You are on page 1of 24

ALIMA

ORTAMI
ISSN 1302-3519

alma Ortam
Say 127 Mart Nisan 2013

OCUK HABER
Taner Akpnar
ocuklar... Ksa Ksa... Yorumsuz

ki Ayda Bir kar / Say : 127

OCUK
Glbiye Yenimahalleli Yaar
l ocuklara
Bir Toplum Kahraman : Puspha
Basnet Dair

Mart - Nisan 2013

SALII
GVENL
ERGONOM
HJYEN
EVRE
TOPLUM RGTL
OCUK EME
KADIN
SOSYAL POLTKA
NFUS
SOSYAL HEKMLK

Ksa Ksa... Yorumsuz

Basndan - ocuum Hep Ia Emekliyor


ANIMSA
Dr.Blent Ilgaz
l Bir Toplum Kahraman: Pushpa Basnet
TOPLUM HEKMLNE GNL
VERENLER : 12
Osman Nuri Kotrk Anmak
ve Korkularmz
l Toplum
Hekimliine Gnl Verenler - 12
ANIMSA
Osman Nuri Kotrk Anmak ve Korkularmz
Prof.Dr.lhan Tomanbay
l Toplum Hekimliine Gnl Verenler - 12
Osman Nuri Kotrk ile Anlarm

Osman Nuri Kotrk le Anlarm


SALII GVENL
Recep Gner
l ki Yl nce Uyarlmtk - Go-Kart Pistinde lml
Elektrikte Sal
Gvenlii : Kaak Akm Rleleri

Kaza

Elektrikte Sal Gvenlii : Kaak Akim Rleleri


NFUS
Mmtaz Peker l Deneyin Koullar Deimedi, Ne Yaplmak steniyor?
Deneyin Koullar Deimedi : Ne Yaplmak steniyor ?
l

TOPLUM
Erdoan Bozbay
Mergenden Mergine

Az Zamanda ok ler Yapt - 3

Devrimci Bir Aydn Mustafa Necati


l

ki Dakika Dn: Tehlikeyi Tanyalm :

www.sek.org.tr

ANIMSA
Mmtaz PekerDaire (Tepsi) Demir Testere Tezgahlar le Yaplan
Az Zamanda ok ler Yapt : Devrimci Bir Aydn Mustafa Necati

alma

BULMACA
Mustafa Tayrek
ki Dakika Dn Daire (Tepsi) Testere Tezgahlar ile Yaplan alma

KAPAK RENG AIK MOR OLACAK

alan ocuklara Vefa Borcunuzu


demek ster misiniz?

KAPAK MOR RENK OLACAK

l
Y
.
31 Yl
n

n n 21.

s
tit mn
s
n
a
ek E a Ort

1
i
F lm
a

ocuk
Haber

ocuklara Dair Ksa Ksa... Yorumsuz...

Taner AKPINAR*

ransa ordusunun Malideki saldrlarna kar koymak


isteyen gruplar ocuklar da kullanmaktadr. ocuklar
aktif olarak atmalara katlmann yannda, devriye
gezme, nbet tutma, kontrol noktalarnda beklemek gibi
ilerde kullanlmaktadr. ocuklarn, tanrnn isteini yerine
getirdikleri ve bu nedenle lrlerse dorudan cennete gidecekleri trnden dini birtakm vaatlerle kandrld rapor
edilmektedir.(1)

bulunuyor. Gerek verilerin ok daha yksek olduu ifade


edilmekle birlikte, 2012 ylnda toplam 64 bin tecavz vakas kayda gemi durumda. Bu yksek orana karn, tecavz suundan tutuklananlarn ve yarglananlarn oran son
derece dk ve bu durum sorunun normallemesine yol
amaktadr.(4)

alan ocuklar Vakf Fotoraf Arivi 2009, Hulki Muradi


alan ocuklar Vakf Fotoraf Arivi 2008, Velittin Kalnkara

zbekistan, dnyadaki en byk pamuk ihracats lkelerden biri konumunda olmakla birlikte, hkmet, rnein
2012 ylnda bu konumunu korumak iin, yaklak 1 milyon
vatandana zorla pamuk iilii yaptrmtr. ocuklar da
bundan payn almtr. Her il iin belirlenen bir kota olduu
ve zorla altrma, bu kotalarn doldurmak zere, genellikle,
Eyll ay bandan Kasm ay bana kadar olan dnemde
yaptrlmaktadr. Bu dnem boyunca zorla altrlanlar, hasat yerlerinde zorla alkonulmakta ve buralardan ayrlmalarna izin verilmemektedir. Kii ba, gnlk 60 kilo pamuk
toplatlmaktadr. Kk yataki ocuklar iin, bu kota, birka
kilo daha dktr. alma sabah erkenden balayp gn
boyunca devam etmekte ve zorla altrlanlarda almaya
bal ar yaralanmalar ve dier hastalklarn yaygn olduu
grlmektedir. Bunun karlnda dk bir cret denmekte, bazen de hi para verilmemektedir. Zorla altrlan ocuklar, bir de, bu dnemde, okullarndan uzak kalmaktadr.

Romanya ve Bulgaristandan Fransa ve Yunanistana


g etmi olan 97 ocuk zerinde yaplan ve 16 ay sren bir
aratrmann bulgularna gre, ocuklara sokaklarda zorla
dilencilik ve fuhu gibi iler yaptrlmaktadr. Baz durumlarda da ocuklar kendilerinin ve ailelerinin temel baz gereksinimlerini karlamak iin bu tr yollara bavurmak zorunda
kalmaktadr.(5)

(2)

Suudi Arabistanda, bakire olmadndan phe ettii 5


yandaki kzn tecavz ve ikence ederek ldren babas
birka ay hapis yatarak ve kan paras ad altnda bir para
deyerek serbest brakld. Kz ocuunun defalarca tecavze urad, kafatasnda sert darbeler, srt blgesinde,
kaburgalarnda ve kollarnda krklar ve vcudunun birok
blgesinde morluk ve yanklar olduu tespit edildi. Birok
konuda ar yaptrmlar getiren Suudi Arasbistanda geerli
ceza yasalarna gre, ocuunu ldren baba ve eini ldren koca iin idam cezas sz konusu deil.(3)
2 ubat 2013de Gney Afrikada, Cape Townn 80 mil
kadar dousundaki Bredastorpda 17 yanda bir kz bir inaat alannda tecavz edilip ldrlm olarak bulundu. Bu
olay zerine, bunun tekil bir rnek olmad ve sorunun hangi boyutlarda olduunu gn yzne kt. Gney Afrika, dnyada, tecavz orannn en yksek olduu yer konumunda
* Yrd.Do.Dr. Akdeniz niversitesi BF alma Ekonomisi ve Endstri
likileri Blm ve Fiek Enstits alan ocuklar Bilim ve Eylem
Merkezi Vakf Gnlls

ALIMA ORTAMI

Resim, http://akademikperspektifonline.files.wordpress.
com/2011/05/kiz-cocuk-asker.jpeg adresinden alnmtr.

ABDde, ateli silah endstrisinin yeni pazar araynda hedef ocuklar. ocuklara silah kullandrtmak iin, her
yl milyonlarca dolarlk piyasa aratrmalar yaplmakta ve
kampanyalar dzenlemektedir. Silah endstrisi, bir yandan, basn-yayn organlar zerinden video grntleri, ilgi
uyandrc ksa yazlar vb aralar kullanarak, ocuklarn silah kullanmn tevik edici kampanyalar yrtrken, dier
taraftan da bu konudaki devletin snrlayc dzenlemelerini
gevetmenin yollarn aramaktadr. Bu konudaki aratrmalar ve reklamlarda, silah kullanmaya eilimi olan ocuklarn
yatlarn da etkilemesi, kendi ifadeleriyle elilik (peer ambassador) yapmalarn, tevik edici vurgular olabildiince n
plana kartlmaktadr.(6)
Krgzistanda, yaygn isizlik ve yoksulluk nedeniyle
birok kii baka lkelere almaya gitmektedir. lke nfu-

Mart - Nisan 2013

ocuk
Haber
sunun yzde 15inin darda alt belirtilmektedir. Yurtdna almaya giden birok kii ocuunu bakm evlerine
brakmaktadr. Hkmetin, aileleri desteklemek yerine, sosyal ksz-yetim olarak adlandrlan bu ocuklara ynelik
bakm evlerine kaynak aktarmas nedeniyle, maddi sknt
iinde olan ailelerin ocuklarn, bir anlamda, buralara terk
etmek zorunda kald dile getirilmektedir. Bakm evlerine
aktarlan paralarn ise byk blmnn personel giderleri,
inaat yapm vb kalemlere aktarlmas nedeniyle geriye ocuklarn bakm iin ok kk bir btenin kaldna dikkat
ekilmektedir.(7)

Avusturya, Kbrs, ngiltere, Hollanda ve Romanyada


toplam 104 tutuklu ocuk ve genle yaplan yzyze grmelerde, tutuklularn gerilim, stres ve iddet dolu bir ortamda bulunduklar ortaya konmaktadr. Grme yaplan
ocuk ve genler kendi aralarna fiziksel iddetin ok yaygn
olduunu ve bunun, iinde bulunduklar ortamdan kaynaklandn ifade etmektedir. iddete, ounlukla, bir ceza
verme ya da intikam alma yolu olarak bavurduklarn sylemektedirler. rnein, ngilterede grme yaplan iki erkek
ocuk, cinsel tacizden ya da tecavzden sulanan birisine
dierlerinin saldrmasnn kanlmaz olduunu sylemitir.
Tutuklu bulunan ocuk ve genler, grevli personelden ve
polislerden kaynakl iddetin de yaygn olduunu dile getirmilerdir. Grevli personelin hem tutuklularn kendi aralarnda kan kavga ve ekimeleri bastrmak hem de, rnein,
onlara atfedilen suu kabul ettirmek iin iddete bavurduu
belirtilmektedir.(9)
Dipnotlar

alan ocuklar Vakf Fotoraf Arivi 2010, Nevzat Yldrm

ngilterede yaplan bir aratrmaya gre, lke genelindeki ocuklarn yzde 22,2si resmi olarak belirlenen yoksulluk snrnn altnda yaamaktadr. llere ve blgelere
gre bakldnda ise, bu orann ok daha yksek olduu
grlmektedir. rnein seim blgelerine gre bakldnda, Manchester merkezde yzde 47, daha kk yerleim
yerlerine gre bakldnda ise Londradaki Tower Hamlets
blgesinde yzde 42dir.(8)

(1) Children involved in Mali fighting, Humanitarian News and Analysis, 17 January
2013, http://www.irinnews.org/Report/97271/Children-involved-in-Mali-fighting
(2) Uzbekistan: Forced Labor Widespread in Cotton Harvest, Human Rights
Watch, 26 January 2013, http://www.hrw.org/news/2013/01/25/uzbekistan-forced-laborwidespread-cotton-harvest
(3) Saudi preacher who raped and tortured his five -year-old daughter to death is
released after paying blood money, The Independent, 04 February 2013.
(4) SOUTH AFRICA: UN chief urges more comprehensive approach to tackling
sexual violence, http://www.crin.org/resources/infodetail.asp?id=30290
(5) Cazenave Pierre, Protecting Migrant Children in A Freedom of Movement Area,
Research Report, Terre des hommes, December 2012, http://s3.amazonaws.com/rcpp/
assets/attachments/1563_Tdh_english_original.pdf
(6) McIntire Mike, Selling A New Generation on Guns, The New York Times, 26
January 2013, http://www.nytimes.com/2013/01/27/us/selling-a-new-generation-onguns.html?pagewanted=all&_r=1&
(7) Tursunov Hamid, Kyrgyzstan: Labor Migrants Leave Behind Social Orphans,
Eurosianet, 22 January 2013, http://www.eurasianet.org/node/66436
(8) Campaign reveals wide disparity in UK child poverty (By Judith Burns), BBC
News Education & Family, 20 February 2013, http://www.bbc.co.uk/news/education21511583
(9) Speaking freely, Children and young people in Europen talk about ending
violence against children in custody, Research Report, Childrens Rights Alliance
for England http://www.crae.org.uk/assets/files/Speaking%20freely%20Ending%20
violence%20against%20children%20in%20custody%20European%20research%20
report%20FINAL.pdf

(Cumhuriyet, 08.03.2013)

ALIMA ORTAMI

Mart - Nisan 2013

ocuk
Haber

BR TOPLUM KAHRAMANI: PUSHPA BASNET

Glbiye YENMAHALLEL YAAR*

ushpa Basnetin alar saate


ihtiyac yok. O, her sabah iki
katl evinde birlikte yaad 40
ocuun sesi ile uyanyor. ocuklarn
okul kyafetlerini giymelerine yardm
ederken onlarn annesi gibi grnyor, ama gerek hi de grnd
gibi deil. Bu ocuklarn tm bir zamanlar Nepal hapishanelerinde yayorlard. 28 yandaki bu kadn, onlar
hapishane parmaklklar arasndan
kurtard.
Nepal, dnyadaki en yoksul lkelerden biri. UNICEFe gre nfusunun %55i uluslararas yoksulluk snrnn altnda yayor. Birok bat lkesinde bulunan
sosyal gvenlik alar burada yok. Bu nedenle hkmete ait
ocuk yuvalar da ok yetersiz. Yuvalarn yetersizlii, tutuklu
ailelerin ocuklar iin iki seenek brakyor: Ya aileleri ile demir parmaklklara hapsolmak ya da sokakta yaamak. Nepal
Hapishane Ynetimi Biriminin tahminlerine gre 80 ocuk aileleriyle birlikte hapishanede yayor.

Basnet, bu sorunu fark ettiinde


henz 21 yandayd. Ailesi baarl
bir i yrtyordu ve kendisi kolejde
sosyal alma okuyordu. Bir gn kolejdeki almalar iin bir kadn hapishanesini ziyaret ettiinde buradaki
berbat koullar grd. ocuklarn demir parmaklklar arkasnda yaadn
grnce ok ard.
Bu ziyaret esnasnda bir kz bebek
Basnetin aln yakalad ve ona kocaman bir glck att. Basnet, bu kz
ocuunun kendisini ardn hissetti. Eve dner dnmez durumu ailesine anlatt. Ailesi bunun
normal bir durum olduunu, kendisini biraz etkilemekle birlikte
birka gn iinde unutup gideceini syledi. Ama O unutamad. Basnet, hapse atlm bu ocuklar iin bir gndz bakm evi
aarak onlar hapishane duvarlar arkasndan kurtarmaya karar vermiti. Ailesi balangta bu dncesine kar ksa da,
nk bu ii finansal olarak yrtecek bir ii yoktu Basnetin,
daha sonra onu desteklediler. Ama bu kez hapishane grev-

ocuklarn hapishanede yaamas adil deil, nk


onlar yanl bir ey yapmad diyor Basnet ve kurduu sivil toplum rgt ile Benim grevim hibir ocuun hapishane duvarlar arasnda bymemesini salamak diyerek
bu ocuklara yardm elini uzatyor.
Basnet, Nepalde ocuklar hapishane duvarlar dna karmak iin bir araya gelen birka kiiden biri. 2005 ylndan
bu yana 100den fazla ocua yardm etti. 6 yan altndaki
ocuklar iin bir gndz bakm evi iletiyor, daha byk ocuklar ise eitim, beslenme, tbbi bakm gibi hizmetlere eriip
daha normal bir hayat yaabilecekleri bir evde, yatl olarak
kalyorlar.
Basnet, iyi eitim alabildiini ve ansl bir hayat srdn
dnyor. Bu ansl hayat bakalar ile de paylamak istiyor.

lileri, hkmet alanlar ve hatta baz mahkum anneler bu


yata birinin bu ii baaryla yrtemeyeceini dndler.
Basnet, balangta bana kimse inanmad diyerek anlatyor bu sreci. nsanlar lgn olduumu dnd. Bana gldler. Fakat O yiitti. Para balayabilecek arkadalar vard.
Hemen Kathmanduda bir ev kiralad ve adn Erken ocukluk Gelime Merkezi koydu. Ailesini evinin mobilyalarn yenilemek iin ikna edip evden kard eyalar merkeze tad.
Hapishaneyi ilk ziyaretinden henz iki ay gemiti ki kendini 5 ocua bakarken buldu. Onlar hafta ii her gn sabah
erkenden alp leden sonra tekrar hapishaneye brakmaya
balad. Basnetin program Kathmanduda bir ilkti ve ocuklarn bazlar o zamana kadar hapishane dna hi kmamt.
ki yl sonra Basnet, son be yldr ocuklarla birlikte yaad bir Kelebek Evini kurdu. Kendisine yardmc olan birka personeli olmasna ramen halen ilerin byk bir ksmn
dorudan kendisi yapmakta. Piiriyoruz, ykyoruz, al veri
yapyoruz diye aklyor Basnet. ok ilgin, hi yorulmuyorum. ocuklar bana enerji veriyor. ocuklarn gl beni mo-

* Do. Dr., Ankara niversitesi Salk Bilimleri Fakltesi retim yesi



ve Fiek Enstits alan ocuklar Bilim ve Eylem Merkezi Vakf

Ynetim Kurulu yesi

ALIMA ORTAMI

Mart - Nisan 2013

ocuk
Haber

tive ediyor diyor. Bu kadar eyi dzenlemek kolay bir grev


deil. Fakat Kelebek Evinde, daha byk olan ocuklar kklerin bakmna yardm ediyor ve herkes ev ilerine destek
oluyor. Basnet, olduka byk bir aile havas iinde ocuklar
akla bytyor. ocuklar ona anne anlamna gelen Mamu
diyerek bu sevgiye ortak olduklarn kantlyorlar.
imdiye kadar bir gn bile izin kullanmadm diyor Basnet. Ancak, ocuklar etrafmda olmasa ok zor olurdu. Onlarla birlikte olduum zaman ok mutluyum diyor.
Kelebek Evindeki btn ocuklar mahkum ailelerinin izni
ile kalyorlar. Basnet, bir ocuun demir parmaklklar arkasna atldn duyduu zaman, lkenin neresinde olursa olsun
hemen hapishaneyi ziyaret ediyor ve aileye ocuu iin neler
yapabileceini anlatyor. Aile ikna olursa, ocuu hemen alp
Eve getiriyor.
ocuklarn aileleri ile iletiimde olmasn nemsiyor. Okullarn tatil olduu dnemlerde, ocuklar hapisteki ailelerini ziyarete gnderiyor ve ziyaretleri boyunca yiyecek, kyafet ve
temiz su getiriyor.

Sonu olarak Basnet ve 60 ocuu, ailelerin hapishane


dnda birbirlerine kavuacaklar gn bekliyor.
Kum Maya Tamang gibi aileler Basnetin abalarna minnettar. Tamang, son yedi yln Kathmandudaki kadn hapishanesinde geirdi. Uyuturucu kaaklndan mahkum edildiinde, baka seenei olmad iin iki kk kz da onunla
birlikte hapise atlmt. Basnetin programn duyduunda,
ocuklarn onun yanna gndermeye karar verdi.
Eer Pushpa olmasayd, kzlarm eitim alamayacakt
Byk bir olaslkla sokaklarda yaamak zorunda kalacaklard diyor. Onlara benim davranacam gibi davrandn hissediyorum diye ekliyor Tamang.
Tamangn byk kz Laxmi, Basnetsiz bir yaam hayal
bile edemediini sylyor. Onsuz hayatm karanlk olurdu
diyor 14 yandaki Laxmi. Muhtemelen mutsuz bir hayatm
olurdu, fakat imdi yle deil Pushpa var diyor.
Basnet 2009 ylnda, aileleri el ileri konusunda eitecek
bir program balatt. Bylece onlarn yapaca el ilerini satarak ocuklarn bakm iin para salayabilecekti. Hem anneler
hem babalar katld programa. Program onlara sadece beceri
kazandrmakla kalmamakta, ocuklar iin bireyler yapabilme
mutluluu ve hapisten sonras iin de ayakta kalma olana
sunmaktayd.
Hapiste olduklar iin ounlukla kendilerini ie yaramaz

ALIMA ORTAMI

hissediyorlar diyor Basnet. Onlarn bize yardm ettikleri hissini yaamalarn istiyorum diye ekliyor.
Bireylerin sonunu getirmek her zaman zordur. ocuklar
yardmc olmak iin kutlama kartlar hazrlyor, Basnet de onlar el ilerini satt dkkannda satyor. lk zamanlar, deerli
taklarn ve eyalarn satyordu merkezi ayakta tutabilmek
iin.
En byk amac, ocuklara daha iyi bir gelecek salamak
iin yeni formller retmekti. Yakn zamanda, onlarn yksek
eitim masraflarn karlayabilmek ve birgn onlar iin bir ev
satn almak veya ina edebilmek iin bir banka hesab at.
Onlarn mutluluu her zaman en nemli isteiydi.
Bu benim hayatta yapmak istediim ey diyor. Onlar
mutlu grmek kendimi iyi hissetmemi salyor, fakat bu durum
daha ok almama neden oluyorOnlarn btn hayallerini
gerekletirmek istiyorum diye ekliyor.
Onlarn cokusunu paylamak, almalarn izlemek iin,
Erken ocukluk Gelime Merkezi web sayfasn ziyaret edin
www.ecdcnepal.org.
Kaynak: http://edition.cnn.com/2012/03/15/world/
cnnheroes-basnet-nepal-prisons/index.html

SZ DE BR TOPLUM KAHRAMANI
OLMAK STEMEZ MSNZ ?

i de zor deil. Ama bir ynyle de ok zor.


nk rahat koltuklarnzdan kalkacaksnz;
kendinizin dndaki insanlarn varlnn ve
yaad aclarn farkna varacaksnz; sistemin onlarn sorunlarn zemeyeceini greceksiniz; Ben
de onun yerinde olabilirdim diyeceksiniz; baka kimsenin yardma komayabileceini bilerek, elinizi tan
altna koyacaksnz.
te Pushpa Basnet byle biri. Onun lgnlk
diye nitelenen yksn okudunuz. Hi de sylendii
gibi deil.
Benzer admlar attnz da siz de, ona uzatld
gibi, size el verildiini, yardm edildiini; hatta CNN
tarafndan 2012 ylnn kahraman olarak seilebildiinizi greceksiniz.
Haydi eller tan altna !
Mart - Nisan 2013

Anmsa
TOPLUM HEKMLNE GNL VERENLER - 12

OSMAN NUR KOTRK ANMAK


VE KORKULARIMIZ
Blent ILGAZ*
Osman Nuri Kotrk 1918 de zmirde dodu. Ankara
Veteriner Fakltesinden mezun olduktan sonra Askeri
Veteriner Akademisinde asistanla balad ve biyokimya uzman oldu. Amerikann Missouri niversitesinde
vitaminler, mineraller ve aminoasitlar zerinde yapt
almalar bilimsel dergilerde yaynland. Yurda dnnde Askeri Biyoloji Enstits uzmanl, Askeri Veteriner Akademisi Biyokimya Krss baasistanl
grevlerinde bulundu. Ankara Tp Fakltesi Biyokimya
Krssnde nce uzman sonra gda kontrol ve hijyen doenti oldu.

llardr tartmalara neden olan gda retiminde biyoteknolojinin kullanm, son yllarda eitli tp dallarnda deiik amalarla kullanlyor. Belki anmsayanlarmz olacaktr, bu tartma 1960 l yllarda balamt. O
yllarda daha yksek verimli ve hastalklara kar dayankl
olduu sav ile lkemizde retilmeye allan sonora
budayna kar ilk bayra Do Dr. Osman Nuri Kotrk
amt. Ardndan lkemizde gda an kapatmak amac
ile aratrmasn ve retimini yapmak yerine, srekli satn
alnan yksek verimli hibrid tohumlar ve yumurtalk-etlik
civcivler geldi. Burada ama sadece verimi artrmakt.
Geldik bugne, aradan 40-50 yl geti. Bu bamllk hala
daha da artarak sryor. Sanki eroin bamll gibi tm
sektrlere yayld. nk bize biilen rol montaj sanayi idi.
imdilerde GDO bamll ile kar karyayz.
Osman Nuri Kotrk, tm yaam boyunca; ister yardm ad altnda, isterse teknoloji satn almak ad altndaki
bamlla kar kmt. Bunun sonunda gelecek tehlikeleri ve da bamlln, geliimi engellediini ok sayda
aydn gibi o da grmt. Bu ngrye kar biz ne yapmtk onlar anmsayalm. Osman Nuri Kotrkn -daha
sonra anlatacamz- zamana gre ok ileri grlerine
kar, nce ykselmesi engellendi. Doent olabilmesinin
nne engeller karld. Bu engellemeleri ksmen kaldrtabilen Kotrk; Tp Fakltesinde doentliini alabildi. Ama
hibir zaman profesr olmad ve emekliliini doent olarak
kazanabildi. Bu arada CIA tarafndan istenmeyen adam
ilan edildi ve buna uygun olarak kendi lkesinde dland ve a braklmaya alld. Tp Fakltesinde de bu kez
profesrl engellendi. Hatta bir gezide Konyada ldrlmeye alld.
Bir baka kar k, eksik ve yanl beslenmeye
kar idi. Et st ve hayvansal gda arlkl beslenme yerine, ekmekle beslenen bir neslin ana karnnda balayan
yaamnda, geleceinin karanlk olacan vurgulayarak, hayvansal proteinin nemini vurguluyordu. Genel
Sendikasnn danmanln yapt 1967- 1975 yllar
arasnda Emek Dergisinde yazd 86 yazda; yanl ve
eksik beslenmenin, ii sal ve i gvenlii asndan
sonularn incelemi; koruyucu hekimliin nemini anlatm; ii niversitesi kurulmasn; ii eitimine nem ve-

* Dr., Veteriner

Kemerhisar Eski Belediye Bakan,

Genel Salk- Sendikas Eski Genel Bakan

ALIMA ORTAMI

Osman Nuri Kotrk


http://www.google.com/imgres?imgurl=http://www.arastiralim.net

rilmesini; o zamanki adyla Sosyal Sigortalar Kurumunun


ila fabrikas kurmasn; asgari cret belirlenmesinde bir
ii ailesinin beslenebilmesi iin gerekli cretin n planda
tutulmas gerektiini; da bamll azaltmak ve et ve st
kayna olan hayvanclkta verimi artrmak amac ile soya
ekiminin yaygnlatrlmasn; evre kirliliinin gelecekte
nemli olacan ve tarm ilalar ile deterjanlarn evre iin
ok nemli kirleticiler olduunu; bilinsiz antibiyotik kullanmnn insan salna byk zarar verdiini anlatarak
yllarca kalemiyle mcadele etmitir.
1966 ylnda yazd Gda Emperyalizmi kitabnda
beslenme ve salk ilikisini yle anlatyordu:
Trkiyemizde beslenme iinin bilimsel anlamda ve
planl bir ekilde ele alnmay son 15-20 yl iinde toplumumuzun zararna ve mnasebette bulunduklarmzn
karna uygun ve ters gelimelere sebep olmutur. Bu gelimeler ksaca u ekilde zetlenebilirler:
Btn ileri memleketlerde hkmetler halk tabakalarna ve bilhassa alan gruplarla gen kuaklara
bol protein ve yeterli miktarda tahl yedirmek iin planl
gayretler sarf etmi ve bunda baarya ulam bulunuyorlar. Almanyada 1800 ylnda yaayan bir insan ylda
300 kilo ekmek ve 13 kilo etle beslenirken, 1950 ylnda yllk ekmek miktar 100 kiloya kadar drlm ve
fakat et miktar 13 kilodan 50 kiloya karlmtr. 1952
ylnda srailde yaayan bir insan bir ylda 146,7 kilo
tahl, 13,2 kilo et, 4,1 kilo tavuk eti, 93.6 kilo st ve 220
tane yumurta ile beslenirken, tketilen tahl miktarn
azaltma ve hayvansal protein kaynaklarn gelitirme
Mart - Nisan 2013

Anmsa
maksad ile sarf edilen aba 1960 ylnda tketilen yllk
tahl miktarn 114 ,5 kiloya drmeyi ve et miktarn
24,5 kiloya, tavuk etini 19,9 kiloya, st miktarn 134,7
kiloya, yumurta miktarn da 343 e karmay mmkn
klmtr. Birleik Amerikada retilen tahl miktar ok
yksek bulunmakla ve bir ylda bir insana ortalama olarak 646 kilo kadar tahl dmektedir. Byle olmasna
ramen tahlla beslenmenin, modern beslenme biliminin koullarna uymadn gayet iyi bilen bu toplum,
insan saln koruma, entelektel g ve insan gcn stn seviyede bulundurma maksad ile payna
den tahln ancak 67 kilosunu insan yiyecei ve geri
kalannn ise hayvan yemi olarak deerlendirmekte ve
bu sayede bir insana bir ylda 82 kilo et ile bol miktarda
st ve yumurta salamaya muvaffak olmu bulunmaktadr. (1964) Bu canl rnei bylece akladktan
sonra XX nci yzylda btn ileri toplumlarn az tahl
ve ok et, geri kalm toplumlarn da
ok tahl ve az etle beslenmekte olduklarn kesin bir kaide ve bilinen bir
gerek olarak ifade edebiliriz. Trkiyemize gelince elimizdeki kaytlara gre
1938 ylnda Trkiyede insan bana
bir ylda 22 kilo et ve 151 kilo st derken, bu miktarlar 1962 ylnda et
iin 12 kiloya, st iin 103 kiloya kadar
dm bulunuyor. Buna karlk tahl
retiminde akla hayret veren ters bir
gelime meydana gelmi ve yllk tahl
miktar 150-180 kilodan 248 kiloya kadar ykselmitir. Bu ters gelimelerde
bilhassa PL 480 kanal ile Amerikada
bir retim art haline gelmi olduu
iin pazar arayan buday ve pirin gibi
tahllarn yurda ithali ile hayvancln
ele alnmam ve bilhassa bilimsel
almalarn yeterli bir ekilde yaplmam olmasn nemli bir pay vardr..
Bugnk rakamlara karlatrmal
olarak baktmzda;
Kii bana den et tketim rakamlarna baktmz
zaman, Trkiyenin Avrupa lkelerinin ok gerisinde kald
grlmektedir. Gelimi lkelerde ve AB lkelerinde krmz
et, beyaz ete tercih edilirken, Trkiyede beyaz et tketim
miktarnn 2009 yl verilerine gre 17,9 kg olduunu gryoruz. Trkiyede 12 kilo olan krmz et tketimi, AB lkelerinde 62 kiloya ulamtr. Bunun yannda beyaz et tketim
miktar da ABde kii bana 23,4 kilodur. lkemizde ise
17 kilodur. (Trkiye Kasaplar ve Besiciler Federasyonu,
Raporlar ve Yaynlar. 18 Austos 2011)
Trkiye Kamu-Sen, her ne kadar alk ve yoksulluk snrnn cretlerin olduka zerinde seyretse de, Trkiyede,
vatandalarn, karnlarn doyurabilmek iin ucuz olan ekmee yneldiini aklad. Kamu-Senin aratrmasna
gre, Trkiye kii bana yllk ortalama 128 kilo ekmek
tketimiyle pek ok lke arasnda st sralarda yer alyor. (Eyll 2012) Aratrmaya gre, Danimarkada 71 kilo,
Finlandiyada 51, Almanyada 62, talyada 68, Hollandada
60 ve spanyada 58.5 kilo olan kii bana yllk ekmek
tketimi, Trkiyede 128 kiloya kadar kyor.
O.Nuri Kotrk, yaam boyunca srekli makaleler,
kitaplar yazm, konferanslar vermi ve da bamllk,
beslenme ve geri braktrlmlkla ilgili halk aydnlatma
abalarn srdrmtr. Biliyoruz ki ok sayda yayn organnda yazlar, kitaplar vard Sessiz Sava, Gda Emperyalizmi ve Alk Korkusu en ok tannan kitaplar idi.
Korkuyu kullanarak emperyalizmin smrsn srdrdn anlatt Alk Korkusu kitabnda, kitabn konusunu
yle aklamaktadr:
ALIMA ORTAMI

Yaamak iin lmeyi gze almak, alk ve sefaletten


kurtulmak iin de almak lazmdr. Japon milleti esaret
ve alkanln bir toplumu yceltmek iin ne denli etkin
olduunu pek ok mnasebetle gstermiti. Bugn yeni
korkular yaratlarak yeni bir istismar ortamna iteklenmi
olan bu insanlar yaknda yeni bir anlay iinde bu korkular da yenerek yeni cesaret rnekleri vereceklerdir. Ayn
eyleri Trk toplumu iin de syleyebiliriz. Bir padiah korkusu, yozlatrlm bir din korkusu ve nihayet Dveli Muazzama korkusu ile yldrlm olan Anadolu insan, btn
bu korkular Atatrk nclnde yktktan sonra yzyllar
boyu smrlmesine sebep olan korkularn bir hi olduunu; onlara parmaklar ile dokunarak anlam ve Dveli
Muazzamay ta ve sopa ile lkesinden kovmutur. Btn
mesele korkular ykmakta ve karanlktan kurtulmaktadr.
Biz konu olarak Alk Korkusunu ele aldmz iin, halkmzn smrlmesine etkin bir bask arac ve korkun bir
silah olarak hizmete sokulmu olan bu
korkuyu nasl yenebileceimizi anlatmaya alacaz. Trk halknn a olduu
bir gerektir. Gerekleri inkar etmek doru olmaz.
Yine ayn kitapta al aklarken de
bilimsel olarak al ve da bamlln
sonularn anlatmaktadr:
nceki blmlerde yaplan aklamalardan anlalaca vehile, insan
karn iirici bir besinle (bo kalori kayna) iirilmi olduu halde de a olabilmektedir. Fizyolojik yaps ve yaradl
icab hem bitkisel (pirin, buday, msr,
meyveler, sebzeler v.b.) hem de hayvansal (et, balk, st, yumurta v.b.) yiyeceklerle dengeli ve yeterli bir ekilde beslenmesi gereken insan, emperyalist lkeler
halknn bol bol tkettikleri, hayvansal yiyeceklerden yoksul braklacak, Trkiye,
Hindistan, Pakistan halklar gibi tahlla
yetinmeye mecbur braklacak olursa, bu
insanlarn karnlar i ve grntleri ile
iman olsalar da, a kabul edilmektedirler. Bu gibi lkelerde kt beslenme sonucu olarak:
- Hastalklar yaygn
- ocuk lmleri yksek
- alma gc dk
- Eitim yetersiz
- Savunma kifayetsiz
- retim noksan
- Endstri geridir.
Bylece sralanabilecek olan kt gelimeler, ok miktarda et, st, balk ve yumurta tketen, yeteri kadar tahl
yiyen lkelerde ise elverili sonulara dnrler.
Amerikaya kar ktnz m, muhalifiniz sizi a m kalalm, Rusyann kucana m delim diyerek susturuyor.
Korkularla artlandrlm olan milyonlar ne Amerikann ne
de Rusyann hegemonyasna girmeden karnmz doyurup, yurdumuzu savunabileceimizi dnemez hale gelmilerdir. Atatrkn gc ve gayretleri ile kendini cin ve
peri korkusundan syrm, alkan ve kkl bir toplum,
bugn baka korkularn esiri haline getirilmitir. Artk dnemiyor ve kar yolu dnerek aratramyoruz. Bize
karnnz doyurabilmeniz iin, Meksika buday ekmeniz
gerekir diyorlar. Ekiyoruz arkasndan gbre satyorlar, ila
satyorlar, traktr satyorlar, tohum satyorlar. Bir baka
zaman, karnnz doyurmanz iin endstrilemeniz gerekir
diyorlar. Kendi lkelerinde kullanmadklar modas gemi tesisleri getirip lkemize kuruyorlar. Onlarn karna
alan kr dolaplar dnmeye balyor. Montaj endstrisi,
margarin, lastik, plastik endstrisi gelitike geliiyor.
Mart - Nisan 2013

Anmsa
Korkularmz dzeni deitiremeyiimize etkili oluyor.
Dzenin deitirilememesi ise, Trkiyeyi baka lkelerin
retim artklar iin mkemmel bir pazar haline getirmitir.
Dardan verilen kredilere srekli kuku ile bakan Osman Nuri Kotrk, o yllarda Dnya Bankas tarafndan verilen hayvanclk kredilerine bakn nasl kar kyor:
Dnya Bankas Trkiyeye 350 milyon dolarlk bir kredi
amtr. Bu kredi karl Trkiye Dnya Bankasna ye
lkelerden damzlk st inei ithal edecek ve tahminen 10
000 inekle Trkiye hayvancl kalkndrlacaktr.
Trk veterinerlerini ve bilim adamlarn hayretlere dren bu proje, Devlet Planlama Dairesinde kalplanm
ve bir Bakanlar Kurulu karar ile uygulamaya sokulmak istenmitir. Olup bitenlerden, sorumlu meslek olarak veterinerlerin, kurulu olarak Veteriner leri Genel Mdrl ile
dier veteriner kurulularnn haberi bile yoktur. Gemite
Avrupadan getirilen stn verimli damzlklarn Trkiyede
yem ve bakm koullar dolaysyla ksa sre iinde verimden dtkleri, bir sre sonra dejenere olduklar ve hastalanp ldkleri ok grlmt. Bu defa yurda sokulacak
olan 10 000 inei de benzer akbet beklemektedir. Fazla olarak bugn bile Trkiyede bir yem a vardr. K
aylarnda hayvanlarmz yemsizlik ve alktan lmektedirler. thal edilecek olan stn verimli hayvanlar Trkiyede
yemleyebilmek iin yem stoklarna ve kaynaklarna ihtiya
vardr. Bunlarn hi biri dnlmemi, planlanmam ve
seim ncesi devrede 10 000 cins inein yurda sokularak
halka kredi ile datlmasnn tesinde hibir mesele incelenmemitir.
Fazla olarak Trkiye 3,5 milyar TL borlandktan sonra
bankaya yzde 6,5 faiz deyecek ve bu paray banka idarecilerinin isteklerine uygun olarak harcayacaktr.
Uzun zamandan beri bankann yeleri olan baz Avrupa lkelerinde elden karlamayan bir damzlk inek
fazlas olduu biliniyordu. te banka bu operasyonla bu
inekleri Trkiyeye aktaracak ve fakir Trk halknn srtndan Avrupallara para kazandracaktr. Sonra bu hayvanlar
hastalanacak ilalar Amerikadan, a kalnca yemleri de
Amerikadan gelecektir.
O. Nuri Kotrk, belki de evre kirliliinin hi konuulmad 1969 ylnda yine Alk Korkusu kitabnda bakalm ne diyor:
Bir aralk ekmeimiz de byk bir tehlike geirdi.
skenderunda kurulan bir nlandrma tesisinde ekmeklik
budaylarmzn atom nlar ile nlandrlmas ve btn
vital maddelerin tahribi planlanmt. Buna glkle kar
durduk. Ksaca ifade etmek istenirde, Trkiye gibi btn
geri lkelerde uzaktan beslenmenin neticesi olarak vital
maddelerden zengin yiyecek bulma ve tketme olana
her gn biraz daha glemekte ve kastl olarak kstlanmaktadr. Bu durumun toplumun canll zerine belirli
etkiler yapaca Milletleraras Nutrition Aratrmalar ve
Vital Maddeler Cemiyetinin bilim kurulu yelerine yapt
28 Austos 1967 gnl tamimden anlalyor. Vital madde
yetersizlii yannda eitli derecelerde toksik (zehirli) olan
bu maddeler, geri lkenin insann daha da uyuturmakta,
saln bozarak yetersiz hale getirmektedir.
Kalp damar hastalklarnn artmas,
Kanser olaylarnn ok artmas,
Sindirim kanal ve zellikle karacier hastalklarnn
artmas
Bu yeni beslenme tarz ile ilikili grnyor. phesiz
geri lkelere yalnz besin maddeleri girmemekte, smrgeci endstrisine pazar hazrlam olmak iin, btn mallarn
bu toplumlara ucuz pahal satmaktadr. evreyi yaamaya
hi de elverili olmayan koullara itekleyen bu durum, vitaliteyi tmyle tehdit ediyor.
Bilim dilinde antivital maddeler dediimiz zehirli maddeler, kontrolden uzak geri lkelerde yiyeceklerimizden
8

ALIMA ORTAMI

itiimiz suya, hatta soluduumuz havaya kadar her yere


bulamtr. Mamafi ileri lkeler yarattklar dzen iinde
ok zaman bu maddelerin etkisinden kendi halklarn da
koruyamyorlar.
Atom bombalarnn ve denemelerinin radyoaktif
kalntlar,
Endstri art olarak meydana gelen toksik maddeler,
Tarm lalar
Fabrikalarn bacalarndan, otomobillerin egzozlarndan ve nihayet isli kmr yakan ehirlerde (Ankara gibi) bacalardan tten zehirli gazlar,
Deterjanlar,
Antibiyotikler,
Yiyeceklere ve konservelere katlan kanserojen
maddeler
Yaadmz Dnyay her gn biraz daha kirletmektedir. leri lkelerde geni apta kontrol altna alnabilen bu
kabil zararlar, geri lke insannn babo etkiliyor.
Btn bu yan etkiler, aln yapt etkilere eklenecek
olursa, geri lkelerde yaayanlarn neden dolay yetersiz
ve kadere inanm kiiler haline geldikleri daha iyi anlalr.
phesiz bu aklamalarmzla, bacalardan duman ttmesin, tarm ilalar kullanlmasn, deterjanlar kullanmaktan
vazgeelim demek istemiyoruz. Bunlar an getirdii yeniliklerdir ve kullanlacaktr. Fakat bir toplum bir yenilii lkesine sokarken onu kontrol altna alabilecek ara ve organizasyonlar da getirmek zorundadr. Bu yaplmayacak
ve kendisine empoze edilen her teklifi incelemeden kabullenecek olursa, o zaman Trkiyenin bugn iine dt
olumsuz durumdan kendini kurtaramaz.
Veteriner Hekimleri Dernei ynetim kurulu yesi uzman veteriner hekim smail Tank 1980 sonras tutukluluunun bitiminde ziyaret ettiklerini anmsatarak ksa ansn
yle aktaryor; Genel- danmanl nedeniyle, Ahmet
Yldz ve dierleriyle birlikte DSK davas nedeniyle savc
S.Takkeci karsna karlm. Selimiye Klasndaki konukluu(!) sonlandktan sonra gemi olsun ziyaretinde
bulunmutuk. O ziyarette kendisine yaplan kt muameleleri anlatm, askerin kasaturay yrsene moruk diyerek
kaba etlerine drttn koua vardklarnda klotunun
kan olduunu anlatmt.
Prof. Dr. Hazm Gken de O. Nuri Kotrk yle anlatyor;
Meslek rgtlerimizin genel kurullarna katlmaya baladmda beyaz sal, heybetli grnml, hitabet gc
yksek birisi olan Osman Nuri Kotrk ilk kez krsde
hararetli konumalar yaparken grdm ve veteriner hekim
olduunu o zaman rendim. Kotrk Hoca hemen her
genel kurula katlr ve uzun sren heyecanl konumalar yapard. Konumalarnn ieriini en ok salkl beslenme ve evre gvenlii konular olutururdu. Yabanc
glerin insanlarmza srekli tahl tkettirerek beyinsel
ynden geriletmeyi ve bu sayede kendi kltrlerini alamay amaladklarn sk sk dile getirir, zmn hayvansal gda tketmek olduunu bkmadan usanmadan tekrarlard. Hatta bu konu ile ilgili olarak bir ocukluk ansn da
yle anlatmt:ocukken kymzde bir su birikintisinin
ierisinde serinleyen mandalarn zerine basa basa bir taraftan br tarafa geerdik. Biz mandalarn zerinden karya getiimizde geriye dnp bakar, srtna ilk bastmz mandann daha yeni ban yava yava evirerek ne
oluyor diye bize baktn grrdk. te bitkilerle beslenen
mandalar gibi tahlla beslenen insanlarn intikal kabiliyeti
de byle geri olur. Onun iin insanlarmza tahl deil et
yedirmeliyiz. Ormann kral aslan da, en kurnaz hayvan tilki
de et yiyendir.
Do. Dr. Osman Nuri Kotrk gerek vatansever bir
aydnd.
Mart - Nisan 2013

Anmsa
TOPLUM HEKMLNE GNL VERENLER - 12

OSMAN NUR KOTRK LE ANILARIM

lhan TOMANBAY

otrk alanlarn beslenme sal iin tm yaa- sr ortaya kmamaktadr. Kotrk Hoca bugn yaasayd
mn vermi bir bilimciydi.Ben kendisi ile yaammn neler anlatmazd ki, demek geliyor iimden
Bir baka mcadelesi de Trk halknn okaz et yedien verimli dnemlerini birlikte geirme ansna sahip
oldum. Anlar denizinde Kotrk hoca ile yaananlar unu- i konusundayd. Kotrk Hocam Genel- Sendikasnda
yapt ve benim de yardmcln yaptm bir et aratrtulur mu?
Kendisini niversiteyi bitirdikten sonra Genel- Sendi- masyla dikkatleri Trk halknn ok az et yemesi, daha ok
kasnda altm yllarda tandm. Sendikada eitim ve tahlla beslendii gereine ilk dikkat eken bilimci olmuaratrma grevlisiydim. Birok retim elemann eitim- tur.
Hocam anlatyordu: Ben kkken kyde su birikintisi
lere davet ediyorduk. Ancak birka kii vard ki
srekli eitim kadrosundayd. Bunlardan biri de
o zaman Ankara niversitesi Tp Fakltesinde
retim yesi olan Do. Dr. Osman Nuri Kotrk idi. Sendikal eitim sreci iinde tandm
kendisini. Birlikte Ankara dnda birok kentte
birok sendikal eitimlere gittik. Derslerini ok
dinledim. Her seferinde kendisini yeniden dinlemek ayr bir zevk veriyor, her dinlediimde yeni
bir ey reniyordum. Yaa benden bykt;
bymd. ki metreye yakn boyu, iri gvdesiyle ve kilosuyla deyim yerindeyse da gibi de
bir adamd. Kaln ve tok sesi alg uyandrcyd,
etkileyiciydi. Nedense hep ak renk takm giysi
giydiini anmsyorum. Hep kravatlyd. Ak szl, dndn ve doru bildiini sylemekten
ekinmeyen, konukan ve karsndakine saygy sadece gsteren deil, sayg duyduu belli
olan biriydi.
Anlatmlarn, verdii bilimsel bilgilerini yaanm uygun anlarla sslemesi anlattklarn
unutulmaz klyordu. rnein arabayla gittiimiz
yollarda Yolumuz uzun, vaktimiz var diyerek
anlatt anlar bende bilgi birikimi salard. O bilOsman Nuri Kotrk
gileri yeri gelince hala kullanrm.
http://www.google.com/imgres?imgurl=http://www.gidahareketi.org
Ana konusu beslenmeydi. Ancak lkenin
beslenme alkanlklarn, beslenme arlklarn,
tahl, eti, st lkemizin gda emperyalizmi kavram altn- iinde oturan bir camzn koarak gelip srtna basarak suda aklyor ve bilmediimiz birok gereklilikleri su yzne yun kar tarafnda geiyordum. Siz oturan bir aslann srkartyordu. Gda emperyalizmine kar tekbana sava- tna basp kar tarafa geebilir misiniz? Annda penesini
yd. nand doru, yabanc emperyalist lkelerin Trkiye atar, kapar ve paralar! Bu anekdotla et yiyenlerin evik,
halknn zeksn ve kltrn bile olumsuz etkileyecek bir tahlla beslenen hayvanlarn arkanl ve yava olduklarn
gda politikasn Trkiyeye dayattklaryd. Trkiye halkna anlatmak istiyordu. Byle ykleri oktu. Et yiyenin zeki,
kar gda konusunda emperyalist bir komplo yrtlyor- tahl yiyenin aptal olacan sylyordu. ocuklarnza
du. Kotrk basit ve kran duyulas st tozu yardmnn yeterince st iirin, yumurta yedirin, zekalar gelisin diye
bile arkasnda emperyalist glerin karlarnn yatt d- rpnyordu. Anadoluda bir eitimde gen yana karn
ncesini tm topluma ulaacak yntemlerle dillendiriyor- kamburu km, algs zayf, yanaklar ve alt duda sarkm, bir gz kaym, bir gz yar kapal, yal ve yusyudu. Bu Trkiyede bir ilkti ve dnm noktasyd.
Bunun gibi gene ABDden ithal edilen soya ile Trk varlak bir imanla sahip gen irisi yoksul birinin en n shalknn sal ile oynand savyla Trkiyeyi uyandrma- rada dinlerken, konunun deimesinden 5-10 dakika sonra
ya devam etti. Salkl zeytinya cenneti olan bir lkeye Ne yani biz hergn makarna yiyok, aptal myz yani? diye
yapay soya ya satlmasnn anlamszlna vurgu yap- tepki verdiini tylerim diken diken dinlemitim.
O tarihlerde hele beslenme gibi konularda eitli yayordu. Bu mcadeleler sonunda soyann insan salna
zararlar da gene yllar sonra kesinkes ortaya kt. Soya ynlar kartmak cesaret iiydi. Hocamn kitaplar alnyor
ve okunuyordu. Zamann nemli yaynevleri kitaplarn
ya gndemden dt.
Bunun gibi Anadoluda tarmsal retimin arttrlmas iin basmak iin sraya giriyordu. ok retkendi. Kitaplarndan
aydnlatc yazlar yazarken retimin arttrlmas iin tarm- herbiri beslenme ve besin endstrisi zerine yaplm alsal alanda kullanlan ilalara kar da (rnein DDT) sava malard. Okunur kitaplard. 1970 ylnda ilk basks yaplan
am, insanlar zehirledii uyarsn yapmtr. Bugnk Alk Korkusu en arpc ve yaygn okunan kitaplarndan
GDOlu besinler, hormonlu besinler ile yaplmas gereken biriydi sanrm. Piyasada yaynlanan kitaplarnn yansra
mcadele iin tarm ve beslenme konularyla ilgili bir profe- sendikalar ve iiler iin de ayn konularda ince kitaplar
yazyor, bu kitaplar iiler tarafndan okunmas iin sendikalar tarafndan yaynlanyordu. rnein iler, Sendika* Prof. Dr., Hacettepe niversitesi ktisadi ve dari Bilimler Fakltesi
clar ve Beslenme adl kitabn Genel- ve Ges- birlikte

Sosyal Hizmetler Blm retim yesi
ALIMA ORTAMI

Mart - Nisan 2013

Anmsa

anlalan konular gncelletirmi, uzun bir dnem gncel


popler bir kiilik olarak gzlerde ve dillerde yer edinmitir. Bugn ok sayda profesre rnek olacak bir bilimsel
drstlk ve retkenlik iindeydi. Bilimsel dorularndan
amadan halk savunmaktan bir an bile geri kalmamtr. Yurdunu, lkesini, insan seven ve kendisini bu lkye
adam bir kiilikti.
retken, insan canls Kotrk Hocam 1918 doumlu
olduuna gre ve 1978 ve ertesi yllarda beraber olduumuza gre birlikte olduumuz yllarda 60 yandayd. 1994
ylnda 76 yanda ziyaret ettiim evlerinde ld. Din ve
enerjikti. Erken rahmetli olmasn fazla kilolarna balamak
geiyor iimden. Tek bana dimdik mcadelesini srdren
bir dnce silahryd.

> Sayfa 23n yant

K DAKKA DN

10 ALIMA ORTAMI

Osman Nuri Kotrk vefatndan ksa bir sre nce

Ne yaplmal ?
1. Koruyucu gvenlik gzl, yz siperlikli baret
taklacak, (manonlu) kulak koruyucusu kullanlacak, elik tabanl gvenlii ayakks giyecek,
2. elbisesi bol, sarkk olmayacak, kan kvlcmlardan etkilenmeyecek malzemeden olacak,
3. Yalnzca malzemeyi tutarken veya testereyi deitirirken eldiven giyilecek,
4. Testere dnerken kesinlikle eldiven giyilmeyecek.
5. Makiann kesme kapasitesini aan durumlarda
kesmeye allmayacak,
6. Fazla bastrp testereyi durdurmaya alp makina
zorlanmayacak (testere krlabilir),
7. Kesilecek malzeme iyi sklacak,
8. Kesilecek malzemenin dmemesi iin daima makinannm iki tarafnda da destek sehpalar (konveyr) kullanlacak,
9. Kesilecek malzemeye uygun testere kullanlacak,
10. Makinann etrafndaki zemin temiz tutulacak, tala,
hurda malzeme, ya, soutma svsndan uzak tutlacak,
11. Bakm, servis veya testere deiitirmeden nce
elektrik kesilecek,
12. alma annda ve atlye iinde sigara iilmeyecek,
13. ekipmanlarnn gvenli kullanm ve Kiisel
koruyucu donanm kullanm, fiziksel risk etmenleri vb. konularda i sal ve gvenlii eitimi
verilecek,
14. Periyodik salk muayenesinde kulak odiyogram,
akcier fonksiyon testive grafisi ekilecektir.

basmlard (1967). Trk Halknn Beslenme Sorunu adl


ince bir kitab Trkiye retmenler Sendikas tarafndan
eitim el kitab olarak yaynlanmt (1969). Bu kitaplaryla
zamann sol ve sa taraflarda birbirleriyle mcadele eden
genlere ve gruplara Trkiye iin, Trk halknn sal iin
mcadele vermelerini, dikkatlerini beslenme ve besin sorununa vermelerini mesajlyordu. Sa kanattaki genlerin
gda emperyalizmi konusunda bilinlenmelerine abalarken, sol kanadn da ideolojik savamlarn Trk halknn,
Anadolu halknn beslenme ile balayan sorununa ilgi
duymalarna aba harcyordu. rnein Yeni Smrgecilik
Asndan Gda Emperyalizmi adl kitab (1966) dier tm
kitaplar gibi iinden halk sevgisi fkran, bu topran insann savunan ve d bask ve smrge giriimlerine kar
halk uyandrmaya alan kitaplarndan biriydi.
Kotrk yakndan tanmak srekli aydnlanmakt.
Kendisini tandktan sonra gemiiyle daha ok ilgilenme
merakm artt. Halk uyandrmak ve yazmak iin ordudan
ayrlmt. eitli kamu kurumlarnda alrken yapt bilimsel, ak mcadelesinden rahatsz olan hkumetlerce
kamu grevlerinden alnmt. Ama onun yazma hz giderek artt ve 60n zerinde kitab, binlerce makalesi, saysz
konferans ve radyo konumas ile toplumda zamannda
ok nemli bir yer yapt. Akademik drstl bu durumda Ankara niversitesinde uzman kadrosuna alnmasnda
etkili oldu. Ama derse girmesi istenmiyordu. Ve bilimsel
aamasn da profesrlkle tamamlayamad. Bugn bir tek
kitab olmadan profesr olunan bir lkede 60n zerinde
kitapla profesr olamamas ac bir gerektir. Ba ve boyun
emedi. Yazd, mutlu oldu. Kimseden zel bir stat istemedi.
Anlar arasnda anlatt bir ho anekdot da uydu.
Siyasetilerin ve gazetelerin dilinde Osman vard. Trt
Osman (Osman Blkba), Asfalt Osman (Osman Kibar)
ve Tarhana Osman (Osman Nuri Kotrk). Bunu anlatrd
ama ne bu espriye zld, ne gereksiz bir gurur konusu
yapt grlrd. Kendisine yaplan taklmalar olaan dzeyde karlayacak kertede kendisiyle bark bir insand.
Tarhana Osman tm Trkiye tanyordu. Tarhana Osman
lakab et yiyemeyen yoksullara en besleyici ve ucuz besin
olarak tarhana orbas imelerini nermesi zerine verilmiti. Tarhana besleyiciydi. (Ek bilgi: Trt Osman zamann
mehur siyasetisi Osman Blkbaya TRT Genel Mdr ile ok uramas ve TRTyi Trt diye alaya almas
zerine, Asfalt Osman da zamann zmir Belediye Bakan
Osman Kibara zmirin her tarafna asfalt dkmesiyle mehur olmas zerine taklmt.)
Makam iin, ykselmek iin yaam boyunca ne parti bakanlarna, ne niversite rektrlerine, ne bakanlara,
genel mdrlere mdana etmitir. etin Altann mehur
snflandrmasyla nemli insan deil deerli insan olma
yolunda yrmtr. lkeye iki ocuk ve binlerce sayfa
yaz retmi ve brakmtr. Ordudan kendi isteiyle ayrlmas, daha sonra beslenme mcadelesi nedeniyle kamudan uzaklatrlmas, niversitede ders verdirilmemesi, milletvekili yaplmamas gibi yalnzlatrlma uralar
iinde binlerce insana ulap kendisini ve dncelerini
anlatmasyla Trk bilim ve siyaset tarihinde yer edinmitir.
stne stlk 12 Eyll dneminde sendikalarda alt
iin ksa sre de olsa 62 yanda cezaevine alnmas ve
orada ypratlmas haketmedii bir davran idi. Sanyorum
o yanda iine sindiremedii bu cezaevi olaynn etkisiyle
krgn ve kskn ekilde evine kapanma srecine girmitir.
Ancak yazmay srdrmtr. Anlalmadn dnmeye
balamt. Ancak onun o zamanki toplum zerinde yapt
aydnlatc gcn bugne uzanan birka kua olumlu etkilediini dnyorum.
Trkiyeyi beslenme konusunda uyaran ilk Cumhuriyet
kuandandr. Beslenme politikalarn, evre sorunlarn,
biyopolitikay halkn gndemine sokmay baarm, bu ar

Mart - Nisan 2013

Basndan

K YIL NCE UYARILMITIK

DN

(20 ubat 2010

Cumartesi)

BUGN

Go-Kart Pistindeki Feci Kazada Hayatn Kaybetti

Sakarya'nn Adapazar ilesinde, go-kart pistinde kaza yapan niversite rencisi Tuba
Erdoan, feci ekilde ld. Pistte yaran Erdoan'n arac, lastik bariyerlere arpt. Kazada,
aracn emniyet kemeri, Erdoan'n ban kopard. (8 Mart 2013)
(Resim, http://www.iha.com.tr/go-kart-faciasina-6-yil-hapis-istemi-266877-haber adresinden alnmtr).

ALIMA ORTAMI

Mart - Nisan 2013

11

Sal
Gvenlii

ELEKTRKTE SALII GVENL :


KAAK AKIM RLELER

Recep GNER*

lusal mevzuatmza baktmzda i kazas 5510


sayl Sosyal Sigortalar ve Genel Salk Sigortas
Kanunun 13. maddesinde ve 6331 sayl Sal
ve Gvenlii Kanununu madde 3te kavramsal olarak yer
almaktadr. kazasnn ulusal ve uluslar aras yaplan tanmlarnda ortak noktasnn alanlarn ruh ve beden salna zre uratan veya lme sebebiyet veren bir olay
olduu grlmektedir.
SGK istatistikleri incelendiinde lkemizdeki i kazalarnn ncelikli faktrlerinin arasnda elektrikle temasn geldii grlmektedir. 2011 yl SGK istatistiklerine gre 465
elektrik akmndan ileri gelen i kazas olmutur. SGK
sadece i gremezlik ve lmle sonulanan kazalar kapsama almasndan ve yine birok kazann SGK verilerine
girmemesinden dolay elektrikten kaynaklanan kazalar bu
rakamn ok zerinde olduu tahmin edilmektedir.
Elektrik Akm ve nsan Vcuduna Etkileri
Benjamin Franklinin yldrmlar zerinde yapt alma ile kefedilen elektrik; aslnda yaamn mikro ve makro
llerinde daha nceden de var olmaktayd. Franklinin
bu deneyi var olan elektriin modern hayatn vazgeilmez
bir paras olmas yolunda atlan ilk adm olmutur. Elektriin modern hayatn vazgeilmezi olurken baz tehlikeleri
de yannda getirmitir. zellikle elektrik akm ile temas
ar yaralanmalara hatta lme dahi sebep olmaktadr.
Elektrik akmnn vcuttan gemesi ncelikle sinir sitemine
hasar vermesinin yannda kalp ritminin bozulmasna hatta
durmasna bile sebep olmaktadr. Elektrik akmnn vcuda
temas ettii yerlerde, girdii ve kt noktalarda ciltte ve
derin dokularda yanklar oluturur. Ciltteki yank yarasnn
kk olmasna karn derin dokularda iddetli hasar olabilir. Elektriin vcuda girdii ve kt noktalarda her zaman
birer yara vardr. Giri yaras olduka kk olabilir ama
k yaras geni ve derin olabilir.
Elektrik akmnn oluturaca hasar;
* Maruz kalnan gerilimin byk veya kk voltaj olmasna
* Vcut direncine
* Ortam artlarna
* Elektrik akmnn kayna ile geen temas sresi
* Akmn vcutta izledii yola baldr.
Elektrik akmnn insan vcudu zerinde etkisi incelendiinde bir ksmnn direk bir ksmnn ise dolayl bir ekilde
olduu grlmektedir. Elektrik akm ile meydana gelen kazalar, etki bakmndan ana gruba ayrlabilir: (1)
Elektrik akmnn dorudan doruya sinirler, adaleler
ve kalbin almas zerine etkisi
Elektrik akmnn sebep olduu snmann yapt zararlar, mesela arkn sebep olduu yanmalar.
nsan iin zararl olmayan ok kk akmlarda, korku sebebi ile mesela dme, arpma vb. gibi mekanik zararlar.
Bu etkiler incelendiinde en byk zararn sinir ve adaleler zerinde ki direkt etkisi olduu sylenebilir.(2)
* Mfettii, Elektrik ve Elektronik Mhendisi
12 ALIMA ORTAMI

Akm Aral
Vcuda Gsterdii Etki

Kadn

Erkek

Hissetme snr: Gdklanma hissi


oluur.

0.25mA0.5mA-1mA
0.5mA

Uyuma Hissi: Temas eden yerde


rahatszlk duygusu oluur.

1mA-2mA

Son Brakabilme Noktas: Elde,


kolda kramplar oluur, tansiyon
ykselir.
rpnm Seviyesi: Kalpte fibrilasyon
meydana gelir, bilin kayb oluabilir.
Bilin Kayb: Kas kontrol kaybedilir,
kas kaslmalar akm kesilene kadar
devam eder, akcier ier.

9mA

15mA

500mA altnda 0.2 sn


veya
75mA altnda 0.5sn
3A-8A

Tablo 1:Elektrik Akmnn nsan zerine Etkisi

(http://ecmweb.com/ (Electrical, Construction & Maintenance Magazine)

Elektrik akmnn etkisi ortamn nemlilik derecesine,


kazalnn elektrik akmna yakaland vcut pozisyonuna
hatta yukardaki tabloda grld gibi cinsiyete gre de
deimektedir. Akmn insan vcudundaki etki sresinin
nemi byktr. Kalp zerinden 0,3 saniyeden daha uzun
sre 80 mA mertebesinde bir akm geerse kalp kaslarnn kaslmas ve tehlikeli fibrilasyon balar ve olay ou
zaman lmle sonulanr. Kalbin normal alma periyodu 750 msdir. Eer akmn kalp zerindeki etki sresi 200
ms mertebesinde ise bunun zarar yoktur. zellikle 750
msden daha uzun sre etki eden akmlar tehlikelidir.(3)
Kaak Akm Rlesi (K.A. Rlesi)
Normal iletme yolunun iinde dnmesi gereken akmn bulunmamas gereken iletken ksmlara eitli nedenlerle gemesi suretiye kaak akm oluur.
Kaak akm
(K.A.) rlesi devaml olarak fazdaki akm ntrdeki akmla
kyaslar. kisi arasndaki fark (kaak akm) topraa akar,
salkl bir devrede izolasyondan ve kayplardan dolay her
zaman azda olsa bir miktar kaak akm mevcuttur. K.A. r-

Resim 1: K.A. Rlesinin Balant ekli

Mart - Nisan 2013

Sal
Gvenlii
lesi faz ve ntr arasndaki farkn daha nceden belirlenen
seviyeye geldiinde devreyi kesmeye yarar.(4)
K.A. rlesi sistemde baland terminalin giren ve kan akm deerlerini ler. Resimde de (Resim:1) grld gibi terminaller ve sigorta arasnda set edilen deerin
zerinde bir kaak akm varsa devreyi keserek herhangi
bir can ve mal kaybnn nne geer.
K.A. Rlesi alma lkesi
K.A. rlesi temelde basit bir alma mantna sahiptir.
K.A. rlesi ierisinde toroidal lm transformatr bulunmaktadr. Bu transformatr zellik olarak ierisinden geen
akmn toplamnda bir dengesizlik veya bir eitlik olduu
vakit, bu dengesizliin orannda bir akm endkler. K.A.
rlesi temel olarak toroidal transformatrn bu zelliinin zerine kurulmutur. Sistemde kaak akm olumas
durumunda faz ve ntr zerindeki akmda bir fark oluur.
Bu durum toroidal transformatr zerinde bir manyetik ak
oluturur ve sarg zerinde akm indklenir. Oluan bu
akm kumanda devresinin elektromanyetik bobinini harekete geirir. Bylece cihazn kapal konumda bulunan ana
kontaklar ak konuma geerek faz ve ntr iletkenleri ile
ebekeyi birbirinden ayrr.(5)
K.A. Rlesinin Mevzuattaki Yeri
Yerel mevzuatmza baktmzda elektrikle ilgili birok
dolayl veya dorudan madde bulunmaktadr. K.A. rle ilgili
maddelerin genellikle alma ve Sosyal Gvenlik Bakanl ve Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlnn mevzuatnda bulunmaktadr. Elektrik Tesisat Ynetmeliinin 18.
Maddesinde elektrik ana datm noktalarna yangndan
korumaya ynelik K.A. rlesinin (300mA anma kaak akm
deerine sahip K.A. rlesi) kullanlmas, tali datm noktalarna ise hayat korumaya ynelik K.A. rlesinin (30mA
anma kaak akm deerine sahip K.A. rlesi) dzenei ile
birlikte termik manyetik alter veya otomatik sigorta (ayr
ayr veya birlikte) konulmas ve tm koruma dzenleri arasnda seicilik salanmas yer almaktadr. K.A. rlesinin
kullanmnda dikkat edilecek hususlar ve nasl kullanlaca Elektrik Tesislerinde Topraklamalar Ynetmeliinde sz
edilmektedir. i sal ve i gvenlii tznn 315.
maddesinde kaaklarn belli seviyenin stne kmasn
engelleyen K.A. rlesi ayn ekilde toprakl cihazlarda topraklamada bir sknt yaandnda devreyi kesen kontaktrn bulunmas uygun bulunmutur. eitli mevzuatlarda
elektrikten kaynaklanan i kazas ve yangnlarn engellenmesi iin birok hkm mevcuttur. K.A. rleleri elektrikten
kaynaklanan i kazalar ve yangnlarn engellenmesinde
nemli rol oynamas hasebiyle bu hkmlerle dolayl yoldan olsa da ilikilendirilebilir.
K.A. Rlesi Balant Yaps ve Etiket Deerleri
Nominal akm Deeri (In): K.A. rlesinin kullanlabilecei iletme akmn ifade eder. Kaak akm koruma
rleleri herhangi bir termik veya manyetik koruma yapma
zellii yoktur. Sistemde herhangi bir kaak akm olduunda devreyi keserler. K.A. rlesi seilirken kendinden nceki
devrenin iletme akm gz nnde bulundurulur.(6)
On/off Butonu: K.A. rlesinin devreye alnmas ve
devreden karlmas ileminde kullanlr.
Balant emas: K.A. rlesinin sisteme balanma
eklini gsterir.
Anma Kaak Akm: K.A. rleleri iki ana amaca hizmet
etmektedir. Bunlar insan hayatn koruma ve kaak akm
kaynakl olabilecek yangnlar engelleme olarak sralanabilir. Standart IEC 60479-1e gre kaak akmn 30mA
deeri, insan sal asndan snr deeri olarak kabul
edilir. K.A. rleleri 30mA (snr deerinde) ve stndeki deerlerde devrenin enerjisini ani olarak keserek gvenli bir
ALIMA ORTAMI

Resim 2: K.A. Rlesi Balant ve Etiket Deerleri

koruma salar.(7) Kaak akm 300mA deerini getiinde


snmadan kaynaklanan yangn tehlikesi sz konusu olur.
K.A. rleleri seilirken insan hayat iin 30 mA; yangn tehlikesi iinde 300mAlik anma kaak akm deerine sahip
K.A. rleleri tercih edilmelidir.
Standart: K.A. rlesinin retildii standard gsterir.
Ulusal ve uluslar aras birok standart bulunmaktadr. Belli
bal standartlar; TS EN 61008-1, TS EN 61008-2-1,
EN 61008-1, EN 61008-2-1 IEC 61008-1, IEC 61008-2-1.
K.A. rlesi seilirken uygun standarda olmamasna ve
iaretinin bulunmasna dikkat edilmelidir.
Test Butonu: K.A. rlesi sisteme balandktan sonra
alp almadn kontrol etmek amacyla zerindeki
test butonu kullanlmaldr. Bunun dnda sisteme ve altere zarar verebilecek; klar ksa devre etmek gibi yntemler kesinlikle kullanlmamaldr.(8)
Ntr Balant Terminali: N ntr ifade eder, K.A. rlesinin genel prensibi faz ve ntrn arasndaki dengesizlii
alglamas zerine kurulu olduundan dolay K.A. rlesi
faz ve ntr arasna monte edilir.
Faz Balant Terminali: Kullanlan sistemin monofaz
veya trifaz olmasna gre terminal says deiir. Monafaz
sistemlerde bir terminal bulunurken trifaz sistemlerde
terminal bulunmaktadr. Bir dier deile monofaz ve trifaz
olmas K.A. rlesinin kutup saysn deitirir. Monofaz sistemlerde 2 kutuplu (2P) trifaz sistemlerde 4 kutuplu (4P)
K.A. rleleri kullanlr. st ksmda verilen rnek emadaki
K.A. rlesi 4 kutuplu bir trifaz K.A. rlesidir.
K.A. Rlesinin Kullanmnda
Dikkat Edilecek Hususlar ve Yaplan Hatalar
Piyasada bulunan baz K.A. rlelerinin anma kaak akm deeri zerinde bulunan tulardan 30mAden
300mAe kadar deitirilebilmektedir. Bu tr K.A. rleleri iverene maddi olarak daha uygun gelmektedir ama i
gvenlii asndan bir risk oluturmaktr. veren iilerin
keyfi olarak bu tr K.A. rlesinin anma kaak akm deerinin deitirilmesini engelleyecek tedbirler almaldr. Yargtay karar ok aktr tedbir kiinin kendi dikkatine ve
inisiyatifine braklamaz(9)
Genel olarak K.A. rlesindeki yanl uygulamalar topraklamann dzgn yaplmamasndan kaynakland gzlenmektedir. Piyasada oka kullanlan sfrlama; ntr ve
toprak ucun birletirilmesi, kaak akmn ykn gvdesinde kalmasna sebep olur. Daha sonra ykn topraa deen ksmndan dolay K.A. rlesi srekli devreyi keser.(10)
Cihazdan sonra; tesisata ntr iletkeni ve koruma iletkeni
ayr ayr olmaldr. Topraklama korumal cihazlarn topraklamas, ntr iletkeni ile deil, sadece koruma iletkeni ile
yaplmaldr.
Mart - Nisan 2013

13

Sal
Gvenlii

Resim 3: deal Bir KAK Rlesi Uygulamas

K.A. Rleleri anma kaak akmnn nceden belirlenmi


seviyeye geldiinde hemen devreyi kesen ve gecikmeli kesen olarak 2 eit tipte retilir. Gecikmesiz tip kaak akm
koruma alterleri herhangi bir hata durumunda gecikmesiz
olarak anma kaak akm seviyelerinde 300 ms den daha
ksa bir srede ani olarak ama yaparlar. Baz uygulamalarda sistemde 300 mA in zerinde oluan hata akmlarnda tali datm kutusundaki 30 mA lik kaak akmdan daha
nce ana datm kutusundaki kndaki 300 mA lik K.A.
rlesi devreyi keserek tm sistemi enerjisiz brakabilmektedir. Bu yzden ana datm kutusu knda kullanlacak
K.A. rlesi gecikmeli tip olmas daha uygundur. (11)
Uygulamalarda yangndan koruma K.A. rlesi (300mA
K.A. rlesi) iletmeye dardan gelen 3 faz ebeke ge-

ekil 4:Panoda K.A. Rlesi Uygulamas

14 ALIMA ORTAMI

riliminde sigortadan sonra balanmaldr. ebeke 3 faza


ayrldktan sonra, her faz kullanlacak ekipmana ve balanlacak sisteme gre dengeli bir ekilde gruplandrlr.
Her ekipman veya sistem kendi iinde iletmeden dolay
bir miktar kaak akma sebep olur. Fazlar gruplandrrken
mevcut iletmeden kaynaklanan kaaklarda gz nnde
bulundurulmaldr. klara balanlacak ekipmana gre
bazen bir ka tek K.A. rlesi balanrken bazen de 3, 4
ka beraber tek K.A. rlesi balanabilir. ok fazla kn
tek K.A. rlesine balanmasnn maliyeti azaltt bir gerektir ama hata tespitini zorlatrmas ve mevcut iletme
kaaklarndan dolay K.A. rlesinin srekli ama yapmas
byk sorundur. letmelerde yangndan koruma K.A. rlesinden sonra resim 3de grld gibi hayat koruma K.A.
rlesi kullanlmaldr. Eer sistemde kendi iletme kaak
akm yksek ekipman varsa; ark kayna, kaynak makinesi, yksek rezistansl stclar vb. bu ekipmanlar mmkn
olduu kadar tek K.A. Rlesi zerinden beslenmelidirler.
Sonu
Genellikle i gvenliine yaplan yatrmlar iveren tarafndan bir klfet ve mevzuattan kaynaklanan bir zorunluluk
olarak grlmektedir. Bundan dolay alnan tedbirler bazen
gstermelik olarak yaplmaktadr. gvenliinin ilk adm
olarak iverene ve i gvenliinde sorumlu btn evrelere i gvenliine yaplacak yatrmn aslnda bir klfetten
ziyade i kazasndan korunmayla can ve mal gvenlii sayesinde elde edilecek yarar gsterilmelidir. lkemizde i
kazalarnda elektrikle temas nemli bir risk oluturmaktadr. verenler ve i gvenliinden sorumlu personelin K.A.
rlesi seimi yaparken ncelikle K.A. rlesinin yaplan ie
ve iletmeye uygun zelliklerde olmas salanmaldr. Gvenilir markalardan gerekli standartlar tayan K.A. rleleri
temin edilmelidir. K.A. rlesi seiminde ncelik fiyattan ziyade kalite ve gvenebilirlik olmaldr.
Dipnotlar
(1) www.sigmaelektrik.com/tr/images/resim/kaks.pdf- http://www.sigmaelektrik.com/tr
(2) http://ecmweb.com/ (Electrical, Construction & Maintenance Magazine)
(3) BAYRAM, Mustafa, LSU, sa, Elektrik Akmnn insan zerindeki etkisi
(4) WHITFIELD, John , Electricians Guide Book to the 17th edition Wiring
Regulations, First edition,
http://www.tlc-direct.co.uk/Book/5.1.1.htm
(5) http://www.trerk.com/teknik/4/kacak_akim_rolesi/index.html
(6) http://www.schneider-electric.com.tr/sites/turkey/tr
(7) www.federal.com.tr/.../productss-64-TR%207-kacak_akim_con.pdf
(8) Yavuz, Hilmi Ahmet,Kaak akm koruma alterleri, EMO, Elektrik Mhendislii, s.24
(9) Yargtay 10.HD 17.04.1984 tarih, 2029/2140 Sayl Karar
(10) Vikotech.com,Kaak Akm Rleleri katalog
(11) www.sigmaelektrik.com/tr/images/resim/kaks.pdf

Mart - Nisan 2013

Nfus

Deneyin Koullar Deimedi,


Ne Yaplmak steniyor?
Mmtaz PEKER*
lerdeki demokrasiyi gdml hale getirdiler. Zaman iinde
Giri:
Neden-sonu ilikili aratrma teknii, 20. yzylda sos- ucuz igc sorununun giderilmesi, alma koullarnn
yal bilimlerde de kullanlmaya baland. Kullanmn rnek- insaniletirilmesi gibi demokratik istemlerin gndeme geleri nfusbilimde de verildi. Yaplan almalarda dour- lemeyecei siyasi yaplar oluturuldu.
Dourganln azalmaya balad tarihten, nfusun
ganl aklayan deikenlerin elerin eitimi, ailenin gelir
dzeyi ile kentlileme olduu grld. Ara deiken olarak kararl/durulmu(mstakar) bir yapya ulat ksa zaman
tanmlanan gebelii nleyici yntem bilgisi, buna ulam, diliminde alma a nfusundaki art ile lke retimi
yntemleri etkin kullanma biimi, eitim-gelir-kentlileme art arasnda grlen iliki merkez lkenin iktisatlar
deikenleri boyutunda dourganlk davrann gelimi tarafndan ekonometrik analiz almalar yaplarak incelkelerde etkili biimde deitirdi. Bu toplumlarda artk ai- lendi. Bulunan sonulara gre, bu lkelerde artan alma
leler iin ama: Nitelikli ocuk yetitirmek, ocuktan haz a nfusu ile lke retim art arasnda anlaml bir iliki
olduu ortaya konuldu. Nedense lke toplam hslasnda
almakt.
Gelimekte olan lkelerde 1935-1955 dneminde lm grlen artn birey bana nasl yansd?, retimden
hzlar, gelitirilen tbbi teknoloji rnlerinin koruyucu sa- elde edilen hslann, toplumun refahn aile dzeyinde nalk hizmetleriyle sunumu sonucu birden drld. Dour- sl etkiledii? bu almalarda fazla yer almyordu.
Merkez lke sosyal bilimcileri bu almalara dayaganlk yksek dzeyini srdrd iin bu lkeler tarihte
grlmeyen biimde nfuslanmaya balad. Eitimin tm narak, gelimekte olan lkelerde de benzer bir dnm
kitleye ulatrlamad, tarma dayal bymenin egemen olacan dndler. Bu toplumlarda dourganln ksa
olduu bu toplumlarda, aileler ocuklarndan aileye eko- zaman diliminde azalmasna bal olarak 0-14 ya grubunomik katk yapmalarn, yallklarnda kendilerine bak- nun kararl konuma gelecei, yal nfusun henz olumamalarn bekliyordu. Ailelerin cinsel yaamda kullandklar d sosyal sistemde, nfusun kararl/durulmu bir yapya
ulancaya kadar 15-64 ya grubunda alabilecek nfus
gebelii nleyici usuller, dinsel retilere dayanyordu.
art grlebilecekti. Bu lkelerin nfus
Bu lkelerde ana-ocuk sal ile
tarihinde bir kez yaanacak bu olayn,
aile planlamas hizmetlerinin birletirigelimekte olan lkeler iin nfussal
lerek sunulmasnn, nfus artna karfrsat penceresi olabileceine ilikin
ivedi zm olabileceini varsayan
kuramsal grlerini ileri srdler. Kurakuramsal gr Batda ileri srld.
ma gre, retken yalardaki nitelikli nfu1960l yllarda hizmetin kapsam tm
sun artt, dourganln dk dzeyde
toplumu ierecek biimde geniletilekararl olduu, nfusun henz yalanmarek, deiik lkelerde Doum Sonrad lkelerde, eer artan nitelikli i gs Aile Planlamas, Doum Hizmetlecne istihdam olana salanrsa, ekonorine Bal Aile Planlamas gibi geni
minin baarm eskiye gre farkl biimde
programlar uygulamaya konuldu(1).
artabilirdi.
Doum sonrasn kapsayan uygulaTrkiye rnei: Trkiyede toplam
malarn ularda olan kadnlara sunuldourganlk hznn (TDH) en yksek
mas, kadnlar arasnda hizmetten yaolduu 1955-60 dnemi sonrasnda, dorarlanma farknn giderilmesi amacyla
urganlk hznn byle srmesi halinde
Taylor-Berelson, hizmetin ekonomik
hedeflenen kalknma dzeyinin gerekdzey asndan farknn azaltlmasn ngren, krsal alanda yaayan www.google.com/imgres?imgurl=http://img.ha- lemeyecei Birinci Be Yllk Kalknma
Plannda tartld(5). ngrlen kalknkadnlara ulalmasna nem atfeden berler.com/
(2)
ma hznn gereklemesi iin TDHnn
programlar nerdiler . Merkez lke
gdmndeki uluslararas rgtlerin nclnde, 1960l drlmesi gerektii ileri srld. Dnemin siyasal iktidar
yllarda baz Gney Asya lkelerinde, dnyann nfus la- TDH konusunda bir hedef gstermedi; fakat ailelerin baboratuar denilen etkin aile planlamas program uygula- kabilecei kadar ocua sahip olmasn salayacak salk
hizmetinin kamu nclnde cretsiz sunulmas iin yamas balatld.
Nfussal Frsat Penceresi: Eitim-Gelir-Kentlileme sal dzenlemeyi yapt. Ne var ki uzun yllar hzl nfus arkaynakl olmaktan teye, gebelii nleyici etkin usullerin t gelenei olan bir lkede siyasal iktidarlar bu gelenee
yaygn salk programlar eliinde uyguland, iktisat ya- kar kacak uygulamadan kandlar, buraya harcanacak
znnda sya kaplanlar olarak tanmlanan lkelerde ksa paray ekonomik yatrmlara ynlendirmeyi tercih ettiler.
lkemizdeki TDH azal, Asya Kaplanlar olarak tasrede yksek dourganlktan, dk dourganla geildi. Sre iinde alma a nfusu bu lkelerin tarihin- nmlanan lkelerden daha uzun srede, nedeni yalnzca
de grlmeyen biimde artmaya balad(3). Ne var ki sz gebelii nleyici usul kullanmna bal olmakszn azalmakonusu lkelerde artan nfusu istihdam edecek sanayi ol- ya balad. Yaplan aratrmalarda bata kadnn eitimi olmad iin, hem iilik cretleri ok dkt hem de isiz- mak zere, gle kente gelen, kentte tutunmak isteyen ailer havuzunda beklenilenden fazla bir nfus oluuyordu(4). lenin gelir-kentlileme dzeyi de TDH azalnn bir ksmn
Dnyann nfus laboratuar olarak adlandrlan bu oluu- aklyordu. 2000li yllarda yaplan nfus aratrmalarnda
mu iyi deerlendiren dsal dinamikler, ucuz igcnden TDHnn, bir nfusun kendini yenileyebilecei dzey olan
yararlanmak iin yatrmlarn bu lkelere ynlendirmeye kadn bana 2,1 ocuk dzeyine geldii saptand. Dk
baladlar. Yatrm riskini en aza indirmek iin de bu lke- dzeydeki doum-lm hzlarnn oluturduu bu yeni dengeye gre lkemiz nfusunun, 88-95 milyon byklkle
* Dr., Sosyolog
ALIMA ORTAMI

Mart - Nisan 2013

15

Nfus
Grafik 1: Trkiye ile zmir Nfusunun Ya Yaps (2011)

2035-2040 dneminde durulmu/kararl bir yapya ulaaca nfus ngr almalarnda ortaya konuldu(6).
Yeni dengede lkemizin karlaaca nfus sorunlar,
dnden farkl olacakt. Dourganln azalmasyla birlikte
0-14 ya grubu kararl bir ekilde nfus yaps iinde yerini
almaya balad. Kararllk gnmzde 30-35 ya grubuna
ulat(Grafik 1).
Yaplan deiik almalarda anne-babann ocua atfettikleri psikolojik deerden tr, bu yeni kuan yetimesi iin ailelerin ounluu (%80) artk onlarn eitimi iin
kaynak aktarabilecek dzeydeydi. Yeter ki onlarn hayata
tutunabilecekleri, yaamlarn kendilerinden daha iyi olmasn salayacak bir meslekleri olsundu. Ailelerin beklentisi,
kamunun bu konuda kendileriyle ibirliine girmesi, ocuklarna iyi bir eitim verilmesiydi.
lkemizde nfussal frsatn olumaya balad yeni
nfus dengesinde alma a (15-64) nfusu yllara gre
artyor; fakat ana-babalarndan daha eitimli olmalarna
karn genler i-evlenme-gelecek konularnda yeterli olana bulamyorlard. lkemiz sosyal sistemi retim
rgtlenmesi, eitim rgtnn yetitirdii igcne pek
scak bakmyor, daha farkl nitelikte insana gereksinim duyuyordu. lkemiz geleneksel orta-yksek renimi nedense, lkemiz retim rgtlenmesinin gerisinde kald gibi,
kendisini yenileme, bu retime girdi olarak sunduu igcn istendik konuma getirmede hedef belirlemiyordu. te
yandan eitim sistemi zellikle yksek retimde en iyileri,
merkez lke ile evre lkelerin istedii gibi onlarn diliyle
yetitiriyor; fakat bunlara istihdam olana ancak merkezevre lkelerde olduu iin genler arasnda bu lkelere
g, gerekletirilmesi gereken deer haline geliyordu. En
iyi biimde yetitirilenler, almak iin nedense lkemizi
deil, merkez-evre olan yaban elleri tercih ediyordu.
2035-2040 dneminden sonra sosyal sistemimizde
yksek oranda kararl biimde yer alacak yal nfusumuz 1990-2000 dneminde olumaya balamt. imdiye dein sosyal sistemimizin birok sorununu zen aile
kurumunun gelecekte bu sorunu da zecei beklentisine
16 ALIMA ORTAMI

girme, sorunlar arlatrmaktan baka bir ey getirmiyordu. Toplumun, zellikle de genlerin her konudaki tutumlar, deerleri, davranlar hzla deiiyordu. Genlerde
grlen bu deiime karn, onlarn yal aile bireylerine
olan davranlarn, sorumsuzlukla aklama kolayclna kamak yerine; dnen sistemi yeni kurallar btn
iinde ada kurumlarla kurgulamamz gerekiyor. Dnm, kendi dinamiklerine braklyor, bunun sosyal sisteme
getirecei pahann ok fazla olaca nedense gz nne
alnmyor.
Ne yaplmak isteniyor?
Nfusumuzun bu dnmne paralel olarak merkez
lke gdmndeki uluslararas rgtlerin bizim gibi lkeler
iin nerdii sosyal gvenlik ile salktaki dnm programlar toplumda fazla tartlmadan 2000li yllarda yasal
hale getirildi. Bylece Cumhuriyet dnemi boyunca insan
hakkna dayal koruyucu salk uygulamalar gelenei
dland; para ncelikli tedavi hekimlii n plana karld.
Kamu salkta, zel kesime kaynak aktarr oldu.
Nfus ngrlerinde ortaya konulan 2035-2040 dnemi durulmu/kararl nfus yapsnda grlecek on milyonu
aacak yal nfus nedeniyle Babakan Erdoan kendi imzalad yukardaki yasal dzenlemelerin nfussal dnme dayal gerekesini bir tarafa att, yksek dourganlk
sylemine sarld. Bu hedefin gerekesini yal toplum olmama biiminde ortaya koydu. Bunu tarihi bir yl ile (2071)
btnletirdi: Dinamik, gen nfusla 2071e ulamay hedef gsterdi. Bu gen nfusun yetitirilmesi iin strateji belirtildi: Ama, dindar kuak yetitirmekti. Belirlenen stratejiyi gerekletirecek taktiklerle yasal dzenlemeler yapld.
Dnlmeyen nokta, ocuklarna psikolojik deer atfeden
ailelerin (%80) yksek dourganlk konusunda gerek modernleme kuramlarnda(7) belirtildii gerekse nfusbilim
almalarnda(8) gsterildii gibi geriye dnn olmayaca gereiydi. Deneyin koullar belliydi. Aklayc deiken olan eitimle lkemizde kurgulanan dinsel model
ieriinde baarlacak nokta, ocuklarna ekonomik deer
atfeden ailelerde yksek dourganln srdrlmesi belki
Mart - Nisan 2013

Nfus
salanabilirdi. Bu uygulama toplumve ara deikenlerin etkisinin nemli
da nmzdeki yllarda dinsel baolduunu gsteriyor. Trkiyede ailelamda bir krlganlk yaratlabilecei
lerin ounluu (%80) bu deikenler
gibi, o ailelerde bile ocuklarnz
balamnda iki ocua sahip olmahayrl yetitirin dinsel syleminy benimsiyor, ounlukla da bunu
den tr geriye tepebilecei geregerekletiriyor. Baka lkelerde olini de iinde barndryordu.
mayan frsat lkemiz aile yapsnda
Hedef gsterilen yla (2071) evli
grlyor. 1968-73 dneminde yapkadnlarn en az dourmalar halan almalarda anneler zellikle kz
linde bykl 150 milyonu aan(9),
ocuklarnn, okuyabildikleri kadar
nitelii nfussal frsat penceresi kuokumalarn istiyorlard; fakat ailelerin
ram iin ngrlen biimde olmakaynaklar snrlyd(12).
Gnmzde anneler yine ocuklayacak nfusla ulaan Trk toplumu
rn cinsiyet fark gzetmeksizin okutne yapabilecektir? Bunun basit rmak istiyor. Gnmzde buna kaynak
neklerini lkemizin Asya Kaplanlar
ayrabilecek glerinin varln belirolarak tanmlanan illerinden olan Gatiyorlar. ocuklarnn eitimleri konuziantep zerinde 2000 sonrasnda
yaplan deiik alma bulgularyla http://www.google.com/imgres?imgurl=http://www.te- sunda zorlanrlarsa, mali piyasalardan
ksa dnem iin borlanabileceklerini
kabaca tartabiliriz. Antep zerine pav.org.tr/upload/pics
de aklyorlar. Aile yapmzn gerek
yaplan almalarda vurgulanan
dourganlk gerekse ocuklarna kaynak aktarma konunoktalar yle zetlenebilir(10):
Sanayide ara mal reten kentin, uluslararas rekabet sundaki tutumunu, davrann ok iyi deerlendirerek;
gcn, nfusunun %65ni 30 yan altnda olan vasfsz genleri yarnlarda yaama tutunabilecekleri, sorunlarn
igcnden olumas etkilemekte, bu dorultuda meknsal zgr akllaryla zmleyebilecekleri, retici rollerini seeitsizlik zerinden yoksulluk yeniden retilmektedir. Buna verek yerine getirecek mesleklerini renebilecekleri eikarn hzla byyen Asya lkelerinde alanlarn hem timden geirmeliyiz.
eitimi artmakta, hem de bu lkeler ara mal retimi yaDeien dnya koullarnda genler retici rollerini
nnda nihai mal retimi yaparak uluslararas yara katl- kendileri, aileleri ve lkemiz iin en iyi biimde yerine gemaktadr.
tirdiklerinde; ne zaman, nerede, kiminle evleneceklerine,
Gaziantep ekonomisi, kadnn eitimine gre alma ka ocuk sahibi olacaklarna kendileri zgr iradeleriyle
biimini farkllatryor. rnein ilkokulu bitirmi/ilkokulu ok rahat karar verebileceklerdir. Genler bu konuda kimterk eden kadnlar ounlukla kayt d ekonomide d- senin parmak sallayarak, ebeveyn edasyla kendilerine sazensiz olarak dk cretle alma olana buluyor, alt hip olacaklar ocuk says konusunda emir verilmesini de
gelir grubu iinde yer alyor. Yoksulluun kadnlamas, ho karlamyorlar. Genlerin kararlar ok ak: ki ocuk
srdrlmesi gerekleiyor. Kadnlarn eitimsiz, hnersiz istiyorlar(13). stekleri: , a, evlenme konusundaki sorunlaolular yannda sahip olduklar ocuk saylarnn fazlal rna sosyal sistem tarafndan zm retilmesi, umut kl(TDH: 3.5) da kaytl ekonomideki istihdamlar konusunda tr balamnda bu lkede yaamlarn srdrecek koulen byk engeli oluturuyor. Buna karn meslek lisesi, larn yaratlmas. Beklentileri, geleceklerini grebilmek.
niversite mezunu kadnlarn bazs ksmi hnerli ya da
Dipnotlar
hnerli olarak kaytl ekonomide i bulabiliyorlar. Gelir aHoward C. Taylor : Introductory Remarks, Maternal and Child Hesndan orta ile st tabaka mensubu olan bu kadnlarn sa- alth (1)
Family Planning Program iinde, Technical Workshop Proceedings 31
hip olduu ocuk says 1-2 dzeyinde kalyor. Yenidnya October-2 November 1972, The Population Council, s. 22-26, New York City,
dzenine bal kresel ivmeler sonrasnda ortaya kan, 1980.
(2) E. C. Taylor and Berelson, Bernad: Comprehensive Family Planning
kadn istihdamnn giderek artaca lkelerle, yeterli eiti- Based
on Maternal/Child Health Services: A Feasibility Study of a World Progmi olmayan, ok ocuk douran kadn nfusu olacak olan ram Studies in Family Planning 2 iinde, No: 2, s.22-46, 1971.
(3) Praney Gupte: The Crowded Earth, People and the Politics of PoGaziantep nasl rekabet edebilecektir? alma andaki
, s.106-131, London, 1984.
kadnlarn drtte nn sadece evde yeniden retim s- pulation,
4 Ronald Freedman, ve John Takeshita,: Studies of Fertility and Family
recine katld, yaratc enerjilerinin retime yansmad Limitation in Taiwan Public Health and Population Change (Editrler: Minbir ilin ne kadar byyecei, rekabet gcnn ne boyutta del C. Sheps ve Jeanne C. Ridley), s:174-197, The University of Pittsburgh,
olaca nemli bir sorunsal oluturur. Gaziantep byley- 1965.
(4) Simon Kuznets,: Economic Aspects of Fertility Trends In The Less
se dierlerinin hali nasldr?
Developed Countries, Fertility and Family Planning (Editrler: S.J. BehrSonu: Trkiye lm hzlarnn birden drld man, L. Corsa, R. Freedman) iinde, s:157-179, Michigan, 1969.
(5) Devlet Planlama Tekilat: Kalknma Plan, Birinci Be Yl, Nfus
dnemden balamak zere hzl bir nfus artn Bat lke73-84, Ankara, 1963.
leri ve Asya Kaplanlarndan farkl yaad. lm hzlarnda Meselesi,s.
(6) ngr almalar, Hacettepe Nfus Ettleri Enstits, Devlet Planlagrlen de gre 1950 nfusunu ( 20 947 188) temel ma Tekilat, Trkiye statistik Kurumu uzmanlarnca yapld. alma sonulaaldmzda, nfusumuz 25 yl iinde ( 1975=40 347 719) rndaki farkllk doum, lm, g varsaymlarndan kaynakland.
(7) Emre Kongar: Toplumsal Deime Kuramlar ve Trkiye Gerei,
Avrupaya olan ii gn de dikkate alrsak, ikiye katlan- Remzi
Kitabevi, stanbul, 1981.
d. Nfus art hznn azalmas ile birlikte 2012 nfusumuz
(8) D.V. Glass ve Roger Revelle (Editr): Population and Social
(11)
Change,Edwarld Arnold,London, 1972.
yurt dnda alanlarla birlikte ikinci kez ikiye katland .
(9) Evli kadnlarn ocuk dourmalar halinde nfus art hzmz(r=1,3)
Trkiyenin ekonomik byme asndan gerek ksa
oluyor. Bulunan nfus art hzndan nfusun ikiye katlanma sresi ise (70/r
(2023) gerekse orta dnem (2071) iin hedef gsterilen eitliinden) 54 yl kyor. 2012 ylnda 75.6 milyon olan nfusumuz 2066
bykle ulamas; dourganln artrlmas, niteliksiz ylnda 151.2 milyon.
(10) Mehmet Nuri Gltekin (derleyen): Ta Ezelden Takndr Antep
gen-dinamik bir nfusla baarlacak bir modelle saladeiik yazlardan alntland, letiim Yaynlar, stanbul,2011.
namaz. Gnmzde 75 milyon insann sorununu sosyal iindeki
(11) Adrese dayal kayt sisteminde halen yaayan TC kimlikli tanmlanm
bilimlerin ura alanlar balamnda oluturduklar kav- insan says 80 milyon dolaynda. Bu nfusun 75.6 milyonu yurt iinde dierleri
ramlar asndan zmleyememi bir sosyal sistem, 54 yurtta olarak yurt dnda yaamn srdrmektedir.
(12) Hacettepe Nfus Ettleri Enstits: Trkiye Aile Yaps Aratrmas
yl iinde 150 milyon olacak lkenin sorununu hangi kay- (1968),
Trkiye Nfus Yaps ve Sorunlar Aratrmas (1973) , Ankara.
naklarla, nasl zmleyecektir?
(13) Nfusbilim Dernei ve Birlemi Milletler Nfus Fonu: 2007 Trkiye
Dourganlk konusundaki lke deneyimleri, bamsz Genlerde Cinsel Salk ve reme Sal Aratrmas, s.109-118 Ankara,
2007.

ALIMA ORTAMI

Mart - Nisan 2013

17

Anmsa
AZ ZAMANDA OK LER YAPTI - 3

DEVRMC BR AYDIN MUSTAFA NECAT


Mmtaz PEKER*

Bu memleket bizim, bu toprak ve deniz bizim


Mustafa Necati, Mtareke 1919, zmir

ci, yarar salayc amalara uygun olarak yaplanmasna


almtr. Ona gre okul-eitim ikilisi yle olmaldr:
Biz, ocuklar doa ile eya ile gereklerle karlatran,
nee ve zgrlk havas iinde almaya, gzlem ve muhakemeye, yaratcla gtren bir okul istiyoruz. Biz istiyoruz ki, okul; ocuklarn birbirine yardm ederek, birbirlerini tamamlayarak altklar bir laboratuar olsun Bizim
kurmak istediimiz okulda dinleyiciler yoktur.
Dn ve oyun iinde alan, eserler ortaya
koyan, kk adamlar vardr(2).
Mustafa Necati, Cumhuriyetin hedef olarak belirledii, akl-bilim eliinde yetitirilecek
yeni insan yetitirmede nclk etmitir. Kurucu kadronun sivil kanadndan gelen Mustafa
Necati, Egedeki yaamnda lkeye ballk,
rgtlk, alanlarn rgtszlkten gelen
sorunlar zerine mcadelesini srdrmtr.
TBMM yelii dneminde laik eitimle yeni kuan yetitirilmesine, Trkenin gelitirilmesine, retmenlik mesleine saygnlk kazandrlmasna, retmenlerin rgtl toplumun yeleri olmas konusunda alm, Cumhuriyetin

trateji ve taktik askeri deyimler. Mustafa Kemal


bu ynden deerlendirildiinde hedefini ortaya iyi
koyabilen(strateji), bu hedefe ulaabilmek iin ne gibi taktikler uygulamasn bilen,
gerek bir mareal olduu grlmektedir. O,
hedefe ulamak iin nasl atlm yapacan,
nerede duracan, tekrar ne zaman hareket
edeceini bilen askeri bir dehadr. Mustafa
Kemal sivil hayatta da hedef koyarken, bu
hedefe ulamak iin kadrosunu olutururken
de, hep bu dehasn kullanmtr. 8 Nisan
1923 tarihinde yaymlad Dokuz Umde(ilke)
iinde yer alan ilkretimin birletirilecei, btn okullarn ihtiyalarmza, modern
esaslara uygun olaca, retmenlerle retim yelerinin ykselmesinin, geim koullarnn iyiletirilmesinin salanaca; ayrca
uygun aralarla
halkn
aydnlanmasna, eitimine
giriilecei (1)
gr bunun
tipik
rneidir. Kurtulutan sonra en
nem verdii
konular iinde
yer alan eitim
alanndaki hedefini gerekletirebilecek,
kenara ekildiinde,
hedefe ulamak
iin
gerekli
taktikleri gelitirebilecek olarak
Mustafa
Necatiyi semitir. Ne var
ki bu birliktelik
eitim devriminin gerekletirilmesi srecinde Mustafa
Necatinin gen
yata
(35) Byk Taarruz'un ikinci gn (27 Austos 1922) Afyon Yunan igalinden kurtulmutu. Haber Ankara'ya ulatrldnapandisit ilti- da TBMM nnde milletvekilleri ve halk toplanp tezahrata balamt.
habndan lm zerine son bulmu; bunu beklemeyen Atatrk - Ne sylence Bakan nitemini kazanmtr. Onun Milli Eitim
Bakanl dnemi incelendiinde aadaki katklar grlevlatt o diye hayflanmtr.
Mustafa Necati, Atatrkn eitimle, yaamn birbirin- mektedir.
den koparlmaz olduu ilkesini ok iyi anlam, eitimin yaLaik-bilimsel eitimin balatlmas:
am gereklerine, toplumsal gereksinmelere dnk, retiLaik eitim, dnceye snr koymayan, vicdan zgr* Dr., Sosyolog
lne karmayan, her trl dini etkiden arndrlm ei18 ALIMA ORTAMI

Mart - Nisan 2013

Anmsa

Cumhurbakan Gazi Mustafa Kemal, Mill Eitim Bakan Mustafa Necati ile Ankara okullarnn spor gsterilerini izlerken
(10 Mays 1928) (http://www.google.com/imgres?imgurl=http://www.meb.gov.tr/belirligunler/ataturk/Foto/008/Resimler)

tim srecidir. Bu tr bir eitim yaplacann rnekleri 1926


ylnda ilkokul ile ortaokul izlencesinde yaplan dzenlemede grlmtr. Ayn ylda karlan yasa ile Bakanlk
rgtlenmesi bilimsel bir temele dayandrlm, bakanlarn
deimesiyle deimeyecek politikalar oluturacak bir yapnn kurulmasna allmtr. Bilimsel rgtlenmeye verilen nem eitimci John Deweyin hazrlad rapordaki(4)
grlerin hayata geirilmesidir(3). Benzer biimde sanat
eitimi konusunda 1927de Belikal Profesr Buysenin
nerileri dorultusunda lkemizde sanat okullar dzenlemesi yaplm, sanat eitiminin ada, bilimsel temeller

zerinde gelimesinin yollar almtr(5). Bylece sanat


eitiminin herkes iin rgn, yaygn eitim rgtlerinde yer
almas, insanmzn sanat ynnn gelimesi salanmtr.
Laik eitimin temel koullarndan biri de eitimin zorunlu giderlerinin, kamunun vergi havuzunda toplanan paralarla karlanmas, bu hizmetlerden yararlananlardan en
az katk paynn alnmasdr. Cumhuriyet eitiminin temel
ilkesi olan parasz, parasz yatl, karma, uygulamal eitim
etkinlikleri, laik-bilimsel anlayla btnletirilerek gen kuaa bu dnemde hizmet olarak sunulmaya balamtr.
KUTU 1:
MUSTAFA NECATNN ZGEM

-1894 ylnda zmirde dodu.


-lk, orta, lise renimini zmirde yapt.
- 1913de stanbul Hukuk Mektebini bitirdi
-1914de zmirde avukatlk, zmir Kz retmen Okulunda
retmenlik yapmaya balad. Vasf narla birlikte ark dadisi
adyla okul kurar. Okulda ynetici-retmen olarak alr.
- 14 Mays 1919 gecesi Bahri Baba Parknda zmirlileri toplad, ertesi gn balayacak olan Yunan igaline kar halk direnmeye ard.
-16 Kasm 1919 Balkesirde zmire Doru gazetesini arkada Vasf narla birlikte karmaya balad. Soma, Bergama,
Akhisar sava blgelerinde Yunanllara kar ete savalarna
katld.
-19 Mart 1920de yaymlanan tamim gerei yaplan seimde 1.
Dnem TBMMne Saruhan (Manisa) Mebusu olarak seildi.
-30 Temmuz 1921/1 Austos 1922 Kastamonu stiklal Mahkemesi yesi
- 1923 zmirden yeniden mebus seildi
- 1923-1924 Mbadele ve mar-skn Vekili
- 6 Mart 1924 - 22 Kasm 1924 Adalet Vekili
- 24 Austos 1924 tarihinde Trk Muallimler Birlii (Trk retmenler rgt) genel bakan olarak seildi. Milli Eitim Bakan
olarak atandnda genel birlik bakan idi.
-20 Aralk 1925 - 1 Ocak 1929 Maarif Vekili
- 1 Ocak 1929 Ankarada aramzdan ayrld.
ALIMA ORTAMI

Mart - Nisan 2013

19

Anmsa

Cumhurbakan Gazi Mustafa Kemal ve dnemin Maarif Vekili Mustafa Necati (sada) yeni Trk harfleri konusunda verilen konferans
dinlerken (25 Austos 1928)
(Resim, http://www.google.com/imgres?imgurl=http://www.meb.gov.tr/belirligunler/ataturk adresinden alnmtr.)

Trk st kimliinde btnletirici ilevinden tr


Trkeye nem verilmeye balanmas:
Farkl etnik gruplarn oluturduu toplumda, insanlarn
birbirini anlamas, tasada, kvanta ortak olmas ok zor
gereklemektedir. Kurucu kadro bu zorluu hem yetitikleri hem de grevde bulunduklar dnemde yaamlardr.
Bu zorluun tesinden gelebilmek iin, Cumhuriyetin ilk
yllarnda ounluun oluturduu dilin st kimliinde birlemeye nem verilmitir.
Bu anlay ieriinde retim Birlii Yasas etkin olarak
uygulanmaya balanm, kar kan yabanc zel okullar
kapatlm, retmen okulunda Trke edebiyat blm
almtr(6). Trke szlk oluturmak iin Dil Heyeti oluturulmu, oluturulan kurul ml Szln dzenlemitir.
Trkeye verilen nem nedeniyle 1929da Arapa, Farsa dersleri eitim programndan karlm, ilk kez Trke hutbe okunmasna balanmtr. Yurttalarn okumayazmasn kolaylatrmak, Trk st kimliinde birleimi
salamak iin harf devrimi gerekletirilmi, Trkenin ne
karlmas, gelimesi salanmtr.
retmene kimlik kazandrma-retmen yetitirmeye balanmas:
Yeni insann retmenlerin eseri olaca kabullenmesiyle, Osmanl retmeni yerine Cumhuriyet retmeni
kimlii oluturulmaya balanmtr. retmenin onurunu,
saygnln salamak, ekonomik durumunu dzeltmek
iin il zel idaresinden, eitim btesine kaynak aktarlarak sorun zmlenmitir. zellikle yerel ynetim kaynakl
olmak zere retmenlerin haksz bir durumla karlamasna, soruturma geirmesine, ceza almasna frsat
verilmemitir. retmene kimlik kazandrma asndan,
rgtlenme, aydnlatma grevlerinin de olduu srekli
vurgulanmtr(7).
Cumhuriyet eitimini yaratma, yayma eyleminde retmenden yana taknlan bu tutum, retmene verilen
20 ALIMA ORTAMI

destek, onlara yeni bir kimlik kazandrm, toplumdaki ilevselliklerini artrmtr. Kurucu kadro, devrimin ilkelerinin
halk katmanlarnda kabul grmesini salk elemanlar yan
sra retmenlerle salanabileceini dnd iin, bu iki
sektre eldeki ekonomik olanaklara gre daha ok kaynak
ayrma yolunu tercih etmitir.
Osmanldan gelen medrese kkenli retici kadro bir
szgeten geirilmi, din kurumu eitimini ne karanlar emekli edilmilerdir. Yeni eitim eyleminde imamlklaretmenliin laik eitim anlay gerei retici olarak
ayn rgt iinde badatrlmamas gerekmektedir. Bylece o dnemde retmen olarak alan bata imam olmak zere meslek dndan gelen, oranlar %65e ulaan
retim elemanlarna(8), teekkr edilerek, grevlerine son
verilmitir. Harf devrimini gerekletirecek bu seilen kadro
ksa bir srede meslek ii eitimden geirilmi, kendilerine verilen gvenle, destekle almalarn istendik biimde
srdrmeleri salanmtr.
retmenlik mesleini daha iyi yaplabilir konuma getirmek iin de gerekli nlemler alnmtr. Szgelimi, stajyer
retmenlik dzen altna alnm, eitimde yukarda belirtilen bilimsellik dorultusunda meslek dersleri verilmeye
balanm, Maarif hizmetinde asl olan retmenliktir
hkm yasaya yerletirilmi, meslei seenlerin donanml
olmas salanmtr.
1920li yllarda lke nfusunun meknsal dalmna
gre saylar 40 bine ulaan az nfuslu krsal yerlemelerde
byk bir nfus (%60) yaamaktadr. Cumhuriyet ilkelerini
buralara gtrmek, din kurumunun etkisini kendi alannda
tutabilmek iin krsal kesimde alacak retmenin yetitirilmesi gerekli grlmtr. Bu konuda nemli almalar
balatlm, iki ilde Ky retmen Okulu almtr. retmen yetitirme konusundaki en nemli baarlardan birisi
de yurtdna renim iin her daldan ok sayda renci
gnderilmesidir. Trkiyede zellikle mesleki ve teknik eitim, gzel sanatlar eitimi bu retmenlerle kurulmutur.(9)
Mart - Nisan 2013

Anmsa
Halk-Ynetim uyumasn salamak iin halklk
eyleminin balatlmas:
Trkiyede herkesin milli ve dnyev; modern, demokratik terbiye almas esasnn kabul edilmesi; rgn,
yaygn eitimle birlikte yeni giriimleri zorunlu klmtr. Bu
balamda rgn eitimde kz-erkek, zengin-yoksul btn millet ocuklarnn ayn biimde eitim grmesi
benimsenmi, ortaokullarda karma eitime geilmesi gerekletirilmitir.
Harf devrimi ile birlikte yeni harflerle okuma-yazma retmek amacyla, yaygn eitim tekniklerine bavurulmutur. Halk Mektepleri, Halk Dershaneleri ile Millet Mekteplerinde okuma-yazma kampanyasnn balatlmas, halkn
yeni ynetimle btnletirilmesi gayretinin sonucudur.
Cumhuriyetin halkn okur-yazar klma, aydnlatma abasnn en gzel rnekleri olan bu gayretler sonucu ksa bir
zamanda okur-yazar nfusun oran hzla artmaya balamtr. zellikle baz kesimlerin harf devrimine ynelttikler
bir gecede lkedeki okur-yazar orann sfra drdler
syleminin ne kadar s bir iddia olduu grlmtr. Bir
cihan imparatorluunun temel nfusuna salad eitim
dzeyi, ksa bir srede eitim devrimi gayretleri ile alm,
gelecee umutla bakan bir toplumun oluturulmasna katk
konulmutur.
Eitim devrimine byk emek veren Mustafa Necati
amacn yle belirtiyordu:
Memlekette, mektep bulamayan bir ocuk brakmayacam.
Ne yazk ki, gnmzde tedavisi basit bir hastalktan
olan lm nedeni, onu bu amacna ulatrmay engellemitir.
Mustafa Necatinin ksa zamanda gerekletirdii olaanst baarlar kabaca yle zetlenebilir: Milli eitimde
yapt atlmlar, eitim sistemimizde yeni bir canllk/ruh
yaratm, eitim kurumunun sosyal sisteme sunduu insan faktrnn niteliinin deiimi, lke sosyal gelimilik

dzeyini artrmtr.
Eitim rgtne getirdii uyum, itenlik, dirlik-dzenlik,
kuruma duyulan ballk, alanlarda yeni nesli yetitirme konusundaki grev bilinci, farkl bir evk oluturmutur. Cumhuriyet retmeni kimliini oluturmada; retmeni iyi yetitirme yan sra, retmene salanan ekonomik
olanaklar, bir ara sekin olarak retmeni toplum nazarnda saylan, sevilen, gven duyulan, deer verilen konuma
getirmitir. Yeni sosyal yapda, ynetimle-halkn btnlemesinde uzlay salayacaklardan biri olarak grlen
retmenin, halk katmanlarnda kabul edilirlii artmaya
balamtr.
Yllarca din kurumunun yetitirdii ulema-imam ikilisince salanan dinsel topluma zg btnleme-denetleme
toplumsal yapda atrdamaya balaynca, atma kanlmaz olarak farkl biimlerde kendini gstermeye balamtr.
Dipnotlar
(1) Osman Bahadr: Tarihin Inda Cumhuriyet Gazetesi, 6
Ocak 2013, stanbul, 2013.
(2) Aktaran: Kemal Kocaba: A Konumas, Mustafa Necati
ve Cumhuriyet Eitimi Devrimi,
iinde, s:12, zmir, 2009.
(3) John Dewey: Trkiye Maarifi Hakknda Rapor, MEB yayn,
stanbul, 1952.
(4) Hseyin Bal: Trk Modernlemesinde Eitim Kurumu, Mustafa Necati ve John Dewey Mustafa Necati ve Cumhuriyet Eitimi
Devrimi, iinde, s: 77-87, zmir, 2009.
(5) Rfat Okabol: Mustafa Necati ve Sonras Mustafa Necati ve
Cumhuriyet Eitimi Devrimi, iinde, s: 281-282, zmir, 2009.
(6) Niyazi Altunya: Gazi Eitim Enstits, Ankara, 2006.
(7) M.Rauf nan: Mustafa Necati, Trkiye Bankas Yaynlar,
Ankara, 1980.
(8) Mahmut Adem: Mustafa Necatinin Eitimdeki Devrimcilii
Mustafa Necati ve Cumhuriyet Eitimi Devrimi, iinde, s:48-49,
zmir, 2009.
(9) Hasan li Ycel: Trkiyede Orta retim, stanbul, 1938.

KUTU 2:
LM ZERNE:
a- Atatrk alatan gen adam
O kadar sevinen Necati, Latin harfi ile imza atmay henz mek ediyordu. Maarif Vekili, Millet Mektebinin ilk
talebesi olacakt. Heyecan iinde kalkt. Pek sevdii zeybeini oynad. Krbarsak ameliyat olmas iin hekimlerin
nasihatlerini dinlemeyen zavall gen, bu sraylarla bir zehir kesesini delerek iine akttn bilmiyordu. Ertesi gn
ateler iinde yatt, Millet Mektebini sayklayarak ld. Atatrkn ilk defa hkrklarla aladn bu lm akam
grmtm. - Ne evlatt O diye hayflanyordu.
Yz binlerin lmne gz krpmadan bakan, atele dvlm ve kanda soumu bu irade, bir ana kalbi kadar
yumuakt
Falih Rfk Atay: ankaya, s: 513, Pozitif yaynlar, stanbul, 2012.
b- Babakan sz veriyor (x)
Necati Beyin Mezar Banda
Bavekil smet P. H. Nutuklar
nklplarn lrken kalanlardan ve yeni yetenlerden bir tek dilei vardr: cansz bileklerinde sallanan vazife
bayrann kavranp daha yksekte dalgalandrlmasdr. Necati, aziz Necati; dilein yerine getirilecektir
Hayat Cilt V Ankara, 10 Knunsani, 1929, Say 111
-------------------------(x) Burada alt krmz izili kelimeleri zellikle dzeltmedim. Nedeni Hayat dergisinde byle yazlm olmas. rnein bilgisayar Knunsani, yerine Kanunusani kelimesini veriyor.
c- lm zerine yaplan tartma
Hastalna akut apandisit tans konulan Milli Eitim Bakan Mustafa Necati Bey 1929un ilk gn 35 yanda
Ankarada ld. Konu basnda ok tartld, salk rgtnn uygulamalar acmaszca eletirildi. Hakk Tark Bey
(Us) konuyu bir soru nergesi ile Meclis gndemine getirdi. SSY Bakan Refik Bey (Saydam) gerekli aklamay
yaptktan sonra, hkmetlerinin nceliinin salgn hastalklar ile mcadele, koruyucu hekimlik olduunu, Hfzsshha
Okulundaki almalar ile koruyucu eitimi balattklarn belirtti.
Zafer Kars: 1929 Polemikleri, Ankara, 2003
ALIMA ORTAMI

Mart - Nisan 2013

21

Anmsa
KUTU 3:
DEERBLRLK
retmenler Sayrlarevi de, o geni bahenin alt ucunda, giriinde zntden ta kesilmi gibi bir bst, Mustafa
Necati. rolog kna Saraslan, ilgin bir doktor. Cumhuriyet deerlerini zmsemi bir aydn. Bir yakn, bir dostu
gibi ilgileniyor sayrlaryla. ikyet dinlemeye gemeden nce, yar aka yar ciddi soruyor; Giriteki bstn kimin
olduunu biliyor musunuz? arp kalan, duraksayan retmene, Rica etsem renip gelseniz yle balasak muayeneye diyor.
.
Valideba retmen Hastanesi Doktoru kna Saraslan, emekli
oluncaya dein, sevgiyle, saygyla Mustafa Necatiyi retmeyi srdrd, retmen hastalarna.
Cumhuriyet Dnemi eitimini oy kayglaryla yozlatrmaya girienler de Mustafa Necatiyi unutturmaya alt. Ankaradaki evi 2006da
Kuru Fasulyeci Hsrev Lokantasna verilmeye kalkldnda gazetelerde geti ad. Doktor kna Saraslan gibi Necatinin deerini bilenleri
kahretti haber. retmenlii meslek olmaktan karanlar, retmen
yetitiren kaynaklar kurutanlar, karnlarn kayarak sadiste keyiflendiler
Mehmet Baaran: Mustafa Necati: Anadolu htilalnn Sesi, Mustafa Necati ve Cumhuriyet Eitimi Devrimi, iinde, s:19-21, zmir,
2009.
Okuyucu not: retmenimiz Baaran ne kadar hakl. Gnmzde
Bat ehirlerine gidenleri ya da gitmeden nce internetten ehir hakknda bilgi almak isteyenleri artan olay, ehirdeki butik mzelerin
okluudur. Kentine, lkesine deiik alanlarda hizmette bulunmu
sekin insanlarn evleri, her eyi ile korunuyor, nadide bir eya gibi
yarnlara aktarlmaya allyor.
Yerel ynetimler bu yaptklarnn karln ok fazlas ile gryor.
Kendileri iin bir para basma makinesi gibi alan bu tr mzeleri farkl alanlardaki kiiler balamnda artrma gayreti iindeler. Bylece hem
lkelerine daha fazla turist ekiyorlar hem de lkelerinde turist bana
harcama miktarn oklatryorlar.
Bizim iin zel olan bu gzel insanlar iin yaptmz Baaran retmenin vurgulad gibi. 1926 ylnda laik eitim kurgusunu, uygula- Valideba Koruluu'ndaki Adila Sultan retmenler Evi'nin bahesindeki bst.
masn yapan, medrese kkenli retim elemanlarn, teekkr ederek
okulla iliiini kesen Cumhuriyetin sylence Bakannn evini ne hale getiriyoruz? Bu gzel lkede hepimize eitimle
snf atlamamz, salk hizmetleriyle hayata tutunmamz salayanlarn deerini anlamadmz iin, gnmzde kar devrimciler her gn laik eitimin kkne deil kibrit suyu, asit dkmekten ekinmiyorlar. Mustafa Necatinin ta 1926
deitirdiklerini, gnmzde birer birer eitim kurgusunun iine koyuyorlar. nsann inanas gelmiyor; fakat yaplanlar
grnce: bata Antkabir olmak zere Ankarann deiik yerlerinde klar iinde yatan gzel insanlar acaba bizler
iin ne diyorlar sorusu kafama mh gibi aklyor.
KUTU 4:
MUSTAFA NECAT KLTR EV
TBMM Mustafa Necati Kltr Evi, Meclis Eski Bakan
Kksal TOPTAN ile Kltr ve Turizm Bakan Erturul GNAY arasnda 21 Ocak 2008 tarihinde imzalanan protokol
ile kltr ve sanat faaliyetlerinde kullanlmak zere Trkiye Byk Millet Meclisine devredilmitir.
Kltr Evi, 1920li yllarda Bakent Ankarada gelien
yeni bir yaam biiminin meknsal zmlenmesi asndan, ayrca dnemine zg tasarm ilkeleri, malzeme
kullanm ve yapm teknii asndan somut bir rnektir.
Erken Cumhuriyet Dnemi olarak anlan bir mimari anlayn rn olan Kltr Evinin birok gesi, (saak alt,
at penceresinde kemer kullanm, payandalarn tad
balkon biimlemesi v.b.) ulusal mimarlk dnemi yaplarnda grlen ortak zelliklerdendir.
ki katl tarihi binann giri katnda TBMM Kltr Sanat
ve Yayn Kurulu Bakanlnn Sergi Salonu bulunmaktadr. Sergi Salonunda TBMM Kltr Sanat ve Yayn Kurulu
Bakanl tarafndan kabul grm eserler, halkla ak
olarak sergilenmektedir.
22 ALIMA ORTAMI

Binann ikinci katnda bulunan Okuma Salonunda;


konferanslar, syleiler ve iir dinletileri bata olmak
zere eitli kltrel faaliyetler dzenlenmektedir. Ayrca
ziyaretilerimize kitap, gnlk gazete, dergi, internet v.b
imkanlar sunulmaktadr.
Tm bu hizmetlerden TBMM yeni ve eski yeleri ile
TBMM dari Tekilat personeli yararlanabilmektedir.
Mart - Nisan 2013

Bulmaca
K DAKKA DN
Tehlikeyi Tanyalm

Daire (Tepsi) Demir Testere Tezgahlar


le Yaplan alma
Mustafa TAYREK*
(mustafatasyurek@fisek.org.tr)
Durum: i eitkenar kebentleri ve H profilleri daire (tepsi) demir testere tezgahnda eit boylarda kesmektedir.
alann bu alma srasnda karlaabilecei tehlikeleri tanmlayabilir misiniz ?

Neler Olabilir ?
1. inin gzne apak - kvlcm kaabilir.
2. Uzun sre, oluan yksek dzeyde grltye maruziyet (sunuk kalma) iitme kaybna neden olabilir.
3. Eldivenini testerenin dilerine kaptrarak el ve parmak yaralanmasna neden olabilir.
4. Kesilen demir paralar aya derek ayak ve bacak yaralanmalarna neden olabilir.
5. Kvlcmlar iinin giysilerini tututurabilir.
> Yant 10. sayfada
* Kim. Mh., Sal+letme Ynetimi Bilim Uzman

alma Bakanl Eski Gvenlii Mfettii (1978-1985)


Gvenlii Uzman (A Snf Sertifikal)
Fiek Enstits alan ocuklar Bilim ve Eylem Merkezi Vakf Denetim Kurulu yesi

ALIMA ORTAMI

Mart - Nisan 2013

23

ALIMA ORTAMI DERGS


BLMSEL DANIMA KURULU
Prof. Dr. eyda AKSEL
Prof. Dr. Yasemin GNAY BALCI
Jeom. Erdoan BOZBAY
Prof. Dr. Ayen BULUT
Ecz. Dr. Aye ELKER
Prof. Dr. Murat DEMRCOLU
Prof. Dr. Necati DEDEOLU
Dr. Seyhan ERDODU
Mak. Y. Mh. Aykut GKER
Prof. Dr. Bahar GKLER
Dr. Uur GNL
Prof. Dr. Gler Okman FEK
Prof. Dr. A. Grhan FEK
Prof. Dr. Hamit FEK
Oya FEK
Prof. Dr. Alpaslan IIKLI
Prof. Dr. Ali Esat KARAKAYA
Prof. Dr. Mge ERSOY KART
Prof. Dr. Muammer KAYAHAN
Prof. Dr. Ahmet MAKAL
Prof. Dr. Ferhunde ZBAY
Prof. Dr. Nevzat ZGVEN
Prof. Dr. erife Trcan ZUCA
Mmtaz PEKER
Prof. Dr. Sarper SZEK
Kim. Mh. Mustafa TAYREK
Dr. Engin TONGU
Prof. Dr. smail TOPUZOLU
Mim. Y. Mh. Cihat UYSAL
Prof. Dr. smail STEL
Dr. Ecz. Leyla STEL
ALIMA ORTAMI DERGS
BLMSEL
DANIMA KURULUNUN
YTRDMZ
AMA HEP ARAMIZDA OLAN
YELER

Salk
Gvenlik
evre NDEK LER

OCUK HABER

ocuklara Dair Ksa Ksa... Yorumsuz... ................................................. 2


Taner AKPINAR
Basndan - ocuum Hep Ia Emekliyor ............................................. 3
l

OCUK HABER
Bir Toplum Kahraman: Pushpa Basnet ................................................... 4
Glbiye YENMAHALLEL YAAR

ANIMSA
Toplum Hekimliine Gnl Verenler - 12
Osman Nuri Kotrk Anmak ve Korkularmz ....................................... 6
Blent ILGAZ

ANIMSA
Toplum Hekimliine Gnl Verenler - 12
Osman Nuri Kotrk le Anlarm ............................................................ 9
lhan TOMANBAY

BASINDAN
ki Yl nce Uyarlmtk - Go-Kart Pistinde lml Kaza .......................11

SALII GVENL
Elektrikte Sal Gvenlii : Kaak Akim Rleleri ............................. 12
Recep GNER

NFUS
Deneyin Koullar Deimedi, Ne Yaplmak steniyor? .......................... 15
Mmtaz PEKER

ANIMSA
Az Zamanda ok ler Yapt - 3
Devrimci Bir Aydn Mustafa Necati ......................................................... 18

BULMACA
ki Dakika Dn: Tehlikeyi Tanyalm :
Daire (Tepsi) Demir Testere Tezgahlar le Yaplan alma ................. 23
Mustafa TAYREK

Do.Dr. mer Tun SAVAI


Prof.Dr. Cahit TALAS
Prof. Dr. Kurthan FEK

Sahibi: Fiek Enstits alan ocuklar Bilim ve Eylem Merkezi


Vakf Adna
A. Grhan FEK (e-posta: agf@sek.org.tr)
Sorumlu Yaz leri Mdr:
A. Grhan FEK (e-posta: agf@sek.org.tr)

Ynetim Yeri: Selanik Cad. Ali Taha Apt. 52/4


Kzlay 06650 ANKARA (e-posta: bilgi@sek.org.tr)
Tel: 0312 419 78 11 Faks: 0312 425 28 01 - 395 22 71
Web sayfas: www.sek.org.tr

alma Ortam Dergisinde yaynlanan yazlar,


resimler kaynak gsterilerek kullanlabilir.
Bu dergide yaynlanan yazlarn sorumluluu yazarlarna aittir.
Bu bir HAKEML dergidir.

24 ALIMA ORTAMI

SALII GVENL
http://www.isguvenligi.net
http://www.osgb.sek.com.tr

ocuk Dostumuz olanlara dergi ve kitaplarmz


dzenli olarak gnderilmektedir.
Sizleri de ocuk Dostumuz olarak grmek isteriz.
alma Ortam Dergisi iki ayda bir yaynlanr.
(Yerel Sreli Yayn)
ISSN 1302-3519
Say: 127 Mart - Nisan 2013
cretsizdir
Yapm ve Basm: Byk Anadolu Medya Grup
stanbul Cad. Elif Sk. St Kemal han No:7/188
skitler 06060 ANKARA
Tel: 0312 384 30 70 (Pbx) Fax: 0312 384 30 57
Bask Tarihi : 17 Mart 2013

Mart - Nisan 2013

You might also like