CIVATA BALANTILARI

Problem 1
M18 lik normal vidann eim asn hesaplaynz. nce adml (h=1,25 mm ) vida
olarak yapld takdirde, vidann di dibi apn ve eliin ekmeye emniyet gerilmesini
cvata kalitesi 5,8 olduu takdirde em =ak/s forml ile hesaplaynz. Ve ekmeye alan her
iki cvatann emniyetle tayabilecei kuvveti hesaplaynz.
Verilen bilgiler vidann di dibi ap d1 = d-2.t1 ve t1 = 0,7036 h balantsyla bulunabilir.
Emniyet katsays s=1,5
zm
1- cetvel a-11,1`den [1.s.646] m 18 normal vida iin d1=14,933 mm; d2 =16,376 mm;
h=2,5 mm olarak bulunur.
Vidann ortalama eim as tan
2,76 0 = 20 451 bulunur.

h
2,5

0,04862
.d 2 3,14.16,376

2- nce vidann boyutlar hesaplanr.

t1 = 0,7036.h =0,7036.1,25 = 0,8785 mm
d1 = d-2.t1=18-2.0,8785= 16,241mm
3- ekmeye alan cvatalarn emniyetle tayabilecei kuvvet emniyet gerilmesi :
AK =5.8 = 40daN/mm2 =400Mpa
em= AK/S=400/1,5=266,7Mpa ve
kuvvet normal vida iin
.d12
3,14.14,933 2
F
. em
.266,7 46686 N
4
4
ince vida iin
.d12
3,14.16,2412
Fin
. em
.266,7 552508 N bulunur.
4
4
Grld gibi ince adml di ekilmi cvatann tama gc daha byktr. Buna
karlk ince vidalar ezilme ve kesmeye kar daha az dayankldr.
Problem 2
6.8 kalitesindeki M12`lik ve M18`lik cvalarn maksimum skma momentlerini
hesaplaynz.
zm
1- M12`lik cvata iin cetvel A-11.1 den [1.s.646] d1 =9,853mm; d2=10,863mm ve h=1,75
mm dir.
Malzemenin akma snr
AK =6.8 =48daN/mm2 =480 Mpa
Maksimum skma momenti istenildiine gre n gerilme kuvveti (Fn) hesaplanr.
d 2
3,14.9,853 2
Fn 0,75 1 AK 0,75
.480 25990 s
4
4
2- Skma momenti hesaplanr: bunun iin ilenmi delik ap
dD =1,14d=1,14.12=13,6814mm:
D0 =1,8d =1,8.1221,6mm
olduuna gre
D d D 21,6 14
d0 0

17,8 18mm
2
2
bulunur.
1=0,16 kabul ederek
1 =arctan 1=arctan 0,1690 06

ve 0=0,14:
=arctan

h
1,75
0
=arctan 3,14.10,863 arctan 0,0513 3 55'
d 2

deerleri ile
2
tan 1 0 0
Mstop=Fn
2
2

18
10,863
tan 9 0 06'3 0 55' 0,14 65340 N olarak bulunur.
2
2

=25590

Toplam skma momenti aadaki denklemle de

Mstop0,2. Fn d=0,2.25990.12=62380N olarak hesaplana da bilir.
Her iki denklemin sonular arasndaki fark
M stop 0 M stop
M stop

.%100

65340 62380
%100 %4,53 tr
62380

3- M18`lik cvata iin

Cetvel A-11.1`den [1.-s.645] M18 iin
d1 =14,933 mm; d2 =16,376 mm ve h=2,5 mm`dir
n gerilme kuvveti
d 2
3,14.14,933 2
Fn 0,75 1 AK 0,75
,480 63020 N olarak bulunur.
4
4
Toplam skma momenti
dp =1,14d=1,14.18=20,5mm
D0 =1,8d= 1,8-18=32,4mm
D d D 32,4 20,5
d0 0

26,45mm
2
2
1=0,16; p19006
0 =0,14:
arctan

h
2,5
arctan
arctan 0,0486 2 0 46' deerle ile
d 2
3,14.16,376

d
26,45
d
16,376
M stop Fn 2 tan 1 0 0 63020
tan 2 0 46'9 0 06' 0,14
224820 Nmm
2
2
2

olarak bulunur ve
M stop 0,2 Fnd 0,2.63020.18 226870 Nmm olarak bulunur: Fark
1

226870 224820
%100 %0,91
226870

olarak hesaplanr ve bu deerler pratik hesap bakmndan ok kk bir farktr. Bu

deerlerin incelenmesinden grlecei zere zellikle M12`den daha byk vidalar iin,
ikinci denklemin uygulanmas ile kvan verici sonular elde edilir.
Problem-3
5,8 kalitesindeki M14`lk cvata montaj esnasnda Mstop=70.103 Nmm `lik bir skma
momenti ile sklmtr. Cvatann skma durumunda mukavemet momentini yapnz.
zm
1- cetvel A-11,1 den [1.-s.646] M14 iin
d1 =11,546mm; d2 =12,701 mm ve h=2mm
2- Skma esnasnda meydana gelen n gerilme kuvveti
(Mstop =0,2Fn d)

Fn

M stop
0,2d

70.10 3
25,10 3 N olarak bulunur
0,2.14

3- Skma esnasnda meydana gelen gerilmeler:

ekme gerilmesi
4 Fn
4.25.10 3

238,9 Mpa
d12
3,14.11,546 2
ve burulma gerilmesi : bu zaman skma momenti
[0,14(Cetvel A-11,7[1.-s.652] elik kuru]

0,14
1

0,16
cos 60 0 / 2
deerleri ile
cos

2
d
Ms Fn 2
2

h
12,701
2

1 25.10 3
0,16 33340 Nmm

2 3,14.12,701

d 2

Hesaplanr ve burulma gerilmesi

16M s
16.33340

110,3Mpa olarak bulunur.

3
d1
3,14.11,546 3
Bileik gerilme
B 2 3 2

238,9 2 3,110,3 2 30,58Mpa

4- Emniyet katsays:
Malzemenin akma snr 5,8 kalitesi iin
AK 5.8 40daN / mm 2 400 Pma olup emniyet katsays

400
S AK
1,3. S 1,5....2
B
305,8
S<[S] olduu iin emniyetsizdir. Buda sarsntsz bir almada yeterlidir.
Problem-4
ekil 1`de gsterilen ve n gerilme ile balanan M14` lk cvata Fi=015.10 3 N
arasnda deien bir iletme kuvvetine maruzdur. Cvatann malzeme kalitesi 8,8 ve
balanan paralarn malzemesi GG-20 olduuna gre cvatann mukavemetini kontrol
ediniz.
ekil
*
*
*
*
*
*
zm
1Cetvel A-11 e [1.-S.646] gre M14 iin seilir d1 =11,546mm; d2 =12,701mm; h=2mm
ve A=105mm2
2n gerilme kuvveti hesaplanr.
Fn=3 Fi = 3.15.103 =45.103 N
3cvatann yaylanma says; hesaplar basitletirmek iin cvatann vidal ksm ihmal
edilir ve d=14 mm
c 2.20 40mm

a- elik iin Ec=2,1.105 N/mm2 deerleri ile yaylanma says

Kc

Ac E c d 2 E c 3,14.14 2.2,1.10 5

807,77.10 3 N / mm olarak hesaplanr.

c
4 c
4.40

b- Sklan Paralarn kesit alan:

d0 =1,14d=1,14.14=15,9616mm;
S=1,5d=1,5.14=21mm(anahtar az)
K0 0,25
p

D0 =S+ K0

21 0,25.

40
26mm deerleri ile
2

1 2

D0 d D2 1 26 2 16 2 329,7 mm 2 olarak bulunur.

4
4
5
c- Sklan paralarn yaylanma says E p 1.10 Mpa GG-20 malzemesi iin
Ap

Kp

E p Ap
p

1.10 5.329,7
824250 N / mm 824,25.10 3
40

olarak

tespit

edilir.

Szdrmazln zelliinden tr sklan paralar arasndaki contann etkisi hesapta gz

nne alnmaz. Sistemin edeer yaylanma says denklemine gre
Ke
4-

Kc
807,77.10 3

0495 olarak hesaplanr.

K c K p 807,77.10 3 824,25.10 3

Cvataya gelen ek kuvvet

Fz K e Fi 0,495.15.10 3 7425 N 7,425.10 3 N ve toplam kuvvet

Ftop Fn Fz 45.10 3 7,425.10 3 52,43.10 3 N
5-

Cvatann skma durumundaki mukavemet kontrol:

a- ekme gerilmesi

Fn
45.10 3

428,6 Mpa
A1
105

b- Burulma gerilmesi: (=0,14(Cetvel A-11,7)

0,14
1

0,16 ve skma momenti

cos / 2 cos 60 0 / 2
M s Fn

d2
2

h
12,701
2

1 45.10 3
0,16 60.10 3 Nmm deerleri ile

2 3,14.12,701

h2

16 M s
16.60.10 3

198,7 Mpa olarak bulunur.

d13
3,14.11.546 3
Bileik gerilme
b 2 3 2 428,6 2 3.198,7 2 550 Mpa olarak hesaplanr.
c- Malzemenin akma snr
AK 8.8 64daN / mm 2 640 Mpa
d- Emniyet katsays ise

640
S AK
1,16
: [S]=1,5.2
B
550
olarak bulunur. S<[S] olmasna yani biraz kk olmasna ramen uygundur.
6letme esnasnda mukavemet kontrol :
Bu zaman cvatay zorlayan maksimum kuvvet
F max Ftop 52430 N 52,43.10 3 N ve minimum kuvvet
F min Fn 45000 N 45.10 3 N

olarak hesaplanr v.b. bunlara tekabl eden gerilmeler

max

Fmax
52,43.10 3

499,3Mpa
A1
105

min

Fmin
45.10 3

428,6 Mpa
A1
105

bulunur. Ortalama gerilme ve gerilme genlii

min 499,3 428,6
d max

464 Mpa
2
2
2 min 499,3 2 428,6
g max

35,4 Mpa
2
2
bulunur.
Ortalama gerilme u ekilde hesaplanabilir.
0 min g 428,6 35,4 464Mpa

d- 8.8 malzemesinin minimum kopma mukavemeti

K 8.10 80daN / mm 2 800 Mpa
olduuna gre buna tekabl eden srekli mukavemet snr
D 0,5 K 0,5.800 400Mpa
hesaplanr ve cetvel A-2,9 dan [1.-S.594] den (d=14
K 2,8........3,8 tala kaldrma usul
K 2,2........3 hep gelme usul olduu iin
K 2,5 olarak alnr.
Ky 0,8 ekil A-2,8 den [1.S-594]
Olarak alnrsa
D*

K6K y
K

. D

0,95.0,8
.400 121,6Mpa
2,5

ve emniyet katsays
AK
640
S

0,9843
AK
640
.35,4
0 * g 464
121
,
6

D
elde edilir. S<1 olduundan bu sonu emniyetli deildir. (S>1 olmas gerekir) yani
cvatann yk deiim says N<106 olduu hallerde bile cvata krlabilir. Bu sonu
saderberg diyagram izilerek elde edilebilir. Grld gibi (ekil-29)
g 35,4 Mpa ve 0 464 Mpa
deerlerine tekabl eden A noktas d*-AK izgisinin dndadr; demek ki cvata 106 lk
bir yk deiim saysna erimeden kopabilir.
ekillllll

Problem -5
ekil 9,a`da gsterilen kaldrma makinesn tespit eden cvata F=20.10 3 N statik bir
kuvvete zorlanmaktadr. Cvatann malzeme kalitesi 4,6 ve emniyet katsays S=1,5 iin
cvatann ve somunun boyutlandrlmas ve cetvellerden belirli bir vidann seilmesi
istenmektedir.

zm
1- cvata kalitesi 4,6 iin cvata malzemesinin akma snr.
AK 4.6 24daN / mm 2 240 Mpa
2- cvata ekmeye zorland iin
4F

em , 1
d12
burada em emniyet gerilmesi S=1,5 emniyet katsaysna gre
em

AK 240

160Mpa
S
1,5

bulunur.

(1) denkleminden cvatann i ap

d1

4F

em

4.20.10 3
212,62mm hesaplanr.
3,14.160

d1 =12,62mm esnasnda buna en yakn fakat daha byk olan cvata vidas cetvel
A-11,1 den [1.-S.646]
M14; d=14mm d1 =11,546mm; d2 =12,701 h=2mm; t1= 1,227mm; t2=1,083mm; olarak
seilir.
3- somun ykseklii
4 Fh
m zh
(2)
2
d d12 Pem
burada gen elik vidalar iin Pem em niyet basnc

240
Pem AK
60Mpa olarak hesaplanr.
4
4
(2) denkleminden ise

m zh

4.20.10 3.2
6,78mm olarak hesaplanr.
3,14(14 2 11,546 2 ).60

Standart somun iin ise

m 0,8d 0,8.14 11,2mm standart

somun ykseklii yeterli olduu iin somun

ykseklii m=12mm olarak kabul edilmelidir.
Problem 6: ekil 1de gsterilen cvata balantsn hesaplaynz. Konstruksiyonu
zorlayan kuvvet Fi=F=450103N (statik), cvata says 6 adet ve kalitesi 5.4, emniyet
katsays s=2 verilmektedir.
a. Cvata n gerilmesiz balanmaktadr.
b. Cvata Fn gerilme ile balanmaktadr. 1 0,15

ekil

ZM
a. Cvata n gerilmesiz balandkda
1. Cvata malzemesinin akma snr (kalitesi 5,4)
AIC 5.4 20 dair/mm2=200 MPQ
2. ekmeye emniyet gerilmesi
em AIC / s 200 / 2 100MPQ

ekme
4 Fn

em
T1 d 12

em AK
S
d1

4 Fn

T1 em

Fn =(2,3..3,5) Fi

 3 Fi
d1 esnasnda cvata M.. seilir.
Kontrol hali
ekme
4 Fn
2
d 12

M s Fn
Fn

d2
tan 1
2

h
1
d 2

d2
2

Bileik gerilme
B 2 3 2 em

4- 6 adet cvata ekmeye zorland iin

4f

em
d12
ve buradan bir adet cvatann i ap (=6 cvata seilir.
d1

4F

em

4.45.10 3
9,77 mm
6.3,14.100

d1 =9,77 mm den byk olan metrik vida seilir.

M=10; d=10mm; h=1,5mm; d1=8,16mm; d2= 9,026mm; t1=0,92mm; t2=0,817mm;
5- Somun ykseklii pem AK / 4 200 / 4 50 Mpa
a-elik vida iin F1 F / 45.10 3 / 6 7,5.10 3 N
Bir cvataya gelen kuvvet buradan
4 F1 h
4.7,5.10 3.1,5
m zh

8,58mm
d 2 d12 Pem 3,14 10 2 8,16 2 50
standart somun ykseklii

m 0,8d 0,8.10 8mm

m=10mm olarak kabul edilir.

b- cvata Fn gerilme ile balandkta
1- n gerilme kuvveti (***********)
Fn (2,53,5) Fi
Fn 3Fi = 3.45.103 = 135.103 N
2- Bir vidann i ap
d1

4 Fn

em

4.135.10 3
16,93mm
6.3,14.100

cetvel A-11.1 den metrik vida seilir.

M18; d=18 mm ; d1=14,933mm; d2=16,376mm; h=2,5mm
3- Somun ykseklii

Fn / 6 135.10 3 / 6 22,5.10 3 N
4 F1 h
4.22,5.10 3.2,5
m zh

14,19mm
d 2 d12 Pem 3,1418 2 14,933 2 .50
1

standart somun ykseklii

m0,8d=0,8.18=14,4mm

m15 mm olarak alnr.

Problem 7
ekil 7 de gsterilen birisi say dieri sol vidal iki cvatadan oluan gerdirme veti
meydana getirmektedir. Emniyet katsays S=2 iin;
a- cvatalar ve b- somunu boyutlandrnz.
Cvata malzeme kalitesi 4,6; srtnme katsays 1 0,16 emniyet yzey basnc
emniyet kat says S=5 olarak verilmektedir.
ekil ************************************

zm
Gerdirme vidalar F kuvveti tarafndan ekmeye M s esas skma momenti tarafndan
burulmaya zorlanmaktadr. Ancak vidann boyutlar bilinmedii iin M s1 hesaplanamaz.
Bu nedenle bileik gerilmelere zorlana cvatalarda gerilme
1

B 1,3

hesaplanabilir ve
1,3 f
B
em 1 AK 4.6 26daN 240Mpa
d12
4
em AK / S 240 / 2 120Mpa

(1) den
4.1,3F

em

d1

4.1,3.15.10 3
14,38mm
3,14.120

cetvel A-11,1 den metrik vida olarak seilir.

M18; d=18mm; d1=14,933mm; d2=16,376mm; h=2,5mm;
Vidann kontrol hesab; ekme ve burulma gerilmeleri
h
2,5

0,649;
2,782 0
d 2 3,14.16,376
1 arctan 1 arctan 0,16 9,09 0
d
16,376
M s1 F 2 tan 1 15.10 3
tan 2,782 0 9,09 0 25810 Nmm
2
2
tan

ve buradan ( M s1 M b )

4F
4.15.10 3

85,6 Mpa
d12 3,14.14,933 2

16 M s1

16.25810
39,5Mpa
d
3,14.14,9333
olarak hesaplanr. Bileik gerilme ve emniyet katsays

3
1

b 2 3 2

85,6 2 3.39,5 2 116,5Mpa

AK
240

2,06 2
B 116,5

olarak bulunur. art denilir.

b- somunun ykseklii

Pem Ak / S 240 / 5 48Mpa

ile
4 Fh
4.15.10 3.2,5
m

9,85mm
d 2 d12 Pem 3,14 18 2 14,933 2 .48
bulunur.. standart ykseklik
m=0,8d=0,8.18=14,4mm
m=16mm kabul edilir.
Problem 8
ekil 8 de gsterilen ve Ft=102.103 N bir yk tayan ve iki plakadan oluan konsol, iki
******300 protiline =4 adet M18 (d1=16,933mm; d2=16,376mm; h=2mm) cvatalar ile
balanmaktadr. Cvatalarn boluklu olarak monte edildikleri durumda;
a- n gerilme kuvvetini yaznz.
b- Cvatalarn mukavemet kontroln yapnz.
Cvata malzemesi kalitesi 10,9 kaymaya kar emniyet faktr C 0=1 plakalar aras
srtnme katsays 0,45 cvatann srtnme as 1 8 0 olarak verilmektedir. Skma
srasnda cvata akma snrnn %8c ne kadar sklabilir.
ekil********************************
zm
a- bir konsol plakasna gelen kuvvet

Ft 102.10 3

51.10 3 N
2
2

dir. Bu kuvvet balamann merkezinde F kuvvet ve M=Fl momenti meydana getirir. F

kuvveti cvatalara eit dalr ve bir cvataya gelen kuvvet
FF

F 51.10 3

12,75.10 3 N

bulunur.
B - M F momenti cvatalara merkezden uzakla gre orantl olarak dalr. Buna
gre M F irFm
balantsndan
2
2
r 100 / 2 100 / 2 70,7 mm
ve
150 50
Fm

100
250mm
2

ile

F 51.10 .250

45,08.10 3 N
ir
4.70,7

olarak hesaplanr.
c- Ff ve Fm in dorultular dikkate alnrsa (ekil 8-1) en ok zorlanan cvatalar 1 ve 2
nolu cvatalardr. 1. cvataya gelen bileik kuvvet.
cos
F1

50
50 50
2

1
2

ile

FF2 FM2 2 FF FM cos

12,75.10

3 2

45,08.10 3

2. 12,75.10 3 45,08.10 3 .

1
2

olarak bulunur.
d- cvata boluklu olarak monte edildii iin plakalar aras kuvvet iletimi cvatann n
gerilme ile monte edilmesi ile salanr. Bu durumda cvata iin
C 0 F1 Fn

koulunda

54,86.10 3 N

Fn

C 0 F1 1.54,86.10 3

121,91.10 3 N bulunur.
0,45
1

e- n gerilme kuvveti montaj srasnda gerekletirilir. Ancak bu durumda cvata M s1

momenti tarafndan burulmaya da zorlanmaktadr. yle ki
tan

h
2,5

0,053; 2,48 0 ile

d 2 3,14.16,376

M s1 Fn

d2
16,376
tan 1 121,91.10 3
tan 2,48 0 8 0 201,79 N
2
2

elde edilir. Bu durumda ekme, burulma ve bileik gerilmeler.

4 Fn 4.121,91.10 3

542 Mpa
d12
3,14.16,933 2
16M s1
201,79.10 3

217 Mpa
d13
3,14.16,9333
B c2 3 2 542 2 3.217 2 659,6 Mpa

olarak hesaplanr.
Cvata malzemesinin akma snr %80 e karlk gelen gerilme
AK 10.9 90daN / mm 2 900Mpa
ile
em 0,8 AK 0,8.900 720 Mpa

bulunur grld gibi

B 659,6.Mpa em 720 Mpa dr cvatalar emniyetlidir.

Problem 9
ekil 9 da gsterilen ve =6 adet cvata ile bal olan rijid kaplin P=80KW bir g
iletmekte ve n=350 dev/dak dnmektedir. Cvatalarn
a- boluklu ; b- boluksuz olarak monte edildii durumda boyutlandrnz.
Kapln malzemesi GG20 gvde kalnl S=16mm, cvatann malzeme kalitesi 6,8 yari
kaplinler aras srtnme katsays 0,2 , kaymaya kar emniyet faktr c0 =1,2,
emniyet yzey basnc Pem =0,6. K (Dkme demir iin), ekme emniyet katsays
S=1,35, kesme emniyet katsays S=2 olarak verilmektedir.
zm
a- boluklu cvatalar n gerilme ile monte edilir. Bu durumda moment iletimi srtnme
ile yaplr.

ekillllllllllllllllllllllllll

Kaplinin ilettii burulma momenti

M b 9550.

P
80.10 3
9550
2183.10 3 N .mm
n
350

bir cvataya den teetsel kuvvet

2.M b 2.2183.10 3

2690 N
i.D0
6.270

Ft

bulunur. Cvata iin n gerilme kuvveti c 0 .Ft .Fn bantsndan

Fn

cO .Ft 1,2.2690

16140 N elde edilir.

0,2

n gerilme kuvveti montaj srasnda gerekleir.Bu durumda cvata F n ekmeye ve MS

momenti ile burulmaya zorlanr. Ancak cvatann boyutu bilinmedii iin M S
hesaplanmaz. Bu nedenle ekmeye gre burulmann etkisi % 30 olarak deerlendirilirse
1,3.Fn
C
em
AS

AK 6.8 48dan / mm 2 480Mpa

em

AK
480

355,6Mpa
S
1,35

ve buradan da
1,3.Fn 1,3.16140

69,89mm 2
em
355,6
bulunur ve cetvel A- 11.1 den AS = 84,3 mm2 olan M12 cvata seilir.
AS

b- Boluksuz monte edilen cvatalarda, kuvvet iletimi

gerekleir.Bu durumda
4.Ft

em
.d G2

cvatann

gvdesi ile

AK 0,58. AK 0,58.480 278,4 Mpa

em

AK
278,4

206,2 Mpa
S
1,35

dG d

ve

4.Ft
4.2690

4,96mm
. em
3,14.206,2

elde edilir ve d G d 5mm olan M5 cvatas seilir.(cetvel A-11.1) Ancak emniyet

dncesi ile M8 cvatas daha iyi olabilir.
Bu durum da yzey basn hesabndan
Pem 0,6. K 0,6.20 12daN / mm 2 120 Mpa
ile
Ft
2690
P

21Mpa < Pem 120 Mpa olarak bulunur ve emniyetlidir.

S .d G
16.8