Professional Documents
Culture Documents
Abdurrahman ABDLHALIK
BRNC FASIL
Mevzuya Giri:
Kendisiyle hkmn belirginleecei meseleleri arz etmeden nce, ilk olarak iman ve
kfr kelimelerinin medlln (delalet ettii manay) iyi anlamak gerekmektedir.
Sonra, bilinen kfrle kafirin arasn birbirinden ayrma kaidesini sabitletirmek
zaruridir. Bunun sebebi, kfrle aleyhine hkm vermemiz caiz olmayan
kimselerden, bazen szl veya emeli kfr meydana gelebilir.
Allahn yardmyla, okuyucu mezkur kaideyi delilleriyle ve tam aklanm olarak
grecektir.
MAN VE HAKKATI
Kurn da veya snnette zikredilen herhangi bir kelimenin medlln (dellet ettii
manay) anlamamz iin, ncelikle o kelimenin arapa medlln bilmemiz, sonra
riulHakimin o kelimeyi hangi durum ve ekillerde kullandn aratrmamz
gerekmektedir.
Teri zamannn dnda; herhangi bir zaman ve herhangi bir mekanda, insanlarn
rfn kelimeler zerine hakem yapmamz asla caiz deildir.
man kelimesine, Allah ve Raslnn irade ettii manalarn dnda bir mana
ykleme asla doru deildir. nk, bu ifade ile onun eri manasna tahdid konmu
olur.
Allahn kitbnda, iman lafznn kullanl ynlerini incelediimiz zaman o lafzn iki
mihver zere dndn grrz.
Birincisi: Tasdiktir.
kincisi: Amel ve amele devam edip, onu terketmemektir.
mann Tasdik Manasna Geldiinin Delilleri:
Allahn lleri nasl dirilttiini brahim (a.s.) grmek istediinde, Allah ona ....
inanmadn m? dedi. (brahim); Hayr (inandm), fakat kalbim itminan bulsun
diye (grmek istiyorum) dedi. (4)
Allah Yusuf Sresinde; onun kana bulanm gmleini alayarak babalarna getiren,
Yusufun kardelerini hikaye ederken yle buyuruyor: .... Ama biz doru
sylesekte sen bize inanmazsn. (5) Yani kurdun, Yusufu yeme haberimizde bizi
tasdik edici deilsindir.
Yunus Sresinde ise Hak Tel, firavn boulma tehlikesini grp helak olacan
yakinen anlaynca .... Gerekten srail oullarnn inandndan baka ilah
olmadna iman ettim, ben de mslmanlardanm (6) dediini bize hikaye
etmektedir. Manas ise, srail oullarnn ilahn bende tastik ettim ve ona teslim
oldum demektir.
(.........) filinin, meflne iki harfi (..........) cerle teaddi ettii aktr, diyebilirim.
rnein: .......... Allaha iman ettim, ifadesinin manas: Allahn isimlerini,
sfatlarn, .......... (kendisinin ve Raslnn haber verdii gibi) tasdik ettim ve boyun
edim. Bizi Allaha davet eden Rasle iman ettiimin manas ise: Rasln
Rabbinden haber verdii eyleri tasdik ettim ve doruladm demektir.
Bu ifade Allahn .... sen bize inanmazsn.... ayetinin manasndadr. Anlam ise,
sen bizi tasdik edip dorulamazsn demektir. Allah (c.c.)n ... kavmi iinde
Musaya yalnz gen bir kuaktan bakas iman etmedi.... (7) ayeti de yine ayn
manadadr.
Yani Hz. Musann Msrdan k, srail oullarnn aziz hale gelii ve firavnn Hz.
Musann eliyle helk olmasyla ilgili haberlerini, srail oullar iinde genlerden
bakas tasdik etmedi anlamndadr.
Bu tariflerle, imann birinci ksm anlalm oldu. Oda Allah ve Raslnn
haberlerini tasdik etmektir. Bu ksmn usullerini Raslullah (s.a.v.)in, Cibril
kendisine iman sorduunda aklam ve veciz bir ifadede toplamtr. mn;
Allaha, Meleklerine, Kitablarna, Rasllerine, Ahiret gnne iman etmek ve bir
de Kadere Onun hayrna ve errine inanmandr, (8) demitir.
mann ikinci manasna gelince: O, amelin kendisi veya amelden asla ayrlmamaktr.
Amel derken burada kasdettiim, ilimle imann amelidir. Yani, sahibi mmin diye
isimlendirilen amellerin hepsi ve reddedip terkedeni mmin diye isimlendirilen imani
ve ameli masiyetlerin hepsi.
Kblenin Mescid-i Aksdan Mescid-i Harama evrilmesinden sonra mslmanlarn
Mescid-i Harama doru namaz klmadan lenler iin, kardelerimizin hali nicedir?
diyen kimselere cevap olarak Hak Tel u ayette Biz Rasle uyan, kesi zere
geri dnenden ayralm diye, eskiden yneldiin Kabeyi kble yaptk. Bu
Allahn hidayet verdii kimselerden gayrna elbette ar gelir. Allah sizin
imannz zay edecek deildir. Allah, insanlara efktli ve merhmetlidir. (9)
buyurmutur.
Alimler bu yetteki (...........) imannz kelimesinin (..............) namaznz
manasna geldiini sylemilerdir. Allah sizin Beytl-Makdise doru kldnz
nceki namazlarnz zyi edecek deildir. nk nce oraya tevecch etmenizi size
O emretmiti, demektir.
Raslullah (s.a.v.); man yetmi ksur bedir, onun en st derecesi Lailahe llallah,
en alt derecesi ise yoldan (geenlere) eziyet verici eyleri gidermektir. (10) sz de
yine byledir. Hadisde eziyet veren eylerin kaldrlmasna kadar -ki, bu en kk
ameldir- slmn btn amellerini iman diye isimlendirmitir. Mminlerin sfatnda,
bu iki manay cemeden birok yet gelmitir. Allah (c.c.) kitabnda, Mminler
onlardr ki Allaha ve Raslne iman ettiler, sonra phe etmediler. Allah
yolunda mallaryla, canlaryla savatlar. te (iman szlerinde) doru olanlar
onlardr (11) buyurmaktadr. Allah bu ayetle, imann her iki ksmnn manasn
tahdid etmitir. Dolaysyla iman; Allah ve Rasln tasdik ve bunda phe
etmemek, Allah yolunda mal ve canlaryla cihd etmektir.
phesiz ki cihd, kendinden baka slm amelleri de kapsamaktadr. Zira cihd
slm amellerin zirvesidir. Namaz, zekat, hac, vb. farz amelleri terkeden kimse Allah
yolunda cihad da edemez.
bu meseleyi yle aklamtr: Bir adam, namazn vcubiyetini bilir, hayat boyunca
her gn, gndz ve gece Allahn haydin namaza arsn iitir, sonra o kimse bu
arya bir kez olsun icbet etmezse byle bir kiinin iman makbul deildir.
Kardelerime bu hakikat aklamak zere misal veriyor ve yle diyorum: Ey
kardeler! u anda siz burada oturuyorken biri gelse ve bize, Yangn kt, buras
atele evrildi, kamazsanz ate size de yetiir ve helak olursunuz dese, bu haberi
tasdik edenlerden burada kalan olur mu? dersiniz. Yoksa herkes birden buradan k
ve ka iin harekete mi geer? Elbette hepimiz ka ve kurtulu iin hareket eder ve
aba harcarz. Buna karlk aramzdan biri kalkarak yangn haberini veren kimseye
Ey Karde! Haberini iittik, ikazn da anladk, ancak ben yerimden kalkmak
istemiyorum; nk ben tembelim diyebileceini dnmek mmkn ve makl
mdr? Eer bu tarz bir ahs bulunursa o, ya delidir veya habere inanmamaktadr.
Yoksa, bu gibi bir haberi tasdik ettii halde bu ekilde cevap verebilecek akll birinin
olabilecei muhaldir.
Kalbin iman ve uzuvlarn onun gereini yerine getirmesi, emrolunan ameli boyun
bkerek ve sratle yerine getirmektir.
man, kalbde bulunursa onun sahibinin hemen amele sarlaca kesindir. Bu ak akli
bir delildir. Mesele bu kadar ak olduktan sonra aksini savunup mcadele eden,
taklidin krelttii mukallit ve her eyi reddeden inkarc childir. Buna ramen
Raslullah (s.a.v.)n baz hadisleri var ki, ilk bakta onlarn anlam kalbin iman ve
tasdiki ile sahibinin, mddetini sadece Allahn bilecei ateli azabda kalaca, sonra
cennete girecei ve tasdiki sebebiyle tekzibci kafirlerin atede kalaca gibi ebedi
kalmayaca anlalr. Bu risalenin sonunda o hadisleri arz edeceim.
Burada mhim olan, ameli terkeden kiinin atee mstehak olmasnn isbatdr. Yani
ameli terkeden kii, cezaya arptrlanlar cmlesindendir.
Atete ebedilik meselesine gelince, o ayr bir meseledir ve ikinci bir hakikattr.
Mslmanlarn ou tarafndan bunun kt anlalmas, onlardan bir ok taifenin
farknda olmadan kfre dmelerine en byk etken olmutur.
Mslman kardeim! Kendi kendinle ben gerekten Allaha iman ediyor muyum?
diye tart. Allahn sana farz kld eyleri yerine getirmiyorsan kendine dn ve ben
gerekten Cennete iman ediyor muyum? diye sor. man ediyorsan Cenneti
kazandrc amelleri yapmaktan seni alkoyan nedir? Sen gerekten Cehenneme
inanyor musun? Ona inanyorsan o halde neden kendi ayanla ona gidiyorsun?
Bundan sonra sen ei ve benzeri olmayan bir tek Allaha iman ediyor musun?
nanyorum diyorsan o halde neden Onun rzasn kazanmak iin almyor, Onu
gerei gibi sevmiyor ve Onun emirlerine itaat etmiyorsun? Raslullah (s.a.v.),
insanlardan amelsiz bir iman isteseydi istisnasz insanlarn hepsi onu kabul ederlerdi.
Fakat Raslullah (s.a.v.), o kelimeyle beraber onun gerei olan eylerin de yerine
getirilmesini istemitir. Bundan dolay ensardan kendisine yardm etmek ve kendisini
korumak, Muhacirlerden de mallarn harcama ve hicret etmeleri iin sz almtr. Bu
szlerden biri de Allah yolunda lmekdi. Btn bu cihad ve slih amellerden sonra
Raslullahn onlara vadettii sadece Cennetti. Baz zayf iradeli kiiler, Allah
yolunda bir kuru infak etmedii ve Allahn dini iin bir tek kelime dahi sylemedii
halde rku ve secdelerdeki az bir yorgunlukla Cennetin kendi nasibi olduunu mu
zannediyorlar?
man, akide ve iltizam; tasdik ve ameldir. Bunlar olmadan iman olmaz. mann
mevzuu ve art:
ate ukurlarndan bir ukur olmasnn neresi makuldr. Buna ramen bunlar, slm
akidesinin esaslarndandr. Bu esaslardan bir esasa muhalefet eden kimsenin iman
saylmaz. Bu ayn zamanda Lailahe llallah ehadet kelimesinin muhtevasdr.
Kelime-i ehadeti tasdik etmek de her mslmana vaciptir. Bu izahatla imann birinci
ksmnn muhteviyatn renmi oluruz ki o da tasdiktir. Amelin muhteviyat nedir,
Allah ve Raslnn emirlerinin hepsine mi yoksa bir ksmna m iltizam gstermek
gereklidir? Emirlerden bir ksmna iltizam gstermek gerekir denilirse, onlar hangi
trden emirlerdir? vb. sorulara doru cevaplar vererek bunlar aklayalm.
Birincisi: Amel her ibadette, onu tatbik etmenin iki ciheti vardr. rnein savamak>
kafirlerle savamann her mslmana farz olduuna itikat etmek vaciptir. Yani hadis
ve fkh kitaplarndan bilinen artlar erevesinde onlarla savamak, bir fert veya bir
cemaata kesinleirse onu infaz etmekte vaciptir. Bundan dolay Raslullah (s.a.v.),
Kim savamadan veya savamak iin kendi kendine sz vermeden lrse
mnafklktan bir ksm zere lr (15) buyurmutur. Hadiste sz edilen kiinin
kendi kendisiyle konumas iin itikad yandr; yani gerekli olan ruhi hazrl
yapmasdr. Allahn, Hounuza gitmese de sava size farz klnd... (16) ayetiyle
her mslmann, mmetin btn fertlerine cihadn farz olduuna inanmas ve sava
tahakkuk ettiinde de savamas farzdr.
Bu ykmllk, sadece sava mevzusunda olmayp, her vacip amel iin geerlidir.
Hangi mesele olursa olsun her mslmana nce o amelin kendi zerine vcubiyetine
itikat etmesi, sonra ameliyle kendi arasna er bir mazeret girmedii takdirde onu
fiili olarak eda etmesi vaciptir.
badetlerin itikadi yann inkar etmek kfrdr. Alimler bunu El-Cuhd diye
isimlendiriyor ve haccn vcubiyetini inkar ederse kfre girer diyorlar.
Bunun anlam: Gc yettiinde kendisine Allahn hacc farz kldna iman etmeyen
kimse kafir demektir.
kincisi: kinci cihet olan infaz ve tatbik cihetidir. Bu bizzat ameli yerine getirmektir.
Ulema, tembellik, cimrilik ve er olmayan zr sebebiyle ameli ciheti terkedip infaz
etmeyen alk meakkatine tembellik sebebiyle tahamml etmeyip orucu terkeden;
cimrilik sebebiyle hacc terkeden ve korku sebebiyle zerine farz olan Allah yolunda
sava terkedenlerle bu gibi amellerin vcubiyetini inkar ederek terkeden kiilerin
arasn ayrmaktadrlar. Birinci ksm isyankar, ikinci ksmysa kafir saymaktadrlar.
Ancak onlar arasnda bir ibadet var ki o ibadeti tembellik sebebiyle terkeden kii
hakknda ulema ihtilaf etmilerdir. Ahmet b. Hanbel bata olmak zere hadiscilerden
bir gurup, namaz terkedenin kfr hakknda varid olan mehur hadisten dolay
namaz tembellik sebebiyle terk edenin kfre gireceini sylemilerdir.
Onlarn delili Raslullah (s.a.v.)n u hadisleridir.
Bizlerle onlarn arasndaki ahid (17) namazdr, kim namaz terkederse kafir
olur.Kiiyle kfr arasndaki ba, namaz terketmektir. (18)
Selefi Salihnden gelen eserlerde de Biz, amellerden hi bir amelin -tembellik veya
eri olmayan zr sebebiyle- terki iin kfr demiyorduk. (19) gibi ifadeler
mevcuttur.
Sahibine isyankar dedikleri namaz tamamen terkeden kiinin er hi bir zr
olamaz. Vacip olan namaz terketmekle, namazn gayr dier vacip amelleri terketmek
arasnda fark yoktur. (Baz alimler) mezkur hadisleri tevil ederek; namaz terkeden
ifadesiyle kasdedilen, onu inkar eden ve reddedendir; onu terkedenin kfr, sahibini
10
slm milletinden kartc kfrden daha az bir kfrdr; o sadece masiyet kfrdr
dediler.
Ancak bu meselede zerine toz konduramyacamz szn dorusu -inallahNamaz tamamen terkedenin mminlerin cemaatinden olaca tasavvur edilemez
hkmdr. mann mezkur tarifini, onun akide ve amel olduunu iyice anlayan bu
anlattklarmz da anlayacaktr.
bni Kayyimin bu meseledeki ifadelerini zikretmitim. Kfr ve azab tehditlerinin
kapsn ald, ahiret musibetlerinin haberlerini iittii halde onlarca icabet etmeyen
kimsenin Allaha, Cennete, Cehenneme olan imann nasl muteber sayacaz?
Sadece o, tembeldir demekle namaz klmayan kiinin mazur olaca aklen de
mmkn deildir. Bununla beraber dier alim ve imamlar, mezkur delile ittiba ederek
namaz terkeden kiinin kfrnde bir mania grmyorlar. Ancak onlar, namaz
terkedenle tevhidi inkar edeni mutlak kfrde bir tutmaktan kanyorlar.
Namaz terkeden kiinin atee mstehak olduunu, fakat orada kafirlerin ebedi
kalaca gibi ebedi kalmayacaklarn ifade ediyorlar.
yle veya byle namazn farz olduuna inanmasna dayanarak namaz terkeden
kiilerin geneli, imanlarn kontrol ederek onu imtihan etseler ve gerek bir nefis
muhasebesi yapsalar imani bir eye sahip olmadklarn anlarlard elbette.
Dine mcerred intisap sebebiyle Cennete gireceini ve Allahn azabn da -eer
onlara ularsa ki, bu onlara gre zayf bir ihtimaldir.- Sayl gnler yapan yahudi ve
hrstiyanlarn kuruntusuna benzer yalanc bir kuruntu ile kendilerini aldattklarn
greceklerdi. -Vallahi- Bu Allahn yahudiler hakkndaki u ayetine ok
benzemektedir:
Bir de dediler ki: Sayl bir ka gn dnda bize ate dokunmayacaktr. De ki
Allahtan (bu hususta) bir sz m aldnz, -ayet yle ise Allah verdii szden
dnmez- yoksa Allah hakknda bilmediiniz bir ey mi sylyorsunuz? (10)
Namaz terkedenin durumu ile ilgili o, atete ebedi kalacak m, kalmayacak m?
eklindeki ihtilaf devam edecektir. yle hale duar olan mslman sakt ve zayfdr.
nk bir dakikalk da olsa sadece atee girmesi ona yeterlidir. Maherdeki bekleme
azab, dnya seneleriyle elli bin sene ki, mminin kamas gereken ok byk bir
hadisedir.
Namaz terkedenin kfrne ve onun zamann sadece Allahn bilecei kadar atete
kalacana en byk delil, zekat vermeyen kimse iin (temizleyici bir) ceza geldii
halde namaz klmayan kimse iin o cezann gelmemesidir herhalde. Bu iin zeti,
umumi manasyla amel, imann gereidir. Zira amel iman manasnn yarsdr.
Bir farzn farziyetini, bir mstehabn mstehabln ve bir haramn haramln itikat
etmek, sonra o farz ilemek veya o haram terketmek farzdr. Alimler, namazn
dnda slm amellerden bir ameli terkeden kimsenin kfre nisbet edilmeyeceinde
ittifak etmilerdir. Sadece namaz bunun dnda tutmulardr. Ahmet b. Hanbel, ona
tab olanlar ve seleften dier alimler, namaz terkedeni slm milletinden kartc
kfrle tekfir etmilerdir.
Vacip bir amelin durumunu bu ekilde akladktan sonra haram olan bir fiilin durumu
da akla kavumu oldu. Dolaysyla bir haramn haramln itikat etmekte
vaciptir. ki, zina, hrszlk, cinayet, kitap ve snnetle delili olup haraml kesin
bilinen dier haramlardan bir haramn hell olduuna itikt etmek kiiyi kfre
11
gtrr. Bunlardan bir eyi hell yapan veya onu kendisi iin hell gren kimse
mslmanlarn icmsyla kafirdir, bunda ihtilaf eden olmamtr.
Allahn haram ettii bir eyin helal olmasn istemek, kiiyi slm milletinden
karc bir kfr olduunda phe yoktur. nk bu tutum gerekte Allahn dinine
ve Allaha harb ilan etmek, Allahn kanun ve nizamn sefahate nisbet etmektir.
Haram helal saymann, kfr oluundaki sr ite buradadr. nk o durumdaki kii
gerekte Allahn kanun koyuculuuna itiraz etmektedir. Allahn kanun
koyuculuuna itiraz, Onun ilerini kk gren ve hafife alan kimselerden sadr olur.
Bu da noksanl Allaha nisbet etmekle kfre girmektir. Bu usl anlayan, Allah
kendisine iblisin salt ..... amurdan yarattn kimseye mi secde edeceim? (21)
dedii iin rahmetinden kovulup ona lnet ettiini de iyi anlar. nk bu szde,
Allahn emrini hafife alma, onu kk grme, Allahn hkmne ve hikmetine itiraz
vardr.
kide ne vard ki Allah onu haram etti? Veya zina tabi bir itir, ahlak, din ve
gelenein bununla ne alakas vardr? Diyen kimse iblisin (Allahn laneti ve gazab
onun zerine olsun) kfr nevi kfrdedir.
Bu tutum, kiiyi Allahn kendisine farz kld bir emri iin yapmyorum, emrine
boyun emeyeceim, bu namaz, zekat vb. eyler de neymi demeye gtrr.
phesiz ki bu iblis rnei bir byklenmedir. nk iblis, bir farz yapmakla
memurdu, haram terketmekle memur deildi.
Ancak eriatte emir ve nehiy eittir, aralarnda fark yoktur. Bir farzn terki ve onu
inkar kfrdr. Dier yandan bir haram ilenir ve o helal grlrse, bu da kfrdr ve
bu meselede de mslman alimler arasnda ihtilaf yoktur.
Mslman alimler, mmin bir cana kymann dnda gnah ileyenin, atede ebedi
kalmayacanda ittifak etmilerdir. Alimlerden hi biri, susuz yere adam ldrene
kafir sfatn mutlak manada kullanmamlardr. Onlarn, katilin atede ebedi
kalacan sylemeleri; Allahu Telnn Kim bir mmini kasden ldrrse, onun
cezas ierisinde devaml kalmak zere Cehennemdir; Allah onlara gazab etmi, lanet
etmi ve byk bir azab hazrlamtr (22) mealindeki ayetinden dolaydr.
Selefi salihinden baz alimler, katilin Cehennemde ebedi kalacan sylemekte iseler
de dier bazlar, ok uzun sre kalsa da ebedi kalmayacan sylemektedirler. Yani
kafirlerden bakasnn atede ebedi kalmayacan beyan eden dier ayet ve hadislerle
bu ayetin arasn cem ederek; katilin Cehennemde ok uzun sre kaldktan sonra
oradan kacan, inanarak Lailahe llallah diyen kimseye bu kelimenin bir gn
fayda vereceini sylemektedirler.
tikadi cihetin, amelde her mslmana lazm olduunu bildiimiz zaman, bu itikada
muhalefet eden kimsenin de mslman olmadn biliriz. tikadi cihetle kasdm;
namaz, zekat, hac, cihadn farziyeti, haksz yere adam ldrme, zina, hrszlk, iki
imek, vb. eylerin haram olduuna itikat etmektir. Bundan sonra bu itikadn zne
ve insan nefsindeki tesirini anlamamz kald. Bu inancn namaza nisbetle manas; kii
Allahn kendisine gnde be vakit namaz klmay farz ettiini, tasdik etmesidir.
Tasdik etmez inkar ederse, kukusuz o kimse mmin deildir. Allaha hamd olsun bu
meselede de alimler arasnda ihtilaf yoktur.
imdi de bunun nefisdeki tesirine gelelim: Tasavvur edelim ki, bir mslman,
Allahdan baka ilah olmadna, Muhammed (s.a.v.)n Allahn rasl olduuna
ehadet ediyor; bir gnde be vakit namazn farz olduuna itikat ediyor; namaz
12
terkeden kimseye vadedilen iddetli azab iitiyor... bu durum o kiide iittim ve itaat
ettim duygusunu vermez mi? Elbette ki verir, aksini syleyen hata eder.
Farz edelim ki o kii bir gn tembellik etti ve hevasna malub oldu; bu onun kalbinde
hi mi hasret duygusu ve elem meydana getirmez? Namaz terkedenlere Allahn azab
vadettiini dnerek azab olunan kimselerin grubundan olmaktan korkarak kalbi hi
mi harekete gelmez. Elbette gelmesi gerekir. Eer bu kiinin kalbi hasretle,
pimanlkla ve korkuyla harekete gelmiyorsa bu kii nasl mmin diye
isimlendirilir.
man ettii Rabbisine dnene kadar hayat boyunca namaz klmamakta srar eden bir
kiiye biz mmin ismini verirken yalanc ahitlik etmiyor muyuz? Namaz
klmayan kii imanna avdet etmeli ve Raslullah (s.a.v.)n (23) kfrne hkm
verdii kiinin imanna ahitlik eden mmin de Allahdan korkmaldr.
Allah, o kii iin azab ile ahitlik eder ve her selim akl ahitlik eder ki, Allaha
imanla mutlak masiyet bir kiinin kalbinde asla bir araya gelmez.
Bu itikadi cihet Masiyet meselesi ilenirken ok daha vuzuha kavuacaktr. nallah-.
Masiyet karsnda mslmann yapmas gereken ilk i, onun kendisine haram
olduunu itikat etmesidir. Mesela zinann haram olduuna itikat etmek vacibdir. Kim
bu hususda Rabbisini tasdik etmez, tekebbr eder ve Allahn haram ettii eyi helal
sayarsa, phesiz ki o kii kfre girer.
Kiinin, Allahn haram ettii eyleri haram saymas, onu gnaha yaklamak ve
masiyet ilemekten alkoymas gerekir. nsann tabiat, heva ve hevesi imanna galip
gelirse, tkezler ve isyan eder. Biz, bu gibilerine kfre girdi demiyoruz, aksine isyan
ettti, dolaysyla azaba mstehak oldu ve kendini Allahn gazabna arz etti, diyoruz.
Bununla beraber o kii, mmin ise (masiyet ilediinde) korkarak elem duyar. Eer
o, kimse korku duymuyor ve Allahn cezaya arptracan hatrlamyorsa o kii
kfrdedir.
Zaman ve artlarn sarsnts altnda hevasna ittiba ederek iki ien, zina eden veya
herhangi bir masiyet ileyen kii, bu artlarn gemesiyle nceki haline dnmesi
gerekir. ayet dnmez kalbine Allah korkusundan bir bulut gelmez, eliyle iledii
masiyetlerden elem duymaz, yarn din gnnn sahibinin huzurunda onlardan dolay
sorguya ekileceinden korkmaz, masiyetde hi bir eye aldrmadan devam eder ve
onun mesuliyetini tamazsa bu kiinin mmin olduunu tasavvur etmek aklen
mmkn deildir. Byle bir kii mminler topluluundan olamaz. Allahu Tel,
kitabnda bu gibilerini kafir olarak nitelemitir.
Kyamet gnne yemin ederim.
Daima kendini knayan nefse yemin ederim.
nsan kendisinin kemiklerini bir araya toplamayacamz m sanyor?
Evet, toplarz, onun parmak ularn bile dzeltmee gcmz yeter.
Fakat insan, devaml su ileyerek ilerisini harab etmek ister.
Kyamet gn nerede? diye sorup durur. (24)
lerisini berbat etmek isteyen (25) insan, kyameti yalanlayp, fucurunda ban
dikerek, mesuliyet duygusundan uzak Kyamet gn de nerede? diye sorup durur.
13
yani kyametin vukuunu uzak grr. Bu kiiye gnah ilerken rahat hareket etmeyi
salayan kyamet gnn inkarn dnda nedir.
Masiyetinde rahat hareket eden ve elleriyle iledii ktlklerden hesaba
ekileceini hi nemsemeyen kimse nasl mmin olacak?... Bununla beraber her
masiyet ileyen ve ona devam eden kimseye alel tlak kfrle hkm veriyoruz
manas anlalmamal. Zira mmin olmas iin o kiiye art koulan pimanl, gizli
srlara vakf olan Allah bilebilir. Ancak biz, masiyet ileyen ve onda srar eden
kimseye masiyet ilerken pimanlk duymuyorsan, crmnden dolay kalbin
korkuyla hareket etmiyorsa imanna dn diyoruz. Eer mmin isen, azaba
uramamak iin gayret etmek zorundasn; ama mmin deilsen, azaba uramaya
aldr etmeyecek ve Rabbinin emrine muhalefet mi, itaat m? ettiini
nemsemeyeceksin.
Bu anlattmz imann muhteviyat ve gereidir.
Amel, imann gereidir sz, bu mmetin istisnasz btn selefinin szdr. man
ameli gerektirmez, imanla beraber masiyetin zarar yoktur diyenlere gelince, onlar
sonradan ortaya kan Mrcie taifesidir. Onlar, iman hayatta vuku bulmayan, nefiste
tesiri ve faydas olmayan mcerret bir ey yapmaktadrlar.
Onlarn bu szlerinin batl ve deersiz oluu, Allaha imanla, onun emrine muhalefet
ve hkmne raz olmama arasn birbirinden ayrmak, birbirinin lazm (biri olmadan
dieri de olmayan) iki eyin arasn fasletmek olduu aktr.
Mrcienin bu sz din, insanla Rabbisi arasndaki bir alakadr diyen kimselerin
szlerine ok benzemektedir. Onlar bu ifadeyle, dini yaanan gerek hayattan
kopararak, insanlarn dinle islah edilmesine kar kmaktadrlar. Bu sz bizzat din
Allahn, yurt ise toplumundur diyen Allahn eriatna ve slm akidesine gre
toplumun tanzim edilmesine kar kan kimselerin szdr.
Bu szler, her ne kadar ekil ve mevzu olarak eitli olsa da bir gaye etrafnda
toplanmaktadrlar. O da toplumun ve insanlarn hayatn slm akidesinden ve slm
eriatndan uzaklatrmaktr. Bu husus gerekten de ok tehlikelidir. nsanlar Allaha
aran kimseler, -bunu yaparken- hangi yolu takip ettiklerine ve hangi akideyi
tadklarna dikkat etmelidirler.
Kitabn bu faslnda iman gereini izhar iin gerekli olan farz amellerin mikdar
nedir? sorusuna verilecek cevap kald.
mana delalet eden gerekli ameller iin tahdid edilmi bir miktar ve zerinde delil
olan bir kemmiyet zikretmemiz mmkn deildir. Bunun sebebi; farz amellerin,
ahslarn, artlarn ve zaruretlerin farkllyla farkl farkl oluudur.
Mminden herhangi bir toplumda beklenen farz amelin miktar kemmiyet ve keyfiyet
bakmndan dier toplumlara gre farkllk arz eder.
Sakncal eyleri, mbah klan eyin zaruret miktar da bir ahstan dier bir ahsa ve
bir halden dier bir hale gre farkllk arz eder.
slma harb aan kafir bir toplumda yaayan bir mslmana slmn izhar etmesini,
zaman geldiinde slmn iarlarn yerine getirmesini gerekli grmemiz caiz midir?
Bu yolda oradan kovulmaya, okulundan uzaklatrlmaya ve tahsilinden mahrum
braklmaya maruz kalabilen ahsa akide ve imann gizlemesiyle ilgili verilecek
hkmle, akide ve dinlerinde onlara muhalefet etmedii srece slma dmanlk ve
14
taarruz etmeyen kfr toplumunda yaayan baka bir kiiye akide ve imann
gizlemesiyle ilgili verilecek hkm birbirine uygun bir hkm deildir.
man iin lazm olan amelin mikdarn ve lsn, hal, toplum ve Allahn
ehadetlerini kabul ettii ihlas sahibi mminlerin verecei hkmler tahdid edecektir.
Allah (c.c.), Bylece sizi orta bir mmet yaptk ki, insanlara ahit olasnz, Rasul da
size ahit olsun (26) buyurmaktadr. Raslullah (s.a.v.) de bu mmetin ehadetinin
Allah indinde makbul olduunu haber vermektedir. Mesela Bir cenaze gtrlrken
mminler onu hayrla yadetmilerdi. Bunun zerine Raslullah (s.a.v.), vacip oldu
demiti. Vacip olan nedir? Ya Raslullah dediklerinde, Bir cenaze gtrlmt ve
siz onu hayrla yadetmitiniz, ben de vacip oldu yani, Cennet vacip oldu dedim. Sonra
baka bir cenaze gtrlm siz de onu erle yadetmitiniz, bende vacib oldu yani,
Cehennem vacip oldu demitim. Siz, yeryznde Allahn ahitlerisiniz. (27)
buyurdu.
Bu hadis, kfr ve imanla ilgili niha hkm vermemektedir. nk son hkm ve
deerlendirme srlar bilen Allaha aittir. Fakat hadis, genelde gizli olan itikada zahir
amellerin delalet ettiine bir ahittir. Bundan dolay Raslullah (s.a.v.) mminlerin
ahitliiyle verilen hkm dorulamtr. Herhangi bir toplumda, dini iarlardan bir
iar eda etmiyor diye bir kimseyi tekfir etmek kimsenin g yetiremiyecei bir
eydir. Ancak yapmadklarn veya yaptklarn Allaha byklenerek ve emrine
tenezzl etmeyerek yaptn diliyle itiraf ederse, bu mstesnadr.
Namaz vaktinde eda etmeyenin, iman kamil iman saylmamakla beraber, byle bir
kimsenin tekfir edilebilmesi iin nce namaz terkedene hccet ikame etmek gerekir.
Bu ise o kiinin, namaz terkeden hakkndaki ayet ve hadisleri bilmesinden sonra
mmkn olur. Hlasa biz, Lailahe llallah diyen kiilerin amel ettiinde mmin,
terkettiinde de kafir olaca, amellerin tahdid edilmi kemmiyetini bilmiyoruz.
Bunun sebebi, gnmzdeki artlarn ve toplumlarn durumudur. Ancak burada
hemen belirtelim ki, her toplumda ihlas sahibi mminlerin, kendileri ve kendi
dndakiler hakknda verdikleri hkmler genellikle Allah indinde makbldr.
Lailahe llallah inancnn gerei amelleri terkeden kiiye kfrle hkm vermek
caiz deildir. Biraz nce de ifade ettiim gibi o ahs, Allahn emrine tenezzl
etmeyerek ve tekebbr ederek ameli terkettiini diliyle ifade ederse bu mstesnadr.
Netice olarak, burada iki mesele vardr ve onlar birbirinden ayrmak gerekmektedir.
Birincisi, iman ve kfrn hakikat meselesi, ikincisi bu meselenin tatbiki. Yani
herhangi bir ferde veya herhangi bir cemaate kfrle veya imanla hkm verme
meselesi.
Biz, henz iman ve kfrn hakikatn beyan etmek, olan birinci meselenin izahna
devam etmekteyiz. kinci meseleye gelince, bu meselenin kendisine has artlar, adab
ve konumu vardr. Bu kitabn son faslnda onu arz edeceim. Burada nemli olan
amelin imann artlarndan oluu ve kemmiyet tahdidinin -sylediim gibi- eriatte
aklanmamasdr. Bununla beraber amelin kemmiyet olarak tahdid edilmemesi,
amelin iman iin art olduu hkmn bozmaz elbette.
KNC FASIL
15
16
telef olurdu. Harb bitince, iki gruptan da yahudi reisleri, bir araya gelir bir ok mal
toplayp iki tarafn esirlerini kurtarr ve yarallar tedavi ederlerdi.
Bu sebebden Allahu Tel, Bakara Sresindeki Birbirinizin kann
dkmeyeceksiniz, birbirinizi yurtlarnzdan karmayacaksnz diye kesin sz
almtk; sonra bunu ikrar ettiniz ve (ikrarnza) ahit de oldunuz. Ama siz yine
birbirinizi ldryorsunuz, sizden bir grubu yurtlarndan karyorsunuz; onlara kar
gnah ve dmanlkta birleiyorsunuz, onlar karmak size yasaklanm iken
(karyorsunuz) sonra da esir olarak geldiklerinde fidyelerini veriyor onlar
kurtaryorsunuz. Yoksa siz kitabn bir ksmna inanp, bir ksmn inkar m
ediyorsunuz? Sizden bunu yapann cezas, dnya hayatnda rezil olmaktan baka
nedir? Kyamet gnnde de (onlar) azabn en iddetlisine itilirler. Allah
yaptklarnzdan gafil deildir (30) ayetini gndermitir.
kinci ayete gelince, bu ayet Musa (a.s.)n nbvvetini tasdik ederek Muhammed ve
sa (a.s.) inkar eden yahudilere reddiyedir. Bu hareket Allah ile Rasllerinin arasn
ayrmaktr. Bu delilleri serdetmenin amac iman meselesinin klli bir mesele olduu
ve paralanma kabul etmediini izah etmektir. man bozan eyleri misallerle tasvir
ederken bu mesele daha ok aa kacaktr. mani meselelerden bir meselenin
bozulmasyla iman da bozulur denmesinin sebebine gelince; akideden bir meseleye
tan etmek (ayplayp yalanlamak) akidenin btnne tan etmektir. Allahn alm ve
hakm olduuna itikat eden kii phesiz ki iman etmitir. Bu kii dier ynden
Allahn fillerinden baz fiillerin hikmetten hali olduuna veya baz fiillerin cehalet
eseri olduunu zannederse nceki imann iptal etmi olur. Allahn Rahman ve
Rahim olduuna itikat edip, rasllerden bir rasul inkar eden kimse, btn rasulleri
inkar etmi olur. nk rasullerin hepsini gnderen Allahtr.
Bir kimsenin rasullerden birine asabiyet gstermesi, kiiyi o rasuln dndakileri
inkar etmeye gtrebilir. Bu da bizzat rasulleri gnderen Allaha tan etmektir.
Mesela melekleri inkar etmek, Allah yalanlamaktr; Allah yalanlamaksa phesiz
ki kfrdr. Herhangi bir masiyeti helal grmek de yine bu ksmdandr. Yani Allah
yalanlama veya onu kusurlu grme ksmndandr. Ben bu meselenin haramllyla
ilgili Allahn hkmne raz deilim, bunun helal olmas gerekirdi demesi; nceki
imann -eer nceden iman etmise- tamamen bozmas ve reddetmesidir. Allaha
itaat etmek istemeyip byklenen kiilerin durumu da yine ayndr. Bu kimseler lisan haliyle; Ey Allahm, sana boyun emeyeceim ve benden istediin ibadetleri
yapmayacam, nk senin bu emrin hikmet ve ilimden yoksundur demektedirler.
Dolaysyla bu masiyet -lanet olas- blisin masiyetidir. O byklenerek Allahn
emrinde hikmet ve ilim yok ithamiyle o emri yerine getirmemiti. Bundan dolay emri
yerine getirmeme, sadece masiyet olmaktan km ve Allahn ilmi ve hikmetini
kusurlu grmeye ve Allahn emrini ayplamaya dnmt. te bu da nceden yaplan
iman ve salih amellerin hepsini boa karan bir ey olmutur.
Allahn yardmyla izahn yapacam feri meseleler zerine bu kaidelerin tatbik
edilmesi ii zikrettiim bu mukaddimeyle aa kavutuunu umuyorum. man bozan
feri meseleleri arz ederken gayemiz, mevzuyu sonuna kadar incelemek ve aratrmak
deil; ancak bu kaidenin iyice aa kmas iin misal vermektir. Gnmzde
cedellemenin ok olduu, hakk ve batln birbirine kart meseleleri bizzat arz
etmee alacam. Allahdan bizi doru yola iletmesini niyaz ediyorum.
17
Sakal, kadnn eri rts, namaz, cami, Kabe ve rasllerle alay etmek kfrdr.
Allahn emir ve yasaklaryla alay etme, onlara itiraz etmek kfrdr. Dininden dolay
bir mminle alay etmenin hkm de ayndr. Bu gibi irkin hareketler, bir
mslmandan asla sadr olamaz. Zira Allah, kafirler hakknda Mcrim gnahkarlar
(dnyada iken) iman edenlere glerlerdi. Onlara uradklarnda kala gzle iaret
ederlerdi. (32) buyurmutur. Allaha nisbet edilen her ey eref kazanr. Allahn
ereflendirdii bir mslmanla elenmek, uygulad eriat ona farz klan zat ile
elenmektir. Dininden dolay bir mmine dmanlk edip, dininden dnmesi iin onu
fitneye drmek de kfrdr; ayn zamanda Allahn yoluna engel olmaktr. Aslolan,
imanndan dolay mmini sevmek ve ihsanndan dolay da ona deer vermektir.
Herhangi bir ahs, dinine ballndan, Rabbisinin kitabna ve nebisinin snnetine
smsk sarldndan dolay bir mslmana dmanlk ederse kfre girer. Bylece o
kii, Allahn yoluna sed ekerek, iki crm birarada ilemi olur. Allah korusun
onlardan biri bile kiiyi kfre gtrmeye yeter. Bunun sebebi, dindarlndan dolay
bir mslmana dmanlk, gerekte Allahn dinine dmanlktr. Allahn dinine
dmanlksa Allaha dmanlktr. Allaha da kafirlerden bakas dmanlk etmez.
Mmine gelince; Allahn velisidir, -dostudur-. nk Allah, kitabnda Allah, iman
edenlerin velisi (dostu)dur (33) buyurmaktadr.
Mmin bir kimseye baka bir eyden dolay dmanla gelince, bu kfr deildir.
Mmine maddi kardan dolay dmanlk etmek masiyettir, bundan dolay o kii
tekfir edilmez. Bu aklamalarla iman gereinin klli eklini ve onun ksmlarndan
bir ksm bozmakla o klli eklin nasl bozulduunu akla kavuturduumu
umuyorum. manmz bozulmaktan korumasn, onu kemale erdirmesini, imanmz
kamil iken kendisine kavumamz nasip etmesini Allahu Teldan dilerim. Bundan
sonra sra iman bozan eylerin aklamasna geldi. Bu meselede de yine okca vuku
bulan ve etrafnda ihtilaf ve ekimenin fazla olduu mevzular -Allahn g ve
kuvvetiyle- izah etmeye alacam.
Birincisi: Terinin (34) hikmetine itiraz.
Allahu Tel, Adem (a.s.)i yaratnca, onu Cennette barndrd ve Adem (a.s.)e
Cennetin kendi vatan olduunu haber verdi. Adem (a.s.) malum zelleyi ileyince
Allah da onu yeryzne indirdi. Adem ve neslinin yeryzne indirilii, onlar imtihan
iin bir yaam dnemi olmutur. Bu imtihann semeresi: O dnemi baaryla
tamamlayan kimselerin Cennete geri dnmeleri, ona layk olarak girmeleridir.
Allahn kendisine bahettii g ve kuvveti deerlendiremiyen; hrmet ve tazim iin
yaratld halde onu unutan kimselerin de Cehenneme girmeleri iindir.
Dnyadaki imtihan emir ve nehiyle olmaktadr. Allahn Bizim sizi bo yere, bir
oyun ve elence olarak yarattmz ve sizin bize dndrlp, getirilmiyeceinizi mi
sandnz? (35) ayetini baz selef alimleri, siz emrolunmayacak, nehyolunmayacak ve
bo yere yaratldnz m sanyorsunuz? eklinde tefsir etmilerdir. Emretme ve
yasaklama ister ibadet, ister muamelat ve ister ahlak ksmndan olsun ayndr,
bunlarn hepsi eriatn ksmlardr. Yaratmayla kasdedilen, emir ve yasaklar koyarak
imtihan olunca, bu dorultuda eriat gndermek, gerekli bir vacib ve kendisine
muhalefet edilmesi caiz olmayan bir farz olur. Zira emir ve yasak koyma, yaratklar
varetmede asli gayedir. Dolaysyla eriat vazetme iini Rabbimiz bizatihi kendi
zerine alm ve Enam Sresinde Hkm vermek yalnz Allaha aittir... (36) Araf
Sresinde ise .... iyi bilin ki, yaratma ve emir onundur... (37) diye bildirmitir.
Allahu Tel beeriyete eriat rasullerinin araclyla gnderirken elbette bunu
19
hikmet ve ilmiyle yapmtr. Allah insanlara neyin iyi ve uygun olacan, neyin de
uygun olmayp fasid olacan iyi bilir.
Bu mukaddimeyle kasdedilen, eriat koymaya itiraz, onu koyana itirazdr, o da
kfrdr. Lailahe llallahn yaratma ve emir vermenin sadece Allaha ait olduuna
ehadeti de gerektirdii kesinlikle bilinmelidir. Yaratmann Allaha ait olduunu ikrar
eden bir kimse, Allah emredicilikten soyutlayarak insanlar, kendi hayatlar iin
uygun grdkleri kanunlar koyabilirler derse, o hem kafir hem de mrik olur.
Lailahe llallahn manas; Allahdan baka yaratc mabud, emrine itaat olunan,
verdii hkmler uygulanan ilah yoktur demektir. Kanun koyma, Allahn hakkdr,
eklinde genel bir ikrarla beraber Allahn koyduu kanunlardan bir tek kanundan
hikmeti nefyetmek; nceki ikrar bozmak olup, sahibine fayda vermeyecektir. Zira
alemlerin Rabbi yannda, noksanlk ve gafletin yeri yoktur. Rabbin, asla unutkan
deildir. (38) Onun fiilleri, hikmetten hali deildir. Vaz ettii kanunlarndan bir
maddeye itiraz, onu vaz eden ve kanunlatrana itirazdr. Daha nce byle kimselerin
hkmn renmitik. Mekkedeki ilk slm toplumunda buna benzer bir ey olmu
ve bununla ilgili sarih hkm inmitir. Bu hadise Allahn lm hayvan yemeyi
yasaklad vakit meydana gelmiti. O dnemde Araplar, lm hayvan yiyorlard.
eytan, yeni oluan mslman toplumu paralamak iin, kendine tabi olanlarn
kalplerine phe atarak yle dedi: Kendi kendine len bir koyunu ldren kimdir?
Muhammed (s.a.v.)e sorun bakalm.
Raslullah (s.a.v.) Allahdr, dedi.
Mrikler, siz kendi elinizle ldrdnz hayvan iin helaldir, temizdir diyor ve
onu yiyorsunuz; fakat Allahn ldrdne ldr, haramdr diyor ve onun
yenmesini yasaklyorsunuz, siz Allahdan daha m faziletlisiniz? demilerdi. te bu
basit phe baz zayf kalbli kimseleri sarsnca Allah bu iin hakikatn beyan etmek
iin Enam Sresindeki: Kesilirken zerine Allahn ismi anlmayan hayvanlardan
yemeyiniz, nk onu yemek, yoldan kmadr. eytanlar, dostlarna sizinle mcadele
etmeleri iin telkinde bulunurlar. Eer onlara uyarsanz, phesiz siz de mriklerden
olursunuz (39) buyurmutur. Kanun koymann bir blmnde mriklere itaat
etmeyi Allah irk saymtr. Bunun sebebi, kanun koymann Allahdan bakalarnn da
hakk olduunu itiraf ve Allahn hkmne itiraz olduundandr. -Hamdolsun ki- bu
husus aktr.
Bu gn mslmanlarn arasnda, din dmanlarnn pheleri dolap yaylmaktadr.
Onlarn, Allahn kanun koyuculuu aleyhindeki itirazlarn, uaklar inanarak
yaymaktadrlar. slm herhangi bir hkm aleyhine yaplan itirazlar duymadmz
gn yok. Bu itirazlardan en barizleri; birden ok evlilik, boanma, hrszln cezas,
zinann cezas, ksas vb. meselelerdir.
Lailahe llallah diyen bir kimsenin, bu gibi itirazlar hkmn bilmeden, cahilce ulu
orta sylemesi ok tehlikelidir. eriat, ahkam ve hadlerin tatbikinde Allahn hikmeti
olmadna inanmak kfrdr. Bu husus, yani Allahn kanun koyuculuuna itiraz
kfr, eriat tamamen inkar eden ve onu insanlarn ykseli ve maddi gelimelerine
uygun olmadn syleyen kimseler hakknda ok aktr. Bu gibileri ister nceden
mslman olsunlar, ister henz iman etmemi olsunlar, slmn dndadrlar. Fakat
bahsettiimiz bu itiraz, bazen bir hkm mslman gaflet halinde yakalayp o
hkmdeki hikmeti kavramadan meydana gelebilir. Dolaysyla bu kii, bu hatasyla
slmdan kmaz. Ancak kendisine o meselenin mahiyeti aklandktan sonra Allaha
tvbe etmez ve onun emrine dnmezse o zaman imandan kabilir.
20
Sad b. Ubade (r.a.)n Namuslu kadnlara zina suu atp da (bu sulamalarn ispat
iin) drt ahit getiremeyenlere seksen denek vurun ve artk onlarn ahitliini kabul
etmeyin. te onlar fasklardr... (40) ayetini iittiinde ondan sadr olan byle mi
inzal olundu? ya Raslellah sz ite bu ksmdandr. Raslullah (s.a.v.), Sad b.
Ubadeye cevaben; Ey Ensar, en sekininizin ne dediini duyuyor musunuz?
dediinde Ensar, Ya Raslellah, onu knama. nk o, ok kskan bir adamdr.
Vallahi o ar kskanl sebebiyle sadece kzlarla evlendi ve boand kadnla da
bizden kimse cesaret edip evlenemedi dediler. Sad b. Ubade, ya Raslellah, vallahi
ben bu ayetin hak olduuna ve Allahn gnderdiine inanyorum. Ancak beni hayrete
dren ey, alak bir kadn, bir adam onun iki baca arasna oturmu halde
grdmde drt ahit getirmek iin gider, onu tedirgin etmez ve hareketini bozmaz
mym? Vallahi o, iini bitirinceye kadar ben drt ahidi asla getiremem, demiti.
(41) Bundan sonra Allahu Tel, Elerine zina suu atan ve kendilerinden baka
ahitleri bulunmayan kimselere gelince; onlardan her birinin ahitlii drt defa
kendisinin mutlaka doru syleyenlerden olduuna Allah ahit tutmasdr (42)
ayetini indirmitir. Bu hadiseyi anlatarak delil getirmem, mslmandan bazen
Allahn hkmne kar itiraz slubunda o hkmn tefsirini sorma meydana gelebilir.
Dolaysyla bu tutum onu slmdan karmaz. Buna benzer bir hadise de Hudeybiye
anlamasnda meydana gelmiti. Raslullah (s.a.v.)n mriklerle imzalad
Hudeybiye anlamasna itiraz ettiinde Hz. mer, bu akitte mslmanlarn hakknn
zayi edildiini ve aalandklarn zannetmiti. Sonra iin hakikat onun zannnn
hilafna tahakkuk etmi ve Hudeybiye sulhu slmda en byk bir fethi
gerekletirmiti. Buradaki delil de yine Hz. merin Raslullah (s.a.v.) ve Hz. Ebu
Bekire itiraz, meselenin mahiyetini anlamak iin olduundan slmn dairesinden
onu karmamtr.
eriata itiraz bir kimsede inan haline dnp, Allahn kanun koymadaki hikmetine
tan ederek saldrrsa, bu hareket sahibini slm dairesinden karr. Allahn kanun
koymadaki hikmetine, Onun nebisine eriat yapt ve onun iin raz olduu eye de
itiraz ayndr. Mesela Allahn raslne drtten fazla kadnla evlenme, ganimetlerden
bete birini alma vb. Allahn ona hususi kld mbah eylere itiraz, Raslullahn
risaletine tan ve Allahn rasul iin setiklerine itiraz kabul edilir. Allaha itiraz ise
kfrdr. Allahn, Rasl (s.a.v.)e mbah kld eylere itiraz edenlere bunlar
gerekten mslman m? diye kalbimiz paralanyor. Netice olarak, Allahn kanun
koyuculuuna kar bir mslmann tavr rza ve teslimiyettir, iittik ve itaat ettik
demektir. Mslmann daima iar budur. Bununla beraber bir hkmn hikmetini
sormak ve renmekte bir beis yoktur. nk eriatn hikmetinin aa kmas,
mminin imann artrr, Rabbisiyle alakasn kuvvetlendirir. eriatn hikmetini
renmek iin sormakla, eriatn hikmetine kar itiraz iin sormak arasnda fark ok
aktr.
Mslmann daimi adeti, Allahn kullar iin yapt eriatn hikmetini renmeye
almaktr. Zira Allah, eriatnn genelinde onlarn hikmetini kullarna aklamtr.
Kafirin daimi adeti ise, Allahn gnderdii eriata itiraz ve onunla alay etmektir.
Allah, bunlar hakknda Casiye Sresinde Her iftirac gnahkar kimseye veyl Allahn ayetlerinin kendisine okunduunu iitir de sonra byklk taslayarak sanki
hi onlar iitmemi gibi kfrnde direnir. Onu ac bir azapla mjdele.- O, bizim
ayetlerimizden bir ey grd zaman onunla alay eder, ite yleleri iin alaltc bir
azap vardr (43) buyurmaktadr.
21
yanll ierebilirler. Zira mtehid, itihadnda isabet ettii gibi hata da edebilir.
Dolaysyla imamlarn ve fakihlerin szlerinden bir sze muhalefet eden, Allahn
emrine muhalefet etmi, onun hkmnden dar km saylmaz. Buna karlk
Allahn kitabndan ve Raslnn sahih snnetinden, sarih naslara muhalefet eden
kimseler Allahn hkmlerine muhalefet ederek onlar inemi addolunurlar.
ncs: Dininden Dolay Bir Mslmanla Alay Edip, Ona Dinine Bamll in
Dmanlk Etmek:
nsanlarn ou, bu hkm bilmiyor ve bir mslmanla dininden dolay alay etmenin,
kfr olmadn sanyorlar. Dolaysyla bu meseleyi genice izah etmek istiyorum.
nk bu mesele, tafsili aklamaya muhta bir meseledir.
1- Mslmanla alay etmek, onun ftr sfatlarndan, ahlakndan, herhangi bir
gidiatndan veya herhangi bir tasarrufundan olabilir. Bu gibi eylerle alay, masiyettir
ama kfr deildir. Allahu Tel yle buyuruyor: Ey iman edenler! Bir topluluk
baka bir toplulukla alay etmesin, belki (alay ettikleri kimseler) kendilerinden daha
iyidir. Kadnlar da baka kadnlarla alay etmesinler. Belki onlar, kendilerinden daha
iyidirler. Birbirinizde kusur aramayn; birbirinizi kt lakablarla armayn. man
ettikten sonra fsk ismiyle armak ne kt bir eydir! Kim de tevbe etmezse ite
onlar zalimlerdir. (46) Grld gibi Allah, bu fiilleri fsk olarak nitelemi ve
........ iman ettikten sonra fsk ismi ne kt bir eydir....... demitir. Yani bir kii
mmin olduktan sonra fask diye isimlendirilmesi ve bu ismin taklmas ne ktdr,
demektir. Ancak insann ftri sfatla ve mdahale edemiyecei bir eylerle alay bazen
kiiyi kfre gtrebilir. nk insanlarn eitli renk, ekil ve dillerde olmas Allahn
irade ettii; hatta Onun (c.c.) ayetlerinden bir ayettir. Bunu aklarken yle
buyuruyor: Onun ayetlerinden biri de gklerin ve yerin yaratlmas, dillerinizin ve
renklerinizin ayr ayr olmasdr. phesiz bunda bilenler iin ibretler vardr. (47)
2) Mslmanla alay, onun slmndan dolay yani, bir mslmann dinine sk-skya
ballndan ve iman amelleri ilediinden dolay olabilir. Byle durumlardaki alay,,
dine ynelir ve kfr addedilir. Allah, kafirlerin mminlerle byle alay ettiini
bildirerek yle buyurmaktadr: Mcrimler mminlere glerlerdi. Onlarn
yanlarndan getikleri zaman birbirlerine ka gz ederlerdi. Ailelerinin yanna
dndklerinde (mminleri ortaya atp) elenmeye balarlard. man edenleri
grdklerinde: Bunlar sapk kimselerdir derlerdi. Oysa kendileri, onlarn zerine
beki gnderilmemilerdi. (48) Ayetlerde de anlatld gibi mcrimler, mminlere
gler, onlarla alay eder, onlarn yanlarndan geerken birbirlerine ka gz ederek
onlar kmserlerdi. Sanki onlar, hi bir su ilememi, yaptklarndan hesaba
ekilmeyecekmi gibi kendisiyle vnerek sevinle evine dner ve mminleri
sapklkla nitelerlerdi.
Gnmz mcrimleri, mminleri gerici, yobaz vb. ifadelerle alaya almaktadrlar:
Onlarn alay edi sebebleri, mminlerin -gya- yaamay bilmeyen, her yerde yaygn
dnya nimetlerinden yararlanamayan kiiler olmalardr. Onlarn bu davranlar
yukarda zikredilen ayetteki mcrimleri hatrlatmaktadr. Ayetteki Oysa kendileri,
onlarn zerine beki gnderilmemilerdi (48) ifadesinin manas O sulular,
mminlerin amellerini hesaba ekecek, onlarn zerine idareciler yapmadk
demektir. Mezkur ayetin devamnda dier ikinci bir grup gelmektedir. Onlar,
cennetlerde ycelik ve stnlk sahibi iman ehli kimselerdir. Mcrimler ise ate ve
cehennemdedir. te bu gnde mminler kafirlerin stne gler. Koltuklar
zerinde bakarlar. Kafirler yaptklaryla cezalandrld m? diye. (49)
23
25
26
uluslara yaplmasa bile ferdlere akide ve slm uuru olarak mutlaka yaplmaldr.
Aksi halde slm ortada kalmaz.
Beincisi: Mnkerin oalp Yaygnlamasndan Honut Olmak
Rasl Ekrem (s.a.v.), Allahn benden nceki gnderdii nebilerin kendi mmetleri
iinde snnetini alan ve emirlerini tatbik eden havari ve sahabileri vardr. Sonra
onlarn peinden yapmyacaklar eyleri syleyen ve emrolunmadk eyleri yapan
nesiller meydana gelecektir. Onlarla eliyle cihat eden kimse, mmindir; onlarla diliyle
cihad eden kimse de mmindir; onlarla kalbiyle cihad eden kimse de mmindir;
bunun gerisindeyse hardal tanesi kadar da iman yoktur (60) buyurmaktadr.
Bu hadis, Nehyi anil-Mnker (61) vesilelerinden herhangi biriyle mnkeri
nehyetmenin, imann gerei olduuna delildir. Vesilelerse; dil ve kalbdir. Bir mnkeri
elle yasaklamann manas, onu kuvvet kullanarak izale etmektir. Mnkeri dille
yasaklamann manas, nasihat vb. eylerle onu engellemeye almaktr. Mnkeri
kalble yasaklamaya gelince, bunun manas; mnkeri kerih grp, ondan nefret etmek
ve onu yapan kimseleri de kerih grp, onlara buz etmektir. Bu son ekil, nehiy
ekillerinin en alt basamadr. Bu basamaktaki bir mmin eza ve cefaya maruz
kalmaz. Dolaysyla o kimse, iman derecelerinin en alt derecesindedir. Mezkur
hadisin mefhumu, bir mnkeri kerih grmeyen ve onu yapanlara buuz etmeyen
kimse, mmin deildir anlamndadr. nk Raslullah (s.a.v.), bu hadisde ...
bunun gerisinde hardal tanesi kadar da iman yoktur demitir. Bu hadis, kalbinde
hardal tanesi kadar da iman olmayan kimsenin, ateden kmayacana ak bir
delildir. Bu delilden hareketle mnker ve fuhiyatn mslmanlar arasnda oalp,
yaylmasna raz olup, ses karmayan ve kalbi bir rahatszlk da duymayan kimseler,
kendilerini mslman zannetseler de imansz kafirlerdir. Hal byle olunca, mnker ve
fuhiyatn toplum ierisinde oalp yaylmasndan sevin duyan kimselerin hkm
ortadadr.
Bugn slma mntesip kimselerden niceleri, kadnlarn sokaklarda ve umumi
toplantlarda alp salmasna, erkek ve kadnn birbirine karmasna raz olarak
sevin duyuyor ve bu haram yolla nefsini tatmin etmek istiyorlar. Onlardan niceleri,
slma bal kimselerle alay ederek onlara gerici yobaz vb. sfatlarla hakaret ediyor.
Bunlardan yine niceleri var ki, gelin Allahn kitabn hayatmza hakim klalm diye
arldklarnda, korkudan akllar gidiyor. Bunlarn korkularnn sebebi haram olan
adi fiillerin ortadan kalkmas, meyhane ve kumarhanelerin kapanmas, kymetsiz ve
basit lezzetlerin toplum hayatndan uzaklatrlmasdr! te kfre gnln aan
kimseler bunlardr. Byleleri, slma din olarak, devlet olarak, boyun emezler;
iffetli ve temiz bir topluma raz olmazlar; aksine bundan kalbleri skr. Bunlara
mslman demek ok cahilce bir hkmdr. Byle bir hkm, slm ve onun mesaj
nedir, insanlarn hayatnda gerekletirmeye alt gaye nedir? Bilmeyen
kimselerden sadr olur.
Her mmin, imanna avdet ederek, Allahn dinini hayatnn proram ve varlnn
gayesi olarak, gerekten seti mi? Bir bakmaldr. Eer evet diyorsa, mslmanlarn
akidesini severek, eriatlerine raz olarak, kfr btn ekil ve grnmyle redderek
ve mnkeri de btn ksmlaryla kerih grerek, kendisini mslmanlarn safna
koyabilir ki ite iman budur.
Bu mevzunun banda zikrettiimiz hadise yakn anlamda dier bir hadis de Ebu
Saidden rivayet edilmitir. Ebu Said (r.a), Raslullah (s.a.v.)i yle derken iittim.
27
Sizden biriniz bir mnker grdnde, gc yeterse onu eliyle deitirsin; eer eliyle
ona gc yetmezse diliyle, eer diliyle gc yetmezse kalbiyle deitirsin. Bu ise
imann en zayfdr. (62) Mnkeri kalble deitirmek imann en zayfdr ifadesinin
manas, onun gerisinde baka bir iman yok demektir. Zira iman, Allahn eriatn
sevmek, onu hayata hakim klmak ve Allahn szlerinin alalmasn istemektir. Bir
kalb, masiyete kar kprdamad ve masiyet ehline de tavr almad zaman o kalb
masiyete raz oluyor, demektir. Masiyete rza gstermek onu ikrar ve onaylamaktr
ki, bu Allahn dininden ktr. Masiyete raz olup, onu onaylamaya, masiyeti
sevme, onu uygulama ve onu topluma yerletirme eylemi eklendii vakit, iki irkin
fiil bir araya gelir. Onlar da kfrdr ve Allahn yoluna engel olmaktr. nk
masiyetin yaylmasn sevmek ve batln reva bulmasn istemektir. Bu haraket
Allahn szlerinin en yce, kafirlerin szlerininse en aa olmas iin abay
gerektiren iman bozmaktr. Her mslmann kalbini Allahn eriatndan baka
sevgilerden, Allahn dininden baka btn gaye ve hedeflerden temizlemelidir.
28
NC FASIL
Kfrn Mahiyeti ve Hakikati Nedir?
Kfrle Kafir Arasndaki Fark:
lerleyen sayfalarda; imann hakikat, onun gerei amelleri, iman bozan ve onu
gideren eyleri grdk. Elinizdeki bu kitabckta kfr kelimesi bir ok kez tekrarland
durdu. Ancak bu faslda inceleyeceimiz kfrn, ameli kfr olmayp, sahibini
imandan kartc itikadi kfr olduu bilinmelidir. Kfr kelimesinin hakiki manas
da aslnda budur.
Kfr kelimesinin szlk manas, bir eyi rtmek ve perdelemektir. Araplar geceyi
kafir diye adlandrrlar, nk gece eyay karanl ile rtr ve gizler. Onlar,
ifiye de kafir ismini verirler. nk ifi de tohumu topran altna gizler ve onu
toprakla rter. Allahu Telnn Bilin ki dnya hayat bir oyun, elence, ss, kendi
aranzda vnme mal ve evlat oaltma yardr. Bu tpk bir yamura benzer ki
bitirdii nebatat, ifilerin houna gider... (63) ayeti buna bir rnektir.
Ayetteki kffar kelimesi ifiler manasndadr. mandan kan kimseyi kafir olarak
isimlendirmenin sebebiyse, kiinin iman delilleri akca grd ve Rabbisinin
imana davetini iittii halde kfrnde byklenerek srar etmesidir. Allaha iman
bilerek ve inaden terkeden yeryz kafirlerinin nderi Firavn hakknda Allah Tel,
Musa (a.s.)n diliyle yle buyurmaktadr. Musa dedi ki: Bunlar, gklerin ve yerin
yaratcs Rabbin kendi delilleri olarak insanlara indirdiini pekala biliyorsun... (64)
Yani, ey Firavn! phesiz sende biliyorsun ki, Allah gklerin ve yerin yaratcsdr.
O, senin ve kavminin gzleriyle grmesi ve benim, Onun gnderdii Rasulu
olduumu bilmeniz iin, mahede ettiiniz ASA, EL vb. mucizelerini gnderen
mukaddes varlktr.
Allah, aadaki ayette Firavn ve kavminin hakk bildiklerini buna ramen onu
yalanlayp, bilerek saptklarn haber vermitir. Kendileri, anlayp doruluuna
kanaat getirdikleri halde, srf hakszlk ve byklenme yznden onlar inkar ettiler.
Bak ite o fesatlarn sonu nasl oldu. (65)
Musa (a.s.)n kavmi, onun getirdii ayet ve mucizelerin Allahn ayet ve mucizeleri
olduuna inanyordu. Fakat hakk bilerek ve grerek srf hakszlklar yznden
reddettiler. Allahu Tel, Raslullah yalanlayan mriklerin halinin de ayn
olduunu bize yle haber vermektedir. Biliyoruz, onlarn dedikleri elbette seni
zyor, gerekte onlar seni yalanlamyorlar; fakat o zalimler bile bile Allahn
ayetlerini inkar ediyorlar. (66) Btn bunlardan kasdedilen, kfrn eri manas,
hakk bildikten sonra reddetmektir. Bunun anlam da bilmeden hakk reddeden veya
kfr bir ameli slmdan zannederek veya onun imana zararsz olduunu zannederek
yapan kimse, kendisine delil getirilinceye kadar kafir olmaz. Ancak hakk bilerek -ve
nceki fasllarda imann tarifi, onun gerekleri ve onu bozan hususlarda akland
gibi- reddederse bu mstesnadr. Allahdan baka ilah olmadna ve Muhammedin
Allahn Rasl olduuna ehadet edip, sonra bilmeden kendisini imandan karc bir
amel yapan kimse de kafir olmaz. Ancak bu kimse, o amelin kendisini kfre
dreceini bilir; buna ramen onu reddederek ve byklenerek yaparsa o zaman
kfre girer. Sahabelerden bazlar, bu gibi iman bozan eyleri hkmn bilmeden
irtikab etmilerdir. Raslullah (s.a.v.) onlarn bu hareketlerini sert bir dille knamtr;
ancak onlar da imandan karmamtr.
29
30
31
c) Kendisini slma nisbet eden herkese alel tlak mslman ismini veren bu
yalanc rf, slmn eriyip gitmesinde; mslmann hviyetinin kaybolmasnda ilk
sebep olmutur.
d) Kendisini -mslmanm diye- avutan ve slma sadece sempati duyan kimseleri,
bu dncelerinde devam ettirmek iin necis mrikler, kfrlerine slm elbisesi
giydirmekte ve slm adyla kfr nizamn yaymaktadrlar. Bundan dolay insanlar,
slm -kendisine komnizm, kapitalizm, demokrasi vb. kafiri izmlerin kart- kirli
ve yamalkl bir elbise olarak grdler. Bu sebeple slmn benzersiz ve bamsz
ekli zihinlerden silindi. slmn ilk ayrcal olan Allahn vahyi ve Onun nizam
olma zellii kayboldu. Beerin bu nizamda onu anlamak ve hayata tatbikten baka
hi bir mkellefiyeti yoktur.
nsanlardan ouna mslman sfatnn verilemiyeceinden korkan kimseler,
ferdlerin slm kstaslarla deerlendirilmeleri kendilerine ar gelmektedir. Bu
kiiler, yalanc rf sebebiyle hkmlerini ve iddialarn teyid etmek iin, o rfe
snyor ve kendi haklarnda hata ediyorlar. Ayn zamanda mntesibi olmakla eref
duyduklar, slm hakknda da gnah iliyorlar. nsanlar iin en hayrls, hakk hak
bilip, ona tabi olmak; onlardan hakk reddeden ve batlda srar edenleri de krlne
terketmektir.
f) te bu yalanc rf, Raslullah (s.a.v.)n zamannda yahudilerin hidayeti kabul
etmemeleri ve slm bayra altnda toplanmamalarna en byk nedendi. Onlar,
kendilerini Allahn dininin ehli, Allahn alemlere tercih ettii ve cenneti sadece
kendilerine has kld kimseler inancyla Raslullaha gelmilerdi. Yahudilerin bu
inanlar, slma yapp, dinlerinin gerei Hz. Muhammed (s.a.v.)e tabi olsalar;
ihdas ettikleri fesad, Rablerinin kitabnda ve eriatlerinde yaptklar tahrifi
terketselerdi, doru olabilirdi. Fakat onlar, batla yapp hakk reddederek kfre
girdiler. Cennete girmek ve balanmakla ilgili amelleri onlara fayda vermedi.
Yahudilerin dn yaptklar bu irkin hareketleri, bugn bir ok mslman
yapmaktadr. Lailahe llallahn manas mslmanlarn yaamnda deiiyor. badet,
kanun koyma vb. mevzularda bilmeden Allaha e kouyorlar. slmn mesajyla alay
edip, yahudilerin kendi rasul ve davetilerine yapt zulmleri; bunlarda Allaha
davet eden kiileri ldrerek, ikence ederek hapse atarak vb. ekillerde yapyorlar.
Bu gibi zulmlerle onlar dinlerinde fitneye dryor ve kfrn her eidine alk
tutuyorlar. Bununla beraber kendilerine yaptnz bu fiiller imanszlktr; krar
ettiiniz Lailahe llallah bu fiilleri tamamen yasaklyor dense somurtup gidiyorlar.
g) Bugn davetilerin grevi Lailahe llallah Muhammeden Raslullah
kelimesinden kasdedilen doru manay herkesin anlamas iin, cihad olmaldr. Bu
kutlu kelimenin ifade ettii doru mana; Allaha iman, Onun emirlerine boyun
emek ve eriatn uygulamaktr. ster kendine dua edilen bir mezar, ister Allahu
Tel izin vermedii halde insanlara kendinden kanun koyan bir devlet bakan
olsun, Allahdan baka itaat edilen her eyi reddetmektir. Szl veya fiili velay
mslmanlara yapmak; kfr ve kafirlerle kalble, dille ve elle mcadele etmektir.
Kalble mcadele etmekse imann en zayfdr. Onun gerisinde hardal tanesi kadar da
iman yoktur.
h) Bugn yaplmas gereken, bu yalanc rf deitirmek olmaldr. Ancak bunu
yaparken, mslmanlarn avamna kafir diyerek, cephe alma yerine onlarn Lailahe
llallahn kasdettii manay iyi anlamalarn salamaktr. Geen faslda, kfrle kafir
arasndaki fark anlatmtk. Kafir, hakk bilen ve ona kar batlla bile bile mcadele
eden kimsedir demitik.
32
i) Burada yle bir soru akla gelebilir. Mslmanlarn geneline nasl davranacaz?
mann hakikat kayboldu, dini bilen yok oldu ve toplum ondan soyutland diye
dnp, dindarlklarn gerekten bildiimiz kimselere mi mmin diyeceiz? Yoksa
herkese, bunlar mslmandr, slm tevars etmilerdir, kfr sz ve fiilleri ou
bilmeden yapmaktadr diye mi muamele edeceiz? Bu sorunun doru cevab;
insanlarn geneline, onlar iman bozan bir ey yapana ve onda inatla mcadele edene
kadar mslman diye hkmedilir. Onlarn mslman muamelesi grmeleri ve
renmeleri salanmaldr.
slm toplumda, insanlarn geneline mslman diye hkmedilir. Bununla beraber
onlardan bilerek iman bozucu bir fiil ileyen ve onu inatla savunan kimseler bu
hkmn dndadr. Onlarn mslman muamelesi grmeleri ve slmn hakikatlerini
renmeleri gerekir. Onlar, iman bozan bir fiili ilemeden ve kendisine de hccet
ikame (74) edilmeden bu hakikatten kmayacaklarn renmelidirler. Bunun da
delilleri oktur.
1) phesiz ki, bu mmet tevhid akidesini tevars (75) etmi ve o akide kendisine
iyice yerlemitir. Toplumumuzda iman kmazlarla beraber, insanlarn bu korkun
deiimi aralarndaki farkllklarn okluu, bilgisizlik ve gafletlerinin neticesidir. Bir
de dini anlalmaz hale getiren eytanlam insan ve cinlerin faaliyetleridir. O gibiler,
slmn kfr fikir ve inanlara kar olmadn syleyerek mslmanlar
kandryorlar. Bundan dolay mslmanlar dinden zannederek bilmeden batl eylere
inanyorlar. Bu insanlar dinlerini hakkyla bildikleri gn, hemen inanlarn tashih ve
Allaha tevbe edeceklerdir.
2) man meselelerde, helak olan ak delille helak olsun; yaayan da ak delille
yaasn diye, hccet ikame etmek insanlar arasnda gerei gibi yaplmamaktadr.
Bunun sebebi; sapk alimlerin, slmn zayflamasnn slm topraklarnda kfrn
yerlemesinin, gerek mminlerin dlanmasnn arkasnda olmalarndandr.
3) Mslmanlarn yaad yerlerde slm nizam yerine kafir nizamlarn hakim
olmasndan sonra iman ehlini bir safta, kfr ve nifak ehlini bir safta toplayc bir
mcadele olmamtr. aksine onlarn durumu ok karmtr. nsanlar bu
durumdayken onlar hakknda hkm vermek mmkn deildir.
4) Kendisini slma nisbet eden kimseye mslman hkm verilmelidir. Bu
hkmde, akl banda hi kimse ihtilaf etmemitir. Bundan dolay o kimseyi
mslman kimliinden kartmak haramdr. Ancak slma nisbet edilen kii, diliyle
mslman olmadn syler; fiiliyle mslman olmadn gsterirse, bu
mstesnadr. Yani byle biri mslman deildir.
33
BENC FASIL
Mmini mandan karmayan Sz ve Ameller
Kitabn geen fasllarnda, masiyetlerin mslman -helal grmedii srece- imandan
karmadn grmtk. Masiyeti helal grme derken; onu temize karma ve ondan
dolay cezaya arptrlmaktan korkmay kasdediyorum. Hrszlk, iki vb. masiyetlere
mslman zaaf ve gaflet annda yaklaabilir; bu da onu imandan karmaz. Bunun,
kitap ve snnetteki delilleri bilinmektedir. En mehurlarndan biri Ebu Zer (r.)n
hadisidir. O yle rivayet etmektedir. Bir keresinde Raslullah (s.a.v.)n yanna
geldiimde, O uyuyordu; zerinde de beyaz bir rt vard. Sonra dnp ona tekrar
geldim, o yine uyuyordu. Sonra dnp, onun yanna tekrar geldiimde uyanmt,
yanna oturduumda Herhangi bir kul Lailahe llallah der, sonra bu tevhid zere
lrse Cennete girer dedi. (Ben) eer zina eder, hrszlk yaparsa da m? dedim.
Raslullah, Zina etse de, hrszlk yapsa da buyurdu. (Ben yine) zina eder, hrszlk
yaparsa da m? dedim. Zina eder, hrszlk yaparsa da buyurdu. Bu sual ve cevap
defa tekrarland. Sonra drdncde Raslullah (s.a.v.) Ebu Zerrin burnu toprakta
srtlse de yledir buyurdu. (76)
Bu hadis izaha altm mevzuda ak bir delildir. Bu hadise, ehli snnet ierisinde
mhalefet eden yoktur. Ancak baz kimseler, bu mevzuda gevek davranarak, ahiret
azabndan korkmadan devaml gnah ilemenin iman bozmayacan zannetmilerdir
ki, bunun izah geti.
Harici ve Mutezileye gelince onlar, haddi aarak masiyetin mminin yapt, btn
salih amelleri yok ettiini; tevbe etmezse ebediyyen atete kalacan
sylemektedirler. Biraz ncede ifade ettiim gibi, bu sz haddi amaktr. Ebu Zer
(r.)n mezkur hadisi, Ebu Hureyre (r.)n u hadisine muarz deildir. Ebu Hureyre
hadisinde Raslullah (s.a.v.) yle buyuruyor: Zina eden kimse zina ettii vakit,
mmin olarak zina etmez; hrszlk eden kimse de hrszlk ettii vakit, mmin olarak
hrszlk etmez; iki ien kimse de itii vakit, mmin olarak imez. (77) phesiz
ki, bu hadis masiyet vaktinde imann ktna delildir. mann masiyet annda
kmasnn anlam; onun hakikatnn kalbden kaybolmas demektir. Buraya kadar
yaplan izahlara iman meselesini anlayan kimse, masiyet ilenirken, imann nasl
kaybolacan da iyi anlar.
man, ayn zamanda her eyi bilen ve kendisine itaatszlk edenlere azab etmeye gc
yeten Allahdan korkudur. Bu da yine iman hakikatlarndan bir hakikattir. Mesela bir
kiinin, zina ederken Rabbisinin kendisini grdn, bildiini, hesaba ekeceini ve
kyamet gn Onunla karlaacana inandn, buna ramen o irkin fiile devam
ettiini farz edelim. Bu adam, o irkin fiili iledii anda, imanl olsa kan donar ve
irkilerek o fiilden uzaklard. Buna karlk o kiinin bu fiile devam etmesi, iman
hakikatnn kalbinden kaybolduuna delildir. Bu irkin fiilden sonra Allahn -azab
ile- tehdidini hatrlayp, yaptndan dolay piman olur ve akibetten korkarsa, o kii
mmindir. Allahn tehdidini hatrlamaz, yaptndan piman olmaz ve akibetten de
korkmazsa; onun ne sutan nce, ne o su annda ve ne de o sutan sonra, iman
yoktur. Yapt irkin sutan pimanlk duymayan ve bundan dolay Allahdan
korkmayan kiinin imanna ahitlik eden de cahilce bir ehadette bulunmaktadr. Zira,
baz kimseler bu meselelerde olgunlamam bilgileriyle hatal hkmler veriyorlar.
Bu meseleler:
34
Muhammed b. Mesleme (r.) bu fiili, Raslullah (s.a.v.), kendisini Kab b. Erefi (80)
ldrmek iin grevlendirdiinde yapmtr. Hendek savanda ayn fiili Nuaym b.
Mesd yapmtr. (81)
2) Kfr szn sylemeye icbar edilmekle, dierlerine zulm olan bir fiile mecbur
edilmeyi, birbirinden ayrmak lazmdr. Bir mslman ldrmek, dier bir mslman
iin mecburi hale gelemez. ldrmeye icbar edilen can, ldrlecek candan daha
deerli deildir. Bundan dolay alimler, bir kimse lm tehdidi altnda kfre girmek
iin icbar edilse, icbar edildii eyi diliyle sylemesi caizdir. Ancak bir mslman
ldrmek iin, icbar edilen kimseye bunu yapmas, asla caiz deildir, demilerdir.
nk icbar edilenin can, kendini kurtarmak iin kyaca candan daha hayrl
deildir.
mam bni Kayym, -Fevidinde- yle diyor: Bir kimse kendisine livata yaplmak
iin icbar edilse, aksi takdirde ldrlmekle tehdit edilse, o kimse bu fiile raz olamaz.
Kimse de ona bu fiili zorla yapamaz. Ayn zamanda o kimse, baka birine bu fiili
yapmakla icbar edilse bu hkm onun iin de geerlidir. Bir kimsenin mslman
kardeinin rzna dil uzatmas veya onu tekfir etmesi iin icbar edilmesine gelince; bu
mesele pheli olmakla beraber, icbar edilen kiiye bu fiilleri yapmas caizdir. nk
Raslullah (s.a.v.) mslmanlarn geneline menfaat salama yolunda, kendisine
Muhammed b. Meslemenin konumasna izin vermitir. Allahu Tel da kendisine
iman hakknda icbar annda mslmann syledii eylere ruhsat vermitir.
Dolaysyla bir mmine namusu hakknda irkin bir ey sylemek icbar annda nasl
caiz olmaz(?). phesiz ki bu Allaha nisbeten daha hafiftir. Ancak burada dikkat
edilecek husus, icbar edilen mslman dier mslmandan icbar annda meydana
gelen eyden dolay zr dilemelidir.
Bu meseleyi zetlersek, kfr kelimesini icbar annda sylemek ruhsattr diyebiliriz.
Bununla birlikte onu sylememek daha faziletlidir. cbar ad altnda mslman
ldrmek veya onun rzna gemek ise asla caiz deildir. cbar sebebiyle mslmana
svmek veya onu tekfir etmek, ilk frsatta dnmek ve zr dilemek artyla caizdir,
Allahu alem. Burada Allahn .... Her kim; iman ettikten sonra Allah tanmayp
kfre gs aarsa, ite Allahn gazab o gibilerin banadr ve onlar iin byk bir
azap vardr (82) ayetine dikkat ekmek istiyorum. phesiz ki mslman, icbar
halinde veya icbar dnda kfre gsn amad gibi kfr ve kafirlerden gs
daralr. cbar edildii halin, geici bir hal ve geici bir ruhsat olduunu bilir. cbar
belas geince ruhsat da geer. Bunun manas, icbar annda kfr kelimesini kolayca
sylemek, onu dayanak ve ulalmas gereken hedef olarak grmek Allaha kar
nankrlk, mminin de cihat ve sayu gayretini iptal etmektir. Allahu Tel, bu
gibiler iin Ankebut Sresinde nsanlardan kimileri var ki, Allaha iman ettik
derler; fakat kendisine Allah uruna eziyet edilince, insanlarn eziyetini Allahn azab
gibi, sayar. Ama Rabbinden sana bir yardm gelse, biz de sizinle beraberdik derler.
Allah, alemlerin gslerinde bulunan dnceleri herkesten daha iyi bilmez mi?
(83) buyurmaktadr.
Mminlerin, ahiret azabn kendileri iin kfre girmeye mani saydklar gibi, fitne
zamannda acze den, gvenini kaybeden, batla teslim olan ve imtihan olunduu
fitneyi kendisi iin islm ve imandan menedici addedenleri, Allah mnafklkla
vasfetmitir. nk bu kimseler, Allahn yardm ve zaferi geldiinde syu gayret
eden, ihlasl mminlere ... Biz de sizinle beraberdik derler... (84) Allahu Tel,
gerekte kimin mminlerle beraber olduunu iyi bilmektedir. Dolaysyla ayetin
sonunda: Allah, alemlerin gslerinde bulunan dnceleri herkesten daha iyi
36
bilmez mi? Allah, hakkyla iman edenleri de bilir ve iki yzl mnafklar da bilir.
buyurmaktadr. Zorlukta, kolaylkta, hoa gitse de, gitmese de mmin daima, Allah ve
onun dostlaryla beraber olmaldr. Bela ve musibetler, mmini srat- mstakimden
saptracak olursa, o hal getiinde hemen dua ve tazarru ile Allahn emrini yerine
getirmeli ve eski haline dnmelidir. Allah, emrini yerine getirendir; ama insanlarn
ou bilmezler. (85) La havle ve la kuvvete illa billah.
ALTINCI FASIL
Allahn Kelamn Tevil Ederek Zahir Manasndan karmak ctihadla
Beraber Hatadr
Baz kimseleri mslman kardelerini tekfir etmeye sevkeden hususlarn banda,
Allahn kelamn hatal tevil ederek, onu zahir anlamndan karmalar gelmektedir.
Dorusu bu mesele nazik ve ok tehlikelidir. nk tekfirle ilgili bu mevzu, zahirden
daha ziyade kalbe taalluk eden bir meseledir.
Tevil, sapklk ve fesatlktan; hakk batla kasden kartrmaktan olabilir ki, Allah
korusun bu kfrdr. Bununla beraber tevil, iin hakikatn kavrayamad iin
Allahn kelamn, zahirinin dnda bir manaya hamleder ki, bununla dierinin arasn
(gayb bilen srlara hakkyla vakf olan) Allah ayrabilir. Bundan dolay bir ahs,
Allahn kelamna muhalif grlerinden veya fetvalarndan dolay, tekfir etmede
acele etmemeliyiz. Bu gibi hususlarda nce kiinin muradn, syledii szle neyi
kasdettiini iyi anlamak sonra da mmknse ona hccet ikame etmek gerekir. Bu
husus, tafsilata ihtiya brakmayacak kadar aktr.
Her konumacnn, konumasyla ulamak istedii bir maksad vardr. Bunu ifade
ederken de gcnn yettii slubu kullanr. Bazen kiinin slubu, kendisine zarar
verip, kulland kelimeler kendi aleyhine -istemedii- ve kastetmedii bir manaya
hamlolunabilir. Herkesin szn kulland sluba gre deerlendirmemek ve onu
tabir ederken irade ettii maksadna gre yorumlamamak, hatalarn en bydr.
Bundan dolay, bir ahsn ifade ettii szler ne kasdettiini bilene kadar, onu
kendimizce tefsir etmemiz caiz deildir. Bu kaideden sonra, kiinin sz, istenilen
mana zerine hamlolunur. Bu kaide yalnz insanlarn szleri iin de geerli deildir;
aksine, Allah ve Raslnn szleri iin de geerlidir.
Konumacnn ulamak istedii mana anlald zaman, manann serdedildii hedef
ve gayeye bakmak gerekir. nk mana, aslnda doru, fakat konuulan ifadelerle
ulalmak istenen hedefse yanl ve batl olabilir. Hz. Ali (r.)n Sz hak bir szdr,
ancak onunla batl istenmektedir mealindeki ifadesi ok anlamldr. Aslnda nice hak
sz var ki, onu syleyen kimse, o szle sadece er ve fitne istemektedir. Burada daha
fazla aklamaya gerek yoktur.
Mana ve hedef tahdid edildii vakit, doru anlalma gereklemitir. Bir mslman
sapma ve yanl bir durum grdnde, delil getirerek onu dzeltmelidir. Bir kimse
de hakk bildikten sonra reddeder ve bile-bile inat ederse, -Allah korusun- o sapktr.
Netice olarak, tevil sahas, tehlikelerle evrilidir. nk ou tevilde, niyetleri thmet
altnda brakma vardr. Niyetleri itham ise, kesin ve sabit esaslar zere bina
edilmemise, ok tehlikelidir. Mcerred phe, hatalar aratrma vb. eyler, bir
mslman dier bir mslman tekfire gtrmemelidir. Mslmana yaraan, delil
getirerek Allaha mazaret sunmak; kiileri tekfir ve tehir etmeksizin, onlarn
37
hatalarn beyan etmektir. lk ve son hkm verecek zat niyetleri bilip, srlara vakf
olan Allahdr.
Allah ve Raslnn szlerini tevil, gemite mslmanlarn aleyhine alm er ve
bela kaplarnn en zararls idi; kukusuz bugn de yledir. Dolaysyla bundan
saknmak gerekir. Tevilin yaygnlamasna yardmc olan sebeblerse unlardr:
a) Arap dilinin zellii itibariyle temsil, tebih, istiare ve kinayeye dayanan bir ok
belaat ynleri vardr. Bu dildeki mecaz ynlerinden fevkalade deiik manalarn
kt da ehlince bilinmektedir. Dilin bu zellikleri ihtilafl grlere ve fikri
uzaklamalara yardm etmitir, denebilir. Bu uzaklk, sadece amellerde olmayp,
aksine inanta da olmutur. Bunlar, Arap dilinin ne hatasndan ne de
noksanlndandr. Sonra bu belaat kaideleri, her dilde yaklak ayndr. Arapa,
dillerin en zengini, konuma tasarrufuna ve ifade gzelliine en fazla sahip olandr,
diyebiliriz. Yukarda da belirttiim gibi, bir ahsn konumasn, kelimelerin
muhtemel manalarna gre deil de, o ahsn irade edip kasdettii manaya gre
yorumlama kaidesi bilindiinde Arap dilinin o zellikleri aslnda vlecek bir
zelliidir; hata ve noksanl deildir.
b) slm dman ve hevasnn kulu kimseler, bu zellikleri frsat bilerek ve onlar
kullanarak yle olmad halde, szn ierii budur ve ondan kasdedilen mana budur,
iddiasyla slm iten tahrife ynelmilerdir. Ulamak istedikleri irkin gayelerine
muarz ayet ve hadisleri teville, tahrif etmilerdir. Sonra Kurn mcmel ve mufassal
olarak, Allah ve Raslnn kasdetmedii manalara hamletmilerdir. Bu sebeplerle de
slm rts altnda korkun tahribat yaplmtr.
Bu sebeblerden tr, mezkur tahrif faaliyetlerine kar kmak; slma anlamak iin
onun ilk sultasna rucu etmek; Arapa dilbilgisi kaidelerine ve kelimelerin zahir
manalarna bal kalmak gerekir. Ancak, kesin bir delil gelir ve biz de konuan kiinin
konumasndan kelimelerin zahiri manasn deil de, mecaz manasn kasdettiini
bilirsek, bu mstesnadr. Netice olarak, fesad ve sapklk iin tevil edenler, hakka
ulamak iin ictihad edip tevil edenin, hali birbirine benzemez. zellikle bu hal,
meseleleri kaynandan ele alan ilim erbab kiilere gizli kalmaz. Konumasndan
tevil ettii anlalan ve gayelerinin slm tahrif, batl hakka tercih etmek olmadn
bildiimiz kimselere arabuk kafir hkmn vermemiz caiz deildir. Bunun iin
selef alimleri, mutezile ve earilerin tevilcilerini tekfir etmemilerdir. nk onlarn
gayesi, slmn hkmlerini mdafa, zndklara ve felsefecilere kar durmakt.
Bununla beraber selef imamlar, tevilcilerin akide mevzusunda yazdklar kelam
kitaplarn bir ok ynden zararl olduuna, hatta bazlarnn yaklmasnn gerektiine
fetva vermilerdir. Bu mevzuda mam afi ve mam Ahmed b. Hanbelin fetvalar
ok aktr. Her asrda selef alimlerinin ald bu doru ve tavizsiz tavr, asrmzda da
bizim almamz gerekmektedir. Zira slm ve mslmanlar kayrdn zanneden ehli
tevil ve ehli batl oalmtr. Dolaysyla meselelerimizi nce Allahu Telnn
kitabna ve Raslullahn snnetine arz etmek, kelimelerin Arapa manalarna bal
kalmak gerekir. Ayet ve hadislerle Allah ve Raslnn murad, zahir ve akla ilk
gelen deil de baka bir manada olduunu isbat eden -kesin- bir delil gelmedii
mddete, tevili haram saymamz vacibdir. Bu hususlara smsk sarlmak, onlar iyice
anlamak ve onlar muhtelif tevillere tatbiki de renmek gerekiyor ki; mmin iinde
basiret zere olsun. Bundan sonra cedel ve inkar kabul etmez delillerle hakk
aklamak ve kiileri tekfir vb. sulamalar terketmek gerekmektedir.
1) Mslim (60/111)
2) Mslim (61/112)
38
39
38) Meryem: 64
39) Enam: 121
40) Nur: 4
41) Ahmed b. Hanbel: 1/238
42) Nur: 6
43) Casiye: 7-9
44) Maide: 44
45) Enam: 1
46) Hucurat: 11
47) Rum: 22
48) Mutaffifn: 29-33
49) Mutaffifn: 34-35
50) Bakara: 212
51) brahim: 1, 2, 3.
52) slma yeni snan kii.
53) Yardm ve dostluk etmek, onlar sevmek.
54) Muhammed: 7
55) Maide: 51
56) Maide: 51
57) Mumtehine: 8
58) Muhammed Sresi: 1, 2, 3.
59) Muhammed Sresi: 4
60) Mslim (50/80)
61) Ktle engel olma.
62) Ahmed: 3/49, Mslim (49/78), Tirmizi: 2172, Ebu Davud: 1140, 4340, bni Mace:
4013, Nese: 5023.
63) Hadid: 20
64) sra: 102
65) Neml: 14
66) Enam: 33
67) Buhari: 6865, Mslim: 95/155, Ebu Davud: 2644, Ahmed: 6/4-5.
68) Buhari: 6872, Mslim: 96/158-159, Ahmed: 5/200.
69) Tevbe: 115
70) Tevbe: 113, 114, 115
71) Ahmed: 1/214
40
41
42