ALIMA

ORTAMI
ISSN 1302-3519

ki Ayda Bir kar / Say : 124

l

Gz Gre Gre Kullanlan ocuk Emei

l

Eyll - Ekim 2012

SALII
GVENL
ERGONOM
HJYEN
EVRE
TOPLUM RGTL
OCUK EME
KADIN
SOSYAL POLTKA
NFUS
SOSYAL HEKMLK

Karncalar Mesaide

Fndk Tarmnda ocuk Emei Konusunda yi Uygulama rnei

(zer Akbal ile Sylei)
l

Trkiyenin Salii Gvenliinde adalk Karnesi 2012

l

Tuna Merginle Syleiler - 3

Adn Tuna Olsun

Yaam Hattna Nasl Balanmal?

l

Gen Kuaklarn Eitimi Sorunu

l

El Salla

Yeni Yaynmz: Beyin Gc Mezarl Trkiye

l

ki Dakika Dn: Tehlikeyi Tanyalm :

www.sek.org.tr

elik Konstrksiyonun Forklift Ve Vin Yardm Ile Montaj

alan ocuklara Vefa Borcunuzu

demek ster misiniz?

l
Y
.
30 Yl
n

n n 20.

s
tit mn
s
n
a
1
ek E a Ort

i
F lm
a

ocuk
Haber

Gz Gre Gre Kullanlan ocuk Emei

Feyza Cengiz MARALIOLU*
ocuk emei her yerde! Aile iinde, alma ya- meline dayanmas gerektiini belirtti. Ynergenin, ABD'nin
amnda, sokakta, markette, pazarda, yediimiz Kansas ve Montana gibi krsal blgelerinde dikkate alnmeyvede, bastmz halda, yemek yediimiz bir madn szlerine ekledi. Bu blgelerdeki ailelerin orestoranda, yzmz sildiimiz havluda, daha bunun gibi cuklarna ar aletler kullandrarak gnlk iler yaptrd
sayabileceimiz bir ok toplumsal, ekonomik ve kltrel akland.
Senatr Jerry Moran, bu ekilde olacak bir dzenlemeortamda, okumas, oyun oynamas gerektii yllarda alan binlerce ocuun emei var. ocuk emei, her alanda nin, yaam biimini tehdit edici nitelikte olacan belirtti.
genilerken ocuklara verilen nem gittike azalmakta. Bu Yapt bir basn toplantsndaki verdii demete bu dzenlemelerde saduyu eksiklii olduunu belirtti.
ac durumu devletlerin yapm olduklar dzenlemelerden
anlayabiliriz. Sadece kendi lkemizde deil, tm dnyada
ocuk iilii, dev bir sorun olarak hala gndemde. Hatta
gz gre gre pek ok lkede bu olgu, kabul grm durumda.
Amerika Birleik Devletleri alma Bakanl tarm
iiliinde kullanlan ocuklarn tehlikeli ilerde altrlmasnn engellenmesine ynelik bir Ynerge hazrlna
koyuldu. Ynergeye gre, 18 yan altndaki ocuklarn
tahl ambarlarnda, allarda ve besi alanlarnda altrlamayacaklar. Ayrca Ynerge, 16 yan altndaki ocuklarn, traktr gibi motorlu ekipmanlar kullanmalarn da
yasaklyor. Yaralanma ve zehirli bcek ilalarndan dolay
boulma gibi nedenler, tarmda alan ocuklar bekleyen
riskler arasnda yer almaktadr. Aile iisi olarak tarmda
alan ocuklar ise neride kapsam d brakmaktadr.
ABD alma Bakanl bir yl akn sredir bu neri
zerinde alyor. i szcleri aile iisi olarak altrlan ocuklarn, bu durumun dnda deerlendirilmesine
kar kyorlar. Cumhuriyetiler de kk tarm alanlarnda alan ocuk iilerin gzard edildii grndeler.
Uygulanabilirliinin olamayacan dndkleri bu projeyi
siyasi bir hedef haline getirdiler.
ocuk haklar savunucular, alt izilmesi gereken
nemli saptamalarda bulundular. Bu saptamalar arasnda
en dikkat ekici konulardan biri ise 2010 yl ierisinde 12
si tarm iisi olan 16 yan altndaki 16 ocuun i kazalarndan ld gereiydi.
ocuk ilii Koalisyonu koordinatr Reid Maki ise,
alma Bakanlnn bu ani kararn geri ekmesi durumunda, ocuk iilii lmlerinin nlenebilmesinde ge
kalnabileceini aklad. Aklamasnn devamnda Ynergeye kar ok iddetli bir fkenin olduunu ve bunun
seim yl olan bu yla denk getirilmesinin ocuklarn istismar olarak grlebileceini szlerine ekledi. Bir ok tutucu
siyasetinin de bu konu zerinde durmayacan dndn belirtti. Tarmda alan ocuklarn teki sektrlere
oranla drt kat daha fazla lme riskiyle karlama olasl
olduunu vurgulad. Asl amacn ocuklarn korunmas te-

* Fiek Enstits alan ocuklar Bilim ve Eylem Merkezi Vakf Gnlls

ALIMA ORTAMI

(Kaynak;http://www.crin.org/email/crinmail_detail_popup.asp?crinmailID=4215#US)
Eyll - Ekim 2012

ocuk
Haber

Kaynak;http://www.crin.org/email/crinmail_detail_popup.asp?crinmailID=4190#dw
ABD alma Bakanl, kart gr szclerini yattrmak amacyla dzenlemelerde yenilikler yapacaklar szn verdi. Bu aklama Amerikan Tarm Brosu Federasyonu ile teki kart gruplar sakinletirmedi. Demokratlar
da dzenlemeler konusundaki geri ekilmenin olumlu bir
sonu olduu aklamasnda bulundular. Ajans, ocuk ii
kazalarn azaltlmasna ynelik gelitirici nitelikli bir eitim
program hazrlanaca aklamasn yapt. Bu eitim programnn, krsal blge hissedarlar, Tarm Brosu,Ulusal
iftiler Birlii'nin de bulunduu bir komite tarafndan hazrlanmas gerektii belirtildi.
ABD hkmetinin verilerine gre, ABD'de, 18 ya altndaki 300.000 den fazla ocuk tarm iiliinde altrlyor.

ocuk iiliine hkmetin de gz yumduu dnlmektedir. ocuk iiliine kar mcadele eden gnll kurulular bile, ocuk iiliine ynelik beklentilerin byklnn
vurgusunu yapyor. Ama bir yerlerden balamak gerektiini
de savunuyor.
Yeni Delhi'deki ocuk haklar yetkilisi Raj Mangal Prasad, bu yasad ve ocuk haklarna aykr altrmalar
konusunda hkmetin hibir bask yapmadn belirtti.
Aklamasnn devamnda ise insanlarn bir eyleri grmesi iin her eyin ok ak olduunu belirtti.
Avukat Ravi Kant mahkemelerin, ev ii alanlarna
ynelik davalarda, az sayda da olsa sert kararlar verdiini
aklad. Var olan durumun hukuk iinde ciddiye alnmadn aklarken insanlarn da hukuki yaptrmlar dikkate
almadn belirtti. Ve son gnlerde dnya kamuoyunu da
harekete geiren 13 yandaki kz ocuunun yaadklarn yle anlatt :
Hindistan ocuk sosyal yardm grevlileri ev hizmetinde alan 13 yandaki kz ocuunu, kilitlendii evden
kurtard. vereni tatile giderken onu evine kilitlemiti.
Evde kilitli halde bulunan kz ocuuna bulunduu dairedeki komular yardmda bulundu. Komu, st kat balkonunda alayan bir ocuk grd. Kz ocuk 13 yandayd.

Uluslararas alma rgt(ILO), Hindistan'da 5 ile

14 ya aras alan ocuk saysnn 12.6 milyon olduunu
aklad. Bu saynn yzde yirmisinin evde alanlardan
olutuunu belirtti. Baka rgtlere gre bu saynn 45 milyonun da stnde bir rakam olduu grnde. UNICEF
Hindistan'daki ocuk iiliinin dnyadaki teki lkelere
gre ok fazla olduunu aklad.
Hindistan'da, altrlmak istenen bu ocuklar ya aileleri tarafndan ya i bulma ajanslar tarafndan satlmakta,
ya da karlarak zorla altrlmaktadr. ocuklarn hemen hepsi lkenin yoksul blgelerinden gelen ocuklardr.
Yoksul aileler, gelir samak iin ocuklarn satmaktadr.
Aileleri tarafndan altrlan ocuklar retimde, ev hizmetlerinde ve seks ticareti iinde tutulmaktadr. Hindistan 2011
yl su istatistiklerine gre lkede 32.000'den fazla ocuk
kayptr.
Hint hukuku ise, yerlemi hale gelen bu durum karsnda snrl dzeyde korumac uygulamalar iermektedir.
Hkmet tarafndan szl olarak reddedilmesine karn,
ocuk hukukuna ynelik dzenlemeler yllardr hazrlk
dzeylerindedir. Kolayca bulunabilen ve ucuz i gc olan
ALIMA ORTAMI

Eyll - Ekim 2012

ocuk
Haber

Ev ilerinde altrlmak iin alnmt.

Daire sahibi ift de Tayland'a tatile giderlerken kz eve kilitlemiti..Komunun
ars zerine bir itfaiyeci kz evden
kurtard.
Hindistan sosyal yardm grevlileri tarafndan koruma altna alnan kz,
amcas tarafndan i bulma ajansna satldn belirtti. Ajans araclyla altrlmak iin getirildii evde, yapt i karlnda hibir maa almadn, yemek
iin ise gnde iki pide verildiini anlatt
Fazladan yemek yeyip yemediini belirlemek iin de evde kapal devre kamera
sisteminin kurulu olduunu aklad. Verilen ii yerine getirmemesi yada istenildii gibi yapmamas durumunda ise ev
sahipleri tarafndan dvldn anlatt. Hindistanl 13 yandaki bu kk
kz ocuun yaad durumun ortaya
karlmas, ocuun koruma altna alnmas, lkedeki teki ocuklarn da umut
oldu.
Hindistan'daki alan ocuklarn
durumu yllarca rtbas edildi. Tpk
Trkiye'deki ocuk gelinler gibi. Para
karl kck kzlar babas, dedesi
yandaki adamlarla evlendirildi. Ya da
satld. Trkiye'de, kamuoyu ayaa kalkt. Peki, bireyler yapld m? Ders alnd m? Gz yumanlar utand m? Yarg
nne karlp cezalandrld m? Evet
demeyi ok isterdik. ocuklarn yaamn karartan, yllardr grmezden gelinen
bir baka konu da ensest'tir. Kamuoyu
ocuk gelinler okunu yaarken, hkmetin en son kard yarg paketinde
ensest olgusunu rtbas edici hkmlerle, yeniden ayaa kalkt.
Sevil Arnan'n, 7 Temmuz 2012 tarihli Cumhuriyet Gazetesi'ndeki yazsn,
sizlerle paylamak, Ne yapabilirim?
derken, aresiz, yapayalnz ocuklar bir
kez daha dnmenizi, onlarn yardm
isteyen lklarn duymanz istiyoruz.

7 Temmuz 2012 Cumartesi

ALIMA ORTAMI

Eyll - Ekim 2012

Basndan

(27 Temmuz 2010 Sal)

ALIMA ORTAMI

Eyll - Ekim 2012

ocuk
Emei

Fndk Tarmnda ocuk Emei

Konusunda yi Uygulama rnei
(zer Akbal* ile Sylei)

tan snrna kadar, 14 il, 129 ile, 500e yakn

alan ocuklar ierisinde en
kyde ve 700.000 hektar alanda ortalama
ileli olanlar, mevsimlik ii
650.000 ton fndk retimi yaplmaktadr. *
olarak tarmda alanlardr.
Kendisi de bir retici olan Giresun Ziraat
Hele de kz ocuklar. Prof.Dr. Blent
Odas Bakan zer Akbalnn nderliinGlubuk, bu kesimin sorunlarn yle
de, Keap Fndk reticileri Birliinin 75 aktif
zetliyor:
fndk reticisi, birlikte ok nemli bir karar
Trkiyede yaklam 1,2-1,5
veriyorlar : ocuk altrmamay kararlatmilyonluk mevsimlik tarm iisi nryorlar. Bu kararda, ocuk iiliin nlenmesi
fusunun en byk sorunu, eitim,
ile ilgili kamuoyu duyarllk arttrma almasalk, sosyal gvence, cret dlarnn nemli bir etkisi oluyor. ocuklar glkl, barnma ve yerleimdir.
sn istiyorlar. Onun iin projeleriTarm, zellikle ocuklar
nin adna Glen ocuk diyorlar.
asndan en tehlikeli
(Baknz : www.gulencocuk.biz)
alma alanlarndandr.
Biliyorlar ki, yalnzca yasaklamazellikle kz ocuklarlarla bu i gerekleemez. Onun
nn yk ardr. alan
iin mevsimlik tarm iilerinin okzlar, ou kez tarmsal
cuklarnn eitli etkinliklerle baigcnn grnmez bir
ka yne yneltme abasna giriparasdr ve zellikle
yorlar. Bu abalarnda Giresun ve
dezavantajl konumda
Alapl Ziraat Odalarn, Noor Fnyer alrlar. nk tarmdk firmas ile Szerolu Fndk
sal ileri yan sra ev ifirmasn yanlarnda buluyorlar ve
leriyle urarlar. ocukbyk destek gryorlar.
larn almas asnocuklar geleceimizdir, slodan tarm, kayt-d bir
ganyla hazrlanan `Glen ocuk
i alan ve sektr olup,
projesiyle iftinin ve gezici tarm
ocuklarn i gvenlii
iilerinin ocuklarn belli bir cyoktur. Yaralanmalar ve
ret karlnda fndk tarmndan
hastalanmalar halinde
deme alamazlar ve i- Giresun Ziraat Odas (GZO) Bakan zer Akbal, fndk uzak tutmay amaladklarn dile
ocuklarn ii olarak altrlmalarn nlemek getiren Akbal, Trkiyede hibir
verenlerin olumsuz dav- tarmnda
amacyla Trkiye'de ilk kez 'Glen ocuk' adyla proje ha- tarm rnnde bu tr bir projenin
ranlarnda ve altrl- zrlayarak, uygulamaya koyduklarn syledi.
olmadna iaret ediyor. Giresun
ma koullarnda, koruma
talep edemezler. Gne, ar scak, souk, rzgar, toz, Ziraat Odas Bakan Akbal, ocuklarn bahelerden uzak
yetersiz ve gvenlik olmayan alet ve makineler, tehlike- tutulmas, fndk tarmnda ocuk emeinin olmamas iin,
li kimyasallar ile koruyucu donanm olmadan alma, hem reticilerin ve hem de ocuklarn eitilmesi gerektiini
ar yk ve tehlikeli hayvanlar ocuklar iin, erikinlere vurgulad. Yaplan almalarda, zellikle ilimizdeki 13 ilemizde 100 bin reticimize gerek yasalarn, anayasalarn,
oranla daha byk tehlike oluturur.
Mevsimlik olarak tarmda alanlarn bu kadar kalaba- Trkiyenin taraf olduu uluslararas anlamalarn metinlk ve bu lde de lke yzeyinde yaylm olmas kar- lerini anlatp retilmektedir. Bu erevede 3.000 bror
snda ellerinden tutan azdr. Bu konudaki ilk almalardan datlmtr. retici iftilerimize, ocuk iilii konuunda,
biri, kaymakam olarak grevi srasnda Atila Kantay tara- basn demeleri, radyo ve televizyon programlar ile ulalfndan Eskiehir-Alpu ve Ar-Talay ilelerinde gerek- maktadr. Austos aynda balayacak olan, fndk toplama
letirilmitir. ocuklarn adr-okullarda eitimlerinin srd- dneminde, fndk reticisi iftilerin, hasat zaman baherlmesi salanmtr; mevsimlik iilerin barnma koullar leri ziyaret edilerek ocuk altrmadklarnn yerinde sapgelitirilmitir. Bu bize, mlki idarenin bu konuda kilit bir tanmas, kendilerinin pazara gtrdkleri fndklaryla sat
esnasnda gurur duymalarnn salanmas planlanmakta.
role sahip olduunu ortaya koymaktadr.
Bu ileli kesim zerinde yaplan, yz gldrc almalardan biri de Giresunda, Giresun Ziraat Odasnn abalaryla ortaya konulmutur. Giresuna fndk toplamaya
gelen mevsimlik tarm iileri, zorunlu olarak ocuklarn
da yanlarnda getirmektedirler.
Fndk tarm, gbreleme, ilalama, budama, temizleme, hasat ve kurutma aamalarndan geer. Emek ister ve
bu emein ancak %40 bahe sahiplerince, gerisi geici
ve gezici tarm iilerince karlanr.
Fndk, onuncu ylnda retime olanak veren bir bitkidir. 300 yldr Karadenizde yetitirilmektedir. k yeri
Giresundur. Halen lkemizde stanbul boazndan Grcis* Giresun Ziraat Odas Bakan - Giresun Chamber Of Agriculture President
Of The Board
Ulusal Fndk Konseyi Ynetim Kurulu yesi - National Hazelnut Council
Board Member

ALIMA ORTAMI

Eyll - Ekim 2012

ocuk
Emei

iftilerimiz gslerini gere gere Bizim rnlerimizde ocuk emei yoktur demelidirler. Hatta her biri bahelerine
BZM BAHEDE OCUKLAR ALIMIYOR yazl pankart asmaldrlar.
Fndk tarmndan uzak tutulan ocuklarn da zerine
eilmeli ve bo zamanlar deerlendirilmelidir. Onlar iin,
eitim yannda, eitli sosyal ve sportif etkinlikler, izcilik,
tiyatro, sinema, yzme, kltr, yabanc dil eitimi ve sosyal
gezi gibi genel kltr dersleri, tatil kitaplar okuma seanslar planlanmakta. Bunun yannda

Toplumsal farkndaln arttrlmas,

Ailelerin bilinlendirilmesi,

Aile bireylerine mesleki beceri kazandrma eitimleri
verilerek yeni istihdam olanaklarnn salanmas
hedeflenmektedir.
Bugne dein yaplanlar yle sralanabilir :

Basn toplantlar

Gazete, radyo, televizyon ilanlar

iftiler toplantlar

Bror datm

3G izcilik kamp

Proje yarmas.
GZO, Trkiye apnda bir proje yarmas am ve baarl projelerin uygulanmasn salama sz vermi.

Yarmaya, 15 proje katlm. Bunlar arasnda 'Yeil

Altn' projesiyle Ali Szer, 'Minik Fndklar Eitimde'
projesiyle Oya Ocak, seildi. 'Yine Yeillendi ocuk
Umutlar' projesiyle Fazilet Erta baarl bulunmu.
zer Akbalya eitim sistemimizin bu ocuklar
kucaklayacak enerjiye sahip olup olmad konusundaki
dncelerini soruyoruz :
Ne yazk ki, eitim sistemi yeterli deil. Bugnk eitim sistemi, ocuklarmz kucaklamaya, onlarn geleceklerini ynlendirmelerine elverili deil. ocuklarn u an,
eitimden anladklar tek ama tek ey, snav. Ksaca rezil
bir durumdayz. Snav hedefli bir eitim. Aslnda eitim dememek gerek. Bu i bir sektr oluturmu. Eitim ekonomisinin kurbanlar dersek daha doru olur. Yazk. Bugn
fndn, ayn, pamuun nerede yetitirildiini bilmiyor ocuklar. nk bunun nemi yok. Yazk ve bir daha yazk.
Trkiyede mevsimlik tarm iilerinden yararlanan bir
ok blge ve ifti var. Ama sizin yaptnz gibi rnek almalara pek rastlamyoruz. Sizin farkllnz nedendir?
sorumuza yle yant veriyorlar :
yi tarm ve globalgap tarm tekniklerine uygun fndk
tarm yapyoruz. Butik bir birliiz. Eitim, teknik, sosyal bir

ok alanda almalar yrtyoruz. Dnya tarmn yakndan izliyoruz. niversitelerle iieyiz . Yurt d kongrelerini
de izlemeye alyoruz. Srekli bir yenilik ve deiim iindeyiz. Herkes yryorsa, biz komak istiyoruz. zlediimiz
toplantlardaki ocuk iiliin ortadan kaldrlmas dnceleri, gsterilen videolardaki yrek burkucu tablolar bizi
derinden yaralad. Kendi admza, fndk tarmn ar bir
i olarak grmesek de, ocuklara gre olmadna karar
verdik.
Tm abamz ocuklar okusun ve mutlu bir ocukluk
yaasnlar.
Fotoraflar:
http://www.gulencocuk.biz/tr/fotograf-galerisi/category/7-3-g-izcilik-kampi.html
http://www.gulencocuk.biz/tr/haberler/46-cocuklar-artik-somurulmesin.html

ALIMA ORTAMI

Eyll - Ekim 2012

Sosyal
Politika

TRKYENN SALII GVENLNDE

ADALIK KARNES
2012
A.Grhan FEK*

radan on yl geti . 2002 ylnda yaynlanan

Trkiyede i sal gvenliinin durumunu irdeleyen yazmzda, Trkiyenin karnesini yaynlamtk.
Acaba bugn durum nedir? [1]
Kprnn altndan ok sular akt. nce genel duruma
bir bakalm. Son on ylda iktidar elinde tutan AKPnin i
sal gvenlii politikasn eksende deerlendirebiliriz:
(1) AB ile uyum salamaya almtr. 2002 ylndan
balayarak Avrupa Birliine tam yelik giriimleri kapsamnda yrtlen almalar arlk kazanmaya balamtr. Avrupa Birlii alma yaam ile ilgili iki konuya nem
verdiini aka dile getirmi ve byk parasal destekler
salamtr. Bunlardan biri de i sal gvenlii alandr.
Ama bu desteklerin n koulu, bata 89/391 sayl ereve
Direktif olmak zere Avrupa Birlii mevzuatnn iselletirilmesidir. Dolaysyla, gerek dzenlenen toplantlar, eitimler ve AB projeleri ile gerekse karlan Ynetmelikler (ve
en sonunda Yasa) ile bu uyum salanmaya allmtr.
(2) AKP, elinde tuttuu iktidar mutlaklatrmaya almtr. 2002den gnmze, hkmet, alma yaamndaki rgtllklere kar rahatszlklar olduunu aka
gstermitir. i sendikalarnn glerinin ve toplu i szlemesi yapma yeterliliklerinin, srekli Bakanlk tarafndan
budanmas; hkmet uygulamalaryla bamllklarnn arttrlmas sz konusudur. Grnrde memur sendikalarnn
baz kazanmlar olsa da, uygulamada yalnzca iktidar tarafndan seilmi olanlar glenmitir. sal gvenlii
alannda, ok byk bir g oda olan Trk Tabipleri Birlii
ve Trkiye Mimar ve Mhendis Odalar Birliiye (TMMOB)
(**)

uygulamann ii lehine geniletilmesi iken; keyfi olarak

hkmetin baka eylemlerine destek olarak kullanlmtr. Btn bunlar ii hakkn kullandrma yerine, iinin
minnet duymasnn salanmasn hedeflemektedir.
Bu eksenli yaklam baarl mdr? sal gvenlii alannda, hi grmek istemediimiz, tm abalarn ve
alnan nlemlerin hedefi i kazalaryla meslek hastalklarnn gereklememesidir. Dolaysyla da en nemli baar
gstergesi, bunlarn yokluudur.
2002den 2012ye i kazas ve meslek hastalklar rakamlar [2] yledir :
TABLO 1
2002den 2012ye
Rakamlarla Kazalaryla Meslek Hastalklar
2002

2006

2010

72.344

79.027

62.903

601

574

533

1.820

1.953

2.085

Kalc sakatlk (srekli

igremezlik, meslek hast.)

267

314

109

lm (i kazas sonucu)

872

1.592

1.434

lm (meslek hastal
sonucu)

10

Kazas
Meslek Hastal
Kalc sakatlk (srekli
igremezlik, i kazas)

TABLO 2
lml Kazalarnn On Yllk Geliimi
lm Nedeni

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

Kazas

1.094

1.165

1.160

1.002

872

810

841

1.072

1.592

1.043

885

1.171

1.434

158

168

13

24

10

1.252

1.333

1.173

1.008

878

811

843

1.096

1.601

1.044

866

1.171

1.444

Meslek Hastal
TOPLAM

kar yrtlen ve kym derecesine varan, g-yetki budanmas ise, dneme damga vuran bir ekimeye sahne
olmutur. Her ne kadar Sal Gvenlii Yasasnda
yarg organlarnn ngrd dorultuda, TTB lehine bir
geri adm varm gibi grnse de, bulunduumuz zaman
kesitinde, SGBnin i sal alanndaki iktidar kesin ve
tartmaszdr.
(3) Toplum zrl olmutur. 2002den 2012ye yalnzca salk-gvenlik alannda deil, alma alanna ynelik
sosyal politikalarda da toplum zrl bir yaklam egemen olmutur. Kresellemenin insan zrl yaklamnn bir yansmas olan bu yaklam, tazminci yaklam
glendirmi; gerekleen riskler sosyal yardmlarla beslenmitir. sizlik sigortas fonlarnn olaanst birikmesi
sonucu, yaplmas gereken, ok snrl tutulmu olan bu
* Prof.Dr., Fiek Enstits alan ocuklar Bilim ve Eylem Merkezi Vakf Genel
Ynetmeni ve Ankara niversitesi Siyasal Bilgiler Fakltesi alma Ekonomisi ve
Endstri likileri Blm - Hukuku ve Sosyal Gvenlik Anabilim Dal retim yesi
** Bu yaznn yazlmas iin, sorusu ile frsat yaratan Dr.Mehmet Faruk Taya teekkr
ederiz.

ALIMA ORTAMI

TABLO 3
ocuk ve Genlerin Urad Kazas Saylarnda
Yllk Deiimi
YA GRUPLARI

2006

2007

2008

2009

319

461

1.109

15-17

2.470

3.445

2.936

337

18-24

19.965

22.886

23.062

9.724

25 +

56.273

53.810

45.856

54.250

TOPLAM

79.027

80.602

72.963

64.316

-14

Yaznn akn bozmamak iin bu istatistiklerle ilgili yorumlarmz size KUTU halinde vermeyi setik (Kutu No.1)
Eyll - Ekim 2012

Sosyal
Politika
KUTU NO . 1
SON ON YILLIK STATSTKLERLE LGL
YORUMLAR

Tablo 1de i kazalar saysnda 2002den 2010a %
13,1 d grlmektedir. Buna karn ayn srede i
kazasna bal lmler % 64,4 ve yine i kazas sonucu
srekli igremez hale denlerin says % 14,6 artmtr. Bunu bir baar olarak grmeye olanak yoktur.
Kald ki, bu ters iliki, yaamn gidiine de uygun deildir. Byk bir olaslkla, i kazalarnn eksik kaydedilmi
olmas sz konusudur.

Yine Tablo 1de meslek hastalklar verilerine baktmz zaman, on yllk zaman diliminde, saptanabilen
meslek hastal saysnda dikkati eken bir deiiklik
grlmemektedir.

Tablo 2de lml i kazalarnn yl yl geliimine baktmz zaman, 2010 ylnda elde edilen rakkamn rastlantsal olmad ortaya kmaktadr.

Tablo 3 bize i kazalarndaki azalmann, ya dilimleri
gznne alndnda tersine dndn gstermektedir. 2006dan 2007ye 14 ve daha kk yataki ocuklarn uradklar i kazalarnda % 44,5lik bir art; onu
izleyen ylda ise % 140,6lk bir art olduu grlmektedir. 15-17 yalarndaki ocuklarn (i yasasna gre
genler) urad i kazalarnda, 2006dan 2007ye %
39,5lik art ve bunu izleyen ylda ise % 14,8lik azal
meydana gelmitir.

Tablo 3de 2009 yl istatistiklerinde, ocuk i kazalarnn, birdenbire, srasyla % 99,5 ve % 88,5 gibi ok
yksek oranlarda dmesi inandrc gelmemektedir.
Demek ki, eksenli AKP politikas i kazalarnn saysn drm ama lml i kazalarnn saysndaki
artn nne geememitir. Ayn biimde, i kazalarnn
says derken, kalc sakatlk ya da lmle sonulanan
i kazalarnn says artmtr. Kald ki, toplam i kazalar
azalrken, bunun iinde, ar i kazalarnn paynn artmas
yaamn gidiine uymamaktadr.
Son on ylda son kez vurgulanmas gereken olgu, i
sal gvenliinin de bir paras olduu sosyal politika
alannda, koruyucu hizmetlerin, rgtlln vb ikinci plana itilmesidir. [3, 4]
Yine son on ylda, bu alanda gerekleen en nemli deiikliklerden biri, SSK hastanelerinin Salk Bakanlna
devri ve SSKnn SGK ierisine alnmasdr.[1] Dolaysyla,
meslek hastalklar hastaneleri, adlarn korumakla birlikte,
yalnzca iilere hizmet veren zel dal hastaneleri konumundan karlm; meslek hastalklarnn nlenmesi abalaryla da ilikisi kesilmitir.
sal gvenliinin salanmas ve insanlarn insanca koullarda yaamas bir insan hakkdr. alma
yaamndaki her trl tehlikenin, nceden alglanmas,
nlenmesi de, bu konudaki ada yaklamn gereidir.
Acaba bugn, Trkiye, iilerin sal konusuna ne lde
ada yaklamaktadr.
Trkiyenin adalk karnesi 12 gstergeden olumaktadr (Baknz Tablo 4).
1. ada salk anlay
2. evresel ve mesleksel hastalklar
3. Ktphane olanaklarndan yararlanabilme
4. Kayt-istatistiklerin ve aratrmalarn yetersizlii
5. ngr
6. Grupu zm
7. ok bilimlilik ve btnsellik
8. Katlmclk
9. Srdrlebilirlik ve kurumsallama
10. Birbirini denetleme
11. Tketici odakl yaklam
12. Uluslararas denetim mekanizmalarnn arlk kazanmas
ALIMA ORTAMI

(1) ada salk anlay : lkemiz, ada salk

anlayyla yrtlm esiz deneyimlere sahiptir. Ancak
ne yazk ki, Bismarcktan gnmze gelen sigortac (yani
tazminci) yaklamn genelletirilmesiyle, btn bu bilgideneyim birikimi boa karlmtr. 2002 ylnda salkta
sosyalletirme btn budanmlna ve engellemelere karn yrrlkteydi. Bu sistemin temel tan oluturan salk
ocaklar ve salk evleri ayaktayd. zellikle, hemireler ve
ebeler eliyle, koruyucu salk hizmetleri yaygnca sunulabilmekteydi.
Ne yazk ki, 2012 ylnda bunlarn hepsi datlm haldedir.
Yine 2002 ylnda , salk ocaklarnda grev yapan ve
kendilerinden toplum hekimlii yaklamn yaama geirmeleri beklenen pratisyen hekimler; tedavi edici hekimliin
birer arac konumuna indirgenmiler ve aile hekimi adn
almlardr. ada salk anlaynda, 2002den 2012ye
meydana gelen deiiklik, TBMM eliyle SSK hastanelerinin
Salk Bakanlna devrinin ve Salk Bakanlnca salkta dnm ad altnda saln ticariletirilmesinden kaynaklanmaktadr.[5] Burada halkn salk dzeyinin ykseltilmesinin hedeflenmedii ok ksa zamanda anlalmtr. Temel ama piyasa ekonomisinin kurallarnn, salk alannda
da egemen klnmasdr. Byle olunca, koruyucu hekimlikten
vazgeilmi; bu yaklam zincirleme i sal gvenlii alann da etkisi altna almtr.
Salk Bakanl, 663 sayl Kanun Hkmnde Kararname ile, yeniden yaplandrlm; sorun odakl rgtlenmeden, hedef odakl rgtlenmeye geilmitir. Hedef piyasa
ekonomisi olduu iin, koruyucu hekimliin kalesi olmu bir
ok kurum ortadan kaldrlmtr. [6]
(2) evresel ve mesleksel hastalklar: retimden
kaynaklanan ve yalnzca baz meslek gruplarnda grlen
hastalklara biz meslek hastalklar diyoruz. lkemizde
aranmyor olmalar bata olmak zere bir ok nedenle,
meslek hastalklar, varolduklar halde, ok dk saylarda saptanabilmektedir. Bu 2002 ylnda da byleydi, bugn
de byledir. Meslek hastalklarna yol aan tm bu evresel
etmenler, yalnzca alanlar iin deil, tm toplum iin birer
tehlike kaynadr. ster tketici olarak, ister yolcu olarak, ister bu toplumun bireyi olarak; ister sanayi kaynakl rnlerin
kullanmndan ister evrenin kirlenmesinden bu tehlike ok
yaygndr. Ama 2002 ylnda da , bugn de, evresel hastalk tans alan bir tek olgu bulunmamaktadr.
2002den 2012ye deien en nemli olgu, SSK hastahanelerinin Salk Bakanlna devrinden sonra, meslek
hastalklar hastahanelerinin genel ilevli hastaneye dntrlmesi ve meslek hastalklar ile ilgili almalarn ek grev olarak yapmalar.
(3) Ktphane olanaklarndan yararlanabilme :
sal gvenlii alannda lkemizde yazl kaynak sknts st dzeydedir. Yazl materyal eksikliinin yan sra,
yabanc dilde de olsa bu kaynaklara ulalabilecek bir tek
ktphane vardr. Fiek Enstits alan ocuklar Bilim ve
Eylem Merkezi Vakf tarafndan alan ve internet zerinde
de ulaabileceiniz ktphane : www.fisek.org/kutuphane.
Ama eer ingilizce bilmiyorsanz, bu ktphanede de az sayda kitap bilabileceksiniz; nk Trkiyede bu alanda ok
az yayn var. Fiek Enstitsnn 20 yldr dzenli olarak iki
ayda bir yaynlad alma Ortam dergisi (arivine internet
zerinden ulalabilmektedir) yannda, bir elin parmaklarn
gemeyecek sayda periyodik yayndan yararlanabilirsiniz.
2002den 2012ye deien tek olumluluk, internet zerinden
tarama yapabilme olanaklardr; ancak bu kanalla eriimin,
bilimsellii ve doruluu tartlabilir.
(4) Kayt-istatistiklerin ve aratrmalarn yetersizlii:
Bir ok lke uzun yllara yaylan kayt sistemleri ile aratrmalarn desteklenmesi araclyla elde edilen geni veri
tabanndan yararlanabilmektedir. lkemizin byle bir ans
yoktur. kazalaryla meslek hastalklar hala Sosyal Gvenlik Kurumunun yalnzca sigortal iiler iin toplad verilerden (eski SSK istatistikleri) elde edilmektedir. Memurlarn,

Eyll - Ekim 2012

Sosyal
Politika
esnaf sanatkarlarn, tarmda alanlarn ve kayt-d altrlanlarn uradklar i kazalaryla meslek hastalklar hakknda bilgi yoktur. Ayrca i kazalar, eer, kayt-d tedavi
ediliyorsa, bununla ilgili de bilgi bulunmamaktadr. 2002den
2012ye, artan kayt-d istihdam bu yetersizlii derinletirmitir. Bunun dnda bir fark bulunmamaktadr.
(5) ngr : Trkiyede insanlar hala gnbirlik yaamaktadrlar. sizlik korkusu daha da artmtr. Bunun yannda hak arama zgrlnde ve sendikal rgtlenmedeki
yetersizlikler, korkularn daha da artmasna yol amtr.
Korku, insan bilincinin sislenmesine, uza grememesine
ve olgular dorulukla deerlendirememesine yol amaktadr. Toplumun bu aresizlii, kamu kurumlarn da rahatla
itmi; yalnzca gn-kurtaran politikalara arlk verilmitir.
2002 ncesi DPT zel ihtisas komisyonlarnda ayrntlaryla
ele alnan i sal gvenlii konusu, bunu izleyen dnemde ayn duyarllkla ilenmemitir. Son on yl, bu konuda
zel bir yasa karlmas tartmalaryla tketilmitir. Bugn
yasa km; ama, bunun tm iyerlerinde nasl yaama geirilebilecei, kacak sorunlar vs konularnda ngrler bulunmamaktadr. Tersine, hkmet d evrelerde insangc
ana ilikin kayglar yaygndr. ngrszlk, 2002den
2012ye daha da derinlemitir.
(6) Grupu zm : sal gvenlii hizmeti almak zorunda olan (ya da almak isteyen) iyerlerinin ou,
bu hizmetleri kendi personelleri ile ve kendi donanmlar ile
alma olanana sahip deildir. Dier bir deyimle, kk-orta
lekli iyerleri, tek bana tam sreli iyeri hekimi, i gvenlii uzman, iyeri hemiresi tutma olanana sahip olmad gibi; rntgen, odyometre, spirometre, grlt-ler, kler, laboratuvar olanaklarna da sahip deillerdir. Olmalar
da beklenmemelidir. Bunlar uzmanlam merkezlerden
almalar beklenir. Bu zellikle kk-orta lekli iyerleri iin
kanlmazdr. Gerekten de Avrupa Birliinin 89/931 No.lu
ereve Direktifinde bu gereklilik, zellikle vurgulanmtr.
lkemizde kk lekli iyerleri iin ortak salk gvenlik
merkezi (ve akcier rntgeni, odyometri vb destek hizmetlerinin sunumu) konusunda Fiek Enstits, 30 yllk deneyimi
ile nc konumundadr. 2003 ylnda karlan Yasas ile
2003 ylnda karlan yeri Salk Birimleri ve yeri Hekimlerinin Grevleri ile alma Usul ve Esaslar Hakknda
Ynetmelik (RG.16.12.2003 ve 25318 say) ve 2009 ylnda
karlan yeri Salk ve Gvenlik Birimleri ile Ortak Salk
ve Gvenlik Birimleri Hakknda Ynetmelik ile OSGBlerin
kurulmas bu alanda nemli bir admdr. Ancak, uygulama iki
nemli eksikle yrmektedir:[1] Ynetmelik, 50den az ii
altran iyerlerini kapsamamakta ve gnll olarak hizmet
alanlar da en byk lekli iyerleri ile ayn kefeye koymaktadr. [2] Akcier grafisi, odyometri vb destek hizmetleri, bu ilevin bir paras (ve zel uzmanlk gerektiren bir alan) olarak
grmemektedir. 2012 ylnda TBMM tarafndan kabul edilen
Sal ve Gvenlii Yasas, 50den az ii altran iyerlerini de kapsama alm; tehlike derecesi yksek iyerleri
iin yrrlle girii bir yl ertelemitir. Ama destek hizmetleri iin bir zm getirmemitir.
(7) ok bilimlilik ve btnsellik : sal gvenlii,
ok bilimli bir alandr. 2003 ylnda karlan 4857 sayl
Yasas ile 50 ve daha ok ii altran iyerlerinden sanayiden saylanlarnn i gvenlii uzman istihdam etmesi
zorunlu klnmtr. Bu ok bilimlilik adna bir gelimedir. Her
ne kadar uygulamas hala oturtulamamsa da bunu olumlu
bir adm olarak grmemek olmaz.
Ancak u unutulmamaldr ki, i sal gvenlii, tp bilimlerinden, sosyal bilimlere; mhendislik bilimlerinin de tm
dallarna kadar geni bir yelpaze gstermektedir. Hizmet sunumunda hibirinden vazgeme olana yoktur. Tmnden
vazgeme olana olmad gibi, bu hizmetlerin tek at altnda sunulmasndan ve kendi aralarnda etkilemelerinden
de vazgeilemez. Bu konuda 2002den 2012ye en byk
frsat, 2003 ylnda kabul edilen Yasas (daha sonra da
2012 ylnda kabul edilen Sal ve Gvenlii Yasas)
tarafndan ngrlen Gvenlii Uzmanldr.alma

10 ALIMA ORTAMI

ve Sosyal Gvenlik Bakanl (SGB) bunu yalnzca teknik elemanlar iin ayrlm bir meslek olarak alglamakla
ve bunu yasa koyucuya mal etmekle hata yapmtr.[7]
Gvenlii Uzmanl, bir meslektir. Ama herhangi bir mhendisin tek bana yapabilecei bir meslek de deildir; madenlerden, gda sanayiine kadar; elektrik ilerinden, parlaycpatlayc maddelere kadar deiik mhendislik bilimleriyle
ilgili konularla karlalmaktadr. Bu bakmdan i gvenlii
uzmanl, tp, sosyal bilim ve eitli mhendislik dallarndan gelen elemanlarn bir ekip halinde gerekletirmeleri
gereken bir meslektir. Bugn uygulama, eitli mhendislik
branlarndan gelen ya da i sal gvenlii yksek okullarn bitiren ya da teknik retmen okullarn bitirenler iin;
ama ncelikle SGBde i mfettilii yapan teknik elemanlar kapsamaktadr. Bu byk bir eksikliktir ve ok bilimlilikbtnsellik eksenini zedelemektedir.
(8) Katlmclk : Avrupa Birliinin 89/931 sayl ereve Direktifi, Trkiye tarafndan zellikle 2003 sonras
yaama geirilmek istendii sklkla bildirilen bir klavuz olmutur. Ancak ne yazkki, bugn bile, bu Direktifin arlk
noktasn oluturan katlmclk salanmamtr. Bunun yakn bir gelecekte gerekletirileceinin de iaretleri yoktur.
yle ki: 2002 ncesi de varolan iyeri Sal Gvenlii
Kurullarnn etkinliinin arttrlabilmesi iin, kurul yelerinin
i gvencelerinin arttrlmas ynnden hi bir adm atlmamtr. Tersine yetkileri arttrlmtr; ama, i gvencesi olmadan artan yetki ie yaramamaktadr. 2012 ylnda karlan
Sal Gvenlii Yasasnda, iyerlerinin %98ini oluturan
50den az ii altran iyerlerinde iyeri i sal gvenlii kurulu kurulmasna gerek duyulmamas da yadrgatcdr. stelik bu konuda Ortak Sal Gvenlii Kurulu ya
da Danma Kurulu deneyimleri lkemizde vardr.[8] Sonu
asndan irdelendiinde, 2002den 2012ye katlmclk asndan bir ilerleme grlmemektedir.
(9) Srdrlebilirlik ve kurumsallama : Birbirini
destekleyen bu iki kavram, amzda ok nemsenen iki
kavramdr. Kiinin ya da kurumun mr ile snrl olmayan
uygulamalar ancak byle salanabilir. Ancak lkemizde
kiilerin de, kurumlarn da uygulamalarnn bir gvencesi
yoktur. Hkmetler deitike, kiiler de kurumlar da byk
deiiklikler yaamaktadrlar. Yap-bozlar, sil-batanlar, bir
kurumsal bellek oluturulmasn nlemektedir. Bana gre
... diye balayan szlerle, srdrlebilirlik de ortadan kaldrlmaktadr.
sal gvenlii kamuoyunca ok zerinde durulan,
idari ve mali ynden zerk bir Sal Gvenlii Kurumu
kurulmamtr; yakn bir gelecekte de kurulmas olas grlmemektedir. Bunun yerine 2005 ylnda SGB bnyesinde
Ulusal Sal Gvenlii Konseyi kurulmutur. Oy dengesinin bozukluu kadar, ynetimin kendi istedii kararlar onaylatma abas da bu kurulun verimli olmasn engellemitir.[9]
Hatta uzun sren tartmalardan sonra TBMMye sevk edilen Sal Gvenlii Yasa Tasarsnn son metni, sosyal
elere (partner) gsterilen taslak olmad belirtilmitir[10].
(10) Birbirini denetleme : Birey ve evresi ayrlmaz bir
btndr. Bireyin tek bana, salk ve gvenliini salamas dnlemez. Onun iin bireyin gc, gerek birliktelikler
kurmak ve gerekse hakkn aramak iin azmsanmayacak
bir gtr. Kiilerin her yaptndan kendisi kadar tekiler de
etkilenir. Dolaysyla, kiilerin de kurumlarn da, kendilerini
korumak ya da yakn evresinin geleceini korumak adna,
teki kii veya kurumlarn eylemlerine snr getirilmesini istemekte; kurallara uymayanlar ikayet etmekte sonsuz bir
hakll vardr. Gelimi lkelerden farkl olarak, kuralszl ho grmemiz, kuralszln batac yaplmasna neden
olmaktadr. O zaman bu lkede kurallara uyarak yaamak,
sorumluluklarn yerine getirmek ve drst davranmann
maliyeti ok yksek olmaktadr. 2002den 2012ye adalet
datan kurululara kar da gven duygusundaki sarsnt
artmaktadr. Kiilerin rgtlenerek, kurumsal dzeyde haklarn aramalarnn da nne bir ok engel karlmaktadr.
Bireyin haklarn koruyacak ve i sal gvenlii ynnden

Eyll - Ekim 2012

Sosyal
Politika
devleti ve ivereni denetleyecek olan ii sendikalarnda da,
2002den 2012ye zayflama hzla srmektedir.
(11) Tketici odakl yaklam : Gelimi lkelerde tketici odakl yaklam, firmalarn ve rnlerin insan haklarna saygl imaj ok nemsenmektedir. Salkl iilerin
rettii rnler kullanlmaya allmaktadr. lkemizde
2002den 2012ye byle bir yaklam gelimemitir. Tketicinin, umursamazl srmektedir.
(12) Uluslararas denetim mekanizmalarnn arlk
kazanmas : sal gvenlii alannda, uyulmas gereken kurallara, alnmas gereken nlemlere herkesin uymas
gerekmektedir. Rekabetin gitgide keskinletii dnyamzda,
yalnzca yurt-iinde deil, yurt-dnda da, i sal gvenlii
alanndaki savsaklama ve aymazlklara kaytsz kalmak olanakszlamaktadr. Yzyl aan bir sredir, dnya uluslar,
kendi aralarnda kurduklar yaplarla, birbirlerini denetlemeye ve ortak standartlar gelitirmeye almaktadrlar. Uluslararas alma rgtnn ve Avrupa Birliinin koyduu
standartlara uyma abamz son yllarda daha da artmtr.
Bu lkelerle birarada varolmann koulu olarak bize dayatlan bu standartlar, ayn zamanda insan haklarna saygl bir
retim ortam iin de gereklidir. 2002den 2012ye Trkiye,
Avrupa Birliinin direktiflerini ulusal mevzuatna aktarma
abas iindedir. Ancak, bu aktarma abas srasnda, keyfi
bir biimde, kendi istemlerini de kabul ettirmeye almas
Trkiyeye 10 yl kaybettirmitir. lk kez 1994 ylnda SGB
tarafndan dillendirilen Sal Gvenlii Yasas, bir ok
eksiiyle birlikte ancak 2012 ylnda yasalaabilmitir[11].
2002 tarihli yazmzn sonunda bu gstergelerden birinin
(Uluslararas denetim mekanizmalarnn arlk kazanmasnn), ykselme eilimi olasl ngrlmtr. Bu ngr,
on yllk dnemde gereklemi ve Karnemizde notu ykselmitir.
Yukarda tek tek irdelediimiz bu gstergeler karsnda Trkiyenin durumunun ne olduunu merak edebilirsiniz.
Be not zerinden yaplacak bir deerlendirmede, benim on
yl nce kullandm lekler ve deerlendirmelerim aada. Hi kukusuz baka lekler kullanlabilecei gibi, bu
lekleri konunun baka uzmanlar deerlendirebilir.
TABLO 4
Sal Gvenlii Alannda
adalk Grnmnde Trkiyenin Karnesi

GSTERGELER

Trkiyeye
Verilen Not (*)
2002

2012

ada salk anlay

evresel ve mesleksel hastalklar
Ktphane olanaklarndan
yararlanabilme
Kayt-istatistiklerin ve aratrmalarn
yetersizlii
ngr
Grupu zm
ok bilimlilik ve btnsellik

2
1
1

0
0
1

0
1
0

0
3
1

Katlmclk
Srdrlebilirlik ve kurumsallama
Birbirini denetleme
Tketici odakl yaklam
Uluslararas denetim
mekanizmalarnn arlk kazanmas

1
1
0
0
2

1
1
0
0
4

TOPLAM

11

12

(*) Tek tek gstergelerde 5 tam not zerinden; toplamda ise 60 tam not zerinden deerlendirme yaplmtr.
ALIMA ORTAMI

SON SZ :
2002den 2012ye SGB ynetiminin tek bir siyasal
partiden gelen bakanlarn elinde kalmas byk bir frsat
olmutur. Ancak ne yazk ki, bu frsat yeterince deerlendirilememitir.
Bunu, hedeflerin tutturulamam olmasndan anlyoruz.
SGBnin i sal gvenlii alannda Ulusal Sal
Gvenlii Politika Belgesi 2006-2008nde, i kazalarnn
%20 orannda azaltlmas ve meslek hastalklarnn daha
az gzden karlmas (yani arttrlmas) hedeflenmiti. Ancak ar ve lml i kazalar; ocuk ve genlerin uradklar i kazalarnda srekli art olmutur. Saptanan daha
fazla olduu dnlen meslek hastalklarna ulamaksa
baarlamamtr.
zlellikle i kazalaryla meslek hastalklar, tmyle
nlenebilir ve bunlardan kanabilmenin koullar vardr.
Bunun iin 80 yl akn bir zamandr tzkler ve ynetmelikler karlmaktadr. Bunlarn uygulanp uygulanmadn
izlemek iin, yine 80 yl akn bir sredir i teftii almalar srdrlmektedir.
Dolaysyla, i sal gvenlii alanndaki baarszlk
yalnzca bu dnemin bir olgusu deildir. Kald ki, 2002den
2012ye olumlu baz almalar ortaya konulmu ve zel
bir yasa da karlabilmitir. Ancak bu baarlar snrlayan
ve hkmetin karne notunu 2002den 2012ye ykseltmeyen temel etmen, AKPnin eksende izlediimiz, i sal gvenlii yaklamdr.
sal gvenliine ada yaklam irdeleyen ve
karne notunu oluturan gstergelere tek tek baktmzda,
u konularda 2002den 2012ye gelime gsterildiini syleyebiliriz :

Grupu zm

ok bilimlilik

Uluslararas denetim mekanizmalarnn arlk kazanmas.
Ancak karne notunu oluturan tm alt gstergeler, birbirini etkilediinden, birlikte gelitirilmeye allmaldr.
Szgelimi, katlmclk olmadan ne grupu zm ve ok
bilimlilik, ne de uluslararas standartlar yaama geirilebilir.
Onun iin 2012 ile balayan dnemde, i sal gvenlii yasasnn karlm olmasn bir frsat olarak grp,
ada bir yaklamla ve elbirliiyle, Trkiyeyi i sal
gvenlii alannda iine dt vahim durumdan kurtarmalyz [1].
KAYNAKLAR :
1. Fiek A.G. : Trkiyede ve Dnyada Sal ve Gvenlii,
veren Dergisi, Mays 2002.
2. SSK ve SGK istatistik yllklar
3. Fiek A.G. : Planlamann 50.Ylnda Salkta Planlama : Bir
Adm leri, ki Adm Geri (www.sosyalpolitika.fisek.org.tr/?p=116)
4. Sosyal Politikaya kinci Byk Hkmet Darbesi: Aile Ve Sosyal Politikalar Bakanl alma Ortam Dergisi Eyll Ekim 2011
Say 118 (www.sosyalpolitika.fisek.org.tr/?p=121)
5. SSK Hastanelerinin Salk Bakanlna Devri: Ver - Kurtul alma Ortam Dergisi - Fiek Enstits alan ocuklar Bilim Eylem Merkezi Vakf Yayn, Kasm-Aralk 2004, Say 77.
6. KHKler Kervan ve Sosyal Politika, (www.sosyalpolitika.fisek.
org.tr/?p=124)
7. Gvenlii Uzmanlnda Takm Oyunu Sarper Szeke Armaan, Ankara Hukuk Fakltesi Yayn, 2011.
8. nc Bir Uygulama : Ortak Sal Gvenlii Kurulu - Fiek
Enstits alan ocuklar Bilim Eylem Merkezi Vakf Yayn, Mays
Haziran 2008, Say 98 s.20.
9. Ulusal Dzeyde Sal Gvenlii Kurumu - Fiek Enstits
alan ocuklar Bilim Eylem Merkezi Vakf Yayn, Temmuz-Austos
2007, Say 93 s.20.
10. zcan Karabulut : Panel Konumas, IV.alma Yaam
Kongresi, Dzenleyen: Mfettileri Dernei ve A..S.B.F.Sosyal Politika Aratrma ve Uygulama Merkezi, Ankara 2012.
11. Sal ve Gvenlii Yasas, alma Ortam Dergisi, Temmuz Austos 2012 Say: 123)

Eyll - Ekim 2012

11

Yaam
Tuna Merginle Syleiler - 3

Adn Tuna Olsun

Erdoan BOZBAY

Sevgili Tuna;
Yllar
nceydi.
Baban
Kastamonuda grev yapyordu. Bankacyd. Babaannenle
ben de babana moral destei
iin zaman zaman oraya gider
birka ay birlikte kalrdk. Bu gidi geliler giderek bamlla
dnt. Bizler Kastamonuyu
ok sevdik. O da sanyorum bu
sevgimizi yantsz brakmad.
Kastamonulular bizleri benimsediler, sevdiler, ilerinden,
hatta aileden biri gibi davrandlar. Hala da ilikilerimiz ilk gnn scaklnda srmekte.
te o gidilerden birinde unutulmaz bir olay yaadk. Ne
olduysa Ankara Operasndan baz sanatlarn konuk olarak
katld bir dinletide oldu. O gnlerde yazdm o any(aralk
2004), zetleyerek seninle de paylamay ok isterim. Var
msn iki binli yllarn balarna bir yolculua
Yazya byk dedeni, yani benim babam anlatarak balyorum. Bakalm neler demiim onun iin, onu nasl tanmlamm.
O iri kym insan, ne zaman doduu topraklardan,
Tunadan, Kstenceden bahsedecek olsa, tm bedenini
kuatan heyecanna engel olamaz, krlgan bir dal gibi
sallanmaya balard. Sesi titrer, gzleri parlar, sarmtrak benzini tatl bir kzllk kaplard. Sze nasl balayacan, kuraca tmceleri, hatta szck saysn ezbere
bilsem de her defasnda ilk kez duyuyormuum gibi keyiflenir, ilgiyle onu dinlerdim. Aaaah evlat... Oralar grmeni isterdim. Tuna bereketti Romanya iin. Ucu buca
grnmezdi. inden koca koca gemiler geerdi. ncecik, ipek gibi bir toprakla kaplyd Tuna boylar. Ne eksen biterdi. Kpeklere atacak ta bile bulamazdn. te
o, usuz bucaksz Tuna kylarnda kaval alardk arkadalarla, koyunlar yayardk. Ara sra da yank trkler
tuttururduk kar kylara doru. Hele birka Gagavuz
arkadam vard ki, sesleri billur gibi. Eh, ben de fena
deildim hani. Dnlerde bir baladk m sylemeye,
susturabilene ak olsun. Sesimiz taaa te yakadan duyulurdu. imdi bir tek Tunann mavisi kald aklmda, bir
de Gagavuz arkadalarla sylediimiz trkler.
#
Byle bir etkinlikten gen bir mzik retmeni sayesinde
haberdar olduk. l ortasnda vaha bulmuasna babaannenle birlikte soluu, dinletinin yaplaca salonda aldk. Hatta baban, ok arzulamasna ramen ancak konserin ikinci
yarsna yetiebildi. Bakalm neler olmu o gece, neler yaanm, zetlemeyi srdrelim.
Gece kertmeyle balyor. Bu gzel ezgi, piyanist
Johan Botkann sihirli parmaklar eliinde, sanatlarmzn bizlere esiz bir gece yaatacaklarnn ilk sinyallerini veriyor. Ardndan Rus Halk arks, arda Prensesi, Tosca derken, kk an ve anekdotlarla programa
daha bir renk ve anlam ykleyen sunucu Nurtin Aydn,
kk bir deiiklii anons ediyor. Sanatmz tenor
Stefan Kurudimov program aknda kk bir deiiklik yapmtr. Calafn Aryas yerine sizlere, kendi yresinden bir Gagavuz Halk Trks seslendirecektir.
Duyduum aklama allak bullak ediyor beni. Aman
Allahm, bu da nereden kt imdi diyorum. Yllarca
dinletilere giderim, bylesine ho bir srprizi ikinci kez

12 ALIMA ORTAMI

yaayacam
sanmyorum.
Sanki sanat, son anda benimle gz gze gelmi, dncelerimi okumu, atalarmn
Tuna boylarndan geldiini
sezinlemi, bu trkyle beni
gemiimle
yzletirmek,
mutlu etmek istemiti. Salondaki dinleyicilerden birisinin,
bylesine bir duygu younluu yaamakta olduunu bilse,
trksn daha bir cokulu
mu yorumlard acaba diye
dnyorum. O an iimde
frtnalar kopuyor. Ne olursa olsun, madem ki byle bir
ans, kapm hi beklemediim bir anda ald, yleyse
keyfini doyasya karmalym. nce, derin bir nefes ekiyorum iime. Ardndan, yavaa kendimi koltuuma
brakveriyorum. Salon gr, yank, bir sesle dolduunda
kendimden geiyorum. Dinlediim ezginin bizimkilerden
hibir fark yok. nsann iine iliyor, tylerini diken diken ediyor. Hele de benim
Olan, olan yr gidelim,
Tuna boylarnda koyun gdelim.
Babam da bu Trky bilir miydi acaba diyorum iimden. Ho, bilse de bilmese de hi fark etmezdi. nk
o gece Stefan Kurudimovun sesinde babam buluyor,
trksn duyuyor, Tunay gryorum. Kastamonuda
Tunay yayorum adeta. Aradan ne kadar gemitir,
anmsamyorum. Mhlanm gibi ylece kalakalmm.
Nereye baksam, neye baksam Tunaya dnyor. Bir
rperme saryor iimi. Babam, otlaklar, otlaklardaki koyun srlerini, kaval seslerini, trkleri, her eyi Tuna
getiriyor bana. Her yanm Tunaya bulanyor. Yllardr
ektiim hasretin biraz olsun dindiini hissediyorum.
Anadolumdan, gzel yurdumdan, babama, Gagavuz
arkadalarna, trklerine, Tuna boylarna bir tutam selam, bir tutam zlem yolluyorum o gece
#
Duygularm yreimi, yreim duyumsadklarm kabartmaya devam ediyor.Brakyorum Szcklerin, tmcelerin
dizginlerini, olabildiince zgr brakyorum onlar, gnllerince at kotursunlar Tuna boylarnda istiyorum.
Aaaah evlat. Dnlerde Gagavuz arkadalarla bir
trkler sylerdik, taaa Tunann te yakasndan duyulurdu sesimiz. Ben, Babam da bu trky sylemi
midir acaba? sorusuyla cebelleirken, notalar, sanatlar, sahne, izleyiciler giderek bulanklayor. Yer, mekan, zaman birbirine karyor. Nerede, kimlerle olduumu anmsayamyorum. Yalnzca, drt bir yandan gelen
uultuyla kuatldm hissediyorum. Gzlerim hafiften
nemlenmi, gz yalarm her zaman ki ikilem kmaznda, ha akt, ha akacak. Eee, o kadar da olsun artk
demek geiyor iimden, diyemiyorum. Tuna da zlm
olmal grdklerine, akmay unutmu, sesini karmadan ylece beni izliyor. Bedenimi, benliimi ter basm,
dudaklarm kurumu, iim yanyor. Azmdan kanlar
deil evremdekiler, ben bile zor duyuyorum. Seni zledim baba.diyorum usulca, Seni ok zledim.
Sevgili Tuna, belki de adn o gn konmutu, usulca beynimin bir taraflarna iliivermiti. limek ne kelime evlt, kaznmt senin anlayacan, hem de bir daha hi silinmemecesine

Eyll - Ekim 2012

 Sal
Gvenlii

Yaam Hattna Nasl Balanmal?

Mustafa TAYREK*
(mustafatasyurek@fisek.org.tr)
enidoan bebeklerin en nemli reflekslerinden biri, zandn syledi (30.01.2012). [4]
Beline ip balayarak atlara ykseklere kmak, emavucuna dokunduunda skca kavramasdr. Yaama tutunmay nasl da bilirler! Ama insanlar, by- niyet kemeri halatnn (emniyet ipinin) bir ucundan bir kiidke, yaamda karlatklar olaylar eitlendike, ref- ye tutturmak dme nleme sistemlerinden biri olabilir
leksten te baz yetilere gereksinme duyulur. Artk bebek mi? Gvenlik kltrmzde byle olabileceine ilikin ne
deildir; akln kullanacaktr. Olaylar arasnda ba kuracak- yazk ki (haberlerdeki gibi) rneklerle sk karlalmaktadr.
tr. Grdklerinden, duyduklarndan ders karacaktr.
1- yi Haber
alma hayatnn i sal ve gvenlii ile ilgili basna
yansyan haberleri incelendiinde bazen iyi, ou kez de
kt ve zc olanlar ile karlalmaktadr.
alanlar yaama balayan ya da koparan bu i kazalarndan bazlar nasl gereklemi? Bunlardan karlmas gereken dersler neler olabilir?
rnein; Bursada 8 katl bir binadan den inaat iisi, beline balad emniyet kemeri sayesinde
lmden dnd. Binann 6. katnda ba aa asl kalan iiyi itfaiye ekipleri kurtard. Bir inaatta sva ustas olarak alan Ycel K. (29), emniyet kemerini beline
baladktan sonra 7. katta almaya balad. Aya kayan
usta, bir anda dengesini kaybederek bolua dt. Y.K.,
belinde takl olan kemer sayesinde 6. katta asl kald
(27.06.2006). [1]
ilide bulunan 27 katl bir alveri merkezinin al treni nedeniyle camlarn temizleyen ii, temizlik
asansrnn halatlarndan birinin kopmas sonucu 20. Resim 2: Bir makine odasnn atnn sklmesi
katta mahsur kalarak korkulu anlarn yaanmasna neden
Resim 2de grlen iyerinde bir makine dairesinin aoldu (23.01.2008). [2]
tsn sken teknisyen emniyet kemerinin ankraj noktas
(balanma yeri) olarak arkadann elini kullanmaktadr.
Arkadann dikkati yapt ite deil, konutuu cep
telefonunda. Herhalde bu bir aka olmal!, ya da emniyet
kemerini takabilecei yeterli salamlkta bir ankraj noktas
nasl olmal? Bu durum gvenli bir uygulama olabilir mi ?
2- yi ve Kt Haber
Adanada.. bir inaatta alan Nevzat S.(48), arkada Sadettin U.(38) ile birlikte 10. katta sva yaparken, halatn kopmas sonucu zerinde bulunduklar yk asansr
ile yere akld. Nevzat S., olay yerinde hayatn kaybederken, arkada Sadettin U., beline balad gvenlik
halat sayesinde kurtuldu. (27.02.2007). [5]
3- Kt Haber
Adanada bir inaat..da sva ustas olarak alan Halil
D. (45) svasn yapt inaatn dokuzuncu katna kt.
Burada iskelelerin zerine kan Halil D. beline balad emniyet kemeriyle birlikte ie balad. Bir sre sonra
emniyet kemerinin kopmas sonucu alt (9.) kattan
Resim 1: atda kar temizleyen bir alan [3]
den sva
Sivasta Grsel T. gibi onlarca kii, lmn kysn- hzla aa doru akld. Sert zemin zerine
[6]
da ekmek paras mcadelesi veriyor. Youn kar ya- ustas, . olay yerinde ld (05.04.2007).
Konyada tren istasyonunun elektrik balantsn yan frsata dntren G.T., tehlikesine ramen yksek
katl binalarn atsnda biriken karlar temizleyerek gei- pan bir kii 10 metre yksekliindeki elektrik direinden
mini salyor. G.Tn gvenlii ise beline balad ve aaya derek hayatn kaybetti . sa Y.(53), beline baucunu yukardan arkadann tuttuu ipe bal. . Bunu lad emniyet kemerinin kopmas sonucu yere dt.
sa Y.olay yerinde hayatn kayailemin geimini salama noktasnda aresiz kaldmz Kafasnn zerine den
[7]
iin yapyorum. diyen G.T., Belime baladm ipi yu- betti (30.06.2008).
Konyada 25 katl inaatn 17. katndaki asansr bokardan arkadam tutmasa aaya debilirim. diyor
luunda iskele zerinde iilerden Rasim Y. (29), Abdl(22.02.2008). [3]
Bitliste, k aylarnda yksek binalara beline balad- kadir C..(37), Adem A.(30) ve Mehmet O.(23), kaynak
iple karak (yaklak 2030 metrelik) atlardaki karlar yapt srada, iskelenin halat koptu. Halatn kopmas
temizleyen Ahmet B., kar kryerek ekmek parasn ka- sonucu 17nci kattan beton zemine den Ylmaz, . ve
Ayta olay yerinde, M.O ise kaldrld hastanede hayatn
kaybetti (10.10.2010). [8]
* Kim. Mh., Sal+letme Ynetimi Bilim Uzman
Bu zc ve skc haberleri okuyanlar (byk bir olas
alma Bakanl Eski Gvenlii Mfettii (1978-1985)
lkla); yksekte alma, emniyet kemeri ve balant halat
Gvenlii Uzman (A Snf Sertifikal)

Fiek Enstits alan ocuklar Bilim ve Eylem Merkezi Vakf Denetim
larn kullanma, bunlarn dayankll ile ilgili ynetmelik,
Kurulu yesi
standard (vb) ve hatta bunlarn uygulanmasnn (yetkili ve

ALIMA ORTAMI

Eyll - Ekim 2012

13

 Sal
Gvenlii
yetkin kiiler tarafndan) kontrol ve eitimleri yok mu (?)
sorusunu hemen akla getirmektedir.
4- nlemler
lkemizde Yap lerinde Salk ve Gvenlik
Ynetmeliine gre (EkIB Blm II, m.5.2.): Yksekte
almalar ancak uygun ekipmanlarla veya korkuluklar, platformlar, gvenlik alar gibi toplu koruma aralar
kullanlarak yaplacaktr. in doas gerei toplu koruma
nlemlerinin uygulanmasnn mmkn olmad hallerde,
alma yerine ulalmas iin uygun aralar salanacak,
allan yerde vcut tipi emniyet kemeri veya benzeri
gvenlik yntemleri kullanlacaktr.
Konu ile ilgili dier bir ynetmelik olan, Kiisel Koruyucu Donanmlarn yerlerinde Kullanlmas Hakknda
Ynetmelik (Ek IIde) Dmelere kar kullanlan (kullanlacak!) donanm:
Dmeyi nleyici ekipman (gerekli tm aksesuarlaryla birlikte)
Kinetik enerjiyi absorbe eden frenleme ekipman
(gerekli tm aksesuarlaryla birlikte)
Vcudu bolukta tutabilen donanm (parat kemeri) olarak belirlenmitir. Ayrca ;
TS EN 795/Nisan 1998 Yksekten Dmeye Kar Koruma Ankraj Cihazlar zellikleri ve Deneyler (ve TS EN
795:1998 A1 : Mart 2004) gibi standardlarda vardr. Bu
standarda gre;
Dey, yatay ve eimli yzeylere tespitlenmi ankrajlar (hizmette uygulanan istikamette) 10 kN.lik
(1019,72 kglk) bir kuvvet uygulanarak statik bir
deney .. yaplmaldr (m.4.3.1.1).
Tanabilir Geici Ankrajlarna Ait Tip Deneyleri (Hizmette ykn uygulanaca ynde) 12 kN.lik (1223,66
kglk) bir yk uygulanarak statik bir deney, .. yaplmaldr. Kuvvet 3 dakika sreyle sabit tutulmaldr.
Ankraj, yk brakmamaldr.
malt talimatlar iki veya daha fazla kiinin sistemi ayn anda kullanmasna msaade ederse, ilk iki
kiinin her biri iin 10 kN.lik (1018,72 kglk) bir kuvvetle ve ilve her kii iin 1 kN.lik bir kuvvet ilvesiyle
(mesel, kii iin 10 kN + 1 kN + 1 kN = 12 kN)
(1223,66 kglk) .. bir statik deney yaplmaldr. Kuvvet 3 dakika sreyle sabit tutulmaldr. Ankraj yk
brakmamaldr.
malt, ankrajlarn bu standarda gre deneye
tbi tutulduuna dair bir beyan kullanma talimatnda bulundurmal ve aksi belirtilmedike ankrajlar, TS EN 355.de belirtilen bir enerji absorplayc
ile birlikte tek kiilik kullanma uygun olmaldr.
Ankraj hattnn kuvvet hattndaki ve ona destek yaps iin ankraj hattn emniyet altna almakta kullanlan dier btn yk tayan elemanlar (mesel,
yapsal ankraj kazklar, tama levhalar, civatalar),
dmeyi nlemede veya geri tutmada en byk
hat gerilmesinde, bu gibi elemanlar veya bileenlerden meydana gelen kuvvetin iki katna dayanacak biimde tasarmlanm olmaldr (Hesaplamalar
uzman mhendislerce yaplm olmaldr) (TS EN
795/Nisan 1998 M.4.3.3.1).
Burada uygulanacak deneyler belirtilmitir. Ancak
ankraj noktasnn ka kglk bir kuvvete dayanmas gerektii (kolay anlalabilecek ekilde aka)
belirtilmemektedir.
i Sal ve Gvenlii Tzne (m. 529) gre:
Emniyet kemerlerinin tama yk, en az 1150 kg
olacaktr. Periyodik olarak kontrol edilecek, (ve) emniyet kemerlerinin btn tehizat, kemerin dayanmas gereken 1150 kg yke dayanacaktr.
Ynetmelik ve standardlarda belirtilenlerin (d kaynakl dokmanlardan da yararlanarak) kolay betimlenebilmesi iin aadaki ekillerden yararlanlabilir (Bkz:ekil 1,
2,3).
14 ALIMA ORTAMI

ekil 1: Ankraj yerleri ve ankraj (yatay yaam) hatt[14]

ekil 2: Vin kancasna balanabilen, kapasitesi belirlenmi

alma platformu ve uygun ankraj noktas rnei [14]

ekil 3: Ankraj ve Resim 3: noktas ve dier dme nleme tertibat [Dhalkas veya karabinalar asgari (minimum) 2268 kg (5000
pound / 22,2 kN) gerilme mukavemetine sahip olmaldr. atlama,
krlma veya kalc deformasyona neden olmayaca 1633 kg,lk
(3,600 pound (16 kN)) dayanklk testi yaplm olmaldr [9] ].

Eyll - Ekim 2012

 Sal
Gvenlii
5- Tanmlar
Burada Ankraj szc gibi belki de ilk defa karlalan baz kavramlarn tanmn belirtmek uygun olacaktr.
Ankraj Noktas; ankraj elemanlarnn montajndan
sonra, personel koruyucu tehizatnn balanabilecei bir
elemandr (TS EN 795/Nisan 1998 m.3.4) .

Resim 4 :Yatay yaam hattnn

balangc ya da sonu

Resim 5: Yatay yaam hattnda

emniyet kemerinin balanma yeri

Resim 4 ve 5: Ankraj Hatt, son durdurma ve hareketli ankraj noktas (Personel koruyucu tehizatn taklabilecei, ankraj arasndaki rijit hat TS EN 795/Nisan 1998
m.3.81011).
5.1. Tam Korumal Vcut Kua (Parat Tipi Emniyet Kemeri): Kaylardan oluan dizayn ile insan gvdesini kaylarn kiiye gre sklmasyla saran ve dme
esnasndaki tutucu kuvvetlerin st kala, pelvis, gs ve
omuzlar arasnda datlmasn salayan, bunun iin baka bileenlere veya alt sistemlere balanan aratr.
5.2. Kiisel Dme Durdurma Sistemleri: alma
seviyesinden den bir alann durmasn salayan sistemdir. Ankraj, balantlar, tam korumal vcut kuandan oluur. Lanyard (emniyet kemerinin balant halat(lar)
kay), yavalatma aleti, yaam hatt ve bunlarn uygun
kombinasyonlarn ierebilir.

Resim 6: Tek bacakl lanyard Resim 7: Tek bacakl lanyard ile

yaam hattna bal
ile yaam hattna bal

Resim 6 ve 7: lkemizde ankraj haat (yatay yaam

hatt) uygulama rnekleri Yukardaki rneklerde grld gibi ou kez lm, sakatlanma veya ciddi krklar ve
yaralanmalarla sonulanan yksekten dme ile ilgili i
kazalar [2010 ylnda SGKya bildirilen kazalarn %14,3
kiilerin dmesi, tm kazalarn %5,5i de (3427) kiilerin
yksek bir yerden dmesi nedeniyle olmutur] [10] nlemek kesinlikle olasdr.
Yukarda belirtilen nedenlerden dolay, bugn baz iyerlerinde yksekte alacaklara (aada bir rnei belirtilen vb.) talimat verilmelidir.
5.3. Yksekte alma Ynergesi
Sfr kottan (zeminin altnda olan yerlerde en alakta
olan noktadan) 122 cm (4 feet) veya zerinde yrtlen tm ilerde [Not: ancak inaat projelerinde 183
cm (6 feet)de ] aadakiler zorunludur [*, **] :
3 Korkuluu olan sabit platform veya
3 Yeil etiketli (i gvenliine uygun) iskele, veya
3 Ayak hizasndan 122 cm [inaat projelerinde 183 cm]
serbest dmeyi engelleyecek (standarlara uygun dayaALIMA ORTAMI

nklkta) ankraj noktasna balanm, onaylanm/kontrol edilmi emniyet kemeri kullanlmas [11].
Ayrca;
Yksekte alan kii uygun kiisel korunma ekipmanlarn ve aada belirtilen fakat bununla da snrl kalmayan dier ekipmanlar kullanmaldr;
3 Baret
3 Gvenlii ayakkabs
3 Gvenlik gzl
3 Eldiven
3 Uygun kyafet
3 letiim iin ekipman
Emniyet kemerleri iin ankraj noktas en az 1361 kg
(3000 lb.,13.3 kN) tamaldr ve nokta (balanma
yeri) kullancdan daha yukarda olmaldr. Ankraj
noktasnn kullanc zerinde olmas mmkn deil
ise ilave nlemler veya ekipmanlar kullanlarak alann gvenlii salanmaldr [12].
Kullanc her zaman emniyet kemerini, sistemi ve
ankraj noktasn grsel olarak kontrol etmeli ve bir
alma arkadana kontrol ettirmelidir.
5.4. zdm Alannn Gvenlie Alnmas
Tm alet ve ekipmanlar pratik olarak mmkn olduunca uygun ekilde dmelerini nlemek zere
emniyet altna alnmaldr.
Yukardan obje dmesi tehlikesi olan yerlerde ya
alana bir gzlemci kii yerletirilir ya da alan erit
altna alnmaldr.
Den objelerin basnl ekipmanlara hasar vermesi
olasl olan durumlarda alan fiziksel olarak koruma
altna alnr veya ekipman basnszlatrlmaldr.
tamamlandktan sonra alan dme potansiyeline
sahip objelerden arndrldna dair kontrol edilmelidir.
Bugne kadar kullanlagelen iki tzkteki emniyet kemerlerinin kullanlmaya balama snrlar olarak belirtilen
3 ve 4 mnin mutlaka dzeltilmesi gereken deerler olduunu (bu arada) belirtelim.
[(*) i Sal ve Gvenlii Tz (m.521)ne gre
iiler; Korkuluklu platformlarla allmas imkan salanamayan ve 4 m. fazla yksek yerlerde .. emniyet kemerleri ve balama ipleri kullanacaklardr.
(**) Yap lerinde i Sal ve Gvenlii Tzne
gre ise (m.13) Ykseklii tabandan itibaren 3 m. daha
fazla olan ve dme veya kayma tehlikesi bulunan yerlerde alanlarla gvenlik kemerleri verilecek ve iiler de
verilen bu kemerleri kullanacaklardr. ]
Aadaki insan faktrlerini gsteren kiilerin yksekte almasna izin verilmemelidir:
3 Tekrarlayan ba dnmesi ,
3 Epilepsi/ Sara, Psikiyatrik durum (ykseklik korkusu
dahil)
3 Kalpte salk sorunu , Ciddi akcier sal sorunu,
Alkol ve uyuturucu sorunu
3 nemli hasar grm eklem fonksiyonlar,
3 Makine kullanlmamasn neren ilalar
3 Disiplin sorunlar tekrar vb.
Gerekli eitim verilmediinden ve kiinin vcuduna uygun lde emniyet kemeri salanamadndan (vb) baz
iilerin emniyet kemerini ters kuand (omzuna gelmesi gereken kaylar bacaklarna, bacaklarna gelmesi
gerekenleri omzuna takmak gibi), emniyet kemerleri zerinde olup da herhangi bir ankraj noktasna balamadan
yksekte almann yaygn olduunu gzlersiniz. Dahas
(deneyimlerimiz) yksekte alanlarn ok byk blmnn ve bunlarn yneticilerinin ankraj noktalar, bunlarn
bulunmas gereken dzeyleri ve ne kadarlk bir arl
ekebilecek gte olmas gerektii ile ilgili (doru drst)
bilgilerinin (hemen hemen hi) olmaddr. Yksee almaya kan ii eer emniyet kemerini kuanm ise yasal
Eyll - Ekim 2012

15

 Sal
Gvenlii
ykmllklere uyulduu sanlr, ii aaya dm ise
ben ne yapaym (!), emniyet kemerini taksayd (!) denir.
Burada sorulacak olan soru u; bu emniyet kemerleri nereye taklacak ? (yantn alamasa da ou kez iide bu
soruyu sorar) nceden bunun i gvenlii analizi (JSA)
yapld m ?
5.5. Emniyet Kemerinin Taklaca Yer (Ankraj
Noktalar) ve zellikleri
Ankraj noktalar ve hattna ait rnekler:
Resim 9: Yatay Akraj hatt ve
emniyet kemerinin balant yeri

Resim 10: Ankraj noktalarnn

kontrol

Ankraj ve ankraj sistemlerine ait belirli zellikler

Ankraj
olabildiince
yksee
ayarlanm
Lanyard
(balant ipi)
parat tipi
emniyet
kemerine
uygun taklm
(balanm)
ok emici
(srtta)
D-halkasna
taklm

ekil 4: Ankraj noktalar ve sarkma as

Resim 11: Tavan alt vin

gzergahna uygulana bir
yatay yaam (ankraj) hatt

Resim 12: Ankraj noktas balant

elemanlar[15]

alma alan zerine

yerletirilmi olmal
Olas bir dmede
salnmay
en aza indirmeli
Ankraj noktasnn
tama gc(?) :

ekil 5: Dme durdurma ekipmanlarnn serbest dme limiti 2

m. veya daha az [11] .

1361 kg (3,000 lbs)... Vs.

2268 kg (5,000 lbs...)

Lanyardlar (emniyet kemerlerinin balant halatlar)

ve dikey yaam hatlarnn krlma mukavemeti (breaking
strength) 2268 kg (5,000 pound (22.2 kN)) olmaldr [9,11,12].
Snrlama hatt (halat)
Resim 13: Kendiliinden Toparlanan Yaam Hatt (Emniyet Kemeri
pi[15]

Kenar
(Burada) Ankraj noktas 454 kglk
kuvvete dayanmaldr
ekil 6: Dme snrlayc

16 ALIMA ORTAMI

Resim 8: Ankraj hattnn

dme snrlayc olarak
kullanlmas

Serbest dmeyi (otomatik olarak) 0,61 m (2 feet)

[veya daha az bir mesafede] snrlayan kendiliinden toparlanan (ara emniyet kemeri gibi geriye sarlan) yaam
hatlar ve lanyardlar 1361 kg (3,000 pounds (13.3 kN))lk
asgari gerilme ykne( tensile load) dayanma yeteneine
sahip olmaldr [12].
Serbest dmeyi 0,61 m (2 feet) [veya daha az bir mesafede] snrlamayan kendiliinden toparlanan yaam
hatlar ve landyardlar 2268 kg (5,000 pounds (22.2 kN))
asgari gerilme ykne (tensile load) dayanma yeteneine
sahip olmaldr [12].
Eyll - Ekim 2012

 Sal
Gvenlii

Resim 16: Metal at ankrajlar

Resim 14 :Ankraj nalayclar

Resim 15: Ankraj balama sapan

5.6. Ankraj Balayclar ( Konektrleri)

Bu tipteki balayclar (konektrler) ankraj noktalarna
eitli ekillerde balanabilir.
Ankraj, ankraj noktas ve hareketli ankraj noktas,
personel koruyucu tehizatn balanaca ekilde
tasarmlanm olmal ve doru bir ekilde balanm
personel koruyucu tehizatn kazara almasnn
mmkn olmayaca bir ekilde tasarmlanm olmaldr (TS EN 795/Nisan 1998, m.4.2).
6. Sonu ve neriler
1. Dme tehlikeleri (kapsaml bir ekilde ) deerlendirilmelidir.
2. Dme koruyucularnn uygun seimi, montaj, kullanm, bakmonarm ve kontrol yaplmaldr.
3. alanlar eitilmelidir [11].
4. Kiisel dmeyi nleyici sistemin bir paras olan yatay (ve dikey) yaam hatlar (ankraj hatlar) kalifiye
(yetkili) bir kiinin gzetiminde dizayn edilmeli, montaj (kurulumu) yaplmal ve kullanlmaldr. Buradaki yetkili kii(nin) kimler olabilecei ynetmelikler
veya standardlarda aka tanmlanmaldr.
5. (alma ve Sosyal Gvenlii Bakanl tarafndan
6331 sayl Sal ve Gvenlii Kanunu kapsamnda) Dme Koruma Sistemlerinin Kriterleri
ve Uygulamalar Ynetmelii ya da TSE tarafndan
Standard yaynlanmaldr. Bu konuda ABD alma
Bakanlnn OSHA Standard Number :1926.502,
(ve) Title: Fall protection systems criteria and practices olan dokmanndan yararlanlabilir [13] .
6. atlarda allmas gereken iyerlerinde (ve konutlarda); sabit (kalc) veya geici ankraj noktalar
oluturulmaldr. Ankraj noktalarnn montaj uzman
ve yetkin kiilerce yaplmal, standardlara uygun
olarak imalat gerekletirilmi malzeme kullanmaldr .

Kalc (sabit) at Ankraj [13]

at Ankrajlar, dik atlarda
iileri korumada kullanlabilecek
birka aratan biridir [13]

7. Her bir ankraj noktas 2268 kg (5000 lb)lk bir kuvvete dayanabilecek salamlkta olmaldr. Standardlara uygun olarak retilmi parat tipi emniyet kemeri
ve yaam hatt kullanlmaldr.
ALIMA ORTAMI

Resim 17: Aa at ankrajlar

Resim 18: Sabit (kalc) ankrajlar[14]

Bu aksesuarlar (paralar) elik blmler (yeler) zerine cvata deliklerinden monte edilebilir. Bunlar her yne
2268 kg (5000 lb) dayanacak ekildedir[14] .
Kirili Kavrama Ankraj Halkalar

Resim 19: Kirili Kavrama

Ankraj Halkalar : Bu aksesuarlar
(paralar) elik blmler (yeler)
zerine cvata deliklerinden monte
edilebilir. Bunlar her yne 2268 kg
(5000 lb) dayanacak ekildedir[14] .

Resim 20: kartlabilir Beton

Ankrajlar : Bu ankraj elemanlar
beton deliklere monte edilebilir.
Bunlar her ynde uygulanacak
2268 kg (5000 lb) bir kuvvete
(yke) dayanacak ekilde
yaplr[14 .

Kaynaklar
1. http://www.haberler.com/bursaemniyetkemerisivaustasinihayatabagladihaberi/
2. http://www.haberler.com/temizlikiscisinin20kattaolumkalimsavasihaberi/
3. http://www.haberler.com/olumunkiyisindaekmekparasikazaniyorlar2haberi/
4. http://www.haberler.com/belineipbaglayipcatilardakikarlaritemizliyor3314046haberi/
5. http://www.haberler.com/10kattanduseninsaatiscisiolduha
beri/
6. http://www.haberler.com/emniyetkemerikopaninsaatiscisi9kattanhaberi/
7. http://www.haberler.com/konyada10metreyuksekliktekielektrikhaberi/
8. http://www.milliyet.com.tr/17kattanolumedustuler/ yasam/
haberdetay /11.11.2010/ 1312918 /default.htm
9.http://www.osha.gov/pls/oshaweb/owadisp.show_
document?p_id=10758&p_table=STANDARDS
10. SGK 2010 statistik Yllklar, Blm 3 Kazalar ve Meslek Hastalklar statistikleri
11.GE International, Inc., GE Energy; Contractual Services
Environmental, Helath and Safety Manuel, Section F.14_Fall Protection, 2005
12.http://www.osha.gov/pls/oshaweb/owadisp.show_document? p_id=10758&p_table=STANDARDS
13. web.dcp.ufl.edu/.../AnchoragePresentation
14.eshdocdb. fnal.gov/.../RetrieveFile?...
15. www.chbullco.com/.../basic%20fall%20pro...

Eyll - Ekim 2012

17

Toplum

Gen Kuaklarn Eitimi Sorunu

Taner AKPINAR
Eitim insann gelecekteki varln belirler. Demek
ki, eitimdeki rme, insanolunun rmesi anlamna
gelir. KARL JASPERS

oplumsal sorunlarn byk blmnn kayna eitimsizlik olarak ortaya konmakta ve zm eitimde
aranmaktayken, eitimin, sorunun kendisi haline geldii bir sreci yaamaktayz. Sz konusu sorunun zn,
iktidarn, eitimi, yalnzca ve yalnzca kendi dnya grne uygun bir toplum yaratma amacna hizmet eden bir ara
konumuna indirgeme abas oluturmaktadr. ktidar, sahip
olduu gcn kendisinde uyandrd zafer sarholuu hissiyle, yarnn toplumunu kendi dnsel yapsna uygun
olarak yeniden ve imdiden biimlendirmek iin zellikle
temel eitim sistemini hibir farkl gre aldrmakszn,
yeniden kurgulamaktadr. Bunu yaparken, gerektiinde
manevi duygularn istismar ya da dayatma yoluna gitmekten de geri durmamaktadr. Yeniden alan imam hatip
okullarna kayt yaptran renci saysnn iktidar memnun etmemesi zerine iktidar grubundan bir milletvekilinin dillendirdii u szler ibretliktir: Alan yere renci
bulamazsak tarih nnde vebalini deyemeyiz. () btn
okullar imam hatip yapma ansn elde etmi durumdayz.
() Velileri, retmenleri, rencileri tercihler konusunda
bilgilendirmeliyiz.(1)
Eitim kurumu toplumun temel yaptalarnn en bata
gelenidir, iktidarn hrs ve karlarnn bir arac olmaktan
kurtarlmas zorunludur. Eitim, iktidarn toplumu hapsetmeye alt dar dnsel snrlarn tesine klarak dnlmesi gereken, ok boyutlu bir etkinliktir. Bu yaznn
amac bylesi abalara kk de olsa bir katk sunabilmek
ve konunun rtlmeye allan ynlerine bir Alman dnrn, Karl Jaspersn grlerini aktararak k tutabilmektir.
Karl Jaspers hakknda
Karl Jaspers hakknda ncelikle zgemiine ilikin
baz notlar aktaralm. 1883-1969 aras dnemde yaam
bir Alman filozof olduunu syleyerek balamak gerekir.
Aslnda tp eitimi alm ve bir psikiyatr (ruh sal ve hastalklar uzman) olan Jaspers, 1909 ylnda tp fakltesini
bitirdikten sonra Heidelberg niversitesinin psikiyatri hastanesinde gnll asistan olarak almaya balamtr.
1913 ylnda ise felsefe fakltesinde psikoloji blmnde
cretsiz retim yesi (Privatdozent) olarak ders vermeye
balamtr. 1921de de felsefe profesr olmutur. Einin
Yahudi olmasyla da ilgili olarak politik sorunlar yaam
ve 1937de dnemin iktidar tarafndan grevden alnarak
yayn yapmas da yasaklanmtr. 1945de Amerikan igalci otoritesinin rzasyla grevine geri dnmtr. 1948de
ise, Basel niversitesinin davetini kabul ederek svireye
yerlemitir.
Felsefeye kk yatan beri ilgisi olan Jaspers 17 yandayken okuduu Spinozadan ok etkilenmitir. Fakat
felsefe alannda aratrma yapma ya da i olarak felsefe
yapma konusunda herhangi bir niyeti balangta bulunmamaktadr. Bunun yerine hukuku olmak istemi ve bir
sre hukuk okumutur. Fakat sonradan fikrini deitirmi
ve tp okumaya karar vermitir. Tp eitimi srasnda, yalnzca somut eylerle uratn, felsefeye ise filozoflar
okumadan sistematik olmayan ilgisinin devam ettiini ifade
etmektedir.
* Yrd.Do.Dr. Akdeniz niversitesi BF alma Ekonomisi ve Endstri
likileri Blm ve Fiek Enstits alan ocuklar Bilim ve Eylem Merkezi
Vakf Gnlls

18 ALIMA ORTAMI

Tp eitimini, bir meslee hazrlk anlamnda yararl

bulmasna karn, bunu yaamn kendisi olarak grmemektedir. Tbb bitirdikten sonra psikiyatri hastanesinde
gnll asistan olarak almaya balamtr. Orada yapt almalar sonucu retim yeliine alnmak istenir
ancak, kadrolarn dolu olmas nedeniyle felsefe fakltesinin psikoloji blmnde ders vermeye balar. Bu srada
psikoloji disiplinine iliin fikirlerini bir kitapta (Psychologie
der Weltanschaungen) toplar. Bu almas yalnzca pr
psikoloji deil, aslnda onun dnya ve insann dnyadaki
varoluu zerine dncelerini yanstan bir felsefi eserdir.
Bu nedenle eseri modern varoluuluk olarak nitelendirilir. Felsefi yaklamnda Max Weberin hem dncelerinin
hem de kiiliinin derin etkisi olduunu ifade etmektedir.
yle ki, Max Weberin lm onu derinden etkilemi ve
dnyann kendisi iin artk deitii hissine kaplmtr.
Jaspers retim yeliine balad fakltede almalarn srdrr ve dediine gre, Weberin lmnden
sonra aralarna dmanlk giren Heinrich Rickerte ramen 1922 ylnda felsefe profesr olur. O anda kendini
bu alanda tam olarak yetkin hissetmediini ancak, yine de
hayatnn ii olarak felsefe yapmak gibi bir riske girmekten
kendini alamadn syler. Bunda Weberin lmnn de
etkisi olmutur. nk Weberin ardndan akademisyenlerin yapt felsefeyi gerek felsefe olarak grmemekte bu
nedenle, bir anlamda, Weberin boluunu doldurma grevini stlenmektedir.
Jaspersn Felsefi yaklam
Jaspers felsefi abasn iki temel n varsayma dayandrdnn altn izmektedir. Bu iki temel ilgisi btn yaam boyunca devam etmitir. Birincisi, bilimsel bilginin
btn felsefi uralar iin kanlmaz bir etmen olduu ve
bilim olmadan hibir doruluun olanakl olmad temel
varsaymdr. Bilimsel bilginin kesinlii batan sonra felsefi
gereklikten bamszdr, bununla birlikte onunla ilikilidir
ve olmazsa olmazdr. Dier taraftan, bilim kendi varlnn
nedenini aklayamaz, yaamn anlamn ortaya koyamaz
ve hibir yol gstericilik yapamaz. kincisi, bilimsel bak
asndan evrensel gereklii salamayan, bu yzden bilinebilirliin biimleri olarak tam anlamyla gereklii iddia
edebilen sonular yaratamayan bir dnme biimi vardr.
Felsefi dnce olarak adlandrdmz bu dnce biimi benim kendim olmam salamaktadr. Onun sonular
kendi prosedrlerinin isel etkinliinin dnda ortaya kmaktadr ve en sonunda bilimin kendisine bile anlam veren
iindeki kaynaklarn farkna varmaktadr.
Sonuta Jaspers, kendisini, bilimin ok fazla saydaki
temsilcisinin tarafndaki felsefeyi kmseyici tutumun da,
fanatik, irrasyonel felsefe yapma biimleri tarafndaki bilimi
kmseyici tutumun da karsnda konumlandrmaktadr.
Jaspers iin Max Weberin zel bir nemi vardr. Jaspers kendisini derinden etkileyen Weberin sosyolojik yaklamn sosyolojinin insann var oluunun felsefesi deil,
insan davranlarnn ve onun sonularnn zel bir bilimi
olduu eklinde zetlemektedir.
Jaspersa gre, sosyoloji, psikoloji ve antropoloji insan, amal organizasyonlar tarafndan onu deitirmeyi
mmkn klan bir ey, renilebilen bir nesne olarak retmektedir. Bu yolla insann kendisi hakknda bir ey renilmeden, insan hakknda bir ey renilebilir. Bu nedenle,
o insann kendini aray ve kendi olma yolu olarak felsefe ile uramay yelemekte, Kierkegaard, Schelling ve
Nietzschenin nclleri olduu akm ierisinde bir varoluu
olarak yerini almaktadr. Varolu felsefenin temel grevini
Eyll - Ekim 2012

Toplum
u ekilde ortaya koymaktadr: Varoluu felsefe insann
onun araclyla kendisi olma araynn dnce yoludur.
Uzmanlk bilgisinin kullanmn mmkn klarken ayn zamanda ondan teye de gider. Bu dnce tarz nesnelerin farknda olmamakta ama gerek dnr olmay izah
etmekte ve mmkn klmaktadr. Dnyann bilisel kavrannn almasnn (dnyaya kar benimsenen felsefi bir
tutum olarak) getirdii endie durumunda, kendi zgrlne (varoluun aklamas olarak) bavurmaktadr ve
deney tesinin sihrini yaparak (metafizik olarak) kendisinin
tamamlanmam olan etkinlii iin alan kazanmaktadr.
Jaspers, varolu felsefesinin, eer insann ne olduunu
bildiimiz konusunda bir inan ima ederse annda kaybolacan, insan ve hayvan yaamnn tipleri konusunda almak iin taslaklar sunarak yeniden antropoloji, psikoloji ve
sosyolojiye dneceini ifade etmektedir.
Eitim konusunda dnmenin, yazmann ve kararlar
vermenin hi de kolay olmadn, derin birikimler gerektirdiini belirtmek iin, Karl Jaspers'in zgemiine bavurduk. Yazdklarmzn bu blm ise, bir gecede bir eitim
sistemini yap-boza evirenlere adanr.
Artk onun eitim zerine dncelerine geebiliriz.
Karl Jaspers eitim konusunda ne sylyor
Jaspersa gre, eitim her bireyde yinelenen bir sretir. Birey iinde yetitii olgusal tarihsel dnyann ileyii
boyunca ebeveynleri, okul ve sosyal yaamn dier baz
kurumlar tarafndan amal bir eitime tabi tutulur, daha
dorusu maruz kalr ve bylece kltr olarak bilinen eyi
kazanr. Kltr, bireyi, onun kendisi olmas yoluyla tamamyla farknda klar. O bu sayede belirli bir yerde sabit
kalmak yerine dnyaya alr. Bir kii kendi gereklii ile
birleen dnyann berrakl ve zenginliiyle orantl olarak
daha kesin bir ekilde kendisi olabilir. Eitimin insann gelecekteki varln belirlediine inanan Jaspers eitimdeki
bir rmenin insanolunun rmesi anlamna gelecei
grndedir.
Jaspers, eitimi, tarihsel gelenein dnda ve onunla
ilikisi olmayan, bu erevede de yalnzca teknik beceri
eitimi, gereki bilginin kazanm ve ocuun ada toplumda bir pozisyon ele geirmesini glendirecek bilgiden
oluan bir etkinlik olarak gren bir yaklamn var olduunu
da ifade etmektedir. Ama bunu benimsememektedir. Eitime tabi tutulanlar sayg duymakta, boyun emekte, gvenmekte ve gen olarak doruluk iddia etmemektedir. nk
onlar gelecein hazrlaycs ve olas misyonundan daha
fazlas olarak grlmemektedir.
Jaspers kendi perspektifinden eitime ilikin temel sorunsal u ekilde ortaya koymaktadr. Ona gre, temel
sorun yalnzca ada yaamn kaynaklar dnda eski
kltrn etkisini azaltmann mmkn olup olamayaca
deil, ayn zamanda popler eitimci, ii, alan ve kyl
toplumlarnda bunun yerine yenisinin kurulup kurulamayacadr. yle diyor Jaspers; nsan kendi sszlnda yalnzca tam olarak gereklii kavrayp kendini dntrmeyecek, ayn zamanda bir kez daha meslek ve partiyi ap
insanolunu tam olarak bir araya getirecek bir topluma ait
olacaktr.
Jaspers eitimin kitlelerin tercihine braklamayacak bir
i olduu grndedir. nk kitlelerin tam olarak ne istediklerini bilmediini dnmektedir. Kitlesel taleplerin ortalama konulara ilikin olduunu, bu nedenle eitimin doasnn kitlesel talepler tarafndan belirlendiinde sonucun
ortalama birey olacan belirtmektedir. Bunun nedenini
insanlarn yaamda pratik olarak uygulanabilecek eyleri
renmek istemeleri olarak ortaya koymaktadr. Yaamla
yakn iliki ierisinde olmak isterler ve bu sayede yaam
kolay ve konforlu klan her eyi anlamak isterler. Bu nedenle, herkesin srekli eitiminin srdrlebilecei bir ereve
olarak devlet genlerin eitimi ile ilikilendirilir. nk insanolu eitim araclyla zaman iinde devleti srdrmek
ALIMA ORTAMI

zorunda olacak hale getirilir.

Jaspersa gre, bu konuda devletin nnde iki seenek
bulunmaktadr. Bir tarafta eitimi kendi haline brakabilir,
kitlesel taleplerin kendi yolunu tutmasna izin verilebilir. Bu
durum, herhangi bir birletirme tr ya da istikrar olmakszn, nemli eitim pozisyonlarnn hakim gruplar arasnda
dalmasyla sonulanacaktr. Bir btn olarak sonu hibir gerek toplum ruhunun hakim olmamas, buna karn
okullarn bo retoriin bir trnn ya da dierinin (ulusalc,
felsefi ya da sosyal) ynlendirmesine maruz kalmasdr.
retmenler ise, mekanik bir ekilde mfredat kullanan,
aknlk ierisinde biri dierini anlamayan bir duruma decektir. Her ey karman ormandr ve srekli deiiklikler
vardr. ocuklar hibir zaman unutulmayacak bir ekilde
karakteri etkileyebilen samimi, yce ve asil izlenimler alma
konusunda baarsz olmaktadr. Bireysellii arzu edilenden daha fazla gelitirmek iin bir aba vardr ama henz
retmen baarmaya altn baarma konusunda baarsz olmaktadr, zellikle de karakterin biimlendirilmesinde. ocuklar gerekten gelenei paralanm bulmaktadr.
Fakat gvenle girebilecei hibir dnya bulamamaktadr.
Jaspers devletin eitime el atp kontrol ele almas
durumunda, bunu g kullanarak kendi amalar dorultusunda kalplatrd grndedir. Jaspers, o zaman zihinsel zgrln felci pahasna birleik bir eitim sistemi
yaratldn, temel fikirlerin dogmatik bir ekilde kafaya sokulduunu ve bylece insanolunun standardize edildiini
sylemektedir.
Devletin eitimi kendi haline brakmasnn ya da kontrol
altna almasnn sakncalarn ortaya koymakta fakat buna
kar, hibir basit zm nerisinin getirilemeyeceini ileri
srmektedir. Jaspersa gre, kitleler devlet zoru araclyla bu tek-tipletirmenin ve oklu amaszln farkndadr.
Devletin gc hibir ey yaratamaz, yalnzca kendisini koruyabilir ya da yok edebilir. Gelecei tasarlayp btnn
farknda olduumuzda zihinsel durum taleplerini ortaya
koymaktadr. Eitim, yalnzca retim ve disiplin arasndaki ayrm ve herkes iin kavranabilir olanla isel varoluunun eitimi sayesinde bir elit tarafndan elde edilebilir
olan arasndaki ayrm kitlelerin deerlendirmelerinin nne
geirildiinde gerek dzeyine geri getirilebilecektir.
inli Hintli ya da Batl olsun, herkesin gelecekte kar
karya kalaca en nemli sorunun gen kuaklarn eitimi sorunu olduuna iaret eden Jaspers, btn dnyada
eitimin amal bir planlama ve srekli bir reform konusu
olduunu sylemektedir. nsanlar her yerde onu nasl gelitireceklerini ya da nasl tamamen yeni bir temele oturtacan dnmektedir. Yalnzca ocuklarn gelecei deil,
insanlk halinin gelecei de tam olarak eitimin sonularna dayanmaktadr.
Jaspers eitim konusunda totaliter ve zgr bir dnya
ayrmna dikkat ekmektedir. Totaliter bir dnyada, dier
her ey gibi eitim de tamamen planlanr ve buna gre
dzenlenir. Totaliterler, bilimsel-teknolojik bak asyla
eitimi makine gibi organize ederler. Eitim, insanolunu
itaatkar bir ekilde ilev gren bir emek aracna dntrme etkinliine indirgenir. Bylece, insanlar teknik becerilerine ve ilevsellik deresine gre deerlendirilebilirler. Buna
karn, zgr dnya yaarken btn planlarna yn veren
bir zeminde ve onun araclyla yaamaktadr. Bu zemin
tarihte yaama kavuur, gndelik yaamdaki varl sayesinde ocuklarda farkna varlr, fakat bir btn olarak ne
planlanm ne de oluturulmutur. zgr dnya iin neyin
planlanp, neyin planlanamayacan belirlemek son derece zor bir problem haline gelmektedir. Eer yanl bir tr
planlama yaplrsa totalitarizmle sonulanan yol boyunca
bilinsiz bir ekilde srklenilebilir. Bu nedenle srekli planlama insanolu iin gereklidir. Ancak, planlama yaplrken
ocuklara bilgi ve beceri retilmelidir, ocuklar ilgilerine ve yeteneklerine gre eitilmelidir ve okullar ocuklar
Eyll - Ekim 2012

19

Toplum
3. Forkliftin durduu zeminin salam olduundan,
forklift tekerlerinin biri veya birkann aniden kmeyeceinden emin olunmal,
4. Forklit atal ile; zel olarak yaplm, kaldrma
kapasitesi belli ve zerine yazlm korkuluklu bir
alma platformu olmadan herhangi bir kimse kaldrlmamal,
5. Uygun alma platformu iinde alan kii(ler)
parat tipi emniyet kemeri kullanmal ve emniyet
kemerini alma platformuna takmal,
6. Kaynak yapan personel ve yardmcs yz baret,
gz koruyucusu, kaynak gzl, kaynak siperi, kaynak eldiveni ve elbisesi olmadan kaynak
yapmamal,
7. Forklift operatr aracndan ayrlmamal, olas bir
aksaklk durumunda hemen mdahale edebilmeli,
8. Yksekte alan personelin salk raporu olmal,
9. Yerde herhangi bir kimsenin alma sahasna girmemesi , aaya den kvlcmlarn tehlike oluturmamas iin iin gzc ve yangn sndrc
bulunmal,
10. Forkliftin (ve vincin, sapann balant elemanlarnn) periyodik bakm ve testi yaplm ve gvenli
kullanma uygun olmal,
11. Personel kaynak, yksekte alma, kiisel koruyucu donanmlar vb eitim alm olmaldr.
Ne yaplmal ?
1. ncesi riskler deerlendirilmeli,
2. Forklift atal zerine konulmu, 1,3 m den daha
yksee kaldrlm tahta palet zerinde allmamal,

topluma yararl yeler olarak yetitirmelidir trnden kalp

yarglara kar son derece temkinli olunmaldr, aksi halde
sonu yine totalitarizm olacaktr.
Jaspersn sz zerine ya da son sz yerine
Karl Jaspersn eitim zerine deerlendirmelerinde
ne kan can alc noktalarn ilki, gen kuaklarn eitim
etkinliindeki pasif konumlandrl ve arasallatrlmasdr. Buna gre gen kuaklar aslnda amal bir eitime
tabi tutulmakta daha dorusu maruz braklmaktadr. Bunun sonucunda iki temel kt elde edilmektedir. Bir yandan
gen kuaklarda aratrma, sorgulama ve eletirel bakma
yerine boyun eme, itaat etme ve sayg duyma gibi davranlar yerletirilirken, dier yandan onlara toplumda bir yer
edinmesini salayacak teknik bilgi verilir. Demek oluyor ki
eitimin kendisini kaytsz koulsuz yceletirme notasnda dikkatli olmakta ve her derde deva eitim trnden n
kabullerle hareket etmemekte yarar var.
Jaspersda ne kan ikinci kayda deer nokta insann
kendini gerekletirmesinin toplumdan ve toplumsal etkiden syrlmasyla olanakl olabilecei vurgusudur. Jaspers
burada varoluu felsefe akmnn bir temsilcisi olarak karmza kmaktadr. Varoluu akmn toplumun etkisinden
kurtulup st insana ya da daha tandk bir ifadeyle syleyecek olursak, insan- kamile erme tutkusu Jaspersda
bu ekilde da vurmaktadr. Varoluu felsefe akmnn
yaamsal kaynan oluturan bu sylemi burada daha ayrntl olarak ele alma olanana sahip deiliz.
Jaspersn tartt dier bir kritik nokta en can alc
konuya parmak basmaktadr. Bu, gen kuaklarn eitiminin nasl kurgulanaca sorunudur. Jaspers insanlarn
yalnzca yaam kolay ve konforlu klacak pratik eyleri renmek isteyecekleri savyla eitimin kitlelerin taleplerine
braklamayaca grndedir. Hemen sylemek gerekir,
bugn eitim kitlelerin deil ama piyasann taleplerine gre
ekillenmektedir ve piyasa eitimi yalnzca kendi iine yarayacak pratik bilgilerin aktarld bir etkinlik olarak grme
eilimindedir.
Jaspers eitimin kitlelerin taleplerine braklmas tehlikesine karn devletin bu anlamda kontrol ele almasnn
da zm olmadna vurgu yapmakta ve kafalar iyice
kartrmaktadr. Ona gre, devlet eitim sistemini kontrol
altna aldnda bunu kendi karlar dorultusunda kullanacak ve insanlar birtakm dogmatik bilgilerle donatarak
standardize edecektir. u sralarda lkemizde durum gz
nne alndnda Jaspersn bu konuda ne kadar hakl
olduu ortadadr. Jaspers totalitarizm ve zgr bir dnya
karlatrmas yaparak aslnda aralarnda ince bir izginin bulunduu iki farkl dnyada zm zgr olannda
grmektedir.
zgrlk, demokrasi, toplumun st insanlardan
olumas (herkesin st insan olmas) da eitimden gemektedir. Belki de, bu deerlere eriim, spiral eklinde bir
gelimeyi gerektiriyor. Gittike bilinlenen ve zgrleen
toplumun, eitim konusundaki istemlerini ykseltmesi ve
devletin istenmeyen mdahalelerini engellemesi ile, gittike zgrleme ...
zlediimiz zgrle kavumak umuduyla
Dipnot
(1) http://haber.sol.org.tr/devlet-ve-siyaset/akpli-vekil-444un-gercekyuzunu-sergiledi-haberi-58729

> Sayfa 23n yant

20 ALIMA ORTAMI

K DAKKA DN

Yararlanlan Kaynaklar
Jaspers Karl, (1951), Man in the Modern Age, (Translated from the
German by Eden and Cedar Paul), Routledge & Kegan Paul, London.
Jaspers Karl, (1957), Philosophical Autobiography, The Philosophy of
Karl Jaspers, (Edited by Paul Arthur Schilpp), Tudor Publishing, New York,
pp. 5-94.
Jaspers Karl, (1963), Philosophy and the World Selected Essays and
Lectures, (Translated by E.B. Ashton), Gateway Edition, Washington.
Jaspers Karl, (1969), Philosophy Volume 1, (Translated from German
by E.B. Ashton), University of Chicago Press, Chicago.

Eyll - Ekim 2012

Toplum

El Salla

Servet ENGL

rtk kasabadan ve dolaysyla tarla-tapan ilerinden tmden kurtuldum.

aka maka, niversitede nc ylm. Ankarada okuyorum; Hukukta!
Bizim kasaba artk sayfiye yeri oldu ve son zamanlarda pek gzde.
lk bir- iki ev yapldnda ne olduunu anlamamtk. Gzelim ehirleri brakp
ne demeye bizim gariban kasabaya geldiler ki ? demiti byklerimiz. Evlerde, kahvehanelerde, tarlalarda, bu konu konuulur olmutu. Bizim evin de ba
konusuydu yeni gelenler. Babam, Yok, manzara yle gzelmi, yok gne
acayip gzel batyormu deyip dururlar. Peh! Laf ola beri gele. Gne bu
kardeim, bildiin gne ite! Oldum olas, hep ayn doar, ayn batar. Gnee
mi bakacaz, i mi yapacaz? Ninem hnzr bir glmsemeyle, Bunlar aylak
bakkal yavrum diyerek, gya babam desteklerdi. Zenginin paras zrdn
enesini yorarm derler ya, bizimkisi de o hesap. Sonu ortada ite
Herkes denizimize, havamza baylyor. Kumlarda yatp anyorlar bizim
beygirler gibi. Bir bildikleri var canm besbelli. Belki ilerde biz de onlar gibi
gireriz denize; ama annemler kessen girmez yle cbl cbl. Benim de ort
almam gerek. Annemin diktii Amerikan bezinden uzun don, yzerken balon
yapyor. Ha, bir de byk havlun olacak.
Bizim evlere hi benzemeyen gzel mi gzel evler kondurdular yal boyuna. Ksa zamanda evler neredeyse btn yal boyunu kaplad. Sahipleri,
zmirin, Manisann zenginleriymi. Hepsinin yz l l; gle insanlar. Annem Bu zenginler, nedense hep gzel oluyor. Rabbim paray da gzellii de
bunlara vermi deyip ardndan , tvbe, tvbee! yi yaptryor her defasnda.
Evlerin hepsi baheli, ama sahipleri, sulamak ve sevip seyretmek dnda
diktiklerinin dilini bilemiyor. Gelip geerken birka aac ylesine alayp, dikilen bitkilerle ilgilenince babam sevmiler. Otun, brt-bcein, aacn dilini
bildii iin, imdi bahelerin ouna babam bakyor. Tabii ki parasyla. Hane
ba, aylk elli lira. ekip Bey, Eyp Bey, Erol Bey, baharda gelince parann
tmn veriyorlar Babam, bir nevi memur bahvan saylr. Bu duruma en
ok annem ile ablam sevindi. Onlar da hem evde, hem tarlada almaktan
kurtuldular. Ellerimde hi nasr kalmad. Gne yanklarm geti; illerim kayboldu. Annem, Kalem efendisi oldun valla! diyor glerek. Sevindiine gre
iyi bir ey olmal.
yldr, Ankara'ya niversiteye, gide gele, otobs yolculuklarnda deneyim kazandm. En az yarm saat nceden yerime oturup, biletimde yazan yerimi garantiliyorum. Koltuum cam kenarnda olmal. Bir keresinde en sevdiim
yer olan 12 numaray baka bir yolcuya daha satmlard. Tabii adam nce
oturduu iin kalkmad hakl olarak. Ben de olsam kalkmazdm.
Otobsn hareket saati yaklat. Muavin , Ankara yolcusu kalmasn!
diye barp, rpnyor. Ama hal birka bo koltuk var. Belki benim yanm
bo kalr da, yata yata giderim diye heveslendim. Otobs, tam kalkacakken
biri koarak geldi, telala n kapdan bindi. Lacivert takm elbiseli, kravatl,
kolal beyaz gmlei tiril tiril bir adam. Biletinde 12 yazyorsa hi ans yok,
kalkmam. Bana doru yaklayor. Benim sramda durdu. antasn rafa koydu. Yanmda oturacak kiiyi tepeden trnaa szerim. t midir, uursuz mudur
bilmeliyim. akaya gelmez bu i. Onca saat yan yana oturacak, ama ek yerini
belli etmeyeceksin arkada. Byk bir zenle ceketini kard. Astar da
gelecek ekilde boylamasna ikiye katlayp antasnn stne koydu. Kibar bir
hareketle koltuuna otururken, burumasn diye, pantolonunu dizlerden az yukar ekip yle oturdu. Krkl yalarda olmal ki, salar hafif krlamalar var. Benim gibi kyl deil. Elleri bembeyaz, parmaklar kalem. zmirli olsa glmser
ya da merhaba falan gibi bir eyler sylerdi. zmire sk gelen i adam ya da
devlet memuru olmal. Devlet memuruysa sivil polis bile olabilir, dikkat etmeli.
Artk yolda anlarz. Yok, canm paranoyak falan deilim! Kk takntlarm var
herkes gibi ama hakl nedenlerim de var. Lisede Galip diye bir arkadamz
vard. O da Siyasal kazanmt ayn yl. Taa o zaman bile lkab, Tekilat
Galip ti. Her kavramn gerek hayatta bir karln bulma konusunda ok
yaratcyd. evre kylerin pamuklarn alp rr fabrikasnda iitini ayran
Zahireci Sleyman, bize gre kasabamzn burjuvasyd. Devrimden sonra ilk
el koyacamz retim Aralar sahibi ve somut olarak grebildiimiz ibirliki burjuvazi rneiydi. Adamn ilkokula giden iki olu vard. te bizim Galip,
saflara kazanlacak yeni bir devrimciye burjuvaziyi, kk burjuvaziyi anlatrken, Sleymann oullarn gsterip Bak aga, aha bunlar gck burcuva ite.
Byynce burcuvazi olacaklar annadn m? derdi. Bir tala, iki ku! Arada
bir hata yapt da olmuyor deildi. Geen yl stanbuldan gelirken, yanndaki
adam tekilata kazanmak iin yol boyunca hayli uram. Bu i tamam
aga. diyormu iinden. Ama garajda iner inmez adam devriye polislere bir
iaret akm, almlar bu akalozu karakola, atmlar nezarete. Meerse
adam polismi. ki saat sonra komiser bunu getirtmi karsna. Bakm ki
tfl, temiz yzl bir kyl ocuu Adam Trk filmlerindeki, Hulusi Kentmen
gibi babacan bir komisermi anlalan. Biraz t verip, birka tokat attktan
sonra komnistlikten vazgeirdiini dnerek salvermi. Bu apalln yediremedi bir trl kendine Galip. Hocam yol biraz daha uzasayd, herifi kesin
kafalardm. erden bir adammz olurdu be aga, fena m? diye ii akaya

ALIMA ORTAMI

vurdu bir zaman.

Basmane garajndan ktk ar ar. Kaptanmz, salar aarm ufak tefek, ama deneyimli olduu belli. Bir iki kez bu otobse binmiliim var, oradan
biliyorum. Beyaz gmleinin omuzlarnda, srmal pilot apoletleri l l yanyor. Bir pilot apkas olsa, eminim uak bile uurur. Gmlein cebinde, krmz
Marlboro paketiyle de hava bin be yz. Akln kaptrsan, sigaraya balarsn.
Muavin, bkn, frlama biri. Kesin Tepeciklidir. Neyse. Bornovay getik.
Belkahvenin oralarda Cumhuriyet gazetesini atm, yan gzle de yanmdaki
koltukta oturan adamn tepkisini anlamaya alyorum. Birka sayfa getim,
tepki yok. Sanki otobs o kullanyormu gibi gz srekli yolda. Baka bir
ey denerim daha sonra.
Nifi getik, Turgutluya yaklayoruz. Buradan sonras bana komik gelir
hep. Turgutlu, Ahmetli, Salihli, derken yoldaki kasabalar, Recepli, Ayeli, Fatmal diye adlandrsalarm bari elleri demiken diye iimden geirir, glmemi
zor tutardm.
Ankaraya doru ilerledike hem iklim, hem toprak, hem de bitki rts
yumuack geilerle deiir. Sonbaharda, ovadaki tarlalar, fukara yorgan gibi
yama yama grnr uzaktan. Bu mevsimde ise toprak grnmez. Yeilin,
sarnn bin bir tonu yarrken, zerindeki ince sabah sisi, gzel bir kadnn
yzndeki tl gibidir. Nasl olur da u kara toprak, bunca rengi, kokuyu, lezzeti yaratabiliyor diye hl aarm. Elbette bilimsel aklamas vardr ama en
dorusu, yerden bir avu topraa yakndan bakmaktr. Byte olsa iindeki
minik canllar bile grrsn. yle hafife koklayp, parmaklarnn arasnda
ufaladktan sonra yavaa aldn yere brak. Sanki az nce eline aldn o
deildir. Orada, ylece, milyonlarca yldr durduu gibi, yani sen yokmusun
gibi durur. Senin burada olup-olmamann bir anlam yok benim iin. demez,
ama ben o duruu bilirim.
Asma yapraklarna deen hafif bir sabah yeli, Salihli ovasn yeil bir deniz
gibi dalgalandryor. indekiler yeli hisseder ama denizi gremez. Derler ki,
insan eksen kar burada. Binlerce yldr olduu gibi, yine insanlar toprakla
dvyor, seviiyor. Tpk drt yl nceki bizim aile gibi. te, ocuklardan biri
dorulup, apann sapna dayand, yola bakyor. ocukken ben de motorun
sesini taa uzaktayken duyar, ama babam kzar diye ii brakp bakamazdm
geen otobslere. Onlar, bambaka bir yaamn bize uzak, ulalmaz seyirlikleriydi. Ve iinde olmay, sadece hayal edecek kadar yabancydk. En ok ERTA geerdi bir de KAZAZ. Edremit-zmir yazard camlarnda. Benim beendiim otobs VARANd. Hele o ok adan at kz amblemi yok mu? Biri sabah
saatlerinde stanbula, akamzeri ise stanbuldan gelip zmire giderdi.
Neredeyse otobsn camna yaptm. Pamuk apalyor bu aile. Fideler
bir kar olmu; demek ki ikinci apa. Birka yl nce, ben de bu topraklarda
alrdm gn boyu. Otobs geerken de aktrmadan geri kalp, el sallayan
birini gzler, bir koltuunda olmay dlerdim. Tarladaki o ocuk da bu otobsn bir koltuunda olmay dlyor, kendimden biliyorum. El sallyorum ar
ekim. Gzden kayboldu sar sal ocuk, bir elim havada.
Hzla yol alyoruz. Engebeli arazilerle birlikte ttn tarlalar balar imdi.
En rezil tarm iidir. Ttn sulak arazide deil, yamata olur. Yapraklarnn
kuzukula makbuldr. te kar yamata bir ttn tarlas. Alt kii var iinde,
drd kz. ok ttn yapar bu aile nk kzlarn eli ilektir. Gne iki mzrak
boyu ykselmi. Artk ttn krmay brakmalar gerek ttndekilerin. Narindir
ttnn yapra sca sevmez, sener, kser. O narin, o nazenin yapraktan bu
zifir, bu katran nasl kar aarsn. Eline svanan katran, ekmeine suyuna
bular, acsn diline duyurur. Ttndekilerin hepsi de yorgun ve uykusuzdur
biliyorum.
Otobsn yaklatn hissedince, kzlardan biri doruldu, bakyor. Gnei ve kyl olmay sevmez bu kz milleti. Sadece gzleri akta kalacak ekilde yzlerini sarmlar. Ablam da byle sarnrd. St beyaz tenli olduundan,
korunmazsa hemen gne illeri oluurdu yznde. Tarla dn kremle
yzne, ellerine uzun uzun bakm yapard. Cam kavanozdaki, ho kokulu Sleyman Ferit Eczacba kremi en nlsyd. Bir de Tokaln ve Havilland
vard, ama, onlar pahalyd. Zenginler kullanrd. Garanti olsun diye, iki elimi de
sallyorum bu kez ablamn hatrna. O zamana kadar konumayp yola bakan
adam birden, Bouna el sallyorsun. O uzaklktan seni gremezler. Demez
mi? Durakladm birden. Ben sadece tarlada alanlara deil, ablama, artk
gerilerde kalan ocukluuma el sallyorum desem, anlar m acaba? Yan gzle
pantolonu, gmlei burumasn diye kprdamadan oturan yanmdaki adama
baktm. Yok, anlayamazd beni. Ama yine de camdan hzla uzaklap, ona
gr alan atm, telala,
-Abi, sen de el sallasana! Tarlada alan ocuklara ok iyi gelir biliyor
musun?
Herhalde anlamad ki, bir tuhaf bakt yzme. Aman sen de... ster anlasn ister anlamasn. Hi umurumda deil. Afyona kadar, tarlada alan her
grdm aileye ellerimi salladm.

Eyll - Ekim 2012

21

Vakf
Haber

Yeni Yaynmz: Beyin Gc Mezarl Trkiye

Sz ile eylem birlii konusunda lkemizi ynetenlere
Dr.Alper Akam, beyin szcn, hem kendi yaam, hem
eletirimiz var. Hep akln ve bilginin yannda olduklarn syler- evresi iin bir imgelem, bilgi ve bilin kayna olmay baarm,
ler; ama eyleme bakn tam tersi. Akln kullanan, daha iyiyi daha kavray ve yaratc yetisi yksek bilinli davran sahibi kii
gzeli arayan ve kendini durmadan gelitirene sanki dman.
olarak anlamlandrarak sze balyor. Bu lkenin ne kadar ok
Bu sylediklerimiz eer size abart ya da haksz bir deer- deere, hem de en retken anda mezar olduunu saptyor.
lendirme gibi geliyorsa, durmayn Vakfmzn yeni yayn olan Beyin gc yksek insanlar iin bir lmszlk araynda olBeyin Gc Mezarl Trkiye kitabn okuyun. Bu eliki ile madn, zaman gelmeden yaamdan koparlml anlatmak
daha kapakta karlayorsunuz. Binlerce insanmz yitirmiiz; istediini aklyor. Akam, en verimli alarnda nce dman
tek ortak yanlar lkemizde akl-selimin (saduyu) egemen ol- ilan edilen, sonra aramzdan koparlan ky enstitllere de deimas; lkemizin daha yaanr bir yer olmas iin dnmek ve niyor. Bunun gibi daha ok rnek olduunu ve buna yol aanlagrlerini paylamak.
rn kimler olduunun da bilindiini sylyor.
Prof. Dr. Nusret H. Fiekin 97.doum ve 21.lm yldnBlent Tank, toplumlarn direnli, yrekli, bilge nderlere
mnde, her yl olduu gibi, 3 Kasm 2011de sanat ve bilim orta- gereksinimi olduunu vurguluyor. Trkiyede saylar hi de az
mnda bulumutuk. Bu alma, ite bu bulumadan gelitirildi. olmayan, dnceleri hapse atlamayan, amalar, zlemleri,
O gn etkinliimize katlarak, hem bir nderi anmakta bizleri yal- mcadeleleri ldrlemeyen dostlarmzn olduunu sylyor.
nz brakmayan, hem de bilgi retimine katkda bulunan toplum Bunlardan biri olarak da Prof.Dr.Nusret H.Fieki anyor. Nusret
dostlarna teekkr ediyoruz.
H.Fiekin beyin gcyle ve savunduu dnceleriyle olduu
Kitaptaki yazlara bakyorsunuz. Tm yazarlar, bu olguyu kadar, hayata geirdii projeleriyle de, mezarlklara kapatlamaeitli ynleriyle irdeleyip, bizlere hem yaadklarmzn vard yacak bir nc olduunu vurguluyor.
kapak rengi
say dergiden
boyutu fark ettirmeye alyorlar; hem de sorunun zn
ve120.Ayrca Blent Tank, bir srpriz yaparak, bundan tam 40 yl
k yolunu gstermeye alyorlar.
KAPAK 2 RENK OLACAKnce yapt bir karakalem portre almasn bizimle paylaMustafa Balbay, ne yazk ki, zgrlnden yoksun. Ara- yor. nsan Haklar Derneinin 1982 ylndaki kurucular toplants
mza katlmasn hem biz ok istedik, hem de kendisi. Ancak srasnda izdii, Prof.Dr.Nusret H.Fiekin portresi kitabn arka
gnderdii yazsyla arakapanda yer alyor.
mza katlabildi. Beyin
Umur Akn, yazlm balkl yazsnda,
sna balk olarak Her
insanlar dnmemeye,
canl lm tadacaktr;
sormamaya, sadece onBiz ocuklarmz zaProf.Dr. H.Nusret FEK
lardan istenileni yapmaya
ten yaarken ldrdk
Ansna
yneltirseniz, btn oryazarak, tm syleF
ganlar almaya devam
yeceklerini zetlemi
edecektir. Beyin hari !
oluyor. ounluu, en
diyor. Daha sonra aydn
azndan lkemizdeki
kymlarndan; bir gideriz,
ounluu, birer canl
BEYN GC MEZARLII:
bin geliriz diye dillendirilen
l yapan ne(ler)dir?
toplum cokusundan; ama
sorusu zerine kafa
TRKYE
buna karn, bilinsiz kitleyoruyor. Yant/yantlaYAZARLAR :
lerde bu kymlarn yarattr, yaanmlklarn teBALBAY, IIKLI, GKER, FEK
AKAM, TANIK, AKIN, AKPINAR
ylgnlk ve ie kapankmelinde, lkemizdeki
B
lktan szediyor. Balbay,
eitim gerei zerindevlette devamllk esas
den ele alyor.
denilirken, nasl birikimleTaner Akpnar da,
rin izlerinin silinebildiine
lkemizdeki
eitim
deiniyor ve sz dnsistemi ile beyin gc
ce izlerini de silme abakonusunu birlikte irdelarna getiriyor. Dnyada
liyor. Eitimin temel
ifade zgrl ynndeki
toplumsal ilevi, Trk
gelimelere karn, Silivri
eitim
sistemindeki
mk iki renk makas m= pantone k= siyah
Davalarnda tam tersine, dnceye hazrlk
suu diye yeni bir dnmn nitelii, Dnmn 1980 dnemeci, 1980 ssu tr icat edildiini yazyor. Tm yazdklar, mutsuzlua deil, recinin sreklilii ve Ne yapmal? Nasl yapmal? balklar albilim ve an n oaltmaya zendiriyor.
tnda, ileri-geri atmasn sergiliyor. ok nemli bir saptamayla
Prof.Dr.Alpaslan Ikl, Beyin Gc Mezarl balkl yaz- bize hedef gsteriyor : lerici aydnlanmac gler her zaman
snda, bir toplumun gelimesine set ekmek isteyenlerin, hatta oldu. Bunlarn egemen olduu gnler de oldu. Gerici gler kah
bir ulusu tarih sahnesinden silmek isteyenlerin, ncelikle toplu- sindi, kah kabard; her zaman vard. oklukla iktidardayd; ya
mun nde gelen beyinlerini hedef aldn belirtiyor.
da iktidar yakndan etkiledi. Gerici gler hep rgtlyd; halkla
Aykut Gker, konuya iki ynden yaklamay deniyor : (1) k- temas ok yakn ve periyodikti. lerici gler, zaman zaman iyi
tidarn kendi kurulu dzenini srdrmek iin var olan beyin g- rgtlenme rnekleri gsterdiler; ama oklukla rgtszdler ve
cnn en sekin kesimlerini yok etmek ya da bu gcn lkeyi kendi ilerinde atma halindeydiler. Gericiler, amzda kterk etmesine neden olmak, (2) lkede zgrce dnen, me- resellemeci denilen yakn bir mttefik buldular. Ama ilerici ayrak eden, sorgulayan ve sorgularken herhangi bir tabu tanma- dnlanmac glerin de evrensel ittifaklar yapmasndan korkarak
yan beyinlerin ortaya kmasna hi bir biimde izin vermemek. onlar ulusal snrlara hapsetmeye altlar. zm bu oyunu
Gker, Beyin Mezarl Trkiye derken , konunun temellerini bozmaktan ve rgtlenmekten geiyor.
Osmanlya kadar tayor; bize yeni ufuklar ayor.
Kitap bir aryla balamt : Bu kez, Trkiyenin okuyana,
Prof.Dr.A.Grhan Fiek, hangi beyinlerin hedef alndn yazana ve retene kar en acmasz davrand bir dnemde
sorguluyor. Beyin gcne deil, beden gcne nem veren yeniden bir araya geldik. Hogrsz, hoyrat ve gelimeye ayak
yaklamlarn, lkelerin yazgsn nasl etkilediine deiniyor. direyen bir kltrn yceletirildii bir ortamda, elindeki sonsuz
Beden gcne nem veren Osmanl yaklamnn mirasn olanaklara karn Trkiyenin neden ada uygarlk dzeyini
srdrenlerin, beyinleri nasl sindirdiini rneklerle tartyor. yakalayamadn gstermek istedik. Yalnzca bir sergi oluBtn bu hoyratlklara karn izlenecek yolun, ileyen demir l- turmak amacnda deiliz. Bu kmaz amann yolunun, hem
dar ilkesinden getiini; ancak bu sayede toplumun ileri doru dnceye ve hem de bu lkeyi bize brakanlara kar bir bor
atlm yapabileceini sylyor. Beyin gcn en ok gelitirecek olduunun bilincinde zm retmek olduuna inanyoruz.
ara EYLEMdir. Dndklerinizi, tasarlarnz eyleme dkBiz de bir aryla bitirmek istiyoruz : Sizlerden bu kitab
tnzde, ufkunuz alr ve ta stne ta koymaya balars- okumanz, tartmanz ve dier toplum dostlarna ulatrmanz
nz diyor.
bekliyoruz.
iek Enstits 1992
ylndan beri yaynlad alma Ortam
dergisine kout olarak
okurlaryla biraraya gelerek dnce retme
geleneini srdrmektedir. Okur Seminerleri
adyla balattmz bu
dizi toplantlar, hepimizin dnce daarcna nemli katklarda
bulunmutur. rnlerini
sklkla alma Ortam dergisinin sayfalarnda paylatmz bu
toplantlar, bir sredir,
Prof.Dr.Nusret H.Fieki
anma etkinlikleri kapsamnda yinelemekteyiz.

u kez, Trkiyenin okuyana, yazana

ve retene kar en acmasz
davrand bir dnemde yeniden
bir araya geldik. Hogrsz,
hoyrat ve gelimeye ayak direyen
bir kltrn yceletirildii bir ortamda, elindeki sonsuz olanaklara
karn Trkiyenin neden ada
uygarlk dzeyini yakalayamadn
gstermek istedik. Yalnzca bir
sergi oluturmak amacnda deiliz.
Bu kmaz amann, hem dnceye ve hem de bu lkeyi bize
brakanlara kar bir bor olduunun bilincinde zm retmek olduuna
inanyoruz.

FEK ENSTTS ALIAN OCUKLAR

BLM ve EYLEM MERKEZ VAKFI
Selanik Cad. 52/4 Kzlay 06650 ANKARA
Tel: (312) 419 78 11
Faks: (312) 425 28 01 - 395 22 71
E-posta: bilgi@sek.org.tr
www.sek.org www.isguvenligi.net
www.sek.com www.beyingocu.com

22 ALIMA ORTAMI

Mays 2012

Eyll - Ekim 2012

Bulmaca
K DAKKA DN
Tehlikeyi Tanyalm

elik Konstrksiyonun
Forklift Ve Vin Yardm Ile Montaj
Mustafa TAYREK*
(mustafatasyurek@fisek.org.tr)
Durum: Forklift atalna taklan tahta palet zerinde iki ii , 4-5 m yksekte elik konstrksiyonun (elektrik kayna
ile) montajn yapmaktadr..
ilerin bu alma srasnda karlaabilecei tehlikeleri tanmlayabilir misiniz ?

Neler Olabilir ?
1. iler forklift atal ile ykseltilmi alma platformundan debilir.
2. Forklift atalnn hidroliinin boalmas durumunda iiler aaya debilir.
3. Forklift devrilebilir, atal zerindeki iiler debilir..
4. Elektrik kayna yapan iilerin gz, yz, el-kol ve vcut yaralanmalar ve yanklar oluabilir..
5. elik konstrksiyonu havada tutan vincin bir ters hareketi forklifti devirebilir ya da iileri drebilir.
> Yant 20 sayfada
* Kim. Mh., Sal+letme Ynetimi Bilim Uzman

alma Bakanl Eski Gvenlii Mfettii (1978-1985)

Gvenlii Uzman (A Snf Sertifikal)
Fiek Enstits alan ocuklar Bilim ve Eylem Merkezi Vakf Denetim Kurulu yesi

ALIMA ORTAMI

Eyll - Ekim 2012

23

ALIMA ORTAMI DERGS

BLMSEL DANIMA KURULU
Prof. Dr. eyda AKSEL
Prof. Dr. Yasemin GNAY BALCI
Jeom. Erdoan BOZBAY
Prof. Dr. Ayen BULUT
Ecz. Dr. Aye ELKER
Prof. Dr. Murat DEMRCOLU
Prof. Dr. Necati DEDEOLU
Dr. Seyhan ERDODU
Mak. Y. Mh. Aykut GKER
Prof. Dr. Bahar GKLER
Dr. Uur GNL
Prof. Dr. Gler Okman FEK
Prof. Dr. A. Grhan FEK
Prof. Dr. Hamit FEK
Prof. Dr. Kurthan FEK
Oya FEK
Prof. Dr. Alpaslan IIKLI
Prof. Dr. Ali Esat KARAKAYA
Prof. Dr. Mge ERSOY KART
Prof. Dr. Muammer KAYAHAN
Prof. Dr. Ahmet MAKAL
Prof. Dr. Ferhunde ZBAY
Prof. Dr. Nevzat ZGVEN
Prof. Dr. erife Trcan ZUCA
Mmtaz PEKER
Prof. Dr. Sarper SZEK
Kim. Mh. Mustafa TAYREK
Dr. Engin TONGU
Prof. Dr. smail TOPUZOLU
Mim. Y. Mh. Cihat UYSAL
Prof. Dr. smail STEL
Dr. Ecz. Leyla STEL

Salk
Gvenlik
evre NDEK LER

ALIMA ORTAMI DERGS

BLMSEL
DANIMA KURULUNUN
YTRDMZ
AMA HEP ARAMIZDA OLAN
YELER
Do.Dr. mer Tun SAVAI
Prof.Dr. Cahit TALAS

OCUK HABER
Gz Gre Gre Kullanlan ocuk Emei .................................... 2
Feyza Cengiz MARALIOLU
BASINDAN
Karncalar Mesaide ....................................................................... 5
Ozan YAYMAN
OCUK EME
Fndk Tarmnda ocuk Emei Konusunda
yi Uygulama rnei
(zer Akbal ile Sylei) ........................................................... 6
SOSYAL POLTKA
Trkiyenin Salii Gvenliinde adalk Karnesi 2012 ..... 8
A. Grhan FEK
YAAM
Tuna Merginle Syleiler - 3
Adn Tuna Olsun ....................................................................... 12
Erdoan BOZBAY
SALII GVENL
Yaam Hattna Nasl Balanmal? ............................................ 13
Mustafa TAYREK
TOPLUM
Gen Kuaklarn Eitimi Sorunu ................................................ 18
Taner AKPINAR
TOPLUM
El Salla ....................................................................................... 21
Servet ENGL
VAKIF HABER
Yeni Yaynmz: Beyin Gc Mezarl Trkiye ........................... 22
BULMACA
ki Dakika Dn: Tehlikeyi Tanyalm :
elik Konstrksiyonun Forklift Ve Vin Yardm Ile Montaj ....... 23
Mustafa TAYREK

Ktphane

Nusret H.Fiek Bilim ve Sanat Ortam

http://kutuphane.sek.org.tr

Sahibi: Fiek Enstits alan ocuklar Bilim ve Eylem Merkezi

Vakf Adna
A. Grhan FEK (e-posta: agf@sek.org.tr)

ocuk Dostumuz olanlara dergi ve kitaplarmz

dzenli olarak gnderilmektedir.
Sizleri de ocuk Dostumuz olarak grmek isteriz.

Sorumlu Yaz leri Mdr:

A. Grhan FEK (e-posta: agf@sek.org.tr)

alma Ortam Dergisi iki ayda bir yaynlanr.

(Yerel Sreli Yayn)
ISSN 1302-3519
Say: 124 Eyll - Ekim 2012
cretsizdir

Ynetim Yeri: Selanik Cad. Ali Taha Apt. 52/4

Kzlay 06650 ANKARA (e-posta: bilgi@sek.org.tr)
Tel: 0312 419 78 11 Faks: 0312 425 28 01 - 395 22 71
Web sayfas: www.sek.org.tr
alma Ortam Dergisinde yaynlanan yazlar,
resimler kaynak gsterilerek kullanlabilir.
Bu dergide yaynlanan yazlarn sorumluluu yazarlarna aittir.
Bu bir HAKEML dergidir.
24 ALIMA ORTAMI

Yapm ve Basm: Byk Anadolu Medya Grup

stanbul Cad. Elif Sk. St Kemal han No:7/188
skitler 06060 ANKARA
Tel: 0312 384 30 70 (Pbx) Fax: 0312 384 30 57
Bask Tarihi : 12 Eyll 2012
Eyll - Ekim 2012