Temel Finans ve Muhasebe

Kadın Girişimciliğini Destekleme Projesi

Ankara, 2008
2
 TESK Genel Başkanı
Sn. Bendevi Palandöken’den ÖNSÖZ

Kadın Girişimciliğini Destekleme Eğitimleri’nin Değerli Katılımcıları,

Bugün bütün dünyada ve Avrupa Birliği’nde kadın girişimcilerin yaratılması öncelikli konular
arasında yer almaktadır. Kadınların girişimci olmaları, sosyal statülerinin gelişmesinin yanı sıra
hem aile hem de ülke ekonomisine katkı sağlayacaktır.

Bu bağlamda, Türkiye Esnaf ve Sanatkarları Konfederasyonu (TESK) olarak biz, Avrupa Birliği
tarafından finanse edilen ve kadınların iş hayatına girişimci olarak katılmalarını hedefleyen
Kadın Girişimciliğini Destekleme Projesi’ni yürütmekten memnuniyet duymaktayız.

Proje kapsamında 25 ilde kurduğumuz Kadın Girişimciliğini Destekleme Merkezleri ve Esnaf ve

Sanatkarlar Odaları Birliklerimiz aracılığı ile ilk etapta toplam 4.500 kadına girişimcilik eğitimi
vermeyi hedeflemekteyiz. Söz konusu proje aynı zamanda, Türkiye esnaf ve sanatkarları ile
mikro işletmelerin gelişimini desteklemektedir.

Kadın Girişimciliğini Destekleme Eğitimleri’nin sizlere yeni ufuklar açacağından eminim.

Başarı dileklerimle.

Bendevi Palandöken

TESK Genel Başkanı

3
 TESK Dış İlişkiler Genel Koordinatörü
Kadın Girişimciliğini Destekleme Projesi
Proje Koordinasyon Birimi Direktörü
Mustafa Bektaş’tan ÖNSÖZ

Kadın Girişimciliğini Destekleme Eğitimleri’nin Değerli Katılımcıları,

Avrupa Birliği tarafından finanse edilen Kadın Girişimciliğini Destekleme Projesi Türkiye Esnaf
ve Sanatkarları Konfederasyonu’nun (TESK) ve Esnaf ve Sanatkarlar Odaları Birlikleri’nin
sahipliğinde, kadınlarımızın iş hayatında aktif rol almalarını sağlamayı hedeflemektedir.

Bu çerçevede, Türkiye çapında verilecek girişimcilik eğitimleri sayesinde kadınlarımız iş

hayatındaki fırsatları ve engelleri tanıyabilecekler; engellerle nasıl başa çıkacaklarını ve nasıl
doğru karar verebileceklerini öğrenecekler. Hali hazırda kendi işini yapmakta olan kadınlarımız
da, kendileri için önemli olan konulardaki eğitim ve danışmanlık hizmetlerinden faydalanarak
işlerini büyütebilecekler.

Kadın Girişimciliğini Destekleme Eğitimleri’nin içeriğini belirlerken, eğitimlerin ve diğer

hizmetlerin verileceği 25 ilde kadınların ihtiyaçlarını belirlemek üzere yapılmış olan bir
araştırmadan yararlanılmıştır. Uluslararası tecrübelerden faydalanılarak ve yerel koşullara
ve ihtiyaçlara uyarlanarak hazırlanan eğitimlerimiz, deneyimli eğitimciler tarafından
verilmektedir.

Girişimci olmayı düşünen, iş fikri olan ya da küçük işletme sahibi olup işini büyütmenin fırsatını
arayan kadınlarımız açısından verilecek eğitimler ve hizmetler büyük yarar sağlayacaktır.

Başarılar dilerim.

Mustafa Bektaş

TESK Dış İlişkiler Genel Koordinatörü

Proje Koordinasyon Birimi Direktörü

5
6
Kadın Girişimciliğini Destekleme
Projesi
Avrupa Birliği tarafından finanse edilen Kadın Girişimciliğini Destekleme Projesi, hem
kadınlarımızın iş hayatına girişimci olarak katılmalarını sağlamayı, hem de hali hazırda
girişimci olan kadınlarımızın işlerini geliştirmelerine destek olmayı amaçlamaktadır.

Bu amaçla, Türkiye Esnaf ve Sanatkarları Konfederasyonu (TESK) tarafından hazırlanan,

Esnaf ve Sanatkarlar Odaları Birlikleri (ESOB) aracılığı ile 2002-2004 yılları arasında
5 ilde yürütülen Kadın Girişimciliğini Destekleme Projesinin birinci etabı sonunda
Ankara, Bursa, Çorum, Denizli ve Mersin illerinde kurulan eğitim merkezlerinde toplam
1.500 kadın eğitim almış ve program sonunda 350 kadın kendi işini kurmuştur. Bu projenin
somut sonuçlara ulaşması üzerine, projenin daha geniş bir coğrafyada uygulanabilmesini
hedefleyen TESK, 2007-2008 yılları arasında gerçekleştirilecek yeni bir Kadın Girişimciliğini
Destekleme Projesi hazırlamıştır. Proje bünyesinde, 25 ilde Kadın Girişimciliğini
Destekleme Merkezleri kurulmaktadır. Bu merkezlerde, 2008 yılı boyunca 4.500’den fazla
kadın, girişimcilik ve yönetim eğitimleri ile danışmanlık ve rehberlik hizmetleri alacaktır.
Yerli ve yabancı eğitmenler ve uzmanlardan oluşan bir Teknik Destek Ekibi de tecrübe ve
yetkinlikleriyle proje süresince kadın girişimci adayları ile girişimcilere destek olacaktır.

Bu çerçevede Adana, Ankara, Antalya, İstanbul, Konya, Manisa, Malatya, Nevşehir ve

Samsun’da 9 Kadın Girişimciliğini Destekleme Merkezi, ayrıca Amasya, Balıkesir, Düzce,
Erzurum, Eskişehir, Hatay, Kastamonu, Kırklareli, Muğla, Ordu, Tekirdağ, Tokat, Tunceli,
Sivas, Uşak ve Yozgat’ta ise 16 bağlı merkez iş hayatında girişimci olarak yer almak isteyen
ve halihazırda girişimci olan kadınlarımıza destek olmak üzere faaliyet gösterecektir.
Merkezler ve bağlı merkezler bulundukları illerdeki ESOB’lar bünyesinde faaliyet
göstereceklerdir.

Türkiye Esnaf ve Sanatkarları Konfederasyonu

(TESK)
Adres : Tunus Caddesi No: 4 Bakanlıklar / ANKARA
Tel : 0312 418 32 69 (Pbx) Fax : 0312 425 75 26
e-posta: info@tesk.org.tr

7
İçindekiler

GİRİŞ ....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... 9

FİNANS, FİNANSAL PLANLAMA VE KONTROL........................................................................................................................................................................................... 10

Finans............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ 10

Finansal Planlama. ................................................................................................................................................................................................................................................................................ 10

Başlangıç ve İşletme Giderlerini Planlamak......................................................................................................................................................................................... 11

Finansal Kontrol........................................................................................................................................................................................................................................................................................ 13

Finansal Kaynaklar............................................................................................................................................................................................................................................................................... 15

Öz Kaynak - Dış Kaynak. ............................................................................................................................................................................................................................................................. 16

MALİYET HESABI....................................................................................................................................................................................................................................................................................................... 18

Maliyet Piramidi........................................................................................................................................................................................................................................................................................ 19

Sabit Maliyet / Değişken Maliyet.............................................................................................................................................................................................................................. 19

Doğrudan ve Dolaylı Maliyetler. ................................................................................................................................................................................................................................ 20

Maliyet Kalemleri.................................................................................................................................................................................................................................................................................... 21

BAŞABAŞ NOKTASI (Sıfır Kâr Noktası)........................................................................................................................................................................................................................ 23

MUHASEBE KAYITLARININ TUTULMASI.................................................................................................................................................................................................................. 25

Muhasebe Kayıtlarının Önemi. ..................................................................................................................................................................................................................................... 25

FİNANSAL TABLOLAR...................................................................................................................................................................................................................................................................................... 27

Kâr / Zarar Tablosu (Gelir Tablosu)......................................................................................................................................................................................................................... 27

Nakit Akışı............................................................................................................................................................................................................................................................................................................. 29

Bilanço. ....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... 32

SÖZLÜK......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... 44

8
Giriş

Kendi işini yürütmekte olan bir girişimcinin “Finans” ve “Muhasebe” konularında temel bilgi sahibi olması
gerekmektedir. İşin ölçeği ne olursa olsun, bu alanlarda temel bilgisi olmayan bir girişimci, işini gerektiği gibi
kontrol edemez.

Finans yani mali işler ayrı bir uzmanlık alanı olmakla birlikte aslında günlük hayatta her işyerinde ve hatta her
bireyin sürekli gerçekleştirdiği bir faaliyettir. Bireyin belirli bir geliri varsa ve bu geliri değişik faaliyetlere (kira,
mutfak, okul, taksitler v.s.) paylaştırıyorsa, veya bazı faaliyetleri gerçekleştirmek için gerekli para ya da araçlar
bulmaya çalışıyorsa, yapılan iş kişisel finans yönetiminin bir parçasıdır.

Bu dersin amacı, küçük ölçekli bir işi (ve hatta ev bütçesini) idare ederken ihtiyaç duyacağınız temel düzeyde
finans ve muhasebe bilgisi vermektir.

Bu bölümde yer alan konular:

 Finans, Finansal Planlama ve Kontrol ne demektir?

 Temel Muhasebe Teknikleri
 Maliyet Hesabı
 Başabaş Noktası
 Finansal Tablolar – Nakit Akışı, Kâr / Zarar, Bilanço
 Girişimcilerin Faydalanabileceği Finans Kaynakları

9
 Finans, Finansal Planlama
ve Kontrol
Finans

En basit haliyle finans; işinizi geliştirmek için gereken parasal kaynakları bulmak ve bunları işinizin
gerektirdiği şekilde kullanmaktır.

Finansal Planlama

Finansal Planlama nedir?

Neye ihtiyacım
var?

Finansal Nasıl
Planlama bulacağım?

Nasıl ve ne zaman
harcama yapacağım?

Harcadıklarımı (ve daha

fazlasını) nasıl geri
kazanacağım?

Hayattaki tüm diğer planlamalar gibi finans planlaması da öncelikle ihtiyaçların tespit edilmesiyle
başlar. 1. Aşamada “İşimizi kurmak ve yürütmek için neye ihtiyacımız var?” sorusuna yanıt aranır.

İhtiyaçları net ve anlaşılır bir şekilde detaylı olarak listeledikten sonra, 2. Aşama bu kaynakları bulmak
için araştırmalara başlamaktır. Listemizde yer alan kaynakları bulmak için alternatif yollar düşünülür ve
bu doğrultuda kaynaklar bulunur. Kaynaklar parasal veya malzeme şeklinde olabilir.

3. Aşamada girişimci bulduğu kaynakları işini kurmak ve yürütmek için harcar. Bu harcamaların ilk
başta yapılan planlamaya uygun olması gerekir. Kaynakları biraraya getirdikten sonra (özellikle parasal
kaynaklar), planlamayla ilgisi olmayan başka ihtiyaçları da aradan çıkarmaya kalkışmak, girişimcilerin sık
sık yaptıkları bir hatadır. Bankadan kredi veya devletten teşvik alır almaz girişimcinin önce bir Mercedes
alması, hepimizin tanıdık olduğu bir senaryodur. O para işin ihtiyaçlarına değil, girişimcinin kendi
isteklerine harcandıktan sonra, işler biraz yavaşladığında hızlı bir çöküş ve iflas süreci başlar. Girişimci
bunun sebebi olarak ekonomik krizi, piyasaların darlığını vs. gösterir; ancak gerçekte planlama ve
harcamalar doğru yapılmamıştır. Burada bir başka nokta da şudur: Planlama elbette değişebilir. Ancak
bu değişiklikler işin ihtiyaçlarına göre olmalıdır.
10
 Temel Finans ve Muhasebe

4. Aşama: Harcadığımız tüm para, zaman ve çabanın karşılığında öncelikle koyduğumuz parayı geri
almalı, sonra daha fazlasını kazanmalıyız. Ancak bu kendiliğinden olmaz. Herşey ne kadar iyi planlanıp
uygulanmış olursa olsun, paranın geri kazanılması aşamasına dikkat edilmezse, girişimcinin tüm
parasını kaybetmesi söz konusu olabilir. Bu aşama aslında bütün iş fonksiyonlarını içerir.

Başlangıç ve İşletme Giderlerini Planlamak

Başlangıç (kuruluş) masrafları: İşin ilk kuruluşunda gereken harcamalar.

İşletme masrafları: İşin yürütülmesi için yapılması gereken harcamalar.

Başlangıç giderleri = Yatırım giderleri + İşletme giderleri

Yatırım Giderleri İşletme Giderleri

• İşyeri (satınalma, iç düzenleme - inşaat, • Kira
dekorasyon v.s.) • Personel giderleri
• Donanım (Makine, ekipman, araç, aletler v.s.) • Hammadde
• Başlangıç kuruluş giderleri • Elektrik, su, doğalgaz, vs.

11
İşyeri: Bir işyerine gerek var mı yoksa evden yürütülebilecek bir iş mi? İşyeri gerekiyorsa nerede olmalı?
İşin planlandığı şekilde yürütülebilmesi için işyerinin sahip olması gereken özellikler nelerdir?
Bu özelliklerin hangisi işin devamı için gerçekten zorunluluk, hangisi avantaj, hangisi önemsiz?

İşin gereklilikleri ile iş sahibinin istekleri, arzuları sağlıklı ayırt edilmelidir.

Donanım: Makine, ekipman ve araçlar bu gruba girer. İşin devamı için gereken donanım nelerdir? Her
birinin sahip olması gereken özellikler nelerdir? Hangi marka/model maliyet, ödeme şekli, kullanım
ömrü, servis vs. konularda daha avantajlıdır. İkinci el alım daha avantajlı olur mu? Ekipmanın hazır
alınması yerine yaptırılması daha uygun olur mu? Bu soruya yanıt verirken sadece maliyeti değil, aynı
zamanda donanımın güvenilirliğini, garanti ve ücretsiz servis şartlarını, ödeme şeklini (yeni makineler
genellikle daha uzun vadelerle taksitlendirilebilir) ve bakım giderlerini de düşünmek gerekir.

Yatırım giderlerine, işin yasal kuruluşu için gerekecek masraflar da dahil edilmelidir.

Ayrıca kuruluşta bir miktar para işletme giderleri olarak ayrılmalı, bu da kuruluş giderlerine eklenmelidir.
Kuracağınız iş açıldığı gün itibarıyla para kazanmaya başlamayabilir. Ayrılacak miktar, işin çeşidine ve
şekline göre değişir. Ne kadar zamanda para kazanmaya başlayacaksanız, ayıracağınız miktar da ona
göre belirlenir. Bir lokantanın açıldığı gün itibarıyla kasaya para girişi başlayabilir ama tekstil atölyesi için
kasaya ilk para girişi daha uzun zaman alır. Müşteri bulunması, sipariş alınması, ürünün üretilip satılması
ve tahsilatının yapılması daha geniş bir zamana yayılır. Bu süre boyunca işletmenin nakit ihtiyacını
karşılayacak para, işletme gideri olarak kenara ayrılacak paradır. Bir çok girişimci (daha büyük ölçekli
işlerde bile) nakit girişine kadar gerekecek hammadde, maaşlar, yakıt, ödenecek faturalar gibi masrafları
kenara ayırmamakla kritik bir hata yapmakta ve işi yürütememektedir.

12
 Temel Finans ve Muhasebe

Finansal Kontrol

Planlamanın ardından kontrol gelmesi gerekir. Kontrol edilmezse, doğru istikamette gidip
gitmediğimizi bilemeyiz. Sadece ilk kuruluş aşamasında değil, aynı zamanda işi yürütürken de sık sık
gidişatınızı kontrol etmeli ve gerekli düzeltmeleri yapmalısınız.

İlk başta ne planladınız? Kısa ve uzun vadeli hedefleriniz neydi?

Bu hedeflerden hangilerine ulaştınız?

Sapmalar oldu mu? Planladığınız ile ulaştığınız arasında fark var mı? Büyük ihtimalle olacaktır... Bu
sapmalar nerelerde oluştu?

Sapmaları düzeltmek için önce onları tek tek tespit etmelisiniz. Yüzlerce sapma olabilir ama herbirinin
düzeltilmesine gerek yoktur. Siz sadece büyük ve önemli sapmaları tespit edip onları düzeltmeye
zaman harcamalısınız.

13
Sapmaların sebepleri: Sapmalara sebep olan faktörler nelerdir? Bunları nasıl düzeltmek gerekir?
Düzeltici çözümler bulmak için, sapmaların (hataların) kaynaklarının çok açık ve net tanımlanması
gerekir. Yaşamda da bir sorunu çözmek istiyorsak önce sorunun en temel sebebini bulmalıyız.
Her sapmanın mutlaka düzeltilmesi gerekmeyebilir. Sapma ilk başta koyduğumuz hedef ile sonuçta
ulaştığımız nokta arasındaki farktır. Başta koyduğumuz hedeflerde yanılmış da olabiliriz. Bu durumda
hedeflerin yeniden belirlenmesi gerekebilir.

Finans planlaması ve kontrolü

neden bu kadar önemli?

Serbest muhasebeciniz sadece

yapılmış işlemlerin kayıtlarını tutar
ve raporlamalarını yapar.

PATRON sizsiniz!
İşiniz ve geleceğinizle ilgili
planları siz yapacaksınız.
Sonuçlarını siz yaşayacaksınız!

Muhasebeci işinizle ilgili planlama yapmaz, hedefler koymaz, hedefleri gerçekleştirecek kaynakları
bulmaz ve bunların nereye nasıl harcanacağına karar vermez. O sadece yapılmış işlemlerin kayıtlarını
tutar, ilgili kurumlara yasal açıdan gerekli bildirimleri yapar ve size yasal yükümlülükleriniz hakkında
bilgi verir.

PATRON sizsiniz! İşin sahibi olarak siz plan yapmalı, strateji belirlemeli, paranın nereye nasıl
harcanacağına karar vermelisiniz. Bu nedenle parayla ilgili bir karar verirken bu kararın işe olan etkisini
öğrenmeniz ve anlamanız gerekir.

14
 Temel Finans ve Muhasebe

Finansal Kaynaklar

Finansal kaynaklar sadece nakit para anlamına gelmez. Nakit halde olmayan ama parasal değeri olan
bir çok kaynak vardır.

Ayni kaynaklar, işiniz için gereken ve parasal değeri olan kaynaklar, malzemelerdir (yani parayla
satın alınabilir). Örneğin eğer işimizi yürütmek için bir dikiş makinesi gerekliyse ve elimizde yoksa
yeni bir makine almak için para ayırmamız gerekir (örn. 500 YTL). Elimizde dikiş makinesi varsa, ona
ayıracağımız 500 YTL’yi başka ihtiyaçlara kullanırız. (Ayni kaynaklara örnekler: araç, fırın, tencere-tava,
makas, masa-sandalye v.s.) İlk kuruluş aşamasında, özellikle ev-eksenli ve çok küçük ölçekli işlerde,
eldeki ayni kaynaklar hayati önem taşır.

Parasal kaynaklar eldeki nakit, para koyabilecek bir ortak, çevreden bulunacak borç, banka kredisi,
hibe vs. kaynaklardır.

Finansal Kaynaklar
“Parasal” ve “Ayni”

Finansal Kaynaklar
İşinizi kurmak ve devam ettirmek için gereken, parayla
ölçülebilen bütün değerlerdir.

Parasal Kaynaklar Ayni Kaynaklar

15
Öz Kaynak – Dış Kaynak

Hem parasal, hem de ayni kaynaklar ya iş sahibinin (veya sahiplerinin) özkaynağıdır ya da dış kaynaktır.
Özkaynakların da dış kaynaklar gibi bir maliyeti vardır. Dış kaynakların maliyeti, genellikle faizdir.
Bunun yanında, dış kaynağın sahibiyle yapılan anlaşmaya göre verilecek hisse, kâr payı gibi maliyetler
de söz konusu olabilir. Özkaynakların maliyeti ise genellikle “fırsat maliyeti”dir. Yani; söz konusu olan
kaynağınızla başka bir yatırım yapar veya kaynağınızı başka bir amaçla kullanırsanız daha fazla gelir
elde etme olanağınız olabilir mi?

Dış kaynakların maliyeti genellikle özkaynaklardan daha yüksektir; ama bazı durumlarda tam tersi de
olabilir. Girişimci kaynak kullanırken her iki tür kaynağın da maliyetini analiz etmeli ve kendisi için en
uygun olanı kullanmalıdır.

Öz kaynak – Dış kaynak

Finansal kaynaklar

Özkaynak Dış kaynak

İş sahibinden / ortaklardan gelen Borçlar
(sermaye)
Krediler
İşletmenin kendi kârından gelen

Dış kaynak kullanmadan önce...

• Faiz oranları
– Ne kadar?
– Değişken mi sabit mi? Ara ödeme var mı?
– Diğerleriyle karşılaştırma yapıldı mı?
• İşin gidişatıyla ilgili beklentileriniz
– Satış miktarındaki değişiklikler
– Satış fiyatındaki değişiklikler
– Maliyetlerdeki değişiklikler
• İşinizi etkileyebilecek genel ekonomik ve çevresel
değişimler
– Mevsimsel değişimler
– Ekonomik durum (iyileşme / daralma)
– Vergi, faiz oranlarında değişimler

16
 Temel Finans ve Muhasebe

Faiz oranları
Değişken mi sabit mi? Ara ödeme var mı? Diğer bankalar ve kaynaklarla karşılaştırma yapılmalı.

Gelecekte iş hacminde beklenen değişimler

(Kısa ve uzun vadede, mevsimsel değişimler, okulların açılışı, Ramazan ayı, bayram, tatiller gibi faktörleri
de göz önünde bulundurarak)
Satış miktarı – azalma, artma bekleniyor mu? Aynı mı kalacak?
Satış fiyatı – fiyatlarda değişiklik planlıyor muyuz?
Maliyetler - Girdilerin fiyatlarında artış bekleniyor mu? Maliyetleri azaltmamız mümkün mü?

İşinizi etkileyebilecek genel ekonomik ve çevresel değişimler

- Mevsimsel değişimler - yapılan işin niteliğine göre çok büyük etkileri olabilir. Bazı ürünler ve
hizmetlerin satışı belirli mevsimlerde artış veya düşüş gösterir. Ürünlerinizi çeşitlendirerek ve farklı
müşteri türlerine yönelerek, iş hacminin düşmesi beklenen dönemler daha az zararla (hatta belki
kârla) atlatılabilir (örneğin kışın otellere veya restoranlara dondurma yapmak, kışın yün şapka, atkı
yapıyorsanız yazın dantel süslü kumaş şapka ve fularlar yapmak gibi).

- Ekonomik durumda bir iyileşme veya daralma bekleniyor mu? Beklenen koşullara göre nasıl
hazırlık yapılmalı ve gerekirse nasıl tedbirler alınmalı? Girişimcinin genel ekonomik gelişmeleri
takip etmesi ve beklentilere göre hazırlıklı olması gerekir.

- Vergi, faiz oranlarında değişiklik bekleniyor mu? Devam eden, sonuçlanmak üzere olan
görüşmeler var mı? Gelişmeler sizin işinizi nasıl etkiler (sadece olumsuz anlamda düşünmemeli,
gelişmeler bazen çok olumlu anlamda da etkileyebilir, yeni fırsatlar açabilir).

17
 Faydalanabileceğiniz bazı dış finans
kaynakları
• TESK – TESKOMB (Türkiye Esnaf ve Sanatkar Kredi ve Kefaret
Kooperatifleri Birlikleri Merkez Birliği)
• KOSGEB – www.kosgeb.gov.tr
• Özel bankalar: Kadın Girişimci Paketleri / Esnaf
Paketleri
• Valiliklerden sağlanan mikro-krediler
• SELP
• Dernekler - Vakıflar
– KEDV (Kadın Emeğini Değerlendirme Vakfı)- MAYA
– TGV - Toplum Gönüllüleri Vakfı
– TISVA – Türkiye İsrafı Önleme Vakfı

Maliyet Hesabı
İşinizin şekli ve büyüklüğü ne olursa olsun, kuruluşundan itibaren işletme maliyetleri devreye girer.

Maliyet genellikle sadece ürünün üretilmesi için yapılan masraflar olarak düşünülür. Oysa gerçek
maliyet, müşteriden ödeme gelene kadar katlanılması gereken bütün masraflardır. Bunlara; ürün
üretilmeden önceki ön çalışma ve araştırmalar, ürünün üretilmesi, pazarlanması, dağıtımı, satışı, tahsilat
yapılana kadar beklenen sürede çıkan masraflar ve bütün bu sürecin yönetimi ile ilgili masraflar dahildir.
İşle ilgili kararlar alırken maliyet, düşünmemiz gereken temel unsurdur. Bu nedenle maliyetin doğru
hesaplanması, işin devamı için büyük önem taşır.

Maliyet Hesabı
Ne işimize yarar?
İndirimler

Fiyat belirleme

Maliyetle ilgili kararlar

Maliyetlerin kontrolü ve yönetimi

18
 Temel Finans ve Muhasebe

Maliyet Piramidi

Maliyetler kolaylıkla kontrolümüzden çıkabilir. Maliyetleri kontrol altında tutmak için maliyet
kalemlerini bilmeli ve her birini amaçlarımıza uygun çizgide tutmalıyız. Bu maliyet yönetimidir. Bu
nedenle maliyet yönetimi ve kontrolü, maliyet hesabının temelini oluşturur.

Maliyet kalemlerini ayrı ayrı bilirsek, farklı maliyet unsurlarıyla oynama şansımız doğar. Bu maliyetleri
nereden nasıl düşüreceğimizi bilmemizi sağlar. Böylece maliyetle ilgili önemli kararlar verebiliriz.

Fiyatlandırma, maliyetle ilgili en önemli karardır; çünkü kar marjınızı ve pazardaki rekabet gücünüzü
belirler. Hatta çoğu zaman işinizin devam edip etmeyeceği dahi doğru fiyatlandırmaya bağlıdır.

İndirimler, müşterilerin dikkatini en çok çeken; ama iş sahibi tarafından en az istenen durumdur. Bizim
maliyet kalemlerimiz müşterilerimizi ilgilendirmez. Onlar ürünün maliyetlerini değil faydalarını satın
alırlar. Ancak siz, iş sahibi olarak maliyetlerinizi iyi bilmezseniz indirim konusunda doğru kararlar
veremezsiniz. Bazen farkında olmadan zararına satar, bazen de kârlı olduğu halde zarar ettiğinizi
zannederek indirim yapmadığınız için müşteriyi kaçırırsınız.

Piramitte yukarı doğru çıkıldıkça faaliyetlerin sıklığı azalır. Maliyetlerin kontrolü ve yönetimi her gün
gerçekleştirilirken, kararlar daha nadir verilir (her gün maliyetle ilgili yeni bir karar vermezsiniz). Fiyat
belirleme ve genel indirimler ise çok daha nadiren (belki yılda bir veya iki kez) yapılmalıdır.

Sabit Maliyet / Değişken Maliyet

Sabit maliyet / Değişken maliyet

Sabit maliyetler işin

yoğunluğuna göre
değişmeyen maliyetlerdir.

Değişken maliyetler ise, işin

yoğunluğuyla orantılı olarak
artıp azalır.

19
Sabit maliyetler, miktarı değişmeden düzenli olarak ödenen maliyetlerdir. Kira, amortisman, faiz, sabit
maaşlar, patent masrafları, sigorta vb. Ayrıca üretim ve satış olsa da olmasa da ofisin ya da mağazanın
sürekli aydınlatılması, ısıtılması gerekeceği için bu tür giderler de sabit giderdir.

Değişken maliyetler ise üretim ve satış oldukça yapılması zorunlu giderlerdir. Üretimdeki malzeme
maliyetleri, satış komisyonu gibi maliyetler değişken maliyetlere örnektir. Üretim ya da satış için
kullanılan enerji (aydınlatma, ısıtma, su v.b.) maliyeti de değişken maliyettir.

Sabit/Değişken maliyetler brüt kârın hesaplanmasında kullanılır. Buradan hareket ederek birazdan
göreceğimiz Brüt kâr oranı ve Başabaş noktası hesaplanır.

Toplam maliyet = Sabit maliyetler + Birim başına değişken maliyetler x Üretim miktarı
Toplam gelir = Birim ürünün satış fiyatı x Satılan ürün miktarı

Doğrudan ve Dolaylı Maliyetler

Doğrudan ve dolaylı maliyetler

• Doğrudan maliyet, ürünün üretilmesiyle

doğrudan ilgili bir maliyettir.
• Dolaylı maliyetler, üretim miktarıyla
doğrudan ilişkili olmayan ama işletmenin
devamı için karşılanması gereken
maliyetlerdir.

Doğrudan ve dolaylı maliyetler, fiyatlandırma amacıyla kullanılır. Ürünün satış fiyatının doğru
belirlenmesini sağlar.

Doğrudan maliyetler, ürünün üretimiyle doğrudan ilişkili olan maliyetlerdir. Örn. hammadde, ambalaj,
işçilik bedeli, üretimde kullanılan enerji (LPG, elektrik).

20
 Temel Finans ve Muhasebe

Dolaylı maliyetler ise üretimle doğrudan bağlantılı olmayan, ancak işletmenin devamı için karşılanması
gereken diğer maliyetlerdir. Örneğin kira, üretim haricindeki çalışanların maliyetleri, idari giderler, idari
binanın veya dükkanın aydınlatılması ve ısıtılması, dolaylı maliyetlerdir.

Değişken maliyetler aynı zamanda doğrudan maliyetler değildir. Doğrudan maliyetler üretimle
ilgilidir. Örneğin, satış komisyonu üretimle ilgili olmadığı için doğrudan maliyet değildir, ama değişken
maliyettir. Diğer taraftan üretim alanı, üretim miktarı az da olsa çok da olsa aydınlatılacağı için sabit
maliyet olabilir, ama üretimle ilgili olduğu için doğrudan maliyettir.

Not: Bölüm sonunda Maliyete göre fiyat tespiti ile ilgili ek bilgi ve örnek bulunmaktadır. Daha geniş bilgi
için örneği inceleyiniz.

Maliyet Kalemleri

21
u Grup Çalışması 1

Maliyet Hesaplama ve Başabaş Noktası

Cihan Hanım, gelecek ay farklı çeşitlerde 100 kek satmayı ve toplam 800 YTL kazanmayı planlıyor (ciro).

Bu kekleri yapmak için alacağı un, şeker, kakao, meyve, harcayacağı tüp, su, elektrik v.s için toplam 400
YTL ayırması gerekiyor (Malzeme ve üretim maliyeti).

Ayrıca el ilanı bastırıp dağıttırmak, yerel gazete ve radyoya ilan vermek (pazarlama-satış), muhasebeci
ücreti, dükkan kirası, maaş (yönetim ve idari giderler), yeni bir kek tarifi deneme (araştırma-geliştirme),
fırının bakımı v.b. genel giderler için de 250 YTL ayırması gerekiyor (Sabit giderler).

Muhasebecisi, kârının yaklaşık yarısını da vergi için ayırması gerektiğini söyledi. Bu durumda:

• Net kârı ne olur?

22
 Temel Finans ve Muhasebe

Başabaş Noktası
(Sıfır kâr noktası)
Başabaş Noktası
(Sıfır kâr noktası)

Toplam gelirler = Toplam giderler

Fiyat Miktar Değişken Sabit

(kapasite)

• Tüm gelirlerin tüm giderleri karşıladığı nokta “sıfır

kâr sıfır zarar” noktası.
• Bu noktadan sonra satılan her ürün işletmeye kâr
getirmeye başlar.

Önceki örnekte görüldüğü gibi, bir ürünün fiyatı sadece üretimle ilgili masrafları değil, işletmenizin
sabit giderlerini de karşılamalıdır. Satılan her ürün, bu sabit giderlere küçük bir miktar katkıda bulunur.
Toplam satış miktarı belirli bir noktaya ulaştığında, artık tüm sabit maliyetler de karşılanmış olur. Bu
noktaya Başabaş Noktası denir. Başabaş noktasında satılan ürünlerin geliri, hem üretim maliyetlerini,
hem de sabit maliyetleri tam olarak karşılar. Bu noktadan sonra satılan her ürün, artık işletme için kâr
üretmeye başlar.

YTL

BBN ri
le
lir
ge
tış
Sa er
aliyetl
ken m
Değiş

Sabit maliyetler

Kapasite

23
 Başabaş noktası için fiyatın
hesaplanması

BBN = Toplam Sabit Maliyetler

Brüt Kâr Oranı

Brüt Kâr Oranı = Brüt Kâr x 100 (%)

Ciro
HO P2A-01-02

u Grup Çalışması 2

Başabaş Noktası Hesaplama

Grup Çalışması 1’de verilen örnek için başabaş fiyatını hesaplayınız.

24
 Temel Finans ve Muhasebe

Muhasebe Kayıtlarının
Tutulması
Tutulacak muhasebe kayıtlarının ve defterlerin tipi işinizin şekli, yasal statüsü ve büyüklüğüne göre
değişir. Serbest muhasebeciniz yasal kayıtlarınızı tutacaktır. Ancak sizin de iş sahibi olarak kendi
kayıtlarınızı (günlük para hareketlerinin kaydını) tutmanız gerekir.

Muhasebe Kayıtlarının Tutulması

İşinizle ilgili para hareketlerinin

kaydedilmesidir:

Paranın günlük olarak nereden gelip

nereye harcandığını takip etmenizi sağlar.

Muhasebe Kayıtlarının Önemi

1. Muhasebe kayıtlarınız sayesinde para giriş çıkışını kontrol altında tutabilirsiniz.

2. Kayıtlarınız size işinizin nasıl gittiğini gösterir.
3. Kayıtlarınız sayesinde işinizin gidişatını başkalarına da gösterebilirsiniz (örn. kredi başvurusu
sırasında bankaya).
4. Muhasebe kayıtlarınız, işinizle ilgili geleceğe yönelik doğru ve gerçekçi plan yapmanızı sağlar.

25
 Muhasebe yöntemleri

Basit kayıt tutma

Tarih İşlem Gelir Gider
4/6 ABC’ye satış 300
6/6 Un satınalımı 240
10/6 Elektrik faturası ödeme 42

Sadece çok küçük çaplı işler için uygundur.

Basit usul mükelleflerin muhasebe kayıtları meslek

odalarında tutulmaktadır.

Gerçek Usul Mükellefler için

İşletme Hesap Defteri

Sol sayfa Sağ sayfa

26
 Temel Finans ve Muhasebe

Finansal Tablolar
Finansal tablolar, işimizin nereden gelip nereye doğru gittiğini gösterir. Nereden geldiğimiz (geçmiş)
muhasebeci tarafından tutulur ve muhasebe kayıtlarına işlenir. Nereye gideceğimiz ise (gelecek
tahminleri) işin sahibi tarafından öngörülüp hayata geçirilmelidir. Genel olarak kullanılan üç temel
finansal tablo vardır:
• Kâr / zarar tablosu (diğer adıyla Gelir Tablosu),
• Nakit akışı
• Bilanço

Finansal Tablolar

Şimdi

Geçmiş Gelecek
Muhasebe kayıtları Tahminler
• Kâr / Zarar (Gelir Tablosu)
• Nakit Akışı

Kâr / Zarar Tablosu (Gelir Tablosu)

Belirli bir dönem içinde (genellikle bir yıl) elde edilen tüm gelirler ile yapılan tüm giderleri gösteren
tablodur. Tüm gelirlerden tüm giderler çıkarıldığında geriye kalan rakam dönem net kârını (eksi ise
dönem net zararını) verir.

Satış gelirleri – satılan ürünlerin maliyeti = brüt kâr.

Bir çok iş sahibi bu rakamın (brüt kârın) kendi kasalarına kalacak net kâr olduğunu düşünürler, oysa
bu yanlıştır. Brüt kâr, patronun kasasına (veya cebine) girmeden önce başka bir takım masrafları da
karşılamalıdır.

27
 Kâr / Zarar (Gelir) Tablosu
(belirli bir dönem içindeki)
Tüm gelirler – tüm giderler = ner kâr veya zarar.

2007 için Kâr / Zarar:

(-) (+)
Satış gelirleri 6000
Hammadde 2500
İşçilik 2000
Kira+diğer sabit maliyetler 500
5000 .
Kâr / Zarar 1000
Faiz 100
Vergi öncesi kâr 900

İşletme giderleri, diğer bir deyişle işletmenin devamını sağlamak için yapılması gereken masraflar da
brüt kârdan düşer. (işletme giderlerine örnekler: pazarlama satış giderleri, dağıtım masrafları, kendine
ayırdığı maaş, v.s.)

İşletme giderleri de brüt kârdan düşüldükten sonra kalan miktar vergi öncesi kârdır. Ödenecek vergi
bu miktar üzerinden hesaplanır. Vergi de düşüldükten sonra kalan miktar (eğer bir miktar kaldıysa)
dönemin net kârıdır. Net Kâr, işletmenin parasıdır (iş sahibinin değil). Bu rakamın önemli bir bölümü işin
büyütülmesi ve geliştirilmesi, bazı malzemelerin yenilenmesi ve gelecek faaliyetler için gereken nakit
olarak kullanılır.

Burada gösterilen format oldukça basitleştirilmiş bir format olup sadece kâr / zarar tablosunun
mantığını göstermek amacıyla verilmiş bir örnektir. İşin şekli ve büyüklüğüne göre yasal olarak
tutulması gereken kâr / zarar tablosunun mantığı aynı olmakla birlikte şekli daha değişiktir.

28
 Temel Finans ve Muhasebe

Nakit Akışı

Nakit Akış Planı, kabaca aylık nakit giriş-çıkışlarının tahminidir. Ödeme ve giderlerin tahmini gelirlere
göre ayarlanması bir çok küçük işletmenin hayatını kurtarabilir. Harcama yapmadan önce, işin hızlanıp
yavaşlayacağı ayları görerek satınalma için en uygun zamanı tespit etmeye yarar. Nakit Akış Planı
yapmayan yani kasadan para çıkışını, kasaya para girişine göre ayarlamayan işletmelerde nakit sıkıntısı
doğar.

Nakit Akışı
Haftalık veya aylık olarak kasanıza girecek nakit ile
kasadan çıkacak nakit miktarının tahmin edilmesidir.
Nakit akış tahmini bize;
• Paranın ne zaman elimize geçeceğini,
• Hangi zamanda ne kadar para geleceğini,
• Borçların ve faturaların ne zaman ödeneceğini,
• Masrafları karşılamak için ne kadar para gerektiğini,
• Gelir ve harcamaların ayrıntısını
• Ekstra harcamalar (veya yüksek harcamalar) için en
uygun zamanı gösterir.

Ev ödevi: Ev harcamalarınız için 6 aylık nakit akış tahmini. HO P2A-03

İşimiz büyüdükçe, dönen para ihtiyacı da büyür. Ancak, gerekli nakit akışı sağlanmadan büyüme olur
ise, nakit dar boğazına girilir. İşletmenin nakite ihtiyacı olduğu anda elinde nakiti yoksa ya ortaklar
sermaye koyacak, ya bankadan borç aranacak ya da iflas edilecektir. Bir çok işletme nakit durumunu
yönetemediği için iş dünyasından silinmektedir!

Nakit dar boğazı ortaya çıkmadan, sorunu önceden tahmin edin. Yeni bir işi / projeyi kabul etmeden
önce mutlaka nakit planlaması yapın. Bir iş fikri KÂRLI gözükse bile, sırf nakit akışı uygun olmadığından
dolayı uygulanmayabilir.

Nakit akış tablosu, nakdin nasıl elde edildiğini ve hangi alanlara harcandığını gösterir. Bu tablo “nereden
geldi, nereye gitti ?” sorusunu cevaplandırır.

29
u Grup Çalışması 3 (Ev Ödevi)
Bölüm sonunda verilen tabloyu kullanarak aile nakit akış planınızı yapınız.

u Grup Çalışması 4

Kârlılık ve Nakit Akışı

Ağustos ayındayız ve elimize yeni bir iş fırsatı geçti.

Kop Şemsiye Ltd. stoklarında kalan şemsiyeleri çok uygun bir fiyatla elden çıkarmaya çalışıyor. 3.000
adet şemsiyeyi tanesi 2 YTL’den satacaklar fakat ödemeyi nakit istiyorlar. Şemsiyelerin nakliyesi,
depolanması, sigorta vb. masraflar da yaklaşık 3.000 YTL tutacak. (yani şemsiye başına 1 YTL).

Şemsiyeleri satacak bazı mağazalar tanıyoruz, bu mağazalarla konuştuk. Şemsiyeleri 8 YTL’den

satabileceklerini ve %25 komisyon istediklerini öğrendik. Şemsiyeler Ekim, Kasım, Aralık aylarında
satılabilir.

Her ay 1000 adet şemsiye satılacağını tahmin ediyoruz. Anlaşmamıza göre mağazalar bize ödemeyi
satıştan bir ay sonra yapacak, biz de komisyonlarını parayı alınca ödeyeceğiz. Kişisel harcamalarınız için
ayda 600 YTL ayırmanız gerekiyor. Elinizde 8.000 YTL birikmiş paranız var, gerekirse 2.000 YTL daha borç
bulabilirsiniz. Eğer bu işi alacaksanız hızlı davranmanız gerekiyor. Kararınız ne olacak?

a. Kârlılık hesabı

Satış gelirleri = ..................

Maliyetler
Şemsiye maliyeti = ..................
Diğer maliyetler = ..................
Komisyon = ..................
Maaş = ..................
Toplam ..................

Kâr ..................
Kârlılık = %.......

30
 Temel Finans ve Muhasebe

b. Nakit akışı:

Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Ocak Toplam

Nakit girişleri

Alınan borç

Satış gelirleri

Toplam nakit girişi

Nakit çıkışları

Satınalma (şemsiye)
Nakliye, depolama
sigorta v.b. masraflar

Mağaza komisyonu

Maaş

Borç ödeme

Toplam nakit çıkışları

Ay başı eldeki nakit

Ay sonu eldeki nakit

31
Bilanço

Bilanço bir işletmenin belirli bir andaki finansal durumunu gösteren tablodur. Bu açıdan bilanço
işletmenin belirli bir andaki fotoğrafı olarak düşünülebilir. Bilançoyu bir “fotoğraf karesi”ne, gelir (kar /
zarar) tablosunu da o dönemin hikayesini anlatan bir “film” e benzetebiliriz.

Bilanço bize işletmenin finansal durumunu gösterir :

AKTİFLER PASİFLER
İşletmenin Varlıkları = Varlıkların Kaynakları

Yukarıdaki temel eşitlikten biliyoruz ki, işletmenin varlıkları, kaynaklarına eşittir. İşte, bilanço da bu
eşitlik üzerine kurulmuştur. Sol tarafa varlıklar, sağ tarafa kaynaklar yazılır. Prensip olarak; varlıkların
paraya çevrilebilme yeteneğine göre sıralandığı tarafa “bilanço aktifi”, kaynakların geri ödeme sürelerine
göre sıralandığı tarafa ise “bilançonun pasifi” denir.

PROFORMA BİLANÇO: İşletme faaliyete başlamadan önce düzenlenen bilançodur. Bu tablo, varlıklar,
borçlar ve öz sermaye durumunu gösterir.

Bilanço

İşin belirli bir anda çekilen

fotoğrafıdır.

Firmanın o anda sahip olduklarını ve

bunların finansal kaynağını gösterir.

Doğal olarak, ikisinin EŞİT olması gerekir...

32
 Temel Finans ve Muhasebe

Bilanço

VARLIKLAR (AKTİFLER) BORÇLAR (PASİFLER)

KISA VADELİ BORÇLAR

DÖNEN VARLIKLAR
Ticari Borçlar
Nakit Kısa Vadeli Banka Kredileri
Stoklar Ödenmemiş Masraflar
Ticari Alacaklar Ödenecek Vergiler
Verilen Avanslar Alınan Avanslar
UZUN VADELİ BORÇLAR
DURAN VARLIKLAR
Uzun Vadeli Banka Kredileri
Arazi - Bina
Makine ÖZKAYNAKLAR
Ekipman (- Amortisman)
Sermaye
Yedek Akçeler
Dönem Kâr / Zararı

1. Varlıklar (Aktifler): İşinizdeki tüm varlıkların bir değeri vardır ve bu değer varlıklar bölümünde
belirtilir. Örneğin stoklarınızın değeri stok hesabında yer alır. Defterde aktif kalemleri:
1. Dönen Varlıklar
- Hazır Değerler
* Kasa
* Banka
* Diğer hazır değerler
- Menkul Kıymetler
- Kısa Vadeli Ticari Alacaklar
- Diğer Kısa Vadeli Ticari Alacaklar
- Stoklar
- Diğer Dönen Varlıklar
2. Duran Varlıklar
- Uzun Vadeli Ticari Alacaklar
- Finansal Duran Varlıklar
- Maddi Duran Varlıklar
* Bina
* Arazi
* Makine
- Maddi Olmayan Duran Varlıklar
- Diğer Duran Varlıklar

33
2. Borçlar – Yükümlülükler – Özsermaye (Pasifler): Birçok iş için bir yerden, örneğin bir bankadan
borç almak gerekir. Bir iş için bir başkasına olan borç pasif bölümüne yazılır.

Pasif Kalemleri:

1. Kısa Vadeli Borçlar

- Finansal Borçlar
- Ticari Borçlar
- Diğer Kısa Vadeli Borçlar
- Alınan Sipariş Avansları
- Borç ve Gider Karşılıkları

2. Uzun Vadeli Borçlar

- Finansal Borçlar
- Ticari Borçlar
- Diğer Uzun Vadeli Borçlar
- Alınan Sipariş Avansları
- Borç ve Gider Karşılıkları

3. Özsermaye
Bütün işlerde aktifler (değerler) vardır. Ama iş hayatında örneğin bir bankadan alınan ve ödenmesi
gereken kredi gibi yükümlülükler de olur. Eğer işletme bütün yükümlülüklerini karşılamak istiyorsa,
bunun için işletmenin bazı aktifleri kullanılması gerekebilir. Ama, bütün yükümlülükler karşılandıktan
sonra da elde bir miktar aktif kalır.

Geri kalan bu aktifler işin sahibine aittir ve buna özsermaye denir. Bu miktar deftere “Özsermaye”
adıyla tek bir kayıt olarak girer. İşletme ortaklarının işletme varlıkları üzerindeki haklarını ifade eder.
Özsermaye, işletme ortaklarının koyduğu sermaye, faaliyet sonucu yaratılan kâr, yedek akçe (ihtiyaç
durumunda kullanılmak üzere tedbir olarak ayrılan, daha sonra istenirse ortaklara dağıtılabilecek kârlar)
ve yeniden değerleme fonundan (varlıkların değer artışından gelen artılar) oluşur.

34
 Temel Finans ve Muhasebe

Örnek Bilanço (31.12.2007)

AKTİFLER (VARLIKLAR) PASİFLER (YÜKÜMLÜLÜKLER)

Kasa / Banka 50 Tedarikçilere ödenecek 700

Ticari alacaklar 300 Top. kısa vadeli borçlar 700
Hammadde 100
Yarı mamul 120 Uzun vd. Banka kredisi 1.000
Ürün stokları 150 Top. uzun vadeli borçlar 1.000
Toplam dönen varlıklar 720
Sermaye 3.000
Arsa - Bina 4.000 Yedek akçe 2.800
Makine - Ekipman 4.000 Net Kâr 1.720
Diğer Ortaklıklar 500 Toplam özkaynak 7.520
Toplam duran varlıklar 8.500

TOPLAM AKTİFLER 9.220 TOPLAM PASİFLER 9.220

Örnek - Bilanço
Aşağıdaki bilgiler ışığında bir “BİLANÇO” hazırlayın.

1. Yarı Mamül 200

2. Makine & Ekipman 2.400
3. Tedarikçiler 1.400
4. Sermaye 2.500
5. Ticari Alacaklar 1.600
6. Hammadde Stokları 500
7. Ortaklıklar 300
8. Kısa Vadeli Banka Kredisi 600
9. Arsa & Bina 2.300
10. Ürün Stokları 300
11. Net Kâr 1.100
12 . Uzun Vadeli Banka Kredisi 2.000

35
36
AKTİFLER (VARLIKLAR) PASİFLER (BORÇLAR)

Toplam kısa vadeli borçlar

Toplam dönen varlıklar Toplam uzun vadeli borçlar

Toplam duran varlıklar Toplam özkaynaklar

TOPLAM AKTİFLER TOPLAM PASİFLER

 Temel Finans ve Muhasebe

EV ÖDEVİ - Gelecek 6 ay için aile nakit akış planımız

Bu ay Toplam

Nakit giriş

Maaş

Diğer nakit girişi

Toplam nakit girişleri

Nakit çıkış

Mutfak masrafları

Okul masrafları

Giyim

Telefon

Elektrik

Su

Kira

Cep telefonu

Toplam nakit çıkışı

Ay başı eldeki nakit

Ay sonu eldeki nakit

37
Ek Bilgi: Maliyete göre fiyat tespiti

Maliyet + Kâr = Satış fiyatı

Çeşitli fiyat tespit yöntemleri içinde en basitidir. Ürünün maliyeti hesaplandıktan sonra, bu rakamın
üzerine kâr eklenerek elde edilir. Burada girişimci ürün maliyetini hesaplarken sabit maliyetleri de
dikkate almayı unutmamalıdır.

Örnek:

Nazan Hanım toptancıdan aldığı top havluyu kesip dikerek el havluları üretmekte ve pazarda
satmaktadır. Aylık sabit masrafları 320 YTL’ dir. Her bir havlu için değişken giderler ise 1,2 YTL’ dir. Nazan
Hanım bir ay içinde 400 adet havlu satabileceğini tahmin etmektedir. Her bir üründen %50 kâr etmeyi
hedefleyen Nazan Hanım, havlularını kaç YTL’den satmalıdır?

Fiyatı doğru hesaplamak içn öncelikle tek bir havlunun maliyetini (birim maliyet) hesaplamak gerekir:

Birim maliyet = Bir ürünün değişken maliyeti + Bir ürüne düşen sabit maliyet

Birim maliyet = 1,2 + sabit maliyet

Toplam sabit maliyetler 320

Sabit maliyet = = = 0,8 YTL
Toplam satış miktarı 400

Birim maliyet = 1,2 + 0,8 = 2 YTL

Birim maliyet 2 2
Satış Fiyatı = = = = 4 YTL
(1 – Hedeflenen kâr oranı) (1-0,5) 0,5

Nazan hanım havlularını 4 YTL’den satarsa, her bir havludan %50 kâr edecektir.

Maliyete kâr ekleyerek fiyat hesaplarken, elde edilen fiyatın piyasada o ürün için kabul görüp
görmeyeceği iyice araştırılmalıdır. Yukarıdaki örnekte, eğer 4 YTL fiyat havluların kalitesi, rakiplerin çeşit
ve fiyatları, pazardaki müşterinin beğenisi ve gelir düzeyi (satınalma gücü) v.b. unsurlar için yüksek
kalırsa bu ürünün satılamayacağı açıktır.

38
 Temel Finans ve Muhasebe

uÇözüm

Grup Çalışması 1: Maliyet Hesaplama ve Başabaş Noktası

Cihan Hanım, gelecek ay farklı çeşitlerde 100 kek satmayı ve toplam 800 YTL kazanmayı planlıyor (ciro).

Bu kekleri yapmak için alacağı un, şeker, kakao, meyve, harcayacağı tüp, su, elektrik v.s için toplam 400
YTL ayırması gerekiyor (Malzeme ve üretim maliyeti).

Ayrıca el ilanı bastırıp dağıttırmak, yerel gazete ve radyoya ilan vermek (pazarlama-satış), muhasebeci
ücreti, dükkan kirası, maaş (yönetim ve idari giderler), yeni bir kek tarifi deneme (araştırma-geliştirme),
fırının bakımı v.b. genel giderler için de 250 YTL ayırması gerekiyor (Sabit giderler).

Muhasebecisi, kârının yaklaşık yarısını da vergi için ayırması gerektiğini söyledi.

Bu durumda Cihan Hanım’ın elde edeceği net kâr ne olur?

Toplam satış geliri = 800 YTL

Malzeme ve üretim maliyeti = 400 YTL

Brüt kâr = 800 – 400 = 400 YTL

Sabit giderler = 250

Vergi öncesi kâr = 400 – 250 = 150 YTL

Vergi: 150 / 2 = 75 YTL

Net Kâr = Vergi öncesi kâr – Vergi = 150 – 75 = 75 YTL

39
uÇözüm

Grup Çalışması 2: Başabaş Noktası

Cihan Hanım, gelecek ay farklı çeşitlerde 100 kek satmayı ve toplam 800 YTL kazanmayı planlıyor (ciro).

Bu kekleri yapmak için alacağı un, şeker, kakao, meyve, harcayacağı tüp, su, elektrik v.s için toplam 400
YTL ayırması gerekiyor (Malzeme ve üretim maliyeti).

Ayrıca el ilanı bastırıp dağıttırmak, yerel gazete ve radyoya ilan vermek (pazarlama-satış), muhasebeci
ücreti, dükkan kirası, maaş (yönetim ve idari giderler), yeni bir kek tarifi deneme (araştırma-geliştirme),
fırının bakımı v.b. genel giderler için de 250 YTL ayırması gerekiyor (Sabit giderler).

Muhasebecisi, kârının yaklaşık yarısını da vergi için ayırması gerektiğini söyledi.

Bu durumda 100 adet kek satıldığında tüm masrafların karşılanabilmesi için keklerin satış fiyatı en
az kaç YTL olmalıdır? (Başabaş fiyatı nedir?)

Toplam Sabit Maliyetler 250

Başabaş Fiyatı = =
Brüt Kâr Oranı Brüt Kâr Oranı

Brüt kâr 800 - 400

Brüt Kâr Oranı = x 100 = x 100 = % 50
Ciro 800

250
Başabaş Fiyatı = = 5 YTL
50

40
 Temel Finans ve Muhasebe

uÇözüm

Grup Çalışması 3: Kârlılık

Ağustos ayındayız ve elimize yeni bir iş fırsatı geçti.
Kop Şemsiye Ltd. stoklarında kalan şemsiyeleri çok uygun bir fiyatla elden çıkarmaya çalışıyor. 3.000
şemsiyeyi tanesi 2 YTL’den satacaklar fakat ödemeyi nakit istiyorlar. Şemsiyelerin nakliyesi, depolanması,
sigorta vb. masraflar da yaklaşık 3.000 YTL tutacak (yani şemsiye başına 1 YTL). Şemsiyeleri satacak
bazı mağazalar tanıyorsunuz, bu mağazalarla konuştunuz. Şemsiyeleri 8 YTL’den satabileceklerini ve
%25 komisyon istediklerini öğrendiniz. Şemsiyeler Ekim, Kasım, Aralık aylarında satılabilir. Her ay 1.000
adet şemsiye satılacağını tahmin ediyoruz. Anlaşmamıza göre mağazalar bize ödemeyi satıştan bir ay
sonra yapacak, biz de komisyonlarını parayı alınca ödeyeceğiz. Kişisel harcamalarınız için ayda 600 YTL
ayırmanız gerekiyor. Elinizde 8.000 YTL birikmiş paranız var, gerekirse 2.000 YTL daha borç bulabilirsiniz.
Bu işten elde edilecek kârı hesaplayınız.

Satış gelirleri: 8 YTL x 3.000 = 24.000

Maliyetler

Şemsiye maliyeti: 2 YTL x 3.000= 6.000

Diğer maliyetler: 1 YTL x 3.000 = 3.000

Komisyon: 2 YTL x 3.000 = 6.000

Maaşım: 600 YTL x 6 ay = 3.600

Toplam: 18.600

Kâr: 24.000-18.600= 5.200 YTL

41
uÇözüm

Grup Çalışması 4: Nakit Akışı

Ağustos ayındayız ve elimize yeni bir iş fırsatı geçti.
Kop Şemsiye Ltd. stoklarında kalan şemsiyeleri çok uygun bir fiyatla elden çıkarmaya çalışıyor. 3.000
şemsiyeyi tanesi 2 YTL’den satacaklar fakat ödemeyi nakit istiyorlar. Şemsiyelerin nakliyesi, depolanması,
sigorta vb. masraflar da yaklaşık 3.000 YTL tutacak. (yani şemsiye başına 1 YTL). Şemsiyeleri satacak
bazı mağazalar tanıyorsunuz, bu mağazalarla konuştunuz. Şemsiyeleri 8 YTL’den satabileceklerini ve
%25 komisyon istediklerini öğrendiniz. Şemsiyeler Ekim, Kasım, Aralık aylarında satılabilir. Her ay 1.000
adet şemsiye satılacağını tahmin ediyoruz. Anlaşmamıza göre mağazalar bize ödemeyi satıştan bir ay
sonra yapacak, biz de komisyonlarını parayı alınca ödeyeceğiz. Kişisel harcamalarınız için ayda 600 YTL
ayırmanız gerekiyor. Elinizde 8.000 YTL birikmiş paranız var, gerekirse 2.000 YTL daha borç bulabilirsiniz.
Bu iş için nakit akış planını yapınız.

Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Ocak Toplam

Nakit girişleri

Borç alınan 2.000 0 0 0 0 0 2. 000

Tahsilat 0 0 0 8.000 8.000 8.000 24.000

Toplam girişler 2.000 0 0 8.000 8.000 8.000 26.000

Nakit çıkışları

Satınalma 6.000 6.000

Depo, nakliye ve diğer m. 3.000 3.000

Mağaza komisyonu 2.000 2.000 2.000 6.000

Maaşım 600 600 600 600 600 600 3.600

Borç ödemesi 2.000 2.000

Toplam çıkışlar 9.600 600 600 4.600 2.600 2.600 20.600

Ay başı nakit 8.000 400 -200 -800 2.600 8.000

Ay sonu nakit 400 -200 -800 2.600 8.000 13.400

42
 Temel Finans ve Muhasebe

uÇözüm

Örnek Bilanço

Aşağıdaki bilgiler ışığında bir “BİLANÇO” hazırlayın.

1. Yarı Mamül 200

2. Makine ve Ekipman 2.400
3. Tedarikçiler 1.400
4. Sermaye 2.500
5. Ticari Alacaklar 1.600
6. Hammadde Stokları 500
7. Ortaklıklar 300
8. Kısa Vadeli Banka Kredisi 600
9. Arsa ve Bina 2.300
10. Ürün Stokları 300
11. Net Kâr 1.100
12 . Uzun Vadeli Banka Kredisi 2.000

AKTİFLER (VARLIKLAR) PASİFLER (BORÇLAR)

Kasa / Banka ---

Ticari Alacaklar 1.600 Tedarikçilere ödenecek 1.400

Hammadde 500 Kısa vadeli banka kredisi 600

Yarı mamul 200 Toplam kısa vadeli borçlar 2.000

Ürün stokları 300 Uzun vadeli banka kredisi 2.000

Toplam dönen varlıklar 2.600 Toplam uzun vadeli borçlar 2.000

Arsa - Bina 2.300 Sermaye 2.500

Makine - Ekipman 2.400 Yedek Akçe ---

Ortaklıklar 300 Net Kâr 1.100

Toplam duran varlıklar 5.000 Toplam Özkaynaklar 3.600

TOPLAM AKTİFLER 7.600 TOPLAM PASİFLER 7.600

43
 Sözlük
Aşağıda finansla ilgili terimler ve anlamları verilmektedir. Bu terimlerden bir kısmı kitapta kullanılmamış olmakla
birlikte, genel bilgi olarak faydalı olacağı düşünüldüğünden bu bölümde tanımlanmıştır.
ANA GAYRİMENKUL : Kat mülkiyetine konu olan gayrimenkulun bütününe ana gayrimenkul denir.
(Komple bina, fabrika, dükkan, büro vb.)
AÇIK BÜTÇE : Gideri gelirini aşan bütçedir.
AÇIK PAZAR: Serbest piyasa yerine kullanıldığı gibi yabancı üreticilerin mallarını serbestçe satabildiği
piyasa anlamına da gelir.
AKİT: Sözleşme anlamına gelir. En az iki kişi arasında belli bir işin yapılması veya yapılmaması
konusunda yapılan anlaşmadır.
AKTİF: Bir işletmenin sahip olduğu varlıklardır.
AMORTİSMAN: Bir işletmede bir yıldan daha uzun süre kullanılacağı düşünülen duran varlıklar her yıl
eskiyerek değer kaybeder. Bu değerin bir payı o yılın gelirlerinden gider olarak düşülerek bir hesapta
toplanır. Bu işleme “amortisman ayırmak” denir.
ARACI KURUM: Sermaye piyasası faaliyetlerinde bulunmak üzere Sermaye Piyasası Kurulu tarafından
aracılık yetkisi verilmiş anonim ortaklıklardır.
ATIL PARA: Para piyasasının dışına çıkarak kullanılmayan paradır.
AYNİ KAYNAKLAR: Parasal değeri olan, parayla satın alınabilir kaynaklardır.
BİLANÇO: Bir kuruluşun veya bir ticarethanenin belirli bir dönem sonundaki veya belirli bir gündeki
taşınır ve taşınmaz varlıkları ile bunları sağlamak için kullanılan öz ve yabancı kaynakları dengeli olarak
gösteren çizelgedir.
BLOKE ÇEK: Konut kredilerinde, kredinin onaylanmasından sonra kullandırım işlemi yapılarak
kredi tutarının bloke hesaba alınması ile düzenlenen şube çekidir. Çek, ipotek işlemlerinin
tamamlanmasından sonra satıcıya verilmektedir.
BSMV (Banka ve Sigorta Muameleleri Vergisi): Banka ve sigorta şirketlerinin 10/06/1985 tarihli
ve 3226 sayılı Finansal Kiralama Kanununa göre yaptıkları işlemler hariç olmak üzere, her ne şekilde
olursa olsun yapmış oldukları bütün muameleler dolayısıyla kendi lehlerine her ne nam ile olursa olsun
nakden veya hesaben aldıkları paralar banka ve sigorta muameleleri vergisine tabidir.
BASİT GETİRİ: Yapılan yatırımdan elde edilen faiz gelirinin vade sonunda tekrar yatırıma
dönüştürülmediği durumdaki yıllık getirisidir.
BONO: Düzenleyenin imzasını, düzenleme tarihini, alacaklının ismini, bono veya emre muharrer
senet sözcüklerini içeren bir taahhüt, borç senedidir. Taahhüt senedinin bono sayılabilmesi için bu
şartları içermesi gerekir. Düzenleme yeri veya ödeme yeri ifadelerinden birinin bulunmaması bononun
niteliğini değiştirmez. Ancak her ikisi de belirtilmemişse taahhüt senedi bono değil adi senet kabul
edilir.
BORSA: Sermaye Borsaları, menkul kıymetlerin ticaretinin yapıldığı kurumsal piyasalardır. Bir piyasadır,
çünkü menkul kıymetlerin ticaretinin yapıldığı yerlerdir. Kurumsaldır, çünkü kendine özgü kuralları
ve standartları vardır. Borsalar, sadece hisse senetleri için değil, başka tür emtiaların (ticari malların)
ve enstrümanların da ticaretinin yapıldığı yerlerdir. Örneğin bono ve tahvillerin genellikle menkul
kıymetler borsalarının içerisinde ticareti yapıldığı halde, döviz ticareti için döviz borsaları veya mal
ticareti için emtia borsaları vardır.

44
 Temel Finans ve Muhasebe

BÜTÇE: Gelecekteki belirli bir dönemde gerçekleşmesi düşünülen gelir ve giderlerin karşılıklı listesini
içeren cetveldir.
BÜYÜME: Ülke ekonomisinde işgücünün çoğalması, üretim araçları ve GSMH’nin artması vb. genel
verilerin yükselmesidir.
CARİ İŞLEMLER DENGESİ: Bir ülkenin toplam mal ve hizmet ihracatı ve transferlerinin toplamıyla
tüm ithalatının farkıdır. Cari işlemler dengesi hesaplamasında finansal varlık ve yükümlülükler hesaba
katılmaz.
CARİ KUR: Döviz piyasalarında günlük alım satım esnasında meydana gelen döviz fiyatlarına denir.
CARİ VARLIKLAR: Satılabilir pay senedi ve tahviller, alacaklar, stoklar, kasa ve öteki döner varlıklardan
oluşan bir bütündür.
CİRO: (1) bir şirketin belirli bir dönemdeki toplam iş hacmi, (2) bonodan doğan hakların bir başka
kimseye senet sahibi tarafından devredilmesi, (3) çekin arkasını imzalama.
ÇAPRAZ KUR: Birden fazla ulusal paranın aralarındaki kurların bir temel para üzerinden hesaplanan
değeridir.
ÇEK: Para yerine kullanılan değerli kağıt; herhangi bir kredi kurumunda hesabı bulunan bir kimsenin
özel işaretli bir matbu kağıtla, söz konusu kişiye ya da kağıda sahip kişiye yazılı miktar kadar para
ödenmesine ilişkin verdiği yazılı emir, bir bankada ticari hesap açtırmış olan kimsenin gerek kendisine
gerekse de başkasına ödeme kolaylığı gösteren yazılı talimat anlamına gelir.
DASK (Doğal Afet Sigortaları Kurumu): 27 Eylül 2000 tarihinden itibaren meskenler için deprem
sigortası yaptırmak zorunlu hale getirilmiş olup bu sigortayı sunmak üzere kamu tüzel kişiliğini haiz
Doğal Afet Sigortaları Kurumu (DASK) kurulmuştur.
DALGALI DÖVİZ KURU: Ulusal paranın değerinin serbest piyasada döviz arz ve talebine göre
belirlendiği sistemdir. Serbest döviz kuru sistemine, yüzen kur sistemi, esnek döviz kuru sistemi gibi
isimler de verilmektedir. Bu sistemde döviz kuru günlük olarak, herhangi bir kamu müdahalesi olmadan
belirlenir. Döviz piyasasındaki denge ve ödemeler bilançosu düzeltmeleri döviz kurundaki değişmelerle
gerçekleşir.
DEĞİŞKEN MALİYET: Miktarı işin yoğunluğuyla orantılı olarak değişen maliyetlerdir.
DEFLASYON : (Enflasyonun tersi) Genel fiyat düzeyleri düşerken ulusal gelir, üretim ve istihdamın da
düşmesidir.
DEVALÜASYON: Ulusal paranın dış değerinin resmen düşürülmesine denir.
DEVLET TAHVİLİ: Hazine Müsteşarlığı tarafından çıkarılan vadesi bir yıl ve daha uzun olan borçlanma
senetleridir.
DIŞ BORÇLANMA: Ülkenin kaynaklarına ek bir kaynak sağlamak, döviz olarak yeni ödeme gücü elde
etmek gibi amaçlarla ülke dışındaki yabancı hükümet veya finans kuruluşlarından karşılıklı ya da
karşılıksız, geri ödemeli kaynak bulunmasıdır. Türkiye’de dış borç kavramı içinde kamu sektörünün
yanısıra, özel kesimin dış borçları da birlikte anılır.
DOĞRUDAN MALİYET: Ürünün üretimiyle doğrudan ilişkili olan maliyetlerdir.
DOLAYLI MALİYET: Üretimle doğrudan bağlantılı olmayan, ancak işletmenin devamı için karşılanması
gereken maliyetlerdir.
DÖVİZ: Ulusal para dışındaki tüm yabancı paralar ve bu para cinsinden değer taşıyan menkul değerlere
verilen isimdir.
DÖVİZ KURU: Yabancı paraların ulusal para cinsinden fiyatıdır.
DÖVİZ TEVDİAT HESABI: Yurtiçi ve yurtdışında yerleşik kişilerin, ticari bankalarda açmış oldukları
yabancı para cinsinden mevduata verilen isimdir.
45
EFEKTİF: Banknot şeklindeki bütün yabancı ülke paralarıdır.
ELEKTRONİK FON TRANSFERİ (EFT): Bir banka hesabından başka bir banka hesabına anlık fon
aktarımı yapmaya olanak veren bir ödeme sistemidir.
ENFLASYON: Günlük deyimde “genel fiyat seviyesindeki yükselme eğilimi” olarak bilinmesine karşın,
ekonomide eğilimin nasıl hesaplanacağı tartışılmaktadır. Devlet İstatistik Enstitüsü’nün her ay açıkladığı
Toptan Eşya Fiyat Endeksi (TEFE) artış oranı enflasyon rakamı olarak belirlenmektedir. Enflasyon, talep
maliyet, ılımlı ve hiper olarak dörde ayrılabilir.
FAİZ: İşletmek için bir yere ödünç verilen paraya karşılık alınan kazanç, getiri.
FIRSAT MALİYETİ: Herhangi bir malın üretimini bir birim artırmak için başka bir maldan vazgeçilmesi
gereken mal/kazanç miktarıdır. Başka bir deyişle iktisadi bir seçim yapılırken vazgeçilmek zorunda
kalınan ikinci en iyi alternatiftir.
FİYAT: Bir mal veya hizmet elde etmek için verilen belirli miktar para veya maldır.
FİZİBİLİTE: Herhangi bir yatırım veya projenin, sağlayacağı kazanca değer olup olmadığının
saptanması için yapılan çalışmalardır.
FON: (1) Para, mal, şirket sermayesi, kaynak, bir faaliyetin gerçekleştirilmesi için ayrılmış para, (2) belirli
bir alanda gerçekleştirilecek faaliyet için ayrılmış para veya yerine geçebilecek değerlerin tamamıdır.
GECİKME FAİZİ: Vadesinde ödenmeyen taksit tutarına vade tarihinden, hesabın kat edilmesi halinde de
alacağın tamamına, ödeme tarihine kadar geçen süre içerisinde uygulanacak olan ve oranı sözleşmede
belirlenen faizdir. Tüketici Kredisi Sözleşmesi imzalatılan müşteriler için akdi faizin % 30 fazlası , Genel
Kredi Sözleşmesi imzalatılan müşteriler için akdi faizin % 100 fazlası.
GAYRİ SAFİ MİLLİ HASILA (GSMH): Bir ulusal ekonomide belirli bir dönem içinde (genellikle bir takvim
yılında), üretilen mal ve hizmet değerlerinin toplamıdır.
GAYRİMENKUL: Taşınmaz mal
HACİZ: Bir alacağın tahsili için borçlunun menkul ve gayrimenkul mallarına mahkemece el
konulmasıdır.
HAZİNE BONOSU: Hazine tarafından vadesi bir yıldan kısa süreli olarak çıkarılan ve iskontolu olarak
işlem gören borçlanma senetleridir.
HİBE: Genellikle devlet, yerel yönetimler veya vakıflarca belirli amaç için verilen karşılıksız para, bağış
HİSSE SENEDİ: Anonim ortaklıklar tarafından çıkarılan ve anonim ortaklığın sermayesine belirli bir
katılma payını temsil eden kıymetli evraktır.
HİSSEDAR: Bir anonim şirketin hisse senedine sahip olan şahıstır.
İŞLETME GİDERLERİ: İşletmenin faaliyetlerine devam etmesi için karşılanması gereken masraflardır.
KADASTRO: Her çeşit arazi ve mülklerin yerinin, alanının, sınırlarının ve değerlerinin belirlenip plana
bağlanması işini yerine getiren kamu kuruluşudur.
KAMBİYO: Para ya da para yerine geçen belgelerin değiştirilmelerine özgü olan işlemlerdir. Para alım ve
satımı ile ilgili işlemleri kapsar.
KAPİTALİZASYON: Herhangi bir işletmenin birikmiş yedek akçe ve kârının sermaye artırımında
kullanılmasına denir.
KÂR: Toplam hasılattan toplam maliyetin düşmesi ile elde edilen değerdir.
KÂR TRANSFERİ: Türkiye’de yatırım yapmış olan yabancıların söz konusu yatırımlardan elde ettikleri
gelirleri yurtdışındaki şirketlerine aktarmasıdır.

46
 Temel Finans ve Muhasebe

KARA PARA: Yasal işlerden elde edilmemiş veya vergisi ödenmemiş paraya denir.
KAYIT DIŞI EKONOMİ: Devletten gizlenen, kayda geçirilmeyen/geçirilemeyen ve bu sebeple
denetlenemeyen faaliyetler olarak tanımlanabilir. Enformel ekonomi, illegal ekonomi, gayri resmi
ekonomi, gizli ekonomi diye de adlandırılır. Genel olarak kayıt dışı ekonominin, mal ve hizmet üretimine
konu olmasına karşılık ekonominin geleneksel ölçüm yöntemleriyle bütünüyle tespit edilemeyen ve
GSMH hesaplamalarına yansımayan alanları kapsadığı kabul edilmektedir.
KEFALET: Bir borcun ödenmemesi veya verilen sözün yerine getirilmemesi durumunda, alacağın kefil
olan kişiden tahsil edilmesini sağlayan teminat türüdür.
KEFİL: Sözleşmeyi müşteriyle birlikte imzalayan ve bu sözleşmeden doğan her türlü borç ve
yükümlülüklerden müştereken sorumlu olan gerçek veya tüzel kişidir.
KEŞİDE ETMEK: Düzenlemek
KKDF: Kaynak Kullanımını Destekleme Fonu
KONSOLİDASYON: Kısa vadeli borcun, orta ya da uzun vadeli borca dönüştürülmesidir.
KONSORSİYUM: Ortak yarar gözeten ve daha çok mali konularla uğraşan kişiler ya da kuruluşlardan
oluşan bir gruptur. Ortaklık anlamına gelir.
KOSGEB: Küçük ve Orta Ölçekli Sanayi Geliştirme ve Destekleme İdaresi. Mal üretimi yapan
işletmelere çok çeşitli kategorilerde finansal destekler sağlamak üzere kurulmuş resmi kurumdur.
www.kosgeb.gov.tr
KOTA: 1) Bir ülkenin genellikle ithal mallarına koyduğu miktar sınırlaması, ithaline izin verilecek mal
hacminin hükümetler tarafından fiziki miktar veya değer olarak sınıflandırılması anlamlarında kullanılır.
(2) ayrılan bir para ile alınacak malın çeşidini ve her çeşidin oranını gösteren liste, 3) IMF üyelerinin bu
uluslararası kuruluşta oluşturdukları fondaki payları.
KREDİ: Belirli miktardaki satın alma gücünün, belirli bir süre için ve geri verilmek üzere bir bedel
(genellikle faiz) karşılığı gerçek ya da tüzel kişilere verilmesidir. Kredi çeşitleri: güvencesine göre
teminatlı ve teminatsız; kullanıcısına göre; özel ve kamu, süresine göre; kısa ve uzun, veriliş yerine göre
üretim ve tüketim; kullanım alanına göre ticari, tarım, sanayi, yapı ve orman gibi ayrılır.
KREDİ ANAPARASI: Müşteriye kullandırılan kredi tutarıdır.
KUR FARKI: (1) Kurdaki değişme nedeniyle ulusal para cinsinden yapılacak ödemelerde ortaya çıkan
farklar. (2) Dövizin değişik kurlardan ulusal paraya çevrilmesi sonucu ortaya çıkan fark.
KURUMLAR VERGİSİ: Kurum kazançları üzerinden alınan vergi. Dolaysız bir vergidir. Sermaye şirketleri,
kooperatif şirketler, iktisadi kamu kuruluşları, dernek ve tesislerle, vakıflara ait iktisadi işletmeler bu
vergi kapsamına girer. Kurumlar kendilerini oluşturan ortaklardan ayrı bağımsız bir varlığa ve hukuki
kişiliğe sahiptir.
KURUMSAL YATIRIMCI: Bireysel yatırımlardan farklı olarak yatırım fonları, yatırım ortaklıkları, sigorta
şirketleri, sosyal güvenlik kuruluşları, özel emeklilik fonları, vakıflar, sendikalar ve benzeri kurumlarca
yapılan yatırımlardır.
MAKROEKONOMİ: Ekonomi biliminin, toplam tüketim, toplam tasarruf, toplam yatırım, toplam gelir
(milli gelir) ve istihdam gibi toplam büyüklüklerini inceleyen ve bunlar ile ilgili çözümleme ve çıkarımlar
yapan alt dalıdır. Mikroekonomiden farklı olarak ekonomiyi bir bütün olarak ele alır.
MALİ TABLOLAR: Türk Vergi Kanunu, Türk Ticaret Kanunu ve Sermaye Piyasası Kanunu’nca bazı şirketler
(halka açık şirketler, aracı kurumlar vb.) için zorunlu olarak tutulan, şirketin dönemsel faaliyetleri sonucu
hazırlamak ve yayınlamak zorunda oldukları ve ilgili şirketin performansını gösteren, standartlaştırılmış
muhasebe kayıtlarıdır. Başlıcaları bilanço, gelir-gider tablosu, satılan malın maliyeti, kâr dağıtım, fon ve
nakit akım tablolarıdır.

47
MENKUL: Taşınabilir mal anlamındadır.
MENKUL KIYMET: Ortaklık veya alacaklılık sağlayan belli bir meblağı temsil eden, yatırım aracı olarak
kullanılan, dönemsel gelir getiren, misli nitelikte seri halinde çıkarılan, ibareleri aynı olan ve şartları
kurulca belirlenen kıymetli evraktır.
MERKEZ BANKASI: Banknot ihraç eden, hükümetin para ve kredi politikasını yürütmede yardımcı olan,
veznedarlık görevini üstlenmiş, devletin iktisadi ve mali danışmanlığını yapan kurumdur.
MEVDUAT: Belirli dönem için, geri ödemek koşuluyla, belirli bir bedel karşılığında mevduat sahibi
kişilerce bankalara tevdi edilen paradır.
MİKROEKONOMİ: Ekonomik olayları bireysel açıdan ele alan ve çözümleyen ekonomidir. Özellikle
tüketicilerin ve işletmelerin davranış biçimlerini inceleme konusu yapar.
MİKRO FİNANS: Girişimcilere, özellikle bireysel ve küçük çaplı işleri ve yoksul girişimcileri desteklemek
amacıyla, verilen borçlardır.
MUACCEL: Hemen ödenmesi gereken, ödeme günü gelmiş anlamında kullanılır.
MUAFİYET: Elde ettiği kazanç ve iratlar nedeniyle vergi yükümlüsü olması gereken kişi ve kurumların,
ilgili vergi yasalarında yer alan özel hükümlerle vergi dışı bırakılmasıdır.
MUHTASAR BEYANNAME: İşverenler veya vergi tevkifatı yapan diğer kimseler tarafından kesilen
vergilerin matrahları ile birlikte, toplu olarak vergi dairesine bildirilmesine mahsustur.
MÜKELLEF (YÜKÜMLÜ): Vergi yasalarına göre kendisine vergi borcu yüklenebilen gerçek ve tüzel
kişilere mükellef denilmektedir.
MÜNFERİT BEYANNAME: Dar yükümlü olanların yıllık beyanname ile bildirmeye mecbur oldukları
kazanç ve iratlardan, vergisi kesinti yani tevkifat yoluyla alınmamış olanların bildirilmesi için kullanılan
beyannameye münferit beyanname denir.
MÜNFERİT HESAP: Hesap sahiplerinden birinin imzası ile işlem yapılabilen ortak hesap türüdür.
MÜŞTEREK HESAP: Hesap sahiplerinin tamamının aynı anda imzalarının alınması ile işlem yapılabilen
ortak hesap türüdür.
MÜTESELSİL: Birbirini izleyen, zincirleme anlamında kullanılır.
ORTAK HESAP: Birden fazla kişi adına açılmış münferit veya müşterek yetkili hesaplardır.
ÖTV (Özel Tüketim Vergisi): Belirli mal ve ürünler üzerinden maktu veya oransal olarak alınan bir
harcama vergisidir. Avrupa birliği ile uyum çerçevesinde yapılan kanun değişiklikleriyle gündeme
gelmiş olup amaç gelir elde etmekten ziyade sosyal fayda sağlamaktır.
ÖZKAYNAK: İşletme sahip ve ortaklarının bilanço tarihinde, işletmeye yapmış oldukları sermaye
yatırımlarının tutarıdır.
PARA: Mal ve hizmetlerin değişim aracı. Ekonomide madeni, banknot para birimlerinin yanı sıra vadesiz
mevduatlar ve kredi kartları da para unsurları içinde sayılır. Değişim aracı, değer ölçütü ve saklama işlevi
vardır. Vadeli mevduat, devlet tahvili gibi değişim araçları da para benzeri olarak değerlendirilir.
PARİTE: 1) Aynı değerde olmayan çeşitli ülke paralarının kambiyo değerleri bakımından ve karşılıkları
olan altına oranları açısından eşit olmaları, farklı ülke paralarının muadil kıymetleri, iki ülkenin ulusal
para birimleri arasındaki dönüşüm haddi, 2) Karşılıklı ilişkilerde iki tarafın birbirine eşit olması, herhangi
bir uyuşmazlığın bir sorunun çözümünde tarafların eşit temsili ilkesi,
PASİF: İşletme varlıklarının ediniminde kullanılan kaynaklardır.
PLAN: Bir hedefe ulaşabilmek amacıyla izlenen yol.
PORTFÖY: Bir yatırımcının sahip olduğu menkul kıymetlerin tümüne verilen addır.

48
 Temel Finans ve Muhasebe

PROTESTO: Bir vergiyi istemeyerek ödediğine dair mükellefin itirazı anlamına gelmektedir.
PROVİZYON: (1) Çekin karşılığının bulunup bulunmadığının sorulması; çekin üzerindeki yazılı değerin
ödenebilmesi için karşılığının olup olmadığının ilgili bankaya sorularak kontrol edilmesi; akreditif
karşılığı yapılan ithalatta, akreditif tutarı dövizin muhabir banka nezdinde hazır olduğunun ve mal
belgeleri teslimi karşılığında satıcıya ödeme yapılması için yetki verildiğinin amir bankaya bildirilmesi,
(2) İşletme zararlarının karşılanabilmesi için ayrılan para. Bir işletmenin yedekleri dönem karından
ayrıldığı halde karşılık ayırmak için işletmenin kâr etmesi gerekmemektedir. Varlıkların değerindeki
azalmalara karşı alınan önlemler olarak ve işletme için bir yükümlülük doğurabilecek olaylar için karşılık
ayrılır.
RESMİ SENET: Tapu Sicil Müdürlüklerinde yapılan ipoteklere dair tüm işlemlerin dayanağı olan, kredi
koşullarını, faiz, vade, ipotek şartları vs. içeren belgedir.
REHİN: Bir borcun ödenmesinin temini amacıyla borçlu tarafından alacaklıya verilen ve borç ödenince
geri alınan kıymetli eşya anlamında kullanılır.
REPO: Kısa dönemli bir menkul kıymetin belirli bir dönem sonunda ilk satıcısı tarafından geri alınmasını
öngören bir satış işlemidir. Repo yapan taraf parayı kullanan taraftır. Açılımı “geri alım vaadiyle satış”tır.
RESESYON: Ekonomik hayatın canlılığını kaybetmesi, üretim faaliyetlerinin daralması, duraklama,
ekonomik etkinliklerde görülen hafif düşme. Resesyon, ekonominin büyüme hızının, nüfus artış hızının
altına inmesi ve dolayısıyla kişi başına milli gelirin yerinde saymasıdır.
REVELÜASYON: Bir ülke parasının diğer ülkelerin paraları karşısında değer kazanması sürecidir.
RİSK: İstenmeyen sonuçlarla karşılaşma olasılığıdır.
RÜCU: Geri dönme, cayma.
SABİT DÖVİZ: Belirli bir ülkenin ulusal parasının, belli bir parite üzerinden konvertibl (Konvertibilte) bir
dövize bağlanarak değerinin ayarlanmasıdır.
SABİT MALİYET: İşin yoğunluğuna göre değişmeyen, düzenli olarak ödenmesi gereken maliyetlerdir.
SATIN ALMA GÜCÜ PARİTESİ (SGP): Ülkeler arasındaki fiyat düzeyi farklılaşmasını ortadan kaldıran
para birimi dönüştürme oranıdır. Eldeki toplu bir para parite oranı ile farklı bir para birimine
dönüştürüldüğünde, tüm ülkelerde aynı sepetteki mal ve hizmetler satın alınabilir. SGP ülkeler
arasındaki fiyat farklılıklarını yok ederek, ulusal para birimlerini birbirlerine dönüştüren orandır.
SERBEST MUHASEBECİ - MALİ MÜŞAVİR (SMMM): Vergi Mükelleflerinin kanuni mevzuata uygun
olarak tescil, defter tutma, beyanda bulunma, raporlama gibi iş ve işlemlerini yürüten serbest meslek
mensubudur.
SERBEST DALGALANMA (FREE FLOAT): Serbest dalgalanan kur sisteminde ülke parasının değeri
piyasa tarafından belirlenmektedir. Döviz piyasasına yapılan müdahaleler, kurların istenilen düzeyde
oluşmasını sağlamak yerine, bu piyasadaki gereksiz dalgalanmaları önlemek ve değişimleri daha ılımlı
hale getirmek için yapılmaktadır. Bu sistemde para politikası, daha etkin hale gelmekte ve ülkenin
tutması gereken uluslararası rezerv miktarı azalmaktadır. Serbest dalgalanan döviz kuru sisteminden
kaynaklanan olumsuzluk ise, dış ekonomik ilişkilerde belirsizlikleri ve riskleri artırması nedeniyle kaynak
dağılımını olumsuz etkilemesidir.
SERBEST DÖVİZ: Konvertibl ulusal para. Yurtiçinde başka ulusal paralara tahvili serbest olup, yurtdışına
transferlerine çeşitli sınırlar konmuş olabilir.
SERBEST PİYASA EKONOMİSİ: Ekonomik faaliyetlerin tam rekabet şartları içinde serbestçe
yapılabildiği, ekonomik sorunların çözümünün devletin ekonomiye müdahalesiyle değil fiyat
mekanizması aracılığı ile gerçekleştirildiği ekonomi. Arz ve talebin temel belirleyici olarak kabul edildiği
bu tür ekonomilerde fiyat mekanizmasının iyi işlemesi zorunludur.

49
SERMAYE PİYASASI: Genellikle uzun vadeli fon ihtiyaçlarının karşılandığı ve Hazine tarafından kontrol
edilen piyasadır.
SPEKÜLASYON: Bireyin gelecekle ilgili beklentileri doğrultusunda fiyat ya da döviz kurundaki
değişmelerden bir gelir elde etmek amacıyla yapılan işlemdir.
STOPAJ (TEVKİFAT): Gelir Vergisi Yasasının 94. maddesinde sayılan gelir türleri üzerinden, yasa
maddesinde yer alan ve Bakanlar Kurulu tarafından belirlenmiş oranlarda yapılan kesinti, gelir vergisi
tevkifatı olarak adlandırılır.
TAKYİDAT: Gayrimenkul üzerinde 3.kişiler lehine konulmuş, mülkiyet hakkını çeşitli şekillerde sınırlayan
haklardır.
TAPU SENEDİ: Taşınmazın malikinin kim olduğunu ve taşınmaza ait tüm tapu bilgilerini içeren (ada,
pafta, parsel, yevmiye numarası, bağımsız bölümü, taşınmazın niteliği vb.) belgedir.
TCMB (Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası) KAYDI: Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası tarafından
toplanan, Bankaların TCMB’na her ay bildirdikleri karşılıksız çek, protestolu senet, sorunlu kredi, kredi
kartlarına ait negatif bilginin yer aldığı ve kredi kararı aşamasında kullanılan bilgi paylaşım sistemidir.
TAHAKKUK: Gerçekleşme.
TAHSİL: Verginin tahsili kanununa uygun surette ödenmesidir.
TAHVİL: Devletin 1 yıl, anonim ortaklıkların en az 2 yıl ve daha uzun vadeyle, ödünç para bulmak
amacıyla, itibari kıymetleri eşit ve ibareleri aynı olmak üzere çıkardıkları borç senetleridir.
TAM MÜKELLEF (YÜKÜMLÜ): Gelir Vergisi Yasasında yer alan düzenleme gereği olarak aşağıda
yazılı olan gerçek kişiler, Türkiye içinde ve dışında elde ettikleri kazanç ve iratların tamamı üzerinden
vergilendirilirler. 1.Türkiye’de yerleşmiş olanlar 2.Resmi daire ve müesseselere veya merkezi Türkiye’de
bulunan teşekkül ve teşebbüslere bağlı olup adı geçen daire, müessese, teşekkül ve teşebbüslerin işleri
dolayısıyla yabancı ülkelerde oturan Türk vatandaşları.
TARH: Verginin tarhı, vergi alacağının yasalarda gösterilen matrah ve nispetler üzerinden vergi dairesi
tarafından hesaplanarak bu alacağı miktar itibariyle tesbit eden idari işlemdir.
TASARRUF: Gelirden tüketimin çıkartılması ile elde edilir.
TEBLİĞ: Vergilendirmeyi ilgilendiren ve hüküm ifade eden hususların yetkili makamlar tarafından
yükümlüye veya ceza sorumlusuna yazı ile bildirilmesine tebliğ denilmektedir.
TEDAVÜL: Sirkülasyon, para dolaşımı, satış miktarı. Bir paranın tedavüldeki oranı % 50’yi aşarsa daha
büyük bir para basıp piyasaya sürmek gerekir.
TEKEL: Tek bir satıcı ve karşılığında çok miktarda alıcı olan piyasadır.
TEMERRÜT FAİZİ: Vadesinde ödenmeyen bir alacak için uygulanacak olan cezai faizdir.
TEMETTÜ: (Kar payı) Ortakların dönem içinde elde ettikleri kardan mevcut ortakların pay alma hakkıdır.
TEMETTÜ GETİRİSİ: Hisse senedinin yıllık getirisidir.
TEMİNAT: Garanti, güvence. Bir yerden alınan borç karşılığında güvence olarak gösterilmesi gereken
maddi değer.
TEMİNAT MEKTUPLARI: Alıcı ile satıcı arasındaki güvenin sağlanması için bir banka aracılığına ihtiyaç
duyulur. Bankalar borçluya kefil olarak bu güveni sağlar.
TEMLİK: Bir kişinin kendisine ait bir alacak hakkını kullanmış olduğu kredinin teminatı olarak bankaya
devretmesidir; bir hakkın ya da alacağın bir başka kimseye devredilmesidir.
TEVKİFAT(STOPAJ): Gelir Vergisi Yasasının 94. maddesinde sayılan gelir türleri üzerinden, yasa
maddesinde yer alan ve Bakanlar Kurulu tarafından belirlenmiş oranlarda yapılan kesinti, gelir vergisi
tevkifatı olarak adlandırılır.

50
 Temel Finans ve Muhasebe

TİCARİ DEFTER: Yapılan işin türüne ve büyüklüğüne göre resmi olarak tutulması gereken bilgilerin
kaydedildiği resmi defterdir.
TÜFE (TÜKETİCİ FİYATLARI ENDEKSİ): Tipik bir tüketicinin satın aldığı belirli bir ürün ve hizmet
grubunun fiyatlarındaki ortak değişimleri gösteren bir ölçüttür. Yıllık enflasyon değerindeki değişimi
ölçmek için kullanılır.
TÜZEL KİŞİ: Başlı başına bir varlık olmak üzere kurulan ve belirli amaç için meydana getirilen devlet,
işletme gibi maddi olmayan varlıktır.
ÜFE (ÜRETİCİ FİYATLARI ENDEKSİ): Belirli bir referans döneminde ülke ekonomisinde üretimi yapılan
ve yurtiçine satışa konu olan ürünlerin, üretici fiyatlarını zaman içinde karşılaştırarak fiyat değişikliklerini
ölçen fiyat endeksidir.
VADE: Bir işin yapılması veya bir borcun ödenmesi için gösterilen süredir.
VALÖR: Bankacılık işlemlerinde faizin başladığı gündür.
VERASET VE İNTİKAL VERGİSİ: Bedelsiz veya karşılıksız bir şekilde elde edilen servet unsurlarına
uygulanan varlık vergisi türüdür. Miras veya bağıştan gelen varlıklar için ödenir. Bu iki verginin bir arada
uygulanmasının sebebi, vergi kaçırma olanaklarının ortadan kaldırılmasıdır. Bu verginin aleyhinde
olanlar, verginin mülkiyet hakkını zedelediğini, sermaye birikimini olumsuz yönde etkilediğini ileri
sürerler.
VERGİ EHLİYETİ: Mükellefiyet ve vergi sorumluluğu için yasal ehliyet şart değildir. Vergiyi doğuran
olayın kanunlarla yasak edilmiş bulunması mükellefiyeti ve vergi sorumluluğunu kaldırmaz.
VERGİ İADESİ: Vergi sorumlusunun çifte vergilendirilmesini telafi etmek veya ihracatı, üretimi,
herhangi bir ekonomik faaliyeti teşvik etmek amacıyla bazı vergi konularında önceden alınan verginin
bir kısmının veya tamamının mükellefe geri verilmesidir.
YATIRIM: Belli bir getiri sağlamak amacıyla, belirli vadelerde birikimlerin yatırım araçlarına
bağlanmasıdır. Yatırımcı yaptığı yatırımın maliyetini üstlenir. Bu onun riskidir. Eğer yatırımcı kendi öz
fonlarını kullanarak yatırım yapıyorsa, en azından bu fonların maliyetini karşılaması gerekir. Yatırımcı,
elindeki bu fonlarla tahvil alış satışı veya vadeli mevduat ile faiz geliri de sağlayabilir. Faiz hadleri, gelir
seviyesi, borçlanabilme imkanları ve risk yatırımı etkileyen unsurlardandır.
YILLIK BEYANNAME: Muhtelif kaynaklardan bir takvim yılı içinde elde edilen kazanç ve iratların bir
araya getirilip toplanmasına ve bu suretle hesaplanan gelirin vergi dairesine bildirilmesine mahsustur.
ZORUNLU DEPREM SİGORTASI: Mesken niteliği taşıyan gayrimenkullar için yaptırılması zorunlu olan,
DASK (Doğal Afet Sigortaları Kurumu) tarafından sunulan, deprem sigortasıdır.

Kaynak: www.hangikredi.com

51
 Bölüm 2A’nın sonu!

52