01 Ygs Türkce

01
SZCKTE ve SZ
BEKLERNDE ANLAM
Szckten ve sz beklerinden anladmz

Szcklerin asl anlamlar daima dierlerinden nceliklidir.
Szcklerin mecaz anlamlar yaygn bir kullanma sahiptir.
Deyimler dilin asl dokusunu oluflturan sz bekleridir.
Terimler baz szcklerin zel anlam alan oluflturmasdr.
Baz szckler ayn anlamlar karfllar: Efl anlamllk
Baz szckler benzer anlamlar ifade eder: Yakn anlamllk
Evrende karflt olay ve olgular vardr: Zt anlamllk
Anlam farkl baz szckler ayn seslerden oluflur: Efl seslilik
Soyutluk / Somutluk
Bir sz benzetme olmakszn bir baflkasnn yerine kullandmz olur: Ad aktarmas
Bir sz birka szckle anlatmak mmkndr: Dolaylama
Baz szckler doadaki seslerin taklidinden domufltur: Yansma szckler
ki szck bir arada zel bir anlam ifade edebilir: kilemeler
Szckler bekleflerek yeni anlamlar kazanr.
nemli baz ayrntlar
YRNGEDEK KAVRAMLAR
gerek anlam s. 13
mecaz anlam s. 14
deyimler s. 15
terim (kavram) anlam s. 15
efl anlamllk s. 16
yakn anlamllk s. 16
zt anlamllk s. 17
efl seslilik s. 17
soyutluk / somutluk s. 17
ad aktarmas s. 18
dolaylama s. 18
yansma szckler s. 19
ikilemeler s. 19
sz bekleri s. 20
ayrntlar s. 21
12
SZCKTE VE SZ BEKLERNDE ANLAM

1.1
Szckten ve sz beklerinden anladmz

Bu konunun sorular, bir szn cmle iindeki anlamnn ak olarak belirlenebilmesi temeline dayandrlmfltr. Ayrca gerek anlam, gerek anlam
dflnda kullanlma, (mecaz anlam) mrsel mecaz,
dolaylama, bir szn veya sz beinin ne anlama
geldii... fleklinde sorular gelmektedir.
SYM'nin sz kavramyla;
dilin anlaml en kk birimini, kelimeyi,
sz beklerini
cmleleri
karflladn dikkate almalyz.
Szcklerin bir varl, bir kavram ya da olguyu
karfllamak iin kurduu yeni anlam birliklerine sz
bei diyoruz. Bir sz bei birden fazla szckten oluflur.
Szckler, evrendeki varlklarn, kavramlarn, olgularn, eylemlerin... dildeki karfllklardr. Dolaysyla evrende ne varsa ve hangi iliflkiler yrrlkteyse dilde de onlarn olmas doaldr.
Szck ve genel olarak dil alanndaki incelemelerde bu temel ilkenin gz ard edilmesi yanlfllara yol
aacaktr.
1.2
Bu temel ilke, dili gramer asndan zmlemede

ve anlam ynnden kavramada bizlere kolaylk
salayacaktr.
Baz kitaplarda yer alan ve daha ok yazarlarn
kendi grfllerini yanstan u anlam, u karflt anlam gibi kavramlarn SYM tarafndan bugne dein sorulmadn gryoruz.
Bu konuyla ilgili sorularn zlebilmesi, geliflmifl
bir dil mantn, dilin inceliklerine vakf olmay gerektiriyor. Verilen sorularn titizlikle zlmesi bu
yeteneinizi gelifltirecektir.
Szck, dilin anlaml veya grevli en kk birimidir. Baz szckler tek baflna anlaml olduu halde, baz szckler tek baflna ak bir anlam taflmaz.
Sana dn bir tepeden baktm aziz stanbul
dizesindeki btn szler tek baflna anlamldr.

Ana gibi yr olmaz.
alflmak ve baflarmak bizler iin birer hedef olmal.
cmlelerinde yer alan "gibi", "ve", "iin" szcklerinin anlam ancak cmle iinde aklk kazanr.
Szckte anlam konusunu gerek anlam, mecaz
anlam ve terim anlam erevesinde inceleyelim.
Szcklerin asl anlamlar daima dierlerinden nceliklidir.

Bir szn ilk ve temel anlamna gerek anlam denir. Buna szcn tek baflna dflndrd ilk
anlam, sylendiinde akla gelen ilk anlam veya
szlklerdeki ilk anlam da denir. Gerek anlamn
zaman iinde geliflip eflitlenmifl haline yan anlam
denebilmektedir. Yan anlam, gerek anlamn almlarndandr.
Elindekileri yavafla yere brakt. (Gerek)
ki ay alfltktan sonra iflini brakt. (Yan)
Askere giderken yafll annesini bizlere brakt. (Yan)
Zaten kt alflkanlklar yok saylrd, olanlar da brakt. (Yan)
Bu cmlelerde yer alan 'brakmak' eylemi gerek

anlamlarda (szlk anlam ve yan anlamlar) kullanlmfltr.
rnek soru
I. Onun bu piflkinliine bir anlam veremedik.
II. ounluk salanamad iin toplant ertelendi.
III. Cesaretinin krlmasna sen sebep oldun.
IV. evre temizliine nem vermek gerekir.
Yukardaki cmlelerin hangilerinde alt izili szckler
flnda (mecaz anlamyla) kullanlmflt
fltr?
gerek anlam dfl
A) I. ve II.
B) I. ve III.
D) II. ve IV.
C) II. ve III.
E) III. ve IV.
SS 1991
zm
I. cmledeki piflkinlik szcnn ilk anlam ateflte piflmifl olma dr. Ancak cmlede bambaflka bir anlam kazanmfl: Hi aldrfl etmeyen, umursamayan.
III. cmledeki Krlmak szc de gerek anlamnda deil. Szck, Paralara ayrlmak anlamndan
uzaklaflp yitmek anlamnda kullanlmfltr.
Cevap B
13
1.3
Szcklerin mecaz anlamlar yaygn bir kullanma sahiptir.

Bir szn benzetme, yakfltrma, soyutlama... gibi yntemlerle gerek anlamnn dflnda kullanlmasdr.
Mecaz anlaml szckler, yepyeni bir anlam kazanmfltr.
Kalemin ucu sk sk krlyor.
Szlerimize krldn anlamfltk.
"krlmak" sz ilk cmlede gerek, ikinci cmlede mecaz bir anlam taflyor.
Afladaki cmlelerde alt izili szlerin gerek veya mecaz anlamda kullanldn belirtelim:
Gerek anl.
Mecazi anl.
Geen sonbahar ok iyi hatrlyor.

Dalar susarken konuflurduk tepelerde.
Bu durum beni balamaz, bildiim gibi davranrm.
O eflsiz manzara hayalimde canland.
Sisli bir da eteinde isli birka evceiz.
Gnlmden garip hisler gelip geiyor.
Bizi kuru bir teflekkrle uurladlar.
rnek soru
rnek soru
fladaki cmlelerin hangisinde alt izili szck me Afla

fltr?
caz anlamyla kullanlmflt
A) Gelecek hafta bugn yine buluflalm.
B) Az sonra beyaz bir at stnde gelin grnd.
Maviyle yeflilin kucak kucaa olduu Kanlca, hep kpr kpr, hep hayat dolu ve hep kendi gibi kalmak istiyor.
Bu cmlede geen kendi gibi kalmay istemek s fladakilerden hangisidir?
zyle anlatlmak istenen, afla
A) Sahip olduu zellikleri koruma abas iinde olmak
C) ocuu uyutmak iin odaya gtrd.

D) Bu bofl szleri dinlemekten bkmflt.
E) Akrabalarn grmek, onlarla konuflmak istiyordu.
SS 1995
B) nemli bir yer olduunu kantlamaya abalamak

C) Benzerlerinden farkl olmaya alflmak
D) En iyi biimde tantlmay istemek
E) Canlln evresine hissettirmek
SS 2000
zm
bofl sznn ilk anlam, iinde bir fley bulunmayan dr. Verilen seenekte ise "faydasz, gerek olmayan" anlamlarnda kullanlarak szce mecaz
anlam kazandrlmfltr.
Cevap D
zm
"kendi gibi kalmay istemek sz, cmle iinde yeni
bir anlam kazanmfltr. Bu szle anlatlmak istenen,
sahip olduu zellikleri, deerleri korumaya alflmaktr.
Cevap A
Szn gerek anlamyla mecaz anlam arasnda kimi zaman aka belirlenebilen, kimi zaman da yorumla ulafllabilen bir ilgi daima vardr.
Bu alt baflln pekiflmesi iin Kavrama Testi 1 / 1 ve 2. sorular hemen zelim.
14
1.4
Deyimler dilin asl dokusunu oluflturan sz bekleridir.

Deyimler, mecaz (gerek anlamnn dflnda) anlamlar zerine kurulmufl dil birlikleridir. Fakat bu,
genellikle bir szn mecaz anlamndan ok, bu dil
birliinin topluca mecaz anlamdr.
ne atsan yere dflmemek, gzden dflmek, dile gelmek, salarn aartmak, el ele vermek, kulan nlatmak, diline dolamak, drt ayak zerine dflmek...
Deyimler, youn bir anlam, ksa ve kalplaflmfl ifadelerle ve somutlafltrarak verebilmenin nemli rnekleridir. Bunlar da her sz bei gibi birden ok
szckten oluflur. Deyimi oluflturan szckler tek
baflna deil, topluca bir anlam stlenir. Anlamlar
kifliden kifliye veya kullanld yere gre deiflmez. Kalplaflmfltr; syleniflleri deifltirilemez.
"ncir ekirdeini doldurmak" yerine "zm ekirdeini doldurmak" denilemez. SYM deyimlerin
zelliklerini veya ataszlerinden farkl ynlerini
deil, dildeki gnlk kullanmlarn temel alan sorular sormaktadr.
zm
Cmlelerdeki deyimleri belirleyerek ifle bafllayalm.
I. gzn krpmamak
II. uykusunu almamak

III. uykusu gelmemek
IV. uykusu ar
V. gzne uyku girmemek

I. ve V. deyimelirn hi uymamak / uyuyamamak anlamnda olduunu gryoruz.
Cevap A
rnek soru
Bir szn kmseme, hakaret etme, yerme... gibi amalarla ve kaba bir kullanmla kalplaflmfl hline argo denilir.
Ozann ilk fliir kitabn bunca yl ertelemesinin nedeni

gizlenmeyi seven bir kifliliinin olmasndan ok, yazdklarn kolay kolay beenmeyen, kusursuzu arayan
biri olmasyd sanyorum.
voltay almak, jetonu dflmemek, leyla (flaflkn), araklamak

(almak), asmak (ihmal etmek) ...
fladaki
Kendisinden byle sz edilen bir sanat afla
deyimlerden hangisiyle nitelendirilebilir?
Baz argo ifadeler deyim konumuna gelmifl olabilir.
B) fli baflndan aflkn olan
rnek soru
I.
II.
III.
IV.
V.
Hasta sabaha kadar gzn krpmamflt.

Dn akflam ge yattndan uykusunu alamamflt.
Uykum gelmesin diye sk sk yzm ykadm.
Uykusunun ar olduunu herkes bilirdi.
Dnk tartflma yznden btn gece gzme
uyku girmedi.
Yukardaki cmlelerin hangilerindeki deyimler an lamca birbirine yakndr ?

A) I. ve V.
A) neyle kuyu kazan
B) II. ve III.
C) II. ve IV.
D) III. ve IV.
E) IV. ve V.
C) fline drt elle sarlan

D) flini salama balayan
E) nce eleyip sk dokuyan
SS 2008
zm
Deyim anlamlarn bilip bilmediimizi yoklayan bu
soruda titiz, dikkatli ve zenli bir insan anlatlyor.
nce eleyip sk dokumak deyiminin anlam budur.
Cevap E
SS 1991
Bu alt baflln pekiflmesi iin Kavrama Testi 1 / 3, 4, 5, 6, 7 ve 8. sorular hemen zelim.
1.5
Terimler baz kelimelerin zel anlam alan oluflturmasdr.

Bir szn bilim, sanat, meslek... gibi bir alanda,
zel bir anlamda kullanlmasdr. Szn belirli alanlara zg bir anlam oluflturmas ve bu anlamyla
kalplaflmasdr.
Bu iflte bir nokta kadar menfaatim yok.
Nota, solfej, makam, ses, tn... mzik alanyla; harf,

hece, cmle, paragraf, metin... dil alanyla ilgili terimlerin bazlardr.
terimdir
Terim olarak kullanlan szckler, mecaz anlam

kazandklarnda terim olmaktan karlar.
terim deil (mecaz anlam)

Yarg bitince cmlenin sonuna nokta konur.
Terim anlam oluflturmufl szler kiflilere gre deifliklik gstermez.

Szlerin eflitli alanlarda bu tr anlamlar kazanmas,
bu alanlardaki ihtiyac karfllama amacna yneliktir.
15
1.6
Baz kelimeler ayn anlamlar karfllar: Efl anlamllk

Farkl szcklerin ayn anlam karfllamas durumudur. Ayn dile ait olan szcklerden efl anlaml gibi
grnenler arasnda kk de olsa anlam farkllklar vardr. Dolaysyla bir dilin asl yapsnda efl anlaml szck yoktur. Bunlar genellikle komflu dillerden devflirilmifltir.
kara - siyah / ak - beyaz / han - sultan / kurum - messese / yenilemek - revize etmek / yaltm - izolasyon
Bu szler bazen birbiri yerine kullanlr, bazen kullanlmaz.

Yenieri Oca Osmanl'nn temel kurumlarndan biriydi.
Yenieri Oca Osmanl'nn temel messeselerinden
rnek soru
fladaki cmlelerin hangisinde "ifl" kelimesi "davAfla
fltr?
ranfl" anlamnda kullanlmflt
A) Ona bor vermekle ok iyi bir ifl yaptn dorusu.
B) fiair, yazar ve retmen olarak ifli olduka ar.
C) Ne tr bir ifl aradn anlayamadm.
D) Bankadaki ifli uzun srd iin gelememifl.
E) Bu bir zevk ifli, herkes istedii gibi giyinir.
SS 1985
zm
biriydi.
ifl szc B ve C seeneklerinde urafl anla-
aba gster; yzm kara karma.
mnda, D seeinde yaplmas gereken hizmet anlamnda, E seeneinde anlayfl anlamnda kulla-
aba gster; yzm siyah karma.
lk rnekteki szler, birbiri yerine kullanlabilmifl,

ikinci rnekte ise uygun dflmemifltir.
nlmfl, A seeinde ise davranfl anlamnda kullanlmfltr.
Cevap A
Bu alt baflln pekiflmesi iin Kavrama Testi 1 / 9. ve Kavrama Testi 2 / 9, 10. sorular hemen zelim.
1.7
Baz kelimeler benzer anlamlar ifade eder: Yakn anlamllk

Bir varl, kavram, olguyu veya eylemi asl olarak
tek sz karfllar. Ama bunlarn farkl durumlarna,
kiflilerin farkl alglayfllar eklenince yakn anlama
gelebilecek szckler ortaya kar.
flmek - donmak / pis - kt / demek - sylemek
I. Onun byle davranmasna nce bir anlam veremedim.

II. Bir zamanlar ben de seyahati severdim.
III. Bu ifle yllarca emek vermifl bir insand.
/ bakmak - grmek
Yakn anlaml szlerde anlam ortakl olduu gibi

anlam farkll da vardr. Bundan dolay byle szler, kimi zaman birbiri yerine kullanlabilirken, kimi
zaman kullanlamaz.
b
a
rnek soru
Yakn Anlaml Szlerde Anlam liflkisi
IV. oktandr byle gzel bir film izlememifltim.

V. Eskiden burada yemyeflil bir orman vard.
Bu cmlelerin hangilerindeki alt izili szler birbiri ne yakn anlamdadr?
A) I. ve IV.
B) II. ve III.
D) III. ve IV.
C) II. ve V.
E) III. ve V.
zm
1989
II. cmlede geen "bir zamanlar" sz ile, V. cmlede

geen "eskiden" sz "nceleri" anlamna gelmektedir.
Cevap C
Bu alt baflln pekiflmesi iin Kavrama Testi 1 / 11. ve Kavrama Testi 2 / 6, 7, 8. sorular hemen zelim.
16
1.8
Evrende karflt olay ve olgular vardr: Zt anlamllk

Dil, evrende (kainatta) var olanlarn ve olup bitenlerin insan tarafndan ifadelendirilmesidir. Dolasyla zt anlamllk, hayatta karfltlk belirten durumlarn dile aktarlmfl halidir.
iyi-kt / gzel - irkin / alama - glme/ zengin fakir / byk - kk...
Ayn dorultuda geliflen eylemler veya kavramlar

birbirinin karflt deildir.
seslenmek barmak
haykrmak
Bir eylemin olumsuzu onun karflt saylmaz.

gelmek - gelmemek / kalkmak - kalkmamak
Bu alt baflln pekiflmesi iin Kavrama Testi 1 / 12. soruyu hemen zelim.
1.9
Anlam farkl baz kelimeler ayn seslerden oluflur: Efl seslilik

Baz szcklerin kk olarak hem eylem hem de
varlk veya durum bildirdikleri (ift tabanl olduklar) grlr.
Farkl anlamdaki szcklerin ayn seslerden oluflmasna efl seslilik (sestefllik) denir.
at, at- / ge, ge - / tat, tat - / bit, bit - / var, var - / ...
Ayn seslerden oluflan baz szlerin birden fazla

anlam karfllad grlr.
1.10
Yz verince astarn da istiyor.

O zamanlar yz lirann bile kymeti vard.
Bu kullanmlar dilde, zellikle fliirde, benimsenmifl

ve "ayn sesleri taflyan szlerin farkl anlamlara
gelmesi" fleklinde tanmlanan "cinas sanat" oluflmufltur.
Zam annda almayn, zamannda aln.
Btn bunlar yaznz ama gzel olsun yaznz.
Dilerim mutlu gesin baharnz yaznz.
Soyutluk / Somutluk
Szcklerin her biri evrendeki bir varln, kavramn ya da eylemin dile aktarmdr. Szcklerin
temsil ettikleri bu fleyler somutsa szckler de somut, soyutsa szckler de soyut anlamldr.
Somutluu, befl duyu ile alglanma; soyutluu, befl
duyu ile alglanamama fleklinde tanmlayabiliriz.
Iflk, tafl, su, hava, ses, renk, toprak, insan... somut
anlam taflrken; akl, dflnce, cennet, melek, sevgi, dert... soyut anlam taflr.
Bu tr biberler olduka acdr. / somut
htiyar bize dnerek ac ac glmsedi. / soyut
Son yllarda stanbul'un havas tertemiz. / somut
Onun bulunduu ortamlarn havas deifliyor. / soyut
Szlerin bu zelliinden yola klarak somutlamasoyutlama yoluna gidilmektedir.

Somut anlaml bir szcn cmlede soyut anlam
kazanmasna soyutlama; soyut anlaml bir szcn somut anlamda kullanlmasna da somutlama
denir.
rnek soruyu zerek konuyu pekifltirelim.

rnek soru
Anlam genifllemesi yoluyla somut anlaml bir ad, bir
de soyut anlam kazanabilir. rnein, somut anlamyla geilen yer demek olan yol kelimesi, yntem
anlamna gelerek soyut bir anlam da kazanmfltr.
flmesini rneklendiren kelime,
Byle bir anlam deiflm
fladakilerin hangisinde kullanlmflt
fltr?
afla
A) Bunu yapmaya yrek ister, bu her babayiidin harc deil.
B) Bu grdn bulutlar, yamur ykl bulutlardr.
C) Bu dalar, geit vermez sarp dalardr.
D) Aalar, ilkyazda bir gelin gibi donanrlar.
E) Yapnn gzel bir grm vard; tafl, dantel gibi ifllenmiflti.
1983
zm
yrek kelimesi gerek (ayn zamanda somut) anlamyla "kalp" demektir. A seeneinde ise "cesaret" anlamnda soyut (ayn zamanda mecaz) olarak kullanlmfltr.
Cevap A
17
1.11
Bir sz benzetme olmakszn bir baflkasnn yerine kullandmz olur: Ad aktarmas

Bir sz, anlam iliflkisi dolaysyla benzetme dflndaki eflitli ilgilerle bir baflka szn yerine kullanlabilir, bu
anlam olayna mrsel mecaz (mecaz- mrsel) ya da ad aktarmas denir.
raket tenisi
Dnyann en iyi raketleri karfl karflya geldi.
Ltfen ayaklarnz karnz.
Mahalle ayn olay konufluyordu.
mahalle mahalleliler
stanbul gnden gne yeflilleniyor.
mecaz mrsel yok
stanbul olaya seyirci kalmflt.
Bayram dolaysyla gn okul yok.
atma, kurban olaym ehreni ey nazl hilal
Namk Kemal'i okudun mu?
Mecaz- mrsel, genellikle iki sz arasnda i - dfl,

para - btn, ara olma iliflkisi kurularak yaplr.
rnein i teki syleyerek dfl taki kastedilir.
ayak ayakkab
stanbul stanbullular
okul eitim
hilal bayrak
Namk Kemal eserleri
Bir sz benzetme amac gdlerek bir baflka szn yerine kullanlabilir.

Buna mrsel mecaz deil benzetme deriz : Gldke aznda incileri grnr.
nci: difl / benzetme
rnek soru
Marmarada her yelken
Uar gibi nefleli
Yukardaki dizelerde olduu gibi, kimi szler benzetme amac gtmeden kendi anlamlar dflnda kullanlr.
fladaki dizelerin hangisinde, bu rnektekine ben Afla
zer bir kullanm vardr?
A) Dalgalan sen de flafaklar gibi ey nazl hill
B) Ben ezelden beridir hr yafladm hr yaflarm
zm
Bu dizelerde yelken szyle yelkenli (kk tekneler) kastedilmifltir. (para - btn iliflkisi) lk dizedeki hilal szyle de bayrak belirtilmek isteniyor.
Hill de bayran bir parasdr. Dolaysyla burada da para - btn iliflkisi vardr.
Cevap A
C) Etmesin tek vatanmdan beni dnyada cda

D) Bastn yerleri toprak diyerek geme tan
E) Kim bu cennet vatann uruna olmaz ki feda
SS 1995
1.12
Bir sz birka kelimeyle anlatmak mmkndr: Dolaylama

Bir szle ifadelendirilecek bir kavramn kalplaflmfl olarak birden fazla szle anlatlmasna dolaylama denir.
Yavru vatan
: Kbrs
Trkiye'nin kalbi : Ankara
"Bir tek kelimeyle belirtilebilecek bir kavram, birden

ok kelimeyle anlatmaya 'dolaylama' denir."
fladaki cmlelerin hangisinde, dolaylama yoktur ?
Afla
Bu rneklerde ve zml soruda da grld gibi

dolaylamada, ilgili varln veya kavramn bir ifllevi
ne alnmaktadr. Yani dolaylamaya "ifllevsel bir tanm" demek de mmkndr.
"Kmr" iin : kara elmas
"Oul" iin
: evimin direi
"Ankara" iin : Trkiye'nin kalbi
dolaylamalarnda bu ifllevsellik aka grlr.
18
rnek soru
A) Anadolu'da ba ktne, "oma" denir.

B) Yavru vatandan yaplan ihracatta nemli artfllar
oldu.
C) Ormanlarn kral, flimdi bir kafeste tutsaktr.
D) Balk, "Derya kuzular!", diye baryordu.
E) Byk kurtarc, Anadolu'da yeni bir devlet yaratt.
zm
YS 1983
Kbrs: Yavru vatan, arslan: Ormanlar kral, balk:

derya kuzular, Atatrk: byk kurtarc fleklinde dolaylamayla anlatlmfltr.
Cevap A
1.13
Baz szckler doadaki seslerin taklidinden domufltur: Yansma szckler

Dilde baz szcklerin doadaki seslerden yola klarak olufltuunu fark ederiz : t, me, miyav, gr,
flrl, fs, pat, at, pr, vz...
Bu sesler dilde ifllenip tretilerek isim, sfat, eylem eflitli grevlerde kullanlabilir:
trt, trdamak, tlamak, t t...
grlt, grldemek, grlemek, grltl
Bu szcklerin doadaki herhangi bir varln (insan, bitki, hayvan veya cansz varlklarn) doal hareketlerinden doal seslerin taklidiyle olufltuunu
biliyoruz.
1.14
rnein;
miyavlama kediye ait
horlama insana ait
fs(lt) rzgara ait
gr(lemek) ge ait bir sestir.
Yansma gibi grlen her ses byle deildir. Kiflnemek, tmek, barmak gibi. Bu szckler, doada
ses hlinde yoktur. Yani, atlar kiflnerken, kufllar da
terken bu sesleri karmaz. Ancak ilgili eylem ve
hareketleri adlandrrken insanlar bu szckleri
kullanmfllardr.
ki szck bir arada zel bir anlam ifade edebilir: kilemeler

Ayn szcn, yakn anlaml szcklerin veya karflt anlaml szcklerin tekraryla oluflur. kilemelerde ama, anlatm glendirmek, ilgiyi anlatma
ekmektir.
Afladaki rneklerle ikilemelerin meydana gelifl
yollarn inceleyelim.
Yakn anlaml szcklerin tekraryla:
Doru drst, efl dost, yalan yanlfl...
Verdiin yalan yanlfl bilgilerle bizi yanlttn.
Anlamdafl szcklerin tekraryla:

Klk kyafet, ses seda, ata dede...
Hl atadan dededen kalma yntemlerle alflyorsunuz.
Karflt anlaml szcklerin tekraryla:
Biri anlaml, dieri anlamsz - biri dierinden elde

edilmifl - szcklerin tekraryla:
Ufak tefek, hasta masta, kt mt...
Ufak tefek bir adam yanmza yaklaflt.
kisi de anlamsz szcklerin tekraryla:

Pl prt, hapur hupur, ecifl bcfl, vr zvr...
Abur cubur yemekten saknn.
rnek soru
fladaki cmlelerin hangisindeki ikilemeyi oluflt
fltu Afla
fllarna kullanlamaz ?
ran szckler tek bafll
A) Yalan yanlfl bilgilerle doru bir karar veremezsin.
B) Karfldan, gl kuvvetli grnyordu.
C) Mrn krn etme de olanlar anlat.
leri geri, iyi kt, afla yukar, az ok...
D) Aradan afla yukar on yl geti.
Seninle iyi kt gnlerimiz oldu bu evde.
E) ngilizceyi flyle byle bilir.
Ayn szcn tekraryla:
SS - 1995
Ar ar, prl prl, hzl hzl...

Ar ar kacaksn bu merdivenlerden.
Tekrar edilen bu szck yansma szck de olabilir:

Fokur fokur, flarl flarl, grl grl...
Sobann stndeki ay fokur fokur kaynyordu.
zm
C seeneindeki "mrn krn" ikilemesi anlamsz
szcklerden oluflmufltur; bu szckler tek baflna
kullanlamaz. Dier seeneklerdeki ikilemeler anlaml szcklerden oluflmufltur ve bunlar tek baflna kullanmak mmkndr.
Cevap C
19
1.15
Szckler bekleflerek yeni anlamlar kazanr.

Szckler, mecaz anlam kazanarak, benzetme yoluyla, soyutlaflarak, somutlaflarak bir araya gelir
ve kullanld cmleye zg bir anlam yklenir.
SS 2007de sorulmufl flu cmleyi inceleyelim:
Bu son kitabnda yazar, bilerek amad ama aralk brakt kaplardan gemeyi okurlarna brakyor.
Bu cmlede geen yazarn, kaplar bilerek amayp aralk brakmas sznn anlam sorulmufl soruda. lgili sz bei, bu cmleye zg bir anlam
kazanmfltr. Bu nedenle anlamn, bu cmle balamnda zmlemeliyiz. Burada cmlenin anlamndan faydalanrz. Cmlede bir kitaptan ve okurlardan sz ediliyor. Demek ki yazar okurlar her fleyi
hemen anlasn istemiyor, onlarn biraz aba harcamalarn bekliyor. A seeneinde Her fleyi sylememe ifadesi bulunuyor ki bu da bizim yakaladmz anlamla rtflyor.
fiimdi de SS 2008de sorulmufl bir sz bei sorusunu inceleyelim.
Sokaktaki herkesti, her fleydi o; kediler, kpekler, topal
martlar, flklar dahil herkes. Biricikliini herkeslefltirerek kurmufltu yklerini. Kendini, anlattklaryla zdefllefltirdi. O akr gzler, kimsenin grp alglayamad
gerekleri grd, baflkalarnn yazamad fleyleri yazd.
Bu paradaki alt izili szn anlam nedir, dflnelim. Dflnrken ifadedeki mecazlar, paradaki ipularnn yardmyla zmeliyiz. Biriciklik
insann tekliini, kendine zg olmasn ifade
eder, herkeslefltirmek ise, bu kendine zg olma hlini baflkalarna genellefltirme, onlarn kalbna girmedir. Sorunun D seeneinde flu ifade
var: Setii varlklarn dnyasn onlarn kalbna
girerek kendine zg biimde anlatma Grdmz gibi seenekte hem kendine zgrlk hem
de herkesleflme anlatlyor.
fiimdi de SS 2005de sorulmufl bir sz bei sorusunu inceleyelim.
Bu sanatmz iin bir dili bilmek, o dilin edebiyatn bilmek demektir. O edebiyatn gizli kalmfl kflelerinde
yatan fliirleri, ykleri bilmek demektir. Gerek Trke
gerekse Franszca yazd yazlarda, zaman zaman yle alntlar yapar ki flaflrr kalrsnz. Halk fliirimizden,
zellikle tekke fliirimizden; ama ayn zamanda bir Yunan, bir Bizans, bir ran fliirinden... Resim, heykel, yazn
gibi hangi sanat dalndan bir rn ortaya koyarsa koysun, bunu, oksijeni bol bir ortamda oluflturmufl bir sanatmzdr o.
20
Soruyu zerken, alt izili blmn parann destekledii anlam kazanacan unutmayalm. Nitekim bir
baflka metinde, ayn sz bei bir baflka anlama da
gelebilir. Bu nedenle metni anlayarak, kavrayarak
okumamz ok nemli. Metinde bir yazar anlatlyor
ve onun dil ve edebiyat kltrnn zenginlii rneklerle ortaya konuyor. Bu durumda, oksijeni bol ortam yazarn sahip olduu tm bu sanatsal kaynaktr,
birikimdir. Soruda bunu E seeneinde gryoruz.
Btn bu rnek zmlerden hareketle sz beklerinin anlamn bulurken izlememiz gereken yol
haritasnn ana hatlar flunlardr:
Verilen paray her bakmdan anlamak, kavramak
Sorulan sz beinin parann anlamyla iliflkisini belirlemek
Sz beinde, varsa, mecazl anlatmlar parayla iliflkilendirerek zmlemek
Bulduumuz ifadeyi karfllayan seenei belirlemek

rnek soru
zellikleri ynnden hibir akm iinde yer almayan

flairler var. Bunlar, kendi kuflandan olanlarn yazdklarna da benzemeyen bir fliir yazyorlar. Bir kuflak
ya da gruba katlmadklar iin fliirlerinin bulutsu bir
grnfl var. Bunlar yazanlar, kendilerine zg bu
fliirlerle fliirin bir mozaik olduunu nmzdeki birka yl iinde gsterecekler.
Bu paradaki alt izili szlerle anlatlmak istenen
fladakilerin hangisinde srasyla verilmiflt
fltir?
afla
A) zellikleri ve snrlar belirgin olmayan eflitlilik
ieren
B) Dfl gcne arlk veren teknik adan kusursuz
C) Duygular devindiren sanat deeri taflyan
D) Belirli konular zerinde younlaflan birok gesi
olan
E) Kendinden ncekileri yadsyan okur duyarlna
seslenen
LYS - 2010
zm
bulutsu bir grnfl olmak belirginlikten uzak olmay arfltryor. Sisli bir havada grntlerin net
olmamas gibi Bu anlam, parann baflnda anlatlan, bir fliir grubuna katlmama ile gerekelendirirsek, bu flairlerin fliirlerinin zelliklerinin belirgin olmadna (A seenei) ulaflrz. mozaik kavram, eflitlilik kavramn zihnimizde kolaylkla uyandrmfltr.
Bu alt baflln pekiflmesi iin Kavrama Testi 2 / 10, 11 ve 12. sorular ile Kavrama Testi 3n tm sorularn hemen zelim.
Cevap A
1.16
nemli Baz Ayrntlar

1.
Birok szn eflitli almlarla (soyut-somut,

gerek - mecaz vb.) ok farkl anlamda kullanlabildii bir gerektir. Dolaysyla "ok anlamllk"
gibi ayr bir kavramdan bahsetmek gereksizdir.
2. Bir sz, tekil olduu hlde zel bir kullanmla

okluk anlam taflyabilir.
Asker hafta sonu iznini teyzesinde geirmiflti. / teklik
Asker savafl iin alarm durumunda. / okluk
3. Bir sz farkl cmlelerde farkl anlamlara gelebilir. (Bu durum, cmlenin, szck zerindeki
etkisidir.)
Hibir fley olduu gibi kalmyor, her fley gnden gne
deifliyordu./ kendini yenilemek
Bu koca araziyi flehirdeki bir bina ile deifliyordu.
/ deifltirmek
4. Ayn harflerle gsterilen baz szcklerin sesleri arasnda ancak syleniflte belli olan baz
farkllklar vardr. (Dolaysyla bu sesleri sestefl
saymamak gerekir. Bu gibi szlerin sesleri
farkl, harfleri ayndr.
Seslerdeki bu farkll, harflere de yanstmak alfabenin imkanlaryla ilgilidir ve pratikte vardr:
Kar, bu yl erken yad.
ok kr ettik.
Vcudundaki yara ksa srede iyileflti.
Bir selam yolladm nazl yra
Bundan da flu kyor : ses harf.

Harfler, seslerin yazdaki gstergesidir. Nitekim,
konuflurken harfleri deil sesleri kullanyoruz.
Ana gibi yar olmaz. / benzetme

Geldii gibi barp armaya bafllad. / an, zaman
21
BU KONUDA ZETLE...
Konularn ve Kavramlarn zeti
1.
2.
3.
4.
6.
22
Szck, dilin anlaml veya grevli en kk birimidir. Baz szckler tek baflna anlaml olduu
hlde, baz szckler tek baflna ak bir anlam
taflmaz.
Szckler, kullanldklar cmleye gre ilk, temel
anlamlarndan uzaklaflr, yeni, baflka anlamlar
kazanr. Szcklerin ilk, temel anlamlarna gerek, kazandklar yeni anlamlara da mecaz anlam
denir.
Deyimler, mecaz anlaml, kalplaflmfl dil birlikleridir. Anlamlar, szckleri, kullanldklar cmleye gre deiflmez.
Szckler zel birtakm anlamlar kazanabilir.
Bunlar, meslek, sanat, bilim dallarna zg kavramsal anlamlardr ve terim adn alrlar.
Karflt kavramlar karfllayan szckler zt anlaml olarak adlandrlr.
7.
Szcklerin anlamca yaknl, karflladklar

kavramlarn bir bakmdan ortaklk, benzerlik
gstermesidir.
8.
Ad aktarmas ya da mecaz- mrsel, bir szcn

eflitli iliflkilerle bir baflka szck yerine kullanlmasdr. Bu iki szck arasnda benzerlik iliflkisi
olmamas nemlidir.
9.
Doadaki sesleri taklit etmek, szck oluflturmann bir yoludur ve bu yolla oluflan szcklere
yansma ad verilir.
10. kilemeler eflitli yollarla iki szcn bir arada

kullanlmasyla oluflan sz bekleridir.
11.
Sz bekleri, genellikle szcklerin mecaz anlam

kazanmasyla oluflur. Bunlar metin iinde yani
balamda anlam kazanr.
RENDKLERMZ TEST EDELM

Kavrama Testi 1
( 1.1 - 1.9 )
Kavrama Testi 2
Kavrama Testi 3
( 1.10 - 1.15 )
( 1.15 )
Snavlarda (SS-YS-YGS-LYS) Sorulmufl Sorular

Snavlarda Sorulabilecek Sorular
23
KAVRAMA TEST
1.
fladaki cmlelerin hangisinde alt izili szck

Afla
fltr?
flnda kullanlmflt
gerek anlamnn dfl
4.
fladaki cmlelerin hangisinde deyim , aklamasy Afla

fltir?
la verilmiflt
A) st kapal bir anlatm yolu izleyerek okuyucularnda merak uyandrmak istiyordu.
A) zlmesin, tatszlk olmasn diye hep suyunca gittim ama bir fley deiflmedi.
B) Bu kadar uzak olduunu bilseydim sizinle buralara kadar gelmezdim.
B) Bu yafllarda genler ailelerine kafa tutar ve bunu

kifliliini gstermek gibi grr.
C) Siz ne taraftan geldiniz bilmiyorum ama ben kestirme yolu kullandm.
C) Artk sabredecek gc kalmamfl, bak kemie

dayanmflt.
D) Hastal atlatmfl galiba, ok gl grnyor.
D) Amacm sizinle boy lflmek, iflimde ne kadar iyi

olduumu gstermek deil.
E) Birlikte geirdiimiz gnlerin hatrna el gibi davranmasayd bari.
2. (I) Su hi flphesiz hayatn kaynadr; yeryznde ha-
E) Son gnlerde buluttan nem kapyordu; ben de onu

biraz yalnz braktm.
5. Deyimler dile renk katar, cmlelerin anlamlarn glendirir. Trkede ayn kelimeyle oluflturulmufl pek
ok farkl deyim vardr. Bu kelimelerden biri de "su."
yi iliflki iinde bulunan insanlar iin "aralarndan su
I
szmyor", birini yakndan tanmak anlamnda da
II
huyunu suyunu bilmek" deyimleri kullanlr. "Su gtrmemek" bir fleyin ak ve kesin olduunu, "akan
III
sular durmak" nlenmesi imknsz durumlar ifade
IV
etmek iin kullanlan deyimlerdir. Bir iflte yanndakini
yar yolda brakanlar, sznden dnenler iinse "su
V
koyuvermek" deyimi uygun dfler.
yat muhtemelen btn sular kuruduktan sonra bitecek. (II) Devlet denebilecek ilk ciddi organizasyonlar
ve medeniyetlerin ykseldii flehirler, nehir ve deniz
kylarnda kuruldu. (III) nsanlar hayata tutunmak iin
hep suya kofltular, gerektiinde bir yudum su iin savafltlar da. (IV) nsanlk tarihi ksaca "suyu arayfl tarihi" diye zetlenebilir. (V) Bunun iin hemen her kltrde kutsallk yklenen su, tarihin hibir dneminde
sadece H2O olmad, her zaman zengin bir kltrle akt.
Bu parada numaralanmfl cmlelerin hangisindeki al t izili szcklerin ikisi de mecaz anlamldr?
A) l.
B) ll.
C) lll.
D) lV.
E) V.
Parada numaralanmfl blmlerin hangisinde bir

fllk sz konusudur?
yanlfll
A) l.
3.
fladakilerin hangisinde yanlfl anlamda kullanlmfl

Afla
bir deyim vardr?
A) Her iflten anlar, sorunlar ustalkla zer; gzn
budaktan saknmayan biridir ksacas.
B) Yznden dflen bin parayd bugn belli ki bir
fleylere can sklmfl.
C) Merak etmeyin eli kulanda, bu hafta anlaflma
imzalanacak.
D) Ltfen cann skma, incir ekirdeini doldurmaz
btn bunlar.
E) Bir aklda durmuyorsun, byle olunca da hibir
plan uygulayamyoruz.
24
6.
B) ll.
C) lll.
D) lV.
E) V.
fladakilerin hangisinde deyim , aklamasyla veril Afla

fltir ?
miflt
A) Yafladklarm baflkalarna ders olsun diye kada
dktm.
B) Bugn azn bak amyor, seni zen bir fleyler
olmal.
C) Ayaklarma kara sular indi, biraz durup dinlenelim artk.
D) Kalabal grnce konuflamadm, dilim tutulmufltu sanki.
E) Onlara bel balamayalm, bu iflte bize hibir yardmlar dokunmaz.
7.
fladakilerin hangisinde bir deyim, aklamasyla

Afla
fltir?
birlikte verilmiflt
A) Sergide birok sanat kl krk yararak oluflturduklar eserlerini tantma frsat buldu.
B) Yine acele karar vermifl, burnunun dikine gitmiflti.
C) Nasl oldu anlayamadm, kaflla gz arasnda bizi
burada brakp kamfl.
D) Bu ifl senin bafln daha ok artr, bence ncelikle bu meseleyi halletmelisin.
E) Misafirlerine gereken sayg ve ilgiyi gstermifl, onlar el stnde tutmufltu.
8.
Burnunu sokmak
Burnunun tesini grememek
Burnunda ttmek
fladakilerin hangisinde, gemek szcnn

10 . Afla
anlamyla kullanm birbirine uymamaktadr ?
Kullanm
Anlam
A) Brakmak, vazgemek: Krdan getik, en azndan

sermayeyi kurtarsak.
B) Bir yerden baflka yere
gitmek:
Kapnn nnden birka

kifli aceleyle geiyor.
C) stnlk salamak:
geti.
Yarflta tm rakiplerini
D) Yrrlkte bulunmak,
geerli olmak:
Belediye otobslerinde
bu kartlar gemiyor.
E) Kullanmak,
faydalanmak:
Btn gnm ders

alflarak geti.
11 . I. Bu eseri olufltururken Yunan mitolojisinden ve

Fransz edebiyatndan esinlendiimi syleyebilirim.
II. Bu elefltirmen benim eserlerimi deerlendirirken
ok acmasz davranyor.
Burnu srtmek
fladaki cmlelerin hangisinde, bu deyimlerden
Afla
herhangi birinin aklamas yoktur ?
A) Yllardr grmedii memleketine zlem duyuyordu.
B) ok ileri gitti, bu ceza onu biraz uslandrr.
C) Plansz alflrd, yarn ne yapacan bilmezdi.
D) O kendisinin en iyi olduunu dflnr, kendini
ok beenir.
E) Kendisini ilgilendirmeyen ifllere de karflrd.
III. ocukluk dneminde okuduu kitaplarla ufkunu

ve kelime daarcn gelifltirmifl, bu yolla farkl
dnyalarn kaplarn aralamfltr.
IV. Olaylar byle bir bakfl asyla ele alman ve en
ince ayrntlar dahi yakalaman beni ok flaflrtt.
Numaralanmfl cmlelerin hangilerindeki alt izili
szckler anlamca birbirine en yakndr ?
A) I. ve II.
B) I. ve III.
D) II. ve IV.
C) II. ve III.
E) III. ve IV.
12 . "Yazarn derme atma slubu, acemi olanlarn bile dik9.
fladaki cmlelerin hangisinde "brakmak" szc

Afla
fltr?
"vazgemek, caymak" anlamnda kullanlmflt
A) Gzaltndaki kifliyi braktlar, dierlerinin sorgusu devam ediyor.
B) Bu konuda kitap okumay braktm, zaten reneceimi rendim.
C) lalarm bu hafta nce braktm ama kendimi iyi
hissetmiyorum.
D) Israr etmeyi braktm nk sonu alamyorum.
E) Brakn kavga etmeyi, komflularmz rahatsz olacak.
katinden kamyor." cmlesindeki alt izili szn anflt bir sz afla

fladakilerin hangisinde vardr?
lamca karfl
A) Roman, salam kurgusuyla okurlarn gnln kazand.
B) fiiirin zgn bir tarzda kaleme alnmas nemlidir.
C) Akc anlatm ve yaln diliyle teki yazarlardan
ayrlyor.
D) Bir yazarn kksz anlayfllarn izinden gitmesi yaptlarn niteliksiz klar.
E) Gereki anlatm tarzn benimseyen yazar, bu yl
da dl ald.
A-C-A / C-D-D / E-D-D / E-D-A
25
KAVRAMA TEST
1.
fladaki cmlelerin hangisinde "tafl" szc soyut

Afla
fltr?
anlamda kullanlmflt
4.
A) Otoyola dflen tafllar tehlike sayor.
kilemeler, cmle iinde farkl grevler yklenebilir;

isim, sfat, zarf olabilir.
fladaki cmlelerin hangisindeki ikileme sfat gre Afla
fltr?
vinde kullanlmflt
B) Tafl yrekliler bile sevilmek ister.

C) Mzedeki tafltan heykeller gezenlerin ilgisini ekti.
D) Tarih tafl evler zamana direniyor.
A) Etrafndakileri, yalan yanlfl bilgilerle yanlfl ynlendiriyor.
E) Kumsala adn yazdm renkli tafllarla.
B) Kahvenizi soutmayn scak scak iin.

C) Herkes ksa ksa konuflup yerine geti.
D) Btn yazlar i ie gemifl, hibiri okunmuyor.
E) Sk sk bize urar, hlimizi hatrmz sorar.
2.
fladaki cmlelerin hangisinde ad aktarmas yapl Afla

fltr?
mflt
A) ok yoruldun artk, ver de antan ben taflyaym.
B) fl yerinden edindiim bilgiye gre son zamanlarda iflini ok aksatyormufl.
C) Bu flehir, doal gzellikleriyle ve kltryle insanlarn beenisini kazanyor.
D) Baflnn ok ardn syleyerek erkenden yatmak istedi.
E) fiiirleriyle hayatn aynas olmaya devam ediyordu.
5.
Zorlu geen bir drt yln ardndan nihayet mezun

oluyordu iflte. Annesi ve babas mezuniyetini grmek
iin yollara dflmfl, stanbul'a gelmiflti. Kzlarnn
sonunda bir altn bilezik sahibi olmas onlar ok
ama ok mutlu ediyordu. renciler cppe ve kepleriyle bir bir salona girerken bir alkfl tufan koptu.
fladakilerin hangisi yoktur ?
Bu parada afla
A) Yansma
D) Deyim
3.
B) Pekifltirme
C) Dolaylama
E) kileme
Bir szckle anlatlabilecek bir kavram, anlam etkili klmak maksadyla, birden fazla szckle anlatmaya dolaylama denir.
fladaki cmlelerin hangisinde dolayla Buna gre, afla
fltr?
ma yaplmflt
A) yldr birden fazla denek zerinde yaptmz
alflmalar bizi akladmz sonulara ulafltrd.
B) Modern an en etkili iletiflim yollarndan biri
olan beyaz perde, teknolojik geliflmeleri titizlikle
takip ediyor.
26
6.
fladaki cmlelerin hangisindeki alt izili szck Afla

ler anlamca birbirine en yakndr ?
A) Senin yokluunu hi hissettirmedi, bizi ok iyi
arlad.
B) Her ayrnty hesaplamak, her fleyi tekrar tekrar
gzden geirmek zorundayz.
C) nsanlara, sporun barfl ve kardefllik duygularna

yaslandn anlatmaya alflsak da bu konuda somut sonular elde ettiimizi syleyemem.
C) lkenin ilerine doru sokuldular, birliklerimiz

onlar engelleyemedi.
D) Festivale katlan Trk filmlerinden , eflitli dallarda dle layk grld.
D) Bu hataya gz yumamam, nlem almay geciktirmeyin.
E) rencilerimizi snav stresinden biraz olsun uzaklafltrmak iin byle bir etkinlik dzenledik.
E) Yakaladm baflar, elde etmek istediklerimin

anahtar olacak.
7.
l. Byle tek baflna kalma, hi deilse bir arkadafln arayalm.

ll. Hemen hemen bir saat oyalandm, gelen giden
olmad.
lll. Az kalsn kaza yapyorduk, son anda arabay fark
ettim.
lV. Bu dosyay olsa olsa sen gerei gibi inceleyebilirsin.
V. Dn salonunda neredeyse bin kifli vard.
Numaralanmfl cmlelerin hangiler indeki alt izili
szler anlamca en yakndr ?
A) l. ve ll.
B) l. ve lll.
D) lll. ve IV.
C) ll. ve V.
E) lV. ve V.
10. Tarihte ve bugn yksek bir medeniyet seviyesine

ulaflmfl milletleri incelersek onlarn baz temel deerleri hayatlarnn esas hline getirdiklerini grrz.
fladakilerin
Bu cmledeki alt izili szn yerine afla
flmez ?
hangisi getirilirse cmlenin anlam deiflm
A) baz nemli deerleri toplumda gelifltirmek iin
gayret gsterdiklerini
B) kendi deerlerini baflkalarna da benimsetmeye
alfltklarn
C) birtakm temel deerlere var olduklar srece sk
skya bal kaldklarn
D) birtakm temel ilkelere uyulmasn zorunlu hle
getirdikleri
E) baz temel deerleri toplumda yaflatmay, hayatlar sresince hedefleri olarak grdklerini
11. Ben kendi evimin nn temiz tutmaya alflyorum.

8.
fladakilerin hangisinde alt izili szckler anlam Afla

ca en yakndr ?
A) Dosyay hazrladm, pek yaknda size sunacam.
B) Byle plansz hareket ederek projemizi zora sokuyoruz.
C) Bu insanlar anlamak, ne arzuladklarn onlardan
duymak istiyorum.
D) Ulusal kltrn koruyan, deerlerine sahip kan
biriydi.
E) Olup bitenleri yorumlayarak kendi dflnceleriyle
birlefltirerek sonulara ulaflyor.
Yoksa birileriyle karfl karflya gelmeyeyim, diye zel bir

abam yok. Kendi yapp ettiklerime bakp daha iyisini
nasl yaparm, diye dflnyorum. Baflkalarn elefltirecek frsatm olmuyor. Hep kendimle hesaplaflyorum.
Yazar, "kendi evinin nn temiz tutmak" szleri ile
fladakilerden hangisini anlatmak istemiflt
fltir?
afla
A) Kendi eksiklerini gidermeye alflmak
B) Baflka yazarlarla atflmaktan kanmak
C) Kendini teki yazarlardan farkl grmek
D) Birtakm eksiklerin nedenlerini bilmemek
E) Kendine zg bir tarz gelifltirmek
12 . Ben yolculuklarna yanna bavul almadan kan bir
9.
fladakilerin hangisinde "yer" szcnn anlam

Afla
ile kullanm birbirine uymamaktadr ?
Anlam
A) Deer, anlam
Kullanm
:
Ablamn kalbimde ayr

bir yeri vardr.
yazarm; nk bavulu bir yk olarak gryorum.

Her roman bir yolculuk deil mi? flten ben bu yolculua; "flurada flunu yapaym, burada bu bana lazm
olur, flu da bulunsun bir kenarda." diye planlanmfl,
tm malzemeleri hazrlamfl olarak kmak istemiyorum. Her fley kendi seyrinde aksn, olaca gibi olsun,
en gzeli bu.
B) Durum, konum :
Ailenin yerinde olsam

ben de izin vermezdim.
Bu paradaki alt izili sz, yazarn hangi niteliini

ifade etmektedir?
C) Yeryz, toprak :
Sarsntdan sonra yer

atlamfl.
A) Dolu dolu yaflamay seven
D) Uygun ortam
Senin bu insanlar arasnda yerin olamaz.
C) Roman yazarken gzlemlerinden faydalanmayan
E) Blm, taraf
Bu gzel beldenin her

yerini gezdik.
B) Romanlarn bir plan dahilinde yazmayan

D) teki yazarlar rnek almayan
E) Her eserinde bir yenilik arayan
B-B-B / A-A-E / C-D-D / C-A-B
27
KAVRAMA TEST
1.
Byk sanatlarn biyografilerinde, biyografi yazarnn, ortalama okurun beenisini kazanmak iin dmeni, sanatnn yapt iflten yaflad fleye krmas
beni fliddetle mutsuz eden bir tutum.
4.
flada Bu cmlede geen "dmeni krmak" szyle afla

fltir?
kilerin hangisi anlatlmak istenmiflt
A) Konunun detaylarna inmek
B) Nesnel bir tutum sergilemek
C) Olumsuz noktalar yanstmamak
En verimli anda sar olan Beethoven, "Tanr, herkesin kulana bir fleyler fsldar, benimkine bard."
demiflti. Sanatlarn hayat hikyelerindeki o hi de
mtevaz olmayan szlerine baktka pek ounun o
rahatsz edici duyguyla barfltklarn grmek mmkn. Kimisinin kulaklarnn keskinliine srekli taklp duran o seslerle derdi vardr; bir baflkasnn grd ve duyduu her fleyi kelimelerden infla ettii hayal dnyalara ilmekledii sayfalarla.
fladakilerin hangisi
Bu parada alt izili blmle afla
fltir?
anlatlmak istenmiflt
D) Konuyu bir baflka noktaya ynlendirmek

E) Ele alnan konuya farkl alardan bakmak
A) Kurmaca gereklik
B) Duyguya dayal bir anlatm
2.
C) Dil ve anlatmda yalnlk
Gazetecilik, gazetenin yaygnlaflmasna paralel olarak pek ok edebiyat iin ikinci bir meslek olagelmifl ve bylece kalem oynatlan bu iki alanda etkileflim, aktarm ve rekabet dinmeden srmfltr. Edebiyat tarihinde r aan pek ok edebiyatnn parmaklar gazete stnuna demifltir. Dier yandan
unutulmamal ki yazar-gazetecinin kalemi, gazete
stununa mrekkebini brakmaya baflladnda artk
o haber, haberden ibaret deildir. fiair ya da
yazarlarn ou haber olarak kalmayacak haberler
yapmfllardr.
D) Tarafl ve soyut ifadeler

E) Yazarn hayatndan esere yansyan unsurlar
Bu parada alt izili blmde edebiyatlarn yapt fltir?

haberlerin hangi nitelii anlatlmak istenmiflt
A) Kalc olmas ve etkisini yitirmemesi
B) nsanlarn ilgisini ekecek nitelikte olmas
C) Gnlk sorunlara deinmesi
D) Edeb nitelik taflyan ynlerinin bulunmas
E) Okuyan bir konuda aydnlatmas
3.
nl yazar Hayalhne'den sonra yazd bu ikinci

romannda okura metafor ykl bir kurgu sunuyor.
Tpk modern fliir gibi oul okumalara ak bir roman var nmzde.
Alt izili blmde, bu parada sz edilen romanla ilfladakilerin hangisi anlatlmak istenmiflt
fltir?
gili olarak afla
A) Kahramanlarnn hayal rn olmas
B) Okuyucuya her okuyuflta farkl anlamlar sunmas
C) Kurgusal bir yapya sahip olmas
D) Dil ve anlatmda fliire yaklaflmas
E) Okuyucunun hayal gcn gelifltirmesi
28
5.
Onun ykleri, anlamn hibir zaman ilk elde ak

etmeyen, hatta mmknse bu anlam olabildiince
rtmeye odaklanmfl ykler. Bir olayn kendisinden
ziyade zihindeki arflmlaryla hareket eden, olaydan ok temaya dflkn ykler yazyor sanat. rnein okurunu gelip geen trenlere tafl atan bir ocukla tanfltrr yazar. Ama ok iyi biliriz ki onun bir
yksnde bir tafl elden kmflsa, kesinlikle hedefine
varmayacak ve yazar o tafl havada asl tutacaktr.
Parada sz edilen yazarn , alt izili blmde bahfla sedilen anlat yntemini benimsemesinin nedeni afla
dakilerin hangisi olabilir?
A) Okuyucuda duygusal bir iz brakmak
B) yky okuyucunun tamamlayp sonulandrmasna frsat vermek
C) znel bir tutum sergilemekten uzak durmaya alflmak
D) yky kurmaca bir gereklie dayandrmak
E) Okuyucuya bir mesaj ulafltrmak
Modern edebiyatn ve zellikle de romann bizde

ge filizlenmesi yazarlarmzda yle bir mahcubiyet
yaratr ki deil klasikler, yeni kmfl eserlerin elefltirisi bile olabildiince krp dkmeden yaplr. Tanpnar ya da dilinin sivriliiyle nam salmfl Yahya Kemal
dahi, adafllar Trk yazarlarn romanlarn snr
zorlayan bir dille elefltirmekten saknrlar.
fladakilerin
Bu parada alt izili blm yerine afla
flme ya da
hangisi getirildiinde anlamda bir deiflm
bozulma olmaz ?
9.
Mehmet Akif byle bir flairdi; mthifl sorumluluk

duygusuyla, asl fliirin taflt i dnyasnn kepenklerini kapatp faltafl gibi almfl gzlerini inanlmaz bir
dikkatle dfl dnyaya evirmiflti.
Parada geen "i dnyasnn kepenklerini kapatfladakilerden
mak" szyle anlatlmak istenen afla
hangisidir?
A) fiiirinde kendine zg anlatm tarzlar denememek
B) fiiir yazarken znellikten uzaklaflp nesnel davranmak
A) byk bir zenle
B) nazik bir dille
C) fiiiriyle ilgili elefltirileri grmezden gelmek
C) elefltirel bir slupla
D) akc bir anlatmla
D) Kendi istedii ve hayal ettii fliiri deil, okurun

bekledii fliiri yazmak
E) kimseyi incitme endiflesi taflmadan
E) fiiirinde kendi duygularn, bireysel sorunlarn anlatmamak
7.
Kitapta anlatlan karakterlerin bugn yafladmz toplumda her geen gn azaldn syleyebiliriz. Yazar,
modern zamanlarn hayatn kysna ittii kahramanlar kayt altna alrken gemifl zaman kipine mracaat etmiyor. Kahramanlar ve onlarn hayata katt
zenginlii bu tarz anlatmla yaflatmaya alflyor.
10 . Bir elefltirmenin flu szleri, onu tanmlayabilecek en
fladakilerin hanBu paradaki alt izili blmde afla

fltir?
gisi anlatlmak istenmiflt
A) fiimdiki zaman iinde canl bir flekilde anlatmak
Bu paradaki "gkkuflanda yedi renk olduuna

inanmayp sekizincinin pefline dflen" szleri ile ya fltir?
zarn hangi zellii anlatlmak istenmiflt
B) Gemiflin deerleriyle birlefltirmek
A) Belli bir izgisi, kesin bir sanat tarz olmayan
C) Hayatn her ann yanstmak
B) Herkesi kucaklamaya alflan
D) Tarih unsurlardan yararlanmamak
C) Gzlemlerini yorumlayarak aktaran
E) Bilinen gereklerden yola kmamak
gzel ifade bence: "Gkkuflanda yedi renk olduuna inanmayp sekizincinin pefline dflen bir yazar."
Gelenei, ustalarn deneyimlerini reddettii ya da
nemsemedii anlafllmamal buradan. Bunlar kabul
edip "Bu kadar m?" diyerek "daha"nn pefline dfler.
D) Farkl anlayfllar, yazarlar takip eden

E) Kalplarla, genel kabullerle kendini snrlamayan
8.
Edebiyatn geliflmesi, zenginleflmesi iin iyi yazarlara

elbette ihtiya var. Ama bir de mcevhere deer biecek kuyumcular gerekiyor. Bir yaptn elefltirisini
yapacak donanmda ustalar lazm.
fladakilerden
Bu paradaki alt izili szn anlam afla
hangisidir?
11 . Cesur sanatlar seviyorum; yenilikten korkmayanlar, farkl olmaya alflanlar... Her yenilik bir dnemetir sanatnn yaflamnda. Bu dnemelere aflr
hzla girmemek gerek. Yenilik olmal elbet ama her
adm hesapl atlmal.
A) Genlere yol gsterecek usta yazarlar
fla Bu paradadaki alt izili szle anlatlmak istenen afla

dakilerden hangisidir?
B) Grlmemifl gzellikte ve deerde eserler
A) Beenilecek yenilikler yapmak
C) Edebiyat eserlerinin deerlerini belirleyecek sanat

adamlar
B) Farkl kesimlerin onayn almak
D) Kabiliyetli ve alflkan gen yazarlar

E) Edebiyat eserlerinden beklentileri olan nitelikli
okurlar
C) Yenilik yaparken dikkatli, ll olmak

D) Sanat anlayflna bal kalmak
E) Yenilik yapan sanatlar yavafl ve bilinli izlemek
D-D-B / A-B / B-A-C / E-E-C
29
SINAVLARDA (SS-YS-YGS-LYS)
SORULMUfi SORULAR
1.
fladaki cmlelerin hangisinde, cmlede kullanlan

Afla
deyimin aklamas yoktur ?
4.
I. Kendini daha fazla yorma; sonra hastalanrsn.

II. Yamur bafllamadan sen git; ben sonra gelirim.
A) Onu birden karflmda grnce ok flaflrdm, gzlerime inanamadm.
III. Sadaki iekiden sonra ilk sokaa sapacaksn.
B) Hazrlanan tasla henz iyice incelemedim, ona

flyle bir gz attm.
IV. Kurumumuzda imza yetkisi, baflkandan sonra

genel sekreterindir.
C) Konuflmasnda, dinleyicilerin ilgisini ekmeyen,

konu dfl gereksiz fleyler syledi, az kalabal
etti.
V. Bu ifli sonra seninle birlikte yaparz.

Yukardaki numaralanmfl cmlelerin hangilerinde
fltr?
"sonra" szc ayn anlamda kullanlmflt
D) fle bafllamadan nce deneyimli kiflilerin grfllerini sormal, onlarn fikrini almalsn.
A) I. ve II.
E) Bu konu zerinde gnlerce alflt, sonunda iflin

stesinden geldi.
B) II. ve V.
D) III. ve V.
C) III. ve IV.
E) IV. ve V.
SS - 1998
SS - 1992
5.
2.
fladaki cmlelerin hangisinde yerinde kullanlma Afla

mfl bir deyim vardr?
Befl yz sayfalk bu dev romanda, yazarn olaylara ve

durumlara hi yama yapmadn grrz.
Bu cmlede geen "yama yapmamak" szyle belir fladakilerden hangisidir?
tilmek istenen afla
A) Kadn, durmadan alyor, bir yandan da: "im yanyor dostlar!" diye baryordu.
A) Sz uzatmaktan kanmak
B) Olay yerinde, herkes telafl iindeyken o kln bile

kprdatmyordu.
B) Anlatma kendini katmamak

C) Ak ve anlafllr bir dil kullanmak
C) Odac Halil Efendi, yeni mdr iin: "Can tez birine benziyor." dedi.
D) Yaflanlanlar olduu gibi yanstmak

E) Farkl anlatm biimlerinden yararlanmamak
D) Ev sahibi, konuklarna bakp: "Bu ne flklk byle!"

deyince Ayfle stne alnd.
SS - 1999
E) Grflne baflvurduum herkes, onun, sznn

eri bir kifli olduunu sylyordu.
SS - 1996
6.
3.
Deneme yazmann temel koflulu saylan baflka trl

dflnme, genellikle yazarlarn olgunluk ana zg
bir niteliktir.
Bu cmlede geen "baflka trl dflnme" szyle
fladakilerden hangisidir?
anlatlmak istenen, afla
A) Kitlenin isteklerine yant verebilme
B) stn nitelikli olduunu yorumlaryla kantlama
C) Yeni bilgiler edinip kendini gelifltirme
Bu parada geen "amurlu su birikintisi" szyle

anlatlmak istenen afla
A) Gerek sanat rnlerinin ayrmna varlamad
ortam
B) Sanatn, yaflam gzellefltirme ifllevi
C) Sanatlarn rn vermede karfllaflt glkler
D) Olaylarn ilgi ekici ynlerini grebilme
D) Sanatla ilgilenen, yaflamn sanatla kazanan kiflilerin azl
E) Sradanlktan kurtulup zgn olabilme
E) Sanatlara yneltilen olumsuz elefltiriler
SS - 1996
30
Yafladklar dnemde yeterince tannmamfl baz

ozan ve yazarlar vardr. Bunlar amurlu bir su birikintisine bembeyaz, fll fll akl tafllar atarlar; ancak
bu tafllar, zamannda pek fark edilmez. Bir gn gelir,
o amurlu sular durulur ve o gzel akl tafllar gn
flna kar.
SS - 1999
7.
Depremde evde deildik. Eve gelince grdk ki dolaplar, kitaplklar devrilmifl; binlerce kitap yerlerde.
fiimdi o kitaplar ne olacak? Cann kurtarmflsn, yetmez mi? demeyin. Kitaplar da insann can gibi. Birine bile zarar gelse iimden birfleyler kopar.
10. Szn dinletmeyi sever, bunu baflaramadnda si-
Bu parada geen "iinden birfleyler kopmak" szy fladakilerden hangisidir?

le anlatlmak istenen, afla
Yukarda geen "ipleri kendi istedii gerginlikte tutflada may baflarmak" szyle anlatlmak istenen afla
kilerden hangisidir?
A) Birdenbire aflr heyecana kaplmak

B) Bedensel bir ac duymak
C) Yapabilecei bir fleyi yapamaz hale gelmek
D) stedii gibi davranamad iin rahatsz olmak
E) Bir olay karflsnda derin znt duymak
SS - 2000
8.
Bkmadan, yorulmadan, ylgnla dflmeden, srekli

okumalyz. Okurken bir yandan, daha nce okuduklarmzdan belleimizde kalan izin zerini rten tozu, kiri temizlemeli, bir yandan da bu izi derinlefltirmeye alflmalyz.
nirlenip hrnlaflrd. Bunun iin, hemen her zaman,

hem evresindekilerin kendisine, hem de kendisinin
evresindekilere karfl davranfllarnda ipleri kendi istedii gerginlikte tutmay baflarrd.
A) evresindekilere, kendi grfllerinin doruluunu

kantlamak
B) steklerinin gerekleflmesi iin her yola baflvurmak
C) Her konuda kendisini bilgili ve yeterli grmek
D) nsanlarla olan iliflkilerini, kendi ltlerine gre
ynlendirmek
E) Kendini, olduundan daha gl gstermeye alflmak
SS - 2001
Bu parada geen "belleimizde kalan izin zerini

rten tozu, kiri temizlemek" szyle anlatlmak iste fladakilerden hangisidir?
nen afla
A) Edinilmifl bilgilerin nemini anlamak
B) Doruyu yanlfltan ayrmak
C) Gereksiz bilgilerle oyalanmamak
11 . BIr yaznn tad szckleri giydirmekte, koflturmakta,
D) Unutulmaya yz tutmufl bilgileri anmsamak

E) Yeniliklere ak olmaktan kanmamak
SS - 2000
9.

ler anlamca birbirine en yakndr ?
A) Bir sre sonra kendisi de bu akmn, bu tartflmann iinde yar almflt.
sratmakta ve onlara diz ktrmekte gizlidir. Her

sanat szcklere diz ktrebilir mi? stesinden
kolayca gelinecek bir ifl deildir bu. ncelikle, o dilin btn girdisini ktsn ok iyi bilmeyi gerektirir.
Dilin olanak ve yeteneklerini tanmayan bir sanatnn nnde diz kmez szckler.
Bu parada, "sanatlarn szcklere diz ktrmesi"
fladakilerden hangisldir?
szyle anlatlmak istenen afla
A) Sz dizimi bakmndan zensiz cmleler arasnda
skflp kalmamak
B) Bu kitaplar, belirlediiniz ltlere gre sein,

ayrn.
B) Szck seimiyle, her yaptna farkl bir boyut kazandrmak
C) Kendisine yaplan bu hakszl, bu saygszl iine sindiremiyordu.
C) Szckler zerinde fazla durmadan retken olmaya alflmak
D) Btn bunlar, kendisinin yerine, nne gemek

isteyenler dzenliyordu.
D) Okurun dil duyarln gelifltiren yaptlar ortaya

koymak
E) Bu makineler tekilere gre daha kullanfll, daha

pahaldr.
E) Szcklerin gndelik kullanmlaryla yetinmeyip

onlara yeni ve zgn anlamlar yklemek
SS - 2001
E-D-E / B-D-A / E-D-B / D-E
SS - 2003
31
SORULMUfi SORULAR
1.
Bu romanda yazar, Istanbul sokaklarnn artk tarihe

karflmfl o eski grnmlerini fliirli bir dille yeniden
kuruyor. Kahramanlarna scak bir sevgiyle, onlarn
insani yanlarn arafltrarak yaklaflyor. Onlar derinlemesine kavramaya alflyor; aralarndaki farklar ortaya koyuyor. Daha dorusu kiflilerin i dnyalarndaki dmleri iyi yakalyor.
4.
Her iyi yk, kendinden sonrakilere aflmalar gereken

bir ta brakr. Bu nedenle bir yazar, kendinden nce yaplan yolculuklar hesaba katmadan yola kma
yanlflna dflmemelidir. Byle yaparsa hedefine asla
ulaflamaz.
fla Bu paradaki alt izili szle anlatlmak istenen afla
Bu parada, "kiflilerin i dnyalarndaki dmleri iyi

fladakiler yakalamak" szyle anlatlmak istenen afla
den hangisidir?
A) Yaflad dnemin havasn yaptlarnda yanstamama
A) Gnmzde saylar iyice azalmfl insan tiplerini

anlatmak
B) Gelecee kalma dflncesi taflmama
B) nsanlarn, gizli kalmfl ayrc zelliklerini bulup

gstermeyi baflarmak
D) Yazarken, okurlarn beenisini l almama
C) Var olan yaznsal birikimden yararlanmama

E) Deiflik nitelikli konular ifllememe
C) Kiflilerin ortak zelliklerini belirlemeye alflmak

D) Kahramanlar, insan ycelten bir tutumla oluflturmak
SS - 2008
E) Yarataca tipleri sorunlu insanlar arasndan semek
SS - 2003
2.
5.
Okuduumuz romanlar, ykler yaznsalln topranda retilmifl uydurmacalardr bir bakma. Ne var ki
okuma eyleminin doasndan gelen bir ynlendirmeyle unutuyoruz bunu. Okurken, iinde bulunduumuz ortamdan kopuyor, yaznsal rnlerin bize sunduu dnyay gerek yaflamn stne karyoruz.
O ynetmenle alflmak son derece zevkliydi. O da

oynamamaktan yana olan bir ynetmen. Bu yaln ve
doal tarz, benim oyunculuk anlayflma ok uygun.
Birlikte iyi alflmalar yaptmz dflnyorum.
Bu paradaki alt izili szle, oyunculuk konusunda
anlatlmak istenen afla
A) Canlandrlacak karakterlere ok iyi hazrlanmak
B) Ynetmenin sylediklerinin dflna kmamak
C) Zaman iinde deneyim kazanmak
fla Bu paradaki alt izili szle anlatlmak istenen afla

D) Baflka sanatlarn oynama biimine yknmemek

E) Rollerini, yapaylktan kanarak, yaflyormufl gibi
canlandrmak
A) Yanstlan irkinlikleri grmekten kanma

B) Asl gerein okuduklarmz olduuna inanma
SS - 2008
C) Anlatlanlar dfl gcyle snrlandrma

D) Yaflam deiflik boyutlaryla alglama
E) Olaylar, olgular kiflisel ltlerle deerlendirme
SS - 2005
3.
Bir yazar flyle diyor: "Szcklerin dediini anlyorum, btn zelliklerini biliyorum, hepsinin tadna
varyorum; ama onlar yan yana getirirken yeni arflmlar yaratamyorum."
fla Bu cmledeki alt izili szle anlatlmak istenen afla
Dost canls, sevgi dolu, nitelikli bir insand. Dnyaya hep yreinin penceresinden bakt. Yardma ihtiya duyduu en g gnlerinde, en ok gvendii
kiflileri yannda grmediinde bile onlar sevmekten,
bafllamaktan kanmad. Krgnlklarn nedenini
kendinde aramay yeledi.
Bu parada geen dnyaya hep yreinin pencerefladaki sinden bakma szyle anlatlmak istenen afla
lerden hangisidir?
A) Olaylar, durumlar duygularna gre deerlendirme
A) ok kullanlan szckleri yelememek

B) Birbirinden kolayca ayramamak
B) evresindekileri zmekten kanma
C) Yerleflik kullanmlarn dflna karamamak
C) Yaflananlar deiflik ynleriyle dflnme
D) Aralarnda anlam iliflkisi kuramamak
D) Yaknlarnn mutluluunu isteme
E) Yaptn ieriine gre biimlendirememek
E) Kendi dflncelerinin doruluuna inanma
SS - 2005
32
6.
SS - 2009
7.
Sanatta ve edebiyatta etkilenme doaldr. nk sanann en nemli zellii, srekli arayfl iinde olmas, kendini yeterli grmemesidir. Nitekim yazar
Andr Gide, kendine yettiini syleyen sanaty "zeksna diyet yaptran insan"a benzetir.
Bu parada geen "zeksna diyet yaptrmak" szy fltir?
le sanatlara zg hangi zellik belirtilmiflt
A) Dflnce ve duygu dnyasn besleyerek gelifltirmeme
B) z elefltiri yapma alflkanl olmama
C) Grfllerini baflkalaryla paylaflmak istememe
D) Baflkalarn taklitten kanma
E) Yaratlar zerinde gerektii lde alflmama
YGS - 2010
8.
Bilimsel bir yaz, dile getirdii dflnce ne olursa olsun her trl duyguyla, duygusallkla ilgisini kesmifltir. Bylesi yazlarda bilim adam, kendini mmkn
olduu kadar paranteze almaldr. Bu yazlar, "Nesneler kendisi konufluyor." diyenleri hakl karmaldr.
Bu parada geen "kendini paranteze almak" szy fladakilerden hangisidir?
le anlatlmak istenen afla
ifli bu yl da ertelemek zorunda kaldm. Trke Szlk alp bafltan sona okuma dflncem yine hayal
oldu. Oysa szcklerin kuytulara yatmfl, teki yzleriyle karfllaflmak tadna doyulmaz bir elence olacakt benim iin.
Bu paradaki alt izili szle, szcklere ynelik ola fladakilerden hangisidir?
rak anlatlmak istenen afla
A) lk anda akla gelmeyen anlamlarn renmek
B) Yapsal zelliklerini tanmak
C) Yenilerini eskilerinden ayrabilmek
D) Gndelik dilde kullanlanlar arafltrmak
E) Yeni bir szlk oluflturmak
YGS - 2011
11 . Bir sanatmz flyle diyor: Dergiler, edebiyatn yeralt haritasdr. Nitekim bu dergilerde ilk rnleri
yaymlanan gen flairlerin ou, bir sre sonra alflmalarn kitaplafltrarak flairliklerinin ilk kilometre tafllarn koyarlar.
Bu parada geen edebiyatn yeralt haritas olma sfltir?
zyle dergilerin hangi zellii belirtilmek istenmiflt
A) Anlama abas iinde olmak

B) Konu dflna kmamak
C) Farkl grfllere sayg duymak
D) Kiflisel deerlendirmelerini yanstmamak
E) zgn bir bakfl asna sahip olmak
9.
10 . Kim bilir ka kere karar verip de bafllayamadm bir
YGS - 2010
Hayatta iki tr insan vardr: Birinci gruptakiler, hayata eldivenle dokunanlar; ikinci gruptakiler, hayata eldivensiz dokunanlar. Hayata eldivenle dokunanlarn
hi ypranmamak gibi bir ayrcalklar vardr. Eldivensiz dokunmaya grn acr, yanar cannz. Ama
her fleyi daha derinliine duyumsar, daha youn
yaflarsnz. Sanatnn bunlardan birini seme lks
yoktur. O, hayata eldivensiz dokunanlardandr.
Bu parada geen sanatnn hayata eldivensiz
fladakiler dokunmas szyle anlatlmak istenen afla
den hangisidir?
A) Sanatlar, farkl alglama kalplar iinde dflndrme

B) Gizli yeteneklerin gn flna kmasna olanak
salama
C) Yazarlar, yeni yaznsal trlere ynlendirme
D) fiiiri teki trlerin nne geirme
E) Sanatlarn birbirlerinden yararlanmasna ortam
hazrlama
YGS - 2011
12 . fiair olarak baflarm ------ borluyum nk ne kadar

ok szckten kurtulursam fliire o kadar ok yaklafltm dflnrm hep.
flncenin akfl
flna
Bu cmlede bofl braklan yere dfl
fladakilerden hangisi getirilmelidir?
gre afla
A) mitlendirici ortamlar yaratma
A) sahip olduklarma deil, vazgetiklerime
B) Yaflamdaki glkleri dorudan anlatma
B) ayn metni eklemelerle zenginlefltirmeme
C) Yaflanlanlar bir deerlendirmeden geirme
C) aldm notlardan yararlanmama
D) Olaylar dfl gcyle yeniden yaratma
D) hayal gcmn zenginliine
E) Yaflama yeni anlamlar ykleme
E) ifllediim duygularn eflitliliine
LYS - 2010
B-B-C / C-E-A / A-D-B / A-B-A
YGS - 2011
33
SINAVLARDA SORULABLECEK
SORULAR
fladakilerin hangisinde "almak" szcnn anla1. Afla
4.
m ile kullanm birbirine uymamaktadr ?

Anlam
2.
Kullanm
A) rahatlamak, kendine
gelmek
:
Kamaramdan gverteye
knca biraz aldm.
B) engellerin kalkmas :
Karn kapad yollar belediye tarafndan ald.
C) hizmete girmek
lemizde byk bir ktphane alacak.
Kufllar gibi zgr olmak ister herkes. zellikle de sanatlar... Ama ben sanatnn konacak bir dal olmas gerektiini dflnyorum. stediini yapmann bir
snr olmal, bu snr kendi tanmlamal. Bir yerde
durmay, kendini frenlemeyi bilmeli.
Bu parada sanatlarla ilgili olarak "sanatnn konacak bir dal olmas gerektii" szleriyle anlatlmak is fladakilerden hangisidir?
tenen afla
A) Kendi lkesinden esinlenmesi
D) ulaflmak, seslenmek:
Bu romanla dnyaya almfl oldunuz.
B) zgrlnde ly korumas
E) gereinden fazla
konuflmak
Bir gn en yakn arkadaflna ald.
D) Baflkalarndan yardm almas
C) nsanlarna deer vermesi

E) Kurallara bal olmas
Kitaplara merakl birka ihtiyar dflnda kimsenin pek

uramad bu souk yzl tafl binann ikinci katnda,
soldaki odada, zellikle kfl gnlerinde sobay yakp
mdavimlerle koyu sohbetlere dalan ktphane memuru kitap sevdam fark etmiflti. stediim her kitab
karr, hatta herkese amad byk salona girerek
raflardaki kitaplar keyfimce taramama gz yumard.
fladakilerin hangisi sylenemez ?
Bu parayla ilgili afla
A) lk cmledeki "bina" szcnde ad aktarmas
vardr.
B) "koyu sohbetleri" beindeki "koyu" szc mecaz anlamyla kullanlmfltr.
C) Sfatlardan ve betimlemelerden yararlanlmfltr.
D) kinci cmlenin yklemi bir deyimdir.
E) Ara sz kullanlmfltr.
3.
Ne yazk ki "moda" kavramnn edebiyatta da karfll

var. Bu nedenle yafladnz zaman ok aldatc olabilir. Alkfllara kulak tkayn, kendi ltlerinizle en iyisini yapn. nk moda rzgr bugn sizi alkfllatsa
da abucak esip geebilir. Yaptklarnz gerekten
iyiyse onun nnde savrulmaz, gelecee uzanrsnz.
flada Paradaki alt izili szle anlatlmak istenen afla
kilerden hangisidir?
A) Ortaya koyduu eserlere gvenmek
B) Gcn birikiminden almak
C) Baflkalarnn dflncelerini deersiz grmek
D) Eserlerinin beenilmesini nemsememek
E) Beenilmek iin eser retmek
fiiiri ve dflncesiyle yzyllardr Trk kltrn besleyen Mevln, engin hayal gc ve inanlmaz ilhamyla sadece kendi ana ve iinden kt toplumun insanlarna deil, btn insanla seslenebilen,
her dinden, her mezhepten, her rktan insan kucaklayabilen bir dflnce adam ve byk bir flairdi. Peygamberler dflnda, etkisi onunki kadar uzun srmfl,
onun kadar mesajn alar tesine ulafltrabilmifl
baflka birini gstermek mmkn deildir.
fla Bu parada alt izili szlerin anlamlar srasyla afla
fltir?
dakilerin hangisinde verilmiflt
A) kuflatc an anlamfl
B) genifl kitlelere ulaflan gelecee uzanmfl
C) toplumu kucaklayan alar tesini grebilen
D) evrensel iletisi kalc olmufl
E) insanln sesi olan gelecei yanstan
E-A-D / B-D
34
KAZANMIfi OLMAMIZ GEREKEN

BLG ve BECERLER
Szcklerin balamdaki anlamn belirleme

Gerek anlaml ve mecaz anlaml szckleri ayrt etme
Deyimlerin anlamlarn bilme
Yanlfl anlamda kullanlan deyimi bulabilme
Deyimleri doru flekilde kullanma
Terimleri ayrt etme
Ayn anlama gelen szckleri belirleme
Anlamca birbirine zt szckleri, kavramlar bulma
Sestefl szckleri ayrt etme
Soyut - somut kavramlar tanma
Cmledeki ad aktarmasn belirleme
Dolaylamann nasl yapldn anlama ve rneklerini bulma
Yansma szcklerin oluflumunu anlama, bunlar belirleme
kilemelerin oluflum yollarn kavrama
Sz beklerinin cmledeki anlamlarn belirleme
35
02
CMLEDE
ANLAM LfiKLER /
KAVRAMLAR
Cmleler eflitli kavramlara ve aralarndaki iliflkilere yaslanabilir.

Baz cmlelerde eylemin gerekleflme nedeni belirtilir.
Eylemlerimizi bir ama dorultusunda gereklefltirdiimiz olur.
Baz durumlarn gerekleflmesi bir baflkasnn gerekleflmesine baldr: Koflula (flarta) ballk
Yorumlar kifliseldir.
Yarglar kiflisel olup olmamalar bakmndan iki trdr: znel ve nesnel
Bir eserin anlattklar: erik
Yazarn dili kullanma biimi: slup
Varlklar ve olaylar karfllafltrlabilir.
Anlatm gl klmann bir yolu: Benzetme
Varlklar betimlerken grsel klmak esastr.
Grdklerimizi anlattmz cmleler gzleme dayaldr.
Tanmlamak, bir fleyin ne olduunu sylemektir.
rnekleme, konuyu daha iyi anlamamz salar.
Elefltiri: Bir varln, eserin, olumlu - olumsuz ynlerini ortaya koyma ifli
Olumlu duygularmz szcklere dklyor: Beenme
Bir varlk, bir eser herhangi bir adan deerlendirilebilir.
Kesinlie dayanmayan yarglar: Olaslk - tahmin - varsaym
Sezgi - Kayg - fiaflrma
Dileklerimizi ifade eden cmleler vardr.
Hayatmz planlarla, tasarlarla doludur.
nsan kendisinden, baflkalarndan rahatsz olabilir: Yaknma - Piflmanlk / Hayflanma
Daha gzele, iyiye yneltme abas: neri
Kimi cmlelerimizde dostlarmz uyarrz (ikaz ederiz).
Baz cmlelerde eflitlik anlam vardr.
Anlatm somut veya soyut klmak mmkndr.
Cmlede baz szleri ne karmak isteriz.
Cmleye, ara sz veya ara cmleler kullanarak bilgiler ekliyoruz.
Alnt cmleler dorudan veya dolayl verilebilir.
Kiflilefltirme: nsana ait zellikleri doaya aktarma
YRNGEDEK KAVRAMLAR
sebep - sonu iliflkisi
ama iliflkisi
s. 40
koflula ballk
yorum
s. 39
s. 41
s. 41
znel - nesnel yarglar

ierik
s. 42
s. 43
slup
s. 43
karfllafltrma
benzetme
s. 45
betimleme
gzlem
s. 44
s. 46
s. 46
tanm
s. 46
rnekleme
elefltiri
s. 47
s. 47
beenme
s. 48
deerlendirme
s. 48
olaslk - tahmin - varsaym

sezgi - kayg - flaflrma
istek
s. 51
tasar
s. 51
s. 50
yaknma - piflmanlk / hayflanma

neri
s. 52
uyar
s. 53
eflitlik
s. 53
vurgu
s. 53
soyutluk - somutluk
ara sz - ara cmle
s. 54
dorudan - dolayl anlatm

kiflilefltirme
38
s. 55
s. 54
s. 55
s. 49
s. 52
CMLEDE ANLAM LfiKLER / KAVRAMLAR

2.1
Cmleler eflitli kavramlara ve aralarndaki iliflkilere yaslanabilir.

Cmlede Anlam liflkileri bafll altnda, cmle-
cmleler (ve dolaysyla sorular) deifliyor.
lerde verilen eflitli kavramlar inceliyoruz. Yarg
Bir fleyin renildiinin ak belirtisi, verilen soru-
karmak, eksik verilen cmleyi tamamlamak, verilen cmleye anlamca yakn olann bulmak, ayn
anlama gelen cmleleri belirtmek, deyim aklamas... gibi sorular cmle yorumu bafllnda incelemeyi uygun grdk. nk, bu tr cmleler bir
bakma kltlmfl paragraf niteliindedir ve
kavram iliflkilerinden ok, yoruma dayanmaktadr.
Bu konuyla ilgili sorular, kimi zaman cmle fleklinde, kimi zaman paragraf btnlnde sorulmak-
turabilmektir. yleyse verilen kavramlarn her biriyle ilgili rnekler oluflturmay deneyelim.
Cmle, bir istei, bir duyguyu tam olarak anlatan
veya bir yargy belirten szck dizisidir. Bir cmle
bir szckten oluflabilecei gibi birok szckten
de oluflabilir.
Seviyorum.
tadr. Verilen kavramlar iyi renebilen, dil mant-
stanbul'u seviyorum.
iinde yerli yerine oturtan ve bu kavramlar,
stanbul'u dier flehirlerden ok seviyorum.
zd rneklerle sabitlefltiren renciler bu tr
Doal bir tarih mzesi olan stanbul'u dier flehirler-
sorular zmede zorlanmayacaktr. Sabitlemek
den ok seviyorum.
gerekir nk bu kavramlar sorudan soruya ve yldan yla deiflmiyor. Ancak kavramlarn yer ald
2.2
lar zmenin tesinde, ilgili alanda rnekler olufl-
ok eflitli anlamlar ve kavramlar cmlelerle dile

getiririz. Bunlar ksaca grelim.
Baz cmlelerde eylemin gerekleflme nedeni belirtilir.

Eylemin yaplmasn gerekli klan durumlara sebep
denir.
Gitmek istedii kasaba olduka uzakt. Sabah erkenden yola kmalyd.
Baz cmlelerde sebep ve onun sonucu bir arada

verilmifl olabilir.
Gz armutlar, kar yamadan olgunlaflmaz. Bu gne

kadar aalarn dalnda kalmalar bundandr.
Karn aniden yafl flehir trafiini altst etti.

sebep
sonu
Genel olarak sebep bildiren blm nce gelmekle

beraber baz cmlelerde sebeple sonucun yer deifltirdii grlr.
1. Rapor gelmedii iin, yatrmlar konusunda karar verilemedi.
sebep
sonu
2. Yatrmlar konusunda karar verilememesi

sonu
raporun gelmeyiflindendir.
sebep
Bu tr cmlelerde birden fazla yargnn olduunu

bilmek ve ilgili yarglarn hangisinin sonu, hangisinin sebep olduunu ayrt etmek gereklidir.
Bazen sebeple sonucun farkl cmlelerde olduu
grlr:
Bu rneklerdeki ilk cmleler ikincisinin sebebini taflyor. Sebep - sonu cmleleri yer deifltirebilir.
Gereke, sebep kavramyla zaman zaman i ie,
bazen kesiflim kmesi olan ve genellikle de sebebi
ve amac kuflatan daha genifl bir kavram olarak dflnlmektedir.
Ben yarime gl demem
Gln mr az olur
/ sonu (yarg)
/ sebep (gereke)
Yar ismini desem olmaz / sonu (yarg)

Dfler dillere dillere
/ sebep (gereke)
Ben yari grmedim
Halim yaman oldu
/ sebep
/ yarg - (sonu)
letilmek istenen mesaja gre cmlede ama veya

sebep kavram ncelenmifl olabilir.
Makaleyi ksa srede bitirmek iin uraflyordu. /ama
Verilen sre azaldndan alflma temposunu hzlandrmflt. / (sebep)
39
rnek soru
rnek soru
Bykbaba ld, sonra zntsnden bykanne de

flkisi, afla
fladaki
ld. cmlesindeki neden - sonu iliflk
cmlelerin hangisinde grlmektedir?
fladaki sorulardan hangisinin yant bir gereke

Afla
iermektedir?
A) Kedi, aacn tepesine kmflt. ncecik bir dal zerinde glkle duruyordu.
A) Resim alflmalarnzda en ok hangi malzemeyi

kullanyorsunuz?
Tmyle yerli mal olan seip kullanrm.
B) Ayfle Hanm uyumufltu. Kz onu araca srada

kendisi uyand.
B) Ayrntya nem verir misiniz?

Evet gzellie ulaflmak iin ayrntlar nemsiyorum.
C) Hdr, atn yelesine sk sk yapflt. At, nce nazland, sonra trsa kalkt.
C) Resim yaparken nasl bir yol izlersiniz?

nce dikkatimi ele alacam konu zerinde younlafltrrm, onunla yaflamaya bafllarm; sonra
alflmaya koyulurum.
D) Atlyeye bir sessizlik kt. Sonra mrltlar, fiskoslar bafllad.

E) Mdr, yafll adama ters ters bakt. Adamcaz
utancndan bzldke bzld.
1982
zm
ncl cmlede bykannenin lmesinin nedeni
bykbabann lmnden duyduu znt olarak
verilmifltir. E seeneinde de adamn utancndan
bzlmesinin nedeni mdrn ona ters ters bakmamasdr.
Cevap E
D) Trk resim sanatnn gnmzdeki durumunu

nasl deerlendiriyorsunuz?
Resim sanatlarmz, eriflmeleri amalanan yerin de tesinde gryorum.
E) Resme yeni bafllayanlara neler neriyorsunuz?
lgilendikleri konuda eitim grmelerini, sonra da
rendirlerini uygulamaya alflmalarn neriyorum.
SS - 2004
zm
Gereke, SYM tarafndan sebep kavramndan ok

farkl kullanlmyor. Soruyu zelim: B seeneinde, ayrntlara nem verip vermedii soruluyor. Cevap aslnda neden nem verdiini / nem verme gerekesini aklyor.
Cevap B
Bu alt baflln pekiflmesi iin Kavrama Testi 1 / 1, 2, 3 ve 4. sorular hemen zelim.
2.3
Eylemlerimizi, bir ama dorultusunda gereklefltirdiimiz olur.

Dflnce ve eylemlerimizin sonucunda ulaflmak istediimiz asl noktay ama (hedef) olarak tanmlayabiliriz. Bu ynyle, sebep eylemlerimizin gerisinde, ama ise ilerisinde yer alr. Ama, ulaflmak istediimiz fleydir. rnekleyelim:
Antoloji hazrlamakla, yakn dnemde ismi unutulmaya yz tutmufl flairleri genlere duyurmay dflndm.
Bu alflmalar, kendi alannda en iyisi olmaya yneliktir.
Ama anlam taflyan baz cmlelerde iin, diye,

zere szcklerinin kullanld grlr. Bunlar
ipucu olarak deerlendirebiliriz.
Yeni bir spor kompleksinin alfln yapmak zere kente
geldi. (Ama spor kompleksinin alfln yapmak)
rnek soru
(I) Btn dnyada geleneksel olandan, halk hikayesi
ve destandan yararlanma yoluna gidilmifltir. (II) Mzik, resim, roman, yk, fliir, tiyatro ve sinema gibi
sanat dallarnn hepsinde byledir. (III) Ben de byle
yapmak, geleneksel olan adafl yk sanatna taflmak istiyorum. (IV) Bu yntemi lkemiz yaznnda
ustaca uygulayan Yaflar Kemal'in izinde yrmek isteyiflimin znde de iflte bu yatyor. (V) Nitekim son
yaptmda geleneksele yneliflim aka grlebilir.
Yukardaki paradaki numaralanmfl cmlelerin han gilerinde ama sz konusudur?
A) I. ve IV.
Eksikleri tamamlayalm diye erken geldim (Ama

eksikleri tamamlamak)
Ama iliflkisini, sebep - sonu iliflkisi ile karfltrmamak gerekir. Bir eylemin sebebi baflkadr, eyleme ynelten ama baflkadr. Eer ayrt etmede
ok zorlanrsak cmleye amacyla szcn eklemeyi deneyelim. Sebep - sonu cmlelerinde uymayacaktr.
40
B) I. ve V.
D) III. ve IV.
C) II. ve III.
E) IV. ve V.
SS - 1999
zm
Yazar, bu parann III. ve IV. cmlesinde yneldii
hedefi, ulaflmak istedii noktalar belirtiyor.
Cevap D
2.4
Baz durumlarn gerekleflmesi bir baflkasnn gerekleflmesine baldr: Koflula (flarta) ballk
Baz eylemlerin gerekleflmesi, bir flarta baldr. O
flart varsa ilgili eylem gerekleflir; yoksa gerekleflmez.
Kar yafl akflama kadar srerse okulu tatil etmek zorunda kalrz.
O olmad m bu iflin altndan kalkamayz.
Kitab yeniden basabiliriz ancak bu, ilk basknn okur
tarafndan tutulmasna bal.
Bu rneklerde gzlemlendii gibi yarglar bir koflulun gerekleflmesine baldr. Koflul bildiren ifadeler flart kipi ekiyle, (sa, se); baz balalarla (ama,
fakat, ancak, yoksa...); m, mi edatyla salanabilir.
Bazen koflul anlam olumsuz flekilde de ifade edilebilir :
Koyun kurt ile gezerdi.
Yazmazsam kendimi gelifltiremem. (koflul)

Yazmadmdan kendimi gelifltiremedim. (sebep)
fiart kipi ekiyle isteklerimizi dillendirdiimiz de

olur. Bu ifadelerde koflul anlam olmayacaktr.
fiimdi on yafl daha gen olsam!
Ne olurdu, kardeflim de burada olsayd.
rnek soru
fladaki cmlelerin hangisinde "koflula ballk"
Afla
sz konusudur?
A) Konuflmak zere krsye yneldi.
B) Evden kmak zere olduunu rendim.
C) Kitab geri vermek zere ald.
Fikir baflka baflka olmasa
Bu dizelerde, koyunun kurt ile gezemeyifli fikrin

baflka baflka olmas durumuna balanmfltr.
D) Gnefl domak zereyken yola ktk.

E) Onu trene binmek zereyken yakaladk.
SS - 1988
Koflul biimi taflyan her yargda bu anlam yoktur :

Siz gelmeseniz de ben gideceim. (koflul yok)
Siz gelmezseniz ben gidemem. (koflul)
Siz olmasanz da bu ifller yrr. (koflul yok)
Siz olmazsanz bu ifller yrmez. (koflul)
Ayn eylemin arka plan, gerekleflme durumu, bazen sebep biiminde bazen koflul biiminde ifade
edilebilir; afladaki rneklerden yola karak bu
durumu ayrt edelim.
zm
C seeneindeki cmlede eylem, bir flarta bal olarak gerekleflmifltir. (Kitab almas geri vermek flartna balanmfltr.)
Cevap C
2.5
Yorumlar kifliseldir.
Seni dflte grdm hayra yor, diyor.
Bu dizede kullanld gibi yorumlamak (yormak)

sonuca ulafltrmak, yarg karmak demektir. Bir
durumu, bir gzlemi, bir tespiti veya verileri deerlendirerek yargya ulaflma anlamna gelir.
Bu tabloda, krsal hayat btn ayrntlaryla yer almfl;

gzlem
ressam hayatnn bir blmn kylerde geirmifl olmal.
yorum
rettii mallarda hep hata kyor,
gzlem
acaba ifle yeni mi bafllad?
yorum
41
2.6
Yarglar kiflisel olup olmamalar bakmndan iki trdr: znel ve nesnel

Kifliden kifliye deiflmeyen, olduu gibi aktarlan,
zerinde anlafllmfl, objektif yarglar nesnel; dierleri zneldir.
Nesne -l / Nesneye dayal, kiflisel yorumlardan uzak
zm
A, B, C, D seeneklerinde kifliden kifliye deiflmeyen,
bir ltle llebilen yarglar varken E'de kiflisel bir
dflnce aktarlmfltr.
zne - l / zneye, kifliye dayal, kiflisel yorumlara ak
Cevap E
Buradaki I Bat dillerinde kullanlan bir tr iyelik

ekidir.
Yazar, bu eserde konuflma dilini yanstmaya alflmfl.
/ nesnel
Yazar, bu eserde gereksiz yere konuflma dilini yanstmaya alflmfl. / znel
Aflada verilen cmlelerin znel mi nesnel mi olduklarn yanlarna belirtelim.

Sanat, grdklerini duygusal bir szgeten geirerek
aktarmaldr.
Romanc, ky yaflamn gzlemledii flekilde anlatmfl.
fiair, fliirlerinde istiarelere, mecazlara, ska baflvurmufl.
Gereksiz rneklere yer verilmesi, okuyucuyu kitaptan
uzaklafltryor.
Bu konuyla ilgili sorular, hangisinde kiflisel grfl

yoktur, yazar kendi duygularn katmfltr, gzlemler olduu gibi verilmifltir... fleklinde de gelebiliyor.
Kantlanabilirlik asndan farkl olmak fleklindeki sorular da bu konuyla ilgilidir. Bu tr sorularn
zm iin, ortaya konan verilerin kifliden kifliye
deiflip deiflmediine veya kantlanmaya uygun
olup olmadna baklmal.
rnek soru
(I) htiyar Adam ve Deniz, Ernest Hemingwaye Nobel
dl kazandran romanlarndan biri. (II) Psikolojik yan ar basan ve sinemaya uyarlanmas neredeyse olanaksz grlen bu roman, nl bir ynetmence sinemaya uyarlanmfl. (III) Filmde, balklkla geinen ihtiyar bir adamn yaflam, ilgi ekici bir biimde anlatlmfl. (IV) Uzun sredir balk yakalayamayan ihtiyar
adamn, son kez flansn denediinde byk bir balk
avlamas ve onu karaya karmak iin gsterdii olaanst aba, izleyiciyi olduka etkiliyor. (V) htiyar
Adam ve Deniz, izlemeye deer en iyi filmlerden biri.
Yukardaki parada numaralanmfl cmlelerden han gisinde znellik yoktur ?
A) I.
B) II.
C) III.
D) IV.
E) V.
SS - 2000
zm
rnek soru
fladaki cmlelerin hangisinde znel bir deerlen Afla
dirme sz konusudur?
A) Romanda anlatlanlar Kurtulufl Savafl yllarnda
geiyor.
B) ykdeki kiflilerin drd kadn, erkektir.
C) Romann sonunda kahramanlarn hepsi lyor.
D) Kitaptaki ilk yknn konusu ky yaflamdr.
E) yklerin anlatmnda bir kuruluk, bir tekdzelik
grlyor.
Paradaki cmlelerde, znellie neden olan ifadeleri

belirleyelim.
I. nesnel
II. sinemaya uyarlanmas neredeyse olanaksz

grnen
III. ilgi ekici bir biimde
IV. olaanst aba izleyici olduka etkiliyor

V. izlemeye deer, en iyi filmlerden biri
SS - 1991
42
Bu alt baflln pekiflmesi iin Kavrama Testi 1 / 9, 10, 11, 12 ve 13. sorular hemen zelim.
Cevap A
2.7
Bir eserin anlattklar: erik

Bir eserde yer alan her fley onun ieriidir. Yazl
veya szl bir rnde (fkra, masal, destan, halk hikayesi, yk, makale, roman, tiyatro...) anlatlanlar, bu eserin ieriini; anlatlmak istenenlerse ayn eserin ana dflncesini (mesajn) oluflturur.
Bu roman, Kurtulufl Savafl sonras Ankara'y ele alyor.
"Para" isimli senaryo romannda ekonomik krizler
annda insan psikolojisi verilmeye alfllmfl.
Nasrettin Hoca fkralarnn arka plannda, o dnem
Anadolu hayat kaln izgilerle yer alr.
Bir eserle ilgili olarak bahsedilebilecek ok fley vardr: Etkisi, anlatm biimi, yazld dnem, yazarnn bakfl as, kullanlan dil... Btn bunlar ierikle ilgili deildir. erikle ilgili bir cmle, "Ne anlatyor, neler anlatlyor?" sorularna ak cevap verebilmelidir.
rnek soru
(I) Bu kitabn drt blm, aslnda birer uzun makale
olarak dflnlmfl. (II) Drd de ayr ayr temalar
iflliyor. (III) Bu temalar: Osmanl - Trk mziinin retimi, icra slubu, makamlar ve bunlar kuflaktan
kuflaa aktarma yntemleri... (IV) Yani Trk mziinin belirleyici zellikleri... (V) Btn bunlarla, geleneksel Osmanl - Trk mziinin eflitli ynlerine flk
tutuluyor ve onun belirgin nitelikleri ortaya konuyor.
Yukardaki numaralanmfl cmlelerden hangisi sz
edilen kitabn ieriiyle ilgili deildir ?
A) I.
B) II.
C) III.
D) IV.
E) V.
SS - 1996
zm
lk cmle, kitabn, neden sz ettiine cevap vermiyor
ancak nasl anlatldna cevap veriyor. Kitabn ieriiyle deil, biimsel ynyle ilgili bir yarg taflyor.
Cevap A
2.8
Yazarn dili kullanma biimi: slup

Yazarn dili kullanma biimine slup denir. Yazarn
kulland dil, setii kelimeler, kelimelere ykledii
anlamlar, anlatmn sade ya da sanatl olmas slubu
verir. slup, SYM'nin sorularnda dille ilgili anlatm zellikleri olarak sorulmaktadr. Bu tr sorularda, konuya, eserin baflarsna, eserin kalclna...
yer veren seenekler eldirici olarak sunuluyor. fiu
rneklerin hepsi slupla ilgili yarglar taflyor:
fiiirde, szckler duygusal arflmlar ile kullanlyor.
H. Rahmi kenar mahalle insanlarnn dilini romanlarna taflmfl.
M. Akif sokan dilini aruz vezniyle anlatma baflars-
rnek soru
fladaki cmlelerden hangisi, slupla ilgili bir yar Afla
gdr?
A) Romancnn ifli, insanlarn hangi koflullar altnda,
nasl dflndn gstermektir.
B) Bir romanc roman kiflilerini yarglamamal, onlarn yansz bir tan olmaldr.
C) Bir romancnn baflars, yaflanmfl olaylar anlatmasna baldr.
D) Bir romann kalcl, okuyucusunun ilgisini ekmesiyle llr.
E) Romanc, roman kiflilerinin karakterini izerken
onlarn diliyle konuflmak zorundadr.
1990
n gsterebilmifl.
Y. Kemal hitaplardan, ara szlerden oka yararlanmfl.
zm
Kahramanlarn diliyle konuflma bir anlatm zellii
olduu iin slupla ilgilidir.
Cevap E
Kimi sorular, ierik ve slupla ilgili yarglarn bir arada bulunduu cmlelere ynelik olabilir. Yine ayn yaklaflmla zelim. Cmlede hem anlatm,
dil zellikleriyle hem de konuyla ilgili bilgiler arayalm.
43
2.9
Varlklar ve olaylar karfllafltrlabilir.

Bir varlk ya da olgunun dierine gre ne durumda olduunu belirleme amacyla yaplan ifllemdir.
Karfllafltrmann olabilmesi iin en az iki varlk veya olgu ve bunlarn karfllafltrldklar bir nitelik,
kriter, zellik gerekir.
x (varlk)
Karfllafltrma
(+)
n (nitelik)
n
()
medim.
bu eser
dier eserler
Dier eserlerin gizli tutulduu - ama cmlenin

iinde gizli tutulduu - fark edilmeli.
Karfllafltrma + /
lke ekonomisinde geen yla gre bir dzelme
t
Bu kitap dier kitaplar gibi baflarl deil.
gzleniyor.
Yalnzlk filminde konu, insanlarn ikilemlerinden
bu kitap (varlk)
yola klarak ifllenmifl.

baflar (nitelik)
dier kitaplar (varlk)

(Kesiflim var, karfllafltrma var.)
Yukarda gsterildii gibi, karfllafltrma olabilmesi iin varlk ya da olgularn bir nitelik ynnden
ne durumda olduklarnn belirtilmesi gerekir.
Bir ifle bafllamak, devam ettirmekten zor.
Bafllamakla devam ettirmek, zorluk bakmndan

karfllafltrlmfltr.
Dn salonunda erkek taraf kz tarafndan kalabalkt.
Erkek tarafyla kz taraf kalabalk olma ynyle

karfllafltrlmfltr.
Bir varla zg farkl durumlarn sylenmesi karfllafltrma deildir.
stanbul dier kentlerden kalabalk.

Dinlemek, konuflmaktan da yararl.
Kardeflinin anlattklarna gre olumlu zellikler
taflyor.
rnek soru
(I) Yaptn gece boyunca okuyup yuttuktan sonra,
vakit geirmeme olanak yoktu. (II) Dflncelerimi belirtmek iin hemen yazmaya koyuldum. (III) ncelikle flunu syleyeyim: (IV) Bugnk edebiyatta bu gte bir yaptla karfllaflmadm. (V) Gnmzn yazarlar arasnda hi kimse, ne ben ne de bir baflkas, byle bir fley yazmay baflaramad.
karfllafltrma sz konusudur?
A) I. ve II.
Dn salonunun san erkek taraf, solunu kz tara-
Erkek taraf
Salonun sa
Kz karaf
Salonun solu
(Kesiflim yok, karfllafltrma yok.)
Bazen karfllafltrlan varlk veya kavramlardan biri gizli tutulmakta veya belirgin olarak verilmemektedir:
B) I. ve IV.
D) II. ve IV.
f doldurdu.
44
kapsamllk
fiu cmlelerde karfllafltrma olup olmadn belirtiniz :
y (varlk)
x
fiimdiye kadar byle kapsaml bir eser yazldn gr-
C) II. ve III.
E) IV. ve V.
SS 1996
zm
IV. cmlede bugnk edebiyattaki dier eserlerle sz edilen eser; V. cmlede de gnmz yazarlarnn
yazdklaryla sz konusu yazarn yazdklar karfllafltrlyor.
Cevap E
rnek soru
rnek soru
fladaki cmlelerin hangisinde karfllafltrma sz

Afla
konusudur?
A) yi bir flair ve yazar olmasna karfln ok tannmfl
biri deildi
B) yklerinde betimlemeyle birlikte mizahi bir anlatma da yer verirdi.
C) Szckleri, deiflik anlamlarda kullanmaktan kaynaklanan arpc bir anlatm vard.
D) Betimlemelerinde abartmaya kaan romantik bir
tutum grlrd.
E) yklerini de okudu ama bunlar fliirleri ve oyunlar kadar beenmedi.
zm
(I) Bu syleflimiz srasnda bana ynelttiiniz sorular

dflncelerimi gzden geirme olana salyor. (II)
Ne yapyorum, nasl yapyorum sorularn yantlamak
gerekten kolay deil. (III) nk ne yaptmz, nasl
yaptmz zerinde, yazarken daha az, yazdktan
sonra daha ok dflnrz. (IV) Aslnda yaz ustal
uzun, ok uzun yllardan sonra kazanlan bir beceridir. (V) Bu beceri srekli bir geliflim gsterir.
Yukardaki parada numaralanmfl cmlelerin hangi fllaflt
fltrma sz konusudur?
sinde karfl
A) I.
B) II.
C) III.
D) IV.
E) V.
SS 1999
SS 1995
zm
E seeneinde yazarn ykleri ile fliirleri ve

oyunlar beenilme ynyle karfllafltrlmfltr.
III. cmlede dflnme eyleminin yazarken ve

yazdktan sonraki aflamalar karfllafltrlmfltr.
Cevap C
Cevap E
2.10
Anlatm gl klmann bir yolu: Benzetme

Anlatm grsel hle getirmek, somutlafltrmak,
glendirmek... gibi amalarla bir varlk, kavram
veya olguyu - benzerlik ilgisinden faydalanarak dier bir varlk, kavram veya olgu ile anlatmaktr.
rnekleyelim:
O titrek kalbini bahtn yeline
Bir ince ty gibi sal anneciim (kalb ince tye benzetilmifl)
Yolcuyum bir kuru yaprak misali
Rzgrn nne katlmflm ben (yolcu kuru bir yap-
raa benzetilmifl)
Benzetme, dilde inceliin, kvrakln, sslemenin

bir yntemi olarak zellikle fliirde oka kullanlmfltr. Bu kullanmn her kademesi farkl bir kavramla
(teflbih, teflbih-i beli, istiare) adlandrlmfltr. (Ancak burada bir edebiyat terimi olarak deil, dilin genel bir konusu olarak benzetmeyi ele alyoruz.)
Benzetmeye, eflitli kullanmlarda rastlarz:
Bitkiler her sabah a bir ocuktur
Emer, emer, emerler toprak anay
Kaldrmlar, iimde yaflayan bir insandr.
Bu cmleler, esir insanlarn szne benziyor.
Bir kzlderili kadar gz kara.
Orta Karadeniz yaylalarnda kurulan obalar, Toroslar'da yaflayan yrk adrlarn hatrlatr.
Toplumun gelenekleri, suyu kesilmeyen rmak gibidir.
Ev, yafll sahibini andryor.
Benzetme, bu rneklerde grld flekliyle gibi,

benzemek, hatrlamak(anmsamak), kadar, sanki,
ayn, tpk... szleriyle yaplabildii gibi bu szler
kullanlmakszn da yaplabilir.
rnek soru
(I) Toroslar, ukurovann bereketli topraklarn
Anadolunun bozkrlarndan ayrr. (II) ukurovay at
nal biiminde kuflatmfl bir duvardr sanki. (III) Ovadan baklnca elikten dev bir testere azn andran
tepeler, yaz kfl fll flldr. (IV) Toroslar ylesine sarp
ve yksektir ki kolay kolay geilmez. (V) Tren bile Toroslar geerken tnelin birinden kp tekine girer.
Yukardaki parada numaralanmfl cmlelerden hanfltr?
gilerinde benzetme yaplmflt
A) I. ve II.
B) I. ve III.
D) II. ve IV.
C) II. ve III.
E) IV. ve V.
SS - 2000
zm
II. cmlede, Toroslar, at nalna; III. cmlede ise
tepeler, elikten dev bir testere azna benzetilmifltir.
Cevap C
45
2.11
Varlklar betimlerken grsel klmak esastr.

Varlklar ayrt edici ynleriyle, zihinde grnt
uyandracak biimde anlatmaktr. Buna, bir fleyi
grsel hle getirmek, yzn, grntsn ortaya
karmak da diyebiliriz. (Kavramn kk olan bet
yz demektir: Beti benzi soldu.)
Gen adamn yznde hafif bir kzllk ve belli belirsiz
bir glmseme vard.
Oturduklar ev, kutu gibi kck bir evdi.

Birden, havada, karanl bir ustura gibi acsz ve belirsiz kesen bir beyaz flimflek parlad.
Bu cmlelerde niteleyici szcklerin, sfatlarn kullanldn gryoruz. Betimlemenin asl geleri de

bunlardr. Soyut kavramlarn, karakterlerin de betimlenebildiini (ruhi veya psikolojik portre) bilelim.
2.12
Grdklerimizi anlattmz cmleler gzleme dayaldr.

Yarglarmzda, gzle alglanabilir ayrntlar sunmaya gzlem diyoruz.
Boyu ksayd.
Bahar adm adm, iek iek geliyordu.
Gzlerinde, byle kalabalk bir ortamda bulunmann
heyecan vard.
Gzlemlerimiz bazen zaman iine yaylabilir.

Ben bu flehirde doup bydm; stanbul'da nce yeflillikler yok edildi, sonra evler, ifl yerleri kaplad her taraf.
Baz yarglarmzda gzlem ya yoktur ya da fark

edilmeyecek kadar arka plandadr.
Genlik en verimli amzdr.
ocuk eitiminde, grsel unsurlara ncelik verilmeli.
Bu gece sizi dflmde grdm.
Ortasnda bir eflmenin olduu, yemyeflil bir mahallede yaflamay hayal ediyorum.
2.13
rnek soru
(I) Kapy uzun boylu, gler yzl bir adam at. (II)
nce beni tepeden trnaa flyle bir szd. (III) Sonra, byk bir incelikle beni salona buyur etti. (IV) Ona
flair olduumu syleyince gzleri parlad. (V) fiiirler
ve flairler zerine uzun uzun konufltuk.
Yukardaki cmlelerin hangisinde, gzleme yer veril fltir ?
memiflt
A) I.
B) II.
C) III.
D) IV.
E) V.
1990
zm
A, B, C, D seeneklerinde verilen cmlelerde gzle alglanabilen yarglar var. Son cmlede ise yok.
Cevap E
Tanmlamak bir fleyin ne olduunu sylemektir.

Tanm bir fleyin ne ifle yaradna, ieriine, niteliklerine... ne olduuna iliflkin bilgi deil, kimliidir.
Bir bakma, bu nedir, kimdir sorusunun cevabdr.
SYM'nin sorularnda, verilen tanmn geerli
(doru) olup olmad deil, tanmn var olup olmadnn tespit edilmesi istenmektedir.
Hikye, yaflanabilecek olaylarn sanat tarafndan
kurgulanmasdr.
Yaflanabilecek olaylarn sanat tarafndan kurgulanmasna hikye denir.
Hikye, yaflanabilecek olaylara dayanlarak sanat tarafndan oluflturulur.
Yukarda verilen cmlelerin ilk ikisinde tanm(tanmlama) vardr, ncsnde ise hikyenin ne olduu deil, nasl yazld (oluflturulduu) yolunda
bir aklama yaplmfltr; dolaysyla tanm yoktur.
rnek soru
(I) Bilin akfl yntemi, yk ve romanlarda karakterlerin, gemifle ve bugne iliflkin duygu, dflnce ve
anlarnn aktarmnda kullanlan bir tekniktir. (II) Sz
konusu duygu ve dflncelerin hibir denetim ya da snrlama olmakszn, olanca doallyla aktarlmas, anlaty zenginlefltirir. (III) Bu teknikle yazar, okura kendi
duygularn anlayabilme olana sunar. (IV) Bir baflka
anlatmla okurun, gerei farkl boyutlarda grmesini
salar. (V) Bylece yazar, yzeysel olann anlatmyla
yetinmeyerek, yaratt kahramanlarn i dnyalarn
da yanstt iin anlatmna derinlik kazandrmfl olur.
Bu paradaki numaralanmfl cmlelerin hangisi taflmaktadr?
nmsal bir nitelik tafl
A) I.
B) II.
C) III.
zm
D) IV.
E) V.
SS - 2007
Tanmsal nitelik taflyan cmleler genellikle X nedir?

sorusuna cevap veren cmlelerdir. I numaral cmle
Bilin akfl yntemi nedir? sorusuna cevap veriyor.
Cevap A
46
2.14
rnekleme, konuyu daha iyi anlamamz salar.

Anlatlan bir konuyu grsel klmak veya somutlafltrmak, onun daha iyi anlafllmasn salamak zere, eflitli veriler (referanslar) sunmaktr. rneklemede genellikle isimler geer. Bunlar bir kiflinin,
bir eserin, bir kitabn ismi olabilir.
stanbul birok medeniyetin izlerini taflyor. Bizans'tan
kalma Yeralt Sarnc, Osmanl'nn eseri olan Topkap
Saray ve gnmz medeniyetinin nemli bir eseri
olan Boaz Kprs....
Verilen rnek, belirtilen yargy ya da ncl glendirme, pekifltirme amacna yneliktir; bundan
dolay isimler aka anlr.
ykleri veya romanlar ile yurt dflnda tannan birok
yazarmz var. Onlar bu eserleriyle sadece kendilerini
tantmyor, aksine lkemizi de tantyor. Bu baflarlar
hepimiz iin bir vn kaynadr.
Bu cmlede bir rnek verilmifl olmad. rnek verilebilmesi iin ilgili dl alan bir veya birka kifliden sz edilmesi gereklidir.
2.15
rnek soru
(I) Gnlk yaflammzda renklerin nemli bir rol vardr. (II) Bu nedenle renklerle ilgili pek ok bilimsel alflmalar yaplmfltr. (III) Yaplan arafltrmalar gstermifltir ki soluk alflmz, kan basncmz, renklere bal olarak deiflebilmektedir. (IV) Renklerden ak mavi, gevfletici ve rahatlatc; koyu mavi uyarcdr. (V)
Bu da renklerin etki gcnn birbirinden farkl olduunu gstermektedir. (VI) Bu gerei gznnde bulunduran imimarlar, ev ve flk dzenlemelerinde
renk esine zel nem verirler.
Yukardaki parada numaralanmfl cmlelerin hangi si, kendisinden nceki cmlede belirtilen yargy r neklendirmektedir?
A) II.
B) III.
C) IV.
D) V.
E) VI.
SS - 2000
zm
Parada, IV. cmlede III. cmledeki yargy somutlafltran rnekler verilmifltir.
Cevap C
Elefltiri: Bir varln, eserin, olumlu - olumsuz ynlerini ortaya koyma ifli
Elefltiri, edebiyatn da nemli bir tr olarak karflmza kmaktadr. Elefltiri, sanatta bir eserin ya da
sanatnn olumlu ya da olumsuz zelliklerini ortaya koymay ifade eder. Gnlk hayatta da elefltirmek / elefltirilmek karfllafltmz bir tutumdur.
Genellikle olaylarn ve kiflilerin olumsuz hlleri
elefltiri konusu olur. Ancak SYM elefltiri kavramn olumsuzluk la snrlamyor. Beeni ifadesi
olan cmleleri de elefltiri olarak benimsiyor. Afladaki cmleler olumlu, olumsuz elefltiriler ieriyor.
Yazarn kulland dil, birok okuru zorlayan, okumay zevksiz hle getiren bir dil. / olumsuz
fiiirleri, okurun dnyasna bambaflka tatlar katyor. /
olumlu
Gen kuflak okurlarla arasndaki uurum derinlefltik-
rnek soru
(I) Mario Giordanonun Deney adl roman ilk kez dilimize evrilmesine karfln sinemaseverler bu isme yabanc deil. (II) Deney nce Das Experiment, ardndan da The Experiment adlaryla iki kez sinemaya
uyarlanmflt. (III) Bu uyarlamalar, roman kadar baflarl deilse de ilki Alman, ikincisi Amerikan yapm
olan her iki film de seyircilerin ilgisini ekmiflti. (IV)
Dorusunu sylemek gerekirse hikyesi o kadar etkileyici ve sinemaya uyarlamaya o kadar elveriflli ki bu
filmlerin ilgi ekmemesi iin ynetmenlerin zel bir
beceriksizlik gstermeleri gerekliydi. (V) nk Deney otorite ve g arasndaki iliflkiyi, iktidarn doasn ve bysn, hapishanenin ifllevini, sonu olarak
da insann karanlk yanlarn sorgulayan bir roman.
Bu paradaki numaralanmfl cmlelerin hangisinde hem
fltiri sz konusudur?
olumlu hem de olumsuz bir eleflt
A) I.
B) II.
C) III.
D) IV.
E) V.
e yazarn eserleri raflarda kalyor. / olumsuz

Konu seimindeki titizlii ve baflary, dili kullanmada
gsteremiyor. / olumlu + olumsuz
Son rnekte olduu gibi baz cmlelerde olumlu ve

olumsuz elefltiri birlikte bulunabilir.
Kifli, kendisi de elefltirebilir, bu durumda elefltiri z elefltiri adn alr.

Bu kavramla ilgili olarak Kavrama Testi 3 / 3. soruyu zebiliriz.
YGS - 2012
zm
"yan tutmama" ne demek ncelikle?
"tarafsz olma" diye de ifade edebiliriz.
fiimdi verilen cmleleri "tarafszlk" yn ile deerlendirelim.
I. cmlede yarglarnda dostlarnn vs. pay olmadn,
IV. cmlede de hibir dflnceye balanmadn sylyor.
Bunlar tarafszlk ifadesidir.
Cevap C
47
2.16
Olumlu duygularmz szcklere dklyor: Beenme

Herhangi bir davranfln, szn, eserin, varln bizde art ynde (olumlu) duygular uyandrmasdr.
Bu duruma beenme denir ve bu beenimizi bazen
ak bazen de kapal cmlelerle dile getiririz.
Son fliiriniz hepimizin hofluna gitti.
Bu gmlek size ne kadar da yakflmfl.
Yryflnzde bir asalet, konuflmanzda naziklik var.
"Hi" isimli kitab mutlaka okumalsnz.
Bu cmlelerde bir beeni vardr. Son cmledeki

beeni aka deil, dolayl olarak dile getirilmifltir.
Beenmenin ileri boyutlarda ifadesine vg, beenmemenin aflr boyutlarda ifadesine "yergi"
denir.
rnek soru
(I) Sanat, yklerinde daha ok toplumumuzun krsal alanlarda yaflayan insanlarn yaflamn, onlarn doa ve evre ile olan iliflkilerini yanstr. (II) Anlatmda
gnlk konuflma dilinin inceliklerinden ustaca yararlanarak, ksa ve anlamca youn cmleler kurmaya b-
yk bir zen gsterir. (III) Zaman zaman, doup byd Trakya yresinin yerel szcklerini de zgn biimleriyle kullanr. (IV) Yerel dili, yerel szckleri kullanacam derken, yadrgatc olmaktan kanr, hibir
zaman yapayla dflmez. (V) Onun bu szckleri kullanmadaki amac, okurlarna, dilimizin szck ynnden ne kadar zengin olduunu gstermektir.
Yukarda numaralanmfl cmlelerin hangilerinde be enme sz konusudur?
A) I. ve II.
B) II. ve III.
D) III. ve IV.
C) II. ve IV.
E) IV. ve V.
SS - 1994
zm
II. cmlede geen "ustaca yararlanarak" sz bir beeni ifadesidir. Ayn flekilde IV. cmledeki "hibir zaman yapayla dflmez" ifadesi de bir beeni taflmaktadr. III. cmlede ise bir beeni deil, durum tespiti, gzlem vardr.
Cevap C
2.17
Bir varlk, bir eser herhangi bir adan deerlendirilebilir.

Gzlem ve tespitlerimizi, bize ulaflan verileri irdeler, yarglara ulaflrz. Buna, deerlendirme denir.
Deerlendirme, belli bir eserin, yazarn zelliklerini ortaya koymadr. Deerlendirmede esas olan
deerlendirilecek bir varlk, nesne olmasdr.
Eldeki somut bir fley zerine deerlendirme yaplabilir ancak.
Kitabn son blmndeki fliirler birka sayfaya yaylmfl.
Bu fliirlerde szcklerin yerel kullanlfllar olduu gibi
yer almfl.
Yaznn ilk blmnde yer alan iddialar sonraki blmde somut kantlara dayandrlmfl.
Bu fliirlerde, Klasik Trk fliirinin l, kafiye anlayflna
sk skya bal kalnmfltr.
Yazarn bu romannda betimlemeler genifl yer tutuyor,
kahramanlar bu betimlenen evrelerde anlatlyor.
Bu cmle ak bir gzlem sonucu ulafllan tespitleri (saptama) ieriyor.

rnek soruyu inceleyelim.
48
rnek soru
fladaki cmlelerin hangisinde, "deerlendirme"
Afla
sz konusudur?
A) Kimi sanatlar duygularn dile getirmek iin kimileri de kusursuz eserler yaratmak iin yazarlar.
B) Romanc, gerekleri dfl gcyle yeniden biimlendiren kiflidir.
C) Bir eserin deerinin, konusundan ok slubuna
bal olduunu her zaman sylerim.
D) Bu romandaki kiflilerin birbiriyle iliflkisi zerine bir
ok inceleme yaplmfltr.
E) Bu eserde, konu gerek yaflamdan alnmfl, kifliler
karakterlerine uygun biimde konuflturulmufltur.
1989
zm
Deerlendirme, bir konu, varlk veya eser hakknda
deer bime, deerini ortaya koyma anlamnda bir
kavramdr. Seenekleri bu adan incelediimizde;
A'da, sanatlarn hangi amalarla yazdklar
B'de, romancnn tanm
C'de, bir eserin deeriyle ilgili kiflisel bir grfl
D'de, bir roman kiflileri zerinde yaplmfl inceleme
says sz konusu edilmifltir.
E seeneinde, ilgili eserin konusu ve kiflileriyle ilgili
bilgi verilmifltir.
Cevap E
2.18
Kesinlie dayanmayan yarglar: Olaslk - Tahmin - Varsaym

Bir eylemle, bir durumla ilgili olabilirlik, olmayabilirlik durumuna olaslk, bir eylem ya da durumu bir
an iin gerekleflti, oldu farz etmeye de varsaym
diyoruz. Varsaymda "tut ki, diyelim ki, kabul edelim, farz et ki, dfln ki..." gibi ifadeler yer alr. rnekleyelim:
rnek soru
fladakilerin hangisi, bir varsaym ifade etmektedir?
Afla
A) O, arflamba gn geziden dnebilir.
B) Diyelim ki bu olay gerek deildir.
C) stediini verir, yeter ki sen alfl.
Yarn belki de grflemeyeceiz. / olaslk
D) Belki onu sen de tanrsn.
Yarn grflemeyeceimizi kabul edelim. / varsaym.
E) Yarn akflam yemeine onlar da gelebilir.
lk cmlede bir eylemin olup olmayacann kesinlik ifade etmeyifli, ikincide ise kesin bir kabul (varsayma) vardr.
Afladaki cmleleri bu adan inceleyip deerlendirelim.
SS - 1989
zm
A'da (dnebilir - dnmeyebilir) olaslk; B'de varsaym (Bu olayn gerek olmadn kabul etme) C'de
koflul, D ve Ede olaslk anlamlar vardr.
Cevap B
1. Sizin teklifinizi kabul edebilir. /

2. Herhalde sizin teklifiniz kabul edilmeyecek. /
3. Beyazd, daha hazrlkl olsayd Timur yenilebilirdi. /
4. Bize yardmc olmayacan sanyorum. /
5. Bir an iin I. Beyazd'n Timur'u yendiini dflnelim. /
6. Diyelim ki beklemediimiz sorunlarla karfllafltk... /
7. fiu anda sizi lkenin en yetkili insan kabul edelim;
yapacanz ilk ifl ne olur? /
lk drt cmlede olaslk, son cmlede ise varsaym anlam vardr.

rnek soru
fladaki cmlelerin hangisinde bir "olaslk, olabiAfla
lirlik" sz konusudur?
A) Kar yayor; kfl geldi artk.
B) Onunla konuflmalsnz; kyn en yafll kiflisidir.
C) Ben onu iyi tanrm; ok drst bir ocuktur.
D) Siz de biliyorsunuz; o, kardefllerin en kdr.
E) Ge kaldk; sanrm o gitmifltir.
1988
zm
A, B, C, D seeneklerinde kesin bir durum ve gzlemden sz ediliyor. E de ise sanlan bir durum (olaslk)
sz konusudur.
Cevap E
Bazen gereklilik, gc yetme ve kesinlik bildiren durumlarla olaslk anlatan durumlar benzeyebilir, karfltrlmamal. rnein, Btn bu okuduklarm aklmda tutabilirim. cmlesi olaslk deil, gc yetme an-
Tahminle olasln ayn kavramlar gibi grnmesi

ortak noktalarndan kaynaklanyor. Bununla birlikte farkl ynleri de vardr. Tahmin, verilerden yola
karak yaplmfl bir deerlendirmeyi ierir. Olaslkta ise iflin olup olmayacana iliflkin yarg n
plandadr. rnekleyelim:
Tadna baklrsa bu suyun bir maden kaynandan getii dflnlebilir. / tahmin
Talih kuflu sizin baflnza da konabilir. / olaslk
rnek soru
(I) Anadoluhisarnn bulunduu blgenin tarihi, eskiye dayanyor. (II) Kaynaklara gre, Anadoluhisar,
Boazdan geiflleri kontrol etmek amacyla Yldrm
Beyazt tarafndan yaptrlmfl. (III) Yaplrken kullanlan malzemeler arasnda, Bizans yaplarndan alnmfl
tafllar da var. (IV) Bu durum, burada eski bir Zeus Tapnann bulunduu yolundaki dflnceleri daha da
glendiriyor. (V) Boazn en dar yerinde, Gksu Deresi kysnda bulunan bu blgenin, bugn olduu gibi, Osmanl ncesinde de yerleflim alan olarak kullanld eflitli kaynaklarda belirtiliyor.
Yukardaki parada numaralanmfl cmlelerin hangi flmaktadr?
sinde belirtilenler tahmin nitelii tafl
A) I.
B) II.
C) III.
D) IV.
E) V.
SS 2000
zm
Tahminin bir anlam da eldeki verilerden faydalanarak akl yrtmedir. Buna uygun olan IV. cmledir.
Dierlerinde bilgi ve belgelerden sz edilmifltir.
lam taflmaktadr.
Cevap D
Bu alt baflln pekiflmesi iin Kavrama Testi 3 / 7, 8 ve 9. sorular hemen zelim.
49
2.19
Sezgi - Kayg - fiaflrma

Olabilecek durumlar befl duyumuz dflnda alglayabiliriz; (algladmz bu durum gerekleflir veya
gerekleflmez): sezgi.
Olabilecek durumlarn, gidiflatn risk ve tehlikeyle
sonulanacan dflnr, endifleleniriz : kayg.
Baz olaylar, eylemler eflitli ynleriyle bizim dflndklerimizin ve beklentilerimizin zerinde gerekleflir; buna verdiimiz tepkiye flaflma - flaflrma
denir. Bu tanmlamalar rnekleyelim :
rnek soru
fladaki cmlelerin hangisinde "flaflrma" anlam
Afla
vardr?
A) Bu ifli ok geciktirmeden yapar msnz?
B) Yeflilden daha tatl renk mi olur?
C) Caddeyi dolduran kalabalktan gemek kolay m?
D) Biraz sonra bir batan iine dalmayalm m?
E) Herkes gibi siz de mi o adam bekliyorsunuz?
1983
Yaklaflan adamlarn, dost olduklar dodu iime. / sezgi

Bunlarn farkl amalar olduunu hissediyorum. / sezgi
Yaknda beklenmedik geliflmeler olacak gibi. / sezgi
Gerekleflmifl eylemlerle ilgili olarak aklanan

duygu ve dflnceler "sezgi" deildir.
Bu ifllerin byle sonulanaca belliydi!
Benim sylediklerim nasl da bir bir kyor.
zm
fiaflrma gerekleflmifl bir olay veya eylemle ilgilidir
ve beklenmedik bir durumu ifade eder. Soruyu bu
adan incelediimizde:
A'da rica, B'de beeni, C'de yaflanan bir zorluk ,D'de
beklenmedik bir durum, E'de cevap isteyen bir soru,
anlam vardr.
Ayrca hayallerin, beklentilerin de sezgiyle karfltrlmamas gerekli.

Kardeflinizin bu iflin stesinden geleceini mit ediyorum. / beklenti
Onun uzun boylu biri olacan dflnyordum. / tahmin
Birka yl iinde zengin olacam sanyorum. / tahmin
- olaslk
Cevap D
rnek soru
(I) eviri, kltrler aras etkileflimdeki nemli etkinliklerden biri. (II) Kltrleri zenginlefltiren bir e. (III)
Son yllarda ok sayda bilimsel ve yaznsal metin dilimize evrildi. (IV) Bu, Trk kltr asndan byk
Bu cmlelerde bir sezgi yoktur.
bir kazan. (V) Ne var ki bu eviri metinlerinin biro-
Kayg (endifle), sonuca iliflkin olumsuz karmlardr:
unda zgn metnin tam olarak yanstlp yanstlma-
Srlarmz onlarn duymasndan endifle duyuyorum.

Baflna bir fleyler gelmifl olmasndan ekiniyorum.
Bu gidiflatn, bu tavrlarn sonu nereye varacak!
Korkarm, bu ilac fazla kullanmak salnz bozar.
d ya da kullanlan Trkenin nitelii tartfllabilir.

Yukardaki parada numaralanmfl cmlelerin hangi sinde bir kayg dile getirilmektedir?
A) I.
B) II.
C) III.
D) IV.
1994 / II
Afladaki cmlelerde flaflma (hayret) duygusu rneklenmifltir.

Bu tabloyu siz mi yaptnz?
Kfl gnnde bir bahar havas sanki!
Daha nceleri hi byle konuflmazdn!
E) V.
zm
Kayg kavramnn kapsamnda, olumsuzluklar vardr.
Parada, bu durum V. cmlede verilmifltir.
Cevap E
Yalnz aktaki fl grebiliyorsan, yalnz sylenenleri duyabiliyorsan

ne grebiliyorsun ne duyabiliyorsun demektir.
Halil Cibran
50
2.20 Dileklerimizi
ifade eden cmleler vardr.
imizden geen eflitli dflnceler olur. Bunlar, direk veya dolayl olarak sze aktarrz. Sze aktarlan bu kavramlarn dilek, neri, tasar, olarak karflmza kmas mmkndr. flte bu kavramlarn
ayrm olduka nemlidir. Dilek, istek, isteme, arzu etme dir.
fiimdi onun da burada olmas ne gzel olurdu.
imden, benim de ocuklarm olsun, diye geirdim.
cmleleri dilek taflyor.

Dilekler bazen olumsuz da olabilir.
"Varp yad illere meyil verirsen
Kfl ola balana yollarn dostum"
kinci dizede bir flarta bal olarak olumsuz bir dilek vardr.
Dilekler anlatlrken, genellikle, eylemlerin, istek
kipi (-e / -a), anlamndan uzaklaflarak istek kipinin
anlamn kazanmfl olan flart kipi (-se / -sa) ya da
emir kipiyle ekimlendiini gryoruz. fiu rnekleri inceleyelim:
Ltfen bana yardm edin. (emir kipiyle ekimli)
rnek soru
(I) Trke retmenimiz, snfa girdii ilk gn bize
yaflam yksnn ne olduunu anlatp kendi yaflam
ykmz yazmamz istemiflti. (II) O zaman, bu alflmann gerekesini anlayamamfltm. (III) Bugn,
ben de retmen olduktan sonra, dflnyorum da
bu alflma, retmen ile renci arasnda kurulabilecek gl bir iletiflimin bafllangc olabilir. (IV) Ayrca rencilerin, kendilerini tanmalarn salayabilir.
(V) Keflke tm retmenler bu tr alflmalarla rencilerini, i dnyalaryla hesaplaflmaya ynlendirse, kendilerini tanma konusunda cesaretlendirse.
Bu parada numaralanmfl cmlelerin hangisinde dilek sz konusudur?
A) I.
B) II.
C) III.
D) IV.
E) V.
SS - 2002
zm
Parann son cmlesinde, retmenlerden yapmas
istenen bir davranfl dile getirilmifltir.
Cevap E
Bu akflam oyalanmadan gelseniz. (flart kipiyle ekimli)

Bir mr mutluluk iinde yzesiniz. (istek kipiyle
ekimli)
2.21
Hayatmz planlarla, tasarlarla doludur.

Bir ifli, eylemi yapmay dflnme, planlama, "tasarlama" demektir. Uygulamaya geilecek her ifl
ve ifllem, nceden tasar haline getirilmifltir. neri
ile tasar arasnda fark vardr: Tasar, daha ok
kendi yapacaklarmza ynelik bir alflma ve bunun erevesini izme iken; neri, kendi dflmzdakilerin yapmasn istediimiz ifllemlere ynelik dflncelerimizi taflr.
rnek soru
(I) Halka ulaflmamz, operann halka seslenen bir sanat olduunu anlatmamz gerekiyor. (II) Bu da byk
lde halkla daha yakndan iletiflim kurmamza baldr. (III) Bu amala gelecek yl bir yarflma dzenlemeyi ve sahnelenmeye deer grlen eserleri sahnelemeyi dflnyorum. (IV) Eer katlm salanrsa, bu
tr yarflmalar ileride daha da eflitlendirip zenginlefltirerek srdrmek istiyorum. (V) Bu tr etkinlikler
Trk seyircisini, yavafl yavafl da olsa, operaya yaklafltracak, ona orepay sevdirecektir.
bir tasardan sz edilmektedir?
Tasar cmleleri, bir ynyle ama anlam da ierir. nk yapmay dflndklerimiz, planladklarmz, aslnda, amalarmza iflaret eder.
A) I. ve II.
B) Il. ve III.
D) IlI. ve V.
zm
C) Ill. ve IV.
E) IV. ve V.
SS - 1997
III. ve IV. cmlelerde yaplmas planlanan bir iflten

(gelecek yl bir yarflma dzenlemek / katlm salanrsa, yarflmalar daha zenginlefltirerek srdrmek)
sz edilmektedir.
Cevap C
51
2.22 nsan
kendinden, baflkalarndan rahatsz olabilir: Yaknma - Piflmanlk / Hayflanma
Karfllafltmz olumsuzluklarla ilgili flikayetlerimiz, serzenifllerimiz olur. flte, flikayet edilecek bu

durumlar baflkalarnn tavr ve ifllemleriyle ilgiliyse
buna yaknma, kendi tavr ve ifllemlerimizle ilgiliyse buna da piflmanlk veya hayflanma deriz.
Aldnz bir de geri vermeyi bilseniz.
Yanlfllarnda srar ediyor.
alakalem yazlmfl bu yazlarda bir tat yok.
O ne zaman bizimle ilgilenmifl ki flimdi ilgilensin!
Bu cmlelerde yaknma vardr.

Nasl oldu da o dnemlerin deerini bilmedim.
Byle bir sz keflke sylemeseydim.
Kararl davransaydm dostlarmdan olmayacaktm.
Bu cmlelerde piflmanlk anlam vardr. Sz konusu flikyet, elden karlan frsatlarla ilgili olursa
bunun hayflanma kavram ile karfllandn
gzlemliyoruz:
"Frsat elde iken alp kamadm
ldrmeli beni dvmeli deil!"
rnek soru
fladaki cmlelerin hangisinde bir yaknma sz
Afla
konusudur?
A) Dergiye girecek yazlarn baflka bir yerde yaymlanmamfl ve zgn olmas gerekir.
B) Konudan konuya atlayan, bafllyla ierii birbirine uymayan yazlar bizi ok yormaktadr.
C) steklerimizden birisi de gnderilen yazlarn, yaz
makinesiyle ift aralkl olarak yazlmasdr.
D) Alt alta dizilmifl cmlelerin fliir saylmayaca herkese bilinen bir gerektir.
E) Daha gzel, daha nitelikli bir dergi karabilmek
iin okurla iflbirlii flarttr.
SS - 1996
zm
B seeneinde, bir baflkasnn yapt olumsuz bir iflten flikyet ediliyor. Bu, yaknmadr.
Cevap B
Karacaolan
2.23 Daha
gzele, iyiye yneltme abas: neri (tavsiye - teklif)
Daha yavafl konuflmanzda fayda var.

evrenizdekilerin hatalarn pek nemsemeyin.
Yazlarnz, yayma girmeden bir kez daha gzden geirmeniz iyi olur.
Bu cmleler bir neri taflyor. neri, baflkalarnn

yapaca ifl, ifllem ve davranfllarla ilgili olarak bunlarn nasl olmas gerektii hakknda grfllerimizi
sunmamzdr. Bu grfller, ifllemlerin yaplma tarzyla ilgili istekler taflr.
Bir istei taflmayan cmlelerde neri de yoktur.
Afladaki cmleleri bu gzle inceleyelim.
fiiirlerinizde anlafllmaz baz szckler var.
fiiirlerinizde, anlafllmaz szcklere bu kadar yer
vereceinizi hi dflnmezdim.
fiiirlerinizde, anlafllmaz szcklere bu kadar yer
vermemeniz yerinde bir davranfl olur.
Bu cmlelerin ilkinde bir tespit, ikincisinde bir flaflma, ncsnde ise neri vardr.
52
rnek soru
(I) Bu fliirlerin tadna varabilmem iin, olduka fazla
aba harcamam gerekti. (II) Bunlarn bir yan ne kadar ak ve yalnsa bir yan da o kadar karmaflk ve
youn. (III) Bu noktada, sanatnn ykleriyle benzerlikler grlyor. (IV) Kitabn sonuna, fliirlerin sezgisel dnyasn ortaya koyacak notlarn eklenmesi,
yararl olabilirdi. (V) Yine de sanatnn fliirlerinden
bir demetin Trkeye kazandrlmas ok olumlu bir
alflma.
flturan cmlelerin hangisinde
Yukardaki paray oluflt
bir "neri" sz konusudur?
A) I
B) II
C) III
D) IV
E) V
SS - 1990
zm
Parada, yalnz IV. cmlede yazar, bir iflin nasl yaplacana iliflkin bir grfl bildiriyor.
Cevap D
2.24 Kimi
cmlelerimizde dostlarmz uyarrz (ikaz ederiz).
Yaplmasn yanlfl bulduumuz baz durumlar nceden bildirme, riskli veya tehlikeli baz eylemlerden sakndrmak istediimiz durumlar dile getirmedir. Uyar, eylemin gerekleflmesinden nceye
ait bir bildirimdir. rnekleyelim:
Dikkat kpek var!
Evraklarnz teslim etmeniz iin iki gnnz kald.
Bu ilac doktorunuza danflmadan kullanmaynz.
rnek soru
fladaki cmlelerin hangisinde "uyarma" sz konu Afla
sudur?
A) zin verirseniz bu konuyu tartflalm.
B) Arkadafllar biraz sessiz olabilir miyiz?
C) Hemen okula gitmek zorundaym.
D) Ben nbeti alnca siz gidersiniz.
E) Bu kitaplar okuyunca arkadaflnza verir misiniz?
1988
zm
B seeneinde, ilgili kiflilerin grltl davrandklar
grlyor ve bundan vazgemeleri sessiz olmalar
iin uyar yaplyor.
Cevap B
2.25 Baz
cmlelerde eflitlik anlam vardr.
Bu kavram eflit niteliklere sahip olmay, bir varl

ayn llerde paylaflmay, bazen saysal bazen de
soyut verilerle ifade etmektedir.
Bu haberi biz de onun gibi sonradan duyduk.
(O da sonradan duydu, biz de sonradan duyduk.)

Varmz youmuz aramzda kardefl pay yapld.
(Eflit olarak paylafltk.)
rnek soru
fladaki cmlelerin hangisinde efli
flitlik kavram sz
Afla
konusudur?
A) Elmay ortasndan ikiye blp, yarsn ona uzatt.
B) Ne o ne bu, ikisinin ortasn bulmaya alfl.
C) Ortada bir masa, masann iki yannda da sandalyeler vard.
D) flin ortasnda brakt, ekip baflka yere gitti.
E) Kahvenin flekeri mmknse orta olsun.
zm
Eflitlik, llebilir (saysal) flekilde ayn olmay ngrr. Bu durum Elmay ortadan ikiye blp yarsn
ona uzatt cmlesinde vardr.
Cevap A
2.26 Cmlede
baz szleri ne karmak isteriz.
Vurgu, cmlede bir sz ya da sz grubunu ne karmak, glendirmektir. Vurgulanmak istenen

sz yklemin hemen nne getirilir.
O gnlerde Ali Bey bizim takmda yer alyordu.
O gnlerde bizim takmda Ali Bey yer alyordu.
Bu cmlenin ykleminin bir deyimden olufltuuna,

dolaysyla yer sznn yklemin iinde olduuna dikkat etmeli. (Vurgu, yklemde deil, yklemin
nndeki szdedir.)
rnek soru
(I) Arkadaflnzla (II) sizi (III) Kzlay'da (IV) otobs
duranda (V) grdm.
Bu cmlede zaman vurgulamak iin dn szc nn, numaralanmfl yerlerin hangisine getirilmesi uy gun olur ?
A) I.
zm
B) II.
C) III.
D) IV.
E) V.
1993
Bir sz vurgulamann bir yolu da szc ykleme

yaklafltrmaktr. Dn szcn (V) nolu yere getirdiimiz zaman ykleme yaklafltrmfl (vurgulamfl) oluruz.
Cevap E
53
2.27 Anlatm
somut veya soyut klmak mmkndr.
Anlatlan bir dflncenin veya iletilecek bir mesajn befl duyumuza hitap edecek flekle getirilmesine
somutlafltrma veya somut anlatm denir. Soyut
anlatm bunun tersidir.
Soyut Anlatm
Somut Anlatm
Gvenimiz bofl kt.
Gvendiim dalara kar yad.
O sznden
dnmeyen biridir.
Onun tkrdn
yalamayacan biliriz.
fiu rnei inceleyelim:
rnek soru
fladaki cmlelerin hangisinde somutlamaya baflfl Afla
fltur?
vurulmuflt
A) Benim yaptm ifl, uak kullanmaya benzer. Birok iyi ifl yaparsnz; ama baflarsz olduunuz tek
bir ifl, sonunuz olur.
B) Nereden bakarsak bakalm, toplumu oluflturan bireylerle bir duygu alflveriflimiz var. Bu nedenle yollayacamz her ileti, onlara da uygun gelmelidir.
Bu bilgisizlii sona erdirmeyi, evresindekileri bu karanlktan karmay amalyordu.
C) Doru dflnen bireyler yetifltirmek iin anadil retimine nem vermek gerektiini hepimiz biliyoruz.
Bu cmlede bilgisizlik , karanlk olarak somutlafltrlmfltr.
D) Geliflme, toplumsal bilimlerde ok nemli bir kavramdr. Bunun iin arafltrmaclar, geliflme kavram
zerinde srekli olarak kafa yormaktadrlar.
E) Olaylar ve nesneler iin sz konusu olan iyi - kt,
gzel -irkin trnden deerlendirmelerin her birine deer yargs denmektedir.
1997
zm
A seeneinde kifli kendi yapt ifli uak kullanmaya
benzeterek grsel hale getirmifltir.
Cevap A
2.28 Cmleye,
ara sz veya ara cmleler kullanarak bilgiler ekliyoruz.
Bir cmlede geen bir kavramla veya cmlenin tmyle ilgili olarak yapmak istediimiz aklama,
vermek istediimiz ek bilgiler olabilir. Bunlar ayr
bir cmlede verilebilir. Ama ilgili cmle iinde verilmesi anlatma bir canllk katar, anlatlan fleyi gelifltirir, glendirir. Bu durumdaki sz, tek baflna
alndnda bir cmle ise ara cmle, deilse ara sz
olarak isimlendirilir.
Ouz Trkesini z haliyle konuflan bu yreden, ankr ve evresinden, bolca rnek toparlamfltk.
Alt izili blm bir ara szdr.

lk kez bir n szde kitabn elefltirildiini, n szler genellikle vg yazlardr, grerek hayretler iinde kalmfltk.
Virgller arasnda kalmfl blm bir ara cmledir.

rneklerde de grld gibi ara szler cmlede
iki virgl veya iki ksa izgi arasnda yazlr. Cmleden kartldnda ise cmlenin anlam bozulmaz.
54
rnek soru
Konufltuum dil kadar, Trkem kadar gzelsin.
Bu cmlede, konufltuum dil kadar sz, kendinden
sonra gelen Trkem kadar szn aklamaktadr.
fladakilerin hangisinde
Benzer bir aklayc sz, afla
vardr?
A) Bu sorunla ilgili arafltrma raporlarn, gazete ve
dergileri okudum.
B) Sz vermiflti, teki toplantya hazrlkl olarak gelecek, tartflmalara kendisi de katlacakt.
C) Bir mart gnyd, hava souktu; karla karflk yamur yayordu.
D) lk tayinim doup bydm yreye, ukurova'ya, kmflt.
E) Bayramlarda bandonun baflna geer, trenlere,
etkinliklere canllk katard.
SS 1997
zm
D seeneinde ukurova szcnden nceki ksm - doup bydm yre - ukurovann
aklaycs durumundadr ve ara szdr.
Cevap D
2.29 Alnt
cmleler dorudan veya dolayl verilebilir.
Bu konu, bir baflkasnn sznn aktarm ile ilgilidir. Aktarlan sz, orijinali (biimi) bozulmakszn
verilmiflse dorudan, anlam korunmufl ama sylenifli deifltirilerek verilmiflse dolayl anlatm sz
konusudur :
Geliyorum, dedi. / dorudan anlatm
Geleceini syledi. / dolayl anlatm
Geceden yola kn; sabah beklemeyin, demiflti. /
dorudan anlatm
Geceden yola kmamz, sabah beklemememiz gerektiini sylemiflti. / dolayl anlatm
Aflada verilen cmlelerin dorudan anlatml m

dolayl anlatml m olduklarn belirtelim.
Onun bu zmleri dflndn sanmyorum.
Yarn, orada olmamz gerekli, dedi.
rnek soru
fladaki cmlelerden hangisi, dolayl anlatma bir
Afla
rnektir?
A) fiyle bir olaylar anmsar, zlrz ve flte bu
dnya byledir! diye dflnrz.
B) retmen, Ali'ye: Arkadaflna syle, yarn devini
mutlaka getirsin! dedi.
C) Paul Valery, fliir yazma ynteminden sz ederken
lk dize Tanr vergisidir, ondan sonras da aba...
dermifl.
D) Tiyatrodan ktmda arkadaflm, Hzm'n sahnede canlandrd prensin gerek hayatta da yaflamfl olduunu syledi.
E) nce, tiyatronun elerini, hangi sanatlarn bir
araya gelerek tiyatro gereini ortaya koyduunu
dflnelim.
1981
Yarn, okulda olmamz istedi.
zm
Bu byle gitmez, diyordu.

fllerimizin yarm kalmamas gerektiini belirtti.
D seeneinde, sz syleyen kifli, baflkasna (Hazm'a) ait bir sz, kendi cmlesi ierisinde, orjinal
(ilk) biimini korumadan ama anlamn koruyarak
vermifltir.
Cevap D
2.30 Kiflilefltirme:
nsana ait zellikleri doaya aktarma
nsanda bulunan birtakm zelliklerin insan dflndaki baflka varlklara aktarlmas, yklenmesidir.
Gnefl, bahar mjdelerken glmsyordu.
Rzgrn sesi zaman zaman la, zaman zaman inlemeye dnflyordu.
Bu yollar, Anadolu insannn deiflmeyen yazgsn anlatyor gelip geenlere.
lk rnekte gnefle, mjdeleme; ikincide rzgra

lk, inleme sesi karma ; ncde ise yollara
anlatma, konuflma zellikleri yklenmifl.
Bunlar insana ait zelliklerdir ve doaya aktarlmfllardr. Dolaysyla gnefl, rzgr ve yol kiflilefltirilmifltir.
Yandaki snav sorusunu zerek kavram pekifltirelim.
rnek soru
(I) Sonbahar, kendisinden sonra gelecek kfl mevsiminin gizli telafln yaflatyor doaya. (II) Amasrada bir
Roma yapt olan Kuflkayas Yol Ant sar bir rtyle
kaplanyor. (III) Hasankeyfteki Artukoullar zamanndan kalma cami, minaresindeki son leylei yolcu
ediyor. (IV) Kakarlar'da yamur fazla mesai yapmaya bafllyor. (V) Bolu Dalarnda, Istrancalar'da gezinirken yerlerde aa gvdelerinin hznl yzlerini,
acl bakfllarn gryoruz.
Bu parada numaralanmfl cmlelerin hangisinde infltr ?
sana zg bir nitelik doaya aktarlmamflt
A) I.
B) II.
C) III.
D) IV.
E) V.
SS - 2001
zm
II. cmlede Roma yaptnn sar rtyle kaplanmas
kiflilefltirme deildir. Cmlede antn sonbahar yapraklaryla kapand ifade ediliyor. Dier cmlelerde
ise eflitli varlklara insana zg nitelikler verilmifl
yani kiflilefltirme yaplmfltr.
Cevap B
55
BU KONUDA ZETLE...
1.
Kimi cmlelerde yargnn nedeni (gerekesi) anlatlr. Bunlar ou zaman asl yargya iin, nk,
bu yzden, bylelikle vb. szckleriyle balanr.
2.
Konuflma veya yazda, baz davranfllarmzla ilgili amalar ortaya koyar, hedeflerimizi de aklarz.
3.
Bir yargnn gerekleflmesi, bir baflkasna bal

flekilde anlatlmflsa, bu cmlede koflula ballktan sz edilebilir.
4.
Kiflisel, yanl, yorum ieren kantlanamayan yarglar znel; tarafsz, herkese kabul edilen, dolaysyla da kantlanabilen yarglar nesneldir.
5.
Bir durumun ya da davranfln kiflisel bir bakflla

anlamlandrlmas yorumdur.
6.
Yazlarn, konuflmalarn bir konusu, ele ald bir

meselesi vardr ki buna, ierik ad verilir.
7.
Her yazarn konuyu ele alfl tarz farkldr. Bu, yazarn hem szckleri hem de cmleleri kurma, sralama durumuyla ilgilidir ve slup adn alr.
8.
15. Sezgi, tahmine benzeyen bir anlam ifade eder.

Bu nedenle de sorularda yan yana getirilmez bu
iki kavram. Kayg, endifleyi; flaflrma ise hayret
duygusunu anlatr.
16. Beklentilerimiz, umutlarmz aslnda isteklerimizdir. Bunlarn ifade edildii cmlelerde istek anlam ne kar.
17. Tasar, plan yapmay ifade eder. Gelecee dair fikirlerimiz, hedeflerimiz bu kapsamdadr.
18. evremizdeki kiflilerin eksikleri, yanlfllar; olaylarn aksayan ynleri yaknma cmlelerinde ifade
edilir. Piflmanlk ve hayflanma kiflinin kendisine
dnktr ve keflke anlam ile yakndan ilgilidir.
19. Tavsiyeler, iyiye yneltme abalar, neri cmlelerini oluflturur. Uyarlar da bir adan bunlara
benzer.
Varlklar ya da durumlar, tutumlar zellikleri bakmndan karfllafltrlabilir ve bu esnada genellikle en, daha, kadar szckleri kullanlr.
20. ki durumun ayn olduu, denk olduu cmlelerde

eflitlik kavram ncelenmifltir.
Anlatm etkili klmann bir yolu da varlklar, durumlar nitelike daha gl olana benzeterek
anlatmaktr.
21. Soyut kavramlara yaslanan ifadeler soyut; somut

varlklara yaslananlar da somut anlatm oluflturur.
10. Gzlemler, yani gzle alglanabilen ayrntlar,

zellikler varlklar betimlemekte kullanlr.
22. Cmlelerde kimi szckler belirgin verilmek, ne

karlmak istenir yani vurgulanr. Bunun iin de
genellikle ykleme yaklafltrlr.
9.
11.
Tanmlama, bir kavramn, varln ne olduunu

anlatmaktr.
12. Anlatm inandrc klmann yollarndan biri de rnek vermedir. Dflnceyi desteklemek iin rnek
veririz.
13. Elefltiri, deerlendirme ve beeni i ie gemifl kavramlardr. Deerlendirme, yalnzca tespit etmedir.
Yani yazarn, eserin zelliklerini ortaya koyarken
tarafsz ifadeler seerek yaplr. Elefltiri, olumlu olumsuz ifadelerle oluflturulmufl cmlelerdir. Beeni ise yalnzca olumlu yarglar ieren cmlelerde karflmza kar.
56
14. Olaslk, bir iflin, durumun ortaya kma - kmama hlinin bulunmasdr. Tahmin de byledir
ama somut bir nedene dayandrlr. Varsaym
cmlelerinde, gerekten olmufl bir eylem yoktur, sadece yle farz edilir.
23. Cmleye aslnda dahil olmayp sonradan eklenen

ifadeler ara szler oluflturur. Bunlarn cmleden
karlmas anlam daraltr ama anlatm bozmaz.
24. Alnt cmleler aynen, iki virgl arasnda ya da trnak iinde verilirse dorudan; syleyenin cmlesine katlarak aktarlrsa dolayl anlatm sz konusudur.
25. eflitli varlklar, insan zellii verilerek anlatlabilir. Buna kiflilefltirme ad verilir.

Kavrama Testi 1
( 2.1 - 2.6 )
Kavrama Testi 2
Kavrama Testi 3
( 2.7 - 2.14 )
( 2.15 - 2.30 )

57
KAVRAMA TEST
1.
(I) Her zaman, suyun stne braklan kat gemilerden bahsediyor, denizin dibindeki gzellikleri umursamyoruz. (II) Derinliklerde olanlardan, duygulardan
konuflmuyoruz. (III) Biraz daha cesur olabilsek, biraz
daha duygularmzn farkna varabilsek ama olmuyor. (IV) Konuflmann bize gerei tm plakl ile
yaflatacan bildiimizden bundan kanyoruz. (V)
Olumsuz bir fleylerle karfllaflmaktansa sahte ya da
yzeysel bir yaflam tercih ediyoruz.
4.
Numaralanmfl cmlelerin hangisinde neden sonu

flkisi vardr?
iliflk
A) I.
B) II.
C) III.
D) IV.
E) V.
(I) Anadolu dalar, en bynden en kne, eski uygarlklarn kutsal saydklar bir kimlie sahiptir.
(II) Bylelikle birok manastr, tapnak da doruklarna yaplmfltr. (III) Bununla yalnz tapna koruma
amac gdlmemifltir. (IV) nsann zndeki ykselme, ge yaklaflma tutkusu, evreye ycelerden bakma eilimi de bunda etkili olmufltur. (V) flte dala insan arasnda bylesine gl bir yaknlk oluflmufltur.
(VI) Modern alarda artk dalara ihtiya kalmamfl,
gkdelenler onlarn yerini almfltr.
(I) Orhan Kemal Bereketli Topraklar zerinde de

toplumsal deiflmeyi gzlemlemekle yetinir, ilgisini
kahramanlar zerinde younlafltrr. (II) Onlarn ruhi
portrelerinin, romann trajik sonuyla dorua varan
gerilimin sebepleri zerinde pek durmaz. (III) Bylece okurda derin bir ilgi uyandrr. (IV) Roman bu ynyle adafl bir trajediyi andrr. (V) Orhan Kemal,
Anadolu kylsnn yoksulluunu betimlemenin daha gereki bir tutum olacana inandndan kolayc zmlere baflvurmaz.
Parada numaralanmfl cmlelerin hangisinde neden
flkisi vardr?
- sonu iliflk
A) I.
5.
2.
B) II.
C) III.
D) IV.
E) V.
(I) Hava scak ve ar, susuzluktan her yer kupkuru

olmufl. (II) Pnarlarn suyu bitmifl, kuyularn suyu ekilmifl, toprak atr atr atlamfl. (III) Kyller su
bulmak umuduyla yeni kuyular amaya bafllamfllar.
(IV) Kyn bu periflan halini grnce iim burkuldu.
(V) nk su gibi vazgeilmez bir yaflam kaynandan yoksunlar.
Bu parada numaralanmfl cmlelerin han gisinde, bir
fltir?
ama belirtilmiflt
A) I.
6.
B) II.
C) III.
D) IV.
E) V.
fladaki cmlelerin hangisinde koflu

flula ballk sz
Afla
konusudur?
Yukardaki numaralanmfl cmlelerden hangisi kendinden sonraki cmlenin gerekesi durumundadr?
A) fl blm yaplmasna karfl ktnz iin iflimiz

bu kadar aksad.
A) I.
B) Sizi buraya kadar yormaktansa yarn sabah ben

gelirdim.
B) II.
C) III.
D) IV.
E) V.
C) Problemlerimizi birlikte zebilsek, hibir fleyi olduundan fazla bytmesek, ne iyi olur.
D) Yolculara durumu belli etmedik, telafllanmalar
iflimizi zorlafltrr.
3.
fladaki cmlelerin hangisinde yarg gerekesiyle

Afla
fltir?
birlikte verilmiflt
A) Gnlerdir ok alflyor, zaten gzlerinden yorgun
olduu hemen anlafllyor.
58
E) Her bir birey sorumluluunu gerei gibi yerine getirmedike bu ulus kalknmaz.
7.
fladaki cmlelerin hangisinde, birinci yarg ikinci Afla

nin yorumudur?
B) Bu devi yaparken arkadaflm da bana yardm etti.
A) Hava bugn ok gzel olacak, bulutlar dalyor.
C) Aacn yapraklar mevsimi olmad hlde dklyor, bu iyiye iflaret deil.
B) Sana duyduu kzgnlk gemifl, gzlerinden anladm.
D) Bu yl tarlaya farkl bir rn ektik, artk teki satlmyor.
C) Kpein stne stne gidiyor, bu ocuk deli olmal.

D) Konuyu anlamamflsn, biraz daha alflmalsn.
E) Program sonuna kadar seyrettim, anlatlanlardan

pek bir fley anlamadm.
E) Yurt dflnda yaflamak zorunda ama lkesinden ayrlmak istemiyor.
8.
fladakilerin hangisinde ikinci cmle birincinin yo Afla

rumu deildir ?
A) Kap alnyor, beklediin kifli gelmifl olmal.
B) Kar erken bastrd, kfl uzun srecee benzer.
C) Hesap makinesi bozulmufl, sanrm yanlfl kullanlmfl.
D) Bebek durmadan alyor, herhalde karn akmfl.
E) Szmz onu etkilemifl olmal, davranfllar ok
deiflti.
11 . (I) Kyllerin ot ynlarn grenler kzlderili adrlarn grmfl gibi olurdu. (II) Bunu aka dile getirmeseler de tebessmleriyle belirtirlerdi. (III) Ahrdan
kan hayvanlar bu ynlarn evresini sarar, yndaki otlar zevkle yemeye bafllarlard. (IV) Kk bir
kz, elinde boyu kadar bir sopayla hayvanlar su yalana srerdi. (V) Hayvanlar, burunlarn suya gmer, ocuun sl eflliinde byk bir istek ve mutlulukla ierlerdi suyu.
Y u k ar d ak i c m l el e r i n ha n gi s i n d e, a n l at l an l ar a
flisel grfl katlmamflt
kifli
fltr ?
A) I.
9.
(I) Ertesi gn 5800 metre yksee kyoruz. (II) Ne

yazk ki dan zirvesi bulutlarla kapl. (III) Hava gittike kararyor. (IV) Bir nehir vadisini enlemesine kesen kprden geiyoruz, gnefl birden tekrar ayor.
(V) Aydnlk bir havada Yadong kentinin gzellii
karflsnda bylenmemek elde deil.
Numaralanmfl cmlelerin hangilerinde znel anla tm vardr?
A) I. ve II.
B) II. ve III.
D) III. ve IV.
C) II. ve V.
E) IV. ve V.
B) II.
C) III.
D) IV.
E) V.
12 . (I) Onun fliirlerinin ayr bir tad, ayr bir rengi vardr. (II)
nsan ruhunun derinliklerine kadar szan lirizmi, alar boyu onu lmsz klmfltr. (III) fiiirlerinde gazel ve
mesnevi gibi nazm biimleri kullanr. (IV) Aruzdan
vazgemez ve aruzu hatasz uygular. (V) Sanat yn
byle gl olan fliirlerindeki, dflnceleri; sevgi, hoflgr ve barfl arayan insanln yolunu aydnlatr.
Parada numaralanmfl cmlelerin hangilerinde nes fltir?
nel bir anlatm yolu izlenmiflt
A) I. ve II.
B) I. ve III.
D) III. ve IV.
C) lI. ve V.
E) IV. ve V.
10 . (I) Birok okurun, Booker dlne layk grlen Possession adl romanyla tand A.S. Byatt'n bu romannda olaylar iki kz kardefl arasnda geer. (II) Julia ve
Cassandia ocukluklarnda aralarnda, kurmaca bir
ortaa dnyasnda geen bir oyun gelifltirmifllerdir.
(III) Oysa yetiflkin olduklarnda yalnzca kurduklar bu
dflsel dnyay geride brakmak zorunda kalmamfl,
ayn zamanda birbirlerinden de kopmufllardr. (IV) Aslnda asl yk Julia ile Cassandra'nn birbirleriyle iliflkilerinden ok, her birinin kendi kendisiyle iliflkisidir.
(V) Yazar belki de bizden, dfllerle yaflamak ve yaflamdan fazla fley beklemek yerine, yaflam bir oyundan farkl klmamz istemektedir bu eseriyle.
13 . (I) Lale, Trk kltrnde ok nemli yeri olan, gzel

bir iektir. (II) O, yalnz bahelerde yetifltirilmekle
kalmamfl, kumafllardan inilere kadar ssleme gesi
olarak da kullanlmfltr. (III) zellikle inilerdeki lale
motifi herkeste hayranlk uyandracak kadar arpcdr. (IV) Ssleme sanatlarnda bu younlukta kullanlan lale, iek sevgimizin lmszln de gstermektedir. (V) Lalenin, bu ulafllmaz saltanat Lle
Devrinde srmfl, bu dnemi kapatan isyanda gzelim lale baheleri yok olup gitmifltir.
Yukardaki parada numaralanmfl cmlelerin hangiflisel dfl

flnce iermektedir?
si kifli
Yukarda numaralanan cmlelerin hangisi kantlana bilirlik asndan tekilerden farkldr?
A) I.
A) I.
B) II.
C) III.
D) IV.
E) V.
B) II.
C) III.
D) IV.
E) V.
59
D-A-D / E-C-E-A / E-C-E / D-D-B
KAVRAMA TEST
1.
(I) Sanat, yaptnda her blm baflnda betimlemelere

yer veriyor. (II) ki gencin aflk hikyesini anlatrken zaman zaman abartya yer vermesi, roman masal havasna sokuyor. (III) Baz blmler dil ve anlatm ynnden
sanatya yakflmyor. (IV) nceki romanlarnda ky
ve kyly anlatan yazar, bu romannda da alflkanln tekrarlyor. (V) Sanat romantik davranarak okuru
roman kahramanlarna acndrmaya alflyor.
4.
B) I. ve III.
D) III. ve V.
A) I.
B) II.
C) III.
D) IV.
E) V.
C) II. ve IV.
E) IV. ve V.
5.
2.
(I) yklerimde bireysel konulara girmemeye alflrm. (II) Toplumun her kesimine seslenerek onlarn yaflamna ortak olurum. (III) Yaflamdan manzaralar yklerimin ana karakterini oluflturur. (IV) Byle yazmam
edebiyatmzda yeni okur tipi oluflmasn salad diye
dflnyorum. (V) ounlukla ksa ve dz cmleler
kullanmam da bu okurlarn alflt bir tarz oldu.
Bu parada numaralanmfl cmlelerin hangisinde
fltir?
yazar, slubundan sz etmiflt
Bu parada numaralanmfl cmlelerden hangileri sz edilen sanatnn romanlarnn ierii ile ilgilidir?
A) I. ve II.
fladakilerin hangisinde bir karfl

fllaflt
fltrma sz konuAfla
su deildir ?
A) Yazar, olaylara dierlerinin aksine yzeysel yaklaflyor.
fladakilerden hangisi ierikle ilgili bir yargdr?

Afla
B) Bu yaz, geen yaza gre daha scak geecee

benziyor.
A) Yeryzndeki tm aclar ortadan kaldrma arzusuyla flair, umudun fliirini yazyor.
C) Onun bu alandaki fikirleri hepimizinkinden farklyd.
B) Anlatmnn etkileyicilii, biraz da, destans gelere yaslanmasndan geliyor.
D) nsanmz zannedildii gibi okumaktan uzak deil.
C) Bir sanatnn nasl anlatacandan emin bir tavr

iinde olmas, okuru etkiler.
E) ocuklarn uyku saatleri, kfl gnlerindeki gibi dzenli deil.
D) Yazdklaryla zamannn tesine kalmay baflaran

kalburst sanatlardandr.
E) Her yazsnda, dile yeni boyutlar kazandrmas
gzlerden kamyor.
6.
3.
(I) fiiirlerinde aflk, umut, zlem duygular, ifllenen temalarn baflnda geliyor. (II) Saf ve duru Trkesiyle
tannan flair, dili ekonomik kullanmaya gayret ediyor.
(III) Sylemek istediini olabildiince ak ve ksa anlatyor. (IV) Sz oyunlarnn, iletilerinin nne gemesine izin vermiyor. (V) Ustalara zg bir yalnl var.
Bu parada numaralanmfl cmlelerin hangisinde fla
fla fltir ?
irin slubundan sz edilmemiflt
A) I.
60
B) II.
C) III.
D) IV.
E) V.
(I) Kitabn arka kapanda "Bu kitapta flairin, son yllardaki deiflim abasnn rneklerini greceksiniz."
deniyor. (II) Btn kitaplarn okumufl biri olarak syleyeyim ki ben bu kitapta ne konu ne de slup asndan bir deifliklik gremedim. (III) Onun iin, byle
bir deiflikliin mmkn olduunu da sanmyorum.
(IV) "e dnk" tiplerin yaflam karflsnda aldklar tavr genellikle deiflmez. (V) "Dfla dnk" tiplerin devir ve koflullara gre deiflmelerine karfllk, onlar,
ancak kendi ilerinde zenginleflir.
Bu parada numaranmfl cmlelerin hangilerinde
fllaflt
fltrma sz konusudur?
karfl
A) I. ve II.
B) II. ve III.
D) III. ve IV.
C) II. ve V.
E) IV. ve V.
7.
fladaki dizelerin hangisinde benzetme yaplma Afla

fltr ?
mflt
A) Simsiyah camlarn hep stme dikiyor
Gzne mil ekilmifl bir m gibi evler
B) Yalnz arabacnn dudanda bir slk
Bu slkla uzayan, dnen, kvrlan yollar
C) Akflamla bacada mavileflince duman
Biten trk gibi uzaklafln kapmdan
D) Gmfll bir fecrin zafer aynas
Muradiye, sabrn ac meyvas
E) Sen faydal nisan yamurusun
Bereket ve huzur getirirsin fliire
8.
(I) Gzel yazlmfl bir yazy okumak, snp gitmifl bir

varln fotorafna bakmak gibidir. (II) Hatta, donup
kalmfl, sessiz bir fotoraf deil; konuflan, dflnceleri
anlatan canl ve sesli bir sinemadr yaz. (III) Onun
iindir ki yaz birok olmaz olur yapmfltr. (IV) l
dirilmez, yz kurufla Amerika'ya gidilmez, her byk
adam bizimle konuflmaz. (V) Bu byledir de, en byk
yazclarn herhangi bir yazs yz kurufla kolayca alnr ve bu byk dflnr ile aylarca sohbet edilebilir.
Bu parada numaralanmfl cmlelerin hangilerinde
fltr?
benzetme yaplmflt
A) l. ve II.
B) ll. ve III.
D) lll. ve IV.
C) II. ve IV.
E) IV. ve V.
10 . Kavabata, Karlar lkesi adl romannda bir da kasaI

basnda, geleneksel bir Japon hanna gtrr bizi.
Buras Tokyolularn kayak yapmak ve kaplcaya girmek iin tercih ettii, kfln kar yadnda dnyayla
iliflkisi kesilen kk bir kasabadr. Grkemli, dumanII
l uzun bir yama dalar zincirinden oluflan Japonya
III
kaplcalaryla nldr. Scak sularyla koyu yeflil yaprakl aalarn iinde adeta grnmeyen bu kaplca
IV
lar, Japonlarn yaflam tarzdr. Kaplcalarn hemen
yan baflnda i ie gemifl, krmz boyal kk kk evler sralanyor.
V
Bu parada numaralanmfl szlerin hangisinden nce
fltr ?
betimleyici geler kullanlmamflt
A) I.
B) II.
C) III.
latr cnkleri. (II) Anadolu insannn 'dana dili' adn

verdii ksa kenar zerine alan ve derleyeni belli
olmayan defterlerdir cnkler. (III) Halk flairleri, kendilerinin veya baflka ozanlarn fliirlerini toplarlar bu
defterlerde. (IV) Cnkler, dedelerimizin gemifl yzyllardaki dnyalarn ortaya koyar.
Yukardaki parada numaralanmfl cmlelerin hangilerinde tanm vardr?
B) Yalnz II.
D) II ve III.
fladaki cmlelerin hangisinde betimleme yaplma Afla
fltr ?
mflt
E) V.
11. (I) Orhan fiaik Gkyay, en ince ayrntlarna kadar an-
A) Yalnz I.
9.
D) IV.
C) I. ve IV.
E) II. ve IV.
12 . I. roni, ak vg ya da elefltiriyi gizleyen dolayl

bir anlatm yoludur.
A) Eri br evleri olan bir sokan baflnda beyaz

sakall bir tafl, elinde eki ve kalemle bir mermerin stnde alflyordu.
II. Bir olayn detaylaryla verildii ama karakterlerin

ayrntlarna inilmedii eserlere hikye denir.
B) Kaldrmn stndeki yz gz kir iinde, paavralara sarnmfl bir ocuk yanma yaklaflt.
III. fiiir, sadece topluma yol gstermek veya sanat

yapmak amacyla yazlan bir edeb tr deildir.
C) Mevsim gz; sararmfl yapraklar, en hafif esintide

ayaklarmza dflyor.
D) Sokrates, erken dklmfl salar, yuvarlak yzyle filozoftan ok hamala benzeyen bir adam olarak anlatlyor.
E) Sait Faiki ya Beyolu Caddesinde, ya bir parkta,
ya da Burgazdaki evinde hayal ediyorum.
IV. Bilen, anlatabilen ve anlattn isteyebilen kiflidir retmen.

V. Harfler, seslerin yazdaki iflaretleridir.
Yukarda numaralanmfl cmlelerden hangisi bir ta nm cmlesi deildir ?
A) I.
B) II.
C-A-B / E-D-C / B-A-E / A-B-C
C) III.
D) IV.
C) V.
61
KAVRAMA TEST
1.
(I) fiairin yeni fliir kitab bir gazetenin kltr sayfasnda tantldktan sonra piyasaya kt. (II) Tantm yazsn okuduum zaman gzel bir fliir kitabyla karfllaflacam mit ediyordum. (III) Sanrm, bu tantm yazlar flairlerle elefltirmenler arasnda al glm ver glm flekline dnmfl. (IV) Bu fliir kitabnn tantmnda da byle bir durum var gibi grnyor. (V) On befl
fliirden oluflan kitapta konu seimine zen gsterilmifl, szck kullanmna ise hi nem verilmemifl.
4.
Numaralanmfl cmlelerin hangisinde hem olumlu

fltiri vardr?
hem olumsuz bir eleflt
A) I.
B) II.
C) III.
D) IV.
(I) Geenlerde okuduum bir hikye elefltirisini olduka beendim. (II) Yazar, yaz boyunca, ele ald
hikyeden hi uzaklaflmyor. (III) Konuyu saptrmyor, elefltirilerini hep hikyeden rnekler vererek somutlafltryor. (IV) Baz yerlerde fazlaca alnt yapmas yazy bomuyor deil. (V) Yazsnda dikkat eken
bir baflka nokta da, bir hikyede arad niteliklerin,
ele ald hikyede bulunup bulunmadn belirtmesi. (VI) Bu karfllafltrmal tutumu ile elefltirmen, okuru yorum yapmaya zorluyor.
Bu parada numaralanmfl cmlelerin hangisinde, sfltiri yazsyla ilgili olumsuz bir grfl di z edilen eleflt
fltir?
le getirilmiflt
E) V.
A) II.
2.
(I) Kendimizin dflndaki her fleyde n yargl bir biimde kusur aryoruz. (II) Byle olduu iin de beenebileceimiz ynleri gzden karyoruz. (III) Oysa
yaflam karfltlklarla dolu. (IV) Her ktde bir iyi, bir
gzel yan vardr, olabilir. (V) fl, grmeyi ve farkl
pencerelerden bakmay bilmekte.
5.
Parada numaralanmfl cmlelerin hangilerinde "z

fltr?
elefltiri" yaplmflt
A) I. ve II.
B) II. ve III.
D) III. ve IV.
C) II. ve IV.
B) III.
C) IV.

beenmeme sz konusu dur ?
E) IV. ve V.
B) l. ve lll.
D) III. ve IV.
62
fladaki cmlelerin hangisinde olumlu ve olumsuz

Afla
fltiri bir arada verilmiflt
fltir?
eleflt
E) VI.
(I) Bu sergideki resimler sanatnn dflnen ve retken ynn hemen ortaya koyuyor. (II) stelik resimlerden, sanatnn resme byk bir sevgiyle, iten ie
bir coflkuyla girdii de seziliyor. (III) Bundan dolaydr ki iki yz eser, nitelikleriyle ksa srede iyi fiyatlarla alc buldu. (IV) Ne var ki resimlerdeki renkler
ve izgiler yazarn kendine has bir tarz gelifltiremediini gsteriyor. (V) flte bu yzden, resim dediin byle olur, diyemiyor insan.
A) l. ve ll.
3.
D) V.
6.
C) ll. ve V.
E) lV. ve V.
fladaki cmlelerden hangisinde bir deerlendirme

Afla
fltr?
yaplmflt
A) Eserlerinde ocukluk anlarnn yan sra daha

sonraki yaflamndan da izler bulmak mmkn.
A) Genlerin edebiyata ilgisini artrmak iin birtakm

alflmalar yapmalyz.
B) Gnlk yaflamn gereklerini anlatmakla birlikte

zaman zaman hayal unsurlara da yer vermifl.
B) Gelecee gvenle bakabilmek iin ocuklarmza

tarih bilinci afllamalyz.
C) Eserin kurgusundaki salaml, cmle yapsnda

ve ifade gcnde bulmak mmkn deil.
C) Edebiyatn salkl temellere dayanmas, edebiyat

retiminin geliflmesine baldr.
D) Romanlarnda da yklerindeki gibi krsal kesimin

yaflamn arpc ynleriyle ele almfl.
D) Eitim ve retimdeki aksaklklar en ksa zamanda gidereceiz.
E) fiiirlerindeki ahengi, yklerinde de yakaladn

sylemek mmkn.
E) Bu dergi, yeni edebiyatmz tantmada nclk

etmifltir.
7.
fladaki cmlelerin hangisinde sezgi, tahmin sz

Afla
konusu deildir ?
A) Eldeki verileri bir btnlk iinde deerlendirirsek
sonuca ulaflmann daha kolay olduunu siz de bilirsiniz.
B) Kitap yayn aflamasndayken gsterilen bu ilgiye
bakarak yazarn bu romannn ok satacan anlamak g deil.
C) mit ediyorum ki her iflin olduu gibi bu iflin de
stesinden geleceksin.
D) Derste parmak kaldran rencinin soruya verecei cevab gzlerinden anladm.
10 . (I) Gen flairlerin, ykclerin elinden tutmak gerekiyor. (II) Bu da byk lde onlarn eserlerini ele alp
deerlendirmek ve yaymlamakla mmkn. (III) Bu
amala bir dergi karmay dflnyoruz. (IV) Eer
baflarl olursak edebiyat dnyasna yeni bir soluk kazandrmfl olacaz. (V) Bylece bizden sonraki nesil,
bir mektep gelenei iinde yetiflmifl olacak.
Bu parada numaralanmfl cmlelerin hangisinde bir
tasardan sz edilmektedir?
A) I.
B) II.
C) III.
D) IV.
E) V.
E) Ben onlar tanrm, birka gn iinde teklifimizi

kabul edeceklerdir.
8.
9.
fladaki cmlelerin hangisinde varsaym anlam

Afla
vardr?
fladaki cmlelerden hangisi, dolayl anlatma bir

11 . Afla
A) Bu akflam misafir geleceini sanyordum, bir sr

hazrlk yaptm.
A) fiair, szckleri duygusal arflmlaryla kullanarak fliirine apayr bir zenginlik kazandrmfltr.
B) Bir sahil kasabasna yerlefltiini bir dfln, bence

bu kenti hi zlemezsin.
B) Annesi, her gn: "Gecikirsen haber vermeyi unutma!" demeyi ihmal etmezdi.
C) nmzdeki ay, Ordudaki arkadaflmn yanna

gidip bir sre kalabilirim.
C) Bir dnem, edebiyat dergileri: "Artk niin fliir

okunmuyor?" konulu anketler yapyordu.
D) Kalabalk flehirlerde yaflamann zorluklarn bilmiyorsunuz anlafllan.
D) Okula vardmda, grevli, kar nedeniyle o gnk

derslerin iptal edildiini syledi.
E) Eflyalarnz buraya taflyacaksanz size yardm

edebilirim.
E) Tanpnar, romanlarndan sz ederken: "fiiirimde

anlatamadklarm romanlarmda anlatrm. der.
lk kitaplm babamdan miras kald. (II) Babam ldnde bana brakt kitaplar okuyabilmem iin
Franszca renmem gerekti. (III) fiimdi dflnyorum da ocukluumu bu kitaplarla geirmeseydim
edebiyata ilgi duymaz, belki de yazar olamazdm.
(IV) Sonradan da birok kitap edindim. (V) Fakat hibiri o kitaplarn yerini alamad.
rnektir?
fladaki dizelerin hangisinde kiflilefltirme vardr?

12. Afla
A) Sanma bir gn geer bu karanlklar
B) Sen bir ceylan olsan ben bir avc

olaslk sz konusudur?
C) Bulutlar toplanyor, ufukta dalgalar ok
A) I.
E) Adn mh gibi aklmda tutuyorum
B) II.
C) III.
D) IV.
E) V.
D) Aalar sonbahara hazrlanyor
E-A-C / C-E-E / A-B-C / C-D-D
63
SORULMUfi SORULAR
1.
fladaki cmlelerin hangisi znel bir yargdr?

Afla
4.
A) Yunus Emre'nin bu fliirinde "bulut"un gizli gizli alamasndan sz edilerek buluta insan nitelii verilmektedir.
fladaki cmlelerden hangisi, kantlanabilirlik a Afla

flmaktadr?
sndan tekilerden farkl bir nitelik tafl
A) Bu sanatnn resimleri, duygu ve dflnceyi grsellie dflntrrken tutarl bir slubun rndr.
B) Bedri Rahmi Eybolu'nun bu fliirlerinde doadaki nesnelerin zellikleri insan iin kullanlmfltr.
B) Sanat kendine zg adafllk anlayfln ve elefltirel tavrn bu dizide de srdryor.
C) Faruk Nafiz amlbel'in, "Han Duvarlar"nda birok kez kiflilefltirmeye baflvurduu grlmektedir.
C) Sanat, bu resimlerinde gerekleri, deiflik yorum

ve arflmlara ak biimde vurguluyor.
D) Ahmet Haflim'in "Sonbahar" fliirindeki kiflilefltirme

de ok ilgi ekicidir.
D) Sanatnn son resimleri, insan etkileyen ve duygulandran bir anlatmla inceden inceye ifllenmifltir.
E) Behet Necatigil'in bu dizelerinde sokaklar iin

"glmseyen" szc kullanlarak kiflilefltirme
yaplmfltr.
E) Sanatnn sar ve yeflil renkleri arlkl olarak kulland krsal kesim resimlerinde alflan kyller
grlyor.
SS - 1996
SS - 1995
2.
(I) Bu kitapta sanat "sevgi"yi ele almfl. (II) Kitapta yer

alan on ykde, deiflik yaklaflmlarla bu konudaki dflncelerini, yreinden geenleri yazya dnfltrmfl.
(III) Yazlarn hepsinde, sanatnn fliirlerine zg, lirik
ve epik duyarllk egemen. (IV) Bunlar, okurun kitab
okuyup bitirdikten sonra yklerin birbiriyle balantsn grmesini kolaylafltryor. (V) Daha dorusu kitabn
bir btn olarak deerlendirilmesini salyor.
5.
fltiride, numaralanmfl cmlelerin hanYukardaki eleflt

flkin bilgi
gisi sz edilen sanatnn anlatmna iliflk
vermektedir?
A) I.
B) II.
C) III.
D) IV.
Bu parada numaralanmfl cmlelerin hangisinde in fltr ?

sana zg bir nitelik doaya aktarlmamflt
E) V.
A) I.
SS - 1998
3.
Aldm hibir dln, zerimde flaflrtc bir etkisi

olmad.
fladaki cmlelerden hangisi bu cmlenin nedenAfla
sonu ynnden aklamas olabilir?
A) Hepsi bilinli olarak yaptm alflmalarmn rnyd.
B) Okurlara, zgn yaptlar verebilmenin ne kadar
zor olduunu iyi biliyorum.
C) Beni anlayanlarn says ileride deiflebilir.
D) dllerin, alflma gcm kamlayacan dflnyorum.
E) Yaptlarmn yeni kuflaklar da etkileyeceini sanyorum.
SS - 1998
64
Sonbahar, kendisinden sonra gelecek kfl mevsiminin

gizli telafln yaflatyor doaya. (II) Amasra'da bir Roma yapt olan Kuflkayas Yol Ant sar bir rtyle
kaplanyor. (III) Hasankeyf'teki Artukoullar zamanndan kalma cami, minaresindeki son leylei yolcu
ediyor. (IV) Kakarlarda yamur fazla mesai yapmaya
bafllyor. (V) Bolu Dalar'nda, Istrancalarda gezinirken yerlerde aa gvdelerinin hznl yzlerini,
acl bakfllarn gryoruz.
B) II.
C) III.
D) IV.
E) V.
SS - 1999
6.
(I) Yazar, konularn gerektirdii fliirsellii ya da glmeceyi yerli yerinde kullanyor; zlemi, fkeyi ayn
gle duyumsatyor. (II) Sradan insanlarn her gnk
yaflamndan sahnelere yer veriyor. (III) Yalnzln,
sevgisizliin sk sk szn ediyor. (IV) Bunun yannda, kiflilere, onlarn servenlerine, zlemlerine magazin ykcs gibi yaklaflmaktan kurtulamyor. (V)
Anlatm da sradan; daha ilk ykde cmleler birbirinin zerine ylyor.
fltiride kan cmleden bafll
fllayarak, sYukardaki eleflt
z edilen yazarn yaptlarndaki olumsuz ynlere de ilmektedir?
A) I.
B) II.
C) III.
D) IV.
E) V.
SS - 1998
7.
(I) Gneye doru indiimizde gz alabildiine uzanan

bir ovayla karfllafltk. (II) Ova, gneflli ve dalgasz bir
denizden daha da dzd. (III) Yolda gelirken grdmz, lgnca esen rzgrlarn oluflturduu tepecikler
burada yoktu. (IV) Uzaklarda, bir insan boyu ykseklikte, kubbelefltirilmifl, kk kk toprak ynlar
vard. (V) Merakla bu ynlara yaklafltk. (VI) Bunlarn,
bizim evlerimizdekilerden ok daha kk pencerelerinden baknca, iinde yaflayan insanlar grdk.
9.
(I) O, iflledii konular genellikle Osmanl mparatorluunun kfl dneminin bafllad 17. ve 18. yzyldan alr. (II) Oyunlar o dnemin dflnfl biimini, trelerini karikatrize ettiinden deerlidir. (III) Gldrme esine bal kalarak bilgili bilgisiz, erdemli erdemsiz kifliler arasndaki eliflkileri yanstr. (IV) Kurumlarn, dolaysyla da toplumun hicvine ynelir. (V)
Mizah anlayfllar geleneksel mizah anlayflmza uyduundan, yaptlarndan halk da hofllanr, aydnlar da.
Bu paradaki numaralanmfl cmlelerin hangilerinde

"karfllafltrma" yoktur ?
Yukardaki parada, numaralanmfl cmlelerin hangiflkisi vardr?

lerinde neden - sonu iliflk
A) I. ve III.
A) I. de ve II. de
B) I. de ve III. de
C) II. de ve V. de
D) III. de ve IV. de
B) I. ve V.
D) II. ve IV.
C) II.ve III.
E) IV. ve VI.
SS - 1999
E) IV. de ve V. de
SS - 1999
fladakilerin hangisinde bir "yaknma" vardr?

10 . Afla
A) Bir gelip bir gidiyordu deniz
Dudaklar slak, elleri kenetli
B) Syleyin syleyin kim anlar dilimden
Kim alr yar yolda kalmfl selamm
C) Salkmstler ykanrken anlarda
ki flk martydk bulutlarda
D) Odalar parka taflmfl kimi anneler
Kofluflup duruyor btn ocuklar
E) Sen bitek topraklarda boy atmfl gzellik,
Trpan tanmamfl otlaklar yeflilinde
SS - 1999
8.
(I) Haklarnda fazla bir fley bilinmeyen hariciyeciler

dnyasnda gezinmek isteyenler iin keyifli olabilecek bir kitap. (II) Yazar, yirmi befl yl yurt dflnda geen, otuz yedi yllk meslek yaflamnda edindii izlenimleri okurlara duyurmak istemifl. (III) Mesleinin
sorunlarn, iyi ve kt yanlarn dile getirmeye alflmfl. (IV) ok akc bir dili var. (V) Kiflilerin belirleyici
zelliklerini en ince ayrntlarna dein, somut bir biimde yanstmfl.
Bu paradaki numaralanmfl cmlelerin hangileri,
sz konusu yazarn slubuyla ilgilidir?
A) I. ve II.
B) I. ve V.
D) II. ve IV.
C) II. ve III.
E) IV. ve V.
SS - 1999
11 . (I) Gn gnne uymaz bu kentin. (II) Bir bakarsnz,

yaz ortasnda buz kesmiflsin; bir bakarsn, kasm ortasnda ceket fazla gelmifl. (III) Geen eyll aynn
son gn kente yamur yaarken, kentin srtn dayad daa kar yayordu. (IV) Ertesi gn ise mays sonu gnefline benzeyen, prl prl bir hava... (V) Neredeyse tm ekim ay byle geti. (VI) Oysa daha gneyimizdeki bir baflka kentte oktan kfl gelmiflti.
Yukardaki parada numaralanmfl cmlelerin hangisi, kendisinden nceki cmlenin aklamas durumundadr?
A) II.
B) III.
D-C-A / E-B-D / B-E / C-B-A
C) IV.
D) V.
E) VI.
SS - 2000
65
SORULMUfi SORULAR
1.
(I) Roman yazarken konuflmalara yer vermek ounlukla kanlmazdr. (II) Hatta salt konuflmalardan
oluflan romanlar bile vardr. (III) Bu romanlarda herhalde ama, tip yaratmaktr. (IV) ki satrlk bir konuflma, bir karakteri on sayfalk bir betimlemeden daha
baflarl bir biimde izebilir. (V) Bunun baflarl rneklerine M.fi. Esendal'n Ayafll ve Kiraclar adl yaptnda rastlyoruz.
4.
Bu paradaki numaralanmfl cmlelerin hangisinde

fltr?
"karfllafltrma" yaplmflt
A) I.
B) II.
C) III.
D) IV.
(I) nsanlar ocukluk dneminde, evrelerindeki kiflilerin diliyle konuflmaya bafllar, daha dorusu konuflmay onlardan renirler. (Il) Yetiflkinlik dneminde
konuflma sanatnn inceliklerini, gzelliklerini ve olanaklarn kavramaya alflrlar. (III) Iyi bir konuflmann, insan baflarl klmada nemli bir etken olduunu anlarlar. (IV) Ayrca bunun, insann kifliliini ve
dflnsel dzeyini yanstan bir ara olduunun ayrmna varrlar. (V) Bu nedenle de szl anlatm gcn yaflamlar sresince gelifltirmeye alflrlar.
Bu paradaki numaral cmlelerin hangilerinde koflmann ifll
fllevinden sz edilmiflt
fltir?
nuflm
E) V.
SS - 2001
A) I. ve II.
B) I. ve III.
D) III. ve IV.
C) II. ve V.
E) IV. ve V.
SS - 2003
2.
(I) adasyla Malta, Sicilyann gneyinde, Akdenizin ortasnda. (II) Maltann adasndan biri olan
Gozo, ilgin kayalklar, maaralar ile birok doal gzellie sahip. (III) Adada aa olmad ve tarih boyunca dflardan getirildii iin, evlerin neredeyse tamam
tafltan yaplmfl. (IV) Zengin kiretafl yataklar, burada
tafl ifliliinin geliflmesinin en nemli nedeni. (V) Her
kyn, kusursuz iflilie sahip kiliseleri, mimaride tafla
mahkm olmann yansmas olarak yorumlanabilir.
5.
Yukardaki numaralanmfl cmlelerin hangisinde olumlu bir durum olumsuz bir ifadeyle anlatlmaktadr?
A) I.
B) II.
C) III.
D) IV.
(I) Ortaokul yllarmda arkadafllarla dersten kar kmaz, okulumuzun bulunduu tepeden iner, gzelim
gl baheleriyle evrelenmifl evlerin nnden geerek kyya koflardk. (II) Dalgalarla oynarken iimizden biri bard. "Yunuslar geiyor!" (III) Sonralar
hangi denize baksam, byle sr halinde geen yunuslar canlanrd gzlerimde. (IV) Aklardaki tek bir
yunusu fark edip sevin lklar atanlar grdke
gerekten ok etkilenirdim. (V) Yllarca yunuslarn
sr sr gzlerimin nnden getiini, zamann hepimizi, az rastlanan anlarn son tanklarna evirdiini nasl anlatabilirdim onlara?
yaknma sz konusudur?
E) V.
SS - 2001
A) I.
B) II.
C) III.
D) IV.
E) V.
SS - 2005
3.
(I) Bir yk ustas olarak girdi edebiyat dnyasna. (II)

yklerinde de romanlarnda da hibir zaman kolaya kamad. (III) Bunda, sanata duyduu sorumluluk
kadar okuruna duyduu saygnn da pay vardr. (IV)
Yaptlarnn hepsinde sanatsal ve kltrel geliflmeyi
besleyici eler, ayrca, okuru dflnmeye ynelten
zgr nermeler grlr. (V) Bu usta, biimsel yeniliklere almaktan hofllanr ve bunlar dener. (VI) Basmakalp reetelerden, alfllmfl neden-sonu iliflkileriyle oluflturulan yapay anlatmlardan kanr.
Bu parada numaralanmfl cmlelerin hangisinde II.
fln nedeni aklanmaktadr?
cmledeki davranfl
A) I.
B) III.
C) IV.
D) V.
E) VI.
SS - 2002
66
6.
(I) Romanlar genellikle insan konu alan kurmacasal

rnlerdir. (II) Bu ynden onlar sorunlar anlatmaz,
sorunlarn kaynan gsterir. (III) flledikleri konularla insanlarn duyarln gelifltirir, keskinlefltirir. (IV)
Romanlarda gazete ve televizyonlarda rastlayabileceimiz sradan konular da ifllenebilir. (V) Ancak roman zel klan, onun anlatlanlar kahramanlarn
bakfl asndan vermesi, okurun neden-sonu iliflkisi
kurarark dflnmesini salamasdr.
fllevinden sz edilmemiflt
fltir ?
romann ifll
A) I. ve III.
B) I. ve IV.
D) III. ve IV.
C) II. ve V.
E) IV. ve V.
SS - 2008
7.
fladaki cmlelerin hangisinde bofl braklan yer,

Afla
ayra iinde verilen szn getirilmesi anlamca uygun
olmaz ?
A) Yazarn ok yaln, basit, okuru yormayan ve okuduka dilin tadn duyuran bir ---- var. (biemi)
B) Hangi konuyu ifllerse ifllesin yklerinin dokusunda bir ----, daha dorusu onu baflkalarndan ayran
zgn yanlar vardr. (denenmifllik)
C) Yllar nce yazlan "Yalnzlk" adl fliir, bugne dein deerini yitirmemifl, ---- nitelii kazanmfltr.
(klasik)
9.
(I) Onca gzel, onca kalc fliir yazmfl, Trk fliirine

yeni renkler katmfl bir flairin arada srada kt fliir
yaymlayabileceini kabul edebiliriz. (II) Buna bir itirazmz yok. (III) Ama, gelecekte onun sanatsal
deerine glge dflrr. (IV) Hangi yaflta, hangi
aflamada olursa olsun flaire hep daha iyisini, yenisini
yazmak yakflmaz m? (V) Elli ylda kazand ustalk
sfatna zarar vermesi doru mudur flairin?
Bu paradaki numaralanmfl cmlelerin hangisinden
fllayarak olumsuz nitelikli eleflt
fltiriye yer verilmiflt
fltir?
bafll
A) l.
B) II.
C) Ill.
D) lV.
YGS - 2010
D) Bu yaptn dili ok akc, anlatm srkleyici, ---karmaflktr. (olay rgs)

E) Bir ara, yazd fliirlerde anlam bir yana brakmfl,
---- nem vermifl. (biime)
SS - 2008
E) V.
fladaki dizelerin hangisinde eylem, nedeniyle bir10 . Afla

fltir?
likte verilmiflt
A) nsan balklama dalmal iine hayatn
Bir kayadan zmrt bir denize atlarcasna
B) Uzandn m bir kez smscak kumlara
Dinleneceksin bir kum tanesi, bir yaprak gibi
C) Kederi de yaflamalsn btn benliinle
Aclar da sevinler de olgunlafltrr insan
D) Yafladn m younluuna yaflayacaksn bir fleyi
Koklamaktan bitkin dflmflesine bir iei
8.
(I) Ktphaneler kltrel yaflam besleyen ve gelifltiren ana damarlardandr. (II) Ne var ki kt zerinde
saylar artmfl gibi grnse de Trkiyede neredeyse
50.000 kifliye bir halk ktphanesi dflmekte. (III)
Oysa Almanyada bu rakam 6000. (IV) te yandan,
lkemizde son otuz yllk dnemde halk ktphanelerine ye olanlarn orannn da % 1 ya da % 2 olduunu belirtelim. (V) Bu orann ABD, ngiltere, Finlandiyada % 60 dolaylarnda olduu sylenebilir. (VI)
Bu saysal deerler, kltrel yaflammzda etkili bir
yeri olan ktphanelerin yetersiz olduunu her ynyle ak seik gsteriyor.
Ktphanelerin ele alnd bu paradaki numaralanflada verilenlerden
mfl cmlelerle ilgili olarak afla
fltr ?
hangisi yanlflt
A) I. cmlede, ifllevinden sz edilmektedir.
B) II. cmlede, gereksinimleri karfllamad belirtilmektedir.
C) IV. cmlede, saptama yaplmfltr.
E) nsan btn gzel mzikleri dinlemeli alabildiine

Tm benlii seslerle, ezgilerle dolarcasna
LYS - 2010
11. (I) Berna Morann deyifliyle huzursuzluun roman, Fethi Naciye gre de Trkenin en gzel aflk
roman olan Huzurun yaymlanflnn zerinden
yaklaflk elli yl geti. (II) Bu romanda olaylar, bir
austos gn bafllar ve radyodan kinci Dnya Savaflnn baflladn haber veren bir anonsla biter. (III)
Her ne kadar ilk bakflta aflk roman gibi grnse de
gnahn ve kavuflmann deil, Douyla Batnn, huzursuzluun, zaman ve mziin roman olarak kabul
edilir. (IV) Huzur, hibir zaman Madam Bovarynin
yaratt etkiye benzer bir etki yaratmamfltr. (V) Madam Bovary gibi can skc taflrann roman deildir
Huzur; tam tersine ok eski, ok kkl bir kentin, stanbulun, Boaziinin romandr.
deerlendirme sz konusu deildir ?
D) V. cmlede, kesinlik sz konusudur.

E) VI. cmlede, nemli bir sorun dile getirilmifltir.
A) I.
B) II.
SS - 2009
D-E-B / D-E-B / B-D / C-C-B
C) III.
D) IV.
E) V.
YGS - 2011
67
SORULAR
1.
Baz kitaplar vardr; okumak iin ikinci kez elinize aldnzda, tkettiinizi sandnz satrlarn, aradan
geen srede yeniden mayalandn, bambaflka ynlerinin belirdiini grrsnz. Bylece, bir trl hakkndan gelemediiniz etin mi etin bir yaz, merak
kuyunuza yeni bir tafl atar; artk onu karmaktan
baflka areniz yoktur. fliniz bu zorlu urafln sonunda bitmeyecek, hemen sonrasnda yeni bir tafl sizi
bekleyecektir.
4.
A) Ozan, fliirlerinde kahramanlk, tarih duygusu din,

aflk, doa ve lke gzellikleri gibi ---------- dile getirir. (temalar)
B) Elefltirmen, inceledii yaptlarla ilgili duygusal
davranmyor, yapta ---------- bir gzle bakyor.
(nesnel)
C) Bu romanda okur kendinden ok fleyler buluyor,
hatta roman kahramanlaryla kendini ---------- gryor. (zdefl)
Bu parada, sz edilen kitaplarn hangi zellii vur gulanmaktadr?

A) Anlam zenginlii
B) zgnl
C) Etkileyicilii
D) Akcl
D) Sanat, bu yaptnda kendini adafllarndan ayran bir slup kullanyor ---------- bir syleyiflle
okuru etkiliyor. (sradan)
E) slup gzellii
2.
Ara sra okumaktan baflm kaldrnca, romandaki

olay ve kifliler gzlerimin nnde belirirdi. Okuduklarm deta canlanmfl bulurdum.
E) Bir konuflma, dflnme ve iletiflim arac olan

---------- en iyi o ulusun flairleri kullanr. (dili)
5.
Yukardaki cmlelerde yazar, okuduu eserin hangi

zelliinden bahsetmektedir?
A) slubundan
B) Gerekiliinden
C) Konusundan
D) Anlatm tekniinden
E) Dil zelliklerinden
3.
fladaki cmlelerin hangisinde bofl braklan yere,

Afla
ayra iinde verilen szn getirilmesi anlamca uygun
olmaz ?
(I) Halk edebiyatmz gibi bir de halk mziimiz vardr. (II) Konservatuar grevlileri, il il, kasaba kasaba,
ky ky dolaflp bu mill sesleri topluyorlar. (III) Halk
mziimiz oda musikisi ve meydan musikisi olmak
zere iki kaynaktan beslenir. (IV) Oda musikisi kahvelerde, ocak bafllarnda alnan sazlar, balamalar,
curalarla Karadeniz kylarnn dertli sesi kemenelerdir. (V) Meydan musikisine gelince, Trk tarihi kadar
eski olan bu musikiyi hepimiz biliriz: Davul, zurna.
Bu paradaki numaralanmfl cmlelerle ilgili olarak
flada verilenlerden hangisi yanlflt
afla
fltr ?
A) I. cmlede bir bilgi veriliyor.
B) II. cmlede bir arafltrma alflmasnn yapld
belirtiliyor.
C) III. cmlede bir saptama yaplyor.
D) IV. cmlede aklamaya yer veriliyor.
E) V. cmlede tarih bir olay olufl srasna gre anlatlyor.
(I) Fatma Aliye kendi adn ilk defa 1892de yazd

Muhadarat adl romannda kulland. (II) Kendisine byk flhret kazandran ve Servet-i Fnncular arasnda
itibar grmesini salayan bu eserinde Ahmet Mithatn
etkisi grlr. (III) Yazar, zellikle konusu ve anlatm
ynnden dier yazarlardan ayran bu roman, Fransada bir yarflmada dl almfltr. (IV) Kitap nmzdeki ay bir yaynevi tarafndan piyasaya karlacak. (V)
Yapt, maddi zenginliini kaybetmesine ramen sanatyla ayakta kalabilen bir kadnn hayatn anlatyor.
Bu parada numaralanmfl cmlelerden hangisi zgnlklle ilgili bir yargdr?
A) I.
6.
C) III.
D) IV.
E) V.
(I) Edebiyat dnyas onu bir elefltirmen olarak tand. (II)

Elefltirilerinde duygusal davranmad, yaptta neyi grdyse onu yazd. (III) Byle yapmas onun sanata verdii deerden kaynaklanyordu. (IV) Sanat dnyas bu
elefltirmen sayesinde sanatn gsteren yazarlarla tanflt. (V) Byle elefltirmenlerin saysnn artmasn istemek
yazarlarn doal hakk olsa gerek. (VI) Ayrca bu elefltirmen gen yazarlara slup asndan da nderlik yapt.
Bu parada numaralanmfl cmlelerin hangisi sz
fltirmenin yan tutmamasyla ilgili bir yarg
edilen eleflt
iermektedir?
A) I.
A-B-E / D-C-B
68
B) II.
B) II.
C) III.
D) IV.
E) V.

BLG ve BECERLER
Cmlede neden - sonu iliflkilerini belirleme

Yargnn amacnn belirtilip belirtilmediini anlama
Yargnn koflulu bulunup bulunmadn seme
Yarglar, nesnel ve znel olarak ayrt edebilme
Cmledeki yorumu belirleyebilme
erik ve slupla ilgili yarglar ayrt edebilme
Karfllafltrlan durumlar, varlklar bulma
Cmlede benzetme yapldn seme
Betimleme ve gzlem gelerini belirleme
Tanm cmlelerini ayrt etme
Verilen rnekleri bulma
Olumlu - olumsuz elefltiri ile, deerlendirme ve beenme cmlelerini ayrt etme
Olaslk - tahmin - varsaym ieren yarglar bulma
Cmlelerdeki eflitli duygular ayrt edebilme
Soyut - somut anlatml cmleleri belirleme
Cmlede vurgulanan geyi belirleme
Cmledeki ara sz ve ara cmleleri ayrt etme
Anlatmlarn dolayl - dorudan olduunu bilme
Kiflilefltirme gelerini belirleme
69
03
CMLE
YORUMU
Cmle yorumu ne demektir?

Bu konu hangi soru tarzlaryla karflmza kar?
Kavramlar zerinde duralm.
ncl cmleyi kavrayalm.
Sembolleri, flifreleri zelim.
ncl cmle ile seenekleri kavramsal ynden
karfllafltralm.
ncl cmle ile doru seenei karfllafltralm.
Yakn anlaml cmlelerde cmlenin ana unsuruna ve
ynelifline bakalm.
Eksiltili cmleler basit bir matematiksel denklem gibidir.
Farkl dflnce taflyan cmleyi bulalm.
En kapsaml yargy taflyan cmleyi bulalm.
Bir paragrafn numaralanmfl cmlelerinin anlamlarn
tek tek deerlendirelim.
Son bir deerlendirme
YRNGEDEK KAVRAMLAR
yorum s.73
zgnlk - sradanlk s.74
kalclk s.74
ulusallk - evrensellik s.74
yalnlk s.74
nesnellik s.74
akclk s.74
aklk s.74
derinlik s.74
doallk s.74
elefltirel bakfl s.74
greceli olma s.74
ncl cmle s.75
mecaz anlamllk s.76
yakn anlamllk s.79
eksiltili cmle s.79
en kapsaml yarg s.80
72
CMLE YORUMU
3.1
Cmle yorumu ne demektir?

Sabahlar evden kmadan, annemizin, elinde bir
hrka veya kalnca bir giysiyi tutarken: "Bugn hava ok souk!" dediine oka tank olmufluzdur.
Annemiz bu szyle, yalnzca havann souk olduunu sylemiyor; bu soua karfl salam giyinmemiz gerektiini de sylyor. Daha dorusu,
zellikle bunu belirtmek istiyor.
Dersleri ciddiye almayan rencilere karfl retmenlerin: "nceki yllarda bu dersi ciddiye almayanlar, bir sonraki engellere taklp kald!" dediini duymufluzdur. retmenlerimiz de bu szle aslnda, geen ylki rencilerin durumunu deil, bizim "dersi ciddiye almamz gerektiini" belirtmek
istemektedirler.
Zaman zaman konuflmalarda, hatta kendi konuflmalarmzda da anlatma ve anlamann bu boyutu
3.2
kar karflmza. Epeyce konufltuktan sonra "Aslnda benim demek istediim fludur." veya "Btn
bu szlerimle flunu belirtmek istiyorum." szleri
kverir azmzdan. Hatta daha farkl ve ilgin durumlarla da karfllaflrz. rnein bir konu hakknda
kendi szlerimizi yeterli bulmaz ve bir baflkasnn
konuflmas iin: flte, benim anlatmak istediim
de buydu. deyiveririz.
Yukarda sralanan rnekler flunu gsteriyor: Konuflmalarda (ve yazda) bir sylenen sz vardr; bir
de bu szle anlatlan, vurgulanan dflnce. SYM,
iflte bu noktadan hareketle cmle yorumu sorularn sormaktadr. Hem de snavn kaderini belirleyecek miktarda ve zellikte. Bu ksa ama nemli giriflten sonra konunun alt bafllklarna geelim.
Bu konu hangi soru tarzlaryla karflmza kar?

Cmle yorumu, verilen bir cmleden yarglar karabilmek, cmlenin asl yneliine ve vurgulad
asl kavrama ulamaktr. Bu konuyla ilgili sorular;
verilen bir cmlede vurgulanmak istenen dnce

verilen cmleden karlabilecek yarg
verilen cmleden ulalamayacak yarg

ncl cmledeki en kapsaml yarg
eksiltili cmlenin tamamlan
yakn anlaml cmlelerin bulunmas
farkl bir dnceyi vurgulayan cmle

..........
gibi detaylara ynelik olarak karmza kmaktadr.
rnek soru
(I) Bu yapt, romantik romann btn zelliklerini taflmaktadr. (II) Romandaki olaylar bilinli olarak seilmemifltir. (III) Romanc, olaylar istedii biimde
gelifltirmek iin rastlantlardan byk lde yararlanmfltr. (IV) Olaylar ykleyiflteki neden-sonu kopukluuna karfln, kiflilerin konuflmalarn yanstmadaki baflars romann en gl yanlarndan biridir.
(V) Kifliler, kltr dzeylerine uygun biimde konuflturulmufltur.
Bu parada numaralanmfl cmlelerin hangisinde, sz edilen yaptn "hem olumlu hem de olumsuz" ynfltir?
leri bir arada verilmiflt
A) I.
B) II.
C) III.
D) IV.
E) V.
SS - 2002
zm
IV. cmlede "olaylar ykleyiflteki neden - sonu
kopukluu..." : olumsuz,
"kiflilerin konuflmalarn yanstmadaki baflars..." :
olumlu, bir durumdur.
Cevap D
73
CMLE YORUMU
3.3
Kavramlar zerinde duralm.

Cmle yorumu sorularnda, gerek ncllerde, gerek
seeneklerde baz nemli kavramlar srekli karflmza kar; cmleler veya seenekler bu kavramlar
zerinde geliflir, ykselir. Bu kavramlarn bazlarn
burada inceleyelim ve kendimize mal edelim.
zgnlk
Sradanlk
Kalclk
: Kifliye zg yaklaflm, dflnce ve

tavrlarn tmne verilen ad. Kifliyi baflkalarndan ayran nitelikler
: Sradan olma, genelin dflna kacak nitelikleri olmama, sekin olmayan, basit
: Zamanla deerinin kaybolmamas, zamanla eskiyip yok olup gitmeme
Ulusallk - Yerellik : Ulusal deerleri ne karma, bu

deerlerle hareket etme
74
Evrensellik
: Tm insanla ait, tm insanlka

bilinip benimsenen
Yalnlk
: Sssz, sanatsz anlatm
Nesnellik
: Tarafsz (objektif) bakfl, yorum

katlmayan szlerin nitelii
Akclk
: Bir eserin srkleyici bir dille yazlmfl olup kesintisiz okunabilme

nitelii
Aklk
: Anlatlanlarn kolayca anlafllabilmesi, farkl anlamlara ekilememesi, netlik
Derinlik
: Bir eserde az szle ok fley anlatlmfl olmas durumu
Doallk
: Dilin kullanld flekline uygun olmas, yapay olmamas
yknme
: Baflkalarn taklit etme, onlarn

yolunu izleme
slup
: Anlatm zellikleri, dilin kullanlma

flekli
lt
: Kriter, lme ifllemi iin kullanlan

deerler
Yazn trleri
: Yaznsal trler; hikye, roman, tiyatro, fliir, deneme...
Elefltirel bakfl
: Bir olaya, esere, kifliye... olumlu

veya olumsuz ynlerden bakmak
zdeflleflmek
: Kendini, karflsndakiyle bir kabul

etmek
Yaznsal yarat
: Edeb eser
leti
: Bir eserin tafld mesaj, vurgu
Greceli
: Kifliden kifliye, zamandan zamana

deiflebilen, kesin olmayan
Elbette, bu konuda geen ana kavramlar bunlarla

snrl deil; sizler de nemli grdnz ve anlamn tam olarak bilmediiniz kavramlar mutlaka zihninizde netlefltirin.
rnek soru
Barthesin Szckler herkesin maldr ama cmle
fladakilerden hangisiyle
yalnzca yazarn. sz afla
flkilendirilemez ?
iliflk
A) Anlatm
B) Anlamdafllk
C) zgnlk
D) znellik
E) Biem
YGS - 2012
zm
Bu cmlenin hangi kavramlara ait izler tafldn belirleyelim:
Anlatm Szcklerin anlatmn gesi olduu dflnldnde A seenei ile iliflkilendirme kolayca
yaplr.
zgnlk Bu kavramn orijinallik, farkllk anlamna geldiini biliyoruz. "Cmlenin yalnzca yazarn
olmas" zgnle iflaret eder.
znellik Kiflisellii anlatan bu kavram, cmledeki "cmle yalnzca yazarn" ifadesi ile iliflkilidir.
Biem Bir yaznn anlatma dayal, slupsal zelliklerini anlatr. Cmlenin yazarn mal olmas, yazarn
cmleyi kendi tarzyla, slubuyla kurduunu anlatr.
Cevap B
rnek soru
I. Yaptlarn sk sk okuduumuz bu flairin dilini,
szcklere ykledii yeni anlamlar abuk kavrayabiliriz.
II. Kendilerinden nceki flairlerden etkilenmeyenler, srekli biim ve ierik arayfl iinde olan flairlerdir.
III. Kimi flairler zaman getike fliirlerinde, hep ayn
dflncelere ve hayallere yer verirler.
IV. Srekli ayn dflnceyi iflleyen flairlerin fliirlerini
anlamak daha kolaydr.
V. Bir sre sonra zgnlklerini yitirerek kalplaflan
flairler de vardr.
Yukardaki numaralanmfl cmlelerin hangileri an lamca birbirine en yakndr ?
A)I. ve II.
B) II. ve III.
D) III. ve V.
C) II. ve IV.
E) IV. ve V.
SS - 2002
zm
III. cmledeki hep ayn dflnce ve hayallere yer
verirler. ifadesi zgnlk kavram ile eliflir; sradanl dflndrr. V. cmledeki zgnlklerini
yitirerek ifadesi bununla rtflyor. flte bir kavram zerinde ykselmifl bir soru
Cevap D
CMLE YORUMU
3.4
ncl cmleyi kavrayalm.

ncl cmleyi kavramann yolu, cmledeki ana
kavram bulmak veya cmlenin vurgusunu tespit
etmektir. Bu ifllemden sonra cmleden anladmz kendi szlerimize aktaralm. ncl cmleyi ksaltarak, kendi szlerimizle yeniden ortaya koyalm.
Bu aklama iin afladaki rnee birlikte bakalm.
rnek soru
O, unutulmufl yazarlar hatrlatmay, onlarn yaptlarn yeniden gn flna karmay deil, gnmz yaptlarn, birer birer okurlara tantmay amalamflt.
fladakilerden hangisi bu cmleye anlamca en yaAfla
kndr ?
A) Yaptlar deerlendirirken gemiflin rnlerini bugne taflma yerine, yeni yazlmfl olanlarn ele almay isterdi.
rnek soru
ok gl ve snrsz bir hayal gcne sahip romanclar bile yazarken, kendi anlarndan yararlanrlar.
fladakilerden hangisi bu cmlede anlatlmak iste Afla
nene anlamca en yakndr ?
A) Gereki yaptlar ortaya koyma, yazarn yaflad
olaylar anlatmasn gerektirir.
B) Bir yaptn kalcl, yazarn yaflamyla olan iliflkisine baldr.
C) Romanclarn ortaya koyduu rnler, bafllarndan
geen olaylardan izler taflr.
D) Sanatnn gc, deiflik konular ifllemesiyle ortaya kar.
E) Anlarndan, ancak genifl bir hayal gcne sahip
romanclar yararlanr.
SS - 95
zm
Anlatlmak istenene en yakn yarg soruluyor.
ncl cmledeki yarg, "gl hayal gcne sahip romanclarn bile kendi anlarndan faydaland" fleklinde ksaltlabilir.
Seenekleri inceleyelim:
B) Gemiflte ortaya konan yaptlarn neminden deil, bugn nitelikli yaptlarn nasl oluflturulacandan sz ederdi.
C) Yllar sonra yaptlarn deil, ancak yazarlarn
anmsanabileceini dflnrd.
D) Yllar nce ortaya konmufl rnlerin, bugn iin
byk bir deer taflmadna inanrd.
E) Bugn ortaya konan yaptlarn da bir sre sonra
eskiyeceinin unutulmamas gerektiini belirtirdi.
SS - 2002
zm
ncl cmleye tekrar bakalm ve kendi szcklerimize aktaralm:
O, unutulmufl yazarlarla uraflmyor, gnmzdekileri okurlara tantmakla uraflyor.
ncl bu flekilde kavradktan sonra, seenekleri tarayalm. ncle en yakn seenek B'dir.
Cevap B
rnek soru
Onun karikatrlerinde dondurulmufl kareler birden
harekete geer, yanstlan kifliler canllk kazanrd.
Bu cmlede, sz konusu karikatrlerin hangi zellii
fltir?
belirtilmek istenmiflt
A seenei "gereki yaptlar ortaya koymak"
A) Yaflananlar elefltirme
B seenei "yaptn kalcl"
B) Gereklik duygusu uyandrma
D seenei sanatnn gcnn nasl ortaya kaca
C) retici olma
E seenei "anlardan yararlanma flartlar" zerinde

kurulmufl, bunlardan bahsediyor. Dolaysyla bu seeneklerin ynelimi ncl cmleden farkldr.
D) ok ynl dflndrme
C seenei ise, "romanclarn rnlerinin, bafllarndan geen olaylardan izler tafld" yargsn seslendiriyor. Bu yarg ncl cmle ile rtflyor.
Cevap C
E) Gncel olan yanstma
SS - 2009
zm
ncl cmleye baktmzda karikatrlerde dondurulmufl karelerin harekete getii, yanstlan kiflilerin
canllk kazand belirtiliyor. Bu szler karakatrlerin kiflide gereklik duygusu uyandrdn (harekete
gemek, canllk kazanmak) belirtmektedir.
Cevap B
75
CMLE YORUMU
rnek soru
zm
fiiir, sanatlarn iinde en ulusal olandr; nk o, yalnz sylendii dilin rndr.
Soruda ncl cmleyle en yakn anlam taflyan seenek soruluyor.
fladakilerden hangisi bu cmledeki dfl

flnceyi
Afla
desteklemez ?
ncl cmlede "kltrel geliflme ile dildeki geliflme

arasnda paralellik olduu" ifllenmifl.
A) Bir fliir, ancak yazld dilde gzelliini koruyabilir.
A seeneinde sadece "dildeki geliflmeler"den sz

ediliyor.
B) Yabanc dillere evrilen fliirler, aslnda gzelliklerini bir lde yitirir.

C) Dilde, fliire zg ortak syleyifl zellikleri vardr.
B seeneinde "diller sz daarc" ynnden karfllafltrlmfl.
D) Dillerin anlatm gc, byk lde o dillerdeki fliirlere yansr.
D seeneinde "diller arasndaki etkileflim"den sz

edilmifl.
E) Ozanlar, en iyi fliirlerini anadillerinde yaratabilirler.
E seeneinde "dilin toplumsal kurum olduu" belirtilmifl.
YS - 1998
zm
Soru olumsuz; ncl cmlede ele alnan dflnceyi
desteklemeyen dflnce soruluyor.
C seeneinde "toplumsal geliflme ile dilin geliflmesi arasnda iliflki olduu" ifllenmifl. ncl cmleye
en yakn anlam taflyan cmle C seeneindeki
cmledir.
Cevap C
ncl cmlede "baflarl fliirin anadilde verilebilecei" dflncesi iflleniyor.

Seenekleri incelediimizde A, B, D ve E'de ele alnan
dflncenin ncl cmledeki dflnceyle paralel olduunu gryoruz. C seeneinde fliirle dil arasndaki ilgiden deil, dilden sz edilmifl.
Cevap C
rnek soru
Halk fliiri doal ve itenlikli bir anlatm zerine temellenir.
fladakilerden hangisi, bu cmleye anlamca en ya Afla
kndr ?
rnek soru
Kltrel yaflamnda ilerleme grlmeyen bir toplumun dilindeki geliflme de durur.
fladakilerden hangisi bu cmleye anlamca en ya Afla
kndr ?
A) Dildeki geliflmeler yavafl yavafl ve belirli kurallar
erevesinde olur.
B) Bir dilin sz daarc baflka bir dilin sz daarcndan farkldr.
A) Halk flairi, szn fliire dnfltrrken iinden geldii gibi syler.

B) Aflk, halk fliirinde en ok ifllenen konulardan biridir.
C) Halk fliirinin sazla, szle, daha dorusu mzikle sk bir kan ba vardr.
D) Halk fliiri, halkn iinde bulunduu somut koflullarn rndr.
E) Halk flairi, fliirlerinde, halkn aclarn, ilelerini yanstr.
SS - 2001
C) Toplumsal geliflmeyle dildeki geliflme arasnda sk

bir iliflki vardr.
D) Geliflmifl toplumlarn dilleri, geliflmemifl toplumlarn dillerini etkiler.
E) Toplumsal yapy oluflturan kurumlardan biri de
dildir.
SS - 1991
76
zm
ncl cmlede "Halk fliirinde doallk olduu" dflncesi ifllenmifl. Ayn dflnce A seeneinde yer alan
cmlede farkl ifadelerle anlatlmfl.
Cevap A
CMLE YORUMU
3.5
Sembolleri, flifreleri zelim.

Verilen, yarg karmamz istenen cmleler bazen
imge ve sembollerle ykl olarak karflmza kar.
Cmlenin anlamna ulaflabilmek iin bu sembollerin zlmesi gerekir.
Eer yaflam bir yolsa, her zaman yokufl yukar giden

bir yoldur.
Bazen cmlenin tamam semboller, mecazlar zerine kurulmufltur, bazense mecazl blm yalnzca
cmlenin bir ksmdr.
A) Yaflam, insanolunu istemedii yerlere srkler.
Mecazl blm zmlerken cmlenin teki blmlerinden destek almak, bunlardan faydalanarak sembolleri anlamlandrmak yerinde olacaktr.
rnekleyelim:
rnek soru

B) Yaflam boyunca insanolu hep glklerle karfllaflr.

C) Yaflamda baflarya ulaflmak iin kararl olmak gerekir.
D) nsan yaflam, birbirini btnleyen evrelerden oluflur.
E) Yaflamn akfl iinde insanolu bir yolcu gibidir.
SS - 1998
zm
Bu sorunun ncl cmlesinde, yaflam "her zaman
yokufl yukar giden bir yol" olarak ifade edilmifltir.
rnek soru
Sorumluluk bilinci taflyan bir sanat, kendini her fleyin rastgele, kendiliinden yetifltii bir toprak para-
Yokufl yukar giden bir yol = glklerle, skntlarla

dolu bir yoldur.
s olmaktan kurtarmaldr.
Bu aklama B seeneinde verilmifltir.
fladakilerden hangisi bu cmleyle en yakn anlam Afla
Cevap B
dadr?
A) Ne yapmak istediini bilen bir sanat, konularn belirlerken ve ifllerken seici bir tutum iinde olmaldr.
B) Bildikleriyle yetinmeyen bir sanat, srekli olarak
bilgi ve gzlem daarcn gelifltirip zgn yaptlar vermelidir.
C) Deneyimli bir sanat, yaptlarn olufltururken iinde
bulunduu toplumsal koflullardan yararlanmaldr.
D) Her sanat, iinde yetifltii toplumsal evreyi deifltirmeye alflmaldr.
E) Gerek bir sanat, kendisini etkileyen olaylar ve
durumlar yaptlarnda ifllemelidir.
1994
rnek soru
Yalnzca gneflli gnlerde yryen kifli, amacna ulaflamaz.
A) steneni elde etmek her koflulda alflmay zorunlu
klar.
B) Baflarl olmak iin insann ne istediini bilmesi gerekir.
C) nsan, att her admn sorumluluunu taflmaldr.
D) Deiflik ortamlara ksa srede uyum salamak
gtr.
E) Seici olmak insanlar glklerle yz yze getirir.
SS - 2008
zm
Buradaki ncl cmlede yer alan ".... sanat kendini
her fleyin rastgele, kendiliinden yetifltii toprak paras olmaktan kurtarmaldr." ifadesinde benzetmeye dayal bir anlatm var.
Rastgele ve kendiliinden her rn bu toprakta yetiflemeyecekse, yetiflecek rnleri topran kendisi seecek, demektir. Benzetmeyi kaldralm: Yazar, iflleyecei konular kendisi seecek yani seici davranacaktr, davranmaldr.
Cevap A
zm
Sorunun ncl cmlesindeki mecazl anlatm "gneflli gnlerde yrmek" ifadesidir. Cmlenin anlafllabilmesi iin ncelikle bu ifadenin zlmesi gerekir.
Cmleden hareketle "gneflli gnlerde yrmek" ifadesinden hep kolay, imknlar ierisinde alflmay,
kendini yormadan bir fleylere ulaflmak istemeyi anlayabiliriz. Ksacas cmle, "insann ancak, flartlar ne
olursa olsun alflarak kazanabileceini" anlatyor.
Buna en yakn anlam ise A seeneinde gryoruz.
Cevap A
77
CMLE YORUMU
3.6
ncl cmle ile seenekleri kavramsal ynden karfllafltralm.

ncl cmle, bir kavram zerinde ykselir; onu
vurgular. Bu kavram tespit edip, seeneklerde
arayalm.
rnek soru
Yazar, yaptlarnda dnyay kendi alglad biimde
deil, yaratt kiflilerin grd biimde anlatma yolunu seiyor.
fladakilerden hangisine anlamca en ya Bu cmle afla
kndr ?
A) Yazar, ele ald konular gzlemci ve gereki bir
tutumla ifller.
B) Yazar, olaylar ve durumlar roman kiflilerinin bakfl asyla grp yanstr.
C) Yazar, insanlar, insann doal ve toplumsal evresi iinde ele alr.
zm
Bu cmledeki temel kavram "yazarn anlatma yolu"
dur. Kavram geniflletelim: "Yazar, dnyay, kahramanlarnn gzyle anlatma yolunu" semifltir.
fiimdi seenekleri inceleyelim :
A'da : Yazarn, "konular ifllemesi"
C'de : Yazarn "insanlar ele alfl tarz"
D'de : Yazarn "kahramanlar biimlendirmesi"
E'de : Yazarn "insanlarn hangi ynne ayna tuttuu"
ile ilgili kavramsal gelere yer verilmifltir. Bu seeneklerde eksik olan, "olaylar, kahramanlarn gzyle anlatma yolu"dur. Dolaysyla bunlar doru seenek olamaz.
Cevap B
D) Yazar, gerek hayattan setii kahramanlar romann akflna gre yeniden biimlendirir.
E) Yazar, insanlarn i dnyasna deil, dfl dnyasna
ayna tutar.
SS - 1997
3.7
ncl cmle ile doru seenei karfllafltralm.

SYM'nin genel bir tarz vardr. Doru seenek, ncl cmledeki anlam, farkl kelime ve kelime gruplaryla aynen taflr. rnekleyelim:
rnek soru
nsanlarn en kts, en fazla kabuuna ekilen, yreini yalnz kendine evirendir; en iyisi de sevgilerini eflite, herkesle paylaflandr.
fladakilerden hangisi, bu cmleye yakn anlamda Afla
dr?
A) evresindekilerle iliflki kurmayanlar kt, onlar
ayrm gzetmeden sevenler ise iyi insanlardr.
B) yi insanlar, btn skntlarn, sevdiklerine hi ekinmeden anlatrlar.
C) Baflkalarndan kaan, kendi yalnzlklar iinde yaflayan insanlar, ktlk dflnrler.
D) evresinden uzaklaflma, insan sevgisizlie iter.
E) nsann sevgi grmesi, baflkalarna sevgi gstermesine baldr.
SS - 1990
78
zm
ncl cmleyi ve doru seenei tekrar yazalm ve
anlam ortak olan blmleri ayn rakamlarla numaralandralm. Bu yntemi, bafllangta uygularken zorlanabilirsiniz ancak birka soruda denedikten sonra iflinizin ne kadar kolaylafltrdn fark edeceksiniz.
nsanlarn en kts en fazla kabuuna ekilen,
I
yreini yalnz kendine evirendir; en iyisi de
II
III
sevgilerini eflite, herkesle paylaflandr.
IV
A) evresindekilerle iliflki kurmayanlar kt,
II
I
onlar ayrm gzetmeden sevenler ise iyi insanlardr.
IV
III
Cevap A
CMLE YORUMU
3.8
Yakn anlaml cmlelerde cmlenin ana unsuruna ve ynelifline bakalm.

Yakn anlaml cmlelerde de yukardaki analitik
yntemi uygulayabiliriz. Yakn anlaml cmle kesiflim kmesi olan, baflka bir deyiflle ortak elemanlar fazla olan cmlelerdir. rnek vererek konuyu somutlafltralm:
Temelde, alt alta numaralanmfl cmleler bulunan

soru kalbyla bunun arasnda hibir fark yoktur. Paragraf da olsa cmlelerin anlamlar bamsz deerlendirilmelidir.
IV. ve V. cmleleri alalm ve ilgili blmlerini birebir
efllefltirelim.
rnek soru
(I) yklerimdeki biimsel ve ieriksel yenilikler salt
kendi abalarmn rn deildir. (II) Onlar olufltururken yky yk yapan btn geleneklerden ve
yeniliklerden yararlanmaya alflyorum. (III) Olay,
konu, karakter, tip, durum, kesit, diyalog... (IV) yky oluflturan btn eler eflit llerde girmeli ykye diye dflnyorum. (V) yknn arlk merkezini yaymaya alflarak bunlardan birinin, tekinin
nne kmasn engellemek istiyorum.
IV. yky oluflturan btn eler eflit llerde girmeli

I
II
ykye diye dflnyorum.
V. yknn arlk merkezini yaymaya alflarak
bunlardan birinin, tekinin nne kmasn
I
II
engellemek istiyorum.
Cevap E
Yukardaki parada numaralanmfl cmlelerden han gileri anlamca birbirine en yakndr ?

A) I. ve II.
B) I. ve IV.
D) II. ve IV.
C) II. ve III.
E) IV. ve V.
SS - 2000
3.9
Eksiltili cmleler basit bir matematiksel denklem gibidir.

Bu tr cmlelerde, verilen blmden hareketle verilmeyeni buluruz. Aslnda nmzde tek bilinmeyenli bir denklem vardr.
rnek soru
Bu sanatmz kendisine sylenen: "Eline salk, resimlerin ok gzel olmufl." trnden basmakalp
szlerin kendisine bir fley kazandrmayacana inanr. nk -------flncenin akfl
flna gre afla
fla Bu cmlenin sonuna, dfl
dakilerden hangisinin getirilmesi uygun olmaz ?
A) onun iin nemli olan, yanstmak istediklerinin anlafllp anlafllmaddr.
B) o, yneltilen elefltiriler dorultusunda kendisini
gelifltirecektir.
zm
"nk" szcnn ardndan cmlenin nceki blmnde belirtilen yargnn sebep ynnden aklamas gelmeli, biliyorsunuz "nk" sebep ilgisi kurar. Cmlede kendisiyle ilgili vgleri nemsemeyen
bir sanat sz konusu; A, B, D, E seenekleri bunun
nedenleri olabilir. Oysa C seeneindeki yarg, vgleri nemsemeyen deil, aksine beenilmek iin
uraflan bir sanaty akla getirir.
Cevap B
Maln kaybeden, bir fley kaybetmifltir, onurunu kaybeden birok fley

kaybetmifltir. Fakat cesaretini kaybeden her fleyini kaybetmifltir.
Goethe
C) onun iin sanat, insanlar etkileme, belirli duygularla donatma iflidir.

D) o, yaptn biim ve ierik ynnden elefltirilmesinden yanadr.
E) o, elefltirinin ifllevsel bir nitelik taflmasn ister.
SS - 2005
79
CMLE YORUMU
3.10
Farkl dflnce taflyan cmleyi bulalm.

Bu tarzdaki sorularn drt seenei ayn dorultuda (birbirine paralel), biri farkl dorultudadr.
rnek soru
fladaki cmlelerin hangisinde tekilerden farkl
Afla
flnce dile getirilmiflt
fltir?
bir dfl
A) Ayn kavram alanyla ilgili sz deerlerinin oluflturduu szck salkmlar, Trkemizin zenginliini gstermektedir.
B) Anlamca iliflkili sz deerlerini ieren szck gruplar oluflturmaya ynelik alflmalara, ders kitaplarnda gereince yer verilmemektedir.
C) rencilere, Trke dflnme alflkanl kazandrmak iin, ifllenen paralarda geen ve aralarnda
anlamsal bantlar olan szck kmeleri buldurulmaldr.
zm
B, C, D, E seeneklerinde,
"Trke retiminde, szcklerin anlam iliflkilerini
deerlendirme" nerisi ortaktr.
Hlbuki A'da : "Trkede ortak kavram alanna giren
ok szcn olduundan" sz ediliyor.
Somutlafltrmak iin bir flekille gsterebiliriz:
Szcklerin anlam iliflkileri
A
Trkenin zenginlii
Trke renimi
Cevap A
D) Szckler arasnda balant kurma, karfltlk ya da

benzerlikleri ortaya karma, Trke retimindeki temel etkinliklerden biri olmaldr.
E) Trke ve yazn derslerinde szck alflmalar,
eflitli szcklerin temel ve yan anlamlarn ierecek biimde yaplmaldr.
SS - 2004
3.11
En kapsaml yargy taflyan cmleyi bulalm.

En kapsaml yargy taflyan cmle tek baflna ayakta durur; dierleri ona yaslanarak geliflir, ondaki
bir kavram, bir sebebi, bir sonucu aklar, rneklendirir, tanmlar... Veya baz cmleler, bu cmleyi
sylemek iin birer n aklama veya dolgu cmleleridir. Asl cmleye ynelen birer basamaktr.
zm
Yazma iflleminde setii yol dan bahsettii cmleler II, III, IV. ve V. cmlelerdir. Bunlar kendi aralarnda yeniden deerlendirirsek V. cmlenin en kapsaml olduunu grrz.
Cevap D
rnek soru
(I) Krk befl yl boyunca birok dergide, gazetede eflitli kitaplarla ilgili deerlendirme yazlar yazdm.
(II) Kendimi bir kitap elefltirmeni olarak grseydim, stnde durup dflnlmfl, tutarl ve kalplaflmfl bir yaklaflmla, belirgin bir yntemle ynelirdim kitaplara.
(III) Ama byle arayfla girmedim. (IV) Yazarlkla ilgili
her alanda olduu gibi elefltiri alannda da kendi ltlerime bal kaldm. (V) Yazarlmn temelinde hep bamlmk, kural tanmazlk, zgrlk yatyor. (VI) Yllar
sonra dnp arkama baktmda bunu ak gryorum.
flleminde setii yolu en kapsaml bi sanat, yazma ifll
fltir?
imde belirtmiflt
A) II.
80
B) III.
C) IV.
D) V.
E) VI.
SS - 2004
Mutlu olmak iin iinde bulunduunuz andan daha iyi bir zaman olduuna karar vermek iin beklemekten vazgein. Mutluluk bir varfl
deil, bir yolculuktur. Pek oklar mutluluu kendilerinden yksekte
ararlar, bazlar da alakta. Oysa mutluluk insann hizasndadr.
Konfyus
CMLE YORUMU
3.12
Bir paragrafn numaralanmfl cmlelerinin anlamlarn tek tek deerlendirelim.

Son yllarda, snavlarda, bir paragraftaki befl cmleyi anlamca ayr ayr deerlendirmemizi ve bir
adan anlamca yanlfl deerlendirilmifl cmleyi
bulmamz isteyen sorularn arlk kazandn gryoruz. Bu sorularn zmnde farkl bir durum
sz konusu deil. fiu ana dek anlattklarmz her
bir numaral cmle iin uygulamak gerekiyor. Afladaki rnei zelim.
rnek soru
(I) Kklmden beri, babam edebiyat olduu
iin doal olarak hep edebiyatn iindeydim. (II)
Ama nedense yazmay uzun yllar hi dflnmedim. (III) Yazmaya babamla ilgili bir an kitab yazarak baflladm. (IV) O kitab yazarken bir de yk
geliflti, yazma gcm bylece keflfettim. (V) Ondan sonra, demek ki yazabiliyormuflum, dedim;
yle de devam etti.
Bir yazarn kendini anlatt bu paradaki numaraflada verilenlerlanmfl cmlelerle ilgili olarak afla
fltr ?
den hangisi yanlflt
zm
Numaralanmfl cmleleri tek tek ele alalm :
I. cmlede yazar kklnden beri edebiyatn
iinde bulunduunu sylyor. Nitekim bu, A seeneini dorulamaktadr.
II. cmlede nedense szcnden hareketle
B seeneinin doru olduu sylenebilir.
III. cmlede yazmaya nasl baflladn anlatyor,
dolaysyla C seeneinin yanlfl olduunu gryoruz.
IV. cmlede "... bir de yk geliflti, yazma gcm
bylece keflfettim." diyor ve D seeneine ulaflyoruz.
V. cmledeki "demek ki yazabiliyormuflum, dedim..." ifadesinden z gveninin gelifltiini anlyoruz.
Cevap C
A) I. cmlede, ocukluunun getii ortama iliflkin bilgi veriyor.

B) II. cmlede, kendisinin de aklayamad bir duruma deiniyor.
C) III. cmlede, yazma iflini oyalanma amacyla yaptn belirtiyor.
D) IV. cmlede, yazma serveninde ortaya kan bir
durumdan sz ediyor.
E) V. cmlede, yazmadaki z gveninin nasl gelifltiini aklyor.
YGS - 2010
3.13
Son bir deerlendirme

Cmle yorumu ile ilgili sorularn zmne ynelik
olarak baz nemli ipularndan sz ettik. Bunlar,
yalnzca bu konuda deil, dier konularda da (rnein sz beklerinde anlam ve paragraf yorumu)
iflimize yarayacaktr. Sizlerin de elbette kendinize
zg zm yntemleriniz olacaktr, olmaldr da.
Burada zm yntemlerinin tmn vermekten
ok, bir bakfl as gelifltirmeye alfltk.
Son noktada, Trkenin btn konularnda, kitap

okumann nemli olumlu etkileri olduunu belirtelim. zellikle, cmle yorumu sorularn zmede yorum becerimizin nemi gz nnde bulundurulursa, okuma alflkanlmzn olmas, sekin kitaplar okumufl olmamz bize ciddi katk salayacaktr.
81
BU KONUDA ZETLE...
1.
2.
3.
4.
Bir cmlenin grnen anlamndan baflka, derin-
ok iyi anlamamz gerekir. Tpk yapbozu tamam-
rumlamak, bir ynyle bu anlamlar bulup aa
larken eksik parann sandaki, solundaki girinti
karmaktr.
ve kntlara dikkat etmek gibi
Cmle yorumu sorularnda karflmza kan cm-
7.
Baz cmleler anlamca eliflebilir. Anlamca e-
leler, ounlukla bir paragrafn rafine edilmifl,
liflmek; cmlelerden birinin, dierinde savunu-
younlafltrlmfl fleklidir. Bunu ap geniflletmek
lan grfln tam aksi ynde bir grfle dayan-
gerekir.
mas demektir.
Cmleler arasnda, ortak kavramlardan hareket-
8.
Bir parann en kapsaml cmlesi, kendi baflna
le anlamsal iliflkiler bulunabilir. Yakn anlaml
ayakta duran, rnek, aklama olmayan bir cm-
cmleler ounlukla byledir.
ledir. Parann tamamnn zeti gibidir ve bu

cmle ou zaman ana fikirdir.
Mecazl anlatm, snavda yer almfl sorularda

9.
Numaralanmfl cmlelerden oluflan bir paragrafn
cmlenin anlamndan hareketle zmlemek ge-
cmleleri ayr ayr dflnlmeli, yle deerlendiril-
rekir.
melidir. Bunlar bamsz cmleler olarak grlme-
ncl cmlelerin bazlar belli kavramlara yaslanmfltr, nce bunu belirlemek ve ayn kavramn vurgulad seenee ynelmek gerekir.
82
Bir cmleyi tamamlamak iin elimizdeki paray
lerde farkl anlamlar bulunabilir. Cmleyi yo-
oka grdmz bir zelliktir. Bu mecazlar,
5.
6.
lidir. Bu sorularn paragraf sorularndan fark da

budur.

Kavrama Testi 1
Kavrama Testi 2
( 3.1 - 3.12 )
( 3.1 - 3.12 )

83
KAVRAMA TEST
1.
(I) Befl Hececilerin fliirlerinde halk edebiyatnn biim

ve syleyifl zelliklerini grmek mmkndr. (II) fiiirlerinde Anadolu insan, yaflam zerine duygularn
iten bir flekilde yanstmfllardr. (III) Bunda halk flairlerinin kulland slup ve fleklin katks sz konusudur. (IV) Bunun yannda Befl Hececiler, Mill Edebiyat Dnemi sanatlarndan da etkilenmifllerdir. (V)
Heceye ballklar, Anadolu'ya yneliflleri, itenlikleri ortak zellikler olarak belirir.
3.
B) I. ve III.
D) III. ve IV.
I. Usta bir yazar, gzlerini dfl dnyaya evirip grdklerini bir fleyler katarak anlatrsa kalcl yakalar.
II. Usta bir yazar, yaptlarn olufltururken doa gzelliklerinden yararlanmasn bilir.
III. Usta bir yazar, yaflam kamera gibi yanstmamal, yaptna yreini de katarsa lmszle ulaflacan bilmelidir.
IV. Usta bir yazar gerekleri ortaya koyarken baflka
sanatlarn etkisinde kalmamaldr.
Bu parada numaralanmfl cmlelerden hangileri an lamca birbirine en yakndr ?

A) I. ve II.
V. Usta bir yazar, deneyimlerini, gzlemlerini adafl

gelerle ssleyerek alar tesine seslenebilir.
C) II. ve V.
E) IV. ve V.
Numaralanmfl cmlelerden hangileri anlamca birbi rine en yakndr ?

A) I. ve II
B) I. ve III.
D) III. ve IV.
4.
C) II. ve IV.
E) IV. ve V.
fladaki cmlelerin hangisi vurgulad dfl

flnce
Afla
bakmndan tekilerden farkldr ?
A) Gerek sanat yaptlarn olufltururken adafllarnn dflncelerinden yararlanmay bilir.
B) Elefltirmenin kiflisel grflleri bir yaptn beenilip
beenilmemesinde etkilidir.
C) Deneme yazar anlatt konular ben merkezli bir
yaklaflmla ele alr.
2.
D) Usta flair, fliirlerine kendi duygularnn damgasn

vurmay baflarmfltr.
lgi ekici kapaa sahip kitaplar okuru, yazarn nasl

anlattna deil ne anlattna bakmaya ynlendiriyor.
E) Elefltiri, bir kiflinin kendi bakfl asna gre yanstt olumlu veya olumsuz yarglardr.
fladakilerden hanBu cmlede anlatlmak istenen afla

gisidir?
A) Bir yaptn kapa okuru etkiledii srece yapt baflarl kabul edilir.
B) Kitabn anlafllr olmasnda dil ve anlatm zellii
nemli bir rol oynar.
C) slup ve ierik, bir kitabn okur tarafndan benimsenmesini salar.
D) Dfl grnm etkileyici olan kitaplar, okurun ilgisini konuya ekiyor.
E) Albenili, ilgin kapaklar olan kitaplar yaptn ieriine glge dflrmemelidir.
84
5.
Bu gen flair, nl bir yazar olan babasnn glgesine

snmad, yazn dnyasnda kendisi olma yolunda
hzla ilerledi.
flairin hangi yn
Yukardaki cmlede sz edilen fla
fltr?
vurgulanmflt
A) znellii
B) Etkileyicilii
D) reticilii
C) zgnl
E) Kalcl
CMLE YORUMU
6.
Yazar bu romannda etkileyici ve akc anlatmyla

okuru ------.
flncenin akfl
flna gre afla
flaBu cmlenin sonuna dfl
dakilerden hangisi getirilemez ?
A) farkl dnyalara gtrmeyi baflaryor
B) bir rpda okuyup bitirecei bir yaptla buluflturuyor
C) daha ilk sayfalardan itibaren ayrntya bouyor
D) kahramanlaryla zdefllefltirerek bazen alatyor,
bazen gldryor
E) srekli heyecan ve merak iinde brakyor
9.
(I) Geen hafta iinde edebiyatmzn sekin birka

yazar kendi aralarnda yeni bir tartflma bafllatt. (II)
Edebiyat dergilerini srekli takip edenler bu duruma
flahit olmufllardr. (III) Sanat yaptlarnn gnlk gazetelerde blm blm yaymlanmasnn doru olup olmad zerine dflncelerini aklad sekin yazarlarmz. (IV) Karfllkl yazlaryla bir hafta boyunca birbirlerini kyasya elefltirdiler. (V) Bu tartflmann edebiyatmza bir fleyler kazandrmas herkesin dilei.
Bu parada numaralanmfl cmlelerin hangisinde sz kofltklar konuyla ilgili bilgi verilmiflt
fltir?
nusu yazarlarn tartflt
A) I.
7.
B) II.
C) III.
D) IV.
E) V.
Roman, yaz araclyla oluflmufl dflnce; dflnce

de insann kendisi olduuna gre, roman sevmeyen
-------.
flncenin akfl
flna gre afla
fladakilerden
Bu cmle dfl
hangisiyle srdrlemez ?
A) bir okur, aslnda kendisini sevmiyor demektir
B) dflnceyle de barflk olmayan kimsedir
C) bir kifliden baflkalarn beenmesi beklenmemelidir
D) dflnce ierikli yaptlara da ilgi gstermez
E) bir kifli baflka insanlar rahatlkla sevebilir
10 . Bir sanat flyle diyor: Edebiyat sadece bilgi, grg,

kltr alflverifli deildir, ayn zamanda metin dzeyinde yazarn abasyla gereklefltirilen yaznsal tat
ve heyecan alflveriflidir.
8.
Gnmz edebiyat dergilerinde yaymlanan fliirlerde, nicelik ynnden olmasa da nitelik ynnden bir
dflfl grlyor.
fladakilerden hangisi anlamca bu cmleye en ya Afla
kndr?
A) Bireysel konular ele alan fliirlerin dergilerde her
geen gn arttn syleyebiliriz.
B) Yeterli sayda fliir yaymlanmasna ramen fliirde kalitenin azald bir gerek olarak karflmzda duruyor.
C) fiairlerin yeterince fliir yazmamas, Trk fliirinin
geliflimini engelleyecek gibi grnyor.
fladakilerden hangisi, yazarn bu szle anlatmak

Afla
flnceyi desteklemez ?
istedii dfl
A) Bir yapt, okurun bilgi dzeyini sanat gcyle
duygularn etkileyerek gelifltirebilir.
B) Sanatsal yn zayf bir yaptn, dflnce ynnden gl olmas ok da vnlecek bir durum
deildir.
C) Zevk ve heyecan ynnden okurun beklentilerini
karfllayan bir yapt, bu nemli niteliine reticilik grevini de eklemelidir.
D) Saysal ynden artfl gsteren fliirlerin ierik ynnden de zenginleflmesi gerekiyor.
D) Okurun bilgi ve grgsn artran bir yaptta yazar, ayn zamanda okurun zevk ve heyecann zirvede tutmay gzetmelidir.
E) Dergilerdeki fliirlerde toplumsal konulara yer verilmesi okur saysn artracaktr.
E) Sanat eserlerinin topluma birtakm deerleri aktarma,

kiflileri bilgilendirme amacn ncelemesi gerekir.
B-D / B-A-C / C-E-B / C-E
85
KAVRAMA TEST
1.
I. Baflarnn temelinde yatan sr baflarl olmak iin

doru seeneklere ynelmektir.
4.
II. Siz yolunuza bakn, byle yaparsanz hedefe

kendiliinizden varrsnz.
A) Toplum meselelerine zmler sunmas
IV. Herkesin mutlaka iyi yapt bir fleyler vardr,

nemli olan kiflinin bunu keflfetmesidir.
B) Okuyucuyu farkl dnyalarla tanfltrmas

C) Okuyucuyu dflnsel anlamda gelifltirmesi
V. Baflarl olabilecei dflnmyorsan, hibir fley

sana yardmc olamaz.
D) Olaylar tarafsz bir bakfl asyla yanstmas

E) Belli bir fikrin savunuculuunu yapmas
Numaralanmfl cmlelerin hangileri birbirine anlam ca en yakndr ?

B) I. ve IV.
D) III. ve V.
2.
Bir romann iyi bir eser olup olmadn anlamak

iin, okuyann hayat grflne herhangi bir ilave yapp yapmadna bakarm.
fladakilerin hangis i, bu szleri syleyen birinin iyi
Afla
bir romanda arad temel zelliktir?
III. Baflarnn anahtar, baflarya duyulan inantr.
A) I. ve II.
C) II. ve III.
E) IV. ve V.
Her gn, ektiiniz tohumlara bakarak deil, topladnz hasada gre deerlendirin.
5.
A) nemli olan bugn neler yaptmz deil, yaptmz fleyi ne kadar sevdiimizdir.
Bizim hayattaki bafllca iflimiz, donuk, belli belirsiz

flekilde uzaklarda bulunanlar grmeye alflmak deil, gzmzn nnde apak duran hedefler iin
hi ylmadan ne yapacamzdr.
B) Bizim eylemlerimizin btnnden oluflan hayatmz yine bizim aldmz kararlar belirleyecektir.
flncesi afla
fladaki
Bu szleri syleyen birinin bu dfl
flir?
zelliklerin hangisiyle elifli
C) Yaptnz iflin niteliini ne kadar alfltnz deil,

elde ettiiniz baflar belirler.
A) leri grflllk
B) alflkanlk
C) Kararllk
D) Gerekilik
fladakilerin hangisi anlamca bu cmleye en yakndr?

Afla
D) nsanlar yapt her fleyden sonra oturmal ve bir

deerlendirme yapmaldr.
E) Ak szllk
E) Kifli kendine verilen grevi ne olursa olsun en iyi

flekilde yapmaya gayret etmelidir.
3.
Siz dakikalarla ilgilenin, saatler kendi bafllarnn aresine bakar.

flnce afla
fladakile Bu cmlede anlatlmak istenen dfl
rin hangisidir?
86
6.
Gelecei satn alabilecek tek fley, bugndr; nitekim

--------- .
A) Yaptmz iflte baflarl olmak istiyorsak zaman

iyi kullanmalyz.
flncenin akfl
flna gre afla
fladakilerin
Bu cmle, dfl
hangisiyle tamamlanamaz ?
B) Srekli olarak gelecee dnk planlar yapmak yerine her anmz verimli bir flekilde geirmeliyiz.
A) bugnden yaptklarmzla gelecei flekillendiririz
C) Zaman kavram kifliye gre deiflen ve kiflinin insiyatifinde olan bir olgudur.
C) yarnlarn kurtarmak isteyen flimdi harekete gemelidir
D) Biz insanlar bir ifli son anna kadar bekleyip ondan

sonra aceleyle yapmaya alflrz.
D) flu an yaptmz her fleyle geleceimizi oluflturan

duvara bir tafl ekleriz
E) Zaman iyi kullanmak birok alanda bizi rakiplerimize karfl ne geirir.
E) bugn de dn yaptklarmzdan oluflan bir gelecektir
B) gelecek aslnda bizim kontrolmz dflndadr
CMLE YORUMU
7.
(I) Kitabn kayda deer taraf, yazarn fliirle eitim gibi

farkl ve ilgin bir grfl ileri srmesidir. (II) Eitim alanndan kopuk olan yazar, bunun nasl ve neyle yaplacana dair hibir grfl belirtmemifltir. (III) Sadece
bir retmenin ilkokulda rencilerine her sabah fliir
okutmas rneine deinmifl, keflke bunlar oalabilse, temennisinden baflka bir neride bulunmamfltr.
(IV) adafl Trk fliiri zerinde arafltrma yapan birinin
byle gzel bir vurgu yapmas gzeldir, ancak konu
zerinde kafa yormamas zcdr. (V) Yazar ileri
srd dflncesini derinlefltirip eitimde uygulanabilirlii zerinde alflmalar yapabilirdi.
afla
A) I. cmlede sz edilen kitabn benzerlerinden
farkl olan yn ortaya konmaktadr.
9.
Bir yola girmeyi semifl olan kifli, onun getireceklerini de semifl olur.
fladakilerin hangisine ulafl
fllabilir?
Bu cmleden afla
A) nsanlar tercihlerinde her zaman zgr davranamayabilirler.
B) Tercihlerimiz bizim kifliliimizi yanstan bir aynadr.
C) Gemifliyle ve kendiyle yzleflemeyenler zgvenden yoksundur.
D) Herhangi bir konuyla ilgili karar alrken sonularn da stlenmek zorundayz.
E) Bulunduu konumdan memnun olan ve bununla
yetinen kifli, gelecein getirecei yeniliklere de
kendini kapatmfltr.
B) II. cmle kesin ve ak ifadelerden oluflmaktadr.

C) III. cmlede metnin yazar konuyla ilgili isteklerini dile getirmektedir.
D) IV. cmlede konunun olumlu ve olumsuz ynleri
birlikte ortaya konmaktadr.
E) V. cmlede yazara neride bulunulmaktadr.
8.
(I) Televizyonun ve teknolojinin gittike yaygnlaflt

ve herkesin kitap, dergi, gazete yerine ekran tercihe
yneldii zamanmzda insan kendinden koparan ve
insan flahsiyetine tel rg izen programlarn hassasiyetle ve flpheyle izlenmesi gerek. (II) Ekrann flphemizi yok etmesine izin vermemeliyiz. (III) nk ekran kalp dflnceleri sunarak kitap okumaktan uzak
kesmi kendi dorularnn iine haspetmektedir. (IV)
Bu esaretten kifliler ancak okuma, dflnme ve okuduunu yorumlama seviyesine ulaflarak kurtarabilecektir. (V) Bununla birlikte elinin altndaki dmelerle program seme hrriyetini kullanabilen, seyrettii
program tenkit szgecinden geirebilenlerde de ekran esareti sz konusu olmayacaktr.
10 . Okumaktan edindiim biricik fayda, bilgisizliimi

gittike daha iyi grmek olmufltur.
fladakilerin hangisi anlamca bu cmleye en yakndr?
Afla
A) Kiflinin okuduu kitaplar onun kifliliini yanstr.
B) Okuma eylemi insan gelifltirir ve insana farkl
dnyalarn kaplarn aralar.
C) nsan daha ok fley rendike ne kadar az fley
bildiinin de farkna varr.
D) nsan bilgi bakmndan doyum noktasna ulaflt
anda yaflamn anlamn da kaybetmifl demektir.
E) Bilgimizin lsn ne kadar ok fley bildiimizden deil, ne kadar ok fley bilmediimizden anlayabiliriz.
Bu parada numaralanmfl cmlelerle ilgili olarak

afla
A) I. cmlede, televizyon izleyicileri yaynlanan
programlar konusunda uyarlmaktadr.
B) II. cmlede, karfllafltrma yoluyla okuyucuya tavsiyede bulunulmaktadr.
C) III. cmlede, kitap okumayan kesmin her trl dflnceyi yarglamadan kabule hazr olduu fikri
vurgulanmaktadr.
D) IV. cmlede, ele alnan sorunla ilgili zmler sunulmaktadr.
E) V. cmlede, bir duruma bal olarak karmda
bulunulmaktadr.
11. Bir hastanenin bekleme salonunda asl bulunan: "Sessiz olmaya zen gsterdiiniz iin teflekkr ederiz."
fladakilerin hangisi anlatlmak istenmiflt
fltir?
yazsyla afla
A) Orada bulunan btn insanlarn sessiz olduu
B) Salondakilerin hastalar rahatsz etmemesi gerektii
C) nsanlarn orada oturmasnn yanlfl olduu
D) Daha nceki ziyaretilerin bu kurala uymad
E) Orada bulunanlarn sessiz olmas gerektii
D-C-B / C-A-B / C-B / D-C-E
87
SORULMUfi SORULAR
1.
Burada szn etmediim filmlerin yeterince iyi olmad sanlmasn.
4.
fladakilerden hangisi anlam bakmndan bu cm Afla

leye en yakndr ?
fli ile afla

fladakilerden han Bu parada sz edilen kifli
gisi arasnda en ok benzerlik vardr?
A) Burada szn ettiim kt filmlerin iyi yanlar da var.
A) Kzgn gneflte, yamur altnda eviyle tarlas arasndaki dik yokufllar, kayalk yollar zorlukla aflard.
B) Burada szn ettiklerimin dflnda da iyi filmler var.

C) yi olmayan filmlerden de burada sz edebilirim.
2.
Zamannn ounu kasabann dflndaki kulbesinde geirir. Yazn bada, kfln kk zeytinlikte durup dinlenmeden alflr. Bir gn bile halinden flikayeti olmamfltr.
D) Burada szn ettiim filmler, iyi film diye seilenlerdir.
B) Pamuk tarlalarnda alflmak zere yola koyulmufl,

bin bir glkle ukurova'ya varmflt.
E) Burada szn ettiim filmler arasnda kt filmler de yer alyor.
C) Kendi yaratt kck dnyasnda yaflayan, doayla

i ie olmaktan mutluluk duyan, alflkan bir genti.
SS - 1994
D) ocukluundan beri flehirlilere alflamamfl, kendi

kyndeki insanlarla bunlarn yaflama biimi arasnda farklar olduunu grmflt.
Romanlarnda yalnzca kendi duygularn, dfllerini,

yafladklarn anlatan romanc, bir tr gizli yaflam yks yazyor demektir.
E) O, bir sur harabesi zerinde kan yabani incir

aac gibi biraz skntl ve flekilsiz fakat zgrce
byyp gelifliyor.
fladakilerden hangisi anlam bakmndan bu cm Afla

leye en yakndr ?
1994
A) Kimi romanclarn yaratt tipler ve karakterler,

yaratclarnn yaflamndan izler taflr.
B) Bir romann deeri, gerekleri tpa tp yanstmasyla llr.
C) Kendisini anlatan romanclar yarnlara kalr.
D) Romancnn yaratma gc, yaflantsnn zenginliiyle iliflkilidir.
E) Anlattklar, kendi yaflamyla snrl olan romanclar daha kolay yazarlar.
SS - 1994
3.
fiiirde eriflilmez bir yerimin olduuna inanyorum.

yle ki bugne kadar yazlmfl en gzel fliirlerden birinin tek bir dizesi iin bile: "Ah, flunu keflke ben yazsaydm!" dediim olmamfltr.
fiair bu szleriyle neyi anlatmak istemektedir?
fia
A) Eskimeyen, klasik fliirler yazdn
B) Kendisinden daha byk bir flairin olmadn
C) fiiirlerini oluflturmada glk ekmediini
D) Kendine zg bir fliir teknii gelifltirdiini
E) fiiirde daha iyiyi, daha gzeli bulmann g olduunu
SS - 1994
88
5.
(I) Sanat bu yaptnda, teki yaptlarndan deiflik

bir yntem izleyerek bireylerin gndelik yaflamdaki
atflmalarn anlatmaktan kanyor. (II) O, bu yaptnda ok farkl bir dflnceden yola karak yazdklarn, dnn bugn, bugnn de yarn aydnlataca dflncesine dayandryor. (III) Bunun iin de
kent ve ky yaflamndan deiflik kesitler sunuyor. (IV)
Kurmacasal elerin dflna kmadan gereki karakterler iziyor. (V) Bu tutumuyla okuyucuyu, derinden
etkileyen renkli bir roman ortamna taflyor.
Bu paradaki numaralanmfl cmlelerden hangisiyle
"Sanat, kimi durumlarda tarihinin grevini de stlenen bir yaklaflm iinde olur." cmlesi arasnda anflki kurulabilir?
lamca bir iliflk
A) I.
B) II.
C) III.
D) IV.
E) V.
SS - 2005
CMLE YORUMU
6.
Sanatnn kimi fliirlerinin derlendii bu kitap blmden olufluyor. (I) Ancak, flairin bu kitaba girmemifl fliirleri de var. (II) Bunlarn ayr bir kitapta toplanp toplanmayacan bilmiyorum. (III) Eer byle bir
alflma yaplmazsa bu blmlk kitabn eksik bir
seki olarak kalacan sylemeliyim. (IV) Sanatnn
rnlerini topluca tantmada bu yaptn belirli bir ifllevi olmayacak. (V) Ksacas yaymlanflndaki ama
gerekleflmeyecek.
8.
fladaki dizelerin hangisinde buna benzer bir duAfla

rum sz konusudur?
A) Ne bir vefa grdm, ne faydalandm.
B) Erzurumun dalar kardr, geilmez.
C) Dflman geldi, tabur tabur dizildi.
D) Alatmad gzel, gldrd beni.
E) Baflm yastktadr, gzlerim yolda.
Yukardaki parada numaralanmfl cmlelerin hangifllanarak yaptn yetersizliinden sz edilsinden bafll

mektedir?
A) I.
B) II.
C) III.
D) IV.
E) V.
SS - 1999
9.
1994
"Gene bahar geldi, ald gller" dizesindeki gllerin

alfl baharn gelifline balanmaktadr.
(I) Yazarn, kulland dilde erifltii yetkinlik inkar

edilemez. (II) Kahramanlarn kullandklar szcklerden kimilerinin, konuflulduu gibi yazlmas bu kitab okurken bir sahne yapt izlemenin scakln hissettiriyor insana. (III) Yazara zg uzun cmleler,
onun anlatmnn en nemli zellii olarak grnyor. (IV) Kopukluun hi grlmedii bu uzun cmleler, dilsel bir gsterinin en canl gesini oluflturuyor. (V) te yandan, cmlelerin uzunluu, yazarn
anlatmnn akclna glge dflrmyor.
Yukardaki numaralanmfl cmlelerin hangisinde, sz
konusu yazarn kulland dilin okur zerindeki etki sinden sz edilmektedir?
A) I.
B) II.
C) III.
D) IV.
E) V.
1996
7.
(I) Trk yaznnn nemli yaptlarndan olan Dede

Korkut ykleri yeniden okurlarla bulufltu. (II) yklerin dili, zne dokunulmadan sadelefltirildi. (III)
Dede Korkut yklerinin slubu ve dili, her fleyden
nce, 13.-14. yzyllarda konuflulan Ouz Trkesine dayanmaktadr. (IV) Bu yklerde Trkenin
yzlerce yl nceki gzelliini ve fliirselliini tadacak, kendi dil ve evreninizin snrlarn geniflleteceksiniz. (V) Bu gzel ykleri okuduka, Trk dnyasnn grkemli ve zevkli servenlerini tanyacak; kltrmzn zenginliiyle vneceksiniz.
Yukardaki parada numaralanmfl cmlelerin hangilerinde, sz konusu yklerin okurlara sala yaca
fltir?
yararlardan sz edilmiflt
A) I. ve II.
B) I. ve III.
D) III. ve V.
C) III. ve IV.
E) IV. ve V.
10 . (I) Edebiyatmzda mahlaslarn, takma adlarn ayr bir

yeri var. (II) Bu adan, Divan edebiyatndan Tanzimata, Tanzimattan da gnmze kadar renkli ve zengin bir kltrel mirasa sahibiz. (III) Divan edebiyatnda mahlaslar, glmece yaznnda takma adlar bin yllk bir gelenein rndr. (IV) Ancak, bu konuda yaplmfl arafltrmalar yok denecek kadar azdr. (V).
Bunlarn, zamannda derlenmemifl olmas birok karflkla yol amfl, kimi edebiyat rnleri baflkalarna mal edilmifltir (VI) flte bu alflma, bu alandaki
boflluu dolduracak niteliktedir.
Yukardaki parada, son cmlede sz edilen "boflun nereden kaynakland numaralanmfl cmle luk"u
fltir?
lerin hangilerinde belirtilmiflt
A) I. ve II.
SS - 2000
B-A-B / C-B / C-E / B-B-E
B) I. ve III.
D) II. ve IV.
C) II. ve III.
E) IV. ve V.
1996
89
SORULMUfi SORULAR
1.
O, unutulmufl yazarlar hatrlatmay, onlarn yaptlarn yeniden gn flna karmay deil, gnmz yaptlarn, birer birer, okurlara tantmay amalamflt.
3.
fladakilerden hangisi bu cmleye anlamca en ya Afla

kndr?
A) Yaptlar deerlendirirken gemiflin rnlerini bugne taflma yerine, yeni yazlmfl olanlarn ele almay isterdi.
B) Gemiflte ortaya konan yaptlarn neminden deil, bugn nitelikli yaptlarn nasl oluflturulacandan sz ederdi.
(I) Elefltirmenler, fliirlerinin kolay kolay anlafllmayan,

kapal bir yaps olduunu syler. (II) Oysa onun yaflam servenini bir lde biliyorsanz o fliirler, sizin
iin hi de kapal bir nitelik taflmaz. (III) Onlarda
toplumsal basklar altnda ezilen insanlarn skntlarn, bilinalt dnyalarn btn ynleriyle bulabilirsiniz. (IV) Bunlar yanstan imgeler youn anlamlar
ierir. (V) Bu durum, fliirlerini her okuyuflunuzda onlarn baflka bir yannn ayrmna varmanz salar.
Bu parada numaralanmfl cmlelerin hangisinden,
"fliirlerinde, flairin yaflantsndan izler bulunduu" anfllmaktadr?
lafl
C) Yllar sonra yaptlarn deil, ancak yazarlarn

anmsanabileceini dflnrd.
A) I.
B) II.
C) III.
D) IV.
D) Yllar nce ortaya konmufl rnlerin, bugn iin

byk bir deer taflmadna inanrd.
E) Bugn ortaya konan yaptlarn da bir sre sonra
eskiyeceinin unutulmamas gerektiini belirtirdi.
SS - 2002
E) V.
SS - 2002
4.
Picasso, Ben baflkalarn deil, asl kendimi kopya

etmekten korkarm. der.
Picasso bu szyle sanatlarn nasl bir tutum iinde
olmalar gerektiini belirtmek istemiflt
fltir?
A) Baflkalarna benzememe ilkesine bal kalmaldr.
B) Sradan fleylerden sra dfl rnler yaratabilmelidir.
C) Farkl olma dflncesiyle anlafllmas g rnler
ortaya koymamaldr.
D) Bireysel konulardan yola karak toplumsal gerekleri dile getirmelidir.
2.
A) lme, ldrme, zarar verme kavramlar; iyilik,

dostluk, hoflgr, zarar vermeme kavramlaryla i
ie girdiinden daha da tehlikeli oluyor.
B) fiiddet, her tr atflmann zm iin kabul gren bir yol olunca, fliddet toplumunun tohumlar
ekiliyor.
C) fiiddet, yaflamdan alnan olaylarn iinde, abartlmfl biimde sunulduundan ocuklar bunun gerek dfllnn ayrmna varyor.
D) ocuk, sk tekrarlanan fliddet grntlerinin etkisi
altnda kalarak ocukluun saf dnyasn yitiriyor.
90
E) Her yeni alflmasnda, ncekilere benzemeyen

zgn yaptlar ortaya koymaldr.
fliddet ieren e Televizyonlarda ocuklara ynelik, fli

flitli diziler ve izgi filmlerle ilgili olarak afla
flada veri fli
fl
len cmlelerden hangisi, tekilerden farkl bir grfl
dile getirmektedir?
SS - 2009
5.
Ailede tm ykmllkleri zerlerine alan, ocuklarn her trl sorumluluktan uzak tutan anne babalar
.......... bireyler yetifltirirler.
fladakiler Yukardaki cmlede bofl braklan yere afla
den hangisi getirilebilir?
A) her bakmdan kendilerine benzeyen
B) iflini seven, grevlerinin bilincinde olan
C) bulunduklar her ortama kolayca uyum salayan
D) karfllafltklar glkleri yenmek iin her trl yola baflvuran
E) Programlarda genellikle, barfl ve gzellii korumann yolu fliddetten getii iin, ocuklar gereksiz yere fliddete ynlendiriliyor.
E) yaflamn biimlendiremeyen, baflkalar tarafndan

ynetilmeyi bekleyen
SS - 1998
SS - 2001
CMLE YORUMU
6.
Tiyatro elefltirmeni, izledii oyunun en arpc, en

belirleyici ynlerini yakalayp belgeler.
fladakilerden hangisi, bu cmleye anlamca en ya Afla
kndr?
A) Tiyatro elefltirisi yazma, teki elefltiri trlerinden
daha gtr.
B) Tiyatro elefltirmeni, bir oyunu her izleyiflinde oyunun farkl bir zelliini yakalar.
C) Tiyatro elefltirisi, oyunun ayrc ve etkileyici yanlarna ynelik dflnceler ierir.
D) Tiyatro elefltirisi, belirli ltlere bal kalmay gerektirir.
E) Tiyatro elefltirisi yazmak iin oyunu birka kez izlemek gerekir.
A) slup, insann konufltuklarn ve yazdklarn biimlendiren kiflisel bir edir.

B) Bir sanatnn slubu, o sanatnn kendisidir.
C) Sanat, szckleri seip yan yana getirirken onlara kendi damgasn vurur.
D) slup, sanatnn kifliliini yanstan bir aynadr.
E) Bir sanat, yaratt yaptn trne gre slup gelifltirir.
SS - 2003
10 . (I) Jules Verne'in serven tutkusu, denizcilik, tarih,
III. Zek ne sadece kaltsal ne de sadece evresel etkenlerle aklanabilir.

IV. nce zeky tanmlamak, sonra da bu tanma
uygun bir lme arac gelifltirmek gerekir.
Bu paradaki numaral cmlelerden hangileri anlam ca birbirine en yakndr ?
Yukardaki numaralanmfl cmlelerden hangileri anlamca birbirine en yakndr ?
A) I. ve II.
I. Zeknn, pek kolay kavranamayan ok karmaflk

bir yaps vardr.
II. Zek, doufltan getirilen gcn, evre olanaklaryla ifllenmesi sonucu oluflur.
A) I. ve II.
B) I. ve IV.
D) II. ve IV.
II. Yaptklarnn bilincinde olmayanlar, yanlfllarn

srekli yinelerler.
III. Hi yanlfl yaplmamas, her fleyin kusursuz olduu anlamna gelmez.
IV. Doruya ulaflabilmek iin, yaplan yanlfllardan
ders almasn bilmek gerekir.
B) I. ve IV.
D) II. ve IV.
D) III. ve V.
C) II. ve IV.
E) IV. ve V.
SS - 2003
E) III. ve IV.
I. Yaplan her yanlfl, daha iyi bir sistem oluflturmak

iin bir frsattr.
A) I. ve II.
B) I. ve IV.
C) II. ve III.
SS - 2000
8.

Afla
flnce dile getirilmiflt
fltir?
bir dfl
corafya gibi alanlardan ald elerle beslenerek

yazdklarnn ekirdeini oluflturur. (Il) Says iki yze
yaklaflan romanlar eflitli bilim dallar zerine temellenmifltir. (III) Yazar bu bilim dallarna iliflkin bilgilerini, saatlerini geirdii klphaflelerdeki binlerce kitaba borIudur. (IV) Hibir bilim dalnda uzman olmad halde yaflad dnemlerde her trl geliflmeyi ve deiflmeyi yakndan izler. (V) Bylece hem an ok iyi tanr hem de ann getirdii yenilikleri
zmseyerek gelecee ynelik ngrlerde bulunur.
SS - 2001
7.
9.
C) II. ve III.
E) III. ve IV.
11. (I) Yaflad dnemin fliir anlayflndan uzaklaflarak

ularda dolaflan, alfllmadk badafltrmalar ve imgeleriyle zaman zaman, bilinen sylemin dflna taflan
flair, srekli yenilikler peflinde koflmufltur. (II) Karfllaflt insanlk durumlarna yeni duygu ve anlamlar
ykleyerek onlar yeniden yazmfltr. (III) fiiirlerini
olufltururken bofl alanlar brakmfl, uzun dizeleri krmfltr. (IV) fiiirde bir yenilik gereklefltirmek iin dilin
yerleflik sz deerlerini olduu gibi kullanmaktan kanmfl, dili yeniden kurmaya ynelmifltir. (V) fiiirlerinin ounda, ok anlaml szckler kullanarak deiflik arflmlar uyandrmfltr.
Bu paradaki numaralanmfl cmlelerin hangisi, sz
flairin fli
fliirlerinin ieriiyle ilgilidir?
edilen fla
A) I.
B) II.
SS - 2000
A-C / B-E-E / C-C-B / E-C-B
C) III.
D) IV.
E) V.
YGS - 2011
91
SORULMUfi SORULAR
1.
Her fleyi btn ynleriyle aka ortaya koyma, byk sanatlara zg bir tutum olamaz nk dfl gcne bir fley brakmad zaman okurun dnyas snrlanr, bu da onun sklmasna yol aar.
4.
Paul Valry, "Kk dergiler, edebiyatn, fliirin laboratuvardr." demifltir.

Sanat, bu szyle kk dergilerin hangi zelliini
fltir?
belirtmek istemiflt
Bu cmlede sanatyla ilgili olarak anlatlmak istenen

afla
A) Belirli trlere bal kalma
A) Deiflik yeteneklere sahip olmaldr.
C) lk yaptlara ve yeniliklere yer verme
B) Farkl yorumlara ak rnler ortaya koymaldr.
D) Yaptlar yazarlarndan ayrarak dflnme
C) Yaptlaryla, insan deifltirmeye ynelmelidir.
E) Okurlarn beenisini gelifltirmeyi nemseme
B) rnleri seerek yaymlama
YGS - 2010
D) Okuru duygulandrma amac gtmelidir.

E) Sylemini okurlarn dzeyine gre belirlemelidir.
SS - 2007
2.
5.
(I) Ktphaneler kltrel yaflam besleyen ve gelifltiren ana damarlardandr. (II) Ne var ki kt zerinde
saylar artmfl gibi grnse de Trkiye'de neredeyse
50.000 kifliye bir halk ktphanesi dflmekte. (III)
Oysa Almanya'da bu rakam 6000. (IV) te yandan,
lkemizde son otuz yllk dnemde halk ktphanelerine ye olanlarn orannn da %1 ya da %2 olduunu belirtelim. (V) Bu orann, ABD, ngiltere, Finlandiya'da %60 dolaylarnda olduu sylenebilir.
(VI) Bu saysal deerler, kltrel yaflammzda etkili
bir yeri olan ktphanelerin yetersiz olduunu her
ynyle ak seik gsteriyor.
(I) Rus edebiyatnn hibir kahraman, ne Raskolnikov ne Miflkin ne de Prens Andrey eski Rus insann
hatta tm Doulular Oblomov kadar aklkla, en
zl yanyla temsil edebilir. (II) Dou, belki de ilk
kez Gonarovun bu byk yaptnda kendi kendini
tanmaya, Batdan farkn anlamaya bafllamfltr. (III)
Oblomov, iftlii, kleleri olan bir derebeyidir, bu
dzen deiflince ekmeini kendi kazanan insanlar
arasnda yaflamaya bafllar. (IV) Byle yaflamaya hazr
olmayan iradesini yitirir ve Oblomov, lme benzeyen bir uyufluklua gmlr. (V) Ancak Gonarov,
byk romanclarda grlen yaflamdaki dram karflsnda glmsemesini hi eksik etmez, okurunu da
glmsetmeyi baflarr.
roman zetlemeyi amalayan bir nitelik vardr?
Ktphanelerin ele alnd bu paradaki numaralanflada verilenlerden

mfl cmlelerle ilgili olarak afla
fltr ?
hangisi yanlflt
A) I. ve III.
A) l. cmlede, ifllevinde sz edilmektedir.

B) lI. cmlede, gereksinimleri karfllamad belirtilmektedir.
C) lV. cmlede, saptama yaplmfltr.
D) V. cmlede, kesinlik sz konusudur.
E) Vl. cmlede, nemli bir sorun dile getirilmifltir.
SS - 2009
3.
Bir elefltirmen ykyle roman karfllafltrrken flyle

diyor: "yk bir C vitamini hapysa, roman o hapa efl
deerde bir kilo limondur."
fllaflt
fltrmadan afla
fladakilerin hangisi karlabilir?
Bu karfl
A) Romann, okuyucular ykden daha ok etkiledii
B) ykde kiflilerin daha ayrntl olarak anlatld
C) yknn daha youn bir anlatmla oluflturulduu
D) yk yazmann daha ok aba gerektirdii
E) Romanda ykye gre daha deiflik konularn ifllendii
SS - 2007
92
B) II. ve IV.
D) III. ve IV.
C) II. ve V.
E) IV. ve V.
LYS - 2010
6.
l. Baflarl elefltirmen, yazarn anlatm przlerini

ele alr, anlatmla anlatlanlar arasndaki iliflkiyi
kurar, geri kalann yazarn ifli olduunu bilir.
ll. Elefltirmenler, dost olduklar yazarlarn yaptlarn deerlendirirken nesnellik szgecini iki kez
kullanmaldrlar.
lll. Elefltirmenden, yazarn yaflam zerinde durmas
deil, yaptlarna yeni yorumlar getirmesi beklenir.
lV. Elefltirmen yorum ve deerlendirmeleriyle yazarlar ynlendirici olmaldr.
V. Elefltirmenin sorumluluu, yazarn deil, yaptn
bilinmeyen ynlerini bulup ortaya koymaktr.
A) l. ve ll.
B) ll. ve lll.
D) lll. ve V.
C) lll. ve lV.
E) lV. ve V.
SS - 2007
CMLE YORUMU
7.
(I) Gnmzde yaynclar, ok satan kitaplarn peflinde kofluyor, bir yazarn ya da kitabn deerini ne kadar
satt belirliyor. (II) Reklamn, etkinlik says ve ziyareti okluuna balayarak yapan kitap fuarlar da bu
tutumu besliyor. (III) Artk ok satan kitap, iyi kitap olarak alglanyor. (IV) Byle bir ortamda yetiflen gen bir
yazarn, "Okunuyorum yleyse varm." demesinden
doal ne olabilir? (V) Bu yzden yazarlar, nitelikli ama
okunmayan kitaplar yazma yerine, popler romanlar
retmeyi, medyada ok grnmeyi yeliyorlar.
9.
(I) Ben, yaflam bir paylaflm olarak gryorum. (II) Bu

nedenle insanlarn yaflamn zenginlefltirmek, onlara
lmsz bir fleyler brakmak gerektiini dflnyorum.
(III) lmsz szyle anlatmak istediim, kendi lmszlm deil tabii ki, yaptn lmszl; iflte sergimi bu dflncelerle dzenledim. (IV) nsanlarn sergiyi gezip, grdkleriyle ilgili birtakm deerlendirmeler yapmas benim iin ok hofl bir fley. (V) Benim istediim de zaten buydu, ticari bir kaygm hi olmad.
A) l. cmlede, saptama yaplmfltr.
flncelerinin anlatld bu paradaki

Bir ressamn dfl
flada verinumaralanmfl cmlelerle ilgili olarak afla
fltr ?
lenlerden hangisi yanlflt
B) ll. cmlede, bir zorunluluk dile getirilmifltir.
A) l. cmlede, kendi bakfl asn ortaya koyuyor.
C) lll. cmlede, deiflen bir deerlendirme ltnden sz edilmifltir.
B) ll. cmlede, kimsenin ulaflamad baflarlar peflinde kofltuunu belirtiyor.
D) lV. cmlede, sonu ortaya konmufltur.
C) lll. cmlede, kulland bir kavramla ilgili aklama yapyor.

fltr ?
afla
E) V. cmlede, yazarlarn ynelimi zerinde durulmufltur.
YGS - 2010
D) lV. cmlede, baflkalarn yaptlar zerinde dflndrmekten mutluluk duyduunu aklyor.

E) V. cmlede, maddi bir beklentisinin bulunmadn sylyor.
SS - 2007
8.
(I) flk geleneinin teknolojiyle tanflmas, gramofonla

oluflmufltur. (II) Radyo yaynlarnda halk mziine ve
flk tarz rnlere yer verilmesiyle birlikte gelenek, genifl kesimlerle buluflmufltur. (III) Her zaman, her yerde
dinleme olana veren plak ve kasetler gelenee farkl
bir boyut kazandrmfltr. (IV) Sonraki yllardaysa televizyonda, flk edebiyat rnlerine daha fazla yer verilmifltir. (V) Artk, kahvehaneler ve ky odalarndan
ok, elektronik ortamda yorumlanan bu rnlerin eitici yn, elendirici ynnn gerisinde kalmfltr.
flk geleneinin anlatld bu paralardaki numara fl
flada verilenlerden
lanmfl cmlelerle ilgili olarak afla
fltr ?
hangisi yanlflt
10 . "Yazacaklarm, yazdklarm gibi olacaksa szn onurunu koruyarak kalemimi kadn yan baflna
brakveririm." demifl bir flairdir o.
fladakilerden hangisini anlatSanat bu szleriyle afla
fltir?
mak istemiflt
A) l. cmlede, bir geliflmeden sz edilmifltir.
A) Yazn alannda kendini gstermeyi herkesin baflaramayacan
B) ll. cmlede, nasl yaygnlaflt anlatlmfltr.
B) Kendi sylemini her fleyin zerinde tuttuunu
C) lll. cmlede, bir yeniliin dinleyicilere salad

kolaylk dile getirilmifltir.
C) ok yapt vermenin, zamanla yazarlar bu iflten

souttuunu
D) lV. cmlede, dinleyici isteklerinin nemsendii

belirtilmifltir.
D) Kimi yazarlarn elefltirilerden ekindii iin yazmadn
E) V. cmlede, ifllevinde grlen bir deifliklik ortaya

konulmufltur.
E) Kendini yinelemeye bafllarsa yazmaktan vazgeeceini
YGS - 2010
YGS - 2010
B-D-C / C-D-D / B-D / B-E
93
SORULAR
1.
(I) oumuz gelecek iin yaflarz. (II) Gelecein daha

iyi olacana dair iimizde bir mit taflrz. (III) Gelecekte daha zengin, daha rahat, daha gvencede olacamz dflnrz. (IV) Gelecek nemli ama iinde
bulunduumuz vaktin kymetini bilmeli ve onu en iyi
flekilde deerlendirmeliyiz. (V) fiimdi yafladmz zamann bir dakikasn kaybettiriyorsa pahalya mal
oluyor demektir gelecek.
3.
fladakilerin hangisini an Beronger, bu szleriyle afla

fltir?
latmak istemiflt
A) Montaignein eserini zgn bulmadn
B) Montaigne'in eserinin aslnda kendine ait olmadn
C) Montaigne'in eserinde kendini bulduunu

fltr ?
afla
D) Denemeler'i dikkatli okumadn

E) Yazarlarn birbirlerinden etkilenmelerinin doal
olduunu
A) I. cmlede, bir genelleme yaplmfltr.

B) II. cmlede, gelecekle ilgili bir beklenti anlatlmfltr.
C) III. cmlede, kiflinin zengin olmasnn yollar aklanmfltr.
D) IV. cmlede, yaflanlan ann deerinden sz edilmifltir.
Kendinden yllarca nce yaflamfl olan Montaigne'in

Denemeler'ini okuyan Beronger: "Montaigne amma
da fikir almfl benden." diyor.
4.
E) V. cmlede, gelecek, iinde bulunulan zaman etkiyorsa bunun olumsuz sonular olabilecei belirtilmifltir.
(I) O, adafl Trk edebiyatnn en az incelenmifl usta

yazarlarndan. (II) Onun bir kitabn yayma hazrlarken hakknda ne kadar az yazldn fark etmifltim.
(III) Oysa Almanyadaki Trk edebiyat arafltrmaclarnn gznden kamamflt usta yazar. (IV) Onun
kendine zg dili, Trk edebiyatndaki ayrks duruflu
herkese anlatlmal, tantlmalyd. (V) Biz bu yazda,
bylesine byk bir eksiklii gidermeyi ve onun yazn
corafyamzdaki zel yerini vurgulamay istedik.
fltir?
son cmlede sz edilen eksikliklere yer verilmiflt
D) II. ve IV.
2.
Eserlerinde, kylnn sorunlarna gereki bir fleklide deinen yazar, bunlarla ilgili zm yollar retememifltir.
5.
E) III. ve IV.
B) Yaptlarnda eski mimariye bal kalrken modern

dnyann imknlarndan yararlanmay da bilmifltir.
(I) Romanla hayat, kurallar asndan zdefl deildir.

(II) Hayatn kurallaryla romann kurallar birbirinden
ayrdr. (III) Roman, hayat btn hlinde kavramamz iin yaplmfl tertipli bir giriflimdir. (IV) Hayatn
snrlar nceden kestirilemez. (V) nk hayat bir yn ayrntyla doludur. (VI) Roman hayatn snrszlna bir izgi izip onu bir kalba oturtur. (VII) Bir
baflka deyiflle roman, hayata belirli bir flekil verip onu
snrlar belirli hle getirir.
C) Herkesin iyiliini isteyen, kendisine kt davrananlara bile tavr almaktan kanan bir insandr.
Yukarda numaralanmfl cmlelerin hangileri ayn anlam iermektedir?
fladakilerden hangisinde bu cmledekine benzer

Afla
flkisi vardr?
bir olumluluk-olumsuzluk iliflk
A) Gerek tiyatro gerekse sinema alannda yapt alflmalarla adndan sz ettirdi.
D) Ne szleriyle ne tavrlaryla evresindekilere gven afllayamad.

E) Konferanslarnda, grflleriyle alkfl toplamay baflarrken denemelerinde, grfllerini ak bir dille
anlatamamfltr.
C-E / C-A-B
94
C) II. ve III.
B) I. ve III.
A) I. ve II.
A) I. ve II.
IV. ve V.
B) I. ve II.
VI. ve VII.
D) II. ve IV.
III. ve V.
C) II. ve III.
V. ve VI.
E) II. ve IV.
VI. ve VII.

BLG ve BECERLER
Bir cmleyi eksiksiz biimde anlama

Cmlenin yasland kavram fark etme
Cmlelerde mecazl anlatmlar, semboller bulunduunu fark edip bunlarn anlamlarn yorumlama
zgnlk, evrensellik, kalclk, ierik vb. kavramlar ifade eden anlatmlar belirleme
Eksik braklmfl bir cmleyi uygun flekilde tamamlama
Bir cmleden karlabilecek anlamlar belirleme
Bir cmleden ulafllamayacak anlam fark etme
Bir cmleyi, kendi kelimeleri ile anlamn bozmadan, eksiltmeden ifade etme
Birbirine anlamca yakn cmleleri belirleme
Anlam tekilerden kapsaml olan cmleyi ayrt etme
95
04
PARAGRAFTA
ANLATIM BMLER
Paragrafta anlatm biimleri

Olay anlatmna yaslanan bir anlatm biimi:
ykleme / (Hikye etme)
Varlklarn ayrc zelliklerini anlatma yntemi:
Betimleme / (Tasvir etme)
Yazarlar, bilgi vermek istediinde bu yntemi benimser:
Aklama
Yazarn kendi dflncesini kabul ettirme abas: Tartflma
fiiirlerin, zgn bir anlatm biimi vardr:
Coflku ve heyecana bal (lirik) anlatm
Kahramanlk yklerinin sze dnflmesi:
Destans (epik) anlatm
nsanlar eyleme, ifl yapmaya yneltir: Emredici anlatm
Yazarlar gereklie bal kalmaz: Dflsel anlatm
nsan gelecei bilmek ister: Gelecekten sz eden anlatm
Syleflmeye bal anlatm (diyalog):
Karfllkl konuflmalar da bir anlatm biimidir.
Elendirirken dflndren metinler: Mizah anlatm
rneklendirme / rnekler dflnceyi inandrc klar.
Tank gsterme, yazarn anlattklarna destek arama abasdr.
Bir metinde farkl anlatm zelliklerinden yararlanlabilir.
YRNGEDEK KAVRAMLAR
anlatm biimi
olay
s. 99
s. 99
hikye
s. 99
betimleme
s. 100
reticilik
s. 101
aklama
s. 101
tartflma
s. 102
lirik - coflkulu anlatm
s. 102
epik - destans anlatm

emredici anlatm
dflsel anlatm
s. 103
s. 103
s. 104
gelecekten sz eden anlatm

syleflmeye bal anlatm
mizah anlatm
tanmlama
benzetme
rneklendirme
tank gsterme
s. 106
s. 106
s. 106
s. 107
saysal verilerden yararlanma

duyulardan yararlanma
98
s. 105
s. 107
s. 107
s. 104
s. 105
PARAGRAFTA ANLATIM BMLER

4.1
Paragrafta anlatm biimleri

Bu konu yaznn biimsel ynyle ilgili olduundan,
kavranmasnda hibir zorluk yoktur. fiyleki;
Bir parada ya da paray oluflturan paragraflarda
birka temel unsur vardr. Bunlar:
paragrafta anlatlan fley (konu)
bu anlatmla ulafllmak istenen ama veya iletilmek
istenen mesaj (ileti, ana dflnce)
konunun anlatmnda yazarn izledii yol (biim)
Bir duygu, dflnce, olay, yarg... yazya (dz yazya) aktarlrken ykleme, betimleme, aklama ve
4.2
tartflma biimlerinden biri kullanlr. Baz paragraflarda birden fazla anlatm biiminden faydalanld da olur. Ayrca, bu temel anlatm biimlerinin yan sra dflnceyi gelifltirme yollar (yntemleri) olarak isimlendirilen tanmlama, rneklendirme, benzetme, karfllafltrma, saysal verilerden
faydalanma, tank gsterme... gibi yardmc yntemler de vardr. Bunlarn bir ksm Cmlede Anlam liflkileri konusunda verilmiflti. fiimdi anlatm
biimlerini aklayalm.
Olay anlatmna yaslanan bir anlatm biimi: ykleme / (Hikye etme)

Yaflanan, gzlenen veya iflitilen bir olayn aktarmdr. Bu anlatm biiminin znde olay rgs, kifli, zaman mekn ve tm bunlar anlatan bir anlatc vardr.
"Olay" sz, burada kavram anlamyla (olan herhangibir fley) kullanlmfltr; sadece ounluu ilgilendiren byk hadiseler anlamnda deildir.
Krkpnar grefllerinin bu yl nasl bafllayp bittii, kiflinin kavga yapanlar nasl ayrd, Nasrettin Hoca'nn
herhangi bir fkrasnda anlatlanlar, snfta bir arkadaflmzn baylmas, Basat'n Tepegz' ldrmesi, Amerika-Vietnam Savafl, bu sabah otobs karmanz, frndan iki ekmek almanz, birer olaydr.
rnek soru
Adalarda oturanlar, akflam zeri iskeleye kp, gelenleri karfllar, gidenleri uurlar; genler arkadafllaryla
buluflur; yaflllar ay bahelerinde, aralarnda syleflirler. Saat dokuza gelince herkes evine dnmfl, sofraya oturmufl olur. Adalara gezmeye giden birka kifli dflnda kimsecikleri gremezsiniz ortalkta.
fladakilerden hangisine
Bu parann anlatmnda afla
flvurulmuflt
fltur?
baflv
A) ykleme
B) Tanmlama
C) Tartflma
D) Aklama
Olan bir fleyin anlatmnda, olanlar (ya da olaylar) veya bunu oluflturan ayrntlar srayla ve zamana, mekna bal olarak verilir.
Hikye, roman, destan, masal, fkra, hatra (an) trlerinin asl anlatm biimi yklemedir.
Bir flairin, ilk fliirini nasl yazdn veya ahflap konakta ninesinin masallar arasnda ocukluunun nasl
getiini anlatt para ykleme tarzyla yazlmfltr.
E) Karfllafltrma
1993
zm
Paragrafta baz olaylarn anlatm sz konusudur.
Olay aktarmn esas alan anlatm biimine ykleme
diyoruz.
Cevap A
ykleyici anlatmn zellikleri

retici metinler ile sanat
metinlerinde grlr.
Bir anlatc
bulunur.
Olaylarn anlatmnda yer

yer tasvirlerden faydalanlr.
Olay rgs, kifli, zaman ve
mekn unsurlar bulunur.
Bir ana olay ve birbiriyle

iliflkili olaylardan oluflur.
99
4.3
Varlklarn ayrc zelliklerini anlatma yntemi: Betimleme / (Tasvir etme)

Zavallnn beti benzi soldu.
Bu cmlede kullanlan deyimde bet sznn

yz-beniz anlamna geldiini gryoruz. Bu z anlamdan hareketle betimlemeyi yzn grnr
hle getirmek, ayrntlarn ortaya koymak fleklinde tanmlayabiliriz. Dier bir tanmla, varlklar
ayrt edici yn veya nitelikleriyle ortaya koyma
fleklindeki anlatm biimine betimleme diyoruz. Bu
yntemde anlatlan (varlk-kavram)n zihinde grntler uyandrmas sz konusudur. Betimlemede befl duyudan, zellikle gzlemden faydalanlr.
Niteleyici szcklere (sfatlara) belirgin bir flekilde
yer verilir.
Hikye, roman, tiyatro, biyografi... gibi edebi trlerdeki kifli (karakter-tip) ve yer tantmlarnda
zellikle betimleme yoluna gidilir.
Bir flairin, ocukluunun getii ahflap konan veya ninesinin zelliklerini anlatt para betimleme
tarznda yazlacaktr.
Betimleme, tek baflna pek sk kullanlmaz; daha ok, baflta ykleme
olmak zere teki anlatm biimlerini desteklemek iin betimlemeye
baflvurulur.
Betimlemenin iki tr vardr: zlenimsel ve akla yc betimleme.

zlenimsel betimlemede, betimlemenin varlklarn
duygularmz zerindeki etkilerini canlandrma,
grnr klma amac vardr. Daha ok, sanatsal
kaygnn ne kt roman, yk gibi trlerde bu
tip betimlemeden yararlanlr.
Aklayac betimlemede , bilgilendirme amac ne
kar, varlklar tantmaya yneliktir. Bundan dolay da nesnel bir anlayflla yazlr.
Aflada srasyla izlemsel ve aklayc betimleme
rnekleri bulunuyor, dikkatle inceleyelim.
Gln evresinde sonbahar, sarnn bin bir tonuyla hkimiyetini hissettiriyordu. Sararmfl, yer yer kurumufl
otlar, yapraklarn dkmfl aalar ve stn kaplayan
gz bulutlaryla gl, kfla hazrlanyordu. (izlenimsel)
Kentte yaflanmfl byk depremden sonra eski yaplardan pek az hasar grmfl. ki katl ahflap evler, tafl binalar, eflmeler, genifl avlularyla camiler ayakta duruyor. (aklayc)
rnek soru
Yirmi yaflndan fazla gstermeyen bir gen, adrn
nnde yan yatrlmfl el arabasnn stne oturmufl
saz alyordu. Fenerin aydnlatt aln, ter damlalaryla kaplyd. Saznn sap, flaflrtc bir sratle afla
yukar kayan parmaklarnn altnda bir canl gibi titriyordu. Tellere vuran sa eli, kk fakat kendisinden
emin hareketler yapyordu. Gencin eli, sazn gvdesine yaklafltka insan, saz ile el arasnda gizli fakat
ok anlaml bir konuflma olduunu sanyordu.
fladakilerden hangisi
ar basmaktadr?
A) Betimleme
B) Tartflma
C) Aklama
D) ykleme
E) Karfllafltrma
zm
Parada bir insan ve bu insann bulunduu mekna
ait zellikler zihinde grnt uyandracak flekilde ne
karlmfltr. Parann anlatm biimi betimlemedir.
rnek soru
(I) Minibsle, sabahleyin yola ktk. (II) Yeflilin, andan koyusuna dein btn tonlaryla bezenmifl
aalarn ssledii yamalardan, tepelerden getik.
(III) firl flrl akan derecikleri afla afla sonunda yeryz cennetine vardk. (IV) evresini irili ufakl aalarn kuflatt mavi, duru, byk gle bakan bir yamata durduk. (V) Kameramz karp bu manzaray grntledik.
fltir ?
betimlemeye yer verilmemiflt
A) I. ve II.
B) I. ve V.
D) II. ve IV.
C) II. ve III.
E) III. ve IV.
SS - 1999
zm
Parada I. ve V. cmlelerde bir olay anlatm vardr.
Bu cmlelerde varlklara ait zellikler yer almyor. Bu
iki cmle dflndaki cmlelerde varlklar nitelikleriyle
birlikte verilmifl.
Betimlemenin kullanld metin trleri arasnda

sanatsal metinlerden roman, hikye, fliiri; retici
metinlerden de deneme, makele, hatra gezi yazs
ve fkray sayabiliriz.
100
SS - 1995
Bu alt baflln ve ncekinin pekiflmesi iin Kavrama Testi 1 / 1, 2, 3, 4 ve 5. sorular hemen zelim.
Cevap B
4.4
Yazarlar, bilgi vermek istediinde bu yntemi benimser: Aklama

Bir varlk, olay veya durumu amak, onun hakknda bilgi vermek, okura eksik bildii ya da tam bilmedii bir konuda ona doru ve yeni bilgi salamak amacyla oluflturulan (yazl ya da szl) anlatm biimidir. Bir varlk, olay veya durumun sebebi,
geliflim aflamalar, ierii, zaman, ifllevleri, sonucu... aklama amal anlatmlarda yer alabilir.
Bir szn anlam, gazeteciliin geliflimi, yumurtann ocuk beslenmesindeki faydalar, bacalarn nasl temizlenecei, snava katlma flartlar, edebiyattaki ekollerin zellikleri, Roma'nn niin yakld,
enflasyonun sebepleri... konularndaki anlatmlarda aklama yntemi kullanlacaktr.
Bu tarz, daha ok dflnce, arafltrma ierikli yazlarla bilimsel nitelii n planda olan yazlarda kullanlr. Arafltrma-inceleme, makale, biyografi,
elefltiri ve bilimsel ierikli tm yazlarn asl anlatm biimidir.
Bir flairin, fliirdeki temel kavramlar neler olmaldr,
sorusuna karfllk olarak yazd yazda aklama
yntemi kullanlacaktr.
Aklama, aslnda, kantlama ile birlikte bir retici anlatm biimidir. retici anlatmlarn tmnde ama,
bilginin alcya ulaflmasdr. Bunlarda aklk, kesinlik
nemlidir ve nesnel bir bakfl bu metinlere hkimdir.
SYM, aklayac, kantlayc ve retici metin trlerinin ayrmna ynelik sorular sormamakta, aklayac anlatm dier ikisini de kapsayan bir bakflla
deerlendirmektedir. Yinede, aklayc anlatmn
daha ok eksik bir bilgiyi tamalamaya dnk kullanldn, kantlayac anlatmda ikna etme abasnn kuvvetle ortaya ktn ve yazarn okuru kadar grfllere inandrmaya alfltn, ayrca re tici anlatm, yazarn, okurun bilmediini dflnd bir konuyu anlatmakta kullandn belirtelim.
Afladaki metinler aklayc anlatma rnektir.
Su, insan yaflamnn temelidir. Tatsz, kokusuz bir svdr. nce bir katman durumundayken saydam grnr
ancak derinlik arttka yeflilimsi - mavi bir renk alr. e-
Batclk, 19. yzylda, mparatorluu kurtarmak iin

Dou uygarlndan uzaklaflp her alanda Batl deerleri benimseme anlayfl idi. Bu fikrin savunucular kadar bu fikre eflitli nedenlerle karfl kanlar da vard.
En nemli karfl kma gerekesi ise Batdan alnanlarn
bilimle, teknolojiyle, sanatla snrl kalmayp kltr ve
deerlere yaylmas idi.
Aklayc anlatmda dil daha ok gndergesel ifllevindedir.
rnek soru
Eyllde Kakarlarn evresinde kestane karas frtnas gelip atar. Kestanelerin dklme zamandr artk. Yre insan iin kestanenin hem meyvesi, hem de
kerestesi ok deerlidir. nk evlerin zellikle dfl
cephesi bu aatan yaplr. Rzgarlar vadilerde uuldamaya, yapraklar dklmeye bafllamfltr bugnlerde. Karn habercisi olan karakufl birazdan pencerenin pervazna tner. Derinden kurt sesleri gelir. Orman tm yaflamyla hazrdr uzun ve beyaz kfla.
Bu parann anlatmnda, afla
fltr?
verilenlerden yararlanlmflt
A) Karfllafltrma, tanmlama, ykleme
B) Aklama, ykleme, betimleme
C) Tartflma, karfllafltrma, ykleme
D) Tanmlama, rnek gsterme, betimleme
E) Aklama, tartflma, rnek gsterme
SS - 2000
zm
Parann cmlelerini inceleyelim.
"Yre insan iin kestanenin hem meyvesi hem de
kerestesi ok deeridir. nk evlerin zellikle dfl
cephesi aatan yaplr.(...)" Aklama
"(...) Orman tm yaflamyla hazrdr uzun ve beyaz kfla (...)" Betimleme
"Karn habercisi olan "karakfl" birazdan pencerenin
pervazna tner. Derinden kurt sesleri gelir. (...)""
ykleme
flitli koflullara gre, fiziksel zelliklerinde deiflimler
Cevap B
grlr.
101
4.5
Yazarn kendi dflncesini kabul ettirme abas: Tartflma

(fltefl atl bir eylemsi. Dolaysyla birden fazla kifli, taraf veya birden fazla dflnce, kavram sz konusu.) Dinleyiciye ya da okuyucuya (muhataba)
kendi dflncemizin doru, dierinin yanlfl olduunu belirttiimiz ve kendi dflncemizin doru ve
gzel, dierinin ise yanlfl ve eksik yanlarn / ynlerini ortaya koyduumuz anlatmlardr.
Tartflmac anlatmda ama, var olan dflnceden
farkl bir dflnceyi ortaya koymak ve bu dflncenin bir baflkasnca kabul edilmesini salamaktr.
Bu tr yazlarda iddia, ispat, eflitli veriler, rnekleme gibi gelerden faydalanlabilir. Yazar, anlatma, okuyucunun dikkatini ekecek ve tartfllacak
durumu ortaya koyacak nitelikte cmlelerle bafllar. Daha sonra karfl klan grfln rtlmesi,
savunulan dflncenin desteklenmesi iin ortaya
deliller konur, bu deliler rneklerle desteklenir.
Tartflma da aklama gibi dflnce arlkl yazlarda kullanlan bir yntemdir. Deneme, elefltiri, fkra
(kfle yazlar) gibi trlerde oka faydalanlan bir
anlatm biimidir.
Bir flairin, fliirde mesajn deil, ritmin (ahengin)
nemli olduu tezini ispatlamaya alflt bir yazda tartflma yntemi sz konusudur.
Tarflmac anlatmda dil daha ok, gndergesel ve alcy harekete geirme ifllevindedir.
Anlattmz bu drt anlatm biimi, SYMnin sorularda bu gne dek yer verdii, eskiden beri kabul
grmfl anlatm biimleridir. Ancak 2005 ylndan

bu yana uygulanan yeni mfredat programnda, bu
nitenin daha kapsaml ele alndn gryoruz.
Biz de burada, yeni mfedatta bulunan anlatm
trlerine yer vermeyi, yeni snav sisteminin (YGS LYS) bunlara bir flekliyle deinebilecei dflncesi
ile uygun grdk.
rnek soru
Edebiyatta geerli teorilerden birisi de fludur: "Ktlkleri, tehlikeleri, kinleri, karanlk iliflkileri ortaya koyarak okuyucunun ders almasn salamak mmkndr." Fakat bunun byle olacana garantiniz mi var?
Sizin olabildiince gzler nne serdiiniz olaylar bizzat yaflamak isteyenler kmayacak m? flte ben byle bir hayat doya doya yaflamalym, diyenler az m
olacak? Evet, sizler, mesela kin ve ihtiraslar anlatrken okuyucunun kinini, ihtirasn yatfltryor musunuz,
yoksa tahrik mi ediyorsunuz; cevap verebilir misiniz?
fladakilerden
Parada ar basan anlatm biimi afla
hangisidir?
A) Aklama
C) rneklendirme
E) Tartflma
B) ykleme
D) Betimleme
zm
Yazar mevcut bir anlayfla karfl kmfl, tereddtlerini dile getirmifltir. Dolaysyla sorunun doru cevab
"tartflma"dr.
Cevap E
4.6
fiiirlerin, zgn bir anlatm biimi vardr: Coflku ve heyecana bal (lirik) anlatm
Bu tarz anlatm, daha ok nazm trndeki metinlerde grlr. Sanatsal geler ne kar; sckler
daha ok mecaz anlamyla kullanlr, sz sanatlarna , ahenk unsurlarna youn biimde yer verilir.
ocukluum, ocukluum
Uzakta kalan baheler
O sabahlar, o geceler
Gelmez gnler ocukluum
rnek soru
stanbul ufuktan
Simsn gstermeden nce
Kalbimde grnd
zentili kalbimde btn izgileriyle
Bin bir ky, bin bir tepesiyle
Bin bir gecesiyle
Bu dizelerde,
Z. Osman Saba
dizelerinde flairin duygularn ne kard, okura

bunlar, setii szckler ve dili kullanma biimiyle
yaflattn gryoruz.
I. aklayc
II. coflku ve heyecana bal
III. gelecekten sz eden
anlatm trlerinden hangilerine zg nitelikler grl mektedir ?
A) Yalnz I.
B) Yalnz II.
D) I. ve III.
C) I. ve II.
E) II. ve III.
zm
Aklayc anlatmda bilgi verme esastr, gelecekten
sz eden anlatmda ise gelecee dair anlatmlar bulunur. Oysa bu metin bir fliirdir ve bu ikisini iermiyor.
Cevap B
102
4.7
Kahramanlk yklerinin sze dnflmesi: Destans (epik) anlatm

Tarihte yaflanmfl bir olayn, kahramanlk duygular, vatan sevgisi etrafnda coflkulu bir dille iflledii
metinler, bu anlatm biimiyle yazlmfltr. Bu metinler fliir de, dz yaz da olabilir. Bunlarda bir anlatc, zaman zaman betimlemelerden faydalanarak, olay, mekn, zaman gelerini kullanarak yaflananlar anlatr. Destans anlatm zellii gsteren
metinlerin amac ou zaman, bir ulusta ortak
duygular harekete geirmektir.
Bu metinlerde dilin genellikle heyecan uyandrma
iflleviyle kullanld grlr.
anakkale Savafllarn anlatan fliirler, yazlar; eski
Trk destanlar, ulusunun bamszl iin mcadele eden birinin hayatn anlatan bir film, destans anlatma yaslanan ifadeler ierecektir.
rnek soru
Sevin Han teki boylara da eliler gnderip birleflmek ve Moollardan almak zere anlaflt. Hepsi
birleflerek Mool zerine yrdler. Moollar adr
ve srlerini bir yere yp etrafna hendek kurdular;
beklediler. Sevin Han geldi. Vurufl bafllad. On gn
savafl oldu. On gnde Moollar stn geldi. Bunun
zerine Sevin Han, btn han ve beylere "Biz bunlara hile yapmazsak iflimiz bitiktir." dedi. Ertesi gn
Moollar, gszlkten katklarn sanarak bunlar
kovaladlar. Tatarlar dnp arpfltlar. Bu sefer Moollar yenildi. Btn adrlar ovada olduu iin Moollardan bir aile bile kurtulamad.
fladakilerden hangisi kul Bu parann anlatmnda afla
fltr?
lanlmflt
A) Destans (epik) anlatm
B) Mizah anlatm
C) Emredici anlatm
D) Dflsel (fantastik) anlatm
fiiir, hikye, destan, roman, halk hikyesi gibi trlerde destans anlatm
kullanlr.
E) Tartflmac anlatm
zm
Metinde bir savafl sahnesi anlatlyor. Bu tr konular destans anlatmla ele alnr.
Cevap A
4.8
nsanlar eyleme, ifl yapmaya yneltir: Emredici anlatm

nsanlar, bir ifli yapmaya, bir eylemde bulunmaya
ya da bir sorumluluu, ifl gereklefltirmeye zorlandnda emredici ifadeler kullanlr.
Bu anlatm szl veya yazl gereklefltirilebilir. Bu
esnada emir, telkin ve neri cmleleri oka kullanlr. Bu anlatm biiminini retici ve aklayc
ynleri de vardr.
Trafik kurallar, bir snavn ynetmelii, kullanma
klavuzlar, siyas sylevler, bir yarflmann flartlarn anlatan metinler, anayasa maddeleri ile vasiyetnmelerde hep emredici anlatm ne kar.
nsan Haklar Evrensel Beyannamesi

Madde 1: Btn insanlar, zgr; onur ve haklar bakmndan eflit doarlar. Akl ve vicdana sahiptirler, birbirlerine
karfl kardefllik anlayflyla davranmaldrlar.
Madde 2: Herkes, rk, renk, cinsiyet, dil, din, siyasal veya baflka bir grfl, ulusal veya sosyal kken, mlkiyet,
doufl veya herhangi baflka bir ayrm gzetmeksizin
bu bildirge ile ilan olunan btn haklardan ve btn
zgrlklerden yararlanabilir. Ayrca, ister bamsz,
ister vesayet altnda olsun veya zerk olmayan ya da
baflka bir egemenlik kstlamasna bal lke yurttafl
olsun, bir kimse hakknda, uyruunda bulunduu devlet veya lkenin siyasal, hukuksal veya uluslararas
stats bakmndan hibir ayrm gzetilmeyecektir.
Madde 3: Yaflamak, zgrlk ve kifli gvenlii herkesin
Emredici anlatmla yazlmfl metinlerde dil, genellikle, alcy harekete geirme ifllevinde kullanlr.
hakkdr.
Madde 4: Hi kimse klelik veya kulluk altnda bulundurulamaz, klelik ve kle ticareti her trl biimde
yasaktr. ()
103
4.9
Yazarlar gereklie bal kalmaz: Dflsel anlatm

Son zamanlarda edebiyatta gittike yaygnlaflan,
rabet gren bir anlatm biimidir. zellikle sinema sanatnda, byle anlatmlarn her geen gn
daha youn flekilde kullanldn gryoruz. Son
zamanlarn en ok okunan kitaplar, en ok seyredilen filmleri hep dflsel gelerle bezeli. Peki bunlarn zellikleri neler?
Dflsel anlatmda konu, olaanst, fantastik
zelliklere sahiptir, hayal rndr. Zaman ve
mekn geleri bildiimizden ok baflkadr. Zaman,
zaman tesi; meknsa snrszdr, gereklik snrlaryla aklanamayan bir yerdir. Kifliler, bildiimiz
insanlardan ok baflka insanst zelliklerle donanmfltr. Masallarda, korku romanlarnda, fantastik ve bilimkurgu romanlarnda bu anlatm biimi ne kar.
Dflsel anlatmn grld metinlerde, elbette,
ykleme ve betimleme gibi anlatm biimleri de
kullanlr.
rnek soru
fladakilerden hangisi dfls
flsel (fantastik) anlatmn
Afla
kullanld metinlerin zelliklerinden biri deildir ?
A) Kifliler tarihten ya da gnlk yaflamdan alnmfltr.
B) Olayn meydana geldii meknlar dflsel ynden
olduka zengindir.
C) Anlatlanlarda hayal rn geler vardr.
D) Gerekleflmesi imknsz olaylara yer verilir.
E) Abartma, kiflilefltirme gibi edeb sanatlar grlr.
zm
B, C, D, E seeneklerinde dflsel anlatm geleri verilmifl, bunlar renelim. Ancak Adaki bilgi yanlfltr.
Kifliler, gereklie bal kalnmadan kurgulanr. Fantastik metinlerde dilin fliirsel ifllevinden yararlanlr.
Cevap A
Fantastik metinlerde, dilin fliirsel ifllevinden yararlanlr.
4.10
nsan gelecei bilmek ister: Gelecekten sz eden anlatm

Bu tr anlatmlarda yazar, gelecekten haber verir,
kendi dneminden sonra yaflanacak olaylarla ve
durumlarla ilgili tahminlerde bulunur. Bu metinlerin bir ksm bilimsel verilerden hareketle oluflturulurken bir ksm da bilim kurgu ve kehanet niteliindedir.
() Winstonn arkasndaki tele ekrandan gelen ses do-
Kresel snmann olas etkilerinin anlatld bilimsel bir metin, Nosturadamusun kehanetleri, gazetelerde okuduunuz gnlk fallar, hava tahmin raporlar, gelecekte dnyann ve yaflamn nasl olacana dair yazlmfl romanlar, hikyeler hep bu
anlatmdan yararlanlarak oluflturulmufltur.
her ses, hemen kayda alnabiliyordu; stelik Winston,
Bu anlatm biimi, ihtimaller ve varsaymar zerine kurulduundan, metinlerde byle ifalerlere

ska rastlanr.
sklkla ya da nasl bir sistemle kimi izledii bilinemez-
Yandaki metin, George Orwell'in 1949'da yaynlanan "1984" adl romanndan alntlanmfltr. Yazar,
1984'te dnyann nasl bir yer olacana dair
ngrlerini anlatmaktadr.
nz srece, her hareketinizin izlendii varsaym, ig-
kuzuncu yllk plann hedefleri aflt konusunda ve

ham demir hakknda hl bir fleyler geveleyip duruyordu. Tele ekran ayn anda hem yayn yapabiliyor, hem
de kaydedebiliyordu. Winstonn kard fslty aflan
metal levhann egemen olduu grfl alan iinde bulunduu srece, iflitebildii kadar grlebiliyordu da.
Herhangi bir anda seyredilip seyredilmediinizi anlayabilmeniz olanakszd. Dflnce Polisinin, ne kadar
di. Her an, canlar ne zaman dilerse, alcy alfltrabilirlerdi. kardnz sesin iflitildii, karanlkta olmad-
dsel bir alflkanlk haline dnflmflt, bununla yaflamanz gerekiyordu - yaflyordunuz. ()
104
4.11
Syleflmeye bal anlatm (diyalog): Karfllkl konuflmalar da bir anlatm biimidir.

Gnlk hayatta, roman, hikye ve tiyatrolardaki
karfllkl konuflma erevesinde oluflan metinler,
bu anlatm biimiyle oluflmufltur. Ayrca retici
metinlerden sohbet, mlakat ve rportajda da bu
anlatm biimine baflvurulur. Szl olarak yapldnda yani yazya geirilmemifl hlinde, jest ve mimiklerle desteklenir, ses tonu ve vurguyla duygu
deeri kazandrlr. Ayrca grme ve iflitmeyle kurulan iletiflim, bu anlatmda daha da nem kazanr.
Tevfik Fikretin Balklar fliirinde bu anlatmdan
faydalanlmfltr. Bir blmn okuyalm:
Bugn yine az evlatlarm diyordu peder
Bugn az yine lakin yarn mid ederim
Sular biraz daha sakinleflir. Ne are, kader!
Hayr, sular ne kadar coflkun olsa ben giderim
Diyordu olu, yarn sen biraz ninemle otur.
Zavallck, yine ka gndr hasta
Olur
Biraz da sen alfl olum, sen abala
()
En az iki kifli arasnda geen karfllkl konuflmaya diyalog; bir kiflinin kendi kendine veya iinden konuflmasna monolog (i konuflma) denir.
rnek soru
fladakilerin hangisi, yannda belirtilen anlatm t Afla
rne rnek olamaz ?
A) Kimi sanatlar sanat yalnz ierikten ibaret olarak
alglar; ama buna katlmak mmkn deil. slubun
deeri reddedilebilir mi? / Tartflmac anlatm
B) Pinokyo eliyle burnunu yoklad; gzlerini afla
kaydrd. Burnunu grebiliyordu, upuzundu ve her
yalannda uzamaya devam ediyordu. / Fantastik
anlatm
C) Dil; dflnme, konuflma, yazflma ve anlaflma aracdr. Milli kltrmzn yaygnlaflmasndan, nesilden nesile aktarlmasnda ve korunmasnda bafllca unsurdur. / Aklayc anlatm
D) flte, yine bir ramazan geldi. flte, yine gzlerimin
nnde o eski ramazanlardan biri yavafl yavafl
canlanyor. Eski bir konaktaym, konan arkasndaki bahede erik aacnn altnda topa eviriyorum. / Syleflmeye bal anlatm
E) Bahe kapsnn zerinden uzanan hanmeli, sap
pembe kk iekleri efsunlu kokusuyla yreklerimizi coflturdu. / Betimleyici anlatm
zm
Syleflmeye bal anlatm diyologlara dayanr. Oysa
D seeneinde byle bir anlatm bulunmuyor. Verilen metinde ykleme ar basmaktadr.
Cevap D
4.12
Elendirirken dflndren metinler: Mizah anlatm

Bu anlatm biimiyle kaleme alnmfl metinlerin
amac, okuyucu gldrrken dflndrmektir. Bu,
kimi zaman kiflilerin zaaflar, kimim zaman toplumun aksayan ynleri, kimi zaman gnlk bir olaydr. Ne olursa olsun bu anlatmn temelinde, elefltirinin olduunu sylemek yanlfl olmaz.
Gldr gesi zaman zaman dilin kullanlma biimine dayandrlr; nitekim argo szckler bu metinlerde ska kullanlr. Mizah anlatm, yazl deil
de szl ise, konuflmacnn hareket, ses tonu, mimik ve taklitleriyle desteklenir. Gereklie bu metinlerde sk skya bal kalnd sylenemez.
Fkra, roman, hikye, tiyatro, fliir, deneme gibi trlerde bu anlatmdan faydalanlr.
Kara mizah, gldrmekten ok, dflndrmeyi ve yergiyi amalayan

mizahtr. roni ise, kifliyle veya olayla, tersini kastederek alay etmedir.
Afladaki rnek bir fkradr, okuyup biraz glelim.

Nasreddin Hoca ryasnda adamn biriyle pazarlk yapyormufl.
Adam:
9 ake.
Nasreddin Hoca:
10 ake.
Hoca ryadan uyanmfl, ellerinde hi ake olmadn
grnce tekrar uykuya dalmfl ve adama dnerek:
Tamam 9 ake olsun.
105
DfiNCEY GELfiTRME YOLLARI

Anlatmda (dilin verilerini yazl ya da szl olarak
ortaya koymada) asl ve yardmc yntemleri belirlemek iin bu bafllklar kullanyoruz. Ama niversite hazrlkta sorular, bu bafllklardan bahsedilmeden (de) sorulabilmektedir. Dflnceyi gelifltirme
yolu olarak,
4.13
benzetme, karfllafltrma, tanmlama, somutlama (somutlafltrma)

rneklendirme, tank gsterme, saysal verilerden
faydalanma...
gibi yntemler sz konusudur. Bunlardan ilk satrda

olanlar cmlede anlam iliflkileri konusunda incelendiinden buraya alnmad. Dierlerini inceleyelim.
rneklendirme / rnekler dflnceyi inandrc klar.

Anlatlan olay veya belirtilen dflnceyi pekifltirmek, canl ve daha anlafllr klmak iin onu temsil
edebilecek bir rnee yer vermektir. Tarihte, Trklerin greflte baflar saladn belirten bir konuflmada Kara Ahmet, Koca Yusuf; stanbul'un eflitli
medeniyetlerin sembollerini tafldn aklayan
bir parada, Aya rini Kilisesi, Sultanahmet Camii;
baz padiflahlarn savaflta esir dfltnden bahseden bir yazda Yldrm Beyazt iyi rneklerdir.
rnek soru
Gemifli Hititlere uzanan rgp'n tafltan yaplmfl
boz evleri, insan masallar dnyasnn deiflik evrenine gtrr. Bombofl bozkr, usuz bucaksz, yapayalnz uzar gider bu saman sars diyarda. Modern heykeller gibi zenle yontulmufltur peribacalar ve damlarnda duman tten tafl evler. Ad, "kaya" anlamna
gelen "ur" ile "ok" anlamna gelen "kp" szcklerinin birleflmesinden oluflan rgp, nce peribacalar
demekse, sonra tafln gneflle arkadafll, rzgrla
rnek soru
Ankara, tarihin flaflrtc terkipleriyle doludur. Burada, kerpi duvardan yonya tarznda bir stun bafll
frlar; bir trbe merdiveninin basamanda bir Roma
konslnn flehre geliflini kutlayan bir tafl grnr.
dans demek. Tafl, rgp'te ncelikle mesken demek;

yalnzca maara, kovuk deil, enikonu bir mesken.
flvurulmamflt
fltr ?
baflv
Ahi fierfettin'in trbesini, asrlardr Greko Romen
A) Ayrntlara yer vermeye
aslanlar bekler. Bu yzden Aslanhane adn alan ca-
B) nsana zg nitelikleri doaya aktarmaya
minin mihrabnda, Etilerin toprak ve bereket ilahe-
C) Dfl gcnden yararlanmaya
sinden baflka bir fley olmayan bir ylan, meyveler arasnda dolanr.
Yazar parann ilk cmlesindeki savn inandrc klmak
D) znellie
E) Tarihsel deerleri rneklerle aklamaya
SS - 2002
fladakilerden hangisine zellikle baflv

flvurmuflt
fltur?
iin afla
A) rneklemelere arlk verme
zm
B) ykleyici anlatm yolunu seme
A Parada rgp ile ilgili pek ok ayrnt (r-
C) Konuyu tartflma iinde sunma
gp'n szck anlam, yrenin nitelikleri) anlatlyor.
D) Okurun hayal gcne dayanma
C "insan masallar dnyasnn deiflik evrenine g-
B "tafln gneflle arkadafll, rzgrla dans -----"
E) Kanlarn ne karma
1982
D Parada ounlukla yazarn kiflisel dflnceleri

dile getiriliyor.
zm
Yazar girifl cmlesinde ortaya koyduu iddiasn rneklerle ispatlamaya, inandrc klmaya alflmfltr.
Cevap A
106
trr" diyen yazar sonra bu evrenden bahsediyor.
Cevap E
4.14
Tank gsterme, yazarn anlattklarna destek arama abasdr.

Anlatlan dflnceyi destekleyici veya pekifltirici
yndeki bir sz, anlattklarmza dayanak (referans) yapmadr. Bu sz, genellikle sahibinin ad da
belirtilerek trnak iinde ya da iki virgl arasnda
verilir. Bylelikle yazar, Bakn, falanca bile byle
dflnyor demek bu hakl bir dflncedir. demifl
olur.
Alnt yapma, tank gstermeden farkl bir dflnceyi gelifltirme yoludur ve aralarnda kk de olsa ayrmlar vardr. Alnt yapmada, baflka birisi
hakkndaki dflncelerini anlatan yazarn, anlatt kiflinin eserlerinden alnt yapmas, tank gstermede ise kendi dflncelerini desteklemek iin
o konuda yetkin birinin szn kullanmas vardr.
rnek soru
Nurullan Ata hep elefltirmen olarak dflnlmfltr.
Oysa Ata'n asl nemi elefltirmenliinden deil,
Trkenin dzyaz dili olarak kurulmas yolunda harcad abadan gelir. O da farkndadr bunun: "Elefltirmen bir ld m bir daha kimse anmaz onu." der.
Ama te yandan: "Bir fley kalmayacak m benden?"
sorusuna flu alakgnll cevab verirken gerek
neminin nereden geldiini de belirtir: "Bugn bu lkede bir dil kuruluyor; o yapda benim de bir taflm
vardr. Ancak, grnmeyen, kimsenin gzne arpmayan, ta gerilerde bir tafl."
Bu parada yazar sylediklerini inandrc klmak iin
fladakilerden zellikle hangisine baflv
flvurmuflt
fltur?
afla
A) Alnt yapma
B) rnek verme
C) Tanmlama
D) Karfllafltrma
E) Betimleme
SS - 1992
zm
Yazar sylediklerini inandrc hale getirmek iin Nurullah Ata'tan alntlar yapmaktatr.
Cevap A
4.15
Bir metinde farkl anlatm zelliklerinden yararlanlabilir.

Bu konuyla ilgili snavda gelen sorularn bir ksm,
anlatmn farkl zelliklerini arafltrmaya ynelik
olabiliyor. Bunlardan biri, saysal verilerden yararlanmadr. Bunun anlam, metinde, ekonomik, istatiksel veya bilimsel konularla ilgili anlatlanlar pekifltirmek ve inandrc klmak iin saylara dayal
verileri kullanmaktr.
Sorulan bir baflka zellikse, duyularla seilebilen
ayrntlara parada yer verilip verilmediine iliflkindir.
Duyularn (befl duyunun) neler olduunu (gz /
grme, kulak / iflitme, deri / dokunma, burun /
koklama, dil / tatma) biliriz. Ama ayrntlara dikkat
etmediimizde yanlfla dflebiliriz. rnein,
Ac bir lk duyuldu ifadesinde, tatmann
Ryasnda bulutlarn zerindeydi, ifadesinde grmenin
Ferah bir rzgrn esmesini istiyordu ifadesinde
dokunmann yeri yoktur.
lgili sorularn yanlflsz zm, satr satr incelenmesine baldr. Yandaki rnei zelim.
rnek soru
Sanki bir ekin denizindeyim. Dzlkte gneflin bir
paras grnyor; kz gibi, kpkrmz. Yer yarlmfl
da sanki iinden kyormufl gibi... nceden inceye
esen seher yeli yzm okfluyor; burnuma taze ot
kokular geliyor. Budaylar hflrtlarla dalgalanyor.
Burada da tafl, yer gk buday kesmifl. nsan kendini buday denizinde kalmfl sanyor.
Bu parada hangi duyu organyla seilebilen ayrnt fltir ?
lara yer verilmemiflt
A) Grme
B) Tat alma
D) Koklama
C) Dokunma
E) flitme
1998
zm
Parada yer verilen duyalar incelediimizde:
..... kpkrmzyd grme
..... esen seher yeli dokunma

..... taze ot kokular koklama
..... budaylar hflrtlarla dalgalanyor iflitme

"tat alma"ya yer verilmediini grrz.
Cevap B
107
eksiltili cmleler bulunduu
rnek soru
Gzelderede kfln bembeyaz bir sessizlik kaplar her
yan. lkbaharda taze yeflilin, eflatun orman glleriyle uyumu gze arpar. Yazn koyu bir yeflil hkim
olur dalara. Ya sonbaharda? Kaynlarn, grgenlerin krmzs, hlamur yapraklarnn saman gibi sarsyla gze direnen allarn yeflili birbirine karflr. Gzelderenin en grkemli zamandr sonbahar.
fladakilerden
Bu parann anlatmyla ilgili olarak afla
hangisi sylenemez ?
A) Benzetme yaplmfltr.
fiil cmlesi kullanld

devrik cmlelerin kullanld
betimleyici szlerden faydalanld
ikilemelere yer verildii
deiflik yapl cmleler kullanld
.................
rnek soru
B) Betimleyici gelere yer verilmifltir.

C) znellik ar basmaktadr.
D) Bir varla insana zg bir nitelik aktarlmfltr.
E) Yinelemelere baflvurulmufltur.
isim cmlelerine yer verildii
SS - 2007
zm
Ihlamur yapraklarnn saman gibi sars" ifadesinde
hem benzetme hem betimleme hem de znellik vardr. Ayrca parada kiflisellik hakim ve betimlemeler
de oka bulunmakta. Bu ifadenin devamnda "gze
direnen allar" denmifl ki bu da kiflilefltirme (D seenei)' dir.
Cevap E
nce karanlkta yzn fld. Sis aldka kendini ele

verdin stanbul. Gverteden baknca gzlerine inen
aydnl grdm. Demir aldm. Uzaklaflan gemi deil,
stanbul'du. Kurflun kuleler, minareler, uultulu tafl
yaplar, flyan yznle eriyip gittiler bofllukta. Ayrldk. Ama baflka kentlere, yeni limanlara doru dmen krdm bu uzun, hl sonu gelmeyen yolculukta beni yalnz brakmadn. Gittiim lkelerde hep seni yafladm. Sen ey, ay yzlm benim!
yoktur ?
A) Szcklerin duygusal anlamndan yararlanma
B) Kiflilefltirme sanatna baflvurma
Bunlar dflnda seeneklerde grdmz birok

ifade var. Bu ifadelere yabanc deiliz. Bir ksmna
nceki iki nitede deindik, bir ksm da zaten rahatlkla anlayabileceimiz zellikte. Bu ifadelerden
bazlar flyle:
baz szlerin gerek anlamnn dflnda kullanld
C) Betimleyici eler kullanma

D) Hitaplardan yararlanma
E) Tanmlamalarla syleyiflte younluk salama
1991
zm
gzlemlere yer verildii
Szcklerin duygusal anlamlarndan faydalanlmfltr: kendini ele verdin beni yalnz brakmadn, ...
hep seni yafladm. Kiflilefltirme vardr: .. yzn fld. , ....ay yzlm Betimleyici eler kullanlmfltr:
kurflun kuleler, uultulu tafl yaplar, yeni binalar ....
karfltlklardan faydalanld
Hitaplardan yararlanlmfltr: Sen ey, ay yzlm benim.
hitaplardan yararlanld
Tanmlamaya yer verilmemifltir.
tanmlamalara gidildii
bir olayn bir baflkasyla akland
szlerin arflmsal anlamlarndan faydalanld
olaylarn olufl srasna gre verildii
Cevap E
belli bir zamann anlatld

varlklarn ayrt edici zelliklerinin sylendii
lgili sorularn zm;
varlklarn devinim hlinde anlatld
bu ve benzeri ayrntlarn ne anlama geldiini bilmeye
belli bir zaman diliminde yaflananlarn verildii
Bir parada dil bilgisiyle ilgili zelliklerin incelenmesi de istenebilir. Bu alandaki sorularda oka
karfllafllan baz kavramlar belirtelim:
108
bildiklerimizi rnek sorular zerinde doru olarak uygulayabilmeye baldr.

Deneyelim.
Bu alt baflln pekiflmesi iin Kavrama Testi 2 / 8, 9, 10, 11 ve 12. soruyu hemen zelim.
Btn bu anlattklarmzla ilgili birka soru daha zmekte fayda var.

rnek soru
rnek soru
Drt befl sokak sonra dar ama kalabalk bir meydana

kard yol beni. Karflma yzlerinde yresel dvmeler olan, renk renk kaftanlara brnmfl halay eken
kadnlar knca bir an 20. yzylda yafladmdan
flphe ettim. Davul zurnann coflkulu ezgilerine halayn lklar karflyor, ellerinde kpkrmz elma flekerleriyle ocuklar, hllerinden son derece memnun,
koflufluyorlard. Kalabaln arasndan bir el serte
omuzuma indi. Arkama dndm, baflnda beyaz poflusuyla ihtiyar bir adam glmsyordu.
fladakilerden hangisinden
Parann anlatmnda afla
fltr?
yararlanlmflt
Asl olan, insann iine evirdii bir aynaya yansyanlara bakmay bilmesidir. Cenap fiehabettin: nsan
iin en byk kuvvet, kendisini olduu gibi grebilmektir. diyor. Gerekten bunu baflarmak gtr ancak, bunu baflaranlar, yaflamda hem kendilerini hem
baflkalarn mutlu ederler.
flnceyi geliflt
fltirme yollarndan hangisi Bu parada dfl
flvurulmuflt
fltur ?
ne baflv
A) rnelendirme
B) Tanmlama
C) Tank gsterme
D) Karfllafltrma
E) Benzetme
A) Aklama - betimleme
B) Betimleme - ykleme
C) ykleme - aklama
zm
D) Karfllafltrma - betimleme
E) Tanmlama - aklama
Parann ilk cmlesindeki grfl, Cenap fiehabettinin bir szyle desteklenmifltir. Yani Cenap fiehabettin, tank gsterilmifltir.
zm
Yaflamdan bir kesitin anlatld bu metin, ykleme
zellii taflmaktadr. Ayrca, ykleyici anlatm yaplrken betimlemeye de baflvurulmufltur:
Cevap C
yresel dvmeler olan, renk renk kaftanlara brnmfl halay eken kadnlar
Cevap B
rnek soru
rnek soru
Biraz ekflimsi meyve suyunu itik. Odada koyun kokusu vard. Belli ki hayvanclkla uraflyorlard. Hava
scak olduundan koku da arlaflmflt. Dflar kmak
iin izin istedim. Kapnn tokman evirdiimde imenliklerde oynaflan kuzular grdm.
fladaki duyularn hangi Bu parann anlatmnda afla
fltr ?
sinden faydalanlmamflt
A) Grme
B) flitme
D) Dokunma
C) Koklama
Hrriyet, istedii gibi hareket etmesidir insann, serbest olmasdr. Amalarn seme, bunlar gereklefltirme iin yol belirleme, bu uurda alflma, hrriyettir.
fladakilerden
Yuk ardaki parann anlatmnda afla
hangisi ar basmaktadr?
A) Betimleme
B) Karfllafltrma
C) ykleme
D) Benzetme
E) Tatma
E) Tanmlama
zm
Parada, duyularla seilebilecek ayrntlar bulalm:
ekflimsi meyve suyu / tatma
zm
Hava scak olduundan / dokunma
Bu parada, hrriyetin iki tanm yaplmfl; hrriyet

tanmlanarak anlatlmfltr. Nitekim Hrriyet nedir?
sorusunun cevab bu anlatmda yer almaktadr.
koku da arlaflmflt / koklama

oynaflan kuzular grdm. / grme
flitme duyusuna iliflkin bir anlatm yoktur.
Cevap B
Cevap E
109
BU KONUDA ZETLE...
110
8.
Ynetmeliklerde, kanun maddelerinde, uyar

levhalarnda vb. kullanlan anlatm biimi emredici anlatmdr.
Betimleyici anlatmda, varlklarn, evrenin grsel zelliklerinin; kiflilerin ruhsal ve fiziksel zelliklerinin anlatm sz konusudur.
9.
Dflsel anlatm, bir yazarn hayal dnyasnn

rn eserlerde grlr; gerein snrlarn
zorlar, aflar.
3.
Aklayc anlatm, bilgi verme, retme amacyla yazlmfl nesnel bir anlatm biimidir.
10. Gelecekten sz eden anlatmda, yazarlarn tahmin ve dfl gcne dayal yarglar ne kar.
4.
Tartflmac anlatma, bir dflnceyi savunmada

baflvurulur, yazar kantlardan faydalanr.
11.
5.
Aklayc ve tartflmac anlatmlarda dil, genellikle gndergesel ifllevinde kullanlr.
12. Mizah anlatmn kullanld metinler, okuyan,

dinleyeni glmsetir. Zaman zaman yergiye dayanan, nkteli anlatmlardr.
6.
Coflku ve heyecana bal anlatm genellikle fliirlerde kullanlr ve duygular ne karr.
7.
Destans anlatm epik gelerle ykldr; kahramanlk, savafl, vatan sevgisi gibi konular bu anlatmla ifllenir.
1.
ykleyici anlatm olay, zaman, mekn, flahs

gelerine yaslanr.
2.
Diyaloglar, ister szl ister yazl olsun syleflmeye bal anlatm rnekleridir.
13. Yazar, dflncesini karfllafltrma, benzetme, tanmlama, rneklendirme, tank gsterme, saysal verilerle destekleme vb. yollarla gelifltirmeye alflr.
14. Alannda sz sahibi birinin szleriyle desteklenen
metinlerde tank gstermeye baflvurulmufltur.

Kavrama Testi 1
Kavrama Testi 2
( 4.1 - 4.8 )
( 4.9 - 4.14 )
Genel Tekrar Testi
( 4.1 - 4.14 )

111
KAVRAMA TEST
1.
Dflarda gri bir hava vard, hafife de yamur yayordu. Grflmek iin aylardr beklediimiz usta yazarn evine yaklafltka sanki uzuyordu yollar. Uzayan mesafeler nihayet bitti ve yazarn evinin nnde
durduk. Cam bir kapnn arkasnda elinde bastonuyla grdk onu. Klasik fakat flk, gri bir kostm giymiflti. Hemen yanna gidip kendimizi tanttk, efliyle birlikte yaflad dairesine ktk. Daire ok sadeydi, her
yer kitaplarla, gazete ve dergilerle doluydu.
4.
Irmaa doru uzanan bir saatlik yryfl boyunca tropik

bir iklimde olduumuzu dflndren zengin bir bitki rts gzlerimizin nne serilmiflti. Bostan sulamakta
kullanlan su arklarnn oluflturduu s bataklklar, kylarda artk gremediimiz kamfllklar, srganlar, iri yaprakl yabani bitkiler, sazlklar, da fareleri, su ylanlar ve
daha niceleri Bir yerden sonra bostan tkenir, rmaa
giden genifl bir dzle girdik. Kyda bekleflmifl st
aalar rma haber verdi. Bir sre sonra Kzlrmak'n
bulank ve serin suyu bizi kendine ard.
flvurulmuflt
fltur?
baflv
Bu parada afla
fladaki anlatm biimlerinin hangisinfltr?
den faydalanlmflt
A) Aklama - tartflma
A) Aklama
B) Betimleme
D) Karfllafltrma
B) Betimleme - alnt yapma
C) Tartflma
E) Tanmlama
C) ykleme - betimleme
D) Karfllafltrma - rnekleme
5.
E) Tartflma - benzetme
2.
Kays aalarnn yeri genifl bir zm bayd. Beyaz

tafllardan yaplmfl ksa bir duvarn tesindeki zeytinlik tafl vadiye kadar iniyordu. Ban ortasndaki harap
kulbenin kapsndan bir adam kt. Sa, sakal
bembeyazd. Kamburunu dzeltmek istiyormufl gibi
gerindi. Elleri, ayaklar titriyordu. Gk kadar bofl, gl
kadar sakin duran denize bakt, bakt...
flvurulmuflt
fltur?
baflv
(I) Ayvalk, Ege Blgesi'nin bir ilesidir. (II) Bats mavinin her tonunu barndaran deniz, kuzeyi yeflil zeytinlikleri, flirin havasyla Burhaniye, dorusu Bergama, gneyi Dikili'yle evrilidir. (III) Byk kentlerin
ypratc havasndan uzaklaflmak, biraz dinlenmek isteyenlerin amlarla kapl, gz alabildiine zeytin
aalaryla dolu bu gzel yeri tercih etmeleri tesadf
deildir. (IV) leyi saran irili ufakl rdek yeflili tepeler, el dememifl orman andran bol aal piknik
yerleri nl yazar R. Halit Karay'n da dikkatini ekmifltir. (V) Ayvalk'n kuzey dousunda Kocada ve
kuzey batsnda Alibey Adas yer alr.
Yukarda numaralanmfl cmlelerin hangilerinde be fltir ?
timlemeye yer verilmemiflt
A) Tartflma Aklama
A) l. ve ll
B) Aklama Tanmlama
B) l. ve V.
D) lll. ve lV.
C) ykleme Betimleme
C) ll. ve lV.
E) lV. ve V.
D) rnekleme Betimleme
6.
E) Benzetme Tanmlama
3.
Kydeki evimiz byk bir bahenin iindeydi. Kerpiten yaplmfl bahe duvarnn baz yerleri kmfl,
kimi yerleri de bastonuyla ayakta zor duran yetmifllik
bir ihtiyar gibi desteklerle bugne gelebilmiflti. Bu
ahflap harabe, gelip giden olmadndan belirginliini bsbtn yitirmifl bir patika ile kye balanyordu.
flvurulmuflt
fltur?
baflv
A) Aklama
C) Tanmlama
E) Karfllafltrma
112
Mevln Celaleddin befl yz yldr slam aleminin bir

eitim - retim merkezi olan Tacikistan'n Belh flehrinde Mslman bir vaizin olu olarak dnyaya geldi. Asl ad Muhammed olan Mevln'ya daha sonra
inan, sadakat abidesi anlamna gelen "Celaleddin"
ad verildi. Belh'te yaflayan Mevln daha sonra Anadolu'ya g etti ve burada da Rumlarn yaflad yer
manasnda "Anadolulu" anlamna gelen Rum adn
ald. Dou'da Mevln adyla daha sk anlan Celaleddin, Bat'da Rum adyla bilinmektedir.
B) Betimleme
fladakilerin hangisi ar
basmaktadr?
D) Tartflma
A) Aklama
B) ykleme
D) Tartflma
C) Betimleme
E) Karfllafltrma
7.
Cumhuriyet Dneminde yaznsal etkinliklere bafllayan flairleri kesin gruplar altnda birlefltirmek olduka
zordur. Fakat bu dnem flairlerini kiflisel aclar ve aflk konu alanlar, ulusal duygular iflleyenler ve toplumsal problemleri dile getirenler olarak gruplandrabiliriz. Hatta bu gruplandrmaya baflka konular da
ekleyebiliriz. Bu arada hibir snflandrmaya dahil
edilmeyen flairlerin olabileceini unutmayalm. nk baz flairler kendilerine zg bir yol semifllerdir.
10. Ne dedin? O hanerden daha keskin isim, senin aznda ne aryor? Tekrar etme, tekrar etme, flu beraberinde getirdiin meflale, flu meflalenin yannda duran
fleyler namna ve flu snmfl ocak hakk iin, sana
yalvarrm, o ismi bir daha azna alma. Sus, sus! Ah,
iflte, dehlizlerdeki yarasalar odann iine dolmaya
bafllad.
fladakilerden hangisinBu parann anlatmnda afla
fltr?
den yararlanlmflt
flada verilenlerin hangiBu parann anlatmnda afla

fltr?
sinden yararlanlmflt
A) Gelecekten sz eden anlatm
A) Tartflma
C) Destans anlatm
B) Tanmlama
D) Alnt yapma
C) Aklama
E) Tank gsterme
B) Aklayc anlatm
D) Tartflmac anlatm
E) Coflku ve heyecana bal anlatm
8.
Baz sanatlar yazarlk yeteneinin hibir zaman kaybolmayacan sylerler. nsann teki becerileri yetebiliyorsa yazarlk yetenei neden kalc olsun? Yazarlk yetenei de zamanla kaybolup yitebiliyor. Bir flair
bir gn daha kt bir flair, bir yazar daha kt bir yazar haline gelebiliyor. Bunda yeni durumlara ayak uyduramama, eskinin kuflatclndan kurtulamama olduka etkilidir. Falih Rfk Atay'da yetenek erozyonu
meydana gelmifltir.
Bu parann anlatmndan zellikle afla
fladakilerden
flvurulmuflt
fltur?
hangisine baflv
A) Tank gsterme
B) Tartflma
C) Tanmlama
D) Alnt yapma
E) Betimleme
9.
11. ------- anlatmn en belirgin zellii, bu anlatm tryle oluflturulan metinlerde tarih olaylarn, bu olaylar
yaflayanlarn servenleri ve kahramanlklarnn anlatlmasdr. Bu anlatmda, bir olay rgsnn bulunmas, -------- anlatm ile benzer yndr.
Bu parada bofl braklan yerlere srasyla afla
fladakilerin hangisinde verilenler getirilmelidir?
A) Destans - ykleyici
B) Coflku ve heyecana bal - destans
C) Aklayc - ykleyici
D) Dflsel - betimleyici
Mektubun ok yavafl bir iletiflim arac olduu syleniyor. Bu yzden gnmzde insanlar telefonlaflmay ya da internet zerinden yazflmay tercih ediyorlar. Bylece olduka hzl bir flekilde ulaflyorlar dier
insanlara. Ancak bu teknolojik aralarn mektup gibi
ucu yaklabilir mi, arasna bir iek konup sevilene
yollanabilir mi? Acele acele sylenen ya da yazlan
birka cmle duygular tam ifade edemiyor. Bu yzden sevdiklerimizle, sanlann aksine daha iyi iletiflim
kuramyoruz aslnda. Onlara daha abuk ulaflsak da
onlarla daha yzeysel paylaflyoruz duygularmz.
E) Aklayc - kantlayc
12. 18 yaflndan gn almamfl adaylar yarflmaya katlamaz. Adaylarn daha nce byle bir yarflmaya katlmamfl olmas gerekmektedir. niversite mezunu olmayan adaylarn baflvurular geersiz saylacaktr.
fladaki anlatm biimlerinin hangisine
Bu metin, afla
rnek olabilir?
basmaktadr?
A) Emredici anlatm
A) Alnt yapma
B) Benzetme
C) Syleflmeye bal anlatm
D) rnekleme
D) Tartflmac anlatm
C) Tartflma
E) Betimleme
B) ykleyici anlatm
E) Gelecekten sz eden anlatm

C-C-B / B-B-A / C-B-C / E-A-A
113
KAVRAMA TEST
1.
fladaki zelliklerin hangisi dfls

flsel anlatmla yazl Afla
mfl metinlerde grlmez ?
4.
Elefltirilerinizi sert bulanlar var, siz ne dersiniz?

Akas okuduum esere gre deifliyor. Bazen
yle kitaplar geiyor ki elime, bunlar sakin sakin
elefltirmem mmkn olmuyor. Yazarlarn ne yazdklarna, nasl yazdklarna bakmas lazm.
A) Hayal gesinden faydalanma

B) Dilin fliirsel ifllevinden yararlanma
C) Zaman, mekn, olay gelerini barndrma
D) Yaflanan olaylar anlatma
fladakilerin hangisinden faydalanl Bu metinde, afla

fltr?
mflt
E) Olaanst gelere yer verme
A) ykleyici anlatm
B) Betimleyici anlatm
C) Tartflmac anlatm
2.
3.
Gnn birinde yeryzndeki btn kufllar kendilerine bir kral kufl semek iin bir araya gelir. Uzun tartflmalardan sonra anka kuflunu kral olarak semeye
karar verirler, ancak Anka kuflu Kaf Da'nn ardnda
yaflamaktadr. Bu yzden uzun bir yolculua karlar
hep birlikte. Daha yolun yars dahi kat edilmemiflken yz binlerce kufl lr ve daha geilecek yedi cihan vardr. Yollarna devam ederler ve sonunda Kaf
Da'n uzaktan grecek kadar yaknlaflrlar. Ancak
Kaf Da'na vardklarnda yz binlerce kufltan geriye
sadece bir avu kufl kalmfltr ve orada bulduklar Anka kuflu da karfllarna kan bir aynadan baflka bir
fley deildir.
E) Coflku ve heyecana bal anlatm
5.
Yerde sararmfl yapraklar ayamza dokunuyor sk

sk, yapraklarn hflrts da ormann sessizliini bozuyor. Gnefl batmaya bafllarken renklerin eflitlilii de
azalyor. Giderek yapraklarn sat flk snyor, derenin bembeyaz kpkleri buzul mavisine dnyor.
Derken Bursamzdan iek kokular yaylyor.
fladakilerin hangisidir?
Bu parann anlatm biimi afla

fladakilerden
hangisi sylenemez ?
A) Betimleyici anlatm
A) Farkl duyulara yer verilmifltir.
B) Fantastik anlatm
B) Betimleyici geler vardr.
C) Syleflmeye dayal anlatm
C) rneklere baflvurulmufltur.
D) Kantlayc anlatm
D) kilemeye yer verilmifltir.
E) Destans anlatm
E) znel yarglar bulunmaktadr.
Kuzey Kutbundaki buzullar, 2050lili yllarda % 15

civarnda azalmfl olacak. Bu, deniz seviyesinin ykselmesi sonucunu douracak. Bu yllarda deniz seviyesindeki ykselmenin % 25 civarnda olaca tahmin ediliyor.
fladaki anlatm trlerinin hangisine
Bu metinde afla
zg nitelikler grlmektedir?
6.
zgr deilseniz hibir fley deilsinizdir. zgrlk

insan, insan yapan yegne zenginliktir. Goethe:
Mutluluk; zgr bir toprak stnde zgr bir ulus
arasnda, zgr bir ifl grmektir. derken zgr olmadka mutlu olunamayacan da anlatmfl olur.
B) ykleme - fantastik anlatm
fladakilerden hangisinden faydalanl Bu parada afla

fltr?
mflt
C) Betimleme - emredici anlatm
A) ykleme
B) Betimleme
D) Tartflma - dflsel anlatm
C) Karfllafltrma
D) Kiflilefltirme
A) Aklama - gelecekten sz eden anlatm
E) Karfllafltrma - kantlayc anlatm
114
D) Syleflmeye bal anlatm
E) Tank gsterme
7.
Gece yarlarna doru bile Boazii'nin sesleri bsbtn susmazd. Bu sesler, gecelere sanki bir ninni
syler ve geceler bu sesleri, sanki bir ninni gibi dinler. Geen bir kayktan denize dalan kreklerin sulardan kardklar, sonra, sulardan damlattklar ipekten sesler... Uzakta, bir gazel syleyerek giden bir
adamn yank sesi, Alarn, gelen bir vapurdan korumak isteyince hemen candan kopan sesleriyle "Kaptan! Kaptan!" diye haykrmalar... Boaz'n ortasnda,
geceden daha koyu bir glge halinde denizin sularn yararak yzen bir vapurun kard sesler...
flada verilenBu parann anlatmyla ilgili olarak afla
fltr ?
lerden hangisi yanlflt
A) Anlatc duygularn yanstmfltr.
B) Betimleyici ve ykleyici anlatma yer verilmifltir.
C) Birden fazla duyu ile seilen ayrntlar bulunmaktadr.
D) Benzetme ve seslenme vardr.
E) rneklerle bir dflncenin aklamas yaplmfltr.
9.
Mutluluk, insann kendisiyle ve dfl dnyayla barfl

iinde olmasndan kaynaklanan bir i huzur hlidir.
Andre Gide bu konuda: Mutlu olmak insann baflkalarna karfl da bir grevidir. der. Hatta daha da ileri
giderek sadece mutlu olan insanlarn sevilebileceini
iddia eder. O kiflilerin kendi imknlaryla elde ettikleri mutluluun, baflkalarna sunulabilecek en gzel
armaan olduunu syler.
fladakilerin hangisinden
fltr?
yararlanlmflt
A) Karfllafltrma betimleme ykleme
B) Tanmlama rneklendirme betimleme
C) Aklama tank gsterme ykleme
D) Tanmlama tank gsterme aklama
E) Benzetme tartflma tanmlama
10. Leylek, yaz mevsiminin kuflu deil, kendisi yazdr.

Krmz gagasnn takrts sanki sese dnflmfl bir scak temmuzdur. Bir baca stnden ufka izdflm
dflen bir leylek flekli, hayal gcne neler katmaz.
Mavilii i bayltan sonsuz bir gk... Yeflil bir vadide
gizlenmifl kk bir flehir... Alak bir gece semasna
serpilmifl kk yldzlar... Btn bu yldzlar iinde
bir leylein kmldayan gagas...
fladakilerden
Parann anlatmyla ilgili olarak afla
hangisi sylenemez ?
A) Sfatlardan yararlanlmfltr.
B) Eksiltili cmleler kullanlmfltr.
C) Betimlemeye beeni duygusu katlmfltr.
D) Olaylar olufl srasna gre verilmifltir.
E) sim cmlelerine yer verilmifltir.
8.
Kitap ve televizyon, ayr konularda ok farkl olarak

fakat istenen fonksiyonlar stlenen insan icadnn
aralarndan ikisidir. Birinin tarihi yaznn icad ve
matbaann bulunmas gibi ok eski asrlara dayand halde televizyon harika icatlarn son ocuklarndan biri. Mazisi daha ok yeni saylr. Yurdumuzda
asl yaygnlk gstermeye bafllad yl ise 1968'dir.
Her ikisi de iyi ya da kt amalara hizmet edebilir.
Fakat yaylma alanlar, tesir hzlar bakmndan byk farkllklar gsterirler.
11 . Serhat flehri Kars; kalesiyle, eski yaplaryla, flatolaryla, hamamlaryla gerekten tarih kokar. Tarihi Kars
Antlaflmas'nn yapld bina dahil biroklar koruma
altna alnmfl, restorasyonlar salanmfl. Kars ay
zerindeki kpr en eski yaplardan olduu hlde
hl grevini yapabilmekte. zc olan ise, Namk
Kemal'in evinin muhafaza edilememesi.
Bu parann anlatm iin afla
sylenemez ?
Bu parann anlatm nda afla
basmaktadr?
A) Benzetmelere baflvurulmufltur.
A) ykleme
B) Betimleme
C) Grme duyusundan yararlanlmfltr.
C) rnekleme
D) Karfllafltrma
D) Somut bir anlatm yolu izlenmifltir.
E) Tartflma
B) Aklayc cmleler kullanlmfltr.
E) Karfllafltrma yaplmfltr.
D-B-A / D-C-E / E-D / D-D-A
115
GENEL TEKRAR TEST

1.
Ekvatordan kuzey gney ynnde birer derece ayla geen bir kutuptan tekine uzanan daire yaylarna meridyen ad verilir. Ekvatorun evresi 360 derece olduundan 360 meridyen bulunur. Meridyenler
arasndaki uzaklk ekvator zerinde yaklaflk 111
km'dir. Bu uzaklk, ekvatordan kutuplara doru gidildike daralr. Meridyenler birleflerek kutuplarda bir
nokta halini alr. Meridyenlerin yerini belirlemek iin
Londra'daki Greenwich gzlem evinden geen meridyen esas alnmfltr. 0 derece olarak kabul edilen
bu meridyen bafllang meridyenidir.
4.
Bu parann anlatmndan afla
yoktur ?
A) Tanmlama yapma
B) Terimler kullanma
fladakilerden hangisi ar
basmaktadr?
C) zel adlara yer verme
A) Tanmlama
D) Aklamaya baflvurma
C) Karfllafltrma
E) Benzetmelerden yaralanma
2.
Dnn romancs hayatn bunalml dnemlerini ruhun ve kalbin aflr hallerini semeye ve anlatmaya
alflt hlde bugnn romancs bir kalbin, bir ruhun, bir zeknn yksn yazyor. Amalad etkiyi yaratmak, gerein heyecann duyurmak iin bugnn romancs doru ve kantlanmfl olaylar ele
alyor. Bu durum onu dnn roman anlayflndan
bsbtn ayryor.
5.
D) Betimleme
B) Anlatc, duygusal etkilenmelerini yanstmfltr.

C) Ama sonu ilgisine yer verilmifltir.
D) Niteleyici szckler kullanlmfltr.
E) Gerek anlaml szcklere yer verilmifltir.
Aydos Da'nn kekik kokan eteklerini yalayarak gelen rzgra barmz verip buz gibi Ayazma, ve Koru sularnn itike her yarm saatte bir karnmz ackyor. Az ileride Pendikli muhacir ocuklarn gryoruz. Yanlarna varp onlardan at kiralyoruz. Ata
binip yukarlara doru kyoruz. Dnflte yine kurtlar gibi acktmz duyuyoruz.
Trenle geldiim Bandrma'dan stanbul'a gemek

iin vapura bindim. Gecenin , gvertedeyim. Buz
gibi esen rzgr yzme arpyor. Dolunay, kapkara
bulutlarn arkasndan seilmiyor. Hafif hafif yamur
yayor ve ben bir bilinmeze doru gidiyorum.
fladaki duyulardan han Bu parann anlatmnda afla
fltir?
gilerine yer verilmiflt
A) Koklama iflitme
B) Grme dokunma
C) Dokunma tatma
D) Grme iflitme
E) Tatma koklama
A) Karfllafltrma yaplmfltr.
6.
Huzurla kflenize ekildiinizde, kendi kalbinizle ilgilenmekle dnyann en nemli iflini yaptmz hissedin. steklerinizle, bunlarn ne kadar elzem olup olmadyla ilgilenin. Sahip olduklarnzn farkna varmaya alfln bu zel zamanlarda. fikredin bunlar
iin. fiayet her fleyden yaknan biriyseniz bazen sahip
olduklarnz kaybettiinizi dflnerek onlarn ne kadar nemli olduunu da anlayabilirsiniz.
fladakilerin hangisi syle Bu para ile ilgili olarak afla
nemez ?
A) Dil, genellikle, alcy harekete geirme ifllevindedir.
B) Okuyucuya eflitli konularda tavsiyelerde bulunmaktadr.
fladaki duyula Bu parada ayrntlarn seiminde afla

fltr ?
rn hangisinden yararlanlmamflt
C) znel deerlendirmeler iermektedir.
A) Koklama
D) Gzlem ve izlenimler aktarlmfltr.
D) Tutma
116
B) Tartflma
E) Benzetme
fladakilerden hangi Bu parann anlatmyla ilgili afla

si sylenemez ?
3.
fiehrin kiflilikler ve kimlikler zerindeki etkisi, flehir

adnda biriktirilmifl bir iltifat gibidir. Szgelimi flehir szc kimliklerimizi belirleyen bir mekn arflm yaratrken, kent szc, biraz huzursuzluk hissi uyandrr.
fiehir dendiinde zihnimizde bir kuflatclk ve ballk,
kent dendiinde ise duyarszlk ve tekilleflme arflm
olur. Bunlardan birincisinin ifade ettii ruh ile ikincisindeki kimliksizlik, atflma hlinde gibidir. Yalnzca kelime olarak dflnldnde bile birincisi toparlayc,
ikincisi soyutlaycdr. lkinde toplumsallk, ikincisinde
bireysellik n planda grlr. rnein; Krflehir ad zihinlerde tarihi bir gemifl, Krkent ise bir kooperatif inflaat arfltrr. Nevflehir her ne kadar adnda yenilik
(nev) bulunsa da eski bir Osmanl flehridir de bunu Yenikent yaptmzda bir sayfiye mekn akla gelir.
B) Grme
C) flitme
E) Dokunma
E) Devrik cmlelerden yararlanlmfltr.
7.
Yllar nce kyn birinde iki arkadafl at yaflarmfl. Bir

iftinin arabasn eken bu iki at, zaman getike anlaflamamaya, ekiflmeye bafllamfllar. Cancier bu iki
arkadafl birbirlerine ksmfller. Yan yana gidiyorlar
ama azlarn bak amyormufl. Gn gelmifl bu atlardan biri bu dnyadan gmfl. Dieri bu duruma
ok zlmfl, gnlerce gzyafllar dinmemifl: "Keflke
onunla ksmeseydim, ona karfl bu kadar inat ve kaba olmasaydm." diye hayflanmfl durmufl. Dostlukla
ve hoflgryle yaflanacak gnler varken enerjisini arkadaflyla tartflmaya harcad iin ok piflmanmfl.
10 . Bizde mizah yok zannedilir. Sonradan dier trler gibi o da Bat edebiyatndan gelmifl sanlr, deil mi?
Hayr, mizah bizde ok eskiden beri vardr. flte Harname... Aslnda mizahn amac gldrrken dflndrmektir. Mizahta bir ciddiyet sz konusudur. Ve
aslnda ciddi bir ifltir mizah. Nasreddin Hocada, glen dflnce olmufltur mizah.
basmaktadr?
fladakilerin hangisi syle Bu parayla ilgili olarak afla

nemez ?
A) Betimleme ykleme
A) ykleyici anlatm tekniinden yararlanlmfltr.
C) Tanmlama ykleme
B) Kiflilefltirmeye baflvurulmufltur.
D) Benzetme tartflma
C) kileme ve deyimlerden yararlanlmfltr.
E) Tank gsterme betimleme
B) Tartflma rneklendirme
D) Zaman ve mekn kavram belirsizdir.

E) Kahraman anlatc bakfl as kullanlmfltr.
8.
11 . Engin, mavi deniz kfl ncesinin souk, puslu havasEsneme aktivitesini, uyku hli veya sklmfl olmakla
iliflkilendirmemize ramen esnemenin fonksiyonu
uyandrmaktr. Esneme, daha fazla miktarda havann
cierlerimize dolmasn salayacak flekilde kas gruplarn alfltrr ve kanmzda oksijen orann hzla
ykselterek bizi uyandrr. Esnemenin, vcut tarafndan tam uyankla eriflmek amacyla bafllatlan bir
hareket olduu sylenebilir. Ve esnemek bulaflcdr.
Odada bir kifli esnerse dierleri de esnemeye bafllar.
fladakilerin hangisi syle Bu parayla ilgili olarak afla
nemez ?
A) Yarglar somut anlatmla sunulmufltur.
B) Nesnel deerlendirmeler iermektedir.
C) Bir aklama paragrafdr.
yoktur ?
A) Tanmlamalarla anlatm younlafltrma
B) Varlklar ayrc zellikleriyle anlatma
C) Szcklerin karflt anlamlarndan yararlanma
D) rneklere baflvurulmufltur.
E) Bir durum aflamal olarak aklanmfltr.
9.
na brnmflt ve flimdi de akflam iyice yaklaflmfl,

hava kararmaya bafllamflt. Sandal, ykselip alalarak
dalga tepesinde grlp sonra dalga ukuruna gmlerek glkle kyya yaklaflmaktayd. Deniz gittike
daha da kabaryor, rzgr uul uul esiyor; dalgalar
gldr gldr yuvarlanyordu. Dalga ularndan pskren sular adamn yzne arpyor, krek eken elleri souktan ve slanmaktan fliflip kabaryordu.
Nedense herkes sonbahar hznle anyor. Oysa yaz

bana gre miskinlik ve can sknts demek. Sonbaharsa tempo ve heyecanl bafllanglar... O yzden
sonbaharlara daha ok sevinci yakfltryorum. l
yapraklar bana yeni bir dirilifl dflndryor. Bu nedenle parkta sararmfl yapraklar seyrediyorum. Ruhumu onlarn kzl trlarna brakyorum.
fladakilerden
hangisi sylenemez ?
D) Ayrntlarn seiminde birden fazla duyudan yararlanma

E) Belli bir zaman diliminde geen olay anlatma
12 . Destan, masal kaynakldr. Bize, benzemek istediimiz kiflilerin yaflayfllarn anlatr. Destanlar dinlerken dflsel bir yolculua karz. Romansa gerekten
uzaklaflmaz hep gerei anlatmaya alflr. Romandaki kifliler hayattan kopuk kimseler deildir.
B) Karfllafltrma vardr.
fladakilerin hangisine
flvurulmuflt
fltur?
baflv
C) Eksiltili cmle kullanlmfltr.
A) rneklemeye
B) Karfllafltrmaya
D) Mecaz anlaml szckler vardr.
C) Alnt yapmaya
D) Tanmlamaya
A) Tartflmac bir anlatma yer verilmifltir.
E) Anlatm nesnel yarglarla pekifltirilmifltir.
E) Tank gstermeye
117
E-B-C / C-B-D / E-E-E / B-A-B
SORULMUfi SORULAR
1.
Sofraya hep birlikte otururduk. Tahtadan, yuvarlak bir

yer sofrasna, ayaklarmz altmza alp yan oturarak
yaklaflrdk. Sofra rtsn dizlerimizin zerine ekerdik. Babam badafl kurarak bafl kflede otururdu.
Beni sana, kz kardeflimi de soluna alrd. Karflsnda
annem otururdu. Babam, yemee bafllamadan iimizden biri yanlp da yemee uzanacak olursa, hi acmadan kaflnn tersini, uzanan elin srtna indirirdi.
4.
Ankara'nn, mimarisiyle nl ilesi Ayafl'ta bir sokak...

Sokaktaki tarihi evlerden biri... Badanas solmufl, svalar yer yer dklmfl. Pencere pervazlar da doaya
direniyor; bir bakma evin sahibi yafll kadn andryor.
Ev de yorgun, sahibi de. Ne var ki yaflam sryor.
fladakilerin hangisine
flvurulmamflt
fltr ?
baflv
fltr?
A) zlenimleri belirtmeye
A) Betimleme ykleme
C) Eksiltili cmleler kullanmaya
B) ykleme rnek verme
D) Kiflilefltirmeden yararlanmaya
C) Betimleme aklama
E) rnekler vermeye
B) Benzetme yapmaya
D) Aklama ykleme
SS - 1998
E) Aklama rnek verme
2.
SS - 1997
Rportajla yk arasnda kimi benzerlikler vardr.

kisi de yaflamn gerekleriyle beslenir. Rportajn
gereklii belgelere, kantlara, somut olay ya da olgulara dayanmasndan ileri gelir. ykde ise bunlar
hayal gcyle yeni bir renk, yeni bir grnm kazanr. te yandan btn anlatm trleri iin geerli
olan dilin gzel ve etkili kullanm, rportaj ve yk
iin de sz konusudur.
5.
basmaktadr?
A) Betimleme
B) Karfllafltrma
C) ykleme
D) Tanmlama
E) rneklendirme
3.

flka varlklara aktarlarak ve insana zg nitelikler, baflk
fltir?
rilmiflt
A) I. ve II.
On altnc katta asansrden indik. Bana oday gsterecek ocuun peflinden yryordum. ocuk ksa bir
koridoru geti, bir odann nnde durdu. Ben de durdum. Kapy at, ieri girdik. Perdeler sk skya kapal. ocuk perdeleri ap dflary gstermek istedi.
Engel oldum. Lambalar yakt. Banyonun kapsn at. Bir fley isteyip istemediimi sordu. stemediimi
syledim. Bahfliflini verdim, gitti.
A) Duygular yanstma
B) Eylemleri olufl srasna gre verme
B) I. ve III.
D) III. ve IV.
1997
yoktur ?
C) II. ve IV.
E) IV. ve V.
SS - 1999
6.
Kf yeflili yapran zerinde koyu benekler vard.

Yapraktan ac, kemiimsi bir koku geliyordu. Adam,
yapraa bakyor, beneklerini sayyordu. Birden yapran stndeki beneklerden biri, kmldad. Koyu
kestane renkli minicik bir bcek! Sonra bcein srtndaki koyu kestane kabuk trdayarak yarld. Altndan tl gibi yar saydam kanatlar kt. Uuverdi
bcek. Nemli, lk bir esintinin iinde yitip gitti.
C) Gzlem gcnden yararlanma
fladaki duyula Bu parada ayrntlarn seiminde afla

fltr ?
rn hangisinden yararlanlmamflt
D) Deiflik yapl cmleler kullanma
A) Grme
E) Birinci kiflinin azndan anlatma
B) Tatma
D) flitme
SS - 1998
118
(I) Sabahlar, gecenin nemiyle rpermifl imenler

zerinde yryfl yapyorum. (II) Hava saydam; gn
fl, gzleri kamafltran gl bir aydnlk yayyor ortala. (III) Aalar iekli, tepelerin kadifemsi koyu
maviliine gururla yaslanmfllar. (IV) le vakti balkonda oturup kemiklerimi bahar gneflinin scaklna brakyorum. (V) Yafllanyorum; ama aynalarda
gremediim bir gen kz var iimde.
C) Dokunma
E) Koklama
1993
7.
Bir yky okuyanla, onun oyunlafltrlmfl biimini

sahnede izleyen kifli arasndaki fark nedir? zleyen,
grdklerini dolaysz olarak yaflamaktadr. Baflka deyiflle sahnede, ortaya konulan hazr bir dnya vardr;
izleyici tm duygularn harekete geirerek bu dnyay alglar. Okuyan ise, okuduklarn kendi dflnce
ve dfl szgecinden geirerek kafasnda canlandrr.
basmaktadr?
A) Karfllafltrma
B) Tanmlama
C) Aklama
10. Kenar mahalleler... Birbirine gemifl, yaslanmfl tahta

evler... Kiminin kaplamalar biraz daha kararmfl, kiminin balkonu biraz daha erilmifl, kimi biraz daha ne
eilmifl, kimi biraz daha melmifltir. Hepsi hastadr;
onlar seviyorum; nk onlarda kendimi buluyorum.
fladakilerden hangisiBu parann anlatm biimi, afla
ne bir rnektir?
A) Betimleme (tasvir)
B) Tartflma
C) Aklama
D) ykleme (hikye etme)

E) rnekleme
D) rneklendirme
E) ykleme
1987
1994
11. Acaba niye? fle polenden bafllayalm. Ad, iektozu
8.
Akakavaklarn, diflbudaklarn arasnda gerek yeflil

am ormanna giriyorum. Youn bir reine kokusu duyuyorum. evrem yeflilin deiflik tonlaryla donanmfl,
Az ileride kaln gvdeli, yafll bir am aac gryorum.
Altna oturuyorum. Kekik kokular geliyor burnuma.
Bu parada ayrntlarn seiminde hangi duyulardan
fltr?
yararlanlmflt
A) Grme - koklama
B) Koklama - iflitme
C) flitme - dokunma
D) Koklama - dokunma
E) Grme - iflitme
9.
1991
ki tr fliir vardr: Sesleriyle, sese dayal sluplaryla

ne kanlar; sesi belirgin olmakla birlikte imge dnyalar ve izdikleri dnyalarla belirginleflenler. Birinci tr fliir, kifliyi sesiyle sarar ve onu kendine tutsak
eder; ikinci tr ise insan kendi zgr sesiyle bafl bafla brakarak ona yeni fliirler yazdrr. Birinci tr, kolay taklit edilir; ikinci tr taklit etmek zordur.
ama, ille de ieklerden gelmesi flart deil. de, kayn,

grgen, nar, kavak gibi aalardan, yapraklardan, otlardan, hatta mantarlardan da geliyor. Baharla birlikte
ieklenme bafllaynca soluduumuz havaya polen
dolmaya bafllyor; azmza, burnumuza giriyor.
Bu parann anlatm iin afla
sylenebilir?
A) Gereksiz ayrntlara yer verilmifltir.
B) Konuflma havas iinde yazlmfltr.
C) Sz oyunlar yapmaya zenilmifltir.
D) Deiflik rnekler verilerek konu datlmfltr.
E) Terim kullanmaktan kanlmfltr.
SS - 1986
12. Douda dalar kar altnda yatarken bahar geldi dalarna Ege'nin. Yeflille kucaklaflt toprak; da tafl yemyeflil. Sanki papatya denizi Data, gz alabildiine uzanan. Bahar kokuyor her yer. Krlar rengrenk iek...
fladakilerden
hangisi sylenemez ?
fladakilerden
Bu parann anlatmnda zellikle afla
hangisi ar basmaktadr?
A) Doann kiflilelefltirildii
A) ykleme
B) Karfllafltrma
C) Karfllafltrmaya baflvurulduu
C) Tanmlama
D) rnekleme
D) Bahara zg grntlerin betimlendii
B) Karflt anlaml szcklerin bir arada kullanld
E) Devrik cmlelerle anlatmn doallafltrld
E) Betimleme
SS - 1996
A-B-A / E-B-B / A-A-B / A-B-B
SS - 2005
119
SORULMUfi SORULAR
1.
Gn erken doar baharat kokulu lkede. yi ki doar.

Yoksa milyonlarca esmer, kara gzl insann yaflad
lke nasl aydnlanr? Kara gzl insanlarn, baharat
kokulu kentlerindeki eliflkilerse yrek burkucu. Okyanustan gelen esinti bile sokaklara taflan yoksulluun,
derme atma evlerdeki yaflamn skntsn hafifletmiyor. Muson yamurlar anszn sizi ter ve sivrisinek sarmal iinde brakyor. Muson yamurlaryla ykanan
flehir mi yoksa insanlar m ayrt edemiyorum, insana
deer verilmeyen ve emein ucuz olduu bu lkede.
3.
fladakilerden
hangisi sylenemez ?
flada verilenBu parann anlatmyla ilgili olarak afla

fltr ?
A) Konuflma havas iinde yazlmfltr.
A) Yinelemelere baflvurulmufltur.
C) Szckler arasnda sessel yinelemeler kurulmufltur.
B) Devrik cmlelere yer verilmifltir.

D) Benzetmeden yararlanlmfltr.
B) Anlatmda tekdzelii krmak iin devrik cmleler

kullanlmfltr.
C) Szde soru cmlesine yer verilmifltir.
D) Karfllafltrmalarla anlatm somutlafltrlmfltr.
E) Tekdzelikten kanlmfltr.
YGS - 2010
4.
E) Anlatc, duygularn yanstmfltr.
SS - 2008
2.
Bir yerde yaflamay sevmek iin orada mutlaka anlarnzn olmas gerekli. Yoksa evler souk birer duvar yn, cadde ve sokaklar yabanclara ait yerlerdir. Size
dosta bakmayan bu otobs duranda ereti ereti
beklersiniz. Yeni bir eve taflnmann birok insana hi
ekici gelmemesinin nedenleri de aslnda bunlardr.
Evin duvarlarnda gemiflinizin o ac tatl anlarndan
hibir iz yoktur. Bir tanflla ifl dnfl karfllaflp dosta
iki ift laf edilmifl o eski sokanzla hibir benzerlii
bulunmaz bu sokan. Her fley, sesler, renkler sizin dflnzda akp gider gibidir. Bu yzden, hayatnza yeni
giren bir yeri benimsemek iin zamana ihtiyacnz olacaktr. Oray sevemezsiniz. Ta ki an biriktirene kadar.
yoktur ?
A) kilemelere yer verme
Uzakta bir sr grdk. Bizim yaklafltmz anlaynca otlamak iin yere eilmifl olan bafllar, hep birden
dikildi. Ceylanlar hibir tayda grmediim ince, evik,
zemberekli bir hareketle koflmaya bafllad. Arka ayaklar pervane gibi iflledi, kumu birden kprtt. Biraz
tede askerce bir dzenle yine durdu. lerindeki teke
aralarndan ayrld, geriye dnd, dikildi ve bekledi.
Bu, srsne kama frsat vermek iin kendisini feda
etmek istedii anlamna geliyordu. Biz de onun kap
rahata srsne katlmas iin otomobili durdurduk.
flvurulmamflt
fltr ?
baflv
A) Betimlemeye
B) yklemeye
D) Benzetmeye
C) Aklamaya
E) Kantlamaya
LYS - 2010
5.
Sanrm Ayvalkn havasndan, sabahlar ok erken

uyanyorum bu rzgrl bayrda. Uyannca soluu bahede alyorum. Belki de yaflllk romantiklii benimkisi.
Doa sessiz ama byk bir retmendir. lgilendike
hepsinin adlarn birer birer reniyor, atefl ieine yldz iei, sardunyaya ortanca demiyorum. Glleriyse
renkleriyle, boylaryla adlandryorum: al gl, bodur
gl... Grnflleriyle, huylaryla bile: narin gl, flmark
gl, mahzun taze... Gllerden birini trmanc gl sanp
bahe kapsnn arkasna dikmifller. Oysa deil. Trmanmak bir yana, boynunu bkmfl hep yle duruyor.
Mahzun taze dediim o. fimark gln sabah kahkaha atarak uyandn sylesem inanmazsnz.
yoktur ?
B) Karfllafltrmaya baflvurma
C) Birden ok duyuya seslenme
D) Betimleyici gelerden yararlanma
E) Birinci kiflili anlatmla oluflturulma
120
Gazeteci olmak bir ayrcalktr elbet. Unutulmaz anlar kalr kiflide acsyla, tatlsyla. Bir arayfl iinde gemifltir o yllar, koflturmayla, konuflmayla, yazmayla.
Bir bakma zdemir Asaf'n flu nl dizesini dflndrr: "Durdurduum nokta yerinde durmuyor." yledir,
hem sen koflup durursun arafltrp, inceleyip bir fleyler
bulmak iin hem de konularnn kayna olan toplum
durmakszn deiflir yneticileriyle, sorumlularyla.
SS - 2009
A) Kiflilefltirme
B) rnekler
C) Szde soru cmlesi
D) oullafltrmalar
E) Eksiltili cmle
LYS - 2010
6.
nsanlarn ifline yaramayan bir meslei yapmaktan

utan duyardm. Bana bu sz, Afla Frat Blgesinde
M 4000 yllarn arafltran inli bir arkeolog syledi.
Kazdan kardklarn bilgisayara gndermek zere
kodlamaktayd o srada. lk bakflta binlerce yl ncesinin bir mlek parasn ya da bozkr topran arafltrmay amalayan bir alflmann, bilim evreleri dflndaki insanlarn ne ifline yarayaca sorulabilir. Tpk szckleri yan yana, alt alta sralayarak fliir yazmann ne ifle
yaradnn sorulabilecei gibi. Ama gnmzden 6000
yl nce Smerlerin kumlu toprakta bitki yetifltirmenin
gizini bulduunu ortaya karmak, arkeolojinin insanla bir armaandr. Bunun gibi ben de skntl gnlerimde Neruda ve Nazmla konuflarak yaflamm ynlendirirken fliirin bu yararn nasl gz ard edebilirim.
8.
fladakilerden
hangisi sylenemez ?
A) Deiflik cmle trleri kullanlmfltr.
B) Alntya yer verilmifltir.
yoktur ?
A) Tanmlama
B) Alnt
D) Karfllafltrma
Yaznsal yaratcln gizi, ana dilde, ana dilin sz

deerlerindedir. Buna eriflmesi, yazarn, ozann ncelikle ana dilini, onun sz deerlerini sevmesine
baldr. Bu sevgiden yoksunsa kifli, gerek anlamda
yaratc olamaz. Byk bir ozan da yaratcln dilde, szcklerde olduunu sylyor. fiyle diyor szckler iin: Onlarn nnde ben diz kerim, bana
kalk deyinceye dein kprdamam. Ksaca, deer veririm onlara, arkalarndan giderim szcklerin, izlerim onlar. flte ben bylesine severim szckleri.
C) Kiflilefltirmeye baflvurulmufltur.
D) kileme kullanlmfltr.
C) Nesnel veriler
E) Aklama yaplmfltr.
E) Terimler
YGS - 2011
LYS - 2010
9.
7.
Yafladmz gnleri duyurur bize edebiyat dergileri.

Yaflam kalc yanlaryla verir. Hele en taze fliirler, dizeler! Ata, lrken bana en gen flairin en son fliirinden dizeler okusunlar. demifl. Ben de her sabah
uyanr uyanmaz, her gece yatmadan nce, en yeni dizeleri okurum. Taze dizelerle yaflamak kadar kifliyi
genlefltiren, yaflama balayan bir fley olamaz. Ne demifl Baudelaire: Salkl bir kifli yirmi drt saat ekmeksiz yaflar ama fliirsiz asla. fiiir okumann tadn alrsanz siz de hak verirsiniz bu sze.
fiiirlerimde bir dereden sz etmiflsem flrldayan sularda kar kokusu duyumsansn istemiflimdir. Kaleiini anlatmflsam krlanglarn seslerine yansmfl
bahar sevinci duyumsansn istemiflimdir. Akdenizin
stnde parlayan gn fl, ard kufllar Her sabah
bize ergen gzelliiyle Gnaydn. diyen Tahtal
Dan stne ylmfl mor bulutlar Teleferik yapmak amacyla dinamitlerle paralanmfl dan, yok
edilmifl endemik bitkilerin kederi am aalarnn,
bin yllk sedirlerin denizi yalayp gelen esintisi dizelerimin stnden gesin istemiflimdir.
fladakilerden
hangisi sylenemez ?
flairin fli
fliirleriyle ilgili olarak afla
fladakilerByle diyen fla
den hangisi sylenemez ?
A) Tanklklardan yararlanlmfltr.
A) mgelere baflvurduu
B) Olaslk dile getirilmifltir.
B) Deiflik meknlardan sz ettii
C) Koflul belirtilmifltir.
C) arflmlardan yararland
D) znellik ar basmaktadr.
D) Duyularla alglanan ayrntlara yer verdii
E) Nitelendirmelerden yararlanlmfltr.
E) nc kiflili anlatmla biimlendirdii
LYS - 2010
D-E / D-E-C / A-B / D-E
YGS - 2011
121
SORULAR
1.
Yamur btn gn yad. Damdaki kiremitler tkrdad. Rzgr oluklara, pencere ilerine savruldu. Arabalar yoldan geenlerin zerine su sratt. Bulutlarn
arasndan gnefl kendini gstermeye bafllad. araba hzlca geti yoldan. Pencereye yaslanmfl bir
adam yorgun gzlerle sokaa bakyordu.
3.
Bu parann anlatmnda, afla
fltr?
A) Aklama tartflma
B) ykleme betimleme
C) Benzetme aklama
D) Tanmlama aklama
E) Betimleme tank gsterme
Yldzlarn eflitli bur ve takm yldzlar fleklinde snfladrlmas ve bunlarn isimlendirilmesi tarih boyunca ve kltrden kltre farkllk gstermektedir.
Eski in'in astronom ve astrologlar grebildikleri
gkyzn flimdikine gre ok kk yedi yze yakn blgeye ayrmfllardr. Amerika'nn yerli halk
gkyzn dev bir yaratk olarak dfllemifltir. Babil Grek - slam - Bat etkisindeki blgelerde bu gruplandrmann daha az yapld sylenebilir. Akrep ve aslan gibi grup ve isim yaps ok eskiye dayanan takm
yldzlar vardr. Genelde bugnk bur isimlerinin
nemli lde Grekeden; yldz isimlerinin byk
bir blmnn de Arapadan kaynakland grlr.
flnceyi inandrc kl Bu parada ilk cmledeki dfl
fladakilerden hangisine zellikle baflv
flvumak iin afla
fltur?
rulmuflt
A) Kanlar ne karma
B) ykleyici anlatm yolunu seme
C) rneklere arlk verme
D) Dfl gcnden yararlanma
E) Betimleyici anlatm yolunu seme
2.
Dounun gizemli kenti Kars' evreleyen ormanlara,

yemyeflil krlara inat hznl bir yer Sarkamfl. Uaktan indikten sonra havaalannda flehir merkezine ilerliyor, dere kenarndan, yeflil bir vadiden geerek yaklaflk bir saat sonra Sarkamfl'a geliyoruz. Solumuzda
uzanp giden karl Allahekber Dalar... 1915'te burada donarak ve hastalktan len on binlerce askerin
ans var. Bol oksijeli havas, flifa olsun diye yiyebileceimiz bal ve kaflar bir de ktrel zenginliiyle ayr bir diyarda olduumuzu hissediyoruz. Dounun
Alpleri olarak nitelendirilen Sarkamfl'n kayak merkezi de aralktan nisana kadar sren uzun sezonuyla
zellikle kayak merakllar iin ideal bir tatil mekn.
4.
fladakilerin hangisinde ve Bu parann anlatmnda afla

fltr?
rilenlerden yararlanlmflt
fladakilerden
hangisi sylenemez ?
A) Karfllafltrma - tanmlama - tank gsterme
A) Kiflilefltirmeye yer verilmifltir.
B) Tartflma - tanmlama - ykleme
B) Betimleyici geler vardr.
C) Aklama - ykleme - betimleme
C) znel bir anlatm grlmektedir.
D) Aklama - betimleme - alnt yapma
D) Karflt anlaml szckler kullanlmfltr.
E) Aklama - karfllafltrma - tartflma
E) Anlatm dflsel gelerle zenginlefltirilmifltir.

B-C / C-E
122
arfl, iindeyken karanlka, serin ve kalabalk olurdu. arflnn birka kaps vard. Bu kaplardan birisi
gvercinli kk cami avlularna, byk ay bahelerine, ok katl apartmanlarn gz yoran upuzun
asfaltlarna, azgn gnefllerine, denize yakn sokaklarna alrd. Dier kaplar ise yapraklarn dken fkeli aalara, Arnavut kaldrml, tahta evli darack
tenha ve sessiz sokaklara, ykk surlara, grltl duraklara alrd.

BLG ve BECERLER
Anlatm biimi kavramnn ieriini bilme

ykleyici ve betimleyici anlatm biimlerini ayrt etme
Aklayc anlatm biimiyle yazlmfl yazlar tanma
Tartflmac anlatm biiminin zelliklerini bilme
Coflku ve heyecana dayal anlatm biiminin nasl olufltuunu, zelliklerini bilme
Destans anlatmn zelliklerini bilme ve byle metinleri ayrt etme
Emredici anlatm zellii gsteren metinleri tanma
Dflsel anlatmn nasl olufltuunu, nasl kullanldn bilme
Gelecekten sz eden metinlerin, bu anlatm biimiyle yazldn fark etme
Diyaloglarda syleflmeye bal anlatm biimi kullanldn kavrama
Mizah anlatmn nasl olufltuunu, zelliklerini ayrt etme
rneklerin anlatm glendirdiini kavrama
Anlatm nl birine dayandrmann, yazar desteklediini bilme
Anlatmda duyulara ait ayrntlarn nasl kullanldn ayrt etme
Anlatmda baflvurulan eflitli yntemleri, geleri belirleyebilme
123
05
PARAGRAF
YAPISI
Paragraf yaps
Baz cmleler bulunduu paragrafa ait deildir.
Bir paragrafta iki farkl konu ifllenebilir.
Numaralanmfl cmlelerden paragraf oluflturalm.
Cmlelerinin yeri deifltirilmifl paragraf dzenleyelim.
Paragraftan bir cmle karalm.
Bir cmleye paragrafta uygun bir yer bulalm
Dierleri
YRNGEDEK KAVRAMLAR
paragrafn yaps
s. 127
anlatmn akflnn bozulmas
s. 127
paragrafn blnebilmesi
s. 129
ilk cmle - son cmle
s. 129
paragraf oluflturma
s. 130
paragraf dzenleme
s. 130
paragraftan cmle karma

paragrafa cmle ekleme
126
s. 130
s. 130
PARAGRAF YAPISI
5.1
Paragraf yaps
niversite hazrlk snav(lar)nda paragraf yapsyla ilgili eflitli sorular gelmektedir.
Bunlar,
anlatm akflnn bozulmas
paragrafn ikiye blnebilmesi
ayr olarak verilen cmlelerden paragraf oluflturma
yeri deifltirilmifl cmleleri yerlerine koyma
dflarda tutulan bir cmleyi paragraftaki uygun yere
yerlefltirme fleklinde zetlenebilir.
5.2
Bu alandaki sorular paragraf yorumundan farkl

zellikler gsterdii iin bunlar ayr bir bafllkta inceliyoruz. Bu konunun paragraf sorular iinde 3-4
soruluk pay var.
Bu konuyla ilgi sorularn hemen hepsi, "paragraf
iinde art arda gelmesi gereken cmlelerin bilinmesi" erevesinde soruluyor. zm de, bir
cmlenin anlam ve dil bilgisi ynyle kendinden
nce ve sonra hangi cmlelerle balanacann
tespitine dayanyor. Yukardaki bafllklar, rnekler
eflliinde inceleyelim.
Baz cmleler bulunduu paragrafa ait deildir.

Paragrafta veya yazl bir metnin herhangi bir parasnda anlatlan fleyin bir akfl, cmlelerin doal
bir sralanfl vardr. Bu sralanfl bozulduunda, anlatmn akfl da bozulmufl olur. fiyleki;
Cmlelerden biri, ifllenen konunun dflnda olabilir.
Cmlelerden biri bir nceki veya sonraki paragrafta
yer alacakken o paragrafta yer almfl olabilir.
Bir cmle, ilgili paragraf iinde yanlfl bir yerde olabilir.
Mesela paragrafn nc cmlesi olmas gerekirken,
drdnc cmlesi olarak yazlabilir. Bylece kendinden
nceki ve sonraki cmlelerin de anlam ilgisi bozulur.
Anlatm akfln bozan cmle przldr, dz bir

yoldaki ukur ve tmseklere ya da bir koroda flark szlerini iyi renmemifl bir kifliye benzer; dil
zevki geliflmifl okuyucu tarafndan hemen sezilir,
dikkatli baknca fark edilir. Ancak, ilgili cmlelerin
paragrafta tamamen bofllukta olmadn, bir nceki cmlede yer alan bir kavram ya da szden
faydalanarak oluflturulduunu belirtelim.
zm
Parann tmnde, sz konusu yrenin insanlarna
iliflkin nitelikler anlatlrken IV. cmlede farkl bir durumdan "zaman kaybndan sz edilmifl. Bu cmlenin
kendinden nceki ve sonraki cmleyle de ba yok.
Cevap C
rnek soru
(I) ocukluum Toroslardaki yaylalarda geti. (II) Yayla
hayatnn kendine zg, gzel yanlar olduu kadar skntl ynleri de vardr. (III) Sanyorum bu yzden, suyu da aac da suyla ve aala haflr neflir olmay da
ok severim. (IV) sve'e her gidiflimde bu kadar mutlu
olmam da belki bunlardan. (V) nk sve gerekten
suyu da aac da bol bir lke.
Yukardaki numaralanmfl cmlelerden hangisi anla fln bozmaktadr?
tmn akfl
A) I.
rnek soru
(I) Havasndan m, suyundan m, bilmem; ama baflkadr bu yrenin insanlar. (II) Scack yrekler, glmseyen yzler, iten yaklaflmlar... (III) Yardmsever,
konuksever tavrlar ve youn bir insan sevgisi...
(IV) ou kifliye zaman kayb gibi gelir insanlarla ilgilenmek. (V) Bu insanlarda sonradan renilen deil,
iten gelen bir yaflama sevinci vardr. (VI) Gldler
mi iten glerler, gzlerinin derinliklerinde yakalarsnz tebessmlerini.
Bu paradaki numaralanmfl cmlelerden hangisi dflncenin akfl
fln bozmaktadr?
fl
A) II.
B) III.
C) IV.
D) V.
E) VI.
B) II.
C) III.
D) IV.
E) V.
1995
zm
Bu paragrafta yazar yayla hayatn ve ona benzer
zellikler gsteren ortamlar sevdiini belirtiyor. lk
cmle nc cmlenin gerekesi durumunda, yani
bunlar pefl pefle gelebilir. Yayla hayatnn olumsuzluklarn vurgulayan ikinci cmle ise, kendinden sonraki cmleyle anlamca badaflmyor, paragraftan
atlmal. Ama bu cmlenin de ilk cmlede yer alan
"yayla" kavramna yaslanarak oluflturulduuna dikkat edelim.
Cevap B
SS - 2002
127
PARAGRAF YAPISI
rnek soru
rnek soru
(I) Ksa, yaln syleyifl onun fliirlerinde, sonuna kadar,

temel elerden biri olarak kald. (II) Bafllangta btn flairlerce eski fliire bir tepki olarak baflvurulan bu
yalnlk esini, Necatigil bilinli olarak gelifltirdi. (III)
Baflka flairler onunkilere benzeyen fliirler yazd. (IV)
Onu taklit edilmesi g, taklit edilince srtan bir fliir
dili haline getirmeyi baflard. (V) Sonunda "Necatigil
fliiri" diye adlandrlan gzel ada kt ortaya.
fln Yukardaki numaralanmfl cmlelerin hangisi dfl
fln bozmaktadr?
cenin akfl
A) I.
B) II.
C) III.
D) IV.
E) V.
1993
zm
Necatigil'in fliirini ve temel zelliklerini konu edinen
bu parada bir cmle, konunun baflka bir paragrafta
ifllenecek ynne -baflkalarnn Necatigil'in fliirine
zendiklerine- dair bir aklamada bulunuyor ve bylece, IV cmle direkt II. cmleye balandndan, dflarda kalyor. Paragrafn iine girelim:
IV. cmlede yer alan "Onu taklit edilmesi g ... fliir dili haline getirmeyi baflard." szyle II. cmledeki "yalnlk esi" kastediliyor. Bylece IV. cmle direk II.
cmleye balandnda, III. cmle bofllukta kalyor.
Cevap C
rnek soru
(I) Gnlk tutan bir yazar, yaptlarnda aa vurmak
istemedii kimi duygu ve dflncelerini gnlnde
yanstabilir. (II) Okuduu yaptlara ynelik gerekte
neler dflndn dile getirebilir. (III) Baz durumlar bilerek ya da bilmeyerek arptabilir. (IV) O, birok
ayrntnn arasndan asl anlatlmak isteneni bulma
abasndadr. (V) Bir gn bunlar yaymlarsa, okurlarn bu nedenle kendisinden souyacan dflnr.
(VI) Gnlk tutan birok yazar vardr; ama bu dflnceyle, gnlklerini yaymlayanlar azdr.
fln Bu parada numaralanmfl cmlerden hangisi dfl
fln bozmaktadr?
cenin akfl
A) II.
B) III.
C) IV.
D) V.
E) VI.
SS 1999 ptal
zm
Parann genelinde "yazarlarn neden gnlk tuttuklar" ve "bunlar yaymlamama sebepleri" anlatlmfl.
IV. cmlede konunun dflna klmfltr.
Cevap C
128
(I) Bu dnem flairleri, dili bir mermer ktlesi gibi grp iflleyerek istedikleri biime sokmaya alflmfltr.
(II) Bunu yaparken de dilin olanaklarn, snrlarn
zorlamfltr. (III) Szcklerin anlam ve arflm gcn gelifltirmeye nem vermifltir. (IV) Her flair ken dine zg bir dil oluflturma abas iinde olmufltur. (V)
Trkenin gcnn bu arflmlarda gizli olduunu
anlamfl ve anlatmaya alflmfltr.
Bu paradaki numaralanmfl cmlelerden hangisi d flncenin akfl
fl
fln bozmaktadr?
A) I.
B) II.
C) III.
D) IV.
E) V.
SS - 2006
zm
III. ve V. cmleler, anlamsal ve biimsel olarak birbirine sk skya baldr. fiyle:

III. arflm gcn gelifltirmeye nem vermifltir.
V. bu arflmlarda gizli olduunu anlamfl
V. cmledeki bu arflmlarda ifadesinin III. cmleye gnderme olduu aktr.
IV. cmle baflka bir konudan bahsederek ve bu iki
cmlenin arasna girerek anlatmn akfln bozmufltur.
Cevap D
rnek soru
(I) Yetiflme dneminde sevilmifl, kifliliine sayg gsterilmifl, kendisiyle barflk bir insan deilseniz yaflamda karfllaflacanz kimi glklerin stesinden
gelemezsiniz. (II) Yaflamda irkin-gzel ikilemi, insan kendisine srekli ekidzen vermeye zorlayan bir
yarglama lt. (III) alflkanlnz, yaratclnz,
iletiflim beceriniz, sorumluluk bilinciniz, drstlnz, itenliiniz, adalet duygunuz ikinci planda braklarak yalnzca bu erevede deerlendirilmeye tabi tutuluyorsunuz. (IV) Bu durumla karfllaflan bir insann bylesi bir lt yadsmas ve kendini bedensel grnfl dflndaki zelliklerle de var etmeye alflmas, yadrganacak bir davranfl saylmamal. (V)
Bunlar yaflayan birinin, baz insanlarn srf doufltan gelen zelliklerle ne karlmasna tepkisi, gerekte kskanlk deil, eflitlik isteidir.
Bu paradaki numaralanmfl cmlelerden hangisi
flncenin akfl
fln bozmaktadr?
dfl
A) I.
B) II.
C) III.
D) IV.
E) V.
YGS - 2012
zm
Paragrafn II, III, IV ve V. cmlelerinde "yaflamda gzellik - irkinlik ikileminin lt alnmas ve onun etkileri" zerinde duruluyor. Oysa ilk cmlede, apayr
bir konudan sz edilmifl: "Kkken sevilmeyen bireylerin zorluklar yenemeyecei." Demek ki I. cmle
dflncenin akfln bozuyor.
Cevap A
PARAGRAF YAPISI
5.3
Bir paragrafta iki farkl konu ifllenebilir.

Bir paragrafta (veya parada) genellikle ayn konuya yer verilir. Fakat bu tr sorular iin dzenlenmifl paragraflarda ayn konunun farkl iki ynne deiniliyor. Paragraf, konunun farkl ynne deinildii bu noktadan (krlma noktas) ikiye
ayrlabiliyor.
rnek soru
fladaki cmlelerden hangisi bir paragrafn bafll
fllan Afla
g cmlesi olabilir?
A) Geen gn fliir kitaplarn flyle bir karfltrdm.
B) Kimi ise sanatn en etin doruklarna trmanmay
bilmifltir.
C) Bir de gerek insanlk rnei olmufl kifliler vardr.
rnek soru
D) Bunun bir nedeni olmal diye dflnmez misiniz?
(I) Ulusal gvenliin, ekonominin ve zenginliin arklar artk bilgiyle dnyor. (II) Bilgiyse, retilen bir
fley. (III) Bilginin deeri ykseldike, onu elinde tutan
bireylerin ve uluslarn baht alyor. (IV) Bilim insanna her ada gereksinim duyulmufltur; ancak bilgi
toplumunda bu gereksinim kat kat artmaktadr. (V)
Gnmzde gereki toplumlar bu gereksinimi karfllamaya alflyorlar. (VI) Yeterli sayda ve nitelikte,
bilim adam olmayan alanlarda bilim adam yetifltirme alflmalarna hz veriyorlar.
Bu para iki paragrafa blnmek istenirse ikinci pa fllar?
ragraf numaralanmfl cmlelerin hangisiyle bafll
A) II.
B) III.
C) IV.
D) V.
E) VI.
SS 1999 - Erteleme
zm
I. II. ve III. cmlelerde "bilgi"den, IV. cmleden itibaren ise "bilim insan"ndan sz edilmifltir.
Cevap C
E) Oysa bu sanatnn anda daha niceleri yaflamfl,

rn vermifltir.
SS - 1981
zm
Parafrafn ilk cmlesinde nceki blmlerle irtibat

gsteren balama szlerinin olmamas gerekir. B'de
"ise", C'de "de" D'de "bunun", E'de "oysa" szleri
nceki cmlelerle balant kurmaktadr.
Cevap A
rnek soru
Hemen btn yabanc yazarlarn Trkeye evrilen
deneme trndeki yaptlarn alp okuyordum. (I) Bunun sonucunda o yazarlara zendim ve deneme yazarlna baflladm. (II) Konu olarak da "dil" alann
setim. (III) Yazarla baflladmda kitap tantma yazlar yazyordum. (IV) Bu tantm yazlarnn okur saysn artracana, okuma sevgisini gelifltireceine
inanyordum. (V) Hal da bu inancm koruyorum.
Yukardaki numaralanmfl cmleler iki paragrafa bfllar?
lnmek istense, ikinci paragraf hangi cmleyle bafll
Baz cmleler paragrafn ilk cmlesi bazlar da son

cmlesi olamaz. Sonulandran, zetleyen, son
yargy belirten ve kendinden nce bir cmlenin
daha sylenmifl olmasn gerekli klan (hissettiren)
cmleler ilk cmle, aklama yapan, aklamay gerekli klan cmleler de son cmle olamaz. Aradaki
cmleler ise eylemin veya yargnn oluflum aflamasna gre dizilir. Bu adan bakldnda, ikinci paragrafn ilk cmlesi de kendi baflna ayakta durabilen, bamsz bir cmle olacaktr.
Bir paragrafn ilk cmlesi zel bir cmledir. Bir konuya bafllandn hissettirir. Kendisinden nce cmleler olduunu dflndrmez; balalarla
bafllamaz, gndermeler yapmaz.
A) I.
B) II.
C) III.
zm
D) IV.
E) V.
1997
Bu parada yazarn,
eviri denemeleri okuyarak deneme yazarlna bafllad
kitap tantm yazlar yazd
anlatlyor. (Yazarlyla ilgili iki farkl aflama.) Dolaysyla ikinci blmn ilk cmlesinden (Yazarla baflladmda... ) itibaren para ikiye ayrlabilir.
Ayrca, I. cmleden "Bunun sonucunda ...." ifadesi
II. cmledeki "de" balac IV. cmledeki "bu..." szleri V. cmledeki "...bu inancm......" ifadesi, hepsi, bu
cmlelerin ncesinde sylenmifl szler olduunu dflndrr, bu cmleler bamsz deildir.
Byle bir yaklaflm, ilgili sorularn zmn daha da
kolaylafltracaktr.
Cevap C
Bu alt baflln pekiflmesi iin Kavrama Testi 1 / 7, 8, 9, 10, ve 11. sorular hemen zelim.
129
PARAGRAF YAPISI
5.4
Numaralanmfl cmlelerden paragraf oluflturalm

Cmlelerinin yeri deifltirilmifl paragraf dzenleyelim
Bir btnn iinde yer alan cmleler, kendinden
ncekine ve sonrakine baldr; bofllukta yaflayamazlar. Bu ballk, ilgili cmlenin anlamna da, dil
bilgisi zelliklerine de yansr. flte bu zelliklerinden faydalanarak sonuca ulafllr.
zm
II. III. ve V cmlelerde "eserdeki olumsuzluklar" dile
getirildiinden bunlar peflpefle gelmelidir. IV. cmle
I. cmleden sonra geldiinde bu btnlk salanabilir.
Cevap D
rnek soru
rnek soru
(I) Oyun, bir gn iinde hatta birka saatte geen olaylar zerine kurulmufl. (II) Oyun, birlik kuralna uygun; ancak izleyicinin merakn kamlama ynnden
zayf kalyor. (III) lk blmn ikinciye gre ksa oluflu,
izleyenleri rahatsz ediyor. (IV) Kifliler kendi toplumsal, psikolojik, ekonomik ve kltrel yaplarna uygun
olarak olaylar iinde verilmifl. (V) Sanat, bu eksiklerine karfln, bir oyun yazar olarak umut veriyor.
flndaki bozukluu gidermek
Bu parann anlam akfl
fladaki deifli
flikliklerden hangisi yaplmaldr?
iin, afla
A) I. cmleyle II. yer deifltirmeli
(I) Karflsnda, biri kz, ikisi erkek ocuk snmaya

alflyordu. (II) Buras, sularn azgn zamannda oyduu bir kovuktu. (III) fiimdi sular ekildiinden rahata kullanlabilecek bir barnak olmufltu. (IV) Atefl
kovuun nnde yanyordu. (V) Nehrin kumlu sahilinde, ateflin yand yere doru ilerledim.
Yukarda numaralanmfl cmlelerden hangileri yer
fltirirse para, anlaml bir btn olur?
deiflt
A) I. ve II.
B) I. ve V.
D) III. ve V.
C) II. ve IV.
E) IV. ve V.
SS - 1991
zm
B) II. cmleyle III. yer deifltirmeli

C) III. cmleyle IV. yer deifltirmeli
D) IV. cmle I. den sonra gelmeli
E) V. cmle II. den sonra gelmeli
SS - 1999
Bu parada grld gibi, "karflsnda snanlarn olduunu" sylemek iin ncelikle "ateflin yandndan" bahsetmek gereklidir. Ayrca, ikinci cmlede
"buras" diyebilmesi iin ondan nce bir yer'den bahsetmesi gerekmez mi? lk ve son cmlelerin yerlerini
deifltirelim.
Cevap B
Bu alt baflln pekiflmesi iin Kavrama Testi 2 / 1, 2, 3, 4, 5, 6 ve 7. sorular hemen zelim.
5.5
Paragraftan bir cmle karalm

Bir cmleye paragrafta uygun bir yer bulalm
Bu sorularn zmnde asl yntem anlam ilgisine bakmaktr.
Atlacak cmlenin anlamn stlenen bir baflka
cmle var m?
Dflardan alnacak cmle, nden ve sondan hangi cmlelere balanabiliyor?
Dflardan alnacak cmle, yerlefltirilecek noktadaki (ndeki ve sondaki) cmlelerle balanabilmeli,
anlar sevmelidir; yoksa anlaflmazlk kar.
rnek soru
(I) Garip hareketi flairin adyla anlr: Orhan Veli
Kank, Oktay Rifat, Melih Cevdat Anday. (II) Bu
flair, bafllangta konuflma dilinin yalnl iinde
yaflama sevincini, gnlk hayat, kk adamn
dertlerini konu edinir. (III) Garip hareketini ksa srede yaygnlafltrr. (IV) Melih Cevdet ve Oktay Rifat yeni denemelerle kendilerine zg bir fliire ynelirler. (V) Orhan Veli de ikinci kitab "Vazgeemediim"den bafllayarak fliirini deifltirir.
Yukardaki parada, numaralanmfl cmlelerin
hangisinden sonra "Ancak zamanla bu flairin fliir anlayfllarnda bir deiflme olur." cmlesi getirilirse parann anlam btnl bozulmaz ?
A) I.
B) II.
C) III.
D) IV.
E) V.
1994
130
PARAGRAF YAPISI
rnek soru
zm
Parada ilk cmlede ilgili flairin isimleri veriliyor,
ikincisinde fliirleri tantlyor, ncde hareketlerinin yaygnlaflt anlatlyor. Dolaysyla "deiflimi"
konu edinen bir cmlenin ilk cmlenin arasna getirilmesi mmkn deil.
IV. ve V. cmlelerde ise deiflimin nasl gereklefltii
anlatlyor. "Deiflimi" konu alan bu cmle son iki
cmlenin nne konulabilir. nk bir fleyin deifliminin nasl gereklefltiinden bahsetmek iin nce
deiflimin olduunu belirtmek gerekiyor.
Cevap C
rnek soru
"Dilenciye ekmeimiz varsa ekmek, paramz varsa
para verirdi; hi deilse bir fincan kahve iirirdi. Bir
fleyimiz yoksa, tertemiz bir bardak souk su verirdi;
bir de gzlerindeki teselliyi!"
fladakilerden hangisi, bafl
flna da sonuna da konul Afla
sa, bu paragrafn dzenini ve anlam btnln
bozmaz ?
A) Annem, zengin satclar da geri evirmezdi.
B) yi bir kadnd annem, kapdan kimseyi eli bofl evirmezdi.
C) Annem kapya gelince, nce, a olup olmadklarn
sorard.
D) Kapda onlar grnce annemi arrdm.
E) Annemin yapt bu iyiliklere, gzleriyle teflekkr
ederdi.
SS - 1981
(I) Romanc, romann yazarken kendi yaflamndan da

baflkalarnn yaflamndan da yararlanabilir. (II) Ama
romann salt kendi yaflamna dayandrmaya kalkflrsa gndelik yaflamn ayrntlaryla kurmaca dnyann, bir baflka deyiflle romann kurallar atflr. (III)
Bu atflma yznden kurguda baflar salanamaz.
(IV) Yazarna ne kadar ilgin ne kadar vazgeilmez
gelirse gelsin, roman, okuru ilgilendirmeyen bir yn
ayrntyla dolar. (V) Gnlk yaflamn ayrntlaryla
kurmaca dnyann ayrntlar birbirine benzemez.
(VI) Kurmaca dnya ile ilgili ayrntlarn o dnya iinde belirli ifllevleri vardr.
Bu paradaki numaralanmfl cmlelerin hangisinden
flncenin akfl
flna gre Oysa gndelik yasonra dfl
flam, ifllevsel olmayan ayrntlarla doludur. cmlesi
getirilebilir?
A) I.
B) III.
C) IV.
D) V.
E) VI.
LYS - 2010
zm
Soru kknde verilen cmlede anahtar kelimeler belirleyelim: Oysa gndelik yaflam ve ifllevsel. V.
cmleden itibaren paragraf tekrar okuyalm. Bu
cmlede kurmaca dnya ve gerek yaflam ayrntlar bakmndan kyaslanyor. VI. cmle kurmaca
dnyann ayrntlarnn ifllevsel olduunu vurguluyor. Bize verilen cmle ne diyordu? Oysa gerek yaflam, ifllevsel olmayan ayrntlarla doludur. Oysa
balac, ifllevsellie yaplan vurgu, bu cmlenin yerinin VI. cmleden sonras olduunu gsteriyor.
zm
Cevap E
Parada sz edilen kifli "kimseyi bofl evirmeyen"

biridir. B seeneindeki cmle "ilk" cmle de olabilir,
son cmle de.
Cevap B
5.6
Dierleri
nden veya sondan eksik braklan paragraflarn
tamamlanfl, ortada bofl braklan yerlerin doldurulmas ve benzeri alanlar kapsayan sorular, bir
ynyle paragrafn yaps dier ynyle de yorumuyla ilgilidir. "Paragraf Yorumu" konusunda bunlara ayrca deineceiz.
131
BU KONUDA ZETLE...
1.
Paragraf anlaml bir btndr ve btn cmlele-
6.
Numaralanmfl cmleler, karflk verilip bunlar sralamamz istendiinde, yapmamz gereken cmleler
arasnda anlam sras kurmaktr. nce ilk cmleyi
bulalm.
7.
Paragrafn cmleleri karflmflsa anlamn ilk koptuu noktay belirleyip buradan hareket edelim.
8.
Efl anlamls bulunan bir cmle metinden karlrsa bu hibir etki oluflturmaz. Parann anlam
bozulmaz, daralmaz.
9.
Paragrafa bir cmle yerlefltirmek iin cmleler

arasndaki iliflkiyi iyi takip etmek, balantnn
kopmamasna dikkat etmek gerekir.
ri bir zincirin halklar gibi birbirini anlamca takip

eder.
2.
Paragraflarda kullanlan dil de her cmlede, benzer, ortak geler taflr. Cmleler, slup olarak
birbiriyle uyumludur.
3.
Bir paragrafta, gerek konu gerekse slup bakmndan paragrafn btnlne aykr bir cmle
varsa dflncenin / anlatmn akfl bozulmufltur.
4.
Bir paragraf iki paragrafa blnebilir ancak iki

farkl konu iflleniyorsa. Blnme noktas hem konuya, hem de cmlelerin zelliine gre belirlenmelidir.
5.
lk cmle, paragrafa girifl cmlesidir, zel bir

cmledir; kapsaml, bamsz bir zellik taflr.
132
10. Paraya bir cmleyi, numaralarn ncesine,

sonrasna veya numaralar yerine gelecek flekilde eklememiz istenebilir; ifadelere dikkat edelim.

Kavrama Testi 1
Kavrama Testi 2
( 5.1 - 5.3 )
( 5.4 - 5.5 )

133
KAVRAMA TEST
1.
(I) Herkesin bir aac vardr; bir portakal, bir akasyas... (II) Belki komflu bahede, belki de bir parkta, bir
sokak baflnda. (III) Hi olmazsa memleketinde ocukluk anlar arasndan el sallayan bir ide, bir salkmst mutlaka vardr. (IV) nsanlarla bu aalar
arasnda kllenmifl aflklar vardr ve isteyen, bu aflk
yeniden alevlendirebilir. (V) Her insan kendisi iin
nem taflyan varlklara vefa gstermelidir. (VI) Anlar arasndaki o sevgili aaca uzanan insan, yreindeki aflkla onda kim bilir ne ok fley bulacaktr.
4.
(I) Rya grme, insann uykusunun belli devrelerinde

gerekleflir. (II) Bu durum her saatte bir tekrar eder.
(III) Rya grmenin insan sal zerinde nemli bir
rol oynad kantland. (IV) Rya grme bazen 10 saniye, bazen 15 saniye srer. (V) Bu srete gz kapaklar kmldar, gz bebekleri ise byr, klr.
fln Paradaki numaralanmfl cmlelerden hangisi dfl
fln bozmaktadr?
cenin akfl
A) I.
B) II.
C) III.
D) IV.
E) V.
Bu parada numaralanmfl cmlelerden hangisi d flncenin akfl

fln bozmaktadr?
fl
A) II.
2.
B) III.
C) IV.
D) V.
E) VI.
(I) nsan estetik bir endifleye kap araladka eflyalar,

varlklar, semboller dnyasnda hayatn renklerini ve
seslerini aramaya alflr. (II) ncelikle kendi kltrel
birikim, deneyim ve yeteneini klavuz olarak alr.
(III) Sanat aslnda kendini gereklefltirmek ve kendi
hayatnn anlamn derinlefltirmek iin retir. (IV) Daha sonra ise kendinde grd alglama, duyma, duyarllkla flekillenen arflm zenginliklerine dnflen
bu yetenekler, sanat eserine kap aralar. (V) Sanatnn ruhsal derinliklerinde zm midiyle kvranan
baz eliflkiler, aralanan bu kapyla zme kavuflur.
5.
Bu paradaki numaralanmfl cmlelerin hangisi, d flncenin akfl

fln bozmaktadr?
fl
flnBu parada numaralanmfl cmlelerin hangisi dfl

fln bozmaktadr?
cenin akfl
A) I.
3.
B) II.
C) III.
D) IV.

cenin akfl
fln bozmaktadr?
134
B) II.
C) III.
D) IV.
A) I.
B) II.
C) III.
D) IV.
E) V.
E) V.
(I) "Endifle etme!" demek kolaydr da bunun nasl yaplaca konusu biraz karflk. (II) Birok telkine ramen endiflelerle bafla kmay renemediimizde
gnn birinde bu endiflelerimiz baflmza byk ifller
aabilir. (III) Bu kavrama psikologlar da farkl alardan bakmfllardr. (IV) Kk endifleler byr byr
de insann iinde kocaman bir vesvese aac bytr. (V) Kkken nlemini alp onu ortadan kaldrabilirsek huzura kavuflabiliriz.
A) I.
(I) Halit Ziya Uflaklgil, nesrin hemen her alannda ok

sayda eser brakmfl byk bir yaz ustasdr. (II) adafllar arasnda bu konuda kendisiyle boy lflebilecek
baflka bir yazar bulmak imknsz gibidir. (III) adafllarndan Mehmet Raufun Eyll adl roman dnemin kayda deer eserleri arasnda yer alr. (IV) Halit Ziya, asl
baflar gsterdii roman ve hikyelerin yan sra, tiyatro
ve fliir alanlarnda da stn eserler vermifltir. (V) Hatra
trnde en gzel rnekleri ortaya koymufl, ayrca bilimsel konularda da birok eser meydana getirmifltir.
E) V.
6.
(I) Gazetecilik, insan hayatnda sk sk ikilem arasnda brakan bir meslek. (II) Gerekle karfl karflya kalan biz gazeteciler, hoflumuza gitmese, canmz actsa da bir gerei yazmak zorundayzdr. (III) Bunu
grmezden gelmek, gazetecilik onuruyla badaflmaz
nk. (IV) flte ben meslek hayatm boyunca gerekleri yazdm, yazdm ama ac ekmedim diyemem. (V)
Byle bir yanlfla dflp hayat boyunca bu eziklii
yaflamak zorunda kalan gazeteciler vardr.
Parada numaralanmfl cmlelerin hangisi dfl
flnce fln bozmaktadr?
nin akfl
A) I.
B) II.
C) III.
D) IV.
E) V.
PARAGRAF YAPISI
7.
(I) Toplumda yiten insan tiyatroda kendini bulabilir.

(II) Bu yaflamn karanlklarnda ynn kaybedenlere
tiyatro kar yol gsterebilir. (III) Umudun, inancn,
direncin en hasn tiyatro afllar. (IV) Ulus olarak birey
olarak bilincimizi en iyi tiyatro belirler. (V) Yiit
olanla olmayan, hainin bin bir yzn, urunda lnecek ve lnmesi gerekeni, tiyatro; o sihirli aynasnda her zaman bize gsterebilir. (VI) Tiyatroyla 19.
yzyldan sonra tanflan toplumumuz bu sanattan yeterince faydalanamamaktadr. (VII) Halk kesimine,
taflraya uzanamayan tiyatro kltr, flehirli ya da aydn kesimin elencesi olmaktan teye gidememifltir.
Bu para iki paragrafa blnmek istense ikinci parag fllar?
raf hangi cmleyle bafll
A) II.
8.
B) III.
C) IV.
D) V.
10 . (I) fiiir, insandaki coflkun duygularn ses ve ritim zelliklerine gre yazya dklmesidir. (II) fiiirlerde farkl
temalar farkl bir slupla ifllenir. (III) Lirik fliir, flairin
mutluluklarnn, hznlerinin okuyucuyla paylaflld
fliir trdr. (IV) Lirik fliirde flair okuyucusuyla bir gnl ba kurar ve duygu alfl verifli yapar. (V) Didaktik
fliir ise duygudan ok dflnceye seslenen bir tr olarak karflmza kar. (VI) Bu fliir, bilgi birikimini okuyucusu ile paylaflmay duygu paylaflmna tercih eder.
Bu para iki paragrafa blnmek istense, ikinci pa fllar?
ragraf numaralanmfl cmlelerin hangisiyle bafll
A) II.
B) III.
C) IV.
D) V.
E) VI.
E) VI.
fladaki cmlelerden hangisi bir paragrafn girifl

Afla
cmlesi olabilir?
A) Bu dnem edebiyatnda fliirin durumuysa olduka
karflktr.
B) Tanzimat edebiyatnn ilk kufla dil konusunda
baflarl admlar atmfltr.
C) Bu dnemde yeni flekil arayfllar dikkati eker.
D) flte birinci kuflan fliire sokmaya alflt konular
bunlardr.
E) Namk Kemal ise insan deerlerden yola karak
ilerlemifltir.
11 . O, Trk edebiyatnda denizi bu derece seven ve an9.
(I) Platona gre sanat, nesnelerin salt grnflnden baflkaca bir fleyi yanstamaz. (II) Sanatnn dnyas, gzlerimizi yanltan aynay andran bir yansmalar dnyasdr. (III) Sanatnn eflyay, ancak mutlak doruluk iinde kavramas mmkndr. (IV) Aristoya gre sanat, eflyada devaml var olan taklitten
domufltur. (V) Sanat iin bundan daha gzel bir analiz ve sentez olamaz. (VI) Sanat da bu analiz ve
sentezden gzellikler oluflturur.
latan ender yazarlardandr. (I) Eserlerinde denize ve deniz insanlarnn hayatlarna yer veren Halikarnas Balksn hemen hepimiz biliriz. (II) Ekmeklerini denizden
karan gemicilerin, balklarn deniz tutkularn, ayn
deniz tutkusuyla bize anlatan Halikarnas Balksn...
(III) Halikarnas Balks asl adyla Cevat fiakir Kabaaal Resimli Hafta dergisinde bir yaz yaymlar. (IV)
Bu yaz onun iniflli kfll yaflamn yeni bir maceraya,
yeni bir hayata srkler. (V) Bu yazda halk kflkrtt
gerekesiyle Bodrumda yl cezaya arptrlr.
Bu para iki paragrafa blnmek istense ikinci parag raf hangi cmleyle bafll
fllar?
Bu para iki paragrafa blnmek istense ikinci parag fllar?

A) II.
A) I.
B) III.
C) IV.
D) V.
E) VI.
B) II.
D-C-C / C-C-D / E-B-C / B-C
C) III.
D) IV.
E) V.
135
KAVRAMA TEST
1.
I. Birka dakika iinde mutlaka en az bir kifli yere

p atacaktr.
3.
I. Bana gre yaflanmfl ve anlara gnderilmifl her

fley zaman ierisinde bize daha sevimli ve scakmfl gibi grnr.
II. fiimdi, herhangi bir sokaa kn ve bakn evrenizdeki insanlara.
II. Eski ramazanlar deyince bitpazarna nur yaar.
III. Onlar birka dakika izleyin ve gzlemleyin ne

yapacaklarn.
III. nk yaflamn ierisinde bakla kesilmiflesine

birbirinden ayrlmfl gzel veya irkin, iyi veya
kt, mutluluk veya hzn yoktur.
IV. En az diyorum, nk her sokakta veya caddede

yerlere p atan birok insan olacaktr.
V. Sonra yerde duran bir p hi kimsenin alp
kaldrmadna flahit olacaksnz.
IV. Herkes az birlii etmiflesine eski ramazanlarn

ne kadar gzel getiini, iftar ve sahur sofralarnn zenginliini, kaybolup giden ramazan geleneklerinin gzelliini anlatmaya alflr.
flturulacak bir paragraf Numaralanmfl cmlelerle oluflt

fl nasl olmaldr?
ta cmlelerin sralanfl
V. Bunlarn hepsi bir dngdr ve iine her fleyden

biraz serpifltirilmifltir.
A) I V III II IV
B) II III I IV V
C) II V I IV III
D) III V I II IV
Numaralanmfl cmlelerden oluflt

flturulacak bir parag fl nasl olmaldr?
rafta cmlelerin sralanfl
E) V IV I II III
A) I III V II IV
B) I III IV V II
C) II IV V I III
D) II IV I III V
E) IV V I III II
4.
2.
(I) Ailenin, okulun ve arkadafl evresinin okumaya

teflvik edici olmas, ocuun birlikte olduu kiflilerin
kitap okumas, ona okuma alflkanln kazandrma
ynnde ok olumlu etkiler yapar. (II) Ebeveynleri kitap okumayan, arkadafllarnn byle ilgileri bulunmayan ocuklarn da kitap okumaya ilgi duymadklar
gzlenmifltir. (III) Ancak ebeveynlerin de okul evresinin de ocuklarn okumamas karflsnda yaknmak
yerine birtakm tedbirlere baflvurmas gerekir. (IV)
ocuklara kitap okuma alflkanlnn kazandrlmasnda, aileden okula, okuldan arkadafl evresine kadar birok etken sz konusudur. (V) ncelikle kitap
okumay sevdirmek, bunun gerekliliini ve hayata
katksn anlatmak yerinde olacaktr.
flncenin akfl
flndaki bozukluu giderBu parada dfl
fladaki deifli
flikliklerin hangisi yaplmaldr?
mek iin afla
A) I. ve IV. cmlelerin yeri deifltirilmelidir.
B) II. ve III. cmlelerin yeri deifltirilmelidir.
C) III. cmle, parann sonuna alnmaldr.
D) IV. cmle parann baflna alnmaldr.
E) V. cmle I. cmleden sonra getirilmelidir.
136
(I) aml Hemflin Yaylasna doru arabamz yol alyor. (II) Az sonra nmze yaya kmas bile g bir
yokufl kt. (III) fiofr bu yokufla yaklaflnca arabay
yavafllatt. (IV) Sonra btn gcyle gaz pedalna
yklendi. (V) Bu kez flofr arabay dndrp yokuflu
geri geri kmak istedi. (VI) Fakat bu bile arabay yokuflun ancak yarsna kadar karabildi.
flti Numaralanmfl cmlelerden hangilerinin yeri deiflt
rilirse parada anlam btnl salanmfl olur?
A) I. ile II.
B) II. ile III.

D) IV. ile V.
5.
C) III. ile IV.
E) V. ile VI.
fladaki cmlelerin hangisi, bir paragrafn girifl

Afla
cmlesi olabilir?
A) Yeni flairler arasnda szckleri btn ynleriyle
gzel kullananlar var.
B) Baflka fliirlerini de okudum flairimizin ama bu son
fliirini hepsinden gzel buldum.
C) Bunda sanatnn kendi abasnn da etkili olduunu belirteyim.
D) Daha ak syleyeyim, sanata gereken nem verilmiyor.
E) Bunun flairler asndan ok gzel bir alm olacana inanyorum.
PARAGRAF YAPISI
6.
(I) Ahlatl kadnlar, evlerinin nnde yer alan bahelerde vakitlerini geirirler. (II) Dfl duvarlar kzl Ahlat taflndan rlmfl evlerinin nnde uzanan
drt dnmlk bahelerinde, meyve aalarnn glgesinde oturur aylarn yudumlarlar. (III) Bu ifllerini
yaparken de kendilerine bir elence bulur, atflmalar
ya da trklerle bahe ifllerini zevkli hle getirirler.
(IV) Oturmaktan skldklarnda ise kalkp bahedeki
domatesleri, biberleri ve taze soanlar sularlar. (V)
Bu trklerle, elencelerle geen zaman, gneflin
batmasyla sona erer.
8.
Bu parada numaralanmfl yerlerin hangisine: "Hele

de bu bir edebiyat dergisi olursa zorluk kat be kat artyor." cmlesi getirilirse parann anlam btnl
bozulmaz ?
Numaralanmfl cmlelerden hangilerinin yerleri de fltirilirse parada anlam btnl salanmfl olur?
iflt
A) I. ve II.
B) I. ve III.
D) III. ve V.
C) III. ve IV.
A) I.
E) IV. ve V.
9.
7.
Dergicilik olduka zor zanaat. (..I..) Yazlar toplamak, onlarn arasndan nitelikli olanlar seip bir sayya sdrmak, dizgisini yapmak, kapak tasarmn semek, filmleri karp matbaaya yetifltirmek, derginin
matbaadan kfln beklemek, acele ederek dergiye
gz atmak... (..II..) Her bir adm ileli ve emek isteyen bir urafl, bu dergicilik. (..III..) Sadece kmasyla
kalsa iyi, dergileri matbaadan alp okuyuculara ulafltrma da zor. (..IV..) Datmclar ve yaymclar kimi
zaman bir tekel oluflturuyor aralarnda. (..V..) Hangi
kapy alsanz farkl bir muamele gryorsunuz.
B) II.
C) III.
D) IV.
E) V.
(..I..) Bir yaptn kahramanlar ocuk olursa buna ocuk edebiyat denir. yargs doru deildir. (..II..)
Kahraman, Pinokyoda olduu gibi tahtadan bir kukla dahi olabilir. (..III..) nemli olan fliire, hikyeye,
masala, romana, ocuksu olann yansmasdr. (..IV..)
Kahramanlar hayvanlar dnyasndan, tabiattan seilebilir. (..V..) ocua gre yaplacak bir edebiyat, trleri de ocuksu biime yaklafltrr.
I. Herkes onu kendi eseri sayar ve byle sayd

iin de en byk sevgi ile flehrine lnceye kadar bal kalr.
Numaralanmfl yerlerin hangisine: Yaptn tiplerinden hibiri ocuk olmayabilir. cmlesi getirilirse
parann anlam btnl bozulmaz ?
II. Eski bir filozof: "Eer flehirler bir kifli tarafndan

oluflturulsayd daha gzel olacakt." demifltir.
A) I.
III. Yeryznde insanlarn oluflturduu en muhteflem

ve en mrl eserler flehirlerdir ve bir flehrin kim
tarafndan yapld da belli deildir.
IV. Belki bu sz dorudur, belki flehirler bir kiflinin
eseri olsayd daha gzel olurdu.
V. Fakat herhalde insanlar, asrlar boyunca, nesilden nesile milletin devaml emeiyle oluflan flehirlerini bugn sevdikleri kadar sevmezlerdi.
flturulacak bir paragrafNumaralanmfl cmlelerle oluflt
fl nasl olmaldr?
ta cmlelerin sralanfl
A) I V IV II III
B) II V I III IV
C) II IV I V III
D) III I II IV V
E) III V I II IV
B) II.
C) III.
D) IV.
E) V.
10 . (I) nsann ana yurdu ocukluudur. der Jorg Amado. (II) ocukken bambaflka bir dnyann iinde
olduumuzu ancak byynce anlarz. (III) Kaplar
oktan kapanmfl o byl lkeye dnmek iin neler
feda edebileceimizi dflnrz bazen. (IV) Ancak
bunun asla gerekleflmeyecek bir istek olduunu da
biliriz. (V) Yine de insan ocukluk gnlerine dnmenin yollarn aramaya devam eder.
Numaralanmfl cmlelerin hangisinden nce : Bofluna deildir bu sz, yle olmasa durmadan ocukluunu hatrlayp ilenmez insan. sz getirilirse parann anlam btnl bozulmaz ?
A) I.
B-D /D-E-A / C-D / A-B-B
B) II.
C) III.
D) IV.
E) V.
137
SORULMUfi SORULAR
1.
(I) Umarm siz benden ok daha fazla yaflarsnz; ama

bu yafllara gelince insanda yafllln farkl bir etkisi
oluyor. (II) Yeni bir ifle bafllarken endifleleniyorsunuz,
bitirebilir miyim diye. (III) tiraf edeyim ki Kleler ve
Tutkulara bafllarken bu endifleyi yafladm. (IV) Romanda her konu, yazlfl sresini kendi belirliyor. (V) Hibir kitabmn zerinde bu kadar youn alfltm syleyemem. (VI) Tam bir ar ifli gibi sabah 08.30dan
akflam 20.00ye kadar... (VII) Bylesine youn alflmama karfln, kitab tamamlamam iki ylm ald.
4.
ok baflarl bir roman. (I) Dili ok gzel, przsz.

(II) Cmleler ksa ve yaln. (III) Yazar her fleyin dilde
bafllayp dilde bittiini ok iyi anlamfl. (IV) Hibir
blmde anlafllamayan bir yn yok. (V) Tiplemeler
de ok canl.
Yukardaki numaralanmfl cmlelerden hangisinin
yerine "Sylenenler apak." cmlesi getirilirse para nn anlamnda daralma olmaz ?
A) I.
B) II.
C) III.
D) IV.
E) V.
1996

fln bozmaktadr?
fl
A) II.
B) III.
C) IV.
D) V.
E) VI.
SS - 2000
5.
2.
(I) Romanlar vardr, daha ilk sayfasnda olay rgsnn ekim alan iine alr okurun. (II) Kan basncn
ykselten heyecanlar yaratr okurda. (III) Kimi romanlar da vardr, dilsel rntsyle okurun aklna olduu
kadar yreine de seslenme yolunu seer. (IV) Romanda zgnlk, derinlik, ok ynllk aranr. (V)
Daha dorusu, okurun, okuma eylemine tm varlyla katlmn salar. (VI) En yksek oflkular, estetik tutkulara dnfltrr.
(I) adafl anlamda ocuk edebiyatnn asl ifllevi ocuklar eitmek deildir. (II) Dorudan eitme, ders kitaplarna zg bir ifltir. (III) yi bir ocuk kitabnn yafllara gre belirlenmifl deiflik nitelikleri vardr. (IV) Yaznsal ocuk kitaplarnda yazar, ocua iletmek istediklerini dorudan deil, dolayl olarak verir. (V) Bu tr
kitaplar sezdirme, duyumsatma yoluyla ocuun doruya, iyiye, gzele karfl duyarllk kazanmasn salar.
fln bozmaktadr?
fl
A) I.
B) II.
C) III.
D) IV.
A) II.
B) III.
C) IV.
D) V.
E) V.
SS - 2008

fln bozmaktadr?
fl
E) VI.
SS - 2005
6.
3.
(I) Anlar yaflandktan sonra yazlr. (II) Gnlklerse

yaflanrken oluflturulur. (III) Kimi gnlkler ie dnk
bir nitelik taflr. (IV) Anlarla gnlkler arasndaki en
nemli ayrm budur. (V) Bu bakmdan gnlkler anlara gre daha inandrcdr.
(I) F. Kafka'nn ok ilgi ekecei sanlan yeni bulunmufl mektuplar, sve'te kitap olarak yaymland. (II)
Bu yaynevi geen yl eflitli yazarlarn yaptlarndan
oluflan bir kitap dizisi yaymlamflt. (III) Mektuplar
Kafka'y sevenleri de edebiyat tarihilerini de yakndan ilgilendiriyor. (IV) Bunlarda Kafka zerinde yaplmfl kimi eski arafltrmalar aydnlatan bilgiler yer
alyor. (V) Ayrca, yazarn yaflamnn son aylaryla ilgili nemli noktalar ortaya konuyor.
Yukardaki numaralanmfl cmlelerden hangisi d flncenin akfl

fln bozmaktadr?
fl
Yukardaki numaralanmfl cmlelerden hangisi d flncenin akfl

fln bozmaktadr?
fl
A) I.
B) II.
C) III.
D) IV.
E) V.
SS - 1995
138
A) I.
B) II.
C) III.
D) IV.
E) V.
SS - 1995
PARAGRAF YAPISI
7.
(I) Kimi romanclar i monolog yntemini iyi bir biimde kullanamyorlar. (II) Kiflilerin ruhsal ve fiziksel
zellikleri arasnda bir btnlk kurulmuyor. (III) Bu
yzden kiflilerin ilerinden geen dflnceleri okuyucu kolayca seip ayramyor. (IV) Oysa i monolog
teknii romancdan, byk bir ustalk ister. (V) Romancnn, i monologla yz yze konuflmalar arasndaki ayrm grmesini, tanmasn gerektirir.
Yukarda numaralanmfl cmlelerden hangisi anlatfln bozmaktadr?
mn akfl
A) I.
B) II.
C) III.
D) IV.
E) V.
SS - 1994
9.
(I) adafl Trk ykclnn nemli kilometre tafllarndan biri olan Sait Faik, hem kendi kuflan hem
de sonraki kuflaklar derinden etkilemifltir. (II) Onun
adna dzenlenen dllerin datm yazara yakflr
bir saygnlkla sryor. (III) Ama ben ilk yklerimi
yazdm seksenli yllarn bafllarnda bir gn bu dl alabileceimin hayalini bile kuramazdm. (IV)
Hatta on befl yl sonra kitabm bu dle deer bulununca sevindiim lde flaflrmfl ve korkmufltum.
(V) nk ykye daha sk sarlmam gerektiini, sorumluluklarmn arttn biliyordum.
Bu paradaki numaralanmfl yerlerden hangisine dflncenin akfl
flna gre "Byle bir dlle onurlandrlfl
may aslnda her yk yazar ister." cmlesi getirilmelidir?
A) I.
B) II.
C) III.
D) IV.
E) V.
SS - 2008
10. (I) Otuz yaflma kadar durmadan yazdm; ama amatrlk dneminin bu rnleri yaymlanmad. (II) Gerek
anlamda yazarla otuzumda baflladm. (III) lk kitabm
da ancak krk yaflmda piyasaya kabildi. (IV) nceleri, salt ele alnan konunun nemli oluduunu dflnyordum; sonra konu kadar iflleniflinin de nemli olduunu anladm. (V) Onun yaymlanflndan sonra da sanat grflmde bir deifliklik olmad. (VI) nk yazarla baflladmda dflnsel kifliliim oluflmufltu.
8.
1950'lerde edebiyatmzda grlen kye ynelifl hareketi, ky kkenli ya da ky yakndan tanyan yazarlarn birbiri ardna rn vermeleriyle yaygnlaflp
geliflmifltir.
Bu parada numaralanmfl cmlelerden hangisi dflncenin akfl

fln bozmaktadr?
fl
A) II.
B) III.
C) IV.
D) V.
E) VI.
SS - 1996
flncenin akfl
flna gre bu cmleden sonra afla
flaDfl
A) Kyl ve ky sorunlar, edebiyatmzn temel konularndan biri olmufltur.
B) Ky gereini deiflik boyutlaryla yanstan bu
rnler, gnmz Trk edebiyatnn sekin rnekleri arasnda yer alr.
C) Bu iki sanatmz ky edebiyatnn dar kalplar
iinde dflnmemek gerekir.
D) Bu hareketi benimseyen sanatlar, kye ve kylye yeni bir bakfl asyla yaklaflmfllardr.
E) Bu yazarlar, kyn ve kylnn sorunlarn baflarl bir biimde okurlara yanstmfllardr.
11 . (I) Bireysel aclarn yanstmak iin bir ara olarak

grmez fliiri. (II) Kendi aclarna yer vermez fliirlerinde. (III) Daha ok, iinde yaflad toplumun aclarn,
sevinlerini yanstmak ister. (IV) mgeleri yalndr. (V)
Syleyiflinde inifller kfllar yoktur. (VI) Btn fliirlerinde okuru saran bir scaklk vardr.
fladaki cmlelerin hangisi karlrsa
Bu paradan, afla
parann anlamnda nemli bir daralma olmaz ?
A) II.
B) III.
SS - 1996
C-C-C / D-C-B / B-C / C-C-A
C) IV.
D) V.
E) VI.
SS - 1994
139
SORULMUfi SORULAR
1.
nsann doayla savaflmnda korkunun rol yadsnamaz. nemli olan, bu insanca duyguyu iyi deerlendirebilmektir. Nasl ki kullanlmas bilinmeyen bir silah bazen geri tepip byk zararlara yol aabiliyorsa,
korku da denetim altnda tutulmayp kendi baflna braklrsa sonu hi kimse iin iyi olmaz. Korkalm;
ama neden, niin korktuumuzu bilelim. Korkuya yenilme kaygsnn tutsa olmayalm.
4.
flncenin akfl
flna gre afla
fla Bu parann sonuna, dfl
flncenin akfl
Bu parada bofl braklan yere, dfl
flna
fladakilerden hangisi getirilebilir?
gre afla
A) Korkuyla birlikte yaflamay renelim.

B) Korkudan, uygun biimde yararlanmaya alflalm.
A) Ben de bilirim yarm sayfa sren tmceler kurmay, ssl ve adal bir dil kullanmay
C) Korkunun, toplumu deiflik ynlerden etkilediini

unutmayalm.
B) Zaten her konu kendi biim ve biemini birlikte

getiriyor.
D) Korkuyu bir engel deil, bir ara olarak grelim.

E) Korkumuzun nedenini renip ona gre davranalm.
C) Ben, sanat yapmak adna anlafllmaz olmay seenlerden deilim
SS - 2000
2.
(I) O, yaflam yaflayarak renmifl bir yazar. (II) Deneyimlerini ve gzlemlerini herkesle paylaflmfl. (III)
Kendi kendine rendii yabanc dili de iyi derecede konuflabilecek dzeye eriflmifl. (IV) retmenlik
yapmfl, siyasetle uraflmfl, yurtii ve yurtdflnda birok yeri grmfl. (V) Kimi roman ve ykleri ancak
lmnden sonra yaymlanabilmifl. (VI) Gezdii, grd yerlerin yresel renklerini byk bir ustalkla
yaptlarna yanstmfl.
fln bozmaktadr?
fl
A) II.
B) III.
C) IV.
D) V.
E) VI.
SS - 2001
3.
(I) Dnya ve Trk edebiyatnda yazarlara ve teki sanatlara ait nemli mektuplar var. (II) Yaznsal deer
taflyan bu mektuplar, o yazarlarn gizli dnyalarn da
aar bize. (III) Bunlar, okuyana her dnemde yeni yeni
tat verir. (IV) Sanatlarn ya da yazarlarn birbirlerine
yazdklan mektuplar kitaplaflnca artk onlarn mal olmaktan kar. (V) Kiflisellikten kurtulur, toplumsal ifllev
yklenmeye bafllar. (VI) Iki sanatnn zel, gizli rnleri olma niteliini yitirir, kitlelerin ortak mal olur. (VIl)
Ynlara seslenir, Iletilerini yksek sesle dile getirir.
D) Her yazarn anlatmn renklendiren ilgin sz bulufllarndan yararlanrm

E) Yazarken, szckleri semede ince eleyip sk dokuyorum
SS - 2005
5.
(I) Resim ve heykel sanatlar insan elleri zerinde

ok durmufllardr. (II) Ortaadan bu yana, ressamlarn yapt portrelere baktnzda gzlerden ok, ellerin ne ktn grrsnz. (III) Gergef zerinde
dolaflan, enesini avular ine alan, vcut boyunca
sarkan eller... (IV) Mutluluun parltsn, kayglarn
kaynaflmasn, yaflamaktan usanfl hep bu ellerde grrsnz. (V) Bundan on binlerce yl nce insan daha kafasyla dflnemezken elleriyle dflnmfl. (VI)
nsan geometri bilmeden su bentleri yapmfl, metematik bilmeden parmaklaryla saymfl, sanat ve gzellik zerine hibir bilgisi yokken maara duvarlarn, bugn usta ressamlarn bile yapamayaca resimlerle donatmfl. (VII) Bilimsel sanatsal yaratlar konusunda vndmz ne varsa hepsini, insan elinin
alar boyunca yapt hareketlere borluyuz.
Bu para iki paragrafa ayrlmak istense ikinci parag fllar?

raf hangi cmeleyle bafll

A) Il.
A) II.
B) III.
C) IV.
D) V.
E) VI.
SS - 2003
140
Yazdklarmn herkese okunmasn istiyorum. Beni

okuyanlarn, kitaplarmda kendinden bir para bulabilmesini, yreine seslenen bir fleyler yakalayabilmesini
istiyorum. nk nemli olan, okurun, kitapla ve yazarla scak bir ba kurabilmesidir. Bu nedenle olabildiince duru bir dil, yaln bir anlatm yeliyorum. Kimi
zaman ksa cmlelerim yadrganyor; ...; ancak benim
seimim yalnlktan yana. Bu sadelik iinde okurun yreine ve beynine ulaflabiliyorsam ne mutlu bana.
B) III.
C) IV.
D) V.
E) VI.
SS - 2005
PARAGRAF YAPISI
6.
nl elefltirmenlerimiziden biri: "Deneme yazyorsanz belli bir birikiminiz, syleyecek sznz olmal."
diyor. ... nk onun hem engin bir bilgi birikimi
hem de syleyecek pek ok sz var.
D) Bu nitelikleri taflyan pek ok sanatmz var.
(I) Editr, bir yaynevinin olmazsa olmazlarndandr.

(II) Yaymlanacak bir yapt dzenlemek, yayma hazrlamak ve yaymlamak gibi birok ifli ve ifllevi var.
(III) Yazarn ve eserinin seilmesinden, nasl yaymlanacana dein yaymlama iflinin btn aflamalarn
kapsayan zorlu bir ifltir bu. (IV) Gnmzde editrlk, yaynclk alannda kurumsallaflmamfl ifllerden.
(V) Yazarlarn ou, editrn yapt ifli kmseyip
onu yalnzca bir dzeltmen olarak alglyor. (VI) Bu
yzden de editrl byle alglayan birok yazarn
yaymlanan kitaplarnda yanlfllardan geilmiyor.
E) Bu niteliklerden yoksunsanz elefltirmen saylmazsnz.
Bu para iki paragrafa ayrlmak istense ikinci para fllar?

graf hangi cmleyle bafll
flncenin akfl
flna
Bu parada bofl braklan yere, dfl
gre afla
A) Kendisi de yle bir elefltirmen olmak istiyor.
B) Bu sz o yazarmza ok uyuyor.
C) Kimileri onun bu grflne katlmyor.
SS - 2005
7.
9.
A) II.
B) III.
C) IV.
D) V.
E) VI.
YGS - 2011
(I) Bir zamanlar geceleri oturur, anlarm, izlenimlerimi kk defterlere yazardm. (II) Sonra nasl oldu
bilmem, ne o kk defterler kald ne de bende o
sayfalara bir fleyler karalama istei. (III) Belki de yaflamn bin bir trl zorluu bana bu gndelik elenceyi unutturdu. (IV) Yllardan beri eflitli gnlkler okuyorum: Gide'in, Green'in... (V) Alfred de Vigny'nin
"Bir fiairin Gnl"n de dilimize evirdim. (VI)
Gnlk trne karfl duyduum yaknlk, Salah Birsel'in "Gnlk"n okuduktan sonra daha da artt.
A) II.
B) III
C) IV.
D) V.
E) VI.
YGS - 2010
8.
(I) Komik kavramyla iliflkili olan mizah ve hiciv, yntemleri, amalar, konular bakmndan birbirinden
ayrlmaktadr. (II) Toplumdaki veya insandaki sra dfl olduu iin gln bulunan fleyleri gzellefltirerek
komik gstermek sanat yoluyla olur. (III) Dzeltilebilir kusurlar ele alan mizahn amac, bunlar abartarak sergilemektir. (IV) Komik olan fleye karfl hofl grldr, elendirirken toplumsal aksaklklar fark ettirmeye alflr. (V) Oysa hiciv yermeye ynelik bir
saldr biimidir, komik olan kusuru ortadan kaldrmay amalar, bafllayc deildir. (VI) Hedef ald
kifliyi toplum iinde kk dflrmek iin, dilin salad btn olanaklardan yararlanr.
Bu paradaki numaralanmfl cmlelerden hangisi d flncenin akfl
fln bozmaktadr?
fl
A) II.
B) III.
C) IV.
D) V.
E) VI.
10 . (I) nsan iliflkilerinin neminin yeterince kavranmamfl olmas, ocuk geliflimiyle ilgili birtakm sorunlar da beraberinde getirdi. (II) Sz gelimi gnmzde,
kendi kendine oyun kuramad iin retken olamayan, edilgen, evreye karfl ilgisiz, evlere hapsolmufl
ocuklar yetifliyor. (III) Bunlarn hayal gleri, erken
yaflta tanfltklar ve hayatlarnn doal bir paras
olan televizyonla ve bilgisayar oyunlaryla snrlanmfl durumda. (IV) Televizyondaki reklamlar ocuklar ticari birer ara olarak gryor. (V) Kaba kuvveti ve
silah kullanmay zendiren, sanat deeri dflk filmler ve kimi yaynlar yznden zellikle ocuklar, eflitli psikolojik sorunlarla yz yze geliyorlar. (VI)
Bu paradaki numaralanmfl yerlerden hangisine dflncenin akfl
flna gre Btn bunlardan daha da
fl
nemlisi, bu trden olumsuzluklar tekrar tekrar yaflanyor. cmlesi getirilebilir?
A) II.
YGS - 2010
C-D-C / A-D / B-C-A / C-E
B) III.
C) IV.
D) V.
E) VI.
YGS - 2011
141
SORULAR
1.
Rus limi Pavlov'un, yapt denemelerde ackt zaman et verilirken bir de zil alnan kpek, bir sre sonra sadece zil sesinde hayal ederek fiziksel tepkiler vermeye bafllar. (I) nsanolunun hayatnda kelimeler de
ayn rol oynar. (II) nk herkesin bildii, gnlk hayatta kulland kelimeler hayal mekanizmasn daha
abuk harekete geirir. (III) yi bir edebiyat, dilin bu
canlandrma gcnden faydalanarak, asl dnyaya
benzer veya ondan daha zengin bir hayal dnyas yaratr.(IV) Bunu yaparken byk yazarlar, yeni kelimeler icat etmekten ok, herkesin bildii kelimeleri kullanrlar. (V) Bir hikyeyi dinler veya okurken, kelimeler
hafzamzdaki hayalleri canlandrr.
4.
flncenin akfl
flndaki bozukluk afla
flada Bu parada dfl
flikliklerin hangisi ile giderilebilir?
ki deifli
Bu parada numaralanmfl cmlelerden hangileri yer defltirirse parann anlatm akfl

flndaki bozukluk giderilir?
iflt
A) I. ve II.
B) I. ve III.
D) III. ve IV.
2.
C) IV. cmle I. cmleden sonra gelmeli.
E) IV. ve V.
D) IV. cmle ile V. cmle yer deifltirmeli.
B) II.
C) III.
D) IV.
E) V.
fladakilerin hangisi bir paragrafn girifl cmlesi

Afla
olamaz ?
A) Sanat eserinin bir ayna olduu doru ise benim de
romanlarm aynamdr.
B) Sosyalleflme, bireyin toplumla birlikte yaflamay
renmesinden baflka bir fley deildir.
C) Dilin sadelefltirilmesi gerektiini savunan yazar,
makalelerinde tekrar tekrar bu konuyu ifller.
D) nsanlara hayallerden sz etmek ou zaman gerekleri anlatmaktan kolaydr.
E) Eserin, deinilen kusurlarnda baflka nemli hibir
kusur bulunmuyor.
142
B) III. cmle IV. cmleden sonra gelmeli.
C) II. ve V.

fln bozmaktadr ?
cenin akfl
3.
A) I. ve II. cmle yer deifltirmeli.
E) V. cmle II. cmleden sonra gelmeli.
(I) Her ne kadar sanatn evrensel olduu sylense de

sanatn birok dal ou zaman ulusal nitelik taflr.(II)
Sinema sanat ise gerek konular gerek anlatmyla evrenseldir. (III) Bu, sinema ile uraflanlarn, yapmc ve
ynetmenlerin, bilinli bir tercihidir. (IV) Sinema aracl ile egemen kltrler btn dnyaya belli fikirleri afllamakta, toplumlar ynlendirmektedirler. (V)
nk sinema gerekte, btn dnyaya sunulmak,
pazarlanmak, zerinden byk kazanlar elde edilmek istenen bir rndr. (VI) Bu rnn onlarn istedii kadar alc bulabilmesi, elbette; ok farkl kltrlere ayn anda hitap etmesiyle salanabilecektir.
A) I.
(I) Henz liseye gidiyordum ama durmadan fliir yazyor, flair olma dflleri kuruyordum. (II) lk fliir kitabm kardmda yirmi yaflnda deli dolu bir gentim.
(III) Ben, bu szlerin anlam zerinde dflnemeyecek kadar duygu ykl, heyecanlydm. (IV) Beni yreklendiren edebiyat retmenim bir defasnda: "indeki fliir rman kurutma ve unutma ki o rma besleyen genlik duygular deil, birikim ile dnya grfldr." demiflti. (V) Ancak yllar getikten sonra, ben
olgunlafltka kendimi bulduka iimdeki fliir de olgunlaflt, kendini buldu.
5.
(I) Aslnda her insan duyar, dflnr ve etrafnda

olanlar fark eder fakat bunlar bizim iimize karma
karflk olarak girer. (II) Her insan bir duygu, dflnce
ve intiba deposudur. (III) Konuflur veya yaflarken,
iinde bulunulan duruma gre, bu depodan baz fleyleri seer, cmle hline getiririz. (IV) Eer onlar arasnda bir ba kuramazsak, yazlan veya konuflulan
fleyler, baflkalarna sama gelir.(V) Samak ile ilgili
olan sama kelimesi, dzenin zdddr. (VI) Nazm,
nizam, tanzim, muntazam kelimeleri de birbirinin
akrabasdr. (VII) Tanzim edilmifl her fleyde nazma
yani fliire yakn bir taraf vardr.
flturulmak istense
Bu paradan iki ayr paragraf oluflt
ikinci paragrafn ilk cmlesi numaralanmfl cmlele rin hang isi olur?
A) II.
C-D-E / B-D
B) III.
C) IV.
D) V.
E) VI.

BLG ve BECERLER
Paragrafn bir btn olduunu benimseme

Paragrafta btnln nasl olufltuunu anlama
Cmleleri balayan geleri belirleme
Anlatmn akflnn bozulduunu sezme
Paragrafn konularn bulma
Paragraf uygun noktadan blme
lk cmlenin, son cmlenin zelliklerini bilme
Cmleleri paragraf hline getirme
Cmleleri karflmfl paragraf dzenleme
Paragrafa cmle ekleyebilme
Paragraftan kabilecek cmleyi bulma
143
06
PARAGRAF
YORUMU
Girifl
Soru alanlarn tanyalm.
Bilinmesi gerekli kavramlar
Baz szlerin anlamn iyice renelim.
Paragraf sorularnn zmne soru blmn
(yneltme cmlesini) okuyarak bafllayalm.
Paragraf sorular da dier sorular gibidir.
Yorum sorularn lp tartalm ama onlarla tartflmayalm.
Hzl okuma ile paragraflar ksaltalm.
Paragraflar bir dflnceyi vurgular.
Paragraf sorularnn zmne iliflkin baz tespitler
Paragraftaki yardmc dflnceleri bulalm.
Verilen blmde, eksik braklan cmle ya da
szle ilgili bir ipucu olmaldr; vardr.
Baz paralar bir soruya verilmifl cevaptr.
YRNGEDEK KAVRAMLAR
paragraf
s. 148
konu
s. 148
yarg
s. 148
ana dflnce / vurgulanan dflnce

yardmc dflnce
bafllk
s. 148
s. 148
s. 148
paragraf tamamlama
s. 153
paragraf bir cevap olarak deerlendirme
146
s. 153
PARAGRAF YORUMU
Girifl
Paragraf sorular, bilgi deil anlam sorulardr. Dolaysyla bu alandaki sorularn zm ncelikle ve
zellikle anlamay gerekli klyor. Anlama, anladmz yorumlama ve bunun seeneklerdeki karflln bulma, sorularn zm iin gerekli becerilerdir.
Paragraf sorularnda baflarl olabilmek iin anlamay ve yorumlamay engelleyen ne varsa ortadan
kaldrlmaldr. Bunlar;
paray grnce rkme
anlamayaca n yargs
yavafl ve yanlfl okuma
parann iine girememe
paradaki bir sze taklarak metinden uzaklaflma
zihnimizin paragraf tr sorulara alflkn olmamas
yavafl iflleyifle alflmfl bir dflnme tarz
dil ve okuma zevkinin geliflmemifl olmas
fleklinde sralanabilir.
SYM, paragraf sorularyla,
okuyan
okuduunu anlayan
anladn, ak yarglar haline dnfltrebilen (yorumlayan)
rencileri dierlerinden ayrt etmeyi (ne karmay) amalyor. Dolaysyla okuma (ve doal olarak dil) zevki geliflmemifl renciler iin bu alandaki sorular kolay deildir. yleyse okumay ihmal
edilemez bir davranfl olarak benimseyelim. Bu

amaca ynelik olarak ncelikle,
deneme, arafltrma-inceleme, elefltiri, makale, eviri... trndeki yazlar okunmal
niversite girifl snavlarnda sorulan sorular titizlikle
incelenmelidir.
Paragraf sorularnn bir dili, anlatm, bir kuruluflu

vardr. Bu sorular ok eflitli ynlerden birbirine
benzer; dolaysyla kmfl sorularn iyice incelenmesi, sindirilmesi bize tandk sorularla karfllaflma
avantaj salayacaktr.
Bu konuda, paragraf sorularnn baz zelliklerini ve
nemli baz zm yollarn gstereceiz. Bunlar inceleyip kendimize ml etmeli; hatta kendimize zg
pratik zm yollar gelifltirmeye alflmalyz.
Anlatm teknikleri ve paragraf yaps konularn paragraf yorumuyla ilgili olmasna ramen, sorulardaki farkl almlar (bilgi / yorum) ve anlatlmasnn, anlafllmasnn kolayl dolaysyla ayr bafllklar altnda inceledik. Dolaysyla bu, paragrafla ilgili nc konu oluyor.
Son olarak flunu da belirtelim: Paragraf sorularnn
zmndeki baflar ya da baflarszlnz sadece
Trke dersiyle snrl kalmaz; sosyal alandaki
dersleri (zellikle tarih, felsefe ve ksmen corafya) hatta szel younluu olan biyolojiyi etkiler.
PARAGRAF SORULARIYLA LGL BAZI AIKLAMALAR

6.1
Soru alanlarn tanyalm

Paragrafla ilgili soru biimleri, soru cmleleri ok
eflitli olmakla beraber temel baz alanlara yneliktir. Bu alanlar ksaca flunlardr:
ana dflncenin, ana duygunun bulunmas
yan dflncelerin bulunmas
eksik braklan parann tamamlanmas
paradan karlabilecek yarglar
paragrafn yazlfl amac, hangi soruya karfllk olarak

yazld
yazarla ya da anlatlan kifliyle ilgili nitelikler
parann zetlenmesi
Paragraf yaps ve anlatm biimlerine iliflkin sorular -ilgili konular ayr birer bafllkla incelediimizden- buraya almyoruz.
bafllk
147
PARAGRAF YORUMU
6.2
Bilinmesi gerekli kavramlar vardr.

Genelde anlam konularyla, zellikle paragrafla ilgili baz kavramlarn bilinmesi bu tr sorular zmlememiz iin bir gerekliliktir.
Paragraf: Bir duygu ya da dflnceyi eflitli anlatm
tarzlarndan faydalanarak bir ana dflnce erevesinde ele alan, inceleyen .... anlatan ve kendi i
btnl olan cmlelerin oluflturduu yaz blmdr.
Konu: (kon-u) ortaya konan, konmak istenen herhangi bir anlatmda, bahsedilen, ele alnan olay, durum, yarg, dflnce... Ne anlatlyor, neden bahsediliyor sorularnn cevab konuyu bulmaya yneliktir.
Yarg: Sonu, hkm. Verilerden, gzlemlerden,
anlatlanlardan ... ulafllan sonu, karm.
flnce: fllenen konuyla anlatlmak istenen
Ana Dfl
dflnceye, yargya, karfl tarafa ulafltrlmak iste-
6.3
nen mesaja ana dflnce diyoruz. Paragraflar bir

ana dflnceyi karfl tarafa iletmek iin yazlr. Ana
dflnce aslnda tek bir cmlede sylenir, sylenebilir, fakat bunun aklanmas, geniflletilip detaylandrlmas, gerekesi... paragraf oluflturur. Bu
tr paragraflardaki btn dier cmleler ana dflnceyi seslendiren cmlenin erevesinde ve ona
bal olarak geliflir. Dolaysyla ilgili cmle dierlerinden daha kapsaml ve onlara hakim konumdadr. Bir duyguyu anlatan paralarda ana dflncenin yerini ana duygu alr.
flnce: Ana dflnceyi desteklemek
Yardmc Dfl
zere oluflturulan yarglar. Yardmc dflnceler
topluca ana dflnceyi oluflturur veya ona ulafllan
yoldaki iflaret tafllardr.
fllk: Anlatlan, konuyu belirginlefltiren, temsil
Bafll
eden, ierikle ilgili sz ya da sz grubu.
Baz szlerin anlamn iyice renelim

Bir metnin anlafllmas, zm anlatm arac olan
szcklerin anlamnn bilinmesine baldr. Anlamn bilmediimiz her szck parann zmn
zorlafltracaktr. SYMnin, gerek eski snav sisteminde gerekse bugnk YGS ve LYSdeki paragraf
sorularna dikkat edildiinde baz kavramlarn ska kullanldn gryoruz. nk seilen paragraflarn benzer bir slubu hatta ortak konular var.
Hliyle bu benzerlik ve ortaklklar, seilen szcklerde de kendini gstermektedir.
Afladaki szlerin anlamn bilip bilmediimizi
kontrol edelim.
rnek soru
Yazar bu kitabnda, son yllarda yazd denemelerini bir araya getirmifl. Krk yl aflkn bir yazarlk serveninin son rnleri bunlar. Kitabn bir yerinde flyle
diyor yazar: Gnmzde yazarla heves eden
genlerin ilk rnlerine bakarken duyduum kayglar, ne yazk ki birka kitap yaymlamfl, nlenmifl, gklerde dolaflan yazarlar okurken de duyuyorum.
Trkenin bugnk durumuna nasl geldiini bilmiyorlar. Dil nedir, biem nedir? diye dflnen yok. Bir
anadilleri olmasn yazarlk iin yeterli sanyorlar.
fltiriliyor?
Bu parada yazarlar hangi adan eleflt
artistik, aktel, anlat, boyut, beeni, biem, adafl,
A) Kendilerinden nce yaplmfl alflmalardan habersiz olmalar
arflm, eliflki, devinme, devflirmek, dram (drama-
B) Kendi zelefltirilerini yapmaktan kanmalar
tik), diyalog, duraan, elefltirel, estetik, folklr, grece-
C) Kitaplar olanlarn, olmayanlar kmsemeleri
li, gdml, i konuflma, gncel, gereksinim, ileti, ileti-
D) Duygu ve dflncelerini yanstrken alfllmamfl

yollar izlemeleri
flim, imge, imrenmek, ivedi, kalclk, kanksamak, kavramsal, kurmaca, monolog, orijinal, zdefl, zg, zgn, zveri, zmsemek, yknme, yknmecilik, po-
E) Anlatmlarnn gcn artracak abay gstermemeleri
SS - 2006
pler, realite, realist, salt, sav, sentez, tem, sre, tn,

slup, yazm, yazn, yadsmak, yarat, yergi, yeti
148
zm
Bu soruyu zmede, parada geen biem dil, anadil, elefltiri kavramlarn bilmek iflimizi kolaylafltracaktr. Para, bir elefltiri paragrafdr. Yazarlarn dil,
slup kaygs olmamas elefltirilmifltir. Elefltirmen
kendini yeterli bulmayan yazarlar grmek istemektedir. Bu durum, E seeneinde dile getirilmifltir.
Cevap E
PARAGRAF YORUMU
6.4
Paragraf sorularnn zmne soru blmn okuyarak bafllayalm
6.5
Paragraf sorular da dier sorular gibidir.
Bylece okuyacamz paragrafla ilgili olarak neyi

cevaplayacamz nceden bilerek zaman kazanrz.
ok kolay, kolay ve zor olanlar vardr. Uzunluundan dolay bu sorularn zor; hatta zlemez olduu yargs yersizdir. Uzundur ama zm bir dil
6.6
bilgisi sorusundan daha fazla zaman almaz. Verilen parann dflnda bir bilgi istemediinden zm daha kolaydr.
Yorum sorularn lp tartalm ama onlarla tartflmayalm

Yorum sourlaryla tartflmak, bize zaman kaybettirmekten baflka bir fley salamaz. Ayrca, parada
verilenlerle zme gidelim, ona dflardan bir fleyler ekleme gibi ifllemler yanlfltr. Parann bizim
kafamzdaki fikirleri desteklemesi ya da bunlarla
6.7
Soru cmlesini okurken, ilgili cmlenin olumlu mu

yoksa olumsuz mu olduunu gzden karmayalm; yoksa soru yanl zlecektir.
eliflmesinin hibir nemi olamaz. Verilen paray

sahiplenmeliyim, metne mesafeli yaklaflalm. Seenekleri, kafamzdaki dorulardan syrlarak paraya gre ele alalm.
Hzl okuma ile paragraflar ksaltalm

Uzunluundan dolay fazla zaman alaca dflnlen paragraf sorularna ayrlacak zaman "hzl
okuma" ile ksaltmak mmkndr. Okuma bir ara,
anlama ve zme ulaflma bir amatr. yleyse
olabildiince hzlanalm; ama anlamamz engeleyecek (paray yeniden okumamz zorunlu klacak) kadar hzl okumayalm.
fiunu da belirtmekte fayda var. Kimi paragraf sorular uzundur ama anlatm son derece aktr,
karmaflk bir konudan sz etmez, stelik cevab da
belirgindir. Bu bakmdan, soru konusunda n yargl olmamak ok nemlidir. Nitekim kolay grnen
zor sorular olduu gibi zor grnen kolay sorular
da vardr.
Yukardaki aklamalarn her biri paragraf zmnde yararlanlacak noktalardr. Burada, eflitli
kitaplarda genifle anlatlan paragrafn blmleri
(girifl - geliflme - sonu) konusuna girmeyi gerekli
grmedik.
rnek soru
Temelleri Yunan ve Latin yazarlar tarafndan atlan
deneme, bir yaznsal tr olarak on altnc yzylda flekillenir. Franszca essai kelimesinin karfll olan bu
trn en belirleyici zellii, ne srlen dflnceleri
kantlama zorunluluunun olmayfldr. Yaznsal srecin bir servene dnflt bu trde metnin ucu srekli aktr. Bunun iin okuyucu her an bir srprizle
karfllaflabilir. Anlam ok ynldr. yle ki dilin resm
kyafetinden arnd bu trde, anlatmda itenlik ve
rahatlk i iedir. Bylece hayatn iinde var olan trl
trl durumlara, olay ve olgulara, gereklere, yazar
tarafndan yeni bir flekil verilebilir.
fladakilerden
Bu parada denemeyle ilgili olarak afla
fltir ?
hangisine deinilmemiflt
A) Savunulanlarn ispatlanmas gerekmediine
B) Sylemsel niteliklerine
C) Tarihsel geliflimine
D) Her konuda yazlabileceine
E) retici yannn bulunmadna
zm
Bu tarz sorularda, paragrafn uzunluu bizi korkutmamaldr. Paragrafn uzunluu, zorluu demek deildir. Yardmc dflnce sorularnda, seeneklerden
yola karak, tarama yntemiyle zersek, hz kazanrz. Bu yntemle gittiimizde doru cevab E seeneinde gryoruz.
Cevap E
149
PARAGRAF YORUMU
6.8
Paragraf sorularnn zmne iliflkin baz tespitler

1.
Bir dflnceyi konu edinen paragraflar, bir ana

dflnce cmlesi etrafnda, ona bal olarak geliflir. Bu cmle paragrafn zdr. Baz sorular bu
cmlenin bulunmasna yneliktir.
rnek soru
Amacm bu kentte yazar ya da aydn kimliimi geriye ekerek halktan kiflilerle birlikte olmakt. nk
ben, yazar ya da aydnlarn halktan kopuk yafladkla-
2. Kimi zaman, ana dflnce bir yarg cmlesi ola-
r, dahas buna zen bile gsterdikleri kansndaym.
rak ortaya konduktan sonra, onu somutlafltrmak
Bu szlerim belki ar kaacak; ama yine de syleme-
ve pekifltirmek zere rneklere geilir. Ana d-
den edemeyeceim: Herhangi bir konuda bilgisi, h-
flnce bu rnekte deil, rnein verilmesine se-
neri olan kiflilerin ilk iflleri, kendilerini halkn dflna
bep olan cmlelerde aranmaldr.
atmak oluyor. Bir yandan halkn yaflayflna, beeni-
3. fiyle bir yarg zihnimizde yer edinmifltir: Ana dflnce paragrafn ilk ya da son blmnde (cmlesinde) yer alr. Bu doru ama her zaman deil.
sine srt eviriyor; bir yandan da bilgi ya da hnerlerini halka pazarlamak istiyorlar.
Bu parada aydn ya da yazarlarla ilgili olarak vurgu-
nk ana dflnce bir parann tamamna yayl-
lanmak istenen, afla
mfl, paragrafa sindirilmifl olabilir.
A) Gncel olmayan dflnceleri halka aktardklar
4. Paragraflarn baflnda, sonunda veya ortasnda

boflluk braklp buraya uygun bir cmle yerlefltirmemiz istenebiliyor. Bu sorularn zm flekli,
tekileden pek de farkl deildir. nemli olan parann anlafllmasdr. Sk yaplan bir hata, cmlelerin flekilsel uyumluluuna aldanmak, anlama
ikinci planda dikkat etmektir. nce anlamak ge-
B) Halkla btnleflmekten kandklar

C) Halkn yaflamn gelifltirmeye ve deifltirmeye alfltklar
D) Halkn tepkilerini yanlfl deerlendirdikleri
E) Halkn yaflama biiminden etkilenme korkusu iinde olduklar
1998
rektiini unutmayalm.
5. Olumsuz soru kkyle oluflturulmufl sorularn
(yardmc dflnce sorular) seeneklerini srasyla parada arayarak gitmek zaman kazandrabilir. Seeneklere iliflkin ifadeler birok kez (dikkat
edelim, her zaman deil) parada seeneklerin
srasyla bulunuyor. Yani nce Aya, sonra Bye
deiniliyor.
zm
Bu parada vurgulanan "aydnlarn halkla btnleflmekten kanmalar" dr. lk cmlede byle bir yarg
yoktur. Dier cmlelerin tamamnda, ana dflnceye
eflitli ynlerden deinilmifltir. Ana dflnceye ynelik
baz sorularda paragrafn btnnde vurgulanmak istenen" sz gemektedir. Dolaysyla ilk ve son cmledeki yarglara dikkat etmekle beraber, paragrafn tamamn anlayp zn yakalamaya alflmalyz.
Cevap B
150
PARAGRAF YORUMU
6.9
Paragraflar bir dflnceyi vurgular.
Bir paragrafn bir yazl amac mutlaka vardr. Yazar, anlattklarn dnp dolap bu noktaya getirir.
nk asl istedii, okura bunu anlatmaktr. Parann ana dncesi yeni vurgulad dnce de
yazarn bu mesajdr. Bu mesaj anlamak, tek cmleye ifade edebilmek nemlidir.
Yarglar: Yardmc dflnceler ayn zamanda birer

yarg (karm) dr. Fakat paragrafn hemen her cmlesinden daha dar kapsaml yarglar da karlabilir.
lk cmledekilere bakalm:
fiiirle ilgili olarak ilgili kiflinin dflncelerinde deiflim
oluyor.
Eskiden yanldn kabul ediyor.
rnek soru
Eskiden, fliiri kk bir okur kesimi iin yazdm dflnr ve bunun doru bir tutum olduuna inanrdm.
Ama zamanla bu dflncemin yanlfl olduunu anladm. fiimdi, iyi bir flairin toplumun btn kesimlerinin
anlayp sevecei fliirler yazmas gerektiini dflnyorum. nk eitim dzeyi ne olursa olsun her insann, farkl da olsa, fliirden alaca bir tat vardr. Buna
itenlikle inanyorum.
fladakilerden
Bu parada asl anlatlmak istenen afla
hangisidir?
nsanlar dflnce olarak deiflim iindedir.

fiair, eskiden beri fliir yazyor.
Eskiden, kk bir kesim iin yazyordu. (flimdi yle
deil)
fllk: fiiirimdeki Aflamalar, fiiirimdeki Deiflim, fiiiBafll

rim ve Okuyucu Kitlesi.
Cevap E
rnek soru
D) Okuyucunun sanat zevkini gelifltirmenin, flairlerin

grevleri arasnda yer ald
Dil devrimimiz, Cumhuriyetten ok nce bafllamfl; ancak gerek baflarsn, Cumhuriyet dnemi yazar ve
bilim adamlarnn alflmalaryla gstermifltir. Yabanc szck ve kurallardan hzla kurtulan Trkemiz, yeni szcklerle hem geliflmifl hem zenginleflmifltir.
Trkemizin eflitli olanaklarndan yararlanlarak dile
kazandrlan bu yeni szck ve terimler araclyla,
bilimsel bulgu ve bilgiler toplumun btn kesimlerince, byk lde benimsenmifltir. Bu yolla, insanmzn dflnme ve akln kullanma gc gelifltirilmifltir.
E) Her dzeyde insana seslenebilecek fliirler yazmak

gerektii
fladakiler Bu parada dil devrimiyle ilgili olarak afla

den hangisi vurgulanmaktadr?
A) Genifl halk ynlarna seslenen flairlerin baflarl

olabilecei
B) fiiirin deerinin, kolay anlafllr bir nitelik taflmasna bal olduu
C) yi ve gzel bir fliirin, herkesi ayn lde etkileyecei
A) Halkn aydnlanmasn salad
zm
Bu paragrafn konusu: Yazarn (flairin) fliirle ilgili dflnceleri olarak zetlenebilir.
B) Bilim ve sanat gelifltirdii

C) ok eski bir gemifli olduu
flncesi: yi bir flairin, toplumun bParann ana dfl
D) Gerekleflmesinde deiflik yollara baflvurulduu
tn kesimlerinin anlayp sevecei fliirler yazmas ge-
E) Okur yazar saysn artrd
rektii dir.
flnceler: Eskiden fliiri kk bir kesim
Yardmc dfl
iin yazmann doruluuna inanmas
Her seviyedeki insann fliirden alaca bir tat olduu
Anlafllp sevilen fliirler yazanlarn iyi bir flair olabilecei
SS - 2002
zm
Parada, dil devriminin sonu olarak "..... insanmzn
dflnme ve akln kullanma gcn gelifltirmesi" ifllevini grd vurgulanyor.
Cevap A
Bu alt baflln pekiflmesi iin Kavrama Testi 1i hemen zelim.
151
PARAGRAF YORUMU
6.10
Paragraftaki yardmc dflnceleri bulalm.

Seenekler paragrafa dayanarak oluflturulur.
zellikle ulafllamaz, varlamaz, yoktur, deinilmemifltir... gibi olumsuz yarg taflyan sorulardaki
seenekler paragraftaki bir cmleye dayanarak
hazrlanmfltr. Aslnda bunlar, parann yardmc
fikirlerini bulmamz isteyen sorulardr ve seenek
bir yardmc fikre karfllk gelecektir. Bu tarzdaki
sorularda paragrafta dayana olmayan seenek
doru seenektir. Afladaki rnei inceleyelim.
rnek soru
Ben nl bir yaynevinde alflan bir yk yazarym.
Pek ok kitab yayma hazrladm bugne dein. Yazarn oflkusunu paylaflarak kiminin adn bile koydum. Bir virgllk katkm olan her kitab kendiminmifl
gibi sahiplendim. Basm evinden geldiinde scack
bir ekmek demektir her kitap benim iin. Emekle ekmein birleflen kokusunu taflr her kitap o an. Elinizdekiyse benim ilk yk kitabm. Saymadm; ama kim
bilir kanc kitabm.
ykcnn bu szlerinden, kendisiyle ilgili olarak
fladakilerden hangisi karlamaz ?
afla
rnek soru
Tketim kltr fliiri az ok dfllamfltr. Televizyon,
A
sinema, gazete gibi kitle ileflitim aralarnn dourduu bu kltr, fliirin okur yitirmesine yol amfltr.
B
Ancak, bilelim ki fliir yalnzca sahte okurlarn yitirmifl,
C
A) Kitaplarla uraflmay her fleyin stnde tuttuu
gerek okurlarn korumufltur. flte bunun iindir ki

benim, fliirin gelecei asndan hibir kaygm yok.
yi fliir, gerek okuruyla yaflamn srdrecektir.
D
E) Kendisi iin kitaplarn byk bir deerinin olduu
fliirle ilgili olarak afla

fladakilerden hangi Bu parada, fli
fltir?
sine deinilmemiflt
A) Toplumsal deiflmelerden etkilendiine
B) Okur saysnn azaldna
C) fiiir beenisi tam geliflmemifl okurlarn elendiine
D) Nitelikli olanlarn varln koruyacana
E) Her dnemde ok sevilen tr olduuna
SS - 1999
zm
ABCD seeneklerinin hangi cmlelere dayanlarak
oluflturulduu parada gsterilmifltir. E seeindeki
yargdan, paragrafn herhangi bir cmlesinde bahsedilmemifltir.
Cevap E
B) Baflkalarnn kitaplarna da katklarnn olduu

C) Bir kitab yayma hazrlamann kendisine ok zevk
verdii
D) Kitaplar yayma hazrlamann, yazarlk iin iyi bir
bafllang olduunu dflnd
SS - 1998
zm
A) Kitaplarla uraflmay her fleyin stnde tuttuu
"yazarn oflkusunu paylaflma", "... her kitab kendininmifl gibi sahiplendim.", "... scack bir ekmek demektir her kitap benim iin."
B) Baflkalarnn kitaplarna da katklarnn olduu
"Pek ok kitab yayna hazrladm...", "bir virgllk
katkm olan her kitab..."
C) Bir kitab yayna hazrlamann kendisine ok zevk
verdii
"Yazarn oflkusunu paylaflarak, kiminin adn bile
koydum."
D) Kitaplar yayna hazrlamann, yazarlk iin iyi bir
bafllang olduunu dflnd
"...................................................."
E) Kendisi iin kitaplarn byk bir deerinin olduu
"emekle ekmein birleflen kokusunu taflr her kitap o
an"
Grld gibi parada D seeini dayandrabileceimiz bir sz ya da cmle yer almyor.
Cevap D
Bu alt baflln pekiflmesi iin Kavrama Testi 2yi hemen zelim.
152
PARAGRAF YORUMU
6.11
Verilen blmde, eksik braklan cmle ya da szle ilgili bir ipucu olmaldr; vardr.
Paragraf sorularnda eksik braklan blmleri bu
bakfl asyla, doru olarak tamamlayabiliriz. ki
blm arasnda konu, konunun akfl ve anlam ilgisi ynyle tutarllk olmaldr.
zm
Parann ilk cmlesinde temel yarg (ana dflnce)
belirtilmifl durumda: "Bir elefltirmenin okuyucuyu,
kendi dflncelerilerini kabule zorlamas yanlfltr."
rnek soru
Dier cmleler, bu ana dflncenin aklamas fleklin-
Bir elefltirmen, kendi grfllerini kabul ettirmek iin

okuyucuyu zorluyorsa yanlfl yoldadr. nk elefltirinin amac okuyucuyu etkilemek deil, onu birlikte dflnmeye ynlendirmek olmaldr. nemli olan, deerlendirme yapmaktan ok, yaflanlan dflnme srecine okuyucunun katlmn salamaktr. Elefltirmenden
beklenen -----------.
flncenin akfl
flna gre afla
fladaBu parann sonuna dfl
kilerden hangisi getirilemez ?
A) okuyucuya yaptla ilgili bilgiler ve ipular sunmaktr
B) elefltirdii yaptla okuyucu arasnda kpr kurmaktr
de devam ediyor. Okuru, kendi dflncelerinin kabulne zorlamamasn neren bir parann Elefltirmenden beklenen, okurun dnya grflne belli bir
yn vermektir. fleklinde bitmesi anlam ynnden bir
eliflki olacaktr.
Cevap E
Bafllang blm eksik braklan paralarda da bu

ilgilere (konu, anlamn akfl, anlam ilgisi...) inilerek
zme gidilir.
C) okura, okuduunu bamszca deerlendirme olana tanmaktr

D) okuru koflullandrmadan yapt deiflik alardan
tartflmaktr
E) okurun dnya grflne belli bir yn vermektir
SS 1999 / II
6.12
Baz paralar bir soruya verilmifl cevaptr.

Parann hangi soruya cevap olarak yazld
fleklindeki sorularda, zellikle parada ne anlatldna (konuya) baklmal. Konu ile ilgili seenek arasnda iliflki olmaldr. Ayrca, soru cmlesiyle parann tamamnda bir uyum olmaldr. Bu uyum ilk
cmlelerde daha belirgindir.
rnek soru
Bu, yazacam yaznn trne gre deiflir. ok ciddi
bir yaz yazacaksam konu zerinde younlaflabilmem iin evde t kmamaldr. Ayrca dikkatimin
uyank olmas iin alflma odamn scaklnn da on
alt dereceyi gememesi gerekir. Bunun iin, yaz aylarnda ciddi yazlar yazamam; yazmaya kalktmda
da yazlarm, scan etkisiyle mizah arlkl olur.
fladaki sorulardan hangisinin karfl
fll
Bu szler afla
olabilir?
zm
Parada yazma ortamnn (mekan) zellikleri veriliyor; ortamn sessizlii, scakl... Dolaysyla yaz
ortamnn sz konusu edildii seenek dorudur.
Sondaki seenek parayla ilgisiz, ilk seenek de
parann ilk cmlesiyle eliflkili: Ne tr yazlar yazarsnz? sorusuna karfllk Bu yazacam yaznn
trne gre deiflir. diyemeyiz.
Cevap B
Ayn mantktan hareketle parada hangi soruya cevap bulunamayaca fleklinde sorular da vardr. Bunlar bir bakma yardmc dflnce sorulardr. Seenekler parada tek tek bulunarak zlmelidir.
A) Ne tr yazlar yazarsnz?
B) Yazlarnz hangi ortamda yazarsnz?
C) Yafladklarnzn, yazdklarnz zerinde etkisi var m?
D) Yazlarnzn plann nasl belirlersiniz?
E) Dflndklerinizi yazamadnz zamanlar olur mu?
SS - 1999
153
BU KONUDA ZETLE...
1.
Paragraflar, bir konuya odaklanmfl yeni bir ana
6.
celerimiz soruya bakflmz ynlendirmemelidir.
dflnce etrafnda oluflturulmufl ksa cmleler

topluluudur.
2.
3.
7.
Paragraflarn hzl okunmas nemlidir ancak an-
Bir paragrafta ele alnan her fley konu kapsamn-
lamadan yaplan bir hzl okumann hibir anlam
da deerlendirilir.
olmayacaktr.
Bir anlam deeri taflyan, paragraftaki cmleler-
8. Yazarn vermek istedii mesaj, ana dflnce olarak adlandrlabilir.
den ulafllan her trl karma yarg diyebiliriz.

4. Paragraf sorularnn zmnde, baz kavramlar bilmek nemlidir.
5.
Paragraf sorularnn zmnde, kiflisel dfln-
Paragraf sorularn zerken bu sorularda nce

soru kk okunur, bylece vakit kazanlr.
9.
Paragrafn iinde deinilen her fley, bir yardmc

dflncedir, bunlar ayrt edebilmeliyiz.
10 . Paragraflar tamamlamak iin elbette anlamak

gerekir, bofl braklan yer, cmlelerin flekilsel
uyumuna baklarak tamamlanmamaldr.
154

Kavrama Testi 1
( 6.9 )
Kavrama Testi 2
Kavrama Testi 3
( 6.10 )
( 6.11 - 6.12 )

155
KAVRAMA TEST
1.
Bir yazar olarak, yazdklarm hakknda endifle duymay, ilk olarak, bir ykm bir sanat dergisinde yaymland gn rendim. Oysa ykm yazdktan
sonra arkadafllarma okuturken, onu belli bir sre
bekletip yeniden okuyup dzeltirken hibir endifle
duymamfltm. ykmn bir dergide yaymlanaca
fikri bana sadece heyecan veriyordu. Endiflem, dergiyi elime aldktan, ykm orada okuduktan sonra
bafllad. Baflka birinin yazd bir yky okuyor gibi
oldum. imde bir fleyler cz etti. Acele ettiimi, onu
olgun hale getirmeden dergiye yolladm dflndm. O artk benden kmflt ve bir tek virglne bile dokunamazdm. Okura karfl ihmal edilmifl grevlerim bir balyoz gibi indi kafama. Bir yky iyice
iime sinmeden yaymlatmayacama dair kendime
sz verdim.
3.
O, grevlerinin bilincinde olan, son derece titiz bir

insandr. Her zaman, yapt iflin en iyisini yapmaya
alflr. Hibir zaman salt yapmfl olmak ya da yle
grnyor olmak iin bir ifle bafllamaz. fiu anki gibi
koskoca bir flirketin baflnda olmayp da ok daha kk bir ifle, pek oumuzun kmseyecei sradan
bir ifle, sahip olsayd bile ilkelerinden dn vermezdi. Ayn disiplin, ayn titizlik ve ayn mkemelliyetilikle elinden gelenin en iyisini yapmaya alflrd.
fliyle ilgili olarak aflfla
Bu paradan, sz edilen kifli
a d a ki yarglardan hangisine varlabilir?
A) Kendisine ok fazla gvenir.
B) Sorumluluk sahibi bir insandr.
C) Hata yapanlara tahamml yoktur.
D) Elindekilerle yetinmeyi bilmez.
E) Baflaramayacan dflnd ifllere giriflmez.
Bu szleri syleyen yazarn en belirgin zellii afla

fla dakilerin hangisidir?
A) Kendini okurlarna karfl sorumlu hisseden
B) Yafladklarndan ders alan
C) Okunmaktan hofllanan
D) slubu konusunda fazlaca titizlenen
E) Duygusal davranan
2.
156
Benim iime yazma ateflini dflren onun yazlaryd.

Bir gn yklerimi okutabilmek iin glkle de olsa
ulafltm ona. Beni nezaketle karfllad, okudu, yorumlad yklerimi. Beni yreklendirdi. Kendimi tutamayp onu ne ok beendiimi syleyecek oldum, bafllad eksiklerini sralamaya. mr vefa ederse, bu eksikleri yinelemeyeceini syledi. Bunlar iflitince gzmdeki deeri bir kat daha artt. Bulunduu yeri fazlasyla hak ettiini dflndm.
4.
Trk mziinin ne kadar evrensel olduunu ispatlayabilmek iin onlar Bat formuna uyarlamak gerekmez. nk onlar bu halleriyle de evrenseldir. Kald
ki asl sorun da burada. Evrensel olan mziin kendisidir, herhangi bir mzik formu deil. Bazlar -en
ok da evrensellii vurgulayanlar- Bat mziinin evrensel ve kalc olduu yanlflna saplanmfl durumdalar. Batl olan her fley iyi, yerli olan her fley kt ya
da en azndan eksik.
flnce Bu paradaki gencin, yazarla ilgili olumlu dfl

fltiren, yazarn afla
fladaki zelliklerinden
lerini pekiflt
fltur?
hangisi olmuflt
fladakilerin hangisinden yaknlmakta Bu parada afla

dr?
A) z elefltiri yaparak alak gnll bir tutum sergilemesi
A) Baz sanatlarn mzik konusunda bilgisizliinden
B) Gen yazarn yklerini okuyup ona yol gsterme

abasnda olmas
B) Yerli mziklerin Bat formuna uyarlanamamasndan
C) Baflkalarnn kendisini vmesini dikkate deer

bulmamas
C) Yerli kltre ait olan her fleyin eksik kabul edilmesinden
D) Eksik ve yanlfllarnn fark edilmesinden rahatsz

olmamas
D) Trk mziini gelifltirmek iin yaplan alflmalarn yetersizliinden
E) Kendisi gibi gen bir yazar bile zenle arlamas
E) Yerli mziin evrensel nitelikler taflmamasndan
PARAGRAF YORUMU
5.
Bir ulusun ocuklar, kk yafllardan itibaren eitimcilerin eline teslim edilir. ocuklarn tm yaflamn etkileyecek bilgi ve beceriler eitimciler kanalyla
onlara verilir. Bu, eitimcileri yeterince nitelikli olmayan bir ulusun ocuklarnn gerei gibi yetiflemeyecei anlamna gelir. Tpk her sanatkrn, ustal
lsnde gzel eserler meydana getirmesi gibi...
Eitimcinin bir toplumdaki sorumluluu ve ifllevi
yadsnamayacak lde byktr.
7.
Alfllmfln dflnda bir fleyler syleyenlere belli bir zaman alkfl tutulur. rnein, Albert Camus (Kamu)'nun
"yzylmza damgasn vuran dflnrlerden" saylmas gibi. Halbuki Camus, yaflam "sama" olarak nitelemektedir. Bir dflnr, nnde insan ve varl yorumlayacak bir kaynak olmad iin, kiflisel bir bakfl asyla her fleyi "sama" olarak niteleyebilmektedir.
flnrn fikirlerindeki
Yazara gre, sz konusu dfl
flln sebebi nedir?
yanlfll
flnce afla
fladakilerin han Bu parada vurgulanan dfl
gisidir?
A) nsanlar tarafndan yceltilmesi
A) Eitimciler, bir ulusu gelecee hazrlarken pek

ok zorlukla karfllaflr.
C) Varl yorumlayacak bir kaynaa ulaflamamas
B) Sanatkrlarla eitimciler bir ulusun en nemli deerleridir.
E) Yaflamdan ve insanlardan kopuk olmas
C) Eitimcilerin ne kadar byk bir sorumluluk stlendikleri anlafllamamaktadr.

D) Eitimciler baz ynlerden sanatlar rnek alr.
B) Alfllmfln dflna kmas

D) Kiflisel bakfl alar
8.
E) Eitimcilerin insan yetifltirme gibi ok nemli bir

ykmll vardr.
Olmaz olur yapmak... Deiflmez dorular gibi grnen birok fley zamanla deiflmifltir. Kuvvetli istek,
kesin karar ve insan emei, olmaz olur yapmfl, yeni
yeni fleyler ortaya karmfltr. Halk ve Divan edebiyatlarnda ad geen Ferhat, olmaz olur yapmann
efsanevi bir rneidir.
flnce afla
fladaki ataszlerinBu parada anlatlan dfl
den hangisiyle ifade edilebilir?
A) Zorla gzellik olmaz.
B) Danflan da aflmfl, danflmayann yolu flaflmfl.
6.
Yolculuklarn ounda, ne rhtmlarda, ne tren garlarnda ne de otobs terminallerinde beni kimse karfllamad. Yalnzlmla bafl bafla kaldm hep. Oysa bir
kentten ayrlrken boynuna smsk sarldm annemin, babamn, kardefllerimin scakln, vardm
yerde beni karfllayan birine taflmay ne ok isterdim.
Bugne dek byle yolculuklarm olmad, bundan
sonra da olmayacak, anlafllan; hayatma kimsesiz
devam etmek bir yazg gibi boynumda asl... nk
ne annem ne babam, ne de kardefllerim kald. Dostlarm ise uzak yldzlarn arkasna sakland tek tek.
C) obann gnl olursa, tekeden ya karr.

D) Aflk olmaynca meflk olmaz.
E) Sabrn sonu selamettir.
9.
Bunca yllk yazarlk hayatma flyle bir dnp baktmda kendimi hl yolun baflnda gryorum.Yazdm onlarca roman, tiyatro, yk ve denemeye ramen: "Bana dfleni hakkyla yaptm." diyemiyorum.
Yazarla ilk baflladm gnlerde geleceimle ilgili
olarak kurduum hayallerin ok uzandaym.
flan bir kifli

flinin asl yaknd durum afla
flaByle konufla
dakilerin hangisidir?
fladakilerden hangisi byle syleyen bir yazar en

Afla
flekilde anlatr?
iyi fle
A) evresi tarafndan anlafllamamas
A) Yazdklarn beenmemektedir.
B) Yolculuklarnn zevkli gemeyifli
B) Gemiflinden piflmanlk duymaktadr.
C) Anne ve babasn zlemifl olmas
C) Kendisini iyi bir yazar olarak grmemektedir.
D) Yalnzln giderecek yaknlarnn olmayfl
D) Deiflik trde eserler vermeyi dflnmektedir.
E) Yalnzln, rn vermesini engellemesi
E) Yaptklarn yeterli bulmamaktadr.
A-A / B-C / E-D / C-C-E
157
KAVRAMA TEST
1.
Okuyucuyu, yazarn kifliliinden ok yazdklar ilgilendirir. Okuduumuz bir roman veya fliiri daha da
sevmemiz, beenmemiz iin yazarn gen mi, yafll
m, sevimli mi, sevimsiz mi olduunu, nelerden hofllanp nelerden hofllanmadn renmemiz hi de
gerekli deildir. Byk bir romancnn eserlerine
duyduunuz hayranlk, onun hayat hikyesini renmekle ne artar ne de eksilir.
3.
flnen birinin afla

fladakilerden hangisini sy Byle dfl
lemesi beklenemez ?
Mill destan trndeki fliirleriyle n yapan Mithat Cemal, adafllar arasnda aruzu en akc kelimelerle,
przsz kullanmadaki ustal ile tannr. Anlam,
kapsam, ritm asndan fliirlerinde, Namk Kemal,
Tevfik Fikret ve Mehmet Akif karflm bir eda sezilir.
Trk kahramanln, mill duygularmz byk bir
rahatlkla fliirlefltirmifltir. Bu zellii zengin bir edebiyat ve dil kltr yannda, salam bir tarih bilgisinden kaynaklanmaktadr.
flairle ilgili olarak afla
fladaki Bu parada sz edilen fla
fltir ?
lerden hangisine deinilmemiflt
A) Bir eseri okurken yazarnn kimliini dikkate almam.
A) Baz flairlerle benzerlikler tafldna
B) Sanat eseri, yazarnn yaflamna baklarak deerlendirilemez.
B) Dil konusunda baflarl olduuna
C) Yazarn baflndan geen olaylar esere bakflmz

etkiler.
D) fiiirlerinin epik unsurlar tafldna
C) Edebiyat ve tarih bilgisinin fliirlerini desteklediine

E) Aruz gibi flekilsel zellikleri anlamdan nemli
grdne
D) Bir eserin deeri, o eserin ieriine, slubuna baldr.

E) Sanat eserini incelerken, yazarnn yaflam zerinde durmaya gerek yoktur.
2.
Hepimiz, hayatmzdan eflitli hikyeleri birilerine

anlatma gerei duyarz. Dostlarmz, yaknlarmz,
sevdiklerimiz de bizi yreklendiren, sahici bir merakla hikyelerimizi dinlerler. Ve bizler, her hikye ile
birlikte, i dnyamzn belirsiz kurgularn dflar kartmfl, karflmzdakiler kadar kendimiz iin de grlebilir bir uzakla koymufluzdur. Hikyemiz aynaya
yansttmz suretimizdir aslnda. Anlattmz anda
bizden koparak bize yabanclaflr. Onu karflmzda
grdmzde kahraman olduumuz bu hikyeye
elefltirel bir adan bakmay reniriz. Ksacas, yaflananlar ifadelendirme, onlar, muhakeme edilebilir
bir dzen iinde yeniden kurar.
A) nsanlarn kendi yaflamlarndan bahsetmesinin onlar iin bir ihtiya olduuna
V. Nabokov, yirminci yzyln nemli romanclarndan biri olmasnn yannda, biyoloji eitimi grmedii halde tannmfl bir kelebekbilimciydi. Bu urafla,
arlk Rusyas'nda aristokrat bir ailede domufl olmann da avantajyla, ocuk yaflta bafllamflt. 1917'de
Ekim Devrimi yznden lkesinden ayrlrken, geride
braktklar arasnda kitap koleksiyonuyla birlikte kelebek koleksiyonu da vard. Ayn zamanda iyi bir kelebek ressam olan Nabokov, zel bir tr olan mavi
kelebekleri keflfetmifl; romanlarnda da kelebeklere
zel bir yer ayrmfltr.
B) nsanlarn yaflam ykleri ile kiflisel zelliklerini

aa vurduklarna
fladakilerin
Bu paradan, Nabokov ile ilgili olarak afla
hangisi karlamaz ?
C) Yaflananlarn, anlatldktan sonra farkl bir boyut

kazandna
A) Dzenli bir renim grmedii
D) Anlatcnn kendi hikyesini anlatrken kendini

elefltirme imkn bulduuna
C) Usta bir roman yazar olduu
fladakilerden hangisine deinilmemiflt

fltir ?
Bu parada afla
E) Baflkalarnn hayat hikyelerini dinlemenin kifliyi

olgunlafltrdna
158
4.
B) Kelebeklere ilgisinin ocuklukta bafllad

D) Eserlerinde kelebeklere yer verdii
E) Farkl dallarda alflmalar yapt
PARAGRAF YORUMU
5.
nsan, dfln dnyasnda bir evrim geirmek zorunda. Zaman ilerliyor ve dnya deifliyor. Buna paralel
olarak yazar da deiflmeli, kendini yenilemeli. Dnyann geirdii deiflimi kendi iinde de gereklefltirip ann dflncesine ayak uydurmal.
8.
A) Yaflanan deifliklikler yazarn kalemine yansr.
Edebiyatmzda yeni arayfl ve anlayfllar grlmeye

bafllayal garip geliflmeler oldu hayatmzda. fiimdi
bunlara mimarimiz de eklendi. Baz yeni yetiflten mimarlar, ne ad vereceimizi bilemediimiz garip bir
tarz gelifltirdiler. Birer beton ynn andran binalar,
Trk semas altnda mantar gibi bitmeye bafllad. Bu
tarz infla usulne mimarlarmz "Trk mimarisi" diyorlar. Bu tafl ynlarn gvercinler bile sevmiyor.
B) Yazar deiflip geliflmedii srece zamana yenik

dfler.
fladakilerden hangisine dei Yukardaki parada afla

fltir?
nilmemiflt
flnen birinin afla

fladakilerden hangisini sy Byle dfl
lemesi beklenemez ?
C) Yaflanan her gn, yeni bir deifliklik getirir.
A) Edebiyatta yenileflme arayfllar olduuna
D) Yazar ann geliflmelerine gre dflncelerini flekillendirmelidir.
B) Yeni tarzdaki mimari eserlerin hzla yaygnlafltna

C) Gen kuflak mimarlarn yeni tarzlar gelifltirdiine
E) Yazarn grfllerindeki farkllklar onu tutarsz klar.
D) Geleneksel mimarinin gz zevkine hitap ettiine

E) Yeni tarzdaki eserlerin sevimsiz olduuna
6.
Bu fliirde konu, halkn yaflamndan seilmifl, halk dilinin

sz deerleri, fliirin dokusuna sindirilmifl ustaca. Bylece anlatm, yaflanan gerekle, somut verilerle beslenmifl. Daha dorusu, bu yolla salt kiflisel izlenimlerin,
duygulanmalarn rn olmaktan kurtulmufltur fliir.
fladakilerden hangisi bu szleri syleyen kifli
flinin
Afla
fliirde arad niteliklerden biri deildir ?
fli
A) Yalnz kiflisel duygularla oluflmas
B) Halkn yaflamna dayanmas
C) Dile nem verilmesi
D) Anlatmda grsel gelere yer verilmesi
E) Dflsel deil, gereki olmas
7.
ok fley yafladm ben. fiu hayat denen nehir, deiflik

zikzaklar izdi benim iin. Nasl m? Hem iyi hem
kt. Gerekte herkesinki gibi bir hayat benimki de.
Ben de bu hayatta herkes kadar rselendim, herkes
kadar krldm ama mcadele etmeyi, evhamlarm
yenmeyi de zamanla rendim. Meseleleri ele alrken hi kendi tarafma yontmadm. Hakszlklarm
yzme vurmaktan hi kamadm. Yllar sonra nihayet, hayatm, yatanda durgun akan bir su gibi.
fli afla
Bu szleri syleyen kifli
nitelenemez ?
9.
zenle hazrlanmfl olan bu kitap, gemiflten gnmze, Trk edebiyat tarihindeki nl kiflilerin ve henz edebiyat tarihine gememifl, baz flair ve yazarlarn hayatn konu ediniyor. Bunlarn eserleri zerine
bilgiler vererek edebiyatmzda nemli bir boflluu
dolduruyor. Edebiyatlarn zelliklerini, bafllca
eserlerini, sanatlarn doum ve lm tarihlerini
yanlflsz olarak bir arada veriyor. Bu eser, yalnz lise
edebiyat derslerine yardmc olmakla kalmayacak,
edebiyatla uraflan herkesin, her zaman baflvurma
gereini duyaca bir el kitab olacaktr.
flada Bu parada, sz edilen kitapla ilgili olarak afla
fltir ?
kilerden hangisine deinilmemiflt
A) Yafladklarndan piflmanlk duyan
A) Edebiyatlarla ilgili verdii tarihsel bilgilerin doruluuna
B) z elefltiri yapmay bilen
B) Okullar dflnda da kullanm alan olduuna
C) Olaan bir hayat sren
C) Titiz bir alflmann rn olduuna
D) Olumsuzluklara direnen
D) Ele alnan konularn ayrntsyla anlatldna
E) Zaman iinde kendini gelifltiren
E) Eski ve yeni edebiyatlara yer verildiine

C-E / E-A / E-A-A / D-D
159
KAVRAMA TEST
1.
Baz eserleri okuduktan sonra sahnede de grmeyi

ok arzularm. Bu yzden okuduum ve baflarl bulduum bir yknn oyunlafltrldn rendiimde
ok sevindim. oktandr byle bir frsat aryordum.
lk frsatta tiyatroya gittim. Sahne dzeni, dekor ve
kostmler, oyuncularn performans olduka iyiydi.
Ama beni asl etkileyen -------.
4.
flncenin akfl
flna gre afla
fla Bu parann sonuna dfl
dakilerin hangisi getirilebilir?
---------, sorusu ok tartflld. Bir bakma, benimsenen

yazn anlayfln savunmak, bu dorultudaki yazn
rnlerine yer vermek, diye dflnlebilir. Bu anlayfl erevesinde belli bir kifli ya da belli bir yaz kurulu oluflturmak da derginin amalarndandr. Bylece
derginin evresinde bu yaz anlayfln benimseyen
yazarlar, ozanlar topluluu oluflur. Bu evre yeni deerlerle geniflleyebilir, glenebilir; derginin etkinlii
artabilir.
flna dfl
flncenin akfl
flna gre afla
flada Bu parann bafl
kilerin hangisi getirilebilir?
A) oyuncularn giysileriydi
B) sahnedeki grsellikti
C) oyuncularn, rollerini en iyi flekilde yapmalaryd
A) Dergilerdeki yazar kadrosu nasl oluflur
D) yknn bu kadar baflaryla uyarlanmasyd
B) Bir derginin ifllevi nedir ve bu nasl gerekleflir
E) bilmediim bir eserin sahnelenmifl olmasyd
C) Dergiciliimizin geliflim srecini neler etkiler

D) Dergicilie neden nem verilmiyor
E) Dergilerin gelifliminde okurun etkisi nedir
2.
Alkfllanmak, sanat iin ncelikli hedef olmamaldr. nk yazar, toplum tarafndan beenilmeyi hedeflerken topluma karfl sorumluluklarn unutmayan
kiflidir. Herkese ulaflaym derken anlatmndan ve anlatmak istediklerinden dn vermemelidir. Ksacas
yazarlar, -------.
flncenin akfl
flna gre, afla
fla Bu parann sonuna, dfl
dakilerden hangisi getirilmelidir?
A) nitelikli eser vermekten vazgememelidir
B) kiflisel sorunlarn da zmeye alflmaldr
C) kendini gelifltirmenin yollarn aramaldr
D) dier yazarlarla iliflki kurmaldr
E) zamann iyi deerlendirmelidir
3.
-------, diye bofluna dememifller. nsan, bildiinin

doru olduuna, iflinin de mkemmel olduuna kr
krne inanr. Siz onu ne kadar uyarmaya, yanlfllarn gstermeye abalarsanz abalayn o, yine byle
yersiz bir kendini beenmifllikten vazgemez.
Edebiyattan anlayan kitlenin anlad biimde syleyen divan flairlerinin halkn anlamasn hedefleyen
bir tutumlar elbette yoktu. Belki halkn sylemlerinden daha ayr fleyler sylemeyi kasten deil de halkn
dzeyine inmek gibi bir endifle taflmadklar iin yapyorlard. Bu da onlar, ou zaman halkn anlamad bir dil kullanmaya ve konudan ok teknie nem
vermeye ynlendiriyordu.
fladaki yarglarn hangisine ulafl
flla Bu paradan afla
maz ?
A) Divan flairlerinin edebiyata ilgi duyan kitleye ynelik dil kullandna
flna afla
fladaki ataszlerinin hangisi
Bu parann bafl
getirilebilir?
B) Divan flairlerinin halkn anlamasn dikkate alan

bir tutumlarnn olmadna
A) Meyveli aac tafllarlar
C) Divan flairlerinin halkn anlamad bir dil kullandklarna
B) Her yiidin bir yourt yiyifli vardr

C) Akl akldan stndr
D) Dost bafla, dflman ayaa bakar
E) Ayranm ekiflidir diyen olmaz
160
5.
D) Divan edebiyat tanmnn baz yanlfllklar tafldna

E) Divan flairlerinin slubu, ierikten daha fazla
nemsediklerine
PARAGRAF YORUMU
6.
adafl flair, kendinden nce gelenlere sevgiyle bakmaldr ncelikle. Onlarn bir dizesi, bir beyti onu
heyecanlandrabilmelidir. Eski flairlerin gzel eserleri
ile kendi eseriymifl gibi vnebilmelidir. Onlar tand, inceledii her hlinden belli olmaldr. Katld
yolun onurudur bu.
8.
fladaki sorulardan hangisine karfl

fllk ola Bu szler afla
rak sylenmifl olabilir?
A) adafl flairlerin gemiflte yaflayan flairlere karfl
tutumu nasl olmaldr?
Elbette bir yapt elefltirirken, okuyucuyu kitabn yazar hakknda da aydnlatmak gerekir. Ne var ki, yazarnn yaflam, ilgileri, zaaflar bilinirse yaptn tarafsz
olarak elefltirilebileceini sanmyorum. Yazarla ilgili
dflncelerin, deerlendirmeleri etkileyeceinden korkarm. Bunun iindir ki ilkin yapt incelemek, onun
hakknda bir yargya vardktan sonra yazar tanmak ve
tantmak daha doru olur dflncesindeyim. Zaten
elefltirmen iin nemli olan yazar deil, yapttr.
fladaki sorulardan hangisinin yant ola Bu szler afla
bilir?
B) adafl flairler, kendilerinden nce gelenleri niin

rnek alrlar?
A) ncelenen yaptla yazar arasnda nasl bir iliflki

vardr?
C) Gemifl dnemin flairleri adafl flairleri nasl etkiler?
B) Yazarlarn kiflilii elefltirmenlerden veya ortamdan

ne kadar etkilenir?
D) adafl flairlerle gemifl dnem flairleri arasndaki

farklar nelerdir?
C) Bir yaptn elefltirisinde okuyucunun beklentileri

nelerdir?
E) adafl flairler, gemiflte yaflanan olaylar konu

edinmeli midir?
D) Bir yapt elefltirilirken izlenen belli bafll yntemler nelerdir?

E) Bir yapt incelenirken yazarn anlama ve anlatma
konusunda nasl bir tutum iinde olunmal?
7.
Yazm ksa srmesine ramen bu kitap dierlerine

oranla ok tutuldu. Bykannemin belgeseli diyebileceim bu roman iki yldan daha az bir srede yazdm. Ama, yaz makinemin baflna oturmadan nce
bu kitap hakknda dflnmek on befl, on alt ylm ald. Bykannem en acmasz fleyleri kln bile kprdatmadan, sanki hi yaflamad, yalnzca grd
fleylermifl gibi anlatrd bana. Anlatt ykleri bu
kadar deerli klan fleyin, onun duygulara yenik dflmeyen tavr olduunu kavradm.
9.
fladaki sorulardan hangisinin cevab

Bu parada afla
yoktur ?
nceleri hi istememifltim retmen olmay. Daha

ok para kazanabileceim bir meslek sahibi olmay
dfllyordum. Ama bir gn anladm ki kendi iin yaflayan insanlar deil mutluluu yakalayanlar. Mutlu
ve huzurlu insanlar, dier insanlar iin abalayanlar.
retmenlerin tm insanlar iin en ok alflan, en
ok emek harcayan kifliler olduunu fark ettiimde
bu meslei yapmaya karar verdim.
A) Bykanneniz olaylar anlatrken nasl bir tavr

sergilerdi?

fllk ola Bu para, afla
rak sylenmifl olabilir?
B) Bu eseriniz en baflarl eseriniz mi?
A) Sizce retmen olmann avantajlar nelerdir?
C) Bu roman ne kadar srede yazdnz?
B) Para kazanmak iin hangi ifllerle urafltnz?
D) Bu eser iin n hazrlnz var myd?
C) Niin retmen olmay setiniz?
E) Bu romannzda yeni bir anlatm tarz denediniz

mi?
D) nsanlk niin retmenlere ihtiya duyar?

E) Mutlu ve huzurlu olmann yolu nedir?
D-A-E / A-D / A-E / E-C
161
SORULMUfi SORULAR
1.
Okumayan bir insan, sadece tek bir yaflam srmfltr. Oysa ben Napolyonun, Sezarn, Dartanyann
yaflamlaryla kendi yaflamm zenginlefltirdim. Bu nedenle, genleri kitap okumalar konusunda her zaman yreklendiriyor, ynlendiriyorum, nk bu, tek
boyutlu kiflilikten kurtulmann en etkili yoludur. Bylece, ---- bu mthifl bir ayrcalktr.
4.
fladaki yarglarn hangisi karlabilir?

Bu paradan afla
A) Gelecee ynelirken gemiflte yaplanlardan yararlanlmazsa btn abalar bofla gider.
flncenin akfl
flna
Bu parada bofl braklan yere dfl
gre afla
B) Bugnle yarn arasnda ba kurmak dflnsel bir

sorumluluktur.
A) tarihsel olaylara ilgi duyarsnz
C) Gelecein neler getireceini ancka sezgileri gl

insanlar kestirebilir.
B) lkeleri tanma isteiniz artar

C) deiflik yaflantlar edinmifl olursunuz
D) Bilginin yarar salamas, onun dflnlerek kullanlmasna baldr.
D) insanlar daha ok sevebilirsiniz

E) sorumluluk duygunuz geliflip glenir
2.
"Yarn"n olmas iin "dn"n olmas flart. Bunlar yle birbirinden ayrlmaz fleyler ki yarn kavgas yapann dnden haberi yoksa o kifli glgesini yumrukluyor demektir.
E) Tartflmalarn bir sonuca ulaflmas onlarn salam

verilere dayanmasn gerektirir.
SS - 2009
SS - 2008
Anlarm yazmyorum. nk tank olduum birok

fleyi anlatamayacam. lenlerin arkasndan dflnce belirtmem, kalp krmak istemem. Bu, yaratlflma
uygun dflmez. O insanlar, bana gvenmifl, kimi fleyleri anlatmfllar. O hlde ben niye yle bir ifle girifleyim? Bu dflncelerimi bilen yakn dostlarmdan biri
bir gn: "Sen artk yazamadklarnla ve syleyemediklerinle nemlisin." demiflti.
Bu paradaki alt izili szn sylenmesine yol aan
fladakilerden hangisi olabilir?
durum afla
A) Yanlfl anlafllmaktan ve yorumlanmaktan korkma
B) Yafladklarn deil, dfllediklerini yazma
C) nsanlar hep iyi ynleriyle grmeye alflma
D) Baflkalaryla ilgili zel bilgileri dile getirmekten
kanma
E) Yazacaklaryla ilgi uyandrmayacan sanma
SS - 2008
3.
ok uzun zamandr tartfllan bu konuda en gzel sz

Milan Kundera sylyor: "Roman 21. yzyla yakflmyor." Bence de roman 21. yzyla yakflmyor. nk
bu yzyldaki insanlarn yaflam biimi, ne ar fleyleri
okumaya ne de oturup ar fleyler yazmaya izin veriyor.
fllk sy Bu szler afla
lenmifl olabilir?
A) Gnmzde romann teki yaznsal trler arasndaki yeri nedir?
Yazma eyleminin kimi durumlarda insana ac ektiren bir yan vardr. Szgelimi hayatta en sevdii insan kaybetmifl birini betimlerken sanki bir sululuk
duygusu uyanr iinizde. Betimlediiniz insann gzyafllarna boulmufl hli ister istemez sarsar sizi. Hi
yaflamadnz bir acy, yalnzca yazarak hayata imza atmfl olursunuz.
Bu parada yazma eyleminin hangi yn zerinde
durulmaktadr?
A) Okurlarn ilgi dnyasnn zenginlefltirilmesi
B) Okurlarn romandan beklentileri nelerdir?
B) Yazlanlarn duyumsanarak anlatlmas
C) Sizce roman neden artk hi ilgi grmyor?
C) Acnn, hznn ve sevincin birlikte yanstlmas
D) Roman teki trlerden ayran zellikler deiflti mi?
D) Baflarya ulaflmann nesnel bir tutum gerektirmesi
E) Roman okumann kendine zg bir yntemi var

mdr?
E) Yaflam anlaml klan olaylara dayandrlmas
SS - 2008
162
5.
SS - 2008
PARAGRAF YORUMU
6.
Kimleri okursunuz? Sevdiiniz yazarlar kimlerdir? Bu

tr sorularn yantna gre karakter tahlili yaplr m,
bilmiyorum. Ama yazarla okur arasndaki doku uyuflumunun, metinden alnacak yaznsal zevki artrdna inananlardanm. rnein canl mzikleri, fosforlu
turuncular seven biri, benim iin uygun okur olmayabilir. nk benim dnyam, dingin ruh hllerini
anlatan mziklerden, gl kurular ve bordolardan
hofllananlarn kendilerini bulabildikleri bir dnyadr.
8.
fladakilerden
Bu parada vurgulanmak istenen afla
hangisidir?
A) Okunandan,
alnabilecei
farkl
yollar
denenerek
Yazar, szcklerle oynarken hem bunlarn dizilifl kurallarnn hem de alfllmfl kullanmlarnn dflna kyor. Bu yzden de zaman zaman yanlfllar yapyor.
Ancak bunlar, yazarn dili nemsemediinden yaptn sylemek istemiyorum. Sanyorum bu yanlfllar
onun, alfllmfln dflna kma, kendine zg bir biem ve sylem yaratma isteinden kaynaklanyor.
Dilde denemelere girifliyor. Bu nedenle gncel, yaznsal sylemle, dflnsel sylemi kaynafltrmaya alflyor. Anlatmdaki gevflek dokululuk da bundan, bu
kural tanmaz tutumundan kaynaklanyor.
flaBu paradan, sz edilen yazarla ilgili olarak afla
dakilerin hangisi karlamaz ?
tat
B) Bir yazar yalnzca yaptlarna bakarak tanmann

olanakszl
A) Anlafllr olmaktan kanmaya alflt
C) Okurlarn, kendi kiflilik zelliklerine yakn

sanatlarn yazlarn daha iyi anlayabilecei
C) Baflka yazarlara benzemek istemedii
D) Bir kitabn okunup bitirilmesinin, okurca beenildii anlamna gelmedii
E) Dili doru kullanmad
B) Dilde arayfl iinde olduu

D) Deiflik anlatm biimlerinden yararland
SS - 2005
E) Kimi yaptlar okuyabilmenin, zengin bir birikim

gerektirdii
SS - 2008
9.
7.
Adn yurt dflnda da duyuran nl ressammzla daha ok olunun Cihangir'deki resim atlyesinde karfllaflrdk. Bildim bileli yalnz yaflayan bir kadnd.
Soylu, sade, zarif ve ok gzeldi. Konuflurken sesini
bir kez bile ykselttiine tank olmadm. Her zaman
yznde ipeksi bir glmseyifl, bakfllarnda huzurlu
bir anlam vard.
Sz edilen ressamn, bu parada vurgulanmak iste fladakileden hangisidir?
nen zellii afla
A) zgrlne dflkn olma
Bu yazarmz, Trk insann konuflturmada, szcn

gerek anlamyla zgn bir sanatdr. Romanclmzn bu ynden geliflmesinde byk hizmetleri olmufltur. Konuflturmalarda en kk yapaylk yoktur.
Sokan dilini, roman dili konumuna getirmedeki abalar da kmsenemez. nk tek tek szckleri
yan yana getirmekle yetinmemifl; bunlardan kendine
zg bir anlatm oluflturmufltur.
Bu parada sz edilen yazarla ilgili olarak anlatlfladakilerden hangisidir?
mak istenen afla
A) Halk dilinin zelliklerini doal bir biimde kullanarak zgn bir anlatma ulaflmfltr.
B) Yapayla dflmemek iin romanlarnda kendi insanmzn yaflamn ifllemifltir.
C) Konuyla anlatm biimi arasndaki etkileflime
nem vermifltir.
D) Romanda, kendisinden nce kullanlan anlatm
biimlerine karfl kmfl, yeni anlatm olanaklar
yaratmfltr.
B) teki meslektafllarna benzememe

C) Gzelliiyle dikkat ekmek isteme
E) Anlattkarn gzlemlerine dayandrmaya zen

gstermifltir.
D) Yumuflak bir kiflilie sahip olma

E) Ressamln n planda tutmama
SS - 1998
C-D-C / A-B / C-D / A-A
SS - 1998
163
SORULMUfi SORULAR
1.
Romanda, uzun sre yurdundan ayr kalmfl iki kiflinin geri dnfl anlatlr. kisi de geri dndklerinde
vatanlarna yabanclaflmfltr. ocukluklarna, genliklerine ait anlar, zaman iinde belleklerinde korunmad iin yok olmufltur. Tekrar konuflulan resimler,
gnlkler, evler, sokaklar da anlamlarn oktan yitirmifltir. nk, bambaflka bir yerde yaflam srerken,
anlar arfltran mekanlardan uzakta bellek beslenmez, dolaysyla boflalr. Bellei canl tutan, karfllkl
iliflkilerle bu anlarn tazelenmesidir.
3.
Mitler doa glerini ve doast yaratklar anlatan

hayal rn yklerdir. Bunlarn simgesel ve kutsal
bir yan vardr. Yzyllar boyunca bu yker birbirinden beslenerek zenginleflmlfltir. Bunlarn kimisi
kulaktan kuIaa yaylrken kimisi de yazmay ifl edinmifl kiflilerce yazya geirilmifltir. Bugn elimizde hemen her mitolojik yknn, yazya geirenin anlayflna gre deiflen anlatmlar bulunuyor.
fladakilerden
Bu parada, mitlerle ilgili olarak afla
hangisine deinilmemiflt
fltir ?
fladakilerden
hangisidir?
A) Kahramanlarnn alfllmfln dflnda zellIkler tafldna
A) Gemiflte yaflananlarn canl kalmas, onlarn ayn

ortamda anmsanmasna, paylafllmasna baldr.
B) Anlatlanlarn dinsel bir ierii olduuna
B) Memleketinden yllarca ayr kalmfl kifliler, geri

geldiklerinde evrelerine uymakta sknt ekerler.
D) Ayn yknn deiflik biimlerde anlatldna
C) ok uzun bir gemifli bulunduuna

E) Kimilerinin gerekleri yansttna
C) Koflullar deifltike eski izlenimlerin yerini yenileri alr.
SS 2003
D) Olaylarn insanlar zerinde yarataca etki ortamdan ortama deiflir.

E) zerinden zaman getike eski yaflantlar unutulur.
SS - 2002
2.
....... Onlardan hep ar, oturakl kifliler olmalar istenmifltir. Sanki yle davrannca saygn olunacakmfl
gibi! Bir ocuk, reniminin ancak ilk yllarnda glebilir. Daha byk snflarda hi glebilir mi? Ad
hemen "srtk"a kar. fl yaflamnda, mdr memura
glmez; memur vatandafla glmez. Neden bu ask
yzllk? Nereden kaynaklanyor bu glme korkusu?
flna, dfl
flncenin akfl
flna gre afla
fla Bu parann bafl
dakilerden hangisi getirilebilir?
A) Kimileri, beenilen insanlarn, az glen insanlar
arasndan kt grfln benimser.
B) Bykler, kkleri elefltirip onlardan kendileri gibi dflnmelerini beklerler.
C) ok glenlerin, kimi zaman evresindekileri rahatsz edebileceklerini dflnmeleri gerekir.
D) nsanlarmzn glmeye yatknl vardr; ama buna srekli engel olunmufltur.
E) Toplumumuzda, genellikle, arbafll kifliler ne
kmfltr.
SS - 2002
164
4.
Bu yazarmz, anlarn anlatrken araya baflka yazarlarn anlarn, dflnrlerin anlar zerine sylediklerini de katyor. Bylece yazdklar, okurda, anlatlanlarn iinde oluflturulmufl yeni bir metin tad da bkaryor.
Bu parada sz edilen yazarn byle bir yol izleme fladakilerden hangisi olabilir?
sinin amac afla
A) An trnn, teki yaznsal trlerden stn olduunu gsterme
B) Kendi yaflamyla baflkalarnn yaflam arasndaki
benzerlikleri ortaya karma
C) Yazlanlarn yaflanmflln kantlama
D) Okurlarda, kendi anlarn yazma istei uyandrma
E) Anlatlanlara, okurun deiflik alardan bakmasn
salama
SS 2005
PARAGRAF YORUMU
5.
Yazdm fliirleri sesli olarak okurum ilk nce, kulama hofl geliyorsa deifliklik yapmam. Ama fazla ya da
kula trmalayan szckler varsa onlar atarm, deifltiririm. nk fliir gereksiz szc kaldrmaz. Ayrca, yllar sonra yeniden okuduumda, beni ilk gnk gibi etkileyebilecek mi, diye dflnrm. yle fliirler vardr ki her gn okusanz bkmazsnz. Yazdm fliirlerin de byle olmas iin gayret ederim.
7.
fladaki sorulardan hangisiBu parada anlatlanlar afla

fllk olarak sylenmifl olabilir?
ne karfl
A) fiiirlerinizi younlafltrmak, kalc klmak iin nelere dikkat edersiniz?
B) Elefltirmenlerin fliirlerinizi yeterince deerlendirmemesini neye balyorsunuz?
C) fiiirlerinizi yazarken okurlarn beklentisini gz
nnde bulundurur musunuz?
flncenin akfl
flna
gre afla
D) Baflka fliirlere, flairlere yknmemek iin nasl bir

yol izliyorsunuz?
A) bir yazarn yaflam yksnn, yazarn yaratlarn

yorumlamada ne kadar etkili olduudur
E) fiiirlerinizdeki duygusal zenginlii nasl salyorsunuz?
B) kendiyle ilgili bu yazlar baflkalarna brakmayp

yazarn kendinin yazmasdr
SS - 2005
6.
Bir yazarn yaflamn, evresindeki insanlarn yazar

hakkndaki grfllerini bilmek; giyim kuflamndan tutun da gndelik yaflamnn btn ayrntlarna gz atmak biroumuza ilgin gelir. Bunlarn ele alnd
yazlar, sevdiimiz bir metnin arkasndaki yazar tanma olana verdii kadar metinde dile getirilemeyen ruhsal durumlar anlamamza, bofl braklan, tamamlanmamfl birok noktay doldurmamza da yardmc olur. Borgesin seksen yaflnda kendini kaybedercesine flk olmas, James Joyceun hibir zaman
Ulyssesi okumayan karsnn nasl biri olduu, Cemal Sreyann Kadky sahilinde yrrken her an
karfldan Fazl Hsn gelebilir dflncesiyle ceketini
ilikleyerek gezmesi, Turgut Uyarn, ardnda kendi el
yazsyla oluflturulmufl hibir metin brakmama ilkesi
gibi ilgin bilgilerin ne kadar edebiyatla iliflkilidir?
nemli olan ----.
C) bir yazar yazmaya ynlendiren kiflisel dfl krklklarnn doru bir biimde verilmifl olmasdr
Byklerinin izdii yolda, kendi lkesinde ve baflka
lkelerde iyi bir renim grmfltr. Girdii her iflte,
onlar onurlandrp grurlandracak baflarlar kazanmfltr. Parasal ynden tam bir zgrlk iindedir.
Ancak ne para ne baflar mutluluk verir ona. nk
gereklefltirdikleri ve gereklefltirmeye alfltklar,
kendi tutkular, zlemleri ve dflleri deildir. Kendisi
iin izilmifl bir yolda yrmfltr hep; yalnz ve
mutsuzdur bu yzden.
D) bu tr yazlarda okurun ilgisini ekecek bilgilerin

verilmesidir
E) bu bilgilerin, birok kaynaktan arafltrlp doruluu denetlendikten sonra verilmesidir
SS - 2009
8.
A) Varlkl bir aile ortamnda yetiflmenin rahatln

yaflamfltr.
Okumayan bir insan, sadece tek bir yaflam srmfltr. Oysa ben Napolyonun, Sezarn, Dartanyann
yaflamlaryla kendi yaflamm zenginlefltirdim. Bu nedenle, genleri kitap okumalar konusunda her zaman yreklendiriyor, ynlendiriyorum, nk bu, tek
boyutlu kiflilikten kurtulmann en etkili yoludur. Bylece, ---- bu mthifl bir ayrcalktr.
B) Baflarya ulaflmak iin deiflik skntlara katlanmfltr.
flncenin akfl
flna
go?re afla
C) Edindii varl nlnce harcama olana bulamamfltr.
A) tarihsel olaylara ilgi duyarsnz
D) Yaflamn, baflkalarnn ynlendirmelerine gre

srdrmfltr.
C) deiflik yaflantlar edinmifl olursunuz
fli iin afla

fladakilerden hangiBu parada anlatlan kifli
si sylenebilir?
E) Gereklefltiremedii dflnceleri, gereklefltirebildiklerinden fazladr.
B) lkeleri tanma isteiniz artar

D) insanlar daha ok sevebilirsiniz
E) sorumluluk duygunuz geliflip glenir
SS 2005
A-D / E-E / A-D / A-C
SS - 2009
165
SORULMUfi SORULAR
1.
Benim kitabmdan nce de dil yanlfllaryla ilgili kitaplar vard. Ama bu kitabn byk ilgi uyandrmas
konuya yabanc olanlarn da Trkenin sorunlar zerinde dflnmesini salad. Grdkleri hi de hofllarna gitmedi; dilde byk bir yabanclaflma, byk bir
yozlaflma grdler. O yzden dil sorunlarn ele alan
birok kitap yaymland, hl da yaymlanyor.
3.

fllk sy Bu szler afla
lenmifl olabilir?
A) Dile ve dil bilgisine ynelik alflmalarn bu kadar
ne kmasn neye balyorsunuz?
Ben, herkesin alflkn olmad, farkl bir evde bydm. Babam ve aabeyim profesyonelce olmasa da
resimle ilgileniyorlard. Daym da odasnda srekli
bir fleyler yazard. Yani evin iinde resim, kitap, dergi hep vard. Byle bir havay soluyunca insan kendiliinden sanata ilgi duyuyor. Dolaysyla birok sanat
dalna olan ilgim, eitimimin evde bafllamfl olmasndan kaynaklanyor. nk insan, evinde ne gryorsa onu yapyor. Ben de yaflama, yllardr bir ressamn,
yazarn gzyle bakyorum.
fladakilerden
hangisidir?
B) Dil bilgisi kurallarnn yeterince bilinmemesinin

nedenleri nelerdir?
A) Sanatta baflkalar rneksenerek baflarl olunabilir.
C) Yanlfllarn giderilmesinde, yazlanlar hangi lde etkili oldu?
B) Resim, kk yaflta bafllanldnda baflar kazanlabilecek bir sanat daldr.
D) Yaplan alflmalar Trkenin inceliklerini ne lde ortaya kard?
C) nsann yetiflmesinde, yakn evre nemli bir etkendir.
E) Dil alannda uzmanlaflmayan kiflilerin kitap yaymlamasn nasl karfllyorsunuz?
D) ocuklarn sanata ynlendirilmesinde ailenin yol

gstermesi gerekir.
YGS 2010
E) ocuklar, yeteneklerini gelifltirmeleri iin yreklendirilmelidir.
YGS 2010
2.
Bir arkadaflmla, yllardr edebiyatn hemen her alannda rnler vermifl bir sanatdan sz ediyorduk.
yklerine yaknlk duyduum ama fliirlerinden pek
tat alamadm biriydi o. fiairliine hakszlk ettiimi
dflnen arkadaflm, tuttu bir fliirini rnek verdi o kiflinin, stelik benim de sevdiim bir fliirdi bu. "Kim o
kadar suyun baflnda beklese gnn birinde bir balk
tutar." dedim. Birikmifl emek gnn birinde iyi bir
rnle geri dner size ama-----.
flncenin akfl
flna gre afla
fla Bu parann sonuna dfl
A) alflarak her iflte baflarl olunaca unutulmamaldr
B) nemli olan sreklilii salamaktr
C) bir deil, birok trde yazmay denerseniz
166
4.
Dergi yayn ynetmenleri bilir, -------. Bunu flyle

aklayabiliriz: fiiirde belli bir yere gelmifl, gemiflte
yazdklar, gelecekte yazacaklarn gvence altna almfl flairler vardr. Edebiyat dnyasnda usta olarak kabul edilmifllerdir. flte bu flairlerden fliir istemiflseniz
ya da onlar bir ar beklemeden derginize katkda
bulunmak istemiflse yolladklar fliiri yaymlamak durumunda kalrsnz. O fliirin iyi olup olmadna bakmazsnz. Sorumluluun sahibi, altndaki imzadr.
flncenin akfl
flna
Bu parada, bofl braklan yere dfl
gre afla
A) bazen fliir bazen de flair yaymlanr
B) fliir kskantr, bencildir, baflka urafllar flaire yasaklar
D) elefltirmenlerin beenisine seslenerek yaptlar ortaya koyabilirseniz
C) fliir yazmak bir tr denge kurma iflidir
E) aradan geen zaman iinde yaratclnz yitirmifl olursunuz
E) alg dnyamz sarsan bir fliir, yeni bir yneliflin

habercisi olabilir
YGS 2010
YGS 2010
D) fliir, szckleri zenle semeyi gerektirir
PARAGRAF YORUMU
5.
fiairler arasnda teden beri sregelen ak ya da gizli bir yarfl vardr. Oysa ayn gzeden su ien, ayn
gnefl altnda snan, ayn aacn glgesinde oturan
insanlardr onlar. Birbirlerine, sanldndan daha
ok ihtiyalar vardr. lmfl flairlerle, onlarn anlar
zerinde yaflatlan dostluklar da dhildir buna. -----?
Kskanmalar, grmezden gelmeler, kara almalar
Neyi paylaflamazlar? Herkesin kab kendine gredir,
alaca su miktar bellidir oysa. Paylaflmann, el ele
vererek yaratacaklar elefltiri ortamnn salayaca
yararlar stnde durmak ve bunu gelifltirmek varken
nedir bu yok edici yarfl?
7.
flncenin akfl
flna
gre afla
A) Oysa her flair, fliirini kendi yaflam serveninden karmaz m
B) Bunu bilmelerine karfln nedir bu sevgisizlik flairler arasnda
fladakilerin hangisine ulafl

Bu paradan afla
fllamaz ?
C) fiairler arasndaki btn bu atflmalar gerekte fliirimizin tematik haritasn daraltr m
A) Yaflamdaki olgular kalplaflmfl sorulara sdrlamaz.

B) Bilgi edinmenin farkl yollar vardr.
D) yleyse neden fliirin kolaya kama sanat olduu

izlenimi yaratlyor
C) Kitaplar dnyay tanmamza olanak salar.

D) Merak gesi iermeyen kitaplar gezip grme istei
de uyandrmaz.
E) fiairler, birbirlerini deerlendirirken fliirsel ltler

kullanrlar m
YGS - 2011
6.
Trkler, fliirler i dnyamzn sesi olarak yazlmfl olsalar da bizden ktklar anda topluma mal olmufltur artk. Yalnz topluma mal olmakla kalsa iyi. Yerelden ulusala, ulusaldan evrensele bir deiflme ve geliflme izgisi
izleyerek btn insanln ortak deeri hline gelir. rnein Yunus Emrenin fliirlerinde yanstlan duygular salt
bize mi zgdr? Neruda, yalnzca fiilinin aclarn
yanstmfltr, deyip dfllayabilir miyiz onu? Acs acmz
olmufltur, halk da halkmz. Ksaca ----.
flncenin akfl
flna gre afla
flaBu parann sonuna dfl
A) fliir, flairin fliiri dflnmeye bafllad andan okuyucusuyla bulufltuu ana dein sren, uzun ve sancl bir dnemin rndr
B) sanat, ortaya koyduu rnlerin hangi zellikleri taflyacan nceden saptamaldr
C) sanat, yaptn yaratrken bilinli olarak ona ulusal niteliklerin dflna taflan yeni boyutlar kazandrr
D) her birimiz, yafladmz blgenin rengini, dokusunu, izgisini yanstan trklerden ve fliirlerden
hofllanrz
E) trkler, fliirler znde kendi corafyalarnn izlerini taflsalar da sanatsal dilin ierdii insansal zle btn insanln ortak yaratsdr
ocukluumuzda ka kez duyduk kim bilir: ok

okuyan m bilir, ok gezen mi? Cevaptan ok, sorunun kendisi nemliydi sanki. Ortada derin bir ikilem
varmfl gibi ciddiyetle yneltilirdi soru. Her seferinde
ok okuyan! dememiz beklenirdi. Galiba ilkretimdeki retmenlerimiz, okuma sevgimizi byle artrmaya alflrd. ok okumakla ok gezmek asla yan
yana gelemezmifl gibi Bense okumay da gezmeyi
de tutkuyla seven biri olarak ikiye blnrdm. Hibir zaman snamadm bu yapay ikileme, okumann
da iten ie bir seyahat olduuna inandmdan, her
kitabn bizi baflka bir yolculua kardn dflndrdmden. Okuyarak gezmek, her kitab bafll baflna bir serven sayarak bir baflka ortama, bir baflka
yaflama uzanan bir yolculuk yapmak mmkndr
nk. Gezerken de her insan ve her hayat bir kitap
gibi dflnerek dnyay okumak da mmkn. Okumak ve gezmek aslnda o kadar i ie ki
E) Okuma ve gezme birbirini besleyen iki eylemdir.
YGS - 2011
8.
nsann sanatsal alflmalarnn tmne, bir arama ve

bulma abas olarak baklabilir. Ya da bunlar, hayat ve
bu hayatn iinde insann kendi yerini anlama ve anlamlandrma urafl olarak grlebilir. Bu aba, ilk insandan bugne dein farkl amalar ardnda, farkl almlar, biimler ve yntemlerle serpilip geliflmifltir. Yzlerce yllk serveni boyunca, hem tarihsel dnemler,
toplumsal ve siyasal koflullarca biimlendirilmifl hem
de onlar biimlendirmifltir. Buradan bakldnda -----.
flncenin akfl
flna gre afla
flaBu parann sonuna dfl
dakilerden hangisi getirilebilir?
A) sanatn, insan doa ve toplumla olan atflmalaryla yanstma ifllevini yerine getirmesinin gereklilii ortaya kar
B) sanat yaptlarnda ifllenen toplumsal zlemlerin
gerekleflip gerekleflmeyecei de aklk kazanr
C) sanatla toplumsal fayda arasnda bir seim yapmann zorluu daha iyi anlafllabilir
D) sanatn, insann kiflilik zelliklerini boyutlandrp
gelifltirdii sylenebilir
E) bir toplumun sanatyla o toplumun yaflamnn birbiriyle etkileflim iinde olduu yargsna ulafllabilir
YGS - 2011
A-B / C-A / B-E / D-E
YGS - 2012
167
SORULAR
1.
Modern elefltiride sanat, gemifl dnemlerde sanld gibi tresel bir eitim yolu, bir elence tr olmaktan kmfltr. Bundan dolay modern elefltirmenler
kl krk yararcasna alflr, eski elefltirmenler gibi
eserin yalnz anlam, ne lde iyi ya da kt olduu zerinde durmakla kalmayp eserin sanatnn yaflamyla, toplumsal flartlarla ilgisini, sanata ve okura
ne saladn, gemifl alarn ve kendi ann eserleriyle, dnya grflleriyle ilgisini, imgelerini, szcklerini inceler.
3.
fladakile Parada sz konusu yazarla ilgili olarak afla

rin hangisine deinilmemiflt
fltir ?
A) evresini duyarllkla incelediine
B) Etkileyici bir ifade tarznn olduuna
fladaki soru Bu para, btnyle ele alndnda afla

lardan hangisine verilmifl bir cevap olabilir?
C) yklerinde yafladklarna da yer verdiine

D) Gnlk hayatn ayrntlarn yklerine tafldna
A) Eski elefltirmenlerin kulland genel metotlar nelerdir?

B) Gnmz elefltirisi gemiflten nasl faydalanmaldr?
C) Gnmzde elefltirinin, gemifl dnemlerdeki
elefltiri anlayflndan fark nedir?
Gl bir kalemi vard. Yazdklarn okurken iimizin

kprdadn hissederdik. Her gn grdmz fleyleri ilk kez gryormufluz hissi verecek kadar gzel anlatrd. Yaflad her fleyden bir yk karr, gzlemlerini kolayca yk formuna aktarrd. Herkesin bakt yere bakar, herkesin gremediini grrd.
E) Okuyucularn ynlendirmek amacyla yk yazdna
4.
D) Elefltiriyle edebiyat ve dier sanat dallar arasnda

ne gibi iliflkiler vardr?
E) Sizce elefltirin her zaman nesnel olabilmesi
mmkn mdr?
Ben romanlarm objektif bir bakflla yazdm. Bunu

yaparken belki ac gerekleri gz nne serdim ama
hibir zaman ktmserlie kaplmadm. yilerle ktlerin arpflt bu hayatta yaflananlar anlatrken gelecek nesillerin ders alacaklar eserler ortaya koymaya alfltm.
fladakilerden hangi Byle syleyen bir yazar iin afla
si doru deildir ?
2.
Eskiden beri duyduum bir sz vard: "Gerek sevgi

srekli birbirine bakmak deil, ortak ideallere beraber bakmaktr." Bu szn doruluunu flimdi daha iyi
anlyorum. Gerekten de insan sadece karflsndaki
kifliye odaklandnda, ne kadar uyumlu olunursa
olunsun, bir sre sonra "Gznn stnde kafln var."
misali kk fleylerden problem kabiliyor. Byk
ideallerle gayrete gelen ve tatmin olan kifli ise kk
przlere taklmyor.
A) Nesnel bir tutumla gerekleri anlatmaktadr.

B) Yaflamdaki ktlkler karflsnda karamsarla kaplmamfltr.
C) Toplumdaki karfltlklar, atflmalar anlatan eserler yazmfltr.
D) Eserleriyle yaflananlar gelecee aktarmaktadr.
E) Kendi yazdklarn dier yazarlarnkilerden stn
grmektedir.
fladakilerden hangisi karlabilir?

Bu paradan afla
A) Ortak hedeflere ulaflma arzusuyla oluflan sevgi,
gerek sevgidir.
5.
B) Uzlaflmann ne olduunu bilmeyen pek ok insan

vardr.
C) nsan, sevgi balarn koparan alflkanlklar terk
etmelidir.
D) Kiflilik olarak birbirine benzemeyen insanlar iyi
anlaflamazlar.
E) Huzursuzluun temelinde, efllerin birbirini anlamamas yatar.
C-A / E-E-D
168
Gazetede uzun yllar birlikte alfltk. Okuyucularna

hep glmseyen bir yzle bakt. Biroumuz yazacak bir fley ararken onunki kat zerinde raks ederdi. En skntl gnnde bile kflesini bofl brakt olmamfltr. Yetkin ve becerikli bir ustayd.
fli afla
Parada sz edilen kifli
nitelendirilemez ?
A) fline bal
B) Yetenekli
D) Gururlu
C) Sevecen
E) Yaratc

BLG ve BECERLER
Okuduunu hzl bir biimde anlama

Bir paragraf btnlk iinde kavrama
Bir paragrafn iletisini bulma
Bir paragraftan yarglar karma
Paradan ulafllabilecek yardmc fikirleri belirleme
Seeneklerle paragraf arasnda iliflki kurabilme
Bir cmlesi eksik braklmfl paragraf tamamlama
Paragrafn cevap olabilecei soruyu belirleme
169
07
SES
BLGS
Byk nl uyumu: Trke szcklerde ince ve kaln nller

bir arada bulunmuyor.
Kk nl uyumu: nllerin oluflumlarn esas alan uyum
nller eflitli durumlarda dflebilir.
Genifl nller daralabilir.
Szckte bir nl ortaya kabilir.
nsz benzeflmesi (sertleflme):
Sessizler, kendilerine benzeyenlerle komflu olmak ister.
nsz deiflimi: Sreksiz sert sessizler nllerle
karfllaflnca yumuflar.
nszler de dflebilir.
nsz dnflm: b sesinden nceki n sesinin m oluflu
nszler de trer. (kaynafltrma - yardmc ses).
Sessizle biten szckler sesliyle bafllayanlara kaynaflr.
Ayrntlar
YRNGEDEK KAVRAMLAR
sesli - sessiz
s. 173
byk nl uyumu
s. 173
kk nl uyumu
nl dflmesi
s. 174
s. 174
hece dflmesi
nl daralmas
s. 175
nl tremesi
s. 176
benzeflme
s. 176
yumuflama
s. 177
nsz dflmesi
s. 177
nsz dnflm
s. 178
nsz tremesi
ulama
172
s. 174
s. 179
s. 178
SES BLGS
Girifl
Bu konuyla ilgili olarak dorudan bilgi sorusu veya
yazmla ilgili bir soru sorulmaktadr. niversite hazrlk snav(lar)nda ses bilgisinin pay genellikle
tek sorudur. Konu bilgiye dayal ve grsel yn olduundan renilmesi de, gelen sorularn zlmesi de olduka kolaydr.
Ses, titreflim sonucu oluflan fiziksel bir olaydr.
Seslerin eflitli sembollerle gsterildii sisteme yaz diyoruz. Seslerin yazdaki bu gstergelerine harf
ismini veriyoruz. Yazda milletten millete deiflen
semboller kullanlmakta; sesler, genel olarak de-
iflmedii hlde iflaretler (harfler) deiflmektedir.

Toplumdan topluma deiflen bu iflaretler sistemine alfabe diyoruz.
Trkede sesler, nller (sesliler) ve nszler (sessizler) olmak zere iki grupta incelenir. 1 Kasm
1928 tarihinde kabul edilen alfabede 8 nl 21 nsz olmak zere 29 sesin gstergesine yer verilmifltir.
Bu konuda nller ve nszlerle ilgili kurallar ve
bunlarn yazm kurallarna akseden ynlerini inceleyeceiz.
NLLERLE LGL EfiTL KURALLAR VARDIR

7.1
Byk nl uyumu: Trke szcklerde ince ve kaln nller bir arada bulunmuyor.
Trkede nller kaln (a, , o, u) ve ince (e, i, , )
olarak ayrlr. Bir szckteki nllerin, kalnlk ve
incelik ynnden ortaya koyduu uyuma byk
nl uyumu denir. Buna gre bir szckte ya sadece kaln nller ya da sadece ince nller bulunur.
(Bundan dolay bu kurala kalnlk / incelik uyumu
da denilmektedir.)
3.
gel, al, tafl, gz, kar...
4.
lmezdi: nllerin hepsi ince

bafllyordu: nllerin hepsi kaln
Birleflik szcklerin bu kurala uyup uymad

birleflenlerine ayrlarak grlebilir :
hanmeli
Byk nl Uyumu
Szckler
Tek heceli szcklerde - nlnn dier nlyle kyas imkan olmadndan - bu kural aranmamal :
()
hanm + eli
(+)
var
gecekondu
()
gece + kondu
(+)
var
Boazii
()
boaz + ii
(+)
fakirlik : kaln ve ince nller var
yok
insancl : kaln ve ince nller var
yok
Bu ayrnt genel olarak "Birleflik szcklerde byk nl kural aranmaz." fleklinde kalplaflmfltr.
televizyon : kaln ve ince nller var
yok
5.
Baz Trke szckler, azlarda bu kurala uyduu hlde zamanla -zellikle yaz dilinde uyumsuzluk gstermifltir: anne(ana), elma(alma), hangi (hang - kang)...
6.
Bu kurala uyan her szck Trke olmayabilir:

zalm(zalim), sabah, cennet, kad, avukat, okul,
fikir...
7.
Eklerdeki nller, nl uyumlarna karfl hassastr:
Byk sesli uyumu bir szn Trke olup olmadnn belirlenmesinde - tek baflna yeterli olmamakla
birlikte - bazen belirleyici, bazen de fikir vericidir.
1.
Byk nl uyumuna uymayan szlerin geneli yabanc dillerden devflirilmifltir:

sinema, kitap, krtasiye, sportif, klasik, kartonpiyer, are, mehl...
2.
Baz Trke ekler bu kurala uymayabilir :

-yor, -ken, -ki, -leyin, -(i)mtrak, -dafl, -gil
-le,
gzle
baflla
-ler ocuklar
bykler
yazarken () / sabahleyin () / gelmiyor () / babamgil

() yenerken (+) / geceleyin (+) / bafllyor (+)
Bu alt baflln pekiflmesi iin Kavrama Testi / 1 ve 2. sorular hemen zelim.
-i boyu
ierii
gz
173
SES BLGS
7.2
Kk nl uyumu: nllerin oluflumlarn esas alan uyum

nllerde, bu seslerin oluflumu srasnda ses organlarnn durumuna gre flu zellikleri gryoruz:
yuvarlak
a, dan sonra a veya gelebilir.
}
}
dz
ki nl uyumunu birlefltirdiimizde birbirini takip

edebilecek nlleri flyle sralayabiliriz :
e, i den sonra e veya i gelebilir.
ince
o, u dan sonra a veya u gelebilir.

, den sonra e veya gelebilir.
dar
Trkede,
dz seslilerden sonra dz seslilerin
(a, , e, i a, , e, i)
yuvarlak seslilerden sonra, ya dar-yuvarlak ya da

dz-genifl seslilerin gelmesine (o, u, , u, / a, e)
kk nl uyumu denir.
7.3
Buna gre, a'dan sonra u, 'den sonra i... gelmesi kk nl uyumuna aykrdr. (amur, yamur, mzik,
mit...) kinci heceleri dudak nszleriyle (b, m, v) bafllayan birok szckte a'dan sonra "u" gelebilmektedir: pamuk, kavun, kabuk... Yukardaki tabloya gre
Trkede bir szn ilk hecesinin dflnda (-yor eki hari) "o" sesi bulunmaz; bulunursa bu uyumu bozar ve
byle szckler Trke deildir : salon, balon, solo...
(Horoz vs. szlerin syleniflte ikinci nlleri u'dur.)
nller eflitli durumlarda dflebilir.

a. Baz szler ek aldnda, vurgusuz kalan orta
hece nls dfler:
ayr + > ayr ayr
kvr + m > kvrm kvrm
devir + m > devirim devrim

evir + e > evire evre
Bu rneklerde olduu gibi ikinci hecesinde dar nl bulunan kimi fiiller, yapm eki alrken nl dflmesine urar. simlerde de durum ayndr:
aln + > aln aln
boyun + u > boyunu boynu

gs + > gs gs
tavr + > tavr tavr
Bu szcklerin ortadaki yazm yanlfltr. (Sizler de

benzer rnekler bulmaya alflnz.)
koku-la kokla
14243
b. Baz ekler, baz szcklerde son hecedeki sesi

dflrr :
u
yumurta-la yumurtla a sesleri dflt.

tasar-la tasarla
c. Szck birleflimlerinde nl dflmesine rastlanr:

ne + iin niin
sabr + et sabret-
kahr + et kahret-
kayt + et kaydet-
Son szcn asllarnda ikinci hecede nl

yoktur: (sabr, kahr, kayd) Trkeye geerken, nl
varmfl gibi dflnr, birleflik szck olufltururken
de bunun dfltn kabul ederiz. lk rnekteki
duruma "nl aflnmas" da diyebiliriz.
Dflen seslerin yazda gsterilmesi yazm yanlfldr.
d. ile sz ve ek fiil ekleri bir sze eklendikleri
zaman bafltaki nllerini dflrrler.
benim + ile benimle / kalem + ile kalemle/eli+ile eliyle
yaramaz + ise yaramazsa / gzel + imifl gzelmifl
yapyor + idi yapyordu / yazar + idi yazard
e. Burada, nllerin bir hece deeri tafldn hatrlatalm. Bu hatrlatma, szlkteki nlnn
dflmesinin yalnz bir ses dflmesi deil, ayn
zamanda hece dflmesi anlamna gelecei noktasnda nem taflr.
Bu kurallara bal olarak dflen / dflmesi gereken bir nlnn yazda

gsterilmesi, yazm yanlfldr.
ne + asl nasl
cuma + ertesi cumartesi
174
Bu alt baflln pekiflmesi iin Kavrama Testi / 3. soruyu hemen zelim.
SES BLGS
rnek soru
rnek soru
"nc kifli iyelik eki alan kelimelerin sonuna ile getirilince araya (y) koruyucu nsz girer ve ile'nin
baflndaki (i) nls dfler. Bu kelimeler byk nl
uyumuna uyar."
fladaki cmlelerden hangisinde bu kurala rnek
Afla
olabilecek bir kullanm vardr?
A) Gelirken dergiyle gazeteyi de getirmeyi unutma.
fladaki cmlelerin hangisinde alt izili szck, t Afla

fltr?
retilirken bir nl kaybna uramflt
A) Bu iein yapraklar ok sararmfl.
B) Geen yl dikilen bu elbise iyice daralmfl.
C) Uykusuzluktan gzlerinin alt morarmfl.
D) Kilo alnca yanaklar iyice pembeleflmifl.
E) Salar son aylarda ok beyazlamfl.
B) Kardefliyle sinemaya gitmek istememifl.
1993
C) Bykbabayla torun ok iyi anlaflyorlar.

D) Byk bir grltyle ieri giren oymufl.
E) Anneyle kz ayn evde oturuyormufl.
SS - 1983
zm
zm
"kardefl" szc iyelik nc kifli eki "-i-" almfl

"ile" getirilince de "ile"nin baflndaki "-i-" sesi "dflerek araya -y-" nsz girmifltir.
"sar" szc yapm eki alrken (sar + ar) "-" sesi

dflmfltr.
Cevap A
Cevap B
7.4
Genifl nller daralabilir.

-yor eki veya -y sesinin daraltc etkisi dolaysyla
genifl nllerin daralmasdr:
a, e yor
<
rnek soru
fladaki cmlelerin hangisinde bir yazm yanlfl
fl
Afla
u,
vardr?
, i
A) Arkadafllar, bu kadar sorumsuz davranmasnn

nedenini bir trl renemediler.
nl daralmas
a / la / ma / da
e le me de gibi a e ile biten eklerde
grlr.
B) Kuflkonmaz, saksda yetifltirilen, uzun sapl, ince

ve kk yaprakl bir ss bitkisidir.
baflla yor bafllyor
C) Tartflmac, ne srd savn doruluunu kant-
bilme yor bilmiyor
D) Panele, niversite rencileriyle retim yeleri
lyamad.
yafla yor yaflyor
gmbrde yor gnbrdyor
nl daralmas olabilmesi iin bir szcn yor

eki almas gereklidir. Bunun birka istisnas vardr:
katlmflt.
E) Aile byklerinden renilen el sanatlar, yre halknn geim kaynan oluflturuyor.
SS - 2002
de ecek > deyecek diyecek / de y e > deye diye
ye ecek > yeyecek yiyecek
Daralma olan szcklerin daralma yokmufl gibi yazlfllar (gelmeyor, gmbrdeyor...) daralma olmayan szcklerin ise daralma varmfl gibi yazlfllar
(gelmiyecek, gmbrdiyecek, bafllyacak, yaflyacakt...) yanlfltr. Unutmayalm, daralma birka
istisnann dflnda sadece "yor" ekiyle oluflur.
zm
C seeneindeki "kantlyamad" sznde "yor" eki
olmad halde daralma yaplmfltr. Yazm yanlfltr.
Cevap C
175
SES BLGS
7.5
Szckte bir nl ortaya kabilir.

a. "dar, bir, az gen" szckleri "-ck" kltme
eki aldnda araya "-a, -e" nlleri girer.
dar ck > dar - a - ck darack
bir ck > bir - i - cik biricik
Bu aklamadaki durumun, kimi kaynaklarca eflitli

nedenlerle, nl tremesi kapsamnda deerlendirilmediini de belirtelim.
nl tremesi, ses tremesi bafll altnda, nsz tremesini de kapsayacak bir soru fleklinde sorulabilir.
az ck > az - - ck azck
gen cik > gen - e - ck gencecik
b. Sessizle bafllayan baz ekler sessizle biten szcklere eklendiinde iki sessiz yan yana gelemeyeceinden araya bir nl (, i, u,) girer:
yak + t yak - - t
c. Baz pekifltirmeli szcklerde a veya e nlsnn tredii grlr:

salam sapsalam sap - a - salam
evre epevre ep - e - evre
gndz gpgndz gp - e - gndz
yan + k yan -- k
zl + yor zl - - yor
bil - r bil - i - r
NSZLERLE LGL KURALLAR

7.6
nsz benzeflmesi (sertleflme): Sessizler, kendilerine benzeyenlerle komflu olmak ister.

Trkedeki yirmi bir sessizin 8i sert, 13 yumuflak
sessizdir.
Bu kural, sert sessizle biten bir szcn, sessizle
bafllayan ekleri, kendi son sessizine benzetmesi
yani sertlefltirmesi fleklinde zetlenebilir. Trkede sayl ekler, yumuflak sessizle bafllar ve sonu
sert sessiz olan kelimelerle karfllaflnca yumuflak
flekillerine dnflr.
Trkede "b" ile bafllayan ek yoktur. Yukardaki
aklamalar "c, d, g" ile bafllayan eklerden bazlaryla rnekleyelim:
c
ca
cik
di
de
dan
g
ge
gen
A) Ucuzca bir otel aryordu.

B) Ahbapca bir tutum taknd.
E) Beenmediini akca syledi.
SS - 1985
II
/ yavafl + ca yavafla
de
ev + de evd
/ cep + de ceptte
dr
kolay + dr kolayd
fladaki cmlelerde alt izili kelimelerden hangi Afla

fl yoktur ?
sinde, yazm yanlfl
D) Bafln hafifce ne edi.
gzel + ce gzelcce
sz + c szcc
rnek soru
C) Kendisinden yaflca hayli kkt.
fiimdi afladaki rnekleri inceleyelim.

I
Bu kurala uyulmayp sert sessizle yumuflak sessizin yan yana getirilmesi yazm yanlflna neden olur.
/ saat + c saati
/ sert + dir sertttir
gen / yapfl + gan yapflk

kan
srn + gen srng
zm
B, C, D, E seeneklerinde nsz benzeflmesi kuralna
gre, c olacakt bu szcklerin yazm yanlfltr.
I nolu tabloda, c, d, g ile bafllayan eklerin sertleflmediini, bunu gerektirecek bir durumun olmadn gryoruz.
II nolu tabloda ise sert sessizlere eklenen c, d, g ile
bafllayan eklerde bafltaki sessizin sertlefltiini gryoruz.
176
Cevap A
SES BLGS
7.7
nsz deiflimi: Sreksiz sert sessizler nllerle karfllaflnca yumuflar.

Szck sonlarndaki sreksiz sert sessizler (p, , t,
k), seslilerle bafllayan bir ek alnca yumuflak karfllklar olan b, c, d, g, ye dnflrler.
Yumuflfla
ama: p, , t, k nn b, c, d, g, olmasdr.
aa aac / tarak tara / kitap kitaba /

renk rengi
fiu ayrntlar da nemseyip renelim.

a. zel isimlerin, syleniflteki yumuflamas yazya
gemez:
Ahmet Ahmet'i, Zonguldak Zonguldak
b. Tek heceli szcklerin ou bu kurala uymaz:

kork korku / yat yatfl / i iim / sap sap
/ it itiflmek
c. te yandan, baz tek hecelilerde yumuflama olduu grlr:

yurt yurdu / ge gecik /a ack / ge
gecik
. Yabanc szcklerin birounun sonundaki

sert sessizler yumuflamaz:
hukuku, cemiyeti, merhamete, millete, aflk...
7. Yumuflama szck sonlarnda olduunda kolayca grlyor ama dier durumlarda ayrt etmek
biraz zorlaflyor. fiu rneklere dikkat edelim:
ediyorum et
yurdumuzdan yurt
oald ok al
deiflim
td
td
e. Baz fiillerde t ile tretilen szcklerde nsz yumuflamas grlmez.

an t > ant
yap t > yapt / tafl - t taflt
rnek soru
fladaki cmlelerde alt izili kelimelerden hangisi
Afla
nsz deiflimine rnek olamaz ?
A) Hadi seni yemee gtreyim.
B) Bu havada daa trmanmak istiyorum.
C) Sabahlar bala karlar.
D) ocuun ruh sal bozulmufltu.
E) Bbreinin birini ameliyatla aldlar.
1986
zm
"Da" szc yumuflak nszle biten bir szck olduundan nsz deiflimi sz konusu olamaz.
Cevap B
Bu alt baflln pekiflmesi iin Kavrama Testi / 7, 8, 9, 10 ve 11. sorular hemen zelim.
7.8
nszler de dflebilir.
cik, cek... ekleri baz szcklerdeki k sesini dflrr:
kk + ck kck / byk + cek bycek
ufak + ck ufack / alak + ck alack
Bu szckler "I" ekini aldklarnda da sonlarndaki "k" nszn dflrr.

alak I alal / ufak I ufal
Baflka sesler de zaman zaman dflebilir ama SYM

sorularnn kapsamna girmediinden buraya almyoruz.
rnek soru
fladaki cmlelerin hangisindeki alt izili szck ek
Afla
flmflt
fltr?
alrken bu szcn nszlerinden biri dflm
A) Susuzluktan balkondaki tm iekler sararmfl.
B) Yazar, bu romanda ok fazla devrik cmle kullanmfl.
C) Souktan burnu kpkrmz olmufl.
D) Bu konuda senin de fikrini almak istiyorum.
E) Otobsmz adn bilmediim bycek bir kasabadan geti.
SS - 1994
zm
Alt izili szlerin hepsinde ses dflmesi vardr ama sadece E seeneindeki, nsz dflmesidir. Byk szc -cek ekini alrken sondaki -k- sesi dflmfltr.
Cevap E
177
SES BLGS
7.9
nsz dnflm: b sesinden nceki n sesinin m oluflu

Baz szcklerde b'den nce gelen n'ler mye dner.
enber ember
canbaz cambaz
7.10
arflanba arflamba
kanbur kambur
Baz yer adlar (Istanbul, Safranbolu...) ve birleflik

szckler (onbafl, binbafl, sonbahar...) bu kurala
uymaz.
nszler de trer (kaynafltrma - yardmc ses).

nl ile biten szckler yine nl ile bafllayan bir
ek aldnda iki nl yan yana gelmeyeceinden
araya bir nsz girer :
anne + i anne y i
baba + a baba y a
o+onu
c. Arapadan dilimize geen "af, red, zan, his..."

gibi tek heceli szckler ekim eki alrken ya da
"et, ol" yardmc eylemleriyle birleflirken
szcn sonundaki nszler ift hle gelir.
Bu da bir nsz tremesidir.
af aff / zan mca zanmca / hak hakk...
o + lar o n lar
bekle + en bekle y en
baflla + acak baflla y acak

kap + kap s
iki + er iki fl er
af et affet / zan et zannet / hal ol hallol
rnek soru
lefltirme say sfat eki, -er (-ar), nlyle biten say-
alt + ar alt fl ar
lara eklendiinde araya "fl" kaynafltrma harfi girer.
"-y-, -fl-, -s-, ,-n-" nszleri byle boflluklar dolduran treme seslerdir. Bunlardan -fl- nin kullanm
alan olduka snrldr.
fiu ayrntlar da bilelim.
fladakilerin hangisinde bu kurala rnek oluflt

fltur Afla
mayan bir szck vardr?
A) Defterinize ikifler cmle yazn.
B) Befler kiflilik gruplara ayrldlar.
a. nlyle bittii hlde nszle bafllayan bir ek alan szcklerde de kaynafltrma sesler grlr:
gz + de gz n de
eli + den eli n den
C) Masalara yedifler tabak koyalm.

D) Herkes yirmifler dakika konuflacak.
E) yelerden ellifler milyon lira toplayalm.
SS - 1999
b. "ile" nlyle biten szcklere eklendiinde

bafltaki "i" sesi dfler, yerine "y" (yardmc ses
/ koruyucu nsz) oluflur:
gelmesi + ile gelmesi y le gelmesiyle
bakfl + ile bakfl y la bakflyla
zm
Seenekleri inceleyelim:
A'da iki-fl-er
C'de yedi-fl-er
D'de yirmi-fl-er
E'de elli-fl-er
Bu seeneklerde "fl" kaynafltrma sesi kullanlmfl

B'de kullanlmamfltr Beflerdeki fl kaynafltrma sesi deil, szn kkndeki bir sestir: befl-er.
178
Cevap B
SES BLGS
7.11
Sessizle biten szckler sesliyle bafllayanlarla kaynaflr.

Ulama, iki szcn deta birlefltirilerek okunmasdr. Ancak bir kurala bal olarak lk szck nszle bitiyor, yanndaki nlyle bafllyorsa ulama
yaplr. fiu rnei inceleyelim.
Sladan geliyorsunuz
Ne var ne yok bizim(oralarda
iek amfl m erikler
(
pek perdeli pencerenin(altnda
flaretli szckler sessiz + sesli srasyla devam etmekte ve deta bir tek kelime fleklinde okunabilmektedir. Bu szckler arasnda noktalama iflareti
bulunmamas gerekir.
rnek soru
Derken bir ddk { tt { anszn
I
II
Bembeyaz { gemi { gitgide { ufald
V
III
IV
Korkun { yalnzlyla { bafl bafla
VI
VII
Rhtmda bir { adam kald
VIII
Bu dizelerdeki numaralanmfl yerlerin hangilerinde
ulama vardr?
A) I. ve VIII.
B) II. ve V.
D) IV. ve VII.
C) III. ve VI.
E) V. ve VII.
2006 - SS
zm
ddk(tt
sessiz sesli
bir(adam
sessiz sesli
I. ve VIII. srada verilen bu szckler ulama kuralna

uygundur.
Cevap A
7.12
Ayrntlar
Trkenin ses yapsyla ilgili olarak yukarda gsterilenler dflnda baz zellikler vardr. Lise mfredatyla ilgili olanlarn nemlilerini aflada veriyoruz:
1.
o, sesleri ilk hecenin dflnda bulunmaz. ("o"

sesi iin "-yor" eki bir istisnadr.)
(horoz ( horuz), horon ( horun) szleri de istisnadr.)
2. ki nl yan yana gelmez, gelenler Trke asll

deildir :
fliir, flair, vaiz, sair, taun, faul, raunt....
3. Trke szlerde sayl istisna dflnda ses ikizleflmesi yoktur; olanlar Trke deildir.
fliddet, hassas, illet, kuvvet...
4. Trke szckler iki nszle bitebilir :
Ama iki nszle bafllamaz:

tren, fren, spor, star, gram, krefl, klas...
5. b, c, d, g, nszleri (syleyiflte yer alsa da) yazmda szck sonlarnda bulunmaz ; p, , t, k

olarak yazlr.
6. Trkede uzun sesler (, , ) bulunmaz.
ksm, niha, idiyyet, mall...
nceltme (veya uzatma) iflareti "a" sesi iin kullanlabilir:

yar yr, kar kr...
7. Trkede bir szck ek aldnda kkte nl

deiflimine uramaz. Ancak "ben" ve "sen"
szckleri ismin ynelme hlini (e) aldklarnda bana, sana fleklinde yazlrlar. Buna nl deiflimi denir.
alt, st, sarp, kurt, art...

179
BU KONUDA ZETLE...
1.
2.
Trkedeki 29 sesin 8i nl 21i de nszdr ve
7.
bunlarn zelliklerine dayal kurallar, Trkenin
zeflme kuralna uyulur ama yumuflama kuralna
ses olaylar kapsamnda ele alnr.
uyulmaz. (Zonguldaktan / Zonguldak)
Trke bir szckte, ince ve kaln nllerin bir
8.
arada bulunmamas kuralna byk nl uyumu

denir.
3.
nl dflmesi, daha ok, iki heceli szckler ngnlm
nl daralmas, flimdiki zaman (yor) ekinin etkisi durumunda yor eki szcn bu genifl nlsn daraltr: istemiyor, bekliyor, zlyor
ayak szcne bulunma hli ekini (de) ta
fleklinde (ayakta) getirmek zorundayz, aksi
hlde yazm yanlfl yapmfl oluruz. Bu rnekte
10. nsz dflmesi ise en ok k sesinin dflmesiyle

karflmza kar: kck, scack
11.
y, fl, s, n kaynafltrma sesleridir. Yolcusu, pencereyi, altflar, kasabann szcklerinde kaynafltrma sesleri bulunmaktadr.
12. Trkede b sesi, kendinden nceki n seslerini m ye dnfltrmfltr: ambar, tembel, ember Bunlar n olarak yazmak yazm yanlfldr.
olduu gibi sert sessizlerin, eklerin sert flekille-
13. Ulama, nszle biten bir szckten sonra nly-
rini almas kuralna benzeflme (nsz uyumu
le bafllayan bir baflka szcn gelmesi duru-
sertleflmesi) ad verilir.
munda oluflur: Sezen Aksu, grfl as, sabahn
nsz deiflimi (yumuflamas), szcn sreksiz

sert sessizle (p, , t, k) bitip gelen ekin nlyle
bafllamas hlinde grlr. Szck sonundaki sreksiz sert sessiz yumuflayarak b, c, d, g, sessizlerinden birine dnflr: konaa, arac, kitabn
180
9.
dz; yuvarlak nllerden (ou) sonra ise dz-
siyle ortaya kar. Szcn genifl nlyle bitme-
6.
reyebilir.
lyle bafllayan bir ek aldnda grlr: aklm,
si esasna dayanr.
5.
Trkede hem nl ve nsz sesler dflebilir, t-
Kk nl uyumu, dz nllerden (aei) sonra

genifl (ae) ya da dar yuvarlak (u) nller gelme-
4.
zel isimlere ekim eki getirilirken yazda ben-
vb

Kavrama Testi
( 7.1 - 7.12 )

181
KAVRAMA TEST
1.
Trke kelimelerde ilk nl kalnsa sonraki nller

de kaln; ilk nl inceyse sonrakiler de ince olur.
5.
fladaki kelimelerden hangisi Trke

Buna gre, afla
deildir ?
A) rencilik
B) kara
D) insan
fladaki dizelerin hangisinde nl daralmasna r Afla

nek gsterilebilecek bir szck vardr?
A) Yol, hep yol, daima yol... Bitmiyor dzlk yine!
B) Her yze iziyordu bir hzn krfl
C) yemek
C) Gurbet beni srekli ekiyordu kendine
E) sar
D) fiiflesi is balamfl bir lambann fl

E) Souk bir mart sabah... Buz tutuyor her soluk!
2.
fladaki dizelerin hangisinde byk nl uyumuna

Afla
fltr ?
uymayan bir szck kullanlmamflt
6.

te tekilerden fakl bir ses olay vardr?
A) Yafladn befl yl kalbimde, misafir demedim

Bu firar aklna nerden, ne zaman esti senin?
A) Bize her konuda yardm etti.
B) Zlfnn yay gibi kuvvetli elik tellerine

Taklan gnlm asrlarca peflinden gidecek
C) nsan dflndn aka syleyebilmeli.
B) Sanrm hesapta bir yanlfllk var.

D) Bu iflte ok yetkin olduun anlafllyor.
C) Daha deniz grmemifl bir oban ocuuyum

Bu dalarn eskiden aflinasdr soyum
D) Her gn ayn pnardan doldurup testimizi
Krlara alrz ngraklarmzla
E) Yllardr tandm bu insanlara gveniyorum.
7.
E) Hlyana karflmasn ne flehir, ne de arfl

Yamalarda her akflam batan gnefle karfl
fladaki szcklerden hangisine nlyle bafll

fllayan bir
Afla
flamas meydana gelmez ?
ek getirildiinde nsz yumufla
A) sebep
B) su
D) rmak
3.
I. Kpr flehrin iki yakasn birlefltirecek.

II. Yerlerin slak olmas kaza riskini artryor.
8.
III. Ban az kreldiinden iyi kesmiyor.
B) Bu soruyu bileceinizden ok eminim.
V. ok sinirlidir, ufack bir hataya tahamml edemez.
C) Gmleklerini dolabndan kararak bavula yerlefltirdi.
flmesi olma Alt izili szcklerin hangilerinde ses dflm

fltr ?
mflt
A) I. ve III.
B) II. ve III.
D) III. ve IV.
D) Kalemin gcn kim inkr edebilir?

E) Bu ada bu yaklaflm nasl kabul edilebilir?
C) II. ve IV.
E) IV. ve V.
9.
fladaki cmlelerin hangisinde nl daralmasna
Afla
rnek yoktur ?
A) Takm, ma iin gittii Diyarbakr'dan dnyordu.
B) Sis yznden gz gz grmyordu.
C) Yamur altnda yrmek istiyorlard.
D) Kk kz tpk annesine benziyor.
E) Belirlenen vakitlerde borlarn deyemiyor mu?
182
fladaki cmlelerdeki alt izili szcklerin hangi Afla

flimi yoktur ?
sinde nsz deifli
A) flleri yetifltirebileceine dair midim kalmad.
IV. O da dierleri gibi boyun arlarndan flikayetiydi.
4.
C) mektup
E) ta
Treye yabanc dillerden geen kimi szckler nsz yumuflamas kuralna uymaz.
fladaki cmlelerin hangisinde bu aklamaya r Afla
fltr?
nek bir szck kullanlmflt
A) Dolab ak kalmfl, her fley dalmfl.
B) Yeni ald kitab hemen okumaya bafllad.
C) ok yorulduk ama bu zahmete dedi.
D) Trkiye 2. ligindeki karfllaflmalar, burada oynanr.
E) Cep telefonunda yeni mesajlar var.
SES BLGS
fladaki alt izili szcklerden hangisinde teki10 . Afla
14 . Dada kzl ot biter
lerden farkl bir ses olay vardr?
inde keklik ter
A) Kalbi heyecandan duracak gibiydi.
Eflkyadan da beter
B) Hzla kalabal yarp ona doru yrd.
Uslan (be) Halil brahim
C) O, resmi ve mzii ocukluundan beri ok seviyordu.
Yukardaki dizelerde ka yerde ulama vardr?
D) Byd zaman gereklerle yz yze geldi.
A) 1
B) 2
C) 3
D) 4
E) 5
E) Asker, geceyi geirmek iin otana ekildi.
11 . Trkede szck sonunda bulunan sert nszler,

(p,,t,k) szce sesliyle bafllayan bir ek getirildiinde yumuflar.
fladakilerin hangisinde bu kurala uymayan bir
Afla
kullanm vardr?
A) Hafta sonlar babasyla maa giderdi.
B) yle ok ackmflt ki gz bir fley grmyordu.
C) Bu yl derslerinin oundan gemiflti.
D) Rengi solan elbisesini yine de giymek istiyordu.
E) Burada yenen baln tad bir baflkadr.
15 . (I) Otobslerden iner inmez bambaflka bir dnyaya

gelmifl olduumuzu anladk. (II) Buras bir yeryz
cennetiydi gerekten. (III) Farkl byklkte drt flelale, zmrt yeflili aalar arasndan kocaman bir glete dklyordu. (IV) Su sesi ve rzgrn etkisiyle uuflan damlacklar, masals bir atmosfer oluflturuyordu.
(V) Burada birka saat kalmak, bu gzellie doymaya
yetmeyecekti.
fladakilerin
Numaralanmfl cmlelerle ilgili olarak afla
hangisi yanlfl bir bilgi iermektedir?
A) I. cmlede, kaynafltrma sesi almfl bir szck vardr.
B) II. cmlede, nsz benzeflmesi grlmektedir.
C) III. cmlenin ykleminde nl daralmas olmufltur.
12 . I. Senin aklarn kapatmak iin ok urafltm.

II. ocuklarn resimlerine merakla bakt.
D) IV. cmlede birden fazla szckte nsz benzeflmesi vardr.
III. Annenize bu konudaki dflncelerinizi sylemelisiniz.
E) V. cmlede bir szckte birden fazla ses olay

grlmektedir.
IV. retmenler, snflarn tmn gezdiler.

V. Bu yaz anneannesinin evinde geirecek.
Yukardaki alt izili szcklerin hangilerinde n se fltr ?
si yardmc nsz olarak kullanlmamflt
A) I. ve II.
B) I. ve III.
D) II. ve IV.
C) II. ve III.
E) III. ve V.
13. Sanki btn flehir buraya ynelmifl, insanlar sel gibi

I
akmakta; bu karmaflann sebebini anlayamyorum.
II
III
IV
V
Bu cmledeki alt izili szcklerin hangisinde kay fltrma nsz yoktur ?
naflt
A) I.
B) II.
C) III.
D) IV.
E) V.
16 . lmek kaderde var, bize rknt vermiyor

I
Lakin vatandan ayrlfln strab zor
III
IV
V
II
fladakilerBu dizelerdeki alt izili szckler iin afla

den hangisi sylenemez ?
A) I. szckte bir ses olay yoktur.
B) II. szckte nl daralmas vardr.
C) III. szckte nsz benzeflmesi olmufltur.
D) IV. szckte nl dflmesi vardr.
E) V. szckte nsz yumuflamas vardr.
D-D-C-A / A-E-B-E-C / E-A-B-B / C-C-C
183
SORULMUfi SORULAR
1.
fladakilerin hangisinde bir yazm yanlfl

fl vardr?
Afla
4.

fl vardr?
Afla
A) lk TBMM, 23 Nisan 1920'de Ankara'da topland.
A) Azn ii
B) Asfaltn onarm
B) 30 Austos 1922'de, Baflkomutanlk Meydan Savafl zaferle sonuland.
C) Salarnn rengi
D) Herkesin derdi
E) Deirmenin suyu
C) Saltanat, 1 Kasm 1922'de kaldrld.
SS - 1989
D) Cumhuriyet, 29 Ekim 1923'de kuruldu.

E) 1 Kasm 1928'de, yeni Trk harfleriyle ilgili yasa
kabul edildi.
SS - 1984
5.
fladaki cmlelerin hangisinde alt izili szcn

Afla
fltr ?
yazm yanlflt
A) O da babas gibi hukuku semifl.
B) Ben bu renkten hi hofllanmam.
C) Gsme bir ar girdi.
D) Son gnlerde onun bana karfl tavr deiflti.
2.
fladaki cmlelerin hangisinde, sreksiz sert nsz Afla

flamasna bir rnek vardr?
lerin yumufla
E) Suyun tazyikinden imler topraa yapflmfl.
SS - 1991
A) Gelecek ay yaymlanacak dergimizin kapa, rencilerimiz tarafndan hazrlanacak.

B) Bu arafltrma sonular, rencilerin grfllerini
yanstmaktadr.
C) Siyasal reklamclk, Trkiye'nin siyasal kltrne
yeni bir boyut getirmifltir.
6.
D) Son yllarda demokrasi, bir siyasal sistem olarak

yeni anlamlar kazanmfltr.
rtt stne yldzl yorgann gece

Bir baflndan bir baflna gn
Bu dizelerde afla
E) Anketteki ilk soru, semenlerin cinsiyetiyle ilgilidir.
A) Ses dflmesi
1995
B) nsz yumuflamas
C) Kaynafltrma harfi
D) yelik eki almfl bir szck
E) nsz benzeflmesi
1998
3.
fladaki cmlelerin hangisinde yazm yanlfl

fl vardr?
Afla
fladaki dizelerin hangisinde, bir ulama vardr?

Afla
A) Art arda ayn yanlfl yapt.
A) Gemifl zaman olur ki hayli cihan deer
B) Annem her zaman "Kalp kalbe karfldr." der.
B) Gnldendir flikyet kimseden ferydmz yoktur
C) Davranfllarna iten ie sinirleniyordu.
C) Grdm deniz dedikleri bin bafll ejderi
D) Olay duyunca renkden renge girdi.
D) Bki kalan bu kubbede bir hofl sad imifl
E) Bu ifl afla yukar bir hafta sonra biter.
E) Ben t senin yannda dahi hasretim sana
1991
184
7.
1997
SES BLGS
8.
Doktorlar, yaflllkda spor yapmann kifliyi psikolojik ve

I
II
III
fizyolojik bakmdan rahatlattn sylyorlar.
IV
V
fla dakilerin hangisinde hem ns z yumu fla

flamas
11 . Afla
fl mesi vardr?
hem de ses d flm
A) Akla gelen bafla gelir.
B) Keskin sirke kabna zarar verir.
Bu cmlede alt izili szcklerden hangisinin yazfltr ?

m yanlflt
C) Krlangcn zararn biberciden sor.
A) I.
E) Kurdun ad yaman kmfl, tilki vardr bafl keser.
B) II.
C) III.
D) IV.
E) V.
D) Her yiidin gnlnde bir arslan yatar.
1995
2007
12 . Trkede, ad tamlamalarnda kaynafltrma sesleri "-nve -s-"dir.

fladaki szcklerden hangisiyle bir ad tamlamas
Afla
yaplrken bu kurala uyulmaz ?
9.

fl varAfla
dr?
A) elma
B) yara
D) yaz
C) su
E) mavi
1990
A) Dn akflam televizyon filmini beenerek izledim.

B) Aadaki kufl yuvasna bakmak iin hepimiz can
atyorduk.
C) Bu yaz tatilinde gneflin ve denizin tadn karacam.

fl
13 . Afla
D) Gelecek ayn 15'inde snf arkadafllarmla buluflacaz.
vardr?
E) yle sanyorum ki sen bu snavda baflarl olursun.
B) Bu konuda onun fikrini almak istedi.
1989
A) Gnlerdir ayn konunun tartfllmas sabrn taflrd.

C) Trende ok mutlu olmufl, gs kabarmflt.
D) Ona bir armaan vererek gnln almaya alflt.
E) ok sinirlenmifl, azna geleni sylemiflti.
SS - 1999
14 . Bir uultu bafllyor sz daarcmda, szckler flfladaki dizelerin hangisinde ulamay

10. Afla
ya bir rnek
vardr?
flyor zihnime; acl, ezik, buruk, yorgun, ekingen,

I
II
III
krgn, sulayc, kskn
IV
V
A) Sabahtan uradm ben bir fidana

B) kp flu dalara yaslanmaldr.
D) Al benim derdimi gtr yre ver.
Bu cmledeki alt izili szcklerin hangisinde nsz

flmesi vardr?
benzeflm
E) Telgrafn tellerine kufllar m konar
A) II.
C) Gnlmz baland zlfn teline
B) III.
1989
D-A-D / A-C-A-A / A-B-A / D-C-C-E
C) IV.
D) I.
E) V.
YGS - 2011
185
SORULAR
1.
4.
Bir noktada birleflmifl vatann drt buca

Gurbet eken gnller kuflatmflt oca
fla Bu dizelerde, alt izili szcklerdeki ses olaylar afla
fltir?
dakilerin hangisinde srasyla verilmiflt
A) nsz yumuflamas - ses tremesi
B) nl tremesi - nsz benzeflmesi
Numaralanmfl szcklerin hangisi nl daralmasna

fltr?
uramflt
C) nsz dflmesi - kaynafltrma

D) nsz yumuflamas - nsz benzeflmesi
A) I.
E) Kaynafltrma - nsz yumuflamas
2.
Yazar, gncellikten kurtulup evrenselin derin sularnI

II
da kula atmaya bafllamadka adn gelecee yazIII
IV
drma baflarsn yakalayamayacaktr.
V
Numaralanmfl szcklerin hangisinde birden fazla
ses olay grlmektedir?
A) I.
3.
B) II.
C) III.
D) IV.
C) III.
D) IV.
C) III.
D) IV.
E) V.
fladakilerin hangisinde, nsz deifli

flimi kuralna
Afla
fltr?
uymayan bir szck kullanlmflt
B) Adam, gnlerdir borcunu nasl deyeceini dflnyordu.
C) Tarla topra bu mevsimde srlmeye uygun deildi.
D) ki yldr, bu suu iflleyenler arafltrlyor.
E) Aacn budanma zaman henz gelmedi.
nszle biten bir szckten sonra nl ile bafllayan

bir szck geldiinde, ilk szcn son harfi ikinci
szckle birlefltirilerek okunur. Buna "ulama" denir.
fladaki dizelerin hangisinde ulama yaplmflt
fltr?
Afla
A) Garbn afakn sarmflsa elik zrhl duvar
B) Kim bilir belki yarn, belki yarndan da yakn
E) V.
C) Bilmeden bastn bu toprak bir devrin batt yerdir

D) Bilemedim yarim senli gnlerin kymetini
E) Benim sadk yrim kara topraktr
D-E-C / B-D-A
186
B) II.
A) ocuuna her gece masal anlatyordu.
6.
Bu dizelerde numaralanmfl szcklerin hangisinde

herhangi bir ses olay yoktur ?
B) II.
5.
E) V.
Bu vatan topran kara barnda

I
II
Sra dalar gibi duranlarndr
III
Bir tarih boyunca onun urunda
IV
V
Kendini tarihe verenlerindir
A) I.
Bugn bana urayacakt. Saatlerdir onu bekliyorum.

I
II
Verdii szde mutlaka dururdu. Belki de baflna bir fley
III
gelmifltir. Aklmdan hi de iyi fleyler gemiyor.
IV
V

BLG ve BECERLER
nl ve nsz sesleri tanma, ayrt etme

Kaln ve ince nlleri ayrt etme
Byk ve kk nl uyumuna uyan szckleri bulma
nl daralmasna uramfl szckleri fark etme
nl dflmesine uramfl szckleri bulma
Szckte tremifl bir sesi belirleme
nsz benzeflmesi grlen bir szc fark etme
Sert sessizlerin yumuflad durumlar bilme ve bunun grld szckleri bulma
nsz dnflm kuralna uyulmadnda bir yazm yanlfl doduunu kavrama
nl ya da nsz tremelerini belirleyebilme
Ulama grlen yerleri belirleme
187
08
YAZIM KURALLARI
Girifl
Byk harflerin nerelerde kullanldn renelim.
Saylar nasl yazalm?
Trkede farkl grevde iki de vardr.
ki bala da olabilir, ek de
Soru edat mi (m, mu, m) nasl yazlr?
Baz ekleri yazarken dikkat edelim.
Kelimelerin bitiflik ve ayr yazlflnn da kurallar var.
Ses bilgisi kuralna uyulmamas yazm yanlflna neden olur.
YRNGEDEK KAVRAMLAR
byk harflerin kullanm s.191
tarihlerin yazm s.191
levhalar ve aklama yazlar s.191
bafllklarn yazm s.191
zel adlarn yazm s.191
de eki de balac s.194
ki eki ki balac s.195
mi soru edat s.196
eklerin yazm s.196
birleflik ayr yazm kurallar s.197
190
YAZIM KURALLARI
Girifl
Bu konuyu renmenin, dolasyla bu alanda kacak sorular cevaplamann en tutarl yntemi, bunlar kendimize ml etmek; refleks hline getirerek
yazl anlatmlarmzda yerli yerinde kullanmaktr.
Bu alflkanl edinmifl olanlar ve edinmek isteyenler iin yazm ve noktalamayla ilgili sorularn zmnde bir zorluk olmaz.
Trke, sylenifli ile yazlfl bir olan dillerdendir.
Trk dilinde,
8.1
konuflmadaki her sesi yazmak

her sesi tek harfle gstermek
yazlan her sesi okumak
bir ilkedir.
Farkl kaynaklarda, farkl yazm klavuzlarnda bu
konuya iliflkin birbirini tutmayan bilgilere rastlayabilmekteyiz. Ancak bu anlatmda, Trk Dil Kurumunun son yazm klavuzu esas alnmfltr. Nitekim
SYM de bu klavuzu esas aldn beyan etmifltir.
Byk harflerin nerelerde kullanldn renelim.

A) Her cmle byk harfle bafllar.
Belirli bir tarihi belirtmeyen ay ve gn adlar

kk harfle bafllar.
Bilmiyorum.
kmiz de nceki sal gn flehir dflndaydk.
Testiyi dolduranla suyu getireni bir tutmamal.
) Levhalar ve aklama yazlar byk harfle bafllar.
Dinleyicilere dnp Sylediklerimi inandrc bulmuyor musunuz? diye kflt.
Girifl, kfl, Mdr, Vezne, Baflkan, Doktor, Otobs

Dura, fiehirler Aras Telefon, III. Kat,
Ancak iki izgi arasndaki aklama cmleleri

byk harfle bafllamaz.
D) Kitap, bildiri, makale vb.nde ana bafllkta bulunan kelimelerin tamam, alt bafllkta bulunan
kelimelerin ise yalnzca ilk harfleri byk olarak yazlr.
Btn arkadafllarn hepsinin seni dflndne

emin olabilirsin bu kararndan vazgemeni istiyor.
ki noktadan sonra gelen cmleler byk harfle bafllar.

Sizden bir ricam olacak: Benim yokluumda kardeflime gz kulak olun.
sterseniz nisan aynda gidelim.
Cmle iinde trnak veya yay ayra iine alnan

cmleler byk harfle bafllar ve sonlarna uygun noktalama iflareti konur.
Ancak iki noktadan sonra rnekler sralandnda bu rnekler byk harfle bafllamaz.
nsan ycelten erdemler vardr: drstlk, fedakrlk, cmertlik
B) Dizeler genellikle byk harfle bafllar.

Garibim, namma Kerem diyorlar.
Ben bir ceviz aacym Glhane Parknda.
C) Belirli bir tarih bildiren ay ve gn adlar byk

harfle bafllar.
28 Aralk 1982de greve bafllad.
Lale festivali 25 Haziranda bafllayacak.
1919 senesi Maysnn 19uncu gn Samsuna ktm.
E) Kitap, dergi vb.nde bulunan resim, izelge,

tablo vb. nin altnda yer alan aklayc yazlar
byk harfle bafllar.
F) zel adlar byk harfle bafllar.
1.
Kifli adlaryla soyadlar byk harfle bafllar.

Mustafa Kemal Atatrk, Tevfik Fikret, Sait Faik
Abasyank, Victor Hugo.
Takma adlar da byk harfle bafllar.

Muhibbi (Kanuni Sultan Sleyman), Demirtafl (Ziya
Gkalp), Kirpi (Refik Halit Karay).
2. Kifli adlarndan nce veya sonra gelen sayg

szleri, unvanlar, lakaplar, meslek ve rtbe
adlar byk harfle bafllar.
Sayn Prof. Dr. Hasan Eren, Mustafa Efendi, Zeynep
Hanm, Bay Ali ieki, Prof. Dr. Mehmet Kaplan,
Yzbafl Cengiz Topel, Gen Osman, Avc Mehmet,
Niflanc Mehmet Pafla.
191
YAZIM KURALLARI
Resm yazlarda sayg bildiren szlerden sonra

gelen ve makam, mevki, unvan bildiren kelimeler ile hitap kelimeleri byk harfle bafllar.
Bursann dousu.
Bu szler dflnce, hayat tarz, politika vb. anlamlar bildirdiinde ise byk olarak yazlr.
Sayn Baflkan, Sevgili Kardeflim, Kymetli Okurlarm.
3. Hayvanlara verilen zel adlar byk harfle bafllar.
Bat medeniyeti, Dou mistisizmi vb.
zel ada dhil olmayp tamlama kuran flehir, il,

ile, bucak, belde, ky vb. szler kk harfle
bafllar.
Sarkz, Fino, Karabafl.
4. Millet, boy, oymak adlar byk harfle bafllar.

Trk, Alman, Japon; Ouz, Krgz, Tatar; Karakeili,
Hacmusal.
Konya ili, Etimesgut ilesi, Taflan ky vb.
Mahalle, meydan, bulvar, cadde, sokak adlarnda geen mahalle, meydan, bulvar, cadde, sokak kelimeleri byk harfle bafllar.
5. Dil ve lehe adlar byk harfle bafllar.
Gazi Osmanpafla Mahallesi, Yldz Mahallesi, Yunus

Emre Mahallesi, Karaky Meydan, Zafer Meydan,
Adnan Menderes Bulvar, Ziya Gkalp Bulvar.
Trke, Almanca, Rusa, Arapa; Ouzca, Kazaka
6. Devlet adlar byk harfle bafllar.

Trkiye Cumhuriyeti, Amerika Birleflik Devletleri,
Suudi Arabistan, Azerbaycan Cumhuriyeti.
11. Saray, kflk, han, kale, kpr, ant vb. yap

adlarnn btn kelimeleri byk harfle bafllar.
7. Din ve mezhep adlar ile bunlarn mensuplarn

bildiren szler byk harfle bafllar.
Topkap Saray, Dolmabahe Saray, shakpafla Saray, ankaya Kflk, Horozlu Han, Ankara Kalesi,
Alanya Kalesi, Galata Kprs, Fatih Sultan Mehmet Kprs, Beyazt Kulesi, Bilge Kaan Ant.
Mslmanlk, Mslman; Hristiyanlk, Hristiyan;

Malikilik, Maliki; Protestanlk, Protestan.
12. Kurum, kurulufl ve kurul adlarnn her kelimesi

byk harfle bafllar.
8. Din ve mitoloji ile ilgili zel adlar byk harfle

bafllar.
Trkiye Byk Millet Meclisi, Trk Dil Kurumu, Dil

ve Tarih-Corafya Fakltesi, Devlet Malzeme Ofisi,
Mill Ktphane, ocuk Esirgeme Kurumu, Atatrk
Orman iftlii, ankaya Lisesi, Anadol Kulb,
Mavi Kflk Bakkaliyesi, Trk Oca, Yeflilay Dernei,
Muharip Gaziler Dernei, Emek nflaat, Bakanlar
Kurulu, Danflma Kurulu, Talim ve Terbiye Kurulu
Baflkanl, Trk Dili ve Edebiyat Blm
Tanr, Allah, Cebrail, Zeus, Oziris, Kibele.
Ancak tanr kelimesi zel ad olarak kullanlmadnda kk harfle bafllar.

Eski Yunan tanrlar.
Baz din terimlerin kk harfle bafllamas gelenekleflmifltir.

cennet, cehennem, umak, tamu, peygamber, srat
kprs
13. Kanun, tzk, ynetmelik, ynerge, genelge

adlarnn her kelimesi byk harfle bafllar.
Meden Kanun, Borlar Hukuku (kanun), Atatrk
Uluslararas Barfl dl Tz, Telif Hakk Yayn
ve Satfl Ynetmelii.
9. Gezegen ve yldz adlar byk harfle bafllar.

Merkr, Neptn, Plton, Halley, Dnya, Gnefl, Ay.
10. Yer adlar (kta, blge, il, ile, ky, semt, cadde,
sokak, semt vb.) byk harfle bafllar.
Asya, Avrupa, Afrika, Anadolu, Dou Anadolu,
Yakn Dou, Ankara, stanbul, Taflkent, Turgutlu,
rgp, ayrba, Akaky, Baclar, Atatrk Bulvar, Ziya Gkalp Caddesi, Sankiyedim Soka, Asmalmescit Soka
Dou ve bat szleri yn bildirdiinde kk

olarak yazlr.
192
Kurum, kurulufl, kurul, merkez, bakanlk, niversite, faklte, blm, kanun, tzk, ynetmelik vb. ni bildiren kelimeler, belli bir kurum vb.
kastedildiinde byk harfle bafllar.
Bu yl Meclis, yeni dneme erken bafllayacaktr.
Son aylarda Kurum, yazm konusunda youn bir alflma iine girmifltir.
2876 sayl Kanun bu yl yeniden gzden geiriliyor.
Bu madde Ynetmelikin 4nc maddesine aykr
dflmektedir.
YAZIM KURALLARI
14. Kitap, dergi, gazete ve sanat eserlerinin (tablo,

heykel, mzik) her kelimesi byk harfle bafllar.
Nutuk, Safahat, Kendi Gk Kubbemiz, Trk Dili,
Trk Kltr, Varlk, Resm Gazete, Hrriyet, Milliyet Trkiye, Saraydan Kz Karma, Onuncu Yl
Marfl
zel ada dhil olmayan gazete, dergi, tablo vb.

szler byk harfle bafllamaz.
Milliyet gazetesi, Trk Dili dergisi, Hal Dokuyan
Kzlar tablosu.
rnek soru
fladaki cmlelerin hangisinde byk harflerin kul Afla
fl vardr?
lanm ile ilgili bir yazm (imla) yanlfl
A) Karayel kuzeybatdan eser.
B) Dou Anadolu'da kara iklimi etkilidir.
C) Trkiye'nin Gneyi genellikle yaflldr.
D) Amerika'nn kuzey komflusu Kanada'dr.
E) Arjantin bir Gney Amerika lkesidir.
15. Mill ve din bayramlarla bayram nitelii kazanmfl gnlerin adlar byk harfle bafllar.
29 Ekim Cumhuriyet Bayram, Ramazan Bayram,
Kurban Bayram, Nevruz Bayram, Anneler Gn,
retmenler Gn, 27 Mart Dnya Tiyatrolar Gn
Kurultay, bilgi flleni, ak oturum vb. toplantlarn adlarnda her kelime byk harfle bafllar.
V. Uluslararas Trk Dili Kurultay, Manas Bilgi fileni
SS - 1983
zm
"Trkiye'nin Gneyi" tamlamasnda "gney" szc zel isimden sonra geldii iin kk harfle bafllamaldr.
16. Tarih olay, a ve dnem adlar byk harfle

bafllar.
Cevap C
Kurtulufl Savafl, Mill Mcadele, Cilal Tafl Devri, lk

a, Ykselme Devri, Mill Edebiyat Dnemi.
Tarih dnem bildirmeyip tr veya tarz bildiren

terimler kk harfle bafllar.
divan fliiri, divan edebiyat, halk fliiri, halk edebiyat,
eski Trk edebiyat, Trk dili, Trk sanat mzii,
Trk halk mzii, tekke edebiyat
Akrabalk bildiren kelimeler byk harfle bafllamaz.

Tlay abla, Ayfle teyze, Fatma nine, Kemal day, Salim amca
Akrabalk bildiren kelimeler bafla geldiinde lakap yerine kullanld
iin byk harfle bafllar.
Nene Hatun, Baba Gndz, Day Kemal, Hala Sultan
17. zel adlardan tretilen btn kelimeler byk

harfle bafllar.
Trklk, Trkleflmek, Trk, Trklk, Trke,
Trkolog, Trkoloji, Avrupal, Avrupallaflmak, Asyallk, Darvinci, Konyal, Bursal.
zel ad kendi anlam dflnda yeni bir anlam kazanmflsa byk harfle bafllamaz.
acem (Trk mziinde bir perde), hicaz (Trk mziinde bir makam), jul (fizikte ifl birimi), allahlk (saf,
zararsz kimse), donkiflotluk (gerei yokken kahramanlk gstermeye kalkflmak).
18. Yer, millet, kifli adlaryla kurulan birleflik kelimelerde zel adlar byk harfle bafllar.
Antep fst, Brksel lahanas, Frenk gmlei, Hindistan cevizi, ngiliz anahtar, Japon gl, Marafl
dondurmas, Van kedisi.
Byk harflerin kullanld yerlerde bulunan ve, ile, ya, veya, yahut, ki,
da, de szleriyle m, mi, mu, m soru eki kk harfle yazlr.
Mai ve Siyah, Su ve Ceza, Leyla ile Mecnun, Turfanda m, Turfa m?
Diyorlar ki, Dnyaya kinci Gelifl yahut Sr inde Esrar, Ya Devlet
Bafla ya Kuzgun Lefle, Ben de Yazdm.
Para birimleri byk harfle bafllamaz.

avro, dinar, dolar, lira, yeni kurufl, liret.
zel adlar yerine kullanlan o zamiri cmle iinde byk harfle yazlmaz.
Mzikte kullanlan makam ve tr adlar byk harfle bafllamaz.
acemefliran, acembuselik, bayati, hicazkr, trk, varsa, bayat.
193
YAZIM KURALLARI
8.2
Saylar nasl yazalm?

1.
Saylar metin ierisinde yazyla yazlr.

bin yldan beri, drt kardefl, haftann beflinci gn,
ayda bir, yz soru, iki hafta sonra, nc snf.
Yafl otuz befl, yolun yars eder. (C.Stk Taranc)
Buna karfllk, saat, para tutar, l, istatistik

verilere iliflkin saylarda rakam kullanlr.
17.30da, 11.00de, 1.500.000 lira, 25 kilogram, 150
kilometre, 15 metre kumafl, 1.250.000 kifli, % 25,
% 50.
Saat ve dakikalar metin iinde yazyla da yazlabilir.

saat dokuzu befl gee, saat yediye eyrek kala.
2. Birden fazla kelimeden oluflan saylar ayr yazlr.

iki yz, yz altmfl befl.
3. Para ile ilgili ifllem ve senet, ek vb. ticar belgelerde geen saylar bitiflik yazlr.
650,35 (altyzelliYTL, otuzbeflYKr).
4. Notay niteleyen saylar ayr yazlr.

on altlk.
5. Oyun adlarn niteleyen saylar bitiflik yazlr.

altmflalt.
8.3
XX. yzyl, III. Selim, XIV. Louis, II. Wilhelm, V. Karl,

VIII. Edward, 1.XI.1928, I. Cilt, XII. Cilt.
7. Befl ve beflten ok rakaml saylar sondan saylmak zere l gruplara ayrlarak yazlr ve
araya nokta konur.
326.197, 49.750.812
8. Saylarda kesirler virgl ile ayrlr.

15,2 (15 tam, onda 2), 5,26 (5 tam, yzde 26).
9. Sra saylar yazyla ve rakamla gsterilebilir.

Rakamla gsterilmesi durumunda ya rakamdan sonra bir nokta konur ya da rakamdan sonra kesme iflareti konularak derece gsteren ek
yazlr.
15., 56., XX., 5inci, 6nc.
10. lefltirme saylar rakamla deil yazyla belirtilir.

2fler deil ikifler 9ar deil dokuzar, 100er deil yzer.
Trkede farkl grevde iki de vardr.

de" ek olduunda
"d
de" bala olduunda

"d
Bulunma anlam katar.
Dahi, bile anlam katar.
Nerede, kimde, ne zaman sorularna cevap

verir.
Cmleye bir baflka durum, bir baflka kifli, bir

baflka zaman... anlam
katar.
nsz benzeflmesine
uyar. (-ta / -te)
"ta, te" yazm yoktur.
Eylemlerden sonra gelmez.
Eylemlerden sonra gelenler mutlaka balatr.
Bitiflik yazlr.
Ayr yazlr.
Bu zellikleri rneklerde uygulamaya alflalm.
194
6. Romen rakamlar ancak yzyllarda, hkmdar

adlarnda, tarihlerde aylarn yazlflnda, kitap
ve dergi ciltlerinde ve kitaplarn asl blmlerinden nceki sayfalarn numaralandrlmasnda kullanlabilir.
Afladaki rnekleri de inceleyelim. (Yanlfl yazlanlar () ile gsterildi.)

Zeynep'te alflkandr. ()
Zeynep te alflkandr. ()
Zeynep'de alflkandr. ()
Zeynep de alflkandr. (+)
(alflkan olan baflkalar

da var.)
1965 de nemli bir yld.(+)
(nemli olan baflka yllar

da vard.)
Sana da bir kitap alalm.(+)
(Baflkalarna aldk.)
Bugn de bir oyun oynayalm. (+)
(Baflka zaman oynamfltk.)
ki gndr evde yalnz

kalmflt.
/ Depremde bizim ev de
yklmflt.
1965'te domufltu.
/ 1965 de nemli bir yld.
de balacn de ekinden ayrt etmede, yukarda

da vurguladmz bir baflkas, bir baflka yer, bir
baflka zaman anlam nemlidir.
Baz szlerde keramet

vardr.
/ Hi de yle deil.
Cmlede bu anlamlar arayalm.
Biliyorum, aradmz her

fley sende.
/ Adam sen de
Burada beklemekte bir

fayda yok.
/ Aldrma da ge git, diyemem.
YAZIM KURALLARI
rnek soru
zm
fladaki cmlelerin hangisinde bitifli

flik yazlmas ge Afla
fltr?
reken "de", ayr yazlmflt
E seeneinde "de" hl eki olarak kullanlmfltr ve bitiflik yazlr. (Ne zaman sorusuna karfllk veriyor.)
A) Size bu mektupla birlikte bir yk de gnderiyorum.
Cevap E
B) Eksik olmasn; beni de dflnp bir tane gndermifl.

C) Uzun cmlelerin de bir tad, bir gzellii vardr.
D) Su, hava, flk, bitki, bir de insanlarn yumuflak huyu...
Ya szyle birlikte kullanlan da daima ayr yazlr: ya da
E) Skntl gnlerim de arkadafllarma giderim.
SS - 1982
8.4
ki bala da olabilir ek de
Bala olan ki ayr yazlr: demek ki, bilmem ki,
kald ki
Bir de baktm ki rzgr katlarm datmfl!
Bunlar bilmiyor mu ki?
Dn gelenler onlar m ki?
Kim istemez ki ailesi hep yannda olsun.
Zeynep ki benim en iyi dostumdur, karncay bile incitmez.
Bala olan ki dflnda Trkede ek olan ve iki

farkl ki daha bulunmaktadr. flte yazm noktasnda nemli olan bunlar balala karfltrmayp
birleflik yazmaktr. Ek olan ki yi afladaki rneklerle aklayalm.
Arkamdaki adam, admlarn gittike hzlandryordu.
Hepiniz nmzdeki yln yenilikler yl olacan bilin.
Evdeki hesap arflya uymad, diye yaknd.
sterseniz artk akflamki yemei unutalm.
Dorusu, sizinki yerinde bir neri deil.
Benimki bitince kardefliminkini kullandm.
Evinki de bozulmufl ama nce ofisinkini tamir ettirelim.
lk grup rneklerde ki eklendii kelimeyi sfat

yapmfltr nk kelimenin bir isimle kullanlmasn
salamfltr.
(arkamdaki adam)
(isim)
Sonu olarak flunu syleyebiliriz: Trkede iki

farkl ki bulunuyor: Bala ve ek. Ek olan ki
ler ise cmledeki konumlarna gre, ifllevlerine
gre sfat yapan ki ve ilgi zamiri olan ki fleklinde adlandrlyor.
rnek soru
"Ek olan -ki kendinden nceki kelimeye bitiflik yazlr
ve nl uyumlarna uymaz. Bala olan ki ayr bir kelimedir. Kendinden nce ve sonra gelen cmleleri
balar ve ayr yazlr."
fladaki cmlelerden hangisinde
Bu kurala gre afla
fltr ?
ki'nin yazm (imlas) yanlflt
A) Trk tiyatrosundaki bu duraklamann nedenleri
zerinde durmak gerek.
B) yle sanyorum ki zevk kadar kifliden kifliye deiflen bir kavram yoktur.
C) Yazda o kadar ok terim kullanlmfl ki sk sk szle bakmak gerekiyor.
D) Kitabn baflndaki fliirlerden onun dnyaya bakfl
as hemen anlafllr.
E) Grlyorki o, yazlarnda yeni dflnceler sunan
bir kifli deildir.
SS - 1981
Bu durumda, eklendii kelime, tpk sfatlar gibi hangi sorusuna cevap verir. (hangi hesap evdeki)
kinci grup rneklerde ki, in ilgi (tamlayan)
ekinden sonra gelmifl ve bir ismin yerini tutmufltur.
zm
E seeneinde "ki" iki cmleyi balamfltr ve ayr yazlmaldr. Eylemden sonra geldiine dikkat edelim.
Cevap E
fiyle:
sizinki sizin neriniz (ki neriniz isminin yerini almfl)
benimki benim kalemim
kardefliminki kardeflimin kalemini

evinki evin zili
Sfatlarn, niteledikleri isim dfltnde adlafltn hatrlayalm. Ayn

durum, ki ile sfat yaplmfl kelime iin de geerlidir. Yani sfat yapan
ki almfl sfatlar da nlerindeki isim dflnce adlaflr. rnein: Tabaktaki yemein hepsini yedi. Tabaktakinin hepsini yedi.
ofisinkini ofisin zilini
195
YAZIM KURALLARI
8.5
Soru edat mi (m, mu, m) nasl yazlr?

mi eki kendinden nceki szckle bitiflmez; kendinden sonra gelen eklerle bitiflir ve kendinden
nceki kelimenin son nlsne bal olarak nl
uyumlarna uyar.
c. Heceleri blmeye alflkn olduumuz satr sonlarnda. (Bu durum ki ve de balac iin de
geerlidir.)
Anlattklar kadar gzel konufluyor
Bunlar m aryorsunuz? / Bunlar aryor musunuz?
m, mi cmleye hangi anlam katarsa katsn ayr yazlr.
muydu? ()
d. zel isimlerden sonra geldiinde

Seninle gelen Ahmet'miydi? () (Kesme iflareti kul-
Padiflahn gzel mi gzel bir saray varmfl. / pekifltirme
lanlmamalyd.)
fliniz bitti mi haberim olsun. / zaman anlam

O konufltu mu herkes dinlerdi. / zaman , flart anlam
Bununla birlikte m, minin yazmnda yanlabileceimiz ayrntlar vardr:
satr sonu
rnek soru
fl
Afla
vardr?
A) ocuk, bu gece de srekli ksrd.
a. -yor ekinin -ma, -me'yi daraltt soru cmlelerinde:
B) Akflam, televizyon filmini izleyebildin mi?
Bu kadar eflyay niin sahiplerine dattr myor?
D) arflda, her grdn almak istiyordu.
(-yor'dan nce gelen -m, -mi soru eki deil; olumsuzluk eki olan -ma, -me'dir, bitiflik yazlmaldr.
Cmleye soru anlamn niin katmfltr.)
E) Bu yl da bahar bir trl gelmiyor.
b. yelik ve kifli eki almfl olan isimlerde :

Ali mi geldi? (+)
Ali'm geldi. (+)
Ali mi grdm. ()
/ Ali'm mi geldi? (+)

/ Alim'i grdm. ()
/ Ali'mi geldi? ()
C) Bu gelen Ahmet'miydi acaba?
1998
zm
"Ahmet'miydi" szndeki yazm yanlfltr. "m, mi"

bir ek deil, ayr bir szcktr; bunun iin kesme iflaretinin kullanm yanlfltr; ayr yazlmaldr.
Cevap C
8.6
Baz ekleri yazarken dikkat edelim.
1. (+)
1'inci (+)
2'nci (+)
11'inci (+)
7'inci ()
1'nci ()
1.inci ()
2.'nci ()
11'nci ()
70'nci ()
Saylardan sonra gelen nokta "-nc, -inci" anlamna gelir.

nl yazar lmnn 50.yldnmnde anld.
Saylara gelen ekler sertleflme kuralna uyar:

1962'de (+) /1963'de () / 1963'te (+)
Dr., Prof. ...
zel isimlere gelen ekim ekleri kesme iflaretiyle (') ayrlr:

Ahmet 'in, Zeynep'e, stanbul'dan, Tokat't...
zel adlara getirilen yapm ekleri, okluk eki

ve bunlardan sonra gelen dier ekler kesmeyle
ayrlmaz:
Trklk, Trk, Avrupal, Ahmetler, Mehmetler,

Yakup Kadriler, Trklerin, Trkenin...
Ek eylem ekleri (ise, idi, imifl, iken) ve trevleri

bitiflik de yazlabilir ayr da :
Saylardan sonra szck geldiinde kesme iflareti ile ayrlmaz.
Ali'yse / Ali ise / geliyordu / geliyor idi / varmfl /

var imifl
Ksaltmalara gelen ekler ksaltmann okunufluna

gre yazlr. (Ksaltmann almna gre deil) Ayrca bu ekler nsz benzeflmesi kuralna uyar.
Yalnz "iken"in ek hlinde yazm daha uygundur:
TV'de (+)
TBMM'de (+)
ABDye (+)
196
yazlr ve bu tr ksaltmalar ek almaz.
Saylara gelen ekler saynn okunufltaki son

harfine gre yazlr:
TV'da ()
TBMM'nde ()
ABDne ()
Ksaltmalar tek szce aitse ilk harf byk
dinlerken, yokken, pahalyken...
ile sz de ayr veya bitiflik yazlabilir.

Ali'yle / Ali ile
Zeynep'le /Zeynep ile
kolaylkla / kolaylk ile
babasyla / babas ile
YAZIM KURALLARI
rnek soru
zm
fladaki cmlelerin hangisinde kesme ifla

flareti (')
Afla
fltr?
yanlfl kullanlmflt
A) 1985'ten beri burada alflyorum.
B) Onlar 4'nc katta oturuyorlar.
Rakamlardan sonra gelen ekler kesme (') iflaretiyle

ayrlr, szckler deil. C seeneinde yer alan "2
milyon" szndeki "milyon" bir ek deil szck olduundan kesme iflareti kullanlmamal.
Cevap C
C) Bu anket 2'milyon kifliye uygulanmfl.

D) Film saat 16'da bafllayacakmfl.
E) Befl yaflndaki kardeflim 100'e kadar sayabiliyor.
SS - 1992
8.7
Kelimelerin bitiflik ve ayr yazlflnn da kurallar var.

ki kelimenin birleflmesi yoluyla oluflturulan szlere birleflik kelime denir. Birleflik kelimeler bitiflik
ya da ayr yazlr. Bunlar srasyla inceleyelim.
ki eylemden oluflan birleflik isimler bitiflik yazlr:

bierdver, dedikodu, kaptkat, oldubitti, vural,
uyurgezer, okuryazar, konarger...
ses artfl olanlar

his + etmek hissetmek
hal + olmak hallolmak

af + etmek affetmek
Afladaki yardmc birleflik eylemlerin yazmlarnn nasl olacan belirtelim:

tehir
yok
var
sz
fark
revize
diskalifiye
refze
buyur
iyi
alt
ki eylemden oluflan birleflik eylemler [kurall

birleflik eylemler (eylem + eylem)] bitiflik yazlr:
olagelmek...
Bir isimle bir eylemden oluflan birleflik szckler bitiflik yazlr:

serdengeti, imambayld, mirasyedi, ateflkes,
kuflkonmaz...
Bir isimle bir eylemsiden oluflan birleflik szckler bitiflik yazlr:
Ses dflmesi veya ses aflnmas yoluyla oluflanlar bitiflik yazlr:
kayn + ana kaynana

stl + afl stla
Benzetme yoluyla kurulanlar bitiflik yazlr.

aslanaz, keiboynuzu, kuflburnu, karakulak,
balksrt, dilberduda...
hasta + olmak hasta olmak

arz + olmak arz olmak
etmek
veya
olmak
cuma + ertesi cumartesi
Yardmc birleflik eylemler, szck oluflumunda ses artmas veya dflmesi varsa bitiflik, yoksa ayr yazlr:
terk + etmek terk etmek
akl
mahv
nakil
bahis
katil
flkr
ne + iin niin
oyunbozan...
adam + etmek adam etmek
etmek
veya
olmak
ne + asl nasl
tozkoparan, gnebakan, aakakan, sakran,
kayp + etmek kaybetmek
sabr + etmek sabretmek
zan + etmek zannetmek kahr + etmek kahretmek
dfleyazmak (dfl- + yaz-), kalabilmek, bakakalmak,
ses eksilmesi olanlar

kayt + olmak kaydolmak
ki ya da daha fazla szden oluflan yer adlar

bitiflik yazlr.
Gmflhane, fiebinkarahisar, Befliktafl...
197
YAZIM KURALLARI
Ara ynleri bildiren szler bitiflik yazlr :
kuzeydou, gneybat, kuzeybat
Deyimleri oluflturan szler ayr yazlr:

gz atmak, kulak asmak, antada keklik, am devirmek...
Yer adlarnn konumunu bildiren kelimeler ayr yazlr :
Bat Trakya, Anadolu, Gneydou Anadolu,

Uzakdou Asya...
kilemeler ayr yazlr ve ikilemeyi oluflturan

szlerin arasna virgl konmaz:
ara sra, pefl pefle, iyi kt, padiflah madiflah, eri br...
"bafl" szyle oluflturulan sfat tamlamas fleklindeki birleflik szckler bitiflik, isim tamlamas fleklindeki birleflik szckler ayr yazlr :
dz dmdz dpedz
zar... (sfat tamlamas.)
dank dapdank darmadank
bafl ucu, bafl belas, bafl rts ... (isim tamlamas)
hane ve ev le kurulanlar birleflik yazlr.

hastahane, pastahane, postahane, dershane, ya-
plak rplak rlplak
takhane; huzurevi, yaynevi, aflevi, doumevi...
Hayvan ve bitki trnden biriyle yaplanlar ayr yazlr :
(Baz)
Bugn bir takm elbise aldm.
Say Sfat
dlger bal, deve kuflu, al kuflu, atefl bcei,
bir fley, birok fley, hibir fley
da elmas, at kestanesi...
Durum, olay, olgu bildiren szlerle kavramlar

ayr yazlr :
ana dili, yer ekimi, kfl yolu, ak oturum, ak
retim...
Ocak, yurt, ara, dfl, sra, te, szlerinin sonda

olduu kelimeler ayr yazlr.
afl oca, salk yurdu, din dfl, ktalar aras, akl
sra, mor tesi...
Alt, st, ana, dfl, i, n, art, arka, yan, karfl, orta, byk, kk, sa, sol, peflin, bir, iki, tek,
ok, ift szlerinin bafla getirilmesiyle oluflan
kelime ve terimler ayr yazlr:
alt tabaka, ana dflnce, ana fikir, ana kent, st
yaz, alt kat, n flart, n sz, art niyet, i barfl, i
deniz, i tzk, dfl bor, dfl hat...
Ancak bu durumun istisnalar da vardr:
198
anamal, anaokulu, stavufl, styap, altyap...
"her" ve "fley" szckleri daima ayr yazlr.

her yer, her fley, her bir
da keisi, fndk faresi, ayrk otu, meyan kk,
"Birtakm" sz "baz" anlamna gelirse bitiflik,

"bir" say sfat olarak kullanlrsa ayr yazlr.
Birtakm insanlar hayvanlar sevmez.
("hane" ile bitiflenlerde h'nin dflrlmemesi daha dorudur.)
evre epevre epeevre
mavi masmavi
baflbakan, baflflehir, baflkent, baflhekim, baflya-
Pekifltirilmifl szckler bitiflik yazlr:
"her" szc "herhangi bir, herkes, herhlde" szlerinde kalplaflmfl olarak bitiflik yazlr.
Afladaki szlerin yazm gsterildii flekildedir;

renelim.
bitiflfliik
herkes
hibir
hibiri
herhangi
hepsi
birtakm (insanlar)
birok
biraz
gelifligzel
birdenbire
birou
vazgemek
iflveren
yelkovan
mirasyedi
olaanst
ylbafl
varsaym
babaanne
varolufl
yzyl
ortaokul
ilkokul
yeryz
ylbafl
baflrt
basmakalp
baflbozuk
scakkanl
otobiyografi
vatansever
aortay
birka
birdenbire
ayr
hibir fley
herhangi bir(i)
bir takm (elbise)
pek ok
pek az (renci)
her fley
kara yolu
deniz yolu
cebi delik
eli sk
kl rengi
her gn
byk anne
sz konusu
her yer
her an
adm bafl
pefli sra
YAZIM KURALLARI
rnek soru
rnek soru
fladaki cmlelerin hangisinde, bir yazm yanlfl
fl
Afla
vardr?

fl
Afla
vardr?
A) Art arda yafladmz skntlar, doruyla yanlfl
ayrtetmemizi salad.
A) Arkadaflm nerilerimi kabul etti.

B) yle bir fley sylemediine yemin etti.
B) Onu grdkten sonra kendi durumuna flkretti.
C) Dkknn baflkasna devir etti.
C) O ana kadar sesimi karmadm, sabrettim; ama

daha fazla dayanamadm. dedi.
D) Konuklarn biraz nce yolcu etti.

E) Bu haber onu memnun etti.
SS - 1997
D) Azmetti; karfllaflt btn engelleri yenerek amacna ulaflt.

E) Bylesine gzel bir gnde bana hayat zehretti.
SS 2000
zm
C seeneinde yardmc eylemle kurulan birleflik eylemde ses dflmesi olduu iin bitiflik yazlmal (devretti).
Cevap C
zm
"ayrt etmek"te bir ses dflmesi veya artmas yoktur;
bu szn ayr yazlmas gerekir.
Cevap A
rnek soru
fladaki cmlelerin hangisindeki alt izili szn ya Afla
fltr ?
zm yanlflt
A) fiu ana kadar toplantnn konusuyla ilgili herhangi
bir aklama yaplmad.
B) Bu konu zerinde biraz durmanz gerekiyordu.
C) Nedense birtakm insanlar bu gerei kabul etmiyor.
D) O gn, kentte heryer bayraklarla donanmflt.
E) Akflama doru hava birdenbire deiflmiflti.
SS - 1994
rnek soru
fladaki cmlelerin hangisinde "bir takm" sz, bi Afla
flik yazlmaldr?
tifli
A) Bir takm ansiklopediye dnyann parasn dedim.
B) Bir takm insanlar iki fliir yazmakla flair olunur sanyorlar.
C) Kendisine beyaz, gzel bir takm almfl.
D) Bu oda ancak bir takm koltuk alr.
E) Bir takm ocuk elbisesi 6000 lira olmufl.
zm
SS - 1986
D seeneindeki "her" szc sfat, "yer" szc

isimdir. ki ayr szck olduu iin ayr yazlmal.
"her" ve "fley" szckleri daima ayr yazlr.
her yer, her fley, her bir... bir fley, birok fley, hibir
fley... her szc herhangi bir, herkes, herhlde
szlerinde kalplanmfl olarak bitiflik yazlr.
Cevap D
zm
B seeneindeki "bir takm" sz "baz" anlamnda
bir belgisiz sfat olduu iin bitiflik yazlmal.
Cevap B
199
YAZIM KURALLARI
rnek soru
zm

fl
Afla
vardr?
A) Yaplan lmler, hava koflullarna bal olarak deiflgenlik gsteriyormufl.
A seeneindeki "deiflgenlik" szc nsz benzeflmesi kural gerei "deiflkenlik" biiminde yazlmaldr.
Cevap A
B) Ynetmelikte yaplan deiflikliklerden oumuzun

haberi yoktu.
C) Emekli olunca, bu dernekte gnll olarak alflmaya bafllad.
D) ocuu, bu okula kaydettirmek iin ok uraflmflt.
E) Gemifle baktmzda buna benzer pek ok durumla karfllaflrz.
SS - 2003
Bu alt baflln pekiflmesi iin Kavrama Testi 2 / 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9 ve 10. sorular hemen zelim.
8.8
Ses bilgisi kuralna uyulmamas yazm yanlflna neden olur.

Ses bilgisi nitesinde de yer yer deindik; ses bilgisi kurallarna uyulmayan cmlelerde yazm yanlfl
vardr.
Sessiz benzeflmesi olmas gereken bir yerde kelimenin bu kurala uydurulmamas bir yazm yanlfldr.
1985ten beri zmitde yaflyorlarmfl.
(+)
zmitte
Koltua rahatca oturdu.

rahata
nl dflmesi olmas gereken yerlerde bu kurala

uyulmas bir zorunluluktur.
Kendini byle eve hapis etmemelisin.
hapsetmemelisin
Omuzunu, umursamyorum anlamnda silkti.
omzunu
Eksilerini ayrp dolabn dzenledi.
(+)
nl daralmas kuralna uyulmamas da bir yazm yanlfldr.

Bir daha gelmiyeceini anlamfltm.
nsz dnflmne uramfl szckleri m ile

yazmak nemlidir. Bunlarn n ile yazlmas
yanlfltr.
pembe, ember, tembel, lamba
Grld gibi ses bilgisi ile yazm kurallar arasnda nemli bir iliflki vardr. Bu bakmdan ses olaylarn iyi bilmek szcklerin bunlara uygun yazlmas
konusunda tiziz olmak gerekir.
rnek soru
Yaynevimiz 2003de kuruldu. 60a yakn fliir kitab
I
yaymladk. Tm olumsuzluklara karfln fliirde bugn
II
bir hareketlilik yaflanyor. yi fliir yazlyor mu? Evet.
III
Gl bir fliir geliyor. Ne var ki yaymladmz kitaplar ok satlmyor. Bu, byk yaynevlerinde de
IV
afla yukar byle.
V
Yukardaki numaralanmfl szlerden hangisinin yaz fltr ?
m yanlflt
A) I.
B) II.
C) III.
isteyecek
E) V.
SS - 2007
gelmeyeceini
Grrsn kendisi istiyecek yardm etmesini.
D) IV.
zm
I numaral ifade yanlfl yazlmfltr. "-de" eki nsz
benzeflmesi kuralna uyularak yazlmaldr. (2003'te)
Cevap A
200
YAZIM KURALLARI
rnek soru
rnek soru
fladaki cmlelerin hangisindeki alt izili szc Afla

fltr ?
n yazm yanlflt
dr?
A) Son dnem flairleri bu antolojiye alnmamfl.
A) Anlaflma metnine her iki tarafta sadk kald.
B) Voleybolcular otobslerine bindiler.

fl var Afla
B) Kimsenin etkisinde kalmadan, amalarn ve istek-
C) Kardefli bu filmin ynetmenliini stlenmifl.

D) Antrenr bugnk alflmay erken bitirdi.
E) Bu zrafa hayvanat bahesine yeni gelmifl.
SS - 2002
lerin dorultusunda karar vermelisin.

C) Bu iflte baflarl olamayacan anlad iin hemen
istifa dilekesini verdi.
D) Kasabadan ayrlrken karfldaki yamata grdmz kr evleri ilgimizi ekti.
E) Bu soukta dflar karsan yine hastalanrsn.
SS - 1999
zm
zm
D seeneindeki alt izili szn yazm antrenrdr. antrenr yazm yanlfltr.
A seeneinde "taraf" sznn sonundaki "da, de" ek
Cevap D
Cevap A
deil, balatr; ayr ve "da" biiminde yazlacaktr.
201
BU KONUDA ZETLE...
1.
Byk harfleri doru yerlerde kullanmak, doru

yazmann nemli bir blmn teflkil eder.
13. Kitap, dergi, gazete adlar, eser adlar ya da bafllklarnn her kelimesine byk harfle bafllanr.
Ancak dergi, gazete, tablo vb. kelimelerinin ken-
2.
Cmleler, dizeler byk harfle bafllar; nokta,
dileri byk harfle bafllatlmaz.
nokta, nlem iflaretlerinden sonra daima byk

harfle bafllanr.
3.
ki noktadan sonra gelen cmleler (rnek olmamal) byk harfle bafllar.
4.
Levhalar, aklama yazlar byk harfle bafllar;

kitap, dergi vb. nde bulunan resim, izelge, tablo
vb. nin altnda yer alan aklama yazlar byk
harfle bafllar.
5.
6.
14. Bayram ve zel gn adlarnn her kelimesine byk harfle bafllanr.

15. Saylarn her basama ayr yazlr; saylara gelen ekler kesme iflareti ile, saynn okunufluna uygun flekilde yazlr.
16. de balac kelimeden ayr; ismin de hli eki
ise kelimeye birleflik yazlr. Hl ekinin te, ta
Bir makale, bildiri, kitap vb. nin ana bafllnn her
flekli (benzeflme kural gerei) varken balacn
harfi, alt bafllklarnnsa ilk harfi byktr.
yoktur.
Kiflilerin adlar, takma isimleri, unvanlar, rtbe
17. ki balac kelimeden ayr; sfat yapan ki eki ile il-
ya da meslekleri byk harfle bafllar, ancak akra-
gi zamiri olan ki eki kelimeye bitiflik yazlr.
balk adlarnn yazmnda ilk harf byk deildir.

7.
Resm yazlarda sayg szckleri ve bunlardan

sonra gelen makam, unvan kelimeleri ile, hitaplarn ilk harfleri byk yazlr.
8.
Millet, boy; dil, lehe; din, mezhep adlar byk

harfle bafllar.
9.
ayr yazlr.
19. Kurall birleflik eylemler ile ses dflmesine ya da
tremesine uramamfl eylemler birleflik yazlr.
20. ki eylemden oluflan, bir eylemle bir isimden olu-
da) ile deniz, nehir, gl, da vb. isimlerin ilk harf-
flan, bir isimle bir eylemsiden oluflan birleflik
leri byk yazlr.
isimler, bitiflik yazlr.
flnda kullanlan yn adlar byk harfle bafllar.

zel ada bal kasaba, kent, ile, ky kelimelerinin ilk harfi byk yazlmaz.
12. Kurum, kurulufl, kanun, tzk, ynetmelik, genelge adlarnn her kelimesi byk harfle bafllar ve
bununla getirilen ekler kesme iflareti ile ayrlmaz.
202
rum yoktur; cmleye hangi anlam katarsa katsn
Gezegen, yldz adlar (coraf terim olmadn-
10. Yer adlar, sokak, cadde adlar ile zel ismin ba-
11.
18. mi edatnn kelimeye birleflik yazld bir du-
21. Benzetme yoluyla kurulan birleflik eylemler de

bitiflik yazlr.
22. Ara ynlerin adlar ile yer adlar birleflik yazlr.
23. Hane, ev szckleri de birleflik yazlr.
24. fley ve her szckleri daima ayr yazlr.

Kavrama Testi 1
Kavrama Testi 2
( 8.1 - 8.6 )
( 8.7 - 8.8 )

203
KAVRAMA TEST
1.

fl
Afla
vardr?
4.
A) Byk Menderes ile Dalaman ay arasndaki topraklar ok bereketlidir.

B) Nehrin dousundaki Kzlaa ve kiztafl Kylerindeki tarih evler korumaya alnd.
C) kiztaflllar, kylerinin, Ege Blgesi'nin ilk yerleflim
yerlerinden olduunu sylyor.
Yznde ki bellibelirsiz glmseme de yavafl yavafl

I
II
III
silinince gzlerinde yllar boyunca birikmifl hznn
IV
ortaya kdn fark etti.
V
Numaralanmfl szcklerin hangisinde bir yazm
fl yaplmamflt
fltr ?
yanlfl
A) I.
D) Galata Kulesi, 1349'da Cenevizliler tarafndan

gzlem kulesi olarak infla edilmifl.
B) II.
C) III.
D) IV.
E) V.
E) 1999'daki Gnefl tutulmas lkemizin btn blgelerinden izlendi.
2.

fl
Afla
vardr?
5.
fladakilerin hangisinde ayr yazlmas gereken

Afla
flik yazlmflt
fltr?
de bitifli
A) Sende zor geen yllarn yorgunluu var sanki.
A) Marmaris'te nereye baksanz yatlarla tekneler gze arpyor.
B) Eer iinizde sylediklerimi anlamayan varsa sylesin.
B) O kadar ki insanlar kara ulaflmn unutmufl, tekneleriyle yolculuk eder hale gelmifl.
C) Pencerenin pervaznda oturur, saatlerce denize

bakardm.
C) Merkezden meler, Turun ve Kumlubk'e taksiteknelerle geziler dzenleniyor.
D) Sen burada azck beklede ben biraz dflar kp

geleyim.
D) Marmaris ismi Piri Reis'in kitabnda Mermen's

olarak geiyor.
E) O yllarda huysuz bir ihtiyar yaflard bu evde.
E) Blgenin, bu ismi, Bozburundaki mermer ocaklarndan ald sanlyor.
6.
I. Arama alflmalarndan bugnde bir sonu alnamad.

II. Kitapta birka yerde yanlfllk yaplmfl, bunlar
sizin de yardmnzla dzeltelim.
3.

fl yok Afla
tur ?
A) Gelecek mays aynda yaplacak olan snava da
girecekmifl.
IV. Anlarn dnde brakp bugn yaflamal insan,

ne var ki bu her zaman mmkn olmuyor.
B) Artk bu tartflmay bir an nce kapyalm isterseniz.
V. Bu hafta sonu kuzey Marmara'da kar yafl bekleniyor, scaklklar 7-8 derece dflebilir.
C) Arkadaflm kzdm azndan kan kula duymaz.
Numaralanmfl cmlelerin hangilerinde bir yazm

fl vardr?
yanlfl
D) Eminimki verilen bu grevi hakkyla yerine getirecektir.

E) Beyza Hanm'da bugnk geziye katlacakmfl.
204
III. Yazarn ilk kitab 1992'de ikincisi 1995'te okurla bulufltu.
A) I. ve IV.
B) I. ve V.
D) II. ve IV.
C) II. ve III.
E) III. ve V.
YAZIM KURALLARI
7.
nsan ou zaman amalarnn uzanda kalyor.

Gen iken byk amalar yakalamak iin imkn bulaI
myor, imkn bulsada cesareti eksik oluyor. Tam ikisiII
ni bir arada yakaladnda bir de bakyor ki zaman
III
IV
V
kalmamfl, mrn vefa etmeye hi niyeti yok.
Numaralanmfl szlerin hangisinin yazmnda bir
fllk yaplmflt
fltr?
yanlfll
A) I.
B) II.
C) III.
D) IV.

fl
11 . Afla
vardr?
A) O konufltumu herkes onu dinlemek iin susard.
B) Sleyman Nazif, edebiyatmzda gerek bir hatiptir.
C) Bu blmdeki sorular, dierlerinden daha kolay
deildir.
D) Kfl mevsimi, bu yl ocukluumdaki kadar gzeldi.
E) Gsnde bir hrlt var ama bu bir hastalk belirtisi deil.
E) V.
fladaki cmlelerin hangisinde eklerin yazmnda
12 . Afla
8.
(I) Yol uzadka uzad, saatler gemek bilmedi. (II)

Gece yaklafltnda hibirimiz yola daha fazla devam
etmek istemedik. (III) Bir yer bulup geceyi adrda geirmeye karar verdik. (IV) Gkyz bizim oralarda ki
gibi deildi, yldzlar fll flld. (V) Gece yars uzaklardan kurt ulumalar geliyordu.
fl vardr?
yazm yanlfl
A) I.
9.
B) II.
C) III.
D) IV.
E) V.
fladaki cmlelerin hangisinde ki nin yazmyla

Afla
fllk yaplmflt
fltr?
ilgili bir yanlfll
A) Buradaki huzuru hibir yerde bulamadm.
B) Halbuki bu ifli sadece birka gnde yapabilirdi.
C) Bana diyorlarki sen bu olanlar grmezden gel.
D) Ne demek istediini anlamadm ki cevap vereyim.
E) Srtndaki eski paltoyu karp yan baflna koydu.
fllk yaplmflt
fltr?
bir yanlfll
A) Bu yazn baflnda TPRAfida byk bir patlama
oldu.
B) Serapn kardefliyle babam ortak ifl yapacak.
C) Hangi flehri gezelim, stanbulu mu Konyay m?
D) Kastamonulular, dernekte bir elence dzenleyecek.
E) 8inci kattan dflen telefonumun paralarn bile
bulamadm.
fladaki cmlelerin hangisindeki alt izili szc 13 . Afla

fltr ?
n yazm yanlflt
A) Milas'a 15 km. uzaklkta olan kye minibslerle
gidiliyor.
B) ki katl evlerin cam ve kap ereveleri, panjurlar
ahflap oymadan yaplmfl.
C) Kyn evresinde, dikdrtgen pirizma tafllardan
yaplmfl yksek duvarlar bulunuyor.
D) Halk, kyn 400 yl nce Yrk kardefl tarafndan kurulduunu iddia ediyor.
10 . "-yor"dan nce gelen "m, mi" soru edat deil, olumsuzluk eki olan ve nl daralmasna urayan "-ma, me" ekidir; szce bitiflik yazlr.
fladakilerin hangisinde bir yazm yanBuna gre, afla
fl vardr?
lfl
A) Siz de bizimle geliyor musunuz?
B) Onlar da gitmiyor muydu?
C) Siz neden bizimle gele miyorsunuz?
E) Buralarda kendimizi bir masal atmosferinin iinde

buluyoruz.
14 . Bir gn Beyaztta ona rastladm. nce, kuru vcudu biraz

I
II
III
ne eyilmifl, bembeyaz bafl omzuna dflmflt.

IV
V
D) Anlattklarnza inanmyor muymufl?
fltr ?
Alt izili szlerden hangisinin yazm yanlflt
E) Testteki sorular bilmiyor musun?
A) I.
B) II.
B-E-A / C-D-B / B-D-C-C / A-A-C-D
C) III.
D) IV.
E) V.
205
KAVRAMA TEST
1.

fl
Afla
vardr?
5.

fl vardr?
Afla
A) Sonbaharn geldii aataki yapraklarn sararp
dflmesinden anlafllyor.
A) Gezerken her birimiz beendiimiz yerlerin fotoraflarn ektik.
B) Hi beklemediimiz bir zamanda ka gelir, bizi

flaflrtrd.
B) rencilerin birka mzeyi nceden de gezmifl

bu yzden biraz skldlar.
C) Hibirimiz olaylarn sonucunu tahmin edemiyorduk.
C) Dnfl yolunda birden bire karflmza kan ara

yznden kk bir kaza atlattk.
D) Toplantnn gndemiyle ilgili herhangi bir fikrimiz

yoktu.
D) Yeflille mavinin i ie girdii, doa harikas bir yer

buras, halk da ok scakkanl.
E) ocuklar her yeri, bir bayram sevinciyle sslemiflti.
E) Bu, hepimiz iin hibir zaman unutulmayacak gzellikte bir gnd.
6.
2.

fl
Afla
vardr?
A) Yre halknn geim kaynaklar arasnda zellikle

bu tarm rnleri yer alyor.
A) fiehirdeki kalabalk caddelerde kayboldu.
B) Eksik kalan her fley, bir problem olarak karflsna

kmflt.
B) Konuflulanlara sinirlenince oday terk etti.
C) Bu tiyatro eserinde neyi vurgulamak istedii aka anlafllmyor.
C) fller yznden gezi flimdilik tehir oldu.

D) Eserini babasna ithaf etti.
D) Artk niversitelerin bilimsel alflmalara daha fazla nem vermesi gerekiyor.
E) Yeni ald radyonun arzal olduunu farketti.
3.
E) Yazar, baslmya iki gn kala, kitabn tekrar gzden geirmek istediini belirtti.

fl
Afla
yoktur ?
A) Bir anda by bozulmufl, her fley eski hline dnvermiflti.
7.
B) Paragraf irdeliyerek tekrar okumanz tavsiye ederim.

Afla
yazm dorudur?
A) Ben de enaz sizin kadar heyecanlym.
C) Laf aznda geveleme de syle artk.
B) Oyunun baflkahraman seyirciyi etkilemeyi baflarmflt.
D) Dergiden istersen sana da gndere biliriz.

E) Onun bu tek dze yaflam yaptlarna da yansyor.
4.

fl vardr?
Afla
C) inde yerald bu topluluk henz onu tanmyordu.

D) Hergn yeni birtakm ifllerle ilgilenmek gerekiyor.

fl
Afla
vardr?
E) Ellerini stste koyarak ilerinden bir dua okudular.
A) Yllardr ayn gazetenin eflitli sayfalarnda yazyor.

B) ocuklar yanyana sralanmfl, tuhaf bir oyun oynuyordu.
C) Geen yl kaybettiimiz ressamn nceki resimleri
de sonrakiler kadar gzel.
D) Boflu bofluna sizi zdm, kendimi affettirmek istiyorum.
E) Bu kente alflamamfl, ocuklarn da iyice zlemiflti.
206
8.
fladaki cmlelerin hangisinde alt izili szn ya Afla

fltr ?
zm yanlflt
A) Onunla gz gze gelmekten kanyordu.
B) Gerekelerini ardarda sralamaya bafllad.
C) ocuk gnden gne iyilefliyordu.
D) fiiirle i ie bymfl bir insandr o.
E) fli oldubittiye getirmesi tepki ekti.
YAZIM KURALLARI
9.
fladaki cmlelerin hangisinde alt izili szn ya Afla

zm dorudur?
A) Yazarn romanlarnn yansra ykleri de var.
B) Makine tamirden sonra sapa salam olmufltu.
C) Gneflin ilk flklar, odaya bafltan bafla yayld.
D) Sokaktan gelen sesler gitgide artmflt.
E) Bu konuda da sabrszca hareket ediyorsun.
12 . Sorumluluk duygusu ncelikle ailede kazanlmakda.

Elbette okulda bu konuda nemli bir etkendir. Arafltrmalar gsteriyorki aile iinde grev slenmifl olmak sorumluluk bilinci kazandran bir etkendir. Hep
anne baba destei gren ocuklar ise ne yazk ki bu
nitelie sahip olamayacaktr.
flada belirtilen yazm yanlfll
fllarndan
Bu parada afla
hangisi yoktur ?
A) nsz benzeflmesi kuralna aykrlk
B) Ayr yazlmas gereken "de" nin bitiflik yazlmas
C) "slenmifl" szcnn yanlfl yazm
D) Bala olan "ki" yi szce bitiflik yazmak
E) Yanlfl yerde nly daraltmak
13 . (I) Mevlana 66 yllk yaflamn szckle zetliyor:
C) Seminerde eitim sorunlar genifle ele alnd.
Hamdm, pifldim, yandm. (II) Ancak bu szce

sdrd mr 700 yldr unutulmad. (III) O, bu 66
yla alt ciltlik Mesnevi adl eseriyle 40 bin beyti aflan
Divan- Kebir ve Mecalis-i Seba gibi nemli eserleri
sdrd. (IV) Vahdet-i vcut anlayflna dayanan dflnceleri Anadolu'da ve dnyann drt bir yannda
bir ok insan etkiledi. (V) Temellerini att dflnce
sistemi Olu Sultan Velet tarafndan sistemlefltirildi.
D) Bu ylki etkinliklere ok iyi hazrlandklarn iddia

ettiler.
Bu parada numaralanmfl cmlelerin hangisinde ya fl yoktur ?

zm yanlfl
E) Kard vapurun arkasndan bir sre baka kald.
A) I.

fl vardr?
10 . Afla
A) Aralarndaki gzel dostluk lisede bafllamfl, niversitede srmflt.
B) Bu yaz da Cevat abimle sk sk balk avlamaya gideceiz.
B) II.
C) III.
D) IV.
E) V.

fl vardr?
14 . Afla
A) Sabah gnefl domadan kalkp bahede alflrd.
B) ocuklar, btn gn, aalara kurulan salncakta
salland.
C) Evlerinin arka tarafnda tarih bir eflme vard.
fladaki dizelerin hangisinde bir yazm yanlfl
fl ya 11 . Afla
fltr?
plmflt
A) Sen henz tanmadn sevda denen yokuflu
Sen henz yorulmadn yokuflda devler gibi
B) O esrarl yangna bu can nasl dayand
Sahile vurdu kalbim; su yand, kum da yand
C) Bir mum gibi eriyip akt uykusuzluum
lme bafl kaldran dertli uykum da yand
D) Kuyudan ektii su ile yeni dikdii fidanlar sulad.

E) Ihlamur aacndaki iekler mis gibi bir koku yayyordu.
fladaki cmlelerin hangisindeki alt izili szn
15 . Afla
yazm yanlfl deildir ?
A) Arkadaflna bir spriz yapp onu grmeye gitmifl.
B) Saklanba oynamak ocuklar iin ok zevklidir.
D) Yurdundan mahrum edip dolafltrdn Cem gibi

Ruhumla snd alev, sonra ruhum da yand
C) Bugnk ilk dersimizi labaratuarda yapacaz.
E) Bu kadar da kymetim bulunmaz m yannda

Aktn bil artk bu mazlumun kannda
E) Okulumuzun folklr ekibinin gsterisi izleyenlerin beenisini kazand.
D) Karanlkta bir silet grmfl, ok korkmufltu.
C-E-A-B / B-E-B-B / E-E-A / E-C-D-D
207
SORULMUfi SORULAR
1.

fl vardr?
Afla
5.
A) Aradn bilgiyi ansiklopedinin 6'nc cildinde bulabilirsin.

fl
Afla
vardr?
A) Bu tedaviden sonra hastaln seyri deiflti.
B) Mektubuna "Sayn Baflkan" diye bafllayabilirsin.
B) Yllk izninin bir blmn bu ay kullanyor.
C) Konser, yarn akflam saat 20.30'a ertelenmifl.

D) 1975'te Liseyi, 1979'da niversiteyi bitirmifl.
C) Organ nakliyle yaflama dndrlen hastalarn says gn getike artyor.
E) 22 Mart Pazartesi gn greve bafllayacak.
D) arlmad iin akflamki davette o yoktu.
SS - 1993
E) Uzun sre yamur altnda yrdkten sonra snacak bir yer buldu.
SS - 2008
2.

fl
Afla
vardr?
A) Bu konudaki kararm size bildirmeyeceim.
B) Konuflmasnda bu konuya da deinecek.
6.
C) Bebei btn gn kardefli oyalyacak.

D) Onun bu ifli baflaracan syleyebilirim.

fl
Afla
vardr?
A) Yetkililer, arafltrmalar tamamlanmadan bu konuda hibir aklama yapmak istemiyor.
E) Onu kime verdiimi anmsayamyorum.
SS - 2005
B) Dilimizin 1960'lardan buyana hangi aflamalardan

getii arafltrlyor.
C) Uzmanlarn yan sra halkn da konuyla ilgili grflleri alnyor.
3.
D) Arafltrma sonunda elde edilen bilgiler, deiflik kiflilerce birka kez kontrol edilir.

fl
Afla
vardr?
E) Dildeki szcklerden her biri kullanlflna gre

yeni anlamlar kazanr.
A) fiemsiyesini kaybettiini eve dnnce anlad.

B) Trafik cezasnn af edilmesini bekliyormufl.
1997
C) Bize, fliirlerinden sz etmek istediini syledi.

D) Arkadaflmz bu cezay hak etmemiflti.
E) Gn getike salnn dzeldiini hissediyordu.
SS - 1992
4.

fl
Afla
vardr?
A) Bu binann plann Avusturyal bir mimarla birlikte izmifller.
B) Mzenin bugnk durumuyla ilgili bilgileri bir
nceki saymzda yaymlamfltk.
C) O gezide yllardr grmediim bir arkadaflma
rastladm.
"1969 ylnda Gzel Sanatlar Akademisini bitirdim. ReI

sim yapmaya karikatrist olarak baflladm; izdiklerimi
II
10 liraya satardm Dolmufl, Tef, Pardon gibi dergilere. lk
III
sergimi 1959 ylnda Taksim meydannda atm ve yalIV
nzca tablo satarak yer kirasn ancak deyebildim."
V
diyor usta ressam sanat yaflamnn ilk yllarn anlatrken.
D) Buraya yeni bir yaya geiti yaplacak.
Bu paradaki alt izili szlerden hangisinin yazm

fltr ?
yanlflt
E) fienlikler bu yl mays aynda bafllayacak.
A) I.
SS - 2009
208
7.
B) II.
C) III.
D) IV.
E) V.
YGS - 2010
YAZIM KURALLARI
8.
fladaki cmlelerin hangisi noktalama ve yazm ba Afla

kmndan dorudur?
A) retmenimiz bize "ocuklar oyun hakknz ama,
alflmakda grevinizdir derdi.
B) retmenimiz bize, ocuklar oyun hakknz; ama
alflmakda grevinizdir, derdi.
C) retmenimiz: "Bize ocuklar, oyun hakknz
ama alflmakta grevinizdir derdi."
D) retmenimiz bize: "ocuklar, oyun hakknz;
ama alflmak da grevinizdir." derdi.
E) retmenimiz bize, ocuklar: Oyun hakknz ama
alflmak ta grevinizdir derdi.
1998
11 . 1204-1261 yllar arasndaki Latin iflgali srasnda harap

I
olan kilisenin eski hline kavuflmas iin alflmalar yapld. Kilise geniflletildi ve mozaiklerle sslendi. Binann kuII
zeyine ve gneyine eklemeler yapld. Orta blm ise
Trkler'in egemen olduu dnemde onarld. 1511'de de
III
IV
Vezir Ali Pafla tarafndan camiye evrildi.
V
Bu paradaki alt izili szlerden hangisinin yazm
fltr ?
yanlflt
A) I.
B) II.
C) III.
D) IV.
E) V.
YGS - 2010
12. 1920li yllard. Bizim evde dedem utunu yanndan hi
9.
B) nsanmzn belirleyici zelliklerinden biri de konuk severliidir.
I
II
eksik etmezdi. Gramofondan klasik Trk mzii dinIII
lerdik o yllarda. stanbul fiehir Tiyatrolarnda Muhsin
IV
Erturulun sahneye koyduu oyunlar karmazdk.
Ayrca retmenlerimiz de bizi kitap okumaya ynV
lendirirdi.
C) Romandaki kiflilerin, tipik Anadolu insannn

zelliklerini tafldn syledi.
Bu paradaki numaralanmfl szlerin hangisinde bir

fl vardr?
yazm yanlfl
D) Dou felsefesiyle ilgili hemen her kitab okurdu.
A) I.

fl
Afla
vardr?
A) Bafl bafla vermifl, ocuklarn sorunlarndan sz
ediyorlard.
B) II.
C) III.
D) IV.
E) V.
E) Televizyondaki kltr ve sanat programlarn srekli izlerdi.
LYS - 2010
SS - 2004
13. Top peflinde koflan ocuklar, pencereden sarkp a-

fl
10 . Afla
vardr?
A) Bu kitap, ilk basmnn zerinden yirmi yl getikten sonra, yeniden yaymland.
B) iekcinin yeni at dkkn ok iyi alflyor.
C) Bir yaptn kalcln salayan birok etken vardr.
D) Bu romanda yzylmzn temel sorunlar yanstlyor.
E) Baflarl olmak iin dzenli ve srekli alflmak gerekir.
maflr asan gen kzlar ekinmeden fotoraflamak m

I
istiyorsunuz? O zaman Balat vazgeilmez meknnzdr. Hele akflamst eski semtin dar sokaklarna
II
yle bir flk dflerki hayran kalrsnz. Son yllarda
III
yaplan restorasyon alflmalaryla gzelleflen
IV
Balat Kltr Evini de grmeden edemezsiniz.
V
Bu paradaki numaralanmfl szlerin hangisinde bir
fl vardr?
yazm yanlfl
A) IV.
B) V.
SS - 2005
D-C-B-D / D-B-D / D-B-B / C-B-C
C) III.
D) II.
E) I.
YGS - 2011
209
SORULAR
1.

fl
Afla
vardr?
4.
fladakilerden hangisinde byk harflerin yazmy Afla

fltr?
fllk yaplmflt
la ilgili bir yanlfll
A) Yazarmz Halide Edip, Ateflten Gmlek romanyla tannmfltr.
A) Bu ifli sa salim bitirince rahatlyacak.

B) Buradaki hayatn brakp kyne dnd.
B) Kurtulufl savaflna katlan cesur kadnlardan biriydi o.
C) Bir sre yalnz kalmak istiyordu.

D) Kardeflim T'de okuyor.
C) Halide Edipi ilk defa Trk Ocanda grmfltm.
E) Bize, Doktor Ayfle'nin bugn gelmeyecei sylendi.
D) Savafltan sonra da herkes ona Halide Onbafl diyordu.

E) Yazar, Sultanahmet Mitinginde konuflmufl ve halk coflturmufltu.
5.
2.
Arasra geiyor bir atl iki yayan

I
II
Bozuk dzen tafllarn stnde tkrdayan
III
Tekerlekler yollara bir fleyler anlatyor
IV
V
A) Mehmet Akif, yarflma birincisine verilecek olan

beflyz liray almfl, fakir Mslman kadnlara ve
ocuklara eflitli ifller reterek yoksulluklarna
son vermek amacyla kurulan Darlmes adl
dernee bafllamflt.
Bu dizelerde numaralanmfl szlerden hangisinin ya fltr ?

zm yanlflt
A) I.
B) II.
C) III.
D) IV.
fladakilerin hangisinde, verilen cmledeki yazm

Afla
fl doru aklanmamflt
fltr ?
yanlfl
E) V.
Ayr yazlmas gereken say basamaklar birleflik

yazlmfltr.
B) Mehmet Akif'in kahraman ordumuza ithaf ettii
marfl, nihayet son fleklini ald ve 7 flubat 1921'de
imzasz olarak teslim edildi.
Tarihle birlikte kullanlan ay ismi byk harfle
bafllatlmamfltr.
C) Dflman kuvvetleri, bu srada, stanbulu iflgal etmek ve Rusya ile balant kurmak iin devirin en
gl donanmasyla anakkale Boaz'na yklendiler.
3.
Bir kelimedeki dflmesi gereken dar nl dflrlmemifltir.
Yolcular diyorlar ki: Eriflmek midi az

I
Biliriz dalgalarn her biri bir mezarlk
II
Belki de iimizden hibiri ayak basmaz.
III
IV
D) Mehmetcik flimdi destanlara yaraflr bir kahramanla imza atyor, tarihin en inanlmaz savunma savafln yapyordu.
Lakin yolunda gerek lmek, buda bir bahtiyarlk

V
Bu dizelerde numaralanmfl szlerden hangisinin ya fltr ?
zm yanlflt
A) I.
B) II.
C) III.
D) IV.
E) Olup bitenleri yrei aznda Almanya'dan izliyen Mehmet Akif, zaferden emindi; emindi nk
anakkale geirilirse her fley bitecekti.
Bir kelime birleflik yazlmas gerekirken ayr yazlmfltr.
E) V.
A-A-E / B-E
210
Bir kelimede nsz benzeflmesi kuralna uyulmamfltr.

BLG ve BECERLER
zel isimleri ayrt etme

zel isimleri byk harfle bafllatabilme
Byk harfleri doru yerlerde kullanma
Ksaltmalar kurallarna uygun biimde yazma
Tarihleri, yn adlarn gerei gibi yazma
Saylar doru yazma
Kelimelere gelen eklerin ne zaman ayrlacan bilme
de balac ile de ekini doru kullanma
ki balac ile ki eklerinin farkn bilme
mi edatn doru yazma
Ayr ve birleflik yazlma kurallarn renme
Kelimeleri, ayr veya birleflik, doru flekilde yazma
Kalplaflmfl olarak birleflik veya ayr yazlan kelimeleri tanma
Ses bilgisi kurallarn doru uygulama
211
09
NOKTALAMA
Nokta (.) bitirir.

Virgl (,) ayrr.
Noktal virgl (;) virgle yardm eder.
ki nokta (:) aklatr, rnekler
nokta (...) srdrr.
Soru iflareti (?) sorar / sordurur.
nlem iflareti (!) duygulandrr / hissettirir.
Ksa izgi (-) balar / ayrr.
Uzun izgi () konuflturur.
Eik izgi ( / )
Trnak iflareti ( ) belirginlefltirir.
Ayra (parantez) ( ) ek aklama yapar.
Kesme iflareti (') ekleri ayrr.
YRNGEDEK KAVRAMLAR
nokta s.215
virgl s.216
noktal virgl s.217
iki nokta s.218
nokta s.218
soru iflareti s.219
ayra iinde soru iflareti s.219
nlem s.220
ayra iinde nlem s.220
ksa izgi s.220
uzun izgi s.221
eik izgi s.221
trnak iflareti s.221
tek trnak iflareti s.221
ayra s.222
kfleli ayra s.222
kesme iflareti s.222
214
NOKTALAMA
Girifl
niversite hazrlk snavlarnda nemli olan bir konudur. Ayrca gramerin eflitli alanlarnda ve dolayl olarak anlatm bozukluklarnda bu konudan
soru geldii grlmekte.
zimat Dneminden bafllanarak bunlarn kullanld

grlr. Yaz deiflikliiyle birlikte noktalama iflaretleri de asl ve gerekli unsurlar olarak kullanlmaya bafllanmfltr.
Noktalama iflaretleri konusunda;
Noktalama iflaretleri, anlamn ayrt edilmesinde

nemli bir yere sahip olduundan sadece snavlar
iin deil, dilin kullanmnda bilinmesi gerekli konulardandr. Bu iflaretler, okuru, anlama ulafltrmada
birer klavuz gibidir.
hangi durumlarda kullanld (bilgi)

cmle iinde belirtilen yerlerde hangi iflaretin kullanlmas gerektii (uygulama)
fleklinde sorular gelmektedir.

Osmanl Dnemindeki noktalama iflaretleri yoktu.
Ancak dil konularnn tartflma alanna girdii Tan-
9.1
Noktalama iflaretlerini konuflmalarmzda da kullanrz ama bunlar ancak yazldnda grlr.
Nokta (.) bitirir.

Kesmek, sona erdirmek anlamndadr. Yazda, bu
anlamna uygun olarak kullanlr.
Bitmifl cmlelerin sonuna konur.
Yoktu.
Bana tarif edilen adreste byle bir ev yoktu.
Saylarn yazmnda sra bildirmek iin II. Mehmet, 21. yzyl, 5. mevsim kullanlr.
Tarihlerin yazlflnda gn, ay ve yl gsteren
saylar birbirinden ayrmak iin kullanlr.
rnek soru
Kardelenler amfl kar grmeden (I) Birini koparp
yakama takmak istedim, iim elvermedi (II) Kara topraklar stnde ak kardelenler (III) Oysa onlar ak karn stnde ykselmeliydi (IV) Toprakta kar deil,
kar suyu bile yok (V)
Bu paradaki numaralanmfl yerlerin hangisine nokta
(.) getirilemez ?
A) I
B) II
C) III
Sabah 9.00da bir uak var, ona yetiflelim.
Ksaltmalardan sonra kullanlr.
E) V
SS - 1996
29.10.2010 , 02.IX.2011
Saat ve dakika gsteren saylar birbirinden ayrmak iin kullanlr.
D) IV
zm
(III) nolu cmlenin yklemi yoktur, bitmemifl (eksiltili) bir cmledir.
Cevap C
Dr. (Doktor), Prof. (Profesr), Bflk. (Baflkan), vs. (ve

saire).
Cmlede, trnak iinde verilen alnt cmlelerin

sonuna trnak kapanmadan nce konur.
fiair, kendinden emin olarak: "Yalnz senin gezindiin
bahede amaz iek." diyordu.
Bibliyografik knyelerin sonuna konur.

Yazm Klavuzu, Trk Dil Kurumu, Ankara 2005.
Daima ara; bugn altn ararken bakr bulursun, yarn bakr ararken
altn.
Cenap fia
fiahabettin
Matematikte arpma iflareti yerine kullanlr.
215
NOKTALAMA
9.2
Virgl (,) ayrr.

Kullanm olduka genifl bir noktalama iflaretidir.
Efl grevli szleri ayrr.
Duru, akc, iten bir anlatm vard Osmanckn.
retmen; Ayfle'yi, Zeynep'i, Fadime'yi ayn sraya
oturtmufltu.
Baz gn isimleri birleflik kelimedir: cumartesi, pazartesi
Sral cmleleri ayrr.

Geldiler, konufltular, gittiler.
Henz gnefl domamflt, etrafta t yoktu.
Bizim korkumuz lmden deil, unutulmaktandr.
Ara sz ve ara cmleleri, ayn amala ksa izgi

de kullanlabilir, ayrr.
Cihan yklsa, emin ol, bu cephe sarslmaz.
stanbul'u, bu tarihi flehri, adm adm gezmek istiyordu.
Bir cmlede, sfat tamlamasnn veya isim tamlamasnn geleri gibi grlen szler, aslen byle
deilse anlam karmaflasna -bir tr anlatm bozukluuna- yol aar. Bunu gidermenin yolu ilgili blmleri virglle ayrmaktr. Bu durum yukarda verilen rneklerle pekifltirildi.
Yazflmalarda, yer adlarn tarihlerden ayrr.
anakkale, 18 Mart 1914
rnek soru
"Gen salarna ak dflmemifl, fliirimize, hikyeciliimize taptaze bir hava getiren isimlerdi bu saydklarm."
Bu cmlede hangi szckten sonra virgl (,) konursa
flkl giderilmifl olur?
anlam karfl
A) gen
D) getiren
Alnt cmleleri ana yargya balar.

Hlyas kalmaynca hayatn ne zevki var, diyordu.
Geleceim, demiflti.
Alntlarda, asl cmle bafla alnabilir :

Derler ki, o gnden sonra Leyla bir daha konuflmad.
Ksa cevap cmlelerinin sonuna konur :
B) salarna
C) bu
E) hikyeciliimize
SS - 1992
zm
"Gen" szc virgl (,) getirilmedii iin "sa" szcnn sfat gibi grnmektedir. Bu nitelik sala
ilgili deil, kiflilerle (isimlerle) ilgilidir. Gen szcnden sonra virgl (,) getirilerek bu karflklk nlenir.
Cevap A
Olmaz, dedi.
Hayr, diyordu btn sorularmza.
Yklemden uzakta kalmfl zneyi pekifltirir:
rnek soru
Yol, dolana dolana vadinin derinliklerine sisler iinde

kaybolarak iniyordu.
Teknolojik geliflme (I) sanayileflme (II) hzl kentlefl-
Mehmet Bey, iki gndr bulutlar izlemekten yorulmamflt.
gerginlikleri artrr. Bu durum kendini (V) ou kez
Klavuzla birlikte, dan am aalaryla kapl tarafndan, saatlerce hem de hi dinlenmeden trmandlar.
Seslenmelerden sonra konur.

Deerli Arkadaflm, / Sevgili Ayfle,
me sonucunda oluflan (III) hzl yaflam (IV) gnlk

yorgunluk olarak hissettirir.
Bu paradaki numaralanmfl yerlerin hangisine virgl
(,) konulmas yanlfl olur?
A) I.
216
C) III.
D) IV.
E) V.
1994
Anlam karflkln gidermek iin kullanlr.

Gen ustann yzne uzun uzun bakt./ Gen, ustann
yzne uzun uzun bakt.
B) II.
zm
O yllarn minyatr sanatnn yaflamasna adamflt. /

O, yllarn minyatr sanatnn yaflamasna adamflt.
... hzl kentleflme sonucunda oluflan blm, "hzl
Bu cmleler arasndaki anlam farkn grelim. lk

szden sonra virgl konmazsa anlam karmaflas
olaca aktr. Afladakiler de byle:
te bir bek oluflturmaktadr. Byle durumlarda virgl
Yazarn, eserleri alntlardan oluflan bir kifli olarak tannmasnda evirmenlikle uraflmasnn pay var.
Cevap C
"Bu gece, elenceleri ilerine sinmedi."
yaflam" sfat tamlamasnn niteliidir. Tamam birlik(,) kullanlmaz; virgln kullanlmas bein anlamn
bler.
NOKTALAMA
fltr :
Baz yerlerde virgln kullanlmas yanlflt
kilemeyi oluflturan szlerin arasnda
bek veya tamlama oluflturmufl szlerin arasnda
ve, veya, ya da, yahut gibi balalarn nnde

ve sonunda
Cmlede pekifltirme ve balama grevindeki

da/de balacndan sonra
fiart ekinden sonra
Metin iinde zarf-fiil eki ile oluflturulmufl

kelimelerden sonra
Metin iinde nca / ince anlamnda zarf fiil

grevinde kullanlan m / mi ekinden sonra
Zeki, cesur bir genle karfllaflmfltk.
fiu rnei de inceleyelim :

Yllarca kmr ocaklarnda alflmann sonucu olan
(,) bu hastalk kolay geecee benzemiyordu.
Alt izili blm bir sz grubudur; virglle blnmesi yanlfltr.

rnek soru
kinci yargy rnekleyelim:

Ksa pantolonlu bir ocuk yanmza yaklaflt.
Bu cmlede alt izili blm bir sz bei (tamlama)dir. ocuun "ksa pantolonlu" olduu belirtiliyor. Bu iki sz virglle ayrrsak (ksa, pantolonlu bir ocuk) anlam karflr.
Bu durumu, farkl ve bamsz nitelikler bildiren
tamlama unsurlaryla karfltrmamak gerekir. nk sz konusu yerlerde virgln kullanlmas gerekir:
Kedimiz Safinaz, evi terk edip ortancalarn (I) sonbahar gllerinin (II) incir ve nar aalarnn arasnda
kufllar (III) sokak kedileri (IV) solucanlar ve kertenkelerle (V) birlikte yaflamaya karar verdi.
B u cmled eki numar alanm fl yer ler i n hangi sine,
virgl (,) getirilemez ?
A) I.
B) II.
C) III.
D) IV.
E) V.
SS - 1996
zm
Virgl (,) sz bekleri arasnda anlam bozacak flekilde kullanlmaz. "kertenkelelerle birlikte" ksm sz
bei olduu iin, bu iki szck arasnda virgl (,)
kullanlmaz.
Cevap E
9.3
Noktal virgl (;) virgle yardm eder.

Cmlede birbirinden virglle ayrlmfl tr ve takmlar ayrr, gruplar:
Karadeniz'de fndk, ay, ttn; Akdeniz'de pamuk,
zeytin, turungiller yetiflir.
Snfta, uzun boylulardan Ahmet, Zeynep, Elif; ksa
boylulardan Naci, fiebnem, Zehra ayn gruba dfltler.
geleri arasnda virgl bulunan sral cmleleri

ayrr:
Anasna bak, kzn al; kenarna bak, bezini al.
Bir ulu narsn ki krlr,eilmezsin; lr, inlemezsin.
rnek soru
Salkl yaflam koflullarndan habersiz olan kiflilerin
ou (I) sabah (II) le ve akflam yemeklerinde midelerini tka basa dolduruyor. Jimnastik de yapmadklar iin (III) bu insanlarn tm organlar ya balyor.
Dengesiz beslenen bu kifliler her gn yryfl yapmal (IV) sebze ve meyve arlkl (V) kolay sindirilen
yemekler yemelidir.
Bu paradaki numaral yerlerden hangisine noktal
virgl (;) konulmas uygun olur?
A) I.
B) II.
C) III.
D) IV.
E) V.
1996
zm
Son cmle ge ortakl bulunan ve anlamca birbirleriyle ilgili cmlelerin bir arada kullanlmasyla oluflmufl sral bir cmledir. Bu cmleleri noktal virglle
(;) ayrmak uygundur.
Cevap D
Bu alt baflln pekiflmesi iin Kavrama Testi 1 / 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12 ve 13. sorular hemen zelim.
217
NOKTALAMA
9.4
ki nokta (:) aklatr, rnekler.

Kendisinden sonra rnek verilecek cmlenin sonuna konur.
Dnemin yazarlarnn birok nitelii vardr : eylemcilik,
devlet adaml, retkenlik, aydn olma...
Dilimizde zaman kavramyla ilgili birok isim kullanlr:
an, saniye, dakika, saat, gn, hafta, ay, mevsim...
Tanmlanacak szlerden sonra kullanlr :

Aile : Anne, baba ve ocuklardan oluflan kk topluluk.
Konuflma cmlelerinden nce konabilir:
rnek soru
fladaki cmlelerin hangisinde, iki nokta (:) yerinde
Afla
fltr?
kullanlmflt
A) Nereye gideceini bilmiyordu : Snacak bir kaps
yoktu.
B) Drt yan ormand : Kufllar tyor, iekler kokuyordu.
C) Derler ki : Emirler eflmesi, Karaca'nn sazna
uyup coflmufltu.
D) Karaca, yafll adamn yzne bakt : Ak sal, ak sakallyd.
htiyara sordular:
Ka yaflndasn?
Edeb eserlerde, konuflacak kiflinin adndan sonra da konur.

Nihan:
Dedeciim, beni bafllaynz, sizi ok zdm.
E) Yeni bir ad verdiler Hasan'a : Karaca
SS - 1985
zm
Trnak iinde verilen alnt cmlelerden nce

konabilir:
E seeneinde verilen adn ne olduu aklandndan iki nokta (:) yerinde kullanlmfltr.
Ahmet Hamdi Tanpnar : "Hayatm gecikmelerle doludur." diyordu.
Cevap E
Fatih, babasna flyle yazmflt: Eer padiflah sen isen

ordunun baflna gemelisin; yok ben isem emrediyorum, ordunun baflna ge.
ki noktadan sonra yaplan aklama veya verilen rnekler cmle deerinde deilse kk harfle bafllar.
Yazar ad ile eser adlar arasna konur :

Abdlhak Hamit Tarhan: Eflber, Tark Bin Ziyad, Hacle,
Bunlar Odur.
9.5
nokta (...) srdrr.

Tamamlanmamfl (tamamlanmas okura braklan) cmlelerin sonuna konur :
Kratn yannda duran ya huyundan, ya suyundan...
Sralanan rneklerin devam edebileceini belirtir:

Yabanc olduu halde dilimize yerleflmifl szler var:
asi, asalet, mehul, rflvet, nazik, not, metre, aktif...
Kaba sayldndan veya gizili tutulmak istendiinden sylenmeyen szlerin yerine kullanlr :
Bizler V...'da iki gn iki gece kalmfltk.
Alntlarda, alnmayan kelime ve blmlerin yerine konur.

nlem ve seslenmelerde anlatm pekifltirmek
iin kullanlr.
218
rnek soru
Evdeyim (I) Dflarda kar (II) Yalnzm (III) Yazlar, eviriler var nmde (IV) Yarm kalmfl ykler, romanlar, denemeler (V)
Yukardaki numaralanmfl yerlerden hangilerine
nokta (...) konulmaldr?
A) I. ve II.
B) I. ve III.
D) III. ve IV.
C) II. ve V.
E) IV. ve V.
1995
zm
II. cmle eksiltili (yklemi sylenmemifl) cmle olduundan, V. cmlede ise benzer rnekler srdrlebileceinden bunlarn sonuna nokta (...) konmaldr.
Cevap C
NOKTALAMA
9.6
Soru iflareti (?) sorar, sordurur.

Soru anlam taflyan sz ve cmlelerin sonuna
konur:
Kim?
"Niin klyor eflya uzakta?"
"Nereden kt bu cenaze, len kim?"
Cevab belirli olan bir yargy, pekifltirmek iin

soru cmleleri kalbnda syleyebiliriz. Bunlarn
sonuna soru iflareti konmas yanlfl olmad gibi zorunlu da deildir.
Byle fleyler yabanclara anlatlr m hi?
Ben bunu bilmez miyim?
Bilinmeyen veya kesinliinde flphe bulunan durumlarda kullanlr:

Necati (? - 1509) (Doum Yeri : ?)
Edip Ahmet (XII. asr ?)
Soru anlam taflyan sral cmlelerde bu iflaret

en sona konur:
Bu yrelerde insanlar ne yapar, ne retir, nasl yaflarlar?
Soru iflareti cmle iinde veya sonunda parantez

iinde (?) kullanldnda sze, verilen bilginin
doruluundan emin olunmad anlamn katar.
m / mi eki, nca / ince anlamnda zarf-fiil iflleviyle kullanldnda soru iflareti kullanlmaz:
Gnefl batt m dflarda kimseler kalmaz.
Anlam glendirmek iin soru cmlesi kalbnda verilmifl baz cmlelerde soru iflaretinin kullanm yanlfltr.
rnek soru
fladaki cmlelerin hangisinin sonuna soru ifla
flareti
Afla
(?) konmaldr?
A) Bu durumda, susmaktan baflka bir fley yapamazdm ki
B) O anda, bu iflin iinden nasl kabilirim diye dflndm
C) Ona bu konuda dflncelerimi sylemeli miydim,
bilemiyorum
D) Bu nerimizi kabul eder mi ne dersiniz
E) Bunu bana neden flimdi sylyorsunuz, anlayamadm
SS - 1992
zm
D'deki cevap gerektiren bir cmle olduundan sonuna soru iflareti konmaldr. A'nn nlem cmlesi olduunu, B, C, E'nin alnt soru cmlelerinden olufltuunu, sonra gelen ifadelerle soru anlamnn kaldrldn gryoruz.
Cevap D
rnek soru
Merak ediyorum; yanndaki kimdi (I) Kardefli mi (II)
yoksa arkadafl myd (III) Niin benimle tanfltrmamflt (IV) Niye beni grmezlikten gelmiflti(V)
Yukardaki numaralanmfl yerlerden hangisine soru
flareti (?) konulamaz ?
ifla
A) I.
Bu cmlelerin soru cmlesi kalbnda sylenmemifl hli flyledir:

Gelenlerin kim olduunu bilmiyorum.
Yetkililerin nasl bir cevap vereceini merak ediyoruz.
C) III.
D) IV.
E) V.
1988
Gelenler kimdi, bilmiyorum.

Yetkililer nasl bir cevap verecek, merak ediyoruz.
B) II.
zm
Soru anlaml cmleler birbirine balanp ayn cmleyi
oluflturmuflsa, bu iki cmle arasna virgl (,) cmlenin
sonuna ise soru iflareti (?) konur. (Ayrca soru iflaretinden sonra byk harfle bafllanacan biliyoruz.)
Cevap B
219
NOKTALAMA
9.7
nlem iflareti (!) duygulandrr, hissettirir.

Ac , korku, flaflrma, sevin, kvan, vme... gibi
duygular taflyan sz ya da cmlelerden sonra
kullanlr:
Off!
Dur, yolcu!
Dikkat edin!
Frtna kt, kacak!
Emirlerin ve emir niteliindeki szlerin sonunda

kullanlr.
Ne mutluluk!
Gelenler teyzemlermifl!
Ak tolgal beylerbeyi haykrd: lerle!
Yavrucak, nasl da sararmfl!
Bu raporu 20 dakika iinde hazrlayn!
Aniden yoluma kmaz m!

Ah!
O!, Ooo!
nlem iflareti parantez iinde (!) kullanldnda sze, alay, kmseme anlam katar. Byle bir kullanmda sylenilen szn tam tersi kastedilir.
Aflkolsun!
Frtna kt kacak!
Seslenme ve uyar szlerinden sonra konur:

Ey flehit olu flehit! steme benden makber
Konuflmann sonunda, hepsi birer kahraman (!) olduklarna inandlar.

Byle bir flaheser (!) ancak byle bir yazar tarafndan yazlabilirdi.
(Ey flehit olu flehit, isteme benden makber!)

9.8
Ksa izgi (-) balar, ayrr.

Bir szn satr sonlarna smayan hecelerini
blmede kullanlr.
Kelimeler arasnda dan a, ve, ile, ila, arasnda anlamlarn vermek iin kullanlr.
rnek soru
fladakilerin hangisinde "ksa izgi" (-) kullanl Afla
maz ?
A) Bir olayn bafllang bitifl tarihleri arasnda
Osmanl - Rus Savafl (1853 - 1856) bu dnemin en byk olayyd.
B) Cmle iinde araszlerin baflnda ve sonunda
Karayolunun Gebze - zmit blm bakma alnd.
C) Birbiriyle iliflikili iki lke ad arasnda
Szck incelemelerinde ek - kk ayrmnda kullanlr:
D) Dilbilgisi incelemelerinde,eklerin baflnda

E) Cmle iinde efl grevli szcklerin arasnda
SS - 1989
gz - le - m - ler - i - miz
sz - ck - ler - den
Ara sz ve ara cmleleri ayrmada kullanlr :

Bu dnemin en etkin hikayecisi - mer Seyfettin'i kastediyorum - asl konularn tarihten almfltr.
zm
Cmle iinde efl grevli szckler arasna, ksa izgi
deil virgl konur.
Cevap E
Ekleri gstermede ve -mak, -mek eki yerine kullanlr:

-yor, -ken, -ki, -leyin, imtrak ekleri ses uyumuna uymayabilir.
glfl-, konufl-, kafl-, tutufl-... ifltefl atl eylemlerdir.
Bir sz hecelerine ayrr:

kav - ga - nn
ga - li - bi
ol - maz
Kelimeler, satr sonlarnda hecelerinden ksa izgi kullanlarak blnr.

Blme esnasnda hecenin doru belirlenmesi nemlidir. Birleflik kelimeler, kelimelerine gre blnmelidir: hanm-eli yanlfl, hanme-li ve hanmeli dorudur.
i - di
Matematikte karma iflaretidir.
220
NOKTALAMA
9.9
Uzun izgi () konuflturur.

Yazda, satr baflna alnan konuflmalar gstermek iin kullanlr. Buna konuflma izgisi de
denir.
Bu kadar sizin hakknz deil, dedi.
Tiyatro oyunlarnda bu izgi konuflacak kiflinin

adndan sonra konabilir:
NENE Oul!
K. HASAN Buyur ana.
9.10
Eik izgi ( / )
Yan yana yazlmas gereken durumlarda msralarn arasna konur:
Ben giderim adm kalr / Dostlar beni hatrlasn
Adres yazarken apartman numaras ile daire numaras arasna ve semt ile flehir arasna konur:
Gen Fidan Sokak, No: 4 / 6 Befliktafl / stanbul
Dil bilgisinde eklerin farkl biimlerini gstermek

iin kullanlr:
l / li, dk / dik, nca / ince.
Genel a adreslerinde kullanlr:

http://tdk.gov.tr
Matematikte blme iflareti olarak kullanlr.
Tarihlerin yazlflnda gn, ay ve yl gsteren saylar birbirinden ayrmak iin kullanlr:

21 / 03 / 1937, 17 / III / 1925
9.11
Trnak iflareti ( ) belirginlefltirir.

Bir cmle iinde zel olarak belirtilmek veya
vurgulanmak istenen sz iin kullanlr.
Trnakla verilen szlerden sonra kesme (') iflaretine gerek yoktur: am-
Bu dnemde kullanlan dile "Osmanlca" demenin yanlflln, dorusunun "Osmanl Trkesi" olduunu belirtelim.
Trnak iine alnan bir cmlede tekrar trnak gerekirse tek trnak (' ')
lbelin Han Duvarlarn okudun mu?
kullanlr.
Anadolu'da birok yer adnda "ren" szne rastlamak mmkn.
Bir baflka kifli veya yazdan aktarlan szler trnak iinde gsterilir:
Haflim, fliiri: "sz ile musiki arasnda, szden ziyade
musikiye yakn" olarak niteler.
Karfllkl konuflmalarda izgi (konuflma izgisi)

yerine kullanlabilir.
Cmle iindeki eser veya bafllklar trnakla verilir:
Necip Fazl'n "Kaldrmlar" fliiri yalnzlk duygusunu
gl bir flekilde ifllemifltir.
rnek soru
fladaki cmlelerin hangisinde trnak ifla
flareti ( )
Afla
fltr?
gereksiz kullanlmflt
A) Bir yazar Kitap bizi avuttuu gibi yceltir de. diyor.
B) Bir ifti sz ald: "Bize, ne yapacamz syle."
dedi.
C) "Bize yapacak bir ifl kalmad." demektir.
D) "Bu havada yola klmaz." deyip duruyordu adam.
E) ocuk merakla sordu: Nedir o elindeki?
1988
Roman okudum diyebilmek iin "Huzur"u okumak gerekir.
zm
Trnak iinde verilen szler cmle deerindeyse byk, deilse kk harfle bafllar. Bu szlerin noktalama iflareti trnak kapatlmadan konur.
Trnak iflareti (" ") baflkalarndan yaplan alnt iin

kullanlr. C de alnt yoktur. Kifli kendi sznn bir
blmn trnak iine alamaz.
Cevap C
221
NOKTALAMA
9.12
Ayra (parantez) ( ) ek aklama yapar.
Bir cmle iinde yaplan aklamalar iin kullanlr:
rnek soru
O dnemde btn aydnlar her fleye bir ekidzen verme (Bu, tamamen onlarn fikriydi.) amacyla hareket
ediyordu.
fladaki cmlelerin hangisinde ayra (

Afla
fltr?
farkl bir grevde kullanlmflt
Bir szn e anlamlsn, baka bir dildeki karln belirtmede kullanlr:
A) Sylenmesi gerektiine inanlan fleylerin, anlatlmfl (belirtilmifl) olmas, bu yazlarn nemini ve kalcln daha da artryor.
fiairlerin, hazan (sonbahar) mevsimine zel bir ilgisi

vardr.
B) lkemizde bu sanatn uzun bir gemifli ve ok nl (tannmfl) ncleri vardr.
Trkiye'nin ihracat (dfl satm) yldan yla gelifliyor.
C) ncelikle bu gsteriler, oyun kahramanlarnn ruhsal durumlarn (i dnyalarn) aktarma ifllevi asndan gereksizdir.
Doum ve lm yllar parantezle verilir:
Ahmet Mithat Efendi (1844 - 1913) popler romann

bizdeki ilk temsilcisidir.
Tiyatro eserlerinde, olup bitenleri betimlemek ve

rolleri aklamak zere kullanlr.
Alntlar yaplan eserin ad ayra iinde verilebilir.
Bir sze alay anlam katan nlem ve szn kesin
olmadn anlatan soru iareti ayra iinde verilir.
Madde balarndaki rakam veya harfleri gstermek iin kapama ayrac kullanlr.
Ayra iinde ayra kullanlmas gereken durumlarda ayratan nce kfleli ayra [ ] kullanlr.
D) Ayrntlar aktarlrken ou zaman benzetmelerden, eretilemelerden, deiflmecelerden (mecazlardan) yararlanlr.

E) Trkede btn szck kklerinin iki ana kmeye
(adlar ve eylemler) ayrlabileceini biliyoruz.
1986
zm
A, B, C, D seeneklerinde ayra ( ) iflareti szcklerin efl anlamllarn belirtmek iin, E de ise bir kavram aklamak amacyla kullanlmfltr.
Cevap E
Bibliyografik knyelerde baz ayrntlar kfleli ayra iinde verilir.
9.13
flareti
) ifla
Kesme iflareti (') ekleri ayrr

Aflada sralanan zel adlara getirilen iyelik, durum ve bildirme ekleri kesme iflaretiyle ayrlr:
4. in ve mitoloji ile ilgili zel adlar:
1.
5. Kta, deniz, nehir, gl, da, boaz, geit, yayla;

lke, blge, il, ile, ky, semt, bulvar, cadde,
sokak vb. corafyayla ilgili yer adlar:
Kifli adlar, soyadlar ve takma adlar:

Atatrkm, Fatih Sultan Mehmete, Muhibbinin, Gl
Babaya, Sultan Anann, Yurdakuldan, Kzm Karabekiri, Yunus Emreyi, Ziya Gkalptan, Refik Halit
Karaymfl, Ahmet Cevat Emredir, Namk Kemalse
2. Millet, boy, oymak adlar:

Trkm, Almansnz, ngilizden, Ouzun, Kazaka,
Krgzm, zbeke, Karakeilinin, Hacmusalya
3. Devlet adlar:
Trkiye Cumhuriyetini, Osmanl Devletindeki, Amerika Birleflik Devletlerine, Azerbaycan Cumhuriyetinden
Allahn, Tanrya, Cebrailden, Zeusu
Asyann, Marmara Denizinden, Akdenizi, Meri

Nehrine, Van Glne, Zigana Geidinden, Uzunyaylaya, Trkiyedir, Anadoluda, Dou Anadoluya,
Ankaraymfl, Sungurluya, Ziya Gkalp Bulvarndan
Yer bildiren zel isimlerde ksaltmal syleyifl

sz konusu olduu zaman ekten nce kesme
iflareti kullanlr:
Hisardan, Boazdan
6. Gk bilimiyle ilgili adlar:
222
Jpiterden, Vens, Halleyin, Merihe, Bykayda, Yedikardeflten, Samanyolunda
NOKTALAMA
7. Saray, kflk, han, kale, kpr, ant vb. adlar:

Dolmabahe Saraynn, ankaya Kflkne, Sait Halim Pafla Yalsndan, Ankara Kalesinden, Horozlu
Hann, Galata Kprsnn, Bilge Kaan Abidesinde, anakkale fiehitleri Antna
8. Kitap, dergi, gazete ve sanat eseri (tablo, heykel, mzik vb.) adlar:
Nutukta, Safahattan, Kiralk Konakta, Sinekli Bakkal, Hrriyette, Resm Gazetede, Onuncu Yl Marfln
9. Kanun, tzk, ynetmelik, ynerge ve genelge

adlar:
Mill Eitim Temel Kanununa, Medeni Kanunun, Atatrk Uluslararas Barfl dl Tznde, Telif Hakk Yayn ve Satfl Ynetmeliinin
10. Hayvanlara verilen zel adlar:

Sarkzn, Karabafla, Pamuku, Minnofltan
Trkiye Byk Millet Meclisine, Mavi Kfle Bakkaliyesinden, Trk Dil Kurumundan, Trkiye Petrolleri Anonim Ortaklna, Dil ve Tarih-Corafya Fakltesi Dekanlna, Hacettepe niversitesi Rektrlne, Trk
Dili ve Edebiyat Blm Bakanlnn; Bakanlar Kurulunun, Danflma Kurulundan, Yrtme Kuruluna,
Gimann
Unvanlardan sonra gelen ekler kesmeyle ayrlmaz:

Cumhurbaflkannca, Baflbakanca, Trk Dil Kurumu
Baflkanna gre vb.
Sonunda nokta bulunan ksaltmalarla s iflaretli ksaltma kesmeyle ayrlmaz. Bu tr ksaltmalarda ek noktadan ve s iflaretlerinden son
kelimenin ve s iflaretinin okunufluna uygun
olarak yazlr:
3
vb.leri, Alm.da, ng.yi; cm e (santimetre kpe), m ye

4
(metre kareye), 6 ten (alt ss drtten).
Kifli adlarndan sonra gelen sayg szlerine getirilen ekleri ayrmak iin konur:
Akm, a ve dnem adlarndan sonra gelen

ekler kesmeyle ayrlmaz:
Nihat Beye, Ayfle Hanmdan, Mahmut Efendiye, Enver Paflaya vb.
Eski an, Ykselme Dneminin, Cumhuriyet Dnemi Trk Edebiyatna
Ksaltmalara getirilen ekleri ayrmak iin konur:

TBMMnin, TDKnn BMde, ABDde, TVye
fiiirde seslerin l dolaysyla dfltn gstermek iin kesme iflareti kullanlr:

Bir ok attm karl dan ardna
Dflt nola sevdiimin yurduna
l yanmazken ben yanarm derdine
Engel aramz at neyleyim
Bir ek veya harften sonra gelen ekleri ayrmak

iin konur:
adan, bnin mye dnflmesi, Trkede lkla yaplmfl szler
flaretinin kullanm yanlflt

fltr:
Baz yerlerde kesme ifla
zel adlar yerine kullanlan o zamiri cmle
inide byk harfle yazlmaz ve kendisinden
sonra gelen ekler kesme iflaretiyle ayrlmaz.
rnek soru
"Kesme iflareti, kifli adlarndan sonra konur. Gerektiinde, btn zel adlardan sonra da konabilir."
fladaki cmlelerin hangisinde bir
Bu kurala gre, afla
fl yaplmflt
fltr?
yazm yanlfl
A) Bahar' okula bafllattk.
B) Bahar'da bu kitap var.
C) Bahar' grmeden yaz geldi.
D) Baharda buralar ok gzel olur.
E) Bahar'la Sevim birlikte gelecekler.
SS - 1984
zm
C seeneinde bahar szc zel isim olarak deil, mevsim ad olarak kullanldndan kesme (') iflareti kullanlmaz.
Kurum, kurulufl, kurul ve ifl yeri adlarna gelen

ekler kesmeyle ayrlmaz:
Cevap C
223
BU KONUDA ZETLE...
1.
Nokta, tamamlanmfl cmlelerin sonuna konur.

Noktadan sonra daima byk harfle bafllanr.
2.
Virgl, efl grevli szler, sral cmleler arasnda

kullanlr.
3.
Virgl kullanmamak baz cmlelerde anlam karflklna neden olabilir.
4. kilemeler, tamlamann geleri, ykleme bal

zarffiiller, sz bekleri vb. arasnda virgl kullanlmaz.
5.
Noktal virgl, virgle yardmc bir iflarettir. Cmlede virglle ayrlmfl tr ve takmlar ile geleri
arasnda virgl bulunan sral cmleler noktal
virglle ayrlr.
6.
ki nokta, aklama yapmadan nce kullanlr. flaretten sonra gelen ksm cmle ise byk harfle,
rnekler ise kk harfle bafllar.
7.
nokta, eksiltili cmlelerin ve rneklerin sonunda kullanlr. Bu iflaretten sonra daima byk
harfle bafllanr.
8. Soru anlam taflyan cmlelerin sonuna soru iflareti konur ve sonraki cmleye her zaman byk
harfle bafllanr.
9.
Ayra iinde kullanlan soru iflaretli, bir bilgiden

emin olunmadn anlatr.
10 . nlem iflareti, duygular ifade eden cmlelerin

sonuna konur ve bu iflaretten sonra byk harfle bafllanr. Ayra iindeki nlem iflareti sylenenin tam tersini anlatr.
11 . Heceleri, ekleri gstermede ksa izgi kullanlr.
Ara sz ve ara cmleleri ayrmada virgl yerine
geebilir. Satr sonuna smayan kelimeleri bld gibi birbiri ile anlamca iliflkili kelimeler arasna da konur.
12 . Konuflma izgisi de denen uzun izgi, konuflmalarn baflna konan bir noktalama iflaretidir.
13 . Eik izgi, tarihlerde, adreslerde ve dizeleri yazarken kullanlan bir iflarettir.
14. Cmlede vurgulanmak istenen blmler trnak
iine alnr. Alnt cmleler de trnakla belirtilir.
15 . Cmle iinde ek bilgi vermek, bilinmeyen bir kelimenin anlamn aklamak iin ayra iflareti uygundur.
16 . Kesme iflareti zel adlara gelen ekim eklerini
ayrr. Dflen nly gstermede, ksaltmalara
gelen ekleri ayrmada kullanlr. zel ada gelen
yapm eklerinin kesme ile ayrlmas yanlfltr.
224

Kavrama Testi 1
Kavrama Testi 2
( 9.1 - 9.3 )
( 9.4 - 9.13 )

225
KAVRAMA TEST
1.
zerine tuhaf flekiller olan, cilas dklmfl ahflap

kapy aldm (I) Bir mddet sonra kap ald, nnde ihtiyar bir adam (II) Glkle ayakta duruyor gibiydi (III) Amca, dedim, ben kasabadan geliyorum
(IV) Kimin kimsen var m senin (V)
4.
B) I. ve III.
D) III. ve IV.
A) (-) (-) (;)
C) II. ve V.
D) (;) (;) (,)
Modern resim, gerei tannmayacak kadar bozuyor,

I
II
deifltiriyor. lleri kltyor veya bytyor, flekilIII
flekilleri birbirine karfltryor, renkleri can nasl istese yle kullanyor. "Gerek diye bir fley yoktur, gerIV
ek benim kurduumdur, diyor deta.
V
Parada numaralanmfl virgllerin hangisi yanlfl kul fltr?
lanlmflt
A) I.
B) II.
C) III.
D) IV.
E) (,) (,) (,)
flerli
Numaralanmfl virgller, grevlerine gre ikifle
flta kalr?
gruplandrlrsa hangisi dflt
E) V.
Onun iin dedesiyle ve anneannesiyle yaflad ev,

yemyeflil bir bahe iindeki bu eski konak, dnyann
en gzel yeriydi.
fladaki cmlelerin hangisinde virgl (,) bu cmle Afla
fltr?
deki greviyle kullanlmflt
A) Frndan yeni kmfl, scak, ktr ktr ekmekler aldm kahvalt iin.
B) Btn yenilikleri izler, beendiklerini uygular,
durmadan bir deifliklik yapard.
C) Ltfen sessiz olun, dedi, toplantnn ikinci blmne bafllyoruz.
226
C) (,) (,) (;)
G vard. nsanlar, befl yz yldr oturduklar vatanlaI

rn terk edip periflan bir hlde yollara dklmfllerdi. Kadn erkek, gen ihtiyar, oluk ocuk... Atalarnn mezarlarn, hatralarn, aflklarn, gelecee dair
mitlerini, yaflama sevinlerini arkalarnda brakp
II
srf canlarn kurtarmak iin dflyorlard yollara. Kimi
atl, kimi yaya, kimi yorgun, trenlerle le dkle kaIII
yorlard. Rumeli, Anadolu'ya akyordu. aresizlik her
IV
taraf sarmflt, ac ok bykt.
V
A) I.
3.
B) (;) (;) (;)
E) IV. ve V.
5.
2.
Otobsn sabaha doru beni brakt dalk Alacaelli kasabas ( ) deil yaz sonunu ( ) sonbahar bile atlatmfl ( ) alelacele kfl getirmiflti.
fladaki Bu cmlede ayralarla ( ) belirtilen yerlere afla
flaretleri sras yla
lerin hangisinde verilen noktalama ifla
getirilmelidir?
Parada numaralanmfl yerlerin hangilerine noktadan

flka bir noktalama ifla
flareti getirilmelidir?
(.) baflk
A) I. ve II.
6.
B) II.
C) III.
D) IV.
E) V.
zneden sonra gelen blmler, virglle ayrlmfl ve

zneyle karfltrlabilcek zellikte ise zneden sonra
virgl deil, noktal virgl kullanlr.
fladaki cmlelerin hangisindeki noktal virgl (;)
Afla
kullanm buna bir rnektir?
A) Sylediklerinize katlyorum; bunlar herkese anlatalm, onlardan da destek isteyelim.
B) Dergiler; ansiklopediler, kitaplar ve dosyalarla birlikte rafa yerlefltirilmiflti.
C) Karadeniz, Akdeniz kylar dz; Marmara ve Ege
kylar ise olduka kvrmldr.
D) Kolayca kararszla dflen, insanlardan etkilenen

zayf bir tabiat vard.
D) Toplant, sylefli ve paneller birinci salonda; alfl

program ve msamereler ise ikinci salonda yaplacak.
E) Kitabn skc sayfalarn, ikinci blm, glkle

de olsa bitirdim.
E) Ahmet, Ayfle ve Bilal gazeteleri; Hilal de dergileri

tarasn.
NOKTALAMA
7.
Scak, bitmek bilmeyen kavurucu bir scak ... ocukI

larn dudaklar atlamfl , scaktan oyun oynayacak
II
g bulamadklarndan hepsi ylece duruyor , oturuIII
yor. Bu bozkr ocuklar aac, dereyi, renk renk
aan iekleri grmfl mdr ; bunlar bilir mi ? Hi
IV
V
sanmam.
Bu parada numaralanmfl yerlerin hangisindeki nok flareti yerinde kullanlmamflt
fltr ?
talama ifla
A) I.
8.
B) II.
C) III.
D) IV.
E) V.
Dorusu hibir Avrupa flehrini grmeyi fliddetle arzulamadm ( ) yine de nme bir liste koyup hangi flehri grmek istediimi sorsalard, herhlde Paris derdim. Tanzimat sonras Trk aydnlarnn kara sevdals olduklar bu flehri biraz yakndan tanmak iin.
1950'lere kadar Trk aydnlar iin hrriyetin ( ) sanatn ( ) dflncenin yegne vatan Paris'ti ( ) ilk frsatta soluu orada olmak iin can atar hatta bazlar,
Paris sokaklarnda iflportaclk yapmay, kendi lkelerinde nemli bir adam olmaya tercih ederlerdi.
Bu parada ayralarla ( ) belirtilen yerlere srasyla
fladaki noktalama ifla
flaretlerinin hangileri getirilme afla
lidir?
A) (;) (;) (;) (;)
B) (;) (,) (,) (;)
C) (;) (,) (,) (,)
D) (,) (,) (,) (,)

E) (.) (,) (,) (;)
9.
10 . Masamn zerinde duran otuz kitab aylar boyunca yeniden yeniden okudum (I) Sararmfl sayfalardaki
kelimelerin (II) cmlelerin altn izdim (III) defterlere
(IV) kat paralarna notlar aldm (V) Hademelerin
okuyuculara: "Ne iflin var burada!" diye baktklar ktphanelere gittim.
Parada numaralanmfl yerlere getirilecek noktalama
flaretleri ikifle
flerli gruplandnda hangisi dflt
flta kalr?
ifla
A) I.
B) II.
C) III.
D) IV.
E) V.
11 . Konaa dndk (I) hep birlikte yenen sakin bir le

yemeinden sonra (II) bir benzeriyle Glcihan'n bize sabah Mehmet'in ocuk odasn at bir anahtarla (III) Doktor Narin beni alflma odasna ald. Dolaptan kard defterleri (IV) raflardan indirdii dosyalar gsterirken bu tanklklarn (V) bu casus raporlarnn hazrlanmasn buyuran maddenin bir gn
devlet biiminde ortaya kabileceini de gz ard etmediini syledi.
Parada numaralanmfl yerlerin hangisine noktal virgl (;) getirilebilir?
A) I.
B) II.
C) III.
D) IV.
E) V.
12 . Notlarma bir gz attm ( ) nce ad geen soka

sonra da dkkn kolay buldum ( ) Selamet Tuhafiye ( )
Kk vitrininde zenle sergilenmifl el ifli rtler, eldivenler, ocuk ayakkablar, danteller ( )
fladaki noktalama ifla
flaretlerinin hangisi parada ay Afla
ralarla ( ) belirtilen yerlerin herhangi birine getirile mez ?
A) nokta (.)
B) virgl (,)
C) iki nokta (:)
D) noktal virgl (;)
Bilmem size de yle gelir mi? Evlerde, odalarn iinde

I
II
beslenen; kucaklarda dolaflan kedilerle kpeklerin suIII
ratlarnda pek mahzun bir hl vardr. Onlarn faydasz
olduklarn hissettiklerine, bir ifl grmeden oturduklar
IV
iin kederlendiklerine hkmetmek yanlfl olmayacaktr herhlde.
V
13 . fiiir yazarken yalnzca sesle szn uyumunu (I) etkile-
flaretle rin in
Para da ki nu ma ra la nmfl noktalama ifla
fltr?
hangisi yanlfl kullanlmflt
Numaralanmfl yerlerden hangisine tekilerden farkl

bir noktalama ifla
A) I.
A) I.
B) II.
C) III.
D) IV.
E) V.
E) nokta (...)
yici dizeler kurmay (II) ksacas sanat dflnyorum

(III) yk yazarken ise yazdklarm okuyanlarn bakfl
as genifllesin (IV) ne biliyorsam bilmeyen varsa rensin (V) yaznn derin bir anlam olsun istiyorum.
B) II.
C-E-E / E-E-B / D-B-C / C-A-D-C
C) III.
D) IV.
E) V.
227
KAVRAMA TEST
1.
ykdeki kahramanlarn psikolojisini incelediimizde, insan duygunun n plana ktn grrz ( )

htiras ( ) korku ve karamsarlk ( )
4.
B) (:) (,) (...)

D) (:) (;) (!)
fladaki cmlelerin hangisinde bir noktalama yanAfla

fl yaplmflt
fltr?
lfl
A) ocuklar, bu gzel gn hepinize kutlu olsun!
flada verilen
Yukarda ayrala ( ) belirtilen yerlere afla
flaretlerinden hangileri srasyla getirilme noktalama ifla
lidir?
A) (;) (,) (.)
B) Ltfen konuflmay kadn-erkek atflmasna dnfltrmeyelim.

C) Aklna bir fley koydu mu - ne olursa olsun - onu
baflarrd.
C) (:) (,) (.)
D) Sinem; Kerim, Leyla ve Can'la bir grupta bulunuyordu.
E) (;) (,) (...)
E) "fiey" szc ile oluflturulan sz bekleri ayr yazlr; bir fley, her fley...
2.
fladakilerin hangisinde ayrala ( ) belirtilen yere

Afla
iki nokta (:) getirilemez ?
5.
A) Evinde pek az eflya vard ( ) kk bir kitaplk, birka sehpa, iki sandalye...
Bir bahe dfl kurmadm zaman olmuyor neredeyse ( ) fiyle korunakl ( ) kck ( ) Kys boyunca
renk renk ortancalar kpren ( )
fla Bu parada ayrala ( ) belirtilen yerlere srasyla afla
flaretlerinden hangisi getirilmelidir?
daki noktalama ifla
B) Yazsna flyle bafllamfl ( ) Gerekleri ortaya koymak tek amacmdr.

C) Gemi mrettebatndan iki haftadr haber alnamyor ( ) Aileler merak iinde bekliyor.
A) (.) (,) (...) (...)
B) (.) (,) (,) (...)
C) (.) (,) (:) (...)
D) (;) (,) (.) (...)

E) (.) (;) (...) (...)
D) Daha nce de iki kitabn okumufltum ( ) Beyhude

mrm ve Menekfle Kokulu Mektup.
E) Bu szlerde flu anlam gizli ( ) Sizinle ilgili karlarmz var ama blgede benim szm geer.
3.
Son zamanlarda Kk amlca'ya hi yolunuz dflt m? Dflmediyse tavsiye ederim: bir gn gidin gI
II
rn, ok flaflracaksnz! Karflnza pitoresk hayran
III
Avrupal ressamlarn gravrlerinden frlayp tepeye
konmufla benzeyen, manzaraya btnyle hkim tiIV
pik stanbul kflkleri kacak. Daha dorusu kflk
ve setli bir Trk bahesinden oluflan yepyeni bir mimari manzume ...
V
flaretlerinin hanParada numaralanmfl noktalama ifla
fltr?
gileri yanlfl kullanlmflt
A) I. ve II.
B) I. ve IV.
D) III. ve V.
228
C) II. ve III.
E) IV. ve V.
6.
Sr sr, lk lk kufllar ( ) flte yine sohbahar ( )

Kufllar giderken yaz da srtlanp gtryor. Bilmem
nedendir bir hzn yaylyor iime ( ) Dnfllerini gremezsem diye mi acaba ( )
Bu parada ayrala ( ) belirtilen yerlere srasyla afla
flaflaretlerinden hangileri getirilmelidir?
daki noktalama ifla
A) (,) (...) (...) (.)
B) (...) (...) (.) (?)
C) (...) (...) (.) (...)
D) (,) (...) (.) (?)

E) (!) (!) (.) (?)
7.
Bizde ocak, aile demektir ( ) Baba evinin ad da, baba ocadr ( ) Ben yllarca dedemden, flu gzel duay
dinledim ( ) Allah ocanz sndrmesin ( )
fla Yukarda ayrala ( ) belirtilen yerlere srasyla afla
flaretlerinden hangisi getirilmelidir?
daki noktalama ifla
A) (.) (.) (:) (!)
B) (:) (.) (;) (.)
C) (!) (.) (.) (!)
D) (:) (.) (:) (.)

E) (.) (.) (;) (.)
NOKTALAMA
8.
Biz ocukken yazn , mehtapl gecelerde anneler soI

kakta oturur, orap rer, gevezelik ederlerdi. ArkadaflII
larla onlarn biraz uzanda eflitli oyunlar oynardk.
Bu esnada tafl attmz da olurdu! Hi unutmam, bir
III
gn bize flyle dediler: Geceleyin tafl atmak byk
IV
gnahtr; karanlkta periler gizlenir, tafl onlara isabet
V
eder ve canlarn actr. Bunu rendikten sonra tafl
atmaz olduk.
fladakilerin hangisinde trnak ifla

flareti (" ") yanlfl
11 . Afla
fltr?
kullanlmflt
A) Yazarla tanflklm "Gemiflin te Yz" adl
eseriyle bafllad.
B) 16. yzyln usta flairi devrinde "sultan'fl fluara"
unvann alr.
C) Dedem 1914-1918'de "savafl yllarnda" farkl
cephelerde savaflmfltr.
D) "Toplant burada bitmifltir!" deyip odadan kt.
E) Halk arasnda "kpeli" diye bilinen bu iek suyu
fazla sevmez.
flaretle rinin
Para da ki nu ma ra la nmfl no ktalama ifla
fltr?
hangisi yanlfl kullanlmflt
A) I.
B) II.
C) III.
D) IV.
E) V.
flada belirtilen yerlerin hangisinde trnak ifla

flareti
12 . Afla
(" ") kullanlamaz ?
9.
fladakilerin hangisinde ksa izgi (-) kullanlamaz ?

Afla
A) Ekleri gstermede
A) Metin ierisinde geen kitap, dergi gibi yaynlarn,

sanat yaptlarnn adlarn belirtmede
B) Cmlelerde okurun dikkatinin ekilmek istendii
szcklerin baflnda ve sonunda
B) Kelimeyi satr sonunda blmede

C) Ara sz ve ara cmlelerin baflnda, sonunda
D) Birbiriyle anlama iliflkili szckler arasnda
E) zel adlara gelen ekim ekini ayrmada
C) zgn biimiyle alntlanan szck ya da szn

baflnda ve sonunda
D) Baflkalarnn yazsndan eksiksiz aktarlan cmlelerin baflnda ve sonunda
E) Cmlede aklayc sz beklerinin, ara szlerin
baflnda ve sonunda
10 . Kenardaki mor koltukta oturup hem tamirciyi hem de

karflsndaki boy aynasnda kendisini seyreden adam
bir bana bakt ( ) bir de soran gzlerle Hasan amcaya.
( ) Kaymakam Bey yollad ( ) size emanetmifl bu ocuk, dedi.
fladakilerin hangisinde kesme (') ifla

flareti yanlfl kul13. Afla
fltr?
lanlmflt
Bu parada ayralarla ( ) belirtilen yerlere srasyla

fladakilerin hangisindeki noktalama ifla
flaretleri getiafla
rilmelidir?
A) Yasalar, AB'ye uyum srecinde nem taflyor.
A) (.) (:) (.)
D) Sanat 50'nci sanat yln yaknlaryla kutlad.
B) (;) () (;)
D) (;) (:) (,)
C) (,) () (,)
E) (;) () (;)
B) Yaz'nn bu zelliini de dikkate almak gerek.

C) N'olursun byle syleyip de bizi zme!
E) Bu hafta sonu Mehmet'lerde alflyoruz.
C-C-C / E-A-B-A / C-E-C / C-E-E
229
SORULMUfi SORULAR
1.
Sanatnn yaptlarna evrensel bir nitelik kazandran

ok sayda zellik var ( ) Masals anlatm ( ) kimi zaman hayal mi gerek mi olduunu ayrt edemediimiz
betimlemeler, fliirsel sylemler, arpc benzetmeler ( )
4.
fladakiler Yukardaki parantezle belirtilen yerlere afla

flaretleri srasyla
den hangisinde verilen noktalama ifla
getirilmelidir?
A) (!) (,) (...)
B) (.) (,) (.)
D) (...) (,) (.)
C) (:) (;) (.)
Bu kent , bahar aylarnda , doaseverlerin , yryflI

II
III
lerin , bisikletlilerin , piknikilerin gzdesi durumunda.
IV
V
Kk liman , yeni yaplan pasaj gl , am ormanlaryla
VI
VII
bezenmifl tepeleri , kr kahveleriyle kent yorgunlarna s
VIII
nak oluyor.
fladakilerin hangisinde verilen virgller (,) ifll
fllev
Afla
bakmndan birbirinden farkldr ?
E) (:) (,) (...)
SS - 1998
A) I. ve II.
B) III. ve IV.
D) VI. ve VII.
2.
Tam yirmi befl yl oldu. Her sabah erkenden gelir , bu

I
duvarn dibine serer kitaplar. Geenler bakarlar, inceleyip , brakrlar. Caalolu'ndaki bu kitap , yokuflu trII
III
mananlarn grmeye alflk olduu , vazgeemedii bir
IV
paras gibidir. Yalnz bir derdi vardr: Gvercinler. Onlar kitapdan daha eski sahibidirler bu duvarn , vazV
gemezler yerlerinden.
SS - 2005
5.
3.
B) II.
C) III.
D) IV.
B) letiflimde lszlk dediimiz fley ( ) sanat haberlerinde olduu gibi spor haberlerinde de kendini gstermifltir.
C) Yneticilere dflen grevlerden biri de ( ) renciler arasndaki stn yetenekli genleri bulup ynlendirmektir.
E) V.
YGS - 2010
D) Son gnlerde yaflananlar, yneticilerimize ok fley

retmifltir ( ) Bunlardan biri gerekleflmemifl beklentilerimizin zntsdr.
Televizyon programlarnda sunucularn gz nnde bulundurmas gereken kurallar vardr . flte bunlardan birI
ka : Anladm, tamam, h, haaa, evet gibi szlerle koII
nuflmacnn szn kesmeyiniz . nk sunucunun geIII
reksiz yere sze karflmas konuflmacnn dikkatini databilir. Sunucunun soraca sorularn ; konuflmacy koIV
nunun iine ekecek nitelikte olmas gerekir. Grflmeyi, zamann kalmadn belirterek bitirmek, geerliini yitirmifl bir nlemdir artk .
V
E) Bu tartflma onun flu iki ynn aa karmfltr ( )

Elefltirilere karfl hoflgrsz olma ve duygularn
denetleyememe.
flaretlerinBu paradaki numaralanmfl noktalama ifla

fltr ?
den hangisi yerinde kullanlmamflt
A) I.
B) II.
C) III.
D) IV.
E) V.
YGS - 2010
230
fladaki cmlelerin hangisinde, ayrala gsterilen

Afla
yere iki nokta (:) konulmaldr?
A) yle bir olay ki ( ) eksiklerimizi, yetersizliklerimizi aka gsteriyor.
Bu paradaki numaralanmfl virgllerden (,) hangisi

fltr?
yanlfl kullanlmflt
A) I.
C) IV. ve V.
E) VII. ve VIII.
SS - 2004
6.
fladaki cmlelerin hangisinde, parantezle ( ) be Afla

lirtilen yere iki nokta ( : ) konulmaldr?
A) yklerinde geree nem veriyor ( ) Kiflileri seerken de bu zelliini koruyor.
B) Onun yklerinde boflu bofluna yazlmfl tek bir
cmle bile yok ( ) Her cmle yerli yerinde.
C) Benim iin, yk yazmak ok skntl bir ifl ( ) Karfllnda hibir fley vermiyor kifliye.
D) Bir ykde bulunmas gereken iki zellik vardr ( )
yi bir kurgu, gl bir dil.
E) yklerini aceleye getirmemifl ( ) Yeterince beklemifl, kvamna gelince okuyucuya sunmufl.
SS - 1997
NOKTALAMA
7.
Assos'u Assos yapan o muhteflem gn batm ( ) En

gzel ( ) iskeleden ya da Athena Tapna'ndan grlebilen bu deiflim ( ) izleyenleri derin dflncelere
yneltiyor ( ) Antik an en byk dflnrlerinden
Aristoteles ( ) ilk felsefe okulunu bofluna burada kurmamfl demek ki!
fladakilerin
Bu parada ayralarla belirtilen yerlere afla
flaretleri srasyla getirhangisinde verilen noktalama ifla
ilmelidir?
A) (.) (;) (,) (.) (:)
B) (...) (;) (:) (,) (;)
C) (...) (,) (,) (.) (,)
D) (.) (,) (;) (...) (,)
E) (.) (,) (:) (;) (.)
8.
SS - 2004
Bir gvercin ... Beni grnce rkt . Acaba ak kalan

I
II
pencereden mi girdi ieriye ? Oradan oraya uuyor,
III
dflar kacak bir yer aryor ! Mavilii, belki de ok uzak
IV
lardaki gemileri gryor .
V
10. Denizlinin Tavas ilesine bal Medet Kynde yaflayan srsz seramik ustasn bu sanatn merakllar
tanr. Usta , derme atma ky evinde yumurta kabuI
u inceliinde seramikler retir, bunlarn zerine desenler izer sonra Bu desenlerin byleyicilii
II
nereden geliyor ? Besbelli tarihten szlmfl trl
III
hayatlardan Ya yolu Tavasa dflrp grmeliyiz
IV
onlar ya da Trkiyenin eflitli mzelerini dolaflp
raflara daha dikkatli bakmalyz .
V
fltr?
den hangisi yanlfl kullanlmflt
A) V.
B) II.
C) I.
D) III.
E) IV.
YGS - 2011
Bu paradaki numaralanmfl yerlerin hangisindeki

flareti yerinde kullanlmamflt
fltr ?
noktalama ifla
A) I.
B) II.
C) III.
D) IV.
E) V.
SS - 2005
9.
Btn yazarlarn kendine sorduu, bilinen , kalplaflmfl

I
bir sorudur bu : Niin yazyoruz ? Bu soruya verilmifl
II
III
benim bildiim en gzel yant , bir ykcmzn o ok
IV
iyi bildiimiz cmlesidir: "Yazmasam deli olacaktm!" Ben
de yazmaktan neden haz aldm dflndm elbette ve
cevabn Baudelaire'de buldum. Diyor ki ; "fiair istedii
V
anda kendisi ve bir baflkas olabilmek iin mthifl bir
ayrcala sahip olan kiflidir." Benim iin de yazmak,
kendim ve baflkalar olabilme ayrcaldr.
fltr?
den hangisi yanlfl kullanlmflt
A) I.
B) II.
C) III.
D) IV.
11. Necip Fazl ( ) flair oluflunun yksn flyle anlatyor: fiairliim on iki yaflmda bafllad. Annem hastanedeydi. Ziyaretine gitmifltim. Beyaz yatak rtsnde, siyah kapl, kk ve eski bir defter ( ) Bitiflikte yatan veremli hasta kzn fliirleri varmfl defterde. Bunu
syleyen annem, bir an gzlerimin iini tarayarak
Senin, flair olman ne kadar isterdim! dedi. Annemin
dilei bana, iimde besleyip de on iki yaflma kadar
farknda olmadm bir fley gibi grnd. Gzlerim
hastane odasnn penceresinde ( ) savrulan kar ve
uluyan rzgra karfl uzun uzun dflnerek iimden
flyle bir karara vardm ( ) fiair olacam, hem de byk bir flair ( ) Ve oldum.
fladakiBu parada ayralarla ( ) belirtilen yerlere afla
flaretleri srasyla
lerin hangisinde verilen noktalama ifla
getirilmelidi r?
A) (;) (.) (;) (:) (.)
B) (,) (.) (;) (;) (.)
C) (,) () (,) (:) (!)
D) (,) () (;) (,) (.)
E) V.
SS - 2008
E-B-D / A-E-D / C-D-E / B-C
E) (;) () (;) (:) (!)
YGS - 2012
231
SORULAR
1.
Fakat vcudunda byk bir ar hissediyor (I) akflamstleri (II) zellikle merdivenleri hzl hzl kt
(III) zaman bir halsizlik (IV) bir yorgunluk (V) bacaklarnda uyuflma hissi duyuyordu.
4.
II. Ksaltmalara gelen ekleri ayrmada kullanlr.

III. Tarihlerin yazmnda gn, ay ve yl belirten rakamlarn arasna konur.
Bu cmlede numaralanmfl yerlerin hangisine virgl

(,) konmas yanlfl olur?
A) I.
B) II.
C) III.
D) IV.
I. Szckleri, eklere ayrmada kullanlr.
IV. Trnak iinde gsterilen alnt cmlelerden nce

kullanlr.
E) V.
fladakilerden hangisi bu aklamalardan herhangi

Afla
biriyle ilgili deildir ?
A) Nokta (.)
B) nokta ()
C) Kesme iflareti (')
D) ki nokta (:)
E) Ksa izgi (-)
2.
Her fleyi anlattm ona ( ) kabuslarm, zlemlerimi,

beklentilerimi ( ) Ama anlamad ( ) anlamfl gibi bafln sallad o kadar ( ) Bakfllarndan anladm bunu ( )
5.
Bu parada ayralarla ( ) belirtilen yerlere getirilmesi

flaretleri afla
fladakilerden hangigereken noktalama ifla
fltir?
sinde verilmiflt
A) (.) (.) (,) (;) (.)
B) (:) () (,) (.) (.)
C) (.) () (;) (.) ()
D) () () (,) (;) (,)
Bu parada numaralanmfl yerlerden hangisine farkl

bir noktalama ifla
E) (,) (.) (;) (.) (.)
3.
Evler hep ahflap ve iki katl (I) Khne atlar, birbirine

gemifl eski saaklar (II) Ortada bafltan bafla uzanan
bir aralk olmasa, sokak bir alt geit gibi olacak (III)
Dou ve bat tarafnda renkten renge giren bir flk yolu uzanyor (IV) Fakat sokan iki yan her zaman serin ve lofl (V)
A) I.
Pablo Neruda: Kim ldrebilir fliiri; fliir, kedi gibi dokuz

canldr. szyle fliirin lmszln dile getirmifl.
6.
C) III.
D) IV.
E) V.
fladakilerden hangisinde iki nokta (:) yanlfl kulla Afla

fltr?
nlmflt
fladakilerden
Bu cmledeki noktalama eksiklii afla
hangisiyle giderilebilir?
A) Bu dar arka sokak, bulunduu semtin adn almfltr : Sinekli Bakkal.
A) ki nokta yerine noktal virgl konup alnt cmle

trnak iine alnarak
B) Hi tanmadmz bu insan : "Sizlere yardm edeyim. dedi.
B) Alnt cmle trnak iine alnarak
C) yi insann iki zellii vardr : Azim ve sabr.
C) ki nokta yerine virgl konarak
D) Sfat : baz kullanmlarda isimden sonra gelebilir.
D) Noktal virgl yerine ksa izgi konarak
E) Annesi ona : "Baflarl olmak istiyorsan planl alflmalsn. derdi.
E) "canldr" szcnden sonraki nokta atlarak
C-B-B / B-B-D
232
B) II.

BLG ve BECERLER
Nokta iflaretini yerinde kullanma

Virgln kullanm yerlerini bilme
Noktal virgl doru kullanma
Virgl ve noktal virgl karfltrmama
ki noktay yerinde kullanma
noktann nerelerde kullanldn bilme
Ksa izginin kullanld yerleri ayrt etme
Uzun izginin konuflmalarda kullanldn bilme
Ayra, trnak, eik izgi gibi iflaretleri doru kullanma
Kesme iflaretinin kullanld yerleri bilme
Noktalama yanlfllarn belirleme
Hangi noktalama iflaretinden sonra kk hangisinden sonra byk hafrle bafllandn kavrama
233
10
EKLER ve
SZCK YAPISI
Trkede ekler szcn sonuna gelir.

Baz isim ekim ekleri isimlere gelir.
Baz ekim ekleri fiillere gelir.
Yapm ekleri, szcklerde kkl deiflimlere neden olur.
Szckler farkl yap zellikleri gsterir.
Birleflik szckler:
ki szck bir araya gelerek yeni bir anlam karfllar.
Baz ekler birbirine benzer.
YRNGEDEK KAVRAMLAR
ek
s.237
ekim eki
s.237
isim ekim ekleri

hl ekleri
s.238
s.238
iyelik ekleri
s.238
ilgi ekleri
s.238
oul eki
s.238
vasta eki
s.239
ek eylem
s.239
fiil ekim ekleri

yapm eki
s.240
basit yapl szck

tremifl yapl szck
birleflik yapl szck
benzer ekler
236
s.239
s.243
s.242
s.242
s.242
EKLER ve SZCK YAPISI

Girifl
Bir szckten bir baflka szck treten ekler yapm eki, dierleri ekim ekidir.
Ek - ler ve sz - ck yap - - s
n a - - k - la - ma
niversite hazrlk snavnda tek soruluk pay olan

bir konudur. Byle olmakla birlikte dier konularda, zm bu konunun iyi renilmesiyle ilintili
sorulara rastlanabilmektedir.
Bu konuyu renmek, verilen ekleri veya ayrntlar ezberlemekle deil, konunun mantn kavramakla mmkndr. O da fludur:
10.1
Ksaltalm:
Szck tretenler yapm, dierleri ekim ekidir.
Dilin bu konusu, en kk birimlerin bile bir anlam
oluflturmak iin nasl bir disiplin iinde yan yana geldiini, i ie girdiini, paralarn ynnn btne
evrili olduunu gstermesi asndan nemlidir.
Trkede ekler szcn sonuna gelir.

Tomurcuk..... an..... patlatver..... bu akasya dal..., bu aliminyum ereve...... genifl pencere..... niin bu kadar
gl... bak.....?
Bir ksm ekleri yazlmamfl olan yukardaki cmle

bize bir anlam, mesaj iletmekten acizdir. Cmlede
eksik braklan ekleri yerine koyalm:
Tomurcuklarn anszn patlatvermifl bu akasya dal,
bu aliminyum ereveli genifl pencereden niin bu kadar glerek bakmaktadr?
Bu rnekten anlaflld flekliyle, bir ksm eklerin

grevi cmle iinde szckleri birbirine balamak,
onlara ifllerlik kazandrmaktr. Bunlara ekim eki
diyoruz.
Bir ksm ekler ise szck tretir:
Yukardaki aklamalardan anlaflld gibi ek, cmle iinde bir sz baflka bir sze balayan, ona ifllerlik salayan veya bir szckten yeni bir szck
oluflturmaya yarayan kk dil birimidir. Kk ise,
szcn yapm eki almamfl durumudur. Bu tanmlamadaki ana iflleve gre ekleri iki gruba ayryoruz:
ekim ekleri / Yapm ekleri
Bunlar ayrntlarna inerek grelim.
Szck, kknn zerine bir tane de olsa yapm eki aldnda gvde
durumuna geer. rnein gzlkler szc gvde durumundadr.
rnek soru
Szck kk
+ ek
Yeni szck
yaz
yaz
gez
+i
gezi
bafl
+ lk
bafllk
gz
+ lk
gzlk
ek
+ im
ekim
tut
+ um
tutum
deri
+ ci
derici
ver
+ ici
verici
Yeni szck oluflturan zaman zaman da szcn

trn deifltiren bu eklere yapm ekleri diyoruz.
fladaki cmlelerin hangisinde alt izili szck, iflfl Afla

fltr?
levi bakmndan tekilerden farkl bir ek almflt
A) Bugnlerde birok yeni yayn piyasaya kt.
B) Bunlar defterlerinize yazn, ileride size gerekebilir.
C) Akflama kadar evde bir yn ifl yapt.
D) Yazarn bu kitabnda dizin blm yok.
E) Turizmde bu yl Karadeniz'e akn var.
1998
zm
B seeneindeki "yazn" szcnde bulunan "-n"
eki kifli (ekim) ekidir. Dier seeneklerdeki "-n" ekleri ise yapm ekidir; eylemlerden isim tretmifltir.
Cevap B
EKM EKLER
ekim eklerini isimlere ve eylemlere eklenifline gre gre isim ekim eki ya da fiil ekim eki adn alr.
237
10.2
Baz isim ekim ekleri isimlere gelir.

ekim eklerinin bir ksm isimlere gelir; bunlara
isim ekleri denir. sim ekim ekleri flunlardr:
Hl ekleri (ad durum ekleri: belirtme, ynelme, bulunma, ayrlma) iyelik ekleri, ilgi (tamlayan) eki, oul eki, vasta eki, ek eylem.
sim Hl Ekleri
sim hl eklerini bir rnekle gsterelim.
ieii sulamay unutma / Belirtme
e su verdim. /Ynelme
iee
iektte mantar oluflmufl. / Bulunma
iektten kokular yaylyor. / Ayrlma
smin hl eklerinin, nl ve nsz uyumlarna uyduunu belirtelim. Yani, rnein, belirtme (i) hli
ekinin , u, ; bulunma (de) hlinin de te, ta
flekilleri vardr.
Ayrca, ismin yaln hli de bulunmaktadr ancak eksiz olduu iin konu dahilinde ele alnmad.
smin ayrlma (den) hli ekinin kimi zaman tamlayan (in) eki yerine
kullanld grlr:
rencilerden bazlar (rencilerin bazlar), afladakilerden hangisi
(afladakilerin hangisi)
yelik Ekleri
Aitlik anlam katan eklerdir. Alt kifli iin, alt iyelik
eki sz konusudur ve bu ekler bir varln neye ya
da kime ait olduunu gsterir. rnekleyelim:
silgi m,
silgi n, silgi s i 1, 2, 3. tekil kifli
silgi miz, silgi niz, silgi leri 1, 2, 3. oul kifli
yelik eklerini baflka birtakm eklerle (belirtme hli,

tamlayan eki vb.) karfltrmamak gerekir. Afladaki cmlelerde iyelik eklerine dikkat edelim.
m.
Yllardr topra ekip bier dedem
Bu cmlede topra szc onun topra fleklinde dflnldnde cmleye uymamaktadr.

Cmlede toprak birine ait olma anlam taflmamakta, herhangi anlamn yklenmektedir. dedem szc ise benim dedem olarak cmleye
uyumludur ve dede 1. tekil kifliye aittir.
Buralarn topra ok verimlidir.
Bu cmledeyse topran nereye ait olduu bellidir;

buralarn szc toprak szcndeki iyelik
eki yardmyla toprak szcn sahiplenmifltir.
fiimdi, afladaki cmlelerdeki alt izili szckleri
iyelik eki alp almamalar bakmndan deerlendirelim:
Sevdiim flarklar tekrar tekrar dinleyebilirim. (benim sevdiim (+) )
Ltfen, dflndklerini bizimle paylafl. (senin dflndklerini (+) / bizimle () )
Baflarnzla gurur duyduk. (sizin baflarnzla (+) )
Haftaya eflyalarmz taflyalm. (bizim eflyalarmz
(+) )
Olaylar dikkatle izliyoruz ( olaylar () )
Beni, sal ok endiflelendiriyor. (onun sal (+) )
lgi (tamlayan) Eki

lgi eki tamlama kurmaya yarayan (n)in ekidir
ve nl uyumuna uygun olarak kalnlaflr, incelir.
Belirtili isim tamlananlarnn tamlayan bu eki alr.
gece nin sessizlik i / sessizlik geceye ait
|
|
tamlayan
iyelik
(ilgi) eki
eki
fiu rnekleri inceleyelim:

Kitaplarn bende, yarn getiririm. (senin kitaplarn
iyelik eki)
Kitaplarn baz sayfalar yrtlmfl. (kitaplarn baz
sayfalar tamlayana gelmifl, ilgi eki)
Ykseke bir yerden gneflin batfln izledik.
(gneflin batfl tamlayana gelmifl ilgi eki)
kincil tekil kifli iyelik eki olan in ile tamlayan eki olan in i karfltrmamak gerekir. Burada, aitlik anlam nemli bir ayrmdr ve iyelik
eki almfl szck senin szc ile birlikte okunabilir.
oul Eki
oul (okluk) eki ler / lar dr. Eklendii szce
baflta okluk anlam olmak zere eflitli anlamlar
katar:
Raflar yeniden dzenledik. (okluk)
ocuklarn anneleri hastalanmfl. (aitlik)
ikisi arasnda dalar kadar fark var. (abartma)
Yarn Zeynepler gelecek. (Zeynep ve ailesi)
Bu lke ok Fatihler grecek. (benzerlik)
238
Vasta Eki
rnek soru
le, la eki, yani ile szcnn ekleflerek isimlere gelmifl fleklidir.

Bu szlerle bizi yanltmak istedi. (szler ile)
Yaseminle henz konuflmadm. (Yasemin ile)
Byle konuflmakla bir yere varamayz. (konuflmak ile)
Ek Eylem
Bu ek, eski bir kelimenin seslerinin dflmesi sonucunda yalnz kalmfl i sesidir. Trkede ek eylemin iki grevi vardr:
Bu kk kasaba genifl ve derin bir vadinin iinde

I
kurulmufltu. Dik, kayalk tepenin stndeki ok
eskilerden kalma kalesi, grkemiyle etkiliyordu
II
III
insan. Alack daml dkknlarn bulunduu tarihi
IV
V
arfls da birok ynden grlmeye deerdi.
Bu parada numaralanmfl szcklerin hangisi, bir
fltr?
varln neye ait olduunu belirten ek almflt
A) I.
B) II.
C) III.
D) IV.
simlere gelerek onlar yklem yapmak
E) V.
SS - 1998
Fiillere gelerek birleflik ekim yapmak

Burada, konu gerei yalnz ilki ele alnacak, ikincisi
eylemler konusunda ifllenecektir.
Trkede isimler, ek eylem alarak yklem olur; dier bir deyiflle bir cmlenin yklemi, fiil deil de
isim soylu bir szckse, bu szck mutlaka ek eylem almfltr.
Bu, ok gzel bir kitapt. (kitap i di)
zm
"kalesi" szcnn sonunda bulunan "-i" eki kale'nin kasaba'ya ait olduunu bildiriyor, iyelik ekidir.
Cevap C
Ek eylem, isimlere geldiinde zaman eki ile kullanlr: fiimdiki / genifl zaman (baflarlym), dili gemifl zaman (baflarlydm) ve miflli
gemifl zaman (baflarlymfl.)
Dn akflam ok yorgundum. (yorgun i dim.)

Sorular ok kolaymfl. (kolay i mifl.)
Bugn hava yamurlu. (dur Ek eylem grnmez.)

Hepimiz iyi rencilerdik. (renciler i dik.)
ce (ca, e, a) ekinin (eflitlik eki) de isim ekim ekleri arasnda verildii kaynaklar vardr. Ancak snavda, bu ekin yapm eki ya da ekim
eki oluflu zerinde deil cmleye katt anlam zerinde durulmaktadr.
Bu alt baflln pekiflmesi iin Kavrama Testi 1, 2, 3, 4, 5 ve 6. sorular hemen zelim.
10.3
Baz ekim ekleri fiillere gelir.

Kifli anlam katanlar:
Dilek vs. anlam katanlar: (Dilek kipleri)
Kifliler
teklik
okluk
Anlamlar
eylem
ilgili ek
kifli
I. kifli
geldi-m
geldi-k
istek anlam
yaz
-a
-sn
II. kifli
geldi-n
geldi-niz
gereklilik
yaz
-mal
-sn
III. kifli
geldi
geldi-ler
flart(koflul)
yaz
-sa
-n
I. kifli
gelir-i-m
gelir-iz
emir
yaz
II. kifli
gelir-sin
gelir-siniz
III. kifli
gelir
gelir-ler
Zaman anlam katanlar: (Haber kipleri)

kifli
Zaman
eylem
zaman eki
genifl
: yaz
-ar
gelecek
: yaz
-acak
-m
flimdiki
: yaz
--yor
-u
-m
grlen gemifl : yaz
-d
duyulan gemifl : yaz
-mfl
-m
-m
-
-m
239
zm
rnek soru
fladaki cmlelerin hangisindeki alt izili szckte
Afla
ma, me eki tekilerden farkl bir grevde kullanl fltr?
mflt
A) Onlar grmesin diye elinden geleni yapyordu.
A seeneindeki "grmesin" szcnde bulunan

-me olumsuzluk ekidir. Dier seeneklerdeki -me
(-ma) ekleri ise kelimeye bir olumsuzluk anlam katmyor. Bunlar isim - fiil ekidir.
Cevap A
B) Olup bitenleri hayalinde canlandrmaya alflyordu.

C) Bekleme odasnn nerede olduunu sordu.
D) Bu trl aktarmalarn yazya yeni bir fley katmadna inanyordu.
E) Hepiniz bisiklete binmeyi renmelisiniz, diye bizleri uyard.
1998
10.4
Yapm ekleri, szcklerde kkl deiflimlere neden olur.

Szckten szck treten eklerdir. Dilimizde temel
olarak iki tr szck kk vardr: sim kkleri, eylem kkleri. (Baz szckler ift tabanl olabilir; kk
ayn zamanda isim ve eylem olarak kullanlabilir.)
Yapm ekleri, eylemlerden ve isimlerden yeni szckler tretir. Buna gre yapm eklerinin temel ifllevini flyle gsterebiliriz:
isimden
<
eylemden
<
isim tretme
eylem tretme
eylem tretme
isim tretme
Bunlar rnekleyelim:
a) simden isim treten ekler: -ci, -cik, -lik, -li, -siz,
-dafl, -si, -inci(-nci), cl, -sal, -er...
gzlem-ci, saat-i / sz-ck, kurt-uk / gz-lk, dz-lk /
akl-l, sz-l / zaman-sz, bilgi-siz / yurt-tafl / ocuk-su /
bir-inci / insan-cl, ot-ul / toplum-sal, yaflam-sal /
-er, ka-ar
a) simden eylem treten ekler: -a, -da, -al, -lan,

-lafl, -sa ...
yafl-a-, kan-a- / fsl-da-, grl-de- / az-al-, ok-al- (oal-)
bafl-la-, gz-le- / hofl-lan -, sz-lefl- / su-sa-, nem-se-
c) Eylemden eylem treten ekler : -l, -n, -r, -tr, -fl,

-t, -msa, -ala...
240
yaz--l-, at--l- / bul-u-n-, tut-u-n- /

ka--r-, bit-i-r- / yaz-dr-, sus-tur- /
at--fl-, tut-u-fl- / ak--t-, smarla-t- / gl-mse
kov-ala-, ov-ala-
d) Eylemden isim treten ekler : -a, -aan, -, -gan,

-g, -k, -m, -ma, -mak, -t, -v, -ev, -, -n, -e...
sr-e, ks-a / ol-aan / sevin-, bala-/
yapfl-kan, skl-gan / bil-gi, at-k / yk--k, by-k /
ver-i-m, ye-m / dol-ma, boz-ma / yr-mek, yz-mek /
ge-i-t, tafl-t / sna-v, de-v / gr-ev / a-, sor-u /
gel-in, tt-n /
Yapm ekleri bir szckte,

anlam deifliklii yapar,
tr deifliklii yapabilir,
yap deifliklii yapabilir.
bilgi < bil-gi : bu szckte, ald ekle deiflimi de
gzlemleyebiliriz:
bil- / bilgi : anlam deiflmifltir
bil- (eylem) /bilgi (isim) : tr deiflmifltir
bil- (basit) / bilgi (tremifl) : yap deiflmifltir
bilgi-siz : bu szckte, -siz eki sadece anlam deifliklii yapmfltr, tr ve yap deiflmemifltir.
Bir ekin yapm eki mi, ekim eki mi olduunu kesin
fludur: Szck tretenler yapm
tespitimiz iin ilke flu
eki, tretmeyenler ekim ekidir.
Uygulayalm:
Ama kkleri sevgi, hem de ferahlk ve gayret
uyandran bir sevgi olan bu sayg ok zleniyordu.
ama
: ek almamfl
kk-ler-i
: kk isim, -ler okluk, -i iyelik bildiriyor;

ekim ekleridir.
sev-gi
: sev- eylem, sevgi isimdir; yapm ekidir.
ferah-lk
: ferah isim, ferahlk baflka bir isim; yapm ekidir.
uy(u)-an-dr-an
: uyu- eylem, uyan- baflka eylem, uyandr- bir baflka eylem, uyandran isim;
rnek soru
fladaki dizelerin hangisinde hem yapm hem e Afla
kim eki almfl bir szck vardr?
A) Alan bir glsn sen yaprak yaprak
hepsi yapm ekidir.

ol-an
: ol- eylem, olan eylem deil; yapm ekidir.
B) fiimdi bir rzgar geti buradan
say-g
: say- eylem, sayg isim; yapm ekidir.
C) nsan bir yannca Kerem misali yanmal
z-le-n-i-yor-du : z isim, zle eylem, zlen baflka bir

eylem, bunlar -le-n/-len fleklinde ya-
D) Ertesi gn bafllad gn doarken yolculuk

E) Ayva sar, nar krmz, sonbahar
1999
pm eki; -yor, -du ekim ekleridir.
Szckleri incelerken iki asl trden (isim-eylem)

hareket ediyoruz.
zm
D seeneindeki "bafllad" szc isimden fiil yapan
'-la" ve grlen genifl zaman "-d" eklerini almfltr.
Birinci ek yapm eki, ikincisi ekim ekidir.
rnek soru
Cevap D
fladaki cmlelerin hangisinde alt izili szck bir Afla

fltr?
den ok yapm eki almflt
rnek soru
A) dl, sanatnn son eserine verildi.
Yaflam kendince alglayp yorumlamak yerine,

I
II
III
IV
nne konduu gibi kabul eden insanlar, dflnce
V
tembelidir.
B) Bunlar sizin sokaktaki iekiden aldm.

C) Kapdaki nbetiye sizi sordum.
D) Yarn tatlcnn nnde buluflacaz.
E) Kfledeki balkya taze balk gelmifl.
SS - 1991
Yukardaki alt izili szcklerden hangisi, yaps ba kmndan tekilerden farkldr ?

A) I.
zm
D seeneindeki "tatlcnn" szcnde iki yapm
eki vardr: "tat-l-c".
Cevap D
B) II.
C) III.
D) IV.
E) V.
SS - 1998
zm
yafl-a-m / al-g / yor-u-m / dfln-ce
Grld gibi bu szckler yapm eki almfl; yani bir
szckten yeni bir szck tremifltir. "yerine" sznde ise bu durum yoktur.
Cevap D
Bu alt baflln pekiflmesi iin Kavrama Testi 7, 8, 9 ve 10. sorular hemen zelim.
nsan ancak yreiyle bakt zaman gerei grebilir. Gerein mayas gzle grlmez.
Exupery
nsanlar, ktlk karflsnda kararsz kalmak hakkna sahip deillerdir.
Maday
241
10.5
Szckler farkl yap zellikleri gsterir.

Szckleri bir szckten veya birden fazla szckten oluflmasna gre ayrrz :
fiu rnei inceleyelim:

Cemal Bey, zmir'in iflgalinden sonra memlekette bafl-
Tek szckten oluflanlar : Basit veya tremifl szckler

flik szckBirden fazla szckten oluflanlar : Birlefli
ler (szck + szck)
Tek szckten oluflanlar ald eklere gre ayrrz:
Yapm eki almfl olanlara tremifl szck, almamfl
olanlara basit szck deriz.
Bu flekliyle yapsna gre tr szck ayrt ederiz:
gsteren kk byk btn hareketleri gryor, ancak bunlarn geliflme flanslarn ne kadar incelerse incelesin tam olarak kestiremiyor.
(Basit yapl szlerin alt izilmifl, tremifl ve birleflik yapl szlerin alt izilmemifltir.)
Yapm ekleri ve ekim eklerini renmekle basit ve
tremifl yapl szckleri ayrt edebilecek duruma
geldik. fiimdi birleflik yapl szckleri tanyalm.
basit tremifl birleflik

Bu alt baflln pekiflmesi iin Kavrama Testi 12, 13 ve 14. sorular hemen zelim.
10.6
Birleflik szckler: ki szck bir araya gelerek yeni bir anlam karfllar.
Dilimizde, yeni kavramlar ve anlamlar karfllamann bir yolu da szck birleflimidir. Birleflik szcklerin yaygnl bu amaca yneliktir. Bu szcklerin oluflumunda eflitli durumlar gzlenir:
pazar + ertesi pazartesi
eylem
eylem eylem
sim+ eylem biiminde:
(e sesi dflmfl)
vurmak, ngrmek,... "varsaymak, baflvurmak" r-
(l sesi artmfl)
nekleri de hem biimce hem de flekilce kaynaflmfltr.
gece + kondu gecekondu

oldu + bitti
bilgisayar, mirasyedi, gecekondu, varsaymak, bafl-
Tr deiflimi :
isim
sim + yardmc eylem biiminde :

sz etmek, hasta olmak, zannetmek, kahrolmak...
Ses dflmesi veya artmas :

hal + olmak hallolmak
konut ismi
sim+ eylemsi biiminde:

uaksavar, gnebakan, tozkoparan, yolgeen...
oldubitti
isim(durum ismi)
Anlam kaymas:
deniz + alt denizalt

(deniz ve alt yok, ortada bir gemi vardr)
bofl + boaz boflboaz
rnek soru
Gecekondu, uyurgezer, mirasyedi, ateflkes gibi bi flik szckler, afla
fladaki aklamalardan hangisiyle
lefli
flmuflt
fltur?
oluflm
(bofl'luk ve boaz yok, ortada lsz konuflan bir
A) Her iki szck de kendi z anlam dflnda kullanlmfltr.
tip vardr)
B) Birinci szck kendi z anlam dflnda kullanlmfltr.

C) kinci szck kendi z anlam dflnda kullanlmfltr.
Bu durumlarn dflnda da pek ok szck birleflmifltir. Birleflik szckleri biim ynnden inceleyelim:
Sfat tamlamas biiminde:
akaryakt, akgz, Eskiflehir...
sim tamlamas biiminde:

Korkut+eli, an+kr, Boaz+ii...
Eylem + eylem biiminde:

uyurgezer, bakakalmak, oldubitti, sregelmek...
242
D) Eylem soylu szckler, birlefltikleri szckle birlikte tr bakmndan deifliklie urayarak ad ve sfat olmufltur.
E) Ses deiflimi yoluyla oluflan bileflik szcklerde, iki
nl kaynaflmfl ya da hece dflmesi olmufltur.
1989
zm
Bu szckler oluflurken tr deiflimi olmufltur. rnein; miras (isim), yedi (fiil)dir. "yedi" szc trn
deifltirip isim ierisinde yer almfltr.
Cevap D
rnek soru
rnek soru
adafl sinemann nl rneklerinden birini dn gece

I
II
televizyonda izlerken korkulu dakikalar yafladm.
III
IV
V
Bu cmledeki numaralanmfl szcklerin hangisinde,
birden ok yapm eki vardr ?
A) I.
B) II.
C) III.
D) IV.
E) V.
SS - 1997
Tremifl sfatlar, adlarla fiillerin kk ya da gvdelerine yapm ekleri getirilerek oluflturulur.

fladaki ataszlerinin hangisinde bu yolla yaplmfl
Afla
bir sfat vardr?
A) Gnefl balkla svanmaz.
B) Korkunun ecele faydas yoktur.
C) Her aacn meyvesi olmaz.
D) Mzrak uvala smaz.
E) flleyen demir pas tutmaz.
zm
zm
"korkulu" szcn flu flekilde eklerine ayrabiliriz:
"kork-u-lu". Bu szckteki "-u" eki fiilden isim yapm
eki, "-lu" eki isimden isim yapm ekidir.
Cevap C
10.7
SS - 2000
ncelikle sfatlar bulalm. Cdeki her ve Edeki iflleyen szleri sfattr. Bunlar birer ismi belirtiyor ve
niteliyor. her sz ek almamfltr.
iflleyen > ifl-le-y-en
Cevap E
Baz ekler birbirine benzer.

a) -m / -m / -m
d) -ci / -ici
biliyorum
: kifli eki / eylemi yapan bildiriyor
itici
szlerim
: iyelik eki / szn kime ait olduu-
tc
: t-c / isimden isim tretmifl
tetiki
: tetik-i / isimden isim tretmifl
nu bildiriyor
baflm
: iyelik eki / bafln kime ait olduunu bildiriyor
Yazm beenildi
: iyelik eki / yaznn kime ait olduunu bildiriyor
Yazm yanlfl yapma : yapm eki / yaz yazm/szck

tretmifl
e) -n / -n
ekin, ttn, yn, gelin... : eylemden isim tretmifl
ek ekin
dilin, szn, hlin... : iyelik eki dil dilin (senin dilin)
iflin sonu : tamlayan eki iflin
: iyelik eki / birine ait el - onun eli
Bu eli pmek gerek : isim hl eki / el'i belirtili hale getiriyor

Yaz yazyorum
koruyucu : koru-y-ucu / eylemden isim tretmifl
Yarn erken gelin. : emir kipi, 2. oul kifli ekim eki
b) -i / -i
Eli kanyor
: it-ici / eylemden isim tretmifl
: eylemden isim tretmifl / yapm eki

(yaz yaz)
f) -r / -r
yitirse, bitirmifl, kard...
: eylemden eylem tretmifl
alrd, okur, verirmifl...
: genifl zaman eki
lk satrda yer alanlarda -r den sonra -mak,
c) -ma, -me / -ma, -me
-mek ekinin veya ikinci bir -r nin (zaman eki)
amad
: olumsuzluk eki
getirilebildiini grelim.
Konuflma gzeldi
: yapm eki / szck tretmifl
Tartflma bafllamad : tartflmadaki -ma yapm eki, bafllamad'daki -ma olumsuzluk eki
243
g) -mifl, -di, -ecek / -mifl, -di, ,-ecek

I
Snmfl ocaklarla
zm
II
E seeneindeki szckte iki yapm eki vardr; incele-
/ O ocaklar snmfl.
karfllafltk.
yelim:
rtl > rt - - l
Tandk kimse yoktu.
/ Herkesi tandk.
Grecek gnler var.
/ Yaflayanlar bunu grecek.
rt - : eylem
- : eylemden isim yapm eki
Alt izili szlerde ayn seslerle yazlan eklerin ifllevlerine bakalm:
-l : isimden isim yapm eki
Cevap E
I. gruptakiler yeni bir szck tretmifl (yapm eki),

II. gruptakiler ise tretmemifl; ancak szlere ifllerlik kazandrmfl (ekim eki). Dolaysyla I. gruptaki
szckler tremifl, II. gruptakiler ise basittir.
rnek soru
fladaki cmlelerin hangisindeki alt izili szck,
Afla
fltr?
tekilerden farkl bir yapm eki almflt
A) Anlattklar bktrc, tatsz tuzsuz szler ynyd.
B) zlenimlerinizi yazarken, yaratc olmaya alflmalsnz.
C) ykleyici anlatma da yer vermelisiniz.
rnek soru
D) Burada olay, birinci kiflinin azndan anlatlmaktadr.
fladaki dizelerde alt izili szcklerin hangisinde,

Afla
fltr?
birden ok yapm eki kullanlmflt
E) Bu gibi durumlarda, inandrc kantlar bulmak zordur.
1988
A) Kara gzlm ok zledim ben seni

B) Varlm yalnz ona verdim ben
zm
C) Hava keskin bir kmr kokusuyla dolar
A-B-C-E seeneklerinde eylemden isim yaplmfl; bk-
D) Gzleri yafl dolu yorgun bulutlar
tr-c ykle-y-ici/inandr-c- Dde ise isminden isim
E) Bir med zaman gkyz kurflunla rtl
yaplmfl, bir + inci > birinci.
SS - 1999
244
Cevap D
1.
Trke sondan ek alan dillerden olduundan btn ekler kkten

sonra gelir, n ek yoktur.
2.
Szck kklerine nce yapm ekleri gelir :
6.
yor-ucu , belirle-y-ici : nitelik

ver-ici, al-c : cihaz, alet
yaz - - l - lar
y.e. y.e. .e.
Fakat baz rneklerde ekim ekinin yapm ekinden nce geldii de
olur:
anne - m - siz
.e. y.e.
sat-c, pazarla-y-c : meslek

7.
Bu konuda "isim" kavramyla verilen szckler ayn zamanda

"isim soylu" szckler demektir.
8.
Szckler; isim, sfat, zamir, eylem... hangi trden olursa olsun

yapca, basit, tremifl veya birleflik olarak ayrlr. Dolaysyla,
szck trlerinde, rnein isimlerde basit isimler, tremifl isimler, birleflik isimler gibi ayrmlar gereksiz grlmfltr. (Basit
szck isimse, basit isim; sfatsa basit sfat demektir.)
9.
Basit veya tremifl olma uzunluk ve ksalkla llmez:
gn - de - lik
.e. y.e.
3.
Bir szck :
sadece yapm eki : sr-, a--k, dil-siz...
ekin, tutku, yap... tremifl; bilmezlerdi, kalmayacakt, flehirdeymifl... basit szcklerdir.
sadece ekim eki : gel-di, ben-i-m...

yapm ve ekim eki : sr--ler, akl-sz-dr...
10.
alabildii gibi, birden fazla yapm veya ekim eki alabilir.

4.
"Farkl ifllevdeki (veya grevdeki) ek" kavramyla yapm ve ekim ekleri sorulabilir. Ama bu kavram daha ok yapm eklerini
sormaktadr.
sevin- : eylemden isim tretmifl
-da, -de: gzde bir renci, szde zne...

11.
Baz yapm ekleri, ses dflmesine sebep olabilir.
12.
Ekler, nl uyumuna karfl duyarldr.
gz-le-: isimden eylem tretmifl

"Farkl bir ek" kavramyla, verilen ekler arasnda farkl olan sorulmaktadr. (Baknz : Karfltrlmamas Gereken Ekler)
Yapm ekleri, ekim eki olarak kullanlmaz; ama ekim ekleri yapm eki ifllevinde bulunabilir.
-dan, -den: sradan bir roman, iten bir sevgi...
sevin-li : isimden isim tretmifl

5.
Ekler, farkl szcklere -cmlenin genel anlamna uygun olarakfarkl anlamlar katabilirler :
koku - la- kokla-/sar - ar- sarar-/yumurta - la yumurtlaolma - mfl / bilme - mifl / yap - a - ym / gel - e - yim
245
BU KONUDA ZETLE...
1.
Trkede ekler, ifllevi ne olursa olsun, kelime
10. Tamlayan eki (in), belirtili isim tamlamalarnda
sonlarna gelir; yani Trke sondan eklemeli bir

dildir.
2.
Kk, bir szcn anlaml ve kendisiyle anlamca

iliflkili en kk parasdr.
3.
Ekler, ifllevi bakmndan iki trdr: ekim ekleri

ve yapm ekleri.
4.
simlere gelen ekim eklerine isim ekim eki,

fiillere gelen ekim eklerine fiil ekim eki denir.
6.
7.
8.
9.
oul eki ler / lar, vasta eki ise ile

szcnn ekleflmifl flekli olan le / la dr.
12. Ek eylem, sesleri dflt iin i sesi olarak kalmfl bir kelimedir; isimlere yklem yapar, fiilleri
birleflik ekimli hle getirir.
13. Fiil ekim ekleri, fiillere gelen kip ve flahs
ekleridir.
14. Yapm ekleri, szcklerin grevini ya da anlam-
sim ekim ekleri, hl ekleri, iyelik ekleri, tam-
n deifltirir. Bunlarn isimden isim / fiil, fiilden fi-
layan eki, oul eki, vasta eki ve ek eylemdir.
il / isim yapanlar vardr.
ekim ekleri ounlukla sesli ve sessiz uyumlar-
15. Yapm eki almamfl (ekim eki almfl olabilir) sz-
na uyar.
ckler yapca basit; yapm eki almfl olanlar yap-
Hl ekleri; belirtme (i), ynelme (e), bulunma
ca tremifl; iki szcn birleflmesiyle oluflanlar
(de), kma (den) hli olmak zere drt tanedir.
ise birleflik yapldr.
yelik ekleri, szce birine ya da bir fleye ait ol-
16. Birleflik szckler, ok farkl yollarla yaplabilir:
ma anlam katar; alt kifliye ait klan alt iyelik eki
simle isim birleflebilir, isimle fiil, fiille fiil vb
vardr.
246
11.
ekim ekleri szcn cmle iinde kullanmasn

salar; onun anlamn veya trn deifltirmez.
5.
tamlayann ald ektir.

Kavrama Testi
( 10.1 - 10.7 )

247
KAVRAMA TEST
1.
-den, -dan ad durum eki bazen tamlayan (ilgi) eki grevinde de kullanlabilir.
4.
fladaki cmlelerin hangisinde bu aklamaya uy Afla

fltr?
gun bir rnek kullanlmflt
A) Boazndan lkr lkr geen flu suyun kymetini
bil.
B) Pencereden grebildiin kadar gkyzne bakmaya alfl.
Bu dizelerde numaralanmfl szcklerden hangisi

fltr ?
iyelik eki almamflt
C) O kalabalkta ocuklardan birine sesini duyurmaya alflyordu.
A) I.
D) Uzak Asyadan drtnala gelip Akdenize uzanan

bir milletiz, diyordu.
E) Arkadafllaryla Saryerden skdara ksa bir gezi
yapmay planlyorlarmfl.
Anam bir yaz gecesi dourmufl beni burada

I
II
Bu amlkta sylemifl son szlerini babam
III
fiu karflki barda verdim kuzuyu kurda
IV
Sunamn baflka kye gelin gittii akflam
V
5.
B) II.
C) III.
D) IV.
E) V.
-ce, -ca, -e, -a eki eklendii szcklere deiflik

anlamlar katabilir.
fladaki hangisinde -ce, -ca eki, benzerlik anlam
Afla
fltr?
katmflt
A) Hastanenin kapsnn nnde sessizce bekliyorlard.
2.
B) Elindeki halat kydaki demire skca balad.
Su satan adam, bardaklarn abuk abuk ince pirin

musluun suyuna tuttu. Bardaklar slannca fld. Temiz bir grnfl ald. fiekercinin cvl cvl renklerle
boyal ucuz flekerleri scaktan gevflemiflti. ki ayakkab boyacs, yan yana boyama ifllemlerine tutkuyla
devam ediyordu.
fladaki Bu parada geen szcklerle ilgili olarak afla
lerden hangisi sylenemez ?
C) Bizim de insanca yaflamaya hakkmz var dedi

gen adam.
D) Havada bulut kmeleri topland, gkyz iyice
karard.
E) Laf geveleme, ne syleyeceksen aka syle.
6.
A) bardaklarn szc hem iyelik hem de durum

eki almfltr.
B) fld fiil ekim eki almfl bir szcktr.
Vatan senden hayat umar

Sen yaflarsan o canlanr
Vatan iin lmek de var
Fakat borcun yaflamaktr
Bu dizelerde geen alt izili ekle grevce zdefl bir
ekin kullanlmad cmle afla
C) grnfl szcnde ekim eki yoktur.

D) scaktan szc tremifl yapldr.
A) Ona, dostluunu nemsiyorum, dedi.
E) ifllemlerine sznde ynelme durum eki kullanlmfltr.
B) Kaybolan eflyalarm hemen bulun.

C) Kitabn getirmeyi unutmuflum.
D) Karanlk sokakta yrrken bir ara rperdim.
E) Geleceimizi dflnmek zorundasn.
3.
fladaki cmlelerin hangisinde farkl

-de, -da eki afla
fllevde kullanlmflt
fltr?
ifll
A) Dn akflam arkadafllarnda kalmak istemifl.
B) Byle davranfllar toplumda yanlfl anlamalara yol
aabilir.
C) Onun gzde bir renci olmas bizi sevindiriyor.
D) Dereceye giren rencilere okulda dl verildi.
E) izgi filmlerin seyredilme oran bu yaflta daha
yksek.
248
7.
Bir elefltirmenin sanat eserini deerlendirebilmesi iin.

I
o sanat dalndan anlamas, onun zelliklerini bilmesi
II
III
IV
ve kafasnda bir l oluflturmas gerekir.
V
Bu cmlede numaralanmfl szcklerden hangisi ya fltr ?
pm eki almamflt
A) I.
B) II.
C) III.
D) IV.
E) V.
8.
fladaki cmlelerden hangisinin yklemi, hem ya Afla

fltr?
pm hem ekim eki almflt
fltr?
nlmamflt
B) Mdr Bey, btn evraklar birer birer inceledi.
A) Bir flehla bakfln gnefl edalm

Deliyor da gibi kalkanlarm
C) Elektrik kontandan kan yangn, evi bir anda

sarmflt.
B) Dostlarm geri verin uzaklar

Her seher semaya akanlarm
A) Okuldan knca babasnn ifl yerine giderdi.
D) Sanatlarn sorumluluu gnden gne artyor.

E) ok uzun zaman nce bu ky terk etmiflti.
9.
fladaki dizelerin hangisinde tremifl szck kulla 12 . Afla
Tiyatronun toplumsal ifllevlerinden burada sz amak

I
II
III
istemediimi ncelikle belirtmek istiyorum.
IV
V
Bu cmlede numaralanmfl szcklerden hangisi
fltr?
hem yapm hem ekim eki almflt
A) I.
B) II.
C) III.
D) IV.
E) V.
C) Bilmem ki, ne buldum acdan baflka

Bunca yl gezindim bofl aynalarda
D) Mekn alev alev, kanl bir dflek
Hayat, bir yalanc dfl aynalarda
E) Bu zindan tuttu o ocuk gzlerinden
Sla duman duman kt yollara
fladaki cmlelerin hangisinde alt izili szck

13 . Afla
fltr?
tekilerden farkl bir ek almflt
A) Yeni kurulan televizyon vericisiyle yaynlar net izlenebilecek.
B) Hastann bilinci henz ak deilmifl.
10 . Farkl lke ve kltrlerde benzer anlama gelen ataI

szleri ve deyimler olmasna ramen bu ataszlerinin
II
ifade flekilleri ve yklendikleri anlam olduka deifliktir.
III
IV
V
Bu cmlede numaralanmfl szcklerden hangisi
fltr?
birden fazla yapm eki almflt
A) I.
B) II.
C) III.
D) IV.
E) V.
11 . Dilerim Tanrdan ki sana ak kucaklar

I
II
Bir daha kapanmadan kara toprakla dolsun
III
Kan tkrsn adn candan anan dudaklar
IV
Sana benim gzmle bakan gzler kr olsun
V
Bu dizelerde numaralanmfl szcklerle ilgili olarak
fladakilerden hangisi sylenemez ?
afla
A) I. szck fiil ekim ekleri almfltr.
C) Elefltirilerinde biraz daha yapc olmalsn.

D) Babas geici ifllerde alflyormufl.
E) Seyircilerin sahaya att yanc maddeler yznden maa ara verildi.
fladaki cmlelerin hangisinde eklendii
14 . -lk eki afla
fltr?
szc soyut bir ad yapmflt
A) Doktor ona bir gzlk almasn tavsiye etmifl.
B) Yaznn baflln uzun olsa da ben beendim.
C) plkte ekmek arayan insanlara elbette zlyormufl.
D) Biz onlara hep insanlk yaptk ama demezmifl.
E) Saryerdeki yazlna sanat dostlarn davet etti.
15 . Kimi szckler yapm eki alrken bir ses olay meydana gelebilir.
fladaki cmlelerde geen alt izili szcklerin
Afla
hangisinde bu aklamaya uygun bir kullanm yoktur ?
A) Bir admda suyun tesine geti.
B) II. szck fiilden isim yapan yapm eki almfltr.
B) Kck bir ocukken sanat olmay hayal ederdim.
C) III. szck yapca tremifltir.
C) Baflndan geenleri bana da anlatmflt.
D) IV. szck tremifl yapldr.
D) Grevli, yerden ald tuhaf cismi koklad.
E) V. szck durum eki almfltr.
E) fiofr, yolcularn ilerlemesini istedi.
C-D-C / D-C-D-B / B-B-D-D / E-B-D-C
249
SORULMUfi SORULAR
1.
fladaki cmlelerin hangisinde, "-ler(-lar)" eki cm Afla

leye "abartma" anlam katmaktadr?
5.
A) Sr sr koyunlar, keileri var.
fladaki cmlelerin hangisinde "-ce" eki, eklendii

Afla
fltr?
kelimenin anlamnda bir kltme yapmflt
A) Yumuflakalar omurgasz, suda yaflayan, kabuklu
hayvanlardr.
B) Btn gn annelerini beklediler.
B) ocuklar byke bir binann nnde birdirbir

oynuyorlard.
C) Dnyalar kadar kitab var.

D) Ahmetler yarn tatile kyor.
C) ocuklarn kendisini askerce selamlamasndan

ok hofllanrd.
E) ocuklarn hepsi afllanacak.
SS - 1986
D) O, bu insanca davranfltan mutlaka etkilenir.

E) Okulda buluflup topluca sinemaya gidecekler.
1983
2.
imizde yafla en bymz oydu.

Bu cmlede geen "yafla" szcne "-ca( -ce, a,
fladakilerden hangisinde
-e)" ekinin katt anlam, afla
grlmektedir?
6.
A) Kapy yavafla ap odaya girdim.

B) Sonunda gnlnce bir ev bulabildi.
Aalarn ieklenip ekinlerin bymeye bafllad

I
II
III
gnlerde kyne gider, ocukluk gnlerini sanki yeniden yaflard.
IV
V
Yukarda alt izili kelimelerden hangisinin kk, tr
ynyle dierlerinden farkldr ?
C) Onu iyice fliflmanlamfl buldum.

D) Kendini tekilerden bilgice stn gryordu.
A) I.
E) Ondan aylarca bir haber alamamfltm.
B) II.
C) III.
D) IV.
SS - 1990
1996
3.
fladaki cmlelerden hangisinde -ce, -ca, -e, -a

Afla
eklendii szce "Bunu ona gizlice sylemifller."
fltr?
cmlesindeki anlam kazandrmflt
7.
fladaki cmlelerin hangisinde, -lk, -lik ekiyle

Afla
tretilmifl szck, yer bildirmektedir?
A) Karflma oturup szm kesmeden sessizce dinledi.
A) Aylk kazancnn yarsn bu ifle harcamflt.
B) Sonunda onlar da genifle bir eve taflndlar.
B) Yarn amla doru bir geziye kacaz.
C) ocuka davranfllar yznden pek sevilmezdi.
C) Kfllk yiyeceklerimizi flimdiden alacaz.
D) Ondan gnlerce ne bir mektup, ne bir haber aldk.
D) ocukluunda buralara pek ok kez gelmiflti.
E) Bence evinizin en gzel yan iflyerine yakn olmas.
E) evremizi kuflatan irkinliklerden rahatsz olmufltuk.
1989
SS - 1988
4.
fladaki cmlelerin hangisinde -dir, (-tir) eki, eklenAfla

fltr?
dii fiile kesinlik anlam kazandrmflt
8.

Afla
fltr?
hem yapm hem ekim eki almflt
A) ki gn nce gnderdiim mektubu bugn almfltr.
A) Aralarnda sk bir dostluk vard.
B) Bu saatlerde tren stanbul'a varmfl olmaldr.
B) Dalgal denizde yzmek tehlikelidir.
C) Acele edelim, film bafllamfltr.
C) Kapda bir yabanc var.
D) Paltosuz kt, flmfltr.
D) Dn sokaklar ok kalabalkmfl.
E) Gidebilirsiniz, toplant ertelenmifltir.
E) natlar evrelerinde pek sevilmezler.
1981
250
E) V.
SS - 1995
9.
fladaki cmlelerden hangisinde alt izili szck,

Afla
fllevi bakmndan tekilerden farkl bir ek almflt
fltr?
ifll
A) Ben onarm iflleriyle ilgileniyorum.
fladaki cmlelerin hangisinde, yansmadan do 13. Afla

mufl bir szck vardr?
A) Yamurdan sonra, sokaklar seller gtrdnden
uzun sre karflya geemedik.
B) Bir doum ilan vermek istiyorum.
B) Dnk frtna, aalarda ne meyve ne de yaprak

brakt.
C) Bu yemekleri iim kaldrmyor.

D) Souklar verim dflklne yol ayor.
E) Pancar skm zaman yaklaflyor.
1988
fladaki dizelerin hangisinde, yansmadan tremifl

10. Afla
C) retmenin, ocuklara barmaktan nefesi tkenmifl, sesi kslmflt.

D) Ak kalan musluun flrltsndan btn gece uyuyamadm.
E) Konuflurken o kadar heyacanland ki sesinin titremesini engelleyemedi.
bir yklem vardr?
1993
A) Dne dne ardn sra melerim

fladaki cmlelerin hangisinde -den eki, sonuna
14. Afla
B) Kufllarmz birbiriyle tflr

C) Keklik gibi tafltan tafla sekersin
fltirmiflt
fltir?
geldii szcn anlamn deiflt
D) nip aflkn deryasn boylad
A) Skntdan ne yapacan bilmiyordu.
E) Ayrlk elinden barm eziktir
B) Sradan bir roman okuduunu hemen anladm.
1987
C) Terden srtndakiler srlsklam olmufltu.

D) ocuktan nereye gittiklerini sormufltuk.
E) Tafllktan yryerek buraya geldi.
SS - 1982
fladaki cmlelerin hangisinde yklem, kk bak11. Afla
mndan tekilerden farkldr ?
fladaki cmlelerin hangisinde -ck -cik, (-cuk, 15. Afla
A) Balklarn bir ksmn piflirmifllerdi.

B) fltt iin boynu, beli tutulmufltu.
ck)" ekiyle tremifl szck, kltme anlamndan

fltur?
syrlarak somut varla ad olmuflt
C) Bahedeki iekleri yeni sulamfllard.
A) Kardeflim bademcik ameliyat oldu.
D) Su kovasn bahedeki eflmeden doldurmufltu.

E) Kpek yavrular bahede boufluyordu.
1995
B) Gencecik yaflta ifl dnyasnda adn duyurmufltu.

C) Evlerinin kck bir bahesi vard.
D) zerine incecik bir elbise giymiflti.
E) Gln iinde bir sr adack oluflmufltu.
SS - 1992
fladaki cmlelerin hangisinde -dan, -den (-tan,
12. Afla
16. "Bu, resimdekilerden hangisinde belirtilmektedir?"
- ten)" eki almfl olan kelime, tekilerden farkl bir gfltr?

revde kullanlmflt
fladakile cmlesinde geen "-den" ekinin grevi, afla

rin hangisine uymaktadr?
A) Souktan difllerimiz birbirine arpyordu.
A) Okuldan geliyorum.
B) Grltden uyuyamadm.
B) Gelenlerden biri, kardeflimdir.
C) Balkondan deniz grnyor.
C) Kendisi uzaktan akrabamz olur.
D) Iflktan gzlerimiz kamaflt.
D) Hepsinden nce ben geldim.
E) Dumandan hibir yeri gremiyorum.
E) Gerekten gzel ifller yapmfl.
SS - 1987
C-D-A-E / B-B-B-E / C-A-C-C / D-B-A-B
SS - 1981
251
SORULAR
1.
4.
aynal bir ev kursam, bebeklerle donanmfl

I
kalbimi lamba yapsam, aclarla denenmifl
II
eflyas bin bir gece masallarndan kalan
yata melikeler melikesinden gelen
III
evinden sonsuzlua uzasa pencereler
IV
midimi okflasa bahesinde geceler
V
fladaki cmlelerin hangisinde aitlik bildiren bir ek

Afla
fltr ?
kullanlmamflt
A) Yeni yaplar, kentin ehresini deifltirmiflti.
B) Yazarn btn kitaplarn byk bir ilgiyle okudum.
C) Dflnd her fleyi uygulamaya koymaktan ekinmez.
D) Hepimiz imknlarmz bu ocuklar iin seferber
etmifltik.
E) Kayp uaktan drt gndr haber alnamyordu.
Bu dizelerdeki numaralanmfl szcklerin hangisi ya pca tekilerden farkldr ?

A) I.
2.
B) II.
C) III.
D) IV.
E) V.
Bu fliirlerin okuru bu denli etkilenmesinin nedeni, bir

I
II
yaflantnn rn olmalar, bylelikle itenliklerinin
III
IV
her satrda srmesidir.
V
5.
Bu cmledeki numaralanmfl szcklerin hangisi ya fltr ?

pm ve ekim eklerini bir arada almamflt
Bu cmledeki numaralanmfl szcklerin hangileri nin kk isimdir?

A) I. ve II.
B) I. ve V.
D) III. ve IV.
3.
C) III.
D) IV.
6.
C) III.
D) IV.
E) V.
fladaki cmlelerde geen (n)in (n, un, n) eki

Afla
fllevi bakmndan ikifle
flerli efll
flleflt
fltirildiinde hangisi dflfl ifll
ta kalr?
A) Her zaman ailemin fikirlerini nemserim.
B) Gemiflin deerini gelecee nem verenler bilir.
C) Saln bizim iin ok nemli, kendine dikkat et.
D) Baz flikyetler zerine yayn durdurulmufl.
E) Dn gece ge saatlerde mesajn aldm.
E) V.
E-D-B / E-C-D
252
B) II.
C) II. ve IV.
Bu paradaki numaralanmfl szcklerin hangisi ya pca tekilerden farkldr ?

B) II.
A) I.
E) III. ve V.
Bu kitabn asl konusu, hayatmzda kaybolan fleylerin

I
ardndan duyulan znt ile, yenilikler karflsnda
II
hissedilen heyecandr. lk bakflta birbiriyle atfln
III
IV
gibi grnen bu iki duyguyu sevgi kelimesinde
birlefltirebiliriz.
V
A) I.
Gazetecinin bu olayn stne gitmesinin baz

I
II
evrelerde rahatszlk yaratt anlafllyordu.
III
IV
V

BLG ve BECERLER
Bir szcn kkn bulma

Kknn trn belirleme
Bir szcn eklerini doru flekilde ayrma
ekim eklerini ve trlerini bulma
sim ve fiil ekim eklerini ayrt etme
sim ekim eklerinin trlerini belirleme
yelik ekini almfl szckleri bulma
Fiillerdeki kip ve flahs eklerini tanma
Yapm eklerini bulup ifllevlerini tanmlama
Bir szc basit, tremifl ya da birleflik olarak adlandrma
Birleflik szcn zelliini belirleme
Ayn yazlfltaki eklerin grevlerinin farkl olduu durumlarda bu farkll ortaya koyma
253
11
SM (AD)
simler bir varl ya da kavram karfllar.

Varlklara verilifllerine gre isimler
Varlklarn durumlarna gre isimler
Varlklarn saylarna gre isimler
Ayrntlar
YRNGEDEK KAVRAMLAR
tr / grev s.257
ad (isim) s.258
zel ad s.259
cins ad s.259
somut ad s.259
soyut ad s.259
tekil ad s.259
oul ad s.259
topluluk ad s.259
basit tremifl birleflik ad s.260
256
SM (AD)
11.1
Cmle iinde szcn tr nasl belirir?

Szck trleri, dil bilgisinin kapsam en genifl olan
konusudur. Bu ana bafllk altnda isim, zamir, sfat,
zarf, bala, edat, nlem ve eylemleri inceleyeceiz.
Zarflar ise eylemleri eflitli ynlerden (zaman, sebeb,

durum, miktar...) niteliyor ve ereveliyor. Zarflar ayn
zamanda zarflar ve sfatlar ereveleyebiliyor.
YSM'nin bu konuyla ilgili olarak sorduu sorularn temelinde szcklerin trnn bilinmesi vardr.
Bunu ileriki sayfalarda genifle, her tr ayr ayr
inceleyerek vereceiz. Ama burada topluca bir bakfla ve ayrt etmeye ynelme faydal olacaktr.
Bu tablo, 8 tr szckten 6 snn birbirine gre konumunu ak olarak vermektedir. ok basit olan bu
tablonun kavranmas, konunun hem anahtar hem
de z olacaktr.
Daha nce, szckleri evrende (kainatta) var olan

ve olup biten fleylerin dile aktarm veya dildeki
karfll olarak tanmlamfltk. Bu tanm szck
trlerine gre aalm:
Varlklar var. Bunlara seslendiimiz szler: isim
Bunlar rnekleyelim:
rnek 1
Ali'yi eski bir dostuna benzetmiflti.
Varlklarn nitelikleri var. Bunlar belirten szler: sfat
"Ali" bir varln, "dost" bir kavramnn ismidir. "dost"

ismini niteleyen ve belirten szler (eski, bir) : sfat.
Varlklarn isimleri yerine kullandmz szler: zamir
Onu eski bir dostuna benzetmiflti.
Varlklarn hareketlerini belirttiimiz szler: eylem
"Onu" sz, Ali isminin yerini tutmufl : zamir
Eylemleri ereveleyen szler: zarf
Onu eski bir dost gibi karfllad.

"gibi", bir ismi (dost) cmledeki dier szlere balyor:
edat
Duygular seslendiren szler: nlem

Dil birliklerinde grevli szler: edat / bala
Evrende temel grnm varlklar ve hareketleri olduundan dilde de iki ana tr belirliyoruz : sim
soylu szckler, eylem soylu szckler.
Bu anlatlanlar konumlaryla birlikte afladaki
tabloda grsel hle getirdik.
sfatlar
edatlar
SMLER
zamirler
EYLEMLER
Ali'yle dosta konufltular.

"dosta" sz, eylemin nasl yapldn belirtiyor; eylemi nitelemifl: zarf.
rnek 2
Karflmzda ksa bir adam duruyordu.
"ksa", adam ismini nitelemifl : sfat.
Olaylar ksaca anlatt.
"ksaca", eylemi nitelemifl : zarf
Gnler iyice ksald.
zarflar
Bu tabloda grld gibi;

Sfatlar, isimlerin hemen nnde gelmekte ve onlar
nitelemekte (ya da gstermekte)dir.
Zamirler, ismin yerini tutmakta (vekalet etmekte) ona
ihtiya brakmamaktadr.
Ksald, bir oluflu anlatyor : eylem (fiil)
fiunu unutmayalm: Szlerin bulunduklar yere,

iinde bulunduklar sz grubuna yani cmledeki
konumlarna gre, trleri deiflebilir. kilemeler de
konumlarna gre isim, sfat veya zarf olarak kullanlabilir.
Edatlar, asl grev olarak isimleri cmle iinde dier

szlere balamakta ve belirgin konum olarak isimlerden hemen sonra gelmektedir.
257
SM (AD)
rnek soru
zm
ocukken, seslerin hep o minicik kutunun iine

I
II
dolufltuunu sanrdm. Dmesi evrilince o,
III
evimizi hofl namelerle doldururdu.
Yukardaki cmelelerde numaralanmfl szcklerin
fladakilerin hangisinde srasyla doru ola trleri afla
fltir?
rak verilmiflt
II
O minicik kutu.
sfat sfat sim
Kutu ismini niteleyen bu szler sfattr. "minicik" niteliyor, "o" iflaret ediyor. Dier "o" ise "kutu" isminin
yerine kullanlmfl: zamir. Bir kiflinin deil baflka bir
varln yerini tutuyor: iflaret zamiri.
Cevap A
III
A) iflaret sfat
niteleme sfat
iflaret zamiri
B) iflaret sfat
belgisiz sfat
kifli zamiri
C) flaret zamiri
niteleme sfat
kifli zamiri
D) kifli zamiri
belgisiz sfat
iflaret zamiri
E) iflaret sfat
say sfat
kifli zamiri
Bu basit giriflten sonra szck trlerini teker teker renebiliriz.
SS - 1999
11.2
simler bir varl ya da kavram karfllar.

flampuanlar, daktilo kursundan
Set izmeleri, fla
ald diploma, biraz ngilizcesi, kalnlafltrlnca
fllar,
Elizabet Taylor'unkine benzedii sylenilen kafll
kartpostal koleksiyonu, taksitle ald krk, daha
dorusu Engin ... dnyas kayboldu birden.
Mustafa KUTLU / Yoksulluk imizde
Bu cmlede koyu yazlmfl olan szckler birer varl ya da kavram karflladklarndan isimdir.
Afladaki cmlede belirtilenler de byledir.
rnek soru
fladaki cmlelerin hangisinde alt izili szck,
Afla
szck tr bakmndan tekilerden farkldr ?
A) Yeni bir kitaplk almas gerekli.
B) Bugnlerde sende bir durgunluk var.
C) Ar iflittii iin kulaklk kullanyor.
D) Yalnzlk en korktuu fleydi.
E) Kfllk odun ve kmrn yazdan ald.
1988
Sobadan bir trt geldi.

Yourtunun ge kalmfl, bezgin sesi duyuldu.
alar saat bir kere vurdu, tns havada kald.
Yukarda verilen rneklerde grld flekilde her

ad; bir varl, bir kavram veya olguyu karfllyor.
Ksaca, varlklar ardmz, onlara seslendiimiz szlere ad (isim) diyoruz.
zm
A, B, C, D seeneklerindeki alt izili szler bir varln veya durumun addr. E'deki ise bir varln ad
deil zelliidir; sfattr.
Adlar eflitli ynlerden gruplara ayryoruz:

Bu alt baflln pekiflmesi iin Kavrama Testi 4 ve 5. sorular hemen zelim.
258
Cevap E
SM (AD)
11.3
Varlklara verilifllerine gre isimler

zelleflir:
zel Adlar
Cins Adlar
Bir tek varla verilmifl ad, zel addr. Ali, Zeynep,

stanbul, Kosova, Kabatafl, Krat, Msr, Hindistan,
bifl'in Ryas, Yaban, ile, Bir Bayrak Rzgr
Bekliyor...
zel adlarn snflandrlmas, "Yazm" konusunda
genifle anlatlmfltr.
Birok kiflinin ad ayn olsa da kifli adlar tek tek
zel addr; nk her ad ayr bir varl temsil eder.
Cins adlar, bir cinsten (trden) olan varlklarn
hepsine birden verilen addr : atefl, flehir, deniz,
da, insan, koyun, pamuk, incir, tahl... Baz cins
adlar, bir varla isim olarak verilirse zel ad olur;
O sralarda sadece Alev fliir yazyordu. / zel ad

Ateflten zaman zaman mavi bir alev ykseliyordu. / tr ad
Cins ad olan her szck, o cinsin btn bireyleri

iin tek tek kullanlabildii gibi, (okluk eki alarak
veya almadan) btn bireylerini kapsayacak flekilde genel anlamda da kullanlabilir.
Kurt ormanda yaflar. / Kurtlar
fli verilen cretten memnun. / fliler
Ayn duruma ataszlerinde de rastlarz :

Da daa kavuflmaz, insan insana kavuflur. / Dalar
dalara, insanlar insanlara
Danflan dalar aflmfl, danflmayan dz yolda flaflmfl. /
Danflanlar, danflmayanlar
11.4
Varlklarn durumlarna gre isimler

na gre somut ya da soyuttur.
Somut adlar
Soyut adlar
su, hava, flk, toprak, insan, flehir, ses, tafl...
Befl duyumuzla algladmz (madde halinde bulunan) varlklar somut, befl duyumuzla alglayamadklarmz (zihinde tasarlananlar) soyut varlklardr. Adlar, hangi varl karfllyorsa onun durumu-
akl, sevgi, cennet, peri, zgrlk, barfl, hayal, rya...
lk satrdakiler somut, ikinci satrdakiler soyut

addr.
Bu alt baflln pekiflmesi iin Kavrama Testi 8. soruyu hemen zelim.
11.5
Varlklarn saylarna gre isimler

Tekil adlar
oul adlar
Topluluk adlar
Tek bir varl karfllayanlara tekil (teklik) ad, birden fazla varl karfllayanlara oul (okluk) ad
denir.
okluk anlam Trkede -lar, -ler ekiyle salanr.

(Bkz. sim ekim ekleri)
iek, tafl, yiit... / iekler, tafllar, yiitler
okluk eki almad hlde, birden ok (bazen saysz) varl karfllayan adlar vardr : topluluk ad.
sr, tabur, orman, snf, halk, ordu, millet...
259
SM (AD)
11.6
Ayrntlar
Adlar, yaln olarak kullanlabildii gibi eflitli durum ekleri de alabilir. Bu konu zerinde Ekler ve
Szck Yaps nitesinde durmufltuk. Tekrar
etmekte fayda var:
ay yaygn bir ieektir. : yaln hal (eksiz)
rnek soru
fladaki cmlelerin hangisinde ad
artk szc afla
fltr?
olarak kullanlmflt
A) Yemek hazr artk sofraya oturabiliriz.
ay hemen hemen hepimiz severiz. : belirme hli (-i)
B) O bardaktaki artk suyu dkebilirsin.
Bir bardak aya hasret kalmflt. : ynelme hli (-e, -a)
C) Yemek artklarn deerlendirmemiz gerekir.
ayda bizi eken bir fley var. : bulunma hli (-de, -da)
D) Havalar snd, artk kar yamaz.
Kahvede, aydan aldm tad bulamyorum. : ayrlma

hli (-den, -dan)
E) Sus artk, biraz da beni dinle!
SS - 1995
Adlarn tamlayan (in), iyelik vasta (le), ek eylem eklerini aldklarn da hatrlatalm.
Baz szckler, doadaki seslerin dile girmesi
fleklinde oluflmufltur. Bunlara doa taklidi (yansma) szckler diyoruz:
fslt, flrlt, grlt, patrd, ktrt, meleyifl,
havlama...
zm
artk szc A, D ve E seeneklerinde eylemin
anlamn etkiledii iin zarf, B seeneinde suyu
Bunlar kkteki ilk hecenin tretilip ekimlenmesiyle isim veya eylem olarak kullanlabiliyor.
niteledii iin sfat grevindedir. C seeneinde ye-
Bir ayrnt: Doada olduu gibi dile aktarlmayanlar yansma szck deildir:
Cevap C
mein artan ksmnn ad olarak kullanlmfltr.
ses, tmek, barmak...

simler yap bakmndan teki szcklerden farkl deildir. e ayrlrlar:
Basit, birleflik, tremifl. Bkz. Ekler ve Szck Yaps
Hayatta bir gayesi olmayan insanlar, bir nehir zerinde akp giden
saman plerine benzerler; onlar gitmezler ancak suyun akflna kaplrlar.
260
SM (AD)
fltirmek iin afla

fladaki metin rendiklerimizi pekiflt
fl de geen isimlerin altn izelim, ekim eki almfllarsa trn belirtelim.
sa, gnlerden bir gn, deniz kenarnda gezinirken

sandallarn byk bir korkuyla brakp kaan balklar grmfl. "Ne oluyorsunuz?" diye sorunca balklara; "Aman" demifller balklar, "Eleman! El-
Hepsinin gzleri gzeldir. Hepsinin canlyken pul-
man bu canavardan! Sandalmz krd, arkadafllar-
lar kadn elbiselerine, kadn kulaklarna, kadn g-
mz paralad. Hepsinden kts, balk tutamaz
slerine taklmaya deer. Nedir o elmaslar, ya-
olduk, alktan krlrz."
kutlar, akikler, zmrtler, flunlar bunlar?
sa, yalnayak, bafl kabak, dlger balklarnn yz-
Mmkn olsayd da balolara canl balk srtlarnn
lercesinin kaynaflt denize doru yrmfl. En
yanar dner renkleriyle gidebilselerdi bayanlar;
kocamann, uzun parmakl elleriyle tutup sudan
balklar milyon, balklar flan fleref kazanrd. Ne
karmfl. ki elinin baflparma arasnda smsk
yazk ki soluverir lr lmez, yle ki, bzlmfl b-
tutmufl, eilmifl, kulana bir fleyler sylemifl...
ceklere dner balk srtnn prltlar. Benim, size

lmn hikye edeceim baln yle prltl, yanar dner pullar yoktur. Pulu da yoktur ya zavallnn. Hafife, belirsiz bir yeflil renkle esmerdir. Ba-
O gn bu gndr dlger bal, denizlerin grnfl pek dehfletli, fakat huyu pek uysal, pek zavall
bir yaratdr. Birok yerlerinde iviye, kesere, eriye, kerpetene, testereye eeye benzer kntlar,
lklarn en irkinidir. Kocaman, diflsiz, ak ve fleffaf
kemikle klk aras dikenleri vardr. Dlger bal
naylondan bir az vardr: Sudan kar kmaz bir
ad ona bunlardan tr taklmfl olmal.
karfl alr. Alr da bir daha kapanmaz.
Btn bu alt edevatn drt yann, fleffaf nay-
Vcudu kirlice, esmer renkte demifl miydim? Yam-
londan diyebileceimiz ifllemeli bir zar evirmifltir.
yassdr demifl miydim? Tam ortalk yerinde, her
Kuyrua doru bu incecik zar azck kalnlaflr, ren-
iki yanda sal sollu iki baflparmak izi diyebilecei-
gi koyulaflr, bir balk kuyruunun biimini alr.
miz koyu lekeler vardr, demifl miydim?...
Oltaya tutuldu muydu dnyasna, sulara ksverir.
Rum balklarnn hrisopsaros -Hristos bal- de-
Nasl bir korku iine dfler kim bilir? Onun iin dn-
dikleri bu balk, vaktiyle korkun bir deniz canava-
ya bombofltur artk. Oltadan kurtulursa da faydas
r imifl. sa domadan evvel, Akdeniz'e dehflet sal-
yoktur. Suyun yznde yamyass serilir. Kocaman
mfl. Bir Finikeli denize dflmeye grsn! Devirdii
gzleriyle insana mahzun mahzun bakar durur.
Ben-israil Kartacal ektirmesinin, balk kaynn
Sandala aldmz zaman dakikalarca onun sesini
says saylamamfl. Keser, bier; dorar, mahmuz-
iflitirsiniz. Ya, sesini! Bir o, bir de krlang bal
lar; takar, yrtar; koparr atar; eker paralarmfl.
sandalda lnceye kadar ikide bir feryada benzer,
Akdeniz'in en gzpek; insandan, hayvandan, frt-
solua benzer ac bir ses karr. nce zardan az-
nadan, yldrmdan, yamurdan, beldan, iflkence-
n bir kere alara vurmasn, kstnn resmidir
den ylmaz korsan, dlger balnn adndan bem-
dlger balnn.
beyaz kesilirmifl.
Sait Faik Abasyank (Dlger Balnn lm)
261
KAVRAMA TEST
( 11.1 - 11.6 )
1.
fladaki cmlelerin hangisinde uzak szc

Afla
fltr?
dierlerinden farkl bir grevde kullanlmflt
4.
fladaki cmlelerin hangisinde ikileme isim gre Afla

fltr?
vinde kullanlmflt
A) Uzak diyarlardan gelip bu blgeye yerleflmifller.
A) Bu yafla geldin hl bir ev bark sahibi olamadn.
B) Hoflgrden uzak, bencil kifliler yetifltirilmemeli.
B) Sabah sabah nereye gider bu adam, bir trl anlamyorum.
C) nsanlardan uzak, kendi hlinde bir yaflam vard.
C) Dedem evin etrafn renk renk ieklerle donatmflt.
D) Bafln iki elinin arasna almfl uzaklara bakyordu.

E) Gllerin topran Isparta'nn uzak bir kynden
getirtmiflti.
D) Yazarn fliirlerini ve romanlarn ayr ayr deerlendirmeliyiz.

E) nsanlar dalga dalga meydana doru kofluyordu.
2.
fladaki cmlelerin hangisinde isim kullanlmamflt

fltr ?
Afla
5.
A) O kadar sknty atlattktan sonra byle bir engele

taklman istemem.
A) Artk size bu ekrandan sesleneceim, diyordu sunucu.
B) Zamanla siz de buralara alflp bizler gibi yaflayacaksnz.
3.
B) Siz de artk buralara bir daha uramazsnz.
C) Gzlerinin etrafndaki mor halkalardan dflnceli

olduu anlafllyordu.
C) Tabaklardaki artklar hemen pe dkmeyin,

hayvan barnana veririz.
D) Kulland szckleri zenle seen ok zarif bir

adamd.
D) Artk, hayatmda baz yenilikler gereklefltirmek

istiyorum.
E) nl flair szcklerin anlamn yitirdim yitireli fliir

yazamyorum, diyor.
E) Lokanta alflanlar artk yemekleri kedilere vererek onlar doyuruyor.
6.
Afla
tr bakmndan tekilerden farkldr ?
A) Biraz bekleyelim birka gn sonra daha salkl
dflnebiliriz bence.
B) Zaman nasl da hzla geti, neredeyse sabah olmufl.
C) Dostlar onu bu skntl gnlerinde hi yalnz brakmad.
D) Dalgn bir hlin var, bana anlatamadn bir fley
yoktur umarm.
E) Baharn gelifliyle doa deta gelin gibi sslendi.
262
fladaki cmlelerin hangisinde artk szc isim

Afla
fltr?
grevinde kullanlmflt
fladaki cmlelerdeki alt izili szcklerden hanAfla

gisi cins ismi deildir?
A) Szckler, cmle iinde bambaflka anlamlar kazanabilir.
B) Binalar, flklarn snmesiyle korkun bir dev gibi
grnyordu.
C) Lale, atktan ksa bir sre sonra solsa da gzelliiyle gz kamafltryor.
D) Zeytin ismi bu kpein gzleriyle zdeflleflmifl
adeta.
E) Deniz bu sabah da bir arflaf gibi nmzde uzanyordu.
SM (AD)
7.
Cins ismi olan her szck, o cinsin btn bireyleri

iin tek tek kullanlabildii gibi (okluk eki almadan
ya da alarak) btn bireylerini kapsayacak flekilde de
kullanlabilir.
fladakilerin hangisinde alt izili cins is Buna gre afla
flekilde kul mi o trn btn bireylerini kapsayacak fle
fltr ?
lanlmamflt
A) Gl, divan fliirinde yer alan nemli mazmunlardan biridir.
B) Aile, eitimin en nemli basamadr.
C) Mzik kesilir kesilmez dinleyiciler salonu boflaltmaya bafllad.
D) Sanat, topluma ve toplumsal sorunlara karfl duyarl olmaldr.
fladaki dizelerin hangisinde belirtme hali eki -,

10 . Afla
fltr ?
-i kullanlmamflt
A) Ne gzel enseyi gemesi salarn
Alnmzda bitmesi
B) Yeflil gzl kzn hkrklar
Szyor kap aralndan
C) Srmal cepkeni att koluna
Tek elle dizgini gerdi Krolu
D) Geti istemem gelmeni
Yokluunda buldum seni
E) Ne sabahtr bu mavilik, ne akflam!
Uyandrmayn beni uyanamam.
E) Bu ksa hayat aslnda birok gzellii sdracak

kadar uzun yaflanabilir.
11 . Otelden otele taflnyordum

8.
I
Sonraki daima daha ucuz
II
Sanki ypranyor, aflnyorum
III
Topra, kayay oyar gibi su
IV
V
Ne hofltur krda yazn uyumak

I
Bulutlar ufukta beyaz bir yumak
II
Aalar bir derin hlyaya varmfl
III
Sanda yepyeni teller aarmfl
IV
V
flaBu dizelerde numaralanmfl szcklerle ilgili afla

fltr ?
dakilerin hangisi yanlflt
Bu dizelerde numaralanmfl szcklerden hangisi soyut isimdir?
A) I- Ayrlma hl eki almfl cins ismi
A) I.
C) III- ekimli fiil
B) II.
C) III.
D) IV.
E) V.
B) II- Zaman anlam taflyan zarf

D) IV- yelik eki almfl isim
E) V- Yaln hlde isim
9.
fladaki cmlelerin hangisinde bulunma h l eki

Afla
fltir?
-da, -de farkl trde bir szce eklenmiflt
A) Bu konuda daha fazla kafa yormak istemiyorum.
B) Dorusunu istersen sende bu ifli yapabilecek g
fazlasyla var.
C) Yannda o zamana kadar hi grmediim bir
adam vard.
D) Yolda kalan yarallar iin acil yardm ekipleri mdahalede bulunuyor.
E) Kilonda bir deifliklik yok, geen yaz da ayn grnyordun.
12 . Kardr yaan stmze geceden

Yamurlu, karanlk bir dflnceden
Ormann uultusuyla birlikte
Ve drt nala, dmdz bir mavilikte
Kar yayor stmze inceden
Bu dizelerde afla
A) Yklem grevinde kullanlan isim
B) Birden fazla sfat tarafndan nitelenen isim
C) Yansma szck
D) Zamire gelen iyelik eki
E) Soyut isim
D-B-A / A-C-D / C-C-B / B-D-D
263
SORULAR
1.
Bir kyl kadn, bir danay doar domaz kucana alp

sevmifl, sonra da bunu det edinmifl. Her gn danay
I
kucana alp taflrmfl; sonunda buna o kadar alflmfl
II
ki dana byyp koskoca kz olduu zaman da onu
yine kucanda taflyabiliyormufl. Bu hikyeyi kim uyIII
durmuflsa alflkanln ne byk bir g olduunu ok
IV
V
iyi anlamfl olacak.
4.
fladaki cmlelerin hangisinde alt izili szck di Afla

fltr?
erlerinden farkl bir grevde kullanlmflt
A) Hastalk etkisini gstermifl, onda hi derman brakmamflt.
B) Yzdeki deil, gnldeki gzellik deerlidir.
C) Ufaklk hi yerinde durmuyor, devaml ordan oraya zplyordu.
D) Geirdii trafik kazas sonrasnda belleinde unutkanlk bafl gsterdi.
E) Saatler sonra glgelik bir alan bulabildi.
Bu parada numaralanmfl szcklerden hangisi isim

fltr ?
grevinde kullanlmamflt
A) I.
B) II.
C) III.
D) IV.
E) V.
5.
2.
fladakilerin hangisinde, ikileme, isim grevinde

Afla
fltr?
kullanlmflt
A) Sivas yollarnda geceleri
Katar katar kanlar geer
Her ufku kucaklarsa srer varlmz

Bozkrda gezer sonsuza dek slmz
Kk salmak, teslim olmaktr ecele
Biz yn aradka lmez uygarlmz
B) Ne yldzlar kaynaflr gkyznde

Ne sevdayla dolar taflar gnller
C) Kralarda mavi dikenler
Toz toprak gzlerine girmifltir
fladakilerden hangisi yoktur ?

Bu dizelerde afla
A) Basit isim
B) Tremifl isim
C) Birleflik isim
D) Hl eki almfl isim
D) Bulunduum flehir stanbul'du

Ar ar kar yayordu
E) zel isim
E) Garip garip ten blbl

Ne sylersin dertli dertli
3.
Zambaklar en ssz yerlerde aar

I
Ve vardr her vahfli iekte gurur
II III
Bir mumun ardnda bekleyen rzgr
IV
Iflksz ruhumu sallar da durur
V
6.
Bu dizelerde alt izili szcklerden hangisi, tr ynyle tekilerden farkldr ?

A) I.
B) II.
C) III.
D) IV.
E) V.
Bir gn Bab- li yokuflundan inerken elinde eskimifl

I
antas, ayanda patlamfl ayakkablar, buruflmufl yz
II
III
ile acnacak hlde bir adamla karfllafltm.
IV
V
Bu cmledeki alt izili szcklerden hangisi tr ynyle tekilerden farkldr ?
A) I.
B-E-D / E-C-E
264
B) II.
C) III.
D) IV.
E) V.

BLG ve BECERLER
Bir cmledeki isimleri teki szck trlerinden ayrma

zel isimlerle cins isimleri karfltrmama
simlerin ald ekleri bulma, isim ekim eklerini belirleme
Soyut ve somut isimleri belirleme
Tekil, oul, topluluk ismi kavramlarn bilme
Yapsna gre isimleri ayrt edebilme
265
12
SIFAT (N AD)
Sfatlar adlarn niteliklerini bildirir.

Niteleme sfatlarn tanyalm.
Baz sfatlar varlklar iflaret yoluyla belirtir.
Varlklarn saylarn gsteren sfatlar vardr.
Soru sfatlar isimleri soru yoluyla belirtir.
Belgisiz sfatlarn anlam kesin deildir.
Sfatlar, isimleri olmaynca zelliini koruyamaz, adlaflr.
Sfatlar pekifltirilebilir ya da derecelendirilebilir.
Baz ekler sfatlarn anlamn kltr.
Sfatlar da farkl yap zellii gsterebilir.
YRNGEDEK KAVRAMLAR
niteleme sfat
s.270
belirtme sfat
s.270
iflaret sfat
s.270
say sfat
s.270
soru sfat
s.271
belgisiz sfat
adlaflmfl sfat
s.271
s.272
pekifltirilmifl sfat
s.272
sfatlarda derecelendirme
sfatlarda kltme
sfatlarn yaps
268
s.273
s.273
s.272
SIFAT (N AD)
12.1
Sfatlar adlarn niteliklerini bildirir.

Salih dokuz yaflflnda, orta boylu, zayf bir ocuktu.
rnek soru
Bafllangta bu dostluu iki cephe de yadrgar, hatta

sert mdahalelerde bulunurdu.
Onun byle szler syleyeceini ummazdm.
Hangi lgn bana zincir vuracakmfl, flaflarm.

Kkremifl sel gibiyim, bendimi iner aflarm.
Hangi cmlede byle kelimesi bu cmledeki ile ay fltr?

n grevde ve anlamda kullanlmflt
Birksm retmenler ok gzel konufluyorlar.
A) Byle arkadafllklar hi hofluma gitmiyor.
Arkadafllarm, baz snavlarda rahatsz ederdim.

Beni byle havalar mahvetti.
Ksa cmleler kurmaya zen gsterir.
B) Byle syleme, gcenirim.

C) Byle gzel bir ma seyretmemifltim.
Etraf, deniz mavisi gzleriyle flyle bir szd.
D) Olay byle duyulmufl anlafllan.
Bu vatan, topran kara barnda
E) Demek ki o da byle dflnyormufl.
1983
Sradalar gibi duranlarndr.
Bu rneklerde koyu yazlmfl szler, bir adn niteliini bildiriyor ya da onu eflitli ynlerden belirtiyor. Varlklar niteleyen veya onlar eflitli ynleriyle belirten szkcklere sfat (n ad, nitelik ad)
diyoruz.
Sfatlar hakknda bilinmesi nemli olan baz zellikler vardr:
Sfatlar okluk eki ve isim hl ekleri alamazlar.
Sessiz insanlar (+) / Sessizler insanlar ()
Bir szn sfat olabilmesi bir isimle grup (tamlama) kurmasna baldr.
zm
byle szc ncl cmlede szler i belirtmifltir, sfattr. A seeinde de arkadafllklar szcn belirterek sfat olmufltur. Dier seeneklerde zarf
grevindedir.
Cevap A
rnek soru
Afla
szck tr bakmndan tekilerden farkldr ?
A) Balklar, saatlerce azgn dalgalarla bouflmak zorunda kalmfllar.
Elif gzel yazyordu. / zarf
B) Barakay aydnlatan lambann lgn fl altnda

okumaya alflyordu.
Issz yollarda saatlerce yrdler. / sfat
C) Oras, eskiden bir srgn yeriymifl.
Yollar sonbaharda olduka ssz grnyor. / zarf
D) Esmer ve dolgun yzyle annesine ok benziyor.
Yukardaki rneklerin ilk satrlarnda ilgili szckler bir isimle tamlama kurarak onlar nitelemifltir:
gzel bir yaz, ssz yollar bundan dolay sfattr. kinci satrlardaki cmlelerde byle bir durum
olmadndan ilgili szler sfat deil; zarftr: gzel
yazyordu, ssz grnyordu.
E) Bydke evresine karfl ilgisiz, suskun bir ocuk olmufl.
Elif gzel bir yaz yazmflt. / sfat
Sfatlar yukarda verilen tanmdaki ifllevlerine gre ikiye ayrrz:

Niteleme sfatlar
Belirtme sfatlar
YS - 1997
zm
Seenekleri inceleyelim.
A) azgn dalgalar
sfat
isim
C) srgn yeri
isim isim
B) lgn flk
sfat isim
D) dolgun yz
sfat isim
E) suskun bir ocuk

sfat
isim
C seenei dflndaki alt izili szckler bir ismi niteler

durumdadr. Oysa C seeneindeki srgn szc
kendisi de isimdir. (Belirtisiz isim tamlamas kurmufl.)
Cevap C
269
SIFAT (N AD)
12.2
Niteleme sfatlarn tanyalm.

Varlklar niteleyen (zeliklerini aklayan) yani onlarn durumlarn, biimlerini, renklerini, grnfllerini... nasl olduklarn gsteren szlerdir. fiu rneklerdeki koyu yazlmfl szckleri inceleyelim:
Genifl ufuklu insanlara ihtiyacamz var.
Tatl bir sohbete bafllamfltk
rnek soru
fladaki cmlelerin hangisinde bir szck hem be Afla
fltr?
lirtme hem de niteleme sfat almflt
A) eriye orta yafll bir kifli girdi.
B) nsana tepeden bakan, itici biriydi.
Yksek bir binann son katnda oturuyorlar.
C) Gz eski, cumbal evleri aryordu.
Uykulu gzlerle etrafa bakyor.
D) O yllarda ift dmeli, dar yakal ceketler modayd.
Evimizin genifl bir bahesi vard.
E) Her gn ayn yorgun, ask yzleri grmekten bkp

usanmflt.
Darack, kvrlp giden sokaklardan getik.

Baflfla
arl bir renci olduu her halinden anlafllyor.
Kitabn sararmfl sayfalarn eviriyordu.
Saygn bir evresi vard.
Duvarda siyah ereveli bir pano vard.
Aya krk bir kedi yolda yatyordu.
Etraf yeflfliil bitkilerle doluydu.
Kalc eserler vermek iin uraflyor.
Kitaba hofl bir kapak yaplmfl.
nemli bir konuyu tartfltk.
SS - 1996
zm
A seeneinde kifli szc isim orta yafll sz
niteleme sfat, bir szc de belirtme sfat olarak kullanlmfltr.
Orta yafll
Niteleme
sfat
bir
kifli.
Belirtme sim
sfat
Cevap A
Belirtme sfatlarn tanyalm.

Varlklarn kendinde bulunan nitelikler deil, bizim,
onlar eflitli ynlerden belirtmek iin kullandmz sfatlardr. Bunlar drt blmde inceliyoruz.
(Bu konuyla ilgili sorular, sfatlarla, zamir ve zarflarn ayrt edilmesine ynelik olduundan rnekleri karfllafltrma yntemiyle vereceiz.)
12.3
Baz sfatlar varlklar iflaret yoluyla belirtir.

flaret sfatlar, varlklar iflaret eder, gsterir. Bunlar, isimlere sorulan hangi sorusunun cevabdr.
flaret sfat olabilen szckler flunlardr: bu, flu, o,
teki, beriki, yle, flyle, dier.
u dalar aflarak o flehre varrd
Bu kervanlar flflu
Bunlar, flflu
uralardan aflarak oraya varrd.
teki dnya, beriki arkadafl, br gn...
Koyu yazlarak belirtilen szlerden ilk satrlarda

yer alanlar iflaret sfat; (bir ismi belirtiyor) ikinci
satrda yer alanlar ise iflaret zamiridir (bir ismin
yerini tutuyor).
Burada, bir szcn sfat olmasnn n koflulu
olarak ismin nnde, onu belirtir durumda bulunmas gerektiini tekrar vurgulayalm.
teki syledi, beriki bafln sallad, br ekip gitti.
12.4
Varlklarn saylarn gsteren sfatlar vardr.

Varlklar say ynyle belirten sfatlardr.
ki kpek, bir sry, drt kurttan kurtard.
270
Say bildiren szckler, bir ismi belirtmedii zaman say ismi durumundadr. (Veya say isimleri,
bir baflka ismi belirtirse say sfat olur.)
kisi, drdn kovalamfltr. / isim
Say sfatlar ifllevlerine gre isimlendirilir:

Asl Say Sfatlar: yirmi bir renci, alt kat, befl
parmak...
SIFAT (N AD)
Sra Say Sfatlar: birinci dnem, nc yarflmac...
Hafif bir rzgr yapraklarn arasnda dolaflyor.
fltirme Sfatlar: ikifler dnm, befler dilim,

leflt
altflar saat...
Geziye, rencilerle birlikte bir retmen de katlmflt.
Kesir Say Sfatlar: yzde elli zarar, onda bir

hisse...
"bir" sz cmledeki kullanmna gre belgisiz sfat ya da say sfatdr:
Biraz meyve, bir kilo da dometes almay unutma.
lk iki rnekte "bir" sz "herhangi bir" anlamndadr, adet bildirmez (belgisiz sfat); son iki satrdakiler ise kesin olarak varln saysn belirtir
(say sfat). (Son iki rnekteki "bir"in yerine iki,
szckleri getirilebilir.)
Bir gn doar benim gnm / ou gitti, az kald.
12.5
Soru sfatlar isimleri soru yoluyla belirtir.

Varlklar soru yoluyla belirten sfatlardr. Trkede soru anlam taflyan szckler vardr: hangi, kimi, nasl, niin, neden, nereye, ne, ne zaman, ka
vb. (Bunlar, isim hl ekleri eklenerek oaltlabilir.)
Ancak bunlarn yalnzca bir ksm uygun koflullarda
soru sfat olur.
Bunlar n aklamadaki tabloda belirtildii flekilde;
smi sorgularsa, sfat
smin yerine soru sorarsa, zamir
eylemi sorgularsa, zarf olur.
rnekleyelim:
Bu rneklerde:
I. grupta yer alanlar soru sfat,
II. grupta yer alanlar soru zamiri,
III. grupta yer alanlar soru zarfdr.
rnek soru
fladaki dizelerin hangisinde soru anlam soru sfaAfla
fltr?
tyla salanmflt
A) Deniz ufkunda bu top sesleri nerden geliyor?
B) Hangi lgn bana zincir vuracakmfl? fiaflarm!
C) Kim bu cennet vatann uruna olmaz ki feda?
I. Ka kifliyi tanyorsunuz?
Bu nasl bir dnya?
Hangi lgn bana zincir vuracakmfl, flaflarm.
Yarflmacmz kanc turda elendi?
Burada ne ifl yapyorsun?
D) His var m bu alemde nekahet gibi tatl?

E) Nasl tahamml eder eski, hasta bir tekne?
1994
zm
II. Kan tanyorsun?

Hangisi bana zincir vuracakmfl, flaflarm.
Yarflmacmz kanc oldu?
Burada ne kaybettiniz?
B seeneinde "hangi" szc "lgn" ismini soru

yoluyla belirtmifltir, soru sfatdr.
III. Bu dnyada nasl yaflanr?

Yarflmacmz niin elendi?
Ne bakp duruyorsunuz?
Sizinle ilk defa ne zaman karfllaflmfltk?
Cmledeki soru szcnn, cmleye soru anlam katmas gerekmez.

Yani cmlede bir soru sfat bulunabilir ama soru anlam olmayabilir:
Cevap B
Ka kiflinin geleceini bilmiyoruz.
12.6
Belgisiz sfatlarn anlam kesin deildir.

Varlklar belli belirsiz belirten sfatlardr: bir, her,
tm, btn, baz, kimi, birtakm, bir ksm, birok, pek
ok, pek az, hibir, baflka, herhangi bir, birka vb.
Yollanyorken bir gurbete yeniden
Belki bir kifli bile gelmeyecektir bize.
Tm insanlar kardefltir; yargsn, kimi dnflrler oka ifllemifllerse de baz yazarlar grmezden gelmifltir.
Verilen szler iyelik eki alarak kullanldnda belgisiz zamir olur: "biri, hepsi, tm, btn, bazs,
kimisi, birtakm, birksm vb." nk ilgili szler bu
flekliyle bir ismi belirtemez (sfat olamazlar) ancak
bir ismin yerini tutarlar :
Hepimiz kardefliz; dnflrlerin kimisi bunu oka ifllemiflse de bazs grmezden gelmifltir.
271
SIFAT (N AD)
12.7
Sfatlar, isimleri olmaynca zelliini koruyamaz, adlaflr.

Sfatlarn, bulunduklar tamlamann anlamn stlenmesi adlaflmfl sfat olarak ifade edilir. Bu durumda tamlamadaki ad dfler, sfat, varsa, adn
ekim ekini alr. Bu, bir sz tasarrufudur; anlatm
glendirir.
Bu cmledeki tembel kelimesi sfat olduu hlde

isim olarak kullanlmfltr.
fladakilerin hangisinde byle bir kelime vardr?
Afla
Gen insanlara daha fazla imkn verilmeli.

(Genlere daha fazla imkn verilmeli.)
A) Fidanlar susuz kalmfl.
alflfla
an renciler elbet kazanacaktr.
(alflanlar elbet kazanacaktr.)
B) Genler aa dikiyor.
C) Askerler bahede spor yapyor.
Afladaki cmlelerde adlaflmfl sfat olup olmadn grelim:

Uzaklara gittin, gelirim diye. / uzak yerlere
rnek soru
Tembeller baflarl olamaz.
D) ocuklar eve dner dnmez uyudu.

E) Arabalar yolun kenarna park edilmifl.
(+)
ocuklar, akflam olduu hlde oyunlarn brakmyorlar. ()

Gelen gideni aratr.
(+)
Fidanlarn bir ksm erkenden meyve verdi.
()
Souklar bu yl etkili olacak gibi.
(+)
Gzeli oynatrlar, irkini syletirler.
(+)
1987
zm
gen szc aslnda sfat olan bir szcktr.
gen adam, gen insan... Bu cmlede nitelik bildiren bu sz ismin yerine kullanlmfl. "Genler" sz
sfat tamlamas olarak uzatlabiliyor : "gen insanlar" "gen" szc ekim eklerinden birini almfltr.
Cevap B
12.8
Sfatlar pekifltirilebilir ya da derecelendirilebilir.

a) -m, -p, -r, -s ile:
mavi deniz masmavi deniz
dank oda dapdank oda darmadank oda

dz ova dmdz ova dpedz ova
temiz snf tertemiz snf
rnek soru
Kimi niteleme sfatlarn pekifltirmek iin, sfatn ilk sesli
harfine kadar olan ksm m, p, r, s harflerinden yakflan ile kapatlr ve bir n ek olarak sfatn baflna getirilir.
fladaki cmlelerin hangisinde bu tanma uymayan
Afla
fltirme sfat kullanlmflt
fltr?
bir pekiflt
b) m, mi ile :
Padiflahn gzel mi gzel bir saray varmfl.
Karflmdaki gl m gl bir adamd.
A) Tabladaki balklar denizden yeni kmfl gibi dipdiri

duruyordu.
c) Bir ksm zarflarla: en, ok, pek, daha , fazla...
B) fiehrin birok yerinde tertemiz parklar, baheler

vard.
zeki renci ok zeki renci en zeki renci
C) Vcudu fliflmanlktan flekilsizleflmifl, yusyuvarlak

olmufltu.
d) kilemeler sfat olarak kullanldnda pekifltirme ifllevi grr:
D) Bu dmdz yolda yolculuk ne kadar rahat oluyor.
yaramaz ocuk ok yaramaz ocuk
kara kara gzler, bofl bofl konuflmalar, yrtk prtk elbise...
E) Seksen yaflnda olmasna karfln sapasalam, din

bir insand.
SS - 1987
Pekifltirme, kimi zaman m, p, r, s nszlerinden sonra bir nl (bazen
de ma, l ekleri) getirilerek de yaplr:
sapasalam, yapayalnz, srlsklam
zm
E seeneinide geen "sapasalam" sz verilen kuraldan farkl bir yolla elde edilmifl, araya bir "a" sesi
girmifltir. Ayrca A'daki "dipdiri", C'deki "yusyuvarlak" szleri zarf grnmndedir.
Cevap E
272
SIFAT (N AD)
12.9
Baz ekler sfatlarn anlamn kltr.

dar bir yol genifle bir yol genifl bir yol
Bu rnekteki durum bir kltmedir. "genifle"

sz "genifl" sznn anlamn eksiltmifl, kltfle genifl
mfltr : dar < genifl
genifle : genifle yakn, genifl gibi olan; ama genifl
olmayan
amlca tepesine ulaflmak zere dike bir yokuflu tr-
dike
dik
III
Bu ekler dflnda (i)msi, (i)mtrak ekleri de kltme ekidir. smi belirttiklerinde kltme sfat
adn alrlar:
ekflimsi elma, yeflilimtrak elbise
manmaya bafllamfltk.
dz
Sfatlarda kltme ifllevi gren "-ce, -ca, -ck, cik, -cak, -cek" ekleri bazen sze acma, flefkat,
sayg, alay anlam katar.
Anneciime bir mektup yazyorum / sevgi

Kedicik yamurda nasl da flmfl / acma
Bazen bu ekler, yukardaki anlamlarnn dflnda

kalc isim olufltururlar:
Kitapklardan biri baskdan hatal kmflt.
ki ay nce baflarl bir bademcik ameliyat geirdi.
Sfat tamlamalarna, "Tamlamalar "bafllnda yer

verilecektir.
12.10
Sfatlar da farkl yap zellii gsterebilir.

Dier szckler gibi sfatlar da yapm eki alp treyebilir.
Bu, kt bir sonu oldu. / basit sfat
Salkl bir deerlendirme yapamadk. / tremifl sfat
Birleflik yapl sfatlar iki ya da daha fazla szcn

anlamca veya biimce kaynaflmas ile oluflur.
Birka adm ne ktlar. / birleflik sfat
Terk edilmifl bir binayd buras. / birleflik sfat
Birleflik yapl sfatlarn bir ksm zel bir kurala

flik sbal olarak oluflmufltur. Bunlara kurall birlefli
fatlar ad verilir.
rnek soru
Tremifl sfatlar, adlarla fiillerin kk ya da gvdelerine yapm ekleri getirilerek oluflturulur.
fladaki ataszlerinin hangisinde bu yolla yaplmfl
Afla
bir sfat vardr?
A) Gnefl balkla svanmaz.
B) Korkunun ecele faydas yoktur.
C) Her aacn meyvesi olmaz.
D) Mzrak uvala smaz.
E) flleyen demir pas tutmaz.
Genifl odal bir ev aryoruz.
SS - 2000
Cmlesinde genifl odal sz kurall birleflik sfattr.

Bir sfat tamlamasna l (li, lu, l) eki getirilerek oluflturulmufltur.
Duvarlar ykk bir bahede iinde iki katl bir ev ykseliyordu.
Bu cmlede ise duvarlar ykk sz kurall birleflik sfattr. simle sfat yer deifltirmifl ve isme iyelik eki (, i, u, ) getirilmifltir.
zm
E seeneinde iflleyen szc demir adn niteleyerek sfat grevinde kullanlmfltr. flleyen szc iflle- fiilinden tremifltir.
Cevap E
Cmledeki iki katl sz de teki yolla yaplmfl

birleflik sfattr.
273
BU KONUDA ZETLE...
1.
Sfatlar, isimlerin eflitli zelliklerini gsteren
7.
szcklerdir. Bir szcn sfat olmas iin mut-
kimi, btn, birka, birok, birtakm, bir ksm, hi-
laka bir ismin nnde, onu niteler ya da belirtir
bir
durumda kullanlmas gerekir.

2.
Belgisiz szckler, (kalplaflmfllar hari) ekim
Sfatlar, iki trdr: Niteleme ve belirtme sfatlar.

Niteleme sfatlar, ismi niteleyen szckle sz
gruplardr. Saysz szck bu grevde kullanla-
eki aldklarnda ismi belirtemez ve sfat olamaz.

8.
min nnde onunla bekleflme hlidir. sim d-
szckler, yine, ismin nne gelerek sfat olur.
4.
numunda ekim eki almaz, alrlarsa zamir olur.
Sfatlarn anlamn, eflitli ekler ya da kelimelerle

derecelendirmek ve pekifltirmek mmkndr.
10. Kltme ekleri, cik, ce, (i)msi, (i)mtrak tr.

Bu eklerin szce kltme anlamndan baflka
anlamlar kattklar da grlr.
11.
Basit, birleflik, tremifl yapl olma zellii sfatlar
Soru szckleri Trkede farkl grevler ykle-
iin de geerlidir. Birleflik sfatlarn bir ksm, be-
nir. Sfat olmalar iinse yine isimle birlikte bek-
lirli yntemlerle yapldndan kurall birleflik s-
leflmeleri gerekir: hangi yl, ka soru, nasl bir ya-
fat adn alr.
flam
274
9.
Say sfatlar, isimleri say yoluyla belirtir, ismi

belirtmeyen saylar isimdir.
6.
de alabilir.
flaret sfatlar; bu, flu, o, teki, beriki, yle, byle,

flyle, dier kelimeleridir. Bu szckler sfat ko-
5.
flerse sfat adlaflr. Bir sfat adlaflrken ekim eki
Belirtme sfatlar flunlardr: flaret, say, soru sfatlar ve belgisiz sfatlar.
Sfatlar, kendilerinin sfat olmasn salayan konumu kaybettiklerinde adlaflr. Bu konum, bir is-
bilir. Belirtme sfatlar ise belli szcklerdir. Bu
3.
Belgisiz szcklerden bazlar flunlardr: baz, tm,

Kavrama Testi
( 12.1 - 12.10 )
275
KAVRAMA TEST
1.
fladaki cmlelerin hangisinde bir ad niteleyen ve Afla

ya belirten bir szck yoktur ?
5.
A) Bir dere kenarnda oturmufl dflnyordu.

B) Baharn en gzel gnlerini yaflyoruz.
C) O karfllaflmada ben de vardm.
Bu cmlede alt izili szcklerden hangileri sfattr?
D) Souk havalar spor yapmasn engelliyor.
A) I. ve II.
E) Hafta sonu kr gezisine kacaz.
2.
6.
B) Bir his diyor ki al bafln sen de git

Aclarn unut neflene nefleler kat
fladaki cmlelerin hangisinde alt izili szck di Afla

fltr?
B) Yzdeki deil, gnldeki gzellik deerlidir.

C) Ufaklk hi yerinde durmuyor, devaml ordan oraya zplyordu.
D) Dkn yapranz dallarm dkn

Akn yasl yasl sularm akn
D) Geirdii trafik kazas sonrasnda unutkanlk

sorunu yaflamaya bafllad.
E) Barmda ko gibi dalar yatflr

Grnmez dallarda kufllar tflr
E) Saatler sonra glgelik bir alan bulabildik.
fladaki cmlelerin hangisinde "g" szc, sz Afla

ck tr bakmndan tekilerden farkldr?
A) Eserinde, karmaflk tanmlar, anlafllmas g ifadeler kullanmfl.
7.
B) Bu kadar ileri giderken kimden g aldn merak

ediyoruz dorusu.
Varlklarn niteliklerini bildiren szcklere niteleme

sfat denir.
fladakilerin hangisinde alt izili sz Buna gre, afla
ck niteleme sfatdr?
C) ocuk, btn oyuncak askerlerini karmfl, bir

eflit g gsterisi yapyordu.
A) Kucanda bir kedi yavrusuyla kageldi.
D) Mahalleli daha temiz bir evre iin g birlii ettiler.
B) Yeni fliirine henz bir isim vermemifl.
E) Usta yazarn vg dolu makalesi gen flaire g

verdi.
D) Bu saatten sonra ne yapsak bofl.
C) Akflam yemeine drt konuumuz var.

E) Nasl bir konuflma hazrlayacaksn?
fladaki cmlelerin hangisinde ikileme, sfat gre Afla

fltr?
vinde kullanlmflt
A) Zar zor bir fleyler renebilmifltik onun hakknda.
B) Karlara bata ka da yolunda ilerliyorduk.
8.
fladaki cmlelerin hangisinde bir isim, hem nitele Afla

fltr?
me hem de belirtme sfat almflt
C) iek kokular dalga dalga yaylyordu sokak boyunca.
A) Takmda uzun boylu birka oyuncumuz var.
D) Karanlkta kedi yavrusunun boncuk boncuk gzleri fark ediliyordu.
C) Kfledeki bina birka gn iinde yklacak.
E) Uzun uzun, nisan yamurunu seyrettim penceremden.
276
C) II. ve III.
E) IV. ve V.
A) Hastalk etkisini gstermifl, onda hi derman brakmamflt.
C) mrmn hasretle geen her gn

Bilmezsin gn mdr, hafta m, ay m?
4.
B) I. ve III.
D) III. ve IV.
fladaki dizelerin hangisinde sfat kullanlmamflt

fltr ?
Afla
A) Senin yazn kfla benzer
Bir sevdal bafla benzer
3.
Bir insan tm yaflam boyunca hi yenilgi yaflamamfl

I
II
III
sa bu, risklerden hep kat anlamna gelmez mi?
IV
V
B) Yolun iki tarafna da kaldrm yaplacak.

D) mrn bu iki flehir arasnda geirmiflti.
E) ki dnya bir araya gelse sznden dnmez.
SIFAT (N AD)
9.
fladakilerden hangisinde belirtme sfat yoktur ?

Afla
A) ou akflam balkonda oturur, sohbet ederdik.
B) Bir bayrdan afla uarcasna kofltuklarn grr
gibiyim.
C) Birka ay sonra babam da gelecek, o zaman dn yaparz.
12 . Kimi niteleme sfatlarn pekifltirmek iin sfatn ilk

nlsnden sonra m, p, r, s sessizlerinden yakflan
getirilir ve bu bir n ek olarak sfatn baflna eklenir.
fladaki cmlelerin hangisinde bu tanma uymayan
Afla
fltirme sfat kullanlmflt
fltr?
bir pekiflt
A) Tezgahn stnde kpkrmz elmalar sralanmflt.
D) ocuklara baz aylarn otuz, bazlarnn da otuz

bir gn olduunu anlatmaya alfltm.
B) Uzun bir yolculuun sonunda masmavi bir deniz

karfllad bizi.
E) Tatl dil ylan deliinden karr, derler; biz de

onlara byle davranalm.
C) Annesi odann darmadank hlini grnce ok

sinirlendi.
D) Bu flirin kasaba, dmdz bir ovann kenarna kurulmufltu.
E) Tertemiz duygularla doluydu kck yrei.
13 . Sfat tamlamalarna -l (-li, -lu, -l) eki getirilerek birfladaki dizelerin hangisinde soru anlam, bir sfat10 . Afla
fltr?
la salanmflt
A) Niin klyor eflya uzakta?
B) Nasl kabilirim bu flekilde yarna?
C) Hangi iklimlerden gelir bulutlar?
D) Ulusun, korkma, nasl byle bir iman boar?
E) Byc, byc ne bana hncn?
leflik sfat oluflturulur.

fladakilerin hangisinde buna rnek bir kullanm
Afla
vardr?
A) Kendimi bildim bileli, szl snavlarda pek baflarl deilimdir.
B) Birbirlerinden gizli sakl bir ifl yaptklar grlmemifltir.
C) Kayglarn ak yreklilikle odadaki herkese ifade
etti.
D) Pahal ss eflyalar, o dnemin sanatn yanstyordu.
E) Bu genifl aile, tek odal bir evde yaflamaya alflyordu.
11 . "Kendisine glenlere flaflkn flaflkn bakyordu." cmlesinde "glenlere" szc sfatken, ekim eki ald iin adlaflmfltr.
fladakilerin hangisinde, buna benzer bir kullanm
Afla
vardr?
A) Heyecandan dili dolaflt, elindekiler yere sald.
B) Bu, hznl bir hatrann dillerde dolaflan flarksyd.
14 . Yamurlu bir gnd. Otobsn camlarndan damlalar kayyordu. Uzun uzun el salladm ona, alamadm, zldm ama hi alamadm.
Bu cmlelerde afla
A) Tremifl sfat
C) Baflnda yazmasyla ninesini karflsnda grr gibi

oldu.
B) Sfat grevinde ikileme
D) Onunla daha nce birka kez konuflmufltum.
E) Yazlarnda anlafllmas g bir tek cmle yoktu.
E) ekimli eylem
C) ekim eki almfl adl
E-D-A-D / A-E-B-A / E-C-A / C-E-B
277
SORULAR
1.
fiiir elefltirisinin edebiyatmzdaki neminin yeterince

I
II
III
anlaflldn sylemek hayli zor.
IV
V
4.
fladakilerin hangisi syle Bu dizelerle ilgili olarak afla

nemez ?
Bu cmlede numaralanmfl szcklerden hangisi sfat

grevindedir?
A) I.
B) II.
C) III.
D) IV.
Cennette bugn glleri amfl grrz de

Hl o kzl hatra titrer gzmzde
A) Hal eki almfl isimler vardr.

B) Hem niteleme hem belirtme sfat almfl szce
yer verilmifltir.
E) V.
C) flaret sfat kullanlmfltr.

D) Kifli zamiri yoktur.
E) Somut isim kullanlmfltr.
2.
Eskiden komflu yzleri gleti

Herkesin aya topraa deerdi anca kapsn
fiimdi dalar gibi yaplar yldzlara dedi
Yeryz kayor insanlarn avularndan
5.
fladaki cmlelerin hangisinde birden fazla sfat al Afla

mfl bir szck vardr?
A) Aylardr yamur yamyor, toprak susuzluktan
atlad.
fladaki szlerin hangisi sfat

Bu dizelerde geen afla
grevindedir?
B) Gecenin insana huzur veren sessizliini, tenhaln seviyorum en ok.
A) komflu yzleri
B) herkesin aya
C) anca
D) dalar gibi
C) Onun fliirleri, hem iten hem de sekin bir dille

yazlmfltr.
D) Ksack mrne romanlar, tiyatrolar, senaryolar
sdrd.
E) insanlarn
E) Bu, ailemizin yzyllardan beri sregelen geleneidir.
3.
Bir uykuyu cananla beraber uyuyanlar

mrn btn ikbalini vuslatta duyanlar
Bir hazz tkenmez gece sanmakla zaman
Grmezler ufuklarda flafak skt an
dizelerinde afla
6.
fladaki cmlelerin hangisinde soru anlam bir s Afla

fltr?
fatla salanmflt
A) Bu ar kutular buraya nasl tafldnz?
A) Adlaflmfl sfat
B) Seninle hangi konularda anlaflamadmz hi dflndn m?
B) Belgisiz sfat
C) Ailenle oturup konuflunca ne karara vardnz?
C) Sfat-fiil
D) Bu kadar insan bu saatte buraya kim armfl

acaba?

E) Soru sfat
E) Uzun yllar oturduun bu evden neden taflnyorsun?

B-D-E / D-C-C
278

BLG ve BECERLER
simlerle sfatlar ayrt etme

smi belirten ve niteleyen szckleri bulma
Sfatlarn trlerini bulma
flaret sfatlarn tanma
Say ve soru sfatlarn belirleme
Cmledeki belgisiz sfatlar bulma
Adlaflmfl sfatlar belirleme
Pekifltirilmifl sfatlar tanma
Kltlmfl sfatlar bulma
Sfatlar yap bakmndan inceleyip tanmlama
279
13
ZAMR (ADIL)
Zamirler, isimlerin yerine geer.

Kifli isimlerinin yerine kullanlan zamirler vardr.
flaret zamirleri isimlerin yerini iflaret yoluyla tutar.
smin yerini tutan belgisiz szckler zamirdir.
Soru zamirleri isimlerin yerini soru yoluyla tutar.
Ek hlinde zamirler de vardr: lgi (aitlik) zamiri
yelik zamirleri de ek hlinde zamirlerdir.
YRNGEDEK KAVRAMLAR
ismin yerini tutma
zamir
s.283
s.283
kifli zamiri
s.283
dnflllk zamiri
iflaret zamiri
s.283
s.284
belgisiz zamir
soru zamiri
s.284
s.285
ek hlinde zamir
ilgi zamiri
s.285
iyelik zamirleri
282
s.285
s.285
ZAMR (ADIL)
13.1
Zamirler, isimlerin yerine geer.

Bakanlar bana / gvdemi grrler / ben baflka yerdeyim.
O, iki yldr, orada, onlar ile kalyordu.
fiiir, eski motif ve imgeleri de deerlendirmek ve onlardan

beslenmek zorundadr.
Cmledeki zamirlerin yerine isim kullanabiliriz:
Kendi halinden memnun olma, baflflk

kalarna zarar vermekten kanma onun karakterinin belirgin zelliidir.
Zeynep, iki yldr flehirde akrabalar ile kalyordu.
Kimileri resmi, fliirden ok seviyor, bazlar da fliiri stn tutuyor.
Zamirler, isimlerin yerini tuttuklarndan isimlerin

btn ifllevlerini stlenir. Tamlama kurar, iyelik ekleri, okluk eki dahil olmak zere ekim eklerini
alabilirler.
Yolculardan biri beni szyor, dieri de etrafa gz atyordu.
Zamirleri befl grupta inceliyoruz.
ocuklarn bazs, kendi kendine oynuyor, dierleri de

birbirlerini itip duruyordu.
Nerede kaldnz bu akflam vakti?

Bu, byle gitmez!
Bylesini ilk kez gryorum.
Bu cmlelerde koyu yazlmfl olan szcklerin, bir

ismi karflladn gryoruz. Bir ismi karfllayan,
onun yerine kullanlan szcklere zamir denir.
Dublrlerinin sinema sanatlarnn roln canlandrmas gibi zamirler de isimlerin rollerini stlenir.
Niteleme sfatlar belli bafll szckler deildir, birok szc, ismi niteler duruma getirerek niteleme sfat yapmak mmkndr. Ancak zamirler, (ve birok kelimesi zamirlerle ortak olan belirtme sfatlar) snrl sayda, belirli szcklerdir. Yani herhangi bir szck zamir yaplamaz.
Bu bakmdan, zamir olabilen kelimeleri renmek, zihne yerlefltirmek
gerekir.
Bu alt baflln pekiflmesi iin Kavrama Testi 1, 2, 3, 4, 5, 6 ve 7. sorular hemen zelim.
13.2
Kifli isimlerinin yerine kullanlan zamirler vardr.

Kiflilerin yerine kullanlan zamirlere kifli (flahs) zamirleri denir.
I. ben / biz
II. sen / siz
III. o / onlar
rnek soru
fladaki cmlelerin hangisinde kifli
fli
O szc, afla
flahs zamiri) olarak kullanlmflt
fltr?
adl (fla
A) ocuklar o aac sulamfllar.
Kifli zamirleri ekimlenirken kkte ses deiflimi

olabilir:
ben - e
>
bana
sen -e
>
sana
B) Annesi onu, biraz nce hastaneye gtrd.

C) Kitaplktan o kitab alp gitti.
D) Ben bu evi deil, onu beendim.
E) Dosyay gstererek: "Onu bana ver." dedi.
1998
flllk zamiri olarak isimlendirilen "kendi"

Dnfll
szc de kimi kaynaklarda kifli zamirleri arasnda verilir.
kendim / kendisi / kendileri...
Bu zamir, cmlede zneyi pekifltirir.
zm
Fidanlar teker teker ben sulamfltm.

Fidanlar teker teker ben kendim sulamfltm.
"o" szc A seeinde "aa", C'de "kitap" szck-
Kendi zamiri bazen dnflllk ifade eder.
flndaki varlklarn yerini tuttuu iin "iflaret zamiri"dir.
Kendi kendine bir fleyler sylyordu. / Syleniyordu.
lerini belirttii iin sfat; D ve E seeneklerinde insan dB' de bir insann yerini tutuu iin kifli zamiridir.
Kendi bafln tarad. / Tarand.

Cevap B
283
ZAMR (ADIL)
rnek soru
zm
Kimi zamirler, zneyi pekifltirerek belirtirler. Bunlar
C seeindeki "kendi" zamiri "ben" flahs zamiri ile
tek bafllarna asl flahs zamirlerinin yerini tutabildik-
birlikte kullanlmfl ve zneyi pekifltirmifltir.
Cevap C
leri gibi, onlarla birlikte de kullanlabilirler.

fladakilerin hangisinde bu duruma bir rnek vardr?
Afla
A) Dorusu, onun szne pek kulak asmadm.
B) Bence, alnan sonu pek de olumlu deil.
C) Bu elbiseyi ben kendim diktim.
D) flittiklerimiz bunlar dorular nitelikteydi.
E) Ahmet o yaz, tatilini bizde geirecekti.
SS - 1989
13.3
flaret zamirleri isimlerin yerini iflaret yoluyla tutar.

flaret szcklerini, sfatlar nitesinden hatrlyoruz. flaret szcklerini tekrarlayalm: Bu, flu, o,
teki, beriki, bylesi, ylesi, flylesi, dieri. Bu szckler isimleri belirtmeyip onlarn yerine geerlerse sfat deil, zamir grevi stlenir.
flaret zamirleriyle, iflaret sfatlarn karfltrmayalm.
O adam tandkt.
O drst adam tanyordu.
o ilk iki cmlede isimlerle grup kurduundan sfat, nc cmlede ise ismin yerini tuttuundan
zamirdir.
Burada nemli bir noktay hatrlatalm: Belirtme sfatlarndan olan iflaret sfatlar ekim eki almaz. Oysa iflaret zamirleri isimlerin ald btn ekim eklerini alabilir. ekim eki almfl btn iflaret szckleri zamirdir, ifadesi dorudur.
O, drst bir adamd.

13.4
smin yerini tutan belgisiz szckler zamirdir.

Belgisiz zamirler, varlklarn yerini belli belirsiz tutar.
Herkes tek bir azdan baryordu: Yaflasn millet!
Alt izili szck birksm insanlarn bardn belirtir, ama baranlarn kimler olduunu belirtmez.
"herkes, hepsi, tamam, tm, kimse, kimi, kimisi,
biri, birisi, hibiri, hibirisi, birou, biraz, bir ksm, bazs, herhangi biri, bazlar , baflkas... Bu
szckler ve ekim eklerini almfl tm flekilleri belgisiz zamir olarak kullanlr.
Baz flairler, uzun fliirleri hofl karfllamazlar. / sfat
Bazlar, uzun fliirleri hofl karfllamazlar. / zamir
Kimi insanlar gnefl domadan uyanyor. / sfat
Afladaki cmlelerde geen belgisiz szcklerin

sfat m zamir mi olduunu yanlarna belirtelim.
Bir sredir btn vaktimi kitaplarn arasnda geiriyorum. Bundan flikyeti de deilim. Arada srada dostlarmdan bazlar yokluumu fark edip kapm alyor,
hatta birka falan yere gidelim diye zorluyor. Ama
ben oral olmuyorum. Kitaplarn sessiz derinlii iinde
yakaladm huzuru hibir yerde bulacama inanmyorum. En azndan bir sre daha
Belgisiz szckleri, ismi belirtirse sfat; ismin yerine geerse zamir olduunu biliyoruz. Ancak herkes, hepsi ve kimse belgisiz szcklerinin ismi belirtebilme zellii yoktur. Yani bu szckler sfat olamaz,
daima zamirdir.
Kimisi gnefl domadan uyanyor. / zamir
284
ZAMR (ADIL)
13.5
Soru zamirleri isimlerin yerini soru yoluyla tutar.

Varlklarn yerini soru sorarak tutarlar.
rnek soru
Ne, kim, hangisi, ka, nere szckleri ve bunlarn ekim eki almfl flekilleri soru zamiridir. Bu szckler ismin yerini tuttuklarnda soru zamiri, ismi
sorduklarnda soru sfat olurlar.
fladaki cmlelerin hangisinde soru zamiri vardr?

Afla
A) Arkadafln Ankara'ya ne zaman gelmifl?
B) Bu taba buraya kim koymufl olabilir?
C) Ben de onunla gidebilir miyim?
Ka kifli gelecekti? / sfat
D) Kanc katta oturuyorsunuz?
Ka gelecekti? / zamir
E) stanbul'a ilk kez mi gidiyorsunuz?
Soru zamirleri isimler gibi, edatlarla birlikte kullanlabilir:
SS - 1995
zm
Neden dolay? / Kimin iin? / Nereye kadar? / Kime

gre?
B seeindeki "kim" szc bir adn yerini soru

yoluyla tutuu iin soru zamiridir. A ve E'de soru zarf (eylemin zaman ve durumu soruluyor), C'de soru
eki (eylemin yaplp yaplmayaca soruluyor), D'de
soru sfat (katn hangisi olduu soruluyor) vardr.
kim ve nerede (ve ekim eki almfl tm flekilleri) szckleri yalnzca

zamir olarak kullanabiliyor. Bu szkler ne sfat ne de zarf olamyor.
Cevap B
13.6
Ek hlinde zamirler de vardr: lgi (aitlik) zamiri

Elindeki kitaplar, arkadaflnnkilerden daha deerli olmalyd ki sadece onlar tantyordu.
Bu cmlede yer alan;
Senin sylediklerine katlyorum fakat Alininkilere katlmyorum.

(Ali'nin syledikleri)
lk "-ki", bir ismi belirtme grevinde kullanlmfl /

sfat
kinci "-ki", bir isimin yerini tutmufl (arkadaflnnkilerden = arkadaflnn kitaplarndan) / zamir
nc "ki" eylemden sonra gelmifl ve aklama
ieriyor, iki cmleyi balyor; balatr.
13.7
lgi zamiri genellikle ilgi eki (-n) nden sonra gelir ve bir ismin yerini tutar.
Bu yln rakamlar geen ylkilerden yksek.

(yln rakamlar)
Bu zamir, dier zamirlere de eklenebiliyor.

Benimki, seninki, onlarnki...
yelik zamirleri de ek hlinde zamirlerdir.

Bu zamirler varlk ya da kavramn
neyle, kimle ilgili olduunu
neye, kime ait olduunu
bildirir.
Bu zamirler ek halinde olduundan, bunlara iyelik
ekleri demek genel bir eilim olarak grnyor. Bir
szcn iyelik eki aldn, baflna "kendi" szcn getirerek anlayabiliriz.
(kendi) anne - m / anne - n / anne - s-i
yelik eklerinin daha ayrntl anlatmn ekler ve

szck yaps nitesinde yapmfltk. Tekrarlamak
iin bu niteye bakalm.
Basit ve birleflik yapl zamirler vardr: bu, ben (basit); hibiri, birka
(birleflik) zamir trnde szcklere yapm eki getirilerek fiil ya da isim
tretilebilir:
kim lik (isim)
ben imse (fiil)
ben cil (isim)
Zamirlerin ekim eklerini alabildiklerini, tamlama kurabildiklerini, yklem olabildiklerini bir kez daha belirtelim.
(kendi) anne - miz / anne - niz / anne - leri

(kendi) ev - imiz / ev - iniz / ev - leri
285
BU KONUDA ZETLE...
1.
2.
3.
Zamirler, isimlerin yerine geen ve onlarn g-
6.
revlerini stlenen, ifllevlerini kazanan szckler-
de tutar, yani hangi ismin ya da isimlerin yerini
dir.
tuttuklar kesin olarak sylenemez.
Kifli, dnflllk, iflaret, soru zamirleri ve belgisiz
7.
fliyi gsteren iyelik ekleridir. Bunlar da tpk sz-
mir vardr.
ck hlindeki zamirler gibi ismin yerini tutar.
Kifli zamirleri, ben, sen, o, biz, siz, onlar szck-
8.
bilir, yklem olabilir.

9.
Zamirler ve sfatlar karfltrmamak gerekir. S-
bylesi, dieri. Bunlarn ekim eki almfl flekilleri
fatlar mutlaka bir ismi belirtir. Niteleme sfatlar
sfat olamazken zamir olur.
snrszdr; belirtme sfatlar belli szcklerdir.
Soru zamirleri, isimlerin yerini soru yoluyla tutar. Hangisi, kim, ne, nerede, ka szckleri soru
zamiri olarak kullanlabilir.
286
Belirtme sfatlar ekim eki alamazken zamirler

ekim eklerinin tamamn alabilir, tamlama kura-
flaret zamirleri iflaret sfatlar ile hemen hemen

ayn szcklerdir: Bu, flu, o, teki, beriki, ylesi,
5.
Ek hlinde zamirler; ilgi zamiri olan ki ile alt ki-
zamirler olmak zere szck hlinde befl tr za-
leri; dnflllk zamiri ise kendi szcdr.

4.
Belgisiz zamirler, isimlerin yerini belgisiz biim-
Bunlar uygun flartlarda zamir de olur. Bu szckleri renmek gerekir.

Kavrama Testi
( 13.1 - 13.7 )

287
KAVRAMA TEST
1.
I. flk Veysel'e gre biz sevince gzellik anlam

kazanr.
A) l bir camdan alayan korku

niyor serseri ve bofl geceye
III. Veysel, birinin, sevdiine duyduu aflk ile deer

kazanabileceini anlatyor.
B) Yce dalar kmfl, belleri kalmfl

Coflkun rmaklarn selleri kalmfl
IV. flk Veysel, gnlnn tm zenginliklerini sevgiliye ayor, fliirlerinde.
C) Benim gnlm kk kelebek

Dolaflyor titreyerek
Numaralanmfl cmlelerin hangilerinde zamir gre fltr?

vinde szck kullanlmflt
D) Sra dalar mordu, sular krmz

Sular beklerdi bir peri kz
A) I. ve II.
E) O zaman bende baflkadr her hl

O zaman fikrimin kanatlar var
B) I. ve III.
C) II. ve III.
E) III. ve IV.
Ondan temas rzgr gibi beni brr de

Sarmak, sarmak isterim gsme alp
Bir trl yetiflemem, fecre kadar yrr de
Heyhat, o bir ince ruh, bense etten kalp
fladakile Bu dizelerdeki alt izili szcklerin tr afla
fltir?
rin hangisinde srasyla verilmiflt
A) Zamir - zarf
6.
B) Zamir - isim
C) sim - sfat
D) sim - isim
II
III
sfat
sfat
A) Zamir
B) Sfat
zamir
isim
fladakilerden hangisi zamir olarak kul Buna gre afla

lanlamaz ?
C) Sfat
zamir
sfat
D) Sfat
sfat
isim
A) teki
E) sim
zamir
zarf
B) Kimse
C) Nereyi
E) Ne zaman
Gerekli birikimi varsa, bu, flairi bir an nce yazmaya,

I
II
birikimini evresindekilere iletmeye yneltir.
III
Yukardaki parada numaralanmfl szlerin trleri
fladakilerin hangisinde srasyla verilmiflt
fltir?
afla
I
288
Zamirlerin temel ifllevi, varlk adlarnn yerini tutmaktr.
D) Baflkas
4.
Erdemli, kltrl bir insan, baflkalarnn fikirlerine

I
II
katlmasa da sayg duymas gerektiini bilir.
III
fladakile Yukarda numaralanmfl szlerin trleri afla
fltir?
rin hangisinde srasyla verilmiflt
E) Zamir - sfat
3.
fladaki dizelerin hangisinde, hem belirtme sfat

Afla
hem adl vardr?
II. Sevgiliye duyulan aflkn younluu Veysel'de gnl zenginliine dnflr.
D) II. ve IV.
2.
5.
II
III
A) Sfat
sfat
zarf
B) Sfat
zamir
isim
C) Ad
edat
sfat
D) Eylem sfat
isim
E) Sfat
edat
zamir
7.
fladaki cmlelerin hangisinde tr ba "O" szc afla

kmndan tekilerden farkldr ?
A) O ann coflkusuyla ruhum her kederden zde.
B) Nerede flimdi o rengrenk iekli bahar baheleri?
C) O, gemiflteki gzel gnlerden kalan tek hatramd.
D) O yl yamurun bereketiyle baflaklar tanelerle doluydu.
E) Kulaklarmz, gzlerimiz kapda, o rzgrn mjdelerini dinlerdik.
ZAMR (ADIL)
8.
Kimi zamirler, zneyi pekifltirerek belirtir. Bunlar, tek

bafllarna asl flahs zamirlerinin yerini tutabildikleri
gibi onlarla birlikte de kullanlabilir.
fladaki cmlelerin hangisinde soru anlam zamirle

13. Afla
fltr?
salanmflt
A) Nerede buluflulacan sen de mi bilmiyorsun?
fladaki cmlelerin hangisinde, bu aklamaya uy Afla

gun bir zamir vardr?
B) Ondan nasl szler duymay bekliyordun?
A) Bu ifli sen kendin istedin, szlanmaya hakkn yok.

B) Bazlar ilk anda bunun flaka olduunu dflnmfl.
D) Kimin gelip gelmeyeceini mi renmek istiyorsun?
C) Ben ondan kk bir sandal istemifltim.
E) Yarnki toplantya dier flirketlerden kimler geliyor?
C) Bugnk toplant hangi salonda yaplyor?
D) Sizce, o da bu olaylara karflmfl mdr?

E) Bu kadar yk taflmaya kimsenin gc yetmez.
9.
Dostluun kollar, dnyann bir ucundan bir ucuna

birbirini kucaklayabilecek kadar uzundur.
Bu cmlede afla
A) Hl eki almfl ad
B) yelik eki almfl ad
C) flaret adl
D) Belgisiz adl
E) Belirtme sfat
fladaki cmlelerin hangisinde alt izili belgisiz

10 . Afla
fltr ?
zamir iyelik eki almamflt
A) Bu konulara hepimiz duyarl davranmalyz.
14 . "Ka" szc ismin yerine soru sorarsa adl grevindedir.

fladaki cmlelerin hangisinde bu aklamaya bir
Afla
kullanm vardr?
A) Bugn, ka defa seni aradm, telefonu niin amyorsun?
B) Yarfllara ka sporcunun katlaca akland m?
C) Ne zamandr bitiremedin, ka sayfa bu roman?
D) flilerin ka bu ifli severek yapyor?
E) Bu konuda yaplmfl ka arafltrma var?
B) Duyarl davranmayan herkesi suluyorum.

C) Bazlar benim bu grflm beenmiyor.
D) Birimiz bile, niye byle, demedik.
E) Birou buraya gelmek istemedi.
fladaki cmlelerin hangisindeki alt izili szck
11 . Afla
belgisiz zamirdir?
A) nce, hangisinin doruyu sylediine emin olamadm.
15 . I. nce, kimin aradn sylemek istemedi.

II. Bunun kimseye bir yarar olmaz diye dflnyordu.
III. O da baflkalar gibi olay bir sre izledi.
flada Bu cmlelerdeki alt izili zamirlerin trleri afla
fltir?
kilerin hangisinde srasyla verilmiflt
A) Soru zamiri - kifli zamiri - iflaret zamiri
B) Soru zamiri - iflaret zamiri - belgisiz zamir
B) Bunca zamandr hl tekini hazrlamadn m?
C) Belgisiz zamir - belgisiz zamir - belgisiz zamir
C) Baflka nerileriniz varsa onlar da dinleriz.
D) Belgisiz zamir - iflaret zamiri - iflaret zamiri
D) Halas da g edince bu flehirde kimsesi kalmamflt.
E) flaret zamiri - iflaret zamiri - belgisiz zamir
E) Skntl zamannda hibir dostu onu yalnz brakmad.

fladaki cmlelerin hangisinde, soru anlam bir za 12 . Afla
16 . Birka dflnda hemen hepsi buradayd.
fltr?
mirle salanmflt

Bu cmle iin afla
A) Aradn nedir deli gnl yle uzaklarda?
A) Yklemi, bir iflaret zamiridir.
B) Benim mi Allah'm bu izgili yz?
B) Hl eki almfl bir isim kullanlmfltr.
C) Hangi lm flarks bu, dilinden dflmeyen?
C) Sfat kullanlmamfltr.
D) Niin byle sararp solmaktasn?
D) Birden fazla belgisiz zamire yer verilmifltir.
E) Neden geldim tekrar kapna?
E) Kifli zamiri vardr.
B-E-E-B / E-B-C / A-C-B-D-A / E-D-B-E
289
SORULMUfi SORULAR
1.
fladakilerin hangisinde iyelik eki ald iin belge Afla

flmfl bir sfat kullanlmflt
fltr?
siz zamir olan, adlaflm
3.
fladaki cmlelerin hangisinde "ak" szc ,

Afla
szck tr ynnden, tekilerden farkldr ?
A) Kimi insanlar karl havada araba kullanmyor.
A) Ak havada yarm saat dolafl, dinlenirsin.
B) Size baflka bir gmlek verelim, dedi.

C) Sinemalardaki hibir filmi karmazmfl.
B) Dnk gazetede baflyazara yazlmfl ak mektubu

okudun mu?
D) Bazs iflini tekilerden erken bitirmifl.
C) Konuyu saptrma, ne demek istediini ak syle.
E) Bugn yine birka kitap aldm.
D) Pazar gn ok aradk ama ak eczane bulamadk.
SS - 2005
E) kinci Dnya Savafl'nda Paris ak flehir ilan edilmiflti.
SS - 1981
2.
fladaki cmlelerin hangisinde "ar" kelimesinin

Afla
grevi "Ar bir hastalk geirdiini bilmiyordum."
cmlesindekinden farkldr ?
fladaki dizelerin hangisinde ikilemeler grev y Afla

fltr?
nnden dierlerinden farkl kullanlmflt
A) Durup el balayalar karflna yran saf saf
A) fller neden bu kadar ar gidiyor, anlayamyorum.
B) Ar ar kacaksn bu merdivenlerden
B) Ar ve kirli hava ocuklara daha ok dokunuyormufl.
C) Yce yce yaylalarm sana yaylak olsun
C) Kap alnca etrafa ar bir koku yayld.
E) Gidiyorum gurbeti gnlmde duya duya
D) Sularken bile ok ar szler kullanld.

E) Sal, ar ifllerde alflmasna engel deil.
SS - 1983
290
4.
D) Dostlarla da yollar ayrld bir bir
1982
ZAMR (ADIL)
5.
fladaki cmlelerin hangisihde -den, -dan (-ten, Afla

tan) eki alan szck niteleme sfat olarak kullanlfltr?
mflt
8.
fladakilerin hangisinde, belgisiz zamir c mlenin

Afla
znesi durumundadr?
A) Bunlar kimden aldm anmsamyorum.
A) Scaktan ok bunalyoruz.
B) stanbula gideceimi kimse bilmiyor.
B) Bunu ben de sonradan rendim.
C) Bize kiminle konufltuunu sylemedi.
C) Onu yakndan tandm.
D) Okulda kimseyi gremedim.
D) Ankara'da uzaktan akrabalarm var.
E) Olanlar kime anlattn renemedik.
SS - 2008
E) Olanlar oktan unuttum.
SS - 1989
6.
fladaki cmlelerin hangisinde soru anlam, bir za Afla

fltr?
mirle salanmflt
A) Bunca skntya neden katlandnz?
B) Bu roman benden sonra kim okumak ister?
C) Bu ieklere ka para verdiniz?
D) Kanc katta olduunu syledi mi?
E) Bana gizlice ne sylediini biliyor musunuz?
1983
7.
fladaki cmlelerin hangisihde "fena" szc,

Afla
hem anlam hem de cmledeki grevi asndan te kilerden fakldr?
A) Onun, sylendii kadar fena bir insan olduunu
sanmyorum.
B) ok fena bir yoldan geerek buraya geldik.
C) Bugn ok fena bir olaya tank oldum.
9.
Mimarinin, inancn ve ok kltrlln flehri Mardin, flimdilerde gncel sanatn doudaki merkezi olmaya hazrlanyor.
flada verilenlerden hangisi yoktur ?
Bu cmlede afla
A) nl dflmesi
B) Zaman zarf
C) Sfatlafltran -ki
D) Tremifl szckler
E) Dnflllk zamiri
D) fiemsiyeni al, yamur fena yayor.
YGS - 2010
E) Pencereyi a, ierde fena bir koku var.
SS - 1989
D-A / C-C / D-B-D / B-E
291
SORULAR
1.
Buras mesut zamanlarda taptaze kalmfl bir cennetin

I
II
hayaline benziyordu. Sanki tarih denen frtnann
rzgrlar bu asrlk nar aalarnn arasndan,
III
beyaz mnzevi binann sakin ats stnden hi
IV
V
gememiflti.
4.
fladaki cmlelerin hangisinde ikilemeyi oluflt

flturan
Afla
szcklerin ikisi de zamirdir?
A) Eflyalarn oraya buraya datmasna kzyorum.
B) ocuklar art arda dizilip sessizce beklediler.
C) Tm tekliflerimize mrn krn ettiler.
D) Sorularma tek tek cevap verin ltfen.
E) Afla yukar iki yl sonra hayal ettiim noktaya
geldim.
fl Bu parada geen numaralanmfl szcklerle ilgili eflfltirmelerin hangisi yanlflt

fltr ?
leflt
A) I flaret adl
B) II Pekifltirilmifl sfat
C) III flaret sfat
D) IV Niteleme sfat
E) V yelik eki almfl isim
5.
2.
Bari bizler biraz bir dem srelim

fiu dnyada ne var ne yok grelim
fladaki cmlelerin hangisindeki alt izili szler,

Afla
ayn trdendir?

Bu dizelerde afla
A) Soru zamiri
B) Say sfat
A) Gzelliklerle dolu bir ryadan uyanmfl gibi bafln kaldrd.
C) Kifli zamiri
D) flaret sfat
E) Belgisiz sfat
B) Dierlerinin eksiklerini kapatmak iin daima fazla

alflrd.
C) Tek istedii arkadaflnn acsn biraz olsun dindirebilmekti.
D) Bu sonu, hibirimizi flaflrtmad; baflarszln
neyden kaynaklandn okiyi biliyorduk.
E) Biraz nce yamur bafllad, evde kalp dinlenmek
daha iyi.
6.
fladaki cmlelerin hangisinde birden fazla zamir

Afla
fltr?
kullanlmflt
A) nsan ancak baflna gelince bunun ne zor bir fley
olduunu anlyor.
3.
fladakilerin hangisinde soru anlam zamirle sa Afla

fltr?
lanmflt
B) Bu yl, ikincisi dzenlenen fliir yarflmas youn bir

ilgi grd.
A) Bu gece hangi elbiseni giyeceksin?
C) Gemiflin o gzel gnleri aklmza geldiinde yreimize bir lklk szlr.
B) Baban, kyden ne gn gelecek?

C) Hazrladmz program nasl buldunuz?
D) Bana neler anlattn biliyor musun?
E) Kitaplarn hangisini daha ok beendin?
D) Kimi insanlar her kitapta kendinden bir fleyler bulabiliyor.

E) Yeni sergi salonunun alflndaki bu renkli grntler basna da yansd.
B-D-E / A-B-A
292

BLG ve BECERLER
Zamirlerin ismin yerini tuttuunu kavrama

Zamir olabilen szckleri renme
Bir cmledeki zamirleri bulma
Zamir trlerini renme
flaret, soru, kifli zamirlerini ve belgisiz zamirlerini ayrt etme
Zamirler ile sfatlar karfltrmama
Ek hlindeki zamirleri bulma
Zamirlerle kurulmufl tamlamalar bulma
Zamirlerin ekim eki aldklarn fark etme
293
14
TAMLAMALAR
Tamlamalar belli kurallarla oluflmufl sz bekleridir.

simler ve isim soylu szckler tamlama kurar.
Her sfat, sfat tamlamas kurmufltur.
Tamlamalar daha ayrntl renelim.
YRNGEDEK KAVRAMLAR
tamlama / tamlayan, tamlanan
isim tamlamas
s.297
s.297
belirtili isim tamlamas
s.297
belirtisiz isim tamlamas
s.297
zincirleme isim tamlamas

sfat tamlamas
s.297
s.298
tamlayann tamlananla yer deifltirmesi

tamlayan dflmfl isim tamlamas
birden fazla tamlayan, tamlanan
taksz isim tamlamas
296
s.301
s.299
s.299
s.299
TAMLAMALAR
14.1
Tamlamalar belli kurallarla oluflmufl sz bekleridir.

Bahar rzgr bitkilere, aalara bir mjde ulafltrmflt.
Evin genifllii tam istediimiz gibiydi.
bahar - n rzgar -
Bu yiit insanlarla olmak, mutluluun kendisiydi.
Alt izili szler tamlama (sz bei) dr.

Dillerde yeni bir kavram, varl ya da durumu karfllamann yollarndan biri de tamlama kurmaktr.
Bu amalarla belirli kurallar erevesinde oluflmufl
bu tr sz beklerine tamlama diyoruz.
Tamlamalar oluflturan unsurlara bakalm:
bahar rzgar -
Biimsel ynden incelendiinde drt tr tamlama

vardr :
I.
kalem ucu, ifl yeri, gl kenar...
II.
kalemin ucu, iflin sonu, gln kenar...
III. Zeynep'in kardeflinin antas, stanbul Boaz'nn inci gardanl, yn kazan fiyat
IV. temiz ifl, kirli elbise, akll yol, bozuk para...
>
Yukarda srasyla;
tamlayan tamlanan tamlanan eki

(iyelik eki)
14.2
>
tamlayan tamlayan tamlanan tamlanan

eki
eki
(iyelik eki)
Ceviz aacnn krlan dallarn bir kenara topladlar.
belirtisiz isim tamlamas, belirtili isim tamlamas,

zincirleme isim tamlamas ve sfat tamlamas gsterilmifltir.
simler ve isim soylu szckler tamlama kurar.

sim tamlamalarn incelediimizde,
Bu parada geen isim tamlamalarn inceleyelim:
iki isimden olufltuunu

ikinci ismin, birinciye ait ya da onunla ilgili olduunu
ikinci szn (tamlanann) mutlaka iyelik eki aldn
grrz. Bu nitelikler isim tamlamalaryla, sfat

tamlamalarn birbirinden ayrr.
Gece bekisini atlatmaya alflyorlard.
gece : isim
beki : isim
i: iyelik eki
Belirtili isim tamlamalar ile belirtisiz isim tamla malar arasndaki tek fark, tamlayann ald ektir.
sanat dnyas belirtisiz isim tamlamas
sanat-n dnyas belirtili isim tamlamas
Zincirleme tamlamada iki isim tamlamasnn i ie

girdiini grrz.
ceviz aacnn dallar > ceviz aac + aacn dallar
tavus kuflunun tyleri > tavus kuflu + kuflun tyleri
belirtili i.t.
6447448
kr ieklerinin
renkleri zincirleme i.t.
tamlayan / belirtisiz i.t. tamlanan (iki isim tamlamas
ieriyor)
rzgrn lkl belirtili i.t. (tamlayan ilgi eki,
tamlayan tamlanan
tamlanan iyelik eki almfl)
kokular belirtisiz i.t. (tamlayan ilgi ekini
bahar
tamlayan tamlanan
almamfl)
sesleri belirtisiz i.t. (tamlayan ilgi ekini
ocuk
tamlayan tamlanan
almamfl)
sevinci belirtisiz i.t. (tamlayan ilgi ekini
yaflama
tamlayan tamlanan
almamfl)
Fiilimsilerle kurulmufl sz bekleri tamlama olarak kabul edilmiyor:

suyun akmas, haberin duyulduu, szn uzamas...
Kr ieklerinin renkleri gz kamafltryor, rzgrn lkl tenimizi yumuflak yumuflak okfluyordu. Bahar kokular yaylmflt drt bir yana. ocuk sesleri iimizi
flenlendiriyor, ruhumuz, yaflama sevinci ile doluyordu.
297
TAMLAMALAR
rnek soru
zm
fladaki cmlelerin hangisinde bir isim tamlamas

Afla
fltr?
kullanlmflt
C seeneinde geen arkadaflnn kitab sz bei,

belirtili isim tamlamasdr.
arkadaflnn kitab
tamlayan tamlanan
A) Kardeflimin byle bir fley yapacan sanmyordum.

B) Okulunun ne zaman alacan bile bilmiyordu.
Cevap C
C) Arkadaflnn kitabn bulamaynca ok zld.

D) Evinin dzenli olmasna zen gsterirdi.
E) Sarsntnn nce nerede duyulduu renilemedi.
1987
14.3
Her sfat, sfat tamlamas kurmufltur.

Bir sfatla bir ismin oluflturduu sz beidir. Tr ne olursa olsun, her sfat, ismi niteleyip belirterek bek oluflturduu iin, sfat tamlamas kurmufltur.
Byk insan, kk ev, kara gzler, pahal elbise, sessiz ocuk, bu dflnce, teki resim
zm
B'de "usuz bucaksz dzlk, C'de "bafl karl dalar"
sz gruplar sfat tamlamas; D'de "pnar bafllar" ve
"rmak boylar", E'de "kei kl" sz gruplar isim
tamlamasdr. A seeinde ise sfat veya isim tamlamas yoktur.
Cevap A
Sfat tamlamasn flyle ifade edebiliriz:

X
sfat
(tamlayan)
Afladaki ksa metinde geen sfat tamlamalarn

bularak rendiklerimizi pekifltirelim.
X
isim
(tamlanan)
Bu flekil incelendiinde, sfat tamlamalaryla ilgili

olarak,
() Sabihin teyzesi fliflman, yznden iyilik ve hayat neflesi akan bir kadnd. Otuz befl sene, astml, huysuz, bir saati brne uymaz bir kocann
bir sfatla bir isimden olufltuunu,

ismin iyelik eki almadn,
kahrn ekmifl; st ste nasl, hangi sebeple yap-
sfatn tamlayan konumunda olduunu,
tn bilmedii borlarn demifl, kocasn dflndke huy ve ahlkna bir trl gvenemedii
grrz.
Burada, kk bir hatrlatma yapalm. Adlaflmfl sfatlarn, niteledikleri
isimler dflt ve yalnz kaldklar iin isim grevi kazanmfl szckler olduunu sylemifltik. Adlaflmfl sfat, bir sfat tamlamasnn tamlanan dflmfl, tamlayan unsurudur.
drt ocuunu bytp yetifltirmifl, hepsini evlendirip yer yurt sahibi etmifl, flimdi mrn misafir
arlamakla geiriyordu. Genliinde kocasnn
huyu yznden gen kadn dostluuna deta hasret olmufltu. Yedi seneden beri bol bol misafir a-
rnek soru
fladaki cmlelerin hangisinde, ad tamlamas ya da
Afla
sfat tamlamas yoktur ?
A) Rumeli'ne varp Edirne'de saraylar kurmufllar.
B) Usuz bucaksz dzlklerden geip gelmifller.
C) Bafl karl dalar aflp buralar yurt edinmifller.
D) Pnar bafllarna, rmak boylarna yerleflmifller.
E) Kei klndan yaplmfl adrlaryla Anadolu'ya inmifller.
1997
298
ryor, srrna pek az eflinin sahip olduu bir mutfan btn nefasetini tandklarna ikram ediyordu. ()
Bu parada alt izili btn bekler birer sfat
tamlamasdr. Bazlarnn birden ok sfat, dolaysyla da tamlayan, olduuna dikkat edelim. Nitekim sfatlar nitesinde bir ismin birden ok sfat
alabildiini grmfltk. Bunlarn her biri bir sfat
tamlamasnn tamlayanlardr.
TAMLAMALAR
14.4
Tamlamalar daha ayrntl renelim.

1. sim tamlamalarnda, tamlayanla tamlanan yer
deifltirebilir: Devrik isim tamlamas
5. Baz bileflik szler belirtisiz isim tamlamas kalbnda oluflmufltur.
"Zannetmiyorum ki yolu bu olsun koflulan son zafe-
ayak + kap
>
ayakkab
rin." / zaferin yolu
deniz + alt
>
denizalt
Yk srtnda olur hayvann / lmi sadrnda olur insa-
kufl + burun
>
kuflburnu
nn.
Emin + n
>
Eminn
Krklar + el
>
Krklareli
/ hayvann yk insann ilmi
2. sim tamlamalar zamirlerle kurulabilir.

kendi ifli...
6. Sfatlar isim tamlamalarnda eflitli konumlarda bulunurlar:
rencilerin bazs / adamn birisi / semenlerin
benim evim / senin ocuun / dierinin sz /
kimisi...
Tamlayan konumundaki zamirlerin cmle iinde dflt gzlenir.
Bu maazada pahal ocuk giysileri satlyor.

sfat isim tamlamas
/
pahal ocuk giysileri
benim evim evim tamlayan dflmfl isim

tamlamas
kendi iflini iflini tamlayan dflmfl isim tam-
Tamlamada grld gibi, pahal olan "ocuk"

deil, "ocuk giysileri"dir.
lamas
Bu flekilde tamlayan konumundaki zamir dfltnde tamlanan konumundaki isim, tamlayan dflmfl isim tamlamas olur.
Bir sfat bir isim tamlamasn (her iki gesini

de) niteleyebilir.
Bir sfat, isim tamlamasnn tamlayann niteleyebilir.

Zavall ihtiyarn bastonu krlmflt.
3. sim tamlamalarnda "-dan, -den" eki tamlayann eki, konumunda kullanlabilir; bu durum
her rnek iin geerli deildir. Tamlanan soru,
say ve belirsizlik bildirdiinde daha ok "-in"
yerine "-den" gelebilir.
"Zavall" olan "ihtiyarn bastonu" deil, "ihtiyar"dr.
Bir sfat isim tamlamasnn tamlanann niteleyebilir.

isim tamlamas
I
Alnan karara grevlileriin biri itiraz etti.

den biri)
(grevlilerd
den birka)
(grevlilerd
den hangisi)
(grevlilerd
sfat
Mahallenin ssz sokaklarna dalp gzden kayboldular.
"Issz" sfat "sokaklar" ismini niteliyor.

4. simleflmifl sfatlar isim tamlamalarnda yer
alabilir.
konuflanlarn tm / fakirlerin durumu / souklarn etkisi...
Bazen de adlaflmfl sfatlarn tamlananlarnn

dflt grlr.
stemeyen yarn gelmesin. (istemeyen kifliler)
Bu duruma, isim tamlamalarnda tamlayanla

tamlanan arasna sz girmesi de denilebilir ve bu
duruma sadece belirtili tamlamalarda rastlanr.
sim tamlamasnn hem tamlayan hem de tamlanan birer sfat tarafndan nitelenebilir.
isim tamlamas
.............
sfat
I
isim
..............
sfat
isim
htiyar narlarn yorgun yapraklarnda nice fliirler gizlidir.
299
TAMLAMALAR
rnek soru
fladaki cmlelerde alt izili kelimelerden hangisi,
Afla
7. Bir tamlamann, birden fazla tamlayan, tamlanan bulunabilir.
fltr?
ad tamlamasnn sfat olarak kullanlmflt
nk kuvvetli, zeki ve korkusuz bir adam olan

Muhsin Bey bu ifl iin biilmifl kaftand.
A) Denize dklenlere canavarlar saldryor pasl difl-
kuvvetli, zeki ve korkusuz bir
leriyle.
t.yan
B) Her pencereden bir kahkaha, konuflmalar, gl-
t.yan
t.yan
adam olan / Muhsin Bey / sfat tamlamas
ckler, mrltlar geliyor.
t.nan
C) Kavun, karpuz kabuklar, l balklar kyya vurmufl
Annemin ve babamn dflncelerine her zaman
D) Suyun stnde, domates, salatalk, patlcan rk-
deer veririm.
leri, bofl flifleler vard.
annemin ve babamn / dflnceleri / belirtili i.t.

t.yan
E) Eski bir krmz ocuk hrkas suda sallanp doruyor.
t.yan
t.nan
Bu romann konusu, anlatm tekilere hi ben-
1993
zemiyor.
bu romann / konusu , anlatm / belirtili i.t.
zm
t.yan
t.nan
E seeneindeki tamlamay inceleyelim:
rencilerin ve velilerin beklentilerini, flikyet-
krmz
ocuk hrkas
lerini byk bir dikkatle dinledi.
sfat
ad tamlamas
rencilerin ve velilerin / beklentileri, flikyetleri

t.yan
Grld gibi "krmz" szc "ocuk hrkas" ad
Cevap E
rnek soru
fladaki cmlelerin hangisinde bir ad takm aras Afla
fltir?
na bir tamlanann sfat girmiflt
B) Mavi izgili gmleinin dmesi kopmufl.
t.nan
t.nan
8. Bir sfat tamlamasnda hem niteleme hem de

belirtme sfat bulunabilir.
sfat tamlamas
zorlu bir yarfl , o byk insan , baz kk hesaplar
n.s.
A) Yeni ald gnefl gzln kaybetmifl.
t.yan
/ belirtili isim tamlamas
tamlamasnn sfat olmufltur.
b.s. isim b.s. n.s.
isim
b.s.
n.s.
isim
9. Bir isim tamlamas sfat grevinde kullanlabilir.
C) Aacn pencereye deen dallarn kesmek gerekiyor.
sfat tamlamas
D) Dn uzun sredir grmediim bir okul arkadaflna

rastladm.
E) Senin nerdiin kitab bir trl alp okuyamadm.
1993
I
isim
isim tamlamas
deniz mavisi gzler / kl rengi bulutlar / usta
ifli eserler...
10. Bir tr tamlamay bazlar sfat tamlamas, bazlar da isim tamlamalarnn bir tr olarak
kabul ediyor:
zm
C seeneindeki tamlamay inceleyelim:
Aacn pencereye deen dallar
tamlayan sfat grubu
tamlanan
elik kap / gmfl yzk / yn kazak / ahflap evler...
"aacn dallar" ad takmnn arasna "pencereye deen" sfat bei girmifltir.
Cevap C
300
t.nan
cennet vatan / kmr gzler / srma salar / yldz futbolcu...
lk satrda yer alan rneklerde ilk szck ikincinin neden yapldn,
TAMLAMALAR
ikinci satrdakilerde ise neye benzediini belirtiyor. Bunlar;

ikinci szn iyelik eki almamasndan dolay
isim tamlamalarndan,
tamlamadaki iki szn de isim olmasndan
dolay sfat tamlamalarndan farkldr.
Ksaltlmfl birer sfat tamlamas konumundadrlar.
elik(-ten yaplmfl) kap / cennet(-e benzeyen)
vatan
Bir ksm dilcilerin bunlara taksz isim tamla mas demesi yanlfl deildir.
Bu zelliklerinden dolay 10. ayrntyla ilgili bir
soru bugne dein SYMce sorulmad.
11. Bir ksm birleflik szler sfat tamlamas kalbnda oluflur.
eski + flehir
>
Eskiflehir
krk + kale
>
Krkkale
ak + cier
>
akcier
bafl + bakan
>
baflbakan
bofl + boaz
>
boflboaz
12. eflitli flekillerde oluflmufl birleflik sfatlarla sfat tamlamalar kurulabiliyor.

a) Sfat tamlamasnn sonuna -l, -li eki getirilerek:
sfat tamlamas
sfat
sfat tamlamas
isim
uzun boy
+
sfat isim (ek) yeni isim
-l, -li
genifl bahe > bahessi genifl kflk

yeflil Van kedisi
yeflil gz > gz
c) sim hl ekleriyle de birleflik (gruplaflmfl) sfat
tamlamalar kurulmaktadr.
eli brnde adam / karn burnunda hanm /
burnu havada yazar...
13. ki" ekinin tamlamalarda farkl konumlar vardr.

a) Sfat tamlamas kurar:
ev / hesap > evdeki hesap
gnl / gzel > gnldeki gzel
b) Tamlamalarda ikinci genin (tamlanann)
yerine geer. (Bu durumda zamir grevindedir.)

Parfmlerin kokusu, ieklerin kokusuyla kyaslanamaz.
Parfmlerin kokusu, ieklerinkiyle kyaslanamaz. / zamir
14. sim tamlamalarnda tamlanan ekinin (iyelik

eki) bazan dflt grlr.
tekir + da + > Tekirda
top + kap + s > Topkap
Galata + saray + > Galatasaray
15. Bir sfat birden fazla ad niteleyebilir. (Bkz.

Sfat tamlamas)
Eski kflkler, iskeleler, kuleler var bu kentte.
> uzun boyllu adam
genifl bahe > genifl bahelli kflk

yeflil gz
> yeflil gzll Van kedisi
b) Sfatla ismin yeri deifltirilip ismin sonuna

nc flahs iyelik eki getirilerek:
sfat tamlamas
sfat
isim
sfat tamlamas
A y hayatta baflar olarak tanmlayalm. O zaman A = x + y + z,

x alflmaktr, y oyundur, z eneyi tutmay bilmektir.
A. Einstein
+
isim (ek) sfat
yeni isim
iyelik eki
(-, -i)
u uzun adam
uzun boy > boyu
Bu alt baflln pekiflmesi iin Kavrama Testi 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13 ve 14. sorular hemen zelim.
301
BU KONUDA ZETLE...
1.
Tamlamalar, zel yntemlerle kurulmufl sz
8.
bekleridir; tamlayan ve tamlanan denen iki geden oluflurlar.

2.
3.
4.
5.
6.
7.
lar iyelik eki almfl bir isim grntsndedir.

9.
Drt ana tamlama tr korunmak flartyla, baz
sim tamlamalar ve sfat tamlamalar olmak ze-
tamlamalar farkl zellikler gsterebilir. rnein
re iki tr tamlama vardr.
tamlayanyla tamlanan arasna sfat girmifl bir

isim tamlamas tr vardr: Gnn ilk ay.
sim tamlamalar, isimler ve isim soylu szcklerle kurulur; herkese kabul grmfl tr isim
Yine bir belirtisiz isim tamlamasnn ismi nitele-
tamlamas vardr: Belirtili isim tamlamas, belirti-
yerek sfat hline geldii ve sfat tamlamas kur-
siz isim tamlamas ve zincirleme isim tamlamas.
duu yaplar grlebilir: Ev yapm reeller.
Belirtili isim tamlamalarnda tamlayan ilgi ekini
10. Bir tamlayana birden fazla tamlanan ya da bir
(in), tamlanansa iyelik ekini almfltr. Belirtisiz
tamlanana birden fazla tamlayan balanabilir:
isim tamlamalarnda ise yalnz tamlanan iyelik
Salkl ve mutlu gnler, mevsimin kar, ya-
ekini alr.
muru.
Zincirleme isim tamlamalar, iki isim tamlamasn-
11.
Zamirler, adlaflmfl sfatlar tamlama kurar ancak
dan oluflur.
fiilimsiler tamlanan olamaz.
Sfat tamlamalar sfat + isim yapsndadr; btn
kimin konusu / tamlayan zamir
sfatlar tamlama kurmufltur.
ezilenlerin duygular / tamlayan adlaflmfl sfat
sim tamlamalarnn tamlayan ile tamlanan yer

deifltirebilir.
302
Tamlayan dflmfl isim tamlamalar vardr; bun-
ifllerin bitmesi / isim tamlamas kabul edilmez

Kavrama Testi
( 14.1 - 14.4 )

303
KAVRAMA TEST
1.
(I) Bu kufllar aslnda grndkleri kadar rkek deil. (II)

Sk sk grdkleri insanlara ksa srede alflyorlar. (III)
Yarm metre yaknlarna kadar sokulmaktan da ekinmiyorlar. (IV) fiurasda bir gerek ki tedbiri asla elden
brakmyorlar. (V) Yafladklar deneyimler onlar kufl
avclarna karfl son derece uyank olmaya zorluyor.
5.

isim tamlamas vardr?
A) l.
2.
B) ll.
C) lll.
D) lV.
E) V.
Su, her zaman stanbul iin nemli bir problem olI

mufltur. Bu bakmdan henz Terkos suyunun muslukII
lardan akmad zamanlarda eflmeler ve sebiller byk nem taflnd; zellikle kuraklk zamanlarnda
III
eflme ve sebil bafllarnda byk kalabalklar birikir,
IV
hatta zaman zaman kavgalar olurmufl. Evlere su verildikten sonra sokak eflmelerinin nemi kalmamfltr.
V
Parada numaralanmfl tamlamalarn hangileri teki lerden farkl trdedir?
lm asude bahar lkesidir bir rinde

Gnl her yerde buhurdan gibi yllarca tter
Ve serin serviler altnda kalan kabrinde
Her seher bir gl aar her gece bir blbl ter
A) l. ve lV.
B) l. ve V.
D) lll. ve V.
C) ll. ve lll.
E) lV. ve V.
Bu dizelerde ka isim tamlamas vardr?

A) 1
B) 2
C) 3
D) 4
E) 5
6.
3.
fladaki cmlelerin hangisinde zincirleme isim

Afla
tamlamas vardr?
Samanyolu akard alayan gzlerinden

I
Gllerin dnyasna baflka dnyayd glm
II
III
B) Gelecek yl spor faaliyetlerimize hz vereceiz.
Bu dizelerdeki numaralanmfl tamlamalarn trleri

fladakilerin hangisinde verilmiflt
fltir?
afla
C) Gvenlik flirketinin, alflanlarna bask yapt ortaya kt.
A) Belirtisiz isim t. belirtili isim t.
sfat tamlamas
D) Sanklarn kimlik bilgilerinin onayn istedik.
B) Sfat tamlamas
belirtili isim t.
sfat tamlamas
E) Tarihin nemli sayfalar gn flna kyor.
C) Sfat tamlamas
belirtisiz isim t belirtisiz isim t.
A) Kapnn giriflindeki bir resme gzm iliflti.
ll
lll
D) Belirtisiz isim t. belirtisiz isim t. sfat tamlamas

E) Sfat tamlamas
4.
(I) Serte bir dou rzgr, denizin lacivert yzn

buruflturuyor. (II) Etraf bir arflaf ama buruk bir arflaf
gibi. (III) Ufuklar mavi, krmz, yeflil, mor bulutlarla
ssl. (IV) Bunlarn zerinde koyu menekfle renginde
bir izgi... (V) Gk kubbe camdan mavi bir yarm kre biiminde, lekesiz... (VI) Ufuklar ieklerin renkleri ile dolu bir yuvarlak bir sepet, gkyz bu sepet
zerine gerilmifl bir tl andryor.
belirtisiz isim t.
Bu yl yafll kiraz aacn budadk.

fli afla
flada Bu cmledeki alt izili tamlamann zdefli
kilerin hangisinde vardr?
A) Gneflli gnlerin yakn olmasna seviniyoruz.

isim tamlamas yoktur ?
B) Bahenin ak kapsndan ieri girmifller.
A) l. ve ll.
D) Tatilimiz kk bir da evinde geirdik.
B) ll. ve lll.
D) lV. ve VI.
304
7.
belirtili isim t.
C) lll. ve V.
E) V. ve VI.
C) Masmavi denizin kollarna braktm kendimi.

E) Bahar aylar bol yafll geecek gibi.
TAMLAMALAR
8.
bir su ver, dinleyim kuruyan kklerimde

I
bir kpr kur ldran nehirlerin kalbine
II
bir kuflun yuvasna gtr gkkuflan
III
karncann krlan ayana sar beni
IV
ben ki toprak altnda bir devim, kurtar beni
V
okunu ek barmdan, yand canm, bir su ver
10 . eyllde geliyorsun
haziranda ayrlk oluyor bakfllarn
bazan umut ekiyorsun yollara
bazen karanla ekiyorsun mrm
bir kartaln, kanad krlan kelebee
dalgn bakfl gibi
bir yangnn austos bceini
anszn yakfl gibi
Bu dizelerde;
l. zincirleme isim tamlamas
ll. tamlayan dflmfl isim tamlamas
flada Bu dizelerde numaralanmfl blmlerle ilgili afla

flleflt
fltirmelerin hangisi yanlflt
fltr ?
ki efll
lll. belirtili isim tamlamas
A) l. - Sfat tamlamas
lV. sfat tamlamas
B) ll. - Tamlayan sfat almfl isim tamlamas
V. belirtisiz isim tamlamas
C) lll. - Belirtili isim tamlamas
kavramlarn hangilerine rnek yoktur ?
D) lV. - Zincirleme isim tamlamas
A) l. ve ll.
E) V. - Belirtisiz isim tamlamas
B) l. ve lll.
D) lll. ve V.
C) ll. ve IV.
E) lV. ve V.
fladakilerin hangisinde tamlayan ve tamlanan

11 . Afla
fltr?
adl olan bir isim tamlamas kullanlmflt
A) Kimsenin bunu doru bulduunu sanmyorum.
B) Kimin, neye dayanarak bu aklamay yaptn
bilmek istemiyorum.
C) Onlarn bazlarn sizinle en ksa zamanda tanfltracam.
D) Herkes burann bir flirket tarafndan satn alndn sylyor.
9.
Belirtili isim tamlamalarnda tamlayan ile tamlanan

yer deifltirebilir.
fladakilerin hangisinde bu rnek bir kullanm varAfla
dr?
E) Bu roman kitaplarn hangisinde bulabilirim?
fladakilerin hangisinde birden fazla tamlanan

12 . Afla
olan bir isim tamlamas vardr?
A) flairi glnden ayran iin

uyan ve uyandr tm insanlar
B) glmseme tkenmesin yznde
yapraklar solmamal gznde
C) sslenmek istiyorsan ruhumu boynuna tak
bu firze zgrlk yalnz senin olacak
A) lkemizin ve dnyann her sorununa karfl duyalyz.

B) Kalabal kontrol etmek gvenlik gleri iin kolay olmad.
C) Yksek scaklklar ve kuraklk yaflam olumsuz etkiliyor.
D) duyma elemini bu sessiz yrein

brak sevdam flairler arasnda bilirsin
D) Yaflananlarn sorumlar er ya da ge ortaya karlacak.
E) gnler geer btn sevdalar kl olur

yzndeki goncalar alr gl olur
E) Rportajn bafln ve sonunu kesip yalnz bir blmn yaymlamfllar.
E-B-D-C / B-B-D / D-D / B-C-E
305
SORULMUfi SORULAR
1.
4.
sim tamlamalarnda zamirler de tamlayan olur.

fladakilerin hangisinde bu kurala uygun bir rnek
Afla
vardr?
fladaki cmlelerin hangisinde bir ad, birden ok

Afla
fltir?
sfatla nitelenmiflt
A) Scak yaz akflamlarnda balkonda oturup ge saatlere kadar konuflurduk.
A) Onun kardefli bu kyde retmenmifl.
B) Onun ne kadar terbiyeli, titiz ve alflkan bir insan

olduunu herkes bilir.
B) eflmenin baflnda byk bir kalabalk topland.

C) Yolcunun antasn bulup getirmifller.
C) Bahar gelince kflkn byk bahesinde gller,

karanfiller, nergisler aard.
D) Kapnn nnde yafll bir adam duruyordu.
D) Byk flehirlerde, yeflil alanlarn korunmas ve oaltlmas alflmalarna nem veriliyor.
E) Otobs duranda bizden baflka kimse yoktu.
1991
E) Onunla oturup uzun uzun gemiflten, okul gnlerimizden sz ettik.
1991
2.
fladaki cmlelerin hangisinde zincirleme ad tam Afla

lamas vardr?
A) Filmdeki olaylar svire snrnda geiyor.
B) Kitaplar, trlerine gre ayrarak kitapla yerlefltirdim.
C) Gelecek yl yaz tatilini Antalya'da geireceiz.
D) Sanat, ilk sergisini nmzdeki hafta stanbul'da
aacakmfl.
E) Serven romanlarnn okuyucusu her yl biraz daha artyor.
1991
3.
fladaki cmlelerin hangisinde tamlayan dflm

flmfl
Afla
bir isim tamlamas vardr?
A) nce kendi iflini bitir, bana sonra yardm edersin.
B) Onlarn yeni aldklar evi grdn m?
C) Sen her zaman buralar ok sevdiini sylemez
miydin?
D) Bu czdan, kardefli yolda bulmufl.
E) Sylendiine gre bu yl Ankara'da su sknts olmayacakmfl.
1992
306
5.
fladaki cmlelerin hangisinde, arasna szck ya

Afla
da szckler girmifl bir isim tamlamas vardr?
A) O krmz glleri kimin iin aldn sylemedin.
B) renciler, fen derslerinin bofl gemesinden yaknyorlar.
C) Ankara'nn adn yeni duyduum semtleri var.
D) Yeni defterini bu katla kaplamalsn.
E) Trke kitabn yarn okula getirsen iyi olur.
SS - 1996
TAMLAMALAR
6.
Eski yllarda olduu gibi, "bizi bize anlatan sanat" yani tiI
yatro, izleyici tarafndan bu dnemde de ilgiyle karfllanII
d. zellikle Devlet Tiyatrolar, hem dzenledii festivalIII
ler hem de sahneledii oyunlarla verimli bir yl geirdi.
IV
V
8.
Tamlayan dflmfl ad tamlamalarnda tamlanana getirilen -ler, -lar taks, kimi durumlarda, sonuna geldii
szcn deil, tamlayann oul olduunu gsterir.
fladakilerin hangisinde bu kurala uygun bir durum
Afla
vardr?
A) Tatilden dnmfller galiba, arflda annelerini grdm.
B) Kendisine kalsa eflyalarn hemen toplayacakt.
Yukardaki alt izili tamlamalardan hangisi tr bakmndan tekilerden farkldr ?
C) Onun yaptklarn duyunca ok zlmfller.
A) I.
E) Yllardr grflemedii arkadafllarn aryor.
B) II.
C) III.
D) IV.
D) Dostlarmdan ayrlmak, bana ok ar gelecek.
E) V.
YGS - 2010
7.
SS - 2008
Buras, yeflilin binbir tonunu barndran aal bir yoldu.

Bu cmlede geen, "yeflilin binbir tonu" ad tamlamasnda, tamlayanla tamlanann arasnda bir sfat bulunmaktadr.
9.
Salvador Dalinin btn resimlerinin yer ald sergide,

spanyol ustann sanat tarihine brakt eflsiz miras
yanstan iki yz yetmifl yapt sanatseverlere tantld.
fladakilerin hangisinde, buna benzer bir ad tamla Afla

mas vardr?
flada verilenlerden hangisi

Bu cmleyle ilgili olarak afla
fltr ?
yanlflt
A) Youn sis yznden trafik bir sre aksad.
A) Birden fazla sfat tamlamas vardr.
B) Adamn kocaman eli radyonun dmesine uzand.
B) Ynelme durumu eki alan szckler zarf tmleci

grevindedir.
C) Dik yokufltan afla doru hzla iniyorduk.

D) n koltuktaki ak sal adam uyuyordu.
C) Say sfat kullanlmfltr.

D) Yapm eki almfl birden fazla szck vardr.
E) ocuk, buulu camdaki parmak izlerine bakyordu.
E) Bileflik szck kullanlmfltr.
SS - 1992
A-E-D / B-C / C-B / A-B
SS 2009
307
SORULAR
1.
fladaki cmlelerin hangisinde, bir isim tamlamas Afla

nn hem tamlayan hem tamlanan birer sfat tarafnfltir?
dan nitelenmiflt
4.
A) AGT, eski dnyann yeni liderlerini bir araya getirdi stanbulda.

Bu dizelerde afla
B) rencileri, onun adna hayr iflleri yapacak bir

vakf kurmufltu.
A) Birden fazla sfat tamlamas

B) Belgisiz sfat
C) Alnan kararlarn uygulanmasnda eflitli skntlarla karfllafllyor.
C) Tamlayan dflmfl isim tamlamas

D) Tamlayan sfat almfl belirtili isim tamlamas
D) Elefltirel bir gzle olup bitenleri izliyor sonra da

yorumluyordu.
E) Tamlayan ile tamlanan arasna szck girmifl

tamlama
E) Adaletli ve cesur tutumuyla herkesin hayranln

kazanmay baflard.
2.
stanbul akflamlarn ocukluk gnlerimden beri bilirim;

I
II
mor bulutlara saklanr ve kaybolur gnefl ufkun kzllnda.
III
IV
5.
Bu cmlede alt izili blmlerin hangileri isim tam lamas deildir ?

A) Yalnz I.
B) Yalnz II.
D) I. ve III.
Btn eflyaya hazan indi. Sular dermansz

fiimdi bir glgeyi bekler, gezerim ben yalnz
Solgun arzn deliyor kalbini matemli bir ok
Gk bulutland. Bofl evlerde ziy yok, ses yok
C) Yalnz III.
Az srer geri fakir skdar'n saltanat

I
II
Esef etmez flimdi Gneflin neler yktna
III
Serviler fiehri dalar kendi i aydnlna
IV
V
Bu dizelerde numaralanmfl blmlerden hangileri
flturmaz ?
tamlama oluflt
E) II. ve IV.
A) I. ve II.
B) I. ve III.
D) III. ve IV.
3.
C) II. ve III.
E) IV. ve V.
Baz gazete muhabirleri her hafta gncel olaylarla ilgili rportajlar yapyorlar.
Bu cmledeki alt izili tamlalama, tamlanan belirtisiz isim tamlamas olan bir sfat tamlamasdr.
fladakilerin hangisinde bununla zdefl bir tamla Afla
fltr?
ma kullanlmflt
A) n koltuktaki kadn yorgunluktan fenalaflt.
B) Gece yolcuu yapmak ok yorucu oluyor.
C) Scack akflam ay yorgunluumu atmam salad.
6.
Kck evimiz, akflamlar misafirle dolar, bykler

gnn yorgunluunu zerlerinden atmak iin aylarn yudumlarken, biz ocuklar dedemin yanna oturur, masallarn tadna varrdk.
D) ocukluumdaki bayramlar zlyorum, diyordu.
fltr?
Bu cmlede ka isim tamlamas kullanlmflt
E) Ailemizin en by olarak bu karar sen ver.
A) 2
A-C-C / C-B-B
308
B) 3
C) 4
D) 5
E) 6

BLG ve BECERLER
Cmledeki sz beini fark etme

Sz beinin tamlama olup olmadn anlama
Tamlama olmann gereklerini bilme
Belirtili, belirtisiz, zincirleme isim tamlamalarn ayrt edebilme
Sfat tamlamalarn tanma
Tamlayan ile tamlanan yer deifltirmifl tamlamay bulma
Tamlanan ya da tamlanan dflmfl tamlamalar cmlede belirleme
Tamlayanlar, tamlananlar birden fazla olan tamlamalar bulabilme
Tamlama iindeki zamirleri fark etme
zel flekillerde kurulmufl tamlamalarn, bu zelliklerini fark etme
Bir tamlama iindeki farkl tr ve zellikteki tamlamalar ayrt etme
309
15
ZARF (BELRTE)
Zarflar; eylemleri, eylemsileri, sfatlar ve kendi trlerinden

szckleri niteler.
Durum bildiren zarflar vardr.
Zaman zarflar, eylem ve eylemsilerin zamann bildirir.
Yer - yn bildiren zarflar isimleflebilir.
Azlk - okluk (miktar) zarflar, derecelendirir.
Soru szkleri de zarf olabilir.
Zarflarla ilgili her fleyi bilelim.
YRNGEDEK KAVRAMLAR
Eylemi, eylemsiyi, sfatlar, zarflar niteleme s.313
Durum (hl) zarflar s.313
Zaman zarflar s.314
Yer yn zarflar s.314
Miktar zarflar s.314
Soru zarflar s.315
Pekifltirilmifl zarflar s.315
312
ZARF (BELRTE)
15.1
Zarflar; eylemleri, eylemsileri, sfatlar ve kendi trlerinden szckleri niteler.

Zevkle, hrsla ve arzuyla alflyor.
Arkadafllarndan stn grnmek istemiyor.
Akflfla
amlar, kendinden emin ve memnun evine dnyor.
fllerini drst ve gsteriflflssiz iflliyor.
Ustas, Ali'yi ok severdi.
ynn belirttiini; zarflar ve sfatlar erevelediini gryoruz. Bu tr szcklere zarf diyoruz.

Zarflarn bu konumlar yukarda verilen rneklerde belirgindir.
Zevkle, hrsla ve arzuyla alflyor.
Arkadafllarndan stn grnmek istemiyor.
Umutlar, bir bir tkenmiflti.

Yllardr bu harabede yalnz yaflyordu.
leri geri konuflmay alflkanlk edinmifl olanlar sevmiyor.
Yolculardan biri serte bard: Ltfen biraz ileri gidin!
Gnefl yavafl yavafl batyordu, birazdan ovaya hzn
kecekti.
Meclis'i ilk oturumda en yafll ye ynetiyor.
Pek yorgun grnyor; daha fazla zorlamayn.
Niin byle davranyorsun, dedim.
Yukarda verilen cmlelerde koyu yazlmfl olan

szlerin eylemin zamann, sebebini, durumunu,
Meclis'i ilk oturumda en yafll ye ynetiyor.

Daha fazla zorlamayn.
Srasyla bu cmlelerde alt izili szler eylemi,

eylemsiyi, sfat ve zarf nitelemifltir.
Trkede szcklerin trlerinin bulunduklar konuma gre deiflebildiini biliyoruz.
Gzel dfln, iyi hisset, yanlma, aldanma. / zarf
Gzel bir insan, iyi bir neri getirince reddetme. / sfat
Byle insanlarla anlaflamam. / sfat
Ltfen byle konuflmaynz. / zarf
Zarflar ifllevlerine gre befle ayrarak inceliyoruz.
Bu alt baflln pekiflmesi iin Kavrama Testi 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8 ve 9. sorular hemen zelim.
15.2
Durum bildiren zarflar vardr.

Eylemlerin ve eylemsilerin nasl yapldn, ne durumda olduunu belirtir. Eylemlere ve eylemsilere
sorulan nasl sorusunun yant durum (hl) zarfdr.
Boylu boyunca uzanmfl.
rnek soru
fladakilerin hangisinde cmlenin anlamn duAfla
rum bakmndan tamamlayan bir szck vardr?
A) Anlatlanlar sessizce dinliyorduk.
Sert sert bakflmfllard.

Olup bitenleri uzaktan inceliyordu.
Her zaman heyecanla konuflur.
B) leyin bize geleceini sylyor.

C) Kimlik kartn czdanna yerlefltirdi.
Bildiklerini durmadan anlatyor.
D) Bu yl Ege kylarn gezmek istiyoruz.
Herkes, kendi eflyasn zenle korumal.
E) Aflr scaklardan amlarn ou kurudu.
flini severek yapyor.
SS - 1995
Eylemlerin, eylemsilerin sebeplerini belirten ve niin sorusuna cevap

veren szleri de durum zarf olarak kabul ederiz:
Seni iyi tanmadndan byle sylyor.
zm
A seeinde "dinleme" eylemini durum ynyle tamamlayan "sessizce" szc (zarf) kullanlmfltr. Bu
szck eylemin nasl bir durumda yapldn belirtiyor.
Cevap A
313
ZARF (BELRTE)
15.3
Zaman zarflar, eylem ve eylemsilerin zamann bildirir.

Eylemleri ve eylemsileri zaman ynyle belirtir.
Eylemlere ve eylemsilere sorulan ne zaman sorusunu yant zaman zarfdr.
Gnefl domadan yola kard.
fiimdi flunu al; sonra hesaplaflrz.
Sorularma hemen o cevap veriyor.
Hep onun fliirlerini okumamz istiyor.
15.4
Zaman adlar, eylemin zamann bildirdiinde zarf

konumundadr.
Dn uzun uzun dertlefltik. / zarf
Sabahlar ortalk sessiz oluyordu. / zarf
Zaman adlar, eylemin zamann etkilemeksizin

kullanldnda ise isim konumundadr.
Hl doludur baheler en tatl sesinle.
Sabahn flerri, akflamn hayrndan iyidir. / isim
Olanlar grnce kendini tutamamfl, haykrmfl.
Perflembenin benim iin ayr bir nemi vardr. / isim
Yer - yn bildiren zarflar isimleflebilir.

Yer - yn bildiren szler, isim ekim eki aldklarnda isim, yaln kullanlfllarnda fiili veya fiilimsiyi
belirtirse zarf olarak kabul ediliyor. Bu nitelikteki
szler flunlardr: eri, dflar, afla, yukar, n, arka, sa, sol, doru, ileri, geri, zere, uzak, yakn...
Afla inelim, yukar kalm, ileri gidelim...
Aflaya inelim, yukarya kalm, ileriye gitmek ge-
rnek soru
fladaki cmlelerin hangisinde yer yn belirteci,
Afla
flmflt
fltr?
tamlayan olduu iin adlaflm
A) Dflarnn grlts hepimizi rahatsz etti.
B) Kapnn nne oturmufl, geleni geeni izliyor.
C) Yukarya kp arkadaflmla da grfleyim.
rekiyor...
D) Befl yz metre ileriden saa dneceksiniz.
Afla komfluya inelim, yukar mahalleye kalm, ile-
E) ocuun stne kocaman bir battaniye rtmfller.
rideki yoldan gelmifller.
SS - 2003
zm
Afla, yukar, ileri szleri;

ilk satrdaki kullanmlarnda zarf,
ikinci satrdaki kullanmlarnda isim,
A seeneindeki Dflarnn szc yn bildirir.

Dflarnn grlts biiminde belirtili isim tamlamas kurup, tamlayan olmufl, yani adlaflmfltr.
son satrdaki kullanmlarnda sfattr;
Cevap A
nceleyelim, rnekleri arttralm.

Bu alt baflln pekiflmesi iin Kavrama Testi 11.. soruyu hemen zelim.
15.5
Azlk - okluk (miktar) zarflar, derecelendirir.

Ondan daha alflkann bulmak zordur.
Bugnlerde dersleriyle fazla ilgileniyor.
En ok sevdiim tatl, cevizli baklavadr.
Evlerinin pek genifl bir bahesi var.
Bu rneklerde grld gibi en, pek, daha, ok,

az, fazla, ..... szleri ve bunlarn birleflmifl hlleri;
en fazla, pek ok, pek az, daha ok, .... eylemleri,
sfatlar, eylemsileri ve dier zarflar derecelendirirler; onlara eflitlik, aflrlk, fazlalk anlamlar katarlar veya anlamlarn ksarlar, belirtirler. ok
anlamnda kullanlan "ne" de bu tr zarftr.
Komflularmz ne scak insanlar!
314
Ne gzel bir arkadafllnz vard.
rnek soru
fladaki cmlelerin hangisinde, stnlk bildiren
Afla
bir belirte (zarf) vardr?
A) Yol yapm alflmalar byk bir hzla ilerliyor.
B) Burada g, daha ok, byk merkezlere dorudur.
C) Kentlere doru byk bir nfus hareketi grlmektedir.
D) Buras, nfus bakmndan ikinci byk kentimizdir.
E) Nfus planlamasyla ilgili byk sorunlarmz vardr.
zm
1993
B seeinde kullanlan daha ok sz iki durumdan birinin stn olduunu bildiren bir zarftr.
Cevap B
ZARF (BELRTE)
15.6
Soru szckleri de zarf olabilir.

Eylemlerin ve eylemsilerin anlamn soru yoluyla
ereveleyen soru szckleridir: ne, ne kadar, ne
zaman, niin, nasl, neden?...
Dersin bitimine ne kadar kald?
Beni, niin grmek istiyorlar?
Burada olduumu nasl anladnz?
Bu soru szcklerinden "ne" ve "nasl" szleri

baflka bir szck tr olarak da kullanlabilir.
Ancak sebep soran (niin, neden) soru szckleri,
sebep sorma anlam tafldklar srece zarftrlar.
Buralarda ne dolaflp duruyorlar? (niin): Eylemin sebebini soruyor. / zarf
antanzda ne var?: Bir varl soruyor. /zamir
Bu nasl bir dnya, hikayesi zor. Bir ismi soruyor /sfat
Lise yllarnz nasl deerlendiriyorsunuz?: Eylemi soruyor /zarf
Ne sorusu, isim hl ekleriyle kullanldnda soru zamiri olur.

Neyi almam istediniz? / Soru zamiri
"Ben bu dalarn nesine geldim?" / Soru zamiri
rnek soru
fladaki cmlelerin hangisinde, neden szc,
Afla
"Bana neden gcendiini anlayamadm." cmlesin deki ile ayn grev ve anlamdadr?
A) Darlmasnn gerek nedenini saklamaya alflyor.
B) Bu konuyu neden edebiyat asndan ele aldn
anlayamadm.
C) Bir deil, birok neden gsterilebilir.
D) Beni aramas iin bir neden yoktu.
E) Bunun bir gcenme nedeni olabileceini sanmyorum.
1982
zm
Soru szcklerinin, soru anlam katmasalar da kendi

trlerini koruduklarn biliyoruz.
ncl cmlede "neden" szc "gcendiini" eylemsisinin anlamn etkilemifl, "niin" anlamnda kullanlmfl bir soru zarfdr. B seeneinde de "ele aldn" fiilimsisinin anlamn etkilemifl, "niin" anlamnda kullanmfl bir zarftr.
Cevap B
15.7
Zarflarla ilgili her fleyi bilelim.

1. kilemeler zarf olarak kullanlabilir.
Artk masal bitti, rahat rahat uyuyun.
2. simler, zarf konumunda kullanlabilir.

Uygun bir takm bulmak iin dkkan dkkan dolafltk.
3. m, p, r, s ile yaplan pekifltirmeli sfatlar, zarf

olarak kullanldklarnda eylemlerin anlamlarn
pekifltirir, derecelendirir.
Mahalledeki ahflap yaplar depremden sapasalam kmflt.
Sabahlara kadar dimdik ayakta durmufltuk.
4. Niteleme sfatlar, zarf olarak kulanlmaya yatkndr.

I. Karfl tarafa dosta bir teklif sunduk. / sfat
II. Btn problemlerimizi dosta konuflacaz. / zarf
III. Zeynep, hepimizden daha nefleli bir kzd. / sfat
IV. amlca bugn nefleli grnyor. / zarf
5. Unutmayalm, baz szcklerin trleri cmleden cmleye deiflebiliyor. (Cmle iindeki konumlar, trlerini belirliyor.)
I. Daha nce byle bir hikaye dinlememifltim. / sfat
Daha nce bylesini dinlememifltim. / zamir
Hibir hikayeyi daha nce byle dinlememifltim. / zarf
II. Karflya gideceim. / isim
Karfl karflya oturuyorduk. / zarf

Karfl dik kenarn, komflu dik kenara... / sfat
Sizlere karfl daha saygl davranmalyd. / edat
6. Zarf-fiiller, zarf konumunda kullanlr.

Bilmeden yapmfl, hkrarak alyor, yatar yatmaz uyudu...
rnek soru
fladaki cmlelerin hangisindeki ikileme, zarf ola Afla
fltr?
rak kullanlmflt
A) Onun en ok dikkat eken yn bakfllar ve zellikle iri iri gzleriydi.
B) Yarm yamalak ingilizcesiyle dflncelerini anlatmaya alflt.
C) Filmdeki korkun sahneleri souk souk terler dkerek izledi.
D) Tatil haberini duyan renciler gle oynaya evlerine gittiler.
E) Konuflmacya byle sama sapan sorular yneltmesi herkesi flaflrtt.
zm
1995
D dflndaki seeneklerde ikileme isimleri nitelediinden sfat olarak kullanlmfl, D 'de eylemin anlamn
etkiledii iin zarf olmufltur.
Cevap D
315
BU KONUDA ZETLE...
1.
Zarflar, tpk sfatlar gibi niteleyici szcklerdir;
5.
ancak niteledikleri szcklerin tr sfatlardan

farkldr.
2.
3.
6.
Soru zarflar nasl, niin, neden, ne, ne kadar, ne

zaman szckleridir. Ne ve nasl szcklerine
sfatlar ve zarflar niteler.
zellikle dikkat etmek gerekir. Bunlar sfat ya da

zamir grevinde de kullanlabilir.
Eylem ve eylemsilerin durumunu belirten zarflasorusuna cevap verir.

Zaman zarflar, grnts yaps nasl olursa olsun zaman anlam ile eylemleri, eylemsileri belirten szler ve sz bekleridir.
316
eylemi, eylemsiyi nitelerse zarf grevi stlenir.
Sfatlar, isimleri; zarflar, eylemleri, eylemsileri,
ra durum (hl) zarf denir. Bunlar nasl ve niin
4.
Yer yn bildiren kelimeler, ekim eki almayp
7.
kilemeler, pekifltirilmifl szckler, koflullar olufltuu zaman, yani eylem, eylemsi, sfat ya da zarflar niteler duruma geldikleri zaman, zarf grevi
stlenirler.

Kavrama Testi
( 15.1 - 15.7 )
317
KAVRAMA TEST
1.
fladakilerin hangisinde alt izili sz zarf grevinAfla

de deildir ?
5.
fladaki cmlelerin hangisinde "ok" szc sfa Afla

fltr?
t niteleyen bir zarf olarak kullanlmflt
A) Yarnlar bizim iin daha gzel olacak.

B) Gazetelerin yazdna gre olay, dn akflam olmufl.
A) Snav yaklafltka heyecan daha ok artyor.

B) Kitap okumay ok sevdiini sonradan fark ettik.
C) Er ya da ge siz de bu gerei reneceksiniz.
C) Akflamstleri sahilde gezinen ok insan bu manzaray grmfltr.
D) Her fleyi akflamdan hazrlayalm ki iflimiz kolay olsun.
D) Bu kadar ok yemek yersen ksa srede fliflmanlarsn.
E) Gelecek ay, iki nemli snava girmek zorundaym.
2.
Bir bulutlarn arkasna kap bir grnen gnefl, tepeleri aflmfl, vakit leyi gemiflti. Bulutlar, saklandklar
I
ufkun gerisinden anszn kp gnefli perdeleyince,
II
deniz flltlarn yitiriyor, somurtuyor ve etraf karanlk
III
bir grnm alyordu. Sonra, bulutlar arasndan bir geIV
dik bularak kan gnefl, ilkbahardaki gibi flklarn cmerte sayor, dalarn sararan rengi, tabloyu tamamV
lyordu.
E) ekingen grnmesine ramen ok gzel bir konuflma yapt.
6.
Bu parada numaralanmfl szcklerden hangileri

fltr?
zarf grevinde kullanlmflt
A) I. ve II.
B) I. ve III.
D) III. ve V.
3.
Zarflar, eylemleri niteledii gibi sfatlar da niteler.
C) II. ve IV.
fiakaklarma kar m yad ne var?

I
Benim mi Allah'm bu izgili yz?
II
Ya gzler altndaki mor halkalar...
III
Neden byle dflman grnrsnz,
IV
Yllar yl dost bildiim aynalar?
V
Bu dizelerde numaralanmfl szcklerden hangisi be lirtetir?
E) IV. ve V.
A) I.
------ kolay okunmuyor.
B) II.
C) III.
D) IV.
E) V.
flna afla
fladakilerin hangisi getirildi Bu cmlenin bafl
inde cmledeki szck trleri srasyla "zarf, zarf,
eylem" olur?
A) Dieri
B) Bazlar
D) ou
4.
C) Pek
E) ncekiler
Yksek tepelerde sert ve souk eser rzgarlar.

fladaki cmlelerin hangisinde bu
"souk" szc afla
fltr?
cmledeki greviyle kullanlmflt
A) Terliyken souk su imemeye zen gsterilmeli.
B) Misafirlere karfl souk durma, glmse biraz.
Bir gazeteci sorumluluu ile hareket ediyorum. Yani

I
kendi dorularm deil, gerekleri yazyorum. Belki
II
bu kadar ok elefltirilmemin nedeni, bunun bazlarn
III
IV
V
rahatsz etmesidir.
C) Dflarya karken paltonu al, hava ok souk.
Bu parada geen numaralanmfl szcklerle ilgili

fladakilerden hangisi yanlflt
fltr ?
afla
D) Hi kimseyle konuflmayan souk biriydi.
A) I - Sfat
E) Buralarn souu iliklerimize kadar ifllerdi.
318
7.
B) II - Zamir
D) IV - sim
C) III - Zarf
E) V - Sfat
ZARF (BELRTE)
8.
12 . I. Buralarda ne dolaflp duruyorlar?
Gzlerinin iine baflka hayal girmesin

Bana ait izgiler dikkat et silinmesin
II. Bu soruyu bana neden soruyorsun?

Bu dizelerde afla
III. Bunlar sizlere kim anlatt?
A) sim
IV. Biraz nce gidenlerin kim olduunu biliyor musun?
B) Sfat
C) Zamir
E) Eylem
D) Zarf
V. Bu konular baflka birine anlattnz m?

Zarflar eylemlerin nedenini, zamann ve durumunu
sorar.
9.
Tam otlarn sarard zamanlar

Yere yzkoyun uzanyorum
Toprakta bir telafl, bir telafl
Karncalar teden beri dostum
Bu drtlkte afla
Buna gre, numaralanmfl cmlelerin hangilerinde

fltr?
soru anlam bir zarfla salanmflt
B) I. ve III.
A) I. ve II.
D) III. ve IV.
C) II. ve V.
E) IV. ve V.
fladaki cmlelerin hangisinde soru anlam zarfla

13 . Afla
A) Hl eki almfl cins ismi
fltr?
salanmflt
B) Edat grubu
A) Bu dosya neden yeniden ald?
C) smi belgisizlik ynnden etkileyen sfat
B) Niin byle davrandn biliyor musun?
D) Durum zarf
C) stanbul'a ne zaman dnecein belli mi?
E) smin yerini iflaret yoluyla tutan zamir
D) Yaz tatilinde nereye gitmeyi dflnyorsunuz?

E) Buradaki ifliniz bittikten sonra ne yapacaksnz?
fladakilerin hangisinde, yklemi durum bakmn 10. Afla

dan etkileyen bir szck vardr?
A) Ona krldn bir sre belli etmedi.
B) Yolu, karflya gemeden nce kontrol etti.
C) Bu yaz Karadeniz'i iyice dolaflacaz.
D) Dflncelerini serbeste ifade etmeyi rendi.
E) Kitap okuduunda zamann nasl getiini anlamazd.
14 . kilemeler, eylemi nitelediinde zarf grevi stlenir.

fladaki cmlelerin hangisinde ikileme,
Buna gre, afla
zarf grevindedir?
A) Tuhaf tuhaf insanlarla karfllafltm yol boyu.
B) Batan gneflin kzllyla alev alevdi deniz.
C) Byle sama sapan dflnceleri bir kenara brakmalsn.
D) Eksik gedik evraklarla bizi oyalamayn.
E) rkek gzlerle szd herkesi uzun uzun.
fladaki cmlelerin hangisinde ikileme, zarf gre 15 . Afla

fladaki cmlelerin hangisinde yer-yn belirteci,
11 . Afla
flmflt
fltr?
tamlayan olduu iin adlaflm
A) Bir an nce ifllerini bitirip dflar kmak istiyordu.
fltr?
vinde kullanlmflt
A) Atefl yakmak iin etraftan al rp topladlar.
B) bek bek bulutlar gkyzn kaplamflt.
B) Araba, biraz ilerledikten sonra yavafla saa dnd.
C) O kadar alflyordu ki onun iin gece gndz birbirine karflmflt.
C) Yukar kyle buras arasnda arazi anlaflmazl

varmfl.
D) Ilgt lgt esen rzgr, karfl kynn kokusunu getiriyordu.
D) Evin arkas byke bir baheye bakyordu.
E) Gnlk gnefllik bir havada sessizce denize aldlar.
E) Aflann manzaras hepimizi bylemiflti.
A-C-C-B / E-D-E / D-E-C-E / A-A-E-D
319
SORULAR
1.
fladakilerin hangisinde soru anlam bir zarfla sa Afla

fltr?
lanmflt
4.
A) Dn durakta ok mu beklediniz?
B) Sizi nasl bulabileceimizi syler misiniz?
Gvenin scakln hissetmek

Btn sevinleri hatrlamak istiyorum
Baflm koyduum omuz
Benim yerime atan kalp
Bugn gnlerden yarn
Bugn gnlerden umut
C) Bu saatte, bu kadar uzak bir yerden nasl gelebildiniz?

D) Belirtmek istediiniz en nemli nokta nedir?

Bu dizelerde afla
E) Size yardmc olan kifli hangisiydi?
A) sim tamlamas
B) Hl eki almfl isim
C) Belgisiz sfat
D) fiahs zamiri
E) Soru zarf
5.
2.
fladaki cmlelerin hangisinde gr szc di Afla

fltr?
Ge fark ettim tafln sert olduunu

I
II
III
Su insan boar, atefl yakarmfl
IV
V
A) Genlik yllarndan kalan gr sal fotorafna iini ekerek bakt.
Bu dizelerdeki numaralanmfl szcklerin hangisi

zarftr?
C) Karadeniz Blgesi gr ormanlaryla lke ekonomisine nemli katklarda bulunmaktadr.
A) I.
D) Karlarn erimesiyle coflan gr rmaklarmz bizlere

bereketi mjdeler adeta.
B) II.
C) III.
D) IV.
B) Geirdii hastalktan sonra sesi eskisi gibi gr kmyordu.
E) V.
E) Nef', Divan edebiyatmzn gr sesli flairlerindendir.
6.
3.
(I) Yats ezan oktan okunmufltu. (II) Akflamdan, geen

hafta smarlanan faytonlar gelmifl, bekliyordu. (III) Tepedeki ay, yusyuvarlak ve apaydnlkt. (IV) Ova, kilometrelerce uzaktaki Emirdalar'na kadar, belli belirsiz
de olsa seilebiliyordu. (V) ay, kasabadan telere,
gmfl bir flerit gibi kvrlarak uzanyordu.
Bu parada numaralanmfl cmlelerin hanginde zarf
(belirte) yoktur ?
A) I.
B) II.
C) III.
D) IV.
E) V.
Niin herkes ile tek tek konuflmay denemiyorsun?

I
II
III
fla Bu cmlede numaralanmfl szcklerin trleri afla
fltir?
dakilerin hangisinde verilmiflt
I
III
A) zamir sfat
zamir
B) zarf
zamir
zamir
C) sfat
zarf
zarf
D) sfat
sfat
sfat
E) zarf
zamir
zarf
C-A-C / E-B-E
320
II

BLG ve BECERLER
Bir szcn belirtme, niteleme grevinde kullanldn anlama

Szcn hangi tr szc nitelediini belirleme
Sfatlarn isimleri; zarflanrsa eylemleri, eylemsileri, sfatlar ve zarflar belirttiini kavrama
Sfatlarla zarflar karfltrmama
Zarflarn hangi anlamla belirtme grevini stlendiini fark etme
Durum zarflarn ayrt etme
Zaman zarflarn bulma
Soru zarflarn, teki soru szckleri ile karfltrmama
Yer yn ve miktar zarflarn belirleme
Zarflarn hangi durumlarda isimlefltiini kavrama
321
16
EDAT (LGE)
BALA
NLEM
Tek bafllarna anlam taflmayan edatlarn nemli ifllevleri vardr.

Balalar olmadan szleri bir araya getirmek gtr.
Seslerle ifade edilmifl duygularmz sze dnflyor: nlemler
YRNGEDEK KAVRAMLAR
szcn tek baflna anlamsz olmas
edat
s.325
bala
s.326
ikili bala
nlem
324
s.326
s.327
s.325
EDAT (LGE) - BALA - NLEM

16.1
Tek bafllarna anlam taflmayan edatlarn nemli ifllevleri vardr.

O kadar dolu ki tarihin flanla / Bir deil bin vatan gibisin.
On yedi yaflna kadar bykbabasyla kalmflt.
Kardeflin de bizim ile gelecekmifl.
Mektubumu senin iin yazdm bilseydin...
Sanki yer yerinden oynuyordu.
Bahara doru yrk obalarnda bir canlanma oluyordu.
Basit yenilgilerden dolay insan midini yitirir mi!
Bir ksm yazarlara gre elefltiri de bir sanattr.
Aradmz elbiseyi yalnz orada bulabildik.
Onunla, Karagz zerine yazlmfl eserleri inceliyoruz.
Yamura karflfl bir snamz yoktu.
Bu rneklere bakldnda, alt izili szcklerin;

anlamlarnn daha ok cmle iinde belirginlefltiini,
daha ok isimlerden sonra gelerek szckler arasnda anlam ilgisi kurduunu gryoruz.
Bu tr szcklere edat diyoruz.

Yukardaki rneklerde verilenlerin dflnda;
zg, ramen, dair, sadece, mahsus, tr, deil, beri,
eer, dek, dein, itibaren
szckleri de edattr.
Edatlarla ilgili sorular iki alanda younlaflyor: lgili
szn edat olup olmad ve cmleye katt anlam.
a) ile, doru, yalnz, ancak, karfl szckleri cmlede bulunduklar konuma gre farkl grevlerde
kullanlabiliyor. Bazlarn rnekleyelim:
ile
Seninle hepimiz gurur duyarz. / edat
Zamannn ounu arkadafllar ile geiriyor. / edat
Defterleri ile kitaplarn antasna yerlefltirdi. / bala
ile sz balad sz ya da sz beini dorudan ykleme balyorsa edat, iki sz birbirine

balyorsa (dier bir ifadeyle ve anlamndaysa)
balatr.
doru
Sabaha doru frtna dinmiflti. / edat
Eri oturup doru konuflalm. / zarf
Yanlfl bir saat bile gnde iki kez doruyu gsterir. / isim
Doru sz, erdemliliin gereidir. / sfat
doru szc -e doru fleklinde olursa edattr.
yalnz
Bu konular yalnz o biliyordu. / edat
Sizinle yalnz grflmek istiyor. / zarf
fiartlarnz kabul ediyor; yalnz bir daha grflmek istiyor. / bala
mrnn son gnlerinde asrlk narlar gibi yalnzd.
/ isim
Yalnz Kurt, filmdeki kahramann takma adyd. / sfat
yalnz szc sadece anlamnda kullanlrsa

edattr; ama, fakat anlamnda kullanlrsa balatr.
ancak sz de sadece anlamnda kullanldnda
edat, ama, fakat anlamna geldiinde balatr.
b) Anlam farkllklar: Birok szn, kullanld cmleye gre anlamnda farkllaflmalar olduunu biliyoruz. Bu durum edatlar iin de geerlidir. Genifl
ve yeterli rnekleri testlerde gstereceiz, bu
aklamay ksaca burada rnekleyelim: gibi
Dalgalan sen de flafaklar gibi ey flanl hilal. / benzetme
Olanlar ben de senin gibi sonradan rendim. / eflitlik
Bizimle gelmek ister gibi bir hali vard. / yaknlafltrma, olaslk
Rakibini tuttuu gibi havaya kaldrd. / an - zaman
rnek soru
fladakilerin hangisinde bala ola ile szc afla
fltr ?
rak kullanlmamflt
A) Doduu kentle yaflad kent arasnda, yllarca gidip geldi.
B) Romanyla bir yks filme alnd.
C) Elindeki uzun sapl frayla tavan boyad.
D) Kitaplaryla defterlerini ayn antaya yerlefltirdi.
E) fiapkasyla kahverengi paltosu uyum iindeydi.
zm
SS - 1998
"ile" szc C dflndaki seeneklerde szck veya

sz beklerini birbirine balad iin bala, C'de ise
bir isimden sonra gelerek onu cmledeki dier unsurlarla ilintiledii iin edattr.
Cevap C
rnek soru
fladaki cmlelerin hangisinde, ile, (-le, -la) bala
Afla
fltr?
olarak kullanlmflt
A) Kapy kendi anahtarmla atm.
B) Bursa'ya otobsle gitmifller.
C) Konuflmalaryla herkesi zd.
D) Mektubu bu kalemle yazmasan iyi olur.
E) Ona gazeteyle dergi gtrdm.
SS - 1995
zm
E seeinde "ile" szc efl grevli iki szc (gazete ve dergi szcklerini) balad iin balatr.
Dierlerinde ise eklendii sz dorudan yklemle
iliflkilendirmifltir; edattr.
Cevap E
325
16.2
Balalar olmadan szleri bir araya getirmek gtr.

erden bir ocuk alayfl geliyordu, ama ses bouktu.
Belki de anas azna yastk kapamflt. Muhtar odaya
girdi ve srmeyi srd. Mlazm da sokaa kt.
Kk Aa / Tark BURA
Bu paragraftaki koyu renkle yazlmfl szler balatr.

Bala > ba - la -. Szcn anlamnda "balama ifllevi" n plandadr.
Balalar,
geleri
sz beklerini, szleri,
cmleleri balar.
alflacakmfl da zengin olacakmfl. / kmseme

Gel de sabret. / kzma
Vakit ge oldu da arayamadm. / sebep
Durumumuzu biliyor da yardm etmiyor. / yaknma
Zeynep de bir konuflma yapacak. / konuflma yapacak
baflkalar da var.
Baz balalar anlatm ayn dorultuda geniflletir.

satacakt.
Hem sulu, hem gl.
Ne flifl yansn, ne kebap.(yansn)
flla r:
c) Yazlfll
Balalar ayr yazlr; nk bunlar ayr birer szcktr. Bu yargnn tek istisnas ayr yazld gibi
bitiflik de yazlabilen ile ve ise balalardr:
Trkiye ile (Trkiyeyle) Azerbaycan arasndaki iliflkiler gnden gne gelifliyor.
Kardeflim ders alflyor; ben ise (bense) televizyon
seyrediyordum.
ki ve de balalarnn yazmyla ilgili ayrntlar,
a) Cmlenin gelerini Balarlar:

lgili aklamalar, "Cmlenin geleri" konusunda verilecektir.
flitli Anlamlar Katarlar:
b) Balalar Cmleye efli
Bazlar olumlu ve olumsuz yarglar balarlar:
ama, fakat, lakin, ancak, yalnz.
Biliyor ama anlatmak istemiyor.
Ayn dorultudaki yarglar bu tr balalarla balanrsa anlatm bozulur:

ok gzel konufluyor ama herkes anlyor.
+
na tlemeli. / azarlama
Ya, Kanlca'daki yaly ya da Samandra'daki yazl
Trkede en ok kullanlan balalar flunlardr:

"ve, ile, de, ki, hatta, nk, fakat, ama, lakin, veya, ya da, ancak, yalnz, yine, yleki..." Bunlar kadar olmamakla birlikte "sanki, halbuki, hele, yoksa, zira, stelik..." balalar da dilimizde nemli
yer tutar. Baz balalar ikili flekilde kullanrz:
ne ... ne, ya ... ya, hem ... hem, de ... de
SYM balalarn temel ifllevleriyle ilgili olarak
birka alanda soru sormaktadr. Balalarn temel
ifllevlerini aklayalm:
nsan bunlar nce kendi yaflamal da sonra baflkalar-
stelik, hatta gibi balalar belirtilen yarg ya

da durumun artarak devam edeceini bildirir:
Bu yryflle oraya gnde (varlmaz), hatta drt
Yazm Kurallar konusunda vermifltik.
rnek soru
nsanlar eitmeyi amalayan bu yazarn yk ve romanlar yazarak ulaflmaya alflt nokta, adafl uygarla uymayan dflnme ve yaflama biimlerini deifltirmekti.
fladaki yarglardan hangi Bu cmleyle ilgili olarak afla
fltr ?
si yanlflt
A) Fiilimsiler kullanlmfltr.
B) Birden ok sfat tamlamas vardr.
C) zne, birden ok szckten oluflmufltur.
D) Bala kullanlmfltr.
E) lgelere yer verilmifltir.
SS - 2002
gnde varlmaz.
ok gen deil; stelik ifli gc de yok.
"de, da" balacnn anlam ynyle ok gl ve ifllek olduunu gryoruz. Bazlarna rnek verelim:
fiimdi bir fliir de size okuyaym. / baflkalarna okudum.
fiimdi size bir de fliir okuyaym. / baflka fleyler okudum.
Size flimdi de bir fliir okuyaym. / daha nce okumufltum.
zm
A: eitmeyi, amalayan
B: adafl uygarlk, bu yazar, ulaflmaya alflt nokta
C: insanlar eitmeyi amalayan bu yazarn yk ve
romanlar yazarak ulaflmaya alflt nokta
D: ve E:
O yreleri ben de dolafltm. / eflitlik.
326
Bu alt baflln pekiflmesi iin Kavrama Testi 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13 ve 14. sorular hemen zelim.
Cevap E
16.3
Seslerle ifade edilmifl duygularmz sze dnflyor: nlemler

A, a... elindekine bakn!
Buraya kadar yedi szck trn (eylemler dflnda) rendik.
Eeee... artk bu kadar acya katlanacaksn!

Benim masam karfltrmayn, e mi!
fiimdi rendiklerimizin pekiflm

flmesi iin afla
fladaki
fii
metinde geen alt izili szcklerin trlerini altna yazalm.
Ay bunlar sen mi anlatyorsun!

Oh, dnya varmfl!
Koyu yazlmfl szler, bulunduklar cmleye bir

duygu anlam katyor. Acma, kzma, znt, heyecan, hayranlk, flaflrma, piflmanlk, keder, yaknma
gibi eflitli duygular taflyan szlere nlem denir.
nlemler sylenifllerine gre ok farkl anlamlara
gelebilir. Szgelimi A ya da E nlemlerinin tek
baflna kullanldnda bile birbirinden farkl anlamlar yklendii / ilettii grlr.
Trkede, A(Aa, Aaa), E (Ee, Eee), O (Oo, Ooo), ay,
hey, hay, ah, oh, vah, vay vay, ha, hah, yahu, be, of,
uf, f, aman, amann... asl nlem olarak kullanlr.
Bunlarn dflnda nlem anlam taflyan seslenifller
de vardr. Bu szckler, tr olarak fiil, isim vb.
iken anlamca nlem olarak kullanlr: yafla, var ol,
gel, dur, imdat, yetifl..
Ayrca, duygu younluu taflyan cmlelere nlem cmleleri diyoruz. Bu cmlelerde, nlem trnden szcklerin yer almas flart deildir.
Alaca karanlk iinde sivri, siyah, bir kayann belli

belirsiz hayali gibi ykselen fialgo burcu uyankt.
Zaman zaman inlettii trampet, boru seslerini akflamn hafif rzgr, bir uultu hlinde, her tarafa
yayyor. Kederli barflmasyla lm hatrlatan
kfrbaz karga srleri, bulutlu havann donuk
hznn daha beter arttryordu. Mor dalar gittike koyulaflyor, gittike kararyordu. Yamalardaki dank glgeler, kuflsuz ormanlar, hkran
dereler, kaan yollar, ssz korular, sanki korkun
bir frtnann grlemesini bekliyordu.
Burcun tepesinde, beyazl siyahl bir bayrak, can
ekiflen bir kartal strabyla, kvranyordu.
Birden, benim srlarm ortaya dkmesin mi!

Bylesi, cana minnet!
ki bin kiflilik kuflatma ordusunun adrlar, kaleye
Ne giyse yakflyor!
kifli ayn kazada can vermifl!
giren yolun sandaki byk diflbudak aalarnn
Adam, sen de!..
etrafna kurulmufltu. Yerlere kazklanmfl kr atlar,
SYM nlemlerle ilgili sorular zelikle bu alana

yneltmekte.
yabanc kokular duyuyor, sk sk bafllarn kaldrarak kiflniyorlar, trnaklaryla kazmaya alfltklar
rnek soru
topraklarn nemli imenlerini otluyorlard. Dallar-
fladakilerden hangisi bir nlem cmlesidir?

Afla
da krmz ullar, srmal eerler asl duruyordu.
A) Ne kadar da yaramaz bir ocuk.

B) Havalar yavafl yavafl snyor.
Cemaatle klnmfl akflam namazndan dalan as-
C) Bu kitab yeni aldm.
kerler, adrlarn arasndan grlt ile geiyorlar-
D) Yemeimi henz yemedim.
d. Ksa emirler, arlan isimler, bir kahkaha, bir
E) Yarn geziye kabiliriz.
1995
sz... Bafllayacak sessizlii bozuyor, atlarn yannda itiflen gencin flen naralar duyuluyordu. ()
zm
A seeinde bir duygu ifade edildii iin bu cmle nlem cmlesidir.
Cevap A
mer Seyfettin - Ktk
327
BU KONUDA ZETLE...
1.
2.
Trkede baz szcklerin tek bafllarna anlam
6.
yoktur; bunlar cmle iinde kullanldklarnda an-
kullanlr. En sk kullandmz balalar arasnda,
lam kazanr ve cmle iin de nemli bir ifllevi ye-
ama, fakat, ve, ya da, veya, yalnz, ancak, ile, oy-
rine getirir.
sa, hatta, hem hem, ne ne vb. saylabilir.
Edatlar, isimlerle, zamirlerle, fiilimsilerle bekle-
7.
flerek cmle iinde grev ve anlam kazanr.

3.
4.
En ok kullanlan edatlar arasnda iin, gibi, g-
328
Bir ksm balalar, ikili biimde kullanlr; isterister, gerekgerek, yaya vb.
8.
de ve ki balalarnn yazmna bunlara benze-
re, dolay, ramen, yalnz, sadece, ancak vb. sa-
yen ekler bulunduundan zellikle dikkat etmek
ylabilir.
gerekir.
Bunlar teki szcklerle eflitli ekler (rnein hl

ekleri) yardmyla bekleflir.
5.
Balalar; cmleleri, szleri balama greviyle
Baz szckler, Trkede birok grevde kullan-
9.
nlemler, aslnda bir kelime deil, duygularn ifadesi ile karlmfl seslerdir. Bunlar zamanla bir
kelime gibi kullanlr olmufltur.
labilir. rnein yalnz szc anlamna, birlik-
10. nlem trnden olmad hlde, nlem anlamn
te kullanld szcklere gre sfat, zarf, edat,
yklerken szckler vardr. Bunlar fiiller, isimler
bala olabilir.
vb. olabilir.

Kavrama Testi
( 16.1 - 16.3 )

329
KAVRAMA TEST
1.
I. ocuklarna iyi bir gelecek hazrlamak iin fedakarlktan kanmadlar.
4.
II. Vatan iin alflt mrnn sonuna kadar.

III. Kfl iin hazrlk yapmaya bafllad.
fladaki yarglardan hangi Bu cmleyle ilgili olarak afla

fltr ?
si yanlflt
IV. Senin iin neler syledi, neler.
A) Yklemi bir isimdir.
V. Snav kazanmak iin ok alflmas gerektiini

biliyor.
B) Eylemsiler kullanlmfltr.
"in" edat, numaralanmfl cmlelerin hangilerinde

fltr?
ayn anlamda kullanlmflt
D) Birden ok ilge (edat) vardr.
A) I. ve II
B) I. ve V.
D) III. ve IV.
2.
C) Bala kullanlmfltr.
E) Yklem ek eylem almfltr.
C) II. ve III.
E) IV. ve V.
Bana gre yaznda mutlak doru yoktur nk sadece

I
II
III
gerei anlatmak iin yazan bir yazar bile duygular
IV
ile dflncelerinin etkisinden kurtulamaz.
V
5.
A) I. ve III.
B) II. ve IV.
C) I., III. ve IV.
D) II., III. ve IV.
A) Sfat - zarf - edat

B) Sfat - zarf - bala
C) Zarf - zamir - bala
D) Zamir - zarf - edat
E) sim - sfat - bala
E) III., IV. ve V.
fladaki dizelerin hangisinde edat yoktur ?

Afla
A) Benim iin nemsiz, btn mevsimler hep bir
Bir yaram var iimde, asla onulmaz, derin
B) fkeyle haykrrm karanlk boflluklara
Hi beni duymazsnz grmezsiniz de
C) Yllarn telafllarda bu kadar abuk
Geecei aklnza gelmezdi
330
Difli bir kartalla difli bir tilki ahbap olmufllar: "Birbirimize yakn oturalm da dostluumuz ilerlesin." demifller.
fladaki Bu cmledeki alt izili szcklerin tr afla
fltir?
lerin hangisinde srasyla verilmiflt
Bu cmlede numaralanmfl szcklerden hangileri

edattr?
3.
Felsefenin insanlara, yaflama bafllarken de lme

doru giderken de syleyecekleri vardr.
6.
imde mis kokulu

Kzl bir gl gibi duruyor zaman
Ama bugn cumaymfl, yarn cumartesiymifl
oum gitmifl de azm kalmfl, umurumda deil
Bu dizelerde afla
A) Birleflik yapl sfat
D) Geldim iflte mevsim gibi kapna

Gzlerimde bulut, salarmda i
B) Hl eki almfl isim
E) Bir kufl sesi gelir dudaklarndan

Gzlerin gnlmde aan nergisler
D) Edatla bekleflmifl isim
C) yelik eki almfl belgisiz zamir

E) Karfllafltrma anlam taflyan edat
7.
I. Burada yalnzm, yaflammn son gnlerinde.

II. Yalnz kalmak istemiyorum, bana arkadafl olur
musun?
III. Bu ocuu yalnz sen ikna edebilirsin.
IV. Bundan sonra, yalnz gnler ok geride kald.
V. Onunla bu konuyu yalnz konuflmalsnz.
fladakilerden hangisi "yalnz" szcnn numa Afla
ralanmfl cmlelerdeki grevlerinden biri deildir ?
A) Sfat
B) Zarf
D) Bala
C) Edat
fladakilerin hangisinde birden fazla bala vardr?

11. Afla
A) Arkadaflm, tiyatro kadar sinemay da seviyor.
B) Her fleyi bildiini sanyorsun ama unutma ki byle dflnen insanlar baflarsz olur.
C) Konuflmay fazla sevmeyen, ou zaman yalnzca
dinleyen bir insand.
D) Yznde, sabrszln belli edecek ufak bir iz bile yoktu.
E) Sorulara, doru ya da yanlfl ayrt etmeksizin yeniden gz atyoruz.
E) sim
12. I. Ya telefonla grflelim ya da bir yerde buluflalm.

8.
"ile" szc, eylemi niteleyen bir szce eklenirse edat, "ve" anlamnda kullanlrsa balatr.
II. Bu szleri beni de ileden kard.

III. Zor ama zor bir ifle giriflmifllerdi.
Buna gre, "ile" szc afla
fltr ?
bala olarak kullanlmamflt
IV. Bu yaptmza hem ziyaret, hem ticaret derler.
A) Anszn gelifliyle hepimizi sevindirdi.
fladakilerden hangisini
Bu cmlelerdeki balalar afla
iermez ?
B) Evin kapsyla pencereleri ayn renkteydi.

C) Kediler ile kpekler yine sokaklar paylaflyor.
A) Pekifltirme durumu
B) Seenek sunma
D) fkeli sesiyle karanlk yz insan korkutuyordu.
C) Birliktelik durumu
D) fiaflknlk anlam
E) Eflitlik durumu
E) Gidifliyle dnfl arasnda az bir zaman geti.
9.
Vatan topra, her insan iin ekmek gibi aziz grlyordu.
13. Gelmifl dayanmflm demir kapsna sevdann
fladaki yarglardan hangisi yan Bu cmle ile ilgili afla

fltr?
lflt

Bu dizelerde afla
Ben yaflamyor gibi yaflamyor gibi yaflyorum
A) Bala
A) Ad tamlamasna yer verilmifltir.
B) Edat
D) Eylem
C) Zamir
E) sim
B) Bala vardr.
C) lge kullanlmfltr.
D) Yklemi ekimli eylemdir.
fladaki cmlelerin hangisinde bala kullanlma 14 . Afla
E) Belgisiz sfat kullanlmfltr.
fltr ?
mflt
fladaki cmlelerin hangisinde "ama" balac, pe 10. Afla

fltirme grevinde kullanlmflt
fltr?
kiflt
A) Ona hep deer verdim ama o beni hie sayd.
B) Souk ama gnefllidir burann kfllar.
A) Bylesi bir bahar sabahnda tek bir kufl cvlts

yoktu.
B) Birok aala bitki tr yok olma tehlikesiyle karfl karflya.
C) Deneme yazar gerekleri anlatrken ona yorumunu da katar.
D) Hemen geleceim dedi ama hl yok ortalkta.
D) Teknolojinin yanlfl ve kt kullanm yaflam

olumsuz etkilemektedir.
E) Ne dflndn biliyorum ama bir de beni dinlesen.
E) Ak konufl ama srlarn olur olmaz kimselere anlatma.
C) ok vefasz kt, beni hi ama hi aramad.
B-A-E / D-B-E / D-A-B-C / B-D-A-A
331
SORULMUfi SORULAR
1.
fladaki cmlelerin hangisinde geen "iyi" szc,

Afla
"Okuldayken ok alflkan bir renciydi" cmlesinfl deki "ok alflkan" sz ile ayn grevde kullanlmfltr?
5.
ekim eki almfl her sfat adlaflmfltr.

Afla
bu kurala rnek gsterilebilir?
A) En byk zevki rahata koltuuna oturup televizyon izlemekti.
A) Onun gibi iyi insan az bulunur.

B) yi dinlersen renirsin.
B) Evleri caddeye ok yakn, darack bir sokan baflndayd.
C) Bu gece iyi uyudum.

D) Yeni gelen makine iyi alflyor.
C) Aralarnda nedeni bilinmeyen bir soukluk vard.
E) Bu soruyu iyi cevapladn.
D) Birden bafllayan scaklar herkesi bunaltt.
(1988)
E) Kumafllardan krmzl olan daha ok beendim.
(1994)
2.
fladaki cmlelerin hanisinde, "iyice" szc te Afla

fltr?
kilerden farkl bir grevde kullanlmflt
A) Nihayet bir flirkette iyice bir ifl bulabilmifl.
B) Arkadafllar onun iyice bir renci olduunu sylyor.
6.
fladaki cmlelerin hangisindeki ikilemeyi oluflt

fltu Afla
fllarna kullanlamaz ?
ran szckler tek bafll
C) yice bir film ama dereceye gireceini sanmyorum.
A) Yalan yanlfl bilgilerle doru bir karar veremezsiniz.
D) Fazla tanmyorum ama iyice bir insana benziyor.
B) Karfldan, gl kuvvetli grnyordu.
E) Ayfle yarnki snav iin iyice hazrlanmfl.
C) Mrn krn etme de olanlar anlat.

D) Aradan afla yukar on yl geti.
(1988)
E) ngilizceyi flyle byle bilir.
3.
(1995)
fladaki cmlelerin hangisinde, "gzel" kelimesi

Afla
fltr?
tekilerden farkl grevde kullanlmflt
A) Yaz kfl yeflilliini yitirmeyen am korusu penceremden ne gzel grnr.
7.
fladaki cmlelerin hangisinin yklemi ek eylem

Afla
almfl bir sfattr?
B) Uzaklardan gelen o tatl, o gzel sesin etkisiyle bir

an duraklad.
A) Bu elmalar henz tatlanmamfl.
C) Gld zaman, flltyla parlayan gzel diflleri

ortaya kyordu.
C) fiu anda olayn gerek nedenini bilen yok.
B) Eski evimiz de bu kadar geniflti.

D) Sylediklerine gre bu snfn en alflkan sensin.
D) Sarfln, mavi gzl bu ocuun gzel bir yz

vard.
E) Yarn hava tm yurtta yamurlu olacakmfl.
(1995)
E) O iyi insanlar, o gzel atlara bindiler, ekip gittiler.
(SS - 1987)
4.
fladaki dizelerin hangisinde, "byle" kelimesi te Afla

fltr?
kilerden farkl bir grevde kullanlmflt
A) Byle ferman etti Cahit!
B) Bu rzgar her vakit byle esmeyecek!
C) Bu meclis byle kalmaz, mestler mahzun olur bir gn.
D) Yldrmsz ve baltasz
Bir orman byle devrildi.
fladakilerin hangisinde "-la -le" eki, tekilerden

Afla
fltr?
farkl bir grevde kullanlmflt
A) Dallar, ilkbaharn tatl rzgaryla kmldyordu.
B) Her zamanki gibi bu ifli de kolaylkla baflard.
C) Alayan ocuun yzne sevgiyle bakt.
D) Sevinle birbirlerine koflarak sarldlar.
E) Eve tuz ve ekmek gtrmeyi

Byle havalarda unuttum.
E) Ayana kadar gelen topa hzla vurdu.
(SS - 1986)
332
8.
(SS - 1986)
9.
fladaki cmlelerin hangisinde bir adlaflm

flmfl sfat
Afla
vardr?
A) Otel sahibi bizi gler yzle karfllad.
B) Yryfle kan konuklar henz dnmediler.
C) Eski yneticileri toplantya armfllar.
D) Snfn alflkan bu snav sonunda belli olacak.
E) Kendilerine yneltilen sorulara cevap vermediler.
(1996)
10. Kimi niteleme sfatlarnn ilk nlsne kadar olan blm, m, p, r, s nszlerinden yakflan ile bir nek
haline getirilir ve szcn baflna eklenerek sfat pekifltirilir.
fladaki cmlelerin hangisinde bu kurala uymayan
Afla
fltirme sfat vardr?
bir pekiflt
fladakilerin hangisinde pekiflt

fltirmeli niteleme sfat13. Afla
lar vardr?
A) Memleket isterim
Gk mavi, dal yeflil, tarla sar olsun
B) Eilmifl arza kanar, muttasl kanar gller
Durur alev gibi dallarda kanl blbller
C) Koskocaman yldzlar altnda upuzun bir yol
Ve minnack bir ev
D) Akflam, yine akflam, yine akflam
Gllerde bu dem bir kamfl olsam
E) Masa da masaymfl ha
Bana msn demedi bu kadar yke
(1992)
fladaki dizelerin hagisinde yklemi durum yn14. Afla
A) Bayram olmasna karfln caddeler psszd.
den belirten bir sz vardr?
B) Glnce bembeyaz diflleriyle daha da sevimli

olurdu.
A) Evler yapt, insanlar alar boyunca
C) Kyleri, aasz, yeflilliksiz, rplak bir ovann

ortasndayd.
C) Ar ar halay ekiyor kzlar
D) lk kez, bylesine z sz doru, smscak bir insanla arkadafl olmufltu.
B) Varlm yalnz ona verdim ben

D) Solgun bir gl oluyor dokununca
E) Ben bu yzden yalnzla hasretim
(SS - 1992)
E) Bu sapasalam ayakkablar bu kadar abuk nasl

eskittiini dorusu anlayamadm.
(SS - 1993)
fladaki dizelerin hangisinde tr ba 11. "Bu" szc, afla
kmndan tekilerden farkldr ?
fladaki dizelerin hangisinde, yklemi durum y15. Afla

nnden belirten bir sz vardr?
A) Sen de flyle bir ayakkab alabilirdin.
B) Szn ettiim yaz teki dergideydi.
A) Kolay deil bu dnyadan ayrlmak.

B) "Bu taflndr" diyerek Kabe'yi diksem baflna
C) Bu eller miydi resimleri tutarken uyuyan
D) Gnlm bu sevincin heyacanyla kanatl
C) Onu deil, fluradaki kalemi istiyorum.

D) yle sorular yneltti ki yant bulamadm.
E) Byle konuflursan anlaflamayz.
(SS - 1992)
E) Ar ar kacaksn bu merdivenlerden
(SS - 1993)
fladakilerin hangisinde, anlam belirsizliini gider16. Afla
fltur?
yklem olmuflt
flna bir fla

flahs zamiri getirmek
mek iin cmlenin bafl
gerek ir?
A) Beni herkes severdi ocukluumda.
A) Adana'ya yerlefltiklerini duydum.
B) Sendin btn korkularn aresi.
B) Yeni aldn elbiseyi ok beendim.
C) Ben uzaklarda olmalym, ok uzaklarda.
C) nerdiin roman henz okuyamadm.
D) Denize bakan evler gibiyim seninle.
D) Yarflmada birinci olduuna sevindim.
12. Afla
fladaki dizelerin hangisinde zamir ek eylem alarak
E) Onu benden, beni ondan ayran deniz.
E) Snava stanbul'da girmek istiyorum.
(SS - 1993)
A-E-A-E / D-C-B-A / D-E-B-B / C-C-E-D
(1991)
333
SORULMUfi SORULAR
1.
fladakilerin hangisinde, "de, da" kullanld cm Afla

leye "kmseme" anlam katmaktadr?
4.
fladakilerin hangisinde "de", "da" balac cmleye

Afla
fltr?
"eflitlik, gibilik" anlam katmflt
A) Nasl oldu da zil sesini kimse duymad?
A) O fliiri okumufl da anlayamamfl.
B) Benim iin fark etmez; tiyatroya da gidebiliriz, sinemaya da.
B) Bundan sonra zr dilese de affetmem.

C) Gitti de bir mektup bile yazmad.
C) O kadar steledim gene de "Vermem de vermem."

dedi
D) Szn ettiim elbiseyi aldm da giymedim.

E) Gazetedeki ilan ben de grmfltm.
D) Okumana diyecek yoktu ama fliir de fliirdi hani.
(SS - 1994)
E) O byyecek de, adam olacak da bize bakacak
(SS - 1987)
5.
fladaki cmlelerin hangisinde "ama" szc, pe Afla

fltirme grevinde kullanlmflt
fltr?
kiflt
A) ok zorladm; ama yarar olmad.
2.
fladakilerin hangisinde, ikinci cmleye geilirken

Afla
fliklikle, yklem kifli
fli ynnden glendi yaplan deifli
fltirilmiflt
fltir?
rilip pekiflt
B) Bir zamanlar burada eski ama salam bir ev vard.
A) Buraya yarn sen gelirsin

Buraya yarn sen gel.
D) Yine gelecekmifl; ama ok kalmayacakmfl.
C) Bir derdin var senin; ama bana sylemek istemiyorsun.

E) O gnden sonra onu hi ama hi grmedim.
(1990)
B) Birazdan onu ben greceim

Birazdan onu ben grrm.
C) ok hastaym.
Bugn, ok ok hastaym.
6.
fladaki cmlelerin hangisinde ama balac, koflu

flul
Afla
fltr?
anlamnda kullanlmflt
D) Bunu ona verirsin.

Bunu ona sen verirsin.
A) Bir fleyler syledi ama anlayamadm.
E) Kumda gnefllenirsin.
Kumda her gn gnefllenirsin.
C) Biraz pahal ama ok gzel.
B) Okula gideceksin ama otobsle.

D) Eflyalar eski ama tertemiz.
(SS - 1983)
E) Belki doru sylyorsun ama inanamyorum.
(1981)
3.
Televizyon reklamlar radyo ile yaplanlardan daha

etkili oluyor.
fladaki kullanmlardan hangisinde
"ile" szc, afla
bu cmledekiyle ayn grev ve anlamdadr?
A) Bu gn radyo ile televizyonun hayatmzdaki yeri
ve nemi yadsnamaz.
B) Ona gre ahlak, dflnd ile yapt arasndaki
benzerliktir.
C) Sinekli Bakkal ile Tatarck, Halide Edip'in toplumsal konulu iki romandr.
fladakilerin hangisinde alt izili szckler, tr ba Afla

kmndan aynd r?
A) Gelirken ne getireceini sylemedi.
Burada ne ailemden biri var ne de arkadafllarm.
B) Grflmelerimizi artk tamamlamamz gerekiyor.
Bu flehirde yaflamak artk iyice zorlaflt.
C) Belleime kaznmfl o ac gn hi unutur muyum?
Kitapta bu konuyu ifllememi zellikle o istemiflti.
D) O, deyimleri ve tekerlemeleri ile stanbul Trkesinin gzelliini yanstmfltr.
D) O kadar dosyay bir gnde nasl inceleyecek?

Kendisinden nasl bir alflma beklendiinden haberi yok.
E) Onu en ok ilgilendiren, gazetenin glmece sayfas ile spor haberleridir.
E) Oraya yalnz gitmeni doru bulmuyorum.

Arad, yalnz ne zaman geleceini sylemedi.
(SS - 1982)
334
7.
(YGS - 2010)
8.
fladaki dizelerin hangisinde, somut bir addan tAfla

reyip somut bir varl niteleyen sfat vardr?
A) indeyim flimdi o alaca sessizliin
B) Ne vefal komflumuzdun sen Fahriye Abla
11 . Dnyann en tannmfl orkestralarndan biri olan bu

grup, 18. yzyl bestecilerinin yaptlarn yorumluyor; ayrca unutulmufl veya az tannan bestelecilerin
yaptlarn buluyor ve seslendiriyor.
flada verilenlerden hangiBu cmleyle ilgili olarak afla
fltr ?
si yanlflt
C) Brak yorgun bafllar bu tafllarda uyusun

D) Sonsuz ufuktan ah o ne oflkun geliflti o
A) flaret sfat vardr.
E) Geyikli rty ser masaya, dinlen biraz
(1990)
B) Sfat - filler kullanlmfltr.

C) Zarf tmleci yoktur.
D) Tremifl szckler kullanlmfltr.
E) Yklemler bileflik zamanldr.
(SS 2004)
9.
Oyunda, arkadafln 1980'den bugne kadar gelen

birliktelii, zaman zaman mizahi, zaman zaman da
hznl bir dil kunlanlarak anlatlyor.
fladaki yarglardan hangisi yan Bu cmleyle ilgili afla
fltr?
lflt
12 . Renk renk ieklerle kapl yaylalar ve ahflap evlerden oluflan da kyleriyle Yalnzam, byk flehirden kamak isteyenler iin bulunmaz bir yer.
A) lge vardr.
flada verilenlerden hangiBu cmleyle ilgili olarak afla

fltr ?
si yanlflt
B) Sfat-fiil vardr.
A) Birden ok sfat tamlamas vardr.
C) Yklem, ats bakmndan etkendir.
B) Bala vardr.
D) Zarf tmlecinde ikileme yer almfltr.
C) Birleflik ad kullanlmfltr.
E) Belgisiz sfat kullanlmfltr.
(SS 2003)
D) Basit yapl bir fiil cmlesidir.

E) lge tmleleri vardr.
(SS 2004)
13 . Yalnz yaptlarnn ieriiyle deil, anlatmndaki ustalk kulland dil ve hareketli anlatm tekniiyle de
edebiyatmzn byk ustalarndan biridir o.
10. Atatrk'n bir sz vard

Yediveren gl gibi aard
Atatrk'n bir at vard
Etiler'den beri yaflard
Atatrk'n bir resmi vard
Buday tarlas gibi aard
flada verilenlerden hanBu cmleyle ilgili olarak afla

fltr ?
gisi yanlflt

Bu dizelerde afla
B) nsz yumuflamasna uramfl szckler vardr.
A) Bileflik szck
B) ekimli fiil
C) Bala kullanlmfltr.
C) Ad tamlamas
D) Bala
D) Ad tamlamasnn arasna sfat girmifltir.
A) Yaptlarnn szc, hem yapm hem ekim eki

almfltr.
E) Yalnz szc sfat olarak kullanlmfltr.
E) Ekeylemli fiil
(SS 2003)
E-D-D / E-E-B-B / E-C-D / E-D-E
(SS 2005)
335
SORULAR
1.
fladakilerin hangisinde edat ya da

Karfl szc afla
sfat deildir ?
4.
Salkl dflnen hibir kafa artk nesnel ve bilimsel

elefltirinin varln yadsmyor.
A) Kz Kulesine karfl oturdum, dalga seslerini dinledim.
fladakilerden hangisine yer verilme Bu cmlede afla

fltir ?
miflt
B) Otomobil karfl yoldan gelen bir kamyonla arpflmfl.
A) simden tremifl isme
C) nceleri, karfl olduu gibi ormand, yemyeflildi

her yer.
C) Belgisiz sfata
B) Belgisiz zamire
D) Balaca
D) Benimle ilgili dflncelerini yzme karfl syleyebilirsin.
E) Niteleme sfatna
E) Geen hafta karfl daireye yeni kiraclar taflnd.
2.
Siz gideli burann iflleyiflinde kayda deer bir deiflim

olmad iin hi zorlanmayacaksnz.
5.
fladaki szck trlerinden hangisine

Bu cmlede afla
birden fazla rnek yoktur?
A) Edat
B) Zarf
D) Sfat
C) sim
E) Zamir
(I) Yazarla okur, birbirini tamamlayan iki dost gibidir.

(II) Ayn duyguda birleflir; birbirlerini grmedikleri, tanmadklar hlde bir dflncenin tamamlaycs olurlar. (III) nk her yaz, yazarndan tamamlanmamfl
olarak kar. (IV) Sonra gider ve okuyucusunda anlamn bulur, tamamlanr. (V) Yaz artk ikisinindir.
Bu parada numaralanmfl cmleler in hangisinde
hem edat hem bala vardr?
A) I.
3.
(I) Bilinalt, sanlann aksine, insan aklndan ve iradesinden btnyle bamsz deildir. (II) Bilinaltnda emirleri yalnz siz verirsiniz, dflncelerinizi siz
seersiniz. (III) Bu dflnceler de yaflamnz biimlendirir. (IV) Diyelim ki bir tarlanz var ve buraya
maydonoz ekiyorsunuz. (V) Ancak hasat mevsiminde
kabak topluyorsanz bilin ki aslnda maydonoz ekmemiflsinizdir.
Bu parada numaralanmfl cmlelerden hangilerinde
birden fazla bala kullanlmflt
fltr?
A) Yalnz I.
B) I. ve IV.
D) III. ve IV.
C) II. ve V.
6.
C) III.
D) IV.
E) V.
Mendil kadar topram olsa dnyada

Bir aa dikip de flyle yaslansam
Dalndan bir kazma sap yapsam, bir de ok
Tabutunu kendi akmfl bahtiyar olsam
Bu dizelerde afla
A) Adl
B) lge
D) Belirte
E) IV. ve V.
C-A-E / B-A-E
336
B) II.
C) Bala
E) nlem

BLG ve BECERLER
Hangi szcklerin edat olduunu bilme

Cmle iinde edatlar bulma
Bir edatn cmleye katt anlam fark etme
Balalar cmlede belirleme
Edatlarla balalar ayrt etme
Balalarn hangi amala, hangi ifllevde kullanldn anlama
nlemleri ve anlamlarn bilme
337
17
EYLEM (FL)
Trkede cmlenin atsn eylemler atar.

Eylemlerin bildirdii iflin ya da hareketin bir nitelii vardr.
Eylemler, kendilerine zaman ya da istek anlam
katan, flahslar gsteren ekler alyor.
Eylemler iki kip eki alabilir.
Kelime olma zelliini kaybetmifl, ekleflmifl bir fiil:
Ek eylem (Ek fiil)
Zaman zaman kip ekleri kendi anlamlarndan uzaklaflp
baflka bir anlam ifade eder.
Eylemler de farkl yap zellikleri gsterebiliyor.
YRNGEDEK KAVRAMLAR
ekimli eylem
s.341
klfl, durum, olufl eylemi

kip
s.341
s.342
haber kipleri
s.342
tasarlama kipleri
basit ekim
s.344
birleflik ekim
ek eylem
s.343
s.344
s.345
anlam kaymas
s.346
basit, tremifl eylem
s.347
kurall birleflik eylem
s.347
yardmc eylemle kurulan birleflik eylem

anlamca kaynaflmfl birleflik eylem
340
s.348
s.347
EYLEM (FL)
17.1
Trkede cmlenin atsn eylemler atar.

nc dakika doluyordu. Yzbafl bu sefer:
Hey akrsarayl, diye bard; iki dakikanz kald.
Bombalar hazrlatyorum.
buuk dakika... Akrep dnyay umursamadan sinsi
yordu, etkayflna devam ediyordu. Kar tek tk dflfl
rafta bir lm sessizlii vard. Bir basamakta gcrt ol du. Niyazi nefesini kesti, arkas gelmedi. Aldanmfl ol -
Eylemlerin kk ya da gvdelerine (zaman ve kifli

eki almamfl hllerine) mastar denir: gelmek, bilmek, tartmak; gelme, tartma, bilme... Zaman ve
kifli eki almfl hline ise ekimli eylem denir: geldi,
bilmifller, tartyoruz...
Buna gre, ekimli bir eylemde;
ifl, olufl, hareket / zaman / kip / kifli / at
malyd.
Kk Aa / Tark BURA
Yukardaki parada alt izili szler bir ifl, bir olufl ve

klfl, yani eylem bildiriyor. Varlklarn yaptklar hareketleri, ifli, oluflu anlatan szlere eylem diyoruz.
kavramlar kaynaflmfl durumdadr.

geliyorlar >
gel-i
- yor
- lar
hareket / zaman / kifli / etkenlik
17.2
Eylemlerin bildirdii iflin ya da hareketin bir nitelii vardr.

Eylemler, bildikdikleri iflin, hareketin niteliine gre trdr: Klfl, durum, olufl eylemleri.
Klfl fiilleri, znenin iradesiyle bir nesne zerinde
gereklefltirilir. Bunlarn nesne alabilen fiiller
olarak nitelenmesi yanlfl olmaz.
krmak, zlemek, sezmek, incelemek, dflnmek
oturmak, glmek, uyumak, esnemek, durmak
lk srada verilen fiilleri herhangi bir nesne ile (rnein onu, bir fleyi) kullanmak mmkn iken ikinci srada verilenlerin hibir koflulda nesne alamadn gryoruz. lk sradaki fiiller klfl fiilidir.
rnek soru
"Anlattklar fleylerin niteliine gre fiiller, klfl fiilleri (almak, taflmak, kazmak... gibi.), durum fiilleri (yatmak, susmak, durmak... gibi), olufl fiileri (doymak,
uzamak, kararmak... gibi) diye adlandrlr."
fladakilerden hangisinde, yukarda sz edilen fi Afla
illerin tm rneklendirilmektedir?
A) delmek, dizmek, ezmek
B) solmak, susmak, acmak
C) alamak, oturmak, bymek
D) yolmak, krmak, samak
Durum filleri, znenin kendisine ynelik hareketlerini anlatan, nesneye ynelik olmayan eylemlerdir. Yukarda ikinci srada verilen fiillerin tm durum fiilidir; bunlar nesne alamaz.
E) atmak, kalkmak, sararmak
Olufl fiilleri, znenin iradesi dflnda gerekleflen

ve gerekleflmesi bir srece yaylan fiillerdir. Bunlarn, znenin yapsndaki deiflimleri anlattn
syleyebiliriz.
E seeneini inceleyelim. Atmak fiili nesne alabilir

(bir fleyi atmak); o hlde klfl fiilidir. Kalkmak fiili
durum anlatr, nesne alamaz; o hlde durum fiilidir.
Sararmak fiiliyse kendiliinden olan bir durumu
anlatt gibi bir deiflimi de ifade eder; bu fiil de olufl
fiilidir. Sorunun cevab E seeneidir.
bayatlamak, genifllemek, beyazlamak, ackmak, solmak vb.
SS - 1983
zm
Cevap E
341
EYLEM (FL)
17.3
Eylemler, kendilerine zaman ya da istek anlam katan flahslar gsteren ekler alr.
Bu eklere kip ad verilir. Trkede fiile ykledikleri anlama gre iki tr kipten sz edilebilir:
Gelecek Zaman ( ecek, acak )
a. Haber (Bildirme) Kipleri:

Eylemin yapld zaman bildiren kiplerdir.
1. kifli
yaz acak m
yaz acak z
2. kifli
yaz acak sn
yaz acak snz
3. kifli
yaz acak
yaz acak lar
genifl zaman (-r / -ar, -er)

gemifl zaman
flimdiki zaman
gelecek zaman
-yor
-acak / -ecek
-d, -di / -mfl, -mifl
Eylemler eflitli zamanlarda yaplabilir:

fiu anda yaplr : flimdiki zaman (-yor)
nce yaplmfltr (bir dakika nce - bin yl nce) : gemifl zaman
nceden yaplan ifli grmflzdr: grlen gemifl zaman: (-d, -di)
nceden yaplan ifli duymufluzdur: duyulan ge-
tekil
oul
Grlen (bilinen / di/li) Gemifl Zaman

( d i , d , du , d )
tekil
oul
1. kifli
se ti m
se ti k
2. kifli
se ti n
se ti niz
3. kifli
se ti
se ti ler
Gelecek zaman ekindeki k sesi ile dili gemifl zaman ekindeki d sesinin nsz uyumlarna uyduunu hatrlatalm. nsz benzeflmesi ve nsz
yumuflamas kurallarn Ses Bilgisi nitesinde ele aldk.
mifl zaman: (-mfl, -mifl)
Sonra yaplacaktr (bir dakika sonra - bin yl

sonra): gelecek zaman
nce yapldn, flimdi yapldn, gelecekte yaplacan bir arada varsayarz, eylemin srekliliini dflnrz: genifl zaman
(-r / -ar, -er)
fiimdi, bu zamanlara gre fiil ekimlerini yapalm,

flahslarn ve bu flahs eklerini gsterelim.
flli) Gemifl Zaman

Duyulan (renilen / mifl
fl, mfl,
fl, mufl,
fl, mfl)
fl)
( mifl,
tekil
oul
1. kifli
z mfl m
z mfl z
2. kifli
z mfl sn
z mfl snz
3. kifli
z mfl
z mfl ler
rnek soru
fiimdiki Zaman ( ()yor / makta)

fii
tekil
oul
1. kifli
oku - yor - um
oku - yor - uz
2. kifli
3. kifli
oku - yor - sun

oku - yor
oku - yor - sunuz

oku - yor - lar
1. makta / mekte eki flimdiki zaman eki olmakla birlikte; yor gibi yaygn
flekilde kullanlmaz. mada / mede eki de ayn anlam vermektedir.
2. fiimdiki zaman ekinin kendinden nceki genifl nly daralttn hatrlatalm. Ses bilgisi nitesine bakabiliriz.
fladaki cmlelerin hangisinde fiile eklenen - mifl,

fl,
Afla
fl, -mufl,
fl, -mfl eki cmleye baflkasndan duyulma,
-mifl,
aktarlma anlam katmaktadr?
A) Az flkta okuyorsun; gzn kanlanmfl.
B) ok yorulmuflsun; dinlenmen gerek.
C) Souktan dudaklarn atlamfl; biraz krem sr.
D) Ayfle dn sinemaya gitmifl; ama filmi beenmemifl.
E) Pasta gzel olmufl; biraz daha alabilir miyim?
1987
Genifl Zaman ( r, r, ir, ar, er )

tekil
1. kifli
342
oul
bekle r im
bekle r iz
2. kifli
bekle r sin
bekle r siniz
3. kifli
bekle r
bekle r ler
zm
D seeneinde eylemin gerekleflmesi grlmemifl;
duyulmufl veya renilmifl.
Cevap D
EYLEM (FL)
b. Dilek / istek (Tasarlama) Kipleri:

Zaman anlam n planda olmakszn bir dilein ve
istein belirtilmesini salayan eklerdir. Bu kiplerin
ekimlerini, haber kiplerinde olduu gibi, alt kifliye uygun flekilde yapalm. Tasarlama kiplerini ve
flahs eklerini gsterelim.
1. stek kipinin 3. tekil ve oul ekimleri pek kullanlmaz; konuflma ve yaz dilinde, ounlukla, kalplaflmfl kelimelerde kullanm tercih edilir.
2. Emir kipinin 1. tekil ve 1. oul kifli ekimleri yaplamaz.
3. fiart kipi se / sa nn birok kez cmleye koflul / flart anlam deil
de istek anlam katt grlr.
4. Dilek kiplerinde zaman anlam yoktur.
stek Kipi (a, e)

tekil
oul
1. kifli
anlat a ym
anlat a lm
2. kifli
anlat a sn
anlat a snz
3. kifli
anlat a
anlat a lar
Gereklilik Kipi (meli, mal)
rnek soru
fladaki cmlelerin hangisinde eylem, istek kipin Afla
oul
tekil
Kifli eklerinin sadece eylemlere eklendiini, isimlere ve isim soylu szcklere eklenen ve kifli anlam
veren eklere iyelik eki dendiini biliyoruz.
dedir?
1. kifli
git meli yim
git meli y iz
A) Yarn sabah erken kalk.
2. kifli
git meli sin
git meli siniz
3. kifli
git meli
git meli ler
B) devlerinizi zamannda yapnz.
fiart Kipi (se, sa)

fia
D) Bu gzel havada biraz yrmeliyim.
tekil
1. kifli
bil se m
oul
E) Yarn leden sonra bize gelsin.
bil se k
2. kifli
bil se n
bil se niz
3. kifli
bil se
bil se ler
Emir Kipi (eksiz)

1. kifli
C) Bugn ngilizce alflalm.
1989
zm
tekil
oul
2. kifli
yaz
yaz n
3. kifli
yaz sn
yaz snlar
stek kipi eki -e, -a dr. C seeinde alflalm yklemi, istek kipi birinci oul flahsla ekimlenmifltir.
Cevap C
Bu alt baflln pekiflmesi iin Kavrama Testi 1 / 3, 4, 5, 6, 7, 8 ve 9. sorular hemen zelim.
Devler gibi eserler brakmak iin karncalar gibi alflmak lazm.

N. Fazl Ksakrek
Yaplmfl kk ifller, planlanmfl byk ifllerden ok daha iyidir.
P. Marshall
343
EYLEM (FL)
17.4
Eylemler iki kip eki alabilir.

Eylemlerin sadece bir kip eki almasna basit ekim,
flik ekim denir.
birden fazla kip eki almasna birlefli
Bu ekler sadece zaman ekleriyse basit zaman
ve "birleflik zaman" kavram da kullanlr.
basit ekim (zaman)
(kip eki bir tane)
birleflik ekim (zaman)

(kip eki birden fazla)
de - di
de -r - di
bul - mufl - u - m
bul - u- yor - mufl - u- m
gel - e - sin
gel - e- y di - n
Birleflik ekim zamanda yaplr:
bil - mez - siniz
bil - mez - se - niz
al - ma - y - alm
al - ma - y - a - y - d - k
flik zamannda, ikinci kip daima dili

Hikye birlefli
gemifl zaman kipidir.
Birleflik ekimler, ek eylem (aflada aklanacak)

eklerinin basit ekimli eylemlere eklenmesiyle
oluflur.
rivayet birleflik zaman / i - mifl
> geliyormufl
gel -i - yor / i - mifl
hikye birleflik zaman / i - di

> geliyordu
gel - i - yor / i - di
flart birleflik zaman / i - se

> geliyorsa
gel - i - yor / i - se
Birleflik zaman ekleri, daima basit zaman eklerinden sonra gelir:

gelmiflse > gel - mifl - se (flart birleflik ekimi)
gelseymifl > gel - se - y - mifl (rivayet birleflik ekimi)
Basit ve birleflik ekimlerin ayrt edilmesi genifl

zamanl ekimlerde ayr bir dikkat ister. nk
-r hem yapm hem ekim eki ifllevini stlenir.
gelirdi, alrmfl, durursa,
lk satrdakiler birleflik, ikinci satrdakiler basit ekimli eylemlerdir. nceleyelim :

gel - i - r / i- di,
al - - r / i - di,
dur - u - r / i - se
Bu eylemlerde birleflik ekim ekini attmzda tek zaman ekinin kaldn grrz. Ayrca gelir -idi / alr idi fleklinde ayrabiliyoruz. Ama, ikinci satrdakilerde
yer alan - di, -mfl, -ise eklerini attmzda geride zaman
eki kalmadn gryoruz. Ayrca uur - idi / ....kudur imifl / kar - ise diyemiyoruz; anlaml olmuyor.
Bu bakfl asyla afladaki rneklerin basit zamanl ya da birleflik zamanl olduunu belirtelim.
basit zaman
olursa
tutturmufl
yapard
gtrmfl
gelseydin fiart kipinin hikyesi
okumufltum Duyulan gemifl zamann hikyesi

bilmeliydin Gereklilik kipinin hikyesi
flik zamannda, ikinci kip daima miflli

Rivayet birlefli
gemifl zaman kipidir.
bilmiyormufl flimdiki zamann rivayeti
renseymifliz flart kipinin rivayeti
gideceklermifl gelecek zamann rivayeti
fiart birlefli
flik zamannda, ikinci kip daima flart kipidir.
fia
anladysanz grlen gemifl zamann flart
grmflse anlatlan gemifl zamann flart
yazacaksak gelecek zamann flart
rnek soru
fladaki cmlelerden hangisinin yklemi, flimdiki
Afla
zamann rivayeti biimindedir?
uurdu, kudurmufl, karsa...
344
uyurdu
morard
(yalvarp) yakarmfl
(ipini) kopard
yryecek
gelmeliymifl
bitirdi
koflacaksn
birleflik zaman
+
A) Oturduklar evi 20 yl nce almfllarmfl.

B) Geen yl arada srada arkadafllarla buluflup sinemaya gidiyorduk.
C) Ben de onun gelmesini bekliyordum.
D) O filmi ben de yllar nce grmfltm.
E) Eskiden kfllar daha souk, yazlar daha scak geiyormufl.
1995
zm
fiimdiki zaman eki "-yor" rivayet eki ise "mifl" tir. E
seeindeki "geiyormufl" yklemi "flimdiki zamann
rivayeti" fleklinde ekimlenmifltir.
Cevap E
EYLEM (FL)
17.5
Kelime olma zelliini kaybetmifl, ekleflmifl bir fiil: Ek eylem (Ek fiil)
Ek eylem, bir szckken dflerek tek ses (i) hline
gelmifl bir fiildir. imek fiilinin, bir baflka fiil ya da
isim olmakszn anlam ve ifllevi yoktur.
Altn, deerli bir madendir.
O gn Ali Bey yoktu.
Akvaryumdaki balklar ok da kkmfl.
Bu cmlelerin yklemleri, isim soylu szcklerdir.

madendir / yoktu / kkmfl
sim soylu szcklerin ancak ek eylem alarak yklem olabildiini sylemifltik. (Ekler ve Szck Yaps nitesinde ek eylem, isim ekim eki olarak ele
alnmflt.) Dier bir deyiflle bu yklemlerin nde
de ek eylem vardr.
Ek eylemlerin olumsuzu "deil" sz ile yaplyor.
Gzeldi. alflkanmfl. Benimdir.
Gzel deildi. alflkan deilmifl. Benim deildir.
Bu flekilde, ad soylu szcklere eklenerek onlarn

yklem grevinde kullanlmasn salayan eklere
ek eylem dendiini hatrlattktan sonra zamanlarna da bir kez daha ksaca deinelim. Bugn ek eylemin (imek) asl kullanlmyor; ancak flu ekimleri
kullanlyor:
grlen gemifl zaman: i - di (ayr ve bitiflik yazlabilir)
baflkan idim/kk idin/gzel idi/zengin idik/sert
idiniz/sessiz idiler
Ek eylemlerin ikinci ifllevi eylemlerde birleflik ekim oluflturmasdr.

yazacak > yaz - acak + i - di: yazacakt
Birleflik ekimleri oluflturan i - di / i - se / i - mifl

ek eylemin birer ekidir.
basit ekimli eylem + ek eylem = birleflik ekimli eylem
flyor
ise
flyorsa
yrmfl
idi
yrmflt
alar
imifl
alarmfl
Btn bu anlattklarmz flu flekilde zetleyebiliriz:

Ek eylem bir ektir ve iki grevi vardr:
1.
simlere gelir, onlar yklem yapar. Yani ismin

yklem olduu btn cmlelerde ek eylem
vardr.
2. Fiillere gelir, onlar birleflik ekimli yapar. Yani

birleflik ekimli btn fiiller ek eylem almfltr.
Demek oluyor ki ek eylemi bulmamz istenen sorularda bu iki durumu da dikkate almalyz.
rnek soru
fladaki cmlelerden hangisinde -dir (-tir) eki, ek Afla
fltr?
lendii fiile kesinlik anlam kazandrmflt
A) ki gn nce gnderdiim mektubu bugn almfltr.
B) Bu saatlerde tren stanbul'a varmfl olmaldr.
(baflkandm / kktn / gzeldi / zengindik / sert-
C) Acele edelim, film bafllamfltr.
tiniz / sessizdiler)
D) Paltosuz kt, flmfltr.
duyulan gemifl zaman: i - mifl (ayr ve bitiflik yazlabilir)
E) Gidebilirsiniz, toplant ertelenmifltir.
1981
ben imiflim / siz imiflsiniz / hasta imifl / hzl imifliz /

yorgun imiflsiniz / dertli imifller
(benmiflim / sizmiflsiniz / hastaymfl / hzlymflz /
yorgunmuflsunuz / dertliymifller)
zm
E seei dflndakilerde "-dr" eki cmleye olaslk anlam, E seeinde ise kesinlik anlam katmfltr.
flimdiki zaman / genifl zaman: - dir (bitiflik yazlr

fli
ve dflebilir)
Cevap E
kuvvetliyim / bilgesin / zayf (zayftr) / varz / flereflisiniz / iyidirler
345
EYLEM (FL)
17.6
Zaman zaman kip ekleri kendi anlamlarndan uzaklaflp baflka bir anlam ifade eder.
Eylemlerin, aldklar kip ekinin kendi anlamndan
farkl bir anlam ifade etmesine anlam (zaman) kaymas denir. Bu durum cmlenin belirttii zamann,
eylemin belirttii zamana baskn kmasndan kaynaklanr. rnekleyelim:
eyl.zam.
I. O yllarda byk
cm.zam.
gemifl z. gemifl z.
anl.kay.
yok
rnek soru
fladaki cmlelerden hangisinin yklemi, gelecek
Afla
fltr ?
zaman kipi anlamnda kullanlmamflt
A) Yarn ge mi gelirsin?
B) Akflamlar bu saatte mi uyuyorsun?
C) Mektubu sonra m yazarsn?
D) Arkadafln yarn m ararsn?
bir deprem olmufl..

II. O yllarda byk bir flimdiki z. gemifl z.
var
E) Sabaha stanbul'da m oluruz?
1989
deprem oluyor.
III. Yarn erkenden
flimdiki z. gelecek z.
var
flimdiki z. genifl z.
var
genifl z.
yok
hareket ediyoruz.
IV. Sal sabahlar
valeybol oynuyoruz.
V. Sal sabahlar
genifl z.
valeybol oynarz.
zm
B seeneinin dflndaki cmlelerde, bir sz (yarn,
sonra, yarn, sabaha) cmlenin zamanna hakim olarak eylemin daha sonra gereklefleceini bildiriyor.
B de ise sreklilik sz konusu, yani "genifl zaman"
anlam var.
Cevap B
II, III, ve IV numaral cmlelerin flimdiki zaman kipinde ekimlendiini ama srasyla gemifl zaman,
gelecek zaman ve genifl zaman anlamlarn tafldn gryoruz.
Yukardaki rneklerde grld gibi anlam kaymalar zellikle basit ekimli eylemlerde sz konusudur. Dier kiplerde de anlam kayabilir.
rnek soru
fladaki cmlelerden hangisinin fiil kipinde anlam
Afla
kaymas yoktur ?
genifl zaman duyulan gemifl zaman : Hoca

Nasrettin, Timur'un karflsna dikilir. (dikilmifl)
A) Tatilimi genellikle zmirde geiriyorum.
genifl zaman grlen gemifl zaman : Olaydan sonra yanmza iki kifli gelir. (geldi)
C) Sen hibir szn tutmuyorsun.
genifl zaman gelecek zaman : Zeynep Hanm size daha sonra urar. (urayacak)
gelecek zaman emir kipi: Verdiim ifllerin tamamn bitireceksin. (bitir)
gelecek zaman gereklilik kipi: ylese tarihi
yeniden arafltracaz. (arafltrmalyz)
Emir, istek ve flart kiplerinde de eflitli anlam kaymalar grlr.
emir kipi istek kipi : Allahm bize yardm et.
(edesin)
B) Okula gitmek iin hazrlanyor.
D) Bugn arkadafllar bize geliyorlar.

E) Yarn stanbula gidiyorum.
1987
zm
A seeneindeki "genellikle" ifadesi ile C seeneindeki "hibir" szleri cmleye sreklilik anlam katyor, flimdiki zaman eki genifl zaman anlamndadr. D
ve E seeneklerindeki eylemler henz gerekleflmemifltir, flimdiki zaman eki gelecek zaman anlam taflmaktadr. B seeneindeki eylem flimdiki zaman ( yor ) eki eki ise gerekleflmekte olan eylemi anlatmaktadr.
flart kipi istek kipi : Birlikte alflsak. (alflalm)

346
Cevap B
EYLEM (FL)
17.7
Eylemler de farkl yap zellikleri gsterebiliyor.

Eylemler de dier szck trleri gibi yapca,
basit / tremifl / birleflik
olmak zere e ayrlr.

at, bilmezler, geliyormufl, sevmem, deiyor, alalm...
ald, bildirmezler, getiriyormufl, sevinmem, dediriyor, alflalm...
adam etmek, biliverdik, uyuyakaldk, varsayalm, fena oldu...
Yeterlik birleflik fiilin olumsuzunda ikinci eylem sylenmez:

olabilir olabilmez deil, olamaz
bilebilmifl bilebilmemifl deil, bilememifl
Bu tr eylemlerin olumsuzunda elinde olmakszn yapamama anlamnn

ne ktn fark ediyoruz:
yazdm yazmadm (isteyerek)
yazabildim yazamadm (elimde olmakszn)
Bu rneklerden,
ilk satrdakiler yapm eki almamfl : Basit
ikinci satrdakiler yapm eki almfl : Tremifl
nc satrdakiler ise szck + szckten
oluflmufl: Birleflik eylemlerdir.
Eylemleri, burada yalnzca birleflik eylemler
erevesinde alacaz. nk basit ve tremifl yapl eylemler, teki szcklerin tremifllik ya da
basitlik durumlarndan farkllk gstermiyor. (Ekler ve Szck Yaps nitesine tekrar gz atalm.)
flik fiilleri grupta inceliyoruz:
Birlefli
Kurall birleflik fiiller
Yardmc fiille kurulan birleflik fiiller
Anlamca kaynaflmfl birleflik fiiller
flanlar
b. Yardmc Eylemlerle Olufla
sim soylu szck + yardmc eylem kalbnda birleflirler.
Yardmc eylem >
adam
et-
sz
var
etkin
Birleflik eylem
>
adam etmek
ol-
>
sz olmak
eyle-
>
var eylemek
kl-
>
etkin klmak
Dilimizde yardmc eylemlerden daha ok ilk ikisi

ifllevini gl bir flekilde srdryor: et-, olYardmc eylemler daha ok yabanc dillerden alnan szlerin dilimizde eylem olarak kullanlmasn
salar:
hasta ol-, kahrol-, arz et-, seyret-, terk et-, kaydol- ...
flik Fiiller
a. Kurall Birlefli
Fiil + fiil kalbnda birleflirler.
+ ebilmek (Yeterlik Birleflik Eylemi)
+ ivermek (Tezlik Birleflik Eylemi)
+ egelmek / durmak / kalmak
(Srerlik Birleflik Eylemi)
+ eyazmak (Yaklaflma Birleflik Eylemi)
Yukarda grld flekliyle bu eylemler, eflitli

eylemlere sondan bitiflerek yeni bir birleflik eylem
kalb oluflturur.
gel + bil
>
gelebilmek / yeterlik
at + ver
>
atvermek / tezlik
bak + dur
>
bakadurmak / srerlik
dfl + yaz
>
dfleyazmak / yaklaflma
stisnas olmakszn bitiflik yazlan bu birleflik eylemlerin kullanm olduka yaygndr.
revize et-, refze et-, izole et-, diskalifiye et-...
Bununla birlikte baz Trke szleri de eylem konumuna ekerler:

iyi ol-, kt et-, alt et-, var ol- yok et- ...
"etmek veya olmak" eylemleri bazen yardmc eylem ifllevinden syrlarak asl anlamlarnda kullanlr.
Yarn erkenden ktphanede olmalym.
Yaz bitmifl ama kfl armutlar daha olmamflt.
Bu sevda onu aklndan edecek!
Senin bana ettiklerini kimsecikler etmedi.
Bu rneklerde grld gibi ilgili eylemler kendinden nceki szlerle bir anlam oluflturmuyor;
tek bafllarna anlam oluflturuyorlar.
Yardmc eylemlerle kurulan birleflik eylemler, isim ksmlarnda ses
dflmesi ya da ses tremesi varsa birleflik yoksa ayr yazlr: hissetmek,
affetmek, seyretmek / yardm etmek, dikkatli olmak (Ayrntlar iin Yazm nitesine bakabiliriz.)
347
EYLEM (FL)
Deyimlerin birou, birleflik eylem biimindedir:
rnek soru
Trkede bileflik eylemler, ad soylu bir szckle
yardmc eylemlerden oluflan gelerdir.
dil dkmek, ileri gitmek, yol almak, can vermek, ak-
flnda kalan bilefli

flik eylem, afla
fladakiler Bu tanmn dfl
den hangisinde vardr?
tan saknmamak
A) Bunun byle olacan hissetmifltim.
ln baflna almak, ileden karmak, gzn budak-
rnek soru
B) Aceleye gerek yok, biraz sabret.

C) Nasl oldu bilmem, birden ortadan kayboldu.
D) Ka gndr bu darack yere hapsolduk.
fladakilerin hangisinde, birden ok birlefli

flik fiil var Afla
dr?
A) Kimi benim gibi erir derdinden
Kimi senin gibi ok mutlu olur
E) Artk bastonsuz yryebiliyormufl.
SS - 1982
zm
E seeindeki "yryebilmek" bileflik eylemi iki fiilin
birleflmesiyle oluflturmufltur. (yr - + bil-).
Cevap E
flmfl Birlefli
flik Eylemler
c. Anlamca Kaynaflm
Dilde yeni anlamlar karfllamann nemli yollarndan birinin birlefltirme olduunu biliyoruz. Bu durumu eylemlerde kaynaflmann eflitli aflamalarnda gryoruz. Ayr ya da birleflik yazlsn, bir ksm
eylemlerin anlamca baflka szcklerle kaynafltn, yeni bir anlam ifade ettii aktr.
varsaymak, baflvurmak, ngrmek, elvermek...
B) Bahsetti derinden ona halim

Aflkn bu onulmaz yarasndan
C) Soldu gnden gne sessiz soldu
Dediler hep:"Kza bir hal oldu!"
D) Bir reniversin aflk
Aac o vakit seyredin
E) Dalveriyoruz arada bir
Belli, bir fley var aramzda
zm
D seeinde "renivermek" (renmek + vermek)
ve "seyretmek", (seyir + etmek) bileflik fiilleri kullanlmfltr.
yer almak, hasta dflmek, hofl grmek

Kopan bir ipe smsk bir dm atarsanz ipin en salam yeri artk
bu dmdr. Ama ipe her dokunuflunuzda cannz en ok actan da
yine o dmdr.
in atasz
348
1992
Cevap D
EYLEM (FL)
fltirmek iin afla

fladaki metin rendiklerimizi pekiflt
de geen;
basit ekimli fiilleri
flik ekimli fiilleri
birlefli
Bundan sonra ne yapacakt? indeki her fleyi o

yanmfl kitaba aktmflt ve flimdi kuruduunu hissediyordu. Pnarnda hibir fley kalmamfl gibiydi.
ek eylem almfl isim ve fiilleri
indeki atefli yeniden tutuflturmas ve ilk yazd
flik yapl fiilleri

basit, tremifl ve birlefli
esere dkt bilgi ve duygularn yeniden kazan-
bularak ayr ayr gstere lim.

Thomas Carlyle, muhteflem eseri Fransz Devrimi
mas mmkn deildi. mitsizlie teslim olarak

her defasnda bafln iki yana sallayp duruyordu.
isimli kitabn yazmay bitirdiinde derin bir oh
Thomas Carlyle, her gn, yukar kattaki odasndan
ekti. Bu byk el yazmas eser, onun btn haya-
saatler boyu pencereden dflar bakmaya bafllad.
tnda yapt en zor ifllerden birisi olmufl ve tam iki
Sanki dflarya deil de, iindeki hilie bakyordu
yln almflt. Kelimenin tam anlamyla, kitaba her
gzleri. Bir sabah, pencereden dflarya, evlerin a-
fleyini vermifl, parlak zihninde oynaflan dflncele-
tlarna elemli gzlerle bakarken, dikkatini uzaklar-
ri sabrla bu kitaba yanstmflt. Ana en sonunda
daki bir adamn kesik kesik hareketleri ekti. Gz-
bitmiflti ve flimdi eseri karflsnda duruyordu. Par-
n ona doru odakladnda grd fleyin ne ol-
flmenleri bir iple balayp, fikrini almak iin yakn
duunu anlad.
dostu John Stuart Mille gtrd.
Bir duvar ustasyd bu. Tulalar st ste koyarak
Gnler geti ve bir akflam vakti Carlylen kapsn-
duvar ryordu. Carlyle onu izlemeye bafllad.
da atl bir araba durdu. Carlyle sevin iinde kap-
Adam her tulay koyduktan sonra usulca harc s-
ya doru gitti, bu Millin arabasyd. Yeni eseri hak-
ryor, sonra baflka bir tulay koyuyordu. flini sev-
kndaki dflncelerini renmek iin sabrszlan-
dii hareketlerinden kolayca anlafllabiliyordu.
yordu. Kapy atnda, John Stuart Millin bembe-
Carlyle gn boyu onu seyrederken, duvar ustas-
yaz kesilmifl hasta yzyle karfllaflt.
nn tulalar sabrla st ste koymasndan harika
Ne oldu? diye sordu Carlyle, bir taraftan arkadafln ieri ekerken. Kelimeler Millin azndan zor-
grnml, ama ayn zamanda ifle yarar bir duvarn flekillenmekte olduunu fark etti.
lukla dklyordu. Sonunda korkun gerei sy-
Birden nl yazarn zihninde bir flimflek akt! Na-
leyebildi: Millin hizmetisi, Carlylen parflmenle-
sl sabr, sebat ve gayeye ballk tuladan bir du-
rini bilmeden flmineyi yakmak iin kullanmflt!
var ortaya karyorsa, kendisi de Fransz Devrimi
O srada, Thomas Carlyle hibir fley sylemedi,

ama ok zld her hlinden belliydi. Daha son-
kitabn pekl yeniden ayaa kaldrabilirdi. ()

Baflar ykleri / Murat iftkaya
ralar, gnlerce odasn bir ileri, bir geri admlad ve

baflna gelen bu felkete lanetler yadrd. Hayatnn iki yl kelimenin tam anlamyla kl olmufltu!
349
BU KONUDA ZETLE...
1.
2.
3.
4.
5.
6.
350
fl, olufl, hareket, durum bildiren szcklere eylem (fiil) denir. Eylemler, bildirdikleri iflin niteliine gre klfl, olufl, durum eylemleri adn alr. Klfl eylemleri, nesne alabilir; durum eylemleri alamaz. Olufl eylemleri ise bir sreci, bir deiflimi
ifade eder.
Bir eylemde, yapm ekinden baflka kip ve flahs
ekleri bulunabilir. Kip ekleri, dokuz adettir; bunlarn befli haber kipidir ve zaman anlam taflr,
drd ise tasarlama kipi adn alr ve eyleme dilek, istek vb. anlam katar. Kip ve flahs ekleri ekim ekidir.
Bir eylemin kip eki almfl flekline ekimli eylem
denir.
Haber kipleri, flimdiki zaman, gelecek zaman, genifl zaman, dili ve miflli gemifl zamandr. Tasarlama kipleri ise gereklilik, flart, emir, istek kipi adlarn alr.
Bu kiplerden yalnz biri ile ekimlenmifl eyleme,
basit ekimli (zamanl) eylem denir. Eylemlerin
bazen iki kip eki ile ekimlendii olur; bunlar birleflik ekimlidir.
Birleflik ekimli eylemlere, bu ikinci kip, ek eylemden gelmifltir. Yani btn birleflik ekimli eylemlerde ek eylem vardr. Bu, ek eylemin iki grevinden biridir. Ek eylemin dier grevi de isim
soylu kelimeleri yklem yapmaktr.
7.
zamanda birleflik ekimli fiil yaplr: Hikye

birleflik ekimi, rivayet birleflik ekimi, flart birleflik ekimi.
8.
Baz fiil kiplerinin, cmledeki teki szlerden dolay kendi anlamlarn taflmad grlr. Bu durum, anlam (zaman) kaymas olarak adlandrlr.
9.
Eylemler de yapca basit, tremifl ve birlefliklik

zellii gsterir. Yapm eki almfl eylemler tremifl, almamfllar ise basit yapldr.
10. Birleflik eylemler, kurall, yardmc eylemle kurulan ve anlamca kaynaflmfl olmak zere trdr.
11.
Kurall birleflik eylemler; yeterlik (ebil), tezlik

(iver) srerlik (edur / ekal / egel) ve yaklaflma (eyaz) eylemleridir: Okuyabilirim, zverdi,
anlatlagelir, leyazdm.
12. Yardmc eylemler, etmek, klmak, olmak, buyurmak, eylemek szckleridir. Bir isimle kullanlarak birleflik eylem olufltururlar: sz etmek, hapsolmak, emir buyurmak
13. Anlamca kaynaflmfl eylemler, genellikle deyimlerdir. Burada birleflik yazlmadan ok, anlamn
mecazl oluflu esastr.

Kavrama Testi 1
Kavrama Testi 2
( 17.1 - 17.4 )
( 17.5 - 17.7 )

351
KAVRAMA TEST
1.
(I) Sanat bir yanstma olarak grmek yzyllar boyu

devam etmifl ve zamanmza kadar gelmifl bir kuramdr. (II) Bu grfl savunanlarn sk sk baflvurduu
"ayna" benzetmesi de dflncelerine flk tutan aklayc bir benzetmedir. (III) Lucas de Heere, on altnc
yzylda Van Eyck'n resimlerini verken diyor ki:
"Bunlar ayna, evet resim deil ayna bunlar." (IV) Leonardo da Vinci de resimle ayna arasndaki benzeyifle
iflaret eder: (V) "Eer yaptnz resmin, doada konu
olarak setiiniz nesnelere tam benzeyip benzemediini anlamak istiyorsanz bir ayna alp bu nesnelerin orada nasl yansdna bakarak grdnz resminizle karfllafltrn."
4.
fladaki dizelerin hangisinde eylem zaman anlam

Afla
flmamaktadr ?
tafl
A) Vardm efliine yzm srdm
B) Gezin sizler, onlar ile kokularda el ele
C) Rya gibi bir akflam seyretmeye geldim.
D) Yeflerecek mitler o coflkulu kalplerde
E) Sarar insan ruhunu o ulvi duygu
5.
Volkan sner lkin benim alevlerim eksilmez

Bora geer lkin benim kpklerim eksilmez
Parada numaralanmfl cmlelerin hangilerinde e kimli fiil yoktur ?
flada verilenden hangisi bu dizelerde geen e Afla

flahs bakmndan zdeflt
fltir?
kimli eylemlerle kip ve fla
A) I. ve II.
A) Ar ar kacaksn bu medivenlerden
B) I. ve III.
D) III. ve V.
C) II. ve IV.
B) Ve bir zaman bakacaksn semaya alayarak
E) IV. ve V.
C) Sular sarard... Yzn perde perde solmakta

D) Durur alev gibi dallarda kanl blbller
2.
Kanada'nn kuzey blgelerinde yalnz iki mevsim yaflanr:

I
Kfl ve yaz. zellikle bir blgenin yollarndaki buzlar
erimeye bafllaynca yollar amurla kaplanr. Bu yolII
III
lardan geen aralarn brakt derin izler souklar geri dndnde buz tutar. Bu ilkel blgeye girecekler
IV
E) Kzl havalar seyret ki akflam olmakta
6.
A) Yarnki toplantda herkesin hazr bulunmasn istiyorum.
iin yol ayrmnda flyle bir uyar levhas bulunur:

Src, aracn hangi izi izleyerek sreceini ltfen
iyi se, nk bundan sonraki 20 mil boyunca onun
iinde olacaksn!"
V
B) Kimsenin kardefllerini incitmesine, onlar kmsemesine izin vermez.

C) Genlik yllarmda kk bir sahaf dkkannda
alflmfltm.
D) Mmkn olduunca arkadafllarmza yardmc
olalm.
Bu parada numaralanmfl szcklerden hangileri e kimli eylem deildir ?

A) I. ve II.
B) I. ve III.
D) III. ve V.
E) Aradnz her fleyi maazamzda bulabilirsiniz.
C) II. ve IV.
E) IV. ve V.
7.
3.
352
fladaki cmlelerin hangisinin yklemi haber kiple Afla

fltir ?
rinden biriyle ekimlenmemiflt
fladaki dizelerin hangisinde bildirme ve tasarlama

Afla
fltr?
kipleri bir arada kullanlmflt
fladaki cmlelerin hangisinde "-ecek, -acak" eki

Afla
fltr?
dierlerinden farkl grevde kullanlmflt
A) Gideceiniz yer neresiyse ben sizi brakabilirim.
A) Yce dalar kmfl, belleri kalmfl
B) Bugn btn ifller bitecek, dediniz ama hl ses

seda yok.
B) Coflkun rmaklarn selleri kalmfl
C) Ben istediklerinizi getireceim, hi merak etmeyin.
C) Ouzlar bayram baharda olsun

D) Gideyim, arayaym, Lokman nerede?
D) Dflardan gelen sesleri engellemek iin camlara

yaltm yaptracam.
E) Gen kzlar grrm, iekler asn yzlerinde
E) En ksa zamanda yazacam sana gittiim yerden.
EYLEM (FL)
8.
-mifl, (mfl - mufl - mifl) eki eylemlere gelerek cmleye "baflkasndan duyulma, aktarlma" anlam katar.
fladakilerin hangisinde eyleme gelen -mifl eki bu
Afla
flnda kullanlmflt
fltr?
anlamnn dfl
A) Bu kolyeyi ona doum gnnde annesi almfl.
B) Babasndan kalan dkkn satmaya karar vermifl.
C) Souktan ellerin atlamfl, flu kremi srebilirsin.
D) Dn tiyatroya gitmifller ama oyunu beenmemifller.
11 . Karne zaman birka gn gelmedi; meraklanmfltm.

Snav zaman geldi, belki de snava hazrlanyor, demifltim. yi ki yle dflnmflm. Geldi prl prl sesiyle, ama ksryordu. Bana, kusura bakma snava
hazrlanyordum, dedi. Sabahlara kadar ders alflmfl, bu nedenle biraz hastalanmfl.
flik ekimli ka eylem kullanlmflt
fltr?
Bu paradan birlefli
A) 1
B) 2
C) 3
D) 4
E) 5
E) Bu konuda ne biliyorsa annesinden renmifl.
9.
Yllarca gezdirdim hoyrat baflm,

Aryorum bir mr ardadaflm,
lsem, dikecek yok mezar taflm,
Kendime ben bile hayret ederim.
Bu dizelerde afla
A) fiimdiki zamanla ekimli eylem
B) Genifl zamanla ekimli eylem
C) Gemifl zamanla ekimli eylem
D) fiart kipiyle ekimlenmifl eylem
E) Emir kipiyle ekimlenmifl eylem
12 . nmde bir adamla bir kadn belirdi birdenbire. (II) Kalpazankaya yolunu sordular. (III) ki admda benden
uzaklafltlar. (IV) Koyunlarn arasna yzkoyun uzanmfl papazn olunu grdm getikleri yerde. (V)
Arkalarnda boncuk gibi gzlerle bakan bir kpek vard.
Bu parada numaralanmfl cmlelerin hangisinde ba sit ekimli eylem yoktur ?
A) I.
B) II.
C) III.
D) IV.
E) V.
10 . Adam, ormana gideceksin, diye bafllad konuflmaya.

Baktn ki ormanda mutluluu buldun; dn, gel ve ret bana mutluluk neymifl. Dfl krklna m uradn,
yine dn, gel seninle birlikte Tanr'ya sayglarmz
sunalm. fiimdi git, anneni p; ona nereye gittiini
syle. Ben de rmaa gideyim, kutsal suyla ykanaym
imkn bulabilirsem.
fladakilerden hangisi sy Bu parayla ilgili olarak afla
lenemez ?
fladaki cmlelerden hangisinin yklemi birlefli

flik
13 . Afla
A) Haber ve dilek kipleri ile ekimlenmifl fiillere yer

verilmifltir.
A) Biraz daha ge kalsaydnz, bizi evde bulamayacaktnz.
B) "dn, gel, ret" filleri emir kipi ile ekimlenmifltir.
B) Sokakta grd ocuklar bile flefkatle kucaklard.
C) "ormana gideceksin" ifadesinde fiilde anlam kaymas olmufltur.
C) Geen ay, patronu hibir aklama yapmadan iflten karmfl.
D) "uradn" fiili, birleflik ekimlidir.
D) Salkl bir yaflam iin her sabah kofluyordu.
E) "gideyim, ykanaym" fiilleri istek kipinin birinci

tekil kiflisine gre ekimlenmifltir.
E) Yaz akflamlar arkadafllarmzla balkonda sohbet

ederdik.
ekimli deildir ?
A-C-E / B-D-D-A / C-E-D / D-E-C
353
KAVRAMA TEST
1.
fladaki cmlelerden hangisinin ykleminde, ek

Afla
eylem yoktur ?
4.
A) Burada birka saks ve ufack bir fskiye vard eskiden.

B) Biraz dinlenince bir taksiye atlayp gelecekmifl.
Yemeimizi daha erken bir saatte yiyemez miydik?

cmlesinin yklemi, genifl zamann, rivayeti, I. oul
I
II
III
kifli olumsuz soru zelliini taflmaktadr.
IV
V
C) Bugn hava dne gre birka derece daha scakt.
fltr ?
Bu cmlede numaralanmfl bilgilerin hangisi yanlflt
D) Onu flaflknlkla dinledik, bize anlattklar masal

gibiydi.
A) I.
B) II.
C) III.
D) IV.
E) V.
E) Anladm kadaryla burann sahibini tanyorsun.
5.
fladaki dizelerin hangisinde zamir (adl) ek eylem

Afla
fltur?
alarak yklem olmuflt
A) Brak ben syleyeyim gzelliini
2.
B) Her birimiz kendi zindannda, anahtar dflnrz
fladaki dizelerin hangisinde ek eylem kullanlma Afla

fltr ?
mflt
C) Elimi befl yerinden dalad befl parman

D) Btn bunlar sendedir, bu grift bilmeceler
A) Daha deniz grmemifl bir oban ocuuyum

Bu dalarn eskiden aflinasdr soyum
E) O baflkas yok mu yanndakine veriyor karanfili
B) Kapanp pmek iin basaca topra

Btn flehir bekliyor onu dizler stnde
C) Aacn biri bulvarda lyordu
fiehrin camlar kaygsz glyordu
6.
D) Lavanta iei kokan kederleri

Hoyrattr bu akflamstler daima
fladaki cmlelerin hangisinde, eylem kipinde anAfla

lam kaymas vardr?
A) Birazdan buluflacamz yerde olurum.
B) Sizi kendi evimde arlamayacam iin ok zlyorum.
E) Yaram var, havanlar dvemez merhem

Ykm var, bulamaz pazarlar dirhem
C) Olumsuz bir cevap almamak iin bizi bekleyin.

D) Olaya karflanlardan hibirini tanmadn sylyor.
E) En ksa zamanda, hastalanan amcam ziyaret edelim.
3.
(I) ngiliz denizci J. Cook 18.yzylda Avustralya kysna adm attnda hi grmedii bir hayvanla karfllaflr. (II) Yanndaki yerliye bu hayvann adn sorunca "Kangroo!" yantn alr. (III) Bu hayvann resmini
izer, lkesine dndnde herkese gsterir ve zamanla tm dnya bu hayvan tanr. (IV) Daha sonra
Avustralya yerli dillerini incelemek iin bu ktaya giden dilbilimci, yerlilerin bu hayvan iin baflka bir
isim kullandn grr. (V) "Kangroo!" ise yerli dilinde "Seni anlamyorum!" demektir.
Bu parada numaralanmfl cmlelerin hangisinde ek
fltr?
eylem kullanlmflt
A) I.
354
B) II.
C) III.
D) IV.
E) V.
7.

Afla
kaymas yoktur ?
A) Hafta sonlar piknik iin Beykoz taraflarna gidiyoruz.
B) Uzun zamandr ihmal ettiim dostuma mektup yazyorum.
C) Oda arkadaflm tatil gnlerinde, erken kalkmaktan
hofllanmyor.
D) Bir sabah vakti, herkes uykudayken mutfak perceresinden kayorlar.
E) Bu imknlar iyi deerlendirirsek ileride byk bir
flirket sahibi oluruz.
EYLEM (FL)
8.

Afla
kaymas vardr?
A) Otobse yetiflmek iin hzl hzl kofluyor, bir taraftan da baryor.
B) Uzun sren pazarlktan sonra ocuun istedii
krmz araba alnr.
C) Yarn yeni bir ifle bafllayacan syledi.
9.
11 . Hi kimse tanmyordu kimdiler

Gece garn saati bela iei
nc mevki bir vagona bindiler
Anlaflld erkein gidecei
Bir fleyden vazgemifl gibiydiler
Bir trl karsna bakamyordu
Bu dizelerde;
D) Seninle bu konuyu bir daha grflelim.
I. Birleflik zamanl eylem
E) Yamur sonras kan gkkuflan kaybolana dek

seyretti.
II. Tremifl yapl eylem
fladaki cmlelerden hangisinin yklemi basit ya Afla

pl bir eylemdir?
A) Ksa zamanda gsterdii baflaryla btn ilgiyi
zerinde toplad.
B) Eve gelir gelmez btn devlerinizi tamamlamalydnz.
III. Dilek kipiyle ekimlenmifl eylem

IV. Ek eylem
V. kinci tekil kifliyle ekimli eylem
kavramlarndan hangilerine rnek yoktur ?
A) I. ve II.
B) I. ve IV.
D) III. ve V.
C) II. ve III.
E) IV. ve V.
C) Onunla yllar nce yine burada karfllaflmfltk.

D) Keflke buralara daha nce gelseydik.
E) Geen yl aldmz bu evi satmaya karar verdik.
10 . (I) Bugn sonbaharn belki de en sar ve en romantik

gn. (II) Yryfle baflladmz bu orman ii yolunda altn rengi yapraklarn yarsnn yerde, kalan yarsnn da dalnda olduunu gryoruz. (III) Doa deta bir kanadn yere sermifl ve zerinde elenceli bir
yryfl yapmamza imkn salamfl. (IV) Ayrca en
sars hatta kzlndan koyu yefliline kadar her rengin
i ie, yan yana olduu bu yoldaki manzaralar bizleri bylyor. (V) Zaman fleridinde bir daha yaflanmayacak bu an unutmamak isteyen arkadafllar, sk sk
fotoraf ekiyordu.
fladakiBu parada numaralanmfl cmlelerle ilgili afla
lerin hangisi sylenemez ?
A) I. cmlede de ekimli eylem yoktur.
B) II. cmledeki eylem, 1. oul kifliyle ekimlenmifltir.
C) III. cmledeki eylem, birleflik yapl ve birleflik ekimlidir.
D) IV. cmlede yklem, haber kiplerinden flimdiki
zamanla ekimlenmifltir.
E) V. cmledeki ikileme, eylemi miktar ynnden
belirtmektedir.
12 . Son gnlerde sanat dnyasn derinden etkileyen bu olaya, siz de eserlerinizde yer vermeyi dflnr msnz?
fladakilerin
Bu cmlenin yklemiyle ilgili olarak afla
hangisi sylenemez ?
A) Basit ekimlidir.
B) Olumlu soru anlamldr.
C) Kipte zaman kaymas yoktur.
D) Tremifl yapldr.
E) Ek eylem almamfltr.
E-B-E / B-D-A-B / B-D-C / D-C
355
SORULMUfi SORULAR
1.
Eflyalar yerlefltirilince, otobse yolcular da bindi. fiofr, beklemeksizin konta at. O srada otobs yazhanesinden biri frlad. Otobse kofluyordu; soluk
solua yetiflti. nmzdeki tek bofl yere oturdu. evresindekileri selamlad. Otobsteki herkesi tanyordu
anlafllan.
5.
A) Yarn erkenden yola kyoruz.

B) Kk halam br gn bize geliyor.
C) Verdiin kitab byk bir zevkle okuyorum.
D) Savaflta len daymn adn, bana koyuyorlar.
flik zamanl ka fiil vardr?

Bu parada bilefli
A) 1
B) 2
C) 3
D) 4
fladakilerin hangisinde, yaplmakta olan bir ifl bil Afla

dirilmektedir?
E) arflamba gn lyor, perflembe gn de gmyorlar.
E) 5
SS - 1996
2.
SS - 1985
fladaki cmlelerden hangisinin yklemi, gelecek

Afla
fltr ?
zaman kipi anlamnda kullanlmamflt
A) Yarn ge mi gelirsin?
B) Akflamlar bu saatte mi uyuyorsun?
C) Mektubu sonra m yazarsn?
6.
D) Arkadafln yarn m ararsn?

E) Sabaha stanbul'da m oluruz?
1989
"Anlattklar fleylerin niteliine gre fiiller, klfl fiilleri

(almak, taflmak, kazmak... gibi.), durum fiilleri (yatmak, susmak, durmak... gibi), olufl fiileri (doymak,
uzamak, kararmak... gibi) diye adlandrlr."
fladakilerden hangisinde, yukarda sz edilen fi Afla
illerin tm rneklendirilmektedir?
3.
A) delmek, dizmek, ezmek

Afla
kaymas yoktur ?
B) solmak, susmak, acmak

C) alamak, oturmak, bymek
A) Tatilimi genellikle zmir'de geiriyorum.
D) yolmak, krmak, samak
B) Okula gitmek iin hazrlanyorum.
E) atmak, kalkmak, sararmak
C) Sen hibir szn tutmuyorsun.
1983
D) Bugn arkadafllar bize geliyorlar.

E) Yarn stanbul'a gidiyorum.
1987
4.
fladaki cmlelerin hangisinde, fiile eklenen -mifl,

Afla
-mfl,, eki cmleye baflkasndan duyulma, aktarlma
anlam katmaktadr?
A) Az flkta okuyorsun; gzn kanlanmfl.
fladaki cmlelerin hangisinde eylemin kipinde bir

Afla
fltur?
anlam kaymas olmuflt
B) ok yorulmuflsun; dinlenmen gerek.
A) Pazar gn gelmeye alflacam.
C) Souktan dudaklarn atlamfl; biraz krem sr.
B) Sabahlar erken kalkmay sevmiyorum.
D) Ayfle dn sinemaya gitmifl; ama filmi beenmemifl.
C) Yamur yad iin gelememifl.
E) Pasta gzel olmufl; biraz daha alabilir miyim?
E) stanbul'a gitmekten vazgemifller.
1987
356
7.
D) Sz verdi, yarn buraya urayacak.
SS - 1994
EYLEM (FL)
8.
I. Masallardan ekerdik dizeleri, tlbent gibi
fladaki cmlelerin hangsinde "olacak" szc,

11. Afla
II. Biz kaldk, koyup gitti bahar
fltr?
"olmal" anlamnda kullanlmflt
III. Yldzlarda obandk, deirmenlerde su
A) Bence o, ileride kendi alannda nl bir bilgin olacak.
IV. Akyor zaman, ar, kendi gnlnce

Yukardaki dizelerin hangilerinde birden ok yarg
vardr?
A) I. ve II.
B) I. ve III.
D) II. ve IV.
C) II. ve III.
E) III. ve IV.
SS - 1994
B) nmzdeki dnemin sonunda Ali faklteyi bitirmifl olacak.

C) Trnaklarn yemesi, ocukluktan kalma bir alflkanlk olacak.
D) Kfl, gelecek yl da byle etin mi olacak?
E) Bilmiyorum, bu gidiflle iflin sonu ne olacak?
SS - 1988
9.
fladaki dizelerin hangisinde yklem, gereklilik kiAfla

pindedir?
A) nar yeflili sundurmamda
Bakmalym ayiei tarlasna
fladaki dizelerde geen ikilemelerden hangisi yk 12. Afla
B) Akakavaklar slanrken
rter bizi gz anann yapraklar
flmiflt
fltir?
lemle birlikte deyimleflm
C) flte duruyor bir ocuk

Mrdm erii gzleriyle
B) plik iplik saryor skutu bir yumakta
D) Bir yce dadan bir yce daa

Dikmiflim flkl direklerimi
D) Uzun siyah salar tel tel zlsn
A) Bir kelime buldum n n ter

C) Bir srr srklyor terlikler tpr tpr
E) Dalgalarn gzmde ttyor mavi mavi
E) Krmz al boncuunu
Alp dizdim sevginin ipliine
1988
SS - 1992
fladaki dizelerin hangisinde yklem birlefli

flik za 13. Afla
manl bir fiildir?
A) Mermiler altnda geerek suyu
Yollara dkld bahtsz kafile
fladaki cmlelerin hangisinde etmek szc
10. Afla
fltr?
yardmc eylem olarak kullanlmamflt
A) Bu konuda ona ancak sen yardm edebilirsin.
B) Evde yoktuk; misafirlerimizi yolcu etmeye gitmifltik.
C) Bu dl oktan hak ettiini o da biliyordu.
D) Bu tablo sence on bin lira eder mi?
E) Bunu, birok kez kendisinden rica ettim.
SS - 1982
B) Tutuflurken ufuk uzakta yer yer

Alalan akflamlarla sular karard
C) Bu akflam ryamda Leyla'y grdm
Derdini alarken yanan bir muma
D) Susamfl ruhumla mesafelere
Hibir fley balamaz beni bir yere
E) Mucize bafllamflt eflsiz ve lgn
Ykanan kufllar gibi enginlerde
B-B-B-D / C-E-B / C-A-D / C-A-E
1991
357
SORULAR
1.
4.
Sen kalpsizsin; hani senin genliinin hayat?

Aflklarm m? Bir nefeste solabilen bu fleyler
Bir yanada atefliyle kmr gibi karard;
fiimdi ise yerlerinde bir stmal yel eser.
Siz gidin gen kzlarn trksyle flen olun.
D) lV. dizede genifl zamanla ekimlenmifl eylem kulanlmfltr.
Asl ad Mustafa olan Katip elebi, ordu ile seferlere

kmfl alimlerimizden biridir. Arapa ve Farsann
I
yan sra Bat kaynaklarndan yararlanmak iin
II
Franszca ve Latince de renmifltir. Bilim ve fikir
III
alannda; tarih, corafya, bibliyografya gibi alanlarda
yirmiden fazla eseri vardr. 1657 ylnda vefat eden
IV
Katip elebi'nin mezar bugn Unkapan'nda M
Bloklar'nn yanndadr.
V
E) V. dizede emir kipiyle ekimlenmifl birden fazla

eylem vardr.
Bu parada numaralanmfl szcklerden hangisi e kimli eylemdir?
fladakilerden hangisi sy Bu dizelerle ilgili olarak afla

lenemez ?
A) l. dizede ek eylem almfl bir szce yer verilmifltir.
B) ll. dizede ekimli eylem kullanlmamfltr.
C) lll. dizede birleflik ekimli eyleme yer verilmifltir.
A) I.
2.
(I) Havalar iyice serinledi. (II) Kestane yapraklarnn

kenar kzarmaya durdu. (III) Gkte artk ne leylek ne
krlang kald. (IV) Yazn hareketi, canll ar ar
yerini skunete, lme terk ediyor sanki. (V) Sonbaharn beraberinde hep bir serinlik, tedirginlik, hzn
getirmesi bofluna deil.
5.
B) II.
C) III.
D) IV.
E) V.
Bu parada numaralanmfl cmlelerden hangisinin

yklemi ekimli eylem deildir ?
fladaki cmlelerde geen birlefli

flik eylemlerden
Afla
hangisi Bu, sizi epeyce urafltrabilir. cmlesinin
fl bakmndan farkllk gsterir?
yklemiyle yaplfl
A) I.
A) fiu paketi bizim eve kadar taflyver.
B) II.
C) III.
D) IV.
E) V.
B) zmn kolay olduunu zannetme.
3.
C) Uzun romanlar bile ksa srede okuyabiliyorum.
Dalr yele karfl altn salar

Uuflurdu bir bir bklm iindi
Bir hofl flk vardr gzlerinde
Prl prl, snmfl o zamandan beri
D) flten ktktan sonra bize de urayver.

E) Grd manzara karflsnda flaflakald.
Bir iyilik sarard yzn bazan

Bilmem, belki bana yle gelirdi
Ben o sevdadan can atan deli
Nasl yanp tutuflmazdm o zaman
fladaki Bu dizelerde geen eylemlerle ilgili olarak afla
lerden hangisi sylenemez ?
A) dalr eylemi genifl zaman kipi ile ekimlenmifltir.
B) "uuflurdu" eyleminde ek fiilin gemifl zaman kipi
kullanlmfltr.
6.
fladaki cmlelerin hangisinin ykleminde anlam

Afla
kaymas yoktur ?
A) Diflli daha sonra tekrar yerine monte ediliyor.
B) Byle durduuna bakmayn her fleyden haberi
oluyor.
C) "snmfl" eylemi yap ynnden basittir.
C) Dilekemiz sonradan yetkili birimlerce iflleme alnyor.
D) "sarard" eylemi addan tremifltir.
D) Gnlerce izledik ama ak vermiyor.
E) "tutuflmazdm" genifl zamann olumsuz fleklidir.
E) Onu rahatsz etmeyelim; ders alflyor.
C-E-D / C-B-E
358

BLG ve BECERLER
Eylemleri, cmlede teki szcklerden ayrt etme

Kip eklerini bulma ve ekimli eylemleri belirleme
Kip eklerinin trn tespit etme
Klfl, durum, olufl fiillerini tanma, zelliklerini bilme
Haber kipleri ile tasarlama kiplerini tanma
Basit ekimli, birleflik ekimli eylemleri belirleme
Ek eylem kavramn her ynyle bilme
Anlam kaymas olmufl cmleleri ayrt etme
Bir kipin hangi kipin anlamyla kullanldn fark edebilme
Fiillerin yapsn belirleme
Birleflik fiillerin trlerini tanma
359
18
EYLEMS (FLMS)
Fiillerden tremifl ad soylu szckler vardr.

sim-fiiller: Fiil olmakla isim olmak arasnda kalmfl szckler
Sfat-fiiller (ortalar), sfat grevi stlenir.
Baz zarflar, fiillerden tremifltir.
YRNGEDEK KAVRAMLAR
fiilimsi s.363
eylemden treme s.363
isim-fiil s.363
sfat-fiil s.364
adlaflmfl sfat s.364
zarf-fiil s.365
362
EYLEMS (FLMS)
18.1
Fiillerden tremifl ad soylu szckler vardr.

Gzleri alamay unutmufltu.
Gn domadan hazrlanp yola kmay dflnmfllerdi.
Bekleyen dervifl, muradna ermifl.
niversite hazrlk snavlarnda eylemsilerle ilgili

olarak,
trnn ayrt edilmesi (ad-eylem, sfat-eylem, baeylem)
Yukardaki cmlelerde koyu yazlmfl szler fiillerden, zel birtakm eklerle tremifltir; bunlara
eylemsi denir.
saysnn belirlenmesi
Eylemsi kelimesi, ald kltme eki (msi) nedeniyle eylem gibi olan, eyleme benzeyen; ama
eylem olmayan anlam kazanmfltr.
turduu gibi sorular sorulmaktadr.
Eylemsiler, eylemlerden tremifl ve eylem anlamn kaybetmemifl olan szcklerdir. Bunlar eylemlerden farkl olarak;
zaman eki almaz.
temel cmleye bal olarak yan cmle kurar.
cmlede hangi grevde bulunduu (ad-sfat-zarf)

kurduu yan cmlenin, cmlenin hangi gesini olufl-
Aflada verilen konular son maddenin dflndakileri aklamaktadr. Son maddeyi cmlenin geleri konusunda aklayacaz. Eylemsileri blmde inceliyoruz: sim fiil (ad eylem), sfat fiil
(orta), zarf fiil (ba fiil).
isim fiil
eylem kk + yapm eki sfat fiil
zarf fiil
18.2
sim-fiiller: Fiil olmakla isim olmak arasnda kalmfl szckler

Eylemlerden tremifl ve eylem anlam kaybolmamfl, bir ynyle eylem bir ynyle ad olan szcklerdir. Bu szckler eylem kk ya da gvdesine
ma / me, mak / mek, fl / ifl / ufl / fl
ekleri getirilerek yaplr.

srme, bekleme, gzleme, yrme
srmek, beklemek, gzlemek, yrmek
srfl, bekleyifl, gzleyifl, yryfl
Hasan, bir an vazgemeyi dflnse de annesinin ona
umutla bakfln hatrlad; onu zmemek iin devam etti.
Sznn kesilmesinden rahatsz olduunu belli etmemeye alflt.
simfiiller, bir eylemin addr. sim ekim eklerini

alabilirler.
simfiil eki almfl olan szck, eylem anlamn
kaybetmiflse eylemsi deil, bir addr.
Souklar elini azn dondurmaya bafllamflt. / isimfiil

Dondurma, zellikle yaz mevsiminde yenir. / ad
Nisanla birlikte kylerde ift srme ifli bafllyordu. /
isimfiil
Gzlerindeki srme onu daha da gzellefltirmifl. / ad
Bu cmlelerde yazlfllar ayn olduu hlde szcklerden birinin eylem anlamn bir lde koruduunu, dierinin ise bir varl karfllayarak isim
olduunu gryoruz.
simfiilin isimleflip isimleflmediini anlamann bir
yolu da onu olumsuz yapmaktr. Olumsuz yapabiliyorsak isimleflmemifl demektir, yani isimfiildir;
olumsuz yapamyorsak, isimleflmifl demektir, yani
isim-fiil deildir.
simfiil eki olan -ma, me ile, eylemlere olumsuzluk anlam katan -ma,
-meyi karfltrmayalm:
ma buydu. / Ltfen byle konuflflm
ma !
Yapt en gzel konuflflm
363
EYLEMS (FLMS)
18.3
Sfat-fiiller (ortalar), sfat grevi stlenir.

Dnyada sevilmifl ve seven nafile bekler
I. Alamayan ocua meme vermezler. (Sfat-
Bilmezler ki giden sevgililer dnmeyecekler.

Yryecek hli kalmamflt, olduu yere oturdu.
fiil)
II. A l amay ana meme vermezler. (Adlaflmfl
sfat-fiil)
Bu yl kfln uzun sreceini dflnyordu.
Eylemlerden tremifl olan, eylem ve sfat anlam taflyan szcklere sfatfiil (orta) diyoruz. Yukardaki cmlelerde koyu yazlmfl szckler byledir.
Bu szckler eylemsi zeliklerinden dolay yan
cmle kurarlar, sfat zelliklerinden dolay isimleri nitelerler, sfat grevinde kullanlrlar.
b) Sfatlarn eklerinden bazlar eylemlere eklenen zaman ekleridir. Bu ortak noktadan dolay,
bunlar eylemlerle karfltrmamak gerekir. (Nitekim eylemsiler ek-eylem eki almakszn temel cmlenin yklemi olamaz.)
Syleyecek sz kalmamflt. / Sfat-fiil; bir ismi
niteliyor.
flleyen demir flldar.
Son szn yarn syleyecek. / Gelecek zamanla
Gelecek yl eitime daha erken bafllamal.
ekimlenmifl bir eylem; bir cmlenin yklemi.
Alt izili szckler demir ve yl isimlerini nitelemifltir.

Eylem kk ve gvdelerine gelerek, onlardan sfatfiil
yapan ekler flunlardr:
a n / - e n , a s / e s i m a z / m e z , r , d k / d i k ,
fl/mifl
acak/ecek, mfl/
O, zoruklara boyun e memi fl bir kadnd. /

Sfatfiil; bir ismi niteliyor.
O kadn, boyun ememifl onca zorlua. / miflli
gemifl zamanla ekimlenmifl bir eylem; cmlenin
yklemi.
Buralarda, tandk bir yz grnce sevindim. /
Sfatfiil; bir ismi niteliyor.
rnekleyelim:
Gelenleri tandk ama hibirimiz bunu belli etme-
flan elbet varr, dfle

flen kalkar.
Kofla
Kendini bilmez insanlarla dflp kalkma.
Tutar elim oldun, grr gzm oldun.
Ktphanesini tandk yazarlarla doldurmufl.
Onun, bundan baflka bildii bir fley yok.
lmfl eflek kurttan korkmaz.
Grd ryadan korkmufl bir hli vard, yatan-
dik. / dili gemifl zamanla ekimlenmifl eylem;

cmlenin yklemi.
rnek soru
(I) Kk bir parkt buras. (II) fiehrin yksek tepelerinden birindeydi. (III) Yeni yaplmflt. (IV) Kk amlar,
iek bekleri, imenler, darack yollar... (V) Belediyeye ait, zerinde numaralar bulunan kanepeler...
dan kalkmamflt.
Yukardaki numaralanmfl cmlelerin hangisinde s fat-fiil vardr?
Bir gn hepsinin geri dneceini biliyordu.
A) I.
B) II.
C) III.
I. Sevdiim yazarlar daha dikkatli okuyorum.

II. Sevdiklerimi daha dikkatli okuyorum.
zm
(V) nolu cmlede bulunan szc -an sfatfiil
ekini almfltr.
Cevap E
Sfatfiil eklerini, anas mez ar dik ecek mifl fleklinde bir flifre ile aklda daha kolay tutmak mmkndr.
364
E) V.
1998
Sfat-fillerle ilgili iki noktaya daha deinelim:

a) Sfat-fiiller, adlar niteleyerek sfat tamlamas
kurar. Bu tamlamada zaman zaman adn dfltn grrz. Bu durumda sfatfiil adlaflmfltr. (adlaflmfl sfat-fiil = sfat-fiillerin adlaflmas.)
D) IV.
EYLEMS (FLMS)
18.4
Baz zarflar, fiillerden tremifltir.

htiyarlardan biri glerek konuflmaya bafllad.
Duvarn ucundan bir glge bafln uzatp geri ekti.
adka anlafllyordu.
Baz fleyler ancak yaflfla
Bu cmlelerde koyu yazlmfl szckler;
gnlk yaflamn kat gerekliinden bunaldka

III
IV
eylemlerden tremifl,
eylem anlam taflyor,
zarf grevinde kullanyor.
Bu tr szcklere bafiil (zarf-fiil) diyoruz.

Zarffiiller, eylemlerden;
p/ip, arak/erek, ken, nca/ince, dka/dike,
al/eli,
a/e,
mez,
madan/meden,
makszn/meksizin, dnda/diinde
ekleriyle tretilir.
Okula yryerek gidiyor, yrrken gnlk ifllerini

planlyor.
Aytmatov'u okuduka Trk dnyasn tanyor onu an lata anlata bitiremiyor.
Masal biter bitmez ocuklar uyumufl oluyor.
Herkes bilmeksizin baz hatalar yapmaz m?
Bahar gelin ce aalar bambaflka gzel oluyor.
Sfat-fiiller isimleri nitelerken zarf-filler eylemleri

niteler. Dolaysyla zarf-fiiller, cmlenin eylemi ile
ayn atya sahiptir. Ayrca anlamca da uyum iindedir. (Byle olmad durumlarda cmlenin anlatm bozulur. Bkz. Anlatm Bozukluklar)
Zarf-fiillerin cmlede zarf grevinde kullanldn
yukarda belirtmifltik. Bu szckler, ilgili konumlarndan dolay balandklar sz gruplaryla birlikte
zarf tmleci iinde yer alr. Dolaysyla zarf-fiillerin oluflturduu yan cmleler, temel cmlenin zarf
tmleci olurlar. (Bu konum ayrntlarna Cmle
Trleri ve Cmlenin gelerinde deinilecek.)
Kimi zarf-fiiller zaman anlam taflr.
hatrladka
byynce
grr grmez
doarken
hayalindeki adann mutlu yalnzlna snmfltr. nsann gnlnde yatan bu eilim, edebiyatn en zengin
V
kaynaklarndan biri olmufltur.
Yu kar dak i p ar ada numar al anm fl szck le rd en
hangisi fiilimsi deildir ?
A) I.
B) II.
C) III.
D) IV.
E) V.
1997
zm
Karar verip uyguluyor.
geldiinde
rnek soru
nsanolu yzlerce yldr lmszlk, dirlik dzenlikle ilgili zlemlerini ounlukla uzak bir ada grntsyle birlefltirerek dile getirmeyi semifl, gnlk
I
II
Alt izili blmleri incelediimizde;

birlefltirerek : zarf - fiil
getirmeyi
: isim - fiil
bunaldka
: zarf - fiil
yatan
: sfat - fiil
szcklerinin fiilimsi olduunu gryoruz. Oysa

gerekliinden szc fiilimsi deildir.
Cevap C
rnek soru
Afla
bir eylemsi vardr?
A) Kapdan ieri sessizce giren adam, hepimizi rktmflt.
B) Onlar duyar duymaz seni aradk.
C) Anlamadn noktalar bana ya da ablana sorabilirsin.
D) Eli plesi Anadolu kadnn Kurtulufl Savafl'nda
yapt fedakarlklar unutmadk.
E) Koflar admlarla okula doru gidiyordu.
zm
geldii zaman
gir - en = sfat-fiil
hatrlad zaman
duy - ar duy-maz = zarf-fiil
byd zaman
grd zaman hemen
domas srasnda
anlama - dk - n = sfat-fiil
pl - esi = sfat-fiil
kofl - ar = sfat-fiil
Bu alt baflln pekiflmesi iin Kavrama Testi 9, 10, 11, 12 ve 13. sorular hemen zelim.
Cevap B
365
BU KONUDA ZETLE...
1.
Trkede fiil kk ya da gvdelerinden zel birta-
manla; ecek ekiyle kurulansa gelecek zamanla
km eklerle tretilmifl szckler vardr. Bunlar fi-
karfltrlabilmektedir.
il olma zelliklerini tamamen kaybetmemifltir.

Anlamca fiillere benzeyen bu szcklere fiilimsi
6.
fat tamlamas kurmuflken isimlerinin dflmesiyle
denir.
2.
Fiilimsiler, olduklar eklere ve ifllevlerine gre

isimfiil, sfatfiil ve zarffiil adn alr.
3.
simfiiller me, mek, ifl ekleriyle ile tretilir.
4.
Baz isimfiiller, fiillerle ortak zelliklerini tama-
ad durumuna geebilir.
7.
5.
Sfatfiiller, an, as, mez, ar, dik, ecek,

mifl ekleriyle tretilir. Bunlarn bazlar kip eklerine benzer; karfltrmamak gerekir. rnein
mifl ekiyle kurulan sfatfiil miflli gemifl za-
366
Zarffiil eklerinin en ok kullanlanlar p, arak,

ken, ince, dka, al, a, r mez, madan,
makszn, dnda ekleridir.
8.
men kaybetmifl ve bir varln ad olmufltur. Bunlara fiilimsi denmez, isim denir.
Sfatfiiller de sfatlar gibi adlaflabilir, yani bir s-
Zarffiiller cmleye, zaman, sebep durum gibi

anlamlar katarlar.
9.
Fiilimsilerin tm yapca tremifltir; bunlar, at

eklerini alarak cmlenin atsna da uyum salar.
10 . Fiilimsiler, cmlenin eflitli geleri iinde yer alabilir ve bu genin greviyle yan cmle kurar.

Kavrama Testi
( 18.1 - 18.4 )
367
KAVRAMA TEST
1.
nsan yafladka anlyor ki kendi kayn kendin ekI

II
III
4.
Eylemsiler, kimi zaman, eylem anlamlarn yitirerek

bir varln, bir olayn ya da kavramn ad olur.
mezsen ne kadar uraflsan da bir yerlere gidemiyorsun.

IV
V
fladakilerin hangisinde bu aklamay rnekleyen

Afla
bir kullanm vardr?
Bu cmlede numaralanmfl szcklerden hangisi ey lemsidir?
A) Sakin olman gerekiyor, neden bu kadar telafl yapyorsun?
A) I.
B) Bu scakta kzartma yiyerek saln tehlikeye atyorsun.
B) II.
C) III.
D) IV.
E) V.
C) Yrmek bu kadar zor geldiyse bir taksiye binseydin.

D) Sen bu azminle snav kazanmay hak etmifltin.
E) nlemlerin yetersiz oluflu faciay hazrlamflt.
2.
Eylemsiler ek fiil alarak yklem grevinde kullanlabilir.

fladaki cmlelerin hangisinde bu aklamaya bir
Afla
rnek vardr?
A) Ksa srede elde ettii baflarda ailesinin pay ok
bykt.
5.
B) Gerekten ok zlemiflim memleketimin dalarnda dolaflmay.

C) Btn yaflamn bu lkeye ve bu lkenin insanlarna adamflt.
D) Bugnlerde moralimi bozan fleylerden biri de ders
alflmak zorunda olmakt.
E) Baflarya ancak programl hareket ederek ulaflabilirsin.
Geliflmifl lkelerde teknolojinin ilerlemesine bal olarak

I
II
III
ortaya kan grlt kirlilii gnmzn nemli evre sorunlarndan biri olmasna karfln lkemizde az bilinen
IV
bir kirlilik trdr. Grlt, insanlarn alglanmasn
V
ve iflitme saln olumsuz ynde etkileyen bir unsurdur.
Bu parada numaralanmfl szcklerden hangileri s fat-fiildir?
A) I. ve II.
B) I. ve IV.
D) III. ve V.
3.
C) II. ve III.
E) IV. ve V.
sim - fiiller bir fiilin addr. Dolaysyla isim gibi grev yapar ve isim ekim eklerini alabilirler.
fladaki cmlelerin hangisinde isim-fiil
Buna gre afla
fltr ?
ekim eki almamflt
A) Siz seenekleri deerlendirin, ben yapmanz gerekenleri anlataym.
B) Hatrlatmalarn bittiyse size soracam baz sorular var.
368
6.
fladaki ataszlerinin hangisinde sfat-fiil (orta)

Afla
yoktur ?
A) Alayann mal glene hayr etmez.
C) Bana kzmadndan emin olmak istiyorum.
B) Tok arlamas gtr.
D) Buraya gelmenize gerek yoktu, biz size bir flekilde

ulaflrdk.
D) Davetsiz gelen dfleksiz oturur.
E) Hazrlamam istediiniz dosyalar masaya braktm.
E) Atefl olmayan yerden duman kmaz.
C) Bilinmedik afl, ya karn artr ya bafl.
EYLEMS (FLMS)
7.
saac Newton bir gn dinlenmek zere bir elma aaI

cnn altndaki otlarn zerinde yatarken, aatan elII
malarn dflfln grp yer ekimi kanunu keflfetti.
III
Onun bu keflfi konsantrasyon yksekliini, nerede ve
nasl olursa olsun bir dflnceye, bir konuya odaklanIV
mann faydalarn da gstermiflti.
V
10 . (I) Kaybetmek kelimesini eskiden beri hi sevmezdi.
Bu parada numaralanmfl szcklerle ilgili olarak

fladakilerin hangisi yanlflt
fltr ?
afla
11 . Yalnz senin gezdiin bahede amaz iek,
A) I - Kendinden sonraki szckle bekleflmifl isim-fiil

B) II - Ba-fiil
C) III - Belirtme hal ve iyelik eki almfl isim-fiil
D) IV - Adlaflmfl sfat-fiil
E) V - Birleflik ekimli fiil
8.

zarf-fiil vardr?
A) I.
B) II.
C) III.
D) IV.
E) V.
I
II
Bizim diyarmz da bir bir bahar saklar
Kolumuzdan tutarak sen istersen bizi ek
III
IV
ncinir dz caddede dada gezen ayaklar
V
Bu dizelerde numaralanmfl szcklerin hangileri ey lemsi deildir ?
Sfat-fiil eklerinden bazlar (-mfl, -r, -maz, -acak) eylemlere eklenen zaman ekleriyle ayndr. Bu ortak noktadan dolay bunlar eylemlerle karfltrmamak gerekir.
A) I. ve II.
B) I. ve III.
D) III. ve V.
C) II. ve IV.
E) IV. ve V.
fladaki cmlelerin hangisind e, alt iziBuna gre afla

fltr?
li szcklerdeki ekler ayn grevde kullanlmflt
fladaki cmlelerin hangisinde tm fiilimsi trlerin12 . Afla
A) Hazrlanacak projede senin de fikirlerinden yararlanacam.
A) Aabeyimin eve dnecei gn dflnnce iim

kpr kpr oluyordu.
B) Bilinmez ki belki biz de gne kalmaz orada

oluruz.
B) O zor gnlerimde btn dostlarm ellerinde geldiince yanmda olmaya alflt.
C) zeri yazlmfl fiflleri burada brakp nerelere gitmifl acaba?
C) Geceleri buralarn pek tekin olacan sanmam,

dikkatli olman neririm.
D) Gider borusu tkand iin burada sk sk kanalizasyon arzalar oluflur.
D) Karne hediyesi olarak alnan bisikletin bu mu yoksa?
E) Vereceim karar iin acele etmeden dflneceim

bir mddet.
9.
(II) O, hayata kazanmak iin geldiine inanyordu.

(III) Bu yzden hayatnda bafllad her ifli zaferle sonulandrmalyd. (IV) Gen olmann verdii heyecanla ifl dnyasna atlmann planlarn yapyordu.
(V) Fakat bu plan yaparken nemli bir dezevantaj
vard: "Her fleyi ben bilirim!" tavr.
fladaki cmlelerin hangisinde zarf-fiil kullanlma Afla

fltr ?
mflt
A) Ebru yapmay reneli baflka bir fleyle uraflmyor.
B) Bu konuda beklentiye girip ifllerinizi ihmal etmeyin.
C) Yaplan fabrikaya ramen bu ky doalln hl
koruyor.
den rnek vardr?
E) Bu flehrin havasndan soluyup da buralar terk

edenlere flaflrmamak elde deil.
fladaki dizelerin hangisinde tekilerden farkl tr13 . Afla
fltr?
de bir fiilimsi kullanlmflt
A) flte doduun eski evdesin birden
Yolunu gzlyor lamba ve merdiven
B) Gl bytenlere mahsus hevesle
Renk renk dertlerimi gznde besle
C) Terk edilmifl hatralar gibidir
Ara istasyonlarn kl rengi binalar
D) alfltka neler baflarabileceinin farkna varacaksn.
D) Bu yamur, bu yamur, bu kldan ince

Nefesten yumuflak, yaan bu yamur
E) Oraya varnca bizi ararsan bu endifleli bekleyiflten

kurtuluruz.
E) Gn olur sryp beni derbeder

Bu ses rzgra karflr gider
A-D-C / B-B-B / D-B-C / E-C-E-E
369
SORULAR
1.
4.
Can verdi kfln sunduu tafllarla zehirden

I
Her gonca kzl bir gn uarken yolumuzda
II
stndeki son dallar aarmfl diye birden
III
IV
Pas tuttu nihayet sularn rengi havuzda
V
fladaki ataszlerinin hangisinde sfat-fiil (orta), s Afla

fltr?
fat grevinde kullanlmflt
A) El iin alayan, gzden olur.
B) Ava giden avlanr.
C) At binenin, kl kuflanann.
D) Akacak kan damarda durmaz.
E) Acele yryen yolda kalr.
Alt izili szcklerden hangileri fiilimsi deildir ?

A) I. ve II.
B) II. ve III.
D) III. ve V.
C) III. ve IV.
E) IV. ve V.
5.
2.
fladaki cmlelerin hangisinde buna rnek vardr?

Afla
Dalga dalga hcum edip piflmanlklar

I
Unutuflun o tun kapsn zorlar
II
Ve ruh, atlan oklarla delik deflik;
III
IV
flte, doduun eski evdesin birden
V
A) Btn sporlar sever ama grefle ayr bir ilgi duyard.

B) Ankara kyden ve kasabadan gelen insanlarla doluydu.
C) Kalabaln iinden syrlp askerlerle konuflmay
denedi.
D) Anadolunun her yerinden gelen insanlarn oluflturduu bu manzara ilginti.
Alt izili szcklerden hangisi fiilimsi deildir ?

A) I.
B) II.
C) III.
D) IV.
E) Yunanllarn, zmirde bafllattklar yama, gnlerce srmflt.
E) V.
6.
3.
le gneflinde topraa glge salamayan, yamurla

I
slanmayan; ay yldzlar grmeye grmeye unutan flu
II
III
IV
aa, bulunduu kflede mutlu muydu acaba?
V
Bu cmledeki alt izili fiilimsilerden hangisi farkl
trdedir?
A) I.
B) II.
C) III.
D) IV.
Fiilimsi eki alan baz szckler, ifl, olufl, hareket anlamn yitirerek kalc isim oluflturabilir.
E) V.
Ama pencereni perdeleri ek

Mona Roza seni grmemeliyim
I
Bir bakfln, lmem iin yetecek
II
III
Anla Mona Roza, ben bir deliyim
Ama pencereni perdeleri ek
IV
V
Alt izili szcklerden hangisi fiilimsidir?
A) I.
D-D-C / D-E-A
370
B) II.
C) III.
D) IV.
E) V.

BLG ve BECERLER
Fiilimsi kavramn anlama

Fiillerle fiilimsilerin farkn kavrama
Filiimsilerle isimlerin, sfatlarn, zarflarn farkn kavrama
Cmlede geen bir fiilimsiyi bulma
simfiilleri belirleyebilme
simfiillerden kalc isme dnflmfl szckleri bulma
simfiillerin yklem olduunu bilme
Sfatfiilleri tanma
Adlaflmfl sfatfiilleri belirleyebilme
Zarffiilleri ayrt edebilme
Zarffiilin cmleye katt anlam sezme
371
19
EYLEMDE ATI
Nesneler ve zneler eylemlerin at zelliini belirler.

Etken eylemlerin gerek zneleri bulunur.
znesi bilinmeyen eylemler de vardr.
Yaptklar iflten etkilenen zneler vardr.
Baz eylemler tek kifli tarafndan yaplamaz.
Eylemlerin, bir ksm nesne alabilirken bir ksm alamaz.
Eylemlerin geifllilik, geiflsizlik zellii eklerle deifltirilebilir.
YRNGEDEK KAVRAMLAR
fiil s.375
at s.375
etken s.375
gerek zne s.375
gizli zne s.375
edilgen s.376
szde zne s.376
dnfll s.376
ifltefl s.377
geiflli s.378
geiflsiz s.378
oldurgan s.379
ettirgen s.379
geifllilik derecesinin artmas s.379
374
EYLEMDE ATI
19.1
Nesneler ve zneler eylemlerin at zelliini belirler.

I.
II.
III.
IV.
Uzun sre nne bakt.

Etrafnda kimseler var m diye baknd.
Burada ona iyi bakld.
lalarn getiren hemflire ile bakflt.
Bu cmlelerdeki bakmak eyleminin farkl almlarn inceleyelim.

lk cmlede, eylemin kimin tarafndan yapld
belli ve eylem yapm eki almamfl.
kinci cmlede kifli, eylemi kendi kendine yapyor
ve eylemde n yapm eki var.
ncde eylemi gereklefltirenler belirsiz.
Son cmlede ise eylem birden fazla kifli tarafndan gereklefltiriliyor.
Bu eylemlere srasyla
fll, edilgen ve iflt
fltefl diyoruz.
etken, dnfll
Baz eylemlerin bir varlkla ilgili olarak (zne + bir
varlk) gereklefltiini;
Elini kesti, kalemi at, szn bitirdi, kitab kapad, ses duydu,
bazlarnn da znenin dflnda bir varla ynelik

olmadan gereklefltiini;
ok gld, pek alard, sz bitti, yryordum,
uyuyakaldm.
gryoruz. Bunlara da srasyla geiflli ve geiflsiz

diyoruz.
Eylemlerin zne ve nesneye gre konumuna (taknd tavra) at diyoruz.
Eylemin atsn, ald at eki (fiilden fiil yapm
eki) belirler. Bunlar,
fl, (ifl,
fl, -fl)
fl), -r, -t, -dr ekleridir.
-n, -l, -fl,
Afladaki rnek aty zetliyor; inceleyelim.
Zehra ile Zeynep dvflt.
Zehra Zeynep'i dvd.
Zeynep dvld.
Anneleri dvnd.
at kavram, fiillerle ilgilidir; yani at fiillerin bir zelliidir. sim cmlelerinde (yklemi isim olan cmlelerde) at zellii bulunmaz / aranmaz.
EYLEMLERN ZNELERNE GRE KONUMU

19.2
Etken eylemlerin gerek zneleri bulunur.

Ben seni zmek istemedim.
cmlesinde ifl yapan (zne) Ben dir.

Bu sabah, misafirlerimiz gitti.
cmlesinde ifli yapan (zne) misafirlerimiz dir.

Havalar, iki gndr iyice soudu.
cmlesinin znesi de Havalar dr.

Bunu daha nce dflnmeliydin.
cmlesinde, grnmese de aka bilinen, ifli kesinlikle yapmfl bir zne vardr. Bu 2. tekil kifli yani
sen dir.
Bu rneklerde, fiilleri gereklefltiren znelerin

aka bilindiini gryoruz. Bu tr znelere,
gerek zne, byle gerek zneler alan fiillere de
etken atl deniyor.
l, n eklerinin at eklerinden olduunu 19.1de anlatmfltk. Burada flunu belirtelim, etken atl eylemler l veya n ekini kesinlikle almaz. Bu at eklerini almfl bir fiilin etken atl olmadn peflinen
syleyebiliriz.
zetleyelim:
Etken atl eylemler;
l veya n at eklerini almaz.
bunlarn gerek zneleri vardr.
19.3
znesi bilinmeyen eylemler de vardr.

Bu kitap uzun sre okunmufl. / okuyan belirsiz
Sizin iin de bir elbise alnd. / alan belirsiz
Bir ses duyuldu, efraf incelendi. / duyan ve inceleyen
belirsiz
Bu cmlelerin eylemlerinde;
eylemi yapann belirsizliini,
"-l" veya "-n" at ekinin olduunu gryoruz.
375
EYLEMDE ATI
Bu iki zellii bir arada taflyan eylemler edilgen

eylemlerdir. Bir eylemin edilgen atl olmas, l
veya n ekini almas, znesinin belirsiz olmas demektir.
Edilgen eylemlerde zne belli deildir ama ykleme yneltilen zne sorusuna, cmlede cevap
veren bir ge bulunur. fiyle:
Toplantnn ertelendii akland.
(Aklanan ne?)
Grld gibi Toplantnn ertelendii ifadesi,

edilgen ykleme ynelttiimiz zne sorusuna
(Aklanan ne?) cevap veriyor. Ancak aklama
iflini yapann bu ifade olmas mmkn deildir. fiu
rnei de inceleyelim:
Btn bu anlattklarmz zetleyelim:

Edilgen atl eylemler l veya n at ekini almfltr.
Gerek zneleri deil, szde zneleri vardr.
rnek soru
"Yangn ok gemeden sndrlmflt."
flkisi afla
fladakilerden
cmlesindeki zne-yklem iliflk
hangisinde vardr?
A) O acl haberi duyunca ok zlmflt.
B) Yzbafl Cemil, savafln ilk gnnde omzundan vurulmufltu.
C) ocuk, yatandan kalkarak annesine sk sk sarlmflt.
D) Ahmet Refik, yokuflun baflna doru yorulmufltu.
renciler snfa arld.

(arlan kim?)
Bu cmlede de ykleme ynelttiimiz zne sorusuna renciler ifadesi cevap verdi. Ancak aran, yani ifl yapan, onlar deildir; belki retmen, belki mdrdr.
flte edilgen atl yklemlere yneltilen zne
sorusuna cevap veren, deta zne gibi davranan
ama gerekte ifli yapmayan bu geye szde zne
denir. Bu, gerekte, cmlenin nesnesidir. Ksacas
szde zne, yalnz edilgen atl eylemlerin yklem olduu cmlelerde bulunur.
E) Onlarn bartlarn duyduka sinirleri iyice gerilmiflti.
1984
zm
ncl cmlenin yklemi edilgendir. (Sndrlmflt: kim
sndrmflt? Cevap yoktur. Eylemin yapanlar belirsiz.)
B seeinin yklemi de edilgendir. (Vurulmufltu: Kim
vurdu? Belirsiz.)
Cevap B
Edilgen eylemlerin zneleri bazen cmleye tarafndan szcnn veya ce ekinin yardmyla eklenir.
Bunlar zarf tmleci gibi kullanlr, yani yine de cmlenin znesi olmazlar.
19.4
Yaptklar iflten etkilenen zneler vardr.

Erkenden uyanmfl, giyinmifl, taranmfl. / kendisi uyanmfl, giyinmifl, taranmfl.
l, n eki
Gerek zne
Szde zne
Etken .
yok
var
yok
nce zlmfl, sonra sevinmifl. / kendi kendine zl-
Edilgen .
var
yok
var
mfl, kendi kendine sevinmifl.
Dnfll .
var
var
yok
Szlerimize ok alnmfl; hepimize krlmfl. / kendi kendine alnmfl, kendi kendine krlmfl.
Bu cmlelerin eylemlerinde,
ii, oluu, hareketi yapann belirli olduunu

(gerek znesinin olduunu)
znenin eylemden etkilendiini (ii kendi kendine yaptn)

eylemlerin -n veya -l at eki aldn gryoruz.
376
Aadaki tabloyu inceleyelim:
Bu zellikleri bir arada tayan eylemler dnldr.
Bu tablodan unu anlyoruz; dnl ve edilgen atl eylemlerde ayn ekler bulunuyor. Bunlarn fark
znelerinin niteliinden kaynaklanyor. u rneklerle fark daha iyi anlayalm:
Gen adam geen ay iten atld. / edilgen
Szde zne: iten atan bakalar
Gen adam soruyu cevaplamak iin atld. / dnl
Gerek zne: kendisi atld
Bu alt baflln pekiflmesi iin Kavrama Testi 2 ve 3. soruyu hemen zelim.
EYLEMDE ATI
19.5
Baz eylemler tek kifli tarafndan yaplamaz.

Hoca Nasreddin zerine sylefliyoruz, zaman zaman
kimlii zerine tartflyor, nktelerinin derinliiyle glflyoruz.
Afladaki cmlelerin yklemlerini bu bakfl asyla inceleyelim:

Yorgunum diyerek yatana serildi. / dnfll
Yukardaki cmleler incelendiinde,
Ortaya el dokumas bir kilim serildi. / edilgen
Mallarn satmak iin ortaya serdi. / etken
eylemi birden fazla znenin gereklefltirdii

(oul anlamn szce gelen ler eki deil
de -fl eki verecek)
eylemlerin -fl, (-fl, -ifl, -ufl, -fl) at eki ald
fltefl eylemler digrlyor. Bu tr eylemlere iflt
yoruz.
Eylemin yn (yaplfl) bir zneden dierine dofllkl, ayn yne ynelikse birlikte iflteflru ise, karfl
lik diyoruz.
Karfllkl ifltefl:
Birlikte fltefl
Ykandktan sonra gzelce tarand. / dnfll

Soyguncularn yakalanmas iin btn evre tarand. / edilgen
Toplantda teknik elemanlar da hazr bulundu. /
dnfll
Kaybolan eflyalarn bir ksm bulundu. / edilgen
Baflarl ocuk oyuncular bu sahnede bulufltu. / ifltefl
rnek soru
x
y
Arada srada telefonda grflrz.

fladaki cm Bu cmlenin yklemi at bakmndan, afla
lelerden hangisininkiyle benzerlik gstermektedir?
rnekleyelim:
eylem
dvflmek
flakalaflmak
tartflmak
telefonlaflmak
savaflmak
barflmak
glflmek
kaflmak
uuflmak
tflmek
bekleflmek
Salarn ykadktan sonra gzelce tarad. / etken
birlikte
+
+
+
+
+
karfllkl
+
+
+
+
+
+
"-fl" eki almfl her eylemin ifltefllik anlam taflmad grlr.

Etekleri tutufltu, sinirleri yatflyor, bitiremeyecei ifllere giriflti
Bu eylemlerde iflteflliin flartlarndan birinin olmadna, eylemlerin birden fazla zne tarafndan
gereklefltirilmediine dikkat edelim.
Bu eylemlerde, bir durumun gitgide artfl veya nitelike benzeme gibi zellikler vardr.
siyahlaflmak : siyah gibi olmak, siyah olmak
iyileflmek : iyi gibi olmak, iyi olmak
zetleyelim: -n, -l at eki alanlardan znesi be fll, belirli olmayanlar edilgen,

lirli olanlar dnfll
-fl at eki alanlardan birden fazla zne tarafn flteflt
fltir.
dan yaplanlar iflt
A) Kendisiyle sk sk bulufluyorduk.
B) Zor bir iflin altna girmifltik.
C) fkesi sonunda yatflmflt.
D) Dostluumuz gnden gne gelifliyordu.
E) Evine gidip mutluluklar dilemifltik.
1990
zm
ncl cmlenin yklemi ifltefl atldr. (Eylem birden
fazla zne tarafndan yaplmfltr.) Benzer zellik seenekler iinde sadece A'da vardr.
Cevap A
rnek soru
"Arkadaflmz, bir gn nce otelden ayrld." cmle flki afla
fladakilerden
sinde grlen zne-yklem iliflk
hangisinde vardr?
A) Lokantada istediiniz yerler ayrld.
B) Kendi isteiyle emekliye ayrld.
C) Yllk krdan paynza dflen para ayrld.
D) Frtnada aacn dal gvdesinden ayrld.
E) Yol, rman kysnda ikiye ayrld.
zm
SS - 1982
ncl cmlenin yklemi (ayrld) dnflllk zellii

gsterir. fli yapan da, iflten etkilenen de ayn varlktr. Benzer durum B seeinde vardr. (Kendi kendine
emekliye ayrlmfltr.)
Cevap B
377
EYLEMDE ATI
rnek soru
zm
Anneleri yaramazlk yapan ocuklara sylendi.

fladaki cmlelerden hangisiBu cmlenin yklemiyle afla
nin yklemi arasnda at ynnden benzerlik vardr?
A) Toplantda nemli kararlar alnd.
ncl cmledeki "sylendi" sz, "anneleri" znesine

sahip olduundan dnflldr. nk, ifli yapan da iflten etkilenen de ayn varlktr. Benzer durum C seeneinde grlmektedir. Kendi kendine sevinmifltir.
Cevap C
B) Bayram bu yl daha oflkulu kutland.

C) Okul arkadafln karflsnda grnce ok sevindi.
D) yelere verilen kartlarn tm yenilendi.
E) Trende adafl ozanlardan fliirler okundu.
SS - 2002
Dnfll eylemlerin ender olarak nesne ald grlr. Bu eylemler nesne almama eilimindedir.
at eklerinin tm yapm ekidir, hliyle, at eki almfl kelimeler de tremifl yapldr.
EYLEMLERN NESNELERNE GRE KONUMU

19.6
Eylemlerin, bir ksm nesne alabilirken bir ksm alamaz.

Nesne alabilmesi ya da alamamas bir eylemin at zelliinde belirleyicidir. Nesne alabilen eylemflli, alamayanlar geifls
flsiz olarak isimlendiler geifll
riliyor.
uyumak, alamak, kalkmak, bkmak, oturmak, gcenmek, gelmek...
yemek, imek, atmak, brakmak, gzlemek, istemek,
dikmek...
lk satrdaki eylemlerin gerekleflmelerinde znenin

dflnda bir varla (nesneye) ihtiya kalmadn
(neyi uyumak, neyi alamak, neyi kalkmak? ... cevap yok)
ikinci satrdakilerin ise bir varl daha (nesneyi)

gerekli kldn
(neyi yemek? yemei / neyi imek? suyu / neyi atmak? p)
Ksacas, cmlede nesne grnmese de fiil nesne

fllidir.
alabiliyor ise bu fiil geifll
Edilgen eylemlerin geiflsiz flekillerinde gerek zne de szde zne de bulunmaz.
Yarn ilk uakla Ankaraya gidilecek. gidilecek fiili, edilgendir ve nesne alamaz yani geiflsizdir. Bu
nedenle cmlede hibir zne bulunmamaktadr.
rnek soru
Nesne alp almadklarna gre, fiiller "geiflli" ve "geiflsiz" diye ikiye ayrlr. Neyi ve kimi sorularna cevap veren fiiller geiflli, bu sorulara cevap vermeyenler geiflsizdir.
fladaki cmlelerden hangisinin
Bu tanma gre, afla
flli bir fiildir?
yklemi geifll
gryoruz.
Btn ayrntlar dflnmflsn.
Motorun arzal olduunu ok ge fark ettik.
Sen bir fley anlatmasan da ben hissediyorum.
Anlattklarna hepimiz inanmfltk.
lk iki cmlede, nesnelerin alt izili. nc cmlede

nesne bulunmuyor. Ancak hissediyorum yklemi,
nesne alabilir. rnein cmle flyle de olabilirdi:
Sen bir fley anlatmasan da ben bir terslik olduunu
hissediyorum.
Buradan flunu anlyoruz: Aslnda hisset fiili geifllidir. Yalnz bu cmlede nesne kullanlmamfl;
378
kullanlmamas da hissetmek fiilinin geifllilik

zelliini deifltirmez.
A) Onun szlerine arkadafl sinirli sinirli glyordu.

B) ocuklar, hava gzel olursa, yarn maa gidecekler.
C) Babasyla stanbul'a gideceine ok seviniyor.
D) Siz de bizimle sinemaya gelmez misiniz?
E) Televizyondaki yeni diziyi izlemiyor musunuz?
zm
1981
E seeindeki cmlenin yklemine "neyi" sorusunu sorduumuzda cevap alabilmekteyiz. (izlemek: neyi? televizyondaki yeni diziyi.) Bu cmlenin yklemi geifllidir.
Cevap E
EYLEMDE ATI
19.7
Eylemlerin geifllilik, geiflsizlik zellii eklerle deifltirilebilir.

Geiflli ve geiflsiz eylemler t, r, dr ekleri ile
geiflli hle getirilir. Bu duruma ettirgenlik ve
oldurganlk denir.
eylem (I. konum)
geiflli
geiflsiz
ekler
eylem (II. konum)
-t, -r, -tr geiflli
<
ettirgen
oldurgan
Ksaltalm :
geiflliden
geiflsizden
Bu ekler zaman zaman st ste gelebilir. st ste

gelen bu eklerden her biri eylemin yaplflna bir
kifliyi daha katar.
yazdm: tek kifli (ben)
yazdrdm: iki kifli (ben ona)
yazdrttm: kifli (ben, onun arayclyla dierine)
rnek soru
geiflli :
ettirgen
geiflli :
oldurgan
I. konum
II. konum
fladaki ataszlerinden hangisinin yklemi bir geAfla

flli fiildir?
ifll
A) Araba devrilince yol gsteren ok olur.
B) Bofl uval ayakta durmaz.
koklamak (geiflli)
koklatmak (ettirgen)
gzlemek (geiflli)
gzletmek (ettirgen)
D) Ayan yorganna gre uzat.
varmak (geiflsiz)
vardrmak (oldurgan)
E) Kurunun yannda yafl da yanar.
glmek (geiflsiz)
gldrmek (oldurgan)
zetleyelim: Geiflsiz atl bir eyleme t, r, dr

eklerinden biri getirilirse fiil geiflli hle gelir ve
oldurgan adn alr.
Geiflli atl bir eyleme bu eklerden biri getirilirse
fiilin geifllilii artar ve ettirgen adn alr.
C) Gl seven dikenine katlanr.
SS - 1990
zm
D seeindeki yklemi inceleyelim:
uzat: neyi uzat? ayan.
Grld gibi bu cmlenin yklemi nesne almfltr
ve geifllidir.
Cevap D
flada verilen eylemlerin atlarn belirleyerek

Afla
konuyu daha iyi kavrayalm.
aklamfl /
beenmifl /
bildirdik /
giydirdi /
yazfltlar /
uyuttu /
duyuldu /
ayrlmfllar /
inandrd /
bekletti /
savunmufl /
belirledi /
kzdrdlar /
baknd /
katld /
Eskimifl birka eflyay att. /

Dflmann stne kahramanca atld. /
Birka kez ge kald diye iflten atld. /
Tavan arasndaki eflyalar kard. /
Olaylarn zerinden birka gn geince toparland. /
Yeni tasardan vazgeildi. /
Yazarn son yksnden ok etkilendim. /

Kar, ertesi gn dindi. /
Bundan tam yirmi yl nce tanflmfllar. /
On yldr yaflad flehre iyice baland. /
Bu olayla yaflam deiflti. /
Bu olay yaflamn deifltirdi. /
Konuyu bafltan anlatt. /
ki flirket ortak olma konusunda anlaflt. /
Tarla bu yl bol rn verdi. /
Yemein tadna baknda yzn buruflturdu. /
Sabahn ilk flklaryla horozlarn sesi duyuldu. /
Konuklara tarihi binalar gezdirildi. /
Olay yetkililerce soruflturuluyor. /
Yarn gelmekten vazgemifl. /
379
BU KONUDA ZETLE...
1.
Eylemlerin zne ve nesne alma durumlarna gre beliren zelliklerine at deniyor.
2.
at, yalnz eylemlere ait bir zelliktir; isim cmlelerinin ats aranmaz.
3.
zneye gre fiillerin ats drt eflittir: Etken,

edilgen, dnfll, ifltefl.
4.
Etken atl eylemler, gerek zne almfltr; bu

eylemlerde l / n at ekleri bulunmaz.
5.
Gerek zne, cmlede bildirilen ifli yapan, aka

bilinen znedir.
6.
Edilgen atl eylemler, szde zne almfltr; l / n

eki bunlarda mutlaka bulunur.
7.
Edilgen eylemlerde bulunan szde zne, cmlede zne gibi grnen ama bildirilen ifli gerekte
yapmamfl olan znedir.
8. Bu eylemlerin gerek znesi bazen cmleye tarafndan kelimesi ya da ce eki ile eklenir.
9.
Dnfll eylemler grnfl bakmndan edilgenlerle ayndr, yani l / n ekini alr. Ancak bu eylemlerin yklem olduu cmlelerde gerek zne
vardr, ifli yapan bellidir.
380
10 . Dnfll eylemlerde kendi kendine anlam vardr.

11. fltefl eylemler, fl ekini almfl, birden fazla kifli tarafndan yaplabilecek nitelikteki eylemlerdir.
Burada nemli olan, eki almfl fiilin tek baflna
yaplamama zelliidir.
12. fltefl eylemler, karfllkl ve birlikte yaplma
anlam taflr.
13 . Nesneye gre eylemler yine drt trdr: Geiflli,
geiflsiz, oldurgan ve ettirgen.
14. Geifllilik, nesne alabilmektir. Geiflli fiiller,
yanlarna onu, birini, bir fleyi vb. nesneler getirilerek ayrt edilir.
15 . Nesne alamayan fiiller geiflsiz atldr. Bunlara
t / r / tr eklerinden biri getirilerek oldurgan
eylemler yaplr.
16 . Ettirgen eylemlerse ayn eklerin geiflli eylemlere eklenmesiyle oluflturulmufltur.

Kavrama Testi
( 19.1 - 19.7 )

381
KAVRAMA TEST
1.
Edilgen atl eylemlerin yklem olduu cmlelerde,

zne sorusuna cevap verdii hlde ifli yapmayan unsura szde zne denir.
5.
fladaki cmlelerin hangisinde szde zne kulla Afla

fltr?
nlmflt
A) Dergi, ancak befl say devam edebildi.
Gemideki eflyalar byk bir glkle buraya tafldk.

Adada baz zamanlar fliddetli yamurlar yad iin
bu eflyalarn korunmas gerekiyordu. Bu arada kurulan adrn iine ikinci bir adr yapld. En st adrn stne de muflamba gerildi. Herkes ok yorulmufltu, ben de dinlenmek iin bir kfleye ekildim.
fladakilerden hangisi sy Bu parayla ilgili olarak afla
lenemez ?
B) Bahede befl aa sulanmadan braklmflt.

C) Yafllannca ifllerini brakp bir kenara ekildi.
A) Birden fazla etken fiil kullanlmfltr.
D) Bence bu sylenenlere ok fazla zlmemelisin.
B) "yorulmufltu" szc birliktelik bildiren ifltefl bir

eylemdir.
E) Fkralar insanlar gldrmekten ok dflndrmelidir.
C) "yapld" ve "gerildi" eylemleri edilgen atldr.

D) "tafldk" eylemi geiflli bir eylemdir.
E) "ekildim" eylemi dnfll atldr.
2.
fladaki cmlelerden hangisinin yklemi, zneAfla

flkisi ynyle tekilerden farkldr ?
yklem iliflk
A) Okul tren iin gzelce sslendi.
B) Odadaki eski eflyalar bodruma taflnd.
C) Gemiflteki baflarlaryla hep vnd.
D) Koridorlar ve pencereler iyice silindi.
E) Antika eflyalar ok ucuza satld.
6.
Toplar, bakkaln camn kran ocuklar telafl iinde

kaflt.
fladakilerin
Bu cmlenin yklemi at ynnde afla
hangisine benzemektedir?
3.
A) yice yalanmfl pehlivanlar ayrn stnde kapfltlar.
fla da ki cm le lerd e n h ang is inin y kle mi a t

Afla
ynyle tekilerden farkldr ?
B) Otobs hareket etmek zereyken perona yetifltiler.
A) Karfldaki parkta sahipsiz bir anta bulundu.
C) Babamla ablam da gsteri yapan toplulua karfltlar.
B) Kendinden geen adam, boylu boyunca sedyeye

yatrld.
D) Sekiz kiflilik aile flu kck odaya yerlefltiler.
C) Uzun sre ondan haber alamaynca ok zldk.
E) Tramvay ani fren yapnca insanlar cama yapfltlar.
D) Paket ince ve renkli iplerle sk sk sarlmfl.

E) Odalarn temizlii daha yeni bitirildi.
4.
fladaki cmlelerin hangisinde bir ifli

fli karfl
fllkl yapAfla
ma anlam vardr?
A) ocuklarn her biri bir yere kaflt.
382
7.
fladaki ataszlerinden hangisinin yklemi geifls

flsiz
Afla
bir fiildir?
B) Btn gn sahilde gnefllendiinden teni bronzlaflmflt.
A) Ayan yorganna gre uzat.
C) Ayr kald vatanna yllar sonra kavufltu.
C) Bofl uval ayakta durmaz.
D) Rzgar esince elindeki eflyalar etrafa uufltu.
D) i beni yakar, dfl eli.
E) Onunla konunun ayrntlarn yarn grfleceim.
E) Kardefl kardefli atmfl, yar baflnda tutmufl.
B) Ev alma, komflu al.
EYLEMDE ATI
8.
(I) Araba iniflli yokufllu da yoluna girmiflti. (II) Saatler getike yollara da mahzun bir sszlk kyordu. (III) Akflam yaklafltka, tepelerin arkasndaki boazlara karanlk kmeye bafllyordu. (IV) Bu yolun
ne zaman biteceini bilmiyorduk. (V) Etrafta ne bir
ky ne de bir aalk grnyordu.
Bu paradaki numaralanmfl cmlelerden hangisinin
flli atldr?
yklemi geifll
A) l.
9.
B) ll.
C) lll.
D) lV.
fladaki cmlelerin hangisinin yklemi at bak12 . Afla

mndan tekilerden farkldr ?
A) Bu kitaplar tavsiyeme uyup mutlaka okumalsn.
B) Artk geceleri dflar kmaktan hi korkmuyorum.
C) Dn beni btn gn sklmadan evde beklemifl.
D) O gmlei kendim iin semifltim.
E) Konuklar iin hazrlad yiyecekleri baheye taflyordu.
E) V.
fladaki dizelerin hangisinde iflt

fltefl atl bir fiil vardr?
Afla
A) Ben aclar denizinde boulmuflum
flitmem vapur ddklerini, mart lklarn
13 . -r, - t, - tir at eklerinden birini alarak, ifli bir baflka-
B) Dalgalar her gn bir baflka kyya atar beni

Duyarm yosunlarn benim iin aladklarn
sna yaptrma anlamna taflyan eylemlere ettirgen fiil

denir.
C) lym oktan bir baksana gzlerime

Gr, iindeki o kanl cam krklarn

gun bir kullanm vardr?
D) Bu ne karanlk, bu ne zindan gece byle

Btn gemiler sndrmfl flklarn
A) Sahnedeki oyuncu yapt hareketlerle herkesi

gldryordu.
E) Gitme ey yolcu! Beraber oturup alaflalm

Elemim bir yreim kr deil, paylaflalm
B) dl treninde yapt konuflma herkesi duygulandrd.

C) Bu alflmayla o da akflam iflini bitirir.
D) Yapamad sorular retmenine zdrd.
10 . Ne sabah greyim ne sabah grneyim

Gndzler size kalsn, verin karanlklar,
Islak bir yorgan gibi, smsk brneyim
rtn stme rtn; serin karanlklar
Bu dizelerde geen eylemlerin atsyla ilgili olarak
fladakilerden hangisi sylenemez ?
afla
A) "greyim" geiflli bir eylemdir.
E) Kk ocuun yaral hali anne ve babasn alatt.
14 . (I) tflen kufllarn, meleflen kuzularn, flrldayan
E) "rtn" emir kipinde ekimlenmifl, etken bir eylemdir.
derelerin sesleriyle yola ktk. (II) Aalarn arasndaki kvrml yollardan ilerleyerek ge saatlerde bir
da kyne ulafltk. (III) Gzlerimiz bize yardmc
olacak birini arad. (IV) evrede kimsecikleri bulamadk. (V) Arkadaflm "Bu saatte yola kmayacaktk!" diye bize kflt.
fladaki cmlelerden hangisinin yklemi geifll

flli
11 . Afla
fladakiBu parada numaralanmfl cmlelerle ilgili afla

fltr ?
B) "grneyim" szc, dnfll bir eylemdir.

C) "kalsn" szc geiflsiz bir eylemdir.
D) "brneyim" edilgen bir eylemdir.
fltr ?
olduu halde, cmlede nesne kullanlmamflt
A) l. cmlenin yklemi etken atl bir eylemdir.
A) Sabah olunca komflulara da haber veririz.
B) ll. cmlenin yklemi geiflsiz bir eylemdir.
B) Beni grnce ok duygulandn syledi.

C) ok alflmaktan ellerinde atlaklar oluflmufl.
C) lll. cmlenin yklemi geiflli ve etken bir

eylemdir.
D) Bu romann adn daha nce de duymufltum.
D) lV. cmlede gerek zne vardr.
E) Sylediin her szn arkasnda durmalsn.
E) V. cmledeki "kflt szc istefl atldr.
B-C-C-E / B-A-C / D-E-D-A / B-D-E
383
SORULMUfi SORULAR
1.
5.
ocuklar sralarndan kalktlar.

fladakilerden
Bu cmlenin yklemi, at ynnden afla
hangisine benzemektedir?
fladaki cmlelerden hangisinin yklemi, at bak Afla

mndan brlerinden farkldr ?
A) Beendiim hal Kayseri'de dokunmufl.
A) Bozulan araba yolun ortasnda durdu.
B) Ylbafl iin btn vitrinler sslenmifl.
B) Tabloyu iki pencere arasndaki duvara ast.
C) Yerler daha yeni silinmifl.
C) Kitaplar raflara gzelce yerlefltirdi.
D) Bulaflklar ok iyi temizlenmifl.
D) Yaflamndaki boflluu hayvan sevgisiyle doldurmufltu.
E) Kardeflim yatmadan nce ykanmfl.
1987
E) O da aabeyi gibi pilot olmay ok istiyordu.
SS - 1994
2.
6.
(I) Kfledeki masaya oturdu. (II) Eldivenlerini karp

yanna koydu. (III) Usulca antasn at. (IV) Kk
el aynasn kard. (V) Yzn uzun uzun inceledi.

Afla
at bakmndan tekilerden farkldr ?
Yukardaki numaralanmfl cmlelerden hangisinin

flsiz bir fiildir?
yklemi geifls
A) Seni darltmak istemiyorum.
A) I.
B) II.
C) III.
D) IV.
E) V.
SS - 1997
B) Bu konuyu birlikte semifltik.

C) Seni durakta ok bekledim.
D) Onun iin bu kadar zlmemelisin.
7.
E) nerdiin kitab alacam.
SS - 1992
3.
flli fiil olduu halde nesne kullanlma Yklemi geifll

mfl cmle, afla
A) Dikkatli bakmaynca fark gremezsiniz.
(I) ine kapanmfl olan Anadolu dalar, sessizliini,

bilge dalgnlnda srdrr zamann akfl iinde. (II)
Kendi dilince syler trksn, kendi gnlnce srer
yaflamn. (III) Dalar vardr, yreinden eski uygarlklar glmser amza. (IV) fle bundan dolay birok efsaneyi barnda yaflatr bizim Anadolu dalar.
(V) Anadolu'nun en eski sahiplerinden flimdikilere
dein olanlar anlatr bize.
C) Dikkatli bakmaynca farkna varamazsnz.
Bu paradaki numaralanmfl cmlelerden hangisinin

flsizdir?
yklemi, ats bakmndan geifls
D) Dikkatli bakmaynca farknda olamazsnz.
A) I.
B) Dikkatli bakmaynca fark bulamazsnz.
B) II.
C) III.
D) IV.
E) V.
SS - 2005
E) Dikkatli bakmaynca fark edemezsiniz.
1987
8.
4.
fladaki cmlelerin hangisinde

karikatr kelimesi, afla
fltr?
szde zne greviyle kullanlmflt
A) Karikatr, iletiflim gcnn ykseklii nedeniyle
sevilir.
"nsan yutan kumsallarda tam yl vatan iin dvfltler."

fladaki cmlesinde grlen zne-yklem iliflflk
kisi afla
lerden hangisinde vardr?
A) Bir sre sonra onlar da kalabala karfltlar.
B) Karikatr, toplumsal deiflimlerin aynasdr.
B) Korkularndan beton duvara iyice yapfltlar.
C) Karikatr, sanatlarn en dinamik olandr.
C) Sonunda bir kk oda bulup oraya sfltlar.
D) Karikatr, yirminci yzyln etkin sanatlarndandr.
D) Tren kalkmak zereyken soluk solua yetifltiler.
E) Karikatr, gldrmekten ok dflndrmelidir.
E) Sabaha dein bu sorunu uzun uzun tartfltlar.
1983
384
A-D-E-A / E-A-C-E
1982

BLG ve BECERLER
at zelliini anlama
Cmlenin znesini bulabilme
Fiilin zneye gre at zelliini belirleme
Etken atl bir fiili ayrt etme
Edilgen fiilleri bulma
Szde zneleri belirleme
Dnfll atl fiilleri tanma
Bunlar edilgenlerle karfltrmama
fltefl eylemleri bulma
Geiflli fiillerin nesne aldn anlama
Geiflsizlerle geiflli fiilleri ayrt etme
Oldurgan fiillerin, geiflsiz fiillerden tretildiini bilme
Ettirgen fiillerin geiflli fiillerden tretildiini kavrama
385
20
CMLENN GELER
ge nedir?
Cmledeki yargy yklem taflr.
zneler, cmlelerin yklemden sonra en nemli gesidir.
znenin yapt iflten etkilenenler olabilir.
Dolayl tmleler, hl eklerini alr.
Yklemin zamann, nasl yapldn, miktarn,
ynn belirten geler de vardr.
gelerin oluflmasnda ekim ekleri nemli bir ifllev yklenir.
Cmledeki sorunun hangi geye ynelik olduunu bulabiliriz.
Anlamn geniflletmek iin cmleye sonradan eklenmifl
blmler vardr.
Cmlede bir ge ne kar.
gelerin bulunmas ile ilgili baz temel ilkeleri bilelim.
YRNGEDEK KAVRAMLAR
ge s.389
yklem s.389
tek geli cmle s.389
zne s.390
belirtili nesne s.390
belirtisiz nesne s.390
dolayl tmle s.391
zarf tmleci s.392
soru cmleleri s.394
ara sz, ara cmle s.394
cmlede vurgu s.395
388
CMLENN GELER
20.1
ge nedir?
Cmlenin szck ya da sz bei fleklinde ykleme
yneltilen eflitli sorulara cevap veren blmlerinin her birine ge denir.
nem srasna gre geler flunlardr:
Ben
seviyorum.
zne
Yklem
III. Cmlede, sevme eyleminden etkilenen bir varl belirtelim:

Ben stanbul'u seviyorum.
yklem / zne / tmleler (nesne, dolayl tmle, zarf
B.li nesne
tmleci)
Yafladmz hayata bakalm. Bir ifl, bir olufl, bir

hareketle yani eylemlerle ya da ortaya konan
yarglarla karfllaflyoruz. Bunlar belirten ge
yklemdir.
IV. Eylemin sebebini belirtelim.

Ben, stanbul'u, bir tarih flehri olduu iin seviyorum.
Zarf tmleci
rnek 2:
Her iflin, oluflun hareketin bir yapan, edeni; her

yargnn bir sahibi, stleneni var. Bunlar znedir.
Bu gzellii grnce insan cennete geldiini sanr.
Her eylem bir zaman iinde, eflitli sebeplerle ve

durumlarda olufluyor: zarf tmleci.
II. Yklemi gereklefltiren zne insan
Eylemin gerekleflmesinden etkilenen varlk ya da

kavramlar var: nesne.
Eylemlerin gerekleflmesi iin bir yere (mekana)
ihtiya var: dolayl tmle. (Bu ifade dolayl tmleci tanmlamada yetersiz, ayrntlar zerinde sonra
duracaz.)
I. Cmlenin yargsn taflyan yklem sanr.

III. Yklemin bildirdii iflten etkilenen nesne cennete
geldiini
IV. Eylemin ne zaman yapld zarf tmleci Bu gzellii grnce
rnek 3:
Anadolu'nun btn kflelerinde her zaman byle bahar-
Afladaki rnekleri dikkatle takip edelim.
lar, byle cennetler sakldr.
rnek 1:
I. Ortaya konan yarg yklem: sakldr
I. Seviyorum.
netler
Yklem
II. Sevme eylemini kim yapyor? Ben: gizli zne.
Gizli zneyi aa (ek hlinden sz hline) karalm:
20.2 Cmledeki
II. Yargy stlenen zne: byle baharlar, byle cenIII. Yargnn yeri dolayl tmle Anadolu'nun ky ve
kflelerinde
IV. Yargnn zaman zarf tmleci her zaman
yargy yklem taflr.
Yklem, bir cmlenin en nemli gesidir ve tek baflna, baflka geler olmakszn da bir cmledir.
En sevdiim arkadafllarmdan biriydi.
yklem / tamlayan sfat almfl isim tamlamas
Bu rnek, bize flunlar anlatyor:

Yklem sz bei, tamlama olabiliyor.
sim soylu szckler (zamirler, edatlar, filiimsiler) ek eylem alarak yklem grevini stleniyor.
Deyimler de yklem olabiliyor, buna da rnek

verelim.
Bu riskleri gze alamadk.
yklem / deyim
zlmemen iin elinden geleni yapyor.
yklem / deyim
Yklemin cmle sonunda olmas gerekmez, cmlenin baflnda, ortasnda da bulunabilir.
389
CMLENN GELER
Kendime bir yer aradm salon giriflinde.

fiil / yklem
Nice el dememifl gzellikler var Anadolumuzda.
isim / yklem
Bu, sen deilsin bence.
rnek soru
fladaki dizelerden hangisinin yklemi, ad soylu bir
Afla
szcktr?
A) Ben ky retmeniyim, bir bahvanm
B) Btn ky ocuklarn getirin buraya
zamir / yklem
C) Yalnzlktan aarlar kimse bilmez onlar
retmen olmakt tek istediim.
D) Kaya diplerinde amfl idemlere benzer
fiilimsi / yklem
E) Topra nasl rterseniz yle rtn beni
Snavlarda, tek geli olan cmle sorulduunda bu cmlenin, sz bei

hlindeki bir yklem olduunu gryoruz.
1991
zm
A seeneinde iki cmle yer almaktadr. Her iki cmlenin yklemi de ad soyludur (retmen / bahvan).
Bu szckler ek eylemin genifl zaman ekini alarak
yklem olmufllardr.
Cevap A
20.3 zneler,
cmlelerin yklemden sonra en nemli gesidir.
zne yklemin bildirdii ifli yapan ya da yklem

isim soylu ise olan dr.
Kardeflim, o yllarda Ankarada renciydi.
isim
zne
yklem (renci olan kim?)
Gnefl flklar odamza tatl bir lklk doldurmufltu.

zne
fiil / yklem
(dolduran ne?)
rnek soru
Szlerinden ok, adnn nem kazanmas, bir elefltinmenin en byk korkusudur.
fladakilerden hangisinde s Bu cmlenin geleri, afla
fltir?
rasyla, doru olarak verilmiflt
A) Nesne - yklem
B) zne - yklem
C) zne - zarf tmleci - yklem
zne, ykleme yneltilen;
D) zne - zarf tmleci - nesne - yklem
yapan kim / ne ?
E) Nesne - zne - zarf tmleci - yklem
olan kim / ne ?
zm
sorularna cevap verir.
SS - 2003
Cmleyi inceleyelim:
znelerin tamlama olabildiini ikinci rnekten anlayabiliyoruz. (b.siz isim tamlamas gnefl flklar)
zneler, ismin hl eklerini almyor. Hl eklerini alan szler nesne, dolayl
tmle, zarf tmleci olabilirken zne olamyor. Bunun ayrntlarn 20.7
bafllnda ele aldk.
szlerinden ok adnn deer kazanmas /

zne
/ bir elefltirmenin en byk korkusudur.
yklem
Cevap B
20.4 znenin
yapt iflten etkilenenler olabilir.
Bu gelere nesne diyoruz. Nesnelerden fiil ats

konusunda ksmen sz etmifltik, bu nitede bir ge
olarak yeniden ele alacaz.
390
Nesne
Belirtili nesne smin belirtme (i) hl

ekini alr. / neyi kimi nereyi
sorularna cevap verir.
Belirtisiz nesne smin belirtme (i)

hl ekini almaz. / ne kim sorularna
cevap verir.
CMLENN GELER
Afladaki cmlelerin yklem, zne ve nesnelerini

bulalm:
Kk ocuk uurtmasnn ipini smsk kavramflt.
zne
(Ben)
belirtili nesne
yklem
(kavrayan kim?
neyi kavramflt?)
Biraz dflnmek istedim.
Gizli zne belirtisiz nesne
zm
D seeneini gelerine ayralm:
Her kitabn zgn bir konusunun olmasn isterdi.
Nesne
Yklem
(Neyi isterdi?)
Cevap D
rnek soru
yklem
(isteyen kim?
ne istedim?)
fladaki cmlelerin hangisinde nesne ortakl sz

Afla
konusudur?
Ormann derinliklerinden gelen bu ses, kamp

zne
belirtili
A) fli ok abuk kavramfl, zaman iyi kullanmasn renmiflti.
sakinlerini gece boyu uyutmamflt.

nesne
yklem
(uyutmayan ne?
kimi uyutmamflt?)
B) Erken uyand, ykand, giyindi ve dflar kt.

C) Annem sabahleyin erkenden kalkar, kahvalty hazrlar.
D) Gmleini ykad, kuruttu, tledi, yerine ast.
E) Okuldan gelince devlerini yapar, akflam da erkenden yatard.
rnek soru
fladaki cmlelerin hangisinde, yklemden nce geAfla
flturmuflt
fltur?
len szcklerin tm nesne grubunu oluflt
A) Okullarn ne zaman kapanacan gazeteden rendim.
B) Onun gelifli ile evde derin bir sessizlik bafllard.
C) Kaplarn boyanmas uzun bir zaman alyor.
D) Her kitabn zgn bir konusunun olmasn isterdi.
E) ocuk flenlii gsterilerini bykler de ilgiyle izledi.
SS - 1993
zm
D seeneini inceleyelim:
ykad
: neyi? gmleini
kuruttu : neyi? gmleini

tledi
: neyi? gmleini
ast
: neyi? gmleini
Grld gibi btn yklemlerin nesnesi ortaktr.
1988
Cevap D
20.5 Dolayl
tmleler, hl eklerini alr.
Cmlede;
Bu yafltaki ocuklar, anne babalarnn olumsuz tepkilerinden

dolayl tmle
kime, kimde, kimden

neye, neyde, neyden
nereye, nerede, nereden
sorularna cevap veren ge, dolayl tmletir.
Yol stndeki bir marketten yiyecek bir fleyler aldk.
dolayl tmle
yklem
(nereden?)
ok etkilenir.
yklem (neyden?)
Yafll kadn, masasndaki katlara gmlmfl
dolayl tmle
adama bir fleyler soruyordu telafll telafll.
yklem (kime?)
Bizim ailede herkes akrabalk iliflkilerine nem verir.

dolayl tmle yklem (neye?)
391
CMLENN GELER
rnek soru
zm
Gen yaflnda yk alannda isim yapmfl ve bu trn

parlak rneklerini vermifl olan yazar, kahramanlarn
her gn karfllaflabileceimiz kifliler arasndan semifltir.
fladakilerin hangisinde sraBu cmlenin geleri, afla
fltir?
syla verilmiflt
A) Nesne, dolayl tmle, zne, yklem.
Cmleyi gelerine ayralm:

Gen yaflnda yk alannda isim yapmfl ve bu trn
parlak rneklerini vermifl olan yazar, / kahramanlarn /
zne
Nesne
her gn karfllaflabileceimiz kifliler arasndan semifltir.

Dolayl Tmle
B) Nesne, zne, dolayl tmle, yklem.
Yklem
Cevap D
C) zne, zarf tmleci, nesne, yklem.
Bir cmlede, bir genin birden fazla bulunmas mmkndr. rnein,
D) zne, nesne, dolayl tmle, yklem.

E) zne, nesne, zarf tmleci, yklem.
Sana bu sorunu zmede yardm edemem.
1993
cmlesinde birden fazla dolayl tmle vardr. (kime neyde?)
20.6 Yklemin
zamann, nasl yapldn, miktarn, ynn belirten geler de vardr.
Zarf tmleleri, byle gelerdir. Bunlar;

ne zaman, ne kadar
nasl, ne flekilde
neden, niin
gibi sorulara cevap verir.
Afladaki cmlelerin gelerini bulalm.
Polis, yoldan geen aralar durdurarak kimlik kontrol
zne
zarf tmleci
belirtisiz nesne
yapyordu.
yklem (nasl?)
Evden kmadan, dflarda yapman gerekenleri dikkatlice planla.
zarf tmleci
belirtili nesne z.tmleci yklem
(ne zaman,
nasl?)
ocukluumun getii kente ok seyrek gidiyorum artk.
dolayl tmle
zm
nl yazar, syleflimiz srasnda .....
zne
Zarf tmleci
z.tmleci
yklem z.tm.
(ne zaman,
ne kadar?)
ncl cmlede verilen blm zne ve zarf tmlecini

oluflturuyor. "bana / bugnlere nasl geldiini / anlatt." blm ise srasyla dolayl tmle, nesne ve
yklemi oluflturuyor.
Cevap D
rnek soru
fladaki cmlelerden hangisi, zne, nesne, zarf
Afla
flmuflt
fltur?
tmleci ve yklemden oluflm
A) O basketbol man ben izlemifltim.
B) Grefl milli takmmz nmzdeki hafta Polonya'ya gidecek.
C) ki byk takm arasdaki ma, berabere sonuland.
D) Takm arkadaflm, attm topu hemen yakalad.
rnek soru
nl yazar, syleflimiz srasnda, ......
E) Geen seneki yarflmalara bizim okul katlmad.
1990
fladakilerden hangisiyle tamamlanrsa,

Bu cmle afla
cmlenin geleri srasyla zne, zarf tmleci, dolayl
flur?
tmle, nesne ve yklemden oluflu
A) son yaptnn ayr bir deer tafldn syledi
B) yitirdiimiz sanatlardan sz ederken ok duyguland
C) topluma yaptlaryla flk tutmaya alfltna deindi
D) bana bugnlere nasl geldiini anlatt
392
E) sanatlarn rnek alnmas gereken kifliler olduunu ayrntl bir biimde aklad
SS - 2002
zm
D seeneindeki cmleyi gelerine ayralm:
Takm arkadaflm attm topu hemen
zne
Nesne
Zarf tm.
yakalad
Yklem
Cevap D
CMLENN GELER
rnek soru
rnek soru
fladakilerin hangisinde cmlenin geleri doru

Afla
fltr?
olarak ayrlmflt
A) Dilin, / yaratda bir ara, gelecee uzanabilmede
bir kpr, kalc olabilmede / zorunluluk / olduunu / bilir.
B) Dilin, yaratda / bir ara, gelecee uzanabilmede
bir kpr, kalc olabilmede / zorunluluk olduunu
bilir.
C) Dilin, yaratda bir ara, / gelecee uzanabilmede
bir kpr, / kalc olabilmede / zorunluluk / olduunu / bilir.
fiimdiye kadar onu ----.

fladakilerden hangisiyle tamamlanrsa
Bu cmle afla
cmlenin geleri srasyla zarf tmleci, nesne, zarf
tmleci ve yklem olur?
A) arkadafllarndan ayr bir fley yaparken grmedim
B) btn tehlikelerden ben korudum
C) yemee davet etmeyi dflnememifltim
D) bir kez yazarlar toplantsnda grdm
E) zecek olaylar ona anmsatmamaya alfltm
2007
D) Dilin, yaratda bir ara, gelecee uzanabilmede bir

kpr, kalc olabilmede zorunluluk olduunu / bilir.
E) Dilin, yaratda bir ara, gelecee uzanabilmede bir
kpr, kalc olabilmede zorunluluk / olduunu / bilir.
SS 1999 - Erteleme
zm
zm
Cmle "arkadafllarndan ayr bir fley yaparken grmedim" szleriyle tamamlanrsa, cmlenin ge sralanfl zarf tmleci, nesne, zarf tmleci, yklem olur.
Cevap A
A, B, C, E seeneklerinde ayrlmfl olan blmler ykleme dorudan balanamadndan ayrmada yanlfllklar var.
Cevap D
20.7 gelerin
oluflmasnda ekim ekleri nemli bir ifllev yklenir.
Bu bafllk altnda, gelerle ekler arasnda var olan

yer yer daha nceki bafllklarda deindiimiz iliflkiyi daha derli toplu ele alacaz. Bunun geleri
bulmada kolaylk salayacan dflnyoruz.
sim ekim Ekleri
e
Yklem
: sim ekim eklerini almaz, ek

eylem alabilir.
zne
: i, e, de, den eki almaz, okluk
Nesne
: Yaln hldedir veya sadece i hl
ve iyelik ekini alabilir.

ekiyle okluk ekini alabilir.
II. i hli / Kitab severiz./Nesne

III. e, de, den hli / Kitaptan uzak kalmayalm./Dolayl
tmle
IV yelik eki almfl hli / Kitab kayboldu./zne
V. Yargy taflmas / En iyi yadmcmz, kitaptr./Yklem
rnek 2:
uzak szn, isim ekim eklerini ekleyip farkl
geler olarak cmleye yerlefltirelim.
I. : Teknolojiyle uzaklar yaknlaflt. /zne
II. : nsan, uzaklar merak ediyor. /nesne
D. Tmle
: e, de, den eklerini alr.
III. : Uzaklara gittin, gelirim diye. /d. tmle
Zarf Tmleci
: sim ekim ekleriyle ilgisi yoktur.
IV. : Onu uzaktan tanyorum. /z. tmleci
(Bazan -e, -de, -den eklerini alabilir.)
U y gu l a y a l m :
rnek 1:
"kitap" szcn, isim ekim eklerini ekleyip
farkl geler olarak kullanalm.
I. Yaln hl / Kitap, bize yardmcdr. / zne /
Kitap aldm / nesne
V. : Baz mitler Kafda gibi uzaktr./yklem
"-e / -de / -den" eki almfl olan sz ya da sz bekleri ancak eylemin zamann, sebebini ve durumunu bildirirse zarf tmleci olur; bu istisnann dflnda dolayl tmletir.
sim ekim ekleri, cmlenin gelerinin ayrt edilmesinde nemli ve belirgin bir lttr.
393
CMLENN GELER
Ancak burada zne ile nesnenin ayrt edilmesinde

zorluklar gzlemleniyor; belirginlefltirelim.
Unutmayalm; eylemi yapan ya da yargy stlenene
zne, eylemden etkilenene nesne diyoruz. Ayrca
zne belirtme (i) hl eki almyor; nesne alyor.
zne iyelik eki alyor, nesne bu eki tek olarak alamyor.
her ikisi de yaln hlde olabiliyor.
rnek 1:
I. Parma kanyor.
zne Yklem
(Kanama eylemini yapan parmak,

ayrca iyelik eki var.)
(Bir ipucu; yklemden hemen sonra zneyi bulalm.)

II. (O)/ Parman kanatt. (Kanatma eylemini "o" yapt.
Gizli Nesne Yklem Parma-n- ismin i hl eki.
rnek 2:
Boyu uzad, bafl aryor, midesi buland, gzleri karard...
Cmleleri zne ve yklemden oluflmufltur. (Uzayan

boy, aryan bafltr. Ayrca bu szlerdeki ekler iyelik ekidir: (Onun) boy-u, (onun) bafl-.
Boyunu uzatt, bafln arttk, midesini bulandrdlar.
cmlelerindeki ilk szckler nesnedir.

Birini inceleyelim:
Boyunu uzattk. Uzatma eylemini yapan kim: Biz.
nesne yklem Uzatma eyleminden etkilenen: Boyunu
Nesnenin iyelik ekinden sonra ismin
i hl eki aldn gryoruz.
zne
Bu alt baflln pekiflmesi iin Kavrama Testi 2 / 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8 ve 9. sorular hemen zelim.
20.8 Cmledeki
sorunun hangi geye ynelik olduunu bulabiliriz.
Burada iki nemli noktay ele alacaz.

a. mi ile kurulan soru cmlelerinde soru, mi
soru edatndan nceki geyi bulmaya yneliktir.
Evden mi geliyorsun bu saatte? / Soru dolayl
dolayl
yklem
tmleci bulduruyor.
tmle
Evde miydin bu saate kadar? / Soru yklemi
yklem
bulduruyor.
Akflama kadar m evdeydin? / Soru zarf tmleci
zarf mleci
yklem
bulduruyor.
b. inde soru kelimesi bulunan ve soru anlamnn

cmleye bunlarla verildii cmlelerde, soru szc kendisi hangi geyse onu buldurmaya yneliktir.
Neyi bulamadn? / Belirtili nesneyi bulduruyor.
b.li nesne
Kimden rendin bunu? / Dolayl tmleci bulduruyor.
dolayl tmle
Orada kim yardm etti size? / zneyi bulduruyor.
zne
Buradan size nasl gidilir? / Zarf tmlecini bulduruyor.
zarf tmleci
20.9 Anlamn
geniflletmek iin cmleye sonradan eklenmifl blmler vardr.
Ara sz veya ara cmleler, cmlelerin iine sonradan eklenmifl blmlerdir. Bunlar hem cmlenin
yapsna hem de anlamna dikkat edilerek fark edilebilir. Bu szlerin cmlenin gelerinde ele alnmasnn nedeni, bunlarn tek baflna bir ge olmayp
ya bir genin paras olmas ya da cmle dfl unsur
olarak deerlendirilmesidir. rnekleri inceleyelim.
Annesinin doum gnnde ald hediyeyi, bu kk,
tafll kolyeyi, boynundan hi karmyordu.
Bildiim her fleyi rendiim bu bilge adam,
dedem, rnek bir hayat yaflamflt.
Sabah erkenden geldi, dorusu geleceine hi inanmamfltm, raporlar incelemeye koyuldu.
394
lk rnekte Annemin doum gnnde ald hediyeyi szleri belirtili nesnedir ve alt izili ara sz
bu genin aklanmasdr.
kinci rnekte, Bildiim her fleyi rendiim bilge
adam ifadesi znedir ve ara sz znenin aklanmasdr.
Son rnekteyse ara cmle vardr; bir genin aklanmas durumunda deildir.
Ksacas, ara szler bir genin aklamas olabilir
ve o genin iinde alnr. Bir genin aklamas olmayan ara cmleler, ara szler de vardr.
CMLENN GELER
20.10
Cmlede bir ge ne kar.

Cmlede bir genin vurguland grlr. Bu ykleme yakn gedir. Dier bir deyiflle, bir geyi vurgulamak iin ykleme yaklafltrmak gerekir.
Byle yapmasn ben istemedim. / zne vurgulanyor.

zne yklem
Hrsz, halamn evine balkondan girmifl. / Dolayl tmle
dolayl t. yklem
Bu masadaki herkes farkl dflnyor. / Zarf tmleci

zarf t.
vurgulanyor.
vurgulanyor.
20.11
gelerin bulunmas ile ilgili baz temel ilkeleri bilelim.

a. Yklemden sonra znenin bulunmas. Byle
yaplmazsa zellikle "belirtisiz nesne" ile "zne" karfltrlabilir.
b. geler bulunurken, sz bekleri (gruplar),
tamlamalar, deyimler blnmez:
Milli flairin ruhunun bir taraf lnceye kadar ocuk kald.
zne
Z. Tmleci
Yklem
Bu cmlede zne, zarf tmleci, yklem birer

sz grubundan oluflmufltur.
c. Bir szn ya da sz grubunun ge olabilmesi,
ancak ykleme dorudan balanabilmesiyle
mmkndr.
Resimlerini gstermesini isterdik.
Belirtili Nesne
dir.
Tiyatro trnn asl kayna fliird
zne
Yklem
dr.
fiiir, tiyatro trnn asl kaynad
Yklem
dr.
En ok sevilen mevsim ilkbahard
zne
Yklem
dir ilkbahar.
En ok sevilen mevsimd
Yklem
zne
e. Baz balalar cmlede ayn grevdeki geleri

birbirine balayabilir:
Hem kendisi hem de kardefli gelmiflti. / zneleri balyor.
Yklem
Ne annesini ne babasn grebilmiflti. / nesneleni
Bu cmlede istenen fley resimler deil, "resimlerini gstermesi"dir.

Yarn,
beraberce
size
geleceiz.
Zarf T.
Zarf T.
D. Tmle
Yklem
balyor.
Hem eve hem okula uramak zorundayd. / d. tmleleri balyor.
Ne dn ne bugn buraya urad. / z. tmlelerini
Her szck ykleme dorudan balanabiliyor.

Yarn bebarberce size geleceimizi bilmiyordum.
Belirtili nesne
da sz bei yklemi oluflturur. nk bu blm yargy kendi zerinde toplar.
Yklem
Yarn bilmiyordum, beraberce bilmiyordum,

size bilmiyordum. diyemeyiz. Bu szler tek
baflna ykleme balanamaz.
. Yklem her zaman tek szckten oluflmaz. (Dilimiz birleflik szck oluflturmaya meyillidir.)
Karfl mahallenin ocuklar akflamlar bize geliyordu.
Yklem
Bugne dein severek yapt ifller ona zor geliyordu.
Yklem
Bu cmlede "ifller ona geliyordu" gibi bir anlam

yanlfltr. zor geliyordu blm yklemdir.
d. sim cmlelerinde (yklemi eylem olmayan
cmlelerde) ek eylem eki almfl olan szck ya
balyor.
Ne geldi ne de haber gnderdi. / yklemleri (cmleleri) balyor.
I.Kitabn ve notlarn yannda getirmifl.
II.Annesi ile babas onu ziyarete gelmifller.
(I) nolu cmlede "ve" balac nesneleri, (II) nolu cmlede "ile" balac zneleri balamfltr.
f. Seslenmeler, nlemler, balalar ykleme sorulan herhangi bir soruya cevap vermedikleri
zaman cmle dfl unsur kabul edilir.
ocuklar, herkes snfa girsin.
cmle dfl unsur (seslenme)
nk ben onu anlayamyorum.
cmle dfl unsur (bala)
g. fllevi asndan zarf tmlelerinin kapsamnda

olduunu dflndmzden edat tmleci
adyla bir bafllk atmay gereksiz bulduk.
395
BU KONUDA ZETLE...
1.
Cmlenin temel gesi yklem ve znedir; yklem
7.
yargy taflr, zne bu yargy gereklefltirir.

2.
3.
4.
sorularna cevap verir. Cmlede, durum, sebep,

zaman, miktar, yn anlam taflyan unsurlardr.
Yklemler; isim, fiil, sz bei, tamlama, fiilimsi

vb. zelliinde olabilir.
8.
Soru cmlelerinde, sorunun hangi geyi buldur-
Ykleme yneltilen kim ve ne sorularna z-
maya ynelik olduu bulunabilir. mi soru edat,
ne cevap verir; zneler hl eki almaz, sz bei
kendinden nce hangi ge varsa onu buldurur.
hlinde bulunabilir.
(Evden mi geliyorsun? / dolayl tmle). Soru kelimeleriyle (kim, ne, nasl) kurulan soru cmle-
Nesneler, ykleme yneltilen ne / kim? (belirtisiz
lerinde, soru szc kendisi hangi ge ise, onu
nesne) neyi / kimi / nereyi ? sorularna cevap verir.

5.
Zarf tmleleri; nasl, niin, ne kadar, ne zaman
buldurmaya yneliktir. (Kim geldi? / zne)
Dolayl tmleler, cmlede e / de / den hllerinde bulunan szlerdir; ne / kim / nere sorularnn e / de / den hllerine cevap verir. Yani do-
9.
Ara szler, cmlenin herhangi bir gesi olabilecei gibi cmle dfl unsur da olabilir.
kuz farkl soru ile dolayl tmleler bulunabilir.

6.
Bu hl eklerini almfl her sz, dolayl tmle deildir, cmlenin anlamna dikkat etmek gerekir.
396
10. Bir cmlede ykleme en yakn ge en ok vurgulanr. Ykleme yaklaflmak vurgulanmay salar.

Kavrama Testi 1
Kavrama Testi 2
( 20.1 - 20.6 )
( 20.7 - 20.11 )

397
KAVRAMA TEST
1.
2.
fladaki cmlelerin hangisinde alt izili blm bir

Afla
flturmamaktadr ?
geyi oluflt
5.
fladaki cmlelerden hangisi zne ve yklemden

Afla
flmuflt
fltur?
oluflm
A) Yafladmz an kalemlerinden biri olan yazar

ksa yaflamna onlarca eser sdrmflt.
A) nl yazar, sadeliin insan doasna uygun olduunu kendi yaflam tarzyla gsterdi.
B) Elefltirmenlerin dikkatinden kamayan film toplumsal bir yaraya parmak basyor.
B) retmen elindeki kitaplarla yaklaflnca kapnn

nndeki kalabalk kenara ekildi.
C) Mzikle desteklenmifl grsellik filmi bir baflyapt

olarak listeye ekliyor.
C) Anlatlanlar, denizlerde taflmaclk yapan bir gemicinin yksyd.
D) Her dnemde, topluma yn veren, etki gc yksek aydnlar yaflamfltr.
D) Uramasn sana hzn ve keder, anneciim, diyordu.
E) Sanat evreleri gen ynetmeni bu baflarl kflndan dolay takdirle karfllyor.
E) Dostluklarn deerini dostlardan ayrlnca anlyoruz.
fladaki cmlelerden hangisinin yklemi bir ad ta Afla

flmuflt
fltur?
kmndan oluflm
6.
fladaki cmlelerin hangisinde zne adlaflm

flmfl sfattr?
Afla
A) Yarflmaya katlan herkese baflarlar diledim.
B) Bahar szcnn kendine zg bir bys var.
A) Bu yamurun her damlas berekettir.
C) Scaklar, bu mevsimde gn getike daha da artar.
B) Onun yapt resim daha gzeldi.
D) Yaraly, sarsmadan sedyeye koydular.
C) Bu proje arkadaflmn dflncesiydi.
E) Dalgalar kpkler halinde kyya vuruyor.
D) Bu vakitte pencereyi aan, rzgrd.

E) nlem almazsa bu sorunlar byyecek.
3.
fladakilerin hangisi tek geli bir cmledir?

Afla
7.
A) Hazrladnz btn yemeklerin tad nefisti.
fladaki cmlelerin hangisindeki alt izili blm

Afla
fltr?
zne grevinde kullanlmflt
B) ocuklarn gzel bir gn geirmesini istedik.
A) Ders alflmak artk daha kolay ve zevkli.
C) Bu son gnlerin en gzel haberiydi.
B) Ders alflma teknikleri hakknda bildiiniz her fleyi

unutun.
D) Herkese benzeyen, sradan bir elefltirmen deildi.
C) Moda artk hi kimsenin kaytsz kalmad bir olgu.
E) Bu noktadan sonra vazgemek ve yeniden bafllamak zor.
D) Yakn akrabalar onun bu hline zlyordu.

E) ocuunuzla ocuk olmaktan korkmayn.
4.
fladaki cmlerin hangisinin yklemi sz beidir?

Afla
A) alflmann bir an nce noktalanmas iin kurumlarmz harekete geirdik.
B) Bu ziyaretimizin amac dostluumuzu pekifltirmektir.
ocuun, gzleri flldayarak verdii haber kimseyi

sevindirmedi.
Bu cmlenin znesi afla
C) Seksenlik dedem hl elik gibi salam grnyordu.
A) kimseyi
D) Birka gndr kendini iyi hissetmedi iin ifle gitmiyor.
C) ocuun gzleri
E) Sizi yeniden aramzda grmek herkesi ok sevindirdi.
398
8.
B) ocuun, gzleri flldayarak verdii haber

D) ocuun
E) haber
CMLENN GELER
9.
fladaki cmlelerin hangisinde bir isim-fiil grubu

Afla
cmlenin nesnesidir?
A) ocukluumdan beri keman almay renmeyi
istemiflimdir.
B) Grdnz trbe, 17. yzyla ait bir Osmanl
eseridir.
C) Bir baflka sektrde yatrm yapmaya karar verdik.
D) Sizin gelifliniz burada birok fleyi deifltirecek.
E) Bu saatten sonra organizasyonu ertelemek tepki
eker.
fladakilerin hangisinin cevab dolayl tmle de 13. Afla

ildir ?
A) Bu tiyatroya m gitmek istersin?
Hayr, baflkasna.
B) Mektubu kime vereyim?
Yetkili birine
C) ocuklar nerede?
Evde.
D) Neye karar verdiniz?
Yarn birlikte gitmeye.
E) Buraya m not alaym?
Evet, fluraya.
10. Yokuflu knca istasyonun lgn flklarn grd.

fli afla
flaBu cmlede alt izili szn ge olarak zdefli
dakilerin hangisinde vardr?
A) anta unuttuu yerde ylece duruyordu.
B) Bunu yapanlar, bedeline de katlanrlar.
C) Ders alflmaya arkadafllarmla flimdi gideceiz.
D) Arka rafta duran kitab heyecanla ald.
E) Bu tuhaf adamdan btn mahalleli korkard.
fladaki cmlerin hangisinde bir ilge grubu cm 14. Afla

lenin dolayl tmlecedir?
A) Sizin konuflmanz iin yarm saat ayrdk.
B) Film bitene kadar kimseden t kmad.
C) Yolun karflsna yeni bir market almfl.
D) Daha nce bu ocuk gibisine hi rastlamadm.
fladakilerin hangisinde isim tamlamas belirtisiz

11 . Afla
E) ocuklar alp gelene dek burada bekleyeceim.
fltr?
nesne grevinde kullanlmflt
A) Bu yl stanbulda su sknts olmayacakmfl.
B) Zonguldaktan kasabaya tafl kmr getirecek.
C) Halkmzn gelir dzeyini artrmalyz.
D) Okul mdrnn, duygulu konuflmasn dikkatle
dinledik.
E) Her fleyden nce, problemlerin zerine gitmek gerekiyor.
fladaki ataszlerinin hangisinde dolayl tmle,

12 . Afla
flmuflt
fltur?
belirtisiz isim tamlamasndan oluflm
A) Her aatan kaflk olmaz.
B) Her gzelin bir kusuru vardr.
C) Her gnlde bir aslan yatar.
D) Her iniflin bir yokuflu vardr.
E) Her horoz, mahalle plnde ter.
fladakilerin hangisinde ikinci dize, birinci dizenin

15 . Afla
fltr?
zarf tmleci olarak kullanlmflt
A) Senin de yolun biter, diner gznde yafllar
Benim uursuz yolum bittii yerden bafllar
B) Hangi kabus bast ki seni uykularnda
Birdenbire cehennem kaynad sularnda
C) Geldi beklediim, zlediim gzel bahar
Gnl dnyam ve doay yeflile boarak
D) Hangi dert kald, syle, barna dflmeyen
Hangi lm flarks, bu dilinden dflmeyen
E) Hangi fkeyle yzn, byle karflk yer yer
Sana yan m baktlar, bir fley mi sylediler
A-C-D-A / C-C-D-B / A-D-B-E / C-C-E
399
KAVRAMA TEST
1.
Koyu, scak bir kahve gibi

Yudumlarz yitirilmifl gzellii
5.
fli afla
fladakilerin hangi Bu dizelerin gelerinin dizilifli
fltir?
sinde verilmiflt
A) Nesne - yklem - zne
(I) Eyllden beklenmeyecek kadar flltl, lk bir gnd. (II) St aalarnn glgeledii yolda yryorduk. (III) Admlarmz iimizdeki kararszl yanstyordu. (IV) Uzun sre hi konuflmadk. (V) Yerdeki
yapraklar dalgn dalgn seyrettik.
Paradaki numaralanmfl cmlelerden hangisi iki
geli bir cmledir?
B) zne - yklem
C) Zarf tmleci - yklem - nesne
A) l.
D) Zarf tmleci - yklem
B) ll.
C) lll.
D) lV.
E) V.
E) Yklem - nesne
6.
2.
fladakilerden
Filmin baz blmleri ...... cmlesi afla
hangisi ile tamamlanrsa, cmlenin gelerinin dizili fli "zne - nesne - yklem" fle
fleklinde olur?
fli
A) fl kflnda / eski bir arkadaflm / ziyaret ettim.

B) Vapurdaki yolcular / bu sarsntnn ardndan / telafllanmflt.
A) izleyicilere youn duygular yaflatt.
C) Sokaktaki grltnn nedenini / merak edince /

hemen / giyindi.
B) gereinden fazla ayrnt ieriyordu.

C) beklediimiz gibi deildi.
D) Konserden nce / izleyiciler arasnda / kk bir

tatszlk / yafland.
D) gerekten ok skcyd.
E) senaryoya sonradan eklenmiflti.
3.
kapdan girdiinde, grenler bayld m

l
etrafa binbir iek kokusu yayld m
ll
E) Salkl bir deerlendirme yapmak iin / uraflyorum.
7.
4.
nesne
B) dolayl tmle
zne
C) zne
nesne
D) zarf tmleci
nesne
E) zarf tmleci
zne
fladakilenin hangisinin gelerinin dizilifli

fli Olay
Afla
fltir?
gecesini dn gibi hatrlyorum. cmlesiyle zdeflt
A) Resim yapmaya can skntsndan kurtulmak iin
bafllamfltm.
B) Okuduum kitaplar ktphanenize bafllamak
istiyorum.
C) Sinema seyircisi olaylar ona yaflatmanz bekler.
D) Bu ocuklarn eitimlerini tamamlamas gerekiyor.
E) Kontrollerinizi dzenli olarak yaptrmalsnz.
400
B) Gemifl gnlere zlem duyuyorum flimdi.

C) Buras, tarih ve kltrel zelliklerini kaybetmeyecek.
II
A) dolayl tmle
fladaki cmlelerden hangisi srasyla zne, nesne,

Afla
flmuflt
fltur?
zarf tmleci ve yklemden oluflm
A) Snava hazrlksz girmek doru deil.
Bu dizelerde alt izili blmlerin hangi ge oldukla fladakilerin hangisinde belirtilmiflt

fltir?
r afla
l
fladaki cmlelerin hangisi gelerine yanlfl ayrl Afla

fltr?
mflt
D) Hzl kitap okuma yarflmas, birok renciyi ok

memnun etmiflti.
E) Yaklaflk on yl nce bu flarky bir baflkasndan
dinliyorduk.
8.
fladaki cmlelerin hangisinde gelere ayrmada

Afla
fllk yaplmamflt
fltr ?
bir yanlfll
A) Yolda rastlad yeflilliklere / hayran hayran / bakyordu.
B) Tabiatn gzellikleri / karflsnda ayr bir heyecan /
duyuyordu.
C) Baz sanatlarn / resim izmedeki yeteneine /
diyecek yoktur.
D) Boazdan mavi denizi seyretmeye / hi / doyamamfltm.
E) stanbul gen flaire / bir rya flehri gibi / gelmiflti.
CMLENN GELER
9.
Bu nerileri haziranda deerlendireceim.

Bu cmledeki alt izili szck cmlenin hangi ge flturmaktadr?
sini oluflt
A) Dolayl tmle
B) Zarf tmleci
C) zne
E) Belirtisiz nesne
D) Belirtili nesne
fladakilerin hangisinde cevap cmlesi zne de

10 . Afla
nesne de deildir ?
14 . Bir cmlede herhangi bir genin aklaycs olarak

kullanlan ifadelere ara sz denir.
fltr ?
gun bir rnek kullanlmamflt
A) Bu fakir ocua Anadoluda, ankr ile Kastamonu arasnda, yolculuk yaparken rastladm.
B) Arabac, ayn zamanda yol arkadaflm, eliyle ileriyi gsteriyordu.
C) Ilgaz, ocukluumun getii ileyi, ona anlatmak iin sabrszlanyordum.
A) Bu yafll adam kim?

Dedem.
D) Ferhat Bey, arkadaflm Kamilin babas, yarn bir ifl

gezisine kacakmfl.
B) Soruyu kim sordu?

Arkadafl.
E) Bu mehul adam, onun yank esmer yzn, bize anlatt ilgin ykleri hi unutmadk.
C) Bardakta ne var?
Ayran.
D) Kimi aramfltnz dn?
retmeni.
E) stanbulda en ok nereyi beendiniz?
Topkap Sarayn.
11 . Yazmaya baflladm yllarda edebiyatn gl kalemleri yeni her harekete tepkiyle yaklaflyordu.
fladaki sorula cmlesinin yklemine yneltilecek afla
rn hangisine cevap alnmaz ?
A) Ne zaman?
B) Nasl?
D) Nerede?
C) Kim?
E) Neye?
fladaki cmlelerin hangisinde soru zneyi buldur12 . Afla

maya yneliktir?
A) Bu saatte nereye gittiinizi sorabilir miyim?
B) Dn akflam seni arayan kimmifl?
fladaki cmlelerin hangisinde dolayl tmle vur15 . Afla

fltr?
gulanmflt
A) stanbulun dar sokaklarnda tarih mekanlara rastlyoruz.
B) Eski semtlerde kentsel dnflm bafllad.
C) Bu yapttaki dil kusurlarn ona ben gsterdim.
D) Bu devirde eski alflkanlklarn srdrenler de yok
deildi.
E) Yafladn flehrin sokaklarna yabanc gezginler gibi bakmamalsn.
C) Buzdolabnda yiyecek olarak ne vard?

D) Onlarn oturduklar yer, stanbulun hangi ilesindeymifl?
E) Yeni alan marketten ocuuna ne almfl?
fladaki cmlelerin hangisinde soru zneyi bul13 . Afla
maya yneliktir?
A) Krlacak eflyalar m buraya yerlefltirelim?
B) ocuklarn bu kadar kk bir isteine mi karfl kyorsun?
16 . Tutunamayanlar'n arasnda grdm bu kurumufl

iekleri Ouz Atay hayranlarndan biri koymufl.
fli afla
fladakilerYukardaki cmlenin gelerinin dizilifli
fltir?
den hangisinde verilmiflt
A) Nesne zne yklem
C) fiehirde nce nereyi gezmek isterseniz?
B) Dolayl tmle nesne zne yklem
D) Rezervasyon iin kiminle grflelim?
C) zne yklem
E) Btn bu ayrntlar mutlaka konuflmak m gerekiyor?
D) zne dolayl tmle yklem

E) Nesne zne nesne yklem
C-B-E-E / B-C-D-C / B-A-D-C-E / E-A-A
401
SORULMUfi SORULAR
1.
(I) Kenya'da gnlerce, Klimanjaro tepelerine trmandm. (II) Naivasha Gl kysnda flamingolar seyrettim bir akflam. (III) Flamingolar kyda pembe bir bulut oluflturuyorlar. (IV) Gneflin renkleriyle btnleflir
gibi. (V) Gnefl batarken bir canllk yaflanyor. (VI)
Sonra kufllar, bcekler, ksacas tm canllar ar ar
ekiliyorlar kflelerine.
5.
Yukardaki parada, yazarn numaralanmfl cmlele rinden hangisi, kendinden nceki cmlenin bir gesi
durumundadr?
A) II.
B) III.
C) IV.
D) V.
(I) Lunapark ocukluumuzun gzel gnlerini anmsatr. (II) Dnme dolaba, atlkarncaya, arpflan otolara
binmeden nce duyumsadmz heyecan ve kimi zaman korku bu elence merkezinin farkl ve ilgin klar.
(III) ocukken en ok hangilerine binmeyi severdiniz?
(IV) Belki de hl iimizdeki o ocuk sizi gtryor giderek azalan lunaparklardan birine. (V) Ve hl seviyorsunuz binmeyi dnme dolaba, atlkarncaya...
Bu paradaki numaralanmfl cmlelerden hangileri fl nin geleri zne, belirtili nesne ve yklemden oluflmaktadr?
E) VI.
SS - 1999
A) l. ve ll.
B) l. ve V.
D) lll. ve lV.
2.
C) ll. ve lll.
E) lV. ve V.
fladakilerin hangisinde, belgisiz zamir cmlenin

Afla
znesi durumundadr?
SS - 2009
A) Bunlar kimden aldm anmsamyorum.
6.
B) stanbul'a gideceimi kimse bilmiyor.

C) Bize kiminle konufltuunu sylemedi.
II. Sanat eitiminden gemifl kifliler, her olayda bir

incelik, bir gzellik ararlar.
D) Okulda kimseyi gremedim.

E) Olanlar kime anlattn renemedik.
SS - 2008
3.
III. Elde edilen bilgiler, ilgililere sunulmadan nce

deerlendirilir.
(I) Sabahlar ekinler ilidir. (II) Gn domadan nce

yafl ekinler ardr. (III) Yel esince ar ar dalgalanr.
(IV) Gn doup da iler kalknca, ekinlerdeki dalgalanma artar. (V) Kocaman ovay kaplayan ekinler ty
gibi hafiftir artk. (VI) Yel, ty gibi hafif ekinleri topraa deecek kadar yatrr.
IV. Kurallar, neden yle olmas gerektii iyice dflnlerek konmufltur.

Yukardaki numaralanmfl cmlelerden hangileri,
fl ynnden ayndr?
geleri ve gelerinin sralanfl
A) I. ve II.
Yukardaki numaralanmfl cmlelerden hangileri ge fl ynnden benzerlik gstermektedir?

lerinin sralanfl
A) I., II., IV.
B) I., III., V.
D) III., IV., V.
E) IV., V., VI.
fladakilerin hangisinde, cmlenin gesi olmayan

Afla
aklayc bir ara sz vardr ?
A) Bu olaydan sonra, sen de anmsayacaksn, onlarla
iliflkimi kesmifltim.
D) II. ve IV.
C) II. ve III.
E) III. ve IV.
SS - 1999
7.
fladaki dizelerin hangisinde, masal szc

Afla
nesne grevindedir?
A) Masallarda kalsa korkular
Tarla srse krlanglar
B) O gnden bugne yadigar
Bir yarm masal kald
B) Uzun sredir, byle bir frsat beklediini biliyordum.
C) Masal dinledi yldzlar

Gkyz aarncaya kadar
C) fiimdi ellisinde olanlar, bu olay ok iyi anmsarlar.
D) ocukluum masal gibi geti

Adlarn rendim otlarn, ieklerin
D) Bu acayip sesi duyan herkes, balkonlara kyor,

sokaklara frlyordu.
E) Onlar benden ok, size inanrlar.
SS - 1990
402
B) I. ve III.
C) II., III., VI.
SS - 1999
4.
I. Baflarnn kalcln salamak, ylmadan alflmay gerektirir.
E) Biz iyiye iyi, gzele gzel dedik

Masallardan ektik dizeleri
1989
CMLENN GELER
8.
Bir cmlede zne olarak kullanlan belgisiz zamir,

oul iyelik eki alrsa cmlenin yklemi nc tekil
kifli de olabilir.
fladaki cmlelerden hangisi bu kurala rnektir?
Afla
A) nce onlar otobsten indi.
fladakilerin hangisinde, yan cmlecik, temel cm 12. Afla

lenin nesnesi grevindedir?
A) Bu sz sylemifl olabileceini sanmyorum.
B) Bunun, yerinde bir karar olduundan kuflkuluyum.
C) Onun hakknda sylenenlere inanmadm.
B) Bazlarmz ayakkab giymemiflti.
D) Bizimle geleceine ok sevindim.
C) Bizim eflyamz fazla deildi.
E) Sz verdiim iin gitmeliyim.
D) Sizin byle sorunlarnz yoktur.
1993
E) Onlar bu iflin stesinden gelir.
1989
9.
fladaki cmlelerin hangisindeki virgl (,) kaldrlrAfla

fliklik olur?
sa cmlenin gesinde deifli
A) Onun gibi, yaptlarnda kendini anlatan sanatlar
da var.
fladaki cmlelerden hangisi, yalnzca zne ve

13. Afla
B) O, romanyla bir ilke imza attn sylyordu.
flmuflt
fltur?
yklemden oluflm
C) Kardeflimin, ataszlerini ve deyimleri pek bilmedii ortaya kt.
A) Buradaki tepeler bafltan bafla ormanla kaplyd.
D) Ona, karfl takmn oyuncularndan sz ettim.

E) Yazd makalelerde, alnt yapt kaynaklar belirtirdi.
SS - 2005
B) Buradaki kufllarn tyleri flafllacak kadar parlakt.

C) Buradaki amlarn hepsi yemyeflildi.
D) Buradaki orman, varln flu rmaa borluydu.
E) Buradaki aalarn dibi tekilere gre daha slakt.
SS - 1990
fladaki soru cmlelerinden hangisi, nesneyi bul10. Afla
maya yneliktir?
A) Sorular nasl buldunuz?
B) Otobsle mi gideceksiniz?
14. Ozan, dflnceyi duygu haline dnfltrnceye ka-
C) Kimi grmek istiyordunuz?
dar yourur.
D) Misafiriniz ne zaman geliyor?

E) Biraz nce kiminle konufltunuz?
1995
fladaki dizelerin hangisinde, birden ok nesne
11. Afla
fladakilerin hangisinde, gelerin sralanfl

fl bu
Afla
cmledekiyle ayndr?
A) Elefltirmenler, dilciler, fliirde szcklerin gerek
anlamlarndan ok, yan anlamlarnn kullanldn sylerler.
B) fiiir, duygular etkileyerek akl gcn bask altna
alr.
vardr?
A) Sevdamn avucunu bastryorum geceye.
C) fiiir, duyular araclyla dnyay okura tantr.
B) Ben seni unutmak iin sevmedim.
D) Her a, kendi fliirini, ikinci bir dil yaratarak oluflturur.
C) Seni ben ellerin olasn diye mi sevdim?

D) Gzlerinden iti gnlm nefleyi.
E) fiairler, szcklerin anlam alann geniflletmeye

alflrlar.
E) Seni, sesini, gzlerinin rengini unutabilsem.
1993
C-B-A-A / A-E-C / B-B-C-E / A-C-D
SS - 2001
403
SORULMUfi SORULAR
1.
fladaki cmlelerin hangisinde, sfat tamlamas be Afla

lirtisiz nesne grevindedir?
5.
A) Snfta ayrca kitap okuma saatimiz vard.
A) Biz bu geziye katlacaz.
B) Nedim'in fliirlerini okurken arkadaflmz dikkatle

dinlerdik.
B) Geceyi uyuyarak geireceiz.

C) Bizimle gelirseniz pek sevineceiz.
C) Snfmzda edebiyata ilgi duyan renci ok azd.
D) Erkenden yola kacaz.
D) retmen, Cumhuriyet dnemi edebiyatn renmemizi isterdi.
E) Her fleyi ayrntlaryla dflneceiz.
E) retmenimiz bize yeri geldike gzel fliirler

okurdu.
6.
1992
2.
fladaki cmlelerin hangisinde, zarf tmleci yok Afla

tur ?
1990
fladaki sorulardan hangisinin cevab, zne de

Afla
yklem de deildir ?
A) Arkadafln ne yapyor?
Dinleniyor.
fladakilerin hangisinde, ve szc nesneleri

Afla
fltr?
balama greviyle kullanlmflt
B) Kim geldi?
St.
A) Eteklerinde gnefl rengi bir yn yaprak

Ve bir zaman bakacaksn semaya alayarak
C) Annen nasl oldu?

yileflti.
B) Gzlerin, difllerin ve ak pak gerdannla

Ne gzel komflumuzdun sen Fahriye Abla
D) Bu pakette ne var?
Kitap.
C) Su sesi ve kanat flakrtsndan

Billur bir avize Bursa'da zaman
E) ocuk kimi aryor?

Kardeflini.
D) fkenin homurtusu geliyor dipten

Ve kadn skilip'ten ya da Nizip'ten
7.
E) Geceyi ve seni dflnyorum

Duyuluyor uursuz uzakl seslerin
SS - 1992
SS - 1991
fladaki cmlelerin hangisinde, "de (da)" balac

Afla
nesneleri birbirine balamaktadr?
A) O konuyu ben de arkadaflm da bilmiyoruz.
B) fiiiri de, matematii de ok severdi.
3.
C) Sal gn de arflamba gn de uradm, yerinde

yoktu.
fladaki cmlelerin hangisinde, zne adlaflm

flmfl bir
Afla
sfattr?
D) Onu o gnden sonra grmedim de aramadm da.
A) Hastay rahatsz etmemek iin odasna girmedik.
E) Bu ifli eskiden de sevmiyordum bugn de sevmiyorum.
B) Bu snfn en alflkann tanmak isterdim.
SS - 1991
C) Yaral, kazay btn ayrntlaryla ilgililere anlatmfl.
8.
D) yilikten etkilenmeyecek kifli yoktur.

E) Bu ylki gzellik yarflmasnda jri, bir Hintliyi birinci semifl.
1991
Sarahanebafl'ndaki yllanmfl Bozdoan Kemeri'nin

eteklerine yaslanmfl eski bir medrese olan mze binas, bu tr sergilerle izleyicilerine gemiflten gelecee uzanan ilgin kprler kuruyor.
Bu cmlenin znesi, afla
4.
fladaki ataszlerinin hangisinde zne, bir sz be Afla

flmaktadr?
inden oluflm
A) Tek kanatla kufl umaz.
B) Bozdoan Kemeri'nin eteklerine yaslanmfl eski

bir medrese
B) Akl kifliye sermayedir.
C) lgin kprler
C) Ay flnda ceviz silkilmez.
D) Gemiflten gelecee uzanan ilgin kprler
D) Atna bakan ardna bakmaz.
E) Sarahanebafl'ndaki yllanmfl Bozdoan Kemeri'nin eteklerine yaslanmfl eski bir medrese olan
mze binas
E) fl insann aynasdr.
1994
404
A) Sarahanebafl'ndaki yllanmfl Bozdoan Kemeri
1990
CMLENN GELER
9.
fladaki cmlelerin hangisinde, bir belgisiz zamir

Afla
nesne grevindedir?
A) Bazen gnlerimi resim yaparak geiriyorum.
B) ou zaman onu otobs duranda gryorum.
C) Kimi arkadafllar ay sever ama ben kahveyi yelerim.
D) Bana, bir gn urasn, diye haber brakmfl.
E) Bunlarn hepsini geen gn ben aldm.
SS - 1997
10. Kifliyi, iinde yaflad toplumun deer yarglar biimlendirir.
fladakilerin hangisinde sra Bu cmlenin geleri afla
fltir?
syla verilmiflt
A) zne dolayl tmle yklem
B) Nesne zne yklem
13. (I) Ifln Anadoluya dokunduu yerde ilk karfllaflacanz, Harranl ocuklarn yzleridir. (II) Glgenin
ve fln uyumunu yakalamaya alfltnz srada,
kk bir ocuun size yolun kenarndan el salladn grrsnz. (III) Irmakta tuttuu bal, aatan
toplad elmay ya da otlarn arasndan derledii yaban ieklerini, almanz iin size uzatr. (IV) Oradan
geen bir yolcu olarak onlarn dnyasnda nasl bir
umut olduunuzu btnyle bilemezsiniz. (V) ocuklarn byklere kzd bir dnyay hayal bile
edemediklerinden, arabanz stlerine tozlar savursa
da size hi ierlemezler.
Bu paradaki numaralanmfl cmlelerden hangisinde
fl Duvarn dibindeki kz grnce
gelerin sralanfl
Harran Kalesinde bir akflamst karfllafltm o esmer kzn byleyici yzn anmsadm. cmlesiy le ayndr?
A) I.
C) Nesne dolayl tmle yklem
B) II.
C) III.
D) IV.
D) Dalayl tmle zne yklem

E) zne zarf tmleci yklem
E) V.
YGS - 2012
SS - 1997
11. Dille oynamak, dile olabildiince deiflik biimler vermek; szcklerin yakn arflmlarn, gidebilecei
son duraa kadar izlemek ve bunlardan, yepyeni tatlar
taflyan imgeler retmek, fliirdeki ustaln gizleridir.
fladakilerin hangisi iki geli bir cmledir?

14 . Afla
A) Toprak, her gn binbir zenle sslenir.
B) Toprak, bu aylarda bafl dndrc kokular yayar.
C) Toprak, salarna katmerli iekler takar.
D) Toprak, harl harl alflan bir kimyacdr.
E) Toprak, ormanlarn yardmyla susuzluunu giderir.
SS - 1998
fladakilerin hangisinde, do Bu cmlenin geleri afla

ru olarak verilmiflt
fltir?
A) zne nesne dolayl tmle yklem
15. (I) Yatl olarak okuduum ortaokul yllarnda, yaz ta-
B) zne nesne yklem

C) Nesne dolayl tmle yklem
D) Nesne yklem
E) zne yklem
1997
fladaki cmlelerin hangisinde kifli
fli adl, nesne g 12. Afla
revindedir?
A) Onu siz de tanrsnz.
B) Nereye gittiini size syledi mi?
tillerinde Kozluya, ailemin yanna zlemle dnerdim. (II) O yafllarda evden yedi-sekiz ay uzakta kalmak kolay deildi. (III) Arkadafllarm, okulumu ok
seviyordum, bugn de sren dostluklarn temeli o yllarda atlmflt ama aile zlemi bir baflka fleydi. (IV)
Evimiz, denizin hemen kysndaki bir tepenin yamacndayd. (V) Dalga sesleri odamda srekli yanklanrd ve ben doyamadm o denizi, dalgalar byk bir
hazla izlerdim. (VI) Hl Kozluyu, o evi ve o dalga
seslerini, zlemin iimi szlatan acsyla anmsarm.
fli zarf tmleci, nesne, zarf tmleci ve
gelerin dizilifli
yklem biimindedir?
C) Benim kalemim burada; sizinki nerede?

D) Bence bu sorular ok kolay.
E) Kararm sana yarn bildiririm.
A) I.
B) II.
1994
E-E-C-D / A-E-B-E / E-B-E-A / B-D-E
C) III.
D) V.
E) VI.
YGS - 2011
405
SORULAR
1.
4.
Uzaklarda birer birer susuyor

Karanlk gecenin yarm kalan mutluluklar
A) Kendine gveni sayesinde yafladklarndan pek az

etkilendi.
Bu beytin ikinci dizesi , cmlenin hangi gesidir?

A) zne
B) Nesne
D) Dolayl tmle

Afla
fltr?
bir ge vurgulanmflt
C) Yklem
B) Toplantya katlmaktan son anda vazgetim.
E) Zarf tmleci
C) Kendisine yneltilen elefltirileri olgunlukla karfllad.

D) Grflmeler sonuca balanmadan yorum yapamam.
E) Kentlerde yaflanan sorunlardan ve bunlarn etkilerinden sz etti.
2.
Gerek sanat, her romannda yeni bir dnyann kaplarn okuyucusuna cmerte aar.
fl bakmndan afla
fladakilerin
Bu cmle ge sralanfl
fltir?
hangisiyle zdeflt
5.
A) Usta yazar, eserlerinde iyi ve doru anlatma

nem verir.
Ak kpkler arasnda kaybolan tekne ge ekilmifl

gibi ufukta grnmez oldu.
Bu cmlenin znesi, afla
B) Gzel bir resim, doada bulunmayan izleyenine

sunabilmelidir.
A) ge ekilmifl gibi ufukta

B) Ak kpkler
C) Bir sanatnn kiflilii setii szcklerden, kurduu cmlelerden karlabilir.
C) tekne
D) Ak kpkler arasnda kaybolan tekne
D) yi bir yk, her satrnda bir yaflam kesitini bizlere zenle sunar.
E) kaybolan tekne
E) Elefltirinin niteliklisi hem yazara hem de okura yneliktir.
6.
3.
fladaki cmlelerin hangisinde nesnenin aklayc Afla

s olan bir ara sz vardr?
A) Erguvanlar, Boaz', pembenin en tatl tonuna
boyar bu mevsimde.
B) fiiiri, benim yalnz ruhumun tek
skntlarmn tek ilac olarak gryorum.
dostu,
C) Geen yaz arkadafllarmla bir tarih sayfasn, Efes'i

merak ve heyecanla gezdik.
D) Buradaki en iyi komflum, Zeynep Abla, pek yaknda baflka bir yere taflnacak.
E) Kitaplar kadar, iki yldan beri hazrladm gazete
kflesi de tannmamda etkili oldu.
Kyn eflmesi bizim evin nndeydi. Akflam olduunda

I
hayvan sahipleri evin nndeki eflmeye getirirlerdi hayII
vanlarn. Dedem de akflamlar pencereye karak hayIII
vanlarn sulamaya getiren kyllere laf atard. Geceleri yalnz ocuklar deil evdeki herkes erkenden yatard.
IV
Ksacas, yazlar gititimiz o kk ama sevimli kymz
V
ok severdik.
Bu parada numaralanmfl cmlelerde geen alt i zili szlerden hangisi, tekilerden farkl bir gedir?
A) I.
A-D-C / E-D-E
406
B) II.
C) III.
D) IV.
E) V.

BLG ve BECERLER
Cmledeki sz beklerini anlam btnl iinde kavrama

Cmlenin yklemini doru bulma
Ykleme, geleri bulduracak sorular doru flekilde yneltebilme
Bir cmlenin znesini bulma
Nesne ve tmleleri ayrt etme
Soru cmlelerinin gelerini belirleme
Cmledeki ara szn hangi geye ait olduunu tespit etme
Cmlede vurgulanan geyi fark etme
407
21
CMLE TRLER
Anlamna gre cmleler farkl zellikler gsterebiliyor.

Ykleminin yeri cmlenin anlamn etkiler.
Yklemi oluflturan sz, isim ya da fiil olabilir.
Bir cmle, tek yarg taflyabildii gibi
daha fazla yarg da taflyabilir.
YRNGEDEK KAVRAMLAR
anlamna gre cmleler s.411
olumlu cmle s.411
olumsuz cmle s.411
biimce anlamca olumluluk / olumsuzluk s.411
soru cmlesi s.412
olumlu olumsuz soru cmlesi s.412
nlem cmlesi s.412
flart cmlesi s.412
ykleminin yerine gre cmleler s.413
kurall cmle s.413
devrik cmle s.413
eksiltili cmle s.413
ykleminin trne gre cmleler s.414
isim cmlesi s.414
fiil cmlesi s.414
yapsna gre cmleler s.415
basit cmle s.415
birleflik cmle s.415
yan cmle s.415
i cmle s.416
sral cmle s.416
baml sral cmle s.416
bamsz sral cmle s.417
bal cmle s.417
410
CMLE TRLER
Girifl
Bu konu dil bilgisinin kolay ve daha ok biimsel
zellikleri n planda olan konularndan biridir.
Bu konunun renilmifl olmas karflmza kan
herhangi bir cmle hakknda;
isim ya da eylem cmlesi olma
kurall ya da devrik cmle olma
olumlu ya da olumsuz cmle olma
basit, sral ya da birleflik cmle olma
yarglarna doru olarak varmakla llebilir.
21.1
Bu konunun iyi anlafllabilmesi iin;

szck trlerindeki iki ana grubun (isim ve eylem
soylu szcklerin) ayrt edilebilmesi
cmlenin gelerinin bulunabilmesi
fiilimsilerin renilmifl olmas
gereklidir.
fiimdi konuya geelim. / kurall - olumlu - basit bir
eylem cmlesi
Anlamna gre cmleler farkl zellikler gsterebiliyor.

a) Olumlu/Olumsuz (Olumluluk veya Olumsuzluk
Bildiren) Cmleler
Bir iflin, bir oluflun, hareketin, yargnn yaplacan, yapldn, gereklefltiini ya da gereklefleceini anlatan cmlelere olumlu; yaplmayacan
anlatan cmlelere olumsuz cmle denir.
Dnya deifliyor dostlarm / olumlu cmle
Gnn birinde, gkyznde artk esmer lekeler gremeyeceksiniz. / olumsuz cmle
Kfl, saadetimizi tamamlamak iin geliyor. / olumlu
cmle
Cmlelerde olumsuzluk anlam; "-ma, -me -maz / mez, -sz/ -siz" ekleriyle; "ne... ne, sanki, yok, deil..." szleriyle ve vurgularla salanr.
Ben gidersem sazm sen kal dnyada
me.
Gizli srlarm aflikar etm
me yda
Ll olsun dillerin, sylem
Garip blbl gibi ahuzr etme
maz.
Nisan ay geerse, buralarda dikilen fidanlar tutm
Okul binas eski ve bakmsszd.
Ne flair yafl dker, ne flk alar.
Ne kendine faydan var ne de kimseye.
Sanki kendisi ok bilgili.
inde eski neflesinden bir eser yoktu.
Karfllafllan manzara pek i ac deildi.
rencilerimize yeterli bir dil eitimi verebiliyor de -
Bir cmlede, olumsuzluk belirten birden fazla ekin

ya da szn bulunmas cmlenin anlamn olumlu
yapar. Bunlar, olumsuzluk ekleri ald iin
biimce olumsuz olumlu bir anlam ifade ettikleri
iin anlamca olumlu cmlelerdir.
Buna karfllk hi olumsuzluk unsuru barndrmad hlde vurguyla olumsuz anlam yklenmifl cmleler de vardr. Bunlar grnflte olumsuzluk unsuru taflmadndan biimce olumlu, yklendikleri
anlam olumsuz olduundan da anlamca olumsuz
cmlelerdir.
Cmleler
Anlamca
Biimce
Olumlu / Olumsuz Olumlu / Olumsuz
Bu oyunu severek
izledim.
Bu oyunu severek
izlemedim.
Byle basit oyunlar

kim izlemek ister!
Bu oyunu
izlememifl deilim.
rnekleri artralm:
Anlamca olumlu, biimce olumsuz cmleler:
Bu konuda onunla ayn fleyleri dflnmyor deilim.
ocuklarn tavrlar yanlfl saylmaz.
Gelecek tehlikelere karfl hazrlksz olma.
ildik.
411
CMLE TRLER
Anlamca Olumsuz, Biimce Olumlu Cmleler:

flin byle sonulacan kim bilebilir? (kimse bilemez)
Bu kadn sana hi gvenir mi? (gvenmez)
Evde ne fleker var ne ay. (ikisi de yok)
Onda byle gzel dflnceler ne gezer. (yok)
Bundan daha gzel elbise mi olur? (olmaz)
b) Soru Cmleleri
Bir fleyi soran, sorgulayan ya da cevap isteyen
cmlelerdir. Soru anlam, soru ekiyle (-m, -mi),
soru sfatlar, soru zamirleri soru zarflar ve vurgu ile salanr.
Sfatlar, zamirler ve zarflarn nasl soru anlam
oluflturduklar ilgili blmlerde verildi. (bkz. soru
sfatlar, soru zamirleri, soru zarflar)
"m", "mi" soru ekinin dilimizde kullanm alan ok
genifltir. Bu ek hangi szden sonra gelirse o sz
sorgular ve vurgular.
I. Sizler, ktphanenin temizliini iki gnde
bitirir misiniz?
II. Sizler, ktphanenin temizliini iki gnde
mi bitirirsiniz?
III. Sizler ktphanenin temizliini mi iki
gnde bitirirsiniz?
IV. Sizler mi ktphanenin temizliini iki
gnde bitirirsiniz?
Soru eki yukardaki cmlelerde srasyla,
inde bunlara olumlu soru cmlesi ve olumsuz soru cmlesi denir.
c) nlem Cmleleri
nlem cmleleri (flaflrma, hayret, piflmanlk,
korkma, sevinme, kuflku, kzgnlk, zlem...) ifade
eder. Bu cmleler nlemlerin yardmyla, seslenifllerle ve youn duygu ieren szlerle kurulur ve
eflitli mesajlar ne karr.
mdat bouluyorum!
Dur yolcu! (Bilmeden gelip bastn bu toprak...)
Mezarda emeklilie hayr!
Arkadafl, yurduma alaklar uratma sakn!
Gzlerime inanamyorum!
Bu kadar da olmaz ki!..
Yeter! Artk dinlemek istemiyorum.
fiart Cmleleri
d) fia
fiart cmlesi, bir eylemin yaplmasnn bir koflula
(flarta) bal olduu cmlelerdir.
Anlattklarn yanlflsa, kimse sizi dinlemez.
Mutlu olacaksan gel.
fllerimi bitirdiimde yardm ederim ancak.
Bu blm okudun mu konuyu btnlk iinde kavrarsn.
rnek soru
eylemin yaplp yaplamayacan > yklemi
fladaki cmlelerin hangisi, anlamca olumludur?

Afla
eylemin zamann
> zarf tmlecini
yaplacak olan ifli
> nesneyi
A) Bunu birtakm kurallarla nlemek olur ifl deildir.
ifli yapacak olanlar
> zneyi
sormufltur.
Soru cmlesi kalbndaki btn cmleler, karfldakinden cevap istemek amacna ynelik deildir. Bu
tr cmlelere szde soru cmlesi denilebilir.
Bu koflturmacaya can dayanr m? (dayanmaz.)
Zengin fakirin hlini nasl bilecek? (bilmez)
Daha nce yaptklarn grmedik mi! (grdk)
Biraz daha hzl yrseniz olmaz m! (hzl yrynz)
Soru anlamn bazen vurguyla salarz:

Kimseyi rahatsz etmediniz ya?
O fliirin yazar sizdiniz ha?
Bir daha olmayacak demifltiniz? (Niin oldu?)
412
Anlamca olumlu ya da olumsuz cmleler soru cmlesi haline getirildi-
B) Adamcaz, sandklar kadar paral deil.

C) Gln kys, filmdeki gibi gzel deil.
D) Son romannn dili yle yaln deil.
E) Kyden kente gmeyi o da istemiyor deil.
1983
zm
Cmlede iki olumsuzluk unsuru varsa cmlenin anlam olumlu olur. E seeneindeki cmleyi incelediimizde birden fazla olumsuzluk unsurunun olduunu
gryoruz. "... istemiyor deil" Bu szlerden "istiyor" anlam kmakta.
Cevap E
CMLE TRLER
rnek soru
rnek soru
fladaki cmlelerin hangisinde yklem olumsuz ol Afla

duu h lde cmlenin anlam olumludur?
fladakilerden hangisi bir nlem cmlesidir?

Afla
A) Sizin nasl alfltnz hi bilmez miyim?
B) Havalar yavafl yavafl snyor.
B) Bu toplantya siz de katlmaz msnz?
C) Bu kitab yeni aldm.
C) Nereye gideceini size hi mi sylemez?
D) Yemeimi henz yemedim.
D) Ge kalacanz haber vermez misiniz?

E) Hava gzel olsa da gelmez misiniz?
A) Ne kadar da yaramaz bir ocuk.
E) Yarn geziye kabiliriz.
SS - 1993
SS - 1988
zm
A seeinde yklemde olumsuzluk eki "-maz, -me"
olmasna karfln "mi" soru ekiyle yklem olumlu hle
getirilmifltir: ... hi bilmez miyim bilirim.
zm
"Ne kadar da yaramaz" ifedesi bir duyguyu ifade ettii iin cmle, nlem cmlesidir.
Cevap A
Cevap A
21.2
Ykleminin yeri cmlenin anlamn etkiler.

Yklemi sonunda bulunan cmlelere kurall (dz)
yklemi sonda olmayan (cmlenin herhangi bir yerinde olabilir) cmlelere devrik (kuralsz), yklemi
olmayan cmlelere eksiltili cmle diyoruz.
Trkenin cmle yapsnda znenin baflta, tmlelerin ortada ve yklemin sonda bulunmas yaygndr. Ama anlatm tekdzelikten kurtarmak, vurgular salamak iin zaman zaman devrik cmlelere
yer verilir. Cmlenin tamamlanmasnn okuyucuya,
onun hayal ve zihin dnyasna brakld cmleler
(eksiltili) ise anlatm daha da glendirir, gelifltirir.
Bir ayrla varmfltm. Bir ocuk boylu boyunca imlerin stne yatmflt. Selviler, Arnavut kyne doru
bir fleyler mrldanp dururdu. / Kurall cmleler.
flte, kara, sar, yal, ark, bereketli toprak...

Bir yaz sabah; ar, sinek, kufl sesi.../ Eksiltili (yklemi
sylenmemifl) cmleler.
rnek soru
fladakilerin hangisi, gelerin dizilifli
fli ynnden kuAfla
rall bir cmledir?
A) Bahar erdi, gller at burada.
B) Bahar iek iek gelince gzel!
C) Gzlerim yollarda geti ka bahar!
D) mrmzn son demi, son bahardr artk!
E) Bir ilkbahar sabah gneflle uyandn m hi?
1991
Yldzlar sarlmflt aalara.

Onun, akflamlar, bir kahveye girdiini grmemiflti hi
kimse.
Bu baflar sizlere aittir aslnda. / Devrik cmleler.
Evet, her incelik, her duygu bu szdeydi. Bu szde bilgi, bu szde...
Yldzl Hint geceleri, Ganj Nehri, timsahlar, mabetler,
zm
B seenei dflndaki cmlelerde yklemler cmlenin
sonunda olmad iin bu cmleler devriktir. B seeindeyse yklem cmlenin sonunda olduundan bu,
kurall bir cmledir.
Cevap B
filler...
413
CMLE TRLER
21.3
Yklemi oluflturan sz, isim ya da fiil olabilir.

Cmlelerin yklemleri ya ekimli eylemlerden ya
da isim soylu szcklerden oluflur. Yklemi ekimli (kifli ve kip eki almfl) eylemlerden oluflanlara
eylem cmlesi, dierlerine isim cmlesi diyoruz.
rnek soru
fladaki ataszlerinden hangisi, yklemine gre
Afla
tekilerden farkldr ?
A) Gnl kimi severse gzel odur.
Sonbahar, Anadolu'yu kurflun ykl bulutlar ve rpeti-
B) Gz grr, gnl ister.
ci rzgrlarla taryordu. / eylem cmlesi
C) Her damardan kan alnmaz.
rn boldu. / isim cmlesi

Halkn byk ounluu kararn vermiflti. /eylem
cmlesi
D) Az bilmeyen ou hi bilmez.
E) flten artmaz, diflten artar.
SS - 1995
Fakat beride sallantl ynlar vard. / isim cmlesi

Dne gre iyi gibiyim. / isim cmlesi
Bir sre daha dflnmen gerekir. / fiil cmlesi
zm
Yklemleri inceleyelim:
... ister
... alnmaz
... bilmez
... artar
sim cmlelerinde yklemler ek eylem alr.

ocuklar zayft, hava soukmufl, su berraktr...
Ek eylem ekinin dflt de olur.

ocuklar zayf, hava souk, su berrak...
Cmleleri trne gre ayrt ederken iki ayrntya
123
Bu kitab okumam isteyen sendin. / isim cmlesi
ekimli eylem
Bunlar eylem cmlesidir.

... o dur } isim soylu szck. (zamir) Dolaysyla bu
cmle isim cmlesidir.
Cevap A
daha dikkat edelim:
deil sz isim cmlelerinin yklemlerinde

de yer alabilir, eylem cmlelerinin yklemlerinde de.
Hikye yazmak zor bir ifl. / Hikaye yazmak zor bir ifl
deil. / isim cmlesi
rnek soru
Yeryznde stanbul kadar gzel bir kent bulmak
ok g.
Hikye kolay yazlmyor. / Hikye kolay yazlyor deil.
fladaki yarglardan hangisi yan Bu cmle ile ilgili afla

fltr ?
lflt
/ eylem cmlesi
A) Ad cmlesidir.
Ayrt etmek iin "deil" sznn olmadn varsa-
B) Bileflik szck kullanlmfltr.
yarak yklemin trne bakalm.
C) Adeyleme yer verilmifltir.
ift tabanl (isim ve eylem kk olan) szlerin

olmas:
D) Belgisiz sfat kullanlmfltr.

E) Bala vardr.
Usulca bekinin yanna vard. / eylem cmlesi
SS - 2001
Elinde, dedesinden kalma bir mavzer vard. / isim

cmlesi
Bunaltc scaklara, uzun gnlere ramen sessiz bir
yazd. / isim cmlesi
Mektubunu karalad, yrtt; bir daha yazd. / eylem
cmlesi
zm
Yklem, eylemden oluflmuyor; ad cmlesidir. Birleflik
szck kullanlmfl: yeryz. Adeylem var: bulmak.
Belgisiz sfat var: gzel bir kent. Bala yok.
Cevap E
414
CMLE TRLER
21.4
Bir cmle tek yarg taflyabildii gibi daha fazla yarg da taflyabilir.
I. Bahar umutlarmz tazeliyor.
Kendimizi bir iek denizinin ortasnda bulduk.
II. Bahar umutlarmz tazelemek iin geliyor.
Her trenin bir baflka anlam vard buradakiler iin.
III. Bahar umutlarmz tazeliyor, hayatmz renklendiriyor.

IV. Bahar umutlarmz tazeliyor ama bunlar, abucak
karamsarla dnflyor.
Bu cmlelerin yapca birbirinden farkl zellikte

olduunu gryoruz. Bunlar, srasyla, basit, birleflik, sral ve bal cmlelerdir.
nceleyelim:
lk cmle: Tek yarg, tek yklem var; yan cmle
yok.
kinci cmle: Birden fazla yarg, tek yklem var;
yan cmle var.
(I. Bahar aflkmz tazeliyor. II. Bahar geliyor.)
nc cmle: Birden fazla yarg var. Birden fazla yklem var. (Virglden nceki ve sonraki blmler)
Drdnc cmle: Birden fazla yarg, yklem var.
Birbirine balala balanmfl. ("ama"dan) nceki
ve sonraki blmler)
fiu rnekleri de inceleyelim.
I. Ad, deta kifliliini yanstyordu. / Basit cmle
II. Adn amcasna danflarak koymufllard. / Birleflik cmle
III. Ad, deta kifliliini yanstyordu, cesur, gz
pek anlamna geliyordu. / Sral cmle
IV. Konuyu ayrntsyla anlatt ve rnekler zd. /
Bal cmle
Tanmlayalm:
Tek yarg, ifl, olufl, hareket (yani eylem) ieren
cmlelere basit; birden fazla yarg ieren cmlelere birleflik; art arda sralanmfl birden fazla cmlenin virgl ya da noktal virglle balandklar
cmlelere sral, balala balandklar cmlelere
bal cmle denir.
fiimdi yaplarna gre cmleleri ayrntl olarak tanyalm:
a) Basit Cmle: Trkede tek yarg taflyan ve o da
yklemlerinde olan cmleler vardr. Bunlarda fiilimsi, flart kipiyle ekimlenmifl eylemler vb. bulunmaz.
stasyonda sabahladk ailece.
flik Cmle: Bu cmleler birden fazla yarg

b) Birlefli
taflr. Yarglarn biri, yklemdir; dieri ise bir filimsi,
ki balac ile kurulmufl bir cmle parac ya da
flart kipiyle ekimli bir eylemdir. rneklerde n
de grelim:
Senin bir hatan olmadn biliyoruz.
sfat-fiil yklem
Zaman zaman kendini dinlemek iyidir.
isim-fiil yklem
yle iyi ki baflkalarn kendinden nce dflnr.
bala
Yreini dinlersen doru karar verirsin.
flart kipiyle
ekimli fiil
rneklerde grdmz gibi iinde fiilimsi bulunan, hliyle birden fazla yarg taflyan (Her fiilimsiyi bir yarg olarak dflnelim.) birleflik cmlelere
flik birlefli
flik cmle deniyor. ki balac ile
girifli
flik flart kipiyle kurulanlar da
kurulanlar kili birlefli
flart birlefli
flik cmlesi adn alyor.
fla
Kimi birleflik cmlelerin alnt cmlelerle olufltuu
grlr. Bir cmle ve bunun iinde bir alnt yer
alr. (Konuflmasna: Bu yafladm en gzel anlardan biri. diye bafllad.) Bu tr birleflik cmlelere
flik cmle ad verilir.
de i ie birlefli
Yan cmle, birleflik cmleler konusunda nemli
bir kavramdr. Fiilimsi ile bekleflerek kurulmufl
cmle paracklar yan cmlelerdir. Sabah erkenden gelmenizi istiyorum. cmlesindeki alt izili blm, isimfiille kurulmufl bir yan cmledir ve
nesne grevindedir.
Hi dflnmeden teklifi kabul ettim. cmlesindeyse zarf tmleci grevinde bir yan cmle kullanlmfltr.
Bir cmledeki yarg says; yan cmle says + yklem alarak dflnlmelidir.
Birden fazla filimsinin tek yan cmle kurduu grlebilir.
415
CMLE TRLER
Kimseyi zmemek iin olanlar unutmay tercih etmifl.

isimfiil
sfat-fiil isim-fiil
1444444444442444444444443
nesne (Cmledeki yarg says drttr.)
rneklerimizi artralm.
Yrrken
1. yan cmle
temel cmle
||
Atalarmz: "Bkemediin bilei p." demifller.
aya taklp
dflt.
2. yan cmle temel cmle
i cmle
Bu cmlede yarg vardr:
cmle genellikle temel cmlenin tek gesi iinde yer alr. (Burada temel cmlenin nesnesidir.)
1. yryordu.
Bu cmle flyle de yazlabilir:
2. aya takld.
Atalarmz, bkemediin bilei p, demifller.
3. dflt.
Refik Halit, Abant Gl'n anlatrken: "am orman-
Grld gibi birleflik cmlelerde asl yarg

ya da ifl, olufl, hareket bir yan cmle tarafndan
tamamlanyor.
temel cmle
Aalardan biri daha ktrdeyerek ykld.
yan cmle
Bu cmlede iki fley anlatlyor.

1. Aalardan biri daha ktrdedi.
2. Aalardan biri daha (bu hlde) ykld.
Tabiatn mkemmellii karflsnda hayrete dflen yazarda, daha sonra bunun hayranla dndn gryoruz.
Bu cmlede anlatlanlar:
1. Yazar, tabiatn mkemmellii karflsnda
hayrete dflyor.
2. Daha sonra bu (hayret) yazarda hayranla
dnyor.
3. Biz (bu iki durumu) gryoruz.
Dolaysyla bu cmlede iki yan cmle ve bir temel cmle var.
Cmle iinde geen koflullu eylemler (dilek
flart kipiyle ekimlenmifl eylemler) eylemsiler
gibi yan cmle kurar. fiart birleflik cmlelerinin
de yan cmleleri vardr.
Koflarsa
yan cmle
yetiflir.
temel cmle
Drst insanlara yardm edilirse,

yan cmle
yanlfllklar yaygnlaflamaz.
temel cmle
416
ie birleflik cmlelerde yan cmle deil i cm le sz konusudur.
lar arasnda en fazla zevkimi okflayan yeni srgnler oluyordu." diyor.
Bu cmlede bir i (trnak iindeki blm), bir temel cmle (R. Halit,diyor) ve bir de yan cmle
(Abant Gl'n anlatrken) var. Ayrca i cmle de
temel ve yan cmlelerden olufluyor.
c) Sral Cmle: Sral cmleler de birden fazla yarg taflr, tpk birleflik cmleler gibi. Ancak birleflik
cmlelerde tek yklem vardr ve dier yarglar fiilimsilerden gelir. Sral cmlelerinse birden fazla
yklemi vardr. Yani en az iki cmle virglle balanarak sral cmle oluflturur.
Geceler iyice uzad, gndz gezmelerinin saatleri ksald.
yklem
yklem
flimi yarm saat nce bitirdim, geliyorum.
yklem
yklem
Sral cmleler, aralarna virgl yerine nokta

konularak iki ayr cmle hline getirilebilir.
Vaktiyle bu adaya bu zamanda kufllar urard, canl
canl terdi.
Bu cmlede (,) yerine nokta konularak cmle

ikiye ayrlabilir.
Sral cmlelerde ge ortakl olabilir. Bu tr
cmlelere baml sral cmleler diyoruz.
adrlardaki insanlar oturmufl, kimi krk sallar, kimi tencere kalaylar, kimi tepsi der. / zneler ortak
gn nce lise retmenini grmfl, evine davet
etmiflti. / zne ve nesneleri ortak
CMLE TRLER
htiyarlara nazik davranmal, sayg gsterilmeliyiz. /

zne ve dolayl tmleleri ortak
Sral cmlelerde herhangi bir ge ortakl olmayabilir. Bunlara bamsz sral cmle diyoruz.
rnek soru
"Yamur, hafiften hafiften iseleyerek yayordu."
cmlesinin nitelii, afla
A) Bileflik - dz - olumsuz - isim
Kar yamaya bafllad, ocuklar heyacanla dflar fr-
B) Bileflik - dz - olumlu - fiil
ladlar.
C) Bileflik - devrik - olumlu - isim
Rzgr havay serinlefltirdi, akflam yakndr.
D) Basit - dz - olumlu - fiil
) Bal Cmle: Birden fazla yklemi olan cmlelerin virglle balanmasyla sral cmle olufltuunu
sylemifltik. Eer byle cmleler virglle deil de
eflitli balalarla balanrsa bu cmleler bal
cmle adn alr.
ok scakt bu yzden erken dndk.
Erken geleceim yalnz toplantya katlamam.
E) Basit - devrik - olumlu - isim
1975
zm
Birden fazla yarg bildirdii iin (iseleme / yama)
birleflik, yklemi sonda olduu iin dz, olumlu bir
durum bildirdii iin olumlu, yklemi ekimli bir eylem olduu iin fiil cmlesidir.
Seni aradm hatta annene not braktm.
Cevap B
Bu alt baflln pekiflmesi iin Kavrama Testi 1in 9, 10, 11, 12, 13 ve 14. sorular ile Kavrama Testi 2nin tamamn hemen zelim.
417
BU KONUDA ZETLE...
1.
2.
3.
Cmleleri flu bafllklar altnda ele alyoruz: Anla-
flik cmleler gibi fiilimsi, flart kipi vb. iermez. Ya-
psna gre.
ni yan cmleleri bulunmaz.
Anlamna gre cmleler, olumlu ve olumsuz cm-
8. Yan cmle birleflik cmlelerle ilgili bir kavramdr.
leler olarak karflmza kabilir. Olumluluk ve olum-
Fiilimsilerle ya da flart kipiyle ekimlenmifl fiiller-
suzluk anlamca ve biimce deerlendirilmelidir.
le oluflturulur.
Olumsuzluk kelime ya da eki taflmayan cmleler,
4. Olumsuzluk kelime ya da eki taflyan cmlelerse

anlamca da biimce de olumsuzdur. Ancak bunlarn da iki olumsuzluk unsuru barndrmas sz
konusu olabilir. Bu durumda cmle, biimce
olumsuz ama anlamca olumludur.
6.
Ykleminin yerine gre cmleler, devrik, kurall
9.
Birleflik cmleler yan cmle ierir, birden fazla

yarglar vardr. Yan cmleleri fiilimsi ile kurulmufl olanlara giriflik; flart kipiyle kurulmufl olanlara flartl birleflik; ki balac ile kurulmufl olanlara
ise kili birleflik cmle denir.
10 . ie birleflik cmleler de bir birleflik cmle trdr. Bunlarda alntlanmfl bir cmle vardr ve bu
i cmle adn alr.
ve eksiltili olarak adlandrlr. Devrik cmlelerin
11 . Sral cmleler birden fazla yklemi olan cmle-
yklemi dz (kurall) cmlelerinki gibi sonda de-
lerdir. Bunlar virglle balanmfl iki ya da daha
il, ortada ya da bafltadr. Eksiltili cmlelerin ise
fazla cmleden oluflur. Bir ya da birka geleri
yklemi yoktur, cmle yarm kalmfl, yarg ta-
ortak olan cmlelerle kurulanlara baml, ge
mamlanmamfltr.
ortakl bulunmayanlara bamsz sral cmle
Ykleminin trne gre iki tr cmle vardr: sim

ve fiil cmleleri. Yklemi isim soylu szck olanlar isim cmlesi; fiil olanlarsa fiil cmlesidir.
418
Basit yapl cmleler tek yarg taflr. Bunlar birle-
mna gre, ykleminin yerine ve trne gre, ya-
anlamca da biimce de olumludur.
5.
7.
denir.
12 . Bal cmleler, balala balanmfl iki cmleden
oluflur. Sral cmleden farklar da bu balatr.

Kavrama Testi 1
Kavrama Testi 2
( 21.1 - 21.4 )
( 21.1 - 21.4 )

419
KAVRAMA TEST
1.
fladakilerin hangisi emir cmlesi deildir ?

Afla
5.
A) Ara ve bana ne zaman dneceini bildir.
fladakilerin hangisi anlamna gre olumsuz, yk Afla

lemin yerine gre devrik cmledir?
B) Brak artk bu ocuka tavrlar
A) Arabac bozuk yollara aldrmadan hzlanyordur.
C) Bu yaptn hata sana pahalya ml olacak
B) Yamurun dinmesini beklemezsek ge kalmayz.
D) Sakn, buralara bir daha gelme
C) Erkenden gelmifller belki bir yardmlar dokunur

diye.
E) Sradaki konuflmay dikkatle dinleyin
D) Durumu iyice arlaflt bu zc haberi aldktan

sonra.
E) Hi krlmadm doum gnm unutmufl olmanza.
2.
fladaki cmlelerin hangisi biimce olumsuz, anAfla

lamca olumludur?
A) Buraya kadar yrmekle iyi yaptn dflnmyorum dorusu.
B) Olaylarn byle sonulanaca ta baflndan belliydi.
C) O kadar kiflinin srarna ramen bir kez bile uramad yanmza.
D) Daha iyilerini grdm bu filmi beenmediimi
syleyemem.
6.
E) Bu kasabada her fley fazlasyla deiflmifl.
Kula, her an alabilecek olan kap zilindeydi.

fladakilerin hangisi dorudur?
Bu cmleyle ilgili afla
A) Yan cmle zne grevindedir.
B) sim cmlesidir.
C) Devrik cmledir.
D) zne tamlayan dflmfl, sfat tamlamasdr.
3.
fladakilerin hangisi anlamca olumlu, biimce

Afla
olumsuz bir cmledir?
E) Yklem bir ba-fiil grubudur.
A) Bu ihmalin nelere yol aacan hi dflnmyor!

B) Aday olmay dflnsem bunu gizleyecek deilim.
C) Yazdklarnz ben dahil kimse okuyamad.
D) ocuklarnn baflarl olmasn kim istemez!
E) Elinizdeki imknlar iyi deerlendirdiiniz sylenemez.
7.
4.
fladakilerin hangisi eksiltili bir cmledir?

Afla
A) Bu kadar hakszla gz yumacak deil ya
A) Sonunda sen de bizimle gelmeye karar verdin herhlde.

B) Yllar sonra yine bizlerle olman ok gzel aslnda.
B) Bekler ve bafllar konuflmaya anszn
C) Btn gece devam eden yamur gndz de dinmek bilmedi.
C) Kaybettiimiz zaman yeniden kazanamamz imknsz
D) Hayatndaki bunca karflkla ramen bana zaman ayrman ok ince bir davranflt.
D) Elimden giden frsatlar yakalaym desem de
E) Bizim ocuk okula gitmek istemiyor son zamanlarda.
E) Kulak ver de, hocadan bir fleyler ren
420
fladakilerin hangisi devrik, olumsuz bir eylem

Afla
cmlesidir?
CMLE TRLER
8.
(I) evremizdeki herkesi olumsuz dflnen, kt niyetli insanlar olarak alglayp bu dflnce ile davranfllar gelifltirmemiz doru bir tutum deildir. (II) Ancak davranfllarna bakarak kt niyetli olduunu dflndmz kiflilere karfl da tepkisiz kalamayz. (III)
Hangi durumlarda nasl tepkiler vereceimizi nce
biz bilmeliyiz. (IV) Bu dorultuda saduyulu olmal
ve mantkl tutumlar gelifltirmeliyiz. (V) Zaten tmyle tepkisiz olamayz, bu ncelikle kendimize yaptmz bir hakszlk olur.
Bu parada numaralanmfl cmlelerin hangisi ykle minin trne gre tekilerden farkldr ?
A) I.
B) II.
C) III.
D) IV.
E) V.
11 . I. Sabahn erken saatlerinde evden kt, bir daha

da dnmedi.
II. Salarn ok uzamfl, bu scaklarda seni rahatsz
eder.
III. Tm sorular doru cevaplayarak snavda birinci
oldu.
IV. Baflndan geen o ac olaydan sonra kimseye gvenemiyordu.
V. Birka saatten beri evde bizi bekliyormufl.
flik yapldr?
Numaralanmfl cmlelerin hangileri birlefli
A) I. ve III.
B) I. ve IV.
D) III. ve IV.
C) II. ve V.
E) IV. ve V.
12 . I. Ksa bir ara verdikten sonra toplantya devam

edeceiz.
II. Brak da herkes bildii ifli yapsn.
9.
Oyuncaklardan uzak dfltmz ocukluumuzda

kar, bafll baflna bir elence ve oyun kaynayd.
fladakilerin hangisinde ve Bu cmlenin zellikleri afla
fltir?
rilmiflt
A) Basit devrik olumlu isim
III. Uyumsuz davranfllaryla birlik beraberliimizi

ve alflma azmimizi zedeliyordu.
IV. Aldn yeni elbise sana biraz byk gelmifl galiba.
V. Gzlerini iri iri aarak zerime yrmeye kalkflt.
Numaralanmfl cmlelerin hangisi basit yapldr?
A) I.
B) II.
C) III.
D) IV.
E) V.
B) Birleflik kurall olumlu isim

C) Sral kurall olumlu fiil
fladakilerin hangisi birlefli

flik bir ad cmlesidir?
13 . Afla
D) Basit kurall olumsuz fiil
A) Herkesin kendine gre bir sorunu vardr.
E) Birleflik devrik olumsuz fiil
B) Bir ara dflar kp seninle alflverifl yapalm.

C) Bu yerlere gelmemde ailemin emei ok byktr.
D) Biraz gezelim, yemei ondan sonra yeriz.
E) Anlattklarna baklrsa sen de haksz saylmazsn.
14 . Birleflik cmleler birden ok yarg ierir. Birleflik

10 . nsanlar, meknlar, kurallar ksaca btn iklimiyle
kendine mahsus bir lemi yaflayan ve yaflatan arfl,
sabahtan akflama kadar besleyip durduu flehrin aynasyd.
fladakilerin hangisi yan Bu cmleyle ilgili olarak afla
fltr?
lflt
A) Kurall bir isim cmlesidir.
cmle oluflturmann eflitli yollar vardr. Bunlardan

biri de cmlede fiilimsiye yer vermektir.
fladakilerin hangisi bu aklamay rnekleyen bir
Afla
flik cmledir?
birlefli
A) Gnefl ekilince bahede ay ielim.
B) Kitab okursanz daha rahat konuflabiliriz.
B) Anlamca olumludur.
C) Sabahlar simitinin sesiyle uyanr, taze simitler

alrdk.
C) Yklem bir sz beidir.
D) Hava o kadar gzel ki insan evde duramyor.
D) Basit yapl bir cmledir.
E) Dostlarmn mektuplarn otuz yldr zenle saklyorum.
E) zne ve yklem oluflmaktadr.
C-D-D-D / E-B-E / A-B-D / D-C-C-A
421
KAVRAMA TEST
1.
(I) Fil avclarnn koca filleri dize getirirken uyguladklar yntemi duymuflsunuzdur. (II) Koca fili iinden kamayaca bir ukura hapsediyorlar. (III) nce siyah pelerinli adam geliyor ve file bir hafta boyunca eziyet ediyor; sonra beyaz pelerinli adam
geliyor file flefkatle yaklaflyor. (IV) Filin beyaz pelerinli adama gven duymas salanyor. (V) ukurunun iinden filin kabilecei bir yol alyor ve beyaz pelerinli adam nde, koca fil arkada istenilen yere gtrlyor.
4.
fladaki cmlelerin hangisinde birden fazla yarg

Afla
yoktur ?
A) Akflam zeri kitaplara urayp yeni kanlara
gz attm.
B) Spor yapmak yalnz beden deil ruh salna da
iyi geliyor.
C) Eer siz de evet derseniz yarn devam edelim grflmelere.
D) Baz romanlarn sadelefltirdi ve yeniden yaymlad.
E) Eski mahallemizde kk bir dkkn iflletiyormufl.

afla
A) I. cmlede zarf-fiilin oluflturduu yan cmle, zarf
tmleci grevindedir.
5.
fladakilerin hangisi bal cmledir?

Afla
A) Hemen bayramlklarm giydim, ok heyecanlydm.
B) II. cmle yap bakmndan giriflik birleflik cmledir.

C) III. cmleyi oluflturan btn yklemler anlamca
olumludur.
B) Elektrikler kesilince en sevdiim filmi izleyemedim.
D) IV. cmle iki gelidir.
C) Bu konuda sz veremem nk benim yetkilerimi

aflyor.
E) V. cmle bal cmledir.
D) ocuklarn aileleriyle grflp ounu ikna ettik.
2.
Haziran ortasndan itibaren Sivas'ta tatl bir yaz mevsimi bafllar. Kim ne derse desin, Trkiye'de yaz mevsiminin en gzel yafland yerdir Sivas. Yetmifllik ihtiyarlarn kemiklerini stacak kadar scak ama kendinizi bir
glgelie attmzda hemen ferahlayacanz kadar
gzel bir yaz, eyll ortalarna kadar hkmran olur. Yedi ay kadar sren amansz Sivas kflnn zulmnden kurtulan Sivasllar, yine bu flehirde ferahlamak ister.
E) Bunun sradan bir hrszlk olmad belli, arafltracaz.
6.
fladakilerin hangisinde ve Bu cmlenin zellikleri afla

fltir?
rilmiflt
fladaki cmle trlerinin hangisi yoktur ?

Bu parada afla
A) Devrik cmle
B) sim cmlesi
C) Basit cmle
D) Sral cmle
A) basit - isim - olumlu - kurall

B) birleflik - isim - olumlu - kurall
C) basit - fiil - olumlu - devrik
E) Bal cmle
3.
422
Bir blgedeki insanlarn giyim tarzlar zerinde iklim

koflullarnn nemli bir etkisi vardr.
D) basit - isim - olumsuz - kurall
(I) Bazen bir konuyu gnlerce kafamda tasarlyorum

hatta bu tasarlama ifli bazen aylara, yllara yaylyor.
(II) yle ki befl yldr kafamda tasarladm bir yky bile yazmfl deilim. (III) Ka kere ardm onu
kalemimin ucuna, ka kere, gelecek, dedim, gelmedi. (IV) fiiir gibi kaypak deildir yk, yle her nne
kana gnln kaptrmaz. (V) Hele bir de gzel olduysa, mecnun eder yazarn, aflk kvama gelmediyse asla sunmaz kendini.
E) birleflik - isim - olumlu devrik
7.
Gnler nce yer ayrttm, gitmek zorundayz.

fladakilerin hangisi yan Bu cmleyle ilgili olarak afla
fltr?
lflt
A) Bamsz sral cmledir.
B) kinci cmlede yan cmle vardr.
Bu parada numaralanmfl cmlelerin hangisi bal

cmledir?
C) lk cmle iki gelidir.
A) I.
E) ki cmle de fiil cmlesidir.
B) II.
C) III.
D) IV.
E) V.
D) lk cmle basit yapldr.
CMLE TRLER
8.
fladaki cmlelerin hangisi yapsna gre tekilerAfla

den farkldr ?
11 . l. Bu spora merakm on yl nce yani on befl ya-
A) Hkmetin ald nlemler blgede iflsizlii azaltt.
ll. Daclk disiplinli ve soukkanl olmay gerektiriyor.
B) Burs kazanp yurt dflnda eitime devam etmek istiyor.

C) ocuklarn eitiminde anne babann rol ok
nemlidir.
flndayken bafllad.
lll. Ekibimle birlikte katldmz kurtarma alflmalar da oldu.
D) Misafirler gelmeden btn hazrlklar tamamlamalyz.
lV. Bu trmanfl ilk ve tek deneyen dac ne yazk ki

yaflamn yitirdi.
E) Yaz aylar kurak geince ifti toprandan yeterince faydalanamyor.
V. Genlerin bu spora merak son yllarda daha da

artt.
Numaralamfl cmlerin hangileri basit yapldr?
A) l. ve lV.
B) l. ve V.
D) ll. ve V.
9.
(I) 9.15 vapununu karmamak iin kofltum. (II) Vapurun bouk sesi artk ge olduunu sylyordu.
(III) Bir gazete aldm ve flyle bir karfltrdm sayfalar. (IV) nc sayfadaki fotorafa flaflknlkla baktm.
(V) Trafik kazasnda ar yaraland sylenen adam
benim okul arkadaflmd.
Bu paradaki numarlanmfl cmlelerle ilgili olarak
afla
A) l. cmle fiil cmlesidir.
B) ll. cmlede nesne grevinde yan cmle vardr.
C) lll. cmle bal cmledir.
D) lV. cmle giriflik birleflik cmledir.
E) V. cmlede iki geli birleflik yapl bir cmledir.
C) ll. ve III.
E) lll. ve lV.
12 . l. Edebiyatn gcn kmsemek hi doru deil.

ll. Kocamustafapafla deyince, Yahya Kemal'in fliiri,
biroklarnn aklna semtten nce gelir.
fladakilerden hangisi tBu cmlelerle ilgili olarak afla
myle dorudur?
l
Il
A) Olumsuz isim cmlesi
Birleflik yapl cmle
B) Olumsuz fiil cmlesi
Basit yapl cmle
C) Basit yapl cmle
Olumsuz fiil cmlesi
D) Bal cmle
Birleflik yapl cmle
E) Birleflik yapl cmle
Sral cmle
fladaki cmlelerin hangisinde dolayl tmle

13 . Afla
grevinde yan cmle vardr?
fladakilerin hangisi baml sral cmledir?
10 . Afla
A) ki ky arasnda kavga kt, iki kifli yaraland.
A) Dedesinden kalan tarlalar kurufla sattn sylediler.
B) Tren alann bayraklarla ssledik, her fley mkemmel oldu.
B) Kyden kente youn bir gn yafland o yllarda ailem de Ankara'ya gitmifl.
C) Gazetcilerin sorularn cevapsz brakt, hzla

uzaklaflt.
C) Babam memur olduu iin ocukluumda Anadolu'yu gezdim.
D) Yarflmaclar arasnda kardeflim de var, herkes ona

ok gveniyor.
D) Halk kendi sorunlarna yetkililerin ilgisiz kalmasndan yaknyor.
E) Yzclerimizden biri sakatland, salk ekibi ilk

mdahaleyi yapt.
E) Yaptmz yatrmlar, blge halknn baz sorunlarna zm olacak.
A-E-A / E-C-A-E / C-D-C / B-A-D
423
SORULMUfi SORULAR
1.
(I) 1995 sonbaharyd, antamda fotoraflar var, New

York uandaym. (II) lk defa biniyormuflasna heyecanlanarak pencere kenarndaki koltuuma yerlefliyorum. (III) antamda yeni bir Anadolu Medeniyetleri
Fotoraflar albm var. (IV) Anadolu'nun hatta insanln on befl bin ylna tanklk eden fotoraflar bunlar.
(V) Amacm, Neolitik adan, Osmanlya uzanan
Anadolu kltr mirasn fotoraf sergileriyle tantmak.
3.
Bamsz sral cmlelerde her cmlenin znesi, tmleci, yklemi ayrdr. Cmleler yalnzca anlam iliflkisi nedeniyle bir arada bulunur.
fladakilerden hangisi yukardaki aklamay r Afla
neklendiren bir cmledir?
A) Adam, durmadan fkeli fkeli konufluyor, masada
oturanlarsa sessizce onu dinliyorlard.
B) Mendiliyle gzlerini kurulad, yaflam yksn
kald yerden anlatmaya bafllad.

fltr ?
afla
C) Sordum soruflturdum, sonunda aradm nitelikte

bir usta buldum.
A) I. cmle, ad cmlelerinden oluflan bamsz sral

bir cmledir.
D) Ali, kitaplarn antasndan kard, srasnn zerine yerlefltirdi.
B) II. cmle, zarf tmleci, dolayl tmle ve yklemden oluflan birleflik bir cmledir.
E) Mflteri, getirilen kahveden bir yudum ald, sonra

yeniden gazetesine dald.
C) III. cmle, iinde belirtisiz nesne olan bir fiil cmlesidir.
YGS - 2010
D) lV. cmle, zne ve yklemden oluflan devrik bir

cmledir.
E) V. cmle, iinde sfat tamlamas olan kurall bir
cmledir.
SS - 2008
4.
fladakilerin hangisinde verilen dizeler basit cmle

Afla
flturmaktadr?
oluflt
A) Mustafa Kemal barfl olmufl,
Grl grl akan rmaklarda
B) Mustafa Kemal zgrlk olmufl,
zgrlk diye arpan yreklerde.
C) Mustafa Kemal bereket olmufl,
Uzanp giden bu topraklarda.
D) Mustafa Kemal trk olmufl,
nanmfl dudaklarda.
E) Mustafa Kemal lk olmufl,
Uzak yakn btn bayraklarda.
2.
A) Dalaman'dan sonra Marmaris'te bir ay molas,

ardndan dalara trmanyoruz.
B) fiofrlere kk sktren bir yolmufl bu, ama gzelliine diyecek yok.
C) Keskin virajlar aflyoruz durmadan, her trmanflta
bir baflka gzellik kyor karflmza.
5.
fladakilerden hangisi yap ynnden basit cmledir?

Afla
A) Sonunda her fleylerini satp kente taflndlar.
B) Binbir glkle tepeyi aflp ormana ulafltlar.
C) Bu topraklar, babalarndan kald iin elden karmak istemiyorlard.
D) Gnlk aalarn kokusu dalar ttslyor, doann gzelliini bastryor durmadan.
D) Sokan baflndaki iki katl, byk evi onlar ald.
E) Altmfl kilometre sonra dalar geride kalyor artk,

birden bembeyaz bir tatil kyne varyoruz.
E) Gece ge saatlere kadar alflt zamanlar uyumakta zorluk ekiyordu.
SS - 1984
424
SS - 1999
fladakilerin hangisinde, virglden nceki blm

Afla
eksiltili bir cmledir?
1998
CMLE TRLER
6.
Da, sonsuz yaratma gcnn simgesidir Anadolu'da. Anadolu'da, Anadolu insannn erdemi de, da
gibi, yaklafltka grkemini, sonsuzluunu kavratr bize. zerinde bunca insan barndrmfl Anadolu, bir
erdemler uygarldr. Kvrm kvrm yollar trmanp
o gzel insanlara kavuflunca erdemin, beeninin ne
olduunu anlyoruz.
fladakilerden hangisine rnek yoktur ?
Bu parada afla
A) Sral cmle
B) Bileflik cmle
C) Fiil cmlesi
D) sim cmlesi
E) Devrik cmle
7.
9.
fladaki cmlelerin hangisi, yapsna gre basit, sz

Afla
dizimine gre devrik bir fiil cmlesidir?
A) Bu opera, eski bir mzik retmeninin hayat hikayesine iliflkinmifl.
B) Ayn romann bir ok evirilerinin yapldn biliyoruz.
C) Btn bu iddialar, bir tek fleyi ortaya koyuyor bence.
D) Son okuduum romanda olay rgs karmaflk.
E) O anda verecei yant dflnyordu galiba.
1990
1996
Baml sral cmlelerde zneler, tmleler ya da

her ikisi ortak olabilir.
fladaki cmlelerin hangisinde yan cmle, temel

10. Afla
cmlenin znesi durumundadr?
fladaki cmlelerden hangisi, bu aklamaya uygun

Afla
bir rnektir?
A) retmen, snava girecekleri bahede toplad.
A) Adam adamdan korkmaz, utanr.
C) Mflteri gelince elindeki ifli brakr.
B) Gel demesi kolay, git demesi gtr.
D) Her ay bir kitap okumay alflkanlk edinmiflti.
C) El el stnde olur, ev ev stnde olmaz.
E) Okulunu bitirince iyi bir ifle girmek istiyormufl.
B) Sabahlar bir sre yrmek sala yararldr.
1996
D) Ak gn aartr, kara gn karartr.

E) nsann alacas iinde, hayvann alacas dflndadr.
SS - 1989
8.
(I) Yzlerce kiflinin girip kt byk bir maazann

nndeki genifl alanda rastlamfltm ona. (II) ki karo
arasndan, ince bir toprak aralndan uzatmflt boynunu. (III) Arabalarn park ettii yerde, tafllar arasnda,
ifli neydi bu tayapraklar solgun gelinciin? (IV) Bol
topraktan beslenemedii iin yz solgun kalan o gelincii getiriyorum gzlerimin nne. (V) Her gn
yzlerce kiflinin otomobilleriyle getii alanda, kendi
dnyasnda, ama iyi ama kt yaflayp gidiyordu.
fladakilerden hangisi yanlflt
fltr ?
afla
A) I. cmle, bileflik bir fiil cmlesidir.
B) II. cmlenin yklemi, renilen (belirsiz) gemifl
zamann hikyesi ile ekimlenmifltir.
C) III. cmle, birden fazla dolayl tmle ieren szde soru cmlesidir.
D) IV. cmle, iinde ad tamlamas bulunan bir devrik
cmledir.
E) V. cmledeki "getii" szc isim-fiil eki almfltr.
SS - 2005
11. (I) Gl kokusu bana hep ocukluumu hatrlatr. (II)

Babam Akdenize yapt seyahatlerinden her dnflnde tenekeler dolusu gl reeli getirirdi. (III) Sabahn erken saatlerinde uykulu gzlerle onu karflladmzda algladmz ilk fley, evin iini saran gl kokusu olurdu. (IV) Kahvalt soframz birka eflit gl reeliyle bezenir, gl reellerinden hangisinin daha gzel olduu konusunda sohbetler edilirdi. (V) Yllar
sonra Gl Festivali iin Ispartaya gittiimde ocukluumun gl kokulu gnleri gzlerimin nnde canlanverdi.
fltr ?
afla
A) I. cmle, yklemi genifl zamanl basit bir cmledir.
B) II. cmle, iinde zarf tmleci olan birleflik bir
cmledir.
C) III. cmle, kurall bir fiil cmlesidir.
D) IV. cmle, olumlu ve sral bir cmledir.
E) V. cmle, yklemi srerlik fiiliyle oluflturulmufl giriflik bir cmledir.
C-A / A-E-D / A-A-E / C-B-E
YGS - 2012
425
SORULAR
1.
(I) Yafllca bir adam olan flerbeti, alak bir iskemleye oturmufl, baflna bir mendil rterek aaca dayanmfl uyukluyordu. (II) Kadn grmesine ramen
onunla hi ilgilenmedi. (III) fiimdi biri duvarn, biri
aacn dibinde karfllkl oturuyorlard. (IV) Kadn,
baflrtsn aarak ucuyla yelpazelenmeye bafllad.
(V) Otuz, otuz befl yafllarnda, kara kuru, ukur ukur
ela gzleri olan bir kadnd.
4.
Rzgrn odasna tafld keman sesi, yreindeki

yaray actyordu.
Bu cmlenin zellikleri afla
fltir?
verilmiflt
A) Sral isim kurall
B) Birleflik isim devrik
C) Basit fiil kurall
D) Birleflik fiil kurall

fladakilerin hangisi yanlflt
fltr ?
afla
E) Basit fiil devrik
A) I. cmle znesi ortak sral bir cmledir.

B) II. cmle birleflik yapldr.
C) III. cmle baml sral cmledir.
D) IV. cmlede zarf-fiil grubu kullanlmfltr.
E) V. cmlenin ykleminde sfat-fiil bulunmaktadr.
5.
fladakilerin hangisi Gerek bir dosttan daha

Afla
fltir?
kymetli hazine yoktur. cmlesi ile yapca zdeflt
A) Baflarnn yolu kararllktan ve inantan geer.
2.
B) Hatalardan ders almak insan gelifltirir.
Karsnn hazrlad sefer tasn, su fliflesini ald, baflna flapkasn takt. Lastik ayakkablarnn iine ayaklarn ite kaka soktu. apasnn kreinin durduu
torbay yklendi ve yola koyuldu.
C) Mutluluk, hayat hangi gzle grdmzle ilgilidir.

D) Her kitap, yalnzlklar paylaflacak samimi bir
dosttur.

Bu parada afla
E) nsann z elefltiri yapabilmesi nemlidir.
A) Sral cmle
B) sim cmlesi
C) Birleflik cmle
D) Bal cmle
E) Kurall cmle
3.
Bu fikirleriniz ok ilgi ekici, umut verici ama bunlarn hayata gemesi imknsz.
Bu cmleyle ilgili olarak;
A) Yorulmadm, sadece kk bir ara vermek istedim.
ll. znesi ortak sral cmledir.

lll. sim cmleleri iermektedir.
lV. zne grevinde yan cmle bulunmaktadr.
fltr ?
yarglarnn hangileri yanlflt
D) lll. ve lV.
B) Kap aralndan bafln uzatt, iflim olup olmadn sordu.

C) Odas ok dzenli, eflyalarnn dank olmasn
hi sevmez.
V. Biimce olumlu, anlamca olumsuzdur.
B) l. ve lll.
Sral cmle, kendilerine ait yklemleri olan farkl

cmlelerin, anlam iliflkisi nedeniyle virglle balanmas ile oluflur.
fladakilerin hangisi sral cmle deildir ?
Afla
l. Bal cmledir.
A) l. ve ll.
6.
D) Oralar ok souktur, yanna mutlaka kazaklarn al.

C) ll. ve V.
E) lV. ve V.
E) Bu konuyu ona aarsanz size yardmc olacana

eminim.
C-B-C / D-A-E
426

BLG ve BECERLER
Cmlelerin anlam zelliklerini belirleme

Olumlu olumsuz cmleleri fark etme
Biimce ve anlamca olumluluk / olumsuzluk durumlarn ayrt etme
Devrik, kurall, eksiltili cmleleri tanma
sim cmlelerini belirleme
Fiil cmlelerini bulma
Yarg kavramn anlama
Yan cmle kavramn benimseme
Bir cmledeki yarglar, yan cmleleri bulma
Basit yapl cmleleri tanma
Birleflik yapl cmleleri ayrt etme
Farkl zellikteki birleflik yapl cmleleri belirleme
Sral cmlelerle bal cmleleri tanma, farklarn bilme
427
22
ANLATIM
BOZUKLUKLARI
Bir sz yanlfl anlamda kullanmak anlatm bozar.

Szleri cmlede doru yerlerde kullanmak nemlidir.
yi bir anlatmda szck israfna yer yoktur.
Kimi cmlelerin ne anlatt tam olarak anlafllmaz.
Bir ifade iinde anlamca eliflen szler yer almamaldr.
Cmlenin znesi ve yklemi uyumlu olmaldr.
geleri eksik kullanmak anlatm bozar.
Tamlamalarn, tamlayan ile tamlanan arasnda
doru bir iliflki kurulmaldr.
Tamlayan ekinin doru kullanm anlatmda nemlidir.
Gereksiz ek kullanmak anlatm bozar.
Fiilimsilerin tr kullanm yerlerini belirler.
Bir cmledeki fiiller, filimsiler at bakmndan uyumlu olmaldr.
Anlatm bozan baflka unsurlar da vardr.
YRNGEDEK KAVRAMLAR
bir szn yanlfl anlamda kullanlmas s.432
bir szn yanlfl yerde kullanlmas s.433
gereksiz szck kullanm s.434
anlam bulankl s.435
anlamca eliflen szler s.436
zne - yklem uyumsuzluu s.436
yklem eksiklii s.436
zne eksiklii s.436
nesne eksiklii s.438
dolayl tmle eksiklii s.438
tamlama yanlfllar s.439
tamlayan ekinin eksiklii s.440
gereksiz ek kullanm s.440
yanlfl fiilimsi kullanlmas s.441
at uyumsuzluu s.441
ek eylem eksiklii s.441
yanlfl bala kullanm s.441
mantk hatas s.441
430
ANLATIM BOZUKLUKLARI
Girifl
Dilin kullanmndaki veya anlatmdaki yanlfllar ge-
fiunu da hatrlatalm: Anlatm bozuk olan cmle-
nel olarak bu bafllk altnda toplanyor. Bunu, anla-
ler ana dilini iyi kullanan kiflilere, dz bir yoldaki
tlmak istenen dflnce ile anlatm stlenen dil bi-
ukurlar, tmsekler ve tafl ynlar gibi gzkr;
rimi (cmle) arasndaki iliflkinin salam olmamas
kendisini ele verir.
fleklinde tanmlamak mmkndr.
Afladaki cmlelerde anlatm bozukluu vardr.
Cmlelerdeki anlatm bozukluunun sebepleri k-
Bunlarn sebeblerini, bu konuyu iyice inceledikten
saca flunlardr:
sonra kolayca bulabileceksiniz.
Sylenmek istenenlerin zihinde iyice tasarlanmadan
Elbisenin rengini sarya boyamfllard.
dile aktarlmas
Dil birlikleri ile, bunlar yklenen eylem arasnda
uyumsuzluktan eliflkiye kadar uzanan aflamalar
Dilin anlam inceliklerine vkf olunamamas ve syleyifl annda dile hakim olunmamas (Biz szlere ve sz
25 Mays 1963 ylnda domufltu.

Olaylarn aniden geliflmesi durumu olduundan
nlemler alnamamflt.
Hi kimse onun bu greve tayin edildiini istemi-
gruplarna kendi dflncemizi yklemeye alflrken il-
yordu.
gili bekler de kendi anlamn ne karma abasnda
Kk kardeflim resimleri incelemeyi bense yaz
olabiliyorlar.)
yazmay seviyorum.
Dilin (szlerin) dflnceden nce geliflmesi (Hzl ve

hazrlksz konuflma)
Konuflann (veya yazann) dilin yapsna (gramere)
gereken nemi vermemesi
Bu ana sebeplerin her biri YSM'nin kulland

kavramlara uygun olarak incelenecektir.
Bu konuyla ilgili sorular genel bir bakflla;
anlatm bozuk olan (veya olmayan) cmlenin bulunabilmesi,
anlatm bozukluunun sebebinin tespit edilmesi,
Olayla ilgili olarak baflka elimizde deliller var.

stanbul'a yaplacak 3. kprnn engellenmemesini ve projenin tp geide dnfltrlmesi gerektiine inanyordu.
Pekok insanlar szlerimizden bir fley anlamyor.
Bu konuyu;
anlama dayal (anlamdan kaynaklanan) bozukluklar
dil bilgisine (gramere) dayal bozukluklar
olmak zere iki ana blmde inceleyeceiz.
anlatm bozuk cmlenin nasl dzeltilecei
fleklinde snflandrlabilir.
Bu konuyu dikkatlice inceleyen kiflinin, anlatm bo-
Kelimelerin gcn anlamadan insanlarn gcn anlayamazsn.

Hz. Mevlana
zukluklaryla ilgili sorularn zmnde bir problemi kalmayacaktr. Verilmifl rneklerin benzerlerini
oluflturmaya ve dilin gnlk kullanmndaki (gazetede, radyoda, televizyonda, karfllkl konuflmalarda...) yanlfllar bulmaya alflnz. Bylece, anlatmnda prz olan cmleler zamanla size kendi rengini gsterecektir.
431
BAZI ANLATIM BOZUKLUKLARI CMLENN ANLAMIYLA LGLDR.
22.1
Bir sz yanlfl anlamda kullanmak anlatm bozar.

Szn, cmledeki genel anlatma aykr olmasdr.
Anlatmn dzelmesi iin ilgili szn deifltirilmesi
gerekir.
Bu hastala yakalananlarn kk bir ksmnn
lm flans vardr.
Alt izili szck yanlfl kullanlmfltr. nk lm

bir flans olarak kabul edilmemektedir. flans yerine ihtimal/olaslk kullanlmaldr.
Yetkililer, uygulad programla ekonominin byk zararlara uramasn salad. (sebep oldu)
Bu niteliklerin tamamen kendilerine zel olduunu
savunuyorlar. (zg)
rnek soru
fladaki cmlelerin hangisinde bir anlatm bozuklu Afla
u vardr?
A) Bu anlaflmazlklarn giderilmesi iin zamana gerek var.
B) Bu konunun, ncelikle ve ayrntl bir biimde ele
alnmas gerekiyor.
C) yeler, onunla ilgili grfllerini daha sonra aklayacaklarn belirttiler.
D) Mimar ya da mimarla ilgileniyorsanz bu kitab
okuyun.
E) Herkesin yaflamnda birtakm sorunlar olduunu
hepimiz biliriz.
SS - 2001
Sz taflyarak, samimiyetlerinin bozulmasna o

da bir katkda bulundu. (neden oldu)
Blgedeki l saysnn artmas bekleniyor. (tahmin
ediliyor.)
Yakn anlaml ya da yle grnen szcklerin birbiri yerine kullanlmalar bir yanlgdr. Bunlarn
bazlar yazlfllar birbirine ok benzedii, bazlar
da anlamlarnda olumlu / olumsuz durumlarda
kullanlma fark olduu gzden karld iin yanlfl kullanlr.
sebep olmak - salamak
zm
Mimarla ilgileniyorsanz ifadesi yanlfltr, mimarsanz ya da mimarlkla ilgileniyorsanz denilebilir.
Cevap D
rnek soru
Afla
sayesinde - yznden
kullanlmas uygun deildir ?
yakn - yaklaflk
A) Onun, broda alflanlara ayak uyduramayan,
zg - zel
renim - retim
ayrcalk -farkllk
ayrm - ayrnt
zellikle - ncelikle
azmsamak - kmsemek
kaplamak- kapsamak
uyumsuz biri olduunu dflnyordu.

B) Efl dost demeden herkesi kyasya elefltiriyordu.
C) Arkadaflna srekli olarak, o kiflilerle iliflkilerini
kesmesini neriyordu.
D) Beenmedii szc ya da cmleyi izip yerine
etkili szler uyduruyordu.
E) Yllardr tasarlad romanna bafllayamamann skntlarn yaflyordu.
SS - 1999 / II
dein - kadar
gze batmak - gze girmek
kurmaca - kurgu
zm
Uydurmak, olumsuz bir eylemdir. Cmlede olumlu
bir durumdan sz ediliyor, dolaysyla bu sz cmleye uygun deil; onun yerine getiriyordu, dflnyordu, yazyordu eylemlerinden biri getirilebilir.
Cevap D
432
rnek soru
rnek soru
Sevda Hanma bu mahalledeki btn kadnlar dert

yaknr, sorunlarn anlatr.
fladaki deifli
flik Bu cmledeki anlatm bozukluu afla
liklerin hangisiyle giderilebilir?
A) bu mahalledeki btn kadnlar yerine bu mahallenin btn kadnlar sz getirilerek
B) dert yaknr yerine dert yanar sz getirilerek
C) btn szc atlarak
D) sorunlarn anlatrdan nce ona szc getirilerek
(I) Ara yapabilme insann insanlaflmasnda nemli

bir aflamayd. (II) nceleri herkes yetenei lsnde
kendi aracn yapt ve kulland. (III) Birlikte yaflamann
bafllamasyla her insan ortaklafla retilen bir aracn
en iyi yapabildii blmn stlendi. (IV) Halk arasnda da en iyi yapt iflle sevilir saylr duruma dflt.
(V) Bylece insan yeteneklerinin keflfedildii bu alflmalarla sanatta yaratcla giden ilk admlar atld.
bir anlatm bozukluu vardr?
A) I.
B) II.
C) III.
D) IV.
SS - 2007
E) anlatr yerine anlatrlar szc getirilerek
SS - 2007
zm
Deyimler kalplaflmfl sz bekleridir. Cmlede geen
deyim, dert yanar olarak kullanlmaldr.
E) V.
zm
IV. cmlede sevilir saylr duruma dflmek szndeki duruma dflmek cmlenin anlamna uygun
dflmemifltir nk bu ifade olumsuz kavramlarla
kullanlr.
Cevap D
Cevap B
22.2 Szleri
cmlede doru yerlerde kullanmak nemlidir.
Szn, cmledeki yerinin yanlfl olmas anlatm bozukluuna neden olur. Bu, anlatm kusuru sszn
yanlfl yerde kullanlmas fleklinde adlandrlr.
Sz, cmle iinde bulunmas gerektii yere alndnda anlatm dzelir. zellikle sfatlarn zarf, zarflarn da sfat konumunda kullanlmasyla bu tr bir
anlatm bozukluu oluflur.
En kolay denizde yzme renilir.
kolay sz yzmenin bir nitelii olduu hlde

bu cmlede denizin bir nitelii gibi kullanlmfltr.
Dzeltmek iin cmlede geen yzme sz denizde sznden nce gelmeli.
zinsiz inflaata girmek tehlikeli ve yasaktr.
zinsiz (olan, kaak) inflaatlara girmek mi tehlikeli

ve yasak; yoksa inflaata izinsiz girmek mi tehlikeli
ve yasak? (lk iki szck yer deifltirmeli.)
Cmlede anlam iliflkisi veya anlam akfl ynnden
sonra sylenmesi gerekenlerin ne alnmasda anlatm bozar; ilgili szlerin cmledeki yerleri deifltirilerek anlatm dzeltilir.
Bunlarn yapt hizmetler btn Trkiye'yi, hatta bu
flehrin btn insanlarn heyecanlandrmflt. (Alt izili szlerin yeri deifltirilmeli.)
Bu kavak fidanlar on yl iinde kesiliyor, olgunlaflyor. (Alt izili szler yer deifltirmeli, nk kesim
ifllemi, olgunlaflmann bir sonucudur; kesildikten
sonra olgunlaflma imkn olmaz.)
rnek soru
Alnan bu karar, savaflta askerin daha ok lmesine
yol at.
fladaki deifli
liklerin hangisiyle giderilebilir ?
A) bu szc atlarak
B) daha ok sz askerin szcnden nce kullanlarak
C) yol at sz yerine neden oldu sz getirilerek
D) alnan szc atlarak
E) savaflta szc askerin szcnden sonra
kullanlarak
SS - 1999 / erteleme
zm
Daha ok sz lmle deil, lenlerin saysyla ilgilidir; sz yanlfl yerde kullanlmfltr.
Cevap B
433
rnek soru
zm
Beyin zar iltihaplar iyi tedavi edilmezse, lme hatta sara nbetlerine yol aabilir.
fladakilerden
Bu cmledeki anlatm bozukluu afla
hatta sz bir yargy, durumu artrlmfl ikinci yargya balar. lm sara nbetlerinden daha ileri bir
durumdur.
Cevap A
A) sara nbetlerine sz lme szc ile yer

deifltirilerek
B) yol aabilir yerine neden olabilir sz getirilerek
Hatalarn kabul etmemek, onlarn saysn artrmak demektir.

Tolstoy
C) sara szc kaldrlarak

D) zar yerine zarn sz getirilerek
E) edilmezse yerine edilmediinde szc getirilerek
SS - 1990
22.3 yi
bir anlatmda szck israfna yer yoktur.

a. Tekrara, (efl anlamllk veya anlamca tekrar)
gerek ifllevsiz szlere cmlede yer verilmesi g
siz szck kullanm diye adlandrlan bir anlatm kusuruna neden olur. Bu bozukluk, ilgili
szck cmleden atlarak anlatm dzeltilir.
Alt izili szlerin karlmas cmlenin anlamnda

bir daralmaya yol amaz. Ama bunlarn cmlede
bulunmas da anlatm bozukluu deildir.
Ancak bu szler cmlede anlam tekrarna sebep
olduklarnda anlatm bozukluu olur:
Pazarlamaclarn fonksiyonunun, ifllevinin ne olduunu

yeni renmiflti.
Baz cmleler, duygular ifadede ve anlatmada yetersiz kalr.
Ayakkabclkla ilgili btn ayrntlar, teferruat ksa
ki olay arasnda ak ve belirgin benzerlikler var.
srede kavrad.
Ailesi onu doktor olmaya zorlamfl, bir bakma mecbur etmiflti.
Bu cmlelerdeki alt izili szler ayn anlama geliyor.

Dolaysyla birisinin atlmas, Trke olanna ncelik
vermek kaydyla, birinin kullanlmas gerekir.
b. Baz szlerin atlmas cmlenin anlamn daraltmaz. Ama bunlarn bulunmas da anlatm
bozukluu deildir:
Arkadafllaryla birlikte sabaha kadar alflt.
Arkadafllaryla sabaha kadar alflt.
Szck kullanm bir anlam tekrarna sebep oluyorsa cmlede anlatm bozukluu vardr: Bunun
dflnda anlam pekifltiriyor ya da cmleye yeni bir
alm salyorsa anlatm bozukluu yoktur.
O da herkes gibi kendi payna dflene itiraz etmemiflti.
Arkadafllaryla beraber mzeyi gezdi.
Durumu iyi olan renciler konuyu anlamakta zor-
434
lanmad.
Bazlar, yardmc eylemlerin baz kullanmlarn

yanlfl buluyor:
yice giyinmezsen hasta olursun. (Alt izili szn
yerine hastalanrsn gelmeli imifl.)
fllevi olmayan szck bazen anlatm bozukluu

oluflturur.
Aradmz her eflit eski para onda mevcut bulunmaktadr. (mevcut ifllevsizdir)
16 Aralk 1987 ylnda, tam drt yl emek verdii okulundan ayrlmflt. (cmlede 1987 bir yl belirttiinden ylnda sz hem yanlfl hem de ifllevsizdir. 16
Aralk 1987 bir yl deil; tarihi belirtir. Dolaysyla
1987 ylnda veya 16 Aralk 1987 tarihinde olmal.
Varlklarn doal niteliklerinin belirtilmesi anlatm

bozar:
Esen rzgarlara sordum; sylemediler /
Rzgrlara sordum, sylemediler. / +
Ama esme eyleminin nitelii belirtilecekse bu

szn kullanlmasnda yanlfllk yoktur:
Saatte 30 km. hzla esen rzgr, rnlere zarar verdi.
rnek soru
rnek soru
fladakilerin hangisinde yaya kelimesi gereksizdir?

Afla
Sz konusu yazarla benim dflncelerimiz hatta duygularmz birbirine benziyor.
A) Yola yaya devam edecektik.

B) Buradan oraya yaya gideceiz.
fladakilerin han Bu cmledeki anlatm bozukluu afla
C) Bu yol yaya yrmekle bitmez.
gisinden kaynaklanmaktadr?
D) Bu uzun yola, yaya klmaz.
A) yelik eki almfl kifli zamirinin gereksiz kullanlmasndan
E) fiehirde oklukla yaya dolaflyordu.
SS - 1986
B) zneyle yklem arasnda uyuflmazlk olmasndan

C) Gereksiz yere bala kullanlmasndan
zm
C seeneinde yaya ve yrmekle szckleri
D) Yklemde anlam kaymas olmasndan
bir arada kullanlmfl. Yrmek eylemi yaya sz-
E) Belirte eksikliinden
cnn anlamn da ierdiinden yaya szne ge-
SS - 1999 / II
rek yoktur.
Cevap C
zm
Baz cmlelerde, yabanc bir kelimenin Trkesi (veya tersi durum) ayra iinde verilebilir. Bu, anlatm bozukluu oluflturmaz:
benim sz tek kifliyle, dflncelerimiz duygular-
hale, ifltirakilerin (katlmclarn) vazgemesi nedeniyle ertelendi.
kaldrlmas iin benim sz atlmaldr.
mz sz birden fazla kifliyle ilgilidir. Bu eliflkinin
Cevap A
Bu alt baflln pekiflmesi iin Kavrama Testi 1 / 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12 ve 13. sorular hemen zelim.
22.4 Kimi
cmlelerin ne anlatt tam olarak anlafllmaz.
Byle cmlelerde anlam bulankl sz konusudur.

Kifli veya iflaret zamirlerinin kullanlmamas bazen anlamda belirsizlie neden olur. Bunu gidermek amacyla cmleye, tamlayan durumunda bir
zamir getirilmelidir.
Snavda baflarl olduuna ok sevindim.
Cmleyi inceleyelim:
senin baflarl olduuna
onun baflarl olduuna
Kitabn bir yaymevine vermifl.
kendi kitabn
senin kitabn
onun kitabn
Bazen cmlelerdeki anlam belirsizlikleri virglle de giderilebilir.

Yafll nar aacnn altnda oturuyor.
Yafll, nar aacnn altnda oturuyor.
(nar aacnn altnda yafll biri mi oturuyor, biri,

yafll nar aacnn altnda m oturuyor?)
Hrsz ocua yavafl yavafl yaklaflyordu.
Hrsz, ocua yavafl yavafl yaklaflyordu.
(hrsz adlaflmfl sfat m, yoksa ocuun sfat m

belli deil. Virgl kullanlarak bu belirsizlik giderilir.)
O arkadaflna ok kzd.
O, arkadaflna ok kzd.
(o, arkadafl szcnn sfat (iflaret sfat)

m, yoksa kifli zamiri mi belli deil. Virgl kullanlarak bu belirsizlik giderilir.)
435
22.5 Bir
ifade iinde anlamca eliflen szler yer almamaldr.
Kullanlan szlerin, cmlenin anlamnda eliflki

(ztlk) oluflturmas bir anlatm kusurudur. eliflen
szlerden biri atlarak veya deifltirilerek cmle
dzeltilir.
Elbette bu saatte oraya gitmifl olabilirler.
elbette kesinlik bildirirken, olabilirler ihtimal

anlam vermektedir.
Sizin teklifinizi kesinlikle kabul edeceini sanmyorum. (Alt izili szlerden ilki kesinlik, ikincisi olaslk
bildirdiinden cmlede anlatm bozukluu vardr.)
eliflen szlerin, cmlede farkl yarglar iin kullanlmas anlatm bozmaz:
Onun tiyatro izlemeyi sevmediini, sadece tiyatroyla ilgili elefltirilerden
hofllandn hepimiz bilirdik.
ANLATIM BOZUKLUKLARININ BR KISMI

DL BLGS KURALLARINA UYULMAMASINDAN KAYNAKLANIR
22.6 Cmlenin
znesi ve yklemi uyumlu olmaldr.
Anlatm bozuk baz cmlelerde, zne ile yklemin

eflitli biimlerde birbirine uymad grlr. Bunlar ana hatlaryla aklayalm:
a. Cmlede birden fazla zne olmas durumunda,
yklemin bu znelerden birine gre ekimlenmesi anlatm bozukluuna yol aar. Yklem iki zneye gre ekimlenerek veya her zne iin ayr ayr sylenerek cmlenin anlatm dzeltilebilir.
Yolun bu kadar ksa olmadn dflnen bir o bir de
ben idim.
Bu cmlede yklem ikinci zne iin geerli ama ilk

zne iin geersizdir. (ben idim, doru / o idim,
yanlfl) Cmle bir o bir ben idik ya da bir oydu,
bir de bendim fleklinde dzeltilmeli. Bu durum
yklem eksiklii olarak da adlandrlabilir.
Ben ksa hikyeleri, kk kardeflim romanlar seviyordu.
Bu cmlenin alm flyledir:

Ben ksa hikyeleri seviyordu.
Kk kardeflim romanlar seviyordu.
Tek yklem ilk zne iin geersiz, ikincisi iin geerlidir. Anlatm dzgn hle getirmek iin ilk blme yklem getirilmeli veya mevcut yklem
I. okluk kifliye gre ekilmeli : seviyorduk
b. Hepsi, hibiri, kimse, bazlar v.s. gibi belgisiz

zamirler, yklemin anlamna (olumlu - olumsuz) gre kullanlmazsa anlatm bozukluu
oluflur. Yani zne olumluysa yklem de olumlu, zne olumsuzsa yklem de olumsuz olur.
Yaplmas gerekenleri herkes onaylyor ama grev
almyordu.
Sral cmlelerden oluflan bu rnekte ilk cmle

iin zne (herkes) uygun olduu hlde, ikinci cmle iin (yklemin anlam olumsuz olduundan) uygun deildir. amadan sonra farkl bir zne (kimse, hibiri, bazlar gibi) getirilmelidir.
Bu tip zne - yklem uyuflmazlklarn zne eksiklii olarak adlandrmak da mmkn. nk verilen
rnekte ikinci cmleye yeni bir zne eklemek gerekiyor.
c. Cansz varlklarn veya soyut kavramlarn oul hlleri zne olduunda yklemin oul eki
almas anlatm bozar; yklem tekil kifliye gre
ekimlenerek cmle dzeltilir:
Sorunlarmz gnden gne azalyorlar. (Yklem
azalyor olmal)
ki yldr bofl kaldndan evdeki btn eflyalar tozlar kaplamfllard. (Yklem kaplamflt olmal)
Cmlede znenin birden fazla olduu durumlarda

yklemin ekimi flyle olmaldr :
zne
436
Yklem
I. ve II. kifli/ler
I. oul kifli
I. ve III. kifli/ler
I. oul kifli
I., II. ve III. kifli/ler
I. oul kifli
II. ve III. kifli/ler
II. oul kifli
Kiflilefltirme yaplyorsa yklemlerin oul kifliye gre ekimlenmesi

yanlfl olmaz:
Bulutlar, yeryznn sakinlerine dik dik bakyorlard.
rnek soru
rnek soru
fladaki dizelerin hangisinde zne - yklem uyuflfl Afla

mazl vardr?
Hava kirliliinin nedenlerinden biri de...

Yukarda bofl braklan yere afla
A) Gzmn dedii yere gl dfler
getirilerse cmle anlatm bakmndan bozuk olur?
B) Dinle de gnlm alver gitsin
A) yeflil alanlarn azlndandr.
C) Yeryznde bir sen, bir de ben varm
B) motorlu tafltlardan kan egzoz gazlardr.
D) stersen dnyay ar imdada
C) sanayi kurulufllarnn kent iinde bulunmasdr
E) Arkandan gelecek hep ayak sesim
D) snmada kkrt oran yksek olan kmr kullanl-
SS - 1995
masdr.
E) arpk yaplaflmann, hava dolaflmn engellemesidir.
zm
1992
C'deki zneleri yklemiyle beraber grelim:

Yeryznde bir sen varm ()
zm
Yeryznde bir ben varm (+)
nedenlerinden ve azlndandr szlerinde se-
Cevap C
beplilik var. Yklem azldr olmal.
Cevap A
rnek soru
fladaki cmlelerin hangisinde bir anlatm bozuklu Afla
rnek soru
Trkede, bir cmlenin znesi, birinci ve nc te-
u vardr?
A) Bu konuda nasl bir alflma yaplmas gerektii,
kil kifliden olufluyorsa, yklemi birinci oul kifli olur.

fladaki cmlelerin hangisinde bu kurala uyma Afla
uzmanlarca tartfllacak.
B) Olaydan byk bir znt duyduunu, sulularn
cezalandrlmasn istedi.
maktan kaynaklanan bir bozukluk vardr ?

A) Ben onunla ilk kez sizin evde karfllafltm.
C) Yeni binalarn ne zaman hizmete alacan, basn

araclyla duyuracaklarn belirtti.
B) O filmi seninle birlikte izlemifltik sanrm.

C) Son duraa geldiimizde, otobste bir ben bir de o
D) Sorunlara saduyuyla yaklaflmann, onlarn zmn kolaylafltraca sonucuna varld.
yafll adam kalmflt.

D) O, aabeyinle ayn lisede okumufltu.
E) Blgede, kfl mevsiminin uzun srmesi nedeniyle

alnmas gerekli nlemler yetkililere bildirildi.
E) Hatrlarsan, geen sene bu gnlerde sen, ben ve

kardeflim denize giriyorduk.
SS - 1993
SS - 2000
zm
zm
B seeneinde yer alan iki yan cmlecikten biri ana
A ve D'de tek zne var. B ve E'de birden fazla zne var
yargya balanamyor. olaydan byk bir znt
ama yklem de buna uygun ekimlenmifl. C'de ikinci
duyduunu istedi diyemeyiz. Bu durum yklem ek-
zne iin geerli olan yklem ilk zne iin geersizdir.
siklii olarak tanmlanabilir.
Cevap B
Cevap C
437
22.7 geleri
eksik kullanmak anlatm bozar.
zellikle sral cmlelerde, cmlenin biri iin geerli olan genin, ikincisi iin geersiz olmasndan
veya gelerden birinin sylenmemesinden kaynaklanr. lgili genin konumu netlefltirilerek anlatm dzeltilir.
Yeni oyunumuzla ilgili hazrlklar tamamlanacak ve
nmzdeki dnemde gsterime girecektir.
Bu cmlede flu yarglar vardr:

Yeni oyunumuzla ilgili hazrlklar tamamlanacaktr.
Yeni oyunumuzla ilgili hazrlklar nmzdeki dnemde gsterime girecektir.
Cmlenin znesi konumunda olan yeni oyunumuzla ilgili hazrlklar ilk blm iin geerli; ancak ikinci blm iin geersizdir. nk gsterime
girecek olan yeni oyunumuzla ilgili hazrlklar
deil yeni oyunumuz olmaldr. Bu flekliyle, cmlede zne eksiklii vardr.
lk defa grd bu insanlardan hofllanmfl, daha yakndan tanmay istemiflti.
ilk defa grd bu insanlardan hofllanmfl(t)
Bu tr cmlelerde anlatm bozukluunun kaynakland geyi bulmann en kestirme yolu, cmlenin

geleri konusunu iyi bilmektir.
rnek soru
fladakilerin hangisinde Sana asla kzmyor, ok
Afla
seviyoruz. cmlesindekine benzer bir anlatm bozukluu vardr?
A) Aalar suluyor, ilalyor.
B) Arkadafllaryla buluflmuyor, haberleflmiyor.
C) Kitaplarn yerlerine yerlefltirmiyor, st ste yyor.
D) Derslerine alflmyor, ihmal ediyor.
E) Tarlay gbreliyor, ekime hazrlyor.
SS - 1989
zm
Sral cmleleri bamsz olarak okuduumuzda,
Derslerine alflmyor (+)
Derslerine ihmal ediyor ()
olacaktr.
Cevap D
ilk defa grd bu insanlardan daha yakndan tanmay istemiflti.
Alt izili blm ilk yarg iin geerlidir, ikincisi iin

geersizdir. kinci cmlede bu insanlar, ya da
(zamir kullanlrsa) bunlar sz yer almaldr.
-, -i eki alacak olan bu yeni blm cmlenin nesnesi olaca iin anlatm bozukluunun sebebi
nesne eksikliidir.
Bu tr cmlelerdeki anlatm bozukluunun tespit
edilmesi iin sral cmleyi oluflturan iki farkl
cmle bamsz hle getirilerek okunmaldr.
Baflarl sanatlar belirleyecek ve eflitli dller vereceiz.
Bu rnekteki iki cmle flyledir:

Baflarl bulunan sanatlar belirleyeceiz.
Baflarl bulunan sanatlar eflitli dller vereceiz.
kinci cmlede kime sorusunun - olmas gerektii

hlde - cevab yoktur. Buna, dolayl tmle eksiklii
diyoruz. Dzeltilmesi iin ve balacndan sonra
sanatlara veya bunlara sz getirilmeli.
438
rnek soru
fladaki cmlelerden hangisinde bir anlatm bozuk Afla
luu vardr?
A) Hangisinin baflarl, hangisinin baflarl olmadn
reneceiz.
B) Bugn gelip gelmeyecei konusunda kesin bir fley
sylemedi.
C) Bu ifli kendisinin mi yoksa arkadaflnn m yaptn
bilmiyoruz.
D) evresindekilere srekli, kimlerle tanfltn, neleri grdn anlatr.
E) Hem zlediini sylyor, hem de gidip grmek istemiyor.
1989
zm
A seeneinde hangisinin baflarl sznden sonra
olduunu sz (eylemsi) eksik brakldndan anlatm bozuktur.
Cevap A
22.8 Tamlamalarn,
tamlayan ile tamlanan arasnda doru bir iliflki kurulmaldr.
Birden fazla tamlayan bulunan tamlamalarda,

tamlanann; bunlardan birisi iin geerli, dieri
iin geersiz olmasdr. Dier bir deyiflle, sfat ve
isim tamlamalarnda tamlayanlarn ayn tamlanana balanmasnn yol at anlatm bozukluudur. nk isim tamlamasnda tamlanan iyelik eki
alrken sfat tamlamasnda ek almaz.
I sfat
rnek soru
Szn ettiiniz binay ne grdm ne de yerini bilirim.
fladakilerin hanBu cmledeki anlatm bozukluu afla
A) Nesne eksikliinden
()
B) Gereksiz yere bala kullanlmasndan
(+)
C) Tamlayan eksikliinden
II (isim)
tamlayan
(isim)
tamlanan
D) Yklemin olumlu olmasndan

E) Tmle eksikliinden
SS - 2005
Bu cmlede sadece belgisiz ve soru sfatlarn kullanalm.
zm
Tamlamay inceleyelim:
Belgisiz ve soru sfatlar
belgisiz sfatlar (-) ()
Sfat tamlamas
soru sfatlar (+)

sim tamlamas
Tamlanan, tamlayanlardan ilki (sfat) iin geersiz, ikincisi (isim) iin geerli; cmle flyle olmal:
Szn ettiiniz bina bir sfat tamlamasdr ve kurallara uygundur. ne balacyla yeni bir tamlanan
bu ifadeye balanmak istenmifltir. Ancak iyelik eki aldndan bir isim tamlamasnn paras gibidir; baflna
tamlayan gerekir. binann yerini ifadesi doru olacaktr.
Cevap C
Bu cmlede sadece belgisiz sfatlar ve soru sfatlarn kullanalm.

Sosyal ve kltr faaliyetlerinde iki yldr belirgin bir
anlayfl farkll gzleniyor.
Sosyal ve kltr faaliyetleri
Sosyal faaliyetler(i) () Kltr faaliyetleri (+)
Sfat tamlamas
sim tamlamas
rnek soru
Gvenlik ve askeri makamlarca grevlendirilen personel, baflarl oldu.
A) zne ile yklem arasnda kifli ynnden uyuflmaz-
fadenin dorusu flyledir:

Sosyal ve kltrel faaliyetlerde ..., ya da,
Sosyal faaliyetlerle kltr faaliyetlerinde...
Bu programda her renci bir veya btn dersleri
alabiliyor.
lk bulunmasndan
B) Yklemin olmak yardmc fiili ile kurulmufl bir bileflik fiil olmasndan
C) Tamlamadaki iki tamlayandan birinin tamlananla
olan uyumsuzluundan
bir veya btn dersleri

bir ders(leri) ()
Sfat tamlamas
btn dersleri (+)

sim tamlamas
D) Balacn yanlfl yerde kullanlmasndan

E) Gerekli noktalama iflaretlerinin kullanlmamasndan
SS - 1998
Dorusu fludur:
Bu programda her renci bir dersi veya btn dersleri alabiliyor.
Tamlamalardaki ek eksiklii konusunu farkl bir

bafllkta inceleyeceiz.
zm
gvenlik makamlarca askeri makamlarca Anlatm bozukluunun gerekesi C'de anlatlmfltr.
Cevap C
439
22.9
Tamlayan ekinin doru kullanm anlatmda nemlidir.

Tamlayan eki (n) in / n / un / n kimi cmlelerde unutulurken kimilerinde gereksiz kullanlabiliyor; bu da anlatm bozuyor.
Ucu yrtk paralarn, Merkez Bankas dahil hibir yerde
ifllem grmyor. (YS 1996)
Bu cmlede tamlayan eki gereksiz kullanlmfltr,

bu ek atlarak anlatm dzeltilir:
Ucu yrtk paralar, Merkez Bankas dahil hibir yerde
ifllem grmyor.
Gelecee dair idealleri olan her millet, gemiflini,
hatasyla sevabyla genlere retmesi gerekir.
Bu cmledeyse ilgi eki (tamlayan eki) unutulmufl,

kullanlmamfltr. Oysa millet szcne eklenmesi gerekirdi. fiyle:
Gelecee dair idealleri olan her milletin, gemiflini, hatasyla, sevabyla genlere retmesi gerekir.
rnek soru
(I) Dil insanlarn birbirleriyle iletiflim kurmalarn salayan bir aratr. (II) Toplumsal yapya bal olarak
srekli geliflir ve deiflir. (III) Bunun doal bir sonucu
olarak da dilde durmadan yeni kavramlar ortaya kar. (IV) Bu kavramlar karfllamak iin yeni szckler
yaratlr. (V) Yeni szckler yaratmak iin her ulus,
dilinin sunduu olanaklardan yararlanma yoluna gitmesi gerekir.
Yukardaki numaralanmfl cmlelerin hangisinde bir
anlatm bozukluu vardr?
A) I.
B) II.
C) III.
D) IV.
zm
E) V.
1992 - SS
V. cmle her ulus, dilinin sunduu olanaklardan

yararlanma yoluna gitmesi gerekir. fleklindedir ve
bu anlatm bozuktur. ulus szcne ilgi eki getirilmelidir. her ulusun, dilinin sunduu ifadenin
doru fleklidir.
Cevap E
22.10
Gereksiz ek kullanmak anlatm bozar.

a. okluun belirtilmesinde :
Birok renciler bitirme snavlarnda baflarsz oldu.
Cmlede sebeplilik, alt izili szlerin ikisinde

de vardr, birisi tercih edilmeli.
Alt izili szcklerde okluk ifade eden ok

ve -ler unsurlar anlatm bozuyor. rencilerdeki oul eki atlmal.
lkemizde enflasyonun srekli ykselmesinin se-
Trkede sfatlar oul anlam verirse, isimler

genellikle oul eki almaz. (btn, baz, kimi
gibi belgisiz sfatlar hari)
deki amazlardan kaynaklanmaktadr.
bebi, sistemdeki amazlardr.

lkemizde enflasyonun srekli ykselmesi, sistem-
. Aitliin belirtilmesinde:
Boaziindeki yer alan tarihi konaklar gnden gne
b. Olumsuzluun belirtilmesinde:
Ne yetkililer ne de sivil rgtler bu olayn zerine
gitmiyor.
Bu cmlede ne, ne szleri de gitmiyor sz de olumsuzluk belirtiyor. Birisi kullanlmal:

Yetkililer ve sivil rgtler bu olayn zerine gitmiyor.
Ne yetkililer ne de sivil rgtler bu olayn zerine
gidiyor.
yok oluyor.
Bu cmlede, aitlik ifadesi -ki ve yer alan

szyle ifade edilmifltir. Bu durum -ki ekinin
gereksiz kullanm veya birleflik fiilin (yer alan)
gereksiz kullanlmas olarak adlandrlabilir.
Biri atlmaldr, flyle ki :
Boaziinde yer alan tarih konaklar gnden gne
yok oluyor.
Boaziindeki tarih konaklar gnden gne yok
c. Sebepliliin belirtilmesinde:
oluyor.
lkemizde enflasyonun srekli ykselmesinin sebebi, sistemdeki amazlardan kaynaklanmaktadr.
440
22.11
Fiilimsilerin tr kullanm yerini belirler.

Fiilimsilerin trlerine gre kullanm yerleri kendiliinden belirlenmifltir.
Cmlenin genel anlamna ve yapsna uygun olan
fiilimsilerin kullanlmamas anlatm bozar.
Karadeniz yaylalarnn ok gzel olmasn hepimiz biliriz.
Bu eserin daha fazla satldn isteriz.
Bu cmlelerdeki alt izili szler afladaki flekilde

deifltirilerek anlatm bozukluu dzeltilir:
olmasn olduunu / satldn satlmasn
Vergilerin yeni sisteme gre toplanacan salayacaklar. (SS 1988)
Bu cmlede toplayacan fiilimsi, sfat-fiil eki

almfltr. Oysa cmleye uygun olan isim-fiil eki almasdr: toplanmasn
22.12
Bir cmledeki fiiller, filimsiler at bakmndan uyumlu olmaldr.

Etken ve edilgen atl fiillerin veya fiilimsilerin bir
cmlede ayn ykleme balanmas anlatm bozukluuna yol aar.
Her ne kadar flehir dflna taflnmflsa bile beklenen

rahatla kavuflulamamfltr.
Alclarn dikkat edilmesi gereken ayrntlar flyle sralayabiliriz.
Bu cmledeki anlatm bozukluunu gidermek iin

fladaki deifli
flikliklerin hangisi yaplmaldr?
afla
Yklem etken olduu iin dikkat edilmesi birleflik fiili de etken olmal ve dikkat etmesi fleklinde dzeltilmeli.
A) kavuflulamamfltr yerine ulafllamamfltr szc getirilmeli
yi romanlar yazlmak isteniyorsa bu alanda ok eser

edilgen edilgen
okumak gerekir.
etken
Dorusu ....... okunmas gerekir. fleklinde olmal.
Derslere ne kadar alfllrsa alfllsn bir trl
edilgen
baflarl olamyor.
etken
Dorusu ....... alflrsa alflsn fleklinde olmal.
22.13
rnek soru
B) taflnmflsa yerine taflnsa szc getirilmeli

C) beklenen yerine beklediimiz szc getirilmeli
D) taflnmflsa bile yerine taflnlmflsa da sz getirilmeli
E) bileden sonra naslsa szc getirilmeli
zm
SS - 1990
Cmlede eylem edilgen olduundan eylemsi de edilgen olmaldr.
Cevap D
Anlatm bozan baflka unsurlar da vardr.

Aslnda, sylediimiz gibi, anlatm bozukluu ok
eflitli nedenlere dayanr. Hatta kimi cmlelerde
birden fazla nedenden de kaynaklanabilir. fiu ana
dek anlattklarmz belli bafll olanlar, en ok karfllafllanlard. Birkana daha deinmekte fayda var.
a. Ek eylemin eksik olmas ya da cmlenin teki
blmyle uyumlu olmayan bir ek eylemin kullanlmas anlatm bozar.
Boyu ok ksa, vcudu da biimli deildi.
cmlesi flyle anlafllr.

Boyu ok ksa deildi, vcudu da biimli deildi.
Ancak byle anlaflldnda da anlam doru olmaz. Bu yanlfl anlafllmann nedeni ise cmlede
ek eylemin eksik olmasdr. Cmle, Boyu ok
ksayd, vcudu da biimli deildi. fleklinde dzeltilmelidir.
b. Balalarn anlamlarna ve ifllevlerine uygun

kullanlmamas hlinde de anlatm bozulur.
ok etkileyici bir filmdi ama onu yeniden izlemek istiyorum.
fleklindeki bir anlatm, anlamca eliflkilidir. Bunun nedeni, ama balacnn karflt ifadeleri
balamakta deil de sebep iliflkisi kurulabilecek
iki cmle arasnda kullanlmasdr. Cmlede,
ama yerine bu nedenle balacnn kullanlmas uygun olacaktr.
c. Baz cmlelerde mantk hatas yaplr. Cmle
gerekte mmkn olmayan, akl dfl, tuhaf bir
anlama gelir. Bunun nedeni yine anlatmn doru kurulamamasdr.
Ellerinden kurtulmak iin gsterdii mcadeleyle
bafl edememiflti.
Elleri arkasnda dolaflarak gazetesini okuyordu.
441
BU KONUDA ZETLE...
1.
Kimi szcklerin yazlfllar ya da anlamlar birbirine ok benzer; ancak bunlarn kullanm yerleri
farkldr. Szcn cmlenin anlamna uygun
kullanlmamas bir szn yanlfl anlamda kullanlmas olarak adlandrlan bir anlatm bozukluuna neden olur.
2.
Szcklerin cmlenin yanlfl yerinde kullanlmas

da anlatm bozar.
3.
Ayn anlaml szlere cmlede bir arada yer vermek gereksiz szck kullanmdr ve anlatmn
dzelmesi iin bunlardan birinin cmleden karlmas gerekir.
4. Anlam bulankl da bir anlatm kusurudur ve

cmlenin anlamnn ak olmas fleklinde grlr.
442
5.
Cmlede eliflen szlerin yani anlamca birbirinin karflt olan ifadelerin kullanlmas anlatm
bozar.
6.
Cmlenin yklemi, hem ald kifli ekleri hem de

tekillik oulluk bakmndan zneyle uyumlu olmaldr. Birden fazla zne sz konusu olduunda
yklemin bunlarn tmne uygun flekilde ekimlenmesi gerekir.
7.
zellikle sral cmlelerde, birden fazla yklem

bulunduu iin, ge eksiklikleri ortaya kabilir.
Bunun nedeni, rnein, cmlenin birinin ykleminin dolayl tmle almaya uygunken dierininkinin nesne almaya uygun olmasdr. Anlatm
bozukluunu gidermek iin eksik geyi eklemek
gerekir.
8. Tamlamalarn tamlayan ile tamlanann anlamca

ve biimce uygun olmas gerekir. Tamlamalarla
ilgi anlatm bozukluu, tamlayan ya da tamlanan
eksiklii ile tamlayan ekinin eksiklii olarak karflmza kar.
9.
Fiilimsilerin gerek trnn gerekse atsnn

cmlenin biimine, anlamna uygun olmamas da
bir anlatm kusurudur.
10 . Ek eylem eklerinin eksik ya da yanlfl kullanlmamas, balalarn anlamlarna uygun kullanlmas da anlatmda dikkat edilmesi gereken noktalardr.
11 . Cmlede ncelik sonralk kuralna dikkat edilmezse, mantk hatas oluflur; bu da anlatm bozukluuna yol aar.

Kavrama Testi 1
Kavrama Testi 2
( 22.1 - 22.6 )
( 22.7 - 22.13 )

443
KAVRAMA TEST
1.
fladaki cmlelerin hangisinde bir anlatm bozuk Afla

luu vardr?
5.
Bu yafll adam brakn tavuu koyun bile kesemez.

fla Bu cmledeki anlatm bozukluunun benzeri afla
A) Youn kar yafl yznden, kasabann il merkeziyle balants kesildi.
A) Sanat, Avrupa kltrne hayran olmufl, ksa zamanda yakndan tanmflt.
B) Rzgrn fliddetini artrmas, ulaflm olumsuz ynde etkiliyor.
B) Otobs youn sis yznden karfldan gelen kamyonla arpflt.
C) Gerekli nlemlerin zamannda yerine getirilmesi,

can kaybn engelledi.
C) Sanr msn ki bu szleri millet dinler ve inanr.
D) Saanak yamurun dinmesiyle kent trafiinin normale dnd bildirildi.
D) saat grfltkten sonra basna bir aklama

yaptlar ama kimseyi tatmin etmedi.
E) Frtnann, seralarda meydana getirdii zararn belirlenmesi iin uzmanlar alflyor.
2.
E) Derslerine alflmamas onun snfta kalmas bir

yana zayf almasna neden olacak.
Ortamda bulunanlar telafllandrmamak zere, gerekli nlemleri kimseye bir fley fark ettirmeden aldlar.
A) zne - yklem uyuflmazlndan
6.
B) Gereksiz sz kullanlmasndan
C) Yklemin di'li gemifl zamanl olmasndan

luu vardr?
A) Elefltiri bir yapt olumlu ve olumsuz ynleriyle inceleyip deerlendirmektir.
D) Yanlfl edat kullanlmasndan

E) Nesnenin yanlfl yerde kullanlmasndan
B) Elefltirmen, ele ald yapta tarafsz ve yansz bir

gzle bakmaldr.
3.
Bu olayn daha ncekine sk skya baml olduu

dflnlyor.
C) Elefltiride kanlmas gereken tutumlarn baflnda

znellik gelir.

D) Elefltirmenden beklenen, grfllerini aktarmas deil, yaptn art ve eksilerini gstermesidir.
A) Gereksiz szck kullanlmasndan
E) Elefltirinin nesnel ltlere ve bilimsel verilere dayanmas gerekir.
B) Yklemin flimdiki zamanda ekimlenmesinden

C) Bir szn yanlfl anlamda kullanlmasndan
D) Gereksiz yere iflaret sfat kullanlmasndan
E) Yklemin edilgen atl olmasndan
4.
444
(I) Btn amacm bu alanda uraflmakla geti. (II)

Genlik gnlerimden beri baflka bir fley dflnmedim. (III) Yaptklarmn, yaplanlar arasnda en iyisi
olmas iin abaladm. (IV) Peki bu amacma ulaflabildim mi? (V) Dorusu, buna itenlikle, evet, diyemiyorum.
7.
Bu ay boyunca haftada iki gn toplanarak grup alflI

II
III
mas yapmamz gerekiyor; bunun iin odanz bir sreliine, geici olarak kullanmak istiyoruz.
IV
V
Bu paradaki cmlelerin hangisinde bir anlatm bozukluu vardr?
Bu cmlede numaralanmfl yerlerden hangisinin karlmas anlam daralmasna yol amaz ?
A) I.
A) I.
B) II.
C) III.
D) IV.
E) V.
B) II.
C) III.
D) IV.
E) V.
8.
Bu zor snavda yapman gereken tek fley sadece saI

II
III
IV
kin olmak yani heyecann kontrol edebilmektir.
V
fladaki cmlelerin hangisinde bir anlatm bozuk 11 . Afla

numaralanmfl szcklerden hangisi cmleden ka rlmaldr?
B) Grfllerini ynetim kuruluna yazl olarak bildirdi.
A) I.
B) II.
C) III.
D) IV.
E) V.
luu vardr?
A) Toplantda alnan kararlar bir an nce hayata geirilmeli.
C) Bu yl da tatilini evinde kitap okuyarak geirmifl.
D) Sra gecesine Erzurum'dan da drt kiflilik sanat
katlmflt.
E) Gezide eflitli yrelerin yemeklerini de tatma imkn bulduk.
9.
fladaki cmlelerin hangisinde gereksiz szck

Afla
kullanmndan kaynaklanan bir anlatm bozukluu
vardr?
A) Bir bahar gn piknie gidip aa altnda yemek
yemeyi zlemifl.
B) Bu yafll adamn ani bir hareketle birdenbire kalkvermesi hepimizi flaflrtt.
C) Grevli, durumu gzelce anlatt ama kimseyi ikna
edemedi.
D) nce baflkalarn da dinleyelim, sonra grdklerini bir defa daha anlatrsn.
E) lkemizde birok gzel geliflme oluyor, bu yzden karamsarla kaplmyorum.
12. O yllarda Avrupay kasp kavuran savafl ve etkileri,

I
II
Trkiyeyi de etkilemeye bafllamfl; birok tketim madIII
IV
desine kstlamalar getirilmiflti.
V
Bu cmledeki anlatm bozukluu numaralanmfl blmlerin hangisinin karlmasyla giderilir?
A) I.
B) II.
C) III.
D) IV.
E) V.
10. (I) On yl nce, iletiflim alannda eitim veren bir

okulu bitirerek mezun olmufltu. (II) Okulu bitirdikten
bir sre sonra bir derginin datm ifllerini stlenmiflti. (III) Burada ancak birka ay alflabilmifl, ardndan
daha uygun flartlarda alflabilecei bir ifl aramaya
koyulmufltu. (IV) Sonunda danflmanlk alannda hizmet veren bir flirkette ifle girmeyi baflard. (V) letiflim
alannda elde ettii bilgi ve tecrbeyi okulundan ok
bu flirkete borlu olduunu biliyordu.
Yukardaki numuralanmfl cmlelerin hangisinde bir
A) I.
B) II.
C) III.
D) IV.
E) V.

luu vardr?
A) Yazarn son romannn sinemaya uyarlanaca
syleniyor.
B) Hafta sonu hep beraber sinemaya gitmeyi nerdi.
C) Festivalde baz filmleri klasik mzik eflliinde izledik.
D) Baflrolleri sinemann ustalar, gen oyuncularla bir
arada paylaflyor.
E) Beyaz perdenin en baflarl rnekleri sinemaseverlerle bulufltu.
C-D-C-A / E-B-D / D-B-A / D-B-D
445
KAVRAMA TEST
1.
fiehir dflndan gelenleri biz, flehir iinde oturanlar

da onlar konsere gtrecekler.
4.
nsann dflndaki varlklar oul zne olduunda

bunlarn yklemi tekil olur.
fla Bu cmledekine benzer bir anlatm bozukluu afla

fladakilerin hangisinde bu aklamaya uymamak Afla

tan kaynaklanan bir anlatm bozukluu vardr?
A) Babamn ald yk kitaplarndan birisini ben, dier n annem ve ablam okuyacaklar.
A) Seyirciler, oyuncular lgnca alkflladlar.

B) Masann zerindeki kitaplar, yan odaya gtrlecek.
B) Edeb sanatlara nem verir, hikyelerinde bol bol

kullanrd.
C) Arlar, daha ok bu mevsimde bal yapyorlar.
C) Sizin o rencilerin sorunlarn zebileceinize

inanyoruz.
D) ocuklar, kendi aralarnda flakalaflyorlard.

E) Bu grkemli dalar, flehre ayr bir gzellik katyor.
D) Panele giremeyenler, kapnn nnden gvenlik

tarafndan uzaklafltrldlar.
E) Ktphanedeki kitaplar yeni yerlerine renciler
birer birer rafa yerlefltirdiler.
5.
Uzun yllar burada yaflamflt Hasan. Birok arkadafl

olmufltu. Sk dostlar edinmiflti. Buray ok sevmifl ve
balanmflt.
fladakilerden
Bu paradaki anlatm bozukluu afla
2.
Bir cmlenin znesi ikinci tekil kifli ve nc oul

kifliden olufluyorsa, yklemi ikinci oul kifli olur.
A) edindi szc edinildi yaplarak
fladaki cmlelerin hangisinde buna uymamaktan

Afla
kaynaklanan bir anlatm bozukluu vardr?
C) Balatan sonra dolayl tmle getirilerek
A) Bu soruyu ben ve arkadaflm doru cevapladk.
E) Dostlar szcne iyelik eki getirilerek
B) stanbulda dzenlenen fuara senle onlar flirketimizi temsilen katlacaklar.
B) kinci cmleye tamlayan getirilerek

D) Buray szc buraya yaplarak
6.
C) O tiyatro oyununu seninle ben geen yl izlemifltim.

D) Benimle snava girmeyen dier renciler mdr
yardmcsnn odasna gidecekler.
E) Sen, ben ve niversitede okuyan arkadaflm Bykada'ya gitmeyi planlyoruz.
(I) Her gn yeni bilgilerin peflinde olmalyz. (II) Bu

bilgilerden sonulara ulaflmal ve hayatmzda uygulamalyz. (III) nk ancak hayatta karfll olan bilginin deeri vardr. (IV) Kullanlmayan bilgi insan bir
hamala dnfltrr. (V) Tafld bilgi yk kimseye
bir katk salamaz.
A) I.
3.
I. ocukluumda bulutlar uzun uzun seyrederdim.

II. Hepsi bembeyazd, ok gzeldi ama ulafllabilir
deildi.
C) III.
D) IV.
E) V.
fladaki cmlelerin hangisinde zne eksikliinden

Afla
kaynaklanan bir anlatm bozukluu vardr?
III. lgin flekilleri olan bulutlara ad da takardm.
A) Yazarn iten anlatm, onunla okuru arasnda gizli bir ba kuruyor.
IV. Bazen ertesi gn kayboldu diye darldm bulutlar olurdu.
B) Maupassantn yz sayfalk bir hikyesi vardr,

bu gerekten gzel bir eserdir.
V. Baz bulutlar bana pamuk flekerini andrrd.
C) kilemelerin arasna hibir noktalama iflareti getirilemez ve ayr yazlr.
Numaralanmfl cmlelerin hangilerinde anlatm bozukluu vardr?

A) I. ve II.
B) I. ve IV.
D) III. ve IV.
446
7.
B) II.
C) II. ve V.
E) III. ve V.
D) Kylnn kayp hayvanlarn iki gndr aryoruz

ama ulaflamadk.
E) Elefltirmen, sanat eserinin iyi ya da kt yanlarn
ortaya koymaldr.
8.
9.
Sanattan sz etmek ve uraflmak lkemizde pek ilgi

grmyor.
12 . lkemizin kuzey kesimlerindeki yaflanan sel felaketi
fladakilerden
fladaki deifli
A) uraflmak szc yerine ilgilenmek getirilerek
A) btn szc cmleden atlarak
B) lkemizde szc yerine yurdumuzda getirilerek
B) yurdu yerine yurdumuzdaki insanlar szc

getirilerek
C) ve balac yerine gibi getirilerek
C) yaflanan szc cmleden atlarak
D) kinci cmleye nesne getirilerek
D) bodu yerine neden oldu szleri getirilerek
E) ve balacndan sonra sanatla szc getirilerek
E) lkemizin szc yaflanan szcnden

sonra getirilerek
Sra bana gelince arn, diyerek yanmzdan uzaklaflt. cmlesindekine benzer bir anlatm bozukluu
fladakilerin hangisinde vardr?
afla
A) Yarn amcan ziyaret etmeyi mutlaka ihmal etmemelisin.
A) Sabahlar erkenden kalkp ifline yryerek giderdi.
B) Ankara'daki yaflayan akrabalarnn yanna gitmeyi

planlyor.
C) Kendine zgn davranfllaryla hepimizin dikkatini ekti.
D) Annesine ok fazla benzemiyor, sadece biraz andryor.
E) Kolay ve yorucu olmayan urafllar aryordu kendine.
btn yurdu zntye bodu.
luu vardr?
B) leden sonra yapt ksa yryfllere ok nem
verirdi.
C) Her akflamlar bol kpkl bir kahve imeden duramazd.
D) Torunlaryla flakalafltka yorgunluunu unuttuunu sylerdi.
E) Uzun ve salkl bir mr srmesini bunlara borlu.
10. (I) Uzun sredir kendimi yalnz hissediyordum. (II) nsanlarn beni ya hi ya da yanlfl anladn dflnyor
ve zlyordum. (III) Bu yzden ifl yerinden izin alp
uzun bir tatile kmaya karar verdim. (IV) Ancak insann, karamsarln ve yalnzln gittii yere beraberinde gtrdn sonradan anladm. (V) Tatil, yalnzlk hissimi alp gtrmemifl, aksine kuvvetlendirmiflti.
14 . nl doktor, ocukken geirdii bir hastalktan son-

B) ocukken yerine ocukluunda szc getirilerek
A) I.
B) II.
C) III.
D) IV.
E) V.
11 . (I) Bir yerde okuyan birey yoksa orada yaflam da yoktur.

(II) Bu sorunu ktphane veya kitap satfllarn ele alarak
zemeyiz. (III) nsanlara bunun bir uygarlk meselesi
olduunu anlatmalyz. (IV) Daha sonra bu sorunu herkesi ilgilendirdiini vurgulayarak zm yolu bulmalyz. (V) Ancak bu flekilde okumaya ilgiyi artrabiliriz.
A) I. ve II.
B) I. ve III.
D) III. ve V.
C) II. ve IV.
E) IV. ve V.
ra bu meslei seeceine karar vermifl.

fladaki deifli
liklerden hangisiyle giderilebilir?
A) nl yerine meflhur szc getirilerek
C) sonra yerine dolay szc getirilerek

D) meslei yerine ifli szc getirilerek
E) seeceine yerine semeye szc getirilerek
15 . (I) Tam da bana anlatld gibi biriydi. (II) nce yapl

fakat uzun boylu deildi. (III) Kendinden emin bir grnm vard. (IV) Yksek lklerden sz ediyordu
sk sk. (V) yi bir ailenin ocuu olduu syleniyordu.
A) I.
B) II.
A-B-C / C-C-B-C / E-D-B-C / C-C-E-B
C) III.
D) IV.
E) V.
447
SORULMUfi SORULAR
1.
Gen sanatlara, yaptlarnn konularn seerken

nelere nem vermelerini anlatyor.
5.
fladaki deifli
A) Dflncelerini yazyla deil, szle anlatmay seviyordu.
A) vermelerini yerine vermeleri gerektiini sz

getirilmeli
B) nerilerimizi dinliyor ne var ki onlarn hibirini

uygulamyordu.
B) nelere yerine hangi noktalara sz getirilmeli
C) Salk durumlar iyi ancak ok yorgun olduklar

grlyordu.
C) sanatlara yerine sanatlarn sz getirilmeli
D) Gazetesini srekli yannda taflyor ama bir trl

okuyama frsat bulamyordu.
D) seerken yerine semekte sz getirilmeli

E) anlatyor yerine belirtiyor sz getirilmeli
E) Bu konuda bilgi sahibi olmasna karfln, grfllerini belirtmekten kanyordu.
1988
2.

luu vardr?
A) Toprak kaymasnn en ok nerelerde grldn
saptayarak buna karfl hangi nlemlerin alnabileceini tartflacaz.
SS - 1992
6.
B) ocuk, zel okullardan birinde renciydi.

C) Annesi, onun iin zel yemekler yapmflt.
D) Her oyunun zel kurallar vardr.
C) Bu mevsimde balkondaki ieklerin kapal bir yere taflnmas gerekiyor.

D) Bu toplantda eflitli hastalklar ve bunlarn nedenleri konusunda ayrntl aklamalar yaplacak.
fladaki cmlelerin hangisinde

zel kelimesi, afla
fltr?
yanlfl kullanlmflt
A) Bu, Trkiye'ye zel bir durumdur.
B) Arafltrmamda, anaokuluna giden ocuklarla gitmeyenlerin dil geliflimini karfllafltrp aralarndaki

fark belirleyeceim.
E) Kendisine zel ifllem yaplmasn istemiyordu.
SS - 1987
7.
E) Nefleli ve gldr unsurlarnn oka kullanld

bu filmi mutlaka grmelisiniz.
fladaki kullanmla etkin ve etken szcklerinin afla

fltr ?
rndan hangisi yanlflt
A) Yoksulluun etken olduu toplumlarda su oran
yksektir.
SS - 1993
3.

luu vardr?

luu vardr?
B) Trkiye'de etkin bir yanarda yoktur.
A) Bugn tatil olduundan, sabahleyin ge kalktm.
D) fiiflmanln etkenlerinden biri de yanlfl beslenmedir.
C) Orman, yamur iin nemli bir etkendir.
B) Arkadaflmz, ok alflkan bir ocuktu.
E) Bu retim ylnda en etkin eitim ilkokullarmzda yaplmfltr.
C) Dn akflam, rzgr ortal altst etti.

D) Birbirlerini ok iyi anlar, inanrlard.
SS - 1978
E) Dn gece ok garip bir rya grdm.
SS - 1993
4.

luu vardr?
Zaman zaman fliir yazyor ve yaymlyorum; ama ben

fliiri hibir zaman kfle yazarl gibi dflnmyorum.
A) Sabahlar duraa kadar yryor ve taksiye biniyorum.
fladakilerden
B) Konuflmacnn fikirlerine katlyor ve destekliyorum.
A) fliiri yerine flairlii szc getirilerek
C) Bu dergiyi ilk yaymland gnden beri alyor ve

zevkle okuyorum.
B) hibir zaman sz atlarak
D) Televizyondaki akoturumlar beeniyor ve sonuna kadar izliyorum.
D) ben szc atlarak
E) Akflamlar, bir sre alflyor ve sonra dinleniyorum.
SS - 1992
448
8.
C) gibi yerine olarak szc getirilerek

E) dflnmyorum yerine dflnmedim szc
getirilerek.
SS - 1993
9.
Bir sorunun zerinde enine boyuna dflnmeyi, anlamak iin aba harcamay renmemifller.
fladaki deifli
A) zerinde yerine zerine sz getirrilmeli
13. Trende ikisi retmen yirmi befl renci grev ald.

A) zneyle ilgili saylarn yol at karflklndan
B) Dolayl tmlecin yanlfl yerde kullanlmasndan
B) dflnmeyi yerine dflnerek sz getirilmeli
C) Gereksiz yere say sfat kullanlmasndan
C) anlamaktan nce onu sz getirilmeli
D) Fiil cmlesi olmasndan
D) dflnceyi yerine dflnmek sz getirilmeli
E) znenin birden fazla szckten oluflmasndan
1987
E) harcamaydan sonra nedense sz getirilmeli.
1987
10. (I) Yllar nce, sevdiim bir flairin, beendiim bir kitabn almfltm. (II) Bu kitab yllardr zenle saklyordum. (III) Dn, onu bir kez daha okuyarak anlam
tazelemek istedim. (IV) Ancak kitab kitaplmda nereye koyduumu bir trl bulamadm. (V) Ya birine
vermifl ya da bir yerlere skfltrmfl olacam.
A) I.
B) II.
C) III.
D) IV.
E) V.
1993
fladaki cmlelerin hangisinde bir anlatm bozuk 11. Afla
14. Yurtdflndaki bir liseden mezun olma durumu olduundan bu snava katlamaz.
fladakilerden
hangisinden kaynaklanmaktadr?
A) Yklemin 3. tekil kiflili olmasndan
B) Gereksiz yere dolayl tmle kullanlmasndan
C) flaret sfatnn yanlfl yerde kullanlmasndan
luu vardr?
D) Gereksiz szckler kullanlmasndan
A) Dnyada en ok yafl alan blge buras.
E) Yklemin olumsuz olmasndan
B) rettiklerinin ounu komflu lkelere satyorlar.
1987
C) Bu topraklarn byk bir blm ormanlarla kapl.

D) lkenin kuzeyinde elde edilen rnlerin yardan
fazlasn elma oluflturuyor.
E) Ekonomileri ok iyi, yetifltirdikleri hayvancla
dayal.
SS - 2003

luu vardr?
A) Yol kenarndaki p kutular kaldrlarak bunlarn
yerine iekler dikiliyor.
B) Yeni fidanlar dikilerek kent yeflillefltiriliyor.
C) Kaldrmn krk tafllar, yenileriyle deifltiriliyor.
D) inde oturulamayacak derecedeki binalarn yktrlmas gerekiyor.
E) Eski yaplar boyanarak daha gzel bir grnme
kavuflturuluyor.
SS - 2003
15. Trkede bir cmlenin znesi, birinci ve nc tekil kifliden olufluyorsa, yklemi birinci oul kifli olur.
fladaki cmlelerin hangisinde bu kurala uyma Afla
m a k t a n k a y n a k l a n a n b i r a n l a t m b o z u k l u u v a rd r ?
A) O akflam ben kendi odama, Fatma da kendi odasna ekilmiflti.
B) Teyzemlerin yeni evlerine taflnmasndan sonra siz
bu eve yerlefltiniz.
C) Havalar byle giderse bir sre daha kahvaltmz
balkonda yapabileceiz.
D) Ben de bir tabak alp sofraya oturaym.
E) Babasyla annesi, bu evi ylda zar zor yaptrabildiler.
A-E-D-B / C-A-A-A / C-D-E-D / A-D-A
SS - 1998
449
SORULMUfi SORULAR
1.
I. Onun da grfllerini renmek, yararlanmak istediler.
fladaki deifli
III. Onun aramzdan ayrlmas yalnz bizim iin deil, tm toplum adna byk bir kayptr.
A) seecei tutuma yerine tutumuna szc getirilerek
IV. Arkadaflnn sknt ektiini biliyor, sezdirmeden

yardm ediyordu.
B) yneticilerin szc yerine ilgililerin szc getirilerek

anlatm bozukluu, tmle eksikliinden kaynaklanmaktadr?
C) bu kararlarn szc yerine bunlarn szc getirilerek
B) I. ve III.
D) II. ve IV.
D) bal yerine ynelik szc getirilerek
C) I. ve IV
E) bildirildi yerine biliniyordu szc getirilerek
E) III. ve IV.
SS - 1999
SS - 2003
5.

luu vardr?
B) Maddi durumu yetmedii iin eitimini yarda brakmak zorunda kald.

C) Kltrel varlklara sahip kp onlar korumaya alflan insanlardan biriydi.
B) Tek baflna gereklefltirebilecei birok tasarya genleri de katarak bilgisini onlarla paylaflmak isterdi.
D) Gelecee umutla bakan ve zorluklar karflnda ylmayan bir genti.
C) Gerek zgn alflmalar, gerekse yetkin eviri ve

derlemeleriyle, bu alandaki arafltrmaclara flk
tutmufltu.
D) Onun dflnceleri, bizimle ilgilenen, yaptlarn
okuyan, anlayan ya da anlamaya alflanlar araclyla yaflyor.
E) Ele ald her ifli baflkalarndan daha iyi, daha gzel yapmak isterdi.
SS - 2003
6.
E) Genlerin deneyimsizlikten, bilgi eksikliinden

kaynaklanan sorularn yantlayarak ynlendirirdi.

luu vardr?
A) Hava kirliliine karfl eflitli nlemler alnabilir.
SS - 1999
B) evre sorunlaryla ilgili toplantlar yaplmaldr.

C) Bu gaz, havada youn oranda bulunur.
Yineleme dediimiz anlatm kusuru, ayn anlama gelen birden ok szcn gereksiz yere bir arada kullanlmasdr. Bir kavramn Trkesiyle yabancsnn
birlikte kullanlmas bu tr kusurlardandr.
fladaki cmlelerin hangisinde bu aklamada be Afla
lirtilen trde bir anlatm kusuru vardr?
450
fladaki cmlelerin nagisinde bir anlatm bozuklu Afla

u vardr?
A) Deneyimli bir ynetici, deerli bir bilim adamyd.
A) Olaanst kiflilii ve sradfl dostluuyla, tandk

tanmadk herkesi bir sevgi emberinin iine alrd.
3.
Bu kararlarn uygulanp uygulanmadnn, yneticilerin seecei tutuma bal olduu bildirildi.
II. Herkes birbirine zarar vermeden yaflamay baflarabiliyorlar.
A) I. ve II.
2.
4.
D) Akarsularmz sanayi atklaryla kirleniyor.

E) Genler, doann korunmas konusunda bilinleniyor.
SS - 1999
7.

luu vardr?
A) Bunlar, belgesel zellikler taflyan, birbirinden ilgin yazlardr.
A) Makinenizi, arkadaki ama-kapama dmesine

basarak kapatmanz gerekmektedir.
B) Bugn iflyerinde tebrik ve kutlama ziyaretlerinde

bulunduk.
B) Daha fazla bigi edinmek iin yetkili satcnza baflvurabilirsiniz.
C) Eskiden, musikiyle uraflan kiflilere musikiflinas

denirdi.
C) Bilgisayarnzn bozuk olup olmadn renebilmek iin onu bir teknisyene gstermelisiniz.
D) Dil, varlmzn en gl dayana, kimliimizin

en anlaml kantdr.
D) Bu blmde, bilgisayarnz nasl kuracanz ve

nasl kullanacanz aklanmaktadr.
E) Gnmz insannn vazgeemedii aralarn baflnda televizyonla bilgisayar gelmektedir.
E) Bu klavuzda sizi belli trdeki bilgilere uyarmak

iin baz zel iflaretler kullanlmfltr.
SS - 1999
SS - 1999
8.
9.

luu vardr?
A) Sanayide geliflmifl lkelerde, bu tr sorunlar hzla

zlyor.
A) Gazetelerde bu tr haberlere hemen hemen her

gn rastlanyor.
B) Dzenlenen toplant ve trenlerde, btn renciler grev alyor.
B) Yazar, yafladklarn etkili bir biimde anlatmakta

baflarl olamyor.
C) Bu konuda yaplan aklamalarn anlafllmayacak

bir yan bulunmuyor.
C) Yemeini erken yemesi gerektii halde, hasta bu

yasaa uymuyor.
D) Kurumda alflanlarn baflarsnn, bu koflullara

bal olduu dflnlyor.
D) Bu alandaki alflmalarn hl yeterli bir dzeye

ulaflamad syleniyor.
E) Teknoloji ne kadar artarsa da el emeinin nemi

azalmyor.
E) Trafikle ilgili sorunlarn zm iin, genifl kapsaml bir toplant dzenleniyor.
SS - 2002
SS - 2002

luu vardr?
12. Hi kimse ona gerei anlatmamfl; onu yalan yanlfl
A) Bulufltuklar zaman sanattan, edebiyattan konufluyor, kimi sanatlar elefltiriyorlard.
fladaki deifli
B) Ortada, karamsar olmay gerektirecek bir durum

yoktu.
A) gerei yerine doruyu szc getirilerek
C) Bu kitaplar okumak, ocuun ufkunu geniflletiyor, ona farkl dnyalarn kaplarn ayordu.
D) Bu, kendi resimleri iin at ilk kiflisel sergisi olaca iin ok heyecanlyd.
E) ok yorgun olduu iin o akflam erkenden yatmak
istedi.
luu vardr?
szlerle oyalamflt.
B) anlatmamfltan sonra herkes szc getirilerek

C) anlatmamfl yerine sylememifl szc getirilerek
D) onu szc atlarak
E) oyalamflt yerine kandrmflt szc getirilerek
SS - 2002
SS - 2002
luu vardr?
luu vardr?
A) Burada, tiyatro salonundan internet kafeye kadar
birok etkinlik bulunuyor.
B) Kentteki yaflam, retim kurumlarnn says arttka hareketleniyor.
C) rencilerin sporla ilgili gereksinimlerinin karfllanmas iin giriflimlerde bulunuluyor.
A) Uzun sre ayakta kalabilmesi iin bu yap, neme

dayankl cam, kire ve tula tozundan oluflan
harla yaplmfltr.
B) Bir kamu kurulufluna ait sevimli konukevinin
nnde fotoraf ektirdikten sonra oradan ayrldk.
C) Oraya gitmeye karar verirseniz, bu gezi iin en az
iki gn ayrmanz gerekir.
D) Ktphaneden yararlanacak rencilerin nce ktphaneye ye olmalar gerekiyor.
D) Her sabah erkenden kalkarak ak havada yryfl

yapmann kalp saln olumlu ynde etkilediini
rendik.
E) Bilimsel arafltrma yapacaklara her trl olanak

salanyor.
E) Adaylar yirmi befl yaflndan byk olmal ve salk

kontrolnden gemifl olmas gerektiini syledi.
SS - 2002
C-E-B / A-B-C-E / E-D-A / C-B-E
SS - 2001
451
SORULMUfi SORULAR
1.

luu vardr?
5.
A) lk karfllaflmamzda bana bu kadar yaknlk gstermesine ok flaflrmfltm.

B) Bu kadar yetenekli bir ocuu, sanata ynlendirmekle ok iyi bir ifl yaptn dflnyorum.
C) Geirdiim rahatszl, byk bir baflaryla ameliyat ederek salma kavuflturdu.
Grltden uzak, doal gzelliklerle dolu parkn bir kI

flesinde, yafll bir hanm masann stne koyduu romaII
nn bir karfl uzaktan okumaya alflyor; bir fliflman, bir
III
IV
V
spor giyimli adam da dalgn dalgn uzaklara bakyordu.
Bu cmledeki anlatm bozukluunu gidermek iin al t izili szcklerden hangisi atlmaldr?
D) Bu aflamada, olaylar doal akflna brakmann

doru olaca kansndayd.
A) I.
E) Aralarndaki sorunlarn grfl farkllklarndan

kaynaklandn biliyordu.
B)II.
C) III.
D) IV.
E) V.
SS - 1999
SS - 2001
2.

luu vardr?
A) Takmlardan biri, tekinin bitmek bilmeyen karfllkl saldrlarna daha fazla dayanamad.
B) Malarda, taraftarlarn kard olaylar spora glge dflryor.
6.
C) Salkl kalabilmenin temel koflullarndan biri de

spor yapmaktr.
A) O yllarda hepimiz tiyatro tutkunuyduk ve alflmaya susamfltk.
D) Son yllarda kimi takmlar, Avrupa takmlaryla

yaptklar malarda yzmz aartyor.
B) Film bir ailenin sradan olaylar karflsndaki flaflrtc tutumunu ustalkla yanstyor.
E) Ancak dzenli olarak yaplan spor yararl olur.
C) Festivalin bu blmnde, mziin farkl trlerinde

adn duyurmufl sanatlar sahneye kacakt.
SS - 2001
3.

luu vardr?
D) Sanatnn bu karikatrleri, baflta Berlin ve Paris

olmak zere Avrupann eflitli kentlerinde sergilenecek.
Fiyatlar ok pahal olduu iin satfllar ok durgun.

fladaki deifli
flikliklerden hangisi yaplmaldr?
afla
E) Bu kameralar, rahata kullanabildii ve taflnmasnn kolay olmas nedeniyle tercih ediliyor.
A) ok szkleri atlmal
SS - 1998
B) durgun yerine az szc getirilmeli

C) olduu iin yerine olduundan szc getirilmeli
D) satfllar yerine alflverifl szc getirilmeli
E) pahal yerine yksek szc getirilmeli
SS - 2000
4.

luu vardr?
O kurumda eitim grmfl herkes, saygl, hoflgrl ve

esnek olmak gibi ok nemli erdemler kazanmfllardr.
A) Yetkililer, bu konuda uluslararas iflbirlii yaplmasna karar verdiler.

B) Siyasi, askeri ve ekonomi alanlarnda grfltler.
A) Gereksiz yere sfat kullanlmasndan

B) Gereksiz yere bala kullanlmasndan
C) Ykleme ekfiil getirilmesinden
E) zne-yklem uyuflmazlndan
C) ye olan lkelere toplant konusunda bilgi verilmesini gerekli grdler.

D) Toplantda, herkesin tartflmalara katlmas gerektiini sylediler.
E) Gelecek toplantda ele alnacak konuyu belirlediler.
D) znenin szck bei olmasndan
452
7.
SS - 2000
SS - 1998
8.
ok alfltmz iin baflar grafiimiz ister istemez

ykseliyor.

A) Okuduu romanda olaylar gelifltike onun da heyecan artyordu.
A) Yklemin flimdiki zamanl olmasndan
B) Bir fley okurken ya da dinlerken tm dikkatimi

onun zerinde younlafltrmaya alflrm.
B) Yanlfl ilge kullanlmasndan

C) Ad tamlamasnn yanlfl kurulmasndan
D) Gereksiz zarf tmleci kullanlmasndan
E) Yklemin nc tekil kiflili olmasndan
SS - 2004
9.
luu vardr?
C) Hi beklemediim bu davranfl karflsnda ona nasl bir tepki gstereceimi bilemedim.

D) Byk kentlerde insanlar, srekli bir kofluflturma
iindedir.
E) Geliflme andaki genler, kendinin ve evrenin
ynlendirmesiyle yanlfl yapabilirler.
SS - 2005

luu vardr?
A) Zarftan bir mektup, bir de fotoraf kt.
B) Ondan byle bir yalanlama olay beklemiyordum.
C) Kendimi bildim bileli bu mahallede, bu evde oturuyoruz.
13 . Hibir fliire bafllarken, bunu umuda, umutsuzlua, sevince ya da acya ynlendireyim, diye bafllamyorum.
D) Toplantmza katlarak bizlere destek olan dostlarmza yrekten teflekkr ederiz.

E) Evimize taflndk, yavafl yavafl yerleflmeye alflyoruz.
A) Gereksiz yere ba-fiil kullanlmasndan
SS - 2004
B) zne-yklem uyumsuzluundan
C) Gereksiz yere dolayl tmle kullanlmasndan

luu vardr?
D) Nesnenin adl (zamir) olarak kullanlmasndan

E) Yanlfl bala kullanlmasndan
SS - 2005
A) Doann gzelliidir beni burada en ok etkileyen.

B) Bir ailenin verdii insanst bir abann yksdr bu.
C) Aslnda gerein ta kendisidir anlattklar.
D) Tasarlar arasnda ona yer yoktu aslnda.
E) fiimdiye dein hi karfllaflmamfltm byle bir durumla.
SS - 2005

luu vardr?

luu vardr?
A) Diplomalarn alacak renciler salona srayla girifl yaptlar.
B) Mjdeyi vermek iin mutfaa, annesinin yanna
heyecanla kofltu.
C) Konuflmasna bafllamadan nce dinleyicilere flyle bir bakt.
A) Bu kazada can kayb yaflanmad.

B) Sylenenleri pek de onaylamad.
D) Eski rencilerin de katld byk bir toplant

dzenlediler.
C) Yaptlar hala unutulmad.

D) Kimseye bir yarar dokunmad.
E) Yaryl tatilinde yaplacak olan Amasra gezisi ertelendi.
E) stedii baflarya ulaflamad.
SS - 2005
C-A-E-E / D-E-B / D-B-B-A / E-A-A
YGS - 2011
453
SORULAR
1.
(I) Akdenizin engin ufuklarna bakan kk tepe, bir

iek orman gibiydi. (II) nce, uzun dall badem aalarnn alaca glgeleri sahile inen kei yoluna dflyordu. (III) lkbaharn tatl rzgaryla birbirine arpan dallar havay nlatyorlard. (IV) Badem bahesinin yan,
genifl bir bad. (V) Beyaz tafllardan yaplmfl ksa bir
duvarn yanndaki zeytinlik, vadiye kadar iniyordu.
4.
fladaki deifli
A) sayda szc atlarak
B) bu szc cmlenin baflna getirilerek
C) ok yerine Birok szc getirilerek
Numaralanmfl cmlelerin hangisinde zne - yklem

uyumsuzluundan kaynaklanan anlatm bozukluu
vardr?
A) I.
2.
3.
B) II.
C) III.
D) IV.
ok sayda insanlarn katld nemli bir toplantyd

bu.
D) katld yerine katlaca getirilerek

E) insanlarn szcndeki okluk eki atlarak
E) V.
Toplumsal sorunlar bilir ve yaptlarnda yer verirdi.
5.
Yaptklar ve aldklar nlemler yetersiz kald.
fla Bu cmledeki anlatm bozukluunun nedeni afla

fla Bu cmledeki anlatm bozukluunun nedeni afla

A) Dolayl tmle eksiklii
A) Yklem yanlfll
B) Gereksiz szck kullanlmas
B) Ek yanlfll
C) Szcn yanlfl yerde kullanlmas
C) Tamlama yanlfll
D) Szcn yanlfl anlamda kullanlmas
D) Gereksiz szck kullanm
E) zne yklem uyumsuzluu
E) zne - yklem uyumsuzluu

luu yoktur ?
A) Dn dostumuz olduunu syleyenler bugn ortalkta grnmyor.
6.
fladakilerden hangisinde anlatm bozukluu var Afla

dr?
B) Bu iflleri yapanlar bulacam ve hesap soracam.
A) 29 Ekim 1933 ylnda Ankarada byk bir tren

dzenledi.
C) Herkes bu grfle karflyd ama sz alp da bir fleyler sylemedi.
B) Cumhuriyetin 10. yl kutlamalar nemli kabul

edilir.
D) Son ykme okurlarm baylacak nk kendilerini bulacaklar.
C) Trkiyenin her yerinden davetliler gelmiflti.
E) Henz lmemifl hayattaki sinema yldzlarn bulduk, hepsiyle rportaj yapacaz.
E) Cumhuriyetin 75. ylnda, o gnler tekrar ekranlara yansd.
D) Atatrk, o gn 10. Yl Nutku'nu okumufltu.
C-A-A / E-C-A
454

BLG ve BECERLER
Konuflurken ve yazarken anlatm doru cmleler kullanma

Bir cmledeki anlatm bozukluunun neyden kaynaklandn belirleyebilme
Anlatm bozuk bir cmleyi dzeltebilme
Anlatm kusurlarnn neler olduunu ve bunlarn zelliklerini kavrama
Bir cmledeki gereksiz szck kullanm, bir szn yanlfl anlamda kullanlmas, eliflen
szlere yer verilmesi vb. anlama dayal anlatm bozukluklarn fark etme
Bir cmlede kullanlan tamlamann kuruluflunun doru olup olmadn anlama, yanlflsa
dzeltebilme
Dil bilgisi kurallarna uyulmamasndan kaynaklanan ge eksiklii, fiilimsi yanlfll, at
uyumsuzluu gibi anlatm kusurlarn belirleyebilme
455

01 Ygs Türkce

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

01 Ygs Türkce

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

01

Szckten ve sz beklerinden anladmz

SZCKTE VE SZ BEKLERNDE ANLAM

Szckten ve sz beklerinden anladmz

Bu temel ilke, dili gramer asndan zmlemede

dizesindeki btn szler tek baflna anlamldr.

Szcklerin asl anlamlar daima dierlerinden nceliklidir.

Bu cmlelerde yer alan 'brakmak' eylemi gerek

SZCKTE VE SZ BEKLERNDE ANLAM

Szcklerin mecaz anlamlar yaygn bir kullanma sahiptir.

Geen sonbahar ok iyi hatrlyor.

fladaki cmlelerin hangisinde alt izili szck me Afla

C) ocuu uyutmak iin odaya gtrd.

B) nemli bir yer olduunu kantlamaya abalamak

Bu alt baflln pekiflmesi iin Kavrama Testi 1 / 1 ve 2. sorular hemen zelim.

SZCKTE VE SZ BEKLERNDE ANLAM

Deyimler dilin asl dokusunu oluflturan sz bekleridir.

II. uykusunu almamak

V. gzne uyku girmemek

Ozann ilk fliir kitabn bunca yl ertelemesinin nedeni

voltay almak, jetonu dflmemek, leyla (flaflkn), araklamak

Baz argo ifadeler deyim konumuna gelmifl olabilir.

B) fli baflndan aflkn olan

Hasta sabaha kadar gzn krpmamflt.

Yukardaki cmlelerin hangilerindeki deyimler an lamca birbirine yakndr ?

A) neyle kuyu kazan

C) fline drt elle sarlan

Bu alt baflln pekiflmesi iin Kavrama Testi 1 / 3, 4, 5, 6, 7 ve 8. sorular hemen zelim.

Terimler baz kelimelerin zel anlam alan oluflturmasdr.

Bu iflte bir nokta kadar menfaatim yok.

Nota, solfej, makam, ses, tn... mzik alanyla; harf,

Terim olarak kullanlan szckler, mecaz anlam

terim deil (mecaz anlam)

Terim anlam oluflturmufl szler kiflilere gre deifliklik gstermez.

SZCKTE VE SZ BEKLERNDE ANLAM

Baz kelimeler ayn anlamlar karfllar: Efl anlamllk

Bu szler bazen birbiri yerine kullanlr, bazen kullanlmaz.

ifl szc B ve C seeneklerinde urafl anla-

aba gster; yzm kara karma.

aba gster; yzm siyah karma.

lk rnekteki szler, birbiri yerine kullanlabilmifl,

nlmfl, A seeinde ise davranfl anlamnda kullanlmfltr.

Baz kelimeler benzer anlamlar ifade eder: Yakn anlamllk

I. Onun byle davranmasna nce bir anlam veremedim.

Yakn anlaml szlerde anlam ortakl olduu gibi

Yakn Anlaml Szlerde Anlam liflkisi

IV. oktandr byle gzel bir film izlememifltim.

II. cmlede geen "bir zamanlar" sz ile, V. cmlede

SZCKTE VE SZ BEKLERNDE ANLAM

Evrende karflt olay ve olgular vardr: Zt anlamllk

Ayn dorultuda geliflen eylemler veya kavramlar

Bir eylemin olumsuzu onun karflt saylmaz.

Anlam farkl baz kelimeler ayn seslerden oluflur: Efl seslilik

Ayn seslerden oluflan baz szlerin birden fazla

Yz verince astarn da istiyor.

Bu kullanmlar dilde, zellikle fliirde, benimsenmifl

Szlerin bu zelliinden yola klarak somutlamasoyutlama yoluna gidilmektedir.

rnek soruyu zerek konuyu pekifltirelim.

SZCKTE VE SZ BEKLERNDE ANLAM

Bir sz benzetme olmakszn bir baflkasnn yerine kullandmz olur: Ad aktarmas

Dnyann en iyi raketleri karfl karflya geldi.

Ltfen ayaklarnz karnz.

Mahalle ayn olay konufluyordu.