24 Tmmob Özelleştirme 2

TRK MHENDS VE MMAR ODALARI BRL
TMMOB
TRKYEDE
ZELLETRME GERE
SEMPOZYUMU II
13-14 KASIM 2008, ANKARA
ISBN: 978-9944-89-522-4
Kapak ve Sayfa Tasarm: Dijle Gksoy Konuk
Trk Mhendis ve Mimar Odalar Birlii
Selanik Cad. No:19/1
06650 Yeniehir /ANKARA
Tel: 0312 418 12 75
Faks: 0312 417 48 24
Web: www.tmmob.org.tr
E-Posta: tmmob@tmmob.org.tr
Bask: Kozan Ofset, 0312 384 20 03
Mart 2008
NDEKLER
Sunu.............................................................................................5
Al Konumalar.........................................................................9
Al Bildirisi...............................................................................21
BRNC OTURUM....................................................................29
Trkiyede zelletirme Olgusuna Kamu Hizmeti ve Kamu Mlkiyeti Asndan Kavramsal
Bak
KNC OTURUM.......................................................................61
Trkiyede zelletirme Konusunda Sylenenler, Yaplanlar ve Yaplmas Gerekenler
NC OTURUM..................................................................87
zelletirmelere Kar Neler Yapld, Neler Yaplmal
DRDNC OTURUM..........................................................121
zelletirmelere Kar Ne Yaptk?
BENC OTURUM..................................................................177
zelletirmelere Kar Ne Yapmal? Kamu Giriimcilii Nasl Gelitirilmeli? Kamu Hizmeti
Nasl Sunulmal
FORUM.....................................................................................207
SUNU
TMMOB yaama ve geleceimize ynelik almalarna devam ediyor.
13-14 Kasm 2007 de Trkiyede zelletirme Gerei sempozyumunu gerekletirdik. Elinizdeki kitap bu sempozyumun konumalarn
ve tartmalarn ieriyor.
Bu etkinliin gereklemesinde emei geen herkese, hazrlk toplantlarna katlanlara, konuanlara, rapor hazrlayp sunanlara, emek
ve meslek rgtlerine ve onlarn yneticilerine, bilim insanlarna,
yrei emekten ve halktan yana atanlara ok teekkr ediyoruz.
Onlar olmasayd biz bunu gerekletiremezdik. TMMOB alanlarna
ve yayn birimimize de ayrca ve zellikle teekkr ediyorum.
Etkinliimizi tarihin derinliklerine bu kitapla tadmza inanyoruz.
Ve Trkiye Demokrasi Mcadelesi iinde yer alanlara bu etkinlikle ve
bu kitapla katk sunmusak, bundan da byk bir onur duyarz.
TMMOB bu tr abalar srdrmeye kararldr. Bunu herkes alglamaldr.
Mehmet Soanc
TMMOB Ynetim Kurulu Bakan
Mart 2008
AILI KONUMALARI
Al Konumalar
MEHMET SOANCI (Trk Mhendis ve Mimar Odalar Birlii Ynetim Kurulu
Bakan)
Deerli Konuklar,
Sevgili Arkadalar,
Trkiyede zelletirme Gerei Sempozyumuna ho geldiniz. Hepinizi
TMMOB Ynetim Kurulu adna saygyla selamlyorum.
Hepimiz biliyoruz: Mhendislik, bilim ve teknolojiyi insanla buluturan
bir meslek. Bizim rgtmz TMMOB; odanda, znesinde insann olduu bir meslein uygulayclarnn rgt. nsan odakl olmasndan dolay,
bizim mesleimiz onurlu bir meslek ama bir o kadar da sorumluluklar
olan bir meslek.
Biz, bir yandan insana kar ilenmi sulara kar kyoruz, te yandan da insana ve insanla olan sorumluluklarmz biliyoruz ve sorumluluklarmzn gereklerini yerine getirmeye alyoruz. Meslek alanlarmz
zerinden Trkiye gereklerini ortaya koyuyoruz, yelerimizin bilimsel
temele dayanan almalarn, bilim insanlarnn almalar ile birletiriyor,
rgtmzn deneyimlerinin szgecinden geiriyoruz. Bu ekilde lkenin
sorunlarn tespit ediyor, zm nerilerini sunuyoruz. Bir yandan da yelerimizi haklarnn elde edilmesine, taleplerinin gereklemesine ynelik
abalarda bulunuyoruz. te yandan da mesleki denetimin vazgeilmez
n koulu olarak grdmz bir almay, yelerin uzmanlamas ve
belgelenmesine ynelik almalar da srdryoruz. Biz, sorunlarmzn,
toplumun ve halkn sorunlarndan ayr tutulamayacan da biliyoruz.
te bu sempozyum ve benzerleri bu abalarmzn gereklemesine
ynelik almalarn nemli bir kesime noktasn oluturuyor. Bu almalarda bilim insanlarnn ve uzmanlarn youn emek harcayarak oluturduu bilgi eriilebilir ve ulaabilir hale geliyor. Bilgi bu etkinliklerimizde
paylalyor.
TMMOB ve bal odalar iki yllk alma dnemlerinde iki yz akn
etkinlikle kamuoyu nne kyor. Sadece TMMOB adna bal odalarn
sekreteryalnda gerekleen etkinlikler bu dnem 22ye ulaacak.
Kasmda Aydnda TMMOB Jeotermal Enerji ve Aydndaki Gelecei Sempozyumu, Haziranda Ankarada TMMOB evre Sempozyumu, Eyllde
stanbulda TMMOB Mhendislik, stihdam ve cretlendirme Sempozyumu,
Ekimde Ankarada TMMOB AB Sreci Karsnda Emek Sempozyumu,
TMMOB Yerel Ynetimlerde Dnm Sempozyumu TMMOB Enerji Sempozyumu ve Trabzonda TMMOB Corafi Bilgi Sistemleri Kongresi gerekletirildi. Bugn TMMOB Trkiyezelletirme Gerei Sempozyumunu
birlikte balatyoruz. Kasmda stanbulda TMMOB Denizcilik Sorunlar
Sempozyumu, Ankarada TMMOB Jeotermal Kongresi, Aralkta Ankarada
TMMOB Afet Sempozyumu ile TMMOB Sanayi Kongresi, Martta Ankarada
TMMOB klim Deiimi Sempozyumu ile TMMOB Su Politikalar Kongresi
gerekletirilecek.
Kente ynelik olarak da KKlarmz aracl ile Nisanda Bursa Kentine
zmler Sempozyumu, Eyllde stanbul Kent Sempozyumunu gerek-
Trkiyede zelletirme Gerei Sempozyumu II
letirdik. Kasmda Ankara Kent Sorunlar Sempozyumu, Aralkta Kocaeli

Kent Sempozyumu, Denizli Kent Sempozyumu, ubatta Eskiehir Kent
Sempozyumu, Adana Kent Sorunlar Sempozyumu, Martta Bodrum Yarmadasnn evresel ve Yapsal Gelecei Sempozyumu gerekletirilecek
Biz insana, yaama ve geleceimize olan grevlerimizi yerine getirmeye
altmza inanyoruz.
Sevgili arkadalar;
Bu gn birlikte balattmz zelletirme Gerei Sempozyumu ile ilgili
de unlar ifade etmem gerekiyor:
Bilindii zere; TRK-, HAK-, DSK, KESK, TMMOB, TTB ve KGEM
olarak, 26-27 Mays 2005 tarihlerinde Ankarada 20. Ylnda Trkiyede
zelletirme Gerei konulu Sempozyum gerekletirmitik.
Sempozyumun kamuoyuna duyurduumuz Sonu Bildirisinde unlar
da vurgulanmt:
zelletirme kresel kapitalizmin, rettii krizini amak amacyla, zellikle 1980li yllardan sonra mal, hizmet ve sermayenin kresel lekte
snrsz dolamn salamak iin liberal reformlar ad altnda dnya
leinde dayatt, ekonomik, toplumsal, siyasal ve ideolojik boyutlar
olan kresel politika aralarndan birisidir.
Dar anlamda, devletin iktisadi faaliyetlerini gerekletiren kamu iktisadi
teebbslerinin yani KTlerin mlkiyetinin zel sektre devredilmesi geni
anlamda, devletin iktisadi faaliyetlerinin azaltlmas ya da bu fonksiyonunun tmyle serbest piyasa koullarna devredilmesini ieren zelletirmelerin lkemizde yasal altyapsnn oluturulmasna 1983 yl sonrasnda
balanmtr. 1984te 2983 sayl Yasa, 1986da 3291 sayl Yasa, 1990-94
aras bir dizi KHK, 1994te de eksikliklerin giderilmesi amacyla 4046 sayl
zelletirme Yasas karlmtr. zelletirmelerin uygulama alannn ve
nceliklerinin belirlenmesi iin ise, Dnya Bankas istemiyle 1985 ylnda
zelletirme Ana Plan hazrlanmtr.
zelletirme almalar, 1984 ylnda kamuya ait yarm kalm tesislerin
tamamlanmas veya yerine yeni bir tesis kurulmas amac ile zel sektre
devir uygulamalar ile balam; 1986 ylndan itibaren hz kazanan program erevesinde, gnmze kadar 183 kuruluta halka arz, varlk sat,
devir ilemi ve blok sat yntemleri ile yaplan zelletirmeler sonucunda
171 kuruluta hi kamu pay kalmamtr. Ksmen zelletirme gerekletirilen dier 12 kuruluta ise halen kamu pay bulunmaktadr.
Bu srete; doal tekel alanlarnda kamu iletmeleri paralanarak, kamuya ait imento sanayi, st sanayi, et sanayi, yem sanayi, dokuma sanayi, orman rnleri sanayi, gemi sanayi, gbre sanayi, enerji santralleri,
kimya ve petrokimya tesisleri, maden iletmeleri, demir elik iletmeleri,
kat fabrikalar, telekomnikasyon hizmetleri, ulam hizmetleri ve bankaclk sektr zelletirilerek, alan yabanc tekellere braklm, lkemiz
daha da fazla da baml duruma sokulmutur.
1990l yllardan itibaren, KTlerin dnda, Dnya Ticaret rgt karar-
10
Al Konumalar
lar ve GATS hkmleriyle balantl olarak eitim, salk, sosyal gvenlik

ve altyap hizmetleri de zelletirme saldrsna uramaya balamtr.
Emek ve demokrasi glerinin istemleri dorultusunda deil, kresel
sermayenin egemenliinin bir arac olarak gndeme getirilen yerelleme
politikalar ile su, toprak, orman, kylar ve madenler gibi doal kaynaklar tm yurttalarn yararlanaca varlklar olmaktan karlmakta, alnp
satlabilir mal konumuna dntrlmektedir.
Ortaya kan sonu; isizliin artmas, eitsizliin derinlemesi, sosyal
ve ekonomik dokunun zarar grmesi, glerin yaanmas, salk, eitim,
sosyal gvenlik ve altyap gibi temel yurttalk haklarnn piyasalatrlmas,
kamu hizmetlerinden yoksun kalma olmaktadr. Kamu ynetiminin tm
sektrlerde krld veya tarm sektrnde olduu gibi datld, kamu
adna karar alma ve uygulama dzeneklerinin ynetiim modeliyle kresel sermayenin rgtlerine devredilmeye alld srete, katlmclk,
sermayenin kurduu sivil toplum rgtlerini iermektedir.
lkeyi pazar, Devleti tccar, Yurtta mteri konumuna getirmeyi
amalayan ve ironik bir biimde ABye uyum ad altnda son dnemde
Kamu Ynetimi Reformu ve Yerel Ynetimler Reformu paketleri iine
sktrlm yasal ve kurumsal dzenlemeler ile kresel eklemlenmenin
altyaps tamamlanmaya allmaktadr.
Ulusal kaynaklar i ve d sermaye kesimlerine transfer eden borlanma
sisteminin doal sonucu olarak bor sarmal iine sktrlm ve retimden
koparlm bir ekonomik sistemi kabul etmeye zorlanan insanlarmzn
yaam alanlarn dorudan etkileyen bu sre, kresellemenin sorgulanmas bir yana, neyin ne kadar zelletirildii ve zelletirmenin
ulusal ekonomiye ve topluma ne getirdii boyutlarnda da yeterince
sorgulanmamaktadr.
deolojiler ld savyla kresel kapitalist ideolojinin tek doru olarak dayatld yirmi yl akn srede, dnyada ve lkemizde neo liberal
saldrlara kar emekten yana glerin tepkileri, 2005 ylnda yaanan
SEKA ve Seydiehir direnileri dnda, ya sektrel bazda kalmakta, ya
da yeterince etkili olamamaktadr.
zelletirmenin felsefesini devletin retimden ekilerek asli grevi olan
alanlara younluk vermesi olarak deerlendirenler, bu aldatmaca ile toplumun baz kesimlerini ikna edebilmilerdir. zelletirmeye kar tepkilerini
ortaya koyan sendika ve meslek odalar gibi kurulularn toplumun ikna
edilmi kesimlerini yeteri kadar yanlarna ekememesinin balca nedeni
ise, zelletirmeye destek veren baz medya gruplar olmutur.
zelletirmelere kar verilecek mcadelenin yalnzca alan kesimin
sorunu olmadn ve sonularn toplumun tmn etkilediini bilen ve bu
nedenle mcadelenin birlikte olmas gerektiine inanan TRK-, HAK, DSK, KESK, TMMOB, TTB ve KGEM olarak; bamsz, demokratik,
kalknm ve onurlu bir lkede birlikte yaamak iin unlar sylyoruz:
- Uluslararas Para Fonu ve Dnya Bankas eksenli ykm politikalarnn
geriletilmesine ynelik abalar younlatrlacaktr.
11
- zelletirme politikalar ile lkemize ve yurttalarmza yaatlan ykm

birlikte geri pskrtlecektir.
- Kresel ykmn altyapsn hazrlayan yasal dzenlemeler karsnda
etkin bir kar duru birlikte gerekletirilecektir.
- Yaplmaya allan zelletirmelerin hznn kesilmesini salayan hukuk
mcadelemiz kesintisiz srecektir.
- retim, yatrm, verimlilik ve teknolojik gelimeye dayal planlamalar
ieren Ulusal Kalknma Planlarnn yrrle konmas iin ortak mcadele
verilecektir.
- reten, byyen, paylaan bir ekonomik sistem iin birlikte mcadele
edilecektir.
- Ulusal varlklarn ve sosyal kazanmlarn gelitirilmesi iin ortak tepki
birlikte rgtlenecektir.
Sevgili arkadalar,
Aradan iki yl geti. TMMOB Ynetim Kurulu bu sempozyumun ikincisini
dzenleme karar ald ve ite hep birlikte Trkiyede zelletirme Gereini
yeniden deerlendireceiz.
Bu sempozyumda;
Al Bildirisi ile Trkiyedeki zelletirme uygulamalarna toplu bir
bak yaplacak.
I. Oturumda Trkiyede zelletirme Olgusuna Kamu Hizmeti ve Kamu
Mlkiyeti Asndan Kavramsal Bak konuulacak.
II. Oturumda Trkiyede zelletirme Konusunda Sylenenler, Yaplanlar
ve Yaplmas Gerekenler deerlendirilecek
III. Oturumda ok deerli rgt temsilcileri zelletirmelere Kar Neler
Yapld Neler Yaplmal? sorusuna yant arayacak.
IV. Oturumda TMMOBye bal odalarn yneticileri zelletirmelere
kar ne yaptk? Ne yapmalyz? sorusunu yantlayacaklar.
V. Oturumda bilim insanlar zelletirmelere Kar Ne Yapmal? Kamu
Giriimcilii Nasl Gelitirilmeli? Kamu Hizmeti Nasl Sunulmal? sorusunu
yantlayacaklar.
Sempozyum sonundaki forum blmnde de hepimiz birden konuacaz. Sonu bildirisini birlikte hazrlayacaz.
Sevgili arkadalar,
Bu sempozyumun oluumunda grev alan TMMOB zelletirmelerin ve
Sonularnn Takibi alma Grubuna, grlerini bizimle paylaacak bilim
insanlarna, emek ve meslek rgtlerinin ok deerli temsilcilerine ve katlmlarnzdan dolay sizlere rgtm TMMOB adna teekkr ediyorum.
Bu sempozyumun Sonu Bildirisi Trkiyenin her noktasna ulatrlacaktr.
Hepinize sayglar sunuyorum.
12
Al Konumalar
AL AKCAN (Trkiye Haber- Sendikas Bakan)- Sivil toplum kurulularmzn deerli temsilcileri, hanmefendiler, deerli katlmclar,
basnmzn deerli alanlar; ben ncelikle bana bu sz hakkn vererek bizleri buraya tadnz iin sevgili Bakana teekkr ediyorum,
sa olsunlar. Burada ben de Trk Telekomdaki olanlarla ilgili ksa bir
sunu yapp ondan sonra da ayrlacam msaade ederseniz.
Sevgili Bakanm dedi ki, buradakiler zelletirme kart. zelletirmenin iyi bir taraf var da, yannda olacak bir taraf m var? Ben
bunu gremedim imdiye kadar. imdiye kadar Trkiyede yaplan
zelletirmelere bakldnda, tamamen devlet malnn talan, tamamen
kamu kurulularnn kapatlmas anlaynn hakim olduu bir gerek.
Bakn Trk Telekomla ilgili de biz 2005 ylnda youn bir ekilde yapm
olduumuz kampanyalarla Trk Telekomun zelletirilmesine kar bir
duru sergiledik. Trk Telekomda rgtl dier kamu alanlarnn
sendikalaryla birlikte yapm olduumuz bu kampanyalarda maalesef dier zelletirmelerde olduu gibi halkmzdan gerekli destei
gremedik. Neden? nk yllardan beri zelletirme taraftarlarnn
insanlarn gznn iine baka baka toplumu yanltmalar, yksek olan
isizlii kullanmak suretiyle, yksek olan yoksulluu kullanmak suretiyle de zelletirmelerin bir are olduunu iddia ettiler. Ama oysa
bakldnda, bakn Trk Telekom zelletirilmeden nce unlar sylemilerdi, demilerdi ki: Kamu kuruluuyuz, yatrm yapamyoruz.
Haberleme sektr dnyada ok ciddi bir ekilde hzla gelien bir
sektr. Dolaysyla buralarda mutlaka yatrmlarn yaplabilmesi iin
zele devredilmesi gerekiyor, zelletirilmesi gerekiyor denilmiti, sermayenin tabana yaylmas demiti, haberleme sektrndeki tekelin
kaldrlmas demiti, ama bugn gnmze geldiimizde maalesef
sylenilenlerin hibir tanesi gerek kmad. Dn kamu tekeli olan
haberleme sektrndeki kamu tekeli bugn %97 orannda zel bir
tekele brakld.
Tabii, zelletirmelerin bu ekildeki sosyal taraflar da etkileyen ve
giderek de etkisini ve ykm etkisini hissettiren nedenlerden bir tanesi de lkemizde maalesef yaplan zelletirmelerde alan kurumlarn
kimliine, meneine baklmad. Bu ii yapabilirler mi, yapamazlar m?
Mesela Trk Telekomu alan ger irketinin esas yapm olduu ana
meslek inaatlk sektrndedir. Oysa siz inaat sektrnde faaliyet
gstermi, uluslararas arenada bu ekilde faaliyet gsteren bir irketi
getirmisiniz, Telecomculukla uzaktan, yakndan alakas olmayan kiilere Trk Telekomu teslim etmisiniz. Bugn eer Trkiyede u iinde
bulunduumuz ortamda bir grev yaanyorsa haberleme sektrnde,
bunun sebebi de deminki sylediim neden. Trk Telekomu alan ger
Firmasnn Trk Telekomun byklne sahip olmay, bilgi birikimine
sahip olmay, yeterli insan kaynaklarna sahip olmamadr.
Deerli katlmclar, dn devletteyken yatrm yaplmyor diyenlere
cevap olmas adna urada birka tane gerek rakamsal boyutunu vermeye alacam. 2003 ylnda Trk Telekomun net kr
13
1.350.000.000 dolar, 2004 ylnda 1.500.000.000 dolar, 2005 ylnda

2.000.000.000 dolar, 2006 ylnda 2.710.000.000 dolar. Bakn 2003
ylnda kamudayken yatrm yapamaz diyen insanlarn yalann kendi
veriler ortaya kartyor. 2003 ylnda net krnn % 17si orannda yatrm yapm, 2004 ylnda net krnn % 25i orannda yatrm yapm ve
2005 ylnda ki zelletirilen bir ylda, o zaman Trk Telekomun btn
yaplmas gereken yatrmlar son iki yla sktrarak burada yapmsnz ve tertemiz irketi yabanc bir sermayeye teslim etmisiniz anlam
kyor. 2005 ylnda da % 17.5i orannda yatrm yaplm. Oysa 2007
ylnda kr artmasna ramen yapt yatrmlar % 7.3 orannda; yani
2.710.000.000 dolar net kr yapan bir kurum, bu net krnn % 7.3
orannda, yani yaklak gemi yllarda yaplan yatrmlarn te bir
orannda bir yatrm yaplm. Kald ki sizin zelletirmelerde taahht
edilen yatrmlar dahi gerekletirememisiniz.
Hatrlarsanz 2006 ylnda bu konu Trkiye gndemine tandnda
Telekomnikasyon Kurumu Bakan unu sylemiti: Evet, ger Telekom vaat etmi olduu yatrmn, ilk bir yldaki 950 milyon dolar olmak
zere 5 yllk bir sre iersinde 3.5 milyar dolarlk yatrm yaplmas
gerekir demilerdi ama bunu yapamadlar. 200 milyon dolarlk bir
yatrmda kaldlar. Bu, ama diye bir soru iaretiyle brakmt. Hatta
baz gazeteci arkadalarmz unu sormulard: Bu Trk Telekomun
zelletirmesinin iptalini gerektirmez mi? ger de: Evet, gerektirir
demiti. Hatrlarsanz getiimiz gnlerde Gazi niversitesinde bu
sektrn oyuncularnn dzenlemi olduu bir panel vard. O panelde
de Trk Telekomun icra kurulu yesi ve devletin hissesini temsil eden
Emin Baer Bey de, evet, yatrmlar 2007de de yaplamad, 2006 ylnda taahht edilen yatrm 2007 ylna, 2007 ylnda da kendileri itiraf
ettiler ve nmzdeki yllara plan ve projelerini yaptklarn, planlamasn nmzdeki yllara yaylacak ekilde yaptklarn sylemilerdi.
imdi, dier bir mesele, tm zelletirmelere baktmzda, zellikle,
hassasiyetle orada duruyorum, nk buray ok iyi biliyorum, Trk
Telekomun zelletirilme ihalesi srecinde Trk Telekomun ihalesine
katlabilmek iin 48.000 tane insanla alacan vaat eden ger, Telekom bugne gelindiinde Trk Telekomda 37.000 tane insan kalm
olduunu gryoruz.
Takdir edersiniz ki bu doann kanununa da aykrdr. Yatrm yapmadan, ilave bir rn piyasaya srmeden kr etmeniz mmkn deildir.
Oysa Trk Telekomda ne var? Yatrm yapmamalarna ramen bir
krllk oran var. Nereden kaynaklanyor bu krllk oran? uradan
kaynaklanyor deerli arkadalar: 48.000 tane insan istihdam edeceini syleyen Trk Telekom, maalesef daha sonradan karlan ve
alanlarn bu kurumdan baka kamu kurulularna gitme hakkna
sahip 24.000 tane insan baka kamu kurulularna gitmeleri iin
zendirebilecek ekilde, yani baka kamu kurulularna gittiklerinde
oradaki alan insanlarla aralarnda muazzam cret farkllklar olumaya balad. Bu, alan asndan baktnzda, alan arkadalarmz
14
Al Konumalar
kendi faydalarna gryorlar ama lke asndan baktnzda bu iin

tamamen devlete atlm bir kazk olduunu grmek mmkn.
13.000 tane alan baka kamu kurulularna gndermiler, alanlarn baka kamu kurulularna giderken ortalama aylklar 2.038 dolar.
Dolar kuru 1.21 olarak aldmzda, 13.000 tane personel gnderilmi,
yaklak bu personelin 25 ylda emekli olacan dndnzde, nk 10 yllk hizmet sreleri var, bunlarn tamamnn verileri elimizde,
devlete maliyeti 3.179.000.000 dolar. Sadece 10 yl boyunca devletten
alacaklar maalarla bu rakam. Eer buradaki kdem ikramiyelerini de
koyduunuz zaman bunun devlete maliyeti 3.878.000.000 dolardr.
Bakn, zelletirmelerden Trk Telekomun zelletirildii tarihlerde,
hatrlarsanz o gn, u andaki mevcut Hkmetin devamyd zaten
biliyorsunuz, ok byk baarl, krl bir zelletirme yaptklarn
sylemilerdi. Oysa yaplan zelletirmelerin sonucunda kamunun
kasasna giren para 6.550.000.000 dolar, 3.878.000.000 dolar bu
ekilde gnderilmi. Oysa bu arkadalarmz Trk Telekomda alarak Trk Telekomdan emekli olma anslarna sahiplerdi. Ben kamu
kurulularna geen arkadalar knadm iin sylemiyorum ama bu
insanlarn nne bir gvence konulamamas, nlerini grememesi
nedeniyle bugnk bu durum yaanm.
Yine nmzdeki gnlerde de, getiimiz gnlerde, hatrlarsanz Trk
Telekom Genel Mdr Paul Doanynin yapm olduu bir aklama
var: 7.500 tane yaklak yine baka kamu kuruluuna gidecek arkadamz daha var diyor. kinci tip olarak alan. Bakn samimi olarak
sylyorum, sevgili Haber-Senin Bakan bu konular ok iyi biliyor,
kendisi de yakndan takip ediyor, eer bugn Trk Telekomda grev
uygulanmasayd bu arkadalarmz u nmzdeki gnlerde kesinlikle
yine kamuya gndereceklerdi. Bugn Trk Telekomda tutmalarnn
tek bir nedeni vardr, yine kendileri gibi Trk Telekom alan olan ve
20 yldr lkemizde, zellikle unutturulmaya allm bir Anayasal
hak olan grev hakkn uygulamaya koyan Telekom iilerinin grevini
krabilmek adna u anda bu arkadalarmz resmen tetiki olarak
kullanmaya baladlar. Hatta bu noktada, bu arkadalarmzn ierisinden bize destek olan arkadalarmzla da, havuza atmak suretiyle
yine kamuya gnderiyorlar ama birounu da bu ekilde grevimizin
krlmas noktasnda bir eyler oluyor.
Bir de ben kamuoyuyla unu paylamak istiyorum: Birileri kyorlar,
diyorlar ki: Grev yapyorsunuz siz, bizim haberleme zgrlmz
elimizden alnyor diye bir mantk var Trkiyede. Bu da unun iareti:
Trkiyede gerekten grev unutturulmu. Hatta ve hatta bunu syleyen
camiaya baktnzda gerekten de toplumu oluturan, bilgisiyle, becerisiyle aslnda topluma yn vermesi gereken camiadan bile bu ekilde
telkinler alyoruz.
zr diliyorum, bunun bir ukalalk olarak alglanmasn istemiyorum
ama burada basn mensubu arkadalarmz da var, bunu yazmalarnda
fayda gryorum ben, yasa koyucular alanlara Anayasal bir hak
15
olan grev uygulama hakkn verirlerken unu sylemiler: Grev hakk, alanlarn almayarak iverene ekonomik ynden zarar verme
hakkdr. Bunun tersi de, iverenin elinde de lokavt hakk var. Trk
Telekom ivereni, biliyorsunuz, lokavt hakkn kullanmadlar. Bizim grev
kararn aldmz bir hafta ierisinde kullanmalar gerekiyordu, kullanlmad. Maalesef u anda birok yerde oluan arzalar, tabii ki grevde
etkinlik nedir, alan insanlarn, retmi olduklar ii retmeyerek
bir yerde beklemesidir. Ama bunu eer siz ikinci ve nc ahslara
yaptnz zaman, nasl ki grevdeki ii Anayasal bir su ileme gibi
iverenin mallarna kar yapaca bir saldr nasl bir susa, aslnda
greve katlanlarn iini de ikinci ve nc ahslara yaptrmak da o
derece bir su diye dnyoruz.
u anda da youn bir ekilde baskyla kar karyayz. zellikle
stanbul ve Diyarbakr Valilii, blgenin iinde bulunduu hassas
durumu bahane ederek, sanki o blgede terr bitirdi, Trk Silahl
Kuvvetleri ve Polis Tekilatmz, br tarafta bir sr terr olurken,
bunlar engellenmezken, u anda grev krclarla birlikte arza gidermek
iin grev krclar korumak peindeler. Yine stanbulda, zellikle en
byk problemlerimizden bir tanesi de stanbul Valisinin yasa tanmaz bir ekilde talimatlar yadrarak Polis Tekilatna aksayan ileri
yaptrmalar gerekten de dndrc. Ben Sayn Valiye buradan da
seslenmek istiyorum: stanbulda siz kapka m nlediniz de geriye
kald Trk Telekomun arzal telefonlarn yaptrmak size mi dt?
demekten de kendimi alamyorum.
Ben bu paneli dzenleyenlere teekkr ediyorum. Gerekten ihtiya duyulan bir olay. Arkadalar, bir eyi de itiraf etmekte yarar
gryorum: Dn Trk Telekomun zelletirilmesinde Bizlere bir ey
olmaz diye bir mantk yrten insanlar bugn gelindiinde, bakn,
167 yllk bir mazisi olan bir Kurumda alyoruz ve 167 yl boyunca bu Kurumda bir grev yaanmam. Bugn eer bu Kurumda bir
grev yaanyorsa bunun tek bir sorumlusu vardr, Trk Telekomun
zelletirilmesi yatyor bunun altnda. Onun iin ge de olsa inallah
bir gn hepimizin bu vermi olduu mcadele baarya ular ve bir
gn bu lkenin gerek sahipleri ibana gelirler ve dn Cumhuriyet
kurulduktan sonra Mustafa Kemal Atatrk ve silah arkadalarnn
yapt gibi, o gnk Trkiye Byk Millet Meclisinin yapt gibi birileri gelirler milli bir devletin oluumu iin buralar tekrar gerisin geri
milliletirme kampanyasn yaparlar, diye dnyorum. Bunun iin
Trkiye Haber- Sendikas olarak bundan sonraki srete kesinlikle
bu tr basklarn bizi yldramayacan herkesin bilmesini, bu ktmz onurlu mcadelede sonuna kadar, sonu nereye varrsa varsn,
oraya kadar gitmeye hazr olduumuzu, siz deerli dostlarmzdan da
Trk Telekom iisinin ortaya koymu olduu onur mcadelesi olan
bu grevde desteklerinizi esirgemeyeceinizi beklediimizi belirtiyor,
hepinizi en derin sayglarmla selamlyorum.
16
Al Konumalar
SMAL HAKKI TOMBUL (KESK Genel Bakan)- TMMOBnin

deerli Bakan, Ynetim Kurulu yeleri, TMMOBye bal odalarn,
dier sendikalarmzn, meslek birliklerimizin temsilcileri, bakanlar,
basn mensubu arkadalar ve deerli izleyiciler, bilim insanlar;
hepinizi KESK adna sevgiyle, dostlukla selamlyorum.
zelletirme gereini tartyoruz. Bir yandan kukusuz
zelletirmenin yaand dnemdeki bilimsel gerekleri objektif
verilerle deerlendirirken, dier yandan da zelletirmenin
olumsuzluklarn bizzat yaayarak gren, yaamlarnda hissedenlerin
de anlattklaryla, yaadklaryla bu gerei, bu fotoraf
tamamlyoruz.
zelletirme kukusuz birok boyutta gerekleiyor. Birisi mlkiyet
devri. Mlkiyet devriyle baktmzda son, zellikle AKP Hkmeti
dneminde, ikinci AKP Hkmeti dnemine de sarkan bir biimde
mlkiyet devri yoluyla zelletirilecek Kamu ktisadi Kuruluunun
neredeyse kalmadn gryoruz. Dier yandan zelletirme sadece
mlkiyet devriyle deil, kamu hizmetlerinin tasfiye edilmesi ve
piyasalatrlmas yoluyla da devam ediyor. Kamu hizmetlerinin
piyasalatrlmas sreci, dorudan kamuda rgtl bulunan ve
kamu hizmetlerinin nitelikli, cretsiz ve yaygn biimde retilmesinin
de bir anlamda tayclar olan kamu emekilerini de ve 70 milyonu
da dorudan ilgilendiriyor. Eitim alannda, salk alannda yaanan
zelletirmeler ve tasfiye sreci, sosyal gvenlik alannda yaananlar,
zelletirmenin bir baka boyutunu, bir baka yann gsteriyor.
imdi, Meclis Genel Kurulunda Kasm aynn sonunda ya da Aralk
aynn banda bir Yasa Tasars tekrar getirecekler: Sosyal Sigortalar
ve Genel Salk Sigortas Yasa Tasars. Bu aslnda bir yandan sosyal
gvenlik kurulularn btnyle kr-zarar anlayna, yani para
girdi, ktsna indirgeyen bir yaklam, dier yandan da salk
alanndaki piyasalatrma ve zelletirme srecinin tamamlanaca
anlamna geliyor. Aslnda salk alan byk oranda piyasalamt
ama imdi bunun yasal altyaps oluturuluyor. Gndeme getirilen
genel salk sigortas ve dier uygulamalarla beraber artk ne kadar
para, o kadar salk anlay hakim olacak.
Bunun yaratt tahribatlar bugn henz toplumda yeterince
hissedilmemi olabilir, ama birka yl sonra bu tahribatlar bizzat
yaayarak hepimiz greceiz. Ama bugn biz bunlar anlatyoruz,
olas gelimeleri anlatyoruz. nmzdeki dnemde sylediimiz
szn ne kadar doru ve gerek olduu maalesef bir kez daha
grlecek.
zelletirmenin bir baka boyutu daha var, hizmet alm yoluyla
gerekletiriliyor. Kamuda, bugn kamu hizmetlerine baktmzda,
kamu kurulularnn byk ounluunda sadece hizmetlerin
satn alnmas deil, artk personel istihdam da taeron yoluyla,
17
hizmet alm yoluyla srdrlyor. Bugn eitim alannda hizmet

alm yoluyla istihdam edilenlerin says 10.000leri buluyor. Salk
kurulularnda neredeyse kurumda alanlarn yarya yakn hizmet
alm yoluyla istihdam ediliyor.
te zelletirme btn bu gereklerin, btn bu fotorafn bir
baka boyutu. Belki dn PETKMin, TPRAn zelletirmesinde
tek bana da kalsa mcadele eden Petrol-in syledikleri bizim
bir kulamzdan girip belki brnden kyordu, ya da lafzi
olarak sylenenleri anlyorduk ama mcadele alannda Petrol-
maalesef yalnz kalyordu. Bugn bu zelletirmenin, Telekomun
zelletirmesinin yaratt tahribatla grev gerekletiren Haber-
yelerinin yannda olma ihtiyac bir kez daha ortaya kyor.
Dn Petrol-in ya da dier sendikalarmzn yaad gerei
bugn dier alanlarda yaamamal, bu yaananlardan hepimiz ders
karmalyz. Biliyoruz ki Petrol-in mcadelesinde KESK olarak
biz karnca kararnca yanndaydk. Btn eylem ve etkinlerinde ve
mcadele srecinde bulunduk.
Bir kez daha unu ifade etmek istiyorum: Telekomun zelletirme
srecinde olduu gibi imdi Telekomdaki grevde de KESK, KESKe
bal Haber-Sen btn gcyle, btn eylem ve etkinliklere
alaca kararlarla destek olacaktr, yanndadr, bunun da bilinmesi
gerekiyor.
Kukusuz zelletirme alannda yaananlar bu lkenin sosyal,
siyasal gelimelerinden bamsz deil. Biraz nce sevgili Bakanmz
Soanc ifade etti, bu bir projenin kamu alannda yaanan nemli bir
aya. Bu projenin ayrntlarn sizinle benim paylamama gerek yok.
Hepimiz yaayarak biliyoruz, hepimiz aslnda sonularn yayoruz
ama buna kar bizi herhangi bir biimde entelektel tartma
alanlarndan ayran nemli zellik rgtlerin nemli ayrcal bu
yaanan olumsuzluklara kar sadece doruyu sylemek deil,
mcadele etmekten geiyor. Eer bu yaanan olumsuzluklara
kar, yaanan bu gelimelere kar mcadeleyi rgtleyebilirsek ve
birlikte bu mcadelenin znesi olabilirsek sanyorum ki nmzdeki
dnemde bu olumsuzluklar yeniden toplumun, halkn, emekilerin
lehine deitirme olanana kavuabiliriz.
te byle bir dnemde birka eyi ifade etmek istiyorum. TMMOB,
KESKin yol arkada, yllardr birlikte, KESKin kuruluundan
itibaren, hatta KESKten nce 12 Eyll ncesi de yaanan o rgtl
mcadele dneminden bugne yol arkadayz. Btn Trkiyedeki
yaanan gelimelere kar birlikte, omuz omuza mcadele ediyoruz.
Bunun en somut rneini en son 3 Kasmda grdk. 3 Kasmda bir
yandan Anayasa tartmalarnn gndeme geldii dnemde, hemen
onun pei sra toplumda yeni lmlerle birlikte sarslan ve Trkiyede
yzyllardr birlikte yaayan halklarn ayrtrma srecine hizmet
18
Al Konumalar
edebilecek ortama da mdahale etme ihtiyac hissettik, nk bu

lkede gerekten demokratik bir deiim olmaz ise zelletirmeye
kar mcadelenin de olanaklarnn yaratlamayacan biliyorduk.
12 Eylln yaratt antidemokratik dnemler de emekilerin en ok
hak kayplarna urad dnemdi. Bu adan salonda bulunanlar
deil ama toplumun farkl kesimleri sizin zerinize vazife mi bu
ileri yapmak? diyebilir. Evet, tam da bizim zerimize vazife,
nk bu lkede demokratik bir dnm olmadan, demokratik bir
lke ve barl bir iklim yaratlmadan, emekten, halktan yana bir
dnmn mcadele zeminleri yaratlamyor.
te, byle bir dnemde, 3 Kasmda yaptmz arya, burada
Petrol- de burada, dier rgtlerimiz de burada, anlaml yant
verildi. 10.000lerce insan sokaktaki sava rtkanlklarna,
hezeyanlara ve toplumu ayrtrma yaklamlarna kar artk silahlarn
susmas gerektiini syledik. Artk bu lkede yaayan herkesin
bir arada, kardee yaama duygusunu ve iradesini ykseltmesi
gerektiini syledik. te bu bizim nmzdeki dnemde yaanacak
bu gelimelere kar syleyeceimiz sz, rgtleyeceimiz alann
nemli paralarndan birisiydi.
Kukusuz bu eylemin bir baka anlam daha vard: Anayasa
tartmalar. Anayasa tartmalarnn btnne dair bir ey sylemek
burada doru deil ama zelletirmeyi de dorudan ilgilendiren
bir konu bal olduu iin ifade etme ihtiyac hissediyorum. AKP
Hkmeti 22 Temmuzdan hemen sonra yeni Anayasa tartmalarn
gndeme getirdi. Ad yeniydi, kendisi eskinin devam olacak gibi
gzkyor. Henz kamuoyuna yansyan taslakta iki nemli dzenleme
var. Dorudan buray da ilgilendiriyor. Birincisi zelletirme artk
Anayasal kurum haline getirilmek isteniyor. zelletirme tarif ediliyor.
kincisi de piyasay gelitirme grevi devlete veriliyor, yani aslnda
hazrlanan Anayasa tasla getiimiz dnemde AKPnin Trkiyeyi
uluslararas sermayeye eklemleme projesinde ayana dolaan ne
varsa onu Anayasadan karma, neoliberal ve muhafazakar bir
toplum yaamn btn toplumun iliklerine kadar ilemesine olanak
salayacak bir dzenleme ngryor.
te, Anayasa tartmalarnn zelletirmeyle dorudan ilgisi
var. te, 3 Kasmda yaptmz eylemlerin dorudan yaadmz
zelletirmelerle ilgisi var. Bunun iin iyi ki TMMOB var diyorum.
yi ki TMMOByi yaratan kadrolar var. Bir rgt yaratan, hele hele
meslek rgtleri asndan rgtn tabii ki birlikte gemi mcadele
dnemlerinde yaratt deerlerdir, deerler birikimidir ama meslek
rgtleri sadece yasalarndan kaynakl bu mcadele zelliini
kazanmazlar. Bugn lkede birok meslek rgt var, hkmetin
uygulamalarnn destei ve payandas oluyor.
Bir rgt, zellikle de meslek rgtn gerekten mcadeleci,
emekten, halktan, insandan yana bir tutum zellii kazandran
19
o rgte ruh veren, o rgt tayan kadrolarnn zelliidir. Bu

adan TMMOByi ve odalarn tayan bu kadrolar selamlyorum.
Bu kadrolar KESKe moral veriyor, bu mcadele azmi birlikte
nmzdeki dnemde yapacamz iler iin bizim amzdan
motivasyon oluturuyor.
imdi bir kez daha bir cmleyi syleyerek bitirmek istiyorum.
ki gnlk bu tartmalar sonucunda Trkiyedeki zelletirmenin
dinamikleri, sonular bir kez daha masaya yatrlacak, buradan
kacak deerlendirmeler dorudan KESKin de mcadelesinin yol
haritas olacak. Buradaki tartmalar ve sonularn izleyeceiz ve
sonularn deerlendireceiz. Ama biliyorum ki, una inanyorum
ki, buradan kacak sonularn en nemlisi birlikte mcadeleyi
rgtlemektir ve bu birlikte mcadele rgtlemekle de burada
bulunan rgt temsilcilerinin, bata TMMOB olmak zere, hibir
kukumuz olmadn, birlikte yine iyerlerinde, yollarda, alanlarda
bu mcadeleyi rgtleyeceimize inanyorum.
Bu duygularla bir kez daha grevde bulunan Haber-lilerin
yannda olduumuzu, onurlu mcadelelerine destek olmaya devam
edeceimizi, Petrol-in zelletirmeye kar mcadelesinde
zerimize deni yapmaya alacamz, bu mcadelenin bizim de
mcadelemiz olduunu biliyor, hepinizi tekrar KESK adna sevgiyle,
dostlukla selamlyorum.
20
Al Bildirisi
AILI BLDRS
TRKYEDE ZELLETRME UYGULAMALARINA
TOPLU BR BAKI
AYLA YILMAZ (KGEM)- Deerli konuklar; ncelikle zr diliyorum,
kt bir grip geiriyorum, sesim ok kt, oradan da konuma cesaretini gsteremedim, durumum iyi olmad iin. Hepiniz ho geldiniz.
Bu Toplant 2005 ylnda, sayn bakanlarn da dile getirdii gibi, zelletirme konusunda TMMOBnin ve dier ii konfederasyonu, KESK
ve KGEMin rgtledii Sempozyumun ikincisi. Bu Sempozyumda
geen Sempozyumdan farkl olarak sanyorum katlmclar asndan
ii konfederasyonu temsilcileri deil, sendika temsilcileri daha arlkl
olarak grnyor.
2005 ylnda yaptmz Sempozyumun Sonu Bildirisi, yine sayn
bakanlarn da deindii gibi, ben de deinmek istiyorum. ok nemli
bir bildiriydi. Ortak hareket etmenin, ortak mcadele vermenin nemli
noktalarna deinilmiti ve yle denilmiti: Kresel kapitalizmin liberal reformlar ad altnda dnya leine dayatt ekonomik, toplumsal,
siyasal ve ideolojik boyutlar olan, kresel aralarndan birisi zelletirmenin uluslararas dayatmaclarna ve lkedeki uygulayclarna
kar hukuk mcadelesinin sreceini, retim, yatrm, verimlilik ve
teknolojik gelimeye dayal planlamalar ieren ulusal kalknma planlarnn yrrle konmas iin ortak mcadele verileceini ve ulusal
varlklarn ve sosyal kazanmlarn gelimesi iin ortak tepkilerin birlikte
rgtleneceini kamuoyuna duyurmutuk.
Aradan iki yl geti, zelletirme Trkiyede tm hzyla devam ediyor, hatta kresel sermaye daha hzl ve daha agresif politikalarn
lkemize dayatmaya devam ediyor. imdi, aradan geen iki yl ierisinde Trkiyedeki zelletirme noktas bugne geldiinde ok hzl
bir biimde zelletirme de devam etti. Ancak ben sizlere Trkiyedeki
zelletirmenin balangcndan bu yana geirdii aamalar biraz genel
deerlendirme olarak aktarmak istiyorum, nk geen Sempozyumda da sylediimiz gibi zelletirmenin 20 yl olmasna karn 1994
ylnda kartlan 4046 sayl Yasa zelletirmenin yasal boyutta yer
almas, zemin kazanmasna neden olmutu. Tabii, bu arada 4046
sayl Yasa zelletirmenin yasal zeminini hazrlarken ayn zamanda
da Trkiyenin byk saylacak KTlerinden birisinin olumasn da
salad; zelletirme daresi Bakanln.
zelletirme daresi Bakanl her yl yaynlanan faaliyet raporlarnda da, eer inceleyenleriniz varsa, detayl biimde zelletirmenin
felsefesinden sz etmekte ve zelletirmeye aykr olan her ilemin bu
felsefeye de aykr olduunu dile getirmektedir. Bugn zelletirme
daresi Bakanl 370 alanyla zelletirme fonunun yars kadar bir
btesiyle faaliyetini srdrmektedir. Yani sonuta Trkiyede zelle-
21
tirmeyi gerekletiren ve onun yapt ilemleri onaylayan zelletirme

Yksek Kurulu da 4046 sayl Yasayla kimliini bulmutur.
Ben yle sylemek istiyorum: KGEM olarak lkemizde 1980li
yllarda balayan zelletirmenin KGEMle birlikte deien bir baka
boyutu var. Size bu noktadan itibaren baz nemli eyleri de dile getirmek istiyorum. 1994te iller Hkmetinin zelletirme politikas
kamuoyuna bildiiniz gibi gazete ilanlaryla duyurulmaya ve halkn
beyni ykanmaya balanmt. yle bir hatrlayacak olursak, gazete
ilanlarnda neler yazyordu? Halkn srtnda kambur olan KTler, zarar
eden KTler satlacak ve zelletirmeden elde edilen gelirler de devletin
klmesiyle birlikte asli grevi olan eitim, salk gibi temel konulara
yatrm yapmak iin kullanlacak denilmiti. Halbuki aradan geen
sre ierisinde, Bakann da deindii gibi, zelletirmede eitim ve
salk yatrm yapmak yerine tamamen ticarilemi ve mteri-irket
ilikisine dntrlmtr.
Bunlarn devletin srtnda bir kambur olduu halkn baz kesimi tarafndan da kolayca benimsendi. Neden? nk genel bir kan vard,
kamu iletmelerinde alan iiler ok yksek cret alyorlar ve yan
gelip yatyorlar, onun iin onlar zaten satlsn, elde edilen gelirle de
hkmetlerin dile getirdii gibi belli alanlarda yatrm yaplsn, deniliyordu.
Hi unutmadm bir anekdotu size aktarmak istiyorum: Gven
Parkta yaplan bir eylem srasnda, sendikann eyleminde, ben genelde ok ierlerde olmam, etrafta dolamaya aba harcarm, yannda
bir gen kz ve iki hanm yryorlard. Kz sordu, annesiydi herhalde,
Bunlar burada ne yapyorlar? Niye baryorlar? Kadnn verdii cevap
uydu: Aman ne olacak, gene ilerini kaybediyorlar diye baryorlar.
Zaten aldklar cretler de ok yksek dedi.
Bu, halk tarafndan kolayca kabul ediliveren sylem, hkmetler
tarafndan da zaten ve onun uygulayclar olan siyasiler ve IMFnin,
Dnya Bankasnn direktifleriyle de ok kolay yaama geirilmeye
baland.
Peki, bu aamada neler de olmaya balad? Para para, yine bakanlarmz sz ettiler, zelletirme uygulamalar srasnda, sendikalar,
zellikle KGEMin kurulmasyla birlikte, KGEM nce Sayn Mmtaz
Soysal ve Korkut Boratavn Ne olacak bu KTlerin hali, biz bunlarn
zerinde alalm, bunlar hl Trk ekonomisi ve sanayisi iin gerekli
olan iletmelerdir. Bunlar iyiletirmek iin neler yapalm? derdiyle
urarlarken ve bylece bir merkez kurma abas iindeyken, birden bire 5 Nisan kararlarndan sonra ve 4046 sayl Yasayla hzlanan
zelletirme KGEMi rapor almalaryla birlikte hukuki mcadeleye
itmek zorunda kald, yani hukuki mcadele, KGEMde birinci sraya
oturdu.
Bu ilk aamada Harb- ve Petrol- Sendikas KGEMin kurucular
22
Al Bildirisi
arasnda oldular, daha sonra Trk-e bal, DSKe bal, Hak-e

bal sendikalardan da kurucu olarak gelen insanlarla KGEM Vakf
olarak bir tzel yapya kavutu. in en nemli taraf uydu: KGEMin
bileenlerinde yalnzca sendikalar deil, TMMOB nemli bir grev almt, ki burada Sayn Ayfer Eilmeze KGEMin kuruluu aamasndaki
nemli katklarndan TMMOB temsilcisi olarak teekkr ediyoruz. Byle
bir teekkr Ayfer Hanm u gnde srdrd faaliyetleri nedeniyle
de gerek anlamda hak ediyor.
Bu aamada Vakf olduktan sonra ve zelletirmeler de hzlannca
sendikalar biraz hazrlksz yakalandlar. Ne yapacaklarn bilemiyorlard,
nk yarg konusu dari Yargnn konusuydu. Sendikalarn avukatlar
ok doal olarak i yasalaryla daha ok younlamlard. KGEM iin
de bnyesinde olan akademisyen, hukuku arkadalaryla birlikte bu
mcadelede nemli bir destek verdiler sendikalara. Bugn KGEMin
kuruluundan bu yana geen 14 yl ierisinde sendikalarla birlikte ya da
sendikalarn destek vermedii, biraz daha ekingen kald aamalarda
KGEM kendi adna davalar am ve bu davalarn saysn bugn ok
net olarak bilemiyoruz ama 200n zerinde, belki de daha fazla dava
zelletirme konusunda yargnn gndemine oturmutur.
Bu davalarda neler yaanmtr? ptal ve yrtmeyi durdurma kararlar alnmtr. Ancak hkmetlerin hibirisi bu iptal ve yrtmeyi
durdurma kararlarn uygulamamlardr. Gerekeleri de genelde yle
olmutur: zelletirme yapld, devir ilemi gerekleti, yarg devir
ileminden sonra karar verdi, o nedenle imdi yeniden bu iletmeyi
geri almak sz konusu deildir. Biz alcya tekrar para m deyeceiz
gibi, bu temelinde, yani arkasnda bunun yatt gerekelerle bu kararlar uygulamadlar.
Tabii burada bu mcadele ierisinde KGEMle birlikte mcadele veren
KESK, TMMOB, Trk-, Hak-, DSK gibi rgtler kendi balarna da
bu mcadeleyi srdrdler. Tabii ki, biraz nce Sayn Tombulun da dile
getirdii gibi, mcadele eer hep birlikte yaplmazsa, ok dank bir
biimde olursa sizi paralamalar, blmeleri ya da dikkate almamalar
ok doaldr. ok nemli bir noktaya da deindi: Sendikalar yaptklar
mcadelelerde hep tek balarna kaldlar. Hatta sre ierisinde sendikalarn bir ksm zelletirmenin kendilerine dokunduu anda harekete
gemeye balad. rnein, koskocaman Smerbank m satacaklar,
koskoca Telekomu mu satacaklar diye inanamadlar byle bir eyin
yaplabileceine. O nedenle de, hatta Trk- ierisinde zellikle, 90l
yllarn banda, zelletirme geliyor, dikkatli olalm diyen sendikalara
da birazck byle yaramaz ocuk gzyle baklabildi. Aslnda o zaman
sylem gelitirilebilseydi, daha ok bir arada olunabilseydi Trkiyede
zelletirme bugn bu noktaya gelmezdi, diye dnyoruz.
nemli olan aktrlerden birisi de medya konusuydu. Medya hibir
zaman zelletirmeye kar mcadele edenlerin yannda olmad. Sayn
Doan Gl belki konuma srasnda sz edecektir, TPRAn halka
23
arz srasnda Sabah Gazetesi kocaman bir manet atmt: Sendika

alanlarn TPRA hissesi almasna engel oluyor diye. ok rnekleri yaand bunlarn. Sendikalara kar baz kt politikalar ieren,
bilmem ne kadar mal mlk var diye gazetelerde onlar srekli
ktleyen haberler yaynlamaya baladlar.
Neydi gerekeleri medyann? nk bunlarn hepsi bir holding medyas olmutu. Birka gazetenin dnda, zellikle Cumhuriyet Gazetesini
bunun dnda her zaman iin tutmak gerekir, kendi holdinglerinin
irketleriyle zelletirmelere katlmlard. rnek olarak vermek gerekirse, Doan Holding enerji sektrnn datm ihalelerine katld,
onlar daha sonra iptal edildi ama arkasndan Doan Holding Petrol
Ofisinin ihalesine girdi. 2000 ylnda Trkiye Bankasyla birlikte
Petrol Ofisini satn ald. Tabii o satn almann arkasnda yatan bir sr
karanlk ilikiler vard. Zaten zelletirmenin btn uygulamalarnda
hibir zaman effaf, deeri zerinden sat sz konusu olmad. Hatta,
belki hatrlarsnz, Tansu iller babakanl srasnda yle demiti:
Biz zelletirmeleri ok effaf olarak yerine getiriyoruz, o zaman bir
HBB diye bir kanal vard, oradan canl yayndan veriyoruz, herkes de
gryor demiti. Ama unu hi sylememiti: TOFAn kamu paylarn
sat srasnda ihaleden bir gn nce Babakanlkta zarf atn hi
kimseye aklamamt.
zelletirme ierisinde, bu srete, tabii ki kresel sermayenin finans
kuruluu olan Dnya Bankas ve IMF Trkiyeye niyet mektuplaryla
hangi alanda zelletirme yapacan, hangi yasalar kartacan
srekli niyet mektuplaryla dikte ettiriyordu. 1985 ylnda zaten Dnya Bankasnn talebiyle hazrlanan zelletirme raporunda da bunun
balangc gsterilmiti. Bu niyet mektuplarnn sreci ierisinde
zelletirmeler yaplrken sresi de vard. Eer bu sre ierisinde bu
yasay kartmazsanz, bu zelletirmeyi yapmazsanz kredinin ikinci
dilimi denmeyecektir diye tehditler de savurdular.
2000 ylnda Trkiyede yaanan krizin kurtarcs olarak Dnya
Bankasnn temsilcisi Kemal Dervi Trkiyeye geldi ve Ekonomiden
Sorumlu Devlet Bakan olarak Siz bu ileri yapamyorsunuz, ben bu
ileri yerine getireceim, bir an nce hzlandracam diye greve
talip oldu. Hatta yle bir talip oldu ki 15 gnde 15 yasa karlmas
gerektiini dikte ettirerek talip oldu ve de dedi ki: Eer bunlar kartmazsanz ben eker giderim. 57. Hkmet buna hibir zaman gnl
raz olmad. Hatrlarsanz 57. Hkmet Blent Ecevitin Babakanln
yapt ANAP ve MHP Hkmetiydi.
Bu dnemde bu 15 yasa karld. Merkez Bankas Yasas, Ttn
Kurulu, Doalgaz Yasas gibi 15 yasa gndeme geldi. Bu dnemden
sonra da bu yasalarn kmasyla Trkiyede kurullar devri balad.
Trkiye kurullarla idare edilmeye balad. Bu kurullarn bugn halen
ne i yapt, nasl bir yapya sahip olduu, hibir zaman, sanyorum
salonda bulunan birok kii tarafndan da, ok iyi bilinmemektedir. Ama
24
Al Bildirisi
u bilinmektedir ki bu kurullarda grev alan kiiler olduka yksek

cretler almakta, ayn zamanda da uluslararas irketlerin taleplerini
de yerine getirmektedir.
Bu srecin yasal gelimeleriyle 4046 sayl zelletirme Yasas da
her hkmet tarafndan kendine gre belli bir deiiklie urad. 4046
sayl yasa 9 kez deiiklie urad. Bu yasann tabii ki en azndan ok
kt olmasna karn alanlara ilikin baz hkmleri de vard. 21.
ve 22. maddeleri baka kamu kurumlarna gidecek olan alanlar,
dieri de kapsam ii dediimiz iileri kapsamaktayd. Bu yasa gerei
zelletirmeye tabi tutulan kurulularda, daha dorusu, zelletirmeden nce bir programa alma, ihaleye kma ve ihaleden sonra devir
ilemi, hatta bu ihale aamasnda Rekabet Kurulundan alnan onay
ve daha sonra devir szlemesinin imzalanmasyla son bulan bir sreci yaamaktayd. Halen de yayor. Bu aamada iiler ounlukla
i akitleri feshedilerek, kdem ihbar tazminatlar denerek ilerinden
ayrldlar.
Bu yasa gerei gene bir nemli bir nokta vard ki, ok geici bir serum diyorum ben o maddeye, iilerin 8 ay sreyle i kayb tazminat
almalaryd. 8 ay sonra iiler kdem tazminatlarn, ihbar tazminatlarn
ve bu aldklar i kayb tazminatlarn yaamlarn srdrmek iin kullandlar ve sonunda hepsi uzunca bir sre, 57. Hkmet dneminde,
Sayn Rahan Ecevitle yaplan nemli ilikilerle, bu da iilerin kendi
abalaryla gerekleti, kamu kurumlarnda ie yerletirildiler.
Bu zelletirmeden zarar gren iiler daha sonra neler oldu? Hepsi
tabii isiz kald iin olduka kt koullarda yaamlarn srdrmeye baladlar. Yine kendi adlarna verdikleri bir aba demeyeceim
ama AKP Hkmetinin 2003 ylnda bir ltufta bulunarak zelletirme
sonras isiz kalan bu iilere 10 aylk alma sresini kapsayan 657
sayl Yasann 4c maddesi kapsamnda deerlendirilen bir i banda
bulunuldu.
Bugn bu maddeden yararlanan 13.500 ii bulunmaktadr. Ancak
tabii bu maddeye gre alan iiler ortalama 550 ya da bilemediniz eitim durumlarna gre 600, 700 lira cret alan insanlar. Ama
bunlar nasl insanlar? Kamu iletmelerinde kalfalk dzeyine gelmi,
usta olmu, belki de bir mhendise yakn bilgi sahibi olmu nitelikli
insanlar. Bugn bu insanlar cezaevlerinde ya da Milli Eitim Bakanlna bal okullarda gece bekisi ya da cezaevlerinde yardmc eleman
olarak almaktalar. ok kt koullarda yaamlarn srdryorlar.
Aslnda tabii bu maddeye gre KGEMe gelen bir talep vard bunun
iptal edilmesi konusunda. Fakat yle bir ey sz konusu olabilirdi:
Eer biz bu maddeyi iptal ettirseydik Hkmet derdi ki: Ben size i
verdim, bunu da beenmediniz, yerine baka yasa koymuyorum diye
byle bir bolukla karlaabileceimiz iin o nedenle fazlaca bu konu
zerine gitmedik.
25
zeletirmenin medya boyutunu aktardk, sosyal boyutu olan iilerin yaad konumlar anlattk, zelletirmenin gelirlerine deinelim.
Trkiyede zelletirme yaplrken herkes iletmelerin deeri, fiyat
zerinden konutu. Belki buna kar olan taraftaki kesimlerden de
destek verenler oldu. Bunun bir mlkiyet devri olduunu, zelletirildikten sonra bu alanda nelerin yaanacan, devletin bu kamu
hizmetini mutlak surette yerine getirmesi gerektiini vurgulayanlarn
says olduka azd. Hal byle olunca, Petrol Ofisi 2 milyar dolara
satld, Telekom 6.5 milyar dolara satld. Bunlarn hibirisi, sylenen
rakamlar bu iletmelerin Trk ekonomisindeki yerini, deerini lecek
rakamlar deildi.
Hibir zaman biz KGEM olarak ve bunu savunan baz rgtler iin
deer tespiti zerinden, fiyat zerinden mcadeleyi srdrmedik. Tabii
ki bunun Yarg karsndaki bizim ortaya koyacamz k noktasyd.
4046 sayl Yasann 18. maddesinin (b) ve (c) bentleri Anayasaya aykryd. zelletirmeye kar alan davalarda hep bu madde zerinden
gidilmiti ve Anayasa Mahkemesi gerekten deer tespit ve ihale yntemlerini ieren bu maddeleri iptal etti. Arkasndan yerine yeni bir yasa
kondu, ama o Yasa da ayn gerekeleri aa yukar tayan nitelikte
bir yasayd. Hep alan davalarda ortaya sunulan gerekeler temelden
olan gerekelerdi. Ancak 1999 ylnda, hatrlarsanz, Anayasada deiiklik yapld. Anayasaya zelletirme eklendi. Anayasaya uluslararas
tahkim girdi, Dantayn grevlerini daraltan bir madde eklendi. Ondan sonraki sre ierisinde, iin akas, biraz zelletirmeye kar
Anayasaya aykrlk noktasnda baz zorluklar yaamaya baladk. Ama
nemli olan bir ey vard, biraz nce sylediim gibi, bu iletmelerin
kamu yarar noktasyd. Zaten Anayasaya aykrlk noktasnda bunlar
da dile getiriliyordu ama daha sonraki davalarda kamu yarar hep n
plana getirildi ve hatrlarsanz Balkesir SEKA fabrikas da kamu yarar
asndan ilk verilen iptal kararlarndan birisi olmutur. Bugn halen
daha onun geri alnmas iin zelletirme daresinin abalar, ne kadar
gereki olduunu bilmiyoruz ama, devam etmektedir.
zelletirmeden her hkmet kendi adna bir gelir elde etti. Bu
geliri kimlere verdi? Kendi siyasi yandalarna paylatrd ama bunun
da bir sreci vard. zellikle AKP dnemindeki zelletirmelerde, tabii
ki yabanclara ilikin btn alanlar, engeller ortadan kaldrld iin
yabanc sermaye kendi adna zelletirmeden pay almaya balad.
Yabanc sermaye derneinin yapt bir aklamaya gre zelletirme, yabanc sermaye gelirlerinin Trkiyeye giriinin % 15ini yabanc
sermaye oluturuyor. Dnn, bugn Trkiyede yabanc sermaye
gelip dorudan yatrm yapmak yerine, Telekomda olduu gibi ya da
ite baka iletmelerde olduu gibi zelletirme yoluyla kendine hazr
kurulmu bir iletmeyi satn alyor. Bu yabanclama noktas, zellikle
gda sektrnde bu ok yaygn bir biimde geliti. lk balangtaki Et
Balk ve SEKlerin satndan sonra zellikle SEKte yabanc irketler,
yani St Endstrisinde yabanc irketler tamamen pazara sahip olmu
26
Al Bildirisi
durumdalar. Balangta yerli irketler gibi grnen Trk irketleri bu

ihalelere katlp buralar aldlar ama sonrasnda tamamen bir ksmn
da olsa yabanc irketlere satarak yabanclarn pazara sahip olmasn
saladlar.
Bu zelletirme gelirlerinde, en son Hkmet dneminde Maliye
Bakannn yapt bir aklama vard: Bugne kadar yaplan 25 milyar dolarlk zelletirmenin 17 milyarlk blmnn kendilerine ait
olduunu ve onlarn Hkmeti dneminde yapldn aklamt. Bu
bir baar myd? Evet, onlar adna bir baaryd ama neyi sattn,
neyi elden kardn, Trkiyenin hangi konumlarda, hangi olaylarla
yarn, bir gn karlaacan da hibir zaman dnmeden yapmlard. Zaten dnmelerine gerek de yoktu, onlar bu ileri yapmak
iin Hkmet olmulard.
Bugne kadar Trkiyede zelletirmenin 1990 ylndan itibaren baladn dnrsek yle bir tablo kardm ama salm nedeniyle
bunlar sizlere ekranda gsterme ansna sahip olamadm. Hkmetlerin yapt zelletirmelerin hepsi tablo halinde mevcut. Hepsi kendi
adna vnecek bir pay sahibi.
O zaman bu zelletirmeye kar mcadelede bir eksiimiz sz konusu olmuyor mu? Evet, oluyor. Nedir? Bu da siyasi bir parti, yani sizi
parlamentoda zelletirmeye kar mcadelenizi destekleyecek eer
bir siyasi parti mevcut deilse, bu konuda bir ayanz eksik kalm
oluyor.
zelletirmeyle ilgili nemli bir nokta da yle, rakamla geitireyim, 1993-2007 yllar arasnda 161 retim tesisi ve iletmeyle 17
otel, tatil ky, sosyal tesis, 1 300 tanmaz varlk sat yoluyla da
zelletirilmi. Bu zelletirmeler sonucunda, yle tablolar belki
uzaktan grme ansna sahip olabilirsiniz, karanlk olan noktalar retimde olmayan iletmeleri gsteriyor. Her sayfada bu karanlk nokta
var, yani zelletirilen bu iletmelerin hemen hemen % 90 retim
d. O zaman ne olmu, retim d olan sektrlerde yabanclama
ithalatla birlikte gelmi, pahallama gelmi, sendikaszlatrma gelmi
ve isizlik gelmi.
Bu noktalardan sonra una deinmek istiyorum: KGEM olarak Trkle birlikte zelletirmenin bilanosunu karmak zere bir proje almasna baladk. Ancak kaynak sorunu nedeniyle ve de zelletirmenin
yapld alanlarda muhataplarmzn snrl olmas nedeniyle projemiz
yaklak bir yldr durmakta. Aramzda bu almann zetini deerlendiren Cengiz arkadamz var, ok emek harcadlar. Bu aratrma
grubu ierisinde 6 arkadamz alan aratrmasna katld ve gittikleri
iller de Adana, Krehir, Giresun ve Bursada alma yapld. zellikle
Trkiyedeki ilk rneklerden birisi olan PETLAS zerinde ok titizlikle
duruldu, nk PETLASn nemli bir zellii vardr. Krehirde tek bir
sanayi kuruluuydu ve oradaki sat szlemesinde yer alan koullar,
27
nemli koullard. stihdam art vard, 700 iinin altrlmas art

vard, yatrm art vard. Bunlarn hangi aamalarda ne noktaya geldiini renmek zere PETLAS bizim iin ok ilgin bir rnek oldu.
Sonuta PETLASla yaplan almann arkasndan u kt ortaya. Bu
bir anket almasyd. O iyerinde halen alanlar, zelletirme sonrasnda iini kaybedenler, yre esnaf, meslek kurulular gibi deiik
anket formlar dzenlendi ve bu anket formlarnn zerinden insanlarla
yz yze, ayn zamanda kayt sistemiyle grmeler yapld. Bu grmeler sonucunda, Krehir nemli bir rnekti. Neden? yle denildi:
Efendim, eer PETLAS zelletirilmeseydi Krehire baka yatrmlar
da yaplabilecekti, nk PETLAS zelletirildikten sonra Krehirin
yatrm programndan karlmas sz konusu oldu. zelletirmeye
o gn ok iyi niyetle bakanlar bugn pimanlklarn dile getiriyorlar.
Bu iten memnun olanlar da var. Keke zelletirilmeseydi diyenler
de var. Tabii PETLASdaki izgiyi ilk balangta yatrm olarak ve 700
iiyi koruma asndan dzgn bir eri izerken, daha sonraki yllarda giderek erisi dmeye balyor ve yatrmlar dyor. Hatta yle
ki, Kombassann satn alm olduu PETLAS, daha sonra, iki yl nce
el deitirerek Trkiyedeki PETLASn en byk bayii olan bir kiiye
satlyor ve Kombassan da bu alandan ekiliyor.
Dier rneklerde de olduu gibi karlatmz sorun ne idi? zelletirme sonras retime son veren iletmelerde ayn zamanda sendikalarda, o blgelerdeki temsilciliklerini ya da ubelerini kapattklar
iin orada muhatap olarak hibir sendikacy bulamyorsunuz. Aradan
geen sre ayn zamanda bir g unsurunu da nemli noktada tad
iin grme yapacanz insanlar da ok fazla kalmam oluyor. Ama
iletmeyle ilgili karlatmz nemli faktrlerden birisi de o iletmenin
tamamen retim d kalmasyla arsasnn imara almas, hatta bugn
bu Ankaradaki en byk AnkaMall dedikleri yerin Et Balk Kurumunun
yerinde bittii gibi belki byk binalarn ya da baka iletmelerin ya
da satn alnanlar tarafndan baka amala kullanldn sylemek ok
mmkn, nk birok iletme bugne kadar hep arsa deeri zerinden sat yapld, hibir zaman iletme deeri konulmad. Alclar
da bu arsalar sresi ierisinde o iletmeyi kapatarak, makinelerini
satarak o iletmeleri baka amala kullandlar.
Ben aslnda biraz daha konumak istiyordum ama, Nadir Bey bana
hi sevimli bakmyor. Eer sorular olursa yantlarm ya da arada sohbet
edebiliriz. Beni dinlediiniz iin teekkr ediyorum. Bu sempozyumun
sonu bildirisindeki en nemli noktann, bakanlarmzn da deindii gibi artk bizim planl bir kalknma modeli zerinden Trkiyeyi,
Trkiyeden ynetecek bir abay harcamamz gerekiyor. Teekkr
ederim.
28
BRNC OTURUM
TRKYEDE ZELLETRME OLGUSUNA
KAMU HZMET VE KAMU MLKYET
AISINDAN KAVRAMSAL BAKI
Oturum Bakan:
Kemal ULUSALER
(Elektrik Mhendisleri Odas Ynetim Kurulu Bakan)
Konumaclar:
Prof. Dr. zzettin NDER
Prof. Dr. Trkel MNBA
Prof. Dr. Mmtaz SOYSAL
Prof. Dr. aya R
Birinci Oturum
OTURUM BAKANI (Kemal Ulusaler)- Emek ve meslek rgtlerinin deerli yeleri, deerli katlmclar, deerli konuklar; sempozyumun birinci oturumunu am oluyoruz burada. Hepinize ho geldiniz
diyorum tekrar.
Bu Oturumda 4 konumacmz olacak. Bunlardan ne yazk ki Sayn
Hocamz Prof. Dr. Mmtaz Soysal Antalyadan uakla gelecekti, ama
ua kalkamam sabahleyin hava muhalefetinden dolay. Aslnda
hayatn her alannda hava muhalefeti dahil bir muhalefet sz konusu, zellikle bizlere kar. Buna altk aslnda bir anlamda. lerleyen
saatlerde sanrm Hocamz Ankaraya yetiecek, gelecek. Artk baka
bir oturumda belki birka sz de syleme olana bulur sanyorum.
Ben imdi dier konumaclar davet etmek istiyorum. Bu arada
oturumumuzun ana balndan da sz etmek isterim. Trkiyede
zelletirme olgusuna kamu hizmeti ve kamu mlkiyeti asndan
kavramsal bir bak. Kavramsal bir bakn da tesine geecek bir
oturum olacana inanyorum.
Prof. Dr. zzettin nderi davet ediyorum. Yine Prof. Dr. Trkel Miniba davet ediyorum. Mmtaz Hocamz gelmediine gre Prof. Dr.
aya r hocam davet ediyorum.
imdi bize verilen programda 105 dakikalk bir sremiz vard. lk
nce yarmar saatlik bir konuma sresiyle balayabiliriz diye dnyorum. Yarmar saatten sonra da sorular varsa onlar alrz bir
15-20 dakika. Oturumumuzu tamamlam oluruz. Sralamay da yine
szn ettiim ar sralamasna gre yapacam. Salonda konuuyorduk Trkel Hocamla, nasl bir sralama yapalm, diye. Normal
yazlm ekliyle yapalm dedik. Trkel Hocam da: yi olur, zzettin
Hocam zaten biraz felsefeden bahseder. Felsefeye bir giri yapar.
Aslnda Umberto Eco felsefe konusunda, felsefeyi sorun yaratan
bir yap olarak adlandryor. Felsefe sorun yaratr, sorunu zmez
diyor. Hocam da felsefeyle sorun mu yaratacak, sorun mu zecek
bilemiyoruz, dinleyeceiz. Ama mutlaka zm nerileri ierisinde
yer alacaktr.
Ben ok fazla sz uzatmak istemiyorum. Hemen ilk sz Prof. Dr.
zzettin ndere brakmak istiyorum. Hocam buyurun.
Prof. Dr. ZZETTN NDER- Sayn Bakan, deerli panelist
arkadalarm, meslektalarm, deerli izleyiciler; hepinize sevgiler,
sayglar sunuyorum.
Dorusu bu tr toplantlar bize hep devaml tekrarlanan, bilinen,
sylenmi eyleri devaml sylenmesi gibi geliyor olabilir ama ben
bunlarn hepsinin ok faydal olduunu dnyorum. nk insanlarn alglamas ve renmesi bir seferde biraz zor oluyor. Szm
tabii Meclisten dar ama btn toplum iin sylyorum. Bakyoruz,
iler hi de doru gitmiyor ama oy oranlar siyasi partilerin bir yere
31
geliyor. Benim bilgisayarma ok ilgin bir posta geldi, belki ounuza

gelmitir. Madem Sayn Bakan felsefe dedi, ok felsefe falan deil
ama biraz hikayeyle balayaym isterseniz.
Stalinin tavuu diye bir hikaye. Stalini beenebilirsiniz, beenmeyebilirsiniz, baka bir isim diyebilirsiniz, ama hikaye aynen byle
olduu iin ben deitirmeden nakledeyim size. Stalinin tavuu yle
bir hikaye:
Stalin bir gn otururken etrafndakilerle, demi ki, Bu insanlar nasl
kendi dediimizi uygulatr bir hale getirebiliriz, nasl onlara laf geirebilir, dinletebiliriz, biz ne dersek onu yapsnlar? Herkes bir eyler
sylemi. Stalin bakm bakm gayet sert bir ekilde, sonunda Hayr,
hibiri doru deil demi. Bana bir tavuk getirin demi. Getirmiler
bir tavuk. Tavuun btn tylerini yolmu. Tabii tavuk plak kalm,
plak kalnca da kzm, sinirlenmi, dar km. Dar knca meye balam. Gelmi radyatrn yanna, radyatr var demek ki o
zamanlarda da, bu sefer de yanmaya balam. Bakm olacak gibi
deil. Stalinin ayaklarnn dibine gelmi. Hem biraz korunuyor, hem
biraz snyor falan. Stalin de: te insanlar byle yola getirirsiniz
demi sonunda.
Bilemiyorum bu ne kadar gerek, ne kadar yalan ama hikaye hakikaten byle bir ey. Buna benzer hikaye Hitler kamplarnda da
yaanmtr. Psikolojiye merak olan dostlarm bilebilirler. Psikolojik
incelemeler yaplrken Hitlerin kamplar gibi kamplar ve askeri birlikler
rnek alnr. Bu karakter deiimi, karakter modifikasyonu nasl oluyor
acaba, olabilir mi? Mesela askere gidince, beni gzlerimden dolay
almadlar ama askere, isabetli bir ey olmu galiba, tra ederlermi
insanlar, elbiselerini giydirtirlermi, pijamalarn verirlermi kocaman,
kvrrsnz size uydurmak iin. Bu ite karakter deiimi meselesi.
Hitlerin kamplarnda da insanlar ikiye ayrlmlar davran tipolojisi
itibaryla. Bir ksm tamamyla esir olmu, ruhuyla esir olmu, benimsemeye balam o politikalar. Bir de hatta renmi, benimsemi
o politikalar. Ona da ayn imkan verilse o da ayn eyleri yapacaktr
muhtemelen. Belki toplumlar byle retiliyor, bilemiyorum ben. kinci
grup insanlar ise, otistik, yani yapacak bir eyiniz yok, o zaman da
kafanz baka bir yere gtryorsunuz.
Buradan zelletirmelere girdiim zaman derin bir ac yayoruz.
Bence toplum olarak iki ciddi hata yaptk biz, hepimiz dahiliz bu hatann iine. Bunlardan bir tanesi zelletirmeyi biz anlatrken veya
alglarken Trkiyeye zg siyasilerin bir hatas ya da yandal ya
da gelir salamak iin yapt bir ey falan gibi algladk biz bunu.
Tabii bu ynleri var, phesiz var. zellikle bu AKP dneminde ok net
olarak gzkt. Maliye Bakannn babalar gibi kavram bunun ok
tipik bir rneidir. Bu dorudur. Ama mesele yle deil gibi geliyor
bana. Retrospektif olarak baktmzda, yani btn oluum aamasna
32
Birinci Oturum
baktmzda bu btn dnyada olan bir ey. Tabii farkl boyutlarda bu

doru. kincisi tarihin bir aamasnda olan bir ey. Devletin bytlmesi, ekonomik faaliyetlere girmesi bir ara gndemdeyken bugn tam
tersi ynnde hareket ediyoruz. Bunu Trkel dostum anlatacakm,
aldm kopyayla arada, onun iin oraya pek fazla girmeyeyim ben
msaade ederseniz.
Burada hemen ben bir soru soraym. Ben stanbul niversitesindenim, u anda atlm vaziyetteyim tabii, emekli olarak. Bizim
niversitede yemekhane zelletiriliyordu. u soru soruluyordu:
Kardeim yemek hizmeti bir niversitenin grev midir? Bu soru
ynlendirici bir soru. Bu soruyu byle sorduunuzda, bunun doal
cevab hayrdr. niversitenin grevi tabii yemek yapmak deildir.
Peki, bu soru doru soru sorma biiminin pedagojik olarak grnts
mdr? Hayr, yanltr, yani ahlaksz bir sorudur bu. Ahlakl soru nasl
sorulur? Bence yle sorulmas lazm. Neden acaba bir zelletirme
denen bir eye gidiyoruz? nk baz iler zel olabilecekken demek
ki kamu yaplm bir ara. Demek ki geriye gittiimizde baz iler hakikaten zelmi, sonra bir ey olmu o kamuya alnm, imdi gene bir
ey oldu ve zele alnyor. Brakalm bir niversitede yemek hizmeti,
yok mikroymu, okyanusta bir damla olayn brakalm, buna bakalm.
Byk soruya bakalm. Bu ne gtr, bu hangi gtr ki bir zamanlar
muhtemelen zel olmu olan birtakm eyleri devletin iine alm,
yani kamulatrm, imdi de onu tekrar zelletirmeye alyor. Bu
ne mthi bir gtr.
Peki, bunun kar nedir diye bakmamz gerekiyor. te o gc biz
yakaladmz zaman muhtemelen bir sr eyi belki zebiliriz. En
azndan neye saldracamz bilebiliriz. Gcmz yetmeyebilir ama
bilebiliriz. Hani byle filmler vardr, ocuk filmleri vardr, yalannca
insanlar ocuklayor galiba, ben ou zaman seyrediyorum, ite
ocuklar kapal bir yerde canavar gryor, hepsi korkuyor kayor,
canavar bir ona saldryor, bir buna saldryor, sonra onlardan akll bir
ocuk, muhtemelen Amerikal bir ocuk olabilir, bir ey fark ediyor,
ufack bir delik var, bir pencere var, oradan bir k huzmesi geliyor
ve o canavara g veriyor. Dnyor, o huzmeyi kapatrsa canavarn
btn kuvveti gidecektir diye grmeye balyor.
te, mesele canavara saldrmak m, saldran objeye saldrmak m,
yoksa ona g veren felsefeye saldrmak m, dokuya saldrmak m
meselesi. zelletirme ok doru bir ey bence. Bunu kalbimle sylemiyorum ama sistemi eer yakalayamazsak, sistemi alglayamazsak,
sadece zelletirmeye saldrmakla fazla bir ey elde edemeyiz ve
halklar da ikna edemeyiz. Halklar bilinci gznn arkasnda olduu iin zelletirmeden sonra anlar ama zaten i iten gemi olur.
Dolaysyla bizim halklara gstermemiz gereken ey sistem olmak
gerekiyor bence. Ksa dnemde zelletirmedir, dorudur. u anda
zelletirme yaplrken de biz bekleyip, Nasl olsa bir gn bu sistem
33
deiecek, ertesi gn devrimler olacak, zelleme bitecek, baka terfi

olacak. Bunu diyemeyiz tabiatyla. Hatta bugn kamu kurulularnn
kime hizmet ettiini, hasbelkader okudum, bunu ben de biliyorum.
Kapitalizmin btn organlar, rgtleri ona hizmet eder, bunu biliyorum. Dolaysyla bunu da kabul ederek sisteme bakmamz gerektii
kanaatini tayorum ben.
Bu neyle meydana geldi. O canavar saldrrken, neyin ajanyd o
canavar? Kapitalist sistemin ajanyd o canavar. Oradan gelen o huzme
kapitalist sistemdi. Neden bunu byle yapt? Niye vaktiyle bir eyi
kamulatrmay istedi? Onu geelim. Ama niye imdi zelletirmek
istiyor? nk artk canavarn vcudu byd, yani retim hzla artt,
birikim ok da byk oldu ama besleme materyali veya besleme ortam bu kocaman vcudu, devasa vcudu kk gelmeye balad. Daha
orta boyluyken bu canavar bu vcudu besleyecek olan ulus devletler
iinde o bildiimiz Keynesyen politikalar icat edildi. Sosyal demokrat
politikalar icat edildi. Kapitalizmi piyasaya amann mekanizmasdr
sosyal demokrasi, yoksa sosyalizme giden bir yol falan deildir, tam
da tersidir. Byle bir aldatmacadr da hatta sosyal demokrasi. Bunlar
icat edildi, fakat yetmedi, artk vcut daha da byd, artk ulus iindeki kaynak yetmemeye balad. Yetmemeye balaynca btn etrafa
saldrmak gerekiyor. O zaman bunun btnselliine baktmzda bir
Birgl Gler Ayman hocama refere ederek ve sevgiyle kulaklarn
nlatarak, bir rereglasyon gerekiyor her yerde. Emek alannda gerekiyor, devlet alannda gerekiyor. nce tabii bir dereglasyon, olan
eyleri bozmak, bir yap bozuculuk sistemi uygulamak gerekiyor.
Mesela imdi AKPnin Anayasa hazrl bir yap bozuculuktur. Yapy
bir kere bozduktan sonra bence ilk ilevini yapt, ok da mkemmel
yapt alm olduu grevle, misyonla. Bir yap bozuculuk yapt, yani
btn kafamz bozdu. imdi biz hepimiz yeni Anayasay nasl yapalm diye dnyoruz, zaten yap bozuculuk yapldktan sonra byk
gler hakim olur, kendi kar iin de tekrar bohalamaya da balar.
Balanyor nitekim bohalamaya. Bu lke btnsellii asndan byle
olduu gibi, zelletirme asndan da byledir, btn ekonominin,
Trkiyenin piyasaya, kresele almas asndan da byledir bu.
imdi bir kere yap bozuldu, dekompozisyon olay gerekletir. Bunu
da byk bir baaryla AKP ilk misyonunu yapt ve bence burada
uluslararas dzeyde fevkalade byk, gzel bir not ald.
Dolaysyla zelletirmeye baktmzda byk tablonun ufack bir
paras, gerekten ufack bir paras ama o para btn siyaseti ynetiyor, btn dokular ynetiyor, bizim alglamalarmz ynetiyor.
Nedir peki amac? Bir kere rekabeti ortadan kaldrmaktr. Tam tersi
biz alglatlyoruz bize, yani mesela benim ktisat Fakltesinden baz
arkadalarmn, meslektalarmn syledii biimde meseleye bakacak
olursak, Efendim, rekabet byd, btn dnya apnda oldu. Evet,
bu gei dneminde byle bir parltms bir ey yayoruz. Burada
34
Birinci Oturum
byk araba fabrikalar belki rekabet iinde. Biz biraz daha ikinci
snf arabayla, yerli firmalarla ba baa kalm durumda deiliz biz
u anda. Bu bir avantaj gibi gzkyor ama bu geici bir avantaj.
Krmz balkl kurt gibi, elbisesini deitiren kurt yle gelmi, bize
imdi krmz balkl kurt gibi gzkyor veyahut da gzel bir ey,
peri gibi gzkyor ama bu iin sonu var. Bu iin sonuna ben diyorum
10 sene, siz diyorsunuz 30 sene. Onu bilemiyorum ben. stanbuldaki
deprem olay gibi. Teorik olarak ileriye baktmzda bu iin sonunda
mthi bir monopole doru gidiyor. Bunu araba fabrikalarndan aln,
ila fabrikalarna, bankalara, neye aklmz eriyor ise. Bu tketicileri
basklama, smrme mekanizmasdr.
Bata emek olmak zere retim faktrleri monopson durumuna
doru gitmeye alyor. Onun iin aslnda sermaye birbiriyle yaryor. Bugn Amerikan sermayesi Avrupa sermayesiyle savayor. Bizle
falan savamyor, bizim sermaye ok nemli deil ama piyasay btn
dnyaya aarak zel sektr sermaye iin de, yani zel mlkiyet sahibi
sermaye iin de monopolc oluuma doru gidiyor. Dolaysyla byk
ald zaman piyasalar, kk sermayeler gc itibaryla, kapasitesi
itibaryla knowhow teknolojisi itibaryla i yapamaz hale gelmeye
balyor, onun taeronu olmaya balyor. Piyasa ald diye, Vay ne
gzel piyasa bana da ald, bakn ne gzel tonla firma girdi, ben de
orada i yaparm. Gibi bir olay sz konusu olmayacak. u anda biraz
yle gzkyor ama byle bir olay sz konusu olmayacak.
kincisi, rekabetin iddetle bozmaya mtemayil, u anda olmayabilir,
kapitalist sistemler iinde devletlerin rollerini hepimiz biliyoruz gayet
iyi bir ekilde ama bu bir korkudur ne olursa olsun. Devletin ekonomiden ekilmesi de bunun bir parasdr, nk biz kendi aramzda
rekabet ad altnda, yani Brodelin syledii gibi rekabet rekabeti
getirir deil, ldrr mantyla hareket ederken karmzda biraz
bir sur ya da ufak sur, bir hisar gibi gzkebilecek devletler kabilir.
Dolaysyla mesela devletten alalm btn bu petrokimyalar, unlar,
bunlar, neyi alabileceksek. Biz kendi aramzda anlarz. Halka da
hatta yuttururuz bu ulusal sermayeyi alyor, ne kadar da gzel, araba
falan m satalm, yok mahkeme bozsun bu karar diye. Bunu yapan da
Cumhuriyet gazetemiz yani. Halk da bu gazeteyi ulusalc gazete diye
alyor. Byle baktmzda meseleye, btn bu sermayenin nndeki
hisarlar, surlar, kaleleri bizzat kendilerine rakip sermaye ama devleti
ykmaya alyor. Ykaraktan bylece ne yapmaya alyor, kendi
alann geniletmeye alyor. Ne kadar onu bilemem tabiatyla.
Sayn KESK Bakanmz tarafndan ok gzel bir ekilde ifade edildi,
kamu hizmetlerinde devletin kltlmesi, biraz bunu deitirmemiz
lazm gibi geldi. Devletin kltlmesi falan ok fazla istenmiyor. Neden istenmiyor? nk, nihayetinde o da bir yerde piyasay yaratan
bir unsurdur, bir harcama faktrdr devlette ama hizmeti bizzat
kendisinin grmesi istenmiyor. Dolaysyla devletin emanet usulyle
35
deil de ihale usulyle almasn istiyor. Vergiler de yle toplansn,

pler de yle toplansn hatta. Vergiyle pleri niye ayn kefeye koydum bilmiyorum ama neyse, kapitalist sistemde olabilir. Ayn kefede
toplansn.
Mesela salk ileri: Salkta dnm yaplyor, hakikaten piyasaya
atlyor ama ben biraz hasbelkader kafa yordum, hatta bu konuda
fikrinizi de almak isterim deerli izleyiciler, hepimiz nk bu konuda ok dnm dostlarla burada beraberim. Bundan yararlanmak
istiyorum. Acaba salk konusunda devlet ekilebilir mi, diye dnyorum. Trkiyeye bakalm, dnyay brakalm bir tarafa. ekilemez
bence. Mutlak olarak devlet olarak zel sektr hi brakmamak da
olamaz. Neden olamaz? undan dolay olamaz: Bugn salkta ila,
bilgisayarl tomografi, vesaire gibi mekanizmalara baktnzda bunlar
zerinde yaplan harcamalarn byk ksm yanlmyorsam 2/3ne
yakn bir blm, ki Eczaclar Birliinin raporu bu durumu gstermektedir, devlet tarafndan yaplmaktadr. Bir anda devleti ektiimizi
dndmz takdirde, bu kadar harcama bitecek. Peki, devlet bunu
acaba bana efkat olsun diye mi yapyor? Arkasnda ila firmalar var,
bilgisayarl tomografi reten firmalar var, onlar makinelerini kime
satacaklar?
Dolaysyla devletin bu alanda harcama yapmaktan ekinmesi
anlamna gelmemektedir. Kimin asndan? te bu byk firmalar
piyasaya ama asndan. Peki insana efkat olarak m yapyor bunu?
Hayr, onun iin yapmyor bunu. Ama srf devletin yapmas da zel
sektrn yapabilecei harcamalarn nn ksabilir, dolaysyla optimal
dzeyde firmalar iin sylyorum optimali, sosyal optimalden bahsetmiyorum. Firmalarn optimal en iyi koul nedir? Bir devlet olsun,
ekirdeini olutursun ama olabilecek alanlarda zel sektrde zel
harcamalar yaplsn. nk en fazla harcama byle yaplabilir. zel
sektr hi olmazsa olmaz ama devletin hi olmamas daha da hi
olmaz. nk bugn bu yeil kart olmasayd, Ba-Kur, Emekli, SSK,
Emekli Sand olmasayd bu kadar kullanm yaplamazd.
Benim eim byle bir hastalktan mustarip. Nepojen diye bir ila
kullanyoruz, kullandk da biz ara ara, Nepojen denilen ila, bu tr
tedavi ilac deildir ama tedavi esnasndaki olumsuzluu ortadan kaldrc ilatr. imdi bunu Salk Bakanl kartt. Belki de firmayla bir
anlamazl vard ama bu ilacn arkadalar, fiyat 680 lira civarnda.
Eimin emekli maa 650 lira. Ama bu ila 5 tane inedir, a gibi ve
be gn gidiyor. Nasl alacaksnz bunu? Biz de bir sefer aldk. Sonra
Maliye Bakanl tekrar bunu imdi listeye dahil etti. Tabii arkadaki
olaylar hakikaten bilmiyorum ama tahminimi syleyeyim ben size. Hi
bana efkatinden, benim karma efkatinden falan deil, istemiyorum
yle bir efkati zaten ama arkada koskoca firma var ve bu ilac devlet
karttnda firma ne yapt biliyor musun? Bedava datt insanlara.
efkat gsterisi sunaraktan devlete tekrar belki basklar yapt, devlet
36
Birinci Oturum
tekrar bu ilac listesine ald. nk arkada koskoca, ismini sylemeyeyim, firma var. O firma Nepojen ve Epojen retiyor. Nepojen beyaz
yuvarlar ykseltiyor, Epojen de krmz yuvarlar ykseltiyor ve bunlar
olmazsa lyorsunuz, nk bu ilac aldnzda onkolojik tedavide
zaten btn bu hcreler kyor, en ufak bir eyde rahatsz olabiliyorsunuz. Bunlar onlar ykseltiyor. Dolaysyla o olmazsa onkolojik
sebepten deil, nezle sebebinden de gidebilirsiniz br tarafa. Bu
kadar da zaruri bir ila bu aslnda.
Buna baktnzda, devletin bu tr hizmetlerini istiyor zel sektr.
zelletirme dediimizde her eyi byle brakacak diye bir ey yok.
Sosyal gvenlik meseleleri de byledir aa yukar. Ama sosyal
gvenlik bir fon oluturduundan dolay onu daha rahat brakyor
olabilir.
Son olarak unu syleyeyim Sayn Bakan, bitiriyorum. Burada
Ayla dostumuz konuurken, nezleli olmasna ramen fevkalade konumasn yaparken birtakm kavramlar kulland. Ulusal kavramn
kulland. En sonunda ulusal bir plan yapalm falan dedi yanlmyorsam. O esnada biraz sosyetik faaliyetteydik, kahve falan iiyorduk
ama sonunda mikrofondan yakalayabildim. Ulusal diye bir ey kald
m acaba? Diye baktmzda, ulusal biz eer o ulusu oluturan, yani
bir toprak btnl iinde yaayan insanlarn kararda ve kvanta,
karar ok nemli, bir btnsel oluturduunu, olduka homojen,
heterojen deil, olduka homojen, yani g etkisi asndan siyasi
zerinde bunu byle dnebiliyor muyuz? Byle dnemeyiz. Ben
Ayla dostumu nakzetmek iin sylemiyorum bunu ama hepimizin
bunu ok net olarak bilmemiz lazm. Althusser var, bizim o ideolojik
aygtlar, yani nlama aygtlaryla, ki basndan bahsetti, gerekten
Ayla dostumuz burada. En bata basnn zerinde niversite olaylar,
biz bilimsel grnt altnda ideoloji nlyoruz rencilerimize, gen
kafalara. Byle bir ilevle ykmlyz biz aslnda. Btn bunlarda
ulusal diye bir ey yok, kalmamlar artk. Bir kere bunlara ulus devlet
demiyorum, nk o kapitalizmin mdafaasyd, ama ulusallk diye
bir btnsellik, bir insan btnsellii, kararlarda olduka homojen
olan byle bir ey kalmamtr. Bunu yapmamz m lazm ama belki
sorularda ben de biraz dnebilirim.
kincisi, rgt meselesine baktmzda; imdi rgt meselesi, hele
de sivil toplum rgt dediimizde yani ST, STK, ona ben ou
zaman da sivil toplum rgt demiyorum, sistemin temel rgt
diyorum. Aslnda onlar ok nemli ideoloji nlama mekanizmalar,
onunla da alabilirler. rgt ok nemlidir. Ben de bir rgtn iindeydim, u anda emekli oldum. u anda fiilen rgtte deilim, defakto
olarak rgtte deilim. retim Elemanlar Sendikasna uzun sre
genel kolaylatrclk falan yaptm, inanarak yaptm bunu, u anda ok
byk yararn gryorum. Mesele rgt kurmak deil sadece ama
rgtn iinde demokrasi ne kadar olur meselesi de deil sadece. Bu
37
hep konutuumuz, yani zellikle ii sendikalarndan, yani demokrasi

var m, yok mu, bunu hep konuuyoruz. O yok, ayr bir olay, Allahn
emri de, fakat baka bir ey var. Demokrasi olsa bile, nlanm
insanlarn oluturduu rgtler heterojen topluluklardan ok daha
tehlikelidir, nk onlar denetim altna alnm demektir. Muhtemelen
Trkiyede ilk sendikaclk da byle balad zaten. nsanlar rgtlenir,
o zaman biz bunlar bo brakmayalm, denetim altna alalm bunlar.
Bu daha tehlikeli bir ey. Dolaysyla rgt kurduumuzda rgtn
de sistemin rgt olmann dna kmak mecburiyeti vardr, bunu
yapmyorsa eer, sistemin iinde kalyorsa eer, bu rgt, rgt falan
deildir.
eyin zerine vurgu yaptm. Birincisi bu bir sistemik olaydr. Bu
sistemik olay biz ksa vadeli mcadeleyi tabii yapacaz. Emekiler
mesela yksek cret iin tabii mcadele edecek ama yksek cret
de alsa smr vardr zerinde. Mcadelesi uzun dnemde baka bir
yere sarkmas lazm. O bilince sahip olmamz lazm hepimizin.
kincisi bu ulusallk kavram zerinde durdum. Ulus devleti demiyorum ekonomik olarak. Ekonomik ve politik, ama ulusallk kavram
zerinde durdum. Hatta bir btnsellik, bir kamusallk kavram zerinde, onu yle tamamlayalm, daha da gzel, bu kavram zerinde
bir fikir birlii yapmamz lazm, yani o yredeki kaynaklarn hepimizin
kararyla kullanlmas ve hepimizin kararyla, makul bantlar iinde
haka bllmesi, leilmesi meselesi zerinde durmamz lazm,
bir de rgt konusu zerinde durmamz lazm. rgtlerin etiketinin
ne olduu hi nemli deil, sistemin iinde demokratik olmas da ok
nemli deil ama rgtn bir sistem bilinci olmal. Emek mcadelesi
bir yerden sonra, o gei aamasdr, snfl toplum meselesi bir gei
aamasdr, snfsz toplum veyahut da emek mcadelesinin sistem
mcadelesine dntrlmesi meselesi ok nemlidir. Buna gcmz
yetebiliyor ise, buna ulamamz gerektii kanaatini tayorum. Sadece
snf mcadelesi yapar isek bir ey kalmaz. Kald ki, snf kavramn
da zaten ortadan kaldran insanlar, artk bu kreselleme ve zelleme onun bir parasdr, yeni dnya dzeninde insanlar artk snf
bilincinde deil, baka bilinlerde, etnisite, dincilik, dinsellik, farkl
alt kimlilerde toplamaya alyorlar, nk bu farkl alt kimliklerde
toplanan gruplar gelimekte olan lkelerde sorun yaratr. Orada blm sorunu vardr, kaynaklar kttr, ite bizde olduu gibi, ama bunlar
ileri lkelerde sorun yaratmaz. Amerikada, Avrupada, Japonyada,
vesairede yaratmaz. Oralarda da snf bilinci sorun yaratr, nk
orada bilinlenmi rgtl proleter gruplar vardr, ii gruplar vardr,
emeki gruplar vardr.
Beni dinlediiniz iin teekkr ediyorum, sayglar sunuyorum.
OTURUM BAKANI- zzettin Hocama ok teekkr ediyoruz.
Hocam, sistemi, kapitalist sistemin bymesine balayarak balad
38
Birinci Oturum
ama sormak lazm, Hocam bu beslen beslen, nereye kadar gidecek

bu kapitalist sistemin ime sorunu. Bir taraftan da devletin salk
alanndan ekilmesinden bahsettiniz. Obezite sorunu varken herhalde
siz kesinlikle salk alanndan da ekilecek gibi deil devlet. Neyse
devlete esenlikler dileyerek szmz sayn hocam Prof. Dr. Trkel
Minibaa brakmak istiyorum. Hocam, ben de oradan konuurum
dedi. zzettin konutuysa ben niye konumayaym dedi. Yarm saat
de Hocama vereceiz.
Buyurun Hocam.
Prof. Dr. TRKEL MNBA- ok sayn konuklar, ok sevgili
hocalarm; efendim bugn, 2007nin Kasmnda bu salonda olmak
gerekten ok nemli, nk Trkiyede zelletirmenin gerei belki
bizim iin artk, 1980den 2007ye baktmz zaman konumamamz
gereken, artk defteri kapatmamz gereken bir konu gibi grnyor
ama hi de yle deil, nk 2007nin Kasm gerekten artk dnyada
zellikle kapitalizmin bu kez krizine kresellemeyle zm yaratrken, gelmi olduu bir yeni aamann da tarihi. Kresel sermaye
artk egemenliini karar alma sreleri zerinde kurmaya balad. Bu
karar alma sreleri zerinde kuruyor olmas, sadece zelletirmelerde deil, bunun yan sra bizim gibi lkelerde yapsal reformlarla,
devletin iindeki karar mekanizmalarnn yeniden rgtlenmesi ve
bu rgtlenmelerin retimle olan balantlarnn kurulmasyla birlikte
yepyeni bir aamay artk yaamaya baladk, bu bir.
kincisi, sermaye kendi iinde, kendisinin kresellemesini salayan,
yani kreselleme yoluyla o kendine snr tanmaz bir yap kazandrarak kapitalist sistem krizini amaya alrken bir baka aamay daha
yayoruz, o da sermayenin kresellemesini salayan yan finans.
Hizmetler sektrnn dier alanlar gibi alanlarda kendi kendini bir
tasfiye srecini yayor. Belki u an abarttm dnyorsunuz ama
son Amerikadaki Mortgage kriziyle balayan ama 1997deki Gney
Asya krizinin imdi batda bir yansmasym gibi grnen, ki kesin
eyler sylemek zor olmakla birlikte, bir baka sre yaanyor. Bu
srete Trkiye nerede? Trkiye iinde bulunduu corafyayla zel
bir yerde muhakkak ki ama bunun tesinde Trkiye iin kresellemenin daha da vahiletii bir yl; 2007. Bu vahilemenin en nemli
ayaklarndan birini, kendisini kreselleme Trkiye zerinde kendini
gsterirken beraberinde kendi devlet biiminin de yaratt bir yl
olarak gryoruz. Bunun daha netletii bir yl olarak gryoruz.
Yoksa 24 Ocak 1980den beri devlet deiiyor. Devlet kresellemenin
gereksinimleri dorultusunda, o kapitalizme eklenmeyi gerekletiriyor ama 2007 itibaryla bunun ok daha netletiini, zellikle 22
Temmuz ve 21 Ekimdeki o seim veya referandum dediimiz eylerle
ok daha netletiini, bu karar mekanizmalarnn kadrolamalaryla
grmemiz mmkn.
39
Bunun iin de zaten o kadrolar bu yeni devlet biimini ynetmeye

hazr kadrolar da gndeme getiriyor ama bu kadrolar yle eskiden,
yani bizim sisteme eklemlenmek iin 1980de baladmz gibi deil,
bu sefer bask ve olaanst hali, daha yumuak mekanizmalarla,
daha insanlarn iselletirecei mekanizmalarla, daha sanki kendinin
iinden gelen gibi gstererek yapt iin toplumun btn kesimleri
bu deiimden ayn anda etkilenmiyor veya etkilenmediini zannediyor.
Bu kendi devletini olutururken, ki bu ok nemli, belki bugn bizim
zelletirmeyi tartrken, veyahut grevleri tartrken gzden kardmz ve istemlerimizi dile getirirken de daha naif olmamzn nedeni
de buradan kaynaklanyor, nk hepimiz ok nemli bir gereklii
unuttuk. O gereklik de 24 Ocak 1980di. 24 Ocak 1980 tane ayak
zerine oturuyordu. Trkiye insannn bir temel yaps var, o da bir ey
geti zanneder ama yaadnz her ey daha nce yaam olduunuzun bir devamdr. O sonular yaanmasayd bugnkn yaamayacaktnz. Ama 24 Ocak 1980i biz ok abuk unuttuk. Bunda belki 12
Eyll 1980le btnlemesi ve bunun bizim iin geriye baktmzda
ok korkutucu olmasnn da etkisi vard. Yaarken dikkat edin, o kadar
korkmamtk. Ama imdi geriye dnp baktmzda ok daha gzmze belki korkutucu geldii iin unutuyoruz ama 24 Ocak 1980in
zerine oturduu ayak vard. Bir tanesi finansal serbestlemeydi,
bu zaten kapitalizmin krizinden kmas iin yaplmas gerekendi, yani
o zaman finansal serbestlemeyi yapyorsanz, ancak sermaye o snr
tanmaz yapsna kavuabilirdi, ama bunu bize yksek faiz havucuyla
gsterdikleri iin biz belki de bunu kendimiz ayn anda, ayn ekilde
tetiklenmediimiz iin etkisini blk prk hissettik. Herkesin nasrna
ayn anda baslmad iin finansal serbestlemeyle balayan furyann
nasl gideceini tahmin etmemi olabilir insanlar.
kincisi snrsz da almayd. Snrsz da alma dediiniz ey,
yine topluma, ihracata dnk sanayileme denilen ama snrsz yabanc sermaye girii ve beraberinde ultra liberalleme politikalarnn
gndeme gelmesiydi.
nc ayak, devletin yeniden yaplandrlmas. Ama devletin yeniden yaplandrlmasn topluma zarar eden kamu kurulularn satlmas
gibi gayet kaba bir anlatmla anlatld iin bugn, biz 2007de hl
zelletirme gereini konuuyoruz. oysa zelletirme gereinin zerine oturduu nemli bir ey vard, o da iktidar erkinin kimin elinde
olaca, yani bundan byle iktidar erki sermaye tarafndan daha m
net olarak ynetilecek, yoksa daha uzlamac bir modelle mi olacak.
imdi, burada devletin yeniden yaplandrlmas tek zelletirmeyle
gndeme gelmedi. Bunun da iki aya var. Biri zelletirmeydi, dieri
yapsal reformlard. Fakat yapsal reformlar belki finansal serbestlemeyle sadece yaarken arkadan gelecek, bu salondakiler de dahil
buna, kimse inanmak istemedi. Eer Petrol-in o zaman destek is-
40
Birinci Oturum
tediinde baka sendikalar vermediyse bunda o aymazln da etkisi

vard, nk toplum Bir ey olmaz abi mantyla devam ettii iin
veya bize bir ey olmaz kendi snrl alannda dnd srece iktidar erkini elinde tutanlar kazanma hakkna her zaman sahiptirler. Bu
onlar iin, hak demek bile yanl, ok doal bir sre haline gelir, nk brleri kendi kompartmanlarnda dnyorlar. Tarmclar tarm
alannda, mhendisler mhendis alannda, dierlerine bakyorsunuz,
herkes kendi alannda dnd an zaten aradaki balantlar kan
damarlarn koparmsnz demektir ve sermaye asndan baktnz
zaman i giderek kolaylar.
te burada devletin yeniden yaplanmas demek, devletin ilevlerinin yeniden tanmlanmas demekti. Bizim Oturumumuzun konusu
olan kamu ynetimi, kamu yarar, kamu kar nedir diye dndmz zaman, hepimizin kafasnda ok farkl tanmlar var. Sokaa
kn, kamu dediiniz zaman herkes kamu. Burada peki kamunun
yararn ne belirleyecek ve burada devletin ilevi ne olacak. Devlet
kendi ilevlerine bir meruiyet kazandrmak zorundadr. Devlet bu
ilevlerini yerine getirirken meruiyet kazandrabilmesi iin, yani kendi
ilevlerine hakllk kazandrabilmesi iin elindeki baz aralar kullanr.
12 Eyll 1980i yaptnda bir meruiyet kazandrd. Demedi ki, 24
Ocak 80in programna muhalefet olmasn diye yapyorum. Kendisinin
ok meruiyet kazandraca bir sylemi vard. Bugn de kendisine
gre sylemleri olabilir. A devleti, B devleti, bu fark etmez, ama burada iktidar erki iin nemli olan, eer kapitalist sistemde yayorsak
toplumu meydana getiren kesimlerin karlaryla ilgilidir.
Toplumu meydana getiren kesimler deyince laf yuvarlak ama kesimlerin adn koyduunuz zaman, yani sistemin ad kapitalizmse,
o zaman bunun adn net koymamz lazm. Net koyduunuz zaman
kimden medet umacanz da doru bilirsiniz. Eer burada sorun, ki
kapitalizmin retimini meydana getiren emek ve sermayeyse o zaman
kresellemeyle birlikte devletin ilerinin emek ve sermayenin karlar asndan tanmlanmas da yeniden yaplacaktr ve yaplmaktadr.
Ama insanlar bunun hl eski devlet biimiyle olduuna inandklar
iin bunu grmezden gelirler. Burada tabii bizim farkl bir masalla
bytlmemizin de etkisi var. Bizim inandmz, bytldmz
masalda sosyal devlet vard. Biraz nce al konumalarn dinlerken
Ayfer Hanmla syleiyorduk, grev hakk zerine konuurken, sosyal
devlet var ama dedi sosyal devlet haksz korumak zorunda. Peki,
haksz kim? Kimin hakk? Konumac da hatta yle dedi: Grev hakk, lokavt hakk Eer sistem kapitalizmse sermayenin lokavt hakk
diye bir ey olmamas lazm, sistem onun, iktidar erki onun elinde. O
zaman sermayenin, yani kapitalin karlarn korumak adna devletin
artk yeni bir net yaps kresellemeyle birlikte ortaya geldi.
te, bugn ok net gryoruz: Madenlerden, telefona kadar uzayan
o zelletirme furyasnda artk bunu zelletirme bile deil, yeniden
41
biimlendirme, yeniden yaplandrmada, sermaye tarafndan ynetilmesi, ortala yle bir yeni masal yaratt. Yeni masalda devlet
iyi ynetemediine gre o zaman artk bunu sermaye devralacak,
toplumsal karlar maksimize etmek iin sermaye bunu ynetecek.
imdi bu salonda olanlar bu masala inanmyorlar, inansalar bu salonda olmazlar ve ilerinin banda olurlard. Ama bu yeni masal,
bizim eski rendiimiz masaldan, iiniz acyor ama, sosyal devlet
bir masald, nk burada sosyal devletin masal olmasnda u vard.
Devlet; eitim, salk gibi bir ok alanda toplumun temel ihtiyalarn
karlamakta bu grevi stlenmiti. Bylelikle toplumun iinde kar
gruplar arasndaki belki belli bir uzlamay da salamt. Ama buradaki uzlama sermayeyle emek arasndaki uzlama deildi, bu uzlama
emein sermayeyle uzlamas demekti, yani emein de bir taraftan
sermayeyle arasndaki uurumlar ortalktan kaldrmas, azaltmas,
kendi snfsal konumunu tanmlarken, belki o snfsal konumun dna
kmasyd. Onun iin o sosyal devlet bir masald, diyorum.
Burada bir baka gereklik oldu, o da artk kapitalist sistemde kresellemeyle birlikte yeni bir gelime yaadk. Kamu alanlarnn, yani
kamu hizmetlerine beraberinde ulamak kolaylatka, bu geniledike, bir de baktk ki kamu hizmetlerini kullananlar da bu kamu hizmetini
kullanmann getirmi olduu karlarn ok farkna varmamaya baladlar ama sermaye ok nemli bir eyi kefetti, o kamu hizmetleri
devlet tarafndan retilirken aslnda sermaye iin retiliyordu. Hibir
devlet, halkm yoksulluk ekmesin, daha eitimli olsun diye eitim
sistemini bedava veremez kapitalist sistemde yayorsanz. Sistemin mantna aykr bana sorarsanz. Hibir devlet salk hizmetini,
Halkm salkl yaasn veya ocuklar lmesin diye bedava a datmaz. Bunu bir ey iin yapar. Sermayenin ihtiya duyduu insan
gcn sermaye para harcamadan salamak zorundadr. Az gelimi
bir lkesiniz. Sermayenin gereksinim duyduu salkl insanlarn en
azndan temel salk ihtiyacn karlamak durumundasnz. Ama kamu
hizmetlerine ulamak kolaylatka, say da artyor, dikkat edin. Sizin
ulamanz kolaylayor ama ulaanlarn says da arttka mteri
artyor. Mteri arttka bu alan artk kresel sermaye iin ok krl
olmaya balyor, balad ve yaand, 27 sene, bu dile kolay bir sre.
Bu srecin iinde kamu hizmetlerinin yeniden ynetilmesi, yeniden
tanmlanmas ve beraberinde gei dnemlerinde zellikle birdenbire
bu gereklemedi ve gereklememekte.
Biraz nce zzettin Hoca da syledi, sanmayalm ki, birdenbire kamu
hizmetleri piyasa ekonomisinin iine alacak veya ald. inde yaayarak gryoruz. Hayr, gei dnemlerinde kamu hizmetleri, zel
kesim tarafndan zel sektre yaplr ama kamu hizmeti gibi yaplr.
niversitelerimizdeki zel gvenlik tekilatlar veya hastanelerdeki
para para aldmz salk hizmetleri. Hastane bedavadr ama
MRnz parayla ektirirsiniz ya da sizi darya bir zel kuruma gnderirler veya ocuunuz tabii a olacaktr, ama okul aile birliine de
42
Birinci Oturum
bir katk yapmanz gerekir beraberinde.

Devlet benim gvenliimi salamak zorundadr ama apartmanmda
zel koruma, sokak banda zel koruma. Giderek kamu hizmetini
gerekletiren zel kesimler olmaya balar, zel kesim tarafndan yaplr ki, bylelikle sistemin zellemesi ve beraberinde, dier taraftan
yapsal reformlarla btn sektrlerin piyasalatrlmas, hizmetlerin
metalatrlmas srecine de altyaps gerekletirilmi olur.
Hatrlayacaksnz, Kamu Ynetimi Temel lkeleri ve Yeniden Yaplanma yasas vard. Bu yasann 11. maddesinde zel Hukuka Tabi
Szlemeler konuldu. Bu sylediim afaki bir ey deil, yasa hkm
ve bununla ilgili de zel hukuka tabi szlemelerle yaplyor. bunu
gerekletirirken artk devlet sermaye eer ulus tesilemise o zaman devletin ilevlerini gerekletirecek kurumlar da ulus tesileiyor
demektir. Biz bunu para para yaadk. nce st kurullar kuruldu, st
kurullar YKle balad, arkasndan Bankaclk st Kurulu, Ttn st
Kurulu, eker st Kurulu, herkes kalknma planlarna baksn, en kolay
ulalabilen eyler onlar, nk internette de var ve st kurullarda
unu grdnz: Sermaye ulus tesiletii iin, lke iindeki sermaye artk kendisinin d sermayeyle birleip ortaklklarn kurup irket
evliliklerini gerekletirirken o ulus tesi yapy kazannca o zaman
bunun devleti de ulus tesi veya uluslararas kurumlar tarafndan
hizmet sunacak demektir. Peki, nasl olacak bu yaplanma.
Bu yaplanmann birinci aya st kurullard, onun iin diyorum
kalknma planlarnda en net grnyor. Mesela aarsnz Ttn st
Kurulunu, orada unu grrsnz: smini vermek hi benim iin mahzuru yok, Japon Tobaccoyu grrsnz, Philip Morrisi grrsnz,
devletle birlikte Philip Morrisin Trk ya da yabanc irket, ad nemli
deil artk oradaki temsilcinin, o da o st kurulda birlikte ttn politikasn, eker politikasn veya bankaclk politikasn veyahut, tabii
YKte ok net grlmyor, ama o farkl ayaklarla gerekleiyor, eitim
politikalarn lkelerde biimlendirme.
kinci ayak, kapitalizmi herkes ok seviyor da onun iin o srada
byle garip eyler oluyor, 99 yln hatrlayn, Tahkim Yasas gemek
zereydi, onun iin herkes ok seviyor diyorum, deprem oldu, can
derdine dtk, kimse fark etmedi, Tahkim geiverdi. Aynen 12 Eyllde olduu gibi, 12 Eyllde de lm gsterdiler, biz karlnda
zgrlklerimizi, ulusal karlarmz verdiimizi fark etmedik dahi,
nk can derdi vard. nsann birinci sorunu bu, beden olmaynca
btn kavgalar zaten kendiliinden bitiyor. te, sistem bu gereklikten
hareket ederek, Tahkimle unu yapt: Artk devletin iinde siz zelletirmede kamu hizmetinin, kamu yarar, kamusal kar kavgalarn
verirken ama devletin biimi deimiti. Devletin biiminde artk, bu
devlet kamu hizmetini zel kesim eliyle reten bir devlet biimiydi,
dolaysyla zel kesimde artk ii d kalmad iin bundan byle kacak yasal uyumsuzluklarn lkenin mahkemelerinde deil, bunun
43
yerine uluslararas hakem sistemi iinde zecekti. Bu da ite, Dnya

Ticaret rgtnn falan nezrindeki, biliyorsunuz, uluslararas tahkim
mekanizmalar. Bu ok nemli bir ey. Kimi kime ikayet edeceksiniz.
Siz burada kamu hizmeti, kamu kar diyorsunuz, bunu diyeceiniz bir
hukuksal mekanizma olmas lazm, bunun hukukunu elinizde tutmanz
lazm. Bunun hukukunu elinizde tutamyorsanz o zaman o verdiiniz
mcadele sadece dar alanda kalmaya mahkum olur. Telekomcular
giderler kendi kk iyerlerinde grevlerini yaparlar, onlar grevlerini
yaparken iveren eer iyi bir iverense, insani bir yan varsa tuvaleti
aar, yoksa altnza yaparsnz, nk btn grevlerin iki temel kural
vardr. ncelikle mutfak ve tuvaletler kapatlr, ki grev krmann temel
yolu buradan geer.
Bir nc aya daha var ama bunun. nc ayak, sermaye
uluslararaslatna gre sermayenin uluslararaslamasyla yapm
olduu yatrmlarn yine o zaman uluslararas veya uluslar st mekanizmalarla salkl bir ekilde salanmasn, gereklemesini salamak. Bunu kim yapacak? Daha nceki sosyal devlet, sosyalliini bile
bir yana braksanz, ulus devletin tanm iinde yle bir gvencemiz
vard: Devlet halkn dnr, ulusun karlarn dnr ve bu karlar dorultusunda lkede girecek olan yatrmlarn lke karlarna
olmasn salar. Fakat imdi sermaye uluslararaslam, sermaye
uluslararaslamsa o zaman bunun nasl salanaca mekanizmasn
da kendi iinde oluturdu. te, MGA dediimiz ok Tarafl Yatrmlar Garantileme Ajanslaryla o lke iinde, kamu mlkiyeti, kamu
kar, kamu yarar diye ayaa kalkanlara kar, o ayaa kalkanlarn
bu uluslararas yatrmlar engellemesine kar, veyahut herhangi bir
milliletirmeye kar o lkenin devletini bu ii yaptrtmamakla ykml
klyor. Trkiye Cumhuriyeti de MIGAnn paras. Dolaysyla devletler
uluslar st kurumlar tarafndan denetlendii bir sreci yayoruz,
yani benim ilk bata sylediim, evet, Trkiyenin kresellemeye
eklemlenmesinin en vahi sreci u anda yaanmakta zaten.
Sonu u: Devletin yeniden yaplanmas sreci, kamu hizmeti, kamu
yararnn artk bireysel yarar, piyasa yarar haline dnt bir sretir. Bu sre de kamu hizmetlerinin metalamasyla gerekletirilir,
yani piyasalatrlmasyla gerekletirilir, yani kendi karn maksimize
etmeyi, yani kendi karn kollamay, kendisinin en ok hangi cret
nerede verilecekse orada almay, onun iin onlar kamunun dier
alanlarna geiyorlar Telekomdan, bilen adam, bilen birey, yani o zaman bireyin kar kamunun karnn nne kacak, ulusun karnn
yerine piyasann kar artk ulusun kar haline dnen bir sre.
Bu srecin ileme mekanizmasnn ad Ynetiim. Biraz nce zzettin nder bunu syledi ve ayak zerine yryor. Bu ayan biri
devlet, bir dieri sivil toplum, bir ncs ise piyasa. Devlet burada
asla ve asla zannetmeyin ki dzenleyici grevine sahip. Hayr, burada
devletin tek bir grevi var, takipilik. Bu takipilik beraberinde sivil
44
Birinci Oturum
toplumun, Trkiyenin tabii iki askeri darbe yaam olmas ok ac

bir deneyimdi. Sadece hak ve zgrlklerimizi kaybetmek adna, o
dnemler iinde deil, gelecei grmek asndan da, gelecei kr
etmek asndan da ok ac iki deneyimdi. Dilerim deneyim olarak da
kalr, ama gelecei grmekte krlemiseniz o zaman sivil olan eyleri
de sadece hak ve zgrlklerin koruyucusu zannedebilirsiniz ama bu
sivil toplum eer sermaye tarafndan finanse ediliyorsa, sermayenin
finanse ettii projelerle bu yeniden yaplanmada rol alyorsa, o zaman
ynetiim yoluyla gerekletirilen yeni dzende bizler artk mteri
konumuna deceiz demektir. u anda eer cretini deyebilenin
kamu hizmetini satn ald bir sre yaanyorsa mteriyizdir. Ama
bu srece kar kmak tabii ki mmkn. Bunun yolu da rgtl bir
toplumdan geiyor.
rgtl toplum hak ve zgrlklerini kullanmasn bilen, bunu sadece kendi alanyla snrl olarak grmeyen, bunu genileten, bunu kendi
alma alanlarnn tesinde lkenin sorunu olarak gren, bunu bir
snf sorunu olarak alglayan, snf sorunu olarak alglamad srece
kk alanlarda kazanlan zaferlerle tatmin olup ve sonra birdenbire
byk resme baktmz zaman unu grrz: Kaybettiimizi. Kim
kazanacak, kim kaybedecek dersek, sistemin ad kapitalizm, dolaysyla sistemin ynetim erki, adn veren zerinde olduu srece
bu kavga da muhakkak ki emek kesiminin kendi karlarn koruyacak rgtlenmeyi bu yeni dzenin farknda olarak gerekletirmesi
gerekir, aksi takdirde eski dzenin oyuncaklaryla veya rgtlenme
biimleriyle bir yere gitmemiz mmkn deil. Bunun yolu da glerin birlemesi, rgtlerin ayr ayr deil ama bir arada, ayn yolda
yrmesiyle mmkn.
Ben bunu baaracamza inanyorum, umudum da bu. Teekkr
ederim.
Buyurun.
OTURUM BAKANI- Biz hocama ok teekkr ediyoruz. Hocamn
da szn ettii gibi toplumsal duyarszlk, bir ey olmaz abi kadercilik gibi sylemler ne yazk ki bizim gereimiz. Biraz Temelden
sz edelim.
Temel gn boyu eli belinde dolayor, alveri yapyor, hep bir elini kullanyor; dostlarn selamlyor, tokalayor, bir elini kullanyor;
parkta kpei seviyor, bir elini kullanyor. Dursunun dikkatini ekiyor
bu. Yaklayor: Uy Temel, kolunda bir problem mi var? diyor. Temel
yle bir bakyor: Uy, karpuzu drmz diyor. Kimileri karpuzu
drdn fark edinceye kadar, tabii finans kapital zorba piyasalama, zelletirme yolunda epey yol alyor. Hocam 24 Ocak abuk
unuttuk diyor. Aslnda bu tr etkinlikler ite o 24 Ocaklar abuk
unutturmamak iin, onlar tekrar anmsatmak iin, onun sonularn
tekrar anmsatmak iin, zihni kaln kabuklarn kabuunu atlatmak
45
iin sonuta olumlu etkinlikler.

imdi, bu kabuu biraz daha atlatmak zere sunumunu yapmak
zere Sayn Prof. Dr. aya re sz brakmak istiyorum. Hocam
buyurun.
Prof. Dr. AYA R- Hanmefendiler, beyefendiler; herkese
iyi lenler diliyorum. Beni tanyan arkadalar bilir, genellikle benden ikayet edilen bir konu vardr, ben uzun konuurum. Zamanm
olmad iin uzun konuurum ama bugn biraz elimden geldiince
ksa kesmeye alacam, nk le yemei vakti geldi. Bildiim
kadaryla burann yemekleri de iyi oluyormu. Herhalde dzenleyenler
le yemeine gtrrler sizleri ve bizleri belki.
Efendim karmda iki tane grev gmlei giymi ii kardeimizi,
arkadamz gryorum, onlar ayrca selamlyorum. Gnlmzn,
kalbimizin ve bedenimizin her zaman kendilerinden yana olduunu
bilmelerini isterim. Bu nemli bir eydir. Sabahleyin Bakanmz dinledim, umarm dediklerini gerekletirir sendika bakanlar da. KESK
Bakan da nemli eyler syledi. u anda gremiyorum burada ama
umarm bir ekilde konumalardan haberdar olur.
Efendim, Sayn Bakan ok gzel bir fkra anlatt, ona benzer bir
fkra ben anlatacaktm. Genellikle ben bu konumalarda fkra anlatrm. O benim yerime anlatm oldu, zamandan tasarruf etmek iin
ben, eer ok iddial bulmazsanz, beni saygszlkla sulamazsanz,
Temelin den karpuzunu koltuunun altna koymaya gayret edeceim konumamda. Tebliimin bal da zelletirme: Grn ve
Gerek Gereklik. Tabii Tebliin bal biraz teknik gibi grnebilir
ama umut ve temenni ediyorum ki ieriini anlatyordur. Aa yukar1980lerden bu tarafa zelletirme hakknda ok ey sylendi, ok
ey yazld. Bunlar biliyoruz. Bunlara ilaveten neler syleyeceiz.
Yeni bir eyler sylemek kolay grnmyor ama gnein altnda ne
kadar yeni ey varsa bu tr toplantlara ve bundan sonra gnein
altnda yeni eylerin olmasnn muhtemel olduu kadar da artk yeni
eyler sylemenin zamannn geldiini dnyorum. Biraz da ak ve
tepeden eyler sylemenin vaktinin geldiini, hatta bana sorarsanz
biraz da getiini sylyorum.
Gerek Trkel Hoca Hanm, gerek zzettin Hocam bunun yolunu
atlar, benim yolumu da am oldular dolaysyla.
Efendim, zelletirmeyi yerli yerine oturtmak iin muhtemelen bunu
tarihi balam iinde ele almak lazm ama ben bunu ve dier hocalarmzla birok yerde yapt ben iyi hatrlyorum, TMMOBnin eitli
odalarnda bu zelletirmenin tarihi balamna oturtma teebbsnde
bulunmu idim. Fakat bir iki hususu, hafzalarmz tazelemek bakmndan hatrlatmama izin veriniz ltfen.
Reagan, Thatcher ikilisi yurtdnda iktidara geldii zaman bu zel-
46
Birinci Oturum
letirme furyas gndeme gelmi oldu. Tabii, defalarca bu oturumda

da belirtildii zere her bir yeni hareketi meru gstermek, rzaya
dayandrmak adna devletin ideolojik kurumlar harekete geer veya
geirir. imdi bu zelletirme babnda da byle olmutu. Tadat etmek
durumunda deilim, gerek de yok ama hafzalarmz bir tazeleyelim.
zelletirme niin isteniyordu? Hangi gerekelerle isteniyordu?
Bunlardan bir tanesi, bu devlet-kamu iletmelerinin verimsiz olduu dncesi. Bu ikisini birlikte kullanyorum, konumamn sonuna
doru, bu devlet iletmeleri, kamu iletmeleri meselesine biraz daha
gireceim, girmemizin gerekli olduunu da dnyorum. Dolaysyla
zelletirme yaparsak bunlar verimsizlikten kurtaracaz. Temel iddia
buydu balangta.
kinci bir iddia, efendim, kamu-devlet iletmeleri alma gdsn
ortadan kaldrr, insanlar tembellie ve aylakla sevk eder, altrr.
nc bir iddia, yine devlet-kamu iletmeleri, alanlarn yenilik
yapmaktan, teknolojik iyiletirmeleri yapmaktan alkoyar. Dolaysyla
zelletirme yaplmaldr.
Bir dier iddia, devlet-kamu iletmeleri gelir blmn, belki de
daha nemli olarak, mlkiyet dalmn bozan bir etki yapmaktadr.
O halde ne yapmamz lazm, hem gelir blmn, ve/fakat arlkl
olarak mlkiyet dalmn daha adil, daha kabul edilebilir bir dzeye
getirmek iin zelletirmeyi bir ara olarak kullanp, kk hisselere
blp, bunlara girmeyeceim, tabana yayacaz. Dolaysyla mlkiyet de tabana yaylm olacak. Temel zellikli eylerden bir tanesi
budur.
Yine bugn de srmekte olan bir dier zellik, zelletirme aslnda
piyasalarn gelitirilmesi, derinletirilmesi limiti ama piyasalar derinletike, gelitike ok nemli bir ey daha oluyor, demokrasi de geliiyor, nk demokrasinin gelimesiyle piyasalarn gelimesi arasnda
bu bak asndan bakld takdirde dorusal bir orant vardr. Eer siz
demokrasinin yokluundan ikayetiyseniz o halde yaplmas gereken
eylerden bir tanesi bu devlet-kamu iletmelerini ortadan kaldrmanz, yani piyasalar gelitirmeniz, zelletirmeler yolu ve araclyla.
Dediim gibi bu listeyi uzatmamz mmkn ama gereksiz.
yle bir ey yapalm, bu iddialar gerekleti mi, gereklemedi mi,
lkeler baznda ampirik olarak aratrmann sonularn size aktarmama gerek yok. Hepinizin, burada olanlar ve olmayanlar, byk aratrmalar yapmakszn da plak gzle, gazete haberlerine dayanarak
iinde yaadklar toplumu yle bir gzlemek suretiyle bu sorular
soralm ve cevabn da sizlere brakalm. zelletirmeler sonucunda
iletmeler verimli klnd m? Yine soralm: zelletirilen, taeronlatrlan iletmelerde alan iilerin daha ok alma ynnde,
ne demekse o, motivasyonlar artt m? zelletirilen iletmelerde
47
yenilikler, teknolojik gelimeler gerekleti mi, yapld m? zelletirmeler sonucunda gelir blm ve o kadar ok nem verdikleri
mlkiyet dalm tabana yayld m? Piyasalar geniledike demokrasi
de geniledi mi? Eer bu sorulara olumlu cevap veriyorsanz, beni
balayn ama beni dinlemenize gerek yok. Ama yle zannediyorum
ki, iinizden birou temellendirmeleri, gerekelendirmeleri farkl dahi
olsa bunlara, dediim gibi byk aratrmalara girmek iin olumlu
cevap vermeniz mmkn deil. evrenize baktnz zaman bunlar
gryorsunuz.
imdi, yukardaki sorular ve benzeri sorular aslnda doru sorular.
Paradoksal bir ey gibi gelecek size, doru ama u soruyu da soralm: Bunlar gerek sorular m? Zannediyorum kendimize sormamz
gereken zellikle kalbi solda atan ve attna inandmz insanlarn
kendilerine sormas gereken ve tartmaya amas gereken kritik
sorulardan bir tanesi budur. Sorular doru olabilir, ampirik gzlem
dzeyinde, plak gzle bakldnda doru sorulardr bunlar belki
ama bunlar gerek sorular m? imdi bunlara biraz sonra gireceim.
Bunlarn gerek sorular olduunu, gerek gereklii yanstmadn,
ideolojik saptrmalar olduunu ve maalesef kalbi solda atanlarn da
uzunca bir sre onlara hizmet amacyla deil, belli bir platformu veri
olarak alp bu tartmalara girmemitir. Hep biz bunu u veya bu lde, u veya bu younlukta yaptk.
Bu sorulara dikkat ederseniz, bunlar mahiyetleri itibaryla teknik sorulardr. Meselenin zne girmeyen sorulardr, yani bunlara verdiiniz
cevaplarla yle olur veya byle olur, yine bu cevaplarn kendileri de
teknik mahiyette cevaplar olacaktr. zelletirme literatrne yle
bir baktmzda sorular teknik sorulardr, lehte veya aleyhte getirilen
cevaplar da teknik cevaplardr. Ben bunlarn zellikle soldan getirilen
cevaplarn nemini kmsemiyorum, onu syleyeyim ama bence artk onlarn zaman geti. Baka eylerin zerinde durmamzn zaman
geldiine inanyorum, konumamn banda da sylediim zere.
Teknik, nk unu sylyorsunuz znde: Bir ekonomide iler iyi
gitmedii zaman, ki iyi gitmemesinin temel nedenlerinden bir tanesi,
Trkel Hocamz biraz gerekelerini, tarihini aklad, kamu iletmelerinin, yanl olarak o deyim kullanlyor, devlet iletmelerinin arlnn olmas, ar ykl devletin gelimesi, bte aklarnn bunun
sonucunda gelimesi ve dolaysyla krizlerin, vesairelerin kmas.
Dolaysyla ne yapmak lazm? Kamu kmaza girdi, kamu ekonomisi
kmaza girdi, bunun aresi, bir tek aresi var znde, ortaya kan
iktisadi hakla sosyal ve siyasi sorunlar zmeye yarayacak mucizevi
bir alet var, bir teknik var, o da piyasalar. Piyasalar gelitirmek lazm.
Piyasalarn gelimesi, daralmasnn temel yollarndan bir tanesi de
zelletirmedir. Dolaysyla, zelletirme bir tr tekniktir, bunu uyguladnz zaman sorunlar kendiliinden zlr. Bunu kim yapacak?
Devlet yapacak.
48
Birinci Oturum
imdi, dikkat buyurun, burada sistemin kendisi asndan, dnce sistematiinin kendisi asndan paradoks var. Devlete kar ama
zelletirme yapmas gereken kurumun da yine devlet olmas ileri
srlyor. Buradaki paradoksa dikkatinizi ekmi olaym sistemin
asndan.
zelletirme o halde, deerli arkadalarm, mnhasran ve tek bana teknik bir sorun deil. zelletirme toplumsal, iktisadi ve siyasi
bir sorundur. ktisadi ve toplumsaldr, bunun iin Marksa gitmeye
de gerek yoktur. Bakn, ben size liberalizmin temel kaynaklarndan
biri olan ama drst bir bilim insan olduuna inandm, nemli bir
sosyologdan, iktisatdan, aslnda iktisatdr ama sosyolog olarak
bilinir, Marks Weberden kk bir alnt yapmama ltfen izin veriniz.
Aradakileri atlayacam zamandan tasarruf iin.
Pazarn kendi kuraln koymasna izin verildii yerde o yalnzca
kiininkini deil, kardelik acma duygu ve grevlerini deil, yerel
topluluklarn taycs olduklar yerel insan ilikileri de deil, eyann
saygnln tanr. Piyasalar byledir, kiiyi tanmaz, insan kiiliksizletirir. Ancak kii metalarla ne kadar zdeleiyorsa, ne kadar
iliki kuruyorsa, kurduu bu iliki orannda ve miktarda insandr.
Piyasalarn nitelii byle. Dediim gibi bunu Marks sylemiyor veya
soldan biri sylemiyor, Marks Weberin kendisi sylyor.
Piyasalar hakknda sorulmas gereken temel soru udur bence. Akla kavuturmak iin, yeni bir ey sylemek iin u sormal, bence
ok temel bir soru ve ilgili literatrde epeyce tartlan bir eydir.
Yeni yeni tartlmaya baland bu: Piyasalar, toplumun iinde midir,
topluma baml mdr, yoksa toplumdan bamsz mdr? Daha teknik
deyimiyle, ilgili literatrde kullanlan deyimiyle, piyasalar topluma
gml mdr, deil midir? imdi, bu soruya vereceiniz cevaplara
gre piyasalara alacanz tutum, davran, bunlar ister toplumsal
olsun, ister politik olsun, deiecektir.
imdi, eer, piyasalar toplumdan bamszdr, toplumun dndadr, deta bir tekniktir, sorunlar zmeye yarayan bir tr grnmez
eldir alglayna, anlayna, teorisine sahipseniz, basit dillerle dile
getirmeye alyorum, bu takdirde demin yukarda sorduum sorular
sorarsnz, farknda olun veya olmayn. O sorular sormanz eyann tabiatna uygundur, baka trl soru sormanz mmkn deil.
Getireceiniz cevaplar da yine teknik cevaplar olacaktr. Yok, eer
piyasalar topluma gmldr, toplumun iktisadiyatndan, siyasi
kurumlarndan, kltrel sisteminden, rf ve adetlerinden etkilenir,
bunlar iine gmldr derseniz, o zaman vektrel bir etkiden sz
etmeniz gerekir. Vektrel etki dediim de udur deerli arkadalarm: O halde piyasalar, siyasal sistemden toplumun o gnk ulam
olduu dzeyden, kltrel sistemden ve benzeri dier deikenlerin
bir vektr biiminde ele alnmas ve bunlardan bamsz olarak dnlmesi gereklidir.
49
Dolaysyla piyasalar karsnda alacamz tutum ve davranta nasl bir toplum, nasl bir kltr iinde yaadnz sorusuna verilecek
cevapla zde hale gelir. Demek ki zelletirme basite bir teknik
sorun deil. Ucuza m satld, pahalya m satld, bunlar nemli sorular
ama oraya drlemeyecek derecede toplum kuramna bal, nasl
bir toplumda yaamak istediinizin de cevabn vermeniz gereken
bir soru. Tekrar ediyorum. O tr sorular ben anlamsz bulmuyorum,
eletirmiyorum da, ama o sorulara mahkum kaldmz srece, verilmi dzlemde tartmaya da mahkum kalrz ve yenilmeye adeta
zorlanm oluruz.
Yine dikkat ederseniz ve hafzalarnz tazelerseniz bu zelletirme
tartmalar bir dier tartmann eliinde gndeme geldi. O tartma da kreselleme tartmalaryd. Kreselleme, benim bandan
itibaren ok sempati duymadm, kavram olarak da sempati duymadm, sre olarak deil, bir ey. Kresellemeyi nitelemesiz,
sfatsz olarak kullandnzda adeta gkten zembille inmi bir ey
olarak alglyorsunuz. Bir gznz ayorsunuz, 80lerden itibaren,
arlkl olarak da 80lerin ikinci yarsndan sonra yeni bir eyle kar
karya kalyorsunuz. Byle btn dnya kreselleti falan diyorsunuz.
Kresellemeden kast, kapitalist retim ilikilerinin dnya apnda
yaylma sreci istek, teebbs ve mcadelesidir. Deyimlerime ltfen
dikkat buyurunuz efendim: stek, teebbs ve mcadele. Komple
teorisi yapmyorum. Eer teknolojik gelimeler kresellemenin gelimesine bahane olarak, tutamak olarak gsterilecekse, teknolojik
gelimelerin kendilerinin de toplumsal sistemden ve siyasal sistemden
bamsz olmadn sylerim size, sylemek isterim. Dolaysyla mcadele budur. Daha kreselleme srecinin ortaya knda, tarihine
girmemize gerek yok, bandan beri bir mcadele biiminde ortaya
konulmutur. Bunun rneklerini okuyabilirim. Ama herhalde byle
bir eye gerek yok.
Kresellemenin, dediim gibi, zerinde durmam beni bu tebliin
snrlarna ok taracak ama bir zelliiyle, bu konumuz asndan
nemli ve ilikili olduunu dndm bir hususu zerinde duralm.
Temel iddialarndan bir tanesi kresellemecilerin uydu: Kreselleme btn toplumlarn klcal damarlarna kadar yaylyor, eski yaplar
zlyor, bu arada devlet de zlyor. Ulus devletler zlyor.
yle devam ediyor: Aslnda ulus devletlerinin zlmesi sreci o
kadar da kt bir ey deil. Niye? Kreselleme yle bir dalgadr ki,
zaten karsnda durmanz mmkn deildir. Yapacanz tek ey,
bunu kendi lehinize evirmektir.
imdi, burada bir saptrma var deerli arkadalar, kk bir parantez amama izin veriniz. Diyor ki bu tezi ileri srenler, bizde de
syleyenler ok, Kresellemeye kar duramyorsunuz, bu byk
bir dalga, hi deilse onu kendinize evirin, yani kresellemenin,
emperyalizmin bir tr, yeni bir ad olduunu kabul ettiiniz takdir-
50
Birinci Oturum
de, hi deilse emperyalist devletler olun ve emperyalizmden siz de

pay aln demeye getiriyorlar. Byle garip bir mantk. Bunun ismini
koyalm ve parantezimizi kapatalm.
Ulus devletler zayflyor ise, onlarn da bu kresel gelimeler, kreselleme karsnda yapacaklar ok fazla bir ey yok ise, sizin,
benim gibi lml insanlarn yapaca ne olabilir? Biz ancak piyasann
frsatlarndan yararlanalm, u ksack mrlerimizi biraz mutlu bir
biimde, ocuklarmzla scak bir yuvada geirmeye gayret edelim.
Ben buna, deerli arkadalarm, umutsuzluk as diyorum. deolojinin gc, benim bildiim kadaryla bir ortaalarda bu kadar gl
olmutu, bir de 80lerden sonra bu kadar gl oluyor. Hepimiz, hemen hemen hepimiz, yle veya byle, u veya bu younlukta bu
umutsuzluk asn iimizde tamaya baladk.
Zannediyorum sabahleyin sendika bakanlar, TMMOBnin deerli
bakan ve dier konumac arkadalarm konuurken, kafalarnda hep
ulus devleti de gidiyor, zayflyor, yapacak bir ey yok, ulusalln da
bitirdi. Peki, biz ne yapacaz birey olarak? Valla birey olarak, lml
insan olarak ok da fazla bir ey yok, buna kaplmamak lazm. ok
nemli bir ey sylediler, ben de katlyorum: Bunun yolu umutsuzlua kaplmak, umutsuzluk asn deil, umut asn rgtl biimde
bnyemize rnga etmekten geiyor.
Yine bu devlet balamnda, devletlerin bykl ve kklyle
veya varlyla piyasalarn genilemesi, derlilemesi arasnda bir ba
yok mu? Deerli arkadalarm, bunun iin de solcu olmaya gerek yok.
Egemen iktisadn temsilcileri bile devletin gelimesi ile piyasalarn
gelimesi arasnda, devletin zellikle topluma mdahalesiyle, iktisadiyata mdahalesiyle piyasalarn derinlemesi, gelimesi arasnda
dorudan bir iliki kurulduunu kabul ederler. Biraz zor kabul ederler
ama en azndan kabul eden drst iktisatlar da var.
Buradaki kritik soru u: Devlet mdahale etsin mi? Edebilir ama
devlet mdahale ettii srece iktisadiyata piyasalar daralr. Hatta
makro iktisatla biraz bilgilik yapmama izin veriniz, hocaln bu kadar
kusuru olur, bunun gavurca bir ismi de var, crouding out diyorlar,
yani dlama etkisi. Siz piyasalara devlet olarak iletme kurduunuz
srece ne yaparsnz; oradaki iletme saysn eksi bir, azaltm olursunuz en basit deyimiyle. Daha ne kadar ok msaade edilir, devlet
iletmelerinin says ne kadar ok artarsa, zel iletmeleri o alanlardan
uzaklatrm olursunuz. Dlama etkisi dedikleri ey bu.
Devlet bu mdahaleyi eitli amalarla yapabilir. rnein kabaca
1945-1980 arasnda devlet mdahaleci devletti, Keynesi politikalar
uyguluyordu, piyasalarda gerekten bu zelletirmenin telkin ettiinden ve ortaya kardndan daha dar idi, nk piyasalarn, bir
dier deyile, zel teebbsn yapaca birtakm ileri devletin kendisi
yapyor idi. Dolaysyla zelletirme kartl bu adan baktnzda
51
doru gibi de grnen ama gereklie tekabl edip etmedii pheli

grnen bir baka neriyi gndeme getiriyor. zelletirmeye kar
ne yapacaz? Devletletirme yapalm. Ulus devletini glendirelim.
Doru, glendirelim ama, kk bir soruyu cevaplandralm, ondan
sonra bu soruya olumlu veya olumsuz cevap verelim.
Deerli arkadalarm; benim bak amdan hibir devlet snf temelsiz deildir. Devlet teorisine girmeme gerek yok. Zamanmz da
yok. Devlet ortaya ktndan beri, zellikle ulus devletler hep bir snf
temeline sahip olmutur. imdi, eer devletin snf ieriini etkilemeye
almakszn, kuru kuruya ve soyut bir dzeyde devletletirme ve
biraz da yanl olarak kamulatrma nerisinde bulunduunuz takdirde, farknda olarak veya olmayarak ok milliyeti bir neride de
bulunuyor olabilirsiniz. Bugn bu neriye, aa yukar milliyetiliin
eitli tonlarna sahip partilerin de scak baktn gryoruz. imdi
gnl solda arpanlar iin bu bir risktir. Ciddi bir risktir. Eer devletin snf, ierii konusunda kendilerini bu tr nerilerle farkllatrma
yoluna gidemezlerse zaten urada bir avu insan kalm, bu nerileri
yapanlar da ok daha az herhalde, bu sa milliyeti neriler ve nermeler iinde eriyip gitme tehlikesi kendini gsterir.
Bu devletin mdahalesinin, deerli arkadalar, tarihsel olarak baktmzda iki tipik rnei vardr. Bunlardan bir tanesi 1945 sonras,
daha ncesine girmiyorum, sosyal devlet veya refah devlet dediimiz
eydir, yani bu esas itibaryla batdaki arlkl olarak Avrupada, Bat
Avrupada ve ksmen de Amerikada alan snflarn burjuvaziyle
mcadelelerde bir ekilde bir denge kurmas suretiyle sosyal devlet
geliti. Yoksa iyi niyetli, iyi kalpli insanlarn, bu iileri de, bu alan
kesimleri de, fakir fukara kesimi de perian oluyor, onlara biraz da
devlet yardm etsin deil. Bu bir mcadele sonucu geliti. Demokrasinin mcadelesi sonucu gelimesi gibi. Buna karlk, bu devletilie
arlk veren bir dier tipik biim faizmdir. Almanya ve talya rneidir. Almanyann sanayilemesinde, 1870lerden ve arlkl olarak
da 1930lardan itibaren, bugn ite Almanyaya aa yukar yle
veya byle hepimiz biliyoruz, otobanlarn yaplmasndan bilmem neye
kadar devletin ok byk katks olmutur.
Bu rnekler arpc rnekler. Biraz da zellikle onun iin veriyorum, zerinde biraz dnelim, diye. Devletin snf ieriini gndeme
getirmediimiz takdirde, emeki snflar lehine bir ey mi neriyorsunuz, yoksa topu milliyeti kesimin nne mi atyorsunuz, oturup
dnmek lazm. Bu konuda da bu kadar syleyeyim. Gerektiinde
sorularla aarz.
Bu devletletirme, kamulatrma hikayesine gelince, ben bunu baka
bir oturumda, birka gn sonra yaplacak, imdi reklama girmeyeyim,
orada mnhasran bu kavramlar alacam ama imdi devletletirme
ile kamulatrma arasnda bir balant, bir yaknlk var, ona gzmz
yumamayz. Ama kamulatrma eittir devletletirme deildir. Eer bir
52
Birinci Oturum
iletmede, imdi sivil toplum rgtleri diyor, benim bandan itibaren

tercih etmediim, hatta kar olduum bir deyimdir o. bizim eski bir
deyimimiz vard. Burada sayn bakan gryorum, onlar bilecek,
baka arkadalarm da var burada, demokratik kitle rgtleri bence
ok daha yerinde ve isabetli bir deyimdi. Bence o deyimleri bu sivil
toplum kurulular yerine demokratik kitle rgtlerini kullanalm. Bu
iktisadiyatta demokratik kitle rgtlerini iin iine katmadnz takdirde iletmelerin nitelii kamusal olmaz, devleti olur.
imdilik bu kadarn syleyeyim, bu konularn almaya muhta olduunun ben de farkndaym ama nemli olan gerek gereklii, en
azndan benim samimi kanaatim olarak, gerek gereklie tekabl
eden doru sorular sormaktr. Dorulara tekabl eden doru sorular
sormak bizi ok farkl mecralara gtryor, yanl tartmalara, sonusuz tartmalara gtryor, diye dnyorum. Sabrnz iin ok
teekkr ediyorum.
Hepinize iyi gnler diliyorum.
OTURUM BAKANI- aya r hocamza ok teekkr ediyoruz.
Bir 15 dakikamz var soru, tartma blm ve kk katklar iin.
Evet, salondan katk koymak isteyen ya da soru sormak isteyen varsa, onlar alalm.
Prof. Dr. KORKUT BORATAV- Sayn Bakan, beni kulama, Hoca
birka sz syler misin? diye tevik ettiler. Zaman da kstl. Hayr da
diyemedim. Bir iki dncemi hzla sizinle paylamak istiyorum.
Tm zelletirme srecinin niin yapld sorusunu dndmde,
aya arkadamn sralad resmi gerekeleri deil, iki ey syleyebiliyorum. Bir kere bir hatrlatma yapaym, garip bir ekilde, dnya
apnda zelletirme furyasn iktidar balamnda Thatcher balatt.
Ama 1982 Anayasasnda bu dalga Trkiyeye gelmemiti ve 12 Eyll
darbesinden sonra burjuvazinin tm isteklerini ieren bu Anayasada
zelletirmeyi iermiyordu henz. Hl kamulatrmay ieriyordu,
zelletirmeyi iermiyordu, nk burjuvazinin talepleri arasnda
yoktu. Ali Koman, TSAD Bakan o tarihlerde Bizim KTlerin
mlkiyeti zerinde bir talebimiz yoktur, bizim tek talebimiz krllk,
ynetim, verimlilik zerindedir gibi bir ifadede bulunmutu. Dalga
sonra geldi Trkiyeye. Thatchern iktidar 1979dadr, Trkiyeye 1980
darbesi srasnda girmemitir, ideolojik hegemonyay kazanmamt,
sonra geldi.
Uzun lafn ksas, ben iki tane etken gryorum Trkiyede ve dnyada. zelletirme furyasnn arkasnda burjuvazinin nitelik deitirmesi,
parazitlemesi, buna yeni gelien Marksist yaznda, eski yazndan
esinlenerek gzel bir terim gelitirdiler. Eskinin ilkel sermaye birikiminin bir yeni biimidir bu. Mlkszletirerek birikim, yani yutarak
53
biriktiriyor. unu sormak lazm: Ko ailesi TPRA satn almak iin

kulland kaynaklar, kredili veya z kaynaklar niin yeni bir TPRA
kurmak iin veyahut yeni bir sanayi tesisi kurmak iin tahsis etmedi.
nk yutarak bymeyi tercih ediyordu. Mlkszletirerek bymeyi
tercih ediyordu. Bu tabii en st rnektir. Ayla Ylmazn bildirisindeki
dkme bakarsanz, burjuvazi, avanta, vurgun, kolay yoldan servet
deitirme, yutma alkanlna ynelmitir. Dinamik dnemin derinlemesine sermaye birikimi, yani reterek, kapasite kurarak sermaye
birikimini brakm, yutarak, mlkszletirerek bymeyi tercih ediyor.
Neyi mlkszletiriyor? eitli eyleri. Bu kyl mlkiyeti de olabilir,
devlet mlkiyeti de olabilir veyahut emperyalizmin uygulad uluslararaslamann, sermayenin uluslararaslamasnn sonucu olabilir.
Devlet aygtnn zelletirmeden problemi de udur: Bir, yarenlerine,
yani burjuvazinin sekin, kendisine yakn olan katmanlarna avanta
ve parsa datma, ikincisi de burjuvaziyi vergileme yerine, maln
mlkn satarak kolay bir finansman yolu salama. Nereye oturur?
Bence uraya oturuyor: Arkadalarmzn gzlemlerini tamamlayaca iin sylyorum. Sermayenin snrsz tahakkmn oluturma
saldrs vardr. Son 25-30 yln bilanosu budur dnya apnda. Bu
saldr, nne gelen engelleri teker teker yok etmeyi hedefliyor. Tabii
saldrnn nihai hedefi, her bakmdan emein kesin, snrsz kontroldr. Kontroln nnde ufak tefek engeller var. O benim grm
tabii. Ulus devleti deyince tepki oluyor. Ulus lafn duyan reaksiyon
gsteriyor. lke devleti diyeyim isterseniz. lke devletleri engellerden
biri. Garip bir ekilde devlet mlkiyeti dahi engellerden biri, nk
kapitalist bir sistemin iinde olsa, hatta, zzettin arkadamn syledii
gibi, znde kapitalizme hizmet etse bile, iletmenin isel sreci de bir
patronun olup olmamas nemli bir fark yaratr. ilerin mantnda,
insan ilikilerinde, her bakmdan nemli bir fark yaratr. Ben kendi
meslek hayatmda patronsuz emekli olabilmi bir insanm. Patron grmedim. u anda zel niversitelerde alan arkadalarn durumuna
hi dmedim. Onlar patronla alyorlar. niversitelerin ortam da
biraz farklyd, onu da syleyeyim yani. Kamu ya da devlet iletmesi,
hangisini tercih ederseniz, i sreci patronun olduu sreten fark
yoktur, onun iin onu da sevmezler, onu da yok etmek isterler.
zzettin arkadamn syledii rnek, yabanc gelecek size ama,
bana bile bu saldrnn bir paras gibi grnyor. Elbette mantken
niversitenin grevi deildir yemek yapmak ama bir iletme btnnde, farkl i gren insanlarn birlikte olduu bir ortamdan, yani
ayn ynetsel srece tabi olduu bir ortamdan, amz tandmz
bir ortamdan bir irketin verdii yemee getik. Bana gre orada
insan ilikileri vard. nsanlar birbirlerini tanyordu.
Ben bir iki yl nce, hastanede fizik tedavi geirdim, masaj yapt
birisi. Eskiden bana masaj yapan kiinin salk tesisinde bir salk
personeli olduunu sanrdm, meerse bir irkete alan temizlik
54
Birinci Oturum
iisiymi. Temizlik iisi kadrosundaki bu ocuklara basit masaj yapmay da retmiler. Bir niversite personeli olmas farkl bir eydir,
bir baka irketin eleman olarak oraya monte edilmi insan olmas
baka bir eydir. Onun iin devlet mlkiyeti dahi tahamml edemeyecekleri bir eydi bunlarn.
Son olarak unu syleyeyim: Mhim olan arka plann snfsal dkmn yapabilmektir, yani iin zn kavrayabiliyorsak, plana gre bir
evrensel, snfsal saldrnn bir rn olduunu grebiliyorsak, dier
eyler daha teferruattr. Yenilgiye debiliriz ama yenildiimizin farknda olalm. yi bir iin iindeyiz de denebilir veya bamza bir kt
ey geliyor, diyebiliriz. Kt ey olduunun alglanmas bana gre tek
bana gelecee ilikin iyimser olmamz iin nkouldur.
Sayglar sunarm.
OTURUM BAKANI- ok teekkrler Hocam.
Salondan soru varsa alalm.
Buyurun.
NECAT PEK- Elektrik Mhendisleri Odas. Sorum zor deil. Hocalarmzn de buna cevap verebilir sanyorum. Sermaye insan,
doay tketerek belli bir yere doru gidiyor. Bunu una benzetiyorum:
Elektrikte ya da radyo frekansta rezonans erisi vardr, an erisi,
dnya yle bir sre iine girmi ki artk, bu an erisinin 2030larda
tepe noktasndan yava yava aaya doru inecei, yani dnyann
tkenecei, yok olaca syleniyor. Sermaye artk tketebilecei,
smrebilecei ne insan, ne doa, ne kaynak bulamama srecine
doru gittiini gryorum ben. Bu sreci hocalarmdan birisi biraz
ap, deerlendirebilir mi? Kyamet ne zaman kopacak ksacas?
Bir de Trkel Hocamdan rendim. Bu 1999 depreminin tahkimi
geirmek ya da toplumda fazla kargaa yaratmadan kabullenilmesini
salamak iin Glck ve Adapazar depremlerinin rgtlendiini Trkel
Hocamdan rendim.
Teekkr ediyorum.
OTURUM BAKANI- Kyametin iindeyiz dediine gre Trkel
Hocam cevap verecek. Baka soru varsa onu da alalm, yle devam
edelim.
BRAHM GR- 1980 sonras zelletirmeyle, 1900lerden nceki
smrgecilik arasndaki fark nedir?
OTURUM BAKANI- Bir soru daha alalm, ondan sonra zamanmz
doluyor.
55
TAYFUN ZKAYA- Ben Sayn re sormak istiyorum. Devlet

kurulularna demokratik kitle rgtleri katlmazsa kamulatrma olmaz, devletletirme olur dedi. Buna katlyorum ama btn dnyann
yaam olduu sosyalist deneyimlerin en azndan balarnda diyelim.
Btn bu kurulularda ii konseylerini gryoruz, zynetimi gryoruz. Bu konuda dncenizi almak istiyorum.
Prof. Dr. AYA R- Efendim, tabii bu sylediiniz sorunun
farkndaym. Ben sistem ii bir ey syledim. O sylediiniz tartma
baka bir ey, zaten siz kendiniz de belirttiniz. Ben biraz gevek bir
cmle kullandm, bu demokratik kitle rgtleri meselesinde. Bunun
iinde sendikalarn veya kooperatiflerin veya benzer kurulularn dahil
olmas Sovyetler Birliinin kurulmas aamasnda byle bir ey vard
ama oradaki tartma biraz farklyd. Oradaki kamulatrma daha sonra
toplumlatrmaya doru gitmesi gereken bir sreti. Biraz nce szn
ettiim, ilerde yapacam, bir hafta on gn sonra yapacam konumamda bunlara ksmen deineceim ama imdi bu sistem iinde bile
olsa kamu kuruluu olmas iin esas mesleiyle devletin snf ieriini
etkilemek, btnyle deitirmek sz konusu olmasa bile, devletin
snf ieriini etkilemek iin bunlar kamu kuruluu haline getirmenin
yollarndan biri, benim biraz da gevek biimde, bu STKlara kar
ok duymadm sempatiden tr gevek biimde kullanyorum,
bu tr kurulularn talep halinde yanstlmasdr. Eer bunlar iktisadi
teekkller kurulacak ise, toplumsal organizasyonlar kurulacak ise,
bu ve benzeri kurulularn eski modellerden farkl olarak birbirlerinin
modelinin temel elerini de iinde taramak, bunlar teknik taraflar,
onlar konuuruz. Tamak kaydyla buraya gidilmesi lazm, kamu
kurulularnn olabilmesi iin. br taraftan devlet kurulular olur.
Bu bir ie yarar m? Ben yaramaz demiyorum.
Bakn, bizim Cumhuriyetin kurulu yldnmnde bir sr devlet
iletmeleri kuruldu, devletletirmeler yapld. Bunlar ok nemli iler de yaplmtr. Onlar gz yumamayz. Tam istedii gibi oldu mu,
olmad m, ayr bir tartma ama zellikle bu sermayenin youn saldrs, mcadelesi karsnda devletlerin ieriinin deimesidir. Snf
ieriinin mutlak bir biimde sermayeletirilmesi srecini yaadm
bu ehirde mcadele yollarndan biri, bu kamu iletmelerine arlk
verilmesi olabilir, dedim. O sylediiniz tartma, yani sosyalizm srecinde, daha dorusu sosyalizme gei srecinde baka bir tartmadr.
Dilerseniz onu baka bir yerde tartrz ama belki arkadalarn da
fazla zamann almamak lazm ama ciddi bir tartmadr, nemli bir
tartmadr. Hatrladnz iin de teekkr ederim yle bir tartmay.
Onlar unutulmu tartmalar olarak kalyor. Ben tartmaya hazrm
onu, fakat zannediyorum epey bir zamanmz alr.
Teekkr ederim.
56
Birinci Oturum
Prof. Dr. ZZETTN NDER- Bana soru gelmedi, teekkr ederim

arkadalar ama iki noktaya deinmek istiyorum. Bu kyamet ne zaman, meselesi. Orada ben stanbul depremi gibi hemen u gn diye
dnemiyorum. Sadece bir ey syleyeceim. Biz iktisat faklteleri
olarak ciddi bir hata iliyoruz. Ben bu rnei bir sr yerde verdim,
arada tartmak da istiyorum. Tp fakltelerinde insan biyolojisi anatomi olarak, fizyoloji olarak okutulur. Onun iine patolojik bir doku
girdiinde buna patoloji denir ve o ldrlmeye allr, yani biyolojiyi kurtarabilmek iin. Bunun iin de DNAlar incelenir. Bugn tptaki
ilerlemeler burada yaplyor. Artk anlald ki bu byle ameliyatlarla
falan olacak i deil. DNAya girmemiz lazm. Doa bilimlerinde hatta,
ok ileri hamleler yaplyor. Dnyann oluumu incelenmeye allyor.
Bilimin amac sonucu grebilmek, eer mmknse mdahale edebilmek, nn alabilmek ya da gzelletirebilmek. Ne ise amalar?
Bunun yaplmad bir yer, sadece niin, nasl sorulmad, ne olarak
tanmlama eklinde oluturulan yer sosyoloji ve iktisattr. ktisatta ise
glerin hakim olduu bir bilim alan olarak, bir yerde bilgi alan karmza kyor. Gller ise ok da gzel tehis ettiniz, bir yere kendini
sonuna doru gtryor. Gtrrken yalnz ayarlama mekanizmalarn
ara ara kullanyor; nk sosyal devlet byle ortaya kmtr. Bundan
sonra belki gene kabilir. Bugn sap sa, yani Sahra alt lkelerin
borlar siliniyor olabilir, yeni ufak bir Keynesyen ey geliyor olabilir,
yeni eyler olabilir, teknoloji bir yere gtryor olabilir ama ok uzun
vadede, gerekten kendini lmne gtryor. Sermaye birikimiyle
lmne gtryor, finansal alana bu kadar almasyla lmne gtryor, Soros bile buna mdahale etti ama ite bakn mdahaleler
de gelmeye balyor.
Bizim iktisatta yapmadmz ey bu patolojiyi biz grmyoruz, gstertmiyor hakim gruplar. Biz, ok ilgintir, sosyolojik olarak patolojik
olan durumu, tptaki sanki anatomiyi, fizyolojiye benzer normal bir
eymi gibi okutuyoruz. Bu bizim gnahmz ve ciddi bir hatamz.
Yalnz bir ey aya Hocamn ve gelen soruyla ilgili ilave etmek istiyorum onu. Hatta aya Hocam der ki, kapitalist sistem iinde eer
bir ii rgt tipinde kurulduu zaman, bunu mesela ngiltere salkta falan denedi biraz bu zelletirme dnemlerinde, eer kurulur
ise o takdirde iiler sermayedar davran kalbna girmeye balarlar.
Sistem kendisi dokularn etkiler, sistem birey ilikisinde sistem daima hakimdir. Dolaysyla bir btnsellik iinde, bir arada kurulmak
baka ey, oluturulmak, yoksa bir sistem yryor gider iken, onun
iine baka bir dokuyu koyduumuz zaman organ reddine urar o, o
kendini sistem benzetir kendisine. Orada da iiler, mesela ii mlkiyeti olduunda, ii rgt olduunda kapitalistlemeye balarlar
onlar da. Kapitalistleince de sistemi korumaya balarlar. Bence bunu
aya Hocamn da dikkatine, hatta beni de zenginletirebilir, galiba
sunmamz gerektii kanaatini tayorum.
Teekkr ederim.
57
Prof. Dr. TRKEL MNBA- 1900lerin smrgeci anlayyla

bugnk zelletirmeyi karlatrmay dorusu ben doru bulmuyorum, nk o zaman kendi kaynaklarn, yani kapitalist sistem
kendini yaratacak kaynaklar yaratyordu o smrgelerden ama u
andaki sre ok farkl, art, bir yanyla da baktnz zaman kapitalizm
unu iyi rendi: 1900lerin bandaki hareketler kendi kaynaklarn
yaratmaya aday lkelerin ve bunu baaran lke rneini de ortaya
kard. Burada 1900lerin ba veya ilk eyreindeki Trkiye rneini
skalayamayz. Bu ok nemli bir rnek. Ayn ekilde buna kar kmak, yeniden devlet kaynaklar veya kamu kaynaklar, kamu karlar
veya kapitalist sistem devletin mlkiyeti pek mmkn olmad iin,
buna kar kabilecek rgtlenmeler olma riskine kar nlemini almak
zorundayd. Onun iin zaten 12 Eyll 1980den bahsettim. Tabii ki
12 Eyll 1980i yapanlarn zannetmiyorum bu kadar bilgilenmi olacaklarn ama 12 Eyll 1980in ncesindeki genlik bunu tartyordu,
yani kapitalizmin bir kriz srecine girdiini, bu kriz sreciyle birlikte
yaanabilecek olanlar ve yaanacaklarn iinde devletin elindeki
kaynaklarn veya iletmelerin sermaye tarafndan ele geirileceini
tartyordu. Ben de o gre sahip olanlardan biriydim o tarihte. Hl
da grm deitirmi deilim.
O yzden de bugn sistem kendisine kaynak yaratmak iin tabii
ki zelletirme yoluyla bunlar ortadan kaldracak yani hi rasyonel
olmazd zaten, Korkut Hocam da onu syledi, Ko yeni bir TPRA
yaratmaya kalksayd, niye yaratsn ki, hazr bir tanesi var ve onu satn
alarak para kazanabilip de sermayenizi arttrabiliyorsanz kapitalist
mantkla baktnzda. Ama br yandan da unu unutmayalm: Evet,
zelletirmenin tarihi dnyada Thatcherizmle birlikte grlebilir ama
sistem buna gre rgtlenmiti ve 1 Temmuz bankacl yaratld
zaman temel hedefi sadece bankaclk sistemine mevduat ekmek
deildi. Beraberinde kamu bankalarnn da bunun iinde, ama yllarca iyi hortumlad, yine ayn devlet bunu da yapt. Bunu da gz ard
edemeyiz.
Kyamete gelince, eer kriz bu 1960larn sonunda balayp da kendisinin krlarn art hzndaki d zmek iin ara krizlerle zemediini, sermayenin o snr tanmaz yapsyla zmeye alyorsa zaten
kyametin iindeyiz demektir. Kyamet de, bilemiyorum, dnyann
kyameti din kitaplarna bakarsak bir gnde kopuyor, bir anda dnya
yok oluyor ama kyamet bir anda kopmaz, kyamet oluur ve biz u
anda kyametin iindeyiz ve her kim bundan nasl zarar gryorsa
onun iin zaten kyamet oluyor. u anda da kyametin zaten zirvesini
yayoruz. Bu ne kadar uzun srer, bunun iin o kahinlii yapamam
ama herhalde nmzdeki bir on yl daha liberallerin deyimiyle normalletirme sreci yaanacak demektir. Ama hepimizin bence bugn
dnya sisteminde yaanlan, Amerika Birleik Devletlerinde yaananlarn retime yansyacana, retim sektrleri zerinde etkisi olacana
hazrlkl olmamz lazm. Onun iin de altn ize ize syledim, kendi
58
Birinci Oturum
yaadmz sektrlerin tesinde bir btn olarak fotorafa bakmamz

lazm. Bugn Telekomcular kazanabilirler kavgalarn ama bu sistemin
btnnde kazandmz gstermez. Bunun iin de aklc ve rgtl
olmamz gerektiini savunuyorum tekrar. Teekkr ederim.
OTURUM BAKANI- Teekkrler.
air aslnda ne gzel sylemi: Kyamete be var kaptan, sularda
sabr kalmad artk diye. Gerekten sularda sabr kalmad.
Trkiyede zelletirme olgusuna deindik. Sre ksayd ve konu ok
geniti. Aslnda kresel kapitalizm lafn hocam pek sevmiyor ama
yle diyelim finans kapital zorbann yeni dnya dzeni uygulamalarna fiyat, entegrasyon Trkiyede bir devlet politikas haline geldi.
Hep aklma Ece Ayhann ehre bir kek geldi post modern sz
aklma gelir. Gerekten eyrek yzyldr, bu matinede raks devam
ediyor ama bu iin bir de suaresi var, biz buna inanyoruz ve sonuta
bu suarede de elbette yantlarmz vereceiz.
Ben hocalarma sayn zzettin nder hocama, aya r hocama
ve Trkel Miniba hocama, Korkut Boratav hocama ok ok teekkr
ediyorum. Katklarnzdan dolay size de ok teekkr ediyorum.
59
KNC OTURUM
TRKYEDE ZELLETRME KONUSUNDA
SYLENENLER, YAPILANLAR VE YAPILMASI
GEREKENLER
Oturum Bakan:
Emin KORAMAZ
(Makina Mhendisleri Odas Ynetim Kurulu Bakan)
Konumaclar:
Ali Ekber YILDIRIM
ztin AKG
lter ERTURUL
Metin YEN
kinci Oturum
OTURUM BAKANI- Deerli bilim adamlar, deerli katlmclar,

Trkiyedeki zelletirme Uygulamalarna Toplu Bak adl sempozyumumuzun ikinci oturumuna balayacaz. Oturumumuzun
konusu Trkiyede zelletirme Uygulamalar Konusunda Sylenenler, Yaplanlar ve Yaplmas Gerekenler. Bu konular drt deerli
gazetecimizle tartma olana bulacaz. Ben kendilerini krsye
davet ediyorum.
Sayn Ali Ekber Yldrm, Sayn ztin Akg, Sayn lter Erturul,
Sayn Metin Yein. Kendilerine ho geldiniz diyorum. Oturumumuza
balarken lkemizde ve dnyada insana ve topluma ait ne varsa
ticariletirilen, zellikle bizim gibi gelimekte olan ve geri braktrlm lkelerde sanayi altyapsnn bitirildii liberal ve zelletirmeci
politikalara kar yeni bir mcadele hatt rmenin kanlmaz olduu
bu dnemde bu sempozyumu dzenlemesinde emei geen herkese
ok ok teekkr ediyorum. Oturumumuzun sresi bir evvelki oturumda olduu gibi 105 dakika, konumaclarmza 20er dakika sz
vereceim. Kalan 10 dakikada salonda sorular almaya alacam ve
sresi iinde de, 105 dakikada bitirmeye alacam. Zaman olduka
verimli kullanmak zorundayz, nk bu oturumumuzdan sonra bir
baka oturum daha var.
Sayn lter Erturul Siyasal Bilgiler Fakltesinde bir dersi olduu
iin aramzdan ayrlmak zorunda sunuundan sonra. Ben ilk sz
kendisine veriyorum. Buyurun efendim.
LTER ERTURUL- Teekkr ediyorum Sayn Bakan.
Trkiyede zelletirme uygulamalarna ksaca bir bakp, bir de bu
yl gndemde olan elektrik datm blgeleri hakknda komple teorisini
andran bir notla bitirmek istiyorum. Baz eyler, sanatlar varken
hi baka ey sylemeye gerek kalmyor. Behi Ak, tarmsal retimi
azalttn m bakaym? Azalttm efendim, yz binlerce insan isiz
kald ama. zelletirmeleri yapyor musun bakaym? Yapyorum
efendim, bu bana yarm milyon isize mal oldu ama. Seni bir daha
kendi gemilerini retirken grmeyeyim. ok insan isiz kald, asla
retmem efendim. Evet, sra sende, konu. Bizi ABye alacaksnz di mi efendim? ok isterdim canm ama alamam, senin isizlik
orann ok fazla.
Bu isizlik orannn byk blmnn zelletirmeden olduu belli.
Ha AB, ha zelletirme bunlarn hepsi ayn ey. Daha ncekini bir
yana brakyorum ama 94teki Dnya Bankasyla yaptmz zelletirme uygulamas, teknik yardm ve sosyal gvenlik a projesi
bunun alt plann oluturuyor, 3 Temmuz 94, projenin aamas
var. Trkiyede zel sektrn daha fazla gelimesini kolaylatrmas
suretiyle ekonomide etkinlik ve verimliliin arttrlmas. Bu etkinlie
ve verimlilie bakacaz.
63
ki, zelletirmenin saydam, yani televizyonlardan naklen yaynlanarak ve etkin, ne pahasna olursa olsun satlarak gerekletirilmesine
katkda bulunulmas, zelletirme srecinin hzlandrlmas ve srdrlebilir bir elden karma, yani sat ve mali daralma, yani devletin
klmesi srecinin temelinin oluturulmas.
nc proje, sat srecine igc intibak programlar da dahil,
sosyal gvenlik a nlemlerinin katlmas suretiyle, mezarda emeklilik mesela, KTlerin klmesinin ve satlmasnn ilevini kaybeden
iiler ve aileleri zerindeki olumsuz etkilerin azaltlmas. Zaten kafadan kabul ediyorlar ki, zelletirme iileri ve ailelerini olumsuz
etkileyecek. Bu arada neler oldu; tarmsal zelletirmeler, Yem, SEK,
Et Balk, Trkiye Zirai Donatm Kurulu, u anda SEK logosunu Ko
kullanyor, snai zelletirmeler, orman rnleri, devlet marangozluk
yapar m diye zelletirildi, imento 88deki ilk programdan beri en
nemli zelletirme kalemlerinden biriydi, Smerbank devlet bez
retir mi, don retir mi diye zelletirdiler, Kardemirin 95 Nisan
kararlarnda kapatlmasna karar verilmiti veya yl sonuna kadar
zelletirilmesine karar verilmiti.
Bunu her zaman sylyorum, izninizle bir daha syleyeceim: Gmrk Birlii balayacakt 96 banda, Devlet Planlama Tekilatnda bir
uzman iki sayfalk bir rapor yazd, Gmrk Birliine girdikten sonra
Kardemirin o rekabet ans yok diye. Gmrk Birlii kapsamnda
demir-elik yoktu. Raporu yazan da bir ziraat mhendisiydi zaten.
ERDEMR zelletirildi, SDEMR ERDEMRe baland. Divrii Maden
de ERDEMRe baland. 94 sonunda kapatlmas dnlen Kardemir
hl yayor. KMA zelletirildi, Eti Krom zelletirildi, Eti Bakr, Eti
Gm, Seydiehir Alminyum, TELETA ve TESTA zelletirildi.
ayrhann hem santrali, hem madeni zelletirildi, Turgay Cinerin
kulaklar nlasn, Petlas zelletirildi, POA zelleti, gzelleti diye
her yere ilanlar verildi. TPRA, zzettin Hocann gznn iine bakarak bunu sylemeliyim. Trkiyemizin en gzide gazetelerinden
birisi Laik Sermaye diye TPRA Ko Beerin almasn alklad.
Buna kar kt iin zzettin Hocamn bana gelenleri biliyorsunuz.
Kendisini bir daha gururla selamlyorum.
HAVA, devlet bavul tar m, tuvalet temizlenir mi diye zelletirildi. nce Ciner ald. En byk talibi merhum mer Ltf Topald.
mer Ltf Topal ldrld. ldrlme davasndaki tank ifadelerinden biri Turgay Cinere paray mer Ltf Topaln verdiini syledi
mahkeme. imdi TAVa satld, bu sabah en taze haber TAVn % 11i
bir Amerikan Airport irketine satlm. Trkiye Deniz letmeleri Limanlar Hopay Ciner ald, Trabzonu Albayraklar ald. Rize, Samsun
altramadlar, geri verdiler. Tekirda Tekfen ald. u and Demiryolu
Limanlar zelletiriliyor. Mersini TAV ald, skenderunu da TAV ald,
iptal oldu. zmir ihale bitti YK kararn bekliyor. Derince ihale bitti,
YK kararn bekliyor, Samsun ihalesi devam ediyor.
64
kinci Oturum
Bankaclk; Etibank nce alar almt, sonra Sabaha geti, imdi

TMSFde. Smerbank nce Hayyam Garipolu almt, yzlerce ylla
yarglanyor, imdi TMSFde.
Taribank: Denizbank Taribankn baz ubelerini alarak kendisini
113 yllk bir banka olarak ilan etti, sonra yabancya satt. Demirbank yabanc, Halkbankn bu yl zelletirilmesinin tamamlanmas
hedefleniyor.
zelletirmenin sonular, retim artacakt, verimlilik artacakt,
zelletirme daresinin resmi verilerinden alnmtr. Arada hi numara
yok. Kamu bu alanlardan tmyle ekildi: Yem, st, orman, imento,
elektronik, turizm, rafinaj, datm, lastik, telekomnikasyon.
Smerbankta retim: 21 fabrika zelletirildi, 18inde retim
yok.
SEKte retim: 31 fabrika zelletirildi, 23nde retim yok.
ORSte retim: 20 fabrika zelletirildi, 16snda retim yok.
Et Balkta retim: 16 kombine zelletirildi, 9unda retim yok. AKP
belki de hayatn en doru ilerinden birini yapt. Geen sene Et Balk
zelletirme kapsamndan kartp Tarm Bakanlna iade etti.
Et Balk, ORS ve Smer Holdingde 3 yl retim art vard. retim
yapmamann cezas sat tutarnn % 10u para cezasyd. Adana Smer Holdingi alan vatanda 3. yl dedi ki: lk iki yl retim yapmadm,
nc yln cezasn pein desem arsalar satar mym diye zelletirme daresine sordu. zelletirme daresi: Bize niye soruyorsun?
dedi. Sonraki zelletirmelere retim art konuldu.
Neden imento? nk retim devam etti hepsinde. Neden Afyon?
Bir tek burada retim iki katna kt, kapasiteyi arttrdlar. Kapasite
artmasna ramen istihdam oran yar yarya drld.
Gene sz sanatlara brakyoruz. Yllardr hep sylyorum, gene
ayn laf tekrar edeceim, kusura bakmayn. Benim daha nce anlattklarmn hepsi erezdi, zelletirme deyince emperyalizmde
temel alan vardr. Elektrik, petrol, telekomnikasyon. Elektrik yoksa
karanlkta kalrsnz, petrol yoksa bir yerden bir yere gidemezsiniz,
telekomnikasyon yoksa iinde bulunduunuz durumu haber verip
kimseden yardm isteyemezsiniz. Buna biraz sonra ayrntsyla deineceim.
Datm: TPRAlar Ko ortaklnda, POAI -Doan ald. Doanla Bankasnn ilikilerinin bir baka irdelenmesi gerekiyor. in
hissesini satn alan Doan, imdi yabanclarla ortak oldu. Petkim,
ihale bitti biliyorsunuz. Birinci firmay beenmediler, ikincisine devrettiler, YK karar bekliyor. Telekom, Hariri ve jel, bu yine bir ho
karikatr. TPRAn birinci ihalesinden nce. Musa Kart diyor ki: 7
milyar dolar gerekiyor yenisinin kurulmas iin, 1.5 milyar dolara, 1.3
65
milyar dolara satld. kinci satta 4.5 milyar dolard.

1980den beri Trkiyede bir tek parti iktidar var. rnein Trk Telekomda ilk kanunu DYP-SHP kartm, ikincisini DYP-SHP kartm,
ncsn ANA-YOL kartm, drdncsn Refah-Yol kartm,
sonra DSP-MHP-ANAP dneminde ihale alm, en son yasay karan
ve sat yapan AKP.
Bu Telekomun ilgin bir hikayesi var. ime dert olduu iin bunu
sylyorum. En son zelletirme Yasasndan nce, 3 Mays 2004. Bir
Yener Ssoy rportaj Hrriyet Gazetesinde: Anayasa Mahkemesi
Bakan Mustafa Bumin, yanarm, yanarm diyor. Telekomun zellememesine yanarm, zelletirme davalarnda benim ok muhalefetlerim oldu. Mesela Telekom konusunda Bakan Yekta Beyle Sezerin
grtn hi tasvip etmedim, kar oy kullandm. Bir o kar oy
kulland, bir Haim Kl. Haim Kl u anki Anayasa Mahkemesi
Bakan. ok doru yaptm bugn daha iyi anlyorum. Telekom o
zaman 20 milyar dolar ediyordu, imdi 2 milyar dolar ediyor. Bunun
yanl olmasn aklamama gerek yok.
3 Mays 2004, 4 gn sonra AKP Meclise yabanc snrn kaldran
kanun teklifini sunuyor. Anayasa Mahkemesinin Bakannn bu aklamasndan 4 gn sonra yabanc snrlamasn kaldran maddenin kendisi
56 kelime. Bendeniz byle eylere biraz meraklymdr. Gerekesi
1.416 kelime. Bir nevi Anayasa Mahkemesi gerekeli karar. Tasar
16 Haziran 2004te yasalat. Yllk geliri 2 milyar civarnda olan Trk
Telekom, 6.5 milyar dolara Lbnanl Hariri ve Fransz jel oldu, gitti.
Haririnin arkasnda Afganistanl Hikmetyarn olduu iddia ediliyor. 14
Kasmda devir-teslim yapld. Unaktan Hazine Mstearna Paralar
aldn m bo? diye sordu. Bumin Anayasa Mahkemesi Bakanlndan
emekli oldu. Anayasa Mahkemesi iptal istemini grmek iin gn
verdi, 23 Aralk Emperyalizm ciddi bir itir.
Bu da bir baka tek parti iktidar, elektrik andaki zelletirme
dzenlemeleri. Birinciyi DYP-SHP kartm, ikinciyi yine DYP-SHP
kartm, ondan sonra bir Bakanlar Kurulu Karar kartmlar. Bu
ikisini iptal ettirince Bakanlar Kurulu Kararna geerlilik kazandran
bir Yasa kartmlar. Yasay Ana-Yol hazrlam, Refah-Yol kartm.
Ondan sonraki Bakanlar Kurulu Kararn Refah-Yol kartm. Sonra,
Ana-Sol-D-C bir yasal dzenleme yapm. En son YPK Karar ve YK
Karar AKP dneminde kt, davas sryor. Bu da memleketimden
insan manzaralar. Bunun davas yeni sonuland stelik, hatrlayacaksnz. ocuk lmeseydi ailesine 42 milyar lira maliyeti olurdu, bu
iten ailesi zararl kard dedii zaman, hukuk bilirkiisi Herkes yuh
diyor. Ama bir Maliye bilirkii, bir borsa uzman Erdemir satlmazsa
devlete milyarlarca dolar maliyeti olur, bu iten Trkiye zararl kar
dedii zaman ona alklyoruz.
Elektrik datm blgeleri hakknda not: Buradakilerin ou benim
66
kinci Oturum
komple teorilerine falan fazla merakm olmadn bilirler. Hamasetten

de olabildiince uzak kalmaya alrm. Yalnz bu elektrik datm
blgelerinin belirlenmesinde eytan beni drtt. lk nce 33t datm blgesi, sonra 25e dt, en son 21. Kayseri daha nce imtiyaz
olarak verildii iin 20 tane datm blgemiz var. Geen sene Maliye
Bakanna Bu blgeleri neye gre belirlediniz, neden 21 oldu? diye
sorduk. Cevab Ekonomik ve teknik gerekelerle belirlendi datm
blgeleri. Aynsn zelletirme daresine sorduk. zelletirme daresi
Yksek Planlama Kurulu byle belirledi, benim haberim yok. dedi.
Mesela, 2.3 milyon kw/saat brt tketimi olan Kahramanmara,
Adyaman tek bir blge. Ekonomik adan baktnz zaman 3 milyon
kw/saat olan Gaziantep ve Kilisle birletirdiinizde yaklak 5 milyon
kw/saatlik makul bir blge oluuyor ama Kahramanmara ve Adyaman
tek bana ayr bir datm blgesi. Daha nce birinci grev blgesi
olan Adana, Mersin, Hatay, Osmaniyeye daha nce ayr bir datm
blgesi olan Gaziantep ve Kilisi de eklediler ve ortaya stanbuldan
sonra en byk datm blgesi kt: 10 milyon kw/saat. Neden? Bir
garip tesadf. Elektrik datm blgelerinin Sevr Anlamasyla ve l
Paktla karlatrdm. eytan drtt. stelik Baskn Hocamn szne
ok dikkat ettim. Dediklerinin hibirinin dna kmadm. Kaynak da
Baskn Orann Trk D Politikas.
Tesadf 1: Aras, oruh, Van gl datm blgeleri Sevr Anlamasnda tasarlanm Ermenistan olarak gsterilen blgeye tekabl
ediyor.
Tesadf 2: Dicle ve Frat, tasarlanm Krdistan olarak gsterilen
blgeye tekabl ediyor.
Tesadf 3: Sevr Anlamasnda ve l Paktta Yunanistana braklan
zmir ve Manisa Gediz adyla tek bir datm blgesi.
Tesadf 4: l Paktta talyan etki blgesi olarak tanmlanan Nide,
Aksaray, Akehir, Afyon, Balkesir, Aydn, Mula, Antalya, Balkesir
dnda Menderes, Meram ve Akdeniz ayn blge.
Tesadf 5: Toroslar datm blgesi olarak belirlenen Adana, Antep,
Hatay, Mersin, Osmaniye, Kilis 1. Dnya Savandan sonra Franszlarn
igal ettii blge. Buna amlbel, Gksu eklendiinde karmza l
Paktta Franszlara braklan nfuz alan kyor.
Tesadf 6: Byk Taarruza kadar Yunan kuvvetlerinin igali altnda
kalan Eskiehir, Afyon, Bilecik, Ktahya, Uak Osmangazi adyla tek
bir datm blgesi.
Tesadf 7: Ama bu corafi bir tesadf, nk Trakyay baka trl
belirlemek mmkn deil ama o da Lozana kadar igal altnda kalan
blgeye denk dyor.
stanbul ok youn tketim nedeniyle u anda iki blge. Geriye ka-
67
lan Sakarya, Bakent ve Yeilrmak datm blgeleri Baskn Hocaya

gre Sevrde Osmanl mparatorluundan ayrlmas tasarlanmam
blgeye denk dyor. Baskn Hoca Trkiyedeki bir yanla dikkat
ekiyor. Biz Sevr haritalaryla l Pakt birletirip hepsini Sevrmi
gibi asyoruz duvarlara, o yzden ben burada Sevr ile l Pakt zel
olarak ayrdm ve Baskn Hocann dediine aynen uydum.
Nasl oluyor? Aras ve oruh blgelerinde daha nce alan ihaleye
gre bir deiiklik yok, ancak imdi Van Gl ad verilen 27. grev
blgesinden rnak, Siirt, Batman karlm, Dicle Blgesine dahil
olmu. Dicle ve Frat blgeleri bu sayede tasarlanm Krdistan oluturuyor. ilin toplam yllk brt tketimi 1 milyon kw/saatin altnda.
Dicle blgesinde yer alan illerden Diyarbakr ve Mardin daha nce ikisi
birden 26. grev blgesiydi, anl Urfa tek bana 25. grev blgesiydi
ki, Trkiyenin kayp kaak oran en yksek olan yeri. Batman, Siirt
ve rnak da Vanla ayn blgedeydi. Frat Blgesi deimemi. zmir
ve Manisa batan beri tek bir grev blgesi. Mendereste bir deiiklik yok. Toroslara katlan Antep ve Kilis daha nce 24. grev blgesi
olarak ayryd. lk datm ihalesinde Eskiehir, Bilecik ve Ktahya 8.
grev blgesi, Afyon, Uak, Isparta ve Burdur 9. grev blgesiydi.
Trakya ayn, stanbul ayn, anakkale ayrlm vaziyette. Daha nce
yaklak 2 milyon kw/saat tketimi olan Sakarya ve Bolu, o zaman
Dzce il deildi, 12. grev blgesiydi, 2 milyon kw/saati akn tketimi
olan Kocaeli tek bana 11. grev blgesiydi. Bugn Ankara, Krkkale,
Zonguldak, Bartn, Karabk, ankr, Kastamonu ile 7 illik bir blge
olan, ki ihale aamasnda, Bakent, daha nce Ankara ve Krkkaleden
ibaretti. Yaklak 6 milyon kw/saat tketimi var. Zonguldak, Bartn,
Karabk ve ankr 28. grev blgesiydi, Kastamonu, Amasya ve orum 15. grev blgesiydi. Bugn tek bir blge olarak ihaleye klan
Samsun, Amasya, orum, Ordu, Sinop, yani Yeil Irmak, daha nce
Samsun, Sinop ve Ordu 17. ayr bir datm blgesiydi.
Ben sadece alt alta getirdim. Datm blgelerini alanlar kesinleene kadar komplo teorisinin btn haklarn sakl tutuyorum. nallah
yanlyorumdur. Zamlara, zelletirmelere, satlara, ek vergilere ses
kartmadnz, kutlarz. Geldik programn son aamasna, ltfen soyunun ve srtnz dnn. Niye biz bu ilerle urayoruz? Emperyalizm
ciddi bir itir.
Attila lhanla bitirmeme izin verin:
Ayn emaneti tamaktaym,
hrriyet ve istiklal benim karakterimdir
Ayn emaneti tamaktaym,
nk hain sinsi ve korkak ayn dmana kar savamaktaym.
Teekkr ederim.
68
kinci Oturum
OTURUM BAKANI- Teekkr ediyorum.

Herhalde bu komplo teorisi baya bir tartlacak. Gitmeden evvel,
eer bir soru varsa alaym. O soruya da cevap verirseniz iyi olur.
Soru var m?
kinci sz Sayn Ali Ekber Yldrma vereceim. Buyurun. Kendisi
tarm konusunda yapt almalarla tannyor.
AL EKBER YILDIRIM- Merhaba herkese. Yemek sonras tabii
ki konuma dinlemek herhalde dnyadaki en zor ilerden birisidir.
Bunu salonda da grebiliyorum. Herkes byle bir keye ekilmi,
sanki uyuyacakm gibi hazrlk yapyor gibi. Byle bir dalma sz
konusu.
Benim ncelikle kendimden ksaca sz etmem gerekiyor, nk
burada biraz nce yemekte oturduumda grdm ki sadece bir kii
beni tanyor. Daha dorusu merhaba diyebileceim bir kii vard. Tabii
Tayfun Hocam biraz uzakta. zmirden birlikte geldik. Teekkr ederim
Hocam. Ben bildiiniz gibi ifti dostu Sadullah Husumi vard, tarm
konularn yazan, onun raym efendim. Dnya Gazetesinde 11
yldr tarmla ilgili yaz yazyorum. Bu nedenle de ben sizi zelletirme
konusunda tarmdaki uygulamalar ancak anlatabileceim.
Sabahki oturumlarda da konuuldu Trkiye iin 1980 tabii ki bir
dnm noktas birok adan. Tabii ki tarm politikalar asndan da
byle, nk 1980e kadar Trkiye iin tarm son derece nemli bir
sektrken, toplam ihracatn % 80i geleneksel rnler dediimiz tarm
rnlerinden salanrken, 1980den sonra, zellikle 24 Ocak kararlarndan sonra tarm lkesiyiz demenin utan sayld bir dnem oldu,
yllar oldu. Bu sadece tarm lkesiyiz demenin utan olduu dnemde
ayn zamanda birok deiiklikler, yeniden yaplanma, reorganizasyon, reform, ben ne zaman bu tr szler duysam, tarmda reform,
tarmda yeniden yaplanma gibi, ok korkarm, nk, kesin tarma
ciddi zararlar verilecektir diye.
Bu yeniden yaplanma almalarnn ilki 1985te yapld ve bu dnemde birok tarmsal kurum kapatld. Bunlar arasnda Hayvancl
Gelitirme Genel Mdrl bu yl kuraklk nedeniyle daha da ok
aradmz Toprak Su Genel Mdrl, buna benzer birok kurum,
kurulu o dnemde zal tarafndan kapatld. Bunlar nk gereksiz
grldler. Bu dnem yine tarmdan zenginlik retmek yerine, tarmdan kalknmak yerine, tarmdan nasl kurtuluruz veya tarm alann
piyasaya nasl aarz, diye byle bir abann ierisinde olundu hep.
Tabii ki bu dnemde, tahmin edebileceiniz gibi bu politikalarda da
IMF ve Dnya Bankas son derece etkili oldu. zelletirme konusunda
hep sylendi: nce bir altyap hazrlanr, altyap derken hukuki altyap
falan deildir, kamuoyu Biz bunu yapmaya mecburuz altyaps diyorum ben ona, tarmda da byle oldu. nce tarm ile sanayi kesimi
69
kar karya getirildi. Ya tarm ya sanayi, tercihinizi yapn denildi

ve Trkiye sanayileerek byyecek, tarmla kalknm bir lke yok.
Patates reterek deil, otomobil reterek kalknacaz dediler. Tabii bunlarn hepsi kocaman bir yaland. Gelimi lkelere baktnz
zaman, ou ncelikle tarmda gelimi ve tarm sorunlarn zm
lkeler olduunu da gryoruz.
Tarmdaki zelletirmeye geldiimizde, dnyadaki birok uygulamann aksine, Trkiyede zelletirme biraz da tarmla balad aslnda.
Dnyann birok lkesi kendi tarmn desteklerken Trkiye devletle
tarm ban koparmak iin ncelikle zelletirmeyi buradan balatt.
Yine sabahki oturumlarda sylendi, Dnya Bankas tarafndan hazrlanan zelletirme Ana Planna da baktmz zaman birok tarmsal
kurulu yer ald. Bunlar arasnda Et Balk Kurumu, SEK, Yem San,
TGEM, TGSA, Orman rnleri, Zirai Donatm Kurumu, TMO, ayKur, Tekel, Trk eker ve nihayet Ziraat Bankas.
Tabii bunlar sayld, ondan sonra da bunun yine altyaps hazrland. Neden zelletirmek gerekiyor? Devlet ne yapmaz? Devlet, biraz
nce tler Bey de syledi, kasaplk yapmaz, stlk yapmaz, devlet
gbrecilik yapmaz, sigara retmez, eker retmez. Peki devlet ne
yapar? Devlet zelletirme yapar?
zelletirilecek kurumlar o haliyle de deil. Sahip olduklar varlklaryla, sahip olduu potansiyeliyle, pazaryla zelletirilmedi. nce
deerini drerek, nce iini boaltarak, ondan sonra sata, zelletirilecek duruma getirildi. Mesela, et ve canl hayvan ithalatna izin
verilerek SEK ve Et Balk Kurumunun hem piyasadaki etkinlii azaltld,
hem Trkiye serbest piyasaya ald iin bu alanda yerli sermaye ve
yabanclara tam bir yatrm ortam hazrland. Ayn ekilde st tozu
ithalat yine bu dnemde yapld. Yatrm yaplmazken, yksek faizlerle
borlandrp ve byk zararlar ediyor diye, zm olarak da Bunlar
zelletirelim, nk devlet bu zararlar karlayamayacak denildi.
Kurumlara tek tek baktmzda, rnein St Endstrisi Kurumu,
SEK, Trkiyede ilk pastrize st retti, ilk homojenize edilmi yourdu retti, ilk kez beyaz ve kaar peyniri vakumlu ambalajlarda
paketledi, ilk kez dil peynirini retti ve ilk kez de o zelletirildi. SEK
1992de zelletirme kapsamna alnd ve 35 st iletmesi fabrikas
vard ve zelletirildikten sonra bunlarn 19 tanesi kapand ve SEK
markas da, yine lter Beyin syledii gibi, Ko Holding bnyesinde
u anda devam ediyor. Yine daha nceki oturumlarda da sylendi, bu
zelletirmenin yapld dnemde Fransz Danone firmas Trkiyeye
geldi ve ilk yatrmlarn o zaman yapt. Yapt yatrmlar da, daha
nce piyasada etkin olan Tikveli, Birtat ve Misst, onlarn zelletirmeden ald fabrikalar daha sonra Danone alarak ve Trkiyeye
gelirken Sabanc Holdingle gelmiti, Trkiye pazarna yerletikten
sonra Sabanc Holdinge Artk bu kadar evlilik yeter, ayrlk vakti
dedi ve Sabancy dlayarak u an sektrde etkin konumda olan
70
kinci Oturum
irketlerden birisi.
Yine, Devlet kasaplk yapmaz diye 1992de zelletirme kapsamna alnan Et Balk Kurumunda da benzer bir tablo sergilendi. 29
et kombinas vard. Bunlarn 22si zelletirildi ve bunlarn 14 de
kapand. Daha nce devlet kasaplk yapmaz diyen zihniyet sonra
tekrar biz yanlmz, kasaplk yapar dedi ve AKP dneminde Et Balk Kurumu tekrar Tarm Bakanlna verildi. Burada seim ncesinde
zellikle Et Balk Kurumu araclyla bu iletmelerde kesim yapanlara
kilo bana 1 YTL prim vererek de aslnda Dou ve Gneydouda ve
dier blgelerden Et Balk Kurumu zerinden ciddi oylar aldn da
belirtmekte yarar var.
Bu arada ben iki hafta nce Hakkarideydim, ondan nce de Vana
gitmitim. Orada reticilerle konutuumuzda, hepsinin syledii sz
hep ayn. Et Balk Kurumu gitti, hayvanclk bitti. Hakkari Valisi u
anda Organize Hayvanclk Kyleri diye bir projeyle oradaki kylerde
retimi arttrarak iftiyi gten kurtarp oraya nasl balarm diye
alyor. Bir iletmeyi de ziyaret ettik. Oradaki kii bir araya gelmi, Avrupa Birliinden 200.000 euroluk bir fon almlar. Eski ahra
47 tane de inek koymular. eriye girmek mmkn deil. Niye bu
hayvanlara byle bakyorsunuz? diye sorduumuzda Abi, sonuta
inek yani, ne olacak dedi. Halbuki inein de verimli st olmas
iin bir konfora sahip olmas gerekiyor. Hep zelletirmeyi konutuk.
Dou ve Gneydouda inanlmaz bir ekilde, elde anta, Avrupa
Birlii fonlarn pazarlayan ve bu tr iletmeleri kurdurarak ama Et
Balk Kurumu dnemi, SEK dnemindeki gibi bu iin yetitiriciliini,
kltrn bilmeden oraya hayvanlar koyarak, bir sre sonra paralar aldktan sonra muhtemelen o hayvanlar da kasaba gidecek diye
dnyorum.
zelletirmeden nce Trkiye canl hayvan ve et ihra ediyordu.
Vandaki bir ihracatnn anlatt, Biz Vanda 35 ihracat firmaydk,
bir tek ben kaldm burada, nk ben de brakamyorum, dedemden
kalma bir meslek. Baka bir i de bilmiyorum. hracat yapamyorum
ama i piyasaya alyorum. dedi. zelletirmeden sonra Trkiye
bugn kaak et ve canl hayvan cennetine dnd. O blgede hayvan
kesecek bir iletme, bir kombine bile yok.
Yem sanayine baktmzda 25 yem fabrikas itirakleri satld. irket
tamamen tasfiye edildi. Aslnda bu lnn, yani Yem, Et Balk Kurumu ve SEKin zelletirilmesiyle hayvanclk sektr de gerekten
kt. Sonraki yllarda biliyorsunuz birok tevik paketleri ald, birok
hayvanclkla ilgili Dou ve Gneydouya ynelik paketler ald ama
bunlarn hibiri ie yaramad. Son yllarda biraz bir kprdanma var,
o da u sralar, Tarm Bakanmz hayvan ithalatyla bu kprdanmann
da nn kesecek gibi grnyor.
TGEMe baktmzda, Tarmsal letmeleri Genel Mdrlne, 38
71
iletmeden 14, 30 yllna kiraland ve bu kiralanan iletmelerden

birisi Denizli Acpayam, u anda 2.000 damzlk hayvan Amerikadan
ithal ediyor, hayvanlar yolda, yakn zamanda Trkiyeye gelecek. Bir
yandan iletmeleri kaybediyoruz, bir yandan ithalatn kapsn ayoruz. Kamu ortakl sren Kazova iftlii var Tokatta. Bir hafta nce
de Tokattaydm, biraz ok geziyorum galiba. Oradaki Kazova iftliine
ok kere gittim, orada kamu ortakl devam ediyor ve retim devam
ediyor. Gerekten Dimes Grubunun TGEMle birlikte altrd bir
iletme. ok da baarl almalar yapyor. Bu arada Dalaman, Yalova
iletmeleri turizme ald ama Ziraat Mhendisleri Odas ve dier sivil
toplum rgtlerinin abasyla imdilik yargdan dnd.
Tarmdaki ikinci zelletirme furyas ise 1999-2007, yani gnmze
denk geliyor. Bu dneme baktmzda yine IMFyle yaplan Standby
Anlamas, Dnya Bankasyla Tarmda Reform Uygulama Projesi,
TRUP ya da ARP onlarn deyimiyle, imzaland. Destekleme sistemi
tamamen deitirildi. Btn desteklerden vazgeilerek retimi deil,
retmemeyi hedefleyen dorudan gelir destei sistemine geildi, yani
siz retmeyin, biz size paray veririz, siz de kahvede oturun, keyfinize bakn gibi bir anlay var. Ben bir kez de Adyamana gitmitim,
orada ttn reticilerinin sorunlarn dinlerken ben dedim ki: Ttn
artk retilmiyor, siz organik tarm yapn, buras uygun gibi grnyor. Tabii ben ok saf sormuum soruyu. Dediler ki: Burada organik
tarm yapmak iin nce Aay ikna etmemiz lazm. Btn topraklar
Aann, nce ona anlatacaz organik tarm nedir diye, eer Aa
anlarsa ancak o zaman yapabiliriz.
1999-2007 dnemine devam edersek eker Yasas, Ttn Yasas bu
dnemde karld. Ziraat Bankas tarmdan koparld ve 3 yl sreyle
tarm kesimine kredi vermesi yasakland deyim yerindeyse. Birlikler
Yasas karld ve ilk kez bir Yasaya, birliklere mali destek yaplamaz
diye madde konuldu.
Tekele geldiimizde, Tekel u gnlerde tekrar gndemde. nc
kez zelletirmeye kacak. Aslnda zelletirme ok nceden balamt. Bunu Trkel Hocam da sk sk yazyor. Sigara ithalat 1984te
balad, zal dneminde, sonra yabanc irketlerin Trkiyeye girii
balad. Amerikan ttnnden Amerikan blend sigara retimine yine
iki yl sonra baland ve Trkiyenin ttn ithalat artmaya balad.
Philip Morris, Raynolds, JTI daha sonra satn ald buray, British American Tobacco ve dierleri de Trkiyede fabrika kurdular. Bu arada
hatrlayacaksnz, Devlet Bakan, ki ben ona Devlet Batan diyordum,
Eyp Ak, Tekeli Bata satmak istedi, bir anlama da yapld, fakat
daha sonra, drt yl sren grmeler sonunda Samsun, Yeni Harman
ve Akhisardaki yapm aamasndaki sigara fabrikas 49 yllna bu
irkete verilecekti. Tekel oraya da herhangi bir para demeyecek,
nk o ortaklkta Tekel herhangi bir para koymayacak, fabrikay
koyacak diye byle de garip bir uygulamayd ama daha sonra bu
72
kinci Oturum
yrrle girmedi, iptal edildi.

O arada Ttn Yasas karld. 10. Cumhurbakan Sezer biliyorsunuz bu yasay veto etti ama dinlemediler, birok konuda olduu gibi,
ve Tekeli paralayp biz babalar gibi satarz dediler. 2003te yaplan
ilk ihalede JTI 1.150.000.000 dolar verdi ve bu fiyat ok dk grld, ihale iptal edildi. unu da hatrlatalm, Japon Tobacco Japonyann
Tekeli, yani % 66.7si Japonya Maliye Bakanlna ait. Japonyann
Tekeli bizim Tekele ak, mutlaka almak istiyor.
Alkoll ikiler sanayi, bunun ayn gn ihalesi yaplmt ve 292
milyon dolara o zaman satld. Tabii ki paras pein deil, iki yl demesiz, ka yl vadeli, onu imdi hatrlayamadm ama yl geti ve
900 milyon dolara ayn alkoll ikiler sanayi Teksas Pasifik diye bir
Amerikan irketine satld. Dnyada byle krl bir i var mdr acaba?
Bir iletme alyorsunuz, yl sonra katna, hem de dolar baznda
satyorsunuz.
Tekrar sigaraya dndmzde Tekel aslnda artk Tekel deil, pazar pay % 33e kadar dt, Philip Morris % 42, Japon Tobacco %
10, British Amerikan Tobacco da % 8de. imdi yeniden ihale ald.
haleye kimler katlacak, kimler istekli en azndan, daha nce teklif
veren JTI gene teklif vereceini syledi. British American Tobacco
verecek, Imperial Tobacco, Korean Tobacco o da verecek. Bu arada
alkoll ikilerden ok iyi kr elde eden Konsorsiyumun iinde olan
Limak Grubu da bu ihaleye de girmeye karar verdi. Herhalde yl
sonra bunu da katna satarsam ok ciddi bir kr elde ederim. Ama
ok srpriz bir grup daha var, Doan Grubu. Doan Grubu da Tekele
talip. Hatta Sabah Gazetesinin Genel Yayn Ynetmeni bu konuda
Aydn Doana bir ak mektup yazd. Gazeteler, gazeteciler sigaray
zendirmemeli, siz eer Tekeli alrsanz bundan sonra gazetelerinizde
sk sk sigarayla ilgili haberler yaplr. Bu nedenle bunun doru olmadn belirtmiti. Sanrm Pazartesi gnyd, Aydn Doan bir mektup
yazm, ok iyi mektup yazar kendisi, herkese mektuplar yazyor. O
mektupta 12 yl nce sigaray braktn, Tekeli almak istediini ama
alsa bile sigarayla ilgili gazetelerde kendi grubunda haber yaplmayacan sylyor. Tabii ne kadar inandrc bilemiyoruz ama herhalde
artk bir dnem tencere tava verilirdi, belki sigara m verirler veya
nl sanatlar sigaral pozlarla m hep gsterilir televizyonda veya
gazetelerde. Bu arada Philip Morris katlamyor, nk pazar pay
% 42 olduu iin, buray da alrsa % 70, % 80e ulaacak, Rekabet
Kurulu, Hayr, sen katlamazsn dedi.
Trk eker 1999dan beri hep gndemde, hep zelletirilecek diye
konuuluyor. eker Yasas da gene 2001de kt. Bu arada Ilgn, Bor
ve Ereli en krl fabrika zelletirildi, ihalesi yapld. Daha sonra
eker- Sendikasnn bavurusuyla bu iptal edildi ve getiimiz 8
Ekimde zelletirme Yksek Kurulu yeni bir karar ald. Biliyorsunuz
Sanayi Bakan Zafer alayan zel sektrden geldiini her frsatta
73
sylyor ve Zafer Beyin sylediine gre en ksa zamanda btn fabrikalar satlacak ve bu son zelletirme Yksek Kurulu Kararnda da
24 ay iersinde eker fabrikalarnn zelletirilmesi karara baland.
u an yaplan aratrmalara gre 25 fabrika zelletirildii takdirde
en az 15 tanesi kapanacak.
Konumuzun bir bal da ne olmal? idi. Ben ne olmalya ok bu
tr toplantlarda tekrarlanan bir Atatrkn sz var, onu koydum:
Bir devlet ki tebaasna koyduu vergileri yabanclara koyamaz, bir
devlet ki gmrkleri iin rsum vesaire dzenleme hakkndan al
konur, bir devlet ki yabanclar zerinden yarg hakkn uygulamaktan
mahrumdur, o devlete bamsz denilemez.
O zaman nce bamsz olunmal, bunun iin de ncelikle IMF ve
Dnya Bankasndan kurtulmak gerekiyor.
ok teekkr ederim.
OTURUM BAKANI- Teekkr ediyoruz. lke tarmnn, lke hayvanclnn, tarma ve hayvancla dayal sektrlerimizin nasl bir
vurgun ve talan ierisinde brakldn aklayan gzel sunum iin
teekkr ediyoruz.
nc konumacmz bu oturumda Sayn ztin Akg; buyurun
efendim.
ZTN AKG- Efendim, ok teekkr ederim, bu saatlerde bizleri
dinlediiniz iin.
yle konumama balayaym: Dnyada baz kavramlar ortaya atlyor. Bunlar ok byl kavramlar. Kulaa da ho geliyor. Bunlarn
ierisinde liberalizm, demokrasi, insan haklar var, hatta zelletirme de kulaa ho gelen byl bir laf. Trkiyede 1980li yllardan
itibaren bu kavram girdi. Dnyada yle bir oyun oynanyor: nemli
olan gerei grmek deil, size baz glerin neyi doru gstermek
istiyorlarsa olaylar yle grmeniz ve yorumlamanz. Dolaysyla buna
Perseftif Management diyorlar. Amerika bunu ok iyi yapyor. Baz
kavramlar gzel pazarlyor. Kamuoyunu oluturuyor, kamuoyunda
buna destek verenler kyor. Kimisi inanarak bunu destekliyor, kimisi
maddi desteklerle bunu salyor. te, bu kavramlardan bir tanesi de
zelletirme. Ben sadece zelletirme demiyorum. Liberalizm nedir,
demokrasi nedir, insan haklar nelerdir, yeniden yaplandrma, reform,
bunlar hep dnmemiz gerek, irdelememiz gerekli olan kavramlardr. Bunlarn arkasnda neler yatyor? Ne gibi eyler bize bilinaltnda
ilenmeye allyor? Bunu iyi grmemiz gerekir.
zelletirme 1980lerde gndeme geldiinde, tabii bunun bir d
aya var, bunu kabul etmek lazm. Bu d ayak, bugn ksmen sylendi, kapitalizm, onun ileri bir aamas olan emperyalizmdir. Ben
74
kinci Oturum
meseleyi yle gryorum, doru veya yanl: Artk bugn kavga,

zellikle Batl lkelerde, sermayeyle oradaki emek arasnda deildir,
nk orada, sabahleyin gene konuuldu, sosyal devlet anlayyla bir
miktar gelir dalm dzeldi. Dolaysyla batdaki bir emeki de byk
lde smrden payn almaya balad. imdi, mesele, az gelimi
diye ifade edilen lkeler zerinde younlama ve onlarn olanaklarn
paylamaktr. Bugn Amerikann BOPu, Avrupa Birliinin Akdeniz
projesi, vesairesi bu balamda deerlendirilmelidir. Dolaysyla bunun altnda ilk olarak bir emperyalizmin etkisi vardr. Kreselleme,
Thatcher, Reagan vesaire de gndeme getirildi.
kincisi, peki, bu emperyalizmin iki tane uygulamacs vardr dnyada
944te kurulmu. Bu da Dnya Bankas ve IMFdir. Dnya Bankas
ve IMF de bize kredileri kullandrrken bunlar art olarak ngrmeye
baladlar. Dolaysyla bu artlar arasnda bunlar da ngrld IMF ve
Dnya Bankas vastasyla. Aslnda Avrupa Birlii incelendii zaman,
niye 1990l yllardan sonra Trkiyede zelletirme daha hzland?
nk Avrupa Birliini de irdelemek lazm. Efendim, biz Avrupa
Birliine girelim de erefimizle, onurumuzla girelim. Bunlar ok naif
laflar, bo laflar gibi geliyor.
Bir kere bir Kopenhag kriterlerini okuyan adam, katlm belgesini
okuyan birisi kesinlikle bu tip nerilerde bulunamaz. Kopenhag kriterleri ne diyor: Siz kapitalist bir lke olacaksnz, kapitalizmin gerektirdii btn kurumlar kuracaksnz, zelletirme yapacaksnz, devleti
klteceksiniz, ksa vadeli artlar arasnda zelletirme belki tam
bir hedef olarak verilmiyor ama bir gsteri olarak ya da bir iyi niyet
gsterisi olarak Trkiyede gsteriliyor ama orta vadede muhakkak
zelletirme yapacaksnz ve elinizdeki btn kamu teebbslerini zel
kesime satacaksnz diyor. Bunlar okumak lazm. Hl bir insan Ben
zelletirmeye karym, ama Avrupa Birliinden yanaym, erefimizle girelim gibi laflar bana bo laflar gibi geliyor. Her eyden evvel,
dnyada bir emperyalizm olgusunu grmek lazm. Avrupa Birlii niye
kurulmu, amac ne, bunu grmek lazm. Uur Mumcunun bir lafn
syleyeceim. Biz bilgi sahibi olmadan fikir retiyoruz nce. Tabii o
fikrin altnda bilgi olmad iin o retilen fikrin de hibir temeli, hibir
doru yan olmuyor. Bunlardan biri de zelletirme.
zelletirme ilk aamada nasl balad? lk nce KTler ktlenmeye balad. KTler zarar ediyor, bunlar kara delik, devlet btesine
yk. Burada rakam verildi mi? Yok, hayr, verilmedi. Hazineyle KTler
arasndaki iliki incelendi mi? KTler ne veriyor, ne alyor Hazineden,
bunlar incelendi mi? Hayr. Ama bizim kamuoyu bunu kabul etti. nk
bizim kamuoyu devlet btesinden anlamaz. Bir bilano verdiinizde
anlamaz. Politikaclar da anlamaz ama bunu rahatlkla ifade edebiliyorlar. Ben bir hayli kamuda da altm, retim yelii de yaptm.
Herkesin aa yukar bilgi dzeyini Trkiyede iyi veya kt biliyorum.
Neler bildiini ya da bilmediini, biliyorum. Dolaysyla bu bilanodan
75
da anlalmad halde bir kamuoyu oluturuldu. Efendim bu KTler

ktdr. gibi. Sonra bunlar kt ynetiliyor. Niye kt ynetiliyor?
Partizanlk yaplyor, adama i bulunuyor, vesaire, geni kadrolar var,
bunlar arpalktr, vesaire. Bunlar da genellikle kabul grd. Sabahleyin malum birtakm olaylar da anlatld bu konuda zaten, halk da
bunu grd.
Bylece ilk aamada KTler ktletirildi. Onun ardndan zelletirmenin getirecei yararlar kamuoyuna duyuruldu. Neydi bunlar? Bir
kere mlkiyeti tabana yayacaz. Niye? Bunlar borsada satacaz,
fakir halk, orta gelirli alacak, bundan yararlanacak. Hem mlkiyet
tabana yaylacak, hem de o gelirden yararlanacak. kincisi KTler yk
olmaktan kaca iin devlet dier hizmetlere daha iyi kaynak aktarabilecek, dolaysyla Trkiyede devletin yapm olduu hizmetlerin
kalitesi ykselecek. KTler kaynak yaratamadklar iin teknolojiye
yatrm yapamyor, alan zel teebbs yahut yabanc teebbsler
teknolojiye yatrm yapacak. Dolaysyla teknolojik atlm yaplacak
Trkiyede. Devlet ilk aamada yeni i imkanlar yaratlmasa da daha
sonra yaplacak olan yatrmlarla genileyecek olan pazarla yeni i
imkanlar yaratlacak, dolaysyla ilk aamada bir para isizlik olsa
bile zamanla bu isizlik sorunu da zlecek. Sonra enflasyonist bask azalacak. Niye? nk KTlere artk kaynak aktarmadmz iin
bte aklar kapanacak, bu retilen rnler de daha ucuza, daha
verimli, daha kaliteli rn retecei iin bunun da maliyetler zerinde
olumlu etkisi olacak, enflasyonist bask da azalacak. Bu ekilde de
kamuoyuna bu lanse edildi.
Bu zelletirmede ne gibi sonular alnd? Bunlar sabahtan beri syleniyor. Ben de yineleyeyim. Trkiyede zelletirme esas hzlanmas
2002 ylndan sonra olmutur, yani AKP dneminde olmutur. 1986 ile
2002 arasnda yaklak 8 milyar dolarlk zelletirme yaplmtr. Buna
mukabil 2005-2006da 17 milyar dolarlk zelletirme yaplmtr. 10
milyar dolarlk da bu sene dnlyor, dolaysyla AKP dneminde
27 milyara ykselecektir zelletirme.
AKP dneminde ne oldu da zelletirme birden daha hzland. Bir
kere d etkenleri demin syledik. IMFnin, Dnya Bankasnn, emperyalizmin dayatmalarn syledik. faktrler nelerdi? zelletirme
bu 980li yllarda gndeme gelindiinde zaten ngrld ve sylendi.
Bu bir kaynak aktarma mekanizmas olarak alyor. Kime kaynak
aktaracaz? te, bizim yandalarmza, yahut yanda grdmz
zel kesime aktaracaz bu kaynaklar. Ama ok da ciddiye alnmad.
Kamuoyunun baz eyleri benimseyip mcadele etmesi lazm. Tm bu
gelimeler 1980li yllarda, eer onlar incelerseniz, birok gazetede
yazld, birok ak oturumda sylendi bunun sonucu bu olacaktr
diye, ama kimse aldrmad.
Trkiyede yle bir ey var, bunu kat olarak sylemiyorum:
Kimse o anda cebine dokunmadktan sonra hi aldrmyor olayn
76
kinci Oturum
nasl gelieceine, bir sene sonra, iki sene sonra ne olacan grmyor. Nitekim komplo teorisi dedikleri ey, birka sene sonra belki
gerekleecek Trkiyede. O fashinal komplo teorisi diye grlen
eyler, bir sre sonra uygulama alanna geliyor. Bizim 50 sene evvel
dnmediimiz eyler bugn Trkiyede gndemdedir. Trkiyenin
blnmesi, usu, busu, Krdistan, byle eyler yoktu 50 sene evvel
biz mektepte okurken. Bir sre sonra bunlar devreye girdi. Nitekim
bunlar sylendi, fakat kimse aldrmad. AKP dneminde ne oldu?
Bir kere AKP nemli bir ekilde yandalarna kaynak aktard. Demin
rnekleri verildi, zellikle arsa fiyatna devredildi, iletmeler durduruldu, o arsalar deerlendirilmeye alld. Bir ksm yabanclara satlarak
byk krlar elde edildi. Dolaysyla bir kaynak aktarma mekanizmas
olarak kullanlyor ve kullanlacak.
kincisi bu tesislerin bir ksm yurtdndakilere satld iin yabanc
para girii var Trkiyeye. Trkiye u srada byk bir cari ilemler
a veriyor. Bunun da sonu tabii krizdir. O krizden kanabilmek
iin bunlar mmkn olduu kadar satlyor. Dolaysyla dardan da
scak parann bu tip bir para girii salanmaya allyor. Bylece cari
ilemlerin Trkiyede bir krize dnmesi engellenmeye allyor.
ncs zelletirme yapld zaman denildi ki: Hayr, bu zelletirmeden salanacak olan imkanlar yeni yatrmlarda kullanlacak,
yahut baz kurulularn iyiletirilmesinde, rehabilite edilmesinde kullanlacak. Halbuki byle davranlmad. Bteyi inceleyin, bunlar nemli
lde bte gelirleri arasna girmeye balad. Bte amz darald
vnmesinin ardnda yatan en nemli nedenlerden biri zelletirme
gelirleridir.
Bakn bteye, ben syleyeyim, 2006 btesinde 8.7 milyar, 2007
btesinde 5.7 milyar, 2008 btesinde 7 milyar liralk aktarma var,
sermaye transferi var. Bu zelletirmeden gelen para. Dolaysyla
bte aklarnn kapanmasnda kullanlyor. Peki biz niye bte a veriyoruz? Faiz dyoruz. Demek ki mallar satyoruz, gelirin de
byk bir ksmn rantiyeye faiz olarak dyoruz. Bunlar grmemiz
gerekir.
Sonra, halka satlacakt. Halka filan satlmad bunlar, bunlar hep
blok sat yoluyla satld. Gizli pazarlk yoluyla satld. O effaflk falan
hep lafta kald tabii. Televizyonda yayn yapmak, halk kandrmaktan
baka bir ey deil. Evvelden zaten siz meseleyi anlayorsunuz, kotaryorsunuz, ondan sonra da halk nnde bir oyun oynanyor.
Gerekler maalesef byle. Parann bir ksm da tamamen arur oldu.
zelletirme daresi Bakanlndan bahsedildi sabahleyin. Byk bir
KT yarattnz, orada cari harcamalar, reklam harcamalar, proje satn
almalar, fiyat deerlendirmeleri, vesaire diye parann bir ksm, te
birine yakn bir ksm bu ekilde arur edildi.
77
Trkiyede bu zelletirmeye makro dzeyde baktmz zaman hibir yararn grmyoruz. Trkiyede isizlik eski oranndan belki daha
yksek devam ediyor. Bte aklar devam ediyor. Evet, denilebilir ki
daha azald biraz, azalmasnn sebebi de, nk satyorsunuz, bunu
gelir yazyorsunuz. Ama satacanz mal bittii andan itibaren hem
cari ilem anz kapatamayacaksnz, hem de bte anz birden
korkun rakamlara ykselecek birka sene sonra.
Trkiyede bence niye Trkiye zerine bu kadar oynand? nk bir
lkenin iktisadi gc yoksa, iktisadi gc yabanclarn eline, kontrolne gemise bunun siyasi bamszl da yoktur. Bugn baz yazarlar,
Efendim, bankanz yabanclarn elinde, borsanz yabanclarn elinde, nasl Irak zerine serbeste hareket edersiniz? denildii zaman
millet baryor. Dorudur, btn ekonomik g yabanclarn eline
gemi, sizin siyasal bamszlnz byk lde ortadan kalkm.
KTlerin varl Trkiyenin siyasal bamszl asndan, ekonomik
bamszl asndan da son derece nemliydi. Atatrkn dedii gibi,
yani ekonomik bakmdan bamsz olmayan bte, siyasal bakmdan
bamsz olamaz.
Burada ne olmal meselesi, bakn ne olmaly konuurken bile biz
bir n kabul yapyoruz, yani zelletirmeyi kabul ediyoruz da, diyoruz
ki Bu zelletirmenin gelirlerini nasl kullanalm? zelletirmeyi nasl
yapalm? Hangi alanlarda yapalm? Halbuki yaplacak ey zelletirmeye kar kmaktr. Sabahleyin de syledim, bunlar ahlakszca
sorulardr diye. zelletirme gelirini kime, nasl sarf edelim veyahut
zelletirmeyi yerli mi yapalm, yabancya m yapalm tartmas balamsa eer, o takdirde siz zelletirmeyi kabul etmisinizdir. Sadece
bunu ayrntsn veya uygulamasn konuuyoruz. Halbuki Trkiyede
ilk yaplacak ey zelletirmenin kendisine kar kmak gerekir.
Tabii ki bir ekonomide zamanla deiim olabiliyor. Zamanla deiim
olduu zaman da siz devletin portfyn de deitirebilirsiniz, yani
yatrm alanlarn deitirebilirsiniz, sabit tutmayabilirsiniz. Tipik bir
rnek vereyim: Ben bir ara Smerbankn da Genel Mdrln yaptm iin biliyorum. Pamuk iplii retmezsiniz, ama tekstil makineleri
retirsiniz, tekstil boyas retirsiniz, ok nemli kaliteli eyler yaparsnz. Yatrm alanlarnz deitirebilirsiniz, bu mmkn. Braktnz
alanlar da belki baka kimselere devredebilirsiniz, bunlar da mmkn ama zelletirme dediiniz zaman, yani devleti mlkszletirme
dediiniz zaman unu yapyorsunuz: Hem siyasal bamszlnz
ortadan kaldryorsunuz, hem ekonomik geleceinizi tehlike altna
atyorsunuz, hem de nemli bir kaynak dengesizlii, gelir dengesizlii, servet dengesizlii yaratyorsunuz. Dolaysyla ilk yaplacak ey
zelletirmenin tamamen kars bir politika izlemek. Ama bu demek
deildir ki her ey sabit kalsn, devletin portfy deimesin. Portfy,
zaman ierisinde devlet yatrmlar phesiz ki deiebilir.
Bugn Trkiye birok vnmelere ramen makro deikenlere
78
kinci Oturum
baktnzda rakamlar eer iyi okursak, giderek d etkilere ak bir

ekonomi haline geliyor bu cari ilemler a dolaysyla. D basklara
gayet ak bir lke haline geliyor. D basklara kar dayanma gc
son derece zayf bir lke haline geliyor. Bunlar dzeltmeye kalktnz
anda da maliyeti ok yksek olacaktr. Giderek de maliyet artyor.
tasarruflar azalyor. sizlik sorunu zlemiyor. Bilakis % 10larda
devam ediyor. Trkiye yeni retim alanlarna giremiyor. Byle bir lke
haline geldik. Bunun iin de vnyoruz. zelletirmenin zebilecei,
bize salayabilecei yararlardan hibiri salanmad gibi sorunlarmz
da byk lde arttrd bu olay. Hibir faydas olmad.
O halde ne yapmak gerekir? Bir kere tutarl davranmak gerekir.
Biz siyasal bakmdan hakikaten bamsz bir lke olmak istiyorsak,
hakikaten birinci snf bir lke olmak istiyorsak ilk nce yaplacak ey,
ekonomiyle siyaseti birbirinden ayramazsnz, dolaysyla siz hem
Avrupa Birliine gireceksiniz, Kopenhag kriterlerini kabul edeceksiniz
ekonomik bakmdan da, o ekonomik bakmdan kabul ettiiniz zaman
ite, kapitalizm de giriyor, zelletirme de giriyor, devletin klmesi de giriyor, hepsini kabul ediyorsunuz, ondan sonra da ekonomik
bakmdan kalknalm, bamsz bir lke olalm diyorsunuz. Bunlar
tutarl eyler deil. ilk nce tutarl dnmeyi renmemiz lazm. Eer
hakikaten biz bamsz bir lke olmak istiyorsak ilk nce u Avrupa
Birliine, Amerikann bu kadar stratejik ortakl diye gene ssl bir
cmleyle bizi kandrlan bir eye kar kmamz gerekir ve zelletirmeye de tabii bu ereve iersinde kar kmamzda byk yarar
vardr. Niye Atatrk ve ondan sonra 1940lara kadar sren bir dnem
iersinde Trkiyede KTler kurulmutur, kurulmaya allmtr, bunu
dnmemiz gerekir. Bunlarn gerekelerini ve getirdii yararlar dnmemiz gerekir. Sonra bize sylenen her lafa da inanmamamz,
bunu irdelememiz gerekir. Bunun ardnda ne yatyor, bu doru mu,
diye irdelememiz gerekiyor. Maalesef Trkiyede, sadece Trkiyede
deil, dnyada da tabii birok kavram byle yanl kullanlyor veyahut
da amal bir ekilde kullanlyor, kamuoyu yanl ynlendiriliyor.
Atatrkn bir cmlesiyle ben de bitireyim. Atatrk diyor ki: Bir
lke retmezse eer, almazsa, renmezse, ilk nce haysiyetini
yitirir. Haysiyetini yitiren bir lke daha sonra istiklalini yitirir. stiklalini yitirdikten sonra da istikbalini yitirir. O itibarla Trkiye bence bu
aamalara gelmitir. Belki ok ktmser bir konuma gibi greceksiniz
ama gelinen noktalar uzun vadeli dndnz zaman da belki bana
hak verirsiniz. ok teekkr ederim. Biz, inandracak bir kii bile olsa
o mcadeleye devam edeceiz. Salonun bu durumu bizi hi etkilemez.
Bir kii de olsa kazan kazantr Trkiye iin. Bu mcadele devam
edecek, nk bu Trkiyenin mcadelesidir. Maalesef iimizdeki
rlandallar da ok kavidir, Mustafa Denizlinin dedii gibi, maalesef
iimizde de bir hayli rlandal vardr, onu kabul etmemiz gerekiyor.
Belki gene bana kzabilirsiniz, ilk nce uluslamamz gerekir. Ulusal
devletten evvel ilk nce ulus olmamz gerekir. Ulus olmann gerei de
79
belli bir topran zerinde yaamak deildir, bunun iin ama birlii
olmas gerekir, ideallerin olmas gerekir. dealleri, amalar olmayan
bir lke yaayamaz. Bunun altn izeyim.
Beni dinlediiniz iin ok teekkr ederim.
OTURUM BAKANI- Teekkr ediyorum.
Son sz Metin Yeine vereceim.
METN YEN- Merhaba.
ncelikle aslnda ben Trkiye deil dnyadan sz edeceim de,
demin burada sz edilmeyen bir zelletirme yksn anlattlar
bana, Karabkte bir itfaiyeci. Karabkte AKP Belediyesi gelince itfaiyeyi zelletirmeye alyor. Daha nce itfaiyede nce memurlar
alyor, fakat daha sonra bildiiniz bu kadro meselesinden dolay
iiler oalmaya balyor. Daha sonra iilerin sendika haklar olduu
iin, direndikleri iin onlarn maalar yaklak 1.5 milyara vardnda
memurlarnki 750-800e kadar orada kalyor. Sonra diyorlar ki bu
i byle olmaz, iiler ne kadar ok para alyor ve bunu ok iyi bir
zmle Belediye itfaiyeyi zelletiriyor. zelletirdikten sonra alan
mteahhit itfaiyeyi o mecburen karamad 8 tane memur dndakilerin yerine yeni iiler alyor ve yaklak 320 milyon lira vererek
gerekten ok iyi bir tasarruf yapyor. Sadece burada ufak bir sorun
var, yeni gelen iilerin itfaiyecilikten haberleri yok. Yangn kmad
srece hibir sorun yok tabii ki. yce Mevla gerekten yledir, bana
itfaiyeci anlatt memurlardan bir tanesine bir gn bir telefon gelmi,
hani itfaiyeciler izinli olduu zamanlarda da arlabiliyorlar ya, hemen gel, hemen gel Karabke Ne oldu? tfaiye binas tututu.
Hibir memur olmad iin itfaiye binasn sndremiyorlar. Alman
ZDF televizyonunda kt bu olay.
zelletirme byle bir ey. Ben size dnyada zelletirmeyi anlatmak
istiyorum aslna bakarsanz. Ben dolarken Arjantinde bir ii liderine
sormutum. Hep soruyorum, diyorum ki Benim lkemde u anda
inanlmaz bir zelletirme var, her eyi satyorlar. Adam inanlmaz
ard Nasl yani? Kimse bizi bilmiyor mu? Kimse bizim bamzdan
geenleri bilmiyor mu? Kimse bunlar buna anlatmad m? Orada
zelletirme, ki Arjantin 2. Dnya Sava srasnda dnyann 4. zengin
lkesiydi, hl dnyann 10 zengin lkesinden biridir. zelletirmelerden nce isizlik oran sadece % 4t, zelletirmelerden sonra %
70e vard. Neoliberalizm byle byk bir travmadr.
Tayyipin yrtt bu politika, yeni bir politika deil ki. Bu Gney
Amerikada yapld. Neoliberalizm daha Reagan ve Thatcher bunu
adlandrmadan nce ilk defa Pinochet diktatrl zamannda ilide
balad ve bunun iin Gney Amerikada bugn artk bana zelletirmeyi savunan, bana neoliberal politikalar savunan sac bir politikac
80
kinci Oturum
gsteremezsiniz, solcu bir politikac deil, sac bir politikac gsteremezsiniz. Yoktur nk. Gene bir ii lideri diyordu ki Arjantinde:
Benim lkemde artk zelletirme yok, nk satacak bir ey kalmad. imdi evin zengin olan Tayyip evin mallarn satyor. u anda
gkdelenden dyoruz, 70. kattan dtk, 40ta falanz ve hatta o
kadar iyi ki Lale Devri yayoruz. Bir yandan da diyoruz ki A, gzel,
serinledik de. nk ayn d iersinde bir yandan o Lale Devrinin
paralarn yiyoruz. Telekomu yedik, Petkimi yedik, Aliaay yedik,
daha var, biraz daha var satlacak yer, sabredin 1.5, 2 yl kadar daha
var. imdi madenleri satacaklar, peinden elektrik datmn satacaklar, suyu satacaklar ve biz onlar hep beraber yiyeceiz ve o zaman
daha dibe dene kadar belki farkna varmayacaz.
Btn bu ykmn, btn bu satmn karsnda, demin konuulmutu,
isizlik oranlar falan diye, bunun iin de zm buldular Arjantinde,
bir festival iin arldmda, krizden hemen sonra Arjantine gittiimde beni bir festival yneticisi almt. Tam krizle birlikte yaanan
bir dnemde yollarda arabayla gidiyoruz, trafik lambalarnda durunca araba, hemen nne iki kii atlyor, birisi cam siliyor, birisi de
bir ey satyor. Bizdekinin en az on kat kadar. Kimi de hokkabazlk
yapyor, labutlar sallyorlar, ateler sallyorlar. Bana dedi ki festival
yneticisi profesr: Arjantin Hkmeti isizlie are buldu. Yeni trafik lambalar yapacakm. Yeni trafik lambalar yaparsak eer, trafik
lambalarnn banda ayn ekilde alanlar ve srdrlr zelletirme
ya da neoliberal politikalar budur.
zelletirme ve neoliberal politikalar bugne kadar gelmemi, bugne kadar grlmemi bir dzenin ve alakln sonucudur. Feodal
dzende byle bir ey yoktu. Feodal dzende tamam aa kylsn dver ama aa kylsne dn yapmak zorundadr, nk
br aayla kavga eder. Neoliberalizmde ise bunu yapmaz. Siz bir
hisiniz, saysnz. Neoliberalizm kleci toplumdan beterdir, nk
kleci toplumda siz, tamam kle sahibini ldrebilirsiniz, yakabilirsiniz, ykabilirsiniz bu tamam hukuksal ama bu sizin kendi arabanz
yakmanz, ykmanz kadar mantkszdr, nk kle sahibi klesinin
20.000 pound verir ve satn alr ama siz sadece neoliberal toplumda
sadece ve sadece 1.5 poundsunuz. Onun iin neoliberalizm bugne
kadar gelmemi bir smr dzenidir. O yzden bunun en byk
ayaklarndan bir tanesi zelletirme, en temel ayaklarndan bir tanesi
zelletirmedir.
Bu Aristete diye bir adam vard Nobel fizik dll ve Haitiye devlet bakan oldu. Haitide inanlmaz dzeyde zalim, bugne kadar
grlmemi gaddar bir diktatr vard, bunun iin Nobel fizik dll
Aristete Amerika Birleik Devletleriyle anlaarak Haitiye gitti ve bir
devlet bakan olarak seildi ve ABDnin ekonomik politikalarna da
evet diyerek. Yaklak be ay sonra Aristeteyi devirdiler. Aristete
imdi Gney Afrika Cumhuriyetinde srgn olarak yayor. Naomi
81
Klein onunla yapt bir rportajda soruyor, Siz ABDyle ekonomik

politikalar anlamnda anlamtnz ama sonra ABD sizi devirdi, neden? Aristete diyor ki: Bunun tane nedeni vardr: zelletirme,
zelletirme, zelletirme. Ben her trl ekonomik politikaya evet
dedim ama ayn zamanda tane eyin zelletirilmesine, elektriin,
suyun ve telekomnikasyonun zelletirilmesine kar ktm, ABD bu
yzden darbe yapt. te, ABD zelletirme darbe yaptrr. zelletirme farknda olmadan darbe yaptrr.
Daha bugnlerde yaanan Pakistan izleyin. Herkesin gznn nnden kaan bir durumdur bu. Merref Anayasa Mahkemesi Bakan
aduriyi tutuklamasnn nedeni vardr. Bir tanesi tabii ki Merrefin
gelecek bakanln onaylamayacakt, bu en ok grnyor. kincisi
insan haklar savunucusudur. ncs de en nemlisidir aslnda,
zelletirme kartdr. Herkesin gznn nnden kaan bir eydir.
Aslna bakarsanz bu neoliberalizm denen bir ekonomik sistemdir.
Esas mesele bu ekonomik sistem zerine uygularlar ve srdrrler.
Bu sistem udur: Adamlarn Suriyeyi igal etmesinin nedeni petroln
olup olmamas demek falan deildir. Suriyeyi igal etmesinin nedeni
17 milyon kiilik mstakbel bir kredi kart alcsdr. Dnyada esas bizi
belirleyen o sistem, o plastik kartlar.
Bir tane arkadam vard, annesi Rum, babas Ermeni, hatta 12
Eyll srasnda yarglanrken Rum anneden, Ermeni babadan doma,
doutan hain diye yarglanmt. Onun anlatt bir ey var bana.
Yunanistan bize acayip benzer, dnyada en bize benzer insanlar
Yunanllardr. Orada soruyor, eski arkadalarna rastlyor, Sizin da
kylerinde kan davas vard, ne oldu onlar? Ne kan davas diyorlar,
kredi kart kt, kimse kimseyi vurmuyor paralar kim deyecek diye.
Sistem byle bir ey. Esas bize uydurduklar, esas bizi yakaladklar
sistem bu. Dolaysyla btn her eye baktnz zaman esas, belki
ok klasik gelecek ama snfsal, inann byle, nk bunu organize
etmek istiyorlar ve bu yzden Irak igal ettiler. Irak igal etmelerinin nedeni sadece ve sadece petrol deil. Irak igal ettiler, Irakta
gzden kaan bir ey, ayn zamanda Irakn tohumlarna el koydular.
O yzden Irakn tohumlarna el koydular ve sadece ve sadece Monsanto Irakta tohum satabilecek. Trkiyeyi igal etmediler, nk
buna gerek yok, zaten Tohum Yasas kt.
Ben bundan nceki toplantlarda, toplantdan nce byle kat datyordum, herkesin eline kelimeler veriyordum: tamam, oldu, bu,
sper, a, imdi diye ve altna da adm yazyordum, herkes aknca
bakt zaman diyordum ki: Ben artk dnyann eitli yerlerinde parasz, kuru paraya dolamaktan, film yapmaktan, yaz yazmaktan
bktm, para kazanmaya karar verdim, bundan sonra siz o kelimelerin
adn ne zaman kullanrsanz bana para deyeceksiniz, ben nk
onlarn patentini satn aldm. Diyordum. Ya, kardeim sen manyak
msn? Ben bunu annemden rendim, annem annesinden renmi,
82
kinci Oturum
sen buna nasl sahip kabilirsin, buna nasl patent uygulayabilirsin.

Sen de bana bunlar sylyorsan o zaman neden iftilerin yllardr,
yzyllardr kulland tohumlarn patentlenmesine, geen yl kan
Yasaya kar kmadn? Yzyllardr iftiler bunu kullanrken birileri
kyor ve bunun adna da birim koyuyorlar. Biz bunu dzenleyeceiz, sertifikalar vereceiz ve bundan sonra da siz artk yllarca
konuurken diyordum ki bu neoliberalizm o kadar beter bir ey ki siz
artk evinizde saksda msr, maydanoz bile yetitiremeyeceksiniz.
Evinizde maydanoz yetitirdiinizde arkada patentsiz kaak maydanoz
yetitirmekten yakalanacaksnz. Televizyonlarda yarglanacaksnz,
arkanzda TC ya da AB, nnzde maydanozlarla TC yazacaklar.
Byle bir dzen bu neoliberalizm ve bunun iersinde zelletirme
byle bir ykm. Patronsuzlar kitabn yaparken ben Latin Amerikadaki igal fabrikalarn geziyordum. imdi igal fabrikalar yle bir
ey neoliberalizm byk travmasna kar: nce bu byk fabrikalar
satlnca, hani bizde stratejik ortaklklar denilen byk fabrikalar satldktan sonra mesela Aliaada PETKM gibi plastik fabrikas satldnda
nce 30 ya da 40 kiilik ufak plastik atlyeleri iflas eder, nk hammadde 7 kat ya da 10 kat orannda artar minimum. Sonra 50 kiilik,
100 kiilik, 200 kiilik fabrikalar iflas eder, peinden 500 kiilik, 2.000
kiilik byk fabrikalar iflas ederler. Latin Amerikada byle oldu. Ben
kahin deilim. Btn bunlar iflas ettikten sonra iiler gidip baka bir
yerde fabrikaya giremiyorlar, nk o fabrikalar da iflas etmi oluyor.
bunun zerine iiler diyorlar ki, Ulan bu ekonomik durumdan ben
sorumlu deilim, ben ynetmiyordum, hani ok bilen adamlar vard,
politikalar onlar ynetiyorlard. Bu fabrikay da ben ynetmiyordum,
patron vard. Byk arabalarla gelip byk szler ederdi. Ama siz
gelip bu fabrikada benim aletlerime, aralarma el koyduunuz zaman makineleri alp gtrrseniz eer, siz benim karmn, olumun,
ocuumun ekmeini gtreceksiniz. Ben bunu size vermem. Fabrikalar igal ediyorlar, barikatlar kuruyorlar, igal ettikleri fabrikalarn
iersinde ayn zamanda direniyorlar ve ncs ve ok nemlisi de
ayn zamanda retiyorlar. gal et, diren ve ret. Neoliberalizm zel
yaama byk bir travmadr. Ayn zamanda her travmada olduu gibi
kendi iersinden yeninin, yaratcnn bir gcn kartr.
te bu neoliberal dalgann sonucunda, mesela Arjantine geldiimizde, Arjantinde isizler vard, nk ok nceden isiz kaldlar.
Mesela Kuzey Arjantinde Mosconi diye bir kent vard. ilerin ok iyi
para ald, ii kulbnde tenis kortunun, yzme havuzunun olduu
bir kent, orasnda bir gecede zelletirmeden sonra kentin % 80i
iini kaybetti. Kentin bakkal dkkanlar kapand, niversitesi kapand, kilisesi kapand. Ondan sonra bu isizler gidip Buenos Ariresde
ie giremediler, nk oradakiler de kapanyorlard. O yzden bunlar
kente gelen, daha nce isiz olduklar iin grevci arkadalar gibi retimden gelen glerini kullanarak, alteri indirerek, retimi durdurup
haklarn alamadlar ama anayollar kestiler, anayollar keserek kente
83
gelen hammaddeyi durdurdular. Kentten kan mamulleri durdurdular.

Dolaysyla retimi durdurdular ve bylece haklar talep ettiler, nk
anayollar kapitalizmin can damardr. te bundandr fndk reticileri
anayollar igal ettiinde Tayyip bar bar baryordu. Piketeros
hareketi, barikatlar hareketi ayn zamanda bu neoliberal politikann
arasndan kt ve toplumsal bir sr modelle ayn zamanda almaya
balad.
Bolivyal madenciler, ben yazmtm televizyondaki programda da
sylemitim, Nobel dlnn mutlaka Bolivyal madencilere verilmesi
gerekiyordu, nk Bolivyal madenciler dnyada ilk defa dinamiti
insanlk yararna dorudan kullandlar. Bolivyal madenciler yaptklar enlikli, dinamitli lokumlarla, yrylerle, neoliberal politikalar
savunan Parlamentoyu iki defa kafalarna yktlar. te byle bir kar
k iersinde ayn zamanda bu byk travmann srdrd bir biim
var. te bu byk travma zelletirmenin pe pee getirdii bu byk
travma bir baka sonuca yol aacak belki de. Ya bunu yapacaz, ya
da baka bir ey yapacaz. Bize bir kere nce bir iktisadi dnme biimini rettiler. Bu ey de krl deil, buray kapatmamz lazm.
Bankamatik memurlar var. Tabii ki bankamatik memurlar var, onlar
da partinin adamlar, geliyorlar iki ayda bir para ekiyorlar gidiyorlar.
nann ok daha iyi. eksinler en azndan bakkal Hseyin amcadan
alveri yapar, bakkal Hseyin amca da gider berber Aliye, orada san kestirir. Gerekten daha iyi. Bize rettiler, hatta kapanan fabrika
iileri bile diyordu ki: Ya, benim fabrika da gerekten ok krsz.
Esas mesele krsa, nce kaymakamlklar kapatsnlar, nk hi kr
getirmez ayclar hari. Ondan sonra valilikleri kapatsnlar, ayclar
hari hi kr getirmez. Sonra Parlamentoyu kapatsnlar, ayclar da
dahil hi kr getirmez. Esas mesele insandr, insann zerinde yrtlmesidir. Biz ne reteceiz? Ey IMF sen salaksn, sana bu paray geri
veremeyeceiz. Arjantin vermedi, veremeyeceiz geri. Yahu, byle
salaka bir ey mi olur? Ben size para vereceim, siz mhendislik yapmayacaksnz, inaat mhendislii, harita mhendislii yapmayacaksnz, bunu ben yapacam, al sana para. Ben bu paray sana nasl geri
deyeceim? Sen bana para veriyorsun, PETKMi alyorsun, Aliaay
alyorsun, ben bu paray sana geri veremeyeceim, vermeyeceim de
zaten. Bu yzden esas olarak u mant aklmzdan atmamz lazm:
Baka bir dnya mantn yerletirmemiz lazm.
Hep sylediim bir ey vard, stiklal Caddesinde yryorum bir
gn. Bolulu Hasan Usta tatlcs var. Bir tane deli orann iersine
girmeye alyor. Deli, yani akln hegemonyasndan kurtulmu ok
kr, ieri girmeye alyor, polisler de ektiler, iyi de davranyorlar
adama. Kenara ektiler adam, Ne istiyorsun? dediler. Bu dedi ki,
Ben yemek istedim, vermediler. Polis Eee? dedi. Deli de erde
kendileri yiyor ama. Dedi. Yani demek istiyor ki: Beni ilgilendirmiyor
bunlarn borsalar, bankalar, mesai saatleri, bunu bana vereceksin,
84
kinci Oturum
ben insanm, bana yemek yeme hakk vereceksin, bana su vereceksin, bana eitim ve salk hakkm vereceksin, bunu vermezsen ekip
gideceksin, baka are yok. Bundan sonra artk sadece gzel gnler
topyas, in, sosyalizm ya da falan filan deil, kendi varlmz idame
ettirmek iin bunu yapmak zorundayz. Sadece var olmak iin bunu
yapmak zorundayz. Bu yzden ya hep beraber rgtleneceiz, gzel
gnler greceiz ya da hep beraber cehennemin dibine gideceiz.
Teekkr ederim.
OTURUM BAKANI- Bu cokulu konuma iin ok teekkr ederiz.
Alklardan da ayn coku geldi.
Ben soru alacam ama ok fazla olmasn. Bundan sonra da bir
oturum var. Bir 15 dakika iinde kapatmamz lazm. Bu uyar zerine
soru da gelmedi.
ncelikle tm konumaclara teekkr ediyorum. Trkiyede zelletirme uygulamalarnn yanllklarn tm plaklyla ortaya koydular.
Aslnda yaplmas gerekenin de altn izdiler. zelletirmeye kar
mcadele, tm konumaclarn da syledii gibi, emperyalizme ve
kapitalist kresellemeye kar top yekun bir mcadeleden gemekte. Metin Yein Beyin de anlatt zere, sadece bir lkede verilen
mcadelede yeterli deil, kresel bir kar k, kresel top yekun
bir duru da gerektiriyor. Kresel politikalarn ve onlarn uzants olan
liberal politikalar ve zelletirmelerin karsnda durmak.
Ben eit, demokratik ve zgr bir Trkiye zlemiyle bu oturuma
katlan herkese, konumaclara ve sizlere teekkr ediyor, oturumu
kapatyorum.
85
NC OTURUM
ZELLETRMELERE KARI NELER YAPILDI,
NELER YAPILMALI
Oturum Bakan:
Mehmet TORUN
(Maden Mhendisleri Odas Ynetim Kurulu Bakan)
Konumaclar:
smail SADI (KESK-Eitim-Sen)
lkemizde Eitim ve zelletirme
Dr. Ercan YAVUZ (TTB)
Salk ve Sosyal Gvenlik Alannda Yaanan zelletirme Uygulamalar
Serkan OPAK (KGEM)
Trkiye Banka zelletirme Uygulamalarnn Amaca Uygunluk Deerlendirmesi
brahim DOANGL (Petrol-)
zelletirmeyi Topluma Sunarken Neler Dediler? Sonular Ne Oldu?
Serhat SALHOLU (YAYED)
Yerel Ynetimler ve Altyap Hizmetlerinde Yaanan zelletirme Uygulamalar
nc Oturum
OTURUM BAKANI- Deerli konuklar, nc oturumu ayoruz.

Oturumun bu gndeminde zelletirmelere kar neler yapld ve
yaplmad ve neler yaplmal sorularna cevap arayacaz. Bununla
ilgili olarak lkemizde eitim ve zelletirme konusunda KESK Eitim-Senden Sayn smail Sad, buyurun. TTBdan Dr. Ercan Yavuz
Bey, KGEMden Serkan Opak, Petrol-ten brahim Doangl ve
YAYEDden Serhat Saliholu.
Vakit kaybetmeden ilk konumacmz Sayn smail Sad KESK
Eitim-Sen adna lkemizde Eitim ve zelletirme konulu sunumu
yapacaklar. Buyurun smail Bey.
SMAL SADI (KESK Eitim-Sen)- Teekkr ediyorum.
Bugn eitim sisteminin ierisinde bulunduu hemen hemen btn
sorunlarn kayna, eitimdeki zelletirme ve piyasalatrma uygulamalarndan kaynaklanan sorunlar dersek abartl bir tespit yapm
olmayz. Birazdan da bunu sizlerle paylaacam. Az zamanda daha
ok ey syleyebilmek iin biraz da hzl bir sunum yapacam, yoksa
eitim sisteminde zelletirme uygulamalar bu sempozyumun, en
azndan bu blmn snrlarn aan bir konu.
Deerli arkadalar, bir toplumun gelimiliiyle eitim sistemi arasnda yakn bir iliki vardr. Eitim sisteminin niteliine ilikin olarak
ortaya kan sorunlar az gelimiliin hem nedeni hem de sonucunu
oluturur. Bu neden-sonu ilikisine eitimin temel bir insan hakk olarak, kamusal niteliini de kattmzda karmza tm toplum kesimlerini ilgilendiren bir olgu kyor. Eitime bir btn olarak baktmzda,
insan yetitirme sreci olarak tanmlayabiliriz. Bireyin, fiziksel veya
isel etkinlikler sonucu g oluturabilmesi ya da davran deiiklii
gsterebilmesi iin planl, rgn ve yaygn eitim almas gerekir. Tm
bunlarn gerekleebilmesinde en nemli faktr, her lkenin kendi
ekonomik, toplumsal yaps erevesinde oluturduu eitim sistemi
ve uygulad eitim politikalardr.
Kapitalizm uluslararas alanda hayata geirmeye alt ve ulusal
sistemleri de iine alan, yeniden yaplandrma politikalarnn en nemli
hedeflerinden birisi dnyann pek ok lkesinde bugne kadar kamusal
niteliiyle n plana km olan eitim ve salk sistemleri olmutur.
Trkiye ve benzeri lkelerin zellikle eitim sisteminde yaanan ticariletirme ve zelletirme uygulamalarnn arkasnda yatan tarihsel
nedenlerin bilinmesi, sz konusu sorunlara doru yantlar verebilmemiz asndan zorunludur. Eitim hakknn bir insan hakk olarak kabul
edilmesiyle birlikte pek ok gelimi kapitalist lkede parasz, nitelikli
kamusal eitim hakknn n plana kmtr. Ancak 1970li yllarn ortalarndan itibaren etkisini hissettiren neoliberal politikalar, her alanda
olduu gibi, eitim alannda da serbest rekabetin geerli olduunu
savunmu ve ulusal ekonomilerin rekabeti bir nitelik kazanmasnn
ancak kamuya ait, onunla zdelemi hizmetlerin piyasa ilikileri
89
iine ekilmesi, dolaysyla ticariletirilmesiyle mmkn olabileceini

iddia etmilerdir. Bu neriler gelimi lkelerde byk tepkilere neden
olmu, bu nedenle eitim sisteminde yeniden yaplanma anlaylar
zel olarak Trkiye gibi, az gelimi veya gelimekte olan lkeler iin
gndeme getirilmitir.
Eitimde yeniden yaplanma kukusuz dier alanlardan bamsz
olarak ortaya kmamaktadr. 1980li yllarda az gelimi lkelerin
kapitalist sisteme uyumu ve onlarla btnlemesini amalayan ve
ulusal ekonomilerin uluslararas kapitalist sistemle btnletirilmesini hedefleyen yapsal uyum politikalar bir btn olarak kapitalist
sistemin yeniden yaplanmas amacyla hayata geirilmitir. Bu balamda bakarsak, eitimdeki zelletirme uygulamalar iinde eitim
sistemimiz yllardr srdrlen bilinli politikalar sonucu tam bir sorun
yuma haline gelmi olduunu grrz. yle ki, eitim sistemimiz,
okul ncesi eitimden niversite sistemine kadar tm alanlarda
temel ilevlerini bile yerine getiremez hale getirilmitir. Trkiyede
yllardr, lkenin, halkn ihtiyalar dorultusunda bir eitim politikas
oluturulamam, aksine btn iktidarlar ibana geldikten sonra
kendi amalar dorultusunda eitim politikalar belirleyerek eitim
sistemimizi yap-boz tahtasna dntrmlerdir.
Trkiye ekonomisi ve Trkiyede yaanan toplumsal gelimelere ve
zellikle merkezi bte erevesinde kamu kaynaklarnn dalmna
baktmzda 1980 sonras oluturulan merkezi btelerin giderek
piyasa mekanizmasyla btnlemeyi salayacak ekilde oluturulduunu ve kamusal kaynaklar sosyal hizmetlerin dndaki alanlara
kaydrlarak, pek ok alann piyasaya terk edildii grlmektedir. Bte
iinde son derece kstl olan sosyal harcamalar iinde nemli bir paya
sahip olan eitim harcamalar, sosyal harcamalarn her geen gn
azaltlmas, daha dorusu zel kesime ynelik kaynak olarak aktarlmas nedeniyle srekli olarak kstlanmtr. Bylece eitim sistemimiz
iinden kamayaca bir kriz iine itilmitir. zellikle 1990 sonrasnda
yaanan ekonomik krizlerin bu sreci tetikledii sylenebilir.
Trkiye, kamu hizmetlerinin zelletirilmesini ieren GATS Anlamasn 1995 ylnda onaylamtr. Uluslararas Para Fonu, yani IMF,
Dnya Bankas, Dnya Ticaret rgt gibi uluslararas emperyalist
kurulular, zellikle tam anlamyla piyasaya almam lkelerin kamu
hizmetlerinin rekabeti bir yapya kavumas amacyla uyum programlar hazrlam, bu programlarn hayata geirilmesi iin milyon
dolarlarla ifade edilen rakamlarda kredi vermilerdir.
Yllardr Kamu Reformu olarak adlandrlan kamu hizmeti ve kamu
rgtlenmesini tasfiye plan 1980den bu yana kararl ve bilinli bir
ekilde srdrlmektedir. 1980li yllarda paral ve dank biimde
yrtlen almalar uluslararas sermayenin gereksinimlerine uygun, sanayi igc yaratmak amacyla, ilki 1984 ve ikincisi 1988
ylnda Snai Eitim Projesi, 1985 ylnda Endstriyel Okullar Projesi
90
nc Oturum
ve 1987 ylnda Yaygn Meslek Eitim Projesi konularnda Dnya Bankas Kredileri erevesinde yrtlmtr. Eitim sistemine topluca
mdahale 1990l yllarda belirginlik kazanmtr. Dnya Bankasyla
1990 ylnda imzalanan 90 milyon dolarlk Milli Eitimi Gelitirme
Projesi kredisi, 1998 ve 2002 yllarnda imzalanan 300er milyon
dolarlk iki tane Temel Eitim Proje kredisiyle gerekletirilmitir. Bu
krediler 1995te imzalanan GATS Anlamas ve AB tarafndan katlm
ortakl belgesinde yer verilmi olan hizmetlerin serbestletirilmesi
hedefi dorultusunda eitim sistemini amalar ve yaps bakmndan
dntrmeyi amalamaktadr.
Eitimde kamu hizmeti, ncelikle eitimde katk pay uygulamasyla zel sermaye kesimlerinin dorudan okul iletmeciliine girmek
zere desteklenmesiyle eitim hizmetlerinin kantin, tama, temizlik
ileri, ders kitaplar salama gibi temel destek alanlarnda ticariletirilmesi ve taeronlatrlmasyla kapitalist piyasa sistemine almtr.
Trkiyedeki bu balamda eitimde zelletirme admlarn da yle
sralamak istiyorum.
Trkiyedeki en geni ve en yaygn kamu hizmeti alanlarndan birisi
olan eitim ikolu, kamuya ynelik her trl yapsal uygulamann
balatld temel alanlardan biri halindedir. Esnek almann etd
niteliinde olan norm kadro uygulamas ncelikle eitim i kolunda
balatlm ve sonrasnda kamunun dier alanlarnda da uygulanmaya
balanmtr. stihdam biimlerine ilikin olarak yaplan temel alma
1999dan bu yana geerli olan norm kadro uygulamasdr. Bu uygulamann temelinde kamuda temel grevler, adalet, savunma, iileri
gibi hizmetlerin dnda kalacak her alan esnek biimde gereksinim
olan yerde grevlendirebilme uygulamas yatmaktadr. retmenlerde
norm kadronun belirlenmesinde zellikle ders ykleri, branlar gibi
balklar belirleyici olmaktadr. Halen de norm kadro uygulamas eitli
deiikliklerle srdrlmektedir.
Eitimde zelletirme ve piyasalatrma uygulamalar Bakanlk,
brokrasi ve sermaye kesimlerinin ibirlii ve koordinasyonu altnda
gerekletirilmektedir. Eitimin finansmannda kamunun paynn daha
da drlmesi gerektii, verimlilik iin kaynaklarn zele aktarlmas
gerekli olduu vurgulanmakta ve piyasac, zelletirmeci eitim anlay, basn yayn organlarnda yer alan haberlerle merulatrlmaya
allmaktadr. zellikle AKP Hkmetleri dneminden ben balamak
istiyorum. 59. Hkmet, ilk uygulamas yoksul rencilerin kamu
kaynaklaryla zel okullarda okutulmas olmutur. Bundan amalanan
10 000 tane, onlarn deyimiyle sylyorum, yoksul ve baarl renci
devlet kesesinden zel okullarda okutulacakt. Ama Eitim-Senin
at bir dava sonrasnda bu uygulama baarl olamad. Daha sonra
karlan yasay da Cumhurbakan Meclise iade edince bu uygulamada
baar elde edemediler.
Bir dier nemli zelletirme hamlesi de ,2005 ylnda Milli Eitim
91
Bakanlnn yaynlad bir genelgeyle okul aile birliklerinin okullarda

ba ad altnda kayt paras toplamaya, okul kantinlerini, otoparklarn, spor salonlarn ilettirmeye yetkili klnmas olmutur. Bununla
ayn zamanda zelletirme, dorudan okullarn satlmas boyutuyla
deil de, piyasa koullarna gre iletilmesi ve okul aile birliklerinin,
zellikle merkezi yerlerdeki okullarda ok byk paralar alarak kayt
yaptrlmasna kadar varmtr. Bir ey daha olmutur, zellikle kantin,
otopark ve servis ileri noktasnda mafyann da alanna girmitir. Bu
hizmetler ve buralarda mafya atmalarna varan boyutlara ulamtr. Tabii okul aile birliklerinin bir ilevi daha var. Okul aile birlikleri, ayn zamanda ynetiim kavram erevesinde verilerin okulun
finansmanna katlmnn nn de amtr. Biz demokratik katlm
mekanizmalarn iletin derken onlar, daha ok iin finansmana katlm boyutuyla ilgilenmilerdir.
Bir btn olarak kamu hizmetlerinde alma biimlerinin, yani
retimin, hizmetin, rgtlenme biiminin deitirilmesi ngrlmektedir. Elbette bu yeni biimin ad, dier alanlarda olduu gibi
esnek almadr. Buna gre performansa gre alma ve ie gre
cretlendirme temel ilkedir. cretlendirmeye sadelik getirecei gerekesiyle performansa dayal cret politikas hedeflenmektedir. Kamuda cretlendirmede temel belirleyen hizmetin gerektirdii nitelikler
olmaktan karlmakta, tpk zel sektrde olduu gibi rekabet ve
performans esaslarna dayandrlmaktadr. Bu uygulamann temelinde
kamu emekileri arasnda rekabet yaratlarak personel maliyetlerinin
drlmesi ve gvencesizletirme vardr. Bu konuda hkmetin yasal olarak Kamu Personel Rejimini karmak gibi bir hedefi olduunu
biliyoruz. Bundan nceki hkmetlerin olduu gibi bu Hkmetin de
byle bir hedefi var.
Bir dier eitimdeki zelletirme uygulamas da 29 Ocak 2003
tarihinde ve 2003/5213 sayl Bakanlar Kurulu Kararyla Milli Eitim
Bakanlna bal rgn eitim kurumlarnda ksmi zamanl geici
personel altrmas uygulamasna geilmesi olmutur. Daha sonra
bunu bte kanununa koymulardr, daha sonra da 657 sayl devlet
memurlar kanununun 4. maddesinin C bendinden B bendine alarak
szlemeli, cretli, vekil ve/veya taeron almay yasallatrmlardr.
Bylece hem eitim emekilerinin i gvenceleri ellerinden alnmaya
allyor, hem de gerekten ayn ii yapanlarn, ayn sosyal haklardan,
ayn salk haklarndan ve ayn gelecek gvencesinden yararlanmalarnn nne geilmi oluyor. Bu uygulama eitimdeki zelletirme
uygulamasnn en temellerinden birini oluturuyor. Bundan sonraki
adm da bu cretli alan, szlemeli alan retmenlerin parasn
da renci velilerinden alnmas olacaktr. Bugn iin devlet karlyor
ama, bundan sonraki admn bu ekilde olacandan kimsenin phesi
olmamaldr.
Burada biraz Avrupa Birlii uyum srecine de girmek istiyorum.
92
nc Oturum
nk Trkiyedeki dier alanlarda olduu gibi, eitimdeki zelletirme ve piyasalatrma uygulamalar sadece Dnya Bankas, IMF ve
GATS szlemeleri erevesinde deil, Avrupa Birliine Uyum Yasalar
erevesinde de Trkiyede dayatlyor.
Avrupa Birliine uyum srecinde lkemizde eitim sisteminde
nemli deiiklikler arzulanmaktadr. Bu deiiklikler Trkiyenin
yelik srecinde yaynlanan AB ilerleme raporlarnda aka ifade
edilmektedir. Bunlar arasnda zel okullarn eitimdeki payn arttrmak en bata gelen talep arasndadr. Dier yandan eitimin kamusal
niteliine dnk bu piyasalatrma tehditlerinin yannda zelletirmeci,
piyasac ideoloji, eitim kurumlar ve mfredat araclyla sisteme
dahil edilmek istenmektedir. Bu noktada en byk pay Trkiyede
kresellemenin kod ad olarak yanstlan Avrupa Birliinindir. Zira
Avrupa Birlii 2000 ylnda benimsedii Lizbon stratejisi uyarnca kresel rekabette ne gemek iin eitim sistemlerini kresel piyasann gereksinimleri dorultusunda yaplandrmay ncelikli gndemine
alm ve o tarihten bu yana AB yesi lkelerde eitim sistemlerinde
hem yapsal, hem de ideolojik olarak kreselci dalga okullar etkisi
altna sokmutur. yelik srecindeki Trkiyeden de ayn deiimler
beklenmektedir. Piyasann gereksinimlerine kolaylkla uyum salayacak giriimci renci modeli yetitirilmesi, yine her an yenilenecek
teknolojik gelimelere uyum salayacak bir alma modeline uyumlu
yaam boyu renim stratejisi hep bu anlayn uzantsdr.
Elbette eitimde ok fazla zelletirme uygulamalar var ama ben biraz daha zetleyerek gideyim. Bir dier nemli uygulama da mfredat.
Aslnda mfredat getirenler ada bir mfredat anlayn getirdik
diyorlar. Ancak eitime dinci, gerici eleri daha fazla sokmak gibi
znel amalar da var. Aslnda bizim anladmz ada mfredatla
egemenlerin anlad ada mfredat arasnda byk fark var. Egemenlerin anlad ada mfredatta giriimci insan tipini yetitirmek,
yeni liberal dzenin istedii insan tipini yetitirmek hedefleniyor. Bizim
anladmz mfredatn da bilimsel olmas, demokratik olmas, laik
olmas ve uygulanmas asndan parasz olmasnn nemi vardr. Biz
ada mfredattan bunu kastediyoruz.
Eitimdeki bir dier zelletirme uygulamas da 2006 ylnda 625
sayl zel retim Kurumlar Yasasnda yaplan deiikliktir. Bugn
devlet okullarna devlet okulun sadece elektrik, su ve snma parasn
veriyor, baka hibir eye katlmyor. Ama 625 sayl Yasada yaplmak istenen deiiklikle devlet zel okullarn her trl harcamasn
vergiden muaf tutuyor. Hatta yasa tasarsnda rencinin giderinin
yarsnn devlet tarafndan karlanmas, kredi ektiinde veli bunun
faizinin yarsnn devlet tarafndan karlanmas, tabii en tehlikelisi,
hizmet satn almay getiriyor. Bakn bu hizmet satn alma, zellikle
salk sistemini kerten bir uygulama. Eitim sistemi de zel eitim
kurumlarndan hizmet satn alma anlayna geerse, eitim sistemin-
93
de bugn var olan haliyle bile kecektir.

YK ve yksekretim alannda deinmek gerekiyor. Aslnda yksekretimde mevcut iktidarla YK atyor gibi grnyor ama ortaklatklar en temel nokta, yksekretim alannn bir btn olarak
ticariletirilmesidir. Bu durumu, gerek ulusal, gerekse uluslararas
irketlerin AR-GE faaliyeti yapacaklar bir boyuta gelmesi olarak
zetleyebiliriz. Burada YK ile hkmetin yasa tasars ayndr. Tamamen niversitenin maliyetini renciye, veliye ykan ve irketlerin
projelerinden, o irketlerin amalarna uygun yapt projeden elde
ettikleri gelirle yksek renimin finansmann karlamay amalayan
yasalardr bunlar. YKn Strateji Raporu da buna uygun bir ekilde
hazrlanmtr.
Btn eitim kurumlar gibi niversitelerimiz de daha nce ifade
ettiim anlay erevesinde yeniden yaplandrlmaktadr. Bu yeniden
yaplandrmaya kar niversitelerin bilimsel bilgiyi reten, rettii
bilgiyi toplumla paylaan kurumlar olmas ve kamusal bir anlayla
yeniden tanmlanmas gerekir. niversitelerin sermayeden ve siyasal
iktidardan zerk kurumlar olmas bir dier olmas gereken zelliktir.
Piyasac eitim sistemi yaamn her alanna yaylmak isteniyor, her
alannda kabul ettirilmek isteniyor. Bunun iin ilk adm aslnda bizim
beyinlerimizi teslim almak oldu. O, Kenan Evrenin Kendi okulunu
kendin yap kampanyasyla balayan sre, bugn AKPnin eitime
yzde yz destek projesiyle devam ediyor. Her eyden nce bu lkede
topluma, eer iyi bir eitim almak istiyorsanz, buna katk yapmanz
gerekir. Aksi takdirde devletin eitime ayracak paylar snrldr denilerek bu anlay tm topluma kabul ettirilmeye alld. ncelikle
bu anlayn dna kmak gerekiyor. nk biz zaten eitime katklarmz vergilerimizle yapyoruz. Hem de nemli oranda yapyoruz.
2000 ylnda aslnda bir hedef konulmutur. 1998 ylnda sadece baz
temel tketim maddelerine eitime katk pay getirilmitir. Bugn o
halen devam ediyor. Btn bunlar zerinden biz eitime katky yapyoruz. Eitimin niteliklerini sayarken parasz, demokratik, bilimsel ve
laik olmas gerekir diyoruz. Gerekten ada eitim anlay budur.
Bir yandan eitimin ieriinin demokratik, laik, bilimsel ve parasz
olmas noktasnda bir abamz sryorken, bir yandan da eitimin
zelletirme uygulamalarna ynelik olarak bir kar duru gerekletirmek gerekiyor. Bunun iin aslnda yaplmak istenenin sorunun
ideolojik temelini koymak, uluslararas balantlarn ortaya koymak,
bunun iin bir aydnlatma ve tehir faaliyetini yrtmek ve eitim
bileenleriyle birlemek gerekir.
Okul aile birlikleri bunun iin nemli bir olanaktr. Her velimiz okul
aile birliinin doal yesidir. Eer okul aile birliinden doal bir itiraz
gerekleirse, ki sistem aslnda rgtlenebileceimiz bir an da
yaratm bize. Bugn iin okul aile birliklerine en i bitirici velileri
94
nc Oturum
ynetimlere seiyorlar veya en i bitirici retmenleri seiyorlar. Eer

biz okul aile birliklerini gerekten parasz eitimin dayana haline
getirebilirsek iimiz biraz kolaylar, yoksa Eitim-Senli retmenler,
bugn iin hepsi asndan da bu durum sz konusu deil. renci
velisiyle, okul idaresiyle para toplarm, toplamam boyutunda kar
karya geliyor. Bunun velilere genilemesi gerekiyor. zellikle liseli
ve niversiteli genliin parasz eitim mcadelesiyle birlemesi gerekiyor. Her eyden nce eitim ikolunda rgtl sendikalarn parasz
eitim talebi etrafnda, eitimde ticariletirme, piyasalatrma uygulamalarna kararl bir kar duruu gerekletirmesi gerekiyor.
Ben una da inanyorum, sadece eitimdeki zelletirme uygulamalarn bal bana durdurmamz ok da mmkn grnmyor. Bugn
Eitim-Sen ve dier kesimlerin verdii mcadeleyle bunu yavalatm
durumdayz. Ancak u ak bir gerek ki, PEKTMin zelletirilmesini
durdurabilirsek, Haber-deki esnek alma uygulamalarn durdurabilirsek veya dier kurumlarn zelletirilmelerini durdurabilirsek,
bu kesimlerle bir mcadele birliktelii yakalayabilirsek eitimdeki
piyasalatrma ve zelletirme uygulamalarn da durdurabilir, geriletebiliriz. Parasz, bilimsel, demokratik eitim mcadelemizi o zaman
gerekletirebiliriz.
Teekkr ederim.
OTURUM BAKANI- smail Beye biz de teekkr ediyoruz.
Tabii aslnda sylenecek ok ey var ama sremiz dolunca byle
bazen mdahale etmek durumunda kalyoruz. imdi Dr. Ercan Yavuz,
Salk ve Sosyal Gvenlik Alanlarnda Yaanan zelletirme Uygulamalaryla ilgili sunumunu yapacak.
Buyurun Ercan Bey.
Dr. ERCAN YAVUZ (Trk Tabipleri Birlii)- Merhaba arkadalar.
Ben bu sunumumda baz tespitlerde bulunarak salk ve sosyal
gvenlik alannda zelletirmenin hangi argmanlarla yapldn okuduumuz metinlerin zmlemesini nereden yapacamz konusunda
bilgi vermek istedim.
1970 ylnda tm dnya ekonomisinin yaratt maddi deerin %
0.5iyle 1i kadar tbbi teknoloji ve ila endstri sanayisinin hanesine
yazlm. 1970li yllardan 1980, 2000li yllara geldiimizde tbbi teknoloji, hastane iletmecilii ve ila sanayinin dnya ekonomisindeki
yeri askeri sanayi teknolojisini, sava teknolojisini kaplad payla
edeer hale gelmi. Dolaysyla dnyadaki askersel sanayinin igal
ettii dnya ekonomisindeki yeri kadar salk sektrnn de bir yer
kapladn ve hatta salk sektrnn dnyadaki toplam mali sektrn
95
askeri sanayi sektrn geecei gelecek 10 ylda ngrlyor.

Buradan uraya gelmek istiyorum, 2006da Trkiyedeki toplam
salk harcamalarmz, AKP Hkmetiyle beraber 6 yllk srete neredeyse e katland. 7.5 milyar dolarla aldlar, 21.5-22 milyar dolarla
kapattlar. Bu u demek oluyor: Salk Bakanlnn btesi geen yl
itibaryla Milli Eitim Bakanlnn btesini gemi durumda ve bu
kadar para bu alanda harcand. Ama bu harcanrken lkemizin salk
ktlar kat dzeyinde iyilemedi. Dolaysyla salkta harcanan
para eitimde harcanan paray bu yl itibaryla gemi durumda. Bu
nemli. Eitime verdiimiz nem asndan nemli.
Bu yllar iinde yle gelimeler oldu: 2005 ylnda, 19 ubatta,
burada Petrol-ten arkadalarm var, SSKnn Salk Bakanlna
devri ok nemliydi. Akas 2003 ylnda AKP Hkmetinin Salkta
Dnm Projesinde ok aktan yazdklar bir paragraf vard. Burada diyordu ki Salk Bakanl, Artk Salk Bakanl salk hizmeti
retmeyecek, denetim yapacak, planlama yapacak. Dolaysyla ne
demi oldu, Salk Bakanlnn btn salk hizmeti veren niteleri,
birinci basamakta salk ocaklar, ikinci basamakta devlet hastaneleri ve nc basamakta da eitim hastaneleri, bir ekilde Salk
Bakanlnn, yani kamunun elinden kacak.
Burada SSKnn nemi vard. Hem geri deme kurumu olarak, hem
de salk sektrnde piyasa deneyimiyle bir aktr olarak SSK hastaneleri, ki 200e yakn hastanesi vardr, ok nemli bir grevi vard. Eer
SSK hastanelerini bir ekilde iilerin ve SSKnn elinde tutabilseydik
bu dnm ok ciddiyim gereklemeyecekti.
Bugn Mecliste Aile ve Sosyal Komisyondan alt komisyona geen
hafta itibaryla bir yasa geri gnderildi. Bu yasa hastane birlikleri, deiik hkmetler dneminde ok deiik isimler ald. Esasnda bundan
nceki versiyonu, hastane iletmeciliiydi ama biraz toplumsal tepki
ekebilir inancyla Hastane Birlikleri Yasa Tasars haline getirildi. Bu
Hastane Birlikleri Yasa Tasarsnda hastanelerin bir mtevelli heyeti
tarafndan ynetilecei, alm, satm, kiralama, hizmet alm gibi btn
ilerinin bu mtevelli heyeti tarafndan yaplaca ve alanlarnn da
szlemeli olaca bu yasa tasarsnda var. Dolaysyla SSK hastanelerinin devrinin byle kritik bir nemi var.
Buradan bir iki tespit daha yapmam gerekecek. Peki 2003 ylnda
AKP, yani Tayyip Erdoanla balayan Refah Yol ya da Refah Partisi
iindeki bu grubun nasl oldu da ayrlp bu hkmet olabilme, byk
parti olabilme, % 47ye kadar oy alabilmesini dndm zaman
aslnda ABD bata olmak zere Avrupa Birliinin ve ABDnin daha ok
yeil proje, Ilml slam Projesiyle bunu yakalam olmas ve dnyadaki
bu liberalleme srecini yakalam olmas bu ekibin, bu AKPnin nn
at. Ilml slamla beraber hem slamn o sert ynn emperyalistler yumuatm oluyorlar ama ayn zamanda da iktidarda olan bu
96
nc Oturum
projenin sahipleri de kendi sermaye gruplarn bir ekilde beslemi

oluyorlard. Bundan nceki anlatlanlar da ayn eydi ama salkta bu
ok zel olarak grlyor. AKPye yakn salk sermaye kurulular
bu zelletirme projelerinde, hastane birlikleri olsun, hizmet alm
olsun, mthi ekilde yararlanyorlar. Baz sermaye gruplar var ki,
acayip ekilde hastane yapm ve tbbi teknolojiye yatrm yaptlar ve
bunun meyvesini alyorlar. Dolaysyla sadece salk alanndan bile
baktmz zaman, AKP liberallemeyi, piyasa ekonomisini yakalam
bir parti ve bununla dnya konjonktryle, dnya projeleriyle, Ilml
slam Projeleriyle yakalam ve karlkl bir kar birliine varm bir
Parti olarak aslnda bana bir ekilde szm ona ada bir Parti olarak geliyor, nk a yakalam ve kendi karlarn da bir ekilde
realize etmi durumda.
Demek ki, salkta arkadalar, ok nemli bir sac ayak vardr. Bir,
salk finansmann nasl karlayacaz? Bu sosyal gvenlie giriyor.
Salk sunumunu nasl yapacaz? Organizasyonu nasl yapacaz?
Salk sunumu sisteminde bir yere kadar yol aldlar. Ama ben 1978
Ankara Tabip Odas dergilerini topluyorum u anda. Orada bir sayda
yle diyordu: Genel Salk Sigortasna kar bu piyasalamaya kar
mcadelemizi ykseltelim. 1978den bu yana Genel Salk Sigortasna
ve saln piyasalatrlmasna kar bir hekim rgt olarak cidden
ok ciddi bir mcadele rnei veriyoruz.
Salk sunumu byle. Demek ki AKPnin 2003 ylndaki Salkta
Dnm Projesini bir adm daha ilerletmi durumda. Aslnda bir de
finansman konusu var. Bu finansman konusunda da, Genel Salk
Sigortasyla belli bir yere kadar geldiler. Aslnda Genel Salk Sigortas kere imdiye kadar Meclise geldi gemi yllarla beraber ama
Meclisten yasalaarak karma imkan AKP Hkmeti buldu. Bildiiniz gibi bir ksm maddeleri ok nemli ama kk ama nemli bir
maddesi Anayasa Mahkemesi iptal etti, imdi yeniden bir kanun mu
yapalm yoksa Maysta m karalm, hemen mi karalm gibisinden
tartmalar yryor. Maysa ertelemeleri sz konusu, yerel seimleri
de Mart ayna ekmek iin alyorlar. undan dolay Genel Salk
Sigortas nemli onlar iin, aslnda 22 milyar dolar salkta harcama
yaplarak bu Hkmetin bu kadar oy almasnn nedeni olarak da gsteriyorlar, nk cidden 8-9 milyon yeil kartn ok byk olanaklarla,
eskiden farkl olarak istedii hastanede ayakta ve yatrlarak tedavisi
salanm oldu. Bunlarn hepsi belki halka bir bor olarak dnd 22
milyar dolarn ama geni, yoksul kesimlerin bir ekilde salk problemlerine dnk projeler de retildi. Yeil kartta byle, SSKnn merkezi
eczanelerinin darya alm byle ve hibir lkede tp disiplinine
uymayan sevk zinciri olmakszn, birinci, ikinci, nc basamaklar
kullanabilme imkan hemen seimden nce verilmiti. Bunlar da poplist yaklam olarak AKPnin bu dnem seimi kazanmasnda etkin
olduunu dnyorum.
97
Genel Salk Sigortas, esasnda bir sigortaclk sistemi. Sosyal Gvenlikten ok farkl. Sosyal Gvenlikte iiler bir emek gc olarak
oraya prim koyarlar. verenler patronlar olmas hasebiyle oraya bir
prim verirler ve devlet de bu iki kart gcn mutabakat olarak da
prim koyar. Sosyal Gvenliin finansman mekanizmas byle geliir.
Dolaysyla, ii, emek ve patron arasndaki mcadelede devlet de
kendi roln stlenerek sosyal gvenlikte bir prim koyarak l bir
prim sistemi vardr. Ama Genel Salk Sigortasndan hem devlet, hem
de iverenin, patronun prim ykn azaltarak tamamen iiye ve
bireyselletiren bir sigorta sistemi vardr. Tam bir sigorta sistemidir.
Bu sigorta sistemine paray yatran, yani primini yatran bundan sonra
salk hizmeti alabilecek demektir. lkemize de baktmz zaman bu
ok uygun bir model deildir, nk kayt d ekonomi bir yandan
ve mesela yle rnek verebilirim, lkemizde Ba-Kurlularn % 18i
ancak tam olarak borsuzdur, yani primlerini dzenli yatran BaKur hak sahiplerinin % 18i primini yatrabilir. Dolaysyla gelecekte
eer kanunlarsa bu Ba-Kurlularn % 18inin salk hizmeti alaca
anlamna gelir. Tarm sigortallar yksektir, 8 milyon kadardr, burada
da borcu olmayann says % 8 civarndadr. Dolaysyla yle primli
sigortaclk sistemi Genel Salk Sigortasnda olduu gibi bize uygun
bir model deildir.
Sonuta ben AKP Hkmetinin salk politikalaryla salktaki bu
finansman bir ekilde poplist kullanmlaryla oy potansiyelini arttrdn, salkta bir mddet sonra cennetin biteceini, hem salk
alanlar olarak hem de buradan hizmet alan geni yurttalar olarak
artk cehennemle karlaacamz, belki de AKP Hkmetine seim
kaybettirecek bu projelerin yaknda hayata geeceini dnyorum.
Bu Avrupada da byle akas arkadalar. Mesela Fransada bir
dergide yaynland: Sosyal gvenlik kurumlar Fransada 90 yan
geenlerde sosyal tenazi nerdi. 70 yana kadar altrdklar iileri, emekileri 90 yanda artk salk harcamalar ve sosyal gvenlik
harcamalar dayanlmaz derecede ykselmesi nedeniyle sosyal tenazi
nermi bulunuyor.
Sempozyuma gelirken bir de ne yapmal ksm vard. Aslnda yle:
Sosyal devletin Avrupada ve Trkiyede bir ekilde snmlendiini
ve snmlenirken yerine neoliberal politikalarn piyasa ekonomisinin
hakim klnmaya alld bir kapitalist sistemle kar karyayz.
Kapitalizm sosyal devlet duran brakyor ve yeni bir duraa doru,
mecraya doru kendini salmlanyor, bu durakta da yerleecek gibi
gzkyor. Dolaysyla buradan sosyal devlet politikalarnn, yani tarihi
de geriye dndremeyeceimize gre sosyal devleti savunmal myz,
kuramsal ve modelsel aamada sosyal devleti savunmal myz yoksa
yerine daha emekilerin hakim klnd baka model araylarn m
koymalyz sorusuyla kar karyayz akas.
98
nc Oturum
Ben mesela saln bir hak olduu sistemin ve saln bir kr

olduu iki sistemin bir arada olamayacan dnyorum. Hak
edilmi ey aslnda bir deerler manzumesidir, deerlerle llr.
Kr ise piyasann belirledii bir kavramdr. Bu iki kavramn bir yerde
rtemeyeceini dnyorum. Nasl ki Mslmanlarn faizsiz kr
pay veriyoruz mantyla ilerlettii gibi aslnda sosyal devlet ya da
sosyal piyasa gibi kavramlarn kapitalizmin ilerlemesi ve yaam iin
bizi illzyona gtrdn, o illzyondan kurtulmamz gerektiini,
piyasac devletin ya da piyasa ekonomisinin dinin imann kr olduunu
bilmeliyiz. Dolaysyla sosyal piyasa diyerek buralarda ok oyalanmamalyz diye dnyorum. Direkt olarak belki de bir Marksist analizle
bugnlerde hak kavramnn, yani saln bir hak olduunu, eitimin
bir hak olduunu, insanca yaamann bir hak olduunu, bir sistem
iinde yaayacaksak bunun tekrardan bir adnn olmas gerektiini
dnyorum. Akas son sz olarak da bu sosyalizmin bir ekilde
ykldktan sonra Marksizmin sosyal politikalarn, sosyal demokrat partilerin bir kazanda artk durulduunu dnyorum. Bu durulmadan
bir politika, bir ideoloji kt, yeni sosyalist insan tipinin belirlenmesi
konusunda bence sosyalist Petrovi bu konuda baya ilerledi, nk
eylemlikleri, seminerleri ve bu konudaki abalar hem Trk- iinde
hem de ii snf hareketi iinde gze arpyor Petrol-in.
Buradan dnyay artk eski sloganlarmzla gtremeyeceimiz
de ak ama yeni tip modelin, yeni tip bir rgtleme modelinin de
gelieceini dnyorum. Her gn bu konuda yol alyoruz. Bu sempozyumun da bu yol almza bir etken, bir ivme kazandracan
dnyorum.
Teekkr ederim.
OTURUM BAKANI- Ercan Beye biz de teekkr ediyoruz.
imdi sunumunu yapmak zere Sayn Serkan Opaka sz veriyorum.
SERKAN OPAK (KGEM)- Merhaba, byk bir ihtimalle salonda
neredeyse hi kimse beni tanmyor. KGEM araclyla buradaym.
smim Serkan Opak. Bu anlatacam konuyla ok balantl olduumu
aklamak iin syleyeceim. Daha nceden Emlak Bankasnda Tefti
Kurulunda greve baladm. Emlak Bankasnn kapatlmasnn ardndan Ziraat Bankas u anda Milli Piyango daresinde grev yapyorum.
2004 ylnda KGEMde zelletirme serisi baladnda alma ekibi
kurulduunda Bankaclk konusunda almak iin davet almtm.
Bankaclk, kamu bankalarnn zelletirilmesi konusu, tm basnn
nnde olan ve baarszl belki de en tescilli konu aslnda. Bugn
btn sokaktaki insanlarn bildii, Smerbank ve Etibank rneinden
dolay herkesin bildii bir gerek.
99
Bu almay yaparken bu gerein yannda bir de bilinmeyen kk

nanslar grdk. Mesela hi dikkat edilmeyen, Trkiyedeki kamu
bankaclnn dnyada dier devlet ya da kamu sermayeli bankaclndan farklar olduunu grdk. Mesela hep okullarmzda retilir ya
Avrupa sistemi, Alman sistemine benzer bizim kamu bankaclmz.
Aslnda ok da benzer taraf yokmu. Kendi kendine 1930lu yllarda
ngrlen, sermaye yokluundan dolay o zamanki ynetimin bir kefi
aslnda. lk nce banka kuruluyor, sonra o sektr. Dnyadaki rneklerinde ise bir sektr gelitirmek zere banka kuruluyor. Smerbank ve
Etibankn, ki asl bugn zerinde duracamz zelletirilen ve daha
sonradan ok byk zararlarla kamu tarafndan el konulan bankalarn
ilk kurulu hikayeleri byle aslnda.
Kreselleme sreciyle birlikte bankaclk sektrn ilgilendiren bir
gelime oldu. Likidite fazlas ve sermayenin hareket etme istemi dodu. lk nce sermaye nndeki engeller kaldrlsn, 1970den 1985li
yllara kadar talep edilen ey buydu. Ardndansa, bu hareketlilii
salayan aralarn bamszl, bunu yle anlayabiliriz: lk Kemal
Dervi geldiinde ilk karlan kanunlardan birisi Merkez Bankasnn
bamszl idi. Avrupa Merkez Bankas birliklerine balanmt. Merkez Bankas ve bankaclk sisteminin tarafszl, daha sonradan da
uluslararas oyuncularn eline gemesi bu adan ok nemliydi. Trkiyede de ilk nce Merkez Bankasnn bamszln yaadk aslnda,
ilk bu tartmalar yaadk.
Bir baka yanlg daha var. Trkiyeyi dnya rneklerine benzetecek
olursak, aslnda Trkiyedeki banka zelletirmeleri daha balamad.
Smerbankla Etibank rnei var denilecektir ama asl banka zelletirmeleri nmzdeki dnemde olacak. Dnya rnekleri de bunu ok
destekliyor. Bankaclk sektr, nedense, en son zelletirmeye tabi
tutulan sektrlerden birisi. Arjantin, Brezilya, Meksika, Gney Kore
rnei, Gney Kore ki en son ok byk bir krizden sonra bankaclk
sektrn elden karm. Hkmetler her ne kadar neoliberal olsa
da bu konuda diren gstermiler. Trkiyenin de nmzdeki dnemde gerek anlamda bankaclk zelletirmeleriyle karlaacan
dnyorum.
Trkiyedeki banka zelletirmelerine ksaca deinmek istiyorum.
Smerbank ve Etibank, birisi 1932, birisi 1935 ylnda kurulan ve
devletilik sylemiyle birlikte kefedilen bir modelin ilk rnekleri. Grev verildikleri sektr kurmak, gelitirmek, ki bunlarn gelitirdiini
yle grebiliriz, bu iki bankann kurulduu sektrlerde hl Trkiye
ok ilerde. Tekstil sektrnde ok ileri dzeyde, enerji sektrnde,
madencilik sektrnde ok ileri dzeyde. Bu bankalar kurulduktan
sonra ilk nce bu sektrleri kurmular, daha sonra 1950li yllardan
sonra getirilen bir yeni grev olmu. Ayn zamanda bu sektrlerde
faaliyet gsteren zel sektr firmalarn desteklemek. 80li yllardan
sonra 13 tane kamu bankas vard, ki bugn 3 tane. 80li yllardan
100
nc Oturum
sonra sektrel grevli bankalarn yok edilmesi balad. Bu srece

zelletirme diyemeyiz tam olarak. lk nce birletirmelerle balyor.
Mesela Denizbank, Anadolu Bankas, aslnda Smerbank ve Etibank,
ki grevleri alnyor, mevduat toplama ve kredi verme grevleri alnyor. Aslnda kapatlyor. zelletirme ise, Nasl olsa kapatacaz,
bunlar satalm mantyla kyor. 1993 ylnda Smerbankla balyor
zelletirme sreci. 1995te Smerbank satlyor. lk ihalesi baarsz, ikinci ihalede satlyor. Etibank 97de sat ilemine balanyor,
98de satlyor. ok nl isimlere satlyor. Birisi Garipolu, o zamanki
Cumhurbakanmzn aile fotorafnda yer alan bir gruba, ikincisi ise
basn sektrndeki en byk gruplardan biri olan Din Bilgin ve yine
aileden birisi olan Cavit alarn ortaklna satld.
O dnem iin Trkiyede yaklak 40a yakn akademik alma yaplyor. Bankaclk sektrndeki zelletirmeler hakknda. Btn almalar zelletirmeleri destekliyor, nk baarl bulunuyor. Bankaclk
sektrnn dier sektrlerden fark gzetilmeden yaplyor, nk bu
iki bankada ube says artm, personeli artm, kr artm gzkyor. Bu sre 1999 ylna kadar sryor. 1999 ylnda bankalarn
TMSFye alnmasyla gerek bilanolar ortaya kyor. Ayn dnemde
6.4 trilyon kr ettii sylenen Smerbankn aslnda 490 milyon dolar zarar ettii, benzer ekilde Etibankn 555 milyon dolar zararnn
olduu ortaya kyor. Banka bilanolaryla yaplan tm deerlendirmelerin bouna olduu ortaya kyor. Bu noktada tm analizlerde
kullanlan bilano analizinin artk geerlilii kalmad ortaya kyor,
nk bankaclk sektrnde bilanolarla oynanyor.
Bu noktada bizim gelitirdiimiz, ne amalanyordu? diye sorduk.
Tm zelletirmelerde ne amaland sabahtan beriki oturumlarda
ilendi aslnda. Bankaclkta ne amalanyordu? zel sylemleri vard
bankacln. Mesela ekonomik ve mali amalar blmnde yer alan
bankaclk sektrnde rekabetin yaratlmas vard. Bankaclk sektrnde verimlilik etkinliinin salanmas vard. Gelir elde etmek vard.
Siyasal amalar vard. Kamu bankalar iyi ilemiyor, siyasal mdahaleler var, bunun nne geeceiz. stikrar salayacaz, ki bu konuda
evet, salanmtr. Misyon sona ermitir, bunu geri getireceiz.
Drdncs ise uluslararas kurulularn bir etkisi vard. ada
ynetim mant, artk kamu bankacl sektr yok, bu sektrn
yok edilmesi. Yapsal baz amalar vard zelletirme srelerinin.
zerkletirme mmkn deildi. stihdam politikalarn deitirmemiz
lazm, nk personelden verim alamyoruz, kaliteli personel altramyoruz.
ncs ise kamu bankalar dinamik deildi, ada ynetilmiyordu syleminden yola karak, ki teknolojik destek getirmek amacyla
bu bankalar yenilememiz lazm, bu yenileme kamudayken yaplamaz,
zel sektr yapabilir mantyla.
101
Bu amalarn hepsini tek tek deerlendirirsek, birer cmle, bankaclk sektrnde rekabet yaratlacak denildi, bu cmlenin altnda
aslnda tane varsaym vard. Birincisi oligopolistik bir yap var
bankaclk sektrnde, bunu kracaz, bu kamu yzndendir diye
sylendi. Aslnda verilere bakldnda tam tersiydi. Mesela Trkiyede
zelletirme olduktan sonra, ki daha nce daha azd, be bankann
elde ettii pay % 62. Hele bir de son kalan tane kamu bankasn
kardmzda be tane holding grubunun 1999daki pay % 80.
Bu rekabetin yaratlmas sylemindeki ikinci ana varsaymlardan
birisi, kamu bankalar kamunun tm kaynaklarn alyorlar, kredileri
kamuya ynlendiriyorlar ya da kamunun istedii kiilere ynlendiriyorlar. zel sektr dlyorlar. Dlama etkisi dediimiz, bankaclktaki
bir sylemle kyorlard. Bunun nne geeceiz. zel bankalar ve
yabanc bankalarn bilanolar incelendiinde bu sylemin de geersiz
olduu ortaya kt, nk likit varlklara yatrm en fazla bunlardayd,
yani devlet katlarna yatrm yabanc bankalarla zel bankalardayd.
Kamu bankalarnda olan daha dkt.
Rekabetle ilgili nc sylem, iflasla cezalandrlamamalar. Hatta
bu konuda hl sylenir, kamu bankalar haksz rekabet yaratlyor,
nk kamunun olduu iin gven unsuru var, insanlar batmayacan dnyorlar, paralarn kamu bankalarna yatryorlar. Aslnda
bu sylem de 1995 ylnda rtld. Tm bankalarn mevduatlarnn
tmne garanti verildi. TMSFye alma dneminde 1999-2001 krizinde
bu ispatland.
kinci ana zelletirme syleminin amalar olarak sylenen, bankaclkta verimliliin ve etkinliin arttrlmas, ki sabahtan beri kamuyla
zel sektrn verimlilik etiinin karlatrmalarnn akland bildiriler sunuldu. Bunun ok geerli olduunu dnmyorum. Sadece
u sonucu sylemek yeterli belki de: 1999 krizinden sonra yaklak
20 milyar dolara yakn bir bankaclk sektrne kaynak aktarm yaad bu lke. Sadece bu rakam bile zel sektrn kamudan daha iyi
ynetildiine ynelik sav rtmeye yeter, diye dnyorum.
nc ana balmzsa, gelir elde edeceiz diyorlard, bankaclk
sektr gl, buradaki byk kurulular satlrsa gelir elde ederiz.
Toplam iki bankadan 2000 ylnda hesaplanan zarar 902 milyon dolard. nk bankalardan birisi 1995 ylnda 101 milyon dolara, bir
tanesi de 155 milyon dolara satlmt. Smerbankn toplam zar 359
milyon dolar, Etibankn 543 milyon dolar olarak hesapland. Yani 902
milyon dolar zarar ettik.
Buraya kadarki deneyimimiz ok kt, ama nmzde tane daha
banka var. Vakfbank, Halk Bankas ve Ziraat Bankas zelletirilecek
byk bir ihtimalle nmzdeki tarihlerde. Bunun tartmasn yaayacaz. Bu baarszln unutulmas bekleniyor ve hak zelletirmeleri
dnemi bitti. nmzdeki be sene iinde ilk nce Halk Bankasnn,
102
nc Oturum
ki Vakfbankta almalar balad. Sonra Ziraat Bankasnn zelletirileceini dnyorum. Bu noktada zelletirmenin nne geilebilecei tahmininde deilim ben dier konumaclar gibi. Kar k
noktalarnn ne olmas gerektiini anlatmak istiyorum.
zelletirmeyle birlikte dnya rneklerinde yabanclamann ayn
anda gittiini bugnlerde Trkiyede de bu tartmann baladn
dnyorum. Trkiyede bu tartma balamak iin aslnda ok uygun zaman. Bilanolara baktmzda hl % 15i yabanclarn elinde
bankaclk sektrnn tmnn. nmzdeki dnemde bunun %
60a kmas bekleniyor, nk rtl olarak bir % 20lik ksmn yabanclarn elinde olduu tahmin ediliyor. Mesela Akbankn yllardr
stratejik ortak olarak yabanc bankalarla birlikte olduu, altn hissesinin yabanc bankalarda olduu sylenir. Ardndan Bankasnn
gideceini dnyoruz. Kamu bankalaryla birlikte dnyadaki 5-10
sene arkadan takip ettiimiz Arjantin, Gney Korenin bir benzerinin
de Trkiyede yaanacan ngryoruz.
Bu yabanclama konusunda getirilen birka tane model var. Birincisi gelimi lkelerde yaanan model: Belli bir snrlama konuluyor.
Mesela Fransada % 20 civarnda. Bir bankann % 20den fazlasna
yabanc sahip olamyor. kinci modelse Macaristan rneinde grlen bir model: Bankalara alnacak stratejik ortaklar lke ve sahiplik
baznda ayryorlar. Bankaclk piyasasndaki % 7-8den fazla bir lkeden gelen bir bankann sahip olmasna engel olmular, ikincisi ayn
oranda, ayn irket tarafndan alnmasn engellemiler. Bu modelin
uygulanabileceini, yoksa 1999 krizini hepimiz hatrlarz, bankaclk
sektrnde olanlar daha iyi bilirler, be bankann hareketi balatmtr
1999 krizini. Dier belki bir St Kurumu, bir kat endstrisi bir lkenin
krize girmesini hemen salayamaz ama bankaclk sektrnde sadece
iki bankann kolektif hareket etmesinin krize sokacan dnyorum. Bunun iin tekrar bir deerlendirme gerektiini dnyorum.
Teekkr ederim.
BRAHM DOANGL (Petrol-)- Merhaba, Sendikamz Petrol-
adna hepinize sayglar sunuyorum. Bata TMMOB olmak zere emei
geen herkesi de kutluyorum.
Bizim Aratrma Servisimizin hazrlad bu balkla ilgili rapor var,
onu sunum halinde ben sizlere aktarmak istiyordum ama onlar biz not
olarak Sempozyum kitapnda yer almak zere arkadalara verelim,
ben daha ziyade sonular zerinden biraz konumak istiyorum.
Neler dediler?
Biliyorsunuz yola karken ne dediklerini -zaten buradaki herkes
zelletirmeyle ilgili en az bizim kadar bilgi sahibi.
Sonular neler oldu? Bu da iki oturumda da ortaya kondu.
Sektr olarak (Petrol-in rgtl olduu iyerleri olarak) bakarsak:
103
Sadece bir cmle syleyebilirim: ok ciddi kayplar var lkenin. lkenin kayplar var derken, yle bir yaklama da biz hi itibar etmedik,
Vatan elden gitti zerinden hibir tavrmz olmad. Dorusu ben
ahsen de onun ok doru bir yaklam olduunu dnmyorum,
ama lkenin zerinde yaayan insanlarn birtakm kayplar olmusa,
bunu vatan elden gitmi olmakla edeer tutanlara da bir itirazm
yok, her trl ifade edilebilir.
Sektrmzde ok ciddi bir retim kayb bir kere sz konusu. ilerin bana neler geldi, belki lkeyi ok fazla ilgilendirmeyebilir.
Birilerine gre retimdeki verimlilik art olarak bile sunulabilir.
Mesela Trkiye, byk lde gbre sektrnde retimden tamamen
ekildi, ithalat yapyor u anda. Da bamllk bu anlamda artt.
Tekel konumundayd pek ok bizim sektrmzdeki irket, rnein
TPRA ve doal olarak da aslnda tekel olmak zorundayd. imdi
bir zel tekelin elinde.
Onun dnda rgtszleme,lkenin demokrasisi asndan da zelletirmenin sonular var, en sonunda zaten bunu sylyoruz. O adan
da bir sr olumsuzluklar sz konusu. Bunlar biz beraber yaadk.
Peki, biz ne yaptk -en azndan Petrol- olarak ne yaptk?- ksaca zetleyeyim. Aa yukar 20 yldr, hatta biraz da geti, 1987nin
ortalarndan itibaren gndemimizde bizim zelletirme. O gn bugndr Petrol- Sendikas bir ekliyle mcadele ediyor zelletirmeye
kar. lk 230 sayl Kararnameyle PETKM ve Smerbank anonim
irket haline getirildi, satlmak iin. Smerbankn maalesef, zlerek
sylyorum yerinde yerler esiyor ama PETKMi hl satamadlar.
Dolaysyla biz ne yaptk? nmze koyarken baarl myz, deil
miyiz tartmasn da belki koymak gerekiyor. Bu anlamda ben Petrol-in mcadele etme konusunda baarl olduunu dnyorum.
Kendi Sendikam, o Sendikann bir mensubu olduum iin deil, ama
gerekten baarnn kriterleri herkese gre farkl olabilir ama biz bu
anlamda eksiklerimizle birlikte baarl olduumuzu dnyorum,
ki o yzden burada pek ok sendikann bana zelletirme belas
gelmesine karn buraya biz arlmsak, biz varsak, bu da aslnda
bunun bir gstergesi.
Ne yaptk da, trnak iinde o baarysa eer, baarl olduk. Bir
kere asla, yle pek ok sendikann yapt gibi, yazk, gnah deil
mi iilere, buray satarsanz iiler sokaa atlacak zerinden bir
yaklammz hi olmad. Onu biz kendi problemimiz olarak grdk
ve kamuoyuna hep unu syledik: rnein, TPRA satlrsa Trkiye
zarar grr bu iten, dedik. rnein, PETKMi satarsanz PETKM
iisine belki bir ey olmaz, nk biz orada rgtlyz, burada retimin, istihdamn, yatrmn da aslnda gvencesi biziz. Biz bir ekilde
kendi ekmeimizin mcadelesini sendikal olarak alma hayatmzn srdrlmesi konusundaki mcadelemizi bir ekliyle veririz. Bize
yardm ederse dier demokratik kitle rgtleri, karde sendikalar,
104
nc Oturum
partiler, lkesini ve demokrasiyi seven insanlarla beraber mcadele ederiz, tpk bizim onlara destek vermeye altmz gibi; ama
eer PETKMi satarsanz Trkiyenin aa yukar 30a yakn sanayi
sektrne girdi salayan bir irketin ipini ekmi olursunuz. Bundan
da bata kk-orta byklkteki iletmeler olmak zere pek ok
sanayici zarar grr.
Bu yaklam biimimiz bizim, bundan nceki Oturumda arkadalarn hangisiydi hatrlamyorum, balasn, syledii eyleri bizim pek
yaamamamza yol at, o da u: iiler bir yerlerde birtakm tepkiler
gsterirken, zellikle son 10-15 yldr, sebebi ne olursa olsun, hep
yle algland (nk bunlar sendikal iilerdi ve sendikalarn byk
bir blm kamudayd, kamu iileriydi, kamu iileri de soyutlanmt
toplumdan. Her anlamda, hem kendilerinin de tabii bunda kabahati
var) o iiler barrken, yoldan geen vatandalar hep yle dediler:
Ya, mutlaka kendi bireysel ya da grupsal karlar iin bir eyler istiyorlardr, tepki gsteriyorlardr, adam sen de, bo ver. deyip, dnp
gittiler. te biz, demin sylemeye altm sylemle, yaklamla
zelletirmeye kar ktmz iin bir para karlk buldu. Pek ok
sanayi evrelerinden de bize o ynde ibirlii, katk sunma arlar,
yaklamlar geldi.
Onun dnda kamuoyunda etkili olabilmeyi bilimsel tekniklerle
yapmaya altk, bu iin uzmanlaryla altk. Elbette bizim yaklamlarmzd onlar ama artk bu iletiim anda eski metotlarla, hani
bizim gece bazen afilemeye ya da duvara yaz yazmaya ktmz
yntemler bakalatrlmalyd, gelitirilmeliydi ve o anlamda Bir
zelletirme Harekat Irak diyerek savala, igalle zelletirmeyi
birletirerek sloganlatrdk. Bu ok tuttu mesela. Pek ok ilgin ey
de yaadk. Bir ykm harekat; ne varsa satlk afii asmtk ve
bunun zerine en az tane anekdot anlatabilirim ama en ilginci
uydu: Telefonlar yad bize. Mesela bir ksm Kamyonu gnderdim
abi, mallar hazr m? diyordu. Bir ykm irketinin sahibi bizi aryordu.
Byle irketler var, biliyorsunuz, geliyorlar, ykyorlar, sonra iindeki
ie yarayan mallar ucuza alyorlar. Aslnda bu trajikomik bir ey ama
unu gsteriyor, yani o afi ilgi ekmi!
Onun dnda biz hukuki mcadeleyi nemsedik ve bu iin ok iyi
uzmanlaryla altk ve idari yarg alannda Trkiyede, (Mmtaz Hocann KGEMle birlikte balatt bir mcadelesiydi bu) ama ok gelimi hukukularmz da yoktu. Petrol-in at davalar, biliyorsunuz,
kamuoyunda ok ciddi yanklar uyandrd. Mesela yzde 65.66sn
1.3 Milyar dolara satacaklard ne olduu belirsiz, Tatnef adl tabela
irketine, biz hukuki mcadeleyle bunu engelledik; arkasndan yzde
51i 4 milyar dolara gitti ve bize kzan gazeteler bile yi ki Petrol-
var dediler. Neden? Daha ok para kazandrdnz Hazineye. Oysa
biz daha ok para kazandrmak iin yapmyorduk bu mcadeleyi. Ama
sonuta hukuki mcadele de bu anlamda ok nemliydi.
105
Btn bunlarn tesinde, btn bunlar yaparken Petrol- olarak biz

bir eyi de yapmay ihmal etmedik ve asl bence oras nemlidir, nk
bir sendikann asl mcadele alan alt fabrikadr, rgtl gcdr.
Bata PETKM iisi olmak zere, ta Petlasndan balayarak Petrol
Ofisindeki arkadalarmz pek ok mcadele ortaya koydular. Btn
bunlar toplumda tabii ki belli yansmalar yaratt aslnda. rnein bu
abalar biz dier birka sendikayla ortaklatrmaya altk, maalesef
yalnz kaldk. imdi burada yoklar kendileri, o yzden de arkalarndan
konumak istemem ama, ERDEMR iin beraber mcadele ettik, Trk
Metal Sendikasyla, ama ERDEMRi OYAK alnca dava bile amadlar
ve Makine Mhendisleri Odas sanyorum Erelideki davay at. Sendika dava bile amad. Dolaysyla burada Petrol- Sendikas yerli mi,
yabanc m, hangi yntemle, kaa, hi buna bakmadan zelletirmenin
btn halka zarar dokunacak bir saldr olduunu dnerek kar
kt ve aslnda belli bir ey de yaratt.
Biz bir anket yaptrdk ok tarafsz, bamsz bir kurulua. TPRA
zelletirme srecindeydi bu. Btn bu kampanya faaliyetlerinden
sonra yzde 70e yakn, 73 yanlmyorsam, TPRAn zelletirmesine hayr dedi. Burada eksik ne? Ne yaptk, ne yaplmal? Hemen
iki cmlede onu syleyeyim: Burada bir faaliyet gsteriyorsunuz,
yanl olduunu sylyorsunuz. Buraya kadar anlalabiliyor. Peki, ne
yaplmal? Yerine ne koymak lazm? Petrol- Sendikasnn bir para
yapmaya alt buydu. Biz mesela zelletirmelere kar karken
her seferinde, hemen unu da ilave ettik: KTlerin bugnk haliyle de
gerekten halkn mal olmadn, o amala da kurulmadn, kurulmak
zorunda kaldn, bugn her eye karn satlmamas gerektiini ama
bu haliyle de verimli olamayacan, halkn yararna olamayacan,
mutlaka bir rehabilitasyona, bir iyiletirmeye, reforme edilmeye ihtiyac olduunu syledik ve bunun iin bilim insanlarndan, uzmanlarmzdan vakf oluturduk, onu retmeye altk ve btn bunlarn
sonunda aslnda bir karlk buldu, demin de sylediim gibi.
Peki, eksik ne? O da u: Biz bir Sendikayz, yani Trk-e bal, hem
ye says bakmndan, hem ekonomik gc bakmndan orta karar bir
Sendikayz. 25 000 yemiz var bizim, ama yle bir noktaya geldik ki,
lkedeki neredeyse pek ok baka problemin de zmnn biz ve
bizim gibi sendikalardan beklenmesi sonucunu dourdu. Aziz Bey de
sanyorum yarn bu konularla ilgili konuacak ve Aziz Bey de aslnda
bir para siyaseti saylr. Siyasi nokta burada, o alan ok eksikti ve
eer biz kaybettiysek, yenildiysek o nedenle kaybettik. yle bir ey
olamaz: 22 Temmuz seimleri hangi ortamda, hangi zeminde ald,
gelindi bugne biliyorsunuz. Son derece yanl bir eydi. Biz ahsen
Sendika olarak unu yaratmaya altk: Bu seim ankayadaki oturacak vatandan karsnn bann rtsnn zerinden tartlmamas
gerektiini, 4.5-5 yllk hkumet uygulamalarnn, yani neoliberal politikalarn sorgulanmas gerektiini ve bu politikalara kar kimin, hangi
alternatifi ortaya sunduunun tartlmas gerektiini syledik. Seim
106
nc Oturum
bu demektir, ad stnde seiyorsunuz: bunu mu, unu mu? Oysa

bir bakyoruz, 80li yllarn ortalarndan itibaren, o rahmetli Calpin
sattrrm, sattrmam tartmasndan sonra birden bire, az nce lter
Erturuldu galiba, sundu, zelletirme 4046dan balayarak geriye
doru hangi Meclis dnemlerinde, hangi siyasi partinin iktidarda olduu dnemlerde kanunlatn koydu. Aslan sosyal demokratlarmzn
bu konuda gnah, vebali bence ok diye dnyorum.
yle bir ey olamaz: Bir parti sa partidir ve doas gerei de sermaye snfnn temsilcisidir, ben zelletirmeden, liberal ekonomiden
yanaym der. Bunu allar, pullar, halkn yararna bir eymi gibi sunabilir. Ama kendisine sol partiyim diyen bir parti, ben zelletirmeyi
daha iyi yaparm diyemez. Derseniz solcu olmazsnz. Bizim de bugn
tam da byle bir ey yapmamz lazm. Bu zelletirme politikalarna
kar kmak istiyorsak -ki PETKM u anda YK kararn bekliyor ve
sanayideki son kale o, ondan baka sanayi retiminde zelletirilecek
yer kalmad ama- daha zelletirilecek ok ey var. Bizim halkmzn
uyanmasna sebep olacak daha ok musibet de kapda. Biz eskiden
baryorduk, Halkn maldr, satlmamaldr diye. imdi de hadi
oradan, neresi halkn mal. Ben halksam buras benim iyerim, peki
beni niye kapdan ieri sokmuyorsunuz siz? Benim olum, kzm orada i bulamyor, dolaysyla bu benim malm deil dedi. Peki dedik,
haklsn, dorudur, bir yabanclama var.
imdi suyu zelletirecekler, yani Metin Yein ok gzel belirtti, hayatn her alann zelletiriyorlar. Peki, o zaman ne yapacak halk? yle
de bir ey yok ama Ellemeyin, gittike gitsin, dibe vursun, nasl olsa
bir gn bu halk uyanr. Vallahi uyanmaz, ben size syleyeyim. nk
burada dip diye bir ey yok. yle bir ey olacan zannediyoruz biz
solcular: Halkmzn gz alacak, diye dnyoruz. Niye alsn ki
durduk yere? Karsna problem ktnda, o problemin neden sonu ilikisini kurabilecek kadar gelikin bir halkmz olsa zaten bunca
eyi yaatmaz ki o halk. rgtlenir, mcadele eder falan. Bana bir
musibet geldiinde, hele zaten toplumsal kltrmz buna son derece uygun, ne diyor? Allahtandr diyor. Allaha snmay daha da
arttryor. Siz umut verirseniz, rgtlerseniz, baka bir hayat, baka
bir ekonomi, baka bir toplumsal iliki, baka bir dnya mmkn
derseniz ve bunu inandracak eylerle de koyarsanz insanlarn nne,
i kolaydr o zaman.
leden nceki Oturumda Haber- Bakanmz konutu, Telekom
grevini anlatt, grev gzcs arkadalarmz da oturuyordu. Bu kadar
belann yarar da yok mu ksmna dair bir eyle kapataym ben konumam. Hayatlarnda ilk defa eylem yapyor arkadalarmz. Neden
yapyorlar? nk artk bir patronla kar karyalar ve bu kadar bela,
musibet, biz iilere snf kimliklerimizi de, ancak mcadeleyle haklar
elde edebileceimizi de hatrlatt ve eskisinden ok daha sendikalarna, rgtlerine ballklar artt. te buradan yola karak imdi biz
107
de nmze, eer bu ii savuturmak, engellemek, daha gzel bir

dnya yaratmak istiyorsak eylem art. zzettin Hocam, aya r
ve Trkel Miniban Oturumunda benim biraz siyaseten kafam kart
ama, doru anlalrsa sorun yok, diye dnyorum. Orada yle bir
ey kt ortaya: Kapitalist sistem ierisinde yayoruz; zamannda
devletin egemen snflar lehine yapmak istedii eydi KT kurmak,
imdi de ayn amala zelletirmek gerekiyor. Her ey onlarn ihtiyalar dorultusunda yaplyorsa, siz ne demeye kar kyorsunuz
ki. Bu sistemle biraz da eliiyor filan gibi. Hayr, ben yle dnmyorum. Korkut Hocamn syledii ey ok doru: Tahammlleri yok
bunlarn. Her ey ayn olsa bile oradaki alma ilikileri daha insani,
daha demokratikletirilebilir, rgt var vesaire falan, bir patron yok.
Bu bile tahammllerini snrlyor. Kamu kelimesini, toplumsalcl,
her eyi yok etmek istiyorlar.
O nedenle biz sendika olarak hep unu syledik: Bizi u ikileme
hi kimse getiremez. zel mi, devlet mi? Biz unu syledik: Kamu,
yani halk, toplum. Devletin olabilir mlkiyeti ama devlet kimin, diye
sorduunuz zaman, temel soru ortaya kar. Biz dolaysyla kamu
kurulularnn kalanlarnn hl savunulmaya devam edilmesini, saldrlara her anlamda, her alanda hep beraber kar klmaya devam
edilmesini, ama en iyi savunmann da saldr olduunu dnerek
zelletirmeye kar top yekun kamulatrmay istiyoruz. Her ey
retenlerin olmaldr diyorduk biz. Bunlar ok eski eyler, 30 yl
ncesinde kald ama, hl mmkn diye dnyorum. Kapitalizmin
krizi varm, baka trl aamazm, aamasn kardeim, derdimiz
de bu deil mi zaten. Krizinde gebersin gitsin.
Teekkr ederim.
OTURUM BAKANI- Biz teekkr ediyoruz Serkan Beye.
imdi de zelletirmeyi topluma sunarken neler dediler ve sonular
ne oldu? sorusuna cevap aramak zere Sayn brahim Doangle
sz veriyorum.
Buyurun.
BRAHM DOANGL (Petrol-)- Merhaba, Sendikamz Petrol-
adna hepinize sayglar sunuyorum. Bata TMMOB olmak zere emei
geen herkesi de kutluyorum.
Bizim Aratrma Servisimizin hazrlad bu balkla ilgili rapor var,
onu sunum halinde ben sizlere aktarmak istiyordum ama onlar biz not
olarak Sempozyum kitapnda yer almak zere arkadalara verelim,
ben daha ziyade sonular zerinden biraz konumak istiyorum.
Neler dediler?
108
nc Oturum
Biliyorsunuz yola karken ne dediklerini -zaten buradaki herkes

zelletirmeyle ilgili en az bizim kadar bilgi sahibi.
Sonular neler oldu? Bu da iki oturumda da ortaya kondu.
Sektr olarak (Petrol-in rgtl olduu iyerleri olarak) bakarsak:
Sadece bir cmle syleyebilirim: ok ciddi kayplar var lkenin. lkenin kayplar var derken, yle bir yaklama da biz hi itibar etmedik,
Vatan elden gitti zerinden hibir tavrmz olmad. Dorusu ben
ahsen de onun ok doru bir yaklam olduunu dnmyorum,
ama lkenin zerinde yaayan insanlarn birtakm kayplar olmusa,
bunu vatan elden gitmi olmakla edeer tutanlara da bir itirazm
yok, her trl ifade edilebilir.
Sektrmzde ok ciddi bir retim kayb bir kere sz konusu. ilerin bana neler geldi, belki lkeyi ok fazla ilgilendirmeyebilir.
Birilerine gre retimdeki verimlilik art olarak bile sunulabilir.
Mesela Trkiye, byk lde gbre sektrnde retimden tamamen
ekildi, ithalat yapyor u anda. Da bamllk bu anlamda artt.
Tekel konumundayd pek ok bizim sektrmzdeki irket, rnein
TPRA ve doal olarak da aslnda tekel olmak zorundayd. imdi
bir zel tekelin elinde.
Onun dnda rgtszleme,lkenin demokrasisi asndan da zelletirmenin sonular var, en sonunda zaten bunu sylyoruz. O adan
da bir sr olumsuzluklar sz konusu. Bunlar biz beraber yaadk.
Peki, biz ne yaptk -en azndan Petrol- olarak ne yaptk?- ksaca zetleyeyim. Aa yukar 20 yldr, hatta biraz da geti, 1987nin
ortalarndan itibaren gndemimizde bizim zelletirme. O gn bugndr Petrol- Sendikas bir ekliyle mcadele ediyor zelletirmeye
kar. lk 230 sayl Kararnameyle PETKM ve Smerbank anonim
irket haline getirildi, satlmak iin. Smerbankn maalesef, zlerek
sylyorum yerinde yerler esiyor ama PETKMi hl satamadlar.
Dolaysyla biz ne yaptk? nmze koyarken baarl myz, deil
miyiz tartmasn da belki koymak gerekiyor. Bu anlamda ben Petrol-in mcadele etme konusunda baarl olduunu dnyorum.
Kendi Sendikam, o Sendikann bir mensubu olduum iin deil, ama
gerekten baarnn kriterleri herkese gre farkl olabilir ama biz bu
anlamda eksiklerimizle birlikte baarl olduumuzu dnyorum,
ki o yzden burada pek ok sendikann bana zelletirme belas
gelmesine karn buraya biz arlmsak, biz varsak, bu da aslnda
bunun bir gstergesi.
Ne yaptk da, trnak iinde o baarysa eer, baarl olduk. Bir
kere asla, yle pek ok sendikann yapt gibi, yazk, gnah deil
mi iilere, buray satarsanz iiler sokaa atlacak zerinden bir
yaklammz hi olmad. Onu biz kendi problemimiz olarak grdk
ve kamuoyuna hep unu syledik: rnein, TPRA satlrsa Trkiye
zarar grr bu iten, dedik. rnein, PETKMi satarsanz PETKM
109
iisine belki bir ey olmaz, nk biz orada rgtlyz, burada retimin, istihdamn, yatrmn da aslnda gvencesi biziz. Biz bir ekilde
kendi ekmeimizin mcadelesini sendikal olarak alma hayatmzn srdrlmesi konusundaki mcadelemizi bir ekliyle veririz. Bize
yardm ederse dier demokratik kitle rgtleri, karde sendikalar,
partiler, lkesini ve demokrasiyi seven insanlarla beraber mcadele ederiz, tpk bizim onlara destek vermeye altmz gibi; ama
eer PETKMi satarsanz Trkiyenin aa yukar 30a yakn sanayi
sektrne girdi salayan bir irketin ipini ekmi olursunuz. Bundan
da bata kk-orta byklkteki iletmeler olmak zere pek ok
sanayici zarar grr.
Bu yaklam biimimiz bizim, bundan nceki Oturumda arkadalarn hangisiydi hatrlamyorum, balasn, syledii eyleri bizim pek
yaamamamza yol at, o da u: iiler bir yerlerde birtakm tepkiler
gsterirken, zellikle son 10-15 yldr, sebebi ne olursa olsun, hep
yle algland (nk bunlar sendikal iilerdi ve sendikalarn byk
bir blm kamudayd, kamu iileriydi, kamu iileri de soyutlanmt
toplumdan. Her anlamda, hem kendilerinin de tabii bunda kabahati
var) o iiler barrken, yoldan geen vatandalar hep yle dediler:
Ya, mutlaka kendi bireysel ya da grupsal karlar iin bir eyler istiyorlardr, tepki gsteriyorlardr, adam sen de, bo ver. deyip, dnp
gittiler. te biz, demin sylemeye altm sylemle, yaklamla
zelletirmeye kar ktmz iin bir para karlk buldu. Pek ok
sanayi evrelerinden de bize o ynde ibirlii, katk sunma arlar,
yaklamlar geldi.
Onun dnda kamuoyunda etkili olabilmeyi bilimsel tekniklerle
yapmaya altk, bu iin uzmanlaryla altk. Elbette bizim yaklamlarmzd onlar ama artk bu iletiim anda eski metotlarla, hani
bizim gece bazen afilemeye ya da duvara yaz yazmaya ktmz
yntemler bakalatrlmalyd, gelitirilmeliydi ve o anlamda Bir
zelletirme Harekat Irak diyerek savala, igalle zelletirmeyi
birletirerek sloganlatrdk. Bu ok tuttu mesela. Pek ok ilgin ey
de yaadk. Bir ykm harekat; ne varsa satlk afii asmtk ve
bunun zerine en az tane anekdot anlatabilirim ama en ilginci
uydu: Telefonlar yad bize. Mesela bir ksm Kamyonu gnderdim
abi, mallar hazr m? diyordu. Bir ykm irketinin sahibi bizi aryordu.
Byle irketler var, biliyorsunuz, geliyorlar, ykyorlar, sonra iindeki
ie yarayan mallar ucuza alyorlar. Aslnda bu trajikomik bir ey ama
unu gsteriyor, yani o afi ilgi ekmi!
Onun dnda biz hukuki mcadeleyi nemsedik ve bu iin ok iyi
uzmanlaryla altk ve idari yarg alannda Trkiyede, (Mmtaz Hocann KGEMle birlikte balatt bir mcadelesiydi bu) ama ok gelimi hukukularmz da yoktu. Petrol-in at davalar, biliyorsunuz,
kamuoyunda ok ciddi yanklar uyandrd. Mesela yzde 65.66sn
1.3 Milyar dolara satacaklard ne olduu belirsiz, Tatnef adl tabela
110
nc Oturum
irketine, biz hukuki mcadeleyle bunu engelledik; arkasndan yzde

51i 4 milyar dolara gitti ve bize kzan gazeteler bile yi ki Petrol-
var dediler. Neden? Daha ok para kazandrdnz Hazineye. Oysa
biz daha ok para kazandrmak iin yapmyorduk bu mcadeleyi. Ama
sonuta hukuki mcadele de bu anlamda ok nemliydi.
Btn bunlarn tesinde, btn bunlar yaparken Petrol- olarak biz
bir eyi de yapmay ihmal etmedik ve asl bence oras nemlidir, nk
bir sendikann asl mcadele alan alt fabrikadr, rgtl gcdr.
Bata PETKM iisi olmak zere, ta Petlasndan balayarak Petrol
Ofisindeki arkadalarmz pek ok mcadele ortaya koydular. Btn
bunlar toplumda tabii ki belli yansmalar yaratt aslnda. rnein bu
abalar biz dier birka sendikayla ortaklatrmaya altk, maalesef
yalnz kaldk. imdi burada yoklar kendileri, o yzden de arkalarndan
konumak istemem ama, ERDEMR iin beraber mcadele ettik, Trk
Metal Sendikasyla, ama ERDEMRi OYAK alnca dava bile amadlar
ve Makine Mhendisleri Odas sanyorum Erelideki davay at. Sendika dava bile amad. Dolaysyla burada Petrol- Sendikas yerli mi,
yabanc m, hangi yntemle, kaa, hi buna bakmadan zelletirmenin
btn halka zarar dokunacak bir saldr olduunu dnerek kar
kt ve aslnda belli bir ey de yaratt.
Biz bir anket yaptrdk ok tarafsz, bamsz bir kurulua. TPRA
zelletirme srecindeydi bu. Btn bu kampanya faaliyetlerinden
sonra yzde 70e yakn, 73 yanlmyorsam, TPRAn zelletirmesine hayr dedi. Burada eksik ne? Ne yaptk, ne yaplmal? Hemen
iki cmlede onu syleyeyim: Burada bir faaliyet gsteriyorsunuz,
yanl olduunu sylyorsunuz. Buraya kadar anlalabiliyor. Peki, ne
yaplmal? Yerine ne koymak lazm? Petrol- Sendikasnn bir para
yapmaya alt buydu. Biz mesela zelletirmelere kar karken
her seferinde, hemen unu da ilave ettik: KTlerin bugnk haliyle de
gerekten halkn mal olmadn, o amala da kurulmadn, kurulmak
zorunda kaldn, bugn her eye karn satlmamas gerektiini ama
bu haliyle de verimli olamayacan, halkn yararna olamayacan,
mutlaka bir rehabilitasyona, bir iyiletirmeye, reforme edilmeye ihtiyac olduunu syledik ve bunun iin bilim insanlarndan, uzmanlarmzdan vakf oluturduk, onu retmeye altk ve btn bunlarn
sonunda aslnda bir karlk buldu, demin de sylediim gibi.
Peki, eksik ne? O da u: Biz bir Sendikayz, yani Trk-e bal, hem
ye says bakmndan, hem ekonomik gc bakmndan orta karar bir
Sendikayz. 25 000 yemiz var bizim, ama yle bir noktaya geldik ki,
lkedeki neredeyse pek ok baka problemin de zmnn biz ve
bizim gibi sendikalardan beklenmesi sonucunu dourdu. Aziz Bey de
sanyorum yarn bu konularla ilgili konuacak ve Aziz Bey de aslnda
bir para siyaseti saylr. Siyasi nokta burada, o alan ok eksikti ve
eer biz kaybettiysek, yenildiysek o nedenle kaybettik. yle bir ey
olamaz: 22 Temmuz seimleri hangi ortamda, hangi zeminde ald,
111
gelindi bugne biliyorsunuz. Son derece yanl bir eydi. Biz ahsen
Sendika olarak unu yaratmaya altk: Bu seim ankayadaki oturacak vatandan karsnn bann rtsnn zerinden tartlmamas
gerektiini, 4.5-5 yllk hkumet uygulamalarnn, yani neoliberal politikalarn sorgulanmas gerektiini ve bu politikalara kar kimin, hangi
alternatifi ortaya sunduunun tartlmas gerektiini syledik. Seim
bu demektir, ad stnde seiyorsunuz: bunu mu, unu mu? Oysa
bir bakyoruz, 80li yllarn ortalarndan itibaren, o rahmetli Calpin
sattrrm, sattrmam tartmasndan sonra birden bire, az nce lter
Erturuldu galiba, sundu, zelletirme 4046dan balayarak geriye
doru hangi Meclis dnemlerinde, hangi siyasi partinin iktidarda olduu dnemlerde kanunlatn koydu. Aslan sosyal demokratlarmzn
bu konuda gnah, vebali bence ok diye dnyorum.
yle bir ey olamaz: Bir parti sa partidir ve doas gerei de sermaye snfnn temsilcisidir, ben zelletirmeden, liberal ekonomiden
yanaym der. Bunu allar, pullar, halkn yararna bir eymi gibi sunabilir. Ama kendisine sol partiyim diyen bir parti, ben zelletirmeyi
daha iyi yaparm diyemez. Derseniz solcu olmazsnz. Bizim de bugn
tam da byle bir ey yapmamz lazm. Bu zelletirme politikalarna
kar kmak istiyorsak -ki PETKM u anda YK kararn bekliyor ve
sanayideki son kale o, ondan baka sanayi retiminde zelletirilecek
yer kalmad ama- daha zelletirilecek ok ey var. Bizim halkmzn
uyanmasna sebep olacak daha ok musibet de kapda. Biz eskiden
baryorduk, Halkn maldr, satlmamaldr diye. imdi de hadi
oradan, neresi halkn mal. Ben halksam buras benim iyerim, peki
beni niye kapdan ieri sokmuyorsunuz siz? Benim olum, kzm orada i bulamyor, dolaysyla bu benim malm deil dedi. Peki dedik,
haklsn, dorudur, bir yabanclama var.
imdi suyu zelletirecekler, yani Metin Yein ok gzel belirtti, hayatn her alann zelletiriyorlar. Peki, o zaman ne yapacak halk? yle
de bir ey yok ama Ellemeyin, gittike gitsin, dibe vursun, nasl olsa
bir gn bu halk uyanr. Vallahi uyanmaz, ben size syleyeyim. nk
burada dip diye bir ey yok. yle bir ey olacan zannediyoruz biz
solcular: Halkmzn gz alacak, diye dnyoruz. Niye alsn ki
durduk yere? Karsna problem ktnda, o problemin neden sonu ilikisini kurabilecek kadar gelikin bir halkmz olsa zaten bunca
eyi yaatmaz ki o halk. rgtlenir, mcadele eder falan. Bana bir
musibet geldiinde, hele zaten toplumsal kltrmz buna son derece uygun, ne diyor? Allahtandr diyor. Allaha snmay daha da
arttryor. Siz umut verirseniz, rgtlerseniz, baka bir hayat, baka
bir ekonomi, baka bir toplumsal iliki, baka bir dnya mmkn
derseniz ve bunu inandracak eylerle de koyarsanz insanlarn nne,
i kolaydr o zaman.
leden nceki Oturumda Haber- Bakanmz konutu, Telekom
grevini anlatt, grev gzcs arkadalarmz da oturuyordu. Bu kadar
112
nc Oturum
belann yarar da yok mu ksmna dair bir eyle kapataym ben konumam. Hayatlarnda ilk defa eylem yapyor arkadalarmz. Neden
yapyorlar? nk artk bir patronla kar karyalar ve bu kadar bela,
musibet, biz iilere snf kimliklerimizi de, ancak mcadeleyle haklar
elde edebileceimizi de hatrlatt ve eskisinden ok daha sendikalarna, rgtlerine ballklar artt. te buradan yola karak imdi biz
de nmze, eer bu ii savuturmak, engellemek, daha gzel bir
dnya yaratmak istiyorsak eylem art. zzettin Hocam, aya r
ve Trkel Miniban Oturumunda benim biraz siyaseten kafam kart
ama, doru anlalrsa sorun yok, diye dnyorum. Orada yle bir
ey kt ortaya: Kapitalist sistem ierisinde yayoruz; zamannda
devletin egemen snflar lehine yapmak istedii eydi KT kurmak,
imdi de ayn amala zelletirmek gerekiyor. Her ey onlarn ihtiyalar dorultusunda yaplyorsa, siz ne demeye kar kyorsunuz
ki. Bu sistemle biraz da eliiyor filan gibi. Hayr, ben yle dnmyorum. Korkut Hocamn syledii ey ok doru: Tahammlleri yok
bunlarn. Her ey ayn olsa bile oradaki alma ilikileri daha insani,
daha demokratikletirilebilir, rgt var vesaire falan, bir patron yok.
Bu bile tahammllerini snrlyor. Kamu kelimesini, toplumsalcl,
her eyi yok etmek istiyorlar.
O nedenle biz sendika olarak hep unu syledik: Bizi u ikileme
hi kimse getiremez. zel mi, devlet mi? Biz unu syledik: Kamu,
yani halk, toplum. Devletin olabilir mlkiyeti ama devlet kimin, diye
sorduunuz zaman, temel soru ortaya kar. Biz dolaysyla kamu
kurulularnn kalanlarnn hl savunulmaya devam edilmesini, saldrlara her anlamda, her alanda hep beraber kar klmaya devam
edilmesini, ama en iyi savunmann da saldr olduunu dnerek
zelletirmeye kar top yekun kamulatrmay istiyoruz. Her ey
retenlerin olmaldr diyorduk biz. Bunlar ok eski eyler, 30 yl
ncesinde kald ama, hl mmkn diye dnyorum. Kapitalizmin
krizi varm, baka trl aamazm, aamasn kardeim, derdimiz
de bu deil mi zaten. Krizinde gebersin gitsin.
Teekkr ederim.
OTURUM BAKANI- brahim Beye teekkr ediyoruz. Mikrofonu
verince mdahale etme ansm da kalmad ama gzel konutu, azna salk.
Son konumacmz Serhat Saliholu. Yerel Ynetimler ve Altyap
Hizmetlerinde Yaanan zelletirme Uygulamalaryla ilgili bilgi verecekler.
SERHAT SALHOLU (YAYED)- Sayn Bakan, deerli izleyici
arkadalarm; Yerel Ynetim Aratrma Yardm ve Eitim Dernei
(YAYED) adna hepinizi sevgiyle selamlyorum. Belki brahim Beyin
kald yerden, kald deil, daha dorusu bitirmitiniz ama oradan
113
devam edebiliriz. zelletirme uygulamalarnda ve zelletirme pratiimizde hakikaten siyaset ok nemli. Biz btn konumalarmza
1980 darbesi ile balatlan ekonomi politikalar ile giriyoruz. Bugn
2007 tarihindeyiz, 27 sene gemi, neredeyse 30 yla yakn bir sre
gemi ve biz halen onlar tartyoruz ve bu politikalara deinmek
zorunda hissediyoruz.
Tabii btn dnya da tartyor ama geldiimiz nokta pek i ac
deil. zelletirmenin, neoliberal politikalarn toplum yaamna etkisi
bakmndan, bu etkileri bertaraf etmek, bunlar ortadan kaldrmak,
seenekler retmek, bunlar uygulamak bakmndan ok baarl
bir noktada deiliz. Bir siyaset alan, bir siyasal iktidar problemiyle
kar karyayz aslnda. Eer siyaseti, iktisadi kaynaklarn, toplumsal kaynaklarn kim adna kim tarafndan ynetilecei sreci olarak
tanmlyorsak u soruyu yantlamalyz: Toplumsal kaynaklara, lke
kaynaklarna, iktisadi kaynaklara kim sahip olacak ve bunlar kimin
yararna kullanlacak? Byle bakarsak, ortada ciddi bir problemimiz var
demektir. Buradaki arkadalarmzn hepsi herhalde sosyal demokrat,
solcu, hepimiz birbirimizi tanyoruz, biliyoruz. Bu mesele bizim ba
gndem meselemiz olarak duruyor.
Benim konumam Yerel Ynetimler ve Altyap Hizmetlerinde zelletirme Uygulamalar. Yerel ynetimler u bakmdan ok nemli:
Yerel ynetimler deyince bizim aklmza hemen demokrasi geliyor.
Yerel ynetimleri biz demokrasinin beii gibi alglyoruz, gryoruz.
Toplum daha dorusu byle alglyor ve yerel ynetimlere ok fazla
kaynak ayrlmas, onlara ok fazla yetki verilmesi ynndeki gelimeler, uygulamalar sanki demokrasi geliiyormu gibi bir hava yaratyor.
Bu aslnda bizi yneten yerel ynetimlerin pratiklerine baktmz
zaman tam bir yanlsama. Bizim istediimiz, ki Anayasada tanmlanan biimiyle idare, merkezi ve yerel ynetimleri kapsamak zere,
bir btndr ve bu btn iinde yerel ynetimler, belediyeler, il zel
idareleri ve kylerden oluur. darenin btnl erevesinde yerel
ynetimler yerinden ynetim kurululardr. Belediye bakanlarn,
belediyenin ynetim organlarn halk seer ama kamudur buralar esas
itibaryla. Ama uygulamalara baktmzda halk olarak bizler gidiyoruz, oyumuzu veriyoruz, birilerini seiyoruz ve onlar da ynetiyorlar.
Son 15 yln pratiine bakarsak aslnda btn yerel ynetimlerde,
belli bal metropollerde, byk il belediyelerinde vs, neoliberal bir
kadronun, yereli ynettiklerini gryoruz ve bunlara egemen olan
dnce neoliberal politikalar ve zelletirme uygulamalar.
Bunlar hepimiz biliyoruz. Ben biraz bor meselesi zerinde durmak
istiyorum. Bugn geldiimiz nokta itibaryla, yerel ynetimler ve altyap hizmetlerinin zelletirilmesi meselesinde, kritik kavramlardan
bir tanesi borlanma. Bor meselesini de birka gncel uygulamayla
size aktarmak istiyorum. Birtakm projelerden bahsetmek istiyorum.
Bir tanesi Dnya Bankasnn ller Bankas Projesi; 2005-2010 yllar
114
nc Oturum
arasnda srecek bir Proje. Proje dokmannda belediye bor piyasasnn gelimemi olmas altyap yatrmlarndaki eksikliin nedeni olarak
gsteriliyor. Bunu dikkatinize sunuyorum. kincisi Dnya Bankasnn
yine stanbul Bykehir Belediyesi Altyap Projesi; 2007-2011 yllar
arasnda srecek. Biliyorsunuz Dnya Bankasnn temel mekanizmalarndan bir tanesi lke yardm stratejileridir ve lke yardm stratejileri
ekseninde lkelere projeler alr, krediler verilir. O stratejilerde de,
Dnya Bankas temel ilkelerini belirtir, ortaya koyar. Bu kapsamda
stanbul Bykehir Belediyesi Altyap Projesinde bahsettiimiz Dnya Bankas Stratejisinin ynetiim ve cazip i iklimi yaratmak ilkeleri
temel ilkeler olarak belirlenmi. Proje dokmannda da mali zerkliin
ykseltilmesi talebi var; yani yerel ynetimlerin mali olarak tam zerk
olmadklar ve buradan hareketle mali zerkliklerinin arttrlmas gereine vurgu yaplm. Bir de UNDPnin MEDA finansmanyla yrtt
2005 ylnda balatlan Yerel Ynetim Reformu Destek Projesi var; Bu
Projede yrtc kurulu UNDP, finansr rgt ise MEDA; biliyorsunuz
MEDA projeleri Avrupa Birlii Komisyonu tarafndan ynetilir.
Bu proje bugn geldiimiz aamay aslnda ana hatlaryla zetliyor; yani yerel ynetim hizmetleri ve altyap hizmetlerindeki zelletirme uygulamalarn zetleyiyor. u bakmdan: Bugn geldiimiz
noktada btn bu projelerin ve Dnya Bankasnn talebi udur: Yerel
ynetimlerin, ki onlar yerel ynetim olarak da tanmlamyorlar, btn
bu projelerde kullanlan kavram ulus alt idarelerdir, mali zerklie
kavuturulmas. Bir talep bu. lk bata sylediim, demokrasiyi gelitirmek bu kresel kurulularn dokmanlarnda da vardr; hesap
verebilir ynetim, demokratik ynetim, ynetiim kavram sklkla
kullanlan kavramlar olarak karmza kyor ama bunlarn gelip dayand yer sonuta yerel ynetimlerin mali zerklie kavuturulmas
talebidir.
Bir de u kavram ok nemli: Belediye bor piyasasn gelitirmek,
belediye kredi piyasasn gelitirmek. Bu noktada idari deiikliklere
biraz deinelim. Kapdaki gelimeler nedir? l zel dareleri ve Belediye Gelirleri Kanun Tasla var gndemde, ller Bankas A.. Kanun
Tasla var, bir de Anayasa Tasla var veya Anayasa almas var,
taslak deil imdilik. Btn bunlarda da yerel ynetimlerin bir reforma
tabi tutulmas, bugne kadar yerel ynetimler alannda grevli olan
kurulularn ilevlerinin yeniden tanmlanmas dzenlemeleri var ve
bunlarn temelinde de yerel ynetimlere mali ve idari zerklik salanmas gerei var. Anayasa taslanda incelemisinizdir mutlaka, orada
da idarenin yaps ksmnda yok ama mali hkmler ksmnda yerel
ynetimlerin mali zerklii meselesine vurgu var.
Buradan borlanma meselesine gelmek istiyorum. Yerel ynetim
hizmetlerinin zelletirilmesinde sre itibaryla baktmzda temel
mekanizmalardan bir tanesi bor mekanizmas. Burada da bir adm
daha ileriye gidersek, altyap hizmetleriyle balyor sre. Altyap
115
hizmetlerinin finansmannda kullandnz kaynak sizin o hizmeti nasl

yapacanz, kamu eliyle mi, zel sektr eliyle mi yapacanz belirler
hale geliyor. 1981 ylna dndmzde, o yl SK Kanunu karld
biliyorsunuz, daha sonra SK Kanunu 1984 ylnda bykehir belediyelerinin kurulmasyla btn bykehirlere yaygnlatrld. 16
bykehir belediyesi, SK Kanunuyla idare ediliyorlar. Bunun temel
gerekesi, belediye yapsndan su ve kanal idarelerini ayrtrmak,
zerk bir bteye kavuturmak olarak ilan edildi. Ondan sonraki dnemde, yani 1984 sonras dnemde zerkletirilen veya bamszlatrlan su ve kanal idarelerinde altyap yatrmlarnn finansmannda
kamusal finansmann aamal olarak geri plana itildiini gryoruz.
Altyap yatrmlar finansmannda bizim elimizdeki temel kaynak, temel
kurum biliyorsunuz ller Bankas idi, ancak 1984 ylndan itibaren ller
Bankasnn yerel ynetimlerin altyap yatrmlarnn finansmanndaki
rol giderek azaltld ve kamu kaynaklar yerine yabanc kaynak kullanm ne geti ve 1996 ylnda yzde 67 oranna ykseltildi.
Altyap yatrmlarnn finansmannda kullanlan yabanc kaynaklar,
d krediler, zellikle de kresel finans kurulular eliyle kullandrlan
krediler koullu kredilerdir ve bunlarn temel koulu, btn ihale
srelerinin sadece piyasaya deil, kresel piyasaya almasdr.
Dolaysyla ller Bankas A.. taslanda, bu yl veya nmzdeki yl
kanunlamasn beklediimiz bu taslakta ller Bankasnn bir banka
olarak yaplandrlmas, bir zel banka gibi, bir piyasa bankas gibi
yaplandrlmas, ve arkasndaki o muazzam kamu finansman gcnn
ortadan kaldrlmas planlanmaktadr. unu hatrlayalm: 2005 ylnda
balatlan Dnya Bankasnn ller Bankas Projesinde belediye bor
piyasasnn gelimemi olmas altyap yatrmlarnn yaplmamasnda
en nemli etkendir denilmekteydi. Yani yerel ynetimler mali zerklie kavuturulsun, mali zerklik ile piyasadan serbeste borlanma
olana verilsin ve bir yerel kredi ve bor piyasas olusun. Zaten bugn kresellemenin temel itici glerinden bir tanesi u deil midir?
Finansal serbestleme, finans sermayesinin glenmesi, gelimesi.
Daha birok rnekler verilebilir: Son 2-3 ylda karlan Bykehir
Belediye Kanunu, Belediye Kanunu, Mahalli idare Birlikleri Kanunu ve
l zel daresi Kanunu u sorular artk netletirmitir: Yerel altyap
yatrmlarnn finansmannda kullanlacak kaynak ne olacaktr, belediye
hizmetleri kimler tarafndan yaplacaktr?
Belediye Kanunundaki deiiklikler, hizmetlerin yaplmasn, yaptrlmasn, iletmelerin iletilmesini, ilettirilmesini ngryor. Yine
Belediye Kanununda belediye meclisleri kararlaryla d bor yapabilme, d borlanma olanaklar getiriliyor. Trkiyede yerel hizmetlerde
zelletirme meselesine baktmz zaman yine Dnya Bankasnn
kritik nemde rol oynadn grdmz baz projeler var baarszlkla sonulanm. Antalyada Antalya suyunun zelletirilmesi
yarm kalm ve yabanc firma bunu iletmekten vazgemi; eme
116
nc Oturum
Alaatda yine Dnya Bankas koullu kredisiyle uluslararas piyasaya

alan bir zelletirme giriimi var. Ayn zamanda yine bu sre iinde
yaplan mevzuat deiiklikleriyle btn yerel hizmetlerin piyasaya
yaptrlmasn ngren dzenlemeler var.
Belki piyasann getirecei demokrasi nedir, diye bir soruyla da bitirebiliriz. Her ey demokratik olsun, yerel ynetimlere yetki, kaynak aktaralm diyen bir anlay bir de bakyorsunuz, mesela 2007
ylnda, karmza bir norm kadro ynetmelii getiriyor ve o norm
kadro ynetmeliinde belediyelerin hizmetleri kendi eliyle yapmasn
yasaklyor. Bu piyasann mantdr. Piyasann mantnda demokrasi
yoktur. Yerel ynetimler alannda lkenin, yerel ynetimlerin yaad
bu gelimeler, aslnda kresel finans piyasasnn gelitirilmesini onun
ihtiyalar dorultusunda admlar atlmasn beraberinde getiriyor. Bu
dorudan bir sonu, kar karya kaldmz ey bu.
Burada ne yaplabilir meselesinde de ok ksaca, siyaset ok nemlidir, siyasal iktidar meselesi ok nemlidir; halk aydnlatalm ama
en nemli ey hakikaten siyasal iktidar meselesidir.
Teekkr ederim.
OTURUM BAKANI- Evet, deerli uzmanlarmz grlerini akladlar. Ben de ksaca bir iki eye deinmek istiyorum. Ben Maden
Mhendisiyim, bizim madencilik sektrnde de zelletirmeler hzla
devam etti bu srete. u anda kamunun elinde bir bor madeni kald.
Bir miktar da kmr var ama kmr de yine zelletirmeye ald.
Gazetelerde okuyoruz: Borda dev admlar diye balklar dnmeye
balad. Bu da herhalde borda da bir zelletirmenin kapsdr diye
dnyorum, dikkat ekmek istiyorum zellikle bu konuya.
Tabii btn bu uygulamalar, Bakann da syledii gibi, neoliberal
sistemin bir yansmas, sonular. Bize bir reete sunuyor, biz de o
reeteyi uygulamaya alyoruz ama bu reetenin de bu hastaya iyi
gelmediini uzmanlarmz da sylyor, biz de sylyoruz.
Temelle Fadime evliler, bir de ocuklar olmu, bir zm aryorlar.
Doktorlara gidiyorlar, bir sr yntemler falan ama bir trl de sonu
alamyorlar. En sonunda Fadime ben doktora tek bama gideceim,
bir reneyim nedir bunun yolu, diye. Doktora anlatyor, doktor da
O zaman yataklarnz ayrn. Biriniz salonda yatsn, biriniz yatak
odasnda yatsn diyor. Fadimenin aklna yatyor bu. Dnyor, geliyor,
diyor ki: Temel, herhalde byle olacak bu. Baka zm yokmu
diyor. Temel dnyor Valla ben de muzdaripim bu konuda. Eer
bir faydas olacaksa ben de seninle beraber salonda yataym diyor.
Bu ekilde reeteler veriyorlar ama hibir ekilde sonuca varamyoruz.
Umarm kendi reetemizi kendimiz buluruz, diye dnyorum. Bunun
yolu da siyasetten geiyor arkadalarn dedii gibi. Biz de meslek
odalar, sendikalar, demokratik kitle rgtleri olarak elimizden geleni
117
yapmaya gayret ediyoruz ama herhalde daha ok siyasete emek

vermek gerekiyor diye dnyorum.
Zamanmz darald ama 10 dakikamz daha var. Bu 10 dakika iinde
salona bir soru-cevap eklinde sre vermek istiyorum. Bu 10 dakikay
deerlendirelim.
BRAHM GR- Ziraat mhendisiyim. Bu yk ekonomik dinamiklerin bir st kurumu olarak Anayasay oluturmasnda szn ettiiniz
o saptamanza katlyorum. Bugnk Anayasa taslaklar demeyeyim
de, tartlan Anayasa almalarnda szn ettiiniz bu neoliberal
politikalarn yansmalar, basks olduundan sz ettiniz. Buna aynen
katlyorum, bir de sanrm kamu ynetimi, ki nmzdeki siyasi iktidarlarca gndeme getirilecek, kamu ynetimi reformu ad altnda. Bu
mevcut Anayasa taslanda da bunun yansmalar var m, siz bunun
saptamasn yaptnz m?
Teekkr ederim.
BRAHM DOANGL- Benim grebildiim kadaryla, zaten Kamu
Ynetimi Temel Kanunundan bahsediyorsunuz, Kamu Ynetiminin
yeniden yaplandrlmasndan. 2004 ylnda Kamu Ynetimi Temel
Kanunu Tasars ortaya ktnda biz hepimiz buna muhalefet ettik
ama daha sonraki srete o tasar zaten biliyorsunuz o zaman veto
etmiti Cumhurbakan, ama ondan sonraki srete o tasardaki btn
dzenlemeler neredeyse kanunlat, nk aslnda o tasarda u yerel
ynetimlerle merkezi ynetim arasnda iblm yapmak, yetki ve
grevleri, sorumluluklar paylatrmak, vesaire olarak sunulmutu ve
Kamu Ynetimi alannn btnn neoliberal bir temele oturtuyordu.
Biraz nce sylediim gibi yerel ynetimlerle ilgili karlan btn
kanunlarda, dzenlemelerde ve karlmas dnlenlerde btn
bu dzenlemeler yaplm durumda. Dolaysyla mevcut Anayasa
Taslanda bunu birebir grmesek bile aslnda u anki bizim idari
yapmzn oturduu yasal dzlem, 2004 tasars bugn artk tasar
olmaktan kmtr ve bu ekilde Trkiyenin idari yaps kurgulanmtr.
Bu bahsettiim kapdaki gelimeler, Belediye Gelirleri Yasas mesela, Anayasadaki bir iki mali hkmle ilgili dzenlemeler Trkiyede
nmzdeki dnem federal bir sisteme mi geiyoruz tartmasn
bile balatabilecek boyuttadr bu il zel idaresi ve belediye gelirleri
kanun taslana baktnz zaman orada yerel ynetimlere getirilmek
istenen idari ve mali zerklik, nk vergi koyma yetkisinden veya
vergi oranlarn belirleme yetkisinden bahsediyor. ster istemez de
bu tartmalar alacaktr nmzdeki dnemde ama neoliberal bir
idari yap u anda var. st kurullarla var, yerel ynetim yasalaryla
var, yerel ynetim gelirlerini dzenleyen eylerle var. Burada ok
endieye mahal yok.
118
nc Oturum
AYFER ELMEZ- Petrol-, Kimya Mhendisleri Odas. Hasbelkader

bu konular biliyorum. lk alta unu sylediniz yerel ynetimler
iin: Kuramsal olarak doru, teorik olarak demokrasinin beii denilen
yerler. Niye denir? Orada yaayan halkn ortak ve yerel hizmetlerini
temin eden idari yaplar olduklar iin halkn katlmyla o kararlar
alnr. Teorik olarak byledir. Ne yaparlar? Belediye Meclisine gider,
onlar izler, o kararlara mdahale eder. Mesela ben bir tez yaptm, hi
de yle deil. yle deil: Sadece ay belediye meclisi topraklarna
girdim, kararlar nasl alnyor diye, halk grmedim ama minibsleri
grdm. Fiyat iin geliyorlard. Esnaf grdm, lokantacy, berberi
grdm. Oysa yerel ynetimlerin halkn genel ve ortak hizmetleriyle
ilgili bir grevleri var ve bteyle de ilikilendirilmesi budur. Onun iin
ac duyuyorum, mali zerklik deniliyor duruyor, bu udur: Bteyle
ilikini kes, finansmann ve kaynan kendin bul. niversitelere de
ayn eyi sylyorlar. Hekimler ok iyi bilir, hastanelere de ayn ey
syleniyor.
Biz bu zerklik lafn duyuyoruz ya, ok k, ok demokratik gibi
sarlyoruz. Hayr, tam tersi. Orada sylenen u: Sana kaynak yok.
Git kredi al, git borlan. Bunu halka vergi olarak getir. Ne vergisi?
Emlak vergisi olarak getir, hizmet vergisi olarak getir, su vergisi
olarak getir. Oysa yerel ynetimlerin grevi bu deil. Anlatabiliyor
muyum? Hastanelere eskiden dner sermayeydi, imdi Git, proje
yap, bul, kaynan kendin yarat, performansa dayal alma yap,
oradan kaynan sala, dolaysyla maan kendin arttr.
Ben federatif yapdan teye bir ey sylemek istiyorum. Evet, Avrupada u var: zerklik art diye bir szleme var, biliyorsunuz, ama
bizde o da yanl anlalyor, federatif yapym gibi anlalyor. Hayr,
o zerklik artnda bu idari vesaiti en aza indirgemek, yani merkezi
ynetimin yerel ynetimler zerindeki idari vesayetini en aza indirgemek. nk o halk katlmdr, oralarda hizmetler halka veriliyor.
Dolaysyla katlmc olmas gereken halk, bunun anlalmas gerekirken, biz tamamen ba bo, bal bana cumhuriyetlerdir, btn
mesele de ana bteden koparmaktr, nk o bteyle ilikisini ller
Bankas kuruyordu. Dolaysyla piyasalatrmak bu. Bunun faturas
halka, pahal hizmet, su hizmeti, elektrik hizmeti, kanalizasyon hizmeti, altyap hizmetleri gibi, bu tip pahal hizmetler olarak gelecektir.
Mali zerklik ve idari zerklii de nasl anlamanz gerektii konusunda
hakikaten ok iyi dnelim.
Teekkr ederim.
BRAHM DOANGL- Size ben bir iki noktada ekleme yapaym.
Bu piyasalatrma ve mali zerklik kendiniz bulun, nasl bulursanz
bulun, piyasadan borlann, kredi bulun, biz buna karmayz, vesaire,
bunun faturasn halk desin, yani kullanan desin. Liberalizmin
temel ilkelerinden bir tanesi bu, yani kullanyorsan deyeceksin,
119
kirletiyorsan deyeceksin, biri bu. kincisi de, mesela bu zerklik

artndan bahsettiniz. Aslnda olmas gereken udur: Bir belediye
dnelim, hizmetleri bellidir, grevleri bellidir, dolaysyla ona uygun
personelini kendisinin belirlemesi gerekir ama demin bahsettiim
norm kadro ynetmeliinde Bakanlar Kurulu, Hkumet her belediye
iin ka tane insan altrabileceini belirliyor. Hani nerede demokrasi,
nerede zerklik. Bu ite sizin sylediiniz ey.
OTURUM BAKANI- Evet, deerli konuklar, ben teekkr ediyorum
katldnz iin.
120
DRDNC OTURUM
ZELLETRMELERE KARI NE YAPTIK?
Oturum Bakan:
Nadir AVAROLU
(TMMOB zelletirmelerin Takibi alma Grubu Bakan)
Konumaclar:
Necati PEK(TMMOB Elektrik Mhendisleri Odas)
Enerji ve Telekomnikasyon Alannda Yaanan zelletirmeler
Ali Ekber AKAR
(TMMOB Makina Mhendisleri Odas Ynetim Kurulu Sekreter yesi)

Trkiyede zelletirmelere Uygulamalarna Kar
TMMOB Makina Mhendisleri Odasnn almalar
Fatih TADEN (TMMOB Ziraat Mhendisleri Odas)

Tarm Sektrnde Yaanan zelletirme Uygulamalar ve Gerekler
Nilgn ERCAN (TMMOB Kimya Mhendisleri Odas)

Kimya-Petrokimya Alanlarnda zelletirme Uygulamalar
Ali Fahri ZTEN (TMMOB Harita ve Kad. Mhendisleri Odas)

Yabanclara Toprak Sat ve zelletirmeler
Drdnc Oturum
OTURUM BAKANI (Nadir Avarolu)- Deerli konuklar, sayn

katlmclar; Sempozyumumuzun ikinci gn, drdnc oturumuna
hepiniz ho geldiniz diyorum. Trk Mhendis Mimar Odalar Birlii
olarak biz, bu oturumu kendimize tahsis ettik. Kendi ilgi alanlarmzda,
meslek alanlarmzda, ilgili odalarmzn neler yaptyla ilgili almalar
burada sizlere aktarmak istiyoruz. lk olarak ben konumaclar davet
etmek istiyorum.
Elektrik Mhendisleri Odasndan Necati pek Bey, Makine
Mhendisleri Odamzdan Ali Ekber akar Bey, Ziraat Mhendisleri
Odamzdan Fatih Daden Bey ve Kimya Mhendisleri Odamzdan
Nilgn Ercan Hanm, Harita Mhendisleri Odas Bakanmz Ali Fahri
zten Bey, u anda Ortadou Teknik niversitesinde bir etkinlii
var, oradan hemen ayrlarak aramzda olacaklar. Gene programda
yazyor olmasna ramen maalesef Metalrji Mhendisleri Odamzn
bir cenazesi olmas nedeniyle oturuma katlamayacaklarn bildirdiler.
Bunu da sizlerle paylamak istiyorum.
Odalarmz kendi ilgi alanlaryla ilgili yaptklar almalar bizlere
aktaracaklar, paylaacaklar. Bu almalar sunmak iin vaktimiz
elverdiince, yaklak 20er dakikalk bir sunum yapacaz.
Ben programda yazm olduu zere ilk sz Sayn Necati peke
brakmak istiyorum.
NECAT PEK (Elektrik Mhendisleri Odas)- Sayn Bakan,
teekkr ederim. Sayn katlmclar, ho geldiniz. Katlmi biraz az
ama nemli deil. Az olsun, z olsun, nemli olan nicel deil nitel
byklk. Grev srecinde, Telekomdan arkadalar gryorum, onlara
da ho geldiniz diyorum.
Elektrik Mhendisleri Odas olarak bu Sempozyum iin bize verilen
grev Elektrik Enerjisi alannda ve iletiim alannda / Telekomda
yaanan zelletirmeler idi. Ben elektrik enerjisi alannda yaanan
zelletirmelere deineceim, ancak Telekomda yaananlarla ilgili
olarak hazrlk yapacak, eski bir Telekom alan olan arkadamz u
anda alt TRTnin grevlendirmesiyle Ankara dnda olduu iin
o konuya fazlaca giremeyeceiz. Ancak, belki kitapta yer alacan
umuyorum, Telekomda yaanan zelletirmelerin.
ncelikle, hepinizin bildii siyasi genellemelerden, belleklerimizi
tazelemek iin ksaca sz etmek istiyorum. Souk savan sone
ermesi, Sovyet Sisteminin k ve Berlin duvarnn yklmas sreci,
sermayeye kapitalizmin zaferini ilan etmesine zemin yaratt. Sermaye
elde ettii bu tarihsel kozu serbest pazarn evrensel ve ebedi bir deer
olduunu kantlamak iin kullanmakta gecikmedi. Zira, Keynesyen
ekonomi yaklamnn sosyal devlet pratii ve toplumsal uzlamaya
dayal endstriyel sistemin burjuvaziye salad hegomonik stnlk
artk ciddi bir anma iindeydi. Snflar aras ibirlii ve toplumsal
123
gler arasnda grece dengeyi esas alan Sosyal Devlet sermaye

egemenlii asndan uygun bir ortam olmaktan kmt, artk..!
Sonunda sermaye, gerek iine dt ekonomik darboazn
amak, gerekse meruiyetini tazelemek sorunuyla yzlemek zorunda
kalmt. Kapitalizm bu skkln amak iin yeniden yaplanma
srecine girecek ve bu srete kendini tahkim etmek iin evreli
bir sre balatacakt.
Yeniden yaplanma iin gerekli evre:
1. Yeni bir artk deer rejimini yaama geirecek yeni sermaye
birikimi
modelleri,
2. Yeni birikim modellerine bal yeni retim organizasyonlar,
3. Emek glerinin de bu srelere dnmn salayacak esnek
istihdam stratejileri
olarak belirlendi.
Dier yandan retim ve pazarn esneklemesi, sermaye hareketlerinin
nndeki tm engellerin kaldrlmasn gerektirmekte ve bu anlamda
kamu iletmecilii ve kamusal hizmet sunumu en byk engel olarak
grlmekteydi. Kresel oligari, stratejik hedeflerine ulaabilmek iin
iktisadi ve siyasi aralar, bir anlamda Bermuda eytan genleri
diyebileceimiz aralar oluturuyordu. Birbirini destekleyen iki farkl
gen var. Birinci geni ekonomik alandaki Dnya Ticaret rgt,
IMF ve Dnya Bankas, kinci geni sosyal/siyasal alandaki; NATO,
Vakflar ve Yardm Kurumlar oluturuyor., [Bu arada dn de sz
edildii gibi Yardm (?) Kurumlar, her ne demekse sivil toplum
kuruluu olarak niteleniyor. Bu kavram da tartlmas gereken ayr
bir sorun, sivil toplum kuruluu, sivil olmayan (belki askeri) toplum
kuruluu ? ]
Durum George Sorosun szleriyle somutlanmakta: Dnya
devletleri giderek birbirlerine baml hale geldike, Ulus Devletler
zerine kurulu dnya dzeni insanln ihtiyalarn gzetemeyecektir.
Bugn dnya zerindeki ac ve zenginliin kayna kt hkmetler,
kt temsiliyet, yolsuzlua dayal rejimler ve zayf devletlerdir. Ulus
Devlet dzenine dayal sistem nmze dikildii srece bu tr i
ilere mdahale etmek zordur.
Hedef, her trl kstllktan uzak, tek bir pazar ve insanln bu
pazara biat etmesi, tapnmas.
Bu ksa giriten sonra lkemiz elektrik alannda tariheye ksaca
bakmak istiyorum. Elektrik enerjisi alannda 1935, 1940l yllarda,
bugn de varln deiik biimlerde devam ettiren EE, Etibank,
MTA, daha sonra DS, TK, TPAO, iller Bankas, 1953 ylnda 1.
124
Drdnc Oturum
stiare Kongresi, 1963te Enerji Bakanlnn kurulmas, 1970te

TEKin kuruluu srelerini yaam ve bugne kadar gelmiiz. Buray
geiyorum.
Konumuz genel olarak enerji alannda zelletirmeler olmakla birlikte
Odamzn ilgi alan olmas nedeniyle ben daha ok elektrik enerjisi
alanndaki zelletirmeden sz etmek istiyorum. Elektrik enerjisi
alannda zelletirmeleri iki ana balkta toplayabiliriz. Bunlardan bir
tanesi, mehur 4628 sayl Yasa kmadan nceki dnem, dieri de
yasa ktktan sonraki dnem. 3096 sayl Yasann yrrle girdii
yllarda elektrik sektr genel olarak retim, iletim ve datmn bir
at altnda topland bir KT olarak, bildiiniz TEK yaps iinde,
yaplanm ve planlamadan, yatrm ve iletmeye, tm hizmetler TEK
tarafndan yerine getirilmiti.
nce Yap-let, Yap-let-Devret ve letme Hakk Devri modelleri
erevesinde zel sektrn elektrik retimine katlmas salanmaya
alld. Ancak zel sektr eliyle yatrm yaplmasnn salanmas
amal kullanlan bu modellerin temelindeki Alm Garantisi
maddesinin daha sonrasnda hedeflenen serbest piyasa artlarnn
oluturulmasn zorlatracak bir husus olduu gerei gz ard
edildi. Dolaysyla o dnemde daha ok kamu finansman sorununun,
zel sektrn devreye sokularak, almas amacyla kullanlan
modeller, sonrasnda, planlanan sistemin btnne ynelik yaklam
getirmekten uzak kald.
Datm alannda da benzer bir anlayla yalnzca zeletiri yapma
adna kimi giriimlerde bulunuldu. 1989 ylnda stanbulun Anadolu
yakasnda elektrik retim, letim ve datm, zel bir irket olan Akta
Elektrike verildi. irketin; yeterli hukuksal ve teknik donanma sahip
olmamas ve ama boluu, rehabilitasyon ve yatrm yapmama vb.
gibi nedenlerle gerek szleme aamasnda, gerekse uygulamada pek
ok sorun yaand. Sonuta Akta Elektrik ile imzalanm olan imtiyaz
szlemesi ODAmzn at bir dava sonucu Dantay tarafndan iptal
edildi ve 2002 ylnda sistem tekrar TEDAa devredildi. Ayn durum
3096 sayl Kanun Hkmlerine gre grevli irket haline getirilen
EA ve Kepez iin de geerli oldu. EAn szlemesinin iptali
konusu yapld davada Dantay hukuka aykrlklar belirledi ve
davadan feragatleriyle sonu alnamamas zerine hem EAa hem
de Kepeze el konularak kamuya devredildi.
4628 sayl Yasa dneminde serbest piyasa modeli oluturmak
amal yaplan yapsal deiim almalar 3 Mart 2000 tarihli Resmi
Gazetede yaynlanp yrrle giren Elektrik Piyasas Yasas ile balar.
Bu Yasann temel amac, szm ona, elektriin yeterli, kaliteli, srekli,
dk maliyetli ve evreye uyumlu bir ekilde tketiciye sunulmas
olarak verildi. Bu hedef dorultusunda rekabet ortamnda zel hukuk
kurallarna gre faaliyet gsterebilecek, mali adan gl, istikrarl ve
effaf bir elektrik piyasasnn oluturulmas ve bu piyasada bamsz
125
bir dzenleme ve denetim salanmas amaland.

Bu erevede Yasa; elektrik retimi, iletimi, datm, toptan sat,
perakende sat, ithalat ve ihracatyla ilgili hususlar kapsamakta,
bamsz kurumun grev ve sorumluluklarn sralamaktayd. Serbest
piyasaya gei aamasnda sektrde yaplmas gerekli grlen
alma ve yntemler sayld. Bu dorultuda, elektrik sektrnde
faaliyet gsteren tm retim ve datm tesislerindeki kamu paynn
azaltlmas ve bu alanlarda bundan byle gerekletirilecek btn
yatrm ve iletme faaliyetlerinin piyasa ve rekabet kurallar iinde zel
irketlerce yrtlmesi amalanmt. Bu Yasayla dikey entegrasyon
yerine yatay entegrasyon modeli, effaf ve adil bir piyasa ile her
piyasa faaliyeti iin maliyetlere dayal bir fiyatlandrma hedeflendi.
Gvenilir, kaliteli ve ucuz elektriin tketicilere sunulmas da Kanun
ana amalarndan olmutur. (Ancak gerek olan bu deil..! )
Yasayla getirilen yeniden yaplandrmann temelinde yatrmlardaki
kamu paynn daraltlmas, zel sektr paynn arttrlmas, kamunun
denetim ve ynlendirme faaliyetlerindeki etkinliinin oaltlmas amac
yatmaktayd. Yasann genel gerekesinde yer alan deerlendirmelerde
mevcut elektrik enerjisi kurulu gcnn zaman ierisinde hzla artacak
talebi karlayamayaca ve bu talebi karlayacak retim, iletim ve
datm tesislerinin yatrmlar iin gereken finansman ihtiyacnn zel
sektrden karlanmasnn zorunluluu zerinde nemle durulduu
grlmektedir.
Yasa gerekelerinden birinde; Yerli kaynaklarn yetersiz kalaca ve
elektrik enerjisinin retim, iletim ve datmnn kesintisiz, gvenli
ve kaliteli olarak yaplmas ve dk maliyetli olarak tketiciye
sunulmasna ynelik bu modelin yerli ve yabanc zel sektr
yatrmclarnn arlkl olduu bir piyasa yaps dahilinde ileyecei
varsaylmtr.
Yeni piyasa tasarmnda pazara girmek iin ihale yntemiyle
oluturulan rekabet yapsndan, pazar iinde yer alan tm aktrlerin
rekabetine dayal bir yaplanma ngrlm ve rekabet ortamnn
yaratlabilmesi iin yeterli miktarda zel yatrmcnn herhangi bir
devlet garantisi olmakszn piyasaya girmesinin salanmas ve zaman
ierisinde elektrik enerjisi arz fazlas yaratlmas amalanmtr. Ancak
4628 sayl Yasa ncesi yaplan Alm Garantili retim santrallerinin
devreye girmesiyle Trkiyenin elektrik retiminde bir arz fazlas
olumutur. zel sektrn arz fazlasnn var olduu dnem boyunca alm
garantili olmakszn yeni retim tesisi yapmada gnlsz davrand
grlmtr. zel sektrn arz talebinin olduu zamanlarda bile,
tesisi daha ksa sreli, geri kazanm hzl yatrmlara ve bu balamda
da baml doalgaz kaynakl santrallara yneldikleri grlmektedir.
Bylece arz talebini karlamada ok daha etkin olabilecek byk
kapasiteli retim tesislerinin yaplmasnda Kamunun var olmas
gerektii ortaya kmtr.
126
Drdnc Oturum
Grnen o ki, 2001 ylna kadar yaplan uygulamalarn temelinde

serbest piyasa modeli oluturmak gibi bir dnce yatmamaktadr.
zel sektre birbirleriyle tezat oluturacak pek ok yntemle yukarda
belirtilen alanlarda yer verildi, ancak beklenen / istenen (?) arz
gvenlii, kalite, gven, sreklilik, ucuzluk ve rekabet salanamad.
zetle; Enerji ynetimindeki politika belirsizlii bu dnemin en belirgin
zelliidir ve daha sonra yaanacak yapsal dnm istemlerinin
nnde ayak ba olacak gelimelere de sahne olmutur.
Yasa, siyasi otoriteden bamsz elektrik, petrol, doalgaz ve LNG
piyasalar iin ortak bir dzenleyici ve denetleyici bir kurum olan
EPDK olumasn da ngrm olup ikincil mevzuatn kartlmas,
piyasada faaliyet gsterecek irketlerin lisanslanmas ve sektrn her
ynyle denetlenmesi grevleri EPDKya verilmitir. Yasa erevesinde
TEA, iletim faaliyetleri alannda TEA, zel sektre devredilmemi
retim tesislerinin iletilmesi alannda EA ve mevcut szlemeleri
devralan bir toptan sat kamu irketi TETA olmak zere ayr
kamu irketi olarak faaliyet gstermeye balamtr. Bylelikle tekel
konumunda olan elektrik iletim faaliyetleri srekli olarak kamuda, yani
TEAta kalmtr. retim tesislerinin ise Yasann ngrd ekilde
zelletirilmesi hedeflendiinden portfy irketleri olarak blnerek
zelletirilmesi ngrlmtr.
Yasann ngrd 18 aylk gei dneminin tamamlanmasyla
birlikte elektrik enerjisi alannda bugne kadar gsterilen en nemli
faaliyet kimi zel irketlere elektrik retim lisans verilmesi olmutur.
EPDK tarafndan gerekletirilen dier bir alma ise ok sayda
ikincil dzenlemenin yaplm olmasdr. Ancak Kurul tarafndan
kartlan ynetmelikler, tebliler ve kararlar incelendiinde srekli
bir deiimle karlalmaktadr. Kurul adeta el yordamyla bir
aray gerekletirmektedir. Nitekim 4628 sayl Yasada ngrlen
piyasann ekillenmesine ilikin yeterli dzenleme bulunmamaktadr.
Pek ok konu bolukta kalmtr ve bunlar Kurul eliyle doldurulmaya
allmaktadr.
Datm zelletirmelerinden ksaca sz etmek istiyorum. Strateji
belgesinde ngrlen takvim datm zelletirmeleri konusunda da
alm olmakla birlikte kimi gelimeler de yaanmtr. Trkiye 21
blgeye ayrlarak, Kayseri ili dnda 20 datm blgesinde 20 ayr
datm irketi oluturulmu ve EPDK tarafndan datm ve perakende
sat lisanslar verilmitir. letme hakk devri szlemesi imzalayan
bu irketlerin hisselerinin blok olarak sat gndeme getirilmi ve
blgenin ihale sreci de balatlmtr. Ancak hkmet seim ncesinde
oy kaygsyla bu zelletirmeleri telemek zorunda kalmtr. u an
iin 20 datm irketinin gerek birer anonim irket olarak ynetilmesi
mmkn olmayp irketler TEDAa bal olarak faaliyetlerini devam
ettirmektedir.
Bu arada kamuoyunda elektrik iletim hizmetlerinin TEA tarafndan
127
yrtld ve TEAn bir kamu irketi olduu bilinir. ok yakn bir

tarihte, getiimiz Nisan aynda, kdeme-liyakata, bilgi, beceri ve
deneyime baklmakszn siyaseten yaplan haksz atamalara daha fazla
tahamml edemeyerek emekli olan bir TEA alan olarak ok iyi
biliyorum ki TEA, her ne kadar bir kamu kuruluu olsa da, en asli
grevlerinden biri olan Trafo letmecilii, tesis-bakm-onarm dahil
birok iini, burada yazld gibi, zel sektre yaptrmaktadr.
Kalc ve uzun vadeli bir Enerji Vizyonu ve politikas olumam
Trkiyede 80li yllara kadar tamamen kamu kurulularnn kontrol
ve tekelindeki enerji piyasas 80lerden sonra ve zellikle 90l
yllardan itibaren zel sektrn yatrmlarna almtr. 4628 sayl
Yasann yrrle girdii 2001 ylndan itibarn hep zel sektrn
yatrm yapmas istenirken, kamunun yeri ve ortakl yeterince
tanmlanmamtr.
4628 lkemizde amalanan bir yapnn Yasas olmasndan ok 2001
ylnda yaanan ekonomik sorunlar nedeniyle dnya arenasnda
yaplan bir yasadr.
Bu nedenle de yasalama aamasnda yeni getirilen model hemen
hi tartlmadan, gelecekte olabilecekler iyice kestirilmeden ve
bylesi bir modelin tercih edilme nedenleri somut olarak ortaya
konulmadan bir eviri metni olarak yrrle girmitir. zellikle
retim, iletim ve datm dengesinin kurulmas ynndeki planlama
anlayndan tamamen uzaklalm olmas, sistemin en byk
amazn oluturmaktadr. ngrlen talebi karlayacak retimin
gereklemesi her boyutta planlama yaplmasn gerektirirken,
btn retim yatrmlarnn piyasa koullarna ve zel sektre terk
edilmesi yatrm an tetiklemitir. Serbestleme ve zelleme sreci
tamamlanmadan ngrlen modellerin ihtiyac karlamad ortaya
km ve modelin tartlmasn tekrar gndeme getirmitir.
Elektrik enerjisinin zellikleri yan sra uygulanaca lke koullarnn
dikkate alnmad bir modelin baarl olamayaca aktr. Dolaysyla
dnyann her yerinde uygulanabilir model nermesi ya da baka
lkelerde benimsenen modellerin Trkiyeye uygulanmas gibi
almalar olumlu sonu vermeyecektir. Nitekim lkemizde bugn
uygulanan Yasa kapsamndaki piyasa modeli, ngilterede uygulanan
piyasa yapsnn evirisi yoluyla elde edilmi ve lkemiz koullarn
dikkate almam olmasndan dolay da pek ok soruna zm
retmekten uzak kalmtr.
Gelinen aamada, btncl bir enerji politikasndan uzaklalm
ve gnbirlik yasal dzenlemelerle ilerleme salanmaya allan bir
sistemsizlikle kar karya kalnmtr. Oysa yaanan gelimeler, belirli
bir sistemin tercih edilmesini ortaya koyarken, tercih edilebilecek
modelleri de aa karmtr. Bu alanda yeni bir dzenlemeye
gidilerek 1312yle yrtlen sistemin olumsuzluklarnn bertaraf
128
Drdnc Oturum
edildii kamusal faaliyete dnlmesi bir seenek olarak gz ard

edilmemelidir.
Halen dnya nfusunun %20si toplam enerjinin %60n, gelimekte
olan lkelerdeki yaklak 5 milyar nfus ise %40nn tketmektedir.
Bugn dnyada 1.6 milyar insann ticari enerjiye eriim olana
bulunmadn gryoruz.
TMMOB ne neriyor?
Enerji sektrnn gerek stratejik nemi, gerekse kaynaklarn
rasyonel kullanm asndan dzenleme, planlama, egdm ve
denetleme faaliyetlerinin koordinasyonu asndan merkezi bir yapya
ihtiya var. Elektrik enerjisi projeleri yksek maliyetli ve uzun sre
gerektiren yatrmlar. Bu nedenle enerji kayna, yakt temini, elektrik
retim merkezlerinin, iletim ve datm merkez ve hatlarnn tesisi
bir btnlk iinde ele alnmal ve tm yatrm aamalar bir plan
dahilinde ve egdm iinde gerekletirilmelidir. Ek olarak planlama
almalarnda sorunun tketim boyutuna ynelik zmlemeler de
yaplmal ve en dk maliyetli seenekler, uzun vadeli ekonomik,
toplumsal ve evresel sonular gz nnde bulundurulmaldr.
KALTEL, KESNTSZ, GVENLR VE UCUZ ELEKTRK N,
GELN EL BRL, GNL BRL VE AKIL BRL LE GNE
ZAPT EDELM.
Telekom zelletirmeleriyle ilgili olarak, sre kst nedeniyle
devam etme olanam yok. Ama grnen o ki ; Telgrafn tellerinden
OGERi indirmek ve kularn tekrar konmasn salamak iin zorlu bir
mcadele sreci bizleri bekliyor.
Teekkrler.
OTURUM BAKANI- Necati Beye sunumundan dolay biz de
teekkr ederiz.
Bir sonraki sunum, Makine Mhendisleri Odamzn sunumu. Makine
Mhendisleri Odasndan da Ali Ekber akar Bey bizlere, zellikle
Makina Mhendisleri Odamzn zelletirmelere kar gerekletirdii
hukuk mcadelesi ve yapt almalar hakknda bilgi verecek.
Buyurun Ali Ekber Bey.
AL EKBER AKAR (TMMOB Makina Mhendisleri Odas

Ynetim Kurulu Sekreteri)
GR
inde yaadmz tarihsel srete kresel sermaye uygulad neo
liberal politikalarla, smrsn topyekn bir saldryla younlatrp,
yaygnlatrmaya almaktadr.
129
Bu amala gl bir ideolojik maniplasyonla zellikle geri

braktrlm ve gelimekte olan lkelerde yeniden yaplandrma
programlar uygulamaya sokulmutur
Dnya Bankas, Uluslararas Para Fonu, AB, OECD gibi kurulular
tarafndan dayatlan politikalarla ulusal dzenlemeler kresel piyasa
kurallarna baml klnmaktadr. Bu lkelere nerilen yapsal uyum
programlarnda cretlerin azaltlmas, devletlerin sosyal alandan
ekilmesi, gmrk vergileri, kotalar ve ithalattaki tm kstlamalarn
ortadan kaldrlmas, ekonomilerin ihracata ynelik hale getirilmesi,
kamu iletmelerinin zelletirilmesi ve yabanc sermayeye yatrm
olanaklar salanmas dayatlmaktadr.
ok Tarafl Yatrm Anlamas (MAI), Yatrm Garanti Szlemesi
(MIGA) ve Uluslararas Tahkim gibi anlama ve szlemelerle, yabanc
yatrmlar tek yanl olarak korunmakta, az gelimi ve gelimekte olan
lkelerin sanayi alt yaps bitirilmektedir.
Dayatlan bu politikalar erevesinde emperyalist tekeller geri
kalm ve gelimekte olan lkelerin tm art deer ve zenginliklerine
el koymaktadr. zelletirme uygulamalar da bylesine kapsaml bir
saldr ve yok ediin ana eksenini oluturmaktadr.
LKEMZDE DURUM
Dnyada 1970 sonrasnda neo liberal politikalarla uygulanmaya
balayan zelletirmeler, Trkiyede 1980 sonrasnda gndeme
tanmtr.
zelletirmeler yllarca kamu iletmelerinin siyasi arpalk olduu,
zarar ettii vb. sylemlerle merulatrlarak gerekletirilmitir.
12 Eyll askeri darbesiyle birlikte 1983 ylndan sonra gndeme gelen
zelletirme program iin gerekli hukuksal yap, de kalka ilerleyen
onlarca dzenleme ile oluturulmaya allmtr. Bu sreteki ilk
hukuksal dzenleme, 29.02.1984 tarihinde karlan 2983 sayl yasa
ile yaplm, 1984 ylndan gnmze zelletirme konusunda birok
yasa ve Kanun Hkmnde Kararname (KHK) karlmtr. 24.11.1994
tarih ve 4046 sayl zelletirme Uygulamalarnn Dzenlenmesine
ve Baz Kanun ve Kanun Hkmnde Kararnamelerde Deiiklik
Yaplmasna Dair Kanun ile nemli bir dzenleme yaplmtr.
Bugnk zelletirmeler, zerinde birok deiiklik ve ek yaplan
ad geen Yasa ve Anayasann (devletletirme ve zelletirme
eklinde) deitirilmi 47. maddesi zerinden yaplmaktadr. Bylece
Cumhuriyetten bugne kadar lke ekonomisine ok nemli katklar
olan kamu kurum ve kurulular ile KTler, birer birer yerli ve yabanc
tekellere almtr.
zelletirme daresi Bakanlnn 1998 ylnda yaymlad bir
yaynda, zelletirme yle erevelendirilmektedir: zelletirmenin
ana felsefesi, devletin, asli grevleri olan adalet ve gvenliin
130
Drdnc Oturum
salanmas yolundaki harcamalar ile zel sektr tarafndan

yklenilemeyecek altyap yatrmlarna ynelmesi, ekonominin ise
pazar mekanizmalar tarafndan ynlendirilmesidir. Burada yalnzca
adalet ve gvenlik mekanizmalar devlete braklmakta, yararc
bir yaklamla zel sektr tarafndan yklenilemeyecek altyap
yatrmlar yani zel sektr iin balangta rantabl olmayan
temel yatrmlar devlete braklmakta, ancak altyaps tamamlanm
kurulular da dahil olmak zere ekonominin tamamnn zel sektre
devri amalanmaktadr.
B bu yaynn daha sonra yenileyip gncellemi ve zelletirmenin
nihai amacna ilikin artk tam bir aklk sergileyerek, zelletirmenin
temel amac nihai olarak, devletin ekonomide iletmecilik alanndan
tmyle ekilmesini salamaktr ifadesiyle zelletirmeye ilikin
bak asn daha da netletirmitir. Burada sermayenin, devleti
tamamen dlayan yeni bir politikaya daha ak olarak yneldii
gzlenmektedir.
zelletirme devlete ait kamusal, nihai anlamyla ise toplumsal
mlkiyete ilikin varlk ve hizmetlerin zel ahslara satn, bir
mal veya hizmetin retim veya datm iin imtiyaz verilmesini,
mal/hizmet retim veya datmnn kuralszlatrlmasn ve nihayet
kurallar belirleme ve uygulama yetkilerinin zerk dzenleyici kurul,
kurum ve kurululara devri gibi geni bir alan kapsamakta ve farkl
uygulamalar bulunabilmektedir.
Bu ynelim erevesinde, kreselleme srecine uyum ad altnda
pe pee gndeme gelen ve halkn ihtiyalarn yok sayan IMF yasalar
ile eitimden sala, sosyal gvenlikten altyapya, tarmdan yerel
hizmetlere, kltrel mirastan haberlemeye, ulatrmadan enerjiye
dek en temel sektr ve hizmetler zelletirilerek serbest piyasa
ileyiine alm ve almaya devam etmektedir.
Emekilere ve topluma ynelen bu piyasac dalga, giderek kamu
hizmetleri ve alma yaamnn btnn kapsar hale gelmitir. Kamu
Ynetimi Temel Kanunu, Kamu Personeli Kanunu, Sosyal Gvenlik,
Genel Salk Sigortas, Gelir daresi ve dier IMF buyruk ve yasalar
ile stratejik sektrlerdeki zelletirmelere dek toplum ciddi bir saldr
ile kar karyadr.
lkemizin yz ak olan SMERBANK, TGSA, PETKM, TPRA,
TEKEL, LMANLAR, TELEKOM, THY, ERDEMR, SEKA gibi entegre
tesislerimiz zelletirilerek sanayi alt yapmz byk lde datlm
lke ekonomisinin da bamll daha da pekitirilmitir.
Gerekletirilen zelletirmelerin sonularna baktmzda ise
ekonomik rasyonalite adna bile tam bir fiyaskonun sz konusu
olduunu ifade etmeliyiz.
zelletirme baladndan bu yana blok sat, tesis/varlk sat,
131
halka arz, MKBde sat ve dier btn devirlerden elde edilen

toplam gelir, 29 milyar 949 milyon dolar olmutur. Oysa Trkiyenin
d borlar bugn 205 milyar dolara, cari a ise 40 milyar dolara
ulamtr. Ayn ekilde Trkiyenin yalnzca Gmrk Birliine girdii
1 Ocak 1996dan sonraki d ticaret a 279,8 milyar dolar olarak
gereklemitir. Bu ak, cumhuriyet tarihi boyunca verilen d ticaret
ann % 70i ile rekor bir dzeye ulamtr.
Sonuta kreselleme sreci ve izdm olan zelletirme
politikalaryla kamu ynetimi ve kamu iletmecilii ve retici byk
lde tahrip edilmi ve maddi adan byk kayp ve zararlar
gereklemitir.
Yaanan sre, zelletirme uygulamalar balad gnlerden
itibaren, Odamzca TMMOB rgtll erevesinde yakn izlemeye
alnm olup, zellikle meslek disiplinlerimizi ilgilendiren alanlarda
ve TMMOB adna Odamzn dzenledii TMMOB Sanayi Kongresi ve
benzeri ortamlarda konu srekli olarak gndemde tutulmu, oluturulan
gr ve neriler srekli olarak kamuoyuna sunulmutur.
Odamz meslek alanlarmzla balantl olarak zelletirmelere kar
u almalar hayata geirmitir:
ARA MUAYENE STASYONLARININ ZELLETRLMESNE
KARI YRTLEN ALIMALAR
Bilindii zere ara muayeneleri, aralarn sahip olmas gereken
donanm ve aksamlarnn ilevsel yeterliliinin periyodik olarak
kontrol edilmesini salayan, trafik ve insan gvenliinin yannda
trafikteki aralarn tat tekniine, ilgili mevzuata ve standartlara
uygunluunun denetlenebildii, yarattklar evresel etkilerin kontrol
edildii tek aratr. Bu nedenle, ara muayene hizmetinin kamu
yararna yrtlmesi gereken bir kamu hizmeti olduu yadsnamaz
bir gerekliktir.
Anayasann 128.maddesi uyarnca da kamu hizmetinin kamu
grevlileri eliyle yrtlmesi esastr. lkemizde ara muayene
hizmetleri Karayollar Genel Mdrlnn yetki ve sorumluluunda
yrtlmekte, Emniyet Genel Mdrl de yol zeri denetimler ve
tescil ilemlerini yaparak ara sicillerini tutmaktadr. 71 il ve 13 ilede
sabit, 10 il ve 578 ilede seyyar olmak zere toplam 672 noktada
ara muayene istasyonu bulunmaktadr.
Odamz mevcut durumda,
Karayollar Genel Mdrlnn bu hizmeti gerei gibi
yrtmediini,
Personel, ara-gere ve yer sorunundan kaynakl rgtlenmenin
yetersiz olduunu,
Muayene istasyonlarnn teknik altyap, teknik tehizat, donanm
132
Drdnc Oturum
ve personel asndan yetersiz brakldn,

Hizmetin bir makina mhendislii hizmeti olduunu ve bu
nedenledir ki makina mhendislerince grlmesi gerektiini;
Teknik personele, trafikteki aralara ve bunlarn muayenelerine
ilikin mevzuat ve standartlarn hizmetin gerei gibi yrtlmesini
salayc nitelikte olmadn,
toplumsal sorumluluu ve bilinci gerei her trl platformda dile
getirmitir.
Odamzn konuya ilikin tm abalarna karlk; yllar yl bu
hizmetten elde edilen gelir, yine bu hizmetin iyiletirilmesinde
kullanlmayarak ve yukarda belirtilen olumsuzluklar giderilmeyerek,
hizmetin zelletirilmesine gereke hazrlanmaya allmtr.
Nihayet, Ara Muayene stasyonlar/Hizmeti, zelletirme Yksek
Kurulunun 04.06.2003 tarih ve 2003/36 sayl kararyla zelletirme
kapsamna, yine zelletirme Yksek Kurulunun 22.09.2003 tarih ve
2003/64 sayl kararyla da zelletirme programna alnmtr.
2918 Sayl Trafik Kanunun 35. maddesi 31.07.2004 tarih ve
25539 sayl Resmi Gazetede yaymlanan 5228 sayl Kanunun 45
inci maddesiyle deitirilmi, 01.01.2005 tarihinden geerli olmak
zere; hizmetin yetki verilen gerek veya tzel kiilere ait muayene
istasyonlarnda yrtleceine hkmedilmi ve bylece zelletirme
srecine hukuki dayanak da oluturulmutur.
Akabinde,
Ulatrma Bakanl tarafndan 23.09.2004 tarih ve 25592 sayl
Resmi Gazetede 01.01.2005 tarihinde yrrle girmesi kaydyla
Ara Muayene stasyonlarnn Almas, letilmesi ve Ara Muayenesi
Hakknda Ynetmelik yaymlanarak muayene istasyonlarnda
aranacak vasflar belirlenmitir
Anlan kararlar erevesinde; Ara Muayene stasyonlar Hizmeti
in Gereine Uygun Sair Hukuki Tasarruf yntemi ve pazarlk
usul ile zelletirilecei 24.09.2004 tarihinde zelletirme daresi
Bakanlnca ilan edilmi ve ihale sreci balatlmtr.
hale ilannda 23.11.2004 olarak belirlenen teklif verme sresi,
B tarafndan 07.12.2004 tarihine uzatlm, bu tarihten sonra teklif
sahipleri ile grme sreci balam, ak artrma sonucunda teklifler
deerlendirilerek, 20.12.2004 tarihinde ihaleyi kazanan ortak giriim
grubu aklanmtr.
halenin sonulandrlmasndan sonra dosya Rekabet Kurumuna
gnderilmi, Rekabet Kurumunun izni sonrasnda da YK onayna
133
sunulmutur. YKnn dava konusu 14.02.2005 tarihli onay karar ile

de sre sona erdirilmitir.
Odamz hizmetin salkl bir ekilde yrtlmesinin yolunun
mutlaka zelletirilmesi olmad, yllar yl bu hizmetten elde edilen
gelirin, yine bu hizmetin iyiletirilmesinde kullanlmayarak hizmetin
zelletirilmesine gereke oluturulmaya alld, lke insannn can
ve mal gvenliini dorudan ilgilendiren bylesine nemli bir hizmetin
yrtlmesinin, zel sektrn inisiyatifine braklamayaca gibi temel
gerekelerle hizmetin zelletirilmesine kar hukuksal mcadele
sreci balatlm ve zelletirilme srecinde tesis edilen ilemlere
kar ok sayda (toplam 6) dava alm olup, davalar srmektedir.
Bunlar:
Ara Muayene stasyonlarnn Almas, letilmesi ve Ara
Muayenesi Hakknda Ynetmelik in ptali stemiyle am olduumuz
dava
Ara Muayene stasyonlarnn zelletirilmesine likin hale
lan ve Bu lana Dayanak Kararn ptali stemiyle am olduumuz
dava
zelletirme halesinin Onaylanmasna likin zelletirme Yksek
Kurulu Kararna kar am olduumuz dava
Ara Muayene stasyonlar/Hizmetinin zelletirme Yoluyla Devrine
zin Veren Rekabet Kurulu Kararna kar am olduumuz dava
zelletirme Yksek Kurulunca Alnan 2. Onay Kararna kar
am olduumuz dava
Rekabet Kurulunun Devir lemine kinci Kez zin Verme Kararnn
ptali stemiyle am olduumuz davadr.
Odamzn yrtt hukuksal srete hizmetin zelletirilmesinin
getirecei sakncalar ortaya konulmu ve hizmetin hukuksal nitelii
vurgulanmtr. Hizmetin nitelii gerei, 4046 Sayl Kanun kapsamnda
zelletirilebilecek hizmetlerden olmad ve zelletirmenin Kanunun
genel amac olan kamu yarar ve zel amac olan ekonomide
verimlilik art ve kamu giderlerinde azalma salama amalarna
uygun olmad; Anayasann zelletirmeyi dzenleyen maddesinde
de, bu nitelikteki bir hizmetin zelletirilecek hizmetler arasnda
gsterilmedii, Anayasa gerei bu nitelikte bir hizmetin kamu
idaresi ve kamu grevlilerince yerine getirilmesinin gerektii dile
getirilmitir.
Odamzn at ilk davalar sonucu,
Ara muayene hizmetinin kamu hizmeti olduu, asl olarak da
kamu idaresince yrtlmesi gerektii,
134
Drdnc Oturum
Yasa maddesinde hizmetin asl olarak kamu idaresince

yrtlmesine ilikin bir dzenleme bulunmad,
Ayrca alt ileticilere devir konusunun da tamamen ihaleyi
kazanan iletmeciye brakld, bu nedenlerle kamu idaresiyle hizmet
arasndaki ban koparlm olduu
gerekeleriyle, hizmetin zelletirmenin dayana olan 2918 Sayl
Karayollar Trafik Kanununun 35.maddesi anayasa Mahkemesine
gnderilmitir.
Ancak Yasa maddesi Anayasa Mahkemesi nndeyken, sz konusu
madde zerinde yaplan deiikliklerle, hizmeti yrtme konusunda
Ulatrma Bakanlna da yetki tannm, alt ileticilere devir hususu
da yine ayn Bakanln onayna tabi klnmtr.
Yasa maddesinde yaplan deiikliklerle, hizmetin salt zelletirme
yoluyla yetki verilenlerce yrtlebileceine ilikin zorunluluk ortadan
kalkm, hizmeti grmekle asl yetkili olarak Ulatrma Bakanl iaret
edilerek, hizmetin zelletirilmesi mutlak bir zorunluluk olmaktan
karlmtr.
Ancak, Yasa deiikliiyle ortaya kan bu esasl durum, siyasi
iktidarca deerlendirmeye bile gerek duyulmakszn gz ard edilmi
Yasa maddesinin ngrd ikincil durum tercih edilerek, zelletirme
srecine devam edilmitir.
zelletirme srecinde tesis edilen tm ilemler yarg
aamasndayken ve henz kesinlemi herhangi bir yarg karar da
mevcut deilken, yangndan mal karrcasna devir szlemesi 15
Austos 2007 tarihinde imzalanarak AKFEN-DOU OTOMOTVTVSD konsorsiyumuna hizmet devredilmitir. Konsorsiyumda bir
mteahhitlik firmas, bir otomotiv firmas ve bir yabanc mhendislik
kuruluu bulunmaktadr.
Bu devir her ynyle lke ve kamu karlarna aykrdr.
Ara muayenesinin zelletirilmesi ile kamu alannda yeni tekel
yaratlacak ve bu tekel mutlak piyasa egemenlii kurabilecektir.
Bin ihale ilannda ve yaplan yasal dzenlemelerde; ihaleye
katlacaklara ilikin herhangi bir kriter ya da ihaleye katlacaklarn
yalnzca ara muayene iiyle itigal edebileceklerine ilikin bir
koul ngrlmemitir. Bu belirsizlik nedeniyle ara imal eden
firmalar da ihaleye katlm, bylece ara imal eden firmalarn kendi
imalatlarna onay vermelerine imkan tannmtr. Bu durum AB
standartlarnda bir muayene kuruluunda olmas gereken ve TS-EN
45004 standartlarnda ngrlen tarafszlk ve bamszlk kriterine
de aykr bulunmaktadr.
Ara muayenelerinde sorun yaamak istemeyen ara sahipleri, bu
135
firmann imal ettii aralar almaya, aralarnn bakmn bu firmalara

yaptrmaya ynelebilecek; bu firmalara otomotiv sanayiine ilikin
aratrma ve gelitirme almalarn yerinde ve birebir yrtme
ayrcal tannarak, gerekli veriler sunulacak, dolaysyla ihaleyi alan
firma dier ara imal eden firmalardan stn konuma gelerek, retim
piyasasnda mutlak tekel oluturabilecektir.
Kamu alannn sermayeye devredilmesi lke gvenlii ile ilgili
sakncal sonular douracaktr
Ara Muayene Hizmetinin zelletirilmesi ile devletin grevlendirme
ve yedekleme planlarnda yer alan aralara ait bilgiler ile tm
aralara ilikin adli takibat bilgileri de zel muayene kurulularna
iletilecektir. Bu durum lke/toplum gvenliine ilikin verilerin yerliyabanc sermayenin bilgisine sunulmas ve yurt dna karlmas
gibi sakncalar da beraberinde getirecektir. haleyi alan Konsorsiyum
ierisinde bir mteahhit firma, bir otomotiv tekeli yan sra bir de
yabanc bir mhendislik organizasyonunun olmas bu yndeki
kayglarmz dorular niteliktedir.
Trkiye iki blgeye ayrlarak ara muayenesi daha da etkisiz
klnacaktr
Ayrca yaplacak zelletirmeyle, ara muayene istasyonlar iki
blgeye ayrlacak, ara sahipleri yalnzca tescilli olduklar blgede
muayene yaptrmak zorunda braklarak zaten mevcut ara saysnn
te bir orannda seyreden ara muayenesinin daha da azalmas
sonucunu douracaktr.
Kamu Ekonomik anlamda zarara uratlacaktr
Ara Muayene stasyonlarnn kamu eliyle ayn koullarda
srdrlebilmesi iin sadece 100 milyon dolarlk bir yatrmn devlet
eliyle yaplmas yeterli olacaktr. lkedeki motorlu tatlarn yarsnn
muayeneye geldii varsaylsa bile, belirlenen cretler zerinden
sz konusu yatrmn 2 yl 20 gnde amorte edilecei tespit edilmi
durumdadr. Yalnzca 2003 ylnda ara muayene hizmetinden elde
edilen gelirin bugn itibariyle zelletirme gerekelerinde belirtilen
100.000.000 dolara tekabl ettii bilinmektedir. Ayrca mevcut
ara muayenesindeki kaak orannn zerine gidilmesiyle bu gelirin
300.000.000 dolarn stne kaca da aikrdr. 20 yllk ihale bedeli
olan 613,5 milyon dolar olan hizmetin kamu eliyle yrtlmesiyle;
sz konusu gelirin 2,5 ylda elde edilecei aktr. Ara muayene
istasyonlarnn iyiletirilmesi iin gerekli kaynak ayrlmayarak sz
konusu gelir yerli ve yabanc sermayeye aktarlarak kamu zarara
uratlmakta, kamu kaynaklar zel karlara peke ekilmektedir.
Dolaysyla kamu lehine ciddi bir gelir kayb sz konusudur.
Trafik, Yol ve Ara Gvenlii Btnsellii Bozulacaktr.
Karayollar Genel Mdrl tarafndan yaplan ara muayenesi ile
136
Drdnc Oturum
Emniyet Genel Mdrl tarafndan yaplan yol zeri denetim ve tescil

ilemleri, karayollar ve aralara ilikin bir btnlk oluturmaktadr. Bu
btnln bir ksmnn kamu elinden karlmas, kamu hizmetlerinin
yara almas yan sra bizzat kamu organizasyonunu da tek ayakl
ve malul duruma drecek, lkemizdeki trafik sorununun daha da
derinlemesine yol aacaktr. Bunun yannda bir kamu hizmetinin
ticariletirilerek zel ellerde tekele dntrlmesi ile toplumun can
ve mal gvenlii tehdit edilmektedir.
Kamuoyunun bilmesi gerekmektedir ki, ara muayene istasyonlar/
hizmetinin zelletirilmesine kar Odamzca alm olan davalar
halen devam etmekte ve kesinlemi herhangi bir yarg karar da
bulunmamaktadr.
zelletirme srecinde tesis edilen tm ilemler yarg aamasndayken
ve henz kesinlemi herhangi bir yarg karar da mevcut deilken bu
devrin yaplmas lkemiz ve halkmzn karna deildir.
Artk lkenin ve kamunun genelini ilgilendiren zelletirmelerde,
devir yaplmadan bu zelletirmelere kar yrtlen yarg srecinin
beklenmesi, Kanuni dare lkesinin bir gerei olarak kabul edilmelidir.
Hukuk devleti ilkesine bal ve hukuka saygl bir kamu idaresinden
beklenen, dava konusu edilmi her trl tasarrufta yarg srecinin
sonlanmasn beklemektir. Yarg sreleri sonlanmadan yaplacak bir
devir, ileride ok nemli hukuksal sorunlarn ortaya kmas ve kamunun
daha byk zararlara uramas ihtimallerini de tamaktadr.
ERDEMRN ZELLETRLMESNE KARI YRTLEN
ALIMALAR
Bir lke ekonomisi ve sanayilemesinin en nemli bilekesi demirelik sektrnn mevcudiyeti ve gelimesidir. Demir elik sektrnn
retim ve tketim byklkleri sanayilemenin temel gstergelerinden
biri saylmaktadr. Kii bana tketilen elik miktar ve bu tketim
ierisinde yass elik oran lkelerin gelimilik kriteri olarak kabul
edilmektedir.
lkemizde de bu nedenle 1926lardan itibaren bu sektrn
oluumuna ynelinmi ve 1930lar ile 1960lar asl hamlelerin yapld,
temel tesislerin kurulduu yllar olmutur. Dier admlarla birlikte,
Trkiye bylece belirli bir gelime izgisine girebilmitir.
Bugn Trkiye, 2006 yl itibaryla 23,3 milyon ton ham elik retimi
ile dnya sralamasnda 11. srada yer almaktadr.
Ancak 1980li yllardan itibaren uygulana gelen planlamay,
yatrm, retimi, sanayilemeyi ve sosyal devlet anlayn dlayan
zelletirmeci kresel politikalarn ykc sonular demir elik sektrn
de de yaanmaktadr.
Bu srete kamu iletmeciliini bitirmek adna, entegre demir
137
elik tesislerimize bakm, yenileme ve kapasite artrma yatrmlar

yaplmayarak bu tesisler bilinli bir ekilde zarar ettirilmitir.
Kalknmada srekliliin salanmas ve da bamlln azaltlmas iin
demir cevheri ihtiyacnn ncelikle lke kaynaklarndan karlanmas
gereklilii gz ard edilmi, demir cevheri arama faaliyetlerinden
vazgeilmitir. Trkiye demir cevheri rezervleri 10 yl iinde
tkenebilecek konuma getirilmitir.
zellikle Divrii, Hekimhan ve Attepede 20 yllk ihtiyacmz
karlayabilecek demir rezervimiz bulunmasna ramen yurtdndan
demir cevheri ithal edilmektedir. 1980 sonras Devlet Planlama
Tekilatnn plan hedeflerine uymayan yatrm tevikleriyle uzun
rnlerde i tketimin stnde bir kapasite yaratlrken, yass rnlerde
ise planlamann ve dnya leklerinin ok gerisinde kalnmtr. Yass
elik mamul retiminin toplam retime oran dnyada % 47 iken
Trkiyede % 18dir. Plansz yatrm ve tevik politikalar sonucu
lkemizin uzun rn retimi i tketimin iki katna ulamtr.
Demir elik sektr; bir taraftan lkenin i tketim an yass
rn ithal ederek karlarken, dier taraftan uzun rn retebilmek
iin hurda demir ithal edilmektedir. Her iki durumda da sektr da
baml hale getirilmitir. Trkiye ithal ettii hurda demir ile dnya
sralamasnda birinci sradadr. Sektrde uzun rn fazlalna ramen
yurtdndan dampingli fiyatlarla uzun rn ve ktk ithalatna izin
verilmektedir.
Bu yapsal arpkln en nemli nedeni IMF ve Dnya Bankasnn
direktifleriyle uygulanan zelletirme ve serbestletirme
politikalardr.
Bu politikalarla, lkemizin en byk KTlerinden olan TD ilevsiz
klnm, KARDEMR, SDEMR ve DVHAN gibi kurulular gzden
karlmtr.1995 ylnda KARDEMR zelletirilmi, SDEMR retimin
yass rne dntrlmesi kaydyla ERDEMRe devredilmi, DVHAN
ise zelletirme kapsamnda ERDEMRe satlmtr.
Karabk, skenderun, Divrii ve Hekimhanda yerleimin ve sanayiinin
tamam demir elik sanayiine endeksli iken, bu yerlekelerimiz zaman
iinde kendi kaderlerine terk edilmitir.
Ereli Demir ve elik Fabrikalar T.A.. (ERDEMR), Trkiyenin
ithalat yoluyla karlanan yass haddelenmi demir elik ihtiyacn
yurt iinden karlamak zere, da bamll ortadan kaldrarak,
kendi-kendine yeter hale gelebilmek amacyla 28 ubat 1960 tarih ve
7462 sayl Kanun ile kurulmu bir kurulutur. Haziran 1961de temeli
atlan tesisler 42 ay sren inaat ve montaj almalarndan sonra,
15 Mays 1965 tarihinde 470 bin ton/yl yass elik retim kapasitesi
ile fiilen iletmeye alnmtr.
Kurucular arasnda; Trkiye Bankas, Trkiye Demir elik Genel
138
Drdnc Oturum
Mdrl, Smerbank Genel Mdrl, Ankara Ticaret ve Sanayi

Odas ile ABD Koppers Associates S.A. yer almaktadr.
ERDEMR bnyesinde; SDEMR, Erdemir-Maden (Trkiyenin en
nemli demir cevheri ve tek pelet reticisi konumunda olan Divhan
A..), Erdemir-Lojistik, Erdemir-Romanya, Erdemir elik Servis
Merkezi, Erdemir Mhendislik ve Danmanlk Hizmetleri A. ve
elbor firmalarn da barndrmaktadr. Borelik, Sollac Ambalaj
elii A., GERKONSAN A. ve Sivas Demir elik A..de de itirakleri
bulunmaktadr.
ERDEMR ve yan kurulular yass elik, silisyumlu yass elik, uzun
elik, dikisiz boru retiminde ciddi bir kapasite yansra, Trkiyenin
demir cevheri arama ruhsatnn yarsna, 2 byk ve stratejik limana,
bir kok, 1 sinter, 1 kire fabrikasna, yksek frna, elikhaneye, srekli
dkmlere, scak ve souk haddehanelere, kalay ve krom kaplama
hattna, galvanizleme hattna, yatrm, danmanlk, mhendislik,
projelendirme asndan nemli bir zenginlik ve birikime sahiptir.
1965 ylnda retime balayan ERDEMR, bugn ulat 3 milyon
ton/yl dzeyinde ham elik retim kapasitesi ile halen Trkiyenin en
byk demir elik kuruluu ve tek entegre yass elik reticisi olma
zelliine sahiptir.
ERDEMR Trkiyedeki ortalama performansn ok zerine km
bir kurum nitelii tamaktadr. Kamuya yk olmad gibi, kresel
dzeyde rekabet ederek ayakta kalmay baarabilecek nitelie sahiptir.
Yaratt gelirin nemli bir ksmn kurulu szlemesi gerei yeniden
yatrma dntrmek zorunda oluundan dolay isizliin yaygn
olduu lkemiz iin vazgeilmez bir konumu bulunmaktadr.
Kamu iletmeciliinin kertildii bir ortamda ERDEMR, byk
bir gelime iindedir. 500 en byk kurulu iinde ERDEMR, krda,
stelik zel sektr kategorisindeki krda birinci gelmektedir.
Erdemirin 2004 ylnda elde ettii net kr, sat rakamnn neredeyse
3te 1i oranndadr Yani ERDEMR her 3 ylda bir, satlmasyla elde
edilecek geliri zaten hazineye kazandrmaktadr. Oysa ERDEMRin
yalnzca kurulu deeri 12 milyar dolar civarndadr.
ERDEMRin stratejik konumu ve. ERDEMRin savunma sanayiine
ynelik namlu, zrhl elik vs. retimi ve gemi ina saclar retimine
ynelik yatrmlar ile savunma ve gemi sanayisi iin tad nem
tartlamaz. Ayn ekilde Trkiyenin enerji, doalgaz ve petrol ulam
hatlar zerinde oynamaya balad rol ve bu hatlara ynelik malzeme
ve boru tedariki ERDEMRe yine nem kazandrmaktadr.
Bylesine devasa bir retim kapasitesi olan ve srekli olarak kar eden
ERDEMRin zelletirmesi uzun zamandan bu yana lke gndemine
oturmu, konu deiik platformlarda tartlm, zelletirilmesi ile ilgili
ok eyler sylenmitir. Odamz dorudan ilgilendiren ERDEMRdeki
139
kamu paynn zelletirmesine kar Odamz zerine den grev ve

sorumluluu yerine getirmitir.
Bu balamda, Odamz,
Anayasa ve Yasaya uygun olmayan bu zelletirmede,
Ekonomide verimlilik art ve kamu giderlerinde azalma
salama koullar mevcut olmadndan, ERDEMRdeki kamu paynn
4046 sayl Kanun kapsamnda zelletirilmesi mmkn olmayp, kamu
yararna aykrl,
ERDEMRdeki kamu paynn zelletirilmesinin zel tekel yarataca
gereiyle Anayasann 167. Maddesine aykrl,
haleyi kazanan OYAK ile ARCELOR firmasnn ortaklnn hukuka
aykrl,
zelletirme srecinde yrtlen ilemlerin usul ynnden de
hukuka aykrl
gerekeleriyle
ERDEMR sermayesindeki % 46.12 oranndaki kamu hissesinin, 4
Ekim 2005 tarihinde yaplan ihale ile blok satna izin veren zelletirme
Yksek Kurulu Kararnn iptali ve Yrtmenin Durdurulmas,
ERDEMR hisselerini devralan OYAKn kurduu Ataer Holding A..
adl irketin % 41 oranndaki hissesinin ARCELOR S.A.ya devrinin
uygunluuna ilikin zelletirme Yksek Kurulunca verilen Kararn
iptali ve Yrtmenin Durdurulmas,
stemiyle iki dava almtr.
Bu davalarda, ERDEMR zelletirmesinde Rekabet Kurulunca
verilen izin kararnn, yasal mevzuatta ngrlen usullere uygun
olmad tespit edilerek, iptaline karar verilmi, bunun paralelinde bu
ileme dayanarak tesis edilen dier ilemlere kar atmz davalarda
da yrtmenin durdurulmas kararlar verilmitir.
Yrtmeyi durdurma kararnn gerekesi Rekabet Kurulunun
ERDEMRin devrine izin verdii Kararn 7 kiiyle almas gerekirken,
Yasaya aykr olarak 8 kii toplanarak almasdr. Yrtmeyi durdurma
kararna kar yaplan itiraz Dantay dari Dava Daireleri Genel
Kurulunca da reddedilmitir.
ERDEMRin devrinin hukuka aykrl, Rekabet Kurulunun izin
Kararndan sonra, zelletirme Yksek Kurulunun sata onay
Kararnn da yrtmesinin durdurulmasyla bir kez daha tespit
edilmitir.
Kamuya ait tm deerlerin n alnamaz bir istekle
zelletirilmelerinde yrtlen ilemlerde bylesine nemli hatalarn
140
Drdnc Oturum
yaplmas; zelletirmelerdeki acelecilii ve dolaysyla kamu yararna

uygunluk deerlendirmesinin yeterince yaplmadn aka ortaya
koymaktadr.
Bunun zerine Rekabet Kurulunca yeni bir devir ilemine izin
karar alnm olup, sz konusu izin kararna kar da Odamzca dava
almtr. Davalar halen devam etmektedir.
ERDEMR zelletirmesine ilikin kamu yararn gzeten hukuk
mcadelemiz srecektir.
Odamz hukuki platformdaki mcadelesi ile birlikte, ERDEMR
GERE Raporunu hazrlam ve kamuoyu ile paylamtr. Bu
raporda gndemdeki ERDEMR zelletirmesi ile ilgili olarak dnyada
ve lkemizdeki demir-elik sektr, sektrn ana girdi hammaddeleri
olan demir ve kmr madencilii, demir-elik sektrnn dnya ve
lkemizdeki konumu ile lkemizdeki demir-elik sektrnn geliimi
topluca irdelenmi; ERDEMRin ekonomik ve stratejik konumu
somutlanm; zelletirmesi ile karlalacak sorunlara dikkat ekilmi,
Odamzn konuyla ilgili almalar bu raporda btnletirilmitir.
Yllardr ERDEMRde Demir elik Kongresi dzenleyen ve tesislerde
alan ok sayda yesiyle birlikte, ERDEMR satlamaz diyen ve
ERDEMR zelletirmesini Dantayda at davalar ile yargya tayan
Odamz, ERDEMRin stratejik konumu ve lkemizin da bamllna
kar tad ulusal ekonomik deeri itibaryla kamuoyunun dikkatini
ekmeye almtr.
SEKANIN ZELLETRLMESNE KARI YRTLEN
ALIMALAR
zelletirme Yksek Kurulunun 06.12.1997 tarih ve 1997/54 sayl
Karar ile zelletirme kapsamna alnan SEKA 15.07.1998 tarih ve
1998/51 sayl Karar ile zelletirme Programna alnmtr. Yntem
olarak varlk satnn benimsenmesi nedeniyle 24 Kasm 1998
tarihinde Ana Szlemede deiiklik yaplarak messeseler, iletmeye
KT stats de anonim irket statsne dntrlmtr.
zelletirme Yksek Kurulunun 14.09.1998 tarih ve 1998/71 sayl
karar ile SEKA zmit iletmesinin kapatlmas ve arsalarnn yeil
alan, spor alan, otel alan ve lks konut olarak zmit Bykehir
Belediyesince yaplan mar Plan dorultusunda dzenlenmesi;
bu dzenleme iinde yer alan yeil alanlarn ve spor alanlarnn
zmit Bykehir Belediyesine devri, kayd ile uygun grlmtr.
Ancak bu Karar Kocaeli halknn, SEKA alanlarnn ve demokratik
kitle rgtlerinin youn tepkisi ile karlandndan, zelletirme
ilemi 28.10.1998 tarih ve 1998/84 sayl Karar ile 1 ay sonra iptal
edilmitir.
SEKA zmit letmeleri 10 Mart 2005 tarihinde AKP hkmeti ile
Trk- arasnda yaplan protokol sonucunda alanlar ve tm
141
varlklaryla beraber zmit Bykehir Belediyesine devredilmitir.

Makina Mhendisleri Odas, SEKAnn zelletirilmesine kar, SEKA
iileri ve Selloz- Sendikasnn yrtt mcadelede her zaman
yanlarnda olmu, eylem ve etkinliklerinde destek vermitir. SEKA
zelinde karlan Oda Raporlarmz ile konunun nemi canl tutulmaya
allm, grlerimiz ilgili tm kesimlerle paylalmtr. Yine ulusal
dzeyde 1993 ylndan beri dzenlenen Kat Sempozyumlarnda
konunun taraflar bir araya getirilmi, zm nerileri retilmi
ve kan sonularn hayata geirilmesi iin ilgili kurumlara bask
yaplmtr.
Bu etkinliklerde zel giriimciliin kat sektrne girdii 1970li
yllara kadar lkenin gereksinim duyduu selloz, kat ve karbon
rnlerinin yan sra kat sanayiinin gereksinim duyduu kalifiye
eleman ve bilgi birikimini yaratan SEKAnn zelletirme gerekesiyle
atl duruma getirilmesinin, gerekli yatrmlarndan yoksun
braklmasnn aklc olmad, dnyada birok rneinin olduu gibi
kamu giriimciliinin zellikle sektrde katma deer yaratarak varln
srdrebilecei, bunun iin teknolojik ve ynetsel anlamda yapsal
deiikliklere gereksinim olduu vurgulanmtr.
TELEKOMUN ZELLETRLMESNE KARI YRTLEN
ALIMALAR
Trk Telekomun zelletirmesinin zerinden birka yl gemeden
hileli zam gibi kamu zararna uygulamalar ortaya salmtr. Kamu
hizmetini yok sayan zel bir tekel yaratlmtr. Ne kablolu TV ne de
Telekomun altyapsn kullanan dier iletmecilerin Trk Telekom
karsnda seenek oluturmad bugn aka ortadadr.
Yarg eitli hukuka aykrlk noktalarnda kararlar vermesine
ramen, klfna uydurulmu ilemler yaplmakta, yargnn yetkisi
daraltlmakta, kimi zaman yarg hedef tahtas haline getirilmektedir.
Hukuk devleti yalnzca yasalarn uygulanmasyla salanamaz. Hukuk
devletinin gerei yrtmenin icraatnda meruiyetin salanmasndan
gemektedir.
Bizler, zelletirmenin, kamusal kaynaklarn sermayeye peke
ekilmesi olduunu ve asli amac kamu yararn gzeterek topluma
hizmet vermek olan kurumlar kar peinde koan irketlere
dntreceini defalarca syledik. Bu dorultuda her trl eylem,
etkinlik ve hukuk mcadelemize ramen Trk Telekom, devletin kendi
koyduu yasalar bile gz ard edilerek AKP Hkmeti dneminde
babalar gibi satld. Ancak mcadelemizi srdrdk ve zelletirme
kararna kar dava atk. Bu davalardan biri de, Trk Telekomun yzde
55 oranndaki hissesinin blok satna ilikin 1 Temmuz 2005 tarihli
kararn iptali istemiyle Dantayda alan davadr. Ancak 9 Temmuz
2007 tarihinde davay esastan sonulandran Dantay 13. Dairesi,
Trk Telekomun zelletirilmesi kararnn iptal istemini oybirliiyle
142
Drdnc Oturum
reddetmitir. Dantayn verdii ret karar hukuki srecin sonlandn

gstermemektedir. Bu kararn temyiz aamas bulunmaktadr.
Trk Telekomun OGER firmasna devrinin zerinden geen srete
kamunun zararna uygulamalar belgelenmitir.
zelletirme her yurttan ulaabilmesi gereken ve kamusal bir
hak olan haberleme hakkna indirilmi bir darbe olmutur. Nitekim
Trk Telekom, ev abonelerinin youn kulland hatlarda ve ehir ii
grmelerde yksek oranda zam yapm, yargya yaplan bavuru
sonucunda bu zam imdilik engellenmitir.
Trk Telekomun zel tekele devredilmesiyle Trkiye
telekomnikasyon alanndaki tm iddiasn kaybetmitir. Kurumu
ileten firma, kuruma tek kuruluk yatrm yapmamtr.
zelletirme ile sabit telefon ve internet hizmetlerinde zel bir tekel
yaratlmtr.
Devlet milyarlarca dolarlk gelirden mahrum braklmtr. Bu kaynak
OGER firmasna aktarlmtr.
Kamu alanlar adeta zel tekele kiraya verilmitir. Nitelikli birok
eleman kurumdan ayrlmak zorunda braklm, birok insann iine
son verilmitir.
Trk Telekomun devrinden lkenin stratejik karlar, halkmz ve
alanlar hibir ekilde kazanmamtr. Bu devirden tek kazanan OGER
firmas olmutur. Trk Telekomun zelletirilmesi usule uygun olabilir,
ancak aka kamu yararna aykrdr.
Trk Telekom gibi dnyann 13. byk ebekesine sahip Trkiyenin
en nemli kurumlarndan birisinin halkn mal olduu ynndeki
mcadelemizi srarla srdreceiz. Trk Telekom da yaanan her trl
gelimeyi halkmzla paylamaya ve doru biimde bilgilendirmeye
devam edeceiz.
EGONUN ZELLETRLMESNE KARI YRTLEN
ALIMALAR
Yerel ynetimlere bal kamu kurumu niteliindeki Kentsel Gaz
Datm Kurulularnn zelletirilmesi, tm kentsel kamu hizmetlerinin
zelletirilmesini ve piyasa faaliyeti haline dntrlmesini ngren
Dnya Bankas ve IMF politikalarnn bir parasdr. Nitekim bu husus
Doal Gaz Piyasas Yasasnda hkme balanm ve bugne dek ESGAZ
ile BURSAGAZ zelletirilmitir.
Bu erevede 4646 Sayl Doal Gaz Piyasas Kanununun geici
3.maddesine eklenen bir hkmle kentsel gaz datm kuruluu
olan EGOnun, bal olduu yerel ynetime bu konuda daha nce
uygulanmam ayrcalkl yetkiler verilerek zelletirilmesi gndeme
gelmitir. Yerel ynetimin itirakiyle kurulan ve kamusal yn olan
143
GDAn ve dierlerinin de bu kapsamda tamamen zelletirilmesi

sz konusudur. Ancak Odamz bu alanlarda dava aamam, ancak
bir siyasi parti tarafndan dava almasna katkda bulunmutur.
Odamz, Doal Gaz Piyasas Yasasn, Trkiyenin Doal Gaz
Temin ve Tketim Politikalarnn Deerlendirilmesi balkl eitli
almalarnda ayrntl bir ekilde irdeleyerek eletirmi, Yasann
amacnn piyasann serbestletirilmesine ynelik olduu belirtilerek
sektrdeki zelletirmelere esastan kar klmtr. Yine ayn
yasa yoluyla belediyelerin etkinliinin azaltlmas da tarafmzdan
eletirilmitir.
Odamz, ulam ve toplu tama ile ilgili uzun yllardr almalar
yapmaktadr. Doal gazla ilgili olarak da 1989dan yana Trkiyenin drt
bir yannda binlerce yesinin katld eitimler, seminerler, kongre ve
sempozyumlar dzenlemi, binlerce sayfa yayn yapmtr. yelerinin
mesleki bilgi birikimini kurumsal bilgi birikimiyle btnleyen Odamz
metro, ulam, toplu tam ve doal gaz uygulamalar konularna, kamu
ve toplum yarar asndan bakarak Ankara Bykehir Belediyesi ve
EGO, ASK, BUGSA vb. bal kurulularn almalarn irdelemekte
ve aadaki sorular sormaktadr.
Sren metro projelerinin balangta ngrlen keif bedelleri ve
biti tarihleri nelerdir? imdi ise hedeflenen keif tutarlar ve biti
tarihleri nedir? Gecikmelerin ve keif artlarnn nedenleri nedir? Bu
projeler ne zaman sonulanacak ve Ankara halknn hizmetine ne
zaman sunulacaktr?
Metro gibi temel kentsel altyap yatrmlarnn salam finansal
kaynaklar bulunmadan, siyasi kar gzetilerek plansz-programsz
balatlmas, sonra para kalmad denilerek yllarca srncemede
braklmas ve halkn hizmetten yararlanmasnn gecikmesi, halk
yararna bir uygulama mdr?
Bykehir Belediyesi Hazineye en ok borcu bulunan ikinci
belediyedir. Doal gaz ald BOTAa 1 milyar YTL gibi byk borlar
vardr. Metro iin asl giderin yaplan kaba inaat deil mekanik ve
elektronik sistemlere ynelik olaca dnldnde bu proje nasl
bitirilecektir?
Borlarn demeyerek BOTA zor duruma dren EGOnun
bal bulunduu Ankara Belediyesi, EGOnun vatandatan toplad
gaz bedellerini, ilk yamurda gle dnen ve kaza oranlarn artran
alt geitlerde, yayalara deil aralara ncelik ve arlk veren ve
kent ii ulam arterlerini birer yar pistine alanna eviren lks yol
projelerinde ve bu projeleri sslemek iin yurt dndan ithal edilen
aalarda harcamaya devam etmesi ne anlama gelmektedir?
144
Drdnc Oturum
lgili mevzuata gre doal gaz abonelerinden balant bedeli

olarak 150 USD+KDV alnmas gerekirken, EGO Genel Mdrl
01.01.2005e kadar neden haksz bir biimde abonelerden 300 USD
tahsil etmitir?
EGO Genel Mdrlnn EPDKdan ald doal gaz datm
lisansnn snrlar Ankara Bykehir Belediyesi mcavir alan
snrlardr. Doal Gaz Mteri Hizmetleri Ynetmeliinin 36.
maddesinde, Datm irketi, sorumluluk alannda oturan tketicilere
talep etmeleri halinde, datm ebekesine balamakla ykmldr
denmektedir. Hal byleyken, EGO Genel Mdrl, yasal sorumluluu
olan Ankara Bykehir Belediyesi snrlar iindeki tm kentsel
yerleimlere gaz gtrme ykmlln, neden bir fedakrlk
olarak gstermektedir?
Ankarada son yllarda byk doal gaz yapm ihalelerini hep ayn
firmann almas basit bir rastlant mdr?
Halihazrda EGOnun gaz al fiyatna ekledii hizmet ve amortisman
bedelinin gaz al fiyatnn % 17si olduu EGO kaynaklarnca ifade
edilmektedir. Bu rakam, cari fiyatlarla metrekp bana 0.06 YTL
(60.000 TL) mertebesindedir. Oysa, EPDKdan ihale yoluyla kentsel gaz
datm lisans alan irketlerin, birim hizmet ve amortisman bedelleri
00.037 YTL (037.000 TL) arasndadr. Bu durumda, EGO gaz en
ucuz deil, en pahal satan kurulularn banda gelmektedir.
SONU OLARAK
TMMOB Makina Mhendisleri Odas, dn olduu gibi bugn de
kamusal kaynaklarmzn talanna almas anlamna gelen tm
zelletirmelerin kategorik olarak karsnda yer almaktadr.
zelletirme uygulamalar balad gnlerden itibaren yaanan
sre, Odamzca TMMOB rgtll erevesinde yakn izlemeye
alnm olup, zellikle meslek disiplinlerini ilgilendiren alanlar
kapsayan ve TMMOB adna Odamzn dzenledii TMMOB Sanayi
Kongresi v.b. ortamlarda konu srekli olarak gndemde tutulmu,
oluturulan gr ve neriler kamuoyuna sunulmutur.
Bu kapsamda Odamz balca u etkinliklerde bulunmutur:
SEKA, TELEKOM, ERDEMR ile ilgili Oda Gr ve raporlar
oluturulmu, ayrca zelletirme Gerekleri isimli bir de kitapk
karlm ve Oda yaynlar olarak kamuoyu ile paylalmtr.
TELEKOM zelletirilmesine kar HABER-SEN ve EMO ile birlikte
TELEKOM Raporu hazrlanmtr.
HABER-SENin at TELEKOM davasna mdahale talebinde
145
bulunulmutur.
zelletirmeye kar mcadele, ayn zamanda kapitalist
kresellemeye kar mevzileri savunma ve baka bir dnya kurma
mcadelesidir. Bu mcadeleyi tm emek gleri ile yan yana ve omuz
omuza srdrmektedir. zelletirmelere kar SEKAda, Seydiehirde
gerekleen topyekn kar duru, TELEKOMun zelletirilmesine kar
kurumda rgtl olan HABER-SENin direnii, TPRA ve PETKMin
zelletirilmesine kar PETROL-in ve ERDEMR alanlar ile
halknn yrtt mcadele hepimizin mcadelesi olarak grlp,
bu zelletirmelere kar eylemlere aktif katlm salanmtr.
Dorudan meslek alanlarmzla ilgili olan Ara Muayene
stasyonlar/Hizmeti ve ERDEMR zelletirmesine ilikin ok sayda
davalar almtr.
TPRAn zelletirilmesine kar alan davaya mdahil
olunmutur.
Yine dorudan meslek alanlarmzla ilgili kongre, kurultay ve
sempozyumlar ve sonu bildirgelerinde, zelletirmelere kar
klmtr.
TMMOB yrtclnde, TMMOB, TRK-, HAK-, DSK,
KESK, TTB ve KGEM tarafndan dzenlenen 20. Ylnda Trkiyede
zelletirme Gerei Sempozyumuna katlnm ve Oda Grleri
aktarlmtr.
TMMOB Makina Mhendisleri Odas olarak,
Kreselleme srelerinin nedensellik ve sonularna dikkat
ekmenin,
Trkiyenin da bamllna son verilmesinin,
Ekonomik ve sosyal tahribatlara yol aan zelletirmelere son
verilmesinin,
Kamu eliyle yaratlan ve toplumsal deerlerimiz olan KTlerin birer
mevzi olarak savunulmasnn,
lkemizin bamszlk, planlama ve kalknmaya ilikin ekonomik
paydalarn gelitirilmesinin,
Sanayileme, demokratikleme ve baka bir Trkiyenin mmkn
olduuna
dikkat ekmek istiyoruz.
Bu kapsamda ve toplumsal yarar dorultusunda;
146
Drdnc Oturum
zelletirmeler durdurulmal; kamu hizmetleri eit, yaygn, nitelikli

ve parasz olarak devlet btesinden karlanmaldr.
IMF, Dnya Bankas, DT gibi finans kurulularnn ynlendiricilii
ile ard ardna karlan yasalarla ve zelletirme uygulamalaryla,
sanayi tesislerimizin, kamusal varlklarmzn ormanlarmzn, tarm
alanlarmzn, madenlerimizin, kltrel mirasmzn yamalanmasna
son verilmelidir.
zelletirme ve onun doal sonularndan olan taeronlatrma,
sendikaszlatrma, isizletirme ve yanl istihdam uygulamalarna
son verilmelidir.
Btn bu uygulamalarda sorumluluu bulunan zelletirme
daresi Bakanl lavedilmeli, yarg srecinde iken devredilen
kurulular geri alnmal, lkemizin aleyhine olduu ak olan btn
zelletirmeler durdurulmal, lke, kamu ve toplum karlarn esas
alan bir kamulatrma program balatlmaldr.
Trkiye neo-liberal uygulamalar dnda baka bir seenek retmek
zorundadr.
TMMOB Makina Mhendisleri Odas, zelletirmelere kar
kamulatrmac bir bayran almas gerektiini dnmektedir.
Sempozyumumuz bu adan bir fonksiyon da stlenmeli; kamucu ve
kamulatrmac bir yaklam benimseyerek en nde dile getirmeli,
dier btn emek ve meslek rgtlerine ve lkemize yaymaldr.
Odamz bu konuda zerine den sorumluluklar yerine getirmeye,
bu srelerin takipisi olmaya kararllkla devam edecektir.
OTURUM BAKANI- Ali Ekber Beye biz de sunumundan dolay
teekkr ediyoruz.
Program gereince Ziraat Mhendisleri Odamzdan Ynetim
Kurulu Genel Sekreteri arkadamz Fatih Taden Bey, bize tarm
sektrnde yaanan zelletirmelerle ilgili bilgi verecek. Daha nce
sizlere mazeretini aktardm Harita ve Kadastro Mhendisleri Odamz
Bakan Ali Fahri Bey de aramzda, onu da krsye alyoruz.
Buyurun Fatih Bey.
FATH TADEN (TMMOB Ziraat Mhendisleri Odas)Teekkr ederim Sayn Bakan. Deerli katlmclar, deerli dostlar,
Ziraat Mhendisleri Odas adna sizleri saygyla selamlyorum. Trk
Mhendis ve Mimar Odalar Birlii tarafndan Trkiyede zelletirme
Gerei ad altnda gerekletirilen bu Sempozyuma katlm olmanz
dolaysyla da teekkr ediyorum, ayn zamanda TMMOByi bu
anlamda tebrik ediyorum. Her ne kadar katlm az olmu olsa bile, her
147
ne kadar beklenilen ilgiyi yeterince salayamam olsak bile, aslnda

Trkiyenin en nemli sorunlarndan bir tanesi olan Trkiyedeki
yaanan soygunun, talann, dzeni emperyalistlere, kapitalistlere
terk etmenin yeni aralarndan biri olarak btn dnyada olduu
gibi, Trkiyede de kullanlan bu srece halkmzn ilgisiz kalmasn
zntyle karladm ifade etmek istiyorum. Ancak nitelikli bir
katlm bulunduunu ve bizim ylmadan, bkmadan bu sreci herkese
anlatmak iin aba sarf etmemizin bir grev olduunu da bir kez daha
ifade edeyim.
Tarm, biliyorsunuz, Trkiyenin en nemli konularndan bir
tanesi. Sadece Trkiyenin deil, gelime yolundaki lkelerin ana
konularndan bir tanesi, nk istihdamn nemli bir blmn
tarm salyor. Btn dnya lkelerine bakld zaman birok lkede
byle, gelime yolundaki lkelere bakld zaman arlkla byle,
lkemizde de bakldnda, krsal alanda yaayan insanlarmzn %
37 orannda bulunduu, bununla birlikte istihdammzn yaklak %
30unu kapsayan ok nemli bir sektr.
1950, bakyorsunuz, Trkiye de dahil olmak zere, bugn yeni
oluturulmaya allan yeni dnya dzeninin, kinci Dnya Savandan
sonraki nemli dnm noktas, nemli tarihi, nk kinci Dnya
Savandan sonra henz dnya zerinde savan ortaya karm
olduu duman kalkmamken, yeni bir dnya dzeni oluturmak
amacyla o srece hkmeden lkeler Amerikann New Hampshire
kentinde 1945 ylnda bir dizi konferanslar dizgesi oluturdular ve o
konferanslar dizgesi sonucunda dnyaya tane yeni karde rgt
kt. Buradan bir tanesi IMF idi, 1945 ylnda oluturulmu olan bir
rgtt. Bir tanesi Dnya Bankasyd, aslnda uluslararas yatrm ve
kalknma bankasyd, 1946 ylnda kurulmutu. Bir tanesi de Dnya
Ticaret rgtyd, yani Gmrk Tarifeleri ve Ticaret Genel Anlamas
ad altnda 1947 ylnda da bu rgt kurulmutu.
Buradaki tarihlere bakld zaman bir hata, 55, 56 ve 57 olarak
geiyor, onlar 40 olarak ltfen kabul edin.
Neydi ama, neden bu rgtn olumasna gerek vard? nk
dnyada temel olarak sreci kontrol etmenin tane arac vard.
Bunlardan bir tanesi mali sistemin kontrol edilmesiydi. Bir tanesi retim
aralarnn ve retimin kontrol edilmesiydi, retimin ynlendirilmesi
gereiydi. Bir tanesi de retilmi olan metann, yani ticarete konulacak
retime konulmu olan deerin mutlaka kontrol edilmesi gerekiyordu.
Bunun iin 45 ylnda kurulmu olan IMF dnya leinde parasal
ilemleri yrtmek, parasal ilemleri istenilen dzene oturtmak, kur
sistemini aktif hale getirmek ve istenildii ekilde para geikenlii
zerinde rol oynamak iin kurulan bir sistemdi. Uluslararas Yatrm
ve Kalknma Bankasnn gayesi, ki bu ayn zamanda birka aya
olan dzlemdir, Dnya Bankasdr bir aya, Dnya Bankasnn btn
istemi, btn amac da dnya leinde hedeflerine uygun olabilecek
148
Drdnc Oturum
yatrmn ynlendirilmesi isteiydi. Ticaretin ynlendirilmesi iin de

1947 ylnda yine GATT kurulmutu.
Merkezi lkeler arasnda yeni olumu olan bu dzeni denetleyebilmek
iin de deiik rgtler ortaya kt. Bunlardan bir tanesi, en ok
zengin olan, dnyay smren, dnyaya hkmetmeyi, kendi aralarnda
paylamay becerebilen GEIA organizasyonudur, bir tanesi 21 lkeden
oluan Uluslararas Kalknma rgt, OECDdir, bir tanesi de ayn
zamanda 1947 ylnda kurulmu olan GATTn devam olan Dnya
Ticaret rgtdr.
Bu srecin Trkiyeye yansmalar, biraz nce de arkadalarmn ifade
etmi olduu gibi, 1980li yllarla balayan ve bugn artk arln
iyice hissettirmi olduu hem Dnya Bankas kredi anlamalar,
hem de IMFyle yaplan standby anlamalardr. 1980 ile 2002 yllar
arasnda bakld zaman lkemizde tam bu anlamda 15 anlamann
imzalandn gryoruz.
Bunlardan 1985 ylnda birka tanesini rnek vermek istiyorum.
Sektrel kredi anlamalarna bakld zaman ulusal plan ve programlarn
hedef ve stratejilerini ynlendirmek amacna hizmet ettiini, kamu
sektr, kamu ynetiminin rgtlenmesi ve ilevleriyle alma
ilikilerinin deitirilmesine dnk almalar yrttn sylemem
mmkndr. Yine 2000 ylnda Ekonomik Reform Kredi Anlamasna, ki
bazlarn sadece rnek olarak vermek istiyorum, nemli, 2001 ylnda
lke apnda dorudan gelir desteine geii salayan ana anlamadr
bu Kredi Anlamas, yine tarmsal kredi sbvansiyonlarnn aamal
olarak kaldrlmasn ve retimi deil, tamamen tketimi, retimden
uzaklamay hedef alan yeni bir kredilendirme, yeni bir sbvansiyon
sisteminin hedef olarak alndn syleyebilmek mmkndr. Yine
bu sre ierisinde nemli argmanlardan bir tanesi de tarmsal
KTlerin zelletirilmesi ve tarmsal devlete ait olan ve reglasyon
grevi yapan firmalarn bir anlamda zerkletirilmesine hizmet eden
altyapy hazrlamakt ve daha sonra zelletirmeyi salamakt.
Bu unsurlardan tarma ilikin nemli anlamalardan ve anlamaya
dayal projelerden bir tanesi, Tarm Reformu Uygulama Projesi, ARP
2001 ylnda ortaya konulmu olan bir projeydi. Bu Projenin kapsam
dorudan gelir desteinin dzenlenmesiydi. ifti gei program, yani
alternatif rn projesinin hayatiyete geirilmesi birok rnde retim
fazlas varm gibi azaltlmas yoluna gidilmesi hedefti. Bunlardan
bir tanesi mesela fndkt. Dnyada toplam fndk retiminin yaklak
% 80ini reten Trkiye ve dnyada ikolata sanayinin alternatifsiz
kullanmak zorunda olduu fnd reten bir Trkiye byle bir gc
elinde bulundurmas gerekirken, Orta Avrupada ve zellikle Akdeniz
kuanda yer alan Avrupa lkelerinin birounda gelitirilmek istenen
fndk retim alanlarna hizmet edebilmek iin Trkiye fndk alanlarnda
daraltmaya gitti. Yine ttn bunlardan bir tanesidir. Ttnde bu lke
ark tipi ttn dnyaya tantm ve btn dnyadaki sigaralarn
149
ierisinde aroma katt sebebiyle katlmas mecburi gibi grlen bir

unsur olmasna ramen ve Trkiyede krsal alanlarda suya ihtiya
duyulmayan ekilde ve birok iftimizin geim kaynan temin
eden bu alanda daraltlmaya gidildi, nk ithalat yoluyla Trkiye
piyasasna giren yabanc irketlerin beklentisini karlayacak ekilde
bir tercih yaplmt. Yine proje destek hizmetleri ve Bakanln yeniden
organizasyonuna ilikin kapsam bu proje kapsamnda gryoruz
maalesef.
Yine 1999daki standby hkmleri kapsamnda niyet mektuplar
imzaland biliyorsunuz. Bu niyet mektuplar bugne dein her yl
neredeyse, her imzalanan niyet mektubuyla birlikte tekrarlanmakta,
1999daki ana etken olan, temeli oluturan anlamayla ortaya
konulmu olan, ncelikle yerel destekleme fiyatlarnn dnya fiyatlar
leine indirgenmesi idi beklenen, girdi ve ktya dayal destekleme
sisteminin ortadan kaldrlmasyd. Nedendi bu? Biraz nce ifade
etmeye altm, nk girdi desteinin yaplmad, retim desteinin
yaplmad, rnle ilintili destek yaplmad koullarda iftiyi
retimden uzaklatrmak ve dolaysyla ithalata dayal bir politika
retmek gibi bir amaca hizmet ettirmek gibi bir niyet vard bu niyet
mektuplarnn ierisinde ve bu niyet mektuplar maalesef dnemin
ve bugnn hkmeti tarafndan da gl bir ekilde, kendi amacna
uygun olacak ekilde kullanlmtr. Bunu ifade etmek mmkndr.
Yine dorudan gelir desteine geileceini ifade etmitim. Birok
rgtn tasfiye edileceini, Ziraat Bankasnn tasfiye edileceini, birok
tarmsal KTin yine zelletirme ad altnda ortadan kaldrlacan
ve eitli yasalarla kurullar kurulacan, kurumlar zerinde kurullar
eliyle kurumlar inaktif hale getirmek amacna hizmet ettirilecek bir
ara kullanlaca net bir ekilde ortaya kmtr zaten. Tabii ki asl
beklenen Dnya Ticaret rgtnn de tetiklemi olduu gibi sektr
retime halkn yannda, halka beklenilen katky salayacak ekilde
retime dnk deil, rantn beklentisini karlayacak ekilde, ticaretin
yerel g odaklaryla birlikte ibirlii yapan uluslararas g odaklarnn
beklemi olduu beklentiye hizmet edecek bir hizmet anlay vard
ve bu anlamda liberalize edilerek sektrn rekabete almas hedef
haline getirilmiti ve tabii ki bunlar Dnya Bankas tarafndan da
desteklenecekti.
zelletirme ana plan kapsamnda tarm alanna bakld zaman
ne tr nceliklerin mevzuatta yer aldn izin verin hemen ksa
sre ierisinde gemeye alaym. fade edilen zelletirme
ana plan kapsamnda Yem Sann, yani yem sanayinin ounluk
paynn satlabilecei, TGEMin tarmsal iletmelerin ve Trkiyede
tarm sektrne byk hizmetler yapm olan Trkiyede tarm
sektrnn mekanizasyonu iin tarm tekniinin yeterince ve nitelikli
olarak kullanmn temin iin yre iftilerine nder olabilmek iin
ihtiyacmz olan tohumluk ve buna bal girdilerin temini iin ok
150
Drdnc Oturum
nemli roller stlenmi olan TGEMlerin byk bir ksmnn satlmas

gene zelletirme ana plannn kapsamndayd. Hedef tarm tasfiye
etmekti nk. Yine St Endstrisi Kurumunun baz blmlerinin
satlabileceini, geri kalan ksmn da rehabilite edilebileceine
ilikin hkm vard ama aslnda baklan, grlen ve nihayetinde
gelinen nokta olarak SEKin tamamen tasfiye edileceini ve zel
sektrn, birka firmasna arac olarak kullanlan bir unsur haline
dnmesinin beklendii bugn yaayarak reniyoruz maalesef.
Et Balk Kurumunun yine zelletirilebileceini ve bu kapsamda
biliyorsunuz ehrin artk ticari merkezi olabilecek ekilde ortasnda
kalm olan birok fabrikann bugn ticaret merkezi olarak tamamen
amacndan uzaklam bir ekilde ilevsizletirilerek, fabrikalar
yklarak tarmn hizmetinden bu retim aralar karlarak, baka
amalara hizmet edilecek ekilde dntrldn hep birlikte
yaayarak reniyoruz.
Yine AYKURun, eker Fabrikalarnn, TRKSAn yine
zelletirileceini, TMOnun ve Trkiye Zirai Donatm Kurumunun
da yine nc ncelik olarak zelletirileceini, bu zelletirme plan
kapsamnda gryoruz.
Bir izelge, bakyoruz, KTler arasndaki karlatrma. Kamu
alanlarn yapsna bakyorsunuz. Ayn zamanda KTlerin byk
bir istihdam alan olduunu ve Trkiyede tarm alanna byk oranda
hizmet eden aralar olduunu gryorsunuz.
Bu tespiti yaparken aslnda ifade edilmesi gereken temel
amalardan bir tanesi de u, gayet iyi hatrlyorum, sizler de eminim
hatrlayacaksnz: Dnya Bankas ve IMF Trkiyeye yeni tarm
politikalar nerirken, yeni tarm politikalarn ilerleme raporlarnda
destekleyen Avrupa Birlii, ayn zamanda kendi lkesinde, kendi
hinterlandnda, yani 25 Avrupa Birlii yesi lke ierisinde tam 23 rn
iin mdahale fiyat belirleyecek ekilde mdahale rgt kurmutu,
ya bunlar u anda tpk Et Balk Kurumu gibi kurumlar eklinde devlet
eliyle kontrol edilen kurumlarla yaplyordu, bunu zel firmalara ama
yksek oranda kendi denetimini yapmak kaydyla yaptrlyordu ya
da zel sektrn kendi dinamizmi ierisinde baz rnler iin bu
yntemleri uyguluyordu. Ama garip olun udur: Kendi bu yntemleri
uygularken Trkiye Dnya Bankas ve IMFnin dayatmalaryla yeni
tarmsal destekleme sistemine ve tarmda tasfiye srecine girilirken
ilerleme raporlaryla birlikte unu neriyordu Trkiyeye: Siz doru
yoldasnz. Biz de nihayetinde sizin bulunduunuz noktaya geleceiz.
Aslnda siz bizden ok ndesiniz. Devam edin arkanzdayz. diyordu.
Bu ahlakszca bir teklifti. Tamamen uygulam olduklar sistemden
farkl bir sistemdi ve kendileri bugn 2007 ylnda konsolide etmi
olduklar btede 43 milyar euro tarmsal destek vermeleri gerekirken
tam bunun zerine 5 milyar euro daha ilave ederek 48 milyar euro
tarmlarna net destek yaparken yapsal ve sosyal formlardan
151
aktarlm olan kaynak hari olmak zere Trkiyeye Siz tarmsal

destekleme vermeyin diyecek kadar ahlakszlard. Trkiyeyi
gerekten de kendileri iin bir tarm rn ihracat yapacak pazar
olarak grdklerinin nemli bir aracyd.
Tarm sektrndeki zelletirmelere bakld zaman hayvanclk
alt sektrnde Et Balk Kurumu, SEK, Yem-San, yine yerli retim ve
datm yapan alanlarda faaliyet gsteren Trkiye Zirai Donatm,
TRKSA, KSA, Ziraat Bankas, TGEM gibi iletmeler ve rgtler,
tarm ticareti alannda faaliyet gsterenler, yine eker Fabrikalar,
Tekel, AYKUR, TMO gibi rgtlerdi. Toprak ve su varlnn
zelletirilmesi yine bu anlamda ana hedeflerden bir tanesi. Tarmsal
altyap hizmetlerinin zelletirilmesi ana amalardan bir tanesiydi.
Sat tarihlerine baktmz zaman, SEKin 1993 ile 1998 yllar
arasnda ve btn fabrikalarn toplam 69 milyon dolara satldn
gryoruz. Yem Sanayinin 1993-1995 yllarnda yine ok czi rakam
diyeceimiz 21 milyon dolar gibi bir rakamla, KYTEKSin yine 3
milyon dolar civarnda rakamla, ORSn, Zirai Donatm Kurumunun,
TRKSAn ve birok rgtn gerekten de bakld zaman komik
rakamlara zelletirildiini gryoruz.
Yem Sanayine bakld zaman varlklarn toplam. Evet, bu izelgede
de grdnz gibi 21 milyon dolar civarndaki bir varla tekabl
ediyor. Yine st alanndaki yaplan zelletirmelere ilikin bir izelge.
Hzlk bir ekilde gemek adna ok detaya girmiyorum. Et Balk
Kurumunun yine bakld zaman birok iletmesinin zelletirildiini,
ancak son be iletmesinin reglasyon grevi yapsn diye Tarm
Bakanl tarafndan zelletirme daresi Bakanlndan geri alndn
ve yanltan bir nebze olsun dnldn ifade edebilirim, ancak tabii
ki asl bu sektre hizmet eden fabrikalarn, Ankara Et Fabrikasnn
da keza zelletirildii ve bugn stnde ticaret merkezi olduunu
biliyoruz. Bu amaca hizmet ettiini sylemek mmkndr.
Alan, tabii ki devlet tekellerinin ilevsizlii, devlet tekellerinin
hantall, devlet tekellerinin halka hizmetten uzak olduunu, birilerine
peke ekildii iddiasyla yok edilmesini amalayan bir anlay, bir
irade, halk maniple ederek aslnda tamamen amalarnn ticari
tekellerin, zel tekellerin srece hkmetmesinin altyapsn hazrlayacak
ekilde halka ve herkese yalan sylyorlard. Bunu hepimiz gayet iyi
biliyoruz. Bugn de zaten yayoruz. Ttn sektrnde bakyorsunuz,
bugn Philsann, JTIn ve BAT-Ko ibirliinin neredeyse sektrn
tamamn doldurduu ve biraz sonra anlatacam ekilde Tekelin
ttn blmnn de, sigara blmnn de zelletirilmesiyle birlikte
tamamen yerli tekelinin, devlet tekelinin sermaye tekeline dnk,
zel sektr tekeline dnk bir evrilme dnemine girdiini de ifade
edebilmem mmkndr.
Yine traktr retimine bakyorsunuz ki Ko ve Uzelin tekel haline
152
Drdnc Oturum
dntn; gbre sektrnde bakyorsunuz, Tekfenin tekeli haline

dntn; st, yourt sektrnde Danonenin, Nestlenin, Ko ve
Barillann tekel haline dntn; eker sektrnde yine Cargillin,
niasta bazl eker retmek kaydyla sektre bu anlamda hkim
olduunu, hububat sektrnde Cargillin, Ilancorun ve Dreyfusun
aktif olarak kendi amalarna hizmet edecek ekilde sreci kendi
destekileri vastasyla, araclar vastasyla baarl olacak ekilde
dntrdn gryoruz.
Yine yourt, st alt sektrn incelemeye baladmz esnada
gryoruz ki, 1963 ylnda kurulmu olan st rnleri sanayinde
kurulu kapasitenin yaklak % 27.4ne sahip olan, aklad fiyatlarla
piyasada byk oranda reglasyon grevi yapan, piyasada denge
unsuru olabilen ve bugn bakld zaman piyasada tamamen zel
sektrn hizmetine, amacna terk edildii bir alanda byk oranda
kamu yararn salayan rgt konumundayd. 32 st iletmesinin
tamam 1993 ile 1998 aralnda 70 milyon dolara zelletirildiini
ve baz sadece firmalarn, yabanc firmalarn tekeline hizmet edecek
ekilde zelletirme yapldn ifade edebiliriz ve bu iletmelerden 13
faaliyet gstermekte maalesef ve 32 iletmeden 2/3sinin kapandn
ve tamamen yabanc zel sektrce doldurulduunu biliyoruz.
Yine boaltlan bu kamu alannn yerli irketlerce ya da yabanc
irketlerin yerli ibirlikileri tarafndan ilk evrilme aamasnda
ortaklklar ya da itirakler kurmak kaydyla paylaldn ama sre
ierisinde arlkla tamamen st sektrnn, yabanc zel sektrn
tekeline getiini ve iftinin elinden alnan, ste denen bir birim
fiyatn 3 katyla, 4 katyla pazara ulatrld ve dnyada byle bir
rnein grlmedii, Avrupada bu korelasyonun 1e 2 orannda
olduunu ifade ederek ne kadar aslnda kamu yararndan te kendi
emperyalist dncelerini gerekletirmek iin bu sreci kullandklarn
gsteren nemli bir aratr.
Bu alanda baktmz zaman Danone ve Sabanc Birtata, Danone,
Dani ve Tikveliye sahip olduklarn, Koun SEK ve Migrosa sahip
olduunu, Nestlenin Nestle, Mis markasna sahip olduunu, Yaarn
Pnar, lkerin iim ve Stan da Sta ve Gimaya sahip olduunu
gryoruz.
Yine st alt sektrnde bakld zaman fiyat ile hammadde
arasndaki elikiyi ortaya koyan bir izelge bu. eker alt sektrne
bakld zaman yine Trkiyede eker fabrikalarnda byk oranda,
biliyorsunuz eker Kanunuyla birlikte dnyada olmayacak lde
yksek oranda, % 10 nispetinde bir kota salandn ve bu salanan
alana Amylum Niastann, Sunarn, Cargillin ve ibirlii halinde Coca
Cola, Fruko ve IMP danmanlnn Ak Gda, Ouz Gda arasnda bir
ibirliiyle hakim olduunu gryoruz.
Trkiyedeki eker fabrikalarna baktmz zaman 33 eker
153
fabrikasnn var olduunu, bunun 25 tanesinin kamuya, 6 tanesinin

kooperatife, 1 tanesinin zel sektr ve kamu ibirliine ve 1
tanesinin de zel sektre ait olduunu gryoruz. lenen pancardaki
randman oranna bakld zaman % 14 civarnda ortalama bir orann
olduunu gryoruz ve burada bu toplam retilen 21 milyon ton
toplam pancar ierisinde 13 milyon tonunun yaklak olarak kamu
tarafndan ilendiini gryoruz. Tabii ki bu dzenein de bozulmas
amacyla yeni bir zelletirme sreci balamtr. Bu kapsamda yine
Trkiyeye yakn zaman ierisinde eker alannda da bir tasfiye
srecine gidilecektir.
Niasta bazl eker oranna bakld zaman bir Avrupayla Trkiye
arasnda bir mukayese yapabilmek adna bunu sylemek istiyorum,
hedef olarak kendimize girmek iin yllardan beri ura vermi
olduumuz ve yapt her eyi taklit etmek iin, tabiri caizse,
rpndmz, hukuksal dzlemimizi, sosyal dzlemimizi, hatta
psikolojimizi bile onlara uygun hale getirmek iin yartmz Avrupa
Birliinde bakyorsunuz ki niasta bazl eker orannn Almanyada %
1.2, Fransada 0.60, ngilterede 2.33, Polonyada 1.58 ve talyada
1.29, toplam Avrupa Birlii, 25 lkesi ierisinde ortalama 2.84
olduunu ama bizim eker Kanunuyla birlikte pancar alannda alan
Trk iftisini tasfiye etmek ve GDOlu msr ithalatna dayal niasta
bazl eker retimini tahrik edebilmek iin % 10 kota koyduumuzu
ve buna da kararnameyle % 50 orannda arttrlp azaltlabileceine
ilikin bir hkm konulduunu ve her yl da bu arttrma, eksiltme
orannn hep arttrma ynnde kullanldn ve ortalama olarak toplam
eker kotas ierisindeki % 15 payn niasta bazl ekere ayrldn
ve bunun da % 80inin Cargill tarafndan retildiini ve Cargillin de
Amerika Birleik Devletlerinden GDOlu msr ithalatyla bu ilemi
gerekletirdiini sizlerin dikkatin sunmak istiyorum.
eker Fabrikalar 2000 ylnda zelletirme kapsamna alnd, 2003
ylnda zelletirme iin yol haritas belirlendi, 2004 ylnda Amasya
ve Ktahya eker fabrikalarnda bulunan kamu hisseleri satlarak
zelletirildi. Ancak yeni bir srece girildi. 21 Ocak 2005 tarihinde
revize edilen zelletirme yol haritasyla Trk ekerin zelletirmeye
hazrlk srecinin 31.12.2006 tarihine kadar uzatlmasna, Kayseri
eker Fabrikasnda bulunan kamu hisselerinin 31 Aralk 2005
tarihine kadar sat suretiyle zelletirilmesine, Adapazar eker
Fabrikasndaki kamu hisselerinin de zelletirme planna alnarak
12 ay ierisinde zelletirilmesine u anda karar verilmi durumda.
Bor, Ereli, Ilgn eker fabrikalar zelletirme Yksek Kurulunun
6.12.2005 tarih ve 2005/130 sayl kararyla zelletirme programna
alnm, ancak dari Yarg kararyla, doru kararla iptal edilmitir. Tabii
bu dari Yarg kararn uygulayan hkmet seime gidecei esnada
biraz da kendi iin uyutma politikas izliyordu. Hemen yeni hkmeti
kurduktan sonra Resmi Gazetede yaynlanan yeni bir zelletirme
Yksek Kurulu Karar var. u anda verilen karar, biraz nce saym
154
Drdnc Oturum
olduum btn eker fabrikasna ait olan fabrikalarn 24 ay ierisinde

zelletirileceine hkmediyor, sadece bu deil, ayn zamanda 12
Aralk 2007 tarihine kadar, yani yaklak bir ay ierisinde, 28 gn
ierisinde Trkiye eker Fabrikalarna ait olan btn personelin ya
baka kuruma gnderilmesine, ya emekli edilmesine, ya da kamu
personeli havuzuna alnmasna dnk bir tercih zorlamasyla personel
kar karya. Btn personel datlacak. Datlm olan personelin
tabii ki iletmeyi yrtmesi mmkn olmayacak, ksa zaman ierisinde
zelletirme gerekletirilmi olacak.
Makarna alt sektrn hzla geiyorum. Biraz nce ifade ettim,
Pastavilla, Ko, Sabanc, Barilla, Dou gibi teki zel sektr araclyla
ve yabanc sektr araclyla sektre hkmedildiini biliyoruz.
ok nemli olan Tekelin iki blmnn zelletirilmesi konusunda
hepinizin dikkatini ekiyorum. Gerekten de burada tam bir vurgun
vardr. Bu aslnda Trkiyedeki zelletirme srecinin nasl alglandna
ve nasl devletin soyulduuna ok nemli bir rnektir. 2004 ylnda
Tekelin alkoll ikiler blm 292 milyon ABD dolar bedelle Mey
Alkoll kiler Sanayi Ticaret A..ye % 50si pein 2 ylda geriye
kalannn denmesi kaydyla zelletirildi. ok ilgin, izin verin hemen
bunu bitirmeye alacam, nemli nk bu.
146 milyon dolar Mey kiden ki Mey kiyi oluturan tane
firma vard Konsorsiyumu oluturan: Nurol-Limak-zaltn-TTSAB
Konsorsiyumudur bu. 18 il ve ilede bulunan Tekelin iki blmnn
fabrika, depo veya arsalarn 27.2.2004 tarihinde devralrken Tekelin
kasasnda arkadalar 348.4 trilyon para vard. Tekrar ediyorum 146
milyon dolar alp da Tekelin 18 il ve ilede bulunan tesis, depo ve
arsalar bu firmaya devredilirken Tekelin kasasnda aktif varlk olarak
tam 348.4 trilyon TL para vard, yani 348.4 milyon YTL. Aldnn
neredeyse 2.5 kat. Bitmedi, 120 milyon YTL deerde de depolarda
iki vard.
yle bir rakam oluturdum: Sat bedeli 292 milyon dolar, devir
ilemi iin % 50 pein alndnda net 348.4 + 120 = 468.4 milyon YTL,
yani yaklak 390 milyon dolar kasada hazr para vard. Nurol-Limakzaltn Grubunun firmas olan Mey kiler Sanayi 292 milyon dolara
satn ald Tekelin iki blmnn % 92sini bir ABD firmasna, Teksas
Pasifik Gruba tam 810 milyon ABD dolarna satt 8 ay sonra. Rakamlar
st ste koyalm. Yaklak 8 ayda 1 milyar dolarlk vurgun.
Ttn alt sektrne geliyoruz. ok zamanm yok ve aslnda
sylenecek ok ey var ama vurgunun boyutunun ne kadar nemli
olduunu sizlerin dikkatinize sunmak zere aklamak istedim. Ttn
alt sektrnde Philip Morris ve Sabanc ibirlii ierisinde Philsayla,
British American Tobaccoyla Ko BAT-Ko ad altnda ibirlii
ierisinde, Japon Tobacco International JTI olarak u anda markalarn
gryorsunuz retiyor Trkiyede ve Tekelin retmi olduu 4-5 tane
marka, nihayetinde kalan.
155
Uluslararas danmanlk kurulularnn bile 2.5 - 3 milyar dolar deer

bitii Tekelin sigara blm 2003 ylnda yaplan ihale ile yaklak
olarak 1.150.000.000 dolar Japon Tobacco International tarafndan
verilen en yksek rakamla zelletirilmek istenmi ama tepkilerle
zelletirme iptal edilmitir. Ama u anda yeniden zelletirme daresi
Bakanl Tekelin sigara blmn zelletirmek zere yeni ihale
srecine girdi. Rakamn 1.2 ile 1.6 milyar dolar olabilecei ynnde
maniplasyonlar var, demin ifade etmi olduum gibi 3 milyar dolar
civarnda uluslararas danmanlk firmalarnn bile deer bimi
olduu Tekelin bu blmnn maalesef o rakamlarda gidebilecei
konusunda kukumuz var. Yine yanstm olduum gibi stanbul,
Samsun, Tokat, Adana, Bitlik, Malatya sigara fabrikalar ierisinde yer
ald arazilerle birlikte devredilecei, stanbul arsasnn ok yksek
deerde olduu sebebiyle bunun da sadece intifa sresi ya da kullanm
hakk verilecei gibi bir iddia vardr metnin ierisinde ama biz bunu
inandrc bulmuyoruz. Asl ama, asl Tekelin stanbuldaki arazisinin
zerine rantiyecilerin oturma isteidir.
zelletirme altyapsn hazrlayabilmek iin gnlk 20-25 ton olan
fabrikalarda retim 14-15 tona ekilmitir. Ama zelletirmenin mali,
sosyal, siyasal ve psikolojik altyapsnn hazrlanmasn salamaktr.
Baz messeselerin pazarlama ve datm blmleri kapatlmtr. Yine
bakyorsunuz ki Tekelin sigara blm % 80, % 90lk Trkiyedeki
paya sahipken, % 38.7ye indirilmitir bu oran. haleyle ilgilenen
yatrmclar arasnda yine bakyorsunuz ki olduka yksek oranda
talep var. JTI, BAT, Korean Tobacco, Imperial Tobacco gibi ve Ko,
Doan gibi yerli birok firmann bulunduunu gryoruz.
Tarm sektrnde yaanan bu tasfiye srecine, uluslararas g
odaklarna hizmet edecek firmalar ve onlarn Trkiyedeki ibirliki
ajanlar tarafndan yeni bir tasfiye srecine girdiini ve artk byk
oranda yol kat ettiklerini biliyoruz. Trkiye tarm sektrnde istihdam
edilmi insanlar doyurmad takdirde, byk oranda yerinde istihdam
etmedii takdirde, byk oranda sosyal, siyasal olaylara gebedir,
bunun maliyeti ekonomik olarak tanmlandrlm, rakamlandrlm ve
rakamlarla ifade edilmeyecek boyutlarn ok zerindedir. Bunu Trk
tarmna hizmet eden rgtler olarak ve bunlarn ana rgtlerinden
bir tanesi olan Ziraat Mhendisleri Odas olarak ifade ediyoruz.
Trk tarmnn yerinde mreffeh kurulmasnn dnya ile rekabet
etmenin ana aracnn mutlaka dnya ltnde maliyetle hesap
zerinden retim yaplmasnn zorunlu olaca, Trkiyedeki stratejik
beklentiye uygun tarmsal retimin yaplabilmesi iin halkn nitelikli ve
kaliteli gdaya, tarmsal rne ulamasnn salanabilmesi iin tarm
sektrnde istihdam edilen insanlarn dier sektrlerle eit seviyede
gelir seviyesine sahip olabilmesi iin yeni bir tarm politikasna ihtiya
vardr. Bu anlamda yeni bir destekleme politikasna ihtiya vardr,
Trkiyede yeni bir anlaya ihtiya vardr, Trkiyede yeni bir dzene
ihtiya vardr ve bu anlamda hepimize den greve ihtiya vardr.
156
Drdnc Oturum
Hepimize den ok nemli grevler vardr. Ylgnla dmeden,

kendi aramzda kskanlklar elimine ederek, ibirliini gelitirerek,
g birliine dntrerek lkemizi gelecee tamak isteimi bir kez
daha ifade ediyorum ve Ziraat Mhendisleri Odas adna sizleri bir kez
daha saygyla selamlyorum.
OTURUM BAKANI- Fatih Beye biz de sunumu iin teekkr
ediyoruz.
Bir sonraki sunumumuz Kimya Mhendisleri Odasndan Kimya
ve Petrokimya Alannda Gerekletirilen zelletirme Uygulamalar
hakknda bize Nilgn Ercan Hanm bilgi verecek.
Buyurun Nilgn Hanm.
NLGN ERCAN (Kimya Mhendisleri Odas)- yi gnler
diliyorum. Hepinizi saygyla selamlyorum.
Konumama balamadan nce bir ereve izmem gerekiyor
sanyorum. Bugn bu Oturumda benden beklenen, Sayn Bakann
da belirttii gibi kimya ve petrokimya sektrndeki zelletirmeler
konusunu sizlerle paylamak; ancak sizlerin de dnden beri
izlediiniz gibi, Sempozyumda u ana kadar gerekten son derece
deerli konumaclar ok nemli noktalara, hususlara deindiler ve
deindikleri konular arasnda bugn benim aktarmam beklenen kimya
ve petrokimya sektr de vard. kincisi de bu Sempozyum TMMOBnin
ve bal odalarnn yapt bir sektrel sempozyum veya bir sektrel
etkinlik deil. O anlamda bu etkinlii izleyen sizler, bu konular,
zelletirme konusunun arka plann, derinliini belki bizlerden
daha iyi bilen, bu konulara vakf olan katlmclarsnz, nk bu tr
etkinlikler gerekten sektrel etkinliklerden daha farkl bir izleyici ve
katlmc grubuyla yaplyor. O yzden ben sizin affnza snarak,
hem baz tekrarlar da yapmay gze alarak, olabildiince ksa, ana
hatlaryla kimya ve petrokimya sektrnde olan zelletirmelerden
bahsedeceim. Daha sonra da, aslnda belki oturum balmza
daha uygun olan, yani ne yaptk, ne yapmalyz gibi bir bala daha
uygun olan ve dnden beri izlediim Sempozyumda benim dikkatimi
eken ve bu anlamda da sizlerle paylamak istediim baz hususlara
deineceim.
Dn de aktarld, artk uzun bir sredir, sanyorum artk herkesin
kabul ettii gibi zelletirme uygulamalar ne Trkiyede ne de
herhangi bir az gelimi lkede bu lkelerin i ihtiyalarndan
ortaya kan, kendilerinin yneldikleri ekonomik tercihler veya
yneliler deil. Kapitalist sistemin, girmi olduu krizden k iin
ortaya koyduu, ok daha kapsaml siyasi ynleri, ideolojik ynleri
olan, neredeyse hayatmzn her alann etkileyen, hatta ve hatta
bilinlerimizi dahi teslim alan ok kapsaml bir programn bir paras
zelletirme ve nemli bir paras. Bu politikalarn bizim gibi lkelere
157
ihrac sz konusu.
Gene dn deinildii gibi, bugn de arkadam biraz nce bahsetti,
bu politikalarn Trkiyeye ihracna bakldnda da, bata 24 Ocak
kararlarn gryoruz. Yine bu srete uluslararas sermayenin
temsilcisi olarak bu zelletirmelerde ve yeni liberal politikalarn
lkemizde yerletirilmesinde ok nemli bir rol oynayan Dnya
Bankasnn, 24 Ocak kararlarnn hemen akabinde ya da o srete
1980den 84e kadar verdii nemli yapsal uyum kredileri sz konusu.
Bu kredi anlamalarna, bir anlamda dier alanlarda olduu gibi,
Trkiyedeki sanayinin de, imalat sektrnn de geleceini belirleyen
temel altlklar, diye bakabiliriz. Biraz nce bahsedildi, Dnya Bankas
tarafndan 1984ten sonra da mali sektr, tarm, enerji gibi alanlarda
daha ok sektrel dzeyde uyum kredileri veriliyor.
1980-84 yllar arasndaki Dnya Bankas Kredilerinin ana hatlar
arasnda, Trkiyede ithalatn serbestletirilmesi, bunun yan sra
KT yatrmlarnn ve kamu yatrmlarnn bir anlamda kontrol altna
alnmas, snrlandrlmas, rnein imalat sektr KTlerine kaynak
transferinin snrlandrlmas saylabilir. 1984 ylnda verilen son Yapsal
Uyum Kredisine bakldnda da, orada artk Be Yllk Kalknma
Plannn strateji ve hedeflerinin de yapsal uyum programyla uyumlu
hale getirilmesi gerektii belirtiliyor. Tabii KTlere ilikin reformlarn
ve KT personel sisteminde yaplacak dzenlemelerin de takibi sz
konusu ediliyor bu anlamalarda.
Bu srete, hep sz edildii zere, yaygn olarak bilinen 233
sayl Kanun Hkmnde Kararname, Tasarruflarn Teviki ve Kamu
Yatrmlarnn Hzlandrlmasna dair 2983 sayl Kanun, arkasndan
1986 ylnda KTlerin zelletirilmesinin yansra yedi ayr Kanunda
deiiklik yaplmasn ieren 3291 sayl Yasa ve dier kanun
hkmnde kararname benzeri dzenlemeler yaplyor lkemizde.
Ama arkadalarmn da belirttii gibi esas itibaryla 1994te 4046
sayl zelletirme Yasas, 99da Anayasada zelletirmenin nndeki
engelleri kaldrmaya ynelik yaplan deiiklikler Trkiyedeki i
dzenlemelerin ana balklar olarak saylabilir.
Bu dnemde fiili duruma bakldnda, her ne kadar kimya sektrnn
iinde mtalaa edilmiyorsa da imento sektrndeki zelletirmenin
nemli olduunu dnyorum. Halka arz kaydyla blok sat olarak
tanmlanan bir yntem ile 1989 ylnda TOSANn bal ortaklklar
Afyon, Ankara, Balkesir, Trakya ve Ske imento Fabrikalar ile daha
sonra 1992 ylnda Nide ve Denizli imento Fabrikalarndaki kamu
hisselerinin sat sz konusu o dnemde. Bunun sonucunda neler
oldu, diye bakldnda, KGEMin 2003 ylnda yapt bir almay
referans veriyorum, sonuta zelletirmelerden sonra ok anlaml
grlmeyen bir ufak retim artndan bahsetmek mmkn genel
toplamda, ama tek tek fabrikalara girildiinde ou fabrikada retimin
azalmas sz konusu.
158
Drdnc Oturum
nemli sayda ii karmalar, sonuta da fabrikalarn belli birtakm

irketlerin, Rumeli Holding, Set Grup (tal Cementi), Lafarge Grubu,
OYAK Grubu gibi gruplarn eline gemesi ve bu gruplarn fiyat kontrol
yapabildikleri blgesel tekeller olumas sz konusu sektrde. Daha
sonraki yllarda, zellikle Irak sava nedeniyle imento ihracat hzla
artmakla birlikte, imento sektr i piyasaya daha pahal rnn
verildii, rekabet ihlallerinin en fazla olduu ve Rekabet Kurumuna
gre de kartellemenin yaand bir sektr haline gelmitir. Son
yllarda yeni yaplan yatrmlarla retim kapasitesi artm ve baz yeni
sermaye gruplar piyasaya girmi grnmektedir.
Buradan kimya sektrne devam edecek olursak, gene o
dnemlerde, yani ilk balarda gndeme gelen Petlas zelletirmesiyle
kar karyayz. Petlas 1976 ylnda temeli atlan bir kuruluumuz
ancak unu da kabul etmek lazm, zelletirme ncesinde de
olduka sorunlu. Uzun yllar tamamlanamam bir yatrm, hatta
teknolojisinin ok ciddi boyutta eskidiinden bahsedilen bir yatrm;
1994teki ekonomik krizde hkmet Petlas kapatma karar alyor.
Sanyorum Ayfer Eilmez arkadamz da bu raporun hazrlanmas
aamasnda katk koydu ya da hazrlayanlardan biriydi, KGEMin o
dnemde resmi olarak kurulup kurulmadn hatrlamyorum. Ancak
hkmet birtakm rehabilitasyonlarla bu kuruluun kapatlmasndan
vazgeilmeye ikna ediliyor bir sre; ancak daha sonra burada da yine
sat, zelletirme gndeme geliyor. Bata ihalede teklif alnamamas
ya da Trkiyede zelletirmeler konusunun hukuksal olarak srekli
sorunlu gitmesine bal birtakm engeller kyor, fakat daha sonra
Petlas 1997 ylnda Kombassan Holdinge satlyor. Tipik bir olay burada
da karlalan; alan irketin taksiti dememesi, verilen taahhtleri
yerine getirmemesi, yatrmlar zamannda yapmamas gibi sorunlar
karmza kyor; Petlas zarar eden bir kurulu olarak devam ediyor
ve nihayet nce 2005 ylnda % 90 hissesi, sonra 2007 ylnda kalan
hisseleri Kombassan Holding tarafndan bir lastik pazarlama irketine
satlyor.
Dn Sayn Ayla Ylmaz burada bahsetti. zelletirilen kurulularn
zellikle sosyoekonomik yap asndan ok nemli olduu baz
illerimizde zelletirmeler sonrasnda ne oldu trnde alan aratrmas
yaplmas hakikaten nemli diye dnyorum. Bu tr aratrmalar,
ki kendisi Petlas iin Krehirde byle bir alma yapldndan
bahsetti, bu anlamda konunun takibi ve zelletirme sonrasnn
belgelendirilmesi, hem nmzdeki yllara aktarmak hem de
savlarmz ileri srerken bunlar delillendirmek asndan son derece
nemli olacaktr.
Gene kimya sektrnde devam edecek olursak, gbre nemli bir
alan. 1953 ylnda Bakanlar Kurulu karar ile Azot Sanayii T.A.. olarak
kurulan kamu kuruluumuz 233 sayl Kanun Hkmnde Kararnameyle
TGSA haline dntrlyor, 1998 ylnda zelletirme kapsamna
159
alnyor. TPAOnun bir itiraki olarak kurulan ve yine ayn tarihte

zelletirme kapsamna alnan GSAn, yani Kocaelindeki ve
tek re reten kuruluumuzun hisseleri de 15.04.2002 tarihli
zelletirme Yksek Kurulu karar uyarnca TGSAa devrediliyor.
zelletirmeler sonucunda grlen u: TGSAn Elaz fabrikas
kapatlyor ve malzemeleri ile demirbalar Frat niversitesine, baka
kamu kurum ve kurulularna devrediliyor. Bunun dnda GSAda,
alan firma tarafndan bir mddet sonra, doalgaz fiyatlarndaki art
nedeniyle retim tamamyla durduruluyor, dierlerinde retimin
dmesi sz konusu. yle ki, artk sadece gbre hamaddesi deil,
gbre de ithal ediliyor. Trkiyede 1982 ylnda yerli gbre retiminin
yannda ancak ok kk bir oranda gbre ithalat sz konusu iken,
yakn zamanlarda neredeyse retim ve ithalat baa ba hale gelmi
durumda. zelletirilen Gemlik, Ktahya, Samsun fabrikalarnda
ok sayda iinin karlmas, sendikaszlatrma uygulamalar ile
karlalyor. Bu arada tarm kesimi de devletin kontrolnden ktktan
sonra gbre fiyatlarnn ok yksek oranda artmasndan ikayeti.
Bir baka zelletirme rnei ile devam edersek; byk lde
medyaya da yansd, belki medya gruplar arasndaki atma
nedeniyle de bu lde medyaya yansd. Burada Petrol Ofis
zelletirmesini kastediyorum. Petrol Ofisindeki kamu paynn %
51i, 2000 ylnda Trkiye Bankas ve Doan irketler Grubuna
satld. Sattan sonra be yl, 21 Temmuz 2005 tarihine kadar geerli
olmas gereken altn hisse 2002 ylnda YK karar ile kaldrlarak
ihale srasnda getirilen koullar deitirilmi, dolaysyla ihaleyi alan
grup lehine haksz rekabet oluturulmu oldu. Bu arada kamunun
elindeki % 25.8lik POA hissesi, byk lde yine POA hisseleri
teminat gsterilerek, ayn grup tarafndan alnd. Karl durumdaki
POA, Aralk 2002de 1.2 milyar dolar borcu olan -Doan irketi ile
birletirilmesi sonucunda zararda olan bir irket haline dntrld.
Bankasnn hisselerini 2005 ylnda almasyla Doan Grubunun
hisse pay % 86.73e ykseldi; Mart 2006 da ise irketin % 34lk
hissesi, Ynetim Kurulunda eit temsil kouluyla Avusturya irketi
OMVye satld. Bu ekilde Trkiyede ok byk bir medya grubunun,
son derece krl bir kuruluu devraldktan sonra bunu zarar eden
bir kuruluuyla birletirerek vergi karmas, taahhtlerini yerine
getirmemesi ve sonuta lkemizde bir kamu kuruluu zelletirilirken
Avusturyann devlet kontrolndeki bir irketinin sektrde belirleyici
hale gelmesi gibi gelimeler yaand. Tabii bu alanlarda mdahil
olan Petrol i Sendikasna da gerekten teekkr etmek gerekiyor.
Gerekten bu olaylarn sk sk takibini yapan ve hukuk alan dahil son
derece nemli bir mcadele veren, vgye deer almalar yapan
bir sendikamz Petrol .
Dier bir konu, daha yakn bir tarihte TPRAn % 51lik hissesinin
zelletirilmesi. zelletirilmesine 1990 ylnda karar verilen
TPRAn ilk olarak 1991 ylnda % 2.5 oranndaki hisse senedi
160
Drdnc Oturum
halka arz yoluyla satlm, daha sonra yaplan halka arzlarla 2000
ylnda stanbul ve Londra Menkul Kymetler Borsalarnda ilem gren
TPRA hisselerinin oran % 34. 24e kmtr. 2004 ylnda yaplan
ihalede TPRAn % 65.76lk hissesinin Efremov Kautschuk ve
Anadolu Ortak Giriim Grubuna satlmasn dare Mahkemesi iptal
etmi, bu karar Dantay tarafndan da onaylanmtr. Bilahare, 2005
ylnda, kamuoyuna aklanmayan bir YK karar ile % 14.76lk
kamu hissesinin Ofere satlmas da Ankara 12. dare Mahkemesinin
karar ve Dantay 13. Dairesinin onay ile iptal edilmitir. Son olarak
2005 ylnda TPRAn % 51 hissesi Ko-Shell ortaklna satlmtr.
Bu ekilde lkemizin en karl kurulularndan biri, Hazineye nemli
gelir salayan bir kuruluumuz kamunun elinden karlmtr. Bir
dier adan da, rafinaj sektrndeki tekel kamudan koparlm ve bir
zel tekel yaratlmtr. u anda her ne kadar EPDKdan lisans almak
zere yksek kapasiteli rafineri bavurular varsa da, halen TPRA
zel bir tekel olarak son derece krl bir alanda Trkiyede faaliyetini
srdrmektedir.
Son olarak gndemde olan, ihale ve deerlendirme prosedrlerinin
devam etmekte olduunu dndmz bir konu; u anda
yurtdndaki birtakm yaynlarda aslnda ihale tamamland, diye
baklyor. Bahsettiim kuruluumuz da PETKM.
PETKM Petrokimya A, 3.3.1965 tarihinde TPAO nclnde
kurulmutur. Trkiyede petrokimya sanayiinin kurulmasna I. Be
Yllk Plan dneminin balangc olan 1962 ylnda karar verilmitir.
Yarmca Kompleksinde 1970 ylnda, nce 5 fabrika iletmeye alm,
hzla artan talebi karlamak iin, fabrikalarda yzde 100lere varan
tevsiler gerekletirilmitir.
Talep karlanamaynca, III. Be Yllk Kalknma Plan dneminde
PETKMin ikinci kompleksinin Aliaada kurulmas kararlatrlm ve
1985 ylnda iletmeye alnmtr. PETKM, 11.9.1987 gn ve 87/12184
sayl Bakanlar Kurulu karar ile zelletirme kapsamna alnmtr.
Daha sonra % 4.14lk hissesinin halka arz, zelletirme stratejisinin
belirlenmesi, Yarmca kompleksinin 2001 ylnda TPRAa devri, baz
tanmazlarnn devri gibi gelimeler yaanmtr.
PETKMin kamuya ait olan % 88.9luk hissesinin zelletirilmesi
iin Ocak 2003te ihaleye klm, 06.06.2003 tarihinde yaplan
ihaleyi, Standart Kimya Petrol Doalgaz Sanayi ve Ticaret A (Uzan
Grubu) kazanmtr. Ancak, firmann zelletirme Yksek Kurulu
tarafndan verilen sre ierisinde ykmllklerini yerine getirmemesi
sonucunda, PETKM ihalesi iptal edilmitir.
PETKMin % 34.5 hissesi, 2005 ylnda zelletirme daresi
Bakanlnn koordinasyonunda halka arz edilmitir. Son olarak da
2007 ylnn banda % 51 hissesinin blok sat yoluyla zelletirilmesi
konusunda zelletirme Yksek Kurulu (YK) karar almtr.
161
Petrokimya sanayi ham petrol veya doal gazn rafinasyonu sonucu

elde edilen rnleri hammade olarak kullanan ve plastikler, elyaftekstil, boya, gbre, temizlik malzemeleri, solvent imalat, ilakozmetikler gibi geni bir sektrler yelpazesine ynelik ilk ve/veya
ara rnleri imal eden bir sanayi koludur. Son derece yaygn bir
kullanm alan olan kimyasallar retmesinin yansra teknoloji youn
bir sanayi daldr.
Bugn dnyada petrokimya sektrndeki nde gelen retici irketler
byme eilimindedir. Dnyann en nde gelen on irketi 1995
ylnda dnya etilen kapasitesinin te birini retirken, 2006 ylnda
sz konusu 10 irket hemen hemen retimin yarsna yaklamtr.
Bu orann 2015 ylnda yzde elliye ulaaca tahmin edilmektedir.
Petrokimya sektrnde retimin arl Batdan Orta Dou ve ine
kaymaktadr.
Bir dier dikkat ekici gelime de, dnyada ulusal kimya ve petrol
irketlerinin artan nemidir. Bu bilgiler, zel bir sermaye grubunun,
Shellin bir yetkilisinin yapt almadan alnmadr. Yaklak on yl
nce ulusal nitelikli irketler dnya toplam kapasitesinin % 11ini
olutururken bugn paylar % 17ye kmtr. 2015te bu orann %
25e kaca ngrlmektedir. Ulusal irketler sadece petrol ve doal
gaz kaynaklar asndan zengin olan lkelerde deil, ayn zamanda i
ihtiyac fazla olan lkelerde de kurulmakta ya da korunmaktadr.
Yurt ii petrokimyasal rn ihtiyacmzn yaklak % 30u PETKM
tarafndan karlanmakta, geri kalan ithal edilmektedir. Trkiyede
kii bana den termoplastik tketimi gelimi lkelere gre dk,
buna karlk petrokimya rnlerine olan talep art hz ok yksektir;
dnya ortalamasnn iki katdr. PETKM yetkililerinin ifadesine gre,
lkemiz petrokimya rnlerine olan talep itibariyle inden sonra,
dnyann en cazip ikinci pazar haline gelmitir lkemizdeki talep
art hz dnya leklerinde petrokimya tesisi kurulmasna olanak
salayacak dzeyde olup, yeni petrokimya tesisine ihtiya olduu
yllardr vurgulanmaktadr. Bylesine bir durumda zel sektrn
mevcut kamu kuruluunu almak yerine, yeni yatrm yapmasna
engel bir durum yoktur. Ancak sermaye gruplar iin, altyaps hazr
tesislerimizi dk fiyatlarla almak, yapmak tan daha cazip
olmaktadr.
Blgemizdeki hammadde zengini lkeler iin Trkiye hedef
pazarlardan biridir. Yurt ii pazarmzn kaybedilmemesi, katma
deerin yurt iinde kalmasnn salanmas, istihdam yaratlmas
amacyla sektrde kamunun varlnn korunmas, kamu eliyle yeni
yatrmlar yaplmasnn salanmas nemli ve gereklidir.
Trkiye Vizyon 2023 diye bir alma yapt biliyorsunuz. Cumhuriyetin
100. ylnda Trkiyede nasl bir sanayileme, bir anlamda nasl bir
teknolojik gelime ngrlebilir, diye. Bu almann ierisindeki
162
Drdnc Oturum
nemli hususlardan biri de, kimya sektr olduu iin sylyorum,

TPRA-PETKM entegrasyonu ierisinde kimya ve petrokimya kkenli
bir endstri beinin oluturulmasyd. Bu da nasl olacakt; bu
entegrasyonla birlikte, etrafnda eitim kurumlar, aratrma kurumlar
ve dier yan sanayilerle birlikte ok nemli bir ivme kazandrabilecek
bir yapdan bahsediliyordu. Ancak bir tarafta devletin birtakm
kurumlarnda uzmanlarca, konunun ilgilileri tarafndan bu grler
ortaya koyulurken, raporlar hazrlanrken, dier tarafta zaten TPRA
ve PETKM entegrasyonu bozulmutu, art, bunlar zelletirmekle
ve zel sektre devretmekle bu tr bir sanayi beinden ne tr bir
toplumsal kazanm elde edeceimiz, burada hi yerli-yabanc sermaye
ayrm yapmadma ltfen dikkat edin, nasl bir toplumsal geri
kazanm, toplumsal bir yarar elde edeceimiz de tamamyla bolukta
kald. Nitekim bu entegrasyon bozulduu gibi, bu zelletirmelerde,
Trkiyenin sadece bugnk kayplarn grmek yeterli deildir. Sadece
bugn bahsettiimiz tesislerini, iindeki ekipmanlarla, kolonlaryla,
kompresrleriyle satmakla snrl kalnmamakta, bir anlamda lkenin
gelecei de ipotek altna alnmaktadr. Konu zaten PETKMe gelmiti;
zira burada kaybedilen tesisten ok aslnda lkedeki i pazardr.
yle bakmak lazm: leriye ynelik herhangi bir teknoloji hamlesi
yapabilmeniz, bir teknoloji gelitirebilmeniz zerinde ykselebileceiniz
bir sanayi altyapsyla mmkndr; i pazarn bykl de nemli
bir faktrdr.
Dolaysyla bunlar u veya bu ekilde kamunun
kontrolnden kararak, zerlerindeki ekonomik denetimi yok ederek,
i pazarnz yabanc sermayeye vererek gelecee ynelik olarak
yapabileceiniz bir teknolojik gelimeyi ve bundan elde edebileceiniz
toplumsal kazanmlar da bir anlamda yok etmektesiniz.
Bu i pazarn yok oluu, sanyorum neredeyse artk Trkiyedeki
sermayeyi de bir anlamda dndrmeye balamtr. Geenlerde bir
gazetemizde kan bir deerlendirmeyi aktarmakta yarar gryorum.
Yaznn bal Yerli sanayi Ne Kadar tehlikede?. stanbul Sanayi
Odas, sanyorum bir sanayi kongresi dzenleyecekmi, onun hazrlk
toplantlar kapsamnda sanayicilerle gazeteciler bir araya geliyorlar ve
orada, sanrm SO Bakannn dikkat ektii bir konu; yerli sanayi,
daha dorusu Trk sanayi artk yabanclarn eline geiyor. anlamnda
bir ifade yeralyor. Yine bu konularla ilgili olarak bir baka sanayici
tarafndan belirtilen bir husus Mhim olan pazar elde tutabilmek.
Bu anlamda pazarn elden gitmesine de dikkat ekiliyor.
Ankara Ticaret Odas ile Kimya Sektr Platformu tarafndan 12-13
Haziran 2007de dzenlenen II. Kimya Endstrisi Gelime uras
balkl bir almada da benzer bir endie dile getirildi. Syledikleri
uydu: Eczacba, biliyorsunuz yllar yl yerli bir sermaye grubu olarak
Trkiyenin ila sektrnde retici olarak faaliyet gstermekteydi;
fakat bir anda Eczacbann ila sektrnde faaliyet gsteren
kuruluundaki yzde 75 hissesi yabanc bir firmaya satld. Bu
sanayicileri de telalandrm grnyordu. Sordular, oraya arlm
163
Eczacba temsilcisinden zellikle bu konuyu aktarmalarn istediler.

O da ok doal olarak karlarnn bu ynde tezahr ettiini belirtti.
Tabii ben burada undan bahsetmiyorum: Sermayenin herhangi
bir ekilde bir snfsal bilin yalpalamas ya da aknl iinde
olduunu sylemiyorum, ama neredeyse onlarn bile dikkatini eken
bir vaziyette, i pazar gitmektedir ya da yerli sanayi hzla yabanc
sermayenin eline gemektedir, byle bir olgu vardr.
Tekrar PETKMe gelince, biraz nce u noktaya dikkat ekmeye
altm; yani PETKMin ne kadar krl bir kurulu olduu, lkemiz
sanayi iin ne kadar byk bir ivme yaratt, PETKMin ok sayda,
6 bin-8 binler seviyesinde kk ve orta lekli sanayi kuruluuna
hammadde verdii gibi hususlarn yan sra, gerekten lkenin
ilerisi iin kurgulanabilecek herhangi bir teknolojik gelimeyi de
bu kurulular satarak, elden kararak, hi fark etmiyor yerli veya
yabanc sermayeye satarak, buradan alacamz, elde edebileceimiz
toplumsal yararlar, kamunun elindeki aralar da yok ediyoruz, diye
dnyorum.
PETKM konusunda bence yle de ilgin hususlar oldu. Hatrlyorsunuz
tam seim ncesiydi PETKMin ihalesinin sonulanmas. Trkiyede
kamuoyu ne yazk ki PETKMin zelletirilmesinden ve yzde 51
hissesinin satlmasndan ok, alan firmann veya ihalede en yksek
teklifi veren Konsorsiyumun byk ortann etnik kkeniyle,
milliyetiyle ilgilendi, bunun etrafnda bir grlt koptu. Ana muhalefet
partisi bakannn, liderinin kar k daha da ilginti. O, seime
3 gn kala byle bir sat yaplabilir mi, durduralm bu sat dedi.
Seim oldu, genel seimler sonucunda iktidar partisi uzun bir sre
iin gerekten nemli bir vize alm oldu. Bu anlamda herhalde ana
muhalefet partisinin artk bir kar k da sz konusu deil.
Bu arada B, ortaklardan birinin milliyeti nedeniyle grlt
koparlan ve teklif safhasnda en yksek rakam veren Konsorsiyumu
gerekesi anlalmayan bir ekilde devreden kararak, Rekabet
Kuruluna ikinci sradaki Socar-Turcas-Injaz grubunun teklifini
gnderdi. Burada dnden beri de bahsediliyor; Rekabet Kurulu
zelletirme daresi Bakanlna gr bildirdi, daha bekleniyor,
ihale resmi olarak tamamlanmam durumda. Fakat yurtdndaki
baz yaynlara baktmzda, Socar Grubunun yannda yer alan Suudi
Arabistan kkenli njazn vermi olduu birtakm aklamalar bunlar,
oralara baktnzda, aslnda bu Grup, yani Socar-Turcas-Injaz Grubu
bu ihaleyi alm diye grnyor. Hatta bu haberlere gre, Kazaklar
da bu Konsorsiyumun iine girmi durumdalar; yani bir anlamda
yurtdnda bu ihale, PETKM ihalesi sonulanm, diye baklyor.
AKPnin zaten bu konularda son derece gz kara gittii ve kararl
olduu, zelletirme daresinin rakamsal olarak verdii, yllara gre
zelletirme dkmlerinden de belli oluyor.
Bizler, Odalar olarak zelletirmeler konusunda neler yaptk
164
Drdnc Oturum
noktasna gelince, eer kimya, petrokimya sektr ve de Kimya

Mhendisleri Odas olarak baklrsa, akas zelletirmenin ilk
balangcndan itibaren bir irade beyan sz konusu oldu. Gerek
TMMOB, gerekse bal odalar ya da bal odalarn byk bir ounluu
zelletirmeye kar kma ynnde bir irade beyannda bulundular.
Baz odalarmz, ki burada zellikle Elektrik Mhendisleri Odasn
sylemek durumundaym, ben de uzun yllar ok sayda elektrik
mhendisinin alt bir enerji kuruluunda, nceki adyla TEK, son
adyla Elektrik retim A..de altm; Elektrik Mhendisleri Odasnn
zellikle hukuksal alanda zelletirmelere kar bir irade beyannn
tesine geen abalar olduunu biliyorum.
Kimya Mhendisleri Odas olarak da, dediim gibi, Ayfer Eilmez
arkadamzn gerek TMMOB Ynetim Kurulu yelii srasnda, gerek
bizim Odamzn Ynetim Kurulu yeliinde, gerekse KGEM almalar
srasnda aratrmalar anlamnda ok ciddi katklar olmutur. Kimya
Mhendisleri Odasnn da TPRAn zelletirilmesi safhasnda Petrol
in at davalarda mdahil olmas, alan birtakm standlarda,
kamuoyu oluturmaya ynelik yaplan almalarda Odamzn Ankara
ubesi ve Petrol i Ankara ubesinin birlikte hareket etmeleri, imza
toplamalar, sokak eylemleri iinde bulunmalar, btn bunlar sz
konusudur.
Ancak bence, dnlmesi gereken bir baka nokta daha vardr.
Odalar elbetteki sadece ynetimleri baznda dnlmemelidir. Kendi
Odam zelinde syleyeyim, Kimya Mhendisleri Odas 10 000i akn
kimya mhendisinin temsilcisi olan, onlarn ye olduu bir rgt
konumundadr. TMMOBye geldiimizde, bilemiyorum son sayy ama
en az 200 000ler seviyesinde mhendis yeden bahsedilmektedir. Yani
Odalar denince esas itibaryla bu rgtlerin znesi olan mhendisler
sz konusudur.
Ben yaklak 10 yl akn bir sredir ynetimlerde deilim, ama
biraz izleyebildiimi zannediyorum. Gene altm kamu kurumundan
edindiim deneyimler var. Mhendisler zelletirme konusuna nasl
bakmtr noktasna gelince, hakszlk etmek istemiyorum, ancak
mhendislerin pek de oda ynetimleri ya da TMMOB Ynetimleri gibi
bakt kansnda deilim. Bunlarn sorulmas gerektiini dnyorum.
Bu eitli nedenlerden kaynaklanabilir, dn gene gndeme getirildi,
sistem ve birey ilikisi anlamnda, yani sistemin birey zerindeki
etkinlii anlamnda baklabilir; ancak mhendisler zelletirmenin sz
konusu olduu kurumlarda, belki mevcut durumlarndan rahatszlk
duyuyorlard; belki de kamuda altst olmu liyakat sistemlerinin ve
atamalarn sonucunda, kendi kalifikasyonlarnn ya da niteliklerinin
zel sektr tarafndan daha iyi deerlendirilebilecei gibi birtakm
dncelerle ya da zel sektrde ok daha yksek kazanlar elde
edebilecekleri gibi grlerle esasta pek de zelletirmelere kar
kmamlar ya da duyarsz kalmlar, hatta yer yer iten ie veya
165
aka taraf da olmulardr, diye dnyorum.

Sanyorum gene Sendikadaki arkadalarla konuuyorduk, rnein
Aliaada Petrol iisi direnirken orada mhendislerin, ki arlk
kimya mhendisleri olmas lazm, bu anlamda bir zeletiri olarak
deerlendirilebilir, kimya mhendislerinin veya dier mhendislerin
byle bir direnie nasl baktklar, bunu paylap paylamadklar
bence Sendikac arkadalardan da dinlenmelidir. Odalar tarafna
da bakldnda, rgtlerin ynetimlerinde de byle bir irade beyan
olmasna karlk gene zaman ierisinde bir anlamda bu konulara
duyarsz kalnd, duyarlln ksmen kiilere bal kald, ama
genelde de bir duyarszln ya da ilgisizliin giderek daha ar bast
ynnde dncelerim veya izlenimlerim vardr.
Son olarak da unu sylemek istiyorum, 2005 ylnda yaplan geen
Sempozyumun Sonu Bildirgesinde dikkatimi eken bir husus oldu.
Orada yle bir cmle geiyor: Sendikalarn ve meslek rgtlerinin bu
konudaki kararl tavrlarna ve kar klarna ramen, zelletirme
ynnde ikna edilmi kitlenin zerinde yeterince etkin olamamalarnn
balca nedeni, zelletirmeye destek veren baz medya gruplardr,
deniliyor. Bunun yeterli bir aklama olup olmayaca konusunda,
olay yeterince izah edip etmeyecei konusunda benim aka
kukularm var. Tabii buradan karak bir reete sunmuyorum.
inde bulunduumuz dnemdeki egemen politikalar ve bunlar
dorultusunda ekillendirilen toplumsal yapy ve bilinci aan bir
eyler nermek tabii ki benim de haddimi ayor. ou zaman odalarn
da, meslek rgtlerinin de boyutunu aan, dn de burada ok sk
dile getirildii zere, siyasi alanda gelip dmlenen sorunlarmz
var. Ancak bunlarn da, madem burada bir deerlendirme iindeyiz;
en azndan Kimya Mhendisleri Odasnn bir yesi olarak, mhendis
rgtleri iinde kendimize sorulmas gerektii inancndaym. Ben
konumam daha fazla uzatmak istemiyorum. Dinlediiniz iin ok
teekkr ediyorum.
OTURUM BAKANI- Nilgn Hanma sunumu iin biz de teekkr
ediyoruz.
Bu Oturumumuzun son konumacs Harita ve Kadastro Mhendisleri
Odas Bakanmz Ali Fahri zten tarafndan yaplacak. Kendisi bizlere
Yabanclara Toprak Sat ve zelletirmeler konusunda bilgi verecek.
Buyurun Ali Fahri Bey.
AL FAHR ZTEN (Harita ve Kadastro Mhendisleri Odas)- Sayn
Bakan, deerli katlmclar; sizleri Harita ve Kadastro Mhendisleri
Odas adna sayg ve sevgiyle selamlamak istiyorum. Sevgili
TMMOB Bakan Mehmet Soancnn dedii gibi Trkiyenin TMMOB
gereksinimi vardr. Gerekten neden gereksinimi olduunu hem Kimya
Mhendisleri, hem Ziraat Mhendisleri, hem Makine Mhendisleri
166
Drdnc Oturum
arkadalarmz neden Trkiyenin TMMOBye gereksinimi olduunu

burada yaptklar aklamalarla bir kez daha ortaya koydular.
Gerekten Trkiyede bu zelletirme srecinde, ne menemse bu
zelletirme, ki dn de ok net ekilde anlatld, bu zelletirme
srecinde PETKMden, ERDEMRden, TPRAtan, Tekelden eker
Fabrikasna kadar, Et Balk Kurumuna kadar nasl talan edildiini
arkadalarmz ok gzel almalarla ifade ettiler. Tabii ki, unu
da ifade etmek durumundayz: Trkiyede zellikle zelletirme
srecinin 1980li yllarda baladnda hatrlayn, bu kitlenin nasl
zarar ettirildiini, nasl zel bankalardan yksek faizlerle borlanldn
ve daha sonra medyann ve ilgili kurum ve kurulularn ok arlkla
birlikte nasl KTlerle Trkiyenin batrlma noktasna tand halka
anlatldnda halk unu sylemeye balamt: Devlet st retimi,
Et Balk Kurumu ne ie yarar, diye, o noktadan hareketle sze
gelmilerdi ve bugn TPRA, Telekomu, PETKMin satnda da
artk nasl yanldklarn bir kez daha grmek durumundalar. Tabii
ki bizler bunlar anlatmak durumundayz, aklamak durumundayz.
Trkiyenin eitimli insanlar, bu lkenin aydnlar, ilericileri, ada
insanlar bunlar kamuoyuyla paylamak durumundayz. Mutlaka
zorluklarmz var tabii ki ama bundan da geri durmamak gerekiyor.
Zaten neoliberalizmin savunucular, 1970leri bandan itibaren
btn dnyaya ancak kendi nerilerini yaama geirdikleri takdirde
refah dzeylerine ulaabileceklerini hem tlemekteler hem de
ifade etmekte olduklarn biliyoruz. Burada zellikle ziraat mhendisi
arkadamzn tarm alanndaki srete bize tledikleri bunlar ite,
bunlar yaparsanz refah dzeyine kacak Trkiye. Tabii ki onlarn
verdikleri devler, sonuta devletin piyasadan ekilmesi, serbest piyasa
ekonomisine geilmesi, sosyal devletin tasfiyesi, kamu hizmetlerinin
ticariletirilmesi olduunu ok net grebilmekteyiz.
Biz Harita Kadastro Mhendisleri Odas olarak bu zelletirme
srecinde konunun mlkiyet asndan ele alnmasn, yabanclara
toprak satn, mera, orman ve bu alandaki almalarla birlikte,
son dnem gndemde olan ve hl gndemde olan ller Bankas
konusundaki Odamzn almalarn sizlerle paylamak istiyoruz. Tabii
ki, arkadalarmzn ifade ettii gibi, kapitalizm ilk ortaya kndan
ve zellikle 1800l yllarn ilk yarsndan itibaren kresel dzeyde
rgtlenmeyi savuna gelmi ve bunu da uygulamak istemitir.
Dolaysyla kresellemenin aslnda yeni bir kavram olmadn
grebiliyoruz. Dn de ifade edildii gibi, kresellemenin siyasal,
ekonomik ve kltrel boyutta, boyutta olduunu da ifade etmek
gerekiyor. Arkadalar yine ifade ettiler, aslnda zelletirme fikri
temelde kresel bir sistem yaratma ve krizdeki kapitalizme yeni
alanlar aarak nefes aldrmay hedeflediini biliyoruz. Bugn gelinen
noktada gelimekte olan ya da nc dnya lkeleri diye ifade
ettiimiz tanma baktmzda bu lkelerin zengin lkelere, IMF, Dnya
Bankasna, Dnya Ticaret rgtne ve bu lkelerin finans sektrlerine
167
1 trilyon dolar borcu olduunu da gryoruz.

Toprak sat, orman ve mera alanlarna baktmzda yle
bir deerlendirme yapyoruz, diyoruz ki artk zelletirmeler
sadece KTler zerinden yrtlmemektedir. Bu gerei grmek
zelletirmelerin daha doru bir zeminde tartlmasnn da nn
aacan sylyoruz ve tabii ki zelletirmeler bir ideolojinin arac
olduunu sylyoruz. zelletirme bu eksende sermayenin, hatta
yabanc tekellerin karna ileyen bir sistem taycs olduunu
da ifade ediyoruz. Bu balamda zelletirmeyle ok byk apta
kamu kaynaklar el deitirmekte ve dolaysyla bu ilikiye rahatlkla
yeni smrgeleme sreci olarak syleyebiliriz. Gayrimenkullarn
zelletirilmeleriyle siyasal iktidarlar kendilerine yeni bir alan
amaktalar ve satlacak tesisler iin bir iyiletirme yok, dolaysyla
harcanacak bir kaynak da yok. siz kalacak insanlar, alanlar da yok,
nk bu sadece toprak ve gayrimenkul. Hatrlayn, 1986yla 2004
arasnda yaplan zelletirmelerde, zelletirmeden nce tesislere,
varlklara yaplan harcamalarn neredeyse zelletirme bedeline denk
geldii dnldnde gayrimenkullar zerinden bir zelletirme
srecinin ne kadar krl olduu da kendini gstermektedir.
Buradan uraya gemek istiyorum: Yabanclara toprak satyla
birlikte srecin nasl baladn, 1800l yllara indiimizde, 1860larda
Osmanlya gittiimizde Osmanl ekonomik sknt yaad dnemde
d borlanmaya gidiyor ve bu d borlanma sonucu ald kredileri
deyemeyince yeniden borlanmaya gidiyor, tekrar borlanmaya
gittiinde hemen dayatyorlar artk yabanclar: Toprak satn serbest
brak diye. lk kez 1860l yllarda yabanclara toprak satnn nn
ayor Osmanl ve 1900l yllara geldiimizde, bata Ege olmak zere
tarm alanlarnn 3te 2sinin yabanclarn eline getiini gryoruz.
Lozan Anlamasyla Trkiyede yeni bir sre balyor. 1924 ylnda
Ky Kanunu kartlyor ve Ky Kanununda tabii ki eskiden gelen,
kapitlasyonlar srecinden gelen ve yabancnn toprak edinimiyle
ilgili tandklar haklar sreciyle toprak sat engellenemiyor ama
zellikle ky alanlarnn satn engelliyor bu Ky Kanunu. 1934te
Tapu Kanunu kartlyor ve yabanclara toprak satnn nnde belli
kstlamalarn getirilmesi hayata geiyor ve karlkllk ilkesiyle birlikte
konut sat noktasnda bir k yakalanyor. Ama 1934ten sonra
1984lere geliinde, 50 yl boyunca yabanclarn bu karlkllk ilkesi
zerinde, konut zerindeki tanmaz edinimde bir sorun yaanmyor
ama 1980lere geldiimizde, ki biliyoruz 24 Ocak kararlar yeni bir
srecin balatlmas anlamn tayor.
Burada, 1984 ylnda ilk kez karlkllk ilkesi olmakszn Suudilere,
ki bugn yine Trkiyede bu insanlar, stanbulun Sevda Tepesini
satyor dnemin siyasal iktidar. Anayasaya aykr olmasna ramen
yapyor bunu.
1984ten sonra yabanclara toprak satyla ilgili bu yasa drt kez
168
Drdnc Oturum
deitiriliyor ve her deiikliin de Anayasa Mahkemesinden geri

geldiini gryoruz. Tabii ki yabanclara toprak sat noktasnda
aslnda bugn gndeme gelen KTlerin ya da bu KTlerle birlikte
arsalarnn sat gndeme gelmesi tamamyla bu yasalarla balantl.
unu da grebiliyoruz: 5018 sayl yasada yaplan deiiklikle, rnein
kamu kurum ve kurulularnn elinde bulunan tanmazlar Hazine
zerine devrediliyor. rnein Devlet Su leri ya da Karayollarnn
mlkiyetindeki tanmazlar Hazine zerine tescil ediliyor. Tabii ki
Hazine zerine tescil edilmesiyle birlikte bunlarn yarn satnda
herhangi bir srecin, herhangi bir skntnn olmadn gryoruz.
Tabii ki burada Tapu Kanununda yaplan deiikliin nemli aya
yabanc sermayeli irketler. Bunlar bugn sat yaplan birok kamu
kurum ve kuruluunun bu yabanc sermaye ya da Trk Ticaret Kanunu
ya da Trkiyede kurulan irketleriyle yabanc sermayeli irketlerin
Trkiyede snrsz mlk ediniminin hem KTlerle, fabrikalarla birlikte
arsalarn da elde edilmesinin nn amaktadr. Trkiyede bu yabanc
sermayeli irketlerin saysnn bugn 14.000e yaklatn gryoruz
ve bu 14.000 irketin, ki bunlarn ortaklar tamamyla yabanc ve Trk
Ticaret Kanununa gr kurulan irketler, bunlarn 2.000 tanesi de
gayrimenkulla ilgilenen irketler. Demin de syledik, zellikle kamu
kurum ve kurulularn, zellikle Devlet Su leri ve Karayollar gibi
kurum ve kurulularn zerindeki mlkiyetlerin Hazineye devredilmesi
ve plan alanlarnda, imar planlarnda bu alanlarn kamu arazisinden,
kamu alanndan kartlarak ticaret alanlarna dntrlmesi ve
daha sonra da satnn nnn almasn gryoruz. Bu da dier
bir yaklam.
Buradan tabii ki, 1985-2007 yl aslndaki zelletirme kapsamna
alnan kurulularn ya da tanmazlarn ya da otoyol, Boaz Kprs
gibi, tesis gibi, liman gibi birok alann olduunu, zellikle tarm
alannn da olduunu arkadalarmz ifade ettiler. Buradan una
gelmek istiyorum. te bu yabanclara toprak sat konusunda
olayn ok yaln ele alndn ama 1800lerden, Osmanldan daha
sonra gelinen srete nasl yabanclara topraklarn pay pay satldn
grdmzde ite buras stanbulda Riva blgesi. 1 milyon
metrekarelik bir alan. Buray ngilizler Osmanl dneminde ok almak
istemiler ama bir trl olmam. Hatta o dnemin sadrazamn bile
yemiler ama bugn Trkiyede yabanclara toprak satyla birlikte
bu alan Ottoman irketine satlmtr. Buras Turizm Tevik Kanunu
erevesinde zmir Alaatda 49 milyon metrekarelik bir alan,
burann da sat gene gndemde. te Karayollar, demin de ifade
ettim, biliyorsunuz, zelletirme kapsamnda olmayan kurulularn
mal varlklar satlamaz ama Karayollar zelletirme kapsamnda
olmad iin bu arazi, demin bahsettiim kanun deiiklii birlikte
Tekele devredildi, Tekel zelletirme kapsam iinde olduu iin
de Karayollarnn bu arazisinin sat yapld ya da gndemde olan
Galataportun alan ki, u an Kltr ve Tabiat Varlklarn Koruma
169
Kurulunun plan tadilat zerinde anlaamad alan buras. Buras da

yaknda sata kacaktr. Buras ETT garajnn satld alan. Bunun
da hepimiz srecini biliyoruz zaten. te, Dalaman, demin bahsettiim
deiiklikleri yaplarak bu alanlarn sata kaca yerler.
Burada tabii ki acaba bu oran nedir, biz mi bunu paranoya yapyoruz.
Nedir Trkiyede yabanclara sat oran diye baktmzda, rnein
1935 ncesi toplum tanmaz says 629 olarak grnyor, yannda
yzlm var zaten. Oradan grebiliyorsunuz. rnein 10 yl sonra,
1945te bu 600 rakamnn 1.200e ktn, bir 10 yl sonra bu rakamn
2.000e ktn, yine bir 10 yl sonra sanki byle bir lineer gibi, 10 ylda
bir iki katna ktn grebiliyoruz ama 2000li yllara geldiimizde
rakamn ne kadar ykseldiini ya da 85ten sonra Tapu Kanunundaki
deiiklikle birlikte rakamn artk 20.000, 30.000, 40.000lere ktn,
rakamsal olarak da yandaki deerleri verebiliyoruz.
Bu sizi yanltmasn. Bu sadece tapu kaytlarnda alabildiimiz gerek
kiilerin edindikleri mlkler. Peki, irketlerin edindii mlkler nerede?
diye sorarsanz, onun kaytlar yok. Yabanc irketler, bu Turizm Tevik
Kanunu erevesinde kurulan irketler, Trk Ticaret Kanununa gre
sermayesi yabanc olan irketlerin bugn Trkiyede edindikleri alanlar
mal varlklarnn kaytlar maalesef tapu kaytlarnda grnmyor. Biz
de bunlar bilmiyoruz. Tapu Kadastro Genel Mdrlyle yaptmz
grmede bunu aslnda Sanayi Bakanlnda olduu ifade edilebiliyor.
Tabii ki bu aslnda zor bir olay deil, bugnk biliim sistemiyle
kurulacak program erevesinde sorgulamayla bu alanlar kabilir
ama u an elimizde yabanclarn, irketlerin, bunlar gerek kiiler,
ahslar bunlar ama gerek kiilerin ne kadar mlk edinebildiini u
an bilmiyoruz. Bunu henz daha tespit edecek kurum ve kurulu
ortada yok. neriyoruz, ivedilikle yaplmas gerekiyor. zellikle Sanayi
Bakanl ve Tapu Kadastro Genel Mdrlnn bu anlamda ibirlii
yapmas gerekiyor.
Buradan bir rnek demin ziraat mhendisi arkadamzn verdii
bir rnek vard, ok etkileyiciydi. Biz de bir deiik olayn mlkiyet
boyutundan ele alnm verilmesini uygun grdk. rnein, Malatyada
Smer Holdingin yeri, biz tabii burann mlkiyetiyle biraz fazla
ilgilendik. 1998 ylnda zelletirmeye kyor ve 11 milyon dolar
neriliyor. Bu bedel dk grlyor, fakat daha sonra 2004 ylnda
burann 6 milyon dolara satldn gryoruz. Ziraat Mhendisleri
Odas arkadamz Mey kiyi anlatt, 8 ay sonra da 3 katna, 4 katna
milyon dolarlara kimlere satldn ifade ettiler. Burada da bu alanla
ilgili 11 milyon dolar neriliyor, verilmiyor, daha sonra 2004te 6 milyon
dolara satlyor. Neresi buras, burada grnty gzel alamadk ama
bu sefer baka birine ekim yaptrdk. Burada, ite u tam Malatyann
gbeinde bir yer, u grdnz alan. Bunun zellii ne kadar? 600
dnmlk, ezde fabrikas var, elektrik reten bir de santrali de var
ve o gnn tespitleriyle, 2004te bu arazinin arsa bedelinin 57 milyon
170
Drdnc Oturum
dolar olduu. Ne kadara satldn syleyeyim size: 6 milyon dolara

satld Resmi Gazetede yaynland. Yerini grebiliyorsunuz. Yeil alan
kalan bir alan aslnda buras. Malatyann ortasnda bir yer. Daha sonra
57 milyon dolarn sadece arsa bedeli olduunu syleyebiliriz.
Yine burada Orman alanlaryla ilgili satlar var. Onlar zaman dar diye
geiyorum. Buradan mera alanlarmza gemek istiyorum. Devletin
hkmet tasarrufu altnda bulunan ormanlar, mera ve yaylalar,
ve ky alanlarmz, aslnd bugn kresel sermayenin gz diktii
doal zenginliklerimiz olarak karmza kmaktadr. 1923teki mera
alanlarmz aslnda lke yzlmnn % 56s, yani 44 milyon hektara
denk gelmekteyken, 2007 ylnda bu alanlarn % 16ya dtn
gryoruz. Biliyorsunuz mera alanlar, mera, yayla, klak, kamuya
ait otlak ve aydr, aslnda devletin hkm ve tasarrufu altnda olan
yerler idi ama son kartlan 4342 sayl Mera Kanununda kartlan
deiiklikler ile 2005 ve 2007 ylnda, artk bu alanlarn zel mlkiyete
aldn gryoruz hem de kaak yaplamaya bir imar aff eklinde
tanarak bu alanlarn zel mlkiyete geirildiini, tabii ki bu zel
mlkiyete geen bu alanlarn yakn zamanda da kresel sermayenin
eline geeceini sylemek yanl olmasa gerek.
Buradan dier bir alana gemek istiyorum, orman arazilerine,
ki bu Trkiyede en ok tartlan konulardan bir tanesidir.
Biliyorsunuz ormanlarmz, sahillerimiz, limanlarmz, kamu kurum
ve kurulularmza ait dier alanlarmz zelletirilerek, satlarak elden
kartlmaktadr. Her eyden nce orman alanlarmz sadece aalar
topluluu olarak ya da kaynak yaratacak alanlar olarak grlmemeli.
Doal kaynak deil, doal varlk olarak alglanmaldr. Ormanlarmz
su havzalarn ve su rejiminin temelini oluturan, iinde 9.000 canl
bitki trn ve 10.000lerce canl hayvan trn barndran yaam
alanlardr. Ormanlarmzn iklimi yumuamas, oksijen retmesi,
hava kirliliinin nlenmesi yannda erozyon, susuzluk gibi evre
sorunlarnn zm iin de, zetle yaamn her alannda olmazsa
olmaz doal zenginliklerimiz, yaam alanlarmzdr. Ormanlarmzla
ilgili konuya btncl olarak bakldnda srecin bilimsel, teknik,
ekonomik, politik, toplumsal, hukuksal, etik, kentsel, ekolojik ve
dolaysyla siyasal boyutuyla son derece nemli alanlar olduunu
syleyebiliriz ve ormanlarla ilgili dzenlemede, korunmasnda ve
srekliliinin salanmasnda devletin elinde bulunmasnda, devlete
idare ve iletilmesi ilkelerinin olduunu syleyebiliriz.
Bu genel ifadeden sonra ormanlarla ilgili Gndeme gelen 2-B
alanlaryla ilgili en ok tartlan konu o idi ve 1986 ylnda bilim
ve fen bakmndan orman niteliini kaybeden alanlarn orman vasf
dna kartlarak orman rejimi dna kartlmas gndeme geldi
ve bu alanlarn mevcut anayasann 169. ve 170. maddelerinde bu
alanlarn orman kylsnn kullanmnda olaca, mlkiyetinin deil,
sadece kullanmnda olaca ifade edilmekteydi, fakat hatrlayn,
171
siyasal iktidar geldiinde bu alanlarn satlarak ilk olarak 25 milyar

dolar bteye ek olarak gelir salayacan ifade ederken daha sonra
bu rakam u an 40 milyar dolar olarak ifade edilebiliyor ve bizim
1981den nce bilim ve fen bakmndan orman niteliini kaybeden
alanlarn toplam 480 bin hektar alan. Ama mevcut Anayasaya gre
bu alanlarn satlmas deil, sadece orman kylsnn kullanmnda
olabilecei yer almakta. Tabii ki bununla ilgili yasalar kartld. Bu
yasalar da Anayasa Mahkemesinden bir ksm geri dnd, bir ksm
da u an bekletilmekte. Ne yapmak gerekiyor, ok doal olarak artk
bunun srece girebilmesi iin Anayasann ilgili maddelerini deitirmek
gerekiyor. Tam da zaman, u an anayasa deiiklii gndemdeyken
orman alanlaryla ilgili yaplan deiiklikler nedir diye baktmzda
karmza kan tablo tam da zelletirmenin kendisi olduunu
grebiliyoruz. Buradan biliyorsunuz mevcut Anayasada orman
alanlarnn devlet tarafndan ynetilip iletilebilecei yer alrken taslak
Anayasada iletilir ifadesiyle zelletirmenin n alyor.
Dier bir yaklam, orman alanlarnn, 2B alanlarnn tarm ve
eer bilim ve fen bakmndan orman niteliini kaybetmesi ve tarm
alanlarna dntrlmesinde yarar grlen alanlar orman rejimi dna
kartlmas ifadesi yer alrken Anayasa almasnn taslanda baka
alanlara dnm. Nedir bu baka alanlar dediimizi? Bunlar biraz
sonra, ksa bir srede izlememizde fayda olduunu dnyorum.
En nemlisi bunlarn satlamayaca mevcut Anayasada yer alr iken,
u andaki Anayasada gerek ve tzel kiilere satlmasnn n alyor.
Demek ki orman alanlarmz da bu sreten payn alacaktr. Mevcut
Anayasada orman alanlarnn ynetilmesi ve iletilmesi sreciyle
birlikte, iletilir ifadesiyle birlikte Bir de u nemli konu var: 1981
tarihinden nce bilim ve fen bakmndan orman niteliini kaybeden
alanlarn tarihi 23 Temmuz 2007ye ekiliyor, yani 25 yl sonrasnda
tekrar bu alanlarn 1981den sonra imdi 2007 tarihine ekiliyor
bu alanlarn geniletilmesi. Zaten demin ifade ettiim 480.000
hektar idi 1981 tarihinden nce, imdi 1981den 2007ye kadar bu
alanlarn genilemesi ve yasayla birlikte de nnn almas. Tabii
ki son olarak unu syleyebiliriz orman alanlaryla ilgili: Artk orman
alanlarmzda bu yeni Anayasal deiiklikle birlikte zelletirmenin
alanna girecektir.
Burada son olarak bir iki dakika ierisinde ller Bankasyla ilgili
bir konuyu aklamak isterim. Geen dnem siyasetiler tarafndan
ller Bankasnn anonim irket olarak dntrlmesi almalar
yapld, Plan ve Bte Komisyonuna getirildi bu konu, fakat daha
sonra erken seim kararyla kadit olduunu biliyoruz. u an, Ekim ay
ierisinde tekrar Bakanlar Kurulu tarafndan ller Bankas ele alnd.
ller Bankasnn anonim irkete dntrlmesiyle ilgili yasann
Tali Komisyon olan Sanayi ve Ticaret Komisyonundan getiini
biliyoruz.
172
Drdnc Oturum
Nedir ller Bankas diye baktmz? ller Bankas 1930lu yllarda

kurulan Cumhuriyet kurulundan olan bir kurum. Temel ilevi
u: Trkiyede 3.225 belediye, 81 il zel idaresi olmak zere bu
belediyelere hem mhendislik yaplarnn, ime suyu, kanalizasyon,
harita planlama, artma alanlarnda hem teknik destek vermek, dier
taraftan finansman salamak. Finansman nasl salyor? Birincisi
bteden ald % 3lk fon vard ki o fon 2003 ylnda kaldrld. En
nemlisi ller Bankasnn 3.225 belediyesi orta, yani ller Bankasnn
ortaklar belediyeler. Belediyelerin btelerini oluturan fonla birlikte
tm belediyelerin bu altyap almalarnda kredilendirme sreci
iletiliyordu.
ller Bankasnn bu yaps, tabii ki bu yerel ynetimlerin uluslararas
finans sektryle ilikilerinin kurulmas noktas, art, iller bankasnn
kendi u an vermekte olduu dk, yani % 8, 9 oranyla verdikleri
faiz oranndan karak ller Bankasnn Bankaclk Kanunuyla
yrtlmesiyle birlikte yksek faizle bu yerel ynetimlere kaynak
aktarlaca, dier yandan tabii ki ller Bankas yerel ynetim
bankacl alannda faaliyet gsteriyor idi, kamu ynetimi, A tipi
sektr, bankaclk sektrn bir araya getiren bir aland. Bu alandan
ller Bankasnn kartlmasyla birlikte baka uluslararas bankalarn
devreye girmesi gndeme gelecektir. Kimdir bunlar, diye baktmzda,
yerel yatrm ve kalknma bankacl alannda, Denizbank satn alan
ve Belika-Fransz ortakl olan Dexia diye bir Bankay grebiliyoruz.
Bu banka bu alana mutlaka girecektir diye de dnyoruz.
Son olarak Sayn Bakanm bir iki dakikam kald, hemen toparlyorum.
Buradan unu syleyebiliriz: ller Bankasnn tasfiyesi salt bir
rgtlenmenin son bulmas anlamna gelmemekte, yerel ynetimlerin
mali sisteminin dnmn, yerel ynetim hizmetlerinin merkezi
planlamas dna kartlarak bireysel yatrm srecine girmesine
iaret etmektedir. Kresellemenin ekonomik aya olan zelletirme
ve yerlemede yerel ynetimlerin uluslararas finans kurulularyla
borlanma srecine girmenin n alacan sylyoruz.
Son olarak unu ifade etmek istiyorum: zelletirme sreci
baladnda odalar bata meslek odalar ve sendikalar srece
girdiinde hep u sylenmitir: Bu zarar eden KTleri, bu kamu
kurulularn savunanlar vatan hainidir diye, yani zelletirmeye
kar duranlar vatan hainidir diye o dnemin basnnda yer alan
ifadeler olduunu biliyoruz. Tabii ki biz de Oda olarak zelletirme
srecinde yaptmz basn aklamalaryla kamuoyunu duyarl olmak
noktasnda almalarmz yrttk ve bu konuda gerek raporlarmz
kitap haline dntrerek kamuoyuna ve ilgili birimleri ilettik ve son
olarak da diyoruz ki, Nazmn dedii gibi, zelletirmeye kar olan
odalar vatan hainliine devam ediyor.
Teekkr ederim.
173
OTURUM BAKANI- Ali Fahri Beye sunumu iin biz de teekkr

ediyoruz.
Aslnda bu sunumlardan da anlald gibi arkadalar, yaamn tm
alan biz mhendisleri, mimarlar bir ekilde megul ediyor, bizim
ilgi alanmz oluyor. Mhendislerin, mimarlarn rgtl yaps, Trk
Mhendis Mimar Odalar Birliine, yaamn bu her alanna mdahil
olmaya ve mcadele alan olarak belirlemeye gayret sarf ediyor, byle
de bir gayret gsteriyor.
Programmza gre aslnda sremiz doldu. Bir soru-cevap srecine
giremeyeceiz ancak Sayn Vekilim eer bizlerle grlerini paylamak
isterse ona bir sre ayrmak isterim.
Buyurun.
YAAR AYZ- Teekkr ederim.
Sayn konumac arkadalarm olaanst bir performansla
Trkiyede yaanan zelletirme gereklerini ok somut bir ekilde
ortaya koydular. Ben Gaziantep milletvekiliyim, Cumhuriyet Halk
Partisinden, Yaar Ayz, harita mhendisiyim. lgi alanmda da
bulunan konular olduu iin bugn zellikle 2. oturumunuza Bayndrlk
Komisyonundaki toplantm keserek katlma gereini hissettim. ok da
verimli olduunu kendi amdan deerlendirdim. Bu tr toplantlarn
anlam hem ilgi alanna giren insanlara ve meslektalarmza hem
de kamuoyuna belirli mesajlar vermektir. Bu toplantlarda ok az
sayda katlmn olmas hi kimseyi umutsuzlua drmemesi gerekir.
banda bulunan Hkmet, her eyi satp savarak Trkiyenin
geleceini tehdit eden, geleceini yok eden davranlar iersindedir.
Bu iin siyasi boyutu. Ayrca da kreselleme dediimiz olgunun
basks altnda srdrlen zelletirmelere kar kmak da bizim
temel grevimiz.
Tabii sizlere, bizim dnceleri reten arkadalarmza, kurumlara,
sivil toplum rgtlerine sahip kmak biz siyasetilerin temel
grevi. Parlamento ats altnda verdiimiz mcadelede sizlerden
destek beklemekte; en azndan bizlere g verecei iin, bizlere itici
olaca iin de beklentilerimiz. rnein son hafta ierisinde nkleer
santrallerle ilgili bir yasa kt ve o yasada, ne acdr ki Trkiye
gereklerine uymayan, nkleer santral plne dntrecek
olan ve enerjiyle ilgili arkadalarn, Elektrik Mhendisleri Odas dahi
iyi bilirler, bunlarn da aklamalarndan, nerilerinden destek alarak
grlerimizi belirttik. Ama takdir edersiniz ki saysal ounluktan
dolay, parmaklar kalknca bizim ne kadar gereki, ne kadar bilimsel,
ne kadar Trkiyenin somut artlarn belirten sylemlerimiz bir anda
gz ard ediliyor ve ok zcdr, yaknda nkleer santral lisanslar,
nkleer santral retimi yapacak firmalara birtakm ayrmclklar bu
yasayla salanmtr.
174
Tabii mcadelemizi sonuna kadar devam ettireceiz. Duyarl

evrelere ulamaya alacaz, saysal ounluumuzu arttrmaya
alacaz. Kimya mhendisi hanmefendinin syledii gibi
rgtlerimiz, kurumlarmz bu ite duyarl, maalesef yelerimiz
bireysel olarak gerekli duyarll gerek almalarnda, gerek zel
yaamnda gstermiyorlar.
Ben bu toplantnn ok anlaml olduunu belirterek hepinize
sayglarm sunuyorum. Katlanlara ok teekkr ediyorum,
baarlarnzn devamn diliyorum.
OTURUM BAKANI- Biz de teekkr ediyoruz, sa olun efendim.
imdi ksa bir yemek aramz olacak, daha sonra programmza
kaldmz yerden devam edeceiz.
Hepinize teekkr ediyorum.
175
BENC OTURUM
ZELLETRMELERE KARI NE YAPMALI?
KAMU GRMCL NASIL GELTRLMEL?
KAMU HZMET NASIL SUNULMALI
Oturum Bakan:
Ahmet GKSOY
(naat Mhendisleri Odas Ynetim Kurulu Sekreter yesi)
Konumaclar:
Prof. Dr. Tayfun ZKAYA
Do. Dr. Aziz KONUKMAN
Prof. Dr. Hayri KOZANOLU
Beinci Oturum
OTURUM BAKANI (Ahmet Gksoy)- Deerli katlmclar; ho

geldiniz.
TMMOBnin ikincisini dzenledii Trkiyede zelletirme Gerei
Sempozyumunun son oturumuna gemi bulunmaktayz. Deerli
meslektam aklad, Oda Bakanmz aslnda katlacakt ama onun
yerine ben katlmak zorunda kaldm. ok hazrlkl deilim, ok iyi
ynetemeyebilirim. Bu konuda balaynz ltfen. Birbirinden deerli
uzmanlarmz, hocalarmz, bu son oturumda zelletirmelere kar
ne yaplmal, kamu giriimcilii nasl gelitirilmeli, kamu hizmeti nasl
sunulmaldr konularn tartacak. Ben deerli hocalarmz; Prof. Dr.
Tayfun zkaya, Do. Dr. Aziz Konukman, Prof. Dr. Hayri Kozanolunu
buraya armak istiyorum.
Ben deiik bir tarz gelitirmek istiyorum. Biraz daha katlmc olalm,
hepimiz birbirimize derdimizi anlatalm. zelletirme; sonuta bir
snfsal kavgann, dnyadaki gelimenin, byk sermayenin, kar
gruplarnn bu konudaki belli programlarnn uygulanmas gerei.
Buna kar bizlerin neler yapabilecei konusu zerine elbette ki deerli
bilim adamlarmz, hocalarmz uramlardr, almlardr ama
sonuta zelletirmeyle ilgili, zelletirmenin dourduu sorunlarla
ilgili herkesin syleyecei bir eyler vardr mutlaka. Bu sorun hepimizi
yakc bir ekilde ilgilendirmektedir. Zaten zamanmz saat 16:00ya
kadar, bunun bir ksmnda deerli hocalarmz sunumlarn yapacaklar
ama bir ksmnda da sizlerin katlm nemli. Ben, eer hocalarmn
da izni olursa, konuma srasnda bile soru sorma gerei duyuluyor
ya da bu konuda hemen bir katk sunulmas gerekiyorsa salondan bir
katlm olabilir diye dnyorum.
Buradaki sralamaya gre nce sayn hocam Prof. Dr. Tayfun zkaya
sunum yapacaklar. Tayfun Hocam, zellikle tarm ekonomisiyle
ilgilendiiniz iin bu konuda bir nceliiniz varsa bunu anlatabilirseniz,
bir de sanrm ki bir Kba rnei var, bununla ilgili nasl bir tartma
aabiliriz. lk sz size veriyorum.
Buyurunuz Hocam.
Prof. Dr. TAYFUN ZKAYA- Teekkr ederim Sayn Bakan.
Deerli arkadalar; hepinizi sayg ve sevgiyle selamlyorum. Trk
Mimar Mhendis Odalar Birliine de ok ok teekkr ediyorum byle
bir toplantya katlma ansn bize verdii iin. Ben buraya gelmeden
evvel, 2005de yaplan toplant kitabn da okumaya altm. Bir
bakma bu yapacam sunu ile, o yaplan konumalar da ierecek
tarzda ve iki gndr dinlediimiz konularla ilgili olarak da bu diyalogu
gerekletirmeye alacam.
ncelikle unu sylemek lazm. Gelirken bu Seminere bir arkadamz
yle demiti: zelletirme bitti artk neredeyse, ite birka tane
daha kurum kald, o da biterse bizim byle bir problemimiz kalmyor.
179
Bunu tamamen iyi niyetli olarak syledi. Esasnda tabii bu Seminerde

de sylendi, bu bitmedi, hatta belki de yeni balad saylabilir.
Mesela barajlarmz iin Gneydou Anadoluda u anda Amerikan
vakflar alyorlar ve gelecekte, belki 23 sene sonra yaplacak bir
zelletirme iin imdiden Dou ve Gneydou Anadoluda taban
yaratmaya alyorlar. Birtakm hazrlklar yapyorlar. Bunlar ok
yakndan gryoruz. Bana kalrsa zellemenin geni tanmyla
dnrsek, bir gn unu bile getirebilecekler: Evinizdeki apartman
ynetimi, mesela kim yapyor, kendi aranzda m yapyorsunuz,
Hayr, bu byle olamaz bir yasa karacaklar, bunu byk irketler,
belki de yabanc irketler yapacak. Buraya kadar uzanacak, diye
dnyorum.
Mesela, u anda bu dereglasyondan bahsediyorduk biz ama
artk neoliberalizm bu dereglasyonu geti, dzenlemeye balad,
reglasyonlar yapmaya balad. Mesela Tohumculuk Yasas byle bir
yasa. Artk iftilerin tohumlarn satmalarna izin vermeyecek. Eer
siz de mesela bahenizde veya balkonunuzda maydanoz yetitirmek
isterseniz bir iftiden bunlar satn alamayacaksnz. Bu yasa d bir
i haline geliyor. Buraya kadar geldi bu i. Dolaysyla yaplacak ok
ey var ve zelletirme hl byk bir hzla devam ediyor.
2005te yaplan ve burada da yaplan tartmalarda yle bir argman
vard: 2005te yaplan bir bildiride bir hocamz yle diyordu: Solcular,
zellemeye kar da olmayabilir, yanda da olmayabilir. Neden?
nk zelletirmeler sorunu derinletiriyor, krizi derinletiriyor,
mutsuz insanlar, isiz insanlar artryor. Biz bunlar engellersek
acaba bu sorun engellenir, arkasndan devrimci almalar veya o
bilinlenme der mi? gibi byle bir dnce iinde olundu. Bunu
okumutum. Bu toplantda, dn de aa yukar bunu andran szler
sylendi hatrlarsanz.
Ben bunu yle cevaplandrmaya alyorum: Ekonomik k
devrim getirir mi? Getirmez, getirmeyebilir, tam tersi de olabilir.
Tarihten bir rnek verelim: Nazi Almanyas ncesinde mesela bir
ekmek sabahleyin 5 milyon markt, akam 10 milyon marka kyordu.
sizlik, her ey ok kt durumdayd, bir sosyalist devrim beklentisi
olurken Naziler ibana getiler. Mesela Wilhelm Reich faizmin kitle
ruhu anlay adl kitabnda bunu ok gzel anlatr ve insanlar kafaca
hazr deilse, ruhlar, duygular bunlara hazr deilse, rnein ataerkil
bir aile yaps iinde bunlar yenebilecek bir donanma kavumadlarsa o
zaman bu krizlerden, bu problemlerden veya ekonomik kntlerden
bir sosyal devrim kmayabilir, tam tersine faizm btn younluuyla
iktidara gelebilir.
Trkiyede de bu olabilir. Mesela imdi bir dnya krizi ve bunun
Trkiyeye etkilerini bekliyoruz. Bir gn olacak bu. Byle bir ey olursa,
belki de hazrlksz olursak faizm iktidara gelecektir. Dolaysyla dn
bu ok gzel konuuldu. Eer biz insanlar rgtlemezsek, umut
180
Beinci Oturum
vermezsek hibir ey olmaz. Hi olumlu bir ey gelimeyebilir.

Bir baka rnek vereceim. Bazen devrim veya gelimeler tam
tersine daha iyi ekonomik ortamlarda bile olabilir. Antonio Gramscinin
Hapishane Defterleri diye bir kitab var, belki biliyorsunuz. Burada
yle syleniyor: Matiasin ksa Fransz Devrimi Tarihine referans
yaplarak Fransz Devriminde, yani 1789a doru ekonomik durumun o
gn iin daha ncesine gre daha iyi olduu syleniyor. Ama insanlar
hazr olduklar iin Fransz Devrimi gerekleti. Ksacas devrimci
gelimeleri ekonomik knt deil sosyal gelime salar.
Dn de Petrol-ten Sayn brahim Doangl, Umut vermezsen,
rgtlemezsen hibir ey olmaz demiti. Ben de buna kesinlikle
katlyorum. Dolaysyla bir umut lazm. zelletirme kart hareketin
bir g kazanabilmesi iin insanlara umut vermek lazm. Yoksa insanlar
aptal deiller. Bir mcadeleyi ilerinde hissedebilmeleri, beyinlerinde
hissedebilmeleri iin gelecein daha iyi olduuna dair dnyann bir
kesinde bir eyleri grmeleri lazm Trkiyede en azndan. Bence
byle bir umut var esasnda.
Bir tarm ekonomisti olarak ben Kbann mesela 1991lerde yapm
olduu dnmden ksaca bahsetmek istiyorum, nk bu, dn de
yaplm olan baz tartmalara iyi bir bak as getirebilir. Sayn
aya r yle demiti: Devlet mlkiyeti toplumsal mlkiyete eit
olmayabilir. Hatta ben de bir soru sordum, dedim ki: i konseyleri
olmazsa acaba toplumsal mlkiyet olmaz m? Evet diyerek beni
desteklemiti. Sayn r sonra yle eklemiti: Demokratik kitle
rgtlerinin de bu kamu mlkiyetinde arl olmal, yani ynetim
zerinde bir arl olmal, yoksa devletleme ne yapar, gene bir
glye, bazen burjuvaziye, bazen de dnyada daha nce baz
sosyalistlerin sonradan yozlamasnda grld gibi bir brokratik
kitlenin karlar dorultusunda rol oynayabilir pekl.
imdi, ben Kbadan bahsedeyim. 1991 ylnda bildiimiz gibi, SSCB
k Kbaya ok ar bir darbe indirdi. Kba Amerikann dibinde
ve Amerika ambargoyu devam ettiriyor. Kba eker retiyordu ve
bunun byk bir ksmn Sovyetler Birliine satyordu. Karlnda
tarmsal ilalar, tarmsal gbreler, makineler satn alyordu. Kbada
endstriyel tarm uygulanyordu, yani tamamen kapitalist dnyann
yapt gibi, gelimi lkelerin yapt gibi Trkiyede de u anda
yaplmakta olduu gibi arlkl olarak kimyasal gbreler, kimyasal
ilalar kullanlarak bir tarm yaplyordu. Bu tabii, sz uzatmaya
gerek yok esasnda, dnyann yok oluuna katkda bulunan bir retim
teknii sreci ve kesinlikle iktidar sorunlarndan bu ayrt edilemeyecek
bir teknoloji.
Kba bu durumda, eker satamaynca, tarmsal ila ve gbre
alamaynca tarmda byk bir k balad, tarmsal retim
deeri dt ve o srada Kbada ziraatlar hkmete, dediler
181
ki: Bak, eskiden yle bir ey vard, organik tarm, srdrlebilir

tarm. Biz bunu yapalm, zaten baka aremiz yok. Ama gerekten
srdrlebilir, gerekten organik, nk o da yozlatrlyor imdi
dnyada. Buna sarldlar. Kba u anda dnyada neredeyse yzde 100
dzeyde organik ve srdrlebilir tarmda byk baarlar elde etmi
bir lke haline geldi. Bu baar tabii ki, Amerika bata olmak zere,
bu kesim tarafndan dnya aydnlarndan gizleniyor byk lde.
Byk bir baar hlbuki. Amerikadaki birok ziraat mhendisi serbest
gidemedikleri iin gizlice Kbaya gidip bunu incelemeye alyorlar.
Nasl bu ii baardnz? eklinde.
Yalnz yle bir ey oldu, bu sadece teknolojik alanda kalmad.
Kolhozlar vard biliyorsunuz ama bu kolhozlar bir brokratik ynetim
tarafndan yrtlyor ve tepeden inme bir ynetim var. Burada da
devlet mlkiyetinden toplumsal mlkiyete doru bir gei oldu, bu
komnlerin ok byk bir ounluu ii denetiminde, ii kontrolnde
kooperatifler haline getirildi. Devletin elinde kalm olan baz, devlet
retme iftlii gibi yerlerde ise ynetime katlma seenei oldu. ok
az miktarda da aile tarmcl oldu. Sonular gayet gzel ve byk
bir retim art, temiz retim, kresel snmaya ok az katk ya da o
problemi zd bu olay. Kbaya byk bir gurur verdi bu.
Esasnda biz eer devlet mlkiyetinden veya kamu mlkiyetinden
ne anladmz iyi bilirsek umutlu rnekler oktur ama bunlar
derinlemesine bir ekilde gerekten inceleyip, Sovyetler Birliinde
veya inde veya Vietnamda olan biten ve hl baz yerlerde olmakta
olan hatalar bir zeletiriden, bir eletiriden geirmemiz gerekmekte.
Bu anlamda mesela Brezilyada toprakszlar hareketi tamamyla z
ynetime ve ii kontrolne dayanan, organik tarma dayanan byk
baarlar elde ettiler Gney Amerikada. Metin Yein burada biraz
bahsetmeye alt, patronsuz fabrikalar alyorlar, ok byk
baarlar elde ediyorlar, ekonomide ok byk bir yer tutmuyorlar
phesiz, ama bir umut olarak prl prl bunlar parlamaktalar.
Buna ramen maalesef mesela u anda inde endstriyel tarm
younlayor, dnyay bitirmek zere byk bir hzla gidiyor. Yine
Vietnam, Michel CHossudovskynin Yoksulluun Kresellemesi, IMF
ve Dnya Bankas Reformlarnn yz adl kitabndan veya oraya
gidip gelen insanlardan biliyoruz ki, tamamyla IMF, Dnya Bankas
paralelinde bir yaplanma iinde, bir sr fabrikalar kapatlyor, orada
hl kzl bayrak dalgalanyor ama IMF ve Dnya Bankas buyruklar
veya neoliberalizm uygulanyor.
Byk bir ekolojik kriz sz konusu ve bakarsanz Vietnam ve ini,
bu neoliberal evreler, lkeler, Trkiyedekiler de dahil olmak zere,
alklyorlar Bravo, ok iyi gidiyorsunuz diyorlar. Ama bu lkelerde
yoksulluk, evre kirlilii vesaire ynde byk bir kt gidi sz konusu.
Dolaysyla devlet mlkiyetiyle toplumsal mlkiyeti ayrmak, ii
kontroln, z ynetimi ok ok ne getirmek gerekiyor.
182
Beinci Oturum
Sovyetler Birliinde devrimin banda bu ii konseyleri vard,

fakat ne yazk ki sonra bunlar yok edildi, brokrasi egemen oldu ve
kendiliinden olmad bu iler. Mesela, bakarsak eer Che Guevarann
Afrika Mektuplarnda Afrikadaki baz gya devrimcilerin drt yldzl
otellerde yan gelerek yattn okuyabilirsiniz.
Bunlar ok yl ncelerden, 30 yl ncesinden syleyen bir Mehmet
Ali Aybarmz vard, fakat o ok az hatrlanyor. Onu gya ananlar
Sorosu gya solcular, diyeceim, onu anyormu gibi gsterip kendi
fikirlerini yaymaya alyorlar. zzettin Hocamz yle bir ey syledi,
bu benim sorumun arkasndan, Sayn rn aklamalar arkasndan,
Ama ite sendika patron olursa, o zaman sistem bunu iine ekiyor.
phesiz. Bizim sylemek istediimiz asla sendikann patron olmas
deil, ya da sendikann bir mlkiyeti devralmas deil, ii kontrolnn
tamamen bu fabrikalar, iftlikleri falan ynetmesi, yoksa ne fark eder
ki. Patron gidiyor, sendikann patronu geliyor. Sendika patron oluyor.
Ayn zihniyetle, kr zihniyetiyle, meta zihniyetiyle o zaman alyor
ve bir sre sonra o da sendikann elinden gidiyor ve gene baka bir
kapitalistin eline geiyor. Bu deil tabii ki sylemek istediimiz.
Kanmca mesela biz bu zelletirme, zelletirme kartl, devlet
mlkiyeti, toplumsal mlkiyet derken bunlara bir para dikkat etmemiz
gerekiyor gibi geliyor bana. Yoksa bir yerde, yani bu zelletirme
kart mcadelenin ok baarl olmamasnn, hatta hi baarl
olmamasnn sebeplerinden biri de halk yanmza ekemememiz,
nk halk bir umut grmek istiyor ve devletletirmeyi bir bakma
gene kapitalist dzenin emrindeki bir devletilik olarak dnyor ve o
konuda tabii kafas bulandrlyor. ok kolay bir ekilde ve zelletirme
kart cephede yerini almyor, pasifize edilmi oluyor.
Biz bu hegemonyay nasl krabiliriz. nce umut vererek ve gzel
rnekler vererek ve yapacamz eyin tekrar bir, 1980 ncesindeki
Trkiyeye zg, o devletilie dn olmadn, daha ileri gitmek
istediimizi, ii kontrolne ve odalarn veya bu tr benzeri demokratik
kitle rgtlerinin de ynetimde yer ald bir modele doru gitmek
istediimizi vurgulamamz gerekiyor.
imdi, buradan una geiyorum, esasnda eriat iktidar nasl
iktidar alyor, nasl hegemonyasn oluturuyor. Bunu sanrm iyi
incelememiz lazm, nk zelletirme son derece politik, ideolojik
bir olay. eriatlarn hegemonyas yerel almalara dayanyor, hatta
katlmcla dayanyor. Yalnz trnak iinde katlmclk. Bunlarn
yapt eyler, hatrlayacaksnz, nceleri bir salk oca yaplyor,
bir hastane yaplyor, buna benzer mahallelerde veya kylerde,
gecekondularda byle yerler alyor, sonra halkla youn bir temas
yapyorlar. Halkn ok basit baz ihtiyalarn karlyorlar, salk gibi.
Ya ucuza, ya bedava. Bolca din, gya din eitimiyle birlikte veriliyor
ve sonucunda eriat kesim halkla, gecekonducuyla ve kyllerle,
hatta iilerle de ok sk ilikiler kurabildikleri iin pekala iktidara
183
geldiler. Bu esasnda asla onlarn bulduklar bir ey deil. Mslman

kardelerin yntemidir bu. Bunu ortaya koyan sosyologlarmz oldu
Trkiye. Bakn mesela HAMAS, Hizbullah, Filistinde, Lbnanda veya
baka yerlerde, Msrda hep bu yntemle alyorlar ve toplum iinde
ok gzel bir mesafe kat ediyorlar.
Bizim ne yapmamz lazm? Bizim esasnda katlm tekrar
renmemiz lazm ama gerek katlm. Bunlarn yapm olduu gibi
sahte katlm deil. yle bir in atasz var: yi aralar ktlerin
elinde kt ynde alr. Bunlar bunu ktye kullanyorlar. Mesela,
buna bakarsanz Dnya Bankas da dnyann en katlmc rgtlerinden
biridir gya. Mesela Wolfensohnun ben okumutum, katlmc
yaklamlar konusunda Dnya Bankasnn yaynlad bir kitapta
syledii nsz var: Biz binlerce kylyle yoksulluu yenmek
iin katlmc almalar yapyoruz. diyor orada. Bunun tabii hibir
alakas yok, nk o sahte bir katlm. Mesela Kuzey Taylandda bir
projede bir ormanlk blgede Karen halk var, etnik bir halk, Dnya
Bankas bir projesinde bunlar buradan atmak istiyor, esas ama
bu, kereste firmalarna bunu verecek. Ama tabii byle derse olmaz,
bunu bir katlmc, evre veya orman projesi eklinde sunuyorlar ve
bu projenin yneticisi yle sylyor: Biz bu insanlar, ama katlml
ama baka ekilde atacaz buradan. Proje, gya Bangkokta byk
otellerde birtakm sivil toplum kurulularyla birka toplant yapyor
ve bu bir katlm olarak sunuluyor ama bu toplantlar bile ngilizce
yaplyor. Proje metni bile ngilizce, kald ki Thai diline evrilmiyor,
Karen diline ise hi evrilmiyor. tane gya sivil toplum kuruluu
temsilcisi bu toplantya katld zaman bu bir katlm olmu oluyor
ve sonuta proje yryor.
Tabii yapmak istediimiz asla byle bir ey olmamal, gerek bir
katlm olmal. Biz zelletirme kart veya emekten yana kesim
maalesef getiimiz on yllarda bu katlm ok unuttuk ve yerel
halkla, insanlarla temas etmiyoruz artk. Ben kendim krsal kalknma
alannda katlmc almalar yapyorum. Merak edenler web sayfamda
www.tayfunozkaya.comdan bakabilirler. Bu tekniklere bir fikir
verebilir. Bu teknikleri yeniden renmemiz lazm, yeniden eskiden
yapld gibi gecekondulularla, kyllerle, iilerle temas etmemiz
lazm, gruplar oluturmamz lazm. Bu gruplarda o insanlar iin iine
dhil etmemiz lazm, aksi takdirde baarszlk kanlmazdr.
Burada tabii ki bir mcadelede cephe ve mevzi stratejileri ok
nemli. Cephe, yryler, boykotlar, genel grevler olabilir, dmana
ortak darbe indirmek iin her trl sol partiler, odalar, ortak bir tavr
alabilmeli, bu konuda da byk eksiklikler var. Ama ayrca mevzi
almalar yaplmas lazm. Neoliberalizme en az bin noktadan
bir saldr yaplmas lazm ve bunu yapabilmemiz iin yerelde
almamz lazm, katlmc almamz lazm ama gerekten katlmc
ve kyllerle, gecekondulularla, onlarla birlikte bu mcadeleyi
184
Beinci Oturum
rgtlememiz lazm. Yoksa gene tartrz 2011 ylnda ya, biz

bunlar halka anlatamyoruz diye. Onlarla birlikte almazsak nasl
anlatabileceiz. Byle bir problemimiz var bizim. Bu konuda da eitim
anlamnda yaklammz deitirmemiz lazm. Eitim yntemimizi de
deitirmemiz lazm. Bu konuda mesela MST hareketi, toprakszlar
hareketi byk dersler veriyor btn dnyaya. Paolo Freirein
zgrletirici eitim yntemlerinden yararlanyorlar, katlmc renimi
uyguluyorlar. Yapm olduklar iftliklerinde ilkokullar var, ortaokullar
var, oralarda bunu uyguluyorlar. Son derece yksek dzeyde bir
katlm gerekletiriyorlar. Bu konularda eer biz farkl olmazsak bir
baar elde etmemiz mmkn deil. Emekten yana insanlar veya
kreselleme kart insanlar olarak her eyimizin bizim farkl olmas
gerekiyor.
Gelirken Sayn Bakanla da konumutum, mesela bizim bu seminer
biimimiz bile yanl bana kalrsa. Byle bir eletiride bulunmak
istiyorum. Biz konuuyoruz, soru sormaya vakit bile kalmyor.
Dolaysyla diyelim ki bu grubu 4e, 5e blerek, kk gruplar
halinde salonlarda tartarak olabilir bu veya genlere oralarda er,
beer dakikalk sunular yapma imkn verilebilinir. 100 gence grev
verseniz 300 kii gelir bu seminere ve onlar zenginleir. Yoksa buraya
gelenler tabii ki biraz bir eyler reniyorlar ama gerek bir renim,
bir zgrletirici renim diyalogla mmkn olabilir, yani karlkl
grmeyle mmkn olabilir. Burada biz monolog yapyoruz genellikle.
Biz farkl olmalyz. Burjuvalarn yapt gibi eitim yapacaksak o
zaman hibir yere varamayz. Onlarnki normaldir, nk onlar tepeden
inme bir eyleri insanlara empoze ediyorlar, dayatyorlar. Onlar iin
ok faydal byle eitim yntemleri ama bizim iin faydal deil, nk
biz o hegemonyay altst etmek istiyoruz. O zaman farkl olmamz
gerekiyor bizim. Eer ayn eyleri yaparsak hibir yere varamayz.
Bu tabii teknoloji kullanmnda da byle, mesela Kbann endstriyel
tarm altst edip organik ve gerekten srdrlebilir tarma gemi
olmas sz konusu. Bu alanda mesela gemite ok byk hatalar
yapld. Biz bunlar kendi aramzda doru drst eletiremiyoruz.
Mesela bir Aral gl facias var, bu tepeden inme bakn getirdii,
dnya apnda, ok byk bir kresel sorun. Bunlarn bence fabrika
dzeyinde iilerin denetimini ieren yeni bir bak as, yani
toplumsal mlkiyetin devlet mlkiyetine eit olmad bilinciyle dnya
rneklerinden de yeni dersler alarak, eski deneyimleri eletirerek,
onlardan da birtakm dersler kararak yeni bir hamleyle atlmamz
gerekiyor. Aksi takdirde biz yle dememiz lazm: Bu halk geri zekl,
sylediklerimizi anlamyor. Hayr, bu halk hi geri zekl deil. Halk
nerdeyse her seimde bir partiyi atp teki partiyi baa getiriyor.
Ne yapsn o kendi bak erevesinden, biz onlarla yerel almalar
yapmadmz iin o da her seferinde sistemin kendisine sunduu
bir partiyi alyor iktidara getiriyor. Ondan sonra da diyor ki Allah
kahretsin, bu da ktym diyor ve yle gidiyor bu.
185
Kriz olabilir, baka eyler olabilir, bunlardan yle ok fazla

umutlanmayalm. Biz doru drst bir alma yapmazsak eer bu
krizlerden hibir ey kmaz, belki faizm de kabilir, daha da beteri
de olabilir.
Ben yle bitirmek istiyorum. Biz neoliberalizmi yenemezsek
o dnyay yok edecek, nk artk kapitalizm dnyay yok etme
aamasna geldi. 1015 sene ierisinde bu retim sreleri, retim
tarz, teknoloji kullanm devam ederse dnya yok olacak. Bir anda
olmayacak ama geri dn olmayan bir nokta var, oray geebiliriz,
belki de getik ama biz iyimser olup gemediimizi varsayarak bir
mcadele yapmaya alyoruz. O yzden dnyann belki de 1015
yl kald bunu yenmek iin. Ben diyorum ki neoliberalizm yenilecektir,
zaten baka aremiz yok.
Teekkr ederim.
OTURUM BAKANI- Deerli Hocam; ok teekkr ediyoruz.
Ben iki konunun altn izmek istiyorum: Birincisi bu TMMOBnin
zelletirmeyle ilgili ikinci sempozyumu. Bir de TMMOBnin birincisi
2006 ylnda gerekletirilen, ikincisi de 2008 yl 21-22-23 Mart
tarihlerinde gerekletirilecek Su Politikalar Kongresi var. Ben naat
Mhendisleri Odas adna bu kongrenin Yrtme Kurulu yesiyim.
zellikle son zamanlarda, popler haliyle Ankarada ve byk
kentlerde su skntlar, su azl, sular ynetememe, su planlamasn
yapamama gibi bir takm problemlerle karlayoruz. Bunu da zaten
Su Politikalar Kongresinde enine boyuna tartacaz ama esas
dikkatinizi ekmek istediim nokta u: Aslnda bu kapitalizmin
yeniden yaplanma politikalar. zelletirmenin arl 20 yldr devam
ediyor. Kamuda kalan baz yaplarn, piyasa mekanizmalarna uygun
olarak ticariletirilmesi de bir program olarak nmzde duruyor. Bu
su skntlarnn arkasnda da suyun zelletirilmesi gibi bir gerek
var. Bir insann yaamnda vazgeilmez olan su gibi bir maddenin
ticariletirilmesi ve bunun zelletirilmesi bizi ok arpc bir ekilde
etkileyecektir.
Dolaysyla bizim zelletirmelere kar ne yapmamz gerektii
konusunda ok daha hassas olmamz gerekiyor. Ben de deerli Hocamz
Sayn Hayri Kozanoluna soruyorum: Hocam ne yapmalyz? Bu
zelletirmelere kar ne yapalm? Nasl bir tavr alalm? Buyurun.
Prof. Dr. HAYR KOZANOLU- Deerli arkadalar; hepinize
merhaba.
Aslnda ne yapmalyz sorusu belki Trkiyede u anda bu konuda en
nemli kitleye sorulan soru. En fazla bir eyler yapmaya gayret sarf
eden, zelletirmeye kar mcadele etmek iin says fazla olmasa
dahi en kararl olan bir kitleye sorulan bir soru. Bu da ilgin, nk
186
Beinci Oturum
her zaman yle olur: Bir toplantya az kii gelmise neden insanlarn
az geldiini, neden insanlarn katlmad katlanlara sorulur. Ben de
bir retim yesi olarak derse az kii gelmise, ya, ne yapyor bu
arkadalarnz, niye insanlar gelmiyor sorusunu sorduum zaman,
bunu tartmaya atm zaman aslnda snfn en alkan, dersleri
aksatmayan rencileriyle bunu tartyor olurum. Biraz da hem
kendimizi sorgulamamz gerekir, hem de bazen kendimize belki
hakszlk yapyoruz. Sonunda meslek hayatmzdan, zel hayatmzdan,
zamanmzdan alyoruz, enerji veriyoruz, kafa yoruyoruz baz
konulara ama bazen genileyemeyince, katlm arttramaynca
faturay kendimize kartyoruz. O bakmdan kendimize kar da her
zaman ok hakszlk da etmeyelim diyorum.
Dn gene ok kalabalk deildik. Bir arkada kitlenin azlndan
bahsetti. Ben de iimden ya bu hibir ey deil dedim, nk
ben renciyken, ok iyi hatrlyorum, bir ramazan gnyd, Derya
Sinemas buras, tam iftar saatinde, benim de o konularla eskiden
beri fazla ilgim olmad iin, insanlar iftardayken sinemaya gideyim
dedim. Film de balamt. Karanlkta bana bir yer gsterdiler,
oturdum. Ara oldu, bir klar ald ki baktm sinemada tek bama
ben varm. naat Mhendisleri Odasnn ina ettii bu binadaki Derya
Sinemasndaydm. Film de Turist mer Uzay Yolu filmiydi. Herkes
gld, nk, belki izlemisinizdir, dnyann en kt be filmi seilmi.
ki tanesi Trk filmi, bir tanesi de Turist mer Uzay Yolu. Bunun
deerlendirmesi de demin ki gibi, sevgili Tayfun zkayann yapt
deerlendirme gibi iki trl yorumlanabilir. Bir tanesi, halkmz nasl
imdi AKPyi gemiti, ANAP falan seiyorsa doru seimler yapyor.
Onlar sinemaya gelmemiler, iftar ediyorlard, gene ben aznlkta
kalan, tek bana izleyendim. Byle de deerlendirme yapmak
mmkn olabilir. Kendi amdan yle bir iyimser deerlendirme de
yapabilirim: Ya dnya sralamalarna girecek iki Trk filminden birini
daha o yalarda kefetmiim ve tek bana izleyen olmuum diye
hayata byle de bakmamz mmkn, diye dnyorum.
Gerekten ben TMMOBnin bir yesi olarak, naat Mhendisleri
Odasnn deil de Makine Mhendisleri Odasnn bir yesi ama
genelde TMMOBnin bir yesi olarak gerekten bu tesiste, bu salonda
bulunmaktan da mutluyum. Bunu tartmalarmz balamnda da
sylyorum. Bizim temel amacmz, zelletirmelere kar karken,
kamu karn kollayan, tesisleri, anlaylar desteklemek, kolektif
mlkiyet biimlerine sahip kmak olmal. Aslnda bu salon, bu tip
tesisler de zel mlkiyete dayal, kr amal bir yaama kar verilen
bir cevaptr. Yeter ki buras hem btn yelerinin, meslektalarnn
kullanmlarna ak olsun, hem kamunun, zellikle demokratik
kamuoyunun taleplerine cevap verebilsin. Bizim amacmz sadece
devlet iletmelerini, devlet mlkiyetinde olan kurululara, ki onlar
da hepimizin aslnda sahip olduu ve zaman ierisinde mcadelelerle
kazanlm mevzilerde, onlara sahip karken dier taraftan da mmkn
187
olduunca dayanmaya dayanan, kolektif mlkiyet biimlerine

dayanan, kamusal alann demokratiklemesi mesajn veren alanlar
geniletelim. Bunlarn iyi rneklerini verebilelim.
Bir de arkadalar, ok nemli olduunu dndm bir konu,
zelletirme konusunda da, neoliberalizm konusunda da bu ideolojik
saldrya kar salam durabilmek, imanmz kaybetmemek, nk
zelletirme konusu ald zaman, demin Tayfun zkaya bir
meslektandan ok gzel aktard, hepimizin de benzer izlenimleri
vardr, zaten her ey sylenmi, her ey konuulmu, i bitmi
gibi davranlyor ama bize her gn televizyonlardan, yaygn
medya organlarndan, piyasalarn adaletine gvenelim, piyasalar
rktmeyelim, piyasalarn kararlarna sayg gsterelim, aman
piyasann tepki verecei yanl admlar atmayalm gibi vaazlar
veriliyor ve bunlar her gn sanki ilk defa o gn sylenmi, sanki hi
duyulmam szler gibi sunuluyor ve ne yazk ki nemli bir kesim
tarafndan karlk gryor. Bu bakmdan bata neoliberalizme kar,
zelde de zelletirmeye kar verilecek olan mcadele rgtsel bir
mcadele olduu kadar ideolojik bir mcadele, politik bir mcadele,
kltrel bir mcadele de olmal diye dnyorum.
Son konumac olmann, son oturumda konumann hem belli
avantajlar var, hem de sylenenleri tekrarlama durumuna dmek
gibi dezavantajlar olabilir ama ben gene zelletirmenin btn
dnyada yrtlen neoliberal politikalarn, bir snf savann yansd
nemli bir alan olduunu vurgulamak istiyorum, nk genel olarak
neoliberalizm btn dnyay sermaye birikim srelerine uyarlama,
btn dnyay kr egemenlii altna alma politikasdr. zelletirme
de bunun nemli ayaklarndan biridir. Belki yle bir tasnif yapabiliriz:
Bunun nemli ayandan bir tanesi irketletirme, btn dnyay,
dnyann hem retim alanlarn, doal kaynaklarn ok uluslu
irketlerin kr alanlarna amak, bir taraf comodification denen
metalatrma, yani salk dahil, eitim dahil, turizm, kltrel alanlar
dahil, hayatn tm alanlarn bir kr alan olarak tanmlama. ncs
de kolektif mlkiyet biimlerini zel mlkiyete dntrmek olan
zelletirme.
Hatrlarsanz 1980li yllarda zelletirmenin Trkiyede de ilk
dillendirilmeye baland yllarda Katma Deer Vergisi uygulamas
da balatld ki, konumuz bu olmamakla birlikte aslnda Katma Deer
Vergisi bizim gnlk tketimimizden, yourt alrken, st alrken,
hatta su alrken harcadmz paralardan alnan en adaletsiz bir
vergidir. Gelir dalmna ok bozucu etkisi olan bir vergidir. Onun
propagandasn yaparken dediiniz vergiler size yol, su, elektrik
olarak geri dnecektir, deniliyordu, nk o zaman zelletirmenin
bir aamas, yani kamu iletmelerini, elik reten, imento reten,
tekstil reten kurulularn devri amalanyordu. Zaman ierisinde
btn altyap alanlar, yani iletiim, enerji gibi, su gibi alanlar,
188
Beinci Oturum
sosyal konut, sosyal gvenlik, eitim, salk gibi, sosyal hizmetler,

niversiteler, aratrma laboratuarlar, hapishaneler gibi kamu
kurumlar derken, en son Irak savanda grdmz gibi sava da
zelletirildi. Bugn sava irketlerinin aa yukar 50.000 tane paral
askeri bulunuyor Irakta. Belki izlemisinizdir, getiimiz gnlerde
bunlardan en by Blackstone adl irket 20 Irakly katletti. Arka
hizmet vermenin tesinde dorudan doruya atmaya da girmeye
baladlar. 20 insan kendi lkelerinde katlettiler.
Bununla da kalmyor, hepimizin bildii gibi, Dnya Ticaret rgt
bnyesindeki TRIPs denilen, fikri mlkiyet haklaryla, mzik endstrisi,
kltr endstrisi, btn insani faaliyetler, insanlarn yzyllar boyunca
deneyimlerinden yola kan tohumlar, baz hepimizin ildii yerel
rnler Hindistanda, inde, Trkiyede patentini kim alrsa onun
oluyor, yani btn hayat alanlar bir kr egemenliine alm oluyor. O
bakmdan artk zelletirmeye kar kmann, zelletirme ktdr
demek yetmiyor. Bu rgtler asndan da, sivil toplum rgtleri,
demokratik kitle rgtleri asndan da byle, siyasi partiler asndan
da byle. zelletirme konusunda bir ey sylemek isteyenin,
gerekten elle tutulur bir ey sylemek isteyenin dorudan doruya
zelletirilen btn kurulular, zelletirilen btn alanlar tekrar
kamu mlkiyetine alnacaktr, bir kamusal alana tanacaktr szn
vermesi gerekiyor, aksi takdirde zaten bu mcadele kaybedilmitir,
bu kavga kaybedilmitir diyenleri dorulam oluruz.
Tayfun arkadamz unu syledi: Ben baktm Gramscicinin
Hapishane Defterlerinde Fransz Devrimi ncesinde insanlarn
yaam artlar iyiye gidiyordu, ktye gitmiyordu dedi. Aslnda
kendi tarihimizden de baktmz, dndmz zaman 1970li yllar
insanlarn, zellikle emekilerin, daha da zellikle sendikal iilerin
yaamnn iyiye gittii yllard. Bu bir tesadf deildi. nsanlar ne
zaman mcadele ederlerse, ne zaman emeklerinin karln almak
iin bedelleri gze alrlarsa, ne zaman rgtlenirlerse haklarn
alrlar.
Hayat bize unu gsterdi: Neoliberalizmin egemen olduu
dnemlerde, yani 1980li yllardan bugne kadar kapitalizmin kendi
karnesine de baktmz zaman byme oranlarnn dtn, gelir
dalmnn bozulduunu, isizliin arttn gryoruz ama zellikle
finansal kazan elde edenler, zellikle byk servetleri ellerinde
tutanlar bu srelerden krl kyorlar ama baktmz zaman
insanln tm asndan kayda deer, yz gldrc bir performans
yok. O bakmdan insanlarn kendi sendikalarnda, rgtlerinde,
kendi bireysel haklar iin mcadeleleri aslnda insann tmne de
daha hayrlar getiriyor. Hatrlayalm, Fransz Devriminde Avrupada
1960l yllardaki verilen toplumsal mcadelelerde, Trkiyedeki,
zellikle 70li yllarda yaanan toplumsal mcadeleleri de insanlar
hem iyerlerinde emeklerin hakk iin mcadele ederken, hem de
189
insanlarn politik kimliklerinin, politik mcadele iradesinin en yksek

olduu dnemlerdi. O bakmdan aslnda bizim kendi yakn tarihimiz
bile bize reeteyi veriyor. Evet, emeimize sahip kalm, emeimizin
karln almak iin mcadele edelim, ama dier taraftan da bunu
topyekn bir mcadeleye, hayatn tm alanlarna yaylan bir politik,
ideolojik mcadeleye de tamay da baarabilelim.
Btn dnyada zelletirme srelerine baktmz zaman aslnda
hibir yerde bunun rzayla balamadn gryoruz. ok hzl
bir ekilde hafzamz tazelersek, rnein bunun ilk deneyiminin
yaand ilide Allende devrildikten sonra mehur Chicago Boys
denilen Milton Friedmann yetitirdii renciler tarafndan ilk defa
bu neoliberal reeteler, zelletirme ili zerinde denendi. Hepimizin
bildii, batdaki ilk rnekse ngilterede Margaret Thatcher tarafndan
British Telecomun zelletirilmesiyle baland. Bir anlamda ilk kurunu
atan Margaret Thatcher oldu ama ngiliz halknn rzasyla, desteiyle
bunun yapldn hi kimse dnmesin. Margaret Thatchern
poplaritesinin en dt bir dnemde Falkland Savayla birlikte
milliyeti duygularn ykseldii bir dnemde gerekletirildi. O dnem
bunun propagandasn iyi yapmaktan, yani Falkland Savann ngiliz
emperyalizminin byle bir tarihe dayanan, bununla vnen ngiliz
emperyalizminin yllar sonra elde ettii bir baarnn yaratt bir
heyecan dalgasyla bu gerekletirilebildi.
Belki izleyenler olmutur, No Logo kitabnn yazar Naomi Kleinn
yeni bir kitab kt, ok Doktrini diye, herhalde ksa srede
Trkeye de evrilir. u anda batda ok tartlyor ve lke lke
inceliyor. rnein indeki liberalleme dalgasnn da halkn onayyla
olmadn, Tienanmen Meydanndaki katliamda insan haklar
demokrasiyle ilgili talepler ykseltenler kadar, onlardan daha fazla
emek taleplerini ykseltenlerin olduunu ama bat medyasnn bunu
yanstrken zellikle insan haklar demokrasi taleplerini ne kardn
detayl bir ekilde anlatyor. Rusya rnei benzerdir, biliyorsunuz,
Yeltsine IMF tarafndan ok byk bir destek, dorudan doruya
seim kampanyasnda kullanlan bir destekle seimi kazanmas
saland, ondan sonra 140 milyon Rusa kuponlar datld ve bu
kuponlar ksa srede yoksullaan, zor duruma den halkn bunlar
piyasaya sunmasyla Rusyann yeni arlarnn elinde bitti. Detaylara
girmeksizin dnyann hibir yerinde zelletirmenin ciddi bir halk
desteiyle balamadn, ok zaman antidemokratik koullarda
zora bavurularak gerekletirildiini dnmek gerekiyor. Bunu da
mutlak olarak zelletirmenin ve neoliberal politikalarn mutlak zorla
deil, ikna mekanizmalarn da ok nemsediinin de altn izmek
gerekiyor.
Deerli Bakan, su konusunun Trkiyede de ok byk bir nem
kazandn syledi. Bakn Dnya Bankasnn u anda en fazla
younlat konularn banda su konusu geliyor. Tam 24 lkede u
190
Beinci Oturum
anda suyun zelletirmesiyle ilgili Dnya Bankas alma yrtyor,

ki zellikle bunu yrtmek zere kendi bnyesinde ayr bir kurulu
oluturdu. Bolivya deneyiminden yola karak, yani Bolivyada halkn
doal kaynaklarna sahip kma, zelletirmeye kar mcadele etme
iradesi sonunda Eva Moralesi iktidara tayan sreten kendi adna
ders kartt ve bu kurulan irket Dnya Bankasnn bilinen ilevleri
olan kredilendirme, yapsal uyum programlar, sektrel uyum
programlaryla zelletirmeyi ve bu balamda suyun zelletirilmesini
zorlamann yannda ideolojik faaliyetlere de ok nem veriyor, bu
lkelerin hepsinde ciddi yaynlar yapyor, atlye almalar dzenliyor
ve Tayfun arkadamzn syledii bu atlye almalaryla insanlar
birebir ikna yntemleriyle yapt ii, merulatrmaya alyor.
O bakmdan da bizim bir kar irade oluturabilmemiz iin, bir kar
hegemonya oluturabilmemiz iin de bizim de btn bu alanlarda
insanlarn yaamn ve karn zedeleyen btn bu alanlarda var
olmamz gerekiyor.
Dnya Bankasndan bahsetmiken, aslnda zelletirme gerek
Trkiyede, gerek dnyada bir iblm eklinde gerekleti.
Hatrlanrsa zelletirmenin ilk gerekeleri kamu iletmelerinin
verimsiz olduu, zelin iyi, kamunun kt olduu, kamunun teknolojik
atlmlar yapamad zerinden dillendiriliyordu ve bu konudaki
inisiyatifi Dnya Bankas almt ve hl almaya devam ediyor. IMF
ise makro ekonomi anlamnda yapsal uyum politikalarn nerme
grevini stlendi. Hepimizin aina olduu % 6.5luk faiz d fazla, yani
bir lkede btn vergi gelirleriyle faiz d harcamalar karlatrdnz
zaman kamunun faizden toplad vergilerden daha az harcamasn
ngren dayatma Trkiyede biliyorsunuz yllardr uygulanyor. Bu
rakam tutturabilmek iin de zelletirme gelirleri gerekiyor. Bu iki
ayakl yrtlen bir dayatma. Bir ayan Dnya Bankas sektrel
uyum ayan TMMOB yelerinin, TMMOB alma gruplarnn ok iyi
irdeledii enerjiden iletiime kadar ulaan alanlar Dnya Bankasnda,
makro ekonomi alan ise IMFnin zerinde.
ncelikle tabii ki dnyaya belli bir perspektiften bakanlar her
zaman enternasyonal bir anlayla, evrenselci bir anlayla her
konuya yaklarlar ama zelletirme ve neoliberalizm konusuna da
sadece bizim lkemizde, bizim corafyamzda yaanan bir sorun diye
bakmak yeterli deil. Btn dnyada uygulanan srelerin lkemize
yansmas diye baktnz zaman dnyann baka corafyalarndaki
benzer mcadelelerden renmek, onlarla dayanmak, onlarla
ortak bir zeminde direnme ihtiyacn da hissedersiniz. Ama unu da
reddetmeyi gerektirmez. Her lkenin kendi zgn tarihsel koullarn,
kendi zgn politik koullarn da unutmay gerektirmez.
Mesela ben bu konuda TMMOBnin ok iyi bir rnek olduunu
dnyorum, nk dnyada genel olarak mhendisler ok
sorunlu olan, dzene kar ortak mcadele veren bir meslek grubu
191
deildir. TMMOB Trkiyenin kendi zgn tarihsel koullarndan

olumu yelerinin kendi bireysel karlarndan te, yurttalk
bilinlerini, politik bilinlerini bu zelletirme anlamnda kamuya
sahip kma iradelerinin sonucu bu konuda mcadele veren, ok
deerli almalar yapan bir kurulu. O bakmdan Trkiyede rnein
birileri gelip de TMMOBnin bu konularda ok aktif olmasndan yola
karak Hollandadaki mhendisleri rgtlemeye kalkarsa, rlandadaki
mhendisleri rgtlemeye kalkarsa korkarm ki doru bir mcadele
yntemi benimsemi olmazlar. O bakmdan enternasyonalizmde kendi
lkenizin, kendi corafyanzn yerellerinizin zelliklerini de her zaman
dnmek gerekiyor.
Kamu alannn demokratiklemesinden bahsediyoruz. Evet, kamu
alannn demokratiklemesi derken, kamu kurulularna sahip kmak,
sahip kma vurgusu nemli, zelletirmeye kar kmak, kar kmak
vurgusu nemli ama biz kendi hayatmzdan da bunlarn yetmediini
gryoruz. Bunlar dntrmek gerekiyor. Kamu iletmelerini nasl
dntreceiz, kamu karn nasl savunacaz, bunun zerine daha
fazla kafa yormak gerekiyor.
Ben burada, evet, Aziz arkadamz salona girdi. Ben uyaraym,
Doent Aziz Konukman olarak kendisini belki son defa izlemek
ansn buluyorsunuz. Bu ans da karmayn. Aziz Konukman
olarak umarm hep birlikte uzun yllar byle ortak ortamlarda oluruz
ama sfat ok ksa bir srede deiecek, o bakmdan gen Doent
sfatyla onu izlemeyi karmayn derim. O nedenle konumam ok
uzatmayacam ama zamanm da kullanacam. Aziz girdi diye de
hemen bitirmeyeceim.
Tayfun arkadamzn vurgulad bir nokta ok nemli. Sadece
kar kmak gerekmez, alternatifini de nermek gerekir. Evet,
kamu iletmelerini biz devlet mlkiyetinde olan, yani brokratlarn
ynettii, bizim admza bakalarnn karar ald iletmeler olarak
tasarlamyoruz. ncelikle bizim denetlediimiz, yani emeki kimliiyle
orada alan iilerin, memurlarn, mhendislerin, orann alanlarnn
denetledii btn anlamalar, btn hesaplar, btn rakamlar effaf
bir ekilde grebildii iletmeler olarak anlamamz gerekiyor. Bu da
yetmez. Biz o iletmenin bulunduu yerdeki yre halkn, o iletmenin
faaliyet gsterdii alandaki meslek rgtlerini, rnein eitli alanlarda
TMMOByi, o iletmenin rettii mal ve hizmetleri kullanan yurttalar,
yurttalarn rgtlerini, tketici rgtlerini de bu denetimin bir paras
haline getirmeliyiz. Bunu gnlk hayatta yapabilir miyiz? ok kolay
grnmyor ama akas umutlu olmak iin de belirtiler var.
Ben size Avrupadan birka tane rnek vereyim isterseniz, nk
tartmalarda gerekten Metin arkadamz da, Tayfun arkadamz da
Latin Amerika rneklerini verdi. Bilemiyorum, arkadalarmzn ka
izleyebildi, mesela bir Norve deneyimi var. Son yllarda Norvein
nc byk kenti, yanlmyorsam, Trondheim kentindeki sendikalar,
192
Beinci Oturum
sivil toplum rgtleri, yurtta rgtleri, zellikle sosyal demokrat

partilerin, Norveteki sosyal demokrat partinin de zelletirme
politikalarna prim vermesine tepki olarak zelletirmeye kar ok
ciddi bir kar k gerekletiriyorlar ve i Partisini o kadar ciddi
bir rgtlenme oluturuyorlar ki, i Partisini bu konuda etkiliyorlar.
i Partisi lideri, ki Blaire benzetilen gen bir lider, Blair politikalarn,
nc yol politikalarn izleyecei tahmin edilirken Trondheimdaki
ykselie cevap veriyor ve zelletirmeye kar olduunu aklyor.
Trondheimda btn zelletirmeler durduruluyor, zel alana alnan
baz iletmeler, rnein bakmevleri, baz sosyal politikalar, baz
taeronlara verilen hizmetler tekrar kamu mlkiyetine alnyor ve
i Partisi bakan Trondheim bize ilham veriyor diyor.
Bu rnekleri izlemekte yarar var. Mesela ben size Sevilla dediim
zaman Albasete dediim zaman, Getafe dediim zaman herhalde
oumuzun aklna spanya lig takmlar geliyor. Getafe dediimiz
zaman getiimiz hafta Barcelonay 2-0 yenen takm akla geliyor.
Ben de futbolla ilgiliyim, byle gelmesinde bir saknca yok ama
bunlarn bir zellii de katlmc btelerinin uyguland yerler olmas.
u anda spanyann 5.2 milyon kiinin yaad yrelerde katlmc
bte uygulanyor, yani yerel ynetim bteleri zerinde halkn iradesi
etkili oluyor, baz yerlerde mahalle komiteleri ok detay kalemlere
kadar bteleri tartyor ve halk o tartmann, bte tartmalarnn
bir paras haline geliyor. Gene Almanyada altyap hizmetlerinin
zelletirilmesine kar kamu hizmetleri sendikas verdii ok ciddi
bir mcadele yrtlyor. talyada yerel ynetim hizmetlerinin
zelletirilmesine kar ok ciddi bir irade ortaya km durumda.
Biz sadece Avrupa Birliinin rekabeti anlayyla bize rekabeti
politikalar, neoliberal politikalar dayatan yzne deil de, Avrupann
neoliberal politikalara direnen, zelletirmelere direnen yzne de
bakmamz gerekiyor. Bir de burada ok nemli bir soru: Biz kimiz,
sorusuna cevap verebilmek. Biz kimiz, dediimiz zaman ok uluslu
irketlere kar kan Trkler, kendi toprak egemenliini koruyan Trk
ulusu eklinde cevap verdiimiz zaman her zaman doru sonulara
varamayabiliriz. Sabahleyin detaylarn inceledik. Mesela ERDEMR
rnei ok gzel bir rnek. Bazlar alk tuttulard OYAK ald zaman
ERDEMRin % 40 ksurluk hissesini ama ksa bir srede onlar da ne
yazk ki beklentileri boa karttlar. Archelor irketine satmaktan,
devretmekten ekinmediler. O bakmdan Biz kimiz? dediimiz
zaman, evet, ncelikle Trkiyedeki emekiler, Trkiyede yaam ve
kar neoliberal politikalardan olumsuz etkilenen insanlar, onlarn
rgtleri daha uzun vadede de btn dnyada neoliberal politikalardan
yaam ve kar etkilenenleri anlamak gerekiyor.
Mesela, bakn, sabahleyin de konuuldu, ben ok detay bir rneini
vereyim veya size u soruyu soraym: Ziraat Mhendisleri Odasnn
sunuunda tarm iletmelerinin zelletirilmesi konusunda sigaradan
193
bahsettiler. Tekelin sigara iletmelerinin bugnlerde zelletirilmesinin

gndemde olduunu detaylaryla bize anlattlar. Hepimiz biliyoruz ki,
Trkiyenin en byk yayn ve medya grubu Doan Holding de burada
sz sahibi, sigara zelletirmesine katlmak istiyor. Burada baarl
olduunu ve sigara iletmesini aldn dnelim. Kamu iletmesinin
verimli almas, krl olup olmamas, Trkiyedeki Tekel gelenei,
bunlarn hepsini bir yana brakyorum, tek bir konuyu dnelim:
Sigara hepimizin bildii, kabul ettii, insan salna zarar veren
bir rn ama kamuda olduu zaman bunun artlar olabilir, eksileri
olabilir. Evet, kamu insana sigara satar ama belki bunun gelirleriyle,
sigaradan toplanan yksek vergilerle de salk hizmeti gtrr, eitim
hizmeti gtrr, ok sigara tevik edilecek bir ey deildir ama kamu
tekeli olduu zaman bunun artlaryla eksilerini dengelemek daha
mmkn olur.
Siz yle dnebiliyor musunuz ki, dnyada sigarann sala ne
kadar zararl olduu konusunda aratrmalar yaplyor, istatistikler
yaynlanyor, tartmalar yrtlyor, Doan Grubu sigara fabrikalarn
alrsa, Doan Holdinge bal televizyonlarda, gazetelerde bu
aratrmalarn sonularna acaba rastlayabilecek misiniz? Doru bilgi
edineceinizi dnyor musunuz? Belki izleyenler olmutur, 90l
yllarda batda bir akm kt Yahu bu sigarann zararlarn, ikinin
zararlarn ok abartyorsunuz diyen bir ksm retim yeleri kt.
zellikle ngiliz retim yesi ok popler oluyor, btn televizyonlara
arlyor, ok da ho sohbet biri. Diyor ki: Yahu biz sigara itiimiz
zaman streslerimiz azalyor, beynimiz daha iyi alyor, belki
cierimize ufak bir zarar oluyorsa ruhsal durumumuz daha iyi oluyor,
midemizdeki sorunlar azalyor. nsanlar da biraz belki hazrlar byle
bir reeteyi kabul etmeye. Bu retim yesi ok popler oluyor, deiik
televizyon programlarna davet ediliyor. Biliyorsunuz, Amerikada
2000li yllarn banda ok byk bir Enronun kyle sonulanan
bir finansal kriz oldu ve Amerikada irketlerin btn harcamalarn
effaflatrmas iin bir yasa karld. Bu yasa erevesinde geriye
dnk olarak hesaplar incelendii zaman rnein bu bahsettiim
retim yesinin srf Philip Morrisden 965.000 dolarlk para ald
ortaya kyor. Sonunda gya bize bilimsel gerekleri anlatan bir paral
asker olduu ortaya kyor. Bu konuda kahin olmaya gerek yok, yani
Doan Grubu sigara fabrikalarn alrsa Trkiyede de byle bir kadro
yaknda alacak.
Gene Batya baktmz zaman evet, bize diyorlar ki, Dnyann
gerei bu, btn dnyada rekabet sreleri yaanyor, eer buna
ayak uydurmak istiyorsanz, kreselleme srecine ayak uydurmak
istiyorsanz, modernlemek istiyorsanz buradan kanmanz mmkn
deil diyor. Tayyip Erdoann da buna cevabn hepimiz biliyoruz:
Benim zaten grevim Trkiyeyi pazarlamak diyor. Bu grevi
hemen kabullenmi durumda. zaten ok teorik tartmalara, devlet
teorilerine girmeye belki vaktimiz yok ama bu tam anlamyla devletin
194
Beinci Oturum
yok olmadn ama devletin ulusal pratiklerini, ulusal nceliklerini

dnya ekonomisine entegre olmak, orada rekabeti bir devlet haline
gelebilmek iin kullandn ok kolaylkla syleyebiliriz. ama birebir,
her yerde byle mi iliyor, Bat lkeleri, Avrupa Birlii lkeleri ve
Amerika kendi pazarlarn hemencecik, bize nerildii ekilde ayor
mu, hayr, bunun rneklerini hepimiz biliyoruz. sterseniz ksaca bir
ikisini hatrlataym.
rnein Dubai Port, Dubai irketi, bu hepimizin tand El Maktumun
irketi Amerikadaki limanlarn iletme hakkn alyor ve ulusal kar
nedeniyle hemen iptal ediliyor. O da bizim gibi lkelerdeki gibi hukuksal
haklarn falan aramyor oralarda, tahkime falan gtrmeye cesareti
yok, nk bu ileri yapabilmek iin, bu ileri yapmaya girimek
bir ekilde Amerikaya kar durmak anlamna geliyor. Hemen geri
adm atyor ama Trkiyede Maslaktaki arazileri alrken falan hibir
sorunla karlamyor. En basit, sonunda stratejik bir nemi vardr
limanlarn deseniz, herhalde yourdun bir stratejik nemi yok. Pepsi
Cola, Danone yourtlarn almak iin Fransaya gittii zaman ulusal
kar nedeniyle engelleniyor. Benzer bizim Telekom kurulular
zelletirilirken Portekiz Telecom Kuruluu teklifi reddediyor ve
ulusal mlkiyette kalyor. Portekiz Avrupann byk bir lkesi deil.
Bu rnei niye veriyorsun? diyebilirsiniz. Bu rnei vermemin
nedeni, esprisi urada: O srada Portekiz Babakan u anki Avrupa
Komisyonu Bakan Barosso, yani Portekiz Babakanyken ya bizim
dnyann gerei bu, bizim kurulular da aln demiyor. Ayn ekilde
talyan Enelin Fransz Suezi ele geirmesi engelleniyor. Suez zellikle
su zelletirmelerinde ok nemli olan bir kurulu. Enerji ve suda
ok nemli bir kurulu. Her zaman direnmek mmkn, direnie
gerekeler bulmak mmkn, hukuksal cevaplar bulmak mmkn,
yeter ki isteyin.
unu da ok rahatlkla sylemek mmkn. Bu zelletirme konusunda
rzgar terse dnmeye balad. Bakn, getiimiz hafta Avrupann on
bakentinin belediye bakan, kamu iletmelerinin iyiletirilmesi ve
yaygnlatrlmas konusunda bir ortak irade beyannda bulundu.
Dnyada neoliberalizme kar rzgarlarn da estii, direnilerin de
yaygnlat bir dnemdeyiz ve benzerlerini de bizim lkemizde de
yaamamamz iin ve yaatmamamz iin hibir neden yok.
Ben bitirmeden evvel, bir iki tane en kritik nokta zerinde durmak
istiyorum. yi niyetle olan, gerekten yurtsever, kamu karna
sahip kmay dnen ama, ben kendimi sada tanmlyorum,
muhafazakar tanmlyorum diyen insanlar olabilir. Onlara bir ey
demiyorum. Ben de bu salondaki insanlarn nemli ksm da, hatta
byk ounluu da aya rn tabiriyle kalbi solda atan veya
benim gibi ok ak syleyenlerin ifadesiyle sosyalist olan, devrimci
olan, belki sosyal demokrat olan insanlar.
imdi, arkadalar sol iin tek bir reete yok. Dnya solu iin de,
195
Trkiye solu iin de yok. En kaba olarak iki tane mcadele yntemi
olduunu ben dnyorum. Bir tanesi hayattaki btn sorunlarn
zmn dzen sorununa balayan, emek eksenli mcadeleyi
ne alan ve dier sorunlarn da emek mcadelesiyle zleceini
dnen anlay. kinci anlay ise kimlik ve tannma taleplerini,
insanlarn etnik taleplerini, mezhepsel taleplerini, toplumsal cinsiyetle
ilgili taleplerini, dier ezilme taleplerini de emek mcadelesinin bir
paras olarak gren, emek ve demokrasi mcadelesinin, zgrlk
ve eitlik mcadelesinin birlikte yrtlmesini syleyen bir anlay.
Her iki anlay da tartlabilir, taraftarlar olabilir. Ben bu konuda
evet, tarafm. Bilenler biliyor ama kendi fikrimin ne olduu zerinde
ok detayl durmayacam ama unun zerinde duracam: Bugn
Trkiyede zellikle zelletirme konusunda tarttmz iin bunu
vurgulamak ihtiyacn hissediyorum. Muteber solcu kabul edilen,
yaygn medyada, byk sermaye evrelerinde muteber solcu kabul
edilen, bize seimler dneminde de muteber solcu olarak sunulan ama
zelletirme konusuna, neoliberalizm konusuna, emein ezilmesine
deinmeyen, sadece kimlik ve tannma talepleriyle solu tanmlayan
bir anlay var, bu anlay yanl bir sol anlay deildir, nk sol bir
anlay deildir. Bunu savunmann da ben doru olmad kadar ahlakl
da olmadn dnyorum. Bata sylediim iki anlaytan ben evet,
birisinde tarafm ama dierini savunmann doru olmasa da ahlaksz
da olduunu sylemek hakszlk olur. Bunun nmzdeki dnemlerde
de solu tanmlarken ok ok nemli olduunu dnyorum.
Dier bir nemli nokta da u: Evet, zelletirme konusunda da tek
talepli yerel, insanlarn gndelik yaamna deer mcadeleler ok
nemlidir. Bunlar yaplmaldr ama bu tip mcadelelerin de ufkunun dar
olmas, insanlar daha geni mcadelelere katma konusunda zaaflar
olabilir. Dier taraftan bizlerin de ou zaman kendimizi eletirdii
anti kapitalist mcadele vermek, neoliberalizmin kart mcadeleler
vermek, btnlkl politikalar, programlar nermek ama insanlarn
gndelik yaamna, gndelik sorunlarna nfuz edememek gibi bir
sorun var. te, nemli olan bunun reetesi belki yok ama, iki mcadele
tarzn birletirebilmek. nsanlarn hem gnlk mcadelelerinden
yerel mcadelelere seferber edebilmek ama daha onu geni bir ufka,
btnlkl bir mcadeleye de tayabilmelerinin yolunu aabilmek. O
bakmdan bizlere, hepimize ok nemli grev dyor. Evet, bir taraftan
altmz yerlerde, bulunduumuz sektrlerde zelletirmeye
neoliberal politikalara belki kar kmamz, alternatifleri nermemiz
gerekiyor. br taraftan yurtta kimliimizle, rnein ocuumuzu
gnderdiimiz okuldaki hizmet alan kimliimizle, yerelde oturuyorsak
o yerele, rnein yerel ynetim hizmetlerinin zelletirilmesine kar
o yereldeki tavrmzla tepki gstermemiz gerekiyor. Hepsinin tesinde
btnlkl bir mcadeleyle, rgtsel, siyasal mcadeleyle de bu tek
tek emeki kimliimizi, yurtta kimliimizi, yurtta hizmet alan tketici
kimliimizi birletirebilmemiz gerekiyor. Tabii ki bunlar kolay deil,
196
Beinci Oturum
insann ok fazla enerjisini, zamann alyor ama zaten hayat da hibir

zaman kolay deil.
Ben szlerimi bitirmeden en son bir deyinme yapmak istiyorum.
Neoliberalizmin en nemli bir zellii bir topyasnn olmamas.
Biz bunu Trkiyede de ilk zaln azndan dinledik, ki zalnki de
Margaret Thatcherdan kopyayd. Margaret Thatcher biliyorsunuz
Tina, alternatif yok sloganyla kendini var etmiti. zal da bu
politikalarn alternatifi yok, bunlar hayatn gerei, sizler IMFden
daha m iyi biliyorsunuz veya bugn IMF yardm keserse ne olur,
bugn piyasalar rktrsek, piyasalar kerse ne olur, laflar aslnda
bir topyas olmamann ama tek topyas bakalarnn topyasnn
bo olduunu gsterme anlay. Buna ramen bizlerin bir topyas
olmal. topyalarmz deiebilir, adaletli bir toplum olabilir, sosyalist
bir Trkiye olabilir, devrim mcadelesi olabilir, herkesin i bulabildii
bir Trkiye, bir dnya olabilir ama hayalimizi, topyalarmz
kaybetmeyelim, bu tip laflara, topyalarmz yok etmeye alan
zelletirmeci neoliberalizm yanls sylemlere pabu brakmayalm
derim.
Hepinize teekkr ederim.
OTURUM BAKANI- Sevgili Kozanoluna teekkr ediyorum.
zellikle konumanza baladnz zaman bir soru sormutum,
zelletirmeye kar ne yapmalyz? diye. Bununla ilgili; birincisi
zelletirmeye kar naat Mhendisleri Odasnn bu salonuna vurgu
yaparak, bunun bile zelletirmeye kar bir faaliyet olduunu belirttiniz.
ikincisi, suyun zelletirilmesi konusunda ok geni bir rnekleme
yaptnz ve ncs de gerekten zelletirmeye kar ne yaplmas
gerektii konusunda, kapitalizme, emperyalizme, neoliberalizme kar,
zelletirmeye kar yaplacak mcadelenin ideolojik mcadeleden
getiini vurguladnz, ok teekkr ediyorum.
Sayn Konukman, buyurun sizi aryorum mikrofona. Saat 16:
00da bitirmek istiyorum, buyurun.
Do. Dr. AZZ KONUKMAN- Herkese teekkr ediyorum.
Bir kere son konumac olmann talihsizlii var her zaman ama
daha da byk talihsizlik Hayri Kozanolunun arkasndan konumak,
nk ok renkli bir konumac. Tayfun Hoca da, ok dinlediim iin
kendisini, umarm o da gzel bir sunu yapmtr.
Belki de en az konuulan, en az yazlan bir alanda konuuyoruz,
ok enteresandr. Alana dnk akademik almalarn hemen hemen
byk bir ounluu durum tespitine yneliktir. Bu durum tespitinin
tesine giden alma says ne acdr ki ok az. Bizim niversitelerde
yksek lisans tezleri, doktora tezleri, hep bir fotoraf ekmekten
197
ibarettir. Zannetmeyin ki Batda da ok geni almlar yaplyor, yeni

almalar yaplyor. Hayr, orada da yle ok fazla seenek almalar
pek yaplmyor. Dolaysyla, herkesin bir eyler syleyebilecei ve
tartabilecei bir zemindeyiz aslnda. Bu hem bir ciddi risk, ama
ayn zamanda da nemli bir gelecek vaat ediyor, nk bazen meslek
d kesimlerden gelebilecek neriler bu meslein iinden yaplacak
nerilerden daha deerli olabiliyor. Biliyorsunuz, fizikte ve benzeri
bilim dallarnda bunun ok rnekleri var.
Ben yine de neler yaplm, neler edilmi diye bir taradm, ama
sanrm, Hayriyle de dn akam grtmzde onlara daha ok
deineceini syledi. Dnyada ne oldu, ne bitti, oralara pek fazla
girmek istemiyorum ama unu syleyeyim, ok temel bir sonucu
syleyeyim, onu paylaaym sizinle.
Mlkiyet biimiyle verimlilik arasnda binlerce alma yaplm.
eitli lme yntemleri, eitli sektrel farkllklar dikkate alnarak,
firma dzeyinde, sektr dzeyinde, Trkiyede de ok yapld, iyi
hatrlyorum ben, sanrm Korkut Boratavlar yle bir alma yapt,
KGEM bir alma yaptrd, Friedrich Ebert Vakfyla herhalde, tam
hatrlayamyorum ama, yani unu sylemek istiyorum: Trkiyede
de yaplan almalar, Batda da yaplan almalar u sonucu
veriyor: Verimlilikle mlkiyet arasnda birebir bir iliki kmyor. yle
iletmeleri var ki, kamu iletmeleri fakat verimsiz, yle iletmeler var
ki, zel sektrde ama son derece verimsiz, dolaysyla taraflar unu
sylyorlar: Burada srarla zelletirmeyi gndeme getirmek aslnda
bilimsel bir nerme olmuyor. Bir snf tercihinin rn oluyor. Birileri
eer derse ki size, Arkada, bu zelletirme verimlilikte arta neden
olur. Bak yle bir alma yaptm, o da u sonucu gsteriyor. Ona
kar tez sunabilecek bir sr alma var.
O zaman ne yapacaz, KTlerle ilgili tartmada bir kere bu mlkiyet
konusunu bir kenara atacaz. Diyeceiz ki: Kamu mlkiyetinde bu
iletmeler var myd? Vard. Verimsizlik kt m? kt, doru.
O zaman nerede, neler yapld, hangi eksiklikler oldu da bu verimsiz
iletmeler karmza kt? Bu sorunun yantn arayacaz. O zaman
konu mlkiyetten baka bir yere kayyor. Nedir o? letmenin
ynetimine kayyor. letme ynetiminde ulalabilecek sorunlar.
O biraz daha yukarya doru baktmzda, sadece orada tkanp
kalrz, ok tehlikeli oras, o zaman sorunu mikro lekli bir sorun
olarak grrz, kt yneticiler geldi, iletmeyi batrd, deriz. Bu
son derece yanl. Peki, oradaki iktisadi aktrler, o iletme dzeyinde
nereyle ilikilendirmeli? Makro politikalarla. Yani ekonominin makro
iktisat politikalaryla, plan, neyse ite, hangi politikalar varsa onlarla
ilikilendirmeli.
O zaman demek ki, KTlerle ilgili bir reform program gndeme
getireceksek, ki getireceiz, acil olarak gndemde bu, bir kere
kskanlkla kamu mlkiyetine laf sylettirmeyeceiz. Bunun baka
198
Beinci Oturum
bir yolu yok. Bu kamu mlkiyetini veri alarak acaba ne yapabiliriz de

bu iletmeleri halkn hizmetine sunabiliriz? Soru bu. u an ister bilim
adam olsun, ister Trk solu olsun, aratrmaclar olsun, iktisatlar
olsun, bu soruya yant vermek zorunda. Trkiye halk bu soruyu
bekliyor bizden. Eer bunun yantn ok ciddi almalarla veremezsek,
br taraftaki inandrclmz son derece azalacaktr, nk bilimsel
almalarn nemli bir ksm, ampirik almalarn nemli bir ksm
uluslararas tekellerin ok ciddi denetiminde, kontrolnde yaplyor.
Orada, o gl, o sermayenin gl aygtlarna, rgtlerine kar
mcadele edebilmek son derece zor. Onun iin bu almalarn bir
ekilde burada gsterilmesi lazm. Bu birinci tespit.
kinci tespit, mutlaka ve mutlaka zelletirme uygulamalarn
acilen durdurmak gerekecek. Dikkat ederseniz, farknda olmadan bir
iktidar program okuyorum. yle akademik bir almann boyutlarn
ayorum. Bu kstlar tartmadan bir seenek sunmak teknik bir
tartmadan teye gitmez, onun hibir anlam yok. Bunun onunla
ilikisinin mutlaka olmas lazm. Ne yapacaz? 58 kurumla ilgili ben
yle bir dkmn yaptm. 56s kesinlemi 200 akn iptal ve
yrtmeyi durdurma karar var. KGEMde belki son rakamlar biraz
daha farkl olabilir. Bir kere bunlar, bu mahkeme kararlar derhal
uygulanmal. ok basit, yani yapacanz uygulayacaksnz. Zaten
uygulama demek zelletirmeyi durdurma demek. yle bir ey
anlalmasn: Yahu nasl bir g bu, ne yapacak, kim gelecekse
iktidara, bu karar uygulad andan itibaren ok byk tepki
olacak gibi bir tepkiyi anlamak mmkn deil, nk yasal bir ey
yapyorsunuz. Yrtmeyi durduruyorsunuz, bu kadar basit. Ardndan,
imdi syleyeceim temel erevede almalar yapmak gerekiyor.
Bakn birincisi, her ne kadar politik bir karar gibi gzkse de aslnda
ok temel bir hukuk kuraln uygulamaktan geiyor.
Ne yapacaz, diye baktmz zaman yle bir sralama
yapyorum:
Bir kere unu iyi bilmeliyiz: Herhangi bir kamu iktisadi teebbs, bir
tzel kiilik, yeri gelirse iletmesinin bir blmn tasfiye edebilmeli,
kapatabilmeli, hatta bir blmn satabilmeli. Bu ok doal bir iletme
kural. Bunun mlkiyetle ya da baka bir eyle ilgisi yok. letmeciliin
temel prensibi. Siz tzel kiilikte bir sorun gryorsunuz, bu sorun
giderilemiyor, keseceksiniz oray. Efendim, urada bir sorun daha var,
birtakm tasfiyeler gerekiyor. Tamam tasfiye edeceiz, kapatacaz.
Satmak art deil, tasfiye ediyoruz. Peki, iyi ama bu bizim kamunun
sermaye stoku, bunlar kamuya ait eyler. te onu, herhangi bir akm
deikenine evirmeyeceksiniz. rnein bte an kapatmakta
kullanamazsnz, byle bir hakknz yok, nk o kamunun serveti.
Kamunun servetini akm deikenine evirdiiniz andan itibaren, yani
bte an kapatmaya baladnz andan itibaren, ki bugn yaplan
o, o zaman siz kamunun sermaye stokunu yok ediyorsunuz demektir,
199
eritiyorsunuz demektir. Bu mmkn deil. Bu iktisaden de rasyonel

bir ey deil. Bir lkenin kendi geleceini, kendi servet birikimini heba
etmesi demektir. Buna izin verilemez. Bu birinci ilke.
kinci ilke, bu sattan ya da kapanmadan ortaya kan ciddi anlamda
elde edilen kazan, onu KTlerin sermaye stokuna ekleyeceiz, yle
yama yok. KT sisteminin dnda herhangi bir yere kaynak transferi
yaptrmayacaz, yle bir izin yok. Eer KTin bir varl tasfiye
ediliyor ya da satlyorsa herhangi bir biriminde o yine KT sisteminin
iinde kalacak, yani alkan, verimli, iini gayet iyi yapan KTlerin
bymesinde kullanlacak. Bir kere sistemin dna kacak bir kaynak
transferine izin verilmeyecek. Buras ok nemli. Arkasndan mutlaka
ve mutlaka KTler uzun vadeli bir stratejinin erevesinde grev
yapacaklarn bilecekler, yani hibir KT Bana ne yahu, Trkiyenin
bilmem nesi, ben kendi kararlarma bakarm, kendi piyasama bakarm,
buna gre i yaparm, beni ilgilendirmez diyemez.
Bugn ne yazk ki, Trkiyedeki iktisadi aktrler byle davranyor.
rnein, Merkez Bankas diyor ki: Ben parann ulusal deerine bakarm,
bunun kriteri de enflasyondur. Enflasyonu drdkten sonra, kur u
olmu, ihracat baryormu, ii filan, beni ilgilendirmez kardeim.
Benim ama fonksiyonum yazlm, szlememde bahsediyor, diyor ki,
enflasyonu dreceksin. Peki enflasyon derken Trkiyenin br
dengeleri bozulmu, beni ilgilendirmez. Bu bugnk anlay. te bu
anlay bir kere kesinlikle izin verilmeyecek olan bir anlay. Her KT
o ama fonksiyonu ierisinde alrken dierlerinin amalarndan
bamsz hareket edemeyecek. Hem KTlerin kendisiyle birlikte
sistemde alan KTlerin amalarndan bamsz olmayacak, hem de
o amalarn tmnn ekillendii temel ereveden uzak kalmayacak.
O temel ereve adna plan deyin, deyin ki, bizim iktidarmzda 10.
kalknma plan deyin, nemli deil, ona strateji belgesi deyin, ona
uzun vadeli iktisat politikalar seenekleri deyin, ne derseniz deyin,
bir kere o ereve dikkate alnarak KTler mikro dzeyde almalarn
srdrecek. O makro ereve kesinlikle belirleyici olacak. O, dediim
gibi, bir plan olabilir, sosyalist bir parti olabilir, bunu ok ciddi bir
ekilde planl yapabilir. Sosyal demokrat bir parti olabilir, yine plan
der ama piyasay biraz daha nemseyen bir yapda bu ii yapabilir,
dolaysyla siyasal tercihlerinize gre bu durum deiebilir.
Ardndan, ama fonksiyonlarnn her birinin tek tek aklanmas
lazm. Yani siz ona kamusal olarak hangi grevleri verdiyseniz,
o grevlerin tesinde bir grev ykleyemezsiniz. Bir tipik rnek
vereceim: Gemite biliyorsunuz KTlerin yasas gerei benzer
ii yapan zel sektrle itirakler oluturmas mmkn olabiliyordu.
Sistemimizde hl da mmkn bu. Fakat bu sre iersinde nasl
oldu biliyor musunuz? O alanla ilgili ilgisiz bir sr KTler katld,
yani o sektrle hi ilgili olmayan KT bile X sektrnn ilgili olduu
itiraki o da katlmaya balad, politik nedenlerden dolay. Bylece
200
Beinci Oturum
zel sektre muazzam bir ekilde kaynak aktarld. Halbuki bu kaynak,

bizim vergi mkelleflerinin cebinden giden bir kaynakt ve son derece
irrasyoneldi. Trkiye ekonomisinin makro gcne bir ey katan ya da
sermaye birikimine nemli katklar salayan bir katk da olmadan, bir
ey veriyorsunuz karl yok. Bir kere bunlara izin verilmemeli.
kincisi bu ama fonksiyonlar ikili yaplabilir. Bir, zel sektrle benzer
mallar retenlerde krllk arayabilirsiniz. Kardeim kr edeceksin,
kusura bakma. Eer cret mallarysa bunlar, zel mal olabilir ama cret
maldr, rnein ii snfnn tkettii ok temel birtakm gereksinimler
vardr. onlar o sepette ok nemlidir, nk Trkiyede, hatrlayn,
Smerbank, SEKA ya da dier stle ilgili, SEK, btn bunlar, mthi
o sbvansiyon mekanizmalaryla aldklar grev zararlaryla cretlerin
o sepetinin iindeki mallarn piyasa deerlerini aa ektirdiler ve
toplumsal uzlamaya byk katk saladlar. Trkiyede grevlerin ok
byk boyutlarda olmamas, snf atmalarnn ok nemli boyutlara
ulamamasnda bu KTlerin sbvansiyon politikasnn ok byk rol
olmutur. Bu hl srdrlebilir. Ama baz zel mallarda ciddi anlamda
piyasa ynelimli bir kr motifiyle alma olabilir. Ama byk ounluk,
KTlerin byk ounluunun kamu yararn n plana alan geni halk
ynlarnn taleplerini dikkate alan bir yapyla almas lazm. Burada
grev zarar, zaten tanm gerei gelecektir.
imdi ok komik bir ey oluyor Trkiyede. Bir sr insan kalkyor,
koca koca akademisyenler, yahu kardeim, bu KTler zarar ediyor.
Tabii ki edecek. Bir Allahn kulu da yle kmyor: Yahu kardeim,
ite zarar ediyordu da fena da deildi, unu da yapt da, bunu da
yapt da. Hayr, efendim. Aklamak zorunda deilim. KTlerin zarar
etmesi kadar doal bir ey olamaz, zellikle ama fonksiyonlar
asndan sylyorum. Devlet grev vermi, ad da grev zarar. Bu
grevi stlendiyse, o destekleme almn yapma grevi varsa tabii ki
zarar edecek. Sorun nereden kyor? Sorun uradan kyor: Bu grev
zararnn bir optimizasyon problemi iinde zlmesi lazm. Ne kadar
zarar? ok byk bir zarar m, ok kk bir zarar m, sat haslatnn
hangi boyutunda olacak, ite bunlar iletme ynetimi, iletmecilik,
bunlar politik karar mekanizmasnn sistem iersinde kaynaklara nasl
datlaca, o mehur makro ereveyle yakndan ilikili.
Bunlar olmadan salt zarar kaleminden bakarsanz analizlerinizin
hibirisi salkl olmaz, nk siz kendi kafanzda kurduunuz
performans kriterleriyle kuruluun kendi amalarn sorguluyorsunuz
demektir. Olmaz byle ey, dnyann hibir yerinde byle bir bilimsel
yntem olamaz. Siz o kurululara diyorsunuz ki, siz kardeim,
kr etmeliydiniz. Ama kuruluun amac grev zarar, o amala
kurulmu ve arkasndan da baarsz ilan ediyorsunuz. Karneler
aklanyor, KTlerin karnesi zayf. Bu son derece bilime aykr ve
sermaye kesimlerinin seslendirdii o ideolojik yaklamn mthi bir
propagandasdr. Ne yazk ki solda da kimi yazarlar, kimi evreler bu
201
tr tartmalarda yanl yorumlara, bu yanllklara destek vermitir.

Zaman zaman o argmanlarn glenmesine yardmc olmutur. Bir
kere bunu dzeltmemiz lazm.
KTler yeri gelecek zarar edecek, ama bu zararn mmkn mertebe
kendi yayla kavrulan bir sistem iinde olmasna dikkat edilecek, art,
eer bir kamu menfaati sz konusuysa, ki var burada, bu zararlar
da transfer deneinden bal gibi karlanacaktr. Bunun lam cimi
yoktur. Siz adama grevler vermisiniz, bu grev kanlmaz olarak,
ad piyasa ekonomisi arkadalar burada, yani diyor ki adam, ben
iiye ayakkaby piyasa fiyatnn altnda satacam. Tabii ki zarar
edecek, buna amaya ne gerek var. Ama unu diyemez: Piyasa
fiyat 5 lira, ben bunu 25 kurua vereceim. Bu da olmaz kardeim.
Bunun da bir optimal dengesi, bunun bir hesap kitap, iletmecilik,
muhasebe teknii olacak. Hibir katk salamadan ben ulufe gibi
datyorum deseniz, hazineler yetmez ona.
Zaman zaman bu zellikle poplist siyasilerin, Demireli hatrlayn,
1991 Hkmeti, hi unutmam, Eer ANAP size destekleme almlarnda
x veriyorsa ben onun katn vereceim, ya da ben onun 70 fazlasn
vereceim. Byle ey olmaz kardeim. Zaten bu sistemin bu hale
gelmesinde bu adamlarn bu tutumlarnn, bu siyasi kadrolarn, bu
sermayenin bu temsilcilerinin ne yazk ki bu politikalarnn byk
katks var. Burada sapla saman karmtr. Zarar etmemelidir diyen
bir sr solcu iktisat kmtr. Tabii ki ya, olur mu yle ey zarar
olmamal, yle davranmaldr, bu son derece yanl.
kinci ok ska yaplan bir hata, krllk gstergeleriyle verimlilik
gstergelerini kartrmayn. Arkadalar bir iletme son derece
verimli olabilir ama ayn zamanda da zarar eder. Bakn bir demiryolu
iletmecilii, gayet gzel az insanla son derece verimli bir kamu
hizmeti retebilir ama adeta bedavaya gelecek bir bilet cretiyle,
yani muazzam bir ayrmclk yaparak ulamda, bu fiyat son derece
dk tutarak, inanlmaz zarar yapabilir. Mmkn deil onun o
fiyatlarla o iletmeyi srdrebilmesi. te bakn size tipik bir rnek.
Son derece verimli ama zararl. Onun iin kr, zarar gibi kavramlarn,
bu muhasebenin, bu iktisadn iletme kavramlarn eer siz iktisadn
o ok temel fiziki verimlilik kavramlaryla tanrsanz ite orada her
ey altst olabilir.
Bunun dnda buras bir az gelimi lke. Yeni modelleri falan
kefetmeye gerek yok. Chengin ok gzel bir laf var, Gney Koreli bir
iktisat, bu stikrar Programlarnn yz diye letiim Yaynlarndan
kitab var, hatta iki kitab var, devletin yeniden tanmlanmasyla ilgili
bir kitab daha var. Orada unu sylyor: Gelimi lkeler kendileri
bir yol izleyerek bir yere geldiler. imdi merdiveni itmeye alyorlar
az gelimi lkeler iin ve hi tarihsel olarak kantlanmam yollar
baknz siz de bizim bulunduumuz yere geleceksiniz, unlar unlar
izlerseniz. eklinde reetelerle toplumlar aldatmaya alyorlar. Bu
202
Beinci Oturum
reetelerin olumasnda biliyorsunuz ki IMF ve Dnya Bankasnn

byk katks var. Halbuki yol belli. Bu adamlar oraya karken belli
bir yoldan gitmiler, yani merdivene karken hangi basamaklardan
ktklar belli. Benzerini biz de yapacaz. Tarihsel olarak kantlanm
yollar varken ben niye byle uluslararas finans kurulularnn
reeteleriyle yolumu tayin edeyim.
Ne yapm onlar? ok basit, yaptklar u: Eer sermaye birikimi
zel sektr tarafndan yetersizse kamu stlenmi. Gney Kore bunun
tipik rnei. Gney Kore tipik bir devlet nclnde kapitalist sistem
uygulamas. Hibir zaman da kapitalizmin kendisiyle elimez,
kapitalist sistemin zyle elimez. Madem yle yapm, sizin de
yle yapma ansnz var. te burada gerekelerimizin ok ak olmas
lazm. Bunu merulatracak gerekelerimizin olmas lazm.
Bir, sanayide yapsal deimeyi yapmak istiyorum ben. Nedir
yapsal deime? Ben gerekirse teknoloji reten, bunu yerli olarak
reten, srar ediyorum yerli, yani yerli malnn bu yeni versiyonu
arkadalar, 1930larda bizim ocukluumuzdaki yerli mal biliyorsunuz
nihai mallarda olan bir kampanyayd. Halbuki yerli mal teknolojiye
dntrlebilir, yerli mal ithal teknolojilerinin p olmaktan
Trkiyeyi kurtarabilir. Biliyorsunuz burada ok byk tekelci rantlar var.
Art, bu teknolojilerin o sanayiye uyum sorunlar var. evresel, eitli
nedenler, bir trl o teknolojilere uyumlu yerel oluumlar yaplamyor.
Dolaysyla kendi zgn koullarna uygun teknoloji retimi mutlaka
art bu sistemde. Bunu sakn ha zel sektrn yapacan beklemeniz
mmkn deil, nk zel sektr miyop bir bak asna sahiptir, ok
ksa vadeli dnr, uzun vadeyi hibir ekilde hesaba katmaz. Hatta
Keynesin nl bir deyimi var: Uzun dnemde hepimiz lyz diyor.
zellikle bu iadamlarn kastederek.
Demek ki sanayide yapsal deiimi salamak iin bir kere istesek
de istemesek de kamunun ncl art. Buyurun, yapabiliyorlarsa
zel sektr yapsn. Bugne kadar yapamad grld.
ki, yeni retim yntemleri, aratrma ve gelitirmede devlet nc
rol stlenmelidir. Kamu nc rol stlenmelidir. Baka lkelere gitmeye
gerek yok, Trkiyeden rnekler verebiliriz. Bugn yle bakn, zel
sektrde faaliyet yapan, zellikle tekstil sektrndeki btn kurulularn
ynetici kademeleri arkadalar, kamu sektrnden gelmitir. Hepsi birer
Smerbank rencisidir. Btn yeni teknikleri orada renmilerdir.
Oras okuldur, laboratuardr ve oraya mthi borludurlar. Onun
iin Maliye Bakan, Trkiyede kp unu syleyebilmektedir ve ok
akllca bir tespittir, son derece zekice bir tespittir: Smerbankn
Ssini bile bu topluma hatrlatmayacam, zelletirmenin yaplmas
yetmez, Smerbank Trk halknn zihinlerinden silmek gerekir. diyor.
Sermayenin bak asndan son derece tutarl bir bak as, ok
bilinli. Olayn bir kltrel boyutu olduunu biliyor. Bugn satar, yarn
geri alnr, belli olmaz ama onu yle bir yok etmelisiniz ki, beyinleri
203
yle bir ykamalsnz ki, eer Smerbank bir daha canlandraca

imaj verirseniz yandnz gittiniz demektir. O zaman ncl kamu
sektrne kaptryorsunuz demektir.
Dolaysyla yeni retim yntemleri aratrma ve gelitirmeyi
mutlaka kamu yapacaktr. Bunu yaparken hi de yle Amerikay
yeniden kefetmeye gerek yok, iletmecilik teknikleri verimliliin
nasl arttrlacana ilikin bir sr dersler okutuluyor niversitelerde.
Fabrikalarda bunlarn yntemleri var. Buradaki zorluk u: Onlar, zel
sektrn kurallar. Siz onu kamu menfaatiyle harmanlayabilirsiniz,
yani kamu yararyla etkinlik nasl birlikte salanabilir. Zor bir i,
sylediim kadar da kolay deil ama kamu yararyla verimlilik
tekniklerini rttrebilen bir yeniden bir aratrma, ynetim
biimlerini oluturmak, ak syleyeyim mmkn. Bunun araylar
da zaten var.
nc bir faktr, blgesel gelime sorunlar hl varln srdryor.
Bugn Avrupa Birlii bile, biliyorsunuz iki farkl gr var, sermayenin
Avrupas deniliyor, emein Avrupas zlemi iinde olanlar var, ama
uras bir gerek, Avrupa Birliinde gelimilik sorunlar, az gelimilik
sorunlar blgesel planlarla ve blgesel gelime yntemleriyle almaya
allyor. Dolaysyla, onun da modas gemi bir yntemdir diyecek
durumda deiller, nk gerekten blgesel planlar, blgesel kalknma
planlar Avrupa Birliinde bile, sermayenin egemen olduu o liberal
dnyada bile hl geerli. Burada eer siz unu sylerseniz: Yahu,
canm ite oraya gitsin zel sektr. Gitmez kardeim, byle bir ey
olmaz. Dnyada hibir kapitalist, kendisine dk kr vaat eden bir
yere gitmez. Oras vaatler lkesi deildir. te oraya kamu giderek
oradaki riskleri anlatyor, o stleniyor onlar, zel sektr onun
arkasndan geliyor. Bunun iin solcu olmaya gerek yok.
Keynesi bir iktisat var, aratrma yapm, kamu harcamalaryla
milli gelir arasndaki ilikiyi aratrm, arkasndan da zel sektrn
kamu harcamalaryla olan bantsn aratrm, ortaya kan sonu
u: Kamu harcamalar arttka, zellikle altyap harcamalar arttka
zel sektr de o blgeye yatrm yapar hale geliyor. Ama kamu
olmazsa ayn yatrmlar zel sektr stlenmiyor. Telekomnikasyonu
zmsnz, haberlemesini zmsnz, enerji yatrmlarn
yapmsnz, tp tp geliyor. Ama bunlar yapmyorsanz gelmiyor.
Byle bir durum var. Bunu da dikkatlerinize ekiyorum.
Drdnc bir olay, yeni politika oluturma ve gelitirmede nc rol
stlenmelidir, nk ibanda eitimin yapld byk mekanlardr
KTler. ba eitimin literatre girmesi Trkiyede KTler araclyla
olmutur. O deminki sylediim okul olma zellii. Ne olacak, yeni
bir KT yaklam, satrbalarn hemen okuyalm.
Ak ve belli ilevleri olan bir KT sistemi. Amalar ak ak
yazlacak. Hepsinin rekabeti ortamda almas art deil, kategorilere
204
Beinci Oturum
ayrlacak, rekabeti ortamda alacak olanlar var. Hi byle bir gerei

hissetmeyecek. Fiili tekeller var, doal tekeller var oralarda. Zaten
zinhar, yani zel sektr devrederseniz yandnz demektir, nk
ok byk fiyat artlaryla kar karya kalrsnz. Kald ki, diyelim
ki onlar fiyat artlar yksek bile olmasa, yani doal tekel ya da fiili
tekel konumunu zel sektre devrettiimizde, Hazineye katklar
azalacaktr, nk biliyorsunuz, KTlerin sadece Hazineden para
kullanan kurulular deil, ayn zamanda Hazineye ciddi aktarmlar
yapan kurululardr. Onu da bir yere not edelim. Art, buna ilaveten
baar gstergeleri ilevlere uygun olarak tanmlanmaldr. imdi rating
modas ya, o tr derecelendirme yaparken, mutlaka baar gstergeleri
tanmlanacak, objektif kriterlere dntrlecek ve KTler ilevleriyle
sorgulanacaklar. levi dndaki bir amala KTleri sorgulamak zaten
bilimsel deil. Mutlaka ve mutlaka Trkiye Cumhuriyetinin 1923ten
bu yana geliiminde grld gibi, her politika balangta birtakm
sanclarla dayatlarak belki gndeme gelebilir ama sre iersinde
mutlaka toplumun ortak yn duygusuna sahip olabilecei bir yapya
dnmeli, buna Latincede modis vivendi diyorlar. Bu ortak yn
duygusu olmadan sistem kendini yeniden retemiyor. Bakn, 60l
yllarn ortak yn duygusu karma ekonomi. Herkes kabullendi; sacs,
solcusu, slamcs, herkes dedi ki, karma ekonomi. Kolay bir i deil,
nce byk itirazlar oldu ama zamanla kabul grd.
Mutlaka bir zerk yaplanmaya gidilmelidir. Hemen ama altn
iziyorum, ok tehlikeli bir szck sylediimin farkndaym. Bu
zerkliin OECDnin, bu neoliberal, ok uluslu irketlerin szcs
olan IMF, Dnya Bankas ve OECDnin syledii trden bir zerklik
deil. Hemen o yayndan da size bahsedeyim, 2005 ylnda OECD bir
alma yaynlad, bu alma lke rneklerinden, kurumsal ynetiim
diye bir model gelitirdi. Bu aslnda iyi ynetiimin tam kamu
kurumlarna uygulanmas anlamna geliyor. Demokrasi szckleri
ok sk kullanlyor. Katlmclk gibi laflar ok var ama kazdnz
zaman son tahlilde sermayenin koltua oturduu sistem bu. Hani
u mehur Birgl Ayman Glerin Koltukta Sermaye, btn
iktidar sermaye der gibi ok gzel bir analojisi var Birgln. Onun
gibi byle bir modellemeyle o tr bir zerklikten emekilere hibir
ey kmaz. Art, bir tehlikesi var, mali zerklik n plana kartlyor.
Bu ne demek? Kendi kaynam kendim buluyorum. Kendi kaynam
kendim bulmak iin de piyasay ok da iyi kullanrm zel sektr gibi.
O zaman ne oldu? Bu zerklik falan deil.
Nitekim, son raporlarnda her ne kadar zerklik syleseler de
unu sylyorlar, Devletten bu kurulularn tam bamszl
salanmaldr. Yani devlet kt bir yneticidir, kt bir iletmecidir,
dolaysyla devletten bu kurulular kurtarmak lazm. Nitekim bunun
Batda rnekleri, bamsz idari otoritelerle olmutur. RTK ve benzeri
kurulular, Rekabet Kurulu, Tarm Kurulu, Sat Kurulu gibi. Nedir bu
kurullarn amac? Siyaset ekonomiye karyor, ne yapalm? Bu kt
205
siyasetilerden ekonomiyi arndralm. Seilmilere frsat tanmayalm.

Atanmlarla, oradan zel sektrden, uradan, buradan temsilcilerle
ekonomiyi ynetelim. O zaman siyasetin ne anlam kald? Siyaset bitti
demektir. Nitekim rahmetli Ecevit iktidar dneminde: Bu kurulular
biz mi yneteceiz, onlar m bizi ynetecek diye ikayette bulunmutu
ve son derece hakl bir ikayetti. Akl alacak ey deil.
Bunlar btn piyasadaki var olan reglasyonlar dzenlemeleri
de tasfiye etmektedirler. Biliyorsunuz bu dzenleyici kurullar devlet
adna daha nce ne kadar mdahale aralar varsa bunlar tek
tek tasfiye ettiler ve dolaysyla piyasay dikensiz gl bahesine
evirdiler. Dolaysyla, altn zellikle iziyorum, 2005 ylnda OECDnin
yaynlad rapordaki gibi bir ynetiim modeli nermiyoruz ama
kavramlar kirletildi, orada da zerklik laf ok geiyor, mali zerklik
ve benzeri.
Burada btn KTlerin tek bir yasayla, hepsini tek bir ereve yasayla
dzenlemek lazm. Her bir KTin de ama fonksiyonlar kendi kurulu
yasalarnda da tadat edilmeli, alt ak ak izilmeli. Dolaysyla bir
anda KT sistemi btnn grebileceimiz bir yaplanma, br tarafta
plan ya da ok ciddi bir makro ereve, bunlar olduktan sonra hadi
bakalm alternatif yok diyenler ksnlar karmza ve bize cevap
versinler. Sayglar sunuyorum.
OTURUM BAKANI- Sevgili Konukmana ok teekkr ediyoruz.
Deerli arkadalar; bu beinci oturumla sempozyumun oturumlar
kapanm oluyor. Katlmnz iin teekkr ediyorum.
206
FORUM
Oturum Bakan:
Baki Remzi SUMEZ
(TMMOB Ynetim Kurulu yesi)
Forum
OTURUM BAKANI (Baki Remzi Suimez)- Teekkrler.

Deerli arkadalar, iki gnlk Sempozyumumuzun son Oturumunda
yaklak 30 kiilik bir grupla birlikteyiz. ki gnlk Oturumun
sonunda, ki ilk Oturumda Kavramsal Bakta zelletirme
konusunda kafalardaki karkln giderilmesine ynelik zzettin
nder Hocamzn, Trkel Miniba Hocamzn ve aya r
Hocamzn kapsaml birer sunumunu izledik. ok basit bir ifadeyle
kamulatralm, devletletirelim demenin yeterli olmadn,
onun ieriinin ok daha derin, snfsal, btnsel yaklamlarla
doldurulmas gerektiini sylediler. kinci Oturumda basndan
katklar aldk. nc Oturumda deerli meslek odalarmzn,
demokratik kitle rgtlerimizin grlerini aldk. Sabahki Oturumda
odalarmzn katklarn, grlerini aldk. Az nceki Oturumda da
zelletirmelere kar ne yaplmal, kamu giriimcilii, ki bizim
de tercihimizdir, nasl gelitirilmeli, kamu hizmeti nasl sunulmal
konusunda Tayfun zkaya Hocamz, Aziz Konukman Hocamz ve
Hayri Kozanolu Hocamzn grlerini aldk.
imdi sz sizlerin. Ben birazdan sz almak isteyenlerin el
kaldrmasn ve isimlerini bildirmesini isteyeceim. Ona gre sreyi
ayarlayp bugnk Forumu bitireceiz. Sonu Bildirgesini daha
sonra, buradan gelecek nerilerle de, nk yeni gelen nerilerle
gelitirilebiliyor, alma Grubumuz deerlendirerek TMMOB
Ynetimine sunacak ve en ksa sre ierisinde Sonu Bildirgemiz
de ilgili tm kesimlere, basna bildirilecek.
ki yl evvel alt rgtle u yayn haline gelen Sempozyumu
yapmtk. TMMOBun sylenecek yaamn her alanna ynelik
sz vardr. zelletirmeler konusunda da burada bilanoyu ortaya
koymutuk, imdi ne yapmaly ortaya koymaya alyoruz. neri
aryoruz, neri alyoruz. Sz sizlerin. Sz almak isteyenler ellerini
kaldrrsa memnun olurum.
imdilik bu drt arkadamzla balayalm, katlanlar olursa tekrar
arada sz talebi olan var m, diye sorarz. lk sz Necati Beye
veriyorum, buyurun. Sz alma istei az olduu iin konumamz en
fazla 10 dakika, 15 dakika civarnda bitirebilirsek memnun olurum,
nk yaklak bir saat sremiz var.
NECAT PEK- Teekkr ederim Sayn Bakan.
Aslnda ben sz alarak bir alm salamaya altm. lk sz almak
her zaman biraz cesaret ister. Ben o cesareti gsterdim. Sanyorum
bu drt kiiyle snrl kalmayacak. Az saydayz, ancak nitelikli bir
katlmc grubu olduunu gryorum. Hocalarm da burada. Ben
sabahki sunumda zaman kstndan dolay eklemek istediim baz
eyleri burada sizinle paylamak istiyorum.
Dn de syledim, hocalarmza da sordum, yle bir sre iinde
209
yayoruz ki, dnyann nereye gittii konusunda kimsenin net bir

fikri yok. Daha dorusu olumlu gr bildirebilecek akademisyen,
teorisyen, evre bilimci ok az sayda. retim srekli pompalanyor,
tketim srekli pompalanyor, byk irketler, holdingler. akl almaz
bir teknoloji, insann smrlmesinin yan sra doa da smrle
smrle artk yok olma noktasna getirilmi, srdrlebilir
kalknmadan bahsedilmeye baland. Aslnda srdrlebilir kalknma
deil bu, srdrlebilir kapitalizm. Kapitalist sistem artk giderek
kendi kaynaklarn kurutmaya balad, yani kendi sonunu hazrlamaya
balad, daha dorusu kendi sonunu grmeye baladnda ben
bu sistemi, bu smr dzenini, bu kapitalist sistemi nasl daha
uzun yllar devam ettirebilirimin cevabn aramaya alyor. Avrupa
Birlii fonlaryla eitli STKlara fon aktarp STKlarn srdrlebilir
kalknma, daha dorusu srdrlebilir kapitalizm iin ne gibi projeler
gelitirebileceini gndeme getirdi. Bundan Trkiyede ok sayda
STK yararland. Kimisi kendisi iin yararland, kimisi gerekten de
srdrlebilir kapitalizmin aralarn yaratmak iin projeler retti.
Ben szmn banda da syledii gibi ok fazla bir ey sylemek
iin deil de, bir alm salamak iin sz aldm. Hocalarm da
sanyorum dnk Oturuma ek olarak buraya katk koyacaklardr.
Bunu gerekten merak ediyorum, her iki hocamn da bu konudaki
dncelerini de renmek isterim dorusu. Elimizde tane
argman var. Ar retim ve teknolojik gelime, tketimin srekli
pompalanmas, doa, evre ya da kaynaklar. Bu argman
zerinden bir konu bal oluturup bu konuyla ilgili dncelerini
aktarrlarsa seviniriz.
zelletirme yle bir kavram ki, ilerine geldii zaman
zelletirmenin savunucular olanlar, rnein nkleer santral
konusunda hi de yle dnmyorlar. Trkiyede kurulmas
planlanan nkleer santrale devletin yapaca ihale sonucunda
kurulmas ngrlyor. Bu konuda da ok yanl almlar var.
Trkiyede biz TMMOB olarak, Elektrik Mhendisleri olarak nkleer
santrale gereksinim yoktur diyoruz. Nkleer teknolojiyi yakalamak
iin mutlaka santral kurulmas gerekmemektedir diyoruz. Mevcut
iletim hatlarnn, datm hatlarnn rehabilitasyonu sonucunda bir
yllk bir srete tane 1000 megawattlk nkleer santral yerine
geebilecek bir kazan salayabilirsiniz diyoruz. Gene devam
ediyoruz, Trkiye bir gne lkesi, Trkiye bir rzgar lkesi, Trkiye
bir jeotermal lkesi, Trkiyenin deerlendirilmemi byk linyit
rezervuarlar var diyoruz. Suyun yan sra btn bunlar ortaya
koyduunuzda nkleer santralden elde edeceimiz gce bizim ne
ksa erimde, ne uzun erimde ihtiyacmz olmayacan dnyoruz.
Nkleer enerji savunucular urada nkleer var, burada nkleer
var, diye dayatyorlar. Olabilir, onlarn bu kadar geni potansiyelleri
olmayabilir, mecbur kalmlardr, yapmlardr ve bugnlerde de bu
nkleer santralden vazgeme eilimleri giderek artmaktadr.
210
Forum
Bu kadar bir katkdan sonra ben sz brakyorum. Sylediim gibi

bu argman gz nnde bulundurarak sayn hocalarmzdan ikisi
burada, onlardan birka cmle bekliyorum. Teekkr ederim.
OTURUM BAKANI- Necati Beye teekkrler.
Bu arada Erat Bey sz istedi, onu kaydettik ve Necati Beyin
nerisi dorultusunda iki, bir de Tayfun Hocamz, hocamz burada.
Sempozyumun geneline ynelik ya da buradaki arkadalarmzn
szlerinin zerine ya da ncesinde sz sylemek isterseniz
hocalarmz her zaman krsmz sizindir. O zaman nce sradaki
arkadalarmz alalm, daha sonra da gereksinim duyarsanz sizleri
de krsde grmek isteriz.
brahim Bey buyurun.
BRAHM GR- Denizli Ziraat Mhendisleri Odas ube Bakan.
Ben zellikle TMMOBye bu etkinlii iin ok teekkr ediyorum.
imdi gelirken, hocalarmza konuun diyorsunuz da, Sayn Bakan,
aslnda hocalarmz burada deil, genelde konumalarn ok nemli
gryorum. Ben bir anm anlataym. Daha nce sevgili zzet
Hocamz ben konumac olarak Denizliye ardm, Tayfun Hocam
ardm, zzettin Hocamz ve Trkay Hanm ardm. Sonuta
tarttmzda unu grdk arkadalarla. Dedik ki, hep byk
kentlerde yaplyor, fakat tabana veya ilelere yansmas olmuyor,
brakn ki reticilere, iftilere veya ortalama vatandaa yelerimize
yansmas olmuyor. Bundan sonra nasl bir tepki gelitirmeli, ne
yaplmal sorusunu bence tabana ulamamz gerektii yaklam
nemli. Onurlu bilim adamlar var ve gerein stndeki perdenin
tm plaklyla kamuoyuna, halkmza mal edilmesi, yoksa bu kadar
kar ve beklentilerini yabanclatrm bir halk ben dnemiyorum.
Demek ki bu insanlara bizim ulamamz gerekiyor. Bunun iin ne
yaplabilir? Pardon, heyecanlandm biraz.
Size nce bir fkra anlataym da ondan sonra fkrayla
ilintilendireyim.
Adamn biri apka satcs, ky ky dolayor. Bir gn ge kalyor,
aacn altnda yatyor, uyuyor, bakyor ki apkalar yok. Bir bakyor ki,
sadece banda kalan apkas var. Meerse btn maymunlar btn
apkalar alm yukarda aacn stndeler. Dnyor, dnyor,
hareketler yapyor fakat apkalar bir trl atlmyor yukardan. En
sonunda lanet olsun deyip apkay yere vurunca maymunlar da
onu taklit edip atyorlar, bu i gzel diyor. Gel zaman git zaman
oluna devrediyor ii. Oluna diyor ki: Olum, bu ii yaparken
bana bunlar gelebilir, byle bir olayla karlatnda sen de
apkan kart vur yere. Ayn olay olunun bana geliyor. Olan
karyor apkay yere vuruyor ama apkalar atmyorlar. Oradan
211
yal maymun geliyor yahu sadece senin mi deden var, bizim de

dedemiz var.
Gerekten de bu altn dedelerin olmas gerekiyor eitim anlamnda.
Bu anlamda da baktmzda TMMOBnin bu etkinlii gzel de,
tabana yansmas, tabanda ses bulmas adna bir eitici kadrosunun
oluturulmasn, bir ekibin oluturulmasn ok yerinde gryorum.
bata kendi yelerimiz olmak zere ve o yelerimizin de tabana veya
yaamda iliki kurduu kiilere bu dorular aktarmas asndan.
Bakyoruz, gelinen bugnk noktada, brakn bunlar krsal
kesimlerde anlatmay, kendi yaam telamza dyoruz. Etnik
ve dinsel bir yaplanma var, bir cemaat kltr var ve evremize
baktmzda hangi Mslman lkede byle brakn sol sylemi,
liberal sylem bile yok. Trkiyedeki bu gerei de grmemiz lazm.
Ben gecekondulara bakyorum, ki 10-15 yl iersinde sanyorum
bir 10 milyon insan krsal kesimden gecek ve kent varolarna
yerleecek ve bunlar burada da cemaat kltr iersinde yaayacak.
zgr bir birey olarak hareket edemiyor. Biz srelere bunlar
katmazsak nasl deitireceiz. Kendimiz alp kendimiz sylemek
noktasnda gerekten tabanda organize bir ekilde allmas, bu
almalarn aktarlmas gerekiyor. Bir ekip almas iersinde
olmal. Bu anlamda yerelde de ben TMMOBun gc olduuna
inanyorum. Niye biz yerelde bir basn sahibi deiliz, sesimizi
yanstacak bir yerel televizyon kuramyoruz ve yerelde bunlarn
ok etkili olduunu ben gryorum. Bakyorum ki yerelde byk
sermaye kurulular, etnik, dinsel yayn yapan bir sr televizyon
kurulular var. Bizim bunlar ye yapacak bir gcmz olduuna
da inanyorum. Kaynaklarmz bu noktada, yani halkn dinamikleri
srelere katma noktasnda, bilin gtrme noktasnda kullanmamz
gerektiine inanyorum. Ben taradan buraya bakyorum, tarann
da bu noktadan bakmasn istiyorum.
Aslnda sylenecek ok sz var. Daha nce 2005 ylndaki
zelletirme Sempozyumu, ben o zaman KK irketleriydim,
yelerime dattm, okuyun mutlaka dedim. Benden baka okuyan
kmam. imdi bunlar yayn haline getiriyoruz, getiriyoruz da
tabana yanstamyoruz. yleyse baka yol, yntemler gelitirmek
zorundayz diye dnyorum. Burada bunu yazl yayn haline
getirmek yetmiyor. Bu anlamda yaygnlatrmamz lazm. Bir
eiticiler kadrosu mu olur, TMMOB bu anlamda blgesel almalar
m yapar ama tm yaamsal konularmza ilikin, bir eyler
yapmalyz. nsanlarmz okumuyor, internet var diyoruz, gerekten
de internetten yararlanldn ben sanmyorum. Bire bir, yz yze,
omuz omuza allmas gerektiine inanyorum. Benim tarada
grdm bu oldu. Ben bunlar ilave etmek istemitim.
ok teekkr ederim.
212
Forum
OTURUM BAKANI- brahim Beye teekkrler. nerileri nemli,

nk bir ey yapmak kadar, onun yaamda karln bulmas da
nemli. Erdoan Beye sz veriyorum.
ERDOAN ULUSOY (Pratisyen Hekim)- Merhaba arkadalar.
Ben sizin o Mimarlar Mhendisler Odasnn dnda sadece
basndan izleyerek bu toplumsal bir rgtlenmenin dinleyicisi
olarak geldim. Ben bu toplumsal bulumalarda yle bir eksiklii
grdm. Mitingler yapyoruz, grevler oluyor, tabii bu halk bunlar
miting olarak gryor, grev olarak gryor. Bunun ieriini,
insanlarn neden miting yaptn, neden grev yaptn bizim halkn
tabanna tamamen yanstamyoruz. yle bir ey olabilir: KTler
nedir, KTler ne yapar, KTlerin zellikleri nelerdir, Kamu ktisadi
Teekkllerinin zellikleri nelerdir, zel kurumlar nedir, bunlarn
verimlilii nelerdir, projeler nelerdir, KTlerin projeleri nelerdir, bu
tip almlar yaplarak, bunlarn zellikleri halka anlatlrsa daha
kalc olacana inanyorum.
yle rnek verirsek: Eitim kurumlarnn, halkn ulaamayaca, az
gelirli gruplara hizmet ettiini, zel kurumlarn paras olan insanlara
hizmet ettiini veyahut da salk kurumlarnn zelletirilerek
birtakm devlet kurumlarnn arur edildiini, soyulduunu, bunlar
karlatrlmal ve analiz, aratrmaya dayal halkmza verebilsek,
insanlarn dimanda, bilincinde daha farkl eyler olabilir. Biz
gryoruz, mitinge gidiyoruz, grevler oluyor, bunlar eski komnist
kltr, sosyalist kltr insanlar diyerek insanlar zaten basnda byle
bir bilin verildii iin, bunun tam bilimsel aklamas insanlara
aktarlmad iin dolaysyla tam taban buluyor. nsanlarn da
bunu aratrmaya, gelitirmeye ilerinde bir zverileri olmad
iin byle bir imaj oluuyor. Bence bu tip eylemleri biz halka kendi
basnmzdan, kendi yaynlarmzdan, kendi TVlerimizden daha geni
bir ekilde, onlarn anlayabilecei bir dilde anlatabilirsek daha iyi
olur.
yle bir ey: Kamu kurumlar hantallam. Tamam hantallam da
nasl hantallamtr. 1950li yllarda insanlarn kamu kurumlarndaki
alan insanlara eyiz sandn teslim ediyorlard ne oldu da bu
byle bu hale geldi. Liyakatsiz, ehliyetsiz insanlar dolduruldu, siyasi
amalarla birtakm kadrolar getirildi, sonra bunlar lakalat, aln
sizin devlet kurumlarnz byle, ne yapalm bunlarn retimleri
dt, insanlarn grebilecei bir konuma getirdiler. Dolaysyla,
ne yapalm, bunlarn iini boaltalm, satalm, dediler ve bizim
halkmz da bunu gayet gzel yuttu ve bunu ok gzel de anlad.
Ama bizim bunun tarihi gemiini, bunun nasl olduunu insanlara
gerekten anlatabilsek bizim insanlarmz da bunu anlayabilir.
Teekkr ederim.
OTURUM BAKANI- Erdoan Bey ok teekkr ederiz. Farkl bir
213
ayla yaklatnz.
smail Kk arkadamz, buyurun.
SMAL KK- Merhabalar, herkesi saygyla selamlyorum.
Ben sz alrken ok farkl bir ey konuacaktm ama konumalar
balaynca sanki oralara da bir eyler sylemek gerekir, diye
dndm. imdi ncelikle, brahim arkada da herhalde Denizliden,
bir yardmc alm salamak iin sylemek istiyorum. Hep byle
toplantlarmzn sonunda yahu, bu tabana inmiyor, bunu herkese
yayamyoruz, bunun iin televizyon kuralm, radyo kuralm, basn
yayn organlar karalm hep gndemin bir noktasna gelir. Ama
u anda uydudan yayn yapan binlerce televizyon var. Trkiyeden
yayn yapan herhalde birka yz tane televizyon kanallar var. Hatta
bunlar ok kk birimlere kadar yaylm olan televizyon kanallar
var.
Merak ediyorum, kim ne kadarn izliyor. u anda TMMOB olarak
deil, ok daha geni rgtler olarak bir televizyon kursak acaba
bunlar orada nasl anlatmamz gerekiyor, diye dnyorum.
Herhalde orada belli kadnlar grsel olarak ortaya koyup bir
zelletirmeyi mi anlatmak gerekiyor ya da hanzo tipinde belli
insanlar koyup ilgi eksin diye bunu mu anlatmak gerekiyor.
unu sylemek istiyorum: aslnda bunlar hi zm deil. Ama
zm olarak yaplmas gereken yle bir ey var: Eiticiler, yani
hocalar da her yerin lokaline armakla olmuyor, eitici kadrolarn
oluturulmas gerekiyor. Yerellerden eiticilerin yetitirilmesi
gerekiyor. Her yere ayn kiilerin arlmasyla bu i olmaz. Bir ylda
365 tane gn var, saysanz bir yerden noktalar, ka tane nokta var
Trkiyenin ierisinde. Bunu salayabilmek mmkn deil. Bunun
buradaki, belki de bu sempozyumlar biraz daha deitirip bir eitici
kadrosu yetitirme eklinde bir programn gndeme alnmas lazm.
Bu biraz daha etkili olur. Eitim fndk tarlasnda fndk toplayanla
birlikte konuurken olur, buday tarlasnda buday ekenle alan
da olur ve suyu kullanan, suya eriemeyen insanla olur.
Bunu sylemek istedim. imdi ben konuurken bunu bir katk
olarak sundum, fakat Trkiyedeki bu iklim deiiklii sonucu
Ankarann su sorunu hep gndeme geldiinde gene bu salonda,
yine bu krsden bir ey sylemitim. nce bir eyi ticari hale
getiriyorlar, ondan sonra zelletirip bir yerlere veriyorlar. Kamu
eliyle de bunu ticariletiriyorlar, onun altyapsn oluturuyorlar.
Burada unu sylemitim: Biz suya eriim hakk var diyoruz ya, bu
haktr, bunlar zelletirdiler, zaten kalanlar da gidiyor. Bizim tuvalet
hakkmz da vardr ama tuvalet hakkmz elimizden aldlar, ou da
bunu bilmiyor. Nasl oldu o? Ben nce Trabzonun Srmele ilesinin
kynden ktm, stanbul Teknik niversitesine gidiyordum. Kyden
stanbula giden bir adam. Bunu filmlerde de anlatyorlard ya, aynen
214
Forum
yle bir durumdu. Yolda nme su getirdikleri zaman bardakla,

ieyle, hayatta ona para vermek kadar arma giden bir ey
yoktu. Veremezdim. Bir ey daha vard, tuvalete gittiim zaman
para vermek. Bu da ok zoruma giderdi. Hayatta tuvalete para
veremem. Peki, nmze ne koydular? Hadi ehirde ya da yollarda
giderken tuvalet paras aldlar, orada insanlar alyor, temizlik
yapyorlar ya, hadi onun iin be kuru katk verdiniz, peki, ya
evimizdeki tuvaletler, onlar da paral biliyor musunuz? Bunun bedeli
de udur. Bizden atk su bedeli aldlar. Dediler ki: atk su bedeline
karlk sizlerden bu suyu temizleyeceiz, ortama yle salacaz
ki, su kaynaklar kirlenmesin Fakat onu yapmadlar. Bizden atk
su bedeli olarak paralar aldlar, baka bir yere aktardlar. O atk
sular temizlemeden alc ortama saldlar ve btn akar sular, nehir
havzalar kirlendi ve ondan sonra sular bize poetlerde byle gelmeye
balad. Tuvalet hakkmz da elimizden alarak bunu yaptlar.
Peki, bu nasl oluyor devamnda. Aslnda yle bir yere gidiyor ki,
iki gn boyunca toplantlarda felsefi, ekonomik ynlerden tartrken
baka bir ey de yapyorlar u anda. klim deiiyor diye ortaya
bir ey koyuyorlar ya, iklim deiince doast glerle bir ey
oluyor, Kyoto Anlamas diye bir anlama koydular. Bu anlamayla
birlikte eer imzalarsak iklim deiiklii duracak ya, nasl olacaksa
bilmiyorum onu, bununla da bir ticari mekanizma oluturuyorlar. Bu
ticari mekanizmann sonunda da farkl bir birimlerin daha olumasn
beklemek gerekiyor. Peki, Trkiyede bunun yansmas nasl oluyor.
Trkiyedeki bunun yansmas yledir. Bir tarafta ya kardeim,
sizin enerjiye ihtiyacnz vard, bunun iin termik santraller de
kurulacak, nkleer santraller de kurulacak derken, br taraftan
baka bir almayla, ya bakn, bu lkenin rzgar, gnei de var
ya, hidrolik enerjisi de var ya, bunun iin de bir adm atlmas lazm,
bunlar da bir an nce kaynak olarak halka dndrlmesi lazm
denildii zaman da su kullanm anlamas ortaya kyor. Su kullanm
anlamas ne aslnda? Su kullanm anlamas da yine nehirlerin,
suyun sat. Hidrolik santral yapacaklar diye satyor, zelletirdi.
Peki, devamnda ne oldu, rzgarlar iin de ayns var.
unu sylemek istiyorum: Kapitalist sistem birimlerini, srecini
yle koyuyor ki, ortaya bir nokta koyuyor, arkasndan size bir zm
syleyin derken, onun zerinden de baka bir rant alan oluturmaya
alyor, onu da zel bir sektrle yapyor. Kendi adamlaryla yapyor,
kendi aralaryla, kendi organlaryla yapyor.
Kaytlara girsin diye bir ey daha sylyorum. Ben o ite altm
iin sylyorum. Trkiye u anda Trkiyede yatrmc diye ortaya
kan pek ok fazla miktarda, kusura bakmayn ama, aptal insanlar
buradan epey kazk yiyecekler, o baka bir yerden gidiyor. Bunu bu
ekilde kullananlar da var. Bunun da grlmesi lazm.
Peki, en son gelime neye geliyor? Diyor ki: Denetimleri
215
zelletireceiz. u anda evre ve Orman Bakanl tarafndan

su yaplarnn denetimlerine ilikin Denetleme Ynetmelii tasla
u anda kurumlar geziyor, gr alyorlar ve bu da denetimlerin
zelletirilmesi anlamna geliyor.
Ben konumam fazla uzatmayaym, bununla kapataym ama yle
bir soru sormak istiyorum: Peki, imdi ne olacak?
Teekkr ediyorum.
OTURUM BAKANI- Biz teekkr ederiz. Erat Beye sz
vermeden siz buyurun krsye.
Baka sz almak isteyen var m?
ERAT AKYAZILI (Maden Mhendisleri Odas)- Ben de bu
Sempozyuma emei geen tm arkadalara teekkr ediyorum.
Drt konuya deineceim, bunlardan bir tanesi Sempozyumun
tarzna ilikin bir neri olacak. Bu tr klasik sempozyumlar sk
sk ve eitli konularda yapyoruz. Yeni almlar mmkn mdr,
diye zerinde dnmemiz gerektiini dnyorum. rnein
zelletirme konusunda genel olarak teorik sylemi biliyoruz
ama dnyada eitli deiimler ve gelimeler olduunu biliyoruz.
Bolivyada, ilide, Venezellada eitli zelletirme kart toplumsal
hareketler gelitiini biliyoruz. Ben TMMOBnin yeterli kaynaklara
sahip olduunu biliyorum, byle dnyorum. Bu nedenle bu
tr sempozyumlara acaba pratik rnekleri de aktaracak ekilde
zenginletirmemiz mmkn mdr? Sylenenlerin dnyada gerek
olabileceini alglamamz asndan yarar olur mu, diye zerinde
dnmemiz gerektiini ve sempozyumlar planlarken bu olasl da
deerlendirmemiz gerektiini dnyorum. Bunu bir neri olarak
sunmak istedim.
kinci olarak sylemek istediim ey, zelletirmeye ynelik zm
nerilerindeki bir amaza dair. zelletirme meselesi kapitalizm
iersinde tarttmz bir mesele. Kapitalizmin kendi doal kurallar
var, ok kat kurallar var. Sistem iersinde tarttmz srece
amaza giriyoruz. Yapacamz her nermenin rtlebilecek
yan vardr, nk kapitalizm yasalar tartmamz etkilediinden,
ondan bamsz konuamadmzdan, her nermemiz politik bir
sknt iersinde bir nerme oluyor ve tutarsz olarak alglanabiliyor
ya da rtlebiliyor. Bu nedenle aslnda sadece zelletirme
konusunda deil, her trl sosyal, ekonomik ve siyasal konuda,
tm nermelerimizde ayn zamanda kapitalizm d mantk iersinde
dnmemiz ve nermemiz bence tutarll, inanlabilirlii, ikna
edilebilirlii daha yksek ifade tarz olacaktr, diye dnyorum.
Bu nedenle sadece sempozyumlarda deil, gndelik yaamda bile
nermelerimizin alternatifi olduunu yani kapitalizm iersinde
216
Forum
yaplacak nermelerin sosyalist bir alternatifi olduunu dnmemiz

gerekir, diye dnyorum. Bu konuda da aslnda yava yava
utangal da krmak lazm. Biliyorum ki toplumsal etkimiz ok
geriledi ama ok olumlu gelimeler var. Sayn Hayri Kozanolu
da belirtti. Aslnda bir bak asyla neoliberalizm dibe de vurdu.
Alternatif araylar ykseldi, hatta belirli baar noktalar elde etti.
Biz de bu rnekleri ve bu geliimi dnerek aslnda sosyalizasyona
ilikin, her trl nermede sosyal baka bir alternatif olduunu
dnerek daha nce sylemlerde bulunmamz gerekir, diye
dnyorum. Bu, tutarllmz arttracaktr.
nc olarak sylemek istediim, Aziz Hocamn iki belirlemesine
ilikin bir itiraz olacak. Aslnda Aziz Hocam iki belirlemeyi de sylerken
uyar yapt ama bu uyarnn ben yeterli olduunu dnmyorum.
Tm uyarlara ramen ok nemli riski var bu kavramlarn. Bir
tanesi devlet mlkiyetini kskanlkla savunmalyz dedi. br
de zerkletirme ksmn gndemimize almalyz dedi. Biliyoruz
ki kamu mlkiyetiyle devlet mlkiyeti arasnda belirli farklar var.
Devletin niteliini tartmadan devlet mlkiyeti kendi iersinde bir
amaz tayor. Hele kapitalist koullarda aslnda devletin sermaye
snfnn bir organizasyonu olduunu dnrsek, nermemiz
son derece problemli hale geliyor. Ksmi uyarlara ramen bile
olsa, kskanlkla devlet mlkiyetini savunmamamz gerekiyor.
Sosyal mlkiyeti, kamu mlkiyeti savunabiliriz, kamu hizmetlerini
savunabiliriz ama devlet mlkiyeti ksmn daha dikkatli kullanmamz
gerektiini dnyorum ben.
br zerkletirme, ok nemli ve problemli bir kavram hocamn
dedii gibi, ama buna ramen, uyarlara ramen ok kullanlmamal.
zelletirme gndeme geldiinde ya da toplumun gndemine iddetle
girdiinde, o kamu alanlar sendikalarnn ilk dnemlerinde bir
kesim bir nerme olarak oka kulland zerkletirmeyi. Aslnda
neden zerkletiriyoruz, o kullanlan reete u anda iktidar tarafndan
da sahipleniliyor. zerkletirelim diyorlar. Bu aslnda politikadan
zerkletirmedir. Politika hangi ynde cereyan edebilir, kim rahatsz
oluyor, topluma ynelik bir nerme yaptnzda zerkletiriliyor.
Uluslararas sermayeden zerkletirilmiyor ama topluma ynelik
nerme yaptnzda, topluma ynelik politika uygulayacanzda
zerkletiriliyor. Dolaysyla aslnda snfsal bir zerklie sahip
deil. Uluslararas finans evrelerinden zerk deil. Dolaysyla bu
koullarda yapacanz zerkletirme nermesi aslnda kapitalizme
daha iddetle balanmak, o politikalarn daha iddetle uygulanmasn
salamak anlamna gelebilecek bir nermedir. Her trl uyarya
ramen bu kavramn kullanlmamas gerektiini dnyorum.
Drdnc ve son olarak belirtmek istediim, zelletirmeye kar
ne yapmalyz. Sosyolojik bir gereklik var. Herkes, ister rgt olsun,
ister birey olsun, sorunlar bir altna devretmeye eilimlidir. Ben
217
merkezsem alt birimlerim almyor, ben insan olarak yelerimiz

gerekli duyarlla sahip deil, toplumun fertleri gerekli duyarlla
sahip deil. Yapmas gerekenleri yapmyorlar diye aslnda sorunu
havale etmeci bir mantk var. Ben tersten bakalm diyorum, sorunun
aslnda kayna biziz. nce kendimi sorgulamam lazm ki, sonra
topluma doru nermeler yapaym. Byle yaparsak etki gcmz
de artar.
Bu genel ereve iersinde TMMOB zelletirme gerei iersinde
nerede durduunu yeniden tarif etmelidir ya da biraz kenara ekilip
ben neredeyim, ne yapyorum, ne yapmam gerekiri tarif etmelidir.
nk biliyoruz ki toplumsal gelimelerden her birey, her rgt
etkilenir. TMMOBnin bu sreten etkilenmemesi mmkn deildir.
Bir kere etkilenme fikrini kabul ettiimizde ne kadar etkilendiimizi
bulmamz lazm. rnein TMMOB kendi faaliyetlerinde ne kadar
ticari davranyor, ne kadar kamu karn temsil ediyor. unu
sylemek istemiyorum, yanl anlamayn: TMMOB sylemleri
itibaryla kamu karn temsil eden bir rgttr. Bundan en ufak
bir phemiz yok ama kimi benimsedii ve uygulad i politikalar,
yle gzkyor ki, zelletirme politikalarndan kendisinin de ciddi
olarak etkilendii ya da bu srecin giderek derinleeceini gsteriyor.
Bu nedenle, evet, zelletirmeye kar bir eyler yaplmal, yeni
almlar gelitirmeliyiz, yeni politikalar retmeliyiz, yeni rnekleri
gstermeliyiz ama ok daha nemli bir ey yapmalyz, kendimizi
zelletirme politikalarndan arndrmalyz. Teekkr ediyorum.
OTURUM BAKANI- Teekkrler Erat Bey.
Farkl grler mutlaka olacaktr ama TMMOBnin zelletirmenin
geneline ynelik olarak gsterdii tepkiyi i btnlnde de aynen
devam etmektedir grndeyim ben.
Osman Bey, buyurun.
OSMAN KILI- Eski bir iiyim. Ksmen alt dzeylerde sendikaclk
da yaptm. Demokratik Sol Partiliyim, Genel Bakan Yardmcsym.
Bu toplantya Partimin grevlisi olarak katldm. Bandan beri de
izliyorum. Son derece de yararlandm ifade etmeliyim. Sizlere ve
TMMOBye, tm camiasna teekkr ediyorum. Emei geen btn
arkadalara da kranlarm arz ediyorum.
Benim izlediim oturumlarda edindiim yeni bilgilerin nda
ve tabii yaayarak bilgilendiimiz, geneliyle birlikte bunlar
birletirdiimde vardm kanaat u: Bizim gibi lkeler bata
olmak zere geri kalm, gelimekte olan lkeler kresel bir
saldr altndayz. Saldr nereden geliyor? Saldr snfsal olarak
geliyor. Sermaye snfndan geliyor. Dnyann egemen glerinin
saldrs, neoliberalizm dediimiz ideolojik saldr altndayz.
218
Forum
yleyse zmleme snfsaldr. Snfsal bir zmleme yapmak

mecburiyetindeyiz. Nitekim buradaki oturumlarda da mesele bu
ynyle ele alnd. zmlemenin ideolojik, siyasal anlamda, snfsal
anlamda yaplmasnn alt zellikle izildi ve zmlemeye bal
olarak mcadele ve kart zm yollar da yine ideolojik, siyasi,
snfsal bazda almlandrlmaya alld. Son derece doru, isabetli
tahliller, son derece gzel sunumlar oldu. Tekrar ifade ediyorum,
gerekten ok yararlandm.
Arkadalar, siyasal iktidar ele geiren, elinde tutan, nitekim biraz
nceki konumac arkadam da, daha nceki, dn ve bugnk
konumaclarmz da sylediler, her devletin bir snfsal tanm
vardr, snfsal bir dayana vardr, snfsal ierii vardr. Bunu
nasl sylemek gerekir bilmiyorum. Snfsal bir iktidardr, siyasi
gtr. Dolaysyla bu iktidar ele geiren, o devlet yaplanmasnda
yansmasn bulan g, kendi politikalarn uygulayacaktr, gayet
doaldr. Bugn yaplan da odur zaten. ktidar egemen gler,
sermaye gc nasl ele geirdiyse bu bizim lkemiz iin sylemek
gerekirse, mevcut bugnk iktidar ve, konumuz zelletirme olduu
iin, zelletirmenin balangcndan bugne kadar uygulamalar ite
bu sermaye snfnn, zelletirme politikasnn uygulanmasdr
siyasal erki kullanarak. O zaman ne yapmak lazm? Bu siyasal
iktidar ele geirmek lazm, yani emein politikalarn uygulamak
iin, emek ncelikli politikalar uygulamak iin mcadele snfsalsa
o zaman emeki snf ve literatrde hep biliyoruz, oralarda yaadk
genliimizden beri, ittifak mttefikleriyle birlikte emeki snf
iktidar ele geirmek zorundadr. Bunu yapamad srece bu tr
saldrlara maruz kalacaktr.
Peki, iktidar nasl ele geireceiz? te, sorun burada.
Geiremiyoruz. Toplumun belki de en elit, an aydn kesimini oluturan
kurululardan birisi TMMOB, bu ynde de 54 kuruluu gryorum,
onun ncesine de dayanyordur belki mcadele. Mcadele veriliyor
ama hl ite son seimler ortada. Aldmz oylar ortada. Buna
ramen hl amip gibi blnmekten de vazgemiyoruz. Maalesef bu
iktidar ele geirme yolunda bireysel, kurumsal sorumluluklarmzn
gereini yapmay da ya beceremiyoruz ya becermek istemiyoruz,
onu bilemiyorum ama mutlaka bu konuda bir sayasal duru, bir
siyasal program, ekonomik, siyasal, kltrel program etrafnda
birleme ve g birlii yapmak zorundayz. Amacmz iktidar ele
geirmek, amacmz bu uluslararas sermayenin, yerli ibirlikilerin
saldrlarn durdurmak, pskrtmek ve emekten yana bir dnya, bir
dzen kurmaksa ncelikle bunun yolu buradan geiyor arkadalar.
Bunu yapamadmz srece, yine bamz nde, yine eik, yine
gemi on yllarda dediimiz bedeller, verdiimiz canlar vermeye
devam ederiz, diye dnyorum maalesef zlerek. Bugne kadar
bu amaca ulap, baarl rnekler veremedik.
219
Burada konumaclarn sunularndan alabildiim bu

Sempozyumumuza zel zelletirmeyle ilgili kart neriler unlar,
satrbalaryla sylyorum:
Bir, kamu mlkiyeti hedeflenmelidir. zelletirme kart bir
gr gelitireceksek bunun temeli, taban kamu mlkiyeti olarak
belirginlemelidir. Bu kamu mlkiyetinde de klasik devletilik, biraz
nce arkadamzn da geni ekilde vurgulamaya alt gibi,
devlet mlkiyetilii anlamnda deil, demokratik kitle rgtlerinin
rol ald, etken olduu, aktr olduu bir sosyal mlkiyet, kamu
mlkiyeti modeli nerildi burada arlkl olarak.
Tabii bir de, zellikle son deerli Aziz Hocamn syledii, baka bir
bak gelitirme, yani zerkletirme, iyiletirme, ksmi zelletirme,
kendi kendine her bir birim olarak kendi finansal gereksinimlerini,
iletme gereksinimlerinde bamsz olarak o politikalarn kendisinin
saptayabilecei modellerin de tartlabilecei dile getirildi.
Ben Demokratik Sol Partiliyim, biz de bu 90l yllarda, 80lerde
balayan, daha sonra bir yasaya kavuturulan ve dn de sylendi,
defalarca deitirilen, yasaya dayandrlan zelletirmeyle yakndan
ilgileniyoruz gcmz orannda. Bizim bakmz da, belki ilgin
gelir diye ve katk anlamnda baz paragraflarla burada sizlere arz
etmek istiyorum.
Bu Demokratik Sol Partinin eski bir metni, oradan okuyacam:
1980li yllarn ortasndan beri KTlerin ekonomiye olan katks
gz ard edilmitir. Uygulanan ba bozuk politikalar balamnda
KTlerin zelletirilerek elden karlmas da ncelikli bir politika
haline getirilmitir. Bu amala KTlerin yatrmlar durdurulmutur.
KTler zel bankalardan yksek faizle borlanmaya zorlanmlardr,
siyasiler iin arpalk haline getirilerek zararlar bytlmtr.
KTler sorununun zm sadece zelletirme deildir. yiletirme
ve zelletirme birbirlerini tamamlayan zmlerdir. Son
yllarda zelletirmenin baarl olmamasnn nedenleri arasnda
zelletirmeye ideolojik yaklam, zelletirmenin imento olaynda
olduu gibi blgesel tekellemeye yol amas, siyasetilerin
KTleri arpalk olarak kullanma niyetlerinden vazgememeleri,
zelletirmenin lke koullarn bilmeyen, yabanc danmanlara
ihale edilmesi gibi nedenler yannda, KTlerin iyiletirilmesi
boyutunun tamamyla ihmal edilmesi de ok nemli bir nedendir.
Ulusun birlikte sermayedar olduu KTlere bir sredir yaplmakta
olan vey evlat muamelesine son verilmelidir. Bu kurulular yeniden
ulusa etkin ve verimli bir biimde mal ve hizmet reten kurulular
haline getirmeleri salanmaldr.
Gemi iktidarlarn zelletirme konusundaki bir dier hatas da
zelletirme kapsamna alnan kurumlara da retimi geriletmeleri
ve gelimeyi durdurmalaryla ortaya kmaktadr. zelletirme
220
Forum
kapsamna alnan kurumlarda her trl yenileme yatrm durmu,

alanlar kendi balarnn aresine bakma endiesine dm ve
retim gerilemitir. Bu da bu kurumlarn zararlarnn katlanarak
artmasna neden olmutur. Ayrca KTler bor faiz kmaz iine
srklendirilmitir, bunu amak iin bu kurulularn sermayesinin
arttrlmas, halka almas, halkn sermaye sahibi olarak ynetime
katlmasnn yolu almaldr.
lke ekonomisi asndan baz KTler iin en uygun zm
iyiletirme, bazlar iin de zelletirme olabilir. Bazlar iin de bu
iki zm bir arada da uygulanabilir. rnein KT aklarnn ok
byk bir ksm snrl sayda ve zelletirmenin ok zor ve sakncal
olabilecek iletmelerden olumaktadr. Bunlarn iyiletirilmesi daha
gereki bir yaklamdr.
Devletin retim alannda devam edecek ilevlerinden biri de
zelletirilen kurulularda insan ve evre saln ve alanlarn
haklarn gzetmek bu konuda etkili bir denetim uygulamaktr.
Tabii bu program bylece gidiyor. zetlemek gerekirse, bir
zerkletirme modeli sunuyor. Tmden zelletirme, tm devleti
iktisadi faaliyetlerin dna ekme gibi bir anlayn yanl olduu,
KT hizmetlerinin mutlaka gerekli olduu, hele eitim ve sosyal
alanda boyutlar da var, imdi zaman az olduu iin deinemiyorum,
dolaysyla bir iyiletirme ve zerkletirme modelinin de uygulanabilir,
dikkate alnabilir bir model olduunu vurguluyor ve sanyorum bugn
iin de zerinde durulmas ve en azndan irdelenmesi gereken bir
modeldir diye dnyorum. bu dnceyle bilgilerinize arz etmek
istedim.
Teekkr ediyorum, baarlar sunuyorum.
OTURUM BAKANI- Biz teekkr ederiz Osman Beye, nk
iki gn burada siyasette zm bulunmas gerektii vurguland.
Siyaseti ilgisi bu nedenle nemli. lginize, katknza teekkrler.
Yalnz, bu lkede her alanda gven duygusunun olmas iin sz
ve eylem uyumu ok nemli. Dn tler Erturulun sunumunda
yaanan zelletirmelerin hangi siyasi iktidarlar dneminde olduu
ok net ortaya konulduu iin baz eyleri ok net bir ekilde
deerlendirmeli, baz hatalardan siyasi partilerimizin de ders alarak,
en azndan gemite yapt hatalar tekrarlamamas iyi olacaktr
dncesindeyim. Bunu zerinize eletiri olarak ltfen almayn. u
anda bir siyasi parti temsilcisi olarak burada bulunmanz bile bizim
amzdan nemli.
Katknza teekkr ediyorum.
Ahmet Bey, buyurun.
221
AHMET GKSOY- Herkese iyi akamlar.

Ben fazla zamannz almayacam. Hem bulunduum Meslek
Odasnn hem de kendi dncelerimi ksaca bir aklamak
istiyorum. Bir kere bu Toplant TMMOB asndan bu ikincisi
dzenleniyor, olduka yararl, btn katk sunan herkese teekkr
ediyorum. imdi bizim bu tarttmz sorunlarn temelinde ideolojik
ve politik temel sorunlar yatyor. Dolaysyla, yaklak olarak son
20 yldr gerek kapitalizm, gerekse sosyalizm nemli deiimler
geirdi. Kapitalizm ok ciddi bir adm att ve bu konuda kapitalizm
ilerleme noktasnda, sosyalizm gerileme noktasnda, 20 yllk bir
sreci var. Bu kapitalist deiim srecinde lkemizde olup bitenlere
baktmz zaman 1980den bugne kadar hemen hemen deien
ka iktidar var, bilmiyorum, hepsi, hangisi daha ok zelletirme
yapaca, hangisi daha ok halk skaca, hangisi daha ok sermaye
bytecei zerine yar yaptlar. Bunda yar iyi becerenler daha
ok mesafe ald. En son iktidar da yapm olduu ite kapitalizmin
en ok ilerini grebilen ve bunu toplumun da dinini kullanarak,
onun zaaflarn kullanarak, onun skntlarn da bir ekilde baka
ynlerden ifade ederek bunu tadlar, geldiler.
imdi bizim iktidar d gler olarak, Trkiyede demokrasinin
temel gc olarak, bizim gibi meslek rgtleri, emek rgtleri
ve bizim gibi mesleinden baka bir gvencesi olmayan, sadece
mesleiyle, bilgisiyle, bilimiyle kendisini ifade eden rgtler,
yapm olduklar bu almay maalesef siyasi iktidarlar, siyasal
partiler, dnmc partiler bunu programlatrp halkn gndemine
sokmad srece, sadece bu salonlarda kalr. Maalesef son 20 yl
iinde diyorum, byle bir devrimci parti yoktur. Bu ileri programa
alan bir siyasal parti yoktur, ideolojik ve kapitalizme kar,
emperyalizme kar ideolojik ve politik olarak kendisini toplumla
btnletirecek, toplumsallaacak bir siyasi parti yoktur. Dolaysyla
bu iin temelinde ideolojik ve siyasal mcadele yatmaktadr ve
bunun rgtlerini yaratmaktr.
Elbette ki biz emek ve meslek rgtleri olarak bu konuda nemli
katklar sunabiliyoruz ama bunu politikaclarn, zellikle siyasal
iktidar yapmak zere, siyasal iktidar ele geirmek zere kafasnda
projesi olan siyasal partilerin bunlar alp formle etmesi lazm.
Ama ne yazk ki lkemizde gemite belki deneyimlerimiz ok daha
ileri noktalarda ama zellikle 1980den sonra Trkiyede aydn
hareketi dahil olmak zere, bu aydn hareketin trnak ierisinde
sylyorum, devrimci hareket dahil olmak zere, yine bunu trnak
ierisinde sylyorum, siyasal dzeyde sylyorum, demokratik
parlamenter sistem asndan sylyorum, herkesin sz ve eylemi
kendisini bu sisteme pazarlama zerine kurulmutur. Bu da bizi bu
noktalara getirmitir. Ben sadece bu politik uyary yapmak zere
buraya ktm.
Hepinize teekkr ediyorum.
222
Forum
OTURUM BAKANI- Teekkrler, buyurun. Bu arada baka sz

istei yok ise son konumac olacak ve Forumu kapatacam. Galiba
yok, nk 25 kii kaldk.
ZER BRSEL- Efendim, hepinize hayrl akamlar diliyorum.
Bu zelletirme gzel bir ey de, imdi baktm salonda 35 kii var,
bunu kim organize etmise, nasl organize etmise, hi bu kar
grten adamlar yok. Hep biz sylyoruz, biz alklyoruz. Hi
kar grten adam olmad gibi, hibir siyasi partiden, sadece
grubu olmayan bir partiden bir arkada var. Hi kimse gelmemi.
zelletirme Daire Bakanl var, acaba oradan davet edildi de mi
gelmedi, yoksa teklif mi edilmedi, o da belli deil. Biz bunu halka
nasl sunacaz. Halktan bahsediyoruz, halk yok burada.
te yandan her eyi siyasete dkyoruz. Bu zelletirmenin
iyi taraflar da var, kt taraflar da var. Tamamen bir taraf yok
ediyoruz. Siyah beyaz gryoruz her eyi. 1973te Boaz Kprs
ald zaman buna kar gelenler de vard, Keban Barajna kar
gelenler de vard, otoyollara kar gelenler de vard. Bunlar imdi
tarih oldu. Ecevit bile Boaz Kprsne kar geldi, Zap Suyuna
kpr yapalm, dedi. Ne lzum var kprye dedi. Her eyi byle
siyasete dkerek bir eye varamayz. Halka nasl yanstacaz
bunlar. Halk yok burada. Gazeteci bile yok. Nasl bu zelletirme
ok mhim, hayati bir mevzu? Hi kimseye intikal eden bir ey
yok. Hep ite demokratik haklar, devrimciler, hep byle klasik laflar.
Bunlarla bir yere varamayz. Halk diyorsunuz. Seim olmu, yzde
70lerle iktidara gelmi. Kabahat halkta m, Parlamentoda m? O
zaman Parlamentoyu feshedelim, ne yapalm peki o zaman? Bunlara
cevap istiyorum.
Teekkr ederim.
OTURUM BAKANI- Teekkrler, arnz halkmza iletilmitir
ve duyarl bir yurtta olarak sizin burada olmanz bizleri memnun
etmitir. Keke herkes sizin kadar duyarl olsa. Bir ufak anmsatma
yapaym, Boaz Kprsne kar kan gruplar, rgtler ierisinde
bilimsel ve teknik nedenlerle TMMOB, yani bizler de vardk o
dnemde. Gerekelerimiz o dnemde de haklyd. imdi Boazlar
zinciri, kprler, kavaklar zincirinin yanll ortadadr. Bunu
anmsatmak istedim.
Forumu u ekilde bitirmek istiyorum. Doadan insana,
ekonomiden siyasete, tarmdan sanayiye, her alan etkileyen
kresel kapitalist sistemin bir arac olan zelletirme tm dnyada
olduu gibi lkemizde de mutluluk deil, hzn getirdi. Ekonomik
kazan deil, istihdam deil yeni sorunlar getirdi. zelletirme bir
sonu mu, bir neden mi ya da bir sorun mu? Sorunun kayna ne?
zm sorunun kaynana inerek zlebilir ancak. zelletirme
223
burada defalarca vurguland zere byk laflar deildir, gerein

kendisidir. Bir sistem sorunudur. zelletirme zerinden yaanan
sorun bir sistem sorunudur ve kkl zm gerektirir.
Bu Sempozyumda ok deerli, somut neriler getirildi, nemli
katklar saland. Ben de kendi adma nemli bilgiler edindim.
Bunlar yaama geirecek tek unsur olan insanlarn, yani bizlerin
kafamzdaki ideolojik hegemonyann krlmas gerekiyor. Hepimizin,
Hayri Beyin syledii gibi, topyalar olmal, umutlarmz olmal
ve bunlar yeil tutmak iin elimizden gelen her eyi yapmalyz.
zellikle kresel kurumann yaand dnyamzda.
TMMOB emekten ve bilimden yana bir rgttr. lkeleri bellidir,
izgisi bellidir. Yaama dair her zaman konumutur, bundan sonra
da konumaya devam edecektir. Eylemlerini tek bana ya da ilgili
meslek ve demokratik kitle rgtleriyle birlikte devam edecektir.
Bunu sizlerle yapacaz, u anda saymz 25 kii olsa bile. Bu
Sempozyumun etkileri halkmza bir ekilde yansyacaktr. Yayn
yoluyla, TMMOB internet zerinden yaynlad internet radyosu
yoluyla, sanyorum Hayat TVde bu Sempozyum yaynlanacak. O
ekilde, deiik yollarla biz kamuoyuna duyurmaya devam edeceiz.
Sizler gibi duyarl yurttalarmz olduu srece gerekli tepkilerimiz
mutlaka olacaktr.
Katlmnz ve katklarnz iin ok teekkr ediyoruz. Bir eyler
yapacaksak hep birlikte yapacaz. Saymzn az olmas nemli deil.
Yeter ki umutlarmz bitmesin.
Teekkrler.
224

24 Tmmob Özelleştirme 2

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

24 Tmmob Özelleştirme 2

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

TRK MHENDS VE MMAR ODALARI BRL

MEHMET SOANCI (Trk Mhendis ve Mimar Odalar Birlii Ynetim Kurulu

Trkiyede zelletirme Gerei Sempozyumu II

letirdik. Kasmda Ankara Kent Sorunlar Sempozyumu, Aralkta Kocaeli

lar ve GATS hkmleriyle balantl olarak eitim, salk, sosyal gvenlik

Trkiyede zelletirme Gerei Sempozyumu II

- zelletirme politikalar ile lkemize ve yurttalarmza yaatlan ykm

Trkiyede zelletirme Gerei Sempozyumu II

1.350.000.000 dolar, 2004 ylnda 1.500.000.000 dolar, 2005 ylnda

kendi faydalarna gryorlar ama lke asndan baktnzda bu iin

Trkiyede zelletirme Gerei Sempozyumu II

SMAL HAKKI TOMBUL (KESK Genel Bakan)- TMMOBnin

Trkiyede zelletirme Gerei Sempozyumu II

hizmet alm yoluyla srdrlyor. Bugn eitim alannda hizmet

edebilecek ortama da mdahale etme ihtiyac hissettik, nk bu

Trkiyede zelletirme Gerei Sempozyumu II

o rgte ruh veren, o rgt tayan kadrolarnn zelliidir. Bu

Trkiyede zelletirme Gerei Sempozyumu II

tirmeyi gerekletiren ve onun yapt ilemleri onaylayan zelletirme

arasnda oldular, daha sonra Trk-e bal, DSKe bal, Hak-e

Trkiyede zelletirme Gerei Sempozyumu II

arz srasnda Sabah Gazetesi kocaman bir manet atmt: Sendika

u bilinmektedir ki bu kurullarda grev alan kiiler olduka yksek

Trkiyede zelletirme Gerei Sempozyumu II

durumdalar. Balangta yerli irketler gibi grnen Trk irketleri bu

Trkiyede zelletirme Gerei Sempozyumu II

nemli koullard. stihdam art vard, 700 iinin altrlmas art

(Elektrik Mhendisleri Odas Ynetim Kurulu Bakan)

Trkiyede zelletirme Gerei Sempozyumu II

geliyor. Benim bilgisayarma ok ilgin bir posta geldi, belki ounuza

baktmzda bu btn dnyada olan bir ey. Tabii farkl boyutlarda bu

Trkiyede zelletirme Gerei Sempozyumu II

deiecek, ertesi gn devrimler olacak, zelleme bitecek, baka terfi

Trkiyede zelletirme Gerei Sempozyumu II

deil de ihale usulyle almasn istiyor. Vergiler de yle toplansn,

Trkiyede zelletirme Gerei Sempozyumu II

hep konutuumuz, yani zellikle ii sendikalarndan, yani demokrasi

ama sormak lazm, Hocam bu beslen beslen, nereye kadar gidecek

Trkiyede zelletirme Gerei Sempozyumu II

Bunun iin de zaten o kadrolar bu yeni devlet biimini ynetmeye

tediinde baka sendikalar vermediyse bunda o aymazln da etkisi

Trkiyede zelletirme Gerei Sempozyumu II

bir katk yapmanz gerekir beraberinde.

Trkiyede zelletirme Gerei Sempozyumu II

yerine uluslararas hakem sistemi iinde zecekti. Bu da ite, Dnya

toplumun, Trkiyenin tabii iki askeri darbe yaam olmas ok ac

Trkiyede zelletirme Gerei Sempozyumu II

iin sonuta olumlu etkinlikler.

letirme furyas gndeme gelmi oldu. Tabii, defalarca bu oturumda

Trkiyede zelletirme Gerei Sempozyumu II

Trkiyede zelletirme Gerei Sempozyumu II

de, hi deilse emperyalist devletler olun ve emperyalizmden siz de

Trkiyede zelletirme Gerei Sempozyumu II

doru gibi de grnen ama gereklie tekabl edip etmedii pheli

iletmede, imdi sivil toplum rgtleri diyor, benim bandan itibaren

Trkiyede zelletirme Gerei Sempozyumu II

biriktiriyor. unu sormak lazm: Ko ailesi TPRA satn almak iin

Trkiyede zelletirme Gerei Sempozyumu II

TAYFUN ZKAYA- Ben Sayn re sormak istiyorum. Devlet

Prof. Dr. ZZETTN NDER- Bana soru gelmedi, teekkr ederim

Trkiyede zelletirme Gerei Sempozyumu II

Prof. Dr. TRKEL MNBA- 1900lerin smrgeci anlayyla

yaadmz sektrlerin tesinde bir btn olarak fotorafa bakmamz

(Makina Mhendisleri Odas Ynetim Kurulu Bakan)