2.

ULUSLARARASI
EVRE VE AHLAK
SEMPOZYUMU

2ND INTERNATIONAL SYMPOSIUM

ON ENVIRONMENT AND MORALITY

BLDRLER KTABI

PROCEEDINGS

2. Cilt

Volume 2

24-26 EKM 2014

ADIYAMAN

24-26 OCTOBER 2014

ADIYAMAN

EDTRLER
Prof. Dr. Ahmet PINARBAI
Prof. Dr. Murat PALA

EDITORS
Prof. Dr. Ahmet PINARBAI
Prof. Dr. Murat PALA

EDTR YARIMCILARI
Do. Dr. Tanju TEKER
rt. Gr. Faruk KRKER
rt. Gr. Hseyin KUTLU

Co-EDITOR
Assoc. Prof. Dr. Tanju TEKER
Instructor Faruk KRKER
Instructor Hseyin KUTLU

ORGANZASYON
ADIYAMAN NVERSTES
TRKYE

ORGANIZATION
ADIYAMAN UNIVERSITY
TURKEY

ISBN: 978-605-60221-8-0

EDTRLER
Prof. Dr. Ahmet PINARBAI
Prof. Dr. Murat PALA
EDTR YARIMCILARI
Do. Dr. Tanju TEKER
rt. Gr. Faruk KRKER
rt. Gr. Hseyin KUTLU

YAYINCI
Adyaman niversitesi Yaynlar
Telefon: 0 416 2233800
www.adiyaman.edu.tr

1. Bask, Adyaman niversitesi, Ekim 2014

BASKI
Mesut Matbaa
Yeni Pnar Mah. 305. Sokak No: 14
ADIYAMAN
Tel: 0 416 213 30 37

Eserin hukuki ve etik sorumluluu yazara aittir. Tm haklar sakldr.

Bu kitabn yayn haklar Adyaman niversitesine aittir.
zinsiz kopyalanamaz, aktarlamaz, oaltlamaz.

KURULLAR/ COMMITTEES
ONUR KURULU/ HONORY COMMITTEE
Mahmut DEMRTA (Adyaman Governer)
Prof. Dr. M. Talha GNLL (Adiyaman University, Rector)
Assoc. Prof. Dr. Eyp DEBK (President of Cevre Foundation)
Advt. Muzaffer ZCAN (President of CEKUD)
DZENLEME KURULU/ ORGANIZING COMMITTEE
Prof. Dr. Ahmet PINARBAI (Adiyaman University, Chair)
Assoc. Prof. Dr. Naci CAGLAR (Sakarya University, Co Chair)
Prof. Dr. Bedri GENCER (Yildiz Technical University)
Prof. Dr. Hr Mahmut YUCER (Karabuk University)
Assoc. Prof. Dr. Eyp DEBK (President of Cevre Foundation)
Assoc. Prof. Dr. Murat PALA (Adiyaman University)
Prof. Dr. Mehmet SARIBIYIK (Sakarya University)
Assist. Prof. Dr. Ozer UYGUN (Sakarya University)
Assist. Prof. Dr. Hakan ASLAN (Sakarya University)
Dr. Huseyin BUDAK (CEKUD)
BLM KURULU/ SCIENTIFIC COMMITTEE
Dr. Abdullah SOYSAL (Kahramanmaras Sutcu Imam University, Turkey)
Dr. Ahmet ALP (Sakarya University, Turkey)
Dr. Ahmet DEMR (Yildiz Technical University, Turkey)
Dr. Ahmet Zafer TEL (Adiyaman University, Turkey)
Dr. Alfina SIBGATULLINA (Russian Academy of Sciences, Russia)
Dr. Ali ATA (Gebze Institute Of Technology, Turkey)
Dr. Ali Caglar CAKMAK (Karabuk University, Turkey)
Dr. Almaz Ulvi BINNATOVA (Azerbaijan National Academy of Sciences)
Dr. Aysel Alkan UCKUN (Adiyaman University, Turkey)
Dr. Bakhtiyor KARIMOV (Institute Of Plant And Animal World Genetic Resources,
Uzbekistan)
Dr. Bekir KAYACAN (Duzce University, Turkey)
Dr. Benjamin HALE (University of Colorado, USA)
Dr. Beytullah EREN (Sakarya University, Turkey)
Dr. Bilal DELISER (Gumushane University, Turkey)
Dr. Bilal KUSPINAR (Necmettin Erbakan University, Turkey)
Dr. Bilal SAMBUR (Yildirim Beyazt University, Turkey)
Dr. C. Zehra KOROGLU (Gumushane University, Turkey)
Dr. Cihan OKUYUCU (Suleymansah University, Turkey)
Dr. Cumali KINACI (Istanbul Technical University, Turkey)

Dr. Dale JAMIESON (New York University, USA)

Dr. Dietmar MIETH (Universitt Erfurt, Germany)
Dr. Erdinc AHATLI (Sakarya University, Turkey)
Dr. Erol ARCAKLIOGLU (Karabuk University, Turkey)
Dr. Ertan ARSLANKAYA (Yildiz Technical University, Turkey)
Dr. Evangelos GIDARAKOS (Technical University of Crete, Greece)
Dr. Fazlun KHALID (Islamic Foundation for Ecology and Environ. Sci., UK)
Dr. Ferit YUSUPOV (Kazan Federal University, Tataristan)
Dr. Harun TRKMENLER (Adiyaman University, Turkey)
Dr. Ibrahim DEMIR (Istanbul Technical University, Turkey)
Dr. Ibrahim OZDEMIR (Gaziantep University, Turkey)
Dr. Ismail KOYUNCU (Istanbul Technical University, Turkey)
Dr. Ismail TORZ (Istanbul Technical University, Turkey)
Dr. Izzet ZTRK (Istanbul Technical University, Turkey)
Dr. zzetullah NUREDDNOV (Uzbekistan Academy of Sciences)
Dr. Jame SCHAEFER (Marquette University, USA)
Dr. John MUTTER (Columbia University, USA)
Dr. Kadir OZKOSE (Gaziosmanpasa University, Turkey)
Dr. Lisa SIDERIS (Indiana University, USA)
Dr. M. Doan KARACOKUN (Kilis 7 Aralk University, Turkey)
Dr. Mawil Izzi DIEN (University of Wales, UK)
Dr. Mehmet Emin AYDIN (Necmettin Erbakan University, Konya)
Dr. Meral Topcu SULAK (Karabuk University, Turkey)
Dr. Mufeed BATARSEH (Abu Dhabi Polytechnic, UAE)
Dr. Mufit BAHADIR (Technical University of Braunchweig, Germany)
Dr. Mustafa SEKKELI (Kahramanmaras Sutcu Imam University, Turkey)
Dr. Nadirhan HASANOV (Fatih University, Turkey)
Dr. Necdet YILMAZ (MEC Research and Training Center, Turkey)
Dr. Nedim VARDAR (Universidad Interamericana de Puerto Rico, Puerto Rico)
Dr. Noor MOHAMMAD (The National University Of Malaysia, Malaysia)
Dr. Osman BAKAR (Universiti Brunei Darussalam, Brunei Darussalam)
Dr. Qilin LEE (Rice University, USA)
Dr. Richard FOLTZ (Concordia University, Canada)
Dr. S. Parvez MANZOOR (Swedish Writer, Swedish)
Dr. Seyyed Hossein NASR (George Washington University, USA)
Dr. Sherzodhon Yu. MAHMODOV (Academy of Sciences of The Republic of Uzbekistan
The Institute of History)
Dr. Talip ALP (Yalova University, Turkey)
Dr. Tanju KARANFIL (Clemson University, USA)
Dr. Teoman DURALI (Krklareli University, Turkey)

Dr. Timothy G. ELLIS (Iowa State University, USA)

Dr. Turgay DERE (Adiyaman University, Turkey)
Dr. Yavuz DEMIRCI (Adyaman University, Turkey)
Dr. Ziyadulla YUSUPOV (Tashkent State Technical University, Uzbekistan)
SEKRETERLER/ SECRETARIES
Research Assist. Mustafa OZSAGIR (Sakarya University)
Research Assist. Halil Ibrahim UZUN (Cevre Foundation)
Lecturer Faruk Krker (Adiyaman University)
Lecturer Hseyin Kutlu (Adiyaman University)
Res. Assist. Mehmet Faruk YAREN (Sakarya University)

2nd International Symposium on Environment and Morality

24-26 October 2014, Adyaman - TURKEY

Electronic Waste Management in Turkey

in the Process of Adaptation with EU
1

Ahmet Nur, *2Kamil B. Varnca

Faculty of Engineering Department of Electrical and Electronic Engineering, Adiyaman University
02040, Adiyaman, Turkey
*2
Faculty of Engineering Department of Environmental Engineering, Adiyaman University
02040, Adiyaman, Turkey

Abstract
With developing technology, the use of electrical and electronic equipment (EEE) increases. When this
electrical and electronic equipment finished their lifetimes, they were classified as waste. So a new
type of waste has emerged which is called e-waste. If waste of electrical and electronic equipment
(WEEE) do not manage correctly, they are being dangerous for the environment and human health. In
addition, because of they contain metals etc. substances they cause raw material loss and energy loss.
Therefore, these wastes must be managed correctly and must be subjected recovery.
In this paper, definition and types of e-waste are explained, the amounts of e-waste in EU and Turkey
are examined, and our countrys recovery targets are indicated. Waste of electrical and electronic
equipment are examined which into force in 2012 in Turkey, e-waste management in EU and Turkey
are investigated. At the result, e-waste management in Turkey is evaluated and various suggestions are
made.
Key words: Waste management, electronic waste, EEE, WEEE, recovery

AB Uyum Srecinde Trkiyede Elektronik Atklarn Ynetimi

zet
Elektrikli ve elektronik eyalarn (EEE) gelien teknoloji ile birlikte kullanmlar artm, bu EEEler
kullanm mrlerini tamamladklarnda da atk olarak snflandrlmaya balanmtr. Bylece miktar
her geen gn artan yeni bir atk tr ortaya kmtr. Atk elektrikli ve elektronik atk (AEEE) veya
ksaca e-atk olarak tanmlanan bu atklar, doru ynetilmediklerinde evre ve insan sal iin
tehlikeli, ekonomi iin ise ikincil hammadde kayna olarak deerli olan metal vb. maddeleri ihtiva
etmektedirler. Dolaysyla bu atklarn hem evre ve insan sal hem de ekonomi iin geri kazanma
tabi tutularak doru bir ekilde ynetilmeleri gerekmektedir.
Bu bildiride; e-atk tanm ve trleri zerinde durularak Avrupa Birlii (AB) ve Trkiye iin atk
oluum miktarlar ile geri kazanm ve bertaraf iin toplanan e-atk miktarlar incelenmi, lkemiz
hedefleri ile kyaslanmtr. E-atklarn ynetimi iin AB ve Trkiyedeki mevcut mevzuat aratrlarak
lkemizde 2012 ylnda yrrle girmi olan Atk Elektrikli ve Elektronik Eyalarn Kontrol
Ynetmelii incelenmi ve buna bal olarak yaplananlar aklanmtr. Sonuta, Trkiyedeki e-atk
ynetimi zerine deerlendirmeler yaplarak bu ynetimin daha etkin hle getirilmesi iin nerilerde
bulunulmutur.
Anahtar kelimeler: Atk ynetimi, elektronik atk, EEE, AEEE, geri kazanm
*Corresponding author: Address: Faculty of Engineering, Department of Environmental Engineering, Adiyaman
University, 02040, Adiyaman, TURKEY. E-mail address: kvarinca@adiyaman.edu.tr, Phone: +904162233808, Fax:
+904162233809

A. NUR, K.B. VARINCA / ISEM2014 Adiyaman - TURKEY

1. Giri
Gnmzde teknoloji hzla deimekte ve gelimektedir. Teknolojideki bu hzl geliim
insanlarn yaam ve tketim alkanlklarn da deitirmektedir. Bunun bir sonucu olarak da atk
trleri eitlenmekte ve yeni atk trleri meydana gelmektedir. Meydana gelen bu yeni atk
trlerinden biri de elektrikli ve elektronik eya (EEE) atklar, yani e-atklardr (AEEE). Yaamn
her alannda yer alan EEEler; zamanla i grmez, tamiri yenisini almaktan daha pahal veya
gncelliini yitirmi olduklarnda artk kullanlmaz duruma gelmekte ve atk olmaktadrlar.
Ancak e-atklarn ierisinde evre ve insan salna zarar veren pek ok zehirli madde
bulunmaktadr. EEElerin iindeki bu maddelerin bazlarnn miktar ve etkileri ise yle
sralanabilir [1];

Kurun (Pb): Kurunun salk zerindeki olumsuz etkileri iyi bilinmektedir. Merkezi sinir
sistemini (bilhassa ocuklarda), bbrekler ve reme sistemlerini bozmakta, ocuklarda
beyin hasarna neden olmaktadr. Eski tip ekranlardaki katot n tpleri (CRT), eski
lehimler, entegre devreler, akler Pb ierir. Her bilgisayar ortalama 2-4 kg Pb
iermektedir. Atk sahalarndaki Pbnin %40 ve ar metallerin %70i e-atklardan
kaynaklanmaktadr. Atk sahalarndaki Pb szlerek yeralt/yerst sularna
karabilmektedir.
Cva (Hg): Dk dozlarda bile zehirlidir. Beyin ve bbreklere zarar verir. Sinir sistemi
civann tm formlarna kar ok duyarldr. Anne style bebee geebilir. Dnya Hg
tketiminin %22sini EEEler oluturmaktadr. Termostatlarda, seviye alglayclarnda,
dearj/floresans lambalarnda tbbi cihazlarda, telekomnikasyonda, mobil telefonlarda,
pillerde, baskl devrelerde vs. kullanlr.
Kadmiyum (Cd): Cd ve bileikleri bbrekte birikir ve insan zehirler. Yzeye bindirilmi
aletler, yonga resistorler, infrared dedektrler, yar iletkenler, CRT tpleri Cd ierir.
Ayrca Cd, plastiklerde stabilizatr olarak kullanlr.
Krom 6 (Cr6+): Korozyon korumas, ilenmi galvanizli elik levha ve sertletirilmi elik
iin kullanlr. DNA hasar ve astimik bronite sebep olur.
Bromlu Alev Geciktiriciler (BFR): Normal gelime iin hormonal fonksiyonlar nemli
derecede etkiler. Plastiklerde alev geciktirici olarak kullanlrlar. BFR iyeri ve ofislerdeki
bilgisayar zerindeki tozlarda, basl devrelerde, balant paralarnda, kablolarda
bulunmaktadr. Dk scaklklarda yaklmas, PoliBrominat DibenzoDioksin (PBDD) ve
PoliBrominat DibenzoFuran (PBDF) gibi ok zehirli gazlarn kna sebep olur.
Fosfor (P): CRT tpnn i yzn kaplamak iin kullanlr. Bu nedenle krlan tpten
oluan tozlarn solunmas ok risklidir.
Baryum (Ba): CRT tpnden radyasyonu azaltmak iin kullanlr. Ksa sreli Ba
maruziyeti bile beynin imesine, kas zayflna, kalp ve karacier hastalna neden
olabilmektedir.
Berilyum (Be): Ana kart ve balant paralarnda bulunur. Kanserojen olarak
snflandrlmaktadr.
Plastikler: Her bilgisayar ortalama 7 kg PVC ierir. Belli scaklkta yandnda dioksin
gibi zehirli ve kanserojen gaz k oluur.
Ozon Tketiciler (ODS): Buzdolab soutucular ve yaltm kpkleri ODS ierir.
671

A. NUR, K.B. VARINCA / ISEM2014 Adiyaman - TURKEY

E-atklar; metal, plastik, cam vb. rnler ile kurun, kadmiyum, cva, krom gibi bileenler
ierdiinden e-atklarn doru ynetilememesi sonucu gelii gzel alc ortama verilmesi uzun
dnemde evre ve insan salna ciddi zararl etkiler dourabilmekte, ekonomik olarak da
hammadde ve enerji kaybna sebep olmaktadr. Bu sebeplerden dolay birok lke bu gibi
atklarn miktarnn azaltlmas ve yeniden kullanm, geri kazanm, geri dnm ve bertaraf
yani ksaca doru bir ekilde ynetimi iin yasal dzenlemeler yapmaktadrlar.
2. E-Atklar
2.1. E-Atk ve Trleri
Trkiyede hlihazrda e-atklar 22/05/2012 tarih ve 28300 sayl Resm Gazetede yaymlanarak
yrrle giren Atk Elektrikli ve Elektronik Eyalarn Kontrol Ynetmelii (Bu bildiride
Ynetmelik olarak ifade edilecektir) ile ynetilmektedirler. Ynetmelie gre [2]; Elektrikli ve
Elektronik Eya (EEE), Ynetmeliin Ek-1/Ada yer alan kategorilere dhil olan ve alternatif
akmla 1000 voltu, doru akmla da 1500 voltu gemeyecek ekildeki kullanmlar maksadyla
tasarlanm olan, uygun bir biimde almas iin elektrik akmna veya elektromanyetik alana
baml olan eyalar ve bu akm ve alanlarn retimi, transferi ve lmne yarayan eyalar;
Atk Elektrikli ve Elektronik Eya (AEEE) ise 05/07/2008 tarih ve 26927 sayl Resm
Gazetede yaymlanan Atk Ynetimi Genel Esaslarna likin Ynetmelikte yer alan atk tanmna
uygun ve Ek-1/Ada tanmlanan kategorilerde yer alan rnlerin kullanm mr dolduu andaki
btn bileenlerini, unsurlarn ve ihtiva ettii sarf malzemelerini tanmlamaktadr. Genel olarak
AEEEler (e-atk); TV, bilgisayar, yazc, telefon, faks, fotokopi makinesi, ekran, DVD, baskl
devre, yar iletken, alglayc, kablo, MP3 alarlar, tbbi cihaz gibi EEElerden olumaktadrlar.
Ynetmeliin Ek-1/Asnda Elektrikli ve Elektronik Eya Kategorileri (10 adet) bulunmakta olup
Ek-1/Bsinde ise bu ana kategorilerin ayrntl bir listesi yer almaktadr. Bu ana kategoriler ve
ayrntlarndan rnekler yledir;
Kategori: Byk ev eyalar (Buzdolab, soutucular, amar ve bulak makineleri vs.)
Kategori: Kk ev aletleri (Elektrikli sprgeler, t, tost ve kzartma makineleri vs.)
Kategori: Biliim ve telekomnikasyon ekipmanlar (Bilgisayar, yazc, telefon vs.)
Kategori: Tketici ekipmanlar (Radyo-TV alclar, mzik enstrmanlar vs.)
Kategori: Aydnlatma ekipmanlar (Dz ve kompakt floresan lambalar vs.)
Kategori: Elektrikli ve elektronik aletler (byk ve sabit sanayi aletleri hari olmak zere)
(Matkap, testere, diki makineleri, kaynak ve lehim makineleri, im bime makinesi vs.)
7. Kategori: Oyuncaklar, elence ve spor ekipmanlar (Yar arabalar, video konsollar vs.)
8. Kategori: Tbbi cihazlar (Radyoterapi, kardiyoloji, analiz ekipmanlar vs.)
9. Kategori: zleme ve kontrol aletleri (Duman detektrleri, termostatlar vs.)
10. Kategori: Otomatlar (Scak veya souk ie veya kutu otomatlar, para otomatlar vs.)
1.
2.
3.
4.
5.
6.

672

A. NUR, K.B. VARINCA / ISEM2014 Adiyaman - TURKEY

2.2. E-Atk Oluum Miktarlar
Elektrikli veya elektronik bir eyann e-atk oluumuna katks hesaplanrken atk says atk
arlyla arplarak atk mrne blnr. Yani E=N.M(kg)/L(yl) forml uygulanr. Buna gre
ortalama kullanm mrleri 10-12 yl olan buzdolaplarnn e-atk oluumuna katksyla ortalama
kullanm mr 3 yl olan bilgisayarlarn e-atk oluumuna katks farkl dzeydedir. Yaplan
aratrmalarda dnya genelinde e-atk oluumuna en yksek katky oluturan rnlerin cep
telefonu ve bilgisayarlar olduu belirlenmitir [3].
Dnyada ne kadar e-atk olutuu konusu kesin olarak bilinmemekle birlikte baz almalarda
[4] dnyada her yl yaklak olarak 20-50 milyon ton arasnda e-atk olutuunun tahmin edildii
ve e-atklarn yllk art miktarnn dier atk trlerinden 3 kat daha fazla olduu bildirilmektedir.
Dnya apnda gzlenen retim art Trkiyede de gzlenmektedir. Dnyada ve Trkiyedeki
elektronik sektrndeki byme ve retim art nmzdeki yllarda e-atk miktarnn daha da
artacana iaret etmektedir
ABde 2010 ylnda 9,5 milyon ton [5], Trkiyede ise 2011 ylnda 873 bin ton [6] EEE piyasaya
srlmtr. Trkiyede 2011 ylnda piyasaya srlen EEElerin arlklar izelge 1de
verilmitir.
izelge 1. Trkiyede 2011 ylnda piyasaya srlen EEElerin arlklar [6]
rn
Soutucu
Dondurucu
Klima (ev tipi klima)
amar makinesi
Bulak makinesi
Kurutucu
Piiriciler
Frn
Istclar
Monitr
Televizyon
PC ve TV
Dier (yazarkasa)
Kk ev aletleri
Toplam

Arl
(ton)
212.833
24.076
120.176
149.009
80.289
3.749
32.608
59.782
40.080
33.849
46.506
3.696
562
66.635
873.850

2.3. E-Atk Geri Dnm, Geri Kazanm ve Yeniden Kullanm

nsan salna ve evreye zararl olan bileikler ieren e-atklarn belirli standartlar erevesinde
geri dntrlmesi, geri dntrlemeyenlerin ise uygun yollarla bertaraf gerekmektedir. Eatklarn geri dnm sadece atklarn bertaraf asndan deil ayn zamanda bakr,
alminyum, altn gibi deerli materyallerin geri kazanm asndan da nemlidir. Bunun yannda
bu atklar doru olarak ilenmez ise geri kazanm veya yeniden kullanm iin skldklerinde,
paralandklarnda, yakldklarnda veya kimyasal ileme tabi tutulduklarnda ierdikleri zararl
673

A. NUR, K.B. VARINCA / ISEM2014 Adiyaman - TURKEY

gazlar, kurun, kadmiyum, cva gibi zehirli metaller aa kabilmekte, bu atklar nemli birer
zehirli madde kaynana dnerek evre ve insan sal asndan byk sorunlara sebep
olabilmektedirler. Bu atklardan deerli olan ksmlarnn geri kazanlmasnn lke ekonomisine
getirecei pozitif etkilerin yannda uzaklatrlmas gereken tehlikeli bileik ierikleri de atk
ynetiminin nemini arttran hususlardan biridir [1].
Bu bakmdan Ynetmelik e-atklarn ncelikli olarak geri dnm, geri kazanm ve yeniden
kullanma tabi tutulmasn ilke edinmitir. Ynetmelie gre [2]; geri dnm yakarak enerji
kazanma hari, atk malzemelerini asl veya baka bir kullanm amacyla retim srecine tabi
tutmay, geri kazanm Atk Ynetimi Genel Esaslarna likin Ynetmeliin Ek-II Bsinde yer
alan ilemlerden herhangi birisini, yeniden kullanm ise AEEElerin veya paralarnn,
belediyelere, datclara, ileme tesislerine, toplama noktalarna veya reticilere teslim edilenler
de dhil olmak zere, tasarlandklar asl ama iin tekrar kullanldklar her trl uygulamay
ifade etmektedir.
Trkiyede 2011 yl verilerine gre kaytl 17 adet elektronik atk ileme tesisi bulunmaktadr.
Bu tesislerde atklar evre mevzuatna uygun olarak paralanmakta ve demir, bakr, alminyum,
krom, pirin, plastik, karton gibi malzemeler geri kazanlmaktadr [7].
E-atklarn geri kazanm genel olarak birincil kaynaklarn tketim hzn azaltmas, kat atk
miktarnn azaltlmas, metal d malzemenin kazanlmas, demir, demir d ve deerli
madenlerin kazanlmas gibi nemli avantajlarn oluturulmasnda faydal olmaktadr. kincil
kaynak elde edilii olarak ifade edilen e-atk geri kazanm ileminden metal elde edilmesi
srasnda harcanan enerji cevherden metal elde edilmesinde kullanlan enerji miktarndan dk
olmas nedeniyle nemli bir enerji tasarrufu da salamaktadr. Dolaysyla e-atklardan metal geri
kazanm hem enerji tasarrufu hem de ulusal kaynaklarn etkin kullanmna katkda
bulunmaktadr [8]. Birincil kaynaklara kyasla malzeme geri kazanmn salad enerji tasarrufu
oranlar izelge 2de verilmitir.
izelge 2. Birincil kaynaklara kyasla malzeme geri kazanmn salad enerji tasarrufu oranlar [8]
Metal/Malzeme Enerji Tasarrufu (%)
Alminyum
95
Bakr
85
Demir ve elik
74
Kurun
65
inko
60
Kt
64
Plastik
80

ABde 2010 ylnda toplam 3,6 milyon ton [5], Trkiyede ise ayn yl 5.000 ton e-atk [7]
toplanmtr. Toplanan e-atklara ilikin veriler izelge 3de, Ynetmelikte yer alan
Trkiyedeki geri dnm ve geri kazanm hedefleri ise izelge 4de verilmitir.

674

A. NUR, K.B. VARINCA / ISEM2014 Adiyaman - TURKEY

izelge 3. 2010 yl AB ve Trkiye e-atk verileri [5, 7, 9]

Nfus (kii)
Piyasaya srlen EEE miktar (ton)
Toplanan e-atk miktar (ton)
E-atk toplama oran (%)
E-atk toplama oran (kg/kii-yl)
lenen e-atk miktar (ton)
Yeniden kullanm miktar (ton)
Geri dnm miktar (ton)
Geri kazanm miktar (ton)

AB
504.252.287
9.596.100
3.616.552
37,68
7,17
3.049.696
69.371
2.496.937
2.787.452

Trkiye
72.561.312
--5.000
--0,07
5.000
----5.000

izelge 4. Ynetmelikteki geri dnm ve geri kazanm hedefleri [2]

EEE Kategorileri
Byk ev eyalar (%)
Kk ev aletleri (%)
Biliim ve telekomnikasyon ekipmanlar (%)
Tketici ekipmanlar (%)
Iklandrma cihaz ve aletleri (%)
Gaz dearj lambalar
Elektrikli ve elektronik aletler (%)
Oyuncaklar, elence, spor aletleri (%)
Tbbi cihazlar (%)
zleme ve kontrol cihaz ve aletleri (%)
Otomatlar (%)

Geri Dnm Hedefleri

2013
2018
Arlka (%) olarak
65
75
40
50
50
65
50
65
20
50
55
80
40
50
40
50
----40
50
65
75

Geri Kazanm Hedefleri

2013
2018
Arlka (%) olarak
75
80
55
70
60
75
60
75
50
70
70
80
50
70
50
70
----50
70
70
80

3. E-Atk Ynetimi
E-atklarn ynetimindeki temel ama; geri dnm, geri kazanm ya da bertaraf yntemleri ile
e-atk miktarn azaltarak evre ve insan sal zerindeki zararl etkilerini en aza indirmektir.
Bylece hem evre ve insan sal korunmu hem de enerji tasarrufu salanm olacaktr.
Trkiyede e-atklarn ynetimi iin teknik ve idari esaslarn belirlenmesi almalar, AB
dzenlemelerine uygun olarak gerekletirilmektedir.
AB, EEElerin ynetimi ve EEElerin ihtiva ettii baz zararl maddelerin kullanlmasnn
snrlandrlmas ile ilgili olarak 2003 ylnda ayn gn iki direktif yaymlamtr. Bu direktifler
unlardr;

Elektrikli ve Elektronik Eyalarda Baz Zararl Maddelerin Kullanlmasnn

Snrlandrlmas Direktifi (Directive 2002/95/EC - Restriction of the Use of Certain
Hazardous Substances in Electrical and Electronic Equipment - RoHS) [10]
Atk Elektrikli ve Elektronik Eya Direktifi (Directive 2002/96/EC - Waste Electrical and
Electronic Equipment - WEEE) [11]

675

A. NUR, K.B. VARINCA / ISEM2014 Adiyaman - TURKEY

Her iki direktif de zaman ierisinde birok deiiklie uram ve sonunda yrrlkten
kaldrlarak yerlerine ayn isimde yeni direktifler getirilmitir. Bu yeni direktifler unlardr;

Elektrikli ve Elektronik Eyalarda Baz Zararl Maddelerin Kullanlmasnn

Snrlandrlmas Direktifi (Directive 2011/65/EU - Restriction of the Use of Certain
Hazardous Substances in Electrical and Electronic Equipment - RoHS) [12]
Atk Elektrikli ve Elektronik Eya Direktifi (Directive 2012/19/EU - Waste Electrical and
Electronic Equipment - WEEE) [13]

Trkiyede ise e-atklarn ynetimi almalar ABdeki bu direktiflerin Trkiyeye

uyumlatrlmas eklinde yaplmaktadr. almalar, T.C. evre ve ehircilik Bakanl
yrtmektedir. Bu kapsamda ilk olarak 2002/95/EC sayl RoHS Direktifine uygun olarak
Elektrikli ve Elektronik Eyalarda Baz Zararl Maddelerin Kullanmnn Snrlandrlmasna
Dair Ynetmelik [14] hazrlanm, 30/05/2008 tarih ve 26891 sayl Resm Gazetede
yaymlanarak 30/05/2009 tarihinde yrrle girmitir.
Bu ynetmeliin yrrle giri tarihinden itibaren evre ve insan salnn korunmasn
salamak zere; Trkiyede imal ve/veya ithal yoluyla piyasaya srlen EEElerde kurun, cva,
art alt deerlikli krom, kadmiyum ile alev geciktirici olarak kullanlan polibromrl bifeniller,
polibromrl difenil eterlerin bulunmas yasaklanmtr.
Daha sonra dier AB direktiflerinin uyumlatrlmas ile birlikte nceki Elektrikli ve Elektronik
Eyalarda Baz Zararl Maddelerin Snrlandrlmasna Dair Ynetmeliki de kapsayan ve onu
yrrlkten kaldran yeni Atk Elektrikli ve Elektronik Eyalarn Kontrol Ynetmelii
getirilmitir. Bugn Trkiyede e-atklar, ABnin RoHS ile WEEE direktiflerini esas alan,
22/05/2012 tarih ve 28300 sayl Resm Gazetede yaymlanarak yrrle girmi olan Atk
Elektrikli ve Elektronik Eyalarn Kontrol Ynetmelii [2] ile ynetilmektedirler.
Ynetmelik;
1. Birinci Blm: Ama, Kapsam, Dayanak, Tanmlar ve Genel lkeler,
2. kinci Blm: Grev, Yetki ve Sorumluluklar,
3. nc Blm: leme Tesisleri ile Tesis i Geici Depolama Yerleri ve Aktarma
Merkezlerinin Teknik zellikleri,
4. Drdnc Blm: Toplama, Geri Dnm ve Geri Kazanm Hedefleri,
5. Beinci Blm: AEEE Toplama ve Geri Dnm Faaliyetlerinin Finansman,
6. Altnc Blm: eitli ve Son Hkmler
adlarndaki 6 Blm ierisinde toplam 28 madde ve

Ek-1/A: Elektrikli ve Elektronik Eya Kategorileri

Ek-1/B: Elektrikli ve Elektronik Eya Kategorileri Ayrntl Listesi
Ek-2: Ynetmeliin 5inci Maddesinin Birinci Fkrasnn (A) Bendi Hkmnden Muaf
Tutulan Kurun (Pb), Cva (Hg), Art Alt Deerlikli Krom (Cr6+), Polibromrl Bifeniller
(Pbb) ve Polibromrl Difenil Eterler (Pbde) ile Kadmiyum (Cd) Uygulamalar
676

A. NUR, K.B. VARINCA / ISEM2014 Adiyaman - TURKEY

Ek-3: Uygunluk Beyan Formu

Ek-4: leme Tesislerinde Kategorilere Gre Salanmas Gereken Asgari Teknik artlar
Ek-5: retici Raporlama Tablolar
Ek-6: Elektrikli ve Elektronik Eyalarn aretlenmesinde Kullanlacak Sembol

adlarndaki 6 ekten olumaktadr.

Ynetmeliin amac; elektrikli ve elektronik eyalarn retiminden nihai bertarafna kadar
evre ve insan salnn korunmas amacyla elektrikli ve elektronik eyalarda baz zararl
maddelerin kullanmnn snrlandrlmas, bu snrlandrmalardan muaf tutulacak uygulamalarn
belirlenmesi, elektrikli ve elektronik eyalarn ithalatnn kontrol altna alnmas, elektrikli ve
elektronik atklarn oluumunun ve bertaraf edilecek atk miktarnn azaltlmas iin yeniden
kullanm, geri dnm, geri kazanm yntem ve hedeflerine ilikin hukuki ve teknik esaslar
dzenlemek olarak belirtilmitir.
Ynetmelik e-atk ynetimi konusundaki genel ilkeleri yle belirlemitir: [2]

30/05/2009 tarihinden sonra ithal veya imal yoluyla piyasaya srlen Ek-1/Ada verilen 1,
2, 3, 4, 5, 6, 7 ve 10 nolu snflara dhil olan EEEler ile elektrik ampulleri ve evsel
amal kullanlan aydnlatma gerelerinde, Ek-2de yer alan istisnalar hari, kurun (Pb),
cva (Hg), art alt deerlikli krom (Cr6+), polibromrl bifeniller (PBB) ve polibromrl
difenil eterler (PBDE) ile kadmiyumun (Cd) bulunmas yasaktr.
Yeni tasarm rnlerde, teknik adan uygun olmas durumunda geri dntrlebilen
malzeme kullanm tevik edilir.
AEEElerin bir btn olarak yeniden kullanmna ncelik verilir.
Toplanan AEEElerin ilenmesi salanarak geri kazanm ve geri dnm hedefleri
salanr.
AEEElerin ve paralarnn teknik olarak ilenerek geri dnm ve geri kazanm
imknnn bulunmamas durumunda bertarafna msaade edilir.
AEEElerin geri dnm, geri kazanm ve bertaraf evre lisansl tesislerde yaplr.
AEEElerin ilenmesi sonucu ortaya kan atklarn azaltlmas veya imhas amacyla
evre mevzuatna aykr olarak yaklmas ve alc ortama verilmesi yasaktr.
AEEElerin ynetiminden kaynaklanan evresel zararlarn giderilmesi ile ilgili tazminat
ve dier maliyetler, kirleten der ilkesine gre AEEElerin ynetimi iin sorumlu olan
gerek veya tzel kiilere aittir.
EEE retimi yaplan tesiste oluan veya garanti kapsamnda yetkili servislerden iade
alnan AEEElerin ilenmesi amacyla retim yerinde kurulan niteler iin evre lisans
art aranmaz. Bu nitelerde ileme faaliyeti Ynetmelikte belirtilen kriterlere uygun
olarak gerekletirilir. EEE retimi yaplan tesislerde oluan AEEElerin geici
depolanmas 13 nc maddenin birinci fkrasna gre yaplr. retim yerlerinde kurulacak
olan ileme niteleri ile geici depolama alanlar iin ilgili evre ve ehircilik il
mdrlnden uygunluk yazs alnmas zorunludur.

677

A. NUR, K.B. VARINCA / ISEM2014 Adiyaman - TURKEY

Ynetmeliin; Grev, Yetki ve Sorumluluklarn dzenlendii kinci Blmnde tm taraflara
eitli grev, yetki ve sorumluluklar verilmitir. Ynetmelikte; T.C. evre ve ehircilik
Bakanlnn (Bakanlk) grev ve yetkileri Madde 6da, evre ve ehircilik l Mdrlklerinin
grev ve yetkileri Madde 7de, Belediyelerin grev ve sorumluluklar Madde 8de, Elektrikli ve
Elektronik Eya reticilerinin ykmllkleri Madde 9da, EEE datclarnn ykmllkleri
Madde 10da, Tketicilerin ykmllkleri Madde 11de ve AEEE ileme tesislerinin
ykmllkleri ise Madde 12de verilmitir.
Bakanlk, kendisine verilmi grevlerden biri olarak 15/10/2012 tarihinde EEE reticilerine
ynelik olarak Bakanln yazlm portal evre Bilgi Sistemi [15] ierisinde Elektrikli ve
Elektronik Eya (EEE) retici Kayt Sistemini oluturup kullanma am, reticilerden sisteme
kayt olmalar suretiyle EEE retici Numaras edinmelerini [16] ve piyasaya srdkleri EEE
miktarlarn her yl beyan etmeye balamalarn istemitir.
Ayrca Bakanlk, mevzuat almalar kapsamnda, 15/04/2014 tarihinde Ynetmelik kapsamnda
faaliyet gsterecek olan Yetkilendirilmi Kurulular iin Atk Elektrikli ve Elektronik Eyalarn
Ynetimi Konusunda Yetkilendirilecek Kurulularda Aranacak Kurumsal ve Teknik zellikler le
Yetkilendirilmi Kurulularn Denetimine likin Usul ve Esaslar yaymlamtr [17].
Uyumlatrma almalar kapsamnda ise Bakanlk, 07/07/2014 tarihinde Ynetmeliin Ek1/Bde yer alan EEE kategorileri ayrntl listesinin Atk Ynetimi Genel Esaslarna likin
Ynetmelik Ek-IV Atk Listesine karlk gelen AEEE Atk Kod Listesini [18] yaymlamtr.
Son olarak Bakanlk, yine mevzuat kapsamnda, 10/07/2014 tarihi itibari ile Atk Getirme
Merkezi Tebli Taslan gre am ve gr bildirimleri 10/08/2014 tarihinde
tamamlanmtr [19]. Tebli [20], geri kazanlabilir atklarn dier atklarla kartrlmadan
kaynanda ayr toplanmasnn salanmas ve geri kazanm ve/veya bertarafa gnderilmek zere
braklmas amacyla oluturulan atk getirme merkezlerine ilikin usul ve esaslarn
belirlenmesini amalamaktadr. Tebliin Ek-1inde dier atklarla kartrlmadan ayr toplanmas
gereken atk listesi bulunmakta olup bu atklar atk getirme merkezlerinde toplandktan sonra
uygun ileme ve bertaraf tesislerine sevk edileceklerdir.
Ynetmelie gre Belediyeler; birok dier ykmllklerinin yannda nemli olarak AEEE
ynetim plan hazrlamak; ynetim plan erevesinde toplama program hakknda konutlar
bilgilendirmek, bu program erevesinde toplama ilemini yapmak veya yaptrmak; evsel
AEEElerin toplanmas iin Getirme Merkezi adnda atk toplama merkezlerini kurarak
AEEEleri toplamak ve kurulan getirme merkezlerine ilikin olarak halk bilgilendirmek; toplama
esnasnda kullanlan aralar zerinde Atk Elektrikli ve Elektronik Eya Toplama Arac
ibaresinin bulunmasn salamak ve toplanan evsel AEEEleri belirlenen lisansl ileme
tesislerine gndermekle ykmldrler.
Belediyelerin Ynetmelie gre belirlenmi olan getirme merkezi oluturma ve AEEE toplamaya
balama yllar ise izelge 5de verilmitir.

678

A. NUR, K.B. VARINCA / ISEM2014 Adiyaman - TURKEY

izelge 5. Belediyelerin getirme merkezi oluturma ve AEEE toplamaya balama yllar [2]
Belediye Nfusu
400.000den fazla
200.000-400.000 aras
100.000-200.000 aras
50.000-100.000 aras
10.000-50.000 aras
10.000den az

Getirme Merkezi Oluturma ve AEEE

Toplamaya Balama Yllar
01/05/2013
01/01/2014
01/01/2015
01/01/2016
01/01/2017
01/01/2018

reticiler, EEE imal veya ithal ederek satan gerek ve tzel kiiler olup Ynetmelie gre
reticiler; birok dier ykmllklerinin yannda nemli olarak teknik ve ekonomik imknlar
esas olmak zere, uluslararas gelimelere bal olarak, EEElerin retim, rn temini, rn
gelitirme, AR-GE ve tasarm faaliyetlerinde Ynetmelik kapsamndaki zararl maddelerin
kullanmndan kanmak veya yerlerine daha gvenli alternatif maddeleri kullanmak iin gerekli
almalar yapmak, rnlerini TS EN 50419 standardna uygun olarak iaretlemek ve izelge
6da verilmi olan Evsel AEEE toplama hedeflerinin gerekletirilmesini salamakla
ykmldrler.
izelge 6. Ynetmelikteki Evsel AEEE toplama hedefleri [2]

EEE Kategorileri
1. Buzdolab/Soutucular/klimlendirme cihazlar
2. Byk beyaz eyalar (Buzdolab/ soutucular/iklimlendirme
cihazlar hari)
3. Televizyon ve monitrler
4. Biliim ve telekomnikasyon ve tketici ekipmanlar
(Televizyon ve monitrler hari)
5. Aydnlatma ekipmanlar
6. Kk ev aletleri, elektrikli ve elektronik aletler, oyuncaklar,
spor ve elence ekipmanlar, izleme ve kontrol aletleri
TOPLAM EVSEL AEEE (kg/kii-yl)

Yllara Gre Toplama Hedefi

(kg/kii-yl)
2013 2014 2015 2016 2018
0,05 0,09 0,17 0,34 0,68
0,10

0,15

0,32

0,64

1,30

0,06

0,10

0,22

0,44

0,86

0,05

0,08

0,16

0,32

0,64

0,01

0,02

0,02

0,04

0,08

0,03

0,06

0,11

0,22

0,44

0,30

0,50

1,00

2,00

4,00

Ynetmelie gre tketiciler de; AEEEleri reticilerin ve belediyelerin belirledikleri esaslara

gre dier evsel atklardan ayr olarak biriktirmek; AEEElerini datclarn, belediyelerin,
reticilerin veya ileme tesislerinin oluturduklar toplama yerlerine gtrmek veya gtrlmesini
salamak ve kayt d toplama yapanlara vermemekle ykmldrler.
Sonu ve neriler
Elektrikli ve elektronik eyalarn (EEE) gelien teknoloji ile birlikte kullanmlar artm, bu
EEEler kullanm mrlerini tamamladklarnda da atk olarak snflandrlmaya balanmtr.
Bylece miktar her geen gn artan yeni bir atk tr ortaya kmtr. Atk elektrikli ve
elektronik atk (AEEE) veya ksaca e-atk olarak tanmlanan bu atklar, doru
ynetilmediklerinde evre ve insan sal iin tehlikeli, ekonomi iin ise ikincil hammadde
679

A. NUR, K.B. VARINCA / ISEM2014 Adiyaman - TURKEY

kayna olarak deerli olan metal vb. maddeleri ihtiva etmektedirler. Dolaysyla bu atklarn hem
evre ve insan sal hem de ekonomi iin geri kazanma tabi tutularak doru bir ekilde
ynetilmeleri gerekmektedir.
E-atklarn kontrolsz bir ekilde tabiata braklmalar sonucu evre ve insan salna ynelik
muhtemel zararlarn nne geebilmek iin lkeler yasal dzenlemeler yapmaktadrlar. Bu
kapsamda AB, nce 2003 senesinde sonrasnda ise 2011 senesinde yrrle girmi olan RoHS
Direktifi ile EEElerin retiminde evre ve insan salna zarar veren zehirli maddelerin
kullanmn kstlam, yine ayn ekilde 2003 ve sonrasnda ise 2012 senesinde yrrle girmi
olan WEEE Direktifi ile de AEEElerin (e-atk) toplanarak geri kazanm ve ynetimini
dzenlemitir. Trkiyede ise, uyum sreci kapsamnda ABde karlm olan RoHS ve WEEE
direktifleri T.C. evre ve ehircilik Bakanl tarafndan uyumlatrlarak 2012 ylnda Atk
Elektrikli ve Elektronik Eyalarn Kontrol Ynetmelii (AEEE) hazrlanm ve yrrle
girmitir.
Ynetmelik; bata T.C. evre ve ehircilik Bakanl olmak zere evre ve ehircilik l
Mdrlkleri, Belediyeler, EEE reticileri, EEE datclar, tketiciler ve AEEE ileme tesisleri
gibi tm taraflara eitli grev, yetki ve sorumluluklar vermitir. Ynetmelik, e-atklarn
toplanmak suretiyle geri kazanmn ilke edinmi, bu konuda hedefler belirlemitir.
Trkiye e-atk ynetimi konusunda olduka yenidir. ABnin RoHS ve WEEE direktiflerinin
uyumlatrlmas ile son olarak 2012 ylnda karlm u an ki uyum ynetmelii bile yeni bir
ynetmelik olmasnn yannda, henz tamamlayc mevzuatnn da yrrle girmemi olmas ve
taraflarn e-atk konusundaki bilgi ve bilin dzeyinin istenilen seviyede olmamasndan kaynakl
olarak e-atk ynetim uygulamalar da henz istenilen ekilde tam manada yryememektedir.
Bu sebeple hedeflenen toplanma oranlarna ksa vadede ulalamayaca grlmektedir. 2018
ylndan sonra ise daha dk hedefler konulmas gerekecektir.
E-atk ynetimi konusundaki eksikliklerin banda dzenli, periyodik, salkl, yaymlanm
istatistiki veri eksiklii gelmektedir. Trkiyede oluan, toplanan ve ilenen e-atk miktarlar
henz TK ve ona bal olarak da EUROSTATta bulunmamaktadr. Yeterli istatistiki bilgi
olmazsa mevcut durum salkl bir ekilde ortaya konamaz ve ileriye ynelik olarak da gereki
hedefler konulamaz.
Bu sebeple ncelikle ve ivedilikle taraflarn e-atk ve ynetimi konusunda bilgi ve bilin
seviyelerinin ykseltilmesinin yannda e-atk istatistiklerinin dzenli bir ekilde tutulmas ve
yaymlanmas gerekmektedir. Ayrca zellikle belediye ve tketicilere ynelik olarak sadece
bykehirlerde deil tm lkeyi kapsayacak ekilde yaygn bir eitim ve tantm faaliyeti
yrtlmelidir. Bir yandan da e-atk ynetim planlar hazrlanarak atk getirme merkezleri yaygn
bir ekilde kurulmal ve iletilmelidir.
Her geen gn miktar artan e-atklarn geri kazanm faaliyetlerinin yeni bir sektr oluturaca
aktr. nemli olan bu faaliyetlerin evre ve insan salna zarar vermeden gvenli bir ekilde
gerekletirilmesidir. Yasa d yollar ile e-atk toplama, tama ve geri kazanma faaliyetlerinin
nne geebilmek iin denetimlerin younlatrlmas ve cezai yaptrmlarn uygulanmas
680

A. NUR, K.B. VARINCA / ISEM2014 Adiyaman - TURKEY

gerekmektedir. Bunun iin de eitim ve denetimin hakkyla ve laykyla yaplmas gerekir. Bunun
yannda Devletin geri kazanm faaliyetlerini zendirici ekilde tevik ve vergi indirimi gibi
uygulamalar yapmas gerekir.
Netice olarak e-atklar doru bir ekilde ynetilmedii takdirde evre ve insan salna zarar ile
hammadde ve enerji israfna sebep olmaktadr. Bu sorunun nne geebilmek iin gerek kamu
alan, gerek retici, gerek tketici olarak e-atklarla ilgili daha duyarl davranmak zorundayz.
Bylece hem lke kaynaklarnn israf engellenmi hem de gelecek nesillere temiz ve salkl bir
evre braklm olacaktr.

Kaynaklar
T.C. evre ve ehircilik Bakanl. Atk Elektrikli ve Elektronik Eyalar.
http://goo.gl/6dirhS Eriim: 08/2014.
[2] T.C. evre ve ehircilik Bakanl. Atk Elektrikli ve Elektronik Eyalarn Kontrol
Ynetmelii. Resm Gazete: 22/05/2012-28300. (Yaymlanan hli: http://goo.gl/44GHFX
Gncel hli: http://goo.gl/HUDTdg)
[3] Robinson BH. E-Waste: An Assessment of Global Production and Environmental Impacts.
Science of the Total Environment. 2009;408:183-191.
https://doi.org/10.1016/j.scitotenv.2009.09.044
[4] Burke M. The Gadget Scrap Heap. Chemistry World. 2007;4:45-48.
http://www.rsc.org/images/Gadget%20scrap%20heap_tcm18-87902.pdf
[5] EUROSTAT. Waste Electrical and Electronic Equipment (WEEE).
http://appsso.eurostat.ec.europa.eu/nui/show.do?dataset=env_waselee
[6] TRKBESD. Atk Elektrikli ve Elektronik Eyalarn Kontrol Ynetmelii Sunumu. Atk
Elektrikli ve Elektronik Eyalarn Kontrol Ynetmelii Bilgilendirme Semineri. MMB,
stanbul, 6 Kasm 2012. http://ab.immib.org.tr/web/eklenti/AEEE-sunumlar/TURKBESDAEEE-Sunumu.pdf
[7] T.C. evre ve ehircilik Bakanl. Trkiye evre Durum Raporu 2011. ISBN: 978-6055294-01-4. http://www.csb.gov.tr/turkce/dosya/ced/TCDR_2011.pdf
[8] Yazc E, Deveci H. E-Atklardan Metallerin Geri Kazanm. Madencilik, 2009;48(3):3-18.
http://www.maden.org.tr/resimler/ekler/54ff8944e6eac05_ek.pdf
[9] EUROSTAT. Demographic balance and crude rates.
http://appsso.eurostat.ec.europa.eu/nui/show.do?dataset=demo_gind
[10] European Parliament and European Council. Directive 2002/95/EC of the European
Parliament and of the Council of 27 January 2003 on the restriction of the use of certain
hazardous substances in electrical and electronic equipment. Offical Journal L 037,
13/02/2003, p.19-23. http://goo.gl/F19jsN (Yrrlkte deildir)
[11] European Parliament and European Council. Directive 2002/96/EC of the European
Parliament and of the Council of 27 January 2003 on waste electrical and electronic
equipment (WEEE). Official Journal L 037, 13/02/2003 p.24-39. http://goo.gl/ij4zq9
(Yrrlkte deildir)
[12] European Parliament and European Council. Directive 2011/65/EU of the European
Parliament and of the Council of 8 June 2011 on the restriction of the use of certain
[1]

681

A. NUR, K.B. VARINCA / ISEM2014 Adiyaman - TURKEY

[13]

[14]

[15]
[16]
[17]

[18]
[19]
[20]

hazardous substances in electrical and electronic equipment. Offical Journal L 174,

01/07/2011, p.88-110. http://goo.gl/DLkxAY
European Parliament and European Council. Directive 2012/19/EU of the European
Parliament and of the Council of 4 July 2012 on waste electrical and electronic equipment
(WEEE). Official Journal L 197, 24/07/2012 p.38-71. http://goo.gl/jiYhrR
T.C. evre ve Orman Bakanl. Elektrikli ve Elektronik Eyalarda Baz Zararl Maddelerin
Kullanmnn Snrlandrlmasna Dair Ynetmelik. Resm Gazete: 30/05/2008-26891.
(Yaymlanan hli: http://goo.gl/a972PK yrrlkten kaldrlmtr.)
T.C. evre ve ehircilik Bakanl. evre Bilgi Sistemi. http://online.cevre.gov.tr/
T.C. evre ve ehircilik Bakanl. EEE retici Kayt Sistemi kullanma ald.
http://goo.gl/zhzdxU Eriim: 08/2014.
T.C. evre ve ehircilik Bakanl. Atk Elektrikli ve Elektronik Eyalarn Ynetimi
Konusunda Yetkilendirilecek Kurulularda Aranacak Kurumsal ve Teknik zellikler ile
Yetkilendirilmi Kurulularn Denetimine likin Usul ve Esaslar. http://goo.gl/h2cZmt
T.C. evre ve ehircilik Bakanl. Atk Elektrikli ve Elektronik Eyalarn (AEEE) Atk
Kod Listesi. http://goo.gl/NH2wEo
T.C. evre ve ehircilik Bakanl. Atk Getirme Merkezi Tebli Tasla Gre
Almtr. http://goo.gl/Mtd4wr Eriim: 08/2014.
T.C. evre ve ehircilik Bakanl. Atk Getirme Merkezi Tebli Tasla.
http://goo.gl/7URDJU Eriim: 08/2014.

682