UNESCO TRKYE MLL KOMSYONU

KLONLAMA VE BYOETK

BYOETK HTSAS KOMTES

KLONLAMA ALIMA ALT GRUBU RAPORU

ERK
I. Giri

UNESCO TRKYE MLL KOMSYONU

II. Tanmlar
III. Etik sorunlar

BYOETK HTSAS KOMTES

KLONLAMA ALIMA ALT GRUBU

IV. Klonlama ile ilgili uluslararas belgeler

V. Avrupa Birliine ye devletlerdeki dzenlemeler
VI. Trkiyedeki dzenlemeler

RAPORU

VII. Grup gr ve neriler

I. GR
Yapay yolla

genetik kopya oluturma olarak

tanmlanabilen klonlama gnmzde insan klonlanmas

Ankara, 2005

kavram ile birlikte hem yaam bilimleri alannda teknolojik

1

tartmalarn

hem de etik

iinde yerini

nsanlarda reme amal klonlama, etik adan ciddi

almtr. reme amal klonlama teknolojisi hayvanclk

endieleri de ortaya kartmaktadr. En temel kayg bu

alannda tkenmekte olan soylarn korunmas veya ekonomik

ilemin

adan

kullanlmaya

kaynaklanmakta olup, bugn insan klonlama amac tayan

balanm olan ilemler dizisidir ve ilk olarak 1997 ylnda

ilemlere eitli uluslararas bildirge ve andlamalar ile yasak

Dolly olarak hepimizin tand

klonlanm koyun ile

getirilmitir. Dier yandan biyomedikal aratrma amac ile

baarl bir sonu elde edilmitir. Yaamn temeli olan reme

SHT tekniinin kullanlmas rejeneratif tp (doku ve

ile

yumurta ve sperm hcrelerinin birlemesi sonucu yeni

organlarn yenilenmesine ynelik ) kavramn gelitirmi ve

bir embriyo meydana getirilir. Yeni oluturulan canlda

Alzheimer, Parkinson gibi hcrelerin dejenerasyonuna bal

gen bilgilerinin yars anneden yars babadan aktarlmtr

olarak gelien hastalklar iin yeni bir tedavi yaklam ortaya

ve temel

eitliliin korunmasdr. reme amal

kmtr. SHT ile elde edilen 5-7 gnlk embriyolarn

klonlama teknolojisinde ise ama eitlilik deil tek bir

blastosist evresinde fetal dokuyu oluturacak olan i hcre

ebeveyne genetik olarak zde bir canl yaratmaktr. Bu

ktlesi (inner cell mass) izole edilerek laboratuvar artlarnda

amala gelitirilmi olan teknik somatik hcre ekirdek

uygun byme faktrleri eliinde oaltlarak pluripotent

transferi

ekirdei

embriyonik kk hcre hatlar elde edilmektedir. Bu hcreler

kartlm olan bir yumurta hcresine klonlanmak istenen

u anda hala aratrma evresinde olan belli faktrler aracl

kiinin vcut hcrelerinden elde edilen ekirdek yerletirilir

ile eitli dokulara farkllama kapasitesine sahiptirler ve

ve embriyonun gelimesi tayc bir diinin rahmine

hastalara transplante edilebilme potansiyaline sahip hcre

implante edilerek salanr. Bu embriyo sadece tek bir kiinin

kaynaklarn olutururlar.

genetik bilgilerini tad iin o kii ile genetik adan zde

tanmlanan bu ilemlerin hedefi embriyonik kk hcre

(genetik kopya) saylmaktadr.

eldesidir. Ancak

deerli trlerin

ama

(SHT)

tartmalarnn

elde edilmesi iin

olarak

tanmlanmaktadr.

insan

onuruna

aykr

olduu

inancndan

Tedavi amal klonlama olarak

etik adan kayglar embriyo oluturma

zerine younlamaktadr

ve embriyo haklar tartmaya

almaktadr. SHT dnda embriyonik kk hcre eldesi iin

2

ikinci bir kaynak ise yardmc reme teknikleri (YT) ile

dzenlemelerine dikkat ekerek uluslararas belgelere iaret

elde edilmi ve yedek olarak dondurularak saklanmakta olan

etmek ve klonlama konusunda uzman gr niteliindeki bu

embriyolardr. Bu durumda da embriyolarn farkl bir ama

raporu

iin kullanlmas etik bir sorun haline gelmektedir.

gelitirilmesinde eitli kamu kurulularnn temel alabilecei

Bu etik

kayglardan yola karak embriyodan farkl kk hcre

hazrlayarak

ulusal

ereve

kurallarn

bir klavuz yaratmaktr.

kaynaklar gnmzde aratrlmaktadr. Erikin dokularda

da kk hcre ve ncl hcrelerin bulunmas ile bu ynde de
aratrmalar srmekte olup bu almalar kapsamnda

II. TANIMLAR

hcresel tedavi yntemleri de gelitirilmektedir.

1. Klonlama: Bir organizma veya hcrenin
Bu bilgiler balamnda eitli

lkeler klonlama

genetik

olarak zdelerinin oluturulmas ilemi. Bu ilem

i hukuklarn

reme ve tedavi amal olarak iki farkl ama iin

dzenlemekte ve uluslararas belgeler de bu bakmdan

kullanlabilir. Bu iki farkl kavram ekirdek transferi

ynlendirici veya yol gsterici bir rol oynamaktadr.

ile reme amal klonlama ve ekirdek transferi ile

konusunda

yasalar ve ynetmelikler ile

tedavi amal klonlama balklar altnda aada

reme amal klonlama konusunda hassas davranan

tanmlanmtr.

ve biyoetik alannda nc almalar yapmakta olan

UNESCO 1997 ylnda yaymlam olduu nsan Genomu

2. Somatik

hcre

ekirdek

transferi

(SHT):

ve nsan Haklar Uluslararas Bildirgesi ile insan onuruna

ekirdei kartlm bir yumurta hcresine somatik

aykr olduu ilkesinden yola karak insan klonlanmasna

bir hcrenin ekirdeinin aktarlmas ilemi.

yasak getirmektedir. UNESCO Trkiye Milli Komisyonu

Biyoetik

Komitesinin

Grubunun amac

oluturmu

olduu

alma

klonlama konusunda eitli lkelerin

4

3. ekirdek transferi ile reme amal klonlama:

Dllenme

olmadan

ekirdei
5

kartlm

bir

yumurtaya klonlanmas istenen embriyo, fets veya

erikin hcrenin

ekirdeini aktararak rahme

Fetusun tm hcre tiplerini,

7. Totipotent hcre:

plasentay ve ftusun etrafn saran zarlar oluturma

implantasyon sonras embriyo oluturmak suretiyle

kapasitesine

zde bir organizma yaratmak.

gnndeki zellememi embriyo hcreleri.

4. ekirdek transferi ile tedavi amal klonlama:

reme

amal

teknolojisi

ile

fertilizasyonun

2-3

nc

8. Pluripotent kk hcre: Mezodermal, endodermal

ayn

ve ektodermal germ tabakalarnn her nden de

basamaklarla balayan, ancak embriyo geliiminin

kken alan hcrelere farkllama kapasitesine sahip

blastosist evresinde durdurularak embriyonik kk

olan

hcrelerinin rahme implante edilmeden laboratuvar

hcreler.

artlarnda

klonlama

sahip

ancak

embriyoyu oluturamayan ncl

hastaya transplant amac ile istenilen

dokuya farkllatrlmas ilemi.

9. Multipotent kk hcre: zellemi bir organ veya

dokunun

5. Somatik hcre: Gamet hcreleri olarak tanmlanan

tm

farkl

hcre

tiplerini

oluturma

kapasitesine sahip ncl hcreler.

sperm ve yumurta hcrelerinin dndaki tm vcut

hcreleri.

10. Fetal kk Hcre:

Fetusun somatik hcrelerini

oluturacak olan fetal dokuya zg ncl hcreler.

6. Somatik kk hcre: Bir doku veya organn
zellemi

hcreleri

arasnda

bulunan,

kendini

11. Erikin kk Hcre: Erikin bir organizmann doku

yenileyebilen ve kken ald doku veya organn

veya organlarnda bulunan farkllamam ncl

hcrelerine farkllama kapasitesi tayan

hcreler.

ncl

hcre tipi.

12. Embriyonik kk hcre hatlar: Embriyo kk

hcrelerinin laboratuvar ortamnda kltr artlarnda
farkllatrlmadan oaltlmas sonucu elde edilen
hcreler.

III. ETK SORUNLAR

13. Blastosist: Sv dolu bir boluk ve iinde yer alan i

Tedavi amal klonlama teknolojisi, doku ve organlarn

hcre ktlesini (inner cell mass) evreleyen d zar

yenilenmesine ynelik

tabakasndan oluan , embriyo geliiminin yaklak 5.

vaad etmekle birlikte gnmzde felsefi ve etik tartmalara

gnnde 50-100 hcrenin oluturduu kremsi yap.

da yol amaktadr. Bu yntemle hastalara transplante

rejeneratif tp iin byk mitler

edilmesi ngrlen dokular embriyo kk hcresinden

14. Farkllama: zellememi bir hcrenin, kas, kalp,
karacier gibi dokulardaki

zellemi ilev gren

farkllatrarak

elde edilmektedir. Bu amala kullanlan

dokular :

hcrelerin zelliklerini kazanma sreci.

a. Yardmc reme teknikleri kapsamnda oluturulup
15. Embriyo: nsanda fertilizasyondan sonra hamileliin
sekizinci haftasna kadar olan geliim srecindeki

kullanlmayan ve dondurularak saklanan yedek

embriyolardan

organizma.
b. Yumurta ba yolu ile aratrma amal oluturulan
16. Fets: nsanda hamileliin sekizinci haftasndan

embriyolardan elde edilir.

douma kadar olan geliim srecindeki organizma.

Her iki seenein kulanld yntemlerde de

temel

biyoetik ilkeler gz nnde bulundurulmaldr. Bunun ilk ve

vazgeilmez aamas aydnlatlm onam kavramdr.
8

gsterilmesi gereklidir. Ayrca tedavi srasnda adalet

Onam (rza, consent)

Embriyo oluturulmas iin

(justice) ve yararllk (beneficience) gibi temel etik ilkeler

yumurta banda bulunan kiiden onam alnmas gereklidir.

dorultusunda davranlmas zorunludur. Tedavi amal

Bu onam ayrca yedek embriyolar kk hcre eldesi iin

klonlama Trk Ceza Kanununun (Kanun Numaras 5237,

kullanlaca zaman her iki ebeveyden de alnmaldr.

Resmi Gazete 12/10/2004 say 25611) insan zerinde

Aydnlatlm onam u eleri ierir: Bilginin kiiye

deneylerle ilgili dzenlemeler kapsamna da girmektedir.

aklanmas, bilginin kii tarafndan anlalmas, onamn

(baknz Blm VI ).

gnll olarak verilmesi, kiinin onam vermeye yeterliliinin

ve yetkinliinin olmas.

Rejeneratif tp uygulamalar iin en yksek potansiyale

sahip hcreler embriyonik kk hcreler olmakla birlikte yeni

Ancak tm kurallara uygun bir onamn alnm olmas bu

bir canl yaratma konusundaki etik sorunlar nedeni ile

ilemin yaplmas iin yeterli olmamaldr. Embriyo zerinde

aratrclar farkl kk hcre kaynaklar aramaya devam

aratrma yapma, insan dokularnn ticari bir meta haline

etmektedirler.

getirilmemesine ilikin aratrma etii kapsam iinde ayrca

zetlenmektedir:

ele alnmaldr.

Aada

farkl

kk

hcre

kaynaklar

Biyoetik kk hcre aratrmalar, embriyo

aratrmalar gibi konularda yol gsterici ilkeleri ortaya

Embriyo dnda kk hcre kaynaklar

koyarak ve lkelerin hukuki dzenlemelerinde uyumlatrma

(harmonization) yapabilme kapasitelerini salamaktadr.

Erikin kk hcreler:

Laboratuvar aamas ilemlerinden sonra hastalara tedavi

Erikinlerde snrl yaam sreleri olan cilt, barsak,

amal olarak farkllatrlm hcre ve dokularn verilmesi

kan gibi dokularda ncl nitelikli ve multipotent kapasiteli

ileminde ise bireylerin zerklik (otonomi), mahremiyet

hcreler bulunmaktadr. Kemik ilii, hem hematopoetik kk

(privacy), gizlilik (confidentiality) gibi haklarna sayg

hcreler hem de stromal hcreler kapsamnda bata kas, ya,

10

11

kemik gibi

farkl hcrelere farkllama zelliine sahip

mezenkimal kk hcreler iermektedir.Ayrca dolamda da

konuda etik ile ilgili kurallar oluturulurken dikkat edilmesi

gereken ngrler belirginlemitir.

saylar ok kstl olmakla birlikte hematopoetik kk

hcreler

bulunmaktadr.

Gnmze

kadar

yenilenme

kapasiteleri olduu bilinmeyen sinir hcrelerinin de beyinde

bulunan

ncl

hcrelerin

farkllamas

ile

a. gebelii sonlandracak kadna tevik ya da ikna yntemleri

kullanlmayacaktr.

tekrar

oluturulduu gsterilmektedir. Bu hcrelerin tanmlanmas,

b. dk materyalini kullanacak olan ekibin gebeliin

farkllama

sonlandrlmas ile ilgili kararla ilgisi olmayacaktr.

kapasitelerinin

incelenmesi,

farkllamam

durumda gen ifadelerinin ortaya karlmas gibi aratrma

konular gnmzde ncelik kazanmaktadr.

c. kadnn gebeliin sonlandrlmas kararn daha nce

vermi olmasna zen gsterilecektir.

Fetal doku ve organlar

2- Doumda elde edilen kordon kannda hematopoetik kk
1-Hamileliin sonlandrlmas ile elde edilen fetustan izole

hcreler bulunmaktadr. Bu hcreler allojenik (genel amal

edilen pluripotent kk hcreler. lkelerin rahim tahliyesine

kullanm) veya otolog (vericinin kendisine kullanm) amal

ve doku nakline ilikin dzenlemeleri ile etik ve hukuksal

olarak

dzenlemeler gz nnde bulundurularak bu hcreler

durumunda

kullanlmaldr.

yaygnlatrmak zere dzenlemeler yapmaktadrlar. Dier

yandan

Bu

hcrelerin

kullanlmasnn

kullanlabilir.

Kordon

bankalar

doku

uyumu

allojenik transplantasyonlar iin kullanm

eitli

lkelerde

ticari

amal

otolog

kuralarnn

transplantasyonlar iin ilev gren bankalar da mevcuttur.

belirlenmesinde etik tartmalar devam etmektedir. Bu

Ancak bunun kullanm oran allojenik transplantasyona

tartmalarn

kyasla

kararnn

en

nemlisi

hamileliin

sonlandrlmas

ticari bir amaca yol aaca dncesidir. Bu

12

ok

daha

dktr.

Kordon

kannda

farkllama kapasitesi tayan kk hcrelerin

13

ayrca

bulunduu

dnlmektedir ancak otolog transplantasyon iin bu kk

reme amal klonlamann yasakland

hcrelerin yarar tam olarak ortaya konmu deildir (baknz

uluslararas belgeler aada belirtilmektedir:

belli bal

blm VI).
UNESCO nsan Genomu ve nsan Haklar Evrensel
IV.

REME

AMALI

KLONLAMAYA

LKN

ULUSLARARASI BELGELER

Bildirgesi, 1998
Bu Bildirgenin 11. maddesi reme amal klonlama gibi
insan onuruna aykr ilemlere izin verilmemekte, bu

Yasa ve dier dzenlemeler ile genelde insan

klonlamasna izin veren lke yoktur.

ynde uluslararas kurulu ve devletlerin

gerekli

tedbirleri almalarn ngrmekte ve bildirgede yer alan

biyoetik ilkelerine uygun davranlmasn vurgulamaktadr.

reme amal klonlamaya ilkin olarak ulusal

hukuklar aadaki gibi karmza kmaktadr:

UNESCO

bildirgeleri

balayc

deildir

ancak

UNESCO ya ye tm devletler tarafndan imzalanarak

kabul edildikleri iin devletlerin bildirge ieriklerine

a-

SHT

yntemi

ile

embriyo

oluturulmasn

sahip kma sorumluluklar vardr.

yasaklayanlar,
Avrupa Konseyi nsan Haklar ve Biyotp Szlemesi
b-

Klon

embriyonun

uterusa

implantasyonunu

yasaklayanlar,

(Oviedo Szlemesi, 1995) ile bu Szlemeye likin

nsanlarda Klonlamann Yasaklanmas Hakknda
Protokol , 1998.

c- Yntemden bamsz olarak genetik olarak zde bir

insann yapay metodlarla oluturulmasn yasaklayanlar.

14

15

Ek

Gerek Oviedo Szlemesi gerekse Ek protokol,insanlarda

canl veya lnn

zde kopyasnn yaratlmasn

Belirli koullar erevesinde

yedek embriyolarn

kullanmna izin veren lkeler (Belika, Danimarka,

yasaklamtr (Ek Protokol Madde 1).

Finlandiya, Fransa, Yunanistan, Hollanda, spanya,

sve ve Birleik Krallk).

Oviedo Szlemesi Avrupa Konseyine ye Devletler ve

Trkiye Cumhuriyeti

tarafndan imzalanm, yeterli

Yedek embriyo kullanm yasak olmakla birlikte

sayda onay salandndan yrrle girmitir. ye

insan embriyonik kk hcre hatlarnn ithaline baz

Devletlerin bundan byle insan klonlamas konusunda i

durumlarda izin veren lkeler (Almanya, Avusturya

hukuk dzenlerini bu erevede gerekletirmeleri

ve talya).

beklenmektedir.

embriyolarn

V. AVRUPA BRLNE YE DEVLETLERDEK

iin

yedek

kullanmna izin vermeyen lkeler

(Avusturya, rlanda, Litvanya, Polonya, Slovak

DZENLEMELER

Cum.).

AB ye devletlerin byk ounluunda embriyonik kk

hcre aratrmalarna ilikin dzenlemeler ye devletlerin i

embriyonik kk hcre aratrmalar bakmndan aadaki

yaklamlar gzlemlenebilir:

insan embriyolarnn aratrma

ngiltere).

ise halen bu konuda zel bir ynetmelik

bulunmamaktadr. Genel olarak ABye ye devletlerde

Yasa kapsamnda

amal oluturulmasna izin veren lkeler (Belika,

hukuklarnda yasa ya da ynetmeliklerle yaplmaktadr. .Baz

lkelerde

nsan embriyonik kk hcre eldesi

Aratrma amal embriyo oluturulmasn i hukuk

ile

yasaklayan veya

Szlemesini

(Oviedo

nsan Haklar ve Biyotp

Szlemesi)

benimseme

yoluyla klonlamay yasaklayan lkeler (Avusturya,

16

17

Danimarka,

Finlandiya,

Almanya,

Yunanistan,

Irlanda, Portekiz, Hollanda, spanya, Trkiye).

organ nakli hizmetleri ynetmelii ile balantl olup

amalar dnda kalan uygulamalar bakmndan
organ

nakli

ynetmeliine

bavurulmas

doku ve

gerekliliini

belirtmektedirler.

VI. TRKYEDEK DZENLEMELER

Bu nedenle kk hcre almalar ile ilgili baz nemli

T.C Salk Bakanl ilgili dzenlemeleri ve bu dzenlemeler

noktalarn bu Ynetmelik kapsamnda ele alnmas sorunlarn

ile balantl nerilerimiz :

zmne yardmc olacaktr. Bu neriler yle sralanabilir:

Organ ve Doku Nakli Hizmetleri Ynetmelii

a. Hcrelerin doku ve organlarn birimi olduu bilinmekle

(Resmi Gazete Tarih 01.06.2000 Say 24066, deiikllik

beraber 1. maddeye hcre teriminin de eklenmesi kk

7.3.2005 Resmi Gazete Says 25748)

hcreleri ve gelitirilmi hcre hatlarn da kapsamas

asndan btnleyici olacaktr.

Ynetmelik,

tedavisi doku veya organ nakli ile

mmkn olan hastalarn hayatiyetini srdrmek iin nakilleri

b. 5. ve 8. maddelerde oluturulmas ngrlm olan

gerekletirecek organ ve doku nakli merkezlerinin, organ ve

Bilimsel Danma Kurul yelikleri iin zellikle kk hcre

doku kayna merkezlerinin ve doku tipleme nitelerinin

ile ilgili ayr bir alma grubunun kurulmas, her geen gn

alma

aratrmalar ile yenilenen bilgilerin

esaslarn

hazrland
farkllatrlarak

belirlemektedir.

zaman
elde

embriyonik
edilen

doku

Bu

ynetmelik

kk

hcreden

nakli

ve uygulamadaki

gelimelerin izlenmesi bakmndan yarar salayacaktr.

kavram

bilinmiyordu. Gelimeler balamnda Bakanlk kemik ilii

c.

merkezleri ve kordon kan bankacl ile ilgili ynetmelikler

dokulardan elde edilen ncl ve kk hcreler ile stromal

hazrlamtr. Ancak sz konusu

hcrelerin zellikle kemik ilii mezenkimal hcrelerinin

18

ynetmelikler

doku ve

Bu

ynetmeliin

8.

maddesi

19

kapsamna

erikin

vitro

artlarda

farkllatrlarak

oluturduklar

ve

transplantasyon amal kullanlacak hcrelerin cmlesinin

ynetmeliin

kapsamnda yer almas lkemizin de bu

gelien teknolojiyi yakalamas asndan yararl olacaktr.

de eklenmesi uygun olacaktr.

Kemik lii Nakil Merkezleri ve Kemik lii Doku Bilgi
d. Hastaya nakil amal kk hcre ithali ile ilgili olarak

lem Merkezleri Ynergesi

biyogvenlik konusunu da iine alacak ekilde yeni maddeye

(Resmi Gazete 26.02.2001 say 1832)

gereksinim vardr.
Kemik ilii ve kemik ilii hematopoetik kk hcre
remeye Yardmc Tedavi Merkezleri Ynetmelii

nakilleri

anda

lkemizde

eitli

kliniklerde

(Resmi Gazete tarih 8.7.2005 Resmi gazete Say 25869)

uygulanmaktadr. Ancak yeni bilgiler dorultusunda kemik

ilii destek hcreleri (stromal hcreler) arasnda bulunan

Bu ynetmelik ile remeye yardmc amal olarak

ncl

ve

kk

hcre

niteliindeki

hcreler

rnein

dondurulmu olan yedek embriyolarn baka maksatla

mezenkimal hcreler

kullanlmas yasaklanmtr ve bu embriyolarn 5 yl sre

aratrmalar devam etmektedir. Bu ilemler in vitro deneyleri

sonunda imha edilmesi ngrlmektedir. Embriyonik kk

kapsad ve doku mhendislii gibi alanlar da ierdii iin

hcre aratrmalar ok hzl geliim gsteren ve rejeneratif

bu tip hcrelerin kullanmnn sadece kemik ilii nakil

tpta byk mit vaad eden bir yap arz etmektedir. Bu yn

merkezleri sorumluluu ile snrl kalmas sakncal olabilir.

gz

hcre

Bu hcrelerin kullanm Organ Ve Doku Nakli Ynetmelii

aratrmalarna kaynak oluturmak iin yedek embriyolarn 5

ve TCK madde 90 ile Oviedo Szlemesi nsan zerinde

yl sonra imha edilmeyerek elerden onam alnmak suretiyle

Deney kapsamnda ele alnmaldr.

nnde

bulundurularak

embriyonik

kk

hastalarda kullanlamaya ynelik

aratrmalarda kullanlmas konusu tartmaya almaldr.

Geni bir kesimin gr alnarak konunun

20

ilgili

21

Bu adan kk hcre almalar deney safhasndan

Kordon Kan Bankacl Ynetmelii ( Resmi Gazete

insan

5.7.2005 Say 25866)

zerinde

uygulamaya

geildii

zaman

bu

dzenlemelerin dikkate alnmas gereklidir.

Kordon kanndan elde edilen kk hcrelerin nakli
kemik ilii nakli kapsamnda olabilir. Ancak kordon

VII. GR VE NERLER

kanndan elde edilebilen ve doku mhendislii yntemleri

(UNESCO Trkiye Milli Komisyonu

ile farkl hcrelere dntrlebilen ncl hcrelerin

Biyoetik htisas Komitesi Klonlama Alt alma Grubu

kullanm u anda deneysel aamadadr. Tedavi amal olarak

Klonlama Teknikleri ve Aratrmalar Hakknda Gr)

bu hcrelerin kullanm aamasna gelinirse bu uygulama

Trk Ceza Kanunu (TCK) insan zerinde deney ve Oviedo

1-nsan onurunun korunmas ve insan varlna sayg

Szlemesi kapsamnda yrtlmelidir.

ilkelerine aykr olmas nedeni ile reme amal klonlamann

yasaklanmas,

Trk Ceza Kanunu

(Kanun Numaras 5237, Resmi

2-Dejeneratif hastalklarda tedavi potansiyeli gz nnde

Gazete 12/10/2004 say 25611)

tutularak belirli bilimsel ve etik kurallar erevesinde kk

Bu kanunun

90. maddesi insan zerinde yaplan

hcre aratrmalarna destek olunmas.

onama bal bilimsel deney koullarn; deneyin ncelikle

insan d deney ortamnda yeterli sayda hayvan zerinde

Bu aratrmalara destek verilirken;

yaplmasn, hayvanlar zerinde yaplan deneyler sonucunda

ulalan

bilimsel

verilerin

amalanan

ulama

a. Embriyonik kk hcrelerin tad etik sorunlar nedeni ile

bakmndan insanlar zerinde de yaplmasn gerekli klmas

bunlarn dndaki erikin kk hcre, kordon kan kk

ve deneyin insan sal bakmndan nceden bilinen kalc

hcreleri gibi alternatif hcrelerinin aratrlmasna ncelik

ve zararl etkisinin olmamas koullarn ngrmektedir.

verilmesi,

22

hedefe

23

4-Dnyada hzla ilerlemekte olan zellikle tedavi amal

b. Deneysel amal

embriyonik kk hcre hatlar

klonlama teknolojisinin takip edilmesi, ortaya kacak olan

oluturulaca zaman , YT ile elde edilmi ve yedek olarak

olas

saklanan

(Baknz Blm VI.

aratrmalarda danmanlk rol oynamak gibi misyonlar

remeye Yardmc Tedavi Merkezleri Ynetmelii iin

olan ok disiplinli (hukuk, etik, tp,biyoloji, biyoteknoloji,

neriler), ancak deneysel amal embriyo oluturulmasna

teoloji vb) bir Danma Kurulunun kurulmas ve bu Kurulda

izin verilmemesi,

ilgili tm Bakanlklar, niversiteler,

embriyolarn kullanlmas

etik

Aratrma
c.Embriyo veya fetal hcrelerin kk hcre hatt elde etmek

ve

hukuksal

Merkezleri,

sorunlarn

Ulusal

tartlmas,

bu

TBTAK, TBA,

Etik

Komiteleri,

hasta

dernekleri gibi kurulularn temsilcilerinin bulunmas.

iin kullanldnda ticari bir ama ve maddi kazan kayna

olmamalar iin gerekli zenin gsterilmesi ve nlemlerin
alnmas,

Klonlama

ve

kk

hcre

teknolojilerinin

hzla

ilerlemesi ve deiime uramas nedeni ile bu rapor final bir

rapor

nitelii

d.Salk Bakanl nezdinde klonlama ve kk hcre grubu

gelimelere

kurulmas veya ilgili ynetmeliklere ekler aracl ile bu

ngrlmektedir.

tamamaktadr.

bal

olarak

raporun

noktalarn gerektii ekilde ele alnmas (baknz madde VI

neriler ),
3-Embriyonik kk hcre, fetal kk hcre gibi hcrelerin
hastalara tedavi amal olarak verilmesinde TCK insan
zerinde deney kurallarna tam uygunluun salanmas,

24

Bu

25

konudaki

bilimsel

gncelletirilmesi

lgili internet adresleri:

UNESCO Trkiye Milli Komisyonu
http://www.un.org/law/cloning/

Biyoetik htisas Komitesi

http://www.unesco.org/bioethics

Prof. Dr. Meral ZG

Hacettepe niversitesi Tp Fakltesi
Tbbi Biyoloji Anabilim Dal
UNESCO Uluslararas Biyoetik Komitesi yesi
UNESCO Trkiye Milli Komisyonu Biyoetik htisas
Komitesi Bakan

http://www.who.int/ethics/topics/cloning/en/
http://europa.eu.int/comm/european_group_ethics/index_en.
htm
http://conventions.coe.int/
http://www.europa.eu.int/comm/secretariat_general/sgc/ethic
s/en/index.htm
http://www.europarl.eu.int
http://www.nih.gov/sigs/bioethics/
http://www.nuffield.org/bioethics/index.html
http://www.unhchr.ch/french/html/intlinst.htm

Do. Dr. Kumru ARAPKRLOLU

Bilkent niversitesi
Gzel Sanatlar Tasarm ve Mimarlk Fakltesi
Kentsel Tasarm ve Peyzaj Mimarisi Blm
Prof. Dr. Ouz G
Hacettepe niversitesi
Tp Fakltesi Farmakoloji Anabilim Dal
Do. Dr. Uygar TAZEBAY
Bilkent niversitesi
Fen Fakltesi
Molekler Biyoloji ve Genetik Blm
UNESCO Trkiye Milli Komisyonu Biyoetik
Komitesi Raportr

26

27

htisas

UNESCO Trkiye Milli Komisyonu

Biyoetik htisas Komitesi Klonlama alma Alt Grubu
Prof. Dr.(Emeritus). Ergun ZSUNAY
stanbul niversitesi
Hukuk Fakltesi
UNESCO Trkiye Milli Komisyonu Biyoetik htisas
Komitesi Danman
Do. Dr. Nurten AKARSU
Hacettepe niversitesi
Tp Fakltesi Pediatri ve Tbbi Genetik Anabilim Dal
Tbbi Genetik Dernei
Do. Dr. Nket rnek BKEN
Hacettepe niversitesi
Tp Fakltesi Deontoloji-Tp Etii ve Tarihi Anabilim Dal
Trkiye Biyoetik Dernei kinci Bakan
Do. Dr. Aykut OBAN
Ankara niversitesi
Siyasal Bilgiler Fakltesi
Prof. Dr. Emin KANSU
Hacettepe niversitesi
Tp Fakltesi
Trkiye Bilimler Akademisi (TBA) / Hematoloji Dernei
Dr. Glay ZTRK
Salk Bakanl
Avrupa Birlii Koordinasyon Dairesi Bakanl

28

29