&

j versus {E]
dnce - deneme

Albert Caraco
Albert Caraco 10 Temmuz 1919'da Konstantinopolis'te, drt yzyldir Tr
kiye'ye yerlemi Sefarad bir ailenin olu olarak dodu ve Eyll 197l'de l
d. Geride ok sayda eser brakan ve Cioran'la karlatrlan nihilist, ka
ramsar bir yazar ve dnr olan Caraco eserlerini Franszca yazmtr.
Prag, Berlin, Viyana ve Paris'te yaadktan sonra, lkinci Dnya Sava arife
sinde Gney Amerika'ya g eden ailesiyle birlikte edindii Uruguayl kim
liini mrnn sonuna dek koruyacak olan Caraco, savan bitiminde Fran
sa'ya geri dndnde, btn dnya gr kkten altst olur.
Eserinin ruhuna uygun olarak, babasnn lmnden birka saat sonra inti
har eden Caraco, ok yazm ancak yazlarnn karanl ve kimi dncele
rinin oke edici nitelii gerei geni kitlelerce tannmam bir yazar ve d
nr olarak kalmtr.

Ik Ergden
1960 stanbul doumlu. Galatasaray Lisesi ve Boazii niversitesi ngiliz

Dili ve Edebiyat blmnde okudu. Yaymlanm cok sayda eviri kitab

vardr. Ayrca, arlkl olarak deneme trnde metinler de yazmaktadr.

\'ersus Kitap

(71)

Post Mortem
Albert Caraco
zgn Knye
Post l\fortcm
"La l\lervcilleusc Collection"
Editions l'Agc d'Hommc, 1968

Franszcadan

eviri

Ik Ergden
Kapak Tasarm
Blent Arslan
Sayfa Dzeni
Blent Arslan
Bask
Can l\l arbaaclk
0212 613 10 77

ISBN: 978-9944-989-78-7
VERSUS KTAP l\lays 2008
Her hakk mahfuzdur.
Albay Faik Szdcncr Sk.
Bcnson l\lcrkczi No:2 l/2
Kadky /stanbul 34710
Tel:

O 216 418 27 02 (pbx) Faks: O 216 414 34 42

www .versuskitap.com

versuskitap@versuskitap.eon

Post Mortem

Albert Caraco

Franszcadan eviri
Ik Ergden

&

1-v-re -us -@j

s

Max-Alai11 Schweulima1111 'a

Sayn

Anne ld,

belleimde

yeniden

bir

sredir

onu

canlanmasn

unutmutum,

sonuna

borlu

yum, tekrar unutulup gitmeden nce bi rka saatli

ine bile olsa onu dnelim. Onu seviyor muyum
diye

kendime

zorundaym,

sorduumda

beni

idi

Hayr

etmekle

cevabn

vermek

suluyorum

onu,

pek de nemli bir ey deil bu, ama yine de... bana

kendi mizacn

miras

alkalozu ve alerjileri
muzdaribim
szlklarm

brakmas daha ciddi,

vard, ben

ondan

nk

daha fazla

btn bunlardan, stelik benim rahat

saymakla

bitmez,

stelik...

stelik

beni

dnyaya o getirdi ve ben bu dnyadan nefret etmeyi

kendime i edindim.

Kendi yaammla pek ilgilendiim yok, bu da beni

duyarszlatryor,

honutluumu,

sevgm

skp

atal yllar oldu, dalgalarn dvd kayalar gibiyim,

deniz gri, gk siyah, bulutlar geiyor ve geride eser
ler kalyor. Kklerimi acnn olduu kadar zevkin de
reddi

iine

e varyor,

salyorum,
artk

bu

sevgim

ermie

bir

ilgisizli

ilgisizlikle kaynamm, btn

yaamm bir lm okulu, aslnda pek bir meziyetim

yok ve ocukluumdan beri kendimi asla rahat his
setmedim, kalc rahatszlklarn

eline dmm ve

ancak deva bulduka varlm srdryorum.

Bahtsz biri miyim ki ben? Bir Yahudi olarak g

rnte byle olmam gerek, Yahudilerin ou baht
szdr,

ama

ayn

zamanda

lgnca

bir

iyimserlik

sergilerler, onlardaki yaam sevgisi idam edilen er

keklerin ereksiyon olmasn artryor, bu iyimser
liin

de

ayn

inanabilirim.
Yahudiler

kkenden

Trajediyi

yzyl

kaynaklandna

reddetmek

boyunca

kle

rahatlkla

klelere

kaldlar,

bu

zgdr,
kurnaz

zihniyetleri onlar son derece iren klarak hayatta

kalmalarn salad, emaneti korumak iin alakla
rza gsterdiler, emaneti korudular da, alakla ve
bunu onlara dayatanlara ramen.

Benim
hislerin

bu
en

dnyadan

dnyaya

saygndr,
nefret

duyduum
hasta

ediyorum,

nefret,

ve Yahudi
ite

en

iimdeki

biri

olarak

n iteliklisinden

iki sfat, lm seviyorum, iyi de yapyorum, hasta

larn ou lm yeterince sevmiyor, yaam tutku
lar onlar aalk klyor,
sevmiyorlar,

hayata

Yahudiler

ballklar

de

lm hi

esinledikleri

tiksin

tinin neden idir. Bu iki insan soyunda eksik olan ey,

geri ekilme, ihtiyat ve hayadr, ne hastalarn ne de
Yahudilerin kendi slubu olur, onlar szcn kt
anlamnda

yoksuldurlar,

rultusunda silahlanrlar.

sefaletlerinin

ihtiyac

do

Sayi n Anne hayat

seviyordu,

ar lde deil,

ama akln gerinden bi raz daha fazla, intihar yersiz

buluyordu, lm fikrini de reddediyordu, hatta asla
lmeyecekmi

gibi

yaamak

gerektiini

sylemeye

bile cret ediyordu, dolaysyla olduka donanmsz

bir hali vard, ycelikten
lan

syleyen

doktorlarna

de yoksundu, densizce ya
inand,

hiliin

yaknla

malar onu hi uyarmad. Benim ona verdiim deer

yar yarya azald, zavall bir kadn oldu, btn gzel
meziyetleri bitti, bu da bana ac veriyor, yaama ira
desi ve iyileme umuduyla lm skalad.

Sayn Anne yllardr hastayd, tam olarak neyi ol

duunu

bilmiyordu,

grnte

larenjitten

boazndan
ac

ikayet

ekiyordu,

ediyordu,

sesi

genellikle

bi raz bouktu, bu tr iaretler az ok tela vericidir,

ama o zerinde bir tehdit hissetmedi.

Bu konuda

onu rkten tek bir doktor vard ama o da yle sert

davrand ki Sayn Anne onun kiiliinden tiksindi, o
doktor da onu kurtaramad zaten, akcier kanserinin
aresi

yok.

Bylece

doarken annesini
tayordu.

zavall

kadn

kendi

lmn,

ldrecek bir ocuk gibi

iinde

Sayn Anne yalanarak ok ey kazand, bana ka

lrsa ben de bu konuda yeterince ey yaptm, dzgn
bir zevki vard, ama kimi zaman ayrdetme yetisini
yitirdii oluyordu, kazanmlar

doasna denk deil

di, yine de kusurlar pek enderdi, hatta son zaman

larnda

hi

hata

yapmad.

Altm ylnn

yazndaki

kadar iyi pek az grdm onu, "haval" sz hi de

abes deildi, oysa hastalk daha o zamandan kulu
kadaym, bu olduka. yeni melankolinin glgesi ona
cazibe

katyor

ve

bir

slup

veriyordu,

arzularnn

bulamad . baklarn dikerek yryen bu kadnn

yannda yrmek bana zevk veriyordu.

Altm
boazn

yaznda
tedavi

Vichy'deydik,
ettiriyordu,

Sayn

dant

Anne

orada

derin

fikirli

doktorlar larenjitten sz ediyorlard, bu soylu kad

nn zerinde dolanan lm kimsenin

aklna gelmi

yordu. Bir ay sonra, Biarritz'de ilk deiimi hissetti

ve yz belli belirsiz kt, kn sesi ksld ve al
lmn tesinde ksrd. Ertesi yl, Aix'deki o g
zel katedralde gzelliin son bir kez parlad bir an
daha oldu, sanki mekanlarn rengi ya da dekorlarn
yanssyd.

Sayn

tum, yeil bir nd.

Anne'n in

yallna

tank

olmu

te,

bence, - annesini

sevmediini

dnen

bir

adamn azndan kan tuhaf bir sevgi dili, doal

bu elikiler, zikzaklarla dolu iim,

sonuta yazyo

rum, bu da her eyi sylemek demektir, yol aldka

yolumu

aryorum.

Sevgi mi

sevgisizlik

mi?

kisi

birden belki, ya da srayla, bilmiyorum, emin olun

hi bilmiyorum.

Sayn

Baba

birka

damla

gzya

dkerken, benim gzlerim alldk kuruluklarn ko

ruyorlar, doru, asla alamam, ama beni ilgisizlikle
sulamamal, fikirlerim beni

hislenmekten

yor, hatta slubum hislenmenin

m bile yasaklyor.

men

edi

yaknna yanama

10

Kadn
lerin

dnyas Tin

ou

kadnlarn

onlara atfediyorlar,

dnyas
uzanda

deildir,

ama

duruyorlar

nk kendileri kadn

erkek

ve Tin'i
deil,

bu

bana desteksiz bir kanaat gibi geliyor, genel kural

olarak erkekler de kadnlar kadar aadadrlar; ta
bii daha altta deillerse. Ben kendimi erkeklerin de
kadnlarn
bana

da

uzanda

hissediyorum,

olduka gln geliyor,

babalktansa hilii tercih

birlemeleri

evliliktense

yalnzl,

ediyorum,

kadnlar bizim

iin teselliden ziyade tehdittir, tersi

bir yanlsama

dr, ama onlarn bylerini bozmak iin nefse hakim

olmak gerekir.

11

Ayba kanamas, hamilelik, dourma ve emzirme;

bu

trden

klelikleri

yceltemeyiz,

tiksinti

verici

eyler bunlar, ok sayda erkek, canavar olarak g

rlme korkusuyla hissettikleri deheti sergilemeseler
de bunlar karsnda rperiyor. Ak erkekler bunlar
unutmu

gibi

yaparlar,

dierleri

sessizlii

korurlar,

yan izilen ve hepimizi zen bir konudur bu, Msl

manlar
aclar

kadnlarn

bizimle

ekmeyeceklerini

birlikte
ileri

cennetteyken

srerler,

bu

iyilemekten

umudu kesmektir bu, Yahudiler her sabah Tanr'ya

kendilerini
lar.

erkek

yaratt

iin

kranlarn

sunar

12

Dolaysyla
ran
teselli

doaldr,
etmeye

kadnlara

kar

cinsiyetlerine
alrz,

gnl
bal

bizim

okayc

sefaletten

yasalarmz

dav
onlar

genellik

le bu sefaleti iki misline karmaya yarar, en bata

da ahlaki ve dini yasalarmz, kadnlar bu yasalarn
kurbandrlar, biz on lar mtevekkil kldka daha da
iler acs olur halleri. Yzyllardan beri onlar daimi
hamilelie
fikirleri
daha

mecbur

alyoruz:
acmasz

ne

ediyoruz,
Bizim
olabilir?

onlara

en

retkenlik
Biz

kadn

insan lkd
idealimizden
kiisellikten

yoksun bir alet mertebesine indiriyoruz ve onu ret

meye zorluyoruz, feda edilecek olanlar, hem de zo
runluluktan.

13

Mutlu bekarlar! Mutlu ksrlar! sa ile Buda hemfi

kirdi, onlar ldnden beri dnyaya gelen milyar
larca insann kana imrenebiliriz ki? Pek azna, ku
kusuz. Ne diyordu Platon? ann en mutlu insan
olan byk Pers ,kralnn, dsz bir gece kadar gzel
pek az gn geirmi olduunu sylyordu. Hayatn
byk bir zevk ve mutluluk olduuna yemin edenle
re baktmda, onlar ne gzel bulurum ne de ansl
domu sayarm, ne aklldrlar ne duyarl, ne ince
liklidirler ne bilge, ne de derin, ama verek gklere
kardklar kiilere ok benzerler.

14

Soylu
ama

insa n l a r

yaam

n ed e n l e r i n i

yaamla

ender

yaamn

yet i n e n l e r

ise

o l a ra k

ken d i s i ne

d a ima

tiksinti

severler,

tercih

ya

ederl er,

ver i c i

k i i ler

d i r. Ya am yce b i r ey d e i l se, b u n ca a rzu l a n r nesi

va rdr?

Bede n i n

sz i n sa n l a r n
l a nma n n

sev i n l e rini,

ar

bir

t k l eri n i ,

ma l u p

trn

yarat k laryla

van l a r n

gnn

irkin

ve en

sa l k

b i r istekle tatt klar n ve ar

t keteme d i i

i re n

en

m i l l etlerin

ken d i le r i n e

ces i n e t u tu n d u k l a r n

cokuyla

dolu

doymak

yine

bilmez
bu

bu
hay

kl e l i kleri n

de artr

Ta n r, l a rvalara benzemekten e s i rge bizi!

kul

sevinl ere

o l d u u n u,

dayatt

grmek

bu

ge

i n sa n .

15

Say n

An ne'n i n

benim

olduka

benzer

bir

i stemedi

ve

k a rar

bu

bu

felsefesi

sayfalarda
vard ,

oc u kl u ktan

a kla d ma

i ki n c i

bir

h e n z

kmken

ocuk

almt: Kala balk ve hepsi de bahtsz - n k ok ka

l a bal k-

b u nca

olmutu.
a ktan

Ak

a ilen i n

hali

kar s n d a ki

uzaklatrmt,

bu

onun

bu

tavrna gereke

gvensizli i,
tr

ki

s a i klerle

beni

ilikisiz

de
de

ild i , bana daha ok erken yata makul b i r benci ll i k

alad
rak

ve

her

ustaya

t rl

d e rs

yeni ld i i n i i t i raf etti ...

sa rholu a

vermeye

ka r

balaynca

silahla n d rd.
son u n d a

usta

16

Bir hastalk hikayesi ilgi gormez, erken gelen lm

ise bir ltuftur. Sayn Anne on aydan fazla can eki
ti, ilk kez 1962 ylnn kasm aynda balad ve sekiz
eyll dokuzuna balayan gece son buldu, balang
rknt, grnte daha az dramatik olan sonucun
ise

tan olamadk.

Bir kasm sabah,

yatan ayak

ucunda kan dolu bir kova grdm, Sayn Baba bana

durumu anlat, daha dn hasta grnmyordu, gece
yarsna

doru

kovalarca

kusmaya

balamt,

can

ekien biri gibiydi - ya da can ekimesine ramak

kalmt.

17

Doktorlar karga srleri gibi tler,

sz,

hepsi

hakk

alngan,

karsnda

birbirlerini

dvyorlar,
unutmuyorlar.

kskanyorlar,

"bana
Bu

hepsi gu

kalrsa"larn

Baylar

Moliere

ncelik
lm
dne

minden bu yana pek deimediler, ama artlk nsan

daha

masrafl

zenginletirdi,
ce
bir

ldryorlar,
ecza

Sayn

imalatlar

farkl enjeksiyon kulland

sr

srsn

ldrecek

Anne

bu

loncay

loncasn

da,

yzler

hap

yuttu,

ve saysz
kadar.

ila kutular bir piramit gibi ylmt.

ld

srada,

18

Bu

tablolardan

haki kati
onlar

iziyorum.

da

on lar

hastalar

ise,
r d r:

Doktorlara
gi b i

umutl u

straplarmz

den l i

b e n i mazur grn,

zava l l

d uyarszlat ryor,

mesle kleri n i n
zim

dolay

ama

azizlere

gre

kemi k l ememel eri n i

tam iyi
Onlar,

yaam n
h i l iini

sahte
temsil

ekienin

nezaketin i n

insanlar
kimi

bu

grevleri
onlarn

olmasn

ol u r.

ve

En

tuhaf
amala

yaam

olmu

bi

art racak

g lmeye yol

k u rban

ediyorlar,

ve

zaman

baucunda

tesel li etmeyi bile bi lmiyorlard .

de i l im,

straplar

diled i im

n i yetle a lan rken

can

fkeleniyor

ak

gre

yal n zca

deil,

dnyan n

iyil etiremedik l e ri

k i iyi

19

Syled im,
a i l es i n d e n
onun

da

efradn
yldr
l a rla

ayn

l aya n

tekrar

ediyorum:

d n cede

bizden

onlarn
ender

kalmam,
umu

ama

ho l a nmyordum,

giderek

izi n i

bile

ortak

ben

onun

dol ay

Gen ke n

pek

aramzda

s a n yorum,

tutuyord u,

varm,

d u rumdan

syleyemem,
dei imden

uzak
y itird ik.

An ne'n i n

bizim

olduunu

n o ktas

bu

Say n

ama

aile

y i rmi
bu

be

insan

olg u n l a t ka
ho n utsuz

hi

oldu

daha iyi g r nmes i n i sa

onu

kutlad m,

hi ho n u tsuzl u k d uymadan k a b u l

etti.

da

Ben

iltifat

o n a fa

lanca n n ya da fi l a n ca n n o i ren g u d u bet halinden

bahsettim, o da iyi n iyetle b u na i k n a o l d u.

20

Mutl u

etme

sanatn

ayanlar ve ona ba l
ikili

b i l iyordu,

erdemi, onun yanna

iin

miti,

kredi yord u ,

usand rd kl a r

b i r l i kte ya
kad nlarn

yaklaan herkes onu tan

kimseye

ise

Dzen d u ygu s u onda

onunla

alanl a r, en tal ihl i

bunu

asla

hak

ha k a ret

etmilerdi

etme
e l bette.

uyum boyutu a l d , meziyetleri

zaman getike gleniyordu, yarg yetisi i se zaman

la

b i r l i kte

kend is inden
ona

isabet

incel iyordu,
uzak
etti

ya l l ktan

oldu u n u

ve

onun zerine u l land.

ya,

ise

sand

ba lamayan

ekinmiyordu,
anda
bir

yal l k

ktlkle

21

Fazlasyla

kiisel leti imi

hissederek

b u rada

kesi

yorum, haya d uygum baskn kyor. Dnya gayet ho

ve son d e rece d i k kat ekici
larca

aile b una inan r,

yan lsama

de i l d i r,

bu

gn l

kad nlarla d o l u , mi l yon

bak alarndaki
almak,

sevmek

her ey
kukusuz

ki mucizeler yarat r ama aile dndak i l erin gnl al

mas, nezaketi de b izi deste k l iyorsa, o zaman nesne l
lik

balar.

rundaym,

Sayn
nk

Anne'nin
onun

erdemlerine

k i i l i ine

yo k l u u etkil iyordu, nezaket bu

i lgi

i nanmak

zo

gsteril iyordu,

kadar uzaa gitmez,

yalann bu kadar da yorar. O benim yazlarmda ya

ayacak, bu da benim borcumu deme tarzm.

22

Sayn
ben

An ne'n i n

o n l a r

her

ka d n

eyi

cuklar

ve

o rta k

paydalar

amn

buna

vr

zv r

yaam n

l u k l a r yetit i r i p
ka svetli

bi r sur var.

ama

zevkl i s i n d e n d i r
ksnl

bir

bon

srd rr,

s e i l milerin

i t i raf etmel iyim

- k yas

ya n l ar

i nc i k

belagat

Ben

ve

b i r mela n ko l i

h o v e yce

dolduru lamaz,

ken d i nce

odas

y i n e de b u n lara

mm

yeri

mutl u l u kt u r.

giyinme
den ktir,

dnya s n n

aa r,

seviyorum,

ka d n n

en

seyrederken o l d u ka

h i ssed iyorum,
va rd r,

elb i s e l eri

ki

fark l l k l a r

hol uklar n

i h ti

gen
bir

b i l iyor

bir

ya na

de i l im,

deer veriyorum, ben im byle ho

beslememe

ve

mi l i ta n ...

imkan
n k

yok,

benim

korumam

yaa

gereken

23

Sayn

Anne'nin

parf m l erini

kokladka

aryo

rum, onu bana derhal geri getiriyorlar, hem de nas l

bir

byleyi c i l ikleri

mutl u l uk

bu,

var

bir varl

anlayabi l i rsiniz,

derin

bir

benim i in yeniden vcuda

getirerek bir fe lsefeyi derli toplu hale getiren bir mut

l u l uk,

ben -benden nce

man yeniden b u l d um.

okurunu
rini

Yah u d i

Franszlara

biriydi,
kal yor,

tadn karyorlar ve niin

yapt

tattm,

nda

sayfalarma

yapclarndan

anlamak

Sabbat'

mistiklerinin

anal i z etti i m

zaman

Marcel'in

sayfalarn

Proust'un

gnderiyorum.

gerek
u

bu

gibi- za

an

bir
iin

Marcel

Asurlu,
ancak

ese

onu
onun

bir cazibesi o l d u unu bo

yere kend i l erine sor u p d uruyorlar?

24

Sayn
Ba ba,

Anne'nin

asl nda,

gardrobu

onlar

rnn bahanesi

hazine

kefetmiyor,

dolu.

bunlar

Sayn

gzyala

olarak gryor yalnzca, her ey ona

kt gel i yor, en ufak an onu yara l yor, son aylar on

dan yll a r gizliyor, lm maskesi yz kez daha uzun
bir

yaamn

da

Sayn

klarn

B a ba

rtyor,

iki

gerekd

a rasn

kt tercihte bulundu ve bahtszl

en yksek hakikat ol a rak kabul etti. Aldand n ona

syleyebi lecek
lar?

Ya lnzca

miyim?

Kasvetli

kend i l erinin

yata kar ne de

sonsuza

uykuya kar tankl k ederler.

hafta l a r

kantd rl a r

ve

neyi

kant

ne

evveli

dek peinden gidecekleri

25

Sayn
bu

ona

Anne

60' l

d nya n n

y l l ara
en

do r u

gzel

me l a nkolikleti

ha l i ni

verd i ,

ve

n ed e n i n e

n fuz edemedii m b u deiim o n u benim ii n daha

da kymetli k l d , lmn glgeleri
l a r d r,

sonsuz

ol u r. Yar n l a r

yaam
tehdit

ise

mutlak

a l t n d aki

dar ok tehdit a lt ndaysa

sevgi n i n

baharat

so ukl u u n

i n sa n

severiz,

oku l u
n e ka

o kad a r ok severiz, Tanr

sevmez ve bir sevgi n es n esi deil d i r, ta n r s a l ak bir

a n lamszl ktr,

en

iyisi

kukusuz

ki

kimseyi

sevme

mektir ve b u n u n i i n de nce kendimizden balama

mz

gerekir.

Kendinden

hissi balar pa ra l a r.

n efret etmeyi

savu n a n

kii,

26

Duygu l a rmz
uup

gider, T i n'in

mas

bunl arn

dnd mzde

duygularmz

baknn

zerine

kon

Sayn

Anne

k le

duygularn

dnmesine

yeter.

ld, ya kendimi asarm ya da onu unuturum, kendi

mi yok etmek istedim, kafamda

bir i ki

kitap varm

gibi geldi, gereken zaman yaamaya ve yok o lan insa

n

u nutmaya

[Hafta l k lar)
u urumdan
gmmel iyiz

karar

verdim,

baka
beni
ya

da

amac
bu

ek i p

yazdm
yoktu,
kard.

Semanyer'imin
yuvarlanacam
Ya

pelerinden gitmel i yiz,

larnn zerinde canmza

k yma l yz ya da

la gzya dkmeden oradan a yr lmal yz ...

l lerimizi
ya

mezar

tek dam

27

Ben i m

felsefem,

men

i yi d i r,

ileci

yaptm,

h r n ca

yumuamay

tat

kabul

Bunlar

onlar

sistemimin

bu

taklit

rktc

pek

yetitiren

havada
ho

terk

ediler

b i lmiyor

Say n
deildi,

edi lebil i r ol a ra k gryordu, en

m?
Anne
bu

ra

kendimi

ilenen

kad n l a r

etmeyece iz.

sertliklerin i

sertliklere

reddediyorum,

sertlikleri

a lma l a r ve

n iteliyorum.
nuda

ierd i i

z i n a l a r,
olarak
Bu

ko

benim
sistemi

az n d a n aktan

vazgeilmi se, ona gre bu artt, saduyulu old u u

na kant bu

da. Ak hakk n d a genken d n d kle

rin i zava l l kad n bana aklamad, zaten b u beni hi

i l gilen d i rmiyord u .

28

S a y n A n n e h e r gece d gryordu, hem de btn

gece boyu nca, ima ediinden
yala r n

a n latmyordu,

bell iydi, ama bana

a l acaka ra n l ktaki

yaa nt s n

b i lmiyord um, b e l k i d e kimi zaman benimle o y u n oy

n uyordu,

kad n l a r

soluk

a l r gibi

ya l a n

syler,

onun

glgedeki yz benim meh u l md, b u da A n a O u l

oyu n u n u n
kinden
la r n

k u ra l d r.

daha

Kad n n

korkuntur,

bi lmezd en

ge l iyoruz,

glgedeki

Bat'da

yz

kad n n

ortaa n

bizim

k a ra n l k

Mel u s i ne'den

sz ettii do r u d u r ve Mel u s i n e bana gre en hayran

lk veri c i k ad n portres i d i r, b u ko n u da Bat asla daha
teye gidemed i .

29

Erkek kadndan vazgeer, kadn gemez, kadn er

ke e

aslr ve

erkek

haks z

yere

kendisinin

kadnn

peinden gitti ini hayal ed er, oysa kadn onu a rr.

Erkek
ce

manastrlar

daha

deerlid ir,

ten onlarn

a kln

erkek old u u
da

gc

kadn

kadn

erkeklerin

bandan

i in

kudreti

old u u

manastrlarndan

strap

ve

iin

strap

sevilmed i i

da art k
bir d nya.

derin

denizin

kendimize

de il,

kp
tre

almaz,

parasz

iin

Gzel grnm, kahkahalar, oyunlar,

vimlili kler;

ihtiya c

gle

e kmez,

olma d

iin

aka

ayn

ve

son

dere
yoktur,
erkek

kald ya

e ker,

kadn

strap

eker.

vr zvr ve se
kp n

altn

a i t old u umuz siyah

30

Erkek
d nya
Sayn
rak,

kad n a

bala ngc ndan

Anne

bunu

Medea'dan

A n n e'yle
s nn
ll

k a r

ya ratld
bu

kabul

ve

ya n a

eer

d i ren seydi

deimemi

etmiti

ve

bir

olurdu.

btn

ola

ok

Antigone'ye

benziyordu,

Sayn

akl

yrtleb i l i r,

Sayn

kafa

birl i kte

iinde gzel

tler

ve d rst,

namuslu,

veren

ve

k u s u rsuz

Anne

aydn l k

bakl,

b i r erkek ta

yordu. N e yazk k i hasta l k o n u n en soylu n itelik l e ri

ni alt etti, biz teni ona tekrar tekrar strap verme s i n
diye zihnimizde ldrdk o n u , p e k az ac ekti, ya l
n zca da lm nden nce k i saat lerde.

31

kiyzllmz gsterd i k, o n u n korku v e umut

laryla

oynadk,

en

kor k u n

komed i

oldu

bu,

ge le

n e klerimiz bize b u n u dayatyordu ve b u gelenekl ere

cepheden sald rmaya cesa ret edemed ik, b u t i n sel ci
nayete zlyorum,
d i m,

hast a n n

oysa

ben

te n aziyi

k a n d r lmamas n

ve

terc i h

ca n

eder

eki meye

balarken kendi b i l e re k lmes i n i isterdim, tek vicdan

aza bm

bu.

Zava l l

Say n

A n ne, merhametin

ku rba n ,

merhamet o n u dknlkten k u rta ramad , bizler o n u

kafas n n
heyhat,

d i re n emed i i
n e hayat ya,

bir ltuftur.

i l alarla

ldrdk,

yaad,

b u n u n ya n n d a fiziksel cinayet

32

Nasl davra nma k gere k i rd i ? Say n Bayan Anne on

dan

esi rgedi imiz

l l n d a n

sz

gze l l i iyle
kvra k

lmektense

zeka

maktan

aklama l a ra

ed iyordu

koket

Berli n'de

dayanr

asla

ya l a nmay

bir

ho l a n yord u,

y l l a rnda

ama

k a d nn
gen

ok

bir

myd ?

l m n d e n

tercih ederdi,

zekas

d e i l d i r,

ka d n ken,

e l e n miti,

Ya
de i l ,

n eel i

bu

yaa

1925-1929

ve

uar

b i r ya n va rd, b u o n u sade b i ri yapyordu. B e n i tuhaf

b i imd e traj i k b u l uyordu ve
benim

ka ramsa rl ma

beni mahkum etmeden,

ka plma dan,

btn

kad n l a r

da b i r zengi n l i k o l d u u n u ve erkeklerin b u n u zar zor

seze b i l d i i n i i ti ra f e d i yord u.

33

Sayn

Anne

sarsld n,

znde

bence

rperdi ini

i t i raf

ac l

biriydi,

ediyord u ,

genken

ama

tela

kadar cesareti de vard , dengesini kendi kendine sa

lamas kiisel
Sayn

Baba,

zaferi

olmutu.

deneyimli

na kouyord u .

erkek,

Sk

sk

baylyordu

gzel kad nn

ve

imdad

Say n Anne'yi ka kez baygn grd

m tahmin etmeye cesaret edemem, kendine gel

di inde,
l dn

yle

u zaktan

sanyordu

gelmi

ve

ol uyordu

yardm

ki

genellikle

ed ilmed i inde

kimi

zaman vard son buna cevap olmuyord u . Zay ft ve

d i renci onu b itap dene d ek destekl iyord u.

34

Bu

ayrnt l a ra

gi rd i im

iin

beni

balayn

ama

bunlar nemli gzkyor: Sayn Anne'nin kan gru b u

AB'yd i,

benimki

A,

bakl rsa O grubu

sv laryla

i lg i l i

babamn ailesi n d e
basknd . Zava l l

gryor,
de

m i zacyl a

s a l kl

ta d,
yor,

bu

kendi

karakteri

deilim,
da

beni

do a l

mahkumdu

ve ha

o kendini

sal kl

yazg l yd ,

vnyordu,
nk beni
onunla
kaos unu

syl enene

Sayn Anne vcut

denen hasta l kla ra

bis tmrlerden lmeye

ise

sa lkl
dokuz

ayn kazalara
amt,

bir savunma mekanizmas

deildi,

ben

ay karnnda
yatkn kl

hayranlk

ve rici

ol uturdu, bense

benim kaosumu aamadm, bu yzden yok olacam

kesin.

35

Ken d i si n d e
ona
u

eytan

ya k n d a n

tuyu

b a k l d nda,

old u u n u
bala ngta

hayranlk geiyordu. Cazibesi,

namad m

baka

kaynaklardan

bence,

sylyordu,
neden

old u

b e n i m uza

beslen iyordu.

Drt

ba mam u r bir kadnd, ne zama n bayl p aylsa der

ha l

p u d ra l a r n

dncesi
dek

onu

koketlik

b i l iyordu

ve

ve

fa r l a r n

istiyord u,

yl e rktyo rd u
disiplinini
bata n

korudu,

karr

olan kad n l a r kon u s u nd a onu

sn n gerekeleri ona yetiyord u .

ki!

hoa

gitmeme

lm ya klaana

nk

karmaz

dnyay

iyi

ba la namaz

h a rekete geiren zeka

36

korkt u u n u

Onun

b i l iyorum,

hep yrekl i gr n d ba n a , ben

r u h gcn e

daya nyordum,

b i l mek

b u n u n la

iin

ama

yaa d

s rece

onda grd m b i r

o da kayg l a r na

sil ahla n m t.

d i re n e

d zend i,

gn

yayyordu orta l a, a m a b u d gr n m sonuta ka

ostan

ve

kara n l k l a rd a n

s rekl i

yen iden

fethed i l e n

b i r eser o l a rak kald: Sa y n a n ne, boyun ed i i e l i

kileri

hissetm eyecek

d n huz u r b u l s u n !
u a n

kadar

ok ac

zekiyd i.

acl

ka

ekmiti ve eriyip gitt i i

n ihayet d i n l e nmekte, h e m de

b i r uykuyla.

Zava l l

i l k kez r yasz

37

Daima
ramen

rya
bana

gren

anl atma d

lenmesinden baka
dlerde,

be

ve

ya

u y kusu

d lerin

birbi rine

ek

bir ey olmayan Sayn Anne,

bu

da

alt

bu d lerin-

-srarma

yandayken

koleradan l

m olan kendi annesini g i d erek daha sk gryord u:

Bana

ya lnzca

hissed i lmez
b i lgi
onu

bu

bir

gidi atnn

verd i ini
uyar yordu,

uyarlara

kadarn

u ursuz

kehanette

syleyebilmi ti.

yan

rya l a rnn

sanyorum,
ama

k u l a klarn

buluna b i l ir,

kendi

lmekten

t kamt.

Bir

doas

Byle

hakknda

derinl i k l eri

belki

ekind i i nden
kez

nde de i l alar a k l nn ha kk ndan gel d i l e r.

bir

hasta l nn

yataa

bu

d t

38

Say n
rum,

An ne'nin

bu

d nya

i n a nlarndan
ti:

d nya s n

kayg n n

imdi

hakimiyeti

u ta nd n d a n

onlar

kefediyo

a l t ndayd,

benden

bat l

gizlemi

H e r ay e l i n e a l t n a l arak Ay'a ses l e n i yordu, sonra

beni

hay r

kapatmay
sessiz

yord u ,

d u a l a r n
ihmal

kalmam

byl ere

az

gizli

ha k k n

inanl

kendi ni,
yememek

olduunu

zorl uyordu,

d me

gerekmiyord u ,

kaptrmt

ama

bat l

a l maya

etmiyordu,

muskalar
kem
iin

iti raf

dola p la r

di kerken

benim

kok l uyord u ,

gzlerden

eki n i

yal and ka

edeyim;

daha fazla kurnazlkla kendini gizlememise.

tabii

daha
eer

39

Onun

kara kteri ne

pek

b i r hayra n d m,

en

iyi

ya n

ise berrak v e tutarl a k l yd. Say n A n n e v e ben, f i l o

zofa

a k l

duk,

saysz

a n layarak,

yr tyord u k,
kon uda

a n l a yor

b i rl i kte

keifte
ve

s u smay

b u l u n a ra k,

neredeyse

hi

da

b i l i yor

bi rbirimizi
tartmyor

duk. Onda do a l b i r nezaket vard, st ne b i r de za

rif b i r ek i nce,
ona

sitem

onlara a l a n

iki

a i l e n i n men s u p l a r da

ediyorlard,

n k

b ra kmyordu,

insan larla

onu

yorl a rd ama b u n u n tam da

kibirli

bu

mesafel iydi,

olma kla

kibir olmad n

la rd, olaand l n n da etkisi vard .

konuda

sulu
b i l iyor

40

Sayn

A n n e'yi

yakyoruz

bugn,

f rna

kadar

i ki

miz e l i k ediyoruz ona, Say n Baba ve ben. te ora

dayz,

fr n n

insan

tefekkre

bi lmiyorum

sti l i

mkemmel,

da lmaya

ama

ilk

kez

evresi n d e k i

tevik
gne

ed iyor,
b u l utlar

ka

ga l eriler
gndr

del iyor

ve

hafta l a rca s re n rzgar, yamur ve so u klardan son

ra

bizi

tekra r

styor.

l leri

gerekd

olara k

ben imsiyor,

ti d i r.

Fui,

non

Ken d i

kabul

sum,

h a l k,
non

l lerimizi u n utma lyz.

ett i i

asla

ca n l la rd a n

yen i d e n
c u ro,

yaamayan

ite

daha

a n msama

ha l k,
ca n l
i bade

benim sloganm,

41

l l erimizi
modell erin i
mize

izi n

takip
var;

k l l erini

olarak

etmemize

gerisi

sak lamak

yasa klyor,

ise

d uvard a k i

kk

cesed i

rmeye

zarna

gl n

bir

bu.

benim

Ben

a rt k

eserim

onu

ek i l d e

ve

c i l ve

i sterd i m,

k l l er,

iyi

u n utma l yz,

eserler i n i
naz.

Fra n sz
bir

iekler

olmayan

A n n e'n i n

yasa l a r

ve

bunu

ka pat l acak
gid i p

b rakmaktan

insann
ek i p

onlarn

s rd rme

Sayn

gze

b rakmaktan

h i likten

ama

me
daha

d i rilmili i yim,

karyor,

a rt k o

benim kzm o l d u , iimde h i h zn yok, Sayn Baba

da benden daha az so u k ka n l de i l.

42

lmek ne basit! lm iyi bi r ey, yalnzca k rlerin

lmden
rum,

patla r,

ben

a rtk zecek sorunu

olmazd,

seksen

ya nda

Sayn
yok,

onu,

iindeki

benimle

lmek isterdi

nin derinlerindeki rpertisine

d irirdi

Anne'ye

imreniyo
h emfikir

kukusuz,

ii

ramen her ey sevin

mutluluk

kayna

kasvetl i

ve

h uzurl u, sakin ve umutsuz o l an benden d a h a fazlay

d.

Ben ki

ylda d rt kez d grdm hat rla rm

ve kendimi gnll o l a ra k mutlak

merim, en akl l

bir

i lgisizl ie g

kadnn zaman zaman ya pt aka

l a r n esi ri b i l e o l u rd um.

43

Sayn A n n e gen el l i k le a kacyd ,

ti,

kafa s n d a

yannda
kt
ste l i k

tuhaf,

yaamak

ruh
de

lg n ca
ok

hallerin i

skn ty

uzaklatryordu,

kovuyordu,

esprisi

boldu,

P n yumua k b iimde atlatt v e b u onda

yen i trde

at,

a layc l

onun

d n m n

yol

bir

hotu,

derece nazik

dolard ,

vard . Ya

niteliklere

ineli

son

fi kirler

and a n

iti baren

k ad n l k

er

demlerini yitirmede n d rst bir erkek oldu, her eyi

kon u k

edebilirdi,

har i ka l a r

yaratt,

genli i n e

vermekten ok olgu n l u u n a hayra n d m.

deer

44

Bizim
noktada

denektamz
ken dini

olgu n l u ktur,

ya l a n l a r

ve

b i rok

glgeleri

kadn

ortaya

bu

k a r:

Do u rga n, a l k a n ve sofu olduklar

iin

vlen

a i le

s izi

balayacak

analarna

hibir
lar
l
ve

eyleri

ktlk

ya k n d a n
olmad n

lakn
Anne

ve

grrsnz,

yapma la r n

yara t k l a rd r,
benim

b a kt nzda

ha ra b e
i n a ncn

dinle

i n a nla r n d a n

e n gelleyen

cazi besiz,
diye
ya r

i n cel i kten

yol d a

ke n d i n i fe lsefeye verd i .

b rakt
asla

a pta l l k

ypranm

zaval

yoksun,

ksz

adland rd m,

alay ed iyord u,
vazgeti,

onlar

d zenin,
kad n l a r.

i badet etmedi,

lmnden

bu

n ceki

ah

Sayn
bat l

y l l a rda

45

Say n

Anne

ve

ben,

kend i l eri n i

sofu

sayan

ama

ka r koca hayat yaaya n , d a i ma gn aha batan ve da

ima

bal a n a n

Onlar

olduka

bu
iyi

diye n i tel iyordu,

yordu.

Rahip

kad n l a ra

g ler

gibi

ta n yordu,

o n lar

h a yasz

kocal a r n a

grd n d e

da

sevimli

yapyorduk:
kad n lar

hayva n la r di

ok rahatsz o l uyordu

ve

kader eyta n g i b i i rk i n b u s i yahi adamlardan b i r i n i n

hasta nede

onun

ka p s n a

mes i n i

isted i : Tan r'n n

b u eli s i n i a rbal b i r havada kar l a d ve h i b i r

nuda

ona

tesl im

olmad,

akl n n

ka l a n

k smyla

ko
si

lahland ve b u ilk teselli e d i c i n i n , a r d n d a n d a o n u n

yerine geen dier iki s i n i n ite n l i i n i so uttu.

46

Sayn A n n e bana az ok sofu kad n l a ra k a r mut

lak

kmseme

a ramzda

a l a d ,

bunlarn

d n yorum,

gayet

aklda

de

i lenen

gere k l e r i n d e n

ha k l yd
zinalar

daha

ve

laf

ol d u u n u

namussuz.

Sa

y n A n n e uyurken ld , gc tkendi ve tre n i n t'si

bile

olma dan

ya k l d .

Benim

szlerime

i n a n yordu

ve ona , olur d a Ta n r varsa k iisel olamayaca n ka

ntladm,

n k

kiin i n

oluturucu

esi

s redi r

ve

sonsuz lm de btn yaamn d i yetid i r. B iz, lecek

ola n

seviyoruz,

ken d imizi

hissetti imiz iin seviyoruz.

lml

ve

tehdit

a ltnda

47

Tanr bizi sevmiyor ve b i r sevgi nesnesi de de i l ,

Mistisizm

znde

malktan

baka

b u lma

i htiyac

varsayd klar

Narsisizm d i r,
bir

ey

kendi

k iisel

deild i r,

alalmalarnn

figrl erin

Tanr

ise

yoksul larn
kan t d r,

gerekl i inin

de i l...

sa

tese l l i
yoksa
Filozof

larn Tanr's bana yeter, ben de b i r k i iyim ve kendi

d mda k imse aramyorum, mebbet lme razym,
kurtulu

fikri

mak metafizi k
trl

bana

bir

taknl k g i b i

b i r tecavz yalnzca.

Mesi hi l i e

ermi ler gi bi haklyd.

kar

Klasisizmi

gel i yor,

kurtul

Sayn Anne
terc i h

her

ediyordu;

48

Sayn
kalma
batl

Anne

ve

lerden
daha

znd kt,

yznn

inancn

Kad nlar

bir

daha
az a k l

kzarmasna

kkn

ac naca k

yine

yol

kazmakta

d u rumd a,

fazla

de

tehdit

a l tnda

yrtt k l erinden,

y ifade etmekte g lk

a an

ok

onl a r

oc u k l uundan
u

glk

b i rka
ektim.

kend i leri n i

erkek

hi ssediyorlar,

ama

ilerini kemiren rk

ekiyor l a r, onl a rn vefaszl-

doann onlara s a l a d bir destektir ve hi ayrm

yapmadan

inanma

dan

bir

ihtiyac

ise

zaafla rnn

iti rafn

asla

olmamtr. Annem yalnzca

b i r kadnd ve fazl a d a n

b i r ey olamama ktan stra p

baka

ekt i inde,
koptu.

ey

sanki

bylenmi gibi,

kendi

doasndan

49

Beni

zen ey l m d e il, l m ek ilen straptan

ve gsz dmekten daha iyidir, Sayn Anne lmek

le iyi etti; b a n a ac veren ey onun b ra kt ve ben i m
dold u rd u u m
mu

bo l u k

olmasndan

ac

deil;

yaln zca

ekiyoru m ,

onun

y lla rca

hasta

h a sta

ol

olma

sndan; s te l i k ho kad n n ya a m a ac, k i m se bek

lemezken,

hatta

ken d i

de

bilmezken

arplm t.

En

azndan ke n d i me kzacak b i r ey yok, ben ona fazla

syla tabiyd i m, hatta a r tabi ol d u u m u , benden b u
kadar sayg

beklemediini

o n a d i re n m e m i i sterdi.

ken d i

de

iti raf

ediyord u ,

50

Ben onun ebedi ocu u oldum, benim iin zl

yordu,

ama

ball n ,

benim

m i n n etimi n

sayg n n

tad n

f a rkndayd ,

bu

kartyord u ,

kayp

a n l a rda

kendi bencilliin e kzyor, kimi zaman kend i n i sulu

hissedi yord u :

"Seni

d i m,

b i lmez

doymak

d u m ama
den

daha

seni

bir

fazla

kendim

anne

saka t l a d m,

de

sana

istemeden

sanmyor

oc u um.

ken d i n i ,

a rzu

ye ti t i r

iin

o l d u u m u

zava l l

koruma l y d n

ln istemesem
yapamadm ve

yalnzca

ettiim

An nen

senin
tm

kt
iyilii

kendimi dndm. Biraz

daha kaba ol, b i ra z n a nkrlk be n i teskin eder, zn

de hepimiz korku n bencille r i z ..."

51

O,

ksz

a lam t

ki

olmaktan
bir

ok

ekmiti,

anlamda felekten

annesine

intikam

yle

almak ve

ar b i r dknlkle stne titrem e k i i n tek b i r o

cuu
kadar
daha

olsun
btn

iste m i ti.
efkatini

yaammn

pmes ini

Kucaklamalaryla
gste r i p

ortasna

beni

gelmeden

istemez ol mut u m ,

sevgi

beni

boacak

bkt rm t
beni

ve

k i m senin

gsteri l eriyle le

ne d e k yetecek denli dol mutum, fazlasyla nazl b

ytlmtm, ama
kr

borluyum,

bu b i r gtr, bunun i i n teek

doru dzgn s evilmemi, glmse

menin glgesiyle cezbolan

sevgi d i l enecek deilim.

erkekler

m i sa l i

okanma,

52

Pa ris'in
oldu,

gezi n ti

Sayn

yerle r i

A n n e'yle

benim

hac

karlamadm

mekanla rm
tek

bir

yer

yok, hayra n l m hz n l e a tba gi diyor, eh i r ben im

gzmde b i r a lametler orma n ,
ha t rlatyor ve

hi d urma d a n

her ey bana kaybm

yen i l en e n

bir tr

mu

cizeyle bana onu geri veriyorlar, hi grme d i i m

fasad

a rpyor gzme

An ne'yi

unuttuumu

olmad kad a r gerek,

ve

hatrlamam

sanyordum,

oysa

i stiyor,
va rl

bir

Sayn
hi

ls sa l n d a n daha c a n l .

B u n e srpriz, b u n e zenginlik, b e n im gibi kukucu

biri i i n n a s l b i r vahiyd i r bu!

53

Bura n n

tad n ,

son

kez,

Say n

An ne'yle

kan tkrmesinden b i r hafta nce,

b i rli kte,

Old Engla nd'd a k i

s o n giysi p rovamd a n s o n r a , Je u de Paume Mzesi'n i n

kar s n daki
ay n a

Smith

ay

yaklayord u k .

bir yorgunluktan

salonunda

Say n

rahatszd,

Anne

k a rmtk,
mevsime

asl n d a

ar

ekim

balad

bir

yorgun

luktu, Say n A n n e artk pek yryemiyordu ve dn

yolund a,

b a n klarda

oturmay

tercih

etmiti,

benim

de gen i daireler izerek etraf n d a dnmem i i n rica

etmiti.
yl nda

Smith'te
onu

a l a n l a rd a n

grm

b u raya gelmiti.

birini

o l d u umuz

ta n d k,

1 948

Rumpelmayer'den

54

Tui lerie'de

att m

her

a d mda

pyordu ve y l l a r n saatle r i n
r n

bulank

kavga la r,

anlar

zerime

izini s rd

ya

bu a n la

d nme yetimi el imden

alan

b i r u u l t u d o l d u ruyordu i ime. Savatan n c e miydi,

yoksa
ey

son ra

m?

stste

H a n gi

biniyord u ,

k a l m s ra s n d a ?
son unda

kendimi

Sa n k i her
bile

ayrt

edemedim, sanki hem o n hem on be yamdaydm,

hem

otuz

hem

krk

kavumutum,

ama

leyecek

sahi p

gce

kar gi bi eriyord u.

ya n d aydm.

Heyhat,

kend imi yle yitirmitim

zn e

olmad n d a n ,

zama n a
ki,

der

hazinelerim

55

Bu neyi kantlar? iirsel bir kafam olsa da, bunlar

sistemin zaaflardr, dnya naslsa yledir ve sembol
ler ise hayallerin zaafdr. Sayn Anne'nin biricik bir
yan yoktu, dnya ise hayranlk verici ve genellik
le daha bahtsz kadnlarla doludur, ite nesneliim
bana bunu retiyor ve ben de bu derslere uyuyo
rum. Sayn Anne daha gen lm olsayd ben daha
sefil olurdum ve beni yokluuna kelimenin gerek
anlamnda

altrd

iin

ona

teekkr

borluyum,

bedeninin k onun yitimini benim iin daha ha

fif klyor ve yok olup gitmeden nce bilincini yitir
dii iin de ona mteekkirim.

56

Sayn Anne kadnlar hakknda bana ok kt ey

sylyordu,
ca

kendi

kadnlar -ona kalrsa- canavard,

karlarn

dnyorlard,

erkei

yalnz
yaama

niyetiyle kovuyorlard ve onu asla iddia ettikleri gibi

sevmiyorlard,
kalyorlard.

sonuta lnceye dek yabanc olarak

Kendisi

de

bana yzn retiyor,

yz

kt

grndnde,

kusurlarn gsteriyor, sonra

da ustalkla far sryordu ve beni deiim zerine

dnmeye davet ediyordu, bylelikle gzm aa
rak beni kendi cinsiyeti konusunda soutuyordu, ni
yetine byle ulamt.

57

Sayn Anne beni tiksindirmeyi baard iin kimi

zaman kendini sulu gryordu, bunun iin onu pek
sulamyorum,

yalandka

nefsime

egemen

olmak

bana daha az ac verdi. O, ocuk kalmay benim iin

bir grev kld ve beni teselli etmek iin de ok uzun
ve ok mutlu olmasn arzulad yallmdan sz
ediyordu:

Beni,

ak

sakallarmla,

yan

banda gr

meyi diliyordu, kskand dier kadnlarn gznde

benim bir erkek olmamam nemliydi.

Btn anne

leri vyor, btn kadnlar knyordu, sonra da be

nim ikincilerden uzak durmama zaman zaman a
ryordu.

58

Hayat,

bizim

yaama

nedenlerimizin

yannda

hitir, Sayn Anne yaam sevmesine ramen bunu

hissediyordu. Onu ngiliz ya da Alman sanyorlard,
bu da durumu kolaylatryordu, kimse onun Yahu
di olduuna inanmyordu, Yahudiler de onun ken
dilerinden

olduunu

girginliinin

ve

renince

rahatlnn

aryorlard,

baka

kayna

onun
yoktu,

ben de bunu ona belirttim: "Zavall Annem," dedim,

"mutluluunu

bilmiyorsun,

teyzelerimden

birine

benzeseydin hayal bile etmediin eye maruz kalr

dn, nefret ve aalama her admnda karna kar
d, dengen kalmazd, dengeni yitirirdin!"

59

Ona biraz imreniyordum, ona benzemek isterdim,

sonunda
gre

onun

hizalamay

stilini

benimseyerek

baardm.

Onun

kendimi

yetenekleri,

ona
gl

ve incelikli olduklar belli olsa da, serbest kalmad

lar

ve

np

meziyetleri,

gitti.

Kendi

kullanlmadndan,
yetilerini

nadasta

gerekletirebilmek

s
iin

Sayn Baba'y ve beni feda edebilirdi, ama kendini

Kutsal

Metinler'in

altnda

saklayarak

yaad,

kendi

snrlarnn berisinde len birok kadnn yazgs da

budur... Aslnda olmay hak ettii ey, varlnn gl
gesinde kalmt,
ye geiyordu.

dolaysyla bizimle tatl

tatl iliki

60

Sayn Anne benim iimde yaad, onun iin gz

ya dkmem gerekmyor, cisimleti ve ben onu ba
rmda tayorum, o benim ocuum, oysa unutaca
m

sanmtm.

Nafile

kurumlanrnayn,

hayr,

Sayn

Baba, o yok olmad, onu benim iimde bulacaksnz,

gzyalarnz
en

azndan

kurulayn.
Yahudilerin

Mutluluumuz
olabilecei

llyd,

kadar

mutluy

duk, nk Yahudiler pek mutlu deildir, akl yr

tp

hissettiklerinde,

yntemli

iyimserlikleri

temel

deki irenliklerine tanklk eder ve umut zerinde

bir eyler ina etmeye kalkyorlarsa, imdiki zaman

ellerinden kat ve tutunduklar her ey toza dn
d iindir.

61

Sayn Baba beni okurken hznleniyor, ama o te

selli bulur nk uar bir eilimi var, bu da yaama
y salar ve insan yalandka bu bir ayrcalk olur.
Yaammzn

akn

lm

kadn

aramaya

ynelte

ceiz, vaktiyle ona elik ettiim sokaklarda geziniyo

ruz. Paris 1929 ylndan beri pek deimedi, bildii
miz yerleri defalarca dolatk, ben artk bir gizbilimci
ve yorumcu oldum, Sayn Baba'y trbeden trbeye,
sunaktan sunaa gtryor ve ona kendi ilmimi, an
larn ve sembollerin corafyasn aktaryorum.

62

Sayn Anne ve ben birlikte yayorduk ve benim

renim yllarm boyunca ayr kalm olsak bile bu
ayrl telafi etmitik, bir daha da ayrlmadk, bizi
daima birlikte gryorlard, birbirimize gceniyor ya
da matrak geiyorduk. Bu krk drt yl boyunca, be
ya da alt yakn ilikinin bir yzyldaki grmesin
den daha fazla

grtk; kucaklamalarmz istatis

tiklere geer, hatta kimi zaman biraz bkknlk hisset

tiim de oluyordu, onun burnu milyonlarca dudan
andrd

Roma'daki

Aziz

Petrus'un bronz

ayana

denktir benim iin, bir iki kaburga kemiini inedi

im bile olmutur.

63

Sayn Baba'ya Anne ile Oul'un birlikte gezindik

leri ve alveri yaptklar kutsal yerleri retiyorum,
sohbetlerin konusunu

ona gsteriyorum,

unutulmu

birok ona trensi bir havada retiyorum. La

martine heykelinin birka adm tesinde duruyoruz
ve

sonunda,

Avrupa

adm tesinde,
lun

her

dnemecinde

manzarann
onun

Konseyi

olmu

Orman'n snrnda
Sayn

atonun

yz

oturuyoruz, yo

Anne'yi

hatrlyoruz,

her engebesi kelimenin tam anlamyla

Anne'yle

evrili

gryorum kendimi, her yandan geliyorlar ve

figrleriyle

sanki

her yata gibiler.

dolu,

dzinelerce

64

Zaman yeni bir boyut edindi, dadan inen sel gibi

kayor, sonra engin bir dzln iinde
redeyse hareketsizleiyor,

aniden ne

nehir yatann snr yok,

yorulmak bilmeden birbirini izleyen saatler geveke

uzayp

gidiyor

ve

yolda

iyice lgnleiyorlar,

kimi

zaman ise kendi zerlerine gelip kapanyorlar, yap

sn analiz edemediimiz ve bize sonsuz nsezi sa
layan bir aknlk hissediyoruz: Gemiin eseri bu;
dirilen ve srenin akn frenleyen, bizi bir araya ge
tiren zdelik dolaysyla oaltan.
byle dolduruyor, lyken.

Sayn Anne bizi

65

Sayn Baba ikna oldu: Sayn Anne bizimle birlikte.

Sayn Anne bizi koruyor, Sayn Baba onu seve seve
tanra

yapar.

inancyla

ilgili

konularda

onu

niye

rahatsz edeyim ki? Benim duygum bu deil, ller

ldr, ama bizler onlar yok olmasn diye yayoruz,
bizim edimlerimiz ve eserlerimiz hem onlarn tutu
mundan

esinlenebilir

hem de anlarn

srdrebilir,

ama asla daha teye gidemez. Sayn Anne, btn ni

telikleriyle birlikte, ona dair izdiim resmin dengi
deildir,

itiraf ediyorum:

varyor ve ben kendimi

Benim

yargm

kkrttm

yceltmeye

hayallerin esiri

klyorum, ite esir dtm ve byle olmay ise hi

olmad kadar onaylyorum.

66

leceini

bilmedi,

iyilemek

ve

yaamak

istedi,

lp gitmeden daha birka hafta ncesine dek pro

jeler tasarlyordu,

svire'ye

yolculuk yapmaktan

ve

Victor Hugo meydannda gzel bir daire satn almak

tan sz ediyordu, fkeden tepesi atsa bile onu has
tanede tutmak iin biz de onu paylyorduk, kendini
zayf hissediyordu,

ama hi ac ekmiyordu, ilalar

i gryordu, hasta olmad yanlsamasn salyor

lard ona, bizim elimizden kap gidiyordu, onu hi
tanyamyorduk.

Ama

ne

yazk ki can

ekienlerin

o son mutluluunu yaamad, hayatn yeniden ya

amad, o hayat ki, skntlarna ramen, mutsuz de
ildi.

67

Mays aynda hekimler toplandlar ve onu son kez

mahkum

ettiklerinden,

hep

birlikte

Sayn

Anne'yi

teskin etmeye ve ciddi bir eyi olmad konusunda

ona yeminler etmeye gittiler. becerilerini birle
tirmiti, onlardan nce gelenler de vard, onlar izle

yecek olanlar da. Sayn Anne

szlerinden

kuku duymad,

onlara kulak verdi ve

itah

hala

yerindeydi,

yz yanltabilirdi, hala gazete okuyabiliyor ve iman

konularnda

gevezelik

edebiliyordu,

odasnda

dola

abiliyordu ve kendisine p udra, far, krem ve losyon,

ayrca eit li incik boncuklar almaya beni gnderi
yordu.

68

Onun

ban

ykamam

gerekti,

salarnn

yarsn

yitirmiti, herkesin imrendii salar sar ve doall

nda bukleliydi, artk kuafre de gitmiyordu. lalar
bu

salarn

hakkndan

gelmiti,

buna

zlyordu,

ben de onun kadar zlyordum, boynunun ne kadar

zayfladn

gryordum,

omurgalar

saylyordu.

gnlerde, olaanst bir anda ocukluunu hatrla

d, asla geri dnmeyen ocukluunu: Yanlarnda s
palaryla evden eve giden Konstantinopolis'teki sat
clarn lklarn taklit etti.

69

Beni hala heyecanlandran ve tarifi imkansz bir

mutluluk

havasyla

bana

sradan

eylerini

tekrar

tekrar anlatt, yazarken boazm dmleniyor hala.

Bence strap kusursuz mutluluk kadar uzun boylu
deil,

Sayn

Anne'nin

klan yeteneklerinin
luu

hissettii

kendisini

son derece

sevimli

karl olarak kusursuz mutlu

kansndaym.

Sayn

Anne'nin

skn

tl biri olduuna eminim, ama dertlerinin devasn

da

yannda

tayordu,

memnuniyetinin

gc

acla

rnda yoktu, bu devalardan birinin ben olduumu

ve benim

evliliimin onu cidden tesellisiz kldn

hissediyorum.

70

O mays ay ok daha trajik oldu, Sayn Anne'yi o

srada kaybettim,

yoksa eyll banda deil,

nk

artk kendisi deildi. O mays ay bizim son yakn

lk anmz oldu, sa elimle ellerini tutuyordum, sol
elim alnndayd:
Ayn
cesiz
sonra

gn,

Hala az ok rahat soluk alyordu.

mcadele ettiim

hareketinin

esiri

byk acnn

olarak

Lamy-Trouvain'deydim,

Orman'da

hava

artc

dn

kotuktan
biimde

scakt ve gne o zamandan beri, Sayn Anne'nin

yakld 12 Eyll perembe gnne kadar bir daha
ayn gte parldamad.

71

lm

olan

Sayn

Anne'nin

den yaayacan biliyordum,

benim iimde yeni

ben ki o mays ayn

dan beri onun can ekimesini bitmeyecekmi gibi

grm ve en ksa srede son nefesini vermesini di
lemitim, artk ayaa kalkamayaca ve ac ekerek
yatakta eriyip gidecei, sonu nceleyen o dehetli
dknlk hali
mitim. Ona

gelmeden

bakmaya

son

nefesini

versin iste

cesaret edemedim, karlaa

cam eyin binlerce baka grntnn yerine ge

mesinden korkuyordum, ksa kesmenin daha hayrl
olaca eye sayg gstermek zorunda brakan ahlak
mza lanet okuyordum. Sevgili kadn ho bir lm
hak ediyordu, yoksa donup kalm gsz doktorla
rn ortasnda zlp dalmay deil. ..

72

Bunu da syleyeyim mi? ocukluk anlarm bana

dokunmuyor,
tamamen

ilk

ilgisizim:

yirmi

ylm

Sayn

karsnda

Anne'nin

neredeyse

beni

mrebbiyeyle yetitirdii doru, bunlar

bir

yn

birbiri ard

na benimle ilgilendiler, alld zere hepsi de ol

duka eitimli, ok dzgn davranl ve sayelerinde
sevgili anne babama kimi muaeret dersleri verebil
diim kz kuru/aryd. On drt yl akn sre boyun
ca Sayn Anne'yle yalnzca bayram gnleri ya da ta
tillerde dar kyordum, onu iki gecede bir ancak
bir, iki saat grebiliyordum.

73

Sayn Anne ld m? u an iin hibir ey dei

medi, Sayn Anne geri gelebilir, sanki yata bile onu
bekliyor, byk ve kk gardroplar, komodini ve
ifonyeri,

mantolar

ve incik boncuklar,
geip

gidiyor,

geriye

ve

giysileri,

hepsi

amar,

biblolar

onu bekliyor. Yaayanlar

nesneler

kalyor,

Sayn

Anne

bunun farkndayd, Sayn Anne bunu sylyordu ve

ben ona nesnelerin devletin gznde daha nemli ol
duunu sylyordum, benim gerekelerim onu z
yordu ama doruluklarn kabul ediyordu, ykld y
klacak bir binay desteklemekten ya da bir galeride
ki tablolar restore etmektense bin ocuu yaamaya
armak daha az masrafldr.

74

Nesnelerin
lar

aknla

yaam

onu

rktyordu,

bouyordu,

ortasnda kendini

tehdit

bunca
edilmi

tasasz

salamlk
nesnenin

hissediyordu,

ama

niye? Bu nesneler de sras geldiinde ona tanklk

edeceklerdir, onlar da az ok onun doasnn para
sdrlar,

Sayn

Anne

onlar

insaniletirdi,

onlar

ye

terince uzun sre koruyacamz dnyorum. Sa

yn Anne yalln eiinde ld, altm iki yana
gelirken, en fazla ellisinde gsteriyordu, iyi zamanla
rnda daha da az gsteriyordu, yalansayd ufak tefek
biri olurdu, her eye ramen bundan ac ekerdi ve
sahip olduu btn felsefe bile onu kadn olarak akl
yrtmekten alkoyamyordu.

75

Ben ne acy ne hazz seviyorum, kadn dnyas

beni cezbetmedii gibi ikna edici de gelmiyor, An
nemin

iindeki

derinliklerim

kadn

souk,

beni

tasasz,

asla

ekmiyor,

arzudan

ve

benim

endieden

nefret ediyorum, Sayn Anne de benim bu meziyetle

rime hayran olmuyor deildi,

benim zgrlmn

kaynan burada gryordu. lm beni uzun sre

sarsmayacak,
yor,

nk

Sayn Anne de

yannda gtryor,

artk

hibir

ey

beni etkilemi

benim kayglarmn kalnt larn

onun sonu

beni zgrletiriyor,

ayaklarmn altnda dzenden baka bir ey grm

yorum, kaos yok oluyor, her yer l l, benim iim
de sakin bir gven gibi doduunu hissediyorum.

76

Bir sre sonra Sayn Anne'yi dnecek durumda

olmayacam, i g ve gnler galebe alacak, bk
knlkla her eye yeniden balayacam ve merhume
nin ans bir simgenin iinde silinip gidecek. Sayn
Anne beni
tini

kadnlardan kurtard, ona mteekkirim,

varla raz ve kle klan yazgnn yknden kur

tard beni, yazgnn varlnda olamadm eyi artk

oluyorum ve Sayn Anne hayattayken grndm
ezeli ocuk halim sonunda onun yannda yok oluyor.
ki

lnn birlikte yaklacan dnyorum:

Onun

iin olduum eyi yannda gtryor, beni kurtard

iin ona minnettarm.

77

Her yerde ac var, ilk grev acy ortadan kaldr

mak, ac akn parasdr, ak ve ac ayn izgide y
ryorlar, ne kadar az seversek o kadar az tehdit altn
dayz, sevginin z soysuzlap rpermektir, severek
bakalar iin rpermeyi reniyoruz ve kayg zinci
rini

boynumuzda

bakirelerin
kzlarn

tayoruz.

Yazglarmz

en masum

gzlerinde uyukluyor, en hayranlk verici

glgesinde

klelik

silahlarn

kuanm

ryor, yanlsama her kuakta yeniden douyor, sar

lp

kucaklamalar

yanlsamay

srdryor;

yzyllar

ve binyllar var ki bunun tek aresi cinsel perhizdir.

78

Kadnlar bizim dmanmz, anneler de bu zc

kuraln

istisnas

kurtarmaya
maya

deiller,

yaryor,

yaryor,

anneler

eserler bizi

bizi

kadnlardan

annelerden

eserler Tin'in evlatlardr,

kurtar

eserler

Pal

las gibi kafalarmzdan douyor. Biz kadnlara sayg

borluyuz,

onlara

knayanlar

onlarn

sonsuz
sultas

paralayanlar

ayaklarnn

kaamyorlar:

Kadnlardan

nezaket
altna

borluyuz,

onlar

dyorlar,

onlar

dibinde
daha

fazla

srklenmekten
uzak

durabil

mek iin onlar onurlandracaz, onlar iyice itmek

iin gklere kartacaz,

onlar kendi simgeleri al

tnda ezmek iin tanrlatryoruz.

79

ki gz iki eme bir hayalet olarak deil, yardm

sever bir dost olarak geri dneceini hissediyorum,
onun lmnden beri fazladan bir boyutum olduu
kansndaym.

Sayn

Anne

benim

doldurdu,

Sayn Anne beni terk etmedi, fikir yerli yerini buldu,

fikrin gc bana gereken tek mucizeyi gerekletiri
yor,

Kutsal Anamz'a

tapyor deilim,

ama sonuta

ben de o sofulara benziyorum ve onlarn aknlk

larn balyorum,
iyi

farkndaym.

Katolikliin bir biimi bu, gayet

Her olun kaybedecei

bir Anne'si

olduunu biliyoruz elbette. imde aa kan vah

yin
rum.

beni

istemediim

yere

gtrmesinden

rkyo

80

Odadan

kamamasna

yol

aan

kanamalarndan

nceki son gezintilerimizden birinde, Debilly kpr

snn tesindeki Modern Mze'ye ve revana gittik.
Sayn

Anne mavnalara bakyor, kimileri ar ykl

ve su seviyesinde Seine boyunca kyorlar, kimileri

ise ev kadar yksek ve bo nehirden aa iniyorlar.
Hava, ekim aynda olmamza ramen scakt, :zayf ve
plak bir adam gneleniyordu, ayn adam eylln
bu pazartesinde grdm, aa yukar on bir ay sonra,
hala yayor ama bana glmseyerek onun zayfln
gstermi olan kii artk l.

81

Sayn

Anne

benimle

birlikte

yrmeye

almt,

havann olduka esintili olduu kprden tekrar tek

rar geiyorduk, ama bu kez bana yalnz gitmek iin
rica etti ve btn zamann nehrin sol yakasndaki
gezinti yerini snrlayan koca bir tan zerine otura
rak geirdi. O tan ve

karsndakinin yerine imen

todan bir rampa koymular,

biraz zldm, nk

oraya oturacam diye kendi kendime sz vermitim.

Geri dnerken Mze'nin revandan getiimizi ha. trlyorum,

burada,

yz

kadar

seyircinin

ortasnda,

tekerlekli patenlerin zerinde kendinden gemi iri

yar bir adam vals yapyor, kollu bir gramofondan da
mzik yaylyordu.

82

Sayn Anne bu tuhaflktan zevk alyordu, onu e

lendirdii iin adama minnettardm, antika gramofo
nunu Mze'nin avlusundaki sunaa yerletirmiti ve
bir

dakika

resinde
bak

bile

yalanlanmayan

dnyordu,
onun

gzlerine

bana anlarmn
durduunu

kimseyi

niin

bir hayranlkla ev

taklp

kalmt.

genellikle

1953

soracaklardr?

herkesin

grmyordu,

nk

Okuyucum
yl

eiinde

ocukluum

ve

ergenliim srasnda kendim deildim, hayaller ale

mindeydim

ve

yaamyordum,

Sayn

Anne'yi

pek

az anmsyorum nk onunla kaynamtm, onun

tanskmnn glgesindeydim.

83

Sayn Anne'nin vefatnn zerinden bi r hafta geti

ve bu yaammn en uzun haftas oldu, bende ka ay
srd

bilemiyorum,

oalmm,

asla

ellerim dolu,

yalnz

deilim,

yanmda

bir

gerekten

varlk, varl

mda bir k var. Merhume, kimseden beklemeye

cret edemeyeceim balar benim zerime sat,
brakt
iyiliklerle

boluk takn ltuflarla

dol uyor.

yi

kalpli

ve

Sayn

bitmek
Anne,

bilmez
size

te

ekkr ediyorum, imkansz olduunu sandm eyi

bana

gsterdiniz,

vam ediyor.

sizin

misyonunuz

benimkiyle

de

84

inde

bulunduum

mak kolay,

artc

fikrin hizmetkar

durumda

bekar

ol

Kutsal Anamz sofula

rndan biri gibiyim, Goethe'nin Doktor Marianus'una

benziyorum.

Akl,

Analarn

olduu

yerden

inmedi,

Akln dehas her ycelikten kayor, onun rol orta

yolu korumak ve biz ona sayg duyuyoruz, Akl bu
eyll gnlerinde bana yetmiyor, yarn tekrar karma
kacak, Analarn yanna
ter Gloriosa'nn

[Ezeli

iniyorum ve srasyla

Dii]

Ma

szld yere ykseli

yorum, mistik bir soluklanma bu ve buradaki daimi

hedef artk benim yaama nedenim.

85

Sayn

Anne'yi

aknlatrdm

ve

kendime

Gkte

bir baka Anne verdim, ne fazla ne eksik, ben ksz

olmak isterken ister istemez Oul oldum, yazgma ra
zym ve bunun imrenilesi olup olmadn bilmiyo
rum, annelii kapsayan Arketipe kadar gittim, kay
na gecede grdm ve artk tek olmadm anladm,
Sayn

Anne'nin

yannda

yalnzlktan

ekiniyordum,

Sayn Anne beni baka ellere brakt, bama konan

ite bu eller. Hayr, bunun mmkn olabildiini asla
dnmemitim,

bu

beklenmedik

vaktiyle bununla ilk ben alay ederdim.

bir

dirili

oldu,

86

Bu aklamalardan dolay beni balayn, ama ac

nn aresi aknlktr, hibir ac aknla direnemez,
yol uzun deil, bizim erdemler imiz de bu yolu ksal
tr,

erdemin

dl

alkanlklarmza

damgasn

vu

ran dzendedir, ou zaman alkanlklar sayesinde

varlmz

srdrdmzden,

sonunda

alkanlk

larmz en az doal erdemleri bile doallatrrlar, biz

de dnrz ve sonuta bizi dntren hareketin
elimizden katn fark

ederiz,

nihayet olgunlam

zdr ve belli belirsiz yol alarak Doa durumundan

Ltuf durumuna geeriz.

87

Sayn Baba belki de bu dili anlamaz, ama yine de

o fazlasyla ac ekti, Sayn Anne'nin banda bekle
di, hem de aylarca, bu oyunda on be kilo kaybetti,
zavall adam kendi glgesine dnd, geceleri rper
tilerle

geiyordu,

Sayn

Anne'nin

mthi

lklar

att dnemde on iki, on be kez kalkyordu, Sayn

Anne'den
Sayn

nce

Anne'nin

onu

yitirmekten

hastaneye

korkuyordum

yatrlmasnda

srar

ve
edi

yordum, hastay ikna etmekte glk ektim, burada

kalsayd en az iki ay daha yaard. Anne babamdan
birini
lecekti.

hi olmazsa kurtaraym dedim, dieri naslsa

88

Sayn Anne hayatta olduu srece onu yitirmek

ten ekiniyordum, onun lmnden daha ackl bir
ey bama gelemezdi, hissettiim skunet olduka
rktc. Sayn Anne altmn gemiti ve ben, kr
kmn zerindeyim,
sz

brakmad

beni

iin

henz olgunlamadan k

Tanr'ya

krediyorum,

ikayet

etmek elimde deil, yasm silinecek, acm dinecek,

iime geri dneceim ve olan olduuyla kalacak, ge
miimde ekillenmi olan ey btnyle lmeyecek,
zaman ertelendi ama yeniden bulunacak, baka bir
grevim olmadn geen zaman bana retiyor.

89

Anne adna layk btn anneler, her anne Arketip'i

onlarn

yansttklarndan birbirlerine benzerler,

dinde

Arktetip'e hrmet gsteririz,

nez

kiide bulunma

yan mkemmelliyet onda vardr ve tek bana ele

alnan
Sayn

ahsiyet
Anne,

bizim

dikkat

hayranlmz

ekici

ahsiyet,

zorlamaktadr.
beni

Arketip'e

gnderiyordu ve bir Ezeli Ana'y benim iin mevcut

klyordu:
Gloriosa'y

Kii

yok

olsa

srklemez,

da

kendi

bulut

lmyle

ynlar

Mater

salnyor,

rzgarlarn oyunca ile bizden para para gizledii

Arketip sonsuza dek yerinde kalyor.

90

Benden
rinin

bakalar

ahs

tercih

doldurula mayaca n

eklii

aka

hibir

arketip

ifade
onlar

ederler,

dnrler,

ede rler,
teselli

onun

mutlak

yitimi

edemez,

kiinin

bu

ye
ger

karsnda
insa nlarn

tutkusu houma g itse d e akl yrtmeleri bence te

melde
tpk

g n a h kardr.

ahsta

kanmz dondura n

bizi

iten

zel l ikler

var,

glgeler gibi, bu d nyadaki

hi k i mse her gn ya da akamdan sabaha tapl may

hak etmez, tutku gereklii bizden sonsuza dek giz
lememelidir, tutku ne kadar krse gzn almas da
o lde etin

olacaktr.

Kusursuzluk

lanr, ahstan yola kp onu severiz.

Arketi p'te top

91

Ezeliyet duygusuyla buluanlar teselli bulurlar ve

bu duyguya sahip olanlar hibir ey ykamaz. Yaam
bir dayanaktr, yoksa neden deil, yaam zorunludur,
ama yeterli deildir: llerin bize verdii ders bu
dur. Sayn Anne salnda bilmedii ve yokluun
da syledii yce hakikatleri bana retti, glgedeki
az kuku duymadm kavramlar bana gsteriyor,
Sayn Anne ld ve Ezeli Ana onun yerini ald. Ku
kusuz tek bir annemiz var, ama seilmiler onun bir
olduunu bilmezler, bir ve ayn, stelik lke, yzyl
ya da kii ne olursa olsun.

92

Kadndaki

Ezeli

A n ne'yi

benzemeye zorlaya n lara

hayal
bir

k rklna

zen g i n l i k

ka d n
dir,

onun

en

yksek

ancak

kadn

derin

belirgin

yoruz,

kadn

kadn

eitsizdir,
nitelikleri

erdemleri

Kendi leri n i

bir

birli kte,

ahs

erkein
kiisellikten

a rketipiktir,

haklarna

redd etmemekle

mutlu!

onu

O'na
daima

uratacak kadnda bitmez tken mez

b u l u rl a r,

olara k

ne

uyandranlara,

olduu nda,

dengi

deil

yoksundur,

fem i n istlerin

eseri

bal olarak ilerler, bu eseri

yetersiz

olduunu

dn

bir a l t-erkek yapmaya vard; tanm ge

rei pheli bir erkekliin s radan bir d oldu.

93

Sayn Anne'nin kii olarak kusurlar vard, snrlar

da vard, tarihin en kayda deer kadnlarnn kadn
s

kk yanlar vardr,

kimileri

azize,

bundan

kimileri kralie
dolay

onlar

olmulardr,

balamalyz,

doalarnn dzene dedii ve dzenin de yaratc

olarak bize dedii bedel budur: Bizim kadna oynat
tmz rol kadn kendi semedi, rahibe ve efendi
olan kadnlar bize en aalayc rol dayatyorlar ve
bizi

onlarn

grndklerinden

lar; bu arada onlarn

unutmayalm.

daha

kk

bizim kurbanmz

klyor

olduklarn

94

Benim

yaza r olmamda

Sayn

A n ne'nin

pay vardr,

beni yeten ekli buldu, bana cesaret esinledi, beni ken

dime ve baka larna kar destekledi, bu ii brakacak
oldu u mda zld ve benim yazlar m onun yaama
nedeni

oldu, zevki d e ngrs de yerindeydi, kimi

za man

beni dzeltti,

Bir

kad n n

kayda

s pek enderd i r,
-itiraf

edel i m

ki-

ben

deer

de s k sk ona dan t m.
bir eserin

yaratcs

olma

ama byle bir esere tevik ettiine

pek

sk

rastla n r,

kad n n

a rd nda

g izlendii glge bir by k l k kayna d r, hatta ou

kad n n grnmeye alt ktan daha fazla.

95

Sayn

Anne'ni n

ben i m

benimle birl ikte o n u n

da

memi

Son

bile

larnn
ama

olmas

yazk.

okuyamyordu,
arasna
amaya,

a ld,

geleceime
dnyevi
eserim

eseri

min net

eseri

ben

sayfalarn

i nanc

bir hrete erie

ktnda
iareti

onu

vard,

el lerinden

kartrmaya

gazete

olarak

mecal i

kol

aldm,
yoktu,

h i olmazsa prova basklarna yle bir bakm t, baz

sayfalar

karmam

benden

rica

etmiti,

ama

bence

hakszd. Bedensel lm nden ay nce ilalar ak

l n ldrmt, biz onu
kara n l klardan deil.

straptan az ok kurtardk,

96

Sayn
zaman

Baba'nn
zaman

zntl

yeniden

olduunu

melankoliye

goruyorum,

dt

olu

yor, benim felsefemin yeterince teselli edici zellii

yok, ama Sayn Baba yorgun, can ekimenin arl
omuzlarna

iyice

kt,

imkansz

gerekletireme

diinden grevini hi yerine getirmediini dn

yor, -iyi niyetle- sorumlu hissediyordu kendini, ona
itiraz ediyorum, kendisinin nemsiz

biri olmadn,

Sayn

yapldn,

Anne'ye

prenses

muamelesi

bir

dairesi olduunu -hem de hastanenin en gzel daire

si-, iki hemire ve alt doktorun ona baktn syl
yorum. Batan kaybedilmi bir mcadeleye girmitik
ve sonu, herkesin hemfikir olduu gibi, asla beklen
medik deildi.

97

Sayn Anne'nin ok hayran vard, ama b u blm

benim

yetki

alanma

girmiyor,

bu

Sayn

Baba'nn

ii. Sayn Anne istedii kadar felsefeye dalsn, azm

sanmayacak

kompliman

bulunduunun

alyordu,

gayet farkndayd,

kendisinin
gen

ho

kzken se

mekte glk ektiini, gen bir kadnken neredeyse

aktris olup

barollerde oynayacan sylerken belli

ki doru sylyordu, ama yine konu benim iim de

il. Hayranlar arasnda iki ya da lise retmenini
hatrlyorum,

benim

bir kur yapmlard.

gzmn

nnde

cehennemi

98

Sayn Anne bilge ve koket b iriydi, atele oynuyor

d u,

nk

makuld,

kendinden

emindi,

dnd,

hesap

olmazd, taktik b i r dehas

den

bile

yaknn
rurken
Sayn

ok
ondan

kendisi
Anne

Anne

onlar

sistematik
k i mseyi
makt.

a n la l r
iyi

yapt

a n ca k

bir

iki

h i b i r

onayla rd ,

yznden

bel l i

gr n m

nsanlar

kimse

konutu

ediyordu,

onlar

bilmiyorl a rd,

Sayn

kmsedii

onun

daima

ka rtyordu,

kelime
ey

sorguladnda,

ya ra lamamak,

ve

vard, e n ufak

sonular

kavrayamazd.

ha kknda

olarak

i htiyatlyd

en

byk

yara l a mad klar n

insan l a r
usta l

uzakta

tut

99

Kendine
ondan

iyi

slubunu

itaat

ettirmekte

kendini

ok

savunamazd,

koruyarak

yapyordu,

baarlyd,
btn

kimse

bunlar

yalandka

da

zevki

ve slubu giderek gzelleip salamlayor, ho bir

yal olmay ve asla azarlayacak biri olmamay vaat
ediyordu, ama buna zaman olmad ve ite biz buna
zlyoruz.
dan

Onun

bencillii

kaynaklanmyordu,

berrak

kalbinin
bir

soukluun

bilinle

hareket

ediyordu, akl bandayd, hem de trnaklarnn ucu

na dek, en iyi anlarnda bir Pallas oluyordu, i ha
vasna

brndrmeden

yaknlarnn

karna

daha iyi gz kulak olabilecek kimse olamaz.

ondan

100

Hayr, alamyorum

Sayn Anne, llerimize akt

tmz yalar, bizi onlardan sk p alan gnl borcu

muzdur, erkek de kendine alar. Hayat ya da lm
benim iin far ksz, benim eilimim hep bu ynde
oldu, kadnlar ve ak beni h eyecanlandrmyor, Sa
yn Anne'nin vaktiyle olduu kadn hali beni asla
cezbetmedi,
bu

benim

derinliklerdeki

derinliklerim
sakinlik

beni

souk,

arkanl,

artyor,

henz

kendimi tanmazken bu va hiy bana benim bir filozof

olmak iin doduumu retiyor.

Sayn Anne acl

biriydi, ama onun tela hepimizi kurtard, rpertisi

bilgelie deerdi.

101

Sayn
aflarn

Anne

kadn lar

retti,

bilgi lendirdi,

tanyordu,

evirdi kleri

benim

bana

dolaplar

o n l arn

za

hakk nda

beni

datt,

ona

yanlsamalarm

yine teekkr borluyum, benim gzm amak iin

ken d i n i

bile

kk

so ukluum,

drd,

a rka n l l m

m utluluk aramamay

ac m asz
ii nde

yntemi

sertletirdi.

tledi ve btn

rn

kaynann aramak olduuna

beni

de

haksz olmad n dn yorum,

en

beni
Bana

mutsuzlukla

ikna etti, pek

ufak sarho

l u k bile b i r ykml lktr ve reddedilmek asla ceza

landrlmak

olmaz.

Sayn

Anne,

b i lgeli i ni ze

kr

ler olsun! Beni souttunuz, bana yaplacak en byk

hizmet buydu.

102

Sayn Anne bana o l u msuz bir mutl u l u k vaaz edi

yordu,
bir

unu
ve

s k ntlarn

asetizm,
ilan

beni

olmad

erdemli

bir

ediyorum.

dnyadan

na mayacam

bir

mutl u l u k,

bencill ik; o n u n

Say n

ku rtard,

Anne
ona

hissediyorum,

dnyay
hi

gn l l

hakl

oldu

a n lamt

sitemde

doamn

kimi

bulu
za man

bana tel ki n ettii eyin peinde gitseydim ekeceim

straptan ok daha
borluyum.
i l keleri n i n
n k,

O,

bunlar da

benim

su ltas

kendi

az n

imdi

bu

a ltnda

zaaflar n

ekiyor o lmam

doutan zelliimi
edi,

amaya

g l

bir

a l knd

ona

kendi

kadnd
ve

bt n

kal binden ko p u p gelen gnl okayc b i r

yumua kl kla v e sre k l i i ltifatlarla yapyordu.

103

Sayn Anne bi r hafta nce yakld ama varl hi

olmad
dii
Soylu

kadar

dersleri
kadn

ben de ona
Baba
zincir

i le

gerek,

dnyorum,

doluyum,

iimde

Bellek Ta pna'n da
bir sunak d i ktim,

benim

halkas

o n unla

aramda

oldu,

merh ume

Anne'yi dnyoruz, Sayn

Baba

ver

yer

yok.

h zne
yaamay

ite

birbirimize

onun

salad,

malzemesi, Sayn
sk

ve

kesin

sar ldmzda
onu

benim

bir

Sayn
iimde

bulurken, ben d e onun iinde bul uyorum. Bu iten

l i imden

dolay

beni

balay n !

Benim

eserlerimde

bu tr eylere bolca rastla nmaz, bu a l a n bir paran

tezdi r ve yak n da kapanaca ktr.

1 04

A n ne,

sizi

selaml yoru m !

tlerin izle

dm edin ve verd i i n iz rnekleri

sembol oldun uz,
olarak

yaz m

ld kten
ansn

iimde

land ryorum.

yeniden
yok

iin

nemi

d nya

yasalarnn

Sizi

hat rlat n ! Siz

bo

yok,

hastayken

kavutum,

ederek

Evre n i n

ben i m

dkn

eserlerinizin
olup

h a l i n izin

bamsz olduunu

bana

-lleri n i -

yf yaratklar kmsyorum.

can

bilmenin

ynetti i n i

menin benim iin nemi yok, h a k i kat asla

onlar

yitirdim,

ansn

o l madn

zoru n l u l u u n

kiiden

ey o l m a d , hakikatin
ediyorum,

yar

ben de size vg dolu bir kurban

s u n uyorum!

sonra

bana

bana

ve

h isset

baka b i r

yeterli o l m a s n protesto
grmeyi

hayal

eden

za

1 05

O n l a r a s l a grmeyece i z ve bu yzd e n o n l a r se
viyoruz,

hilik

sevg i n i n

bedel i d i r

ve

hiliin

tac

sevg i d i r, byle o l m a s da i yi d i r, zaman ve a h s ak

yor, sevgi ve h i l i k b i r b i r i n e d e n k,
a l data n l a ra

m u l a g atac

d iyoru m.

Rza

bu

konuda

okulu,

bizi

byk

l n m jdecisi ve eze l i ya am b i z i m bu d nyada a s l a baka ye rlerde deil- yer a l d m z yaa m d r, biz

yoksa k baka yer d e yokt u r. te, reti l mesi g e reken,

ite renmeyi hak ettiimiz ey b u ! Ve i te yi ne d e

bizden

esirgenen

l a n d ey b u !

ve

hatta

inanmamzn

bile

yasak

1 06

B it i rd i i m i

s a n yord u m

a ma

hala

syleyecek

bir

i k i e y kald, b e n i boyu n d u ru u n a a l a n e i l i m e n i i n
d i reneyim
defa l a rca
mama

ki?

ba kt kta n

izin

b i l i yord u m ,
gcm

S i l i nen

ve r i n .
onun

bir

acy

sonra
Sayn

b i r kez d a h a
A n ne'n i n

lecei

alt ryordu,

tatmama

fik ri

ke n d i m i

izin

arkama

lml

y l l a rd r

ve rin,
bak

old u u n u

be n i m

hayal

buna

hazr

yavaa

l a m a k i sted i m ve bu olay meyd a n a g e l d i i nde deh et

benim

iin

a ina yd

m n, Say n A n n e'nin
nu

grm tm.

a rt k,

yat t m

lmnn

l l e r

h i ssett i m ,

b i l e b i r h i o l d u u

o l m a kta n

ac

ya l n zca yaaya n l a r yaad k l a r i i n a c ekerler.

ekmezler,

107

Hep ac ekmek akla ya t k n b i r ey deil, t a b i i eer

ac

bizi

s l a h etmiyorsa,

a l a d m z l l er b u n u

hi

b i l mez, tesel l i b u l maz b i r h a l a l rsak e e r ke n d i sev

g i m i zi n

esiri

yarat l m a d
s re

o l m u uzd u r.
safl n

koruyamayz,

l i ke l e re d a h a
de

kimi

ve

merh u m eyi

l ecek

zaman

miyim?

on l a ra

Tese l l i
daha

s rd rm e k

varl mz

yaa m

b i r tutku

deerl i

asla

te h

s a rd n da

ke n d i m i

h e rkes

iin
uzun

neden le

Ke n d i m e

yerine

b u l mayan

bu

iimizi

b e nzeriz.

d n me n i n

z n t leri mden
rum...

azizl e r i n

a ktr,

n sa n n

iinde

a layacak
g e i rebi

b u raya

oldu umu

biz

varr,

h i ssediyo

108

nk
ni

a c n n

Bizi

tecrit

rakarak,
za man

eden

h erkese
b i r l i kte

kayg n n,

sevgi

lr

iinde

ve

s a n l a nd a n

h a n ta l l a mak
y k m l l k

benzeriz

ve

kayp

k i t l eyi

ve

As l nda

b i l iyordu,

bizi

yen id e n

o l u m sa l l k

kal rz.

bunu

yas,

sonunda

h e rkesle

nn

bile

ok

kendi-

be e n m i l i k ve itiraf e d i l e n d e n ok ehvet vard r.

bu

h e rkes i n

a lt n a

ya n l sama

kleleri n i n

dokuduu

z i n c i ri

zg r l n

k rd m,

a l r:

dengi

ol utururuz,

n efretin,

ben

zo runda

b
O

o l u ruz,
a rzu n u n ,

oyu ncaklar
a l a ra

kap

Say n

Anne

i l k eleri n i

bana

s a l a d , b u n la r b e n i s ra s g e l d i i n de o n u n a n s n d a n
d a ku rtarac a k l a r.

109

Sayn
ra,

Anne'yi,

sayg yla

ve

yceltme e i l i m i
m i n netle

sevmek

baka trl, c a n l l a r n orta s n da,

selli
bir

b u l maz
acdan

n rm,

olu

olarak

yara rl a n rs a m

ya s m

ne de benim

nedeni

ona

U staca

ansn

i ha n et ederim. Say n A n n e ok
d i a i lesini

i stiyoru m,

son
nk

b i r m e rh u m e n i n te

ka l r m .
onun

b i r yaama

gsterd i kten

yen i l e n m i

ktye

yapa rsam

meziyetliyd i ,

borl u

kulla

ken d i m e
ne ken

olduum

m i za

c o sem iti, b u n l a r be n i m nefs i m e egemen o l m a m

saye s i n d e
sevg i l iyi

hazrlad m
bekler

g i bi

m u tsuzl u k l a rd r.
bekl iyo r u m ,

A n n e'yi b e k l ed i i m gibi bekliyo r u m .

lm

ocukken

bir
Sayn

110

Sevg i n i n
ryor,

Sayn

anla masn
yay l m ay

red d i

bizi

An n e

bunu

hissed iyordu,

s a l yord u m,
hak

onun

etmed i i n i ,

b i r l i kte g m l m esi
olduunu

e b eveyn i mizi n

ona

iin

gl

ba n a

ama

zeri n e
ben

de

onun

a ktard

ey i n

aclarmzn

o rtak g revi m izin

bir

ekilde

ka

bizi m l e

yo k o l ma k

bel i rtiyord u m .

Be

nim felsefem i n d o l u o l d u u karan l ktan g i d erek d a h a

o k zevk a l yord u, o n u t m yle isti l a e d e n l m bu
felsefeyi
re leri n i

ona

y n n deki
yun

aina

grp

k lyordu,

de

g rl eri m i

yz n e

geri

o n u n knn

y l d r m l a

arp l m a

payl a rd ,

d n meye

bu

zorl a m ,

yaln zca can ekime o l as l b r a k m t .

ema

dnmeme
onu

ya amak

su
iin

111

Ben yaa d m

m,

hi

b i l m iyo r u m,

benim

yaa m m

evri l ecek b i r sayfa d a n fazlas a s l a o l m a d , yam el

liye

g e l i rken,

kald

elimde

ya l n zca.

m rekke b i n

Yaa m m

d iye

k a ra rtt

sayfa l a r

a d l a n d rmaya

c ret

edeme d i i m eyin tek o lay A n n em o l d u, o n u n zaferi

t a m d r ve b e n i m

ke n d i m i

yetecek k a d a r ten i m var.

benim

rin

o l a r a k h i ssetmem

iin

A n n e m s u n a k o l d u , b u ras

ke n d i m i ister istemez b i r p re n s i be s u n a c a m

yer, A n n em
duunu

tin

b u prensi b i n

b i l m iyord u :

d nya n n

Her

i mgesi n i

bu

d n yadaki

kad n

ta r,

biz

d n ya m z i n ka r ederek eriebi li riz.

kendi

m jdesi

iinde

b u raya

bu

ancak

ol
de

ke n d i