlse
de fazla bilgi aktarm ve bu bilgileri aktaran fazla kitle iletiim aracnn olmas
avantajl bir durum olarak karmza kmaktadr. Kitle iletiim aralarndaki
eitlilik medya gndemi ile insanlarn gndemleri arasnda nemli bir farkllk ve
kargaa yaratmamakta sre negatif entropisini korumaktadr.
letiim srecinde bahsedilen grlt faktr yani medya kanallarndaki
eitlilik ile oluan bilgi farkll ve younluu dzensizlikten dzene doru bir ak
177
gstermektedir. Maksimum entropi en dzensiz durumken sistemin dzensizliini

artran her olay entropisini de artrmaktadr. Bunun dnda denge durumunda olan
yani aralarnda enerji ak olmayan sistemlerde ise entropi maksimumdur. Bu da
gstermektedir ki iki konumun i enerjisi yksek ve entropisi de maksimum seviyede
iken kapal bir sistem zellii tamaktadr. Medya gndeminde var olan kitle
iletiim aralarnn says ve eidinden dolay farkllaan bilgi ve mesaj kalabal
sistemi ak hale getirerek dengeyi bozmann yan sra dzensizlii de artrmaktadr.
Ancak sistemin dzensizliini artran her olayn entropisini artrmas tezinin aksine,
sistemin denge durumundan kmasn salayarak esasnda medyann mesaj iletme
srecinin entropisini drmekte yani dzensizliin iinde bir dzen yaratmaktadr.
Dzen entropiye ramen deil aksine entropi ile ortaya kmaktadr.
Bilgi dzeyi ve enformasyon younluu iinde bulunduumuz bilgi ann
da bir gerei olarak nem gsterilmesi gereken parametreler olarak karmza
kmaktadr. Bu alma ile medya kanallarnn eitli ve farkl yaplarda olmalarnn
bilgi dzeyini ykselten bir zellik gsterdii sonucuna varlmtr. Toplumu
oluturan bireylerin her birinin medya aracl ile edindii bilgilerin dzeyi ve
fazlal ayn zamanda gndem oluturma srecinin entropisini minimuma drmesi
ile yaanan gerilim ve kargaann nne geilmesi mmkn olmaktadr. alma
kapsamnda bahsedilen denge durumundan ve dolaysyla maksimum entropiden
kanmann en temel yolu bilgi edinme skl ve bilgi eitliliinin dzeyine bal
olduundan, mesaj ierikleri reten ve yayan kitle iletiim aralarnn da eitlilii ve
fazlal nemli bir gerekliliktir.
178
KAYNAKLAR
Abadan, Nermin, (1987), Kamuoyu Ders Notlar, stanbul: Ankara niversitesi
Basn Yayn Yksek Okulu Yayn.
Abramson, Seligman, Martin, & Teasdale, Jennet, (1978), Learned Helplessness in
Humans: Critique and Reformulation. Journal of Abnormal Psychology.

Albert Einstein, (2001), zafiyet Teorisi, (eviren: Glen Akta), stanbul: Soy
Yaynlar.
Alemdar, Korkmaz ve rfan Erdoan, (1998), Balangcndan Gnmze letiim
Kuram ve Aratrmalar, Ankara: MY Yaynlar.

Alemdar, Korkmaz ve Erdoan, rfan, (1990), letiim ve Toplum Kitle letiim
Kuramlar Tutucu ve Deiimci Yaklamlar, Ankara: Bilgi Yaynlar.

Alemdar, Korkmaz ve Erdoan, rfan, (1990), letiim ve Toplum, Ankara: Bilgi
Yaynevi.
Alpaut, Okyay, (1971), Teorik Analitik Kimya, Ankara: H.. Yaynlar.
Allport, Aktaran: Enderhan Karako, (1937), Basnn Kamuoyunu Oluturma
Fonksiyonu (rnek Olay: Susurluk), Konya: Seluk letiim Dergisi.

Alver, Fsun, (2006), Medya Yetkinliinin Kuramsal Temelleri, Kocaeli
niversitesi letiim Aratrmalar Dergisi, Kocaeli niversitesi Yaynlar, No:7, 926, Kocaeli.
Ank, Cengiz, (2009), Kaostan Dzenlilie Bilimsel Serven Ve letiim Bilimi,
Ankara: Gazi niversitesi letiim Fakltesi letiim Kuram ve Aratrma Dergisi,
Say: 29.
Arar, Yurdagl B., Bilgin, Nuri, (2010), Gazetelerde tekiletirme Pratikleri:
Trk Basn zerine Bir nceleme, letiim Kuram ve Aratrma Dergisi say:30.
Ar, Ramazan, (2005), Geliim ve renme, Ankara: Nobel Yayn Datm.
179
Arkan, Rauf, (2004), Aratrma Teknikleri ve Rapor Hazrlama, Ankara: Asil

Yayn.
Arl, Mine ve Nazik, Hamil, (2001), Bilimsel Aratrmaya Giri, Ankara: Gazi
Kitabevi.
Arslan, Ali, (2004-a), Medyann Birey, Toplum ve Kltr zerine Etkileri,
Uluslararas nsan Bilimleri Dergisi, Tokat: Gaziosmanpaa niversitesi.
Arslan, Ali. (2004-b), Medyann Profesyonellik deolojisi ve Toplumsal evresi
ile Olan likisi zerine Bir Deerlendirme, Uluslararas nsan Bilimleri Dergisi,
Tokat: Gaziosmanpaa niversitesi.
Atlgan, Semra, (2001), Kimlik Oluturma Srecinde Medya, Uluslararas letiim
Sempozyumu- Medyann Maniplasyon Gc Sempozyumu Bildiriler Kitab,
Eskiehir: Anadolu niversitesi Yaynlar.
Ash, Robert B., (1990), Information Theor,. Courier Dover Publications.
Aydn, Bedi, (2006), renilmi aresizliin Yordanmas ve Yaam Baars le
likisi, Yksek Lisans Tezi, Mersin niversitesi Sosyal Bilimler Enstits, Mersin.
Barak, Turgut, Sadk GNE ile Medya, letiim, Popler Kltr,
Televizyon ve tesi.
Bailey, Dillon Kenneth, (1994), Talcott Parsons, Social Entropy Theory, an
Living Systems Theory, Behavioral Science,Cilt:39,Say:1.

Bailey, Dillon Kenneth, (1990), Social Entropy Theory, State University of New
York Press.
Balbay, Mustafa, (1996), Medya Gc Yok Glerin Medyas Var, Yeni Trkiye
Medya zel Says, 2 (11), Ankara.
Balc, Ali, (2005), Sosyal Bilimlerde Aratrma, Ankara: Pegema Yaynclk.
Baran, Stanley J. ve Davis, Dennis K., (2006), Mass Communication Theory:
Foundations,
Baudrllard, Jean, (1995), Kredi, Dnya Byk Bir Maaza Says, Cogito
Dergisi, Say:5, Gz, stanbul: Yap Kredi Yaynlar.
180
Bekta, Arsev, (1996), Kamuoyu, letiim ve Demokrasi, Ankara: Balam

Yaynclk.
Blumer, Herbert, (1969), Symbolic Interactionism: Perspective and Method, New
York: Hall Press.
Bostanc, Naci, (2007), lkretim Medya Okuryazarl Dersi retmen El
Kitab, Ankara: Radyo ve Televizyon st Kurulu Yaynlar.

Bottomore, Tom, (1989), Frankfurt Okulu, (ev: Ahmet idem), stanbul: Ara
Yaynlar.
Bourdieu, Pierre, (1997), Televizyon zerine, eviren: Turhan Ilgaz, stanbul: Yap
Kredi Yaynlar.
Burton, Graemer, (1995), Grnenden Fazlas: Medya Analizlerine Giri,
(eviren: Nefin Din), stanbul: Alan Yaynclk.
Can, Halil, (2002), Organizasyon ve Ynetim, Ankara: Siyasal Kitabevi.
Cohen, Margaret, (1986), Research on motivation: New Content For The Teacher
Preparation Curriculum, Journal of Teacher Education, St Louis.

Corrao, Michelle, Woman in Advertising, http://www.academicdb.com/ women_
the_media 10260/, (06.02.2005).
Cortina, J.M. (1993), What is coefficient alpha; An examination of theory and
applications, Journal of Applied Psychology.
engel, Yunus, Boles, M.A., (1996), Mhendislik Yaklamyla Termodinamik,
McGraw Hill-Literatr ortak yayn, eviren: Derbentli.
Daver, Blent, (1968), Siyaset Bilimine Giri, Ankara: Ankara niversitesi Siyasal
Bilgiler Fakltesi Yayn.
Demiray, Uur, (1994), letiim tesi letiim, Eskiehir: Turkuaz Yaynlar.
Delia, Jesse G., (1987), Communication Research: A History, Handbook of
Communication Science iinde, Charles R. Berger ve Steven H. Chaffee (der.), Sage
Publications, Newburk Park.
Dearing, James W.,Rogers,Everett M., (1996), Agenda-Setting, thousand Oaks,
181
London, New Delhi: SAGE Publications.

Demiray, Uur, ve Data, Banu, (1994), Kitle letiim almalar in letiim
Modelleri, Eskiehir: A.. Eitim Salk ve Bilimsel Aratrmalar almalar Vakf

Yaynlar.
Demiray, Uur, (2010), Etkili letiim, stanbul: Pegem Akademi.
De Zwaan, Victoria, (1994), Pynchons Entropy,Explicator, Cilt:51, say:3.
Dilmen, Necmi E., & t, Serta, (2006), Yeni letiim Ortamlar ve Etkileim,
Yeni letiim Ortamlar ve Etkileim Uluslararas Konferans, stanbul: Marmara
niversitesi letiim Fakltesi.
Dnmezer, Sulhi, (1976), Basn Hukuku, stanbul: stanbul niversitesi Yayn.
Duvarger, Maurice, (1980), Sosyal Bilimlere Giri, (eviren: nsal Oskay),
stanbul: Bilgi Yaynevi.
Duman, Bilal, (2006), Attribution Theory (Katk=Anlam Ykleme Teorisinin)
renme-retme Srecinde rencilerin renilmi aresizlii zerindeki

Etkisi, Mula niv. Eitim Fakltesi, Mula.
Eco, Umberto, (1991), Gstergebilimsel Bir Gerilla Savasna Doru,
Enformasyon Devrimi Efsanesi, eviren: Yusuf Kaplan, Kayseri: Rey Yaynlar.
Ekermen, Nilgn, (2009), Bir Doa Felsefesi Evrim-Entropi ve Kaos,
ODTLLER Blteni Mart Says, Ankara.
Dursun, iler, (2003), Haber ve Habercilik / Gazetecilik zerine Dnmek,
BA Habercinin El Kitab Dizisi / Gazetecilik ve Habercilik, (Der.: Sevda Alankus),
stanbul: IPS letiim Vakf Yaynlar.
Ellis, John, (1997), Televizyonun Anlats, (eviren: Aye nal), LEF Yllk 97,
Ankara: niversitesi letiim Fakltesi Yaynlar.
Emir, smet Y., (2003), Kitle letiiminde maj, stanbul: letiim Yaynlar.
Erdoan, rfan, (1997), letiim Egemenlik Mcadeleye Giri, Ankara: mge
Kitabevi.
Erdoan, rfan, (2002), letiimi Anlamak, Ankara: ERK Yaynlar.
182
Erdoan, rfan ve Alemdar, Korkmaz (1990), letiim ve Toplum, Ankara: Bilgi

Yaynevi.
Erdoan, rfan, & Alemdar, Korkmaz, (2005), teki Kuram, Ankara: Erk Yaynlar.
Eren, Erol, (2001), rgtsel Davran ve Ynetim Psikolojisi, stanbul: Beta
Basm Yaym.
Eren, Ercan, (2007), Yerleik ktisat Ortodoks mudur? Denge Analizi, ktisat
Dergisi, Ekim- Kasm 2007.
Erol, Metin, (1994), Kentsel Btnleme zerinde Ky-Kent Farkllamas ve
Aile Kurumunun Etkileri, Sosyal Bilimler Dergisi, Sivas: Cumhuriyet niv.,FenEdebiyat Fak.yay.,Say:17.
Erol, Metin, (2000), Sosyal Entropi nin Verimlilik zerindeki Etkileri, C..
ktisadi ve dari Bilimler Dergisi, Cilt 2, Say 1, Sivas: Cumhuriyet niv.,FenEdebiyat Fak.yay.,Say:17.
Ertrk, Mmin, (2006), Ynetim Dncesinin Evrimi, Ahmet Yesevi niversitesi,
Uzaktan Eitim Yaynlar.
Fejes, Fred, (1994), Eletirel Kitle letiim Aratrmalar ve Medya Etkileri,
Medya ktidar deoloji, eviren: Mehmet Kk, Ferment and Future, Belmont:
Thomson Higher Educations, Ankara: Ark Yaynevi.
Festinger, Leon, (1957), A Theory of Cognitive Dissonance, Evaston, III:
Greenwood Press.
Frat, Can, (2009), Sua Srklenmi ocuklarda renilmi aresizlik
Dzeyinin Farkl Deikenler ve Alglanan Anne Baba Tutumlar Bakmndan

ncelenmesi, Yksek Lisans Tezi, Maltepe niversitesi Sosyal Bilimler Enstits,
stanbul.
Freedman, J.L., D.O. Sears ve J.M. Carlsmith, (1983), Sosyal Psikoloji, (ev: Ali
Dnmez), Ankara: mge Kitapevi,.
183
Gedik, smet, (1998), Dnyann oluumundan insanln geliimine: Deiimler
ve Dnmler, Trabzon: Karadeniz Teknik niversitesi, Jeoloji Mhendislii

say:52.
Gerbner, G., http://www.asc.upenn.edu/news/gerbnerBio.asp /19.04.2011
Gibson, Rowan, (2001), Rethinking the Future, London: Nicholas Brealey
Publishing.
Gleick, James,(1995),Kaos, Ankara: Tbitak Yaynlar.
Gke, Orhan, (2003), letiim Bilimine Giri: nsanlar aras likilerin
Sosyolojik Bir Analizi, Ankara: Turhan Kitabevi.

Gke, Orhan, (2001), letiim Bilimine Giri. Ankara: Turhan Kitabevi.
Gke, Orhan, (1993), letiim Bilimine Giri, Ankara: Turhan Kitabevi.
Gke, Birsen, (1988), Toplumsal Bilimlerde Aratrma, Ankara: Sava Yaynlar.
Gkta, Zuhal, (2006), Televizyon Haberlerinde Duygusallatrma Ya Da Duygu
tesi Toplum Yaratma, Yksek Lisans Tezi, Kayseri.

Guillen, Michael, (2002), Dnyay Deitiren Be Denklem Matematiin Gc ve
iirsellii, Tbitak Yaynlar.

Guiraud, Pierre, (2005), Gstergebilim, (2. Bask), (eviren: Prof. Dr. Mehmet
Yaln), Ankara: mge Kitabevi.
Gne, Sadk, (1996), Medya ve Kltr, Ankara: Vadi Yaynlar.
Grsakal, Necmi, 2007, Sosyal Bilimler Karmaklk ve Kaos, Ankara: Nobel
Yaynlar.
Gz, Nurettin, (1996), Trk Basnnda Gndem Oluturma, Yeni Trkiye Dergisi
Medya zel Says 12, Kasm - Aralk, Ankara.
Hocaolu, Durmu, (2008), Termodinamikin kinci Kanunu Ve Entropi, Ders
Notu.
Isaacowitz Derek ve Seligman Martin, (2007), Learned helplessness, Elsevier Inc.
Ik, Metin (2000), letiimden Kitle letiimine, Konya: Mikro Yaynlar.
184
Ik, Metin (2002), Kitle letiim Teorilerine Giri, Konya: Eitim Kitabevi.
el, Kayhan, (1990), Kitle Haberleme Hukuku, stanbul: Beta Yaynlar.
nam, Ahmet, http://72.14.203.104, www.metu.edu.tr
nceolu, Metin, (1993), Tutum Alg letiim, Ankara: V Yaynlar.
slamolu, Hamdi, (2003), Bilimsel Aratrma Yntemleri, stanbul: Beta Basm.
Jckel, Martin, (2005), Medienwirkungen. Ein Studienbuch zur Einfhrung, 3.,
berarb. und erweit. Auflage, Wiesbaden, Westdeutscher Verlag.
Jay, Martin, (1989), Diyalektik mgelem, (ev: nsal Oskay), stanbul: Ara
Yaynlar.
Jeanneney, Jean N., (1998), Medya Tarihi, (eviren: Esra Atuk), stanbul: Yap
Kredi Yaynlar.
Jones, Gareth R., (1998), Organizational Theory, Addison- Wesley Publising.
Katba, idem, (1999), Yeni nsan ve nsanlar, stanbul: Evrim Yaynevi.
Kapferer, Jean-Neal, (1997), ocuk ve Reklam, stanbul: Afa Yaynlar.
Kaplan, Yusuf, (1992), yk-Anlatma ve Mit-retme Arac Olarak Televizyon,
eviren: Gken Kaplan, Alternatif niversite, stanbul: Aa Yaynclk.
Kaplan, Mehmet, (2007), Motivasyon Teorileri Kapsamnda Uygulanan
zendirme Aralarnn gren Performansna Etkisi Ve Bir Uygulama,

Ankara: Atlm niversitesi, Sosyal Bilimler Enstits, letme Ana Bilim Dal,
Yksek Lisans Tezi.
Kaptan, Saim, (1983), Bilimsel Aratrma Teknikleri ve statistik Yntemleri,
stanbul: Beta Basm.
Karasar, Niyazi, (2005), Bilimsel Aratrma Yntemi, Ankara: Nobel Yayn
Datm.
Kazanc, Metin, (1982), Kitle letiim Olay ile Ynlarn deolojik
Ynlendirilmesi ve ki rnek zerine Tartmalar, Yllk 1981, Ankara: SBF

BYYO Basmevi.
185
Kaya, A. Rait, (1985), Kitle letiim Sistemleri, Ankara: Teori Yaynlar.

Kratl, Metin, (1996), Demokratikleme Srecinde Medyann Rol, Yeni Trkiye
Medya zel Says, 2(11), Ankara.
Kocada, Bekir, (1996), Kitle letiim Aralar ve Siyaset Kurumuna Etkisinin
Analizi (Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi), Malatya: nn niversitesi, Sosyal

Bilimler Enstits.
Kse, Hseyin, (2001), Popler Kltr Balamnda Frankfurt Okulu ve Kltrel
Maniplasyon, stanbul niversitesi iletiim Fakltesi Dergisi. 12 (8). stanbul.

Maier, S.F., Albin, R.W., ve Testa, T.J., (1973), Failure to Learn to Escape in
Rats Previously Exposed to Inescapable Shock Depends on The Nature of

Escape Response, Journal of Comperative and Physiological Psychology, Vol.85.
Matterlart, Armand ve Matterlart, Michle, (1995), letiim Kuramlar Tarihi,
stanbul: letiim.
Mcquail, Denis, (1994), Kitle letiim Kuram, eviren: Ahmet Haluk YKSEL,
Eskiehir: Anadolu niversitesi Yaynlar.
Mcquail, Deni, Sven Windahl (1993), Communication Models for the Study of
Mass Communication, London: Longman.

Mcquail, Denis ve Windahl, Sven, (1993), letiim Modelleri, (eviren: Mehmet
Kkkurt), Ankara: maj Yaynlar.
McQuail, Denis, Windahl, Sven, (2005), letiim Modelleri, stanbul: mge
Kitabevi.
MEGEP, (2007), Halkla likiler Ve Organizasyon Hizmetleri-Salkl letiim,
Ankara.
Meray Seha L., (1954), Halk Efkar ve Yoklanmas, Ankara: Ankara niversitesi
Siyasal Bilgiler Fakltesi Dergisi 3 (9).
Mora, Necla, Kavramlar Doru Kullanmak: Yurtta Gazeteci Ve Yurtta
Gazetecilii,http://www.dorduncukuvvetmedya.com/dkm/article.php?sid=7746
186
Murdock, Graham, (1994), letiim, Modernlik ve nsan Bilimleri, Medya ktidar
deoloji, (eviren: Mehmet Kk), Ankara: Bilim ve Sanat Yaynlar.

Mutlu, Erol, (1991), Televizyonu Anlamak, Ankara: Gndoan Yaynlar.
Mutlu, Erol, (1998), letiim Szl, Ankara: Ark Bilim ve Sanat Yaynlar.
Mutlu, Erol, (1994), letiim Szl, Ankara: Ark Yaynlar.
Mutlu, Erol, (2005), Kitle letiim Kuramlar ve Trkiyede Basn-Yayn
Eitimi, Globalleme, Popler Kltr ve Medya iinde, Ankara: topya Yaynlar.

Nacino-Brown, R., Oke, F. E. & Brown, D. P., (1982), Curriculum and
Instruction, London and Basingstoke: The MacMillan Press Ltd.

Nazik, Hamil ve Bayazt, Ate, (2004), nsan likileri ve letiim, stanbul: Ya-Pa
Yaynlar.
Neumann, Noelle E., (1998), Kamuoyu Suskunluk Sarmalnn Kefi, (eviren:
Murat zkk), Ankara: Dost Kitabevi.
Nuttin, Joseph, (1984), Motivation, Planning and Action, A Relational Theory of
Behaviour Dynamics, Erlbaum, Louvain.
Onaran, erif A., (1984), Kamuoyu El Kitab, stanbul: Filiz Kitabevi.
Orkan, Ahmet L., (1992), Biliim Teorisi Temel Kavramlar, stanbul: Marmara
niversitesi letiim Fakltesi Yaynlar.
Oskay, nsal, (2000), nsz, Medya ve Serbest Zaman, stanbul: Om Yaynlar.
Overmier, James Bruce ve Seligman, Amrtin, (1967), Effects of Inescapable
Shock upon Subsequent Escape and Avoidance Learning, Journal of

Comparative and Physiological Psychology, Vol.63.
zdamar, Kazm, (2002), Modern Bilimsel Aratrma Yntemleri, Eskiehir:
Kaan Kitabevi.
zdemir, Sadi, (1998), Medya Emperyalizmi ve Kreselleme, stanbul: Tima
Yaynlar.
zen, zgr, (2003), Genel letiim, Ankara: Pegem Yaynclk.
187
zerkan, engl ve nceolu, Yasemin, (1997), letiimde Etkileme Sreci,

stanbul: Pan Yay.
Parsa, Seyide, (1993), Televizyon Habercilii ve Kuramlar, zmir: E.. letiim
Fakltesi Yaynlar.
Postman, Neil ve Powers, Steve, (1996), Televizyon Haberlerini zlemek, (eviren:
Asl Tun), stanbul: Kavram Yaynlar.
Prigogine, Ilya ve Stengers, (1989), Kaostan Dzene, stanbul: z Yaynclk.
Rfkn, Jeremy Howard, (2004), Entropi- Dnyaya yeni bir bak, (1. Bask), Ted,
eviren: Okay, H., stanbul: z Yaynclk.
Sarkaya, Yksel, (1993), Fizikokimya, Ankara: Gazi Bro Yaynlar.
Sayers, F., Bngamn, C. E., Graham, R. & Wheeler, M., (1993), Yneticilikte
letiim, stanbul: Rota Yaynlar.

Sauvry, Alfred, (1969), Kamuoyu, eviren: Aziz Yakn, Ankara.
Seifert, Kelvin, (1991), Educational Psychology Second Edition, New York:
Houghton Mifflin Company.
Severin J. Werner ve Tankard W. James (1994), letiim Kuramlar: : Kkenleri,
Yntemleri ve letiim Aralarnda Kullanmlar, (eviren: Ali Atf Bir ve Serdar
Sever), Eskiehir: Anadolu niversitesi Kibele Sanat Merkezi Yayn.
Shannon, Claude, (1949), A Mathemetical Theory of Communication, The Bell
System Technical Journal.
Shannon, Claude, (1953), Communication Theory-Exposition of Fundamentals,
Information Theory, IEEE Transactions.
Sencer, Muzaffer, (1989), Toplum Bilimlerinde Yntem, stanbul: Beta Basm.
Sezer, Duygu, (1972), Kamuoyu ve D Politika, Ankara: Ankara niversitesi
Siyasal Bilgiler Fakltesi Yayn.
Seen, Hasan, (1995), Mspet Bilimler ile Sosyal Bilimlerin Kesitii Baz Ortak
Noktalar, Trk Yurdu, Cilt 15, Say:99 (Genel say:445), Kasm 1995.
Szen, Edibe, (1997), Medyatik Hafza, stanbul: Tima Yaynlar.
188
Spooncer, Frank, (1989), Behavioural Studies for Marketing and Business, (ev:
Mahmut Oktay), Hutchinson Edition, London.
Steffens, Lincoln, (1991), The Autobiyography of Lincoln Steffens, NewYork.
Terkan, Banu, (2005), Gndem Belirleme, Medya ve Siyasal Gndem zerine
Bir alma, (1. Bask), Konya: Tablet Kitabevi.

Tezcan, Mahmut, (1990), Bo Zamanlarn Deerlendirilmesi Sosyolojisi, Ankara:
Atilla Kitabevi.
Timisi, Nilfer, (2003), Yeni letiim Teknolojileri ve Demokrasi, Ankara: Dost
Kitabevi Yaynlar.
Turam, Emir, (1996), 2000li Yllara Doru Trkiyede TV, stanbul: Altn
Kitaplar.
TBTAK Popler Bilim Kitaplar, (2000), KAOS.
Trk, M.Sezai, (2010), letiim ve Alg, Ankara: Gazi niversitesi letiim
Fakltesi.
Trk Dil Kurumu, (1998), Trke Szlk, Ankara: Trk Dil Kurumu Yaynlar.
Tok, Gkhan, (2007), Zaman Yolculuu, Bilim Ve Teknik Dergisi.
Tokgz, Oya, (1994), Temel Gazetecilik, Ankara: mge Kitabevi.
lgener, Sabri F., (2006a), Zihniyet, Aydnlar ve zmler, stanbul: Derin
Yaynlar.
Weiner, Bandura, (1984), Principles for a theory of student motivation and their
application within an attributional framework, In R. Ames & C. Ames (Eds.),

Research on Motivation in Education (Vol. 1, pp. 15-38). Toronto: Academic Press.
Yazcolu, Yahi ve Erdoan, Samiye, (2004). SPSS Uygulamal Bilimsel
Aratrma Yntemleri, Ankara: Detay Yaynclk.

Yeniehirliolu, ahin, (1981), letiim ya da Yaam Yanstma, letiim,
A..T..A., 2, Ankara.
189
Young, Pauline. V.(1968), Bilimsel Sosyal ncelemeler ve Aratrma, (eviren: G.

Bingl ve N. il), Ankara: Ege Matbaas.
Yksel, Haluk ve Demiray, Uur, (1988), Basnn Toplumsal letiimdeki Yeri,
Eskiehir: Anadolu niversitesi Eitim Teknolojisi ve Yaygn Eitim Vakf
Yaynlar.
Yksel, Erkan, (1990), Trk Basnnn Geliiminde Basnda Ekonomi ve
Ekonomi Basn, Yksek Lisans Tezi, Eskiehir: A.. Sos. Bil. Enst., Ankara.
Yksel, Erkan, (2001), Medyann Gndem Belirleme Gc, Konya: izgi Kitapevi
Yaynlar No:40.
Yksel, Ahmet Haluk, (1989), letiim Sreci ve Sistem Yaklam Asndan
letiim Srecinin ncelenmesi, Kurgu, A..F letiim Bilimleri Dergisi, Say. 6.

Yksel, Ahmet Haluk, (2003), letiim Kavram ve Tanm, Uur Demiray (Ed.),
Meslek Yksekokullar in Genel letiim, Ankara: Pegem A Yaynlar.
Yksel, Atila, (2010), Konum, Hz, Enerji, Zaman ve nsan Davran: Artan
Entropisiyle Sosyal Bilimler, Aydn: Adnan Menderes niversitesi Turizm

letmecilii ve Otelcilik Yksekokulu.
Zmrt, Osman, (1977), slamda Kamu Oyu Oluumu, Ankara: Kazanc
Yaynlar.
http://www.ykykultur.com.tr/dergi/?makale=1041&id=171, 18.08.2011, 12:30
http://www.insanbilimleri.com/makaleler/sosyoloji/Medyanin_Birey_Toplum.htm,
20.06.2004.
http://yayim.meb.gov.tr/yayimlar/sayi57/soylesi-bagriacik.htm , 02.02.2005.
http://tr.wikipedia.org/wiki/Alg%C4%B1da_se%C3%A7icilik , 23.08.2011, 01:13.
http://www.sosyal-bilgiler.com/televizyon-kanallari/1344-turkiyede-yayin-yayinyapan-televizyon-kanallari-listesi.html , 04.04.2012, 20:35.
http://www.wdyd.com/topic.asp?TOPIC_ID=2456
190
EKLER
191
EK 1: BLG ENVANTER
Bu aratrma, Seluk niversitesi Sosyal Bilimler Enstits Halkla likiler ve Tantm Ana Bilim Dal, Aratrma Yntemleri
Bilim Dalnda yrtlen Doktora tezi iindir. letiim Fakltesi rencilerinin Medya Yaklamlarnn Tespiti ne
ynelik olarak yaplan veri toplama srecinde, en uygun olan seenei iaretlemeniz aratrma sonularnn geree en yakn
olarak kmasn salayacaktr. lginiz ve katklarnz iin teekkr ederim.
ZEKYE TAMER GENCER
1. niversite
: ( ) stanbul ( ) Gazi ( ) Seluk ( ) Cumhuriyet () Gmhane
2. Blmnz
: ..
3. Snfnz
: ( ) 1. Snf
( ) 2. Snf
( ) 3. Snf
( ) 4. Snf
4. Cinsiyetiniz
: ( ) Kadn
( ) Erkek
5. Aylk Geliriniz / YTL
: ( ) 0-450 ( ) 451750 ( ) 7511200 ( ) 12011500 ( ) 1500 +
6. Aylk gelirinizi kim karlyor? : ( )Ailem ( )Burs alyorum ( ) Kendim ( ) Yakn akrabalarm
( )Dier
7. ounlukla yaadnz yer
: ( ) Ky
( ) le
( ) l
( ) Bykehir
8. Televizyonda en ok ne tr programlar izlemeyi tercih ediyorsunuz?(Tercih ettiiniz ilk 3 program
srasyla iaretleyiniz.)
( ) Haber
( ) Ekonomi
( ) Spor ( ) Yerli Dizi
( ) Yabanc dizi
( ) Yerli Film
( ) Yabanc film ( ) Belgesel
( ) Mzik
( ) Talk show
( ) izgi film
( )Magazin
( ) Dini ierikli yaynlar
( ) Kadn programlar
9. En sk takip ettiiniz televizyon kanaln belirtiniz. (Tercih ettiiniz ilk 3 kanal srasyla
iaretleyiniz.)
( ) ATV
( ) Kanal D
( ) Show TV
( ) Star TV
( ) TRT ( ) NTV ( ) CNN Trk
( ) Cnbc-e
( ) Kanal 7
( ) STV ( ) TGRT ( ) TNT
( ) FOX ( ) Dier
10. En ok ne tr dergiler satn alyorsunuz?
( ) Ekonomi- dnyas ( ) Genlik- Magazin
( ) Kadn-Erkek
( ) Spor ( ) Dergi almam
11. ounlukla dinlediiniz radyo program tarzn belirtiniz.
( ) Talkshow ( ) Yabanc mzik ( ) Yerli mzik ( ) Elence ( ) Haber ( ) Spor ( ) Dier........
12. nternette en sk ziyaret ettiiniz site hangisidir?
( ) Sosyal medya ( ) Haber siteleri ( ) Alveri siteleri ( ) Arama motorlar ( ) E-posta ( ) Dier........
13. Son zamanlarda medya gndeminde sizi en ok ilgilendiren konu bal hangisidir? (Tercih
ettiiniz ilk 3 konuyu srasyla iaretleyiniz.)
( ) Siyaset Politika ( ) Din
( ) Bilim ( ) Terr ( ) sizlik ( ) Eitim ( ) Kltr - Sanat
( ) Gsteri ( ) Ekonomi ( ) Afet ( ) Kaza ( ) Gvenlik ( ) Magazin ( ) Salk ( ) Skandal
( ) Hava Durumu ( ) Spor ( ) nsanHaklar ( ) Hayvanlar ( ) Polisiye Olaylar ( ) lm - Cinayet
( ) Dier
Tamamen
14. Aadaki ifadelere ne lde katlp katlmadnz belirtiniz

2. Medyann haber ve bilgi verme ilevini yerine getirmekte
uzman olduunu dnyorum.
3. Medya kurulularnda yaynlanan haberlerin drst olarak
sunulduunu dnyorum.
4. Medyann kltrel ve toplumsal deerlerin korunmasnda
yeterince titiz davrandn dnyorum.
5. Medya aralarnn kltrel deerlerin korunmasnda
nemli katks olduunu dnyorum.
7. Medyada yer alan haberlerin doruluuna inanrm.

8. Medyada yer alan haberlerde yer alan dnceleri anlamak
benim iin nemlidir.
Katlyorum
Kararszm
Katlyorum
Tamamen
Katlmyorum
Katlmyorum
192
9. Medyada grlerimi destekleyecek gerekleri ararm.

10. Medyada yer alan haberler sosyal yaamm iin
nemlidir.
11. Medyada yer alan haberleri arkada ortamnda tartrm.
12. Medya aralar sosyal ve kltrel tm bilgilerin kiiler
arasnda iletilmesi iin nemlidir.
13. Medyann uluslararas kltrel paylamlar noktasnda
etkin olduuna inanrm.
Bilgiye Ulama
14. Tm hayatm boyunca srekli yeni eyler renmek
harika olur.
16. nandklarmn tm iin dayanaklarm/bilgi kaynaklarm
olmal.
17. Byk bir kararla yz yze geldiimde, ilk nce,
toplayabileceim tm bilgileri toplarm.
18.Farkl dnya grlerine kar ak fikirli olmak,
insanlarn dndnden daha ok nemlidir.
19. Bildiim her bilginin doru olup olmadn farkl
kanallar zerinden kontrol ederim.
20. Medya haberlerini tartrken tarafsz olurum.
Medya Haberleri
21. Medyada yer alan haberler ksa olduunda daha iyi
anlarm.
22. Medyada yer alan haberler birden fazla tekrar edildiinde
daha iyi anlarm.
23. Medya haberlerinde sevdiim nl birinin olmas daha
ok ilgimi eker.
24. Medyada yer alan magazin ierikli haberler daha ok
ilgimi eker.
Kiisel Medya Yaklam

25. Medyadan aldm bilgiler dncelerimi dzenlemek
iin iimi kolaylatrr.
26. Sorunlar hakknda ak bir fikir edinmek iin ncelikle
medyay kullanrm.
27. Baz konulardaki elikili fikrim, en son izlediim medya
haberine bal deiiklik gsterir.
193
EK 2:ZGEM
KSEL BLGLER
Meslek
: retim Grevlisi
Doum Yeri
: Sivas
Doum Tarihi : 12/06/1983
Medeni Durum : Evli
ETM BLGLER
LSE ETM BLGLER
Dnem
Okul
Blm
1998-2001
Sivas Anadolu iletiim Lisesi
letiim
NLSANS veya 2 YILLIK MESLEK YKSEKOKULU ETM BLGLER

Dnem
Okul
Blm
2001-2003
stanbul niversitesi
Piyasa aratrmalar ve Reklamclk
LSANS veya ETM BLGLER

Dnem
Okul
Blm
2003-2006
Seluk niversitesi
statistik
YKSEK LSANS ve DOKTORA ETM BLGLER

Dnem
Okul
ANA BLM DALI
2006-2008
Seluk niversitesi/Y.Lisans
Halkla likiler ve Reklam
2009-2012
Seluk niversitesi/Doktora
Halkla likiler ve ReklamAratrma Yntemleri
BLMSEL ALIMALAR
MAKALE: ok Kltrl Toplumlarda letiim: Divrii rnei (Gmhane niversitesi letiim
Fakltesi Dergisi, Mart 2011.)
MAKALE: Trkiyedeki Devlet niversitelerinin Markalamas zerine Bir Yaklam (Mesleki
Bilimler Dergisi, Eyll 2012.)
BLDR: rencilerin Yaama Alanlarnn Atlganlk Dzeylerindeki Rol: Sivas Merkez
Kamps Ve le MYO Karlatrmas (Uluslararas Yksekretim Kongresi: Yeni Yneliler ve
Sorunlar, stanbul. 13.05.2011)
BLDR: Sosyal Mecra Kullanmnn Medyann etik lkeleri Balamnda Deperlendirilmesi
(Elaz Frat niversitesi, Medya ve Etik Sempozyumu, Elaz. 13-15.10.2011)
BLDR: letiimde Kullanlan Dilin Tutumlar zerindeki Rol: Reklamlarn Dili zerine Bir
nceleme (stanbul Kltr niversitesi, Bilim- Felsefe ve Sanatta Postmodernizm, zmir, Foa. 0609.09.2011)
BLDR: Facebook un Gndem Belirlemedeki Rol zerine Uygulamal Bir alma (stanbul
Kltr niversitesi, Bilim- Felsefe ve Sanatta Postmodernizm, zmir, Foa. 15-17.09.2010)
Yksek Lisans Bitirme Tezi: Dnyada Ve Trkiyede Artan Reklam Harcamalar ve Reklam
etkinliinin llmesi: rnek Uygulama
Lisans Bitirme Tezi: Evli iftlerde uyum analizi
194
EK 3: Multiple Response Tablolar: oklu cevap gerektiren 8,9 ve 13. Sorulara verilen farkl
cevabn zeti ve niversite-cinsiyet ile apraz kyaslamalar
Program*niversite Multiple Response apraz Tablosu
niversite
stanbul Seluk
Program Bos
Count
% within Program
Haber
Count
% within Program
Ekonomi
Count
% within Program
Spor
Count
% within Program
Yerli Dizi
Count
% within Program
Yabanc dizi
Count
% within Program
Yerli Film
Count
% within Program
Yabanc film
Count
% within Program
Belgesel
Count
% within Program
Mzik
Count
% within Program
Talk show
Count
% within Program
izgi film
Count
% within Program
Magazin
Count
% within Program
Dini ierikli
Count
yaynlar
% within Program
Kadn programlar
Count
% within Program
Toplam
Count
2
4,8%
185
26,1%
39
39,0%
75
26,1%
86
22,6%
62
38,8%
16
14,5%
85
26,8%
69
27,0%
58
19,1%
63
29,2%
13
14,8%
Gazi
Cumhuriyet
Gmhane Toplam
25
13
4,8% 59,5%
31,0%
,0%
149
122
110
20,3% 21,0%
17,2%
15,5%
18
14
16
13,0% 18,0%
14,0%
16,0%
45
48
47
25,1% 15,7%
16,7%
16,4%
87
51
68
23,4% 22,8%
13,4%
17,8%
35
13
23
16,9% 21,9%
8,1%
14,4%
17
26
22
26,4% 15,5%
23,6%
20,0%
62
58
50
19,6% 19,6%
18,3%
15,8%
65
38
29
21,5% 25,4%
14,8%
11,3%
50
66
64
21,7% 16,4%
21,7%
21,1%
44
30
30
22,7% 20,4%
13,9%
13,9%
11
24
11
33,0% 12,5%
27,3%
12,5%
144
13
72
89
27
29
62
55
66
49
29
10
15
23
20
14,1%
21,1%
4,2%
32,4%
28,2%
27,6% 20,7%
13,8%
20,7%
,0% 10,0%
40,0%
20,0%
178
166
17,2%
3
30,0%
257
220
206
42
710
100
287
381
160
110
317
256
304
216
88
71
29
10
1027
195
Kanal*niversite Multiple Response apraz Tablosu

Kanal*niversite apraz Tablosu
niversite
stanbul Seluk
Kanal Bos
Count
% within Kanal
ATV
Count
% within Kanal
Kanal D
Count
% within Kanal
Show TV
Count
% within Kanal
Star TV
Count
% within Kanal
TRT
Count
% within Kanal
NTV
Count
% within Kanal
CNN Trk
Count
% within Kanal
Cnbc-e
Count
% within Kanal
Kanal 7
Count
% within Kanal
STV
Count
% within Kanal
TGRT
Count
% within Kanal
TNT
Count
% within Kanal
FOX
Count
% within Kanal
Haber Trk
Count
% within Kanal
Mzik kanallar
Count
% within Kanal
1
,9%
97
Gazi
Cumhuriyet Gmhane Toplam
85
21
6,1% 74,6%
18,4%
,0%
81
30
63
84
27,3% 22,8%
8,5%
17,7%
23,7%
125
110
122
27,4% 22,2% 17,7%
15,5%
17,2%
74
89
89
23,4% 22,4% 15,9%
19,1%
19,1%
44
46
39
18,1% 21,9% 20,5%
21,4%
18,1%
30
38
27
20,6% 25,1% 17,1%
21,7%
15,4%
73
50
26
27,6% 23,4% 24,0%
16,4%
8,6%
42
22
16
30,6% 19,4% 26,3%
13,8%
10,0%
46
23
22
39,8% 17,1% 21,8%
10,9%
10,4%
194
109
39
36
84
49
84
157
104
47
44
71
31
36
26,3% 21,1%
5,3%
21,1%
26,3%
15
17
11
14,8% 14,8% 24,6%
27,9%
18,0%
5,6% 38,9%
5,6%
22,2%
27,8%
23
17
17
14,9% 19,5% 26,4%
19,5%
19,5%
19
15
25
8,8% 26,4% 20,9%
16,5%
27,5%
13
17
24
28,6%
7,1%
7,1%
28,6%
28,6%
11
12
35,5% 38,7%
6,5%
12,9%
6,5%
114
355
708
465
215
175
304
160
211
19
61
18
87
91
28
31
196
Spor kanallar
Count
15
% within Kanal
55,6% 25,9%
7,4%
11,1%
,0%
,0% 33,3%
,0%
,0%
220
178
166
Belgesel kanallar Count
% within Kanal
Toplam
Count
66,7%
257
206
27
12
1027
Konu*niversite Multiple Response apraz Tablosu

Konu*niversite apraz Tablosu
niversite
stanbul Seluk
Konu Bos
Count
% within Konu
Siyaset Politika Count

% within Konu
Din
Count
% within Konu
Bilim
Count
% within Konu
Terr
Count
% within Konu
sizlik
Count
% within Konu
Eitim
Count
% within Konu
Kltr - Sanat
Count
% within Konu
Gsteri
Count
% within Konu
Ekonomi
Count
% within Konu
Afet
Count
% within Konu
Kaza
Count
% within Konu
Gvenlik
Count
% within Konu
Cumhuriyet Gmhane Toplam
22
4,3% 95,7%
,0%
,0%
159
117
108
25,8% 20,8% 22,1%
16,3%
15,0%
11
15
12
17,2% 17,2% 19,0%
25,9%
20,7%
44
21
24
22,0% 14,9% 31,2%
14,9%
17,0%
72
113
90
19,6% 25,5% 14,4%
22,6%
18,0%
31
21
17
25,4% 19,8% 24,6%
16,7%
13,5%
41
50
48
22,4% 20,8% 16,7%
20,4%
19,6%
54
33
27
35,2% 18,6% 21,9%
13,4%
10,9%
,0%
185
10
31
98
32
55
87
18
Gazi
149
10
21
128
25
51
46
46,2% 17,9%
7,7%
15,4%
12,8%
16
14
19
25,8% 23,7% 16,5%
14,4%
19,6%
25
30
23
24
14
19
31,3% 25,0%
9,4%
14,6%
19,8%
11
8,7% 47,8%
4,3%
26,1%
13,0%
61,5%
,0%
7,7%
15,4%
15,4%
23
718
58
141
501
126
245
247
39
97
96
23
13
197
Magazin
Count
% within Konu
Salk
Count
% within Konu
Skandal
Count
% within Konu
Hava Durumu
Count
% within Konu
Spor
Count
% within Konu
nsan Haklar
Count
% within Konu
Hayvanlar
Count
% within Konu
Polisiye Olaylar
Count
% within Konu
Olum - Cinayet
Count
% within Konu
Dnya haberleri
Toplam
Count
22
18
21
25
20,6% 19,6% 16,8%
19,6%
23,4%
19
23,1% 24,6% 12,3%
10,8%
29,2%
24
10
17,9% 14,3% 42,9%
7,1%
17,9%
14
39,5% 18,6% 32,6%
2,3%
7,0%
30
30
38
28,1% 23,6% 14,8%
14,8%
18,7%
13
11
41,0% 16,7% 16,7%
14,1%
11,5%
29,6% 18,5% 29,6%
18,5%
3,7%
20
26
19,3% 20,5% 22,7%
29,5%
8,0%
19
17
11
14,5% 28,9% 22,9%
20,5%
13,3%
15
10
17
57
32
17
12
21
16
48
13
18
24
% within Konu
,0% 75,0%
,0%
,0%
25,0%
Count
257
206
178
166
220
107
65
56
43
203
78
27
88
83
1027
198
Program*cinsiyet Multiple Response apraz Tablosu

Program*cinsiyet apraz Tablosu
Cinsiyet
Kz
Programa
Bos
Count
% within cinsiyet
Haber
Count
% within cinsiyet
Ekonomi
Count
% within cinsiyet
Spor
Count
% within cinsiyet
Yerli Dizi
Count
% within cinsiyet
Yabanc dizi
Count
% within cinsiyet
Yerli Film
Count
% within cinsiyet
Yabanc film
Count
% within cinsiyet
Belgesel
Count
% within cinsiyet
Mzik
Count
% within cinsiyet
Talk show
Count
% within cinsiyet
izgi film
Count
% within cinsiyet
Magazin
Count
% within cinsiyet
Count
% within cinsiyet
Kadn programlar
Count
% within cinsiyet
Toplam
Count
Toplam
Erkek
19
23
3,8%
4,4%
341
369
67,8%
70,4%
40
60
8,0%
11,5%
29
258
5,8%
49,2%
262
119
52,1%
22,7%
80
80
15,9%
15,3%
54
56
10,7%
10,7%
140
177
27,8%
33,8%
96
160
19,1%
30,5%
210
94
41,7%
17,9%
120
96
23,9%
18,3%
44
44
8,7%
8,4%
58
13
11,5%
2,5%
20
1,8%
3,8%
1,4%
,6%
503
524
42
710
100
287
381
160
110
317
256
304
216
88
71
29
10
1027
199
Kanal*cinsiyet Multiple Response apraz Tablosu

Kanal*cinsiyet apraz Tablosu
Cinsiyet
Kz
Kanala
Bos
Count
% within cinsiyet
ATV
Count
% within cinsiyet
Kanal D
Count
% within cinsiyet
Show TV
Count
% within cinsiyet
Star TV
Count
% within cinsiyet
TRT
Count
% within cinsiyet
NTV
Count
% within cinsiyet
CNN Trk
Count
% within cinsiyet
Cnbc-e
Count
% within cinsiyet
Kanal 7
Count
% within cinsiyet
STV
Count
% within cinsiyet
TGRT
Count
% within cinsiyet
TNT
Count
% within cinsiyet
FOX
Count
% within cinsiyet
Haber Trk
Count
% within cinsiyet
Mzik kanallar
Count
% within cinsiyet
Toplam
Erkek
49
65
9,7%
12,4%
177
178
35,2%
34,0%
397
311
78,9%
59,4%
305
160
60,6%
30,5%
86
129
17,1%
24,6%
57
118
11,3%
22,5%
91
213
18,1%
40,6%
76
84
15,1%
16,0%
111
100
22,1%
19,1%
10
1,8%
1,9%
14
47
2,8%
9,0%
12
2,4%
1,1%
27
60
5,4%
11,5%
68
23
13,5%
4,4%
19
1,8%
3,6%
17
14
3,4%
2,7%
114
355
708
465
215
175
304
160
211
19
61
18
87
91
28
31
200
Spor kanallar
Count
25
,4%
4,8%
10
% within cinsiyet
,4%
1,9%
Count
503
524
% within cinsiyet
Belgesel kanallar
Toplam
Count
27
12
1027
Konu*cinsiyet Multiple Response apraz Tablosu

Konu*cinsiyet apraz Tablosu
Cinsiyet
Kz
Konu
Bos
Siyaset Politika
Count
19
% within cinsiyet
,8%
3,6%
Count
314
404
62,4%
77,1%
22
36
4,4%
6,9%
44
97
8,7%
18,5%
240
261
47,7%
49,8%
70
56
13,9%
10,7%
152
93
30,2%
17,7%
139
108
27,6%
20,6%
26
13
5,2%
2,5%
39
58
7,8%
11,1%
66
30
13,1%
5,7%
10
13
2,0%
2,5%
1,8%
,8%
% within cinsiyet
Din
Count
% within cinsiyet
Bilim
Count
% within cinsiyet
Terr
Count
% within cinsiyet
sizlik
Count
% within cinsiyet
Eitim
Count
% within cinsiyet
Kltr - Sanat
Count
% within cinsiyet
Gsteri
Count
% within cinsiyet
Ekonomi
Count
% within cinsiyet
Afet
Count
% within cinsiyet
Kaza
Count
% within cinsiyet
Gvenlik
Toplam
Erkek
Count
% within cinsiyet
23
718
58
141
501
126
245
247
39
97
96
23
13
201
Magazin
Count
77
30
15,3%
5,7%
48
17
9,5%
3,2%
31
25
6,2%
4,8%
34
6,8%
1,7%
27
176
5,4%
33,6%
42
36
8,3%
6,9%
17
10
3,4%
1,9%
40
48
8,0%
9,2%
57
26
11,3%
5,0%
% within cinsiyet
,2%
,6%
Count
503
524
% within cinsiyet
Salk
Count
% within cinsiyet
Skandal
Count
% within cinsiyet
Hava Durumu
Count
% within cinsiyet
Spor
Count
% within cinsiyet
nsan Haklar
Count
% within cinsiyet
Hayvanlar
Count
% within cinsiyet
Polisiye Olaylar
Count
% within cinsiyet
Olum - Cinayet
Count
% within cinsiyet
Dnya haberleri
Toplam
Count
107
65
56
43
203
78
27
88
83
1027

"Kamuoyu Oluşturma" Ve "Gündem Belirleme" Kavramları

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

"Kamuoyu Oluşturma" Ve "Gündem Belirleme" Kavramları

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

T.C.

MEDYANIN GNDEM OLUTURMA SRECNDE

Zekiye TAMER GENCER

MEDYANIN GNDEM OLUTURMA SRECNDE SOSYAL ENTROPNN

Tez Kabul Formu ..................................................................................................... vi

1.1.3.5. Laswell Modeli ...................................................................................... 55

BLM IV: SONU VE NERLER................................................................ 173

BLMSEL ETK SAYFASI

Zekiye TAMER GENCER

Ana Bilim / Bilim

Halkla likiler ve Tantm / Aratrma Yntemleri

Tezli Yksek Lisans

MEDYANIN GNDEM OLUTURMA SRECNDE

Bu tezin proje safhasndan sonulanmasna kadarki btn srelerde bilimsel

Zekiye TAMER GENCER

Her almann geirdii zorlu sre bu almada da yaand. Bu zorlu

ZEKYE TAMER GENCER

letiim, bilimsel ve toplumsal bir zorunluluk olarak ift ynl bir ak

based on the exchange of

Keywords: Media, Entropy, Social Entropy, Agenda Setting.

Tablo 3.1.8.2:Ankete katlanlarn son zamanlarda medya gndeminde 2. srada en

zorunluluundan domaktadr. Bylelikle, her dnce kendini bireyler arasnda ve

yapmaktadr. nk insan, dnen ve konuan bir varlk olma zellii ile

insanlara ulamas ve insanlar tarafndan yorumlanmasna dayanmaktadr. ift ynl

belirleyebilmesindedir. Medyadaki mesajlardan oluan gndem ile toplumun kendi

bulunan enerji aknn yaratt dzen ve dzensizlik durumlarnn aklanmasdr.

almann Gndem oluturma ve Sosyal entropi olmak zere 2 adet

balamnda deerlendirilecektir. Mevcut ya da oluturulmu gndem balklarnn

Kitle iletiim aralar, geni izleyici topluluklarnn ilgisini ekerek

Bu almann evrenini televizyon kanallarnda

yaynlanan haberler ve Trkiye de eitim veren be niversitenin letiim

niversitesi, Gazi niversitesi, Seluk niversitesi, Cumhuriyet niversitesi ve

oluturma srecinde de phesiz

grlmektedir. Medya mesajlarnn insanlara ulatrlmas sreci, bu mesajlarn

Medya mesajlar aracl ile toplumun enformasyon dzeyinde deiiklik

271). letiim, fikirleri,

1.1. Kitle letiimi Ve Gndem

Bu iletilerin muhatab olan dinleyici ve izleyici gruplarnn oluturduu

arkasndaki kiiler ya efsaneletirilmekte ya da grmezden gelinmektedir. letiim

aralarn zne olarak kullanarak, iletiim aralarnn etkisinin tartlmasndaki temel

ayn zamanda iletiimi dzenlemekte ve bunlara nayak olmaktadr. kincisi

1.1.1.Kitle letiim Aralarnn Etkileri

zellikle televizyon ocukluk dneminden balayarak bireyin btn geliimini

deerlendirmektedir. Birincisi, kitle iletiim aralar gerekte birbirinin devamdr.

devralmaktadr. kincisi kitle iletiim aralar hafzadan yoksundur. lk bakta bu iki

letiim aralarnn gelimesi farkl toplumsal disiplinlerin ilgi alanlar da gz

deerlendirilebilmektedir. 1880 ile 1920 arasndaki krk yl boyunca iletiim

ekonomilerini endstrilemi retime ve kitle tketimine uyumlu hale gelmitir.

programlar dzenlerken gnlk yaamn ak ve farkl ya, cinsiyet ve meslek

yeni bir sorunla

karlamaktadrlar, belgeseller her seferinde yeni bir konuyu yanstmakta, haberler

medyann gndem oluturma srecinde de phesiz ki nemli bir yere sahiptir.

Sava sonunda yaymlanan inceleme kitle iletiimi konusunda yaplan ve saha

Kamuoyu, genellikle cemiyeti ilgilendiren ve mteessir eden meselelerde,

llmesine neden olmaktadr (Abadan, 1987:1). Allport, kamuoyunun mahiyetini

6- Kamuoyu mterek hedeflere doru giriilen faaliyetler olduu iin, bu mterek

almaktadr (Yksel ve Demiray, 1988: 27). zgrlk demokrasilerde basn,

1.1.3.1. Bamllk Modeli

yapsal artlarna ve toplumun bir deime, atma ya da istikrarszlk artlarnda

Kitle iletiim aralarna balanan bireyler toplumun gndeminde nelerin

toplumlarn gndemlerini ynlendirmektedir.

Kitle iletiim aralarna dier pek ok kuramdan daha ok g veren kuram

1.1.3.3. Gndem Oluturma Kuram