Afet Anket PDF

TRKYE CUMHURYET
MARMARA NVERSTES
SALIK BLMLER ENSTTS
HEMRELERN AFETE HAZIR OLMA DURUMU

VE HAZIRLIK ALGISI
FERDE ZCAN
YKSEK LSANS TEZ
HALK SALII HEMREL ANABLM DALI
DANIMAN
Yard. Do. Dr. Saime EROL
STANBUL-2013
TRKYE CUMHURYET
MARMARA NVERSTES
SALIK BLMLER ENSTTS
HEMRELERN AFETE HAZIR OLMA DURUMU

VE HAZIRLIK ALGISI
FERDE ZCAN
YKSEK LSANS TEZ
HALK SALII HEMREL ANABLM DALI
DANIMAN
Yard. Do. Dr. Saime EROL
STANBUL-2013
i i
ii
BEYAN
Bu tezin kendi almam olduunu, hibir aamasnda etik d davranmn
olmadn, tezdeki btn bilgileri akademik ve etik kurallar iinde elde ettiimi, tez
almasyla elde edilmeyen btn bilgi ve yorumlara kaynak gsterdiimi, tez
almas ve yazm srasnda patent ve telif haklarn ihlal edici bir davranmn
olmadn beyan ederim.
28.08.2013
Feride ZCAN
iii
I.
TEEKKR
almamda bilgi ve tecrbelerini benimle paylaan, deerli katklaryla bana

rehberlik eden danman hocam Sn. Yrd. Do. Dr. Saime Erola,
Tezimin her aamasnda bilimsel ve manevi desteklerinden dolay Halk Sal
Hemirelii Anabilim Dal bakan hocam Yrd. Do. Dr. Aye Ergn ve arkadam
Ar.Gr. Aye Sezere,
Aratrmam gerekletirdiim Glhane Askeri Tp Akademisi Haydarpaa Eitim
Aratrma Hastanesi ve Cerrahpaa Tp Fakltesi Hastanesinde alan tm
hemirelere,
Tezimin uygulama aamasnda byk desteini grdm eim brahim zcana
Her zaman yardmlarn esirgemeyen kardeim Ferda Kra ve son olarak beni
yetitirip bugnlere gelmemi salayan deerli annem Sare Kr ve babam Ramazan
Kra,
Sonsuz Teekkr Ederim
iv
II.
NDEKLER
I.
TEEKKR
iii
II.
NDEKLER
iv
III.
KISALTMALAR
vii
IV.
TABLOLAR LSTES
viii
1. ZET
2. SUMMARY
3. GR VE AMA
4. GENEL BLGLER
4.1.Afet
4.1.1.Afet eitleri
4.1.2.Afetin Bykln Etkileyen Etmenler
4.1.3.Trkiye ve Dnyada Son 20 Yln Afet Tablosu
4.2.Afet Ynetimi
4.2.1.Afet Ynetimi ve nemi
4.2.2.Afet Ynetimi Evreleri
4.3.Afetlere Hazrlkl olmak ve Hemirelik
11
4.3.1.Afetlerde Hemirelerin Grev ve Sorumluluklar
12
4.3.2.Afetlerde Hemirelerin Gereksinim Duyduu Donanmlar
14
4.4.Afette Hemirelik Algsnn nemi
15
4.5.Afete Hazrlk Durumu ve Hazrlk Algsnn Deerlendirilmesi
16
4.5.1.Afet Hazrl Deerlendirme lei (AHD)
17
4.5.2.Acil Durum Hazrl Bilgi Anketi (ADHBA)
17
4.5.3.Afet Hemirelii Alg Anketi (AHAA)
18
4.6.Trkiye ve Dnyada Salk Profesyonellerinin Afete

Hazrlna ve Hazrlk Algsna Ynelik Aratrmalar
4.7.Trkiye ve Dnyada Afete Hazrlna Ynelik Verilen
18
19
Baz Eitim Programlar
5. GERE YNTEM
22
5.1. Aratrmann Amac
22
5.2. Aratrmann Tr
22
5.3. Aratrmann Yapld Yer ve Tarih
22
5.4. Aratrmann Evren ve rneklemi
22
5.5.Veri Toplama Aralar
23
5.5.1. Bireysel zellikler Formu
23
5.5.2. Hemirelerde Afet Hazrlk Algs lei (HAHA)
23
5.6. Veri Toplama Yntemi
25
5.7.Aratrmann Glkleri
25
5.8.Aratrmann Snrllklar
25
5.9.Verilerin Deerlendirilmesi
25
5.10. Aratrmann Etik Yn
26
6. BULGULAR
27
6.1. Bireysel zelliklere likin Bulgular
27
6.2. HAHAnin Geerlik Gvenilirliine likin Bulgular
32
6.2.1. HAHAnin Geerlik Bulgular
32
6.2.1.1.Kapsam Geerlilii
32
6.2.1.2.Faktr Yaps
32
6.2.2. HAHA nin Gvenilirliine likin Bulgular
34
6.2.2.1.Madde Analizi
34
6.2.2.2. Tutarllk
34
6.2.2.3.Zamana gre deimezlik (test-tekrar test)
36
6.3.Bamsz Deikenler ile HAHA puan ortalamalarnn
36
karlatrlmas
7. TARTIMA
49
7.1. lein Geerlilik almas
49
7.1.1. Kapsam geerlilii
49
7.1.2. Yap Geerlilii
49
7.2. lein Gvenilirlik almas

7.2.1. Tutarllk
51
52
vi
7.2.2. Zamana Gre Deimezlik (Test-tekrar test)

7.3. Bamsz Deikenler ile HAHA puan ortalamalar
52
53
8. SONULAR
57
9. NERLER
59
10. KAYNAKLAR
60
11. EKLER
67
11.1.
EK I- Katlmc Onam Formu
68
11.2.
EK II- Bireysel zellikler Formu
69
11.3.
EK III- Hemirelerde Afete Hazrlk Algs lei
73
11.4.
EK IV-Yazar zin Yazs I
74
11.5.
EK V-Yazar zin Yazs II
75
11.6.
EK VI- Kurum zin Yazs I
76
11.7. EK VII- Kurum zin Yazs II
77
11.8. EK VIII- Etik Kurul Onay
78
12. ZGEM
79
vii
III.
KISALTMALAR
ADHBA: Acil Durum Hazrl Bilgi Anketi

AHAA: Afet Hemirelii Alg Anketi
AHD: Afet Hazrl Deerlendirme lei
DNPQ : Disaster Nursing Perception Questionnaire
DS: Dnya Salk rgt
DPET : Disaster Preparedness Evaluation Tool
EPIQ : Emergency Preparedness Information Questionnaire
HAHA: Hemirelerde Afete Hazrlk Algs lei
SPSS: Statiscal Package fort he SocialSciences
viii
IV.
TABLOLAR LSTES
Tablo 1. Trkiye ve Dnyada Son 20 Yln Afet Tablosu

Tablo 2. Geerlik-Gvenirlik almas Yntemleri
Tablo 3. Bireysel zellikler
Tablo 4. Hemirelerin Afetle lgili Bilgi ve Deneyimlerine Ynelik Bireysel
zellikler
zellikler (Devam)
Tablo 6. Faktr Analizine Gre HAHA Faktr Yaps
Tablo 7. HAHA Madde Toplam Puan Korelasyon Deerleri
Tablo 8. HAHA Test- Tekrar Test Analizi
Tablo 9. HAHA Puan Aralklar
Tablo 10. HAHAnn Alt Boyut Puanlarnn Minimum, Maksimum, Ortalama ve
Standart Sapma Deerleri
Tablo 11. Hemirelerin Ya Gruplarna Gre HAHA Alt Boyut Puan
Ortalamalarnn Dalm
Tablo 12. Hemirelerin Cinsiyete Gre HAHA Alt Boyut Puan Ortalamalarnn
Dalm
Tablo 13. Hemirelerin Eitim Durumuna Gre HAHA Alt Boyut Puan
Ortalamalarnn Dalm
Tablo 14. Hemirelerin alma Sresine Gre HAHA Alt Boyut Puan
Ortalamalarnn Dalm
Tablo 15. Hemirelerin Statlerine Gre HAHA Alt Boyut Puan Ortalamalarnn
Dalm
Tablo 16. Hemirelerin altklar Blmlere Gre HAHA Alt Boyut Puan
Ortalamalarnn Dalm
Tablo 17. Hemirelerin Afet Deneyimine Gre HAHA Alt Boyut Puan
Ortalamalarnn Dalm
Tablo 18. Hemirelerin Afet Eitimi Alma Durumuna Gre HAHA Alt Boyut
Puan Ortalamalarnn Dalm
Tablo 19. Hemirelerin Aldklar Eitimin eidine Gre HAHA Alt Boyut Puan
Ortalamalarnn Dalm
ix
Tablo 20. Hemirelerin altklar kurumun afet planndan haberdar olma durumuna
gre HAHA alt boyut puan ortalamalarnn dalm
Tablo 21. Hemirelerin afet tatbikatna katlma durumuna gre HAHA alt boyut
puan ortalamalarnn dalm
1.
ZET
Aratrmann amac, hemirelerin afete hazrlk algsn len bir lm arac
gelitirmek, hemirelerin kendilerini afete kar ne kadar hazr hissettiklerini

belirlemek ve afete hazr olma durumlarn etkileyen faktrleri tespit etmektir. lek
gelitirme aamasnda metodolojik, hemirelerin afete kar hazrlk alglarnn
belirleme aamasnda tanmlayc aratrma tasarm kullanld. Aratrmann evrenini
stanbulda bulunan 2 tp fakltesi hastanesinde grev yapan hemireler oluturdu.
rneklem iin lekteki 20 maddenin 10 kat olan en az 200 hemireye ulamak
hedeflendi. Bu amala belirtilen iki kurumda alan ve aratrmaya katlmak iin
gnll olan toplam 500 hemire rneklemi oluturdu. almaya 486s kadn
(%97.2), 14(% 2.8) erkek olan toplam 500 hemire katld. Aratrmann verileri,
bireysel zellikler formu ve aratrmac tarafndan gelitirilip gvenilirlik geerlilii
test edilen Hemirelerde Afete Hazrlk Algs lei (HAHA) ile topland.
Gvenilirlik-geerlilik almas sonucunda HAHA Cronbach alpha katsays .90,
test tekrar test gvenilirlik katsays .98 olarak bulundu. Genel kapsam geerlilii
indeksi %92,57 olan lek 20 maddeden olutu. Faktr analizi sonucunda toplam
varyansn % 60.762 sini aklayan 3 faktrl bir yap ortaya kt. Hemirelerin
%64 bireysel zelliklere ait formda, kendini afetlere kar Ksmen Hazr olarak
nitelendirdii halde, HAHAye gre hazrlk evresi iin yksek, mdahale ve afet
sonras evrelerinde ise orta dzeyde algya sahip olduklar ortaya kt. Afet eitimi
alm hemirelerin afete hazrlk alglar eitim almayanlara; eitimini teorik ve
uygulamal olarak alan hemirelerin de yalnzca teorik alanlara gre daha yksek
algya sahip olduu saptand. Tm bu sonular HAHA nn gvenilir ve geerli bir
lek olduunu gsterdi.
Anahtar Szckler: Afet, afet ynetimi, alg, hazrlk, hemirelik.
DISASTER PREPAREDNESS AND PERCEPTIONS OF NURSES

2. SUMMARY
The aim of the study is to develop a scale evaluating the perception of
preparedness to disaster for nurses, to determine for nurses how to feel prepared for
disaster and to indicate the factors effecting nurses situation of preparedness for
disaster. Whereas methodological type is used in the scale development phase,
expressive study type is used in the phase of nurses situation of preparedness and to
determine their perception for disaster. The nurses who work in 2 medical academy
hospitals in Istanbul constituted the population of the research among the dates the
study was carried out. It was aimed to reach at least 200 nurses who are the 10 times
of 20 items in scale for the sample of study. For this purpose, 500 nurses in total who
are volunteered to attend the study and work in the indicated two institutions
constituted the sample. 500 nurses whose 486(%97.2) were female, 14 were
male(%2.8) attended to the study. The data of study was gathered by individual
characteristics form and The Scale Of Perception Of Disaster Preparedness On
Nurses which was developed by researcher and the validity of reliability was tested.
As a result of reliability-validity study, cronbach alpha coefficent is found as .90, and
test-retest reliability coefficent is found as .98. The content validity index of the scale
consist of 20 items is %92.57. After factor analysis a three-factor structure that
explains %60.768 of the total variance is found. Although %64 of the nurses
determine themselves as partly ready in the form belonging to individual
characteristic, according to HAHA, it is obvious that, they have high level
perception for preparation phase, middle level perception in intervention and afterdisaster phase. It was seen that the nurses who get disaster training have got higher
perception than the ones who dont get; the ones who get their training theorically
and practicaly have got higher perception than the ones who only get their training
theorically.All these results show that scale of perception of disaster preparedness is
a reliable and valid scale.
Key Words: Disaster, disaster management, perception, preparedness, nursery.
3.
GR ve AMA
Dnyada her geen gn birok afet yaanmaktadr. Bir deprem lkesi olan
lkemizde ise zellikle son yllarda bu afetler daha da sklamtr. Fakat afetlere
kar ne derecede hazr olduu nemli olduu kadar gz ard edilen bir konudur.
1999 yl Marmara depreminde afet hazrlnn yetersizlii nedeniyle can ve mal
kayplarnn ciddi boyutlara ulamas, toplumun bu konudaki farkndaln
artrmtr. Bu deprem sonrasnda, afet hazrl kavram ve nemi, toplum iinde
daha ok yer etmitir. Afetlerle mcadelede alnacak her bir nlemin toplumun
kayplarn byk oranda azaltaca grlm ve toplumsal eksiklerimiz eitli
aratrmalarla tespit edilerek hzl bir deerlendirme srecine girilmitir. Bu nedenle
Marmara depremi, lkemizin afetlerle mcadelesine ivme kazandran nemli bir
dnm noktas olmutur (Ik ve ark. 2012)
Yalnzca depremle snrlandrlmamas gereken afet Dnya Salk rgtne
gre; dardan bir yardm ve destek gerektirecek byklkte, etkin ve ani ekolojik
olaylardr (http://www.who.int/hac/about/definitions/en/index.html Eriim Tarihi:
20.05.2012).
Afet hazrl ise, afetlere zamannda, hzl ve etkili olarak mdahale edebilmek
iin afet ncesinde yaplmas gereken planlama, eitim, tatbikat, erken uyar
sistemlerinin kurulmas, acil yardm malzeme stoklar, halkn bilgilendirilmesi ve
bilinlendirilmesi gibi faaliyetlerin srekli ve srdrlebilir olarak yrtld
sreci ifade eder (ahin, 2009). zetle; afet hazrl, afetlerde can kayb, yaralanma
ve maddi hasar en aza indirgeyebilmek ve afet sonrasndaki iyileme srecini
hzlandrabilmek iin afet ncesinde gerekletirilen faaliyetlerdir. Bu faaliyetler
toplumun her biriminin hem kendi iinde hem de birimlerin tmnn dhil edildii
ulusal bir afet plan ile desteklenmelidir. Bu gne kadar afetlerde en ok zarar,
hazrlk ve planlama yapmam lkeler almlardr (Kiiolu, 2011).
Afet plannn gelitirilmesinde eitli sektrlerin ibirliine (polis, itfaiye, acil
kurtarma ekipleri, salk personelleri, sivil savunma ekipleri v.b) ve multidisipliner
bir yaklama ihtiya vardr (Savage and Kub, 2009). Bu tr olaylara doru tepkinin
verilebilmesi iin salk ekiplerinin gerekli eitim ve yeterli donanma sahip olmas
gerekmektedir (Hohman, 2008).
Konu ile ilgili aratrmalarda; salk kurumlarnn byk bir orannda, afet
esnasnda yararlanlacak kurumlar aras iletiim plan ve kurum ii afet tahliye plan
olmad grlmtr (Amy et al. 2006, Grenberg 2002, Vatan 2010)). Mevcut plan
olan kurumlarda ise, salk personelinin plandan haberdar olma oran dk olduu
iin birou, afet anndaki grev yeri ve sorumluluklar bilmemektedir (Kadolu ve
ark. 2003, Fung et al. 2008, akmak 2010). Az sayda salk kurumunda verilen
afete ynelik hizmet ii eitimlere de katlm oran olduka dktr (akmak,
2010). Bu nedenle, gerek kiisel gerek profesyonel olarak afete hazr olmas gereken
salk personelinin yeterli donanmnn olmay kanlmaz bir sonutur.
Afetlerde salk hizmetlerinin en byk grubunu oluturan hemireler, afete
hazr olma durumlar, afet ynetimine katlmlarndaki etkin rol ve toplumun salk
ve refahnn srmesi iin verecei bakm ile toplumun en nemli kaynaklarndandr
(Fung et al. 2008).
lkemiz dndaki birok lke afet ncesi, afet an ve afet sonrasnda
hemirelerin ald nemli rollerin bilincindedir. Bu nedenle yurtdnda hemirelerin
hazrlk durumuna, alglarna ve yeterlilik dzeylerine ynelik eitli aratrmalar
yaplmtr. lkemizde ise, Hemire ve afet kavramlarnn yalnzca birka
aratrmada bir arada kullanlm olmas, hala afet hazrlnda etkili bir ekilde
harekete geilmediinin gstergesidir.
Yurt dndaki bir aratrmada, hemirelerin biyolojik-kimyasal ajanlar ve salgn
hastalklarla mcadelede, afetzedelere barnak, yiyecek, iecek gibi kaynaklarn
teminindeki rollerde kendilerini yetersiz hissettii tespit edilmitir. Bunun yan sra
hemireler, mevcut afet plann uygulamada, afetzedelere ilk mdahaleyi yapma ve
bakm vermede, ynetici ve koordinatr rollerinde yeterliliklerini ok daha iyi
dzeyde grdklerini belirtmilerdir (Al Khalailah et al. 2010).
Afetlere hazrlk konusunda hemirelerin yalnzca bilgisinin deil, alglarnn da
ok nemli olduuna dikkat eken bir aratrmada ise, hemirelerin byk bir
orannn afet planndan haberdar olduu halde neredeyse tmnn kendini hazr
hissetmedii ortaya kmtr. Bu nedenle hemireler, hizmet ii eitim ve
tatbikatlarn yaplmas gerektiini ifade etmitir (Fung et al. 2008).
Bu almann amac; hemirelerin afete hazr olma durumu ve hazrlk

alglarn deerlendirmek, kendilerini afete ne kadar hazr hissettiklerini ve hazr
olma alglarn etkileyen faktrleri belirlemektir. Bu faktrlerin belirlenmesi afetle
mcadelede yksek algya sahip hemirelerin oluabilmesi yolunda bir rehber
oluturacaktr. Bu amaca ulaabilmek iin yaplan literatr taramasnda afetlerin
yaand lkemizde hemirelerin hazrlk alglar lebilecek geerli ve gvenilir bir
lm aracnn olmad grlmtr. Bu amalar dorultusunda geerli ve gvenilir
bir lm arac gelitirmek Hemirelerde Afete Hazrlk Algs leini (HAHA)
Trk literatrne kazandrmak hedeflenmitir.
4.
GENEL BLGLER
4.1.
Afet
Afetler, birok kurum ve kuruluun koordineli bir biimde grev almasn
gerektiren, toplumda fiziksel, ekonomik ve sosyal kayplar meydana getiren,

toplumun yaantsn sekteye uratan ve kendi baa kma kaynaklarn aan
olaylardr. Sk grlrler, nispeten aniden ortaya karlar, mortalite ve morbiditeleri
yksek olduu iin de toplumda kolektif stres yaratrlar (ahin ve Sipahiolu 2002,
Karanc 2006, Altnta 2005, International Disaster Database 2005).
Toplumumuzda afetlerin snrlar daha ok deprem, sel, frtna gibi olaylarla
izildii iin, afet olduu halde afet olarak grlmeyen birok olay vardr. Bir
olayn afet olarak nitelendirilebilmesi iin, insanlarn yaamn srdrd evreyi
etkileyecek byklkte olmas gerekmektedir (http://tr.wikipedia.org/wiki/Afet
Eriim Tarihi: 15.11.2012). Afetleri yalnzca beklenmedik doal olaylar olarak
nitelendirmek ise, afetlerle mcadele kavramnn etkinliini azaltmaktadr. nk
afetlere zamannda ve doru mdahale edebilmek iin ncelikle onlar tanmak
gerekmektedir.
4.1.1. Afetin eitleri
Afetler doal ve insan kaynakl olmak zere iki ekilde oluur. Doal afetler ani
ve beklenmedik bir ekilde, doal kaynakl olmayan afetler ise, insanlarn hata, ihmal
veya kastl olarak zarar vermeleri sonucunda oluabilmektedir (Hasmiller 2008, ICN
2009). Afetler dnyada birok farkl ekilde grlebilmektedir.
Jeolojik-jeomorfolojik afetler(deprem, tsunami, volkanik pskrmeler, her trl ktle
hareketleri),
Klimatik-meteorolojik afetler(sel-takn, ar scaklar ve ar souklar, ar kar
yalar, hava kirlilii, kuraklk, etkili rzgarlar, hortum, tornado, kasrga, yldrm
dmesi, sis, dolu, , don ve buzlanma, asit yamurlar, El Nino, buzullarn
erimesi, kresel snma ve iklim deimeleri),
Hidrografik afetler (akarsu taknlar, akarsularn kirlenmesi, barajlarn tamas ve
yklmas, gl sularnn kirlenmesi, deniz kabarmalar),
Biyolojik afetler (erozyon, orman yangnlar, hayvanlarn neden olduu salgnlar,
bcek istilalar, ekirge istilalar),
Sosyal afetler (alk, ktlk, insanlarn toplu bulunduu yerlerdeki byk yangnlar,
bulac hastalklar ve salgnlar, savalar ve soykrmlar, gler, terr saldrlar)
Teknolojik afetler (maden kazalar, petrol tankeri kazalar, nkleer kazalar,
endstriyel kazalar, karayolu, demiryolu, denizyolu, havayolu ulamndaki kazalar,
NBC silahlarnn kullanlmas, uzay kazalar) olarak snflandrlabilir (ahin ve
Sipahiolu 2002, zey 2006).
4.1.2. Afetin bykln etkileyen etmenler
Bir afetin bykl genel olarak, olayn meydana getirdii can kayplar,
yaralanmalar, yapsal hasarlar ve yol at sosyal ve ekonomik kayplarla
llmektedir. Oysaki afetin byklne etki eden birok faktr bulunmaktadr.
Olayn fiziksel bykl,
Olayn youn yerleme alanlarna olan uzakl,
Fakirlik ve az gelimilik,
Hzl nfus arts,
Tehlikeli blgelerdeki hzl ve denetimsiz kentleme ve endstrileme,
Ormanlarn ve evrenin tahribi veya yanl kullanm,
Bilgisizlik ve eitim eksiklii,
Toplumun afet olaylarna kars nceden alabildii koruyucu ve nleyici nlemlerin
ulaabildii dzey (Erkal ve Deerliyurt, 2011).
Bu faktrlerin her biri toplumun afet nedeniyle yaayaca kayplarn orann
dorudan etkilemektedir. zellikle eitim eksiklii ve koruyucu nlemlere ynelik
yaplacak uygulamalar dier etmenlere gre daha ksa srede salanabilir olduu
halde, toplumun afetlere verecei tepkiyi glendirecei iin verilecek kayplar
nemli lde azaltacak gce sahiptir.
4.1.3.Trkiye ve Dnyada son 20 yln afet tablosu
Dnyann her yerinde meydana gelebilen afetler, birey, aile ve toplumlar ciddi
olarak etkilemektedir. Dnya Afet Raporu verilerine gre; 1993-2003 yllar arasnda
gerekleen 5402 afette 623 927 kii hayatn kaybetmi, 2 496 810 782 kii ise
afetlerden etkilenmitir. Sonraki 10 yllk grafie bakacak olursak, gerekleen 6925
afette 1 234 624 kii hayatn kaybetmi ve 2 684 328 923 kii ise afetlerden
etkilenmitir (Tablo 1). Grld zere dnyadaki afetlerde kayplar azalmak
yerine iki katna kmtr. Bu da dnyann afetlere hazrlk, mdahale ve afet sonras
yaklamlarda ilerleme kaydedemedii gibi kayglar da beraberinde getirmektedir.
Tablo 1. Trkiye ve Dnyada Son 20 Yln Afet Tablosu (Trkiye Ulusal Afet
Arivi, Dnya Afet Raporu 2003 ve 2012)
1993-2002
2002-2011
Trkiye
Dnya
Trkiye
Dnya
Toplam Afet
Says
1112
5402
2166
6925
Afetlerde
len
Toplam Kii
Says
Afetlerden
Etkilen
Toplam Kii
Says
19 784
623 927
2449
1 234 624
1 737 012
2 496 810 782
790 834
2 684 328 923
lkemizde ise, 1993-2002 yllar arasnda gerekleen afet says 1112 iken bu
rakam 2002-2011 yllar arasnda 2166ya kmtr. Fakat bu afetlerde len kii
says 19 784ten 2449a, etkilenen kii says da 1 737 012den 790 834e dmtr
(Trkiye Ulusal Afet Arivi, Dnya Afet Raporu 2003 ve 2012). lkemizdeki bu
sonulara gre de, genel nyarglarn aksine afetlerle mcadele alannda ilerleme
salayabildiimiz grlmektedir.
Ayrca dnyada doal afet saysnn 2935ten 3963e, teknolojik afet saysnn
ise 2467 den 2962 kt bildirilmektedir (Dnya Afet Raporu 2003 ve 2012).
Afetlerde ok sayda lmler olmas ile birlikte yerel ve ulusal ciddi mali
kayplar da verilmektedir (Weenema, 2006). lkeler afetlere kar donanmn
artrd srece bu rakamlarn ok daha azalaca aikrdr. Fakat tam donanml bir
lke olabilmek iin ncelikle afete ynelik aratrmalar artrlarak mevcut durumlar
tanmlanmal, hazr olma durumlarn deerlendirilmelidir. Bu aratrmalarn
rehberliinde nlemler dzenlemeli ve srekli gncellemelidirler.
4.2.Afet Ynetimi
4.2. 1. Afet ynetimi ve nemi
Afet ynetimi, genel bir deyimle tehlike dourma potansiyeline sahip belirsiz
durumlarda tehlikenin azaltlmas ve halkn gvenliinin artrlmas dr (Ceber,
2005). Daha kapsaml bir biimde aklanacak olursa afet ynetimi; afetlerin
nlenmesi ve zararlarnn yok edilmesi/azaltlmas amacyla afet ncesi ve
sonrasnda
yaplmas
gereken
faaliyetlerin
planlanmas,
ynlendirilmesi,
desteklenmesi, koordine edilmesi ve uygulanmas iin toplumun tm kurum ve

kurulularyla, kaynaklarnn bu ortak ama dorultusunda kullanmn gerektiren bir
ynetim eklidir (ahin, 2009).
Akademik dnyada henz yerini bulamayan afet ynetimi biliminin, toplumun
afet kltrnn olumas ve gelitirilmesini hzlandrmada nemli bir yeri vardr.
Toplumda afet kltrnn gelimesine katk ise; nitelikli, iselletirilebilen ve iinde
bulunulan toplumun yapsna uygun hazrlanan eitim programlarnn oluturulup
yaygnlatrlmas ve srdrlebilirlii ile mmkndr (Ik, 2012).
Afetlerin yaanma sklnn yksek olmas ve toplumdaki ykc etkileri
nedeniyle her lkenin afet olaylar karsnda uygun afet ynetimi stratejileri
gelitirmesi gerekmektedir (Yamamoto 2008, Putra et al. 2011). Etkili ynetim ise,
ngrlen zarar ve gereksinimler temelinde hazrlanm, ada, olaand duruma
hazrlkl olma planlar ilkelerine uygun, etkinlii snanm, zaman iindeki
deiikliklere ve bilimsel gelimelere gre gncelletirilmi bir plan ile mmkndr
(Alp, 2009). Baarl bir afet ynetimi iin afet ynetim plannn ak ekilde
belirlenmi olmas zorunludur (Yamamoto 2008, Putra et al. 2011).
4.2.2.Afet ynetiminin evreleri
Afet ynetimi birok almada; zarar azaltma, hazrlk, mdahale, iyiletirme
olmak zere 4 aamada ele alnmaktadr (zmen 2005, Alp 2009, Akyel 2007, ahin
2009, Ik ve ark. 2012, Kadolu ve zdamar 2008). Bir nceki aamada
yaplanlarn baars bir sonraki aamada yaplacak faaliyetlerin baarsn etkiledii
iin bu evreler afet ynetim zinciri olarak da adlandrlmaktadr (ahin 2009).
Zarar Azaltma: Afet tehlikesinin nlenmesi veya byk kayplar dourmamas
iin alnmas gereken tm nlemler ve faaliyetleri ierir. Bu faaliyetler birok kurum
ve kuruluun belirli bir hedef dorultusunda almasn gerektiren uzun vadeli
almalardr. Zarar azaltma evresi, pratikte, iyiletirme evresindeki faaliyetlerle

birlikte balar ve yeni bir afet olana kadar devam eder (ahin, 2009).
Hazrlk: Afetlere zamannda, hzl ve etkili olarak mdahale edebilmek iin afet
ncesinde yaplmas gereken planlama, eitim, tatbikat, erken uyar sistemlerinin
kurulmas,
acil
yardm
malzeme
stoklar,
halkn
bilgilendirilmesi
ve
bilinlendirilmesi gibi faaliyetlerin srekli ve srdrlebilir olarak yrtld

sreci ifade eder. (ahin, 2009)
Ayn zamanda bu sre; olas bir afette ortaya kabilecek kayplarn ve
tehlikelerin giderilmesi ve tehdit altndaki canllarn kurtarlmas, kayplarn
bulunmas ve acil yardm gereksinmelerinin karlanmas amacyla arama-kurtarma
kabiliyetinin gelitirilmesi ve zinde tutulmas iin gerekenlerin yaplmasdr.
Mdahale: Afetin oluundan hemen sonra balayp, afetin yol at kayp ve
zararlarn byklne bal olarak, gerekletirilen tm faaliyetlerdir. Bu safhada
yaplan faaliyetlerin ana hedefi; mmkn olan en ksa sre iinde ok sayda insann
hayatn kurtarmak, yarallarn tedavilerini salamak, akta kalanlarn barnma,
beslenme, korunma, snma, haberleme, ulam, tahliye, gvenlik, psikolojik ve
sosyal destek, gibi hayati gereksinimlerini en ksa srede ve en uygun yntemlerle
karlamaktr (Kadlu, 2008).
yiletirme: Afete urayan toplumun yaam koullarn yeniden oluturma
amacyla, olas afet risklerini azaltmak iin sistemli bir zendirme ve gerekli
dzenlemeleri yapmak iin alnan kararlar ve faaliyetlerin tmdr. Bir afetin
oluundan hemen sonra balayarak, afetin byklne bal olarak 1-2 yl
srebilmektedir (ahin, 2009).
Afet ynetimi, sreklilik gerektiren ve i ie gemi safhalardan olumaktadr.
zellikle zarar azaltma evresindeki uygulamalar, iyiletirme ve hazrlk evresindeki
birok konuyu iermektedir. Bu evreleri daha net snrlarla kategorize edecek
olursak, Weenemann 2003 ylnda gelitirdii 3 fazl afet ynetiminin daha uygun
olduu grlmektedir.
Etki ncesi (Preimpact) faz; gereken her trl hazrlk faaliyetleri ve

planlamalardan oluur.
Etki an (mpact) faz; Gerek afet annda nceden yaplm tm planlarn

devreye sokulduu fazdr.
10
Etki sonras (Postimpact) faz; Afet sonras yarallarn bakm, durum

deerlendirme ve geri dnm abalarn ierir (Deal et al. 2010).
Bu aratrmada kullanlan Hemirelerde Afet Hazrlk Algs leinde de afet 3

fazda ele alnmtr.
4.3.Afetlere Hazrlkl Olmak ve Hemirelik
Birok birimin ibirlii ierisinde yrtmesi gereken afet hazrlklarnda salk
hizmetleri, toplum tarafndan en fazla talep edilen ve kaliteli bir ekilde sunulmas
beklenen hizmetlerden biridir. Her koulda sistemli almas gereken salk ekibinin
yesi olan hemirelerin, bu olaanst durumlara hazr oluluu, ekibin sistemli
almas asndan nem tamaktadr (Savage and Kub 2009, NeSmith 2006,
Sanders 2004, French et al. 2002).
Hemirelerin afet srecindeki rol, byk oranda hemirenin tecrbesine, afet
planndaki profesyonel rolne ve kiisel hazrln kapsayan afet bilgisine
dayanmaktadr. Liderlik, planlama, hazrlk ve afete verilecek ilk tepkiye ynelik
olmas gereken afet bilgilerinin gncel tutulmas gerekmektedir (Hasmiller 2012,
(http: // www.astdn.org/downloadablefiles/2008, ASTDN Bro web. pdf. Eriim
Tarihi: 10.02.2013). nk afetler hakknda kesin olan tek ey, deiken olduudur.
Her meydana geliinde daha ncekilerden farkl olan ve blgede kaos yaratan
afetlerle mcadele edebilmek iin, hemirelerin yalnzca gncel bilgiye sahip
olmakla kalmayp saha almalar ile pratik yapmalar gerekmektedir. Bu sayede,
zellikle afete verilen ilk tepki srecinde, her ortamda mdahalede bulunabilecek
kadar esnek yapya sahip hemireler yetiebilecektir (Stanley et al. 2008, Hasmiller
2012)
Hemirelerin afetle mcadelede uzmanlamas,
Etkili olmayan bakm stratejilerini yeniden tasarlama,
Hemirelik potansiyelinin doru kullanm,
Olanaklarn temin ve kullanmnda artma,
Toplum genelinde etkili ve tutarl bir hasta ak gibi bir ok konuda da yarar
salamaktadr (Powers, 2010).
Amerika Birleik Devletlerinde hemirelik mfredatlarna 1970li yllarda giren

afet eitimi, nce sadece afet ve hemirelerin rollerini kapsayacak ekilde verilmitir.
1990l yllarda afet hazrlk eitimi ad altnda daha geni kapsaml hale getirilen
11
eitimler, 11 Eyll 2001 itibariyle hemirelik mfredatlaryla yetinmeyerek

niversite mezunu hemireleri istee gre sertifikalandrarak, afet hemirelii
kurslar verilmeye balanmtr (Weiner et al. 2005, ICN 2009).
Amerikadaki bu geliim srecinden geen afet eitimlerini rnek alarak eitim
mfredatlarna afet hemirelii eitimini katan niversiteler bata Haddasah
niversitesi, Bat Hint Adalar niversitesi ve stanbul niversitesi olmutur.
Japonyada ise hemire eitim programlarnn %60nda afete ynelik hibir eitim
mevcut deildir (Yamamoto and Watanabe, 2006).
Bir deprem lkesi olan lkemizde hala hemirelik mfredatlarnda afet eitimine
yer vermeyen niversitelerimiz mevcuttur. Dier bir yandan afet ynetimi alann
yksek lisans dzeyine tayan niversitelerimiz (Hacettepe, stanbul Teknik ve
Kocaeli niversitesi) de vardr.
(http://eders.kocaeli.edu.tr/index.php/page/25,http://www.fbe.itu.edu.tr/Pages.aspx?a
pp=7&pID=146, http://www.halksagligiens.hacettepe.edu.tr/programlar.html Eriim
Tarihi: 17.05.2013, Altnta 2004).
Hemirelerin lisans mfredatlarnn afete ynelik eitimleri de kapsayacak ekilde
geniletilmesi, en fazla 5-10 yllk bir gemie sahip olan lisansst eitimlerin de
lkemizde yaygnlatrlmas gerekmektedir.
4.3.1.Afetlerde Hemirelerin Grev ve Sorumluluklar
Hazrlk aamasnda hemire;
Blgede en sk yaanan afet tipinin ne olduunu ve neler yapldn, eylem

planlarn bilmelidir.
Kurumunun afet planlama almalarna katlmal, eitim, tatbikat ve

organizasyonlarda ki grevlerini bilmeli ve yapmaldr.
Dier salk ekibi yeleri ile birlikte, halkn afet ve afetlerden korunma
yntemlerini ieren bilgilerini deerlendirerek, kiisel afet eylem plan, ilk
yardm, afetleri nleme, kaza ve enfeksiyonlardan korunma yollar
konularnda verilecek eitimlere katlmaldr.
Afet koordinasyon ve sivil savunma ekipleri ile ibirlii halinde olmal

kurumunun ve kendisinin afet planndaki aksaklklar varsa gidermelidir.
Kzlay,sivil savunma gibi tekilatlarn almalarn takip etmeli, nkleer,

biyolojik ve kimyasal silahlara bal afetlerden korunma, izolasyon ve
12
bildirim konularnda halk/alanlar bilinlendirmeye ynelik almalarda

bulunmaldr.
Srveyans almalar, acil hasta tanlamas ve triaj bilgilerini gncellemelidir

(Kiiolu, 2011)
Afet an ve sonrasnda hemire;
Afet annda kurumda ise afet planndaki grev tanmlamasnn gereini

yerine getirmelidir.
Bakm ve tedavi ihtiyalarn tespit ederek gerekli olabilecek ila ve malzeme

kontrol yapmal ve istemde bulunmaldr.
Afetten etkilenen halka veya salk alanlarna psikolojik destek

salamaldr.
Salk ekibi ile beraber triaj ve ilkyardm yapmaldr.
Yetersiz salk ekibi olmas halinde idari grevleri stlenerek destek talebi ve
gereken toplantlara katlmaldr.
Afet sonras sanitasyon hizmetlerinde aksamaya bal hava, yiyecek ve su

kirlenmesi olabilir. Halk sal ekip yeleri ile koordineli bir ekilde
alarak koruyucu hizmetler, sanitasyon ve izolasyon konularnda katkda
bulunmaldr.
Afet sresinin uzamas halinde geici barnak ve adr kentlerde yaamak

zorundaki kiilere koruyucu salk hizmetleri verilmesini salar. Geici
salk kabinlerinde acil bakm, ilkyardm, salk taramas ve alama
almalarna katlrlar. Birinci basamak salk hizmetlerini de ieren
almalarda bulunurlar.
Hastanenin tm yatakl birimleri, ameliyathane ve polikliniklerde alan tm

hemireler grev tanmlar erevesinde grevlerini yrtrken, hastane afet
plannn aktif hale dnmesi ve afet plannda verilen ek grev ve
sorumluluklar yerine getirmek zorundadrlar (Kiiolu, 2011)
Salk sektrnde bel kemii olan, hastane afet planlamasna etkin ekilde
katlm olan ynetici hemirelerin de afet durumunda ok nemli grevleri
bulunmaktadr. Afetlerde yneticilerin hzl ve doru karar vermelerini salayacak
ynetim bilimi, kontrol ve karar verme yetilerinin gelimi olmas gerekmektedir.
Modern afet ynetimi, afet ncesi planlamay ve hazrlklar ve ayn zamanda kriz
13
ynetimini iermektedir. Sklkla bir kriz annda temel uygulamalar unutulmakta ve

sistem olduundan daha fazla karmaa iermektedir. Bu nedenle hemirelik
ynetiminin afet anndaki planlama, rgtleme, ynlendirme, koordinasyon ve
kontrol ile ilgili ynetim fonksiyonlarnn yeniden gzden geirilerek bu temel
fonksiyonlar uygulamalar gerekmektedir (Middaugh 2003, Vatan 2010).
4.3.2. Afetlerde hemirelerin gereksinim duyduu donanmlar
Hemirelerin eitimleri sresince edindii bilgiler ve kazand yetiler afet
annda her zaman uygulamaya konulamamaktadr. ou zaman mevcut bilgilerinin
yeterli olduuna inanan hemireler, bilgilerini her zaman gncel tutmamalar
nedeniyle gerekli mdahaleyi yapamamaktadr. En ok ihmal edilenler de afet annda
gerekecek temel bilgilerdir.
lk yardm ve temel yaam destei: Afetzedelere ilk dakikalarda yaplacak
mdahaleler zincirini ieren ilk yardm ve temel yaam destei hayati nem
tamaktadr. Gncel olmayan bilgilerle yaplan her bir mdahale istenmeyen
sonular dourma potansiyeline sahiptir.
Sahada Triaj: Afetzedelerin, yaamlarn tehdit eden yaralanmalarna ve
beklenen yarara gre sralanmasdr. Triajda ama, yaamn korunmas, ileride
olabilecek yaam kayplarn ve ileri yaralanmalar nlemek, kstl kaynaklarn
korunmas, hastanelerde ar yklenmenin nlenmesidir (Birhekimolu, 2012).
Ankara ili niversite hastanelerinin acil servislerinde yaplan bir almada,
alan salk personelinin %83 gibi olduka yksek bir orann triaj bilmedii
belirtilmekte iken Japonyada 823 hemire zerine yaplan bir almada
hemirelerin %31inin triaj bilmedii ifade edilmektedir (zdemir ve Sarkam,
2006).
Enfeksiyon Kontrol: Akut afet sonrasnda ciddi art gsteren bulac
hastalklar ve toplum malntrisyonu, afet sonrasnda mortalite ve morbiditeyi artrr
(lker, 2011). Enfeksiyon kontroln salayabilen hemirelerin varl, afetzedelerin
hastalklar nedeniyle kaybn azaltaca, enfeksiyon tayan kiilerin takibi ve
bakmn
daha
kontroll
hale
getirerek
iyileme
srecini
kolaylatraca
dnlmektedir.
oklu Travmalarda Mdahale: Ciddi ekilde yaralanm bir hastann tedavisi
yaralanmalarn hzl bir ekilde deerlendirilmesi ve hayat tehdit edici durumlarn
14
ortaya konulmasn gerektirir. Travmal hastaya yaklamda en nemli unsur

zamandr (Oktay, 2000). Hemirelerin zaman kayb yaamadan doru mdahaleleri
yapmas ise, uygulamal eitimlerle desteklenen bilgi ile gerekleebilmektedir.
Post Travmatik Durumlarda Bireylere Psikolojik Yaklam: Travmatik stres,
felaket srasnda ve sonrasnda maruz kalanlarn ve hizmeti sunmaya alanlarn
ilevselliini ve hizmetin niteliini nemli lde etkileyen, zerinde durulmas
gereken nemli bir durumdur. Bu nedenle felaketler ncesinde psikolojik hazr
oluluu salayacak bilgiler ve eitimler, hizmetin sunumu srasnda ilevselliin
devamn salamak asndan nemlidir (Noji 1997, Oflaz 2007, Oflaz 2008).
4.4. Afette Hemirelik Algsnn nemi
Alg, gerek kavramnn kiilerin sahip olduu bilgi ve yaam olduu
tecrbeler sonucu ekillenmesi; tm bunlar duyu organlar ve hisleri ile alglayarak
bir zihinsel sreten geirmek suretiyle yorumlamasdr. Zaman iinde insanlarn
yaadklar yeni deneyimler de bir olaya ya da duruma kar olan bak alarn yani
alglarnn farkllamasna neden olabilir (Bakan ve Kefe, 2012).
Toplumuzda afetlerde tam donanml olmas beklenen hemirelerde, gzden
kaan noktalardan biri de onlarn alglardr. nk afet bilgisi ve alglanan afet
bilgisi her zaman birebir rtmeyebilir. Gerek afet bilgisi, kiinin kantlayabildii
ve uygulayabildii bilgi iken; alglanan afet bilgisi ise kiinin bildiini dnd ve
hissettiidir (Winston, 2011).
Bilgi ve algnn rtmedii birok durum olabilmektedir. Yeterli bilgi ve
donanma sahip bir hemire, eer algs dkse, kendine olan gveninde eksiklik
duyarak afetle mcadele srasnda bilgilerini uygulamakta glk ekebilir. Bu da
zamanla yarlan afetle mcadele iin istenmeyen bir durumdur. Dier bir ynyle
de; yeterli bilgi ve donanma sahip olmayan bir hemire, kendine duyduu yksek
gven sayesinde (yksek hazrlk algs), yanl mdahalelerde bulunabilir. Bu da
afetzedelere yarardan ok zarar getirecek bir durumdur.
Bu
nedenle,
hemirelerin
afetlere
kar
donanmn
artrma
abalar
uygulamalarla desteklenmelidir. Yanl olan bilgilerin dzeltilerek uygulamalarla

desteklenmesi, hemirelerde gerek bilgi ve alglanan bilgi arasndaki uyumsuzluk
orann azaltabilecek ya da ortadan kaldrlabilecektir.
15
Uygulamal afet eitimi ise eitimin ierii, verili sresi, verili ekli, birebir
katlmn ve uygulamann salanabilme durumu gibi birok adan etkili olacak
dzeyde verilmelidir. Aksi takdirde uygulamal eitimin kaliteli ve tam donanml
hemireler yetitirilmesi iin katk salamak yerine, yeterince bilgilendirilmemi ve
uygulamalarn iine dahil edilmek yerine daha ok gzlem yapmas salanan
hemireler iin zgveni azaltc ve yeterlilik hissini basklayan bir tablo yarataca
dnlmektedir. Bu nedenle lkemizde henz tam oturmam olan uygulamal afet
eitimlerinde gncel bilgi verilmesi, arpc yntemlerin kullanlmas ve birebir
katlmn salanmas gerekmektedir.
rdnde yaplan ve hemirelerin afete kar hazrlk alglarn ele alan bir
aratrmada, hemireler kendilerini daha hazr hissetmek iin daha fazla eitim ve
uygulama talep etmilerdir (Al Khalailah et al. 2010). Bylelikle bu aratrma
sayesinde hemireler kendi eksik ynlerini belirleyerek afetle mcadele hazrlklarna
yn vermi, rehberlik etmitir.
lkemizde bu mcadele iin rehberlik edecek aratrmalar yok denecek kadar
azdr. zellikle hemireleri ele alan aratrmalar ise parmakla saylacak kadar azdr
ve onlar da daha ok ynetici hemirelere yneliktir. Sahada en ok yer alacak
kitlelerden biri olan hemirelerin hazr olabilmesi iin ncelikle mevcut durumumuzu
bize kesitsel olarak gsterebilecek aratrmalara ihtiya vardr. Aratrmalar
sayesinde eksik ynler dzeltilebilecek; doru ynler desteklenebilecek ve
gelitirilebilecektir. Bu aratrmalarn varl ayn zamanda, gzden kaan noktalar
da bize gsterebilecektir. Unutulmamaldr ki, ihmal edilen her bir hazrln
toplumumuza ciddi kayplar verme olasl ok yksektir.
4.5. Afete Hazrlk Durumu ve Hazrlk Algsnn Deerlendirilmesi
Hemirelerin afete hazrlk durumu ve hazrlk alglarnn belirlenmesinde yurt
dnda yaplm birok anket ve gelitirilmi eitli lekler mevcuttur. Bunlardan
en sk kullanlanlar unlardr:
Afet Hazrl Deerlendirme lei (AHD)
Afet Hemirelii Alg Anketi (AHAA)
Acil Durum Hazrl Bilgi Anketi (ADHBA)
16
4.5.1. Afet Hazrl Deerlendirme lei (AHD)

Afet Hazrl Deerlendirme lei (Disaster Preparedness Evaluation Tool,
DPET), hemirelerin afet ynetimi konusundaki hazrlk alglarn lmek amacyla
68 sorudan oluturulmu bir lektir. ki ana blmden olumaktadr. lk 47 soruluk
blm 6l likert tipi sorular iermektedir. Bu 47 sorunun ilk 25i afet ncesi
evresindeki bilgi, beceri ve bireysel hazrl; sonraki 16 soru tepki evresindeki bilgi
ve hasta ynetimi; son 6 soru ise kurtarma evresinde kiinin bilgi ve afet ynetimi
konusundaki algsn lmektedir.
lekte hemirelerin altl likert tipi cevaplardan birini (1-Kesinlikle
katlmyorum, 2- Katlmyorum, 3- Biraz katlmyorum, 4-Biraz katlyorum, 5Katlyorum, 6- Kesinlikle katlyorum) semeleri istenmektedir. kinci blm ise, 20
demografik soru ve bir adet ak ulu sorudan olumaktadr (Al Khalailah et al.
2010). AHD skoru likert tipine uygun olarak 1-6 arasnda deimektedir. Puan <3
olanlar hazrlk alglar dk kabul edilmektedir. AHD puanlamasna gre anketi
cevaplayanlarn afet hazrlk algs kategoriye ayrlmtr. 1) Yetersiz afet hazrlk
algs (0-2.99 puan); 2) Orta dzeyde afet hazrlk algs (3-4.99 puan); 3) Gl afet
hazrlk algs (5-6 puan) (Al Khalailah et al. 2010).
4.5.2. Acil Durum Hazrl Bilgi Anketi (ADHBA)
Acil Durum Hazrl Bilgi Anketi (Emergency Preparedness Information
Questionnaire, EPIQ), hemirelik rencilerinin afet hemirelii konusundaki
alglarn lmek amacyla gelitirilmitir. lek 6 sorudan olumakta olup,
rencilerle yz yze grlerek yaplmtr. Her bir soru iin 4-6 yant seenei
mevcuttur.
Sorular afet hemireliini tanmlama; hemirelik mfredatlarnda afete hazrlk
konusunun gerekli olup olmad, olursa ne ekilde olmasnn ve ne dzeyde
eitilmesinin yararl olaca; afet annda hangi rol yapabileceini dnd ve
halk sal hemirelerinin afet annda zerine den rollerin neler olduu zerine
kurulmutur. Birden fazla aratrmacnn bulunmas nedeniyle onlarn deerlendirme
farkllna yer vermemek iin, her sorunun her cevab iin anahtar kelimeler
oluturulmutur. Her bir aratrmac, rencinin yantna gre maddelerden birini
semektedir. renci bu kelimeleri kulland takdirde tm aratrmaclar gzlemleri
objektif olarak deerlendirmeye alabilmektedir (Jenning Sanders, 2005).
17
4.5.3. Afet Hemirelii Alg Anketi (AHAA)

Afet Hemirelii Alg Anketi (Disaster Nursing Perception Questionnaire,
DNPQ), hemirelerin afet hazrlk bilgisi ve afete hazrlk algs arasndaki farkn afet
plan hazrlama, acil durum hazrl, eitim program ve mfredatlarn dzenlenmesi
asndan nemli grld iin oluturulmutur. nk afet hazrlnda yalnzca
deneyimli hemirelere deil, yeni mezun olan hemirelere de ihtiya olduu
dnlmektedir (Garbutt et al. 2008).
Toplamda 44 madde ieren AHAA; tespit, vaka ynetim sistemi, triaj,
emidemiyoloji-gzetim, izolasyon- dekontaminasyon- karantina, iletiim, psikolojik
sorunlar ve kayt tutma olmak zere 8 alt blmden olumaktadr. Hemirelerin her
bir maddedeki konu hakkndaki bilgilerini 1-5 arasnda (1- hi bilmiyorum, 5tamamen biliyorum) derecelendirmesi istenmektedir (Wisniewski et al. 2004).
4.6. Trkiye ve Dnyada Salk Profesyonellerinin Afet Hazrlna ve Hazrlk
Algsna Ynelik Aratrmalar
Los Angelesta yaplan bir almada hastanelerin %56snda afet tahliye plan,
%84nde afete ynelik personel eitimi iin kurumlar aras ibirlii olmad
belirlenmitir (Army et al. 2006). Philadelphia da acil birimlerinde alan
yneticilerin %61i acil durumlardaki iletiim planndan habersiz olduunu
saptanmtr (Grenberg et al. 2002).
Kanadada ki travma merkezlerini ieren bir almada; merkezlerin %65inde afet
plan mevcut iken merkezdeki yneticilerin te birinin plandan haberdar olmad,
%59unun afet durumunda ilk 72 saatte ne yapacan bilmedii saptanmtr
(Gomez et al. 2011).
Kocaeli ili 112 Acil Yardm Biriminde alan salk personeli zerinde yaplan
almada; personelin %53nn afet durumunda grev yerini, %60nn afet
esnasnda grevlerini bilmedii, %35inin afetteki grev ve sorumluluklar ile ilgili
dzenlenen hizmet ii eitimlere katlmad saptanmtr (akmak ve di. 2010).
zmir ilinde 2010 ylnda yaplan bir almada zmirdeki hastanelerin %78inin
afet annda hkmet ve dier salk kurumlaryla iletiim plan olmad
belirlenmitir (Vatan, 2010).
Hong Kong ta 2008 ylnda 164 alan hemire zerinde yaptklar bir
aratrmada hemirelerinin afet iin hazrlkl olmad ortaya kmtr. Yzde
18
84,8inin alt yerdeki afet planndan haberdar olmasna ramen hemirelerin

%97si afet iin kendilerinin yeterince hazrlkl olmadn dnmektedir.
Hemirelerin %81,1i afet eitimlerinin verilmesi ve tatbikatlarn yaplmas
gerektiini ifade etmilerdir (Fung et al. 2008).
rdnde 2010 ylnda 3 devlet 2si niversite hastanesi olmak zere toplamda
5 hastanede alan hemirelere uyguladklar Afet Hazrl Deerlendirme lei
(DPET) sayesinde, hemirelerinin afete ne kadar hazrlkl olduklarn ve afet
alglarn lebilmilerdir. 474 hemire zerinde yaptklar almada; hemirelerin
te ikisinin hi afet eitimi almad , %42sinin alt hastaneye ait bir afet plan
olduundan haberdar olduu ve afet planlar olmasna ramen %80inin plann
ileyiine gvenmedii ortaya kmtr (Al Khalailah et al. 2010).
Amerikada 2011 ylnda yaplan, hemirelerin afet hazrlnda gerek bilgi ve
algladklar bilgiyi len bir aratrmada, hemirelerin afete hazrlk algs orta
seviyede bulunurken, hemirelerin afet hazrlna ynelik gerek bilgilerinin
%50.65 gibi dk bir oranda olduu saptanmtr (Winston, 2011).
Baka bir almaya gre de, stanbuldaki akademisyen hemirelerin %98i olas
bir depreme kiisel olarak hazr olmadn, %96s profesyonel ynden hazr
olmadn, %88,8i kurumlarnn afet planlarndan haberdar olmadn ifade
etmitir (Kadolu ve di. 2003).
4.7. Trkiye ve Dnyada Afet Hazrlna Ynelik Eitim Programlar
Bir afetin tbbi etkilerinin ynetimi; zgn bir bilgi birikimi, planlama ve organize
etme yetenei, zor evre koullarnda yksek kalitede salk hizmeti sunma becerisi
gerektirir. Afetlerde, tbbi yant gletiren ve tekrarlayan birok sorun, ilgili
personelin yetersiz renim ve eitime sahip olmas, afet tbb planlarnn,
ilemlerinin ve protokollerinin iyi anlalamamas, beceri yetersizlii ve tecrbe
eksikliinden kaynaklanmaktadr (Altnta, 2004).
Afetlerde grev yapacak hemirelerin eitimleri, mezuniyet ncesi ve sonras
eitim olarak ikiye ayrlabilir. Hemirelerle birlikte birok salk meslek gruplarna
mezuniyet ncesinde verilen eitimin temel hedefi, renciye konu ile ilgili temel
bilgi, tutum ve davranlar (becerileri) kazandrmak olmaldr. Mezuniyet sonras
eitim; hizmet ii eitim, uzmanlk, yan dal uzmanl, yksek lisans ve doktora
eitimleri eklinde yrtlebilir. Hizmet ii eitimlerde ama, personelin ilgili
19
alandaki eksikliini gidermek veya yeni planlara, ilemlere (uygulamalara),

protokollere vb. uyumunu salamaktr (Altnta, 2004).
Afet ynetimi dnyada artk bir bilim dal olmasna ramen, lkemizde henz
birka niversite dnda akademik kurumlar iinde yeterince yaygnlaamamtr.
Afetlerde salk ynetimi yksek lisans program: Hacettepe niversitesi Halk
Sal Enstitsne bal Trkiyede alannda alan ilk programdr. Eyll 2003
tarihinde resmen almtr. Sresi iki yldr ve tezlidir. Salkla ilgili drt yllk ve
st okullardan mezun olanlar bavurabilmektedir
(http://www.halksagligiens.hacettepe.edu.tr/programlar.html Eriim Tarihi:
17.05.2013, Altnta 2004).
Tbbi acil durum ynetimi ve afet tbb yksek lisans program: Kocaeli
niversitesinin Salk bilimleri Enstits bnyesinde 2013 yl bahar dneminde
balatlan bir programdr (http://eders.kocaeli.edu.tr/index.php/page/25 Eriim
Tarihi: 17.05.2013).
Afet Ynetimi tezsiz yksek lisans program (ikinci retim): stanbul Teknik
niversitesi Fen Bilimleri Enstits bnyesinde 2002 yl itibariyle verilmeye
balanm bir programdr (http://www.fbe.itu.edu.tr/Pages.aspx?app=7&pID=146
Eriim Tarihi: 20.03.2013).
Avrupa afet tbb master program ( The European master in disaster medicine):
Bir akademik yl sren, tezli yksek lisans programdr. nternet ve web sitesinden
retim, kurs dnemi, tez dnemi ve internette snav dnemlerinden olumaktadr
(Debacker, 2003).
Dnya Salk rgt uluslararas diploma kursu (WHO international diploma
course): Salk yneticilerine ynelik bir kurstur. ncinmeyi azaltmay ve acile
hazrl retmeyi amalamaktadr. Acil planlama, afet tbb, epidemiyoloji-tehlikeli
maddeler-biyoterr, halk sal ve kentsel arama-kurtarma olmak zere be
modlden oluur (Dubouloz, 2003).
Byk olay tbbi ynetim ve destek kursu (Major incident medical management and
support course): Bu kurs; komuta ve kontrol, gvenlik (kendi/yaral/olay yeri
gvenlii), haberleme, deerlendirme, triyaj, tedavi ve nakil konularnda gnlk
bir eitimdir. ngilterede gelitirilmitir (Hodgetts, 2003).
20
Emergotrain sistemi (The emergotrain system): Bir eitim aracdr, kurs deildir.
Hem interaktif eitim yaplmasna hem de afete hazrln test edilmesine olanak
verir. Manyetik semboller ve farkl senaryolar kullanlarak masa ba afet tatbikatlar
gerekletirilir. Snf modeli ve ileri interaktif modeli mevcuttur (Lenquist, 2003)
Kalabalk toplumlarda salk acilleri (Health emergencies in large populations):
haftalk bir kurstur. Mltecilerin, yerinden edilmi insanlarn ve afetler ile
atmalardan etkilenenlerin salk gereksinimlerinin nasl karlanacan retir
(http://www.jhsph.edu/research/centers-and-institutes/center-for-refugee-anddisaster-response/education_training/help/ Eriim Tarihi: 20.03.2013).
21
5. GERE VE YNTEM
5.1 . Aratrmann Amac
Bu aratrmann amac; hemirelerin afete hazr olma durumu ve hazrlk alglarn
deerlendirmek, kendilerini afete ne kadar hazr hissettiklerini ve hazr olma
alglarn etkileyen faktrleri belirlemektir. Bu faktrlerin belirlenmesi, afetle
mcadelede yksek algya sahip hemirelerin oluabilmesi yolunda bir rehber
oluturacaktr. Bu amaca ulaabilmek iin yaplan literatr taramasnda afetlerin
yaand lkemizde hemirelerin hazrlk alglar lebilecek geerli ve gvenilir bir
lm aracnn olmad grlmtr. Bu ama dorultusunda Hemirelerde Afete
Hazrlk Algs lei isimli geerli ve gvenilir bir lm arac gelitirmek
(HAHA) ve Trk literatrne kazandrmak hedeflenmitir.
5.2 . Aratrmann Tr
Aratrma lek gelitirme boyutu ile metodolojik, hemirelerin afete hazr olma
durumlar, hazrlk alglar ve etkileyen faktrleri belirleme boyutu ile tanmlayc (n
says bulma rneklem yntemi) tasarmla yrtlmtr.
5.3. Aratrmann Yapld Yer ve Tarih
Aratrma stanbul ilinde biri Avrupa dieri Anadolu yakasnda bulunan iki tp
fakltesi hastanesinde yrtld. stanbulun Avrupa yakasnda yer alan 967
hemirenin alt hastane A hastanesi, Anadolu yakasnda 364 hemirenin alt
hastane B hastanesi olarak kategorize edildi. Hastaneler devlete bal eitim
aratrma hastaneleridir.
Aratrmann verileri 15 Kasm 31 Aralk 2012 tarihleri arasnda topland.
5.4. Aratrmann Evren ve rneklemi
Aratrmann evrenini; stanbul ilinde biri Avrupa dieri Anadolu yakasnda
bulunan iki tp fakltesi hastanesinde alan 1331 hemire oluturdu.
almann rneklemi metodolojik aratrmalar iin nerilen rneklem bykl
lek madde saysnn 5-10 kat fazlas olmas gerektiinden yola karak 20
maddenin 10 kat olan en az 200 hemireye ulamak hedeflendi (Yurdagl 2005,
encan 2005). 200 kii aratrma iin yeterli olduu halde, aratrmacnn istei
zerine daha fazla hemireye yer verildi. Belirtilen iki kurumda alan ve
aratrmaya katlmak iin gnll olan toplam 500 hemireye ulaldnda rneklem
alm durduruldu.
22
Toplam Hemire Says
Anket Uygulanan Hemire Says
A Hastanesi
364
250
B Hastanesi
967
250
5.5.Veri Toplama Aralar

Aratrmann verileri, bireysel zellikler formu ve hemirelerde afete hazrlk
algs lei ile topland.
5.5.1. Bireysel zellikler formu
Aratrmac tarafndan literatr dorultusunda hazrlanan 21 sorudan oluan bir
formdur (Laye 2002, Al Khalailah ve ark. 2010, Fung ve ark. 2008, J.Sanders 2005,
Garbutt et al. 2008). Bu formdaki sorularn 13 tanesi oktan semeli, 6 tanesi
evet/hayr ve 2 tanesi de ak uludur. Ayn zamanda bu formla hemirelerin hazrlk
alglarn etkileyebilecek faktrler (afet eitimi alma durumu, afet plann okuma
durumu gibi) de belirlenebilmektedir.
Aratrmann
tanmlayc
boyutunun
baml
deikeni;
hemirelerin
HAHAden aldklar puanlar, bamsz deikenleri ise; bireysel zellikler,

hemirelerin afet eitimi alma, hastane afet planlarndan haberdar olma durumu,
afette gerekli olabilecek bilgilerden hangilerine ihtiya duyduklar, afet annda
hemirelerin hangi rollere sahip olduklar ile ilgili oktan semeli 21 sorudur (Ek II).
5.5.2. Hemirelerde Afete Hazrlk Algs lei (HAHA)
lek, hemirelerin afete kar kendilerini ne kadar hazr hissettiklerini
belirlemek amacyla gelitirildi. Aratrmac tarafndan yaplan literatr taramasnda
sonucunda lkemizde, hemirelerin kendilerini afete ne kadar hazr hissettiklerini
deerlendirecek bir lm aracnn olmad tespit edildi. Afetlerin yaand bir
lkede alan hemirelerin afete hazrlkl olmalar ve kendilerini afete hazr
hissetmeleri gerekmektedir. Bu nedenle hemirelerin afete hazrlk alglarnn ve
kendilerini hangi boyutlarda hazrlksz hissettiklerinin belirlenmesi gerekmektedir.
Bylece gereken hazrlklarn tamamlanmas mmkn olabilecektir.
Hemirelerde afet hazrlk algs lei (HAHA) nin gelitirilmesi aamasnda
literatr bilgileri tarand (Laye 2002, Al Khalailah ve ark. 2010, Fung ve ark. 2008,
J.Sanders 2005, Garbutt et al. 2008). Yurt dnda, Fung ve arkadalarnn (2008)
23
Hong Kongtaki hemireler iin gelitirdii anket (= 0.94) ve Bond ve

arkadalarnn (2007) gelitirdii AHD (= 0.90) gibi geerlilik gvenilirlik
oranlar yksek olan leklerden yararlanld. leklerden yararlanmak iin
aratrmaclardan izin alnd.
lkemizde hemirelerin afete hazrlk durumuna ynelik bir aratrma olmad
iin bu konudaki ilk lek olacak olan HAHA maddeleri literatrden yararlanarak
aratrmac ve danmann bilgileri dorultusunda hazrland. ncelikle 35 maddeden
oluan taslak lek, 10 hemireden gr ve nerileri alnarak 30 maddeye
drld. Oluan yeni madde havuzundaki sorular Trke dil uzman grne
sunuldu. neriler dorultusunda gerekli dzeltmeler yaplarak lekte yer almasna
karar verilen 24 maddeli lek oluturuldu. Taslak lek kapsam geerlilii iin 6
uzmana gnderildi. Kapsam Geerlilii Indeksi iin
(KG) (Content Validity
Index=CVI) ile 6 uzmandan gr alnd. Uzmanlar her bir lek maddesini iliki,
basitlik, aklk, anlalrlk asndan 1-4 puan arasnda deerlendirdi (1=konu ile
ilikili deil, 4=konu ile ilikili; 1= basit deil; 4=ok basit; 1= ak deil; 4=ok
ak, 1=anlalr deil;4=olduka anlalr). Uzmanlarn grleri dorultusunda baz
lek maddelerinde kk dzeltmeler yapld. Oluturulan lein son hali ile 20
hemireye pilot alma yapld. Herhangi bir sorun kmadna karar verilerek 500
hemire ile aratrmann verileri tamamland. HAHA nin geerlik gvenilirlik
lmleri srasnda 4 madde lein i tutarlln olumsuz etkiledii ve gvenirlii
drd tespit edilerek lekten karld. Bylece lein madde says 20ye
dt.
lek 3 balk altnda ele alnmtr:
Hazrlk evresi (1-6. sorular)
Mdahale evresi (7- 15. sorular)
Afet sonras evresi (16- 20. sorular)
Literatr dorultusunda lein maddeleri beli likert tipi (1-Kesinlikle

katlmyorum, 2- Katlmyorum, 3-Ksmen katlyorum, 4-Katlyorum, 5- Kesinlikle
katlyorum) ekilde dzenlendi. lekten alnan puan arttka afet hazrlk algs da
artmaktadr (Ek III).
24
5.6. Veri Toplama Yntemi

Veriler anket uygulama yntemi ile hastanelerin blm bahemireleriyle
ibirlii ierisinde ve onlarn kontrolnde topland. Verilerin toplanmasndan 2 hafta
sonra 500 kiilik evrenin 100 kiisinden (Hastane A: 50, Hastane B:50) test-tekrar
test yntemi ile yeniden veri topland. lmn doru yaplabilmesi iin, bu 100 kii
ilk veri toplandnda anket ve lei tam dolduran kiiler arasndan seildi.
5.7. Aratrmann Glkleri
Aratrmann balangcnda, yurt dnda geerlilik- gvenilirlii yaplm bir
hazrlk algs leini Trk dili ve kltrne uyarlamak istendi. Bu amala lei
gelitiren Olivia W.M. Fung ve Renea Beckstrandden mail yoluyla izin alnd. Fakat
Renea Beckstrandin gnderdii Afet Hazrl Deerlendirme lei (Disaser
Preparedness Evaluation Tool ,DPET) ni Trkeye uyarlarken yaplan n alma
esnasnda ok fazla deiiklik gerektii ve lein orjinalliinin etkilenecei
grld. Bu srete aratrma zaman kaybna urad. Bu nedenle bu leklerden de
yararlanarak yeni bir lek gelitirilmesine karar verildi.
5.8. Aratrmann Snrllklar
Aratrmann snrllk, aratrmann evreni ile ilgilidir. Aratrmann izinleri
stanbul ilindeki 5 hastanede alan hemirelere yaplmak zere alnmtr. Fakat
aratrmann uygulama srecinde aratrmacnn grev yerinin Kbrsa alnmas
nedeniyle ulam sknts domutur. Ayrca iki hastaneden salanan 500 rneklem
says metodolojik aratrmalarda nerilen lek madde saysnn olan 20nin 10
katn karlamada yeterli bulundu. Bu nedenle aratrma planland gibi 5 hastanede
deil, 2 hastanede yapld.
5.9.Verilerin Deerlendirilmesi
Veri girii ve deerlendirilmesi Statistical Package For Social Science (SPSS)
version 16.0 program ile yapld. Hemirelerin bireysel zellikleri yzdelik, saylar,
ortalamalar ile sunuldu. Hazrlk algsn etkileyen bamsz deikenler ile lek
puan ortalamas arasndaki farklar belirlemek iin ndependet Samples t testi, Oneway anova, Mann-Whitney U testi, Kruskall Wallis analizi, Pearson ve Spearman
korelasyon analizi kullanld. Hemirelerde Afete Hazrlk Algs leinin geerlik
ve gvenirlik almasna ynelik yaplan istatistiksel analizler tablo 2de sunuldu.
25
Tablo 2. Geerlik-Gvenirlik almas Yntemleri

Geerlik Gvenirlik almas
Geerlik almas
Kapsam Geerlii
Kapsam geerlii oran
Yap geerlii
Aklayc Faktr Analizi
Gvenirlik almas
lek i tutarl
Madde analizi, Cronbach alfa katsays
Zamana kar deimezlik
Test-tekrar test
Benzer lek Geerlii
Pearson Korelasyon Analizi
5.10. Aratrmann Etik Yn

Aratrmann yrtlmesinde bilimsel ilkelerin yan sra evrensel etik ilkelere de
uyuldu. Bu dorultuda aratrmada aydnlatlm onam, zerklik, gizlilik ve gizliliin
korunmas, hakkaniyet, zarar vermeme/yararllk ilkeleri gz nnde bulunduruldu.
almaya katlmada gnlllk ilkesine dikkat edilerek alma ncesi blm
bahemirelerine almann amac hem szl hem de bilgilendirme formu ile
akland. almaya katlmay kabul edenler formu doldurdu.
Hemirelerde Afete Hazrlk Algs leini gelitirirken lek ve anketlerinden
yararlanlan Olivia W.M. Fung ve Elaine Bond tan mail yoluyla izin alnd (Ek IV,
Ek V). Aratrma ncesinde hastanelerden yazl izin alnd (Ek VI, Ek VII).
Marmara niversitesi Etik Kurulundan etik izin alnd (Ek VIII). Veri toplama
aamasnda katlmclar aratrmannn amac ile ilgili onam formu ile (Ek I)
bilgilendirildi, szel ve yazl onamlar alnd.
26
6. BULGULAR
Bulgular balk halinde ele alnmtr.
Bireysel zelliklere ilikin bulgular,
Hemirelerde Afete Hazrlk Algs leinin geerlik ve gvenirliine

ilikin bulgular
Bamsz deikenler ile HAHA puan ortalamalar bulgularnn

karlatrlmas
6.1. Bireysel zelliklere likin Bulgular

almaya katlan hemirelerin %50si A hastanesinde, %50sini B hastanesinde
alyordu. Tm katlmclarn %97.2sini kadn hemireler oluturdu. Hemirelerin
%24.4 31-35 ya grubunda, %3.2si 50 ya stdr (Tablo 3).
Katlmclarn %65.6snn lisans mezunu olduu, %28.6snn 1-5 yl arasnda grev
yapt, %47sinin cerrahi blmlerde alt saptand. Daha ok servis hemiresi
olarak (%47.6) grev yapan hemirelerin 1.8inin eitim hemiresi olduu tespit edildi
(Tablo 3).
27
Tablo 3. Bireysel zellikler (n=500)

Deikenler
Alt Deikenler
Grup
Hastane A
Hastane B
250
250
Yzde
(%)
50.0
50.0
Ya
18-25 Ya
26-30 Ya
31-35 Ya
36-40 Ya
41-45 Ya
46-50 Ya
50 Ya st
72
115
122
100
52
23
16
14.4
23.0
24.4
20.0
10.4
4.6
3.2
Cinsiyet
Kadn
Erkek
486
14
97.2
2.8
Eitim Dzeyi
Lise
n Lisans
Lisans
Yksek Lisans
Doktora
16
54
328
99
3
3.2
10.8
65.6
19.8
0.6
alma Yl
1 Yldan Az
1-5 Yl
6-10 Yl
11-15 Yl
16-20 Yl
20 Yldan Fazla
21
143
94
91
84
67
4.2
28.6
18.8
18.2
16.8
13.4
alma Alan
Dahili Blm
164
32.8
Cerrahi Blm
Anestezi Ve Reanimasyon Blm
Acil Blm
Dier (Biyokimya, Enfeksiyon Kontrol
Komitesi gibi kk blmler)
235
39
36
47.0
7.8
7.2
26
5.2
Stajyer Hemire (Yeni mezun olmu)

Servis Hemiresi
Youn Bakm Hemiresi
Ameliyathane Hemiresi
Eitim Hemiresi
Bahemire
Poliklinik Hemiresi
Dier (Biyokimya hemiresi, Enfeksiyon
Kontrol Komitesi hemiresi gibi)
22
238
74
25
9
28
47
4.4
47.6
14.8
5.0
1.8
5.6
9.4
57
11.4
Stat
Frekans(n)
28
Tablo
4.
Hemirelerin
Afetle
lgili
Bilgi
ve
Deneyimlerine
Ynelik
Bireysel zellikleri (n= 500)

Frekans(n)
Yzde
(%)
Deprem, Sel, Kasrga Gibi Doal

Felaketler
158
31.6
Biyolojik, Kimyasal Ya Da Patlayc

Ajanlarla Yaplan Terrist Eylemleri
93
18.6
Elektrik Ya Da Nkleer Santrallerde

Olabilecek Kazalar
72
14,4
Ku Gribi Gibi Bulama Oran ok

Yksek Olan Hastalklarn Salgn
49
9.8
Hepsi
372
74.4
Evet
312
62.4
Hayr
188
37.6
Afet Eitimi Tr
Teorik
Teorik + Uygulamal
176
136
56.4
43.6
Afet Eitimi Sresi
2-4 Saat
1-2 Gn
1 Hafta
1 Haftadan Fazla
160
73
29
50
51.3
23.4
9.3
16.0
Afet Deneyimi
Evet
Hayr
251
249
50.2
49.8
Afetzedelere Bakm Verme

Durumu
Evet
112
45.9
Hayr
132
54.1
Hastanede Afet Plan Olma

Durumu
Evet
Hayr
Emin Deilim
307
23
170
61.4
4.6
34.0
Afet Plann Okuma Durumu
Evet
Hayr
216
91
70.4
29.6
Afet Tatbikatna Katlma

Durumu
Evet
Hayr
198
302
39.6
60.4
Afet Annda
Hemirenin Rolleri*
Bakm Verici
Koordinatr
Eitimci
Danman
Ynetici
Dier (Savunucu, dzenleyici gibi roller)
462
379
337
304
272
26
92.4
75.8
67.4
60.8
54.4
5.2
Deikenler
Alt Deikenler
Afetin tanm*
Afet Eitimi Alma Durumu
* Afet tanm ve Afet annda hemirelerin rolleri tablosunda satr yzdesi, dierlerinde stun
yzdesi kullanlmtr.
29
Deprem, sel, kasrga gibi doal felaketler, biyolojik, kimyasal ya da patlayc

ajanlarla yaplan terrist eylemleri, elektrik ya da nkleer santrallerde olabilecek
kazalar ve ku gribi gibi bulama oran ok yksek olan hastalklarn salgnlarnn
tmn ieren afet kavramna hemirelerin %90.2 sinin bulac hastalklar %
85.6snn da santrallerde olabilecek kazalar dahil etmedii grld (Tablo 4).
Katlmc hemirelerin %62.4nn afet eitimi ald, bu kiilerin de
%56.4nn eitimini teorik olarak aldn saptand. Eitim alan hemirelerin
%51.3nn bu eitimi 2-4 saatlik olarak ald tespit edildi. Afete ynelik
eitimlerde hemirelerin en ok ihtiya duyduu konularn oklu travmalarda
mdahale (%69), sahada triaj (%65) olduu saptand. Hemirelerin afetteki rollerini
ise daha ok bakm verici (%92.4), koordinatr (%75.8) ve eitimci (%67.4) olarak
grd tespit edildi (Tablo 4).
Hemirelerin %61.4 hastanede afet planndan haberdar olduunu ifade ederken,
bunlarn yalnzca %70.4 bu plan okuduunu belirtti. almaya katlan bu
hemirelerin yalnzca %39.6snn alma hayat sresince afet tatbikatna katld
belirlendi (Tablo 4). Hemirelerin %59,4lik bir oran afet annda hastane afet plan
protokoln izlemeyi tercih ederken, %11.6s ise afet annda mmkn olan en ksa
srede kamay tercih edecei tespit edildi (Tablo 5).
Hemirelerin %50.2 afet deneyimi yaadn ve bu deneyimi olanlarn
%45.9unun afet annda bakm vermek durumunda kald saptand. Ayrca
hemireler kendilerini afetlere kar %64 ile Ksmen Hazr olarak nitelendirirken,
lkemizi ise %58.2 gibi byk bir oranda hi hazr deil olarak deerlendirdi (Tablo
5).
30

zellikleri (Devam) (n= 500)
Tablolar
Afet Annda ncelik
Gruplar
Mmkn Olan En Ksa Srede Kamak
Mmkn Olduu Kadar ok Hastay
Tahliye Etmek
Bulunduum Blmn Yetkilisinin
Direktiflerini Uygulamak
Afet Ynetimi in Hazrlanan Hastane
Afet Plan Protokoln zlemek
Dier
Frekans(n) Yzde (%)

58
11.6
93
18.6
46
9.2
297
59.4
1.2
Afetlere Kar Hazr Olma

Derecesi
Hi Hazr Deil
Ksmen Hazr
Tamamen Hazr
121
320
59
24.2
64.0
11.8
lkenin Afetlere Kar Hazr

Olma Derecesi
Hi Hazr Deil
Ksmen Hazr
291
209
58.2
41.8
Eitime htiya Duyulan Konular

Evet
Hayr
Evet
Hayr
Evet
Hayr
290
210
325
175
264
236
58.0
42.0
65.0
35.0
52.8
47.2
Evet
Hayr
247
253
49.4
50.6
Evet
Hayr
Evet
Hayr
171
329
345
155
34.2
65.8
69.0
31.0
Post Travmatik Durumlarda

Bireylere Psikolojik Yaklam
Evet
Hayr
224
276
44.8
55.2
Hibirinin Gerekli Olduunu

Dnmyorum
Evet
Hayr
51
449
10.2
89.8
Dier (Mevcut kaynaklarn

kullanm gibi konular)
Evet
Hayr
26
474
5.2
94.8
lk Yardm
Sahada Triaj
Temel Yaam Destei
Kardiyovaskler Yaam Destei
Enfeksiyon Kontrol
oklu Travmalarda Mdahale
31
6.2. HAHAnin Geerlik ve Gvenirliine likin Bulgular

6.2.1. HAHAnin geerlik bulgular
6.2.1.1. Kapsam geerlilii
Kapsam geerliliini belirlemek iin alnan uzman grleri hem madde
dzeyinde hem de lek dzeyinde deerlendirildi.
lek maddelerinin konu ile ilikisi madde dzeyinde 4 zerinden 3.81, lek
dzeyinde ise %95.48,
lek maddelerinin akl madde dzeyinde 4 zerinden 3.76, lek dzeyinde
%94.09,
lek maddelerinin basitlii madde dzeyinde 4 zerinden 3.38, lek
dzeyinde %84.72,
lek maddelerinin anlalrl madde dzeyinde 4 zerinden 3.84, lek
dzeyinde %96, Genel KG ise %92.57 olarak bulundu.
Kapsam geerlilii iin elde edilen bu bulgularla 3 maddede dzeltmeler yapld.
6.2.1.2. Faktr yaps
HAHAnin yap geerliliini ortaya koymak iin aklayc(amlayc) faktr
analizi yntemi uyguland. Yaplan test sonucunda (KMO=0.893>0,60) rnek
byklnn faktr analizi uygulanmas iin yeterli olduu tespit edildi. Faktr
analizi sonucunda deikenler toplam aklanan varyans %60.762 olan 3 faktr
altnda topland.
HAHAnin faktr analizi deerlendirilmesinde z deeri birden byk
faktrlerin ele alnmasna, deikenlerin faktr ierisindeki arln gsteren faktr
yklerinin yksek olmasna, ayn deiken iin faktr yklerinin birbirine yakn
olmamasna dikkat edildi. lei oluturan faktrlerin gvenirlik katsaylar ve
aklanan varyans oranlarnn yksek olmas lein gl bir faktr yapsna sahip
olduunu gsterdi. Birinci faktrde yer alan maddeler hazrlk evresi olarak ele
alnd. Hemirelerin afet ncesinde bilmesi gereken noktalar ve bunlara ynelik
alglarn kapsayan hazrlk evresi faktrn oluturan 6 maddenin gvenirlii
32
Cronbach alpha= 0.872 olarak, aklanan varyans deeri %19.668 olarak saptand.
kinci faktrde yer alan maddeler mdahale evresi olarak ele alnd. Hemirelerin bir
afet gelitii srada onunla baa kabilme durumu ve algsn kapsayan mdahale
evresi faktrn oluturan 9 maddenin gvenirlii alpha= 0.889 olarak, aklanan
varyans deeri %24.167 olarak saptand. nc faktrde yer alan maddeler afet
sonras evresi olarak ele alnd. Hemirelerin afet sonrasnda bireyleri mental ve
psikolojik anlamda normal hayatna geri dndrme abalarna ynelik alglarn
ieren afet sonras evresi faktrn oluturan 5 maddenin gvenirlii alpha= 0.877
olarak, aklanan varyans deeri %16.927 olarak saptand. lekteki faktrlerin
puanlar hesaplanrken faktrdeki maddelerin deerleri toplandktan sonra madde
saysna blnerek (aritmetik ortalama) faktr puanlar elde edildi (Tablo 6).
Tablo 6. Faktr Analizine Gre HAHA Faktr Yaps
lek Evreleri
Hazrlk Evresi
(zdeer=3.267)
Mdahale Evresi
(zdeer=7.507)
Afet Sonras Evresi

(zdeer=1.379)
Toplam
Faktr
Yk
Aklanan
Varyans
Cronbach's
Alpha
Haha1
Haha2
Haha3
Haha4
Haha5
Haha6
0.768
0.754
0.805
0.836
0.776
0.678
19 668
0.872
Haha7
Haha8
Haha9
Haha10
Haha11
Haha12
Haha13
Haha14
Haha15
0.418
0.555
0.738
0.747
0.799
0.805
0.680
0.771
0.613
24 167
0.889
Haha16
Haha17
Haha18
Haha19
Haha20
0.680
0.847
0.756
0.730
0.696
16 927
0.877
Madde
60.762
0.907
33
6.2.2. HAHA nin gvenilirliine ilikin bulgular

6.2.2.1. Madde analizi: Madde analizi sonucunda toplam madde korelasyon
katsays 0.30n altnda kalan (7,8,18,19) maddeler i tutarll olumsuz etkiledii
ve gvenirlii drd tespit edilerek lekten karld. Bylece lein madde
says 24ten 20ye dt (Tablo 7).
6.2.2.2 tutarllk: HAHA leindeki 20 maddenin gvenirliini hesaplamak
iin i tutarllk katsays olan Cronbach Alpha hesapland. lein genel
gvenirlii alpha= 0.907 olarak ok yksek bulundu (Tablo 7).
34
Tablo 7. HAHA Madde Toplam Puan Korelasyon Deerleri
HAHA maddeleri
Madde
Madde
Toplam
karldnda
Puan
Cronbach
Korelasyonu
Alpha
1. Afete kendimi daha hazr hissetmem iin dzenli hizmet ii eitimlerle

bilgilerimi tazelemem gerekir
0.379
0.906
2. Afete kendimi daha hazr hissetmem iin dzenli tatbikatlarla bildiklerimi

pekitirmeliyim
0.339
0.907
0.385
0.906
0.454
0.905
0.480
0.904
0.453
0.905
0.313
0.908
0.626
0.900
0.652
0.900
0.746
0.897
0.603
0.901
0.500
0.904
13. Bulama oran yksek olan salgn hastalk durumlarnda bulunduum

ortamdaki kontaminasyonu nleyebilirim
0.584
0.901
14. Afet durumlarnda doktor denetimi olmakszn hastalara n mdahale

uygulayabilecek kadar kendime gveniyorum
0.604
0.901
0.623
0.900
0.634
0.900
0.581
0.901
18. Afetzedelerde grlebilecek Akut Stres Bozukluu ve Post Travmatik Stres

Sendromunun belirti ve bulgularn fark edebilirim
0.645
0.900
19. Afet sonrasnda travmatik durum ierisinde olan bireylere tedavi alana kadar
kendilerine yetebilmeleri iin gerekecek eitimi verebilirim
0.671
0.899
20. Afet sonrasnda afetzedelere salkl yiyecek, iecek, barnak gibi ihtiyalarn
temininde zerime den grevleri yerine getirebilirim
0.623
0.900
3. lkemizde bir afet gelimesi durumunda,hangi birimlerden ( afete mdahale,

arama-kurtarma ,lojistik destek,blge haberleme birimleri vs.) destek
isteyeceimi nceden bilmeliyim
4.Afete hazrlk konusunda bilgilerimi sorgulamal, bilmediklerimi renmeliyim
5. Afet esnasnda kullanlacak iletiim zincirini bilmem nemli
6. Afet esnasnda yaplmas gerekenleri ncelik srasna gre bilmeliyim
7. Aldm eitimlerin ( lisans, hizmet ii eitim vs.) afete hazr olmam iin yeterli
olduunu dnyorum
8. Acil durum plan uygulama ve afet yerini boaltma gibi prosedrleri yerine
g getirebilirim
9. Sahada(afet blgesinde) afetzedelere triaj uygulayabilirim
10. Afet durumunda afetzedelere ilk mdahaleyi yaparak bakm verebilirim
11. Patlayclarla yaplan terrist eylemlerine maruz kalan topluluklara bakm
verebilirim
12. Biyolojik ya da kimyasal saldrlara urayan topluluklara bakm verebilirim
15. Afetzedeleri kurtarma aamasnda salk ekibinin her blmnde alabilirim

16. Afet sonrasnda zerime den rollerin bilincindeyim
17. Afet sonrasnda afetzedelere psikolojik destek salayabilirim
35
6.2.2.3. Zamana gre deimezlik (test-tekrar test): Her hastaneden 50er

kii olmak zere 100 kiiye yapld. lmn doru yaplabilmesi iin, ilk veri
toplandnda anket ve lei tam dolduran kiiler tercih edildi. HAHA ile ilgili
zamana gre deimezlii saptamak amacyla bu 100 kii zerinde yaplan
aratrmada test tekrar test korelasyonu 0.989 olarak yksek bulundu (Tablo 8).
Tablo 8. HAHA Test- Tekrar Test Analizi

nce
Pearson Correlation
1
Sig. (2-tailed)
N
100
Sonra
Pearson Correlation
.989**
Sig. (2-tailed)
.000
N
100
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
nce
6.3.
Sonra
.989**
0.000
100
1
100
Bamsz deikenler ile HAHA puan ortalamalar bulgularnn

karlatrlmas
Hemirelerde Afet Hazrlk Algs leinden 5.00-1.00= 4.00 aralnda

puanlar aldlar. Bu genilik bee blnerek lein kesim noktalarn belirleyen
dzeyler oluturuldu. lek ifadelerinin deerlendirilmesinde Tablo 9deki kriterler
esas alnd.
Tablo 9. HAHA Puan Aralklar
Seenekler
Hi Katlmyorum
Tamamen Katlyorum
Puanlar
Puan Aral
lek Deerlendirme
1.00 1.79
ok dk
1.80 2.59
Dk
2.60 3.39
Orta
3.40 4.19
Yksek
4.20 5.00
ok yksek
36
Aratrmaya katlan hemirelerin HAHA puan ortalamalar 5 puan zerinden

hazrlk evresi iin 4.038 0.636; mdahale evresi iin 3.251 0.667; afet
sonras evresi iin 3.383 0.767dir. Afetlere mdahale ve afet sonras evresinde
hemirelerin HAHA alglar orta dzeyde iken, hazrlk evresinde alglarnn ok
yksek olduu grld (Tablo 10).
Tablo 10. HAHAnn Alt Boyut Puanlarnn Minimum, Maksimum, Ortalama ve
Standart Sapma Deerleri
HAHA Alt
Boyutlar
OrtSs
Min.
Max.
Hazrlk Evresi
500
4.0380.636
1.17
5.00
Mdahale Evresi
500
3.2510.667
1.22
5.00
Afet Sonras
Evresi
500
3.3830.767
1.00
5.00
Hemirelerin HAHA puan ortalamalar, ya, cinsiyet, eitim durumu, stat,

alma sresi, allan blm, afet deneyimi, afet eitimi alma durumlar gibi
aratrmann bamsz deikenleri ile karlatrld.
37
Tablo 11. Hemirelerin ya gruplarna gre HAHA alt boyut puan ortalamalarnn
dalm
HAHA Alt
Boyutlar
Ort
18-25 Ya
72
3.968
0.586
26-30 Ya
115
4.045
0.692
31-35 Ya
122
3.974
0.641
Hazrlk Evresi 36-40 Ya
100
4.123
0.606
41-45 Ya
52
4.019
0.705
46-50 Ya
23
4.290
0.472
50 Ya st
16
3.948
0.458
18-25 Ya
72
3.205
0.741
26-30 Ya
115
3.307
0.685
31-35 Ya
122
3.254
0.605
36-40 Ya
100
3.191
0.635
41-45 Ya
52
3.269
0.744
46-50 Ya
23
3.391
0.634
50 Ya st
16
3.132
0.678
18-25 Ya
72
3.296
0.922
26-30 Ya
115
3.322
0.729
31-35 Ya
122
3.465
0.760
36-40 Ya
100
3.307
0.724
41-45 Ya
52
3.513
0.684
46-50 Ya
23
3.580
0.836
50 Ya st
16
3.354
0.715
Mdahale
Evresi
Afet Sonras
Evresi
Grup
Ss
1.323
0.245
0.585
0.742
1.175
0.318
*F= Anova
Aratrmaya katlan hemirelerin hazrlk evresi, mdahale evresi, afet sonras evresi
puan ortalamalarnn ya gruplarna gre anlaml farkllk gsterip gstermediini
belirlemek amacyla yaplan tek ynl varyans analizi (Anova) sonucunda
istatistiksel adan anlaml fark bulunmad(p>0.05) (Tablo 11).
38
Tablo 12. Hemirelerin cinsiyetlerine gre HAHA alt boyut puan ortalamalarnn
dalm
HAHA Alt
Boyutlar
Ort
Ss
Kadn
486
4.033
0.639
Erkek
14
4.202
0.511
Mdahale
Evresi
Kadn
486
3.242
0.660
Erkek
14
3.540
0.855
Afet Sonras
Evresi
Kadn
486
3.375
0.758
Erkek
14
3.643
1.042
Hazrlk Evresi
Cinsiyet
-0.983
0.326
-1.647
0.100
-1.288
0.199
Aratrmaya katlan hemirelerin hazrlk evresi, mdahale evresi, afet sonras

evresi HAHA puan ortalamalar cinsiyet ile karlatrld. Buna gre, cinsiyete
gre ortalamalar arasndaki fark istatistiksel adan anlaml bulunmad (p>0.05)
(Tablo 12).
39
Tablo 13. Hemirelerin eitim durumuna gre HAHA alt boyut puan
ortalamalarnn dalm
HAHA Alt
Boyutlar
Eitim
Durumu
Hazrlk
Evresi
Mdahale
Evresi
Afet Sonras
Evresi
Ort
Ss
Lise
n Lisans
Lisans
Yksek
Lisans
16
54
328
4.531
3.750
4.070
0.371
0.674
0.614
99
4.017
0.665
Doktora
3.722
0.192
Lise
n Lisans
Lisans
Yksek
Lisans
Doktora
16
54
328
3.438
3.107
3.250
0.878
0.816
0.663
99
3.295
0.542
3.482
0.513
Lise
n Lisans
16
54
3.521
3.333
0.973
0.814
Lisans
Yksek
Lisans
Doktora
328
3.370
0.765
99
3.418
0.727
3.778
0.385
5.814
0.000
1.141
0.336
0.456
0.768
Aratrmaya katlan hemirelerin hazrlk evresi HAHA puan ortalamalar

eitim dzeyi ile karlatrld (F=5.814; p=0.000<0.05). Eitim dzeyleri ile
hazrlk evresi HAHA puan ortalamalar arasnda istatistiksel olarak anlaml fark
bulundu.
Afetin hazrlk evresi iin, lise mezunu olan hemirelerin algs (4.5313.371
dier hemirelerden daha yksek bulundu. En dk algnn ise doktora mezunlarna
(3.722 0.192)ait olduu saptand(Tablo 13).
Hemirelerin mdahale evresi ve afet sonras evresi HAHA puan
ortalamalar eitim dzeyi ile karlatrld. Buna gre eitim dzeyi ile mdahale
evresi ve afet sonras evresi HAHA puan ortalamalar arasnda istatistiksel adan
anlaml fark bulunmad (p>0.05) (Tablo 13).
40
Tablo 14. Hemirelerin alma srelerine gre HAHA alt boyut puan
ortalamalarnn dalm
HAHA
Alt
Boyutlar
Hazrlk
Evresi
Mdahale
Evresi
Afet
Sonras
Evresi
alma Yl
Ort
Ss
1 Yldan Az
21
4.111
0.487
1-5 Yl
143
3.994
0.703
6-10 Yl
94
3.938
0.587
11-15 Yl
91
4.092
0.628
16-20 Yl
84
4.069
0.647
20 Yldan Fazla
67
4.134
0.582
1 Yldan Az
21
3.169
0.870
1-5 Yl
143
3.234
0.711
6-10 Yl
94
3.264
0.624
11-15 Yl
91
3.220
0.553
16-20 Yl
84
3.288
0.661
20 Yldan Fazla
67
3.289
0.726
1 Yldan Az
21
3.508
1.014
1-5 Yl
143
3.233
0.823
6-10 Yl
94
3.330
0.709
11-15 Yl
91
3.557
0.667
16-20 Yl
84
3.365
0.740
20 Yldan Fazla
67
3.522
0.748
1.136
0.340
0.222
0.953
2.723
0.019
Hemirelerin HAHA hazrlk ve mdahale evresi alt boyutlarndan aldklar

puanlar ile alma sreleri arasnda istatistiksel olarak anlaml bir farkllk
bulunmad (p>0.05) (Tablo 14).
Aratrmaya katlan hemirelerin afet sonras evresi HAHA puan
ortalamalar alma sresi deikeni ile karlatrldnda aralarndaki fark
istatistiksel olarak anlaml bulundu(F=2.723; p=0.012<0.05).
Afet sonras evresine gre; 11-15 yl grev yapm hemirelerin alglar
(3.557 0.667) dier tm alma srelerine sahip hemirelerden daha yksek
bulundu. 1-5 yl grev yapm hemirelerin alglar (3.233 0.823) ise dier
hemirelerden daha dk bulundu(Tablo 14).
41
Tablo 15. Hemirelerin statsne gre HAHA alt boyut puan ortalamalarnn
dalm
HAHA Alt
Boyutlar
alma Stats
Ort
Ss

Servis Hemiresi
Youn Bakm Hemiresi
Eitim Hemiresi
Hazrlk Evresi
Bahemire
Poliklinik Hemiresi
Dier
(Biyokimya hemiresi, Enfeksiyon
22
238
74
25
9
28
47
4.061
4.001
3.975
4.133
4.204
4.286
3.908
0.594
0.653
0.622
0.710
0.794
0.598
0.518
57
4.178
0.613

Servis Hemiresi
Youn Bakm Hemiresi
Eitim Hemiresi
Bahemire
Poliklinik Hemiresi
Dier
22
238
74
25
9
28
47
3.106
3.211
3.215
3.769
3.370
3.365
3.163
0.849
0.664
0.704
0.611
0.795
0.517
0.586
57
3.290
0.608

Servis Hemiresi
Youn Bakm Hemiresi
Eitim Hemiresi
Bahemire
Poliklinik Hemiresi
Dier
22
238
74
25
9
28
47
3.470
3.367
3.293
3.693
3.593
3.714
3.284
1.022
0.745
0.818
0.659
0.878
0.646
0.633
57
3.281
0.818
Mdahale
Evresi
Afet Sonras
Evresi
F*
1.689
0.109
2.830
0.007
1.907
0.066
*F= Anova
Aratrmaya katlan hemirelerin HAHA hazrlk ve afet sonras evreleri puan
ortalamalar ile allan stat deikeni arasnda istatistiksel adan anlaml fark
bulunmad(p>0.05) (Tablo 15).
Aratrmaya katlan hemirelerin HAHA mdahale evresi puan ortalamalar ile
allan stat deikeni arasndaki fark istatistiksel adan anlaml bulundu(F=2.830;
p=0.007<0.05).
42
alma statlerine gre hemirelerin HAHA mdahale evresi puan

ortalamalarna bakldnda; ameliyathane hemirelerinin(3.769 0.611) en yksek
algya sahip olduu saptand. En dk alg (3.106 0.849) ise stajyer (yeni mezun
olmu) hemirelere aittir(Tablo 15).
Tablo 16. Hemirelerin altklar blmlere gre HAHA alt boyut puan
ortalamalarnn dalm
HAHA Alt
Boyutlar
Hazrlk
Evresi
Mdahale
Evresi
allan blm
Ort
Ss
Dahili Blm
164
3.984
0.691
Cerrahi Blm
235
4.046
0.573
Anestezi ve Reanimasyon
Blm
39
4.090
0.592
Acil Blm
36
3.884
0.802
Dier (Biyokimya,
Enfeksiyon Kontrol
Komitesi gibi)
26
4.436
0.481
Dahili Blm
164
3.136
0.634
Cerrahi Blm
Blm
Acil Blm
Dier (Biyokimya,
Enfeksiyon Kontrol
Komitesi gibi)
Dahili Blm
235
3.316
0.672
39
3.479
0.603
36
3.201
0.609
26
3.111
0.858
164
3.335
0.755
Cerrahi Blm
235
3.418
0.772
39
3.462
0.854
36
3.370
0.763
26
3.256
0.695
Afet Sonras Blm

Evresi
Acil Blm
Dier (Biyokimya,
Enfeksiyon Kontrol
Komitesi gibi)
F*
3.513
0.008
3.301
0.011
0.563
0.690
*F= Anova
Aratrmaya katlan hemirelerin hazrlk evresi puan ortalamalarnn allan
blm deikenine gre anlaml bir farkllk gsterip gstermediini belirlemek
amacyla tek ynl varyans analizi (Anova) yapld. Analiz sonucunda allan
blme gre HAHA puan otalamalarnn istatistiksel adan anlaml farkllk
gsterdii bulundu (F=3.513; p=0.008<0.05). Farkllklarn kaynaklarn belirlemek
amacyla tamamlayc post-hoc analizi yapld. Buna gre;
43
Hazrlk evresinde HAHA puan ortalamas en dk olanlarn Acil

blmnde alan hemireler (3.884 0.802), en yksek olann ise Biyokimya,
Enfeksiyon Kontrol Komitesi gibi kk blmlerde grev yapan hemireler (4.436
0.481)olduu grld (Tablo 16).
Aratrmaya
katlan
hemirelerin
mdahale
evresi
HAHA
puan
ortalamalarnn altklar blme gre farkllk gsterip gstermedii tek ynl

varyans analizi (Anova)ile deerlendirildi. Buna gre; allan blme gre
HAHA mdahale evresi puan ortalamalar arasndaki fark istatistiksel adan
anlaml bulundu(F=3.301; p=0.011<0.05). Farkllklarn kaynaklarn belirlemek
amacyla tamamlayc post-hoc analizi yapld.
Afete mdahale evresinde en yksek algya sahip olanlarn Anestezi ve
Reanimasyon blmlerde grev yapan hemireler (3.479 0.603) olduu, en dk
algnn ise Biyokimya, Enfeksiyon Kontrol Komitesi gibi kk blmlerde grev
yapan hemirelere (3.111 0.858) ait olduu saptand (Tablo 16).
ortalamalar allan blmler ile karlatrld. Buna gre grup ortalamalar
arasndaki fark istatistiksel adan anlaml bulunmad(p>0.05) (Tablo 16).
Tablo 17. Hemirelerin afet deneyimlerine gre HAHA alt boyut puan
ortalamalarnn dalm
HAHA Alt
Afet
Boyutlar
Deneyimi
Hazrlk
Evresi
Mdahale
Evresi
Afet Sonras
Evresi
Ort
Ss
Evet
251
3.946
0.702
Hayr
249
4.131
0.548
Evet
251
3.254
0.723
Hayr
249
3.247
0.607
Evet
251
3.352
0.762
Hayr
249
3.414
0.773
3.284
0.001
-0.115
0.908
-0.889
0.369

afet deneyimi ile karlatrld. Yaplan t-testi sonucunda grup ortalamalar
arasndaki fark istatistiksel adan anlaml bulundu(t=3.284; p=0.001<0.05). Afet
deneyimi olmayanlarn puanlar ( x =4.131), afet deneyimi olanlarn puanlarndan
(x=3.946) yksek bulundu(Tablo 17).
44
Aratrmaya katlan hemirelerin mdahale ve afet sonras evresi HAHA

puan ortalamalar ile afet deneyimi karlatrld. Yaplan t-testi sonucunda grup
ortalamalar arasndaki farkn istatistiksel adan anlaml olmad belirlendi(p>0.05)
(Tablo 17).
Tablo 18. Hemirelerin afet eitimi alma durumlarna gre HAHA alt boyut puan
ortalamalarnn dalm
HAHA Alt
Boyutlar
Hazrlk
Evresi
Mdahale
Evresi
Afet Sonras
Evresi
Afet
Eitimi
Alma
Durumu
Evet
Ort
Ss
312
4.014
0.631
-1.053
0.293
Hayr
188
4.076
0.644
Evet
312
3.341
0.661
3.933
0.000
Hayr
188
3.102
0.652
Evet
312
3.449
0.757
Hayr
188
3.273
0.775
2.492
0.013

afet eitimi alma durumlar ile karlatrld. statistiksel adan anlaml fark
bulunamad (p>0.05) (Tablo 18).
Aratrmaya katlan hemirelerin mdahale evresi puanlar ortalamalarnn
afet eitimi alma durumuna gre anlaml bir farkllk gsterip gstermediini
belirlemek amacyla yaplan t-testi sonucunda grup ortalamalar arasndaki fark
istatistiksel adan anlaml bulundu(t=3.933; p=0.000<0,05). Afet eitimi alan
hemirelerin mdahale evresi puanlar (x=3.341), afet eitimi almayanlarn mdahale
evresi puanlarndan (x=3.102) yksek bulundu(Tablo 18).
ortalamalar ile afet eitimi alma durumlar karlatrld. Puan ortalamalar
arasndaki fark istatistiksel adan anlaml bulundu (t=2.492; p=0.013<0.05). Afet
eitimi alan ve almayan hemire grubunun ikisinin de alg dzeyi orta olduu
halde, afet eitimi alanlarn puanlar ( x =3.449), afet eitimi almayanlarn
puanlarndan (x=3.273) yksek bulundu(Tablo 18).
45
Tablo 19. Hemirelerin ald afet eitimi trne gre HAHA alt boyut puan
ortalamalarnn dalm
HAHA Alt
Boyutlar
Hazrlk
Evresi
Mdahale
Evresi
Afet Sonras
Evresi
Afet Eitiminin
Tr
Teorik
Teorik + Uygulamal
Teorik
Teorik + Uygulamal
Teorik
Teorik + Uygulamal
Aratrmaya
katlan
Ort
Ss
176
136
176
136
176
136
3.986
4.052
3.190
3.535
3.309
3.630
0.692
0.541
0.635
0.645
0.747
0.733
-0.912
0.363
-4.729
0.000
-3.797
0.000
hemirelerin
hazrlk
evresi
HAHA
puan
ortalamalarnn alnan afet eitiminin tr ile aralarndaki fark istatistiksel adan

anlaml bulunmad (p>0.05) (Tablo 19).
Aratrmaya
katlan
hemirelerin
mdahale
evresi
HAHA
puan
ortalamalarnn alnan afet eitiminin trne gre farkllk yaratp yaratmad

incelendi. statistiksel adan anlaml fark bulundu (t=4.729; p=0.000<0.05). Teorik
ve uygulamal eitim alanlarn mdahale evresi puanlar (x =3.535), teorik eitim
alanlarn mdahale evresi puanlarndan (x=3.190) yksek bulundu (Tablo 19).
Hemirelerin afet sonras evresi HAHA puan ortalamalar alnan afet
eitimi ile karlatrldnda aralarnda istatistiksel adan anlaml fark bulundu
(t=3.797; p=0.000<0,05). Teorik ve uygulamal eitim alanlarn afet sonras evresi
puanlar (x=3.630), teorik eitim alanlarn afet sonras evresi puanlarndan (x=3.309)
yksek bulundu (Tablo 19).
46
Tablo 20. Hemirelerin altklar kurumun afet planndan haberdar olma durumuna
gre HAHA alt boyut puan ortalamalarnn dalm
HAHA
Alt
Boyutlar
Hazrlk
Evresi
Mdahale
Evresi
Afet Sonras
Evresi
Afet
Plann
Okuma
Durumu
Evet
Hayr
Evet
Hayr
Evet
Hayr
Ort
Ss
216
91
216
91
216
91
4.135
4.110
3.362
3.195
3.449
3.388
0.609
0.619
0.661
0.681
0.764
0.714
0.329
0.743
1.995
0.047
0.649
0.517
Aratrmaya katlan hemirelerin mdahale evresi puanlar ortalamalarnn

allan kuruma ait afet plann okuma durumuna gre anlaml bir farkllk gsterip
gstermedii t-testi ile belirlendi. Fark istatistiksel adan anlaml bulundu(t=1.995;
p=0.047<0.05). Afet plann okuyan hemirelerin mdahale evresi puanlar
( x =3.362), afet plann okumayan hemirelerin mdahale evresi puanlarndan
(x=3.195) yksek bulundu(Tablo 20).
Hazrlk evresi ve afet sonras evresi puanlar ortalamalarna gre ise, afet
plan okuma durumu ile aralarndaki fark (p>0.05) istatistiksel adan anlaml
bulunmad (Tablo 20).
Tablo 21. Hemirelerin afet tatbikatna katlma durumuna gre HAHA alt boyut
puan ortalamalarnn dalm
HAHA Alt
Boyutlar
Hazrlk
Evresi
Mdahale
Evresi
Afet Sonras
Evresi
Afet
Tatbikatna
Katlma
Durumu
Ort
Ss
Evet
198
4,003
0,541
Hayr
Evet
Hayr
Evet
Hayr
302
198
302
198
302
4,061
3,373
3,171
3,522
3,291
0,691
0,664
0,658
0,803
0,73
-1,001
0,293
3,343
0,001
3,317
0,001
47
Aratrmaya katlan hemirelerin hazrlk evresi puanlar ortalamalarnn afet

tatbikatna katlma durumu ile arasndaki fark (p>0.05) anlaml bulunmad (Tablo
21).
Hemirelerin mdahale evresi puanlar ortalamalarnn afet tatbikatna
katlma durumuna gre fark istatistiksel adan anlaml bulundu(t=3.343;
p=0.001<0.05). Tatbikatlara katlan hemirelerin
mdahale evresi
puanlar
(x=3.373), katlmayanlarn puanlarndan (x=3.171) yksek bulundu (Tablo 21).

Afet sonras evresi iin de anlaml olan istatistiksel farka gre(t=3.317;
p=0.001<0.05); Tatbikatlara katlan hemirelerin puanlar(x=3.522), katlmayanlarn
puanlarndan (x=3.291) yksek bulundu.
48
7.
TARTIMA
7.1.
lein Geerlilik almas

Bir lmn geerli olabilmesi iin llmek istenilen zellik baka bir zellikle
kartrlmadan llm olmaldr. Ancak lein geerli olabilmesinin ilk koulu

gvenilir olmasdr. Geerli bir test ayn zamanda gvenilirdir ama gvenilirlii
yksek bir test geerli olmayabilir (Portney 1993, enocak 1998, encan 2005).
Sonu olarak geerlilik, belirli bir evrene veya rnekleme uygulanm bir test ya da
lme aracndan elde edilmi lmlerden yaplm yorumlarn, kullanmlarn
uygunluu ve yeterlii eklinde tanmlanabilir (Bademci 2011). Kapsam geerlilii,
lt-
baml
geerlilik
ve
yap
geerlilii
ile
leklerin
geerlilikleri
llebilmektedir (encan 2005, Bademci 2011, Bykztrk 2012). Bu aratrmada

lein geerli olup olmadna kapsam geerlilii ve yap geerlilii ile baklmtr.
7.1.1. Kapsam geerlilii
Kapsam geerlilii, lme aracnda bulunan maddelerin llmek istenen
davran/zellii nicelik ve nitelik olarak yeterli dzeyde temsil edip etmediinin
gstergesidir (Bykztrk 2012). Kapsam geerlilii uzman gr ile elde edilir.
Uzmanlardan elde edilen puanlar KG ile deerlendirilir. Uzman grubu saysnn 540 arasnda olmas nerilmektedir. Bu aratrmada, 6 uzman grne bavurularak
lek hakknda gr alnmas, literatrle paralellik gstermektedir(Alpar 2010).
Lynn(1986) KG deerini en az % 83, Bykztrk(2012) ise %90-%100
arasnda olmas gerektiini nermektedir. Bu almada KG deerinin
%90
zerinde olmas lein yeterli kapsam geerliliine sahip olduunu gstermitir.

7.1.2. Yap geerlilii
lein yap geerlilii faktr analizi ile test edildi.
Faktr analizi, birbirleriyle ilikili ok saydaki karmak deikenleri bir araya
getirerek, az sayda anlaml ve birbirinden bamsz faktr ad verilen yeni
deikenler oluturan ok deikenli istatistiksel analiz yntemidir. Faktr analizi
ok sayda deikenden az sayda faktr elde etme zellii ile bir boyut indirgeme ve
bamlk yapsn yok etme yntemidir (Kalayc, 2006). Baka bir deyile faktr
analizi, ok sayda deikenin arka plannda yatan temel yapy ortaya karmak iin
yaplr. Bu ilemin amac; aralarnda iliki bulunduu dnlen ok sayda deiken
arasndaki ilikilerin anlalmasn ve yorumlanmasn kolaylatrmak iin yapy
49
daha az sayda temel boyuta indirgemektir. Faktr analizi yapmak iin ncelikle
lmn kavramsal alannn belirlenmesi gerekir (encan 2005, Ylmaz 2004,
Bykahin 2005, Baydur 2006). Faktr analiziyle ilgili teknikler genel olarak
Aklayc Faktr Analizi ve Dorulayc Faktr Analizi olmak zere iki balk
altnda toplanabilir (Gorsuch, 2003).
Dorulayc faktr analizi (Confirmatory factor analysis): Dorulayc faktr
analizi bir hipotez testidir. Bu analizde konuya ilikin kuramsal bilgiye dayal
belirledii gzlem deikenlerinin gizli faktrlerle, ayrca gizli faktrlerin de kendi
aralarnda birbirleriyle ilikili olduunu kantlamaya allr. Bu ilikilere ilikin tm
varsaymlar nceki aratrma sonularna veya kuramsal bilgilere dayal olarak
belirlenir (encan 2005).
Aklayc(Keifsel) faktr analizi (Explanatory factor analysis): Bir test belirli
bir madde kmesi veya bir lein ka faktr ierdii bilinmiyorsa, bu konudaki
kuramsal bilgiler yetersizse byle bir durumda varlnda phe edilen gizli
deikenleri ortaya karmak iin aklayc faktr analizi uygulanr (encan 2005).
Bu almada aklayc faktr analizi uygulanmtr.
Faktr analizi, aralarnda iliki bulunan ok sayda deikenden oluan bir veri
setine ait temel faktrlerin (ilikinin yapsnn) ortaya karlarak aratrmac
tarafndan veri setinde yer alan kavramlar arasndaki ilikilerin daha kolay
anlalmasna
yardmc
olur
(http://www.istatistikanaliz.com/faktor_analizi.asp,
Eriim Tarihi: 28.05.2013).

Faktr analizinin test edilebilmesi iin n varsaymlardan biri olan Barlett testi
sonucunda faktr analizine dahil olan deikenler arasnda bir iliki olmas beklenir.
Barlett deerinin p<0.05 durumunda deikenler arasnda bir ilikinin olduu kabul
edilir (Bykztrk, 2009). Yaplan Barlett testi sonucunda (p=0.000<0.05) faktr
analizine alnan deikenler arasnda ilikinin olduu tespit edildi. Faktr analizinin
test edilebilmesi iin dier bir varsaym ise KMO testidir. KMO deeri llen
deikenler iin rnek(gzlem) byklnn yeterli olduunu gsteren deerdir.
KMO deeri 90-1.00 olduunda mkemmel, .80-.89 arasnda olduunda ok iyi, .70.79 arasnda olduunda iyi, .60-.69 arasnda olduunda orta, .50-.59 arasnda
olduunda zayf ve .50'nin altnda olduunda ise kabul edilmez (Alpar 2010, encan
2005). Bykztrk (2009)e gre de, KMO deerinin 0,60dan byk olmas
50
durumunda rnek saysnn yeterli olduu kabul edilir. HAHAnin yaplan test
sonucunda (KMO=0.893>0.60) rnek byklnn faktr analizi uygulanmas iin
yeterli olduu tespit edildi. Faktr analizi uygulamasnda varimax yntemi seilerek
faktrler arasndaki ilikinin yapsnn ayn kalmas saland. Gvenirliine ilikin
bulunan alpha ve aklanan varyans deerine gre hemirelerin afete hazr olma
durumu ve hazrlk algs leinin geerli ve gvenilir bir ara olduu anlald.
Aklayc (Keifsel) Faktr Analizi
Faktr analizinde z deerleri 1in zerinde olan faktrler Scree Plot testi ile
belirlenir. Faktr saysna karar verebilmek iin grafik yntemiyle incelenir. Analiz
sonucunda elde edilen varyans oranlar ne kadar yksekse, lein faktr yaps da o
kadar gl olmaktadr. Yaplan analizlerde faktr yklerinin toplam varyans
aklama yzdesinin %40 ile %60 arasnda olmas yeterli kabul edilmektedir(encan
2005). Faktr analizi sonucunda deikenler toplam aklanan varyans %60.762
olan 3 faktrl bir yap ortaya kt grlmektedir.
lein Gvenilirlik almas
7.2.
Bir lmenin geerli saylabilmesinin ilk koulu onun gvenilir olmasdr

(Karasar, 2000). Gvenilirlik, lmn tutarl olmasnn ltdr. lm sonular
farkl yerlerde uygulandnda benzer sonucu vermelidir. Yani bamsz lmlerde
benzer kararl sonu alnmaldr. Gvenilirlik, bir lein lmek istedii zellii ne
lde doru ltn, lein retkenliini ve srekliliini gsterir. Gvenilirlik
iin testin tekrarlanabilir ve aktarlabilir olmas gerekir. Gvenilirlik bir lme
aracnda btn sorularn birbirleriyle tutarlln, ele alnan oluumu lmede
trdeliini, yeterliliini ortaya koyan bir kavramdr (encan 2005, Yldrm ve
imek 2006).
Testin gvenilirlik katsays olarak hesaplanan korelasyon (r), test puanlarna
ilikin bireysel farkllklarn ne derece gerek, ne derece hata faktrne bal
olduunu yorumlamak iin kullanlr (Bykztrk 2012). leklerde gvenilirlik
iin, zamana gre deimezlik, paralel form, i tutarllk ve gzlemciler aras
gvenilirlik yntemleri kullanlr (akmur 2012). Bu almada zamana gre
deimezlik (test tekrar test) ve i tutarllk yntemleri kullanld.
51
7.2.1. tutarllk
lek maddelerinin belli bir kavramsal yapya sahip olmas, maddelerinin
birbirleriyle ilikili olarak ayn yapy lmeleri gerekmektedir. tutarllk analiziyle
tek bir lm kullanlarak ve tek bir seansta lm yaplarak maddelerin belirli bir
kavramsal yapy tutarl bir ekilde lp lmedii aratrlr. Gvenilir test ve
lekler i tutarll yksek olan aralardr (akmur 2012). Bir lein ok sayda
madde iermesi belirlenen maddelerin alan ok iyi kapsad anlamna gelmez.
Alann ok iyi kapsand durumda ise testin/lein geerlilii zayflar (encan
2005). Madde toplam puan korelasyonu .30 ve daha yksek olan maddelerin iyi
derecede ayrt ettii, .20-.30 arasnda kalan maddelerin zorunlu grlmesi
durumunda teste alnabilecei veya maddelerin dzeltilmesi gerektii, .20den daha
dk maddelerin ise teste alnmamas gerektii belirtilmektedir (encan 2005, Alpar
2010, Bykztrk 2012).
HAHA madde toplam puan korelasyon katsaylar incelendiinde; madde
toplam puan korelasyonu .30un altnda kalan 7,8,18 ve 19. maddeler lekten
karld.
lm aralarnn i tutarlln belirlemek iin genellikle cronbach alpha
katsays ve Kuder Richardson-20(KR-20) kullanlr. almamzda i tutarll
belirlemek iin cronbach alpha katsays hesapland.
Madde analizi sonrasnda 20 maddelik lein cronbach alpha katsays .90
olarak bulundu. Testlerde hesaplanan gvenilirlik katsaysnn .70 ve zeri olmas
test puanlarnn gvenilirlii iin yeterli grlmektedir(Bykztrk 2012).
7.2.2. Zamana gre deimezlik (Test-tekrar test)
Test-tekrar test yntemi, bir lme aracnn ayn denek grubuna ayn koullarda,
nemli derecede hatrlamalar nleyecek kadar uzun, fakat llecek zellikte nemli
deimeler olmasna izin vermeyecek kadar ksa bir zaman aralnda iki kez
uygulanmasdr (zelik, 1981). Testin ayn gruba belli aralklarla iki kez
uygulanmasyla elde edilen puanlar arasndaki korelasyon kat says, 1e ne kadar
yaknsa o testin zamana gre deimezliinin o kadar iyi olduu dnlr (Gltekin
2005). Korelasyon katsays .80 ve st yksek, .60-.80 gl iliki, .40-.59 orta
derecede iliki, .20-.39 dk iliki ve .20nin alt zayf iliki eklinde
yorumlanmaktadr( Erku 2003, encan 2005). Bu almada korelasyon deerinin
52
.98 olmas iki ayr zamanda yaplan lmleri arasnda gl bir iliki olduunu
ortaya koymu ve lein zamana gre deimezliine karar verildi.
7.3. Bamsz Deikenler ile HAHA puan ortalamalar
lkemizde bugne kadar hemirelerin afete hazr olma durumlarn len
herhangi bir almaya rastlanmamtr. Bu nedenle HAHA bulgular lkemizdeki
aratrmalarla kyaslanamamaktadr.
Aratrmaya katlan hemirelerin HAHA puan ortalamalar 5 puan
zerinden hazrlk evresi iin 4.038 0.636; mdahale evresi iin 3.251 0.667;
afet sonras evresi iin 3.383 0.767dir. Hemirelerin %64 bireysel zelliklere
ait formda, kendini afetlere kar Ksmen Hazr olarak nitelendirdii halde,
HAHAye gre afetlere hazrlktaki alglarnn zannettiklerinden ok daha yksek
olduu grlmtr. Hazrlk evresi iin yksek, mdahale ve afet sonras
evrelerinde orta dzeyde algya sahip olduklar ortaya kmtr. Hemirelerin afete
hazrlk evresinde daha yksek, uygulama evrelerinde daha dk oranda algs
olmas, hazrlklara ramen uygulamada yeterli olabileceini dnmedii anlamna
gelmektedir. Bu nedenle dzenli hizmet ii eitimlerle hemirelerin bilgi ve
becerileri taze tutularak kendilerine olan gvenleri artrlmaldr.
Al Khalaileh,
Bond, Alasad (2011) ve Fothergill, Val Palumbo, Rambur, Reinier, McIntosh (2005)
gibi aratrmaclarn yaptklar aratrmalarda ise afetle mcadele evrelerinde
hemireler orta dzeyde puan alrken, dier evrelerde ise daha dk puan almtr.
Hemirelerin alma sresine ynelik alglarna bakacak olursak, ilk 5
ylnda henz kendilerini yeterli hissetmediini, 11-15 yldr grev yapan
hemirelerin daha fazla bilgi donanm ve deneyimi ile kendilerini daha yeterli
hissettii grlmektedir.
Hemirelikte henz ilk ylnda olan stajyer hemirelerin mdahale evresindeki
alglar dier hemirelere oranla daha dk kmtr. Bunun sebebi olarak sadece
uygulama alanndaki deneyimsizlikler grlmemelidir. Lisans eitimi sresince
verilen afet eitimleri geni kapsaml, birebir uygulamalarn gerekletirilebilecei
eitimler olmaldr. lkemizde hala afet eitimini sadece teorik olarak veren
niversiteler mevcut iken, stajyer hemirelerin kendilerini afete orta dzeyde hazr
hissetmesi ok normaldir.
53
allan blm baznda sonulara baktmzda ise, hazrlk evresinde tm

hemirelerin alglarnn yksek olduu grlmektedir. Fakat uygulama alanna daha
dorusu mdahale evresine geldiimizde, en yksek hazrlk algsnn Anestezi ve
Reanimasyon blmnde grev yapan hemirelere ait olduu, en dk algnn ise
dahili, cerrahi acil blmlerinin dnda kalan biyokimya ve enfeksiyon kontrol
komitesi gibi kk birimlere ait olduu grlmektedir. Uygulama alannda aktif rol
almayan bu blmlerin alglarnn dk kmas beklenen bir sonutur. Bunun yan
sra acil blmnde grev yapan, akut durumlarda mdahale edebilecek deneyime en
ok sahip olan hemirelerin alglarnn mdahale evresinde 3.2010.609 puan
ortalamas ile orta seviyede kalm olmas artc bir durumdur.
Hemirelerin afete hazrlk alglarn eitim seviyesi ile karlatrdmzda
hazrlk evresinde doktora mezunlarnn en dk orana, lise mezunlarnn ise en
yksek orana sahip olduu ortaya kmtr. Bu durum ok da artc bir durum
deildir. nk salk meslek lisesinden sonra hemen alma hayatna atlm kiiler
gnmzde yok denecek kadar az olduu halde gemite rnekleri oktur. Bu
nedenle aratrma yaplan kitlenin yalnzca %3.2lik bir orann kaplayan bu
hemireler, 50 ya stn oluturan kiilerdir. Yllar ierisinde kazandklar deneyim
ile afete hazrlk alg dzeyleri 4.5310.371 ile ok yksek kmtr. Doktora
mezunu hemireler 3.722 0.192 puan ortalamas ile yksek oranda algya sahip
olsa da, kendilerinden daha dk eitim seviyesindeki hemirelere oranla daha
dk algya sahip olmalarnda etken olarak uygulama alanndan ekilmeleri
grlmektedir. Her ne kadar yeterli bilgiye sahip olunsa da uygulama becerisine
sahip olmak ve bu deneyimi taze tutabilmek iin uygulama alannda olmak
gerekmektedir.
Afet deneyimi olmayan hemirelerin hazrlk aamasnda deneyimi olanlara
gre kendilerini afete daha hazr hissettii grlmtr. Sz konusu olan, kiinin
hazrlk iin yaptklarndan ziyade kendini hazr hissetme durumu olduu iin afeti
yaam olmann hissedilmi tedirginlii ile yetememe korkusu oluabilecei
dnlmektedir.
Afet eitimi alm hemirelerin afete hazrlk alglarna baktmzda eitim
almayanlara gre alglarnn daha yksek olduu grlmektedir. Hohmann 2008
ylnda Amerikann Kuzey Dakota eyaletinde yapt aratrmada da, hemirelerin
54
%68.18inin afet eitimi almad iin kendilerini yetersiz grdkleri sonucuna

varlmtr. Bu aratrmada daha ok orta dzeyde olduu grlen alglarn
zellikle afet sonras evresinde, eitimin alg seviyesini orta (3.2730.775)
dzeyden yksek (3.4490.757) seviyeye kt grlmektedir. Alnan afet
eitiminin yalnzca teorik ya da teorik ve uygulamal olarak verilmesine
baktmzda ise, eitimlerinde uygulamal eitim de alan hemirelerin hazrlk
alglarnn ok daha yksek olduu grlmektedir. Bu alg seviyesini ok yksek
(mdahale evresi: 3.5350.645; afet sonras evresi: 3.6300.733) dzeye eken de
uygulamal eitimlerdir. Bu konuda yalnzca lisans eitimi srecinde alnan afet
eitimleri baz alnmamaldr. Hizmet ii eitimlerde yalnzca teorik eitimlerle snrl
kalnmamal, gncel bilgilerle dzenlenmi srekli eitimlerle bu alg dzeyi
yksekte tutulmaldr. Bandan beri eitimin neminden bahseden aratrmamz iin
bu sonular, bu tezi destekler niteliktedir.
Afetlere hazr olmann temelini oluturan afet eitimlerinde hemireler, en
ok ihtiya duyduklar konular olarak oklu travmalarda mdahale (%69) ve
triaj(%65) semilerdir. Eitim alm kiilerin alg dzeyi her ne kadar ok yksek
oranda km olsa da nemli olan bunu koruyabilmek ve tay ok daha yukar
ykseltebilmektir. Bunun iinde yaplabilecek en iyi uygulama hemirelere aka ne
istediklerini, neye ihtiya duyduklarn sormak, eksik yanlarn kendilerinin dile
getirebilmesini salamaktr. Bu aratrmada kan sonularda olduu gibi Garbutt,
Peltier, Fitzpatrick (2008) in yaptklar aratrmada da hemireler afete ynelik
eitimlere ihtiya duyduklarn aka belirtmilerdir. Wisniewski, DennikChampion, Peltier (2004) da algnn seviyesinin artabilmesi iin en ok eitime
ihtiya duyulan konunun triaj olduunu saptamtr.
altklar
kuruma
ait
afet
planndan
haberdar
olan
hemirelerin
(3.3620.661), haberdar olmayanlara (3.1950.681) oranla kendilerini daha hazr

hissettii grlmektedir. Afet tatbikatna katlma durumuna gre alg dzeylerine
baklacak olursa, afet tatbikatna katlan hemirelerin(mdahale evresi: 3.3730.664;
afet sonras evresi: 3.5220.803) katlmayanlara oranla (mdahale evresi:
3.1710.658; afet sonras evresi 3.2910.730) daha yksek algya sahip olduu
ortadadr. Buradan da anlald zere gerek lisans eitimi gerekse alma hayat
55
srecinde uygulamal olarak afet eitimi almak hemirelerin afete hazrlk alglarn
artrmaktadr.
56
8.
SONULAR
Bu alma ile aadaki sonulara varlmtr:

1. Hemirelerin afete kar ne kadar hazr olduunu ve hazrlk alglarn lmek
amacyla gelitirilen HAHA gvenilir ve geerli bir lektir.
2. Afetlere hazrlk evresinde hemirelerin alglar yksek dzeyde iken,
mdahale ve afet sonras evresindeki alglar orta dzeydedir.
3. Bireylerin HAHA puanlar eitim durumu, allan blm, bulunulan stat,
alnan afet eitimi, afet deneyimi, afetzedelere bakm verme ve afet plann
okuma durumuna gre farkllk gstermekte; ya ve cinsiyete gre
farkllamamaktadr.
4. Hemireler afetteki rollerini daha ok bakm verici, koordinatr ve eitimci
olarak grmektedir.
5. Hemirelerin yaklak olarak %60 afet annda bulunduu yere ait afet plan
protokoln izlemeyi tercih ederken, %11.6lk oran da afet annda kamay
tercih etmektedir.
6. Hemirelerin %89.8 i afet konusunda eitime ihtiya duymaktadr. En ok
ihtiya duyulan konular ise; oklu travmalarda mdahale (%69) ve sahada
triaj (%65)dr.
7. Hemirelerin afete hazrlk algs alma hayatlarnn ilk 5 ylnda daha
dkken, 11-15 yldr grev yapanlarn alglar daha yksektir.
8. Eitim seviyesi doktora olan hemirelerin afet hazrlk alglar dier eitim
seviyelerindeki hemirelere oranla daha dktr.
9. En yksek afet hazrlk algs (mdahale evresi iin), Anestezi ve
Reanimasyon blmnde grev yapan hemirelere, en dk alg ise dahili,
cerrahi acil blmlerinin dnda kalan biyokimya ve enfeksiyon kontrol
komitesi gibi kk birimlere aittir.
10. Afet eitimi alan hemirelerin afet hazrlk alglar, almayanlara oranla daha
yksektir.
11. Afet eitimin yalnzca teorik deil, teorik ve uygulamal olarak alan
hemirelerin afet hazrlk alglar daha yksektir.
57
12. altklar kurumdaki afet planndan haberdar olan hemirelerin afet hazrlk
alglar, plandan haberdar olmayanlara oranla daha yksektir.
13. Afet tatbikatna katlan hemirelerin afet hazrlk alglar, tatbikatlara
katlmayanlara oranla daha yksektir.
58
9. NERLER
1. lkemizde hemirelerin afete kar hazr olma durumunu ve alglarn
belirlemeye ynelik daha geni apl almalar yaplmaldr.
2. Yeterli ve etkili bir ekilde verilmeyen afet eitimleri yeniden dzenlenmeli,
eksik verilen eitimlerin yaratt zgven eksiklikleri giderilerek doru
eitimle hemirelerin hazrlk alglar yksek tutulmaldr.
3. Afet eitimi verilen niversitelerde de eitimlerin erevesi geniletilerek,
teorik ve uygulamal olarak ve gncel bilgilerle desteklenerek verilmesi
gerekmektedir. Uygulamal verilecek eitimler ise gncel bilgi ve etkili
programlar iermelidir. Dzenli olarak yaplan eitimler sayesinde
hemirelerin uygulamalara aina olmas salanarak alglar daha da
ykseltilebilecek, olaanst hal durumlarnda her trl mdahaleyi yerine
getirebilecek esnek hemireler yetiebilecektir.
4. Afet eitimleri yalnzca lisans eitimi ile snrlandrlmamal, lisans
eitiminde verilen bilgilerin gncel ve taze tutulabilmesi alma hayat
ierisinde de dzenli hizmet ii eitim ve tatbikatlarla hemireler afetlere
daha hazr hale getirilmelidir.
5. Tm hemireler kurumlarn afet planndan haberdar olmal ve afet anndaki
grev ve sorumluluklarn bilmelidirler. Bu konuda yalnzca kurumlar deil,
grev yapan hemirelerde afet plan konusunda sorgulayc olmal, plann
uygulanabilirlii zerinde tartmaldrlar.
6. Afet hemireliine ynelik lisansst eitimler lkemizde her niversitede
verilebilmelidir.
7. Bu almada gelitirilen HAHA alan hemirelerde afete hazr olma
durumu ve hazrlk algsn belirlemek iin kullanlabilir.
59
10. KAYNAKLAR
1. Akyel R. (2007). Afet Ynetim Sistemi: Trk Afet Ynetiminde Karlalan
Sorunlarn Tespit Ve zmne likin Bir Aratrma, Doktora Tezi
2. Al Khalaileh MA, Bond E, Alasad JA. (2011). Jordanian nurses perceptions
of their preparedness for disaster management, International Emergency
Nursing, doi:10.1016
3. Al Khalaileh MA, Bond E , Beckstrand RL, Al-Talafha A. (2010) The
Disaster Preparedness Evaluation Tool: psychometric testing of the
Classical Arabic version. Journal of Advanced Nursing 66(3), 664672.
4. Alpar R. (2010). Geerlilik ve Gvenilirlik. Uygulamal statistik ve
Geerlilik Gvenilirlik. 1. Bask, Detay Yaynclk, Ankara, s. 316-366.
5. Altnta KH. (2004). Afet tbb yksek lisans (master) programlar.
Uluslararas Katlml I. Ulusal Afet Tbb Kongresi, zet Kitab
(Kemer/Antalya, 26-30 Haziran); 78-86.
6. Altnta KH. (2005). Afet tbbnda retim ve eitim, derleme, Hacettepe Tp
Dergisi; 36:139-146
7. Army H, Kjai M, Lewis MD, Rogers J. (2006). Hospital Disaster
Preparedness in Los Angles Country. Academic Emergency Medicine,
3(11):1198-1230
8. Association of State and Territorial Directors of Nursing (ASTDN) (2008),
Every state health department needs a public health nursing leader
9. Bademci V. (2011). Trk eitim ve biliminde bilimsel devrim: Testler ya da
lme aralar gvenilir ve geerli deildir. Dicle niversitesi Ziya Gkalp
Eitim Fakltesi Dergisi, 16: 116-132.
10. Bakan , Kefe . (2012). Kurumsal Adan Alg Ve Alg Ynetimi,
Kahramanmara St mam niversitesi ktisadi ve dari Bilimler Dergisi,
Cilt:02 Say:01(19-34)
11. Birhekimolu T. (2012). Start Triaj Modeli, TC. Salk Bakanl
12. Bykztrk . (2009). Sosyal Bilimler in Veri Analizi El Kitab, Pegem
Akademi
60
13. Bykztrk . (2012). Testlerin Geerlilik ve Gvenilirliinde Kullanlan

Baz statistikler. Sosyal Bilimler in Veri Analizi El Kitab. 16. Bask,
Pegem Akademi, Ankara, s. 167-182.
14. Ceber K. (2005). Mali Ynyle Afet Ynetimi. Yksek Lisans. Isparta; T.C.
Sleyman Demirel niversitesi
15. akmak H, Aker AT, Canz Y, Eraydn R. (2010). Kocaeli li 112 Acil
Yardm Birimlerinde alan personelin Marmara Depreminden Etkilenme ve
Olas Afete Hazrlk Durumunun Saptanmas. Akademik Acil Tp Dergisi (2)
83-88
16. akmur H. (2012). Aratrmalarda lme- Gvenilirlik- Geerlilik. TSK
Koruyucu Hekimlik Blteni 11(3): 339-344
17. Deal B, Alfred D, Fountain R, Ford T, Chilton J. (2010)
Educational
Opportunities, A Nursing School Model for Medical Special-Needs

Sheltering, Nurse Educator Vol. 35, No. 3, pp. 122-126
18. Debacker M, Delooz H, Corte F. (2003). The European master program in
disaster medicine. International Journal of Disaster Medicine ; 1:35-41.
19. Dubouloz M. (2003). WHO international diploma course in vulnerability
reduction and emergency preparedness. International Journal of Disaster
Medicine; 1:21-4.
20. Durmu B, Yurtkuru ES, inko M. (2011). Sosyal Bilimlerde SPSSle Veri
Analizi 4. Bask
21. EM-DAT: The OFDA/CRED International Disaster Database, (2005).
22. Eren evik . (2010). Temel Ve leri Yaam Destei Klavuzu
23. Erkal T, Deerliyurt M. (2011). Trkiye de Afet Ynetimi. Dou Corafya
Dergisi s:22
24. Erku A. (2003). Geerlilik, Psikometri zerine Notlar. 1.Bask, Trk
Psikologlar Dernei Yaynlar, s. 74114.
25. Fothergill A, Val Palumbo M, Rambur B, Reinier K, McIntosh B, (2005).
The volunteer potential of inactive nurses for disaster preparedness. Public
Health Nursing 22 (5), 414421.
61
26. French ED, Sole Ml, Byers JF. (2002). A Comparison of Nurses
Needs/Concerns and Hospital Disaster Plans Following Floridas Hurricane
Floyd, Journal of Emergency Nursing, April, 28:2, ss:111-117.
27. Fung OWM, Loke AY, Lai CKY. (2008). Disaster preparedness among Hong
Kong nurses, Journal of Advanced Nursing 62(6), 698703.
28. Garbutt S, Peltier J, Fitzpatrick J. (2008). Evaluation of an instrument to
measure nurses' familiarity with emergency preparedness. Military
Medicine, 173(11), 1073-1077.
29. Gomez D, Ahmed N, Haas B, Nothens A, Tien H. (2011). Disaster
Preparedness of Canadian Travma Centers: The Perspective of Medical
Directors of Trauma. Canadian Medical Association, 54(1), 9-16
30. Gorsuch RL. (2003). Factor Analysis, Handbook Of Psychology, I.B. Weiner,
New York, 143-164.
31. Grenberg MI, Gracely J,
Juregens SH. (2002). Emergency Department
Preparedness for the Evaluation and Treatment of Victim of Biological or

Chemical Terrorist Attack. Journal of Emergency Medicine, 22(3):273-278
32. Gltekin M. (2005). retimde Planlama ve Deerlendirme 5. Bask S:217
(e-kitap)
33. Hasmiller SB, Stanley SAR. (2012). Public Health Nursing and the Disaster
Management Cycle, Chapter 23,
34. Hodgetts TJ. (2003). Major incident medical training: a systematic
international approach. International Journal of Disaster Medicine 1:13-20.
35. Hohman AG. (2008). Disaster preparedness of North Dakota nurse
practitioners for biological/chemical agents.
36. ICN (2009). Disaster Planning and Relief. Retrieved April 25
37. ICN Framework of Disaster Nursing Competencies (2009). World Health
Organization and International Council of Nurses, Chapter two: P.28-29
38. International Journal of Environmental Research and Public Health, (6) 284328487
39. Ik . ve ark. (2012) Afet Ynetimi ve Afet Odakl Salk Hizmetler,
Okmeydan Tp Dergisi 28(Ek say 2):82-123
62
40. Jennings-Sanders A. (2004). Teaching disaster nursing by utilizing the

Jennings disaster nursing management model. Nurse Education in Practice 4,
6976.
41. Jennings-Sanders A, Frisch N, and Wing S. (2005). Nursing Students
Perceptions About Disaster Nursing, Disaster Management & Response 3:805.
42. Kadolu H, Yurt S, Adana F, Uslu . (2003). stanbuldaki Akademisyen
Hemirelerin Olas stanbul Depremine Ynelik Bireysel ve Profesyonel
Hazrlklar,
2.Uluslararas-9.
Ulusal
Hemirelik
Kongresi
(Kongre
Kitab),07-11 Eyll 2003, 463-467

43. Kadolu M, zdamar E. (2008), Afet Zararlarn Azaltmann Temel
lkeleri,1. Bask
44. Kadolu M. (2008). Modern, Btnleik Afet Ynetimin Temel lkeleri; s.
1-34, JICA Trkiye Ofisi Yaynlar No: 2, Ankara.
45. Kalayc . (2006). SPSS Uygulamal ok Deikenli statistik Teknikleri,
2.Bask, Asil Yayn Datm Ltd. ti.,331s.
46. Karanc AN. (2006). Afetlerle yaamak ya da Afet Yaamamak14.Ulusal
Psikoloji Kongresi
47. Karasar N. (2000). Bilimsel Aratrma Yntemleri. 10. bask. Ankara: Nobel
Yayn Datm Ltd.ti.
48. Kiiolu . (2011). Acil Bakmda / Olaanst Durumlarda Hemirelik
Yaklamlarnda Genel lkeler, Afetlerde Salk Hizmetlerinin Ynetimi
49. Laye A. (2002). Avoiding Disaster How to Keep Your Business Going When
Catastrophe Strikes. Peter Yanev Orinda, California.
50. Lenquist S. (2003). The emergotrain system for training and testing disaster
preparedness: 15 years of experience. International Journal of Disaster
Medicine; 1:25-34.
51. Lynn MR. (1986). Determination and quantification of content validity. Nurs
Res, 35(6): 382-385
52. Middaugh D. (2003). Maintaining management during disaster, Medsurg
Nurs 12(2):125-7
63
53. Nesmth EG. (2006). Defining Disasters With Implications For Nursing
Scholarship And Practice, Disaster Manage Response, 4, ss: 59-63.
54. Noji EK. (1997). The public health consequences of disasters, Oxford
University Press, Inc. New York.
55. Oktay C. (2000). Multipl Travmal Hastaya Yaklam Ve Son Gelimeler,
Acil Tp Dergisi Ekim Ay. Acil Tp Sempozyumu zel Says
56. Oflaz F (2007) Nursing involvement in extraordinary situations. Balkan
Military Medical Review, 10: 172-177.
57. Oflaz F. (2008). Felaketlerin Psikolojik Etkileri Ve Hemirelik Uygulamas,
C. . Hemirelik Yksekokulu Dergisi 12(3)
58. zelik DA. (1981). Okullarda lme ve Deerlendirme. Ankara: SYMEitim Yaynlar
59. zey R. (2006). Afetler Corafyas. Aktif Yaynevi, stanbul, 214s.
60. zdemir L, Sarkam E. (2006).Ankara lindeki niversite Hastanelerinin
Doal Afetlere likin Hazrl, MN Dahili Tp Bilimleri, 1 (1), 19-26.
61. zmen B, Nurlu M, Kuterdem K, Temiz A. (2005) Afet Ynetimi Deprem
Sempozyumu, Kocaeli; 23-25 Mart
62. Portney LG, Watkins MP. (1993). Foundation of Clinical Research., p. 42-44,
56-57, 72-73.
63. Powers R. (2010). Introducton To Dsasters And Dsaster Nursng
International Disaster Nursing , Cambridge University Press, Chapter 1
64. Putra A, Petpichetcian W, Manewat K. (2011). Rewiew:Public Health
Nurses Roles and Competencies in Disaster Management. Nurse Media
Journal Of Nursing,1(1) January, 1-14
65. Savage C, Kub J. (2009). Public Health and Nursing: A Natural Partnership.
66. Stanley S, Polivka B, Gordon D. (2008). The ExploreSurge trail guide and
hiking workshop: discipline specific education for public health nurses,
Public Health Nursing 25 ( 2 ) : 166 175 ,
67. Hasmiller SB. (2006). Disaster. In M Staphone, J Lancaster, L Thomas
(Eds.). Fondation Of Nursing in the Community
Comunnity Oriented
Practice. (2nd ed.), Chapter 14. Mosby Publications
64
68. ahin C, Sipahiolu, S. (2002). Doal Afetler ve Trkiye. Gndz E. ve

Yay. Ankara,478s.
69. ahin N. (2009). Afet Ynetimi Ve Acil Yardm Planlar TMMOB zmir
Kent Sempozyumu: 131-142
70. encan H. (2005). Faktr Analizi ve Geerlilik, Geerlilik ve Gvenilirlik 1.
Bask, Sekin Yaynclk, Ankara, s. 355414.
71. enocak M. (1998). Biyoistatistik.1. Basm. stanbul. Cerrahpaa Tp
Fakltesi, s. 50-51.
72. enol V. (2010). Temel Yaam Destei, Trk Uyku Tbb Dernei Teknisyen
Sertifikasyon Kursu
73. The Johns Hopkins University Bloomberg School of Public Health. Health
Emergencies in Large Populations (H.E.L.P.) (2005). Prehospital and
Disaster Medicine March-April; 20:2;
74. lker V. (2011) Doal Afetler Gazi . Acil Tp AD.
75. Vatan F, Salur D. (2010). Ynetici Hemirelerin Hastanelerdeki Deprem Afet
Planlar Konusundaki Grlerinin ncelenmesi. Maltepe niversitesi
Hemirelik Bilim ve Sanat Dergisi. Cilt 3,Say 1, 32-44
76. Veenema TG. (2003). Disaster Nursing and Emergency Preparedness for
Chemical, Biological, and Radiological Terrorism and Other Hazards. New
York, NY: Springer Publishing
77. Weenema T. (2006). Expanding educational opportunities in disaster
response and emergency preparednes for nurses. Nursing Education
Perspective,27(2),93-97.
78. Weiner E, Irwin M, Trangenstein P, Gordon J. (2005). Emergency
preparedness curriculum in nursing schools in the United States. Nursing
Education Perspectives, 26(9), 334330.
79. Winston BK. (2011). Nurses' Self-Perceived Knowledge and Actual
Knowledge of Disaster Preparedness, A thesis submitted to Mountain State
University in partial fulfillment of the requirements for the degree Master
of Science in Nursing
65
80. Wisniewski R, Dennik-Champion
G, Peltier J. (2004). Emergency
preparedness competencies: Assessing nurses' educational needs. Journal

of Nursing Administration, 34(10), 475-480.
81. World disaster report (2012). Focus on forced migration and displacement,
nternational Federation
82. Yamamoto A. (2008). Education and Research on Disaster Nursing in Japan .
Prehospital and Disaster Medicine, Vol 23,Suppl.1,6-7
83. Yamamoto A, Watanabe T. (2006). Disaster nursing competencies. Japan:
University of Hyogo, Graduate School of Nursing.
84. Yldrm A, imek H. (2006). Sosyal Bilimlerde Nitel Aratrma Yntemleri.
6. Basm. Ankara. Sekin Yaynclk, s. 255-273.
85. Yurdagl H. (2005). lek Gelitirme almalarnda Kapsam Geerlilii
in Kapsam Geerlik ndekslerinin Kullanlmas. XIV.Ulusal Eitim
Bilimleri Kongre Kitab. Pamukkale niversitesi Denizli.
66
11. EKLER
EK II- Bireysel zellikler Formu
EK III- Hemirelerde Afete Hazrlk Algs lei
EK IV- Yazar zin Yazs
EK V- Kurum zin Yazs I
EK VI- Kurum zin Yazs II
EK VII- Etik Kurul Onay
67

Sayn katlmc Hemirelerin Afete Hazr Olma Durumu ve Hazrlk Algs isimli
bir alma yapyoruz. Sizlerin afete ne kadar hazr olduunu belirleyecek bir lek
gelitirilmesinin planland bu almaya katlmanz bizim iin nemlidir. Bu
aratrma, sizlerin afet hazrl konusundaki noksanlklarnz belirleyerek,
bilgilerinizin hizmet ii eitim ve uygulamal almalarla desteklenmesi iin bir
rehber oluturacaktr. Aratrmamz iin isim belirtme zorunluluunuz yoktur.
Vereceiniz yantlar bilimsel amal olarak kullanlacak, ahsnza ve kurumunuza
ait bilgiler resmi ya da gayr resmi hibir kurulua verilmeyecektir. Ayrca sizden
gelecek istek dorultusunda, sonular sizlerle paylalacaktr. Katklarnz iin
teekkr ederiz.
Feride ZCAN (KIR)
Marmara niversitesi
Halk Sal Hemirelii
Y.L rencisi
1. Yukardaki alma ile ilgili bilgilendirme formunu

okudum.
2. Bu aratrmaya katlmn gnlllk esasna gre
olduunu anladm. stediim takdirde bu
almadan ekilme karar verebilirim.
3. Yukarda belirtilen almaya katlmay kabul
ediyorum.
Katlmc Ad Soyad
mza
68
EK II
BREYSEL ZELLKLER FORMU
1. Doum Ylnz: .
2.Cinsiyetiniz :
1. Kadn
2. Erkek
3. Eitim Durumunuz :
1. Lise
2. n Lisans
3. Lisans
4. Yksek Lisans
5. Doktora
4. Ne kadar sredir hemirelik yapmaktasnz?
1. 1 yldan az
4. 11 - 15 yl
2. 1 - 5 yl
5. 16 20 yl
3. 6 - 10 yl
6. 20 yldan fazla
5. Hangi blmde alyorsunuz?

1. Dahili Blm
2. Cerrahi Blm
3. Anestezi ve Reanimasyon Blm
4. Acil Blm
5. Dier .
6. Hangi statde alyorsunuz? (Eer bulunduunuz blmde birden ok konumda
alyorsanz, ltfen arlkl olarak altnz konumu seiniz)
1. Stajyer (Yeni mezun) Hemire
5. Eitim Hemiresi
2. Klinik Hemiresi
6. Bahemire
3. Youn Bakm Hemiresi
7. Poliklinik Hemiresi
4. Ameliyathane Hemiresi
8. Dier :
69
7. Sizin iin afet kavram ne ifade etmektedir?

(Birden ok seenek iaretleyebilirsiniz)
1. Deprem, sel, kasrga gibi doal felaketler
2. Biyolojik, kimyasal ya da patlayc ajanlarla yaplan terrist eylemleri
3. Elektrik ya da nkleer santrallerde olabilecek kazalar
4. Ku gribi gibi bulama oran ok yksek olan hastalklarn salgn
5. Hepsi
8. Eitiminiz sresince afet ile ilgili eitim aldnz m? (Cevabnz hayr ise 9. ve 10.
soruyu atlaynz )
1. Evet
( Cevabnz evet ise eitiminerede aldnz? .................... )
2. Hayr
9. Aldnz afet eitimini tanmlaynz.
1. Teorik
2. Teorik + Uygulamal
10. Aldnz afet eitim sresi ne kadardr?
1. 2-4 saat
3. 1 hafta
2. 1-2 gn
4. 1 haftadan fazla
11. Hi gerek afet deneyimi yaadnz m?

1. Evet
2.
Hayr
12. Hi gerek afetzedelere bakm vermek durumunda kaldnz m?

(Cevabnz Hayr ise 13. soruyu atlaynz)
1. Evet
2.
Hayr
13. Yaadysanz, bu deneyimin size ne kattn dnyorsunuz?
70
14. altnz hastaneye ait bir afet plan var m ? (Cevabnz hayr ise 15. soruyu
atlaynz)
1. Evet
2.Hayr
3. Emin Deilim
15. altnz yerin afet plann hi okudunuz mu?

1. Evet
2.Hayr
16. Daha nce hi afet tatbikatna katldnz m?

1. Evet
( sre nce, tatbikat)
2. Hayr
17. Sizce bir hemire afet esnasnda hangi rollere sahiptir?

(Birden ok seenek iaretleyebilirsiniz)
1. Bakm Verici
4. Danman
2. Koordinatr
5. Ynetici
3. Eitimci
6. Dier : ..
18. Sizin iin afet annda ncelikli olan nedir? (Sadece 1 seenek iaretleyiniz)
1. Mmkn olan en ksa srede kamak
2. Mmkn olduu kadar ok hastay tahliye etmek
3. Bulunduum blmn yetkilisinin direktiflerini uygulamak
4. Afet ynetimi iin hazrlanan hastane afet plan protokoln izlemek
5. Dier : ..
19. Bir hemire olarak afete kar kendinizi daha hazr hissetmeniz iin aadaki
eitimlerden hangilerini almak isterdiniz? (Birden ok seenek iaretleyebilirsiniz)
1. lk Yardm
2. Sahada Triaj
3. Temel Yaam Destei
4. Kardiyovaskler Yaam Destei
5. Enfeksiyon Kontrol
71
6. oklu Travmalarda Mdahale

7. Post Travmatik Durumlarda Bireylere Psikolojik Yaklam
8. Hibirinin gerekli olduunu dnmyorum
9. Dier : Belirtiniz .
20. Bir hemire olarak afetlere kar hazrlkl olma durumunuzu derecelendiriniz.
1. ( Hi hazr deil)
2. ( Ksmen hazr )
3. ( Tamamen Hazr)
21. Size gre lkenizin afetlere kar hazrlkl olma durumunu derecelendiriniz.
1. ( Hi hazr deil)
2. ( Ksmen hazr )
3. ( Tamamen Hazr)
72
1. Afete kendimi daha hazr hissetmem iin dzenli hizmet ii eitimlerle bilgilerimi
tazelemem gerekir
HAZIRLIK EVRES
2. Afete kendimi daha hazr hissetmem iin dzenli tatbikatlarla bildiklerimi pekitirmeliyim
3. lkemizde bir afet gelimesi durumunda,hangi birimlerden ( afete mdahale, aramakurtarma ,lojistik destek,blge haberleme birimleri vs.) destek isteyeceimi nceden
bilmeliyim
4.Afete hazrlk konusunda bilgilerimi sorgulamal, bilmediklerimi renmeliyim
5. Afet esnasnda kullanlacak iletiim zincirini bilmem nemli
6. Afet esnasnda yaplmas gerekenleri ncelik srasna gre bilmeliyim
7. Aldm eitimlerin ( lisans, hizmet ii eitim vs.) afete hazr olmam iin yeterli olduunu
dnyorum
8. Acil durum plan uygulama ve afet yerini boaltma gibi prosedrleri yerine getirebilirim
MDAHALE EVRES
9. Sahada(afet blgesinde) afetzedelere triaj uygulayabilirim

10. Afet durumunda afetzedelere ilk mdahaleyi yaparak bakm verebilirim
11. Patlayclarla yaplan terrist eylemlerine maruz kalan topluluklara bakm verebilirim
12. Biyolojik ya da kimyasal saldrlara urayan topluluklara bakm verebilirim
13. Bulama oran yksek olan salgn hastalk durumlarnda bulunduum ortamdaki
kontaminasyonu nleyebilirim
14. Afet durumlarnda doktor denetimi olmakszn hastalara n mdahale uygulayabilecek
kadar kendime gveniyorum
15. Afetzedeleri kurtarma aamasnda salk ekibinin her blmnde alabilirim
AFET SONRASI EVRES
16. Afet sonrasnda zerime den rollerin bilincindeyim

17. Afet sonrasnda afetzedelere psikolojik destek salayabilirim
18. Afetzedelerde grlebilecek Akut Stres Bozukluu ve Post Travmatik Stres Sendromunun
belirti ve bulgularn fark edebilirim
19. Afet sonrasnda travmatik durum ierisinde olan bireylere tedavi alana kadar kendilerine
yetebilmeleri iin gerekecek eitimi verebilirim
20. Afet sonrasnda afetzedelere salkl yiyecek, iecek, barnak gibi ihtiyalarn temininde
zerime den grevleri yerine getirebilirim
73
Kesinlikle Katlyorum
Katlyorum
Ksmen Katlyorum
Katlmyorum
Size uygun olan seenei iaretleyiniz
Kesinlikle Katlmyorum
HEMRELERDE AFETE HAZIRLIK ALGISI LE
EK IV- YAZAR ZN YAZISI I
74
EK V- YAZAR ZN YAZISI II
75
EK VI
76
EK VII
77
EK VIII
78
12 . ZGEM
1. GENEL
Dzenlenme Tarihi: 01.04.2013
Soyad, Ad: zcan, Feride
Doum Tarihi:02.10.1986
YAZIMA ADRES
Girne Asker Hastanesi Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Blm Girne /KKTC
Telefon: 0 392 8155552
(1043)
Fax:0 392 815 63
Email:feridekr_86@hotmail.com
67
2. ETM
renim
Dnemi
Derece
niversite
retim Alan
2005
Lisans
Glhane Askeri Tp
Akademisi Hemirelik
Yksek Okulu
Hemirelik
2010-
Yksek
Lisans(Devam
ediyor)
Marmara niversitesi
Salk Bilimleri
Enstits
Halk Sal
Hemirelii
3. MESLEK DENEYM
Grev Dnemi
Grev Yeri
Grev Sresi
Blm
2008-2009
GATA
6 Ay
Anestezi
Reanimasyon AD.
2009
GATA
6 Ay
Genel Cerrahi AD.
2009-2012
GATA
Haydarpaa
3 Yl
Kalp ve Damar Cerrahi

AD.
2012-
Girne
Asker 10 Ay
Hastanesi
(Devam ediyor)
ve
Fizik
Tedavi
ve
Rehabilitasyon BD.
4. YABANCI DL:
ngilizce (yi)
79

Afet Anket PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Afet Anket PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

TRKYE CUMHURYET

HEMRELERN AFETE HAZIR OLMA DURUMU

HALK SALII HEMREL ANABLM DALI

HEMRELERN AFETE HAZIR OLMA DURUMU

HALK SALII HEMREL ANABLM DALI

almamda bilgi ve tecrbelerini benimle paylaan, deerli katklaryla bana

Sonsuz Teekkr Ederim

4.1.2.Afetin Bykln Etkileyen Etmenler

4.1.3.Trkiye ve Dnyada Son 20 Yln Afet Tablosu

4.2.1.Afet Ynetimi ve nemi

4.2.2.Afet Ynetimi Evreleri

4.3.Afetlere Hazrlkl olmak ve Hemirelik

4.3.1.Afetlerde Hemirelerin Grev ve Sorumluluklar

4.3.2.Afetlerde Hemirelerin Gereksinim Duyduu Donanmlar

4.4.Afette Hemirelik Algsnn nemi

4.5.Afete Hazrlk Durumu ve Hazrlk Algsnn Deerlendirilmesi

4.5.1.Afet Hazrl Deerlendirme lei (AHD)

4.5.2.Acil Durum Hazrl Bilgi Anketi (ADHBA)

4.5.3.Afet Hemirelii Alg Anketi (AHAA)

4.6.Trkiye ve Dnyada Salk Profesyonellerinin Afete

Baz Eitim Programlar

5.1. Aratrmann Amac

5.3. Aratrmann Yapld Yer ve Tarih

5.4. Aratrmann Evren ve rneklemi

5.5.Veri Toplama Aralar

5.5.1. Bireysel zellikler Formu

5.5.2. Hemirelerde Afet Hazrlk Algs lei (HAHA)

5.6. Veri Toplama Yntemi

5.10. Aratrmann Etik Yn

6.1. Bireysel zelliklere likin Bulgular

6.2. HAHAnin Geerlik Gvenilirliine likin Bulgular

6.2.1. HAHAnin Geerlik Bulgular

6.2.2. HAHA nin Gvenilirliine likin Bulgular

6.2.2.3.Zamana gre deimezlik (test-tekrar test)

6.3.Bamsz Deikenler ile HAHA puan ortalamalarnn

7.1. lein Geerlilik almas

7.1.1. Kapsam geerlilii

7.1.2. Yap Geerlilii

7.2. lein Gvenilirlik almas

7.2.2. Zamana Gre Deimezlik (Test-tekrar test)

EK I- Katlmc Onam Formu

EK II- Bireysel zellikler Formu

EK III- Hemirelerde Afete Hazrlk Algs lei

EK IV-Yazar zin Yazs I

EK V-Yazar zin Yazs II

EK VI- Kurum zin Yazs I

11.7. EK VII- Kurum zin Yazs II

11.8. EK VIII- Etik Kurul Onay

ADHBA: Acil Durum Hazrl Bilgi Anketi

Tablo 1. Trkiye ve Dnyada Son 20 Yln Afet Tablosu

gelitirmek, hemirelerin kendilerini afete kar ne kadar hazr hissettiklerini

DISASTER PREPAREDNESS AND PERCEPTIONS OF NURSES

Bu almann amac; hemirelerin afete hazr olma durumu ve hazrlk

gerektiren, toplumda fiziksel, ekonomik ve sosyal kayplar meydana getiren,

2 496 810 782

2 684 328 923

desteklenmesi, koordine edilmesi ve uygulanmas iin toplumun tm kurum ve

almalardr. Zarar azaltma evresi, pratikte, iyiletirme evresindeki faaliyetlerle

bilinlendirilmesi gibi faaliyetlerin srekli ve srdrlebilir olarak yrtld

Etki ncesi (Preimpact) faz; gereken her trl hazrlk faaliyetleri ve

Etki an (mpact) faz; Gerek afet annda nceden yaplm tm planlarn

Etki sonras (Postimpact) faz; Afet sonras yarallarn bakm, durum

Bu aratrmada kullanlan Hemirelerde Afet Hazrlk Algs leinde de afet 3