TESLA

AnlalamamDahi

MargaretCHENEY
Trkesi:OkhanGndz
stanbul,2002

AykrYaynclk/BiyografiDizisi7
zgnad:"TeslaManOutOfTime"
ISBN:9758337408
Snf:AmerikanEdebiyat,Biyografi,Fizik
Dewey:828.3

NDEKLER
GR

1.MODERNPROMETE

2.BRKUMARBAZ
3.UZAKLARDANGPGELENLER
4.EDSON'UNHUZURUNDA
5.AKIMLARSAVAIBALIYOR
6.ALEVKILICI

7.RADYO
8.YKSEKSOSYETE
9.ALTYOL,STYOL

10.YANLIBRKARAR

11.MARS'ADORU
12.ROBOTLAR

13.YILDIRIMLARYARATAN
14.COLORADO'DAKARARTMA

15.MUHTEEMVEBEDBAHT
16.AAILANMI,HORGRLM,SALDIRIYAURAMI
17.PUSUDAKTEHLKELER
18.NOBELSORUNU
19.UANSOBA

20.RADAR
21.ONURKONUU
22.GVERCNLER


23.GELER

24.DOUMGNPARTLER
25.SUDAKMANTARLAR

26.KOZMKKOMNYON

27.LMVEDNM

28.KAYIPKAITLAR
29.MRAS

GR
Nikola Tesla esiz bir bilim insanyd. Meslek hayatnn zirvesindeyken
youn bir ilgiyle izleniyordu ancak zel hayat hakknda kimse bir ey
bilmiyordu. Tek bana almay ve yalnzl seven mzmin bir bekard.
Arkada ortamlar dnda pek ortalkta grnmezdi. zel hayat
yabanclarakapalyd.
Alanndabukadariyiolanbirininbuderecemnzevibiryaamsemi
olmas, biyografisini yazacak kiinin iini baya zorlatryor. Tesla'nn
1943ylndaseksenaltyandaykenlmesininardndanNewYorkHerald
Tribune'n bilim editr John J. O'Neill'in yazd Prodigal Genius
(AnlalamayanDeha)adlbiyografipiyasayakt.Uzunyllarboyuncabu
kitap Tesla zerine yazlm tek biyografi olarak kald. Bunun balca
nedenlerindenbiridedierbiyografiyazarlarnnbukitaptakilerdendaha
nemlibilgilereulaamamolmasyd.
kinci Dnya Savandan sonra Tesla'nn ktphanesini oluturan
tonlarca materyal, gemilerle, doduu yer olan ve adna bir mze ina
edilenBelgrad'agnderildi.(Tesla,ABDvatandayd.)
Peki O'Neill'n kitabndan sonra btnsel bir Tesla biyografisi daha
yazmayagerekvarmyd?Bukitapenkapsamlbiyografalmasolarak
grlyordu ve muhtemelen de o dnemde yaynlanm bir bilim yazar
olan ve Tesla'nn hayatnn son yirmi ylnda ona en yakn kii olan
KennethSweezey'inalmasgzardedilirseeniyikitapt.Ancak,bugn
ileri bir noktadan baklnca bu kitap Tesla gibi bir insan aratrmas
bakmndan olduka yetersiz kalyor. Ayrca kiisel ilikilerini ve
arkadalar ile olan etkileimlerini ortaya koyamyor. Tesla ile O'Neill
arasnda dostane bir iliki olmasna karn, Tesla O'Neill ile arasndaki
mesafeyimuhafazaetmeyeherzamanzengstermitiveO'NeillTesla'nn
zelyaamylailgilikstlbirbilgiyebilegbelaulaabilmiti.Elindekiler
isebirbiyografiyazarnnulamakistediiidealnoktannokuzandayd.

~1~


O'Neill'n yazd biyografiden sonra yeni eyler ortaya kt. Bu da
Tesla hakknda bilinenlere yeni bir boyut kazandrd. Hayatn
aratranlarnzerindedurduupekoksoruaklakavutu, budapek
okgizemlinoktannortayakmasnanedenoldu.
The Freedom of Information Acts (Bilgi Edinme zgrl Yasas)
federal hkmetin Tesla'nn almalarna zel bir ilgi gsterdiini aa
kard. Bu ok doald. kinci Dnya Sava'nn ortasnda dzenlenen
basntoplantlarndaTesla,uaklareritebileceknlaryayansilahlardan,
telejoedinamiklerden ve dier gelimi kavramlardan bahsediyor ve
gazetecileri hayrete dryordu. Speklatif olsun gerek olsun, federal
hkmetiiansabrakamazd.Federalbirimlerinyrttaratrmalar
balbanaayrbirhikayekonusu.
Teslahakkndailgiduyduumkonuyuzetlememgerekirse;niversite
yllarmdanberiTesla'ydnyayatantan,frekansveyksekvoltajzerine
yrtt almalar beni bylyordu. Ancak, onun teknik yazlarna
ulamannveaynzamanda,dierlerininTesla'nnalmalarnayaptklar
gndermeleriayrtetmeninzorluubenirahatszediyordu.Bubeniuzun
yllarm alacak bir almaya sevk etti. Elektrik mhendislii alannda
devamedenalmalarm,dieryandanTesla'nnfrekansveyksekvoltaj
zerine yrtt aratrmalarna duyduum byyen ilgi onun
sekreterliklerini yapm olan Dorothy Skerritt ve Muriel Arbus ile Walter
Wilhelm gibi laboratuvar teknisyenleri ile tanmam salad. Bu srete
Tesla'nn arkadalar ve onunla birebir ilikiye girmi dier insanlarla
tanmafrsatndayakaladm.
Son zamanlarda aka grlmeye balad ki lkenin nde gelen bilim
ve mhendislik kurulularndan hibiri bu olay duyuracak nemli bir
alma balatmamlard. Bu nedenle, Skerritt, Arbus, Wilhelm ve dier
birkailgiliinsanlabirlikte,TeslaDernei'ninkurulmasnanayakolduk.
Budernekyzncylnedeniyleyaplacakaratrmalardestekleyecekve
dzenleyecekti.Ertesiyldernekdoalmrntamamlamtamamucidin
toplum zerindeki, lmnden beri solmaya yz tutan etkisi yeniden
canlanmt.Birokbuluuvard.Bunlarzamanndaduyurupsergilemiti.
Ancak zaman getike kullanlan teknolojinin eskilii nedeniyle an
gerisindekalmt.tebukeiflereduyulanilgidirilmiti.
~2~


almailedoluhayatdiermucitlereilhamvermiti,bugndeilham
vermeyedevamediyor.Tesla'nnyetmiincidoumyl(1931)dolaysyla
dzenlenen bir toplantda, adalar, Tesla'nn derslerinin hala, krk yl
nce ilk yaynlandklarnda olduu gibi, bir yaratclk ve ilham kayna
olduunubelirtmilerdi.

~3~

~4~

1.MODERNPROMETE
Saat tam sekizde asil grnl, otuzlarnda bir bey WaldorfAstoria
otelinin Palmiye Odas'nda, her zamanki masasnda yerini almt. Uzun
boylu ve narindi, zarif bir giyimi vard ve tm dikkatleri annda zerine
ekiyordu; yine de evresinde yemeklerini yemekte olan dier insanlar,
mahremiyetinefazlasyladknolduunubildikleribumucidigrmemi
gibidavranyorlard.
Masasnn zerinde her zaman olduu gibi, st ste dizilmi on sekiz
temiz keten peete vard. Nikola Tesla neden e blnebilen rakamlar
zellikletercihettiini,mikroplardannedenbudenlitiksintiylekarkbir
korku duyduunu, ya da hayatna musallat olan dier pek ok takntdan
nedenbudenlimustaripolduunukendisinebileaklayamyordu.
Dalgn bir halde, zaten parltlar samakta olan kristalleri, camlar
parlatyor,ketenpeetelerdenbirinialyordierinibrakyorduvesonuta
daservismasasnnzerindekendiapndabirpeetetepeciioluuyordu.
Neden sonra, yemekler birbiri ardna gelmeye balaynca, tabandaki
yemekten bir paray azna gtrmeden nce saplantl bir ekilde
lokmanntmkbikzelliklerinihesapediyordu.Bakatrldeyemekten
zevkalnmazdki!
Palmiye Odasna bu mucidi izlemek amacyla gelenler sipariini
mndenvermediinifarkediyorlard.Adetolduuzere,yemekleridaha
ncedentelefonlaverdiidirektiflerdorultusundahazrlanyorduvedaha
sonra da masasna, yine kendi arzusu dorultusunda bizzat ef garson
tarafndangetiriliyordu.
TeslayemeinikkparalarhalindeyemeyedevamederkenWilliam
K. Vanderbilt de onu operadaki Vanderbilt locasn pek sk
kullanmamasndandolayazarlyordu.Omasadanayrldktanksabirsre
sonra da akademisyenleri andran grn, Van Dyke stilinde sakal ve
erevesiz gzl ile Robert Underwood Johnson masaya yaklat ve
Tesla'y cokulu bir ekilde selamlad. Bu adamn bir dergi editr ve
ayrca bir air olmasnn yan sra, hrsl olmas ve gsterili bir hayat
srmesigibizellikleridevard.
~5~


Johnson srtarak Tesla'ya doru eildi ve kulana hakknda ortalkta
dolaan en son sylentiyi fsldad: Anne Morgan adnda akll uslu ama
abaymucidimizeyakmbirkzhakkndaydvebabasnnbannetinibu
mucitletantrlmakarzusuileyiyipduruyordu.
Tesla her zamanki arball ile tebessm etti ve Johnson'in kars
Katharine'inhatrnsordu.
"Kate cumartesi gn seni le yemeine getirmemi tembihledi" dedi
Johnson.
Bir sre Tesla'nn platonik duygularla holand bir baka
hanmefendi zerine konutular; gen bir piyanist olan Marguerite
Merington.Onundadavetliolduunuduyduktansonradavetikabuletti.
Editr yoluna devam etti, Tesla da tatlsnn kbik paracklarn
incelemeyekoyuldu.Hesaplamalarnhenztamamlamtkimasasnabir
ulakgeldivebirnotgetirdi.ArkadaMarkTwain'inkeskinhatlkargack
burgackyazsnilkbaktatand.
Twain her zamanki esprili tarzyla notta, "Eer bu akam iin daha
ilgin planlarn yoksa belki Oyuncular Kulb'nde bana katlrsn" diye
yazmt.
Tesla aceleyle nndeki kada unlar karalad: "Maalesef, almam
gerek.Amaeersengeceyarslaboratuvarmdabanakatlrsansanagzel
birgsterisergileyebilirim."
Her zaman olduu gibi Tesla masasndan saat tam onda kalkt ve
Manhattan'nklcaddelerinekendinibrakt.
Laboratuvarna giderken bir parka sapt ve yava yava slk almaya
balad.Yaknlardakibirbinannduvarlarndanbiriftkanatsesiduyuldu.
Az sonra omzunda tandk beyaz bir grnt belirdi. Tesla cebinden bir
avu buday kard ve gvercini eliyle beslemeye balad, sonra onu
geceyekarkaldrdvegagasnabirpckkondurdu.

~6~


Artk bir sonraki admn dnmesi gerekiyordu. Bloun evresinde
yrmeye devam etmesi halinde kendisini tur atmaya mecbur
hissedecekti. Derin bir i geirdi ve Blecker sokann yanndaki (daha
sonra Bat Broadway olan) Beinci Cadde, 3335 numaradaki
laboratuvarnadoruyolland.
Tavan arasndaki tandk dairesine girdi ve bir dmeyi evirdi.
Duvardaki boru eklindeki lamba aal bir ltyla parldad ve karanlk
odadakituhafgrnlmakineleriaydnlatt.Butplambannilginyan
tavandaki elektrik kablolar ile hibir balantsnn olmamasyd.
Gerektendehibirbalantsyoktuvetmenerjisinievreyi sarmalayan
bir g alanndan alyordu. Balantsz k kaynan eline alabilir ve
atlyesininierisindeistediiyeretayabilirdi.
Bir kede duran tuhaf aletlerden biri sessiz sessiz titremeye balad.
Tesla'nngzlerimutluluklaldad.Dnyannenkkosilatrbireit
platformunstndealmayabalamt.Onundehetligcnnfarknda
olantekkiikendisiydi.
Dncelibirhaldepenceredenaadakifakirhaneleriseyrekoyuldu.
alkan gmen komular oktan uyumu olmalyd. Polis daha nce
kendisinigeceninbiryarsodasndankaranlksokaklarayaylanmavik
veatrdayanelektrikhakkndakiikayetlerkonusundauyarmt.
Omuzlarn silkti ve iinin bana dnd, bir makineye bir dizi
mikroskobik uyarlamalar yapmaktayd. Kendisinden gemi bir ekilde
alrken zamann nasl getiini fark edememiti ki aadaki sokak
kapsndangelensesleirkildi.
Tesla, Pearson's Magazine'de alan ngiliz gazeteci Chauncey
McGovern'ieribuyuretmekiinaceleylemerdivenleriindi.
"GelmenizbeniylesevindirdikiBayMcGovern..."
"Bunu okuyucularma borlu olduumu dndm, beyefendi.
Londra'daherkesBat'nnYeniBycshakkndakonuuyorvebununla
kastettiklerideEdisondeil."
"Ltfen benimle yukarya kadar gelin. Bakalm nm hak ediyor
muyum."
~7~


Merdivenleri henz kmaya balamlard ki sokakta bir kahkaha
tufankoptu,Teslabusesihementand.
"Ah,buMark."
Mark Twain'i ve aktr Joseph Jefferson' ieri buyur etmek iin tekrar
kapya yneldi. Her ikisi de Oyuncular Kulb'nden geliyordu. Mark
Twain'ingzleribirbeklentiyleparldyordu.
"HaydiartkgsteribalasnTesla.Herzamannederimbilirsin."
"Yoo,bilmiyorum.Nedersin?"diyesordumucitglmseyerek.
"Hepyle sylemiimdir ve unu bil kibundan uzunyllar sonra hep
benimbuszmanacaklar:Gkgrltsiyidir,etkileyicidir amaasli
grenimektir."
"Ozamanbugecefrtnalarkopacakdostum,haydibenimlegel."
McGovern sonradan u szlerle anacakt o geceyi: "nsann Nikola
Tesla'nn laboratuvar karsnda afallamamas iin sra d bir zihin
yapsnasahipolmasgerekirdi."
"Kendinizi geni, iyi aydnlatlm bir odada, evrenizde makinelerin
meydana getirdii sradalar arasnda otururken hayal edin. Uzun boylu,
zayf bir gen adam size doru yryor, parman bir kere klatmasyla
aniden parlayan krmz bir alev topu yaratyor ve bunu korkusuzca
avularnnierisindetutuyor.Bunuseyrederkenellerinindenaslolupda
alev almadna hayret ediyorsunuz. Alevi elbiselerinin zerinde,
salarnda dolatryor, kucanza ve en sonunda da tahta bir kutunun
ierisine koyuyor. Bu alev topunun hibir yerde en ufak bir iz dahi
brakmamas insan akna eviriyor ve insan rya grmediinden emin
olmakiingzleriniovuturuyor."
McGovern,Tesla'nnatetopukarsndahayretedentekkiideildi.
adalarndan hibiri Tesla'nn bu etkiyi tekrar tekrar nasl
yaratabildiim aklayamyorlard ve bugn de tam olarak aklanamyor
buolay.

~8~


Alev topu ortaya k kadar gizemli bir ekilde yok olup gidecekti,
Teslaodannklarnsndrdandaodazifirikaranlkolacakt.
"imdidostlarmsizleriinbirazgnyaratacam."
Birdenbire odann ii artc bir gzellikteki k ile dolacakt.
McGovern. Twain ve Jefferson gzleriyle odann her yann tarayacaklar
ancak bu aydnln kaynan bulamayacaklard. McGovern, bu rktc
etkinin Tesla'nn Paris'te dzenledii, ortada belirli bir k kayna
olmakszn iki geni plaka arasnda aydnlanma salad gsteri ile bir
balantsolupolamayacandnmekteydi.
Ama bu k gsterisi Tesla'nn konuklar iin sadece bir snma
turuydu. Yz hatlarndaki gerginlik, bir sonraki deneye atfettii ciddiyeti
yanstmaktayd.
Bir kafesten kk bir hayvan kartld, bir platforma baland ve
aniden elektrik verilerek ldrld. bre bin voltu gstermekteydi.
Kavrulmu bedeni platformdan kaldrld. imdi Tesla, bir eli cebinde
olduu halde, yavaa platformun stne srayacakt. bre yava yava
ykselmeyebalad.Ensonunda,tekbiradalesinibilekprdatmayanuzun
boylu gen adamn bedeninin "iinden" iki milyon voltluk bir elektrik
akmgemeyebalad.Silueti,bedenininhernoktasndanfrlayanbinlerce
alevinyaladbirelektrikhalesiolarakgrnyordu.
McGovern'in yzndeki ok ifadesini gre gre bir elini ona doru
uzatt. ngiliz gazeteci o garip hissi u kelimelerle anlatacakt: "Elini
sktmda gl elektrik pillerinin dile dedirildiinde hissedilen o
duyguyuhissettim.Otamanlamyla'akbirelektrikteli'gibiydi."
Mucitplatformdangerisrad,akmkestivehzlaaklamayagirierek
diken stnde bekleyen gergin seyircilerini sanki tm yaptklar bir
oyununparasymasnarahatlatt."Puff!Bunlarnhepsiocukoyunca.
Hibirinin nemi yok. Bilimin byk evrenine nazaran bunlar hibir ey.
Buraya gelin de size alr hale getirilir getirilmez tm hastanelerde ve
evlerdedevrimyaratacakmakineyigstereyim."

~9~


Misafirlerini kauuk bir iltenin zerine yerletirilmi bir platformun
olduukeyedorugtrd.Birdmeyievirdi,makineseribirekilde
vesessizcetitremeyebalad.
Twainisteklenedoruatld."unubirdeneyeyim,Tesla.Ltfen."
"Yo,yozerindeallmasgerekli."
"Allahakna!"
Teslabykaltndangld."TamamMarkamazerindeokfazlakalma.
Sana sylediim zaman aa inmen gerek." Yardmclarndan birine
dmeyebasmasnsyledi.
Twain, her zamanki gibi, beyaz giysileri ierisinde ve uzun siyah
boyunba ile platformun zerinde dev bir ar gibi vzldamaya ve
titremeye balad. Bu ok houna gitmiti. Neeyle baryor kollarn
sallyordu.Odadakilerdeonuseyrederekoldukaeleniyorlard.
Bir sre sonra mucit arkadana seslendi: "Tamam Mark. Yeterince
kaldn,artkaainmengerekiyor."
"Hayattaolmaz"diyecevapverdinlmizah."Buiokhoumagitti."
"Amabenciddiyim,aainmengerekartk"diyesrarettiTesla."nan
bana,inmenseniniindahaiyiolur."
GlerekkarlkverdiTwain."Vingelsebeniaaalamaz."
Kelimelerazndanhenzdklmtkiifadesiyzndedondukald.
Platformun kenarna doru yalpalaya yalpalaya ilerledi, eliyle makineyi
durdurmasiinTesla'yaiaretleryapyordu.
"abukTesla,neredebu?"
Tesla bir glmsemeyle platformdan aa inmesine yardm etti ve
tuvalete kadar koluna girdi. Vibratrn mshil etkisi yaptn Tesla ve
asistanlarokiyibiliyorlard.
Tesla'nn yksek voltaj platformunda sergiledii deneyi tekrarlamaya
hi kimse gnll olmad ama Tesla'y neden elektrik arpmadnn bir
aklamasnduyabilmekiinyanptutuuyorlard.
~10~


"Frekansyksekolduumddete"diyeaklad,"yksekvoltajlardaki
alternatif akmlar derinin yzeyinde, herhangi bir yaralanmaya neden
olmadan salnrlar. Ama bu amatrlerin becerebilecei bir ey deildir.
Sinir dokularna nfuz edebilecek miliamperler ldrc bir etki
yaratabiliramaderininzerindekiamperlerksasreleriinzararvermez.
Derininaltnaszabilecekdkakmlarsa,isteralternatifisterdoruakm
olsunlar,lmeyolaabilir."
Teslasonundamisafirlerineiyigecelerdilediindeafaksokmutubile.
Amaodasndakiklar,oteleksabirdinlenmeiingitmekzerekaplarn
kilitleyipdarkanadeinbirsaatdahaparldayacakt.

~11~

~12~

2.BRKUMARBAZ
Nikola Tesla tam olarak, 1856 ylnn 9 Temmuz gnn 10 Temmuza
balayan gece yarsnda, Yugoslavya'nn Velebit Dalar ile Adriyatik
Denizi arasndaki Hrvatistan'n Lika blgesinin Smiljan kynde
domutu. Evleri, babas Papaz Milutin Tesla'nn ynetimindeki Srp
Ortodoks Kilisesi'nin hemen bitiiindeydi. Babas zaman zaman "Adil
nsan"takmaadylamakaleleryaynlard.
Etnik gelenekler, genellikle, bask gren aznlklar tarafndan en sk
ekliyle devam ettirilirler. Tesla ailesi de bu duruma bir rnek tekil
ediyordu. Srp marlar, iirleri, danslar ve masallar, aziz gnlerinin
yaatlmas ve kutlanmas ile birlikte hayatlarnda nemli bir yer
tutuyordu.
Okuma yazma bilmeyenlerin oran olduka fazla olmasna karn,
insanlar hafzalarn olaanst bir ustalkla kullanyor ve bu sayede de
geleneklerinicanltutuyorlard.
Tesla'nn ocukluunda Hrvatistan'daki i olanaklar aa be
yukarbelirlenmiti:iftilik,askerlikyadadinadaml.MilutinTesla'nn
ve kars Duka Mandi'in aslen Bat Srbistanl olan aileleri kuaklar
boyunca erkek ocuklarn kilisenin ya da ordunun hizmetine
gndermiler,kzlarndapapazlarayadasubaylaravermilerdi.
Milutinaslndasubayokulunagnderilmitiamaobukararasonradan
kargelmiveokuldanayrlarakkiliseyeynelmiti.OullarDane(yada
Daniel) ve Nikola iin de bunu gelecekteki tek seenek olarak gryordu.
KzlarMilka,AngelinaveMaricaiinesirgeyenyceTanr'dandilediitek
eydekendisigibidinigrevlerleitigaledenbirerkocayavarmalaryd.
Kendisinden yalnzca iftliin ar ilerini yklenmesi deil, bunun
yannda ocuklarn, evin, tm ailenin btn sorumluluklarn stlenmesi
beklenenYugoslavkadniinhayathidegllkglistanlkdeildi.Tesla
her zaman, fotorafik hafzasnn ve yaratc dehasnn kendisine
annesinden miras kaldn sylerdi. Ayrca annesinin, kadnlarn
yeteneklerinin adil bir ekilde deerlendirilen bir lkede ve zamanda
yaamolmamasndandolayhepzntduyard.Annesiyediocuklubir
~13~


ailenin en byk kzyd ve annesi grme yeteneini yitirdiinde ailenin
tm sorumluluunu stlenmek zorunda kalmt. Bu nedenle okula asla
gidememiti. Ama buna karn, belki tam da bu nedenle inanlmaz bir
hafzayasahipti,ciltlerdolusuyerliveklasikAvrupaiiriklliyatnezbere
okuyabiliyordu.
Evlendikten pek ksa bir sre sonra be ocuk dourdu. En bykleri
Daniel'di.Nikolaisedrdncocuktu.
Papaz Milutin Tesla da bo zamanlarnda iir yazmaya merakl
olduundanocuklarncil'denveiirlerdenpasajlarokumannkzdemsr
patlatmakkadardoalolduubirevortamndabydler.
Nikola da genliinde iir yazmaya balad ve bunlarn bir ksmn
yannda Amerika'ya da tad. Ancak bu iirlerin ok zel olduklarn
dnyordu,bunedenledeyaynlanmalarnaaslaizinvermedi. Arkada
toplantlarnda yeni tant insanlar, kendi dillerinde (ister ngilizce,
ister Franszca, Almanca, isterse talyanca) yazlm iirler okuyarak
hayrete drmekten byk bir zevk alyordu. Hayat boyunca da arada
sradaiiryazmayadevametti.
Dahaocukken,beyanda,icatlarnabalamtbile.Beyandayken,
kydegrdklerindenokfarklbirsuarkicatetmiti.Sarsntszd,ksa
arklarnkullanlmasnagerekkalmyorduveakntdatkrtkriliyordu.
Yllar sonra bunlar dahiyane pervanesiz trbini yaratrken de
hatrlayacakt.
Yine de dier baz deneylerinde ufak tefek baarszlklar yaad da
oluyordu. Bir keresinde ahrn atsna tnemi ve evden yrtt
emsiyeyi taze da havasna kar, kendisini hafiflemi hissedene, kafas
dumanlanana ve uabildiine ikna olana dek hzla ap kapamaya
balamt. Yere akldnda bilincini yitirmiti ve annesi onu yatana
kadartamakzorundakalmt.

~14~


rettii on alt bcek gcndeki motorun da pek baarl olduu
sylenemezdi.Buhafiftasarmkrdanlardanoluanbiryeldeirmeniydi.
Bir dingilin ve kasnan ucuna canl haziran bcekleri koulmutu. Yere
zamklasabitlenmibceklerkanatlarnrpmayabaladklarndakibunu
ergeumutsuzcayapacaklard,bcekgcylealanmotorhazrdemekti.
Gel gr ki ortaya haziran bceklerinin tadndan fazlasyla holanan bir
arkada knca deney sonsuza dek kzaa alnmak zorunda kalacakt.
Arkadabirkavanozdolusuhaziranbceinimideyeindirmeyebalamt
bile.Genmucidinmidesiisebusahneyikaldramayacakkadarhassast.
Bir sonrakiteebbs bykbabasnn saatlerini paralaraayrmakve
yeniden toplamak olacakt. Ancak bundan da bir sre sonra vazgemek
zorunda kalacakt: "lk aamada olduka baarl oluyordum da, ikinci
ksma gelince hep tkezliyordum." Bir saati yeniden birletirebilmesi iin
otuzylgemesigerekecekti.
Tabii genliinde urad tm hayal krklklar bilimle ilgili deildi.
"Kasabada varlkl bir hanmefendi yayordu" diye anlatr ksa bir
otobiyografisinde,"iyifakatfazlacakendinibeenmibirisiydi,kiliseyehep
ar sslenip, giyinip kuanp gelirdi; kendisine bir hizmeti ordusu elik
ederdi. Bir gn an kulesindeki an almay henz bitirmitim ve hzla
merdivenleri inmeye balamtm, tam o srada bu hanmefendi kapda
belirdi ve ben de kadncazn stne atlayverdim. Elbisesinin o uzun
kuyruu orta yerinden yle bir patrtyla yrtld ki, bir dizi asker yaylm
ateiatsanrdnz."
Babasfkedenmosmorolmutuamayinedeyananahafifbiramar
indirmekle yetindi. "Bu bana verdii tek fiziki cezayd ama acsn
neredeyseimdibileyanamdahissedebiliyorum."Tesladuyduuutancn
ve allak bullak oluunun tasvir edilemeyecek kadar ar olduunu syler.
Tamanlamylaaforozedilmitir.
Fakat, talihi ona tekrar glecek ve ky ahalisinin gzndeki yerine
yenidenkavuacaktr.tfaiyetekilatiinyeniniformalarlabirlikteyeni
bir yangn sndrme makinesi de alnmt ve bunun iin bir de kutlama
dzenlenecekti. Bir geit treni dzenlenmi, nutuklar ekilmi ve artk
sra su pompasndan sularn fkrtlmasna gelmiti. Ama brakn
fkrmay,hortumunucundantekbirdamlannsesibilegelmiyordu.
~15~


Tam kyn ileri gelenleri mcadeleden vazgemek zereyken gen
adam nehrin sularna atlayacak ve tahmin ettii gibi hortumun dirsek
yaptnkefedecekti.Sorunuksabirsredehalledecekvekynmesut
ilerigelenlerinibirandailiklerinekadarsrlsklamedecekti.Sonralarbu
olay yle anacakt: "Siraks'n sokaklarnda rlplak kouturan
Arimetdahibenimoanolduumkadaretkileyiciolamamtr.Omuzlarda
tanyordum,tamanlamylabirkahramanolmutum."
HayatnnilkyllarngeirdiiSmiljan'npastoralortamndabuateli,
solgun ve uzun yzl, kapkara sal ocuk sihirli bir hayat yaamaktayd.
Tpk yllar sonra yksek voltajl elektrikli ortamlarda altnda olduu
gibi, sra d tehlikeli durumlardan kendisini byk bir beceriyle syrp
kurtaryordu.
Teleskopik bir hafzas vard. kez doktorlarn artk iflah olmaz
dedikleri durumlardan sa kurtulduunu anmsyordu. Pek ok kereler
boulmaktan son anda kurtulmutu, bir keresinde kaynayan st dolu bir
fda neredeyse canl canl halanyordu, bir yangnda kavrulmaktan
paay zor syrmt, bir keresinde de diri diri gmlmt (aniden eski
birmezarniinedvermiti).
Kpeklerlegrtlakgrtlaagelmi,kargasrlerininhmnauramve
keskindilibiryabandomuzuneredeysefelaketiolmutu.
Yine de baba oca ona doayla kucak kucaa bir hayat bahsetmiti.
Kkbirocuunhayallerinissleyenkuzularn,tavuklarn,gvercinlerin
hepsi bahelerinde yayordu. Yaban kazlarnn bulutlar arasnda yitip
gitmelerini bylenerek izliyordu; gnbatmnda hepsi "bugnn en
dzenli ordularn bile geride brakacak bir dzen ierisinde" geri
dnyordu.
Tmbugrntekigzelliekarnocuunzihninde,aileninyaad
bir trajedinin sregelen travmalar olan karabasanlar yer edecekti.
Nikola'dan yedi ya byk olan Daniel, on iki yanda geirdii bir kaza
sonucundalecekti.

~16~


Bu beklenmedik trajediye sevilen bir ahbaplar tarafndan kendilerine
hediye edilen bir Arap atnn neden olduu sanlyor. Aslnda ok iyi
eitilmi, neredeyse insan zekasna sahip gzel bir att bu. Hatta bir
keresinde ailenin reisini dalarda lmden kurtarmt. Ancak Tesla'nn
otobiyografisine gre Daniel bu atn sebep olduu yaralar nedeniyle
lmt. Kazann ayrntlarna dair elimizde olan bilgilerin tm de ne
yazkkibundanibaret..
Anlattna baklrsa len aabeyinin hatras yannda Nikola'nn tm
yaptklar snk kalyordu. Baarlar anne babasnn kayplarn daha
derindenhissetmelerineyolayordu."Bunedenlekendimekargvensiz
olanbirocukolarakbydm.Amaaptalbirocukdeildimkesinlikle..."
Psikolojik adan ii daha da karmaklatran ikinci bir iddiaya gre
Daniel evin kilerine dm ve bu nedenle lmt. Kendisinden gemi
bir halde yatarken yar bilinsiz bir ekilde Nikola'y kendisini
merdivenlerden aa itmekle sulamt. Elimizde iki iddiay da
dorulayacakyeterlilikteveriyok.
Tesla hayatnn ok daha sonraki dnemlerinde bile aabeyinin
lmnn neden olduu kabuslar ve halisnasyonlar grecekti. Yaad
deneyimin ayrntlar hibir zaman tam olarak aydnla kavumad ama
denilebilir ki be yandaki bir ocuun yaad bu sululuk duygusu
kaldrabileceinden daha ar gelmiti. Bu olay zihninin derinliklerinde
tekrartekrardeiikekillerdecanlanmaktayd.
SadeceukadarnvarsayabilirizkiaabeyiDaniel'nlmNikola'da
daha sonralar ortaya kan fobilerin ve takntlarn geliiminde etkili
olmutur.Kesinliklesyleyebileceimiztekeyiseegzantrikynnnok
erkenyalardakendinibellietmeyebaladdr.
rnein, kristal ya da prlanta gibi mcevherlerin ltlarndan mest
olmasnakarnkadnlarntaktkpelerden,zellikledeincilerdenar
derecedenefretediyordu.Evinherhangibiryerindeenufakkafurkokusu
alsa iddetli bir rahatszlk yayordu. Aratrma yaparken su dolu bir
lavaboya bir sayfa kat dse aznda dayanlmaz bir tat oluuyordu.
Yrrken admlarn sayyordu, orba kasesinin, kahve fincannn,
yemeklerin kbik paracklarn hesaplyordu. Bunu baaramad zaman
~17~


itah kaveriyordu, bylece tek bana yeme ansn da yitiriyordu.
Fiziksel ilikileri asndan en ciddisi de bakalarnn salarna
dokunamyorolmasyd,"silahzoruylabelki".Fakatbufobilerinilkolarak
nezamanbaladklarnkesinolarakbilemiyoruz.
Anlattna gre Tesla, Daniel'n kaybndan sonra anne babas iin bir
teselli olur umuduyla ok erken yalarda kendisini kat bir disiplin altna
almaya balamt. Dier ocuklara nazaran ok daha alakgnll, ok
dahaalkanvecmert,heradanokdahastnolacakt.Ancakkendini
inkaretmeyevedoalitkilerinibastrmayabaladktansonraiindegarip
tutkularkksalmayabalayacakt.
Tesla'nn kiilii o zamanlar deimeye balamt ancak Daniel'n
lmnn zerinden belli bir sre gemeden bu deiiklikler tam
anlamyla kendilerini belli etmemilerdi. "Sekiz yama dein zayf ve
ekingen bir kiiliim vard" diye anlatyordu. Dlerinde hayaletler ve
gulyabaniler gryor, yaamdan, lmden ve tanrdan korkuyordu. Fakat
sonra bir eit deiiklik yaayp srekli babasnn hatr saylr
byklkteki ktphanesindeki kitaplar hatmetmeye balad. Babas
Milutin Tesla bir sre sonra, olunun mum nda kitap okumaktan
gzlerini harap edecei korkusuyla Nikola'ya mum verilmesini
yasaklayacakt. Ama Nikola bunun da bir aresini dnmt, elindeki
paavralarla anahtar deliklerini ve kap boluklarndaki delikleri
tkadktansonratmgeceboyuncaokumayadevamediyordu.Takiannesi
afakla birlikte ilerinin bana gemek iin ortalkta dolamaya
balayncayadek.
ocuun ekingen mizacn deitirecek olan kitap nl bir Macar
yazarn"AbafiyadaAba'nnOlu"adlromanyd."Uyumaktaolanirademi
uyandrm ve beni zdenetim zerine almaya sevk etmiti." Daha
sonralarbirbiliminsanolarakulaacabaarlar,gelitirdiibukatz
disiplineatfedecekti.
Doar domaz bir din grevlisi olaca belirlenmiti. Her ne kadar
ocuunbirmhendisolacaortadaolsadababasbukonudasrarcbir
tutumsergiliyordu.OlunubugrevehazrlamakiinPapazTeslahergn
tekrarlanacak bir egzersiz uyguluyordu. "Bu her trl almay
kapsyordu: bir bakasnn dncelerini tahmin etmeye almak,
~18~


ifadelerdeki hatalar bulmak, uzun cmleleri tekrar etmek yada zihinden
hesaplar yapmak. Bu gnlk almalarn amac hafzay ve dnme
gcn gelitirmek ve zellikle de eletirel bir dnce sistemine sahip
olmakt. Hi phe yok ki hepsi de ok yararl almalard." Annesi
hakknda unlar yazmt: "O birinci snf bir mucitti ve inanyorum ki,
modernhayattanveonungeniolanaklarndanbudenliuzakyaamasayd
birokbykbaarnnaltndaonundaimzasbulunurdu.htiyaduyduu
her trl aleti kendisi tasarlayabiliyor, retebiliyordu; kendi eirdii
iplikten harika desenlerle kumalar dokuyabiliyordu. Tohumlar ekme,
bytme ve en sonunda da bitkiyi liflerine ayrma iini bile kendi
hallediyordu. Sabahtan akama kadar hummal bir tempo ile alyordu.
Ev halknn giysilerinin ve ev eyalarnn ou onun hnerli ellerinden
kmayd."
okzekibirocukolanDaniel'n,heyecanlandzamanlarda,gznde
klarpatlyordu.BunabenzerbirdurumocukluundanitibarenTesla'ya
datmhayatboyuncamusallatolacakt.
Bunuyllarsonrayleanlatacakt:"Dnceleriminvehareketlerimin
nn kesen, gerek nesnelerin grnmn arptan, genellikle k
patlamalaryla birlikte ortaya kan grntlerin neden olduu bir duygu
bu. Bunlar hep daha nce grm olduum eyler, ahit olduum
sahnelerdi, kesinlikle hayal rn deillerdi. Bir szck duyduumda
bununbanaifadeettiinesnegzleriminnndebtncanllileortaya
kyorduveelimiuzattmtakdirdeonadokunupdokunamayacamdan
bir trl emin olamyordum. Bu bende byk bir huzursuzluk ve kayg
yaratyordu. Bavurduum hibir psikoloji ya da fizyoloji uzman bu
durumutamanlamylaaklayamyordu..."
Bu durumu beynin, ar heyecanlanma anlarnda retina zerinde
refleks etkileri yaratmas eklinde aklyordu. Bunlar halusinasyon
deildi. Gecenin karanlnda bir cenaze ya da baka rahatsz edici bir
grnt, gzlerinin nnde beliriveriyordu ve elleri ile gzlerini kapatsa
dahibugrntdenkurtulamyordu.
"Eer yanl anlamyorsam" diye yazyor Tesla, "bir insann tasavvur
ettii bir nesnenin imgesini bir perdeye yanstmak ve bylece de bunu
grnr klmak mmkn olabilir. Bylesi bir ilerleme tm insan
~19~


ilikilerinde bir devrim yapacaktr. una inanyorum ki bu mucize
gelecekte gerekletirilebilir ve gerekletirilecektir de; u kadarn
syleyebilirim ki, ben dnce gcmn byk bir orann bu problemin
zlmesineadamdurumdaym."
Tesla'dan sonra birok parapsikolog, banyo edilmemi fotoraf
filmlerininzerinezihinselimgeleriniyanstabildikleriniiddiaedenbirok
insan zerinde altlar. Dncenin elektronik yazclara dorudan
gnderilebilmesideyeniaratrmalarakonuolmakta.
GenTeslabuypratcimgelerdenkurtulabilmekvekendisinegeicide
olsa bir rahatlama salayabilmek iin hayal rn dnyalar kurmaya
balad. Her gece kendisini seyahatlere ktna, yeni yerler, ehirler,
lkeler grdne, oralarda yaadna, yeni insanlarla tantna,
arkadalar edindiine inandryordu ve "Her ne kadar inanlmaz da olsa
bunlar bana gerek hayattakiler kadar yaknd ve gereklerden bir nebze
biledahaazcanldeildi."
Bu, zihninin ciddi bir ekilde yeni icatlarla megul olmaya balayaca
on yedi yana kadar devam edecekti. Daha sonra, bu yetenei sayesinde
tasarmlarnbirmodele,izimeyadadeneyeihtiyaduymadan zihninde
sankigerekmigibicanlandrabildiinifarkedecekti.
Bu yntemin, tamamyla deneysel olanlara nazaran, ok daha etkili ve
ilerlemeye ak olduunu dnyordu. Tesla'ya gre bir model ina
etmeye alrken detaylar arasnda boulma ve kullanlan aletlerin
azizliineuramariskioldukayksekti.Bunlarnyansratasarmciini
gelitirirken asl zerinde almakta olduu tasarmn temel ilkesini gz
ardetmeyebalayabilirdi.
"Benim yntemim ise farkl. Hemen ii eyleme dkmeye kalkmam.
Aklma bir fikir geldiinde bunu ilk nce kafamda ekillendirmeye
balarm. Yapy deitiririm, eklemeler yaparm ve aygt zihnimde
altrrm. Yaptm bir trbini dncelerimde iletmem ile atlyemde
testetmemarasndabenimiinbirfarkyoktur.Eerbirdengesizlikvarsa
bunubiryerlerenotbileedebilirim."

~20~


Yani, bir kavram hibir eye elini dahi srmeden
mkemmelletirebileceini ne sryordu. Aygt ancak tm hatalar
beynininierisindedzelttiktensonracisimletiriyordu.
"Makine kesinlikle dndm ekilde alacaktr ve deney tam
anlamyla planladm dorultuda yryecektir. Yirmi yllk alma
hayatm boyunca bunun tek bir istisnasyla bile karlamadm. Neden
bakatrlolsunki?Mhendislik,elektrikselvemekanikekillerdepozitif
sonular verir. Matematiksel ileme tabi olmayacak ve etkileri ya da
sonularuygunteorikvepratikverilerdorultusundahesaplanamayacak
okazkonuvardr..."
Buiddialarnakarn,Teslatasarmlarnnenazndanbazparalarnn
taslaklarn nceden iziyordu. Hayatnn daha ileri safhalarnda alma
yntemi Edison'un deneysel yaklamna daha fazla benzemeye
balayacakt.
Tesla'nn ocukluundaki geliiminin ayrntlarn renmek olduka
g. nk hem bylesine yetenekli hem de kendisini zihinsel adan bu
denli sk bir disiplin altna alabilen bir ocuun, hangi becerilerinin
doutanolduunu,hangilerinisonradankazandnanlamakzor.Yinede
bir insann bir sayfa yazy ya da bu sayfa zerindeki belirli ilikileri ve
saysz rnei bir bakta ezberleyebilmesi iin buna ister fotorafik
hafza,isterformalhafzadeyinzelbirbeceriyesahipolmasgerekir.Bu
tipbirhafzailkolarakkendisiniergenlikandabellietmeyebalar.Bu
dainsanvcudundakikimyasaldeiikliklerinbundaetkiliolduunuakla
getirmektedir.
Tesla'nndurumundadabuolaansthatrlamagchayatnnbyk
birblmndeonayardmcoldu.Belkidebundaocukluundaaldzel
eitimin ve kendisine uygulad srekli disiplinin de etkisi vard.
Colorado'da aratrma gerelerinde deneme yanlma yntemi ile yapt
deiikliklerbuolaanstgcnbelirtileridir.
Grsel bulularnn tek bir kt yan olduunu, bunun da kendisini
zihnen ulalmaz bir zenginlie karn parasal adan yoksul brakmas
olduunu iddia ederdi. Aslnda ok deerli olan icatlar son bir dzeltme
yaplmadan, yani ticari bir hale getirilmeden hayata geiriliyordu. Edison
~21~


ise buna asla izin vermezdi ve bunun iin de yannda birok asistan
altrrd. Dorusu Edison'un dier mucitlerin fikirlerini topladn ve
bunlar patent brosuna sattn iddia edenler de vardr. Tesla'nn
durumunda bu tam tersi ynde iliyordu. Fikirler zihninden yle hzl
geiyordu ki bunlar olduklar yerde tutamyordu. Her saniye kendisini
heyecanlandracakyenibireylerolumayabalyordukafasnniinde.
Fotorafik hafzas dier mhendislerle almasn gletiriyordu.
Dierleri elle tutulur planlar istiyorlard, Tesla ise zihniyle alyordu.
Okulda neredeyse snfta kalyordu nk matematikte harikalar
yaratmasnakarnzorunluresimderslerinegirmekistemiyordu.
Korkungrntlerizihnindensilipatabildiizamanonikiyandayd
ancak tehlikeli ya da stresli durumlarda, ya da ok mutlu olduu
zamanlarda ortaya kan kanlmaz k patlamalarndan asla
kurtulamayacakt. Baz baz, evresindeki atmosferi canl alevlerin
yaladngryordu.Budurumetkisiniyavayavayitireceinedahada
artrdveoyirmibeyanageldiindedoruknoktasnaulat.
Altm yana geldiinde yle diyecekti: "Bu k patlamalarn hala
zaman zaman yayorum. Yeni bir fikrin zihnimde parldayvermesi gibi
durumlardaortayakyor.Amaartkeskisikadarheyecanvericideilbu,
eskiyenazarandahaetkisiz.Gzlerimikapattmda,ilkncemutlakaok
koyu ve tek tonlu bir mavi fon gryorum. Tpk ak ama yldzsz bir
gecede olduu gibi. Birka saniye iinde bu alan parltlar saan ve bana
doru ilerleyen yeil ltlarla doluyor. Neden sonra sa tarafmda
birbirineparalelveyaknnlarnoluturduuikiayrsistemgryorum.
Buikisistembirbirleriiledikaoluturacakekildeduruyorlar;sar,yeil
ve altn renklerinin hakim olmasna karn, her trl rengi ieriyorlar.
Sonra bu izgiler daha da parlaklamaya balyor ve her yere parltlar
saan belirgin noktalar serpiliyor. Bu resim yava yava grnt
alanmdan kyor ve sola doru kayarak yok olup gidiyor, yerini pek de
ho olmayan l bir grilie brakyor. Buray abucak kabaran ve
kendilerine canl formlar vermeye alyormu gibi duran bulutlar
doldurmayabalyor.inilginyanuki,ikinciaamayageilinceyedein
bu grilii belirgin bir ekle benzetemiyorum. Her seferinde, uyuya
kalmadan az nce, gzlerimde kimi eylerin ya da insanlarn grntleri
~22~


canlanyor. Onlar grdm anda anlyorum ki bilincimi yitirmek
zereyim.Eerortayakmyorlarsayadabunureddediyorlarsabiliyorum
kibuuykusuzbirgecegeireceimanlamnageliyor."
Okulda yabanc dil reniminde stn baar gstermiti. Slav
diyalektlerinin yan sra ngilizce, Franszca, Almanca ve talyanca'ya
hakimdi. Ama asl matematikte yldzlamt. retmen soruyu tahtaya
yazarken pusuya yatan ve yazmas biter bitmez yant patlatan cesaret
krc rencilerden biriydi. Balarda bunun bir kandrmaca olduu
zannedilmiti. Ama ksa bir sre sonra bunun da cisimleri grselletiren
biryetenekolduuanlalacakt.Zihnininoptikekranndatm logaritmik
tablolar depolayabiliyor ve gerektii zaman da bunlar kullanma
aabiliyordu. Yine de bir bilim insan olduktan sonra tek bir bilimsel
problemi zebilmek uruna uzun sre aba sarf edecei zamanlar
gelecekti.
Birok yaratc insann yabancs olmad bir durumu o da ska
yayordu. Bir trl konsantre olamad, yant bildii halde somut bir
hale getiremedii o anlar iin, "in harika olan yan" diyordu, "eer bu
ekilde hissediyorsam undan kesinlikle emindim ki bu, problemi aslnda
zm olduum ve ksa bir sre sonra peinde olduum eyi elde
edeceimanlamnageliyordu."
Elle tutulur sonular da bu sezgiyi doruluyordu. u bir gerek ki
Tesla'nn hayat boyunca yapt makinelerin hemen hepsi kusursuz
ilemitir.Bilimselilkelerdeyanlabilirdi,yadayapmsrasndakullanlan
malzemeninniteliikonusundadahihatayapabilirdiancakzihnindeevrim
geiren ve sonradan metale dklen makineler tam anlamyla istedii
ekildealrd.
Belkideonunocukluundaokulpsikologlarolsaydgereklikleban
koparan bu grntler nedeniyle ona hemen izofreni tans konulacakt;
hzla terapilere ve ila tedavilerine balanacakt, belki de bylece
yaratclnnkayna'tedavi'edilecekti.
Zihninde yer eden imgelerin daha nce yaad sahnelerden
kaynaklandn kefettiinde, ok nemli bir geree parmak bastna
inanmt. Her zaman iin dsal kayna bulmaya almaya karar verdi.
~23~


Yani uzun lafn ksas, Freud'un yntemleri daha yaygnlamaya
balamadan ok nceleri bir eit otoanaliz yntemigelitirmiti ve bunu
neredeysebirreflekshalinedntrmt.
"Neden ve sonu arasnda balant kurmada nemli becerilere sahip
oldum" diyordu. "Ksa bir sre sonra, aknlkla, aklmdan geen tm
dncelerindsalbirizlenimdenetkilendiinifarkettim."
Buegzersizlerdenkardsonularntmokadardayreklendirici
deildi. zgr iradesine dayandn dnd eylemlerinin aslnda d
koullarnveolaylarnbirsonucuolduunudnmeyebalamt.Veeer
budoruiseinsanbirrobottanpekdefarklbireydeildi.Yadafarklbir
deyile, bir insann yapt her ey, buna deneyimlere dayanan hkmler
dorultusundahareketetmekdedahil,birmakineyedeyaptrlabilirdi.
Bu dncelerden yola karak Tesla hayatnda daha sonralar nemli
biryertutacakfarklalardandaolsaikianlaygelitirecekti.Birincisi
insanlarn "etten kemikten yaplma makineler" olduu idi. Dieri de
makinelerin, her trl pratik ama uruna, insanlatrlabilecei idi.
Birincisinin sosyal hayatna pek bir deiiklik getirdii sylenemez ama
ikincisi onu "teleotomatik" ya da robot dedii garip bir dnyaya
srkleyecekti.
Tesla ailesi, Nikola alt yandayken, Gospi ehrinin yaknlarna
tanmt. Orada okula balayacakt ve hayatnda ilk defa mekanik
modeller ve su trbinleri ile tanacakt. Bunlardan bir sr yapacak ve
hepsini alyor grmekten byk bir zevk almaya balayacakt. Niagara
alayanhakkndaokuduubiryazdaonubylemeyeyetecekti.Hemen
hayalindealayansularnndndrddevasabirtekerlekcanlanmt.
AmcasnabirgnAmerika'yagideceinivebuhayalinigerekletireceini
anlatyordu. Otuz yl sonra bu fikrinin hayata geirildiini grdnde
"zihninzlemezgizemi"zerineuzunuzundnmeyefrsatbulacakt.

~24~


On yandayken, yeni bir kurum olan ve iyi bir fizik blmne sahip
olan Jimnasyum'a yazld. retmenlerinin sergiledii gsteriler onu
bylyordu. Burada matematie olan yetkinlii parldamaya balamt
ama babas "onu bir snftan dierine geirebilmek iin hatr saylr bir
aba sarf ediyordu" nk resim derslerinde bir trl diki
tutturamyordu.
kinciylnda,saplantderecesinde,sabithavabasncvevakumolana
ile srekli hareket retebilme sevdasna kapld. lgncasna bu glere
gem vurmaya alyordu ama uzun sre ne yapacan bilemedi. En
sonunda, "abalarm beni, daha nce hibir lmlnn baaramad bir
icadneiinegetirdi."Buenbykdlerindenbiriydi:uabilmek.
"Her gn, kendimi havann iinde uzak mesafelere tayabiliyordum
ama bunu nasl baarabildiimi bir trl anlayamyordum... imdi elimde
somutbirverivard:bireksenetrafndadnenbiraft,rpnankanatlar
vesnrszbirgcnvakumundanibaretbirumamakinesi!"
Yapt, iki tayc zerinde serbeste dnebilen bir silindir ve buna
mkemmel bir ekilde oturan ve ksmen de kapatan bir drtgendi.
Gvdenin ak ksm bir blme ile kapatlmt ve silindirik para hava
geirmez dner eklemler ile birbirinden tamamen bamsz iki blme
ayrlmt. Bu blmlerden biri contalanmt ve iinde hava yoktu, dier
blm ise akt ve bu da silindiri srekli hareket halinde tutacakt, en
azndan mucidimiz byle dnyordu. Ve gerekten de, yapm bittikten
sonraafthafifednmeyebalayacakt.
"Bundarn sonra, rahatl ve lks ile Kral Sleyman'a yaraacak bir
tatlahergnhavagezintilerinekmayabaladm...Atmosferbasncnn
silindir yzeyine dik a ile etki ettiini ve yava dnme hareketinin bir
szntdankaynaklandnfarketmemiinokzamangemesigerekecekti.
Bu bilgiye zamanla ulam olmama ramen bu benim iin ac verici bir
deneyimolacakt."
Kendisine birka numara kk gelen bu okula devam ederken:
"Tehlikeli bir hastala, daha dorusu bir dizi hastala yakalandm,
durumum o derece ktlemiti ki doktorlar beni tanrya havale
etmilerdi." Kendisini biraz toparlaynca iyilemesine yardmc olur
~25~


umuduyla okumaya balamasna izin verildi. En sonunda yerel
ktphanedeki kitaplarn bir katalogunu hazrlamas istendi kendisinden.
Bu grev sayesinde Mark Twain'in ilk eserleriyle tanma ansn
yakalayacakt. Bu tanmann verdii mutluluun etkisiyle mucizevi bir
iyileme gsterecekti. Fakat ne yazk ki bu anekdot pek de akla yakn
gzkmemektedir, zira Mark Twain o zamanlarda henz okyanusu ap
Hrvatistan'daki kk bir ktphaneye kadar ulaacak bir kitap
yazmamt. Hikayenin dorusu her ne ise, Tesla bu kitaplardan ok
holanmveetkilenmiti.Bundanyirmibeylsonrabykmizahustas
ile New York'ta karlaacakt ve bu hikayeyi kendisine anlatt zaman
Twain'ingzyalarnaboulmaskarsndahayretedecekti.
NikolarenimineHrvatistan'nKarlstadtehrindekidahayksekbir
okulda devam edecekti. Buras olduka kasvetli, bataklklarla kapl bir
blgeydi ve sonu olarak ocuk birka kere stma illetinin penesine
decekti.Amabuhastalkfizikprofesrnndeetkisiyleelektrieyoun
bir ilgi duymasn engelleyemeyecekti. Grd her deney zihninde
binlerce yank buluyordu, onu deneylerle ve aratrmalarla dolu bir
geleceeyneltiyordu.
Eve dndnde blge kolera salgnndan krlmaktayd ve o da bu
hastalayakalanmaktagecikmedi.Dokuzayyataktakald.Zarzorhareket
edebiliyordu ve bir kez daha kendisinden umut kesilmiti. Bir keresinde
babasnn onu bir nebze olsun neelendirebilmek iin yanna oturup
konumaya altn hatrlyordu, o da btn gcn toplayp babasna
yle diyebilmiti: "Belki mhendislik okumama izin verirseniz kendimi
daha iyi hissedebilirim." Nikola'nn ne olursa olsun din adam olmas
gerektiini dnen papaz Tesla bu defa kendi merhametinin kapanna
kstrlmtveboyunemekzorundakalacakt.

~26~


Bundan sonra olanlar biraz kark. Grnen o ki Tesla'ya ordudan
yllk hizmet iin bir celp gelmi, bu grev ona din adamlndan daha da
korkun grnmt. Bu konuya sonralar fazla deinmemiti. Tek
syledii babasnn salna yeniden kavumas iin dalarda bir sre
kamp yapmasnn iyi olaca konusunda srarc davranm olmas.
Anlalan olay bu ynde gelimi ve Tesla orduya hizmet etmek zorunda
kalmamt. Babasnn ailesinde birok yksek rtbeli subay vard ve
anlalan onlar bilinen salk nedenlerini ne srerek Tesla'nn ordu
hizmetindenkurtulmasnsalamlard.
Dalardageeniniliklbiryldourganhayalgcndizginlemeye
yeterli olmamt. Atlantik Okyanusu altndan mektup alveriini
salayacakbirtpgeitfikrimusallatolmutubudefadakafasna.Tpn
iinden kresel mektup kutularnn ittirilmesini salayacak suyu
pompalama nitesinin matematiksel hesaplar zerinde almt. Ancak
tpn, akan su ile srtnmesinden kaynaklanacak direncini hesaplamay
baaramamt. Srtnme o denli byk kyordu ki plan iptal etmek
zorunda kalmt. Ama bundan da sonraki icatlarnda kullanabilecei bir
sonukarmt.
Ivr zvr ilere harcayacak vakti olmadndan hemen ekvatorun
evresinde dnecek devasa bir ember ina etme projesi zerine
dnmeye balamt. ember bata bir iskeleye bal duracakt ama
iskele drldkten sonra Dnya'nn hzna eit bir hzla dnmeye
balayacakt.Buadanbaklncaprojeyirminciyzylnsonlarndaortaya
kan senkronize uydular getirmektedir insann aklna. Tesla bununla
daha bile fazlasn hedeflemiti. Bu aamadan sonra emberi dnyann
evresinde sabit tutacak tepkisel bir g harekete geirilecekti. Bylece
yolcular embere trmanabilecek ve saatte be yz kilometreye yakn bir
hzla seyahat edebileceklerdi, ya da Dnya onlarn altnda dnecek ve
bylecednyannevresinibirgndedolamaansnyakalayacaklard.

~27~


Bu bir yllk, pratik olmasa da muhteem olan dnme ve dleme
dnemindensonraAvusturyaGraz'dakiPoliteknikOkulu'nayazlacakt.lk
ylnda Ordu nc Birlii'nin bursunu kazanacakt ve bylece parasal
kayglardan uzak bir yl yaayabilecekti. Buna karlk sabah saat ten
akam dokuza dein aralksz almak ve iki yllk ii bir yla sdrmak
zorundakalacakt.alttemelkonularfizik,matematikvemekanikti.
Bir ie balad m mutlaka sonunu getirme isteinin Voltaire'in
kitaplarn okumaya balamas ile birlikte neredeyse kendi sonunu
getirdiini anmsyor. Kk puntolarla yazlm yz cilde yakn kitab
olduunu dehete derek rendiinde "bu devin yazd kitaplar
okuyabilmekiingndeyetmiikifincankoyukahveierek"i huzurunu
yakalamayagayretedecekti.
renimylnnsonundagirdii dokuzsnavdandakolaylklayakasn
syracakt. Ama ertesi sene okula dndnde ekonomik rahatlnn
yerindeyellerestiinigrecekti.OrduncBursuiptaledilmitivebirdin
grevlisinin maa, yksek mebladaki harlar karlayabilmekten ok
uzakt. Bu nedenle okul yl bitmeden Tesla derslerini brakmak zorunda
kalacakt. Ama elinde kalan kstl zaman ok iyi deerlendirecek ve bu
ikinci ylnda alternatif bir doru akm elektrik aleti fikri gelitirmeye
balayacakt.
ElektrikmekanizmasnTeslailetantrankiiteorikvedeneyselfizik
dersleriniverenbirAlman,ProfesrPoeschl'd.Adamn"elleriveayaklan
biraynnpenelerikadardevasa"olmasnakarnTeslaiinbudeneyler
fazlasyla ilham kayna oluyordu. Bir gn Paris'ten Gramme Makinesi
denilen ve hem motor hem de dinamo ilevi grebilen bir doru akm
aygtgeldi.Teslabumakineyikendindengemibirhaldeincelerkentarif
edilemez bir haz duymutu. Komtatr ve tele dolanm bir armatr
vard. alrken kvlcmlar sayordu. Bunun zerine Tesla acemice
Profesr Poeschl'e komtatr kaldrarak ve alternatif akma balayarak
tasarmngelitirilebileceinisyleyecekti.
"Bay Tesla byk iler baaracak" diye yantlayacakt Alman profesr,
ar ar ve sert bir tavrla. "Ama bunu asla yapamayacak. Bu yerekimi
gibi sabit bir ekim kuvvetini merkezka kuvvetine evirmeye almakla
ayneyolurdu."
~28~


Gen Srp bu fikrin nasl hayata geirilebileceini bilemiyordu ama
cevabn zihninde bir yerlerde gizli olduunu, zm bulana dek rahat
yzgremeyeceinidebiliyordu.
AmaTesla'nnparassuyunuekmiti.Borparabulmayaalt,bunu
dabaaramayncakumaroynamayabalad.Katoyunlarndapekbaarl
deildiamabilardodaharikalaryaratyordu.
Ne yazk ki onu bu yeni kefettii becerisi de kurtaramayacakt.
Tesla'nn yeeni Nikola Trbojevi dier aile yelerine, Tesla'nn kolejden
ve "kat oyunlar oynamak ve dzensiz bir hayat srmekten dolay" da
polistarafndanehirden"atldn"rendiinianlatr.
AnnesigerekliparayzarzortoparlamveonunlabulumakiinPrag'a
gitmiti. Babas ise onunla konumay dahi reddediyordu. ki yln
geirdiiPrag'dabirniversitedekidersleregayriresmibirekildedevam
etmi olabilir ama ekoslovak hkmetinin kaytlarna gre
ekoslovakya'daki drt niversiteden hibirine kaytl deilmi.
Muhtemelen Tesla kendi kendinin retmeni olmutu ki bu onun
deerinden hibir ey eksiltmez. Faraday da kendi kendinin retmeni
olmubirinsand.
1879ylndaTesla,Maribor'dabiribulmayaalacakamabundada
baarsz olacakt. En sonunda eve dnmek zorunda kalmt. Ayn yl
babasdalecektivebuolaydanksabirsresonraalmalarnadevam
edebilmek midiyle Prag'a geri dnecekti. Yirmi drt yana kadar orada
kaldna,dersleriizlediine,almalarnaktphanededevamettiineve
bu ekilde kendisini fizik ve elektrik mhendislii alanlarnda
gelitirdiineinanlyor.
Byk olaslkla kendine bir gelir salayabilmek umuduyla kumar
oynamayayinedevametmiti.Ancakbudefamptelaolmatehlikesiyoktu.
Tesla nasl bir kumarbaz haline geldiini ve daha sonra bundan nasl
kurtulduunuyleanlatr:"Oturupkatoynamakbenimiinmkemmel
bir zevk kaynayd. Babam rnek bir yaam timsaliydi ve asla benim
yaptmgibi,boyereparavezamanharcamayakatlanamazd...Onayle
derdim:'stediimzamanbundanvazgeebilirimamacennetinnimetlerini
satn almam salayacak bu oyunu neden brakmam gereksin ki?' Zaman
~29~


zamanfkeyekaplrvebeniaalard.Oysaannemfarklyd.Oerkeklerin
karakterini iyi tanrd ve bir insann kurtuluunun ancak ve ancak kendi
abalar sayesinde olabileceine inanrd. Bir ikindi vakti, tm param
kaybetmitim ve oyuna devam edebilmek iin para aryordum, sonra o
yanmageldi.Elinde filer olduu halde banayle dedi: 'Git keyfine bak.
Pekyakndaelimizdekihereyikaybedeceksinvebuokdahaiyiolacak.
Bunun stesinden gelebileceini biliyorum.' Haklyd. O zaman, orada
arzumun stesinden geldim...Yalnzca vazgemedim, kk bir izini dahi
brakmayacakekildebuehvetiyreimdenskpattm..."
Hayatnngerikalanblmndehaddindenfazlasigaraimeyebalad,
kahve de kalbini zayf dryordu. Ama irade gc bir kez daha stn
gelecektiveherikiktalkanlktandakurtaracaktonu.ayimeyibile
brakmt. Tesla aka ("etten kemikten yaplma makineler" olan
insanlarn sahip olmad) zgr irade ile irade gcn ya da azmi,
birbirindenayrmayabalamt.

~30~

3.UZAKLARDANGPGELENLER
Amerika ve Avrupa'da telgraflar tkrdamaya balamt. Transatlantik
kablo hatt denmiti. Alexander Graham Bell'in telefonlar hzla tm
ktaya yaylmaya balamt ki 1881 ylnda Budapete'de de bir santral
kurulaca haberi duyuldu. Bu ehir, Thomas Alva Edison'n ubesi olma
erefineulaacakdrtAvrupaehrindenbiriydi.
Tesla o yl ocak aynda Budapete'ye doru yola kt. Amcasnn sz
geen bir arkada sayesinde Macaristan Hkmeti Merkez Telgraf
Ofisi'nde bir i bulmutu kendisine. Elbette ki olduka dk cretli bir
grevliolarakalmakgenmhendisinhayallerinisslemiyordu.Amao
buiedebykbirmutluluklasarlacakt.
Ksa bir sre sonra, doktorlarn baka ekilde aklayamadklar iin
sinirbozukluuadnverdikleribirhastalayakalanacakt.
Tesla'nn hisleri olduka kuvvetliydi. Birok kere alevler atrdamaya
balar balamaz uykusundan uyanarak komularn kendi evlerinde
kmakzereolanyangnlardankurtarmt.
Krk yalarnda, Colorado'da bir imek deneyi zerinde alrken
neredeyse bin kilometre tedeki gk grlemelerini duyduunu iddia
etmiti, asistanlar ise ancak yz kilometre uzaklktakileri
duyabiliyorlard.
Ama hastal srasnda hissettikleri Tesla'nn bile standartlarnn
zerindeydi. Birka oda uzaklktaki bir saatin tik tak seslerini bile
duyabiliyordu. Odasnda dolanan bir sinein vzlts kulak zarlarn
patlatacak gibi oluyordu. Birka kilometre teden geen bir at arabas
neredeyse btn vcudunu titretiyordu. Elli kilometre teden geen bir
trenin dd oturduu sandalyeyi ylesine titretiyordu ki duyduu ac
dayanlmaz oluyordu. Ayaklarnn altndaki zemin srekli oynuyordu.
Dinlenebilmekiinyatannaltnakauukminderlerkoyuyordu.
"Yakndan ve uzaklardan gelen kkreyen sesler beni korkuya
srklyorduvebunlarnneolduunubirtrlayrtedemiyordum.Gne
nlarnnnperiyodikolarakkesildiindebubeynimzerindeylesine
~31~


bykbirgalanyaratyordukikendimdengeiyordum.Birkpryada
bunun gibi bir yapnn altndan geebilmek iin tm irademi zorlamam
gerekiyordu nk kafatasm zerinde dayanlmaz bir basn
hissediyordum. Karanlkta bir yarasa kadar duyarl olabiliyordum,
metrelerce uzaklktaki bir nesnenin varln alnmda hissettiim bir
rpertisayesindefarkedebiliyordum."
Bu dnemde nabz atlar normalin altndan dakikada iki yz altma
kadar aniden inip kabiliyordu. Kendi bedenindeki seirmeler ve
titremeler bile neredeyse bal bana dayanlmaz bir strap kayna
halinegelmiti.
Doal olarak Budapete'deki tp uzmanlar bu durum karsnda
hayretedmlerdi.Adnyeniyeniduyurmayabalambirdoktorhem
Tesla'ya yksek dozda potasyum salk veriyor hem de hastalnn
tedavisininmmknolmadnsylyordu.
Tesla o zamanlar iin yle sylyor: "O zamanlarda fizyoloji ve
psikoloji uzmanlarnn incelemelerine tabi olamadm iin lene dek
kiisel bir pimanlk duyacam. Hayata umarszca sarlmtm ama
iyileebileceimihimitetmiyordum."
Bunakarnsalnakavumaklakalmad,birarkadannyardmile
o gne kadar hi sahip olamad bir gce ulat. Arkadann ad Anital
Szigety idi. Bir makinist, ayn zamanda da bir atletti. Szigety Tesla'y
srekliegzersizyapmannfaydalarnainandrmtveikisiskskbirlikte
ehirturlarnakyorlard.
Graz Politeknik'ten ayrlmasnn zerinden yllar gemi olmasna
karn iyi almayan doru akm mekanizmas Tesla'nn aklndan bir an
bile kmamt. Daha sonralar her zamanki gsterili slubuyla bu konu
hakknda unlar yazacakt: "Bu konuyu basit bir zmle geitirmek
istemiyordum. Bu konu iimde kalmt, bu bir lm kalm meselesiydi.
Muvaffakolamadmtakdirdeyokolupgideceimibiliyordum."
Ama, aslnda sava kazanm olduunu hissediyordu. "Beynimin
kvrmlararasndabiryerdeyatyorduyantamahenzbunukelimelere
dkememitim."

~32~


BirikindivaktiarkadaSzigetyilebirlikteehirparkndagnbatmna
doruyryorlardveTeslaGoethe'ninFaust'undanpasajlarokuyordu.
O an, "Fikir bir imek gibi akt ve bir anda gerek tm plaklyla
karmdaparldamayabalad."
Tesla'nn rpnan uzun kollan nbet geiriyor gibi ne doru
uzanmt.Szigetytelalanm,arkadanbirbankaoturtmayaalyordu
ama Tesla bir dal paras bulana kadar rahat edemeyecekti. Oturur
oturmaztopranzerinebirdiyagramizmeyebalad.
"Bakitemotorburada,bakdagrnasldatersyzediyorumonu."
TozlarnzerineiziktirdiibudiyagramaltylsonraAmerikaElektrik
Mhendisleri Enstits'ndeki sylevinde gsterilecek, dnyaya yepyeni
basit ve kullanl bir bilimsel ilke olarak sunulacakt. Uygulamalar
teknolojidnyasndatamanlamylabirraacakt.
Tesla'nnaklndasadeceyenibirmotordeil,tamamylayenibirsistem
vard nk dzensiz salnm yapan iki ya da daha fazla dalgal akmn
rettii sabit bir eksen etrafnda dnen manyetik alan ilkesini bulmutu.
Uyumlu akmlarn yaratt bu kasrga sayesinde hem komtatr (bir
elektrikakmnnynndeitirmektekullanlanaygt)hemdeakmayol
ilevi gren armatrler devre d kalyordu. Profesr Poeschl'in tezini
rtmt.
Bunca hareketlilie karn Tesla'nnki ortaya kana dein tam
anlamyla baarl bir AC motoru retilememiti. Bu indksiyon motoru
yepyeni bir sistemin atar damaryd ve bilim dnyas iin ok byk bir
admd.
Tabii byk bir icada hayat vermekle bunu insanlara duyurmak
arasndadalarkadarfarkvardr.Teslaoktankendisinizenginvenlbir
adam olarak grmeye balam, hayal gcnn meyvelerini verdiini
dnmt;tabiibunlaraldekinkendisinenekadarsreyeteceine
balidi.Ensonundaburukbirekilde,"Aynsonyirmidokuzgnenzor
geenleri" diye itiraf edecekti. Ama artk bu zorluklar bile ona daha
katlanlabilir geliyordu nk en sonunda kendisine bir mucit gzyle
bakabiliyordu.
~33~


"Bu olmak istediim eydi... Arimet benim idealimdeki insand.
Sanatlarn eserlerine de hayranlk duyuyordum ama bunlar benim
zihnim iin glgelerden ve biimlerden ibaretti. Bir mucit ise dnyaya
somutyaratlarverirdi,yaayanveileyeneserler."
Bunu takip eden gnlerde kendini tamamyla yeni alternatif akm
aletlerigelitirmeyeadad.
"Bu, hayatmda hissettiim en eksiksiz zihinsel mutluluk haliydi...
Fikirler sakin bir akla zihnime doluyordu, ektiim tek zorluk onlar
olduklaryerdetutamamamd.
"Tasarladm aygtn paralar zihnimde en ince ayrntlarna dein
btn somutluuyla canlanyordu. Srekli alan makineler hayal
etmekten byk bir zevk alyordum... Doal bir esin arzulu bir istee
dntnde insan hedefine dev admlarla komaya balar. Ben de iki
aydandahaksabirsreiindebusistemdahilindeaklahayalegelebilecek
hertrdendeiikliivemotoruretebildim..."
ok fazl indksiyon, yar fazl indksiyon ve ok fazl sinkronus gibi
kullanl alternatif akm motorlar; ayrca elektrik retecek, aktaracak ve
kullanacaktmokfazlvetekfazlmotorlartasarlamt.Vegerektende
zamanla dnyadaki tm elektrik, Tesla ok Fazl Sistemi ile retilmeye,
aktarlmaya, datlmaya ve mekanik enerjiye dntrlmeye
balanacakt.
Yl1882idivefikirlerhalaTesla'nnzihnininiindepatlamayadevam
ediyordu. Prototip retecek ne zaman ne de yeterli paras olduundan
telgrafofisindekiiindeyounlaacakveksabirsresonramhendislie
terfiedecekti.Merkezistasyondakiaygtlardaeitlideiiklikleryapmt.
Bunlarn arasnda patentini almay unuttuu bir telefon amplifikatr de
(ykselte) vard ve bu i sayesinde deerli pratik deneyimler
kazanyordu.
AiledostlarsayesindePuskasdenilenikikardeEdison'unParis'teki
telefonubelerindenbirindenbiriteklifialacakve1882gzndeParis'e
doruyolakacakt.

~34~


lgi alannn doruk noktasnda Continental Edison irketi'ndeki
grevlilere alternatif akmn muhteem potansiyel faydalarn tantmak
vard. Fakat gen Srp, Edison'un bu konuda konuulmasndan nefret
ettiinirendiindederinbirhayalkrklyaayacakt.
Gen ve Paris'te yayor olmann salad olanaklar onu ksa srede
teselliedecekti.AmerikalveFranszyeniarkadalarediniyor,bilardodaki
stn becerisini gelitiriyor, her gn kilometrelerce yryor ve Sen
nehrindeyzyordu.
teki grevi sorun zcl idi. Fransa ve Almanya'da kurulan
Edison enerji ebekelerindeki aksaklklar dzeltiyordu. Bir gn irket
tarafndan bir i iin Alsas'a gnderilince yanna gerekli malzemeleri de
alacak ve ilk defa burada alternatif akm indksiyon motorunu ina
edecekti. "Kaba taslak kurulmu bir aletti ama alternatif akmlarn
komtatregerekolmadanrotasyonsaladnilkdefagrmekbanatarifi
mmknolmayanbirmutlulukyaatmt."
1883ylyaznda,birasistanndayardmylaayndeneyiikikeredaha
tekrarlad.KendirettiiAC'ninEdison'unDC'sineolanstnloderece
belirgindikihikimseninbunugrmezdengelemeyeceinidnyordu.
Tesla'dan, Alman Hkmetinin devralmay reddettii, Strasburg'daki
bir Tren stasyonu Aydnlatma ebekesi konusunda bir eyler yapmas
istenmiti. Ve Alman Hkmeti'nin bu konudaki ikayetlerinde olduka
bykbirhakllkpayvard.mparatorI.Wilhelm'indehazrbulunduu
altrenisrasndakocabirduvarksadevrenedeniylehavayaumutu.
Byk bir ekonomik kayp tehlikesiyle kar karya kalan Fransa ubesi
Tesla'ya dinamoyu tamir etmesi ve Almanlar yattrmas karlnda
yklcemiktardabirprimvaatetmiti.
ini baaryla tamamlayan Tesla primini almak midiyle Paris'e
dnmt.Amazlerekgrecektikibuvaataslayerinegetirilmeyecekti.
Amiri olan ynetici de en sonunda Tesla'nn tepesi atana ve istifasn
verenedekiibirbirlerinehavaleedecekti.

~35~


ebekenin yneticisi ve Edison'un yakn arkadalarndan biri olan
Charles Batchelor gen Srp'n yeteneklerinin farkna varmt. Tesla'ya
krlarn da, paralarn da daha yeil olduu Amerika'ya gitmesini tavsiye
edecekti.
"Sermayeyi kediye yklemitim, gvenli iimi brakmtm ve imdi
trenhareketetmekzereykenellerimcebimdeylecekalakalmtm"diye
anlatyor Tesla. "Biletim ve param yoktu, ne yapacam armtm.
Hareket halindeki trenin yannda komaya balamtm ve beynimin ii
birbirine zt dncelerle doluydu. Karar verdim, elimin abukluu bana
yardmettiveitesonandakompartmannierisindeydim..."
Amerika'ya doru yola kmt. Cebinde birka kuru para, yannda
iziktirdiibirkaiirvemakaletaslafazlaaklamayagerekduymadan
zmsz bir problem olarak adlandrd bir dizi hesap ve bir uu
makinesininizimleriyleberaber...uraskesindiki,henzyirmisekizinde
olmasnakarndnyannenbykmucitlerindenbirisiydi.Amabundan,
kendisindenbaka,Tanrnntekbirkulununhaberiyoktu.

~36~

4.EDSON'UNHUZURUNDA
Neyseki,enazndanhikimse,bandakiaalmelonapkasvestnde
kara paltosu olduu halde scak bir temmuz gn Manhattan'daki Castle
Gate Gmen Brosu'na giren Tesla'y Montenegrolu bir oban ya da
evresine ykl miktarda bor takp ortalardan kaybolan bir hapishane
kakn zannetmemiti. 1884 ylyd, yani Fransa halknn Amerika'ya
zgrlk Ant'n armaan ettii yld. Emma Lazarus'un szlerine yant
verircesine on alt milyon Avrupal ve Asyal birka yl iinde bu lkeye
akn etmiti ve gelmeye de devam ediyorlard. Kadn erkek, hatta ocuk,
herkes Amerika'da patlak veren sanayi devrimini besleyen yakt gibiydi.
Buylaynzamanda1884paniininyaandyld.
Tesla, yeni gelenlerin emek etelerine fabrikalarda, madenlerde,
demiryollarnda,limanlardagndeonsaatlikezicibiralmaiinkle
gibi pazarland Gmen Bulma Kurumuna admn dahi atmayacakt.
Bununyerine,elindeEdison'ahitabenyazlmkapgibitavsiyemektubu
ve cebinde bir tandktan ald adres ile polislere yol sora sora,
cansiperane,NewYorksokaklarnaatlacakt.
Birdkkannyanndangeerkendkkansahibininbozukbirmakineye
kfrler yadrdn iitti. Adamn yannda durdu ve makineyi tamir
etmeyiteklifetti.Yaplanitendkkansahibiodenlihonutkaldkihemen
Tesla'yayirmidolarverdi.
Yrrken gen Srp'n aklna gemide duyduu bir fkra geldi ve
glmsemeye balad. Amerika'ya henz gelmi Montenegrolu bir oban
yoldayrrkenondolarlkbirbanknotgrr.Eilipparayaldktansonra
kendi kendine yle sylenir: "Bugn Amerika'daki ilk gnm, neden
almakzorundaolaymki?"
Henz otuz ikisinde olmasna ramen salar aarmaya balayan
ThomasAlvaEdison,BayanEdison'unkendikreasyonundanveellerinden
kmadamaliigmleiiindekabasaba,neeli,hafifkamburduranzeki
bir insand. lk bakta insana yznde bir ifade yokmu gibi gelirdi ama
ziyaretileriksasreiindegzlerindeparlayanusuzbucakszenerjinin
vezekannfarknavarrlard.
~37~


O zamanlar Edison, bir dahi iin bile, fazlasyla zayf birisiydi. Goerck
Sokandaki Edison Machine Works' ve Beinci Cadde'deki Edison
ElectricLightirketinikurmutu.25557PearlSokandakielektrikretim
istasyonu tm Wall Street'e ve East River'a hizmet veriyordu. Ve New
Jersey Menlo Park'ta birok insann alt ve inanlmaz olaylarn
gerekleebileceibiraratrmalaboratuvarvard.
Bazen kendisi de burada boy gsterir, laboratuvarn arkasndaki
jeneratrden gelen doru akmla beslenen ve demirlerin zerinde saatte
seksen kilometre hzla ilerleyebilen "kk demir lokomotif canavar"nn
evresinde dans ederdi. Bu laboratuvara sesini Edison'un fonograf ile
lmszletirmek iin Sarah Bernhard da gelmiti. Nazike Edison'un I.
Napolyon'laolanbenzerliindendemvurmutu.
Pearl Soka jeneratr New Yorklu birka yz varlkl insana hizmet
ediyorduamaEdisonehrinheryanndakidoruakmebekeleriyleuzak
noktalardakiimalathaneleri,fabrikalarvetiyatrolardabesliyordu.Ayrca
denizdeyzengemilerideaydnlatacakebekelerkurmasiinardarkas
kesilmeyenteklifleralyordukibudatambirbaarsyd.nkdenizin
ortasndakabilecekolasbiryangnfecibirkabusadnebilirdi.
Ayn zamanda zl szlerinden gelen nn de korumak zorundayd.
"Ticaretvesanayidnyasndaherkeshrszlkyapar"diyorduvecizelerinin
bir tanesinde. "Ben de ok aldm. Ama ben nasl alnacan biliyorum.
Dierleribilmiyorlar..."DierleriilekastettiiBatSendikasidi.Onlariin
biriyapyordu,aynzamandadarakipfirmayaonlarayaptilerekabet
etmelerinisalayacakbakabiricadnsatyordu.
oknlbirdierdeyiidematematikiolmayaihtiyaduymad,ne
zaman istese bir tanesini ie alabilecei yolluydu. Formal eitim alm
bilim insanlar bu szlerden alnabilirdi ama Amerika'nn teknolojik
ilerlemesinin bu safhasnda mhendislerin ve mucitlerin doal hayata
adalar olan akademisyenlerden ok daha fazla katkda bulunduu da
gzardedilemezdi.
Herkes ne demek istediini gayet iyi anlyordu, Edison szlerine
icatlarnn deerini getirdii para ile ltn ve baka bir eyin onu
ilgilendirmediinieklemedenedemezdi.
~38~


Julian Hawthorne yle aklyordu: "Eer Edison mucitlii brakp
yazarla merak sarsayd dnyann en byk romanclarndan biri
olurdu..."
1884 ylnn sinirleri bozan bir yaz gnyd. Amerikal mucit Pearl
Soka retim istasyonundayken Beinci Cadde'deki Vanderbiltlerin
evinden bir acil durum ars ald. Evde, ince metal tellerden oluan iki
kablonun birbirine dolanmas nedeniyle yangn kmt. Alevler
sndrlmt ama ateten gmlei bir kere srtna geirmi olan Bayan
Vanderbiltyatmakbilmiyordu.Sorununkilerdekibuharmakinesindenve
kazandankaynaklandnrenmiti.Amaaklbandangidenkadntm
ebekeninsklmesiniistiyordu.
Edison hemen bir tamir takmn ibana ard, fincanndaki souk
kahveden bir yudum ald ve ne yapacan dnmeye balad. Telefon
ald.Edisonalcydahaiyiiitenkulanagtrd.
Gemicilik irketinin yneticisi alayl bir ses tonuyla aydnlatma
ebekesindeki dinamolarn tamir edilmesi konusunda herhangi bir plan
olup olmadn soruyordu. Byk yolcu gemisi S.S. Oregon gnlerdir
limanaaklmbekliyordu;tabiibuaradadairkethatrsaylrmiktarda
parakaybediyordu.
Edisonnediyebilirdiki?Gnderebileceimhendisiyoktu.
Hasetle Morgan' dnd. Bay J. Pierpont Morgan, srf Murray
Tepesindeki malikanesinin bahesinin altndaki zel kazan ve buhar
makinesi iin bir mhendis tutmutu. O kadar grlt kartyordu ki
komular dava ama tehdidinde bulunmulard. Ama bu Morgan iin
nemli bir sorun deildi; ne zaman iler sarpa sarsa bir puro yakp yat
Corsair'lebirturakabilirdi.
"Hemen leden sonra bir mhendis gndereceim" diye sz verdi
Edisonarmatre.
Morgan, Edison'un tm New York ehrini sarmalayan, iyi almad
iin atlar bile rkten doru akm ebekesinin finansryd. Ortalama
finansrlervesanayicilerhalaelektriinneminikavrayamamlardama
MorgangibiazsaydainsanelektriinArimet'inkindenbuyanadnyada
~39~


grlen en umut verici icatlardan biri olduunu sezebiliyordu. Herkesin
enerjiye ihtiyac vard. Ve er ya da ge herkes Edison'un akkorunu
kullanmayabalayacakt.
Elektrik mhendislii, bilimsel yaratcla sahip yetenekli insanlarn
girdii, vaat ettii parasal zenginliin yan sra bilinmeyen bir dnyann
ekiciliinivetehlikelerinideierenyenibiraland.
Cornell ve Columbia niversiteleri, lkede bnyelerinde elektrik
mhendislii blmleri bulunan ve bununla hakl bir gurur duyan birka
kurumun arasnda yerlerini almt. Amerika'da yetien bir avu uzman
vard ama bunlarn arasndan Edison, Joseph Henry, Elihu Thomson gibi
devler kmt. Sanayiciler de Tesla, Michael Pupin, Charles Proteus
Steinmetz, Batchelor, Fritz Lowenstein gibi yabanc bilim insanlarna
ynelmilerdi.
AmaNewYorkklarnnyanpsnmesinienbataEdison'undehasna
borluydu. Bayan Cornelius Vanderbilt'in aile malikanelerinin devasa
merdivenlerindenbeyazsatenveelmaslardanmteekkil,pekokkiinin
aklndan uzun sre kmayacak, "Elektrik I" adl kostm ile indii ve
Astorlar'la Vanderbiltler arasnda gdlen kinin sona erdirildii o dillere
destanbalodzenlenelihenzbirylolmamt.
Edison, olmayan mhendisini gemicilik irketine gndermeyi vaat
etmi ve telefonun alcsn henz yerine koymutu ki ieriye bir grevli
girdi,AnnveNassauSokaklarndayenisorunlarktnbildirdi.Mucidin
deneyimsiz elektrik teknisyenlerinden birinin monte ettii balant
kutusundakaakvard.Birfaytoncuveatbirandahavayafrlamsonra
dahzlasokandierucunadorukaybolupgitmiti.
Edison btn hncn adamcazdan kard "Git eer becerebilirsen
kendine adam bul, akm kes ve kaa tamir et" diye bard btn
gcyle.
Ban kaldrnca brosunda beklemekte olan uzun boylu bir siluet
grd.
"Yardmcolabilirmiyimbaym?"

~40~


Tesla kendini tantt, aksanna zen gsteriyordu ve biraz da
baryordu,Edison'uniitmeproblemiolduundanhaberivard.
"SizeMr.Batchelor'danbumektubugetirdim,efendim."
"Batchelorha?Paris'tetersgidenbireylermivar?"
"Bildiimkadarylahayr,efendim."
"Samalama,Paris'teherzamantersgidenbireylervardr."
Edison Batchelor'un ksa tavsiye mektubunu okudu ve homurdand.
Ama Tesla'ya da insann iini delip geen bir bak frlatmaktan geri
kalmad.
"'ki mthi adam tanyorum ve sen bunlardan birisisin; dieri de bu
genadam!'Netavsiyemektubuama!Neyaparsnsen?"
Tesla geminin gvertesindeyken bu sahneyi defalarca prova etmiti.
Edison'un hreti onu ok etkilemiti. te, formal bir eitim almam
olmasna ramen yzlerce yararl rnn icats olan adamn
karsndaydimdi.Kendisiiseyllarcakitaplarniinegmlpkalmt,
hemdeneuruna?Bunugstereceknegemitieline?Aldtmoeitim
neiineyaramtki?
Hemen Continental Edison iin Fransa ve Almanya'da yaptklarn
anlatmaya koyuldu. Edison'un nefes bile almasna frsat vermeden
kefettiidngselmanyetikalanilkesiilealankendiimalatalternatif
akm indksiyon motorunu anlatmaya koyuldu. Bu gelecein dalgas,
diyordu.Akllbiryatrmcbununlabirservetedinebilirdi.
"Ar ol!" dedi Edison sinirlenerek. "Bana bu safsatalardan bahsetme.
Tehlikeli bir i bu. u anda Amerika'da doru akm kullanyoruz. Bu,
insanlarn houna gidiyor ve ben de yuvarlanp gidiyorum bu ile. Ama
belki sana da bir i verebilirim. Bir geminin aydnlatma ebekesini tamir
edebilirmisin?"
Tesla ayn gn S.S.Oregon'un gvertesine yannda gerekli aletlerle
km ve gerekli tamirleri yapmaya balamt bile. Dinamolar olduka
kt durumdayd, birok ksa devre ve kopukluk vard. Tayfalarn da
yardmylabtngecealt.Ertesignafakskerkenbtnibitmiti.
~41~


Edison'un dkkanna doru Beinci Cadde'de yryordu ki yolda
dinlenmek iin evlerine gitmekte olan Edison ve onun nde gelen
adamlarylakarlat.
"tegecelerinisokaklardageirenParislimizdeburada"diyesylendi
Edison.
Teslagemidekiherikimakinenindetamirinihenzbitirmiolduunu
syleyince ona sessizce bakt ve tek bir szck daha sylemeden yoluna
devam etti. Fakat ar hassas bir duyma yetenei olan Tesla, biraz
uzaklatnda yle dediini iitebilecekti: "Bu herif gerekten de esasl
biri."
Edison Tesla'nn yeteneklerini ksa srede takdir edecek, kendisine
irketinproblemlerinivetasarmlarndakisorunlarzmedetamyetkive
zgrlktanyacakt.Teslasaat10:30'dansabah5:00'akadaralyordu;
yenipatronuonunbutemposukarsndauszleriesirgemeyecekti:"ok
alkanadamlarmolduamaseningibiyamanngrmedim."
ok gemeden Tesla, Edison'un ilkel dinamolarn elden geirmeye ve
doru akmn kstl olanaklarna karn, daha etkili altrlma yollarn
aratrmaya balayacakt. Hepsinin yeniden tasarlanmas iin bir plan
sunmutu ve bu sayede yalnzca daha iyi almalarn salamakla
kalmayacan, parasal olarak da irketin olduka kazanl kacan
sylyordu.
Kurnaz i adam zellikle ikincil fayda zerinde duruyordu ama
Tesla'nnszettiiyenidenyaplanmannbykbiriolduunuvebunun
uzunsreceinibiliyordu."Buiinucundaellibindolarvarsana,tabiieer
altndankalkabilirsen"dedi.
Tesla aylar srecek hummal bir almaya giriti. Yirmi drt adet
dinamoyu yeni plan dorultusunca gelitirmekle kalmad, sisteme bir de
otomatikkontrolmekanizmasekledi,bununiinpatentialnacakorijinal
birsistemgelitirmiti.

~42~


ki dahi arasndaki kiilik farkllklar ilikilerini daha en batan
mahkum etmiti. Edison, Tesla'y bir teorisyen ve kltrl olduu iin
sevmiyordu. Menlo Park'n Bycs, dahiliin yzde doksannn "ie
yaramayan eyleri bilmekten" ibaret olduunu dnyordu. Bu yzden
kendisisorunlarincedeninceyetartmannnemineinanyordu.
Tesladabu"deneybamll"hakkndaylekonuacaktalaylalayl:
"Edisonancakbirardabulunabilecekbirsebatvegayretlesamanlktaine
aramayabaylr,herpnaltntektekaratrrd.Butipabalarapekok
kezahitoldum.Oysaufakbirteorivebirkahesaplamaylabuangaryann
yzdedoksanndankurtulabilirdiinsan."
TannmbireditrvemhendisolanThomasCommerfoldMartinbir
keresinde Tesla'nn doduu ky Hrvatistan haritasnda bulamayan
Edison'un Tesla'ya ciddi ciddi hayatnda hi insan eti yiyip yemediini
sorduunuanlatr.
"Enbanabuyrukdahininbilebiryrngesivardr"diyeyazarMartin,
"ve bu iki adamn kendilerine has yntemleri, tarzlar ve eitimleri vard.
BayTeslakendiiyiliiiinbubirlikteliebirsonvermeliydi."
En temel bir hijyen anlaynda dahi iki insan ancak bu denli zt
debilirdi birbiriyle. Mikroplardan lesiye korkan ve ar derecede
mklpesentTesla,Edisoniinylednyordu:"Nebirhobisivarne
de herhangi bir spor dalyla ya da baka bir urala ilgileniyor. En basit
hijyenkurallarndahikesinlikleumursamyor...Eerkendisinikoruyacak,
gzeteceksradbirzekayasahipeiolmasaydoknceleribukatksz
ihmalkarlyzndenlrgiderdi..."
Edison'un dinamolarn batan tasarlamak Tesla'nn ylnn byk bir
blmnalmt.Ensonundaibykbirbaarylatamamlanncaellibin
dolarnnezamanalabileceinisormakiinEdison'agidecekti.
Edisonmasasnnzerinekoyduubacaklarnyanadevirecek,azbir
karakTesla'yauyantverecekti:
"Tesla, senin biz Amerikallarn espri anlayndan haberin yok
anlalan."

~43~


yle grlyordu ki Tesla bir kez daha Edison irketinden kazk
yemiti. Sinirlenerek istifa edeceini bildirdi. Edison ise buna karlk
"mthi" bir teklifte bulunacakt. Aylk 18 dolar olan maana 10 dolarlk
birzamyapmak.Teslamelonapkasnaldgibidarkacakt.
Edison'a gre Tesla bir "bilim airi" idi. Dnceleri "harika ama
kullansz"d. Gen mhendisi bir hata yapmakta olduu konusunda
uyaryordu,gerektendebirsreiinbuuyardahakllkpayvard.lke
halaibulmannokzorolduuderinbirekonomikkriziindeydi.
84kriziodenlibykbirgvensizlikortamyaratmtkiAmerika'nn
drt bir yannda binlerce kk lekli yatrmc iflas bayran ekmiti.
adamlar kurtulu iin hkmete deil Morgan'a bavuruyorlard. Bu
para babas da gctek bir merkezde toplamaya ynelik ince planlarnn
ii sorunlar ve demiryollarndaki paylam sava nedeniyle tehlikede
olduunudnyordu.
Herkes hayali amalara hizmet edenok fazlademiryolu dendiinin
farkndayd ve bunun sonu da iflas olacaa benziyordu. irketler
birlemeliydi.AmaMorganoldubittiyegelecekyadaihtiyatszdavranacak
tiptebiradamdeildi.Rakipleribirazterleselerneolurdusanki?Odabu
aradaAvrupa'nnkaplcalarndolarvesanateserleritoplard.
Tesla bir yaz ortasnda Amerika'ya ayak bastnda Morgan sakin
seyahatlerinden birinde, ngiltere'deydi. Ama oradan "demiryolu
fiyaskosu"vedalgadalgayaylanpanikhaberleriald.Ensonundalkesine
dnmeyeveesizaklnulusununhizmetinesunmayakararverdi.
Morgan'n zm atan tm irketleri Corsair' in gvertesinde
yaplacak bir toplantda bir araya getirmekti. Tm bir gn boyunca dier
sanayi devleri ile birlikte krfezde ve East River'da bir aa bir yukar
salnacaklard. Bu sava insanlar arasnda patlak vermemiti, bu oligarik
atmada kilitlenen petrol, elik ve demiryollar karlar arasndaki
savat.GecebastrmadanMorganhepsiniyleiyi"rgtlemiti"ki,akllca
kurulan birleik irketler sayesinde "zararl rekabet" en alt seviyeye
ekilmiti. Bu Morgan'n ynteminin zyd ve bu yntem pek ksa bir
zamanierisindegelecekvadedenyenielektrikkurumlarndadakendisini
hissettirecekti.
~44~


Bu sradamhendisliktekazand n iyiden iyiye yaylmaya balayan
Tesla'nnevresindedebirgrupyatrmctoplanmvekendiadnairket
kurma teklifi getirmilerdi. Bu teklifin zerine atlayacakt. En sonunda
mthi alternatif akm buluunu dnyaya tantlabilecekti. Ve bylece,
kendinehasgrnegre,insanlkskntlarndankurtulacakt.Fakat,ne
yazk ki destekleyicilerinin aklndaki daha basit ve pratik bir fikirdi.
Sokaklardaki ve fabrikalardaki ark aydnlatmalarnn gelitirilmesi sahas
olduka byk bir pazard ve ncelikle bu konu zerinde durulmas
gerekiyordu.
BylecemerkeziNewJerseyRathway'devebirubesideNewYork'ta
olanTeslaElectricLightirketikuruldu.irketalanlararasnda,yirmi
yl boyunca hep Tesla'nn perde arkasndaki mttefiki olacak James D.
Carmen de vard. Joseph H. Hoadley le birlikte Tesla'nn irketlerinin
bazlarndaalacaklard.
Grand Street'teki ilk laboratuvarnda ie koyulan Tesla, kullanlmakta
olanlardan ok daha gvenli, dayankl, basit ve ekonomik olan Tesla ark
lambasn retecekti. Sistemin patenti alnacak ve ilk olarak Rathway
sokaklarndakullanlacakt.
Tesla'nn buna karlk alaca dl ise irketin birka hissesinden
ibaret olacakt. Acyla kark bir aknlkla Amerikan ticaret sisteminin
cilveleriyle irketten nasl rahata uzaklatrldn grecekti. Elinde bol
miktardahissesenediyleaktakalakalmt.irkethenzokgenolduu
ve halen ekonomik bir kriz dnemi yaand iin de bu hisselerin hibir
kymetiyoktu.
Teslanckezsahneyiterkediyordu.
Ktyegidikednmt,mhendisolarakalabileceibiri
bulamyordu.1886gzndenertesiylauzanansreboyuncahayatnnen
zor dnemlerinden birini yaad. New York sokaklarnda ii gruplaryla
birlikte lesiye alyor, hayatn g bela devam ettirebiliyordu. Tesla
dahasonralarbuacdoluanlarndanpekfazlaszetmeyecektir.
Yine de bu arada baz ilerlemeler olmutu. Ark aydnlatmada yapt
yenilikler sayesinde yedi patent hakk, ayrca yine aydnlatma ile ilgili
baka patentler almt ki bunlardan ikisi zellikle ilgi ekiciydi. Bu
~45~


sistemde demirin 750 santigrat derece zerindeki slarda manyetik
zelliinikaybetmesivebusayedesnndorudanmekanikyadaelektrik
enerjisinedntrlmesiprensibiuygulanyordu.Tesla'nndierpekok
buluu gibi bunlar da hemen kullanm alan bulamayacaklar ve
unutulmaya terk edileceklerdi. Fakat yirminci yzylda yeni yeni bu
sisteme benzer bir uygulama, her ne kadar bunun Tesla'nn nceki
bulularnn bir devam olduu pek hatrlanmasa da dikkat ekmeye
balamtr.
Dngsel manyetik alan kefetmesinin ve Strassburg'da ilk alternatif
akm motorunu altrmasnn zerinden drt yl gemiti. Amerika'nn
yeil ayrlar ve banknotlar kendisinden daha ne kadar kaabileceklerdi
acaba? Yaad hayal krklklarndan gururu incinmi, yine kara kara
kaybedilen yllar diye kabul ettii eitimine harcad zaman zerinde
dnmeyebalamt.
Fakattalihiyenidenumulmadkbirekildeyndeitirecekti. alt
ve dayanlmaz aclar ektii iyerindeki ustaba, indksiyon motorunun
bahsiniduymu,mucidi,WesternUnionTelgrafirketi'ninyneticisiA.K.
Browniletantrmayagtrmt.Buadamalternatifakmhakkndabilgi
sahibiolmasnnyansrayenifikirleredeoldukaakbirkiiydi.
Edison'unnndekidevrimigrmeyibaaramad,yadadahadorusu
doru akm elektrik sisteminin sonunun geldii yerde Brown gelecein
kokusunualmt.Teslaadnabirirketkuruldu.Ensonundabuirketile
1882ylndaBudapete'dekibirparktatasarladalternatifakmmotoru
zerindealabilecekti.

~46~

5.AKIMLARSAVAIBALIYOR
Tesla'nn yeni irketi iin hevesle kurduu atlyeler 3335 Gney Beinci
Caddede, Edison'un atlyelerinden yalnzca birka blok tedeydi. Yarm
milyondolarsermayeylekurulanTeslaElektrikirketi1887ylnnnisan
aynda hizmete ald. Bu an ok uzun zamandr beklemekte olan Tesla
iin bu bir dn gerek olmas anlamna geliyordu. Kendi rettii
dinamolargibigecegndz,aralkszalmayabalayacakt.
HereyzihnindegizliolduundanokfazlACmotoruiindoldurmas
gereken patent formlar zerinde birka ay daha almas gerekiyordu.
Bu,gerekte,tekfazl,iftfazlvefazlalternatifakmlardanmteekkil
tambirsistemdi.Diertiplerzerindededeneyleryapmt.Vehertipiin
uygun dinamolar, motorlar, trafolar ve otomatik kontrol mekanizmalar
gelitirmiti.
Amerika'da halen farkl devre ve donanm kullanmakta olan yzlerce
santral vard. Bunlar genellikle bir ya da bir grup bulu zerinde
odaklanmlard. Buna gre, Elihu Thomson Massachussets Lynn'deki
ThomsonHous'ton irketinin fabrikasndaki kk alternatrleri ve
trafoyu 1886 ylnda kurmutu, bu sistem dier bir fabrikann akkor
lambalarn da besliyordu. Fakat elektrik tertibat iin gvenli bir sistem
gelitirebilmek iin bir yla daha ihtiyac vard. Demiryollar hava freni
sistemleri yatrmcs George Westinghouse da Gaulard ve Gibbs'in AC
datmsistemipatenthaklarnsatnalmvemhendisiWilliamStanley'i
bir trafo sistemi ina etmekle grevlendirmiti. 1886 ylnda sistemin
baarlbirtestiyaplmt.WestinghouseaynylkasmayndaBuffalo'da
Amerika'daki ilk ticari AC sistemini iletmiti, ayn zamanda otuzun
zerinde ebeke de ina halindeydi. Buna ilaveten, tabii ki, bir de bu
sahadaki yarmaya ilk katlanlardan biri olan Edison Elektrik irketi'nin
doruakmsistemivard.
Ancak hala tatminkar bir alternatif akm motoru retilememiti.
Atlyelerini amasnn zerinden alt ay getikten sonra Tesla patent
ofisinetestedilmesivedosyalanmasiinikimotorunugnderecekti.1892
ylboyuncakrkpatentiinbavuracakvebunlaralacakt.Tmicatlaro
denliorijinalvestndlerkihibirbeklemeylekarlamyordu.
~47~


En sonunda hak ettii ne gecikmeli de olsa kavumaya balamt.
Cornell niversitesi bnyesinde Elektrik Mhendislii dersleri aan A.
Anthony,Tesla'nnsistemininneminiilkbaktakavramveonunlehine
birkonumayapmt.Busistemsadeceyenibirmotorolmaklakalmyor,
ayn zamanda yeni bir teknolojiyi mjdeliyordu. Sistemin belkemii,
Anthony'nindeyiiyle aksaklk yapacaktek bir paras bile olmayan basit
indksiyonmotoruydu.
Birleik Devletler Patent Brosundan szmaya balayan bu gizli
hareketliliin haberleri ksa sre ierisinde endstriyel ve akademik
evreleri olduu kadar Wall Street'i de sallamaya balamt. Profesr
Anthony'ninnerisidorultusundabumehulgenSrp,AmerikaElektrik
Mhendisleri Enstits'nden 16 Mays 1888'de bir seminer dzenleme
davetialacakt.
Teslaaknlklakendisinindoutanyeteneklibirhatipolduunufark
edecekti; sylevi de klasikler arasndaki yerini alacakt. Seminer konusu
"YenibirAlternatifAkmMotoruveTrafoSistemi"idi.
Semineri deerlendiren Dr. B. A. Behrend, "Faraday'n Elektrikte
DeneyselAratrmalarnnortayakmasndanbuyanailkdefabuderece
nemli bir deneysel gerek bu denli basit ve ak bir ekilde aklanyor"
diyecekti. Arkasndan gelenlere yaplacak bir i brakmamt. Hazrlad
rapor,matematikselteorininiskeletinidahiiermekteydi.
Tesla'nn zamanlamas bundan daha iyi olamazd. Ald patentler
Westinghouse'un peinde kotuu zmleri ieriyordu. Pittsburglu
kodaman, mors byklar ile tknaz, kaba saba, hareketli, iyi giyinmeyi ve
maceraysevenbiradamd.PekyakndaodaMorgangibiraylarzerinde
gidenzelvagonuileseyahatetmeyebalayacakt,nceleriPittsburgNew
York arasnda, daha sonralar Niagara elalesine kadar uzanacakt.
Girikenlii ile n yapan Westinghouse az ok Edison'u andryordu. Ve
Edison gibi o da mcadeleci bir insand. Bu iki adam pek ksa bir sre
ierisindeaynringdemcadeleedeceklerdi.
Westinghouse da esasl iadamlarndand ama o'soyguncu baron' gibi
politikaclar satn almaya almaz, insanlar yolunacak kazlar gibi
grmezdi. Onun birincil olarak gr alann kaplayan konu Amerika'nn
~48~


her yanna dalga dalga yksek voltajl akm gnderilebilmesini
salayabilecekpotansiyelbirenerjisistemiydi.Teslagibiodabirzamanlar
byk Niagara'nn hidroelektrik potansiyelini deerlendirme hayalleri
kurmutu.
Tesla onu laboratuvarna davet etti. Yeni enerji kaynaklan hakknda
dler gren iki zppe adamn frekanslar hemen tutmutu. Tesla'nn
laboratuvar ve atlyesi ilgi ekici aletlerle doluydu. Westinghouse bir
makineden dierine kouyor, bazen ne kayklyor, ellerini dizlerine
koyuyor, her eyi dikkatle inceliyordu; bazen ban hafife yana eiyor
alternatif akm motorlarndan gelen mrltlar dinlerken ban zevkle
sallyordu.Birkaaklamayaihtiyacvard.
Ne yazk ki belgelenememi bir hikayeye gre o an Tesla'ya tm AC
motorlarnn patenti karlnda 1 milyon dolar ve ayrca telif haklarn
teklifetmitir.Bylebirteklifyaplmolsabilemuhtemelensonradangeri
ekilmi olmal; nitekim Tesla Westinghouse'dan daha sonra krk patenti
karlnda60bindolaralmt;bunun5bindolarnakitparagerikalan
ksm da 150 hisse senediydi. Westinghouse'un ariv kaytlarna gre ise
satlan her beygirgc enerji karlnda iki buuk dolar almaktayd.
Birka yl ierisinde bu telif haklarnn karl yle devasa boyutlara
ulamayabalayacaktki,bukonudasorunlarbagsterecekti.
O an iin ise Tesla demeleri Brown ve irketin dier yatrmclar ile
paylamak zorunda olduundan henz sper zenginler arasna
girememiti. Yine de srtndan yrtk prtk esvabn atm, Manhattan'in
sosyal evrelerine katlm olmas ho bir durumdu ve onun iin olduka
dabadndrcyd.
Westinghouse'unirketindetekfazlsisteminigncellemekiinayda2
bin dolar karlnda almay kabul etmiti. Ek bir gelir kazanacak
olmas ok iyiydi ama bunun yan sra bir de Pittsburg'a tanmas
gerekiyordu ki bu da tam New York "400"n yelerinden heyecan verici
davetler almaya balad zamana denk geliyordu. New York'tan ayrld
amagzarkadakalmt.

~49~


Her yeni sistemde karlalan birok zorluk onu bekliyordu.
Westinghouse'un o zamanlar kullanmakta olduu 133 devirli akm 60
devir iin retilmi indksiyon motoruna uygun deildi. Mhendisleri bu
konudauyarmtamaszndinlemeleriiinaylarboyuncabeyhudeve
pahal deneyler yapmak zorunda kalacaklard. Bir kere gerektii gibi
altrlnca motor tam da tasarland ekilde ilemeye balamt. O
gndenberi60devir,indksiyonmotorlarndabirstandarthalinialmtr.
Teslaksabirsreiindekendisiiinicatlarkadarnemliolanbaka
bir baarya daha imzasn atacakt. 1891 ylnn 30 Temmuz gn
Amerikan vatandalna kabul edilecekti. Bunun kendisi iin bilimsel
almalarndan daha onur verici olduunu anlatyordu arkadalarna.
erefbelgeleriekmecelerininderinliklerinegmlmeyemahkumolacakt
ama vatandalk belgesi her zaman iin ofisinin ba kesindeki yerinde
gvendeolacakt.
Birka ay sonra Pittsburg'daki ilerini tamamlayacak, fiziksel ve
zihinsel bir bitkinlik iinde New York'a dnecekti. Bir ekilde bu birka
aynn heba olduunu dnyordu nk yeni aratrmalar yapp
ilerleyecekzamanayramamtkendisine.
Eyll'de Paris'teki Uluslararas Sergi'ye katlmak iin yola kacak,
oradan da amcas Petar Mandi ile birlikte Hrvatistan'a geecekti. Petar
bir zamanlar Ogulin yaknlarndaki Gomirje manastrnda papazlk
yapmt.Bitkinmucitburadabirazdinlenipsalnakavuacakt.
Oradandaannesininvekzkardelerininziyaretinegidecekti.Neyazk
ki dul annesinin o zamanlar nasl artlarda yaadna, ya da Amerika'da
para kazanmaya baladktan sonra Tesla'nn ailesine yardmc olup
olmadnadairherhangibirkaytgnmzeulamamtr.

~50~


Edison, Tesla'nn Westinghouse ile birlikte alternatif akm konusunda
bir anlama yaptn ilk duyduunda fkeden mosmor kesilmiti. En
sonunda saflar belirginlemeye balamt. Pek yaknda Edison'un adalar
alternatif akmn szde tehlikelerini evreye anlatmaya koyulacaklard.
Edison'a gre AC'nin neden olduu kazalar mutlaka ortaya kartlmal,
yoksa ortaya kmas salanmal ve toplum ivedilikle bu tehlikeye kar
uyarlmalyd. Akmlar Savanda sz konusu olan sadece parasal karlar
deildi,iiniinefazlasylabenmerkezcibirdahiningururudagiriyordu.
lkekendisinitamamylageliimekaptrmt.Pittsburg'daelikileri,
Brooklyn'de yeni bir kpr, Manhattan'n semalarnda kuleler vard.
Demiryollar, toprak ve altn doru zamanda doru yerde olanlara ve
akllcayatrmlaryapanlaraservetlergetiriyordu.Fabrikalarndayaklak
3 bin ii altran Edison da o zamanlar Amerikal sanayiciler arasnda
baekensimalararasndayd.
Sonradan Edison ve Marconi'ye katlarak Srp arkadana kar l
ittifak oluturacak olan Michael Pupin de Tesla'n AC sisteminin
stnln ilk bakta fark edenler arasndayd. Anlattna baklrsa,
aslnda bu yeni teknolojiye srekli "methiyeler" dzmesinden dolay
Columbia niversitesi elektrik mhendislii fakltesinden atlmasna
ramakkalmt.
Biriftlikte,Srbistan'naskerisnrlarndabyyenPupin,Amerika'ya
on be yanda, cebinde bir nikelle (be sent) kagelmiti (serveti
Tesla'danbirsentdahafazlayd),tonbanaellisenttenkmrkartmaya
balam, sonradan Columbia niversitesi ve Cambridge'in burslarn
kazanmt.TeslagibiodaAmerika'nnenbykfizikilerindenveelektrik
mhendislerindenbirihalinegelmiti.
Fakat Pupin elektrik endstrisinin komutanlarnn iyi eitimli
uzmanlara pek ilgi gstermemesinden ikayetiydi. Tek ilgilendikleri ey,
kendi deyiiyle, alternatif akmn kendi doru akmlarnn yerini
almamasyd.
"Tam anlamyla Amerikan bir dnce tarz" diyordu buna taze
Amerikal. "Tm tarafsz ve zeki uzmanlar biliyorlard ki her iki sistem
birbirinieniyiekildetamamlamaktadr."
~51~


Westinghouse'un elindeki patentler hakknda, zellikle de kendi
mucitlerinin Tesla'dan daha nce davrandklarn iddia eden rakip
irketlertarafndandavalaralmayabalanmt.
Oturumlar Walter Baily, Marcel Deprez ve Charles S. Bradley adl
mucitlerlehinekapanyordu.GeneralElectricdeTesla'nnpatentlerinisaf
d brakabilmek amacyla, parlak matematikileri Charles Steinmetz'in
"monosiklik" denilen sistemini resmi ileme tabi tutmulard. Oysa
Steinmetz'in kendisi hibir zaman Tesla'nn AC sahasndaki stnln
sorgulamyordubile.
Bu tip hareketler insanlarn kafasn kartryordu, hatta mhendislik
dalnn kimi uzmanlar dahi, neredeyse evrensel bir geerlilik bulan bu
sistemin tamamyla Tesla'nn eseri olduundan emin olamyordu. Bu
karmaklk, Connecticut evre Mahkemesi Hakimi Towsend'in Tesla
lehine1900ylndaverdiigenelveinandrckararakarn,halenetkisini
srdrmektedir. Hakim Towsend'in szleri, srf bu nedenle bile olsa,
buradatekrarlanmayadeer:
"Doavebilimsahalarnndizginlenemeyen,snrtanmayanvebugne
dein denetim altna alnamam unsurlarna egemen olmak ve bunlara
insann kullanaca makineler haline dntrecek surette gem vurmak
Tesla nn dehasna nasip olmutur. Arago'nun oyuncamn bir enerji
makinesine; Baily'nin 'laboratuvar deneyinin pratik anlamda baarl bir
motoradntrlebileceifikriniilkolarakosunmutur.
"Bakalarnn yklmaz duvarlar, almaz akmlar, eliik gler olarak
algladklarn o avcuna alm ve Niagara'nn gcn uzak ehirlerde
kullanlmotorlareklindedeerlendirmitir."
Bunumahkemeyeintikaledentmdavalarndtnekararverenbir
hkmolarakkabuledebilirsiniz.
West Orange, New Jersey'de, Edison'un devasa laboratuvar ile ayn
mahallede oturan insanlar evcil hayvanlarnn ortadan kaybolmaya
baladklarn fark ettiler. Ksa zamanda bunun nedeni de anlalacakt.
Edisonocuklaragetirdikleriherbirkedivekpekkarlndayirmibe
sent dyordu ve bu hayvanlar acmasz deneylerde kasten alternatif
akmvererekldryordu.Dahasonabunlarzerlerindekrmzharflerle
~52~


"DKKAT!" yazlm brorlerle halka gsteriyordu. in ana fikri uydu:
Eer insanlar tehlikenin farkna varmazlarsa, Westinghouse tarafndan
katledileceklerdi.
Edison iki yl boyunca bu kan davasnn zeminini hazrlamt. E. H.
Johnson'a yle yazmt: "lm kadar kesin olan bir ey var ki,
Westinghouseherhangibirbyklktekisisteminikurduktansonraaltay
ierisinde bir mterisi lecek. Elindeki g byk ve bu pratie
geirilmedennceyzlercedeneyetabitutulmal.Vetehlikehibirzaman
tamanlamylagemiolmayacak..."
imdi de Westinghouse'u suluyordu: "Planlarndan hibiri beni zerre
kadar korkutmuyor. Beni asl endielendiren, W. tm lkeyi propaganda
ajanlarna boabilecek denli byk bir adam. Her yere eli uzanacaktr ve
bizdahaneolupbittiinianlayamadanbirsrirketkuracaktr..."
Gzlerini bu meydan okumaya eviren Westinghouse bata Edison'un
sktrmalarnapekaldrmadamaensonundamcadeleiineitimselbir
kampanya hazrlad. Konumalar yapacak, makaleler yazacak, insanlarn
gereklerirenebilmesiiinelindengeleniardnakoymayacakt.
Westinghouse'un nem verdii dier bir olay 1893 ylnda yaplacak
olan Chicago ve Columbia fuarlaryd. Tasarmclar oktan gzlerini bu
olaya evirmilerdi. Amerika'nn kefediliinin 400. yldnmnde,
GeleceinDnyasveBeyazehirlkeyiaydnlaboacakt.Bundandaha
iyibirgsteriolanazorbulunurdu.
Fakat talihsiz bir ekilde, en iyi kullanm olanaklarn aratrmakla
grevli Uluslararas Niagara Komisyonu'nun bakanlna nl bir ngiliz
biliminsanolanLortKelvingetirilmiti.Odakendieskikafalliledoru
akmntarafntutmaktayd.

~53~


Komisyonuygulanabilirlieenyaknprojeiin3bindolarlkbirdeer
biti ve yirmiye yakn neri ald. Ancak byk irketin, Westinghouse,
Edison, General Electric ve ThomsonHouston'un itirakine oy birliiyle
izin verilmemiti. Komisyon, bakanln Edward Dean Adams'n yapt
New Yorklu, Cataract naat irketi adl bir grup tarafndan bir araya
getirilmiti. Westinghouse'a gre irket, " bin dolar iin yz bin dolar
deerindeki bilgiye ulamaya alyordu." konumaya hazr
olduklarndaodanerisinisunacakt.
Hzlbymednemlerindesklklarastlandzere,Westinghouse'un
parasal sorunlar vard. ebekelerini Tesla'nn ok fazl sistemine uyumlu
hale getirmek iin tahmin ettiinden daha byk meblalarda para
harcamt. Ve imdi, tam da byme iin sermayeye susam olduu bir
dnemde,bankerlerfazlasylaeliskdavranyorlard.
Tek tesellisi Edison'un da bann dertte olmasyd. Wall Street'te
yaylan sylentilere baklrsa, destek bulamad takdirde Edison'un
sorunlar byyecekti. Dertlerini savuturmak iin gittike daha da
sertleiyordu. Westinghouse'un hava frenleriyle uramasn nk
elektrikiindenhibireyanlamadnsylyordu.
Edison'un akmlar savandaki ilk saldrs Albany'de parlamenterlerle
kulisyaparakelektrikaktarmnn800voltlasnrlanmasnadairbiryasa
kartlmasn tasarlamak oldu. Bu ekilde AC'nin durdurulabileceini
dnyordu. Ama parlamenterler bu ie pek de scak bakmadlar nk
Westinghouse,Edison'unirketivedierlerihakknda,NewYorkyasalar
uyarnca, komplo tezgahlamaktan dolay dava aacan syleyerek
saldrygslemiti.
Edison Pittsburg yenilgisini az kalabal ile savuturmaya
alyordu: "Bu adam delirmi, eninde sonunda amura saplanaca bir
uurtmaileumayaalyor."

~54~


Gazetelerle, brorlerle ve kendi szleriyle nefret dolu bir kampanya
balatanEdison,bununladayetinmiyor,midelerikaldrabilengazetecilere
cumartesi gsterileri dzenliyordu. Bunlara, sokaklardan ocuklara para
karl toplatt rkm kedi ve kpeklerin, bir AC jeneratrnden bin
voltluk elektrik akm alan tellere balanan metal levha zerine
kartlmalarnseyrettiriyordu.
Batchelordazamanzamanalternatifakmntehlikelerinisergileyenbu
gsterilerindzenlenmesineyardmcoluyordu.Birkeresindetitreyenbir
hayvancaztutmayaalrkenkendisideesaslbirokamaruzkalmt.
"Ruhunvebedeninkorkunbirekildeayrlmasannnberbathatrasn...
bedenintitreyenliflerinedalanusuzbucaksz,amanvermeyen trpnn
yaratt hissi" anlatacakt. Ama hayvanlarn kurban edilmesi devam
edecekti.
Edison bu savaa lmne, bu kendi lm olmasa dahi, girmiti.
Kendisi, Samuel Insull ve bir laboratuvar asistan, birinin lm ile
Westinghouse'un srtn yere getirmeyi tasarlamlard, bunun ldrc
birdarbeolacandnyorlard.
Brown bir dalavereyle, Tesla'nn AC patentlerinden n,
Westinghouse'un haberinin olmad bir amala kullanmak iin satn
almay baarmt. Brown bundan sonra Sing Sing Cezaevini ziyaret
edecekti.Ksabirsresonracezaeviynetimiartkidamcezalarnnasma
eklinde deil elektrik verme eklinde infaz edileceini, bunun iin de
Westinghouse'untelifhaklarnadahilolanalternatifakmkullanacaklarn
aklayacakt.
lk infaz gerekletirilmeden "profesr" Brown, Edison'un seyyar
gsterileri iin yollara decekti. Sahnede buzalara ve byk kpeklere
AC elektrik verecekti. Onlar "Westinghouse Tarz" ile ldrdn
aklayacakt.EtkilibirekildeAmerikallara"einizinyemekleribuicatla
mpiirmesiniistiyorsunuz?"diyesoruyordu.
New York Eyalet Hapishanesi ynetiminin cinayetten hkml bir
mahkumun elektrik verilerek idam edildiini aklamas toplumun
endielerini tetikleyecekti. William Kemmler 6 Austos 1890 gn idam
edilmitiWestinghouseTarzyla.
~55~


Kemmler elektrikli sandalyeye oturtulmu, alter indirilmiti. Ama
deneylerindehepzayfhayvanlarkullanmolanEdison'unmhendisleri
yanlmlard. Elektrik yk yeterli deildi ve hkml ancak yar yarya
ldrlebilmiti.
Korkun ilem bir kere daha tekrarlanacakt. Gzlemcilerden biri
bunun"korkunbirmanzara,asmaktandahabeter"olduunuanlatacakt.
Westinghouse bu uzun ve kirli kampanya sresince halka, deliller ve
tanklar gstererek AC hakkndaki gerekleri anlatmaya almt. Talihi
Cornell niversitesinden Profesr Anthony'yi, Columbia'dan Profesr
Pupin'ivedierpekoksaygdeerbiliminsannonuntarafnaekmiti.
Edison'unortaklariinrenginindeimeyebaladnfarketmilerve
byk mucidi kendi endstriyel gelecei asndan byk bir hata
yapmakta olduu konusunda ikna etmeye almaya balamlard. Ama
inatlk onun zayf ynlerinden biriydi ve o bunu grmeyi reddediyordu.
Ancak yirmi yl sonra bunun yapt en byk hata olduunu kabul
edecekti.Enindesonundaenbykvecizelerindenbiriuydu:"Bykbir
servet edinmek umurumda deil... birisini alt etmek benim iin daha
nemli..."
Fakat Edison bilimsel hatasn kabul etmeye hazr olmadan uzun sre
nce, nceliklerinde deiiklik yapmas gerektiini fark etmiti. Parasal
sorunlardagibibymt,ortakbirirketbulunmasartkkanlmaz
olmutu.
DieryandanMorganise,Amerika'nngelecektekielektrikendstrisini,
hem AC hem de DC, "zararl rekabet"i saf d brakarak kontrolne alma
hayali gerek olmaktan ok da uzak deildi. Demiryollarn, petrol,
kmr ve elii nasl tek elde topladysa, ayn taktii elektrik iin de
kullanaca anlamna geliyordu bu. Akas, en ok gelecek vadeden
yatrmlar tm elektrikli aletlerin ve uygulamalarn retimini de kontrol
edecekti, daha sonralar "kamu hizmetleri" olarak anlmaya balanacak
ilgili hizmetleri de salayacakt. Tabii bunun iin nce Tesla'nn
patentlerinesahipolmakgerekiyordu.

~56~


FrenziedFinance'danThomasLawson,"State,BroadcaddeleriveWall
Street'teki hisse senedi piyasalarnn fare deliklerinden, mahzenlerinden,
aalk dedikodular ylanlar, solucanlar gibi srne srne yaylmaya
balad'" diye yazyordu. "George Westinghouse irketlerini yanl
ynlendiriyor... George 'Westinghouse General Electric'le birlemedike
iinde bulunduu zor durumdan kurtulamayacak..." Westinghouse'un
hisseleribaaagitmeyebalamt."
Lawson kendisinin de bir "hisse senedi piyasalar uzman" olarak
Westinghouse'a destek olmak zere arldn anlatr. ncelikle bir
ekildebirlemesalanmalyd.Westinghousegerektendealternatifakm
sisteminibtnlkeyeyaymaarzusunufazlailerigtrmt.
Finansal danmanlar birka kk boyutlu irketle bir birleme
ayarladlar. Bu irketler arasnda U.S. Electric Company ve birleik bir
irketolanElectricLightCompanydevard.YeniirketartkWestinghouse
ElectricandManufacturingCompanyadylaanlacakt.
Buna da krd ama bir sorun vard: Yatrmc bankerlerle yaplan
cmert anlama uyarnca Nikola Tesla'nn patent haklar alnacakt. Bir
kaynaa gre Westinghouse Tesla'ya haklan karlnda avans olarak bir
milyon dolar demiti. Kontrat imzalandktan drt yl sonra patent
haklarnn 12 milyon dolar deerinde olduuna ynelik sylentiler
yaylmaya balamt. Tesla'nn kendisi bata olmak zere, gerek deeri
hakknda hi kimsenin kesin bir fikri yoktu. Uygulamalar oaldka,
alternatif akm sistemi ile alan tm enerji ekipmanlar ve motorlarnn
dapatenthaklareldeedilecekti.Tesladnyannenzenginadamlarndan
biriolabilirdi.
Yatrmc banker Westighouse'a telif haklar anlamasndan
kurtulmasntavsiye etmiti. Aksi takdirde bu yeni yaplanmanngelecei
tehlikeyedecekti.
Westinghousebukonudaayaksryordu.Kendisidebirmucittivetelif
haklarna inanyordu. Bunun yan sra, telif haklarnn mterilerce
dendiini ve retim giderlerine dahil edildiini ne sryordu. Ama
bankerleronabakaanstanmamlard.

~57~


steksizceTesla'yhayatnnenutanvericigrmesiniyapmakzere
yanna aracakt. (Resmi biyografisinde George Westinghouse bu
anekdota hi yer vermeyecektir.) Tesla ve Westinghouse arasndaki
anlama her iki adamn da iyi niyetine dayanarak yaplacakt. Tesla, hi
pheyokki,mahkemeyebavurabilirveolumlubirsonualabilirdi.Ama
bunu Westinghouse'un irketini kaybetmesi pahasna yapmas kime ne
kazandrrd?
Her zaman olduu gibi Westinghouse hemen sadede gelmiti. Sorunu
yle aklayacakt Tesla'ya: "Kararn Westinghouse irketinin geleceini
belirleyecektir."
Tesla'nn tm hayatn alt yeni alanda yapt aratrmalar
kaplyordu. Para, eline getike kulland bir aratan fazla bir ey ifade
etmiyorduonuniin.Amaelinenekadargetiinidepekbilmiyordu.Onun
iinparayaradikadardeerliydi,kendibanabirdeeriyoktu.
"Peki, tut ki seninle yaptm anlamadan feragat etmeyi reddettim, o
zamanneyaparsn?"diyesorduTesla.
Westinghouse ellerini at ve yle cevap verdi: "Bu durumda
bankerlerlegrmengerekirnkbenimhibiretkimkalmayacaktr."
"Ve eer anlamadan vazgeersem, irketini kurtaracak ve kontrol
elinde tutacaksn. Tm dnyaya benim ok fazl sistemimi yayma
planlarnuygulamayadevamedeceksin,ylemi?"
"Seninokfazlsistemininelektrikalanndadnyanngelmigemien
nemli buluu olduuna inanyorum" dedi Westinghouse. "u anki zor
durumanedenolandabenimbusistemitmdnyayayaymakistememdir.
Ama her ne olursa olsun, lkeyi alternatif akmn temelleri zerinde
ykseltmekplanmdanvazgemeyeceim."
Bir i adam olmayan Tesla, Westinghouse'un ekonomik durumu
hakkndaki deerlendirmelerine itiraz edemezdi ama ona gveni tamd.
"Bay Westinghouse, siz hep benim dostum oldunuz, dierleri beni
nemsemezken siz bana inandnz, yolunuza devam edebilecek kadar
cesursunuz. Dierlerinin cesareti yoktu, oysa siz, kendi mhendisleriniz
dahigeleceisezebilecekkabiliyettenyoksuniken,benimlebirlikteileriyi
~58~


grebildiniz; hep benim yanmda oldunuz... irketinizi kurtaracaksnz.
Bylece benim icatlarm gelitirebilirsiniz. te sizin kontratnz ve ite
benimki;imdiherikisinideyrtpatacamvesizindebanzbenimtelif
haklarmyzndendahafazlaarmayacak.Buyeterlimi?"
Westinghouse irketi'nin 1897 yl yllk kaytlarna gre Tesla'ya telif
haklarnn sat ve daha sonraki demelerden vazgemesi karlnda
216.600dolardenmitir.
Kontrat krarak Tesla yalnzca halihazrda kazanlan haklarndan
vazgemekle kalmyor, gelecektekilerden de feragat ediyordu. Gelmi
gemi tm sanayi tarihi sresince, eer enayilik deilse bile, ei emsali
bulunamayacak trden bir cmertlikti bu. Bir on yl daha rahat
yaayabilecekti ama neden sonra aratrma gelitirme almalar iin
gerekenparakslmayabalanacakt.Buekildetoplumkimbilirnedenli
bykkeiflerdenmahrumkalacakt.
Westinghouse birlemelerin ve ekonomik yeniden yaplanmann
gerekletii Pittsburg'a dnd. irketi dev admlarla ilerliyordu ve o da
Tesla'ya verdii sz tutuyordu. Tesla, yllar sonra Westighouse adna
dzenlenen liyakat belgesine unlar yazacakt: "George Westinghouse,
kanaatimce, bu dnyada, o zamanki artlar altnda benim alternatif akm
sistemimi alp nyargya ve parann gcne kar verdii sava
kazanabilecek tek insand. O grkemli bir karakterin ncsyd;
Amerika'nn gurur duymas ve tm insanln mteekkir olmas gereken
gerekbirasildi."
Tesla aylar sonra, Westinghouse'un mhendisleri ile yaad fikir
ayrlklarnn yannda, alternatif akm bulular hakknda alan davalar
nedeniylekntiinegirecekti.
Yzlerce elektrik reticisi Tesla'nn patentlerini kanunsuzca
kullanyorduvenezamankiWestinghousehepsinimahkemelerdealtetti,
reticilerTesla'yakarhnbeslemeyebaladlar."
Baz saldrlar basit korsanlklarn da tesine gemiti. ddialar Turin
niversitesi'nden Profesr Galileo Ferraris'in dngsel manyetik alan ilk
bulankiiolduuyolundageliiyordu.Gerektende1885ylndasorunun
zm konusunda baz fikirler vermiti, ama hibir ilerleme
~59~


kaydedememiti. Buna karlk Tesla dngsel manyetik alan buluunu
1882 ylnda yapmt ve bunu takip eden iki ay ierisinde, daha sonra
patentini alaca aygtlar da ieren, tm sistemi gelitirmiti. lk
indksiyon motorunu da yapmt. Ferraris ise bu sisteme uygun
alabilecekpratikbirmotorretilemeyeceisonucunavarmt.
Buna karn Londra'da The Electrician dergisi tarafndan halka,
Ferraris'inyenibiricattabulunmakzereolduuduyurulmutu.Editrler
Tesla'nn icadn duyduklarnda ise, yanl bir ekilde, Ferraris'ten ilham
aldnyazmlard.
Westinghouse ile Edison arasnda srmekte olan amansz mcadele
nedeniyle, Edisoncephesi Tesla'ykaralamak iinayana gelen bufrsat
deerlendirmekzereelindengeleniyapacakt.Ferrariskonusundakan
ama doru ama yanl sylentiler de herhangi bir frsat gibi,
deerlendirilmeyedeerdi.
ki sekin gmen (her ne kadar sonradan Edison'un tarafnda g
birlii edeceklerse de) hemen Tesla'y savunmaya koyulmulard.
Steinmetz, Elektrik Mhendisleri Enstits iin hazrlad bir raporda
yle diyordu: "Ferraris sadece kk bir oyuncak yapmt, neticede
manyetik devreleri demir deil hava olmulard, geri ikisi arasnda pek
farkdayok..."
ProfesrMichaelPupindeTesla'yaunlaryazacakt:"Ferrarisbalonu
rakiplerin tarafndan fazlasyla iirildi. Ben olay yle gryorum,
Ferraris'in dnen havuzu ile Tesla'nn dnen manyetik sahas arasnda
dalarkadarfarkvar.Buikisiarasndakifarkbanagzardedilemeyecek
kadar byk grnyor ve bu konuya parmak baslmal, iin gerei
duyurulmal..."
Aratrmalarna gmlen Tesla'nnsa icatlar evresinde toplanan
dmanca dalgalardan pek haberi yoktu. O imdi, yepyeni bir elektrik
dnyasnniindeyayordu.

~60~


Westinghouseisetanklketmektenvedemelervermektenartakalan
zamanlarnda endstriyel evresini nne geilmez bir hrsla
bytyordu.Colorado'dakkbirmadencilikkasabasolanTelluride'de
Tesla'nn ilk ticari amal motorlar ve jeneratrleri Westinghouse
tarafndan ina edilmekteydi. 1891 ylnda maden kamplarna elektrik
salamakamacylakurulacaklard.

~61~

~62~

6.ALEVKILICI
Dnya,yakasnbraktveManhattan'dakilaboratuvarndaenbykak
elektrikileilgilendiisreceTesladnyannenmutluinsanyd.1880'lerin
sonunda ve 1890'larn banda ksa da olsa byle bir dnemin tadn
karabilmiti. Ama Amerika ve Avrupa'da tka basa dolu salonlarda drt
konferans verdikten sonra dnyann en nl bilim insanlarndan biri
halinegelmitivezelhayatbirdahaaslaeskisigibiolamayacakt.
Konferans krssnde, tehlikeli gsteriler iin giydii yksek mantar
tabanlklarylaikimetreyeulaanboyuyla,beyazgiysisivekravatylagarip
grnlbirleyleebenziyordu.Yaptklarnasnmayabaladkayksek
oktavl sesi heyecanla daha da yksek perdeden kmaya balyordu.
Kendileriniakanszcklerinritmine,klarnoyununavebyyekaptran
dinleyicilerdetransagemigibionuizliyorlard.
Bilimin dili yetersiz kaldndan Tesla grsel efektleri, alevlerin ve
n dansna ak bir ozan gibi anlatyordu. Gerekten de Tesla buna,
enerjiyi iine emmek kadar nem veriyordu. Bununla beraber teknik
detaylarkonusundadaelinesudkebilecekniteliktebirbiliminsandaha
bulunamazd.
Ate oyunlar en azndan yirmi kere tekrar ettii deneylere
dayanmaktayd. Ekipmanlarn hepsi yeniydi, bizzat kendisi tarafndan
tasarlanmvegenelliklekendiatlyesinderetilmiti.Ayngsterininiki
keztekrarlandnanadirenrastlanrd.
O gnlerin bilimsel terminolojisi yetersiz kald iin onun fra adn
verdii vakumlu bir tpte hafife boalan ve k saan elektrik yk
aslnda elektron ve iyonize olmu gaz molekllerinin yayd nlard.
"imdi sizlere siklotronu aklayacam" diyemiyordu nk byle bir
szck henz yoktu ama aklad ve sergiledii eyin atom
paralanmasnnilkrneklerindenbiriolduudnlyordubilgisahibi
kiilertarafndan.
"imdielektronmikroskobunu;kozmiknlar;radyovakumtpn;X
nlarn anlatacam" da diyemiyordu. Audion'un mjdecisi olan vakum
ampuld, radyoyu anlatmak iin de telsiz deniliyordu, telsizin ortaya
~63~


kmasna ise daha zaman vard. O laboratuvarnda saydam olmayan
fotoraf klielerinin, grlebilen ve grlemeyen klarn tanmn
yaparkenRntgenbileXnlarnnhangiamalarlakullanlabileceinden
habersizdi. Ve Tesla "herhangi bir madde yakmadan, hatta kimyasal bir
reaksiyona girmeden yanan" alevden bahsederken, muhtemelen, plazma
fiziininalannagirmibulunuyordu.
Amerikan Elektrik Mhendisleri Enstits'nde yapt konumada
yle syleyecekti: "Aklanamayan alacak olaylar olarak grdmz
fenomenlere artk farkl bir gzle bakyoruz. ndksiyon bobininin
kvlcm, akkor lambann ldamas, akmlarn ve mknatslarn mekanik
gleri artk kavraymz tesinde deiller; eskiden olduu gibi
anlalamaz deiller. Tam tersine aratrmalar basit bir mekanizmann
zihnimizde canlanmasn salyor. Halen gerek doalar hakknda ancak
varsaymlaradayanarakkonuabiliyorolsakdagereinokdauzaklarda
biryerlerdegizlenmediinibiliyoruz.tenie,tamanlamylabirkavraya
vakf olacamz sezinliyoruz. Hala bu gzel olgulara, garip glere
hayranlkduyuyoruzamaartkbiaredeiliz..."
Elektriinvemanyetizmanngizemlietkileyiciliinin,"doadakigler
arasnda ei bulunmayan, grnrde dual karakteri; ekimi, itici gc ve
rotasyonuyla, gizemli etmenlerin ilgin hareketliliiyle" insan zihnini
etkilediinivehareketegeirdiinisylyordu.
Amatmbunlarnaslaklanabilirdi?
"Gksel nesneler gibi eksenlerinde hareket eden ve frl frl dnen,
gzle grnmeyen bir dnyaya ait olan atomlar, molekller dnerken
muhtemelenberaberlerindestatiketerde,birbakadeyilestatikykde
tamaktadrlar.Bubanagreenaklayaknaklamadrvearatrmalarn
oundan da bu sonu kmaktadr. Molekllerin ve eterlerinin dn
eter gerilimini ya da elektrostatik gerilimi, ortaya kartmaktadr; eter
gerilimlerinin eitlenmesi dier hareketleri ya da elektrik akmlarn ve
yrngesel hareketler de elektro ve srekli manyetizma etkilerini
yaratmaktadr."

~64~


Ayn uzman grup nnde, endstride devrim yaratan ve ok
uzaklardaki evlerin bile aydnlatlabilmesini salayan enerji sistemini
tantmasnn zerinden yl gemiti. imdi de hayretler iindeki ayn
toplulua k ve elektriin doas zerine yrtt aratrmalarn
anlatyordu.
Konutuu krs, ii gaz dolu tplerden yaylan kla ok ekici bir
tarzda aydnlatlmt, bazlarnn parlamas iin fosfor, bazlarnda da
uranyum kullanmt. Bunlar bugnk floresan lambalarn ncleriydiler.
Teslabunlarnpatentinialmayyadapiyasayasrmeyihidnmemiti;
gerekten de pazara ancak elli yl sonra kacaklard. Sylev iin tplere,
tipik bir ekilde, isimler takmt. Bunlar arasnda yalnzca nl bilim
insanlarnnadlaryoktu,bazlarnlSrpairlerinadlarnalmt.
Bir masaya dnerek eline narin bir para ald. "te iindeki hava
ksmenboaltlmbircamtp.Onuelimealyorum,bedeniminbirparas
yksekgerilim tayan tellerden biriyle temas halinde ve elimdeki tp de
harika bir ekilde yanyor. Hangi durumda brakrsam brakaym, nereye
tarsamtayaym,tutabildiimsrece,yumuak,hotkenmeyenbir
ltylaparldamayadevamedecektir."
Elindetuttuutpparldamayabalayncadiergsterilerinyansra
bu alternatif akmn gvenirlii hakknda politik bir mesaj da
iermekteydi "Profesr" Brown, Edison'un ajan, izlemekten vazgeecek
ve hzla salonu terk edecekti. Patronu bu inanlmaz olay duyunca
trnaklarn yemeye balayacakt. Ama Pittsburg'dan srf bu konferans
dinlemek iin gelmi olan George Westinghouse ne eilmi, ban bir o
yanabirbuyanasallyor,glmsyordu.
Bir sonraki gsterisi, gazlarn basnc drlm ortamlarda yksek
iletkenliksergilediklerinikefettiktensonraicatettii,yksekfrekanslbir
enerji kaynana balanm telsiz, ya da elektrotsuz, dearj lambalard.
Bunlar, gsterdii gibi, odada istediiniz yere gtrebilirdiniz ama onlar
rktc bir ekilde yanmaya devam edeceklerdi. Bunlar hibir zaman
pratikamalardakullanlmakzerepiyasayasrlemeyeceklerdiamayeni
alnmaya balanan patentlerin de gsterdii gibi, seksen yl sonra bile bu
konudakiaratrmalarhepdevamedecekti.
~65~


Sylvania GTE International'n bamhendisi Roland J. Morin sonralar
unlar ifade edecekti: "undan eminim ki, bu k kaynaklarnn Chicago
Dnya Fuar'nda (1893) Tesla tarafndan sergilenmesi, daha sonralar D.
McFarlanMoore'unfloresanlambaygelitirmesinivebunlarticariamal
kullanma amasn tevik etmitir...", Uzun parmakl, marifetli elleri bir
bakaparaykavrad.
"tetekbirtelebalhavasalnmbirampul...Onuavucumaalyorum
veiindekiplatintelglbirakkorhalinialyor.
"teanatelebalanmbirdierampul.Metaliksoketinedokunduum
andaiifosforikklmuhteemrenklerledoluyor.
"Ve ite, bu platformun zerinde durduum srece yaltlm bir
durumdaym; bu indksiyon bobininin ikincil terminallerinden birisine
dokunuyorum... ve grdnz gibi hzla titreyen dier ucundan k
huzmeleriyaylmayabalyor.
"Butelrgdenyaplmikilevhaybobininterminallerinetakyorum.
Yknboaldgeit...kseliformunualyor."
Dinleyicilerzamanzamangrselheyecannonuniinieyararsonular
kadar nemli olduunu dnmeye balyorlard ama hemen sonra Tesla
ardardna"ieyararolgular"dasunmayabalyordugzlernne.
rnein, tek tele bal alan bir motor sergiliyordu, dn devresi
telsizdi. Ve saduyu sahibi olmakla, laf gzafa pabu brakmamakla
vnen adamlar, tamamen telsiz alabilecek motorlardan bahsederek
bylyordu.Boluktakullanlmaybekleyenenerjidenszediyordu.
"Bummkn"diyordu,"butip'telsiz'diyebileceimizmotorlar,youn
olmayan havada olduka uzak mesafelerden iletim ile altrlabilirler.
Alternatifakmlar,zellikledeyksekfrekanslolanlar,younluuokda
az olmayan gazlar iinden dahi inanlmaz bir rahatlkla gemektedirler.
Havann yksek katmanlarndaki younluk azdr. Bolukta birka
kilometre ykseklie kabilmenin nnde yalnzca doasnda mekanik
olanengellervar.unahipheyokki,yksekfrekansveyayaltmnn
kullanlmas ile elde edilebilecek devasa potansiyelle parlak dearjlar
kilometrelerce az younluklu hava iinden aktarlabilir ve bylece yz
~66~


binlerce beygirgcndeki enerjinin ynlendirilmesi ile merkezi
kaynaklardan ok uzak mesafelerde olan motorlar ya da lambalar
iletilebilir... Ancak bu projeden henz bir olaslk olarak bahsediyoruz.
Enerjiyi bu ekilde nakletmemize de gerek kalmayacaktr. Enerji
nakletmemize gerek kalmayacaktr. Kuaklar sonra makinelerimiz uzayn
herhangi bir noktasndan alaca bir enerji ile ilemeye balayabilecektir.
Bu duyulmam bir fikir deil... Bunu topraktan enerji alan Antheus
syleminden biliyoruz; muhteem matematikilerimizden birisinin
dncelerindebuluyoruz...Uzaydaenerjivar.Buenerjistatikmidir,yoksa
kinetik midir? Eer statikse umutlarmz boa kar; eer kinetikse ki
bunun byle olduundan eminiz o zaman insann makinelerini doal
deirmenlergibialtrabilmesiyalnzcabirzamanmeselesidir..."
Tesla'nn ovunun yldz ise (daha sonralar ngiltere ve Fransa'daki
seminerlerindedeyeralacakolan)onunkarbonlambasdedii,neredeyse
tamam bo olan, alt inlik vakumlu bir tpt. Aratrmalar ile bilimsel
keiflerdnyasndayepyeniblgelereseyahatediyordu.
Bu,yksekfrekanslakmkaynanabaltekbirtelinucunda katbir
metal monte edilmi cam bir kreydi. Merkezi "dme" elektrostatik bir
ekilde evredeki gaz molekllerini cam kreye doru harekete
geiriyordu.Dahasonragerisingeridmeyedoruekiliyorlar,arpyor
veonustyorlard.Vehersaniyedemilyonlarcakeretekrarlananbuilem
sonucundadmeninakkorhalinegelmesineyolayorlard.
Kaynangcnebalolarak,birokmaddeyianndabuharlatrabilen
ya da eritebilen scaklklar ortaya kabiliyordu. Tesla deneyi elmaslar,
yakutlarkullanaraktekrarlamt.Ensonundakarborundumun(karbonve
silikonkarm)dierlerikadarabukbuharlamadnvekreniniinde
tortu brakmadn kefetmiti. Bylece icadnn ad karbon lambas
olarakkalacakt.
Akkor halindeki maddeden yaylan scaklk tpn iindeki kk
miktarlardaki gaz molekllerine aktarlyordu, bu sayede de Edison'un
akkor lambas iin harcanan ayn oranda enerji ile yirmi kat daha fazla
parlaklkeldeediliyordu.

~67~


Vcudunda dalgalanan yz binlerce voltluk yksek frekansl akmlarla
birlikte, elinde akkor halindeki gnein bir minyatrn tutarak ayakta
duruyordu. Kozmik nlar olduuna inand eyi sergilemekteydi.
Gnein yksek elektrik yk tayan ve her biri yksek hz nedeniyle
enerjiyklenmikkparacklaryayanakkorhalindebirktleolduunu
dnyordu. Ama birkre iine kapatlmad iingne, nlaruzayn
derinliklerineyaylmalariinbrakyordu.
Teslatmuzaynbuparacklarladoluolduunudnyordu,dnya
ya da dier maddeler srekli bu bombardmana maruz kalyordu; tpk
karbon lambasnda olduu gibi en kat maddeler dahi atomik toz haline
dnyorlard.
Butipbirbombardmannortayaklarndanbiriafakldamasyd.
Yntemleri zerine bir kayt olmamasna karn, bu tip kozmik nlar
tespitettiini,enerjilerinihesapladnveyzlercemilyonvoltlukbirhzla
hareketettiklerinibulduunuduyurmutu.
Duyduklar bu olaanst iddialarla gzleri iyice alan seyirciler
arasndakifizikilervemhendislerdikkatkesilmilerdi.Pekiamakantlar
neredeydi?
Bugn gneteki termonkleer reaksiyonlarn radyo dalgalarnn ve
partikllerinin yan sra, X nlarnn, ultraviyole, grlebilir ve kzltesi
nlarn, gnein yzeyinde metrekarede 64 milyon wattlk (ya da volt
amper)birorandayaylmasnayolatbiliniyor.
Elde edilen yeni bilgilere gre, kozmik nlarn ok eitli ekil ve
formda ortaya ktklar biliniyor. Partikller yksek enerji reten
arpmalar yaptnda kozmik nlaroluuyor. Bunlar yalnzca gneten
deil,dieryldzlardan,novalardanvepatlayanyldzlardanyaylyor.
Dnyann evresinden gemekte olan ve manyetik sahasnn etkisine
giren solar elektron ve protonlar Van Ailen radyasyon kuaklarn
oluturuyorlar.Grlebilenvegrlemeyensolarradyasyongezegenlerin
yzey scaklklarn tayin ediyor. Tan yeri kzarkl (aurora) da
yldzlardan yaylan partikllerin atmosferimizin st tabakalarndaki
atomlarlaarpmalarndankaynaklanyor.

~68~


Tesla'nnkonferansndanbeylsonra,FranszfizikiHenriBecquerel
uranyum tarafndan yaylan gizemli nlar kefedecekti. Marie ve Pierre
Curie de uranyum atomlar ve srekli patlama halinde olan radyum
zerine yaptklar almalarla onun kefini dorulayacaklard. Tesla,
yanlbirekilde,kozmiknlarnbasiteradyum,toryumveuranyumun
radyoaktivitelerinden kaynaklandn dnmt. Ama, "kozmik n"
yani yksek enerjili subatomik partikller (atomalt paracklar),
bombardmannn dier maddeleri radyoaktif bir hale getirebilecei
konusundaki fikri, daha sonralar Irene Curie ve kocas Frederic Joliot'un
da1934ylndaortayakoyacaklarzere,tamamyladoruydu.
Tesla'nnyaadzamanlardakozmiknlarhakkndakibuteorikabul
edilemez grldyse de, bu alandaki almalaryla nlenecek iki bilim
insanTesla'danilhamaldklarnbelirteceklerdi.Dr.RobertA.Millikan'n
kozmiknlaryenidenkefetmesiiinotuzyldahagemesigerekecekti.
Bunlarnkgibititreimdenkaynaklandnyaniyklparacklardeil
fotonlar olduunu dnyordu. Bu, 1940'larda iki Nobel dll bilim
insanarasnda,Millikanilekozmiknlarn,Teslagibi,maddeninyksek
hzl paracklarndan olutuunu dnen ve bunu ispatladn iddia
edenArthurH.Comptonarasndabirszdellosununbalamasnaneden
olacakt.
HerikisideVictoriadnemininbiliminsanlarnnkendilerine brakt
mirasasaygduyuyordu.Fakatbilimingidiatkozmiknlarnherikisinin
de dndnden ok daha karmak ve eitli olduunu ortaya
koyacakt.
Tesla'nn Columbia College'da 1891 ylnda yapt gsteride
izleyicilerini byledii karbon lambas ayn zamanda elektron
mikroskobunundaekirdeinioluturuyordu.Yksekgerilimesahip,telin
aktif olan bir noktasndan dzgn dorular eklinde yaylan elektrikli
paracklar retiyordu. Bu paracklar krenin eperlerinde,
kaynaklandklar mikroskobik blgenin modelini oluturan fosforlu
imgeleroluturuyordu.

~69~


Karbon lambasnn rettii etkilerden biri de rezonanst. Rezonans
ilkesini aklarken Tesla sk sk arap barda ve salncak analojilerine
bavururdu. Bir arap bardann keman sesi nedeniyle krlmasna,
kemann havada yaratt titreimlerin bardan titreimleri ile ayn
frekanstaolmasnedenoluyordu.
rneinsalncaktasallanmaktaolanyzkilolukbiradamveonuancak
yarmkilolukbirgleitmeyealanyirmibekilolukbirocukdnn.
Bununla birlikte ocuk salncaa her seferinde yarm kiloluk bir g
katabilmeyi baarabildii takdirde, en sonunda sallanan adamn frlayp
gitmesininlemekiindurmakzorundakalacaktr.
"lke amaz" diyordu Tesla, "tek yaplmas gereken doru zamanda
kkbirmiktardagilaveetmeyisrdrmektebaarlolabilmek."
Bu nedenle Tesla'nn karbon lambasnn atom paralaycsnn ncs
olduu da dnlebilir. Havas ksmen alnm bir krenin ierisine kat
karbonudrum yerletirerek, ieride kalan hava molekllerinin
yklenmesini ve bylece de telden krenin eperlerine doru hzla
yaylmalarn, daha sonra da tele geri dnmelerini salyordu; sonuta
karbon krecikleri telde atomik tozlar haline dnyor ve salnmakta
olan hava moleklleri ile birletiklerinde bu daha da byk bir krlmaya
yolayordu.
"Frekans gerektii kadar artrlabilse, camn mkemmel olmayan
elastikiyeti nedeniyle ortaya kan kayp da szn etmeye demeyecek
seviyelereekilebilecektir..."diyordu.
1939 ylnda California Berkeley niversitesi profesrlerinden Ernest
Orlando Lawrence siklotron icad ile Nobel dlne layk grlecekti.
Aklama yleydi: "1929 ylnda Orlando Lawrence... bir Alman fiziki
tarafndan yazlm olan ve vakumlu bir tpteki potasyum atomlarna bir
yerine iki elektrostatik itme verildiinde verilen voltaj uyarnca
ykleneceklerinin iki kat enerji ile yklendiklerini anlatan yazsn
okumutu. Lawrence yle dnmt: tme iki katna kartlabildiine
gre, , ya da daha fazlasna da kartlamaz m? Sorun paracklara her
seferinde, salnca sallayan ocuun yapt gibi momentum fazlasyla
ykselenekadar,birazdahaglbiritmevermekteidi."
~70~


Lawrence, mumdan ve camdan oluan bir partikl hareketlendirme
makinesi yapt. Diske benzeyen yaps ile vakumlu hcrecik sadece be
santimetre geniliindeydi. inde yarm kek kutularna benzeyen ve D
tabakalar denilen, iki elektrot bulunuyordu. Vakumlu hcreciin dnda
ise bir elektro mknats vard. Elektriklenen paracklar ya da protonlar
okyksekhzlaraerienedeinmanyetikbirsahaierisindednyorlar,
daha sonra da dar bir aknt halinde atomik kurunlar gibi hcreciin
dna frlatlyorlard. Lawrence'n rettii ilk modele siklotron ad
verilmiti nk protonlar bir ember halinde dndryordu. Lawrence
ksabirsreierisindeprotonlar1.2milyonelektronvoltlukbirenerjiile
ateleyendahabykbirmodelinideretecekti.
Tesla'nnaslndakarbonunatomikyapsnparalamaspekszkonusu
deil. Kendisi dahi ieride kalan gazlarn karbon teli iddetli bir ekilde
etkilediini ve akkor haline ya da katnn plastie yakn bir evresine
dntrdndnyordu.
Lawrence, Tesla'nn molekler bombardman lambasndan habersiz
olabilirdi. Fakat una hi phe yok ki Washington'daki Carnegie
Enstits'ndeGregoryBreitveekibitarafndan1929ylndayaplanatom
paralayc retme almalarndan haberi vard nk bu grup gerekli
enerjiyi salamak iin 5 milyon voltluk Tesla bobini kullanyordu. Bu tip
birekipmanolmadanatomuparalamakaslammknolamazd.
Tesla'nn karbon lambasnn, ya da molekler bombardman
lambasnn aklamalar be ayr bilim topluluunun kaytlarnda
bulunabilir.Neyazkkihibirtopluluk1890'larnbalarndaAtoma'nn
buncmodelininnaslkullanlabileceihakkndabirfikirsahibideildi.
Frederik ve Irene JuliotCurie, Henri Becquerel, Robert A. Millikan,
Arthur H. Compton ve Lawrence; hepsi de Nobel dl aldlar. Victor F.
Hess 1936 ylnda kozmik radyasyonu kefettii iin Nobel dlne layk
grld. Bilim evrelerinde ad geen tm bilim insanlarnn alt
alanlardaTesla'nnnclkettiienazndanhatrlansa,adalethiolmazsa
birnebzeyerinibulmuolacakt.

~71~


adalarnn ou belki de hepsi Tesla'nn almalarn tam olarak
anlamakta glk ekiyordu ama Tesla en azndan birkann gr
alanlarngeniletebilmeyibaarmt.Vebugnolduugibi,ozamanlarda
daonuilkdefakefedenlergeicibirlgnlakaplyorlard."Baarlbir
retmen olmakla kalmyordu" diyor daha sonralar radyoya yapt
eklemelerle nlenen Edwin H. Armstrong, "ayn zamanda dierlerinin
almas g sorunlar olarak grdklerini, o geici olarak grebilecek bir
hayalgcnesahiptivebugdebykbirilhamkaynaoluyordu.Onun
dnd hedeflerden bazlar u an bile hayal dnyasnn bir paras
olarakkalmtr."
ngiliz bilim insan J. A. Fleming, Tesla'ya yle yazmt: "Byk
baarnz nedeniyle sizi btn kalbimle kutlamak isterim... Bundan byle
hikimsesizinbirincisnfbirbycolduunuzdan:AlevliKlcnHakimi
olduunuzdanpheetmeyecektir."
BudnemdeardardnarnlerverenTesla'nnverimliliineulamak
mmkn deildi. alt bir dzine alanda, bakt her yerde bir eyler
buluyordu (ama her zaman aratrmalarnn kalbindeki elektrik ile, bu
gizemli nesne ile ilgili). Ona gre belirli fizik yasalarn hie sayan
transandantal glerin akm sz konusu idi, modern teoride olduu gibi,
belirlipartiklyasalarnauyanayrparacklaryadadalgalardeil.
Bununla birlikte, elektronun kendisi ancak 1897 ylnda ngiliz fiziki
Joseph J. Thomson tarafndan kefedilecek olmasna karn, be yl
boyuncaalmalarnmodernelektroniinyolunuizecekbirdorultuda
younlatracakt.
1831 ylnda, Faraday mekanik enerjinin elektrik akmna
dntrlebileceini gstermiti. Daha sonra, Tesla'nn doum ylnda
ngiliz Lort Kelvin, Amerikal Srp'a mekanik yollardan retilebilenden
daha yksek seviyelerde yksek frekansl akm retilebilecek yeni bir
kaynakbulmaalmalarndailhamkaynaolacakbirkeiftebulunacakt.

~72~


Birkondansatrnykboalrkenelektriinbirlevhadanbirdierine
su gibi aktna inanlrd. Kelvin bu srecin daha karmak olduunu
ortaya koymutu. Yani elektriin bir levhadan dierine daha sonra da
gerisingerihcumettiinibulmutu.Bu,elektrikyktamamylaboalana
dein sryordu ve saniyede yz milyonlarca defaya ulaan yksek bir
frekanstadalgalanyordu.
Tesla Budapete'de dngsel manyetik alan kafasnda
canlandrdnda,evreni,genibiroktavyelpazesindeyaylanbiralternatif
akm senfonisi olarak hayal etmiti. Saniyede 60 devirli, dk
oktavlardaki bir notayd. Daha yksek oktavlardan birinde, saniyede
milyarlara ulaan devir says grlebilen k demekti. Dk frekansl
alternatif akm ve k dalgalan arasndaki geni sahadaki elektrik
titreimlerini
kefetmesinin
kozmik
senfoniyi
anlamasn
kolaylatracandnyordu.
James Clerk Maxwell'in 1873 ylnda gerekletirdii alma,
grlebilen n altnda ve stnde geni bir elektromanyetik titreim
sahas daha ksa ve daha uzun dalga boylarndaki titreimler olduunu
ortaya koyuyordu. Bu teori k ya da sdan daha uzun dalgalar zerine
alan ve ilk insan yaps elektromanyetik radyasyonu Bonn'da, 1888
ylnda reten Alman profesr Heinrich Hertz tarafndan test edilecekti.
Hertz indksiyon bobini ile yapt deneylerle bir manyetik sahann
varln ispat etmiti. Ayn anda ngiltere'de Sir Oliver Lodge telefon
devrelerindekikkelektrikdalgalarnhesaplamayaalyordu.
Hertz'in ekipman yetersizdi ve bobini hem kullansz hem de
tehlikeliydi.Teslaisedahafarklvestnbireyleortayakmakzereydi:
Saniyede 33 bin devire (33 bin Hz.) kadar frekanslar retebilen bir dizi
yksek frekans alternatr. Bu tip bir makine aslnda uzak gelecekte
srekli radyo dalgalar iletiiminin gelitirilmesinde kullanlacak
alternatrlerin ncsyd ama Tesla'nn kendi amalan iin hala
yetersizdi. Bu nedenle, Tesla bobini olarak anlacak hava zl
transformatr yapmaya balayacakt. Bu transformatr, grece dk
voltajl yksek akm, yksek frekansl, yksek voltajl dk akma
dntrecekti.

~73~


Bugnhertrlradyovetelevizyonsetindeuveyabuekildeyksek
voltajkullanlyor.Yksekvoltajretmektekullanlanbuaygtksasrede
tm niversitelerin bilim laboratuvarlarnda aratrma donanm olarak
kullanlmayabalayacakt.Buaygt,orijinalHertzdevresinin zayf,iddeti
ok dk titreimlerini dntrebiliyor ve istenilen byklkte devre
eldeedilmesinisalyordu.BualmaileTesla,Marconi'ninilkdeneyleri
iinbirkaylncedenzeminoluturmuoluyordu.
Bu yksek voltajl cihazn tam anlamyla havadan yaltlmas
gerekiyordu, bunun iin de ya kullanlyordu. Daha sonraki tm yksek
gerilimliveticariamalekipmanlardadabuyntemkullanlacakt.Tesla
bobinlerdeki direnci azaltmak iin her biri ayrca yaltlm tellerden
oluan erit halinde iletkenler kullanacakt. Genellikle aratrmalarndan
ban kaldrp bululannn patentini alacak zaman bulamad iin bu da
kamuya mal olan bilgiler arasna karacakt. Daha sonralar bu buluu
Litzendraht "(erit tel") teriminden ksaltlm "litz tel" ad altnda
piyasayasrlecekti.
Daha sonra yksek frekansl akmlarda ihtiya duyduu zellikleri
karlayacak yeni bir dinamo gelitirecekti (bu sktrlm hava. ya da
buhar ile altrlabilen valfsiz, tek silindirli bir motordu). Ulat hzda
etkileyici bir ekilde sabit kalabiliyordu, bu sayede Tesla bu motoru 60
devirliokfazlsistemineadapteederek,ezamanlmotorlarkullanarakve
dililerini uygun ekilde klterek dnyann alternatif akm kullanlan
herhangi bir yerinde zaman belirtmesi amacyla kullanlabileceini
dnd. Bu, modern elektrikli saatin ncs olacakt. Keiften kefe dur
durakbilmedenkoanTeslabuicadiindepatentalmayacakt.
Bununla da kalmayacak, yz binlerce voltluk yksek frekansl elektrik
kulland tehlikeli deneylerinden edindii tecrbe ile dnya iin ok
nemli olan bir eyi daha kefedecekti. 1890 ylnda, yksek frekansl
akmlarninsanbedenizerindesaaltcbirdeeriolduunuduyuracakt.
Bu ilem diatermi ad ile anlmaya balanacakt. Bu keif ile birlikte,
AvrupaveAmerika'dabundanyknenpekokilkrneintreyecei,ok
genibirtbbiteknolojisahasdoacakt.

~74~

7.RADYO
Westinghouse'daki danmanlk grevinin ardndan, kendini telsizradyo
almalarna adayan Tesla yorgun dm, ksmi hafza kayb problemi
yaamaya balamt. "la verilmi" gibi uykuda geen dnem sona
erdiinde ocukluunun ilk gnleri dnda gemiiyle ilgili hibir ey
hatrlayamadn fark etti. Doktorlarn dikkate almamas zerine sorunu
kendizekasylazmeyekararverdi.
Geceler boyunca ocukluu hakkndaki anlar zerinde younlayor,
yavayavahayatnbytealtnaalmayaabalyordu.Buaakarma
ilemi srasnda annesi hatralarnda her zaman temel figr olarak
beliriyordu. Onun yanna gitmek iin kar koyulmaz bir istek duymaya
balamt.
"Buarzuodenlikarkonulmazbirhalegelmitikitmilerimibrakp
zlemimi gidermekte buldum zm. Ama laboratuvardan uzaklamak
bana ok g geliyordu ve gemi hayatmn tm hatralarn geri
armaybaaranakadarbirkaaygemiti."
1892ylbalarnda,Avrupa'dabirdiziseminerteklifinikabuletmekte
zorland sralarda, bir gece bir hayal grd. Bu hayalde Paris'teki Hotel
DeLaPaix'deydiveannesininlmekzereolduunuhaberveren birnot
alyordu.
Tesla'nnyaadbuksmihafzakaybdnemiileilgiliilginbirolay
daaratrmalarsrasndatemasettiihereyincanlanmayavehzlaileri
atlmaya balamasyd. "Deneylerimdeki en nemsiz noktalar dahi en
kk ayrntsna dek hatrlayabiliyordum. Hatta sayfalarca yaz ve
formllerkartabiliyordumbuayrntlardan."
Annesininsalkonusundaendielenmesininbounaolmadortaya
kt:Gospi'tenannesininsalnngerektendektyegittiinibelirten
mektuplar gelmeye balamt. Bu arada da dnyann drt bir yanndan
davetler, dller ve ziyarette bulunmas veya konferans vermesi iin
mektuplar alyordu. En sonunda Paris ve Londra'dan gelen teklifleri,
sonrasndadorudanevinegitmeyitasarlayarakkabuletti.

~75~


Londra'dakiElektrikMhendisleriKurumu'ndaverdiikonferansbilim
dnyas iin byk bir olay olarak kabul edilecek ve ngilizler onun
Londra'dakalmasnisteyecektiler.
"Sir James Dewar, Kraliyet Topluluuna bir konferans vermem
konusunda srar ediyordu. Kararl bir insan olmama karn bu byk
skoyalnn srarlar karsnda kolayca boyun emitim. Beni bir
iskemleye srklemi, nme bir bardak koymu ve iini yanardner
renklerin tmn ieren ve nektar tadnda kahverengi bir iecekle
doldurmutu."
Dewar, onu hayrete drecek ekilde unlar sylemiti: "te imdi
Faraday'in iskemlesinde oturuyorsun ve onun itii ikiyi
yudumluyorsun." Bu erefe ondan baka hi kimsenin nail olmad
konusunda srar etmi ve bu ekilde tartmadan stn kan taraf
olmutu.Franszlarbirgndahabekleyebilirlerdi.
Bilim dnyasnn st tabakasnn hazr bulunduu, ngiltere Kraliyet
Topluluu nnde verdii seminer gen mucide daha da fazla vg
yamasnayolat.OzamanlarKraliyetTopluluu'nunbakanolansekin
fiziki Lort Rayleigh, temel keifleri gn na karma yeteneinden
dolaygenmucidikendialma ynteminigzdengeirmesikonusunda
sktrmayabalayacakt.
Tesla'ya gelecekte tek bir aratrma konusu zerinde younlamasn
tavsiye ediyordu. Bu, tm cevaplar bir kerede bulmak isteyen bir bilim
insaniinsradbirfikirdi.
Tesla'nn almalarn hayranlkla izledii Sir William Crookes da,
seminerden sonra oteline yollad mesajla, kendi bedenini garip elektrik
efektlerindekullanmasnnbykbirilhamkaynaolduunubelirtiyordu.
"Sevgili Tesla" diye yazyordu notta, "Siz tam anlamyla bir
peygambersiniz.Yenibobinimihenzbitirdimancaksizinbanaverdiiniz
kkmodelkadariyiilemediinigrdm.Korkarmkifazlabykoldu...
Bir kutbundan tuttuumda bedenime yaylan fosfor, kk olann
saladnnyanndasnkkalyor..."

~76~


Gzlemci Crookes mucidin bitkinliini fark etmiti, onu fiziksel ve
sinirsel bir kntnn eiinde olduu konusunda uyarmaktayd.
"Umarm en ksa zamanda yurdunuzun dalarnda alrsnz soluu" diye
yazyordu. "ok fazla alyorsunuz ve eer kendinize zen
gstermezseniz keceksiniz. Bu mektuba cevap verme ya da bir kiiyi
dahagrmezahmetinekatlanmaynzveilktrenleyolaknz."
Sir William haklyd ama tavsiyesinin yerine getirilmesi Tesla iin
imkanszd.
GenmucithemenYksekPotansiyelveYksekFrekanstakiAlternatif
Akmlar zerine Deneyler konulu semineri dzenlemek zere Paris'e
doru yola kt ve orada da duyarl elektronik tpleri ile gsteriler
dzenleyecekti. Bu defa izleyicileri Societe Internationale des Electriciens
veSocieteFranaisedePhysiqueyeleriydi.
Ayn ay ierisinde, ubat 1892'de, Sir William Crookes, Tesla'nn
sezilerinidorulad.Elektromanyetikdalgalarnuzaydatelsiziletiimiiin
kullanlabileceinivarsayanbirmakaleyaynlad.
Son konferansn da kendisini ezen bir bitkinlik iinde tamamlayan
TeslakendisiniivedilikleHoteldelaPaix'dekiodasnaatacakt.Birhaberci
annesinin lmek zere olduunu bildiren bir telgraf mesajn kendisine
ilettiindebaaayereaklacaktneredeyse.
HzlaistasyonagittiveHrvatistan'adoruyolakmaktaolanbirtrene
atlad. Yolculuun sonunda bir fayton buldu ve lm deindeki
annesinin yanna tam zamannda vard. Yklmak zereydi ki istirahat
etmesiiinevineyaknbirbinayagtrld.
"Oradaaresizlikiindeyatarken"diyeanlatrgncesinde,"eerannem
ldnde ben onun yannda olamasaydm bana mutlaka bir iaret
gnderirdi diye dndm... Londra'da yeni dostum Sir William Crookes
ile birlikte bir arkada grubunda spiritalizm zerine tartrken de bu
dncelerin etkisi altndaydm... leriyi grebilmenin son kerte mmkn
olduunu dnyordum nk annem bu dehaya ve zellikle de stn
sezgigcnesahipbirkadnd."

~77~


Tm gece boyunca zihni beklentiler ierisinde kvrand ancak sabah
erkensaatlerekadarhibirgelimeolmad.Hafifdleriyada"kendinden
gemeleri" srasnda "meleklere benzeyen bulutlar" grmt. "Onlardan
bir tanesi bana sevgi dolu gzlerle bakyor ve yava yava annemin
grnmnalmayabalyordu.Bugrntyavaaodanniindenkayd
gitti ve kayboldu. Tam o anda anlatlamayacak kadar ho ve birok sesin
oluturduu bir ark ile uyandm. Tam bu anda artk emindim, bunu
herhangi bir szckle aklamak imkansz ama annemin ld bana
malumolmutu.Vebudoruydu..."
Bu grnrde transandantal izlenimlerinin dsal nedenlerini bulmak
onun iin nemliydi nk hala insanlarn "etten makineler" olduunu
iddiaedenteorisineinanmaktayd.Aadaki"aklama"onungncesinden
alnmtr:
"Kendimi toparladktan sonra uzun sre bu garip olayn dsal
nedenlerini aratrdm ve neyse ki sonusuz abalarmn zerinden aylar
getikten sonra buna ulaabildim. nl bir ressamn bir mevsimi tasvir
etmek iin havada szlen bir bulutu ve bunun zerinde de melekleri
resmettiini kefettim ve bu beni derinden etkiledi. Bu benim ryamdaki
ile aynyd, tek fark annemin benzerinin burada olmamasyd. Mzik,
yaknlardaki bir kilisenin korosunun Paskalya yortusu iin syledii eski
birayinsarkyd;budahereyibilimselbirgereklikleaklyordu.
"Bunlar uzun zaman nce oldu ve ben kesinlikle hibir temele
oturmayan psiik ve spiritel fenomenler hakkndaki dncelerimi
deitirmek iin en ufak bir neden bulamadm. Tm bunlara inanmak
entelektel geliimin bir paras. Dinsel dogmalar artk kabul grmyor.
Ama her birey bir eit stn bir g inancna balanyor. Hepimizin
hareketlerimiziynetecekvedoygunluaulamamzsalayacakbirideali
olmal, ancak bu ideal maddesel bir ey deildir; maddesellii amamz
saladmddetebu,inan,sanatyadabilimolabilir.nsanlnhuzurlu
bir ekilde varln idame ettirebilmesi iin ortak bir kavramn
egemenliinisrdrmesiesastr.

~78~


"Ruhbilimcilerin ya da spiritalistlerin iddialarn destekleyecek
herhangi bir delil bulmakta baarsz olurken, sadece bireysel eylemlerin
gzlemlenmesi ile deil, ayn zamanda daha da salam bir kesinlikle
genellemeler yolu ile, hayatn otomatizma okluunu gnl rahatl ile
kabuledebileceimiispatladm."
Ne zaman arkadalarndan, ya da akrabalarndan biri bir bakas
tarafndan incitilse, o bunu bir "kozmik" ac olarak nitelendiriyordu. Bu,
tepkilerinin benzer olmasna neden olacak bir ekilde insan bedenlerinin
benzer bir yapda olmasndan, ayn dsal etkilere ak olmasndan
kaynaklanyordu. "ok gelimi btnsel bir mekanizmaya sahip, ok
duyarl, dikkatli ve evrenin deien artlarna uygun tepkiler veren bir
varla"diyordu,"glbirmekanikduyubalanmtrvebuduyuonun
dorudan alglanabilmesi ok g olan tehlikeleri savuturabilmesini
salamaktadr. Ve o kii denetim organlar ar derecede bozuk olan
dierleriilekarkaryakaldnda,buduyukendisiniortayakoyarveo
da"kozmik"acyhisseder..."
Aslnda mucidin yazlarnda bu teorilerinden hibir zaman tam
anlamylatatminolamadakagrlyor.
Bu Tesla'nn hayatndaki tek nsezi rnei deildi. Ama o bunlara her
zaman mekanik bir aklama getirmeye, sezgiyle dsal olaylar arasnda
balant kurmaya alyordu. Kz kardei Angelina da lmcl bir
hastalktan mustarip iken Tesla New York'tan, kz kardeine ilerin iyi
gitmediini dndn anlatan bir telgraf ekmiti. (Ryasnda
Angelina'nn ykselip kaybolduunu grmt.) Tesla'nn kuzeni Sava
Kosanovi de Tesla'nn bu gelecei grebilme gcne birok kez ahit
olduunu ama onun bu olaylar zerinde durmak istemediini anlatr. "O
duyarlbirinsand,bireylerinyolundagitmediinihissederdiamabunun
mistikbiryanyok."
"Herkesin d etkilere tepki veren otomatonlar (robotsu insanlar) gibi
olduunu sylerdi" diye anlatyor. "Ama onda sahip olduu nseziyi
olanaklklandsalfaktrlerinkaynandanaslaszetmezdi."

~79~


Kosanovi'e, 1890'l yllarda Manhattan'da bir parti verdikten sonra
bandan geenleri anlatmt. Konuklardan bazlar Philedelphia'ya giden
trene binmek iin hazrlk yapyordu. Tesla kapld "kuvvetli bir
drt"nn etkisiyle konuklarnn treni karmalarn salamt. Ve tren
kazayapacak,yolculardanpekouarbirekildeyaralanacakt.
Ona gre, annesi lm deindeyken yanna zamannda gidebilmesi
tuhaf bulunabilecek zellikleri sayesinde gereklemiti. Bann, aslnda
diken gibi ve kapkara olan sa yanndaki salarn arasnda bir tutam ak
belirmiti.Oysayalnzcabirkaaysonraeskihalinednecektihepsi.
Annesinin lmn takip eden birka hafta boyunca kendisi de hasta
yatmt. En sonunda ayaa kalkabildiinde, akraba ziyareti iin Belgrat'a
gitti. Dnya apnda kazand n sayesinde ho karland; buradan da
Zagreb'eveBudapete'yegeti.
Daha ocukken Tesla, yamur ile yldrm arasndaki ilikiye hayran
kalmt. Anavatannn dalarnda seyahat ederken de, bir bilim insan
olarakonuderindenetkileyenbirdeneyimyaayacakt.
"Yaklaan bir frtnadan korunacak bir yer arayndaydm" diye
anlatyor sonradan. "Kara bulutlar gkyznde asl kalmlard ama
nedense yamur dmek bilmiyordu; neden sonra birdenbire bir imek
akt ve saanak boald. Bu gzlem beni dnmeye sevk etti. Bu iki
fenomenin, neden etkileim iinde ve birbirleri ile yakndan balantl
olduklar akt. Dncelerim beni u sonuca gtrd: Yamurun
dmesinihzlandranbirsebepolarakelektrikenerjisisinevreseletkisio
denlibykdeildi.Yldrmnilevidahaokhassasbirtetiinkigibiydi.
"Bunun arkasnda muazzam bir baar gizleniyordu. Gereken
zelliklerdeelektrikfrtnalarretebildiimiztakdirde,tmgezegeninve
zerindeki iklimin artlan dntrlebilirdi. Gne okyanuslardaki suyu
ykseltiyor ve rzgar bunu mkemmel bir denge kurulacak ekilde uzak
blgelere tayordu. Bunu istediimiz yer ve zamana gre
dzenleyebilecekyeteneesahipolduumuztakdirde,bumuhteemhayat
verici artlar kontrol edebilirdik. Kurak lleri sulayabilir, gller ve
nehirleryaratabilir,snrszmiktarlardadevinimenerjisieldeedebilirdik."

~80~


Yldrmlarkontroletmek,onagregneingcndenyararlanmann
enuygunyoluydu.
"in tamamlanmas doadakilerin yapsna uygun elektrik enerjisi
yaratmaya bal" eklinde dnyordu. "Bu olanakszm gibi
grnyorduamabendenemeyekararlydm.
31Austos1892'deTheElectricalEngineersekinelektrikiMr.Nikola
Tesla'nn Hamburg'dan, Augusta Victoria adl buharl bir gemi ile
dndn duyurdu. Annesinin vefatna ve kendisinin rahatszlna yer
verdikten sonra yle denilmiti: "Tesla'nn almalar teki Avrupal
elektrik mhendislerinin aratrma ve incelemeleri gibi, elektrik
tarihindekiyeriniald;kendisinegsterilensaygtmAmerikallarn,byle
bir insann anavatan olarak kendi lkelerini setii iin gururlandn
gsteriyor."
Bilimtarihine,1893sonbaharndaPhiledelphiaFranklinEnstits'nde
ve St. Louis National Electric Light Association'da radyo yaynlarnn
ilkelerizerineverdiikonferanslarlayenibirivmekazandracakt.
Bunun ilk kez Marconi tarafndan 1895'de baarld iddia edilse de,
kamuoyu nnde gerekletirilen ilk radyo iletiim gsterisini Tesla, St.
Louis'dedzenleyecekti.
St.Louis'dekiseminerdeTesla'nnasistanlnozamanlaryirmisekiz
yandaolanH.P.Broughtonyapyordu.OluWilliamG.Broughtonilerde,
tarihi amatr radyo istasyonu W21R'yi iletecekti ve radyonun 1976
ylnda yaplan anma programnda babasnn kendisine anlatt kiisel
anlardan yola karak, Tesla'nn St. Louis'deki tarihi gsterisine atfta
bulunacakt.
"Seksen yl nce, St. Louis'de, Ulusal Elektrik I Birlii yksek
voltaj, yksek frekans zerine dzenlenen bir seminere sponsorluk
yapmt" diyordu gen Broughton. "Krsde iki ayr grup ekipmann
kullanldbirgsteridzenleniyordu.

~81~


"Vericigrubunda,sahneninbiryannda,kutuptipi,5Kva,yksekvoltaj,
ya doldurulmu datm transformatr, Leyden kavanozlarndan
(Leydenjar:Elektrikdepolamakiinkullanlan,incekalayfolyoileitenve
dtansarlm,iindemetalbirubukbulunancamkavanozdanoluanbir
aygt.HollandaLeiden'deicatedildiiiinbuadalmtr..N.)duplikebir
kondansatre,birelektrikkutusuna,bobinevetavanadoruykselenbir
telebalanmt.
"Sahnenin dier yanndaki alc grubunda da benzer ekilde tavandan
sarkan bir tel, Leyden kavanozlarndan duplike bir kondansatr ve bobin
vardamaelektrikkutusununyerinivoltajuygulandndaadafloresan
lambalar gibi ldayan Geissler tp almt. Alc ve verici arasnda ise
balantsalayanherhangibirtelyoktu.
"Verici grubundaki transformatr ift azl ak bir alterden gelen
elektrik enerjisinden besleniyordu. alter kapandnda transformatr
vzldamaya, inlemeye balyor, Leyden kavanozlarnn levhalarnn
kenarlarndahalelerbeliriyor,elektrikkutusugrltlbirykboalmas
ileatrdyorvevericininantentelindengrnmeyenbirelektromanyetik
sahaenerjisiuzayayaylmayabalyordu.
"Ayn anda, alc grubunda, alc anten telinin toplad radyo
frekanslarileGeisslertpldamayabalyordu.
"Bylece telsiz domu oldu. Be kilowattlk bir vericiden bir telsiz
mesaj gnderilmi ve bu mesaj dokuz metre tedeki Geissler tp alcs
tarafndanalnmt...
"Bu seminer gsterisini icat eden, yneten ve aklayan kii, dnyaca
nldahiNikolaTeslaidi."
St.Louis'dekigsteri,Tesla'nntabiatylatercihedecei"dnyaapnda
birmesaj"iermemesinekarnadaradyonuntmtemelprensiplerini
ieriyordu: 1. Bir anten; 2. Bir hat balants; 3. ndktr ve kapasiteyi
ieren bir antenhat balants; 4. Ayarlanabilir kapasite ve indktr
(ayarlamaiin)5.Birbirleriilerezonansiindeolanalcvevericisetleri;
ve6.Elektroniktpdetektrleri.

~82~


lk yaynlarda, srekli dalgalarn alcya ses verebilmesi iin titreimli
balantlar kullanlmt. Birka yl iinde elektrik kutusu vericilerinin
sinyallerinialglamakzerekristaldedektrlerortayakacakt.Bu,Edwin
H. Armstrong, radyoyu amplifikatrl gc artrlm ses ana sokana
verejeneratifyadageribeslemedevreleriniicatedenedekticariradyonun
ncsolarakkabuledilecekti.Armstrongdahasonratmmodernradyo
ve radar alclarnn temeli olan Superheterodyne Beatnote (deiik
frekanslarretebilmekiin,gelenradyosinyallerinivericininkendisindeki
sinyallerle birletirebilen bir alet. .N.) devresini ortaya karacakt.
Columbianiversitesi'ndelisansokurkenProf.MichaelPupin'inrencisi
olan Armstrong, Tesla'nn seminerlerinden ilham almt. Ama sonradan,
Pupin'den etkilendii iin midir bilinmez, uzun sre radyo patent haklar
iinTeslaileamanszbirsavaagirenMarconi'nintarafntutacakt.
Radyo'nun dnyaya kazandrlmasnda, Tesla'nn yan sra, byk
emei geen bir dier bilim insan da Sir Oliver Lodge idi. 1894 ylnda
telgraf sinyallerinin telsiz bir ekilde, Hetzyan dalgalar ile 150 metre
uzaagnderilebildiinigstermiti.
ki yl sonra gen Marchese Guglielmo Marconi, Lodge'unki ile ayn
yapda bir telsiz seti ile Londra'da boy gsterecekti. Doal olarak yarta
baekenlerarasndapekesamisiokunmad.AncakBologna'daTesla'nn
1893 yl derslerinde geni bir ekilde sz ettii ve birok dile evrilen
kitabndatantthatbalantsveantenikullanarakbatansavmabirka
deneygerekletirecekti.
OcakayndaTesla,Westinghouse'danbirtelefonald.irket,Columbian
Expositionadyladaanlan,ChicagoDnyaFuar'nnenerjive aydnlatma
ekipmannkurmaiinialmt.TmebekedeTesla'nnalaykonusuedilen
veyerdenyerevurulanAC'sikullanlacakt.
Buhaberhemiyiydi,hemdekt.yiydinkuluslararasbykbir
olaybirvitrinolarakkullanabileceklerdi;ktydnkbudnyadaonun
iin en nemli ey olan iini brakmas anlamna geliyordu. Radyo
aratrmalartamdaennemliveheyecanlsafhasndayd.

~83~


"Fuarnezamanalyor?"diyesordubykbirkorkuyla.
"1Mays'ta.Yapacaklarmziinhaylikstlbirvaktimizvar."
"Pekala,BayWestinghouse"diyeyantladmucit.
Sevgili bobinlerine srt evirerek byk ov iin almaya yolland.
Bilimcamiasnhayretedrecekvehalkbyleyecekfikirlerdahayolda
zihnine akn etmeye balamt. Bu teklifi geri evirmesi de pek mmkn
deildizaten.
Birleik Devletler byle bir gsterinin dzenlenmesini hem istiyordu,
hem de buna ihtiyac vard. Bakan Grover Cleveland, Beyaz Saray iin
ikincikezseildiktenksabirsresonralkebatkbankalarn,isizliinve
iflaslarn amuruna saplanmt. 1893 panii yoksul ile zengine ayn
sertlikte indirmiti amarn. nsanlar, pek yaknda ekmek kuyruklarnda
beklemeye balayacaklar endiesinden uzaklatracak bir eyler
gerekiyordu.
Columbian Exposition (Kolombiya Sergisi) ayn zamanda Amerika'nn
kefediliininbirylgecikmeliolmaklaberaber400.yliinbirkutlama
ilevi de grecekti. Bakan Cleveland dier Avrupa soylular ile birlikte
spanya ve Portekiz kraliyet ailesini de davet etmiti. Ayn zamanda
Gelecein ehri'ni a boacak, fskiyeleri ve makineleri altracak,
bayraklar ve flamalar gnderlere ekecek ve bylece muhteem
gsterinin baladn duyuracak elektrii serbest brakan altn anahtar
evirmeyi de kabul etmiti. Dorusu bu ana alteri indirmek de cesaret
isteyen bir iti. Beyaz Saray elektrie 1891 ylnda kavumutu ama
bakannelektrikdmelerinedokunmasnahiizinverilmemiti.htiyatl
davranlarak bu grev odaclara verilmiti; ne de olsa toplum Edison
tarafndanolasbyktehlikelerekarsrekliuyarlmaktayd.
Fuar gn geldiinde, ehir nefes kesici bir grnmdeydi. Bakan
Cleveland'n fildii ve altndan yaplma altere dokunuuyla Ik Kulesi
muhteem bir parltyla ldad. Iklar uzayp gitmeye devam ettike
aadaki insanlardan lklar ykseliyordu. Artk her yerden gelecein
nabz at, alternatif akmn sesi iitiliyordu. Aydnlatma anlamasnda
General Electric'e nal toplatan Westinghouse bu kesin zaferin tadn
karyordu.
~84~


Mays ile ekim aylar arasnda yirmi be milyon Amerikal, bilim,
endstri, sanat ve mimarinin en son harikalarn grmek iin Chicago'yu
ziyaretetti.Buozamankinfusuntebirineeitti.
Ziyaretiler nl Nikola Tesla ynetimindeki sergi salonlarna hcum
ediyorlard. Yine beyaz boyunba ve kostmne brnm, yksek
frekans donanm arasnda, birbiri ardna elektrikli mucizeler yaratan bir
sihirbazabenziyordu.Karanlkbirkedefloresantplerivelambalarnn
aydnlatt bir masa duruyordu. Uzun tplerden birisinin zerinde
Tesla'nn byk bir maharetle dkme cam kullanarak harf harf iledii
"Elektrikiler, Ho geldiniz" yazs ldyordu. Dier klar Helmholtz,
Faraday, Maxwell, Henry, Franklin gibi byk bilim insanlarn
onurlandryordu. Ve tabii bilim dnyasndan insanlarn adlarnn yanna,
Yugoslavya'nnyaayanenbykairininadndakoymayunutmamt:
ZmajJovan.
Alternatif akmn nasl ilediini sergileyen gsterilerinin toplad ilgi
her gn giderek artyordu. Kadife kapl bir masann zerinde kk
metalik nesneler bakr toplar, metal yumurtalar vard ve bunlar
aralarndakiuzaklksabitkalmakzereyksekhzlardadnyorlard.
Birosilatrebalanmilksenkronizeelektriklisaativedatcdearj
bobinini sergiliyordu. zleyiciler kullanlan teknolojiden pek bir ey
anlamyorlard ama dikkat kesiliyorlard. Ve kendisini alev topuna
evirdiindeinsanlarkorkuvemerakiindehaykryorlard.
Tesla'nn arkada olan bir grup kadn New York'tan irketin konuu
olarak fuara getirilmilerdi. Tesla'ya kur yapyorlar, dnme dolaba
biniyorlar ve Bayan Potter Palmer'n [Chicagolu Bayan Astor; Nancy
"Langhorne"ASTOR,Vikontes(18791964);ngiltereparlamentosununilk
kadn yesi. .N.] yeni elektrikli frn, fan ve hatta elektrikli bulak
ykama makinesi ile donatlm kadnlarn zgrln mjdeleyen
modelmutfanbulunduuKadnlarBinas'nziyaretediyorlard.
Fakat muhtemelen kendilerini, yeeni spanya Kral Alfonso'yu temsil
eden Prenses Eulalia'nn toplum iinde kstaha (!) sigara itiini
grdklerindedahazgrhissedeceklerdi.

~85~


Bu arada ilk fermuar ve Edison'un "sesleri kulaklara olduu kadar
grntleri de gzlere kavuturan" Kinetoskop'unu (ilk hareketli film
kamerasn)grmlerdi;aynzamandaManhattan'daverilenbirkonserin
telefondanduyulanclzsesinidedinlemilerdi.
Kalabaln arasna karan gazetecilerden biri Tesla'nn sergisini
izlemivegazetesineylebiryazgndermiti:
"Bay Tesla'nn, elleri ile 200 bin volttan fazla akmlarda, saniyede
milyonlarcakeztitreyenveinsanngzlerinikamatranklaradnen
elektrik ald grlyor... Kimsenin tekrarlamaya gnll olamad bu
etkileyici test bittikten sonra Bay Tesla'nn bedeninde ve giysilerinde
ltlarbirsrevarlndevamettiriyor.Aslnda,elektrostatikyktayan
molekllerin harekete geirilmesi ile alevler ortaya kyor ve indksiyon
bobinininularndantaanvehibireyiyakmayanbugl,beyaz,uuk
alevler gsteriyi cennet ayrlarnda gerekleen bir mucizeye
dntryor."
Mucidin bir gn kendisini tamamyla bu zararsz alevlerle kaplamay
planlad yazlyordu. Bu tip akmlarn kuzey kutbunda plak bir insan
stabileceimvetedaviedicietkilerinindeuygulamaolanaklariindeyer
aldniddiaediyordu.
Daha sonralar unlar syleyecekti: "(Tbbi diatermi) konusundaki ilk
yaynlarmselgibiyaylm,eitlilkelerdeoksaydauzmanbukonuda
deneyleryapmayabalamlard.nlbirFranszhekim,Dr.d'Arsonvalde
aynkeiftebulunduunusyleyecekvetartmalareskisinenazarandaha
dafazlaalevlenecekti.Yurttalarnonurlandrmayafazlasylameraklolan
Franszlar benim nceki yaynlarm hie sayp kendisini Akademi yesi
ilanetmilerdi.TezlerimisavunmakiinParis'egittimveDr.d'Arsonvalile
grtm. Bana gsterdii hayranlk elimi kolumu balad iin
maksadmdan vazgetim. Davranlar da kesinlikle ispatlyordu ki
aklamalarm ona yol gstermiti ve gsterilerinde de tamamyla benim
aletlerimikullanmt..."
Tesla, yksek frekansl alternatif akm bombardmannn dokularda
yaratt snn, kirelenme gibi birok rahatszl iyiletirdiini bulan ilk
kii olarak (1891 ylnda) tarihe getiyse de, yntemin ad "D'Arsonval
~86~


Tedavisi"olarakgeecektitpliteratrne.Radyasyonuntbbi tedavilerde
kullanlmas hzla yaygnlat ve balarda diatermi, imdilerde ise
hipertermia ad ile anlan bu tedavi X nlarnn, mikro dalgalarn ve
radyo dalgalarnn kullanlmas ile kanserin tedavisinde de uygulanmaya
baland.Kemikvedokutedavilerindedebuyntemebavurulacakt.
Tesla hayat boyunca kendi deyimi ile "souk alev"in hem zihni
rahatlatan hem de cildi tazeleyen teraptik bir deeri olduuna inand.
Gerekte dk gl teraptik bir aygtn salad dearjn ya da
koronannadalelerdekihareketliliiartrd,kandolamn hzlandrd
ve ayn zamanda dk younlukta solunduunda hafif bir uyarc etki
yaratan ozon gaz salglad gzlemlenebiliyor. Doktor Maurice Stahl
"psikosomatikbiretkininolduunavesaltmekanikbiretkinintesindebir
eylerinortayaktna"inandnsylyor.
Mucit elektrikli anestezinin de mmkn olduunu dnyordu.
Dersleri anlamada glk eken rencileri etkilemesi iin snflarn
altndanyksekvoltajkablolarnngeirilmesinidenerecekti.NewYork
sahnesinde oyuncularn sahneye kmadan nce duygularn kamlamak
iinyksekgerilimlisoyunmaodalarhazrlayacakt.
Columbian Exposition'da, ayn zamanda zel tasarml yksek frekans
bobinleri kullanlarak demir kalplarn stlmas ve kurun ile kalayn
eritilmesi tekniini de aklamt. Bu yllar sonra ok byk bir ticari
nemkazanacakt.
NewYork'takilaboratuvanngnlszceterketmitiamaChicago'daki
fuar da onun iin ok keyifli bir deneyim olmutu. Ayn durum George
Westinghouse iin de geerliydi. Westinghouse, Makine Salonu'nda AC
sistemi ile alan eitli ticari motorlarn ve aydnlatma enerji retimi
amal zel ift fazl jeneratrlerin sergilenmesi ile meguld. Sistemin
uygulanabilirlik sahasnn geniliini aklayabilmek iin dnel bir
konvertrn ok fazl bir AC'yi bir lokomotif motorunu altrabilecek
ekildenaslDC'yedntrldngsteriyordu.
Belki de Tesla hayatnn en byk gnn mekanik ve elektrikli
osilatrlerini25Austos'taElektrikKongresi'ndesergilediindeyaamt.
Tannm bir editr ve elektrik mhendisi olan Thomas Commerfold
~87~


Martin artk bilim insanlarnn alternatif akm zerine yrtecekleri
aratrmalarneksiksizbirdonanmlasrdrebilecekleriniyazmt.Ayn
zamanda,bylebirekipmann"armonikvesenkronizetelgrafsahasndave
"alan geni alandaki olanaklarda" kullanlabileceini de szlerine
eklemiti.
nl Alman fiziki, Hermann Helmholtz, Elektrik Kongresi'ne Alman
mparatorluu'nun resmi delegesi olarak katlm ve kongrenin
bakanlna seilmiti. Tesla'nn yurtta Michael Pupin de kongreye
katlanlar arasndayd ve sonradan unlar yazacakt: "...ve bu konuda
tartaninsanlarelektrikbilimininemeklemeevresiniatnveelektrikli
aletlerinbilimdyntemlereuygunolmadngsterdiler."Buszleriile
Edison'un, alternatif akmn gvenle kullanlamayaca grn
reddetmioluyordu.
TeslaNewYork'akazandzaferlerlebahtiyardnd.Kazandbyk
hretsayesindeeskidenmuhatapolduugenelsulamalarnnndaha
rahatbirekildealabilecekti.Ticaritaleplerdenkurtulmayistiyorduama
radyo ve dier konularda yrtt almalar finanse edebilmek iin
bunlaraboyunemekzorundakalacakt.

~88~

8.YKSEKSOSYETE
Wall Street'e, aralarnda Morgan, J.D. Rockefeller, Vanderbiltler, E. H.
Harriman, Jay Gould, Thomas Fortune Ryan gibi efsanevi ve dier daha
geici ama ayn derecede renkli isimlerin bulunduu macerac tipler
hakimdi.Bazlarbirgniindeserpiliyorlar,nedensonrabaaaoluyor,
unutulup gidiyorlard. ou, yasall olduka pheli yollardan ticaret
yapan bu kiilerin ba derde girdiinde sulu iadesi anlamas
bulunmayan baka eyaletlere kamas gerekirdi. Kmr, demiryollar,
elik,ttnveyenibirsahaolanelektrikzerineticaretyapanlaryksek
fiyattansenetlerpazarlyor,sivriliyor,keoluyorlard.
Twain'e gre, sanayi devriminin hakimleri olan soyguncu baronlarn
vaazlaryleydi:"Parakazan.Enksayoldankazan.Kazanabildiinkadar
kazan. Eer becerebiliyorsan namussuzlukla kazan; eer mecbursan
namusunlakazan."
Borsann kapanyla birlikte btn para tacirleri soluu Walfdorf
Astoriaotelindealrd."WalfdorfCemiyeti"nekabuledilmekiin"baarl"
olmak gerekirdi. Tesla da para babalarna yakn olmak iin akam
yemeklerini dzenli bir ekilde burada yemeye balamt. Elbette onlar
kadar zengin deildi ama yakkll, parlak gelecei ve zekas ile byk
birhazineyesahipmigibiyaamakonundahakkyd.
Tesla da artk McAllister'n, varlk ve toplumsal mevki sralamasn
belirleyenNewYork"400"listesininbiryesiydi.Efsaneletirildiiekliyle
o "souk bakl, zor glmseyen dev adamlar"la kendi oyun sahalarnda
karlayordu. Bilgisi takdir gryordu, o da bunun tadn karmasn
biliyordu. Acaba o da Edison gibi kendisinin "Morgan'latrlmasna" izin
verecekmiydi?"Astor","Insull","Mellon"yada"Ryan'latrlacak"myd?
catlarn kim finanse ederse etsin iine burunlarn sokmalarndan,
kendisini kesin tahakkm altnda bulundurmalarndan yakay
syramayacakt. Sistem byle iliyordu, bu da mucidin demesi gereken
bedeldi.

~89~


Baz aydn insanlar Tesla'nn tarihteki en byk mucit olduundan,
Edison'dan dahi byk olduundan dem vurmaya balamlard. Dorusu
bununenbykkantlarndabirideNewYork'taonakaralnancephenin
genilemeye balamasyd. Bu cephede sadece Edison ve evresi yoktu,
basnn ilgisini onun kadar ekemeyenler ve laboratuvarndaki heyecanl
gsterileredavetedilmeyenlerdesaflarakatlmayabalamlard.
Tesla hayat boyunca birok gazeteci, editr, yaync ve edebiyat
arkadaedinecekti.Seminerlerionadnyaapndabirnkazandrmve
daha o zamandan pek ok bilim kurumunun arivinde kendisine yer
bulmutuamabunakarnhibirzamanakademikbiryaynekibinedahil
olmamt. Dorusu, Amerika'ya ilk ayak bastnda zaten byle bir yayn
dayoktu.Byklnn,yanihkmet,sanayiveniversitelerinkesitii
noktahenzbirbiliminsannankazandracakdenlinemlideildi.Ama
iinrengideimeyebalamt.
Yalnz alanlarn devri gemeye balamt ama o yine de yalnz
olmay tercih ediyordu. "Bamszlar"n son temsilcilerinden Edison,
modernbilimernekolanbykendstriyelaratrmalaboratuvarlarile
birgeitipitekilediyordu.
Tesla'nn hayat boyunca birlikte almaktan holanmamasnn iki
nedeni vard: Birincisi dier mhendislerin ounun sabrsz davranmas
onu ileden karyordu, ikincisi de her trl kontrol mekanizmasndan
nefretediyordu.
Eer ibirlii yapabilecei bir kii varsa o da ancak ynetim kurulu
bakanolabilirdi.
Waldorf'taki kodamanlar ne politikayla ne de sanatla ilgililerdi. Onlar
iin nemli olan faizler, vergilerin durumu, ekonomik krizler ya da ii
ayaklanmalaryd. Dier yandan, gazeteciler ve entelektel hanmlar
Tesla'nn zevklerine daha ok uyuyorlard. evresindeki bu yeni dostlar
Tesla ile zaman geirmekten honutlard. Onun karizmatik ve gl
yapsnnekimalannagiripfarklbirevrendeseyahatediyormuhissine
kaplyorlard.

~90~


Bir gz akam gsterili faytonu Tesla'y Robert Underwood
Johnson'larn 327 Lexington Bulvan'ndak mehur evlerine brakt.
Faytonlar ve dier gsterili arabalar birbiri ardna eve misafir tarken
ark lambalar dondurucu havay aydnlatyordu. Kapnn her alnda
Mozart'n piyano konertosundan birka ezgi yaylyordu sokaa.
Johnsonlarokadarvarlklbirailedeildiamaehrintmmilyonerlerini,
milyarderlerini,fakirsanatlarnveentelektelleriniakgnlllklebir
arayatoplamlard.NeRobert,nedeKathrinebilimdenanlyorduamaher
ikisideTesla'nnbylgsterilerinebaylyordu.
Olduka etkileyici bir ifttiler. Robert dilbilimine ilgili, iire dkn ve
hazrcevapt.Kathrinedeminyon,tatlbirkadndveannelikevhanml
roliletatminolamayacakkadarzekibirkadnd.
Sanat dostlar edinmilerdi ve sanata da can gnlden bir ilgi
duyuyorlard.JohnsonCenturydergisindeyardmceditrlkyapyorduve
ksa sre iinde ba editrle de terfi edecekti. Evleri, eski dnya
ehirlerininkltrritellerinizleyenmedeniTeslaiindoalbircennetti.
Yugoslavya'nn yoksul dnyasndan Amerika'nn acmasz dnyasna
den Tesla ve Michael Pupin iin bu ev snlacak bir liman olmutu.
Johnsonlar'n evinde Tesla, Amerikan toplumunun kaymak tabakasnn
yan sra Avrupa'nn ressamlar, yazarlar ve politik ahsiyetleri ile de
grmeansnyakalyordu.
1893 ylnda, Thomas Commerfold Martin tarafndan Johnsonlar'a
davet edilmi ve hemen kan kaynayvermiti. Ksa zamanda bu l
arasndayakndostlukbalarkurulacakt.RobertveKatharinesayesinde
Teslaresmitavrlardansyrlabilmeyi,nisimlerlehitapedebilmeyi,hatta
ve hatta o zamanlarn dedikodularndan zevk alabilmeyi renecekti.
Tesla'nnalmalarnfinanseedecekbirmilyonerbulmaabalarlnn
favoriakalarndanbirihalinegelecekti.
Beraberolmadklarzamanbirbirlerinebazengndeikikerenotlar
yolluyorlard ulaklarla. Yllar sren bu yazmalarn sonunda Tesla ile
Robert'in birbirlerine gnderdii binlerce mektupluk bir ariv oluacakt.
Katharine'den ona kar hissettii en derin duygularn aka yazd
mektuplarda bile hi amadan vurgulad gibi "Mr. Tesla"ya giden
mektuplarnsaysdabundanaakalmyordu.KsabirsreiindeTesla
~91~


muhataplarna takma isimler verecek kadar yaknlamt. Johnson'a,
hayranolduuefsanevibirSrpkahramann,"LukaFilipov"unadilehitap
ediyordu. Mrs. Johnson da "Madame Filipov" olmutu. Buna mukabil,
JohnsondaSrpaalmayabalamt.
Johnsonlar'danTesla'yagelendavetler,mucidinodnemlerdedelidolu
bir hayat yaad izlenimini uyandryor. "Hemen Van Allenler'den kp
Leggetler'e atla gel, gelebiliyorsan..." "Gel de Kipling'le tan", "abuk gel
Paderewski'yi gr", "Baron Kaneko ile tanmak istiyorsan hemen kp
gelmelisin..." Tesla Filipovlar'a verdii cevaplarda arada srada I. Nikola,
G.I. (byk mucit) gibi imzalar kullanyordu. Bu tip akalar yapabilecei
pekfazlaarkadayoktu.
Johnsonlar sayesinde Tesla da zengin avarelerin zaman geirmek iin
kabaca deerlendirdikleri ayrcalklardan nasibini alma ansn
yakalamt. Robert ona Karun gibi zengin Delmonicolar'n dzenledikleri
ziyafetlerdenszetmiti.Buziyafetlere,kadnmisafirlerisevindirmekiin
peetelerin iine gizlenen mcevherlerin cinsine gre, altn, gm ya da
elmas yemekler ad veriliyordu. Bazen sadece heyecan yaamak iin yz
dolarlk banknotlara sarlan sigaralar elden ele dolatrlyor,
tttrlyordu.
Bunlara katlmamsa da byk mucit sosyete sayfalarnda "Yoksulluk
Toplantlar" denilen tuhaf akam partileri hakknda birka satr
okumutu.Butoplantlarzenginlerdenbirininkonandadzenleniyordu.
Konuklarn partiye kirli paavralar iinde gelmeleri gerekiyordu. Pis bir
yerde oturuyorlar, niformalar giyinmi uaklarn getirdii konserve
kutular iindeki biralardan iiyor, tahta kaplarda yemek yiyorlard.
Duyarllk,CilalTaDevriinsanlarnnsahipolduumeziyetlerdendeildi.
Ama tercihler bir yana, zenginlik yine de insana olduka ekici
geliyordu. "Cebimde bir sent olabilmesi iin nce pencereden dar avu
dolusuparaatabilecekkadarzenginolmamgerekiyor"diyorduTesla.
O sralarda tabelasnda "yangna kesinlikle dayankl aile oteli" yazan
Gerlach'da kalyordu. Bu gz alc olmaktan hayli uzak yere fitil oluyor,
Fifth Avenue'daki altn kaplamal Waldorf'da kalaca gnlerin hayalini
kuruyordu.
~92~


Johnson'unmalikanesindeRobert'invekendisininalarnnenbyk
airi olarak grdkleri Rudyard Kipling'in yan sra, yazar John Muir ve
Helen Hunt Jackson, besteci Ignace Paderewski ve Anton Dvorak, prima
donnaNellie Melba ve aralarnda Senatr George Hearst'n da bulunduu
bir dizi siyasi ve toplumsal kiilikle tanma ansn yakalamt. Bu
tannmsimalarnyansraABDDonanmaAkademisi'ndenhenzmezun
olmuyakklbirgenolanRichmondPearsonHobsoniledetanmt.
Tesla oktan otuz yedi yana girmi kozmopolit bir adamd ve yeni
tantkiileronuokadardaetkilemiyordu.Amabu,olanstavrlarve
kara by ile olduka zt kaan gen subaydan ok etkilenmiti. Zekasn
kltrnn gc ile birletiren yaz bir eylem adam olarak Tesla'nn
hayallerindekiSrpkahramanileHobsonpekrtyordudorusu.
Hakknda dolaan sylentiler arasnda Tesla'nn bir homoseksel
olduu fslts da yaylmaya balamt. Baka bir zamanda ya da lkede
bunun kariyerine pek etkisi olmazd ama Viktorya dneminin
Amerika'snda bunun ortaya kmas onu alaa edebilecek bir felaket
haline dnebilirdi. Dedikodulara metelik vermemesine karn neden
evlenmedii sorulduu zaman youn alma temposunu mazeret olarak
gstermek zorunda hissediyordu kendisini. Gel gr ki, bu o dnemin
toplumu iin kabul edilemeyecek bir lakrdyd ve evlenmesi gerektii
yollubasklariyideniyiyeartyordu.
Bununla birlikte Tesla'nn fobileri yakn ilikiler kurabilmekten uzak
birinsanolmasnanedenoluyordu.Yinedebirara,bakabiroteldesrekli
ikametetmesinekarnHotelMarguery'ninlksodalarndanbirinitutmu
ve bir keresinde de Kenneth Sweezey'e bu oday "zel arkadalarn"
arlamak amacyla kullandn anlatmt. Her eye karn bu deiik
yorumlaraakbirifadeydi.
Johnsonlaronubirokkadnlatantryordu.Bunlarnkimigzel,kimi
varlkl, kimide yeteneklihanmlard. Bazlar bu zellii detayordu.
Buhanmlarnbiroudaonatutuluyordu.
Ama o btn teklifleri nazike geri eviriyordu. Tabii bu arada
gururununbirhayliokandndagzardetmemekgerekir.

~93~


Johnsonlar'ageldiindekapdandarszlenMozarttnlarnnuzun
bir sredir akam yemeklerinin favori partneri Marguerite Merington'n
ald piyanodan yayldn fark etti. Ona duyduu hayranlk ve
dknlkdiertmkadnlarakarhissettiklerininnnegemiti.
Johnson hemen yanna gelip, kendisini Fransz tarz pahal bir tuvalet
giymi, uzun boylu, ciddi grnl, tak olarak boynuna iek ilitirilmi
gen bir hanmla tantrmaya gtrd. Kz dnp Tesla'y ela gzleriyle
szd. Tesla onu daha nce grmediinden emindi ama bu gzleri
tanyordu.Biraktrisolabilirmiydi?Kimbilir?
"MissAnneMorgan"diyetakdimettiJohnson."Mr.Tesla."Veonlarba
baabrakt.
Mucidi bayla selamlad ve dikkatini tekrar mzie yneltti. Tabii ya.
Gzleri ve gz pek zekas babasnnkilerle aynyd. Onu neredeyse siyah
bir puro ierken hayal edebiliyordu. Johnson kzcazn ona abay yakm
olduunu sylemiti. Eer bu doruysa, kz ak etmemek iin olduka
kararl davranyordu. Kz okullarnda olgunlaan duruu Tesla'y
etkilemiti.okzenginvebunaramentatlydda.
Ama ne yazk ki inci kpeler takyordu; Tesla neredeyse dilerini
gcrdatmayabalayacakt.Onunlakonumakiincanatyorduamainciler
bunu olanaksz klyordu. Belki Robert ona gelecekte bir ipucu verme
nezaketinde bulunurdu. Elisabeth Malbury'ye sorarsanz Anne o kadar el
bebek, gl bebek bytlmt ki hep bir ocuk olarak kalmt. Ama
Tesla'nndabukonudasyleyecekbireylerivard.Onagregenkzpek
yakndakozasnyrtacakgibiduruyordu.Dnmnizlemekgerekten
deilginbireyolurdu.
Anlad kadaryla, J. Pierpont Morgan'n kz ile evlenmek iin hemen
bir atlmda bulunmazsa Johnsonlar kendisine rahat yz
gstermeyeceklerdi. Paraya ihtiyac olan bir mucit olarak durumun
hassasiyetininfarkndayd.Kendisinesrlsklamakolanbu genkadna
cesaret verecek bir harekette bulunmamalyd, bununla birlikte
duygularn incitmemek iin son derece diplomatik davranmas
gerektiinindefarkndayd.

~94~


Mzik biter bitmez hemen dikkatleri zerine toplad. Son zamanlarda
partilerde evresi kuatlveriyordu. Tann vergisi bir hitabet yeteneine
sahip bu dahi ile konumak insanlar iin olduka cazip bir olayd. Zengin
insanlarn bilimsel eletiriler getirmek gibi bir niyetleri yoktu, Tesla da
buna karlk onlarn skntlarn datyor ve bu arada fantezilerinin
uumasnntadnkaryordu.
O akam evresindekilerden izin istedi ve ak kalpliliine hayran
olduu Marguerite'in yanna gitti. Performans nedeniyle onu tebrik
ettikten sonra patavatszca, "Syler misiniz bayan, neden siz de dier
hanmlar gibi elmaslar ya da baka mcevherler takmyorsunuz?" diye
sordu.
"Bunun pek de bir tercih meselesi olduunu syleyemeyeceim" diye
karlkverdiMargueritte,"amadorusuelmasalacakkadarparamolsayd
daonubakaeyleriinharcamaytercihederdimyinede."
lgiyle,"Pekiparanzolsanaslharcardnz?"diyesorduTesla.
"Krlarda bir ev almay isterdim, geri banliylerden ie gidip gelmek
pekdeiimegelmezdiama..."
Teslasamimiyetleglmsyordu.Mcevheristemeyenbuyeteneklive
byleyici kadna baylyordu. Kendisi de hibir zaman tek bir kravat
inesiyadaksteklisaattakmdeildi.
"Ah, Bayan Merrington, milyonlarm almaya baladm zaman bu
sorunu kknden halledeceim. Burada New York'ta byk bir arsa
alacam, orada sizin iin bir villa ina ettireceim ve evresine aalar
diktireceim. Bu sayede hem bir kr evinde oturuyor olacaksnz, hem de
ehriterketmekzorundakalmayacaksnz."
Margueritte glyor ve iten ie bunun bir teklif olup olmadn
dnyordu. Ama Tesla bunlar sadece laklak etmek iin de sylemi
olabilirdi.
Mucidin yakn arkadalarndan birinin sylediklerine baklrsa,
Margueritte sonradan Tesla'ya dokunabilmi olan tek kadn olduunu
iddia edecekti. Arkada buna pek de can gnlden inanamamt.
Tesla'nnMargueriteyadaherhangibirkadnlayaknbirilikiyegirdiini
~95~


gsteren hibir kayda rastlanmamtr. Ayn srda Anne Morgan'n da
kendisini Tesla'nn "kollarna attn" sylyordu. Ama ikisinin arasnda
da arkadalktan te bir iliki olduunu gsteren herhangi bir kant
bulunamamtr. Her ikisi de paralel yaam tarzlar semilerdi. Anne
kendi payna hayat dolu ve nemli bir kadn olmutu. Ad birka nl
erkekleberaberanldysada,aslaevlenmedi.
ToplumsalborlarndemekiinTesladaNewYork"400"nevedier
daha nemsiz lmllere ziyafetler veriyordu. Hazrlanmas ile bizzat
ilgilendii masalarda sadece ku st eksik oluyordu. Hibir harcamadan
kanlmyorduveavamdantekbirkiidahidavetedilmiyordu.
Byle gnlerin sonunda misafirlere tatl olarak laboratuvarnda
dzenledii zel cambazlklarn sunuyordu. Ertesi gn de gazetelerde en
yeni kerametleri ile boy gsteriyordu. Bu gsterilere davet edilmeyen
meslektalarn sinir etmek iin bundan iyi bir oyun da dnlemezdi
hani.
Yine de hala kadnlara kar ilgisizlii azdan aza yaylmaya devam
ediyordu. Bir gn Fransz bir meslekta ile Paris'teki Cafe de la Paix'de
otururkenefsaneviSarahBernhart'ndayesiolduubirtiyatrotopluluu
yaknlarndabelirmiti.Aktriscilvelibirekildemendilinidrvermiti.
Ani bir hareketle ne atlacak, yerdeki mendili sahibesine iade ettikten
sonra Fransz bilim insannn hayret dolu baklar arasnda elektrik
zerinegiritikleritartmayakaldklaryerdendevamedecekti.
ngiltere'de yaymlanmakta olan bir bilim dergisi Electrical Review'de
dahikendisinipaylayanuzunbiryazyaynlanacakt:"Mr.Tesla,Vens'n
olu ehvet tanrs Cupid'in oklarndan kendisini kurtarabilir ama bizim
kukularmzdevamedecektir.Bizkendisinehayranzvebirgnonunda
doru yolu bulacandan eminiz. Kadnlara duyduumuz gven bir gn
onun da karsna talihini dndrecek bir hanmefendinin kacana
inanmamz salyor; onun her adan hassas duygularna olduu kadar
dehasnadauygunbuhanmefendininkarsndabirgecevaktisaatikide
nerede olduunu aklamaya alrken dnebiliriz Tesla'y... Bu sra
diiliin nedeni her ne olursa olsun, bu durumun ortadan kalkacan ve
genelolarakbilimin,zeldedeMr.Tesla'nn,bylebirevliliinsonucunda
dahadazenginleeceiniumuyoruz."
~96~


Abesleitigaledenbuyazykalemealanigzarelbettekikehanetinin
gerekletiini hibir zaman gremeyecekti. Ama Tesla'nn bilim ve
teknoloji hayatnn zenginlemesi dilei sonuta onu hayal krklna da
uratmayacaktnkTeslazatenbatanaasradolankariyerininen
sraddnemlerindenbirisinegirmekzereydi.
Tesla'nntalihiniaacakbuolaynilkbelirtisiGeorgeWestinghouseile
bir telefon grmesi yapacak olmasyd. artc olduu kadar harika
haberleri vard Westinghouse'un. Tesla bavullarn apar topar hazrlayp
Niagaraalayan'nagidenilktreneatlayacakt.

~97~

~98~

9.ALTYOL,STYOL
Ksabirdnemeneredeyse'bukadardafazla'dedirtecekkadarokbaar
smt.YllardanberiEdisonveLortKelvin'inalternatifakmntehlikeleri
hakkndaki korkun iddialar ile sarslan Niagara Komisyonu en sonunda,
Ekim1893'deNiagara'yailkikijeneratrkurmaerefininkendisininde
tahminettiigibiWestinghousefirmasnaverildiiniduyurmutu.
Amerikanendstrisiniokuzunbirsredirikiyebleniddetliakmlar
sava en sonunda Tesla'nn AC sisteminin ve Westinghouse'un azminin
zaferi ile sonulanmt. Bu sonuca varlmasnda hi phesiz ki Chicago
Fuar'ndakiesizgrsellenlerininkatksbykt.
Gazeteler ve mhendislik dergileri Tesla'y selamlyorlard. New York
Times onun Niagara elalesi giriimini olanakl klmak gibi "asla
unutulmayacak"birerefeulatnyazyordu.Bubaardnyabasnnda
da geni yer kaplyordu. Montenegro Prensi onu 'Kartal Nian' ile
onurlandryordu. AIEE ise onu ElliottCresson madalyasna layk
grmt. Ve yce gnlll tutan Lort Kelvin onun "elektrik bilimine
herkestendahaokkatkdabulunduunu"sylyordu.
Pek yaknda alternatif akm New York'ta da tramvaylarn
altrlmasnda, buharl trenlerin elektrikle alr hale getirilmesinde,
hattaEdison'unaltistasyonlarndakullanlmayabalanacakt.
Buna karn Tesla ve Westinghouse maluplarn saldrlarna maruz
kalmayadevamediyorlard.irketalanyirmidavaileuramakzorunda
kalmt ki bunlarn arasnda yksek mahkemenin daha nce karara
balad bir dava da vard. Hepsinden de Westinghouse kesin bir zaferle
ayrlacakt.OnlardaGeneralElectricvedierlerihakkndazabttutturmu
ve bunda da baarl olmulard. Ama bunca dava kamuoyunun akln
kartrmaya ve geride mutsuz insanlar brakmaya balyordu. Bir
zamanlar Tesla'y vmekle bitiremeyenler imdi onu yerden yere
vuruyorlard.

~99~


SonradanAIEE'ningenelbakanolanveodnemiyakndantakipeden
B. A. Bahrend sahneyi yle tanmlyordu: "Bilgisiz insanlar daima bir
utan bir dier uca srklenir dururlar. Tesla'y, ar vg ile halk
kahraman ve kurban yaratacak ekilde kutsayan bu adamlar, imdi de
onuenacmaszcaalayaalanlararasnakatldlar."
Bahrendbundamelankolikbirderinlikbuluyordu:
"NikolaTesla'nnmhendislikmesleiileitigaledenlerdenvehalktan
grd bu nankrlk ve adaletsizlikten sonra iinde bulunabilecei
durumutasavvurdahiedemiyorum."
Srtndan baklanmaktan ve bo atmalardan usanan Tesla, New
York'a dnecekti. Artk her zamankinden de fazla kararlyd, zamann iyi
deerlendirecek ve kendini tmyle beklemekte olanyarm dzine kadar
aratrmayaverecekti.
Yksek voltaj ekipmanlar ile snrsz olanaklar sunan etkiler elde
edebilmeyi baarmt. Yapay imei yaratarak yalnzca hava durumunu
kontroledebilmeklekalmayacak,telsizenerjinaklinideolanaklklacakt.
Vebudadnyaapndabiryaynakurmaalmasileakanbirsonu
olacakt.
Konikbirbobinsayesindebirmilyonvoltayaknbirgerilimeldeetmeyi
baardnda sevindirici sonular birbiri ardna gelmeye balamt.
Yksek voltaj elde edebilmek iin her seferinde daha byk bir ekipman
kurmakzorundaolmadn,iyibirtasarmlanispetenkkveyounbir
transformatrle de ayn sonucu elde edebileceini hissediyordu iten ie.
Buondabirsaplanthalinialmtamatekproblemdebudeildi.
Olaand bir deney bilimin en temel yasalarn hie saydnda Tesla
keyiflibirekildedeneyisonunakadargtryordu.Bazendeoldukasra
dsonulardouyordubundan.

~100~


Akmn vakumdan iletilmesini salayan radyo tpnn ilk elektronik
aygtolduusylenebilir.BununilkrneiEdisontarafndan1883ylnda
icatedilenvakumlambadr.EdisonEfektiadileanlanbuicadEdison,Sir
William Preece, J. A. Fleming, Tesla, Elihu Thomson ve J. J. Thomson gibi
bilim insanlarna devretmitir. J. J. Thomson bu fenomenin negatif
elektriin, ya da elektronlarn scak elementten souk elektroda gemesi
suretiileoluanemisyonileortayaktndnmt.
Yaynlanan radyo sinyallerini alglamaya ok elverili olduunu
dnen Tesla, vakum tplerini gelitirmeye 1890'larn ilk yllarnda
balamt. Daha sonra yannda tam zamanl olarak bir cam fleyicisi
altrmaya balayacak ve radyo aratrmalarnda ve k retiminde
kullanacabinlerceversiyongelitirecekti.
Edison'un ve Preece'in almalarn takip eden Fleeming, kulland
hassasiyeti artrlm kristal dedektrler ile Edison Efekti'ni radyo
sinyallerini alglamaya baarl bir ekilde uygulayabilmiti. 1907 ylnda
daLeeDeForestFleeming'indiyodunabirelektrikebekesi,yadakontrol
elementi ekleyerek kendi deyimi ile Audion'u icat edecek ve bylece
modernelektronikbilimiyolalmayabalayacakt.
Tesla da tm bunlardan uzun bir sre nce elektrik yknn gazlar
iindeistenilenfrekanstailetilebildiinikefetmiti.
"Frekansyeterikadarartrlabildiitakdirdedeiikbirdatmsistemi
ortaya kacaktr ki bu gaz irketlerini yakndan ilgilendiren bir konudur.
Metal borunun yaltc, iine doldurulmu gazn da iletken ilevi grd
bu sistem fosforlu ampulleri, belki de henz icat edilmemi aygtlar
besleyebilir.
Aslnda Tesla'nn tanmn yapt, mikrodalga transmisyonunun bir
ncsidi.

~101~


Tesla, keiflerinin izdii yolda en grkemli kavramlarndan birini
ortayaatacakt;"dnyevigece"yanitmdnyayveonusarmalayan
atmosferitekbirklandrmagibiaydnlatmannbiryolu.Teorisinegre,
deniz seviyesinin ok stlerinde bulunan gazlar, havas ksmen tahliye
edilmi tpler ierisindeki gazlarla benzer zellikler sergiliyordu. Bu
sayededemkemmelbiryksekfrekansakmiletkeniilevigrebilirlerdi.
Bu fikir yllar boyu kafasnn iinde dnp dolaacakt. Bunun, dar deniz
geitlerinin ve hava alanlarnn geceleri daha gvenli olmasnn
salanmasnda kullanlabileceini dnyordu. Ya da sokak lambalarna
gerek, kalmadan ehirler aydnlatlabilirdi. Tek yaplmas gereken doru
birekildeatmosferinyksektabakalarna,onbinkilometre,belkidedaha
az bir ykseklie yksek frekansl akm aktarlmas idi. Bu ykseklie
akmnaslverebileceisorulduundabununaslndapratikadanzorolan
bir ilem olmadn sylyordu. Asla pratikte test etmeden yntemlerini
ifa etmezdi ve bu projesi de finansman yokluu nedeni ile rafa
kaldrlacakt.
Gazetecilerdeonusorgulamaktanvespeklasyonlaryaratmaktan geri
kalmyorlard.Bazlarmoleklerbombardmantpleriniuzayaultraviyole
n demetleri gndermek iin kullanacan, havay uzak mesafelerde
iyonize edeceini ve onu her trl yksek voltaj iletebilecek bir hale
getirmeyi planladn ne sryorlard. Bu sayede istedii ykseklie
kadaruzananbiryksekfrekanslakmgnderebileceiiletkenbiryolelde
edebileceini savunuyorlard. Sonradan byk (ve kt talihli) dnya
yayn kulesi Long Island'da ina edildiinde, st platformunun bir dizi
ultraviyole lamba alabilecek ekilde tasarland grlecekti. Ama bunun
amachibirzamanrenilemeyecekti.

~102~


Tesla daha sonra hem dnyay, hem de atmosferin st tabakalarn
elektrik iletkeni, aradaki hava tabakasn da yaltkan olarak kullanmay
tasarlad projesinden sz etmeye balayacakt. Bu kombinasyon devasa
birkondansatrmeydanagetirecekti,yanielektriidepolayanveboaltan
biraraeldeedilmiolacakt.Dnyayzeyielektriklendiizamanyksek
hava tabakas da indksiyon yolu ile arj olacakt. Yerkre dolan ve
boalanbirLeydenJar'adnecekti.Hemyerkrede,hemdeyksekhava
tabakasnda akm dolamas atmosferi aydnlatacakt. Ama Tesla
akmlarn yksek hava tabakasna nasl gndermeyi tasarlyordu, bunu
bilemiyoruz.
1892'de Londra'da verdii seminerlerde sevecenlikle, henz yeni icat
etmi olduuok duyarl ve tipik bir vakum tpaklamaktayd.Yksek
frekansl akmn etkisi ile bu tpten elektrostatik ve manyetik etkilere
garip bir ekilde hassasiyet gsteren bir n yaylacakt. Bu tp ile ilgin
deneyleryapmafrsatnyakalamt.
Ampul dorudan tek bir tele bal bulunduunda ve evresinde
kendisine yakn hibir nesne bulunmadnda, Tesla ampule yaklaarak
nnampulnztyannagitmesinisalayabiliyordu.Ampulnevresinde
dolamayabaladndadann hepzt ynedorukatngryordu.
Bazendenampulnevresindelgncadnmeyebalyordu.Kkbir
mknats sayesinde, mknatsn konumu ile dnn hzn azaltp
oaltabiliyordu.Amamknatsaenduyarlolduunoktadaelektrostatie
daha az duyarllk gsteriyordu. Inda grlebilir bir tepki yaratmadan
elinintekbirkasndahioynatamadnfarketmiti.
Tesla bunun, nn her yne eit ekilde yaylmasn engelleyen
camdakibireriliktenmeydanageldiineinanyordu.Heyecanlabuaracn
gsahalarnndoasnaratrmadaokbykfaydalarsalayabileceine
inanyordu.
"Eer uzayda llebilir bir hareket meydana geliyorsa, bu ara
sayesinde tespit edilebilir. Bu, atalet ve srtnmeden bamsz bir k
demetidir"diyednyordu.

~103~


"Bunun telgrafta da faydal uygulamalar olabileceini zannediyorum.
Byle bir ara sayesinde Atlantik'in tesine istenilen sratte mesaj
gnderilebilirnkduyarllodereceyksekbirseviyedeki,enufakbir
deiiklikten dahi etkilenecektir. Aknty daha youn ve dar bir hale
getirebildiimiztakdirdesapmalarfotorafadahikaydedilebilecektir."
Seminere yle bir yorumla nokta koyacakt; "Bunun mucizevi yan
udurki,mevcutbilgivedeneyimerevesindednyannelektrostatikve
manyetikdurumunuetkileyebilecekvehibireydeilsebile,zekaytespit
edebilecekbirdenemedahancehiyaplmamt..."
Bunakarlkkktp,uzakmesafelerdemeydanagelenelektriksel
deiiklikleri,yadaradyosinyallerinitespitedebilecekbir yapdadeildi.
Bu bir merak konusu olarak kalacakt. Tesla bunu bir dedektr olarak
kullanmay denediinde, laboratuvar almas dnda kullanl
olmadngrecekti.
Ama bugn pek az ey bilinen biyolojik olaylarla bilimin ilgilenmeye
balamas ile birlikte Tesla'nn ilgin vakumu yeni bir ilgi oda haline
gelebilir. rnein, bedendeki otonomik fonksiyonlarn kontrolnde bio
geribesleme tekniklerinde uygulanabilecei dnlebilir. Ya da belki de,
gizemli Kirlian etkisinin anlalmasnda kullanlabilir. Tesla bobininin
yksek frekans voltajlaryla egdml kullanlan Kirlian fotorafl
tekniiileinsanauraszerindekibilimselilgideyounlamtr.Tesla'nn
1890ylndakiaratrmasgstermitirki,yksekfrekanslakmlar,sper
iletkenlik fenomenine benzer bir ekilde, iletken maddelerin zerlerinde
ya da yzeye ok yakn blgelerinde hareket etmektedir. Kirlian
fotorafl ile elde edilen halelerin de, yaam formlarn evreleyen bir
eit "tayc alan"n modlasyonu sonucunda ortaya kt ne
srlmektedir. (Akupunktur noktalarnn da bu tip enerji alanlar ile
bantlolduudnlebilir.)

~104~


New York'a dndkten sonra Tesla neredeyse bir mnzevi hayat
yaamaya balamt. Ancak en yakn dostlar onu laboratuvardan alp
karabilecekbirtoplumsalbailevigrebiliyordu.Geceyarselenceleri
ve ovlar sona ermiti. Robert ve Katharine Johnson onun iin
endielenmeye ve srekli almann ve elenceden bu denli uzak
durmann kntye yol aabilecei konusunda onu uyarmaya
balamlard.
Katharine iin de 1893 k, bu ok alt yolda olmadan gemek
bilmiyordu.Buzgibibirocakgn,birjestinecevapolarakTeslabirdemet
iek yollamt. Tesla Profesr Crookes tarafndan kaleme alnm bir
makaleyi gnderebilecek kadar kendisine zaman ayrabilmiti. Yaz
Crookes radyometresi zerineydi. Bu, iindeki hava tahliye edilmi, bir
ampul iinde dnen ve s ile alan bir deirmendi ve Tesla'ya gre
"dnyannengzelicad"yd.
Bilim ilgilendii konularn ban ekmese de Katharine bundan ok
etkilenmivememnunolmutu.FrtnalbirubatgecesiRobert'lebirlikte
minenin karsnda oturuyorlar ve sklyorlard. O an Katharine eline
kalemikadalarakTesla'yabirnotyazdveulaileyollad:"Bufrtnal
gnlerdeneleryapyorsunAllahakna?Bizbuakam,meselasaat9'daya
daakamyemeiiinsaatyedidebirAllah'nkulugelip,bizineelendirme
ltfundabulunurmuacabadiyednmekteyiz.Ateinkarsndaoturup
duruyoruz, geri ok rahatz ama iki bizim iin ok kk bir say. Kafa
dengi olmas iin saynn mutlaka e kmas gerekiyor, hele hele
'yurdumda'karyayorken.Oharikamakinehazrdurumdamvesende
yarn o fotoraflarn, flalarn, Juno'nun ve tm o dier tanr ve
tanralarn curcunas iin hazr msn bakalm? Gel de anlat bize biraz.
Seni 7'de ya da 9'da bekliyoruz." Ama ne yazk ki makine hazr durumda
deildi ve Johnsonlar, en az Katharine kadar Robert da, hayal krklna
urayacaklard.
Daha sonralar, 1894 baharnda ise, Tesla'nn deneyleri Johnsonlar',
Joseph Jefferson'u, Marion Crawford'u ve Twain'i laboratuvarna davet
edip, "bedenlerinin iinden yksekvoltaj kvlcmlar geirecek" ve gazl
tplambalarileekilecekilkfotoraflarapozverdirecekdenliilerlemiti.

~105~


Btn hayatn bilime adam olmasna karn, Johnson'un Century
dergisine nl Srp air Zmaj Jovanovi zerine bir makale yazabilecek
vakit de bulabilmiti. Ertesi bahar da, yine ayn derginin sayfalarnda,
kendisinin gzde kahraman Luka Filipov hakknda yazd bir makalesi
yaymlanacakt.
Aynyldahaileribirtarihte(30Eyll1894),NewYorkTimes'danJohn
Foord'a kendi elektrik teorisini aklayan ve bununla birlikte elektrik
lambalarnda enerjinin yzde doksannn boa harcand, gelecekte ne
telli, ne de telsiz enerji nakline gerek kalaca fikrini savunan bir makale
verdi."Buodannortasndabirmakineyapabilecekkadar"diyordu,"vebu
makinenin baka bir eyle deil, evremizde hareket halindeki enerji ile
altngrebilecekkadaruzunyaamakistiyorum."
Hayatnn bu en verimli dneminin ayn zamanda en mutlu dnemi
olduunu tahmin edebilmek iin mneccim olmaya gerek yok. Yaklaan
felaketinizlerihenzhayatnaltstedemiyordu.
Hala ayn tabelada, ayn duyurunun yazl olduu eski psk Gerlach
otelinde kalyordu; antetli bir kada, alacal bulacal hitap ekliyle
Katharine'inyemekdavetiniensonundakabulettiini,yleyazmt:
"Delmonicolar'daki yemek dahi benim iin fazla hzl bir hayat tarzn
ifade ediyor ve yle sanyorum ki, basit alkanlklarmdan vazgemek
durumunda kalrsam iddetli bir azap iinde kalacam. Bunun tek kar
yolunun davetleri geri evirmek olduunun farkndaydm ama yle
sanyorum ki, East Hampton'a yapmay planladnz kamp gezisine de
katlamayacam gz nne alrsak pek yaknda, sizlerin yarenliinden
aldm byk zevk benim iin bir hayal dahi olamayacaktr. te bu
nedenledir ki, her trl muhtemel tehlikeye gs gererek ve bunun
bilincindeolarak,buakamkiyemekdavetinizikabuletmekynndekar
konulamaz bir arzu duyduumu sizlere bildirmek isterdim. Her trl
neenin ve bunlar takip edebilecek her nevi hznn farknda olarak, her
zaman..."
1894 Temmuzunda East Hampton'daki Katharine'den kendisini
"umutla bekleyen nazik arkadalarna bylesi d krklklar yaratc,
soukkanl telgraflar" gnderdii iin azarlayan cilveli bir mesaj alacakt.
~106~


Ayrca unlar da eklemiti szlerine: "Benim 'yurdumda' hi kimse,
kendilerini kazand onurlar ile mutlu etmesini bekleyen arkadalarna
karbukadaracmaszdavranmaz.Amabuncanazikvemutlubirkiibir
arkada reddedemez, ancak onun da kendisi kadar bahtiyar olmasn
dileyebilir. Bu kii'ye benim 'yurdumda' dost denilir." ma ettii onurlar
Columbia niversitesi'nden ald 'doktor' unvan ve Srp Kral'nn
kendisinebahettiiSt.SavaNianidi.
Ksa bir sre sonra Katharine her zamanki taktiini deitirecek ve
Tesla'y,beyefendiarkadalarndanbirinindahadavetliolduubiryemee
davet edecekti. Ama Tesla'nn kesin (ve belki de ihtiyatl) yant
deimeyecek, davetlinin herkesin sevecei bir bayan, rnein Miss
Merington,olmashalindefikrinideitirebileceinibildirecekti.
Bir yaz ve arkadalarn hemen hi grmedii bir k daha gemek
zereydi. Youn bir tempo ile ve kararllkla almaya devam ediyordu,
zaman zaman deneyleri hi umulmadk ynlere sapyordu ama byle
zamanlarda da glmseyerek, Lort Rayleigh'n uzmanlama hakknda
verdiiaktavsiyesinihatrlyordu.
Sonra birdenbire felaket kamsn aklatt. 13 Mart 1895 sabah saat
2:30'da, 3335 South Fifth Avenue'daki laboratuvarnda yangn kmt.
inde bulunduu alt katl bina yerle bir olmutu, hasar llemeyecek
denli bykt. Kendisinin ve asistan Kolman Czito'nun byk emek sarf
ederek yaptklar deney aletleri bulunduklar drdnc kattan ikinci kata
inmiler,erimihurdametalynnadnmlerdi.
Hibir ey sigortal deildi. Olsa bile kayplar telafi edilemezdi. Bir
milyon dolarn bile deneylerinin sonularn geri getiremeyeceini
sylyordu.Omuzlarkm,bitapvezgnbirhaldesabahnilkklan
ile birlikte laboratuvarndan artakalanlarn yanndan ayrlacak ve nereye
gittiini, zamann nasl getiini fark etmeden, dnmeden souk New
York sokaklarn arnlamaya balayacakt. Johnsonlar telala onu sk sk
gittiiyerlerdearamayakoyulmulard.
Dnyann drt bir yanndan gazeteler trajediyi duyuruyorlard: "Bir
yaamboyusrenalmannmeyvelerikloldu.""Dahininalnterisilindi
gitti." Londra'da yaynlanmakta olan Electrical World en byk kaybn
~107~


mucidinbedenselkolduunuyazyordu.NewYorkSun'danCharles
A. Dana ise en byk takdiri dile getiriyordu: "Nikola Tesla'nm
laboratuvarnn iindeki harikalarla birlikte meydana gelen ykm, kiisel
bir felaket olmaktan ok uzaktr. Bu, btn dnyann talihsizliidir. u
kadarn sylemekle kesinlikle abartm olmayacaz: Bu dnya zerinde
yaayanlar arasnda bu gen beyefendi kadar insanlk iin nemli olan
kiilerinsaysbirelinparmaklar,belkidetekbirparmakadarazdr."
Radyo,telsizenerjinaklivegdmltatlaryadasonradanXnlar
olarakanlacakefektlerkonusundaveendstriiinbyknemtayacak
sv oksijen konusundaki almalarnda geldii noktay, ancak yakn
asistanlarbilebiliyorlard.Muhtemelenilkkattakibenzinnedeniylekan
yangnsrasndabtnbinannpatlamasnayolaandabumaddeydi.
En sonunda, yangnn ertesi gn Katharine tarafndan kaleme alnan
duygusal bir mektup Tesla'ya kadar ulaabilecekti. Onu her yerde
aradklarn ve bu "telafi edilemeyecek kayb" yaarken ona destek
olabilmeyiumduklarnyazyordu.
"Sankiyeryarlddaiinegirdin...Ltfensenigrmemizeizinverkibu
korkun dnce zihinlerimizden ilinsin" diye yalvaryordu. "Bugn bu
felaketin boyutlarn daha iten idrak ettim ve gittike artan endiem
nedeniyle, sana mektuplarla iletemeyeceim gzyalarm dkmekten
bitap dtm, sevgili dostum. Neden hemen bize gelmiyorsun, belki sana
yardm edebilirdik, sana destek olamayacak kadar efkatten yoksun
olduumuzudnme..."
Davetlerini yantsz brakan bu garip adamn hayatn ve mutluluunu
bukadaroketkilemesionuniinsorundeildi.

~108~

10.YANLIBRKARAR
Tesla nne ramen iflasn eiine gelmiti. Sahip olduu tm birikimini
yanan laboratuvardaki aratrma gerelerine yatrmt. Amerika'daki
alternatif akm patentlerinden hi telif hakk alamyordu.
Westinghouse'dan ald maa da kesilmiti. Tek gelir kayna ok fazl
motor ve dinamolar iin Almanya'dan gelen telif hakk cretiydi, bu da
laboratuvarnyenidenkurmasnayetmiyordu.
inedtdurumaramenylmayacakt.Aratrmalarnndetaylar
zihninde kaytl olduuna gre bu felaket her eyin sonu deil, ancak bir
gerilemeolabilirdi.
Yardmna Uluslararas Niagara Komisyonu finansr Edward Dean
Adamsyetiti.Adamsmucididahancedentanyorvedehasnahayranlk
duyuyordu. Adams Tesla'ya, aratrmalarna devam edebilmesi iin 500
bin dolar sermayeli bir irket kurmay ve 100 bin dolarlk hisse hibe
etmeyiteklifetti.Balangiinmucit40bindolaralacakt.
Tesla labotuvar iin uygun yeri bulmakta gecikmedi. East Houston
Soka46numaradabulduuyerehementelefonbalattrdvekaybettii
makinelerisalamakiinWestinghouseilegrmeyebalad.
Westinghouse'un Pittsburg merkezinin yneticisi Albert Schmid'e
unlar yazmt: "Eer olanaklarnz lsnde mmkn olan en ksa
zamandagerekliolanlargemiyeyklersenizbykltuftabulunursunuz...
Ltfen hemen elinizdeki en kk dngsel ift fazl transformatrn
boyutlarnbildiriniz..."
Ertesign,aratrmalarna,zellikledeuluslararasekimeninoktan
balad telsiz, ya da radyo aratrmalarna devam edememenin verdii
strapla kargonun normal nakliye ile deil en pahal ekspresle
gnderilmesiniisteyecekti.
Genel bakan ve genel mdrden ekipmanlarn gemiye yklendiine
dairvecretlerineldengeldiincedktutulacanadairgvencealmt.
AyrcaTesla,aradasrada,makinelerinigsterilerindekullanmasnnonlar
iiniyibirreklamolacandahatrlatyordu.
~109~


Bu hassas dnemde Tesla'nn hayatna nemli bir kii girecekti. Bilim
Akademisi'ndeki semineri iin hazrlanrken kendisine fener slaytlar ve
katot tpleri salayan George Scherff adnda hevesli ve yeni bir asistanla
tanmt.
Bata sekreterliini yapmakta olan Scherff zamanla finansman ve
hukuk danmanl, muhasebecilik, bro yneticilii, hissedarlk,
yoldalk,dostlukveskkdnemlerdegeneldegvenilirbirborkayna
olma gibi sorumluluklar yklenecekti. yi ve kt zamanlarda hep amade
olanScherff,Tesla'nnensadkveenvazgeilmezelamanolmutu.
Scherff fazla mesaiden, cimri dllerden ve patronunun dncesiz
davranlarndanhibirzamanikayetetmiyordu.ScherffdenTesla'yzor
durumdankurtarabilmekurunakendiailesineyzevirmesiistensebuna
bile katlanabilirdi. Kendisinin her zaman iin sadk grevli Mr. Scherff
olarak kalaca ve hibir zaman sosyal bir e muamelesi grmeyecei
gereini sorgulamaya yeltenmiyordu. Tesla'ya tam anlamyla tapyordu,
onunhakkndaherkestendahaokeybiliyorduveszkonusuolanonun
kiisel srlar ise mhrlenmi dudaklarla mezara gitmeyi tercih ederdi.
Eer byk bir adamn arkasnda sadk bir dost aranacaksa, akla ilk
gelecekisimGeorgeScherff'dir.
Bu arada pek ok kii neden bu baarl erkein de arkasnda bir
kadnn olmadn dnp hayflanmaya devam ediyordu. nemli
kiilerinlkeninselametiiinremelerigerektiidnlyordu.Tesla'y
evlenmeye zorlayanlar arasnda sadece bulvar gazetelerinin yazarlar
yoktu.Bilimselieriklidergilerdebukervanakatlmlard.
Tesla bu konudaki rportajlarnda gazetecileri atlatmada
uzmanlamt. Konuyu srekli bu yana ekmeye alan bir muhabir
saatler sonra bitkin derek pes etmek zorunda kalyordu. Ama zaman
zaman laboratuvarndaki yangn hatrlamas ile donuklaan gzlerine
hznverenbakabirsorunuolduudaanlalyordu.
"Korkarm"diyeszebalayacaktTeslabutrsohbetlerinbirinde,"bu
akam size pek neeli bir konuk olamayacam. nk bugn az kalsn
lyordum."

~110~


Makinelerindenbirindenneredeyse3.5milyonvoltlukbirokyemiti.
"Kvlcmbirmetretedenatladvebenisaomzumdanarpt.Bubeni
allak bullak etti. Asistanm akm annda kesmeseydi bu benim sonum
olabilirdi. Sol gsmde elektriin arpt yerdeki acayip yaray
gsterebilirim size. Sa ayamdaki orap da elektriin akp gittii yerde
yand, kl oldu. Elbette akmn hacmi ok kkt, aksi takdirde bunun
sonukesinbirlmolurdu."
Edison'un AC'nin tehlikelerini anlatan kampanyas nedeniyle kazann
etkilerinikmsyorolmasdaihtimaldahilinde.
Muhabirkvlcmlarnnekadaruzaklaatlayabileceinisormutu.
"Makinelerimden laboratuvanmm bir ucundan dier ucuna srayan
kvlcmlar ktn grdm, yani szgelimi on/onbe metre. Aslnda bu
mesafe snrszdr, yalnz bir metreden sonrasn takip edemezsiniz, ok
hzl akp gider... Evet otuz kilometrelik bir imek yaratabileceimden
eminimvebudabanapekpahalyapatlamayacaktr."
Kendisine laboratuvarnda alrken sk sk kazalar meydana gelip
gelmediisorulduunda,"Hayr,oknadiren.Yldaortalamabirkerefalan.
Ve hi kimse makinelerim yznden lmedi. Ekipmanm yaparken hi
kimseyi ldrmeyecek olmasna dikkat ederim. Laboratuvarmn iki yl
nceyanmasbamagelenenbykkazayd.Kimsebununbenimiinne
kadarbykbirkaypolduunutahminedemez"cevabnverecekti.
Birandnd.Vencbirkiiyianlatrgibiverimlibirmucidinasl
zntkaynannneolduunuanlatmayabalad.
"Birokfikirbirbirinikovalarzihninde,oancakbunlarnpekaznuup
gitmeden yakalayabilir ve bunlarn arasndan da daha azn
mkemmelletirebilecek zaman ve gc bulabilir hayatnda. Bu o kadar
sk olur ki baka bir mucit onun karamad fikirleri ondan nce
douruverir. Ah, size syleyeyim, ite bu durum dostumuzun kalbini
gerektenszlatr."
Laboratuvar yandnda havay yeni bir yntemle svlatrmak iin
gelitirdiialetinindeonunlabirlikteklolduunusylyordu."Baarnn

~111~


eiindeydimveaylarcasrengecikmeninsonundaAlmanbirbiliminsan
problemizmolacakt..."
Onu ticari adan byk nem tayan sv oksijen konusunda geride
brakan Linde idi. Tesla elektrik kablolarnn yapay yoldan yaltlmasnda
kullanlacakbirsoutmayntemizerindealyordu.
"O gnlerde o denli kederli ve umutsuzdum ki kendi kendime
uyguladmvebeniyenidenhayatadndrenelektriktedavisiolmasayd
ayaaaslabirdahakalkabilecekolduumainanmyorum.Grdnzgibi
elektrik yorgun bir bedene tam da ihtiya duyduu eyi veriyor; yaama
gc,dayanmagc.Obykbirhekim,belkidehekimlerinenby."
Sk sk keyifsiz olup olmad sorulduunda ise, "Pek sk denemez
herhalde... Sanata eilimli insanlarn evkleri onlar ounlukla, bir
gkyznefrlatr,biryerindibinegeirir.Amaznde,diyebilirimki,ok
mutlu bir hayatm var, tasavvur edebildiim hayatlarn en mutlusu"
karlnverecekti.
Aratrmalar srasnda yaad muazzam heyecan u szlerle
anlatyordu: "Bir mucidin, beynindeki bir varln bir baary ortaya
karmak zere olduu srada hissettiklerini glgede brakabilecek
boyutlarda bir esrimenin daha olabileceine inanmyorum insann
yreinde... Bylesi bir duygu insana, yemeyi, imeyi, uyumay, dostlar,
akhereyiamahereyiunutturur."
Bu ekilde muhabiri, adeta planl bir ekilde, bir sonraki soruya
ekmiti: Peki, "sanat yaradlna sahip insanlar iin" evliliin uygun
olduunainanyormuydu?
Teslaetraflcadnd.
"Birressamiin,evet;birmzisyeniin,evet;biryazariin,evet;ama
bir mucit iin, hayr. nk bu ilk nn ancak bir kadnn verebilecei
ilhamaihtiyalarvar,aklaronlardahabykeserlereyneltmeli;ama
bir mucidin vahi, arzulu nitelikteki doas ok youndur ve akn bir
kadna ynelttii takdirde bilime verebilecei hibir eyi kalmaz.
Sanmyorumki,anabileceimizoksaydaevlibarklmucitolsun."

~112~


Bunun iki kere evlenmi olan Edison'a bir gnderme olup olmad
konusundaiseyorumyapmaktankanyordu.
Biraz duraksadktan sonra da bekarl konusunda neler hissettiini
aklamak iin, sonradan muhabirin ok dokunakl diye niteleyecei u
szleri sarf edecekti: "Bir yandan da zc bir durum bu nk zaman
zamankendimiziokyalnzhissederiz."

~113~

~114~

11.MARS'ADORU
Katharine'dengelenmektuplarhemkarmakduygularn,hemdeTesla'ya
duyduu bitmeyen ilgiyi ele veriyordu. Bugn ierdikleri mesajlar tam
olarak anlamak g. Cokulu bir slupla kaleme alnm bu yazlar bazen
tam bir ak mektubuna dnmek zereyken yarda kesiliyor. Ancak
Tesla'nn onu cesaretlendirecek bir davranta bulunmadn tahmin
etmekpekdezordeil.
3Nisan1896tarihinde,Tesla'yevlerinedavetedecekvebirgnnce
karlatklarnda gzne pek de salkl grnmemi olmasna ramen
yine de kendisini elendirebileceine inandn "ve ocukluk gnlerine
dnmek" istediini anlatan bir not gnderecekti. Paskalya yortusunun
gelip attn sylyordu. "Hep bykdeiiklikler gerekleecei zaman
bunu bilip bilemediini merak ederdim" diyordu. "Baharn yaklatn
biliyor musun? Eskiden bu bana nee verirdi, imdi ise hznlendiriyor.
Kamaktan yorgun dtm pek ok eyi ifade ediyor bu bana...
kopmalar, ayrlklar. Ben de senin gibi hep ayn dorultuda gidebilmeyi,
hepsylediingibi,aravermedenkendihayatmyaayabilmeyi isterdim.
Buyaadmhayatkimeaitbilmiyorumamabenimhayatmolmadndan
eminim.Gryorsunya,yarnakamgelmelisin."
Johnsonlar o yaz Maine'de geirmilerdi ama Tesla'dan ayr kalmak
Katharine'in kederini perinlemi, onun sal iin duyduu endieyi
artrmt.
"Bir hata yapyorsunuz sevgili dostum, hem de lmcl bir hata" diye
yazyordu. "Deiiklie ve dinlenmeye ihtiyacnz olmadn
dnyorsunuz. O kadar yorgunsun ki neye ihtiyacn olduunu dahi
bilemiyorsun..."
BuscakmektuplarakarlkTeslaonamuzipmektuplaryazyor yada
aklna geldike iek yolluyordu. Belki de tehlikeli sularda seyrettiini
hissediyordu. Robert da onun arkadayd ve Katharine'i seviyordu da.
Ama en azndan kendi hisleri iin endielenmesine gerek yoktu. Zayf
dttekbirandahihatrlamyordu.

~115~


Johnson'la genellikle din, iir konularnda yazyorlard. Acaba Tesla
Century'nin Mays says iin nl bir ressama poz vermeyi kabul eder
miydi? Tesla zaman zaman "Sevgili Luka"ya, hala kendisini sevdii iin
duyduuminnetianlatancokulumektuplardayazard.
Kendisi ateli bir mmin olmasa da, Tesla dinin insanlar iin biilmi
kaftan olduunu dnrd. Kayglarnn dayanlmaz bir hal ald ve
sermayeyi kediye ykledii bir dnemde Budizme merak sarmt.
Budizmin ve Hristiyanln gelecein en nemli dinleri olacana
inanyordu.BunedenleJohnson'aBudizmhakkndabirkitapgndermive
u yant almt: "Bay valye: Bu taraklarda beziniz olduundan hi
haberimyoktuamaimdibukitabokuduktansonrasizinhakknzdaher
zaman olduundan daha sk dnmeye balayacam; sizi temin ederim
bukrkyldabiranlamnagelmiyor."
BirkagnsonraJohnsonlaronuyineyemeedavetettiklerindeonlara,
akayla kark, sekin insanlara olan zafiyetini dile getiren u cevab
yollayacakt:"Eermisafirleriniz(sradanlmller)varsagelmeyeceim.
Eer Padewski, Rntgen ya da Mr. Anthony varsa geleceim. Ltfen
cevaplaynz."
OylNoel,ailesindekineeyekarn,belkidebusebeple,Katharineiin
pek de mutlu gememiti. Kendisini kapana kslm hissediyordu. Kocas
ve ocuklar kendisini seviyorlard ve iinde bulunduu sosyal evreyi
seviyordu ama ona hayatnn nemli bir blm elden gidiyormu gibi
geliyordu.Yavayavayokoluunuizlemekiinyaamayadeermiydi?
Noel'inertesignTesla'yaunlaryazmt:
"Sanaglleriindefalarcateekkretmeyidenedim.Karmdaokadar
harikalar, o kadar gzel kokuyorlar ki... Sana yazarken hep atlmlar
yapmam ve hep kendimi zorlamam gerekiyor nk sylemek
istediklerimi bir trl ifade edemiyorum. Geen akam kaba davranmak
istemedim.Sadecehayalkrkliindeydim.Seniokzlyorumvebunun
byle devam edip edemeyeceini dnyorum. Senden daha ne kadar
ayr kalabilirim? Yine de seni iyi, mutlu ve baarl grmek beni memnun
ediyor.Yeniyliintmdileklerimseninle."

~116~


Tesla da tipik bir ekilde cevap verirken tansiyonu esprilerle
drmeyealyordu.Amabunuyaparkendefazlasylaacmaszolmay
baarabiliyordu."Birgnncesendenokdahatatlveetkileyiciolankz
kardeini grdm" gibi uygun olmayanszler sarf edebiliyordu. Sonra da
oksevdiiiininbanadnyorduumursamadan.
1893 ylnda radyo alc ve vericileri zerine verdii ve gerekli alt
temel ekipman aklad seminerlerinden sonra, laboratuvar ve New
York'un belirli yerlerindeki istasyonlar arasnda iletilebilecek dzenei
kuracakt. Adams'tan ald para ve Westinghouse'dan gelen destek
sayesindebayailerlemekaydetmiti.
GereklipatentlerialmadannceElectricalReview'abaarldenemeler
yapldnbildirecekti.Amayaynlananrapordagenelvesaknmlbirdil
tercihedilmiti:"Birvericiveuzaknoktalarda,akmvemenzilgznne
alnmadan, bu vericiden yaynlanan sinyallere duyarl elektrikli alclar
kurulmu bulunuyor. Ve bu ilem artc derecede az enerji ile
uygulanmtr."
Tesla,HoudsonNehrizerindebirteknedekialcilelaboratuvarndan
gnderilen sinyalleri yakalad bir deney yapmt. Tekne Houdson
sokandakiyenilaboratuvarndanyaklakkrkkilometreuzaklktaydve
buTesla'nnaletlerininkapasitesininbirblmydsadece.
Gereklipatentbavurularn2Eyll1897tarihindeyaptvebunlarda
1900 ylnda onayland. Sonradan patentler hakknda Marconi ile
mahkemede uzun bir ekimeye giritiler. Ama yasal haklarnn
inendiineilikindavaaantarafbudefaTesla'yd.
1898 ylnda gdml tatlarn radyo dalgalaryla uzaktan kumanda
edilmesi zerine patent brosuna bavuracak ve onay alacakt. Bu konu
telsiz iletisinin potansiyel ve mkemmel bir uygulamasn da
barndryordu bnyesinde. Tesla radyo ya da otomasyondaki bu byk
ilerlemeyi kamuoyuna ayr ayr deil, bir arada duyurabilmek iin
sabrszlanyordu.
Bir yl nce, Niagara elalesi enerji ebekesinin devreye sokulmas ve
GE'nin enerji nakil hatlarnn inasn tamamlamas dolaysyla yapt
konumada, artk srann en byk d olan "istasyondan istasyona tel
~117~


kullanlmadan enerji nakledilebilmesi" projesine geldiini sylemiti.
Davetli kodamanlar mhendisler, sanayiciler ve i adamlar bu
konumay kark duygular iinde dinlemilerdi. Bu deli dahi, daha
hatlarnyapmyenibitmikenvetamdakaredilmeyebalanacasrada
bunlarn tarihe gmleceini sylyordu. Ama pek yaknda gazeteler
dnyann drt bir yannda, Tesla'nn krk kilometre uzakla enerji ve
sinyal gnderebilmekle kalmadm, ayn zamanda bunu telsiz
yapabildiiniduyurmayabalayacaklard.
VeTeslakendindenokadaremindiki,ksabirsreierisinde Mars'la
iletiiminsalanabileceiniiddiaediyordu.
Electrical Review'da da Mr. Tesla'nn, bugne kadar ulalabilen
mesafelerden daha byk bir alanda elektrik akm iletebilen bir alet
gelitirdii ve bu sayede akmn, atmosferin youn olmad ve retilen
belirli akm rahata iletebildii rakmlarda belirlenecek bir terminale
iletilebilecei duyuruluyordu. "Uzak bir noktada ve yaklak olarak ayn
seviyede kurulacak ikinci bir terminal akm ekecek, alacak, bu akm
datmvekullanmiingelitirilecekaygtlarlayeryznenakledecektir."
nceden yaplm tm tasarmlar glgede brakacak bir ekipman
kurmutu. eitli boyut ve trlerde bobinler, ya da yksek frekans
transformatrleri retmiti. Bunlarn arasnda harika bir tasarm rnei
olan ve milyonlarca voltluk elektromotiv enerjisi retebilecek dzspiral
birrezonanttransformatrdevard.
Bu tip bir ekipmann snrsz olanaklar saladn dnmekteydi:
Mars'aChicago'yagnderirgibibirmesajyollanabilecekti."Mmknolan
gerilimin nnde pratikte hibir engel olmadn dnyorum" diye
yazyordu Electrical Review'da, "Bu alandaki almalarm sonunda elde
ettiim sonularn en nemlilerine ulamtm. Bunlardan bir tanesi,
normal koullar altnda mkemmel bir yaltkan olan atmosferik havann,
bu tip bobinlerle retilebilen youn elektromotiv enerji akmlar sz
konusu olduunda iyi bir iletken olabildii idi... Hava o derece iletken
oluyordu ki tek bir terminalden kaynaklanan dearj younlam
atmosferdeymiesine serbest yaylabiliyordu. Bir baka olgu da, hava
younlatrldnda ve elektriin gerilimi artrldnda iletkenlik
kalitesinin ok hzl ykseli gstermesi idi. Sradan akmlarn
~118~


aktarlmasna olanak vermeyen barometrik basn oranlarnda dahi bu
bobin tarafndan retilen akmlar bakr bir teldeymiesine rahat
akabiliyorlard."
Bylece atmosferin yksek seviyelerinde yksek miktarlarda elektrik
enerjisinin istenilen uzakla gnderilebileceini ispatladn sylyordu.
Buaradaenazbununkadarnemlibirgerekzerindedurduunudafark
etmiti:birkamilyonvoltlukenerjidearjlaratmosferiknitrojendegl
ekimler ortaya kmasna, oksijen ve dier elementlerle birlemesine
neden oluyordu. "Bu enerji o kadar gl ve bunun gibi gl dearjlar o
kadar ilgin davranyor ki, zaman zaman atmosferin alev alabilecei
dehet verici bir olaslk korkusuna kapldm da oldu. Bunu stn bir
zeka gcne sahip olan Sir William Crookes da daha nce fark etmiti.
Bylebirfelaketingerekleipgereklemeyeceinikimbilebilirki?"
Elektrik rezonans Tesla'nn orijinal fikri deildi. Lort Kelvin de daha
nceden kondansatr dearjnn matematiksel potansiyellerini
hesaplamt ama Tesla bu eitlie yeniden hayat vermi ve uygulamaya
koymutu.
ElectricalReview'da1889ylndayaymlananveTesla'nngkyznde
yangn karmaktan korktuunu aklad makalede mucidin zerinde
alt aletle birlikte ekilmi fotoraflar da yaymlanmt. Birisinde
yaklak sekiz milyon voltluk bir gerilim ile uzak mesafelere havadan
elektrik enerjisi gnderme deneyleri srasnda elde edilen olaanst bir
imek grlebiliyordu. Bir dierinde ise mucit elinde 1.500 mumluk
balantszbirampulolduuhaldepozvermiti,fotorafdabukkayna
ileekilmiti.Frekansnsaniyedemilyonlaraulathesaplanyordu.
Bir ncsnde ise Tesla'nn elinde gururla tuttuu, uzaktaki bir
osilatrden yaylan dalgalarla beslenen ve kendi bedeninin kapasitesine
ayarlad bir bobin vard. Elektrik arpmasndan korunmak iin bobini
yountitreiminokazhissedildiibirleimnoktasndantutuyordu.Gl
parltlarla aydnlanan bobinin tad gerilim yarm milyon volta
ulayordu.

~119~


Bu olaanst ve rktc serinin en sonuncusu u manetle
yaymlanmt:"Budeneydeoperatrnosilatredorudanbalantlolan
bedeni yksek bir gerilimle yklenmitir. Fotorafta belirli bir
byklkteki kalay levhann u noktasnda elle tutulan iletken ubuk
grlebiliyor. Operatr duraan elektrik dalgasnn zerinde ve ubuk ile
levha evrelerinde olaanst bir hareket halindeki hava sayesinde
parldyor. Laboratuvar aydnlatmakta olan bir vakum tp, tavanda
olduka yksekte olmasna karn, operatrn bedeninden yaylan
dalgalardanetkilenerekldyor."
Teslabylesihirbazlklarabaylyorduamakendisiniovyapmaklave
yararl bir aygt gelitirememekle sulayanlara verilecek bir cevab da
vard.Elbettekibusihirlerdahasradanmeyvelerdeverecekti.Elektrikli
rezonans ve kusursuz ezamanl devreler sayesinde nitrojen havadan
ayrtrlabilecekti. Bu yolla byk deere sahip suni azotlu gbre
retilebilecekti. Ayrca gnete olduu gibi yaylm gsterecek k ok
daha ekonomik yollardan retilebilecek ve asla patlamayan lambalara
hapsedilebilecekti.
Dleri topikti: nsanlar alktan ve lesiye almaktan
kurtulacaklard, dnya apnda iletiim kolaylaacakt; ve sonuncu olarak
da o dier gezegenlerde de insanlara benzer yaam formlarnn
varolduuna inanyordu. Marsllar'n "istatistiki bir gereklik" olduunu
dnyordu.
Bu arada, fazla karmak eyler dnmeyi sevmeyen arkadalarnn
hayatdadoalakndailerlemekteydi.Katharinedokunaklveinelibir
mektup gndermiti; arkadalarn srekli reddetmekten vazgemesini
tembihleyip bir partiye davet ediyordu Tesla'y. Johnsonlar'n ocuklar
serpiliyordu ve Katharine onlarn kendisine ihtiya duymad bir gnn
geleceini sezinleyebiliyordu. Zaman hzla akp gidiyordu ve yaklaan
lmn ayak sesleri onu rktyordu: "Milyonlar, cafcafl unvanlar,
Waldorf'uveFifthAveneu'ybiryanabrak"diyordu,"butekunvanolan
sradanvebasitinsaniinbykbirzayflk."
Tesla labaratuvarndan kacak ve partiye gelecekti. Dzenlenen parti
eski gnleri geri getirir gibi olmutu. Ama laboratuvarn ars onu yine
ekecekti. Tesla uzun bir sredir, Mark Twain'in de elence ve salk iin
~120~


dzenlenmi bir deneyde zerine kmasna izin verdii mekanik
vibratrler zerine almaktayd. Bir keresinde neredeyse umulmadk
etkileryaratmanneiindendnmt.
1898 ylnda bir gn kk bir elektromekanik osilatr zerine
alrken bunu, tm iyi niyetiyle, laboratuvarnn tam merkezinden
bodrumuntabannadekuzanandemirbirstunabalamt.
Dmeyi evirip iskemlesine kurulmu ve ortaya kacak tm etkileri
not etmek zere eline bir defter almt. Bu makinelere hayrand nk
titreim her seferinde biraz daha arttka atlyesindeki eyalarda bir
rezonans etkisi belirmeye balyordu. rnein mobilyalardan biri
titremeye,sarslmayabalyor,dahasonradierleridebudansabirerbirer
katlyorlard.Frekansarttrlncahereybiraniinduruluyoramaneden
sonra dans kald yerden, bu defa ok daha lgnca olmak kaydyla,
devamediyordu.
Tesla'nn farknda olmad ey tabana doru giden demir stun
boyuncaglenerekilerleyenrezonansnManhattan'naltyapsndrtbir
yandan titretmeye baladyd. (Normalde depremler merkez slerinden
biraz uzaklkta daha iddetli hissedilirler.) Binalar kprdanmaya
balamt, camlar sarslyor ve yaknlardaki talyan ve in
mahallelerindekiinsanlarsokaklaraaknediyorlard.
Tesla'yzatenmimlemiolanMulberryStreet'tekiEmniyetMdrl
ksabirsreiindeehrinbakahibiryerinindepremdenetkilenmediini
renecekti. Derhal deli mucidi kontrol etmek zere iki polis memuru
grevlendirilecekti. Bu arada Tesla binay titretmeye balayan sarsntnn
henz farkna varmamt. Ama ksa bir sre iinde o da duvarlarnn ve
yerin titremeye baladnn farkna varacakt. Buna hemen bir son
vermesi gerektiini bildiinden eline geirdii ilk balyozu osilatrn tam
tepesineindirecekti.
Mkemmel bir zamanlamayla, iki polis memuru tam da o anda ieri
dalmt. Tesla da onlar bayla nazike selamlayacak ve unlar
syleyecekti:

~121~


"zgnmbeyler.Hemenvepekdealkolmadmbirekildeyarda
kesmek zorunda kaldm deneyimi izleyebilmekten sadece birka saniye
ilemahrumkaldnz...Fakateerakamadoruurayabilirsenizzerinde
durabileceiniz bu platforma yeni bir osilator balayacam. Bu deneyimi
ok ilgin ve heyecan verici bulacanza eminim. Fakat ne yazk ki imdi
sizigeirmemgerekiyornkyapacakokiimvar.yignlerbeyler."
MuhabirlerlaboratuvarnaaknettiklerindeiseonlaraisteseBrooklyn
Kprs'nbileyerlebiredebileceinisyleyecekti.
Yllar sonra bir alar saatten daha byk olmayan bir osilatrle
gerekletirdii deneylerden sz edecekti Alan L. Benson'a. Vibratr
altmsantimboyunda,besantimkalnlndabirelikhalkayatakmt.
"Uzun bir sre hibir ey olmad... Ama nihayet... koca elik halka
titremeye,birkalpgibialpkapanmayabaladveensonundakoptu!"
"Bunu bir balyozla baaramazsnz" diye aklayacakt muhabire. Ama
birbebeebilezararvermeyeceksreklitklamalaryapabilmiti.
BubalanglaevklenenTeslakoltuununaltnasktrdosilatrile
yapm henz tamamlanmam elik bir bina bulmak zere dolamaya
balayacakt! Wall Street blgesinde on katl elik konstrksiyonlu bir
inaatgrecekvevibratrkirilerdenbirineilitirecekti.
"Birka dakika ierisinde kiriin titremeye baladn hissedecektim.
Yavayavatitremeninyounluuarttvetminaatkaplamayabalad.
En sonunda yap gcrdamaya ve bklmeye balamt. iler deprem
olduunu sanm ve iskelelerden aa atlamt. Binann yklaca
sylentileri yaylmaya balam polis birlikleri yola kmlard. Ciddi bir
sonu domasna mahal vermeden vibratr cebime attm gibi
uzaklatmoradan.Eerondakikadahafazlailerhaldebraksaydmtm
yap yerle bir olacakt. Ayn vibratrle Brooklyn Kprsn bir saatten
ksabirsreierisindeyerlebiredebilirdim."
Hepsi bu kadarla da kalmyordu. Dnyay da ayn ekilde ikiye
blebileceinisyleyerekBenson'dehetedrecekti.Onu"birelmagibi
ikiye blebilir, insan rknn sonunu hazrlayabilirdi. Dnyann
titreimlerinin bir saat krk dokuz dakikalk bir periyot ile seyrettiini
sylyordu."Yani,dnyayauandavurduumtakdirdeklenbirdalga,
~122~


genileme formunda, bu kadarlk bir sre sonunda ayn yere geri
gelecektir. Aslnda dnya da tm cisimler gibi srekli titreim halindedir.
Sreklidaralanvegenileyen.
"imdi tam klmeye balad anda bir ton dinamit patlattm
dnn. Bu klmeyi hzlandracak ve bir saat krk dokuz dakika
sonunda edeerde hzlanm bir genileme meydana gelecektir.
Genileyen dalga geri ekilmeye balad anda bir ton dinamit daha
patlattmdnn,budaklmedalgasnbirazdahahzlandracaktr.
Ve bu ilemin art arda tekrar edildiini dnn. Bunun douraca
sonulardan kuku duyabilir misiniz? Aklnzda pheye hi yer olmasn.
Dnya ikiye ayrlacaktr. nsan, tarihi boyunca ilk defa olarak kozmik
gidiatamdahaleedebilmeninbiryolunubulmuoluyor!"
Benson, dnyay paralamak iin ne kadar zamana ihtiya duyacan
sorduunda ise alakgnlllkle u yant verecekti: "Aylar srer. Bir ya
da iki yl gemesi gerekebilir. Ama birka hafta ierisinde dnya yle
byk bir titreme ile sarslmaya balayacaktr ki nehirler yataklarndan
frlayacak, binalar yerle bir olacak, yeryz yzlerce metre ykseklie
kp decek, bu da uygarlklar ortadan kaldrmaya yetecektir.
Vatandalarrahatlatacakekildeiddiasnsonradandeitirecekti.lkenin
amaz olduunu sylyordu ama dnyada mkemmel bir rezonans
yaratmakdaolanakldeildi.
ounlukla olduu gibi Tesla'nn basna yapt aklamalar basit
gsteri dknl olarak deerlendirilecekti. Ama yine ounlukla
olduu gibi aratrmas kusursuzdu. "Telejeodinamik" adn verdii yeni
bir bilim dal zerine almaya balamt ve nemli sonular elde
edecekti. Ayn titreim ilkesinin, denizalt ve gemi gibi uzaklardaki
nesneleri saptamak iin kullanlabileceini fark etmiti. Mekanik
titreimlerilednyanntitreimininbirliktekullanlarakmadenvepetrol
rezervlerinin nasl ortaya karlabileceini bulmaya alyordu. Modern
yeraltaratrmatekniklerinintemelidebyleceatlmoluyordu.

~123~


Tesla, O'Neill'in, daha nce iddetli bir deprem meydana gelmi bir
blgeye yerletirilecek ciroskop bataryalarnn yeryznn iinde dk
seviyelerderezonansyaratacakekildeeitaralklarlavurularyapmasile
katmanlar zerindeki basknn azaltlabilecei ve bu sayede ciddi
depremler yaanmasnn engellenebilecei teorisini destekliyordu. Bugn
sismologlar bu varsaymlar yenilenen bir ilgi ile gzden geirmeye
baladlar.

~124~

12.ROBOTLAR
1898 ylnda Edison ve Tesla kendilerini, sradan insanlar en srad
bulularla etkilemeye altklar kyasya bir ekimenin iinde
bulmulard. Haberler San Francisco'ya kadar yaylmt. "Edison
dncenin fotorafn ekebildiini duyurdu. Tesla da gne nlarn
kullanarakalanbirmakineyaptn.Buicadnhalendeneyaamasnda
olduu syleniyor ancak mucit baarszlk olaslnn sfr olduunu da
szlerine ekliyor. Gne nlarndan enerji elde ettiini ne sryor. Bu
enerjideelektrikretenbirbuharlmakineyialtryor."
Tesla'nn gne enerjisi istasyonu olarak kulland odann tavan
camlakaplyd.Asbestvetatanbiryatanzerindekalncamdandevasa
bir ubuk vard. evresinde de gnein n yanstacak ekilde asbestle
kapl aynalar vard. Sylediine gre sistemin tek karmak yan, daima
gizlibirkimyasalilemdengeirilmisuiledoluolansilindiriniiydi.
zel kimyasal ilem sayesinde btn gn boyunca gnein nlar ile
kolaycasnansubuharmakinesiniiletmeyebalayacakt.Budaevlereve
fabrikalara bulutlu gnler iin depolamaya yetecek kadar elektirik
retecekti.
Bu kadar basit bir sistem gelitirdii iin yine kendisiyle alay
edileceinizannettiinisylyordu.Dahasonrakideneylertersinigsterdi
ama Tesla bu enerjinin retim maliyetinin en alt seviyeye ekileceini ve
olas jeneratr kazalarna kar bataryalarda bir yllk enerji ihtiyacnn
depolanabileceimiddiaediyordu.Busistemsayesinde"insanlar,hayatlar
pahasna yerin altna girerek, buharl makineleri ancak ksa bir sre iin
altrabilecek kmr karma zahmetinden kurtulacaklard. Gerekten
degneenerjisiilealanmotorun,hemkmr,hemdedieryaktlarla
alan motorun yerini alacana inanyordu. catlarn alan makineler
halinegetirmek,ounluklayalnzalmaytercihedenveyenifikirlerin
istilasna kaplp giden Tesla iin gittike daha byk bir sorun
oluturmayabalyordu.Budurumyenivakumtpfotoraflkklarnda
dayaanyordu.

~125~


RobertJohnson'aunlaryazmt:"Fotoraflkiingnetendahaiyi
bir k kaynana sahip olduuma inanyorum ama bunun zerinde
alacak vaktim yok..." Gizemli yeni nn maharetlerini gstermek
amacyla aktr John Jefferson'un birka fotorafn ekmiti. (Fosforlu
klailkfotoraflarekmesindenbeylnce.)Bu,NewYorkTimes'dau
szlerle duyurulacakt: "Eer Nikola Tesla'nn vakumtpler zerine
fikirleri salam temeller zerine oturuyorsa, fotoraflk bundan sonra
gne na muhta kalmayacak demektir." Electrical Review'da bunun
vakum tpler konusunda daha nce hi aratrlmam bir gelime
olduunu bildiriyordu. Tpn desteinde ekilen fotoraflar gazetelerde
boy boy yaynlanmlard. Ama daha sonra uzun bir sre bu konuda pek
seskmayacakt.
Bakapratikicatlaraklneliyor,onuzerindealmakistediitemel
aratrma konusuna eilmekten alkoyuyordu. George Westinghouse
hararetle kendisinden "alternatif akm basit ve ekonomik bir yoldan
srekli DC akma evirecek bir aygt" gelitirmesini istiyordu. Pittsburglu
sanayicinin akmlarn dntrlmesini istemesinin temel nedenlerinden
birideelektriklitrensahasnaatlmakistemesiydi.Teslacevabenbukonu
zerine kafasn fazlasyla yorduunu ve elinde bu amaca hizmet
edebilecekbirdeilbirdenokaygtolduunuvehepsiiindebykbir
talepolduunuyazacakt.
knaolmutuveAC/DCilealantrenlerlegvenlibirekildesaatteiki
yz mile varan hzlarda seyahat edilebileceini duyuracakt. Her zaman
olduu gibi, bu iddias da tm halkn olduu kadar meslektalarnn da
dikkatini hemen bu konu zerinde toplayacakt. Westinghouse, Tesla ile
konvertrlerindenbiriiinkontratimzalamt.BuaradaTesla'yaicadnn
dahagelimimodelleriiindepeinen6bindolarvermiti.Busralarda
Tesla'nnelinepekfazlaparagemiyordu.Amaenazndanborcudayoktu.
Mays aynda Belika Prensi Albert, ABD'yi ziyarete geldiinde
programna Tesla'nn laboratuvarn da dahil etmiti. Laboratuvarn
kendisini "derinden etkilediini" belirten Prens, mucidin de, grt
Amerikallararasndazerindeenoketkibrakankiiolduunuszlerine
ekliyordu.

~126~


Asaletin erdemlerini asla gz ard edemeyen Tesla da Westinghouse'a
bir telgraf ekerek prensi Pittsburg'daki evine davet etmesini nerecekti.
Westinghousedabununharikabirfikirolduunudnerekbutavsiyeye
uyacakt. Daha sonra da birlikte Niagara elalesi'ndeki enerji ebekesini
ziyaret edeceklerdi. Bu arada yaync William Randolph ulusu spanya'ya
kar girilecek bir savaadoru ustaca kkrtyordu. spanyollar'a, "nazik
Kbahalkna"acmaszdavranlarndandolaymedyatikbiryaylmatei
amt. Maine sava gemisinin Havana limanna doru seyrederken
esrarengizbirbiimdebatmasdatmlkeyiintikamhrsnasrklemek
iin bulunmaz bir frsatt. Basnn yaygarasna kaplan ABD Kongresi de
spanya'yasavailanetmektegecikmeyecekti.
Bu ulusal feverann ortasnda bir bahar akam, Tesla, Johnsonlar ve
kardeleri Agnes ile yakkl deniz subay Temen Richmond Pearson
Hobson, Waldorf otelinde yemekteydiler. Bu, Johnson'n kardei Agnes'in
toplumiineilkesaslkveTemenHobson'nTesla'yalaboratuvarnda
sondefavedaetmesiiinbirfrsatt.Buaradabirdonanmasrrhakknda
konumaktaydlar. Tam o srada ieriye, sunduu kartvizitinde
PhiledelphiaPressadnaaltyazlolanbirmuhabirdalacakt.
"Sava gemileri ile yz mil uzaklktan haberlemeyi olanakl klan bir
telsizgelitirdiiniziduydukDr.Tesla."
"Bu doru" diye cevaplad mucit, "ama size bunu ayrntlaryla
aklayamam. u kadarn syleyebilirim ki eer bu cihazlar gemilerimize
avantaj salayacak bir ekilde kullanlabilirlerse lkeme hizmet etmi
olmaktangururduyacam."
"O halde kendinizi iyi bir Amerikal olarak m gryorsunuz?" diye
kurcalamayadevamettimuhabir.
"Ben mi, iyi bir Amerikal m? Ben daha bu lkeyi grmeden iyi bir
Amerikal olmutum. Hkmeti zerine altm, baz vatandalar ile
tantm, Amerika'ya hayrandm. Buraya yaamak iin gelip yerlemeden
okncekalbenbirAmerikalidimben."
MuhabirnotalmayadevamettikeTesladacouyordu.

~127~


"Bu lkenin bir insana sunduu frsatlara bir bakn! Halk dnyann
herhangibiryerindekiinsanlardanbinyldahailerideyayor.Bykbir
halk,akfikirli,cmert.Bulkedeulatmbaarlarbakahibirlkede
eldeedemezdim."
Szleri samimiydi. Bunlarn hepsi doruydu. Amerikal i adamlar
tarafndan atlatld, kandrld, akademisyenleri tarafndan
kmsendii, varsaymlarna glnp geildii zamanlar tamamen
aklndan km, silinmiti. Bu, eskidendi. Ama Madison Square'deki
gsteriyehkmetinilgisiniekmeyealtdadoruydu.
"Amerikanhalkyardmeliniuzatmakvekabuletmekiinhitereddt
etmez" diye devam etti szlerine. "Evet, ben olabilecek en iyi Amerikan
vatandalarndan birisiyim. Benim Birleik Devletler Hkmeti'ne
satlacak hibir icadm yok nk benim gzmde ihtiya duyacaklar
zamanistediklerinialmaktavekullanmaktazgrdrler."
Geri o sralar esmer tenli ve yabanc aksanl insanlarn Amerikal
olarak kolayca toplumsal kabul grebildii gnlerden deildi. Polis sokak
ortasnda dayak yiyen bir spanyol asll Amerikal grse olaya tersinden
bakmay tercih ederdi. Bazen "casuslar" yakalanyor ve snrd edilmek
zereieritklyorlard.
MucitTeslatmbukarmaannortasndaalmayavesergignnn
gelmesini beklemeye devam ediyordu. Madison Square Garden'daki
gsteri ileri bir tarihe ertelenmiti. Demiryollar askeri donanmn
nakliyesi iin kullanlmaktayd ve bilimsel malzemelerin gelmesi de bu
nedenle gecikmekteydi. Daha bykolaylarn glgesinde kalangsteri de
gazetelerde ok kk bir yer bulabiliyordu kendisine. Her eyin zerine
havannyamurluolmasdatuzbiberekiyordu.Tmbunlarakarnovu
izlemeyeellibinkiigelecekti.
Radyo dalgalar ile kumanda edilen dnyann ilk robot teknesi
kendisindenbeklenenkyapamamt.Bununteknedeniovunstne
askeri olaylarn glgesinin dmesi deildi. Tesla yanl bir hesaplama
yapm,kamuoyunabirkeredesindirebileceindenfazlasnikrametmiti.
Telsizingeliimindeulatnokta,modernradyonunilkrneiyeterlibir
malzemeydi. Ama ayn anda otomasyonun da sahnede belirmesi insanlk
~128~


iin biraz fazlaca byk bir admd. 1898 ylnda sergiledii modern
gdmltatlarnvesilahlarnncleri,otomasyonteknolojisiverobotlar
dnyann daha uzun yllar boyunca kendini hazr hissedemeyecei bir
ilerlemeydi.
cadn tm kapasitesi gzler nne serilmemiti nk Tesla
donanmannbunubirsavatekniiolarakkullanabileceinimitediyordu.
"Ortayakonulmayanzelliklerdenbirtaneside"sonradanbilimyazar
Kenneth M. Sweezey'in kefettii gibi, "tamamyla farkl frekanslardan
oluaneitliradyodalgalarnnbirkombinasyonunatepkiverenkoordine
birayaraygtsayesindedieraralarnmdahalesininleyenbirsistemdi.
Bir dieri ise geminin bakr gvertesi iine yerletirilebilen antendi.
Bylece anten grnmez olacak ve tat da tamamyla su altna
girebilecekti."
Mucit patentindeki temel fikirlerin dndakileri ak etmemiti,
keiflerinikorumakiinbavurduubiryntemdibu.
PatentininieriindeolupdaMadisonSquare'dekileringremediibir
dier zellik ise, mrettebata ihtiya duymayan bir torpido gemisinin
ayrntlaryd. Pervaneyi dndren bataryal bir motor, dmen arkn
hareket ettiren daha kk motorlar, piller ve elektrikli sinyalizasyon
lambalarnaltranvegemininsudaaalarainmesiniyadayukarlara
kmasn salayan dier motorlar ve piller. Alt adet 4 metrelik torpido
yataydurumdaikisrahalindedizilmiti,bylecebirtanesiatelendiinde
bir dieri boluu annda dolduracakt. Tesla byle bir geminin 50 bin
dolarcivarndabirmaliyetleinaedilebileceinibildirmitidonanmaya.
Bu tip bir gemi "tm bir filoyu, dman daha saldrann kim ya da ne
olduunuanlayamadanbirsaatiindetahripedebilirdi."
O srada Avusturya'da bulunan Mark Twain, bu szleri duyduunda
mucit dostuna unlar yazacakt: "u sz ettiin korkun makinenin
ngiltere ve Avusturya patent haklarn da satn aldn m? Eer aldysan,
ngiltere ve Avusturya hkmetlerinde tandm nemli insanlar var,
hemenonlarlabirpazarlaoturabilirim.Almanya'dadatandklarmvar.
MeselaII.Wilhelm."

~129~


"Avrupa'dabirylkadarkalmaydnyorum.
"Burada, otelde, geen gece baz ilgin tipler ar'a kar uluslarn
birlemesivesilahlarnbrakmayazorlamasgerektiindenbahsediyordu.
Ben de onlara bunun yrtlp atlabilecek bir kat zerindeki atekesten
daha etkili bir yolu olduundan bahsettim. Filolarn ve ordularn
karsnda aresiz kalaca icatlar gelitirmek zere bilim insanlarn
hareketegeirin,onlardasavaamayacakbirdurumadsnler.Seninbu
tip konu zerinde, kalc bir atekesi pratik ve zorunlu klacak icatlar
zerindealtnbiliyordum.
"okmegulbiradamolduunubiliyorumamabeniarayabilecekkadar
zamanayrabilirmisinacaba?"
Ama bu yaklam fazlasyla ileri bir teknolojiye iaret ediyordu ve
Amerikan savunma birimlerindeki grevliler bunun gerekletirilmesinin
imkansz olduunu belirtiyorlard. Bir tank iindeki milimetrik denizcilik
manevralarn izleyen subaylar dahi almann gerek sava alanlarnda
kullanlamayacan,henz"laboratuvardeneyi"safhasndaolduunuileri
sryorlard.
Tesla'nn Square Garden'daki gsterisi gelecek iin ok ey vaat
ediyordu. Ama dier gsteriler de halk olduka etkilemiti. Marconi
farknda olmadan bir Tesla osilatr kullanarak, maden ocaklarnn
Marconi'nin telsiz telgraf sistemi ve "Kba dinamiti" ile nasl havaya
uurulabileceini sergilemiti. Edison da, ba belas haline gelecek,
'ManyetikMadenCevheriAyrtEdici'sinisergiliyordu.
NewYorkElektrikCemiyeti'ninbakanPupin,EdisonveMarconigl
bir beyin ls oluturuyorlard. Ve telsiz telgrafn vaat ettii ticari
gelecek erevesinde, en az Tesla kadar hrsl bir ekilde bir araya
gelmilerdi. Dier bir ortak zellikleri de nn birden Tesla'ya hn
besliyorolmalaryd.

~130~


Bu arada Tesla kendisini uyaran muhasebecisi George Scherff
sayesinde gerek dnyaya dnecek ve parann suyunu ekmek zere
olduunu, hibir icadnn henz tam olarak tamamlanamadn fark
edecekti. Sylediine baklrsa insanlarn ihtiya duyaca trden
malzemeler vard elinde aslnda. rnein bir eit s ilemcisi olan Tesla
Pedi doktorlarn ve hastabakclarn iine yaryordu ama bunun zerinde
dealmasvepiyasayasrlecekbirhalegetirmesigerekiyordu.
Amabutipeylerzerindealacakzamanneredenbulabilirdiki?
1898 knda yeniden Johnsonlar'la beraber sosyallemenin tadn
kartyorduvekatlddavetlerinsaysdagitgideartyordu.
3 Kasm tarihinde "Sevgili Kate"e yazd davet mektubunda u szler
yeralacakt:"Tmoavamtabakasnadavulcular,satclarveYahudilerve
dierkuyruklulararamengzelbirgecegeireceimiziumuyorum."
KsabirsresonraKatharine'denbirdavetalacakvebireiinnerisi
olup olmad sorulduunda da, tahmin edilebilecei gibi yine
Marguerite'inadnverecekti.
Tesla'nn robot tatlar ile ilgili iddialar ksa bir sre ierisinde bilim
insanlarnn saldrsna uramaya balayacakt. Electrical Review'da
"Tesla'nn Elektrikle Kontrol Edilen Gemileri zerine Bir Aratrma"
balkl yazsnda N. G. Worth kontrol mekanizmasnn dmann
kumandasaltnadagirebileceinedikkatekiyordu.
Tesla Century'nin editr olan Johnson'dan bu tip yazlara tepki
vermemesiniistiyordu:
"Biliyorum ki, soylu bir insan, vefal bir dostsun ve bunun gibi
duyulmam saldrlara kar sen de bir eyler sylemek isteyeceksin.
Senden hibir koulda byle bir ey yapmaman rica ediyorum, yoksa
beniincitirsin.Brak'dostlarmz'ellerindengeleniardlarnakoymasnlar.
Ben byle olmasn tercih ederim. Brak ileri geri konusunlar, byk
eylergrebilenleringzlerinekumatsnlar,zamanenindesonundaonlar
hakettikleriekildedllendirecektir...

~131~


"ButipiddialarbenimemekleriminmeyvelerinitoplayanLortKelvin,
Sir William Crookes, Lort Rayleigh, Rntgen gibi insanlarn szlerini
kaynak gstererek kolayca rtebilirim. Ama buna gerek grmyorum
nksaldrmuhatapalnamayacakkadarseviyesiz..."
1919 ylnda, o zamanlarn ilk robotlarnn teleotomatiin geliiminin
balangcnda nemli bir aama oluturduuna inandn yazyordu. "Bir
sonraki adm bunlarn kumanda merkezine ok uzak, grlemeyen
otomatik mekanizmalarla kullanlmasyd, o zamandan beri bu sistemin
sava teknolojisinde kullanlabileceini savunuyordum... u an sahip
olunan eksik donanml ebekelerle dahi bir uan telsizle kumanda
edilebilmesi ve ok uzak mesafelerde operasyonlar dzenlenmesi
mmkndr."
Kolej yllarnda dnd uak modellerinin mevcut olanlara hi
benzemediinihatrlyordu.
"Temel prensip doruydu ama pratie geirilemiyordu nk yksek
aktiviteji bir harekete geiriciyi gerekli klyordu. Son zamanlarda bu
sorunun stesinden de gelmi bulunuyorum, bu uaklarn bugnklerin
yerini alacana ve gelecekte barn korunmasnda ok nemli roller
oynayacanainanyorum."
Gelecek iin tasarlad uak mekanik olarak ya da telsiz yolu ile
kumandaedilebiliyordu.
"Uygun dzenein kurulmas ile bu tip bir fzenin frlatlmas ve tam
hedeflenen blgeye, bu binlerce kilometre tesi de olabilir, drlmesi
mmkn olabilecektir. Ama bu noktada da durmayacaz ve tamamen
kendi zekas varmasna hareket edebilen ve bu zellii ile bir devrim
yaratacakteleotomatdayapacaz."
Daha 1898 ylnda sanayicilere "kendi bana karar verme yeteneine
sahipmi gibi hareket edebilen" otomobiller retme teklifini gtrecekti.
Amateklifi"komikbulunmu"vesonuvermemiti.
Robotlarn savatan ok te alanlarda, insanln yararna hizmet
edebileceineinanmaktayd.PrudeniversitesiprofesrB.F.Meissner'a
o zamanki almalarn yle anlatacakt: "Tm sahay geni bir a ile
~132~


idrak etmeye alyor, kendimi uzaktan kumanda edilebilen
mekanizmalarla snrlamyor, kendi zekasna sahip olacak makineler
zerinde de alyordum. almalarmda ulatm noktaya baktmda
kendi zekasna sahip ve uzaktaki hibir iradeye tabi olmayan robotlar
gelitirebileceim zamanlarn uzak olmadn dnyordum. Bu
almann sonular ne tr pratik olanaklar salarsa salasn, mekanikte
yenibiranalacanainanyordum."
yledevamediyordu:"Yukardabahsettiimalandazerineeildiim
noktann basit dzenekli bir devre, bireysellemi kumanda olduuna
dikkatinizi ekerim; yani bu sistem 1903 Mart'nda patentini aldm
deiik titreim periyotlarndan oluan birden ok devrenin ortaklaa
almas mantna dayanyordu. Patent nceleme Kurulu Bamfettii
Seeley huzurunda sergilediim makine de, Mekanizmalar Uzaktan
KumandaEtmeninYntemveAygtlarpatentiminonaylanmasndannce,
busistemuyarncaalmaktayd.
Swezey'nin 'yalnzca tamamen deiik frekanslarda radyo dalgalarna
tepki veren birlikte almaya uyumlu cihazlar' szleri ile ima ettii de
buydu."
Yzylmzn son yarsnda bilgisayar teknolojisi zerine almalar
yapan mhendislerin patent alma arayna girdiklerinde dosyalarda
Tesla'nnadnnoktanyeraldngrerekhayretedmeleribukoullar
altnda artc olmamal. Leland Anderson da bir aratrma gelitirme
almasnn nihayetinde elde ettii sonulan bir bilgisayar irketine
patentleri alnmak zere sunduunda kendisine Tesla'nn uzun yllar
ncesindebualanparsellediigsterilenuzmanlardanbirisiydi.Anderson
unlar sylyordu: "Messr'e layk grlen vgleri Tesla'nn ok
ncesinden hak ettiini grdmde hayrete dmtm. O, bilgisayar
olanakl klan transistrn ortaya karlmasnda Brattain'den de,
Bardeen'dende,Shockley'dendencegeliyordu."

~133~


Onlarn patentlerinin de, Tesla'nn patentlerinin de iletiim alanndaki
uygulamalar ierdiine dikkat ekiyor. Patentlerde, VE'nin fiziksel bir
varla brnmesini salayan sistemler tanmlanyordu. Bilgisayar
sistemleri, VE'ler ve VEYA'lar denilen binlerce mantksal dng ierirler.
Bilgisayarda gerekletirilen her ilem bu mantksal birimlerin
kullanlmasyoluilegerekletirilir.
Anderson,Tesla'nn1903ylndaaldpatentlerinmantksalVEdevre
biriminintemelilkeleriniierdiinianlatyor."Komutolarakgnderileniki
ya da daha ok sinyalin ezamanl olarak aygt birimine girdi yapmas,
aygtbiriminderetilenbirktnneldeedilmesinisalyordu."
Tesla'nn patentlerinde AC sisteminin, bugnk bilgisayar
teknolojisinde ise DC sisteminin kullanlyor olmasna karn, birlikte
hareketedensinyallerinkomutlukombinezonununbirktretmesiilkesi
buradatemelolarakaklanyordu.
"Bu nedenle" diye szlerine devam ediyor Anderson, "Tesla'nn o
dnemde uzaktan radyo dalgalar ile kumanda edilebilen silahlar d
etkileimlerden koruma sistemi iin ald patentler bugn, modern
bilgisayar anda, temel mantksal VE devre birimi zerinde alanlarn
herhangibirpatentalmasnengellemektedir."
1956 Nobel dl, birok uygulamada elektronik tplerin yerini alan
transistrzerineyrttklerialmalarnedeniyleJohnBardeen,Walter
H.BrattainveWilliamB.Shockley'yelaykgrlmt.Tesla'nnbualanda
ok ncelerden beri nclk yapmakta olduu ise henz yeni fark
edilmekteolanbirkonu.
Bugn askeri amal RPV'ler uzaktan kumanda edilen tatlar olarak
bilinen yeni teknolojide Tesla'ya borlu olduklarmz konusunda Times
dergisindeuszlereyerverilmiti:

~134~


"Aygtlarn radyo ile kumanda edilmesi kavramnn gemii bir
zamanlarbuna'telsiz'adverilengnlerekadardayanyor.Buehirdekrk
yl nce ilk defa dzenlenen elektrik fuannda Nikola Tesla bir tankn
iindekitorpidoyamanevralaryaptrmveonuinfilakettirmiti.Bunupek
ksa bir sre ierisinde, gvertesinde tek bir insann dahi bulunmad
gemileri,torpidolarvediermotorlutatlarradyodalgalanilekumanda
edebilenbirdiziuluslararasmucidinalmalarizledi..."
Ama otomasyon an dnyaya takdim eden Tesla, insanln henz
hazrolmadbualandakialmalarndevamettirebilecekkadarzaman
olmadn hissedecekti. Fakat gzlerini daha byk hedeflere dikmiti.
New York'taki laboratuvarnn da deneyleri iin yeteri kadar gvenli bir
yerolmadn,yadabakabirdeyiledeneylerininbukalabalkehiriin
fazlatekinolmadnfarketmiti.
Akmlar Sava srasnda Tesla'nn ve Westinghouse'un haklarn
savunan avukat Leonard Curtis'e unlar yazmt: "Bobinlerim 4 milyon
volt retiyor, duvarlardan tavana srayan kvlcmlar byk bir tehlike
tekil ediyor.Bu gizli bir test. Elektrik enerjisine, suyave kendimeait bir
laboratuvara ihtiyacm var. Sylediklerimi yapacak iyi bir marangoz
bulmam gerekiyor. Bu almam Astor, Crawford ve Simpson finanse
ediyor. almalarm yklenmenin en az olaca gece saatlerinde devam
ettireceim."
Colorado Springs Elektrik irketi ile balantlar olan avukat, mucidin
busorununuzmekiinderhalhareketegeecekti.Bulduuzmnde
etkisiuzunvadedegrleceksonularolacakt.

~135~

~136~

13.YILDIRIMLARYARATAN
LeonardCurtis'inColoradoSprings'dengnderdiicevapdahiiyihaberler
veremezdi: "Her ey ayarland, araziyi cretsiz temin edebileceiz. Alta
Vista Oteli'nde kalacaksn. ehir Enerji ebekesi ile olan ilikilerim
sayesindeelektriidebedavakullanabileceksin."
Tesla zevkten drt ke olmu, kendisini hazrlklarn ayrntlarna,
zellikledegemiyeyklenecekekipmanndzenlenmesinekaptrmt.Bu
arada Scherff ve asistan da laboratuvar malzemelerinin tanmasnda
kendisineneredeyseyirmidrtsaatboyuncayardmcoluyorlard.
in en nemli ksm mali kaynaklarnnyeniden organize edilmesiydi.
Adams'nhissekarlndaTesla'yaverdii40bindolaroktanharcanm
bulunuyordu. nl maden mhendisi John Hays Hammond'dan ald on
bindolarlkdestekfonuElektrikFuariinhazrladtelsizverobotlariin
harcanmt. Ama tekstil firmas ileticileri Simpson ve Crawford'dan
devam eden aratrmalar iin ald 10 bin dolar ve WaldorfAstoria
Oteli'nin sahibi Albay John Jacop Astor'un Colorado Springs'deki yeni
laboratuvan iin kendisine hibe ettii 30 bin dolar hala bir kede
duruyordu.
Colorado'ya yerleir yerlemez Tesla tm enerjisini ift hedefli bir
almayavakfedecekti:Marconi'denncednyaapndabirtelsizsistemi
kurmak, dnyann drt bucana bol ve ucuz enerji nakledebilmenin
yollarn bulmak. Dnyada hi kimse, bugne kadar gelitirdii kendi
bilgileridnda,bukonudaonayolgsterecekbilgiyesahipdeildi.
almalarnn youn olduu bu dnemde, yine arkadalarna zaman
ayryor, yeni dostlar edinmeye bile vakit bulabiliyordu. Katharine'nin
kskanlklar ve Marguerite adnn bir piyon olarak kullanlmas devam
ediyordu. Artk WaldorfAstoria oteline tanmt ve Wall Street
beyefendilerininaknettiibukortamdabulunmaktangayetmemnundu.
18 Mays'ta Colorado Springs'e vard. Alta Vista Oteli'nin 207 No.lu
odasna yerleti (oda numaras e blnebiliyordu). Kendisine tahsis
edilenaraziColoradoSprings'indousunda,PikeTepesi'ninglgesindeydi.
Buras aslnda kasabann obannca otlak olarak kullanlmaktayd. En
~137~


yaknkomusubirsarvedilsizlerokuluydukibudaoldukasaduyulu
bir seime iaret etmekteydi. Rakm 2 metre, hava temiz, kuru ve statik
elektrikyklidi.
ehrevardndaevresinisaranmuhabirlere1900ylsergisindePike
Tepesi'nden Paris'e bir telsiz mesaj gndermeyi planladn bildirecekti.
Muhabirlerbununlamesajlartepedentepeyenakledeceinimikastettiini
sorduklarnda, kibirli bir ekilde Colorado'ya akrobatlk yapmak iin
gelmediinisyleyecekti.
Son on yl ierisinde telsiz enerji ve mesaj iletileri konusunda yksek
frekans ve voltaj reten temel ekipmanlar bata olmak zere tm gerekli
aygtlarn patentlerini almt. 4 milyon voltluk bir bobin yapmtbile ve
bunu kresel iletiler gnderebilecek bir seviyeye kadar gelitirmek
istiyordu. Testler byk bir gizlilik iinde ya da en azndan bu dalk
blgede esrarl aletlerle deneyler yapan nl bir mucidin salayabilecei
maksimumgizlilikiindeyrtlyordu.
Tesla'yayerelbirmarangozolanJosephDozlertavsiyeedilmiti,deney
istasyonununplanlarnalanmarangozdahemeniinekoyulmutu.Bunun
zerine Tesla, New York'taki Scherff'e ard arkas kesilmeyecek telgraf
mesajlarndanilkinignderecekti.FritzLowenstein'n,genbirmhendis
olan asistannn Bat'ya doru yola kmasn istiyordu: "Yapnn gidi
hattntakipetmekveekipmannyerletirilmesinisalamakzereburada
olmasgerekiyor."
Bozkrn ortasnda ykselmeye balayan tuhaf yapnn evresi itle
evrilmitiveyeryerzerinde"Dikkat!lmtehlikesi,yaklamayn"yazl
uyar tabelalar yerletirilmiti. Yap tamamlandktan sonra kapya
Dante'nin Inferno'sundan, ncekinden daha da meum bir alnt
ilitirilmiti: "Her kim ki buraya girer, umudu ardnda brakr." Tesla'nn
aletlerinintekbirimekleyzkiiyibirdenldrebileceihaberievreye
yaylmaktagecikmemiti.

~138~


Balangta kare eklinde bir ahra benzeyen deney istasyonu yapm
tamamlandktansonrauzunmerteiilebirgemiyiandrrolmutu.atnn
ak bir blmesinden kan kule yerden metre kadar yksee
trmanyordu. Bundan da drt metre daha yukarya bir dier metal direk
uzanyordu. En tepede uta ise doksan santimetre apnda bir bakr top
duruyordu.
Makinelergelirgelmezmonteedilmeyebalanmt.eitliboyutlarda
ve glerde bobinler ya da yksek frekans transformatrleri kurulmutu.
NewYork'tanHoustonStreet'tekilaboratuvarndazelolarakrettiiift
devirlibiranadevredegetirtilmiti.Bualetapkapayclarilemanyetik
vericiyidevreyesokacakt.
Colorado'da gelitirdii bu vericinin en byk icad olduunu iddia
edecekti sonradan. Gerekten de Tesla'nn bu icad modern
meslektalarnn had safhada hayranln kazand bir almasdr. Ne
zamanveneredeolursaolsunokdkfrekanslardakiradyosinyallerinin
neden olduu bir fenomen tespit edilse bunun Tesla etkisi olduundan
bahsedilir. Bir ara Ruslar'n dev bir Tesla manyetik vericisi kullanarak
hava durumunu etkilediinden, devasa buzullar ve byk kuraklklar
yarattklarndan bile sz edilmiti. Kanada ve ABD'de radyo iletiimi ile
beyin dalgalarnn sk sk kesitii ve bunun anlalamayan psikolojik
rahatszlklaryarattzerindedurulmutu.Gerektendeyldrmtopuile
nkleer fzyon almalarn birletiren Robert Golka bu konuda baarl
admlaratmtr.
Pekibuetkitamolarakneydi?TeslabunuElectricalExperimenter'daki
yazsnda gen okuyucularn da anlayabilecei bir ekilde aklamaya
almt. Karmakark anlatm da muhtemelen okuyucularnn kafasn
iyiden iyiye kartrmt. "Evvela bunun, iinde yksek voltaj ykl
blgelerinhayliyertuttuuveuygunyaraperisinesahipidealsarmal
yzeylerdeki alanlarda dzenlenmi, belirli espaslarda yer eden ve bu
sayededekondktrplakolsadahikaakolmasnengelleyecekekilde
her alanda az younluklu bir elektrik yzeyi teekkl eden karbon
moleklleri muhteva eden rezonant bir transformatr olduunu
vurgulamak gerekir. Bu, ok yksek frekanslardan en dklerine kadar
uyum salayabilen bir sistemdir, devasa hacimlerde ve ortalama
~139~


gerilimlerdeakmlaryadadahadkamperliveokbykelektromotiv
enerji retebilir. Maksimum elektrik gerilimi, elektrik ykl elementlerin
bulunduuyzeylerinerilikderecelerinebaldr."
Yz milyon voltluk bir akmn mmkn olabileceini sylyordu.
Bylesi bir devre her trl itmeye, dk frekanslara dahi duyarl olacak
ve alternatrlerde olduu gibi srekli sins erisi titreimleri
yaratabilecekti.
"Eerterimientemelzelliiileaklamakgerekirse"diyerekszlerine
devam ediyordu, "bu rezonant transformatr tm saylan niteliklerinin
yansra,tamtamnakreyeuygunoranlarasahiptir,elektrikselsabitleri
ve zellikleri tasarm sayesinde telsiz enerji naklinde en etkili sistemi
oluturmaktadr. Uzaklk bu ekilde tamamyla bir engel olmaktan
karlmakta, nakledilen gerilimlerin younluunda bir kayp meydana
gelmemektedir. Hatta belirli bir matematik kanununa dayanlarak
hareketliliinmesafearttkaoaltlmasmmknolabilmektedir."
Bu gl cihaz kurulduktan ve denemeler yaplmaya balandktan
sonramucitensertdafrtnalarnbileglgedebrakacakelektriklihavai
fiekler yaratabilmeye balamt. Verici alrken krk kilometre
uzaklktakiparatonerlerdahidoalyldrmdanokdahagl vesrekli
ateliarklarnetkialannagiriyorlard.
Tesla,hayatndailkdefaaratrmalarnnayrntlarzerineeksiksizbir
gnlk tutuyordu. Grsel efektlerin yaratt dehetin yan sra ok daha
yararl ynleri olduuna inandndan fotorafik deneyler de
yrtmekteydi.
Tesla zerinde alt aygtn ticari amal olarak kullanlabileceini
umuyordu. Ama ncelikle binlerce deney ve uyarlama yaplmalyd. Bu
kadar geni bir bilgiyi emanet edebilecek denli gvenmiyordu hafzasna.
Gnlk notlar srekli beklendii ekilde gelimeyen deneylere atfta
bulunuyor ve kendi kendine "neden?" diye soruyordu. Bu ilemin hayat
boyuncauyguladnatabantabanaztolduununfarkndayd.imdiorta
yal bir adamd ve hafzasnn kendisine yava yava ihanet etmeye
baladnfarkediyordu.Hiphesizkendisinetandsreninbasksn
hissediyorduomuzlarnda.
~140~


Colorado gazetesinde mucidin hayat boyunca grsel efektlere
hayranlkduyduununaltizilmiti.Dramatikbirekildehayatboyunca
ahit olduu zihinsel parlak klardan bahsediliyor ve matematik
formlleri arasndan sivrilen renkleri ve grkemli Colorado frtnalarn,
ayrntl, sevgi dolu, neredeyse erotik bir tarzda tanmlamas
vurgulanyordu.
Manyetik verici ile deneylerin yapld gecelerde gkyz bir k ve
sestufannakaplyordu.Toprakbilecanlbirehreyebrnyor,elektrik
atlamalarnn sesleri kilometrelerce uzaktan duyulabiliyordu. Kelebekler,
verici bobininin ap neredeyse iki metreyi bulan girdabna kaplyordu.
Meraklseyircileraknlklasamanlararasndaveyrrkendeayaklarile
yer arasnda kvlcmlar uutuunu grdklerini anlatyordu. Yz metre
tedeki metal nesnelerden uzunluu bir metreyi bulan kvlcmlarn
yayldn grebildiklerini sylyorlard. Daha bir iki kilometre tede
uysallklaotlayanatlarblgeyegirdiklerindemetalnallarndahissettikleri
oklaahakalkyor,drtnalakayorlard.
Gk grltleri ve yldrmlar arasnda gecenin bir yars ilerinin
banda bulunan mucit ve asistanlar kulaklarn pamukla tkyor,
ayakkablarnn altna kaln mantar ya da kauuk tabanlklar giyiyorlard.
Teslakulaklarndakidokunularhissedebildiinivekulakzarlarnnzarar
grmesinden korktuunu sylyordu. Genellikle bir ac ve vnlama
deneylerdensaatlercesonrabilekulaklarnartyordu.
Hertz'in 1888 ylndaki, Maxwell'in dinamik elektromanyetik saha
teorisinidorularniteliktekiaratrmasbiliminsanlarnelektromanyetik
dalgalarn,kdalgalargibidzizgilerhalindeyayldkonusundaikna
etmiti. Buna gre dnyann yzeyinin radyo dalgalarnn iletilmesini
engelleyeceidnlyordu.BildiimizgibiTesla,sadecednyanniyibir
iletken olduuna inanmakla kalmayp "atmosferin, deniz seviyesinin ok
dayukarlarndaolmayan,ulalabilirsttabakalarnn,tmdeneylerinde
iaretettiigibi,mkemmelbiriletkenolduunu"dnyordu.
lerleme raporlar ve yeni ykleme talimatlar Scherff ile Tesla
arasndaki telgraf tellerini srekli titretiyordu. Normal kargo mucit iin
fazla yavat, bu nedenle ekipmanlarn daha pahal olan tren ile
gnderilmesini istiyordu. Kolman Czito'nun varl tam bir nimetti. Tesla,
~141~


Scherff'e Czito'nun maann yzde on be orannda artrlmas ve farkn
karsna denmesi talimatn vermiti. Ksa bir sre sonra u mesaj
yollayacakt:"Czitosonundageldivetandkbiryzyenidengrmekbeni
okmutluetti.Amabuiiindebirazfazlaimanlam."
BuaradaTesla'nnsmarladikiyzadetieveMr.Myers'inrzgarl,
havalarda beklenen ykseklie kamayacak olmasndan endie ettii
balonlar hakknda da bir tartma srp gidiyordu iki adam arasnda.
Balonlar ykseklerdeki ince havaya istasyon antenleri yerletirmek iin
smarlanmt. Bu balonlar elli dolar karlnda uzman bir tasarmcya
yaptrlmt ve ar yklerle patlamamas iin ancak te iki orannda
doldurulmas(muhtemelenhidrojenile)gerekiyordu.
Tesla'nn drt gzle yeni haberler beklediini bilen Scherff onu her
trl gelimeye ilikin, zellikle de mali destekisi Albay Astor ile ilgili
olanlarhakkndabilgilendiriyordu.MarconiveTesla'nnAvrupapatentleri
hakkndahaberlerulatrmaydaihmaletmiyordu.
Bu olduka megul iki adam arada srada dedikodu yapma zevkinden
de mahrum etmiyorlard birbirlerini. "Mr. L dkkan baya sarho bir
ekilde at, bu arada her eyi de eline yzne bulatrd." "Ltfen Mr.
Uhlmanmektuplarn'Herzamansizinolan'diyedeil,'Tmitenliimle'
diyerek imzalasn" diyordu Tesla ve kendisi de Scherff'e gnderdii
mektububuekildeimzalyordu."DostumJJA(Astor)neleryapyor?"diye
sormaydahibirzamanihmaletmiyordu.
Genilettii gvenlik nlemlerinden ve ulaaca kesin zaferden dem
vuruyordu: "karlarm gzeterek her admn byk bir aklllkla
atmalsn ve gazetecilere sylediim szlerin hibirini, benim
onayladklarm dnda aktarmamalsn. Sanrm dndm zaman
syleyecek ok szm olacak... Her zaman kendimden bir para gibi
gryorumseniveozamansenidekendimlebirliktebaarnndoruuna
kartacam."
16 Austos'ta "Sevgili Luka'm"a iiri iin teekkr efraek zere bir
mektup gnderecekti. "Senin de Colorado Springs teki kar tanelerini ve
buzdalarngrebilmeniisterdim!Havadauuanlarkastediyorum.Senin
iirlerinlebirliktehereyharikaLuka,dnyannengzeleyleri!"
~142~


Ama ksa bir sre sonra Johnson'a daha az sanatsal bir mektup daha
gnderecekti. "Telsiz torpido sahneye kmakta sadece bir an gecikti ve
Dewey tarihe byk fatih olarak geti. Ama neredeyse on ikiden
vuruyordum. Luka, her seferinde zamanmzn bizim iin ok geri
olduunuhissediyorum.Benimtelsiztelgrafsistemimbilimcemiyetlerinin
hasrlarnn altna sprld ve senin iirlerin de kurban edildi;
dmanlarm bakalarnn fikirlerini kullandm iddia ediyorlar, tpk
kahramannnseninkurbannolduunusylediklerigibi!
Ama asil abalarmzdan vazgememeliyiz, dostum... Gn gelecek ben
sistemimiArimet'eanlatyor,sendeiiriniHomeros'aokuyorolacaksn."
Scherrf, New York Herald'n Marconi'yi iirmeye devam ettiini
yazyordu.
TmbuamanszyarakarnTesla,Colorado'dakihavadanbykbir
zevkalyordu.Herzamaniinakutolangrmeveiitmeduyulandatemiz
havaya olaanst olumlu tepki veriyorlard. klim, almalar iin son
derece uygundu. Gne nlar youn, hava kuru ve devam eden
yldrmlardagrltlyd.
Hazirann ortasnda ekipmann ve deneyler iin yaratt ortam
yeryznn elektrik potansiyelini lmek iin kullanmaya karar verdi.
Titizlikle hazrlanm bir plan dorultusunda periyodik ve tesadfi ini
klarnsaptamakistiyordu.
"Yeryznn" diye yazacakt Tesla sonradan hazrlad raporunda
"elektrik titreimleri ile tam anlamyla canl olduu saptand; ksa sre
iinde bu ilgin incelemenin iine ekilmi hissettim kendimi. Bu tip bir
aratrma iin bu kadar uygun bir ortamn baka bir yerde daha
bulunabileceinizannetmiyorum."

~143~


Colorado'nun bu blgesindeki yldrm boalmalar ok sk meydana
geliyordu ve bu bazen ok iddetli oluyor, bazen iki saat iinde yirmi bin
dearj gerekleiyordu ve hepsi de Tesla'nn laboratuvarnn yakn bir
evresinden gzlenebiliyordu. Birou dallan tersyz olmu devasa
aalarandryordu.HaziranaynnsonlarnadoruTeslailginbirolayn
farkna varacakt: Aletleri uzaklarda meydana gelen dearjlardan,
yaknlarda olanlara nazaran daha ok etkileniyordu. "Bu kafam iyiden
iyiyekartrd"diyeyazyordu,"bununnedenineolabilir?"
Bir gn gkyznde souk yldzlar parlarken yrye kt srada
aklna bir aklama geldi. Ayn fikirler yllar nce baz konferanslar iin
hazrlanrken de aklna gelmiti ama o zaman bunlar sama bulmu, bir
kenara itmiti. "Yeniden aklm kurcalamaya balad" diye yazyordu "Bir
ekilde igdlerim harekete gemiti ve byk bir buluun eiinde
olduumuhissetmitim."

~144~

14.COLORADO'DAKARARTMA
"Tarih3Temmuz1899'du.Bugnaslaunutmayacam;bu,insanlktarihi
iinbykbirilerlemeanlamnagelengereinilkdeneyselkantidi."
O akam Tesla batda toplanmaya balayan elektrik ykl bulutlar
izliyordu. Pek ksa bir sre iinde "hiddetinin byk bir ksmn dalara
kustuktansonraovayadoruilerleyen"birfrtnakopacakt.
Gl ve srekli yldrm arklarnn neredeyse dzenli zaman
aralklarylaboaldnfarketmiti.Birkaytcihaznhazrlam,elektrik
aktivitesinin frtna uzaklatka azaldn, en sonunda da kaybolup
gittiinitespitetmiti.
"Byk bir heves ve beklenti iinde izlemeye devam ediyordum" diye
yazmtgnlne."Nedensonrapekksabirsreiindebelirtilertekrar
grnmeye baladlar, gittike daha ok glendiler ve doruk noktasna
ulatktan sonra tekrar peyderpey etkilerini yitirerek yok oldular. Birok
kezaynolaytekrartekrarmeydanageldi,takibelirlilmlerindeortaya
koyduu gibi neredeyse sabit bir hzla ilerleyerek 300 kilometre uzakla
ekilenekadar.Amabugariphareketlilikozamandabitmedi,azalmayan
birkudretledevametti."
Ksa bir sre iinde bir konuda emin olacakt: "Bu harika bir olayd.
Artkhiphemyok:Duraandalgalargzlemlemekteydim."
Bu keiflerin sonularn yle zetleyecekti: "Ne kadar imkansz
grnrse grnsn, bu gezegen, kocaman ktlesine karn, snrl
boyutlar olan bir iletken gibi davranyordu. Bu, sistemimle enerji
nakletmenin ne byk bir nemi olduu konusunda beni tamamyla ikna
etmiti.
"Dnyann drt bir yanna telsiz telgraf mesajlar gndermek, daha
nce de zerinde durduum gibi mmknd ama i bu kadarla da
kalmyordu, mesafeler ne olursa olsun sesi ve dahas enerjiyi de hibir
kaypszkonusuolmadan,telsiziletebilmekolanakdahilindeydi."

~145~


imdi
gerekli
testlere
girimeden
nce
ekipmann
mkemmelletirmesigerekiyordu.Dnyannherhangibirnoktasnaenerji
ve anlalabilir mesajlarn nakledilebilmesinin ancak iki yolla mmkn
olabileceini biliyordu; ya yksek oranda transformasyonla, ya da
rezonansn artrlmas ile. Elektrik osilatrleri ile yapt deneylerin
sonundausonucavarmt:Enerjinaklininenuygunyntemibirincisiidi
ancak radyoda olduu gibi dk oranlarda enerji nakli sz konusu
olduunda ikinci yntem hi phesiz en iyi yoldu. Olacaklar konusunda
kendisine yol gsterebilecek bir tecrbe yaanmamt daha nce.
Laboratuvar bu insan yaps yldrm ile havaya da uabilirdi ama bu da
gzealnabilecekrisklerdenbiriydisadece.
KararlatrlangecegayetdzgnbirekildePrensAlbertstilitakmn
giymiti, beyefendi eldivenleri ve siyah melon apkas btn
tamamlyordu. stasyona geldiinde cesur Czito'yu kendisini bekliyor
bulacakt. Czito alteri indirecekti, bu sayede Tesla da koridordan
laboratuvarn iinde olup bitenleri izleyebilecekti. Odann ortasnda
devasa bobini ve direin ucundaki bakr topu takip etmek onun iin son
derecenemliydi.
Hereytastamamolduunda"imdi!"diyebaracakt.
lk denemede alterin sadece bir saniye iin kapal kalmas
kararlatrlmt.BununzerineCzitoalteriindirdi,gzkolsaatindeydi
ve neredeyse ayn anda alteri kaldrd. lk sonular umut vericiydi:
Elektrik lifleri bobini talandrm ve yukarya doru elektrik akm
frlamt.
BununzerineTesladireevebakrtopaoandaolanlarizleyebilmek
iindarkacakt.
"Sana iaret ettiimde alteri indirmeni ve ben sana syleyene dek de
kaldrmamanistiyorum"diyecektiCzito'ya.
Hemenardndan"imdialteriindir"diyebard.

~146~


Czito kendine syleneni yapm ve tekrar komut verildiinde alteri
kaldrmak zere beklemeye balamt. Ana bobinden kan gl akmn
titreimleri yeri canlandrmaya balamt. O anda bir aklama ile
istasyonuntepesindenbiryldrmfrlad.Ambarabenzeyenbykyapnn
iinigaripbirmavikdoldurmutu.
Czito bobinden alev toplarnn dalga dalga kvranarak fkrdn
grebiliyordu. Havay elektrik kvlcmlar doldurmutu ve keskin ozon
kokusugenziniyakmayabalamt.Yldrmtekrartekrarpatlad,yapbir
kreendo halini almaya balamt ve Czito hala kendisine devreyi
kapatmaskomutunun verilmesini bekliyordu. Bulunduu yerden Tesla'y
grebilmesi mmkn olmad iin mucidin bir elektrik arpmas
sonucunda yaralanm ya da lm olabileceinden endielenmeye
balamt. Ama lgnlk devam edecee benziyordu. atnn ve yapnn
alevalacakorkusudatmbenliinisarmt.
Teslaiseyaralanmyadalmdeildi.Yalnzbylenmibirekilde
donmu kalmt. Durduu yerden yldrmn direin drt be metre
yukarlarna sradn grebiliyordu. Daha sonra gmbrtlerin 30
kilometre teden bile duyulabildiini renecekti. Yldrm tekrar tekrar
atrdyor, ykseliyordu. nsan kendisini daha nce bu denli tanrlarn
danda oturuyor gibi hissetmi miydi acaba? Orada ylece ne kadar
beklediinibilemiyordu.Herhaldebirdakikakadarsrmolmalyd.
Ama birdenbire her ey karanla gmlecekti. Czito'ya "Ne yaptn
sanyorsun,bensanaalterikaldrdedimmi?Haydiindirunutekrar"diye
baryordu.
OysaCzitoalteredokunmamtbile.Enerjikesilmiti.Tanrmerhamet
etmi,ecelinisonrayasaklamt.
Tesla hemen telefonun yanna kotu ve Colorado Springs Elektrik
irketini arad. Yaknyor, syleniyordu. Onlar enerjisini kesmekle
suluyor,hemenbudurumunsonaermesiniistiyordu.
irketinverdiicevapiseksavenetti.
"Jeneratrmzdevredbraktnzveuandadayanyorzaten!"

~147~


Tesladinamoyafazlayklenmiti.ColoradoSpringskasabaskaranla
gmlmt. Yangn sndrlr sndrlmez yedek jeneratr devreye
sokulmutu. Ama Tesla'nn bundan yararlanma talebi kabaca
reddedilmiti.
Deneyine devam etme konusunda kararl olan Tesla ebekeyi kendi
teminedeceiuzmanbirekiptarafndantamirettirmeyivetm giderleri
karlamay teklif etmiti. Bu neri kabul edildi. Bir hafta iinde tamirat
tamamlanmtveTesladeneylerineyenidenbalayabilecekti.
Ne yazk ki Tesla'nn o dnemde ulat nokta konusunda bugn o
kadar da ok bilgi sahibi deiliz. Aratrmalarnn temel amac tabii ki
ortadayd.Glosilatrlerledeneyleryapyor,telsizenerjinaklivemesaj
iletilip alnmas konularnda alyor ve yksek frekans zerine
incelemeleryapyordu.
Sonulan ne olursa olsun, yapt deneylerin fazlasyla ilgi ekici
olduunu itiraf etmek lazm. itlere koyduu uyan levhalarna karn
komu ocuklar burunlarn laboratuvarn camlarna dayamaktan
kendilerini alamyorlard. Tesla da cam ivilemek zorunda kalmt. Bu
nedenlede,tehlikelerlekucakkucaayaadhayatboyuncahiolmad
kadarlmleburunburunagelecekti.
Laboratuvarn ii tklm tklmd. Enerjinin getii ana alterin
indirilmesinin biraz zor olduu da tecrbe ile sabitti. Bu ilemi
kolaylatrmak iin Tesla altere en ufak bir dokunuta kapanmasn
salayacakbirtelmonteetmiti.Dahasonrabuyaptnnkullanlolduu
kadargvenliolmadnrenecekti.BirgnCzito,Teslatarafndanehre
gnderilmitivemucitdeneylerinitekbanayrtyordu.
"alteri kaldrm ve bir eyleri incelemek zere bobinin yanna
gitmitim. Ben oradayken alter kapand ve oda bir anda kvlcmlarla
doldu.Darkabileceimbiryolyoktu.Penceredenatlamay dndm
amaeliminaltndakepenklerikrabileceimbiraletyoktu.Sonareolarak
kendimi midemin zerine attm ve srnmeye baladm. Bobinde elli bin
voltlukenerjivardvebenkvlcmlarnaltndadarbirgeittensrnerek
gemekzorundaydm.Havadakiasit,azotunoksitlenmesinedeniyleodenli
younlamtki,nefesalmaktazorlanyordum.stediimyereulatmda
~148~


hereyinsonugelmekzereydiamabinatamamylaalevalmadanalteri
kaldrabilmeyi baarabilecektim. Elime geirdiim bir yangn sndrc
ilealevalanyerleridesndrmtm..."
Dahasonradanbuolaynkuduzbirkediyiazdrmayaveensonundaac
penedarbelerinemaruzkalmayabenzediinianlatacaktsevgiliLuka'ya.
"Ama bu darbelerde bir dnce sakl. Bir DNCE. Fazla konumak
istemiyorumama...
"Baz noktalarda harika bir ilerleme kaydettim ama banatelsiz telgraf
konusunda danan insanlarn sahte zaferler kutlamalar beni ileden
karyor!Tartmalarnnzndedoruolantekbirszdahiyokvebenim
sistemim Luka, ak ve seik olarak tek bir aksama dahi olmadan
kullanlabilecektir..."
Peki Tesla bu dnem boyunca yeni bilgi diyebileceimiz nitelikte
keiflerde bulunmu muydu? Bu sorunun cevab kesinlikle olumludur.
Bilim insanlar onun keiflerinin ulat noktay bilemiyorlar ve belki de
asla bilemeyecekler. uras da bir gerek ki, Tesla'nn kendisi de belirli
kurallarveprensipleriizleyerekncniteliindekideneylerinidorulama
noktasnatayamamtr.
Ama kukusuz, bilimsel takipilerinin eitli alanlardaki keifleri
gstermektedir ki bilime ok nemli, temel nitelikte katklarda
bulunmutur.
EnindesonundaukadarsylenebilirkiTesla'nndnceleri ada
hipotezlercedorulanmaktadr.Tesla,ColoradoSprings'tekihassasveok
gl radyo alcs ile almalar sonucunda bir dier keifte daha
bulunduunu iddia ediyordu. Sadece yal marangoz Mr Elderly iinin
banda iken Tesla radyo alcsnda ilgin ritmik sesler tespit etmiti. Bu
dzenli sinyallerin dier gezegenlerde yaayan canllarn gnderdii
mesajlar olmas dnda bir aklama gelmiyordu aklna. Vens ya da
Mars'nbusinyallerinkaynaolabileceinidnyordu.Ozamanakadar
hikimseuzaydangelendzenlisinyalleretankolmamt.

~149~


Korku ve aknlk iinde yapabildii tek ey oturup sinyalleri
dinlemekti.Dahasonralarbusinyallerekarlkvermedncesiondabir
fikrisabithalinialacakt:Bununbiryoluolmalydmutlaka.
Bu olayn olas aklamalarndan biri, radyoda duyduu seslerin
yldzlardan yaylan dalgalar olmasdr. Bu tip dzenli sinyaller
astronomlar tarafndan tekrar ancak 1920'lerde tespit edilebilecekti (ve
resmen onaylanacakt); 1930'larda bu sinyaller dijital bir kayt cihazna
kodlanm numaralar olarak kaydedilmeye balanacakt. Son gnlerde
"yldzlandinlemek"neredeysesradanlat.
Tesla, son kertede, Colorado'daki baarlar ile tatmin olmua
benziyordu. Emirleri ile yldrmlar dans ettirmiti, tm dnyay bir
laboratuvarmalzemesigibikullanmtveyldzlardanmesajalmt.imdi
degeleceedoruatlmakiinkarkonulamazbiristekduyuyordu.

~150~

15.MUHTEEMVEBEDBAHT
NewYork'a1900ylnnOcakayortalarndaayakbastndabirgazeteci
ordusununhcumunaurayacakt.
BykbirolaslklabununnedenideDoubilimdnyasadnaProfesr
Holden'in Tesla'y, d gezegenlerden sinyal aldn aklamas ya da en
azndan bunu nasl yaptn kendilerine bildirmedii iin alenen
knamasyd.Teslabuaklamay"PhiledelphiaNorthAmerican"dergisine
Colorado'yu terk etmeden hemen nce yapmt. Bu sinyallerin "komu
gezegenlerde canl yaratklar" bulunduunu dndrttn sylemiti.
Bucanllarnbilimseladaninsandandahaileriolduunainanyordukibu
iddiadabiliminsanlarnnyiyipyutacacinstendeildi.
Teslauzaydangelenbu"mesajlar"yantlamakiinyanptutuuyordu.
Buaradagenivedevrimcibirteknolojinineiindeolduudabirgerekti.
Colorado Springs'deki radyo ve enerji nakli almalarnn rn olan
patentler iin hi zaman kaybetmeden gerekli bavurular yapmaya
balayacakt.
lk adm olarak, dnya apnda bir radyo istasyonu kurmak istiyordu;
bu radyo yaynnda her trl program olacakt, borsa haberleri, birbirine
balradyotelefonhatlar,ezamanlsinyaller,radyohaberservisi...Buna
dnyabilgiaktarmsistemiadnveriyordu.
Bu arada Georfe Scherff kendisine, Colorado'da harcanan 100 bin
dolarnnemlibirmalisoruntekilettiinihatrlatyordu.Kimdenyardm
isteyebilirdi?Basnonuyerdenyerevursadaparababalararasndakin
hala olumluydu. Bir kez daha WaldorfAstor'un Oyuncular Kulbne
yneldi. Projelerine destek bulabilmek amacyla yazd "nsan Enerjisini
ArttrmaSorunu"balklmakalesiJohnson'uneditrlnyaptCentury
dergisinde yaymland. Makalesi beklendii gibi Colorado'daki
almalarnaaklamagetirmesedesansasyonyaratmaybaarmt.
BusansasyonunnedenlerindenbiriTesla'nnmakaleilebirliktebaslan
fotoraflaryd. Bu fotoraflarda ayn kareyi ift pozlama gibi ufak bir
fotoraflk hilesine bavurulmutu. Bir tanesinde sandalyesinde sakin
sakinoturmu,notlarnadalmgrnyordu.Buaradabannevresinde
~151~


de bir oda dolusu insan ldrebilecek yldrmlar oynayordu.
Gnlnde fotoraf ekimlerini yle anlatyordu: "Elbette ki, tahmin
edilebilecei gibi, deneycinin fotoraf ekilirken bu yldrmlar da
evresinde cirit atyor deildi. Kvlcmlar nce karanlk bir ortamda
levhann zerine kaydediliyordu, daha sonra da ben sandalyeye oturup
ayn levha iin poz veriyordum, etkiyi tamamlamak ve detaylar da
saptamak iin az miktardaflatozu patlatlyordu." Bu sayede de sonraki
pozlamalarnedeniylegaripbirXnfotorafgibisandalyeninTesla'nn
bedenininiindengrnebilirolmasengelleniyordu.
Umduu gibi, sonular olduka ses getirecekti. Fotoraflar gren
herkes aknlktankkdilini yutacak gibi oluyordu. Tesla, Almanya'da
radyo almalarnn ncln yapan Profesr A. Salby'ye fotoraflarn
birkopyasngnderdiinde,hayatndahibyleeygrmemiolanbilim
insanndanherhaldeokilginbireyicatettiicevabnalacakt.
Colorado'da yrtt almalarn kaydettii gnl Tesla'nn bu
fotorafl deneylere neden sk sk bavurduunu ksmen aklamaktadr.
Bununnedenlerindenbirideyaadhayalkrklidi.Yldrmlarzerine
yapt deneylerin fotoraflanmas bekledii etkiyi yaratmamt. Bu
deneyler iin ok daha duyarl levhalar hazrlanmt ve fotoraflarn
renklendirilmesinin de ok nemli aratrma verileri salayacan
dnmt. Ayrca gl bir devinime sahip vakum tplerinin de
fotorafln gelecei iin byk nem tadna inanmaktayd. Doru
malzemelerin uygun bir ekilde kullanlmas ile fotorafnn gnein
hkmranlndan kurtarlabileceine inanyordu. "Bu tip klar onun
koullar ayarlayabilmesini ve istedii k etkilerini yaratabilmesini
salayacak"t...
Century'de yaymlanan fotoraflar kendisini daha da byk bir
tartmann iine ekmiti. Meslektalar saldrlarn srdryordu ama
basngeneldeTesla'yasahipkyordu.
"Basn, Nikola Tesla ve onun gelecekte elektrikle yaplabilecekleri
zerine ngrleriyle iyi bir elence buldu kendisine" diye yazyordu
Pittsburg Dispatch'de, Westinghouse'un memleketinde. "Mars'a sinyal
gnderilmesi gibi iyimser tahminleri insana Tesla'nn daha az ngrde
bulunup,kendiizgisindedahaokalmasgerektiinidndrtyor."
~152~


Eletiriler lehine veya aleyhine, ama kamuoyu Tesla'nn istedii
dorultuda tepki veriyordu nk sonuta para babalarnn dikkatini
ekmeye alyordu. En nemlisi deilse de bu dorultudaki ilk
admlarndan biri de nl mimar Standford White ile bir grme
ayarlamasyd.kiadamOyuncularKulb'ndekarlamlarveTesla'nn
youn ekimine bir anda kaplan Standford ne olduunu anlayamadan
kendisini Tesla ile koyu bir sohbetin iinde bulmutu. White, Century'de
okuduu ekliyle Tesla'nn ngrlerinden ve vaatlerinden byk bir
heyecanakaplyordu. Mucit, dnya apnda yayn yapacak bir ebekeden
szancamimarhemenbirortaklkteklifindebulunacakt.
Bu byk plan bir dten ibaret deildi. Daha Tesla Colorado'da iken
Scherff in direktrlnde uygun osilatrler ve dier ekipmanlar
laboratuvarda gerekli ekilde dzenlenmeye balanmt. Gvenlik her
zaman olduu gibi skyd. Dner dnmez ihtiya duyduu makineler iin
mhendislerinegvendiiWestinghouseilebalantkuracakt.
Westinghouse'a"mkemmelletireceicihaz"ilednyannherhangibir
noktasna telgraf mesaj gnderebilmesinin uygulanabilirliini
Colorado'dakideneylerisayesindegrebildiinianlatacakt.Atlantik'inher
iki yakasnda da en azndan yz beygir gcnde bir motora ve doru
akmdinamosunaihtiyacvardvebunlaroldukapahalyd.
"Elbette byle bir haberleme sistemi kurmamn daha byk bir
projenin, enerji naklinin ilk adm olduunu biliyorsun. Ama bu daha da
pahalyapatlayacakbykbiralmaileolabilirancak.Bunedenlebyle
bir finansman elde edebilmek iin ilk nce byle bir gsteri yapmam
gerekiyor."
Westinghouse onu "kral vagonunda" bir yolculua davet etmi ve
konuyu etraflca grmek istemiti. Tesla plann anlattktan sonra,
Westinghouse byle bir yatrma gidemeyecei cevabn vermi ve hzla
bymekisteyenyatrmclarlagrmesininermiti.AncakTeslabutip
birkayatrmcilegrsedeistediisonucualamamt.
Tesla'nn Century'deki yazsn okuyan ve ileri grllnden
itenlikleetkileneninsanlararasndamucidinihtiyalarnenileridzeyde
karlayabilecekbirisidevard:J.PierpointMorgan.
~153~


TeslaveMorgankreselsistemzerinegrmekiinbuluacaklard.
Teslabuseferdahaihtiyatldavranyor,buparababasnWestinghouse'a
yaptgibifazlacateknikayrntyabomamayazengsteriyordu.Bunun
yerine para ve g konular zerinde duruyordu. Radyo yaynlarnn tek
birkanaldanyaplacananlatyordu.ByleceMorgandabusistemintek
sahibi olacakt. Dierleri gemiden sahile gibi snrl noktadannoktaya
sistemleri ile zaman kaybederken Tesla dnya apnda bir haberleme
andan bahsediyordu. Elinde tm gerekli patentler vard ve anlamalar
yapmakkonusundaserbestti.
Oluturulacak ortakla kendi adnn verilmesi ve Atlantik tesi bir
ebekeninkurulmasiin100bindolar,Pasifikebekesininkurulmasiin
de250bindolarsalanmasnneriyordu.lkininyapmiinaltilasekiz
aya,ikincisiiindeyaklakolarakbirylaihtiyacvard.
Morgan'a telsiz enerji nakli projesinden bahsetmiyordu ama bundan
vazgememiti, bu projenin imdiki yatrmlardan bazlarn gereksiz
klacan biliyor ve Morgan'n parasnn bir ksmn ekmesinden endie
ettii iin byle davranyordu. Ne de olsa Morgan'dan Zulular'a ya da
Pigmeler'e elektrik salama konusunda kendisi kadarhevesli davranmas
beklenemezdi.
Morgan bu ie 150 bin dolar yatracan ve de bu kadarla kalacan
aklayacakt. lkeye egemen olan yksek enflasyon Tesla'y da iflasn
eiinesrklediidikkatalndndaMorgan'nnerisimthiti.
Morgan'nalkolduuzerearalarndakiilikiksabirsreierisinde
bir "kral ile nedim" ekline brnecekti. Morgan "harika ve cmert" bir
adamd. Tesla'nn almalar "adn tarihe altn harflerle yazdracak"t.
"Greceksiniz, sadece bu yce gnll davrannz takdir etmekle
kalmayacak,servetinizdeninsaniyetnamnabahettiinizparaydeerinin
yzmislinekararakminnetborcumudemeyealacam..."
Morgan'n insanlk sevgisi ile pek bir alverii yoktu, hele de i
anlamalarnda! Tesla'nn bu methiyesine cevaben yaptklar anlamann
bir taslan gnderecek ve yatraca parann gvencesi olarak
patentlerininyzdeellibirhakkntalepedecekti.

~154~


1901 Maysnda Tesla, Westinghouse ile smarlayaca jeneratr ve
transformatrleri grmek zere Pittsburg'a gitti. Bu arada ajanlar da
ngiltere sahillerinde uygun bir yap alan bulmak iin okyanusun te
yakasnda bulunuyorlard. Artk Paris fuarn dnemeyecek kadar
megulbiradamd.
Ksa bir sre iinde White'n ortaklarndan olan nl mimar Crow ile
birlikte bir kule tasarm zerinde almaya baladlar. En sonunda
tepesinde 3 metre apnda devasa top bulunacak bir kule yapmay
kararlatrdlar. Daha sonradan bu topun mantar andrr bir apka
biiminde olmasna karar vermilerdi. Ama bu devasa kulenin ktlesi
rzgarngstereceidirennedeniylenemlibirsoruntekiletmekteydi.
En sonunda Tesla bir kule yerine daha kk birka kule
yaplabileceini belirten bir mektup gnderecekti Crow'a. Ama kulenin
byk bir blmnn yapm tamamlanmt bile. Ayrca kulenin iinden
topran drt metre derinliine inen bir aft geiyordu. Her ey
muhteemdi, Amerika'nn elektrik tarihinde oynayaca baroln tm
dekoruburadayd.Amatalihsizdiler.Muhteemamatalihsiz.

~155~

~156~

16.AAILANMI,HORGRLM,SALDIRIYAURAMI
Kulesi gklere doru ykselirken Tesla kendisine daha da acmaszca
yklenmeye balamt. Almanya'ya mhendis Fritz Lowenstein'n da
kendilerine katlmasn salamak iin para gndermiti. Daha nceleri
Edison'la da alm nl bir mhendis olan H. Otis Pond da onunla
birlikteWardenclyffeekibinekatlmt.
Yllarsonra,tarihinbuikibykmucidideerlendiriinekatlmadn
syleyecekti. "Edison gerekten de bu lkenin yetitirdii en byk
aratrmacvedeneycidir...AncakTeslagelmigemienbykmucittir."
Pond sk sk Tesla'ya uzun yrylerinde elik ediyordu. Aralk
1901'de Marconi ilk Atlantik tesi sinyali gnderdiinde de beraberdiler.
"Marconisiziatlatmabenziyor"demiti.
"Marconi iyi bir adam" diye cevap vermiti Tesla. "Brakalm devam
etsin.Banaaitonyediadetpatentkullanyor."
Pond, Tesla'nn gelitirmekte olduu sava aralar konusunda
endielendiinidehatrlyor."Otis"demitikendisine,"bazenbutipeyler
yapmayahakkmolmadndnyorum."
Mucidinhareketliprograminsanasankibirdenfazlakiiliibenliinde
barndrd izlenimini veriyordu. New York'taki laboratuvar dnyann
drtbiryanndangelenbiliminsanlarnnbulumayeriolmutu.Geceleri
ise sosyal aktiviteler, yorucu deneyler, patent bavurularnn, gazete
makalelerinin ve editrlere gnderilecek mektuplarn yazlmas ile
geiyordu.
Hem gece, hem de gndz insan olarak yaamas nedeniyle baz
geceler gzn krpmam olduu halde yeni gn karlamaya
hazrlanyordu. Bu yaay tarznn sonucunda da arkadalarn,
birbirlerinden habersiz deiik kompartmanlara ayrmak zorunda
kalmt.Johnsonlargibiyakndostlarnnbuyenisrdalarnkimliinden
dahi haberleri olmuyordu ama bu aralarndaki ilikinin younluunun
azaldanlamnadagelmiyordu.

~157~


Gn , patronu Morgan'la bulumak ve onu para akn
hzlandrmas,enflasyonungemiyibatrmakzereolduukonusundaikna
etmesiasndanbykbirnemtayordu.Dierpotansiyelmucitlerlede
balantlar kurmaya alyordu. Makinelerin yapmn hzlandrmak ve
kredisalamakiinreticilerlegryordu.VeNewYork'takaldsre
boyuncaScherffegnlktalimatlaryazyordu.
1902 ylnn nemli olaylarndan biri de ngiltere'nin nl Lort
Kelvin'inin ABD'yi ziyaret edecek olmasyd. Kelvin, iki tartmal konuda
Tesla'nn tarafnda olduunu bildirmiti: 1. Mars, Amerika'ya sinyaller
gnderiyordu; ve 2. Yenilenemeyen kaynaklarn korunmas dnya iin
byk bir nem tayordu. Kelvin de Tesla gibi, gne ve rzgar
enerjilerinin kmrn, petroln ve odunun tketimini azaltmakta
kullanlmas gerektiine inanyordu. atlarn stne konulacak rzgar
deirmenlerinin ilk etapta asansrleri altrmak, su pompalamak ve
evlerisoutmak/stmakiinkullanlabileceinisylyordu.
Kelvin,Amerika'nn"bilimselpeygamberleri"ndenszederkenTesla'ya
duyduuhayranlnkastediyorduvebudamucidinruhunamerhemgibi
gelmiti. Delmonicolar'da onuruna verilen davetten sonra ngiliz bilim
insan New York'un dnyann en iyi aydnlatlan ehri olduunu ve
muhtemelen dnya zerinde Marsllar tarafndan tespit edilebilecek tek
noktaolduunuiddiaetmiti.
HazirandaTesla,Manhattan'dakilaboratuvarnWardenclyffe'dekiyeni
binaya tamt. Burada, projenin gerektirdii eyler dnda, kendisine
daha ok zaman ayrabiliyordu. Blgeye yalnzca iilerin girmesine izin
veriliyordu.Yaltlmlkvesessizlikenokihtiyaduyduueylerdi.
Bu arada New York'taki bir mahkemede jri yesi olarak
grevlendirildiinibildirenbirbelgegnderilmitikendisine.Odabelgeyi
okuduktan sonra bir kenara kaldrm ve bir daha da aklna gelmemiti.
Neden sonra gazete balklar bu vatandalk grevini kendisine
hatrlatacakt: "Nikola Tesla 100 Dolar Ceza deyecek Jri Toplantsna
Katlmad zntlerini Bildirdi." Gerekten de zlmt. Daha sonra
lmcezasnakarolduunuaklamasnnardndanbugrevindenmuaf
tutuldu. Tesla idam cezasnn "barbarca, insanlk d ve gereksiz"
olduunusavunuyordu.
~158~


Marconi ise Amerika'nn her yerinde kahraman muamelesi grmeye
devam ediyordu. Tesla'nn yaptklar onunkilere kyasla biraz esrarl
kayordu.ubat1903'teElectricalAge'de,NikolaTeslaalmalarveBo
Vaatleriadleletirelbirmakaleyaymlanmt."OnylnceTeslaelektrik
zerinealanlararasndabykvaatleriilesivrilmiti.Bugnad,yerine
getirilmemiszlerinyarattbirpimanlkhissiuyandryorduyanlarda."
Byk zaferlerinin zerinden uzun bir zaman gemiti ve lmllerin
hafzalarnnnekadarzayfolduunurenmeyebalamt.
Sonbahardamalisorunlaryenidenortayakmayabalam,oda yeni
fonlarbulmakamacylaNewYork'adnmekzorundakalmt.Bunakarn
bilimselkayglarndatamamylabirkeyeitmideildi.Scherffeyazd
yzlerce nottan birinde Pennsylvenia niversitesi'nden ProfesrBarker'a
bir elin kemiklerinin telsiz sistemle ekilmi rntgen filminin
gnderilmesiniistemiti.
Morgan'ada8Nisantarihindeunlaryazacakt:"Endstridnyasnda
yarattnbykdalgalanmalarbenimkkgemimidesavurdu.Fiyatlar
ensonhareketlenmedensonraikikatnakt..."
Amasermayesininbykksmntrenyollarnnyapmnaadamolan
Morgan,Tesla'yadahafazlakrediamakistemiyordu.kihaftasonraTesla
birmektupdahagnderecekti:"Edison,Marconi,PupinveFlemingbenim
bulularmaalarkensizbanadestekolarakbenionurlandrdnz..."
Ama Morgan hala bir tepki gstermiyordu ve umutsuzlua kaplan
Tesla elindeki son kart da oynamaya hazrlanyordu. En sonunda
Morgan'a gerek amacndan bahsedecekti sadece radyo sinyalleri deil,
telsizenerjinakli.
"Eerbunusizedahancedenhabervermiolsaydmbeniofisinizden
kovardnz... Bana yardm edecek misiniz, yoksa brakacak msnz,
neredeysetamamlanmakzereolanalmalarmhebamolsun?"
Cevap on bir gn sonra gelecekti Morgan'dan: "Mektubunuzu aldm...
yantm u an size daha fazla avans verme konusunda pek de hevesli
olmadmdr."

~159~


Tesla da bu yanta, ayn gece kulesine giderek ve daha nce hi
kimsenin ahit olmad yldrmlar yaratarak kendine has bir tepki
verecekti.Ogecevebirkagecedahaeitlidenemelergerekletirecekti.
evre sakinleri hayretler iinde kulenin kresel atsndan yaylan ve
zaman zaman yzlerce kilometre telere savrulan kr edici imekleri
seyrediyorlard.unubirseyretPierpointMorgan,dergibiydiler.
Muhabirlerblgeyeaknettiklerindegerievrileceklerdi.
"Tesla'nn imekleri Yaylyor ama Kendisi Wardenclyffe'de Ne
zerine altn Aklamaktan Kanyor" diye yazyordu New York
Sun'da. "Tesla unlar syledi: 'Buradaki insanlar grdkleri karsnda
uykularndan kalkp uyank kalmay tercih ediyorlar. Ama u kadarn
syleyeyimkidahadagaripeylergrecekler.Birgnamauandadeil,
hayalinibilekurmadmbireyiduyuracamsizlere."
Dahadagaripeyler?Bu,tipikbirgazetecilikabartmasmyd?
Colorado'damanyetikileticisininantensahasileononikibinvoltluk
gerilimlereldeedebilmitiamaoyzbinvoltundammknolabileceini
dnyordu.NewYork'adnerdnmezaralarndaennemlisi"Elektrik
Enerjisi Nakli Aygt" olan eitli aletlerin ancak 1914 ylnda alabilecei
patentleri iin hemen bavuruda bulunacakt. Aslnda Marconi'nin
transatlantiktelsizbaarsndansadecebirkahaftasonraolmutubtn
bunlar.
Tamamlanmam Wardenclyffe projesi iin srdrd finansman
aray yeni bir kriz dalgas ile ar bir darbe daha alacakt. Artk
Morgan'dan yardm alabilmek her zamankinden daha uzak bir ihtimal
olarakgrnyordu.
Yakn dostlarnn da yardmyla para bulma almalarn daha da
hzlandrmt Tesla. Temen Hobson donanmadaki balantlarn
kullanarak bu almaya destek olmaya alyordu. Tesla'nn radyo
kontroll gemilerini, torpidolarn grm ve Buffalo'da bir gsteri
dzenlemesinisalamt.Allagelenaksaklklarnyenidenyaanmamas
iinelindengeleniyapyordu.Amanafile.

~160~


Kahraman asker, Tesla'ya konuyla ilgili olarak donanmada, aslnda iki
komutan arasndaki ekememezlikten kaynaklandn syledii bir
tartmadoduunubildirmiti;sonutadaTesla'nnprojesireddedilmiti.
BelkideHobsonbuhikayeyisadeceTesla'yincitmemekiinuydurmutu.
Tesla bu arada biraz para bulabilmeyi baarmt ama bu para da
projeye ulaamadan eski borlarn denmesi iin harcanmt. Sherff e
yazd bir mektupta unlar sylyordu: "Dmanlarm beni bir
hayalperestveairolaraklanseetmekteodenlibaarloldularkienksa
zamandaticaribireylerretemezsemsilinipgideceim."
Bunlarizleyenyllarboyuncaborbataklndankurtulmakiinticari
icatlar zerinde almalar yapmaya balayacakt ama belki de
ansszlndan, kendisi gibi bamsz alan Edison kadar baarl
olamayacakt.
Bu arada tpevrelerinden Tesla'nnosilatrne ynelik talep giderek
artmaya balamt. Sherff bu konuda altklar takdirde Morgan'n
Wardenclyffe iin yatrd paradan daha fazlasn kazanabileceklerine
inanyordu. Tesla kendisine bu konuda tam yetki vermiti ama konu ile
ilgilenmiyordu.
Morgan'n desteini ekmesinin ardndan dier yatrmclar da
Tesla'nn vaatlerinin sabun kp olduuna inanmaya balamlard.
Yaylan dedikodular Tesla'y can evinden vuruyordu. ansszl snr
tanmyordu. Colorado Springs Elektrik irketinin gnderdii fatura
Tesla'y alaa etmeye yeterdi. in garibi, irket Tesla'ya elektriin
kendisine cretsiz salanacan bildirmiti. Su irketi de Tesla'y dava
etmeye hazrlanyordu. Laboratuvarn bekisi de denmeyen maalarn
tahsiledebilmekiinavukataramayabalamtbile.
Tesla'nn tm bunlara yant da tam Tesla tarz olacakt. Ne de olsa
ehirTesla'nnlaboratuvarnbarndrmaerefineulamt.
Yine de tm bunlardan sonra ans dnmeye balayacakt. Tbbi
osilatrlerinsatmndanparagelmeyebalamt.Buaradayenibirtrbin
retmitivebundanbirservetkazanacandnmeyebalamt.

~161~


Tesla, Waldorf'taki bohem hayatn finanse edebilmek iin
Wardenclyffe'i otelin mal sahibine yirmi bin dolar tutarndaki faturalar
karlnda ipotek etmiti. Fakat Tesla mali itibarnn zarar grmemesi
iin bu ipotein kaytlara geirilmemesini rica etmiti. 1915 ylna
gelindiinde Tesla itii suyun bile parasn deyemeyecek duruma
dmt.Otelynetimielindekiipoteiparayadntrmeyealyordu
fakatosralarkimsenindnyailetiimsistemiistasyonuilepekilgilendii
yoktu. New York elik irketi istasyonun paralanmas iini stlenmiti
ama yap dnldnden de salam ina edilmiti. En sonunda, 1917
ylnn Eyll aynn ilk Pazartesi gn Wardenclyffe dinamitle havaya
uuruldu. irket sattan bin yedi yz elli dolarlk bir gelir elde etti. Bir
dilenciyoldaTesla'nnyazdbirnotunuutuunufarkedecekti.
"Tmemeklerimizinparalanpgittiinigrdmdealamadm"diye
yazyorduScherff'e,"amakendimizortuttum".
Marconi, Alman bilim insan Carl F. Braun ile birlikte, "telsiz telgrafn
gelitirilmesindekibirbirindenayramaparalelkatklarndandolay"1909
NobelFizikdl'nelaykgrlmlerdi.
Tesla hayatnn sonuna kadar enerji nakli ve iletiim konusundaki
fikirlerinden vazgemeyecekti. Bunun bir rya olmadn sylyordu,
"sadecekr,inansz,phecidnyayapahalgelenbilimselbirkavram"d.
nsanln "kaifin aratrma evki"nin at yolda ilerleyecek kadar
gelimemi olduunu sylyordu. "Belki de iinde yaadmz dnyann
bu devrimci fikirleri desteklemesindense ticari kayglarla, bencillikle ve
ahmaklkla aalamas, hor grmesi, saldrmas daha iyidir. Bu sayede
aydnlanyoruz. Gemi zaferlerin bastrlmas, ezilmesi ve alaya alnmas
bunlarndahakuvvetlibirekildeyenidenuyanmalarnayolaar."

~162~

17.PUSUDAKTEHLKELER
ElliyandaolanvebiliminsanlnciddisaldrlaramaruzkalanTesla
vakarnherzamankindendahafazlakoruyordu.Halaarbal,yakklve
gen grnlyd; sa her zamanki gibi simsiyaht. Ve nezaketinden
hibireyyitirmemiti:
"Colombia College'da transformatr, radyo ve enerji transmisyonu
zerine seminer verirken Mr Pupin ve arkadalar dersimi slklayarak
blmlerdi ve sessizlii tekrar salayabilene dein epey uramak
zorundakalmtm.Amabuenktsdeildi.MrMarconi'yekarbenim
patentlialetlerimiveizimlerimikullanmasndandolayatmdavadaMr
Pupin benim lehime tanklk yapacan syleyerek ne km ve bir
manevrayla Mr. Marconi'nin tarafna gemiti. Uzak mesafelere enerji
naklinin benim icadm olduu kabul edilene dein uzun yl gemesi
gerekmiti. "Brakn gerekleri gelecek ortaya koysun ve bu ikisini kendi
almalar ve baarlar ile deerlendirsin. u an onlarn zaman ama
gelecek,gerektegelecekiinalmolann,benimolacaktr."
Gzlerinden yalar szlmeye balamt ama glmsemeye devam
ediyordu. Kendisine "Mr Marconi hakknda bir ey syleyebilir misiniz?"
diye sorulduunda nezaketini kaybettii nadir anlardan birine tank
olacaktonunlabirlikteolanlar.
"Mr.Marconi"demiti,"bireektir."
k giyiminden, evresini saran kalabalk arkada topluluundan ve
WaldorfAstoria'dakipeksevdiimekanndandaaslavazgememiti.
Gerekten de bu otelle olan ilikisi Tesla'nn hayatnda evlilik
deneyiminin yerini tutacak nitelikteydi. Krallara layk bir hayat srmek
ona yaamaya deer tek hayat tarz olarak grnyordu. Her zaman ar
hayalkrklklaryayorolmasnakarntmbunlarnarasndanbadik
ve asaletle yryp geebilme yeteneine sahipti. Bu durum borlarn
dnmyor olduuanlamna gelmiyordu ama zihnini her zaman megul
edenfikirlerbunlarperdeliyordu.

~163~


Bylece ekonomik zorluklarn tasas da Scherff ve Johnson gibi sadk
arkadalarna kalyordu. Ama bu arada paraya duyduu ihtiya da, ona
verdiinemeztbirekildegittikefazlalayordu.
Tesla, grnte hep ayn Tesla olmasna ve hayat tarzn hi
deitirmemi olmasna karn iten ie deimeye balamt. Yzyln
banda yaad ac hayal krklklar kiiliinden ok eyler alp
gtrmt. George Westinghouse'a yazd bir mektupta "bir adamn
gcn skntl zamanlar gsterir" diyordu ama ne yazk ki bu skntlar
zayflklardaortayakartyordu.
Teslagazetelereyazlaryollamaybiralkanlkhalinegetirmiti.Mutlu
zamanlarnda hem kendi nclerinin, hem de adalarnn baarlarn
vmekte olduka cmert davranyordu ama son zamanlarda bu yazlar
savunmadilekesiformunabrnmlerdi.Rakipleriniglgsz,hakl
hakszdemedenkkgrmeyebalamt.Gemialdatlmalarnedeniyle
patentlerihakkndadahadafazlaserverir,srvermezbirtutumtaknmaya
balamt.Grdruhsalzararderinvehakikiydi.
Teslayzylnbandasonradankiiselkariyerlerindedehaylibaarl
olacak iki zeki kadn talihinin yardmyla sekreterleri olarak almaya
iknaedebilecekti.Tabiiaslndasylemeyebilegerekyokkibuikikadnda
salamvegvenilirkarakterlerdi.
Muriel Arbus, Tesla'ya patent haklar konusunda yardmc olan
etkileyicibirsarnd.Tesla'nnlmndensonrakariyerini NewYork'ta
Arbus Makine ve Aletler irketi'nin bana geerek devam ettirecekti.
Amerika'da bu denli byk bir makine irketinin kurucusu ve sahibi
olabilenilkkadnd.Olaanstbaarlarsergiliyordu.
Dorothy Skeritt, Tesla ile almaya 1912 ylnda balamt.
LaboratuvardakigsterilereveNewYorkktphanesindekialmalarada
katlyordu.Skeritt"insanlarhareketegeirenmotivasyonlarnvedeiik
koullarn anlamlarnn farknda olan ama az konuan bir kadnd. Arbus
isehereyigrndgibikabuletmeyivebunlarzerindedebolcaene
almayokseverdi."

~164~


HerikisinindeivereniolanTeslayllargetikebilimseltezlerinidaha
gz kara bir ekilde savunmaya balayacak, icatlarn daha ilham
halindeyken,hibirveriyevedeneyedayanmazkengazetecilereballandra
ballandra anlatmaya balayacakt. Zaman zaman megalo manyakln
yamalarnda dolaacakt. Gazeteciler genellikle sylediklerini dorudan
manetlere ve yazlara yanstmay tercih ediyorlard ama O'Neill ve
Sweezey gibi dostlar gerekli grdklerinde onu kendi demelerinden
korumayaalyorlard.
Edison, Tesla'dan ineleyici bir ekilde bahsederken aslnda
profesrlerindeduygularnatercmanoluyordu:"Teslaherzamaniinbir
eyler yapacak olan adam olarak kalacaktr." Ama ayn saldn somut
baarlar gz ard edilerek ve boa kan vaatleri dikkate alndnda
Edison'a da yneltilebilirdi aslnda. O da gazetecilere yapabileceinin ok
tesindekihayallerindendemvurmayabalamt.
Akademinin klasik saldrlar da devam ediyordu. Tesla Bobini'nin
Henry'nin enstrmanlarnn gelitirilmi hali olduu iddia ediliyor,
Tesla'nn kendi adn vermeyi hak ettii hibir keifte bulunmad ne
srlyordu. Bu saldrlar tamamyla haksz ve saduyudan uzakt.
1920'lerin sonlarna doru Tesla'nn on dokuzuncu yzyl icatlarna
milyonlarca dolarlk yatrmlar yaplmaya balanacakt. Radyonun ve
otomasyonun babas olarak kabul grecekti. niversitelerin
laboratuvarlar, bunlarn arasnda Johns Hopkins'inki de vard, aratrma
laboratuvarlarnda Tesla Bobini'ni kullanmaya balamlard. Birok
icadnakendiadna keiftebulunmadn iddia eden Profesr Ames'in ta
kendisitarafndan1900ylndanncepatentverilmiti.
Fakatukadardadorudurki,Teslasomutyeniliklersunmaktanok,
yeni fikirlerin ve kavramlarn domasna nclk etmitir. Seminerleri
yeni fikirler yaym, dierleri bunlarn nda pratik icatlarda bulunmu
vebunlarnpatentlerinialmtr.TamdabunedenleTesladahafazlarisk
alarakoyunadevametmekzorundakalmt.

~165~


Yeniprojeleriniveteorilerinisansasyonelbirekildeduyurmasnnana
nedeni kendisini finanse edecek bir sermayedar aramakta oluuydu.
Laboratuvarlarnda dzenledii gsterilere fikirlerini alabilecek
yetenekten yoksun olduuna inand varlkl i adamlarn aryordu.
TabiiMeslektalardabudurumdanhihazzetmiyorlard.
Yeni fikirler her zaman olduu gibi zihninde yeni frtnalar yaratmaya
devam ediyordu ama artk lm de yadsyamayaca bir yaa gelmiti.
Dostlar ve tandklar yava yava sahneden ekilmeye balamlard.
1910'daMarkTwaingetmitivebukaypTesla'yderindenetkilemiti.
ylsonradaMorganlecektikiticariilikilerdeolduukadarTesla'nn
kiiliizerindedeetkisiolanbirisiydi.
Tesla'nn psiik yaps zaten her zaman iin bir nevrozlar panayr
gibiydiamayllargetikedahadagaripleiyordu.Mucidinyaralvehasta
gvercinleri korumas altna alp evine gtrdnden kimsenin haberi
yoktu. Ama o bunu gnn ilerleyen saatleri iin bir grev olarak
benimsemiti.
Bir gece kuu ve asilzade gibi yayordu. Ofisine ancak le vakti
gelebiliyor ve Miss Arbus ile Skeritt'in daima kendisini ayakta karlayp
apkasn, asasn ve eldivenlerini almasn arzu ediyordu. Pencerelerdeki
perdeler her zaman kapal olmalyd ki rahat ettii karanlkta verimli
alabilsin. Perdeler ancak bir frtnann imekleri atlar yaladnda
alabiliyordu.Ozamandivannauzanrkuzeyyadabatsemalarnseyre
dalard. Yannda alanlar kendi kendine konuma huyunun
farkndaydlaramazellikleyalnzkalmayyelediibuseyirlersrasnda
bununbirhitabetedntngrrlerdikaparalndan.
Fakat tm bu gerilime ve anormal belirtilere karn Tesla'nn yaratc
dehasparldamayadevamediyordu.1906ylndaellinciyan kutlarken
ve bir sr dava ile bouurken muhteem trbininin ilk modelini
yapmt. Muhtemelen bu fikir bir vakum motoru icat etmeye alt
ocuklukyllarnn,dalardageirdiiveokyanusierisindekivakumlubir
tp yolu ile mektup yollamay tasarlad yllarn verdii ilhamn bir
hediyesiydikendisine.Pervanesiztrbinfikrimuhtemelenokncelerden
kaynaklanmakta, ocukluunda icat ettii pervanesiz su trbinine kadar
uzanmaktayd.
~166~


Kayna her ne olursa olsun, bu trbin kilodan daha hafifti ve otuz
beygirgcenerjiretiyordu.Dahasonralarikiyzbeygirgcileileyen
dahabykmodellerdeinaedecekti."Yaptm,buharnnndesalam
bir duvar olmas gerektii fikrini rtmek ve fizikilerin her zaman
bildikleri ama faydalanamadklar iki ilkenin pratik bir uygulamasn
gerekletirmektir.Bunlaryapmaveakmazlkilkeleridir."
Julius C. Czito, Tesla'nn uzun sredir makine iiliini yapan Kolman
Czito'nun olu, Long Island Astoria'daki atlyesinde bu trbinin deiik
versiyonlarn yapacakt. Melon apka G stasyonu denilen makinenin
rotoru (OZ1) Alman gmnden yaplm ok ince disklerden
olumaktayd ve bir aftn merkezine yerletirilmiti. Kk silindirler
iinde yerletirilerek kaplanmt. "Herhangi bir svdan enerji elde
ederken"diyeaklyorduTesla,"evreyeyaylrvemerkezdenekilirama
svya enerji verilirken tam tersine merkeze ynelir ve evreden ekilir.
Her iki durumda da diskler arasndan spiral bir yol izleyerek geer ve
tamamyla molekler bir devinim ile enerji verir ya da yklenir. Bu yeni
yntemle buharn s enerjisi ya da patlayc karmlar ok ucuza elde
edilebilir..."
Kullanm alanlarnda snr gremiyordu. Benzin ile otomobilleri ve
uaklaraltrmaktakullanlabilirdi.Transatlantikgemilerigniinde
Atlantik'in dier yakasna ulatrabilirdi. Trenlerde, kamyonlarda,
soutmada,tarmda,sulamadavemadenciliktekullanlabilirdivebenzinle
olduu gibi buharla da alabilirdi. Bu trbinle alan gelecein
otomobilini bile tasarlamaya balamt. Tm bunlarn yan sra trbinin
gelenekselmodellerekyaslaoldukaekonomikolacanadainanyordu.
Tesla trbini teoride onaylanmaya balannca ruhunun okandn
hissedecekti. Sava Dairesi subaylar bile bunu "dnya iin yeni bir ey"
olaraklanseetmilerdive"derindenetkilendiklerini"bildirmilerdi.
Tesla en sonunda sonsuz aalanmalardan ve borlardan kurtulacak
gibi grnyordu. Aabeyi Daniel'in ok uzun zaman nceki lm ile
annesininlmnnveWardenclyffe'inparalanmasnnbirbirinegetii
karabasanlar azalmaya balamt. u anda tek ihtiya duyduu ey
sermayeydi ve bylece trbin onu tekrar zirvedeki yerine yerletirecekti.
Kafasndaolasyatrmclarnisimlerinitartmayabalamtbile.
~167~

~168~

18.NOBELSORUNU
J. Pierpoint Morgan'n St. George kilisesindeki cenaze trenine katlan
insanlar bir dnemin kapanna da tank oluyorlard. Tesla'ya da
galerideki yerini belirten bilet, daha iyi bir yer ayarlanamad iin zr
dilenerekulatrlmt.
TrendenbiraysonraTesla,MorganAilesi'ninvarisiJ.P.Morganilebir
grme ayarlayacakt. Gen banker ve yatrmc Tesla ile yeni trbininin
ticari olanaklar zerine konuacakt daha ok. Alt gn sonra irketten
Tesla'nntrbiniiindokuzayiinyzdealtfaizle15bindolarlkbirkredi
alacakt.
Teslagrmelerindensonrageniadamnaensonicadnnzelliini
ve gcn etkileyici szcklerle anlatan bir mektup yazmt: "Bir uzman
olarakdeilamabirkahinolarakbunungcn,dnyanngeleceiiinne
kadar nemli olduunu biliyorum. Beni sizin gibi gvenilir ve gl
adamlarabalamasndanbykbirheyecanduyuyorum..."
Ne var ki bu kadaryla kalmay beceremeyecekti. Gen Morgan'a
babasnn, kendisini herkesin yzst brakt Wardenclyffe projesi iin
de 150 bin dolarlk bir kredi am olduunu anlatacakt. Hemen
arkasndandabirtanesiradyoyayndieridetrbinretimiiinikiirket
kurmaynerecekti.
Gen Morgan ise buna karlk iki firmann kurulmasnda kendisinin
ortak olamayacan ama Tesla'nn bir an nce bu iki irketi kurup kar
etmeye balamas halinde 150 bin dolarn geri denmesine balamasn
beklediinibildirenbirmektupgnderecektimucide.Aralarndakidiyalog
bununlanihayetbulmayacaktamakonuulanszcklerinzenginliidebir
hayliazalacakt.

~169~


Bu arada Tesla da trbinin Avrupa lisans haklarn almaya balamt.
Prens Albert'in araya girmesi ile Belika haklar iin 10 bin dolar
alabilmeyi baarabilmiti. talya'daki imtiyaz haklarndan da 20 bin dolar
gelir elde etmeyi bekliyordu. Amerika'da otomobil ve trenlerin
aydnlatlmas iin birka kontrat imzalamt ve birka pratikdzenleme
zerine almaktayd. Bununla birlikte ihtiya duyduu sermayeye
ulamaktanuzakt.
Hayal krklklarn felsefi bir yaklamla savuturmaya alyordu ve
kendizamaniinbelkidekendizamannndatesindeeksiksizbirfikir
gelitirmiti.
"Evrenin ortasndaki dililerden baka bir ey deiliz" diye yazyordu
Morgan'a"veukanlmazbirsonuturkikendizamannntesindeolan
yolgstericianlalamayacakvehayalkrklnaurayacak,acekecektir;
geleceknesillerindahayksektakdiriilememnunolacaktr."
Morgan Noel'den hemen nce Amerika'ya dndnde yine Tesla'nn
nerileriilekarlaacakt.Yinearesizkalmt."Bugidiatneredeysetm
midimiyitirmemeyolaacak.Parayaokihtiyacmvarvebuhayatianda
bir trl para bulamyorum. Siz yardm iin bavurabileceim neredeyse
yegane insansnz..." Mektubuna milyarder iadamna mutlu Noeller
dileyerek son veriyordu. Morgan ise buna zaten verilmi olan kredilerin
faizini ieren bir fatura ve yine yeni yl iin iyi dileklerle mukabele
edecekti.

~170~


1914ylnnOcakayndaTesla,DnyaSavatehlikesinekarnAlman
hkmetineteslimedilmekzereyollanacakbirtrbiniinMorgan'dan5
bin dolar isteyecekti. Yurduna sadakat konusunda vicdan rahatt nk
BirleikDevletlerhkmetinedebirteklifgtrmamaSavaDairesi'nin
icad hakkndaki olumlu deerlendirmelerine karn bir yant alamamt.
BuseferMorganyumuayacakveTesla'yabirazdahakrediaacakt.kiay
sonraTesla,Morgan'abirotomobilhzlerinifinanseetmesiniveyenibir
irketin hisselerinin te ikisini almay nerecekti. Ac bir ekilde yeni
trbinle ilgili baz sorunlar yaad ortaya kyordu; uzun sre yksek
hza dayanabilecek bir metal henz retilmemiti ve bu da en azndan
gelitirilmesininilksafhalarndahideucuzagetirilebilecekbirideildi.
Daha ok zamana ihtiyac vard ve bu da daha uzun sreli mali destee
ihtiyaduyacaanlamnageliyordu.
Ama Morgan'n sekreteri bu defa tm yollar kapayacak ve gen
iadamnn artk yeni icatlarla ilgilenmediini syleyecekti. K boyunca
Tesla tekrar tekrar arayacakt Morgan'. "Ltfen bunu bir dier yardm
arsolarakkabuletmeyin"diyorduamaaslndaumarszbirarydbu.
Bu arada ofisini de ihtiaml Manhattan kulelerinden daha mtevaz
Woolworfh binasna tamt. Kasm aynda Morgan kredilerin sresini
uzatacanamabunayenibirmiktareklemeyeceinibildirdiTesla'ya.
Herkes katlamaya balam gibiydi. Scherff patronuna denmemi
maalarn karlnda maddi teminat ilevi grecek belgelerin
imzalanmas iin bir not gndermiti ve en azndan bir miktar deme
yaplacanumduunubildirmiti.AmaTeslabelgeleriimzalamvecevap
olarakdayenitrbinihakkndakiprojelerinianlatanbirnotyollamt.
Kiisel sorunlarnn arasnda arkadalarna yardm edecek zaman
bulabiliyorduyinede.DrtylnceCentury'nineditrlneterfiettirilen
Johnson mevkisini tehdit eden bir skandal konusunda Tesla'nn
srdalna snyordu. Mr Anthony'den gelen, "Ofisin yeni durumu
hakkndahibirbilgisahibiolunmadanyazlmbiryaz.Acabakendisine
yeni durumdan bahsettiimde ne syleyecek, Tanr bilir..." diyen bir
mektuptanszediyordu.

~171~


Bu gizemli meselede araya giren Tesla, sorunu halletmek iin elinden
geleniyaptnbildiriyorve"Amaodenliyounbirdirenmevekorkuile
karlatm ki die dokunur bir sonu elde edemedim... Bu iin peini
brakmayacam. Bu kk utancn zihninde byk bir yk
oluturmayacan umuyorum..." diye cevaplyordu Johnson'u. (ok
nceleri, Johnson'dan nce, Century'nin editrln yapan R. Watson
GderTeslaileyakndosttularancakMrsGilderbirsresonrakocasnn
Teslaileolanyaknilikisindenrahatszolmayabalamt.)
Fakatbukkutanbuutancnkaynaveieriiokskkorunanbir
srd Johson'un istifa etmesine yol aacakt. Lexington Aveneu'daki
mehur evleri bir daha asla eskisi gibi huzurlu olamayacakt bu olaydan
sonra.GeriRobertbirsresonraAkademiSekreterliiiinibulacaktama
ekonomik durumu nedeniyle belini bir trl dorultamayacakt.
Johnsonlar hala altklar o partilerle, hizmetilerle ve Avrupa tatilleriyle
ssl hayat tarzndan vazgeemiyorlard ama bor bataklna da gittike
daha fazla gmlyorlard. ki dost srekli lkslerini karlayabilmek iin
birbirlerindenborparaalmayabalamlard.Dierininkefaletinideyen
kii,nekadarartcolsada,genellikleTeslaoluyordu.
Birleik Devletler iin Almanya'ya kar savaa girmek kanlmaz
olmaya balamt. Tesla ve gen John Hays Hammond, genellikle
Hammond'un etkisi ile, gelitirdikleri robot teknolojisi ile bu durumdan
kar salamay planlyorlard. Hammond, Tesla'nn prensiplerini
uygulayaraknereyegidersegitsinkendisinitakipeden,motoru gzlerinin
arkasna yerletirilen k dalgalarna baml alan robot bir kpek
gelitirmiti.Robotkpekfikriamirallerivegeneralleripek cezpedecee
benzemiyordu ama Hammond, Boston limannda mrettebatsz bir yat
ynetebilmeyidebaarmtveikimucitortaklaabirteleotomatikirketi
kurmaytasarlyorlard.Hammondotomatikbirseicisistemgelitirmeye
alyordu ve Tesla da birka yl nce gelitirdii ynlendirilebilir
torpidonun Sava Dairesi'nin ilgisini ekeceini dnyordu. Fakat
birliktehareketetmeplanlarnuygulayamayacaklard.
Kariyerinde ulat yere karn Tesla hala vatandal ile ilgili olarak
kamuoyunun kafasnda oluan soru iaretlerinin ykn hissediyordu
omuzlarnda.WashingtonPost'tayaynlananbiryazda,sktekrarlananbir
~172~


yanllk yaplyor, kendisinden Balkanlar'in nl bilim insan olarak sz
ediliyordu. Washington'daki brokratlar arasnda hayli yaygn olan
szlerle "Burada icat edilmemi" durumuyla da sk sk karlayordu.
Yapt iin kalitesi ne olursa olsun ve toplumun bu almalardan elde
edeceikazanneolursaolsun,buetmenbelirleyiciolabiliyordu.
Ama hibir ey Tesla'ya yeniliklere direnen geleneksel dmanlar
atalet ve kar ilikileri kadar zarar vermiyordu. Bir gazeteci donanma
mensuplarndan birine Tesla trbinine destek fonu amay dnp
dnmediklerini sormutu. Donanma Aratrma Brosu'nun temsilcisi
kendisine u cevab verecekti: "Sk sk bu ynde telkinler alyoruz. Ama
samimiolmakgerekirse,uandaendstriParsontrbinineuyumluolarak
inaedilmidurumda,budurumudeitirmeninmaliyetivetakvimihide
azmsanacakgibideil..."
Bazen Tesla'nn icatlar yurtdnda Amerika'da olduundan daha ok
ses getiriyordu. 1915 ylnda telsiz patentlerini kullanma lisansna sahip
birAlmanirketiBirleikDevletlerDonanmaRadyoletiimServisiiinbir
radyo istasyonu kurmutu. stasyonda kullanlan ekipmann telif
haklarndandaTeslabindolarayaknbirgelirsalamt.
stasyonun ba mhendisi 20 bin kilometre uzaklktan gnderilen
mesajlaralglayabildiimsylediindebunusakinliklekarlamtnk
obununolanaklolduunuokncedenbiliyordu."Bylecebenim1899ile
1900 yllar arasnda gerekletirdiim deneylerin geerliliini ispatlam
oluyorsunuz" diye cevap verecekti. Ne yazk ki patlak veren sava
nedeniyle telif haklarndan elde ettii gelir de kesilecekti; istasyon da
Amerika'nnsavaagirdii1917ylndakapatlacakt.
New York Times, 6 Kasm 1915 tarihinde, Londra Reuters haber
ajansnadayanarakbirincisayfadanverdiibirhaberleTeslaveEdison'un
Nobel fizik dln paylaacaklarn duyuruyordu. Ertesi gn Times'dan
gelen bir muhabire kendisine bu konuda hibir resmi bilgi
ulatrlmadnanlatacaktTesla.Ama,dlnkendisineverilisebebinin
telsiz enerji nakli konusundaki almalar olabilecei konusunda fikir
yrtyordu. Bunun sadece dnyevi deil "yaratt kozmik aptaki
etkilerle"evrenselbirdeeriolduunusylyordu.
~173~


Muhabire daha sonra patlayclarn deil elektrik dalgalarnn silah
olarakkullanlacabirgeleceinsavalarnanlatmayabalayacakt.Daha
sonraiseyapcbiryaklamla,"Gklerinaydnlatlabilecei,okyanuslarn
evcilletirilecei; denizlerin sulama iin, topran gbreleme iin, gnein
deenerjieldeetmekiinkullanlaca"birgelecektendebahsedecekti.
Edison'un hangi sebeple Nobel dlne layk grld kendisine
sorulduunda da incelikle bu beyefendinin bir dzine Nobel dln hak
ettiini syleyecekti. Edison ise, kendisine bu konuda fikri sorulduunda,
resmi bir tebligat almadn syleyecek ve bu konuda daha fazla yorum
yapmaktankanacakt.
Robert ve Katharine bu habere almam, ok sevinmilerdi. Hemen
kendisinebirtebrikmesajyollayacaklard.Herzamankindenarbalbir
tavrtaknmayabalayanTeslada,"Aslndabirokkiibudlelayk.Ama
teknikliteratrebenimadmlageenenazdrtdzinebulula bendebu
onura daha az layk deilim. Bu, hata yapmaya eilimli bir grup insann
deil,peknadirenhatayapantminsanlnbahettiigerekvekalcbir
ereftir. Bana kalsa bulularmn herhangi birine gelecek bin yln Nobel
dlleriniverirdim."
Bundansonrakigelimelerbirazdahakarmakt.Batbasnbuhaberi
alm ve gerekliini kontrol etmeden tm lkeye yaymt. Times'da bir
kere daha Tesla ile Nobel dlnn sahibi sfatyla yaplan bir rportaj
yaymlanacakt.
Muhabire anlatt hikayeler tipik Tesla tarzyd. Dnyann ses nakli
konusundakifikirlerinihalaanlayamaynahayretettiinisylyor,New
York'tan telefon eden her hangi birinin, hibir ara tehizata gerek
duymadan dnyann istedii yeri ile konuabilecei, Avrupa'daki sava
manzaralarnn be dakika ierisinde Amerika'dan seyredilebilecei bir
teknolojiningelitirileceindenszediyordu.

~174~


Dnyadan geecek olan akm, verici istasyonundan sonsuz bir hzla
yaylacak, 12 bin kilometre gibi bir mesafe sonrasnda k hzna doru
yavalamaya balayacak, daha sonra bu blgede tekrar hzlanarak alc
istasyonuna sonsuz bir hzla ulaacakt. "Bu mucizevi bir olay. Telsiz
insanlk tarihine bir kasrga gibi girmek zere. Bir gn dnya apnda
kurulacak,szgelimi,altistasyonsayesindetmdnyainsanlarbirbirleri
ilesaltsesyoluiledeil,grntaracliledehaberleebilecekler."
Fizik bilgisindeki eksiklie karn (Tesla ktan daha hzl seyahat
edecek bir varlk olamayaca fikrine kar kyordu) kehaneti
kusursuzdu. Elbette ki bugnn ezamanl mikrodalga yayan televizyon
uydularn ngrebilecek bir zamanda yaamyordu ama buna yakn bir
eyler zihnini megul ediyordu; ne de olsa daha genken ekvatorun
evresinde dnya ile ezamanl dnecek bir ember kurma projesi
hayallerinisslyordu.
Televizyonu icat edemedi ama hayal edebiliyordu. Drt yl sonra
Johnson, Tesla'ya, futbol malarn evden seyredilebilecek bir ekilde
ekrana yanstabilecek bir icat olup olamayacan soracakt. Tesla, "ov
dnyasna girmeden de zengin olabileceimi dnyorum" diye cevap
verecekti.
Literary Digest ve The Electrical World of New York 14 Kasm
basklarna Edison ve Tesla'nn Nobel dln paylamalar zerine bir
haberle girmeye hazrlanyorlard ki Reuters'in bu defa Stockholm'den
getii bir haber bomba etkisi yaratacakt. Nobel Komitesi, dln, X
nlarn kristalin yapsn anlamak amacyla kullandklar almalar
vesilesiyle ngiliz bilim insan Profesr W. H. Bragg ve oluna layk
grldnduyurmutu.
Ne olmutu? Nobel dl Vakf bir aklama yapmaktan kanyordu.
Bir biyografi yazar yllar sonra Tesla'nn, nemli keiflerde bulunan bir
bilim insan olarak dl basit bir mucit olan Edison'la paylamay
reddettiininesrecekti.Birdierbiyografiyazarbuteoriyidahadaileri
gtrecek,Edison'unsadisteveeytancabirtavrlaparayaacilenihtiya
duyduunu bildii Tesla'y 20 bin dolardan mahrum etmek iin dl
almayreddettiiniyazacakt.
~175~


Ama ne Tesla'nn, ne de Edison'un dl reddettiine dair somut
herhangibirdelilvardr.NobelVakf,"Birkimsenindlalmayreddetme
eiliminde olduuna dair bir sylenti nedeniyle dln verilmekten
vazgeilmesifikriaklayaknbiraklamaolamaz"yorumundabulunacakt
basite. Ama vakf Edison ve Tesla'nn ilk tercihleri olduu grn de
reddetmiyordu.
Edison yeterince ne ve servete sahipti, byle bir onura da ihtiya
duymuyordu belki de. Ama Tesla'nn hayal krklklarna bir yenisi daha
eklenmiti.Veurasmuhakkakkibuolayhideiyibirreklamolmamt
onuniin.

~176~

19.UANSOBA
Yeni trbinin gelitirilmesinde karlalan zorluklar hi de yabana atlr
cinsten deildi. lk yapt modelin baars ile umutlanan Tesla, buharla
alacak daha byk bir tasarmn yapm iin New York yaknlarndaki
Waterside stasyonu'nda almalarna balad. Buras Edison'un
kasabasyd ve halkn ounluunu da Edison irketi'nde alan
mhendisler oluturmaktayd. Daha iin bandan sorun kaca belli
olmutu. Mhendisler Tesla'nn ie leden sonralar saat be gibi
gelmesinden, parasal olanakszlklar yznden trbinin yeterli test
edilememesindenikayetediyorlard.Sonundatrbininretilmesiiin
Milwaukee'deki baka bir irkete bavurdu. Ancak mhendislerle
arasndakigerginlikdeimeyincetestleriterketti.
Trbinretimindebirbakanemlisorundahavard.Saniyede35bin
gibiyksekdevirlerde,merkezkakuvvetimetalindnendisklerarasnda
skmasnasebepoluyordu.Gereklimetalingelitirilebilmesiiinteknoloji
henzyetersizkalyordu.
Westinghouse'un tren yollar ve aydnlatma irketinin yneticisi
kendisindenyenitrbinhakkndabilgiistediindeTeslatrbinininhafiflii
ve yksek performans ile dier tm modellerden daha stn olduunu
bildirecekti.Aslndatrbinikkbiruakmodelindedenemekistediini
sylyordu.
"Bu sizi artmasn" diye yazyordu, "beni bir gn New York'tan
Colorado'ya kk gaz sobalarna benzer bir uakla seyahat ederken
grebilirsiniz." (Uak ancak otuz kiloya yakn bir arlkta olacakt ve
gerektiindebirpenceredenkalkyadainiyapabilecekti.)
Bu hayal ok etkileyici olmakla beraber Westinghouse'un sipari
vermesinisalayacakkadargerekigrnmyordu.Bununzerinetrbin
gelitirme almalarn devam ettirebilmek amacyla iki irket iin ayn
andaalmayabalayacakt.Bu,Teslaiinyenibireydi.

~177~


Trbinin, yanc gazlarla da altrlabilmesini salayacak bir ekilde,
valfl silindirini gelitirmiti. Bu mekanizma, Fleming'in vakumdiyotu ile
birlikte, gelecein modern akkan tekniklerinin temelini oluturacakt.
Amadierlerindeolduugibibukefindendekaretmeyibaaramayacakt.
BugnTesla'nntrbiniokncedenhakettiiilgiyiyenidenekmeye
balamtr. Birok irket Tesla trbinine dayandrdklar teknolojileri
yenileyerek ve uyarlayarak birok kullanm alannda faaliyet
gstermektedir.
Ancak gelecein baarlar ile gnn faturalar denemiyordu. Tesla
gnlk almalarnn ve Delmonicolar'daki elencenin giderlerini
karlayabilmekiinhayliabaharcyordu.Aidatlarnikincikezdemedii
iinOyuncularKulbyeliinindrlmesitambirsosyalkifade
ediyordu.MarkTwain'inveStanfordWhite'nyokluundazateneskiurak
yerlerinindetadtuzukalmamt.
Gazetelerde adna hala sk rastlanyordu, esiz hayal gc hala
manetleri sslyordu. Geree dnmese bile fikirleri byk bir haber
deeri tayordu zaten. English Mechanic and Science dergisinde "Tesla
MedCeziri Sava mkansz Klacak" balkl bir yaz yaymlanmt.
Patlayclar kullanlarak okyanusta istendii zaman devasa dalgalar
yaratlabileceinden sz ediyordu. Zihninin ocuksu yannn bunun gibr
iddialarortayaattnadahancederastlanmt.
Times'a yazd bir mektupta icatlarna hibir zaman hak ettikleri
deerin verilmediinden yaknyordu. Mektubun yaynland sayfann
yarsnda da zntsn ve hayal krkln ikiye katlayan bir kiiden,
zamannyenikahramanndan,OrvilleWright'tanszedilmekteydi.
Wright'la yaplan rportaj bakent Washington'daki dz bir ayrlkta
gerekletirilmiti. Daha nceleri pek ok kereler havalandrabilmeyi
baarduailebirdenemeuuudahayapmakzereydi.Ancakbuuu
her zamankinden daha nemli ve zel bir deneme olacakt, zira bakan.
Tedy Roosevelt, Beyazsaray'dan Wright'a Birleik Devletler'in ilk uan
bakan olma sfatna nail olabilmek iin kendisinden davet beklediini
sylemiti.

~178~


Wright'noaniindebulunduugayetsinirliruhhalibuartlaraltnda
ho grlebilir bir durumdu. Nitekim iin tek tehlikeli yan hametli
bakannbtnouzunbotlar,koruyucugzlklerivekaskgiyerekhayli
gln bir duruma decek olmas deildi. Denemenin ne kadar tehlikeli
sonular dourabileceinin farknda olan Wright, Amerika Birleik
Devletleri bakannn hayati sorumluluunu kendi zerine almak
istemiyorduhaklolarak.Amabakanahayrdemekdedahaazrisklibiri
deildi.
Binlerce kiilik bir izleyici topluluu deneme uuunun yaplaca
meydanda toplanm, Wright'n karar vermesini bekliyordu. Wright,
motoru tekrar skp takarak son denetlemeleri yaparken dnmeye de
frsat bulmutu. En sonunda rzgar lerini kaldrd ve sonularn
incelemeyebalad.Topluluknefesinitutmubekliyordu.Hafifbirmeltem
aletin kanatlarn iiriyordu. En sonunda rzgar lerini indirecek ve
yiite"Uugerekletirilemez"diyecekti.
Aynsayfada,birstuntedeTesla'nnhavaclkzerinefikirlerineyer
verilmiti dergide. Btn hayat boyunca yksek sratli gelimi uak
motorlar tasarm zerinde almt ama tek bir patent dahi almamt.
Buaradarekabetinneleremalolabileceizerinedehidnmyordu:
"Sonradan retilen dier tm uaklar, prototipleri olan Langley'in
yanna koyarsanz greceksiniz ki tam anlamyla kaydedilebilmi tek bir
somutilerlemedahiyoktur.Aynpervaneler,aynmotorlar,ayndmenler,
kayda deer tek bir gelime yoktur... buna karn yarm dzine havac
gklerin hakimi, imparatoru ilan edilmitir. J. D. Rockfeller'a bu unvan
layk grmek ok daha uygun olacakt. Ama yksek kalitede yanc
akaryaktn salanmasna kadar kendi arlklarnn birka mislini
yerekiminekarkaldrabilenmotorlarretilemeyecektir."
Langley uann hava boluuna maruz kald takdirde aklacan,
helikopterin,dierdezavantajlarbiryanabraklrsa,buadanokdaha
gvenliolduunusylyordu.
Havadan daha ar bir hava tatnn ise tamamen yeni ilkeler
dorultusunda ina edileceini, bunun da gereklemesinin pek yakn
olduunu ngryordu. "Bunun gereklemesi sanayi ve ticaret
~179~


dnyasnda yepyeni bir r aacaktr. Yeter ki hkmetler telsiz enerji
naklinde olduu gibi spanyol Engizisyon Mahkemesi tavr taknmasnlar.
Bu,insanlgkleringerekhakimiklmayayetecektir."
Elbette bu ngrler her zamanki gibi aclarnn deilmesine ve
dierlerininonakarduyduuhncnartmasnanedenoluyorduamayine
herzamanolduugibikehanetlerigerekolacakt.Waldorf'tabiramiralle
yemek yeme erefine eritiinde "havaclk gemilerinden" bahsedecek ve
yine telsiz telefon grmelerinin bir gn tm dnyaya yaylacandan
demvuracakt.
Hafif uann, ya da uan sobasnn gnmz terminolojisinde bu
hava tatlarna (basit helikopterlerle kartrlmamas gerekir) VTOL,
dikeykalkveiniyapabilenuaklardenilmektedirpatentleriiinancak
1921ve1927yllarndabavurabilecektivepatenthaklarn1928ylnda
alabilecekti. Ayn zamanda bu, muhtemelen finansman eksikliinden, bir
prototipretmedenpatentinialdtekicadyd.Patentleribelgelendiinde
mucityetmiikiyandayd.
KkuakkiTeslauannbindolardandahaazbirfiyatlasatlmas
gerektiini dnyordu, helikopteri andran pervanesi sayesinde dikey
kalk yapabiliyordu. Kalktan sonra pilot bir mekanizma ile pervanenin
normaluaklardaolduugibiburnayerlemesinisalyorvebyleceuan
soba yola koyuluyordu. Pilot koltuu, kanatlar yatay pozisyondayken
yukarbakacakekildekendietrafndadnebiliyordu.Tesla'nnglama
ok hafif trbini sayesinde uak byk bir hzla ne doru atlabiliyordu.
Aynilemtersiyndetekrarlanarakuangarajats,oturmaodas,ya
da kk bir geminin gvertesi gibi dar alanlara ini yapmas
salanabiliyordu.

~180~


Tesla'nndikeykalkfikrilmnnzerindenonylgetiktensonra
ilerlik kazanabilecekti ancak. 1950'lerin ilk yllarnda Convair ve
Lockheed, daha sofistike mhendislik teknikleri kullansalar da, znde
Tesla'nn prensibine sadkkalan yeni modeller retmeye balayacaklard.
ButatlarnenbaarlsConvair'inrettiiXFY1idi."Pogo"yaklakdrt
tonarlnda5.850beygirgcndeAllisonT40turbomotora sahipbir
sava uayd. Karada iken kuyruu yerde, burnu gklere bakar bir
ekildeduruyordu.Hareketegetiindedikeykalkyapyor,sonradoksan
derecelikbirrotasyonlayataypozisyonalyordu.4.500metreykseklikte,
saatte965kilometrehzakabilecekekildedizaynedilmiti.
"Pogo" testlerde genellikle baarl olmasna karn donanma retime
gemektenvazgemiti.Allisonmotorungerektiikadarglolmadna
vepilotundnerkoltuununanideiiklikleriinyetersizolduunakarar
vermilerdi.
Buna karn dikey ini ve kalk yapabilen tam tehizatl bir hava
tatnnticariveaskeriavantajlardagzardedilemeyecekkadaroktu.
Baarl testler zerinden birok yeni deneme gerekletirildi. Ancak
1980'lere kadar bu sistemde istenilen noktaya ulalamad. En sonunda
uan gvdesinin deil, motorlarnn doksan derecelik bir rotasyonu
gerekletirebildii,buekildedikeyinivekalknmmknolabildiibir
sistem gelitirilecekti. Bu sistemle retilen Amerikan modellere "Harrier"
SovyetmodellereiseYak36adverilmitir.
TabiikibugnnVTOL'leriyanndaTesla'nnufakuansobasbirhayli
ilkel kalmaktadr. Ama jet motor teknolojisinin gelitirilmesinden onlarca
ylncebununbakatrlolmasdadnlemez.1950'lerdeConvairve
Lockheed'in gerekletirdii testler Tesla'nn modelinin VTOL aratrma
gelitirme almalarnda kanlmaz bir ilk basamak tekil ettiini gzler
nne sermektedir. Yugoslav Review dergisi Tesla'nn almalarnn
glendirilmi uuun gelimesinde ilk adm tekil ettiini ne srmt
birsaysnda.Busaygndergi, Tesla'nnBelgrat'takikatlararasndabir
roketmotorugelitirmealmalarnn1895ylndakilaboratuvaryangn
ilebirliktesonaerdiinigsterenbelgelererastlanldnnesryordu.

~181~


Belgrat'taki Nikola Tesla Mzesi'nde ayrca jetitili, drt tekerlekli ve
hemhavada,hemkaradagidecektarzdabir"aeromobil"intasarmlarnada
rastlanlabilir.Mzeyetkililerinegrebunlarailaveten"Tesla'nnlmile
deerlerini yitiren yakt, beygir gc ve baka baz eylerin
hesaplamalarn ieren" almalar da mzede koruma altna alnmtr.
Bunun yan sra gezegenler aras seyahat edebilecek bir gemi de
tasarlamt. Tabii bu bilgilerden Batl meslektalar asla haberdar
edilmemiti.
Ayaklar "dnyaya" bast zamanlarda Tesla, zel tasarm aydnlatma
tpleri ve havalandrma sistemleri zerinde alyordu. Bu arada
yatrmclara, reticilere trbininin elik imalathaneleri ve fabrikalardan
yaylan atk gazla da altrlabileceini anlatan mektuplar yazyordu. Bu
sayedebacalardandumankmayacak,tkenebiliryaktkaynaklariinde
endielenmeyegerekkalmayacakt.
Hayal gc gelecein dnyasnda seyahat ederken mali durumu ise
gayet berbat olan gnn koullarna saplanm kalmt. Mucit ile Scherff
arasndaparasalkonularileilgiliolaraksertbirtartmayaanmamabu
durum ksa sre iinde savuturulmutu. Sherff, tefecilerin kendisini
sktrdn, karsnn hastal nedeniyle de borca girdiini anlatyor,
Tesla'nnkendisinebirmiktardemeyapmasnumuyordu.
Tesla ise ykseklerden atarak borlu olduu Scherff e u cevab
verecekti:"Ricaederimzlmeyin.Biliyorsunuzki,yaadnzdeneyimler
sra dyd ve bunlar size maddi kazan salamadysa da isel
yeteneklerinizin gelimesinde nemli rol oynamlardr..." Scherff her
zamankindendahasrarcdavranncabirmiktarparagndermekzorunda
kalacak ama birka aaal laf etmekten de geri kalmayacakt: "zlerek
sylemek zorundaym ki, soukkanlln ve zgvenini yitirmeye
balamsn...Kendinitoparlamalvektruhlarsrgnedebilmelisin..."

~182~


Eski alan ve sadk dostunun ahlaki yann kuvvetlendirmek iin de
buhar vegaztrbinlerinin ve bir besleme nitesinin tamamlanmakzere
olduunu,bunlarndevrimniteliindeolduklarndaszlerineekleyecekti.
"u an bu icatlarm ile alacak yeni lokomotif, otomobil ve torna
tasarmlar zerinde almaktaym. Sonucun muazzam bir baar
olacandan eminim. Tek sorun nereden ve ne zaman nakit
bulabileceimdir. Ama pek yaknda para sel gibi akmaya balayacak ve o
zamanbeniheristediinanarayabileceksin."
Daha sonra Scherff, Tesla'ya teraptik nitelikli aygtlarndan bir
tanesinin piyasaya srlmek zere olduunu bildirmekten mutluluk
duyduu bir mektup yazacakt. nk kendisinin de muhtemelen
bunlardanbirineihtiyaduyacandaekliyordu.
Parahibirzaman"selgibi"akmadysadaTeslabirkabykfinansr
bulabilmeyibaarmt.Busayede1910ylnda400bindolarsermayeile,
bakalaryla birlikte soutma gibi ticari kullanm alanlarna hizmet
vermeyi de hedefleyen, Tesla Ozon irketi kurulacakt. Daha sonra da
HoadleyveKnight'nmalidesteiilebykgemilereveAlabamaKmrve
elikirketi'netrbinretmekamacylabirmilyondolarsermayeileTesla
MotorSanayikurulacakt.
BudnemdeTesladiersorunlarnyansraeskialanlarndanFritz
Lowenstein ile de baz skntlar yaamaktayd. Colorado'daki alma
gnlerinden beri Tesla, Lowenstein'n sadakatinden phe etmekteydi.
Alman mhendisle Wardenclyffe projesinde tekrar birlikte altklarnda
gveniniyenidenkazanacaktamabirkaylierisindeparasal konularda
aralarnda yine bir anlamazlk ba gsterecekti. Lowenstein sonradan
radyoaygtlarkonusundabaarlbirmucitolacakt.

~183~


1916 ylnda Marconi Telsiz Telgraf irketi ile Marconi'nin
patentlerinin Tesla'nnkilerden etkilendiini savunan Kilbourne & Clark
arasndakidavadadmzecekkiiolaraktanklkedecekti.Sonanda
Lowenstein taraf deitirecek ve Marconi'yi destekleyecekti. Yalanc
ahitlik ettii ne srlecekti ama hibir ey ispat edilemeyecekti. Fakat
Tesla'nndostluunudasonsuzakadarkaybedecekti.1910ile1915yllar
arasndaTeslaAlmanmhendiseoldukayklmiktarlardaborvermiti.
yl sonra Tesla, Lowenstein'a protesto ekecek ama kendisini
mahkemeyevermeyecekti.
Kendi hesabna hatr saylr bir ne kavuan Anne Morgan da
babasnn lmnden sonra kendi hayat tarzn srdryordu. Tesla'nn
trbini gibi Anne da bir g istasyonu gibi almaktayd; hayat, eitim,
ocukhaklan,kadnlarnalmakoullarvegmensorunlargibiinsani
konular evresinde dnmekteydi. Zenginlerin moda ve hizmeti
sorunlarna kafasn yormay hi mi hi dnmyordu. Zevkli Avrupa
turundan dner dnmez Manhattan'daki kadn haklar oturumlarna
katlabilecek kadar ok ynl bir insan olmutu. Sosyoloji diplomas
almadan tm Amerika'y dolam, kadn derneklerinde konumalar
yapmt. Hukuk adamlaryla, evsizler ve smrlen kadnlar zerine
toplantlardzenliyordu.
Tesla'ya genliinde duyduu ak unutmu olmasna karn onunla
olanilikisinidetamanlamylabitirmemiti."Seninlebukgrebilmeyi
umut ediyorum" diyordu, "ve son grmemizin zerinden koca bir yl
gemi olmasndan dolay ne kadar zgn olduumu da bilmeni isterim.
Geen tm bu aylar almalarna istediklerini katt m, arzuladn
ilerlemeyikaydedebildinmi...?"
Eski dostunu yeniden kazanmann mutluluunu yaayan Tesla
vnmeyi de ihmal etmeyecekti: "Seninle son grmemizden beri
kaydettiimilerlemeoldukabykvetatminedicioldu.Fikirlerkafamda
daha nce hi olmad gibi hzla uuuyorlar. Bunlarn bydn ve
gelitiini gryor, mutlu oluyorum, dnyevi anlamda baarl olduumu
syleyebilirim."25Mart1911tarihindemeydanagelenTriangleFabrikas
yangnnda,ktkoullardavedkcretlerlealtrlan,aynzamanda
ounluunu gen gmen kadnlarn oluturduu iilerden bir ou
~184~


kavrulmamakiincamlardanatlamvehayatlarnkaybetmiti.Buolayn
yaratt fke dalgas iilerin sendikalamas ve alma koullarnn
iyiletirilmesi srecine de bir ivme kazandrmt. Yaralanan birok ii
gvenliknlemlerininnedereceihmaledildiinigzlernnesermiti.Bu
felaketAnneMorgan'ngenbirkadnolarakzerindedurduukonularn
hayatagemesinekatkdabulundu.
Grevdeki iilerle birlikte yrylere katlyor, davalar iin drt bir
yana etin mektuplar yazyordu. Giyinii, art arda sigara iii, ateli
konumalaryla,gazetecilerindekendisinitanmladgibi,esaslbirtipti.
Enerjik yaratlnn "bulunduu yerin atmosferini elektriklendirdii"
syleniyordu.
Bir biyografi yazar Anne Morgan'n androjen tavrlar ile Tesla'nn
szde aseksel yaradlnn dostluklarnn temelini oluturduunu
dnyordu.Hiphesizparavetoplumsalstatdahabykbirekim
alanyaratyordu.
Tesla, yllar yl sren amansz para araylar srasnda, Anne
Morgan'n babasnn ve aabeyinin kapsn da andrmt ama Anne bu
konuda kendisine pek de fazla destek kmam, esprili bir ekilde srtn
svazlayaraksnophayattarzn'ti'yealmt.Yinebirkadn fonuiinpara
toplamayaaltsralarda'YoksulEvleri've'Yurttalk'balklaraltnda
yazlar yazm ve Tesla'ya yollamt. Yoksul evlerinin barbarlarn ve
ktlerin yuvalan olarak grldnden dem vuruyordu. Hkmetin bu
evlerin durumunun iyiletirilmesinde etkin bir rol oynamas gerektiine
inanyordu. Szlerini yle tamamlamt: "Sen de bu fona 100 dolar ile
katlan otuz kiiden biri olmak ister misin?" Tesla'nn bu mektuba bir
cevapverdiinigsterenhibirbelgebulunmuyor.Zatenotelkirasnbile
demektehaylizorlandbirdnemyaamaktayd.
Masasnn zerinde Katharine Johnson'dan gelen yantlanmam bir
mektup daha duruyordu: "Bazen dnce transferi hakknda bildiklerimi
sana da anlatacam bir gn gelecektir diye umut ediyorum. Son yl
iinde harika deneyimler yaadm; bunlarn ou imdiden flulat ve bu
nedenle sizin iin bilimsel adan olduka nem tadna inandm bu
tecrbelerin aktarlamadan silinip gitmesinden korkuyorum. Daha iyi bir
tanmlama bulamadmdan ben buna 'dnce transferi' diyorum. Belki
~185~


hepsibundanibaretdedeildir.Seninlebirlikteolduumdabunlardansz
etmek istiyorum ama bu anlarda konumak istediim esas konulardan
baka her eyden bahsediyor buluyorum kendimi. Yarn Cumartesi,
mutlakagel."

~186~

20.RADAR
Tesla'nn Wardenclyffe ykmnn hemen ertesinde yaad parasal
sorunlar,1916ylnnMartaynda935dolartutarndakikiiselvergilerini
demedii gerekesiyle New York'ta mahkemeye arlmas ile iyiden
iyiye ypratc bir hal almt. Zaten eski ivereninin vergileri ile ilgili
endieleri nedeniyle geceleri uykular kaan Scherff'in korktuu bana
gelmiti. Btn yerel gazeteler yknn zerine atlamt. Edison,
Washington'da savunma sahasnda bir ihale kapmken, Westinghouse,
General Electric, Marconi ve dier daha kk aptaki yzlerce firma
Tesla'nn patentleri ile servetlerine servet katarken, talihi Tesla'ya hi de
merhametlidavranmyordu.
Mahkemede yllardan beri WaldorfAstoria'nn at kredilerle
yaamn devam ettirebildiini, tek kuruu olmadn ve bor iinde
yzdn itiraf etmek zorunda kalmt. Wardenclyffe'in ina edildii
arazielindenalnmveNewYorklubiravukatasatlmt,heryerdevergi
borcunedeniylehapsegirebileceikonuuluyordu.
Yine de tm bu felaketler zinciri ile eli kolu balanmken, neredeyse
otuz yl sonra radar ad ile anlacak aygtn temel prensiplerini kefedip
yaynlatabilmiti.
Amerika 1 Nisan 1917 tarihinde Birinci Dnya Sava'na girdiinde,
Almanlar mttefiklerin neredeyse bir milyon tonluk gemilerini sularn
altnayollamt.Herkesdenizaltlarntespitedilebilmesini salayacakbir
yol arayna girmiti. Almanlar, Fransa'ya ve ngiltere'ye uaklar ve
zeplinlerle hava saldrlan dzenliyordu ama bu saldrlarn nceden fark
edilebilmesinisalayacakbirsistemgelitirilememiti.Havasaldrlarnn
bir gn gelip ok etkili olaca tahmin ediliyordu ama hava kuvvetleri o
gnlerdehenzromantikbirbirimolmanntesinegeememiti.

~187~


Alman uaklar Paris zerine ilk defa bomba yadrdnda Parisliler
sokaklardatoplanpolayseyredalmlard.Londrallarehirlerininmaruz
kald ilk hava saldrsna tank olabilmek iin bahelerdeki uha
iekleriniveimleriezmeyibilegzealmlard.Biruan alevleriinde
yere aklmas bir gazetede "Londrallarn hayatlar boyunca seyrettikleri
enetkileyicibedavagsteri"olarakanlatlmt.
Bombalarn kurbanlar dahi, The Lancet'te yazlanlara baklrsa,
yaadklar bu olaanst ve esiz deneyimin etkisiyle fazla bir fke
gstermiyorlard. Bu olay halkn savan balangcndan beri yaad
duygular harekete geiren deneylerin en aaalsyd. Sava ngilizlerin
kendilerinidahabirngilizgibihissetmelerinisalamt.
Bu adan baklnca Tesla'nn radar gelitirme abalarnn da hava
kuvvetlerindenziyadedenizkuvvetlerineynelikolmasdahaanlalabilir
bir hale geliyor. "Duraan dalgalar telsiz telgrafn ifade ettiinin tesinde
biranlamtamaktadr.rneinbunlarnuygunkullanmsayesinde,verici
istasyonundan yaynlanan dalgalar aracl ile dnyann herhangi bir
yerindeki bir nesnenin, rnein bir geminin, grece konumunu ya da
seyrini,uzakln,yadahzntespitedebilmekmmknolacaktr."
Tanmn yapt aygt II. Dnya Sava'na birka yl kala
younlatrlm bir program ile gelitirilen atmosferik atl radarn
zelliklerini tamaktayd. Tesla bunu bir sualt radar olarak tasarlamt
ancakbuelektromanyetikdalgalarnsualtndaokfazlaatonasyonamaruz
kalmas nedeniyle mmkn olamayacakt. Son yllarda yaplan
aratrmalara karn halen okyanuslarn altndan radar, yksek frekansl
radyo sinyalleri, ya da k dalgalarnn istenilen ekilde yaylmas
salanamamtr. Ancak Tesla'nn ok dk frekansl dalgalar sularn
iineyaylabilecekvekomnikasyonalanndabirraacakt.
Tesla'nnradarsualtndakinesnelerisaptayamyorduamaognlerde
bu aygtn baka bir amala kullanlabilecei de dnlmyordu. Edison
dadonanmailebirliktebukonuyaeilmeyebalamt.AlmanUbotlarnn
bir ekilde tespit edilebilmesi iin youn bir almaya girimiti. Ama en
sonunda,iiniindeEdison'undaolmasnakarn,bununbirryaolduu
dnlmeyebalanacakt.
~188~


Edison da bu arada grtlana kadar donanma brokrasisinin iine
gmlm, aratrma departmanndaki kyasya ekimeden bir hayli
bunalmt. Dnceleri donanma mensuplar tarafndan kstaha
baltalanyor,buaradakendisideharapoluyordu.
Pasakl ama varlkl Edison, Washington'daki dalgalarla bouurken,
fakir ama zppe Tesla da New York'ta mcadele veriyordu. Her iki mucit
de kendi aralarndaki uurum kadar, yeni an atom fizikileri ile kendi
aralarndakiuurumundaderinlemeyebaladnnfarkndaydlar.Artk
Einstein'n konuulaca a alyordu. Yeni insanlar, branlama henz
altn ana girmi olmasa da, kendi dallarnda uzmanlayorlard.
Amerikal Fizikiler Dernei'ne ye oluyorlar ve dergilerinde
yaymlananlar dndaki grlere prim vermiyorlard. Pratisyenler
(mhendisler)ileteorisyenler(fizikiler)arasndakiayrmkeskinlemeye
balamt. Artk Tesla, Pupin gibi mucitlerin, bilim insanlarnn,
mhendislerin, ya da Edison gibi kimyagerlerin ve mucitlerin dnemi
kapanmt.
Yeni fizik dalgalara kar partikler tartmalar ne kyor, Tesla'nn
kendinehaskozmikteorisinedayanarakreddettiiEinstein'nzelizafiyet
teorisi fizikilerin zihnini megul ediyordu. Teorik olarak savunulan
dinamikevrenfikrinitamanlamylaiinesindiremesedeEinstein'ngenel
izafiyet teorisi bir btn olarak 1916 ylnda yaymlanacakt. Einstein bu
belirsizlikten rahatszlk duyduu iin sonradan evrenin duraan ve
deimezolabileceinidetamolarakreddetmiolmamakiinteorisinebir
"yumuatc etmen" ekleyecekti. Bu durum Tesla'ya gre izafiyet
teorisyenlerinin neden bahsettiklerini kendilerinin bile anlamadnn
kantyd. Kendisi de bir evren teorisi zerine almaktayd ve uzun
sredir zerinde durduu (ama yaymlanmayan) dinamik ekim teorisi
zerinebirbildirihazrlamaktayd.
Atom enerjisinin birincisinin ie yaramaz, ikincisinin ise kontrol
edilmesiniolanakszklacakderecedetehlikeliolduunainanyorvebunu
da sk sk dile getiriyordu.Einstein'n da bu konudaciddi kukular vard
aslnda. 1928 ylnda bile Dr. Millikan, insanolununatomun enerjisinden
faydalanabilecei bir yol olduuna inanmadn belirtiyordu.
"Kmrmz bittiinde atom enerjisi kullanabileceimiz fikri tamamyla
~189~


bilim d bir topyadr..." 1933 ylnda Lort Rutherford "Atomun
paralanmas ile elde edilebilecek olan enerji zayf olacaktr. Atomun
transform edilmesinin ortaya karaca enerjiden sz edenler gnei ay
ilebirtutuyorlar"diyebiliyordu.
'Yeni fizie' dair bu nktelerin bir tanesinin Tesla'nn Nobel dln
elinden aldn dnd Sir William Bragg'e atfedilmesi belki de
aclarn depretirmiti. Bragg yle diyordu: "Elektromanyetii Tanr
pazartesi, aramba ve cumalardalgateorisi ile aklyor, eytan ise sal,
perembe,cumartesignleriquantumteorisiile."
Tesla daha sonraki yllarda daha btnsel bir fizik teorisine
balanacakt.Tmmaddelerinilkselbirtzden,tmuzaykaplayanksal
eterden trediine inanyordu ve cretle kozmik nlarn ve radyo
dalgalarnn zaman zaman ktan daha hzl hareket edebildiini iddia
ediyordu.
niversitelerde grevli gen bilim insanlar devlet destekli aratrma
programlarnn ne byk bir nimet olduunu yeni yeni fark etmeye
balamlard. in ilgin yan umutlarn kran kii, modern aratrma
laboratuvarlarnmkurucusuEdison'untakendisiolacakt.
Donanma Danma Kurulu'nda grev yaparken "byk gelimeler iin
bilimsel aratrma elzemdir" diyerek ilk kn yapmt. Daha sonralar
donanmann gereklere byk oranda vakf olduunu syleyecek ve asl
ihtiya duyulann teorisyenler deil mhendisler olduunu ne srecekti.
Ordu,dahaoksiviluzmanbarndrmakistesedeEdisonfizikiyeihtiya
olmad konusunda srar edecekti (tabii bir ya da iki matematiki ie
yarayabilirdi).
Bilimsel konularda olduka hrsl olan komutanlarn, en az
niversiteliler kadar huzuru kamt bu aklamalardan dolay. Peki ya
denizalttarayclarneolacakt?Bilmekistiyorlard.Bununiinyounbir
aratrmaprogramuygulamakgerekmiyormuydu?

~190~


Edisonhicannskmyordu,DonanmaAratrmaLaboratuvarfikrini
temeldenhayalperestlikolarakyorumluyordu.Amadonanmasrarederse
laboratuvarnda ilerin nasl yrdn herkesin bilmesini isteyecekti:
"Sistemimizyoktur,kurallaryokturamabirynzamazingobulabilirsiniz.
Ve bu zamazingolarn evresinde yeteri kadar dolaan mucitler eninde
sonunda bir icatla kar ortaya." Ekibinin laboratuvara gbre bahesi
dediindenbahsetmiyordu.
Bu kadar da niversiteli bilim insanlarn harekete geirmek iin
yeterli olmutu. Donanmay atlatp dorudan en stle balant kurmaya
alacaklard. Ulusal Bilim Akademisi aracl ile bakan Wilson'a
bavuracaklard. Akademinin lke iin bilimsel bir cephanelik gibi ilev
greceininesryorlard.
Ksabirsresonratmbilimselaratrmakurumlarnanclkedecek
Ulusal Aratrma Konseyi (NRC) kurulacakt. NRC bnyesinde,
niversitelerin, hkmetin ve sanayi dnyasnn nde gelen bilim
insanlarn, mhendislerini barndryordu ve hem temel, hem de
uygulamal aratrmalar destekliyordu. Profesrlerin akllca bir hareketi
de Washington'da Beyaz Saray'a ve Kongre'ye olduka yakn bir blgede
birkarargahkurmakt.
Ulusal Aratrma Konseyi'nin Amerika'ya katks tartlmaz
nitelikteydi. Grup, i ve sanayi dnyasnn da desteini almt arkasna.
Gelecein sper gcnn bir tasla belirmiti bile: Devlet, endstri ve
akademigeniyirminciyzyldaAmerikanhayatnaekliniverecekti.
Hkmet NRC'ye, Edison'un halen donanma hesabna zerinde
almakta olduu, Alman Ubotlarn tespit edebilecek bir aygt
gelitirilmesi grevini verecekti. Fransz ve Amerikal bilim insanlarnn
ortaklaa yrttkleri bir denizalt dinleme cihaz zerine almalar da
sryordu.
Gelecein radar zerine fikirleri dikkate alnmayan Tesla ise dinleme
cihaz gelitirmek gibi kk ilerle ilgilenmiyordu. Gdml fzeler ve
kyametmakinelerionunilgisinidahaokekiyordu.NewYorkTimes'a.en
son icadndan kkrtc bir tarzla bahsetmiti. "Thor'un yldrmlar gibi"
arpacakolanbusilahbraknordular,denizfilolarndahiyokedebilecek
~191~


gteydi. Times "Doktor Tesla bunun sansasyonel bir haber olmadnda
diretiyor"eklindenotdyorduyazya,"bu,yllaralanbiraratrmave
almannsonucudur."
Bu fze, havada saniyede 480 kilometrelik bir sratle gidecek, pilota
ihtiyaduymayanvenemotoru,nedekanatlarolanbirtatt,dnyann
herhangi bir yerini bombalamak iin elektrikle ynlendirilecekti. Bunun
gereklemesini salayacak telsiz bir verici sistemini oktan gelitirmi
olduunu ama gdml fzesinin ayrntlarndan sz etmek iin henz
erkenolduunudaszlerineekleyecekti.
Robot sava gemilerinden oluan filo hayalinden de vazgememiti.
Daha bir yl nce hkmete "kylar boyunca stratejik noktalara uzaktan
telsizle kumanda edilecek ve gl teleskoplarla izlenebilecek denizalt,
stvehavatatlarkontrolebekeleri"yerletirmeyinermiti.
Washington bundan daha tepkisiz davranamazd bu arya. Tek
ilgilendikleri NRC'nin gelitirdii ilkel dinleme cihazlaryd. Bunlar da bir
dereceye kadar ie yaryorlard. ok sonralar sonar gelitirildiinde
bunun Tesla'nn ad konmam radarnn prensiplerine benzer nitelikler
tadgrlecekti.
Sava bittiinde Edisonda, en az Tesla kadar, savunma birimlerindeki
brokrasinin hayal gc eksikliinden dolay hayal krkl iinde
ayrlacakt grevinden. nerdii projelerinin bir tanesi bile donanma
tarafndanyrrlekonulmamt.
Savan bitmesinden ok sonralar ve Tesla'nn kendi radarnn
ilkelerini yaymlamasndan on be yl sonra, yine Amerikal ve Fransz
biliminsanlarndanoluanbirekipTesla'nnilkelerinedayanarakyenibir
sistem gelitirmeye alacaklard. Donanma aratrma biriminde grevli
olan iki bilim insan, Lawrence H. Hyland ve Leo Young, dk enerji
sekteli yksek frekans sinyallerinin hem hava, hem de su st tatlarn
tespitetmedekiilerliiniyenidenkefedecekti.
Amerika'da ilk radar testleri 1937 ylnda yaplacakt. Atlantik'teki bir
destroyer filosu tespit edilebilmiti ve bu baar zerine XAF modeli
gelitirilecekti. Daha ileri bir model daha sonralar 19 sava gemisinde
denenecekvesavasrasndaokiyisonularalnacakt.
~192~


Bu arada II. Dnya Sava'nda Hitler'in igal tehdidiyle kar karya
kalan ngilizler de bu konuda harl harl alyorlard. ngiltere ilk mikro
dalga radar istasyonunu kuracakt ve bu az gelimi bir model olmasna
karnhavasavalarndastnlksalamalarnayarayacakt.
Alman mhendisler de bu arada bir radar modeli gelitirmilerdi.
AsndatmdnyayabukonudailhamverenisimTeslaidiamagenellikle
ngiliz bilim insan Robert A. WatsonWatt'n ad anlacakt radar
teknolojisiilebirlikte.
II. Dnya Sava'nda radar Nazi bombardmanlarna kar tam
zamannda yardmna yetimiti ngilizlerin. Radar tm dnya lkelerinin
temel savunma arac olacakt ksa sre ierisinde. Savatan hemen sonra
da ticari havaclk ve denizcilik sahalarnda boy gsterecek, uzayn
kefedilmesindenemlibirgrevstlenecekti.
Dr.Girardeau,Tesla'nnradarnprensipleriniyaymladzamanlariin
unlar sylemektedir: "inde bulunduu dnemin teknolojisi gz nne
alndndaTesla'nnkehanettebulunduuyadaryagrdanlalyor.
Ancak unu da eklemek gerekiyor ki rya gryorduysa o da bir gn
gerekolacakt."
1917 ylnda bu icadnn temel ilkelerini yaymladnda Tesla
Chicago'da bulunmaktayd. Kaybetmiti ama yenilmemiti ve tekrar daha
pratik icatlar zerinde almaya balayacakt. Chicago'da hem
mhendislerle fazlasyla muhatap olmak zorunda kalmas, hem de
dostlarnda uzak dm olmas nedeniyle sancl gnler geirmiti. Ama
bu arada kendisine hayranlk duyan dostlarndan biri B. A. Behrend
Tesla'ya Amerika'daki her mhendisin layk grlmekten byk onur
duyaca Amerikan Elektrik Mhendisleri Enstits Edison Madalyas'n
nerecekti.

~193~

~194~

21.ONURKONUU
B.A.Behrendodneminbaarlmhendislerindenbirisiydivekendiside
Edison Madalyas'na aday isimler arasnda gsteriliyordu. Ama dostu
Tesla'yayaplanhakszlklarnedeniyledederinbirzntduymaktayd.
nsanla, dnyaya modern elektrik an aarak paha biilmez bir
hediyesunduunainandmucidinimdibansokabilecekbirotelodas
iin mcadele vermek zorunda kalm olmas katlanlamayacak bir
durumdu. Bakalar ticari olarak fazlasyla faydalanrken Tesla'nn radyo
alanndaki icatlar iin tek bir dle dahi layk grlmemi olmas
inanlmaz bir durumdu. Yldrmlarla yaplan deneyleri o balatmt ama
meyvelerinibakalartopluyordu,yksekfrekansaletiningelitirilmesiile
retilen elektroteraptik aygtlar mucit dnda herkese para
kazandryordu. Daha bir yl nce Dr. Edwin Northup yksek frekans
frnn gelitirmek iin Tesla'nn yllar nce icat ettii devrelerini ve
zerinde durduu fikirleri kullanmak zorunda kalmt. Ama Tesla'nn
baarlarnakarniindebulunduuktkoullardanBehrenddndahi
kimsehayflanyorgibigrnmyordu.
AIEE'yiEdisonmadalyasnnTesla'yaverilmesikonusundaiknaetmek,
bu madalyay Tesla'ya kabul ettirmekten ok daha kolay olacakt. Edison
Madalyas'nistemiyordu.Aslabunukabuletmeyecekti.
"BumeseleyiunutalmMrBehrend"diyordu."Sizindostluunuzveiyi
niyetiniz beni fazlasyla memnun etti ama ltfen komiteye gidip bir
bakasn semelerini syleyin kendilerine... Enstitnn nnde dngsel
manyetik sahay ve alternatif akm sistemini anlatmamn zerinden otuz
yl geti ve artk dllerini istemiyorum, belki bir bakasnn iine
yarayabilir."
Eskiyaralaralm,acylakanamayabalamt.AIEEbugnekadarbu
denlivurdumduymazolmaynaslbaarabilmitigerektende?Enstitnn
yelerinin drtte muhtemelen ilerini Tesla'nn icatlarna
borluydular.

~195~


Edison'laTeslaarasndakiekememezlikokiyibilindiindenTesla'nn
madalyann isminden rahatszlk duyaca tahmin ediliyordu zaten ama
mucidin bu dnemde buna ihtiyac olduunu ve hem de gerekten
madalyayfazlasylahakettiinidndndensrarediyordu.
"Bana ceketime ilitirilecek bir madalya ile enstitnn yelerinin
nnde bir saat bou bouna kibirle dikilip durmam neriyorsunuz"
diyordu Behrend'e, "beni onurlandrdnz dnerek grnmme bir
deiiklikkatmolacaksnzamaenstitnznbykbirksmnbesleyen
yaratclm hayata geirebilmek iin ihtiya duyduum destei
bulabilmekiinabalamaya,srnmeyeeskisigibidevamedeceim."
Tesla'nn Edison hakknda kiisel duygularn aa vuracak bir tek
kelime dahi ettii grlmemiti ama artk dizginlerinden boanmt: "Ve
bu madalyay bana vermekle Nikola Tesla'y onurlandrm
olmayacaksnz, bilakis kendisine ait olmayan zaferler zerinde ykselen
ThomasEdison'uonurlandrmolacaksnz."
Behrendisekonununburadakapanmasnaizinvermiyordu.Tesla'ysk
skofisindeziyaretediyorvemadalyaykabuletmesiniricaediyordu.
Tesla neredeyse her gn Mhendisler Kulb'nn nnden geiyor
ama artk ieri admn atmyordu. Bugn de olduu gibi bina, halk
ktphanesininarkasndakiBryantPark'nnkarsndayd,Teslahergn
gvercinleri beslemek iin buraya gelirdi. Mhendisler bu uzun boylu,
eskisikadarkgiyinemeyenamahalagururlabanykseltenveevresi
cvldayan kularla sarl bu adam seyrederlerdi. O gnlerde gvercinler
toplum iinde pek sevilmezdi. Alklar, genellikle kendisi de a olan
insanlarnilgisiniekerdiancak.Onlara,fakir,yalnzinsanlarartran
zavallkulardandvenemliilerlemegulolanmhendislere grebiri
deildiehirparkndapiskularbeslemek.

~196~


Tesla'nnkularlaolandostluugazetecilerindegzndenkamamt.
Geceninbiryarsevinednmekteolanbirmuhabirkaranlkparktasessiz
vednceleredalmbuyalnzadamnelindenyadadudaklarndanyem
didikleyen gvercinleri fark edebilirdi, oysa kularn ounun geceleri
krletikleri ve yuvalarnda kalmay tercih ettikleri bilinirdi. Byle
zamanlardaTeslagazetecilerlekonumakistemediiniakabelliederdi.
Sonradanikigazetecibununnedeninireneceklerdi.
Bir baka gazeteci, Tesla ile Merkez stasyonu'nda bulumak zere
szlemiti. Kendisine bir treni mi beklediini sorduunda "Hayr, buras
dnebilmekiinsetiimbiryer"cevabnalacakt.
Edison Madalyas'nn sahibine verilecei gn Mhendisler Kulb'nde
bir ziyafet dzenlenmiti. Daha sonra davetliler ve yeler 39. Sokak'taki
MhendisOdalarBirliiBinas'nageeceklerdi.
Grkemlibirdavettibu.Onurkonuugenliindeolduugibiparltlar
saankiiliiileevresindebirekimalanoluturuyordu.Btngzlerbu
uzun boylu karizmatik adamn zerindeydi. Gel gr ki davetin ortasnda
dinleyicilerinarasndanayrlpgidecektibirsresonra.
Bu srk gibi adamn nasl olup da kayboluverdiini hayat boyunca
anlayamayacakt Behrend. Komite telalanmaya balamt, seremoniye
balayabilmek iin onur konuunun ortaya karlmas gerekiyordu.
Garsonlar tuvaletleri dahi aratrmlard. Tesla'nn hastalanm
olabileceinden endielenen Behrend sokaa frlayp bir taksi tutacak ve
Tesla'nn oteline doru yola kacakt. Ama iinden gelen bir ses aslnda
ByrantPark'nadorugitmesigerektiinisylyordu.
Akam karanl kmek zereyken Behrend parkn kapsna kadar
gelebilmiti. Kapnn nnde isiz gsz bir grup toplanm glgeler
iindeki bir eyi seyrediyordu. Behrend ieri doru kendine yol atnda
parkniindeTesla'ybandantopuklarnakadargvercinlerlekaplanm
birhaldebulacakt.Avucundanyemyiyengvercinlersiyahgiysisininher
tarafn kaplamlar, stne tyden bir battaniye gibi sarlmlard. Tesla,
Behrend'ifarketmivebeslenmekteolandostlarnrahatszetmemesiiin
parmandudaklarnagtrerekuyarmtonu.

~197~


Sinirli bir bekleyiin sonunda Behrend, zerindeki tyleri silkeleyip
Tesla'ytrenegerigtrebilmeyibaarmt.
Behrend'indostunuresmitakdimiitenveetkileyiciydi.
"Eer sanayiden Tesla'nn icatlarn skp karsaydk" diye
hatrlatyordu meslektalarna, "arklar dnmez olur, elektrikli trenler ve
tramvaylar durur, ehirlerimiz karanla gmlr, atlyelerimiz isiz
kalrd. Evet, almalar endstrinin kolu baca olmutur... Ad elektrik
biliminingeliimindebiraadamgasnvurmutur.almalardevrimler
yaratmtr..."
SzlerinePapa'nnNewtoniinsyledikleriylesonveriyordu:
"Tabiatvekanunlargeceninkaranlndagizlenir,
VeTanr'nnbuyruuylaaydnlatanTesla'nnseslenir."
Onur konuu da yava yava toplantya snmaya balamt, eninde
sonunda o da bir adem oluydu ve kendisine atfedilen bu vgler hi de
yersiz deildi. AIEE'nin bakan W. W. Rice, Tesla'nn titreen akmlar
zerine almalarnn bilimsel bir r atn dinleyicilere
hatrlatmasylamemnuniyetiiyideniyiyeartmt.
"Bu almas X nlarn kefeden Roentgen'e k olmutur" diyordu
Rice, "ve J. J. Thomson'a ve dierlerine, modern fizikte sz sahibi olan
herkese...almalarMarconi'yeyolgstermivetelsiztelgrafnmjdecisi
olmutur... ve bilimin ve mhendisliin hemen tm alanlarnda Tesla'nn
nemlikatklarnnizlerinibuluruz..."
Onur konuu en sonunda kulaklarn nlatan bir alk eliinde
dorulacak ve iinde Edison hakknda birka sz syleyebilecek gc de
bulacakt. lk karlamalarn u szlerle anlatyordu: "Hibir teorik
eitimi ve birikimi olmayan bu harika adam tamamyla kendi almalar
vearatrmalarylamuhteemilerbaarmtr..."
Konumas mhendislerin tahmin ettiinden de uzun srecekti,
ocukluundan balayarak tm hayatndan bahsediyordu. Arada nkteli
anektodlar sktryor ve neden "kendi almasn dnyevi nimetlere
tercih ettiini" anlatyordu. Kelimenin Ortodoks anlamyla olmamakla
birlikte koyu bir dindar olduunu sylyordu: "Varlmzn gizemlerinin
~198~


byk bir ksmnn hala ortaya karlmay beklediini dnmek bana
byk bir heyecan veriyor; tm pozitif ve deneysel bilimlerin bize
bildirdiinin aksine, lmn yaadmz olaanst dnmlerin sona
ermesianlamnageldiineinanmyorum.
"Aclara baklk kazandm ruhsal bir huzura kavuabildim ve
hayatn karanlk yanlarndan, dertlerden ve varoluun kayglarndan dahi
tatmin vesilesi bulabilecek bir doygunlua ve mutlulua ulaabilmeyi
baardm. ne kavutum ve bunlarn tesinde bir servete sahibim ama
bunakarnsaysnhatrlamadmkadarokufkusnrlyazartarafndan
hayalperestolmaklasulandm;baarsz,pratikolmayanbiradamolarak
lanse edildim. te bunlar da dnyann cahilliinden ve ileri grl
olmamasndankaynaklanyor..."
Birka yl sonra Yugoslavya'dan Amerika'y ziyarete gelen Dragislav
Petkovi,Tesla'yaparkadzenlediignlkmerhametturlarndanbirinde
elikedecekvekendisindenaydnlatcbiryorumdinleyecekti.
"MrTesla,bankaldrpbazgvercinleriniindenkamadklariin
donarak ld ktphanenin demir parmaklklarla kafeslenmi
pencerelerine bakt; bir tanesinde yar donmu halde bir gvercin
olduunu fark etti. Bana orada kalmam ve kendisi dierlerine bakarken
kedilerin gelip onu kapmasna izin vermememi syledi. Orada beklerken
gvercine ulamaya altm ama parmaklklarn aralklar ok skolduu
iin baaramadm. Mr Tesla geri dndnde abucak trmanverdi
ubuklaravegvercinidarkartt.
"ocukluumdan bana kalanlar hala yayor" demiti Petkovi'e
elindekigverciniokarken.
"Sonra elimdeki paketi ald ve yemi ktphanenin nne serpmeye
balad. i bittikten sonra bana dnp 'Bunlar benim en yakn
arkadalanmdr'dedi."
Edison Madalyas hikayesi de sona erdikten sonra Tesla, Chicago'dan
ayrlacakveylngerikalanblmnyalnzcaAmerika'dadeil,Kanada
ve Meksika'da da eitli icatlar zerinde alarak geirecekti. Savata
kaybettiklerini Avrupa'dan gelecek telif hakki demeleriyle telafi etmeyi
tasarlyordu.
~199~


Otomobil hzlerini Wlatham Watch irketi'ne satmt. Ama sava
sresinceotomobilsektrbykbirduraklamadnemiyaamt.Buna
karn hzler ve lokomotif farlarndan 17 bin dolarlk bir gelir elde
edebilmiti.
Ulusal Havaclk Komitesi'ne o zamanlar kullanlmakta olan Liberty
motorunun bete bir arlnda olan kk bir uak motorunu kabul
ettirmeye alyordu. NACA (NASA'nn ncs) ile kontrat imzalama
abalarsonusuzkalacakt.
Scherff'e,tmbukouturmalarndanzamanbulabildiitakdirde,gizli
mesajlar gnderebilen ve "Amerika'ya barta olduu kadar savata da
faydalolabilecek"yenibirtelsizsistemindenszediyordu.BuaradaTesla
Nitrat, Tesla Elektro Teraptik ve Tesla Motor irketlerinin de ilerine
koturuyordu. Century dergisinde 1900 ylnda yaymlanan bir
makalesinde sz ettii gibi, havadan azot elde etmek iin kurulan nitrat
irketininkargetirenbirkuruluolmadanlalacakt.
Borlarndan kurtulmaya kararl olduundan Connecticut'ta bir trbin
laboratuvar kuracak, American&British Manufacturing Company ile iki
telsiz istasyonu kurma konusunda anlamaya varacakt. Ama bu projeler
deyeterlisermayebulunamamasndandolayWardenclyffeileaynkaderi
paylaacakt.
Artk Tesla'nn ticari bir kazan salayamadn hi kimse iddia
edemezdi.Nitekimbugiriimlerininoundanparakazanmayabalamt,
belki akmyordu ama borlarn deyebilecek ve emrinde bir ekip
altrabilecekkadardamlyordu.
Tefecilerin ana den Johnson'a gnderdii mektupta "iirlerini i
huzuru ile yazmaya devam et, ben senin dertlerine bir are bulacam.
Yeteneinbulkenininsanlarnnkrlklerindendolaykazanlbirura
olamyoramabenimkiklelerlealtnkazandrabileceknitelikte.Bendeu
andatestimidoldurmayabakyorum"diyordu.
Johnson hastalanmt. Tesla'dan eski bir borcunu hatrlatarak 2 bin
dolar istemiti, mucit de kendisine 500 dolarlk bir ek gndermiti. ki
hafta iinde vergilerini deyemediini bildirip tekrar paraya ihtiyac
olduunu anlatacakt ve Tesla bir kere daha 500 dolar gnderecekti
~200~


kendisine. Yln sonuna doru bankada bulunan yirmi dolarna karlk
piyasaya 1.500 dolar borcu olan Robert bir kez daha dostundan yardm
isteyecektiveTesladabirkezdahaekdefterineuzanacakt.
NewYork'takimasasndaKatharineJohnsontarafndan,belkidebirka
yl nce gnderilmi bir mektup duruyordu. Mektup "daima sessiz kalan
dost"a hitaben yazlmt. Yannda ocuklar ya da kocas olmad halde
yaznbirblmngeirmekzereMaine'egitmiti.
"Birkaayncegeldimbukalabalkamabenimiinbomboolanotele"
diye yazyordu mektubunda, "hayat ne kadar da garip. Burada
hatralarmdanbakahibireyimyokmugibiyayorum.Bazenderinbir
keder kaplyor iimi ve gen kzlmda yaptm gibi deniz kysna gidip
hala benim iin anlalmaz ve etkileyici olan dalgalarn seslerini
dinliyorum o zaman. Peki ya sen? Neler yapyorsun? Umarm bana
verebilecek yeni haberlerin, iyi ya da kt, vardr benim sadk ve sessiz
dostum. Ama eer bana mektup yollamayacaksan, dncelerini yolla ve
emin ol ki gayet iyi ayarlanm bulunan bu alet hemen alglayacaktr
mesajn.
"Neden bu denli zgn olduumu bilemiyorum ama sanki hayat
elleriminarasndankaypgidiyormugibigeliyorbana.Belkideokfazla
yalnzm ve bir yoldaa ihtiyacm var. Senden bir haber alabilseydim
sanrmdahamutluolabilirdim. Senkiiindndahibireyinbilincinde
deilsinveinsaniihtiyalardanbihabersin.Sylemekistediimaslndabu
deildi;Sadakatleseninolan,KJ."
Mektubununsonunabirdenoteklemiti:"Robertileseninarandagidip
gelen altn dolar hatrlyor musun? Onu imdi hepimiz iin bir tlsm
olarakbentakyorum."
Para iin mi, yoksa iyi talih iin mi? Eski mutlu ve heyecanl gnlere
dnebilmek iin mi? Bu tlsm gerekten de bu lye iyi ans getirecek
miydiacaba?

~201~

~202~

22.GVERCNLER
nsanlaronlarcaylnakpgitmesinden,bunlarsankidoalsonlarmgibi
sz eder, oysa on yln sonunda ilerin gerek anlamda bir sonuca
baland pek nadir rastlanan bir durumdur. Hayatta kalanlar aslnda
uyumdanyoksunvecanskcdeiikliklerinhakimolduuyenibirzaman
dilimine gemilerdir sadece. 'Kkreyen' yirmili yllar da Tesla iin farkl
bireyifadeetmeyecekti.
1920'lerikiyzlyasaklarnyllarolacakt.nsanlarartkiklarnda
her zamanki barlarna gidip ikilerini iemiyorlar bunun yerine yeralt
batakhanelerine snmak zorunda kalyorlard. Gizli iki salonlar ve
gangsterler tremiti her yerde. arliston gecelere elveda demiti. Borsa
da speklatrlerin etkisiyle gklerde szlrken bir anda yerin dibine
aklabiliyordu. Servetlerini yitirenlerin yan sra yeni aa kolayca ayak
uyduran zenginler de tremiti. Yaps itibariyle tam bir Viktoryan olan
Tesla ise bu aa asla uyum salayamayacakt. Dnyaya her zaman
olduundandahafazlayabanclamt.
spanyaAmerika savann kahraman, eski kongre yesi ve onur
madalyas sahibi Hobson, Senato'ya girmeyi bu defa baaramamt ama
ikiye kar verdii sava, Tesla her ne kadar bu baarsndan dierleri
kadar memnun olamadysa da, kazanmt. Tesla, yasan kiisel
zglklerin nne zebani gibi dikildiini dnyordu. Bu durumun
insanhayatn,zellikledekendisininkini,ksaltacandandemvuruyordu.
Artk140yanakadaryaayabilmekgibibirumutbesleyemeyecekmiydi
yani? Zaten ilahi amberden az amadzenli aralklarla tatmayan bir insan
nedenbylebirumutbeslesindiki?

~203~


Hobson ailesi ile birlikte Manhattan'a tandnda, Tesla eski dostu
sabkkahramanlayenidenyaknolabildikleriiinsevinecekti.Hobson,her
ne kadar narkotik konularla ilgili dier kampanyalardan ban kayacak
vakit bulamyorduysa da eski dostuna zaman ayrabiliyordu. Her ay
Tesla'y otelin lobisinde yakalayp sinemaya gtrmek gibi bir alkanlk
edinmiti. Dorusu bu da iki sekin adam iin de hayli sulu bir elence
tarzyd. Karanlk salondan kp Times meydannn l l ortamna
dalyor ve favori parklarndaki bir bankta oturup, sohbet ediyorlard. Ya
dnya siyasetinden ve bilimden konuuyorlar ya da eski zamanlar yad
ediyorlard.
Artk yetmiine merdiven dayam olan Tesla paraya eskisinden de
fazla ihtiya duyuyordu. Zaman zaman garip bir rahatszln yoklad
oluyordu. Chicago'da byk emekler vererek kurduu ii bozulmak
zereydi. Wardenclyffe artk eski buruk bir an olmaktan teye
gidemiyordu ama o hala dnya telsiz sistemini inatla savunuyordu.
1920'de Westinghouse'un temsilcilerine bir telsiz istasyonu kurma teklifi
daha gtrecekti. Alternatif akm haklarndan vazgetiinde olduu gibi
yine reddedildiinde Westinghouse'un mdrnn o szlerini
hatrlayacakt ac bir ekilde: "almak istediiniz her konuda bizi
arkanzdabulacaksnz."Ozamanlar"nemliahsiyetlerkendilerinebaar
yollarn aan bir ncye verdikleri sze daimasadkkalrlar diyerek" bu
gvenceyeinanmt.
irketin tutumunun zc olan bir dier yan da Tesla'nn
Westinghouse'un bir telsiz istasyonu ve dnya yayn sistemi kurmay
planladn renmesi olacakt. "Mhendislerinizin bu konuda almaya
balayacaklarn rendiimde derin bir keder ve hayal krkl
hissettiimi bilmenizi isterim" diye yazacakt. Westinghouse'un
temsilcilerine, "emin olunuz ki onlara en kk ayrntlarna kadar
incelenmi bir alma dnda baka hibir ey sunamazdm." Karlk
olarakirketkendisinegeicibirdanmanlkstatsteklifedecekti.

~204~


Ertesi yl Westinghouse'dan tm dnyaya eitli yaynlar yapacak
istasyonlarnn alnda Tesla'nn grnmez dinleyicilere bir konuma
yapmasiiniyiniyetlibirteklifgelecekti.AncakTeslakendisinindeuzun
sredirbiryaynsistemizerindealmaktaolduunuhatrlatacakveilk
olarak kendi grnmez dinleyicilerine hitap etmek istediinden kendisini
mazurgrmeleriniricaedecekti.
Ancak bu sefer de Westinghouse'a "ticari adan stn trbini" ile
bavuracakt. Bunun irkete milyonlarca dolar kazandraca konusunda
gvence veriyordu. Ama hibir nkoulu kabul etmeyeceini de szlerine
ekliyordu. Kendisi trbinleri retecek ve deney safhasna kesinlikle
karmayacakt.Tabiialacayantdancekilerdenpekfarklolmayacakt.
Kendisine byle bir anlamaya giremeyecekleri, mhendislerinin bu
konuda olumsuz gr bildirdii ve tabii ki mhendislerin fikirlerinin
kendilerineyolgstericiolduubelirtiliyordu.
Bu dnemde iki yeni arkada, bir heykeltra ve bir yazar girecekti
Tesla'nn hayatna. Bu iki grece yetenekli sanatnn dostluu adnn
evresindeki baar ve n ne olursa olsun, kamuoyu tarafndan
unutulmamasnsalayacakt.OndokuzyandakiyazarnadKennethM.
SweezeyidiveTesla'nnherzamanbirlikteolduuarkadagrubunayeni
katlmt.YugoslavheykeltravanMestroviiseortayal veAvrupa'da
o sralarda n yapm bir adamd. Eserlerini tantmak zere gelmiti
Amerika'ya.
Tesla ve heykeltra, Yugoslavya'nn dalarnda geirdikleri ocukluk
gnlerinin hatrasn yaatyorlard birlikte. Her iki adam da gnlden
airdi. u ya da bu konuda muhabbet etmek amacyla sk sk bir araya
geliyorlard New York'ta. Her ikisi de sabahlara kadar alan ve ayn
derttenmustaripolaninsanlardand.Mestrovikocakocamermerbloklar
stdyosu olmadndan bir otelden dierine tanmak zorunda kalyordu,
Tesla'nn da bir laboratuvar finanse edebilecek gc yoktu eskisi gibi.
Byleceberaberceyrylerekyor,Balkanlarndurumundanvekendi
almalarndan bahsediyor, Srp iirinin tadn karyorlard. Bu
yrylerde Mestrovi, Manhattan'n gvercinlerini besleme
misyonundandahaberdarolmutu.

~205~


Split'e dndkten ok sonra Tesla, Robert Johnson'un da tevikiyle,
heykeltratan kendisinin bir bstn yapmas ricasn bildirecekti bir
mektupla. Ama Avrupa'ya gitme olana yoktu, Mestrovi de bir daha
Amerika'ya dnemeyecekti. Buna karn Tesla'y hayalinde gayet iyi
canlandrabildii ve bir fotorafn gnderdii takdirde bu iin altndan
baaryla kalkabilecei cevabn verecekti heykeltra. Tesla bu i iin
kendisine deme yapabilecek kadar paras olmadn yazmt ama
Mestrovi'ten buna gerek olmad yantn almt. Daha sonra Tesla'ya,
gl bir ifade ile alacak derecede benzeyen bronzdan bir bstn
yapacakt. Bu bst bugn hala Belgrat'taki mzede, yine Mestrovi
tarafndanyaplanveTesla'nnkuzenitarafndanalyaplanbirkopyas
daViyanaMzesi'ndesergilenmektedir.
Gen Sweezey mucit ile ilk karlamalarn u szlerle dkecekti
satrlara: "Uzun boylu ve dik durulu bir beyefendi idi. alacak ekilde
uzun saatler boyunca iine konsantre olup almasn devam
ettirebiliyordu. Bu arada dostlarna ve dier tm canllara ok iten ve
scakduygularbeslediideanlalabiliyordu."
KendisideBrooklyn'dekhnebirdairedeoturanSweezey'ninazsayda
yakn arkada ve akrabas vard. Gazetecilikte Tesla'ya en yakn kii
olmasnnyansrabiliminsannagerekbirhayranlkdabesliyordu.Biri
gen, dieri bir hayli yal olan bu iki adam sk sk birlikte oluyorlard.
nsanlarn uyuduu saatleri alarak geirse de ehirde kt uzun
gezintilerlekendisinitazelemeyigayetiyibaarabiliyordu.Sweezeydebu
geceyrylerindeskskelikediyordumucide.
O da gvercinlerle tanmt. Bir gece vakti Broadway'de yrrlerken
ve Tesla ateli bir ekilde dnyann her hangi bir yerine telsiz enerji
nakledilebilmesini salayacak sisteminden sz ederken, aniden sesinin
tonunu alaltmt. "Yine beni u anda asl endielendiren ey odamda
braktm hastakutur. Dnyann tm telsiz sistemleri bir arayagelseler
benidahafazladndremezler."
ki gn nce ktphanenin nnde bulduu kuun dilinde tmre
benzerbiroluumvardvebudurumyemekyemesiniengelliyordu.Tesla
onu yava yava lmekten kurtarm ve sabrl bir tedaviyle yine o eski
glvemutlugnlerinedneceigarantisinivermitikendisine.
~206~


Ama bulduu hasta kularn tmn odasna alabilmek gibi bir ans
yoktu,nitekimotelgrevlileripislikten ikayetetmeyebalamlardbile.
"Bir kuu dkkannda bir dzineye yakn hasta gvercin birikmiti.
Bunlardankimibirhastalayakalanmt,kiminindebacandafalanbir
yaras vard. Tesla en sonunda veterinerlerin tedavi edilemez dedii
gvercinlerden birini kangrenden kurtarmt. Eer bir gvercinin
Tesla'nn halledemeyecei bir rahatszl varsa ok iyi bir doktorun
gzetimineteslimedilirdi."
Tesla ve Sweezey yryleri srasnda Einstein'dan, diyetlerden,
almalardan, modadan ve evlilikten konuuyorlard. "Tesla'nn tek
evliliiiivednyaileolanbaidi"diyeyazyorgenyazar,"Newtonya
daMichelengelogibievrenselbirdnceileevliydio.SirFrancisBacon
gibi o da en baarl almalarn ocuksuz erkekler tarafndan ortaya
konulduunainanyordu..."
Gen yazara nne kan ticari, hukuki ve akademik engellerden
bahsediyoramatmbunlarakarnyinedegklerinenykseknoktasna
ulaabileceine inandn anlatyordu. Sylediine baklrsa, hayat
boyunca 2 milyon dolarnzerinde para kazanmt. Bunun 1 milyonu da
aslnda Westinghouse'dan alternatif akm patentleri karlnda almas
gerekenparayd.
Tesla'nn gvercinlere duyduu sevgi konusunda baz tuhaf yorumlar
yapldndanYugoslavya'nnABDBykelisiKonstantinFoti'inkzPola
Foti'e bu ocukluk akn anlatt bir mektuba burada da yer vermek
uygun olacaktr. "Bir Yalnn Azndan Genlik Hikayesi" adn tayan
yazsnda kn dnyayla balants kesilen doduu evini ve o sralarda
sahip olduu zel bir arkadan, "Maak, dnyadaki kedilerin en
kahraman"diyeanlatyordu.
Daha yandayken karl bir gecede, hayatnda nemli bir rol
oynayacakelektrikleMaaksayesindetanacakt."Kardayryeninsanlar
arkalarndaltlizlerbrakyorlard.Veduvarafrlatlankartoplartpk
bir kesme eker bakla paralandnda olduu gibi titrek klar
sayordu..." Daha o yalarda a kar ar bir duyarllk gsteriyordu.
Kardakiayakizleriona,bakalarnaolduugibi,kara,morglgelerhalinde
grlmyordu.
~207~


"imden bir ey beni Maak'n srtna vurmam iin drtyordu.
Sonunda beni nefessiz brakacak bir mucizeye ahit olacaktm... Maak'n
srt ltlar sayordu ve elimin st atrtlar her yerden duyulabilen
kvlcmlarlakaplanmt."
Babasbununelektriktenkaynaklandnanlatmt.Anneside zavall
kediyi kendi haline brakmasn, yoksa hayvancazn az sonra ate
alacansylyordu.Amaocukdahasoyutdnmeyitercihediyordu.
"Doa da dev bir kedi miydi? Eer yle ise onun srtna vuran kimdi?
SonundabunuancakTanr'nnyapabileceinehkmetmitim."
Az sonra odann ii daha da karardnda kk ocuk kedinin sanki
slakbirzemindeyryormugibiadmlarnsaknarakattnvekrkl
bedeninin azizlerde olduu gibi bir k halesi ile evrili olduunu
grecekti.Gnlerinielektriinneolabileceinidnerekgeiriyordu.Ama
bir cevap da bulamyordu. Bu mektubu yazarken Tesla seksen yana
basmbulunuyorduvehaladabununyantnbulamadnsylyordu.
Kediye duyduu sevginin tam ztt bir hissi de ailenin kazna kar
besliyordu. "Canavara benzeyen irkin bir hayvand, devekuu gibi bir
gagasvard,gagastimsahazn,zekakvlcmlarsaangzleriiseinsan
gzlerini andryordu." Yallnda Tesla bu kazn neden olduunu ne
srd bir yaradan bahsediyordu hala. Ama iftlikteki dier kularn
hepsiniseviyordu.
"Gvercinlerimizi,tavuklarmzbeslemektenbykbirzevkduyardm;
onlarkolumunaltnasktrpsarlmak,okamakbanadnyannengzel
eyi gibi gelirdi." Hatta o kazn bile eve "bir kuu edasyla" srsyle
birliktednmesi"benimiinesizbirneeveilhamkaynaolurdu."imdi
New York'ta hareketli yllar geride brakp, pek uyum salayamad
insanlardan da yava yava elini eteini ektike, bu gvercinlerin
scaklnadahaoksarlyordu.
Birgnofisindearbirhastalayakalanmolarakyatyorveyineher
zaman olduu gibi bir doktora grnmeyi reddediyordu. En sonunda St.
RegisOteli'ndekiodasnadnemeyecekkadarhalsizdtnanlaynca
sekreterine otel resepsiyonunu aramasn fsldayacak ve onlara
odasndaki "kanatlarnda gri benekler olan beyaz gvercine" yem
~208~


vermelerini sylemesini isteyecekti. Sekretere bu notu aynen iletmesi
konusunda srar edecekti. Oda grevlisi ikinci bir habere kadar gvercini
beslemeyedevametmeliydi.Odadayeterikadaryembulabilecekti.
Eskiden Bryant'a yrye kamad gnlerde, yokluunda
gvercinlerle ilgilenecek ve onlara yem verecek birisini grevlendirirdi.
Sekreterleridelirmeyebaladndnyorlard.
yiletikten ksa bir sre sonra bu olay unutulup gitti. Ama mucit bir
gn ofisini arayarak otelden ayrlamadn zira gvercinin ok hasta
olduunu bildirecekti. Daha sonra Miss Skeritt, Tesla'nn birka gnn
gvercinle birlikte otelde geirdiini bildirecekti. Gvercin iyiletikten
sonra Tesla da gnlk olaan alma, yrme ve gvercinlerini besleme
ritellerine devam edebilecekti. Yaklak bir yl sonra Tesla avucunda
kk ve l beden bulunduu halde sarslm ve zntl bir halde
girecekti brodan ieriye. Lulious Czito'dan yaad banliyde gvercini
iin bakml bir kabir yeri bulmasn rica edecekti. Neden sonra fikrini
deitirecek henz yola km olan Czito'dan hayvann lsn geri
getirmesiniisteyecekti.Kendisi"dahazel"bireyayarlamt.Kimsel
gvercinleneyaptnrenemeyecekti.
ylsonraTeslatamanlamylaiflasetmiti.Oteleolanborcunuuzun
sredir deyemiyordu. Bir akam icra memurlar ofisine gelmiler ve
eyalara mahkeme kararyla tedbir koydurmulard. Tesla memurlar bir
erteleme iin ikna etmeye urayordu. Dier bir yanda da iki haftadr
maalarnalamayan sekreterleri vard. Bir tek EdisonMadalyas kalmt
yadigar.Onundaancakyzdolaredeceinisylemitimahcupkadnlara.
Bunuikiyeblecekveyarsnbirine,yarsndadierineverecekti.
DorothySkerittveMurielArbushemenbunaitirazettiler,tamtersine
yanlarndakiparayonunlapaylamakistiyorlard.
BirkahaftaiindeTeslaparaytoparlayabilecekvesekreterlerineolan
borcunu birer zarf iinde gnderecekti. Aslnda Edison madalyasn ikiye
blmeyi teklif ettiinde ofisinde be dolar kadar bir bozukluu da vard.
Amahemenbunukularayemalmakiinkullanacanbelirtecekti,yleya
hi ku yemi kalmamt ve sekreterlerden birini ku yemi almaya
yollayacakt.
~209~


Hayli borland Czito'nun yardmyla ofisini yeni bir binaya tad.
Ksa bir sre sonra St. Regis otelinden Tesla'ya bir ar gelecekti. Gelip
gvercinlerine bakmasn rica ediyorlard. Aslnda Tesla beyaz dostlarn,
Connecticut'n havasnn kendilerine iyi geleceini dnerek Sherff'in
yanna gndermiti bir kafes ierisinde. Gel gr ki, vefal arkadalar bir
sresonraeskidostlarnnscaklnzlemitaoralardanbirakamvakti
otel odasnn balkonuna geri gelmilerdi. zgn bir halde eyalann
toplayp Hotel Pennsylvenia'ya tanacakt ksa bir sre sonra. Tabii
gvercinlerideonunlaberaber.BirsresonragyollarHotelGovernor
Clinton'a atacakt onu. Hayatnn son on yln ise gvercinleri ile birlikte
HotelNewYorker'dageirecekti.
Beyaz gvercinin ilgin hikayesini de Tesla, O'Neill'a ve New York
Times'nbilimyazarWilliamL.Lawrence'aHotelNewYorker'nlobisinde
oturduklar bir akamanlatmt. Bir psikoloji derneinin yesi olan John
O'Neill Tesla'nn beyaz gvercin masalnda mistik semboller bulmutu.
O'Neill ve dier ruhbilimciler Tesla'nn gvercinine kumru diyorlard.
Teknikolarakgvercinlerdekayakumrularolsalardahibuayrmancak
kugzlemcileriyapardveTesladakendigvercininegvercindenbaka
bir ey demek istemiyordu. Ancak mucidin yaam yksn ilk kaleme
alanlardan olan O'Neill, Tesla'nn otelin lobisinde gvercinle ilgili
anlattklarnkumrularlaolanakhikayesiolarakdeerlendiriyordu.
"Yllardr gvercinleri besliyorum. Binlercesini besledim, kim bilir ne
iin...
"Ama aralarnda bir tanesi vard ki... ok gzel bir gvercindi.
Bembeyazd, yalnz kanatlarnda gri benekikler vard. O farklyd. Bir
diiydi.Onuheryerdeayrtedebilirdim.
"Nerede olursam olaym bu gvercin beni bulurdu. Ne zaman onu
yanmda istesem umutla seslenirdim, uarak kar gelirdi. O beni anlard,
bendeonu...
"Ogvercineaktm."

~210~


"Evet bir erkein bir kadn sevdii gibi severdim onu ve o da beni.
Hasta olduu zaman hemen haberim olurdu; odama gelirdi ve ben de
gnlerce onunla kalrdm. Onu iyiletirirdim. O gvercin hayatmn nee
kaynayd.Banaihtiyacolduundabakahibireyumurumdaolmazd.
Benimleolduusrecehayatmnbiranlam,amacolurdu.
"Birgecekaranlktayatamauzanmtm,zihnimproblemlerzmekle
meguld, sk sk yapt gibi uarak penceremden ieri szld ve
masamnstnekondu.Beniistediinibiliyordum,bananemlibireyler
anlatmakistiyordu.
"Yanna gittiimde anladm ki bana lmek zere olduunu sylemek
istiyordu. Mesajn aldmda gzleri ldad, gl k demetleri
yaylyordugzlerinden."
Tesla duraksad ve sanki kendisine sorulan bir soruyu yantlyormu
gibiaklamayagiriti.
"Evet bu, gerek bir kt. Gl, gz kamatrc, kr edici bir kt.
Laboratuvarmda lambalarmla elde edebildiim tm klardan daha
glyd.
"Ogvercinlncehayatmdandabireylereksildi.Ozamanadek,ne
kadar youn almam gerekirse gereksin iimi tamamlamam gerektiini
dnrdm, bunu yapabileceimden emindim her zaman iin. Ama o
hayatmdankpgittiktensonraartkyaammboyuncasrenalmann
dasonunungeldiinianlamtm.
"Evet,yllarboyuncagvercinleribesledim.Binlercesini...vebeslemeye
dedevamedeceim,kimbilirnediye?"
Yazarlaronusessizbirekildebrakpdarkacaklarveuzunbirsre
tekbirkelimebileetmedenyrmeyedevamedeceklerdi.
Sonradan O'Neill unlar syleyecekti: "Gvercini kendisini terk edip
odasnnpenceresindenuupgittiindeTesla'nngrdgzkamatrc
k,Budapete'deparktadolarkengrdgneinileaynanlama
geliyordu; Tesla mistik i dnyasn bu derece bask altnda tutmasayd
Kumrusembolizminiodaanlayabilirdi."

~211~


Dr. Jule Eisenbud AmerikaPsiik Aratrmalar Dergisi'nde yaymlanan
biryazsndakusembolnTesla'nnnevrozlarveocukluundaannesi
ilearasndakiilikiilebadatracakt.Kuuneskialardanberianneyive
onun besleyici memesini simgelediini belirtiyordu ruhbilimci. Ve
Tesla'nn tek bir dilei ile kuun istedii zaman, istedii yerde yannda
belirdiini sylediini hatrlatyordu. "Bu fantezinin anlam ancak
biyografik veriler ayrntl bir ekilde incelendiinde ortaya kabilir.
Grlyor ki, Tesla'nn hayatnda baskn bir figr olan annenin
'kaybolmas'sonucundabilinsizbirihtiyavekontroledilmegereksinimi
bufanteziileilikilendirilebilir.Bukanyhayatboyuncasergilediituhaf
klinik alkanlklar, zellikle de insanlarla ve nesnelerle olan sra d
ilikilerideglendirmektedir.Bilinaltndatmhayatn,evreneegemen
olanmitolojikbirsembolzaptetmeyeadamasdahitekbanabugrn
geerliliiniaklayabilmektedir."
Tesla'nn yazlarnn hibirinde bu 'kaybolan' annenin yerine koyduu
doal sembolden sz ettiine rastlanamamtr. Ama Dr. Eisenbud
hayatnn tm aamalarnda bu memeden duygusal ve fiziksel olarak
mahrum kalm bebein izlerini grebiliyordu. Eisenbud, Tesla'nn
annesini idealize ettii konusunda srarlyd: "Ve tm hayat boyunca
annesinin lmne, tam anlamyla kaybolmasna dair tamamlanmam
nsezilerhissedecekti.ButipelikilereTeslagibitaknaklnevrotiklerde
sk sk rastlanr, tm ilikilerine ve tavrlarna anne simgeleri ve anneyi
temsiledensembollerhakimdir."
Eisenbud'a gre, mkemmel kresel ekillere, kadnlarn
boyunlarndaki incilere tahamml edememesinin nedeni de buydu.
Hastalarndan birinin de henz iki haftalkken memeden kesilmesinin
etkisiyle hayatnn ileri safhalarnda lmcl bir depresyona girdiinden
ve dnyann yuvarlak olmasna bile tahamml edemediinden
bahsediyordu.
Dr.Eisenbud,Tesla'nnparayakarolantavrnndatemeldeyatanbu
anne sembolnn etkisiyle glenen evrene hakim olma fantezisinin
belirtisiolduunainanyordu:

~212~


"Milyonlarbykveouzamandagaripbircmertliklesavuruyordu
ve sonuta da iflas kanlmaz oluyordu. Ancak, aka grlyor ki
varolmak iin kaderine veya baka insanlara ihtiyac olmadna dair
ferahlatc bir inancn etkisi altndayd ve paray da hayatn mekanik ve
skcileyiininkkvenemsizbirparasolarakgryordu,nezaman
istese aYzu ettii kadar kazanabilirdi... Tesla'nn anne kontrol ile ilgili
olarak oynad bu sonu gelmeyen oyunun en acayip blm ise yemek
zerine idi. Ve ne olursa olsun en sonunda annesini temsil eden sembol
galipgelecekti..."
Bu, o akam yemei seremonilerini de aklyordu; zel kyafetlerle
kendineayrlmmasadabelirlenensaatteveanneninpahalbirtemsilcisi
olan garsonun hizmetinde yenen yemek "kendisine krntlar iin
yalvarmakzorundakalmadanneninsembolikkontrolidi."
Tesla'nn en sevdii yemein de bir tr kumru olduuna dikkat
ekiyordu: "Kendisini beslemeyen memeyi srmann gzel bir klinik
rnei vard. (Madalyonun br yznde ise saplantl bir ekilde
gvercinleribeslemesi.)Sadecegsetiyiyebilirdi."
"Hayatnn sonlarna doru" diye devam ediyordu Dr. Eisenbud,
"alaca tek besin lk st olacakt. En sonunda da gvercinin gzlerinden
kredicibirkyaylacakt.Memedengelensttemsiledenbirsimge..."
Tesla'nn hayat boyunca sren telafi etme abas, simgesi kmt.
Hayatndannemlibirparasklpalnmt,iininbittiinibiliyordu.
Davran teorisyenler bu tip FreuduMungu aklamalara kar
kacak,Tesla'nnsaplantlnevrozununtemelindeocukluundayaad
travmalarnolduunusavunacaklard.
Ancak konuyla ilgili yeterli verilerin olmay speklasyondan ileri
gitmemiziengelliyor.

~213~

~214~

23.GELER
Katharine Johnson hasta dmt. Tesla zel bir diyet tavsiye ederek
endiesini gstermiti. Ama Katharine'in iine dt daha derin bir
durum, kendisi iin deerli olan her eyin hayatnn ortasnda ellerinin
arasndankaypgittiihissi,iyilemeiradesinideyokediyordu.Perdeleri
ekilmi odasnda hasta yatarken gzlerinin nnde eski zamanlar,
evlerinin partilerle, lenlerle enlendii, kaplarnn nnden gsterili
kalabalklarn,faytonlarn,otomobillerineksikolmad,TeslaileWaldorf
Astoriaotelindeziyafetlerdzenlediklerivealmalariinuygunbirpara
babas bulmaya altklar o dnemler gzlerinin nnde yeniden
canlanyordu. Laboratuvarndaki tm o gsteriler, heyecanl geziler
gittike silikleen benlii ile birlikte zlp yok olmutu sanki. Yaad
hayat kendisine ait deildi ve kimin hayatn yaamakta olduunu da
bilmiyordu. Hayat, yalnzca bakalarnn hayatlarnn, eylemlerinin ve
zaferlerinin bir yansmas olarak kalmt. imdi kendi kendine
yabanclatn hissediyor, fke ve umut arasnda ikiye blnyordu.
Aldatlm,kandrlmolduunuhissediyor,kendinilesiyeyalnzvezayf
gryordu.
O byle eriyip giderken, Tesla da kendisini garip kehanetlerinden
birinin yazlmasna kaptrmt: Kadnlarn gelecei... Bu, srekli kendi
ekseninde dnp duran ve kafasn allak bullak eden bir konuydu ama
dnmekten de alkoyamyordu kendisini. Katharine hastalanmadan bir
ylnceDetroitzgrBasngazetesinekadnlarn"sorunlar" zerinebir
demevermiti.Herhangibirerkeintatldillislubuiindevekederlibir
ekildekadnlarnnasldaerkeklerinonlariininaettiikaidedekstrlp
kaldndan dem vuruyordu. Kadnlara btn hayat boyunca uzaktan
uzaazelbirsaygiletaptnanlatyordu.Ancakimdikendizekalarn
erkeklerinkinedenkkomayaalarak,Tanr'nndoalatamalarnakar
gelmekten de te, "medeniyeti tehlikeye atmyorlar myd?" Bu soruya
karlk"Kiminmedeniyetini?"sorusu1920'lerekadarsorulmayacakt.

~215~


imdi Katharine'in hastal nedeniyle zihni tekrar bu konu etrafnda
dnp durmaya balamt. En sonunda Colliers'e bir yaz gnderecekti.
Makalenin bal tehditkar bir ekilde "Kadnlar Patron Olduunda" diye
atlmt.Yazdakadnlarnentelekteladandahastnolduubircinsel
dzenanlatlyordu.
Bir yandan bu dzeni savunuyor gzkyor, dier yandan da
kayglarndilegetiriyordu.Katharine'inhayatnnnaslhebaolupgittiini
mi fark etmiti? Kendisini harekete geiren neden her neyse, kararsz bir
ekilde de olsa, en sonunda kadn ve erkeklerin gelecekte mekanik
"rasyonel"toplumtopyasnauygunyaayacaklarnmjdeliyordu.
Tesla,BirinciDnyaSava'ndanhemennceanidenortayakancinsel
eitlik eiliminin hibir titiz gzlemcinin gznden kam olamayacan
szlerineekliyordu.TabiikinciDnyaSava'nnhemenncesindereme
basksyla kadnlarn bu toplumsal ve ekonomik kazanmlarndan feragat
etmekzorundabraklacaklarnngremiyordu.
Baz feministler Tesla'nn dayanak noktasnn ilk ksmn
eletiriyorlard:"Kadnlarncinseleitliksavamlaryenibircinseldzen
douracaktrvebudzendekadnlarstntarafolacaktr.Modernkadnn
yzeysel cinsel eitlik taleplerinin altnda ok daha etkili bir iktidar
araynnbelirtilerimayalanmaktadr.
"Kadnlarn kuaklar boyunca itaat etmek zorunda braklmalar
onlarda bir atropi ya da en azndan zihinsel kabiliyetlerin zayflamas
sonucunudourmuturkiiindebulunduumuzdnemdeartkbudurum
ortadan kalkmaya balam ve kadnlarn ussal olarak erkeklerden hi de
aaolmadklarfarkedilmeyebalanmtr.
"Kadnlar, erkeklerin zihinsel kazanmlar, baarlar ile boy
lebilmeye balamtr ve nesiller boyunca devam edecek bu gelime
sresince kapasiteleri de geliecektir. Ortalama bir kadn en az ortalama
bir erkek kadar iyi eitim alm olacak, bu eitimde yllar boyu sren
dinginliin yaratt youn ve gl istek ile erkekleri de geride
brakacaktr. Kadnlar bugnk durumu yadsyacak ve ilerlemeleriyle
glenenbirmedeniyetkuracaktr."

~216~


Ama Tesla'nn tanmlad bu, "kovandaki arlar gibi cinsel
kimliklerinden soyutlanm bir ekilde hayatlarnn amacn almak
haline getirmi olan kadn ve erkeklerin meydana getirdii ideal toplum"
fikrierkekleriolduukadardnenkadnlardafazlasylarktecekti.
"Kadnlarnabalaryenialanlardakapsadkaliderliiyavayavaele
geirmeleri sonucunda kadns hassasiyetleri silinmeye balayacak,
sonundatamamenortadankalkacak,annelikigdlerikrelecek,sonuta
annelikveevliliktensouyacaklarveinsanmedeniyetidegittikearlarn
mkemmelmedeniyetinedahaokbenzeyecektir..."
Arlarn mkemmel komn hayatndan esinlenerek "toplumsal
ortaklaa hayatta, ocuklar da dahil her eyin, herkesin mlkiyetinde ve
sorumluluundaolaca"nvaatedenbufikirozamanlariinfazlaradikal
kaanbirhayaldi.
AynilerigrlyazdaTeslateknolojikilerlemeleredairngrlerde
de bulunuyordu. "Ailenin gnlk gazetesinin 'telsiz' yolu ile yollanmas
imkan dahilinde olacaktr. Park ve ticari yollar ile zel yollarn
birbirlerinden ayrlmas sorunlar zmlenmi olacaktr. ehirlerimizde
asansrl park yerleri ykselecek, tercihli yollar ihtiyaca gre
dzenlenecek, belki de insanolunun tekerleklerin yerine kanatlar
koymasilebunlartamamenortadankalkacaktr.
"Yerkreninskaynaklanendstrininkullanmnasunulacaktr.Gne
enerjisievimizdekienerjiihtiyacnnbykbirksmnteminedecek,geri
kalan telsiz enerji nakli ile salanacaktr. Bugn kullanmakta olduumuz
telefonlarn yerini ceplere girebilecek kadar kk aletler alacaktr.
Herhangi bir habere, bir lkenin devlet bakannn devrilmesine, dnya
kupasfinalmana,yadabirdepreminyadaterrnyarattfelaketlere
sankiolayyerindeymigibiahitolabileceiz."
Katharine 1925 ylnda lecekti. Son nefesini verirken dahi Tesla'y
unutmayacakRobert'iherzamanonadestekolmaklagrevlendirecekti.

~217~


Johnson ve kz Agnes (gelecein Agnes Holden'i) ailenin yaz tatili
geleneiniyaatmayadevamedeceklerdi.Teslaherzamanbuseyahatlere
davet edilecekti. Katharine'in doum gnlerine de anlyordu. Robert
davet mektubuna u szleri yazmt: "Mzik de olacak, her ey onun
istedii gibi olacak. Senin dostluun ona mutluluk verirdi. Seni gzden
yitirmememi emretti bana. Eer gelmezsen onun istei gibi bir kutlama
olamayacaktrbu."
Ama ksa bir sre sonra Robert tekrar parasal yardm arayna
girecekti.Vergilerinivebirbankadanaldkrediborcunudeyemiyordu.
Tesla, telif haklarndan ve danmanlk grevinden kazand parayla ok
fazlabiryardmdabulunamyordu.Tekrarrahatszlanmolmasnakarn
gnderdii ekin yanna akac bir not dmekten de geri kalmayacakt:
"Bu ufak sorunlarn neeni karmasna izin verme. Biraz daha dayan ve
greceksin ki sen de Pegasus'unun srtna binmi gklerde szlmeye
balamsn."
Johnson teekkrlerini iletecek ve kz ile birlikte iki aylk bir Avrupa
gezisine kmay planladklarn bildirecekti. Gezisi srasnda kendisini
hayatnnsonbirkaylndamutluedecekgenbiraktrisletanacakt.
Ertesi yl Nisan aynda Tesla, byle bir istekte bulunmam olmasna
karn be yz dolarlk bir ek gnderdi. "Ltfen bu sana vahi tefecileri
hatrlatmasn,bunukkbirkutlamavesilesiolarakkabulet."Johnsonbu
parann yarsyla Kate'in mezarna duvar rdreceini bildirecekti yant
olarak. "Tatl Marguarite (Churchill)'in" kendisini genletirdiinden ve
mucidindeonunlatanmasnokistediindenbahsediyordu.
KsabirsresonraJohnsonhastaneyekaldrlacakt.Hastayatandan
Tesla'ya u mektubu gndermiti: "Mutlaka, ben buradan ktktan sonra,
gelip Miss Churchill ve Marguerite'le bir akam yemei yemelisin." Gen
aktrisle ilgili hayaller sayklyor, onunla bir Avrupa turnesine kmay
planladndan dem vuruyordu. "Tabii annesi de bulunacakt" yanlarnda.
Onlarla birlikte Shakespear'in, Keats'in, Wordsworth'n mezarlarn
ziyaret edecekti. Buna karn Avrupa'da ancak ertesi yl ve 1928'de
yannda sadece kz olduu halde bulunabilecekti. Bu gezilerin paras ise
kendisidektkanaatgeinenTesla'nngnderdiieklerdenkyordu.
~218~


Niagara elalesi elektrik ebekesinin kurulduu yllarda, Niagara
Komisyonu'nun bir yesi ve o zamanlardan beri Tesla'nn da yakn bir
dostu olan Francis A. Fitzgerald, 1927 ylnda mucidin o sralarda en ok
ilgi eken projelerinden birinde kendisine yardmc olmaya alyordu.
Telsiz enerji nakli projesini finanse etmesi iin Kanada Enerji
Komisyonu'nuiknaetmeyeurat.Buabaosralardasonusuzkaldama
hidroelektrikenerjisinintelsiznakledilebileceifikriKanadallarnzihnine
yerleecekti.
Uzun yllar boyunca Tesla'nn ok kuvvetli bir k, bir lm n icat
ettiine ilikin bir dedikodu yaylacakt kulaktan kulaa ama Tesla
anlalamaz bir tavrla bu konuda herhangi bir aklama yapmaktan
kanyordu. 1924 ylnda Avrupa'da da baz bilim insanlar, nce bir
ngiliz, daha sonra bir Alman ve bir Rus, lm nn kefettiklerini iddia
etmilerdi.BirkeresindeAmerikalbirbiliminsan,Dr.T.F.Wall,uaklar
ve arabalar durdurabilen bir nn patentini almak iin neredeyse bir
bavuruda bulunacakt. Daha sonra bir Colorado gazetesi Tesla'nn 1899
ylnda ehirlerinde deneyler yapmak zere bulunduu srada lm
nlarnn en glsn icat ettiini gururla duyuracakt. Tesla, hi de
alkolmadkbirekilde,bukonudasesinikarmaktankanyordu.
1929 ylnda Scherff, Nikola Tesla irketi'nin alaca vergi iadeleri
konusundamucidegnderdiibirnotta"neyazkki,zatenirkethivergi
deyememiti" diye yazacakt. En azndan bu defa durum zamana
uygunlukgsteriyordu,ziraBykBunalmyllaryaanmayabalamt.
Tesla eski dostu Johnson'u neelendirmek iin esprilerle dolu bir
mektup daha gndermiti; "ekonomik durumunun bir miktar
ktlediinden" de dem vuruyor ve unlar yazyordu: "Elbette dier
arkadalarla muhabbeti pek fazla koyulatrmyorum. Dikkatimi dier
nemli ve deerli icatlar zerinde younlatryorum. Geri ben de yeni
mucitler gibi basnda kendime ajanlar kiralasaydm tm dnya imdi
bendenkonuuyorolurduya,haydineyse!"
Aslnda artk hemen hemen hi bir yeni patent iin bavuruda
bulunmuyordu.1922ylndaakkanmekaniialanndabazpatentleriin
bavurmutu ama ilemleri tamamlanamamt. Bylece bunlar da ortak
daarcaeklenmilerdi.Bunlararasndaoknemliolduunainanlanbir
~219~


bavuru da vard: "Yksek Vakum retiminde Kullanlan Ara ve
YntemlerdeYenilikler".Yllar sonraABDveSovyetRusyankitleimha
silahlarnn gelitirilmesinde yara girdiklerinde bu fikirler zerinde
dikkatledurulacakt.
Bunlar1916ylndaaldbirgruppatentindevamniteliindeydi.Ama
herkesTesla'nnyaratclnnsolmaktaolduunainanyorduartk.Fakat
bukonudabirhayliyanldklarnfarkedeceklerdi.

~220~

24.DOUMGNPARTLER
Tamgeceyarsdoduundanhangigndoumgnolarakkutlayaca
konusunda zaten kararsz kalan Tesla aslnda doum gn ile pek de
ilgilenmezdi. Geer giderlerdi ve kendini iyi hissettii srece nasl
yaandklarnaaldrmazd.
Ama bu arada kolej yllarndan beri kilosunun hemen hi deimemi
olmasyla bir hayli vnrd. Kedi gibi evik olduuna dair sylentiler
dolardazdanaza.Soukbirkgnbuzlubiryoldayrrkenaya
kayp dengesini kaybedince, uarak bir takla atp tekrar iki aya zerine
konduunaveyolunadevamettiineahitolduklarniddiaedenlervard
ortalkta. Yoldan gemekte olanlar gzleri fal ta gibi alm bir ekilde
byle bir olay, sirkler bir yana, ne grdklerini, ne de duyduklarn
sylyorlard.
Ama ya kemale erince kard doum gnlerini telafi etme telana
kaplmt. Her yldnm muhabirlerin ve fotoraflarn da hazr
olduklar bir kutlama haline dnyordu. Bu partilerde yeni icatlar
konusundanutuklaratyor,gnldilediincekehanetlerdebulunuyorduki
bu durum gen arkadalarn bir hayli memnun ediyordu. Sadece temsil
ettii Times'n saygnlna uygun decek ekilde ayk kalan Mr
Kaempffert bu sahneleri can skc bulabiliyordu. Gurularnn her
kelimesini, bunca anlamszlna karn, nasl olup da azlar ak bir
ekilde dinleyebiliyorlar, anlamyordu. Dahas bunlar anlyor gibi
davranyorlard.

~221~


Tesla'nnyetmibeyanabasmasdolaysylaSweezeytarafndanok
zel bir doum gn partisi dzenlenmiti. Gen ve ekingen bir bilim
yazar olan Sweezey'nin sohbet daarc birka kelimeyi pek gemezdi.
Bazlar adamcazn neredeyse iaretlerle konumaya alacandan
yaknyordu. Buna karn bilimin anlalmaz dilini geni kitlelere
anlalabilir klacak ekilde grafik imgelere dntrme yetenei
dolaysyla yaz iinde kimse eline su dkemezdi. Bilimi parti oyunlarna
dntryor, ocuklarn gnln kazanacak ekilde mutfak masas
zerinde bilimsel deneyler sergileyebiliyordu. Yemekten Sonra Bilim
adnda bir kitab yaymlanm ve zellikle okul anda ocuklar olan
annebabalar tarafndan kaplmt. Bilim dergilerine daha karmak
makalelergnderdiideoluyordu.
Tesla da onun kahramanyd. Sweezey doal olarak Tesla'nn dehasn
ve bilim tarihine olan katklarn ortalama bir insandan daha fazla takdir
edebiliyordu ve Behrend gibi o da kamuoyunun dar grllne bir
hayliierliyordu.Bukonudabireyleryapmayakararlyd.
Bylecemucidin1931ylnadenkgelenyetmibeincidoumgniin
dnyann drt bir yanndaki mhendis ve bilim insanlarna Tesla'ya dair
vg ve tebriklerini bildirecek birer mektup yazma arsn rgtleme
iine verecekti kendisini. Ald cevaplar arasnda Nobel dlne layk
grlm ve Tesla'nn kendi kariyerlerindeki olumlu etkisinin bilincinde
olannlbiliminsanlardayeralacakt.
Robert Millikan, yirmi be yandayken, 'Tesla Bobini'nin Tesla
tarafndantantldbirseminerekatldnanlatyordu:"Ogndenberi,
unu hi ekinmeden syleyebilirim ki almalarmda ve
aratrmalarmda ogece rendiimprensiplere pek fazla bir eyekleme
ihtiyac duymadm. Bu nedenle sadece tebriklerimin deil sonsuz
minnettarlmnvesaygmndakendilerineiletilmesinicangnldenrica
ederim."
Arthur H. Compton, "Doann srlarn sizin gibi birinci elden renen
veonunkanunlarnnnaslgndelikhayatmznsorunlarnnzmnde
kullanlabileceini gsteren bilim insanlarna biz gen kuaklar
denemeyecekkadarokeyborluyuz..."diyesesleniyordu.
~222~


Amerika Elektrik Enstits'nn gelmi gemi tm bakanlar radyo
alanndaki nc almalarndan dolay kendisine vg ve minnet dolu
mesajlar gndermilerdi. Ve daha niceleri Tesla'nn hayal gcnn
kendilerine verdii g ile yrdkleri yollarda ulatklar baarlar
nedeniyleTesla'yamethiyelerdzyorlard.
Dr. Behrend "kendisini gelitirenlere kar dnyann ne denli vefasz
olabildiinden"demvuruyordu.
"Biz, alternatif akm enerji naklinin gelitirilmesi zerinde alanlar
iin hi phe yokki Teslaad, elektrikalanndaki almalaryla Faraday
neyiifadeediyorsaayneyiifadeetmektedir."
Tesla'nngenibirbaargrafiiizdiindenhabersizolanEinsteinda
kutlamasnn yannda Tesla'y yksek frekansl akmlar zerine
almalarndandolaytebrikediyordu.
Bu kutlamaya nayak olan Sweezey de kendi tebriklerini en hararetli
birdilleifadeediyordu.Tesla'nndehasnnRoentgenveJ.J.Thompson'un
veelektronkonusundaalandierbiliminsanlarnnabalarnanclk
ettiinianlatyordu."Tekbanabilinmezlerdiyarnaadmatmayacesaret
edebilmiti. O, kabullenilmi dorulara kar gelebilen byk bir
devrimcidir"diyordu.
Tm bu vgler bilim editr Hugo Gernsback'in szleri ile gerek
anlamda tamamlanm oluyordu: "Eer bir mucitten, yani sadece kurulu
dzenigelitirenbirkimsedendeilde,biryaratcdanvebirkaiftensz
etmek gerekirse una hi phe yok ki sadece iinde bulunduumuz
zamann deil, tarih boyunca gelmi gemi tm dnemlerin en byk
mucidi esiz dehas ile Nikola Tesla'dr... Onun devrimci olduu kadar
temel nitelikteki keiflerinin entelektel dnyada bir eine daha
rastlanamaz."
SweezeytarafndanhareketegeirilenAmerikavednyabasnndada
bir zamanlarn yldrmlar yaratan, bedeninden ltlar saan bu deha
zerineyazlaryaynlanmayabalamt.Timedergisindekan biryazda
muhabirlerinin evresindeki hale ile kolayca ayrt edilebilen bu "uzun
boylukartalbaladam"bulmaktazorlandndanbahsediliyordu.

~223~


Bulduklar adam bir deri bir kemik kalm ve salarna aklar dm
haliyledahaokyldrmlaryaratannbirhayaletiniandryorduamahala
din duruyordu. Mavi gzlerinde ldayan baklar ve nlayan sesi hala
ruhunungcnifadeediyordu.
Sweezey, hazrlad onur defterini hediye ettiinde ardn ama
kendisini fazla kaptrmadn fark edecekti. Hayat boyunca kendisi ile
ztlaaninsanlarnvgleriileilgilenmediinisylesedeSweezeyitenie
bununkendisinimemnunettiinifarkedebiliyordu.GerektendeSweezey
birksmnksabirsreliinednistediindebirhayliayaksryecekti.
Rportajlarnda o sralarda zihnini megul eden konulardan
bahsediyordu. ki ey zerine almaktayd: Birincisi, Einstein'n Genel
Rlativite Teorisi'ni rtecek tezlerdi. Tesla, kendi tezlerinin Einstein'n
tezlerinden daha anlalabilir olduunu ve bunlar duyurduunda doru
sonularavarmolduunungrleceinisylyordu.
kincisi, yeni bir enerji kayna zerinde almaktayd. "Yeni bir
kaynakderken,bildiimkadaryladahancehibirbiliminsannn enerji
kayna olarak grmedii bir ey zerinde almaktaym demek
istiyorum.Bufikirilkaklmageldiindetamanlamylaokolmutum."
Bu yeni enerji kaynann kozmostaki bir ok karanlk noktay da
aydnlatacan ne sryordu. Tesla'nn rencilerinin halen kafasn
kartrmakta olan bir dier ifadesi de, bu enerji kaynann endstri
sahasnda, zellikle de elik retiminde yepyeni ve neredeyse snrsz bir
pazaraacayolundayd.
Kendisindendahafazlaaklamabeklendiindebununtamamylayeni
bir enerji kayna olduunu ve gece gndz yln her annda bundan
faydalanlabileceini sylemekle yetiniyordu. Bu enerjinin retiminde
kullanlacakdonanmdamekanikveelektrikaksamasndansonderece
basitolacakt.

~224~


Tesla, ilk kuruluunun balangta pahalya gelebileceini ama bunun
ksa bir sre ierisinde alacan nk ileyiinin srekli ve
duraksamaszolacannesryordu."Bununatomenerjisidenileneyle
bir ilikisi olmadn hemen belirteyim" diyordu. Aslnda bu terimle
anlatlmak istenen trde bir enerjiden de sz edilemez. 15 milyon volta
kadarkangerilimlerdekiakmlarlaatomubendeparaladmamaortaya
enerjikmad..."
Yeni enerji kaynan aklamas yolundaki srarlar nazike geri
eviriyor ama "birka ay ya da yl sonra" herkese aklayacan
belirtiyordu.
Iltlar saan gzlerle gezegenler arasnda enerji nakledilebilmesini
salayacak bir plan zerinde de almaya baladn anlatyordu.
"Gezegenler aras iletiimin son derece nemli bir konu olduuna
inanyorum,zirakesinliklebirgngelecekkievreninheryerindednyada
olduu gibi alan, ac eken, insanlar olduu ve bunlarn evrende insan
rkvaroldukasrecekbirkardeliintemeliniattklargrlecektir."
Nezaman?Bukonudaemindeildi.
"Derinmeditasyonveyoundnceleriindegeenbirhayatm var"
diyeyantlyordu."Doalolarakdabirokfikirkaryorumortaya.Sorun,
fiziksel glerimin de bunlar zerinde alabilecek ve bunlar dnyaya
kazandrabilecekkadaryeterliolupolmadnda."
Bu arada yine yetmi be yanda Everyday Science & Mechanics adl
dergide Tesla'nn yeni ve daha gncel almalarna da yer verilecekti.
Bunlar deniz suyundan ve jeotermal enerjiden elektrikenerjisi elde etme
projeleriydi.
Teslasalndabuprojelerininhayatageirilebildiinigremeyecekti.
Ama 1980'lerde ABD hkmeti 'Okyanus Termal Enerji Dnm
Program' ad altnda bir aratrma balatacakt. Halen kk bir bilim
insanveteknisyenordusuokyanuskatmanlarndakisfarklarnnuygun
olduublgelerdebukonudakialmalarnadevametmekteler.

~225~


Yallnn son yllarnda Tesla tbbi terapide kullanlan elektrikli
osilatr aygtnn byk vgler almaya baladna da tank olacakt.
Amerika'nn drt bir yanndaki tp profesrleri, elektrikli osilatrlerle
uygulanan tedaviler sonucunda kanser vakalarnda ameliyattan ok daha
olumlusonulareldeedildiiniduyuruyorlard.
Modern kanser tedavi almalar elbette ok daha ileri bir aamada
devam etmekte ve Tesla'nn icatlarnn tam kapasitesi de hala
kefedilmeye allyor. Tesla'nn bir ok almasnda olduu gibi, bu
alandadaicatlarnnolasuygulamaalanlarnn,bazdurumlardadateorik
yaklamlarnngeniliirencilerinihayretedrmeyeyetiyor.

~226~

25.SUDAKMANTARLAR
Gen bir Alman gmen olan George Sylvester Viereck, Hohenzollern
ailesinin gayri meru ocuu idi. Amerika'ya gen yalarnda gelmi ve
iirleri ile nc sanatlar arasnda yerini alm, siyaset ve gazetecilik
alanlarnda da adn duyurmutu. Ancak ksa bir sre ierisinde faizmin
ykselen yldzlar Hitler ve Mussolini ile yapt rportajlar ile tarafn
sergileyecek, Ezra Pound'un da bana geldii gibi, n ar bir yara
alacakt. II. Dnya Sava srasnda, daha nceleri Nazi propagandas
yapt gerekesi ile hapse girmesi ile bu konu gndemin st sralarna
yerleecekti.
Politik konulardaki tarafszlyla bilinen Tesla ile arkadal sava
ncesi dnemde balamt. New York'ta sk sk haberleiyor,
buluuyorlard. Viereck, Tesla hakknda olumlu makaleler yazyor, ikisi
arasnda srekli bir iir alverii yaanyordu. Telif haklarna nem
vermeyiiveiireolanyeteneiTesla'yadayansmvebuyenisrdaile
birokeyinipaylarolmutu.
31 Aralk 1934'te kendi eliyle yazd ve "Dostuma ve Esiz aire"
diyerekgenAlman'aadadbiriirgnmzedeinulaabilmitir.Tesla,
o zamanlar yetmi sekiz yandayd. iir "Kozmik telefonumdan bana /
Olimpus'tankopupgelenseslerulayor"msralarylabalyorduvebuda
edebi ilhamn hangi konulardan aldn hemen belli ediveriyordu.
Dorusunu sylemek gerekirse biraz kafa tleyici bir tarz vard ama
iirinin mizah duygusundan ve gzel deyilerden de tamamen yoksun
olduusylenemez.
7 Nisan 1934 tarihinde yazd bir mektupta Viereck'ten ald afyon
tentr "zehrinden" vazgemesini rica ediyor, aksi takdirde beyninin
ryp gideceini belirterek, uyaryordu kendisini. Viereck parasal
konulardadabirhayliskntlolmalydkiTeslaszlerine"Amerika'nnen
byk airinin didinen bir mucitten daha iyi bir durumda olmamas ok
kt. Neden ruhbilim zerine bir makale yazp, benim sana mektubumda
anlattmdeneyimimdenszetmiyorsun?Psiiklerokadarlgndrlarki
benim mesaj aldm ama fazla nyargl olduum iin anlayamadm
nesreceklerdir"diyedevamediyordu.
~227~


Viereck'eduyduuhayranlhergeengnarttkakendielyazsnn
da gen airinkine benzemeye baladn syleyen bir not da eklemiti
mektubuna.
Aralk aynda Viereck'e kardei Daniel'in ve annesinin lmlerinden
bahseden uzun bir mektup gndermiti. ngrde bulunmadn
ispatlamaya alyor, tm hayallerinin sebebini ksmi hafza kayb ile
balantlandrmaya alyordu. Mektupta deiik zaman dilimlerinden
yazlyormu havasn uyandran ifadeler bulunmaktayd, kardeinin ve
annesinin lm tarihlerini de yanl vermiti. Tesla gereklerden ok
ryalarnanlatrgibiydi.
Konsantrasyonunu tamamyla kaybettii, zihnine bask yapan
hatralarn ve imgelerin "suyun stne frlayan mantarlar gibi" ortaya
ktdnemlerdenbahsediyordu."Amahaftalarmamalolanbirabadan
sonra zihnimi tamamen yeni bir konu zerinde odaklamay baarabildim
ve bu durumda kaldm srece baarya ok uzak olmayacam tahmin
ediyorum. Fikirlerim her zaman iin aklcdr, zira alglarm olduka
gldr, yani bir tr kahin denilebilir bana. Ama bu halden uzak
durabildiim srece gayet memnum oluyorum, zira bylesi bir art yk
beyniharapetmektenbakabirieyaramyor."
Viereck'inyazlardabizeTesla'nnosralardahangikonularzerinde
durmakta olduu hakknda ilgin ipular veriyor. Bir dergide yaynlanan
"Sava Bitirecek Bir Makine" adl yazsnda Tesla'nn 2035 ve 2100
yllarnneekildehayalettiinianlatyordu.
"nsan genel anlamyla bir gcn harekete geirdii bir kitledir. Bu
nedenlemekaniehkmedenkanunlarinsaniindegeerlidir."
nsan ilerleyiini kontrol eden enerjinin arttrlabilmesinin ekilde
mmkn olabileceini dnyordu. Birincisi, yaam artlarnn, salk
koullarnnveinsangenetiininiyiletirilmesi;ikincisi,cehalet,delilikve
dinsel kktencilik gibi ilerlemeye ket vuran dnsel etkilerin ortadan
kaldrlmas; ncs, gne, okyanus, rzgar ve gelgit gibi doal ve
yenilenebilirenerjikaynaklarnnkullanlmayabalanmas.

~228~


Hayata dair kendi mekanik grlerini "Buda ve Dadaki Vaiz'"in
dncelerinebenzetiyordu.Evrenin"ezeliveebedibirmakine olduuna,
insann da doal dzenden bamsz dnlemeyeceine" inanyordu.
"nsandabirmakinedir.Zihinlerimiziyadaeylemlerimizietkileyenhibir
ey yoktur ki ncelikle duyu organlarmza arpan d etkenlerden biri
olmasn. evremizle olan benzerliimiz nedeniyle evremizdeki etkenlere
benzertepkilerveririzvebundandakavraykaynaklanr.alardanberi
sonsuz karmaklktaki mekanizmalar gelimitir, ancak ruh ya da tin
dediimizeylerbedenininileyiininparalarndanbakabireydeildir.
Buileyiyokolduundaruhdayokolur."
Tesla bu fikirleri davranlardan, Rus Pavlov'dan ve Amerikal
Watson'dan, ok nceleri dile getirdiini ne sryordu ve bu tip bir
mekanik dnya grnn dini ya da ahlaki konularla zt dmediini
belirtiyordu. 2100 ylnda insanla egemen olacak iki dinin Budizm ve
Hristiyanlkolacaniddiaediyordu.
Genetik iyiletirme almalarnn da yerine oturacana inanyordu.
nsanrknnksrlatrmaalmalarilemkemmelleeceineinanyorve
Avrupa'nn baz lkelerinde delilerin ve sulularn ksrlatrlmaya
balandndanszediyordu.
Bu talihsiz dncelerin ne kadar Tesla'ya ya da Viereck'e ait olduu
tam olarak bilinemeyen bir konu. Hangisinin olursa olsun fikirler bu
kadaryla da kalmyordu. Tesla "genetikilerin evlenmenin zorlatrlmas
gerektiine inandklarn" savunuyordu. "Muhakkak ki iyi ebeveyn
olamayacak insanlarn ocuk sahibi olmalarna da izin verilmemelidir.
Normal bir insann genetik olarak sulu zellikler tayan birisiyle
evlenmesineizinverilmeyeceibiragelecektir."Anlalan2035ylnda
GenetikBro,CIA'dendahaetkinbirkuruluolacakt.
Sonralar daha ok bir evreci gibi konumaya balayan Tesla
denizlerin kirlenmeyecei, doal besinlerin tm dnya uluslarn
besleyebilecei, doal kaynaklarn daima bilimsel bir koruma ve denetim
altnda bulundurulaca, afetlerin, orman yangnlarnn ve sellerin
engelleneceibirgelecektendemvurmayabalayacakt.Vetabiikihidrolik
santrallerden elde edilen elektriin telsiz nakil istasyonlar araclyla
aktarlmaskatveakaryakttketiminisfraindirecekti.
~229~


21.yzyldauygarlaanuluslarbtelerininbykksmnsavaadeil
eitimeharcayacaklard.Birzamanlar,nekadaryokediciolursasavalarn
o kadar caydrc olacan ve azalacan savunmaktayd. "Ama hata
ettiimi anladm. nsann saldrganlk igdsn hafife almtm, bunun
zayflamas iin bir asrdan daha uzun bir sreye gerek vardr... Savalar
bitebilir,ancakbu,glnnzayflatlmasiledeilherulusun,zayfyada
gl,kendinisavunabilecekbirdzeyeerimesiilemmknolabilir."
Burada "her lkenin, kk ya da byk, kendisini saldrlardan
koruyabilmesini salayacak yeni bir keiften" sz etmekteydi. Bunun iin
bykbirsantralininaedilmesigerekliydiamabirkereinaedildimi200
millik bir evreye yaklaan her trl canl ve tat yok edebilecek gte
olacakt. "Yani her trl saldrganl caydracak gl bir engel"
oluturacakt.
Ama bu icadnn lm n olmadnn da altn iziyordu. Inlar
mesafeilebantlolarakyaylmaeilimisergiliyorlard.Oysakendiaygt
ile binlerce kilometre teden mikroskobik bir alann dahi etkilenebilmesi
mmknd.
Bu,radyasyondeil,yklparacknolacakt.Yaklakyarmyzyl
ierisinde dnyann iki gl ulusu gerekten de bu tip bir silahn
gelitirilmesindebirbirleriyleyaretmeyebalayacaklard.
1930'lardaAvrupa'dakaynamayabalayansiyasetkazannnierisinde
Yugoslavya da yerini alacakt. Hrvat ayrlk hareketlerinin hemen
ertesinde Yugoslavya'da diktatrln ilan eden kral Alexander, 1934
ylnda Marsilya'da Hrvat bir terristin dzenledii suikast sonucunda
lecekti.
Tesla,hemenNewYorkTimes'a"ehitedilen"hkmdarsavunan bir
yaz gnderdi. Hrvatlar ve Srplar birletirmeye alan Alexander'
"Yugoslavya'nn Washington'u ve Lincoln' olarak tanmlyordu.
Alexander'n birletirdii uluslar kopmulard ve tekrar bir araya gelmek
iinglbirlidere,Tito'ya,ihtiyaduyacaklard.
Bu arada Franklin Delano Roosevelt ABD bakanlna seilmiti,
programn uygulamaya koymak zere hemen Kongre'yi toplantya
aracak, "100 Gn" oturumlar diye bilinen almalarla ksa sre
~230~


ierisinde Amerika'nn gelmi gemi en kapsaml ve uzun mrl sosyal
programn yrrle sokacakt. Bu hareketi ile siyasi rakiplerinin
imeklerini zerinde toplayacak ve konunun Yce Divan'a gnderilmesi
gndemegelecekti.TesladaRoosevelt'eoyverenlerarasndaydamaoda
bu"sosyaliste"esenrzgarlarntehlikeliolduunufikrinekaplacaktksa
birsreierisinde.
Bu arada gizli silah konusunda her zamankinden daha saplantl bir
tavrsergilemeyebalamt.J.P.Morgan'afinansmandesteitalebinidile
getirdii mektubunda unlar da yazyordu: "Paris'i ve Londra'y
bombalayan uaklar tm insanl dehete drm durumda. Oysa
benimelimdetmhavasaldrlarnetkisizklabilecekbirsilahvar;sadece
gelitirilmesigerekiyor...
"O yakada da beni takdir eden pek ok kii var. Lenin, alternatif akm
almalarm Rusya'da srdrmem iin iki kere davet etti beni. Ama
almalarmterketmekistemedim."
Tesla'nn yeni bir laboratuvara duyduu ihtiya kelimelerle ifade
edemeyeceildeydivebununiinMorgan'ndesteideokgerekliydi.
"Artk bir hayal adam deilim, ac deneyimlerim pratik bir insan olmaya
ynelttibeni.almalarmdestekleyecek25bindolarmolsaydksabir
sre ierisinde byk bir servetin sahibi olurdum. Bu icatlarm size
verecekolsambanabuparayteminedermiydiniz?"
Mektubunu Roosevelt'in programn yerden yere vuran tmcelerle
bitirirken bunun Morgan' yumuatacandan hi phesi yoktu. Ama
ekonomik bunalmdan kendisi de bir hayli etkilenmi olan Morgan yeme
gelmeyecekti. Zaten bir bilim insan da olmadndan Tesla'nn ne zaman
makuleylerdenszedip,nezamansamaladndaayrtedemiyordu.
OylsonbahardaWestinghouse'ada"parackn"ileilgilibirteklifte
bulunacakt. Ama irket genel mdr konuyu aratrma blm
uzmanlar ile tarttn ve uzmanlarn konuya pheci yaklatklarn
bildirenbircevapgnderecekti.
Zaman zaman bulduu danmanlk ileri sayesinde Tesla bunalmdan
yakasnsyrabilmeyibaaracakt,hattaokihtiyacolanarkadalarnaaz
da olsa bor vermeye bile devam ediyordu. Westinghouse "eski gnlerin
~231~


hatrna" kendisine ayda 125 dolar gelir getiren bir danmanlk grevi
nermiti.oksktbiraradostuRobertJohnson'danyardmistemive
kendisinden, "Bankamda 178 dolarm var, bunun yzn sana
gnderiyorum,umarmyardmdokunur"diyenbirnotalmt.
Bir sre sonra Johnson hastaland. Yal elleriyle Tesla'ya u mektubu
kalemealacakt:
"Kalbim hala seninledir, uzun yllar sren ve her geen gn daha da
itenleendostluumuzile...
"Dzeleceim syleniyor ama tekrar ayaa kalkabilmem iin uzun
zamana ihtiyacm var; herhalde bstnn 83'te yaymlanan "Efsanelere
vg" adl kitabmda yerini aldn grebilecek kadar uzun
yaayamayacam..."
Gerekten de iyileecekti ama sadece geici bir sre iin. Eski gnleri
aklna gelmi Tesla'ya yine cokulu bir davet mektubu gndermiti:
"Hanmefendilerimiz en nefis tuvaletlerini, beyefendilerimiz en k
takmlarn giyecekler, sana da en yakkl giysilerini giyip yarn akam
tm bayanlar bylemeni tavsiye ederim! Seni en ekici halinle
grmeleriniistiyorum...
"Herzamanenmutlugnlerimizdesenihatrlayacakolandostun,Luka
J.Filipov."
Sonra hastalanma sras Tesla'ya geldi. yice zayflamt. Otel
odasndan dar pek kmyor, st ve krakerle besleniyordu. Odasndaki
raflarda ift ve tek saylar ifade eden kaplar iinde krakerler dizilmiti.
Sweezey bu saplantsn uzun sre nce kefetmiti ama imdi salk
durumunungittikektlediinigrerekiyiceendieyekaplyordu.
"UmarmenksazamandaiyileirkendinegelirsinTesla.Bizdesenien
ksa zamanda ziyaret etmek istiyoruz. Agnes ne zaman istersen yannda
olacaktr. Bir telefon etmen yeter. Bunu Mrs Johnson'un hatr iin
yapmalsn..." Ama bu arada kendi hastal da nksetmiti ve sonunun
geldiinihissediyordu."kimizdedahauzunyllaryaayacakdeiliz"diye
yazyordu.

~232~


1937 Tesla iin ac kayplar yaad bir yl olacakt. Uzun yllardr en
yaknlarndan biri olan, sevgili dostu Hobson 16 Martta 66 yandayken
anidenhayatavedaedecekti.
Ekim'in14'ndeiseRobertJohnson'unhastalarlaacakvelecekti.
Bundan bir sre sonra yine gvercinlerini beslemek zere souk bir k
gecesindeotelindenkmveenfazlaikiblokgidebilmitikiyoldangeen
bir taksi Tesla'ya arpt ve yal adamcaz yola frlatt. Ayaa
kalkabildiinde tbbi yardm reddedecek ve kendisini oteline
gtrmeleriniisteyecekti.
okta olmasna karn William Kerrigan'a telefon ederek gvercinleri
besleme iine devam etmesini rica edecekti. Bunu takip eden alt ay
boyunca Kerrigan, Bryant parkndaki ve St. Patrick Katedrali'nin
bahesindekigvercinleribeslemeyedevamedecekti.
Tesla'nnkaburgakemiikrlmvesrtdafenaekildeincinmiti.
Ardndan zatrreeye yakaland ve ilkbahara kadar kendine gelemedi.
Ayaa kalkm olmasna karn sal eskisinden de kt bir duruma
gelecekveskskmantnyitirdiigrlmeyebalanacakt.
Westinghouse irketindeki eski arkadalar iki yl nce Yugoslavya'da,
Belgrat'ta kurulan Tesla Enstits'nn ilk icatlarn aratrd haberini
ulatrdlar kendisine. Tesla da onuruna ina edilen enstit laboratuvar
iin ok fazl alternatif akm makinesinin yannda bir fotorafnn
ekilmesineizinverecekti.
Yugoslav hkmetinin destei ve vatandalarnn balaryla Tesla'ya
ylda 7.200 dolarlk bir maa balanacakt. Soydalar sayesinde "btn
zamanlarn en byk dahisi" en azndan hayatnn son yllarn sefalet
ierisindegeirmeyecekti.

~233~

~234~

26.KOZMKKOMNYON
"Hakknda bir sr garip sylenti dolamaya balad" diyordu Agnes J.
Holden(RobertveKatharineJohnson'nkz)."Yalbirinsansekseninden
sonra yaptklaryla yarglamak byk hakszlk. Onu otuz yalarndayken
detanrdm.Ozamanlargen,neeliveesprilibirinsand."
Aslnda seksenlerindeki mucit hayatn tadn kartmaya ve evren
hakkndaki nermelerini gelitirmeye devam ediyordu. Doum gnlerini
iple ekiyor, aylar ncesinden makaleler hazrlyor, arkadalarna ve
basna bunlar aal balklar altnda sunuyordu. Doum gn partileri
Einstein'reddettii,Newton'ugklerekardvekendikozmikteorisini
anlatttoplantlaradnyordu.
Seksenincidoumgniinhazrladmakalehibirzamanbir btn
halinde yaymlanmayacakt. Makalede ve New York Times'a gnderdii
mektuplarda, gnn fizikileri ile kozmik nlarn doas hakkndaki
atmasnsrdryordu.
Kendi dinamik yer ekimi teorisinin maddelerin gerek doasn
akladn ve Einstein'n uzay teorisinin speklasyonlarna bir son
verdiini iddia ediyordu. Astrofizik ve uzay mekanii yazlarnda ise yer
ekimiteorisindenhiszetmiyordu.
Uzayda erilikler olmasnn imkanszolduunu nk etki ve tepkinin
bir arada varolduunu ne sryordu. Bir erinin tepkisi dzelmek
olabilirdi. Ayrca uzay, eterin varl ve onun kanlmaz ilevi olmadan
aklanamazd.Einstein'ndevrimidalgadalgayaylyorolmasnakarno
"maddenin kendisinde enerji olamayacan, bunu ancak evreden
edinebileceini"savunuyordu.Vebununmolekllerveatomlariindeen
byk cisimler iin olduu kadar geerli olduunu savunuyordu. Ksacas
yerden ge kadar yanlyordu. Sekseninci ya gnnde yldzlar aras
iletiimdenveenerjinaklindendeszedecekti:
"FranszEnstits'nediergezegenlerilehaberleebilmeyisalayacak
aygtlarmn aklamasn ve hesaplamalarn gndereceim. Hi phem
yok 100 bin Frank dl mutlaka bana layk grlecektir. Para elbette
nemsiz bir konu ama bu mucizeyi ilk defa baaracak olmann verecei
~235~


onuru yaamak iin tm hayatm feda etmeye razym." Yllar sonra
Fransz Enstits Tesla tarafndan kendilerine buna benzer bir belgenin
gnderilmediiniaklayacakt.
"Kendi pratik bak amdan en nemli icadm olarak" diye szlerine
devam ediyordu Tesla, "1896 ylnda 4 milyon volta kadar yksek
gerilimlerde iletmeyi baarabildiini tp gryorum... Daha sonraki
yllarda bu tp 18 milyon volt gibi yksek bir gerilimde iletmeyi
denediysem de karlatm zorluklar yeni ve daha gelimi bir model
retmem konusunda beni ikna etmeye yetmiti. Bu i ise yapm
aamasnda deil ama iletme aamasnda daha byk glkler
karacakt karma. Yllar boyunca iin iinden kamayacaktm... Buna
karnyavadaolsadzenlibirilerlemekaydediyordum...Ensonundatam
anlamyla bir baar elde edecektim. Daha fazla gelitirilmesi pek de
mmkn olmayan bir tp gelitirebilmeyi baarmtm. Tp, en basit
ilkelereuygunbirekilde,anmayacaktarzdaveistenildiikadaryksek
gerilimde alabilecek biimde retilmiti... Byk akmlar tayacak,
uygun snrlar dahilinde istenildii kadar enerji nakledilebilmesini
salayacak ve kontrol de ayn derecede kolay olacakt. Elde ettiim
sonularn daha nceden hayal bile edilemediini dnyordum. Ayrca
bu teknoloji ucuz radyum retilmesinde de kullanlabilecek, atomlarn
paralanmasndan ve maddelerin transmutasyona uramasndan daha
verimliveucuzolacakt."Amabununatomenerjisindenfaydalanlmasnda
kullanlamayacan nk aratrmalar sonucunda byle bir eyin
varolmadngrdnbelirtecekti.
tiraflar belli bir can sknts yaratt nk baz gazeteler Tesla'nn
tpn yapsn aklamaya hazrlandn duyurmulard. Ama bu
olanakszd.
"Tpnbaznemliamalardakullanlacangznnealarakuanda
tam bir aklama yapmamak gibi bir sorumluluk hissetmekteyim
omuzlarmda. Ama bu sorumluluk yk zerimden kalkt anda bilimsel
enstitlere aygtn ve kullanlan tm tehizatn ayrntl bir teknik
aklamasnvereceim."

~236~


Ne tek bir patente bavuracak, ne de bir prototip retecekti. Partide
aklayacaikincideneyi"bugnekadaryaplmolanlardankatkatdaha
stn bir vakum"du. "Bununla bir mikronun milyarda birine
ulalabileceine inanyorum. Bu tip bir vakumla elektron tpleri ile elde
edilenlerdenokdahagletkileryaratmakmmknolabilecektir."
Misafirlerearapdatldndavekadehlerkaldrldndabirsessizlik
kaplayacaktsalonu.Yaladamosralardaelektronlarzerinenesrlen
fikirlere inanmadn aklayacakt. Yksek bir gerilim ile ve byk bir
vakumetkisialtndadierlerindenayrlanbirelektronunnormalindenok
dahafazlaelektrostatikyktadnainanmaktayd.
"Bu,paracntptede,dhavadadaaynyktadnainananlar
artacaktr.Amaokreticibirdeneydetptenkurtulanparacnar
yktenkurtulmasnedeniyleparlakbiryldzadntngzlemledim."
Tesla bir eyler bulmu olabilirdi. Uzun yllar sren aratrmalarda
subatomik ve daha byk paracklarn elektrik ykleri hesaplanmaya
allacakt. En sonunda 1977 ylnda Amerikal fiziki "ok kk
yklerinvarolabileceinedairveriler"eldeettikleriniraporedeceklerdi.
Seksen birinci ya gn bir yl nceki icatlar gsterisinin bir tekrar
olacaktamauluslararasbasndadahaoksesgetirecekti.
Partide Yugoslav hanedann temsilen soylular da hazr bulundu.
ekoslovak bir kabine yesi de bakanlar Eduard Benes'i temsilen
Tesla'yaPragniversitesi'ninsunduubironurderecesinitakdimetti.
Bu partide de muhabirler kendisini gezegenler aras iletiim
konusundakiicadhakkndasktracaklard.TesladabuicadileGuzman
dl'nelaykgrlmeyiumutettiinitekraredecekti.
cadn"tamanlamylagelitirildiini"belirtiyordu.
"100mildenenerjinakledilebileceindeneminolduumkadar1milyon
mil uzaklktan enerji nakledilmesini salayabileceim konusunda da
eminim" diyordu. Gemite olduu gibi imdi de "deiik bir enerji
tr"ndenbahsettiinisylyordu.

~237~


Dier gezegenlerde hayat olduu "kesin"di. Kendisini endielendiren
tek konu "ine ucu kadar bir noktada toplanan devasa" enerjinin yoluna
kan gezegenlere arpabilecei idi ama astronomlarn bu konuda
kendisineyardmcolacaklarnumuyordu.
Bu enerji aya gnderildii takdirde dnyallar "maddenin gaza
dnmesi ve dalmas" adl bir gsteriye ahit olabileceklerdi! Dier
gezegenlerdeki dnrlerin bu sinyali kozmik n bile
zannedebileceklerinideszlerineekliyordu.
Bir kez daha ucuz radyum retecek atom paralayc elektronik
tpnden bahsetmeye balamt. "Bunu rettim ve denedim. Yalnz
dnyayahediyeetmedennceazbirzamandahagemesigerekiyor."
Bunlar, sadece genlik dlerine saplanp kalan yal bir adamn
sayklamalar myd? Profesrler ya sabr ekiyorlar ama bilim yazarlar
her zaman olduu gibi onu ciddiye alyorlard. Dnya kresel bir savan
eiindeydi. 1940 ylnda bir gazeteci Tesla'nn ABD'nin evresine
"teleg"tenbirinDuvarrmeprojesinihatrlatacakt.Buduvaruaklar
250 metre uzaklkta karlayabilecekti. Bir santralin kurulmas iin
gereken 2 milyon dolar saland takdirde (belki de Tesla'nn szn
ettii snrsz elik pazar buydu, kim bilir?) 3 ay iinde projeyi hayata
geirebileceiniiddiaediyordu.TabiikiSavunmaBakanlbukonudahi
renkvermeyecekti.
Telegcnikisitestedilmidrtyeniicadadayandniddiaediyordu
Tesla:1.Havadavakumsuzneldeedilebilmesinisalayanbiryntem;2.
"ok byk elektrik gc" retilebilmesini salayan bir yntem; 3. Bu
gcn arttrlmasn salayacak bir yntem; ve 4. "Devasa itici elektrik
gc"salayanyenibiryntem.
Uzun yllar boyunca Tesla'nn yaam yks zerinde alanlar bu
icatlarn zerinde alldn kantlayan msvedde katlarna
rastlayamadlar. ABD gvenlik birimleri de bu katlarn varln sonuna
kadar inkar ettiler. O'Neill federal ajanlarn Tesla'nn evindeki her trl
kadaelkoyduunuaklayacakt.

~238~


O'Neill ve en sonunda Sweezey de Tesla'nn szde gizli silahlarnn
"anlamszln kabul edeceklerdi. O'Neill "Varabildiim tek sonu
haklarndabirhkmevarlabilecekkadaraklamaiermeyenteorilerinin
temelde uygulanamaz olduu idi" diyordu. Bununla beraber Tesla'nn
yaymlanmam makalelerine ulaamadn, bunlar okumak iin
gsterdii her trl abann Tesla tarafndan ayn kararllkla
savuturulduunudaszlerineekliyordu.
lgiekicibirdiernoktadaTesla'nntrbinvehavatattekliflerinin
federalarivlerdenuupgitmiolmalaryd.
Mucide layk grlen en son onur derecelerinden biri Tesla'nn kabul
treninekiiselolarakkatlamayacakadarhastalandbirdnemedenk
geldi. Gmen Enstits Biltmore Otel'de onuruna bir tren
dzenleyecekti. "George Westinghouse'un insanla olan paha biilemez
katklarn" ven konumas kendisini temsilen Rado tarafndan
okunacakt. Bu arada Tesla kozmik iletiim almalar ile Guzman
dl'nelaykgrleceinitahminettiinibildirmeyideihmaletmiyordu.
Sonyllarneskisigibiuzayaadayamayacakt.Mantnndaeskisigibi
ilediisylenemezdi.Bilimcamiasndakidostlarekingen,iriyarvekrk
burunlu bir boksrn dostluundan byk bir zevk aldna ahit
olduklarnda bir hayli armlar, hatta utanmlard. Dvlere ve
boksa duymaya balad bu sonradan oluma hayranlk O'Neill ve
Sweezey'nindekafalarnkartrmt.
"Beyin, Kasla Akam Yemeinde." Bunlar gazetede yaymlanan bir
fotorafn altna atlan balkt. Tesla, Zivic kardelerle bir akam
yemeinde mutlu bir ekilde glmsyordu: "Dr. Tesla ar sklet
ampiyonuFritzieZivicilebirlikte18AralkakamHotelNewYorker'da
toplum iine karak be yllk srgnne son verdi... Ateli bir spor
tutkunuolanDr.Tesla,Zivic'inyapacaklarzelkarlamadaLewJenkins'i
mutlakayeneceineinandnbelirtti..."
Hayatnn son yllarnda tm dnyadan olduu gibi Avrupa'dan da
kopan Tesla savata yaanan trajedilere duyarsz kalmad. Kendisine
Yugoslavya ve ekoslovakya tarafndanverilen unvanlar bu lkelerin son
zgr entelektel eylemlerinden biri oldu. Ksa bir sre sonra Hitler,
~239~


Avusturya'y igal edecek ve Sudetenland'de yaayan Alman halkna
zerklik verilmesi talebi ekoslovak hkmetinde krize neden olacakt.
Fikrinebavurmayabilegerekgrlmedenbutalebiningiltere, Fransave
talya tarafndan kabul edilmesi sonucunda Eduard Benes bakanlk
grevindenistifaedecekti.
Ardndan ise Yugoslavya Kral Naibi Paul, Slavlar'n Nazi glerine
katlmasn kabul ederek vatandalarnn nefretini kazanacakt.
Yugoslavya'nn dman kardeleri ordu, kilise ve kyller birdenbire
cretkarbirbirlikoluturdular.Srplar,HrvatlarveSlovenlertekyumruk
olacaklard.BundanhemensonradaSrpordusuPaul'devirecekvetahta
onyediyandakiII.Peter'ioturtacakt.
BykbirsaygbeslediiKralAlexander'nolununtahtaoturduunu
duyan Tesla ok sevindi. Olaylarn ak inanlmaz bir hz almaya
balamt. Yugoslav halklar arasnda artmaya balayan gerilimin ve
anlamazln farkna varan Tesla yaayan en byk Slav kahraman
Hrvatistan doumlu bir Srp olarak Dou ile Bat arasnda ideolojik bir
piyonhalinegelmeyebalamt.

~240~

27.LMVEDNM
Halkn desteini byk lde arkasna alan Kral Peter hkmeti
Almanlara kar koyacak ve Hitler ile Prens Paul arasnda imzalanan
anlamay tanmadn ilan edecekti. Hemen ardndan da Almanlarn
misillemesigelecekti.
Oysa bu, Yugoslavlar iin savan henz balangcyd. Yzyllar
boyunca saysz igale tank olan halklar kendilerini abucak
toparlayabilmeyi renmilerdi. Ordunun bir ksm ve komnist birlikler
dalara ekilmi ve igal birliklerine gerilla saldrlar dzenlemek zere
hazrlklara girimilerdi. Bu silahl gler savunmasz kylerde kalan
yallarn ve ocuklarn kendilerine saladklar erzak ile varlklarn
devamettirebiliyorlard.
Bir Hrvat olan Tito'nun monariye sempati beslemesi iin tek bir
nedenbileyoktu,ziraYugoslavya'yadnerdnmezcezaevineyollanacakt.
Tahliyeedildiktensonrametaliilerisendikasnnrgtlenmesindeaktif
bir rol oynayacak ve Yugoslav ii hareketinin oluumunda etkili bir isim
olacakt.II.DnyaSavasrasndasavalarailhamkaynaolacakvekat
disipliniilebirlikleriniynetecekti.Nemonarinin,nedeyabancglerin
basks altnda olacak gelecein Yugoslavya'snn kuruluunu iple
ekiyordu.
Tito'nun fikri Rus modelini izleyerek halk kurtulu komitelerinin
kurulmas idi. Mihailovi ve etnikler ise monariye sadk yerel ynetim
otoriteleri oluturmaya alyorlard. ki fraksiyon da Alman ve
talyan'lara nemli kayplar verdiriyorlard ama birbirlerini de krmaya
devamediyorlard.
1941'de Yugoslavya ykldktan sonra iler daha karmak bir hal
almaya balamt. Srp ve Hrvat soylulardan oluan bir ekip Amerika
Birleik Devletleri'ne gelmilerdi. Bir sre sonra yeeni Sava Kosanovi
araclyla Tesla ile balant kurdular ve kendisinden Srplarn ve
Hrvatlarnbirliiynndearlardabulunmasnricaettiler.ZatenTesla
daeskidenberi"AnavatanHrvatistanolanbirSrp"olduunusylerdi.

~241~


Yugoslavya'nn Washington Bykelilii haber alma servisi efi
Raditsa,"Tesla,HrvatlarileSrplararasndakiatmannfarkndadeildi
ve seksenini gekin bir bilim insan olarak politika konusunda hayli
iyimserdi"diyordu.
TeslaNewYork'tabirakrabasnnbulunmasnedeniylebirhaylimutlu
olmuveKosanovi'inhersznetambirgvenbeslemeyebalamt.Bu
dnemdemucitkraliyethkmetindenayda500dolarlkbirliyakatmaa
alyordu.
YurduhakkndakendiimzasntayanfikirlerininoununKosanovi
tarafndankalemealndnbelirtiyorduRaditsa.
Mihailovi ile Tito arasndaki atmalar su yzne ktnda
Washigton'daki Yugoslav haber alma servisinde de bir kriz ba
gsterecekti.
Kosanovi, Tito taraftar idi ve Yugoslavya Ulusal Kurtulu Hareketi
lehindepropagandayapmayabalamt.Tesla'yeskimonarininkm
veyenibirYugoslavya'nnkurulmaktaolduukonusundaiknaetmektebir
hayli zorlanacakt. Hrvatistan'daki Srplarn birou Tito'nun saflarna
katlmaya balamt. Kosanovi, Tesla'y da Tito'yu desteklemek
konusunda ikna edebilecekti en sonunda. Bylece Tesla'nn azndan
Hrvat ve Srplara ynelik bir ar Kosanovi tarafndan kada
dklecekti.
Belgrat'taki mzenin duvarnda hala bir kopyas asl olan bu arda
Tesla, lmnden sadece birka hafta nce, anavatanndaki yurttalarna
ylesesleniyordu:"Busavatanyenibirdnya,insanlnfedakarlklarna
layk olan bir dnya domaldr. Bu dnyada hibir zayf gller
tarafndan, hibir iyi ktler tarafndan smrlmemelidir; fakirlerin
gururu zenginler tarafndan krlamamaldr; dncenin, sanatn ve
bilimin rnleri insan hayatnn iyiletirilmesi ve gzelletirilmesi iin
kullanlmaldr, yoksa bireylere parasal zenginlik salamak iin deil. Bu
yeni dnya ezilmilerin ve smrlmlerin deil, zgr insanlarn ve
uluslarneitsayggrdbirdnyaolmaldr."

~242~


Tito'yu destekleyenlerin says her geen gn artarken Kral Peter de
RooseveltveChurchill'indesteinikazanmayaalyordu.Ancak,balarda
krala kar sempatik davranan ngiltere gittike glenen Partizanlar
desteklemenin kendi karlarna daha uygun olacan dnmeye
balamt. Srp pilotlarn Tenesee'de eitildii ABD'yi ziyaret eden Peter,
hastaolduuiinhuzurunagelemeyenTesla'nnayanagidecekti.
Gnlnde (Bir Kraln Miras) Kral II. Peter bu ziyareti yle
anlatacakt: "Dnyaca nl YugoslavAmerikan bilim insan Dr. Nikola
Tesla'y New Yorker otelindeki odasnda ziyaret ettim. Kendisini
selamladktan sonra yal mucit unlar syledi: 'Bu benim iin en byk
onurdur. Genliiniz beni de mutlu klyor ve byk bir hkmdar
olacanzainanyorum.zgrYugoslavya'yageridneceinizigrenedek
yaayabileceime inanyorum. Babanzn son arzusunu biliyorsunuz:
'Yugoslavya'y Savun." Bir Srp ve bir Yugoslavyal olmaktan gurur
duyuyorum.Halkmzaslayokolmayacaktr.TmYugoslavlarn,Srplarn,
HrvatlarnveSlovenlerinbirliinimuhafazaediniz."
Kral bu szlerin kendisini derinden etkilediini ve kendisinin de,
Tesla'nn da gzyalarna boulduunu ekliyordu. Kral daha sonra bir
dier yurtta, Pupin ile bulumak zere Columbia niversitesi'ni ziyaret
edecekti.
Savatan sonra Mihailovi "Halk Mahkemesi" tarafndan dmanla
ibirlii yapmaktan sulu bulunacak ve idam edilecekti. Yugoslavya
Cumhuriyeti'nin kurulduu tm dnyaya duyurulmu ve baa geirilen
KomnistPartinderiTitomrboyubakanilanedilmiti.
II. Dnya Sava sonunda iki milyon Yugoslav vatandann hayatn
kaybettiivetrajikbirekildebinlercesinindebizzatyurttalartarafndan
ldrldaklanacakt.
Komnist sistemi btnyle benimseyen Kosanovi bakan olarak
hkmettegrevaldvedahasonradaWashingtonbykeliliineatand.
Yugoslavya en sonunda zgrlne kavumutu ama Tesla bunu
grebilecek kadar yaayamamt. Sava sonras Amerikan toplumunun
belleksizlii, gittike silikleen bilimsel saygnl ve ortaya kan Souk
Sava sendromu nedeniyle Tesla'nn almalar demir perdenin ardnda
~243~


kalacakveunutulupgidecekti.1948ylndaYugoslavya,Sovyet Rusya'nn
"SnrlHkmranlk"doktrinindenbamszlnilanedecekvebirdemir
perde lkesi olmaktan kacakt. Amerika sava srasnda Slavlara insani
yardmdabulunmutuamaaskeriyardmkonusundaChurchillkadarevik
davranamamt. Sava sonras yllarda da Tesla'nn takipilerinin
Belgrat'takibilimselbelgelereulamasbirhaylizorlaacakt.
Mucit 1942 knda iyiden iyiye gten dmt. Mikroplara kar
titizliioderecesaplantlbirhalalmtkienyaknarkadalarndanbile
kendisinden bir hayli uzakta durmalarn istiyordu. (Gvercinlerdeki
mikroplarisekendisinihimihirahatszetmiyordu.)Kalbitekliyorduve
ard ardna nkseden hastalklar elini ayan balyordu. Artk sevgili
gvercinlerini beslemeye de yetiemiyordu. Bu konuda Charles Hausler
adnda,yargvercinlerbesleyenbirgencegveniyordu.
Hausler 1928'den beri Tesla iin alyordu. Grevi halk
ktphanesinin bahesine budayla gitmek, gvercinleri beslemek ve
yaral olanlarn mucide getirmekti. Odasndaki usta marangoz elinden
kma kafesleri hatrlyordu, ne de olsa "Mr. Tesla her iin tam anlamyla
kotarlmolmasnarzuederdi."Gvercinlerindualabileceiperdelibir
kvetdeihmaledilmemiti.
Hausler ve Tesla birok saatlerini birlikte, genellikle gvercinler
zerinekonuarakgeirirlerdi.Genadammucidin"oknazikvednceli
biradam"olduunuhatrlyordu.Uzunsreunutamayacabirolayaahit
olmutu:"Gvercinkafeslerininyanndabykvekapalbirkutugibibir
ey duruyordu. Buna dokunmamam konusunda beni zellikle uyarmt.
indeki eyin bir ua havaya uurabilecek gte bir makine olduunu
sylyor,birgnbunubirgsteridetantabilmeyiumduunuanlatyordu."
Dahasonrabukutununotelintavanarasnakaldrldnainanyordu.
1943 yl Ocak aynn souk bir gn Tesla postac Kerrigan' Mr.
SamuelClemens'amhrlbirzarfgtrmeklegrevlendirmiti.Kerrigan,
insann iliklerine ileyen souk rzgarda sokaklar arnlayacak ve
sonusuzkalacakbirabaylaverilenadresibulmayaalacakt.Sonradan
verilen adresin Tesla'nn eski laboratuvarnn bulunduu bina olduu
anlalacaktamaburadaClemensadndabirisiyoktu.
~244~


Kerrigan bitap bir halde Hotel New Yorker'a geri dnecek ve durumu
yalvehastamucidebildirdi.Tesla,Clemens'nMarkTwain'intakendisi
olduunu ve bunu da herkesin bildiini syledi. Kerrigan' gerisin geri
gndererek ve bu defa gvercinlere de bir gz atvermesini istedi. Kafas
karan postac gvercinleri besledikten sonra durumu efine bildirdi ve
Mark Twain'in yirmi be yl nce dnya deitirmi olduunu rendi.
Kerrigan akamn ayaznda durumu aklayabileceini umarak tekrar
Tesla'nnotelineyolland.
Bu ie bir hayli ierleyen yal mucit Twain'in lm olduu haberini
duymak bile istemiyordu. "Daha dn gece beraberdik" diyordu. "te
uradaki sandalyede oturuyordu, bir saat boyunca sohbet ettik. Maddi
sorunlar varm ve benim yardmma ihtiya duyuyormu. Bu yzden
elindekizarfyerineulatrmadanbirdahaburayadnme."Postacbirkez
daha efine bavurmak zorunda kald. Birlikte zarf atklarnda bo bir
kada ilitirilmi yirmi be dolarlk bir banknot bu kadar ba skm
bireskidostayardmetmekiinyeterliydiolduunugreceklerdiiinde.
4 Ocak gn yal mucit kendisini ok gsz hissetmesine karn
Scherff'inilgilendiibirdeneyigerekletirmekzereofisinegitti.Scherff
hazrlklar konusunda kendisine yardmc oluyordu. Fakat Tesla srtnda
dayanlmazarlarhissetmeyebalayncailemyardakald.
Tbbi yardm yine reddetti ve otel odasna dnd. Ertesi gn odasna
temizlik yapmak zere bir hizmetli geldi. Tesla kendisinden rahatsz
etmeyinyazsnkapsnailitirmesiniricaederektemizlikiindezahmet
etmemesinisyledi.Yazikignboyuncakapdaaslkalacakt.
8 Ocak gn Alice Monaghan adnda bir temizliki yazya aldrmayp
odaya girdiinde yatana uzanm haldeki mucidin km, zayf ama
sakinlemi yzn grd ve lm olduunu fark etti. l bedeni
inceleyen tp uzman lmn 7 Ocak gn saat 22.30'da, kalpte kan
phtlamas nedeni ile meydana geldii raporunu dzenledi. Tesla
uykusunda iken lmt, uzman raporuna "phe uyandracak bir
durumla karlalmad" notunu da decekti. Mucit ldnde 86
yandayd.

~245~


KennethSweezeyhemendurumdanhaberdaredilmiti.Odaertesign
Dr. Rado'ya haber verecekti. Kral Peter'n 745 Beinci Caddedeki
karargahna da profesr tarafndan verilecekti haber. Tesla'nn kuzeni
Kosanovi'edehemenbildirilmiti.
Sra FBI'n bilgilendirilmesine gelmiti. Sweezey ve Kosanovi bir
ilingirbulmularveTesla'nn kilitaltndakieyalaratrlmt.FrankE.
Campbell de mucidin lm maskn kartmak zere bir heykeltra
grevlendirmiti.
Tesla'nn lmnden hemen nce Eleanor Roosevelt, Bakan
Roosevelt'le nl mucidin durumunu konumutu; belki de kendisine bir
onur dl verilmesini neriyordu. New York valisi bir taziye mesaj
yaymlamt.BuaradaSrpveHrvatfraksiyonlarncenazeyisaboteetmek
istedikleri haberleri yaylyordu kulaktan kulaa. O'Neill yaymlanmam
bir mektubunda Tesla'nn nan ancak on iki kiinin ziyarete geldiini,
bunlarnarasndadafotorafnekmekisteyenbirkagazeteciolduunu
anlatyordu.
12 Ocak gn saat drtte, St. John katedralinde dzenlenen cenaze
trenine ise iki bin kii gelecekti. Srplar ve Hrvatlar koridorun iki ayr
yanndaki sralarda oturuyorlard. Psikopos William T. Manning her iki
gruptan da politik konumalar yapmama sz almt. Ayin, Psikopos
Manning tarafndan ngilizce olarak balatlacak ve Barahip Sukletovi
tarafndanSrpaolaraksrdrlecekti.
Tesla'nn lm haberi telgraflarla Avrupa'ya yaylmaya baladnda
dnyanndrtbiryanndakibilimvesiyasetadamlarndantaziyemesajlar
yamaya balad. Devlet bakanlarndan bilim insanlarna herkes nl
mucithakkndavgdolumesajlaryaynlyordu.
Louis Adami, Tesla'nn paray nemsemediinden dem vururken
yanlyordu ama Tesla'nn lmsz olduu konusundaki szlerinde gayet
haklyd:"Tesla,medeniyetimizearmaanettiibaarlarileevlerimizden
sokaklarmza hayatmzn her parasnda yaamaya devam edecektir...
O'nunhayatbirzaferdir..."

~246~


Tesla, salnda Amerikan ve yabanc niversitelerden pek ok
akademik unvan ve eitli Avrupa hkmetlerinden saysz dl almt;
Nikola Tesla ad verilen Liberty gemisi 1943 ylnda denize indirilecekti.
Ama ismi 1975 ylna kadar Ulusal Mucitler Onur Salonu'nda yer
almayacakt.
lmnden sekiz ay sonra ABD Yksek Mahkemesi kendisinin emin
olduu zere, Radyo'nun mucidinin Tesla olduu ynnde bir karar
onayacakt.
Tesla'nn cesedi souk bir k akam Ferncliffe Mezarl'na
gtrlerek yakld ve klleri de daha sonra doduu topraklara
gnderildi.
Buaradadnyannneredeysetmuluslarnnparasolduubirkym
yaanmayadevamediyordu...

~247~

~248~

28.KAYIPKAITLAR
Teslaardndabilinenalmalarnnyansrabirkadabilmecegibimiras
brakmt. Bunlar arasndan en nemli tanesini saymak gerekirse:
Dnya apnda telsiz enerji nakli salanabilecei fikri bilimsel bir temele
dayanyor muydu? ldrc/paralayc k huzmesi silah deneyleri ile
ulamak istedii nokta neydi? Ve lmnn hemen ardndan ortadan
kaybolanbilimselyazlarnavedierhassasbelgelereneolmutu?
BunlartakipedensorulararasndaABDhaberalmargtlerininneden
1940'lyllardamucidinalmalarntitizlikletakipettiisorusudavard.
Einstein gibi o da bir yabancyd ve Edison gibi almalar geni
kapsaml sonular yaratmt. Kendisinin de dedii gibi onda "cahil
cesareti" vard. Dierlerinin ileri gidemeyeceklerini hissettikleri ve geri
dndkleri yolu inatla takip ederdi. Modern bilim cemiyetleri Tesla gibi
ok ynl ve bamsz insanlarn ortaya kmasn engelliyor. Gnmz
koullarnda Tesla, ya da Edison ayn baarlar sergileyebilir miydi? ok
pheli...
Tesla rnei her zaman, yoluna yalnz devam edenler iin bir ilham
kaynaolmutu.Bununlabirliktearatrmalar,ouzamanazsaydakii
tarafndananlalrolsada,bilimevreleriniderindenetkileyecekti.Hayat
ise toplumsal yaayn dntrlmesinde bir ilham kayna idi.
Katklarnn deeri zamanla daha da artt. Trbininin baarsz olmasnn
tek sebebi endstrinin henz byle bir ilerlemeye hazr olmamasyd.
Alternatifakmisetmendstridnyasndakidirencikrabildiktensonra
zafereulaabilmiti.
AncakTesla'nnyerleikbilimveendstrievreleriileverdiibusava
talihsiz sonular da douracakt. Herhangi bir gruba ya da enstitye ye
olmad iin geliime ak almalar zerine tartabilecei bir
meslekta bulunmuyordu, almalarnn ve yazlarnn topland bir
ktphane oluturulamayacakt. Kendi bana alyor ve zaman zaman
basna yapt ateli aklamalar dnda, almalarn sr gibi saklyordu.
lmnden sonra yazl almalar dzenlenemedii iin kimi bulular
hakkndahibirzamantambirbilgiedinilemeyecekti.
~249~


Bu, kendisinden sonra gelen bilim insanlar iin yldrcyd ama ayn
zamanda tevik de edici bir durumdu. Bir sre devam eden
belirsizliklerden sonra doumunun yznc ylnda, Temmuz 1956'da,
mucidinhayatnnvedehasnnnemiyenidenkefedilecekti.evresindeki
gizemin ekiciliinin de etkisiyle almalarna duyulan ilgi gibi
byyecekti.
AmerikaveAvrupa'dakiyzncylkutlamalarileonurlandrlyordu.
Amerika Elektrik Mhendisleri Enstits, Chicago'da dzenleyecei
toplantyhayatnnvealmalarnndeerlendirilmesineayrmt.eitli
kurumlar da anma toplantlar dzenliyorlard. Burs ve madalyalar
eklinde kalc hatralar oluturulmas neriliyor, mzelerde almalar
sergileniyordu.Niagaraelalesi'ndedebirkutlamatrenidzenlenmive
Goat adasna Yugoslav halknn armaan olan bir heykeli dikilmiti.
Avukat/yazar Elmer Gertz'in yazlar ile Chicago ehri 1893 Columbian
Fuar srasnda dzenledii "dnya harikas" gsterisi dolaysyla mucide
okeyborluolduunuhatrlayacakveansnabirokulinaettirilecekti.
Mnih'teki Uluslararas Elektroteknik Komisyonu Tesla'y resmen
uluslararas bilimsel bir birim olarak ilan edecek ve adnn farad, volt,
amper,ohmgibitarihisimgelerinyannakazyacakt.
Uzayn kefi hzlandka, zellikle n silahlar ve mikrodalga
konularnda, Tesla'ya duyulan ilgi de gittike artacakt. zellikle iklim
kontrol ve nkleer fzyon alanlarnda Tesla adna balatlan projeler
bilimsel tartmalara konu oluyordu. Bu aratrmalardan bazlar kendisi
gibi yalnz alan bilim insanlarnn almalar, bazlar ise devasa
btelerleyrtlenokgizliprojelerdi.
zellikleColorado'da1899ylndagerekletirdiigizlideneylerbutip
almalarnilhamkaynaoluyordu.Belgrat'takiTeslaMzesi tarafndan
1978 ylnda ngilizce olarak yaynlanan Colorado Springs Notlar uzun
sreden beri beklenmekte olan bir kitapt ama burada da yantlanmam
pekoksoruvard.

~250~


Yazlarnn Amerika'da bulunamyor olmas hrszlk, ajanlk gibi
komploteorilerinindahaokretilmesinenedenoluyordu.Biliminsanlar,
Yugoslavya'da baslan Colorado Notlar'nda evrede bulunabilen
belgelerden sz edilmemesini artc buluyorlard. Deneylerinin nemi
ancakblkprkyazlarnbirarayagetirilmesiileanlalacakt.
1928 ylnda O'Neill, tamamyla ans eseri olarak, gazetede bir depo
tarafndan denmemi faturalar karlnda Nikola Tesla'ya ait alt
kutunun sata karlaca ilann okuyacakt. Bu paralarn korunmas
gerektiini dnerek mucide gidecek ve kutular zerinde hak iddia
edebilmekiinizinisteyecekti.
"Tesla yerinden zplamt" diye anlatyordu sonradan, "kendi ilerini
halledebileceikonusundagvencevermiti...Vebunlarsatnalmaktanya
daherhangibireyyapmaktanmenetmitibeni."
Mucit ldkten ksa bir sre sonra O'Neill, Sava Kosanovi'le balant
kurmu, kutulardan sz etmi, korunmalar gerektiini anlatmt. Ancak
Kosanovi'in kutular almas ve iinde neler olduunu incelemesi
konusunda sonradan hi bir ey renemeyecekti. "Kutular konusunda
endielenmememgerektiiynndesrekliteminediyordubeni."
Yazlaryla ilgilenen bakalar da vard. Gen bir Amerikal sava
mhendisi zemedii baz balistik problemler konusunda Tesla'ya
danyordu. Daha sonradan mucitle ilikileri daha yaknlaacak ve
Tesla'nn yazlarn evine gtrp zerinde alma ve daha sonra geri
getirme izni alabilecekti. Bu i Tesla'nn lmnden iki hafta ncesine
kadarsrecekti.
Tesla, Almanya ve Rusya'dan da alma teklifleri almt. Mucit
ldkten sonra bu mhendis Tesla'nn almalarnn dman eline
geebilecei endiesiyle haber alma servislerini ve hkmet grevlilerini
uyaracakt.

~251~


Haber Alma zgrl Yasas'nn bana salad olanaklarla federal
ajanlardan benim aldm bilgilerde de Tesla'nn malvarlna ne olduu
konusundabirhaylielikiliifadelererastlanyor.Teslaarkasndabinlerce
sayfa yaz brakmt. Ama bunlarla ne yaplaca konusunda bir vasiyet
brakmamt. Bunlar o srada ikisi Amerika'da bulunan kuzenleri ve
yeenleritarafndanalnmlard.
TuhafbirekildeFBIbunlarmhrleyerekYabancMlkleriBrosu'na
teslimedecekti.AncakTeslabirABDvatandaolduuiinbudurumbiraz
garip ve elikiliydi. Bir mahkeme bildirisinden sonra bunlar yeeni
BykeliKosanovi'eteslimedilecekti.
Tesla'nn yaam yksn yazmay planlayan Sweezey'e de 1963
ylndaKosanovi'ineskiyardmclarndanbirindenumektubualacakt:
"1943 ylnda... Tesla ldkten sonra Mr. K. hemen Yabanc Mlkleri
Brosu'ndan Tesla'nn mlkne, yazl almalarna el koyma yetkisi
alacakt... bunlarn hepsini toplatacak, paketlettirecek ve 1952 ylnda
Yugoslavya'ya gnderilene dek saklanaca depoya koydurtacakt. Tm
masraflar Mr. K. tarafndan denmiti... Bu zaman zarfnda Yabanc
Mlkleri Brosu'ndan verilen kad (lazm olur dncesiyle) hep
muhafazaettim...
"Mr. K.'nin depodaki grevlinin kendisine hkmet tarafndan
gnderilen kimi grevlilerin bu yazlarn mikrofilmlerini ekmek zere
depoya geldiini anlattn belki siz de hatrlarsnz... Yugoslavya'daki
mzede atmzda kasalar birbirine balayan bir dizi kilidin, ki Mr. K.
bunlarn dzenlenmesini en sona brakmt, yerlerinin deitiini
grecektik. Bu arada Mr. K., Tesla'nn yazlarnn bana gelenler
konusunda endieleniyordu ve benim de tavsiyemle Washington'da Mr
Edgar Hoover'la bu konuda grecekti. Mr Hoveer FBI'n bu yazlarla
ilgilendiinikesinliklereddedecekti..."
Kosanovi'in yardmcs Tesla'nn tm varn younu anavatanna
balamak istediini yeenine sylediini iddia ediyordu. Tesla'nn
lmnden hemen sonra FBI ajan Foxfort ile FBI'n New York brosu
arasndabirtelgraftrafiibalamt.lnnbulunmasndanbirgnsonra
ajanFoxforturaporuhazrlayacakt:
~252~


"Merhum Nikola Tesla'nn aratrma ve deneyleri. CasuslukElektrik
alanndadnyannndegelenbiliminsanlarndanM.NikolaTesla,7Ocak
1943 tarihinde Hotel New Yorker'da lmtr. Hayat sresince telsiz
enerji nakli ve lm n olarak bilinen konular zerinde aratrmalar ve
deneyler yrtmtr. X'ten (isim silinmi) alnan bilgilere dayanarak
Tesla'nn deneylerini ve formllerini ieren yazlarn saklanmas ya da
yabanclarn eline gemesinin engellenmesi iin hibir nlem alnmam...
ki bu Birlemi Milletler'in almalar asndan istenmeyen durumlar
yaratabilir..." (Buna karn FBI'ya Bakan Yardmcs Henry Wallace
tarafndanhkmetinbukonuile"ivedilikleilgilendii"bildirilecekti.)
"Salnda Tesla'ya yakn olan elektrik mhendislerinden Bloyce
Fitzgerald" diye szlerine devam ediyordu Foxfort, "Sava Kosanovi,
KennethSweezeyveRCAmzesivelaboratuvarsorumlularndanGeorge
Clark'a7Ocak1943'teotelegidilmesivebirilingirtarafndankasalarnn
alarak deerli belgelerin alnmas tavsiyesinde bulunmu... Son bir ay
ierisinde Tesla, Fitzgerald'a telsiz elektrik nakli konusundaki
almalarnntamamlandnvemkemmelletirildiinibildirmi.
"Fitzgerald ayrca tarafmza Tesla'nn u ana kadar hibir lkenin
retemedii bir torpido tr gelitirdiini de belirtmitir. Fitzgerald
tasarmnhibirlkeyesunulmadnainanmaktadr.Tesla,Fitzgerald'abu
tasarmlarnteori,alma,formllervedeneylerhalindebelirlibiryerde
saklandn anlatm. Fitzgerald ayrca Tesla'nn kendisine Governor
Clinton Oteli'ndeki bir kasada saklanan ve yapm iin on bin dolar
harcad bir modelin bulunduundan sz ettiini ve bunun lm n ya
da telsiz elektrik nakli ile ilgili bir tasarm olduuna inandn da
bildirmitir.
"Tesla, eski konumalarnda Fitzgerald'a eitli yerlerde deneylerine
dair aklamalarn bulunduu seksene yakn sandnn olduunu da
anlatm. Bro, New York'taki grevlilerin bu konuda acilen harekete
gemesininermektedir."
YabancMlkleriOfisi'nelmndensonraTesla'nnodasnavasiyetini
bulmak iin girdiklerini syleyen Kosanovi, Sweezey'nin, kasa aldktan
sonra yetmi beinci yadnm iin kendisine gnderilen tebrikleri
ieren bir kitab, kendisinin de fotorafn aldn bildirecekti. Hotel
~253~


New Yorker'n yneticisine ve Kosanovi'e gre baka hibir eye
dokunulmamt.Dahasonradakasayenibirkilitlegvencealtnaalnm
veanahtardaKosanovitarafndanalkonmutu.Bro'nunbunanaslizin
verebildii bile ayr bir merak konusu. Kosanovi daha sonradan Edison
Madalyas'nn bulunamadn bildirecekti. Tesla'nn nem verdii baz
belgeleruandaBelgrat'takimzedekorumaaltndadr,ancakbunlarnne
kadar eksiksiz olduu bilinememektedir. FBI New York Brosu
Kosanovi'in gzaltna alnmasna ve kaybolduu iddia edilen katlar
konusunda sorguya ekilmesini nermeye kadar ii vardracakt. Mirasa
bakan mahkemeden bir FBI ajan elik etmeksizin hi kimsenin odaya
girmemesikararkacakt.
Yugoslavbykelisinisorguyaekmefikrindenhemenvazgeildi.Ksa
bir sre sonra da Washington'dan ilgin bir karar gelecek ve konunun
YabancMlkleriBrosutarafndantakipedildiikabuledilerekFBIiten
ekilecekti.
DahasonraSavunaBakanlAratrmaGelitirmeBlm'ndegrevli
mhendislerden Dr. John Trump, Tesla'nn bilimsel yazlarnn niteliini
saptamakzeregrevlendirilecekti.Dr.Trumpmucidinsadecesononyl
kapsayan almalarnn incelendiini duyuracakt. Hatrlanaca gibi,
Tesla'nnbilimselhretibusreierisindebirhayliypranmtveradyo,
robot, alternatif akm alanlarndaki iddialar da yalanlanmak isteniyordu.
Dr.TrumpmegulbirkimseydiveFBIgibiodabucasuslukileriilevakit
kaybetmekistemiyordu.
"ncelemelerimin sonunda vardm sonu" bal altnda verdii
raporunda Dr. Trump yle diyordu: "Tesla'nn notlar arasnda lkenin
gvenliini
ilgilendirebilecek
nitelikte
bilimsel
almalara
rastlanmamtr. Bu nedenle mlknn askeri ya da teknik sebeplerle
nezaretaltnaalnmasnngerekliolmadndnmekteyim.
"Kaytlarageirmeniziinsondneminikapsayanalmalarndanbaz
rnekleri tarafnza gndermekteyim. Ancak bu, yzyln dnmnde
lkemize yeni bir r aan bu bilim insan ve mucidin kmsendii
anlamnagelmemelidir.Yalnzhayatnnsononbeylndadahaspeklatif
konulara eilmeye balam, zaman zaman telsiz enerji nakli konusunda
fikirbildirmiancakbukonudadasomutalmalaryrtmemitir."
~254~


ok sonralar meslektalarndan birine yazd bir mektupta Tesla'nn
Governor Clinton Oteli'ndeki kutunun iindeki "aygtla" muhtemelen bu
Tesla'nn mektuplarn tayan postacnn hatrlad kutunun aynsyd
ilgiliunlaranlatacakt:
"Tesla kutunun iinde gizli bir silah olduunu ve yetkisi olmayan bir
kiitarafndanaldtakdirdeinfilakedeceinisylemiotelynetimine.
Kutununalacanduyuncahemenorayterkettiler.Banaamayetkisini
verenFBIajanlardapekyaknlardabulunmakistemiyorlard.
indeki ey kahverengi bir kada sarlm ve bir telle tutturulmutu.
Biraz tereddt etmedim deil. Darda gzel bir hava vard ve ben de
nedensankidardadeilimdiyednyordum."
Paketi eline alacak ve cesaretini toplayp aksyla teli kesecekti.
Paketiniindepirinkapliyicecilalanmbirsandkvard. Birmenteeyi
dahaskebilecekkadarcesarettoplamasgerekiyorduimdi.
Sandn iinde yzyln bandan beri laboratuvarlarda kullanlmakta
olanbirdirenkutusuvard!
Acaba Tesla'nn otel personelini ve ynetimini bu ekilde korkutmak
iin ne gibi bir nedeni vard? Belki de otel faturalarnn arkasndan
denmesineoderecealmtki(otellerinkendisinikonuketmektenonur
duyduklarna ve bu nedenle fatura gndermediklerine inanyordu)
Governor Clinton ynetimi kendisinden 400 dolar talep edince kendisini
hakareteuramhissetmiti.
FBITesladosyasn1943'dekapatmtamadosyasonsuzadekkapal
kalacaa hi benzemiyordu. Nitekim 1957 ylnda bir aratrmac,
gazetelerde "uan tabaklar ve gezegenler aras eyler" grdklerini iddia
ettiklerinden ve mucidin adn ve nn smrdklerinden yaknacakt.
Bazlar Tesla'nn mhendislerinin mucidin lmnden sonra bir 'Tesla
seti'ni tamamladklarn ve 1950'den beri gezegenler aras iletiime
getiklerini, uzay gemileriyle yakn ilikiler iinde olduklarn iddia
ediyorlard. FBI bir kez daha yaplabilecek bir ey olmadna karar
verecekvedosyaykapatacakt.

~255~


Sweezeyzatenbatanberibu"gizlisilah"masallarnainanmyordu.Bir
rportajda unlar sylemiti: "Tesla bir mnzevi idi ve hayatnn son
yllarndagizemlikonularzerindekonumaktanokzevkalyordu.Onun
fikirleri zerinden onlarca efsane yaratldna ama olaya gnn artlar
ndahibaklmadnainanyorum."
Hayatnn son yirmi ylnda mucide olduka yakn olduunu
anlatyordu:"Tesla'nndehasyzylndnmndenonikiylkadarnce
parlamaya balam ama kendisi gelecei mjdeleyen fikirlerini pratie
geirecekimkanahibirzamankavuamamt."
Belkideama1945ile1947yllararasndaOhio'dakiHavaclkServisi
ile Washington'daki Askeri Servis ve Nikola Tesla'nn dosyalarnn
saklandYabancMlkleriBrosuarasndailgiekicibirmektupvebilgi
alveriininyaanddabirgerekti.
21 Austos 1945 tarihinde Havaclk Servisi Washington'daki Askeri
Servisten er Bloyce Fitzgerald'n Yabanc Mlkleri Brosu'na giderek
"dmannelinegemesitehlikeliolabilecekbelgeleriayklamas"iinizin
istemiti.
5 Eyll 1945 tarihinde Ekipman Laboratuvar sorumlusu Albay
Holliday, Fitzgerald'dan "Ulusal savunma projeleri ile egdml
kullanlmak" amacyla Dr. Trump'n rnek olarak gnderdii
aratrmalarn tm kopyalarn isteyecekti. Bunlar makul bir zaman
ierisindegerignderileceklerdi.
Bu askeri servislerin ve FBI'n Tesla'nn almalar iin Bro'ya son
bavurulan olacakt. Albay Holliday'e kopyalarn gerekli yerlere
ulatrld ve istenildii ekilde deerlendirildii bildirilecek ve geri
gnderilmesi istenecekti. Ama dosyalar hibir zaman geri
gnderilmeyecekti.
Bunlar asl kopyalard. Ne Yabanc Mlkleri Brosu'nda, ne askeri
servislerde, ne de federal arivlerde bu dosyalarn says ve ierikleri
konusundatekbirbilgiyedahirastlanamayacaktdahasonra.

~256~


YllarboyuncaTesla'nnpatentlerialnmambuicatyadafikirlerinin,
sadeceABDHavaKuvvetleri'nindeil,Rusya'nnvezelsilahirketlerinin
de eline getiine dair dedikodular zerinde konuuldu. En sonunda n
silahlarileilgilenenniversitelaboratuvarlardaiiniinegireceklerdi.
Yabanc Mlkleri Brosu Tesla'nn almalar ile olan ilikilerini
aklamakta yllar yl byk zorluklar yaayacakt. 1948 ile 1978 yllar
arasndaaratrmaclaraeitliyantlarverilecektibukonuda:
"NikolaTesla'yaaiteyalarnaratrlmassonucundadarverilenya
da halen bronun yetkisi altnda olan bir paraya dair hibir kayta
rastlanmamtr...
"Bubro...NikolaTesla'yaaithibireyay...nezaretialtnaalmamtr...
"Tesla'yaaityazlargzetimimizaltndayken...
"1943ylndaTesla'yaaitbelgelerbromuzcamhrlenmitir...
"Belgelerinfotostatikkopyalarmhraltndaalnmtr..."vs.
Tesla'nn birok almasn ieren yazlar 1952 ylnda Amerika'dan
Yugoslavya'yadoruyolakacakt.Vearivgrevlisinindebelirttiigibi,
nemsiz olanlar dnda, Tesla'nn tm almalar Srpa ve Hrvata'ya
evrilecekti.

~257~

~258~

29.MRAS
Tesla'nn aratrma notlarna ve yazlarna ulamak Batl bilim insanlar
iin gletiyse de bu durum, tabii ki Tesla tarz aratrmalarn bittii
anlamna gelmiyordu. Tam tersine bu belirsizliin yaratt gizemli hava
pek ok aratrmacy mucidin deneylerini tekrarlamaya yneltiyordu. Ve
tutkularnn erevesinin genilii eninde sonunda baarl bir sonuca
ulalmasnolanaklklyordu.AmaTesla'nnizindenyryenlereverdii
en byk ilham yine kendi hayat olmutu. Mucide hayranlk besleyen
Alman bir yazarn da belirttii gibi: "Tesla, gelecee dair kehanetlerde
bulunabilmek iin bilimin snrlarn hie sayan...yldzlara uzanmaya
alanmodernbirPrometheus"idi.
Tesla'dan ilham alan almalarn bir zetini vermek bu kitabn
snrlarn fazlasyla aar. Ama yine de bunlara deinmeden hayatnn
anlatlmasnneksikkalacandndk.Kaytlar,tahminedileceizere,
karmak ve tamamlanmam olacaktr; buna karn etkileyicili olmaktan
kesinlikleuzakdeildir.
Tesla'nn kresel yldrm ile ilgili deneylerinden balayalm: Colorado
Springs'dekiaratrmalarndayldrmtopunailkahitoluundabununne
ieyarayabileceinitahminedememiti;onuniinbubabelasndanbaka
bir ey deildi ama bir aklamay da hak ediyordu. Bylece yldrm
toplarnn yaplarn incelemeye balayacak ve yapay kresel yldrmlar
retebilmeyi baaracakt. lgin olan modern laboratuvarlarda onun
rettii yldrm toplar kadar mkemmel kresellie sahip olanlar bir
daharetilemeyecekti.Pekibusorunuilgiekiciklaneynedir?Tabiiki
en bata bilinemez oluu. Ama ikinci neden uluslar aras nkleer fzyon
muhtemelentarihtekienglenerjikaynaeldeetmeyarndanemli
ipular iermesidir. Bu konuda alan bilim insanlarndan bazlar nl
Rus fiziki Peter Kapitza, SRI International radyo fizik laboratuvarndan
LambertDolphin,BrighamYoungniversitesi'ndenRobertBassveRobert
Golka'dr.

~259~


Wendover Utah'daki ABD Hava Kuvvetleri Aratrma Sahas'nn en
bykhangarndanzamanzamanGolkaelektriiolarakanlanokparlak
klar yaylr evreye. Burada ok sk gvenlik nlemleri altnda
Hiroima'ya atlan atom bombasn tayacak olan Enola Gay adl uan
donanmtamamlanacakt.
Golka, Yugoslavya'daki Tesla mzesini yaynlanmam notlarn
incelemek amacyla iki kez ziyaret edecek ve hangarnda Tesla'nn
manyetikvericisizerineyounbiraratrmayrtecekti.
"Tesla o zamanlar kurduu donanmla bizim bugn olduumuzdan
daha ileri bir noktadayd" diyor Golka. "Veriler kaybolmu. Bunu nasl
baarabildiini bilemiyoruz. Bazlarn gnlklerinde not alm ama
ounukafasnniindesaklam."
Golka "Tesla Projesi" kapsamnda 22 milyon volta kadar enerji
boaltabilen bir manyetik verici retebilecekti; bu, ustann Colorado
Springs'terettiininikimisliydi.
Yldrm topunun fzyon aratrmalar ile kesitii nokta sktrlm
plazma problemiydi. Deneysel fzyon almalarnn ounda izotopik
hidrojen gazlar helyum ekirdei oluana kadar hzlandrlyor ve
stlyor, serbest kalyor ve bu srete de yksek miktarda enerji aa
kyordu. Bu ilem srasnda hidrojen yksek oranda kinetik ve termal
enerji ile yklenirken tam anlamyla plazma grnmn alan maddesel
bir hale dnyordu. Fzyon olumadan nce ise plazmann kontrol
altnda tutulmasna, bir eit elektromanyetik "ie" iine alnmasna
allyordu.

~260~


En gl geometrik ekil kre olduundan, Golka, hareketli kitlenin
zapt edilmesi iin en uygun ortamn kresel yldrm olduunu
dnyordu.Yldrmtopunu"birgreyfurtbyklndeeitlirenklerle
parldayanveiiegemipozitifvenegatifalternatifykltabakalaryla
bir soan andran bir oluum" olarak tanmlyordu. Binalarn iinden
zplayarak geebilir, suyun iine girip onu kaynatabilirdi. Ve bazen de,
Utah'da olduu gibi, en gelimi elektronik ekipmanlar havaya
uurabilirdi. 1978 yaznda, CO2 lazer nlarnn kullanlmas ile en
sonundakreselyldrmnbirtreviolduunainand"boncuk"yldrm
yaratabilmeyibaarmveardardafotoraflarnekmiti.
Daha sonra ABD Enerji Departman'ndan, be lazer n ile retecei
termonkleer fzyonun uygulamaya konmasnda kullanaca pirosfer
adn verdii bir aygt iin proje destei talep edecekti. "Atetopu Fzyon
Reaktr"nde sadece radyoaktif olmayan helyum retilecek ve bir milyar
dereceninzerindeslaraulalabilecekti.
Ayrca Hava Kuvvetleri'ne yine Tesla'nn fikirlerinden biri ile bir tr
ykl parack n bavuracakt. Bu model de lazer teknolojisi
kullanlacak ekilde tasarlanmt. Bu nlarn menzilinin 6 bin mile
ulaabileceineveICBMtipifzelerihavadayokedebileceineinanyordu.
Kendi birleik bobinlerinin kat byklnde bir Tesla bobini ile 200
milyonvoltelektrikenerjisieldeedilebileceinidnyordu.
Ama o da Tesla gibi yalnz almann sorunlarn yaamaya
balayacakt. "Kurulular iin almaya baladmda evreme duvarlar
rlyor"diyordu.
almas gelimi donanmla ulaabilecei noktann snrna
dayanmt ve yksek miktarlarda yatrma ihtiya duyuyordu. Nkleer
fzyon yarndaki rakipleri yksek bteli zel kurulular ve devlet
destekli niversitelerdi, ki bu sonuncularn btelerinde kstlanmaya
gidildiidahioluyordu.Onlardalazerteknolojisiileharneirolmulard.
Geri Golka kendi kulland teknolojinin zel ve esiz olduunu ne
sryordu. Tesla'nn kresel yldrm almalar zerine eilen tek bilim
insan Golka deildi ama bu konuya kendisini en ok adayanlar arasnda
phesizilkonunadnanmakgerekir.
~261~


Manyetizma ve maddenin ok dk slarda davran konularndaki
almalarile1978Nobel Fizikdl'nelaykgrlenlerdenbiriolmaya
hak kazanan Rus Kapitza da almalarnda Tesla'nn katksn
yadsmayanlardan. "ok yksek frekanslarda titreimlerin yaratlmas ve
bunlarn doru akm elektrik enerjisine dntrlmesi elektrik enerjisi
naklinde karlalan problemlere olas zmler sunuyor" diyordu. "Bu
nakil elbette halen kullanlmakta olanlarla benzerlikler sergileyecektir,
ancak bu defa dalga yolunun kullanlmas yerine ancak ok dk dalga
boylarnda sapma yapt bilinen yksek ynelimli nlar kullanlacaktr.
Bu tip bir mekanizma kurulmas fikri ilk olarak yllar nce N. Tesla'nn
aklna gelmiti. Ancak prensipte olanakl olsa da, gerekli tertibatn
kurulmasiinyksekmhendislikbilgisinevebubilgininuygulamalarna
gerek vard. Bu ise ancak dier enerji nakil sistemlerinin bugnk
uygulamasyla mmkn olabilecekti. Bu sayede enerji naklinde yeni
ihtiyalara,rneinuydularaenerjinakledilebilmesinecevapverecekyeni
birsistemkurulabilecektir."
Uzay ana nde girme yar srerken telsiz enerji nakli konusunda
ABD de geri kalmak istemeyecekti elbette. California'nn Barstow l
yaknlarndaki jet motor laboratuvarlarnda mikro dalga enerji nakli
konusunda almakta olan Richad Dickinson da Tesla'nn alma ve
kehanetlerindenilhamalanlardanbirisiydi.Gerektendeuydulardagne
enerjisi ile elde edilen elektrik enerjisinin mikro dalga transfer yolu ile
dnyaya nakledilmesi fikri ancak byk ustaya ithaf edilebilecek bir
romantizm,cesaretvemaliykieriyor.
Raytheon Company'den William C. Brown da mikro dalga
teknolojisinde kullanlan rektenay gelitirirken Tesla'nn ncln
yaptradyoyaynlarvetelsizenerjinaklinderadyodalgalarylaelektrik
gndermefikrindenyararlanmt.
Teorik olarak New York byklnde bir ehir, dnyann evresinde
dnya ile ezamanl olarak dnen bir uydunun 22.300 mil ykseklikten
salayaca be milyon wattlk elektrik enerjisi ile bir k gnn
geirebilir.Ancakpratikolarakbuuydularninasmilyarlarcadolaramal
olacak ve sava zamanlarnda dman uydularnn saldrlarna ak
olacaktr.
~262~


Tesla'nn Wardenclyffe'deki laboratuvarna olduka yakn bir blgede
kurulan Brookhaven Ulusal Laboratuvar da yksek enerji almalar ile
mucidin atlyesinde gerekletirilen almalar arasnda yaknlk
grmektedir. 1976 ylnda dzenlenen bir trenle Tesla anlm,
YugoslavyahkmetideWardenclyffelaboratuvarnayerletirilmekzere
birplaketgndermiti.
Hidroelektrikenerjisiretimikonusundabirhaylizenginolan Kanada
da Tesla'nn alma ve fikirleri ile yakndan ilgilenen lkelerden biriydi.
Tesla'nn enerji nakli projesi hayata geirebildii takdirde elektrik
ulatrlamayanblgeleriintamanlamylabirnimetolacakt.
Amagerektenieyarayacakmydbuproje?Kanada'daMinesota'dave
yakn bir tarihte Gney Kaliforniya'da topraktan telsiz enerji nakledilen
birka projeye ilerlik kazandrlm ve Tesla'nn sistemi uygulanarak
gerekli blgelere enerji nakledilebilmesi salanmtr. ABD Enerji
Departman'na Tesla'nn sistemine dayal projelere denek ayrlmas iin
skskbavurulardabulunulmaktadr.
Ancak sistemin Tesla tarafndan hayata geirilip geirilemediine dair
hibir kant bulunmamaktadr elimizde. Tesla'ya gre, toprak, deerleri
zenlebelirlenmidalgaboylarilesabitbirdalgakonumuyaratmakzere
yklenmeliydi. Tesla, yaylma yolunun bir emberin apna uygun
ilerlediine inanmaktayd. Ama 1899 ylndan beri kaydedilen gelimeler
gsteriyor ki yaylma yolu bir ap boyunca deil ap ile kresel yzey
arasndakieliptikbiryolutakipederekyaylmaktadr.
Dalgayaylmnnanazelliklerindenbiridedalgasabitkaldsrece
herhangibirenerjinakliolmaddr;enerjiyalnzcahareket halindeolan
bir bilekenle birlikte nakledilebilmektedir. Snr tabaka yaylm, yani iki
farklkitlenin(toprakilegkgibi)snrndakaypszdalga yaylmbiimi,
fikri uygulanabilirliini korumaktadr. Bununla birlikte snr dzleminin
dzgn ve dalgalarn da dzgn bir ekilde harekete geirilmi olmas
gerekmektedir.Tesla'nnuyguladfrekanslardayaycekipmanndevasa
biryapdaolmasgerekiyordu.ColoradoSprings'deekilmifotoraflardan
anlalmaktadrkikullanmaktaolduucihazlarbutipdalgalarnyaylmas
iinuygunyapdadeillerdi.
~263~


Tesla, muhtemelen Colorado Springs'de douya doru kendisinden
uzaklaanvegstergelerindeuetkileryaratanyldrmfrtnashakknda
da yanlmt. Bu durumu hareket halindeki yldrm frtnasnn toprakta
duraan dalgalanmalar yaratmas olarak yorumlamt. Bugn
istasyonunun dousunda yer alan dalarn yzeyinin yaratt yeniden
yaylma etkisi ile bu duruma ahit olduuna inanlmaktadr. Bu olayn
gstergelerizerindekietkisiaynekildeolacakt.
Tesla'nn almalar hakknda dolaan sylentiler arasnda en ilgi
ekiciolanlarndanbirideRusya'nnmucidinhavadurumukontrolfikrini
uygulayarak istedii hava artlarn yaratabilmesi, jetlerin hava
boluklarna dmesine neden olmas vs. vard. Gerekten de Tesla hava
durumunun kontrol hakknda pek ok teori atmt ortaya ama hibir
deneygerekletirememiti.
rnein radyo kontroll zel yapm fzelerin kasrgalar yaratmak ve
"zel bir tip yldrm" kullanlmas ile yamurlarn tetiklenebileceinden
bahsetmiti. Bu konuda uzun matematiksel formller gelitirmekten de
gerikalmamt.
Mucidin fikirlerinin modern bilim zerinde yaratt etki ise daha ok
hava durumunun deitirilmesinden te kavramlarda younlayor.
StanfordniversitesiRadyoBilimiLaboratuvar'ndanDr.RobertHelliwell
ve John Katsufrakis Antartika'dakurulan 20 km'lik bir anten ve 5 kHz'lik
bir verici ile dnyann manyetosferinin yksek enerji ykl paracklarn
atmosferetamassalanacakekildemodleedilebileceinivesinyallerin
kesilerek ya da etkinletirilerek enerji aknn kontrol edilebileceini
bulmulard.
Peki, Tesla'nn ldrc/paralayc nlar hakknda neler
sylenebilir? Bu fikir bir gereklik pay tayor muydu? Eer sylentilere
kulakasarveABDHavaKuvvetleriaratrmaekibininbufikirlerizerinde
durmaya deer bulduuna ve "Proje Nick" adnda 'top secret' bir alma
yrttklerine inanrsak, Tesla'nn bu konudaki yazlarnn yok olup
gitmediinevezenlekorunduklarnadainanmamzgerekecek.

~264~


Yirmi yl boyunca Tesla'nn almalar ve yldrm topu aratrmalar
zerine alm ve imdi SR International Radyo Fizik Laboratuvar
asistan direktr olan Lambert Dolphin de bu konuda Dr. Trump'n ve
Sweezey'nin deerlendirmelerine katlmakta. Hem fizik, hem de elektrik
mhendisliialanndakibilgidaarcnn1930'lardanbuyana inanlmaz
birekildegelitiineiaretediyor.
"KtphanelerdeTesla'nnzamanndanberiteorilerinvedeneylerinne
ekilde gelitiini grebilirsiniz. Elektrik, manyetizma, elektromanyetik
teori ve radyo iletiimi konularndaki matematiksel ve pratik anlaymz
1950'lerdenberi,hattabelkide1970'lerdenberidemeliyim,okbykbir
deiimgeirdi.Tesla'nnlazerleryadayksekenerjiyklparacklarile
ultrayksek voltaj fenomeni konusunda gelecei grdn kabul
edebiliriz.Bugnancakbilimgelitikehayatnnsondnemlerindekisra
diddialarndeerlendirebiliyoruz."
GerektendeelimizdeTesla'nnlazeringrebildiinedairyeterlikant
yok."Telegnlar"kavramnnyksekenerjiyklparacklarlailgili
armlar ierdiini syleyebiliriz. Dolphin'e gre Tesla'nn bunu nasl
uygulamayageirdiinibilemiyoruz,ancakgrnenokiTesla'nnkendisi
de bunlarn havadaki atomlar ve molekller tarafndan ne derece
emilebildiinin ya da yaylabildiinin farknda deildi. "Ne olursa olsun,
Tesla'nn niyetini tam olarak anlayabilseydik bile, gnmz bilimi
erevesindebunlaruygulamayageiremezdik,ziraalmalarbykbir
gizlilikiindekorunuyor"diyorDolphin.
BununlabirlikteTesla'nnyklparacklarhzlandrmakiinyksek
voltajlar kullanmas bugn de fizikilerin temel aratrma konularndan
birinioluturuyor."Bualanda"diyeekliyorDolphin,"moderndorusalve
dairesel nkleer hzlandrclar ngrebildiim syleyebiliriz. Bu tip
makineler bugn Tesla'nn elde edebildii en yksek voltajlarn bin kat
byklkteelektronvoltilealtrlmaktadr.
"Manyetik vericilerinin olaanst olduundan eminim... Muhtemelen
bizim bugn plazmalar dediimiz ilgin arklar ve kvlcmlar
retebilmekteydi.

~265~


Plazmalarnmuhafazaedilmesikonusumodernfiziingenibiralann
oluturuyor.rnein...kkbirktleninbykbirtitizliklekontroledilen
plazmalar ile usuz bucaksz elektrik enerjilerine dntrlmesi
konusunda birok aratrma yaplmakta." Ve szlerini Tesla'nn
keiflerinin ve icatlarnn dahiyane ve zamannn tesinde olduunu
syleyerekbitiriyor.
Bu kitap baskya girerken Pentagon "uzay gemileri" tarafndan
atelenecek lazer ve parack n toplar zerinde yeni bir silahl
kuvvetler
teknolojisi
gelitirme
almalarna
balamaktayd.
Tesla'nnkilere benzer bir bilimkurgu dili ile Savunma Bakanl'na
sunulan bir raporda, byle bir silahn gelitirildii aka belirtilmese de,
paracknlar"ynlendirilmiyldrmlar"ilekarlatrlyor.
Insilahlarteknolojisindebugnvarlmolannoktakonusundafikir
yrtmekbirhaylizor,ziraaratrmaalmalarbykbirgizlilikiinde
yrtlyor.Bu aradadier lkelerin bu konuda yrtt almalar da
federal ajanlar tarafndan dikkatle izleniyor. 1947'de Askeri stihbarat
Servisi'ninTesla'nnalmalarzerindeyrttfikirgibi,bukonunun
"hayatibirnemtad"dnlyor.
Hayatnn son yllarnda bir laboratuvara sahip olma ansndan
mahrum kald iin Tesla fikirlerini uygulayabilecek bir ortam da
yaratamamt kendisine. Ama kabul etmek gerekir ki, bizim bugn Uzay
a silahlar ve teknolojisi adn verdiimiz konuyu o yarm yzyl nce
tanmlamaya balamt. Ve bir pasifist olan Tesla, bu teknolojinin
gezegenler aras savalarda deil, varlklarndan emin olduu uzaydaki
komularmzlailetiimkurmakiinkullanlacanumutediyordu.
.

~266~