KRİSTAL KİMYASI

METALİK BAĞ
Dersin Koordinatörü Prof. Dr. Ali Osman
AYDIN
Dersi Verenler Yrd.Doç.Dr. ESRA
ALTINTIĞ

Hazırlayan Yusuf TEKİN

METALLİC BOND
 Metaller

Periyotlar çizelgesinin yaklaşık %85 i metaldir.

Metaller elektrik ve ısı iletkenliğinin yüksek
olması ile tanınır.

Kendilerine özgü parlaklıkları vardır.

Dövülebilir,tel ve levha haline getirilebilirler.
Bütün bu özellikleri metal bağı denilen bir
bağ türünün sonucudur.
 Metalik Bağ (Metallic Bond)

Metalik bağ, esas olarak metaller arasındaki, bir

ya da daha çok atomu bir arada tutan bir
kimyasal bağ türüdür. Metal atomlarının
latisindeki serbest elektronların yer değiştirmiş
olarak paylaşılması esasına dayanır. Dolayısıyla
metalik bağlar ergimiş tuzlarla karşılaştırılabilir.
Diğer görece kuvvetli bağlar iyonik bağ ve
kovalent bağlardır.
Metal atomları valans bandında
dış yörüngelerinde periyotlarına
veya enerji seviyelerine oranla
yüksek sayıda elektron içerirler.
Bunlar atomdan ayrılarak bir
pozitif iyonun dev latisinin
etrafını saran bir elektron zarfı,
bulutu oluştururlar.
Negatif elektron bulutu ile pozitif
çekirdekler arasında oluşan
elektrostatik çekme kuvvetleri metal
atomlarının bir arada kalmalarını
sağlar. Burada, kovalent ve iyonik
bağlardaki gibi merkezi bir bağ söz
konusu değildir. Metalik bağ,
düzgün pozitif iyon yığını ile bu
yığını kuşatan elektron bulutu
arasında ortaya çıkar.
Metaller genellikle yüksek
kaynama ve ergime
noktalarına sahiptirler ve bu
da atomlar arasında güçlü
bir bağ olduğuna işaret
eder.
 Metallerde band içindeki enerji
seviyeleri
birbirlerine o kadar yakındır ki,
elektronun seviyeler arasnda geçişi
gün ışığı ile dahi
meydana gelebilir. Elektronların
geri dönüşüne foton eşlik eder.
Bundan dolay metaller, metalik
parlaklıkta görünür.
Gümüş metali yüzey merkezli kübik yapıdadır. Birim hücrenin bir
kenarının uzunluğu 0,407nm olduğuna göre gümüş atomunun
yarıçapını hesaplayınız.
Nikel kenar uzunluğu 352,4pm olan yüzey merkezli kübik birim
hücre yapısında olduğuna göre nikel in yoğunluğunu gr/ml
cinsinden hesaplayınız.
Kübik sistemde Birim Hücre tipleri

Basit kübik İç merkezli Yüzey merkezli

kübik kübik
 Hexagonal

cubic
Metalik bağ polar değildir ve bağlanma
etkileşimi içerisindeki atomlar arasında ya
hiç (saf elementel metaller) elektronegatiflik
farkı yoktur, ya da çok az (alaşımlar)
elektronegatiflik farkı vardır. Bu etkileşim
içindeki elektronlar metalin kristal yapısı
boyunca yer değiştirirler. Metalik bağ,
metalin dayanımı, dövülebilirliği, süneklik, ısı
iletkenliği, elektrik iletkenliği ve parlaklığı
gibi pek çok özelliğinin nedenidir.
Metalik bağ, metal atomları veya iyonlar ile yer
değiştirmiş elektronlar arasındaki elektrostatik
çekimdir. Bu nedenle, atomların veya
tabakaların birbiri üzerinde kayması ile
dövülebilirlik ve süneklik gibi karakteristik
özellikler ortaya çıkar. Metal atomlarının en az
bir valans elektronu vardır ve bu elektronu ne bir
komşu atomla paylaşır ne de iyon oluşturmak
üzere verirler. Bunun yerine, metal atomlarının
dış enerji seviyeleri üst üste biner ve bu anlamda
kovalent bağa benzerlik gösterirler.
 Metalik bağ
metalik
katının
sonsuz
büyüklükte
bir molekül
Formation of energy band in sodium metal
gibi
görüldüğü
molekül
orbital kuramı
biraz
genişletilerek
açıklanabilir.
Minimum enerjiilkesine göre, birbirinden ayrılan iki
banttan enerji seviyesi düşük olana elektronlar
dolar. Elektronların dolduğu bu banda “valans
bandı” adı verilmektedir. Enerji seviyesi daha
yüksek olan banda ise “iletim bandı” adı verilir.
Valans bandındaki elektronlar, en az yasak enerji
bandındaki enerjiye eş bir enerji kazanarak iletim
bandına geçebilirler.
 İletim bandına geçen elektronlar, atomdan
ayrılarak serbestçe dolaşma yeteneğine
kavuşurlar. Ortamda serbestçe dolaşan yüklü
tanecikler ise akım iletebilirler. Şu halde, iki enerji
bandı birbirine bitişik olan malzemelerden (yasak
enerji bandı yok) akım kolayca iletilebilecektir.
Buna göre, yasak enerji bandı genişliği yaklaşık
1eV olan malzeme yarı-iletken adını alırken,
yasak enerji bandı yaklaşık 6eV veya daha
yüksek olan malzeme ise yalıtkan adını
almaktadır.
Elmas yapı, n-tipi yapı ve p-tipi yapıyı enerji
bandları ile de açıklamak mümkündür.
İle tim B a n d ı İle tim B a n d ı İle tim B a n d ı

- - - - - - - - - - - - -
EC EC EC
∆E + + + + +EF
a c c e p to r
EF EG
donor
EF
EV EV ∆E - - - - -
EV
+++ + ++ +++++++
V a la n s B aı n d V a la n s B aı n d V a la n s B aı n d
p = n n=i n>>p p>>n

(a ) (b ) (c )
yalıtkan yarıiletken iletken

Eg ≈ 6 Elmas Yalıtkan
Eg ≈ 0.5 – 3 Yarıiletkenler
Eg ≈ 0 İletken Metaller
 İletkenlik Bantı

Boş
Li atomlarının s ve p
orbitalleri arasında
etkileşim mevcut

Dolu

Fermi Seviyesi

Fermi Seviyesi: T = 0 daki HOMO düzeyi Değerlik Bantı

T > 0 da, Fermi düzeyindeki e lar uyarılarak iletkenlik bantına geçer.

Bu e lar elektrik alanında hareket eder.
 Fermi düzeyi
Elektronlar band içindeki moleküler
orbitalleri (enerji düzeylerini) Pauli Exlusion
prensibine göre doldururlar. Eer sadece s
band dikkate alnrsa ve her bir atom bir
s elektronu verirse ( 1 A grubu metallerinde
olduu gibi) T= 0 K de bandn en az ½
N ‘i dolar. T = 0 K dolu en yüksek orbitale
Fermi düzeyi denir
 KAYNAKLAR
Anorganik Kimya Namık Kemal TUNALI
İnorganik Kimya 1 Prof.Cemal KAYA
http://www.chemguide.co.uk/atoms/bonding/metallic.html
http://www.launc.tased.edu.au/online/sciences/PhysSci/pschem/metals/Metals.htm
http://www.chm.bris.ac.uk/pt/harvey/gcse/other.html
http://www.tutorvista.com/content/chemistry/chemistry-iv/atomic-structure/metallic-bond.php
http://tr.wikipedia.org/wiki/Metalik_bağ