CAPP

Kompjuterski podrano planiranje procesa

Mlao Tarik

Uvod

Razvoj raunarom integrisane proizvodnje (CIM) predstavlja jedan od

najznaajnijih zadataka u savremenim proizvodnim sistemima, to se u
velikoj mjeri odraava kroz automatizaciju pojedinih aktivnosti u okviru
procesa proizvodnje

Automatizacija projektovanja proizvoda uspjeno se rjeava primjenom CAD i

CAE sistema, automatizacija upravljanja proizvodnjom primjenom MRP, ERP i
dr. sistema, automatizacija izrade proizvoda primjenom CNC obradnih i
tehnolokih sistema, dok se automatizacija projektovanja tehnolokih procesa
rjeava razvojem i primjenom CAPP i CAM sistema.

Uvod

Historijski razvoj

Poeci razvoja sistema za automatizovano projektovanje tehnolokih procesa

datiraju jo od sredine 60-ih godina prolog vijeka.

Potom se 70-ih godina javila ideja o koritenju CAD podataka za

projektovanje tehnolokih procesa.

Tokom 80-ih godina poeli su da se razvijaju CAPP sistemi u integraciji sa CAD

i CAM sistemima i drugim aktivnostima proizvodnog sistema, da bi se 90-ih
godina intenzivirala primjena metoda vjetake inteligencije u razvoju CAPP
sistema.

Historijski razvoj

Poetak razvoja CAPP sistema se karakterisao klasinim algoritamskim

programiranjem, za razliku od dananjih CAPP sistema, koji se razvijaju na
bazi savremenih naunih disciplina, kao to su metode vjetake
inteligencije, potom relacionih i objektno orijentisanih baza podataka, agentbazirane tehnologije, dok se u budunosti predvia sve ira primjena Internet
tehnologija i tehnologija baziranih na STEP standardima.

Zadaci CAPP sistema

Osnovni, najvaniji zadaci koji se rjeavaju primjenom CAPP sistema su:

Prihvatanje i analiza ulaznih projektnih podataka, izdvajanje i prepoznavanje tipskih

tehnolokih oblika,

Izbor i definisanje pripremaka,

Definisanje sadraja tehnolokog procesa i operacija izrade,

Definisanje operacija i podoperacija izrade dijelova,

Izbor i definisanje zahvata i njihovog redoslijeda izvoenja,

Izbor i definisanje proizvodnih resursa,

Izbor i definisanje parametara i strategije obrade,

Generisanje upravljakih programa za NC obradne i tehnoloke sisteme,

Odreivanje vremena i trokova proizvodnje i

Generisanje odgovarajue tehnoloke dokumentacije.

Zadaci CAPP sistema

Osnovni cilj primjene CAPP sistema je da automatizuju to vie navedenih

zadataka i da se subjektivni uticaj projektanta pri projektovanju tehnolokih
procesa smanji na najmanju mjeru. Da bi CAPP sistemi omoguili rjeavanje
ovih zadataka potrebno je da posjeduju sljedee elemente

Bazu znanja i bazu podataka za pojedine elemente tehnolokog procesa,

Logiku za odluivanje, koja e biti izraena pomou pojedinih logikih izraza koji
predstavljaju bazu znanja i

Odreeni mehanizam pomou kojeg se primjenjuje i upravlja ugraenom bazom

znanja

Karakteristike CAPP sistema

Dvosmjerna povezanost sa drugim funkcijama proizvodnog sistema, prije svega sa

aktivnou projektovanja proizvoda na takav nain da se podaci direktno
preuzimaju iz CAD sistema, odnosno sa proizvodnjom kako bi se generisani podaci iz
CAPP sistema mogli direktno koristiti u CAM sistemima, odnosno na CNC obradnim i
tehnolokim sistemima,

Fleksibilnost i prilagodljivost za pojedinane i razliite proizvodne sisteme i nove

procese,

Obezbjeivanje efikasnog sticanja znanja, mehanizama predstavljanja i upravljanja

znanjem, kao i naina za provjeru kompletnosti i konzistentnosti tog znanja,

Mogunost ukljuivanja korisnika u pojedine dijelove procesa odluivanja, ime se

obezbjeuje heuristiko znanje u cilju proirenja i poboljanja sposobnosti sistema,

Primjena korisniki orijentisanih interfejsa kao podrke efikasnoj interakciji sistema

i korisnika, kroz olakan ulaz i primjenu sistema, dobijanje kvalitetnih izlaznih
proizvodnih rezultata i izvjetaja, i dr.

Idealni CAPP

Vrste CAPP sistema

Vrste CAPP sistema

Varijantni CAPP sistemi su bazirani na ideji da se slini delovi mogu

proizvoditi primjenom slinih tehnolokih procesa. Moe se rei da varijantni
CAPP sistemi predstavljaju automatizovani nain rada projektanata pri
projektovanju tehnolokih procesa zasnovanom na principima tipske i grupne
tehnologije, pri emu raunar uglavnom slui kao alat za klasifikaciju,
kodiranje, pretraivanje, kopiranje i editovanje.

Generativni pristup predstavlja napredniji, ali i sloeniji proces razvoja CAPP

sistema. Generativni CAPP sistemi su bazirani na nezavisnom projektovanju
tehnolokog procesa za svaki proizvod ili dio uz minimalno uee tehnologa.
Ovi sistemi generiu tehnoloki proces na osnovu ugraenog logikog
algoritma, koji u sebi sadri odgovarajuu bazu znanja za projektovanje
tehnolokih procesa i bazu podataka raspoloivih proizvodnih resursa.

Savremene metode razvoja CAPP

sistema

Metode zasnovane na tipskim oblicima,

Ekspertni sistemi,

Neuronske mree,

Genetski algoritmi,

Fuzzy teorija i fuzzy logika,

Agent-bazirane metode,

Internet-bazirane metode,

Metode bazirane na STEP standardu, i dr.

Tipski oblici

Upotreba UI u CAPP sistemima

Ekspertni sistemi su bazirani na znanju eksperata ili strunjaka iz odreene

oblasti, koje treba prikupiti i predstaviti u pogodnom obliku za raunarsku
implementaciju, to je najee zadatak koji realizuju inenjeri znanja.

Za razliku od formalne logike u kojoj se rezonovanje vri sa dvije vrijednosti

(tano/netano, 0-1), fuzzy logika koristi brojeve iz intervala [0,1], to je mnogo
blie realnosti, ljudskom razmiljanju i izraavanju.

Kada se govori o neuronskim mreama, prevashodno se misli na vjetake

neuronske mree, koje predstavljaju skup jednostavnih procesirajuih elemenata
neurona, meusobno povezanih u paralelnu distribuiranu strukturu, koja simulira
funkciju biolokih nervnih sistema, odnosno vri obradu informacija i uenje.

Genetski algoritmi predstavljaju heuristiku metodu optimizacije, koja je

zasnovana na principima imitacije prirodne evolucije i namijenjena je za
rjeavanje kompleksnih naunih i inenjerskih problema.

STEP standard

Sredinom osamdesetih godina prolog vijeka uoen je problem primjene

velikog broja standarda za razmjenu podataka izmeu CAx aplikacija.
Nedostaci prethodno razvijenih pristupa i standarda doveli su do toga da
Meunarodna organizacija za standardizaciju ISO, pokrene 1984. godine
projekat STEP, sa sljedeim ciljevima:

Razmjenu podataka izmeu razliitih funkcija i odgovarajuih aplikacija

proizvodnih sistema, kao i ostalih inilaca poslovnog okruenja, primjenom
standardnog neutralnog formata podataka,

Dijeljenje podataka, to omoguuje podrku simultanom projektovanju i

inenjerskoj analizi,

Internet saradnju, to omoguuje da se proizvodni podaci mogu lako razmjenjivati i

dijeliti putem globalne mree.

STEP standard

Primjeri CAPP sistema

CAPP (CAM-I) Model sistema se sastoji od pet modularnih cjelina koje se odnose
na aktivnosti projektovanja tehnolokih procesa obrade i integraciju sa
upravljanjem proizvodnjom. Zasniva se na konceptu grupne i tipske tehnologije,
ima mogunost pretraivanja baze podataka i interaktivnog editovanja.

GENPLAN (GENerative process PLANning). Ovaj sistem ima mogunost

automatskog generisanja alternativnih zahvata obrade za definisane tipske
oblike, na osnovu kojih se grupiu zahvati u operacije obrade na raspoloivim
proizvodnim resursima.

GARI je generativni CAPP sistem, razvijen na Univerzitetu u Grenoblu 1981.

Godine, za primjenu na dijelovima sa otvorima, ljebovima, stepenicama i
drugim jednostavnim tipskim oblicima. Predstavlja prvi CAPP sistem koji se
bazirao na upotrebi vjetake inteligencije kroz primjenu 50-ak logikih pravila
u if-then obliku.

Zakljuak

Kompleksnost razvoja CAPP sistema, kao i njihove integracije sa drugim

aktivnostima proizvodnog sistema, onemoguila je u dosadanjem periodu
pojavu komercijalnih CAPP sistema, osim onih sa relativno uskim domenom
primene.

Ipak, s obzirom na veliko interesovanje usmjereno na istraivanje razvoja

CAPP sistema i znaajnog uea naunoistraivakih institucija i industrije u
smislu razvoja metoda i tehnika, unapreenja hardversko-softverskih resursa,
i dr., realno je oekivati razvoj kvalitetnijih CAPP sistema sa veim stepenom
univerzalnosti i komercijalne primene.