323

.. Cerrahpaa Tp Fakltesi Srekli Tp Eitimi Etkinlikleri

TRKYEDE SIK KARILAILAN PSKYATRK HASTALIKLAR
Sempozyum Dizisi No:62 Mart 2008 S:323-328

CNSEL TERAPLER
Psikolog Doktor Mualla Oktay

Psikanalitik Yaklam
Yirminci yzyln balarnda cinsel sorunlarn daha ok anababa ocuk arasndaki
zmlenmemi atmalar sonucunda ortaya kt dnlmekte ve bu sorunlar psikanalitik ynelimli yaklamlarla tedavi edilmekteydi.
Davran Yaklam
Sonraki yllarda psikanalitik yaklamdan olduka farkl olan davran yaklamlar
kullanlmaktayd. Cinsel davranlarn da tm davranlar gibi renilerek kazanld
dnlmekteydi. Tedavidede nelerin yanl renildii zerinde durulmakta ve renme
kurallarna dayanan derin kas gevetme ve sistematik duyarszlatrma yntemleri
kullanlmaktayd.
Masters Ve Johnson Yaklam
I970de Masters ve Johnson tarafndan yaymlanan nsann Cinsel Yetersizlii adl kitap gnmzde cinsel ilev bozukluklarnda kullanlan terapilere bir model oluturmutur.
Masters ve Johnson tedavide cinsel eitime,eler arasndaki iletiim biimlerine, cinsel sorunun ortaya kmasnda ve srdrlmesinde rol oynayan hatal davranlarn
deitirilmesine arlk vererek ev devlerinden yararlanmlardr.
Modern Yaklamlar
Modern yaklamlarda yaplan deiikliklerden biri terapinin uygulanma biiminde
olmutur. rnein masters ve johnsonun yaklamnda tedavi biri kadn biri erkek olmak zere ift terapist tarafndan yaplmaktayd ancak her zaman ift terapist kullanma
imkan olmadndan, tedavi tek terapist tarafndan yrtlmektedir. Masters ve Johnson
yaklamnda iftle hergn grlmekteydi, oysa modern yaklamlarda haftada bir veya
iki kez grlmektedir. Masters ve Johnsonun yaklam ile modern terapi yaklamlar

324

Cinsel Terapiler

arasndaki en nemli farkllklardan bir dieri de tm grmelere elerin birlikte katlmalar

zorunluluunun kalkmasdr. Eer eler arasnda nemli iliki ve iletiim sorunlar yoksa,
ev devleri aksatlmyor, konulan yasaklara uyuluyorsa, ein tm grmelere katlmasna
gerek olmayabilir. Yine yaplan almalarda terapist ile hastann ayn ya da ayr cinsiyette olmalarnn tedavi asndan nemli bir faktr olmad sonucuna varlmtr. Bizim kltrmzde cinsel sorunlu hasta ile terapistin ayn cinsiyette olmasnn daha uygun olacan dnmekteyiz. Cinsel sorunu olan kadnlar erkek terapistten ok bir kadn
terapisti tercih etmekteler sorulduunda da daha rahat konuabildiklerini sylemekteler.
Modern cinsel terapilerde eklektik bir yaklam kullamlmaktadr. rnein Havvton cinsel ilev bozukluklarnn tedavisinde davran ve bilisel terapi yntemlerini. Kaplan
ise davran ve psikanalitik terapi yntemlerini birlikte uygulamaktadrlar. Cinsel ilev
bozukluklarnn tedavisinde kullanlabilecek dier bir eklektik yaklam ise Biliseldavran ve Getalt terapi yntemlerinin birlikte uygulanmasdr.
Tm cinsel ilev bozukluklarnn tedavisinde ortak olarak kullanlabilecek bilisel ve
davran tekniklerin yan sra. tedavi plan olutururken cinsel sorunu hazrlayan ortaya
kartan ve srmesine neden olan faktrlerinde bilinmesi gerekmektedir.
Cinsel ilev bozukluklar ile ilgili olarak bugne kadar birok snflandrma yaplmtr.
Bunu yle zetleyebiliriz.
Cinsel stek Bozukluklar
Azalm (Hipoaktif) cinsel istek bozukluu
Cinsel tiksinti bozukluu
Cinsel stek Bozukluklar
Kadnda cinsel uyarlma bozukluu
Erkekte Erektil bozukluk
Orgazm Bozukluklar
Kadnda orgazm bozukluu
Erkekte orgazm bozukluu
Erken boalma (Prematr Ejakilasyon)
Cinsel Ar Bozukluklarw
Disparoni (Genel bir tbbi duruma bal olmayan)
Vajinismus
Cinsel iliki aamalarnn birinde veya birkanda inhibisyonun olumas cinsel
ilev bozukluklarnn ortaya kmasna yol aar. Cinsel ilev bozukluklarnn tedavi
edilebilmesi iin ncelikle hangi aamalarda inhibisyon olduunun ve bu inhibisyonun
olas kaynaklarnn ok ynl ve detayl bir ekilde deerlendirilmes gerekir. Tedavide
deerlendirme ok nemlidir.

Psikolog Doktor Mualla Oktay

325

DEERLENDRME GRMELERNN AMALARI

1.
2.
3.
4.

Sorunun ne olduunu ve terapinin amacn belirlemek

Sorunu hazrlayan, ortaya karan ve srdren faktrleri anlamak iin bilgi toplamak
Sorunu formle ederek uygulanacak tedavi plann oluturmak
Uygulanacak tedavi hakknda hastaya/ifte bilgi vermek ve terapi srecini
balatmak

1. SORUNUN NE OLDUUNU VE TERAPNN AMACINI BELRLEMEK

Sorunun saptanmas srasnda terapistin aratrmas gereken ilk konu . sorunun gerek
bir ilev bozukluu mu yoksa bilgi eksikliinden kaynaklanan bir durum mu olduudur.
Hastann veya iftin kltrel, dini ve sosyal faktrlerden nasl etkilendii ok nemlidir.
Bu nedenle deerlendirme srasnda hastann/iftin cinsellikle ilgi beklenti, inan ve
tutumlarnn sorgulanmas yararl olur.
Deerlendirilme srasnda u sorunlara cevap aramak nemlidir

Cinsel ilev bozukluunun derecesi nedir?

Cinsel ilev bozukluu duruma bal olarak m ortaya kmakta yoksa sreklilik
mi gstermektedir?

Cinsel ilev bozukluu birincil midir? Yoksa bir baka psikiyatrik bozukluk veya
evlilik sorunlar nedeniyle ikincil olarak m ortaya kmtr?

Cinsel ilev bozukluuna elik eden ikincil cinsel sorunlar varmdr?

Cinsel ilev bozukluunun ortaya kmasnda biyolojik ve psikolojik faktrlerin

rol nedir?

Dier ete de cinsel bir sorun var mdr?

Sorunun belirlenmesinden sonra hastann/iftin terapiden ne bekledikleri sorgulanmaldr.
Baz durumlan hastalar terapiden gereki olmayan sonular beklemektedirler.
2. SORUNU HAZIRLAYAN ORTAYA IKARAN VE SRDREN
FAKTRLER SAPTAYABLMEK N BLG TOPLAMAK
A- Cinsel sorun nedir?
Cinsel yaant srasnda ortaya kan spesifik davranlar
Sorunun ncesinde ve sonrasnda neler dndkleri
Sorunun ncesinde ve sonrasnda neler hissettikleri
Sorun ile ilgili olarak daha nce bavurulan zm yollan
Sorunun nedenleri ile ilgili yorumlar ve tavrlar

326

Cinsel Terapiler

B-Cinsel geliim ve yaantlarla ilgili bilgi toplamak

Ergenlik dnemi, adet grme ya, ilk cinsel yaant, cinsel deneyimler, cinsel sapmalar, cinsel taciz ve tecavz, mastrbasyon konusundaki bilgiler ve bu konudaki duygu ve
dnceler ok nemidir.
C- Cinsel tutum ve inanlar
D-ocukluk yaantlar, aile ii ilikiler
E-E ile ilikiler
F-Stres kaynaklar
G-Salk durumu
3. SORUNU FORMLE EDEREK UYGULANACAK TEDAV PLANINI
OLUTURMAK
Hasta/ift hakknda yeterince bilgi elde edildikten sonra cinsel ilev bozukluunu
hazrlayan, ortaya karan ve srdren faktrlerin belirlenmesi yani sorunun formlasyonu
aamasna geilir. Cinsel ilev bozukluunun ortaya kmasn kolaylatran, yatknlk
yaratan faktrlere hazrlayc faktrler denir. Ortay a karan faktrler ilev bozukluu
belirtilerinin ilk defa grlmesinde rol oynayan faktrlerdir. Srdren faktrler ise ilev
bozukluunu kronikletiren faktrlerdir.
Hazrlayan Faktrler
Geleneksel ve tutucu bir aile ortam
Eksik, yanl ve yetersiz cinsel bilgiler
Evlilik ncesi cinsel deneyimin olmamas
Ortaya karan Faktrler
Ele cinsel iletiim kuramama
Ein ailesi le birlikte oturma
Performans kaygs
Yorgunluk ve i stresi
Srdren Faktrler
nsevimeye ksa zaman ayrma
Perforformans kaygs
likiye konsantre olamama
likiden kanma
Cinsel sorunun ein ailesi tarafndan renilmesi
Cinsel ilgi ve istekte azalma salkla ilgili endieler

Psikolog Doktor Mualla Oktay

327

4. FTLERE TERAP HAKKINDA BLG VEREREK TERAP SRECN

BALATMAK
Cinsel bilgi eksikliinin ve yanl bilgilerin giderilmesi
Eler arasndaki genel ve cinsel iletiimlerin zenginletirilmesi
Cinsel birleme yasa konulmas
Duyumlara odaklanma egzersizleri
Dur ve yeniden bala egzersizleri
Skma egzersizleri
Cinsellikle ilgili kognisyonlar zerinde alma
Ailenin sosyal yaamnn gelitirilmesi
Hastaya tedavide nasl bir yol izlenecei konusunda bilgi verilmelidir. Her grmeden
sonra ev devleri verilecei tedavinin baars asndan ibirliinin ok gerekli olduu
vurgulanmaldr.
Deerlendirme Grmeleri Srasnda Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar
Gizlilik ilkesine uymak
Gzlemci olmak
Anlayl ve destekleyici olmak
Ortak bir dil gelitirmek
Cinsel konular hakknda ak ve rahat konuabilmek
TEDAV
Cinsel lev bozukluklar psikolojik nedenlerle ortaya kt iin yalnz psikoterapi ile
zlr. Bunu da cinsel sorunlarn tedavisi konusunda zel eitim alm cinsel terapistler
uygularlar. Bilisel-davran cinsel terapi yaklamnn amalan yle zetlenebilir
-Cinsel bilgi eksikliinin giderilmesi
-Eler arasndaki iletiimin zenginletirilmesi
-Ev devlerinin yaplmasn engelleyen olumsuz otomatik dncelerin fark edilmesi
.bunlarn yerine olumlu ve doru dncelerin gelitirilmesi
-Sorunun ortaya masnda rol oynayan hatal davranlarn fark edilmesi, bunlarn yerine doru davranlarn gelitirilmesi
Cinsel Bilgi Eksikliinin Giderilmesi Ve Yanl Bilgilerin Dzeltilmesi
Cinsel ilev bozukluu ikayeti ile bavuran iftlerin ounun cinsel bilgi dzeyi olduka dktr. Tedavide bilgi dzeyinin ykseltilmesi iin eitli uygulamalar yaplmas
ok yararl olacaktr. Cinsel bilgi dzeyinin ykseltilmesinde eitli resim, kitap, filmlerden yararlanmak mmkndr. ifte cinsel bilgiler ieren bir kitap nerilir. Okuyup
renmeleri istenir (ev devi), sonraki grmede ise okunan blmle ilgili geribildirim
alnr. Byle bir dev:

328

Cinsel Terapiler

a) Cinsel bilgi dzeyinin ykselmesi

b) Eler arasndaki cinsel iletiimin artmas
c) Hasta ve terapist arasnda ortak bir dilin gelimesi alarndan faydaldr.
Eler Arasndaki letiimin Zenginletirilmesi
Cinsel ilev bozukluu grlen iftlerde ok sk rastlanan bir zellik de cinsel iletiimin
ya hi ya da yok denecek kadar az olmasdr. Baz iftlerin cinsellik dnda gncel
iletiimlerinde de sorunlar olabilir, o zaman terapiye oradan balanr.
Ev devlerinin Yapilmasn Engelleyen Olumsuz Otomatik Dncelerin
Farkedilmesi Bunlarn Yerine Olumlu Dncelerin Gelitirilmesi
Tedavinin en nemli zelliklerinden biri de ev devleridir. Ev devleri bilgi dzeyinin
arttrlmas, iletiim becerilerinin gelitirilmesi, cinsellikle ilgili yanl inan ve tutumlarn
fark edilmesi ve yeni cinsel yaantlarn oluturulmas gibi farkl ekillerde olabilir. devler iftin sorunlarna ve tedavideki hzna gre belirlenir.
Sorunun Ortaya kmasnda Rol Oynayan Hatal Davranlarn Farkedilmesi,
Bunlarn Yerine Doru Davranlarn Gelitirilmesi
Cinsel ilev bozukluklarnn tedavisinde hatal davranlar yerine doru davranlarn
gelitirilmesi ve davran repertuarnn geniletilmesi iin yararlanlacak teknikler
uygulanr.
SONU
Bilisel-davran terapi yaklam cinsel ilev bozukluklarnn tedavisinde olduka
etkilidir. eitli almalarda cinsel-ilev bozukluklarnn tedavisinde bilisel-davran
yaklamla baarl sonular elde edildii bilinmektedir. zellikle kadnlarda vajinismus, disparoni, orgazmik bozukluk, erkeklerde erken boalma, ge boalma ve erektil
bozukluklarn tedavisinde baar oranlar ok yksektir.
Kaynaklar
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.

Alexander ED: In the body travel: a grovvth experience with fantasy, Psychotherapy: Theo Res
Prac,4:
319,1971
Gillan P: Sex Therapy Manual.London: Blackwell Scientillc Publications. 1987
Kegel A: Sexual functions of the pubococcygeus musclevest. Surg, 60:521, 1952
Kaplan HS: The illustrated manuel of sex therapy. NewYork: Brunnel/Mazel,1987
Masters WJohnson VE: Human Sexual nadequecy Boston, Little Brown. 1970.
Silverstein JL: Origins of psychogenic vaginismus. Psychosoma Psychother, 52,197, 1989.
Turul C: Vajinismus tedavisinde eklektik yaklam: Bir vaka rnei, Trk Psikoloji Dergisi,
8(30): 42-48,1993.
Turul C. Kabak E: Vajinismus and its correlates, J Sex Mar Ther, 12(1) 1997a
Turul C: Bilisel-Davran sex terapi notlar, stanbul, 2000
Wolpe J, Lazarus AA: Behaviour Therapy Techniques. New York, Perganon, 1966