MOLEKÜL İÇİ BAĞLAR

1. İYONİK BAĞ:
Metaller Elektron vererek + , Ametaller de
elektron alarak – yükle yüklenirler. Bu şekilde +
ve – yükler arasında oluşan elektro statik
çekime İYONİK BAĞ denir.
 ÖZELLİKLERİ
1.Metallerle Ametaller arasında
gerçekleşir.
2. Elektron alış verişi esasına dayanır.
3. + ve – yükler arasındaki elektrostatik
çekimdir.
4. Polardır. (Kutuplu)
5. En kuvvetli iyonik bağ; en aktif
metalle en aktif ametal arasında
bulunur. (1A-7A)
6.İyonik bağlı bileşikler oda şartlarında
katı halde bulunurlar.
7.Katı halde elektrik akımını iletmezler.
Ancak eriyik ve çözeltileri iletkendir.
2. KOVALENT BAĞ:
Elementlerin elektronlarını ortaklaşa kullanarak
oluşturdukları bağa denir.

ÖR: H2 nin yapısını inceleyiniz ?

ÇÖZÜM:1H :1s1 , diğer H’in de benzer biçimde 1s

orbitalinde 1e’u vardır. Bu iki yarı dolu atomik orbital
girişim yaparak bağ orbitalini oluşturur.

1S
. . 1S Bağ orbitalindeki elektronlar
artık her iki atoma aittir. Bu
H .. H şekilde H-H bağı oluşmuş olur.
ÖR: O2 nin yapısını inceleyiniz ?

8O :1s 2
2s 2
2p 4
(2px 2
2py 1
2pz 1
) şeklindedir.
Diğer O’in de benzer biçimde 2py ve 2pz orbitalinde 1e’ u
vardır. Bu 4 yarı dolu atomik orbital girişim yaparak bağ
orbitalini oluşturur.

Py . . Py

Pz . . Pz
Bağ orbitalindeki elektronlar artık
her iki atoma aittir. Bu şekilde
O=O bağı oluşmuş olur.
O :: O
ÖR: N2 nin yapısını inceleyiniz ?

7N :1s2 2s22p3 (2px12py12pz1) şeklindedir.

Diğer O’in de benzer biçimde 2px , 2py ve 2pz orbitalinde
1e’ u vardır. Bu 6 yarı dolu atomik orbital girişim yaparak
bağ orbitalini oluşturur.

Px . . Px
Bağ orbitalindeki elektronlar artık

Py . . Py
her iki atoma aittir. Bu şekilde bağı
N N oluşmuş olur.
Pz . . Pz

N
.::. N
Benzer biçimde; HCl, H2O, NH3, CH4.........gibi
ÖSS’de çıkması muhtemel moleküllerin bağ
yapılarını da inceleyiniz.
KOVALENT BAĞIN ÖZELLİKLERİ

1. Ametal-Ametal arasında gerçekleşir.

(Ancak gaz fazında bazı metal-ametal

bileşiklerinde de kovalent bağa rastlanır.)

ÖR: BeCl2, AlCl3, BH3... gibi.

2. Elektronlarının ortaklaşa kullanılması esasına
dayanır.

ÖR: HF nin yapısını incelersek.

H : F ..... gibi. Bağ orbitalindeki 2 elektron her iki
atoma aittir.

.
.

DUBLETİNİ : . OKTEDİNİ
TAMAMLADI . . TAMAMLADI
.

Ortaklaşa kullanılan elektronlar.

3. Bir atomun yapa bileceği kovalent bağ sayısı
taşıdığı ya da az bir enerjiyle taşıya bileceği
(Hibritleşme) yarı dolu orbital sayısına eşittir.

ÖR: 1H, 2He, 4Be, 5B, un yapa bileceği maksimum

kovalent bağ sayılarını araştırınız ?

ÇÖZÜM
1H : 1s1 1KB
2He: 1s2 KB YOK
4Be: 1s2 2s2 2p (2s1 2pX1 ) 2 KB
5B : 1s2 2s2 2p1 (2s1 2px1 2py1 ) 3 KB
ÖR: 7N, 8O, 9F’un yapa bileceği maksimum kovalent
bağ sayılarını araştırınız ?

ÇÖZÜM
6 C : 1s2 2s2 2p2 (2s1 2px1 2py1 2pz1 ) 4 KB

7 N : 1s2 2s2 2p3 (2s2 2px1 2py1 2pz1 ) 3 KB

8 O : 1s2 2s2 2p4 (2s2 2px2 2py1 2pz1 ) 2 KB

9 F : 1s 2
2s2
2p 5
(2s2 2px2 2py2 2pz1 ) 1 KB
 KISACA GENELLERSEK
1A 1 ADET KOVALENT BAĞ
2A 2 ADET KOVALENT BAĞ
3A 3 ADET KOVALENT BAĞ
4A 4 ADET KOVALENT BAĞ
5A 3 ADET KOVALENT BAĞ
6A 2 ADET KOVALENT BAĞ
7A 1 ADET KOVALENT BAĞ
8A YOK
4. İki ametal arasındaki tekli bağlara SİGMA (σ) bağı
denir. İki a metal arasında birden fazla kovalent bağ
varsa bunlardan biri sigma (kuvvetli) diğeri pi (л)
(zayıf) bağıdır.

ÖRNEK pi (л)

H-C C-H

SİGMA (σ)
ÖRNEK

CH3-CH2-CH2-CH=CH2

MOLEKÜLÜNDE KAÇ ADET Pİ VE KAÇ ADET SİGMA

BAĞI OLDUĞUNU BULUNUZ ?
5.Aynı ametaller arasında gerçekleşen
(Elektonegatiflikleri aynı) kovalent bağa APOLAR
KOVALENT BAĞ denir.

ÖR: H2, O2, N2... gibi

:
V=0
A POLAR KOVALENT BAĞ
 6. Farklı ametaller arasında gerçekleşen
kovalent bağa POLAR KOVALENT BAĞ denir.
ÖR: HCl, AlCl3, BH3... gibi.

Polar kovalent bağ

7. Bir molekül üzerinde bağların oluşturduğu
çekimin vektörel toplamı sıfır ise molekül
APOLARdır.

Tüm C-H bağları Polar kovalent bağ

V = 0 OLDUĞUNDAN MOLEKÜL APOLAR

ÖR: BeCl2, AlCl , BH , CH ... Gibi moleküllerin
3 3 4

Apolar olup olmadığını araştırınız ?

180 0
109,5 0
120 o

V=0
CH4’ün yapısı. AlCl3 ‘ün yapısı BeCl2’nin yapısı.

V=0 a polar molekül V=0 a polar molekül V=0 a polar molekül

9. Bir molekül üzerinde bağların oluşturduğu çekimin
vektörel toplamı sıfır değil ise MOLEKÜL POLAR dır.

ÖR: HCl, NH3, H2O ... gibi.

+ -
-

-
..
..
+ ..

+
 3. KOORDİNE KOVALENT BAĞ
Bir kovalent bağı oluşturan elektronlardan her
ikisi de aynı atom tarafından sağlanmışsa bu tür
bağlara “Koordine Kovalent Bağ” denir.

NH3 +H+ NH4+ BH3 +H- BH4-

+ H -
.. H
H H
H
N H +H
+
N B +:H- B H
H H H
H H H
H
 HİBRİTLEŞME
Aynı enerji seviyesindeki dolu ve boş orbitallere
HİBRİT ORBİTALLERİ denir.
Hibrit orbitallerinin birbiriyle girişim yapıp, yeniden
düzenlenerek, farklı ve eşit orbitallerin oluşmasına
HİBRİTLEŞME ya da MELEZLEŞME diyoruz.

1 tane S + 1 tane P orbitali hibritleşire, SP hibritleşmesi

1 tane S + 2 tane P orbitali hibritleşire, SP2 hibritleşmesi
1 tane S + 3 tane P orbitali hibritleşire, SP3 hibritleşmesi

NOT:
d hibritleşmesi, ÖSS’ de çıkmadığından dikkate alınmamıştır.
ÖRNEK:
BeCl2’ün yapısını incelersek;

4 Be: 1s22s2 2p0

Bir atom, yapa bileceği maximum bağı yapmak ister.

Bu sebeple, az bir enerji verildiğinde yani, Be atomu
uyarıldığında; Be’ un değerlik orbitalleri bir biri içine
girişim yapar ve

4Be : 1s2 ( 2s1 2px1 2py 2pz )

şeklinde 2 farklı yarı dolu orbitale bölünürler.

1 tane S + 1 tane P orbitalinden oluşmuş bu

hibritleşmeye, SP hibritleşmesi diyoruz.
Hibrit orbitallerinin
en önemli özelliği,
merkez atomunun 180 0 açı Doğrusal

etrafında bir birine

en büyük açı BeCl2’nin yapısı.
yapacak şekilde
yönelmeleridir. Hibritleşme = SP
Bağ sayısı =2
Bağ tipi = sigma
Buda BeCl2 de Bağ açısı = 180 0
180 0 açıyla Bağ = Polar
mümkündür. Molekül şekli = Doğrusal
Oluşan bu şekle Molekül = A polar
doğrusal diyoruz.
ÖRNEK:
BH3’ün yapısını incelersek;

5B : 1s22s22p1
Bir atom, yapa bileceği maximum bağı yapmak
ister. Bu sebeple, az bir enerji verildiğinde
yani B atomu uyarıldığında; borun değerlik
orbitalleri bir biri içine girişim yapar ve

5B : 1s2 (2s12px12py12pz0 )
Şeklinde eşit enerjili 3 farklı yarı dolu orbitale
bölünürler.
1 tane S + 2 tane P orbitalinden oluşmuş bu
hibritleşmeye, SP2 hibritleşmesi diyoruz.
Hibrit 0
120
orbitallerinin
en önemli özelliği,
merkez atomunun
etrafında bir birine BH3 ’ün yapısı.
en büyük açı Düzlem üçgen
yapacak şekilde
yönelmeleri Hibritleşme = SP2
olduğundan,BH3 Bağ sayısı =3
Bağ tipi = sigma
de bu açı 120 0 Bağ açısı = 120 0
olur. Oluşan bu Bağ = Polar
şekle Düzlem Molekül şekli = Düzlem Üçgen
Üçgen diyoruz. Molekül = A polar
ÖRNEK:
CH4’ün yapısını incelersek;

6 C : 1s2 2s2 2p2

Bir atom, yapa bileceği maximum bağı yapmak ister. Bu

sebeple, az bir enerji verildiğinde yani C atomu uyarıldığında;
karbonun değerlik orbitalleri bir biri içine girişim yapar ve

6C : 1s2 (2s12px12py12pz1)
şeklinde eşit enerjili 4 farklı yarı dolu orbitale bölünürler.
1 tane S + 3 tane P orbitalinden oluşmuş bu hibritleşmeye, SP3
hibritleşmesi diyoruz.
Hibrit orbitallerinin en önemli özelliği, merkez
atomunun etrafında bir birine en büyük açı
yapacak şekilde yönelirler. Buda CH4 te 109,50
açıyla mümkündür. Oluşan bu geometrik şekle
düzgün dört yüzlü diyoruz.

Hibritleşme = SP3
Bağ sayısı =4
Bağ tipi = sigma
Bağ = Polar
Bağ açısı = 109.5 0
Molekül şekli = Düzgün Dörtyüzlü
Molekül = A polar
ÖRNEK:
NH3’ün yapısını incelersek;
7N : 1s 2s 2p
2 2 3

Azotunda C gibi hibritleştiği düşünülürse,

7N : 1s (2s 2px 2py 2pz )
2 2 1 1 1

şeklinde eşit enerjili 4 farklı yarı dolu orbitale bölünürler.

1 tane S + 3 tane P orbitalinden oluşmuş bu hibritleşmeye, SP3

yada P3 hibritleşmesi diyoruz. Ancak bu hibrit orbitallerinden
birisi bağ oluşturmaz.
Hibrit orbitallerinin en önemli özelliği, merkez
atomunun etrafında bir birine en büyük açı
yapacak şekilde yönelmeleridir. Buda NH3 te 107 0
açıyla mümkünolur. Oluşan bu geometrik şekle
Üçgen Pramit diyoruz.

.. Hibritleşme = SP3
-

Bağ sayısı =3
Bağ tipi = sigma
Bağ = Polar
Bağ açısı = 107
Molekül şekli = Üçgen Pramit
Molekül = Polar
+
ÖRNEK:
H2O’ nun yapısını incelersek;
8 O : 1s2
2s2
2p 4

Azotunda C gibi hibritleştiği düşünülürse,

7N : 1s (2s 2px 2py 2pz )
2 2 2 1 1

şeklinde eşit enerjili 4 farklı yarı dolu orbitale

bölünürler.
1 tane S + 3 tane P orbitalinden oluşmuş bu
orbitallere SP3 yada P3 hibritleşmesi diyoruz.
Ancak bu hibrit orbitallerinden ikisi bağ
oluşturmaz.
Hibrit orbitallerinin en önemli özelliği, merkez
atomunun etrafında bir birine en büyük açı
yapacak şekilde yönelirler. Buda H2O da 104,5 0
açıyla mümkündür. Oluşan bu geometrik şekle
Kırık Doğru diyoruz.

Hibritleşme = SP3

.. .. Bağ sayısı =2
-

Bağ tipi = sigma

Bağ = Polar
Bağ açısı = 104.5 0
Molekül şekli = Kırık Doğru
+

Molekül = Polar
 GRUP 1A 2A 3A 4A 5A 6A 7A

ÖRNEK LiCl BeCl2 BH3 CH4 NH3 H2 O HCl

HİBRİTLRŞME - SP SP2 SP3 SP3 SP3 -

BAĞ SAYISI 1 2 3 4 3 2 1

BAĞ AÇISI 00 180 0 120 0 109,5 0 1070 104,5 0 00

GEOMETRİK DOĞ DOĞ DÜZ. DÜZGÜN ÜÇGEN KIRIK DOĞ

RUSAL RUSAL ÜÇGEN DÖRT PRAMİT DOĞRU RUSAL
ŞEKLİ YÜZLÜ

MOLEKÜL İÇİ POLAR POLAR POLAR POLAR POLAR

İYONİK İYONİK KOV. BAĞ KOV. BAĞ. KOV. BAĞ. KOV. KOV.
BAĞLAR BAĞ. BAĞ.

MOLEKÜL A A POLAR A
POLAR POLAR POLAR POLAR POLAR POLAR
POLARLIĞI

MOLEKÜLLER İ HİDRO-
YONİK İYONİK W-W W-W D-D JEN B Dİ-Dİ
ARA.BAĞLAR
 MOLEKÜLLER ARASI BAĞLAR
1. Van-der Waals Etkileşimi;
He, Ne, Ar... gibi soy gazlarda ;
H2, O2, N2... gibi kovalent bağlı a polar moleküllerde;
CH4, BH3, CCl4 ... gibi kovalent bağlı a polar
moleküllerde katı ve sıvı fazlarında moleküller
arasında görülen etkileşime denir.

m1 m2

Van-der Waals Etkileşimi

Van-der Waals etkileşimi;
a.Kütlesel çekimden oluşmuştur.
İki molekül bir birine yaklaştıkça moleküller arasında
kütlesel çekim etkinleşir ve bir çekim oluşur. Bu
çekime, Van-der Wals etkileşimi denir.
Bu sebeple, Van-der Wals etkileşimi mol kütlesi arttıkça
artar.
ÖR: He<Ne< Ar ve H2< N2< O2

m1 m2 m1 m2
F=
r2

Van-der Waals Etkileşimi

 b. Ani dipolleşmeden oluşmuştur.
İki a polar molekül bir birlerine
yaklaştırıldıklarında - yükler bir birini itecek ve itilen
taraf -δ iten +δ yükle yüklenecektir. Bu şekilde
iki molekül arasında çok zayıf bir çekim oluşur. Bu
çekime Van-der Wals etkileşimi denir.
Bu sebeple etkileşme yüzeyi arttıkça, Van-der
Wals etkileşimi artar.

-δ +δ -δ +δ

Van-der Waals Etkileşimi

 2. Dipol-Dipol Etkileşimi;
Kovalent bağlı polar moleküllere DİPOL moleküller
diyoruz. İki dipol molekül arasındaki etkileşime DİPOL-
DİPOL bağı denir.

Dipol Molekül Dipol Molekül

DİPOL-DİPOL BAĞI
 ÖR:
HCl, HBr, NH3 ,H2O, CH3Cl ...gibi moleküllerde
moleküller arasında görülür.

Dipol – Dipol bağları Van-der Waals göre daha

kuvvetli bağlardır.
Molekülün polarlığı arttıkça dipol-dipol bağ
kuvveti artar, erime ve kaynama noktaları
yükselir.
3. Hidrojen Bağı;
Bir molekülde H atomu; Flor, Oksijen, Azot (FON)
atomlarından birine bağlıysa, bu tür moleküllerde
Van-der Wals ve Dipol-Dipol ile beraber H bağıda
bulunur.

W-W

D-D

Hidrojen Bağı
Hidrojen bağının oluşması için, 3 önemli faktör
vardır.
1.Hidrojen bağı oluşması için ilk şart, H atomunun FON
atomlarından birine bağlı olması gerekmektedir. Bu şekilde H
atomu büyük oranda + yükle yüklenirken, diğer atom, – yükle
yüklenir. Molekülün polarlığı maximuma ulaşır. Bu açıdan
Hidrojen bağı Dipol-Dipol bağının farklı bir versiyonudur.

2. Diğer taraftan hidrojen bağında, hidrojenle diğer atom

arasında da zayıf kovalent bağa raslanır.

H-F..H-F..H-F..H-F..H-F..H-F..H-F..H-F

Kovalent Bağ Hidrojen Bağı Zayıf Kovalent Bağ

3. Diğer bir faktörde H köprü bağıdır. Hidrojen köprü bağı
sayesinde hidrojen bağı, daha sağlam bir yapıya ulaşıyor.

H—F:—H+— :F

Oldukça elektro negatif bir atoma bağlanmış hidrojen

atomları, tamama yakın pozitif yükle yüklendiğinden, bağlı
olduğu F atomundan kopar komşu durumdaki çiftleşmemiş
elektron çifti içeren atoma bağlanır. Bu olayı aynı anda tüm
moleküldeki hidrojen atomları yapar. Bu şekilde F-H-F
köprü bağı oluşur.

Hidrojen bağı içeren moleküller hidrojen bağının bu özel

durumu sayesinde oldukça yüksek erime ve kaynama
noktasına sahiptirler.
 F
H H
F
F

H
H

F
F
H H
F

HF molekülünde 6 adet HF molekülü, biri biri arasında

yaptıkları kuvvetli hidrojen bağından dolayı,altıgen bir yapı
içersinde bulunur. (Kırmızı çizgiler hidrojen bağını
göstermektedir.)
 .. ..
Her bir su molekülü, 4
farklısumolekülünehidrojen
Buzun yapısında ise su
molekülleri altıgen halka
bağlarıyla bağlanır. Bu olacak şekilde kristallenirler.
haliylebirdüzgündörtyüzlü Kar tanelerinin
oluşturur. bulunur. heksagoneloluşununsebebi
budur.
 HCl-HCl

ÖR:
HF, H2O, NH3, R-COOH, R-OH, R-NH2 ......gibi
moleküllerde, moleküller arasında diğer bağlarla
birlikte hidrojen bağıda görülür.

Hidrojen bağı içeren moleküllerde, molekülleri bir

arada tutan kuvvet artar, bu sebeple, erime-kaynama
noktalarında, diğer eşdeğer moleküllere göre ani
yükselmeler görülür.
 4. Metalik Bağ:
Metalleri bir arada tutan kuvvete denir.
Metallerin Değerlik Elektronları çok az, buna karşılık boş değerlik
orbitalleri çok fazladır.
Ayrıca metallerin değerlik elektronları çekirdek tarafından çok sıkı
tutulmazlar. Bu nedenle metal değelik elektronları, boş değerlik
orbitallerde serbest hareket ederler.
Bu esnada kendine yaklaştırılan komşu metalin boş değerlik
orbitallerine de sıçrayarak dolaşırlar.
Bu işi bir birine temas eden tüm metalin elektronları da aynı
zamanda yapar. Ancak her elektron azda olsa kendi merkezi
tarafından çekilirler. (Komşuluğa gitmiş evin haylaz
çocukları) Bu şekilde oluşan bağa METALİK BAĞ denir.
 Bu sebeple metaller;
İşlene bilir. (Tel ve levha haline getirilebilir.)
Serbest elektronlar sayesinde elektrik akımını
iletirler.(sıcaklık arttıkça titreşim artacağından
iletkenlik azalır.)
5. İyonik Bağ:
İyonik bağlı bileşiklerde aynı
zamanda farklı iyonlar arasında da
iyonik bağ bulunur. Bu şekilde
iyonik kristaller meydana gelir. Bağ
kuvvetinin sağlamlığı nedeniyle,
iyonik yapılı maddeler oda
şartlarında katı halde bulunurlar.

Katı durumlarında elektrik akımını

iletmezler.Ancak kristal bozuklukları
(eriyik-Çözelti) durumlarında elektrik
akımını iletkendirler.
6. Kovalent Bağ:
Kovalent bağlı bileşiklerde aynı zamanda farklı
moleküller arasında da kovalent bağ bulunur. Bu
şekilde kovalent bağlı ağ örgülü katılar meydana gelir.

Elmas ve Grafitte olduğu gibi...