1

MHMMD FZUL

SRLR
ALTI CLDD
IV CLD

RQ-QRB
BAKI2005

Bu kitab Mhmmd Fzuli. srlri. Alt cildd. IV cild (Bak,

Azrbaycan nriyyat, 1996) nri sasnda tkrar nr hazrlanmdr
Trtib edni:

Hmid Arasl

Redaktru:

Teymur Krimli

894.3611 - dc 21
AZE
Mhmmd Fzuli. srlri. Alt cildd. IV cild. Bak, rq-Qrb,
2005, 344 sh.
Dnya dbiyyatnda qzllri, pemalar il hrt qazanan v qlb airi
kimi tannan Fzulinin dbi irsind baqa janrlarla brabr qsid kli d
hmiyytli yer tutur. lmz air trkc, rbc v farsca yazd qsidlrini bir
divan klind trtib etmi, na ayrca diba yazmdr. Mzmun v frma
baxmndan hmin rngarng qsidlri dild yazmasna baxmayaraq, air ana
dilin bu sahd d stnlk vermidir.
srlrinin tqdim lunan cildind airin ana dilind qlm ald qsidlri,
fars v rb dillrind dini-mnqbvi sciyyli qsidlrinin trcmlri
tplanmdr. Mxtlif zamanlarda yazlan v azad fikirli humanist airin dnya,
insan, zaman haqqnda dnclrini yrnmk n lav zngin material vern
bu qsidlr z bdii qvvti il diqqti clb edir. Mtfkkir air burada da aiq,
alim Fzuli laraq qalr.
ISBN 9952-418-67-9
RQ-QRB, 2005

FZULNN QSDLR
Fzulinin srlrinin drdnc cildin airin ana dilind yazd qsidlr,
fars v rb dillrind qsidlrinin trcmlri daxil edilmidir.
airin srlrini nr ednlr bu vaxta qdr yanl laraq Fzulinin Divan
il qsidlrini qardrm, nun ana dilind yazd Divan qzl v
qsidlrdn ibart bilib ap etmi, farsca Divann da qsid v qzllrdn
ibart saymlar. Halbuki dnya kitabxanalarnda mvcud Fzuli Divanlarnn
ksriyytind qsidlr ayr yazlmdr. airin 1589-cu ild krlm v
Sankt-Peterburq rqnaslq Institutunda saxlanlan nisbtn mkmml
klliyyatnda da hr dild yazd qsidlr Divanlarndan ayr yazlm,
trcmsi burada nr etdiyimiz mqddim il baqa srlrindn
frqlndirilmidir.
Bu mqddimd air znn mxtlif vaxtlarda, mxtlif dillrd qsidlr
yazdn, bunlarn hrt tapdn v snralar bu qsidlri tplayb mstqil
bir sr kimi klliyyatna daxil etdiyini qeyd edir. Fzulinin bu qeydi Qsaidin
air trfindn ayrca bir sr kimi trtib edildiyini gstrir.
Fzuli dnya dbiyyatnda qzllri v pemalar il hrt qazanb qlb
airi kimi mhur lsa da, dvrnn tarixi hadislrini ks etdirn qsidlr d
yazmdr. Drudur, :
Mndn, Fzuli, istm ari-mdh zm,
Mn aiqm, hmi szm aiqandir,
deyrk, z yaradclnn istiqamtini dzgn myynldirmidir. Lakin
limizd lan dild yazlm qsidlr airin mdh v zmm xarakterli
srlr d qlm aldn aydnladrr. Hm d bu, qsidlrin hcm etibaril az
yer tutmadn, byk sntkarn xsusn mdh xarakterli qsidlr, dini
mahiyytli mnqblr mhm yer ayrdn aydn gstrir.
airin qsidlr yazm lduu mqddim bu chti aydnladrmaq n
x hmiyytlidir.
Mqddimd diqqti clb edn sas msl dahi sz ustadnn eir, snt
mnasibti, insana yksk qiymt vermsidir. yazr: yann keyfiyytini
thqiq n frast gzm adm, hikmt srlrinin tamaas ln
tfkkr qdmi qydum, alm sdfind insandan qiymtli bir gvhr
grmdim v insan gvhrind is szdn rfli cvhr tapmadm.
air bdii sz sn drc yksk qiymtlndirir. , szn z qdrtini
druluqdan aldn gstrir v yazr ki, szn ykskliyin sz yxdur, sz

z-zlynd yax lsa da, yax sz kamal druluqdan alar. Biz burada eyni
zamanda Fzulinin erin nvlrin mnasibtini d grrk. Fzuli yazr:
Mlumdur ki, dz sz trifl d, mzmmtl d demk lar. nki sz
insanln hqiqtindndir. da gah trif, gah da mzmmt layiqdir.
Fzulinin qsidlrind sn drc maraql tarixi hadislr z ksini
tapmdr.
nun mxtlif zamanlarda yazm lduu qsidlr z bdii qvvti il
diqqti clb edir. Bu qsidlrd Fzuli x zaman saray airlrindn frqli
laraq masirlrini dalt arr. Mqddimd air qsidy masirlrindn
baqa bir trzd baxdn bel izah edir:
Nzm fnlrinin hrlrini fth etmk n sz bayran qaldrdm.
Allaha kr ki, mxtlif dillrin aarlar il nzm fnninin qaplarn amaa
baladm. Hans qapya ki, atdm, nu nzr sahiblrinin zn adm. Gah
msnvi slubunun baasndan gl-ik drdim, gah qzl vadisind mk
qxulu ceyranlarn dalnca yyrdm, gah mmma fnnind ad xardm, gah
da qsid sehri trzind byk v fazil adamlarn rklrini tsxir etdim:
Msnvi sulu, qzl snti
Qazanm lsa da almd hrt,
Lakin bir eybi var, ifratla tfrit,
N nda dad qymu, n bunda lzzt.
Tkc qsiddir hr xeyir id
Cilvlr saaraq saylr snt.
Hqiqtd, qsid mbhm ifadlr meydan v mtin mnalar mkandr.
nun stirlrinin sflri padahlara xtb mnbridir.
Buradan aydndr ki, Fzuli qsid janrndan da mumi mnafe n, masiri
lduu hkmdarlara nsiht vermk mqsdi il istifad etmidir.
Fzuliy gr, z masirlri lan ahlara, sultanlara, xanlara nsiht edib
nlar dalt dvt ets, nlar xalqla yax rftar edr v airin nlara verdiyi
siftlri drultmaa alarlar. Bu da lknin daltl idar lunmas n
faydal lar.
Drudan da, Fzulinin qsidlrind bu cht xsusi nzr arpr. nun
ah Ismayl Xtaiy, Trkiy sultanna v Badadn hakimlrin ithaf etdiyi
qsidlr saray airlrinin qsidlrindn sasl surtd frqlnir. Bu qsidlrd
mnasz triflr azdr. Burada tbit tsviri v elmi biliklrin tblii sas
yer tutur. Qalib glmi hkmdarlar air x zaman dalt, mrhmt tlblri il
qarlayr, lknin tarixindn danr, qdim hkmdarlar idealiz edrk nlar
masirlrin qar qyur. dur ki, Fzuli qsidlrini airin rta sr elmi-flsfi
grlrinin bdii ifadsi adlandrmaq lar. Fzulinin qsidlrind ictimai
msllrdn trafl bhs edilir. Mhz buna gr d air zamannn hkm

sahiblrindn qdr d rbt grmmidir. Misal n Fzulinin aadak

qsidsini nzrdn keirk.
N mvcud lmasa sbabi-dnyadn, degil mkil,
Bu mkildir ki, mvcud lmaya bir hakimi-adil...
Bu qsidd xalqnn sadtini arzulayan vtnprvr air lknin daltl
idar lunmas haqqnda dnr. Dnyada taplmayan hr eyi vz etmk lar,
lakin hkmdar adil lmayanda, i tindir; drdi hli-dil rh il ynglltmk,
xstliyi yax tbib vasitsi il saaltmaq lar; hakim zlmkar lsa, i tindir,
nki nda lk aiqlrin qlbi kimi viran qalar, mrhmt evi dalar,
cmiyytd nizam pzular, bdxasiyyt ahlarn ehsan bel zhriqatil kimi
ldrc lar, ac cavab lmdn betr lar...
air, Mhmmd paaya yazd qsidd hkmdarn lkni daltl
bzmy brclu lduundan danr:
Hakim ldur ki, mvafiq la hkmn qdr,
Hakim ldur ki, mtabiq la mrin qza.
Hakim ldur ki, nun lmaya zatind tm,
Hakim ldur ki, nun lmaya felind riya.
mdn grs ki, prvany bir zlm yetr,
Ks ban, demy zaye lur nfi-ziya.
Bulmayan dvlti-tvfiq-inayt hqdn,
N rva kim, qla icrayi-hkumt dva!
air daltsizlik nticsind lkd n kimi fitn-fsad trycyini
gstrmkdn d kinmir:
Vay l hakim kim, eyly hkmnd xta,
Qla mzlumlri mrhmtindn mhrum.
Ver zalimlr z nfi n istila...
Fzuli xalqdan xbr tutan, xalqn drdin qalan hakimlri: Rhmt l
hakim kim, lmaya eldn qafil, dey alqlayr.
Fzulinin qsidlrinin quruluu da maraqldr. Hr qsidnin giri hisssi
bzn bir yann tsviri il balayr. Bu tsvird hmin yann btn
xsusiyytlri gstrilir, snra tsvir trif edilck xsiyytl laqlndirilir. Bu
chtdn airin qlm, xncr, su rdifli qsidlri daha sciyyvidir.
Fzuli qsidlrind tbit tsviri mhm yer tutur. Bu qsidlrd biz tbitin
fsillr byu dyimsinin tsvirin daha x tsadf edirik.

Fzulinin bir sra qsidlrind dvrn tarixi hadislri z ifadsini

tapmdr. air Sfvi srkrdlrindn birin yazd qsidd rblrin
syanndan v xann bu syan yatrmasndan bhs edir. , Rabi adl bir nfrin
Mnsur v Hafizl birlikd syan qaldrdn, xann rdusunun is bu
syankarlar czalandrarkn kndlri talan etdiyini bir quzunun dili il bel
verir:
rdu qart baladqdan snra istirahtim qalmad. Atamdan, anamdan,
dstumdan v lkmdn uzaq ddm. Hr kim z tutdumsa, mn qsd etdi.
Bu qanin qun mnim qanma susamdr.
airin qsidlrind lun trcmeyi-hal il laqdar msllr d xdur.
Fzuli qsidlrind znn vziyytindn bhs etdiyi kimi, yksk mnvi
almini d ab gstrir, yilmz bir insan lduunu qeyd edir. Cfr by
tqdim etdiyi qsidd bel yazr:
Zlmti-heyrtd zikrindir mn virdi-zban,
Tutiym guya, yemim kkr, yerim Hindustan.
Cifeyi-dnyay x meyl etmzsm krks kimi,
Bir hmatbm, qida bsdir mn bir stxan.
Yz fsaht tutiyi-tbimd mzmrdir, vli
Kim tutar ayin kim, izhar edm razi-nihan.
Sakinm bir yerd kim, yx etibarm zrrc,
Rvni-ryi-visali-himmtim xuridsan.
Bu stirlrd biz Fzulinin mnviyyat almi il daha yaxndan tan luruq.
, mtkbbir, var-dvlt mrur lan adamlarn qarsnda zn vqarla
apardn, lakin mrift hlin, elm hlin hmi hrmtkar lduunu da
sylyir. Mhmmd Qaziy tqdim etdiyi qsid klind yazlm mktubunda
da air z mnviyyatndan bhs edir. Bu qsidd airin csarti v
masirlrin, xsusn hakim tbqy mnasibti aq ifad lunmudur.
, yxsul lsa da mrurdur, riyakar deyildir. Zahirn yxsul saylan bu
adam, mnviyyatca x zngindir.
Fzuli z qrurunu v mnvi yenilmzliyini bu beytd daha csartl ifad
etmidir:
Rifti-qdrim iltifat etmz,
Gr Sleyman qlarsa rz ta.
Burada Sleyman ifadsi iki mnaldr. air bir trfdn mhur fsanvi
peymbr Sleyman nzrd tutursa, ikinci trfdn srin hkmdar Sultan
Sleymana iar edir. Bununla da masirlrinin qarsnda ba ymdiyini
qtiyytl bildirir.

Fzulinin srlrindn airin z etirazn, masirlrin deycyi sz bdii

byalarla, mhartl ifad ed bilmk bacar hr zaman nzr arpr.
Fzuli, qsidlrind dflrl Badad hrinin tsvirini, trifini vermidir.
Sultan Sleymana tqdim etdiyi bir qsidd , rqin qdim hrlrindn biri
lan Badad bel tsvir edir:
Mniyi-qdrt ki, kmi xameyi-hikmtnigar,
Sfheyi-yyam qlm sbt vsfi-hr diyar.
Bqeyi-Badadn etmi knytin Dars-slam
Kim, na tslim thsin ed hr kivr ki, var...
Bu stirlrl balayan qsidd Badad hrinin gzlliyindn, tarixindn
danlr. Fzuli Badadda dfn lunmu mqdds xsiyytlri, elm v snt
adamlarn xatrlayr, mhur dvlt adamlarnn hr zaman burada hkmran
lduundan bhs edir. nun mnvi alminin Leyli v Mcnunlar, Frhad v
irinlr yaratdn, dalt hri lduunu gstrrk, burada zlmn bdi
davam ed bilmycyini d qeyd edir.
Fzulinin qsidlrind girizgahlar mxtlifdir. Deyildiyi kimi, ,
qsidlrini bzn baharn, bzn d suyun, xncrin, sbann tsviri il balayr.
Bzi qsidlr hikmtamiz, bzisi is xsi vziyytindn bhs edn giril
yazlmdr. Lakin bunlarn irisind Ayas paann Bsr syann yatrmaq
n Badada rdu kdiyini tsvir edn trcibnd trzind yazlm qsid
frqlnir. Burada, x ehtimal ki, 1543-c ild Ayas paann qvvtli rdu il
syan yatrmasndan bhs lunur. Fzuli paann mbariz apard Al-Qm
eyxini fitnkar, fsad hli adlandrr, nun kndliy zlm etmsini, z xsi
mnafeyi urunda mbariz apardn bel tsvir edir:
Qan xirmnsuxt zrin qlsa bir nzr,
Bzr n hr nsn kim qysayd, bir ehsan idi.
Ba xarmaq istmzdi zr vhmindn nun,
Gri fllahn gz ya na baran idi.
Hr ev bir gec mehman lsa qvmindn biri,
Ad mehmanlq, vli mnid bir talan idi.
Bu stirlrdn aydn lur ki, Fzuli kndlinin kdiyi iztirablar drindn
duymudur. , gstrir ki, eyx hans xrmana atb, kini n bir txumluq
qysa, bu, ehsan saylrd. kini tarlasn gz ya il sulasa da, eyxin
qrxusundan bitki trpaqdan ba xarmaq istmzdi. nun adamlar qnaq ad
il hans ev girslr, evi talayardlar.

Fzuli qsidlrinin dili nisbtn ardr. Burada air elmi v tarixi

ifadlrdn daha x istifad etmidir. Msln, nun Tvhid adl ilk
qsidsinin mnasn anlamaq n rta srin bir x elm sahlrini yax bilmk
lazmdr.
nki burada baharn tsviri, tbit gzlliklri il yana tibb, tcvid,
mntiq, fiqh v s. elmlrdn alnm anlaylar, elmi-klamdan, flsfdn gln
ifadlr d verilmidir.
Bununla brabr, airin tbitin gzlliklrini sn drc real v sntkaran
tsvirini vern, insan gzlliyindn bhs edn qsidlri d vardr ki, nlar tkc
mzmun chtdn deyil, hm d dilinin sadliyi v mnann anlalmas
baxmndan da frqlnirlr.
xd yal prddn, rz eyldi rxsar gl,
Sildi mirati-zmiri-pakdn jngar gl.
Cam tut saqi ki, glbnlr gl izhar etdilr,
Sn dxi bir glbni-rnasn, et izhar gl.
Gldi l dm kim, la izhari-hikmt qlmaa,
Inirahi-sdr il sdri-sfi-zhar gl.
Yetdi il mvsim ki, ama knllr mlkni,
la glnd ryahin xeylin srdar gl.
Adm isn ba seyrin eyl bu mvsimd kim,
Ba rng buy il qld behitasar gl.
arsuyi-ba seyran bu gn mrubdir
Kim, kuf nda srraf ldu v ttar gl.
xm ikn bzmi-glndn yen vd eylyib,
Cami-mey andrd hli-tvby tkrar gl.
Hbsdn Yusif xb sultani-Misr lmu kimi,
ldu, ab qnsin arayii-glzar gl.
San Zleyxa xlvtidir qneyi-drbst kim,
xd ndan damni-akil Yusifvar gl.
Bu stirlrd gln almas, baharn glii, ey-irt, hyat gzlliklrindn
istifad etmk meyli x qvvtlidir. Eyni zamanda ifadlr aydn, brazl v
anlaqldr. airin bel qsidlri lduqca bdii v travtlidir. Fzuli qsid
janrnda kli chtdn d yeniliklr yaratmdr. Bu baxmdan airin Sultan
Sleymana tqdim etmi lduu bir qsid sn drc maraqldr. Burada
trkibbnd birinci bndd drd, ikinci bndd alt, nc bndd skkiz,
drdnc bndd n, beinci bndd n iki, altnc bndd n drd, snra n alt,
nhayt, n skkiz beytdn ibartdir. airin mtbu nsxlrind yanl qeyd
lunan bu trkibbndin quruluu rijinaldr.

10

Fzulinin fars v rb dillrind yazlm qsidlrinin byk hisssi dini

mzmundadr. Lakin bu qsidlrd d air dvrnn sn drc mhm ictimai
msllrindn, masirlrinin eir, snt mnasibtindn dn-dn bhs ar.
Fzulinin farsca qsidlri srasna nun nis l-qlb sri d daxil
edilmidir.
Bu, rta sr tsnifatna uyun lsa da, biz nu z srasndan ayraraq,
mstqil bir sr kimi qsidlrdn ayr nr edirik. nki bu sr frma etibaril
qsid lsa da, mzmun etibaril mdh sciyyli qsidlrdn tamam frqlndiyi
kimi, mnqblrdn d frqlnir; bir d air z d sr xsusi ad vermidir.
Mhz buna gr d biz Fzliy nsiht v bu srin trcmsini airin
qsidlrindn ayr vermiik.
Fzuli srlri irisind nis l-qlb z ictimai mnas il v dvrn
mhm hadislri il ssldiyi n hmiyytli yer tutur. Dahi sntkarn
fzlddin Xaqaninin Yaxn rq dbiyyatnda bir x airlr trfindn tnzir
edilmi Qsideyi-iniyysin cavab laraq yazlm bu sri uzun mddt
qeyri-mtbu qalmdr.
Bu srd yaz insan sznn drin mnas nnd heyrtlnir. Insan
hyatnda dilin vzsiz bir nemt lduunu, szn insan mnviyyatn ifad
vasitsi lduunu trnnm edn air, sntkarlara mracit edrk sz gzlini
mrift libasndan lpaq etmmy, eird kli xsusiyytlr uyaraq mnan
unutmamaa arr. , insan vcudunun sirlr xzinsi lduunu gstrib nu
yrnmyin lazm gldiyini syldiyi kimi, elm-bilik sahiblrinin bel, btn
elmlri, sirlri yrnmk sahsind hl az i grdyn qeyd edir. Byk
sntkar, baqa srlrind lduu kimi, burada da riyakar din xadimlrin qar
mnasibtini aydn ifad edir; rindl zahidi qarladrr, xucularn xalq
aldadan kslr inanmaa arr.
Deyil Allah n zahid edirs mscidi tmir,
Txxs satmaa istr i salsn dkkani.
evirs barma tsbih, aldanma, riya bil sn,
Sayr grsn atrm almaa dnyani, imani.
Maraql cht burasdr ki, , sahibdilan, danayan adlandrd hind v
yunan alimlrinin d kainat sirlrini anlamaqdan aciz qaldqlarna iar edir.
air flatunun, Lmann da hqiqti baa d bilmdiklrini gstrdiyi
kimi, pu fsanlr d inanmama, hqiqti tapmaq n axtarlar davam
etdirmyi lazm bilir.
Fzuli bir mtfkkir kimi yaradlda lan qanunlar he ksin dyimk
qdrtin malik lmadn gstrir v bel yazr:
Gzl, ya irkin lsun hikmtin hr hkm baqidir,
Xll yetmz na rxin yerindn qpsa rkani.

11

Bu misralardan aydndr ki, air fitrtd mvcud qanunlarn dyidirilmsinin

qeyri-mmkn lduunu drk edir v buradan rmmallarn, mnccimlrin insan
taleyini dyi bilck qdrtlrin inananlara glr:
Chaltdir sbb rmmal hr yerd mkan salsa,
Btn ilrd hakim znn edr nkis Lhyani.
Mnccim qlinin naqisliyindn iddia eylr
Ki, hr id mqssir tutmal Brcis Keyvani.
Bu stirlr, airin baqa srlrind d rmmallara, mnccimlr inananlar
tnqid etdiyi stirlrl sslir. Mtfkkir sntkar xalq aldadan, zn bilici
qlm vern, frldaqla hyat keirn v z mnafeyi n dindn glir mnbyi
kimi istifad edn rta sr frldaqlarn, hr zaman lduu kimi, burada da z
qdrtli qlmi il kskin tnqid edir.
air z dvrnd ba vern btn flaktlrin mnbyini hrislikd,
acgzlkd v hrtprstlikd grr. , acgz fedallarn mhariblr trdib
lklr fth etmsini bu hrislikl izah edir. dur ki, masirlrin mracit
edrk deyir: Hris insanlarn dnyada rahatl la bilmz. Hrislik el bir
ddur ki, nun la yxdur. Hris adam btn hyat byu vaxtn qzl n
iztirabda keirir. Lakin dnyann btn ehtiyaclarn dy bilmk mmkn
deyildir. Hrislik el bir yldur ki, nun snu yxdur.
Btn bu xsusiyytlri izah etdikdn snra, air xucuya mracit edib
gstrir ki, baqalarnn malna gz tiknlrin, z sfrsinin rk qzartmas il
bzmk istmynlrin ciyri yz para lan insanlara yaz glmz. Rhmsiz
insanlar ryi yanmlara rk yandra bilmz. Btn bunlardan Fzuli dvlt
n ntic xarr. Zalm ahlar qurd adlandrr. Qurddan is ban lmaz,
deyir.
Fzuli dvrnn zalm hkmdarlarna mracit edrk yazr:
Snin xeyrin n kndli aac kmidir, ey hakim,
Ksib txt qurma ndan, eylm myus dehqani.
N lazmdr sn bir txt kim, qayq kimi axsn
gz ya selind kim, tkr mzlum mjgani.
rik tk pay alrsan kndlinin daim qazancndan.
Snin brcundur lmaq kndi malnn nighbani.
nun mal talandqda, crim kmli snsn,
Crim kim kr, indi ki, sn etdin bu talani?
Hmin srin sn beytlrind hkmdarlar zhrli jdaha adlandran air
digr saray yanlarn da nifrtl xatrlayr. nlarn btn ehsanlarn
riyakarlq adlandrr. Btn bunlardan snra yxsullar fikirlmy, dnmy,
rta sr zalmlarndan z evirmy arr v yazr ki:

12

Fqirin lsa idraki, bu sad mri drk ets

Ki, ta sadr, na ruzi verr tyidi-sbhani.
Ndn tr grk ffur il xaqan ba ysin?
Ndn tr grk trif etsin Keyl Ksrani?
Varnsa ql, zn tk qafili mrid qbul etm,
Bt anlarm gtirmidir na iman rhbani.
Sdaqtl yapma damnindn l ksin, ey dst
Ki, qalmdr tllq pncsind z giribani.
Fzuli dnyaya etimadszln, dnyadan uzaqlamaq meylinin d bu
daltsizlikdn, bu zlmdn irli gldiyini gstrib, arif insanlarn qeyrt v
sylri n meydann dar lduundan ikaytlnir. Ancaq bu ikayt v
etirazlar sn nticd dnyann faniliyinin mlk, mala, var-dvlt
arxalanmaman, hyatda qmsiz yaamaq n dnya qmlrindn
uzaqlaman, vardvlti trk edib mnvi chtdn ad lman tblii il
mumildirilir.
Fzulinin Fzliy nsiht sri is byk sntkarn gncliy vsiyytidir.
***
airin ana dilind yazd qsidlri Sankt-Peterburq nsxsi sasnda trtib
lunduundan lyazmann dil xsusiyytlri lifbamzn verdiyi imkan daxilind
saxlanlmdr. Fars v rb dillrind qsidlr, nis l-qlb v Fzliy
nsiht d Sankt-Peterburq nsxsindn trcm edilmidir. Mtrcimlr
srlrin vznini v mmkn qdr qafiylrini saxlamaa, slindn
uzaqlamamaa almlar. Xsusn nis l-qlbin trcmsi daha uurludur.
Hmid Arasl

13


14


15

Trif sz sahibin layiqdir ki, mumi surtlrin dili v xsi frdlrin

hrflrindn yaranan varln qsidsi nun qdrtinin kmal il nzm
edilmidir. Prsti nazim yaraar ki, dvrlr v zamanlar silsilsinin nzmi
mtldn mqt qdr, nun hikmt mizannda yxlanlmdr.
QT
yl mnim ki, qza nemtinin kr n,
Blbli-natiqni aiq edib sz gln.
Zahir etmzdi szn drrn nitqin sdfi,
Vsfi-tvhidi grkmzdis insan dilin.**
Saysz salamlar el bir seyyid layiqdir ki, gr , eir hikmtdir dey, sz
nzm kmy rbt etmk qaplarn blat sahiblrinin zn amasayd,
mvzun sz (eir) gzli varlq aynasnda sla grn bilmzdi. srvrin
verdiyi nemtin haqq hduda smaz ki, gr nun iltifat saqisi rin altnda
Allahn xzinlri vardr ki, airlrin dili bu xzinlrin aardr piyalsindn
zvq sahiblrin icaz rabn dadzdrmasayd, he bir susuz, nzm
bhrlrindn sz aa bilmzdi.
eir
Vcud nazimi l ah vsf etmk n,
Bu kainat nec silsil, nizama salb.
lub tslsli-vlad bir qsid nun
Ncat rin ulduz kimi birr ucalb.
Allahn slvat na v nun hli-Beytin, nun qanunlarn v ehkamn
hifz edn v klamnn mzmunlarn nql edn shabna lsun.
Bundan snra bu saf etiqadl qul, nakam Fzuli z hvaln mxtsrc laraq
bel rh edir v bu minval il sz telinin dynn ar:
El ki, mn yann keyfiyytini thqiq n frast gzn adm,

Dibadki eirlrin trcmsi M.Mbarizindir.

16

hikmt srlrinin tamaas ln tfkkr qdmi qydum, alm sdfind

insandan qiymtli bir gvhr grmdim v insan gvhrind is szdn rfli
cvhr tapmadm.
NZM
Hr eydn ykskdir szn mqam,
Hr yerd sevrlr sahib-klam.
Szn vsfi mnim hnrim deyil,
Szn qiymtin sz yx, yqin bil.
Gzl yaranmdr sz zl badan,
Dzlkdr ndak hsn artran.
Dzlkl artmdr szn qiymti,
Dzlkdr hr eyin ilk mziyyti.
Hqiqtn, insan nslind peymbrlrdn v vliyadan snra airlrdn
sadiq bir tayfa yxdur. Bu iddiann druluuna dlil v ahid budur ki, hqiqi
sevgili gizlnmk rtyn zahir lmaq zndn atb, imkan aynasnda z
gzlliyini cilvlndirdikd, hr zrrd zn gstrib, bu cilvni tamaa etmk
n hr gzdn bir qap amdr.
eir
Tapd varlq gzgsnd nuri-hq n inikas,
Gz bu ksin arxasnda grd hq rxsarn.
ks bir gn dil ab gftara gls, bhsiz,
Vsf edr muqunu, mlum edr srarn.
Drudan da, air muqun siftlrindn dananda, hqiqi sevgilinin
ehtiyacszlnn kamaln gstrrkn sadiqdir v z haln byan etmk n
tfkkr atn apanda z acizliyi v miskinliyi bard ifrata vararkn, sz nun
halna uyundur. Drudan da, btn ehtiyaclardan azad lub dnyan camalnn
kamal il bzyn bir sevgili, niy grk trif layiq lmasn? Eyni zamanda
niansz bir muqy knl verib, imkan thlklri uurumuna dn, n
lind vsal ehtimal telinin ucu lan, n d tlb tyini ldn buraxan aiq hr
cr mzmmt n n grk mnasib grnmsin?

17

RBA
Niqab ay zndn amad fsus l dildar,
Yazq aiqlr rhm etmdi, gstrmdi rxsar.
l atdq damnindn tutmaa, bizdn uzaqlad,
Mhbbt qald, mhnt qald, eq artdqca drd artar.
Mlumdur ki, dz sz mdhl d, mzmmtl d demk lar. nki sz
insanln hqiqtindndir. da gah triflnir, gah da pislnir. Xilaft rtbsin
gr n qdr mdh deslr layiqdir. Al bunu syan, rart halnda da mtbr
sayr.
Xlas, ndak eir baasndan druluq qxusu duydum, mslht grdm
mn d bu baada el bir aac kim ki, nun klgsind bdi laraq yaaym.
Al mnim tdbirimdn xbr tutunca itat kmndindn byun qard ki,
heyhat, bu, qanl bir l v sahilsiz bir dryadr.
Bu sdfd deilmmi bir drr tapmaq tindir. Bu ktibd bir sz tapmaq
mmkn deyildir ki, deyilmmi lsun. Dylm xrmandan baaq ymaq
xsislik lamtidir, dar v xeyirsiz yldan gedibglmk faydaszdr.
Beyt
Ken zamanlarda sz deyn dstlar,
Yerd asimann sirrin amlar.
Hrnd bu nsiht mni gzl sz sylmk sntin balamaqda qrxutdu,
lakin x fikirldikdn snra tfkkr syyahm bu yla dd ki, sz
sfrsind snra glnlrin ruzisini hikmt sfrisi kemi airlrin nzrindn
gizldib, nlara gstrmyibdir. gr sz hlinin xalmas il yeni sz demk
mmkn lmasayd, sz gzli bir nfrdn baqa he kim camal gstrmzdi.
Bu midl irad kmndini eir eyvanna atdm, nzm fnlrinin hrlrini fth
etmk n sz bayran qaldrdm. Allaha kr ki, mxtlif dillrin aarlar il
nzm fnninin qaplarn amaa baladqda, hans qapya ki, atdm nu nzr
sahiblrinin zn adm.
Gah msnvi slubunun baasndan gl, ik drdim, gah qzl sylmk
ksind mk qxulu (ceyranlarn) dalnca yyrdm. Gah

18

mmma fnnind ad xartdm. Gah da qsid sehri trzind byk v fazil

adamlarn rklrini tsxir etdim.
Bu mqddimni trtib etmkdn v bu szlri yazmaqdan mqsd budur ki,
bu ltif fnn v qiymtli sntl mul lduum zaman mxtlif illrd, hm d
mxtlif dillrd bir ne qsid, tvhid, nt, mnqbt v padahlara mdh
yazmdm, Allahn kmyi il bunlarn xu mhur lmudu. Bir xu
qayszlq nticsind rtadan xm v bzilri is namnasib lduqlarndan
gizlind, prdd qalmd. Bu qfltdn yanb bel mslht grdm ki,
prian lan bu dediklrimin qalann bir yer cm edim. Bu dvrandan sitm
grmlri bir yer tplaym ki, zaye lmaq thlksindn qurtarb, mhur v
myyn lsunlar. Madam ki, (qsid) nzmin yax nvdr, heyfdir ki, fvt
lub glck nsl zvq vermsinlr.
QT
Msnvi sulu, qzl snti
Qazanm lsa da almd hrt,
Lakin bir eybi var, ifratla tfrit,
N nda dad qymu, n bunda lzzt.
Tkc qsiddir hr xeyir id
Cilvlr saaraq saylr snt.
Hqiqtd qsid mbhm ifadlr meydan v mtin mnalar mkandr.
nun stirlrinin sflri padahlara xtb mnbridir.
Qsid zvqndn binsib lanlarn varln al yx hesab edr.
Krmli fsaht hlindn v mrhmtli blat sahiblrindn tvqqe
edirm ki, bu qiymtsiz da qrqlarna v dyrsiz danq muncuqlara nzr
saldqda, nun nqsanlarn balasnlar. Buradak yax chtlri z
zmanlrinin rfi kimi qiymtlndirsinlr. gr xtalar islah etmslr,
yersiz etiraz da etmsinlr.
Qayibin ardnca hazrlar mlamt sylmz,
Qeybt hli lma, zd syln hr sz grk.
Nzm fikrimd lan nqsanlar grdkd sn,
Ya zn islah ql, ya ltf zndn prd k.

19

20

* * *
Hva rayisi-glzar ldu ehrga,
Bahar gln geydirdi hlleyi-xzra.
mn yaltin ldu nsb xsrv gl,
Hvay brsift hkmn etmy icra.
Yazld sbzeyi-nvxizdn xti-ehkam,
kildi sayeyi-mtbui-srvdn tura.
Sriri-abi-rvan sfiri-mri-mn
Nkati-thniyeyi-mqdm etdilr ina.
Zbani-susni-azad sbzeyi-nvxiz
Snayi-rifti-iclal ldular guya.
qayiq aln zminbusdn lub mcruh,
Bnv qamti ldu tvaz il dta.
Mrttb eyldi bir bzm gln ir bahar
Ki, verdi zvqi-tamaas nyi-shba.
nadil etdi byani-mratibi-nmat,
Qumari ldu trank srudsra.
Sdayi-mr buraxd bzrg kuik vq,
Srudi-ab il aq hasil ldu nva.
Bilindi qnd gl brgi zahir lmaq il
Ki, qn bain yadrd jal sngi-cfa.
Craht lmasa zad zahir lmaz qan,
Trh eylmz lbtt snmadan mina.
Hmayv vrqi-yasmin brgi-smn
Uub hvay glstan dd zilli-hma.

21

Bahar taciri Misri-mn qnilrin,

Buraqd Yusifi-gl rz eylyib qva.
Bu zvq sald Zleyxayi-laly bir vq
Ki, ll mk tkb, verdi arnca bha.
Hdiq txteyi-tlim lub ryahindn,
Yazld mhml mcm na hrufi-hca.
Mzyyn eyldi vraqi-lalyi bnm,
Hrufi-lald lmaz gri nqt rva.
Gtrd bnm zhardn hrarti-mehr,
kuf nqtlrin gri hkm edr imla.
Dbiri-bad verib tifli-ndlib sbq,
Gtrd hreyi-zhardn niqabi-xfa.
Qamu dirxt bulub rfi-istiqamti-hal,
kuf hmli il ksr buldular, illa
Nihali-bibdli-srv kim, qalb mnsub,
Sbati-hal il nlardan ldu mstsna.
Sdayi-seyl kr mddi-mttsil, yni
Ki, mddi-mttsil il lur, qirati-ma.
Grnd heyti-abi-rvanda kli-hbab,
Sbut yetdi sbati-ncum seyri-sma.
Xtuti-mxtlif mstqimi nharn
mnd sald zvayayi-gunagun bina.
Riayti-trqi-mstqimdn, nec kim,
lur hsul mqamati-cnntl-mva.
Hvayi-baidn etdim bu hikmti mlum
Ki, etidalddir sihhti-hvas qva.

22

Fzayi-glni hzar il grb mmlu,

Yqinim ldu ki, mmkn degil vcud xla.
Nzrd lmaq il sbh am, qnv gl
Bdihi ldu kmal hlin hsuli-sfa.
Ntic salib lmaq xilafi-adtdir,
lunca mvcibi-sray mttfiq kbra.
Zmiri-glbn gl rngi sald ati-bim
Ki, hmr qan lur nfs evind rahnma.
Gl at zr qlr iqdi-zhreyi-bnm,
Tdarki-qmr ms edr sbah msa.
Bu kimiya sbbindn cbmidir lsa,
lind daneyi-rzn msabsind tila.
kuf simin frz eyldi xruci-zkat,
Mdari-hvl blui-nisabi-istinma.
Hquq dfi n niyayi-car,
Shayifi-mn ldu yadiyi-fqra.
Bhardn tni-glbnd eylyib hycan,
Hrarti-dmvi qld ddlr peyda.
Byand qan il sfheyi-mn gl-gl,
Mgr ki, fsdin hkm eylmi tbibi-hva.
Hibali-sehr dnb cnbi-cdavili-ab,
Klimi-srv na ksdn buraxd sa.
lub trnnmi-blbl zayimi-tsxir,
mn prilrin lazm ldu rzi-liqa.
Bsati-gln dn eyldim gzr ki, dmi
Qlam nzareyi-asari-qdrti-mvla.

23

cb nizad grdm mn zriflrini,

Tssb il qamu saliki-triqi-xta.
Qamu gman il mstdiyi-triqi-ncat
Vli, qamusuna batil dlili-istida.
Salb kuf mbadi snuf cari,
Qlrd bhs ki, caiz tdddi-qdma.
Verib tslsl qvvt tbiti-kci-ab,
lurdu nafiyi-isbati-illti-ula.
Xyali-mhz sanb kainat nrgisi-mst,
Qlrd chl il nfyi-hqayiqi-ya.
Edirdi blbli-kafirnihad scdeyi-gl,
Tbbdi-snm il tutub ncati rica.
Nsim vaqif lub bu fsad mn etdi
Ki, ey gruhi-prian, tutun triqi-hda!
Bu karixan bir ustaddan degil xali,
Grk bu qdrt, lbtt, qadir dana.
Qlr dlalti-illt vcudi-hr mvcud
Vli, n sud ki, sahibnzr deyil ma.
Mkvvinat hdus l qdimdndir kim,
Kmali-zatin mmkn degil qbuli-fna.
Qdir mqtdir qadir mqddir hyy,
lim alim llam lm la.
Zhi tkvvni-kamil ki, qdrtindndir,
Priliqalr ltfi-tnasbi-za.
Mlahti-lbi-meygun lhceyi-irin,
Nzakti-qdi-mvzun hreyi-ziyba;

24

Sfayi-cismi-ltif qbuli-cvhri-pak,
Ltafti-xti-mikin zlfi-nbrsa.
Kmali-qdrti-elmindir vahidi-dl,
qudi-silsileyi-karixaneyi-dnya.
Bsait rfi-mhrmiyyti-vhdt,
Mrkkbat qbuli-trkkbi-cza.
Hvayi-mkrmtindn qbuli-feyz qlb
Mrbbiyi-mn lmu bhari-ruhfza.
Nsibi-mrhmtindn alb ifadeyi-cud,
Cahan rki-cinan eylmi nsimi-sba.
Sfayi-ltfi-mimi nfuz edib, qlm,
Mizaci-namiyyi mstiddi-nv nma.
Fzayi-glni-ltfi mrabei-hbab,
Hdaiqi-rhi-qhri mhaliki-da.
Shay ltfi gr qlsa zrrprvrlik,
Yetr mqami-msavati-afitab sha.
Vr lsa qhrin mzhr nasir flak,
Nikah qdin zr mmhatdan aba.
Hesabi-rizqini qlm tmamiyi-brin,
Hnuz Adm peyvnd qlmadan Hvva.
Byani-halin yetmi cmii-mxluqin
Hnuz prdy yani kmdn sma.
Kmali-trbiyti nvki-xar vermi rng,
Ltif edib, lqbin eylmi gli-rna.
Gl atin bir vuc xaki-rhgzar salb,
Kl eylyib qmu adn blbli-eyda.

25

Trabi-drghin ittisal vqi il

Kfi-tzrri dryad damni-shra.
Ziyarti-hrmin qlmamaq czas n
Hval xncri-seylab sineyi-drya.
Cmii-vqt faxaneyi-tasndan,
Cmii-xlq myssr, cmii-drd dva.
Rmuzi-hikmtin eylr byan mratib il,
Cmii-hali-br, xah fqr xah qina.
Mrizi-arizeyi-nqsdir, nfus tamam,
Kimin faid prhiz edr, kimin qida.
rif zatlr vci-imthanndan,
Vsileyi-rfi-qrb lur nzuli-bla.
Xsis nfslr gnci-iltifatndan,
Mzidi-illti-idbar lur vfuri-ta.
Dlili-zillti-syandr trrzi-hal,
Triqi-hsni-rizasi cmii-hal riza.
Zhi krm ki, nzr qlmayb davtin,
Myssr eylmi iblis etibari-bqa.
Zhi krim ki, ifrati-ltf ehsani
Msihi eyldi mehrabi-scdeyi-trsa.
Fqiri-drghin lzzti-rizas il
Tllqati-triqi-fnadn istina.
siri-mhnti-eqin zvq vqi il
Xilafi-qaid meyli-tbib zikri-fa.
Zhi hqiqti-zatnda lafi-ql cnun,
Qapn mqami-msavati-padiah gda.

26

Nimi-lmyzli nda kim, sn vasil,

Mzzbi-bdi l ki, sndn la cda.
Tvafi-Kbeyi-vslin thssril mdam,
Srudi-seyl sfir xrui-rd sda.
Mhymina, smda! Bndeyi-siyhruym,
Shifeyi-mlim msiyt xtil qra.
Trhhm et ki, mni qamti-ikst il
Bnveyi-mni-drd qld bari-ina.
Nihali-glni-drdm ki, su yerin verr
Mn hmi cigr qani baibani-qza.
Diri drd ki, ncam yetdi mr, hnuz
Xrabi-badeyi-zrqm, siri-dami-hva.
zabi-ruzi-cza vhmi il am shr,
Bir iztirab zab irym mni-rsva
Kim, l zabi mgr iqtizayi-dl ver
zabi-ruzi-cza mnkirin ruzi-cza.
gri qss dutar rzi b giribanm,
limdn eylmn mmid damnini rha.
Mqimi-hcreyi-vqm fzayi-qrbndn,
Hmi smi-midimd itiyaqi-sda.
Ki, ey fqir, hrimi-vsal bismillah,
Tlll etm ki, dmdir mant la da.
Shabi-feyz ml glnin qlb siyrab,
Gli-murad alb la mstcab dua.
mid var ki, ayineyi-zmirimdn
Hmi seyqli-ehsann la jngzida.

27

mid var ki, ltfndn lmaya nvmid,

Dili-Fzuliyi-afthal bisr pa.
Myssr la na ahrahi-eqind
Dvami-hsni-qbul sbati-rsmi-vfa.
* * *
N kim shifeyi-tdbir ql edr mstur,
Saqnman ani lur, lmaz lmayan mqdur.
Hvayi-dari-bla umma hr hvayidn
Kim, l mqamddir srblnd lan Mnsur.
Hrifi-rreyi-qm sanma hr quru aac
Ki, yazlur Zkriyya adna l mnur.
Dili-prati-aiqdir ahi-srdl x,
lur brudt mayil tbayei-mhrur.
Fsrd zahid gr aiqi-cigrsuz
Rfaqt ets yz il zlmtin dmz nur.
Saqnma bir arada ixlilat qlmaq iln,
Dutar mizaci-qrnfil tbiti-kafur.
Xam ki, eq il risvayi-xas amm mn,
Flk bu iyv il eylmi mni mhur.
Mdam nqdi-hva xatirimddir mknun,
Hmi fikri-mhbbt dilimddir mzkur.
Nk hva, n mhbbt? Mvddti-ahi
Ki, xlqdir sbbi-feyzi-kirdigari-qfur.
Mhi-siphri-nbvvt, Mhmmdi-qri*,
irai-ami-bd, afitabi-sbhi-nur.

Qreyi

28

ahnhi ki, Sleymani-mlki-mni lub,

Mti ldu na cinn ins vh tyur.
Cahan amaq n taprld hzrtin,
Kilidi-mxzni-mhruseyi-vquf ur.
Yetirdi silsil tari-hesabi-hicrtin,
zlmsin deyibn riteyi-sinin hur:
iksti-nqreyi-xalis yari-mh qydu,
yari-nqreyi-zatnda ehtimali-ksur.
15 Rx qdidir lan xlvti-cinan ir,
irai-mclisi-qilman mi-mhfili-hur.
N k ki, axd Bvadid barmandan su,
Bu rhdir mtzmmin xtuti-mvci-bhur.
Mxalif mrindir bad kim, ya dr,
Nqizdir na kim, guimal yeyr tnbur.
ya hi ki, gruhi-peymbri-mrsl,
Behit basmaz ayaq sndn almadan dstur.
gri xamy l urmadn, lind idi,
Xti-btalti-Incil hrfi-nsxi-Zbur.
N sz ki, nda snin yx rizayi-xddamin,
Qalur srayi-tbitd ta bd mhsur.
Burax hicab niqabn gzl cmalindn
Ki, ta gr sni rtada grmyn ne kur.
Bu msnd ir nec msti-xabi-naz lasan,
Iridi sbh, gl a imdi nrgisi-mxmur.
Fsad hli cahana buraxd yz ftrat,
Qiyamt ldu, n yatmaq mcaldr? Dur, tur!

29

Zman mntziri-iqtidayi-mrindir,
Szn n is yerit, buyruun n is buyur!

ha, Fzuliyi-dilxstym, bihmdillah

Rhi-ritin tabe, mrin mmur.
lubdrr szmn nzm nsri ntind,
Hmi gvhri-mnzum lli-mnsur.
Fsaht hli arasna etibarm var,
N etibar, gr lduysa heytim mhqur.
zm hqir bqayt, szm mfid, vli,
Nk ki, hkm misalnda str beyn stur.
mid var ki, dutduqca mlki-ruh nizam,
mid var ki, tapdqca hdi-mr mrur.
Mruri-mri snayi-Rsul iln kerm,
lnd edm nu rmani-hli-qbur.
* * *
Sama, ey gz, kdn knlmdki dlar su
Kim, bu dkl tutuan dlara qlmaz ar su.

30

Abgundur gnbdi-dvvar rngi, bilmzm,

Ya mhit lmu gzmdn gnbdi-dvvar su.
Zvqi-tiindn cb yx, lsa knlm ak-ak
Kim, mrur il buraxr rxnlr divar su.
Vhmln sylr dili-mcruh peykann szn,
Ehtiyat iln ir hr kimd lsa yar, su.
Suya versin baiban glzar, zhmt kmsin,
Bir gl almaz zntk, vers min glzar su.
xada bilmz qbarini mhrrir xttin,
Xamtk baxmaqdan ens gzlrin qar su.
Arizin yadil nmnak lsa mjganm, nla,
Zaye lmaz gl tmnnasil vermk xar su.
Qm gn etm dili-bimardn tiin diri,
Xeyrdir vermk qaranqu gecd bimar su.
Mn lbin mtaqiym, zhhad Kvsr talibi,
Netkim mst mey imk x glir, hyar su.
Ist peykann, knl, hicrind vqm sakin et,
Susuzam, bir gz bu shrad mnimn ar su.
Rvzeyi-kuyin hr dm durmayb eylr gzar,
Aiq lmu qaliba, l srvi-xrftar su.
Su ylun l kuydn tpraq lub dutsam grk,
n rqibimdir, dxi l kuy qyman var su.
Dstbusi arizusundan gr lsm, dustlr,
Kuz eylin tpram, sunun nunla yar su.
Srv srklik qlr qmri niyazndan, mgr,
Damnin duta, yain d, yalvar su.

31

Imk istr blbln qann, mgr bir rng il,

Gl budann mizacna gir, qurtar su.
Tinti-pakini rvn qlm hli-alm,
Iqtida qlm triqi-hmdi-Muxtar su.
Seyyidi-nvi-br, dryayi-drri-istfa
Kim, spibdir mczati ati-rar su.
Qlmaq n taz glzari-nbvvt rvnqin,
Mczndn eylmi izhar sngi-xar su.
Mczi bir bhri-bipayan imi almd kim,
Yetmi ndan min-min atxaneyi-kffar su.
Heyrt iln barman dilr, kim ets istima,
Barmandan verdiyin iddt gn nsar su.
Dusti gr zhri-mar is lar abi-hyat,
Xsmi su is dnr, lbtt, zhri-mar su.
Eylmi hr qtrdn min bhri-rhmt mvcxiz,
l sunub urac vzu n gli-rxsar su.
Xaki-payin yetm der, mrlrdir mttsil,
Ban dadan-daa urub gzr avar su.
Zrr-zrr xaki-drgahin istr sala nur,
Dnmz l drgahdn, gr lsa par-par su.
Zikri-ntin drdin drman bilir hli-xta,
Eyl kim, dfi-xumar in ir meyxar su.
Ya hbibullah! Ya xeyrl-br! Mtaqinm,
Eyl kim, lbtnlr yanb dilr hmvar su.
Snsn l bhri-kramt kim, bi-meracd,
bnmi-feyzin yetirmi sabit syyar su.

32

emeyi-xuriddn hr dm zlali-feyz enr,

Hact lsa, mrqdin tcrid edr memar su.
Bimi-duzx nari-qm salm dili-suzanim,
Var midim bri-ehsann sp l nar su.
Ymni-ntindan ghr lmu Fzuli szlri,
bri-nisandan dnntk lli-hvar su.
Xabi-qfltd lan bidar landa ruzi-hr,
ki-hsrtdn dlanda dideyi-bidar su,
Umduum ldur ki, mhrum lmayam didardn,
emyi-vslin ver bu tneyi-didar su.
* * *
kr birhmlr yannda hr sat zban xncr,
Gnahm sabit eylr, lmyim xatirnian xncr.
Zlali-vslin lbtnym bir trki-bdxuyin
Kim, ndan qtreyi-ab istsm dartar rvan xncr.
Verir prvan z cann sn n ixtiyar il,
N hact ldn, ey m, kmk hr zaman xncr?
Hzr ql, gzm x prvasz, ey blbl ki, qtlinn
Tikndn damni altnda qlm gl nihan xncr.
Mjn qanm tkb, qmzn alr canm, cb sanma,
Iidir tks qan x, adtidir alsa can xncr.
Qanla gzlrindir hr trf, ya bir niza zr
kibdir bir-birin iki srx trkman xncr?
Xyali-qmzn il bs ki, raht getdi cismimdn,
Sanasan phluyi-akimddir hr stxan xncr.

33

Iltsm xncrin vqini qbr, hr bahar lac,

lur sbz yerin xaki-qbrimdn yan xncr.
Qucar zrrin kmrl belini, vh bu n taledir
Ki, altun qvvtil byl lmu kamiran xncr.
Xyali gzddir, kirpiklrin dprtm, ey mrdm,
db rti degil mehman kmk mizban xncr.
Gz ab busitan xtti-sbzinsiz nzr qlsam,
Grnr gzlrim sbzeyi-hr busitan xncr.
Dhann yx demilr, syl bu gftar qandandr,
Belin peyda degil, de qanda dutmudur mkan xncr?
Mhali-qldir kim, la mjgann kimi xuni,
gr ustad lindn su yerin is qan xncr.
Rxi-zrdim salbdr xncrin gzgusin ksin,
V ya simin lind tutduundur zrnian xncr.
Zbani-tiz il rtay girmi mttsil guya,
lam der madihi-Peymbri-axirzman xncr.
hnahi ki, tii-abdari zahir lduqda,
lindn sald Xsrv nizv Nuirvan xncr.
Ymndn ba knd mheyi-rayati-iqbali,
Buraxd tir trpa hi-Hindustan xncr.
Sfarayi-msafi-Bdrdir izhari-mcizd,
ikafi-prniyani-bdr n qlm nian xncr.
duyi-cahinin qti-hyatin kr hr ay,
Qilafi-lacivrdidn hilali-asiman xncr.
Shr feyzi ki, dntk tir qlmazd dili-safn,
Gntk qsdin ksydi min namehriban xncr.

34

Sxi tbi ki, rxsar siprtk in buraxmazd,

gr qsdin ksydi qamu hli-zman xncr.
lurdu dideyi-bdbin izhari-nbvvtd,
nun gndrdiyi hr nameyi-mczbyan xncr.
zalrd duayi-cvnind ar qlmazd,
zn hr nec qlsa tcrb tir, imthan xncr.
ya ahi ki, baxsan xncri-rin nizamin,
kibdir min ahnh ti min sahibqiran xncr.
gr qamusi-rin lmasayd xlq mstvli,
N bir prdil krdi ti n bir phlivan xncr.
Nqizi-hkmnn qti-fsadin liflrdn,
Klamllah bihd ti kmi, bikran xncr.
Mnafiq ed bilmz rin mdxl ki, evrnd
Mlaik prr baln grs, div eylr gman xncr.
Bihmdillah ki, hala dideyi-bdxah ntind
Fzuli nzminin hr stridir bir cansitan xncr.
Zbani-xamsi isbati-ecaznda kffar,
Ghi dilduz navk gstrir, gh xunfan xncr.
fil-mznibina, mhr yyami ki, duzxdn,
kr hr lhz mcrim qsdin bir biman xncr.
Budur mmid kim, mhfuz lam hisni-pnahind,
Qilaf ir nk kim, saxlanr, grmz ziyan xncr.
* * *
Ab lvhi zr kmi mvcdn mistr sba,
Sbzdn nql etmy vsfi-xti-dilbr sba.

35

Almaq in qiymtil sbzdn bnm drin,

Yasmndn sim tkm, ya smndn zr sba.
Azn srarn dilr fa ed, ab qnyi,
Gr n rng il qlr izhar hr mzmr sba.
ncmnlr seyr edib nsrin byazn gzdirir,
Hsni-xlqind drst etmk dilr mhzr sba.
Infial etmi mgr srtd Rxindn snin
Kim, gzr mxfi, grnmz kimsy michr sba.
Axtarb bulmaq dilr vsfi-rxn kim, mttssil
Nsxeyi-glbrg vraqn qlr zbr sba.
Abgun tiinc lmaz, bunca daim kim verr
Tii-abi-cuyibar mvcdn cvhr sba.
Ayan tpran yerdn alr tzim il,
Qaliba dzmk dilr bana bir fsr sba.
Eidibdir, qaliba, qddinl min bhsini,
Hr qaan grdiys eylr m qsdi-sr sba.
Asitannda mqim lmaa bulsayd qbul,
Hq bilir, lmazd srgrdani-bhr br sba.
Asiman qdrl xsa n hasil, n degil
na qabil kim, la qapnda xaki-dr sba.
Ati-bidad gymdr, lubdur dadxah,
Grdy yerd saar bana xakistr sba.
Abi-drya zr gh Ilyasv seyran edr,
Gah eylr mskn Ibrahimtk azr sba.
ddan aft grmz sudan zrr, guya qlr
Qanda lsa iqtidai-ri-Peymbr sba.

36

hmdi-mrsl ki, frmanbr Sleymandr na

Eyl kim, grd Sleyman ldu frmanbr sba.
l ahnh kim, rizasiln gzr hr qanda var,
Gr imal gr dbur gr cnub gr sba.
Ey gli-bai-rsl, bir taz glndir qapun
Kim, dmi-Cibril l glnd tn eylr sba.
Istyib bulmaz qapun feyz almaq in, mttsil
Qan gln seyrin girs xr mztr sba.
Iltir xaki-drini zrr-zrr gln,
Qlmaq in tutiyayi-dideyi-bhr sba.
Ati-bidad il alm yanar, gr qlmasa
dlini aye, gzib hr dm yedi kivr sba.
lduin dzdtk pnhan girb gnlr
Bisbb rxti-gl nsrin qartgr sba,
z gnahin fat istyib, fryad edib
izginr xaki-mzarin zr ta mhr sba.
Etmzsm trki-tmnnayi-tvafin xsa can,
Xak hm lsam qbarimni sn iltr sba.
Am mmidi-rhi-vslin dili-prxunimi,
Eyl kim sli-bahar aar gli-hmr sba.
Eyl incldim, zif ldum ki, xaki-kuyin
Qabilm xaaktk lsa mn rhbr sba.
Iltimasm bxtdn ldur ki, cari hkm il,
Ta ryahin mn mlknddir srvr sba,
la ntindn Fzulinin klami dilpzir,
Eyl kim, gldn bulur nfasi-canprvr sba.

37

* * *
Iridi vqt ki, fsli-xzani-nahmvar,
Qla xnk hrkatn mzahimi-car.
Sipahi-bhmn dey lalv gl sbabn,
Hcum eylyibn qart eyly n ki, var.
mn zriflrin rncidxatir eylmg,
Nsimdn la zahir sluki-nahmvar.
Hva mxaliftindn taplmaya mtlq,
Mizaci-namiyd etidaldn asar.
Sba ltaft iln gln ir sair ikn,
Bula zmani-sba tk tyyri-tvar.
Aub trrz lin zmhrir glzar,
N brg qala bu qartd busitanda, n bar.
X l ki, duta bu mvsimd gueyi-zlt,
Trddd etmy mtlq qrar ver qrar.
Hzuriln gir bir knc ibtidayi-xzan,
Sruriln xa bir ba ibtidayi-bhar.
Arada bilmy baran brf bad ndir,
Yetirmy sri-dvr xatirin qbar.
na rfiq hman bir kitab la, bir saz,
na ndim hmin bir qdh la, bir yar.
Mnm bunun kimi yyamda srasim,
siri-dami-blav sitm, qribi-diyar.
N seyr qlmaa prgartk tnimd tvan,
N nqttk bir arad turmaa yer var.

38

Hzar qm mtvcceh mn, bu hm bir qm

Ki, yxdurur qmi-dil zahir etmy qmxar.
N bir rfiq ki, hmdrd lam mni-miskin,
N bir tbib ki, drdi-dil eylyim izhar.
Xzan iind qalan gl budaiym ki, hva
Mn ikst verib qalmam brhnv xar.
Kimi ki, dust dedim xd dmni-canm,
Kimi ki, yar dedim ldu aqibt yar.
Bu fqriln ki, mnim rahtim durur mkl,
Bu haliln ki, mnim dirliyim durur dvar,
Mgr mdd qla l padiahi-kivri-elm
Ki, elmidir qamu yay vaqifi-srar.
hi-sriri-Ncf, afitabi-vci-rf,
liyyi-aliyi-la, qsimi-cnnt nar.
mid var ki, bir mmeyi-inayt iln,
Mcdddn ver ltfi tslliyi-mni-zar.
Raytimi rc ed pak ntfsin,
Yegan Seyyidi-rasitan kuhvqar.
Mhi-sipehri-syadt Kmuneyi-sani
Ki, surti-Hqdir zati-paki ayindar.
Blndmrtbi kim, lvvi-qdrindn
Hrimi-drghin Cbril bulmaz bar.
ya, blndnzr, mahi-afitabsr
Ki, ryi-pakin ilndir mrri-dhr mdar!
Sfayi-mrbin etimad eylybn,
Bir-iki nkt byan eyliyim mni-fgar.

39

Tnffr eylm kim, biksm mni-biks,

zmdr z szm rz eylyn naar.
ha, mn istr idim bir zvalsz say
Kim, nda lmaya mtlq mzrrti-rar.
Sn yetirdi mni hadiyi-rhi-thqiq,
Dedi: Budur ki, dilrsn, itirmgil zinhar!
Bu gn mid il bir mrdr ki, drghin
Buraxmam sri-ixlas sidq leyl nhar.
mid var ki, mmidim lmaya hirman,
mid var ki, iqbalm lmaya idbar.
Cmii-hli-cahana bu nkt rvndir
Ki, mslm hli-sadtdir qi kffar.
Tmami-zmreyi-islam hm mqrrrdir
Ki, cmldn yey lur ali-hmdi-Muxtar.
Bu hm mhqqq lubdur cmii sadat
Ki, snsn hmdi-Muxtar nslin srdar.
Dlili-vazeh iln vazeh ldu kim, snsn
Gzini-hli-cahan, mlci-siar kbar.
Grk ki, sn lasan cmleyi-cahana pnah,
Grk ki, sn lasan hli-fqr istizhar.
gr triqi-mrvvt sn hm lmasa rsm,
Hqiqtind vfadan taplmaya asar,
cb yx eylsm ikrah hli-iymandan,
Cmii-zmreyi-islamdan lub bizar,
Ncfd balamayam Al xidmtin kmr,
Gedib firng diyarin balayam znnar.

40

Blalrin kbn dnmyib triqindn,

Dutub triqi-sluki-mhacir nsar.
Mni triqin ixlasi-pak sidqi-drst
kibdrr ki, sn candan etmim iqrar.
gr gnah is ixlasim, eylyim tvb
V gr xta is sidqim, qlaym istifar.
gr qbul v gr naqbul, xidmtin
zm mn sanram bir kmin xidmtkar.
gr triqeyi-xidmtd qlmam tqsir
V gr qapnda tapb bhr, etmim inkar,
Mn hram la raht ki, tapmam sndn
V gr n xsm mvkkil mhymini-cbbar.
ha, Fzuliyi-ftad xaki-rahindir,
Hmi nqdi-hyati snin ylunda nisar.
Dem, ki, mlk hvs ed, yxsa mal tm
N mlk mal baxar dideyi-lul-bsar.
siri-dami-bladr v gr n ziyvr n
Tvcch ets, degil na dari-dnya dar.
Mdam ta flki-tizgrd dairdir,
Hmi ta ki, tapar mri-alm istimrar,
Sni ki, cmleyi-almd frdi-kamilsn,
Pnahi-mn mannda saxlasn Sttar.
* * *
Qn bar dhr bidadil vvl qan lur,
Snra yz ltf il knl alr, xndan lur.

41

Qtreyi-baran ki, bir mddt sdf hbsin kr,

Yx ikn qdri, tapb qiymt dri-qltan lur.
Dan tpraq ir iddt kdigin ne gn
Ba kib xrmnlnir, arayii-bustan lur.
Qhrdn ikrah ednlr ltf lmaz msthq,
Mstiddi-drd lanlar qabili-drman lur.
Mhnt sbr eylyn raht tapar, n Yusif
Sltnt txminin vvl paysi zindan lur.
Gr riza lsa qzay, mkl lmaz hi hal,
Arif, sbr il, hr mkl ki var, asan lur.
Feldir sli-rizayi-Hq n kim, sl nsb,
Xaki-frmanbr br, asi mlk eytan lur.
Sayiri-mxluqdan bir kims lsa pakdil,
hli-beytin firqsindn saylr, Slman lur.
Xah seyyid, xah ami kam tapmaz bidb,
Feli msthsn lan, mstvcibi-ehsan lur.
Yz mqqt ks, kami-dil tapar ncami-kar,
Hr kimin almd mvlas hi-mrdan lur.
Tir lmaz rastrv gr ks bndi-ahnin,
Rastrv tir xdngin ziyvri peykan lur.
Tabei-frman edr hkmn cml almi,
Mrtza hkmn hr kim tabei-frman lur.
l hnh kim, gr bir mur qlsa iltifat,
Mur hkm eylr Sleyman stn, sultan lur.
l imami-din dnya kim, nun dmnliyi
Mrikin dinin v dnyasna nqsan lur.

42

Da lur aslan, gr qhr il qlsa bir nzr,

Hkm qlsa, dsmnin qsdin da aslan lur.
Zrreyi mehri-rxndn tapsa prtv asiman,
Asiman zr tamam ncm mhi-taban lur.
Feyzi-ltf il gr insan ets trbiyt,
Qdr il insan mlknisbt ziman lur.
Vr mlk hm tapsa eyni-iltifatndan nzr,
qli-kamil ksb edib, lbtt, bir insan lur.
Ltf qhrindn tapar mqbil ta, mdbir cza,
Qt fsli-hr n l lhz kim, divan lur.
Kvsri-cnnt nun hkmnddir l vch il,
Cml nslindn hmin Adm na mehman lur.
Nuh nun snduqin ktitk aparm pnah,
Ehtiyat eylr ki, nagh bir dxi tufan lur.
Gri Ismail qurban gydn enmi qdr in,
Hq bilir, qdr in Ismail na qurban lur.
Mcizi bir glni-pakizdir kim ists,
ndlib l gln Davudi-xlhan lur.
Hr kim ixlas il xaki-mrqdindn zrreyi
Alsa, nunla tbabt eyls Lman lur.
Dusti gr msiyt qlsa, lur franpzir,
Dmni min tat ets, mvcibi-syan lur.
Sayeyi-ltf krm gr salsa xaki-tiry,
Cirmi-xaki-tir rki-rvzeyi-rizvan lur.
ql kim qvvasi-dryayi-kmali-elmdir,
Cvhri-zatn tsvvr eyls, heyran lur.

43

Fhm kim, syyahi-iqlimi-diyari-drkdir,

Vadiyi-idrakini seyr ets, srgrdan lur.
Dvri nun al shabindn almaz ruzigar,
Dvr nundur, devriln hr nec kim, dvran lur.
Qsri-vsfinin binasn qlsa memari-xird,
Izz cah dvlt iqbal drd rkan lur.
l sipehri-dvlt iqbaldn yz dndrr,
Dvlt iqbal hr kimdn ki, rugrdan lur.
Var midim feyzi-dvltdn, Fzuli, kim, mdam
Ta dilimd qvvti-nitq tnimd can lur,
Dm uram vsafi-vladi-lidn netkim,
Mdhi-vladi-li mstvcibi-qfran lur.
* * *
xd yal prddn, rz eyldi rxsar gl,
Sildi mirati-zmiri-pakdn jngar gl.
Cam dut saqi ki, glbnlr gl izhar etdilr,
Sn dxi bir glbni-rnasn, et izhar gl.
Gldi l dm kim, la izhari-hikmt qlmaa,
Inirahi-sdr il sdri-sfi-zhar gl.
Yetdi il mvsim ki, amaa knllr mlkni,
la glnd ryahin xeylin srdar gl.
Adm isn ba seyrin eyl bu mvsimd kim,
Bai rng buy il qld behitasar gl.
arsuyi-ba seyran bu gn mrubdir
Kim, kuf nda srraf ldu v ttar gl.

44

xm ikn bzmi-glndn yen vd eylyib,

Cami-mey andrd hli-tvby tkrar gl.
Hbsdn Yusif xb sultan-Misr lmu kimi,
ldu, ab qnsin arayii-glzar gl.
San Zleyxa xlvtidir qneyi-drbst kim,
xd ndan damni-akil Yusifvar gl.
ak lub bulmu sfa badi-shrdn sanasan,
Baddr Cibril qlbi-hmdi-Muxtar gl.
bnmi-glzari-rxsari-rsulllahdr,
Nri-tril qlr hrdm na iar gl.
Drri-bnm sad rngin brglrdn hr trf,
Lli-xndan etdi xublar kimi gvhrbar gl.
Surti-halin heyran eyldi aqillri,
Ad irfan hlin gncineyi-srar gl.
Sbz zr gzdirr badi-sba gl brgini,
Sanki sbz asimandr, kvkbi-syyar gl.
Qld pnhan qnnin lb il gzdn hqqsin,
Bulmaq lmaz hi rng il, zhi yyar gl!
Yz evirmi xardn ayrlmaq istr bisbb
Mnimi-naks kimi slindn eylr ar gl.
Xari-qeyrt nla gr sanclsa glbn barna,
Ayrlb ndan lur hmshbti-yar gl.
Yeridir dlara yansa hsrt il xar kim,
ndan alr ziyb ziynt, qeyr lur yar gl.
Bivfalq adtin tutmu nunndr bu kim,
mrdn lmaz cahan banda brxurdar gl.

45

Qan blbl qan dutmu bilmzm kim, mttsil

Gh siri-xar lur, gh mbtlayi-nar gl.
Seyri-ba etdim shr, grdm ab mcmusin,
Hifz edib bu mtli eylrdi istehzar gl:
Aiq lmu hsnn, ey srvi-xrftar, gl,
ak-ak etmi sninn sineyi-fgar gl.
Gl n nisbtdir sn, sndn na yz frq var,
Sn bti-prdniinsn, ahidi-bazar gl.
yl pnhan eylmi kksnd sirri-eqini
Kim, yandan asarlar eylmz iqrar gl.
Tutiyayi-em n hr sbhdn yllar tutub,
Xaki-drgahn sbadn eylr istifsar gl.
Seyri-glzar etdigin peyki-sbadan fhm edib,
Gnci-zr qlm mhyya, qlmaa iysar gl.
Brgi-gl sanman ki, rngin xitlr cm eylmi,
kmy l gnci-zr hifzin bir divar gl.
Ta sriri-sbzyi dprtmy thriki-bad,
Saysindn urdu hr lvhin bir mismar gl.
Hr shr glzar lvhind kr yz dair,
Qaliba minqari-blbldn alr prgar gl.
Ey n gln bistann mnvvr qlmaa,
Hr aacdan asd bir qndili-prnvar gl.
Bunca qndili fruzan eyldi, mma n sud,
Dudi-dildn qld blbl ruzigarn tar gl.
Dari-dnyay fzayi-cnnt dndrdi, leyk
Qn kimi blbl dnyay qld dar gl.
Bir zbani-haldr hr yapra fhm etslr,
Prddari-xak lanlardan verir xbar gl.

46

Blbli-zar etdiyi fryadlr tsiridir,

Bisbb xabi-dmdn lmam bidar gl.
Baiban, sultani-adil dvrdr, tnbih ql,
Urmasn glzar at, zlm edib zinhar gl!
Cvr lil qnnin pirahnin ak etmsin,
Cnbi-namtdildn qlsn istifar gl.
Yxsa nagh surti-hali lur sultan rz,
Qhr urar mqtzayi-vzi-nahmvar gl.
l gli-bai-xilaft kim, bhari-dvlti
Almfruz lal grmz cfayi-xar gl.
ldu dvrnd hva mhbusi-zindani-hbab,
Qaliba grm hvadn mmeyi azar gl.
Brgi-gl gzdirmz ldu mhmili-badi-sba,
Hddi yx kim, kdir badi-sbay bar gl.
Srsri-qhri-chansuzindn agah lal,
Amaz ldu busitani-fineyi-rar gl.
Xlvti-ltfndir nuri-dili-mmin ira,
Glni-qhrindir dai-dili-kffar gl.
ahi-din Sultan Sleymani-sadtmnd kim,
Ksb edr xlqi-xundan nzhti-tvar gl.
Ba salm mehrini ruzi-zldn rxi-pir,
yl kim, glrxlr eylr ziynti-dstar gl.
Inqilabi-dvrdn bulmazd hrgiz ixtilal,
Alsa ndan hkmn frmani-istimrar gl.
Zvq bazarnda bulmazd bu rng il rvac,
Etmsydi nqi-mhrn sikkeyi-dinar gl.
lmaq in mtribi-bzmi, dutub bir dair
grnir hr sbh blbldn fni-dvar gl.

47

Mtbxi-cudin kim, dudin snbldr qulam,

Xarklik sntin tutmu, degil bikar gl.
Qurtulur fth etdigi kivr blayi-fitndn
Kim, aldqda tikndn ayrlr naar gl.
rh edib susnlr vsafi-xlqn, gzdirir
Qndn hr sbh ab glnd yz tumar gl.
Qtreyi-bnmmidir, ya l ab sail kimi,
Xazini-ltfndn alm lli-hvar gl?
Qymayb dvrnd viran kargahi-glbni,
Bir aya zr durub lmu na memar gl.
dli yyamnda bnm sanmanz kim, blbln
Beyzsin qynunda hifz etmi lub qmxar gl.
Damni-pakiyl l bhctfzayi-mlkdr,
Gr cahan banda cnnt gllrindn var gl.
Vzi-almdn flk mqsudi ldu kim, lur
Bslmkdn xari mnzuri-ll-bsar gl.
Qdrin vermz xll dnyay qlmaq iltifat,
Ziyb ziynt verdigin xar lmaz xar gl.
Meyv l sultani-adildir nihali-dvlt,
Sabiqn glmi slatini-flkmiqdar gl.
Nla gr sabiqlr ldis fna, ldur qrz,
Meyv gstrdikd tkmk rsmdir car gl.
Ql, Fzuli, mdhin l ahn ki, bai-mdhinin
Blbl lurdu, bulsa qdrti-gftar gl.
Gri yxdur etibarn, mdhin et izhar kim,
Adti-dvri-zmandr xar vermk bar gl.
Var midim nec kim rsmi-mdari-dhrdir,
ld bir gz alm rz eylmk didar gl.

48

49

50

51

* * *
Mniyi-qdrt ki, kmi xameyi-hikmtnigar,
Sfheyi-yyam qlm sbt vsfi-hr diyar.
Bqeyi-Badadn etmi knytin Dars-slam
Kim, na tslim thsin ed hr kivr ki, var.
vliya brci demi vsfin ki, xaki-rfi
Bq-bq vliya-llah lmudur mzar.
Hbbza Badadi-xeyrncam cmiyytsr
Kim, lubdur mzhri-asari-feyzi-kirdigar.
Hm xilaft hkmn, hm sltnt frmann
Bundan etmi alm cari-mruri-ruzigar.
Bundadr baqi niani-mcizi-xeyrl-br,
Taqi-ksra, nsxeyi-mlki-mluki-kamkar.
Bundan lmu hccti-hkmi-xilaft mntvi,
Bundadr xaki-xilaftxizi-xtmi-ar yar.

52

Bunda balam qza mirini sultani-Rum,

Bunda salm sayeyi-iqbal ahi-zlfqar.
Bunda qlm sirri-hqq zahir hidi-Krbla,
Bundadr thqiqi-sidq kizb n darl-iyar.
Bunda lmu mntir feyzi Imami-zmin,
Bunda lmu bhreyi-elmi-rit intiar.
Bundadr Mruf srmnzil, Cneyd cilvgah,
Bundadr Bhlul znciri-cnun, Mnsur dar.
Dtin etmi seyr min Hatm kimi shraniin,
hrin etmi txt min Nuirvantk hriyar.
Bunda lmu seyti-ehsan krm afaqgir,
Bundan lmu mdlt rsmi iya itihar.
Shni-shrasnda min Leyliy Mcnun cilvgr,
Kuhsari zr min irin Xsrv badxar.
Hr qrib naznin hr vilayati vtn,
Hr mizac mtdil ab hvasi sazikar.
Trbti-mqbuli brr facir tsirbx,
Xaki-paki-surti hr ziynt ayindar.
Bu mcrrbdir ki, bulmaz zlm bunda imtidad,
Bu mqrrrdir ki, lmaz bunda zalim payidar.
Gri bir qa gn flk xeyli-bla tyin edib
Qlmaq istrdi bu mlkn rxti-eyin tarmar,
Kfr mstvli lub, qlmd islami zbun,
Chl istila bulub etmidi hli-elmi xar.
Tutdu dsti-naleyi-mzlum dvran damnin,
Sald dudi-ahi-dil ayineyi-rx qbar.

53

rx filhal ldu l ryi-qltdn mnfil,

Dvr filfvr ldu l fikri-xtadn rmsar.
Ltfi-Iyzd amili-hvali-hli-fqr lub,
Qld feyzi-dl il tdbiri-icz inkisar.
Bayir lmu mlk tyin etdi memari-xird,
Susam glzar irsal etdi bri-nvbahar.
Badipayi-zmi-kivrgiri-almgrd il,
Khli-yani-cm qldqda xaki-rhgzar,
Qld mhuri-rb fthi-cm tarixini,
Gldi Brci-vliyay padiahi-namidar.
Rvn etdi dldn hr gusind min ira,
Cari etdi feyzdn hr mlkin min cuyibar.
l hanahi-flktabe ki, vermi dvlti
Bhr br hkmnd xirid livayi-zrnigar.

54

Hddi-zati iqtidari-mavrayi-rsmi-ql,
Rsmi-feyzi-fitrti mafvqi-hddi-iqtidar.
Fevz glzarnda bir srsbz nxli-barvr,
Feyz dryasnda bir pakiz drri-ahivar.
Hr n kim, alm na mhtac, l ndan qni,
Hr n nunla tfaxr xlq, ndan na ar.
Mlki-istinad feyzi-nemtindn layzal
Xazini-grdun lazim sddi-babi-iftiqar.
Cilvgahi-vci-istelad vhmindn mdam,
Badipayi-xxrami rx bimi-etibar.
Padiahi-bhr br Sultan Sleymani-vli,
Srvri-sahibnzr, ahnhi-fqtiar.
l nihali-glni-dvlt ki, axi-gl kimi
Ltf qhrindn verir hbab gl, day xar.
Hr chtdn zati-paki nqteyi-prgari-mlk,
Hasil nda hr trf ymni-ymin, ysri-ysar.
Baniyi-hikmt ki, rkani-nasirdn mdam,
ar divari-srayi-snt eylr stvar.
Salmadan kuhi-kuhindn nun sngi-sas,
Hr bina zimnind istehkam qlmaz etibar.
Yeddi xtr kim, qza mrin srncam etmg
Naqtk qdrt biyabannda kmilr qtar,
Qti-rahi-Kbeyi-mqsud edrlrs nla,
l qzahkm qdrfrman vermilr mhar.
Mnqtedir dhrdn srind tdbiri-mur,
Mrtfedir rxdn dvrnd tklifi-mdar.

55

Fa sylrlr ki, biz mzuliz mr nhydn,

Hakim ldur, ndadr frman, nundur ixtiyar.
Ists grdun gzib ruyi-zmini rq qrb,
Nsrti-islam in bulmaz nuntk hriyar.
r hifzind tmmi-mcizati-Mstfa,
Din zhurind riki-cri-shabi-kibar.
lmasa mmkn fzayi-rseyi-dlind seyr,
Zlm edrdi dari-dnya hlin dnyayi dar.
Hq iki adil Sleyman hakim etmi alm,
vvl axir qlb sirri-dalt aikar,
l Sleymann kuhi div salm rstxiz,
Bu Sleyman svlti kffari etmi xakisar.
l Sleymana mhlli-zmd mhmil hva,
Bu Sleyman zmani-rzmd mhkum nar.
Almin vsfin Sleyman mlki derlrs nla,
n Sleymandan Sleyman qalbdr yadigar.
Almaa qiymt verib yerdn qbari-drghin
rx tdbiri-ticart eylmi leyl nhar.
Ay gndn keyl edib, xlqi tutub ahid verir,
Nurini peyman-peyman, alr ndan iyar.
Billah, ey dvlt ki, drgahnda mhrmsn nun,
Ds first, halim l drgah rz et zinhar.
Qlmam trtib shni-sidq min drri-sna,
Bulmazam rxst ki, drgah qlam bir-bir nisar.
Mndn l qafil, na mn ruz b hli-dua,
Mndn l fariq, na mn mttsil mmidvar.

56

Ya Rb, lmaz lam axir bu drdi-itiyaq,

Ya Rb, lmaz lam zail bu rnci-intizar?
Buldu alm feyzi-amindn ilaci-drdi-dil,
Haalillah kim, qala ancaq Fzuli dilfigar.
Var midim kim, na hm la amil mrhmt,
Am lur, lbtt, feyzi-sayeyi-prvrdigar.
Ta mdari-grdii-grdun bulub imkani-dvr,
Dftri-dvran ed hifzi-hesabi-hft ar.
Hft xtr ed mri-padiah inqiyad,
ar nsr la tbi-padiah sazikar.
* * *
1
N xdur ld glgun cam, bada eq sevdasi,
Knld vsl zvqi, canda cananlar tmnnasi,
Knl bir qa zaman nduhi-hicran il zar etmk,
Yen mmid il ahngi-bzmi-vsli-yar etmk.
2
N xdur l msafir kim, sfr zmini czm eylr,
Tutub rahi-tvkkl mnzili-mqsud zm eylr.
Bulub sudin sfrdn, ksb edib srmayeyi-irt,
Dnb mlkin hr mnzild bir tdbiri-bzm eylr.
Frhnak yl kim, bir naznin hbazi-seydfkn
Alr seydin, lub xvqt xrrm maili-mskn.
3
N xdur aiyandan dmbdm hbaz prvazi,
ikar zr hva tutmaqda lmaq rx hmrazi.
Urub minqar, ab ngal, tkmk seydlr qann,
Yetirmk kbk drrac tzrv hpr avazi.

57

Alandan snra seydin ad meyli-aiyan etmk,

Nk kim, fth edib mlki-Firngi xsrvi-qazi.
Sfav zvq il meyli-nigaristani-Rum etmi,
Xilaft txtini mstqdmi-feyzi-qdum etmi.
4
Zhi sultani-rvnry, mlkarayi-dryadil
Ki, tvfiqi-zfr iqbal qlm cvhrin qabil,
Binayi-ehtimamndan dmadm lmasa mhkm,
Tilismi-dini-Hq tyani-kfr il lur batil.
lvvi-iqtidarndan peyapey bulmasa rvnq,
lur nqi-sadt sfheyi-yyamdan zail.
hi-dnyav din Sultan Suleyman ahi adildil
Rizasin saxlayan hm din, hm dnya qlr hasil.
Hvadis dfin almd qadir padiah ldur,
Pnah istrs, alm, Xsrvi-almpnah ldur.
5
Hrimi-Hq irai, sltnt mi-bistani,
Riyazi-dl srvi, vci-rhmt mahi-tabani,
Xilaftd vilayt hlinin himmtli srdari,
Vilaytd xilaft txtinin dvltli sultani.
Sekndr txtinin iqbal il mqbuli-Darasi,
Sleyman mlknn isbat il varisi-Sleymani.
Mlazi-mmlkt, mmduhi-millt, mzhri-rhmt,
Hr aft dfi, hr qm arsi, hr drd drmani.
rit ziyvri, din rvnqi, islam ayini,
Mrvvt mnbi, insaf dryasi, krm kani
Ki, hr kim hr dil il hr n vsfin qlsa, fzundur,
na bnzr hnh grmmi ta dvr grdundur.
6
ahnahi ki, grdun drghi-qdrin akrdir,
Cmii mddasi feyzi-dvltdn myssrdir.
N frman kim, qlrsa Hq rizasin mtabiqdir,
N yan kim zm qlsa, bxtin tvfiq rhbrdir.

58

Fzayi-barigahi-dlinin yani-mqbuli
Srasr hr biri dlin bir pakiz mzhrdir.
Mqddm cmldn l srvri-sahibsadt kim,
zldn tinti insaf dl il mxmmrdir.
Nizaml-izz vl-iqbal Sultan Veysi-rvndil
Ki, darl-mlki-Rum nvari-dliyl mnvvrdir.
Knl, vqt ldu, l qtbi-zman dvrnd izhar et,
N mqsd kim, zmanlar batini-pakind mzmrdir.
dalt tintinin trzini l pak tndn sr,
Nbvvt xirqsinin zvqini Veysl-Qrndn sr.
7
ha, cnnt dilrdim, Hq myssr qld didarin,
Umardm nuri-rhmt, ruzi ldu mi-rxsarin.
Muradm Kb idi, tvfi-drgahin nsib ldu,
krdim ll n hsrt, iridi sm gftarin.
Qlrdm arizu Hqdn kilidi-mxzni-mqsud,
Grnd dideyi-mmidim dsti-ghrbarin.
Sfayi-tltin mhv etdi knlmdn lm nqin,
Malic ldu hazir, qalmad tvii bimarin.
Triqi-izz iqbali itirmidim lub qafil,
Mni qflt yuxusundan yatd bxti-bidarin.
N tat cridir, ya n dua tsiridir, ya Rb
Ki, mtlbi myssr ldu mhntsiz tlbkarin?
Fzuli hsni-tvaril lmu qrbn mail,
Budur tsiri almd hmi hsni-tvarin.
Sfayi-niyyt il yx dua qlmaqda tqsiri,
Dua lsa riyasz, byldir, lbtt, tsiri.
8
Binayi-riftin ta dvri-grdn var, var lsun!
Mdar etdikc alm, dvltin almmdar lsun!
Mqami-irtifai-qdrin bimi-hvadisdn
Hmi dvlti-tvfiqi-hq hisni-hsar lsun!

59

Srayi-himmtin kim, xlq salm sayeyi-rhmt,

sas nsrt fth il daim stvar lsun.
Tmamiyi-murin hr chtdn mvcibi-thsin,
Cmii-xidmtin mnzuri-eyni-etibar lsun!
Sn ll rcmndi-mlk, dmn qeydi-qm ksin,
Sn ll srblndi-dhr, hasid xar zar lsun!
Fzayi-bqeyi-Badad dlindn lub rvn,
Mizaci-pakin ab hvasi sazikar lsun!
Sriri-hkmi-brci-vliya sndn bulub ziyvr,
Sfadn hr gni nvruz hr fsli bhar lsun!
Snin vsfinl gn-gndn tapub rvnq mnim nzmim,
Mnim nzmiml vsfin virdi-hli-ruzigar lsun!
Zban lduqca bir dm getmsin zikrin zbanimdn,
Xyali-xidmtin mhv etmsin Hq lvhi-canimdn.
* * *
Gldi l sa kim, ndandr hyati-hli-hal,
Yxdur nsuz xlq cismind hyat ehtimal.
Gldi l Xizri-mbarkpey kim, nsuz bidlil
Mztrib qalmd hli-fzl rbabi-kmal.
Gldi l Mehdi ki, salmd zmani-qeybti
Iqdi-nzmi-kivri-islam bimi-inhilal.
Gldi l Asf ki, qndurmudu cndi-vkti
Damni-mlki-Sleyman qbari-ixtilal.
Srfraz rasthd nikry xubruy
Srvri-pakiz tvar psndid xisal.
Cvhri-qabil yasi-aqibt Mhmud kim,
Xlq gstrmi nu Iyzd flkdn bir misal.
Mrhba, ey rvnqfzayi-sriri-izz cah,
Mrhba, ey ziybbxi-msndi-cah clal!

60

Srvra, hqqa ki xuridi-cmalindn cda,

xtri-iqbalin yetmidi Badadn zval.
lmu ikn k seylabiyl ma, kr kim,
Buldu emi-mlk xaki-mqdmindn iktihal.
Qalmamd feyz, guya kim sn imdad n,
vliya qlmd Brci-vliyadn irtihal.
Ey x l kim, xirmni-dayi brbad etmy,
Canibi-dryay qldn seyr manndi-imal.
Xsm mlkin xraman eyldin xzra lm,
rri-eytan dfin adn mlkv prr bal.
Girdin l iqlim kim, bhr il brrind nun
Yx sn bir munis qmxar qeyri-Zlclal.
Qlmadn mvaci-dryayi-davtdn hzr,
kmdin hvali-asari-hvadisdn mlal.
Ksdin vvl fitn ban intizami-mlk in,
Ibtidayi-kari-xeyr etdin, mbark ldu fal.
Fth qldn l yeri kim, dvri-Admdn bri
Qlmamd sahibindn qeyr hrgiz intiqal.
Aldn l iqlimi kim, almd yz min padiah
Hsrtiyl verdi can, fthin bilb mri-mhal.
Adn l mlki ki, yz min sltnt lafn uran
ldu cz il nun dvayi-tsxirind lal.
ahidi-Bsr prianhal ikn verdin na
Xtt xali-lkri-islamdn ziybi-cmal.
Minbrin zikri-hmayun il etdin srblnd
Kl mqami heyfdir qlmaq razil payimal.

61

Sikksin padiah ismiyl verdin ziyb fr,

Heyfdir kim, la l rna siyhru layzal.
Ksdin l iqlimdn hli-Firngin rbtin,
Aa bilmz ldu kffar l yana emi-xyal.
Xlq elan etmg dini-Mhmmd tatin,
Eyldin l Mscidi-qsay tyini-Bilal.
Srhdi-Hindistan adn, sn yz afrin!
Rum rxsarna xeyli ziynt artrd bu xal.
Gr sn dmn mqabil durmadiys, vchi var,
ldrr xffa snsn afitabi-bizval.
Fth yz vermi sn hr qanda kim zm eylsn,
Hi ksdn surt glmz xilafi-imtisal.
Lkrin zm ets bir satd eylr tarimar,
Hr n tdbir tssl qlsa xsmin mah sal.
Seyr qlsan himmtin srfin dymaz* bir nzr,
Qlsa da cml mrn srfi-zbti-mlki mal.
rseyi-cng cidalin qtldn xali qalb,
Mttsil ryinl tiindir qlan cng cidal.
Tiin isitr rzm ed, qanlar tk, balar ks,
Ryin etmz dmnin fthini mhtaci-qital.
Byl ki, tvfiqi-Hq nsrt nsib etmi sn,
Intisabi-rift iqbal dmdr mcal.
Dut cahan mmursin srskri-islam lub
Nvcvanlar zuri-bazusuna dymaz pir zal.

Dzmz

62

Cvhri-zatind n namusi-nzmi-mlkdr,
Ltfi ahnahi-islamn sn lsun hlal.
ldu rvn kim, sn aazi-riftdir bu fth,
Prtvi-xuriddn bdr lacaqdr bu hilal.
Var midim kim, mxaliflr arasnda mdam,
Asiman qldqca niyrani-davt itial,
Mttsil fth la ruzi canibi-Hqdn sn,
Fezyi-mdhinl Fzuli xsty hsni-mqal.
* * *
hrv xttn xyali emimi qlm mqam,
Amaa Bhreyni cm lmu sipahi-Rum am.
Cilvgah etmi qbari-drghin mjganimi,
Sahili-dryay dutmu skri-Darus-slam.
Rahi-eqind sirikim gstrir hr dm hbab,
zmi-rh etdikc lkr, rsmdir nsbi-xiyam.
Cng edrlr bir biriyl tiin in xublr,
Rsmdir lkrd sular zr qlmaq izdiham.
Srv lafi-hsn edr, gstr qiyamn mn ql,
Ba kn srklrin dfin vacibdir qiyam.
Qyma zlfn dmy mahi-rxi-rxanin,
Ql M mlkinin sahirlr seyrin hram!
Knlm gr, diddn gh qan tkr, gh qan ir,
Mdd czrini tmaa ql bu dryann mdam.
Dil evin rvzn a sinm dlib tiin kim,
Mntzirdir fthi-rahi-Kb in xas am.

63

Hr ayi-xncrin brqi-fnadn bir rr,

Hr sdayi-navkin mlki-dmdn bir pyam.
mrlrdir qtli-dadn cl kmi lin,
nu divani-qzadn tiin etmi iltizam.
Hq taladan sn fthi-dmadm ltfi-xas,
Sndn hli-alm ltfi-peyapey feyzi-am.
Rzmgahind mizaci-ti tbi-rmhni,
Mxtlif qlm triqi-iftiraq iltiyam.
alb hr bir duni tiin etdikc iki,
Hr iki bir lmaa rmhn qlr iqdami-tam.
Qsdi-fthi-mlk qlmsan, mbarkdir bu ry,
zmi-dfi-dmn etmisn, myssrdir bu kam.
x zmanlardr ki, seydi-mrdmi-tccar in
Rhgzari-hind qurmudur hsari-Bsr dam.
nda qanlar yurddurubdurlar trddd hlin,
Gldi l dm kim, k tiin lardan intiqam.
Dprnn lkrmidir, ya Dcldir Badaddn
Eylyib tyan Czayirdn yana qlm xram?
Dutma lmaz byl seylabn ylun xaak il,
Qlmasnlar mnin hli-Czayir ehtimam.
Yel buraxd Hind dryasin zmindn xbr,
Titrdi drya, mhabt Hind sbhin qld am.
Qld Qtbl-Mlki thrikin yerind mntrif.
Getdi xvfnl Nizaml-Mlk mlkndn nizam.
Vhmi-tiin eyldi hli-Firngi zrdrng,
Qld grdi-lgrin shrayi-Hindi mikfam.

65

Mik sylrsm sipahin grdin, qlman xta

n Fzuli xsty ndan mttrdir mam.
Ta b ruz ixtilafiyl mqrrrdir mdar,
Ta mh xurid dvrannda mmkndr dvam,
Var midim, xabi-qfltdn hsudun durmayb,
Bxtini bidar ed tvfiqi-Hyyi-laynam.
* * *
Iridi vqt ki, gl basa busitan qdm,
Chani eyly ltfi-bahar rki-Irm.
Ver bnf il brgi-rvan mn
Sfayi-ziynti-peyvndi-abinus bqm.
Hvadn eyly cari br gvhrbar,
Shifeyi-mn stnd jalv bnm.
Gndn la sipehri-kvakib syyar
inar saysi altnda sbzeyi-xrrm.
Shifeyi-mn zr trddd ed nsim,
Msih cilvghi la damni-Mrym.
qudi-bnm il ruz b hrarti-mehr
Xtuti-sbzyi gh mhml ed gh mcm.
Msavi la ltaftd asiman zmin,
Brabr la ygrmkd hb dhm.
mndu xuna hkmi-yalti-nvruz,
Misali-hkm nisar eyly kuf dirm.
Rvacbx la glzar etidali-hva,
Nk ki, xtteyi-Badad srvri-zm.

66

Gli-bhari-dalt, nihali-glni-cud,
kufeyi-mni-ltf srvi-bai-krm.
Mhi-sipehri-yalt yas paa kim,
sasi-mlkdr ndisil msthkm.
Blnqdr cnabi ki, ryi-rvnin,
Degil dqayiqi-adabi-sltnt mbhm.
Mrrf eylmmi bir nun kimi kamil,
Sriri-sltnti ndan sbq qdm.
Vcudi-kamilin yx nzir almd,
N ehtiyac ki, mn sylym, bilir alm.
ya blndnzr afitabi-vci-rf
Ki, xlq rizqindir dsti-himmtin mqsm.
Fqiri-sfreyi-namn niyayi-zman,
riqi-nemti-ehsann vliyayi-nim.
Hrimi-drghin zm edn fqirlr
Nisabi-nemt il frz lur tvafi-hrm.
Tqrrbn snin l rtbeyi-sadtdir
Kim, nda lazm lur qrbi-Hqtala hm.
mid il tutal damni-daltini,
Irimz ldu giribani-mlk dsti-sitm.
Qza yazanda snin ismin bqa mlkn,
Qlr dulrini nvki-tiin il qlm.
Bu lmasayd qrz, sfheyi-vcud qza
Snin dulrin ismini eylmzdi rqm.
Fsad tnsin insan eylyn mlki,
Gr etmsydi snin hsni-siyrtin mlzm,

67

Fsad qail lub infialdn ban

Yuxar qaldra bilmzdi bir bni-adm.
Thart vr zhd tqva il mdam
Binayi-hsni-slukindir l qdr mhkm
Ki, bhri-hiyleyi-Iblis na gr lsa mhit,
Tsvvr eylmk lmaz kim, l bina k nm.
Glib hzurin grsydi pak mrbini,
alard xiclt il cam tvb dana Cm.
Girb sipahin lsayd vaqifi-rzmin,
Tfaxr etmz idi zrbi-tiil Rstm.
Bu nv il ki, zamanind cismi-mlk mdam
Bulur hyati-mcddd, zmin-zman, dm-dm,
Vcud hifzini ltfn gr edins murad,
Binayi-feyz il msdud lurdu rahi-dm.
Mqrrr eyldi grdn ki, dhr durduqca,
Nihali-qamtini bari-qmdn etmy xm.
Zman zr grn sayeyi-daltini
Rvamidir ki, ed sayeyi dalti km.
ha, Fzuliyi-zarm ki, rxi-bihudgrd,
Salbdr ayineyi-tbim qbari-lm.
Tnimd zxmi-xdngi-bla, vli adm
Ki, ltfn lsa, bulur cml zxmlr mrhm.
mid var ki, tsxiri-mlki-alm in
Fzayi-rxd kdikc afitab lm,
Zaman-zaman yzn bal qaplar ala,
Nfs-nfs lub fzun qapnda xeyl hm.
Myssr la ki, tvfiqi-fth il tiin
la Iraqi-rbd kilidi-slhi-cm.

68

* * *
Ey msffa ieyi-cvlaneyi-firuzfam,
Mdni-yaquti-shba, glbni-glbrgi-cam!
Qneyi-glzari-hikmt, hqqeyi-hdi-sfa,
Drci-drri-mrift, meyari-idraki-tmam.
Prddari-dxtri-raz, dayeyi-bintl-inb,
Mhrmi-sultani-mey, mtbui-bnayi-giram
l dutub, dmlri bir-bir ya duruzan,
Srf edn varn knllr amaa hr sbh am.
Naznin dilbr kimi hbab qanlar yudduran,
Drd iln aiq kimi qanlar tkn gzdn mdam.
Vh, n cvhrsn ki, bilmz hi kim xasiyytin,
czi-vsafndadr tqsir qail qli-tam.
Gh glb qh-qh, tr eylrsn diman mclisin,
Gh gilb xlq zril qlrsan ehtiram.
N duadr bilmzm qlql deyib zikr etdiyin
Kl duann hrmtin vacib bilibdir xas am.
ql alrsan, can balarsan kmali-sehr il,
Divi salb iy, du qlrsan suy ram.
Gah durmaq, gah gilmk, gh ya dmgin,
Zahir eylr gh scud gh rku gh qiyam.
Bir riyayi zahid bnzr slukin kim, la
Dras tqva iln ziyba, ii dlu hram.
Yx, yx, tvarin mnzzhdir riyadn, bhsiz,
Snd mzmrdir xvasi-rbti-yhyl-izam.
Qlmasnlar tn, gr meyxanlr seyr eylsn,
Sufiyi-safidrunsan, zairi-Beytl-hram.

69

lmant, ey irai-hli-qdr etibar,

lmrvvt, ey nizami-hli-izz ehtiam.
n sfayi-niyytin tvfiqi-hsni-siyrtin,
Qld qrbiln sni by xidmtind adkam.
Umduun srmnzili-mqsuduna basdn qdm,
Kims mhrm lmayan drgahd dutdun mqam.
Xatirindn xmasn mhrum lan ftadlr,
Tanrn yadnda tut gr ds tqribi-klam,
rz ql mndn dua l mdni-insaf kim,
Feyzi-dlil prian mlk tapmdr nizam.
Harisi-mmureyi-Badad, qtbi-hli-Rum,
Hamiyi-mlki-Hma, msthfizi-srhddi-am,
Veys by hzrtlri, xuridi-vci-iqtidar,
hriyari-nikry nikbxt niknam.
mri-iqbaln mrttb qlmaa lmu na,
am bir hindu knizk, sbh bir rumi qulam.
l biri tzyini-xlvtgahin iqdam edib,
Bu biri trtibi-eyvanna eylr ehtimam.
Cam qlm Cm sifarilr ki, yetgc bzmin,
p lin, ixlasm rz et, yetir mndn pyam.
Bady Cmid mant yuklmi kim, Tanrn,
Grgc nu d yain, yetir mndn slam.
Ey xuraman srv kim, ta dvr glmidir qdh,
Grmyibdir sn kimi bir trf srvi-xxram.
Sari-xlqin nsimindn msffadr dima,
Badeyi-ltfin mimindn mttrdir mam.

70

Yamanlq, yaxlq keyfiyytin mlum edn aqil,

Yamanlq edn yaxlq etmzs, yaman eylr.
Flk guya degil hli-frast kim, fna hli
Cfasndan nun peyvst fryad fan eylr.
Mn ndan istrm tzim tkrim tvanalq,
Mni gn-gndn l zar zif natvan eylr.
Tnimd zfdn bir stxan qalmdurur, grdun
Mdam l stxani qm xdngin nian eylr.
Nn kim xakidani-almi-sflid adtdir,
Kmandar x atan sat niann stxan eylr.
Irimz kimsdn hvalim feyzi-nzr, bs kim
Mni zfi-bdn daim nzrlrdn nihan eylr.
Knl viransin mmur qlmaq qsdin emim,
zarim stn cdvl kib sular rvan eylr.
Bieyni yl kim, cdvl kib sular qlb cari,
miri-kamiran viran yerlr abadan eylr.
Mhi-vci-sxa lvnd bg, kl mdlt pi
Ki, dli hr zaman ruhi-Rsuli adman eylr.
Zhi saleh ki, daim iqtidayi-mri-mrufun
Itat hlini asibi-duzxdn zman eylr.
na qlsn itat buyruiyln eylsin tat,
Qiyamt vqti hr kim meyli-glzari-cinan eylr.
Verir Quran yerin sihhti-tat gr zahid,
Nmaz ir duayi-dvlti virdi-zban eylr.
gr tlim vers surti-divar hli-dil,
Qlb kamil qamu mnidn nu nktdan eylr.

72

ya pakiz xlaq flkqdr mlksiyrt

Ki, hr nakam yets iltifatn kamiran eylr.
Bhar yyamin gr feyzi-xlaqn sr salsa,
Hvasini qlr canbx brin drfan eylr.
Xzan fslini gr tbi-ltifin trbiyt qlsa,
Tkr altun vrqlr, adn brgi-xzan eylr.
Kmali-himmtin n mlk tmirindir sai,
Qamu shralri, lbtt, ba busitan eylr.
Bu gndn snra qalmaz hi viran mlk, heyranm
Ki, cd abad yerdn qasa xanda aiyan eylr?
Bu gndn snra shralar lur mrdmniin, ya Rb,
gr vhi glib ram lmasa, qanda mkan eylr?
Verir tmir mlki-bayir barani-ehsanin,
Nk kim, abi-Xzr mvati hyyi-cavidan eylr.
Sn tat yetr ancaq bu kim, daim hvadisdn
Xlayiq hifzini mhruseyi-mn man eylr.
Xudavnda, sn mnsubdur hkami-riyy,
Nk grdun mn dvrnd cvri-bikran eylr.
N heyf etdim na kim, dn-dn heyf alr mndn,
Nsin ldrmm kim, lhz-lhz qsdi-can eylr?
Gnahsz barm qan eyldi caizmidir byl?
Rizayi-Hqq n bir sr ki, nahq ni qan eylr.
Fzulidn gtrm sayeyi-ltaf ehsann,
Kmali-dlini zikr il mhuri-chan eylr.
midim var kim, ta asimandr dvrln dair,
Snin ryinc lsun dvrlr kim, asiman eylr.

73

* * *
Bir gn ki, dey lamtin etmidi aikar,
Tutmudu z fsrdlig tbi-ruzigar,
Badi-xzan yetib hrkati-ni il,
Hr yan dirxt rxtini etmidi tarimar.
Srsr hcumu qarti-bustan zm edib,
slil qymamd aaclarda brg bar.
Brgini axi-gl yel vermidi srbsr,
Yni, tcmmln chann n etibar?!
Tey qlm idi sbz bsatn busitan,
Yni ki, mtbr degil sbabi-mstar.
Yel byl fsllrd tmnnayi-knc edr,
Mn eyldim sba kimi gln yana gzar.
Bir ba dd rhgzrim grdm nda cm,
Trtibi-ey qlmaa sbab hr n var.
Dlmu qdh rab il glmi araya kim,
Gr lal getdi is, mnm mi-lalzar.
Minayi-sbz ltfl dlmu ya kim,
Gr qn fani ldu, mn mri-payidar.
Glmi kbab dvr v sylr ki, ey qdh,
Hrgiz tutarm xidmti-yaran edn qrar?
Hr trf nxl brgi-xzan il balam,
Meyli-imart eylyibn taqi-zrnigar.
Ym fzayi-ba xzan brgi xitlr,
Guya hva hcumin tutmaq dilr hsar.

74

lqiss, l bsatd mn grmi-vq lub,

Aldm mtai-zvq, verib nqdi-ixtiyar.
ldum tmam qrqeyi-dryayi-vq zvq,
Dutdum triqi-rabiteyi-qldn knar.
Hr dm bir iltifat fda eyldim xird,
Hr lhz bir hvsd nisar eyldim vqar.
Hr kim ya sundu mn, mn ayana
Cinsi-hvas nqdi-xird eyldim nisar.
rvahi-qds bzmi imi, nu bilmdim,
Mn mst bixud ldum, lar qald huiyar.
Bihu dmm mtyyir mizac il,
Qafil ki, leyldirmi ken dvr, ya nhar.
lmu hcumi-hadisdn hu mntzim,
Qlm sfayi-ql meyi-tirdn frar.
Bir lhzeyi ki, seyqli-idraki-mstqim,
Nagh gtrd ayineyi-tbdn qbar,
Adm gzm grmdim l bzmdn sr,
Hqqa budur tbiti-dnyayi-bimdar.
Qlmaz qamu qziyyd mrin mstdam,
lmaz cmii-mrd bnyadi stvar.
Grdm yerim fzayi-bisati-srur ikn,
lmu mziqi-mzbleyi-cz inkisar.
Hmshbtim cmati-hli-qbul ikn,
lmu ndim hmnfsim ne mur mar.
Cismim cfayi-iddti-brd il natvan,
Bam blayi-hadis daiyl sngsar.

75

hli-cfa tnimd lan kisvtim alb,

Qymu mni brhnv lrzan xar zar.
N bir rfiq kim, la l dmd dstgir,
N bir nis kim, la l qmd qmksar.
Iyzd zm balam bvabi-rhmtin,
Yni, budur nhayti-syani-badxar.
x bad bzmi-dvrd nu etmim, vli,
Mn hi meyd grmmim bu sift xumar.
Hm zillt il drghi-xaliqd mnfil,
Hm heyrt il xlq arasnda rmsar.
Dvran eyldim bu msibtd etiraz:
Key rxi-bimrvvt bdhdi-nabkar.
Bir mrdr ki, mcmi-hli-kmald,
Ey niat il iirm cami-xgvar,
Hrgiz zm grmmim byl biur,
Hrgiz zm grmmim byl xakisar.
Meyxanlr mcalstindn alb srur,
Mey tbim lurdu frhbx sazikar.
Hala n vaqe ldu ki, verdin bu gn mn,
Nqsani-irz mal iksti-tni-figar?
Dvran cvab verdi mni-natvan kim:
Ey xst! Bu msibt sbr eylgil ar!
Iyzai-cism can nsihtdrr sn,
Idrak hlisn, bu nsihtdn etm ar!
Aldanma mey niatin v dem dmbdm
Kim, ni byl nu hram etdi Kirdigar?

76

Hr mr nhy ibrt iln etibar ql,

Hr id etibari ar eyl zinhar!
Df ldu l msibt ndan yan lan,
Thqiqi-sirri-hikmti-Hq qald payidar.
Gr getdi rxt, nxl kimi qlma iztirab,
Sbr et kim, kdurt hm yxdur etibar.
Bu rsmdir brhn lub qda hr dirxt,
Tcdidi-kisvt eylmk yyami-nvbhar.
Sn hm nihali-nvrsi-glzari-eqsn,
Gr getdi brg, xatirin yetmsin qbar.
Ksm bhari-ltf krmdn midini,
Tcdidi-rxti-tazy lgil midvar.
Czi xsart il mlul lma, kr ql,
Bg xaki-drghin fda byl sd hzar.
* * *
Yen ald gl qld chani xrrm,
mnarayi-vcud ldu gli-bai-dm.
Mjdeyi-lal v gl verdi mgr badi-bhar
Ki, nisar etdi kuf na dinar dirm.
Lal bir rng il kf eyldi srari-drun
Ki, dili-xakd qalmad rmuzi-mbhm.
mi-gl verdi mn bzmin bir nur srur
Ki, ira il bulunmaz sri-zlmti-qm.
Baddn qnlr hamil ldu glbn
yl kim, Isaya Cibril dmindn Mrym.

77

Dmi-canbxini guya yel vermi Isa

Ki, bulur can tni-car dmindn hr dm.
Dm bu dmdir, bu dmi x grgr, ey arif,
Anma Isa dmini, urma ken dmdn dm!
Sbzxiz ldu hvadn llr tpra,
Sbz hr lvhi-mzar bu xti qld rqm:
Ki, nin qflt il fvt la bir mvsim kim,
la ndan dirilr tk llr hm xrrm.
Xaki-Cm zr xb lal, dutub camn der
Ki: kimin var is bir cam, bu gn ldur Cm.
Admi ists tpraqd, lbtt, bulur
Bu gn l feyzi ki, tpra edibdir Adm.
Sbzdn jng yan eyldi ayineyi-ba
Bs ki, kdi dn gn bnmi-barandan nm.
Trf kim, sbz il rvnqi-ba ldu ziyad,
Gri hr ayindn jng sfa eylr km.
Blbl minnt edib dn der idi badi-bhar
Ki: mnm vasiteyi-rvnqi-mlki-alm.
Dedi blbl na: ey hli-xilaf, eylm laf!
Bir hya ql, bu sz sylm, bsm, bsm!
Sn gr bilmz isn, cmleyi-afaq bilir
Ki, kimindir bu mbark sri-feyzi-qdm.
Taz glzari-vzartd alm bir gl,
Vermi afaq nsimi-sri ltfi-rm.
Qlm ndan bu sfa ksbini glzari-vcud,
lmu nunla bu bnyadi-ltaft mhkm.

78

l srfraz kim, nun kimi bir frrx rx

Payeyi-qdr qdm basmad ndan qdm.
ndan ald zmt mri-vsart, guya
Hkm n imdi Sleyman verildi xatm.
na xtm ldu rh rsmi-hkumt, guya
imdi nsb ldu bu drgah vziri-zm.
Hsni-ryil bu gn hkm girir div pri,
Zrbi-tiil bu gn fth lur iqlimi-cm,
Ki, Sleymani-zman Asfi etdi nayib,
ldu srskri-Keyxsrvi-dvran Rstm.
l cavanbxt ki, icrayi-daltd mdam,
Nsqi-rildir mri-rifi tvm.
Prtvi-rhmti-Hq hzrti-Rstm Paa
Sri-rbabi-sxa, srvri-pakiziym.
Gr sbadn xbri-dlin eits, edmz
m prvany mtlq diri lduqca sitm.
Mlk nzminj gr hkmn lsa vaqif,
Zlfi-mhbubi hva eyly bilmz drhm.
Etidal ists rkani-mizac dli,
Irir sihhti-am il tibbay lm.
Feyzi-nsrt bulur, lbtt, cahangirlig
Himmti hr kim xuridsift vers lm.
Sfheyi-nam kimi czm dutar hr yer kim,
Kilkv ks sturi-siphi xeyl hm.
Rifti-qdrini xurid sual etdi zmin,
Xaki-drgahin yad eyldi xurid qsm

79

Kim, nun bulmayb hvalna bir zrr vquf,

Qalmam daireyi-heyrt iind mn hm.
Tati-Xaliqdir hsni-risasi dai,
Rizqi-mxluq kfi bhri-nvalimqsm.
Bhr kan eylslr dviyi-ehsan sxa,
Krm cudini grdkd lurlar mlzm.
Qan l rtb ki, cudiyl nun bhs ed bhr,
Qan l hvsl kim, kan krmdn ura dm.
Hr n tdric il min ild ver bhreyi-kan,
Hr n yz ild mrur il lur hasili-ym,
Bzl bir dmd edr mclisin xazini-cud,
Srf bir gnd qlr bzmin qssami-krm.
Billah r grm layd krmi-bibdlin,
nu mcz sanb iyman glirdi Hatm.
Srvra, cmleyi-afaq yetirmi dlin
Vst zr sri-rabiteyi-xani-nim.
Nla gr dari-fayi-krmindn yets
Bu Fzuliyi-dilfgarin hm bir mrhm.
Var midim ki, cahan lmaya xali sndn,
Nec kim, var ncum flk lvh qlm,
li-alm la tdbirin il rast mdam,
Qddi-grdun la pabusin in daim xm.
* * *
Bihmdillah vl-minn ki, tvfiqati-rbbani
Yetirdi mnzili-mqsud brahim sultani.

80

Triqi-Krbla, rahi-Ncf bir rhbr istrdi,

Bu ylda grd Hq Xizr lmaa sultani rzani.
Vilayt drlrinin mdnidir vliya brci,
mini-Hq grb sultana taprd flk ani.
ya sultani-ali-himmt srdari-adildil
Ki, snsn gvhri-insaf drri-mdlt kani.
Mtrrf eyldi zati-rifin xaki-Badadi,
Imart qld ryi-gncbxin mlki-virani.
Sfa tapd visali-mqdmindn yenl can bai,
sas ald binayi-himmtindn dl eyvani.
Qdm basdn diyari-rfi-Badad v bir-bir
Mzarat bqal-xeyr sndn ldu nurani.
Ziyartlr ki, qldn, asitanlar kim, tvaf etdin,
Qbul lsun ki, tapdn hr birindn feyzi-Rbbani.
Mqami-Qnbr vladi-Fzl bzi hli-beyt
Tvaf etdin, cvanmrdan qldn rz ehsani.
linin pncsin qldn ziyart kim, mqrrrdir,
Yeni grdkd mxdumin l pmk bndfrmani.
Ziyayi-riftindn say buldu, seyr vqtind
Ghi Bhluli-divan, ghi Mnsuri-hqqani.
Hmi xsmini ahi-vilayt da dndrsin
Nk kim, grdn etmi mciz iln da arslani.
Mqami-mintq tvfin qlb ldun kmrbst,
pb vn min drgahn etdin taz imani.
Cvad Kazimin ttari-Badad lduun bildin,
z urdun, tapdn l ttardn hr drd drmani.

81

Tqiyy skriyy Mehdiy nsar gndrdin

Ki, alayili kafr lkrindn saxlaya ani.
Frati-paktk Babil diyarna qdm basdn,
Br vci-Zhr ldu sndn l Haruti-zindani.
Misali-mhdi-ms mzari-Cmcm bir-bir
Tmaasiyl grdn mcizati-ahi-mrdani.
qiyl ibni-bitalibdn istimdad edb himmt,
Triqi-Krblay baladn qran yani.
dti-Krblay lkri-islami cm etdin,
Yqin ldu ki, ahi-Krblann istnir qan.
dayi-tat rzi-niyaz etdin, bihmdillah
Ki, mqbul ldu Beytullah Ibrahim qurbani.
Yetirdin niyyti-pakil bir-bir cdd abay
Slami-rvzeyi-pakizeyi-ahi-Xrasani.
Bu gn srmnzili-mqsud yetdin rahi-vhdtd,
Rfiq ldu sn tvfiq, tapdn vsli-canani.
N canan, cani-mtlq, blk candan fzl rf
Ki, drgahind eylr can nisarn insiv cani,
Xudann Innma qvlind xlq ir vlihdi,
Rsulin lhmk lhmi sri-xannda mehmani.
Ghi-mhtac vermi Qnbri tyan edib ltfi
Ghi arslandan alm mztrib haltd Slmani.
Tfeyli-gvhri-zati-rifi Adm alm,
Fdayi-cvhri-cismi-ltifi bhriv kani.
mirl-mminin Heydr liyyibni-bitalib
Ki, Cibrili-mindir xlvti-vhdtd drbani.

82

Ndir dnyav qba bi-rizayi-Mrtza billah,

N l baqi grk sidq hlin, mltq, n bu fani.
Mdam l kim, bu drgahin qamu sadat xddamin
Srasr cmi-xatir qldn l cmi-priani.
Mni-qafildn agah l ki, bir kmtr snaxanm,
Grk sntk srfrazn mnimtk bir snaxani.
Fzuli, bu hrm ir b ruz gh bigh,
Duayi-xeyr ql sutan, trk et rsmi-nisyani.
N vrad dua kim, qld sultan asitanlarda,
Qbul lsun, budur dilad edn yz min mslmani.
* * *
Yen dt srsbzdir, fsl xrrm,
Cahan bitkllf, tkllfd alm.
Nbatat mvatin vermi ehya
Hvayi-Xizrxislt Isvidm.
Msihi-kuf zuhurin mtlq
Sba tseyi-Adm ax Mrym.
Bisati-bsatin bsti-ryahin
Biri faricl-hm, biri kaifl-qm.
Gl vraqi card eyl mzmr
Ki, mniyi-nadir ibartd mdm.
Gli-srx suri-rusi-Mqnn,
Dirxti-kuf nigari-mmmm.
nadil xtibin glbn mnabir,
kuf siphin glzar mxyym.

83

Bu gn zlfi-hli-mlahtdn zg,
Degil hi ks mztrib-hal drhm.
Bu gn br badi-bharidn zg,
Degil kims srgtv did prnm.
Baharndr, aya, bu tsir bilmm
V ya dvlti-feyzi-xaqani-zm.
Flk mrtb, qtbi-xurid seyri
Ki, nvruzi-dlildir mlk xrrm.
Misali-saltd ismil cari
zl ta bd hkmi-turav xatm.
Hesabi-sxavtd mril mcra
Gda adna hasili-mdn ym.
gri zmannda mmkndr etmk,
Gda gnci-dinar dirhm frahm.
Bulunmaz bu mmurd bir xrab
Dfin lmaa gnci-dinar dirhm.
Nzr feyzi-ruhi sifatnda aciz
Xird cvhri cism drkind mlzm.
Kmalt ksbin qli-nsr ryt
Rxi-mhvi ryti fth prm.
Inan br inan fth nsrt rfiqi,
N sar ki, qlsa zimt msmmm.
Smiyyi-Xlil xtri-brci-hikmt
Ki, rxindir aiyk yz dhm.
Qzatk zmirin izhar daim,
Hm fali-mtqn, hm mali-mbrm.

84

Qdrtk vqufin ina hmi

Hm kali-mlt, hm srari-mbhm.
Hkumtiara, vilaytpnaha
Ki, cahi-hkumt sndir msllm.
gr mah mehri-rxn salsa prtv,
Mh lmaz dxi mehrdn zrrc km.
gr yets prvany hkmn, ey m,
Qlr mehr hazr bi-zaci-mzlm.
rabi-mzaqnda keyfiyyti-hd,
Mizaci-sinannda xasiyyti-sm.
Snin paybusin tmnnas birl,
Qdimtk qdi-asiman mttsil xm.
Zmin paybusinl bir qdr bulmu
Kim, l qdr qadir deyil asiman hm.
ha, snsn l gvhri-drci-hikmt
Ki, sndndir hbtt hr drd bir m.
N dilri kim zxm tk ad azn
Sn rzi-hal etmy, tapd mrhm.
* * *
Vh ndir l tairi-frxndbal tizpr
Kim, lur bir trf ayin il hr dm cilvgr?
Az aq, xmaz avaz, aya yx, yrr,
Can ilndir seyri, mma demk lmaz canvr.
Bir dmirdn dal divar il msthkm hsar.
Bir sasi-qir iln qaim, binayi-mtbr.

85

Yengi aydr heyti, amma yeni aylar kimi

Bdr lmaz, nec kim, gy zr srgrdan gzr.
Adti umaqdr, amma qularn ksi mdam,
Ua bilmz mttsil bal pri lmasa tr.
Gh Zkrya kimi kmi x cfalr bqdan,
Gh bti-Azr kimi lmu giriftari-tbr.
Bynu bal bir qara quldur hvas qamaa,
Bulduun alb qaar, saxlamasan am shr.
Bir mbssirdir ki, daim dideyi-heyrt ab,
Asiman thqiqi-hvalin salmdr nzr.
Saylr phlulrinin stxani zfdn,
Byl zf iln ar yklr kr, eylr hnr.
Yerd gzmz vhtk, amma yrr ndan rvan,
Gyd maz teyrtk, amma uar ndan betr.
Gr bklmdr qdi, eyb eylmn, bir pirdir,
Nuh dvrndn verr bir-bir, sual etsn, xbr.
Ba ab yamurlara, suya batrm kisvtin,
Ya uaqdr, lvhi sad, hi bilmz xeyr r.
Can yx, lakin rizayi-xlq hasil qlmaa
Gh aaa, gh yuxaru ygrb canlar kr.
Div bnzr, gzdirr bada Sleyman txtini,
Yxsa kandr, saxlanr kksnd qiymtli ghr?
Yxsa zvrqdir, nu qlm mrkkb seyr n
Veys by hzrtlri, l hriyari-namivr!..
Ey bqayi-izz cahin mvcibi-tmkini-mlk,
Vey snayi-ltf qhrin mni-nf zrr.

86

Xaki-payindn gr bir zrr tapsayd sdf,

Bslmzdi irtifai-qdr n mtlq ghr.
yl mniyytdir yyamnda kim, mnimlrin,
Irt israfndan zg malna yxdur xtr.
Tieyi-bnnay derdi rreyi-nccar dn:
Zlmmzdn hm hcr asud ldu, hm cr.
yl kim dln zrr rsmin gtrd mlkdn,
Ehtiyat n grkmz kimsy divar dr.
Dmnin mlub lub daim zfr bilmz ndir,
Sn qaan kim fv qlsan l sanur nu zfr.
Yl aparsayd snin ehsanna bir zrrc,
Afitabn minntin kmzdi nur n qmr.
Zvq n vqn tapb srmst lan ariflr
Hact lmaz cami-mey imk, snin vqn yetr.
ami-bzmin yl rvndir ki, hr kim mtk
Tapsa nun zvqn, qlmaz tmnnayi-shr.
Vsfi-zatn hddn fzundur, ha, mzur tut
Kim, qlr ibram xvfindn Fzuli mxtsr.
Var midim, ta bu drya zr ktiyi-hilal
Gah gti-xavr eylr, gah seyri-baxtr.
Baxtrdn xavr lsun slayi-svltin,
hrtindn lmasn xali fzayi-bhr br.
* * *
Bu srahi msln bir snmi-rnadr
Ki, dmadm trbngiz niatfzadr.

87

Srvtk qamti-dilcu il aqfirib,

mtk prtvi-rxsar il bzmaradr.
Glbni-bai-trb, qneyi-glzari-frh,
Gl kim ndan alr, cami-meyi-shbadr.
Rngi-zrd meyi-srxn grn eylr heyrt
Ki, xzan ir cb bu n gli-hmradr.
Gah hmsilsileyi-aiqi-xunindil lub,
Bynu znciri-cnn qeydi kn eydadr.
Gah yz aiqi-eyday qlb mst xrab,
Eylmz hi trhhm, ii istinadr.
Bzm n hr trfin trf igidlr dutmu,
Sanasan xlti-zrbft il bir mirzadr.
Batini-safil bir sufiy bnzr ki, mdam
Scdsind sri-sidq sfa peydadr.
Khrbayi dn iln bir bti-srkdir kim,
Cilveyi-naz il h mclisin ziybadr.
l hnah ki, feyzindn umar kam mdam,
Bzmi-vhdtd gr Xizr, gr Isadr.
akri-akri ffur il xaqan luban,
Bndeyi-bndsi Iskndr il Daradr.
Cm Cmid degil bzmd hmtas nun,
Srvri-bibdl xsrvi-bihmtadr.
Xani-adil hm nun prtvi-iqbalndan
Bir sr tapd ki, sahibnzr binadr.
Neyi-zvq bulan cami-rizasndan kam,
Bzmi-eqind qamu mr qdhpeymadr.
Ey Fzuli, dn gn eyl dua sidq il kim,
la bu dvlt iqbal il ta dnyadr.

88

* * *
Mgr qlr rqmi-vsfi-xtti-yar qlm
Ki, xtti-yar kimi ldu mikbar qlm.
Mgr dilr sifti-lli-yar ed thrir
Ki, lli-yar kimidir ghrnisar qlm.
gr cfa k surtnigardn yz il,
Demn k sifti-surti-nigar qlm.
Yazanda mim lif l qd dhan bih,
Kmali-sehrin x qld iftixar qlm.
Vli xram tkllm verird aciz lub,
Xtin kdi xt ldu rmsar qlm.
N yerd kim ygrr naf-naf mik tkr,
Tutubdurur rvii-ahuyi-tatar qlm.
Xcst Xizrdir abi-hyat imk n,
Zman-zman zlmat qlr gzar qlm.
N idi mhbrdn bilmzm ki, valeh lub
zn eyldi srgtlik iar qlm.
Qara ban gtrb daim eldn-el gzr,
Tutarlar is, dxi eylmz qrar qlm.
Bir z bana ulalm, qrar yx, dlidir,
xnca dutmasalar, almi yxar qlm.
Siyah bxtlgi yazm alnna tqdir,
Nla keirs qara gnd ruzigar qlm.
Dilil mttsil z bana bla gtirr
Ki, xlq gizli sz eylr aikar qlm.
Ticart hlin bnzr, msafirt yluna
Xtuti-strlrindn kr qtar qlm.

89

Qaradrr z l vchdn kim, eylr fa

zyl yar arasnda hr n var, qlm.
ikst namlri yni hli-hsn satar
Mtai-mmlkti-hind Zngibar qlm.
pr shif yzn vh grn bu talei kim,
Bulur vsali-nigari-smnzar qlm.
Midad trrsin z srr, zhi dvlt,
Dutar hmi sri-zlfi-tabidar qlm.
nunn ldn-l gzdirir kabir kim,
Tapubdur Asfi-dvrandan etibar qlm.
Gli-hdiqeyi-iqbal Mustafa lbi
Kim, ldu dvlti-qrbyl kamikar qlm.
Smiyyi-hmdi-Mrsl ki, qld na tfeyl
Dmi ki, lvh il yaratd kirdigar qlm.
Nsimi-xlqnn vsafin etmg thrir,
mn lin verir sbz hr bhar qlm.
ya blnd cnabi ki, midhtind lur
Hmi mtrifi-cz inkisar qlm.
Riyazi-qdrd fzlin nihali-riftdir,
Nihali-fzlin bir trf axisar qlm.
Nihali-dvlt qdrin riyazi-hikmtdir,
Riyazi-qdrin bir trf cuyibar qlm.
lin almaz imi Mstfa qlm, derlr,
Bu zillt il bsi lmuuydu xar qlm.
Sn yetirdi zn nisbtil tapmaq in
Zmand snin adnla etibar qlm.

90

Klimi-Turi-vfasn ki, hli-xeyr r

lind gah sa ldu, gah mar qlm.
Buraxd cann dar-fayi-drghin
Hcumi-hadisdn xstv nizar qlm.
lindn idigi hdi-fayi-hikmtdn
Mizaci-nazikin ld sazigar qlm.
Bsi zizlrin xidmtin balad bel,
Qamunu trk sni qld ixtiyar qlm.
Sbati-hdini yyamdn qlb mlum,
Sninl eyldi hdini stvar qlm.
Arayb hli-hnr varn yetinc sn,
Cahan iind bsi kdi intizar qlm.
Verib nizami-cahan Asf Nizaml-mlk
Gedib, cahanda sn qald yadigar qlm.
Snin mtiin gr lmasayd, lmaz idi
Svadi-zmi-xtt ir hriyar qlm.
Alnm aaniln bir qulundurur mqbil,
Ban gr kslr eylmz frar qlm.
Szn yeritmg badan ayaq edib ygrr,
Kmali-fqtindir midivar qlm.
Sipehr mnzilta, l Fzuliyi-zarm
Ki, hali-zarimi yaznca ldu zar qlm.
Snayi-zatin xdur szm, vli n deyim
Ki, sstlk qlban verdi ixtisar qlm.
Dedi saqn, sz x etm, saxla rti-db
Ki, x szndn lubdur siyahkar qlm.

91

mid var ki, nzmi-nizami-alm n

Flkd ta la lvh il payidar qlm,
Sn lasan qlm etibar n hami,
Sn hkumt n la dstiyar qlm.
* * *
Ba lvhin xzan brgi zrfan eylr,
Ab l lvhd mqi-xti-reyhan eylr.
Ey knl, gldi bahar, eyl mn seyrann,
Gr ki, hala n ml amili-dvran eylr.
Yen piri-flk tfali-ryahini yb,
Feyzi-tlim il bustan dbistan eylr.
Su ayan ksib bihud gzmklrdn,
Sbzyi hmsbqi-drsi-glstan eylr.
Qnyi mtni-mtaled edib qdga,
Lalni rhi-tvaled sbqxan eylr.
Snbli elmi-ilahid qlb muyikaf,
Susni bhsi-riyazid sxndan eylr.
Drsi-mntiq xur ikn dililn mri-shr
Dutulub, xuduu gllri xndan eylr.
Blbl hr ne kim hafizi-xlhceyi-ab
grdib hsni-da, qarei-Quran eylr,
Gr nzakt ki, glib sbh shfxani na
Eybi-tqrir qlb tneyi-lhan eylr,
Fsl keyfiyyti-qanuni-tib etmi hasil,
Bhsi-txisi-mrz, dviyi-drman eylr.

92

rbti-bad iln x snadm, xstlr

Eylr nu ki, n Bqrat n Lman eylr.
Bilmzm sehrmi, mczm nsimin ii kim,
Hrkati xirdi-xiyrni heyran eylr.
Hr mizac ki, dilr yl qlrmdxl kim,
nu idrak n rvah n bdan eylr.
Hbbza dhr ki, peyvst shabi-feyzin
Baisi-trbiyti-ba biyaban eylr.
Qnnin grs aar riteyi-tbind gireh,
Blbln bils iin, mkln asan eylr.
Intizar il da ll qlub rng verr,
Ruzigar il suyu lli-qltan eylr.
Qtryi mddt iln mttsili-bhr qlr,
Zrryi vasili-xuridi-dirxan eylr.
Leyk qaytd tccb qlram ki, n n
Mni-mhrmi hmin xsteyi-hirman eylr.
Qeyr ehsani x ltfi yk, leyk mn
Sitmi vafir bidadi firavan eylr.
Ka barm qza su ed gz ya n
emtk, durmuyuban n mni giryan eylr.
Ka cismimi flk da ed, bidad dzm,
Mdni-ll kimi n cigrim qan eylr.
Yer yzndn gtrlmkd gmanm dxi yx,
Bel kim, tn ryb, gz ya tyan eylr.
Bixbrlr bilmz ki-rvanm srin,
Gri tnbihin dil nalv fqan eylr.

93

hli-tyan sr eylymz giryeyi-Nuh,

Gri hrdm lar vaqifi-tufan eylr.
Ey flk, bu n rvadr ki, sipahi-sitmin
Dili-mmurimi yma il viran eylr.
Bir demzsnmi ki, nagh sitmindn bu fqir
Qaziyi-skr rhi-qmi-pnhan eylr.
l qzahkm ki, rx ets xilafi-rhi-r
Qldndan nu zcr il peiman eylr.
l qdr nam ki, muri-xtinin mzmuni
Ny kim zahir lur, hkmi-Sleyman eylr.
rtmkin flkmrtb Qadir lbi
Ki, flk tabeidir hr ny frman eylr.
rx bir ti kibdir yeni aydan ki, mdam
Kimi grdys mxalif, na qurban eylr.
Min ilin brhmnin mvizeyi-mrifti
Qabili-din qlr, qaili-iyman eylr.
rzi-iyman bt gr qlsa dmi-canbxi,
Can verib mciz iln ani mslman eylr.
Lfzi-canprvr iln rheyi-kilki hnrin
N dmi-Isiv n emeyi-heyvan eylr.
Ey vrpi ki, daim qdmi-sabitini
Rsmi-islam qza qaimi-rkan eylr.
Rayizi-tndrv tbi-ltifin dn gn
Tvsni-fikrtiln rxd cvlan eylr.
Meyl edr xidmtin dvlti-tvfiq tapb
Kim ki, hqdn tlbi-rtbeyi-irfan eylr.

94

Sn mqam etmdigin mbd abidrdn

Kim ki, mvayi-mlayik des, bhtan eylr.
Salmasa sbh zn daireyi-mclisin,
Riteyi-qdin zb rx prian eylr.
Sn gr durmasa bir lhz mqabil mehrab,
Ban da urub aki-giriban eylr.
Sndn ayrlsa, msllayi ayaqlar salub
Zfi-tale qara tpraq il yeksan eylr.
Hr siyhdil ki, qmaz ba xtin xamsift,
Qara cahildir gr dviyi-irfan eylr.
Gri sultandir islam qiyami mnsub,
Sn mnsubdur l sy ki, sultan eylr.
Srvra, bnd Fzulini kmanqd grdun
Mttsil drd bla xuna qalxan eylr.
Eidib tneyi-dmsrdlri hr dm kim,
mtk rhi-qmi-klbeyi-hzan eylr,
yl kim, fhm edbm hali-dilin snsn bs
Sn gr qlmaz isn, na kim ehsan eylr?
* * *
N mkl lsa qlr rx ruzigaril hl
Mruril alr tabi-tari-tuli-ml.
Knl muradn tdric il bulur hasil,
Thmml lsa yetr damni-mtalib l.
Nizami-alm n skik lmaz hli-slah,
Qmaz murini alm muttl mxtl.

95

Frast hli km lmaz slahi-millt n

Bu nzm silsilsi eylmz qbuli-xill.
Chani rx mdbbirdn eylmz xali,
Degil msalihi-mstmli-cahan mhml.
N ltfdr yen kim, xtteyi-Iraqi-rb
Kmali-mrifti-Kirdikar ldu mhl,
Niani-rvnqi-Badaddr bu kim, qlm
Zhuri-ltfi-mcddd Xudayi-izz v cl.
Msvvr eyldi nqi-sadti-bdi,
Bisati-bqeyi-Badad nqbndi-zl.
Mnvvr eyldi dliyl vliya brcn,
Hmayi-vci-hnr, qtbi-dl kml.
Mini-ri-rifi-nbi Mhmmd bg
Ki, zikridir sbbi-zikri-hmdi-Mrsl.
Zhi blndmqami ki, payeyi-qdri
lvvi-tarmi-layi gstrir sfl.
Smndi-qdri gr salsa mixi-zrrinnl,
lur cvahiri-klili-Mtriv Zhl
N mlk kim, sri-iltifati-salsa rf,
lur xzan bahara, qmi niata bdl.
Vcudi-bibdli afitabdur, mma
Bir afitab ki, daim mdari la Hml.
Blndqdr ha, snsn l sadtmnd
Ki, ni-qdrindir ayti-vfa mnzl.
Tfhhs eylslr hsni-afiyt hlin,
Cmii-xatir snsn xtur edn vvl.

96

Myssr lsa triqi-itatin xlq,

Mmalik ir lur rf ixtilafi-mill.
hat qlsa cmii-mur tdbirin,
Hdudi-mlkd mrfu lur rsumi-cdl.
Mvafiq rfi-tltin mmiddi-hyat,
Mxalif sri-mqdmin hzuri-cl.
Degil zmand mxfi dbiri-ryindn
Hesabi-dftri-dani, mfssl mcml.
Hkimi-mriftin slh mltfit lal
Pzuldu mrkeyi-fitnv bsati-hiyl.
Sarald hdi-klamindn hli-mkr yz,
Mzidi-illti-sfra lur fayi-sl.
Gedirdi hiddti-qhrin fsad tyann,
Qlr mzrrti-blm izalsin hnzl.
ha, Fziliyi-bidil duayi-dvltini
Bilibdir hsni-mali-xeyr hsni-ml.
Hmi cah clal il mstdam l kim,
Mdari-mn mansan, nizami-din dvl.
* * *
N ltfdr yen kim, buldu sbzdn glzar?
N feyzdir yen kim, sald baa badi-bahar?
Mzyyn ldu xti-sbz il ruyi-zmin,
Ltafti-xti-sbz il yl kim, rxi-yar.
Hicabi-qeybd hr feyzi-Hq ki, mxfi idi,
Chan eyldi ltfi-nsimi gl izhar.

97

Sfayi-alm n ahidi-inayti-Hq
Riyazi-dhrd rz eyldi gli-rxsar.
Shifeyi-mn yazd xameyi-sbz,
Xti-dlayili-isbati-Iyzdi-cbbar.
Mzahiri-sri-rhmt etdi hr trfi
Kmali-qdrti-Hq fnzuru luc-bsar.
Grns xlq rizasi zmandn, n cb,
Zman surti-iqbal ldu ayindar.
Sipehr minnti altnda lsa dhr nla,
Gtrd ayineyi-dhrdn sipehr qbar.
irai-br qlb mi-lalyi rvn,
Sdayi-rd qlb emi-nrgisi bidar.
Tutudu heyrt il sineyi-zvil-fham,
Ald ibrt il dideyi-lul-bsar.
Dima etdi mttr hvayi-aliybuy,
Hvayi qld mnbr shabi-gvhrbar.
Zmir zvq verib mjdeyi-tvcchi-gl,
Cahana sald sfa mqdmi-nsimi-bhar.
nun kimi ki, bu iqlim ymni-mqdm il
Buraxd zvq sfa srvri-sipehrvqar.
Gli-hdiqeyi-iqbal srvi-bai-hnr,
Mhi-sipehri-db, hriyari-ltf-iar.
Mhiti-mrkzi-dvlt yas paa kim,
Mdari-mlkdir iqbali nqteyi-prgar.
Sipehrmnzilti kim, buraxsa xak nzr,
Qlr xvas il xaki zri-tmamyar.

98

Mhithvslyi kim, gr ets qtry meyl

Tvcch il qlr qtryi dri-hvar.
Sdaqtind sbati-sadt iqbal,
Siyastind svabi-mhacir nsar.
Slah hlin helmil valiyi-mfiq,
Fsad dfin dlil hakimi-qhhar.
Vcdi-kamilin padahi-almdn
Sirayt eylmi asari-sltnt n ki var.
Chanfruzi grn l mhi-tmami bilir
Ki, afitabi-cahantabdndir l nvar.
ya buludnzr afitabi-vci-hnr
Ki, rsmdir sn hsni-xsail tvar,
Kmali-mdlti verdi istiqamti-mlk,
Tbibi-haziq san kim, iridi bir bimar.
Mnvvr eyldi iqbaln vliya brcin,
Livayi-dlin lub vliyay mi-mzar.
Rvacbxi-triqi-Imami-zm lub,
Binayi-r il verdin muri-mlk qrar.
irai-tlt il Krblay saldn nur,
l asitand qldn dri-niyaz nisar.
Tmamiyi-mradn sn msllmdir
Riayti-nsb ri-hmdi-Muxtar.
Yetr bu cr sn l zaman ki, rz lunur
Cza n Hq bir-bir sadti-brar.
Xilafi-qeyr nsib ldu heyni-hkm sn
Ziyarti-hrmi-paki-Heydri-Krrar.

99

Kim, l xlifeyi-rabedr mnasibdir

Sn kim, hakimi-rabesn na qrbi-civar.
ha, sadti-iqbalnadr hli-dua,
Cmii-hli-cahan, kmtrin Fzuliyi-zar.
* * *
Yen qld sba glzar dvt blbli-zari,
Yen qmri mqam etdi fzayi-shni-glzari.
Yen dd hvadn sbzzar qtreyi-bnm,
Yen glzar sald zilli-rhmt bri-azari.
Yen divaneyi-eq eyldi darfa meylin,
Yen glzar xd gueyi-mhnt giriftari.
Yerindn dprdn mn mbtlayi vqi-qalibdir,
Havadr gzdirn yerdn-yer sbri-giranbari.
Bu irtgahn itmamnda bir da lmasa skik,
Mni yerdn-yer nql eylmzdi dhr memari.
Qdi-xm birl thrikim yerimdn mhzi-hikmtdir,
Qza surtgri bihud gzdirmz bu prgari.
Mkan tyiri sihht mvcibidir, nla nql ets
Tbibi-hikmti-Hq mlkdn mlk bu bimari.
Mn mn lduum mnzild raht rhm edib glmz,
Db zhmtlr naar mn ldum tlbkari.
Hvayi-seyr qldm irtifai-qdr n, zira
Yerind hr mtain pst lur lbtt miqdari.
Rvaci-eq vermk qsdin xdm diyarmdan,
Hnr zayedir l kivrd kim, yxdur xridari.

100

Mhbbt qlmaa izhar, qrbt ixtiyar etdim,

Na ar, yx bu cinsin lduum yerlrd bazari.
Mbarkdir svadi-dudi-ahim qanda zm etsm,
Yaman lmaz shabn gzdiyi yerlrd asari.
Mkrrmdir sirikim qanda yer dutsam, bu yzdn kim,
Baharngiz lur hr qanda kim, seylab lur cari.
Yen ey blbli-biar, yyami-bhar ldu,
Iridi vqt kim, bxt la hli-drd qm xari.
Gl gl, ala nrgis ltaft busitanind,
Qpa seylabi-zvq il sitm xaaki, qm xari.
Sn la myssr xlvti-vhdtd gl vsli,
Nsib la mn paayi-glrxsar didari.
Zhi paayi-mlkarayi-dvltmnd rvndil
Ki, mqbuli-cmii-xlqdir mcmui-tvari.
Sluki-dilki tyyi-triqi-istiqamtd
Mxalif dvrdn qlm peiman rxi-qddari.
Hqiqtd Ilahin kbri-ayati-tqdiri,
ritd Rsulin zmi-van nsari.
Zmannda zman zlm yx, insafi var etmi,
na mnsubdur zlm il insafn yxu, vari.
Frat xabgahin bklyib bimi-hvadisdn,
lubdur pasibani-mlki millt bxti-bidari.
Bhari-glni-dvlt, yasi-pakdamn kim,
Vcudi hr xlldn pakdr, hr eybdn ari.
Zhi mi-bistani-sxav ltf kim, lmu
Qamu hbabv day rvn nriv nari.

101

ha, fqtara, snsn l pakizsiyrt kim,

Sn hact degil ehsan n drdi-dil izhari.
Vcudi-bimisalin dvlti-islam nsrtdir,
Mcrrd seyti-rzmin eylmi mlub kffari.
Fridi-srsn, mma gzr hr qlbd mehrin,
Gn birdir, vli mqsumdur hr yerd nvari.
Flkdir yl mhkumun ki, xuridi qlr hazir,
gr yar gec bzmind lazim lsa izhari.
Rvandr yl frmann ki, gr seylab hkm ets,
Xilafi-tbi-sfldn lur lay rfkari.
gr qlsan inayt vr ihant ixtiyar etsn,
Qlr tbdil qabil ltf qhrin muriv mari.
Zamann cmleyi-vqatn sbh eylmi guya,
irail bulunmaz zlm dvrinin bi-tari.
Kmali-hsni-xlaqn byan eylr aldqca,
Smn mcmusi, nsrin kitab, qn tumari.
Sfayi-tbin mmkn lurdu eylmk nisbt,
Bhar ayinsind lmasayd sbz jngari.
Tsvvr eylmk lmaz sn mannd bir kamil,
Hmana snd xtm lmu kmali-qdrti-bari.
Sba vsfi-rxn qldqda, gl vsfini sylrkn
Tutuldu qn nitqi, blbln hsr ldu gftari.
Sbati-dl n rvnq buraxdn mlki-Badad,
Bqayi-gnc n, ey Xizr, yapdn khn divari.
B gn Badadda bir kims yx kim na rft yx,
Cmii-mrdmi-Badada lmu riftin sari.
Dutulmudu dilim mhnt grb, hsni-tkllmdn,
Gtirdi yadma zvqi-sifatn vqi-ari.

102

Mni ndieyi-hirman triqi-kfr salmd,

midi-ltf ehsann belimdn ad znnari.
Mmalikprvra, yx sndn zg bir mdbbir kim,
Dmadm mtrhi-ltf ed aqi-dilfgari.
Fzuli blbli-glzari-hsni-iltifatindir,
Bhar ldu, yen gftar thrik etdi minqari.
Dilr tfsil il hali-dilin rh eyly, mma
N rh etsin, sn mlumdur mcmui-tvari.
Qalbdr gueyi-zltd, srmaz hi kim halin,
N la bir fqirin hali kim, lmaya bir yari.
Cfasn hi bidil kmz ndan qeyri yarn,
nunn qaliba xlq eylmidir Tanr yari.
midim var kim, rsmi-mqrrr zr lduqca
Mzyyn am zlfiyl rusi-sbh rxsari,
Sn mnsub la xlvtsrayi-dhr tzyini,
Sninl izgin irtghi-iqbal prgari.
* * *
Zlmti-heyrtd zikrindir mn virdi-zban,
Tutiym guya, yemim kkr, yerim Hindustan.
Ixtilati-xlqdn kdim tllq damnin,
Qafi-zltd mn simurnisbt aiyan.
Cifeyi-dnyay x meyl etmzsm krks kimi,
Bir hmatbm, qida bsdir mn bir stxan.
Yz fsaht tutiyi-tbimd mzmrdir, vli
Kim dutar ayin kim, izhar edm razi-nihan.
Sakinm bir yerd kim, yx etibarm zrrc,
Rvni-ryi-visali-himmtim xuridsan.

103

Qsri-qdr riteyi-drkim rfi lmaq n sud?

n msavidir bu qvm asiman risiman.
ahbazi-himmtim hr seyd qlmaz iltifat,
hriyari-riftim hr msndi qlmaz mkan.
Almi-surtd gr yxdur kuh vktim,
Almi-mnid yx bir mn kimi sahibqiran.
Msndarayi-sriri-dvlti baqi mnm
Kim, szm zimnind hr iqlim hkmmdr rvan.
Dvlti-dnya in kmn slatin minntin,
Fqr sultan mnm kim, dvltimdir cavidan.
Bitrddd tutmuam bhri-tllqdn knar,
Bitkllf bulmuam bihud qvadn aman.
Srblnd srkm rbabi-cb kibr, leyk
Mrift hlin grdi-rah xaki-asitan.
Bndym l mahi-vci-rift iqbal kim,
Grmmidir bir na mannd dvri-asiman.
Mqtdayi-hli-dani hamiyi-rbabi-fzl,
Karfrmayi-zmiri-pak tbi-xrddan.
Nzmbxi-mlk Cfr bg rvnry kim,
Feyzi-fitridir na cah clal izz an.
Tbi-grdun tui-frmanna etmi iftixar,
Rxi-dvran rayizi-ryin taprm inan.
Diqqti-fkari l qaytd kim, fikr eyls,
Hikmti-yad dutmaz damni-elmin gman.
Mdriki-vsafi ryi-saib tbi-slim,
Tabei-frmani qli-pir bxti-nvcvan.

104

Sfvti-ixlasi l miqdar kim, qhr eyls,

Xatiri-bdxah qhrindn xtur etmz ziyan.
Ey kufi-riftin pirayeyi-glzari-dhr,
Vey nizami-rftin arayii-mlki-chan!
Bimi-qhrin xanmani-xsm brqi-xansuz,
Ltfi-tbin lalzari-mlk bri-drfan.
Srvra, sn emeyi-ehsan bhri-ltfsn,
Tneyi-hdi-vsalndr Fzuli natvan.
l zamandan kim, mni xlaqn etmi mtqid,
Hq bilir, virdim dayi-dvltindir hr zaman.
Var midim ta mdari-dldir almpnah,
Var midim ta livayi-fthdir kivrsitan,
lasan iqbal izz rift iclal il
Kamigir kamiyab kamikar kamiran.
* * *
Sfheyi-hreyi-al zr svadi-xti-yar,
Dili-prxnimin ayinsin sald qbar.
Ey zar xtin nbr kafur qulam,
Dmddm sfheyi-kafur xtin nbrbar.
Xti-sbz il fzun ldu ltaft rxin,
Kim grbdr ver ayiny rvnq jngar?
Sfi-aq hcum etdi mgr kim, hsnn
Ll gncinsin qaliydn kdi hsar.
Min bla xuna sancld rxn ksindn,
lal sad knl arizin ayindar.

105

Ad knlm igin zvqi-xti-rxsarin,

Dn gn ldu brabr, n cb lsa bhar.
Xt degil zahir lan, ahuyi-indir, emin
Hr trf cnb gldikc qlr mik nisar.
Ey bti-sngdil siymtn mikinxal,
Vey mhi-srvqd sbzxt lalzar!
Knlm aldun ki, bhasn versn nqdi-vfa,
Etmdin hd vfa, qvlin qldn inkar.
N rva lmaya asari-mrvvt snd,
Sn tafl qlasan, mn lam aftv zar.
Dutalm kim, sn sultan, mn akr derlr,
Ittisal eyl mniml v gr eylrsn ar,
Krm et, knlm ver, qeyr il bazar edrm,
Sn sn, mn mn, azar il lmaz bazar.
Billah, incitm mni, yxsa ikayt qluram,
Nec mn sbr edyim, qalmad canmda qrar.
Lillhil-hmd degl mlk hi hakimdn,
r icrasna Badadda bir hakim var.
Vazehi-mdlt rft insaf db
Sahibi-mrhmt fqt tmkin vqar.
l zkitb ki, thqiqi-sifatnda nun,
Tlbi-mrift fgari edibdir fkar.
Zati gvhr sdfi-hikmt, leykin yekta,
Tbi kvkb flki-diqqt, mma syyar.
Drkin qismi-bdihid tsvvr mhsr,
Elmin hacibi-srar vqui-izhar.
Bzmi rbabi-tmnnay mqami-mqsd,
Kilki hli-hq miftahi-knuzi-srar.

106

Elm-minhacin tvari suli-tvzih,

Feyz misbahin asari sluki-nvar.
Fqha firqsin surti-feli fitva,
Cmldn cmly l sdri-rit muxtar.
Ey vcudin sbbi tqviyti-ri-rif,
Bnyeyi-millti-Zhray sdadin memar,
Xidmtin lmasa mqsud n mmkn ki, ver
Nzmi-snafi-slas sri-hft har.
Nqteyi-dair gr lmasa zatin, n cb
lsa nh daireyi-rx mttl prgar.
Xidmti-bzmin mmur mlayik sf-sf,
Zahirn surti-insan girib leyl nhar.
Mahsimalr il rseyi-bzmin grdun,
Srvi-balalr il xaki-hrimin glzar.
Srvra, crri-ml acil acil Hqdn
Cnnt lmu sn bu mniy ahid asar.
Nla grdkc sni lsa Fzuli guya,
Sn bir ayinsn, l tutiyi-iringftar.
Var midim nec kim, karighi-hikmtdn
Xak flak mqddr la mks il mdar.
Seyri-flak la xak zr snin ryinl,
Kmri-xidmtini ed dvayir qtar.
* * *
Svadi-bqeyi-Badad emi-hft kivrdir,
irai-mrdmi nuri-daltdn mnvvrdir.
Qamu trafna abi-hyati-dldir cari,
Cmii-hlin tvfiqi-cmiiyyt myssrdir.

107

Sruri mttsil, zvqi dmadm, nemti bihd,

Fzasi afiytfza, hvasi ruhprvrdir.
Srr hlin znciri-tllq heyt czasi,
Sri-afaq baruyi-hsari-hisni fsrdir.
Binayi-bqeyi-mqbuli hli-xeyr mnzilgh,
Bsiti-xaki-paki vliyal-lah bstrdir.
Rvadr vliya brci demk l bqyi-pak
Ki, hr llamy mnzilgh hr elm mzhrdir.
fazil bq-buq xaki-pakin mnzil etmilr,
Nzr ql sfh-sfh lvhin, gr kim, n dftrdir.
Svadi-afrini nsxsindn bir vrqdir kim,
Qvanini-dalt nda mrqum mhrrrdir.
Nla Frhadv aqi lsa cml xsrvlar,
Mbark sfhsind surti-irin msvvrdir.
Kitabi-kainat srsri-fitn gzr qlm,
Haman bu shf qalm baqi vraqini btrdir.
Mkarihdn hzr, iqbal rbt qlmaa daim,
Mlklr hr trfdn qasidi, sanman kbutrdir.
Zlali-mdlt sremsi lsa, cb lmaz,
Hrimi-barigahi-rifti saqiyyi-kvsrdir.
Bu mlkn ahidi-tvfiqi-iqbali budur hala
Ki, paayi-sadtmnd hli-mlk srvrdir.
Zhi srdari-saibry, sahibdl, dryadil
Ki, n vkti day mnsur mzffrdir.
Degil hddi-br hsni-faf ltfi-fali,
Mlayik firqsindn bir cb zati-mthhrdir.

108

Mnzzhdir qubari-zlmdn mirati-idraki,

Talllah, n x pakiztb pakcvhrdir.
Zmiri-bimlali svbi-fkar cvlangh,
Vcudi-bimisali hsni-fal mzhrdir.
Sbati-mlkin brhan yetr kefiyyti-dli,
dalt qanda lsa mstdam lmaq mqrrrdir.
miri-dl krm yasi-paktiynt kim,
Zlali-dl birl tiynti-paki mxmmrdir.
ha, sn msndarayi-sriri-izz riftsn,
Trazi-etibarin sfheyi-dvran ziyvrdir.
Cmali-nvrindir asimani-mdlt mahi
V ya l mah kim, xuridi-rxan brabrdir.
Pnahi-mlk milltsn, sdadi-hsni-tdbirin
du Ycucinin dfin bir sddi-Sekndrdir.
Sn tabe lan kmz mlal mhnti-alm,
N qm zlmt vhmindn na kim, Xizr rhbrdir.
Verir can tii-xnrizin xyalil du, guya
Xyali-tii-xunrizin cl mrin hprdir.
Pyami-vktin yetdikc dayi zbun eylr,
zayimxan div lbtt mhkum msxxrdir.
Snin tiindn istr bir cila ksb eyly hala,
Cahan ayinsi kim, grdi-mhntdn mkddrdir.
Snin thriki-rxi-iqtidarndan umar tskin
Bu gnlr dhr kim, tvidn qaytd mztrdir.
Mxalif zlmti-heyrtd qalm, zmi-czm et kim,
Bu zlmt dfi mhtaci-ayi-ti xncrdir.

109

Czayir hli tyan zrdir, zm et ki, mirin

Fsadi-xuni-fasid dfin xunriz netrdir.
zimt ql ki, dvran mntzirdir fth zvqin,
Rvan l kim, zman tabe dmn mhqqrdir.
Czayir mlkini ql Bsr iqlimin mlhq kim,
Peyapey fth nsrt nemti-qeyri-mkrrrdir.
Srfraza, Fzuli qeyrdn qti-nzr qlm,
Snin drgahin bir sadiql-ixlas akrdir.
Yetr ltfn na daim, degil hact tlb qlmaq,
Trdddsz lur hasil n kim, Hqdn mqddrdir.
midim var kim, ryinc la seyri dvrann,
Fzayi-asiman ta cilvgahi-seyri-xtrdir.
* * *
N mvcud lmasa sbabi-dnyadn, degil mkil,
Bu mkildir ki, mvcud lmaya bir hakimi-adil.
N drdi-dil ki, z gstrs dvrandan degil mhnt,
Budur mhnt ki, rhin qlmaa lmaya hli-dil.
Mrizin lsa min drdi, bu drd nlardan fsundur
Ki, txisin lmaya tbibi-haziq kamil.
Bladr kim, dili-aiq kimi viran la kivr,
la l haldn hakim lan mhbubv qafil.
Hvayi-nfs tabe la hli-mlkdn fariq,
Qlb aqinin trkin, rqibin la mail.
Binayi-xaneyi-rhmt mrur iln lub viran,
Tilismi-nzmi-cmiyyt la tdric il batil.

110

N xdur hli-alm rbtin la hakimd

Rxi-rxan, lbi-xndan, dili-dana, kfi-bazil.
Mdavayi-qlubi-mnqbiz bir drddir mhlik,
Mlaqati-mluki-tndxu bir zhrdir qatil.
N mmid il surt balasn izhar rhi-qm,
Cvabi-tlxdn yeyrk bilir hirmann sail.
Niani-hsni-tale bu yetr Badad kim, hrgiz
na raht mlaqatnda yx bir mane hail.
Bihmdillah slahi-dvlt in msndi-rift,
Bu gn bir qtbi-sahibdl saibrydir mnzil.
Sipehri-dvlt iqbal, mlkarayi-Cfr bg
Ki, yeksandr nun dlin hkmi-aliv safil.
Zhi adil ki, dvrannda dehqan tir tpra
Buraxsa daneyi-cv, xueyi-prvin qlr hasil.
Flk tsiri-iqbalndan istr qvvti-tale
Kim, lmu bhr mhsulin, kan drarna amil.
muri-xeyri ehsan buldu yyamnda min rvnq,
dalt mltzmdir l mur, mrhmt kafil.
Hesabi-mcmli-vsafidir bir pak dftr kim,
Cahann xeyri-mhsulu nun cmindir daxil.
Zmannda zman hlin hrgiz kmmi katib,
Hesab lduqda qeyri-izz rift baqiv fazil.
Srfraza, nvali-nemt idrari-ehsann,
Cmii-mlkdir cari, cmii-xlqdir amil.
Tvcch ql, mlalt km, ikrah etm kim, Hqdn
Bir aytdir nizami-mlk millt nin nazil.

111

gr hkm ets hsni-talein, baran lub ll,

Sn minntsiz eylr br drya hasilin vasil.
Sn nisbt bu rtb rtbeyi-mzmumdur, mma
N ar, ziynti-yyam snsn cvhri-qabil.
dalt snd bulmudur, sn mhtacdr kivr,
Ghr mmidi birl damni-drya dutar sahil.
ha, gr lmasayd ltf idrakn tqazas,
Fzulinin qalrd karigahi-snti batil.
Snayi-izz iqbaln dilr lbtt bir madeh,
Zhuri-ltf ehsann dilr lbtt bir sail.
midim var kim, ta nur zlmt la almd,
Cahandan sayeyi-cah claln lmaya zail.
* * *
Sbr hr drd mrur il mdava eylr,
Sahibi-sbr bulur hr n tmnna eylr.
Dvrdn dhrd hr mqsd bir mvid var,
Vqtsiz gri na tb tqaza eylr.
Yetmdn vqt, muradn tqaza qlmaz,
Hr mhqqiq ki, xbirm dey dva eylr.
Rsmi-dvrani-flkdir bu kim, hli-tlbi
Ne gn heyrti-hirman il iyza eylr.
5 Surti-ahidi-iqbali qbul etmk n,
Qaliba ayineyi-tbi mclla eylr.
Talibin dvri-sipehr il mxalif rvii
qdlr riteyi-hvalna peyda eylr.

112

Zaye lmaz, iriir mqsdin, sbr qlb

Kim ki, dhr il mdarind mdara eylr.
Dvr bihud degil, hr n mqddr lsa,
na tdric il sbab mhyya eylr.
Hi mxluqd yx qdrti-iycadi-mur,
Hr n eylr sri-qdrti-mvla eylr.
Qlmasa ltfi-hq dvlti-tvfiq mdd,
Zhri znbur qaan hdi-msffa eylr.
Mn kimi zar n nisbt rfi-neyli-murad,
Ltfi-hqdir ki, mni mqsd ehda eylr.
Ey knl, ksm tlb badiysindn qdmin
Ki, tlb rtbeyi-iqbali mlla eylr.
Leyk hal hlin izhar ed gr drdi-drun,
Xst hvaln mlum tibba eylr.
kmli-xlqdn ist rf rift kim,
Qrbi-dna hvsi, rtbeyi-dna eylr.
Gri surtd riki-briyyt x lur,
Drki-srari-hqiqt dili-dana eylr.
Az lur qabili-idraki-rmuzi-mqul,
Sanma hr xaki qza alimi-sma eylr.
Mstiddi-rfi-rift lan nadir lur,
Sanma hr abi hva lli-lala eylr.
x lur gri madind cvahir sinfi,
Padih ziyvri-fsr, dri-yekta eylr.
Saidi-dlddir qvvti-icadi-nizam,
rzi-icazi-nbvvt ydi-beyza eylr.

113

Pnceyi-zmddir qdrti-islahi-fsad,
Sehr dfin mddi-mcizi-Musa eylr.
Nzmi-dnya sbbi-sltnti-qbadr,
dli-xlqini Hq nazimi-dnya eylr.
Artrb surti-halin kmali-mni,
Surti mni il cmldn la eylr.
Mcmla hzrti-paayi-flkqdr kimi,
Almfruz qlr, mmlkttara eylr.
l zki-tb ki, divani-xilaft hkmn
Rbi-mskun nun diqqti icra eylr.
l sxapi ki, bir dmd qlr srfi-gda,
Hr n yz ild yan mdn drya eylr.
Sayeyi-ryti-iqbali yetn yerlrd,
Ruzigarini dunin bi-yelda eylr.
rseyi-rzmd hr dm ki, qlb meyli-qza,
Cmlsin qdgayi-sfi-hica eylr.
Dadr ti il trkibi-du czasn,
Leyk hr czi nun laytczza eylr.
bi-hicad ki, syyareyi-peykani il,
Sri-xsmini qza vci-Sryya eylr.
Zxmi-tndn auban ruhi-mxalif rvzn,
xub l vci-Sryyay tmaa eylr.
Mddi-ryi zmiriyl glr fel mdam,
Lvhi-qdrtd qza hr n ki, ina eylr.
Lfzi-pakindn edr hsni-ibart ksbin,
Flk hkami-qdrdn n ki, imla eylr.

114

Almi eyls bir zati-mxxs tqdir

Xaki-payini nun dideyi-bina eylr.
hrti-ismi yetr ahidi-hsni-mli,
hli-Hq ismdn idraki-msmma eylr.
Ey ki, hli-nzr nasiyeyi-iqbalin
Sltnt nurini hr lhz hveyda eylr.
Snd mvdudur srari-xilaft gnci,
hli-idraki svar vaqifi-mna eylr.
Mmkn lmaz ki, la nzmi-chan ryinsiz,
Surti-kvn qaan trki-hyula eylr.
Rvzeyi-xaki-drin bai-gli-cnntdir,
Kim ki, cnnt dilr, l rvzd mva eylr.
Mttsil gri niyaz il dutub damann,
Ti sndn tlbi-ksrti-da eylr.
Cilvgahi-mlin msndi-mniyytdir,
sri-riftin dayi hibba eylr.
Mari thdidi-zabi-qzbin mur qlr,
Pyi trbiytin izzil nqa eylr.
vliya brcn yetdi qdmin, k yx kim,
Xaki-pakindki mvatini hya eylr.
Ey x l mqbr kim, bulmaa mvati hyat,
nu tvfiq gzrgahi-Msiha eylr.
Srvra, samit ikn lzzti-mdhin zvqi
Tutiyi-nitqi-Fzulini krxa eylr.
Eyl kim, fsli-xzan blbli lal etmi ikn,
vqi-nzzareyi-gl zvq il guya eylr.

115

Cani-mhcurin raht yetirr didarin

mni sbzi-bhari frhfza eylr.
Ziyb mdhindn alur lhceyi-nahmvarim,
Xari mrub cmali-gli-rna eylr.
Gri saxlard nihan nzmimi bxti-siyhim,
Sn yetdikc n kim var is ifa eylr.
Dutalm strdir yan, hicabi-zlmt,
Xizrdn abi-hyati nec ixfa eylr.
Davra, byl zamanlardak dlin sri
areyi-dfi-qmi-hr dili eyda eylr.
hli-irfan kmali-krmin hr sat
Ltflr zahir edib, meyli-mhaba eylr.
N rvadr bu ki, peyvst sipahi-qm drd
Knlmn mlkini bivasit yma eylr.
Mn nihan xaneyi-zltd ikn fqr mnim
Kfi-srarim edib alm risva eylr.
Hr zaman xlq mn qlmaa itlaqi-cnun,
Mni nduh srasimeyi-sevda eylr.
Bu bladn kim izhari-ikayt qlaym,
Hr kim zlm keibdir, sn kva eylr.
Vaqifi-sirri-sxn kimsn yx sndn qeyr,
Sn gr eylmsn, kim mn prva eylr?
Var midim nec kim, mbdii-asari-vcud
Srfi-tqdir qlb xilqti-ya eylr,
la baqi sri-mdltin kim, daim
sri-zlmdn afaqi-mbrra eylr.

116

* * *
Ey sn iqbali-ruzfzun tayi-kirdigar,
Mttsil tzimin mmur dvri-ruzigar.
Afitabi-asimani-dlsn, lmaz cb,
Qlsa iqbaln tqazayi-lvvi-iqtidar.
Qrbi-drgahi-xilaft vqi cazibdir sana,
Eylr isn nla tyiri-mkan biixtiyar.
dl bir mqbul tatdir ki, qalmaz crsiz,
Adilin lbtt qdrin artrr Rrvrdigar.
Gri thrikin snin hikmt tqazasiyldir,
Qanda zm etsn lur sndn mnvvr l diyar.
Prtvi-iqbal il mi-cahanfruzsn,
Zvqi-didarinddir xasiyyti-feyzi-bhar.
Qan xari-xk ltfn yets, eylr barvr,
Qan shray gzar etsn qlrsan lalzar.
bri-nisansan, degil bihud thrikin snin,
Br gl eylr ksb sndn, bhr drri-ahivar.
Qanda lsan, lduun kivrd lmaz inqilab,
Qan qm hlin kim, yetsn, lursan qmksar.
Leyk sndn ayrlan xlqin ii dvardr,
Bir bistann iran alsalar lmazm tar?
Tir lmazm chan pnhan lcaq afitab,
Gedick gl dvri ban glbni lmazm xar?
Xst ksmzmi hyatndan tm, gets tbib,
Gets can, lmazm cismi-drdprvr xakisar?

117

Ey flk, billah, ndir mvcib ki, bu mlk hlin

Cvri-bihd etdin bidadi qldn bimar!
Ni qldn afiyt mlkini viran zlm il,
Ni saldn zvq miratna mhntdn qbar?
Sn bilirsn kim, bu mlk hlin lmudur fiq
Hzrti-paayi-sahibrift grdunvqar.
l salbdr bunda asari-krm avazsin,
l qlbdr bunda cmiyyt sasn stvar.
Ni aldn bamzdan sayeyi-iqbalini,
Ni etdin hli-idrak bu zlm aikar?
Etmdinmi vhm ndan kim, qlam bir ah il
Hft taq nh rvaqin rxt bxtin tarmar?
zr il grdun dnb verdi cvabm, key fqir,
Bitkllf lmuam mn hm bu idn rmsar,
Leyk mlum eyl kim, bu macra mndn degil,
Sn qlrdn iltimasn bu iin leyl nhar.
Eylyib cz niyazil duayi-biriya,
l srfraz sn istrdn lvvi-etibar.
Lacrm lmaz tzaf msndi tyirsiz,
Yetmyinc mnzil bulmaz tlb hli qrar.
Nec qlsn arizuyi-ixtilatn hli-qrb,
Nec ksin hli-rift mqdmin intizar.
Nla gr xuridv dur lsa l sahibnzr,
Gr iraqdr, gr yaqn, ehsanna mmid var.
Qanda lsa grmsin tabi-hvadisdn zrr,
Zati-pakin saxlasn hr fitndn Prvrdigar.

118

Ey ki, hicrann dili-fkar salm iztirab,

Firqtin tsiri etmi can mhzun, cismi zar,
Istrm daim grm didarin, mma neylyim,
Ixtiyarm yx, mnim ryimc rx etmz mdar.
Var midim, qanda lsa dvlt iqbal il,
la bxtin kamiyab kamiran kamikar.
la vasil qanda lsan dvlt iqbalna
Hr dua kim, sidqil eylr Fzuli xakisar.
* * *
Flk hr dvrd bir feyzi-hikmt aikar eylr,
Tqalibi-zaman izhari-sni-Kirdigar eylr.
Qradn a frq etmz bu rmzin bilmyn dhrin
Ki, nin gh nhari leyl gh leyli nhar eylr.
Byaz zr svadi-nsx kim srari-hikmtdir,
Xird hr hrfini mnzuri-eyni-etibar eylr.
siri-drd lanlar ruzigarn inqilabndan,
gr sn hm trhhm qlmasan trki-diyar eylr.
Flk dvrannn hvalin vaqif lan arif,
Triqi-sbr tslim tvkkl ixtiyar eylr.
Mqarin lsa asari-sadt tir tpra,
Nsimi-nvbahar l tir tpra gzar eylr.
Mclla eylyib ayineyi-tbin kdurtdn,
Qlb xrrm, verib ltfi-tbit lalzar eylr.
Verir hr xsty lbtt dvrani-flk drman,
Vli bir qa zaman bimari-drdi intixar eylr.

119

Qlr hr namuradi aqibt mqsudin vasil,

Vli bir ne mddt zilli-hirman il zar eylr.
Zman hr diyar ists asari-mniyyt,
na sahibliva, bir srvri-riftar eylr.
Qza hr kivrin hlin cmiyyt murad ets,
na lbtt bir danayi-kamil hriyar eylr.
Bihmdillah bu gn bu mlk salm say bir adil
Kim, nun nisbtil izz rift iftixar eylr.
Srfrazi ki, feyzi-xakbusi-asitanndan
Enib hr dm gn ksbi-lvvi-iqtidar eylr.
Sfayi-zikri-xaki-payidir l seyqli-rhmt
Ki, mirati-dili-hbabdn rfi-qbar eylr.
Flk matsi verdikd ziybi-ahidi-dvlt,
nun mahi-livayi-riftin ayindar eylr.
Zman inqilabndan frat istyn arif,
nun mmureyi-iqbalna hisni-hsar eylr.
Smiyyi-hmdi-Mrsl Mhmmd by, dryadil
Ki, mirati-dili-hbabdn rfi-qbar eylr.
ya srdari-rvnry mlkaray, frruxrx
Ki, hr mnsbd ismin iqtizayi-itihar eylr.
Kmali-mrift hr xandav hr dvrd lsa,
Sni srdftri-rbabi-tmkin vqar eylr.
Bu mlk sayeyi-dvlt buraxmsan bihmdillah,
Yeridir gr sn mlk hli can nqdin nisar eylr.
Nein kim zati-pakin mzhri-feyzi-daltdir,
Bu mlkn hr gnn nvruz hr fslin bahar eylr.

120

Mahid rvnqin zm qlmsan, zhi himmt,

Bu himmtl sni Xllaqi-alm kamikar eylr.
hidi-Krblay su yetirmk qsdin etmisn,
Sni lbtt almd bu niyyt payidar eylr.
Srfraza, Fzuli xsty bu mlki-qrbtd,
Sipehri-namvafiq dvri cvri-bimar eylr.
gri biqrar etmidir l biaryi mhnt,
Bulub tmkin snin zvqi-vsalinl qrar eylr.
Cmii-xlqdn qt eylmi srriteyi-lft,
gr sn hm trhhm qlmasan trki-diyar eylr.
Sn l pakiztlt, afitabi-almarasan
Ki, ltfn knlm yz mqsd mmidvar eylr.
Verir mdhi-rifin cvhri-gftarin rvnq,
Sdfdir qtreyi-barani drri-ahivar eylr.
Qlr mi-cmaln nuri tbi-tirmi rvn,
Gndir sngi-bimiqdar lli-abidar eylr.
midim var kim, var lasan almd qdr il,
Qza hr nec kim yxdan cahan hlini var eylr.
* * *
Cahan eyldi feyzi-bhar rki-cinan,
Buraxd fri-ltaft zmin ltfi-zman.
Hva snufi-ryahin verdi ziybi-zhur,
Trazi-Hilleyi xak ldu hlyeyi-lvan.
Dikb kufv qn mnd tr taq,
Mqami-bzmi-srur ldu rseyi-bustan.

121

Degil lamti-fsli-rbi qvsi-qzeh,

dayi-xidmt in balad sipehr miyan.
Mkmml lmaa sbabi-ey bitnqiz,
Myssr lmaa alati-bzm binqsan,
Shab seyl il irsal ldundu glzar
Qamu zxireyi-bhr qamu dfineyi-kan.
Tmamiyi-brkatn zmin qlb mbzul,
Cmii-ltfi-nihann zman qld yan.
Bsati-sbzy glbn yal srir tikb,
Yaxb iraqlrin hr trf gli-xndan,
Yld nstrn susn gl lal,
Drildi nrgis nsrin snbl reyhan.
Nfiri-seyl hmavaz lub nqareyi-rd,
Qlub misari-mqrrr cvahirin baran,
mnd eyldilr tifli-qnyi snnt,
Sald gln gl-gl crahtindn qan.
Yetirdi yl sfa dvri-ruzigar bu sur
Ki, suri-xtneyi-nqdi-yeganeyi-dvran,
Gli-bhari-mart, cnabi-Cfr bg
Ki, tvqi-ryindir rx bndeyi-frman.
Nizami-sltnt mlk rfi-sbab,
Binayi-millt islam zmi-rkan.
Bhari-rift iqbal ltfi-zhar,
Nihali-vkt iclal dli-qsan.
Sipehrmnzilta, snsn l mkani-hya
Ki, yx sifatin hddi-hateyi-imkan.

122

Mbark la bu sur sruri-bzmi-huzur

Kim, ldu cmleyi-xlqi-chan feyzrsan.
Niat eyinin vsafi tutdu afaqi,
Sfaf zvqnn avazsiyl dldu chan.
Sipehr qld bu bzmi-niat bzli-sfa,
Mlaik ldu bu sur srur fatihxan
Ki, sli qaideyi-hifzi-rdir bu ml,
Budur mqddmi-snafi-tati-Rhman.
ha, Fzuliyi-zarm ki, dvri-dlind
Bqai-mn mandr mn mqam mkan.
Nisari-bzmin in gr bulursa hsni-qbul,
Gtirmim ghri-etiqad cvhri-can.
mid var ki, lduqca ruzigar vcud,
Myssr la sn irtifai-vkt an.
* * *
Ey hilali-eyd, qalibdir sn bruyi-yar,
Hsni-surt snd bir var is, nda iki var.
Yar brusin bnztmm sni, ey mahi-nv,
Sn gn birl grnmzsn, sn n etibar.
Qalarndandr xcil guya hilali-eyd kim,
Gec skik grnr, gndz x lmaz aikar.
Cilv eylr mahi-nv el qarsnda ami-eyd,
Sn girib rtaya qan gstr, l dutsun knar.
Natvan grdm hilali-eydi dn yarm kimi,
l dxi guya ki, zfi-ruzdn lmu nizar.

123

Yeni ayi qalarn svdas rsva eylmi,

Gstrirlr bir-birin nu hli-ruzigar.
Mahi-nvdir bilmzm taban fqdn, yxsa kim,
Qana batm nvki-miri-miri-namidar.
l srfrazi-flkrift ki, ryi-rvni
Eylmidir rf mirati-hqayiqdn qbar.
Cvhri-pakizeyi-zati-rifi-kamili
Alm ltf mrvvt mdnindn yadigar.
fqt qhr ildir bir saygstr nxl kim,
Takdir sli, verir hm qr, hm ngur bar.
Qhri l rngil kim drya mizacin xk edr,
alsa gr Musasift dryay tii-abidar.
fqti l rsm kim, at tbitdn xar,
Salsa Ibrahimv d zr ltf il gzar.
Hm triqi-mdlt ryindn nun mstqim,
Hm sasi-afiyt dlindn nun stvar.
Ey sfayi-mrbin mlki-zltk bikran,
Vey bihari-himmtin bhri-bdtk biknar.
Gr sn lsaydn miri-vkti-Iskndri,
Vadiyi-hikmtd bulmazd rstu itihar.
Vr sn etsydin qbuli-minnti-Nuirvan.
Eylmzdi hi kim Bzrcmehr etibar.
Mhzi-r lmu fakllah vcudi-kamilin
Feyzi-tsvir hdis fiqhdn leyl nhar.
Sfheyi-mehri-rxndr mvdiyi-muri-nbi,
ar tbi-kamilin mvayi-mehri-ariyar.

124

* * *
Mn kimm? Bir fqiri-bisr pa,
Kmtrin bndv kmin gda.
Sayiri-kargahi-sbr skun,
Saliki-ahrahi-fqr fna.
N mizacimd irtikabi-qrur,
N falimd ehtimali-riya.
Knci-zltd fqr faq il
lmuam yl mhv kim, msla:
Mrkzi-xaki ets zir zbr,
Bulamaz grdimi nsimi-sba.
zl qlm mni mllrdn
Amili-karxaneyi-dnya.
Qlmazam kar bari-alm meyl,
kmzm zl nsb n qva.
Mn vermi cahan qamu fqrin,
Nla ursam cahana istina.
Almi-zltin yegansiym,
Qafdn-Qaf yx mn hmta.
Surtim fqr siyrtim mnim,
Heytim mur himmtim nqa.
Rifti-qdrim iltifat etmz,
Gr Sleyman qlrsa rz ta.
Faniyi-mtlqm, qbul etmn
Minnti-Xizr il zlali-bqa.

125

Demzm vhiym, tbit il

Talibi-zvqi-shbtm, mma
Bir diyar irym ki, xlqindn
Eylmz hi kim mn prva.
Kims yx drdim eylyim izhar,
Eylyim ndan iltimasi-dva.
Llv da iinddir vtnim,
Gl kimi, xar qlmam mva.
Dn bu hal il mhvi-heyrt ikn,
Gldi bir qasid gtirdi mana
Bir cb nameyi-frhtsir,
Mhz hsni-ibart imla.
Zahiri dilpzir feyzrsan,
Batini feyzbx ruhfza.
Nqi-xttind ltfi-surt,
Trzi-lfzind rfi-mna.
Cilvgahi-nzrd hr lfzi,
Bir pripeykr mlksima.
Ivv ivv kirim il
Dil edr seyd ql edr yma.
Fhm qldqda hsni-mzmunun,
Qldm nda srurlr peyda.
Bndyi ltf birl yad etmi
Hzrti-seyyidi-xcstliqa.
l flkqdr kim, na vermi
Hikmti-Hq kmali-sidq sfa.

126

Sahibi-srtm, mn n dr
Kim, lam hmniini-hli-ina?
Mhzi-chlm, mn n nisbtdir
Ki, qlam meyl shbti-fzla?
Gri flak rbt eylr xak,
Yetmz lay rtbeyi-dna.
Ltf sndn mn mnasib ikn,
Mndn lmaq mtalbt n rva?
Ey Fzuli, bu nv, dvad,
Mslhtdir dutam triqi-riza.
Hal mkldr nda kim, bir la,
Sahibi-hkm sahibi-dva.
Var midim ki, ta mssirl,
Sabit sayir la rz sma,
la hkmi-qza il baqi
Qaziyi-aziyi-xcstliqa.
* * *
Qld dfi-qm dili-aqdn zvqi-bahar,
Ah kim, gstrdi eq hlin dvran hicri-yar.
Sakini-xmxan peyda qld vqi-seyri-ba,
Gldi l dm kim, qla biarlr trki-diyar.
Sald gz girdabna nzzaryi-gl mvci-xun,
Qld dil ayinsin prjng ksi-sbzzar.
Qntk ak ldu ceybi-sirri-rbabi-ifaf,
Ald meyli-seyri-glzar hli-tmkindn vqar.

128

Dutdu cami-lalgun rbabi-irt gl grb,

Qan iirdi xlq neyrng il rxi-hiylkar.
Dustlr, yyami-gl lsayd hngami-srur,
Rdi-nalan dmbdm qlmazd bri-kbar.
Fsli-gl tbind mniyytdn lsayd sr,
Qrqi-xuni-lalzar lmazd tii-kuhisar.
Sineyi-shray tii-seyldn dmzdi ak,
Nvrusi-qnnin damann dutmazd xar.
Jal dandan gyrmzdi tni glbnlrin,
Glni zncir qlmazd mqyyd cuyibar.
Bu lamtlrdn agah lmayandr bixbr,
Bixbrdir l ki, ey eylr bu mvsim ixtiyar.
Nla gr heyrt qlb susn zban lsa lal,
Nla gr hsrt kib alarsa blbl zar-zar,
Ey dili-qafil, degil bihud trifi-rbi,
ndadr mzmr kmali-qdrti-Prvrdigar.
Qaliba tqdirdn skkani-xlvtgahi-xak,
Rxst almlar kim, edib sirri-hikmt aikar,
Cmleyi-zhar xlvtd geyib rngin libas,
Eylyib hr ild bu dnyay bir nvbt gzar,
Edlr qafillr tkmili-sbabi-qrur,
lalar ariflr mnzuri-eyni-etibar.
Tutalar bir dm qrar, amma yen dilgir lub,
Edlr srmnzili-mhud dnyadn frar.
Dari-dnya yl srmnzil degildir kim, la
Nazninlr tbin ab hvasi sazikar.

129

Tngnayi-almi-fani degildir l mqam

Kim, la bnyad msthkm, sas stvar.
Ey qza, gr arizumndi-sbati-dhr isn,
mrin et tslimi-xddami-miri-namdar.
l flkrift ki, ryindndir istehkami-mlk,
l mlksiyrt kim, ndandr rvaci-ruzigar.
emi-ltfndn etmi bhr thsili-sxa,
Naibi-qdrtdn alm rx rfi-iqtidar.
Dvr tvri-dilga kilkindn etmi iktisab,
rx qdri-mrtfe bxtindn etmi mstar.
Nqi-lvhi-etibari srhdi-hkami-dl,
Surti-hkami sirri-hikmt ayindar.
Karisazi-mlk Cfr bg, rvnry kim,
Nsxeyi-hkmndir mzmun rizayi-Kirdigar.
hli-hkm ta bd fali dsturl-ml,
Nzmi-mlk vzi-qanuni sasi-payidar.
Ey zldn msndi-riftd zati-kamilin
Kambx kamiran kambin kamikar.
Nvbhari-zvqi-vslindn cda glzari-mlk
Xarizari-drddir, zindani-zill inkisar.
Hq bilr kim, glni-vslindn ayr mri-dil
Payibndi-riteyi-tvidir leyl nhar.
lmazam bir lhz birdi-fan brqi-ah,
Qanda kim, seyr eylsm giryan suzan brvar.
Aqibt glzari-vqnd nihali-mhntim
Abi-em dai-dildn qld zahir brg bar.

130

Mjdeyi-trifi-vslin gldi x, mma n sud,

Suzi-hicrani ziyad eylrdi dai-intizar.
Srvra, glbrgi-rxsari-ltifin grmg
Mntzirdir zar srgrdan Fzulitk hzar.
Nec mtaq lmasnlar dvlti-didarna,
Mtnmdir bitkllf hakimi-riftiar.
Var midim kim, bhar lduqca bzmarayi-mlk,
Grmy ayineyi-tbin hvadisdn qubar.
* * *
Sni-Hq kim, yx ikn almi etmi peyda,
ndan alm sri-nzm nizamn ya.
qtizayi-nsqi-mlk nizami-millt,
Xas amin kimin dna, kimin etmi la.
Ta zrr yetmy dnalr lalrdn,
Eylmi alm frmani-xilaft icra.
nbiya birl slatini mfvvz qlm,
lmaa niyyti-dl il mmalikara.
Hkmdr hkm ki, dnyay verr ziybi-nizam,
Hkmdr hkm ki, din rsmini eylr hya.
Hkm gr lmasa dnyay salr zlm fsad,
Hkm gr lmasa bulmaz nsqi-mlk bqa.
Hakim ldur ki, mvafiq la hkmn qdr,
Hakim ldur ki, mtabiq la mrin qza.
Hakim ldur ki, nun lmaya zatnda tm,
Hakim ldur ki, nun lmaya felind riya.

131

mdn grs ki, prvany bir zlm yetr,

Ks ban, demy zaye lur nfi-ziya.
Bulmayan dvlti-tvfiq inayt Hqdn,
N rva kim, qla icrayi-hkumt dva.
Rvii-dliddir mrtbeyi-qrb qbul,
dlsiz hakim dvayi-hkumt n rva?
Bir vr hli gr qlsa ibadt yz il,
Sati-dlic vermz sri-qrbi-Xuda.
Hkmdr vasiteyi-mvt hyati xlqin,
Vay l hakim kim, eyly hkmnd xta.
Qla mzlumlri mrhmtindn mhrum,
Ver zalimlr z nfi n istila.
Rhmt l hakim kim, lmaya eldn qafil,
Nqdi-vqat la bzli-niyazi-fqra.
Netkim xtteyi-Badad mrrf qlm
Mzhri-mrhmt dl Mhmmd paa.
l srfraz ki, ymni-qdmi-mhtrmi
vliya brcn lmu sbbi-dfi-bla.
Niyyti xeyr lub, mal slah lmaq il
Hi ks yx kim, na eylmy xeyr-dua.
Byl hakim sri-rhmtidir Yzdann,
Qan iqlim qdm bassa verr zvq sfa.
Var midim kim, nu qlmaya rmnd ml,
l zaman kim, qurulur mhkmeyi-ruzi-cza.
Var midim ki, bula feyzi-icabt Hqdn,
Hr dua kim, qla sidq il Fzuliyyi-gda.

132

* * *
Gtrd bad brq hreyi-glbrgi-xndandan,
Gtirdi almi mri-mn fqan fqandan.
Ndir, ya Rb, mnd ndlibin riteyi-dami,
Mgr ad gireh snbl sri-zlfi-priandan?
gr qvsi-qzehdn tir-baran etmdi grdun,
Ndir aya, sbb kim, dldu glbn cismi peykandan?
V gr bir bai-pnhan il barn yaqmad grdun,
Ndir mqsudi hr dm lalnin aki-giribandan.
Bhar yyamidir, qurtuldu alm hr kdurtdn,
Qlb ksbi-sfa cllab feyzi-bri-neysandan.
Hva fssadi kmi xardn netr, mgr bildi
Ki, dmdr gireh glbnlrin zasna qandan.
Gz ad qdi-bnmdn travt ksb edib nrgis,
rq qurtard tdric il l bimari bhrandan.
Sfayi-ksbi-hsni-istiqamt eyldi hasil,
Mizaci-mlki-alm iqtidayi-qdi-dvrandan.
Slah etidal dhr mnsub etdi zdad,
Fsad ixtilaf dvr mrf etdi rkandan.
mn bzmin rvnq vermy gl qndn xd,
Myyn qlmaq n Misri Yusif xd zindandan.
Nla emi-tr il xsa hbsi-xakdn nrgis,
Nla gr xsa Yqubi-blak Beytl-hzandan.
Buraxd jng mirati-srab sbzeyi-shra,
Nmi-xak etdi rxi-girdibadi mn cvlandan.

133

Srasr qld czayi-zmin mvatn hya,

Mgr bir cr abi-Xizr idi hr qtreyi-baran?
Malic sihhti-bimar n x kmsin zhmt
Bu gn kim, ksb lur l mdda seyri-glstandan.
Fzilt l degil kim, sfheyi-glzar dldurdu,
Bhari-almara snbl nsrin reyhandan.
Budur kim, rvzeyi-Darsslami eyldi mmnun
Srfrazi-sadtmnd ltf dl ehsandan.
Nizami-mk Ibrahim bg, l paksiyrt kim,
Tqazayi-tfvvr eylmi fradi-insandan.
Srfrazi zkitbi, flkry mlksiyrt,
Mnzzhdir kmali-nisbti msal qrandan.
Kmal fzli-zati Asf vsafnda xtm lmu,
Gtrm jngi-nqz ayineyi-mlki-Sleymandan.
Dili-prnurin qlmaz gzar fkari-nasayib
Kim, l qndil mmlvdr lbalb nuri-irfandan.
Knl gr meyli-glzar ets, fsli-gl nunndr
Ki, tlim ala mdhin lhceyi-mri-xlhandan.
V gr gz mrdmi bustan tmaasna meyl ets,
nunndr ki, trhi-bzm ed idrak bustandan.
Srfraza! Bihmdillah, bhari-prtvi-dlin
Dri-feyz ad glzari-Iraq bai-rizvandan.
cb yx sbzv gr xakdn ba ks mvati,
cb yx lsa gnci-nihan zahir bu virandan.
Fzuli xamv srgteyi-shrayi-vsfindir,
Qdm srmnzili-tqsir basmaz l biyabandan.

134

Yetr canin mdhindn dmadm zvqlr, guya

Ki, tari-gvhri-mdhin qlbdr riteyi-candan.
Ilahi, ta nsimi-sn thrikil almd,
lur damani-gln prghr bri-drfandan,
Riyazi-qdrin gn-gndn fzun la cmiyyt,
midin glni mhrus la seylabi-hirmandan.
* * *
Afrin, ey saneyi-tnprvri-canafrin!
Xaliql-ya, ilahl-xlq, rbbl-almin!
Mbdii-asari-qdrt, qdi-peyvndi-vcud,
Zabiti-rkani-fitrt, nqbndi-ma tin.
Ey smumi-stvtin tsiri, niyrani-chim
Vey shabi-rhmtin siyrabi firdvsi-brin.
Qdrtin glzarna bir sbz Sidrl-mntha,
Hikmtin min bir prvan Cibrili-min.
Snin eyvannda bir qndil dvri-asiman,
Sntin dibasind bir vrq ruyi-zmin.
Drghi-tzim tkrimind alm kamcuy,
Xrmni-ehsan ltafind Adm xuin.
rseyi-idraki-fvzi-riftin darl-man,
Riteyi-mmidi-feyzi-rhmtin hbll-mtin.
Xakdn hr zrr tyidinl bir cismi-ltif,
Abdan hr qtr tvfiqinl bir drri-smin.
l miml-feyzi-mnimsn ki, feyzi-amilin
Rizq tqsimind qlmaz imtiyazi-kfr din.

135

Vadiyi-drkinddir srgt fhmi-tndseyr,

Mlki-tvhidinddir mhsur qli-durbin.
Elmi-irfannda hr kim tizbin lmu, vli
Hi k yxdur kim, l idrak hsr etmz yqin.
Iqtizayi-hikmtin izhari-qdrt qlmaa,
Ixtilafi-tb il zdadi etmi hmniin.
Hadisati-ixtilafi-dvrdn grmz xll,
Kim kim, mmureyi-hifzin la hisni-hsin.
Hi kim crm il drgahndan lmaz namid,
Sndn istr kam, gr risva, gr xlvtniin.
Snsn izhar eylyn muq aiq vqn,
Aiqi snsn qlan muq vqil hzin.
Neyi-eqinldir Mcnun srudi drdnak,
Prtvi-hsnnldir Leyli cmali naznin.
Padiaha, iqtiyazi-hikmtin tnbih edib,
Gri hura rvzeyi-taata qymudur cbin,
Tatin eylr Fzuli taqt lduqca, vli
Hirs il n rvzeyi-rizvan dilr, n huri-eyn.
Huri-eyn rvzeyi-rizvan hvayi-nfsdir,
Nfsdn kemidir l, sndn riza istr hmin.
* * *
1
kr kim, rx istiqamt zr dvran eyldi,
Cmi-hli-dvlt dasin prian eyldi.
Dhr xlqi-Bsrv hli-Czayir fitnsi
x zamanlar gri qan yutdurdu, pnhan eyldi,

136

Aqibt bimi-zrrdn padiahi-almi,

Bizzrur vaqifi-asari-isyan eyldi.
Qeyrti-hkmi-xilaft l diyarn fthini
Bir mcahid bndeyi-mqbul frman eyldi.
Mzhri-rhmt, yasi-mrhmtndi kim,
Ani vci-dl Hq xuridi-rxan eyldi,
Sayv tpraa sald dmni-bdxahini,
Hr yer kim, ryti zmin xuraman eyldi.
Bsr tsxiri, Czayir fthi mkil mr ikn,
shli-mr il bu divari asan eyldi.
Hi k yx kim, bu nsrt nsrti-islamdr,
Padiahn mlkin isbati-istehkamdr.
2
Qld Badad zr fth in mrttb bir sipah
Kim, lmdn bad thrikil msdud ldu rah.
Ksrt l qaytd kim, ncm tkls rxdn,
Ziynt in bir ghr bulmazd nda hr klah.
Gr sba nagh aray ds manndi-hbab,
nlara iltirdi lkr izdihamndan pnah.
Vh il teyr mlk yz dutdu qrbt zmin,
Qalmayb nlara lkrdn vtnd cayigah.
Hr yana qaldrd ryt bir miri-namidar,
Hr yana sf balad bir srvri-Cmidcah,
Dutdu sf-sf yer zn lkr sturi-xt kimi,
l xtin mzmni istiqlali-hkmi-padiah.
Etmk lmaz byl lkr cmini tdbir il,
Yar yavr lmasa tvfiq tyidi-ilah.
Hi k yx kim, bu nsrt nsrti-islamdr,
Padiahn mlkn-isbati-istehkamdr.
3
Mahi-nvdn Dcld gstrdi zvrqlr misal,
Kim grbdr kim, la bir asimanda min hilal.
Hr biri bir tayiri-vci-bladir tizpr,
Seydi-mri-ruhi-xsm eylr qlb thriki-bal.

137

Yxsa saildir, dhanind qzl bayraq zban

Hakimi-tqdirdn fthi-bilad etmi sual.
Knl alm, mgr bulmu bu rng il cvab
rxi-xzrdn ki, mane yx tvcch eyl al!
Suda bir zvrqmi? Yaxud azn am bir nhng
Beyrq l at ki, bulmudur dmindn itial.
Srvri-sahibzfr zvrqlr ziynt verib,
Qld dmn mlkn rsali-sbabi-qital.
Sald qvayi-tfng mzin dann qiriv
Buldu vhmindn mizaci-mlki-dmn ixtilal.
Hi k yx kim, bu nsrt nsrti-islamdr,
Padiahn mlkn isbati-istehkamdr.
4
Raytin bir canibindn eylyib grdun xram,
Grdi-lkrdn rxn grdunun etdi mikfam.
Rxsti-zmi-qza ahi-Ncfdn istyib,
Gldi drgahin gstrdi triqi-ehtiram.
Buldu l sultani-adildn kmali-iltifat,
Pir iradiyl xdur hr mld ehtimam.
Bq-bq qld teyy mmureyi-mhrusyi
Ald feyzi-fthi-mlk in duayi-xas am.
Yetdi l srhdd kim, aazi-mlki-xzmdir,
Girdi l meydan kim, hkm nda lmudur tmam.
Gldi l mnzild ruzi-eyd kaxi-payin,
Fthdn verdi bartlr kim, la adikam.
Yeddi xtrdn flk dzd nunn bir qtar
Kim, kr shrada sbabi-sipahin sbh am.
Hi k yx kim, bu nsrt nsrti-islamdr,
Padiahn mlkn isbati-isehkamdr.
5
eyxi Ali-Qamin rril bir eytan idi,
Mmlkt ir fsadi hreyi-dvran idi.

138

Gri surtd itat zahir eylrdi, vli

Surti-axami xali-hreyi-syan idi.
Mqtdasi mr nhyindn hvayi-nfs lub,
r hkm vadiyi-ryind srgrdan idi.
Qan xirmnsuxt zrin qlsa bir nzr,
Bzr n hr nsn kim qysayd, bir ehsan idi.
Ba xarmaq istmzdi zr vhmindn nun,
Gri fllahin gz ya na baran idi.
Hr ev bir gec mehman lsa qvmndn biri,
Ad mehmanlq, vli mnid bir talan idi.
Qld paayi-sadtmnd rf l fitnyi,
Sanmanz kim, dfi-tdbiri nun asan idi.
Hi k yx kim, bu nsrt nsrti-islamdr,
Padiahn mlkn isbati-istehkamdr.
6
l qzadn kivri-day dprndi lm,
Dd bir shray rh kim, artrr zikri lm,
Bir biyaban kim, yx nda nvi-insandan sr,
na nisbt vadiyi-mrdmniin mlki-dm.
Nqi-rigi xtti-aft, nvki-xari tii-kin,
Yer mizacnda bla mzmr, hva tbind sm.
Fsl hm bir fsl kim, srd lman ab hva,
Xlqdn qti-hyat eylrdi Isa ursa dm.
yl mhlik iddti-dey kim, hrart bulmaa,
Grdy yerd drdi dlara xurid hm.
yl qate tii-srma kim, lhddn xmaa,
Ruh gr mvat vd etsydi eylrdi sitm.
Byl mvsim byl shrayi dlili-xeyr il
Qt edib lkr Czayir mlkn basd qdm.
Hi k yx kim, bu nsrt nsrti-islamdr,
Padiahn mlkn isbati-istehkamdr.
7
rseyi-mlki-Czayir ldu nagh aikar,
Himmt rz etdi grdun bir nihaytsiz diyar.
Ksrti-cari l qaytd kim, l mlkd
Bilmmi ab zmin hrgiz ki, bir xurid var.

139

Sanasan hr nxli bir julidmu divandir,

Gr na zncir ab lmazsa, dutmazd qrar.
rseyi-trnctk shnind tlrdi xtut,
Qllr xt kimi l tt zr bihd bimar.
Gri nlar mqsdi-sli degildi lkr
lman l firqeyi-napak xaki-rhgzar,
shli-mr il x srlkri pamal edib
Binhayt qlyi-mhkm lundu tarmar.
55 Qllr fthin kilidi-babi-nsrtdr dey
Sfheyi-yyam thrir etdi kilki-ruzigar.
Hi k yx kim, bu nsrt nsrti-islamdr,
Padiahn mlkn isbati-istehkamdr.
8
ldu ndan snra peyda Bsr hlindn nian,
Fitn dundan rrlr qld zahir asiman.
Gldi istiqbal x sngindil ahnqba
ldu almsuz sng ahni-atfan.
Hr dilavr nadiri-mlki-Xrasan Iraq,
Hr mbariz srxti-mcmueyi-Hindustan.
Lkri-islam il aazi-lft eylyib
Ainalq dmbdm fzun lub qaynard qan.
Mnhzim lkrdn amma bir lmsiz hm degil,
Zhri l qvmin znbdn salb znbursan.
l fzayi-mhntfzadn yetinc Bsry,
Dhr bai-fitndn bir gl aard hr zaman.
Leyk bir frd lmad zaye sipahi-Rumdn,
Rzm sevdasnda l tccar dmd ziyan.
Hi k yx kim, bu nsrt nsrti-islamdr.
Padiahn mlkn isbati-istehkamdr.
9
Bir shr kim tii-zrrin kdi ahi-baxtr,
Gg znd qymad ncm sipahindn sr.
Bsry qar sipahi-Rumdn rz ldu sf,
Balad ruyi-zmin bdxah qtlin kmr.

140

Ryti-xzra kildi l hsarn fthin,

Yxsa qli-qleyi-kffar Cibril ad pr?
Nhri-ari buri-lkr in dldurub
Mari-Zhhak Firiduni-zman buldu zfr.
emi-xuridi sinan rumhi-xunxar etdi kur,
Gui-grduni sdayi-nayi-ruyin qld kr.
Gldi dmndn mqabil bir sipahi-bikran
Kim, svadi-ksrtin hsr ed bilmzdi nzr.
Lkri-islam nsrt verdi ltfi-Kirdigar,
am lunca qalmad l llrdn bir rr.
Hi k yx kim, bu nsrt nsrti-islamdr,
Padiahn mlkn isbati-istehkamdr.
10
am kim rxsar kdi xsrvi-ncm niqab,
Qld eyxi-Bsr bxti sltnt txtind xab.
Verdi ql ryin dxli-mhabt inhiraf,
Sald cism canna mri-slabt iztirab.
Qad l duni-siyhru dvlt iqbaldn,
yl kim, hbaz vhmindn frar eylr qrab.
Saysin tpra sald hr trfdn l hsar,
Salcaq bir canibindn leyi-xurid tab.
Sbhdm paayi-adildn mnvvr ldu mlk,
ldu zail zlmti-b sald prtv afitab.
Verdi mlk mal cism canna xalqn aman,
Qld cnnt l yeri, cnntd xud lmaz zab.
Yetmdn acizlr qvayi-lkrdn zrr,
Bitkllf x kramtdir zrrsiz inqilab.
Hi k yx kim, bu nsrt nsrti-islamdr,
Padiahn mlkn isbati-istehkamdr.
11
Srvra, bdxah xaki-rhgzar lsun sana,
Qanda kim, zm eylsn tvfiq yar lsun sana!
lmasn bandan skik padiahn saysi,
Hirzi-dvlt sayeyi-Prvrdigar lsun sana!

141

Dutmu hq nrgiz yzn, am hqiqtbin gzn,

Qlm nzr, grm zn sirri-hq il aina.
Bustanda gr nilufri, dutmu triqi-brtri,
zharn lmu rhbri, gr nda srari-Xuda.
Rahi-tlbdir bidd, mbud ey hli-xird,
Gr istsn qrbi-smd, sdbrg lur rhbr sana.
Zinhar mhv l hikmt, baxql kmali-qdrt,
Nilufri-xsurt, gr kim verir ab hva.
Gr lmasan mdhutk, baxsan bir hli-hutk,
Hqqa ki, brzngu tk, tsbihxandr hr giya.
ah ldu minbr yeksr, xd kinuf minbr,
Slvat edr Peymbr, sllla xeyrlvra.
Shni-mnd rvan, hr brgini etmi zban,
Tkrar eyl hr zman mdhi-liyyl-Murtza.
Zaye keirmz yasmin mri-ltif naznin,
Ixlas il eylr zn xaki-rhi-Xeyrn-nisa.
Trb ryahin srbsr ksb etdi tri-mki-tr,
Xlqi-Hsndn bir sr glzar gstrck sba.
Zahir qlr xunin kfn, lal qlr yz par tn,
Dutar dnb trfi-mn, ahi-hid in za.
Abidsift kmkd qm, lmu bnv qddi xm,
Guya qlr l pak hm, Zeynl-Ibad iqtida.
Qm dfi in hr trf, glnd kmi sbz sf,
Baqir snasind f bulmu qlr virdi-sna.
Feyzi-Hq etmi arizu, xm qayiq srxru,
Qlm bimri-Hq gl Sadiqi qlm piiva.

143

Qhr il rxi-lacivrd gr yasmini qlsa zrd,

N qm u grck hli-drd, eylr na Kazim dva.
Kf etmy srari-Hq am smn simin vrq,
Vermi na guya sbq, elm ir ahi-din Riza.
Lbtsift gr znbqi, glzara vermi rvnqi,
lmu hvaxahi-Tqi, ksb eylmi ndan sfa.
Mddahtk susn dili lmu mdayih naqili,
Mdhinin lmu qaili, sultan Nqiyyi-bhr ta.
Nsrinin aq dftri lmu hqayiq mzhri,
ndan sifati-skri fhm etmi rbabi-zka.
Vqt ldu qn ala, gl xrdsin zahir qla,
Mehdi zhurini bil, fa ed sirrini qza.
Hr yerd ta nvruz la, gl busitanfruz la,
Nvruz tk firuz la yyami-ahi-vliya.
Yni gli-glzari-can, Heydr imami-mminan,
l kim, nadr bigman, miskin Fzuli bir gda.
* * *
Bir gn ki, cndi-amil cng etdi asiman,
ldu bruci-qleyi-grdunda x qiran.
Ald lin tiini Bhrami-dadgr,
Baruyi-rx xd nbrd etmy hman.
Hifz etmy qilaini qat-qat flklrin,
l gec bami-rx Zhl ldu pasiban.
trafi-kainat xbr qlmaa gn,
d yaxd vci-qlyi grdun naghan.

144

Tp atm idi qlyi-grdn xeyli-am,

ldu livayi-xsrvi-xavr hman yan.
Mindi tkavri-flk zmi-rzm edib,
ldu dm mmalikin brvan rvan.
Sultani-sbh byl yzalq edrmidi,
Gr lmasa pnah vziri-hi-cahan.
Fehristi-karnameyi-tkvini-nh sipehr,
Mqsudi-karxaneyi-ibdai-kn fkan.
Asfsfi-zman, Sleymani-rq qrb,
Srskri-mdbbir paayi-kamiran.
Bu izz vkti ki, sn verdi Hq, ha,
Layiq nnc lsa gr rdvan dvan.
Grs mhabtini, ya Rstmi-dqa,
Qhrindn istr idi snin qhrman man.
Xsmin qfas qlleyi-Qaf lsa, filmsl,
Xrd ed zrbi-dstin il epri-giran.
Hinduyi-mqbil lmaa qapnda dmbdm,
Bir ktxudadrr sn Iskndri-zman.
Ald qanad atna grdunu beyzsan,
hbazi-himmtin na r ldu aiyan.
Bnztdi varsa kndini rxi-clalin
Kim, rxi-dunun stn yl srd khkan.
Ibrahim ldu adn, ya kani-mdlt,
Bu fqr atini mn eyl glsitan.
Glzari-mdhin uar ikn knl quu,
Can blbl bu eri-tri xudu hman.

145

Azn hdisin aamaz zrrc dhan,

srari-tb vaqif lan tbi-xrddan.
Ey srvi-xxuram, saqn, yluna glir,
Hr suy su kimi gl axtma yam rvan.
Gzdn xal glmdi he eynim yam,
Mrdm kimi kim, eyly kndu yerind qan.
Cami-sfayi sun dlu, ey piri-deyr kim,
Bir lhz dvrn acln unudum hman.
Mddah lal sana, ya mtbr cnab,
ldu Fzuli rseyi-nzm ir phlvan.
Qaldm ayaqda qssv mhntd, al lim,
Ey hsvari-mrkyi-axirzzman.
Rumun Kmaldr, der idi mana, xsrva,
Grs kmali-qdrtimi hli-Isfhan.
Xtm eyl dastan, ru et duasin,
Tul etm gl hekayti manndi-qissxan.
Ta hlqeyi-siphr hcum eyly ncum,
Ta kim, niyami-bd la tii-zrnian,
Taxb kmnd grdnin zrbi-dstil,
Dvlt qapna xsmi gtir kan-kan.
Niani-feyzdir l nsrt iqbal kim, hala
N yan zm qlsa rhbri tyidi-Yzdan.
Dil candan Fzuli izz iqbalin l ahn,
Rizayi-hqq n daim duaguy snaxan.
ldur hamiyi-islam, vacibdir nun mdhi,
N kim, mdhindn zg sylmi ndan peiman.
Ilahi, baqi lsun daim insanprvr iqbal,
Cahani-fani ir ta bqayi-nvi-insan.

146

MRSIY DR HQQ-XAMS-AL-BA
HZRT-SEYYD-HDA
Mahi-mhrrm ldu fqdn xb hilal,
Qlm za, tkb yz xun birl ki-al.
vladi-Mstfay mdd qlmam Frat,
Keirmsinmi yerlr an bu infial.
xdur hekayti-lmi-ahi-Krbla,
lbtt x hekayt lur mvcibi-mlal.
Ibrtl bax, qmi-hda rhin etmy
Hr sbz Krblad abdr zbani-hal.
Tcdidi-matmi-hda qld ruzigar,
Zar ala, ey knl, bugn lduqca ehtimal.
Meydani-rxi cilvghi-dudi-ah ql,
Grduni-duni guneyi-matm siyah ql.
Mahi-mhrrm ldu, msrrt hramdr,
Matm bugn rit bir ehtiramdr.
Tcdidi-matmi-hda nfsiz degil,
Qfltsrayi-dhrd tnbihi-amdr.
Qvayi-Krbla xbrin shl sanma kim,
Nzi-vfayi-dhr dlili-tmamdr.
Hr zrr k kim, tklr zikri-Alil,
Syyareyi-sipehri-lvvi-mqamdr.
Hr mddi-ah kim, kilir hli-beyt n,
Miftahi-rvzeyi-dri-Dars-slamdr.
ad lmasn bu vaqid ad lan knl,
Bir dm blav qssdn azad lan knl.
Tdbiri-qtli-Ali-ba qldn, ey flk,
Fikri-qlt, xyali-xta qldn, ey flk.
Brqi-shabi-hadisdn tilr kib,
Bir-bir hvaleyi-hda qldn, ey flk.
Ismt hrmsrasin hrmt rva ikn,
Pamali-xsmi-bisr pa qldn, ey flk.
Shrayi-Krblad lan tnlblr
Rigi-rvani seyli-bla qldn, ey flk.

147

Txfifi-qdri-rdn ndi qlmadn,

vladi-Mstfay cfa qldn, ey flk.
Bir rhm qlmadn cigri qan lanlara,
Qrbtd ruzigari prian lanlara.
Basdqda Krblay qdm ahi-Krbla,
ldu niani-tiri-sitm ahi-Krbla.
Dmn xuna qeyr sipr grmyib rva,
Yaxmd can dai-lm ahi-Krbla.
Dudi-dili-prati hli-nzardn
Etmidi prddari-hrm ahi-Krbla.
lduqca mr rahti-dil grmyib dmi,
lmu hmi hmdmi-qm ahi-Krbla.
da mqabilind knd sfi-sipah,
Qlmd mddi-ahi lm ahi-Krbla.
Ya ahi-Krbla, n rva bunca qm sn,
Drdi-dmadm lmi-dmbdm sn.
Ey drdprvri-lmi-Krbla Hseyn,
Vey Krbla blalrin mbtla Hseyn.
Qm par-par barn yandrd dail,
Ey laleyi-hdiqyi-Ali-ba Hseyn.
Tii-cfa il bdnin ldu ak-ak,
Ey bustani-sbzeyi-tii-cfa Hseyn.
Yaxd vcudunu qmi-zlmtsrayi-dhr,
Ey mi-bzmi-barghi-kibriya Hseyn.
Dvri-flk iirdi sn kas-kas qan,
Ey tneyi-hrarti-brqi-bla Hseyn.
Yad et, Fzuli, Ali-ba halin, eyl ah
Kim, brqi-ahil yaxlr xrmni-gnah.

148

149

150

Dedim dilbrimdn l zm daha,

Bu i x tindir grrm mma.
Sn zn ltf edib mn kmk l
Ki, asan lsun bu ilr, ey xuda!
Ey knl, n qdr sadlvhsn,
Surt aldanb, grmrsn mna.
Hr surt grdkd heyran lursan,
Gzgtk bir surtprstsn guya.
Qlbinin Kbsi btxanlr tk,
Tapm b nqil zivri-fna.
Blbl kimi tr, rng aldandn,
Balandn gl kimi trpaa, suya.
Ay zl vfasz gzli sevm,
Gzlm cfake dilbrdn vfa.
Hr kaman qalya ikar lma sn,
Gl sir lma hr mikin zala.
Gah heyran qalaraq bana dym,
Alayb lma sn drd mbtla.
Mlamt xuna hdf lma ki,
Nadan yd desin, aqil nasza.
Eqd de payn dnyada n var
bdi mhntdn, zilltdn sva?
Eqin dftrind baqa hesab yx,
Dludur burada kdr, qm, cfa.

151

Bu fani eq sn gl knl verm

Bu batil sevgini etm tmnna.
Mnft fikril mey im zinhar,
Hrnd ki, x glir cahil insana.
Yax bil, fiy zhr hyatdr,
Aldanma gzn grnsn rna.
He zaman surti mna znn etm,
Surt bir dlildir ancaq mnaya.
alma hqiqt rmzini kf,
Bhsil almaz byl mmma.
Ixtilaf azdrr hq ylusunu,
Hqiqt grnr gzn xlya.
Hr dini hqiqt sansan, yqin bil,
Dmnin, batildir, deyck na.
Kim sn bdml, zalm grns,
Dmn grnr adil mtlqa.
Kims vaqif deyil hqq, batil,
Bilinmz mqbulla mrdud dnyada.
Yksyi, ala bdi bilm
Ki, iqbal hmi lmu labqa.
Fzulluq trkin et, mrhmtli l,
Laf vurub zn x ym, haa!
Qrurdan n hasil ki, bixbrsn,
N n sakitdir, cqundur ya?!
Fel il faili ayrmaq n,
Ban b srfin stnd yrma!

152

Daxilin hkmndn yanl bhs etm,

Rmmal tk nsr dem iftira.
Ndn dru, ndn batd deyrk,
Mnccim thmti etm ulduza.
Gl etm tqvimi yalan alti,
Brclr mnzilin qlma etina.
Hmi mnal nktlr dan,
Adil l dnyada, sn alaq lma.
Rahtlik dilrsn dnyada be gn,
Dqquz ba fly dlama sla.
Yxsa ki, edrsn fan nal,
Verrsn zng kimi aramsz sda.
Gn d klgdn qrxur, bunu bil,
Bir kncd sakit qal, klgtk yaa.
Ki, dnya n qdr dlansa, he vaxt
Tapmasn tzunu nsimi-sba.
nqa tk zltin Qafna kil,
Sleyman mlkndn gzlm ta.
Qdsi ruhlar kimi gz grnm,
Alalb, csam gl etm mva.
Qy sn desinlr bdbxt, mcrrd,
Sns etmysn he ksdn prva.
Sn mxfi v alm ssinl dlu,
Sn gizli, fzlins xalq n fa.
Vsal Kbsin meyl etsn gr,
Uzaq mnzillrd bunu axtarma.

153

Vadilr lmyin n xeyri vardr,

Mnzillr kemkdn sn n fayda?
Mqsd dru get inadla, ta ki,
Mnzil atdrsn sni bu sevda.
Kby atmaa birc qdm var,
N n tnblsn bu bir addma.
Cfakar adam vfal bil sn,
Yaxlq eyl gl hr yamanla.
Qtlinl bir knl x lsa gr,
Bel bir lm zn ver riza.
Rdd etm he ksin dilyini sn,
Can lsa istyi, dmns gda.
Daima sn xeyir vermy al,
ml haqq z verck cza.
Vay lsun xs, alaq tbikn,
Hmi yksklik edr iddia.
Halbuki gylrdn qdir aysi
Nazil lub nun alaqlna.
N zati vaqifdir mbddn tamam,
N ryi bilir ki, ndir intha.
Quru bir ad il xdur ancaq
Ki, ahlar ahyam, ya da ki aa.
Ilahi, sahilsiz dryadr ltfn,
Bitmz, tknmzdir sndki sxa.
Ilahi, Peymbr nuri eqin
Ki, ndan nur alr hr iki dnya.

154

Ruhim svar lub cvlan etdikc,

Bu meydan iind bdn atna.
Mn bir qvvt ver, sni yad edib,
Sylyim sbhan rbbil-la.
Mni z ltfndn namid etm
atdqda bu ar hyatm baa.
midim nadr ki, bu arizum
lacaq nhayt linl rva.
Qbul mjdsil ad la ruhim,
Krm bayran klg salsn baa.
Fzuli, bu nzmi cb syldin,
Gzl szlrind taplmaz xta.
Sanasan sylmi Cami nind,
Sznd gzlsn, mld fna.
* * *
Ey knl, l qvm kimdir, dutmaa kivr glib
Kim, qvmn hasili daim fsad r glib?
Gah lb, gahi dirilmi hr biri l kslrin
Kim, girib bir baqa rng, misli-cadugr glib.
Artq-skik lmamlar bir-birindn he zaman,
Bir bya, bir ly malik lub, yeksr glib.
rqdn bzilri zm eylmi hind trf,
Bzi hindli hm lubdur azimi-xavr glib.
Dst-dst rumlularla zncilrdir, hr biri,
Saf kib drd crg bu meydanda srtasr glib.

155

z evind hbs salm dmni bzilri,

Bzisi dmn evind hbsi qmprvr glib.
l qdr inc yun, lvan naxlar gstrib
Kim, tmaa etmy ay zl min dilbr glib.
Alm mhurdur, duzxd var yeddi qap,
Bunlarnsa duzxi n sirridir, edr glib?
nlarn hr frdinin xsi hesabi var, dur,
Bu hesabi kmy meydanlara mhr glib.
Yan-yana evlr lan bir hrdir meydanlar,
Hr evi bir gncdn tapm zr ziyvr glib.
Ixtiyarnda n iki xan var hr dstinin,
Seyr edr meydani hr frdi nec xtr glib.
nfr bigan daim nlara frman verr
Bu n nfr xidmti frmanbr glib.
Hr bir mrkbin stnd tutmudur qrar,
Mrkb l meydan hr dm sanki bazigr glib.
Hm svarini salar tvi rqsi mrkbin,
Hm d mrkb baqa bir tsirdn mztr glib.
Mxtlif ilr iki atldan zahir lur,
Sanki, ulduzlar flk drbarin ziyvr glib.
Bir mhrrik var ki, xaricdn qatar l ilr
Varl meydandak hr bir i rhbr glib.
Hasili yx fitndn baqa btn bu ilrin,
Leyk, bunlar xilqtin vzain mzhr glib.
Btprst lmular nlar adtil cmlsi,
ri-peymbrdn l kmi, lub kafr glib.

156

Pak bir gvhrdir l seyyid ki, peymbrlrin,

Cmlsin rhbr lmu, nlara srvr glib.
Qlbi dryadr, dalt nqi tapmdr kmal,
Hr el, hr lky bu nqdn ziyvr glib.
Pak mminlr sxavt feyzin nail lub
Qrmaa kafrlri ld tutub epr glib.
Sinsind hr ksin mehri nun yer tapmam,
Bir qrq nrd taxtasdr, layiqi-azr glib.
Srf lubdur syi daim din qvvt vermy
Bu deyil nrd ynamaq ki, qsdi ancaq zr glib.
Hsn bzmind btn dilbrlri mlub edib,
Valehi lmu ks kim, alm dilbr glib.
Dvlti-iqbal il ey chan nur saan,
Hikmtin shralr, dryalr lngr glib.
Hr n ki, bu dhrd nsrn mhsuludur,
Sn edibsn arzu, kemi sr, illr glib.
Hr ks ki, asitannda snin mskn salb
Asitanin nun min sahibi-fsr glib.
Hr hnr varsa chan bx edibdir hmmtin,
Bu bisati-alm tbin hnrprvr glib.
Rhm ql, ahm, Fzulinin prian halin,
Nrd dandan da nun vziyyti bdtr glib.
Axtarb daim qzann zrlrindn kamini,
atmam kam, qzadn bain qmlr glib.
Balam mmidini biar, xaki-payin,
Kuyin, etmi dilind vsfini zbr, glib.

157

* * *
Zmanin hftsin uyma kim, yetr zrri,
Xzin znn elm jdahayi-hftsri
mr quu uar, axam-shr qanaddr na,
B arzularla saya alma axam, shri.
lind varsa be-n inci, eylm tyan,
Dnizd yz qdr inci var, ndir bhri?
Dem ki, qamm irin edr yanda ghr,
Ghr yanda flk kamna tkr zhri.
Byun qarma tbit hvadisindn, bil
Ki, sin hrfin nqt qyub r etdi sri.
Qzl-gm szn qlb lvhn yazma
Ki, simzr xti il tamah yazar xtri.
Gm varnsa, al xlq faydas yetsin,
N faydas aacn, yxsa axnn smri?
Krm qapsn a, ta mqamn lsun uca
Ki, fthdir dey, xtt zr yazdlar zbri.
nnd alalaraq bir ksin, xeyir dilm
Ki, ksrnin bu sbbdn xt alt ldu yeri.
N mqsd il xsis tplayr zr simi?
Murad yetmk n srf edrlr sim zri.
Nzr triqi il hli-feyz salsa nzr,
Mqamin gr yrtar sirli prdlri.
Pis il yaxdak frq, frqi-zahirdir,
Grnmmi la myub xilqtin sri.

158

Hnr grnc eyib tutma kimsdn zinhar,

Hnrlisns al zayil eyl eyblri.
al bu rseyi-almd bir xeyir i tut
Ki, il llr hr ii mzdnn qdri.
Bu hrzlikl sn rx mehriban lmaz,
Ata nec sevr vlad, lmasa hnri?
ks ki, lvadr nda hnrdn lmaz sr,
Sda xarm neydn ki, var nun kri?
ql elm gvnm, varnsa idrakn
Ki, hrt il rkdir sn bari, bhri.
De, hans ql iin slini yan etmi?
Var hans alimin ncami-karidn xbri?
rk sxntsdr ql, qeydin qalma,
Girim bhsin elmin, bykd drdi-sri.
Mqami-eqid axtar, kmal axtarsan
Ki, ql elmdn eqin dyrlidir ghri,
Mzaqi-eq tlb etm ql sirindn,
N anlayr yuxu srmsti neyi-shri?
Inanma ql, el znn qlma kim aqil,
Al gzyl grr zr dlu xzinlri.
ey ki, ql n alidir, eq n dundur,
Sn eqi tut ki, irin bar verr nun cri.
Mcazi lsa bel, eqi trk qlma, mcaz
lub hqiqt mrdin hmi rahibri.
srv qddilrin arizindki xttin,
Hdisi-feyzi-xudavndidir ziri, zbri.

159

Gec kimi kr lar, min gz larsa bel,

Kimin ki, yxdu gn zl yari-simbri.
Sn eq nsini ab gild axtarma,
Hqiqtin gzl zdr hmi cilvgri.
Bu prdd bir yunbazdan zg grmzsn,
Aarsa bir gn gr ruzigar prdlri.
Triqi-surti tut, qsdi-mlki-mna et,
Gli-hqiqt mzhr qbul ql svri.
Ncf frh gtirn bir sfal glndir
Ki, sinsin basb padiahi-bhr bri.
Itati hamya frzi heydri-Sfdr
Ki, yx mqamini idrak kimsnin hnri.
nun sifatini insan nec hat edr?
Qza, mhakimsin verib mlaklri.
Tbiti hcrl-svd il etdi zhur,
Hyat emsidir, zlmt eylmi hcri.
Verrs bir aaca qdr emsindn su,
lar hmin aacn asimanda brgi-tri.
Mhbbt ati l saarsa afaq,
rf gynd hr ulduz lar nun rri.
Hmayi-vci-tmnnasdr mlk xislt,
aha ba ymz drgahinin dilnilri.
rf sitarsidir mehrinin ki, hbab,
Verr uzun geclrd nian iq shri.
Chan bayrai feyzil kim, verr ziynt,
nunla elm ml rdusu alar zfri.

160

Ninki kll nun hkmn edir icra,

Han ba ki, bu frmanidn kildi geri?
Tccb eylm rmzin xurma dansinin
Ki, nxli-mcznn vard min bel smri.
taz gl ki, qlb ltf verdi Slman,
Bahari-hr qdr getmz trinin sri.
nunla xsmi bacarmaz dyd, lsa da ir
Ki, dndrib daa bir nr il iri-nri.
Ay il gn kimi mlumdur btn xlq
Ki, qaytarb gni qrbdn, blb qmri.
Rva deyil ki, deyim varlq asimanind
Nbi gndir, ay is vliyyi-dadgri.
Ednd zm xuda rin li, Cibril
Dayand ylda, nun ldu xaki-rhgzri.
li v n bir imam lunun mhbbtidir,
Nizama salm ay il ili v hftlri.
Tccb etm, desm Cbrail drbandr,
li z qapdr, ri-hq bilik hri.
N x sipehri-vilaytsn, hr vilaytd,
Gnl ay kimi parlar vilaytin ghri.
Snin vilaytinin mczil hr yerd,
Quruldu ri-nbi mlknn binvrlri.
knd dstlarnn barna vfa da,
Tutar bla xuna qar dstlar l sipri.
Byun vuran qlncn damarsz hr cismin,
Fssad qann samaqda ldu nitri.

161

 Zlfqarin il Dldlnd dst, dmn,

Tapar itatil imtina nmunlri.
Nicat dru snin Dldln ab yllar,
Biib linl snin zlfqar Zl-hzri.
Qlncn il cigrqan lubsa dmnlr,
na davt n varm bir ksin cigri?
Deyil qrib, knl vermdin bu dnyay,
Nedr snin kimi ahin bu seydi-mxtsri?
Snin fzayi-ibudiyytin yerdir kim,
Hqir sakinidir huriyi-behit pri.
Qapnda xidmt el, bir ziz nemtdir
Ki, yz Xlili edr asitannn nkri.
rf sfind tapa bilmdi brabrlik,
Qza ki, eyldi tkil mhfili-qdri.
Sba aanda iklr niqabini zdn,
Satamad sn xar gl nun nzri.
Hezar kr ki, mddahinm, mn bu yetr,
Bu bir sadt n yx sevincimin qdri.
Mnim bu halma ltf il ql nzr, ey ah
Ki, kimlr il bu id yapmam kmri.
Bu ylda ilk qdmi Katibi atb, snra,
nun iziyl nian verdi Heyrti-hnri.
Iki sr var ikn yazdm bsmi mnim
Ki, nlarn biri z, astar lar digri.
Birindn skik is, digrindn artqdr,
Yqin ki, var libas ir nzmimin dyri.

162

Fzuliym, gnahm xdur, istrm ki, susam,

Bu zr mnc lard gnahlarn betri.
mid tk bunadr kim, mni yaman dildn,
Mhafiz edck mdhinin plad pri.
Hmi xeyr il rrin midi, qrxusu var,
Behiti yaxya vd etdilr, pis sqri.
Ayrmasn mni hq drghin behitindn,
Behit getmynin bil chnnm ldu yeri.
Tvafi-drghin il mn myssr lur
Tvafi-Kbeyi-hq, grmdn uzaq sfri.
* * *
ldm xdngi hsrti il nun, aman,
Gecikm, yardan mn x atdr, ey kman.
Can klmsind rtadak tk lif kimi,
Daim xdngi arzusunu bslyir bu can.
Ey naz qmzsil vuran yz cfa xu,
Qlb il canma gah aqdan, gah nihan.
Qddinl gzlrindn tlim aldm
Kim, dilrba lubdur xun, hm d dilsitan?
Can ald hr yer ki, txundu gzn kimi,
Qlb vlad qddin tk landa xun rvan.
Layiq deyil rqibinin da qlbi tirin,
Dadan ziyan grr, xunu etm imthan!
Hrdn x atmaa hvsin gls, ey nigar,
Trpaq lan cismimi al daima nian!

163

Dzlkd can kimi var idi rtada sbb,

lft tapb qdinl xun ldu mehriban.
yri kman da balad rsmi-rqabti,
Drk etdi zvqi-vsli-xdngini naghan.
Ba qydu n qulana, ahst syldi
Bu biqrar aiqin hqqind min yalan.
Sndn ayrd, sald qara trpaa xu,
Tab etmdi kman gcn zar natvan.
Qaldrdn iltifat il trpaqdan l xu,
Layiqdir eyls xuna qibt asiman.
Hr lhz ists pr inc llri,
Mn kimi amasn nec dil kr durmadan?
Gldin kman xansin bir hilal tk,
Aiqlrin gdldi mr gnlri yaman.
Mlumdur gn gdlr l zman kim,
Qanun il gn edr z qvsini kman.
Vslin sadtini edib mn tk arizu,
lmu kman qddi xmid uzun zaman.
ill qurub, ziyyt dzd, zifldi,
Cismind qald birc dri, bir d stixan.
Qldn nu ziyyt dzmkd imthan,
Axird atd vslin, sy il qydu can.
Sald k-k nu vqi-mhbbtin,
Tab etmyib mqqtin, qld yz fan.
Mndn svay cvrin, ey yar, kim dzr?
Artr cfani gls lindn mn hr an.

164

Ey srv, syl, hans mnd by atmsan?

He ba iind sn kimi bir srv yx, inan!
Guya imam glninin nvnhalisn,
lmu baban ahi-Ncf, miri-ins can.
Mmnlrin byk aas kim, nun n
Tsis lundu, gldi vcud btn chan.
Mzhr dur sxavt kvn mkanid,
Mn acizm sz il edm ltfn byan.
Varlq qnaq evind kmali-sxavti,
Xas il am sfr ab, etdi mihiman.
Qydu rsul iynin l padiah qdm,
ldu n sahibin r asitan.
Mvla li ki, saqiyi-kvsrdir, hm vli,
Vermi iki cahanda biz qssdn aman.
Dnyad, axirtd nun ltf hr ksin
Zamin lub sadtin, sz verib aman.
Adm bahari-qrbid bir crm ildi,
Yetdi behit banda baharin n xzan.
ldu pnahgahi Ncf, qrbi-Mrtza,
Verdi ncat qmdn na bu yeni mkan.
Trk etdi cnnti, Ncfi qld ixtiyar,
n grd bu mqam z rk edr cinan.
Mhrum edrmi bir aa vladi-Admi
Kim, ltf Admin zn qld kamiran?
Yerdn rvaqi-r qdr Dldln snin,
Peymbrin Braqi il getdi hminan.

165

Birlikd mhdi-fel glr btni-qvvdn,

Hqqin rizas il snin hkmn hr zaman.
Dmnlr anlamazsa snin qvlini gr,
Tyin ql qlncn bu id trcman.
Bir gizli hikmti var idi xilqtin gr,
Qldn sli-mqsdi sn alm yan.
Mqsd bu idi kim, atasan rmzi qeybdn,
Agah layd sirri-xudadn btn chan.
Hqqin vcudin var idi bir gman gr,
ldu yqin chan vcudunla bu gman.
Mdn qzl, dniz n qdr inci vers d,
N qlbin dniz tay lar, n lin kan.
Qlbin qdr dniz n zman inci bx edib,
Mdn lin qdr qzl ehsan edib haan?
Dstluq mtaini alaraq bir nfr gr
Bazari-axirtd bina qlsa bir dkan.
Bnd lmayb ucuz sata gr z mtaini,
Naiz qiymti saylar rvzeyi-cinan.
Ulduzlar flkd sapa dzdy zaman,
Dstluq telindn edi qza inc risiman.
Dmnlrin czas chnnm zabidir,
Cnntd dstlarn lacaq cml adiman.
Ecaznn kufsi Slman gl lub,
Agahdr kramtin pir, hm cvan.
ahin il gyrinin srari snddir,
Hr dild vsfini edr hli-chan byan.

166

Peymbr elminin hrin qap ikn,

Dqquz flk qapnda lub xaki-asitan.
Ey padih, kiik quluyam asitannn,
Yurdum qapndr, eylmrm trki-xaniman.
Bak etmrm, gnahm gr saysz lsa da,
Vardr mid ltfn, ey ahi-ins can.
Ya Rb, budur cahanda mnim arzum, istyim,
Qlbim sfa tapar, dilim sz lar rvan.
Bundan daha ziyad Fzuliyi-zar la,
vladi-paki-Heydri-krrar mdhxan.
* * *
Mni bir hal salb ki, flki-kcrftar,
Gzrm almi srgt misali-prgar.
Gah shrayi-sfaltd qalan bir bdbxt,
Gah fqirlik lnn sakiniym biks xar.
Gah bla kuyini mskn edib, ldum rsvay,
Gah gizli qmim etdi mni min drd dar.
Bxti amalm il balad bdhdiliy,
Knlmn istyin baxmad rxi-qddar.
xadarsan buluda gzlrimi, dru deyil,
la bilmz bulud lsun bu gzm tk alar.
Bs ki, imi ciyrim qann gz mrdmkin,
Qanl gz ya edr hrm hr lhz nisar.
Hqqi tyin n qlmaa ksbi-irfan,
Bir zaman mrm bihud itirdim mni-zar.

167

Mriftl baxaraq hqqi grnc bildim

Ki, ucuz mtidir, elm taplmaz bazar.
Istrm srvt miknt araym almd,
Srf nadanla srf eylyim mrm n ki var.
Pak zatm n qdr yksk idi dnyadn,
N mlkd, n brd var idi mnc vqar.
Indi heyvanla cmadatidn skik ldum,
Sald bu hal mni qlbi qara insanlar.
Hr szmd var idi flsfeyi-ruhani,
Tutiyi-tbim mxsus idi irin gftar.
Az qalbdr szm anlamayan nakslr,
Hindlilr lhcsi tk mzhky qysunlar.
Axirt xatirin trk eldim dnyan,
da mmknm v ya yx? Mni bu fikr yrar.
Ah, blk mn tqdir zldn yazm,
Hm bu dnya, hm dnyada lam bimiqdar.
Bir mr elm-ml damnini tutdum kim,
Xaliq z mrhmtini mn qlsn izhar.
Elmim fsus ki, tzvir sbb ldu mnim,
eytann vsvssindn mlim vermdi bar.
Yx midim ki, mn elmi ml yar lacaq,
Qarsnda mni hqq saymayacaq syankar.
Var midim ki, li eqi limdn tutaraq,
lacaq elm mlsiz mni-avary yar.
imami ki, lub tati xlq vacib,
Insl cin yaranm l h xidmtkar.

168

ahln bayran ryi il yksltmi,

Yni ni ucalq rmzini qlm izhar.
Tatindn qaan Allahna lmu asi,
Ylunu izlmyn kfrn etmi iqrar.
Xilqt hikmt sas etdi nun dstluunu,
sasn zrind bu chan tutdu qrar.
Hikmt hli bu sbbdn d bu gn heyrandr
Ki, fnasin chann nec etsin iqrar.
Varln riteyi-thkimi bir an ir bel,
hin qdrt lindn gr lsayd knar,
z verrdi el bir hadis kim, qalmaz idi,
Drd sas rknil bu alt chtdn asar.
Dmidir l krm sfrsini cnntd,
Xlqi dvt edr z sfrsin am nhar.
Bu chan hli dnyay sfr etmz idi,
Etmsydi krm sfrsin meyl izhar.
Snd hrt du Badadda nuirvann,
hrti alm ss sald linin tkrar.
Allahn irinin ismi kiln bir yerd,
Hans itdir aa Sasani itindn gftar?
Vsfinin lkri sf ks btn almd,
Vhm tslim lar, hiss edrk rsni dar.
Ey qza ry qdr-qdrli sultan ki, snin,
Elmn idraki thyyrd qyub dairvar.
Biz yksk rf lmu sn qul lmamz,
Qulluun, sltntin rtbsini etmi xar.

169

Yets tdric il Keyvan xll, bil ki, snin

Qulunun bir qulu Keyvan brabr tutular.
Gr qza hkm flk irini mhv ets, snin
Bir itin ir vzind lacaq rx svar.
Ey li kan, ryi bhr, snin mdhind
Hr szm lli-Bdxan idi, drri-hvar.
Bu qdr incini, lli mn sn vermisn,
Ylunda srf edrm mn gr la bxtim yar,
Hsni-gftarid mn varisiym Slmann,
Hsn-erimd Iraqi-rb lmu glzar.
Yxsa Slman qdr ltfi-da mnd gr,
Qtr mman il bhs ets lar bimiqdar.
nki mr uzunu firqeyi-ingiz xani
Vsfi Slman zn qld bu dnyad ar.
hli-beytin laraq mn d kiik mddahi,
Mdhdir, mnqbdir yazdm hr bir ar.
Bu i mhrm lan hli-frast sylr,
Kim slmanlq il fxr elmk hqqi atar.
Var midim n qdr blbli-x lhann
Frsti var ed sz bai ara vsfi-bahar.
Bu Fzulini xuda Ali-ba mdhind
Qlsn z fzli il tbi rvan, x gftar.
* * *
Dlubdur qanla knlm, qm evi lmu mn alm,
Han bir yl hmdm ki, baldam qlbimi bir dm.

170

Qmim yl bykdr kim, gyrs t mzarmdan,

Yz il hr gn bahar lsa, la bilmz t xrrm.
Knldn qmlrim zayil yqin lmaz gr Cmid
Qmim dfi n saqi larsa ld cami-Cm.
Mzacm m xar, alayb yanmaq ar etmi,
Btn mrm byu qlbimd at var, gzmd nm.
Gzllr zlfnn sevdasn badan xardm n,
Al qeydin hvalm priandr, iim brhm.
Sfa knl diri aiqlr qismtdir, ey arif,
Evind hr ksin varsa l, lmu ii matm.
Yaram xdursa da qlbimd, mn bak etmrm, nki
rk drdin lmu zikri-ahi-vliya mlhm,
aliqdr, adil qlbli sultan ki, xilqtd,
nun zatil fxr etmi bu almd bni-adm,
Msiha dini lv ldu zhuri-nuri-pakindn,
Taplmazd nun dvrnd Isadn vuranlar dm.
nun can bx edn ltf dirildr yz Msihani,
dur kim, sylyirlr: lmmi sadr Msiha hm.
Iki azyla qan tkm qlnc, ilmi daim,
Vli, mcz zndn baqa i tutmu z l dm,
Tkb mriklrin qanini, hqqi eylmi zahir,
Diriltmi ri-hqqi, sanki lmu Isiyi-Mrym.
Aac zrbiyl l dm ki, qvuldu bai-cnntdn,
nun drgahin ancaq snd hzrti-Adm,
Qayq tk qbrinin snduqi zm Nuhidn vvl
dur kim, qpsa yz tufan qlbind grnmz qm.

171

mirl-Mminin Heydr li ibni b Talib

Ki, hr fazildn fzlsn v hr bir elmd lm.
muri xilqt bais snin feyzi-vcudundur,
Bu alm varlndan n tutulmu varln qdm.
Mhbbt tellrinl lmasayd bal bu dvran,
lard almin nzmi qrq zncir tk brhm.
Sn ldun sahibi-merac munis, qm yemz l ks
Ki, nur sam qaranlqda yluna sn kimi bir m.
Vsiyyi-Mstfasn, ldur ins cinn hakimsn,
Sleymani-zmansan kim, varndr bir bel xatm.
Mhmmd sahibi-merac fzl vhy qrb lmu,
mlumdur dey, fxr eylmi bu n il bahm.
Xudann xilqti-ya iind mqsdi snsn,
Hrami-qrbi-v dnad hm Peymbr mhrm.
Snin hrmt quun l yerd sakindir ki, qrbndn
db gzlr yerdn Cbrilin ruhu d hr dm.
Peymbrdir dey, mczl dryani yaran Musa,
Snin qarnda Musann z bir qtrdndir km.
Snin zatnda nqsan yxdur, hr bir elm vaqifsn.
Kmaln vsfini szl nec irad edr adm?
Gtirsn Dldl cvlan meydani-vilaytd,
Izin tapmaz, tzun grmz yz Ibrahim, yz dhm.
Mnim fqtli sultanim, bu hmmtl rva grm
Ki, qddim bir ksin minnt yk altnda lsun xm.
Snin mddahinm, tkc snin ykn kifaytdir,
N bir ksdn tmnnam var, n d bir xs mddahm.

172

Sxavt gzlsm bir baqasndan yansn imanm,

tasi gnci-Qarun lsa da, sahib sxa-Hatm.
Fzuli daima istr qnat eylsin pi,
Ilahi, bx ql taqt bu niyytd na sn hm.
nun qlbind ahi-vliyann mehri mhkmdir,
Xilas et ehtiyac drdindn, lsun hmmti mhkm.
* * *
Kimin ki, qlb lvhindn tllq nqi zayildir,
qlb ayinsi dstun xyaliyl mqabildir.
Deyildir bir-birindn ayr mtlub il talib, leyk,
Tllq nlarn grmk ylunda tkc hayildir.
Bu ylda namidlik ehtimal yxdur, lbtt,
ks ki, namiddir, hqqi axtarmaqda kahildir.
Bizik mane ki, prvaz etmmidir ruhumuz r,
Bu lvi madd yxsa daima slin mayildir.
zab tklifini cism edrlrs, bizik bais,
Xudann rhmti yxsa btn mxluq amildir,
Edrs trki-can, bik yetr cananin aiq,
Vsal istrsn, l fani ki, fani vsl naildir.
Bu varlq silkin daxil deyil bir frd bihud,
bs bir fel iqdam etmmi l ks ki, faildir,
Hnrsiz sy edr daim ki, hr ksd eyib tapsn,
znd yz eyib var, grmyir, zbs ki, cahildir.
Hqiqt sirrini drk etmy n ql yl yxdur,
ks ki, l kr byl trddddn, bil aqildir.

173

bsdir gri hr bir naqis kamil ad vermk,

naqis ki, bilr nqsanini bir nvi kamildir.
Mn, bir kims yx kim, rsmi-rfandan xbr versin,
Bu mclisd kim baxdmsa, grdm qli zayildir.
Bu mkl ylda atdrmaz bizi srmnzil bir ks,
Mgr yardm edr l ah kim, hllali-mkildir.
na ya bnd, ya mbud syl, mnc frq etmz,
nun nind hr cr vsf zati-paki qabildir.
Sxavtd bir mmandr ki, smaz klli-afaq,
Kl l ba ki, bu mman ara mvasi sahildir.
dur n ri-hqqi eylmidir hr ks sabit,
ritindn svay almd hr din varsa, batildir.
zk bx eylmis sail l h nmaz st,
lind hli-hqqin hr n varsa nzri-sayildir.
Mzarini ziyart hr svab idn mqddmdir,
Behitdir cri l xsin ki, bu amal amildir.
atrd nisbti Harun Musann nbvvtl,
Bu nkt barsind xaliqin frman nazildir.
Demi hmd ki, Heydrdir mn Musann Harunu
Bu dru fikri hr yerd hqiqt hli naqildir.
li haqqnda hmd sylmis lhmik lhmi,
Bu mnad Peymbr ittihad mrin qayildir.
linin mehridir elm il fzl vvl d, axir d,
Bu mehr lmazsa, elm fzlidn xlq n hasildir?
Brdir xilqtn, mma mlkdn qdri alidir,
Dem tyin edn qdr mqami ab il gildir.

174

Gman etm linin dmni trki-nifaq etsin,

Zhr drmani bilm eyi kim, zhri-qatildir.
li hbbi qdr yksk fzilt yxdur almd,
Fzuli tk kimin bir byl fzli lsa, fazildir.
Nec kr etmyim Allah mn kim, ahi-mrdann
Mn mrm byunca drghi-valasi mnzildir.
Qrunmaqn Ncf dryas tk bir sahilim vardr,
N qm kim, hadis dryasinin girdabi hayildir.
Ilahi, hr qdr dnya durar dvran dvr eylr,
drghd mni sabitqdm ql, qdrimi bildir.
* * *
N vaxtadk qa zlfn mn qeydi-cfa lsun,
Nsibim drd mhnt, msknim dami-bla lsun?
Anb gh lblrini gzlrimdn qan edm cari,
yilsin kc qan drdil gh qddim dta lsun?
Mni hr dm qapndan qvma, rsvay etm, ey dilbr,
Mnm divan, qy daim yerim darfa lsun.
Yxumdur tab hicran, budur arzum ki, almd,
Bu can ya lmasn, ya kim, sninl daima lsun.
Rhi-vslind sanma acizm, n natvanlqdan,
Varmdr qdrtim kim, yldam badi-sba lsun.
Hvani qymaram xsn bamdan bir hbab tk mn,
Mgr l gnd kim, baim bu cismimdn cda lsun.
Mn kim, aiqm, eqin zabi eyni rahtdir,
Knl istr ki, hr an hmdmi cvr cfa lsun.

175

Mni ldrm, qm kncnd z haliml qy, hicran,

Yanm bir m kimi, daim yerim zlmtsra lsun.
Snin drdindki lzztl mtaqi-dva lsun.
shht bx edn drdin blayi-bidva lsun.
Bu yetmzmi ki, mn drdindn ldm, bilmdin halim?
Rvadrm ki, mndn prdd l mhliqa lsun?
Gzllr eqini trk etmrm mrm byu, haa,
Mnim tk aiq axir hli-zhdi-xudnma lsun.
Taplmaz zahidin rsmind bir iz qldn, dindn,
tin ki, vaizin qvlind, felind sfa lsun.
Rvadrm edm sccadni tzvir bir alt?
V ya tsbih limd alti-mkr riya lsun?
Deyil xhal knlm varlmdan, gizli qalmaqn
Mkanm x lar kim, vadiyi-fqr fna lsun.
Gtirdi tng nakslr mni, arzum budur daim,
N mn bir ksl, n bir ks mniml aina lsun.
Tmh hmmtl arpmaqda istr kam ala mndn,
istr kim, vcudum xzn st jdha lsun.
Fqt hmmt mni istr gr dnyad mstni,
Tbitc istr hr gda bir padiah lsun.
Gda tk ummaram pay sfrsindn bir ksin, mma,
Knl istr linin asitannda gda lsun.
Dilim varmaz lidn qeyri bir sultan mdh etsin,
Budur arzum ki, mmduhim liyyi-Murtza lsun.
Deyil mmkn bu ahnah vsfini tmam etmk,
Grk mrm uzun, am shr karm sna lsun.

176

Mn xaliq rt il veribdir hsni-gftar

Ki, mvla glnind blbli-dastansra lsun.
Ghi ntr yxan l pnceyi-mvlani vsf etsin,
Ghi Xeybr aan l srvr mcznma lsun.
Gah alsn innma bandak gllrdn ilham,
Sapa inci dzrkn, drc bhri-hlta lsun.
Silib ayineyi laseyfdn kiml gh jngi.
Gh ayinmd ksi-nuri-feyzi-lafta lsun.
Alm qn tk azm snaye-ahi-mrdan,
Rvadr, hr szm badi-sba tk dilga lsun.
Knl yer tapd bir qul tk ahn asitannda,
Vfa hli sfind var, yeri kani-vfa lsun.
Aya trbsindn feyz tapdm, sylyin Xizr
Ki, hazrdr knl abi-hyat rhnma lsun.
nu az sevmirm mn Malik mmar Buzrdn,
Mhbbt mnd, layiqmi qullar piva lsun?
Budur arzum, ylunda, ey mnim fqtli sultanm,
Knl yldan azb xvf etmsin, hli-rica lsun?
Kifaytdir, larsa msknim almd drgahn,
Riza verm drghdn bu qul bir an cda lsun.
N yax, n yaman gnd midim ksmrm sndn,
Han sndn svay bir ah kim, shibta lsun.
Budur arzum, qidm ki, cahan durduqca, ya mvla,
Sn tabe lum, ismin mn frmanrva lsun.
yim ba qul kimi ehkamnn cbrin, ksrin,
Hr mr nhyin frmannn hdim riza lsun.

177

gr zvq sfa srsm, deyim asari-ltfndr,

larsam qhrin layiq iim ah nva lsun.
N acizlik dmind rx lindn incisin knlm,
N d xhal ad dunda mdyuni-qza lsun.
Mni almd sultan etslr ad lmaram sla,
Bu can istr ki, drgahnda bir kmtr gda lsun.
Qapnda qullarnla hmdm lsam, istmzdim mn
Mlklr hmdmim, srmnzilim ri-xuda lsun.
Mnim knlmd daim birc arzu vardr, ey ahim
Ki, hr bir mtlbim almd ltfnl rva lsun.
Ncf dryasnn bir dalasyla feyziyab lsam,
sr qalmaz tnimd hr qdr rnci-xta lsun.
Gedib seyr dalm gh Mustafann cilvgahnda,
Ziyartgahm hrdm rvzeyi-Xeyrnnisa lsun.
Ziyart eylyim gahi Hsn qbrini sidq il,
Knl gh qasidi-drgahi-ahi-Krbla lsun.
li Zeynl-Ibad Bair Sadiq sfasndn,
Mqamm ykslib, can layiqi-qrbi-xuda lsun.
Alm Badad hrindn sfayi-tri-Musan,
Xrasanda nsibim rvzeyi-paki-Rza lsun.
Tqinin, hm Nqinin pay alb, xani-sxasndn,
Nsibim asitani-sgrid hm sxa lsun.
dalt bayra qaldrsa Mehdi bu cahan ir,
bayraq saysind msknim sbh msa lsun.
Ilahi, srfraz eyl mni, daim, Fzuli tk
Ki, ruzimin kfili hli-beyti-Murtza lsun.
zl gnd nsibim ldu feyzi ahi-mrdann,
Nec baland, ql imdad ki, eyl intha lsun.

178

* * *
Bilur qdhd shr ll tk mey isn gr,
dur piyaleyi-kafur, rbti-kvsr.
Knl sfas tsbih dansind deyil,
zvq zm gilsind mdam cilvlnr.
Tvaz il ab l dilrs mst murad,
Qrurla eyx qlan yz rikt nmaz dyr.
Behit meykddir, nda huriyqlman
kib sf, ld tutub mey dlu gm sar.
Deyil qrib ki, meyxandn qaar zahid,
Bu rsmdir ki, behitdn uzaq gzr kafr,
rab caminin trafin gzl xtl
Yazlm idi bu mnal, dilrba szlr
Ki, ey cahanda ayqlqdan lmayan xhal,
Xumarlanb yxlan xst, sst, am shr;
ylla sn n gedirsn ki, var xtas nun,
Smrsiz id nein mrn edirsn hdr?
Bu ylla getm ki, he vxt murad yetmzsn,
Bu syi bla ki, vermz sn bu sy smr.
rab bzmin gl, saz-sari l al,
Birind zvq, birind frh kmal yetr.
Snin ki, mriftin yx, n nda, n bunda
Xyal zvq ndir, bilmyirsn, ey dilbr.
Deyil tbii hrart meyin mzacnda,
Sazn nvasn bir nm sanma srtasr;
Snin yazqlna, bil, yanr meyin ryi,
Snin yaman gnn saz bel nva eylr.

179

Bzk n bana taxmsan hma telini,

Smur xzil veribsn vcuduna ziyvr.
Salbsan z-zn vhilr qiyafsin,
De, snd kim tapar insan tbitindn sr?
Sn ki, vhilr lmudur iczidn tabe,
Zr il eylmisn nlar zn nkr.
lubdur aciz ar xidmtind amad.
Zif qurd, qulunam, lfzini edib zbr.
Birisi tls hazrlar sn, yeyr yarpaq,
Birisi hd verr, lsa da qidas zhr.
Sninl nqs kmal tapar iki hnrin,
Yetr tbitin nlarn lil zrr.
Nec snin qanna tn lmasn qurdlar,
Ar sn nec kin il vurmasn netr?
Gedib d mqbrd dinl, gr nec dil ab
Mzar lvh, sn inc nktlr sylr.
Uzaq bir arzu ylu var vcuddan dm,
Birr drgdi bu ylda axam il shr.
Mzar hlin vurma qrur il tn
Ki, vslin snin hsrt kr btn llr.
Yz il bu ylda gr sn trddd etsn d,
Dnm qalmayacaq arxada bu mnzillr.
Bu illr, aylar hqiqtd bir tel xar
Ki, nda daneyi-tsbihdir bu nvi br.
Rva deyil bel tsbih evrilib, bitsin,
Dilind zikri-xudavnd lmasn zbr.

180

xarma yaddan, amandr, chnnmi bir an

Ki, mi nur edr bx, leyi-azr.
Bu gn gzllri meyxand grn bir ks,
N huri-cnnt edr arizu, n d mhr.
Meyi-Muan gec im kim, shr tezdn,
Sn rabi-thur, saqi z lil verr.
Eitmim ki, xuda mrini tutan bir ks,
gr pzarsa bu mri, gnah fv edilr.
shv yl ki, tutubsan dvam ql, qrxma,
Qfur adn Allaha vermmilr hdr.
Tutaq ki, pis i dnyada etmdin iqdam,
Behit basdn ayaq pak, sanki peymbr.
Snin banda hva yxsa, urdan baqa,
Snin ki, fikrini mul edibdir ancaq r.
al snin duna yanmasn bar rizvan,
Behit qsrin hm yetmsin linl zrr.
imal rq Cnub il Qrbdn srk,
Klklr ldu snin xidmtind bir akr.
Nec ki, muzd alar xacsindn hr muzdur,
Hyat nqdini nlar nvi qart edr.
Snin ki, cml zrrdir qazancn almd,
Qazancn ancaq muzdur mzdn yetir.
Hbab tk el znn et ki, bad getmi evin,
N tikmisns, nu rx edibdi zir zbr.
Byun yib dilm kimsdn gzl gzran,
evir z l ks ki, hr i lub mehvr.

181

liyyi-aliyi-la ki, elmlrd btn,

Tmami alm ustad lub v hm rhbr.
dvrd ki, n Davud, n Zbur var idi,
nun mbark ad verdi alm ziyvr.
Tmam ruhlar nu zikr edib, vli yx idi
nun vcudi-rifindn alm ir sr.
Mlklrin btn xlaqi nda lmu cm,
nun vcudin mxsusdur zkayi-br.
linddir hamya mmkn lmayan hr ey,
nunla hll edilr hll lunmayan ilr.
Kmr belind Sleyman qarqaya qul lar,
nun qarqa kmrbstsi larsa gr.
Yqin ki, bt qaaraq gizlnr birhmndn,
Diyari-Hind gr hkmi-ri ets gzr.
bt qran linin ind zirk lunsa ad,
Yqin ki, bt kimi ffur huini itirr.
Flk qabn hbazi-hkmn izlrkn,
qab sanki aar sr seydin hpr.
Iki chan xuda nkt tk edib pamal,
Adnla balad ruzi-zld n dftr.
Adn glnd dr qrxu dmnin canna,
li dedikd lar hll cml mkllr.
Dlil hacti yxdur iki eyin, nki
Dlili nlarn afaq bllidir yeksr.
Biri gndir, edr qrq almi nur,
Ikinci silsil il tb ken illr.

182

lb dbar dirilmkd birc mna var

Ki, mehr kinnin asarini bilydi br,
Csdlr yetirr sur mjdeyi-feyzin,
Tapardm llr suridn hyat mgr?
ritini grb kfrdn dnn hr ks,
Pli-siratidn eylr hidaytinl gzr.
Qza sn bu chan dilbrini qd etmi,
Hrimi-qdsi trbxan eylmi bu xbr.
Snin mhbbtin lmazdsa, sevmmzdi
Qz lan, qz lan cahanda, ey srvr!
Snin mhbbtin il yarand bu varlq,
Zman dstluuna varln lub mzhr.
cb deyil ki, yetr cvri-ruzigar biz,
Rqib cvrin eylr thmml aiqlr.
qlb kim, elmi fikri-rhmtin tsir,
Chnnm ati etmz pak qlb sr.
Xvrnq stn Bhrami-Gur yazmdr
Ki, qbri mlki-Ncfd lan btn llr
Balanar krmindn yqin hi-Ncfin,
Edr gnahlarn fv xaliqi-kbr.
Mhmmd mmtin ruzi-hrd qarar,
qidsinc bu almd lsa da kafr.
Sn, ey mnim ulu ahim, lac ql, qyma
Zman kamma tksn cfa lil zhr.
guy qaaraq, gah valeh heyran,
Bucaqda gah turum qismtim fraq kdr.

183

Vsal camin hsrt niat bzmind,

N mndn, n amandan, n mehridn var sr.
Bir yl qvm iin dmm ki, chlindn,
Kmali, qli alszln dlili bilr.
N er zvqi qanarlar, n d rk drdi,
rkdn tr yr ba tndir yeksr.
Klim sasi il Tur sirrini xlq,
Mnim iti qlmiml szm aarsa gr.
Birisi tn il adlandrr mni Mcnun,
Szm sehr deyr, digri atr mn r.
Knld vq dunun lsi snb getdi,
Su spdi hli-mlamt bu sinm qdr
Ki, qlb tarlasna indi Hind trpa tk,
Mn istit sprm, kafuri bhr yetirr.
Ghi szn dnizind mn l-ayaq alram,
Ki, incilr taparaq, nzmin verim ziyvr.
Snv mdhin layiq bir inci tapmamam,
Dnizlr ir bla kmim uzun illr.
ha, kramt zndn yazq Fzulini
Nicat sahilin k, ylunda varsa xtr.
nun qar gnn nur sa cmalinl,
Qaranlq axamn ql zn iql shr.
Dzmlsn, bilirik, zlm sn zn, mma
Bizim hraymiz at ki, sbrimiz tknr.
midimiz bunadr kim, ca krm dnizin,
Bu alm hlin iysar ed dr gvhr.

184

Hdudsuz krm ltf iltifatndan

Mn nsib el daim sevinc, ey srvr!
* * *
Qn gnnd shr balayb syuq ruzgar,
Aaclarn canna sanki qrxu, lrz salar,
Dem ki, yer kib au vqili gni,
Dem, a rpyini da bana srmi qar.
Biri shr alnca kib syuq drdi,
Gndz lunca tutub manqaln yannda qrar.
Ya dyb birinin bana btn gecni,
Gn tutan yer srmi shr-shr dstar.
Q aylarnda gzn k shr nsimindn,
Mhaldr yetir xeyr bir ks rar.
Uzatma bhmn aynda lini arx suyuna
Ki, nlarn birisi zhrdir, biri ahmar.
Ya havada syuqdan el dymlndi
Ki, ldu qtrlrin hr biri dri-hvar
Zmana verdi riza dflrl kim, imk
axb buludlar pambq tk etsin atbar.
Bunun da lmad bir faydas yqin buluda,
Syuq qvurdu nu, nr kdi, alad zar.
Mqam bard n Malik il Rizvann
Ald bhsi, uzun kdi bir gec gftar,
Sbut n hr z iddiasn dedilr,
Birr dlil il etsin kmaln izhar.

185

Biri dmt tutaraq gl gtirdi cnntdn,

Ikinci thf gtirdi syuqda xlq rar.
Ham bu bhsd Malik trfd durdu, dedi:
Chnnmin du cnnt gln eyldi xar.
Syuqda lllrin hal x priandr
Ki, qda raht lur lllrdn hli-mzar.
Gl indi d iin qy qdm Xlil kimi,
Varnsa arzun gr, d sn la glzar.
Bel syuqda da sal nzr Klim kimi,
Gzn d ta ki, la nura qrq arizi-yar.
Su hr trfd dnub, da kimi qalanm buz,
Gn d sanki, fzad dnub, aya xar.
Sular dynlnib, zdn gn asb prd,
Dniz dibind balqlar bu hsrt il yanar.
Bu fsld itirib hr ey z tbitini,
ln havas, suyu qld tieyi-nccar.
qdr ki, su dayand, qdr d yand,
Syutdu trpa axta, havan tutdu qubar.
lin ald hava ixtilaf qaysn,
N ltf paltar qydu flkd, n prgar.
Mzaci bir daha salsnlar etidal dey,
Bahar fslini drd nsr arzular, alar.
Syuqda kims ged bilmyir baa seyr,
Mgr dmd ki, gldn rr xa, yana xar.
Qn gnnd xa mnc, halin ksin
Tuta slamt evind frat il qrar.

186

Xzann vvl ayndan girib evin iin,

Knar basmaz ayaq glmyinc fsli-bahar.
Yannda dilbri, cami, kitab, bir d saz,
Bu drd eydn lav , trk edr n ki var.
Ghi kitab xuya, gzlrin nur gl,
Ghi sevinc ver knln nun dildar.
Sazn nvas ed hr dqiq keyfini saz,
Banda qaldra gh badnin buxar buxar.
Bu xlvt evd kib balaya qap-bacan,
Nec ki, yar yumar gr, grnd bir yar.
Zmannin lmindn xilas la, nec kim
Fsadi-irkdn hbabi-Heydri-Krrar.
, dini-hqq smasnda mahi-tabandr,
Imami-ins mlkdir, hi-sriri-vqar.
dur mdam edn drk hr ksin iini,
dur hmi v hr yerd vaqifl-srar.
Kim ets drk nu, bhr grr hyatndan,
Kim lsa tabe na, arzu baas gl aar.
nun nnd kmr bala, l kmrbst,
Kmr dedikd tk ldur, qalanlar znnar,
Cza gnnd nun misli, bir nfr yx idi,
N feyzd, n hnrd mhacir nsar,
, Zlxmar verib zlfqar il bir mey,
Yqin ki, lmaz , mhr gn bel hyar.
cb deyil, cavanmrd sayil vermi
Yk cvahir lan naqlr qtar-qtar.

187

nun sxavti cu glrs, bir anda

Gday bx edr yz qtar, blk hzar.
Dv qtar gr lsa yeddi syyar,
Vurulsa nlara sandq kimi flklr bar,
Zman hftsini daima qtar dzn
Qza verr nun vladna z vsar.
Qiyamtin gnnn ksin, bu almd,
Hyat bir gecdir qssa, srt, zlmtbar.
Yatb qrur il cml xlayiq l gecd,
li, ibadt n hqq, tk qalar bidar.
Yumulmamdr nun gzlri bel yuxudan,
Bunu adndak eyn hrfi d edr iqrar.
N qrxu vardr, na dmn lsa alm gr,
Yatan nec yetirr yatmayanlara azar?
Vfa xzinsin l xzindar lmu,
Ncat dru dur cml almi aparar.
dur cahanda lan ltf mrhmt kan,
Ncat n btn alm na pnah aparar.
Kramtil , yz min Msihi zind qlb,
Sxavtin lub yz Xlil minntdar.
zn drghinin asitanin qyaraq,
Szldar, zr dilr, bu zmaneyi-qddar.
Ednd vsf ah qlm, ksildi dili,
Bununla alm z iczin eyldi izhar.
nun yluyla gedn dstlarn qdmlrin.
Kvakib incisini rx edr tabaqla nisar.

188

Sn, ey gzl sifti, ltf binzir lan,

Qulami-hlqbgun lub snin hrar.
Snin mhbbtini bilmyn byk nemt,
Tamam nemtinin hqqin eylmi inkar.
Vfa ylundak bikslr pnah snsn,
Kim iltica elmi, lmusan na qmxar.
ha, mnm ki, snin drghind am shr
Tutub qrar, edrm vsfini snin tkrar.
Deyil ki, tkc mn feyzin etmisn amil,
Tamam xlq yetr feyzin, ey byk srdar!
Varnd sfreyi-ltfnd minlr il fqir,
sfrdn drr xrda bu Fzuliyi-zar.
midimiz bunadr kim, n qdr yer dayanr,
N qdr seyr edckdir bu gnbdi-dvvar,
Bahar dstlarnn grmsin xzan bir dm,
Xzan dmninin lmasn bir an da bahar.
* * *
Vaxt ldu ki, ami-qmi-hicran shr lsun,
Istk aac ta ik asn smr lsun.
mmid fqndn ucalan bir qmr lsun,
Zlmt gecd nuri-shr lvr lsun,
Bxt ulduzu nsdn xaraq bixtr lsun,
Yar vsli n bunca duada sr lsun,
Taki sfr getmi yardan xbr lsun.
***
Ey ati-can, atma bu dm hli-vfan,
Gl, gl, uzaq et bu qmi, bu drd blan.

189

Allah yetirydi biz sn mhliqan,

A prdni, gstr biz l ruyi-sfan,
Bir dm gl unutma, gzlim, biz fqran,
Bir rhm el, gndr n lar badi-sban,
Sndn biz bar arabir nambr lsun.
***
Bir mr keib, vqi-rxn baqidir hala,
Bu canm edr vslini hala da tmnna.
Qlbimd yer etmi gzl zlfi-lipa,
Sinmd cb ur salb l qdi-rna!
l xaki-drin bama salm nec sevda,
l qalarnn fikri edibdir mni rsva,
Sndn d biz bar bir azca nzr lsun.
***
Dstluqda bizim ilqarmz vardr hr anda,
Hr hdimiz sadiqik, ey yar, cahanda.
Getdin, bizi qydun bel tk dvri-zamanda,
Kedi gnmz hsrt il nal, fanda,
Sndn uzaq lduqca kdr artd bu canda,
Qyma ki, qalaq biz yen d ah amanda,
Qyma halmz get-ged bundan btr lsun.
Ey srvi-shi, mhnti-hicrind srasr,
Qlbim tutulub, knlm lub qmli, mkddr.
Vslin han, ta hu gl bu dili-mztr,
Kuyindn sn yel elsin qlbi mttr.
Misli-sri-rayiheyi-iyzdi-davr
Kim, dti-hd ir dm sdi mzffr,
Taki mddi-lkri-xeyrl-br lsun.
***
Ey ah, snin rxi-flk xaki-drindir,
Hr id qza xidmt edn kargrindir.
vraqi-flk dftri-fzli-hnrindir,
vladi-br xilqti feyzi-nzrindir.

190

Bir bhrsn, rvahi-imm ghrindir,

Bir nxlsn, nvari-vilayt smrindir,
Mkl ki, digr nxld byl smr lsun.
***
Xaki-drinin zrrsidir tinti-Adm,
pmkl snin payn lmu mkrrm.
Trifi-imamt snin mrinl msllm,
Zatndr lan cmleyi-mxluq mqddm.
lmudur iradnl bu alm bel mhkm,
Ta ruzi-cza, dhrid durduqca bu alm,
Heyhat, snin tk yen nvi-br lsun?!
***
ahm, snin il dzlib sfheyi-yyam,
Ilk df sninl yazlbdr xti-islam.
vvlc kilmzdi bu dindn azacq nam,
rinl snin indi bu alm tutub aram.
Etmi nec bdfitrt lanlar bel iqdam
Kim, hiyl il sbhi-sfan edlr am,
Lakin grlbm ki, riya mtbr lsun?!
***
k tiini, gl indi bu nahl cza ql,
Bir zrb il zlmti yar, nuri ta ql.
30 Bil drdimizi, ltf eylyib drd dva ql,
Hr arzumuzu dinl, nu tez d rva ql.
Dmnlri mhv etmk n sbri rha ql,
z rin il drd qalb dfi-bla ql,
Qyma ki, tikandan bu yl st sr lsun.
***
ahim, mn dstluqla glr ruyi-rit,
Bu dstluq il hli-yqinlr tapar hrmt.

191

Kim xaki-drind nkr lsa, nhayt,

Hr mclisi-ns ir tutar cayi-sdart.
Mdhinl tapr xst Fzuli d sadt,
Hqqa, bel lmu na bu mdhlr adt,
Ta blbli-tbi dil ab nmkr lsun.
* * *
Shr a alarkn qvudu leyl nhar,
fq ald, seildi qyun il canavar.
Yal mnd sr tlayrd asud,
Hcum edib canavar nda qymad asar.
Ab yerin beiyin rx min mhbbtl,
Gn uana ldu daytk qmxar.
Gn fqd grnck sitar ldu nhan,
Nec ki, xan grnd rblr etdi frar.
Flk clall xan seydi-dmn zmil,
Klk kimi qanad am bir ata ldu svar.
Ucaldaraq ba st zfrli bayran,
Sa slunda qun cu gldi bimiqdar,
Qunlarn tzu ltfil sanki bir seyql,
Apard ayineyi-tbi-dhrdn qubar.
Bzndi ruyi-zmin lkrin vrudindn,
z ad sayeyi-ltfind, bax, gl glzar.
Edib d mrhmt adn dri-kramtini,
Byk, kiik qapndan pay aldlar tkrar.
Ki naghan yla xd hnrl bir quzucuq,
znd nuri-ltaft, yrd x rftar.

192

Bir l quzuydu ki, dvran Hml qyub adn,

Gn atanda na balayar zamani-bahar.
nun atas idi Ismayl qurban
Ki, thfdir, dey, gndrdi iyzdi-cbbar.
mk tk ki, ltaft albd shrad,
Tikan dibind bitn bir gl idi mst xumar.
Qza ki, hr ks eylr mqddrat yan,
Tk nda cm qlb hikmt il x asar.
aha, gday frhdir beyin il drisi,
Sufi yunun arayar, hm tini badksar.
Ham baq xarb istyr nu kssin,
is hr ks bir yaxlq gzyl baxar.
Sevr, kimi grr is , nazl dilbr tk,
zys aiq lan tk hmi xstv zar.
Zbani-hal il sylr rkd min nal
Ki, ey clal byk, xani-asimanmiqdar,
Mnm zif zavall, dulduum gndn
Flk mni lm, drd eylyibdi dar.
Salb mni bu ynulmaz rblr ir qza,
Edib mni daha da natvan dilfgar.
Bu bdmzac cmat kbud v nacinsdir,
Btn mllri pisdir, n dil bilir, n d ar.
Hams lbir lub etdilr xana syan,
Hams dilbir lub da nifaq verdi qrar.
Btn fikirlri bdur, xyallar srsm,
Ylu azb da ediblr fsad fitn ar.

193

Abd brclar hddn, qalbd vergilri,

Fqt ki, vermy yxdur larda bir dinar.
Gah z tutub qarlar da Bsr lksin,
Czayir elyrlr hams gahi frar.
Inklri x ar yk dard, axrda
Qsr qalb, baladan mhrum ldular naar.
Qyun, quzu zlbdr tamam bu tfriqdn,
Dum v quyruq lindn lubdular bizar.
Hmi qrxu iind: nec ker hval,
Hmi dht iind: n vqt atar ilar?**
vaxt zlm lunurdu mn, nhaytd,
Yetidi imdada ta lkri-zfrasar.
Bu gn d mn kirm zilltin xslrin,
xslr ki, mn hey verirdi qm, azar.
l atd qart, lkr mni x incitdi,
Mni ata-anadan, eldn etdi byl knar.
Kim yanadm is qsd qld qtlim ,
Qanma tn lub cdu lkri-xunxar.
Glib hzuruna xann, na sndm ki,
Drimi symaya blk bu dsteyi-qddar.
Mnim gnahm gr dmn il lmaqsa,
Buna ki, yz df etdim zrl istifar.
Ksib laqlri bu srd itlr il,
Kei siftli rblrdn lmuam bizar.

l a r basqn

194

Edib d xf deyrdim: Mn nlar sevirm,

Bu qrxu kedi, indi eylrm inkar.
Qy lsun Hafiz, Mnsur indi min lnt,
Yx lsun indi tamam l Rbiyyeyi-qddar.
M hlin lsun cahanda min lnt
Ki, nlarn iidir eylyn Rbini xar.
kr ki, hzrti-Xann tas, mrhmti
Xilas etdi mni bu bladn, mrm var.
dalt il bu dnyada ey tapan hrt,
Ham snin bu byk dlin edir iqrar.
Bel lub ki, snin dlinin asind,
Qyunlara kmk lsun rhmsiz canavar.
Kim aciz lsa, na sn hyansan hr id,
Tbibi snsn gr lsa xstv bimar.
N qrxusu lacaqdr lkrin ki, bu gn
lub snin kimi bir hsvar na srdar.
Bzndi fthlr il snin bu x bxtin,
Nec ki, rngbrng gllr il fsli-bahar.
Bir hbb st hdudsuz niza edn xsin,
Tutub da aldn lindn n qdr dvlti var.
Bu gcl bxtini dnyad bilmyn hr ks,
zld chli zndn lar sn yar,
kib xeyirsiz ziyyt, nticsiz zhmt,
Axrda hkmn qul tk byun yr naar.
tblinin ssi il yand cml cahan,
Czayir hli btn ldu xabdan bidar.

195

Qzb camndn irkn snin bir az Hafiz,

Fikirlril brabr yx ldu l rar.
Yananda bayrann lsi smalrd,
Ucald, gr ki, Md brqi-leyi-nar.
N Vasit lksi, yainki Lr razisi,
Cviz, tr d atm ldu bu xbar.
Flklr ucalan, ey clall srkrd,
Pnahimiz sn znsn, biz gl l dildar.
Fzuli mdh qlar daima krm hlin,
Sni d trif n dil ab sntkar.
N qdr dnyada vardr bu l, bu da, bu mn,
N qdr ki, yer znd kz, qyun, quzu var,
Yx lmasn ban stndn he d sayeyi-hq,
Hmi taleyin lsun kmk v bxtin yar.
* * *
Hva brki-xzani ba iind tkmd lrzan,
lur hr yan yal tlarn st sanki zrfan.
lub gln z tz v yarpaqlar tmizlnmi,
Silibdir qm tzunu hr trfdn qtreyi-baran.
Klk vermi mgr gl axin yazdan xbr kim, ,
Verib zr paltarn yarpaqdan lmudur bel ryan.
Qab deydn* gm pul tk iklr gizli saxlanm,
Xzan am xzin, alm spmi qzl reyhan.
mndn nazninlr evlr meyl etdilr indi
Ki, xlvtd nigarn vslin vardr cb imkan.

De y qn birinci aynn addr.

196

ira sar shba bistan verib ziynt,

Daha xdur bu srv lalv gl indi bstandan.
Bel mvsmd bir knci-fratd lan arif.
Edir q fslinin iddtlrini zn asan.
na, bil, eyni-irtin bahardan da xzan xdur,
gr yxdursa gl bada, yannda ylib canan.
Girib bir xlvt m mey il x la qlbi,
Misali-ll la mdn il dmsaz hmdastan.
Girib xlvtsray gizli qalsn qn tk ta ki,
Desinlr bri-nisan gln ir ldu drfan.
Bahar yyam yer sthi dnbdr bir glstan,
Ab hr bir trfdn gl, yaranm cnnti-rizvan.
Tkb gl yarpa bnm, rklrdn silindi qm,
Qzl gl axsi hrdm ab lb ldu x xndan.
Xzan l kdi artdn bu shni-glni bai,
dalt bayra ad, gl ldu gln sultan.
Hava gl axsindn qnlr qab qarmd,
Geri verdi nhayt qnni, ldu yqin peman.
Bu alm geydi rngarng libasi sbzv gldn,
Sanasan dini-islam gtirdi khn gbr iman.
Sba fxr etdi sbzyl, yallq glsitan il,
Smn gl cilvsin, gl d srvin rqsin heyran.
Tikan batm ayana gln, srv is bnd lmu,
cb, bs bu nec idir ki, nlar ldular rqsan?!
fq tk hr trfdn bir iraq yandrd hr lal,
Haman atl qurtard btn alm syuq qdan.

197

Qurubdur xeyli shrad, xbdar qndn gllr,

Keibdir xlvt yyam, atbdr mvsimi-seyran.
Hvadn qrxaraq mi-bistan tk qalan dilbr
xbdr srv tk indi, lubdur azimi-bustan.
Yal tlarn stn spilmi daneyi-bnm,
Dzlm sanki firuz znd drlr yan-yan.
xb gl mnbrin blbli-irin-zban, sanki,
dur indi xtibi-xtbeyi-ahnhi-dvran.
hi dnyav din Sultan Sleymani-mlksiyrt
Ki, dl il lub varis Sleyman mlkn lan.
bir ahdr, nun zikri glir x hli-dnyay,
Bahari-glni-can, nsimi-ltf vermi can.
Ayrd hmmti il hqiqt il, nahqqi
Triqi-tati ldu hsari-kfr il iyman.
Btn viranlr indi nun feyzil abaddr
Sxali llri etdi fqt z gncini viyran.
nun dvrnd mhv ldu cfav zlm almd
Ki, aiq bilmdi htta ndir iknceyi-canan.
nun dvlt sasndan qza memar hkmil,
Cahanda alt smtil myyn ldu drd rkan.
Dy vaxtnda l ahin xuyla xncri lbir,
Hvav su kimi ilr, qzl qan dnr meydan.
Qlnc drayar drhal bdxah dmnin qlbin,
Rqibin gzn sivri tikan tk sanclar peykan.
Quranda mclis l sultan dr bai-Irm yad,
Qdh bir slsbildir, saqisidir huriy qlman.
Firudin bxtli bir ahsan, Slim ayinli iqbaln,
Snin trifin lmudur misali-Rstmi-dastan.

198

Iin dz ldu, nki dz lub hr sz v ilqarn,

Rqibin ydi qamt, yridir n ndak peyman.
Gn tk hr yer saldn nzr, nur ald dnyan,
Rqiblr klg tk sndn qab tez ldular pnhan.
Sn ril baqidir hmi feyzi-dvlt, bil,
Kim Xizr lsa bir pirv, yaar lbtt cavidan.
Flk grdkd rxind lan cvlan, mat qald,
Dnub qaldqda, heyrtdn dayand grdii-dvran.
Byk ahim, Fzuli bir susan blbld almd,
Dil ad indi saynd, nec gr ldu xlhan.
Snin drgahin gldi, buraxd baqa drgahi,
lub xani-Xlilullah sanki bir fqir mehman.
midim var bu dnyad edim mn d sni trif,
Nec Mhmudi Firdvsi v Sultan Veysi d Slman.
Bu mdhind mnim nzmim sn bx eylyr hrt,
Szn feyzi edibdir hr ksi, bil, hreyi-dvran.
* * *
Mn l blbli-glni-aina
Ki, qrbtd qalm siri-blaym.
Bu nmm nvadr, zm binva,
midim ksilmi, vtndn cdaym,
Hyatm ardr, gnmdr qara,
Bu i ah, n idir ki, mn mbtlaym?!
* * *
lub m kimi eqd biqrar,
Gecm uyxusuzdur, gnm ah-zar.

199

Srasim halm, siyh ruzigar,

rk yansyla gzm gbar.
Yaxar qlbimi ahi-atfza,
Bu yanyla mn talibi-rvanym.
* * *
Iimdn czan glibdir cahan,
Mn etibar etmz ldu zaman.
Vfasz yaranm deyin asiman,
Bu yngl yrl, ar ba sma,
Bilir mn siri-kmndi qzaym.
* * *
Qandan uzaqda mnm, bilcnun,
Siyh razigar zif zbun,
Hilal tk fqd mnm qrqi-xun!
yilmi qddim d lub hrfi-nun,
Tnim natvan ldu, ey dilrba,
yildi bu qamt budur, bax, dtaym.
* * *
ikayt varmdr mnim bihesab,
rk d lubdur bu drddn kbab.
Daha yx bu snsuz qm, drd tab,
Bilir lknin katibi l cnab.
dur tk mnim halim aina,
Bu szd bilir ki, yqin biriyaym.
* * *
Btn xlq n , kmkdir, inan,
nunla nizama dbdr cahan,
nun qvveyi-elmi lmu yan,
lil dzlmi muri-zman.

200

Byk incidir, gvhri-prbha,

Iql sitar, na mn fdaym.
* * *
Durar tzimind flk srbsr,
nun saysind cahan ykslr.
na xidmt eylr qzav qdr,
nun qarsnda smalr gr
Edrs lyaqt, rf idda,
Buna xayar ki, dey bihyaym.
* * *
Sn ldun cahanda bel mqtdir,
Qzann ii mrin mntzir,
Sn ldun bilik lksind mir,
Qzavtd-azi sn yx nzir,
lind qlm-niz, batm qana,
Deyir: hli-syan n jdhaym.
* * *
ahim, birc snsn mnimin xyal,
Mn ruh verir sndki x cmal,
Hmi dilrdim atayd vsal,
gr mn gecikdim, sn etm sual.
mirim, yqin bil, sbb var buna,
Dem ki, mn hdi pzan bivfaym.
* * *
Hr anda glrdi mn bir sraq,
Msafir x idi, ylumsa uzaq,
Sn ldun nhayt bu qlb dayaq,
Byklr bana basb mn ayaq,
lub rhrvann mn rhnma,
Bu yldan gln mn d bir binvaym.

201

* * *
ahim, mn sninl tapb etibar,
lub sayn altnda x bxtiyar,
Hl bilmyirdim ndir intizar,
Eitdim veribsn bel bir qrar
Ki, sayn bamdan alrsar, ha,
Bu qrxunc xbrdn yaman narizaym.
* * *
Sn Allah, bu fikr gl etm hvs,
Gedirsn, yerind qalr hans ks?
Kim taprrsan bizi nda bs,
Fzuli sninl alrd nfs,
nun drdin birc sndn dva,
Glinc xar can ki, hali fnaym.
* * *
Ilahi, zn l na pasiban,
na ver bu ylda hr id aman.
na qrbt eld zn l hyan,
Krm sfrn et nu mihiman.
na mttsil feyzini ql ta,
Ylunda duag v nm-sraym.
* * *
Mrhba, ey qlm, ey mi-bstani-mqal,
Namlr xaliqi, peymbri-meraci-xyal.
Fqrann kmyi ah vern drsi-db,
hli-dil ylda, mhbubeyi-rbabi-kmal.
Surti-hsn snin trin il nbrbu,
Dilbri-mni snin zvqn il mikinxal.

202

Qdinin yksliindn yaranr qamti-hsn,

Tellrindn yaranr zlfd min hsn-camal.
Dludur sfheyi-glzar snin xttinl,
Yaqutunla dludur damni-dil, malamal.
Qy sninl ucala qdrimiz almd bizim,
Aa auunu ta bizlr hr bir amal.
Kim yar ldun is dvlt atdrdn nu,
Snin il bznir, qrrlnir hr iqbal.
Gr nec yngl ayaqsan, hamya xidmt n
Ba stnd gzirsn, dlanrsan mh sal.
Feyzdir tbi-slimin bu cahan ir snin
Sehridir ilrin, amma nec bir sehri-hlal.
Bxtinin dilbrinin hsnn bu kafirdir,
lmusan mrhmi-srvi-mni-cah clal.
vfa Misrin Yusif v sfa hlin fxr,
Asfi-pakghr, srvri-pakizxisal.
Indi atm el bir dm ki, aliqdr,
Ltfil sylrsn ki, necdir mndki hal.
Yazasan gizli qalan sirrimi bir a kaza,
na atdrmaq n etmysn he ehmal.
Sn bilirsn ki, necydi ken yyamda iim,
Nec idi flyin zlmlrindn hval.
Dilbrin zlf limdydi, knl mcnundu,
Neyi-cam il bamda dlu zvqi-vsal.
Indi gr surti-halm nec brbad lmu,
Tutmu ayinmi bir qm tzu, bir grdi-zval.

203

Qaldm avar bu shrad, kim z tutaraq,

Qlbimin drdin am ki, dilim lmudur lal.
Yuxudan baqa yxumdur mnim mmidgahim,
Mvrt eylmy mn aram hr i fal.
Yuxumu hr ks admsa, ziyyt verdim,
Daha da drdimi artrd cfayi-rmmal.
Mn bel drd bla grmmim mrmd,
He zaman drd, qm dmmim bu minval.
Ham sylr ki, bunu hll edck Asfi-dvr,
Bel lduqda mnim halm bil, drdim qal!
Qlm balamam, xst Fzuli, ryi,
Var midim, verck bar nhayt bu nihal.
Ah gr bxtim zndn la laqeyd mn,
Tapmaya drdi-dili-zarimi thqiq mcal?
Var midim ki, z drd qalb eylr lac,
Raz lmaz ki, edm baqasna rzi-sual.
* * *
Flk z grdiin yxsa peiman ldu
Ki, bizim arzumuz il bel dvran ldu.
Dmdik mhnt il, ml dlu guy biz,
Mskn mnzilimiz barighi-xan ldu.
Ey flk sayli, x zl, gn seyrtli,
Bu flkdn btn ilr sn asan ldu.
Badadn dvrsin xeym qurarkn qunun
Qrxudan hli-Iraqn dili lrzan ldu.

204

Sn gn tk cahana nur sprkn, bir bax,

Dmnin lkri ulduz kimi pnhan ldu.
Dvltin Hilly qyduqda qdm bir anda,
Nur alb qbbeyi-sahib d fruzan ldu.
Bu ziz yerd grndkd qun hli, ham
Baxd bu dbdby, qdrt heyran ldu.
Xncrin vurdu Zbeydin srini bir anda,
Diqqtin dnd cb afti-syan ldu.
Bayraq adqda bu yerlrd snin mrhmtin,
Rabi nahiysi rvzeyi-rizvan ldu.
Kim qab sndn uzaq ldusa, frmann il
Tutulub tezlik il daxili-zindan ldu.
Kim ki, istrdi sni zaru prian ldu.
kr kim, axr z zaru prian ldu.
Bu rb lksin dydi mbark qdmin,
Gl ab gr nec bir gll glstan ldu.
Dmnin istr idi ki, suda sn rq lasan,
z axrda bel tmeyi-tufan ldu.
Su is ldu snin hlin bir abi-hyat,
Dmni bdu, na xncri-brran ldu.
Kim sn srk lub istr idi fateh la,
, nhayt ba yib, bndeyi-frman ldu.
Bnzyr dmnin l kafr kim, vvllr
Hrb edib qad, glib snra mslman ldu.
Kfr bel balayaraq yldan azanlar indi,
Grd Mhmmdi tez sahibi-iman ldu.

205

Bir sfrd sn iki ql alb yksldin,

Taleyin d iki qat sr nmayan ldu.
Bel tez ld lan fth sbb mlumdur,
Sndki sidq vfa, hdl peyman ldu.
Beldir qaid kim, fth atar dnyad,
Kim li drghin bndeyi-frman ldu.
Ncfin txtin sultan lidir, nki
Qapsnda nkri huriy qlman ldu.
Kim itat edib l feyzi-imam bik,
Hqq nnd gnhi qabili-fran ldu.
Ey Fzuli, sevinib kr el kim, eqi-li
Dini-islam il bu knln taban ldu.
* * *
hli-hal bllidir kim, bu fq neyndr al,
nki qlbind nun bir zrr var sevdayi-al*.
Kimd n drd msumun eqi la, kamil dur.
Gr ki, n drd geclik ay da tapr bundan kamal.
Asiman da dvr edir eqi-imamtl, yqin,
n ikil llr, nki baxn, bu mah sal.
Hr hnah sadiq lsa gr li vladna,
lksind lmaz sla ur qva, ixtilal.
Hr byk srkrd lsa bndsi bu drghin,
Afitabi-dvlti tapmaz bu dnyada zval.

Al Mhmmdin bas altna tplaan be nfrdir ki, buna pnc tni-ali

ba deyirlr.

206

Bu sadtdn daha x pay alb tapm rf,

Xsrvi-adildil, frrxfru frxnd fal,
l hnahi-blnd-xtr rf vcind bax,
xtri-iqbal grmz zrrc eybi-vbal.
Izz cahindn nun dvrnd bu Hind lksi
Bir sfa ksb eylmi sanki gzl ruyind xal.
Prtvi-cah clali Hind vermidir bzk,
Alm salm sda nda lan cah clal.
Hind iind nurdur, sanki bsirt didd,
Bunu aydn drk edir istr cnub, istr imal.
Qlbinin tavusu umu Hindidn glmi, budur,
Klg salmaqn ab bu Krbla shnind bal.
Hinddn glmi nun irin-sxn tutisi d,
Ta Ncf hlind lsun nmzn, irin-mqal.
Krbla il Ncfd lmasayd ltf, bil,
Xlq asud hyat lard bir mri-mahal.
ndak cud sxan grd almd yqin,
Hind trpa kimi lmu qara ahlarda hal.
Saysind cml ahlar tzim etdi Mkky,
ks lan ahlara verdi hmmtil guimal.
ahlara etdi tsddq xrcini mkl, vli
Qymad mlki-Iraqda bir nfr hli-sual.
Qtbi-din sultan Nizamlmlk, drya qlb kim,
Asiman bnd lubdur grdnind bir hilal.
Drghi-ahi-vilayt trpana daima,
Eylmi sidqi-sfas saysind ittisal.

207

Krbla ahi iql qbbsi lmu hr an,

Mclisind nur vern bir mi-fanusi-xyal.
Kim byun ymi na tapm sadt feyzini,
Kim na dmn is, lmu cahanda payimal.
Zr spibdir Hind yerind afitabi-hmmti,
tr sad hr yer , zfran nbr misal.
Hind trpa tamam lmu qzldan bhrvr,
Srm n zrrc trpaa yxdur ehtimal.
Hindlilr zr verdi ald Krbla trpan,
Ltf xalq saxlad, lmad he bir qeyl qal.
Taki tzim eylsin qdrin xaki-Krbla,
rzi-Babildn bu ylla Hind eylr intiqal.
Ey lan qlbi bu gn ayindari-feyzi-hqq,
Ey zmiri mzhri-asari-ltfi-layzal.
Bu dnizdn sn alb spdin sxavtl ghr,
Getdi bax, dsti-krmdn indi hifzi-etidal.
Artq Hindustan yerind tlxkamlq qalmam,
Bir dnizdir kim, kir qlbind min drd mlal.
nki inci lsa da bu dryann hr qtrsi,
Tapacaq bhri-sxasi qarsnda tez zval.
Srvrim, mddahi-ahi-vliyaym qlbdn,
lli il sz syldim, etdim bu dill rzi-hal.
Bu mqdds drgh sadiqliy var ahidim,
Qddim lmudur bu drghd mnimn hrfi-dal.
hd qlmdm ki, trif etmym mn ahlar
hdimi sndrd iqdamn snin, ey x xisal.

208

Mn tmin yx, fqt trif n sy sylrm,

nki ancaq indi tapdm nitq mn vaxt mcal.
Ltfn lmudur snin daim li hbabin,
Gr sni mdh etmsm nitqim lar lbtt lal.
Bu Fzulinin dili mdhind sylr ltflr,
Dinms, qy lmasn nitqi Fzuliy hlal.
Hr bir ay eyvani-grdunda lar bir hadis
Kim, gn ayla tapar dvri-fqd x vsal.
Sltnt xlvtsrasnda hicabi-qeybidn,
Qalibiyyt dilbri hrdm qla rzi-camal.
hdi-fqr, var midim, sfr asa eylyr
Xadimi-ltfn mni d daxili-hli-yal.
* * *
Kim yrdib bunu, yarb, fq iind hilal,
kildi bir trf tutdu byl damni-al
Bu dz yl il gzib ay bir az zaman ir,
linin ali kimi tutdu tezc vci-kmal.
Byk imam dur ins cinn rahbri
Ki, drghi hamya ldu qibleyi-amal.
Kimin pnahi deyil sayeyi-li, bik,
Gn larsa da gzlr yen nuri zval.
Kim lsa nkri l padiahi-dvrann,
Cza gnnd amanda lar firit misal.
Kim istmzs la klgsind l xsin,
Yanar bir dda ki, ndan kinmk mri-mahal.

209

dalt il alar hr ii himaysin,

dur ki, sndr bilmz mi nsimi-imal.
Acqlanarsa, nun eyzi balayar, ksiz,
Zman Rstminin grdnin mcri-zal.
him, snin grnn bu kainat gzli
Glib niat il, am nnd hsni-cmal.
Gzlliyin daha artrmaq istyib grdun,
Sn qul lmaa, qydu znd nqteyi-xal.
Snin n lduunu bilmdi yqin he ks,
Fqt bir ayind ks tapd surti-hal.
Pay alsa bir azacq himmtindn hr bir ks,
lil hll lunar daima hr mri-mahal.
Aar btn dyn , bir anda x asan,
Nec ki, qneyi-glzari-dvlt iqbal.
Grk iar la hr ksin liyy Vli,
dur cahanda btn mkl aan hllal.
sillik rinin ayi, fziltin flki,
Btn byklr ba dur firit xisal.
dur yegan ki, vermi iki cahan nizam,
nun sfasi, vfasi ab geni pr bal.
nun ki, mslki lmu rit qanun,
nun iil bilrlr ndir hram, halal.
ists ed hr hans bir i rbt,
Zman de nidir etsin l ii ehmal?!
hr ksin ryindn kenlr vaqif,
Grk deyil dey bir ks srvr hval.

210

Qlm lind sualsz cavab hazirdir,

Buna gr eylyib qarsnda hr ksi lal.
Sxavtin uca ri, rf hmas adn,
Adn glnd hmi glr mbark fal.
Yetirmmi bu cahanda hnr glstan
Snin vcudin bnzr yqin n gl, n nihal.
Snin kimi ghri grmmi nsib dnizi,
Snin kimi iyi grmmi bu bai-clal.
Snin ltafti-tbin, gzl mzacn var,
Bu tb yl tapa bilmz n drd qm, n mlal.
Snin xyalin hr ey glrs, layiqdir,
Mlk svab yaza cml nameyi-mal.
Dua ednd sn hr dm samimi niyyt il,
nu icabti eylr smadn istiqbal.
Hr anda xaliq mxluq sninl razidir,
yildi qarna tzim bu flk n nal.
Snin kimi la bilmz cahanda bir adm,
Bel yrl nsibin lar hdudi-kmal.
Mqamn ldu mlla, Ncf ah snsn,
Cahanda yx sn hmta mqabil msal.
Sn midini balar btn kmal hli,
Kim lsa sndn alar drdin cvabi-sual.
Mnm ki, blbli-bustani-mdh mnqbtm,
Knl xzinm lubdur ghrl malamal.
Mnim d arizum lmu deym mnaqibini,
Edm nisar sn incilr dlusu mqal.

211

Bu ylla blk lar ki, mqami gldikc,

Hzur rz elyim gah-gah surti-hal.
Mnim hmi iim tk lini trifdir,
Bir zg ilr yxdur knld vqt, mcal.
Mn and iib demim yz kr li hqqi,
Ncfdn zg mni kmyir n rq, n imal.
Mnim d istyim ldur ki, mr bitdikd,
Tapa bu xaki-tnim xaki-paki il vsal.
gri lmasa ltfn, mnim bu mnzild
Ker hyatm ar, hr iim lar pamal.
Icaz verm ki, mri-dilim bu trpaqdan
Bir zg trpaa ta amaq isty pr bal.
yerd qala arizum, mmidim,
Mn zab ver vsvsyl min dccal.
min lub sn mn halm byan etdim,
Nlar ki, qnmaya qlb gzgsin grdi-mlal!
N qdr var tnimd hyat dairsi,
N vaxtadk kecks mr d bu minval,
Fzuli arzu edir mjdeyi-ta eid,
da hmi yaza byl mdhi-Heydr Al.
* * *
Yen almd dalt nec gr ad lm*,
Yer zndn silinib getdi btn drdi-sitm,
Arizumun gni xd trb vcindn,
Vurdu m zlmti, bax, sbhi-sadtdn dm.

lm bayraq

212

 zaman yetdi ki, hicran gl ruzi-vsal,

adlq afaqi tuta, mhv la dnyadn qm.
Bu cahann ii fitrtd nizam il idi,
Lakin etmidi nu zlm binadn brhm.
dl bildikd bunu gldi xru drhal,
Dedi ki, dmlidir nzm muri-alm.
lkni salmaq n qaidv qanun,
l atb tutdu snin damnini l mhkm.
Mnbi-fzl hnr mzhri-asari-qbul,
Asfi-saniyi-drgahi-Sleymani-krm.
Nqteyi-daireyi-dvlt din Cfr by
Ki, qymu bel bir payeyi-lay qdm.
qil sahibinin mslhti il budur,
Brqrar ldu cahan millt dinl bahm.
daltli vcudun mli, rftar,
Etdi qanunlar bu lkd x msthkm.
lan yerd pzulmaz daha qanun, qayda,
lky sdr lur r imami-zm.
zaman kim, dzlir kari tamam, qanunun*,
ng edr ar nen lmu nun qamti xm.
Admizaddir, amma mlk bnzri var.
Az verr byl smr dhrd nsli-adm.
Bundan vvl kmk etmzdi bu xlq bir-birin,
Sanki he bir-birin xlq deyildi mhrm.
Gr nec yksk lub qdri ki, xlq ruzi n,
Qlmindn aparr mhzri-grdun rqm.

Qanun eyni zamanda al altinin addr.

213

Sn ki, bir fitn deyilsn, snin stnd fqt,

Bir-biril vuruur bax rb trk cm!
Srvrim, syl rvam bel bir x dmd,
Etmsin rx mnim qlbimi ad xrrm?
Rumdn bhr atr indi Iraqi-rb,
Bhrdn dmyir amma bu ddaq stn nm.
Bu Fzuli n fzulluq elmi ki, indi,
na layiq d grnmr azacq ltf krm.
Ver midim ki, bu dnya dlanb durduqca,
lmasn xali bu feyz krmindn alm.
* * *
Ednd ng kimi prdlrd razi nihan,
Fan ki, nallrim etdi gizli sirri yan.
Bu qrbt eld mni inldir qmim ney tk,
Grnmyir mn hmdm, bu yerd drd qalan.
Dlub gzllr hvasil sin qanun tk,
Sdam mn buram ta ki, duymasn dman.
Nlar ki, ltf edrk bir sraydlar halm,
Cvab hr damarmdan qpard bir fqan.
Gzllrin salaraq zvqi-bzmini yad,
Gzm dfind salar qanl gz yam tufan.
Cahan etmk n gzlrimd bir zlmt,
Bbklrim qaralb gz yamdan etdi duman.
Blav drd mni tutdu hr trfdn, ah,
Baq qyub da ksir ruzigar riteyi-can.
Nhayt i yer atd ki, fanimdn
Glib d can uub getdi can quum yuvadan.

215

Flk qulam bir ud tk burur, dzrm

Ki, blk rhm glib snra xaya bir an.
na mid yxumdur ki, dvri-rxi-flk
Bu xst knlm bir gn edr dva, drman.
Bu drd qm z xdur mn cahan ir,
nun kimi yaayrkn bir Asfi-dvran,
ziz mhtrm ltf mrhmt kani,
nunla qiymt alr dhrd db, rkan.
na itat ednlr atar hr istyin,
Bu hikmtiyl nun tez xar tm aradan.
nun hr istyi bir brc kimi dnmlidir,
na rkl grk xidmt eylsin insan.
N hddi vardr ed ltfn qlm thrif,
nun kimi bir adam grmyibdi emi-zaman.
Mhi-spehri-ltaft cnab Cfr by,
nun kramti am hamya babi-man.
Tutub cahan srasr nun bu dbdbsi,
Zmannin z qalm clalin heyran.
Qrld ql-qanad cml zlm qartalnn,
Qzl qu il gyrinlr eyldi cvlan.
Nizam sald cahan nun qvi qlmi,
Savadi-namsi etdi bu mlk abadan.
nun nzrlri etdi bu trpa cnnt,
nunla ldu Hicazdan Iraq daha abadan.
nun ki, pnceyi-insafi v dalt li
Ucaltd mzlumu almd, tutdu zalim divan.

216

nun mhabti drd nsr drs, yqin

laqlr pzulub mhv lar nizami-cahan.
Fsad fitny gr salsa bir nzr, drhal
Fsad fitn tbddl edib xar aradan.
Bu mlk vermk n bir hyat Isa tk,
Sehirli xamsi min mcz eylyr hr an.
daltinl bu dnya tapar nizam snin,
Siyastinl lar bar dmnin al qan.
Hsardr snin dlin mtin msthkm,
Snin clalna yxdur zval il nqsan.
Snin mqamn trif edr bu gn Mhmud,
Tutar da gzg snin hilmin yazi-zaman.
Snin uruna yxdur nzir dnyad,
Al chan snindir riksiz, lan.
Grb snin qlmin dz yazr, bu rxi-flk
Buraxd hiylsini, ldu dz yl il rvan.
Sn flk deyirm, bu szm hqiqtdir,
Sn mlk deyirm, bu szm deyil d yalan.
him, Fzuliyi-zarm, vfaliym sn mn,
Mniml tay la bilmz qapnda hr ryan.
N qdr var bu tnim, atmaram snin qapn
Ki, mn sz ustasyam, sn is sz tanyan.
midimiz nadr, afitabi-almtab,
Qvub qaranl, etdikc nurini rxan,
Qza dbiri snin hkmn rvan yazsn,
Btn cahan ed fth verdiyin frman.

217

* * *
Hzar kr ki, yar ldu ruzigar qza
Ki, qalmam nun islah ehtiyaci daha.
ks ki, eyb tutard hmi, xar ldu,
Iind mxm edn rxin hal ldu fna.
Sadtin tyindn yapd ysin li,
Aman selind tamah ati tapb mva.
dvr kedi ki, bu hqqabaz flk hr gn
Min hqqan aaraq, lli min yun xara.
Tbddlat qaps yl kim, qfllanm,
tin zman tqazasnn kilidi aa.
Klklr hqqasn eyl ki, flk qapam,
tin ki, hadislr bir xll yetirsin na.
Silindi fitn tzu gzgsndn afaqn,
Fsad rridn asud ldu bu dnya.
dm yetidi ki, dvran muradna atsn,
Bzndi, ldu bu dnya behit tk ziyba.
Dnn bu fikril kim, bhmi edim zail,
Zman haln ldum bu trz il cuya
Ki, ey zman, rvacn yx idi kemid,
Nizamnn neyi saz eylmzdi byl nva.
Snin ki, mkl idi ruzigarn, ey dvran,
Kimin kramti bu mcz edib peyda?
Kimin daltinin nqi almi bzdi,
Han nur ki, vermi irai-dl ziya?
Cvab verdi ki: bu, saysinddir ksin
Ki, hr chtdn lub fzli, rtbsi vala.

218

Xuda vcudunu hifz eylsin yas paann

Ki, xlq ltf, chan abadlq etmi ta.
Cmali-bxti veribdir bu lky rvnq,
Nec ki, Qzny vermi Ayaz hsn sfa.
ks ki, izzt il asitann pmk n,
Hicaz ylular mnzil eylmi rada.
asitann pmk, z ibadtdir,
Kim pmmis, namaz trkin verib fitva.
Dzlm astanasnda bzkli dym kimi
balar ki, qyub xaki-payin ncba.
Hqiqt hlidir hvalnn byanind,
Mcaz hli la ry sylmz sla.
Kfil lub qdr ruziy nun krmi
Ki, l almaq n dmz he ksin yadna.
l ndan trdr hr sbh am xaliqdn,
Uzun mr dilsinlr na, ednd dua.
Zfr hmi snin qul kimi dalnca gedr,
Hdudsuz krmin hkmn edr icra.
Salnca heybtini yad dmnin qlbi
Kl ldu sind, bir qlp pul kimi butada.
Hlaki cvninin halqasndadr xsmin,
Qzl quun d xatrladr lm turaca.
kibs bayran hans lky ryin,
Zman tabe edibdir mlk bayrana.
Flk ndir ki, ed etiraz bir anlq
hkm kim, sn nu grmrsn bir id rva.

219

Sfr smndin sn zm il yhr qycaq,

Yetidi xsm qulain rxdn bu sda:
Ki, ey gzib dlanan vhilr kimi qafil,
Yetr ki, kedi sizin kamnzca bu dnya,
Qan, xn aradan, seyd n gzr ahin,
Grnmyin gz, hpr ab uar nqa.
Mnim gzmd snin dmnin zif bir qu,
Sn is rseyi-qdrtd ahbazi-qza.
Mqam yksk aam, l Fzuliyi-zarm
Ki, daima yazaram mdhlr snin adna.
Byan hacti yxdur bu gizli qmlrimin,
Gzm ya zm drdimi edib ina.
Yqin ki, ltfn mndn sirgmzsn sn,
Vli, n fayda, yarandm zld bxti qara.
Mn arizu edrm ki, zman tdkc,
mr ipini ksib dradqca sbh msa,
Zval axam qasn kmal sbhndn,
Sadtin bdi lsun, ey yas paa!
* * *
Drghindn zg yx drd hlin dar-fa,
Kim fa tapmazsa ndan, drdin lmaz dva.
Drdsiz idim, zvqi-vslindn snin mhrum idim,
Drd ddm, vsl yetdim, byl drd mn fda.
Drdin drman tapar sndn ham, bizdn sva,
Bs ndn biz drdimnd eylmzsn etina?
Bizlrin drdin drman eylyir lli-lbin,
Yxsa hikmtd rstuy edibdir iqtida?

220

Hikmtin xilqt murin dxalt eyls,

Yerd, gyd qalmaz iflic, czam mbtla.
Elmi-hikmtd gr ets zn imtahan,
Tbini elmi-tbabt sahsind yxlasa,
Zfidn qalmaz saman cismind sla bir sr,
Qurtarar tbindki sfra qmindn khrba.
Tibb fnnind btn qanunlara rhbr lan,
Bu li Sina, rstu rylisn, Lman liqa.
Ey iql qlbi hqqin feyzin ayindar,
Qdrtin asar tutmu zati-pakinl bina.
Mn sn Lman deyrdim tibb elmind, gr
ar bilsydi lm drdin sn kimi da.
Glmz Isann lindn grdyn hikmtli i,
Hikmtinin qarsnda neylyr tk bir dua?
Drdlri eyl saaltdn ki, taplmaz bir mriz,
ux snmlr gzlrindn baqa bu alm ara.
lmasayd zalim, lsayd gr insanl,
da feyzin srmdanindn alard tutiya.
Birc an z etiqadnda tbit filmsl,
Hikmtin qlbi snin ayinn vers riza,
dda, trpaqda hrartdn taplmaz bir sr,
Hm rtubtsiz qalar bir lhz ir su, hva.
Xizr sndn mslht alsa, qbul etmz yqin
Minnti dirilik suyundan, n tapar nsuz bqa.
Trpaa dnmd Yunann byk alimlri,
Palndan nlarn tapd snin cismin bina.

221

Xlq lub alm ki, xlq etsin ibadt xaliq,

Shhti bir rt qymudur ibadtd xuda.
Shhti xlqin snin tdbirin il baldr.
Varmdr bu xlq bir qmxar lan sndn sva.
Almi nzm salrsa ryi il padiah,
Sn verirsn hikmtinl nzm ahn zatna.
Dvltinl n lur tmin bqasi almin,
Dvltin frzdir alm snin etsin dua.
Hikmtin, ryin dxalt eylyir hr lky
Qdrtinl ldu tshih lfz mnadn xta.
Srf qlbind grk bir zrr illt qalmasn,
Cml trkibi rvadr zfdn azad la.
Izzt, iqbal Rknddin lub ismin snin,
lmamdr baqa rkn lknin sndn sva.
Yx sfayi-batinindn gizli bir hikmt snin,
Balamazdan, drdi sn tyin edib verdin fa.
Xstlr ttar dkanndan bu gn asuddir,
Nsxnin tri kifaytdir snin salamla.
Srvrim, nagh hva tbim tsir eyldi,
Ruzigarn damin ddm, bam kdi bla.
Canma eq d salb yandrd, cismimd mnim
Ad sevda hddini z bs ki, tand etila.
Cdu qan qlbimd, sevda cismim qalib glib,
Hmdmim ldu mnim ba ars, malxuliya.
Laxtalanm qan vurunca hr damarda yz dyn,
Yz adr qurdu bdn mlknd sultani-bla.

222

Drdimi tyin n nbzimi bir ks tutmad,

Duymad qarurdn bir ks ndir bu macra.
Zfimi artrd tnd xlar phriz il,
Mdmi pzdu xu etmkl tyini-qida.
Bilmirm, cismimd yxdurmu saalmaq qdrti,
Ya tbabt elmi b szdr, nec ki, kimiya.
Zf qvvt tapd qvvt zf canmda mnim,
Ruhum az qalmdr lsun xst cismimdn cda.
Bxt sndn mjd verdi bu prian knlm,
Shht mmidi verib knlm d xvf intiha.
Istrm rbt alam hikmt lindn imy,
Bir dlildir shhtin brpasna bu itha.
Sylsn, dirilik suyundan eylrm phriz mn,
Zhri-qatil imy amadym, grsn rva.
Qyma, Allah eqin, salsn mrz ldn mni,
Qyma sarstsn vcudimi bu drdi-bidva.
Sy hmmtl lac eyl Fzuli drdin,
Bir sn qalm midi xstnin, bir Allaha.
Istrm Allahdan mrn, izztin, qdrin snin
Brqrar lsun cahan durduqca, ey sahib-sxa.
Hr qdr gydn ya yadqca yer mmnun qalar,
Hr qdr ki, ay gndn ksb edr nur ziya.
Hr qdr dhrin mzacini pzar fitn, fsad,
Hr qdr ki, sarsdr drdin binasn dva,
Xlq atsn hikmtin feyzil shht nemti,
Ltfn il hll lunsun xlq n hr mdda.

223

* * *
Mnm ki, grmmim hli-ruzigarda vfa,
Nsib lub mn min drl drd, cvr, cfa,
Zman hli lindn iib kdr zhri,
lb d istmdim kimsdn tbib, dva.
Mnm ki, dhrd gz kmim azadlqdan,
sirm, l-qlumu balayb tnabi-bla.
Ar gnmd mn yar tkc klgm idi,
Vcudum l qdr incldi, gzdn itdi da.
Mnim d ney kimi nmm fan idi ancaq,
Qrld ney kimi qddim, sinmd snd nva.
N yar var, n msahib, n mehriban bir dst
Ki, dinlsin mni, drdi-dilimi asam na.
Cahanda tkc mnim cismimi hdf semi,
Kman hr n qdr x qyub atarsa qza.
Mnim dilk ylumu yl balam ki, flk,
Qbula yetmz, edrsm yz illr il dua.
Tbibim ldu flakt, mnim lacm lan
Sadtin isi ir qald hdi-fa.
Gzm yanda mni zf istyir bsun,
Biziml qal dey, mane lur qm il bla.
Az xun szn tabe ldu dmnimin,
Gr lmasayd bel, mn hara, hyat hara?
Murad meyvsi vermz mid qnlri,
Knld qvr elyib qald hsrt il yara.
Tutudu qm duna, yand binva knlm,
Mn muradi il gstrrkn istina.

224

Tkndi gz yamn incisi, gzm qurudu,

Gzl snmlr n srf edim, xudavnda?
Hlak edr mni yxsulluun ar drdi,
Nec dzm ki, bilib yxsulam mahliqa.
N qalmaq hqqi varmdr, n getmy hnrim,
N inzivay mid var, n etibari-fna.
Knl qmil gec szlayb, qan alardm
Ki, qeybdn mn nagh yetidi byl nida
Ki, ey dar lan zlm, namid lma,
Fqirlrin kmyi gldi, eyl kri-xuda.
dur sni gtrn hmmtil trpaqdan,
dur sn yetirn minlr il feyz ta.
Sadtin gldr glni-kramtd,
db banda ikdir, hya banda sfa.
Geni rkli, uca rtbli lvnd by
Ki, rhbr ldu, apard bizi dru yla.
Sadti bdidir, tas sarslmaz,
Clal tutmu nun elm mriftl bina.
ziz vcudi lub gah Yusifi-Misri,
Ghi ah edib zmi-Ysrib Btha.
Clal bxti nun zglrdn stndr,
na bu izzti bx eylmi ata v ana.
Tsadfi deyil ndan svab ilr, n
nun lindn hl xmamdr mri-xta.
Sn ey vcudu hnr asimaninin gni,
Hzur mjdn il qlb tapd zvq sfa.
Xuday kr ki, bir d srv qddindn
Dbar say dr biz fqirlrin bana.

225

Xuday kr ki, bir d cmalnn nuri,

Yetirdi dstlarnn gzlrin feyzi-ziya.
Qsm na ki, mni mnbi-sdaqt edib,
Qsm na ki, sni xlq edibdi kani-sxa.
Qsm na ki, mni xlq edib fqir, hqir,
Qsm na ki, sni etdi xlq hkm rva.
vqtdn ki, pri tk gzmdn ldun iraq,
Hqiqi insan z grmmi gzm, bda.
Bamdan ql snin getmyinl getmi idi,
Sn indi gldin, da ldu nagahan peyda.
ziz adn gec-gndz dilimd zbr idi,
Yegan munisim idi qalanda mn tnha.
Knld tkc sn yer verib, yaatdm mn,
Bununla brcumu hq qarsnda etdim da.
Qapndan ayr drkn, ha, Fzuliyi-zar
Gznd dnm idi mhbs btn dnya.
Silindi bu gliinl mlal knlmdn,
Kdr yx ldu, qmin ruzigari geydi qara.
Nec flklr ba vurmasn ki, iynindn
lm yk gtrld, dzldi qdd, ha!
Bahar gldi, xzan kd bxt bandan,
Yetirdi blbl gl mjdsini badi-sba.
Bir arizum budur, ey srvrim ki, almd,
N qdr dvr vurur asiman yerin bana,
Muradna atasan hr iki cahanda, flk
Clal qsrini etsin sfal bir mva.

226

* * *
Nbahar ldu, cahann yen x dmlri var,
Ban al hsn gzl, lal kimi dilbri var.
Gy mnlrd iklr verir insan frh,
Bel nemtlr il fxr elsn, x yeri var.
Gln eqil budaqlar ucalr flak,
ynr, qrrlnir, nki bel ziyvri var.
Gl glr, tn vurur bax na sbhn klyi
Ki, ndn alm tn etmy gl kim, zri var.
Bu tbitl n x sazi edir gl aac,
na xlt verilib, bada yal mcmri var.
Nrgis istr la ba gllr glnd bu gn,
Bu mram il nun bada qzl fsri var.
Yen cansz ta can verdi tbit tzdn,
Sfheyi-shni-mn alminin mhri var.
Sbb l sbzy glnd bu lmudur kim,
rxin ayineyi-ba ir yal peykri var.
Yen bnml yal t bzmi yer zn,
Sanki yerd flyin ncm xtrlri var.
Quru r-plr iind tz gl zahir lur,
Xilqtin sirrin bax, gr n cb mzhri var.
Hl bh-bh, n tirlr sar trafa hava,
Ltf banda nun ril bar bri var.
Yaarq valiyi-rin bel x dvrnd
Ki, nun pak zmirind nbi ghri var.
Glr z, qlbi geni, qazilrin qazisi,
Alm nur vern surti-xmnzri var.

227

 siftlr ki, bu gn xeyrxah insanda lar,

Yz qat artq mli, xeyri, kramtlri var.
Nemtullah ki, lur elm pnah almd,
Elm dryas lub, sind min dftri var.
Gvhri-elmi gmbdr yer sabiq lma,
tapa qaldra yerdn ki, nun gvhri var.
Qyacaq vci-flk bana lbtt qdm,
Qapnn trpa stnd kimin bstri var.
Ta ki, fhm eyly idrak snin varln,
Elm tk ld nun vasitsi, rhbri var.
Snddir elmi-rf, vci-sadt, bilirm,
Ey x l kims ki, sidqil qapnda yeri var.
N qdr ki, qlmin r verir izz rvac,
tri-dli yaya traf, nun ziyvri var.
Bel bir dvrd ki, dlin lubdur mhur,
N n qlbd bs dvri-zaman qmlri var?
Grdii-rx dbin smtin he meyl etmz,
Yaxlq eylmz, amma biz drdi-sri var.
Srvrim, ltf edrk bax da Fzuli trf,
Ax x hali-priani, dili-mztri var.
Var midim ki, bu varlq n qdr mvcuddur,
N qdr ki, flyin nur saan xtri var.
rx ysin ban hkmn hr bir anda,
Bxtin lsun bdi, ta ki, nun mzhri var.
Xlq xaliq qeybdn nemt verib qldqda ad,
Hqq kr etmk grk ta kim la nemt ziyad.

228

kr la Allaha kim, salm ziya xuridi-din,

Gz bbkdn nur alan tk, nur alr ndan hyat.
Var yeri, ta ki, nzr sahiblri bu nur n
Sylsinlr Badada indn bel: Eynl-Bilad*.
Taz bir rvnq verib r ali rtb kim,
Ad rhmt babn, bu lky verdi nicat.
Bax giribani-qzadn bir sdir qaldrd ba,
atd frst kim, la drd hlin hasil murad.
Bir snd gldi cahana feyzi-rhmtdn bu gn,
Drk edilmz hr ks bu feyz, lsa bisvad.
Dmam trpaq, hava, su, at he bir dvrd,
Bir bel frzan frzndi, bel frxnd zat.
Hr bir elm vaqif lmu, hr sz drk eylyr,
Qlbin blli lar szsz d hr ey, hr bir ad.
Ists tfriq ed gr birln nsrlri,
Birc anda mhv lar rbti, sbut eylr mvad.
dla su mril balar lfti hr bir zaman,
Dst lar bir lhzd, lbir lar xak il bad.
Hr ks bir l tutar Nemtullahi-Tqi,
Kim nu grs qlr Neman tez qlbind yad.
Mrhba, ey hr szn mcmueyi-fzl hnr,
Mrhba, ey hr yazn srvi-riyazi-dl dad.
Sbh tezdn mclisindn feyz alar mehri-sxa,
Payeyi-vvl kmalind lubdur ictihad.
z dilin xncr tk eylr mhv hr bir kafri,
Afrin, ey qaziyi-azi, budur sli-cihad.

hrlrin gz

229

Gstrirsn hamya tk sn hidayt rahini,

Bir ibadtdir sn hr kim edrs etiqad.
Almi nzm salan snsn bel tdbir il,
Sayn il lkd lmaz bir an fitn, fsad.
kr la kim, harda snsn, rda var adlq, frh,
Dmni mhzun edrsn, dstlar frxnd, ad.
Yl cfas kmdn yetdim vsali-Kbn,
Var yeri, z bxtin etsin Fzuli etimad.
Ta n qdri var bu alm, dvr edn rxi-flk,
lmasn sayn bizim badan km, ey ali sifat!
* * *
Gldi bayram ki, la df qm drd mlal,
Aa adlq qapsn ta ki, kilid il hilal.
atb l vqt ki, cahan xrrm lub adlq ed,
Ala hli-dilin ruyin bir babi-clal.
mlin Xizri, mhbbt lnn tnsin,
Iir dsti-kramati il abi-zlal.
Aa bu dvr tvkkl ylunun aclarna,
Mxtlif nemt il dlmu lan sfreyi-hal.
atdra dvri-flk mqsd hr mhtac,
Prdeyi-hicr daha dmy bir dm d vsal.
rtada hkm srn bunca mlamt ya,
Qaa qm, adlq is tapmaya almd zval.
Ke gnlr bel adlqla, kdrsiz, qmsiz,
ql idraka is tapmaya yl nqs xlal.
Pak lan qtrsi gr ds nun bir smt,
Allahn mrhmtindn ra dmz d vbal.

230

X gn kim, dil rkl bir lub zm ely,

Nki pjmrd la hkm ely qeyl il qal.
Mrift meracnn mnbri stnd xtib,
Dil ab syly ta mnqbti-Heydri-Al.
Elm dryas Hseyn ibn-lidir, bunu bil,
Mrift hli deyir: ndadr hr fzl kmal.
hin gr qzbi ds ahar rkan,
Mhv lar cmlsinin nzm nizami drhal.
Qeyz il baxsa gr grdi edn dvran,
Dalar nzmi-flk, ncmi-sma, mah il sal,
lmasa eqi nun, xlq nicat mmidi yx,
Dmnin is xilas lmas bir mri-mhal.
Iki alm qapsn ad rqibin zn,
Kim qalb dmninin halna bir minval.
Lakin , qeyz glib dmnin l asa,
yar sanki ikar stn birdn qartal.
Yararaq barn bir hmld mhv eylr nu,
Eylyr qann hr yrtc heyvan hlal.
Gr flk istr is drk ely xeyri ri,
Bir nun tsbihi stnd aar sidq il fal.
Drghind quluna qibt edr Rizvan da,
Cnnt bnzr nun drghi firdvs misal.
Qapsnda qul lar xidmtin amad,
na tzim dr cml mlklr drhal.
lmasayd na xidmt hvsi, mrnd
He aarmd sma ir mlayik pr bal?
Qrxuram yad salm kim, tklb qan nahaq,
Qrxuram qrq ely canm bu ki-mlal.

231

Gr atarsa nzri gydki syyarlr,

Nhs larm sitar ki, deyir hr rmmal.
Mrhmt bri nun atsa yer bir qtr,
l ab bhri-mhitlr edck nu sual.
Ylu stnd tzu qalxsa gy, hr ulduz
Srtck gzlrin l tzu bir srm misal.
Birc snsn bu cahan ir bel aliqdr,
Yxdur almd snin tk bel frxnd xisal.
Kim csartl baxar snd lan idrak,
Kim aar rtbn n qibt il emi-xyal?
Sbri bitmi bu Fzuli dilmz, ey ahim,
Sndn zg birin syly, hal-hval.
lmasa mdhin gr, balaya z lblrini,
Hrz szdn kinib d qala bir gud lal.
Ltfn vardr midim, na bel balamam,
Gl mni xstni sn ltf edrk yadna sal!
Var midim, n qdr dvr edck rxi-flk,
Duracaqdr bulud altnda vqar il cibal,
Bamz stn say sala feyzi-nzri,
Srasan ltf il hr dm bu zifdn hval.
* * *
mn bzndi ikl glinc fsli-bahar,
Xzan qmindn aaclarda qalmad asar.
Tilismi batil lub axtann, db txtdn,
Gtirdi yxsa xzan yaman gz ruzgar.
Niqab hazrlad dvran li qzlgldn,
Nhan qld kdr l niqabd rxsar.

232

Aac axar suya tkd gm kimi iyi,

Axar su sail, aac is ldu srvtdar.
Hdiq Misrin gl Yusifi rvan ldu,
mn tvafin gldi bulud qtar-qtar.
Qalrsa gzgd pasdan kdurtin sri,
Cahanda qalmad qmdn bir iz, lunca bahar.
Hva gtirdi i, sehrinin kmal il,
Cahan zmrd qrq eyldi yallqlar.
kr gl zllri gln knl eqi
Ki, srv meyl edr srv, dilbr dildar.
Gln ltafti il bzndi shni-mn,
Nec ki, lky ziynt verr byk srdar.
daltin gl, din bann bahar iyi,
Tapar vcudu il mmlkt nizam qrar.
Mhiti-dli hat edn Mhmmd by,
Snin krm dnizind n hd, n sahil var.
Zman qalib iradndn istyir yardm,
Yenilmz zmin lub hlli-mklat aar.
nun mhbbti hr cr blay manedir,
Sxas hadisni etdi durmaa vadar.
nun sdaqti hr klli, czi havidir,
Himaysind nun xas amm n yaayar.
Gn kimi btn afaq nur qrq etdin,
Vcudun il yayld yer, gy nvar.
Dirildi mriftinl rit hkam,
Hcumun il snin ld zmreyi-rar.
Nicat tapd snin ltfn il hr alim,
Mdam qhrin edib cahili blay dar.

233

Hmi dmnin feyzi-raht ldu hram,

Snin ylunla gednlr lub sadt yar.
Itatindn ks ki, byun qard snin,
Cza verr na qhr il xaliqi-qhhar.
daltindn lar bhrmnd kslr ki,
Xeyirli ilr il dlin edr iqrar.
Vcudun lky, ey srvrim, qnimtdir
Ki, adil hakimi ltfi-ilahi saymlar.
ha, yazq bu Fzulini asitannda
Unutma, ltf il l halin zn qmxar.
Yannda lmasa da, lsa da , dstundur,
Yaman da, yax da lsa, qulundur, eylm xar.
Bel mid edirm ki, n qdr rxi-flk,
Bu sabit almin trafna dnb-dlanar,
Sadtin bdi lsun asitannda,
stndn sayni km grmsin Fzuliyi-zar.
* * *
Bu vfasz dhrd biz drd lduq mbtla,
Drd adt etmiik, axtarmarq hrgiz dva.
Knlmz drd tutuldu, bir tbib amadq,
Sildik hr bir nsxdn grdkd var xtti-fa.
Tapmadq bir iz vfadn ruzigar hlind biz,
Biz vfa gzlrdik, nlardan yetidi yz cfa,
Xlqdn qadq cahanda, qlmadq yad zgni,
lmadq can il d tklik evind aina.
Biz hmin insanlarq ki, grdiil rxi-dun.
Tfriq salm aray, min cfa grm rva.

234

Gz yai cari edib mjganmzdan sel kimi,

am kimi ksdik dili kim, gizli qalsn macra.
Biz prianlar su stnd hbab xarq,
He zaman birlmyi dvran biz grmz rva.
Hadis tufani daim dndrr virany,
Hr yerind almin min binva tiksk bina.
Biz flk dvrnd axtardq vfa rsmi, vli,
Hr zaman l ayin gstrdi ksi-mdda,
x dlandq dvrn bu almin prgar tk,
Bamz dd aya, lmadq ni uca.
x trddd eyldik, almd hrgiz tapmadq
Bir mqamdan qeyri kim, hr eyd ldur ibtida,
Qtrlr tk yer zndn ayrlb xeyli zaman,
Meyl qldq, ykslib biz d edk seyri-hva,
Almi-lviyytin seyrin vvl z qyub,
Etdik axird z alaq tbimiz iqtida.
Biz bu varlq gzgsnd xarq bir ks kim,
Bilmdn z eybini, insanda nqsan axtara.
N yaranmaq, n fsadn sirrini drk etmiik,
N fna drdindyik, n eylrik fikri-bqa.
Zati-kamiln bqa keyfiyytidir bir dlil,
Zatmz hardan edr byl mqama iqtiza?
Yxdur almd fnann rti varlqdan svay,
Bizd l varlq han kim, yxlua qabil la?
Yetmyir xlqin qulana dilimdn neylyim,
Bir sda kim, xlqi nlndirsin, lsun canfza.
Mnd yl qlb d yxdur ki, drdi drk edib,
Zvq alm, xhal lum drd hli etdikc nva.

235

Kfrdndir kim, bu mnasz vcudim bt kimi,

Bir bzk lmu riya btxansin daima.
Tn edr alm mn, mn z-zmdn qafilm,
Qlbimin sirrini heyrtdn ed bilmm da.
z srncamnla, xlqin tninin tdbirini
Kim mni xlq eylmis byl taprdm na.
d vurub yaxdm libasi-etibar bsbtn,
lmad rxin lindn damnim hrgiz rha.
Bir klf tk yz dyn salm iimd ruzigar,
Acizm mkllrin hllind, yx mglga.
Birc mmidim na qalm ki, sbhn fcri tk,
Hll ed bu mkl mehril ahi-lafta.
Byl bir sultan ki, yz il kes d bir qnnin
Etmdn yad adn, asan aa bilmz sba.
yl bir sultan ki, izni lmadan amaz flk
Prd sbhn hrsindn, nur qrq lmaz fza.
yl sultan ki, krm gl axsi fqr hlin,
Hr nfsd yz tknmz nemt etmidir ta.
Iltifatil geyinmi fqr srvt paltar,
Bir baxla verdi gvhr qiymti sad daa.
Hq vlisidir, vilayt txtinin ahnhi,
Din sultan, imami-hqq, ahi-vliya.
Kfrdn ayrld ri-Mstfa, bais dur,
hmdi-Muxtar nunla ldu fxri-nbiya.
Zati-pakil sdf gvhrl dldu Kbd,
Trbsi feyzindn lmu yer z fxri-sma.
Bir dlildir hrmtin kim, bi meracd,
Grd hmd kim, lidir sakini-ri-xuda.

236

hli-beyti lalzarindn nmun istsn,

Gr nec lvan lub qan il dti Krbla.
Qbrinin feyzil qumlar Ncf shrasnn
Qiymt minmi, lub xalqn gznd tutiya.
Bir sadt mnbi kim, asimani-feyzidn
Mrhmt xuridi salsa alm zrr ziya,
l ziyay say salmaqdr flaktdn nian,
lsa bu say salan almd htta bir hma.
Kbeyi-drgahi l ahn bir hactgahdr,
Hact n kimsy lazm deyil rda dua.
Ey lan drgahi hact Kbsi insanlara,
Xlq hact Kbsi yxdur drghdn sva.
Hans bir hikmt ki, gizlnmi hicabi-qeybid,
Ryin il xm l hikmt yan mtlqa.
Gr qza qlbind bir i balasa min il dyn,
Ry vers l i min df tqdiri-qza,
l iin ncamin imkan taplmaz dhrd,
Gr qza tqdirin lmazsa ryindn riza.
Xilqtindn admin mqsd itatdir, fqt
Yxdur hqq mrin tabelikdn zg mdda.
Hr qdr ki, rhnmalq etmmidin Adm,
Ba verrdi tatind Admin hr gn xta.
Indi xdandr Ncfd iqtida etmi sn,
Tatind hr xta kim var idi, qlm qza.
xd mriklik pasndan ri-hqq ayinsi,
Verdi l ayiny hr ayin tiin cila.
Din tabedir ks kim, tabe lmu hkmn,
Kfrdr lmaq snin frmanna bietina.

237

Hans bir ks ki, kr dnya il qba qmi,

Szd sultan lsa da, sn bil hqiqtd gda.
Hr iki almd n hiss eylmzsn ehtiyac,
Sndn zg padih yxdur iki alm ara.
Hans rdu qarsnda gets sn tk bir imam,
Say tk izlr nu hr lhz nstr mtlqa.
Hans bayraq saysind lsa sn tk pak-nur,
Ayla gn scd qlar, tslim lar l bayraa.
Hr kimin vardr, lind mehrinin srritsi,
He ndn xf eylmz, dmnl dnya dlsa da.
Tkc snsn hr yer getsk pnahi bizlrin.
Sndn zg yx pnahm, ya liyyl-Mrtza.
Sndn zg bir ks bizlrd lmaz etimad,
Sndn zg kimsy z tutmarq biz binva.
Vermiik mehrin kimi yax mld imthan,
Cml hli-cnntik, hqq dlil vers cza.
Bx edrs bizlr mmid z amalmz,
Bais ldur, sykrik arxa snin drgahna.
Asitann trbsin meyl edn rxsarmz
Bir samandr kim, nu czb eylmidir khrba.
Drghin trpain dd saralm hrmiz,
Yni l qiymtli trpa nisar etdik tila.
Xidmtind biz snin tam bir mr srf etmiik,
Yax lmaz eylsk bu xidmt il iktifa.
Bir bklm qamt il natvan bu cismi biz,
Layiq lsayd edrdik drghind buriya.
Drgahind bu iki qat qddimizdn ta vurub,
Gz ksib dstdan, na bigan lmu qrba.

238

Bu Fzuli kimssizdir, arsizdir, ya li,

Gz ksib dstdan, na bigan lmu qrba.
Mxtlif bir xlq iind dru yldan azmam,
Sanki xtti-stvadr, meyl qlmaz sa-sla.
atm artq l zaman kim, nail lsun ltfn,
Bu bladn l lili-drdimnd lsun rha.
Tutiyi-kkr ikndir, vsfini vird eylmi,
Istmz vsafn za zn etsin da.
ns bai, qds glzarind bir blbldr ,
Dar qfs kncnd layiqdirmi ki, mhbus la?
Bir ne firn mkrin ritsini sehr il,
Bsdir etmilr nun sad gznd jdha.
Asitinindn ydi-beyza xarmaq vaxtdr,
Ya li, sahirlrin meydanin at bir sa.
Etiqad etmzlr ecazin Musann, vli
Cmlsi cngprst lmu bu qvmi-bihya.
Dm dmdir ki, qrb atmaq n kafirlri,
Zlfqar ld edydin, ya li, zmi-za.
Din ylunda adtin zr biz mlumdir
Kim, edibdir hsni-syin hqqi batildn cida.
Tbimin tutisi dil am fsahtl mnim,
Hsn glzarnda kammca edr ur nva.
Istrm vsf eylyim ancaq li vladini,
Etmyim bigan bir xsi tvqql sna.
Tvb qldq mrmzd kimsni mdh etmyk,
Bir li, bir d nun vladi-pakindn sva.

239

* * *
Ey z, qddi, lbi, xtti cahan ur salan,
Srv qdsn, lal z, reyhan xt, qn dhan.
Nq xtt xal vq zvq il dlmu bu gn,
Qlb lvh, gz kitab, cism drc, gnci-can.
Gyd Ay, dryad dr, ind snm, glnd gl,
ldu zib ziynt hsn cmalndan nhan.
Qymam rftar nazn, iyv hm qmzn snin:
Tnd can, bada al, qlbimd tab, canda tvan.
Rng rxsarnla zlf kakilindn brc alb:
Iy bnv, tab snbl, tr gl, rng rvan.
Xtt rftar diinl lblrin rk edr:
Mk ind, srv bada, dr dnizd, lli-kan.
lmam lli-lbin, azn, san, qddin kimi
Ll irin, drc xndan, mk tr, srvi-rvan.
Rhm ql kim, da drd zlm cvrndn lub
I-pem fryad nal, hmdmim ah fan.
xd canm, bada, gzd, qlbd, canda durur,
Qm haman, sevda haman, mhnt haman, hsrt haman.
Neylyim, arm ndir, nec dzm, hmdrd han?
Xlq yaman, qlbim dlu, sn yad, flk namehriban.
Yx sbat taqt tab tvanm kim, km,
Yar ed naz, rx ed cvr, xlq tn, dil fan.
Tapd xtt xal rxsar gzndn daima:
Gz iq, qlbim frh, ruhim qida, cismim tvan.
Yaxa xtt xal rxsar gzn l hin
Dam divar qap, kndarna srtdn bir an.

240

Kim, zhuril Iraq, ind, Rum Farsd

Alal Xaqan, Qbad Qeysr Nuirvan.
Ltf, elmi hm sxas, helmidir peymbrin,
Ram lub vhil qu, aram tapm ins can.
Sirri-frqanndadr Tvrat Incl Zbur,
Cm lub l nsxd cah clal qdr an.
Srvri, srdari, sdri, seyyidi insanlarn,
Mrkzi-qtbi-cahandr, nqteyi-dvri-zman.
Ism rsmin, sfat zatin mdyun lub,
vvl, axr, aikar, gizlin ahn bigman.
mvalid, iki alm, n qul, skkiz behit,
Yeddi ulduz, alt smt, drd tb, dqquz asiman.
dl nsrdn, flkdn nfsdn vvl glib
Tutdu r krsiy lvh qlm st mkan.
Cbrili, Rfrfi, Mikaili, Israfili
Etdi meyli, mehri, zvqi, vqi ylu hr zaman.
Almi-lahut nasutu, chan, gylri
Seyr edib, grmdr, yrnmidir, etmi imtahan.
Baldr hkmin imk, ildrm, yamur, bulud,
Su, klk, trpaq, da l ah lmu hkmran.
rqd, qrbd, imal il cnubda hr n var,
Il v ay, gndz, gec quldur sultan, inan.
Tapd meyl tb ryin mizacndan nizam,
Etidal il ker yay, q, bahar il xzan.
Feyz ltf xeyr hsnndn nun hasil lar:
Istilik, axta, quraqlqla rtubt eyni an.

241

Zlm, cvr, bzu kini mhv qlmaq ists,

Drk edr vhilr dl, mrhmt, mn aman.
Fil, ilan, aslan gznd, srv axind tutar:
Milk ev, qarqa yer, ahu vtn, bayqu mkan.
Mslim cbr yhudi ya mcus lsun, bilir,
Mcizini l hin vrt, kii, pir cvan.
Fikri, zikri, hm xyal mdhi iman hlin
Ruh verr, n verr, asud eylr, kamran.
Mnhsirdir tlt xlqin, ltf qlbin:
Srt hsn, xlq ltf, inc qlb, irin zban.
Ad Musay, Xlil, Isv Davud n
Ltf ehsan krm ltf il bir sfr haman.
Izzti, qdri, mqam, etibar bzmin,
Admi, Idrisi, Nuhi, Xizri etdi mihman.
Sevgini, tzimi, ltf, lfti, qlb sfa,
Bz, kini, nifrti, ikrahidir cism ziyan.
Sird, szd, gedid, seyrd drd yar na
Ylda lmu, hmniindir, hmzngi hminan.
Slh, dva, zm tmkin dur surt vern,
mr nhyin, hll qdin nktsin, trcman.
Qabil mqbul, tqva, pakln drd qtbdr,
Elm, din, r adt xznsin pasiban.
Huriy, qilman, qsr, cnntin glzarin,
Rhbr lmu, hm bldi, hm dlil, hm yl tapan.
Zatnn mdhi, sifatn nin smaz snin
N rqmlr, n hesab, n qiyas, n gman.

242

Xlq dl ltf cudu rhni saxlar, nec kim

Bbyi gz, gz ba, ba bdn, cismis can.
Dvltin, cah clal qdr qsri damna
ql nfs, nsr v gylrdn grkdir nrdivan.
Kfr irk mkr hiyl hli qarnda snin,
Hr l alsa kmnd, grz peykan kman,
nlar qrmaq, datmaq, susdurub zmk n,
Hkmn tabedir Ay, Ulduz, Gnl Khkan.
kr kim, qlbind vq zvq mehrin, dstluun,
Baqidir, hm d silinmz, sabit lmu cavidan.
Saysind ltf mehr fqtinl, bxiin,
Kam yetdim, kamm aldm, kamiranm, kamiran.
Ay v il, axam, shr ta var, Fzuli xstd
Qlbdn, dildn sr, ya cism il candan nian,
vq eq fikr mdhin daima lsun na,
Ruh qidas, ba tac, can mrhmi, virdi-zban.
* * *
Yen traf tir samadadr badi-shr.
Ad glnd gln qnsini prdeyi-zr.
ndlib nalsini dinlyirm, yxsa yen,
Yaz glib, brgi-gl z prdsini atd myr?
Blbln nmsin gl d verir nazla cavab,
Sanki bu nm il ruh arr fsungr.
Bir taq etdi hva, sanki hbabi zn,
Dincl blk bir az arx knarnda shr.

243

Jal is alr l evi viran etsin,

Ah nec brkdir z, ah nec nacins ghr!
Su hbabil salarkn havan zncir,
Sbbi bu ki, havadan tryir xlu xtr.
Kim ziyan vers grr axiri almd ziyan,
Kim zrr verms grmz bu cahan ir zrr.
Bel bir fsld kim, gl atb z prdsini,
Krlar ancaq mni seyr elmz, gu sevr.
Vay mn yx xbrim sbzv gldn, eyvah,
Qalmam kr kimi bir gud zar mztr.
N qdr qn kimi balanacaqdr qapmz
mrmz bad gedib qan lacaqdr bu cigr?
Yax lmazm sba tk uaraq mn zm,
Yetirim bir baa kim rda xzandan yx sr.
Taparaq ta ki grm mclisini daxil lum
Ki, nunla elyir fxr btn ni-br.
, zkavt aas, ql ur sahibidir,
Btn ehkam xsin saylr fzl hnr.
Mlkayin flkmrtb bdrrhman,
Misli yxdur m il almi gzsn n qdr,
Ey lan cml fnun zr qabaqcl alim,
Hr hnr sahibi qarnda snin scd edr.
Grmmi mislini he rxi-flk almd,
Sn kimi bir gni grmmi he dvri-Qmr.
Mdh edrkn sni mn tati atdm nki,
erim mxtsri tat lurdu lngr.

244

Yla ddkd snin kuyin, atdm namaz,

nki tat elmz bir kii etdikd sfr.
Srvrim, drghin atmaa can atd knl,
Ylu gstrdi qza, sald Fzuliy nzr.
Var midim n qdr bits nihali-qlmin,
N qdr ltf yerind qlm bhr verr,
Sni hqq hifz elsin, sn d biz mrhmt et,
N qdr dhrd var feyzi-xudayi-davr.
* * *
Ltf bax, gr n gzl mnzreyi-xzradr?!
Yen sbhn klyi gr nec ruhfzadr!
Bu bahar fsli, ltaftl sn badi-sba,
Hr yer feyz aparan qasidi-xsimadr.
ldrm brqi tkr drr ik yarpana,
Klyin titryii gln nbrsadr.
Qlbinin varsa gz, gl mni seyr eyl,
Hqei-qnni al gr n dlu shbadr.
llri seyr elmk dvltidir dnyann,
Buludun klgsi n sayei-istinadr.
Qnnin nitqi gr yxsa, dhan vardr,
da bu nemt n kr elyn rnadr.
Bu yal t da gr sakit is bir dili var,
nun hr nktsi bir nmeyi-mstsnadr.
Mn dnn getmi idim gln seyr etmk n,
Grdm hr bitkid asari-frh peydadr.

245

Qnlri dldurur hey bnm il peyman,

Lal d bad yuyur, z iin daradr.
Gl du rda kbab etmd blbl ryin,
Hr trf qumri, gyrin dil ab guyadr.
stdim rda qalam, qlb dedi: trk eyl!
stdim bzm gedm, tb dedi: bicadr
Ki, nen fani lan bzm knl vermlisn,
Bu vlinemt n drd gtirn mnadr.
qlm sahibi xxlq vlinemtimiz
Ki, meyi-mclisi bir mrhmti-zmadr.
dur lan ki na xlq elyir raz-niyaz,
bu gn cml fnun zr dri-yektadr.
Nam tk hr ks nun tzim edir drghin,
Bir qlm tk hamnn arzusu ndan sadir.
Allahn rhmtidir rzd bdrrhman,
vfa bain bir zivri-bihmtadr.
Ey sadt dnizindn yaranan mirvari,
Hr ksin istyin xaki-drin mlcadr!
Lal tk z qanna qrq lan almd mnm,
Mclisins mni-ey frhbxadr.
Qlbimin dain bax, aki-giribanimi gr,
Mni bu hal salan, bil, sitmi-dnyadr.
ki- gn mn z feyzi-nmindn pay ver
Ki, hr ild iki- gn mlim brpadr.
Srvrim, xst Fzulini zir drd lm,
Qm kimi sndn uzaqdr da, bil, rsvadr.

246

Can atr mclisin nki bilir, hr nfsin

Qlbinin drdin misli-nfsi-Isadr.
Var midim ki, cahan glnini sslmy,
Ta ki, bu snbl nsrin smn zibadr,
Mttsil feyzi-duan il atan mqsdin,
Mn kimi kims duaguyi-sri-valadr.
* * *
Gzd rxsarn durur, knlmd mehrin hr qdr,
Knlm lmu hm siri, gzlrim qan-ya tkr.
Knlmn al qanna, gz yama bax, bil mnim
Gzd bir baqa qmim, knlmd var baqa kdr.
Yandrb xakistr dndrdi qmlr cismimi,
Mrift hli glmdn gzlr srm kr.
Ey dundan bir sr vardr knld mtlqa,
Srm lduqda klm gzlrd parlar bu sr.
Hasilim hsnn tmnnasnda lmu ey pri,
Kirpiyimin hr ucunda qtreyi-xuni-cigr.
Qlb dundan bir rrdirmi cigr qanm mnim
Bunca mi yandrb yan-yan dzm l rr.
Yz qap am sinmd x kimi kirpiklrin,
Ta grnsn harda sakindir bu qlbi-drbdr.
Yadrr hrdm flk barna tbin ah xu,
llt ldur kim, flkdn eylyir, canm hzr.
rxi incitmkdn hasil yx ziyytdn svay,
ini qrsan lar hr parsi bir nitr.

247

Kims baxmazm saman rngi alan rxsarma,

Dd xaki-payin ldu qzltk mtbr.
Kimyagr asitanmdan grkdir drs ala,
n samandan saf qzl hazrlamaqdr bir hnr.
Mn mlamt bzminin bir miym, frq eylmz,
Ya mni yandr v ya ks bam ey simbr.
iveyi-eqi grk yrnsin aiq mdn,
Bad getdikd ba dirlsin, lsun xuncigr.
Heyf kim, bir lhz knlm qmdn azad lmad,
Izldi bu khn dnyada nu min fitn, r.
Ktlib artq qlnc tk drayan kskin dilim,
Tn xuna bihnrlr cismimi etmi sipr.
Gz yamn gvhrin yxdur artq mtri,
Tplanb qalm bbklrd qiymtli ghr.
Qrxudan gz yummuam didarna dilbrlrin,
Hr pri ardnca bu dnyada yz eytan gzr.
Qymayrlar hli-zvq kam atsn dhrd,
Bu inad hli mn hr anda vermi min zrr.
Ys vadisind kami-dil tmnna eylm,
Bu ranlq ld mmid aac vermz smr.
Yar yxumdur ki, na yar zlmndn deyim,
Qalmam naar edim bu lkdn meyli-sfr.
Qlbimin sirrini, rhi-halm rz etmy,
Etibarl dst x gzdim, taplmaz bir nfr.
Cmlsi krdur, prian halm kimlr grr,
Cmlsi kardr mnim fryadm kim dinlyr?

248

Tkc , hmtli srvrdir ki, sabit ryl,

Pak qlbil lubdur bir gn tk cilvgr.
Ltf ehsan sxavtd el hrt tapb,
Kims bilmz kim, mlkdir, yxsa vladi-br.
Cilv sam, feyz vermi alm ltf nun,
Tbinin qvvt quu am btn dnyad pr.
bdrrhman ki, flk-vkt, mlk-qdrtlidir,
Drghini scdgah etmi nun ms Qmr.
Sayeyi-ltfnd erin artd qdr qiymti,
er qdrini nec zr qdrini zrgr bilr.
Mrkzi-idrakd bir qtbsn, ey srvrim,
Qrq lar nur kim ltfil salsan bir nzr.
Bxtin imdadiyl hpr asa idrakn quu,
Xidmtin, srvrim, rxi-flk balar kmr.
Bu Fzuli drghin xadimlrindndir snin,
Hali-zarndan nun, ltf eyl, lma bixbr,
hd qlmd ki, vardr hr qdr cismind can,
Qarna sz sfrsi asn z imkan qdr.
Mqsdim knlmdki drd tsllidir mnim,
Yxsa vermzdim sn bu szlriml drdi-sr.
Istrm ki, hr qdr dvri-flk xidmtisi,
Hr gec mclis dzldib yandra am shr.
He zaman balanmasn ehsan ylun bu dhrd,
Mn v yz mn kimi ylu lsun ndan bhrvr.

249

* * *
Ey Asfi-zman, bu vzai-halimi,
Bir dinl kim, klami-hesabi edim da.
Bir cm vurmu idi mnim nqdi-mrm,
vvl hesabda, hasibi-mstvfiyi-qza.
sl il cm mblini yxlayan zaman,
Etdi bs hesabn bluqla ibtida.
Fazillrin kramti etdi kmk mn,
Xrcim tamam ldu mnim mdhi-Mrtza.
Hr bir qsidmin d byk etibar var.
Vermi iki hdiyy na xlq il xuda.
blaqini xyal varmdr yar blm,
Srf eylym ylunda: deym mdhil sna,
Bir bax, bu cm xrcd hr ey yerinddir,
Tfsilim aydn ldu, mxtsrim d frhfza.
mr eyldi flk yer kim mn mr byu,
Mn hm nun bu mrini d eyldim rva.
Gz yalarm gcyl yaratdm hesabsz arx,
Dan kimi spildi sirikim d trpaa.
l danlr bla buludundan gc aldlar,
Ta kim hsul gldi bel xrmni-vfa.
Tutdum nun yarn mizani-er il,
ndan glib pay ald, budur cml vliya.
Byl yekun vuruldu mnim kit karim,
Byl verildi erim d qiymt bha.

250

Gl sn zn bu halim qal, Allah eqin,

Mnsblilr ylunda mn verm x bla.
Rbbim hmi qul elsin bxti qy sn,
Qy gzlsin hmi qapndan cahan ta.
* * *
Ey lan parlaq zkas kainatn aynas,
yl sirr yx ki, urundan tuta gizlin hicab.
nbr iyli bir niqab ir xamn dilbri,
Yz gzl srar zndn qaldrar hrdm niqab.
Surtinl tapd surt mrift mlk tamam,
Etdi mna gncini miftahi-kilkin fthi-bab.
Srvrim! Bir mrdr ruhum bdnd titryir,
lmk n xaki-payindn kir hey iztirab.
Sndn ayr, drd ddm zrm gl et qbul,
Bu zif tnl, n etmk, kmli ldum zab.
Mn uzaq qalsam da, sndn qalmaram qfltd, bil,
Var snin drgahin rzi-niyazm bihesab.
Yazmam hali-dilim, amma kim, etmir bir sr,
rhi-dil gndrmim, amma ki, yxdur bir cvab.
N qdr xaki-drindn duymaym xidmt iyi,
lmayr qarnda neyn bu dualr mstcab?
X lar yazsa mnim nvanm mikin qlm,
Ya dilin mn bard bir sz des, eylr svab.
Dryad adt budur uzaq, yaxn frq qymadan,
Ltf il hr mhtac, feyzindn eylr kamyab.

251

Kim yaxnsa bx edr drr sdf, ikram il,

Kim uzaqsa gndrr hm z suyundan bir shab.
emeyi-xuridd d vardr bu adt kim verr;
Hm uzaq, hm d yaxn yay surt, ab tab.
Gyd nurindn alr z payn dvri-qmr,
Yerd d ndan alr z rngi-aln lli-nab.
Ey sxavtd lan yksk, Gndn, dryadan,
Qy sn ehsanda lsun qul bu drya, Aftab.
Mn uzaqda qalmam yaxndan artq ltf ql,
Bu uzaqlq tqsirin fv eyl, gl etm itab.
Mn uzaqda lduumun ltfn x mhtacam,
Ay Gndn dur larkn nurlanar x, mahtab.
Sn mn ltf eyl bir frmanla ad et knlm,
nki gydn hr zaman nazil lar rz kitab.
Ta n qdri yerd vardr byl tmkin sbat,
Ta flkd adt lmu byl dvr inqilab.
Dnmsin bir qm qapndan bxt iqbaln z,
Ykslilr etmsinlr taleyindn ictinab.
Hey dua eylr Fzuli gec-gndz bxtin,
Baqa i bilmz deyr: vllahu lm bissvab.

252


253


254

Nec x gnlr idi bilmz idim yax, yaman,

Yar qmi kmz idim, qrxmaz idim dmandan.
Eq sevdasin, aiqliy bigan idim,
Knlm asud idi drddn, hm drmandan,
lmamd gzmn prdsi qanla rngin,
ryimd yx idi xar gli-xndandan.
Dymmidi gzm surti-eq ayind,
xmamd z hsnn gzli pnhandan.
Hl pabnd deyildim hrmi-eqid mn,
Qflt azad elmidi mni l zindandan.
Mnim asayiim qibt il baxd flk,
Bu chan gtirib, drd duna yaxd flk.
* * *
Canm aft, siri-dili-eyda ldu,
Cismim avar, dari-qmi-dnya ldu.
Ruhumu vsvseyi-vqi-bdn sarstd,
Gzd grmk hvsi get-ged peyda ldu.
Mhnt atkdsi llnib sinmd,
Bamn arsnn illti sevda ldu.
Fitrtimdn dulan prdniin bir dilbr,
Prdni atd, ab sirrini, rsva ldu.
Cism can il knl meyl eldi dnyay,
Sz uzand aramzda, snu qva ldu.
Grdlr biks mlub gn tir mni,
Hr baladlar zlm il zncir mni.
* * *
Cism can dili-eyday itat etdim,
Mn d bu alm izhari-mhbbt etdim.
Cism aram, knl kam tapa, can raht
Dey, z hmdmimi drd il mhnt etdim.
Mnim almd prianlma ldu sbb,
Hans tqdir il cmiiyyt xidmt etdim,

255

Ddm asud ikn cvr mqqt yluna,

Raht ikn hycan, qm adt etdim.
Qlmad mklm hll mnim sevda d,
Trki-sevday dur zml himmt etdim.
Eq gldi, dedi: bu ylda mnm yar sn,
Cism can il knl yand, bir d vurdu mn.
* * *
Bir gln eq duna qld giriftar mni,
Sald heyrt duna, yaxd xunkar mni.
Gah gzl qddini qarmda nmayan etdi,
Gah yib qatlad l trreyi-trrar mni.
Gah mn sald nzr nrgisi-hlas il,
Gah qara zlf kmndin salb xar mni.
Sinm kdi qm mhnt dundan min da,
Eyldi am shr gzlri xunbar mni.
Qamti srv, z lal, gm ndaml,
Dilbrim etdi cfa kmy vadar mni.
Hr qdr szlayram mn, gzl ad lur,
Rhm qlmaz mn, knlm evi brbad lur.
* * *
Dmdn qeydin yetmzdi mn azari,
Drd salmazd cfa il dili-bimari,
Mrhmt hissi duyardm baxndan zaman,
Qan axtmazd nun mrdmki-xunxari.
Yad edib, halimi hr gn sruard mndn,
Trk qlmazd, unutmazd bu biqmxari.
Etmmidi hl yar na tlimi-cfa,
n vsal bzmin qymazd qmi-yari.
Shbtindn nun artrd frh qlbimd,
Glnn xari yx idi, meyinin xmmari.
Ltf zlmn yluna getmk imi, bilmz idim,
Mqsdi knlm seyd etmk imi, bilmz idim.

256

* * *
Knlm vlad, mndn zn etdi nhan,
Qld min vr cfa il mni srgrdan.
Baxd bdxah rqibin szn, mn yaza,
N qdr istdi zlm eyldi, tutdu divan.
rh glmz ki, fraqil nlr etdi mn,
Mn idim dzdm, nun zlmn dzmz insan.
Knlm mmidi-vfa il na bnd ldu,
Etdi mmid evini cvr cfas viran.
Hmdm lmaq da tindir, nu trk etmk d,
N edim, ar ndir, drdim qaldm heyran.
Bir gec atdm hya prdsini mn zdn,
Frst ld edib, adm na z qlbimi mn.
* * *
Dedim: ey qlbim hr dm vern azar qmin,
Xm edib qamti-mvzunumi bari-sitmin.
Yetr hr lhz mnim knlm sndn qmlr,
N qdr tab qlm cvrn, bitmz sitmin.
Bir zamanlar mn ltfn var idi, lmu idi
Mnim alar gzmn srmsi xaki-qdmin.
N xta xd limdn, n gnahm var kim,
Mni biarni trk eyldi ltfn, krmin?
Bundan artq mn cvr eylm ki, bitabm,
Tnd yxdur tvan ki, k bari-lmin.
Dedi: biz dilbrik, axtarma mhbbt bizdn,
Yerini bil sznn, etm ikayt bizdn.
* * *
Dedim: ey srvqddim, simbrim, lalzar,
Yazam, gl mn zlm eylm, lma qddar.
Rhm ql, rhm ki, ta kam alasan mrndn,
Mehrsiz lma, lar mehrsizin axiri xar.
Mrdmi-emimi qrq eylm qan ir mnim,
Mrdmazar lan kslr lma dildar.

257

Druu dstlara yar lman vacib bil,

Dinlm, bil ki, yalandr n deyirs yar,
Hsnn qrrlnib xma ylundan, bil kim,
Hsn tez zayil lar, qalmaz znd asar.
Aarar zlfn, lar tir gl rxsarn,
Tst qalxar candan, syuyar bazarn.
* * *
Kims glmz yanna ta ki, la qmxarn,
Mayil lmaz gr bir ks slan glzarn.
Hvsi-vslin il bir d knl rpnmaz,
xarar hvsldn xlqi qaba rftarn.
Tk qdr kimsd qalmaz hvs kakilin,
Hr tkn bir tr lar, xlq yetr azarn,
Qurtarar canla knl meyl hvs qeydindn,
Mg nbr qxusu vers bel rxsarn,
Sndn z dndrr hr bir ks z dndrsn.
Meyli dmz sn n yar, n d yarn.
yl rftar el xlq il ki, atdqda gn,
Tnsil sni sarstmasn aq btn.
* * *
Szlrim etmdi, fsus, nun qlbin kar,
Qrxmadan knlm hr lhz yetirdi azar.
Qlmad rhm mnim halma, bidad etdi,
Mrhmt istdim, zlmd qld israr.
Mn deyildim da rkli cfakar kimi,
Qlmad tab cfasna nun bu dili-zar.
Etmdi drdim drman , mni-bimarn,
Trk qldm sri-kuyini uxn naar.
Balanb silsileyi-qrbt qaldm ne il,
vqi-dildar il ldum ar drd dar.
Knlmn qapn gzdn mn axtdm hr an,
Alayb, gz ya tkdm, edrk ah fan.

258

Knlmn mkln amad qrbtd haman,

Yada saldqca nu qmlrim etdi tyan.
Aladm, sbrimi gz yam axb verdi sel,
Ahmn badin getmkd idi tab tvan.
Drdim artd, ryimd qm mhnt artd,
Qlmad trk mni hsrti-vsli-canan,
Qrbt eld bama dd vtn sevdas,
Qalmad sbrdn avar bu knlmd nian.
Vtn atdm, nun kuyin ldum azim,
Canma d vuran dilbr baxdm pnhan.
Grdm artq gln xar dyib, etmi xar,
Gl slubdur, yabani tla dlubdur glzar.
* * *
Alnn ay kimi in prdd pnhan etmi,
Hr sir qlb nu azadla nvan etmi.
Trk qlm nu hsrtl yanan aiqlr,
Sanki qular, q lub, trki-glstan etmi.
Intizarini knlr zn baxmaz nun,
Hali dildadlri hali prian etmi,
Qalmam nda daha badeyi-qflt sri,
Srx imi, yanb, drdin drman etmi,
Sanki ryad gdapi grbdr, tale,
xarb txt nu, lky sultan etmi.
Hsrtindn, yanrkn ryi qan dnb,
Ham aiqlri bir cmi-prian dnb.
* * *
Qmli grdkd nu, knlm ald km-km,
Hali qlbimd lan dalara qydu mlhm.
Yaral knlm trk etdi az-az, eq qmi,
Get-ged xatiri-qmprvrim ldu xrrm,
prian grnb, xatiri lduqca mlul,
Mn unutdum kdri, qssni, ldum biqm,

259

Can ki, mhrum idi ey frh irtdn,

Ey irt hrmin yen ldu mhrm.
Almin zvqn, vqini unutmu knlm,
Yenidn anlad kim, vq evidir bu alm.
Mn nu qmli grrkn zm ldum xhal,
Dzmdim, verdim na tn il bir byl sual.
* * *
Dedim: ey srvi-rvan, iveyi-rftarn han?
Ay kimi parlaq zn, bal kimi gftarn han?
yiln ruyin sevdal qalar n lub?
Eq zncirin yzlrc giriftarn han?
Nldu qeydindn sirlr ham azad ldu,
Mey kimi mst edn lli-krbarn han?
N sbbdn sni trk eyldi dildadlrin?
nlar bnd kn trreyi-trrarn han?
Dedi: tn xuna tutma mni, syl snin
Nldu sevdal ban, dideyi-xunbarn han?
Surti-zahir bnd lma, fanidir, bil,
bdiyyt ara, ver surti-mnay knl!
* * *
Bu nsiht meyli n etdi mni mst xumar,
Qrdm hr qeydi ki, insani chan balar,
Dniz batdm, nmdn kilib getdi srab,
Bt mnim z btm idi, bt qldm xar.
Batili trk edrk, Hq ylunu tutdum mn,
l ikn dirilib, alm gldim tkrar.
Yaamaqn mn eqin tyindn tutdum
Ki, lim gets d, daim tk ld qalar.
Fani almddir hr qss, yqin ldu mn,
Talibm mlki-bqay, n qdr mrm var.
Yarb, et, mkilini hll Fzulinin sn,
Sal rhi-hqq, xilas eyl xta rahindn.

260

261


262

* * *
Mnim knlm sdfdir, szlrimdir drri-qltani.
Dnizdir elmim, Allah feyzidir neysan barani.
Talllah, n inc incilrdir kim, bzk vurmu,
Qulaqla bynuna nlarla dhrin hli-rfani.
Dilin guya bu dryay, bu drc bir ylu vardr
Ki, hr sat sxavtl bzr drr il dnyani.
gr heyvan danmazsa, na insan deyn lmaz,
Knl hli dil il eylyir bilmz txis insani.
Ndir illt ki, he ks z dilinin qdrini bilmz,
Tbiidir ki, llin qdrini bilmz nun kani.
Szn ni ndaz bykdr ki, mllimlr,
Szn mhsulu bilmilr dani, vhyi, Qurani.
Sn ey sz dilbrin ziynt ziyvr vern insan,
Libasi-mriftdn qlma gl mhrum canani.
Kifaytlnm ssl, hrfl, mnada feyz axtar
Ki, Davudi nbvvtdir ziz etmi, n lhani.
Rva grm cann xsn bdndn ksbi-rfansz
Ki, irfan ksbin cann bdn lmu dbistani.
Dem bir zrr trpaqdr bdn, diqqtl seyr etsn,
Grrsn eylmi yz Xizri avar biyabani.
al rfan qazan, ta ql lsun hkmn tabe,
Bsati brhm ustadn lind lmaz imkani.
Dem can b qfsdir, bir dn, slini tdqiq et,
Bsirt hlini gr kim, bu sirrin lmu heyrani.
Biliksiz lduuna etiraf et, alim lsan da
Ki, nadandr demilr grcyin mrur danani.

263

Riyakarlq gtirs zhdi tqlid etm, ql nifrt,

Tkbbr artrarsa elm, yeydir mnc nisyani.
Deyil Allah n zahid edirs mscidi tmir,
Txxs satmaa istr i salsn dkkani.
evirs barma tsbih, aldanma, riya bil sn,
Sayr grsn atrm almaa dnyani, imani.
gr peymansi dlsa hmi meyl bir rindin,
, eyxdn yaxdr ki, xaliq il ssd peymani.
gr bir ks vurarsa elmdn dm, bil ki, cahildir,
hardan anlayr hikmtdki srari-pnhani?
El gizlnmmidir ki, hqiqt sirri gzlrdn
Ki, asn hikmt hli ql zndn bu mmmani.
Gman etm ki, hikmtdn xbrdar idi flatun,
Hqiqt elmdn agah alim sanma Lmani.
Yaranm sd il, ya nhs il hr kl fitrtd,
tindir urasn tyir dvr etmkl dvrani.
Chaltdir sbb rmmal hr yerd mkan salsa,
Btn ilrd hakim znn edr nkis Lhyani.
Mnccim qlinin naqisliyindn iddia eylr
Ki, hr id mqssir tutmal Brcis Keyvani.
Gzl, ya irkin lsun hikmtin hr hkm baqidir,
Xll yetmz na rxin yerindn qpsa rkani.
Hris axmaqlndan znn edr tnbl hris lmu,
V ya z syi srvt sahibi etmi alqani.
Tbib nadanlndan iddia eylr ki, hr drd
Sbb phrizi pzmaqdr, bilr phrizi drmani.
Gz dymaz hrisin dhrd, nki hris insan
larsa ahi-Iran, tutmaq istr mlki-Turani.

264

Tamahla dlanan bir qlbin he vaxt ati snmz,

Qzldan tr iddt ksb edr hr lhz bhrani.
Cahan asayii tkmilin bir ksd yx qdrt,
dur snsuz yla salm tamah almd insani.
ks ki, arzular xlqin malndan hr saat, hr gn
Bzkli sfrd lsun kbabi, hm d bryani,
nun qlbi yanarm zlmdn bryan lan qlb,
rhm eylrmi grs xlq udur qmdn cigr qani.
larsa ah zalim, xlq x gn grmz almd,
Xilas lmaz bladn bir qyun, qurd lsa bani.
Snin xeyrin n kndli aac kmidir, ey hakim,
Ksib txt qurma ndan, eylm myus dehqani.
Lbi qlbindki dai saaldan bir glndamn,
Lbini dilm, ey bimrvvt, lma gl cani.
N lazmdr sn bir txt kim, qayq kimi axsn
gz ya selind kim, tkr mzlum mjgani.
rik tk pay alrsan kndlinin daim qazancndan,
Snin brcundur lmaq kndli malnn nighbani.
nun mal talandqda crim kmli snsn,
Crim kim kr, indi ki, sn etdin bu talani?
Kim istr ahlara lsun yaxn, mtlb gl drsin,
Grr ylda tikan dzm maqdan ah drbani.
Xzin tapmaq mmidil bir insan rvadrm,
Zhrli jdhalar ngin salsn irin cani?
Gdani gzlyrs thlk ahlar hzurunda,
Grk tvb edib, n ahi grsn , n drbani.
Gda psn grk haciblrin hr gn mandan
Ki, hifz etmi bladn, mn qlm qrbi-sultani.

265

Bel bir qayda var, insan qaar divlr mkanndan,

Demk insan deyil nlar ki, mskn etdi divani.
Deyilsn ahlarn halndan agah, drk qlmazsan
Ki, ah xlqi syar, ancaq verr yan ehsani.
Zrurt qarsnda verdiyi ehsan sxavtmi?
Mgr ah xeyrin xlqi alb apmazm yani?
Sxavt hlidir ancaq kslr ki, riya bilmz
Grr bir gzl ehsan sfrsind dstla dmani.
Qzldandr, gmdndir krimin atd hr x,
Saaldar yarsini dmnin dydikd peykani.
Fqirin lsa idraki, bu sad mri drk ets
Ki, ta sadr, na ruzi verr tyidi-sbhani.
Ndn tr grk ffur il xaqan ba ysin?
Ndn tr grk trif etsin Keyl Ksrani?
Xudadn qeyrin knln evind verm yer, zinhar,
mini-Kbdn btxan gl etm mvani.
Varnsa ql, zn tk qafili mrid qbul etm,
Bt anlarm gtirmidir na iman rhbani.
Sdaqtl yapma damnindn l ksin, ey dst
Ki, qalmdr tllq pncsind z giribani.
xarsa qarna hr ey nu iyn kimi de, ke
Ki, iyn saxlam yldan gy qalxan Msihani.
Bir arif alm nifrt edrs, var yeri, nki
nun hmmt smndin glir dar dhr meydani.
Bu alaq ruzigar balanarm bir dilavr ki,
Vurar dqquz flk fvqnd idrak il cvlani.
sasi qflt lmudur hyatn, yxsa kim istr
Bina tiksin, flk yxsn, aparsn sellr eyvani?

266

Tikr eyvan Ksra, qaldrar Keyvan, bilmz ki,

nun hr krpici tmsil edr bir baqa Ksrani.
Knl verm cahan, varl tvidir can,
Zvali bar qan eylr, qlar myus insani.
kil, zltd yer tut, kimssiz qaldqda bir insan,
Mlklr qrxulu gnd lar nsar vani.
Fna bir mlkdr, asuddir xlqi hr aftdn,
Xilas lmaq dilrsn fitndn, gl fani l, fani.
kslr ki, yemz dnya qmi, qrxmaz qiyamtdn,
Siratin drdini kmz, dnmz vzi-mizani.
Maln varsa, nu srf et, gr sn kamil insansan,
atarsan bil kmal srvtin tapdqda nqsani.
Deyilsn km qmrdn, ke zndn, vsli-canandr
Ki, ay inclmk il tez tapar xuridi-tabani.
Fqir lsan da ad l, am kimi gl, dda yansan da,
Ki, dla canlanan min alvdur abi-heyvani.
lm haqdrsa l srtd, nemt drdin qalma,
lm srtdn azad lma nemt kimi tani.
lan bir drd adtkrd drman drdin qalmaz,
Dyimz bir chnnm maliki rizvan niyrani.
Behiti hr ksin bir zvqdr, krp uaqlarn
Ana auu cnntdir, bal arx day pstani.
Kmali-eqdn dm vurmaa l kims layiqdir
Ki, canann qmin nzr edib qurban ed cani.
Deyil canana aiq, mtlq z canin aiqdir
aiqlr ki, can drdindn istr vsli-canani.
Ayrsn yaxn pisdn bni-adm dey xaliq
Nsihtnam klind biz gndrdi fqrani.

267

Fqt tutsun dey stn dvadn xlq bu drdi,

lm hrfil hikmt katibi yazd bu nvani.
Qmi lmazsa, he vqt xaliqi yad eylmz bir ks,
Kim Allahi sevr, istr ki, qml kesin hr ani,
Varn artanda kibr il fqir az madt ql,
nunla tez sni yeksan edr bu rx dvrani.
Gzndn ya axt kim, hr muradn cabca lsun,
Ya feyzil trpaq bslyr snbll reyhani.
Tdark gr dnyay, bu dnyada ki, x kemz
Q l kslrin ki, yayda yad etmz zimistani.
Zman hlin bel balama hsni-cmalnla
Ki, Yusif hsnn qld hsd namrd ixvani.
Gvnm qvvn, laqeyd baxma mkri-dnyay
Ki, salmdr tra yz Rstmi bir Zal dastani.
gr aqilsn lma hiylsindn dmnin qafil,
Unutma Admi yldan xardan mkri-eytani.
Dn, hr dansi bir zrr lvan trpaq lmudur,
Bu ahlar tacin ziynt vern lli-Bdxani.
Zman ahlarn bana tdricl spr trpaq,
Uaq tk aldanar nlar grnc kli-lvani.
Flk trsin dvr ets, sn lma mrin mayil,
Qnaqn lsa qatil, qa evindn, lma mehmani.
Banda ur vardrsa, nu hr zvql pzma,
Ucuz bir qiymt verm lindn gnci-sultani.
rkd verm yer drdin hr bir lalrxsarin,
Saqn, hr zlf nbr dilbrin lma priani.
ranlq trpaa spm sfa txmu, lar zaye,
Samanda tr axtarma, gl xatma yvani.

268

Snin tk xlar dm vurdular eq mhbbtdn,

Dyick surt, ldu eqinin cml peimani.
irin hr vslin ardnca ac bir ayrlq vardr,
vsli istmz bir ks dns drdi-hicrani.
Fqih Allaha dru axtarr yl masvllahdan,
cb naqisdir nlar ki, bilr mrd nadani.
Tapar hqq axtaranlar hqqi firnun clalndan,
Bu id mcz vadar edr firn Musani.
gr bir ks xudann varlna istyir isbat,
Btn varlqdr Allah varlnn sl brhani.
Rhimdn balam ql dlunca hr bir insann
Yetr ruzisi Hqdn lazm lmaz syi tavani.
Vurarkn qldn dm, qdr qli lar naqis,
Sanar ki, syinin mhsulu lmudur ti, qani.
Ndn bilmm tkbbrl zndn dm vurar Nmrud
Ki, yx bir milyin rrini df etmkn imkani.
Xudadn qeyri acizdir ham, frz et, Sleymandan,
trpaq uddu kim, daim na cariydi-frmani.
gr bir xs insandr, yetr qrxsa bir Allahdan,
gr divdirs qrxmaz tplasan da yz Sleymani.
Fsadi-kfrd grm slahi sahibi-hikmt,
nunun yxsa hr bir batilin asand btlani.
Gl istr bslsin dehqan, nu hifz etmk istrkn
Tikan divarla hr yandan grk hrsn glstani.
Zman zalimi zalim lil mhv edr bil kim,
Dyml taxtan hmvar edr nccar suhani.
x iman kfr mdyundur, bu hqd Yusifi yad et
Ki, bt qaytard pis yldan nu, df etdi syani.

269

Sn ey Allahn mrin itat etmyn qafil,

Sn layiq deyil, frq et nu firdvs rizvani.
al lma ndaz chnnmd z qar
Ki, nifrt eylsin sndn chnnm qiri, qtrani.
Syarkn kafri hr dm deyrsn ki, hlal idir,
Szn indi ndir bs kim, syursan hr mslmani.
Bu dnya dalal dryadr, ndan bir kiik qtr
Grnd Nuh dvrnd, dedilr Nuh tufani.
Bulmaq qrxusundan bu dnizd hr bir avar,
Atar l-ql, zr, lakin ke bilmz bu dryani.
Murad atsn aiq, qy cahan ziri-zbr lsun,
Bulmaq bilmz rdk, dala qy titrtsin mmani.
Deyil mmkn la myus bir ks xaliq ffindn,
Deyilsns yalan, namid lma, nu tani.
gr hqq feyzin mqbil la qabil, midim var
Ki, mdbird dxi zahir lar asari-frani.
Xuda gr cr vers, hr ks mali qdrinc,
Behitd grmz he bir ks n hurini, n qlmani.
gr bir shv n mhrum larsa xlq cnntdn,
Behit hli bilk nda grk biz tkc Rizvani.
al xlq xeyir ver, x siftlrl qazan hrmt,
Ar bal vermk il ld etmi hrti, ani.
Bzrsn cismini bica yer lvan libas il,
Glibsn lt chan, lt edrsn trk dnyani.
Muradn hr iki dnyad sbr il lar hasil,
al sbr eyl, tmin eyl dnyani, hm qbani.

270

Iki dnya ii hdnddir, sn is acizsn,

Qrib bir i ddn, tindir mnc shmani.
Mgr Peymbrin pak ruhu ltfn dadna atsn,
Iki dnyada tapsn hr tinlik rahi-asani.
Nbidir, haimidir, bthi, mmi v mkkidir,
li din xznsin bir aardr, mrhmt kani.
Yz Ibrahim lubdur qndili min prvan,
z bir eydi-kbrdir, yz Ismayil qurbani.
Sleyman mlknn sn sahibidir xacyi-Slman,
nun Slmanin xidmti bilmilr Sleymani.
Deyil Musa na tay, Vadeyi-eymns Bdhay,
N Yusifdir nun misli, n Kb misli-Knani.
Xudaya, kr, asayidn tr bir bina tikdim,
Ki, sbr elm hilmin maysindn ldu bnyani.
Bu qsri tikmdim tk mn, sasn qydu kamil,
Tantd alm irvani, Dehlini, Xrasani.
Evin kncn Xaqani, Xsrv, Cami tikmidi,
Mn is eyldim Badadd tkmil rkani.
Fzuli kamiyab lmazd z syil bu id,
Yaratd nlarn ruhu nunn byl imkani.
Ilahi, rhm ql avar bir insan almd
Ki, mrn edib zaye, yazar bu hrz-hdyani.
Xeyr, hdyan deyil, alm bilir qiymtlidir erim,
dur drya lan bu qlbimin drr il mrcani.
Ilahi, knlm hr elmdn pay ver, bilirsn ki,
Mnim knlm mllimdir, mnm tifli-dbistani*.

Bu misra Xaqaninin Qsideyi-iniyysind ilk misradr.

271

xard tbi kanindn plad bir nzm Xaqani,

Sfa ayinsind alm gstrdi irvani.
na Xsrv ziya verdi, Xrasan rvan etdi,
Gzib ldn-l xeyli zaman Dehliyl Mltani.
Cila verdi na Cami, alb gndrdi Badad,
Bu thf ad qld xadimani-ahi-mrdani.
Mnim kr tbim ndan bixbrdi bir zaman, mma
Mn ariflr lindn qapdm l yaquti-rxani.
Mnim nzmiml l ayin bir ziynt qazanm kim,
Baxan lmu camalnda kmali-hsnn heyrani.
nis l-qlb ad verdim mhbub, budur arzum
Ki, lsun mrift hli lan mclisd cvlani.
Yetr bunca cmali gizli qald prd altnda,
Qy lsun indi d ariflrin mi-bistani.
nu Iran zmindn Darl-dli-Rum gndrdim
Bu mmid il kim, lsun min llr nighbani.
na tsir qlsn dvlti Sultan Sleymann
Ki, ta fth eylsin z hrtil klli-dnyani.

272

273

274

Etmmidir zvqmn hdini alud hva,

Arizu etmz knl nim ucalsn bir daha.
Hr kdr yetdi, knl min vq il etdi qbul,
Kedi mrm qmd, ldu qismtim drd bla.
Sbr mhntdn ardr, mn x etdim imtahan,
Artd drdim, mhntim, etdikc sbr iltica.
Xilqtim xlqin rizasn qbul etmi mnim,
Vay ksdn kim, hyatnda ii lmu riya.
Xeyrxah insanlara vermz hsd hli aman,
Yadrar tn xu xeyr ilr, qlmaz hya.
Istrm pnhan lam gzdn, mzmmt etmyin,
Dhrd darl-mandr, tkc knci-inziva.
Mn hyaszlar lindn qadm zlt mlkn,
Bu alnmaz qlni nlar mn etmi ta.
Etibar hlin tn drd lur, thqir lur,
Tny tab eylyn kslr grk rsvay la.
Etibar at, qbul et dhrd rsvayl,
Etibar insanlar min drd eylr mbtla,
Hr ac mhnt mnim bir sari-shba kimi,
Knlm lzzt verr, hm ruhuma zvq sfa.
ql zndn vadiyi-heyrtd srgrdan ikn
Eq atd dadim, ldu mn bir rhnma.
Bir qdh idikd eqin saf meyindn, anladm
Mn kimm, hans mqam layiqm bu dhr ara.

275

Zayil ldu lvhsindn qlbimin qm izlri,

Yetdi adlq dmlri, ldu qmin hali fna.
Aiq ldum qamti srvi-rvan bir dilbr,
Gydki aydan gzldir sevdiyim l mhliqa.
Qlbimin mlknd eqi bir ulu sultan lub,
Baqa bir hiss knld qalmamdr yer daha.
ks edib hsnn kmali ay cmalnda nun,
Bu mqamin sahibi yx hsnd sndn sva.
Sntiml xlq lunmu eqimin lviyyti,
vq il, vcd il hr bir qlb mdyundur na.
Cilvgr ldu cmali, nuri tsir etdi kim,
Eqi mskn tutdu qlbimd, gzm tapd ziya.
Aln hsnn mlknn txtind tutmudur qrar,
Qalar drban lubdur l byk ahnaha.
Qalar mehrab xar, qarsnda diz kb
Mqsd atmaq midil ham eylr dua.
Sf kib kirpiklri, sanki mzzin sslmi,
Hsnn scd n qalxn namaza bir daha.
Mn thhd sylyirkn, bu qara barmaqlarm
Xtt kimi bir say salm sfheyi-rxsarna.
Hsnnn vsfind insanlar el aciz qalb
Kim, zka hli nun thqiqini grm rva.
Sylyr bzilri: xalil , hrt tapb,
Xal il aiqlri mftun edib rxsarna.
Baqas sylr: krkn hsnnn tsvirini,
Xtt gzl dsn dey, l nqtni qymu qza.
Qddi ruhin baasnda trli bir axdir,
Gz yail aiqin daim tapar nv nma.

276

Bain dndm nun mrm byu prvan tk,

Hasili ldu fqt bu syimin cvr cfa.
Qamti-mvzununa knlm vuruldu, bilmdi
Kim, nxlin meyvsini nhy qlmdr xuda.
Kim nun gl cismini xatsa ruh, shv edir,
Kim bel tbih yl vers lar hli-xta.
Fikrini grmk lard saf qlbind, gr
lmasayd cismin prd kimi hayil qba.
Bu ltaft kim, nun cismind var, idrak il
Bir nzr sal, hisslrdn qvvlr lmu cda.
Vhml saldm nzr, grdm ltaftd nun
Paltar altnda brabrdir vcudi yxlua.
Paltar altnda cismi inclikdn qeyb lub,
Sanki bir qtr sudur, km yadan trpaa.
Nail lmaq vslin l atmayan bir qaydir,
Vslin talib lanlar drd lmu aina.
Hr qdr hli-vfa var, hsnn lmu sir,
Bir sir meyl qlmaz, ehtiyac yx na.
Gl mni ldr! dedim, susdu, sevindim, nki mn
Bu skutunda nun drk eyldim rmzi-riza,
Qlbim bir cr damd saf suyundan eqinin,
Ysimi mmid tbdil eyldi l kimiya.
N nsiht dinldi knlm, n sz etdi qbul,
Mane ldum, baxmad, ur glib etdi nva.
Istmz qlbim kdrdn, qssdn lsun xilas,
Hr qdr x lsa da, drdil etmz iktifa.
l qdr dm zif qlbim ki, inc fikr il,
Yxluundan varl tcrid edilmz mtlqa.

277

Rdd qld hr yd verdims, ddm heyrt,

Mn susarkn alad, qm l sald canma.
stiqamtdn uzaqdr mndki hssas rk,
Sbr il, tvi il lmu blay mbtla.
lsa hr ks mbtla almd hicran drdin,
x tindir arsi, vsli-ruxi-yar lmasa.
Sevgilimdn ayr ddkd qmim tyan edr,
Vslin talib larkn can lur tndn cda.
Iczim tdbiri-drmanmda, etdim etiraf,
Vsli d, hicran da tsir qlmaz halna.
Hr tbib drdimi adm, mn verdi cvab:
Bir el drd dbsn kim, na yxdur dva.
Blk Allah ltf ed, sn tk gnahkar bndnin
Drdin z iltifatil ed drman ta.
l rhimin fvidir hr bir gnah mhv edn,
Hr ar drd nun fvind sn axtar fa.
l krmi-mltqin vacib lubdur bizlr,
Fzlin hmd sna vird eylyk sbh msa.
Hikmti elmi-kmaln hddini am nun,
Hans dil qadirdir etsin vsfini szd da?
Vslin mtaq lan bimar lur, dilbrlrin
Vslil hicranda aiqlr duyar xvf rica.
Qlbi hsn mtri lmu btn aiqlrin,
Vasit lsun bu sevdad grk hd vfa.
Hr blay aiqin tbi, uru meyl edr,
l sbbdn hsni-bazari qzmdr daha.
Barilahi, meylimi artr mnim dilbrlr,
Qeydi-tqvadn mni ltfnl sn eyl rha.

278

Qlbimin amal tk muqimin didaridir,

Qy mni almd mhur eylsin bu macra.
l qdr dmn ksilmi kim, hsd hli mn,
Eqimi nqsan sayb, haqqmda sylr iftira.
Surti-halimd grsn d cnundan bir sr,
Qlbim ziynt verr ancaq mnim sidq sfa.
Fzlim il mn btn dnyada hrt tapmam,
He fzulluq bilmrm adm Fzuli lsa da.
hli-rrin iftirasndan mni eyl xilas,
Barilahi, sn bihqqi-hli-beyti-Mustfa.
Sn cmal hlind qldn aikar z hsnn,
Tapd tqva hlinin emi gzllrdn ziya.
Kim fsad il qyas eylr gzllr eqini,
Xdurur byl fsad n verils hr cza.
Mn gzl surt grnd vq zndn hr zaman,
Sylrm: slli la br itrti-Ali-ba.
* * *
dm yetidi ki, hr lhz mhntim artar,
Knl d istr lam mhnt, blay dar.
Msibt aiqiym, trk qlsa drd mni,
Blal canma bu n byk bla saylar.
Mnim ki, qdrimi tyin edr bla qdri,
Bla n qdrs, lmu mqamn l miqdar.
Blasz he ks xbxtlik nsib lmaz,
Sadt axtaran hr ks blay talib lar.
Bla n qdr hcum ets, lmaram dilgir,
Mqam yksk lar kim blan ets ar.

279

Zman cvrn dzdm ki, mqsd yetiim,

Dzr rqib cfasin axtaran dildar.
Murad yetmz kslr ki, vqi naqisdir,
Slah vqddir, dm vqdn, zinhar.
Qrur ulduzuna verm yl qrub etsin,
yilm dmn, bir mhntin larsa hzar.
rf dilrsn gr, hli-fqr l hmdm
Ki, hr ks z rfin fqr il edr izhar.
Hzr ql eqdn almd, qa mlamtdn,
Mlamt dz aiq lan grk naar.
Zman eyb tutar arifin mllrin,
Fzilt hli dey, cahil, edr israr,
Bu rsmdir ki, durar nhs sddn ucada,
Bu rsm vzi-kvakib d eylyir iqrar.
Rzil nd gedrs, ziz qalar gerid,
Yalan sbh hqiqi shrdn n alar.
Bu qaydadr ki, qaranlq zfr alar ia,
Nec ki, say salar mh cbin trreyi-tar.
Hr arzu manelr arxasnda pnhandr,
Nec ki, prdddir sevdiyin glrxsar.
Hris lan bu cahan mlkn yilmlidir,
Hesab vaxt blr tam ksr dftrdar.
Xeyirl r mlin frqin gr varsan,
Bu imtiyaz il ban flklr ucalar.
Bu fani alm bel balama, cahandan ke
Ki, fani eydn mid gzlmz lan huyar.
Mnim flaktim sy edrs dmn gr,
nu zlil edck tezlik il bu ruzgar.

280

Nec deyim ki, mn ruzigar dmndir?

nun lil lub dmnim flkzd, xar.
Rzillrin mlindn xeyir x axtardm,
Yqinim ldu ki, syim bir mrdir, dvar.
yundur almin hr bir ii, yqin etdim,
Bir eqdir ki, nun varlnda mna var.
Mhbbt il yaar mriftli insanlar,
Knld hasil lar hsni-eqdn nvar.
Mhbbt hr qm, hr mhnt glr qalib,
Sevnlrin ryind n drd lar, n qubar.
Mqam hr ksin eq il n lur tyin,
Eyibdir hr ks n eqi eylmk inkar.
Mnm ki, heyrt saldm cahan eqim il,
Iinc bzmi-mhbbtd sari-srar.
Hdr yer mn tn etmyin, deyil mmkn
Hrmyin tru lsun rari-eq hasar.
Deyirlr zmli l, ql iqtida eyl,
Al da eq lub bndeyi-itatkar.
Murad yllarma zfdn kilmi sdd,
Bu sdd iind mnm, sanki nqteyi-prgar.
Vcudim inclrk gz yamda mhv lmu,
Fna mn aiqin lmu hyatin meyar.
Varam, dlalt edr zfi-cism yxluuma,
Yxam, dlalt edr varlma naleyi-zar.
Dmi-fraqd biksliyim mn munis,
Kdr dmind mn vhtim lub qmxar.
Yanarkn halim biganlr, ndir sbbi,
Bu hali-zari grn dstlarm lub bizar?

281

Mzmmt il mn eqi tutmayn irad

Ki, aiqin hr iind byk fzilt var.
Hcum edr mn hr smtdn qm qss,
Sxar mni kmyin sndm rar.
Yxumdur zg pnahm, xilas n qmdn
mid padih bslyir dili-bimar.
padiah ki, nun qdrtin yx miqyas,
Btn bu almi xlq eylmi , sntkar.
nun iradsi hr eyd aikar lmu,
Kim ndan zgsin gz dikrs, yldan azar.
Qribliklr nun hikmtil xlq edilib,
dur bdayei-xilqtd mnbi-srar.
Bu ql hsn, bu qvvt ki, bizd vardr, nun
Kramt hnrindndrr birr asar.
, mbhm elmlrin cmlsin vaqifdir,
, ql, ruh lub qdrtil ayindar.
, eq zvqn qlm knllr ehsan,
Bu zvq anlamayanlar deyil yqin bidar.
lahi, knlmz hsn eqi czb etmi
Ki, sni-hqdn lub bir nian hsni-nigar.
Knllri sn edibsn gzlliy mayil,
Bu meyli bizlr x grm, qadiri-qhhar.
lahi, eq mni mbtla edn snsn,
dur ki, qymad knlmd eq sbr qrar.
Dnc eq duna almi unutdum mn,
Bu d mn krmindn sayld bir glzar.
Knl qiyamt zabndan eylmz prva,
midi tk sndir, ey xudayi-leyl nhar,

282

Mnim bu cismim, bu qlbim trhhm ql,

Dnc yadma mhr gn sam aarar.
lahi, qlbim lub qrxu atind kbab,
Bala crmm, l mn fqir ltfl yar.
Fzuli, ldu sn yar hqq tvfiqi,
qymad yetir dmnin sn azar.
Bizi hidayt edr dz yla rsuli-xuda,
Edk slamimizi biz Mhmmd iysar.
* * *
Hsnn l srvrin eqimi artr, ey xuda,
Rbbna, slli la vladi-xtml-nbiya.
Mshfi-rxsari ir nun bir aydir,
Sn nunla adl hr qlb etmisn ta.
Bdrd yxdur cmalind lan nuri-kmal,
Hsnd etmi kmalin cmali iqtida.
Bir baxda aiqin badan aparm qlini,
Qddi, xtti, xali etmi xlqi drd mbtla.
Qamti-mvzunini grdkd vhm aciz qalb,
Tapmayb tbih n sz, vsfini qlsn da.
Hsn bayram nliyi bx eylmi aiqlr,
Surti bayramdr, lmu qa bir aypara.
Bizlr hsni-mqali ldu bayram xtbsi,
Knlmz hsni-cmalndan tapar zvq sfa.
Hm cnub, hm imal say salm qamti,
Bir bel srvi-rvan yxdur bu gn gln ara.
Kim itatdn xb, yldan azbsa bir zaman,
Dz yla dnsn grk, txir na lmaz rva.

283

Qlbini bir qmz il vlam aiqlrin,

l nigarn snti qlb vlamaqdr daima.
Ltfdr ancaq sbb, artar rqibi hr zaman,
Hsni-rftari sbbdir, lmuam mftun na.
Hr zaman aiqlrindn qrxaram z dndrr,
Mnc bu tsdiq edr kim, nda var snsuz hya.
Bana illr byu dnm gn, l tapmam
Bir ayandan pb, almd atsn kamna.
Ey sxavtd lan Cudi da, feyzinl sn
Ltfn amil qlbsan hr zaman hbabna.
Ey mnim qeyb afitabim, qbrdn ba qaldrb,
Istyirlr sayn dmnlr etsin iltica.
Knlm istr scd etsin ay znd at,
x kimi kirpiklrin kmi pr ruxsarna.
Qlbimi atprst bilmi mgr kirpiklrin,
Sf kib sgr kimi, etmi chad elan na.
Bs ki qan tkm, nun qana byanm llri,
Rsmdir srvt n hiyl qurarlar niya.
Vslinin mmidi qlbimd uzaq bir arzudur,
Aiq mnc tsllidir bel bir arzu da.
atma guyi-vsalin mn etmi hram,
Leyk bilmidir hlal etsin mn hr an cfa.
suli eq qanunundan zbr etmim,
Bunlar il eylrm mn hqqi batild cda.
Sevgisi aiqlr qmdn, kdrdn pay verr,
Sanki z vladna tqsim edr ruzi ata.
rpnan hr qlb min cvr cfa vqf eylmi,
Hr knl kim, valeh lmudur na, kmi bla.

284

Bir brabrlik yaranm qismtind nlarn,

Hr rik z qismtiin eylyir kr sna.
mrin mmknm l ahin itat etmyim?
Ists can, hr qdmd eylrm cani fda.
Mn nec l hakimin ryin tabe lmaym
Kim, nun qlbi kdrlns tutar matm hva!
Qamtil, hmt drraksindn aldm
Qaf, ha, dal hrflrin and la, peyman la
Kim, nun eqi mnim knlmd salmdr mkan,
Qlbim, hm canma tkc dur frmanrva.
Ruhum ardnca srnmkdn yrulmaz he zaman,
Qrxusundan qlbimi titrtm tutmu daima.
Eqinin zncirin baland, qald gncliyim,
Bu ar zncirdn can istmz lsun rha.
Eqd sabitqdm lmu knl, sy eylmz
Hlledilmz id bir tdbir qlsan iltica.
Itiyaqnda da atdm, ritdim ruhumu,
Iztirabnda yanar qlbim, nicat etmz rica.
Istrm hli-mzmmt sylsin: Bu aiqin
Rtbsi eq almind lmu hr ksdn uca.
Bu dur kim, axtarrd eqd lviyyti,
Indi atmdr murad, mtlbi lmu rva.
Ey qrz hli, mlamt etmyin aiqlri,
Eqd tapm mhbbt hli hsni-mdda.
Yandrar pis fikri qlb ir mhbbt ati,
Eq lan bir yerd he mmknmdr pislik qala.
Bndeyi-eq saylmaz kdiyi mhnt, zab,
vqi-didarind var eqin byk zvq sfa.

285

Verm yl, yetsin Fzulid lan eq zval,

Mehrini artr nun, ey xaliqi-rz sma.
A zn xzinsini himmtin, imdad ql,
A dilini, inclik bx et nun gftarna.
Bir aann xatirin kim, blat kanidir,
Hm clali, hm cmali, hm kmalidir uca.
Bir aa kim, hm krimdir, hm kramt mnbyi,
Bir aa kim, hqqin mrin lubdur rhnma.
Bir aa kim, szlrind ks edir qanuni-hqq,
ri-hqq tutmu nun hkami stnd bina.
Ykslrkn gylr hqqin z nazil edib,
Vhyini hr nktnin hllind istiqbalna.
Ykslr vsv snasindn mqam qdrimiz,
Min slam lsun na, vladna sbh msa!
* * *
ritdi cismimi mhnt, nsibim ldu fna,
Zfr qazand mhbbt, xald drd bla.
Dedim ki, ql mni qurtarar bu mhntdn,
Tutudu eq duna yand, zail ldu da.
Knl ki, talibi-drd qm-mhbbtdir,
tin ki, nda nsiht sr ed peyda.
Sbati-eqim yetmz xll mlamtdn
Ki, drd qml lar aiqin mqami uca.
Slam la mbark cmal kim, hr an
Mhbbt alminin bdridir mahliqa.
Btn knllr lub srv qddin mail,
Qrar cahani, qparsa bir anla qva.
Sn, ey mhbbti knlmd rilr atm,
Sbat il edn qlbimi qrini-sfa.

286

Mnim yegan muradm sn ldun almd,

Knl bir zgsin meyl eylmz sla.
Cahanda baqasna salmaram mhbbtimi,
Sn bu ruh, bu canmla, bu mlk mal fda.
lim yqin atacaqdr vsal damnin
Ki, sndn hiss laqm deyil bir an da cida.
Sni sevnlr iind brabrim yxdur,
Snins hsnd yx mislin, ey mlksima.
Sn cahanda verilmi mlaht il cmal,
Tbitinl yarandn yegan, mstsna.
Snin mhbbtin il knl glr vq,
Adndr zbr lubdur dilimd sbh msa.
Bu eq tazlnr, daima cub artar,
Hqiqidir, bdidir bu snmyn sevda.
qar xaln mndn gl etm pnhan sn
Ki, gz hmi arar grdyn almara.
ti baxl mni sanma kim, xyaln il
Gzmd az qala zlmtsra lub dnya.
Knl, rqiblrin hiylsindn lma min
Ki, hiyl dstlar dmn edr, salar dva,
Rzil dst lann hasili rzalt lur,
Hzr ql aqibtindn, rzil dst lma!
Hqir sanma, mnim hr szm nsihtdir,
Smimi dstunam, ixlasm bilir xuda.
Fzulinin szn diqqt il sn qulaq as
Ki, hqdir hr n deyrs, n mkrdir, n riya.
Snd bari-talay ta ki, hifz etsin,
Zman hli fsadindn eylmz prva.

287

* * *
Yl tapmayram vslin yarn mni-nalan,
Tkdir, tay yx hsnd, canm na qurban.
Sy eylmdi, istmdi vsl zldn,
Hsrt du yaxd mni, zvq ald canan.
Vslindn lim xd; fqt himmtin il,
Tqib eldin vslimi, l kmdin ndan.
Sevdim, dilyim, arzum idi mqsd atmaq,
fsus ki, bu ilr yen d ldu prian.
Artdqca mhbbt ryimd, qmim artd,
Cismimd tavan qalmad, qm eyldi tyan.
Aiqlrin almd ii drd bladr,
Kim ists az drd, yetr eqin nqsan.
Ey eqi biz mn qlan, tndn l k,
Mkldr ed mkl ii szlrin asan.
Znn etm ki, asib yetir eq bladn,
Tbdilin, tyirin yxdur nun imkan.
Yx misli gzllikd mnim dilbrimin kim,
xmaz z ay, xsa z l mhi-taban.
Bdr rfi, hrti bx etmi dilbr,
Bir zrrc hsnndn edibdir Aya ehsan.
Bir ulduza xar ki, nun nin layiq,
Gydn yer nazil edilib ayeyi-Quran.
Hsnn nyi vardrsa, ham tplanb nda,
Bir byl gzl grmmi alm yaranandan.

288

Kim salsa nzr ay zn, heyrt zndn,

Tkbir il tsbihi bilr l bt ayan.
Vacibdir na ba y ruhlar, ed tzim,
Ykskdir nun ni, deyil sad bir insan.
Ruhl-qds lmu znn nuru, yazlm
Xtt il nun hrsin mshfi-yzdan.
Atdir nun surti, tbih glinc,
Xal is Xlildir ki, xtr grmyir ddan.
Qddin tikilmidir nun hsn libasi,
Qddi kimi yx dhrd bir srvi-glstan.
Bazari mhbbtd cmalini grnlr,
Hrrac durublar hams ld tutub can.
Vslin nun mtri ldum uzun illr,
Yzlrl rqib xd mnim qarma hr an.
Can nqdini ld tutaraq, eqimi adm,
Rdd etdi, dedi: durma, kil, get bu bazardan!
Aldatd, vfa vdi knlm ald,
Yx faydas bu vdin, lub yar peiman.
Gizlind lan hsn-cmali z xcaq,
Naqis grnb, etdi bizi hali-prian.
Hsnnd, kmalindki naqislik lur kim,
Aiqlri bir gzd grr l gli-xndan.
Dnyan nun eqinin avazsi tutmu,
Eq almin tkc dur bir ulu sultan.
Ey eqi tutan yer bu snq qlbim evind,
Snsiz bu glstanda bitr xari-milan.

289

Sabitqdmm eqd, lsm d bu ylda,

Alm deyck: ld, fqt qlmad peyman.
nim ucadrsa, sbbi snsn, zizim,
Snsn bam ltf il flak ucaldan.
Mn taleyimi sn kimi canan inandm,
l vasiti tutsa zman mn divan.
Bir qul kimi qarnda durub xar Fzuli,
Acizdir, na rhm el, ql drdin drman.
Ey fxri-br, sn yaa alm yaadqca,
Mqsuduna kamnca yetirsin sni dvran.
* * *
Grrsn halm, lakin sn bu etmz sr,
Rqiblr sni aldatd, tutmadnm xbr?
Bilinc halm qrxdunmu, yxsa fikr etdin?
na tslli verrsm, grn mzmmt edr?
Mzmmt hli bizi dhrd edr thqir,
N vsldn bir sr var, n rhmdn bir sr.
Hbibim, eylmdin ltf, canm aldn,
Mhbbtim sn, canan, yan deyilmi mgr?
Hbibim, eyldin amac min blay mni,
ikayt eylmrm, aiq hr cfay dzr.
Mni salb nzrindn cahanda xar eldin,
yan deyilmi sn yxsa kdiyim qmlr?
Bu qdr sbr edirm cvrn, yqin bir gn,
dalt il mhbbt z qzavt edr.

290

dalt il larsam crimy mhkum,

nun hkm malmla, canmla tez dnr.
dalt lmasa hkmnd eq aiqinin,
Hququmu qruyub, eylrm ikaytlr.
ikaytim bu lar ki, tutub da damnini,
Trhhm et! deyrm, hdin vfa gstr.
pr kib aramzda yqin sninl mnim,
N qdr srt v mhkmdi, sevgilim, bu pr.
Bizi ayrmaq n qsdl inad hli,
Mn yalan yer min drl ittiham verr.
Mrvvt hli deyildir, fsaddr mli,
qidsi pzulubdur deyrlr, ey dilbr.
Inamla szlrin, bunca sahibi-qrzin,
Mn hlali hram etmk istr l szlr.
Mni rqiblr tay tutub, uzaqlama
Ki, eqim ifftini, vsfini edib zbr.
Ncabtimdi salan dht rqiblri,
Mtantimdi vern eqd mn hpr.
Mn beikd ikn eq trbsi verilib,
Msihm, eqim is pak Mrym bnzr.
Dulmamla zhur etdi eq almd,
Gn danda qaranlq, bu rsmdir, kilr.
Mhbbt hliym, eqimdki mtantl,
Btn mlklr Adm mniml fxr eylr.
Sfas qlbimin lmaz byan il zahir,
Skutumu grn anlar vfalyam n qdr.

291

Tvazml ucallam mqami-valay,

Bu ykslid mzacim, tbitim dyir.
Rqib szn inanma, vfan trk etm,
Vfadan lmaz sr, bil, inanm lsan gr.
Deyirsn: eqi unut, sbr et, na ar edim?
Min rt altna alsan da eqi, tez grnr.
Mhbbtiml yaranm bamdak sevda,
Sninl zahir lubdur, sninl gzdn itr.
N snd hsnn gizltmy atar crt,
N eqi prdlmkn mn verilmi hnr.
Byan edib sn hvalm, dzb drd,
Bu drdi ka aparaydm zml qbr qdr.
Aanda drdimi artr say rqiblrin,
layd ka dilim lal, susayd dmnlr.
Snin himayn gz dikmim, fqt snsn
Rqib nnd mni xar edn sitmprvr.
Hbibim, lsa qlt szlrimd, fv eyl,
Zrif knln incitmsin kbud szlr
Ki, mqsdim yaamaqdan snin rizan lmu,
Knld baqa muradm yxumdur, ey srvr.
Ksibdir heyrtimin xluu slah ylunu,
Bilirsn halm, canan, slah l rhbr.
Hyatdr mn vslin, lmdr hicrann,
Hr ixtiyar snindir, bu ba, bu da xncr.
Sn mhbbtimi chl yzma, mn bilirm,
Tkaml atar eq mrid lan kslr.

292

 hsnl ltaft ki, snddir, canan,

Kamal hlini eqinl r yksldr.
Snay, hm d szavardr xuda, snra
Bu vsf hmdi-Muxtar n rva grlr.
qli-klldr, nda kmal kamildir,
Krimdir v mkrrm, kramt mzhr.
dur hidayt edn kainat Hqq yluna,
Fzuli, hr gn ah slamn gndr!
* * *
N x ki, vcd mnim xatirim lub mva,
Bu fzli-hqdir, edr hqq sevdiyin ta.
Bu vq ruhumu xar nsimi-rhmt tk,
Tapar bu vq il knlm hmi zvq sfa.
N qm, bu vq il lsm? Bu vq il lnin
Nsibi nlik lur, eq nu edr ehya.
Verib d ruhumu, mn eq zvqini aldm,
Knl d verdi bu sevday sidq zil riza.
lahi, saxla mni seyd edn maral zn
Ki, vurmasn mn x d nigardn baqa.
Han nun byu tk srv hsn baind?
lahi, qyma bla grsn l qdi-rna.
Qdm atanda, knllrd eq cu glr,
Durarsa , hrktdn qalar btn dnya.
Saylmasayd nun xal nqteyi-mrkz,
Nizam dmz idi dvri-kainat sla.

293

Hyat lzzti lsayd vslin mxsus,

Cahanda lmaz idi bir nfr diri peyda.
Yqin ki, Xizrin t nalsi xard gy,
dilbr abi-hyat layd gr sqqa.
Bu almi bzmidir camalnn nuri,
as gh tutar afaq, gah girr buluda.
Salbdr heyrt ql hlini camal il,
Mdam prdddir, bx edr cahan ziya.
Drs zrr qdr sbh hsnnn nuri,
gn shr gec lmaz, yqin qaralmaz hva.
kindirir mni vsli-yar meylindn
Ki, dmsin ad dildn-dil bu alm ara,
Nsibim lmad vsli, grk lam qane,
Tcssm ets xyalmda l mlksima.
mid il qm, drd, blay sbr edirm,
Bu iztirab knl tab eylmz mma.
Murad sbr yluyla mnim yetimz lim,
Sbirsiz lsam gr stm glr da.
Hbibim, eqdn zg iim, pem yxdur,
Tmam ilr nun qarsndadr bica.
Knld hr n qdr nq vard, mhv etdim,
knd qlbim tsviri-eqi dsti-qza.
Gnahdr eqdn zg mllrin hams,
Eyib deyilmi, gnah ilyib, lum rsva?
Kdrlnir ryim tnlr eitdikc,
dur ki, dinlmirm tni, vermirm mna.

294

Knld yer salb eqin silinmz asari,

bs edr mn hli-inad istehza.
Bu feyzi chl il inkar ednlr n deyim
Ki, eq bx qlb qlb, ruh, ql bqa.
Mqam, ni uca bir Nbini vsf edrm
Ki, r fri lubdur, kmalidir la.
Krimdir, krm qdrinin budanda
Tutub qrar flk, ykslibdir ri-xuda.
Braqinin nal merac vaxt nur sad,
Qara at ldu a at, nura batd rz sma.
nun sxavti, ehsan bir dnizdir kim,
Fzulini zn mail etmi l drya.
* * *
nun ncabtin, hsnn salnca nzr,
Kamal gyndki parlaq aya dedim bnzr.
Tmam bdr kimi ykslib uca fq,
Clal sahibinin qdrtindir mzhr.
qara xal il, qrmz yanaqi il
Kmali-hsn edib cm znd l dilbr.
N misl var, n brabr na bu almd,
qdd qamt srv xayrm zrr qdr?
na bu hsn ta eylmi byk yaradan,
Tbarkallah, nundur bu binzir hnr.
Yegandir zn xas lan mlahtd,
nun brabri yxdur cahanda birc nfr.

295

Hmilik zn yer tapb knllrd,

Bu lklrd yx ndan svay bir srvr.
pak ruhu z hifz eylsin xaliq
Ki, yetmsin ltif cism bdnzrdn sr.
Vbaldn nu Hqq saxlasn, snr yxsa
Fzayi-hsnd dnyay nur saan xtr.
Kmali-vq il ldum camalna aiq,
Malmla canm qurban dedim na yeksr.
mid edrdim nun vslin lam nail,
Tkndi sbrim, midim bu ylda ldu hdr.
Sual ednd sualm mnim fqt nadr,
Gzm grr nu yalnz, knl nu dnr.
mr zab il kedi nun havasind,
Gnm qarald, gecm grmdi iql shr.
Xyalna verrk yer bu saf qlbimd,
Vsal midi il istdim ke gnlr.
Mn nda grdm inadkar bir tbit kim,
Vsal yllarna daim krdi pr.
nu sevnlr qar ksildi bir dmn,
Sz il aiqinin qlbin vurar xncr.
Knl verib na hr ks, alb ar yaralar,
Baxlarnda var xdan daha ziyad ksr.
Grnd dstunu z dndrr inad il,
Mhbbt axtarar, z dmnini grs gr.
Yaxnlaar na kim, hiyldir ii, pesi,
Fsad hlini dst znn edr mhpeykr.

296

Nsiht etsn gr sndn inciyr, lakin

Yamanlq istynin fitnsindn etmz hzr.
lub msahibi ancaq rzillr, alaqlar,
Maralla sanki tapb ixtilat quduz itlr.
Dandranda, inadla mni edir inkar,
Qmind lmu iim ah nal am shr.
Acqlananda szmdn kdrlnir qlbi,
Kdrli knlm bundan qnur lav kdr.
Dandm hr n qdr, l nigar dinlmdi,
Su spmdi, alb yand eq dunda ciyr.
Rizasi ziddin getmk byk msibtdir,
Uzatma gl szn, ey Fzuliyi-mztr.
N ists edck, ixtiyar nundur, n
yilmk lmaz yldan ki, gstrir rhbr.
Sevincimin sbbi hsnn lmu, ey canan.
Hr id sahibi-qdrtdir hsnn yaradan.
Al ab qara xalini bilir xaliq,
Knl prsti edr xttin, xb yldan.
Gn kimi camaln cahana nur saar,
Grn nuri edr zikri-xaliqi hr an.
ks ki, hsnn heyran deyil bu almd,
Haram lub na eqinl, n srr dvran.
Kim ets hsnn inkar kfrdr mli,
Mhbbtin qalacaqdr cahanda cavidan.

297

zn ki, xtt hasarndadr, gzllikd

Qaranlq ir yanan d kimi lub taban.
Sninlym, bunu dnya bilir mn minnt,
Cahandasan, bunu minnt grk bilydi cahan.
Vsali-bzmi biz lmasayd bu alm,
Ny tkkr edrdi bu dhrd yaayan.
Kim eq rbtini nu edib, yqin lmz,
lm piyalsini nu ednd hli-zaman.
Mgr iar edib gzlrin cfay snin
Ki, hr mllim ed zlmd bel tyan,
Sbat sbr yxumdur, gzm yuxu grmz,
Knld, gzd xyaln salb zn mkan.
Almaz dda xyaln, su ir qrq lmaz,
sahirin iin qalmam zm heyran.
Mhbbtin ylu ds qbirlr stndn
Qbird qalmaz l, canlanar mzarstan.
Qbirlr xar ana btnin, dub trdr,
Smaz alm, gyd yer axtarar insan.
Snin xyaln il qlb evim priandr,
larsa ah cfakar, mlk lar viran.
Qiyamn il qiyamt biz yan ldu,
Chan zlzl dd snin qiyamndan.
Deyrsn hbs edim, ey gzl, mhbbtimi,
Demk, mnim d yerim lmal qara zindan.
Tsvvrml mnim heyrt dr alm,
Mnm ki, almi tsvirim eylmi heyran.

298

Dayanmam hrktsiz nnd heykl tk,

Kr lsa da gzm kmrm cmalndan.
Bu gz yam mn bir etibar xltidir,
Vcudimi elr hli-tndn pnhan.
Qcalmam, daha yxdur muradm almd,
Mn vz da bilmz qsr qalan dvran.
Cahanda az taplar pak damn insanlar,
dur ki, damnini trk qlmaram bir an.
Nec snin kimi bir mhliqan trk qlm
Ki, yxdur hsnn tay, kainat axtarsan.
Bu sehr sntinin snd kim grrs, deyr:
Yqin ki, Babil lub yurdun, afti-dvran.
tr rayihsindn mziyytin artar,
Snin tbitin, hsnn dur ayan.
Vcudun tr saar, sanki ahi-mrdann
ziz trbsin sn hmi zvvarsan.
xlq inami, murad rmzidir, nicat lmi,
Vlidir, hm d vsi, vsfi-zati bipayan.
bir hkimdir, hr bir sz nsihtdir,
Xlildir, yer il btlri edib yeksan.
Hlimdir, qdr qdrtil sbr etmi,
zlm zillti grm rva na dvan.
na prsti meyl eylmi br ruhi,
Fzilti bu sbbdn cahan lmu yan.
dur knllr mehr il eylmi br ruhi,
Fzilti bu sbbdn cahan lmu yan.

299

dur knllr mehr il mrhmt salm,

Iradsil nun xalq lundu kvn mkan.
ad nuri-hqiqtl gizli sirlri,
dur vern biz drki-hqiqt imkan.
zati-mtlqi-hqdir, Beytl-qsadr,
Bu kainatda yx ndan zg mzhr lan.
, yksk qli il almi edib thqiq,
Mqami il flklr qazand vkt an.
nun lil verilmzs alm islah,
Hsd edrdi cahan mlkn yqin viran.
Yx ndan zg bu almd fzl dryas,
nun yannda ham qtrdir, dur mman.
Vlidir, hm d vsidir kamali vsfind
Kmal sahibi tapmaz znd hsni-byan.
na itat vacibdir hr mslman,
kr bu rsmi pzanlar iki cahanda ziyan.
nun hadti etmi nbvvti tsdiq,
nunla tapd Mhmmd riti shman.
li dalti daim edib ritd,
dur vliyyi-xudavnd, srvri-mrdan.
rflidir ad, ni qdr ykskdir
Ki, zikr minbridir ri-xaliqi-sbhan.
hakimi-bdidir, hr hkm baqidir,
Zaman dyis d, hkm lur hmi rvan.
hkm sahibidir kim, rit hkami,
nun bir hkm il ldu xlq nur fan.

300

na ba ymyn hr bir ksin xtadr ii,

Grk ba ysin na hm gda v hm sultan.
nun sifatini qsd etmk mri-mkldr,
Mnaqibind br qli mat lur hr an.
Slam la sn, ey mrhmt, ta kani,
Snin linl qyuldu rit bnyan.
Murad atmaa sndn svay midim yx,
Sninl ancaq lur mkl ilrim asan.
Bir zg padiahn mdhi knlm yatmaz,
Bir zg srvri mdh etmdim cahanda, inan.
Fqirdir bu Fzuli, yazq gnahkardr,
Blay, mhnt etmi nu zman nian.
Gnah xdur, lindn xta xb saysz,
Cinayti x ardr nun bu dalardan.
Sn, ey xeyirli ylun rhbri, zn kmk et,
fat eyl, na ist Hqqdn ehsan.
Slam la brin fxri l Mhmmd kim,
Knl d, gz d alar nur nun camalndan.
* * *
Gtirdi vcd mni qamtin srvi-rvan,
Sn knldki meylim ziyad lur hr an.
Qrur il yeriyrkn, snin qamtin
Kmal qdrd tay yxdur, ey mhi-taban.
Fnani rti-mhbbt sayrsan, ndandr
Fnayi-mtlq mhkum lubdur hli-zaman.

301

lr mhbbtinin zvqn duyan hr ks,

dur ki, xlq lm hq saylm, ey canan.
ln bu zvq il zvq hlidir, kim lmzs
Bu zvq bilmz, nun qatili lar hirman.
Sn ba ymy mvat qalxd trpaqdan,
Sbb dur ki, glib lrzy zmin zman.
Az anca ssin asiman ss sald,
Mlklr rd ldu klamna heyran.
Tutuldu sehr btn yer z, nzr saldn,
Dedi: mnm bu tilismi btn cahan yayan.
Sn baxnca yan ldu taleyim zm,
Yqinim ldu n il iim tapar payan.
Grr n var gerid gzgy baxan kslr,
Snin znd mn qar smt ldu yan.
Yaxnlanca sn mhntim lur zayil,
Fran il knl qmlrim edir tyan.
Kmal bdr atnca fzun lar nuri,
Qsalsa mnzili, nuri ayn tapar nqsan.
Bsati-hsn qurub, baladn mamily,
Sn tmam vfa hli can edr qurban.
Bu ruhu al, mn vslini iltifat eyl,
Eyib deyil, aalar etslr qula ehsan.
Dilin irindir, mnal gzlrin sahir,
Vtnmi Babil lubdur sn, sn halvasan?
tursa hr n qdr dilbr hsn txtind,
Gzllr ir sn tay taplmaz, ey canan.

302

Yaxnlaar sn rar, uzaqlaarsan sn,

Bu meyldir aranzda pr kn lan.
Mzacn inc yaranm, tbitin munis,
Yannda is qurar hiyl min rzil eytan.
Ltaft il tmizlikd saf su kimisn,
Bu rsmdir ki, su alaq yer axar asan.
Tbitin gzlim, inc bir gl xar,
Hr inc ey mtssir lar, deyil bu yalan.
Zifdir ryim, qrxuram gtirmy tab,
zn xarsa gn tk niqab altndan.
Gzllik, ey snmim, snd bir mantdir,
manti dayar, rsmdir, min insan.
hsn yax qru, qyma l txunsun na,
Saqn, bu hli-xtadn yetr hmi ziyan.
Cahanda grm rva zlm hli-tqvay,
Tqilrin hi yxsa tutar sn divan.
pak imam ki, tsviri-hikmtin nun
Myyn etmmi ariflr qli bir mizan.
Vlidir, hm d vsi, vsfini deyn yerd
Marif hli bu tsvir tapmam imkan.
Svabi-nafildir cml vliya vsfi,
V leyk, vacib lub vsfi-srvri-mrdan.
Yaratm insl cinni xuda bu mqsd il
Ki, zahir lmasna l hin la imkan.
li dxalt edr kainatn ilrin,
Buna icaz veribdir xaliqi-sbhan.

303

radsi btn ilrd sanki bir ldir,

ld barmaa xar tmam kvn mkan.
Bu varlq almi tutmazd z yerind qrar,
nun vilaytin bal lmasayd cahan.
Edrdi trk yerin altn cvahirlr,
Bdnd qalmaz idi ruh qrxudan bir an.
qhr il bu cahana gr nzr salsa,
Nizami brhm lar varln bir anda haman.
Vcudu slh dayaqdr, qlnc dmn n
Blayi-hqdir, nu nazil eylmi yaradan.
Mn ndan zgsin z tutum nec, varm
Bir yl fzl tapan ki, la fzilt kan?
Msavi tutmaq larm nunla qllri,
Han nun kimi yksk, nun tk alaldan?
Xilaftil masirlri lub msud,
Kim vvl lm idi, nun qismti xsran.
Xilaftil masirlri lub msud,
Kim vvl lm idi, ldu qismti xsran.
Cahanda biz hamdan bxtiyar bir xlqik
Ki, grmdn na vvld baladq peyman.
Vlidir, ancaq ham vliyadn stndr,
lidir, ali mqamil lmu alian.
, mcizat il hq szn verdi rvac,
dur hqiqti-islam gstrn brhan.
Hqiqti demsydi feyz ustad,
Yqin qalard hqiqt uzun zaman pnhan.

304

dur ki, hr qdr hr i lub vaqif,

na hmi yandr tmam sirri-nhan.
nun inayti cml-cahan amildir,
dur hqiqti vermi tamam xlq nian.
Sdaqt il nu kim arsa imdad,
Asan yl il tin ilri tapar shman.
nun fziltini kim danarsa, cahildir,
ahi mdh ednin mkl lar asan.
Vilaytind xudavnd elmi pnhandr,
Bu elmi bilmyn Allahn unutmu, inan.
Vilaytind xuda ltf aikar lmu,
Kim lsa qafil, lar qafil hyyi-sbhandan.
tatind lan hrd ncat tapar,
Xeyir mllril dstlar srr dvran.
, ah dmn lub harda var zinazad,
Dulmayayd bu hli-inad ka anadan.
Salam la sn, ey mrhmt, sxa kani,
mllrin bu dnya snin lub heyran.
Fqir aciz heyran lan Fzulinin,
midi ltfn balanm, ey hi-mrdan.
, sndn zgsin drdini nec asn?
Murad atdr, zn eyl drdin drman.
* * *
Qlbim nur sad eqin, hsnn lcaq cilvgr,
Var yeri, aiqlrin l kib yansa gr.

305

Aiq abi-hyat lmu snin eqin, bli,

Kim ir bir qtr ndan, sa qalar hr qdr.
Hsnd hr inclik varsa, camalndan dar,
Sndki hsn incliklr xaliqi lmu mgr?
atmaq lmaz vslin cbr il, ey sultan, snin,
Hr ks ltfn fzun lsa, na feyzin yetr.
Bir baxda can verib, sylr hyat lvida,
Qddin zvq hli salsa hsrt il bir nzr.
Sn gedrkn aiqin ruhu lar tndn cida,
Bir mantdir bdnd ruh, snsn ruhbr.
Dvr vurmu evrsind xalnn ruhlar snin,
Ay zn lmu knllr mclisi, ey simibr.
Grmdn rxsarini heyran lublar hsnn,
Qlbi aqn dur lmu bel zir zbr.
Tn il aiqi dndrmk lmaz eqdn,
Aiq tn eylyn nasehlr lmu hli-r.
Qlbd ri atan eq zval lmu mhal,
Eq drdinin tbibi daima kmi zrr.
Almin nemtlri aiqlr lmu hram,
Eqdn baqa n varsa, aiq ndan l kr.
Kainat yklnrs sevginin mhnt yk,
Bar partlar gylrin, qalmaz bu almdn sr.
Eq drdi bir l qlbind yer tapsa gr,
Qbrdn fryadi r ykslr am shr.
Qarn acgz ruzigarn tmdn asan dyar,
Dymaz aiq drdi-mhntdn, larsa hr qdr.

306

Aiq z muqsindn mrhmtlr grs d,

Sanmayn razi qalb, sylr ki, ldum bxtvr.
Kim gln trini duysa, meyl edr grsn nu,
Grcyin istr ki, zsn axsindn birthr.
Sevginin hzz bykdr, qymaq lmaz hdd na,
Leyk ndan l kr kim qli tutsa rahbr.
Eqin hzzindn al sahiblri mhrum ikn,
Hr ksin banda sevda var, bu hzzi drk edr.
Eqdn zvq alsa bir aqil, cayib grsnr,
Bu na xar ki, bir kr qu ikar st gedr.
Aladqca mn, cfani artrrsan, dilbrim,
Ey hbibim, dadna atsn xudayi-dadivr.
Hqq z versin birhmin cfasin xitam,
Zlmn dzdkc mn, tyan edr l kinvr.
Dinlmz kim, eq drdini na izhar edm,
Qlbimi tskin n syim mn vermz smr.
Sevginin dmnlri hr n des, tabe lar,
Diqqt il dinlyr, bhtan atarsa hli-r.
Bir xta xd dilimdn, eqimi adm na,
Indi mn zr istrm, ltfn gnahmdan ker.
zr il snmzs qlbind lan qeyz ati,
Alaram ta kim, fatim la bu emi tr.
yl bir adil imamn eqin verrm qsm
Kim, vicudil nun dm nizam bhr br.
Hm vlidir, hm vsi, hm kamil, hm sahibkmal,
Hm tqidir, hm nqi, hm zahid, hm mtbr.

307

, nmaz st fqir verdi z ngtrin,

Dini-hqq ald sxasndan nun kfr zfr.
l atb ghvarsind par etdi jdri,
Grmmidir byl bir mcz hl nvi-br.
Yxdur ndan zg n rin, n rfn mrci,
Hkmn tabe lub l srvrin ms qmr.
Dstuna qismt lub nsrt, kramt hr zaman,
Sidq il kim damnindn tutsa, r ykslr.
Vsf surtd li nki vliyullahdr,
Var mqami hqq yannda Yu Isa qdr.
Canlanb dinin fidani emsindn tiinin,
sl dur dini-mbin, vliyadr ax br.
Hr fzilt varsa, bu almd bzl eylmi,
Qdrt zmil almd blnm xeyr r.
Beyrqi-lviyyti la mqam qaldrb,
Kfr xar etmi, rit tapm ndan izz fr.
Feyz idraki nun tapmaz mlamtdn zval,
yl bir dadr ki, bunlardan na yetmz xtr.
Niz vursa dmn, rncid lmaz xatiri,
Dini ehya eylmi vurmaqla miri-dsr.
Dstluunda mnft, dmnliyind var ziyan,
Dsta baran qtrsidir, dmnin iri-nr.
Ltfd, ehsanda stndr mvla cmldn,
Kimsd yxdur cahanda ndak crt, hnr.
Qlmasayd hikmtin tky ri-Mustfa,
Kfr edrdi xaneyi-dini yqin zir zbr.

308

Damnindn tutmasayd sidql alm nun,

Kainatn paltar par lard srbsr.
Tii Musann sasi tk zhur etdikd, bil,
Sehrd hr cr dyn varsa lar fani, hdr.
sslam, ey mnbi-tqva sn, kim, lmusan,
Hqq kramatinin asarin nadir bir ghr.
Trk qlm cnnti Adm ki, ldkd nun
Trbsi trbn yannda daim lsun bikdr.
Cnntin hsn bykdr, vsf glmz bhsiz,
Leyk qbrin aqil cnntdn la grsnr,
Nuh axtd gz ya mr byu, istrdi kim,
Xidmtind qul kimi fxr il balasn kmr.
Vacib lmu cml mxluqat sevgin, ya li,
Sndn zg dstlua layiq grlmz bir nfr.
Kim snin dmnlrini dst tutarsa, mhv lur,
Mnzil atmaz kim yri yldan eylrs sfr.
Hq yaratd bir-birindn ql il ruhu cida,
Eqin il birlib, nlar nec sdl kr.
Ya li, snsn vfann kani, hqqin mzhri,
Drghindn bu Fzuli icz il hact dilr.
Mn hsd hlindn ey mvla ikayt eylrm,
Eylmz gz yalarm hli-inad n sr,
Dfin hli-fsadn rrinin, tcil ql,
Xahiim, arzum budur sndn, qbul etsn gr.

309

* * *
z Mhmmd hqq eylmi kmali ta,
Fziltil nu rhbr etdi hqq yluna.
Bu almi yaradarkn sahibi-hikmt,
Mhmmd mmtinin hrmtini tutdu uca.
Xuda hbibidir hqq kim, yaranmadan alm,
Cmalnn iyla chan sad ziya.
Vliyyi-hqdir l caniini-peymbr
Ki, etdi sy il hkmi-riti icra.
Mdam pu sz etmi tbitim nifrt,
Yaratmam szmn hr birind bir mna.
Zman fitnsin adt etmim, n edim,
Edr zmany tabe adamlar dnya.
Knl hqiqt daim cahanda talibdir,
Mcaz qeydin balanmaa verrmi riza?

310

311

312

strdim almin iini etmk imtahan,

ldum bu mqsd il cahan seyrin rvan.
vvlc dd bir baa nagh ylum mnim,
ldu qrib ilr bada mn yan.
Grdm cmldn qca baban bhr n,
mmidl, qay il kib bir cavan fidan.
Sy eylmi vqt qdr ki, budaq verib,
Yarpaq ab, kuf yetirmi aac haman.
Meyv ki, sl mqsd idi zahir lcan,
vvl kufdn qida ald bir zaman.
Ayrld bir qdr byync kufdn,
Yarpaqla axdn qidaland durmadan.
zasin aacdan nun su rvan idi,
Tamsz, yetimmi byyb by atan zaman.
Hddi-kmal atmadan , meyv daima
stnd idi l aacn ad, kamiran.
Dydi, aacla bir-birinin ziddi ldular,
Rng il tri verdi bu ziddiyyti nian.
Meyv aacdan incdir, tri ziyaddir,
lmaz aacda meyvdki tr bigman.
Ayrlmalyd meyv aacdan dyn kimi,
Vermz tbit he ks bu hkml aman.
Meyv drilmz is aacdan, bu qaydadr,
Dvran lil hr ikisin yetr ziyan.

313

Hm meyvni zib, rdb mhv edr hava,

Hm d dyr aac bana da zaman-zaman.
Yxdursa meyvd aaca ehtiyac gr,
Meyv aacda tutmamal b yer mkan.
Dinl mni, all balam, diqqt il sn,
Bu inc nkt sirrini ta eylyim byan.
Salsan hqiqt almin yax bir nzr,
Sn meyvsn, mn is aac, dhr busitan.
Dnya banda hr aac bslmk n,
Qddi bkk flk zdr piri-baibani.
Yarpaq, kuf, ax gr bilmsn ndir,
Arvadla mal mlkm idi, ey zizi-can.
Qydun gn ki, sn bu cahan mlkn qdm,
Can irsil cismin verdi qida anan.
Sddn ayrd n sni dvran daysi,
Malmla, mlkm il tapard tnin tvan.
Mhtac idin mn n qdr ki, hyatda sn,
Mndn svay bilmz idin yari-mehriban.
Srf eyldim ylunda btn mrm, bu gn
Qaldrmsan qrur il ba gylr yaman.
Cismim ziflinc grnd ykm ar,
Mnd blan kmk n qalmam can.
Gnclik zndn ildiyin hr ml n
Yetmzmi tn vurdu mn hr qca, cavan?
Udsam bu qmlri, ey ul, qrxuram lm,
Rsvay laram, qrxuram, etsm gr fan.

314

Ey feyzinin kmali edn qdrimi fzun,

Ey izzti mn saylan vkt il an!
Sndn svay yxsa da candan mn ziz,
Drna tdn zmy qalm bu gn gman.
Meyv il aac biz d bir nmundir,
brt gtr, gzl deyilibdir bu dasitan.
Yx meyl snd n mn hmdrd lmaa,
Mmkn deyil sninl laq yari-hmzban.
Bsdir, mn zab il ba ymyin yetr,
Bsdir, mzmmtiml mnim barn ldu qan.
Tutmaz dxi sninl mnim ittifaqmz,
Mn bir vuc smk, sn is taz glsitan.
Yldalm tutarm sninl mnim bu gn,
Sn bir evik cavan, mnm piri-natvan.
strsn almi tutasan bir qlnc kimi,
Qn prdsind bs n n qalmsan nhan?
Mnsiz yaa, qazan zn hrmt, etibar,
Mn maneym, yxunsa bu gn nam il nian.
ahin balasnn var gr seyd qdrti,
lbtt, mslhtdir ed trki-aiyan.
Bir ll kan iind kmal atb gr,
Hkmi-tbit il grk qalmasn nhan.
Dnyan nzm salmaq n hikmt ldu bil,
Hr sz ki, sylmi bu Fzuliyi-natvan.

315

RBC MTNLRN TRCMS

(sh.30)
25-28-ci beytlrin trcmsi: Snin qhr edn qlncna mid gz adm
(mid baladm), qhr edilmi dmndn (qurtarmaq n) ndan kmk
istdim.
Sn hr iki dnyada pnahmzsan, insanlar sirat kemkd tinlik knd
sn snacaqlar.
mid edirm ki, Allahn mri il btn mrlr sn qaydan gnd (qiyamt
gnnd) btn ehtiyaclar dysn.
Hr iki dnyada snin razln istyib tyindn tutdum.
Ltfn lan midimin mhkmliyi mn bsdir.
(sh.49)
1-3-c beytlrin trcmsi: Allah din sultannn bdi dvlti durduqca
mslmanlarn mniyytini hr yerd bdi etsin.
Allah islamda bqa ran yer z ahnahnn hmtil iqlandrsn.
Allah, zmannin fxri lan sultan bdi yaat, nun feyzindn lknin
fzas behit dnmdr.
6-10-cu beytlrin trcmsi: nun qdr saray qarsnda rx astana
trpadr, dalt nun sadt bilyin zintdir.
Sltnt sdarti zl zamandan nundur v mmlktd sn gn qdr
nun lacaq.
dru v qvvtli dinin byk kmkisidir, uca v mtin ritin byk
kmkisidir.
dulduu gndn hr an ehsan mnbyidir, hr zaman fqt mnyidir.
(sh.50)
12-15-ci beytlrin trcmsi: nun daltinin nuru Yer zn aydnlatd,
drdnc gyn mclis bzynin (Gn) mhtac lmaqdan qurtard.
srin padahlar nun dvltinin astanasnda dayanmlar, lk varislri
xrac n girvdurlar.
Qdim padahlar lklrind nun he ey ehtiyac lmayan drgahnda srf
lunmaq n xzinlr dfn etmilr.
Glab tbitind tir lduu kimi, nun da mizacnda sxavt var, bal
mizacnda irinlik lduu kimi, nun da tbitind dalt var.
16-c beytin trcmsi: su v trpaq cism ruh verdi.

316

17-ci beytin trcmsi: nun snasinin zikri bizimn Quran kimi xeyirlidir.
19-cu beytin trcmsi: Dnizlrin v qurularn padah Sultan Sleyman
xilaftd Peymbr caniinlrinin caniinidir.
20-ci beytin trcmsi: nlar shabi-khfdirlr, da mhkm qaladr.
21-23-c beytlrin trcmsi: Gzl hal uan ana qarnndak haldr.
nun zmi hmi zngisinin yannda lan fth qasididir.
nun istyi hmi yhrli dalt atdr.
hans yer z tutsa nicat v rahatlq sanda, fth v qalibiyyt slunda,
bayra altndadr.
(sh.51)
24-c beytin trcmsi: nun zmi byk zmdir, ryi vqarl rydir.
25-ci beytin trcmsi: nun btn zmlri mvffqiyytl qurtarr, btn
rylri kmk edn Allahn mvffqiyytidir.
26-c beytin trcmsi: na kmk etmk n mlk dstlri pusqudadr.
27-ci beytin trcmsi: nun astanas aln qyulmaq (scd) ndr.
28-29-cu beytlrin trcmsi: Qdr eyvannn qllsi hmi dillnrk deyir:
Bura dn cnntidir, bdi yaay n daxil lun.
Behit v chnnmind ltf v qhrindn yax v yaman qarsnda qhri
yandrc duz, ltf axar su kimidir.
32-33-c beytlrin trcmsi: Ey dnya qaliblri himmtinin lalts lan,
flyin rxi snin frman vern barmann zydr. gr snin frmannn
mhr Sleyman mlkn (dnyan) hkm altna alsa, tccbl deyil.
(sh.52)
36-38-ci beytlrin trcmsi: Snin hkmnn byunduruu altnda dvrann
bynu bklmdr. Bunu grmyn uzaqgrn qldn uzaqdr.
Btn dnya snin lkni bzyn daltin snmdr. Afrin, ey lk
sevn padiah, afrin! Nemtinin trifini yenilmk hr ksin ii deyil, yaxs
budur ki, Fzuli bundan artq fzulluq elmsin.
40-c beytin trcmsi: Allah yaxlq ednlrin myini ba xarmaz.
(sh.54)
27-38-ci beytlrin trcmsi: Iraq trpann susuz qald bir zamanda
dnizlr kimi buludlar gndrib suvaran Sultan Allahm bdi etsin. na iqtida

317

etmsydik, biz adlq shnin (cnnt) atmazdq, hidayt etmsydi, biz

qrar beiyind yatmazdq.
nun dalti zamann flaktlrindn qrunmaq n bir snacaqdr,
insanlar tinlik zaman nunla tskinlik taprlar.
Qlnc dvrn hadislrindn qrunmaq n qaladr, insanlar frar
qrxusundan bu qalada aman taprlar. nun dalt hrti islamn intizamnn
zdr, nun hrti slflrinin d iftixardr.
(sh.64)
17-ci beytin trcmsi: Allah, biz ehsan et, nun taleyini bdi et.
Allah, nun yyamnda xalqn haln gzlldir.
(sh.71)
30-cu beytin trcmsi: Xalq irisind qalmanz istnilir.
31-ci beytin trcmsi: Sizdn qaranlqlara hidayt nuri sald.
Qaranlqlar yx edn in srlri hmilik lsun!
(sh.127)
32-33-c beytlrin trcmsi: Allah nun uca qdrini bytsn, Allah nun
uca nini yksltsin.
Allah nun an-rfini artrsn, Allah nun hkmn bdi elsin.
(sh.142)
1-ci beytin trcmsi: Yksk gylri yaradan Allaha hmd lsun.
7-ci beytin trcmsi: Almlrin sahibin sndq, nhy etdiyi eylrdn
kindik.

318

LT
A
Aba atalar
Abi-at d suyu, yni rab
Abi-bqa dirilik suyu
Abidar sulu, tz
Abi-ngur zm suyu, yni rab
Abigin
Abigundur gnbdi-dvvar dvr edn
gnbd (gy) mavidir. Su rnglidir
Abi-heyvan bax: abi-hyat
Abi-hyat dirilik suyu, qdim miflgiyaya
gr, Iskndrin axtarmaa
getdiyi dirilik suyu. Guya bu
suyu Xzr iib bdi hyata atmdr
Abinus aac addr
Abi-rvan axar su, ay
Ab dan su v dn
Ab tab ltaft; tzlik
Ac fil dii
Afaq fqlr
Afrinnd yaradc; Allah
Afrini yaradlm, xilqt
Aft bla, gzl
Afitabi-vci-rf rf smasnn
gni
Afitabi-sbhi-mhr qiyamt shrinin
gni
Afiyt salamlq
Aaz balamaq, balanc
Al qrmz; hiyl; nsil
Alam kdrlr, lmlr
Almara dnyan bzyn
Almfruz dnyan iqlandran
Almsuz dnyan yandran
Almtab dnyaya iq v hrart
vern
Ali-hmdi-Muxtar Mhmmdin
(s..s.) nsli

319

Amac hdf
Amacgh hdfin lduu yer
Amad hazr
Amal mllr, arzular
Amm mum, cml, camaat
Ara bzyn
Arayi zint, bzk
Ari b, lpaq
Ariyt burvuz
Ariz yanaq
Asib bla, msibt
Aiyan yuva
Aub fitn, hycan
Aft mftun, vurun
Atbar d yadran
Ati-bim qrxu du
Azr d, at
Azim zm edn, bir trf gedn
Azimun yrni; yxlamaq, tcrb
B
Bab qap; fsil
Bad rab
Badxar rab in
Badi l, shra
Badigird qasra
Badipay klk ayaql, srtl gedn
at
Badipeyma b, avara gzn
Badiygrd ld gzn
Badiyniin ld hyat keirn
Badnvrd klk kimi tn
Bak qrxu
Baqi hmilik, qalan, daimi
Bal qanad
Bala yksk
Balin yastq
Bam dam
Bar yk; meyv; df; rsmi qbul
Baran ya

320

Baravr meyvli
Bari-na mqqt yk
Barigah divan, saray
Bari-giran ar yk
Barik dqiq, inc, nazik
Bark yk dayan
Bazi yuncaq
Behbud yaxlq; salq
Behitasa behit kimi
Behtr daha yax
Beyn rta, ara
Beyt ev; erin iki misras
Beytl-hzn qm evi; dini rvaytd
Yqubun Yusif hsrtind
drd yl ayrcnda qurduu kma
Beyz yumurta
Bd snra
Bdhd pis hdli, sznn stnd
durmayan
Bdl vz, bir eyin yerini tutan
Bdndi pis niyytli
Bdgu hr ks haqqnda pis danan
Bdihi ldu akar ldu
Bdnjad sli, ncabti lmayan
Bdr n drd geclik ay. Mhmmdin
mhariblrindn birinin ad
Bdsrncam axr pis lan adam
Bl qltuq
Bhayim drdayaql heyvanlar
Bhct gzllik
Bhctfzayi-mlk lknin gzlliyini,
rvnqini artran
Bhmn qn ikinci ay, msi ilinin
XI ay
Bhr dniz; ruz vznind eir ls
Bhram Mars ulduzu; Nizaminin
Yeddi gzl srinin qhrman
Bhri-bipayan ucsuz-bucaqsz dniz
Bqa hmilik
Bqm qrmz byaq aac
Blak drd kn, ba blal

321

Bnat qzlar; ulduz addr

Bnd qul, kl
Bndprvr klsini yax saxlayan
Brat yazlm kaz: rsmi gndrilmi
kaz
Brd syuq
Brf qar
Brg yarpaq
Brgi-gl gl yarpa
Brgi-smn yasmn yarpa
Brgbar yarpaq v meyv
Brgzid seilmi
Brq imk
Bsa x
Bsi x, xeyli
Bst bal
Bstdhan az bal; sakit; dili tutulmu
Bstr yataq
Bart mjd
Bat glmk, frhlnmk, nlik
Byaz a
Bzl balamaq
Bibdl vzsiz
Bid syd aac
Bidar yaq, bidar etmk, yatmaq
Bidar zlm, tcavz
Bidirng aramsz, srtli, ylnmdn
Bigah vaxtsz
Bigran hdsiz, ucsuz-bucaqsz
Bigman ksiz, bhsiz
Bix kk
Bixud zndn xbrsiz
Biizzt etibar hrmtsiz v etibarsz
320
Bilcml btn, tamam
Bim qrxu
Bimdar istinadgah lmayan, kmksiz,
etibarsz
Bimhaba qrxusuz
Bimi-duzx nari-qm salm dilisuzanim
chnnm qrxusu yanar

322

knlm qm du salmdr
Binhayt snsuz
Bini gr
Bintl-inb zm qz, rab
Biprva qrxusuz, csartli
Birun xaric
Bisr saman basz-ayaqsz, intizamsz
Bi artq, x
Bitr daha x
Bizr pulsuz; qzlsz
Bum yer; trpaq; bayqu
Buy qxu
Bq yer
Blnd yksk, ali
Blndxtr taleli
Blhvs hvav hvs uyan
Bn zl; dib; kk
Bnyad zl, sas
Brhn lpaq
Brhnpa ayaqyaln
Brhan dlil, sbut
Brid ksilmi
Brud tmail lur tbayei-mhru
ayzllrin tbiti syua mail lur
Brudt syuqluq
Bzal kei balas, vlaq
Bzrg byk; musiqid mqam
Bzrgvar yksk rtbli
C
Cah mnsb, hrmt
Cahanara dnyan bzyn
Cahanfruz alm iq vern, gn
Camid dnmu
Cami-xgvar lzztli rab
Can ruh, bdn
Canbx ruh xayan
Canfza can balayan, ruhu xayan
Canprvr ruh xayan
Cansuz rk yandran

323

Cari lmaq axmaq

Cbl da
Cdid tz, yeni
Cng dy, mharib
Craht yara
Crs dvnin bynundan aslan
zng, znqrv
Crih yara
Cz sbrsizlikl tla v iztirab,
alayaraq ikayt etmk
Czm qti
Cidal dymk, vurumaq, mbahis
Cinan cnnt
Cirmi-xaki-tir rki-rvzeyi-rizvan
lur qara trpaq, behiti qsqandrar,
ndan stn lar
Cvn zireh, dmir geyim
Cu arx, su arx, kiik ay
Cud sxavt
Cnb hrkt
Cnun dlilik

ah quyu
akr nkr, qul
aki-giriban yaxan paralamaq
emeyi-hyat dirilik bula, hyat
bula, abi-hyat
rxi-nbri dairvi sma
in qvrm; tplayan; dru
ini-bru qaqabaq
irai-mclisi-ilman mi-mhfilihur
qlmanlar mclisinin ra,
hurilr yncann mi
D
Dad dalt, insaf
Dadbx daltli
Dadxah ikayti

324

Dai-dil rk da
Dazn da vuran
Dam tl, tr
Damn tk
Damigah tl qurulan yer; dnya
Dana alim, bilici
Dannd bilikli adam
Dani bilik, elm
Danimnd all, bilikli, elmli
Dar bina, ev
Dari-bqa axirt evi
Darl-man snacaq yeri
Dey q mvsm, msi ilinin
nuncu ay
Deyn brc
Deyr mnastr
Dbir katib, yaz
Dbistan mktb
Dbur qrbdn sn klk
Dhan az
Dhr zaman, dnya, alm
Dlil yl gstrn; sbut
Dlili-zillti-syandr trrzi-hal
vziyyt etiraz syan zlilliyin
dlildir
Dm qan; zaman; nfs; ah; shbt
Dm vurma bhs etm
Dmbst nfsi tutulmu, danmayan
Dmvi-hrart qan hrarti
Dmi-srd syuq ah
Dndan di
Dni alaq
Dr qap
Drau qucaqlamaq
Drbst qaps bal
Drhm qarma-qarq, iztirabl
Drmand aciz, lacsz
Dryadil geni rkli, hvslli
Dryayi-thyyr heyrt dnizi
Dst l
Dstamuz l yrnmi (qu, heyvan)

325

Dstar alma, ba sar

Dstbus l pmk
Dstgir ldn tutan
Dstrs l atan, l glmk
Dstur izn, rsxt
Dt l, shra
Dvvar dvr edn, hrkt edn
Dycur qaranlq gec
Diba qdim divanlara yazlm
mqddim
Didar z, camal, gr
Did gz
Dil rk
Dilara knl bzyn, sevgili
Dilaram ry sfa vern
Dilazar rk incidn
Dilfgar knl yaral
Dilfruz rk aan, frh gtirn
Dilfirib knl aldadan
Dilgua rk aan
Dili-mcruh yaral rk
Dili-prxun qanla dlu rk
Dili-tir qaranlq knl, tutqun knl
Dilk rk kn
Dilnvaz rk xayan
Dilniin ry yatan
Dilpzir ry yatan, xaglim
Dirxt aac
Diria heyf, x tssf
Dudi-dil rk tsts, ah
Dur uzaq
Durbin uzaqgrn
Durndi glcyi dnn, uzaqgrn
Dcahan iki dnya; bu dnya v
axirt
Dxtri-rz tnk qz, rab
Drc sandqa
Drd rabn dibin kn xlt
Dru yalan
Dstur qanun
Dnam sy

326

Dvar tin
Dta iki qat, bklm
Dyn nlik; ty
Dzd ru
Dzx chnnm
E
Etidalddir hccti-hvas qva
hisslr v qvvlrin niansi
mtdillikddir
Ezaz zizlmk, mehribanlq
Evc uca, yksk
Evd eylmk geri dnmk, qaytmaq
Eyn gz
Eyi-bdi bdi irt
Ey niat kef v adlq

da dmnlr
lm x biln
ma kr
mal mllr, ilr
van kmkilr
zm daha byk
ali byk adamlar, alilr
azim byklr
bd qul
bdan bdnlr
bhr nrgiz iyi
br bulud
bri-ehsan ehsan buludu
bri-neysan neysan buludu
bru qa
bruyi-xm yri qa
bsm lal l
bvabi-rhmt rhmt qaplar
cm rb lmayan
cz acizlik
dm yxluq

327

dhm qara at
dvar dvrlr, zmanlr, musiqi
istilah
fgar prian; yaral
fknd yxlm, dkn, biar
flak gylr
fsr tac
fsrd slun
niya dvltlilr
hbab dstlar
hkam hkmlr
hli-qbur qbiristan hli, llr
hli-neyrng klkbaz, hiylgr
adamlar
hli-raz sirr hli, sirda
hmr qrmz
hsn x gzl
hvl pgz
xtr ulduz
xtri-bxtim ldu tir bxt ulduzum
qarald (snd)
xtrnas mnccim
xzr yal
kabir byklr
klrb yemk-imk
kml daha mkmml, nqsansz
krm x sxavtli
qalim iqlimlr
qd dyn; nikah
qdm qabaq, qdim
qran tay-tu
layiq laqlr
lim bilik sahibi
llam x-x biln, Allah
ltaf ltflr, mrhmtlr
ml arzu; i
mim mum amil lan
min inanlm, mtbr
mlak mlklr
mvac lplr, dalalar
mval var-dvlt

328

mvat llr
nadil blbllr
nbiya peymbrlr
ncm ulduzlar
ncmn yncaq
ndlib blbl
ndi fikir, xyal
nhar nhrlr, aylar
nis hyan, hmdm
nqa Simur quu
nsar yardmlar; Mhmmdi
Mkkdn Mdiny aran qbillrin
byklrin veriln ad
nvar iql, parlaq
rayis glinlr
rayisi-glzar mn glinlri, gllr,
iklr
rq tr
rivan qrmz rngli ik
rus glin
rvah ruhlar
rvahi-qds mqdds ruhlar
rzan ucuz
rzl alaq, x alaq
sar bazar
salib slublar, qaydalar
sbabi-mstar mvqqti lvazimat
sd ir
shab msahiblr, hmshbtlr
shl daha asan
srar sirlr
srari-dil rk sirlri
srari-nihan gizli sirlr
svd qara
ar eirlr
car aaclar
hb bz at
hr x hrtli, mhur
k gz ya
kal killr
kbar gz ya tkn, x alayan

329

kriz gz ya axdan
rf x rfli
ta bxi
tan susuz, tn
yadiyi-fqra fqirlr li, yxsullara
l tutan
ya qdh
zayim dualar, vsunlar
zhar iklr
zhr daha akar, daha aydn
zim byk
zimt myyn bir yer hrkt
etmk
zim-an hrtli
F
Fam rng
Fari asud
Fa zahir xmaq, mlum lmaq
Fqfur in hkmdar
Fm az
Frax geni
Fraq ayrlq
Framu etmk unutmaq
Frar qamaq
Frd tk
Frda sabah
Frhnak ad
Frxnd xbxt; uurlu
Frq ba
Frrux uurlu
Fsd qan alma
Ftrat hadislr arasnda ken
zamanlar
Fttan fitnli, cazibli
Fzayi-behiti-srur adlq behitinin
fzas
Fikar yaral
Firdvs cnnt
Firib aldatmaq

330

Fulad plad
Fsrd dnmu; slun
Fsrddil ryi dnmu, hissiz
Fzun artq, x
Fzun artq; x
G
Gav kz
Gavi-mahi dini fsand yeri buynuzunda
saxlayan baln stnd
duran kz
Geysu hrk, sa
Gnc xzin
Gncineyi-srar sirlr xzinsi
Gncineyi-raz sirr xzinsi
Grd tz
Grdan hrlnn, dnn
Grdun dnn; flk; dnya
Grm isti
Grmi-bazar-qlmaq bazar qzdrmaq
Gz df, arn
Gil lpaq, trpaq
Giran ar, bahal
Giranbar ar ykl
Girdbad qasra, frtna
Gireh dym
Giriban yaxa
Giribanak yaxas paralanm
Giriftar tutulmu
Giriz qamaq
Girizan qaan
Giryan alar
Giry alamaq
Giyah t
Gvhrbar gvhr yadran
Gvhrfanlq gvhr spmk,
mnal danmaq
Gvhrpa gvhrsaan
Gvhrriz mnal danan, irin danan
Gymk yanmaq

331

Gur qbir; v heyvan

Gu qulaq
Gumal qulaqburmas
Gdi-hdiqeyi-cud sxavt baasnn
gl
Glbn gl buda
Glin gl tplayan, gl yan
Glfam gl rngli
Glfan glsaan
Glgun gl rngli, glzl
Gli-rna qrmz rna iyi
Glnar nar iyi
Glrux glzl
Glrxsar glyanaql
Gmnam ad-sann itirmi, unudulmu
Gmrah ylunu itirmi, ylundan
xm
Gnbdi-dvvar hrlnn gnbz,
sma
Grz tppuz
Gstax arsz, dbsiz
Gad alm
Gadbru aqqal, glr zl
Gadru aq zl
Gvah ahid
Gzr kemk
Gzid seilmi
Gzini-hli-chan dnya hlinin
seilmii
H
Hadi yl gstrn
Hadiyi-rhi-thqiq hqiqi ylun
gstricisi
Halik hlak lan
Hamun l
Haris kini
Haziq-tbib mhartli, ustad tbib
Hba bihud; zrr, tz
Hbib sevgili, dst

332

Hbibllah Allahn dstu Mhmmd

peymbrin lqblrindndir
Hcr da
Hcri-mbark Kbdki mqdds
qara da
Hdayiq baalar
Hdiq baa
Hqir etibarsz, aciz
Hmbzm bir mclisd turan
Hmniin ylda
Hmra qrmz
Hmrah ylda
Hmraz sirda
Hmsay qnu
Hmzban dilbir
Hrarti-mehr gnin hrarti
Hrgiz he zaman, sla
Hrir ink
Hsud paxl
Hvadis hadislr
Hvaxah lmaq sevmk, istmk
Hvayi-dari-vfa burada fdakarlq,
irad
Hvsnak hvsli
Hzar min; blbl
Hibali-sehr dnb sehr iplrin
dnb
Hicab prd; utanma
Hicr ayrlq
Hidayt dru yla getmk
Hilal yeni xm ay
Hilalbru ay qal
Hirman mhrumiyyt
Hirz qrunmaq; tilsim
Hisni-pnahind pnah qalasnda
Hlleyi-xzra yal ipk
Hmayun uurlu, mbark
Hmma xstlikdn ml gln
hrart, qzdrma, isitm
Hmr dri xstliyi
Hrufi-hca lifban tkil edn

333

hrflr
Hsni-gftar sz gzlliyi
X
Xab yuxu
Xah-naxah istr-istmz
Xak trpaq
Xaki-mrqdindn zrreyi qbrinin
trpandan bir zrr
Xakipay ayaq trpa
Xakisar tz-trpaq iind qalm;
prianhal
Xakistr kl
Xaki-tir qara trpaq
Xali b
Xam qam, qlm
Xamu lmaq sakit, dinmz dayanmaq
Xan sfr, karvansara
Xan ev
Xar x mhkm da, mrmr da
Xas am seilmilr v mumi
camaat
Xavr gndan
Xeyl dst, tayfa
Xeym adr
Xeyrndi xeyirli i dnn, xeyirxah
Xeyrlbr insanlarn xeyirlisi,
Mhmmd iardir
Xdng mhkm aacdan qayrlm
x
Xdngi-xunriz qantkn x
Xffa yarasa
Xla bluq
Xm yri
Xmid yilmi, bklm
Xm pi yri v qvrm
Xndan gln; alm
Xnd gl
Xrabi-badeyi-zrqm siri-damiriya
gnah rabnn srxuyam,

334

riya trunun siriym

Xsart zrr, ziyan
Xsm dmn
Xsm mvkkil mheymini-cbbar
z ryindn dnn cbr edn
mehriban (Allah) vkil lsun
Xs xar r-p
Xvas seilmilr, mhtrmlr
Xyam adrlar
Xyyat drzi
Xzra yal
Xilaf yalan, trsin deyilmi sz
Xilafi-mdda istyin ksi
Xird al
Xirdmnd all
Xiridar alc, mtri
Xirq kemid kiilr mxsus st
paltar
Xsrv padah, hkmdar
Xnud raz
Xvf qrxu
Xun qan
Xunab qanl su
Xunalud qana bulam
Xunbar qan yadran
Xunin baaqc, snblyan
Xuni qanl, qan tkn
Xunriz qantkn, zalm
Xcst uurlu
Xdry zbana hrkt edn
Xld cnnt
Xlq tbit
Xm kp
Xrddan n kiik eylr diqqt
edn
Xrrm ad, sevinc
Xrsnd xhal, mmnun
Xruci-zkat zkat xmaq, artq
maln nda birini vergi vermk
Xsran zlillik
Xk quru

335

Xtteyi-Rum Rum lksi, Kiik

Asiya

bart ibarlr
bram z salb bir ii bir adamn
bynuna qymaq
btihac sevinc, frh
cabt-buldu qbul ldu
dam davam etdirmk
fazeyi-cud sxavt atdrmaq,
sxavtin blluu
krah iyrnmk
kram hrmt gstrmk
ktisab ksb etmk, qazanmaq
qd byunba
qdi-bnm eh damlalar
qtida qlmaq tabe lmaq, uymaq
qtizayi-dl daltin tqazas
ltmk aparmaq, atdrmaq
ltica snmaq
mtila dlmaq
mtina kinmk, rdd etmk
nabt qfltdn qurtarmaq
nfial utanmaq
nhiraf dnmk, byun qarmaq,
rdd etmk
nkisar snmaq, qrlmaq
nqitai-ltf lft laqsini ksmk
nirahi-sdr sin amaq
ntiha nhayt, sn
ntiqal bir yerdn baqa yer kemk
radt arzu, istk
rm cnnt
ridi atd
rsal gndrmk
rad yl gstrmk, rhbrlik etmk
rtifa ucalmaq
rtihal qlmaq kmk, dnyaya
getmk

336

stida yalvararaq istmk, xahi

etmk
stifa saf, tmiz
stifsar srumaq
stifar qlmaq tvb qlmaq
stiqbal qabaa xmaq, qarlamaq,
glck
stimrar cfaya dzmk
stirham yalvarmaq
stitat qdrt, gc
ar bir eyi thriri bildirmk, yazaraq
xbr vermk
tika ikayt etmk
tiyaq vq, hvs
tab danlaq, thmt
tmam tamamlamaq
ttisal yetimk, qvumaq
zayi-cism can cism v ruha ziyyt
vermk
zdiyad artrmaq
zd Allah, tanr
K
Kafur kamfra, a mnasnda da
ilnilir
Kax qsr, yksk bina
Kambx arzu v mqsd yetirn
Kambin arzu v mqsdin nail lan
Kamran xbxt, arzusuna atan
Kan mdn yeri
Karfrma i buyuran
Kargr ii
Karxan i grln yer; dnya
Kaif kf edn, tapan
Kaifi-srar sirlri kf edn
Kazib yalan
Keyvan ulduz addr
Kbadt tlim yay
Kbir byk
Kbud gy rng

337

Kbutr gyrin
Kfi-tzrri-drya dr damnishra
dryann xahi li shrann
tyinddir
Kla qara, quzun
Klal yrunluq
Klidi-mxzni-mhruseyi vquf
ur bilik v ur hri xzinsinin
aar
Km az
Kmakan vvlcdn lduu kimi
Kmandar x atan
Kmin pusqu
Kmin aciz, zlil
Kmingah br, pusqu yeri
Kmqiymt qiymtsiz, dyrsiz
Kmtr daha az, skik; aciz, etibarsz
Knar qucaq, au
Kraht iyrnmk
Krih iyrnc
Krim sxavtli, krmli
Kzzab x yalan danan
Kibr byklk, qrur, tkbbrlk
Kilk qam qlm
Kilki-tqdir qzann qlmi
Kirdigar Allah
Kirim naz, qmz
Kisvt paltar
Kivr lk, mmlkt
Kizb yalan
Kvkb ulduz
Kvkb tntn; binalarn stndki
bzk
Kvdn axmaq, drraksiz
Kvn dnya
Kuh da
Kuhkn da apan, Frhadn lqbidir
Kuhsar dalq yer
Kuh dt da v shra
Kuy k, astana, mhll
Klbeyi-hzan kdr evi. Yqubun

338

Yusif hsrtind drd yl ayrcnda

yaad kma
Klxn hamamn d qalanan yeri
Kt ldrlm
Ktah-nzr uzaq grmyn adam
Q
Qabil qabiliyytli, all
Qaim mhkm, daimi
Qal sz
Qaliy-mik nbrdn hazrlanan
gzl iyli qara tir
Qamti-mvzun yaraql by
Qanda harada
Qan hans
Qan han
Qate kskin
Qaz nlik, qadnlarn yanaqlarna
kdiyi qrmz rng
Qazi dini mharib itiraks
Qr drinlik, dib
Qbail qbillr
Qbih irkin
Qbl vvl
Qdr dyr, qiymt, mziyyt
Qlyan qaynama
Qmr ay
Qmksar tslli vern, hmdrd
Qrati-ma suyun xunmas, yni
rbc su demk lan ma klmsind
a ssini uzadaraq xumaq
Qrib suya batm, bulmu
Qrib yaxn
Qt fsl hr ksmk, ayrmaq
v cm etmk
Qzal (zal) ceyran
Qina dvlt; rqi xumaq
Qvl sz
Qumari qumrular
Qbar tz, kdr

339

Qllab ngl
Qrab qara
Qrb yaxnlq
Qrbt yaxn lmaq
L
Laf yalan sz; mkalim
Lar arq
Lalfam lal zl
Lalrx lalyanaq, qrmz yanaql
Lalrxsar lal zl, qrmz yanaql
329
Lalzar lallik, mn
Lamkan mkansz; Allah
Layql idraksz, alsz
Layzal zail lmayan, hmilik;
Allah
Leyl gec
Leylnhar gec v gndz
Llfam qrmz rngli
Llgun qrmz rngli
Lb ddaq
Lbalb azna qdr dlu
Lbbeyk bli mnasnda ilnilir
Lbbst sakit, danmayan, dda
bal
Lbi-meygun qrmz ddaq
Lbriz daan
Lb yun; faydasz i
Lhd qbir
Lhm t
Lhn ss; nm
Lhv yun, ylnc
Lhv lb faydasz yun; ylnc
Lmeyi-tab istinin parlts
Lrzan titryn
Lvhllah Allah uzaq eylsin
Lziz lzztli
Liva bayraq
Lbt yuncaq; gzl

340

Ll inci, mirvari
M
Ma su
Mabeyn iki eyin aras
Madeh mdh edn, triflyn
Madr ana
Mah ay
Mahi balq
Mahi-Knan Yusifin lqbidir,
Knann ay demkdir, gzl mnasnda
ilnilir
Mahi-taban parlaq ay
Mahliqa ayzl
Mah-par ay paras
Mahtab ay i
Malamal azna qdr dlu
Mali srtmk
Mannd xar, xatmaq
Mar ilan
Marmur ilan v qarqa, hrat
Matmara yas evi; dnya
Matmfza kdri artran
Matmzd yasl, msibt dar
lan
Meyxarlr mcalistindn alb
srr rab inlrl durubturmaqdan
hzz alb
Meyi-nab saf rab
Mbud ibadt lunan
Mbudi-hqiqi Allah mnasnda
ilnilir
Mkus trsin evrilmi
Mmur abad
Msiyt gnah
Mabir keidlr
Mani mnalar
Masi gnahlar
Mbhud heyran, aqn
Mcmi-hli-kmal kamal hli ynca,

341

kamillr mclisi
Mcruh yaral
Mdid uzun, x
Mdyun brclu
Mfqud yx lmu
Mftuh alm
Mhafil yncaqlar
Mhalik lm yeri, thlk yeri
Mhar cilv
Mhbub sevgili
Mhceyi-ryti-iqbali tale bayrann
ayparas
Mhcub utanan
Mhcur ayr dm
Mhd beik
Mhfil mclis
Mhi-asimani-hmt zmt
gylrinin ay
Mhqur xar lmu, etibarn itirmi
Mhmil dvnin stnd iki
adamlq kcav
Mhrmi-raz sirr mhrm, sirda
Mhsur hasarlanm, mn lunmu
Mhzr ahid
Mxmur xumarlanm
Mxuf qrxulu, thlkli
Mxzn xzin
Mknun dzlm
Mkrmt krm, izzt v rf
Mqal sz, klam
Mqbr qbiristan
Mqrr qrar edilck yer
Mlamt mzmmt, danlaq
Mlc snacaq
Mlci-sir kibar kiiyin v byklrin
snaca
Mmat lm
Mmlu dlu
Mnazil mnzillr
Mnzur nzr lunan, baxlan
Mrahil mrhllr, mnzillr

342

Mratib mrtblr
Mratibi-hbab dstlarn mrtblri
Mrdud rdd lunmu
Mrdm insanlar, gz bbyi
Mrdmk bbk
Mrdmi insanlq
Mrg lm
Mrub rbtli, yax
Mrizi-arizeyi-nqsdir nfus tamam
ham nqsan blasnn xstsidir
Mrkb minik
Mrqd qbir
Msud xbxt
Msa gec
Msab drc, mrtb
Msaf mharib
Msdud balanm, qapanm
Msrrt adlq, nlik
Msnd mqam, mqyyd, drc
Msrur ad
Mstur rtl; stirlnmi, yazlm
Mrb xasiyyt, iki qab
Mat glini bzyn qadn
Mtlub tlb lunan, istniln ey
Mvddt sevmk, mhbbt
Mzayiqi-rhi-qhri mhaliki-da
dmnlrin thlk ylunu balamaq
Mzhr bir eyin zahid lduu yer
Mzidi-illti-idbar talesizlik illtini
artran
Mzkur sylnn
Mzzrrti-rar r adamlarn zrrlri
Michr akar
Midad mrkkb
Minafam yal rngli
Minbd bundan snra
Minqar dimdik
Mirati-zmiri-pakdan jngar silmk
pak rk gzgsndn pas silmk
Mikbu mk qxulu
Mikfam mk rngli, qara

343

Mikin x qxulu, qara rngli

Miyan bel; rta
Mizaci-namiyy bymk mizac
Mizban ev sahibi
Mcm nqtli hrf
Mtqid etiqad edn, inanan
Mtmid etimad ediln, inanlm
331
Mhml nqsansz hrf
Mvt lm
Mur qarqa
Mbhm anlalmayan, strtl
Mbrim inad, israr edn
Mcrrb tcrbli, snaqdan xm
Mdbir talesiz
Mdbir talesiz, bdbxt
Mdbbir tdbir tkn
Mnbr nbrlnmi, tirli
Mttr tirli
Mzzb zab v iztirab kn
Mzzbi-bdi bdi zabl
Mzzm byk
Mfrrhi-dil rk sevindirn
Mfid faydal
Mheymna mehriban, daimi lan,
Allah
Mhib qrxunc
Mhlik thlkli
Mxbir lmaq xbrdar lmaq
Mj kirpik
Mkrrm hrmtli
Mkvvnati-hdus mvcudatn
ml glmsi
Mqbil taleli
Mqddm irlicdn, vvlcdn
Mqddr insann alnna yazlm
tale
Mqddir hr eyin n lacan
qabaqcadan myynldirn, Allah
Mqrrb yaxn
Mqrrr qrara alnm

344

Mqtza lazm gln

Mqtzayi-vzi-nahmvar uyun
lmayan vziyytin tlbin gr
Mlazimt birinin qulluunda lmaq
Mlhq etmk atdrmaq
Mnim dvltli, varl
Mnadi car
Mnafiq ikizl, nifaq salan
Mnfil mtssir lan, acqlanan,
xcil
Mnhzim pzulmu, mlub
Mnkir inkar edn, danan
Mnqad tabe, itat edn
Mnqlib dyin
Mntxb seilmi
Mrc qarqacq
Mrd lm
Mrttb trtib edilmi
Mr qu
Mruri-mr mrn kemyi, sna
atma
Msllm druluu tsdiq lunmu
Mslsl zncir kimi sralanm,
silsillnmi
Mstdiyi-triqi nicat nicat ylu
arzu edn
Mstdam daimi, mdam
Msthsn bynilmi, gzl
Mstvcibi-ehsan ehsana layiq
Mvv tvili
Mtri Saturn ulduzu
Mtllim kdrli, mhzun; agird
Mtyyir-mizac mizaci dyiilmi
Mthyyir heyrt dn, heyran
Mti itat edn
Mzyyn zintli, bzkli
Mzmr gizli
Mztr arsiz
N

345

Nab xalis, saf

Nabca yerind lmayan, mnasibtsiz
Nabkar i yaramaz
Nabina kr
Nadid grnmmi, misilsiz
Naf gbk, ceyran gbyindn xarlan
mk
Nafil faydasz, b
Nafir nifrt edn
Nahmta brabri lmayan, vzsiz
Nahid Zhr ulduzu
Naxah istmyrk
Naxun drnaq
Naim yatan, yuxuda lan
Naqabil qabiliyytsiz, cahil
Naq dv
Naqniin dvy minmi
Naqil nal edn, sylyn; keirn
Nal qam qlmin iindki inc tel;
qlm; ttk; nal edn, inildyn
Nali nal, inildmk
Nam ad, hrt
Namehriban mhbbtsiz, vfasz
Nam mktub
Namrub bynilmyn
Namtnahi nhaytsiz, snsuz
Namvr adl, hrtli
Nan nmk duz-rk
Napeyda zahir lmayan, gizli
Naprva qrxusuz
Napxt bimmi, xam
Narsid yetimmi, kal
Narva layiq lmayan
Nasaz uyun lmayan
Naseh nsiht edn
Nasza layiq lmayan, sy
Nasiy aln
Natvan gcsz, zif
Navk x, kirpik mnasnda ilnilir
Navrd mharib, dy
Nayab taplmayan

346

Nazim dzn, trtib edn, mnzum

sr yazan, air
Nazprvr naz il bym
Neyrng klk, sehr, fsun
Nt Mhmmdin trifind yazlm
qsid
Nbrd vuru
Nbi peymbr
Ncm ulduz
Ndim hmshbt, ylda
Nfir kranay; fryad, nal
Nmat nmlr
Nmsaz nm xuyan v bstlyn
Nhali-dvlt dvlt aac
Nhib ah-nal il alamaq
Nhs uursuz
Nxl xurma aac, fidan
Nim nemt vern
Nqizseyr ksin hrkt edn
Nng ar, hya
Nrm yumaq, mlayim
Nsq qanun-qayda
Nsimi-glriz gllri tkn shr
klyi
Nstrn a gl
Nat sevinc
Natfza adlq artran
Natngiz adlq gtirn
Ntkim nec kim
Nuzubillah Allaha snram
Nvadir nadir taplan eylr
Nvasaz bstkar
Nvayin yeni qayda
Nzdik yaxn
Nigar kil; gzl
Nigun alt-st lmu, trsin dnm
Nigunsar ba aa
Nihali-glni-drdm drd baasnn
aacyam
Nihali-nvrsi-glzari-eq eq
bacasnn yeniyetm fidan

347

Nik gzl, yax

Nikxtr xbxt
Nikndi yaxlq dnn
Niknam yax adl, hrtli
Niqabi-xifa grnmzlik rty
Nilfam gy rngli
Nimruz gnrta
Nisab sn hdd; arzu lunan drc;
sas
Nisfi-leyl gec yars
Nisyan unutmaq
Ni tikan, iyn
Niati-baqi bdi adlq
Niimn turacaq yer, mclis
Niza kimk, vurumaq
Nizar zif, arq
Nh flk dqquz qat gylr
Nvrus tz glin
Nvxiz yeni qalxm, tz
Nvki-xar tikan ucu
Nvm yuxu
Nvmid midsiz, namid
Nvrs yeni yetimi
Nvrsid yeniyetm
Nvkft yeni alm
Nvzad yeni dulmu
Nu etmk imk
Nbvvt peymbrlik
Nkt drin mnal sz
Nktdan zrif adam, incliklri
baa dn
Nktprdaz mnal danan
Nqr gm
Nzhti-tvar pak davran

vci-hsn gzlliyin yksk zirvsi

vqat vaxtlar
vn kmk
vsafi-ltaft gzlliyin trifi

348

P
Pabus ayaq pn
Pakbaz sdaqtli
Pakdamn namuslu, ismtli adam
Pamal ayaq altnda qalm
Payan sn, nhayt
Pay mrtb
Payibnd aya bal
Payidar davam edn, mhkm
Pey iz
Peyapey bir-birinin dalnca
Peyda zahir, akar lmaq
Peykan xun ucundak dmir
Peykr z, surt, gzl
Peyman hd, sz
Peyman byk qdh
Peyrv arxasnca gedn
Peyvst aras ksilmdn
Pdr ata
Pjmrd slun, prian
Pnb pambq
Prdaz dzldn, trtib edn
Prxa kim, acq
Priliqa pri zl, gzl
Pripeykr pri zl
Prirxsar pri zl
Priv pri kimi
Prizad pri balas, gzl
Prkal para
Prtvi-xuriddn bdr lacaqdr bu
hilal bu yeni Ay Gn indan
bdrlnckdir
Prva qrxu, kmk
Prvr bslyn
Prvri trbiy
Prvin ulduz addr, lkr
Psndid bynilmi
Pyam xbr, peyam
Pi qvrm
334

349

Piid bklm, sarnm

Pi tab iztirab, tla, qvrlb almaq
Pirahn kynk
Piray zint, bzk
Pirzal qca qar
Pi n, qabaq
Pi pe
Pust dri
Puid rtl
Pxt bimi
Pnhan gizli
Pr dlu
Prdil rkli
Prfsun sehirli
Prsuz x yandran
R
Rah yl, rab
Rahnmn yl gstrn
Raqib rbt edn
Rastrv dz yeriyn
Rayic rvacl
Raz sirr
Razi-dil rk sirri
Rehlt kmk, lmk
Rd gy gurultusu
Rna gzl, ltif
Rfaqt yldalq
Rh yl
Rha ql azad et
Rhim btn
Rhnma yl gstrn
Rhrv yl gedn
Rhzn ylksn
Rxn yarq, zrr, zd
Rxan iql, parlaq
Rxt paltar
Rmid hrkm-qrxmu
Rnc zhmt, ar, ziyyt
Rncid incidilmi
Rncur zhmt, ziyyt dar
lmu, xst

350

Rsan atdran
Rsn ip
Rsid yetimi, kamala atm
Rki-cinan cnntdn gzl
Rvan gedn; axan; ruh
Rvanbx ruhvern
Rvi gedi, yeri
Ryahin reyhanlar, iklr
Rzm mharib, dava
Ribat karvansara
Rik qum
Riqqtngiz tsirli
Risman ip
Ri yara; saqqal
Ri saaq, kk
Rit tel, ba, laq, sap
Riyasti-qbail qbillrin risliyi
Rizacu birisinin razln istyn
Rizvan behitin xzinsi, cnnt
Rvnqfzayi-sriri-izz-cah hrmt
v cah clal taxtnn rvnqini
artran
Rvn iql, aydn
Rvnzmir ryi iql
Rvzn baca, pncr
Rubah tlk
Rugrdan z dndrn
Ruhbx ruh vern
Ruhfza ruh tzlyn
Ruz gn
Ruz ruc
Ruzi-hesab hesab gn
Ruzi-hr mhr gn
Ruzirsan ruzi yetirn, Allah
Ruz b gec-gndz
Rb drdd bir
Rba kmk
335
Rcu dnmk, z tutmaq
Rx z
Rxi-zrd sar z

351

Rxsar yanaq
S
Sabit syyar rta sr ncum elmi
ulduzlarn yeddisini syyar (planetlr),
qalann sabit, hrkt etmyn
hesab edirdi
Sadat seyidlr
Sar qdh, piyal
Sanman znn etmyin
Sahir sehr edn
Sal il
Salik myyn bir mqsd arxasnca
gedn
Saliki-triqi-xta xata ylunun
ylusu
Salus riyakar
Sane quran, dzldn, Allah
Say klg
Saygstr klgsi lan, ham
Seyd v, ikar
Seyl sel
Seyt hrt
Sbq drs
Sbqxan agird
Sbur sbirli
Sbk yngl
Sbkbar yngl ykl
Sbkxiz cld, evik
Sbz yal
Sbzfam yal rngli
Sd yz
Sdayi-seyl kr mddi-mttsil sel
ssi uzanan ss kimi sslnir
Sdhzar yz min
Sdri-sfi-zhar iklr sfinin
bas
Sfiri-mri-mn mn qularnn
zmzmsi
Sir kibar byk-kiik

352

Shba rab
Shmnak qrxulu
Sid xbxt
Sidxtr taleli, xbxt
Sqf tavan
Slasil zncirlr
Smk balq
Smnbu yasmn qxulu
Snayi-rifti-iclal ldular guya
claln ykskliyin trif dedilr
Snm bt; gzl
Sng da
Sngxar axmaqda
Sngi-cfa cfa da
Snubr am aac
Srblnd ba uca
Srd syuq
Srdftr giri, mqddim
Srgrm mul, ba qzm, srx
Srgt avara, aqn, prian
Srxeyl tayfa bas, mir, ris
Srir taxt; qcrt, qam qlmin
yaz zaman xard ss
Sriri-abi-rvan axar suyun ssi,
rlts
Srke ba aparan, inad, trs
Srma syuq, q
Srnign ba aa
Srrafi-cvahiri-rvayt rvayt
cvahirinin srraf
Srrit ipin ucu
Srsri-qhri-cahansuz dnyan
yandran acq klyi
Srar azna qdr dlu
Srvr ba
Srzni qaxnc, thmt
336
Str beyn situr stirlr arasnda stir,
sitat
Sttar rtn, Allahn adlarndandr
Svad qaralq

353

Szavar layiq
Sib alma
Siba yrtc heyvanlar
Sibi-znx n almas
Silsil zncir
Sim gm
Simab civ
Simbr gm bdnli
Sinan sng, mizraq
Sinn hur illr v aylar
Sipah qun
Sipehr gy, sma
Sirik gz ya
Sirikbar gz ya axdan
Sitm zlm ziyyt
Sitmdid zlm, ziyyt grm
Siyadt seyidlik, aalq
Siyah qara
Siyah-ruzigar qara gnl
Siyast cza
Siyhru z qara
Su trf
Sud fayda
Sudmnd faydal
Sunmaq tqdim etmk
Sur ty; nlik, qnaqlq; eypur;
hr qalas divar
Surahi rab si
Suzan yandrc
Suzn iyn
Suzi-cigr ciyr yans
Suznak dlu
Sha kiik ulduz addr
Sheyl ulduz addr
Sxn sz
Srud nm

adkam sevinck
adnak keyfi kk, ad

354

ahid gzl; hadt vern

ahrah ilk yl, byk yl
ahsuvar gzl at minn
aki ikayt edn
akir kr edn
am axam; vilayt ad
ayan layiq, mnasib
ayiq vql, hvsli
ayist layiq
b gec
ban-ruz gec-gndz
bfruz gecni iqlandran bir
qurd, atbcyi
bistan yataq ta
bi-tarix qaranlq gec
brng qara
cr aac
ci catli, qaq
fqfam fq rnglri
fi balayan, fat edn
fil-mznibin gnahkarlar baladan,
Mhmmd iardir
hd saf bal
hryar padah, qdrt v zmt
sahibi
krriz krtkn, irin danan
qaiq xruzgl
qi pis hrktli; bdbxt
maim qrxular, rayihlr
mm czi, az miqdarda
ms gn
ms qmr gn v ay
nir pis, iyrnc
rabi-nab saf rab
rh-rh dilim-dilim, para-para
rif rfli, mbark
337
rmnd utanan, xcalt kn
rteyn ulduz addr
ikm qarn
ikib sbr

355

itab tlsmk
bdbaz hqqabaz
um uursuz
uridhal hal prian
uridxatir prian, fikri danq
uri qarqlq, pe
hr aylar
kran kr lamti lan
kuf ik
kuf hmli il ksr buldular ik
yk il yildilr
kuft ik kimi alm
tr dv
T
Tab taqt; iq; qvrm
Taban parlaq
Tabdar iql
Tabnak iql
Tair uan, qu
Taqi-bru takilli qa
Talib tlb edn; rbt gstrn,
istyn
Tapmaq ibadt, prsti etmk
Tar qaranlq
Tark pak, tmiz
Tarik trk edn; qaranlq
Tazi rb mxsus, rb
Teyr qu, uu
Teyy etmk keib getmk
Tdiy dmk
Tviz dua
Tb qzdrma
Tbah rk; mhv lmaq
Tbxal uuqlama
Tblrz qzdrma, titrtm
Tclli akar lmaq, grnmk
Tcmml bznmk
Tcridi-kisvt paltarn dyimk,
yenildirmk

356

Tb mqqt, zhmt
Tbbd ibadt etmk, qulluq etmk
Tlll bhan gtirib yubatmaq
Tllm kdrlnm
Tfaxr fxr etmk, ynmk
Tafl zn bilmmzliy qymaq
Tnni nm xumaq
Tyyr baqalamaq, rngini dyimk;
acq
Thdid qrxutmaq
Thssr hsrt kmk
Thyyr heyranlq
Thqiqi-sirri-hikmti-hqq hqqin
hikmti sirrinin druluu
Thsin triflmk
Txfif ynglldirmk
Tkllm danq
Tqdir lacaq eyin Allah trfindn
qabaqcadan myynldirilmsi;
bynmk, qdrini bilmk
Tqdis mqdds hesab etmk
Tqddm qabaa kemk
Tqrib txmin
Tlx ac
Tlxgftar ac-ac danan
Tmrrd inad, dikbalq
Tmtt faydalanmaq
Tmhid dua etmk, bir xsin byklyn
gstrmk
Tnm blluq irisind hyat keirmk
Tnffr nifrt etmk, iyrnmk
Tng dar, sxntl
Tranke bstkar
Trcih bir eyi digrindn stn tutmaq
Trb nlik
Trbnak ad
Trnnmsaz trnnm edn, xannd
Trh szmaq
Trib hvslndirmk
Trh etmk qurmaq, plan kmk
Triq yl

357

Triqi-hda hidayt ylu, dru yl

Tvaif tayfalar
Tvcch rbt gstrmk
Tvhhm etmk qrxuya dmk
Tvlla dstluq
Tzlzl sarslma
Tzrr yalvarmaq, xahi etmk
Tzyid artrmaq
Tzyin zintlndirmk, yaraq vermk
Ti qlnc
Tila qzl
Tir x
Tir qaranlq
Ti klng
Tiz cld, iti
Tiz rftar cld hrkt edn
Tizrv srtl yeriyn
Tuba cnnt aac; gzlin byu
Tul uzunluq
Tueyi-rah yl azuqsi
Thi b
Tlu gnin, ayn xmas
Trab trpaq
Truq yllar

358

U
Ur lpaq
Us al

budiyyt qulluq, kllik

cb zn bynmk, b yer qrurlanmaq
ftad yxlm, dm
qab qaraqu
qd dyn
qubt zab, cza
mman byk dniz; drya
srt tinlik
stuvar mhkm, qvvtli
stxan smk
sul-bsar nzr, diqqt sahiblri
aq aiqlr
yub eyblr
zlt yalqz yaamaq
zma n byk
V
Vabst bir ey bal
Vadiyi-m qm shras
Vahib balayan
Vahid tk
Vaqif xbrdar
Vala yksk, uca
Vam brc
Vay bhr, qismt
Vazeh akar
Vch z; mbl
Vhdt yalqzlq, tklik
Vli lakin; dst, xlf, mnviyyatca
Allaha yaxn
Vr phrizkarlq
Vrd qzlgl
Vrt uurum, thlk
Vsatt vasitilik
Vsileyi-rfi-qrb yaxnlq rfinin

359

vsilsi
Vsiy vsiyyt edilmi adam
Vfuri-ta bxiin xluu
Vhu vhi heyvanlar
Vzu dstmaz
Y
Yaquti-zmr qrmz yaqut
Yari dstluq
Yari-can sdaqtli dst
Yar yar dst v dmn
Ya krp mnasnda ilnilir
Yarmaq gizltmk
Yavr kmki
Ys kdr, midsizlik
Yban l, shra
Yd l
Ydi-beyza bacarql l
Yx buz
Yzdan Allah
Yvm gn
Yk x
Z
Za qara
Zair gr gln, ziyart edn
Zakir zikr eylyn
Zar szldayan, alar, zif
Zaviy knc, bucaq
Zban dil
Zban kmk alvlanmaq
Zbun dkn, aciz, zif
Zcr ziyyt, mcburiyyt
Zxm yara
Zxmdar yaral
Zkat dini vergi
Zlalt zlillik
Zmhrir qn n syuq vaxt
Zmin-asiman yer-gy

360

Zmir rk, knl

Znx znxdan, n
Zr sar qzl piyal
Zrfan qzl tkn
Zrq hiyl
Zrrin qzla tutulmu ey, qzl
rngli
Ziba bzkli, zintli
Zikur kiilr
Zill klg
Zilli-hma hma quunun, dvlt
quunun klgsi
Zind diri
Zinddil ryi diri, arif adam
Zinhar saqn
Ziybbxi-msndi-cah-clal cah
clal txtin ziynt bx edn
Zhhad zahidlr
Zlal saf, duru
Zlmat qaranlq; fsanvi hyat
suyunun lduu yer
Znnar keilrin dini ayin zaman
bellrin baladqlar quraq

361

Nbahar ldu, cahann yen x dmlri var (Trc. M.Sultanv)227

Xlq xaliq qeybdn nemt verib qldqda ad (Trc. M.Sultanv)228
Gldi bayram ki, la df qm drd mlal (Trc. M.Sultanv)230
mn bzndi ikl glinc fsli-bahar (Trc. M.Mbariz)...232
Bu vfasz dhrd biz drd lduq mbtla (Trc. M.Mbariz)..234
Ey z, qddi, lbi, xtti cahan ur salan (Trc. M.Mbariz).240
Yen traf tir samadadr badi-shr (Trc. M.Sultanv).243
Ltf bax, gr n gzl mnzreyi-xzradr (Trc. M.Sultanv).245
Gzd rxsarn durur, knlmd mehrin hr qdr (Trc. M.Mbariz)...247
Ey Asfi-zman, bu vzai-halimi (Trc. M.Sultanv)250
Ey lan parlaq zkas kainatn aynas (Trc. M.Sultanv)...251
TRKBBND (Trc. M.Mbariz).253
NS L-QLB (Trc. M.Mbariz)...261
RBC QSDLR
Etmmidir zvqmn hdini alud hva (Trc. M.Mbariz)275
dm yetidi ki, hr lhz mhntim artar (Trc. M.Mbariz)..279
Hsnn l srvrin eqimi artr, ey xuda (Trc. M.Mbariz).283
ritdi cismimi mhnt, nsibim ldu fna (Trc. M.Mbariz)286
Yl tapmayram vslin yarn mni-nalan (Trc. M.Mbariz)288
Grrsn halm, lakin sn bu etmz sr (Trc. M.Mbariz)290
N x ki, vcd mnim xatirim lub mva (Trc. M.Mbariz).293
nun ncabtin, hsnn salnca nzr (Trc. M.Mbariz)...295
Sevincimin sbbi hsnn lmu, ey canan (Trc. M.Mbariz)..297
Gtirdi vcd mni qamtin srvi-rvan (Trc. M.Mbariz)..301
Qlbim nur sad eqin, hsnn lcaq cilvgr (Trc. M.Mbariz)..305
z Mhmmd hqq eylmi kmali ta (Trc. M.Mbariz)..310
FZLY NSHT (Trc. M.Mbariz)...311
rbc mtnlrin trcmsi..316
Lt.319

364

Buraxla msul:

ziz Glliyev

Texniki redaktr:

Rvn Aayev

Trtibat-rssam:

Nrgiz liyeva

Kmpyuter shiflyicisi:

lkbr Krimv

Krrektr:

Prinaz Smdva

Ylmaa verilmidir 06.11.2004. apa imzalanmdr 11.05.2005.

Frmat 60x90 1/16. Fiziki ap vrqi 21,5. fset ap sulu.
Tiraj 25000. Sifari 115.

Kitab PROMAT mtbsind ap lunmudur.

365