FONKSİYON

FONKSİYON KONUSU SORU DAĞILIMI

1997 1998 1999 1999 2000 2001 2002 2003 2004

( iptal )
2 3 1 1 1 - - 1 -

Fonksiyon konusundaki soru tipleri genel olarak şu

şekilde gruplandırılabilir.

Fonksiyon tanımı
Fonksiyon Çeşitleri
Cinsinden - Türünden
Grafik
 1997-2004 ÖSS’lerinde , fonksiyon
konusundan toplam 9 soru sorulmuştur.
Bu soruların soru tiplerine göre dağılımı

3 tane fonksiyon 3 tane fonksiyon

tanımından çeşitlerinden

3 tane grafik
 Fonksiyon konusu oldukça geniş ve
kapsamlı bir konudur.Konunun iyi
anlaşılabilmesi için soru tiplerini
gruplandırarak çalışmak ve özellikle
çözümlü örnekleri tekrar tekrar çözmek
gerekmektedir.Bu sayede fonksiyon
konusunun mantığı anlaşılabilecek ve
çıkacak olan soru çözülebilecektir.Konuyu
çalışırken önceliği değer – tanım kümesi
ilişkisi , ters - bileşke fonksiyon ve grafik
sorularına vermek gerekir.Konu kapsamlı
olduğu içinde daha fazla zaman ayrılması
iyi olacaktır.
ÖRNEK :1

A B

FABRİKA
İPLİK KUMAŞ

FABRİKANIN
FONKSİYONU İPLİKTEN KUMAŞ ÜRETMESİDİR.
ÖRNEK :2

A B

TOPRAK
TOHUM BİTKİ

TOPRAĞIN
FONKSİYONU TOHUMU BİTKİYE DÖNÜŞTÜRMESİDİR
..................................................................................

.
A ve B boş olmayan iki küme olsun.AXB nin her alt
kümesine A da B ye bir bağıntı dendiğini biliyorsunuz.
Şimdi , A dan B ye tanımlanan β bağıntılarından
bazılarının aşağıda değineceğimiz şartları doğrulamasını
isteyeceğiz ve bu bağıntılara fonksiyon diyeceğiz.

TANIM:
A ve B boş olmayan herhangi iki küme olsun . A’nın her
elemanını B’ nin bir ve yalnız bir elemanına eşleyen f
bağıntısına A dan B ye fonksiyon denir.

Bu durum f : A → B veya A → B biçiminde gösterilir.

TANIM:

A’ dan B’ ye f fonksiyonu A’ nın bir x elemanını B ’ nin bir

y elemanına eşlesin , y ’ye x ’ in f altında görüntüsü
denir.
Bu durum ;
ff
f : x →y , x y , y =f(x) , (x,y)∈ f
İfadelerinden biri ile gösterilir.

A kümesine f fonksiyonun tanım kümesi , B kümesine bu

fonksiyonun değer kümesi ve A ’ nın elemanlarının B
kümesindeki görüntülerinin oluşturduğu kümeye görüntü
kümesi denir.Görüntü kümesi f(A) ile gösterilir.
ÖRNEK : 3
f
G F f fonksiyonunu
.0 şu şekillerde
.0 gösterebiliriz.
GÖRÜNTÜ f(0)= 0
.1 KÜMESİ
f(1)= 3
.1 ( f (G) )
f(2)= 6

.3 f ={(0,0),(1,3),
.2
(2,6)}
f:0 → 0
.6
TANIM KÜMESİ DEĞER KÜMESİ f
2→ 6
ÖRNEK : 4
f F Yanda şeması verilen f
G
.0 fonksiyonunun :
.0 .1 a) Tanım kümesini yazınız.
.1 b) Değer kümesini yazınız.
.2
.2 c) Görüntü kümesini yazınız.
.3
.3
.5
ÇÖZÜM:
Tanım Kümesi , T = { 0 , 1 , 2 ,3 }
Değer Kümesi , D={0,1,2,3,5 }
Görüntü Kümesi , f(G)={ 1, 2,3,5 }
FONKSİYONUN ÖZELLİKLERİ

1- Tanım kümesinde açıkta eleman kalmaz,değer kümesinde

açıkta eleman kalabilir.

2- Tanım kümesinde bir eleman değer kümesindeki birden

fazla elemanla eşlenemez.

3- Tanım kümesindeki birden fazla eleman değer

kümesindeki bir elemanla eşlenebilir.

Bu özelliklerin daha iyi aklımızda kalması için şu örneği

verebiliriz
Çocukları ile beraber bir toplantı düzenleyen anneleri
düşünelim.Çocuklar tanım kümesi , bu çocukların anneleri de
değer kümesi olacak şekilde bunları iki gruba ayıralım.
ÇOCUKLAR ANNELER

Tanım kümesinde bulunan

  her çocuğun değer
 kümesinde bir annesi
  vardır.Dolayısıyla tanım
kümesinde açıkta eleman
  kalmamıştır ama çocuğu
 olmayan anneler
 bulunabilir.Yani değer
 kümesinde açıkta eleman
TANIM KÜMESİ DEĞER KÜMESİ kalabilir.
ÇOCUKLAR ANNELER
Tanım kümesindeki bir
  çocuğun değer kümesinde
 iki tane annesi olmaz .Yani
tanım kümesindeki bir
  eleman değer kümesinde
ancak bir elemanla


 
eşlenebilir fakat bir annenin
birden fazla çocuğu olabilir.
 
TANIM KÜMESİ DEĞER KÜMESİ
ÖRNEK : 5
f
G S
.a .1

.b .2

.c .3
f = { ( a , 2 ) , ( b , 1 ) , (c ,3 ) } bağıntısı bir
fonksiyondur
ÖRNEK : 6
g
G S
.a .1

.b .2

.c .3
g = { ( a , 1 ) , ( b , 2 ) , (c ,2 ) } bağıntısı bir
fonksiyondur
ÖRNEK : 7
h
G S
.a .1

.b .2

.c .3

h = { ( a , 2 ) , ( b , 2 ) , (c ,2 ) } bağıntısı bir
fonksiyondur
ÖRNEK : 8
k
G S
.a .1

.b .2

.c .3
k = { ( a , 2 ) , ( b , 3 ) , (c , 2) , (c , 1) } bağıntısı
bir fonksiyon değildir. Çünkü G kümesindeki
'c' elemanının eşlendiği iki eleman
vardır.
ÖRNEK : 9 m
F B
.a
.1
.b
.2
.c
m = { ( a , 2 ) , (c , 1) } bağıntısı bir fonksiyon
değildir.Çünkü F kümesindeki ‘b' elemanının
eşlendiği eleman yoktur.
UYARI:
Her fonksiyon bir bağıntıdır fakat her bağıntı bir
fonksiyon değildir.Fonksiyon tanımını gerçekleyen özel
bağıntılar fonksiyon olur.
Bir ineğin delidana hastası olduğunu nasıl anlarsınız?

Eğer ineğinizin sesi şöyleyse: Eğer ineğinizin sesi şöyleyse:

(Çift tıklayın) (Çift tıklayın)

ızgaranızın ateşini yakın... balık yemeniz ruh sağlığınız

açısından daha iyi olur...
ÖRNEK : 10
A = { a , b , c } kümesinden B = { 5 , 6 , 7 , 8 } kümesine
tanımlanan aşağıdakilerden hangisi bir fonksiyon belirtir?
a ) β1= { ( a , 5 ) , ( b , 5 ) , (c , 5 ) }
b ) β2= { ( a , 5 ) , ( a , 6 ) , (a , 7 ) , ( b , 5 ) , ( b , 7 ) }
c ) β3= { ( a , 8 ) , ( a , 7 ) , (b , 8 ) , ( b , 5 ) }
d ) β4= { ( a , 5 ) , ( b , 6 ) , ( b , 7 ) , ( c , 8 ) }
e ) β5= { ( c , 5 ) , ( a , 6 ) , (c , 7 ) , ( c , 8 ) }
ÇÖZÜM
Bir bağıntının fonksiyon olabilmesi için tanım kümesindeki
( A ’da ki ) her elemanın yalnız bir tane görüntüsü
olmalıdır. β1 bu şartı sağladığı için fonksiyondur.
 UYARI:

s( A ) =n ve s( B ) = m olmak üzere A dan B ye

tanımlanabilen fonksiyon sayısı mn dir.

ÖRNEK: 11
s(A) = 2 ve A’dan B’ye 144 fonksiyon tanımlanabildiğine
göre s(B)=?

ÇÖZÜM:
s( A ) =2 s( B )= m olsun
A’dan B’ye tanımlanabilen fonksiyon sayısı n2 dir.
Buna göre m2 = 144 ⇒ m = 12 = s( B )
UYARI:

s( A ) =n ve s( B ) = m olmak üzere A dan B ye

fonksiyon olmayan bağıntı sayısı ; 2n.m - mn dir.

ÖRNEK: 12
s( A ) = 2 ve s( B ) = 3 ise A dan B ye fonksiyon
olmayan bağıntı sayısı kaçtır?
ÇÖZÜM:
A’ dan B’ ye tanımlanabilen fonksiyon olmayan bağıntı
sayısı ;
22.3 - 32 = 26 - 9 = 64 - 9 = 55
ÖRNEK : 13
A = { - 2 ,- 1 , 0 , 1 , 2 } , B = { - 6 ,- 4 , - 3 , 0 ,1 , 3 , 6 }
kümeleri için f : A → B , f ( x ) = 3x bağıntısı verilsin:
a) f bağıntısını şema ile gösterelim.Fonksiyon olup
olamadığını belirtelim.
b) f : A →B ye bir fonksiyon ise f(A) kümesini bulunuz.
c) f fonksiyonunu ikililer halinde yazınız.
ÇÖZÜM:
x = - 2 için f ( - 2 ) = 3.( -2 ) = - 6 ( -2 ' nin görüntüsü -6 dır )
x = - 1 için f ( - 1 ) = 3.( -1 ) = - 3 ( -1 ' in görüntüsü -3 dür )
x = 0 için f ( 0 ) = 3.( 0 ) = 0 ( 0 ' ın görüntüsü 0 dır )
x = 1 için f ( 1 ) = 3.( 1 ) = 3 ( 1 ' in görüntüsü 3 dür )
x = 2 için f ( 2 ) = 3.( 2 ) = 6 ( 2 ' nin görüntüsü 6 dır )
x = - 2 için f ( - 2 ) = 3.( -2 ) = - 6 ( -2 ' nin görüntüsü -6 dır )
x = - 1 için f ( - 1 ) = 3.( -1 ) = - 3 ( -1 ' in görüntüsü -3 dür )
x = 0 için f ( 0 ) = 3.( 0 ) = 0 ( 0 ' ın görüntüsü 0 dır )
x = 1 için f ( 1 ) = 3.( 1 ) = 3 ( 1 ' in görüntüsü 3 dür )
x = 2 için f ( 2 ) = 3.( 2 ) = 6 ( 2 ' nin görüntüsü 6 dır )

A B
-6 a ) Tanım kümesinin bütün elemanları
-2 -4 değer kümesinde bir ve yalnız bir
-1 -3
elemanla eşlendiği için f bağıntısı bir
0 0
fonksiyondur.
1 1
2 b ) A kümesinin görüntü kümesi
3
6 f(A)={ – 6,–3 ,0,3,6
}
c)f ={(-2,-6),(-1,-3),(0,0),(1,3),(2,6)}
ÖRNEK : 14
f : A → R , f ( x ) = x2 +1 ve A = { -2 ,0 ,1 , 2 , 3 } ise
f ( A ) kaç elemanlıdır?
ÇÖZÜM:
A = { -2 ,0 ,1 , 2 , 3 } kümesinin elemanlarının
görüntülerini bulalım.
x = - 2 için f ( -2 ) = ( -2 )2 +1 = 5
x = 0 için f ( 0 ) = ( 0 )2 + 1 = 1
x = 1 için f ( 1 ) = ( 1 )2 + 1 = 2
x = 2 için f ( 2 ) = ( 2 )2 + 1 = 5
x = 3 için f ( 3 ) = ( 3 )2 + 1 = 10
f ( A ) = { 1 , 2 , 5 , 10 } olup s ( f ( A ) ) = 4 tür.
ÖRNEK :15
f = { ( 2 , 3 ) , ( 4 , 5 ) , ( 6 ,3 ) , ( 8 , 1 ) } bağıntısı bir
fonksiyon ise f fonksiyonunun şemasını çizelim , tanım ve
görüntü kümelerini yazalım.
ÇÖZÜM:
Verilen f fonksiyonunun tanım kümesi A , değer kümesi de B
olsun .
f fonksiyonunun elemanları olan ikililerin birinci bileşenleri tanım
kümesinin ( A ) , ikinci bileşenleri de değer kümesinin ( B )
elemanıdır. Buna göre ; A f B
2 1
Tanım kümesi : A={2,4,6,8 }
4
Değer kümesi : B = { 3 , 5 , 1 }
6 3
Görüntü kümesi : f( A ) = { 3 , 5 , 1 } 8 5
ÖRNEK : 16
f : R → R f ( x ) = 3x – 1 için
a) f ( 2 ) = ?
b) f ( a ) =8 ise a = ?
ÇÖZÜM:
a) f ( 2 ) = 3 ( 2 ) – 1 b) f ( a ) = 3 ( a ) – 1 = 8
= 6 –1 3(a) =8 +1
= 5 3 a = 9
a = 3
ÖRNEK: 17
f ( x +2 ) = 3x2 - 2 f(0)+f(3)=?
ÇÖZÜM:
x +2 = 0 ⇒ x = - 2
x = - 2 için f ( 0 ) = 3( -2 )2 - 2 ⇒ f ( 0 ) = 10

x +2 = 3 ⇒ x = 1
x = 1 için f ( 3 ) = 3( 1 )2 - 2 ⇒ f(3)=1

f ( 0 ) + f ( 3 ) = 10 + 1 = 11
ÖRNEK: 18
f ( 5 x – 1 ) = 5x2 – 4 olduğuna göre f ( 4 ) = ?

ÇÖZÜM :
5 x -1 = 4 x= 5 için f ( 4 ) = 5 ( 5 )2 – 4
5x = 5
f ( 4 ) = 25 – 4
5
x= f ( 4 ) = 21
5

5 5
x=
5
x= 5
ÖRNEK: 19
f ( x + 3 ) + f ( x – 2 ) = 2x – 1 ise f ( 5 ) – f (– 5 ) = ?
ÇÖZÜM:
x = 2 için , f( 5)+ f(0 ) =3
–
x = – 3 için , – f ( 0 ) + f (– 5 ) = –+ 7
+
f ( 5 ) - f ( - 5 ) = 10
ÖRNEK: 20
f ( 2a+2 – 8 ) = 2a - 2 ise f ( x ) fonksiyonunu
bulunuz.

ÇÖZÜM:
2a+2 – 8 = 4.2a – 8 = 4.( 2a – 2 )
f fonksiyonu ,

4 ( 2a – 2 ) → ( 2a – 2 ) eşlediğine göre f ( 4x ) = x dir

x
f (x )= elde edilir.
4
ÖRNEK: 21
x2 + 1 x+ 1 x2 + 1
f( )= + +1 ise f ( x ) = ?
x+ 1 x +1
2
x+ 1
ÇÖZÜM :
x2 + 1 x+ 1 1
→ a İse →
x+ 1 x2 + 1 a

Buna göre
1
f(x)= + x + 1 dir.
x
ÖRNEK: 22
f (x) = 4x – 7 fonksiyonu veriliyor. f (2x+3) fonksiyonunun
f (x) cinsinden değeri nedir ?

ÇÖZÜM:

f (2x+3) = 4( 2x + 3 ) - 7 f (x) = 4x – 7
= 8x + 12 - 7 f (x) + 7 = 4x

= 8x + 5 f (x) + 7
x=
f (x) + 7 4
=8 ( )+5
4
= 2f( x ) +14 + 5
= 2f( x ) + 19
 ÖRNEK: 23 199
x 2
f (x) = olduğuna göre f ( x – 1 )’ in f ( x ) türünden
x +1
değeri aşağıdakilerden hangisidir ?

f(x) + 1 2f ( x ) + 1 f (x) + 2 2f ( x ) - 1 2f ( x ) + 1
2 f(x) f (x) 2f ( x ) f (x) 2f ( x )
ÇÖZÜM :
x x -1 x -1
f (x) = ⇒ f ( x - 1) = =
x +1 x - 1+ 1 x

O halde x ‘ i f ( x ) ’ e bağlı yazarsam sonuca varılır.

 x
f (x) = ⇒ x = f ( x ).x + f ( x )
x +1
x -xf(x)=f(x)
x(1-f(x))=f(x)
f (x)
x=
1- f ( x )

f (x)
Buradan; -1
x -1 1 - f (x) 2f ( x ) - 1
f ( x - 1) = =
f (x)
=
x f (x)
1- f ( x)
ÖRNEK : 24

f(x)=
x . f ( x +1) ve f ( 5 ) = 9
ise f ( 2 ) kaçtır?
3 16
ÇÖZÜM:
x =4 için f ( 4 ) = 4 . f(5) = 4 . 9
=
3
3 3 16 4

x =3 için f ( 3 ) = 3 . f(4) =
3 . 3
=
3
3 3 4 4

x =2 için f ( 2 ) = 2 . f(3) =
2 . 3
=
1
3 3 4 2
FONKSİYONUN GRAFİĞİ
Bir f fonksiyonunun elemanları olan ikilileri analitik düzlemde
göstererek oluşturulan noktalar kümesine bu fonksiyonun
grafiği denir.
ÖRNEK : 25
A = {– 2 , – 1 , 1 , 2 } ve B = { 1 , 2 , 5 } kümeleri ile
A dan B ye f : x → x2 + 1 fonksiyonu verilsin verilsin.
f ’ nin grafiğini çiziniz.
ÇÖZÜM :
A = { – 2 , – 1 , 1 , 2 } tanım kümesinin elemanlarının f
fonksiyonuna göre görüntüleri ;
f ( – 2 ) = ( – 2 )2 + 1 = 5 f ( 2 ) = 22 + 1 = 5
f ( – 1 ) = ( – 1 )2 + 1 = 2 f ( 1 ) = 12 + 1 = 2
f fonksiyonunun liste biçiminde yazarsak
f = { ( – 2 , 5 ) , ( – 1 , 2 ) , ( 2 , 5 ) , ( 1 , 5 ) } elde edilir.
Bu noktaları analitik düzlemde gösterirsek aşağıdaki grafik
elde edilir.
y

. .5 .
. .2 .
. . . . x
-2 -1 1 2
 ÖRNEK: 26
f: Ι R → Ι R , f ( x ) = 3x + 1 olduğuna göre f ( x ) ‘ in grafiğini
çiziniz.
ÇÖZÜM y

Tanım kümesinin elemanlarından

. 7
bazılarının görüntülerine bakalım.
f ( 0 ) = 3.0 +1 = 1
.4
f ( 1 ) = 3.1 + 1 = 4
1
f ( 2 ) = 3.2 + 1 = 7
. . . . x
-2 -1 1 2
f = {…. ( 0 , 1 ) , ( 1 , 4 ) , ( 2 , 7 ) ,…. }
Bu noktalar kümesi
yandaki grafiği oluşturur.
ÖRNEK: 27
y f ( x ) fonksiyonunun grafiği
5 yanda verilmiştir.Buna göre
f(1)=?
f(2)=?
-2 0 1
x
2 3 f(0)=?
-1
f (-2 ) = ?
ÇÖZÜM:
ÇÖZÜM
Grafiği verilen bir f( x ) fonksiyonu için ; f( a ) , x ekseni
üzerimdeki a noktasından y eksene çizilen paralelin grafiği
kestiği noktanın ordinatıdır.
a) f ( 1 ) = 0 b) f ( 2 ) = -1
c) f ( 0 ) = 5 d) f ( -2 ) = 0
ÖRNEK: 28
y
B A ve B kümeleri için yandaki
d grafiği inceleyelim.

f : A → B tanımlı ise
x
b a A ⊂ R ve B ⊂ R dir.
c A

A : tanım kümesi [ b , a ] : tanım aralığı

B: değer kümesi [ c , d ] : görüntü kümesi olur
ÖRNEK: 29
y
A ⊂ R olmak üzere f : A → R 4
fonksiyonunun grafiği yanda verilmiştir.
a- Tanım aralığı yazınız.
x
b- Görüntü kümesini yazınız. -1 0 3

ÇÖZÜM: -5

a- Grafiğe göre -1< x ≤ 3 olduğundan

tanım kümesi A = ( -1 , 3 ]

b- Grafiğe göre -5 ≤ y ≤ 4 olduğundan

görüntü kümesi : f ( A ) = [ -5 , 4 ]
ÖRNEK : 30

4 Grafiği verilen f ( x ) fonksiyonu çin

f ( x + 2 ) = 0 eşitliğini sağlayan x
-3 2 3 4
değerlerinin toplamı kaçtır?
-2

ÇÖZÜM:
f(–3 )=0 , f( 2 )=0 , f( 4 )=0
Buna göre f( x + 2 ) = 0 ise
x +2 =–3 , x+2 =2 , x+2= 4
Buradan x = – 5 , x = 0 , x = 2 elde edilir ve
bunların toplamı –5 +2=-3
UYARI :
Grafiği verilen bir bağıntının fonksiyon olup olmadığını
anlamak için y eksenine paralel doğrular çizilir.Bu paralel
doğrular grafiği bir noktada keserse fonksiyondur,
fonksiyondur grafiği
birden fazla noktada kesiyor ise fonksiyon değildir.
ÖRNEK:31

y y y

x x
. x
ÖRNEK: 32
Aşağıdaki f : x→y ile tanımlı kurallardan hangisi
fonksiyon değildir.

A B C

D E
FONKSİYON TÜRLERİ :
1- BİREBİR (1:1) FONKSİYON
Tanım kümesindeki her farklı elemanın , görüntüsü de farklı
ise bu tip fonksiyona bire bir ( 1:1 ) fonksiyon denir.
ÖRNEK: 33
f g
G F G F
.1
a .a .1
.2 .2
b .b
.3 .3
c .c
.4
f fonksiyonu birebirdir g fonksiyonu birebir değildir.
ÖRNEK: 34
s(A) = 3 , s( B ) = 5 ise A’ dan B’ ye tanımlanabilecek
bire bir fonksiyon sayısı nedir ?
ÇÖZÜM:
s( A ) = 3 , s( B ) = 5 olduğuna göre

A’dan B’ye tanımlanabilecek 1:1 ve örten fonksiyon sayısı

m!
P( m ; n ) = dir. Buna göre ;
( m – n )!

5! 5.4.3.2!
P( 5 ; 3 ) = = = 60
( 5 – 3 )! 2!
 UYARI :
Grafiği verilen fonksiyonun 1:1 olduğunu anlamak için x
eksenine paralel çizilir. Bu paraleller grafiği
en fazla bir noktada kesiyor ise f birebirdir.
ÖRNEK: 35
y y

x x

f , 1:1 fonksiyondur f , 1:1 değildir

2- ÖRTEN FONKSİYON
Değer kümesi ile görüntü kümesi eşit olan fonksiyona
örten fonksiyon denir.( f (A) = B )

ÖRNEK: 36
f g
A .1 B A .a .1 B
.a
.b .2 .b .2
.c .3 .c .3
.d .4 .d .4

f , örten g , fonksiyonu
fonksiyondur örten değildir
3- İÇİNE FONKSİYON
Değer kümesi ile görüntü kümesi birbirinden farklı olan
fonksiyona içine fonksiyon denir.( f (A) ≠ B )
ÖRNEK:37
h k
F G F
G
.a .1 .a .1
.b .2 .b .2
.c .3 .c .3
.d .4 .d .4

h , fonksiyonu k , fonksiyonu
içinedir içine değildir
ÖRNEK:38
s(A) = 3 , ve A’ dan A’ ya tanımlanabilecek bire bir ve
örten olmayan fonksiyon sayısı nedir ?
ÇÖZÜM:
s( A ) = 3
A ’ dan A ’ ya tanımlanabilecek 1:1 ve örten olmayan
fonksiyon sayısı ( içine )

mm - m!. dir

Buradan
33 - 3! = 27 – 6 = 21
UYARI :
Grafiği verilen bir fonksiyon içine ya da örten olduğunu
anlamak için x eksenine parelel doğrular çizilir.Bu parelel
doğrular grafiği daima keserse örten,
örten grafiği kesmeyen
paraleller varsa f içinedir .
ÖRNEK: 39
f :R→R f :R→R
y y

x x
Grafiği kesmiyor

f , örtendir f , içinedir
BİREBİR ÖRTEN FONKSİYON
f : A → B fonksiyonu hem bire bir hem de örten fonksiyon
ise bire bir örten fonksiyon denir.
UYARI :
f : A → B fonksiyonunun bire bir örten olabilmesi için
s(A) = s(B) olmalıdır.

ÖRNEK: 40
f f : A → B fonksiyonunda
B farklı elemanların görüntüleri
A .1 .a
de farklı ve f ( A ) = B
.2 .b olduğundan f fonksiyonu
bire bir örten
.3 .c fonksiyondur.
UYARI:

s( A ) =n ve s( B ) = m olmak üzere A dan B ye

tanımlanabilen bire bir ve örten fonksiyon sayısı n !
dir.
ÖRNEK : 41
Aşağıdaki fonksiyonlardan hangisi 1:1 ve örtendir?

a b c

d e
BİREBİR İÇİNE FONKSİYON
f : A → B fonksiyonu hem bire bir hem de içine fonksiyon ise f
fonksiyonuna bire bir içine fonksiyon denir.
ÖRNEK: 42 g(A)
g
B g : A → B fonksiyonunda
A .1
farklı elemanların
.a .6
görüntüleri de farklı
.b .3
ve
.c .4 g(A)≠
.5 B
olduğundan f fonksiyonu
bire bir içine
fonksiyondur.
ÖRNEK : 43
Aşağıdaki şemalarla belirtilmiş fonksiyonların hangi türleri
tanımladığını söyleyiniz.
f g
A B C D
.a .k
.1 .1
.b .f
.2 .2
.c .r
.3 .3
.d .n

a) b)

İçine fonksiyon Örten fonksiyon

 f g
E .p .1 F F H
.k .0
.r .2
.l .1
.s .3
.4 .m .2
c) d)
Bire bir içine fonksiyon Bire bir örten fonksiyon
h
M .a N
.b .1
.c .2
.d
.e .3
.f e)
Örten fonksiyon
5- BİRİM FONKSİYON
Tanım kümesinin her elemanını kendisi ile eşleyen
fonksiyona birim fonksiyon denir.

ÖRNEK: 44 ÖRNEK: 45
f f : R → R , f( x ) = x
B fonksiyonun grafiği
A
.1 .1
y
.2 .2
.3 .3
.4 .4 x
4- SABİT FONKSİYON
Tanım kümesinin bütün elemanlarını değer kümesinin yalnız
bir elemanına eşleyen f fonksiyona sabit fonksiyon denir.

ÖRNEK :46 ÖRNEK: 47

f f :R→R , f( x ) = 4 fonksiyonunun
grafiği
G .a .1 F y
.b .2
4
.c .3
x
.d .4
UYARI:

s( A ) =n ve s( B ) = m olmak üzere A dan B ye

tanımlanabilen sabit fonksiyon sayısı m dir.

SIFIR FONKSİYONU

f : A → B ye y = f ( x ) fonksiyonunda , 0 ∈ B ve
∀x ∈ A için f ( x ) = 0 ise fonksiyona , sıfır
fonksiyonu denir.

Sıfır fonksiyonu sabit fonksiyondur.

ÖRNEK: 48
f : R → R , f ( x ) = 0 ise f fonksiyonu , denklemi y = 0 olan
doğrudur. y

Bu doğru x eksenidir x
İKİ HANELİ 50 YE TAKIN SAYILARIN KARESİNİ

10 SANİYE
İÇİNDE ALABİLECEK BİR YÖNTEM
ÖRNEK : 49
462 = ?
ÇÖZÜM:
( 50 – 46 )2 = 42 = 16
46 – 25 = 21
21 . 100 = 2100
2100 + 16 = 2116
ÖRNEK: 50
f ( x ) = ( m – 3 )x – 3 ile tanımlı f fonksiyonunun sabit
fonksiyon olması için m kaç olmalıdır?
ÇÖZÜM
f ( x ) fonksiyonunun sabit fonksiyon olması için
f x ) = c ( c sabit )

O halde m - 3 = 0 ⇒ m = 3 için f fonksiyonu

sabit fonksiyon olur.

Yani;
f ( x ) = ( 3 - 3)x – 3
= -3
ÖRNEK: 51
f :N → N , x → f ( x ) = ( m – 2 )x + 1 - n
fonksiyonunun özdeşlik( birim ) fonksiyonu olduğuna göre
m+n=?

ÇÖZÜM
f( x ) fonksiyonunun birim fonksiyon olması için
f( x ) = xBuna
olmalıdır.
göre ;
m-2= 1 ve 1–n = 0
m= 3 n = 1
olmalıdır. Buna göre m + n = 3 + 1 = 4 elde edilir.
EŞİT FONKSİYONLAR
f : A → B ve g : A → B iki fonksiyon olsun. ∀ x ∈ A için
f (x) = g (x) ise f ve g fonksiyonlarına eşit fonksiyonlar
denir.
ÖRNEK: 52
A = { 0,3 } dan B = { 2, 83 } ye tanımlı f(x) = 3x3+ 2 ve
g(x) = 9x2 + 2 fonksiyonlarının eşit olup olmadığını
gösterelim.
ÇÖZÜM:
f (0) = 3.03 + 2 = 2 f (3) = 3.33 + 2 = 83
g (0) = 9.02 + 2 = 2 g (3) = 9.32 + 2 = 83
f (0) = g (0) olduğu için f (3) = g
f = g dir. (3)
DENK KÜMELER
Boş olmayan A ve B kümeleri verilsin ,
f : A → B bire bir ve örten bir fonksiyon ise A
kümesi ile B kümesi , denk kümelerdir denir ve A ≡ B ile
gösterilir.
ÖRNEK : 53 f
A B
A= {1 , 2 , 3 } kümesi ile .1 .a
B = { a , b , c } kümesinin .2 .b
denk kümeler olduğunu .3 .c
gösterelim.
ÇÖZÜM:
f ( 1 ) = a , f ( 2 ) = b , f ( 3 ) = c olacak biçimde , f : A → B
bire bir ver örten fonksiyonu tanımlanabilir.O halde A kümesi
ile B kümesi birbirine denk kümelerdir ( A ≡ B ) ve
s (A ) = s ( B )
 11 ve 7
dakikalık
zaman dilimini
ölçen iki kum saatini
kullanarak 15
dakikayı
nasıl ölçeriz.
TERS FONKSİYON
ÖRNEK: 54
I
f
A S
Y
D OS
X

UYARI:
Ters fonksiyonun , bir f fonksiyonun
yaptığı işin tersini f-1
yaptığını
unutmayalım.
A dan B ye tanımlı bir f bağıntısının tersinin
f -1 = { (y , x) l ( x , y ) ∈ f } biçiminde yazıldığını biliyoruz.
Her fonksiyon bir bağıntı olduğundan , fonksiyonların
tersinden söz edebiliriz. Bir fonksiyonun tersi , genel olarak
bir bağıntıdır.Ancak bazı fonksiyonların tersleri fonksiyon
olabilir.
ÖRNEK: 55
A f B B f-1 A
a 1 1 a
b 2 2 b
c 3 3 c
f = { ( a ,1 ),( b , 2 ),( c , 2 ) } f-1 = { ( 1 ,a),( 2 , b ),( 2 , c) }
bağıntısı içine fonksiyondur. bağıntısı fonksiyon değildir.
ÖRNEK: 56

A f B B f-1 A
x 1 1 x
y 2 2 y
z 3 3 z
f = { ( x ,1 ),( y , 2 ),( z , 3 ) } f-1 = { ( 1 , x ),( 2 , y ),( 3 , z ) }
bağıntısı 1:1 ve öreten bağıntısı fonksiyondur.
fonksiyondur.

Bu örneklerden kolayca görülebileceği gibi

bire bir (1:1) ve örten
fonksiyonların tersi vardır.
TANIM:
f :A → B ye f : x → y = f( x ) fonksiyonu birebir ve
örten fonksiyon olmak üzere , f -1 : y → x = f -1 ( y )
fonksiyonuna f fonksiyonunun tersi denir.
UYARI:
A B
f
x y
f-1
1- f :A→B fonksiyonu 1:1 ve örten ise f(x)=y ⇔ f-1 (y)=x dır.
2- ( f -1 )-1 = f
3- f ile f-1 fonksiyonlarının grafikleri y=x doğrusuna
göre simetriktir.

x f(x)

f-1 (x)

y
ÖRNEK: 57
x-3 ve f-1 ( a ) = 2 ise a = ?
f(x)=
2x + 5
ÇÖZÜM:
f
f-1 ( a ) = 2 ⇔ f ( 2 ) = a dır.
2 a 2- -1
O halde f ( 2 ) = a = =
3 +
2.2 9
f-1 5
BAZI FONKSİYONLARIN TERSLERİNİN PRATİK
OLARAK BULUNUŞU
x ,( a ≠ 0)
1- f(x) = a x ise f-1 =
a
2- f(x) = x + a ise f-1 = x – a
x–b , (a≠ 0)
3- f(x) = ax + b ise f =
-1
a
4- R – { - d / c }  R – {– a / c }
ax + b – dx + b
f( x ) = ise f ( x ) =
-1
cx + d dx – a
5- Genel olarak yukarıda ki kurallara uymayan fonksiyonların
terslerini bulmak için y yerine x , x yerine y yazılarak y değeri
yalnız bırakılır.
ÖRNEK: 58

Aşağıdaki fonksiyonların terslerini bulunuz.

a) y = 2x ⇒ f -1 ( x ) = x
2

b) y = 2x -3 ⇒ f -1 ( x ) = x+3
2

c) y = 3x + 5 ⇒ f -1 ( x ) = x-5
3
d) f(x) = -x-5 ⇒ f -1 ( x ) = -2x - 5
3x+2 3x + 1

2-3x - 5x + 2
e) f(x) = ⇒ f (x) =
-1

5-x -x + 3

x -3x
f) f(x) = ⇒ f (x) =
-1

3-x -x+1

3x-1 -2x-1
g) f(x) = ⇒ f (x) =
-1

2 -3
ÖRNEK: 59
f :R → R f ( x ) =2x - 4 ise f-1 ( x ) = ?
ÇÖZÜM:
y = f ( x ) =2x - 4 ifadesinde x ile y’ nin yerlerini değiştirelim
ve y yi çekelim.

y = 2x – 4
x = 2y – 4 ⇒ y= x+4 = f-1 ( x )
2
ÖRNEK : 60
f :R → R f ( x ) =x7 – 48 ise f-1 ( x ) = ?

ÇÖZÜM:
y = f ( x ) = x7 – 48 ifadesinde x ile y ' nin yerlerini değiştirelim
ve y ' yi çekelim.

y = x7 – 48
x = y7 – 48 ⇒ x + 48 = y7
7
x + 48 = 7
y7

y = 7 x + 48 = f-1 ( x)
ÖRNEK: 61
f: [ 2 , ∞ ) → Ι R , f ( x ) = x2 - 4x + 7 olduğuna göre f -1 ( x ) =?

ÇÖZÜM
f ( x ) = y = x2 - 4x + 7
x = y2 – 4y + 7 ; x ile y yer değişti
x = y2 – 4y + 4 – 4 + 7 ; 4 eklenip 4 çıkarıldı

x = ( y – 2 )2 + 3
x - 3 = ( y – 2 )2
x + 3 = ( y + 2) 2
x+3 = y+2 ⇒ x + 3 − 2 = y = f −1(x)
ÖRNEK :
ax +1
f :R → R , f ( x ) = f ( x ) = f -1 ( x ) olması için
a ne olmalıdır? x -4

ÇÖZÜM:
f(x)=
ax +1 ise f -1 ( x ) = 4x +1 dir.
x-4 x-a

ax +1 4x + 1
f(x)=f -1
( x ) olması için =
x-4 x-a
a = 4 olmalıdır.
ÖRNEK: 62 y

5 f( x ) Yandaki grafiğe göre ;

4
a ) f -1 ( f –1 ( 4) ) = ?
x
-5 -3 0 4 5 7 b) f( f (4) ) = ?
-3
-5

ÇÖZÜM:
a ) f -1 ( f -1 ( 4) ) = f -1 ( - 5 ) = 7

b ) f ( f ( 4) ) = f ( 5 ) = 0
ÖRNEK : 63
y
f : R → R fonksiyonunun grafiği veriliyor. 3
f (x)

2
f ( 2 ) + f-1 ( 2 ) kaçtır ?
1
f ( -1 ) + f-1 ( 3 ) -1 2
x

ÇÖZÜM:
Grafiği verilen bir f( x ) fonksiyonu için ; f( a ) , x ekseni
üzerimdeki a noktasından y eksene çizilen paralelin grafiği
kestiği noktanın ordinatıdır.
y
f (x)
f ( 2 ) + f-1 ( 2 ) 3+0
3
= = 1
2
f ( -1 ) + f-1 ( 3 ) 1+2
1
x
-1 2
ÖRNEK: 64
f ( 3x – 2 ) = x2 + 1 ise f(x)=?
ÇÖZÜM:
3x – 2 ’ in tersini eşitliğin sağında x yerine yazılırsa
x +2 2
f(x) =( ) +1
3
x 2 +4x +4
= ( ) +1
9

x 2 +4x +4 +9
= 9
x 2 +4x +13 elde edilir.
= 9
ÖRNEK: 65 199
x 2
+3 2
f ( 2x +1 ) = olduğuna göre f (x) = ?
5
ÇÖZÜM:
2x + 1 fonksiyonunun tersi alınıp eşitliğin sağında ve
solunda x yerine yazılırsa f( x ) fonksiyonu elde edilir.
x–1
g ( x ) = 2x + 1 dersek g-1 ( x ) =
2
2 2
x −1 2 x −2x +1 x - 2x +13
( ) +3 +3
f(x)= 2 4 = 4
=
5 5 5

x2 2x + 13
=
20
BİLEŞKE FONKSİYON
ÖRNEK : 66
f g
A B C

gof
UYARI:
Biz burada , hurda demirin tek fabrikada otomobile
bileşke fonksiyon diyeceğiz.
dönüşmesine ................................
ÖRNEK : 67
A = {– 2 , 0 , 2 , 4 } , B = { 0 , 4 , 16 } , C = { 1 , 3 , 9 }
kümeleri ile
x
f : A → B , f (x ) = x2 , g ( x ) = + 1 fonksiyonlarını
şema ile gösterelim. 2

ÇÖZÜM:
f ( x ) = x2 x
g ( x ) = +1
2
f (– 2 ) = ( – 2 )2 = 4
f ( 0 ) = 02 = 0 g(0 ) = ( 0/2)+1=1

f ( 2 ) = 22 = 4 g(4 ) = ( 4/2)+1=3
g ( 16 ) = ( 16 / 2 ) + 1 = 9
f ( 4 ) = 42 = 16
A f B g C A gof C
.-2 .0 .1 .-2 .1

.0 .0 .3
.4 .3
.2 .2
.4 .16 .9 .4 .9

f ve g fonksiyonları gof
yardımı ile fonksiyonu A’ nın
A kümesinin elemanları her elemanını C’
C’ nin nin bir z elemanı
elemanları ile ile
eşlenmiştir. eşlemektedir.
TANIM:
f : A → B ye ve g : B → C ye fonksiyonları verilsin.
f( x ) = y , g ( y ) = z olsun. g o f : → C ,
( g o f ) ( x ) = z olan fonksiyona f ile g nin bileşke
fonksiyonu denir ve " g o f " yazılışı
" g bileşke f " diye okunur.
A B C
f g
x y=f(x) z=g(y)
f( f (4) ) = ?

gof
( g o f )( x ) = g ( f (x ) ) =g( y ) = z
UYARI:
Bileşke fonksiyonda uygulamanın sağdan sola doğru
olduğuna dikkat ediniz.
ÖRNEK : 68
f ve g , R den R ‘ ye tanımlıdır.
f ( x ) = 4x – 5 ve g ( x ) = x2 +1 olduğuna göre
( f o g )( x ) ve ( g o f ) ( x ) fonksiyonlarını
bulunuz.
ÇÖZÜM:
f ( x ) = 4x – 5 , g ( x ) = x2 +1 olduğuna göre ,
( f o g ) ( x ) = f( g( x ) ) = f (x2 + 1) = 4( x2 + 1 ) – 5 = 4x2 – 1
( g o f ) ( x ) = g( f( x ) ) = g( 4x – 5 ) = ( 4x – 5 )2 + 1
= 16x2 - 40 x + 26
ÖRNEK :69
f ( x ) = x +3 , g ( x ) =x2 - 2 ( f o g )( -1 ) = ?
ÇÖZÜM:

( f o g )( -1 ) = f ( g ( –1 ) ) ; g ( -1 ) = ( -1 )2 - 2 = -1

{
= f ( -1 )
= -1 + 3
=2
BİLEŞKE FONKSİYONLARIN ÖZELLİKLERİ
1- f o g ≠ g o f ; Değişme özelliği yoktur.
2- ( f o g ) o h = f o ( g o h ) ; Birleşme özelliği vardır.

3- f o f-1 = f-1 o f = ; Birim fonksiyon

Ι (x)
4- f o Ι = Ι o f = f

5- (f o g )-1 = g-1 o f-1

6- f o g = g o f = Ι ( x ) ise f = g-1 veya f-1 = g

7- a) f o g = h ise g = f-1 o h
b) g o f = h ise f = g-1 o h
ÖRNEK : 70
[ ( f o g )-1 o f ] ( x ) = 4x – 7 ise g ( 5 ) = ?

ÇÖZÜM:
[ ( f o g ) -1 o f ] = g -1 o f -1 o f ;Bileşke fonksiyon özelliği
-1 o ( f -1 o f ) ;Bileşme özelliği
= g
= g -1 o Ι ( x ) ;Bilerim eleman tanımı
= g -1
x+7
[(fog) -1
of ] =(g )
-1 -1 -1
= = g(x)
4
5+7
g(5)= = 3
4
ÖRNEK: 71
IR den IR ye f ve g fonksiyonları veriliyor.
f ( x ) = 2x + 5 , ( f o g )= 6x +1 olduğuna göre g(x ) =?
ÇÖZÜM :
1. YOL
( f o g )( x ) = 6x +1 ⇒ f ( g ( x ) ) = 6x + 1
2 g ( x ) + 5 = 6x + 1
2 g ( x ) = 6x - 4
g ( x ) = 3x - 2
ÇÖZÜM :
2. YOL
[ f -1 o ( f o g ) ] ( x ) = [ ( f -1 o f ) o g ] ( x )

=( Ι o g )(x)
[ f -1 o ( f o g ) ] ( x ) = ( g ) ( x )

[ f -1 o ( f o g ) ] ( x ) = ( x - 5 ) o ( 6x + 1 )
2
6x + 1 - 5
=
2
6x - 4
= = 3x - 2
2
ÖRNEK: 72
f ( x ) = 2x +3 , ( f o g )( x ) =2x – 5 ise g( x ) = ?
ÇÖZÜM:

( f o g )( x ) = f ( g ( x ) ) = 2 g( x ) + 3 = 2x - 5

2 g( x ) = 2x – 5 – 3
2 g( x ) = 2x – 8
2 g( x ) = 2 ( x – 4 )
g( x ) = x – 4
ÖRNEK : 73
g ( x ) = -x +3 , ( f o g )( x ) = - 2x -1 ise f -1 ( 3 ) = ?
ÇÖZÜM:
Tersini
( f o g )( x ) = f ( g ( x ) ) = f ( -x + 3 ) = - 2x -1

f(x) =-2(-x+3)–1
=2x - 6 –1
=2x -7
x +7
f ( x ) = 2 x - 7 ⇒ f-1 ( x ) = , f-1 ( 3 ) = 3 + 7
2 2
=5
ÖRNEK : 74
f (x) =3x + 5 ve g (x) = 3x -4 ise ( f-1 og )-1 ( 2 ) =?

ÇÖZÜM:
( f-1 og )-1 ( 2 ) = ( g-1 o ( f-1 )-1 ) ( 2 )

= ( g-1 o f ) ( 2 )
= g-1 ( f ( 2 ) ) ; f ( 2 ) = 3( 2 ) + 5 =11
= g-1 ( 11 ) ; g-1 ( x ) = x + 4
3
=5
ÖRNEK : 75
g ( x ) = x2 – 1 ve f ( x ) = 3x - 7 ise ( g o f-1 )-1 ( x ) =?

ÇÖZÜM:
( gof-1 )-1 ( x ) = [ ( f-1 )-1 o g-1 ] (x ) ; Bileşke fonksiyon özelliği
= ( f o g-1 )(x )
= f ( g-1 ( x ) ) ; g-1 ( x ) = x +1

= f ( x +1 )
= 3 x +1 - 7
ÖRNEK:76
f (x) = 4x ise (fofo ...........of) (x) = ?

{
10 tane
ÇÖZÜM:
( f o f ) ( x ) = 4.( 4x ) = 42 . x
( f o f o f ) ( x ) = 4.( 42. x ) = 43 . x
( f o f o f o f ) ( x ) = 4.( 43. x ) = 44 . x
........................................
( f o f o f o f o.....o f) ( x ) = 4.( 49. x ) = 410 . x
{

10 tane
ÖRNEK:77
-x+1 , x < 2
f (x) = olduğuna göre ( f o f o f ) ( 2 ) = ?
-5x+7 , x ≥ 2

ÇÖZÜM:
( f o f o f ) ( 2 ) = f ( f ( f ( 2 ) ) ) ; f ( 2 ) = -5.2 +7 = -10 + 7 = -3
= f ( f ( -3 ) ) ; f (-3 ) = - ( -3 ) +1 = 3 +1 = 4
=f(4) ; f ( 4 ) = - 5.4 +7 = -20 +7
= -13 = -13
ÖRNEK: 78
f ( x ) = ax + b , g ( x ) = 3x - 1 fonksiyonları veriliyor.
( f o g ) =( g o f ) ( x ) olması için a ve b arasındaki bağıntı
ne olmalıdır.
ÇÖZÜM :
( f o g ) =( g o f ) ( x ) = x olması halinde eşitlik sağlanır.

O halde f o f-1 = Ι ( x ) = x olduğundan

g-1 ( x ) = f ( x ) olmalıdır.
Buradan
x+1 1
f(x)= = ax + b ⇒ a = b =
3 3
PERMÜTASYON FONKSİYON
Tanım:
A → A tanımlanan birebir ve örten her fonksiyona
permütasyon fonksiyon denir. s(A) = n ise n! kadar
permütasyon fonksiyon vardır.
ÖRNEK: 79
A={1,2 ,3 ,4 } , f : A → A f = {(1,3) , ( 2 ,1) , ( 3,4 ) ,(4,2)}
fonksiyonu permütasyon fonksiyondur ve

Tanım Kümesi
1234 şeklinde gösterilir.
f= 3142
Değer Kümesi
ÖRNEK : 80
A ={1,2,3,4 } kümesinde tanımlı f ve g fonksiyonları

1234 1234 ise

f = g=
3421 4312

a) f(2)=? b) g(3)=?
c ) f fonksiyonunun tersini yazınız.
d ) g fonksiyonunun tersini yazınız.
ÇÖZÜM:
a) f= 1234
3421
f fonksiyonunda 2 , 4 ile eşlendiğinden f ( 2 ) = 4
 1234 1234
f = g=
3421 4312

1234
b) g = 4312

g fonksiyonunda 3 , 1 ile eşlendiğinden g( 3 ) = 1

1234 1234
c) f -1
= d) g
-1
=
431 2 3 42 1
ÖRNEK : 81
A ={a, b , c , d } kümesinde tanımlı f ve g fonksiyonları

abcd abcd ise ( f o g ) = ?

f = g=
cabd dcab

ÇÖZÜM:

abcd abcd
(fog)=
cabd
o
dcab ; d b a
c a c
abcd b c b
=
d bca a d d
ÖRNEK: 82
A = { 1 , 2 , 3 , 4 } kümesinde tanımlı f ve g fonksiyonları

1234 1234
f = ve g = ise ( f -1 o g ) -1 = ?
2143 3124

ÇÖZÜM:
( f-1 o g )-1 = g-1 o ( f -1 )-1 = g-1 o f

1234 1234
=
2314
o 2143

1234
= 3241
ÇİFT FONKSİYON VE TEK FONKSİYON :

f : R → R fonksiyonunda

1- ∀x ∈ R için f ( - x ) = f ( x ) ise f ye çift

fonksiyon denir.

2- ∀x ∈ R için f ( - x ) = - f ( x ) ise f ye tek

fonksiyon denir.
UYARI:
Çift fonksiyonların grafikleri y eksenine göre tek
fonksiyonların grafikleri ise orijine göre simetriktir.
ÖRNEK : 83
f( x ) = x2 + 3 , g( x ) = x3 + x , h( x ) = x3 + x2
fonksiyonlarının tek veya çift olup olmadığını araştıralım.
ÇÖZÜM:
f( -x ) = (-x)2 + 3
= x2 + 3
= f( x ) olduğu için f çift fonksiyondur.

g( -x ) = ( -x )3 + ( -x )
= -x3 - ( x )
= - (x3+ x)
= - g(x) olduğu için g tek fonksiyondur
h( -x ) = (- x )3 + ( -x )2

= -x3 + x2

h( – x ) , h( x )’ e ya da – h( x )’ e eşit olmadığından
dolayı , h ne çift ne de tek fonksiyondur.
FONKSİYONLARLA YAPILAN İŞLEMLER
f : A → R , g : B → R fonksiyonları için A ∩ B ≠ ∅
olsun.

1) f + g : A ∩ B → R
( f + g )( x ) = f ( x ) + g ( x )

2) f – g : A ∩ B → R

(f–g)(x)=f(x)–g(x)

3) f . g : A ∩ B → R
( f . g ) ( x ) = f ( x ) . g( x )
4) ∀ x ∈ ( A ∩ B ) için g(x) ≠ 0 olmak üzere,
f
:A∩B → R
g
f f (x )
( )(x) =
g g(x )

5) c ∈ R olmak üzere
c . f : A →R
(c.f)(x) =c.f(x)
ÖRNEK: 84
f : { 1 , 3 } → R , f ( x ) = x2 +2
g : { – 2 , 1 } → R , g ( x ) = 2x – 1 fonksiyonları
veriliyor. Buna göre 2f + g ) fonksiyonunun görüntü
kümesini bulunuz.
ÇÖZÜM :
2f + g fonksiyonu { 1, 3 } ∩ { – 2 , 1} = { 1 } kümesinden
R’ ye tanımlıdır. Buna göre ;
( 2f + g ) ( 1 ) = 2 f (1 ) + g ( 1 )
= 2 (12 +2 ) + (2.1 – 1 )
=6+ 1
=7
ÖRNEK: 85

g(x)=–x +4 , f ( x ) = x2 + 3 , h ( x ) = x3 – 1
olduğuna göre
(h - f + g)( - 2)
=?
(hg )( -1 )

ÇÖZÜM :
(h - f + g)( -2) h ( – 2 ) – f (– 2 ) + g (– 2 ) – 9 – 7 + 6
= =
(hg )( - 1 ) h ( – 1 ) . g (– 1 ) (– 2 ) . 5

– 10
= = 1
– 10
ÖRNEK: 86
f = {( 1,4),(2,5),(3,6) }
g = { ( 2 , 8 ) , ( 3 , 7 ) , ( 4 , 9 ) ,( 5 , 1 ) } fonksiyonları
veriliyor.Buna göre ;
a ) 2f b ) f + g neye eşittir.

ÇÖZÜM :
a ) 2f = { ( 1 , 2.4 ) , ( 2 , 2.5 ) , ( 3 ,2.6 ) } 1 , 4 , 5 tanım
kümelerinde
= { ( 1 , 8 ) , ( 2 , 10 ) , ( 3 , 12 ) } ortak eleman
olmadığından
onlar için dört
b ) f + g = { ( 2 , 5+8 ) , ( 3 ,6+7 ) } işlem tanımlı
= { ( 2 , 13 ) , ( 3 , 13 ) } değildir.
BİR FONKSİYONUN EN GENİŞ TANIM KÜMESİ
1 – f ( x ) = anxn + an-1 xn-1 +.....................+ a2x2 + a1x1 + a0x0
n∈N , an , an- 1 , ...... a2 , a1 , a0 ∈R biçimindeki
fonksiyonlara polinom fonksiyonlar denir.
Bu fonksiyonların en geniş tanım kümesi ( aralığı ) Reel
sayılardır ( lR )
ÖRNEK: 87

f ( x ) = x4 + 7x3 - 8x2 + 3 polinom fonksiyonunun en

geniş tanım kümesi reel sayılar ( R ) dır
2– f ( x ) ve g ( x ) polinom fonksiyonu olmak üzere
h( x )= f ( x ) / g ( x ) biçiminde ki ifadelere rasyonel ifadeler
denir
ve g ( x) = 0 yapan x değerleri varsa h ( x ) ’ in bir fonksiyon
olması için bu değerler tanım kümesinden çıkarılmalıdır.

ÖRNEK: 88
x2 + 4
g(x) = fonksiyonunun en geniş tanım kümesini
bulunuz. x – 2
ÇÖZÜM:
g ( x )’ in paydasını sıfır yapan değer
x – 2 = 0 ⇒ x = 2 dir.
O halde tanım aralığı lR – { 2 } dir.
ÖRNEK: 89
f : A → B tanımlanan f ( x ) = 3 fonksiyonunun tanım
x-5
ve değer kümesini bulunuz.
ÇÖZÜM:
f ( x ) fonksiyonunun tanım kümesi , paydayı sıfır yapan
x değerlerinin kümesinin reel sayılar kümesinden çıkarılmış
halidir.

x-5 = 0 ⇒x=5
olup f ( x ) fonksiyonunun tanım kümesi , IR – { 5 }
f : A → B tanımlanan f ( x ) = 3 fonksiyonunun tanım
x-5
ve değer kümesini bulunuz.

f ( x ) fonksiyonunun değer kümesi , f ( x ) fonksiyonunu

tersinin tanım kümesidir.

5x + 3
f ( x )’ in tersi f -1 ( x ) = dir.
x
Bu f -1 ( x ) fonksiyonunun tanım kümesi , paydayı sıfır yapan
x değerlerinin kümesinin reel sayılardan çıkarılmış halidir.

x=0 Yani , IR – { 0 }
O halde f ( x ) fonksiyonunun değer kümesi , IR – { 0 }
 3 – f ( x) = n g( x ) ( n ∈Z+ ve n > 1 ) biçimindeki
ifadelere köklü fonksiyonlar denir.

a- n tek ise f ( x ) in en geniş tanım aralığı Ι R dir.

ÖRNEK: 90
f ( x ) = 9 x 3 + 3x 2 + 2 fonksiyonunun en geniş tanım
kümesini bulunuz.

ÇÖZÜM :

Kök indeksi 9 ( Tek ) olduğundan f ( x ) in en geniş tanım

aralığı Ι R dir.
b- n çift ve g(x) < 0 ise f(x) , Ι R de tanımlı olamaz
o halde f(x) ’ in Ι R ’ de tanımlı olabilmesi için
g(x) ≥ 0 olmalıdır.
ÖRNEK: 91
g ( x ) = 4 x + 9 + 12 fonksiyonunun en geniş tanım
kümesini bulunuz.

ÇÖZÜM :
x +9 ≥ 0 ve x ≥ - 9 Çünkü kök derecesi 4 Çift sayıdır.
En geniş tanım aralığı [ - 9 , ∞ ) dur.
ALIŞTIRMA : 1
f : N → N , f (x) = x – 10
g : Z → Z , g (x) = (x+1) / 2
h : R → R , h (x) = x2 bağıntılarının hangileri fonksiyondur?
ÇÖZÜM:
f fonksiyon değildir.Çünkü 2∈ N olmasına rağmen
f ( 2 ) = 2 – 10 = – 8 ∉ N dir.( yani 2 nin görüntüsü
yoktur.)
g fonksiyon değildir.Çünkü tanım kümesindeki çift sayıların
görüntüleri değer kümesinde yoktur.
g ( 10 ) =(10+1) / 2 = ( 11 / 2 ) ∉ Z dir.

h : R → R bir fonksiyondur . Çünkü her bir reel sayıya karşı

bir reel sayı karşılık gelmektedir.
ALIŞTIRMA : 2
{ 1 , 2 , 3 } kümesinden { 10 , 11 , 12 , }kümesine
aşağıdaki fonksiyonlar tanımlanıyor.Bu fonksiyonlardan
hangisinin ters fonksiyonu vardır?
a) { ( 1 , 11 ) , ( 2 , 10 ) , ( 3 , 12 ) }
b) { ( 1 , 12 ) , ( 2 , 11 ) , ( 3 , 11 ) }
c) { ( 1 , 10 ) , ( 2 , 10 ) , ( 3 , 10 ) }
d) { ( 1 , 10 ) , ( 2 , 10 ) , ( 3 , 11 ) }
e) { ( 1 , 12 ) , ( 2 , 11 ) , ( 3 , 12 ) }

ÇÖZÜM:
ÇÖZÜM
Bire bir ve örten fonksiyonların tersi olacağından , doğru
cevap A şıkkıdır.
ALIŞTIRMA : 3 199
8
Bir fonksiyonu , " Her bir pozitif tam sayı kendi ile çarpımsal
tersinin toplamına götürüyor.“şeklinde tanımlanmıştır.Bu
fonksiyon aşağıdakilerden hangisi ile gösterilebilir?

x2 + x x
A) f ( x ) = B) f ( x ) = 2
x-1 x -1

x x2 - 1
C) f ( x ) = 2 D) f ( x ) =
x +1 x

x2 + 1
E) f ( x ) =
x
ALIŞTIRMA : 4
f : R → R , f ( x ) = ( 4n - 2 )x + 2n + 3 fonksiyonu sabit
fonksiyondur.Buna göre f ‘ nin kuralını bularak grafiğini
çiziniz.
ÇÖZÜM:
f fonksiyonu sabit fonksiyon olduğuna göre
1
4n – 2 = 0 ⇒ 4n = 2 ⇒ n = f(x)=4
2
Buna göre ;
4
1 1
f( x ) = ( 4.( ) − 2 )x + 2 ( ) + 3
2 2
f(x) = 4
ALIŞTIRMA : 5
Ι ( x ) birim fonksiyon olmak üzere
3x – 1 , ( g o f ) ( x ) = Ι ( x ) dir.
f(x)=
5
Buna göre g( 2 ) = ?
5
ÇÖZÜM:
( g o f ) ( x ) = g ( f ( x ) ) = g ( 3x – 1 ) = x ; Ι ( x ) = x
5
g ( x ) = – 5x – 1 = 3x + 1
–3 5

g( 2 )= 3.2 + 1 = 7
5 5 5
ALIŞTIRMA : 6 199
9
f (x) =x2 –x+1 olduğuna göre , f (1 – x ) – f ( x ) = ?
ÇÖZÜM:
f (x) = x2 –x+1 = ( x – 1 )2 + x
f ( 1 - x ) = ( 1 – x – 1 )2 + 1 – x
= ( – x )2 + 1 – x
= x2 + 1 – x

f ( 1 – x ) – f ( x ) = x2 + 1 – x – ( x2 –x + 1 )
= x2 + 1 – x – x2 + x – 1
= 0
ALIŞTIRMA : 7 199
8
f(x) = x3 – 3x2 + 3x -1 olduğuna göre f (x+1) değeri nedir ?

ÇÖZÜM:
f ( x ) = x3 – 3x2 + 3x -1 = ( x - 1 )3
f ( x ) = ( x - 1 )3

f ( x + 1) = ( x + 1 - 1 )3
f ( x + 1) = x3
ALIŞTIRMA : 8 199
7
f(x )+2
f : lR– { –1 } → lR – { 3 } , x = olduğuna göre
3–f(x)

f (x) = ?
ÇÖZÜM:
f(x)+2
x= ⇒ x.( 3 – f ( x ) ) = f ( x ) + 2
3- f(x)
3x – x f ( x ) = f ( x ) + 2
3x – 2 = f ( x ) + x f ( x )
3x – 2 = f ( x )( 1 + x )
3x – 2 – x–2
f(x)= ⇒ f ( x )=
-1
x+1 x–3
ALIŞTIRMA : 9 198
7
f ( 2x +3 ) = 3x + 2 , olduğuna göre f ( 0 ) = ?
ÇÖZÜM:
–3  −3 
2x + 3 = 0 x= için f ( x ) = 3  +2
2  2 
2x = – 3
–9 +2
x= – 3 =
2
2
–5
=
2
ALIŞTIRMA : 10 199
7
f :R → R f ( x ) = 2x + 1 – f ( x +1 ) ve f ( 4 )= 2 olduğuna
göre f ( 2 )’ nin değeri nedir ?
ÇÖZÜM:
x =2 için f ( 2 ) = 4 +1 – f ( 3 ) = 4 +1 – 5 = 0 ⇒f ( 2 ) = 0
x =3 için f ( 3 ) = 6 +1 – f ( 4 ) = 6 + 1 – 2 = 5 ⇒f(3)=5
ALIŞTIRMA : 11 200
g(x)
f(x) 0
g (x) = x3 ve f ( x )
8 fonksiyonunun grafiği yanda
verilmiştir.Buna göre
0 2 4
( f o g-1 o f ) ( 0 ) =?

ÇÖZÜM:
( f o g-1 o f ) ( 0 ) = f ( g-1 ( f ( 0 ) ) )
= f ( g-1 ( 8 ) ) ; g-1 ( 8 ) = 2 ?????
=f(2)
=0
ALIŞTIRMA : 12 199
y 8
g(x)
3
2
f(x) Grafikteki bilgilere göre ,
x g( 1 ) + ( f o g )( 2 )
1 2 3 4 =?
f(4)
-2

ÇÖZÜM:
g( 1 ) + ( f o g )( 2 ) g( 1 ) + ( f ( g ( 2 ) ) 2 +f ( 3 )
= =
f(4) f(4) f(4)

= 2 + 0 = -1
−2
ALIŞTIRMA : 13
y
y = f ( x ) fonksiyonunun grafiği
4 yanda verilmiştir.
( f o f ) ( x ) = 4 şartını
sağlayan x değerlerinin toplamı
x
-4 0 3 4 kaçtır?

ÇÖZÜM:
( fof )(x)=4 ⇒ f(f(x))=4 ⇒ f(x)=0
x1 =–4
f(x)=0
x2=3
x3=4
x=–4 x=3 x=4 Σx = 3
ALIŞTIRMA : 14 199
8
2x – 1
IR - {1} de tanımlanan f (x) = fonksiyonunun değer
x–1
kümesi aşağıdakilerden hangisidir ?
A) IR B) IR - {3} C) IR - {2} D) IR - {1} E) IR - {0}
ÇÖZÜM:
f ( x ) fonksiyonunun değer kümesi , f ( x ) fonksiyonunu
tersinin tanım kümesidir.
x–1
f ( x )’ in tersi f ( x ) =
-1
x–2
Bu f -1 ( x ) fonksiyonunun tanım kümesi , paydayı sıfır yapan
x değerlerinin kümesidir.
x-2 = 0 ⇒ x = 2 Yani , IR – { 2 }
O halde f ( x ) fonksiyonunun değer kümesi , IR – { 2 }
ALIŞTIRMA : 15
( 4 , 13 )
y Yanda grafiği verilen fonksiyonun
tanım kümesi nedir?
(-2,3)

ÇÖZÜM:
Grafiğe göre -2 ≤ x ≤ 4 olduğundan tanım kümesi
Tanım kümesi [ -2 , 4 ]
ALIŞTIRMA : 16 199
1
1 1 fonksiyonunun en geniş tanım
f(x) = −
x x +1 aralığını bulunuz.
ÇÖZÜM:
1 1 1
− = ≥ 0 olmalıdır.
x x +1 x ( x +1 )

Bu eşitsizliğin kökleri x + 1 = 0 ⇒ x = -1
x = 0
x -1 0
1 Tanım aralığı IR- [ -1 , 0 ] dir.
_
x ( x + 1) + + Eşitlik olmasına rağmen x = 0 ve x = -1
niçin tanım aralığında çıkarıldı ?
ALIŞTIRMA : 17 199
0
f ( x ) = 23x-1 olduğuna göre f (2x)’ in f( x ) cinsinden ifadesini
bulunuz.
A) 3f(x) B) 3[f(x)]2 C) 2f(x) D) 2[f(x)]2 E) 2[f(x)]3
ÇÖZÜM:
1
f (2x) = 2 = (2 ) .
3.(2x)-1 3x 2
f (x)= 23x-1
2 23x ⇒ 2f(x) = 2
3x
=
1 2
= (2f(x)) .
2
2
1
=4.(f(x)) .
2
= 2 [ f ( x ) ]2
2
ALIŞTIRMA : 18 198
x 9
(fog)(x)= ve f ( x ) = x +1
x2 + 1
olduğuna göre g ( x ) = ?
ÇÖZÜM:
( f o g )( x ) = f ( g ( x ) )
x
= g(x)+1 =
x2 + 1
x
g(x) = –1
x2 + 1

x – x2 -1 – x2 + x – 1
g(x) = =
x2 + 1 x2 + 1
ALIŞTIRMA : 19 198
9
x +1 x-2
f( ) = ise en uygun koşullar altında f (x) =?
x-2 x +1

ÇÖZÜM:

x +1
= u dersek
x-2
=
1 dur.Yani ; f(u)= 1 dur.
x-2 x +1 u u

O halde f(x)= 1 dir.

x
ALIŞTIRMA : 20 198
x 8
(fog)(x)= ve g ( x ) = x +1
x2 + 1
olduğuna göre f ( x ) = ?
ÇÖZÜM:
Tersini
x
( f o g )( x ) = f ( g ( x ) ) = f ( x + 1 ) =
x2 + 1

x–1 x–1 x–1

f(x)= = 2 =
( x – 1 )2 + 1 x – 2x + 1 + 1 x2 – 2x + 2
ALIŞTIRMA : 21 198
7
f ( x ) doğrusal fonksiyonu için f ( 2 ) =3 ,f(3) =2
olduğuna göre f ( 1 ) =?
ÇÖZÜM :
f ( x ) doğrusal fonksiyon olduğuna göre , f ( x ) = ax + b
şeklindedir.
x = 2 için f ( 2 ) = 2a + b 3 = 2( -1) + b ⇒ 5 = b
x = 3 için f ( 3 ) = 3a + b O halde f ( x ) = -x + 5 dir
3 = 2a + b
- Buradan f ( 1 ) = -1 + 5
- 2 = - 3a + b = 4 olur.
1 = -a
a = -1
ALIŞTIRMA : 22
-2x + 3
f ( x-5
2x - 1
) =
x+1
ise f (5 ) =?

ÇÖZÜM:

x = 0 için

-2( 0 ) + 3
f(5 ) = 3
0+1
=
ALIŞTIRMA : 23 198
1
-2x
f :R → R , f ( x ) = biçiminde verilen bir fonksiyondur.
x+a
f ( x ) = f -1 ( x ) olması için a ne olmalıdır?
ÇÖZÜM:
-2x ise f -1 ( x ) = -ax dir.
f(x)=
x+a x +2

f ( x ) = f ( x ) olması için
-1
( -2x
x+a
=
-ax
x +2
)
a = 2 olmalıdır.
ALIŞTIRMA : 24
f2 ( x ) – 6 f (x ) + 9 = x2 + 2x +1 olduğuna göre f( x )
fonksiyonunu bulunuz.
ÇÖZÜM :
f2 ( x ) – 6 f (x ) + 9 = x2 + 2x +1
( f (x ) – 3 )2 = ( x + 1 )2

f (x ) – 3 = x + 1)

f (x ) = x+4
ALIŞTIRMA : 25
f ( x3 – 3x2 – 5 ) = 3x3 – 9x2 + 7 ise f-1 ( x ) aşağıdakilerden
hangisidir?
a) x–5 b ) 3x + 7 c ) 3x – 7
d ) ( x + 3 ) / 22 e ) ( x – 22 ) / 3

ÇÖZÜM :

x3 – 3x2 – 5 ⇒ 3.( x3 – 3x2 – 5 ) + 22 = 3x3 – 9x2 – 15 + 22

= 3x3 – 9x2 + 7
O halde f ( x ) = 3x + 22 dir. Buradan

x – 22
f (x)=
-1
3
Savaş sırasında
Genel Kurmay
Başkanlığından
yüzbaşıya şöyle bir emir geldi :
" 214
numaralı tepenin eteğinde 120
erinizi , her sırada 11 er olacak
şekilde 12 sıra yapın ve sizin her
sıradan eşit uzaklıkta olmanız
gerekmektedir.
gerekmektedir "
Bu emir yapılabilir mi ?
ALIŞTIRMA 26 :
3 kişinin katıldığı bir sınav , başarı yönünden kaç farklı
biçimde sonuçlanabilir ?
ÇÖZÜM
Sınava katılan 3 kişi A tanım kümesini , sınav sonucuda B
kümesini oluştursun.

. f
. Başarılı
A dan B ye 23 tane fonksiyon
. tanımlandığına göre sınav 8 farklı
.
. Başarısız
biçimde sonuçlanabilir.
ALIŞTIRMA : 27
2x + 1 , x > 2 ise 1 - 2x , x > 0 ise
f ( x ) = x - 1 , 0 < x ≤ 2 ise g( x ) =
3 , x ≤ 0 ise 2 - x , x ≤ 0 ise

( f + g ) ( x ) fonksiyonunu bulunuz.

ÇÖZÜM
( 2x + 1 ) + (1 - 2x ) , x > 2 ise

( f + g )( x ) = ( x – 1 ) + ( 1 - 2x ) , 0 < x ≤ 2 ise
3 + (2–x) , x ≤ 0 ise
ALIŞTIRMA:28
f ( x ) = x3 + x + m şeklinde tanımlanan f fonksiyonunun
ters ( f-1 ) fonksiyonuna ait grafik ( 4 , -1 ) noktasından
geçtiğine göre m kaçtır ?
ÇÖZÜM
( 4 , – 1 ) ∈ f-1 ⇒ ( – 1 , 4 ) ∈ f

⇒ f( – 1 ) = 4
⇒ f( – 1 ) = (– 1 )3 – 1 + m = 4
⇒ –1 – 1 +m = 4
⇒ –2 +m = 4
⇒m=4+2=6