FILIPINO ANG WIKA NG KAPAYAPAAN

Nakatataba ng puso ang makapiling ang mga kinatawan ng mga pangkat etniko sa
buong Filipinas sa Wika ng Kapayapaan: Pambansang Summit at Palihan, na
ginanap sa Malaybalay, Bukidnon noong 13-15 Pebrero 2014. Lumitaw sa mga
talakayan ang pangangailangan ng isang pambansang wika, na nagkataong Filipino,
para maging lingguwa prangka ng mga pangkat etnikong ang mga wikay hindi
nalalayo sa Tagalog.
Ngunit kapag pinag-usapan ang wika ng kapayapaan, ang mga konsepto ay hindi
lamang limitado sa lingguwistika o sosyolingguwistika. Kaugnay din sa naturang
taguri ang usapin sa Pamanang Lupain ng mga Ninuno [ancestral domain], ang
paghahanap ng katarungan laban sa mga dambuhalang minahan at walang habas
na pagtotroso o paggugubat. Lumitaw din sa usapin ang diskriminasyon at
intoleransiya sa mga katutubo, na madarama hindi lamang ng mga estudyante
bagkus ng mga trabahador o propesyonal.
Nabanggit din sa mga talakayan ang mga nagaganap sa pagbubuo ng Bangsamoro
Basic Law. Ang nasabing panukalang batas na binabalangkas pa hanggang ngayon,
at ihahain sa sambayanan sa 8 Marso 2014, ay kakatwang nakasulat sa Ingles, at
ito ang isa sa mga hindi naibigan ng mga katutubo. Para sa kanila, ang panukalang
batas ay para lamang sa Moro Islamic Liberation Front (MILF), na ang wika ay
wikang Ingles, imbes na pumabor sa paggamit ng lingguwa prangkang Filipino sa
Mindanaw.
Isa pang hindi nasagot ng panig ng MILF ay kung bakit hindi nito inihahayag sa
sambayanang Filipino ang mga naging kasunduan nito sa mga pangkat etniko sa
Mindanaw at Palawan. Ang naturang mga kasunduan, bagaman nasa antas ng
pamayanan, ay mahalagang maunawaan ng sambayanan sapagkat ang usapin ng
kapayapaan ay usapin ng lahat ng mamamayang Filipino. Kailangang maibunyag
din ang resulta ng mga konsultasyon, at kung kinikilala ba ng mayorya ng mga
pangkat etniko si Datu Antonio Kinoc ng Blaan, at siyang kumakatawan umano sa
lahat ng pangkat etniko sa Mindanaw. Si Datu Kinoc ay Ingles nang Ingles, at daig
pa ang mga akademiko, na hindi naibigan ng iba pang kinatawan ng mga pangkat
etniko.
Kung nais ng kapuwa MILF at Gobyernong Filipinas na makabuo ng isang
pangmatagalang kasunduang pangkapayapaan, ang wika ng kasunduan at wika ng
batas ay napapanahon nang isulat sa Filipino nang may katumbas na teksto sa mga
wikang katutubo. Ito ang lumabas sa mga talakayan, at marapat pakinggan ng
pamahalaan. Ang sumusunod ay ang pinagtibay na resolusyon sa Wika ng
Kapayapaan: Pambansang Summit at Palihan:
WIKA NG KAPAYAPAAN

Pambansang Summit at Palihan

Pook Kaamulan, Lungsod Malaybalay, Bukidnon
KAPASIYAHAN BLG. 2014-01, S. 2014
Pinagtitibay ang kapasiyahang irekomenda kay Pangulong Benigno S.
Aquino III ang paggamit ng wikang Filipino sa mga kasunduang
pangkapayapaan at iba pang kaugnay na batas
SAPAGKAT ang usapin ng kapayapaan ay mahalagang bahagi ng Sambayanang
Filipino upang mapalakas ang bawat pamayanang magiging haligi ng bansa;
SAPAGKAT ang diwa ng kapayapaan ay liks na nakapaloob sa ibat ibang kultura ng
mga pangkat etniko ng Filipinas ngunit nakakaligtaang ipabatid sa mayorya ng
populasyon ng Filipino;
SAPAGKAT ang mithi ng kapayapaan ay pangunahing pangangailangan na dapat
bigyang pansin ng kapuwa pambansang pamahalaan at pamahalaang lokal;
SAPAGKAT ang kaganapan ng kapayapaan ay matatamo lamang sa paggamit ng
wikang pambansang Filipinokatuwang ang mga katutubong wika sa buong
Filipinasna magbibigay ng nagkakaisang lakas, talino, at ambag ng lahat ng
mamamayang Filipino, anuman ang lipi, paniniwala, at uring pinagmulan.
IPINAPASIYA, gaya ng ginagawang pagpapasiya ngayon, na dibdibang harapin ng
pamahalaan, lalo na ng mga kinauukulang ahensiya o sangay nito, na ang mga
balangkas ng Kasunduang Pangkapayapaan at ang mga batas na ipinaiiral sa bansa
ay dapat isulat sa wikang Filipino nang may katumbas na teksto sa mga katutubong
wika ng mga pangkat etniko, at kaugnay nito, isangkot ang Komisyon sa Wikang
Filipino sa mabilisang pagsasalin sa wikang Filipino ng mga batas na kasalukuyang
pinaiiral para sa Kasunduang Pangkapayapaan at para sa kapakanan at karapatan
ng mga pangkat etniko;
IPINAPASIYA rin na ipaabot sa pamahalaang pambansa at pamahalaang lokal na
magsagawa ng malawakang konsultasyon sa mga pangkat etniko ng Filipinas sa
pamamagitan ng wikang mauunawaan ng lahat, bago magsagawa ng mga
proyektong pangkaunlaran sa mga lupain at tubigan, gaya ng impraestruktura at
pagmimina, na makaaapekto sa kanilang kultura at pag-iral; at kaugnay nito ay
gamitin ang Filipino sa antas ng barangay.
IPINAPASIYA pa na ipaabot sa mga kinauukulang ahensiya ng pamahalaan ang
pangangailangang bumuo ng malinaw na programa upang harapin ang mabigat na
hamon ng diskriminasyon at intoleransiya laban sa mga pangkat etniko, at gamitin
sa naturang programa ang wikang Filipino na katuwang ang ibat ibang wika ng mga
pangkat etniko para maipaunawa sa pangkalahatang populasyon ng Filipinas ang
mga usapin;

IPINAPASIYA sa wakas na ipaabot sa pamahalaang pambansa na dapat itong bumuo

ng mga mekanismo ng komunikasyon sa wikang Filipino at mga katuwang na wika
ng mga pangkat etniko gaya ng isinasaad ng Executive Order No. 335, at
tutumbasan ng sapat na pondo ng pamahalaan, nang maisaalang-alang at
matugunan ang mga problema, hinaing, at mungkahi ng mga pangkat etniko, lalo
kung may kaugnayan sa mga Pamanang Lupain ng mga Ninuno, kasaysayan,
kultura, kabuhayan, at katarungan.
NILAGDAAN at pinagtibay ng mga kalahok sa Wika ng Kapayapaan, Pambansang
Summit at Palihan, na ginanap sa Pook Kaamulan, Lungsod Malaybalay, Lalawigang
Bukidnon, Filipinas ngayong 15 Pebrero 2014.
Datu Jose E. Amban (ATA), Hernon E. Ambe (Bagobo ),Datu Ampuan Jeodoro Sulda
(Menuvu), Charlita Lilawan-Ampode (Manobo Polangn), Datu Masilsil Warlito S.
Sagubay (Higaonon), Romel B. Castello (Ibanag), Bae Merlinda B. Arao (ATA), Liza
Yambagon (Bukidnon), Apolonio S. Tumbanga (Higaonon), Felomina G. Lagrada
(Bukidnon), Salim C. Sanihon (Basilan), Jennyleigh Mangubat (Bukidnon), Wimfredo
Evangelista (Mangyan Iraya), Judith B. Dinsag (Bukidnon), Pirscaldo B. Carig
(Bukidnon), Datu Elfranco Linsabay (Talaandig), Timeteo A. Lboerans (Iligan),
Gertrudes A. Umhag (Bukidnon), Isidro T. Echavez (Iligan), Angela G. Reyes
(Bukidnon), Crispino Zinsagan (Tigwahanon), Datu Moises V. Kandang (Tbole-Ubo),
Benilda M. Daytaca (Applai-Kankanaey), Eliza A. Babaran (Fontok), Datu
Pindulonakan Rogelio C. Lahuney (Manobo Polangn), Bae Imelda L.
Signapnon (Blaan), Datu Elfranco L. Linsahay (Talaandig), Datu Diamla Rolando
Soony (Higaonon), Datu Ronald Misanhumsay (Higaonon), Lorna B. Dela Cruz
(Yogad), Delia V. Giron (Ivatan), Datu Dominador E. Sambolan (IPMR), Biki Farumyan
(Taubuid), Lolita M. Gunyo Bargon,Saidira Mansumayan (Mranaw), Rogelio T.
Sarillla (Talaandig/Lantapan), Crispin L. Saway (Talaandig/Lantapan), Jorge G.
Ingayan (Hanunuo Mangyan), Ester T. Gramaje (Itawes/Ibanag), Jaime G. Castillo
(Ivatan), Natividad M.Salcedo (Balangao), Biki Farumyan (Mindoro), Lolita M. Gunyo
(Bangon), Datu Diamla Rolando So-ong (Higaonon), Marietta P. Dummanao (Tuwali),
Fernuel Perino(Umayamnon), Jimmy B. Fonlo (Ibaloy), Renedios G. Balletto
(Bukidnon), Marissa G. Taypen (Bukidnon), Timoteo A. Loberanes (Iligan), Liza
Yambagon (Bukidnon), Julio Palisjerio (Ibaloy), Judith B. Dinsao (Bukidnon), Priscilla
Carieg (Bukidnon), Pepito Rodello (Bukidnon State University), Minang D. Sherief
(Meranaw), Mary Jane B. Rodriguez (Tagalog),Ruby G. Alcantara
(Tagalog/Hiligaynon), Datu Hussayin Arpa (Sama-Bajao), Saidina L. Mansumayan
(Kalilargan), Gapa G. Dialang (Blaan), Fulong Alfredo N. Pandian (Blaan), Fulong
Fernando S. Bagon (Blaan), Roberto L. Soong III (Higaonon), Macasalong C.
Davanda (Meranaw), Norma P. Timbal, Francisca L. So-ong (Higaonon), Pasencia S.
Timbangan (Higaonon), Randy C. Timbangan (Higaonon),Marqulino A.
Alvano (Higaonon), Marecel T. Llanes (Higaonon), Roselyn W. Garambas (Bogkalot),
Lester G. Babiera (Tagalog), Alyssa Romielle F. Manalo (Tagalog-Batangas), Saidina
Manaemayan (Kalilangan Higaonon), Jofilo Pinaandel (Higaonon), Jubert S. Nalosa

(Bisaya), Cris May Jane S. Savie (Bisaya), Dorothy L. Chakiwag

(Sinadanga),
Allan L. Paclit (Iguak), Gilbert T. Burdeos (Manobo), Florenda Pedro (Kankanaay),
Benjamin B. Vidal (Subanen), Antoneo P. Bantas (Subanen), Paquito B. Canibong, Sr.
(Subanen), Maria Juanita Muntaluan (Bisaya Bukidnon), Pesio Umbasen (Subanen),
Elvert Imbing Ebillo (Subanen), Sadawe A. Comonog (Higaonon), Rady C.
Pugoy (Higaonon), Richard A. Zalsos (Higaonon), Roberto T. Aonuevo(TagalogRizal), Purificacion G. Delima (Ilokano), Bae Lorna Enderes-Flores (Higaonon)
WIKA NG PAGKAKAISA
Ang wika ay isang mahalagang aspeto ng bawat kultura. Ito ang basehan
na ginagamit ng lahat ng antas ng tao sa lipunang kinagagalawan. Sa
Pilipinas ang ginagamit na wika ay Filipino. Ito ang bumubuklod sa
mamamayang Pilipino sa Luzon, Visayas at Mindanao.
Madaming pangyayari ang nagbigay daan para mabuhay ang wikang
Filipino. Ang pagkakarooon ng sariling wika ng mga Pilipino ay nagdulot
ng epekto sa tatlong henerasyon ng ating buhay: noon, ngayon at bukas.
Sa pagsisimula ng paggamit ng mga Pilipino ng wikang Tagalog sa unang
panahon, binuhay nito ang sibilisayon. Nagkaisa ang mga Pilipino sa mas
ikabubuti ng ating bansa. Nagkaintindihan ang bawat pangkat dahil sa
pagkakaron ng isang wika na naiintindihan ng lahat. Mas mabilis ang
naging daan para sa transportasyon at nagbigay daan ito para mas
dumami ang ideya at opinyon ng bawat mamamayan sa ibat-ibang parte
ng Pilipinas. Pinagkaisa nito ang mga nakasanayang tradisyon ng bawat
pangkat. Nagbigay daan ito sa mas positibong pagbabago at naibahagi
ang ibat ibang kultura at paniniwala. At higit sa lahat, napanatili nito ang
pagkakaisa ng bawat Pilipino kahit na may iba't-ibang paniniwala.
Sa kasalukuyang henerasyon, mas laganap ang paggamit ng wikang
Filipino. Madami ang naging mga programa para mas maipalaganap ang
wikang Filipino, ito ang ginamit na wika sa paaralan at sa mga ahensya ng
gobyerno. Nakatulong ito upang paigtingin ng mga kabataan ang
pagsasalita at paggamit ng wikang Filipino. Ito rin ang naging daan upang
mas lalong maintindihan ng mga Pilipino ang kahalagahan ng
pagkakaroon ng iisang wika. Natuto rin ang mga Pilipino na mahalin ang
sariling bansa kasama na roon ang wika.
Pagkakaroon ng sariling wika ay isang karangalan sa isang bansa. Ito ay
isang sukatan ng yaman ng lahi sa kultura, tradisyon, at paniniwala.
Mahalaga na ito'y ating pagyamanin para sa mga susunod na henerasyon.
Isang wika, Filipino, isang bansa, Pilipinas; ipagmalaki, magkaisa!