Tezkiretul Evliya

NDEKLER
nsz........................................................................................................................................III
indekiler.................................................................................................................................IV
1. Giri................................................................................................................................V
1.1. evriyaz iaretleri.....................................................................................................XV
1.2. aretler.......................................................................................................................XV
1.3. Kaynaka....................................................................................................................XV
2. Metin.............................................................................................................................1
3. Szlk-Dizin.............................................................................................................. 201
4. Tpkbasm..................................................................................................................319
N SZ
Yksek lisans tezi olarak hazrlam olduumuz bu alma Feridddin-i Attarn
Tezkiretl-Evliya adl Farsa eserinin Milli Ktphane A-4983e kaytl nshasnn 103b207a varaklar arasnn trankripsiyonlu metni, giri ve dizin blmlerinden olumaktadr.
Ayrca eserin tpkbasm da tezin sonuna eklenmitir.
Ouz yaz dilinin XIII.-XVI. yzyllar arasndaki dnemi ile Bat Trk yaz dili
almalarna katkda bulunmay amalayan tezde Tezkiretl-Evliy, yaz dilimizde grlen
deimeleri iermesi ve dilimizin bugnk gelimi eklini almaya balad devri belirtmesi
bakmndan dikkat ekici bir dile sahiptir.
Girite Tezkiretl-Evliya ve nshalar, eser zerinde yaplm almalar ve eserin

baz dil zellikleri zerinde durulmu, evriyaz iaretleri ve Kaynaka verilmitir.
Metin blmnde, almamzda tpkbasm verilen Milli Ktphaneye kaytl

nshann transkripsiyonu yaplm, kritii gerektiren yerler ayn sayfada dipnotlar halinde
gsterilmitir. Son blmde ise eserin gramatikal dizini ve szlk yer almaktadr.
Son olarak, bu eser zerinde alrken bilgi ve tecrbelerinden yararlandm Hocam

Prof. Dr. Mustafa CANPOLATa teekkrlerimi sunarm.
Harun AYDIN
1. GR
Edebiyat tarihinin en mehur yazarlarndan Ferdddin Eb Hmid
Muhammed bin brahim el-Attr el-Hemednnin doum ve lm tarihleri kesin
olarak bilinmemektedir. Ancak 513/1119 tarihinde Niaburda doduu tahminen
bilinmektedir. Vefat ise, 589-632/1193-1234 tarihleri arasnda olmaldr. Mool
istilalar esnasnda ehit edilmitir. Adndan da anlalaca zere Attr, yani eczac
veya menkbelerde geen olaylara baklrsa bugnk anlamda hekim olduu
anlalmaktadr. Ancak kendisinin eserlerinde de belirtildii gibi, bazen hastalar
ilala tedavi iin arldna baklrsa eczac olduu ihtimali artmaktadr.
Ferdddin-Attrn eserlerinin says otuzdan fazladr. Bu eserlerinden

burada tantacamz Tezkiretl-Evliyas hari hepsi manzumdur. Mellifin
Mantkut-Tayr isimli mesnev trndeki eseri de mehurdur.
Peygamberlerle veller hakknda 1000 kitap okuduunu, 39 yl sufi iir ve

hikayelerini topladn syleyen Attar sufilere ve tasavvufa pek baldr.1
Attarn tek mensur eseri olan bu kitap evliya tercme-i hallerinden bahseder.
Eserde bahsedilen son evliya Attarn ok hrmet gsterdii Hallacdr ve eserin
birok nshalar onunla son bulur. Hicretin 617. ylnda telif edilen Tezkire ilk defa
tenkitli olarak 1905-1907 yllarnda R.Nicholson tarafndan, The TadhkiratlAwliya of Shaykh Faridud-Din Attar
(Persian Historical Texts, 3-5) London-
Leydende baslmtr. 72 blm olan asl metne, Zikr-i Mtaahirn ez-Meyih-i

Kibr bal ile 25 blm daha eklenmitir. ok eski nshalara dayanmayan bu
bask ok gvenilir deildir. Mirza Muhammed Kazvinnin dzeltmeleriyle randa
birka kez baslan Tezkirede de hata says olduka fazladr. Mevcut basklardan
yararlanan Muhammed stilm H. 692 tarihli Tezkirenin stanbul Pr Hd
Ktphanesindeki yazmas ile H. 701 tarihli Tahran Mill Ktphanesindeki
yazmay esas alarak Tezkire yi yeniden neretmitir. Bu nshadan yararlanarak eseri
gnmz Trkesiyle yaymlayan Sleyman Uluda da metindeki eksikliklerden ve
A. Glpnarl, Mantkut-Tayr Tercmesi-nsz, stanbul 1962.
VI
hatalardan bahsetmitir. (S. Uluda, Tezkiretl-Evliya Tercmesi, Mavi Yaynclk,

stanbul 2002)
lkemizde menkbnmelerle ilgili alma yapm olan Ahmet Ocakn

eserle
ilgili
deerlendirmesi
yledir:
XIII.
Yzyln
byk
ranl
mutasavvflarndan Feridddin-i Attarn Tezkiretl-Evliya adyla tannm eseri,

daha yazld devirden itibaren Trk tasavvuf evrelerinde, zellikle Anadoluda
ok sevilen ve tutulan bir el kitab haline gelmitir. O kadar ki erkenden Trkeye
evrildii ve birden fazla tercmesinin bulunduunu biliyoruz. Bu sebeple
Anadoluda XIII. yzyldan beri yazlan menakbnamelerde bu eserin hayli etkisi
olmutur.2
Tezkirede belli temalar srarla ilenmi ve tekrarlanmtr. Aslnda ok gibi

gzken fikir ve kanaatler belli temalarn etrafnda toplanmakta ve kmelenmektedir.
Bu ekilde okluktan birlie doru gidilmektedir. Sz edilen bu tekrarlar anlamay
kolaylatran ve kavramay pekitiren birer ileve sahip olmutur.
Tezkire, Trkeye, Arapaya ve Franszcaya tercme edilmitir. Bu

tercmeler hakknda ksaca bilgi vermek yararl olacaktr.
Trkeye yaplan tercmelerden Anadolu Trkesine yaplan birka

tanedir. Tercmelerin zerinde yazan isimler sonradan yazlm da olabilir.
Tez almamza konu olan tercme Ankara-Milli Ktphane A-4983

numarada kaytl olan nshadr. Ouz yaz dilinin XIII.-XVI. yzyllar arasndaki
dnemi ile Bat Trk Yaz Dili almalarna katk olabilecek bir nitelie sahiptir.
Trkiye Trkesinde XIII. yzyldan bu yana trl gelime aamalar grlmektedir.
XV. yzyln ortalarna kadar devam eden devrede ana hatlaryla ortak bir karakter
gsteren yaz dilimiz sonraki yzyllarda deimelerle bugnk eklini almtr.
Tezkiretl-Evliy, yaz dilimizde grlen bu deimeleri iermesi ve dilimizin
A.Yaar Ocak, Kltr Tarihi Kayna Olarak Menkbnmeler, TTK Yaynlar,

Ankara, 1992, s. 83.
VII
bugnk gelimi eklini almaya balad devri belirtmesi bakmndan dikkat ekici
bir dile sahiptir.
Tezimizi oluturan blm ierisinde (103b/01-207a/13)
hakknda bilgi
verilen veller unlardr: Ebu Sleyman Daran, Kutb- Eflak Muhammed Semmak,
Muhammed b. Eslem-i Tus, Ahmed-i Harb, Hatem-i Asam, Sehl b. Abdullah
Tuster, Maruf- Kerh, Serir-i Sakat, Feth-i Musil, Ahmed-i Hur, Ahmed-i
Hazraviyye, Ebu Turab- Nah, Yahya b. Muaz, ah uca- Kirman, Yusuf-
Hseyin, Ebu Hafs- Haddad, Ahmed-i Kassar, Mansur- Ammar, Ahmed b. El-Asm
El-Netak, Abdullah- Hasan- Hank, mer Ebu Osman- Mekk, Ebu Said-i Harraz,
Ebu Hasan- Nur, Osman- Hir, Abdullah b. El-Cella, Muhammed-i Ruveym, bn-i
Ata, brahim Ebu Davud, Ebu Yakub- shak Nehrcur, Semnun- Mecnun, Ebu
Muhammedl-Mrtai,
Ebu
Abdullah-
Fazl,
Hekim
Tirmid, Abdullah-
Muhammed-i Hafif, Basri Ebu Muhammed-i Hir, Ebu Bekr-i Verrak, Abdullah-
Mnazil, Ebu Hamza Horasan, Ahmed-i Mesruk, Abdullah- Ahmed-i Magrib,
Hallac- Mansur.
Elimizdeki tercmedeki baz dil zelliklerini belirtecek olursak unlar

sayabiliriz:
1. Eser, Uygur harfli metinlerdeki yaz geleneinde olduu gibi nlleri nl
iaretleri yani
ile gsteren Arap yazs ile yazlmtr.
2. Arapa ve Farsa kelimelerde olduu gibi Trke kelimelerde de okumay

kolaylatran harekeler kullanlmtr. Bunun yannda hem nl iareti hem de hareke
ile yazlan rnekleri metinde takip ediyoruz.
3. /s-/ ve /t-/ nsz iaretleri iin kaln nl bulunduran kelimelerde Eski

Anadolu Trkesi imlasnda grm olduumuz ve nin kullanm metnimizde
grlmektedir. un- (149a/02), at- (151b/12) an- (172b/07), or- (114a/09), al(143a/08), amar (152b/06), on (146b/12), ur- (112a/07), ayan- (114b/05).
VIII
Ayrca sor- ve su kelimelerindeki yazm dikkati ekmektedir. sor- (155b/04)

~ or- (155b/06), su (184b/01) ~ u (109a/03).
4. ll-, -mm-, -rr- ift nszleri iin metinde hemen her yerde edde
kullanlmtr. Bununla beraber bazen harfin de iki kez yazld grlr:
o** M
bencill (191b/05), v u
orra (185a/01), s U
ummayasn (143a/13), d**u gller (174a/07)
5. Trkenin imla geleneinde hala zlmemi bir mesele olarak karmza

kan e/i yazm bu tercmede de grlr. Metnimiz bu ynyle aatay
Trkesinde Trke kelimelerde ilk hecedeki /e/ nlsnn /i/ye dnmesi
kuralna genel olarak uymaktadr. yiye (171b/17), bisle- besle- (184a/01), biz
bez (198b/13), iv ev (151b/12), bil bel (110b/05). Bunlarla birlikte ev (137b/06)
ve besle- (107b/09) kelimelerinde ikili yazm rneklerini gryoruz.
6. Metnimizde Trk dilinin ses tarihinde birden fazla heceli kelimelerde lt

olarak deerlendirilen hece bandaki g sesi dmtr. azan- (110a/10), yalan
(131b/13), emek (190a/09).
simden isim yapma eki olarak kullanlan +lIG/+lUG eki metinde tenhlik
(152a/06), zhidl (143b/06), ululu (197b/08) kelimelerinde; isimden sfat yapma
eki olan +lU eki ayulu (199a/04), fyidel (143b/15), gizl (172a/12),
rneklerinde grlmektedir.
Kelime sonu // sesinin // olduu rnekler iki nl arasnda kalan tmsz

nszn ndeki nlnn kalnlk ve inceliine de bal olarak tmllemesi ile
ilgilidir. bardan (126a/16), duda (107b/13) dua (154a/14), rma (117a/09).
Ayn durum /k/ sesinin /g/ye dnmesinde de sz konusudur. bezegi (112b/13),
eegi (124a/15), yigregi (105a/14).
7. Metnimizde kelime ba /t-/ sesi genelde korunmu olmakla birlikte Ouz

Trkesi grubuna giren Trkelerde takip ettiimiz t->d- gelimesini grdmz
IX
szckler vardr. a (119b/16), amar (159b/08), al- (134b/04), ayan- (114b/05),

oru (111a/10), ouz (153b/14), ol (127a/02), oy- (143b/04), ; dur- (104a/01,
108b/14), d- (104b/01, 117a/13), dken- (104b/04), deg (107b/15).
8. Ynelme durumu eki de ek ba /g/ sesinin dmesinden dolay /-a/ ve /-e/

eklindedir. atna (171b/17), zerine (160a/01), avme (161a/03), sarayna
(162b/10).
9. Ayrlma durumu iinse ekin esre ve kesreyle birlikte -dn ya da dAn

ekilleri kullanlmtr. aadn (141a/13), sadn (201b/09), yaadn (203b/03),
tardan (171b/16), ginden (172a/05).
10. Belirtme durumunda ek dz nlldr ve 3. ahs iyelik ekinden sonra n

ekinin kullanldn grmekteyiz. ban (145a/04), karava (145b/07), tamn
(171b/17), srrn (172a/11).
11. Bu tercmede ilgi hali eki +Um, +U ve nU dur. benm yregm

(171b/14), sen sobet (145a/09), nesnen pas (104b/06).
12. Soru eki (Eski Trke mu/-m) metinde dz nlldr. tari midr
(148b/05), utanmaz msn (148b/15), degl midr (158a/09).
13. Bzmeye uram olan ekiller unlardr: nitd ne itd (193a/14),

nidesin ne idesin (193b/13).
SNAN PAANIN TEZKRETL-EVLYASI
Sinan Paann Tezkiretl-Evliyas 28 evliya menkbesinden oluan Trke

bir eserdir. XI. yzyln sonlar ile XII. yzyln balarnda yaam olan Niaburlu
Feridd-din Attarn ayn isimli Farsa eserinin balangcnn bir tercmesidir.
Attarn TEsi 72 (ilavelerle 97) evliy menkbesini ihtiva etmektedir. XV. yzyln
edebi tercme anlayna uygun olarak Sinan Paann tercmesi kelimesi kelimesine
bir tercme deildir. Bu eit tercmeleri belki eklemeli tercme veya yaratc
tercme olarak tanmlamak yerinde olur.3
Sinan Paa, TEsine Maarif-nameyi yazmakta olduu bir srada balam

fakat TEye sonra devam etmek zere Maarif-nameyi nce tamamlamtr.
Yine Maarif-namede TEnin mahiyeti ve dzeni ile ilgili dncelerini

Sinan Paa yle ifade etmektedir: nki sz sevk olnu bu araya iridi, ittifak hatifi gaybdan hatruma bu ddi ki evliya-y kiramun menakbndan syleyem ve
anlardan buncasn adlu adyile zikr eyleyem, kelimat- erifelerinden rivayet idem ve
ahlak latifelerinden bazn hikayet idem. Amma grdim ki cemi gemileri
anarsam sz uzanur ve eger bazna iktisar idersem an tercih anlanur, hususa ki
ktb-i tezkire tasnif olnduktan sonra nie evliya-y izam gelmilerdr ve anca
meayih-i kiram gemilerdr ve bizm memleketmzn dah nie gemi ulular
vardur, cemisinin ahvali sahih bilinmek olmaz, eger bildgm yazarsam anca
bilmedgm dah kalur, ol kalanlarun ruhaniyyetlernden utanlur, pes yle fikr
eyledm ki tahsis biz-zikr benden olmaya ve ayibe-i tercih benm kitabumdan
anlamaya, ol tayife ki sultanul-muhakkkin ve burhanul-mdakkkin Hace
Feridud-din Attar kaddesallahu srrahu, tezkiresinde anmdur zikr idem ve
anlardan zayid meayh- mehureden birka msellem azizleri dah anam...4
Sinan Paa bata da belirttiimiz gibi Maarif-namenin son blmnde dile

getirdii bu niyetini gerekletirememitir nk Attarn tezkiresine herhangi bir
ekleme yapamad gibi
Attarn eserindeki 72 evliyadan sadece ilk 28inden
bahsetmitir. Bu veller unlardr: C.Sadk, V. Karn, H. Basr, Mlik-i Dinar,

Muhammed b. Vs, Habib-i Acem, Ebu Hazim-i Meden, Utbe-i Gulm, R.
Adeviyye, Fudayl b. yaz, brahim b. Edhem, Bir-i Haf, Z. Msr, B. Bistm, bn
Mbarek, Sufyan- Sevr, akik-i Belh, Ebu Hanife, mam afi, Ahmed b. Hanbel,
Davud-i T, Haris Muhasibi, Ebu Sleyman Drn, Muhammed b. Semmk,
Muhammed b. Eslem-i Tus, Ahmed b. Harb, A. Tuster. M. Zahid Kodku neri bu
3
E. Grsoy-Naskali, Sinan Paa-Tezkiretl-Evliya, Kltr ve Turizm Bakanl Yaynlar,

Ankara,1987, s.4
4
. Hikmet Ertaylan, Marif-nme-i Sinan Paa, tpkbasm, stanbul, 1949, s. 292-293.
XI
tercmenin tertibi bozuk bir nshasna dayanmaktadr. Ayrca Sinan Paa tercmesi
Emine Grsoy-Naskali tarafndan dil ve lehe ynyle incelenmi Ltin alfabesine
aktarlan ekliyle beraber yaymlanmtr. 5
Sinan Paann tezkiresinde, gerek Attardan alnan baz rivayetlerin

ifadesinde gerek Sinan Paann kendi ekledii aklamalarda, Sinan Paann nazm
andran nesri hakim sluptur.6
Sinan Paann Tezkiretl-Evliyasnn Yazmalar:

stanbul Ktphanelerinde Sinan Paann Tezkiretl-Evliyasnn 12 yazmas tespit
edilmitir.
1. Millet Ktphanesi, stanbul. Ali Emiri eriye: no. 1231

stinsah tarihi: 15 Mart 1557
stinsah yeri ve mstensihi belirtilmemitir.
2. Millet Ktphanesi, stanbul.Ali Emiri eriye : no. 1066

stinsah tarihi ve yeri belirtilmemitir.
Mstensihi : (El-Abdul-fakir) Mustafa bin Ali
3. Millet Ktphanesi, stanbul.Ali Emiri eriye : no. 1113

stinsah tarihi: 1897
4. Sleymaniye Ktphanesi, stanbul. Hac Mahmud Efendi: no. 4549/2

stinsah tarihi, yeri ve mstensihi belirtilmemitir.
5. Sleymaniye Ktphanesi, stanbul. Hac Mahmud Efendi: no. 4577

E. Grsoy-Naskali, Sinan Paa-Tezkiretl-Evliya, Kltr ve Turizm Bakanl Yaynlar, Ankara

1987, s.14
6
S. Uluda, Tezkiretl-Evliya Tercmesi, Mavi Yaynclk, stanbul 2002, s. 28.
XII
6. Sleymaniye Ktphanesi, stanbul. Laleli: no. 1789

7. Sleymaniye Ktphanesi, stanbul. Fatih: no. 2784

8. niversite Ktphanesi, stanbul. TY 854

stinsah tarihi: ubat 1557
stinsah yeri: Belirtilmemitir.
Mstensihi: (el-Abdul-fakirl-hakir ) Mustafa bin Muhammed bin Ali

stinsah tarihi: 1531

stinsah tarihi: 4 Eyll 1693

12. Nuruosmaniye Ktphanesi, stanbul. No. 2192/2616

stinsah tarihi, yeri ve mstensihi belirtilmemitir. Bu nshann 16. yzyln
balarnda istinsah edilmi olmas muhtemeldir.
AL RIZA KARAHSAR TERCMES

Sleymaniye-zmirli Ktphanesinde 466 numarada kaytl bulunan
yazmada bu isim kaytldr. Bu tercme u vellerin menkbelerini ierir: C. Sadk,
V. Karn, H. Basr, Mlik-i Dinar, Habib-i Acem, Ebu Hazim-i Meden, Utbe-i
Gulm, R. Adeviyye, Fudayl b. yaz, brahim b. Edhem, Bir-i Haf, Z. Msr, B.
XIII
Bistm, bn Mbarek, Sufyan- Sevr, akik-i Belh, Ebu Hanife, mam afi,
Ahmed b. Hanbel, Davud-i T, Hallac.
Bu tercmedeki 21 vel de ncekinde olduu gibi eserin ba tarafnda yer alan

sflerdendir. Bu da balanm ama bitirilememi bir tercmedir.
Ali Rza Karahisar isminin yazl olduu nshalar: Hac Mahmud Efendi, no.
4584; Hac Beir Aa, no. 471; Mihrah, no.3604; Beyazt, no. 3653, 3706, 3762;
Fatih, no.4260, 4262; Kl Ali, no. 711; Laleli, no. 2030; Halis Efendi, no.
854,2654, 2667:Rza Paa, no: 1542, Bursa Kurun, no. 102. kinci tercme
ncekine gre daha az eksik ve asl metne dah sadktr. Bu tercmede esas metinde
ve dier tercmelerde yer almayan Arapa ifadeler de yer almaktadr.7
Karahisarye ait olduunu tahmin edilen tercme Yavuz Orhan tarafndan

dili ynyle incelenmitir.
Aydnolu Mehmet Bey ismine kaytl eski Anadolu Trkesine ait olan bir
baka tercme Veliyddin Efendi Ktphanesi, no. 1643te kaytldr.
Eserin Dou Trkesine tercmesi, Uygur yazsyla, Pariste Bibl. Nat., n.

100de bulunmaktadr. Franszcaya tercmesi ile beraber, Pavet de Courteille
(Tezkereh-i evli. Le memorial des saints traduit sur le manuscrit ouigour de la Bibl.
Nat., Paris, 1889-1890) tarafndan neredilmitir.8 Arap harfleriyle yazl tercmesi
stanbulda Fatih Ktphanesinde no. 2848 de bulunmaktadr.
S. Uluda, Tezkiretl-Evliya Tercmesi, Mavi Yaynclk, stanbul 2002, s. 29
Helmut Ritter, Attar, slam Ansiklopedisi, C.2, s. 10
XIV
1.1. evriyaz aretleri
a,a,e
,i
o,,u,
b,p
t
c,
r
z
s
k,
l
m
n
v,o,,u,
h,e,a
y,,i
1.2. aretler
......
= belirsiz sayda harf
eksiktir.
[ ]
= metnin hasar gren
yerleridir.
<>
= metne eklenmitir.
= (gramer tahlilinde) fiil kk, fiil kkne gelen ek
+
= isim kk, isim kkne gelen ek.
~
= deiken ekil.
1.3. Kaynaka
Akaln, M., Tarih Trk iveleri, TKAE, 3.Bask, Ankara, 1998.
Ata, A., Nehcl-Feradis III Dizin-Szlk, TDK yay., Ankara, 1998.
Behari, B., Fariduddin Attars Tadhkiratl-Awliya, London, 1961.
Caferolu, A., Trk Dili Tarihi I-II, 3. Bask, stanbul, 1984.
Canpolat, M., mer Bin Mezid, Mecmuatn-Nezir, TDK yay., Ankara, 1982.
aatay, S., Trk Leheleri rnekleri VIII. Yzyldan XVIII. Yzyla kadar
Yaz Dili,
DTCF yay., Ankara, 1963.
Divan Lgat-it-Trk Dizini, TDK yay., Ankara, 1999.
Ergin, M., Dede Korkut Kitab II (ndeks-Gramer), TDK yay., Ankara, 1991.
Ertaylan, .H., Trk Edebiyat rnekleri VII, Ahmed-i Dai Hayat ve Eserleri,
stanbul, 1952.
Gabain, A .von, Eski Trkenin Grameri, (ev: Mehmet Akaln), TDK yay,
Ankara,
1995.
XV
Grsoy-Naskali, E., Sinan Paa- Tezkiretl-Evliya, KTB yay., Ankara, 1987.

lker, A., Bat Grubu Yaz Dillerinde Fiil, Ankara, 1997.
slam Ansiklopedisi, c.2, s.10, Attar mad.
slam Ansiklopedisi, Sinan Paa mad., Hasibe Mazolu, c.10, MEB, st. 1966.
Kprl, F., Trk Edebiyatnda lk Mutasavvflar, TTK, Ankara, 1976.
Kprl, F., Trk Edebiyat Tarihi, stanbul, 1926.
Levend, A.S., Trk Edebiyat Tarihi, Giri I. cilt, TDK yay., Ankara, 1973.
Ocak, A. Y., Kltr Tarihi Kayna Olarak Menkbnmeler, TTK Yaynlar,
Ankara, 1992
Olcay, S., Ebul-leys Semerkandi, Tezkiretl-Evliya [Tercmesi]; inceleme ,

metin,
ndeks, DTCF yay., Ankara 1965.
emseddin Sami, Kamus- Trki, ar yay., stanbul, 1966.
Timurta, F.K., Eski Trkiye Trkesi XV. Yzyl Gramer-Metin-Szlk,
stanbul,
1981.
Togan, Z.V., Umum Trk Tarihine Giri, stanbul, 1964.
Tulum, A. Mertol, Sinan Paa, Tazarrunme, MEB, stanbul, 1971.
Uluda, S., Tezkiretl-Evliya Tercmesi, Mavi Yaynclk, stanbul 2002.
Uzunarlolu, .H., Anadolu Beylikleri ve Akkoyunlu ve Karakoyunlu
Devletleri,
Ankara, 1937.
XVI
TEKRETL-EVLY TRANSKRP( EVRYAZI) SAYFA 103b-207a

(103-b) (1) Dgnden gelmi a vard, ine odum nie kim unmaa asd eyledi
kendye eli fermn olmad. Eyitdi: y el (2) Cneyd am ehrl midr kim fermn
olmazsn? didi. Ald bir loma azna oyd. Nie cehd eyledi yudamad, (3) Cneyd
eyitdi: Y ri, bu am benm degldr dgnden viribidiler didi pes ol amdan
ayru unmad (4) ve naildr kim: ri otuz1 yldur kim benm ulaum kend
szm iitmez ve benm srrum adan artu kimsene bilmez (5) didi. ri-i
Musibi anun didiler kend nefsini dem-be-dem mr ider idi ve eydr idi: aan
kim namz lam (6) isb iderven grrven eger bl lm olursam gir gelirin
lurvan didi. ri szleridr Tarya (7) ly kiiye gerek kim on iki aslet salaya.
Evvel oldur kim ne yalan yire ve ne girek yire and imeye, (8) ikinci yalandan sana,
nci vadesine ilf itmeye, drdnci mala lanet omaya, biinci h (9) kimseye
yavuz du lmaya, altnc eger ulmet grrse taamml ide, yidinci yazulardan
ylna sekizinci h kendyi (10) kimseden biyik grmeye, okuzunc kimsen trn
ymaya, onunc mrd incitmeye, on birinci a gelrse (11) abr u kr ide, on ikinci
Tarnu faralarn yirine getre. abr itmek bel onu nindur. R (12) rm-
demdr, mecz akm iinde fikr itmekdr, lia yim olmadur. ns dimek
aldan (13) vaet dutmadur; vaet dimek aldan amadur ve eger al iinde
olup a ikriyile (14) olursa hemn yaluzdur. Ve d dimek oldur kim h
ayurmaya, al aa rabet itmek in ve her kim (15) diler uma ehli ola sobeti li
dervler ile eylesn ve da eydr: * s (16) sJ yan eydr:
Olursa Tar in oll ve eger Tar in olmazsa h olmal. Bu ien gkek (17)
szdr bilene ve naildr kim n ri dnyeden gitdi bir aesi bulnmad atasndan
aa mir (104-a) (1) degp durur idi abl itmediyidi yle mcerred gitdi.
Rametullhi aleyh vel-er n mcerred-i bn ir n msfir (2) yib
r n drr-i ver-y marifet kmil n dery-y dn-y n drr-i ilm alry Eb Sleymn Drn Rametullhi aleyh (3) yigne-i vat idi ve laf-i ar
idi ve anu lfi ve ul yetinde idi ve aa reynl-ulb dirlerdi. (4) Riyet ve
anat ve al iinde mehrd. Ve h kii bu mmetden anu abrn idemezdi. (5)
Ve anu ulu szleri vard ve anu l iretleri vard. Ve Drn diy anun
didiler kim Drn kynden (6) idi. Ve naildr kim Sleymn eydr: Bir gice mescd
iinde namz lurdum at ovu idi bir elmi ier ekdm (7) ve birisi ara idi beni
uyu ald dmde baa eyiddiler: Y Sleymn ara duran el nabi yigrekdr (8)
ireki elden didiler nkim uyandum tevbe eyledm kim ayru elmi oynuma
somayam ve naildr kim (9) Sleymn eydr: Bir gice arup dururdum beni uyu ald
dmde grdm kim bir ri geldi baa eydr: (10) niye yatursn dir meger beni saa
gerekmez ola dir. Bi yz yldur kim beni uma iinde senden tr (11) bezerler didi.
nkim uyandum at zrl ldum aladum ve bdest aldum ol gice irteye degin (12)
namz ldum ve gne oca yine beni uyu ald. Dmde grdm kim ol ri yine
geldi bu kez ilergiden (13) da grkl olm. Ben eyitdm: Grk artm didm bu
gkekligi neden buldu didm. Eyitdi: (14) Geen gice sen o aladu idi sen gzin
yan aldlar benm yzme drtdiler bu amu gkeklik (15) andandur didi ve naildr
kim Sleymn eydr: Benm detm old kim etmegi uzla yir idm bir gn (16) uz
iinde bir ssam varm etmegile bile yimiven bir yl tamm lduum at evn
bulmadum (17) imdi sen aceb bu rzlarla ve nefs dileklerin kim virrsin l nite
ola ve naildr kim Sleymn bir gn (104-b) (1) acdayd ve al hep lebbeyk
dirleridi. Sleymn lebbeyk dimedi ddi al gitdi ve nkim al geldi (2)
1
m: mkerrer
eyitdiler: Y Sleymn nin lebbeyk dimezsin? Eyitdi: ordum asuzda lebbeyk

diyem cevb iitdm l-lebbeyk (3) diye didi. Sleymn eydr: Mekkede bir gn bir
kii grdm kim h yiyesi yimez ill zemzem uyndan (4) ier, ayru nesne yimez.
Eyitdm: Eger bu zemzem uy dkenrse ne iesin didm duru geldi baumda (5) beni
bir kez pdi ve eyitdi: Tar seni yarlasun kim baa yol gsterd didi. Ben bunca
yldan ber (6) zemzem uyna aparmn didi ve naildr kim Sleymn szleridr
eydr: Her nesnen ps vardur, gl (7) ps o yimekdr ve eydr: Her kim o
yiyesi yiye alt nesne aa gele. Evvel ldu namzu dadn (8) bulmaya, ikinci nesne
ezber idemeye ve untan ola, nci efat az ola zr kendsi odur dkeli (9)lemi
ok anur drdinci at lmaa khil olur, biinci ehvet glib ola, altnc ok yiyicek
(10) ehveti a olur, nesne ister. Ve aan kim dem olan a ola ehveti o olur,
nesne istemez ve eydr: (11) al iret apusn aar ve ol dnye apusn aar ve
eger sen acet ola nesne yimegil (12) ol acet bitmeyince zr ok yemek al
giderr. Al gidicek ii da bitmez ve eydr: Sen zerine (13) olsun a olma kim
al nefse ahr ider ve bar yufa ider. Ve eydr: Al gli nrlandurur (14) ve
olu gl arardur. Ve eydr: dem olannu glinden vesvese maz t dnye
dileklerin (15) glinden armaynca. Ve eydr: aan ul sevdgine abr etmeye
sevmedgine nie abr ide ve eydr: (16) d oldur kim d glinden duta ve
eydr: R oldur kim uma isteye ve amudan (17) aa. Ve eydr: Tevu oldur
kim anun tnda h kibr v ceb olmaya. Ve eydr: ul tarsn bulmaya t kend
(105-a) (1) nefsini bilmeyince ve dnydan yz dndrmeyince ve zhd oldur kim her
nesne kim seni Tardan yaa ya an terk (2) idesin ve zhd nin oldur kim arnu
a ola ve ten yalnca ola ve gl o ola ve eydr: Yazular ba (3) dnye
sevmekdr ve at grki arn boldur ve eydr: Taavvuf oldur kim ne kim saa
gele a bilsin (4) ve sen dyim ala olasn ve eydr: Dnye endesi iret
icbdur ve iret endesi dnye (5) icbdur. Ve eydr: ayretden ilm artar ve
ikirden maabbet artar ve fikirden avf artar ve eydr (6) o alama idin ve
fikre becidd olu. Ve eydr: Tary her kim bildi ol dnydan fri (7) old ve ulla
mel old ve gemi yazularn aup alad ve eydr: Uma iinde yazular (8) vardur.
ul aan kim ata mel ola ol yazu iinde ol ul in drl drl aalar (9)
dikerler ve becidd ilerler. Ve aan kim ul atdan dura anlar da dururlar ve
eydrler: Ol (10) durd biz da dururuz dirler ve aan kim ul yine ata balaya
onlar da yine ie balarlar ve eydr: (11) her kim kendzin eylk eyleye gice anu
ivn bula ve eydr: Her kim dile ehvetden elin darta a (12) Tal ehvet
vesvesin anu glinden gidere ve eydr: Her nesne kim seni Tardan or ol (13)
mdur. Eydr: Bir h kim yosul glinden gelr ol vat kim rzs ola ol aa ciz
(14) ola yigrekdr baylarn at ldundan ve eyitdi: Cmerdlerin yigreki oldur kim
cete (15) muvf ola. Eydr: Eger gfiller bilselerdi kim bunlardan ne fevt olur
dleri sdayd ve eydr: (16) rifn gli gzi alca aflet gzi alur dir ve eydr:
Mmin oldur kim ikr anu s (17) ola ve ns anu rat ola ve urn onun
biat ola ve gice anu bzr ola ve ibdet (105-b) (1) anu kesbi ola ve dny
anu ireti gnligi ola ve ymet anu rmen-gh ola ve mzd anu l ola (2)
Ve her kim glinde dnya sevgsi arr dutd iret sevgsi andan aar. Eydr:
Umau kbini dnyya (3) al virmekdr ve eydr: Her kim dnyy terk eyledi
gli mnevver old. Eydr: Dnye Tar atnda bir siek anadnca (4) yodur anu
stinde sen ne adar eglenesin ve eydr: Her kim Tanrya ulamak isterse nefsini
depelesn dir (5) ve Tal buyurur: y benm ullarum eger siz dnyda benden
utanursauz iretde ben da siz ayblaruuz (6) yzze urmayam
ve
gnhlaruuz mav eyleyem dir ve hisblaruuz geez eyleyem dir. Ahmed-i avr
eydr: (7) Sleymn- Drnyi grdm bir gn bir a glek geyridi ve eydridi:
Kk benm glm da bu glek gibi (8) amssa diridi ve naildr kim n

Sleymn- Drn dnydan nal eyledi. Bir ulu an dinde grdi (9) ve ord kim
ak Tal senile ne ld. Eyitdi: Ramet eyledi velkin al iinde olduum in
baa (10) itb eyledi. Zra Sleymn zamnesi iinde barmala gstermelyidi
rametullhi aleyh vel-er n v- (11) arn n f- vn n zhid-i
mmekkin ve n bid-i mtedeyyin n ub- Eflk Muhammed Semmk (12)
raiyallhu anhu imml-mminn idi. Viil-mmn idi ve marf- kerin
kefi anu szlerinden old. (13) Ve Harnr-reid aa yavla muteid idi ve am
rmet ideridi ve geldgine aa aru itimm (14) ve tevu ideridi. Muammed
eydr: Y emrl-mminn erfler erfidr diridi. Ve tevu oldur kim kend (15)
h kimseden yigrek grmeye ve eyitdi: Kibr bir ipdr dem boynnda eger dilerse
kim urtlasn (16) ipi boynudan e ve naildr kim Amed-i avri eydr: Bir gn
bn-i Semmk ayru old ve anu av[a-] (17) rasn aldu, bir c abb vard aa
iletrdk yolda gideriken bir grkl yzl kiiye uradu (106-a) (1) gkek geyesiler
geymi idi bize eyitdi kim: anaru gidersiz? Eyitdk fuln abbe giderz dilerz kim
bn-i Semmk (2) yoln gsterr. Eyitdi: y sbnallh Tar dost, Tar
dmeninden istinet dilersiz ne revdur, (3) gir dn, varu bn-i Semmka
eyd: elin arr yir stinde oysun ve bu yeti osun (4) kim e o1U
UMe o1U (XVII-105) pes gir dndiler. bn-i Semmka bu szi didiler ve bu
yeti odlar (5) if buld ve eyitdiler: ol r peymber idi didiler ve naildr kim
bir gn Muammede didiler: Bize va (6) eyle eyitdi ki imdiki zamnda amel
eyleyiciler azdur ve da eyitdi: vi oldur kim ilkin kend nefsine (7) gt vire eger
kendsi gt eslerse ayrulara da anu gdi eer ider dedi ve naildr kim (8)
Muammed-i Azabid bir gn bir kii aa eyitdi kim: Nin avlanmazsn? didi. Eyitdi:
benm imdeki eyn (9) baa yitmez mi kim bir eyan da al dirsin iki eynla
ben nie dirileyin didi ve naildr kim (10) nkim anu eceli yan geldi eyitdi: lh
sen bilrsin kim ol vat ben kim gnh iderdm ill at (11) ehlin severidm imdi ol
sevdgmi gnhlaruma kefret eylegil diridi. nkim dnydan gitdi (12) bir kii an
dinde grdi ve ord kim alap senile ne ld? Eyitdi: Ramet eyledi ve gnh(13) larum yzme vurmad. Rametullhi aleyh vel-er n ub- dn devlet
n em cem-i snnet (14) n al- muahhar ve n r- mnevver n t- uds
Muammed bin Eslem-i s rametullhi aleyh cihn iinde (15) yigne idi ve
ub- zamnd. Ve rzigru muteds idi. Ve aa Tar reslin dili dirleridi. (16)
Ve orasan iinde ittifk eylediler kim andan artu kimsene snnete mtbaat eylemi
mad. (17) Ve naildr kim bir gn va eyledi anu nefesi yavla mbrek idi ve
szleri yavla eer ider idi. (106-b) (1) Ol gn bi yz kii oru yola geldi ve tevbe
ldlar ve naildr kim bir vatin dutdlar zindna oydlar (2) ve eyitdiler: urn
maldur digil yosa mri zindn iinde gerrz didiler pes bir yl (3) zindn
iinde ald her Cuma gni olca bdest alurd ve usl iderdi. Zindn apusna (4)
gelridi kim ne mescidine vara zindnc gir yard gir dneridi yzin dergha
dutard eger beni (5) pre pre iderlerse da urn maldur dimeyem diridi. Ve
naildr kim Muammed-i syi zindndan (6) salvirdiler. Abdullh hir
Nibura beg old. Dkeli ehr avmi Abdullha selma vardlar ve h (7) kimsene
almad kim selma varmad. Abdullh eyitdi: H kimsene ald m kim selma
gelmedi? Eyitdiler : Amed-i (8) arb ve Muammed bin Eslem gelmedi didiler. Eyitdi:
Bunlar nin gelmedi? Eyitdiler bunlar sulnlar selmna gelmezler (9) zra bunlar
ulem-y rabbndr didiler. Abdullh eyitdi: nkim bunlar bizm selmumuza
gelmediler biz duralum (10) bunlaru selmna varalum didi.Abdullh durd Amed-i
arb atna geldi, Amed-i arb an gricek iltift (11) eylemedi ve ban aaa eyledi.
Abdullh selm virdi Amed-i arb aleyk ald eyitdi: Y Abdallh (12) ben
iidridm kim sen grkl retl kiisin hem eyle imi imdi zinhr drigil ol gkcek
(13) rete yazu lmal irkin eylemegil didi andan durd, Muammed-i Eslem
atna vard Muammed apusn (14) amad pes Abdullh gir dndi abr itdi t
ne gn old Muammed-i Eslem Cuma namzna d Abdullh (15) an grdi
atndan indi yz yire od ve eyitdi: y alabum ben al iinde yavuz ulven
Muammed-i Eslem ey (16) uldur. Muammed beni dmen dutar ben an dost
dutarven imdi benm yavuzlum anu eylgine balal (17) didi. Muammede bu
sz yavla o geldi ve naildr kim Muammed-i Eslem andan gitdi s ehrine geldi
(107-a) (1) Ve anda anu bir mescidi vard. Her ne drl rencl ve gzsz ve elsz ve
ayasuz kim anda vard. Muammed dus (2) bereketinde if bulurlard. Ve
Muammed anda yavla mehr old. Ve naildr kim Muammed evi iinde bir
rma (3) gibi su aar idi. ll evinden maz idi ve al an acyibler ve eydridi
kim: Bu su erenlerdr diridi (4) anun ara maz diridi. Ve naildr kim
ululardan bir ulu eydr: Bir gn ben m ilminde bir cemiyyet (5) iinde oturur idm.
Ngh grdm eyn hev yzinden aaa ddi. Ben eyitdm: y lan (6) ne
ldr? Eyitdi: bu sat Muammed bin Eslem bdest ald ve bir kez Allh didi
ard ben anu or- (7) usndan alum gitdi aaa ddm didi. Ve naildr kim
Muammed-i Eslem heme borca alurd (8) ve dervlere yidrridi, bir gn bir ch
eyitdi: Sende aum vardur vir didi. Muammed eyitdi: Ge ol (9) r altnda altun
vardur all didi. Ol o ol gn alem yonmd ve alemden deni (10) r altna
bramd. Cd gedi ri aldurd kim alem uva altun olm acebe ald (11)
ve eyitdi: ol dn iinde kim bunu gibi kii ola ol dn bl dn olmaya didi. Barman
(12) gtrdi Muammed inde mn getrdi ve mslmn old ve dkeli avmi ve
ablesi dkeli mslmn oldlar (13) ve eyitdiler: Biz Tevrt iinde yle odu kim
her dn kim a dndr ol dn iinde (14) kiiler ola kim alem yonalar alemlerinden
den uva zl altun ola didi. mdi bu dn (15) a dndr didiler mn getrdiler. Ve
naildr kim bir kez Eb Al armad Nibur ehrinde va (16) eydridi. Ve
imml-arameyn da bile idi. Bir kii duru geldi sul eyledi ve eyitdi kim:
UL*F (17) U W8 bu szi peymber kim in eyitdi? didi. Eyitdi:
Bu szi ne va idenin didi (107-b) (1) ve ne iiden in didi yan ol ne benven ve ne
imml-arameyndr ol bir kiidr kim bu apudan ara (2) yatur yan Muammed-i
Eslem sinine iret eyledi ol vatin ol dnyeden gidp dururd. Ve naildr kim (3)
Muammed-i Eslem Nibur ehrinde ayru old bir kii dinde grdi. Muammed
eydridi kim: Elamd lillh ayru- (4) ldan urtldum diridi. Ol kii durd
Muammed evine geldi kim bu di aa eydivire. Muammed o ol (5) gice dnyeden
gidp dururd. Rametullhi aleyh vel-er n mbeyyen-i mam- miknet n
emn-i imm- snnet n zhid-i (6) zamn ve n bid-i abbd- ar u arb
Amed-i arb rametullhi aleyh anu faletleri ien od ve anu (7) ululu ol
addeyidi kim Yay bin Mu lrken vaiyyet eyledi ve eyitdi: Benm baum
Ahmed-i arb (8) aya ucnda o didi. naalllh alabum beni anu yzi suyna
balaya didi. Ve Amed zhd iinde ol (9) bir kez anas bir Kucuaz birdi, getrdi
ve eyitdi: Y oul bu ucuaz ben kend evmde besledm (10) elldr yigil didi.
Amed eyitdi: Bu ucuaz bir gn on amna vard bir a dne yidi idi. Ol (11)
on arb erenlerinden idi. Boazumdan inmez didi. Ve naildr kim Nibur iinde
iki Amed (12) vard. Birisi Amed-i arb idi ve birisi da Amed-i Bzirgnd.
Amed-i arb tar ikrine (13) unu gibi meld kim bir sat duda mldadu
dinmez idi, adde kim byn kesmege da eli (14) degmezidi. Ve degme kez kim
anu byn keserleridi bir a yirde zam olurd, zra dudan mldadur - (15) d.
ikr eydridi bir sat deg durmazd kim byn keseler idi. Amed-i Bzirgn da
dny sev- (16) gsine unu bigi idi kim bir gn ml isbn ideridi bir kii geldi
yiyesi diledi gtrdiler inde (17) am odlar anu imrdan eli degmedi kim ol
am ol kii ile yiye didi. Ol gn durd gitdi. (108-a) (1) Aam old henz mrdan
ba aldurmazd. Bir kez yine mr ideridi arnum ad yiyesi getr didi getrdiler
el degmedi (2) kim yine bu kez uyus dutd yatd uyud ve erfleri ol am yidiler ve
anu dudana da drtdiler nkim (3) uyand su diledi an yud yiyesiden yidm
and dny sevgsine yle megl idi am adun (4) ve yiyesi yidgin ve
yimedin bilmezidi ve naildr kim Amed-i arb Tar Tal sevgsine unu gibi
(5) megl idi kim bir gn bir kii aa nme yazd cevbn isteridi bir saat atden
li olmad kim aa (6) cevb vire ol nme issi aa ks ksdi, bizi begenmez oldu ki
cevb viresin didi. Eyitdi: Beni (7) mar dutl tarya megl oll didi ve naildr
kim Amed evinde bir yetim dururd, Amed aa (8) tevekkl gredridi ve eydr idi:
aan kim amu aa kimseneden nesne dilemegil ve ol arau bucaa varl (9) iki
rekat namz ll ve eyitgil: y alabum beni kimseneye mut eylemegil digil
oturl dedi. Bu kez bu olan (10) ol arau bucaa varurd, ey buyrun ileridi ne
kim dilerse r gelr idi. Bir gn keldiler grdiler kim ol (11) olan bucada oturm
nde drl drl nimetler vard an yir idi ordlar kim: Bun anda (12) buldu?
Eyitdi: Bun baa ol kii verdi kim dkeli lem rzn virr didi. Pes bildiler kim ol
(13) olancu nab issi olm Amed dus bereketinde. Ve naildr kim Amed
Yay bin Mu (14) mrdi idi. Yaynu bir bsitn vard. Bir gn Yay
bsitndan nesne yidi. Amed nen yersin (15) didi Yay eyitdi: Benmdr. Amed
eyitdi: Bu bsitn bir gn ve bir dn vaf suyla suvarld didi. (16) Yay eyitdi: Tevbe
olsun ayru andan yimeyem didi. Ve naildr kim anu bir avmaas2 vard dyim
anu iinde (17) namz lurd. Bir gice anda namz ld bu kez yamur yad
glinden gedi kim eger yamur diersedi eve gideridm (108-b) (1) diy. Htifden
vz iitdi kim gl evde sen bunda, glsz neylersin? didi. Amed secdeye
vard (2) istifr ld. Ve naildr kim bir gn Nibur ulular Amed atna geldiler,
obet iderleridi. Amed (3) bir ol sci ip esriyp gelridi ve elinde asede utup
alard. apudan gedi atasndan ve bu ululardan (4) eymenmedi Bu ulular mteayyir
oldlar. Amed eyitdi: Siz nen mell olduuz didi. Eyitdiler: Bu sen oluan (5)
tr mell oldu kim h senden eymenmedi didiler. Amed eyitdi: Ol mardur didi
andan tr (6) kim bir gice ondan yiyesi getrdiler yidk, ol gice anu atasyla obet
eyledk idi. Bu olan ol (7) gice azneye ddiyidi ve beni da ol gice unu bigi uyu
ald kim hemegi vafem fevt oldyd (8) nkim irte old ordu ol a dgn aym
beg evinden virmiler ve naildr kim: Amed (9) bir Behrm adlu gvur ons
vard. Ol gvur mln ortaa virdiyidi kim bzirgnlk ide, mln (10) yolda hep
harm alm, ol kfir bun iitdi ayulu old. Amed da iitdi yranlarna eyitdi:
Duru (11) varalum ol ony oralum ve gtleyelm kfir ise ne var ondur dedi.
Pes durdlar kfir evine vardlar. (12) Gvur nkim eyi grdi aru d ald bunlar
evine gtrdi, ey eyitdi: Y on mlu alnm tar (13) yine vire ru mell
dutmal didi. Kfir eyitdi: Evet mlum alnd ill krm vardur didi. (14) Evvel
oldur kim kfir isem ne var, benm yirince durur ml od ele gelr gelr gider, ikinci
mlumu yarus durur (15) benm cetme yiter, nci oldur kim ml benm idi
borca almadum didi. eye bu sz yavla o keldi (16) yranlarna eyitdi: Yazu bu
szleri kim bundan mslmnlk ous gelr didi ve da ey grdi kim ol (17) kfir
bir ulu od yam idi ve aa apard ey eyitdi: Bu oda nin aparsn? Eyitdi:
Anun kim yarn beni gyindrmeye (109-a) (1) ve baa vefs dege ve beni tarya
iridre didi. ey eyitdi: Y on evvel o szler did imdi (2) yaldu odu
vefs yodur kim sen andan vef umarsn ve hem od ine af nesnedr bir dere (3)
2
m: v Fu#
5
uyla synr bir nesne kim bunu gibi zaf ola seni avla nie iridrr didi, sey
eydr: (4) sen eydrsin ki od baa vef eyleye imdi gel sen da elmz oda soalum
grelm (5) kim kimi gyndrr. Kfir eyitdi: lk sen sol ey elin oda sod
anasn kim gl reyn (6) iine sod kfir an grdi elin oda somad zra bilrdi
kim od aa vef eylemez eyitdi: (7) Y mslmnlar ulus, saa mesele orayn
eger cevb virrsen saa mn getrem (8) didi eyitdi: a Tal bu al nin
yaratd? Ve n yaratd, nen rzn virr didi ve n (9) rzn virdi nen ldrr ve
n ldrr nen dirildr? ey eyitdi: Anun yaratd kim anu (10) birligin bileler
ve rzn virdi t anu rezzln bileler ve ldrr t ahhrln bileler ve gir (11)
diri lur t anu bln bileler. Kfir n bu szleri iitdi barman gtrdi mn
getrdi ey (12) nara urd u gitdi ve n al keldi, Behrm eyitdi: Ya ey uu
neden gitdi? Eyitdi: Sen mslmn (13) olduu sat itb iridi kim Behrm yitmi
yl kfir idi bu dem mslmn old ve sen(14) yitmi yl kim mslmnsn bet ne
olacan bilr misin? didi. Ve naildr kim Amed yitmi yanda (15) idi, bir gice ban
yastua veya arasn tekyeye odu yod. Eyitdiler: Y Amed bir gice rat (16)
olsa nola? Eyitdi: Uma stmde bezerler ve amuy altmda zdururlar ve ben
bilmezven ki bu iki (17) evden ansna varam baa bu ikin arasnda ne uyku gele
didi ve naildr kim Amed eydr idi: (109-b) (1) Dyim eger ben bilseyidm kim
kimsene beni dmen dutar veya benm mesvim veya aybetim syler ben aa nesne
viri- (2) biyedm. n benmn drir benm aem yiye idi dir. Ve naildr kim bir
kii geldi andan gt diledi eyitdi: (3) Tardan or t dkeli nesne senden ora ve
Tardan utanl t dkeli nesne senden utana ve dny- (4) dan san t seni aldayup
belya somasun. Ve tarya ull eyle kim seni ull in yaradp dururd. (5)
Rametullhi aleyh vel-er ol zhid-i zamne ol bid-i yigne ol muri-i
dny ol mubil-i ur (6) n kim-i kerem tem-i Aam rametullhi aleyh
Bel meyilerinden idi ve orasanda bymiidi. e-i Bel mrdi (7) idi. Ve
araviyyen eyi idi. Zhd vera ve riyet iinde b-mil idi. Eyitmege yarar ve
ne kim dkeli (8) mri iinde bir nefes yoldan ara ayan basmad. T adde Cneyd
bigi kii aa eyitmidr kim dd zamnna (9) yan bizm zamnumuzu dd-i
timi Aamdur ve anu tanfleri vardur. Day mekrin nal iinde ve anu szleri
(10) muteberdr ve mabldr. yle kim bireg mrdlerine eyitdi: Eger size orarlar
ise ki timden ne grendz? Ne cevb (11) viresiz? Eyitdiler:lm grendk
diyevz eger bilmezz dirlerse neden diyesiz. Eyitdiler: ikmet grendk (12) diyevz.
Eger ikmet bilmez dirlerse nedr diyesiz. Ayru dinmediler, tim eyitdi: Eger nesne
grendk diyesiz (13) evvel ol kim orsend olma, ikinci aldan min kesmek ve
naildr kim bir gn mridlerine eyitdi: (14) ben sizile bunca zamndur kim renc
iledrven h nab issi olduuz m? didi. Birisi eyitdi kim: o (15) az eyledk.
Eyitdi: Ol zidr baa ly kii gerek. Eyitdiler: Fuln o ml ledrdi. Eyitdi:
(16) Ol cmerddr baa ly kii gerekdr didi. Eyitdiler: Fuln o ac lup durur.
Eyitdi: Ol (17) cdr baa ly kii gerek. Eyitdiler: Saa ly biz bilmezz beyn
l didiler. Eyitdi: ly kii oldur kim (110-a) (1) tardan artudan ormaya ve ayrua
m dutmaya didi. Ve nakildr kim: Anu keremi bu addeyidi kim bir gn (2) anu
atna bir ar avrat geldi kim nesne ora, ngh bu ar syleriken yil uundurd,
cnum ... (3) atra yle kim ulaum sardur arun geleci iitmez didi. Ol ar cil
olmasun diy bu kez at syledi. (4) T cevb virdi andan sora ol ar on bi yl diri
old. tim ol on bi yl kendzi (5) sar isbnda od t kimsene iidp ol arya
dimesn. nkim ol ar ldi andan ey (6) arun cevb virr old. Aa Aam diy bu
sebebden tr didiler ve naildr kim: Bir gn (7) Bel ehrinde va eydridi eyitdi:
lh her kim bu meclis iinde gnhludur sen yarlal didi. Oll (8) meclis iinde bir
sin ac vard. o sinler amd ve o kefenler oymd. nkim gice old (9) yine
detince sin amaa vard bir sin opran giderdi kim aayd sin iinden vz
geldi kim: y (10) gnhlu utanmaz msn kim dn tim meclisinde yarlandud bu
gn yine geld yazu azanursn (11) didi, ol kii geldi. Bu aberi time didi ve tevbe
eyledi ve naildr kim Sad bin Muammedir-rz (12) eydr: o yl time
akirdlik eyledm hergiz bir gn grmedm kim ol aya idi. Meger bir gn (13)
bzra vardu grdk ki bir kii anu kirdini dutm eker ve eydridi kim: Bunca
zamndur (14) oyunum aldu yid ve bahsn virmed tz aum vir dir. ey
eyitdi: y cmerd mhlet virgil. (15) Eyitdi: Ben mhlet bilmezven, aem vir dir. ey
nie kim didi a lmad. Bu kez ey ad namz- (16) lausn gtrdi yire brad
bzr ii hep uld, eyitdi: avn ibu altundan au al didi (17) ill artu alma didi
kim el urr didi. Ol kii und andan artu ald derl eli urd. (110-b) (1) Ve
naildr kim: Bir gn bir kii timi davete rd, tim eyitdi: Ben davete
varmazn ol kii becidd old (2) omad. Eyitdi: Eger ben varca sen i ilerise
varurven ve eger ilemezse varmazven (3) didi. Ol kii eyitdi: leyem. ey eyitdi: Ben
anda dilersem anda oturam ve ne kim dilersem an yiyem ve ne kim (4) dirsem ben sen
an dutasn didi. O kii olsun didi. Pes nkim geldiler ey yuaru gemedi, bama (5)
ardular yirde oturd. Eyitdiler: Bu yir sen degldr. ey eyitdi: avl eylemiven
ne yirde (6) oturam didi ve nkim yiyesi geldi. ey bilinden arpa etmegin ard
yiridi. Eyitdiler: (7) Y ey nin yimezsin? Eyitdi: avl eylemiven kim ne dilersem
yiyem nkim yiyesi geldi ey eyitdi: Bir sa (8) aya getr ve an oda bra t zl
olsun didi. Eyle eylediler gtrdiler bir yol stinde odlar, (9) tim duru geldi ve
ayan ol sa aya stine od ve ol davet avmine eyitdi :Ben arpa (10) etmegi yidm
r basdum urtldum imdi sizler da dn bu r kprisidr gel ayauuz (11)
basu ge didi. Eyitdiler: Y ey bizm aa uvvetmz yitmez didiler tim
eyitdi: Pes yarn nie atz (12) ola kim bu dnyda itdz ve nimetler ki yirsiz
hep cevbn vireceksiz didi. Nitekim urn iinde (13) yd lur rFM s
cu s* r8 (CII-8). Ve naildr kim bir gn bir kii tim atna geldi (14)
ve eyitdi: Mlum odur dilerven benm mlumdan nesne alasn arc idesin . Eyitdi:
Ben rzum dkeli (15) leme rz viriciden isterven didi. Pes ol er eyitdi: imdi sen
neden yirsin? atim eyitdi: (16) Tar rmen-ghndan yirven. Ol er eyitdi:
Mslmnlar azandundan yirimisin. tim eyitdi: (17) Kki sen da
mslmnlardanmssa. Ol er eydr : uccet o gtrrsin. tim eyitdi: Yarn (111a) (1) ymet gninde Tar Tal ucceti isteyecekdr. Ol er eydr, bu dkeli
szdr. tim eydr: Tar Tal (2) bize gkden sz viribidi ve da sen ana ve
ata szile ell olup durur didi. Ol er eyitdi: Siz (3) rzuuz gkden mi iner?
tim eyitdi: Dkeli lemin rzlar gkden iner nitekim urnda buyurd:
UL v (4) u uU rJ0 (LI-22) Ol er eyitdi: Siz rzuuz
nh derecesinden iner didi. tim (5) eyitdi: ouz ay anam arnnda yatdum
rzum dereceden gelridi. Ol er eydr: meger sen rzu (6) gelr azua girr ola
didi. tim eyitdi: Girek eydrsin iki yl beikde yatdum rzum benm azuma (7)
girr idi. Ol er eydr: Hev yzine gzet, rzu gelr mi ve gelmez mi didi. tim
eyitdi: u (8) bigi olam didi. Eydr: u dibine in. Eyitdi: Ballar gibi olam ol er ayru
durmad tevbe eyledi eyitdi: (9) Y ey kstl eyledm baa gt vir didi eyitdi:
Tamau aldan kes t baill senden (10) keseler didi ve eyitdi: Sen bnu
ala oru eyle t kim hiri a Tal al arasnda (11) grkl eyleye ve da
ne imdi kim lrise aa ull eyle t ki al saa ulllar ideler ve naildr kim
(12) bir gn tim, Amed-i anbel atna geldi ve eyitdi: Rz ister misin? Eyitdi:
sterven. Gerek oldu (13) sat mi istersin yaod ora m istersin? didi. Birez fikre
ald eger eydrse (14) kim gerek oldu vat isterven. tim eydiser: Kim ol rz kim
senden (16) gedi yine istersin dir. Amed-i anbel eydr: Cevbn eydivirgil dir.
tim eydr: Rz (17) istemek bize ne faradur ve ne snnetdr pes neye isteyem ol
nesne kim bu udan olmaya neye isteyem, (111-b) (1) ol nesne kim beni ister ola rz
issin ecelinden da atra ister. Nitekim peymber buyurd: d (2) *2 s
bF* U* b ve naildr kim bir gn bls aleyhl-lane atim atna geldi (3)
ve eyitdi: Ne yirsin? Eyitdi: lm erbetin. Eyitdi: Ne giyrsin? Eyitdi: Kefen geyrem.
Eyitdi: Ev var mdur (4) oturaca? Eyitdi: Siz baa ev yiter. bls grdi kim timi
azdurmaa yaramaz od iine gitdi (5) ve naildr kim: tim avrat da yavla
ali idi ve deenmilerden idi. Bir gn tim (6) azya gitmek istedi avratna
eyitdi: Ben drt ayl sefere giderven bu drt ayda nafaa benden (7) ne adar dilersin?
didi. Avrat eyitdi: Ne adar kim diri olursam ol adar ol dedi. tim eyitdi: (8)
Dirildg ldg benm elmde degl tar elindedr ddi.Avrat eyitdi: Benm
rzum da sen elde (9) degl didi. atim yavla begendi ve du ld. nkim
tim azya kfirile urad bir kfir timi atard (10) basd, bacn isterdi kim
boazlaya ngh tim grdi kim avrat eline o yay alm bu kfiri (11) ola vurd
depeledi. Naildr kim: Bir kii sefere gideridi, timden gt istedi, eger yr istersen
(12) tar saa yr yiter ve eger yolda isterse kirmen ktibin saa yolda yiter ve
eger i istersen (13) urn saa i yiter ve gt isterse lm saa gt yiter ve eger i
isterse tat saa (14) i yiter ve eger ibu gtler tamm deglse amu saa gt yiter
ve naildr kim: Bir gn mid-i Leff, (15) tim atna geldi ve eyitdi: Selmetl
nedr ve ibet nedr? tim eyitdi: Selmetl oldur kim yarn (16) ra
kprisinden geesin ve ibet oldur kim umaa giresin didi. time eyitdiler: Kim
fuln (17) kii ok ml dirrdi eyitdi: Dirligi bile dirrdi mi? Eyitdiler: Yo. Pes ne
ie gelr? didi: Bir gn (112-a) (1) bir o szl kii time geldi ve eyitdi: H
cet var mdur? didi. Eyitdi: Vardur. Ne cet (2) vardur? didi. tim eyitdi:
Benm cetm oldur ki ne sen beni gresin ve ne ben seni grem didi. Ve naildr
kim: (3) Bir gn bir kii geldi time eyitdi kim: Baa namz lma gret. tim
eyitdi: Evvel bdest all au (4) suyla artl ve ii tevbeyile artl ve andan
sora mescide varl, Kabeyi iki au arasnda (5) ol ve uma sa yanuda ve
amuy ol yanuda bilgil ve r kprisin ayau altnda (6) bilgil ve cn alc
esede bilgil ve anda gli tarya virgil ve tanry zr bilgil ve aametile (7)
tekbr balal ve oruyla r url heybetile urn ol ve taarru ile rk
eylegil ve (8) tevzula ile secde ll ve zrlla taiyyat ol ve krile selm
virgil, inallah abl ola (9) digil. tim szidr Tar Tal nesneyi
nesnen ardnca gizledi. Evvel il aldan (10) m kesmek ardnda gizledi, at
alvetini dnyy sevmek ardnda gizledi, tevekkli (11) Tarya itimd lma
ardnda gizledi ve da eydr: Eger bizm zamnumuzu limlern ve zhidlerin
(12) tekebbrliklerin terzya dartsalarlar idi bular tekebbrliginden artu geliridi ve
da eydr: Dny (13) iinde gkek yirlere arra olmal kim umadan gkek
olmaya ve amel lmalna arra olmal (14) ki Belm- Bra amelinden o
olmaya kim ol so nefesde mnsuz gitdi. Ve h kimse aa (15) ly olmaya t
drt drl lm dadn atmaynca evvel mevtl-ebya ki ol aldur, (16) ikinci
mevtl-asd ki g gtrmekdr, nci mevtl-amardur ol nefsin ldrp (17) amel
lmadur, drdinci mevtl-aar ki ol buyru geyesi geymekdr ve eyitdi: Her kim irte
gice yidi (112-b) (1) yet omazsa ol kendzin selmet dutamaya ve eydr ki: Gl
bi drldr. Bir gl uludur ve birisi (2) ayrudur ve birisi fildr ve biri uyanudur
ve birisi sadur. rif bunlaru isl issin bilr (3) didi. Ve da eydr: n amel
eyleyesin tar an gre durur bigi bilgil ve n sz syleyesin (4) tar an iidr gibi
bilgil ve eyitdi: ehvet smdur. Biri yimekdr ve biri sylemekdr ve biri (5)
bamadur. Yimek iinde tarya itimdu berk eyle ve sylemek iinde orulu
sala ve bama (6) iinde ibreti bekle ve eydr: Drt yirde drt nesneden san. Amel
iinde riydan ve alma (7) iinde amadan ve virmek iinde minnetden ve dirrmek
iinde bailldan. Ve mnf kii- (8) ler nin oldur kim ne kim dnydan lr
rla lr ve ne kim men iderse ekkile ider ve ne kim (9) adaa virrse riyyla virr.
Ve mmin nin oldur kim ne virrse a in virr ve dkeli (10) ii Tar indr.
Ve eydr: zil da drldr: Biri nefsiyile uramadur t an snaynca (11) ve
biri da eynla uramadur t kr eyleyince ve bir da kfir ile uramadur t
lince (12) ve ldrince. Ve eydr: Zhidlu evveli tarya itimd lmadur ortas
abrdur, airi ildur. (13) Ve eyitdi: Dkeli nesnen bezegi vardur ve ibdet
bezegi avfdur ve avf bezegi endeyi (14) a eylemekdr. Ve eydr: Eger dilerse
kim tarnu dost olasn ol ne kim iderse r (15) oll. Ve eydr: vmek eyn iidr
ill bi yirde eyn ii degldr: Evvel onua (16) am yidrmek, ikinci lyi
kefen arma nci z ere virmekde, drdnci tevbe eylemekde (17) lm irimeden,
biinci namz lmada vat gemedin. Ve naildr kim: Bir gn time nesne
viribidiler (113-a) (1) abl itdi eyitdiler: Kimseden nesne abl itmezid imdi nite
itd? Eyitdi: abl eylemek iine badum (2) benm orlum grdm ve anu
azzln grdm. Pes anu orln benm azzlum zerine itiyr eyledm (3)
abl itdm ve hem viriben kiiye itimdum vard kim armdan deglidi didi. Ve
naildr kim: n tim (4) Badda geldi alfeye aber itdi. orasan zhidi geldi
an o didiler nkim timi otdlar. alfe (5) atna girdi ve eyitdi: Esselm
aleyk y zhid didi. alfe eyitdi: Ben nie zhid olam kim bu il benm (6) fermnum
elindedr. Eyitdi: Sen zhid degl misin ki azacu neseye anat eyled? alfe
eyitdi: Nite (7) tim ul q*Ub U yani bu dnynu met azdur imdi
az nesneye anat eyled didi, (8) rametullhi aleyh vel-er n seyy-
dery-y arat n avv-i dery-y aat n eref-i (9) ekbir n mereb-i
avir ve n mhdi- yi Sehl bin Abdullh Tuster rametullhi aleyh taavvuf
ehlin (10) muteimiyidi. Ve zamn iinde muteber idi ve suln- arat ve
burhn- aat idi ve anu ilmi (11) ameli mehr idi ve dkeli al aa rc
iderleridi. Ve meyiler limiyidi ve riyet kermet (12) iinde kmil idi ve
mumelat iret iinde b-nar idi ve ay u day iinde berberi (13)
yod ve ol zamnen limlerin anda eydrleridi kim: II1 1
d M s lL2
yani (14) Sehl eratile aat arasn cem eyleyp durur
dirleridi. Ve anu eyi en-nn- Mr idi. (15) Ve Sehl bin Abdullh eydr: Henz
benm mdedr kim a Tal benm cnuma ezel leminde eyitdi idi kim:
X (16) rJ d (VII-172)
ve ben
v*
cevbn virdmidi. Ve Sehl
eydr: Ben yaumda iken dn namzn lurdum (17) dyim Muammed bin
Sevvr beni grr idi alard. Bir gn ben eyitdm: y ay baa ayrus l va olur
(113-b) (1) Ve glm arr dutmaz nideyin didm. aym baa eyitdi: Y Sehl bu srr
kimseye dimegil. Olanl linde bu l (2) kimseye ve degme kiiye srr oldu
yodur diridi. Ve baa gt virir idi kim dyim taryla oll ve gice uyuda (3)
uyanca eyitgil: Allhu afiyyllh Allh nir Allh hid Allh bu gelecileri
diridm. Baa yavla zev l old (4) pes andan ora beni mektebe viribidiler.
orardum kim fikrm perkende ola stumla ar eyledm, (5) eyledm kim beni
kend ve utuma oya. Pes yidi yaumdaydum kim muaf atm eyledim ve yl on iki
ay (6) oru dutardum ve nkim on iki yauma degdm baa bir mesele va old (7)
an h kimsene all idemez idi. Pes destr diledm Bara ehrine geldm ve Bara
ehrin limlerine ol meseleyi (8) ordum h kimsene cevb virmedi pes bidler
atna geldm. abb bin amza dirler meseleme cevb (9) virmedi. Bir zamn anu
atnda oldum ve o fyide buldum. Pes andan gitdm Tusterye geldm ve kend
utum (10) ol adara gtrdm kim bir ae virdm birez arpa aldm ve an kend
elimile gtdm bir yl an yn (11) idindm bu kez utum ua irrdm kim gnde
bir ura yiridm andan ora yigirmi bi gnde bir ura yir oldum ve gn olurd kim
drt gicede bir bm (13) iin yir idm. Ve andan ora Sehl anasndan alm o
ml vard. Bir gn al dirdi ve dkeli (14) ml ortaya getrdi nadini hep dervlere
ledrdi ve borlularn da rd, bitilerin hep yrtd (15) ne kim benm sizde vardur
ell olsun didi ve kend icza niyyet eyledi ve yolda gideriken eydridi: y nefs (16)
mflis oldum olsun kim ayru benden nesne dileyesin ve eger dilerse da bulacak
deglsin diridi. (17) Pes nefsi anula ar eyledi kim ayru dilemeye nkim Kfe
ehrine iridi nefis eyitdi: Bunda senden (114-a) (1) nesne dileyiserven didi. Baa
etmegile bal alvirgil yiyeyin ayru Mekkeye degin incitmeyem didi. Pes ey ehre
girdi (2) grdi kim bir at degirmeni un gidr idi. ey eyitdi: Bu ata gnde ne virrsin?
Eyitdiler: Gnde iki dirhem (3) virrz. ey eyitdi: Bu gn bu at alvir beni bu at
yirine bala, baa dirhem vir didi ol (4) at ediler eyi anu <yirine> baladlar.
Giceye degin ekeridi gice olca bir dirhem virdiler an ald etmegile bala (5) virdi ve
eline od kim yiye. Ve eyitdi: y nefs her kez kim benden nesne dileyesin ben saa bal
a (6) buyursarven kim kend dilege iresn didi. Pes nefsin kr eyledi ve andan ora
durd Kabeye vard (7) ve o meyiler yzin grdi ve a arlarn yirine getrdi ve
yine Tuster ehrine geldi ve en-nn anda buld (8) aa hep gyngin dkdi ve ennn yine Mra geldi. Sehl anda ald drt ay barman ard ve aya stine (9) durd yire
oturmad. Pes bir derv Sehle sord kim barmau nin ara odu? Eyitdi kim : Arr.
Ol dervi (10) andan durd. Mra vard en-nn atna vard kim ol da barman ara
om mr itdi grdi kim bunu barma (11) aryaca. Sehl da barman ara
om imi yan stdna muvfaat eylemi. Sehl bir gn Tusterde (12) otururken3
ayalarn kesildi arasn dvra urd. Eyitdiler: Y Sehl sen byle itdg (13) yod bu
gn saa ne geldi? didiler. Eyitdi: Benm stdum imdiye degin diriyidi, dnydan
gitdi ve nie kim std (14) diri ola kirde dmen kim ayan ksilede ve kstl
eyleye didi nkim bu szi iitdiler acabya (15) aldlar ve ol gn triin yazdlar ve
imtin eylediler grdiler kim didgi gn en-nn dnyadan (16) gitmi imi. Ve
naildr kim: Sehl her vatin kim sem iideyidi vecde deridi ve yigirmi bi gne
(17) degin yle ayrn alurd ve su ve am boazndan gemezidi ve olsa
glek giymezidi ve burca burca (114-b) (1) derleridi ve kimseye h cevb virmezidi,
gzlerin gge dikeridi yle mest olup dururd ve naildr kim (2) Sehl bir gn mescidde
otrururd ngh bir ggercin hev yzinden ey ine ddi ey eyitdi: (3) ey
uc Kirmn ldi ol gn triin yazdlar ve tefau eylediler. ey didgi old ve
naildr kim (4) Sehl eydr: Bir gn icz beriyyesinde gideridm bir avrat grdm
kim yavla af olm asn (5) ayanm gelridi esirgedm ben eyitdm: Meger bu
avrat fileden alm bua nesne vireyin, undum (6) oynumdan ae ardum bu
avrata virdm, avrat eyitdi: Ben da saa nesne vireyin, und hev (7) yzinden bir
ana zl altun ald ve Sehle virdi eyitdi: Sen aeyi oynudan ardu (8) ise ben
yibden vireyin didi. Ol demde gyib old ve ben anu asretinde aldum nkim
abeye (9) vardum grdm ol avrat bir yerde yatm, Kabe an avf ider idi ben
eyitdm: Dur yuaru kim vat (10) azzdr didm eyitdi: Her kim ademin gtre
Kabe cemlin grmekin l-cerim Kabe cemlin gre ve her kim ademin (11)
kendliginden gtre l-cerim Kabe an avf eyleye. Sehl szleridr eydr: aa
ly olan kii gerek kim (12) alt nesneyi ide: Evvel urn kmin duta, ikinci Resl
snnetine mtbaat eyleye, nci ell yiye (14) arm terk ide, drdinci yavuz
ilerden ra ola, biinci alar deye. Ve eydr: Batl nin dr: Evvel Resle
itid eylemek ulndan ve filinden, ikinci arnna arm oymama nci her (15)
amelde il l ide. Ve eydr: Mbtediye evvel tevbe gerek tevbe oldur ki yavuz
3
m: mkerrer
10
ilerden gee ve imdi (16) yazulardan pemn ola ve dny sevgsin ve nefs
rzlarn glinden ara ve yavuz lar eyye (17) degre. Ve eydr: Tevbe miyesser
olmaya t dilsz olmaynca ve dilsz olmaya dem t alvete girmeyince ve alvete
(115-a) (1) girmeye t ell yimeyince ve ell yimek l olmaya t an
demeyince ol da l olmaya t endmn (2) salamaynca ve bu dkelisi l
olmaya t adan inyet olmaynca ve eydr: Ulu kermet oldur kim (3) dem irkin
larn ey lara degre ve eydr: Bi nesne dem gevheridr evvel yosul kim
kendzin (4) bay gstere, ikinci ol a kim ol gstere, nci ol ualu kii kim
kendzin d gstere, (5) drdinci ol kii km dmene dostl gsterde, biinci ol kii
kim dn namzn la ve kendzin (6) oru duta uvvet gsterde. Ve eydridi iki yzl
kii d ousn bulamaya. Ve eydr: Her hell (7) mayet ehline armdur snnet
meeli dnyda uma meeli gibidir. Ubda her kim umaa (8) girdi orudan
mn old ve her kim snnete girdi ol da orudan mn old. Ve eydr: Her kim snnete
(9) ana ura yledr kim tevekkl ana urd ve her kim tevekkle ana urd tevekkl
ehlin kesbinden (10) marm ald ve eydr: Cmle fetler al abr az olmadur.
Ve eydr: Tarnu alar odur yigrek (11) as oldur kim kend ikrin sen
gle braa ve a untmadan at fet yodur. Ve eydr: (12) a Tal
glden aziz nesne yaratmad ve marifetden da azzra nesne yodur. (13) Pes
marifet gle virdi zr azzi azze virdi ve yardmclaru yigreki adur ve
mrid- (14) ler yigregi Resldr azlaru yigregi tavdur. Ve her gn a Tal
ullarna nid lur (15) evvel eydr: y ulum henz infa gelmez misin ben seni
aarven sen beni amaz msn? kinci eydr: Ben (16) derghuma orven sen beni
orsn ayrular derghna aarsn, nci eydr: Y ulum ben seni (17) bellardan
urtarurven sen varursn kendzii belya oyarsn dir ve a Tal eydr: Ben al
anun (115-b) (1) yaratdum kim baa syleye ve eger rzn sylemezse bri baa
baa ve eger bamazsa br benm szm iide (2) ve eger iitmezse bri benm
derghumdan amaya ve eger benm derghuma gelmezse bri benden acet dileye
eydr: (3) dem gli hergiz diri olmaya t nefsi lmeyince ve her kim kend nefsine
kim degldr or olur. (4) Ve f oldur kim Tardan artudan f ola ve aldan
mnai ola ve altun ve opra (5) anu atnda berber ola. Ve tevekkl a atnda
oldur kim l yuyuc atnda l bigi olasn ve sen h (6) dileg olmaya a seni
ana dilerse dndre ve sen h tedbr ve areket olmaya. Ve eydr: Tevekkl
(7) ehline a Tal nesne virr: Evvel kef-i aybet, ikinci mhede ve nci
urb- a ve eydr: (8) Dkeli nesnen yzi ve afs vardur. ll tevekkl bir kezden
yzdr mansi budur kim zhd tav dnydan (9) amadur ve mchede
mulefet-i nefsdr ve avf recdur ve r-y adur kr-i nimetdr amm
tevekkl (10) aadur dkelisi yzdr alan endmlar yodur. Ve her kim a sevdi
diridr. Ve ay avfdan ierrekdr zr (11) ay alarudur ve avf
avmlarudur. Ve eydr: avf erdr ve rec avratdur ikisinden doan (12) mndur.
Ve eydr: Her kim mtekebbir ola avf ve rec anu iinde arr dutmaya. Ve eydr:
Ftvvet-i snnete mtbaat (13) eylemekdr. Vera dnyy terk eylemekdr. Ve
nefs fat vardur: Y kfirdr vey mnfdur veya mryidr, (14) vera
zhd evvelidr ve zhd tevekkl evvelidr ve tevekkl rif evvel derecesidr ve
marifet (15) anat evvelidr ve anat ehveti terk eylemekdr ve ehveti terk
eylemek r evvelidr nefse (16) ildan atra nesne yodur zr ildan nefs
h nabi yodur ve il oldur nitekim (17) dn-i adan dutarsn il da anu
gibidr. Ve eydr: Gnde bir kez yimek ddlar iidr ve gnde (116-a) (1) iki kez
yimek mminler iidr ve gnde kez yimek alef orldur. Ve eydr: Avrata (2)
abr eylemek oda abr eylemekden atradur ve ey oldur kim g gtresin ve g
gtrmek oldur kim berki saa yavuzl iderse (3) sen aa eylk idesin ve bir da g
11
gtrmek oldur kim saa ulm eyleye sen aa tardan ramet dileyesin (4) berik Sehle
eyitdi kim: saa arslanlar gelr. Eyitdi: tler da gelr ve her kim cnaverden ormazsa
(5) benmle obet eylesn ve naildr kim: ey sebebinden o kiiler yola geldi idi
ve nkim ey lmi geldi (6) lm degine yaturd bir ulu anu ba ucnda oturrd
ol ulu eyitdi: Y ey senden sora minbere (7) kim a ve sz kim syleye ve sen
yerde kim otura? didi. Ol ehrde bir kfir vard ad dil idi (8) ey gzlerin ad
ve eyitdi: Benden sora minbere dil aa didi ve gzlerin yumd al eyitdi: ey
al (9) gitmi bunca mrdlerin od bir kfir kend yirine nab eyler didiler. ey
gzin yine ad ve eyitdi: Ve utum azz- (10) dr av eyleme. Varu dili
benm atuma ru didi vardlar. dili rdlar geldi, (11) ey eyitdi: Y zdil
benm gnmden ora minbere l va eylegil didi ve cn virdi. (12) nci
gn ikind namz vatinde dil minbere d ve eyitdi: Y Sehl mrdler eyz
beni (13) size yalava viribidi. Ve baa eyitdiyidi kim: Y adil henz vati olmad m
ki znnr kesesin imdi (14) u zdm didi znnr bilinden ard ve seru
bandan ard ikisin da yabna (15) atd. Ve barman gtrdi mn getrdi ve
andan ora eyitdi: Y cemat ey baa eyitdiyidi kim sen (16) znnr hirden
kesgil ve her kim beni diler iretde gre efat bula ol da bn znnrn (17)
kessn didi al nkim bu szi iitdiler bir kezden eylediler ve nkim ey
cinzesin gtrdiler (116-b) (1) ve al bir kezden riat eylerler idi biz chd evinde
oturur iken alebe iitdi sekiritdi ara d (2) ve ey cinzesin grdi feryd ld
ve eyitdi: y avm eger ben grdgm siz grpdz gkden (3) ne firitehler inp
durur kendzz undaduuz didi barman gtrdi mn getrdi. Eb ala eydr: (4)
Ol gn kim ey anasndan od oru idi. Yan gne degin sd emdi ldginde (5)
da oru idi. a aretine da yle oru azn gitdi. Ve naildr kim: Bir kez bir
kfir (6) geeridi ey eyitdi: Bu kfirde mslmnl srr var nkim ey ldi bir
mrd ey trbesinde otururd (7) ol kfir yine gedi mrd inden gedi kim ey
bua eyitdiyidi kim: Bunda mslmnl nin (8) vardur. Acebe ddi kim bu
mslmn olmad didi mrd sekirtdi ol kfir atna vard ey szin (9) aa didi.
Kfir eydr: Gel ey sinine varalum sin iinden baa mslmn ol disn olayn didi.
(10) kisi da ey sinine geldiler sin iinden ey eydr: Y fuln amu ehlinden
uma ehli (11) yigdr didi. Kfir nkim bu szi iitdi l ilhe illallh
Muammedr-reslullh didi amudan urtld. Rametullhi aleyh (12) vel-er
n hem-dem-i nesm-i vil n marem-i arim-i all n ...-i mihr-i arat n rehnmy-i ...-i aat (13) n rif-i esrr- ilh Marf- Ker rametullhi aleyh
muaddem avf idi maden-i ay ve lef (14) idi. Ve zamne ulularnu
seyyidi idi. Riyet ve tav iinde mnendi yod ve ns ve ev iinde (15) yet
idi. Amm kend ters-bee idi. Atas anas an kend dnlerince mektebe virdiler
nkim std ad (16) eyitdi: li digil didi. Marf eyitdi: UN b0u
* u q didi. std ad (17) dgdi ve naildr kim ol geleci aa didremedi
bu kez Marf ad gitdi atas anas eyitdiler: Kki (117-a) (1) Marf gir geleydi ne
dilde ulursa ulusun biz da ol dne giredk didiler. Marf vard Eb Al (2) elinden
mslmn old durd evlerine geldi atas anas eyitdi: Ne dndesin? Eyitdi: Muammed
Muaf dninde- (3) ven bular da mslmn oldlar. Andan ora Marf, Dvd-
y atna vard o riyet dartd (4) ve rid l eyledi d iinde ol adar
dridi kim mrn ileyh old. Ve naildr kim:Muammed Manr (5) s eydr: Bir
gn Badd ehrinde idm Marf grdm kim yzi birez syrlm ben eyitdm: Dn
ibu nin (6) sende yod bu gn neden old? Didm. Eyitdi: Nidersin orup an orl
kim sen ie yaraya didi. (7) Ben eyitdm: Mabdu an eyit. Ol eyitdi: Bugn
irte namzn ldum andan ora vardum Kabeye (8) avf eyledm andan zemzem
uysna geldm kim su iem ayaum aynd ddm yzm syrld didi. (9) Ve
12
naildr kim: Marf birgn Dicle rma atna geldi bdest ala namzlausn ve
muafn mescid (10) iinde unudup gitdiyidi bir avrat geldi namzla ve muaf ald
Marf ardnca ildvirdi. (11) Marf grdi kim namzlau kendndr eyitdi: y ana
h or olancun var mdur? Eyitdi: Yo. (12) Eyitdi: mdi namzlauy saa ve
muaf baa vir didi. Avrat ikisin da od gitdi. Marf ardna (13) ddi
namzlaum al diridi, ol avrat yib old. Ve naildr kim: Bir gn bir blk yigitler
Dicle (14) rma atnda fesd ilerleridi. Marf geldi bunlara urad bu yigitler
eyitdiler: Y ey du l (15) ve biz ibu suya ark olalum t bizm mlumuz
ala degmesn didiler. Elin aldurd ve eyitdi: lh nitekim ibu yigitlere dnyda o
dirlik virgil! Bu yigitler bu szi aladlar eyitdiler: Y ey biz bu srra irimedk kim
sen did. Eger bize Tar Tal ol (117-b) (1) cihnda da o dirlik virmek isterse
bunda size tevbe rzi la, yigitler n bu szi iitdiler alu- (2) larn sdlar amrlarn
dkdiler ve eyhu ayana ddiler ve elin dutdlar tevbe eylediler ol cihnda da (3)
o dirlige uradlar ve naildr kim: Serr-i Saa eydr: Bayram gni Marf- Keri
grdm drimi urm (4) dizerdi ben aytdum: Y Marf bu urmy nidersin?
Bugn bir olancu grdm alard ben eyitdm: Y olan (5) nin alarsn ? Eyitdi:
Ben yetmven atam ve anam yodur ve olanlar on geyrler benm yo ve bularu
ozlar (6) var benm yodur imdi bu urmy anun direrven kim ol olancua oz
alverem dir t sevine alamaya (7) didi. Serr eyitdi: Ben ol ii tamm eyledm
olancua on eyledm ve oz alvirdm sen fri ol (8) didm derl htifden bir
vz iitdm kim iki gz mzdi berberdr didi zr ikisi da veller (9) idi ve
naildr kim: Bir gn Marf neh iinde otururd bir msfir geldi. bleyi
alayumad (10) blesz yire namz kld n namz vati geldi. Marf duru geldi
yrenleriyle bleye aru namz ld, (11) ol derv acl old eyitdi: Baa bleyi
ni dimedz. Marf eyitdi: ayurmaz ne yire kim baarsauz (12) Tari andadur
didi derv gli o old. Ve naildr kim bir ays vard ehr nyibi idi bir gn
(13) geeridi Marf grdi kim etmek yir, bir loma kend yir ve bir loma ite virr
ays eyder: Utanmaz msn kim itle (14) etmek yirsin didi. Eyitdi: Gireksin ben da
utanduumdan tr yirin didi. Pes Marf ban aldurd (15) hev yzinden bir u
geldi Marfu elinde ond bacuazn yii arasunda gizledi ays eydr: (16) bu ne
udur kim ban gizler ve yzin gstermez dir. Marf eydr: Ben Tardan utanurven
bu benden utanur her kim (17) Tardan utana degil lem andan utana dir ays cl
old ve gitdi. Naildr kim: Bir gn bevl eyledi (118-a) (1) ve teyemmm eyledi
eyitdiler: U Dicle rma yancadur nin teyemmm eylersin didiler. Eyitdi: Aa
degin (2) varnca diri olacaum bilr misin didi. Ve naildr kim bir gn ev aa lib
old inde bir (3) direk yaturd, eline ald ol adar silkdi ki direk pre pre old. Marf
szleridr: Cmerdl (4) nin dr: Evvel vefdur ilfsuz, ikinci adur
sulsz, nci efatdr minnetsz. Ve eydr: (5) aflet nin oldur kim a
Tal an bir nesneye mel eyleye kim h iine yaramaya ve eydr: Evliy (6)
nin dr: Evvel endesi Tar ola ve ileyicek Tarn ileye ve dlendgi ve
arr dutdu (7) aile ola ve au inyeti nin oldur kim ul zerine oldur
kim amel apusn aa ve fyide sz (8) apusn yapa ve eydr: Amelsz uma
istemek mualdr ve Tar emrine mu olmadn ramet umma cehldr. (9) Ve
naildr kim: Marf bir gn o amlar yiridi eyitdiler kim: Bu o am neye
yirsin? (10) Eyitdi: Ben onuven onu ne virrlerse an yir olur didi bir kii andan
diledi. Eyitdi: cet (11) bir kiiden dilegil kim cet bitirmek elinden gele didi ve
eyitdi: ol kii kim andan saa (12) renc ve ayu ve bel gele aat bilgil kim dl
ve rat da andan gelr dir. Serr-i Saa eydr: (13) Bir gn Marf baa eyitdi kim:
aan kim Tardan cet dileyesin eyitgil: lh Marf an (14) benm
cetm rev eylegil digil t cet rev ola didi ve Marfu mumelesi atnda
13
yle (15) idi kim: ldginden ora Badd avmi anu oprana mstecbddava ve tiry- mcerreb dirleridi. (16) Ve her ne cet kim anu oprandan
dileyelerdi abl olurd. Marf ldkden ora anu (17) yet lufndan ve ulndan
ve r dirliginden alile dirilp durur idi. Chdlar ve terslar (118-b) (1) ve
mslmnlar ekidiler her bir millet eyitdi kim: Bu bizdendr. Pes bir mrd eyitdi: Siz
ekime ben eymden (2) yle iitdm idi kim eyitdi: Benm cinzem an millet
atnda durursa andanven didi. Pes slm avmi iler (3) vardlar cinze bunlaru
atnda durd ve yoaru ald ve hem sinin da anda azdlar defn eylediler (4) ve
naildr kim bir gn orucd. Marf bir mrd ile gideridi ikind atnda grdiler kim bir
saa su gezdrr (5) ve eydridi Tar yarlasun ol kii kim suyumdan ie dir idi pes
Marf ald ol sudan idi. (6) Mrdler eyitdiler: Nin orucun sdu? Eyitdi: Saa
dusna rabet eyledm nkim dnyeden kedi (7) dde grdiler ordlar kim: Tar
sen ile ne ld? Eyitdi: Beni saa dusyla yarlad. Serr-i Saa eydr: (8)
Marf dmde grdm kim ar altnda vlih ayrn olup durur idi adan ib
old: Marf bizm (9) umuzdan ayrn olp durur bizi grmeyince al geliser
degldr didi. Rametullhi aleyh vel-er (10) n nefs-gute-i mchede vn dil-i
zinde-i mhede n slik-i aret-i melekt n hid-i izzet-i cebert (11) n
noa-i l-yeu Serr-i Saa rametullhi aleyh imm- taaddud ve dkeli
ulm iinde kmil idi. (12) Ve dery-y ikr idi ilm ve tebnu ayd ve
Badd ehrinde evvel ay ve marifet syleyen (13) ol idi ve abb Riyi grmi
idi ve Cneyd aysyd ve o meyi yzin grmiidi ve Ira (14) eyleri anu
mrdleri idi ve ol Marf- Ker mrdi idi ve evvel anu Badd ehrinde dkkn
(15) var idi urde-frl ider idi ve ol dyim dkknna perde aar idi ve namza
melidi ve her gn (16) bi rekt namz lurd bir gn bir kii geldi Lakm
andan an ziyret etmeye ve perdeyi aldurd (17) selm virdi ve eyitdi: Lakm
andan flan yir saa selm degrr. Serr eyitdi: Ol ehrden nin (119-a) (1) gitd?
Er oldurur kim anda olursa adan (2) l olmaya didi ve naildr kim: Serr on
aede buu ae ass alvirdi artu almaz idi bir kez altm (3) aeye bm ald
sora z old delll geldi eyitdi: Bdmu osan aeye atayn didi eyitdi: (4) Ben
ahd eylemiven on aede buu ae alam ahdi nie sayayn didi. Delll eyitdi: Ben
da eve (5) grmezven kim davaru eksge virem. Bir gn Badd ehrine od ddi
hep dkknlar yand, Serr dkkn (6) yanmad eyitdi: Ben da onlaruma
muvfaat ideyin, didi. Dkknn hep dervlere ledrdi taavvuf (7) retin giydi
dnydan fri old, Serr eydr: Bir gn dkknumda otururdum Marf dus bir
yetm (8) olancu getrdi baa geyesi idiver didi. Geyesi idivirdm baa eyitdi: Tar
dnyy sen gle (9) serd eylesn didi ve saa bu gl ulndan feraatl virsn
didi. Ben andan gir dnydan fri (10) oldum, Marf dus bereketinde didi anu
ibdeti ve riyeti lem iinde mehrdur t adde (11) kim Cneyd eyitdi: Ben
ata Serrden meglra kii grmedm didiyidi. Yl tamm pehlsin yire od (12)
ve gice uyumad ve eydridi kim nefs benden r yl keirile bal diledi virmedm didi
ve eydridi kim gnde (13) bir a kez gzgye baard grrven kim elim gnh
mlndan yzm ara old m olmad m diy. Ve naildr kim: (14) Cneyd eydr:
Bir gn Serr atna vardum grdm kim alard ben eyitdm: Nin alarsn? Eydr: Bu
gice (15) bir olan geldi ben eyitdm: bu barda yuaru ol t kim u ovsun
didm kim iem, (16) gice dmde bir ri grdm ben eyitdm: Sen kimsin? Eyitdi:
Ben anuven kim uy yuaru oyup (17) ovtmaz ve sovu u imez nkim uyandum
barda yire urdum tepredidi. Ve naildr kim Cneyd (119-b) (1) eydr: Bir gice
mescide vardum bir kii grdm kim mescid apusnda durur idi ordum. Eyitdi: Y
Cneyd benden mi (2) orarsn? Ben eyitdm: Bel. Eyitdi: Tary bilrse nin andan
ormazsn? Ben eyitdm: Sen kimsin? Eyitdi: (3) Ben blsven. Cneyd eyitdi: Ben nie
14
ormayayn ol kiiden kim ol Tardan ormaya ve Cneyd eydr (4) blse eyitdm
kim: H ibu fuar avmine el urur msn? Eydr: Yo. Eyitdm: Nin? Eyitdi:
Anun (5) kim ben bular dnyayla dutarsam irete aarlar ve eger iretile
dutarsam Tarya aarlar ayru bulara el (6) degrimezin didi ben eyitdm: Y bls
eylese sen h fuar ehline di oyuramazsn. Eyitdi: meger (7) bir vatin di
oyururven didi. Ben eyitdm: Ne vatin? Eydr: ol vatin ki sem ideler bunlara
gelrven (8) grrven kim bir niesi a in sem ider ve bir niesi al in ider ol
vatin furat bilrven didi biz bu geleci (9) iinde iken Serr mescid iindeyimi ard
ve eyitdi: Fuar avmine bunu issi yodur yalan syler bu Tar (10) dmenidr didi.
Cneyd eydr: Bir gn Serr ile gideridk bir blk muannelere uradu benm
glmden gedi kim (11) bunlar aa ly i ileyeler mi didm. Serr eydr: Hergiz
kimseneyi kendzden ulu grmegil didi. Naildr kim: (12) Bir kez sem arasna
girdi meger ol sem aa ly deglidi bir vz iitdi kim eydridi: UM2 (13)
s * s X o1U istifr eyledi aaa oturd. Ve naildr kim: Bir
gn bir derv (14) Serr atna geldi, Serr anu ine am getrdi idi. Serr eyitdi:
a gndr kim am yimed? Eyitdi: Bi gndr kim (15) tam yimedm. Eyitdi:
Bu sen alu balldandur dervlikden degldr didi, onlarn var (16) a yrrsin
didi. Ve naildr kim Serr diledi kim vellerden birisin gre, pes ittif ddi kim bir
a (17) banda bir vel grdi kim oturur, atna vard selm virdi ol da aleykesselm ald eyitdi: Ne kiisin? (120-a) (1) Eyitdi: ol. Eyitdm: Ne ilersin? Eyitdi ol.
Eyitdm: Ne yirsin? Eyitdi ol. Eyitdm: Bu szden murdu (2) Tar mdur? Eyitdi:
naamn Tar adn iitdi nara urd cn virdi. Ve naildr kim Cneyd eydr: Bir (3)
gn Serr baa ord kim: Maabbet nedr? Ben eyitdm: Murabetdr ve bir niceler
eydrler kim: retdr ve o (4) drl eydrler didm. Serr kend derisini dutd ekdi
opard eyitdi: Anu maabbeti arn nice (5) yirine getri bilevz. B-o old ddi
yzi ay bigi old. Ve naildr kim: Bir kii otuz yldur kim bir aya (6) zerine durup
mcde dartard eyitdiler kim: Bu mertebeyi neyile buldu? Eyitdi: Serr dusyla
buldum (7) eyitdiler: Nite old? Eyitdi: Bir gn anu apusna vardum ve apuy adum
meger ol alvet iinde (8) imi dilemez imi kim kimse aa zamet ide. ard: Ne
kiisin? Eyitdm kim: inven, inmssa (9) mel oldu didi ve eyitdi:
dvend bun kendzisine mel eyle didi, ol vatden (10) ber im baa iridi
didi. Ve naildr kim: Bir gn Serr va eydr idi alfe eklerden bir ek (11)
drl drl onlar geyp ullarla geeridi eyitdi: Gel varalum ol kii ne syler
iidelm nkim ol (12) ek iridi Serr diline buyurd kim: lem iinde dem
olndan af kimsene olmaya (13) dkeli aflla Tarya olur didi. ek bu
szi iidicek eyle dut kim bir o idi (14) anu cnna dond ol adar alad kim b-
old pes alayu durd evine vard, ol gice h (15) am yimedi ve sz sylemedi
yarndas yine yaya durd meclise geldi gli ualu bezi aru n (16) meclis tamm
old yine evine vard yarndas yine vard. Dervne geymi ol dnye onlarn (17)
arm nkim meclis irine irdi durd Serr ill yine geldi ve eyitdi: Ol sen
szler (120-b) (1) benm cnuma kr eyledi ve dny gzmden d. mdi dilerven
kim aldan uzlet eyleyem didi. Serr elinde tevbe eyledi (2) ve andan durd yz
arya dndi gitdi nkim bira gn gitdi. Bir ar avrat yzi yrtlm Serr atna
geldi (3) ve eyitdi: y mslmnlar imm benm bir olancuum vard tze yigit idi
bir gn sen meclise varm (4) ve meclisinden ca alayu alayu iley eve geldi
imdi andan ber kim bira gndr yib old (5) ve bilmezven ki andadur benm
tedbrm eyle didi ol adar zrl eyledi kim Serr esirgedi ve eyitdi: Gl (6) o dut
kim imdi ol bunda gele didi. Bir demden ora grdiler Amed-i ek apuya geldi
15
(7) grdiler kim bezi ararm gzleri uura dmi anasna aber eylediler geldi
olnu stine ddi (8) nie kim cehd eyledi evine varamad4, yzin arya dutd gitdi.
Bir yl beriyyede yib old bir gice (9) Serr evinde otururd bir kii geldi apuy ad
eydr: Beni Amed viribidi dir ve eyitdi kim: Ben dnydan (10) sefer iderven ey
baa gelsn didi. ey durd gristna vard Amedi grdi kim bir grne iinde (11)
yzin opraa vurm ve cn ulumna gelmi dilin depredr ve eydr kim: qLF*
c q9L (12) u*UF (XXXVII-61) Serr grdgi sat cn virdi. Serr alad
dndi gir ehre vard kim ala aber (13) ide t defn ideler al grdi kim ehrden
mlar aru gelrleridi. Serr eyitdi: ana gidersiz? Eyitdiler: (14) Dn gice gkden
n iitdi kim eydr : Her kim vel namzn lma isterse gristna (15) varsun didi.
mdi bizler anu namzn lmaa varuruz didiler. Dkeli ehr avmi bir kezden
vardlar.(16) Amed namzn lup defn eylediler. Mad bu ikyetden oldur
Serr naar yle idi kim: (17) kime kim naar itse vel olurd. Ve naildr kim: Otuz
yldur kim bir kez el-amd lillh didm (121-a) (1) otuz yldan ber istifr iderven
kim ol kri nin eyledm ordlar kim nite eyitdi : Bir kez Badd ehrine (2) od
ddi dkeli dkknlar yand benm yanmad geldiler baa didiler kim: Sen
dkknu yanmad alan dkknlar hep (3) yand ben eyitdm: El-amd lillh imdi
alan mslmnlardan yig dutdum tamm anlaru ziynlarna ond oldum (4) kr
eyledm henz ol od otuz yldan ber imden mad ve eyitdi: Ira olu g yiter (5)
onlardan ve ac ve bzrclardan ve lim beglerden. Ve eydr: Her kim diler ki
anu dni selmet (6) ola ve kendsi mn ola aldan uzlet eylesn kim bu zamn
uzlet zamndur didi ve eyitdi: (7) Her yazu kim ehvetden l ola mddr kim ol
yarlanur ve her yazu kim kibirdendr ve md dutmaya (8) yaramaz kim ol yarlana
zr dem atamuzu gnh ehvetden idi yarland bls gnh kibirden (9) idi
yarlanmad ve eyitdi: Her kim kend nefsin gtlemege uvveti yiterse ayrular da
gtley bile ve eydr: (10) Gl smdur: Birisi oldur kim h nesne an yirinden
rmaz ol aa bezer ve birisi (11) da aaca bezer bitp durur yil esicek deprenr ve
birisi da aa yaprana bezer kim yil (12) anarudan eserse aa dner. Ve eydr:
ay ve ns gl apusna gelrler eger zhd vera anda (13) bulurlarsa ier girr
ve eger bulmazlarsa gir dnerler ve eydr: Bi nesne gl iinde arr dutmaz (14)
eger gl iinde kendlerinden artu nesne bulurlarsa avf ve rec ve ay ve ns ve
maabbet. Ve eyitdi: (15) rif oldur ki anu yidgi ayru yidgi bigi ola ve uyus
uyru r som kii uyus (16) gibi ola ve dirligi ar olm kii gibi ola ve
Tal eydr: ulum aan sen beni o (17) aasn ben saa mt olurven dir ve
eydr: f gne fatludur kim dkeli leme donur (121-b) (1) ve eydr: Yir bir
ekildr kim cmle mevcdtu ykin gtre rif da eyle gerek. Ve eydr: Zhd
almeti (2) ala atlanmadur ve setr rtildgine ve yataca yir bulduna kr
eylemekdr. Ve eydr: Her kim ala arma (3) seve d az ola ve eydr: Grkl
ul oldur kim al incitmeye ve alk an incitdgin gtre ve eydr: (4) Gnh terk
eylemek nesneden trdr: Evvel amu orsndan, ikinci uma rabetinden (5)
nci Tar adndan ve eydr: ul urtulmaya t dni ehveti zerine itiyr
eylemeyince ve hell olmaya (6) t ehvetin dni zerine itiyr eylemeyince. Ve
naildr kim ey bir gn abrdan sz syley dururd (7) bir uyrur eyi bira
yirde sod ol uyruryi kendzinden gidermezidi eyitdiler: (8) Y ey uyrur
nin gidermezsin? Eyitdi: aburdan syley dururdum Tardan utandum kim ryi (9)
giderem didi ve mnct iinde eydridi: lh seni ne diliyle ikr ideyin eger
vdU dimesed (10) ben h ikr itmeyedm yan sen dile smazsn dir.
Cneyd eydr: Serr eydridi kim: Ben dilemezven Badd (11) ehrinde olam.
4
m: varavarmad.
16
Eyitdm: Nin? Eyitdi: Anun kim asuzda yir beni ara braa ve ala rsv olam
diridi. (12) Cneyd eydr: Serr ayruyd grmege vardum ve mzevvacesini aldurdum
ve urdum eyitdi: o kim od (13) yilden at olur didi. Eyitdm: Nitesin? Eyitdi: v
v* bI U u*L b (XVI-75). Eyitdm: Vaiyyet eyle (14) Eyitdi: a
Tal obetin oyp al obetine mel olma didi ve cn smarlad rametullhi
aleyh (15) vel-er n lem-i fer val n kim-i val u fal n ste-i ricl
n rbe-i zl-cell (16) n takat- vel-yi Fet-i Mil rametullhi aleyh
meyi ulularndan idi ve ib-i himmet idi ve l (17) mertebeye issi idi. Ve
mchede iinde berberi yod ve aldanuzlet eyleyp durur idi ve al an (122-a)
(1) bildgin dilemezidi, bir blk kildleri yanna daard gren bzirgn ansun diy
kendzin belsz eyleridi, (2) ululardan bir uluya ordular kim: Fet-i Miln ilmi
var mdur? diy. Eyitdi aa: Ol ilm tammdur kim bu dnyya (3) olaka vurup durur
didi ve naildr kim: Abdullh- Cell eydr: Bir gn Serr-i Saa atndaydum
nkim dn yarus (4) gedi Serr duru geldi nalin geydi kim gide ben eyitdm:
ana gidersin eyitdi: Fet-i Mil atna giderven (5) nkim tara d Badd ehri
asesleri Serri dutdlar zindna iletdiler nkim irte old (6) an buyurdlar kim dgeler
bir kii eline aa ald ve elin aldurd kim ura eli hevda ald aaa inmedi (7)
eyitdiler kim: Nin urmazsn? Eyitdi: Bir pr arumda durur ve eydr kim: Urma. Elm
aaa inmez ki vuram (8) dir badlar grdiler ol pr Fet-i Mildr pes Serri
alvirdiler ve naildr kim bir gn Fetden d (9) ordlar elin demrci ocana sod
bir pre zm demr ard ol demri elinde dutd (10) ve eyitdi: d bu durur didi ve
naildr kim Fet eydr: Bir gn emrl- mminn Al dmde grdm eyitdm: (11)
baa gt vir. Eyitdi: Eger bay ise dervlere tevu eyle ve eger yosulsa baylara
tekebbrlik eyle (12) kim ayrlu olasn didi ve naildr kim Fet eydr: Bir gn
yrenlerile oturur idm bir yigit ier girdi (13) ve eyitdi: Y Fet sen bilr misin kim
arb kiiler audur eyitdm: Evet. Eyitdi: mdi yarn feln (14) maalleye gelgil kim
ben anda olurven sen beni yuyasn auma oyasn didi d gitdi yarndas (15)
durdum ol didgi maalleye vardum grdm kim yigit cn smarlam, kend elmile
yudum (16) ve namzn ldum ve defn eyledm durdum kim gidem ol yigit sin iinden
eydr : XeM v U u (17) p$uF * bM
yan eydr: eger benm
Tar atnda menziletm olursa bunu ivan saa (122-b) (1) idem dir ve naildr kim
Fet Miln olancular vard bii da bir kilme arar (2) yaturd ve kend alard
ve eydr idi: orarven kim bu benm aladuum riy mdur ve il mdur ve naildr
kim: (3) Bir kez Fet ddi bir drna d an revn old. Fet gleridi eyitdiler: Neye
glersin? Eydr: Bu benm gldgm (4) kr yirine geer ve eger yzm yrtarsam5
ikyet gibi olur mzd olmaz didi ve naildr kim: Bir gn bir kii (5) Fete nesne
gtrdi eyitdi: Dilimden gelen nesneyi gir dndricek a virdgin reddeylemi gibi
olur didi. (6) und bir aesin ald alann gir virdi ve naildr kim Fet eyitdi: Otuz
abdllarla obet eyledm (7) dkelisi baa didiler kim ala armal ve olanla
obet eylemegil ve amdan ol adar yigil kim a- (8) ldan lmeyesin ve eyitdi: y
yrenler ayrunu amn ve suvn keserler ise lr mi? didi. Eyitdiler: (9) lr. Fet
eyitdi: Girek didz her kim glinden ilmi ve ikmeti ve meyi szleri keserse ol
(10) gl lr ve eyitdi: Marifet ehli oldur kim sz sylerse Tarya syleye ve n
amel eyleye Tarya (11) eyleye ve n nesne isteye Tardan isteye ve her kim dkeli
ide Tar itiyr eyleye l-cerim a dostl (12) anu atnda berkiye ve eydr: Her
kim Tary seve Tardan artu nesneyi a anu klinden ara (13) ve nkim Fet
dnyadan gitti bir ulu an dinde grdi ord kim: Tar senile ne ld baa ord
(14) ve eyitdi: Nin bunca alardu eyitdm: Gnhlarum zrinden eyitdi: Y Fet
5
m: yrtArsAm.
17
ben ol firiteye buyurdum (15) idi kim sen yazularu yazayd her dem aladuu
grdm yazma diridm. Rametullhi aleyh vel-er (16) n ey-i kebr n imm ar n zamn ve n rkn-i cihn n vel-yi ubbe-i tevr-yi ub- vat Amed-i
r rametullhi aleyh (17) yigne vat idi ve dkeli ulm iinde lim idi ve
arat iinde l szleri vard ve ay day (123-a) (1) iinde muteber idi
ve rivyet ve adi iinde mutedyd ve zamnesi ehli dkeli aa rc ider- (2) leridi.
Ve m ulularndan idi ve cmle dillerde mamd idi ve dkeli gllerde mabbd ve
Sleymn- Drn mrdi (3) idi. Cneyd anu anda eydp durur kim: Amed
m reyndur dir ve Sfyn ile o obet olup dururd. (4) Ve ol evvel linde ilm
omaa mel idi o dridi t ilmi kemline irrdi. Andan ora bir gn kitb- (5)
lar hep dirrdi deize brad ve eyitdi: imdiye degin ilme mel idm andan gir
amele mel olayn (6) didi, imdiye degin le meldm andan gir le mel
olayn didi ve naildr kim: Sleymn- Drn (7) Amed eyi idi avl eyleyp
dururd kim Amed hergiz szine mulefet eylemeye bir gn Sleymn szlere (8)
alup dururd Amed eyitdi: Tennr yandurmlar ne buyurursz? ey cevb virmedi,
Amed bu szi kez (9) eyitdi: Bu kez Sleymn eyitdi: Var anda otur didi. Amed
vard zm tennra girdi oturd, bir demden ora (10) ey kend line geldi,
Amedi varu gr didi ol benmle avl eyleyp durur szne mulefet eylemeye
imdi ol tennra girp durur didi. Vardlar grdiler kim Amed tennra girmi oturur bir
l gynmemi. (12) Ve naildr kim: Amed bir gice dinde grdi kim bir grkl
yzl ri geldi atnda oturd Amed eyitdi: (13) Ne grkl yz var. ri eyitdi: Dn
gice sen alap orusndan aladu idi ol ya (14) aldlar benm yzme drtdiler yle
grkl oldum didi. Amed szleridr eydr: Her kim yazularna diliyile tevbe (15) ide
ve gl ile pemn olsa ol tevbe degldr dir. Ve eydr: Tevbe oldur kim Tardan
gele yosa tevbeye (16) aru varma ol adar degldr ve eydr: Her kim tevbe eyleye
at opa, atden zhidlik opa, (17) zhidlikden d opa tevekkl opa,
tevekklden tevd opa, tevdden marifet opa, marifetden avf (123-b) (1) opa ve
rec opa, nkim bu aletler sl ola aa ly ola ve eydr kim: Ol Tarya rif
ola (2) Tardan orar ola ve eydr: Rec avf ehlin uvvetidr ve eydr: Her kim
gl dili ile dnyya (3) naar la a Tal zhd nrn anu gnliden gidere ve
eydr: Bu dny bir mezbele bigidr ve itler (4) dirildgi yirdr her kim aa megl ola
itden kemter ola ve eydr: Ere afletden yavuzra nesne (5) yodur. Peymberlere
lm ge geldi. Tar ikrinden kesilr diy ve eydr: Tar sevmek Tarnun atin
(6) sevmekdr ve eydr: H dell yodur Tary bilme[ge ...] zir Tary yine
Taryla bildiler. (7) Her kim al beni sevsn diy at eyledi irse irk getrmek
gibidr ve her kim Tar beni sevsn diy (8) at la dilemez kim anu at
kimse gre rametullhi aleyh vel-er n slik-i revn psbn- (9) dergh n
muttaarrf- ariat n mtevvekil-i aat n [mu]ibb-i fetv-y seciyye-i Amed-i
araviyye rametul-lhi aleyh (10) orasan meyilerin muteberi idi arat ve
akat iinde kmil idi marfet tevd iinde (11) mil idi. Ve dkeli yife
glinde mabb ve mablidi ve ab-i tenf idi ve anu bigi mrdi vard (12)
cmlesi hev yzinde uarlar idi ve seccdelerin su stine braup at lurlard,
evvel ol tim-i (13) Aamm mrdi idi ve Eb Trb ile o obet eylemi idi ve Eb
af grmiidi. Bir gn Eb afa ordlar (14) kim: Bu yifede kimi grd? Eyitdi:
Amed-i araviyyeden yce himmetlrek ve dra grmedm didi. (15) Eger
olmayad ftvvet ve mrvvet olmayad. Ve Amed onlar siphiler onlar bigiyidi
ve Fma (16) kim anu avratyd Bel pdih zyd bir gn ol z tevbe eyledi
kim Amedden artu kiiye varmaya, (17) Amede kii viribidi beni al didi Amed abl
itmedi bu kez z yine aber viribidi ve eyitdi: y Amed ben seni (124-a) (1) yola
rc anurdum sen od yol urucuymsn didi bu kez bu sz Amede opd zu
18
atasna (2) kii viribidi. Fmay ellla diledi atas zn dzdi teberrk resmince
Amede viribidi nkim Amed (3) atna geldi Amede dni iinde yardmc old ve
dny iini terk eyledi ve ibdete yavla mel old, (4) Byezid Bestmye
ziyrete vard Fma da bile vard. nkim Byezid obetine iridiler, Fma (5)
nibn yzinden giderdi Byezid ile kstne geleciler eyledi Amed mtaayyir
old eyitdi: y Fma (6) Byezdile kstl eylemek edeb degldr didi. Fma
eyitdi: Sen baa marem-i abiatsn (7) Byezid baa marem-i aratdur didi. Ben
senden hevya irerven ve Byezidden aa irerven didi. Byezid (8) benden b-niyz
ve sen benden cet vardur didi. Bir gn Byezid gzi Fmanu eline degdi
(9) grdi kim nalanmd Byezid eyitdi: Y Fma el nin naludur? Fma:
Y Byezid imdiye degin (10) elm nasn gzetmezid senile kst idm imdi
elm nasn grd ayru senile kstl (11) eylemezven didi. Benm
kstlum sebebi ol idi kim sen eyitd idi: Benm atumda avratlarla dvr
berberdr did (12) idi. Byezid acl old andan ora Amed ve Fma yine
Nibura geldiler. Yay bn-i Mu da (13) Nibura geldi. Bele gideridi, Amed
an onulama istedi Famaya eyitdi: Bua ne adar nesne gerekdr? (14) Fma
eyitdi: Bunca sr ve bunca oyn ve bunca av, bu adar mm ve yigirmi eek gerek
didi. (15) Amed eyitdi: Eegi nidersin? Eyitdi: Bunu gibi kii onulayca maalle
itlerin da bile onulama gerek didi. (16) Ftvvet iinde Fma unu gibi idi kim
Byezid eydr: Her kim dilerse kim avrat onnda er gre (17) Fmay grsn didi.
Ve naildr kim bir vel eydr: Amedi bir gn grdm kim altun alya6 binmi hev
(124-b) (1) yzinde gideridi ve firitehler ol aly altun zencrlerile ekerleridi.
Eyitdm: Y Amed bu mertebeyile ana gider- (2) sin? didm. Eyitdi: Fuln azze
ziyrete giderin. Ben eyitdm: Bu mertebe kim sen vardur ol saa ziyrete (3) nin
gelmez? Eyitdi: Ben bu mertebeyi ziyrete varmala buldum didi eger ol baa geleydi
bu mertebe anu olayd (4) didi. Ve naildr kim: Bir kez bir derv Amede onu old
ol gice yitmi mm yandurd eyitdi: Eger (5) ain yandurursa bir mm yiter
tammdur. Amed eyitdi: Var her ans a in degldr syindr. (6) Derv ol
gice uyla oprala dridi birisin syindrimedi irte olca Amed nitd? didi. (7)
Eyitdi: Aceb aldum didi. Amed eyitdi: Duru gel acyib gresin didi. kisi duru
geldiler bir kiliseye (8) vardlar grdiler kim bir blk ruhbnlar oturur Amed da
gedi oturd n getrdiler Amed inde (9) odlar yigil didiler, Amed eyitdi: Tar
dost Tar dmenin amn nie yirm, didi. Ruhbnlar (10) eyitdiler: Bize mn
ara l. ey inde dkeli mn getrdiler ve mslmn oldlar ve bunlaru (11)
yitmi amlar vard anlar da mslmn oldlar. Amed ol gice dinde grdi kim
a Tal eydr: (12) Y Amed bizmn yitmi mm yandurdu ve biz da
senn yitmi glde mn (13) nrn yandurdu Amed-i araviyye nrlardur.
Eydr: Her kim dervlere imet eyleye a Tal (14) aa drl bayi vire:
Evvel sevet ikinci ey ul nci tevu ve eydr: Her kim (15) dilerse ki Tar
anula ola ol ddlarile obet eylesn nie urn iinde buyurur: uu (16) sUB l (IX-119). Ve eydr: Her kim abr ide ve abr itdgi zerine abr ide
ddlar derecesin (17) bula ve eydr: abr bel odnu uvdur ve r rifler
sdur ve marifet oldur kim Tary glile (125-a) (1) sevesin ve dilile ikr
idesin ve aldan kesilesin. Ve eydr: Maabbet nin oldur kim kendzi dnyede (2)
arb bile geri kim avmi ve am odur. Ve eydr: deme h afletden at uyu
yodur ve ehvetden (3) at icb yodur ve eger aflet yomssa ehvet rzs
olmayad. Ve eydr: Tamm ull zd- (4) ldur ve bir kez Amed atnda bu yeti
odlar kim: * v dH (51:50) Eydr: Tardn yaa ama faradur (5)
6
m: araba.
19
didi. Ve n Amed dnydan gitdi altm bi ae borc ald kim dervlere alm
yidrmi imi (6) nez linde ala mnct eyledi eyitdi: lh n beni alursn
borcum deyip al didi, (7) ben borlularum atnda dutu bigiven didi. ey nez linde
yaturken apuya bir oca geldi Amed (8) borllarn ru didi. Dkelisi geldiler
borcn dedi andan cn smarlad rametullhi aleyh vel-er (9) n mbriz-i saff bel vn merd-i meydn- an n ferd-i eyvn- av n mua- a- vel
Eb Turb- (10) Na rametullhi aleyh velyet-i bdiyesin seyyh ve far
deizin mell idi. Ve meyi ulularndan idi. (11) Ve orasan oprandan idi ve
mchede ve tav iinde a bit eyleyp durur ve iret kemlt (12) iinde
l nefsli ve o yllar ba yastua ve arasn tekyeye omad idi. Ve naildr kim:
arem (13) iinde bir kez ban secdeye od gzine uyu geldi bir blk riler geldiler
kendlerin eye ar ldlar, (14) eyitdiler kim: Bizi abl eyle. ey eyitdi kim: Baa
imdi siz apuuz yodur. riler eyitdiler: Y ey (15) nin bizi abl itmezsin?
Uma rileri bizm baumuza aalar abl olmaduuz diy. Rvn (16) bunlara
cevb virdi: Yarn ey uma iinde uld tatna otura ol vatin sizi abl ide (17)
didi kim eye ull idersiz didi. Ve naildr kim bn-i Cell eydr: yz meyi
yzin grdm Eb Turbdan ulura (125-b) (1) grmedm didi. bn-i Cell eydr: Bir
gn Eb Turb Mekkede grdm bezi grklyidi ben eyitdm: am ne vatin yid
(2) eyitdi: Kfe ehrinde yidmidi didi. Ve naildr kim: aan kim bir mrdinde yavuz
i grse mrdine nesne dimezidi (3) kendsi tevbe ideridi. Ol da bu belya benm
mden ddi diridi. Derl a Tal ol mrde (4) aliyyet rzi lurd. Ve
naildr kim: Eb Turb bir kez beriyye iinde gideridi gli issi etmek (5) ve yumurda
rzlad, ittifa yle ddi kim yol azd ve bir kye urad grdi kim alebe iderler
nkim eyi (6) grdiler dutdlar bizm umamuz oralanup durur didiler sen aldu
didiler, eye ikence virdiler, iki yz aa (7) vurdlar, aralarnda bir kii Eb Turb
grdi bildi ve eyitdi: Bua Eb Turb dirler meyi ulusdur nin (8) bu edebszligi
bua itdz didi ol avm pemn oldlar r dilediler teessf yirleridi ve ayana (9)
dp sularn dilerleridi. Eb Turb eyitdi: y avm, ben buna yldur rz ideridm
(10) kim bunu gibi bir olua iridm didi. Ve ol kii kim eyi bildiyidi evine iletdi.
ine issi etmekile (11) yumurda getrdi ey bun gricek htifden bir vz iitdi kim:
y Eb Turb b*2 vU bF q (12) yan eydr: Yigil diledgi iki yz aa
yidgden ora ve her kez kim rz idesin iki yz aa (13) ekl andan rz eylegil
didi. Ve naildr kim: Bir gn ey icz beriyyesinde gideridm dir, bir apara yz(14) l dem grdm dir, bir minreden da uzun idi glm andan rkdi ben eyitdm:
Dv misin vey per (15) misin? Eyitdi: Sen da mslmn msn vey kfir misin?
Eyitdm: Mslmnum. Eyitdi: Tardan artu (16) kiiden ormayadu didi ve yib
old. Ve naildr kim: Eb Turb eydr: Bir kez yrenlerile Kabeye giderleridi. (17)
Beriyye iinde yrenleri eyitdi: Y ey yavla susadu. ey bir kez ayan yire ad
bir byk bar d. (126-a) (1) Yrenler eyitdi: Bir ap da olsa. ey elin und
yirden bir sra maraba ard bunlara virdi, su idiler (2) marabay Kabeye degin bile
iletdiler. Eb Turb szleridr eydr: nesneyi seversiz i da siz (3) degldr.
Evvel cn seversiz cn Tarnudur, ikinci ml seversiz ml vereelerdr, nci
dnyy (4) seversiz, o i elzden alrlar didi ve eydr: ki nesne istersiz ele
girmez: dl ve rat. (5) Bu ikisi umada ele girr anca. Ve eydr: On yidi
dereceye irimeyince aa irimeyesiz. On yidin (6) evveli tevekkldr. Tevekkl
oldur kim glini aa balaya eger nesne virrse kr ide ve eger virmezse (7) abr
ide ve eydr: Uyanu gl oldur kim anu iinde adan artu nesne olmaya ve eydr:
Fikr- (8) zi sanu kim dkeli nesne fikrden opar ve eydr: Her kim kim endesi
drst ola alan efl- (9) leri hep drst ola. aat bayl oldur kim cetsz olasn
kend milden ve aat (10) yosull oldur kim mutc olasn kend mile. Ve
20
naildr kim bir kii eye eyitdi: H cet var (11) mdur? Eyitdi: Benm saa ve
sen mile cetm yodur didi. Ol kii eyitdi baa o cet yodur Tarya
(12) da cet yo mdur? dedi. Eyitdi: Ben r mamnda r olan kiiye cet
ne ie gelr ve eydr: (13) Far oldur kim anu uvveti ol ola kim bula ve on ol ola kim
avretin rte ve evi ol ola kim ba sndura. Ve naildr kim: Anu lmi Bara
yazsnda old. Ol licek atnda kimse yom. (15) o yllardan ora kim Eb Turb
yle yzin bleye dndrmi ve asn ayanm ve cn (16) virmi ve urum ve
bir elinden bardan omadu ve h cnaver anu yresine yrenmedk. (17) Ve hem
ad iinde gelp durur kim veller teni rimez cnaverler andan aarlar ve bunlar
lmezler (126-b) (1) bir evden bir eve girrler rametullhi aleyh vel-er n em-i
rava-i r n noa-i Kabe-i rec n (2) n- ay ve n vi-i aly
n mrd-i murd Yay bin Mu rametullhi aleyh laf-i rzgr ve7 (3) ve
acebe grkl ul ve redd ev ve - lib idi. Ve maabbet ve arat madeni
idi. Ve l-himmet (4) idi ve dergha kstd ve anu van iidene opard ve aa
Yay Vi dirleridi ve ilm amel (5) iinde adem berkitmidi ve aya ve
mchedeye ve mhedeye mnendi yod. Ve ib-i tanf idi (6) ve szleri
mevzn idi ve nefesi mbrek ve kerem idi. Ve meyiler eydp durur kim a szl
kii isterlerse (7) Yay bin Mudur dirleridi ve meyiler eydr kim: ki Yay
vardur birisi peymberdr ve birisi vel- (8) dr. Yay peymber peymberler
gzdesi idi ve Yay bin Mu da veller gzdesi idi. Evvel (9) kii kim
alfelerden ora minbere ad uld. Ve naildr kim Yay bir gn minbere d drt
(10) yz kii anda r idi birez drt yaa bad va eylemedi minberden gir indi ve
eyitdi kim: Ben (11) minbere bir kiiden tr dumd ol bunda yodur didi ve
naildr kim Yaynu bir arnda (12) vard. Mekkeye vard anda mcavir oldyd,
Yay biti yazd ve eyitdi: Benm dilegm var i da (13) l old bir dilegm
da ald imdi du l kim ol da l ola didi. Evvel dilegm old kim areme (14)
gelem, ikinci dilegm old kim Tar baa bir muvf dim vereydi elme girdi,
nci dilegm oldur kim seni (15) lmedin grem inallah ol da miyesser ola didi.
Yaya cevab virdi kim aremden artu yirde (16) Tar bulmaa yaramaz m? Er oldur
kim ne yirde olursa Taryla ola gerekise mescidde olsun gerekise kilisede (17) olsun.
Ve da did kim: Muvf himetkr elme girdi madml a fatdur, diml
(127-a) (1) ul fatdur, imdi ul kim a fatn isteye firavnldur didi ve da eyitd
kim benm rzm sensin (2) eger sen Tardan aber varmssa ala yle
olaydu kim h arda saca yir almayayd (3) eger an buldu ise beni nidersin?
didi ve naildr kim: Bir kez Yay bir dostna nme yazd eyitdi kim: Bu (4) dny
bir ddr ve iret uyanmaldur ve her kim dinde grse kim alar tabri oldur kim
(5) gle d ola imdi sen dny uyusnda alal t iret uyanulunda glesin didi
ve naildr kim: (6) Yaynu bir z vard anasna eyitdi kim: Baa fuln nesne
gerek anas eyitdi: Tardan dile. (7) z eyitdi: Ben utanurven kim nefsmn nesne
dileyem didi ne kimsen virrse yine ol virdgi- (8) dr didi ve naildr kim: Yay
ardayla bir ky yanndan geeridi arda eyitdi: Ne o ky olur (9) bu didi. Yay
eyitdi: Bundan yigrek ol kiin glidr kim bu kyden fridr didi (10) ve naildr
kim Yayy bir gn davete rdlar. Yay yiyesi az yiridi davet issi olca ider
(11) kim biy diy eyitdi: U 2 VeN UM* UFB VdI p* yan
senden am (12) getrmek bizden tenmz ar dutma ve naildr kim: bir kez
Yaynu inde bir mm yandurdlard (13) yil urd syindrdi, Yay an grdi
alamaa balad. Eyitdiler: Nin alarsn bu dem yine yanduralum (14) didiler. Eyitdi:
Ben anun alamazven mn mmlarn ve tevd erlarn kim gllerde
7
m: ve mkerrer.
21
yandurmlardur (15) eger an syindrrlerse biz nidevz diridi, alard ve naildr

kim: Bir gn bir kii anu (16) atnda eyitdi: Bu dnya melekl-mevt ile bir abbeye
degmez didi. Yay eyitdi: Melekl-mevt olmasayd (17) bu dnye bir abbeye
degmezidi. Eyitdiler: Nite eyitdi: Melekl-mevt dost dosta urur. Yay eydr: (127-b)
(1) Her kim a kulln seve dkeli nesne an seve ve her kim kim ala gzi ve
gli ren ola dkeli al an grmek ile (2) ren ve eydr: Ol adar kim sen adan
orarsn al da senden ol adar orar ve eydr: Ol (3) adar kim a seversin
a da seni ol adar sever ve her utana Tardan at ldunda Tar (4) da utana
senden ab idmege ve atnda ve eydr: ul ays nedemdr ve Tar ays
keremdr (5) ve her kim gnh ide dururken Tardan orup ol gnh terk iderse
uma anu mam old ve eydr: (6) Ey amelden ey gmn opar, yavuz
amelden yavuz gmn opar ve eydr: Mabn ol kii kim kend gi yiterken (7)
at lmaya ve eydr: Yaluzl dlar rzsdr ve eydr: alet evliy
fatdur: (8) Evvel her ide Tarya itimd eylemek, ikinci Tardan artudan b-niyz
olma, nci anat (9) eylemek ve eydr: Eger lmi bir abaa oyalar bzrda
atalar idi iretin seven ilk an alayd ve eydr: (10) Dnye beglerine ullar ve
bedbatlar aparlar ve iret ehline nk-batlar ve ebrrlar apar ve eydr: li kii
(11) oldur kim anda drl alet ola: Evvel oldur kim baylara naat gziyile baa
ased gziyile (12) bamaya, ikinci yosullara efat gziyile kibir gziyile bamaya,
nci mslmnlar ayllerine ve avratna (13) ynet gziyile baa ehvet gziyile
bamaya ve her kim nkeriyile bay ise heme baydur ve her kim kend (14) kesbiyile
baydur heme yosuldur ve eyitdi: Sbnallh ul gnh eyler utanmaz Tar grr
(15) utanur. Tar eydr: Ol gnh kim seni orulu eyleye yigrek severven ol atden
kim seni or- (16) usuz eyleye. Ve eydr: Her kim Tary dost dutar nefsin dmen
dutar ve eydr: Mminlik nin (17) dr: Eger a degrmesse ziyn da
degrmeye ve eger eylgin sylemezse (128-a) (1) br mesvisin da sylemeye. Ve
eydr: Eyledr ol kii kim amu amelin ileye uma uma. Ve eydr: (2) Bir gnh
kim tevbe ldundan ora ide ol yavuzdur yitmi gnhdan tevbeden din ideridi. (3)
Eydr: Mmin gnh oruyla md arasnda dilk gibi kim iki arslan arasnda ola
eydr: (4) aceblerm ol kii kim amdan perhz ider astal orusndan ve eydr:
Tarnu keremi (5) amu yaratmada artudur uma yaratdundan anun kim eger
amu orus olmayad kimse (6) at lmayayd eydr: dny istifl evidr ve
iret oru yirdr, ul bu ikisinin arasnda (7) mteayyirdr amul m olaven veya
umal m olaven diyi eydr: Bu dny evvelden t irine (8) degin iret bir
sati guasna degmez. Pes eyledr ol kii kim dkeli mrini ua iinde (9) gere
eydr: Bu dny eyn dkkndur zinhr ol dkkndan nesne alma kim yiter gir
olur. (10) Ve eydr: Dnye eyn scisidr her kim ol sciden esriye irinde
mamrln zametin eke (11) ve eydr: Dnye bir bezenmi gelincikdr ve anu eri
nefsine uyandur ve eydr: Dny dedikleri sert--ser (12) ua ve endedr ve
iretde abdur ve eydr: Dnye azanma orldur ve iret azanma (13)
azzldur. Eyledr ol kii kim azzl oya orl isteye ve eydr: iller dny
istedgi (14) chiller dny terk itdginden yigrekdr ve eydr: y dny ehli siz
sarylaruuz, ar (15) ve kklerz srevdr ve tekebbrligz didr ve
mluuz rndr ve snacauz (16) Nemrd ve firavndr, ortauzda bir Amed
olsa nola ve eydr: Dnye isteyici maiyet (17) orl iindedr ve iret isteyici
at azzlndadur ve Tar isteyici heme (128-b) (1) ru rat iindedr ve her
kim kim tevekkli ekskdr dni da ekskdr ve eydr: Her kim saa (2) tekebbrlik
ider mlile sen da aa tekebbrlik eylemek tevudur. Ve eydr: Mrde nesne
gerek (3) snaca adarnca ev ve kifyet adarnca dnylk ve bir pe kim andan
yiye ill anu evi alvet ve kifyet (4) tevekkl pesi at olsa da yigrekdr ve
22
eydr: aan kim mrd yiyesi o yiye firite- (5) ler anun alaurlar ve eydr: Her
kim o yiye tz ola kim ehvet odna yana ve eydr: dem (6) olnu teninde bi
endm vardur erden, ol endmlar dkeli eyn elindedr aan kim de- (7) m
karn a ola endmlar elinden al virr ve eydr: Al bir amdur kim Tar
lar (8) andan odur eydr: Al bir eridr kim eyn erisin sr ve or ve eydr:
Mrde riy- (9) etdr nyibe tecribedr ve zhidlere siysetdr ve eydr: Tarya
snurven ol zhidlerden (10) kim baylar tam ile mideleri olu ola ve eydr: Zhid
ve mt ve vl mulecesi tevekkldr ve eydr: (11) n grdk kim az amel ile
iret ider bil kim ol vardur ve n grdk kim er yetile iret (12) ider bil kim anu
ari abdllar aridr ve n grdk kim er ireti ldr (13) bil kim anu ari
maabbet aridr ve n grdk kim er ikre megldr belkim ol rifler (14)
aridr ve eydr: Er gli irete yirde meyl ider; mescidde ve alvetde ve
gristanda. (15) Ve eydr: Mrd kimile otura? Eydr: Bir kii ile otura kim a Tar
ikrinden ymaya eydr: Bir ardal (16) dnesince dostl yigrekdr yitmi yllk
ibdetden kim dostsuzl ola eydr: Amellere mutc- (17) dur alete ilm ve
niyet ve ila ve eydr man nesnedr: avf ve rec ve maabbetdr. (129-a) (1)
G gtrmekdr t alap rs l ola ve umaa ly ola eydr: rif oldur kim
h alap (2) ikrinden aru nesne sevmeye ve eyitdi: avf bir aadur kim anu yimii
taarrudur ve gnh- (3) lardan ylnmadur ve libler ycerek menzili avfdur ve
vllaru ycerek menzili (4) aydur ve eydr: Her nesnen bezegi vardur ibdet
bezegi avfdur. Ve avf oldur kim ende- (5) si sa ola ve ev nin oldur kim
endmlarn ehvetden yasn ve eydr: at Tar (6) aznesidr anu kildi dudur
ve tevd nrdur ve irk nrdur tevd nr m- (7) min yazun kyindrr kl
eyler. Eydr: Zhd arfdr dr vNdr dur (8) dnye zinetin terk
eylemekdr, vN hevy terk eylemekdr, dnyy terk eylemekdr. Zhid (9)
oldur dnyy terk eylemeye ar ola aleb eylemekden. Ve eydr: Fevt olma lmden
da (10) atradur lm aldan kesilmekdr. Ve eydr: Ende eylemedin sz syleye
pemn ola (11) her kim szi ende idp syleye selmet ola. Ve eydr: Na
tevbesin nin dr: (12) Evvel az yimekdr orudan tr ve az uyumadur,
namzdan tr ve az sylemekdr (13) Tar ikrinden tr ve eydr: Tarnu afv
dkeli gnhlar yur, o anu rs nite (14) ola ve ordlar kim: Er tevekkle neyile
irer ol eyitdi: Ol vatin veklligin Tarya vire. (15) Eyitdiler: Zhd iinde bit-adem
kimdr? Eyitdi: Kim kim yani artu ola. Eyitdiler: Maabbet (16) nin nedr?
Eyitdi ol kim: Eylk ile artmaya ve cefyla eksilmeye, berik andan gt istedi eyitdi:
(17) abr it evvel ben kendmi gtleyeyin eger gt dutarsam saa da gt virem didi.
Eyitdiler: Bir blk (129-b) (1) avm sen aybet sylerler eyitdi: Eger Tar beni
yarlarsa anlaru szin baa h ziyn yodur, (2) eger yarlamazsa andan da
yiterven bunlar syler ve mnct iinde aydurd: lh benm mdm (3) saa
yazuluyiken yigrekdr andan kim yazusuz ola anun kim afv u kerem mdi vardur
ve yaz- (4) usuzlda arral vardur, ilh sen lufudan ve keremden idi.
Musyla Harna eyitd: Firavna (5) yuma syle did kim ol v* rJ
U diridi. Eyitdi: Sen lufu ve kerem (6) v* v U1 diyenile ne ola
diridi. lh benm mdm sen kereme alp durur yosa (7) benm yzm aral
odur. lh dnye iinde bir eski kilmm var an da kim dilerse dir itmeyeven (8)
ve sen kim bunca lem rametin oludur bu b-re bozulu ullardan nie dir
dutasn (9) sen lufudan ve keremden bizi marm idesin. lh sen diyp
durursun bir eylge on (10) eylk virem, imdi sen tevf birle mndan yigrek
eylk yodur ve sen ddrudan (11) ulu a yodur, ilh ddrudan marm
eylemegil, ilh dnyede ne virrse kfirlere virgil ve iretde (12) da baa ne
virrse mminlere baa sen dnyda ikr ve iretde ddru gerek, ilh
23
benm (13)amelmden tr senden orarven ve sen faludan tr md

dutarven, imdi sen (14) falu benden dir dutmal, yavuz amelmden tr baa
itb eylemegil kim ben aybluven (15) eski ayblu issindr. lh senden orarven
zr ulven ve saa md dutarven zr dvend- (16) sin ilh eger yarn gn baa
eydrlerse ne getrd? Eydrven kim: Ben dny yazularna bulamven eclet
(17) ve tarldan artu ne getrem. Ve naildr kim: Yaynu ehri iinde yz bi
direm borc vard. (130-a) (1) Hep dervlere ve flere yidrp durur idi. Ve almlular
ta iderleridi ve anu sebebinden gli melidi. Bir gice dinde peymberi
grdi kim eyitdi: Ey Yay sen gli ar dutmal durl orasana varl, ol yz bi
ae borcudan tr yz bi ae oyup dururlar didi. (4) Eyitdm: Y Reslallh
ol ne kiidr? Eyitdi: Nitekim sen de girdm sen anda varca (5) anu dine
da girem didi. nkim Yay uyudan uyand durd Nibura geldi ve minbere d
(6) va eyledi vadan ora eyitdi: y Nibur avmi ben bunda peymber
iretiyile geldm, dmde (7) baa eyitdi kim: Sen yz bi dirhem borcu bir kii
deyvire didi ol avmden bir kii eyitdi: (8) Ben r bi dirhem virem didi. Yay
eyitdi: Peymber szi ilf olmaya bir kii vire didi, anda borc (9) denmedi durd.
Hre ehrine vard minbere d va eyledi, va arasnda borcum baa icb (10) olur
yosa da o va ideydm didi. Bir gice peymberi dmde grdm baa eyitdi:
Sen borcu (11) bir kii deyvire didiyidi nkim bu szi didi Hre pdih z
anda r idi eyitdi: Yay ol gice (12) kim peymber sen de girdi benm
da dme girdiyidi ben eyitdm: Y Reslallh ben aa varayn (13) didm. Eyitdi:
Ol sana gele didi ben saa muntair idm kend hell mlumdan senn yz (14)
bi dirhem gizledmidi, getrdi Yayya virdi. Eyitdi: Benm sen katuda bir
cetm vardur gerek kim (15) ol cetm rev idesiz didi. Yay eyitdi: Ne cet
vardur? Eyitdi: Dilerven kim gne degin (16) va idesin. Yay anda gn va
eyitdi, evvelki gn on kii cn virdi, ikinci gn (17) yigirmi bi kii cn virdi, nci
gn r kii cn virdi, drdinci gn Yay Hre ehrinden (130-b) (1) d deve yki
ml bilesinde ve ol da bileydi. Oln eyn yoldan ard. Eyitdi: y atam (2) bu
ml iletr, borlularna virr, alann hep misknlere ledrr didi. Yay nkim (3)
telaf mamna iridi, gice anda yatd seer vatinde namz lup ba secdeye oyp
dururd, (4) ol bir ta gtrdi atas bana urd cn semirildi, gtrdiler an Nibra
getrdiler Muammara (5) gristnnda defn eylediler, rametullhi aleyh vel-er
n tr-i em-i baret ve n eh-bz- (6) arat n d- marifet vn mula- bnihyet n nr- er- revn h uc- Kirmn rametullhi aleyh (7)ahd
ulularndan idi ve rzigr muteimlerinden idi ve aat arat ayrlarndan idi
(8) ve yavla zrek ve firset issi idi ve o tanfleri vard ve pdih-zdidi ve bir
kitb (9) dzmi idi Mirtl-kem ad oymd ve o meyi yzi grm idi ve
Yay Bin Mu ve Eb (10) Turb ile ohbet eylemiidi ve ol siphiler geyecegin
geyridi ve ra geymezidi, Nibura geldi. (11) Eb af gibi kii aamet ile aa
aru vard, eyitdi: UF v X* U UI v b2 (12) yan aftn
altnda buldum kilm altnda istedgmi didi ne naildr kim: uc r yl hergiz
(13) uyumad uyus gelicek gzlerine uz oyard, gzlerinden an revn olurd, r
yldan (14) sora bir kez uyud, a Tal aretin dinde grdi ve eyitdi: y Br
udy seni uyusuzlda (15) isteridm uyu iinde buldum didi, eyitdi: y h
uc ol uyusuzl bereketindedr kim uyu (16) iinde grdk didi. Andan yatur uyur
old t ol kim yine ol di grem diy ve naildr kim: (17) h uc Kirmnin bir
ol vard, gksinde yal yazuyla Allh yazlup dururd nkim byidi (131-a) (1)
yigit old, yigitlik hevesi aa lib old, temya ve eve mel old ve rebb
almaa heves (2) eyledi vz laf idi rebb alard eydridi: Alard bir gice
arbtdan d irley ve rebb (3) ala gideridi. Bir kii aa eyitdi: Henz tevbe
24
vati olmad m? didi Trdan hidyet irip dururd (4) bu sz aa eer eyledi onn
yrtd ve rebb sd ve usl eyledi ve bir eve girdi r gn (5) nesne yimedi ve imedi
r gnden sora illeden d atas eytidi: Ne kim baa r yl iinde (6) l old idi
bua r gnde l old didi ve naildr kim: eyh bir z vard, (7) Kirmn
pdih diledi, ey baa gn mhlet vir dedi andan cevb virem dedi ey duru (8)
geldi, mescidlere ve nehlara vard, gezer idi t kim bir derv birle zn aa vire,
nci gn (9) bir yigit buld kim mescid iinde namz lurd, ey abr eyledi t ol
yigit namzdan fri (10) old, ey eyitdi: Ey oul h ev var mdur? Yigit eyitdi:
Yo. Eyitdi: H z alur msn? (11) Eyitdi: Baa z kim vire kim dnylkda aem
vardur anca didi. Eyitdi: aeyi birisin etmege (12) vir ve birisin ata vir ve birisin
havna vir, didi. olo sat zn aa virdi hem ol gice (13) teslm ld, ey z
nkim yigit atna girdi grdi kim bir barda stinde bir pre uru etmek durur (14) z
ord kim: Bu ne etmekdr? Eyitdi: Geen geceden ald idi z eyitdi: Dn rz viren
Tar bugn (15) virmeye mi didi kim etmegi yarna gizled? Atam baa eyitdi idi kim
seni bir tevekkl ehline virem. Bir kiiye virdi kim (16) rz in Tarsndan
utanmazm didi. h uc Kirmn szleridr eydr: limler chil (17) zerine
fal vardur, aan kim kendlerin grmeyeler, kendzin grr lim mertebesi kendzin
grmez childen kemterdr. (131-b) (1) Ve eydr: Vilyet ehlin da vilyeti vardur
mdmki kendzin grmeye ve aan kim vel kendzin (2) gre ve kendyi ikre
eyleye vilyeti gider almaz ve eydr: Far da bir srdur a srlarndan. Derv (3)
atnda emnetdr ve aan kim derv ol srr ikre ide iynet eylemi olur far
andan gider (4) ve eydr: d almeti dr: Evvel oldur kim dnynu ymeti anu
atnda opra adarnca (5) olmaya yan altun ve gmii opra yirine duta, ikinci
oldur kim alu gdigi ve sgdgi (6) anu atnda berber ola, ne gdklerine sevine
ve ne svdklerine yirine, nci oldur kim ehvet (7) iinden ara ve alla ond
ve d ola nitekim dnye ehli olua ddur ve avf (8) almeti da oldur kim Tar
ullna tarl itdginden ora durur ola ve rec nin (9) oldur kim yazuluven
diyp alap rametinden md kesmeye ve abr nin da dr: Evvel (10) Tarnu
asna r ola, ikinci linden kimseneye ikyet itmeye, nci niyetin oru (11)
duta ve gkek ul oldur kim kend zameti aldan kese ve al zametin gtre ve
eydr: (12) Her kim armdan gzin sana ve tenin ehvetden sana ve bn mamr
duta, ol kiiye eyn (13) kr lmaya ve naildr kim: Bir gn yrenlerine didi yalan
sylemek ve iynetli eylemek ve aybet (14) sylemek, b ne gerekise id, didi.
Bir kez aa ordlar kim: Nite geersin? Eyitdi: Ol kiin kim (15) anadn u anatlar
gibi rm olalar ve oda biryn eylemi olalar ne cetdr kim an (16) oralar ve
naildr kim: ce Al Strgn, h uc Kirmn trbesine geldi ziyret
eyledi, etmek (17) uladurd, bu kez mescide girdi ve ine am od ve eyitdi: lh
bir onu virip kim bu am yiyeyin (132-a) (1) didi. Ngh bir it geldi oca Al ite
didi ovd, h uc trbesinden bir vz iitdi kim (2) eydr: y ce Al
Tardan onu dilerid apuya geldi nin ovdu? Al derl duru geldi (3)
apudan d evre yaa ol iti maallelerde istedi, bir bucada buld, grdi kim yetr ol
yidgi (4) a gtrdi it ine od. Ol it aa h naar eylemedi, oca Al acl old, (5)
aftnlarn ard infa gedi. t eyitdi: y oca Ali eger h uc rmeti
olmayad (6) gred kim ne ilere urardu didi ve yib old, rametullhi aleyh
vel-er n ol mutekifi (7) aret dyim ol r u uU X 0 ol
fitb-i nihn n der ulmet-i b- (8) zindegn n h- bz- kevneyn ub- vat
Yusf- Hseyn rametullhi aleyh ulu meylerden (9) idi ve evliylar muaddimi
idi ve limler mkerremi idi ve cmle ulm iinde rste idi ve o (10) meyler
yzin grmiidi. Ve Eb Turbile obet idp durur idi. Sad arrz yrenle- (11)
rinden idi ve en-nn Mr mrdi idi ve o yaamd ve riyzet ve mchede
25
iinde yetidi. (12) Ve anu evveli linde tevbesi sebebi old kim bir gn ol arab
ablesine vard idi. Arab (13) begin z an grdi, old yavla ibcemlidi. Bir gice ol z furat buld durd, (14) Ysuf atna geldi, Ysuf an gricek
ditredi ve Tardan ord durd. Andan gitdi bir ayru (15) ableye vard. Bir gice ban
dizine oyup durur idi uyu ald. Dinde grdi kim bir b mam, (16) evresi ayr
ve emen orta yire bir tat kurmlar ol tatu stinde bir pdih oturmd. (17) Ve
yal onlular ol tatu yresinde otururlard. Ysuf- Hseyn bunlaru atna vard ve
sord kim: (132-b) (1) Siz kimlersiz? Eyitdiler: Bu tat stinde oturan Ysuf
peymberdr ve bu duranlar firitelerdr, Ysuf- Hseyine (2) giderler kim varalar an
greler ziyret ideler. Ben eyitdm: Ben kim olam kim baa ziyrete geleler didm
agladum (3) Ysuf peymber aleyhis-selm tatndan indi, ud ve elm ald tatna
gerdi ben eyitdm: y Tar peymberi ben kim olam kim benmle bu luflar
idersin? didm. ol sat kim ol pdih z kendzin saa cilve eyledi ve sen
Tardan ordu an terk eyled, a Tal baa eyitdi: Ba y Ysuf sen ol
Ysufsn ki Zel saa ad eyledi t ki dilegin viresin, benden ordu Zely (7)
terk eyled l-cerim seni rnd peymberlerden ldum, Ysuf Hseyn da Arab
p[d]ih zn terk eyledi (8) ve anu rsn od benm rm istedi imdi benm
izzetm an ben da an rnd vellerden (9) lam didi ve da eyitdi: Her
zamnda bir uub olur bu zamnu ub en-nn- Mrdr anu (10) atna varl.
Tar yle buyurd didi: Ysuf n uyudan uyand ev ve zev lib old (11) durd.
Mra vard kim andan isml-aam grene nkim en-nn mescidine irdi, en-nn
grdi selm virdi. (12) en-nn selmn ald gedi bir bucada oturd. Bir yl anda
durd at eyledi, zehresi yod kim (13) en-nna bir geleci ideydi. Bir yldan ora
en-nn eyitdi: Bu ne yigitdr? Eyitdiler: Ry ilminden geldi bir yl (14) yine oturd
ibdete mel old. Bir yldan ora en-nn eyitdi: Bu yigit neylemege geldi?
Eyitdiler: eye (15) ziyrete geldi. Bir yl yine gedi bu kez en-nn eyitdi: Bu
yigid ne ceti vardur? Ysuf eyitdi: (16) cetm isml-aamdur kim baa
grediviresin didi. Bir yl yine gedi h cevb virmedi bir yldan ora (17) bir anau
stin rtdi ve berk azn balad Ysuf eline virdi. Eyitdi: Nl rman gegil bu ana
(133-a) (1) fuln eye virgil didi ve ol saa ne kim dirise an yd dutl didi. Ysuf
ana ald Nl rma atna (2) geldi ana iinde nesne deprenr idi aceb nedr dey
ana azn ad iinde bir san varm (3) d ad. Ysuf mteayyir ald
glinde eyitdi: aceb yine en-nn atna m varayn vey eye mi (4) varayn didi.
liy en-nn buyurdu yire degin varayn didi. Nl rman gedi ey apusna
vard (5) selm virdi bo ana inde od ey an grdi tebessm eyledi eyitdi:
Meger sen en-nndan isml-aam (6) isted ve ol sen abursuzluu grdi san
saa virdi. Sen bir san alayumadu isml-aam (7) nie alayas didgi olur.
Ysuf cil old gir dndi en-nna geldi. en-nn eyitdi: Dn (8) gice Tardan yidi
kez destr diledm kim saa isml-aam gredem henz vati olmad m? didi. (9)
mdi yirne durl kend vilyete varl abr eylegil destr olnca didi. Ysuf eyitdi:
Br baa gt (10) vergil, en-nn eyitdi: gt virrven birisi ulu ve birisi miyne
ve birisi kiidr didi amm ulu (11) gt oldur kim: Ne kim yazdu ve odu yuyl
gidergil kim icbdan urtlasn didi eyitdi: Bun (12) idemeyeven, miyne gdm
oldur kim: Bini undasn ve benm adum kimseye dimeyesin ve eyitmeyesin kim benm
(13) eym i byledr ve yledr zr kendzi alm olasn eyitdi. Bun da
idemeyem. Ve kii (14) gdm oldur kim: ala naat viresin ve haa davet
lasn eyitdi: nallah bu ide- (15) bilem yine durd, Ry ehrine geldi ve anu al
uluyd. Ry avmi kll aa yz dutdlar, o meclisler (16) eylediler ve ala naat
virrdi bir nice avm anula mdde oldlar, meclisine kimse gelmez old. (17) Bir gn
geldi grdi kim meclisine kimse gelmedk, gir dnmek istedi bir ar eyitdi: Sen en-
26
nn ile bu aville mi (133-b) (1) eyled idi kim gir dnersin didi. Ysuf n bun iitdi
mteayyir old gerekise gelsnler ve gerekise gelmesnler (2) ain naat virrdi
elli yl bunu zerine gedi brhm avv anu mrdi idi ve anu li v old (3)
ve brhm avv anu obeti bereketinde l mertebeye irdi. Ve yle old kim
beriyyeyi azsuz ve bitisz geeridi (4) brhm bir gice baa eyitdiler kim: Ysufa eyit
sen srkmisin. Bu sz baa yavla at geldi eger bir a baa yklerlerdi bu szden
bir a gtrmek yigrek geleyidi. Bir gice yine eyitdiler: Var Ysufa eyit kim: (6) Sen
srkmisin. Duru geldm usl eyledm ve istifr ldum. nci gice at heybetile
didiler kim: Yan sz dutmaz msn var Ysufa eyti kim: Sen srkmisin. Eger
dimezse zam yirsin didiler. (8) Duru geldm ey mescidine geldm ayulu oldum
kim bu szi aa nie diyem diy. Grdm ey mirb (9) iinde oturm nkim gzi
baa dond baa eyitdi: Beyt bilr misin? Eyitdm: Bilrven. Bir beyt (10) eyitdm aa
o geldi bir aya stine duru geldi gzlerinden an ya revn old pes yzin bendin
(11) baa dutd ve eyitdi: Y brhm irte benm atumda urn odlar gzmden
bir are ya mad ve benm lm (12) ayrusmad. Bu bir beyt kim sen eyitd
gzlermden an ya revn old, imdi demler baa znd didkleri girek imi. Ve
hem sen dde grdg da girekdr kim srkmidr didiler. brhm (14) eydr:
n bu szi andan iitdm mteayyir aldum itidum drst old. Durdum beriyyeye
dum, ngh (15) r peymbere uradum eyitdi: Y brhm, Ysuf gizl zam
yiyp durur velkin anu mam illyyin- (16) dr didi. Ve eyitdi: a yolnda ol
adar drimek gerek kim eger redd da iderlerse anu mam (17) illyyinden
dmeye didi ve da eyitdi: Her kim bu yolda pdihldan derse vezrlikden
dmez. (134-a) (1) Ve naildr kim: Abdl-vid-i r revende idi. Atas ve anas
dyim anu ardnca yilerler idi ve an yavla (2) severleridi. Bir gn Ysuf meclisine
urad. Ysuf bu szi er iderdi kim: U HD* rU (3) rN U0u
yan Tar Tal ullarn or rur tamm anlar mutc bigi Abdl-vid
(4) n bu szi iitdi aftnlar brad nara urd, vard bir gristn dvrnda ba
aaa ald. (5) gn dnin gnin alu durd. Pes Ysufa dinde malm eylediler
kim VUM UA (6) yan iri ol tevbe eyleyen yigide dir. Ysuf eydr:
Uyandum evre yaa sekiritdm, Abdl-vidi (7) buldum ve ban aldurdum
baruma basdum gzin ad baa bad eyitdi: gndr kim seni baa viri- (8) birler
imdi mi gelrsin? didi ve cn virdi. Ve naildr kim: Nibur ehrinde bir bzirgn
vard bir grkl (9) arada aldyd, bi zla ve anu bir borlus vard ayru ehre
ad bzirgn anu ardnca (10) varma isteridi. Nibur iinde h kimsene
inanmazd kim arava anu atnda oya idi. ey (11) Eb Omn- ayra geldi bu
arava sen atudadur sz ben gir gelince didi. Eb Omn abl (12) eylemedi
pes bzirgn yalvard sen avmler atndadur sz didi. arava anu evine viribidi
(13) kendsi gitdi. Bir gn Eb Omnu gzi b-itiyr aravaa du old, arava
yet (14) bd. Eb Omn gli elden d. Anu eyi Eb af- addd idi,
ey an grdi eyitdi: (15) Ry ehrinde Ysuf- Hseyne varl didi. Derhl durd, Eb
Omn Ry ehrine vard Ysuf (16) ord. Eyitdiler: Sen o f kiisin ve al
ehlisin ol znddur, ol mlid atna (17) varma didiler. Bunca avratlar anu atnda
fesda varup durur aa varmal didiler. (134-b) (1) Eb Omn8 n bu szi iitdi dur
yine kend eyine geldi aberi didi. Eb af eyitdi: Ysuf- Hseyni grmek (2) [...]di
yine durd, Ry ehrine geldi ve Ysuf ord yine iler giden biter. Cevb virdiler
iitmedi (3) durd. ora ora Ysuf evine geldi grdi kim bir pr varur ve bir grkl olan
atnda oturm piyle ve bde (4) inde yatur. Eb Omn nr iler vard selm
virdi atnda oturd Ysuf- Hseyn maniye ald (5) o drl l szler didi, Eb
8
m: mkerrer
27
Omn ayrn ald eyitdi. y ey bu ne ldr ve ne vedr kim sen (6) dutmsn?
Eyitdi: bu oturan olan benm olum oldur kim urn gredrven ve bu bdiye ve
piyle kim grrsin (7) bardaum yodur bu ab bunda orven kim dilerse u ie didi.
Eb Omn eyitdi: y ce billhi (8) sen bun nin idersin? Eyitdi: Anun
iderven kim kimsene baa inanu ben atumda grkl arava (9) omaya didi. Eb
Omn anu ayana ddi dilegi anda l old. Ve naildr kim: Ysuf- Hseyn
gz- (10) leri pzl ana dnerdi uyusuzldan. Bir gn z ardana ordlar kim:
Anu deti nitedr? Eyitdi: (11) n yatsu namzn lur irteye degin bir ayan
stinde durur ne rku eyler ve ne scd eyler. Pes Ysuf- (12) dan ordlar kim: Sen
irteye degin bir ayan stinde dururmsn bu nice ibdetdr? dediler. Eyitdi: (13) n
fra namzn sizle lurven ve alvete girrven kim dn namzn lam elm
balarven irteye degin yle (14) dururven bir nesne gelr beni yle dutar durur nkim
irte namz vati gelr derven didi. Ve naildr kim (15) Ysuf eydr: ddlar nin
ikidr: Gizl at ve gizl dostl eylemek. Ve Tar atnda h (16) maabbetden
yigrek nesne yodur. Ve her kim Tary dost dutar anu ol al iinde artu (17)
olur. Ve eydr: Tevd oldur kim kend glini sr iinde yle bile kim tamm anu
inde durur bigi. (135-a) (1) Ve eydr: Her kim tevd ikrine ddi hergiz usuzlu
anmaya, zr a usuzlu yine adan (2) anar. Ve eydr: Azz nesne oldur kim
il o ola. Ve eydr: o yazularla a grsem yigrek- (3) dr bir erre riyyla
a grmekden. Ve eydr: yet ull oldur kim her alde anu ul olasn ve an
bilesin (4) ve andan artun bilmeyesin. Ve eydr: demler or oldur kim ama-dr
ola nitekim azzra anat (5) idendr. Ve nkim anu lmi geldi eyitdi: Br
dvend sen bilrsin kim sen alua gcm yitd- (6) gine naat eyledm
avl ile ve kend nefsme naat eyledm filile. mdi benm nefsm gnhn af
(7) naatna balal didi ve cn virdi . Rametullhi aleyh vel-er n dve-i
ricl n yaaa-i keml (8) n bid-i d n zhid-i n suln- evtd
ub- vat Eb af- addd rametullhi aleyh (9) meyi ulularndan ve
pdihlarndan idi ve a alfesi ve bu yife iinde andan ulura (10) yodur. Ve
riyet ve kermet ve ftvvet ve mrvvet iinde acyib uvveti vard. Ve kef
beyn (11) iinde yigne idi ve anu muallimi ve mlaini Tar idi. Ve Eb
Omn anu mrdi idi ve Amed-i (12) araviyye ile o obet idp durur idi. Ve
ol evvel linde bir aravaa olup (13) durur idi. Ve abur ve arr giderp durur
idi. Bir gn aa eyitdiler: Nibr ehrinde bir chd vardur (14) clu bilr sen ol
ii baarvirr didiler. Durd chd atna geldi ve avli (15) eydivirdi . Chd eyitdi:
r gn namz lmal ve Tar adn dile h getrmegil ve glden (16) ayr
niyyet endesin germegil t ben bir cl eyleyem sen dileg l ola didi.
Ebu af (17) eyle r gnden ora gir geldi. Chd lsm eyledi murd l
olmad yine durd chd atna geldi. (135-b) (1) Chd eyitdi: Bu i l olsa gerekidi
ill sen r gn iinde Tarya yarar bir i ileyp durursn yosa benm clum
a eyledgi yod didi. Eb af eyitdi: H bilmezven kim bu rk gn iinde (3) bir
ayrlu i iledm ill bir gn gice gideridm yol stinde bir a yaturd ayaum ile ol
a (4) rdum kimsen ayana donmasun didm. Chd eyitdi: Z-kereml Tar
kim sen varm ben seni (5) eyn iine yiterven ol seni ramn iine ulavuzlar
didi. Eb af nkim bu szi (6) iitdi cnna od ddi h ayus almad chd
iinden tevbe eyledi, dndi dkknna geldi (7) demrciligine mel old ve her gn bir
zl azanur idi, yosullara ve ul avratlara uladururd (8) ve her anda kim bir yetm
ve ksz greydi varurd, evlerin apusnda ae ord. Gideridi anlaru (9) aberi
olmazd ve kend yatsudan ora orucn aard ve emede tere tre yurlard. Varurd
ol (10) tere uvan direridi, etmegine at eyleridi. Bir gn bir gzsz bzr iinden
geeridi bu yeti od kim: (11) ReN uU U rN U0u*L U
28
U rN b (XLV-33) gli bua mel old. (12) Ve bir derd anu iine ddi
b-o old sa yirine elin oda sod bir pre zm demr (13) ard ve rs stine
od ve kirdleri an grdiler kim elinde zm demr dutard kird- (14) leri ol
demri dgdiler tamm eylediler bu kez eyitdiler kim tamm old Eb af
ayrnlndan yine alna (15) geldi, grdi kim tamm olm ve hem kirdleri da
arurlar kim: y std tamm old. Eb af (16) tamml gelecisin iidicek evi
lib old, dkknn yamaya virdi ve eyitdi: Nie kez diledm kim bu ii terk (17)
idem. demedm ve iden el dartmadum t i elin dartmaynca didi pes yzin aa
dutd ve riyet (136-a ) (1) ibdet lmaa mel old ve al iinden seildi ve
uzlet arasn dutd. Ve naildr kim on- (2) lnda ad orlard. Eb afa
didiler kim: Nin gelp ad dilemezsin? Ben otuz (3) yldur kim bir ad iitdm
henz anu amelin ilemedm da iidp nideyin didi. Eyitdiler kim: Nie addr?
(4) Eyitdi: Peymber aleyhis-selm eyitdi: MFU d dL
s 0 yan er mslmnl oldur kim (5) oldur kim9 terk eyleye, fyidesz nesneleri
ve naildr kim: Her vatin kim Eb af ma gelse ol szi (6) ord o szler
syleridi ve n m skin olayd yine szine gelridi ve naildr kim: Bir kez Eb
af (7) yrenler ile teferrce a bana dlar ve anda sze ddi, vati o old
ginden gedi kim eger (8) imdi bir oyun olsa, bu yrenlere biryn eylesem yidrsem
didi, derl bir geyicik adan indi, geldi ban (9) Eb af dizinde kod, ey geyik
eliyile urd ve hayrd, giyik ad gitdi, mrdleri eyitdiler: Bu ne ldr? (10) Eyitdi:
imdicek glmden gedi idi eger bize bir oyun olsa bu yrenlere yidrsem didmidi.
Bu geyicik (11) r geldi bildm kim murd l old mrdler eyitdiler: adan
diledk viribidi y nin yine odu? (12) Eyitdi: Siz bilmemisiz kim murd tamm
eylemek apudan ara omadur, eger a Tal Firavnu eylgin (13) dilermisse
anu murd in Nl rman revn eylemeyeydi ve ne kim murd var ise dnyede
virmeyeydi (14) didi ve naildr kim: Eb af bir gn geer idi bireg alayu ve zri
lu iler geldi ey eyitdi: Saa (15) ne geldi kim byle gynersin? Eyitdi: Bir eegm
vard, yavu vard, h andan artu dnyede nesnem yod (16) Eb af bir ayan yire
urd ve eyitdi: Sen izzet ve aamet an yirden ayaum (17) gtrmeyem
t bunu eegi yine gelmeyince didi, derl ol eek a geldi ve naildr kim: Eb
Omn (136-b) (1) eydr: Bir gn eyile bile evde otururdu bir dost adu eyitdk:
Kk ol da bile olayd didk (2) Eb af eyitdi: Eger kd olsa rua yazardu.
Ben eyitdm: Bunda kd vardur. Eyitdi: Ol kd (3) issi bzra d, eger varup
anda eceli irp lrse bu kd mir-oraya degir, didi. Biz ol (4) kda nie nesne
yazalum. Ve naildr kim: Eb Omn eydr: Bir gn eye eyitdm: Benm glm
yle (5) diler kim ala va idem didi. Bu sz zerine ne gtrd? didi. Ben eyitdm:
ala efat gtrdm. (6) Eyitdi: Sen efat al zerine ne adar ola? Ben
eyitdm: Eger a Tal beni mslmnlardan tr (7) amuya oyarsa ve ab
iderse rev dutarven didm. Eyitdi: aat aber yle midr? Eyitdm: (8) yledr.
Eyitdi: nkim mslmnlara gt virmek istersin evvel kend nefse gt virgil, (9)
andan mslmnlara gt virgil olmasun kim al sen vaua dirildgi seni ara
eyleye (10) didi. al sen hire baar, a sen bnua baar didi ve baa
va eylemege destr virdi. (11) Pes meclis eyledm ve minbere dum. Eb af da
anda r geldi ve bir bucada pinhn oturd. (12) Ve nkim va tamm eyledm
bir syil duru geldi, bir glek diledi ben glegm ardum, minber (13) stinden ol
syile virdm. Eb af bucadan a geldi, eyitdi: y keb (14) dML s
e yan iy yalanc in aaa minberden didi. Ben eyitdm: Ne yalan syledm?
Eyitdi: Sen (15) dididi kim: Benm efatm ala artudur. Kendzmden imdi sen
9
m: mkerrer
29
adaa vird blar murdn (16) kendze eyled abr eylemed kim ol mzdi
bir ayru mslmn alvirdi. Pes sen yalancsn minber yalanc- (17) lar yiri degldr
didi. Ve naildr kim: Bir gn bzr iinde gideridi bir kii anu ileyine geldi an
gricek (137-a) (1) ddi, al gitdi ve nkim gir kendye geldi. ordlar: Ne ldr ?
Eyitdi: Ol er grdm kim far libsn (2) geyp durur idi. Ve ben far libsn geyp
dururdum. ordum kim anu libsn aralar ve baa geyreler benm libsum (3)
aralar aa geyreler didi. Ve naildr kim bir gn Eb af eyitdi: Otuz yl idi kim
Tar Tal benm gzlerm (4) idi imdi ben Tar gzgsi oldum didi. Ve naildr
kim bir kez Eb afs acca gideridi, ey mm idi arab (5) dilin bilmezidi. Mrdler
biribirine sylediler, ayb ola kim orasanu eyi ubi arab dilin bilmeye (6) ve
tercmna mutc ola didiler. Ve nkim Badd ehrine yan geldiler Cneyd
mrdlerine buyurd (7) kim: Eb af- addd gelr aru varu didi. Mrdleri aru
vardlar Eb af ziyret ldlar. Eb af bunlarula feat birle syledi arab dili
birle Eb afu mrdleri (9) acebe aldlar ve nkim Badda girdi Cneydle
ziyretlediler ve Badd ulular dirildiler. (10) Bir kii aradan durd ftvvetden sul
eyledi. Eb af Cneyde iret eyledi kim sen (11) cevb vir. Cneyd eydr: Ftvvet
oldur kim varlu r idesin ve dile gelmeyesin. (12) Eb af eyitdi: Ftvvet oldur
kim inf viresin ve sen inf istemeyesin didi. (13) Cneyd yavla begendi ve eyitdi:
Eb afu fal vardur demler zerine didi. Ve naildr kim: (14) Eb af
mrdlerile am heybet ve edeb eyleridi. yle kim el balayup ayan durur- (15)
lard. Kimsenesin zehresi yod kim anu atnda sz syleyeleridi vey anu yzine
oru baa- (16) lard. Eb af sulnlar resmince oturmd Cneyd eyitdi: :s1
* p U1# (17) yan sen mrdleri edeblemisin sulnlar edebi
bigi. Eb af eyitdi: Henz nmen (137-b) (1) nvnn grdk, nmen
nvnndan bilmege yarar kim nme iinde ne vardur. Ve naildr kim: Bir gn (2)
Eb afs Cneyde eyitdi kim: Bir lmek zr-v ve birez elv buyur kim eyleyeler
didi. Cneyd bir cmerd (3) dost vard nesne cet olsa aa iret ideridi. Cneyd
aa iret eyledi, vard ol (4) buyurdularn ammla gtrtdi, amml gelriken bir
apuda birez dilendi nkim Eb afs (5) atna gtrdi. Cneyd eyitdi: Didgz
tamm old ne buyurursn? Eb afs eyitdi: Ol ammla eyd bu (6) a yine gtrsn
ol dilendgi apuya iletsn ve ol ev issine semirilsn didi. (7) amml a ve elvy
gtrdi bir mrdile ol apuya vard ki anda dilendiyidi. Mrd apuy ad, (8)
ierden bir a saallu pr d. Eydr: Eger zr-vyla elv getrdzse apuy
aarven (9) didi. Mrd aceb ald, ord kim bu ne ldr? Eyitdi: Dn gice
rumdan gediyidi. Ben eyitdm: (10) kime varayn yzm suyn dkeyin, Tarm
vire didm, ide virdi didi. Ve naildr kim: Eb afsu (11) bir mrdi vard yavla
edeblyidi. Ve her ne sz kim syleridi edebile syleridi. Nie kez Cneyd aa bad
(12) edebin ve dirligin begendi. Eb afsa eyitdi: Bu mrd aa lydur didi. Ve
Eb afs (13) eyitdi: On yidi yldur bu yigit bzm katumuzdadur ve on yidi bi nad
altun vard, hep (14) bizm yolumuza terk eyledi, on bi altun yine bor edindi an da
hep yidrdi, henz (15) zehresi yodur kim bize bir sz syleye sora didi. Ve naildr
kim: Eb afs Badddan d (16) yzin beriyyeye dndi, gideriken Eb Turb-
Naye urad grdi kim bir av kenrnda oturur. Eyitdi: (17) Bunda neylersin? Eb
Turb eyitdi: Susadum ill ilmile yan arasnda alup dururven, ilm lib (138-a)
(1) olursa sudan iem ve eger yan lib olursa gidem. Andan beriyyeye gedi kim
Mekkeye iridi. Bir blk misknlere (2) ve dervlere urad, diledi kim bunlara inm
eyleye vecd dutd ve nara urd ve bir a eline (3) ald eyitdi: lh sen izzet ve
aamet an senden isterem kim ibu misknlere (4) virem eger virmezse ibu
elmdeki ala mescid andllerin hep srven, didi. Fil-l (5) bir bzirgn bir kese
altun gtrdi ey inde od, ey ald dervlere ledrdi ve nkim (6) Eb af
30
accn tamm eyledi gir dndi, Badda geldi bu kez ey blye onu old ve bl
aa yavla (7) rmet ve izzet eyledi ve hergn drl drl amlar ve elvlar
birr idi Eb af eyitdi: Y bl (8) siz ariuuzda tekellf eylemek yodur didi.
onu yle dutma gerek kim ne geldgi ar gele ve ne gitdgi (9) belre didi ve
nkim bl Eb af gnderdi ittif ddi kim ey bl da Nibura geldi (10)
Eb af aa onulu eyledi. bln bilesinde r mrdi vard. Eb af rbir
mm yandurd (11) ve drl drl tamlar birir, bl eyitdi: Y Eb af sen
Badtda baa did idi kim tekellf (12) gerekmez bu ne tekellfdr didi. Eb af
eyitdi: Eger tekellf ise dur bu mmlar syndr didi. bl uru (13) geldi ne adar kim
dridi bir mm syndrdi, alann syndremedi. ey bl aceb ald, Eb af
eyitdi: (14) siz baa onu geldz, onu Tar viribir, ben da siz her birz n
birer mm yadurdum (15) ain ve bir mm da menmn yandurdum idi, a
syindrdk ol ain yanan mmlar syindr- (16) medk, pes bundan malmdur
kim a yandurdu er kimse syindrimez didi. Badd ehrinde (17) ne kim itd
ise menmn itd idi, l-cerim tekellf old ve ben ne kim itdm ise Tar in itdm
tekellf (138-b) (1) degldr didi. Eb afs szleridr eydr: Her kim kend eflini ve
avlini urn terzsyla (2) dartmaya mnf ola. Eyitdiler: Dnyy nin
dmen dutarsn? Eyitdi: Anun kim her sat demyi (3) gnha oyar ve Tardan
ra eyler tevbe da dnydan didiler eyitdi: lm da dnyededr. Eyitdiler: (4)
ull nedr? Eyitdi: Mlzim olmadur, ne kim saa buyurdlarsa ordlar kim
dervlik nedr? Eyitdi: (5) dervlik oldur kim kendzini a aretinde ciz ve
bre bile ve anu emrine mu ola ve eyitdiler: (6) Dostl nin nedr? Eyitdi:
Dosl nin oldur kim ol licek iret dostlar d ola yan (7) dnydan tecrd gide
eyitdiler: Vel oldur kim an Tardan artu kimse bilmeye ve kend da ala (8)
bildgin istemeye. Eyitdiler: il kimdr? Eyitdi: Oldur kim kend nefsinden all
isteye. (9) Eyitdiler: Bencil nedr? Eyitdi: Bencil oldur kim sr terk eyleye ve at
bencil oldur kim berik berikye eylk (10) itdgin istemeye. Eyitdiler kim: Cmerd
kimdr? Eyitdi: Cmerd oldur kim bir mslmn arda nabi (11) kend nabinden
muaddem duta dnyede ve iretde. Ve eyitdiler kim: Kerem nedr? Eyitdi: Kerem
oldur kim (12) dnyy dny ehline oya kend aa yz duta. Ve eydr her kim
kendzine ond ola tz ola (13) kim helk ola. Ve eydr: avf bir erdur gl
iinde ayr erri ol erla bilmege yarar. Ve eydr: (14) H kimsene far iinde
drst olmaya t almadan virmegi yig seve. Eydr: Her kim vire almaya ol (15) erdr
ve her kim vire ve ala ol buu erdr ve her kim ne vire ve ne ala ol h nesnedr. Her
kim degil lde (16) fal adan bile ol kii helk olmaya. Ve eydr: Yigrek nesne
amel ehline oldur kim murabetini salaya (17) Ve eydr: Her kim ev erbetinden
bir cra ie li batna dege, aylmaya ve li mfreat olmaya ilmile (139-a) (1)
murenet olmaya abl ile. Ve eydr: Kim dilerse kim anu gli mtavi ola li
obetinde olsun. Ve eydr: (2) tenler renl imetiledr ve canlar renl
istimet iledr. Ve eydr: Tav elli madur ve taavvuf (3) cmle edebdr. Ve
eydr: Her amel kim aa ly ola an senden alurlar ve saa an untdururlar. Ve
naildr kim (4) bir kii andan gt istedi eyitdi: Y sen bir apuya mlzm oll
kim dkeli apular saa ala ve sen (5) bir seyyide mlzm oll kim cmle sdtlar
ve ulular saa boyn vireler. Bir ulu eydr: Yigirmi yl Eb af ile (6) bile oldum
hergiz grmedm kim aflet ve kstl birle Tary ikr eyledgin ve ill hergiz kim
Tary (7) ideridi. urla ve aametile ikr iderdi. Ve aan kim ikr iderdi li
mteayyir olurd ve b- (8) olurd derdi. Ve al evresine erdi Slem vaiyyet
eylemi idi kim licek benm bam Eb af (9) ayanda o didi, rametullh
aleyh vel aer n yigne-i ymet n nin- melmet n pr-i erbb- (10) ev
n ey- ab- ev n mevzn- ebrz Amed-i aar rametullhi aleyh
31
veller ulu- (11) larndan idi vera v tav iinde mevf idi ve fh ve ads iinde
l mertebesi var idi. (12) ve am ib-naar idi ve mchedesi ve mumelesi
yet idi ve anu zleri yavla meir idi, (13) ve sfyn- evr mezhebin dutup
durur idi ve Eb Turb mrdi idi ve Abdullh- Mbrek pr idi. (14) ve kendzi
melmetl abl idp durur idi ve melmetli mezhebin Nibur iinde ol oyup
dururd, (15) ve ariat iinde mcehhid idi ve hib-cem ve mezheb idi ve bir nie
avm aa mtbeat eyleyp (16) dururd ve anlara ariler dirleridi ve tav iinde
unu bigi yet idi kim Nibur iinde anu (17) bir dost var idi, nez linde anu
ba ucnda otururd. nkim dnydan gitdi od er (139-b) (1) syindrdi.
Eyitdiler: Y ey bunu gibi vat iinde er nin syindrd? didiler. imdiye
degin (2) kendn idi imdiden gir mir-oralarudur didi. Anu aydnda otur a
rev degldr didi. (3) Ve naildr kim: Bir gn Nibur iinde gideridi, N cmerde
urad kim anu cmerdl merd. (4) Ve Niburu ayyrlar kmi altnda idi
nkim aa urad. Eyitdi: Y N cmerdl ne nesnedr? (5) Eyitdi: Benm
cmerdlum m orarsiz vey sen cmerdlu m sorarsiz? Eyitdi: kisin bile
sorarven. Eyitdi: (6) Benm cmerdlum oldur kim aftnlarum aram ve muraa
geyem, erat yoln dutam f olam ve al odndan (7) ol on iinde maiyetten
sanam. Ve sen cmerdlu oldur kim murai arasn t ki al saa (8)
aldanmaya, zr benm cmerdlum erat hirdr ve sen cmerdlu arati
bndur didi ve naildr kim: (9) n Ahmed ii ulu old ve szleri lem iinde
mnteir old. Nibur ulular geldiler ve eyittiler kim:Sen (10) minbere sa ve ala
va eylese gerek kim sen szler ala eer ide ve yavuz ilerden (11) ylanalar
didi, eyitti: Baa sz sylemek rev degldr eyittiler: Nin? Eyitti: Anun kim
benm glm dnyya (12) ve manb istemege megl old byle olca szm
fyide eylemez ve eer da itmez, evvel sz gerek kim (13) kend gline eer eyleye
andan ayru gllere eer eyleye nkim szine kendye eer ider ve ne ayrua (14)
eer ider an sylemek ilmi or dutmadur ve erat masaraya almadur ve sz
sylemek ol kiiye msellemdr (15) kim eger ol sylemezse dn fesda gider ve eger
syler dn ala gelr zr vi oldur kim sz (16) slm uvveti in syleye ve
a rs in syleye biz kend nefsmz n sylerz ve dny mala (17) in
sylerz didi. Amed-i ar szleridr eydr: ak ilmi yigrekdr al ilminden
yan alvetde (140-a) (1) ala mumele eylemek yigrekdr al iinde mumele
eylemekden. Eydr: Her kim muaa ola kend linden aber virmez (2) ve eydr:
Hi kimsen srrn f eylemegil, vcib oldur kim anu srr sen ide gizl ola ve
eydr: Her kim (3) dilerse kim srr gizl ola h kimsen srrn ikre eylemesn ve
eydr: Her kim bir aletde a refisn (4) bula zinhr andan ayru olmasun eyitdi:
Ben size gt virrven limler obetinde li olma chiller obetinden (5) ra
olu eydr: Her kim kend nefsini yigrek gre anu kibri Firavndan artudur ve eydr:
Esrk gricek (6) an melmet eyle ve eydr: Cmerdldan artu ey bilmezven ve
balldan artu yavuz (7) bilmezven ve eydr: Her kim kendzin bir nesnen ii
bile ol baldr ve eydr: Derv li tevu (8) iindedr ve n derv kend
farlna tekebbrlik eylese cmle baylardan anu kibri artu ola ve eydr: (9) Tar
kiisi oldur kim melmet onu nin ola ve sordlar kim tevu nedr? Eydr:
Tevu oldur kim (10) h kimseneyi kendze mutc bilmeyesin ve eydr: Her kim
tevu terk eyledi cmle ayrt terk eyledi (11) ve eydr: X F u
UJ yan zreklik kendzin grmekligi gtrr anun kim o (12) meyi
bu yolda10 helk old zra gelene yol virmezleridi ve ra dutarlard, nitekim cmle renc(13) ler ba ok yimekdr ve dn feti da hem o yimekdr ve eydr: Her kim kim
32
aleb-i dnyy (14) iretde or olsardur ve eydr: Her kim dnyy or dutarsa
dny avmi anu gzine ulu gzkmeye ve eydr: ul (15) oldur kim Tarya dapa ve
kendye apdularn sevmeye. Sordlar kim tevekkl nedr? Eyitdi: Tevekkl oldur kim
eger sen (16) dirhem borcu olsa ve bir blk olmasa an demekde Tardan md
kesmeyesin ve eydr: Tevekkl aa yz (17) dutmadur ve alkdan md kesmekdr
ve eydr: Eger kend ii Tarya oybilrsen andan yigrekdr, (140-b) (1) leye ve
tedbre megl olasn ve eydr: Her kim mubete atlanmaya Taryla sava eylemi
ola ve eydr: bls (2) ve anu erisin glleri nesnede d olur evvel
demolan birbirin depeleyicek ikinci, kfr (3) syleyicek nci, yosulldan
orca. Abdullh bin Mbrek eydr: aan kim adn aar ayru (4) old.
Eyitdiler kim olanlarua vaiyyet eyle. Eyitdi: Benm orum olanlaruma bay olalar
diy artudur (5) yosul olmadan. Nez linde Abdullh Mbrek eyitdi: Benm
stme avratlar gelmesnler ve sinmi da (6) avratlar atnda eyleme didi.
Rametullhi aleyhi vel-er n sb- rh- man n ndir-i nad- tav (7)
n tekebbr-i tim-i hidyet n emn-i lem-i vilyet n mehr- esrr Manr-
Ammr rametullhi aleyh meyi (8) kemsndan idi bu yife sdtlerinden
idi va iinde l ve meir szleri vard. yle kim h (9) vilerde anu szleri
bigi yod ve anu beyn f idi. Ve cmle ulm iinde kmil idi ve mumele
(10) ve marifet iinde nri yod. Ve orasn ve Ira iinde mehr idi ve kend
Merv ehrinden idi. (11) Ve anu tevbesi sebebi old kim bir gn gideridi grdi kim
yolda bir pre kd yaturd. Ol kd iinde ya- (12) zlm idi kim : r0d
sL0d * r
. nkim an gtrdi drt yaa bad bir ar yir bulmad kim (13)
an oya idi. Pes ol Tar adn yutd. Ve ol gice dinde grdi kim eydr: Nitekm sen
bizm (14) adumuza rmet eyled ve azz dutdu biz da seni dnyda ve iretde
azz lavuz ve ilm ikmet (15) apusn zerine aavuz. Bir mddet riyet ekdi ve
andan va eydridi. Ve naildr kim bir gn bir (16) oca fesda meld, ulnu
eline drt ae virdi bzra viribidi kim deze erez getre ol aeyi (17) ald. Manr-
Ammr va eydridi. Aa urad ve anda durd ve eyitdi kim: Efendm meclisinden
bunu meclisi yigrekdr (141-a) (1) didi. Manr eyitdi: Her kim drt ae virrse ben
aa drt du lam kim dilegi a atnda abl ola (2) didi. ul eyitdi: H andan
yigrek yodur kim bu drt duy alam didi. Pes ul ol drt aeyi (3) virdi. Ol duy
benm in lvir didi. Manr eyitdi: Nie du dilersin? ul eyitdi: Evvel an (4)
dilerven ki a Tal baa zdl rz la didi ikinci ol kim a Tal efendme
tevbe rz la (5) nci bu drt aen ivn vire drdnci baa ve saa ve bu
meclis avmine a Tal ramet (6) eyleye didi. Manr du ld ve ul gir
vard efendisi eyitdi: Nin gi geld, an ne getrd? (7) ul eyitdi: Evvel drt ae
virdm drt du atun aldum. Eyitdi: Nite ul avli bildrdi. (8) oca eyitdi: mdi
Tarm anu olsun kim ben seni zd eyledm ve ben da tevbe eyledm ve saa (9)
drt ae yirine drt yz dirhem virdm ill oras benm elmde degl, Tar
elndedr didi. (10) oca ol gice bir d grdi kim a Tal eydr: Sen ullula
elden gelenin iled (11) ben pdihlumla elmden gelenin nite ilemeyem didi
ve eyitdi: Evvel seni ve ulu ve Manr (12) ve ne kim anu meclisinde r
cemat varsa hep yarladum ve ramet eyledm didi. Ve naildr kim: (13) Manr
bir gn meclis eyleridi berik aaadn bir rua und ve ol rua iinde ya- (14) zlup
dururd kim u UM b V vIU UMdU vId (15)
vI i v dkeli al tavya buyurdu ol ekme bezer kim kend sayrudur
ayrulara du (16) eyler andan Manr eyitdi: y er dC vL* pFHM v*L
v dB vL*F qL (17) dBI manisi budur kim: Benm ilmmile amel
eyle kim benm ilmm saa a ider ve benm amelm iinde tarlum (141-b) (1)
saa ziyn eylemez. Ve naildr kim: Manr eydr: Bir gie ara dum idi. Bir ev
33
apusna irdm iitdm (2) kim berik mnct eyler, eydr kim: dvende bu
gnhlar kim benden dr old andan tr degldr kim (3) sen emre ilf
eyledm belkim benm kend nefsmden idi kim benm yolum eyn urd ve beni bu
gnha (4) brad. lh eger benm dutmazsa kim duta ve eger sen suumdan
gemezse kim gee dir. Manr eydr: nkim (5) bu szi iitdm vzile odum :
b x
WJ* UN*
U 1 UM Ub (6) d U
u*FH rd U * uBF (LXVI-6) yarndas ol iv apusna vardum
(7) kim alaurlard ve bir cinze ard, eyitdm: Bu ne cenzedr? Bir r avrat
eyitdi kim: Dn (8) gice ibu benm olum Tarsyla mnact lurd, bir kii apuya
geldi h bilmedk ne kiiyidi, (9) bir yet urn od olum anu vzn iitdgi
sat cn virdi. Manr kendzine eyitdi: (10) Ben ldrmiven didi. Ve naildr kim:
Bir gn Harner-Red sal eyledi ve eyitdi (11) demler limra kimdr ve
chilra kimdr? didi. Manr cevb virdi ve eyitdi: demler (12) limi oldur kim
orulu ve Tarya mu ola ve chil oldur kim orusuz ve Tarya ola (13) didi.
Manr szleridr eydr: a Tal rif glini ikr mamn eyledi ve zhidler
(14) glini tevekkl mamn eyledi ve dervler glin anat mamn eyledi ve
dny ehlin (15) ama mamn eyledi ve eydr: Anlar iki blkdr: Bir oldur kim
kendsiyile rifdr anu ii mchede (16) ve riyetdr ve ol kim aile rifdr
anu ibdet ve a rsn istemekdr ve eydr: (17) rif ikmet szlerin tad
diliyile syler ve zhid tafl diliyile syler ve bidler (142-a) (1) tevf diliyile syler
ve eydr: Ne batludur ol kii kim irte dura, anu rzs dervlik ola ve pesi
(2)ibdet ola ve himmeti iret ola ve fikri lm ola ve mdi tevbe ola ve alap
rameti ola ve eydr: aa (3) ly ullaru glleri rhn fat olur ve aan kim
ol glle ek yol bula icb iinde alur (4) ve eydr: ullar libsnu yigreki
tavdur ve rifler glin yigreki tevzuldur ve snuldur ve eydr: (5) Her ki
al ikrine mel old a ikrinden gir ald. Ve eydr: Her kim adan gelen
mubete atlanmaya ve glin (6) dar duta tz ola kim anu dnine mubet irie ve
eydr: Dny rzsn terk it t ki rat (7) bulasn ve dil sala zr dilemekden
emn olasn ve eydr: Her kim maiyet ileriken d (8) ola isb vatinde ayulu ola.
Ve naildr kim: Manr- Ammr icza gideriken beriyye iinde file (9) onup
dururken veft buld ve Ebul-asan an dinde grdi ve sord kim Tar senile ne
ld? (10) Eyitdi: nkim ak aretine vardum Manr- Ammr sen misin? didi.
Eyitdm: Bel, benven. Ve eyitdi: Sen misin kim al (11) zhde ve ate davet
iderid? Eyitdm: Bel, benven. Eyitdm: lh dnye iinde h meclis (12) almad
kim anda sen ikr eyitmedm ve saa en lmadum ve sen resle alavat
virmedm. (13) Pes ak Tal gireksin didi ve bir firiteye buyurd kim: Firiteler
arasnda nrdan bir krs (14) o. Manr- Ammr nitekim dnyede dem
olanlarna benm enm eydridi firiteler arsnda da (15) enm eyitsn didi.
Rametullhi aleyh vel-er n imm- ib-i adr ve n hmm- l-adr n
(16) mbriz-i vecd cehd n mchid-i ehl-i ahd n madin-i pk Amed bin Elm El-Nek rametullhi aleyh (17) meyiler p ademi idi ve evliynu
ulusyd. Ve cmle ulm iinde rste idi. Ve anu mchedesi (142-b) (1) ve
riyeti tamm idi ve o yaam idi. Ve o meyiler ve abeler yzin
grmiidi. Ve ri-i Musib (2) mridlerinden idi. Bir-i f ve Serr-i Saayi
grmiidi. Ve Eb Sleymn- Drn aa cssl-ulb diridi. (3) Ve anu
kelmeleri laf ve ireti bed idi. Bir gn bir kii aa eyitdi kim: Sen mt msn?
Eyitdi: Yo. Eyitdi: Nin? Eyitdi: Mtl yibe olur nkim yib rdur aa
nie mt ola didi. Amed bin (5) El-m szleridr: bir gn bir kii aa eyitdi kim:
Marifet nedr? Eyitdi: smdur: Evvel ibt- (6) vadniyyetdr, ikinci Tardan
artudan kesilmekdr, nci an bir birlemekdr ve kendzin yo bilmekdr. (7)
34
Sordlar kim marifet almeti nedr? Eyitdi: Marifet oldur kim ibdeti o ola ve
alvet (8) seve ve alebe iinden aa ve m ola. Ve nkim aa baalar ol bamaya
ve nkim aa mubet (9) irie. ayulu olmaya ve h kimseden ormaya ve
kimseneye md dutmaya. Ve sordlar kim: avf almeti nedr ve rec (10) almeti
nedr? Eyitdi: avf almeti amadur ve rec almeti istemekdr. Her kim rec
issi ola (11) ve aleb eylemeye ol yalancdur ve her kim avf issi ola ve amaya ol da
yalancdur. Sib-i rec (12) oldur kim Tardan mdin kesmeye aceb baa ramet
ola m vey olmaya m dimeye. Ve eydr: Tz helk ola ol (13) kii kim uldan ora
ve kend nefsine emn ola kim a baa ab eylemeye diye. Nitekim Ynus
aleyhis-selm (14) ol gmn altnda idi. L-cerim o ubete irdi. Ve eydr:
Zinhr d ehliyile oturu kim bular (15) css gldr ve gller bular ekden yur
ve pk ider ve aa ly ider kim siz aberz (16) olmaz. Ve rec nin oldur
kim gelicek kr ilhmn anu gline vireler dnyda ve iretde nimet (17) in. Ve
eydr: Zhd nin oldur kim drt drl nesne anda ola: Evvel itimad her l iinde
Tarya (143-a) (1) ola, ikinci aldan b-zr ve il aa ola, nci g gtrci
ola, drdinci hirin ve bnn armdan (2) sana. Ve eydr: ul kendzin
bilmedgi avf ezinden ve ay ezindendr didi. Ve eydr: Her kim Tar bildi (3)
orulu old ve her kim Tar bilmedi orusuz old. Her kim dilerse kim anu gli
ala gele dilin salasun. (4) Eydr: Fyidel far oldur kim sen aa r ve ond
olasn. Ve eydr: Fyidel il oldur kim (5) sen iinden riyy ve r ve hevy
ara braa. Ve eydr: Fyideli tevu oldur kim kibri ve ama (6) gidere ve
ziynl maiyet oldur kim at lasn cehl zerine ve eydr: Her kim azacu yazu
or (7) duta tz ola kim ok yazua sataa ve eydr: Tarnu lar avv ollar ve
fikret deizine (8) aldlar ve marifet cevhirin ardlar ve avm aflet yazsnda
sergerdn ve gmrh olup gezerler ve eydr: (9) Chiller imm limlerdr ve
limler imm a yetidr ve eydr: Yan bir nrdur. a Tal an sevdgi
(10) ullarnu gllerin gllerine virr ve ol nrla iret ilerin mtlaa ider.
Ve ol nrla (11) cmle icblar kim anu ile iret arasndadur, hep geer aa irir
ordlar kim ils nedr? (12) Eyitdi: ls oldur kim lih amel idesin dilemeyesin
kim seni ol amel ile yd lalar ve sen ol amel (13) sebebinden ulu dutalar ve sen
Tardan artudan h nesne ummayasn byle olcak ils olur. (14) Ve eyitdi. Ameli
yle eyle kim yiryzinde kimsene yodur senden artu ve gk yzinde h kimsene yo
andan artu (15) ve eyitdi: Birka gn kim mr almdur an anmet dutl ve
aliyyet ile gergil t geen mr (16) iindeki yazularu yarlana ve eydr:
Yazudan ararm gller aarmas bi drldr: (17) Evvel sal ehliyle oturma,
ikinci urn oma, nci arnn bo dutma, drdnci namz lmak, biinci (143b) (1) seer vatinde zrl lma ve eydr: Adl eylemek iki smdur. Birisi sen ile
al arasnda ve birisi (2) sen ile a arasndadur ve eydr: Adl eylemek istimet
yoldur ve ulm eylemek nedmet yoldur. Naildr kim: (3) Bir gn otuz mrd ile bile
tam yimege oturd ol gice ofrada etmek az blindi eliyle etmegi pre pre (4) eyledi
ve mrdleri inde od ve buyurd er gtrdiler mrdleri yidiler oydlar ve
er yine getrdiler, etmekde (5) hi bir pre eksk deglidi. Rametullhi aleyh
vel-er n avv- deryy dn n bar- drr-i yan (6) n utb- mknet n
rkn-i snnet n imm- ehl-i seba Abdullh- asan- an rametullhi aleyh
zhidl iinde (7) ve ibdet iinde ayet idi. Ve vera ve tevekkl ehlinden idi ve
hell yimek iinde mehrd ve an al (8) Kfe ehrinden idi, evr mehebin dutup
dururd a[
] iinde szleri meir idi Fet-i Mul (9) eydr: Ben anula
obet o eyledm anu mumelesi ve riyeti ve alveti bigi h kimsede yod.
(10) ve anclayn grmedm didi ve naildr kim eydr: demde drt nesne vardur: gz,
dildr, kldr, ehvetdr. (11) Gzin salaya arma bamadan ve dilin salaya yalan
35
sylemekden ve mslmnlar azarlamadan ve glin salaya (12) kibrden ve yz

ende lmadan ve ehvetin alaya arm yire dkmekden ve eydr: a Tal
dem gline (13) ikr ve fikr makmn yaratd, aan kim nefsile obet ide. ehvet
mam olur ve ol ehvet artmaya ill (14) avf ev ve tevbe ve eydr: Her kim dilerse
kend dirligi iinde didi ol nefsin ldrsn eydr: (15) il kii oldur kim anu uas
iret ola ve mdi ramet ola ve ii at ola fyidel (16) avf oldur kim seni
gnhdan ya ve fyidel md oldur kim seni murdua irre ve eydr: Gnh (17)
dem glin ldrr ve ibdet gir dirildr ve eydr: Gnhdan imn olmaynca
at alveti (144-a) (1) olmaya ve fidel ua oldur kim iret in ola ve
fidesz ua oldur kim dny in ola ve eydr: Fide- (2) l rec oldur kim aa
uladura ve eydr: Rec drldr: Birisi oldur kim eylk ide ve m duta kim (3)
a atnda abl ola ve birisi da oldur kim m yle duta kim uma ehlinden ola
ve birisi oldur min (4) yle berkide kim ak Tal an drndan marm
eylemeye ve eydr: l amel iinde amelden yigrek- (5) dr ve eydr: Her kim
kim d ola a Tal ayb leminden aa apu aa ve murdna irie
rametullhi aleyhi (6) vel-er n ey Al ...bi-isti n men-i esrr n
merci-i ebrr n seba (7) burde bi-st- ey Cneyd-i Badd rametullhi
aleyh lem meyilerin eyi idi ve dny eimmelerin (8) imm idi ve cmle
ulm iinde kmil idi ve ul ve fr iinde mft idi mumele ve riyet ve
kermet (9) iinde l mam vard evvel linde ve ir line degin pesende ve
mabl idi ve dkeli gller (10) iinde mabbidi ve mablidi ve cmle aly an
severleridi ve anu immlna mttefi idi ve szleri (11) arat iinde ccetdr ve
h kimsene aa bahne bulmad ve hir ban rste idi ve taavvuf (12) iinde
utb idi ve Badd ehli aa seyyidl-ife dirleridi. Ve lisnl-avm orlard. Ve
abd (13) l-meyi ve vusl-ulem ve sulnl-muan dirleridi. Ve
arat iinde yet ve aat (14) iinde b-nihyetidi. Ve zhd ve tav iinde bmnend idi. Ve r mehebinde idi. Ve arat (15) iinde ol adar cehd eyleyp
dururd kim Badd meyileri cmlesi Cneyd ile idi. Ve anu (16) mehebin
dutarlard ve arat iinde anu arki marfdur ve meheb iinde anu mehebi (17)
mehrdur. Ve ol zamn iinde dkeli meyiler aa rc iderleridi. Ve anu o
tanfleri (144-b) (1) vard. Ve unu bigi dirlik ve arul kim anu vard. Souc
dmenler aa znddur didiler ve anu cnna (2) ad eylediler amm di
oyurmadlar kr oldlar. Ve o meyiler ve ulular yzin grp dururd. (3) Ve
ri-i Musib ile obet idp dururd. Serr-i Saan yigeni idi, hem mrdi
idi.Bir gn bir ulu (4) Serr-i Saaye sord kim h mrd eyinden yigrek olur m?
didiler. Eyitdi : Bel, olur.Cneyd benm mrdmdr (5) ill anu mumelesi benden
artudur didi. Zr Cneyd derd ev iinde ve marifet ve kef iinde (6) ve
iinde mertebesi yce vard. Ve mchede ve mhede iinde nin idi. Ve Sehl-i
Tuster ol (7) adar aametile Cneyde ub- ar dir idi. Ve Cneyd olanl
linde da perdedr ve edepl ve (8) alebl idi. Ve ferseti tefekkri vard.Ve
aceb tz fehmi vard.Ve naildr kim : Cneyd mektebneden bir gn (9) evine geldi.
Atasn grdi kim alard. Cneyd eyitdi : y baba nin alarsn? Eyitdi : y oul bu gn
mlumu (10) zektn ardum aya viribidm abl itmedi. Anun alarven ki
kend mrmi ml dirrmekde gerdm (11) ol od h dosta yaramaz imi
didi.Cneyd eyitdi : Getr baa vir iledeyin kim ala didi. Pes aeyi Cneyde (12) virdi.
Cneyd ald Serr apusna geldi ve apusn ad. Serr eydr: Kimdr? Eydr:
Cneydven luf eyle (13) bu faray atam beyninde s eyle didi. Serr eydr: abl
eylemezven. Cneyd eyitdi: Ol Tar an (14) kim saa fal eyledi ve atam adl
eyledi al didi. Serr eydr: Baa fal eyledgi ve aa adl eyledgi (15) nedr? Cneyt
eyitdi: Saa fal eyledgi oldur kim dervilik virdi eger dilerse zekt abl ider-(16)
36
sin vey itmezsin ve atama adl eyledgi oldur kim eger dilerse ve dilemezse zektn
arsa gerekdr. (17) Ve mstena degrse gerek didi. Bu sz Serre yavla o
geldi ve eyitdi: Andan iler kim zekvetin abl idem (145-a) (1) seni abl iderven didi.
Geldi apuy ad ol zekvetin abl itdi ve Cneyde du ld. Ve gli iinde (2) yir
eyledi. Cneyd ol vatin yidi yanda idi. ays ald acca iletdi arem iinde drt yz
pr arasnda (3) kr meselesi ddiyidi. her birisi bir drl er eyledilerdi. Serr
Cneyde bad ve eyitdi: y oul (4) sen da syle didi. Cneyd bir sat ban aaa
brad fikre ald ve ban aldurd ve eyitdi: (5) kr oldur kim ol nimet kim a
Tal saa virdi ol nimetile gir Tarya olmayasn ve anu (6) nimetini
maiyete sermye eylemeyesin didi. n Cneyd bu cevb virdi ol drt yz pr bir (7)
kezden eyitdiler kim: sI bB sF d- U XM 0 didiler. Ve dkeli ittif
eylediler ki bundan (8) yigrek cevb olmaya didiler. Pes Serr nite du ld ve eyitdi:
Tz ola kim sen mertebe Tar atnda (9) l ola ve nab issi olasz didi. Pes Serr
eyitdi: Bu szi anda buldu? Eyitdi : Sen obetde (10) buldum. Pes iczdan
dndiler yine Badda geldiler. Cneyd bir dkknda otururd sra satard. (11) Her
gn dkknna perde asard ier girrdi drt yz rekat namz lurd. Bir zamn
byle eyledi (12) andan ora dkkn terk eyledi. Bir alvete girdi gl psbnln
ideridi. Ve ayret ve murabet (13) seccdesin dedi idi ve ibdete mel oldyd.
Ve adan artu anu rndan h nesne (14) gemezidi. r yl bu ve ile at
eyledi oturd. Ve naildr kim: Cneyd otuz yl tamm yatsu namzn (15) lurd,
irteye degin dururd. Allh Allh diridi. Ve nkim irte olurd irte namzn lurd. Ol
(16) bdest ile ve n r yl tamm old. Bir gn rndan gedi kim im tamm
old ve madum (17) l old ola m? didi. Derhl htifden vz iitdi kim: Y
Cneyd vat old kim znnru uansa (145-b) (1) didi. Cneyd n bun iitdi
fery gge ad eyitdi: Y dvende Cneydden ne gnh dr ola? (2) Yine
nid geldi kim bundan biter ne gnh ola kim tamml istersin didi. Pes Cneyd h
eyledi ve ban secdeye [od]. (3) ve gn gice gndz ban secdeden aldurmad ve
bu szi eyitdi kim : U# u sJ r s (4) u U 0 ve andan
ora Cneyde dmenler belrdi ve al aa dil uzatdlar ve anu ikye[sin] (5)
alfeye didi kim al anu fitnesine aldanur ve al hep kendzine uydurur didiler.
alfe eyitdi an aa (6) def eylemege yaramaz didi. alfen bir grkl arava
var idi. alfe an bi altuna atun alup (7) dururd. Ve anu cemli h demde
yod. Ve alfe anu idi pes alfe ol arava bizer (8) drl drl geyesiler
geyrdi ve cevhirlerile rste eyledi ve eyitdi : Varl fuln yirde durl Cneyd (9)
saa gelicek yzi al ve kendzi aa gstergil ve cevhirleri hep aa ara ll
ve eyitdi (10) kim: H kimsenem yodur ve mlum odur ve ben glmi bu cihn
iinden gtrdm imdi dilerven ki beni abl (11) idesin ve ben da sen obetde
olam ve ate mel olam kim glm bu dny ehliyile arr (12) dutmaz digil. Ve
beni imetkrla abl eylegil digil didi. Ve nkim arava gitdi alfe ardnca (13)
bir dim viribidi ve eyitdi: Varl bir yirde gizlengil bunlar biribiriyle ne syler iitgil
didi. (14) nkim arava Cneyde vard, selm virdi ve oturd. Ve yzin ad. Cneyd
n-gh b-itiyr (15) aravaa bad fil-l yzin aaa eyledi.Ve ol arava dilin
ad ne kim alfe aa diyp dururd. (16) Cmlesin syledi ve zrl eyledi. Cneyd
ban aaa braup dururd. Ngh ban aldurd (17) bir kez h eyledi ve bu aravaa
urd arava fil-l cn virdi. Ol dim n an grdi (146-a) (1) alfeye aber virdi.
alfen cnna od ddi ve iine pemn old. Her kim a erenleriyile an (2) ide ki
itmek gerekmez. L-cerim an gre kim grmek dilemez. Gliyile and ve eyitdi:
Anu bigi kiiye (3) bunda gelmek rev degldr. Vcib oldur kim ben duram anu
atna varam didi. alfe kend aametile (4) yaya durd. Cneyd atna vard ve
eyitdi: Y Cneyd bizm areketmze siz mbrek aruuz (5) almasun mar
37
dutl erenler ehli kerem olur didi. Pes Cneyd eyitdi: Saa emrl-mminn dirler (6)
sen efat mslmnlar zerine adua gerekdr. Sen benm r yll atmi ve
riyetmi (7) yile virmek istersin efat bu resme midr yarn ne cevb viresin?
Didi. Ben od bu arada (8) kimven itmeyiseyd itmeyelerdi didi. alfe Cneydden o
rler diledi ve cil old andan (9) ora Cneyd mertebesi yceldi. Bu a lem
iinde mnteir old. Cneyd eydr : Ben yle niyet (10) eyledm idi kim h sz
sylemedm amm otuz abdla uradum dkelisi az birikdrdiler ve baa (11)
eyitdiler kim : Bizler senden bun dilerz kim sen sz syleyesin ve al aa davet
eyleyesin. (12) Ve eydr : ki yz meyie imet eyledm yidi kii bulardan itidya
yarard didi. Ve eyitdi: Biz (13) bu taavvuf ryign bulmadu belkim al ve
uyusuzl ve dnydan eksilmek ve sevdgmzden (14) kesilmek ile buldu didi ve
eyitdi: Bu bizm yolumuz ol kii varbile kim Tar kelmn a eline duta (15) ve
peymber adsini sol eline duta ve bu iki er ulesiyle yol vire t phet fetine
urasa (16) bidat araulna dmeye didi. Ve eyitdm : Bizm stdumuz bele
dartma iinde ve ahr yutma iinde (17) Aldr raiyallhu anhu ve eger anu
cenklerinden ve mddelerile uradundan ikyet iderler. (146-b) (1) H kimsen
an iitmeye ati olmaya didi. Cneyd eydr : Bir gn mddeler Alye ordlar kim:
Tary (2) neyile buldu? Cevb virdi kim: Tary bildm nite anu bildrdgiyile ol
kendzin baa bildrdi ve ben (3) da bildm. Nitesz ve niteliksz ve h kimsene aa
bezemez ve h fehm anu udretine irmez. Fehm- (4) ler ve allar anu aameti ve
heybeti iinde mteayyir ve sergerdndur.Ve ol h kimseden (5) domad ve kimse
da andan domad. b0 uH uN sJ r bu r b* r. Ve eyitdi:
Rzigr (6) yle gerdm kim yir ve gk ehli benmn alaurlard. ora yle
oldum kim ben bularu in (7) alardum. Ve imdi yle oldum kim ben ne bulardan
idm ve ne kendzmden idm. Ve eyitdi: Eger bi (8) yl diri olsam amelmden bir
erre kesmeyedm ve eydr: On yl gl apusnda durdum psbnl (9) eyledm ve
an saladum ve on yl da gl beni salad yigirmi yl old ne benm andan aberm
vard (10) ve ne anu benden aberi var. Ve eydr: a otuz yl Cneyd diliyile ala
syledi ve Cneyd arada (11) degl idi ve alu aberi yod. Ve eyitdi: avf beni
mnab eyler ve rec beni mnbesi eyler (12) her kez kim mnab olam avf anda
benden baa on olur. Ve herkez kim mnbesi olam recyla (13) beni baa gir
virrler. Ve eydr: Otuz yl namzum a ldum ve altm yl evvel tekbir benden
fevt (14) old. Eger namz iinde dny endesi gelse ol namz gir a eyleridm
ve eger namaz iinde (15) iret endesi gelse secde-i sehvin eylerdm. Ve naildr
kim: Cneyd dyim oru dutard. aan kim (16) yrenleri gelse orucn aard.
Eydridi kim: Muvfaat eylemek mzdi oru mzdinden artudur dir[idi]. (17) Ve
naildr kim: Cneydile Eb Bekr-i Kenn arasnda bi<yik> mesele olmd ve n
Eb Bekr ldi. (147-a) (1) Vaiyyet eyledi kim ol meseleleri benmile bile o diy
Cneyd eydr. Hem yle diler idm kim ol meseleler (2) al iine dmeye idi. Ve
naildr kim: Cneyd muraa geymezidi. Danmanlar ve ulemlar onn geyridi.
Bir gn (3) aa eyitdiler kim: y pr arat ne ola eger sen da bu yrenlerden tr
muraa geyesin didiler. (4) Cneyd eydr eger bilseyidm kim muraa geymekile i
l olur od ile demrden muraa idineyidm, (5) geyeydm. Velakin her sat
benm glme yle ilhm olur kim UL -d U U f (6)
uM u*- v -d U U yani eydr : raya ve muraaya
alap atnda itibr yodur (7) belkim itibr gller evine ve derdinedr. Bir
gn kim iinde Allh derdi olmaya gerekise ol kii (8) muraa geysn gerekise
ra geysn fyidesi yodur. Ve naildr kim: Cneyd szleri yavla meir (9) idi
ve gllere eeri vard. Serr-i Saa eyitdi: y iki gzm er imden gir minbere
asn gerek (10) ve ala pend naat virse gerek didi. Cneyd eyitdi: y ay sen
38
benm eym ve mridm- (11) sin. Edeb degldr kim ben siz uruuzda sz
syleyem didi. Pes Cneyd ol gice Muammed (12) Muaf aretin dinde grdi ve
mbrek lafndan buyurd kim: Y Cneyd sen benm mmetlerme (13) naat
virmege lysn didi. mdi ben saa destr virdm va eylegil didi. Cneyd nkim
(14) uyand durd Serr atna vard kim din eydivire. Serr eydr:y z arndaum
ol benm (15) szmile ve alan meyi sziyile va eylemed imdi Muammed
Muaf buyruyla bri va eylegil (16) didi eyitdi: y ay sen benm peymberi
dmde grdgmi ve baa va eylemege destr virdgin nite (17) bild? didi. Serr
eyitdi: Sen peymber grdgn gice ben Tary dmde grdm. Eyitdi: Y Serr
(147-b) (1) z ardau ol Cneyd sen sz ve alan meyi szin iitmedi kim
benn ullaruma naat vire. (2) Pes peymberi Cneyde viribidm kim va eyde
didi. Bu kez Cneyd Tar Tal emriyile ve peymber ire- (3) tiyle minbere d
ve eyitdi: Eer r kiiden artu gelrse yine inerven didi. Pes r kii ululardan (4) ve
meyilerden r oldlar. Cneyd va eyledi ve maniler deizine ald. Ol r
kiiden (5) sekizi cn virdi onlaru cinzesin gtrdiler ve yigirmi ikisi b-o old
evlerine gtrp iletdiler (6) ve on kii evin barn terk eyledi alara ddi ve naildr
kim: Bir gn Cneyd mescidde (7) va eydridi. Bir ters olan inkr geyesisin giydi,
geldi mslmnlar ile bile ier girdi h kimsene (8) an bilmedi kim ol tersdur eyitdi
kim: Y ey Tar Resli adidr kim: sMRr X d uI (9) vUF
*uM uE U yani sanu mmin firsetinden kim ol Tar nryla
baar dir bunu (10) manisini er idiver didi. Cneyd bir sat ban aaa brad ve
fikr deizine ald pes ban (11) aldurd cevb virdi kim peymber bu ad
anun didi kim sen mslmn olasn ve Znnru (12) kesesin ters nkim ol
firseti grdi barman gtrdi ve eyitdi: * bN (13) u
b bL1 bN pd b0 Pes anda duran r cemat acebe
(14) aldlar Cneyd an bildgine ayrn oldlar pes Cneyd bir a kez va eyledi
yine terk eyledi (15) ne adar kim cehd eylediler ayru eyitmedi bir alvete girdi ara
mad ibdet eyler idi pes bunu (16) zerine iki yl gedi bir gn kimsene dimedi
yine minbere d ve sze balad eyitdiler: Aceb nite (17) old Cneyd eyitdi: Ben
ad iinde yle buldum kim ir zamn vatinde demler yazura (148-a) (1) ol
ola kim bunlar sz syleye didi. mdi ben alu yazuran bildm ve hem peymber
adine ilf eylemedm (2) didi. Pes va eyledi. Ve naildr kim: Birgn Cneyde
ordlar bu mertebeye neyile ird diy. Eyitdi: (3) Bu mertebeye r yl aymu iigin
yastanmala irdm didi. Ve naildr kim Cneyd eydr: Bir gn glm (4) yavu
ldum eyitdm: Br- dvende glmi baa gir vir. Nid iitdm kim :Y
Cneyd biz sen (5) gli apadu kim t sen yaluuz alasn ve bizden artu
gle oymayasn didi. Ve naildr kim: (6) Cneyd eydr: Bir gn acca gider idm
bir f grdm kim muaylan aac dibinde otururd. (7) Ben eyitdm: Kim neye
uradu? lm vard ibu aracuda yavu oldum. Cneyd eydr: Ben icza (8) gir
geldm an grdm kim aa dibinde da otururd. Ben eyitdm:y yr bu aray neeye
degin beklersin (9) didm. Eydr: lm bunda yitrdm bundan gitmezven lince
vey gir bulnca didi. Ve naildr kim: Bir gn bl (10) eyitdi : a Tal eger
yarn ymet gninde beni muayyer eylerse amuyla uma arasnda uma (11)
oyam amuy itiyr eyleyem didi. Eyitdiler : Nin? Eyitdi : Anun kim uma
benm dilegmdr ve amu (12) a dilegdr. Her kim kend dilegin itiyr iderse ol
muannedr didi. Pes Cneyde bu szi didiler. Eyitdi : (13) bl olanl eyler eger
beni muayyer eyleseler ben ikisin da itiyr eylemeyeydm ve eydeyidm kim:
ulu ne (14) itiyr vardur her anda kim viribirlerse anda varam ve her anda kim
dilersem anda olam ve benm itiyrum (15) a dilegdr didi. Ve naildr kim: Bir
gn Cneyd r- Sn anda vecd linde dururd (16) ve mrdleri yresinde ra
39
ururlard. Ol l iinde iken n-gh bir ke a geldi (17) eyitdi: Ol Tar an

kim sizlere bu li viribidi? Baa cevab vir didi. Bunlar eve mel (148-b) (1) idi.
H iltift eylemediler ve nkim sem skin old oturdlar. Mrdler Cneyde
eyitdiler kim: imdi bir ke geldi ve ard ve and virdi kim baa cevb vir diy.
Biz semdan feratumuz olmad kim cevb virevz didiler. Pes ey duru geldi
mrdlerile kee geldi ke avmakdan indi aru geldi. (4) Cney eyitdi: Ol ne cevb
idi kim sen bizden isterid? Ke eyitdi : Bu ne mehebdr ve ne ardr (5) kim siz
ra ve sem idersiz? Bu l lar ari midr vey miler ari midr biz da
bilelm (6) didi. Cneyd eyitdi: Bu ve Tarnu lar vesidr kim itiyrsuz gelr
didi. Ke nkim (7) bu szi iitdi barman gtrdi ve eyitdi: b bL1 bN
* bN (8) u didi ve eyitdi: Y Cneyd ben
ncl iinde odum kim ir zamn vatinde bir peymber gele (9) ve anu ad
Muammed-i Muaf ola ve anu mmetlerinde lar olalar kim dnydan bir ra
ve bir lomaya anat (10) ideler alanna iltift eylemeyeler ve bunlar Tar yla
olalar ve itiyrsuz arekete geleler didi imdi ben (11) bildm kim ol avm sizlersiz
didi ve naildr kim : Bir vatin bir kii Cneyde geldi ve eyitdi: Y ey bir dem (12)
kendzi r dutl kim saa nesne sorsam gerek didi Cneyd eyitdi: Cmerd sen
benden nesne (13) ister kim ben da dyim an isterven bulamazven didi ve r yldur
kim Tarm ile r olma isterin henz bulumazven (14) saa nie r olayn didi.
Revm eydr: Bir gn beriyye iinde gideridm bir r avrat grdm kim kemer (15)
uanm ve elinde a dutard. Baa eyitdi: nkim Badda varasn Cneyde
eyitgil: Utanmaz msn kim (16) anu szini ala dirsin degil ve ben nkim Badda
geldm bu szi Cneyde didm. Cneyd eyitdi: (17) Maallah kim ben anu
szin ala diyem amm anu al szin aun elinde dirven andan (149-a) (1) sz
sylemege yaramaz didi. Ululardan bir ulu peymber aretin dinde grdi. Ve
Cneydi da peymber (2) atnda grdi kim oturur idi. Bir kii fetv getrdi
peymber elini sund. Peymber fetvy Cneyde und (3) ve eyitdi: Bu fetvy sen
vir didi. Fetvy gtren eyitdi: Y Reslallh siz rsiz Cneyde nin (4) virrsiz?
didi. Peymber eyitdi: Her bir peymber kend mmeti iinde bir itimdlu kiisi
olur (5) benm itimdum Cneydedr didi. Ve naildr kim : Cneyd bir gn aste old
idi eyitdi kim : vH
rN* (6) yani iy alabum baa sal vir didi. Derl
htifden bir vz iitdi kim eydr: y Cneyd ul (7) ile Tar arasnda sen ne i
vardur? didi. Seni aa kim buyurdlar mel oll ve ol (8) nesne ile kim seni mbtel
ldlar abr eylegil didi. Sen ayru nesnede ne i vardur? didi. (9) Ve naildr kim:
Cneyd bir gn aya ardyd ftia od ayana urd. Derl htifden vz
iitdi kim : Y Cneyd utanmaz msn kim bizm adumuz sen kend malaatua arf
idersin (11) didi. Ve naildr kim: Cneyd bir gn bir dervie vard grdi kim dervi
iileridi. Cneyd eyitdi : Neden (12) iilersin? Dervi sylemez old. Eyitdi: Bu abr t
nieye degin idersin? Dervi feryd ld. (13) Ve naildr kim : Cneyd bir kez gzi
ard abb geldi ve eyitdi: Gze su degrmegil didi. Cneyd eyitdi: (14) bdesti
nideyin? abb eyitdi: Eger gz saa11 gerekse ilc budur didi. abb tersyd n
(15) abb gitdi. Cneyd bdest ald namz ld ve ban od uyuya vard ve nkim
uyand gzi (16) oulmd. Htifden vz iitdi kim: Cneyd bizm in gzin terk
itdi. Eger ol geleci itdgi vatin (17) cmle dileklerin bizden dilesedi icbet bulaca idi
didi. abb geldi grdi kim Cneyd gzi a olm. (149-b) (1) Eyitdi : Neyled?
Cneyd eydivirdi ikyeti. abb Cneyd elin ald mn ara ld ve eyitdi: Y (2)
Cneyd bu ilc liudur alu degl ve gz benm arrm sen degl ve abb
senmisin (3) ve ben degl. Ve naildr kim: Bir gn bir ulu Cneyd atna geldi grdi
11
m: mkerrer
40
kim Cneyd mla oturm (4) ve da blsi grdi kim Cneyd inden aar idi. Ol
ulu eyitdi: Y Cneyd biz yle anuruz (5) kim bls ayan kiiye gelr yolda olur bu
acebdr kim siz ayup durursz bls sizden (6) aar didi. Cneyd eyitdi: Biz kend
nefsmze aruz l-cerim bls bizden aar. Ayrular kend nefsin (7) salamain
ar. L-cerim bls anu yr ve dost olur. Dost dostdan aar m olur (8) Ve naildr
kim: Cneyd eydr : Bir gn rz eyledm kim blsi grem. Mescid apusnda durur
idm grdm (9) kim bir pr geldi nkim anu yzin grdm glme deet ddi.
Eyitdm: Ne prsin? Eyitdi: Sen rz- (10) ven didi. Eyitdm: y meln ne nesne
seni deme secde eylemekden men eyledi? Eyitdi: Y Cneyd (11) sen h Tardan
artua secde ider misin? didi. Cneyd mteayyr old. Derl htifden (12) vz
iitdi kim: blse eyit: Eger sen ulmssa buyrun smayadu didi. Cneyd aa (13) bu
cevb virdi. bls feryd eyledi eyitdi : Y Cneyd beni yadu didi ve yib old.
(14) Ve naildr kim: Cneyd bir gice bir mrdiyile gideridi bir it urd. Cneyd:
Lebbeyk! didi. Mrd eyitdi : (15) Y ey bu ne ldr? Cneyd eyitdi: t uvvetin
ve rdgin alap ahrndan grdm. Ve anu vzn (16) anu udretinden iitdm ve
iti aradan ardum. L-cerim lebbeyk diy Tar ahrna cevb virdm. (17) Ve
naildr kim: Bir gn ibl eyitdi: rEF vF *U u- u0 .
Cneyd eyitdi: Bu szi gl darlndan (150-a) (1) dirler olur. Her kim gl darln
elden od alarna r old didi. Ve naildr kim: Cneyd bir gn (2) zr lup
alard. ibl ord kim: y std bu ne ldr? Cneyd eyitdi: Eger ol bir dem yuduc
(3) ejderhmssa idi evvel kimsene kim kendzin bir loma idp anu azna atan ben
olaydum didi. Ve naildr kim: (4) Cneyd eydr : Bir gice dmde grdm kim sz
syley alap aretine varur idm. alap eyitdi: Y Cneyd (5) ne syled? Eyitdm
: lh ne syleye idm dilmde ikrm sensin ve glmde fikrm sensin didm. alap
(6) eyitdi : adat y Cneyd didi. Ve naildr kim: ibl bir gn meclis iinde Allh
Allh diridi. Cneyd (7) eyitdi : y ibl eger a yib ise yib ikr eylemek
aybetdr ve eger r ise anu mhede-(8)sinde adn eyitmek terk-i edepdr didi.
Ve naildr kim: Cneyd aan kim tevdden sz syleye idi (9) degme kez bir drl
ibdetile syleridi ve degme kii an fehm eylemezidi. Bir kii geldi eyitdi: Y ey
sen (10) szi fehm eyleymezven didi. Cney eyitdi: Diler misin ki fehm idesin?
Yitmi yll ati (11) ayau altna o. Eyitdi: odum. Bu kez Cneyd sz syledi.
Alar msn? didi. Eyitdi: Aladum. Ve naildr kim (12) bir gn bir kii meclis iinden
duru geldi ve eyitdi : Y Cneyd vaitler yigreki andur? Cneyd eyitdi: (13)
Vaitler yigreki oldur ki Tar sen gl iinde ola ve bir kii eyitdi: Baa du
ll (14) eyitdi : a Tal seni f eylesn. Ve faih bir gn bir kii Cneyde bi
yz altun getrdi, (15) inde od. Cneyd eyitdi: Bun kim getrd, da var mdur?
Eyitdi: baiyyesi gerekdr. Cneyd (16) eyitdi: Gtr kim almazven bundan sen ve
benm h altunum yodur ve baa altun da gerekmez didi. (17) Ve naildr kim
Cneyd bir gn Cuma namzn ld mescidden d o avm grdi kim alebe (150b) (1) eylerler, mescidden arlar ve giderler. Cneyd eyitdi : Bu avim o uma
ehlidr amm obet ehli (2) ayru olur didi. Ve naildr kim bir gn bir kii duru geldi.
Nesne tevau eyledi. Cney anda r (3) idi. Cneyd inden gedi kim bu dervi
a ve esen yigitdr ve uvveti var azanup nin (4) yimez ve kendzin yle or ider?
didi. Cneyd ol gice d grdi kim bir kii bir aba sti rtl (5) getrdi. Cneyd
inde od. Cneyd nkim ol abau rtsin getrdi grdi kim ol mescide (6)
tevekku iden dervi olm birmiler. Cneyde eydrler: Bu eti yigil. Cneyd eyitdi:
Ben murdr (7) yimezven eyitdiler: Dn mescid iinde nite yir id? Cneyd eydr:
Bildm kim aybet eylemiven (8) ol heybetden uyudan uyandum duru geldm ahret
aldum. ki rekat namz ldum ve tara (9) dum ol dervi istedm grdm kim ol
derv Dicle rada oturm tere tre (10) yumlar imi ol tere uvan direr ve yir
41
nkim yan vardum ban aldurd. Eydr: Ey Cneyd (11) mesciddeki endeden
tevbe eyled mi? Cneyd eyitdi: Tevbe eyledm. Eydr: mdi varl ayru (12) ol
endeyi eylemegil nkim tevbe eyledm U s u qI eu
andan gir (13) fri oll didi ve naildr kim Cneyd eydr: Ben mrvveti ve il
bir ba yliciden grendm (14) didi. Cneyd eydr: Bir vat ben Mekkeye vardum
clar ban ylirleridi bir kii grdm kim ce- (15) n ban yliridi. Ben da
atna vardum eyitdm: Tar na benm da baum yliyivir didm (16) derl iki
gzi ya ola geldi ceye eyitdi: Sen dur git. nkim Tarn didi dkelinden (17)
din an dutmak gerek didi cen henz banu yarus ylinmeyp dururd. Beni
ine getrdi (151-a) (1) ve evvel baumda bir kez pdi ve izzetile baum ylidi ve
anda sora bir kd iine ae oym getrdi (2) baa virdi ve eyitdi: Bun cete
srgil ve ben anu itidn acebledm eyitdm: Eger benm elme ft (3) girrse
yaa virem didm ol kii atna vardum altun inde odum eydr: Bu ne altundur? Ben
(4) eyitdm: ol benm baum ylidgde niyet eyledmidi kim: Eger benm elme
nesne girrse ben an saa virem (5) didm idi: Baa eydr: y cmerd utanmaz msn sen
baa eyitdidi kim Tar na baum yli (6) ben da ar na bau ylidm
imdi sen baa nesne virrsin anu ar olur ben Tar in (7) iledgm i in eger
dnynu hep mln baa virrse almazven didi ve naildr kim Cneyd eydr: Seer
(8) vatinde bir kez namz lurdum nie kim cehd eyledm nefsm baa mu olmad
ve glm yavla bir eginde old diledm (9) kim duram ara am duru geldim ara
dum grdm apuda bir yigit kilime sarlanm durur baa eydr: (10) imdiye degin
saa muntar oldum kim kasn didi ben eyitdm: Sanmadu ki beni b-arr eyled
ve glm (11) perkende eyled eyitdi: Bel benven eyitdm: Ne cet vardur?
Eydr: Bir sulm vardur ben eyitdm: (12) Ne suldr? eydr: H nefs kend
derdine dermn ider mi vey itmez mi? eyitdm: Eyler. Eydr: Nite? (13) Eyitdm:
aan kim nefs kend dilegine mulefet eyleye dermn eylemi olur didm. Yigit
nkim bu szi iitdi (14) kend yaasndan aaa bad ve eyitdi: Ey nefs-i m bu
cevb benden iidrsin abl eylemezsin (15) imdi Cneydden da iitgil ayru
durmad gitdi h bilmedm kim anarudan geldi ve anarudan gitdi (16) ve naildr
kim: Cneyd ol adar alard kim gzleri ieridi gremez olurd ve ol adar
namzda (17) dururd kim ayalar ieridi ve bili iki bkilr idi ve eydr kim: Sen
izz ve cell an eger (151-b) (1) benmile Tar arasnda oddan deiz olsa
kendzimi braam gemek ardnca lem. Benm itiyum cellme (2) ol adar
durdyd. Al bin Sehl bir gn Cneyde nme yazd ve eyitdi kim : Uyu afletdr
maabbet (3) oldur kim uyuya kendzin virmeye ve eger uyuya mel olursa
maddan alur didi. Nitekim a Tal (4) Dvud peymbere vay eyledi ve
eyitdi: Yalan syler ol kii kim maabbetm davsin ider gice yatur (5) uyur didi.
Cneyd eyitdi: Bizm uyanulumuz mumelemzdr didi a yolnda ve bizm
uyumuz a elindedr12 (6) ve bizm elmzde degldr. a emrdr her nesne kim
bizm itiyrumuzsuz (7) adan gelr. Andan yigrek ola kim bizm itiyrumuz ola
nitekim meyiler eydr: uM (8) s L v* vUF * s .
Eydr: Uyu adur adan dostlara dir ve hem peymber (9) aleyhis-selm
buyurur: qU U s d rUF u yani lim kiilerin uyus (10)
chiller ibdetinden yigrekdr. Ve naildr kim: Cneyd bir mrdi vard. Ve o
ml (11) vard ve cmlesin Cneyd yolnda arc eyledi. Hemn atasndan alm evleri
ald. Bir gn (12) eyitdi: Y ey ibu ivleri nideyin? ey eyitdi: Var at bahsn
getr didi. Mrd vard atd. (13) Bahsn getrdi. Cneyd eyitdi : Var Dicle rmana
bra t kim ulula iresin. Mrd vard aeyi (14) Dicleye brad gir geldi. Cneyd
12
m: dur ve bizm uyumuz a elindedr
42
mrdi bu kez mrd ayru atna getrmedi, ovd var sen da git didi. Mrd (15) ne
vat kim Cneyde gelridi ovard. Az zamn iinde mertebeye irdi ululardan old. Ve
naildr kim: (16) Bir gn bir yigit Cneyd meclisine geldi tevbe eyledi. Ve her nesnesi
kim vard hep dervlere yam (17) buyurd. Ve ne kim borc vard dedi ill bi zl
duta ...geldi bi zl Cneyd inde od. Cneyd eydr : (152-a) (1) Var bu altun Dicle
rmana bra. Yigit bi altun ald Dicle rma atna geldi bir yirde oturd. (2) Altun
ine dkdi bir bir uya brad, dur anha geldi oturd. Cneyd gzi aa dond
Cneyd aa (3) nara urd ard ve eyitdi: Olmasun kim sen glden gee kim bi
altun bi kez uya bradum (4) diy eger geerse sen bunda imr eylemege mi
geld? mr bzrda yaraur dur yine bzra var didi. (5) Ve naildr kim: Cneyd
mrdlerinden bir mrd inden gedi kim ben keml derecesine irdm imden gir
(6) baa alvet ve tenhlik yigrekdr didi. Mrdler iinden d bir keye girdi oturd
ve her seer vatinde (7) uyuya varurd. Dinde o aar ular, emenler, b retl
avratlar ve gkek amlar (8) grr idi. Ol o eyn idi. Bu kez ucb ve kendzin
grmek anu iinde mstevl old t adde (9) mrdleri gricek eydridi kim: Her seer
vatinde bini umaa iledrler ve baa riler ve nimetler ara (10) lurlar dir idi.
Anu lini Cneyde didiler. Cneyd mrdlerin ald anu alvet-nesine (11) vard.
Grdi kim kibr ve urr anu dimna eer eylemi h aa ly ii yo. Cneyd
eyitdi: (12) nkim seni bu gice umaa iledeler anda varcak kez eyit : UF
*U u- u0 (13) rUF didi. nkim seer vati old yine
mrdi ol mamna iletdiler. Anu glde Cneyde mnkirlik (14) vard. Cneydi
snayayn didi. kez bu kelimeyi didi ol grdkleri hep gitdi kendzini mezbele iinde
(15) ve necsetler iinde grdi. nkim uyudan uyand kend asn bildi tevbe
eyledi, durd yine Cneyd (16) atna geldi imete mel old. Mad bu szden
oldur kim mrde mrid gerekdr yosa yaluuz (17) olursa eyn gelr aa mrid
olur didi. Ve naildr kim: Bir gn Cneyd szlere lib dururd bir mrd (152-b) (1)
nara urd ard Cneyd an ol iden men eyledi, edebledi ve eger bu kez da
arursa mehcr (2) eylerven didi. Pes Cneyd yine sze balad ol yigit kendzini
salad. Bu kez li lib old cn virdi. (3) Vardlar grdiler kim ras iinde yatm
kl olm. Ve naildr kim: Bir kez bir mrdden edepszlik vcda (4) geldi. Ol mrd
vard bir mescid bucanda girdi oturd, eyden ad ora yine Cneyde geldi. Cneyd
bir kez (5) an atup aa naar ld. Ol mrd heybetinden ddi elin yire dond ba
yarld an revn (6) old yire amd. Her bir are an kim amard Allh yazlurd.
Cneyd eyitdi: Yan sen su m idersin ve Tardan (7) aar msn? didi. Mrd bu sze
atlanumad cn smarlad. Cneyd an kend eliyile defn eyledi. Bir mrd (8) an
dinde grdi i neye irdi? didi. Eyitdi: Vay baa eydi kim eger eym beni kend
eliyile defn eyle- (9) meseydi. Ve naildr kim: Cneyd Bara iinde bir mrdi vard.
alvet iinde otururd bir gn (10) bir gnh dr old. Hem ol dem gzgye bad
grdi kim nr apara olm. Ol mrd mteayyir old. Yavla acl (11) old gne
degin yzin kimseneye gstermedi. Ve nkim gn tamm old pre pre al anu
yzine (12) ddi. T drdinci gn yine a old. Ngh bir kii geldi apu ad. Eyitdi:
Kimsin? Eyitdi: ey Cneydden (13) nme getrdm nkim nmeyi od nme
iinde Cneyd yle yazm kim alap aretinde nin edebile (14) oturmazsn? U
imdi gndr kim gice gndz sen yz aralndan tr alap derghna (15)
yalvarurven t sen yz aras ala dndi imi. Ve naildr kim: Cneyd bir
mrdi vard. (16) Yavla edepl ve aylu idi. Bir gn ol mrde nkte eylediler utand,
yavla acl old. Eyitdi: (17) Ayru ben ey yzine bamazven didi. Odndandan ad
gitdi amm ol didkleri sz aa bhtn idi. Cneyd (153-a) (1) bildi kim ol mrd
su yodur odndan gitdi. Cneyd bir gn mrdleriyile bzr iinden (2) geeridi.
ey gzi ol aan mrde dond. Mrd odndan ad yana kim Cneyd an
43
grmeye. Cneyd mrdlerine: (3) Siz gid beni yaluuz o t ben aan u aa
bradum ola m? didi. Mrdler gitdi ey anu ardna ddi. Mrd dndi, bad, grdi
kim ey gelr da atra gideridi. Cneyd eyitdi: lh aan olanu (5) su yodur.
Odndan aar ilh ol ayy kim ol gtrr kim anu yzi uyn anu ine eylegil
(6) t gemesn ben aa irieyin yine sen ate gtreyin didi. Mrd aarken
grdi kim inde (7) bir dvr ekmiler geecek yol yo gir dndi, bad grdi kim
Cneyd becid gelr bu kez resz (8) old yzin dvra urd durd Cney irdi an
gzinde pdi nevat eyledi, nha gtrdi. (9) Az zamn iinde ol mrd yce
mertebeye irdi, ays bereketinde. Ve naildr kim: Bir gn Cneyd (10) mrdleriyile
gideridi. Beriyye iinde gn yavla issiyidi. Bir mrdin yaas yrtlup omuz (11)
up dururd. Gne anu omuzn kyindrdi t kim omuz yarld, an ad. Ol mrd
bir kez (12) eyitdi kim: Gne issi old diy ey aa heybetile bad ve eyitdi: Git kim
sen aa ly deglsin (13) didi. An atndan mehcr eyledi. Ve naildr kim :
ey bir mrdi vard. ey an dkeli mrdlerinden (14) yigrek severidi. Ve naar
anu zerine artu idi. T addi alan mrdleri an kniler idi. eye (15) didiler:
Bizlerden an yigrek seversin didiler. Cneyd eydridi: Anu edebi cmlezden (16)
artudur. mdi an snayalum siz da gr didi. Cneyd imetkra buyurd: Yigirmi
u (17) getrdiler her birisine bir u virdi ve ol mrde da bir u virdi ve eyitdi: Her
biriz (153-b) (1) bir yire varu h kimse sizi grmeye bu ular anda boazla didi.
her birisi birer u aldlar (2) vardlar bir alvet yirde boazladlar. Gir geldiler ve
eyitdiler kim : Ben fuln yirde boazladum. Pes (3) ol mrd da geldi u
boazlamadu dirice getrdi. Cneyd eyitdi: Sen nen boazlamadu? Eyitdi: (4) Siz
buyurduuz idi ki : u bir yirde boazla kim anda h kimsene grmeye. mdi ne yirde
vardumsa (5) ki boazlayam ol r idi. Hi Tardan l yir bulumadum kim u
boazlayam. Ne yire badum (6) Tary anda r buldum, pes boazlamadum
getrdm, didi. Cneyd eyitdi: Grdz kim nee (7) fehm vardur ve nee firset
vardur didi. Pes cmle mrdler istifr eylediler anu zrekligine (8) irr getrdiler.
Ve naildr kim: Cneyd sekiz rnd mrdi vard. Her ne kim Cneyd ginden
(9) geerdi dimedin anlar an yirine getrrleridi. Bir gn bu sekiz mrdler glerinden
gedi kim bama (10) dndrevz azya varavuz lavuz diy. Yarndas Cneyd
imetkra buyurd kim: (11) Bama dndr azya gidelm didi. Pes bu sekiz
mrdin ald kfir ile uramaa ad eyledi. (12) nkim sava yirine vardlar af
baland. Mslmnlar bahdurlar sillarn geyp kfirile (13) savaa durdlar. Bu
sekiz mrd birisi ehd old. Birisi da vard ol da ddi. (14) El-a: Sekizi da
bir kezden ehd oldlar. Cneyd bad hev yzinde ouz ubbe grdi (15) kim
mrdler cnlarn ol ubbelere iletrleridi. Sekiz mrd cnn sekiz ubbeye
iletdiler. (16) Bu bir ubbe ald Cneyd eyitdi: ouznc ubbe benmdr. Dileridi kim
meydna gire bir kfir yigidi (17) eyitdi: Y Cneyd ol ouznc ubbe benmdr, sen
yine Badda varl didi, geldi. Cneyd (154-a) (1) inde mn getrdi meydna girdi
ehd old. Cney bad grdi kim anu cnn da ubbeye iletdiler (2) ouz bile
umaa girdi. Bir vatin bir seyyid icza ad eyledi. nkim Badda urad varayn
(3) Cneydi ziyret ideyin didi. nkim Cneyd atna geldi ziyretlediler Cneyd (4)
eyitdi: s s b yani seyyid ne yirdendr? Eyitdiler: Geyln ehrinden.
Eyitdi: Kim (5) olanlarndandur? Eyitdiler: Emrl-mminn Al olanlarndandur
andan Cneyd eyitdi : U (6) b U fHM u UDA l# U-
UHJ l# W U sH U dC U (7) dC UN U yani sen ata
iki l ururd. Gh kfirile ve gh nefsile. Seyyid bu iki (8) ldan ansn urur?
n Seyyid bu szi iitdi kendzin ymad alayu duru geldi. ki dizi (9) stine oturd ve
eyitdi: Y Cneyd ben atam yoln varmazven velkin baa gt vir didi. (10) Cneyd
eyitdi: Sen gl au aremidr. mdi sen gc yitdgincen-maremi
44
(11) au aremine yol virmegil didi. Seyyid eyitdi kim: Tammdur. Cneyd
szleri ien (12) ldr. Ve anu szlerinden bir emme beyn lalum ??
ey
Cneyd szleridr rametullhi aleyh (13) Cneyd eyitdi: Ftvvet mdadur,
feat Irdadur ve d orasandadur (14) didi. Ve yol uruclar odur yolda
drl dua urp dururlar: Evvel mekrdr duza (15) ikinci fahr dua nci lufdur
bunlaru nihyeti yodur ve eydr: ulile Tar arasnda (16) drt deiz vardur. ul an
gemeyince Tarya iremez. Birisi dnydur anu gemisi zhddr, (17) ikincisi aldur
anu gemisi ra olmadur, ncisi blsdr anu gemisi an dmen (154-b) (1) bilp
andan sanmadur. Ve drdinci nefsidr anu gemisi dilegin virmekdr. Eydr: Nefs
(2) hevesiyile eynu vesvesesi arasnda far oldur ki n nefs bir nesneyi dileye sen
an (3) men eylegil. Ve eyn vesvese eyler ki nefs dilegin virgil sen aa mulefet
eylegil urtlasn. (4) Ve eydr: Bu nefs yavuza buyurcdur ve hevya uyucdur ve
dkeli yozllar uladur- (5) cdur kim an ldre. Ve eydr: Dostlar gli Tarnu
srryd13. Tar Tal (6) kend srrn ol glde omaz kim anda dny dostl ola
ve eydr: Tardan fil olma oddan (7) da atradur ve eydr: dla irmeyesin
eger sende ulldan nesne lm olursa. (8) Ve eydr: Her kim nefsini bildi ull aa
geez old. Ve eydr: Her kim kim raiyyeti ey ola anu vilyeti (9) dm ola. Her
kim mumelesini iret ilfnca ide ol mddedr ve yalancdur. Eydr: (10)
mhede sz Allah diye ol yalancdur. Eydr: Her kim Tar bildi hergiz d olmaya
vil (11) vatine degin. Eydr : Her kim dilerse ki anu dni selmet ola vatan sde
ola ve gli (12) inyetli ola. aldan uzlet eylesn ve il oldur kim yaluuzl
seve. Eydr: Her kim (13) ki ilmi yane irmedise yani anu avfiledr. Ve avf
ameliledr ve amel vera iledr, (14) vera ililedr, il mhede iledr. Ve her
kimde bu aletler olmaya ol (15) hliklerdr. Ve her kim kim dirligi aile ola
anu lmi nal eylemekdr mecz dirliginden (16) aat dirlige. Ve her kim kim
dirligi nefsile ola anu lmi cn gidicek olur. Ve eydr: (17) Her gz kim
grmekligi ibretile olmaya anu grmezligi yigrekdr grrliginden ve her dil kim
Tar (155-a) (1) ikrine mel olmaya anu sylemezligi yigrekdr syledginden ve
her ula kim a iitmege muntar (2) olmaya anu arl yigrekdr iitdginden.
Ve her ten kim Tar ullna mel olmaya anu lmegi (3) yigrekdr dirliginden. Ve
eydr: Her kim elin amele ura ademi berk ola. Ve eydr: Olmaya kim mrd (4) nesne
ger ne mekr ol adar kim namzda gerekl ola. Ftia ve ul huvallah aad bigi
an mrd kim (5) nesne yaza ve oya andan nesne gelmeye. Ve eydr: Dny
mrdler gline aburdan da acdur. Ve n (6) marifet bularu gline ire baldan
da atldur. Ve eydr: Amel yigreki oldur ki nefsi salaya (7) ve n nefsin salad
dnin salad. Ve eydr : Gl drtdr: Bir gl oldur kim adan ola ul (8) davet
eyleye uyanmala ve bir gl firitelerdendr ul davet eyler ate ve bir gl (9)
nefsdendr ul davet eyler dny ryiine ve evine tenumna ve bir gl
eyndandur (10) ul davet eyler bul ve asede ve advet eydr. Bel rifler
erdur ve mrdler (11) uyanldur ve bidler helkligidr. Eydr: Himmet
Tar iretidr ve irdet firite-(12) ler iretidr ve minnet eyn iretidr ve
ehvet nefs iretidr ve hev (13) kfr iretidr. Ve eydr: ib-i himmete ak
Tal hergiz ab eylemeye geri kim andan (14) gnh da gelr ise. Ve eydr:
Her kim kim himmeti var anu gzi audur. Ve eydr. H bir a (15) bir aa
nisbet dutmaz ve h bir amel bir amele bezemez. Ve eydr: Dervi oldur kim yir bigi
(16) ola cmle pelleri anu stine dkeler ve cmle eylkler andan greler. Eydr: f
oldur kim (17) f ola Tardan artudan. Eydr: Her kim gzde old nefsden gzde
old. Ve eydr: f oldur (155-b) (1) anu gli bram gli bigi selmet ola dny
13
m: dur
45
dostlndan ve teslmligi smal teslmligi bigi (2) ola ve uas Dvud uas bigi
ola ve abr Eyyb abr bigi ola ve farl s farl (3) bigi ola ve evi
Muammed evi bigi ola. Ve taavvuf bir fatdur kim ullaru imeti anu (4)
iindedr. Sordlar kim: a fat mdur vey al fat mdur? Eyitdi: a sfatdur
amm resm-i al fatdur. (5) Ve eydr: Taavvuf ol olur kim seni a Tal senden
ldre ve kendyile gir dirildire. Ve eydr : (6) Taavvuf ikrdr ve vadetdr. Ve da
bir kiiye ordlar kim :Taavvuf nedr? Eyitdi : Sen zere (7) olsun anu hirin
dutma ve bndan ve tndan sevmek kim aluuza smaz didi ve eyitdi: fler
(8) vardur kim bularu bes ailedr kimsene bilmez ill ol bilr. Bir gn Cneyd
mrdleri arasnda (9) otururd ngh aru beizl yigit geldi, Cneyde birez bad.
Yine tzcek gitdi. Cneyd anu (10) ardnca bir mrd viribidi. Ve eyitdi: Var ol yigide
or kim: fli ne nesnedr? Mrd vard (11) ord ol yigide eyitdi: Var Cneyde digil
kim: n# Ub v0 n# s yani (12) b-vaf oll kim b-vaf bulasn
dir. Cneyd nkim bu szi iitdi durd segirtdi kim ol (13) yigidi bula bulumad eyitdi
kim: Ey dira ol bir ulu u imi biz anu aderin bilemedk didi. (14) Cneyd nie gn
ol sz heybetinden ayrn olp durd ve eyitdi: rif yitmi mam vardur. (15) Ol
yitmi birisi oldur kim hergiz bu cihn murdn dilemeye ve eydr: rif oldur kim
(16) a Tal anu srrndan sz syleye ve kendsi hm ola ve eydr: rif a
grr (17) her bir nefes iinde ve rif oldur kim pk ola her bir kirden yydan ve rif
bir derece ola (156-a) (1) kim aile anu arasnda icb yodur ve eydr: Marifet iki
smdur bir marifet tearrfdr (2) ve bir marifet tarfdr. Tearrf oldur kim kendsi
aa bili eyler ve tarf oldur kim kendsini (3) bildrr ve eydr: Marifet Tar
emnetidr ul glinde ve maabbet irmege meger kim anu cn (4) anu yolnda
uc ola fid lma iinde ve eydr: ns ehli alvet iinde nesne syleyeler (5) kim
m al an kfr ana ve eydr: Mhede ardur ve vecd helkdur ve eydr: Vecd
(6) didgi ldur ve mhede ldrcidr ve eydr: n riat fevt ola hergiz
bulmaa yaramaz (7) ve h riatden azzra nesne yodur ve eydr: Bi yl bir dk
yz aa dutarsa ve ora (8) bir sat ira iderse ol kim ol bir sat iinde andan fevt
old andan artu ola (9) kim ol bi yl iinde l eylemiidi ve bir man oldur kim
yle asretl olur kim ol bir laa (10) yiolma ol bi yl iinde ki anmetden
artudur ve bir man oldur kim bu bir laa (11) adan ira bilmek bi yllk ati
bir sat iindeki edebszlige degemez ve eydr: (12) H Tar vellerine vatlar iinde
nefslerin salamadan atra yodur. Ve eydr: kr oldur (13) kim kend nefsi
nimet ehli bilmeyesin ve eydr: Zhd eli bo olmadur memleketden ve gli (14) li
olmadur dny ulndan ve eydr: d oldur kim oru syleyesin ol yirde eger (15)
an sylerse saa ziyn dege ve eydr: d derv oldur kim sul eylemeye ve
muraa (16) da eylemeye ve eger kimse aa muraa eylerse ol m ola ve
eydr: dl artar (17) eksilmez ve yet abr tevekkldr. Nitekim urn iinde
buyurur: u* u rN v* d# sc (XVI-42) (156-b) (1) Ve eydr:
abr nefsin ymadur. Tardan rc eylemedin ve eydr: abr yutmadur aclar yzin
turu ey[leyp] (2) ve eydr: Yan oldur kim rza azm eylemeyesin ve rz in ua
yimeyesin ve ol kim muadder ola- (3) dur saa degecekdr ve eydr: Ftvvet oldur
kim dervlerden rlanmayasn ve baylara muraa (4) eylemeyesin. Cmerdli oldur
kim elden gelenin dir dutmayasn. Ve eydr: ul drtdr sevet (5) ve lfet ve
naat ve efatdr. Ve eydr: Fslar obeti kim ey lu14 ola baa sevgldr ol
(6) limler obetinden kim yavuz ulu. Ve eydr: l bir nesnedr kim gle gelr
ill b almaz ve (7) r itiyr def eylemekdr ve r oldur kim bely animet
gresin ve eydr: Far li olmadur (8) gl dileklerinden. Ve eydr: avf oldur kim
14
m: u*
46
armlar iden arasn ve emeller terk eyleyesin (9) ve ayla aby itiyr
idesin ve eydr: Tevben manis vardur : Evvel nedmet ikinci (10) kendzin ar
eyleye zamna ve mekna ve ivna nci pk duta kendyi her mayetden. Ve
Cneyde ord- (11) lar kim bu ne ldr dem skin olup dururken? nkim sem
iidr itiyr sz arekete gelr. Eyitdi: (12) a sbneh ve Tal elest
vatinde demolanlar cnlarna ib eyledi ve cnlar ol vat ol (13) ibdan
leet bulup dururd. Bu lemde da nkim iidrler ol vat evi l olur, (14)
areket eylerler. Bir gn ulu bir kii geldi Cneyde ord kim: Taavvuf ne dimekdr ol
neyile l (15) olur? Cevb yle virdi kim: Taavvuf dimek gl f eylemekdr,
murfaatndan ve ayrlmadan (16) al abyetinden ve kendyi ldrmekdr
beeriyet fatndan ve ra olmadur nefs dilekerinden (17) ve rhn fata gelmekdr
kefetden ve derecesi yce olmadur a ilmiyle ve naat eylemekdr cmle (157a) (1) utana vefy beklemekdr peymber eratna. Ve f oldur kim aile
yim ola ve eydr : Cmle zitler (2) ziti oldur kim f ola ve bal ola. Zr
taavvuf a fatdur a fatnda bul olmasa gerek- (3) dr. ordlar kim tevd
nedr? Eydr : u v uF s uF yani ubdiyyetden
rbbiyyete (4) gemekdr. Eyitdiler: Bu sz mkildr beyn idivirgil. Eyitdi: ul
fat orl ve cizli ve af- (5) ldr ve a fat cmle azzldur ve aderdr.
Her kimde kim bu fat ola mveiddr ve yine (6) ordlar kim tevd nedr? Eydr:
Yanldur. Eyitdiler: Beyn eyle kim niedr? Eydr: aat ibu (7) alu
arekti sekent Tar Tal fiilidr kimse aa orta yo nkim byle bilesin (8)
tevd arn yirine getresin. Eyitdiler: Fen nedr ve be nedr? Eyitdi: Be
audur ve fen uludur. (9) Eyitdiler: Tecrd nedr? Eyitdi : Tecrd oldur kim
hiri anu mcerred ola iradan ve bn da mcerred (10) ola. radan sordlar
kim: Maabbet nedr ? Eyitdi: Mabb fat muib glde unu bigi otura (11) kim
syledgin andan syleye ve iitdgin anula iide niteki peymber eydr: b XM
0 (12) dB UFL ve eyitdiler kim: Tefekkr nedr? Eyitdi: Tefekkr
drt smdur: Bir tefekkr Tarnu yetlerinedr (13) ki marifet doar, ikinci tefekkr
nimetlerinedr bu fikirden maabbet doar, nci fikir au vadelerine (14) ve
ablarnadur bundan avf doar ve drdnci fikir au rametine ve umanadur
bu fikirden (15) ictihd ve at oar. Sordlar kim ul ubdiyyet an ne vait
yirine getrr. Eydr: ol vatin (16) kim dkeli nesneleri a mlkin bile ve aat
bile ve dkeli malatu varaca yiri ve mercii Tar Taldur. (17) Nitekim urn
iinde buyurur : uF2d & v q uJ* b c U1 (XVI83) ve sordlar kim : (157-b) (1) murebe nedr? Eyitdi: Murebe oldur kim gzedi
durasn ve fil oturmayasn kim Tardan saa ne gelr. (2) Nitekim bir kii
pdihu mndan orarsa h yatmaz ve dilenmez ol oru an uytmaz. yle (3)
kim Allh Tal buyurur : VIU yani gzedi durmadur. Sordlar kim : dk
nedr ve d (4) nedr? Eyitdi: d oldur kim dyima anu d eksk olmaya
avl ve efl iinde. Ve d (5) du filidr. Sordlar kim il eyitdi: l
sen fenludur ve au bel- (6) dur ve il oldur kim Tar
mumelesinden al arasn. Ve sordlar kim uzlet nedr? Eyitdi: (7) Uzlet iki
smdur birisi aldan ve birisi nefsden amm nefsden ayru uzlet yigrekdr. (8) Ve
sordlar kim dostl kimile eyleyelm? ol kiiyile ki eylk eyleye didi sen aua
ve an ayru (9) amaya ve eger sen eylk iderse ol an gir deye. Ve sordlar kim:
Alamadan yigrek nedr? Eyitdi: (10) Alamadur alama zerine yani Tar
orusndan bir kez alamken yine alaya ol ien sevgl- (11) dr a aretinde. Ve
sordlar kim: Tarya yol niedr? Eyitdi: UH bF * v dD (12)
o . Tardan yaa yol demolanlarnu sandur da artudur (13) didi.
ll dkelisinden yigrek dnyy terk eylemekdr didi. Ve da bir kii ord kim :
47
Tanrdan yaa yol nedr ? (14) Eyitdi: Var dnyy terk it ve nefse muefet eyle t
bulasn didi. Ve sordlar kim tevu nedr? Eyitdi: (15) egilmegi yuaru dutma ve
pehly aaa bramadur didi. Ve sordlar: ullaru icb adur kim aa ir- (16)
mekden men ider? Eyitdi : dr. Birisi nefsdr, birisi aldur ve birisi dnydur bu
mlar- (17) u.Ve lar icb da dr. Evvel atin grmekdr, ikinci evbn
grmekdr ve nci kermetin (158-a) (1) grmek. Sordlar kim mmin gliyile
mnf gli arasnda far nedr? Eyitdi : Mmin gli dolanup durur (2) ve mnf
gli bir lden bir le dne durur bir lde durmaz didi. Ve naildr kim : Birgn
Cneydi (3) grdiler kim eydridi: y alap gzsz eylegil. Eyitdiler kim : Y Cneyd
ne manisi vardur kim byle dirsin? (4) Eyitdi: Kimsene kim a grmeye ben an
dilemezven didi. nkim lmi yan geldi, yle old. Ve naildr kim : n (5)
Cneyd veft yan geldi eyitdi kim : ufra o ve n dk t yrenler yiriken
ben cn (6) vireyin didi. Pes nkim nez line ddi eyitdi kim : Baa bdest
alduru. nkim bdest (7) aldurdlar. Barmalar arasna su degmedk. Eydr : Tall
yirine gtr. nkim yirine gtrdiler. (8) Pes derl secdeye ddi ve alad.
Eyitdiler : y suln- arat bunca ibdet ve itid (9) kim iler viribid ol
tamm degl midr kim bu l iinde secde eylersin? Eyitdi : H vat iinde (10)
scd bu vatden mutcra degl idi didi. Ve naildr kim: arr eydr: Cneyd ol
(11) lde urn balad ben eyitdm: Y madin-i aat urn m orsn?
Eyitdi : Bu l iinde (12) urndan yigrek ne ola bir yanumda melekl-mevt durur
ve bir yanumda r kprsi ve adl - (13) si mde ve baa iki yol gsterr.
Bilmezven ki an yola iledrler. Pes Baara sresinden yitmi (14) yet od ve li
ayrusd. Bir kez derdile Allh didi ve tesb omaa balad ve barmayla (15)
tesb odun ad dutard. Ve bi barman yumd ve eyitdi :
Bismillirramnir-rm (16) ve iki gzin yumd ol ar ve muaddes cnn arete
smarlad. Ve naildr kim : n yuyuc (17) an yurd diledi kim Cneyd gzlerin
aa, su girsn diy neadar kim cehd eyledi aamad. (158-b) (1) Htifden bir vz
iitdi kim : Dart eli Cneyd gzlerinden kim ol gzin anun yumd kim bizm (2)
ddrumuz grmeyince amaz. Pes yuyuc barmalarn amaa ad eyledi neadar kim
dridi aamad (3) yine vz iitdi kim dart el ol barmalaru bizm odumuzla
yumd biz amaynca amaz didi. (4) nkim yudlar cinzesin gtrdiler. Ngh bir
a ggercin hev yzinden indi ve cinze (5) kenrna ond mrdler neadar kim
yeleriyile an uladlar umad ol ucuaz udret diliyle sy- (6) ledi ve eyitdi: Beni
endrme kim englmi bunda anun urdum kim ben da himmetden b-nab (7)
olmayam eger siz avuz deglmisseydi bir a yil gelecek idi bunu cinzesin
hevya iledecek (8) idi didi. nkim Cneydi defn eylediler. Bir vel an dinde grdi
ve sord kim mnkere ve nekre nie (9) cevb vird? Eyitdi: nkim ol iki firiteler
izzet aretinden benm atuma geldiler ve eyitdiler : (10) p s . Ben gldm ve
eyitdm: Ben bir cevb virdm didm. Eyitdiler : Ne vatin cevb vird? (11) Ben
eyitdm : ol vatin kim benm alabum cnum yaratd ve cnuma ib eyledi ve
eyitdi : rJ d X (12) ol vatin ol kiiyi ki suln sorm ola ul ikiledin yine
sorar m oluru didm. Bri yine suln sziyile (13) cevb vireyin didm ve eyitdm :
uL o* c yan benm Tarm oldur kim yir ve gk (14)
yaratd ve da eyitdm: v bNuN vMI* c yan benm Tarm oldur kim
beni yaratd ve baa hidyet (15) virdi. Ve da eyitdm : s1 r8 vML
c yani benm Tarm oldur kim beni ldrdi ve yine dirilde- (16) cekdr. n
bu szleri iitdiler eyitdiler : Henz bu maabbet esrkliginden aylmadu didiler. Ve bir
vel (17) Cneydi dinde grdi ve eyitdi : Y Cneyd Tar Tal senile ne
mumele ld? Eyitdi: alabum beni yarlad (159-a) (1) ve baa ramet eyledi ve
eyitdi: Y Cneyd umaa girr misin? Ben eyitdm : Yo yene gerek didi. Ben eyitdm
48
: (2) Seni gcile buldum o beni arua ayrn olayn durayn didm. Eyitdi : Ben
senven sen benmsin (3) imdiye degin sen benm didgm dutarid imden gir ben
sen didg dutarven. Ve naildr kim : Bir gn (4) ibl Cneyd trbesi inde
dururd bir kii geldi bir mesele ord. ibl eyitdi : Ulularu lmi li (5) ve diriligi
li berber olur ben utanurven Cneyd trbesi atnda meselee cevb virem didi.
(6) Rametullhi aleyhi vel-er n ey-i y- arat n ul-i fr- aat
n em-i lem (7) n er- arem n insn- melek mer-i B Omn- Mekk
rametullhi aleyhi arat ulularndan idi. (8) Ve bu yifen sdatlarndan idi. Ve
cmle ulular aa itid eylemileridi. Ve anu szleri dkeli me- (9) yiler iinde
mabl idi. Ve riyet ve zhd ve perhzkrla mensb idi. Ve aya (10) ve
leyife mevf idi. Ve itid Cneyde lmd. Ve Badtda B Sad arrzyi
grmiidi. (11) Ve o yllar kaben aremi iinde mutekif olmd. Ve naildr kim:
Bir gn allc- Manr grdi kim (12) nesne yazard. Sord kim : Ne yazarsn? Eyitdi :
urn muraa iderven didi. mere yavla at geldi, (13) yz du ld,
berurdr olmal didi ve atndan ovd. Eydrler : Ne bela kim allc- Manra
geldi (14) anu dusndan buld didiler. Ve naildr kim : mer bir gn Genc-nme
tercmesin bir kda yazup (15) dururd. Seccdesi altnda dururd ve kend bdeste
vard idi. seyn-i Manr geldi ol kd (16) ald gitdi. Aa malm old geldi ol
kd istemedin eyitdi : seyn gelmi ol kd ourlam didi (17) ve eyitdi : Tz ola
kim anu ellerin ve ayalarn keseler ve an asa oyalar ve oda yanduralar ve klin yile
(159-b) (1) savuralar didi. Hem ol didgi old ve ol Genc-nme iinde bu yazlup
dururd kim ol vat (2) kim cn dem gevdesine girdi a emriyile girdi. a Tal
firitelere buyurd kim deme secde (3) lalar. Pes dkelisi yzlerin secdeye urd. bls
deme secde eylemedi. Ve eyitdi greyim kim cn dem (4) albine nie girr ve
anu srrn bileyin didi. Bir nieler eydrler : bls oyup dururd kim firiteler- (5) den
birisi lanet olacadur greyim ans lanet olur didi. Lanet olan firite o kendsi
(6) imi. Bir nieler eydrler: bls eyitdi : dem srrn bileyin ve cn anu bandan
m girr (7) vey azndan m girr vey ulandan m girr greyin didi. Anundr
kim dem srrn bls- (8) den artu h kimsene bilmez ve dem amarlarnda an
nie yrirse bls da demn iinde (9) yle yrir. Ve n bls lanet old srildi. Pes
feryd fin eyledi : an benm ullum ve ibdetm? (10) didi. Ve yirde gkde
bir ar yir almayup durur kim ben anda saa ibdet lmadum ve baum anda(11)
omadum didi. mdi beni dem ucndan lanet eyled u9F u v v dE
U
yani beni (12) ymet opnca ldrmegil t ben da cmi
demolanlarndan alayn ve bunlar yoldan arayn ve gnh- (13) lu layn t
benmile amuya bile gireler didi. Pes a Tal eyitdi: X-u u v .
sdEML s p (XV-38) (14) u*FL yan muntar eyledm seni t
ymete adar lmeyesin didi. Ol Genc-nme kim mer eb Omn yazd (15) idi
buyd. Ve maabbet kitbnda yazm idi kim a Tal cnlar lblardan yidi bi
yl iler- (16) den yaradp dururd. Ve a Tal demolanlarnu cnlarn yz
altm kez ramet naarn (17) braurd ve maabbetszlerin cnlara iitdrrdi ve
yz altm srr laflerin gllerine oyard (160-a) (1) ve yz altm kez kef
tecell nrn cnlar zerine nir lurd. Pes nkim lb lemine (2) gtrdi srr
cn iinde zindna oyd ve cn gl iinde mabs eyledi. Ve al bularu arasnda
(3) mrekkeb eyledi andan peymber viribidi. Ve fermn virdi ve benm buyruumu
dutu didi. Her kim benm buyruum (4) dutarsa gli maabbete ulaa urbete ire ve
srr vulat ile arr duta lcerim benm umauma gire ve did- (5) ruma ly ola
didi. Ve naildr kim : mer B Omn- Mekk bir kez arrye ve Cneyde ve
iblye aremden (6) nme yazd ve eyitdi: y azz sizler ra yirlersiz yle bilesiz her
kime kim kabe cemli gerekse (7) aa diyesiz kim : fH oA U
49
uuJ r ve her kime kim urb u bis gerekise aa diyesiz kim : (8) u*I
oA G U uuJ r ve her kime kim vil ve ullet gerekse aa diyesiz
kim GU uuJ r (9) oA ve naildr kim : Bir kez yine
beriyye iinden nme yazd kim bu nme mer ebOmn- (10) Mekkden ve
icz prlerinden sizlere kim azzlersiz yle bilesiz kim bu yolda iki bi a (11)
vardur oddan ve iki bi deiz vardur helk eyleyici zinhr sanu kim ol od ayau(12) uz kyndrmesn ve ol deizlerde ark olmayasiz.Ve nkim nme Cneyde
degdi.(13) Cneyd Badd prlerin drrdi ve nmeyi bunlaru atnda od. Andan
Cneyd ve arr (14) ve ibl eyitdiler: Gel grelm anu bu alar didgnden
murd nedr.Ve od did- (15) ginden murd nedr. Cneyd eyitdi: Anu bu a didgi
erenlerdr. Er oldur kim a ndan (16) yana ve yo ola. Ve iki bi a didgi oldur
kim er iki bi kez yo olmaynca ol izzet (17) derghna iriemez. Ve deiz didgi
bizm nefsmzdr kim arumuza icb olmudur ve eger ol (160-b) (1) nefs deizine
mulefet gemisi olmasa ar oluruz ve helk oluruz didi. Ve naildr kim : B mer
Omn Ifahn (2) ehrine geldi ve anda bir ce vard. Anu ol vard at aste
olup dururd ve gice gndz zamet (3) ekeridi, evlerinde yaturd. Bir gn ey ol olan
grmege vard ve olan nkim eyi grdi (4) eyitdi: Y ey avala yi<g>regiyile
buyur kim bir beyit eyitsn iideyin didi. Pes ey buyurd. avala yi<g>regiyile bu beyti
(5) eyitdi kim : u U r bM dL rJM b0 v cF r*- X$ v
vU yigit nkim bu beyti (6) iitdi, duru geldi, oturd ve astelii gitdi sa old. Atas
an eye smarlad. Ululardan old. (7) mer b Omn szleridr eydr : Tarnu
udretlerine fikir eylegil amm tna fikir eylemegil, kfrdr (8) didi. Ve eyitdi:
Mhede urbetdr. sI r*
-dB .Ve eydr: Mhede yan
artulndan- (9) dur didi. Ve eydr: Yan iretdr. Eydr :obet r iinde ve r
maabbet iinde. Ve eydr: (10) f oldur ve vaitler mel ola ve eyitdi: abr oldur
ul tarsyla ola (11) ve belyile rat atnda berber ola rametullhi aleyhi velir n pute-i cihn udsi (12) n sute-i mam- ns n dve-i rim-i arat
n ara-i ulzm-i aatn muam- lim (13) izaz B Sad-i arrz
rametullhi aleyhi meyiler eyi idi ve veller muaddemi idi ve veru (14)
ve riyet iinde yet idi ve kermete ma idi. Ve ay ve day iinde l
yarard (15) ve dkeli fnn iinde rste idi. Ve mrdleri ird eylemek iinde nin
idi. Ve aa lisn- (16) taarruf dirleridi. Ve bu laab aa anun didiler kim bu yife
iinde h kimse aat (17) szlerin andan yigrek bilmezdi ve ol drt yz pre kitb
tanf eyleyp dururd. Ve tecrdlik (161-a) (1) int iinde mnendi yod.Ve
Badd oprandan idi. Ve ennn- Mryi grmiidi ve Bir-i f (2) ve Serr-i
Saa ile obet idp dururd. Ve o avm aa itid idp dururd. Ve ol (3) avme
arrzler dirleridi. Ve bir nie ulem ki hir ehlinden idi. Aa inkr eyediler ve bir
nie (4) geleciler ki ol kitb iinde gtrp dururd aa fehm eyleymediler ve ol
szler birisi (5) buyd kim : * d- v sJ *U o*F *
v l2 b (6) *d U u2 sJ r bd s
X s s b X*- u* * u U yani eydr: (7) ul aan kim
Tarya dne ve Tar emrine yetie ve Tar yanlna otura ve kendzin unda ve
Tardan (8) artun unda ve eger aa sorarlarsa ki sen anda gelrsin ve ne dilersin
anu h cevb (9) olmaya Tardan artu. Ve eydr: aan kim ul bu fatlu ola ve
nefsin ldrmi ola sylerse anu (10) szi ola ve iidrse hem eyle ola zra kend aradan
up mav olup durur (11) ve eydr: Bilmezven kim ben kimven ve ne eylerven ve
andan gelrven ve benm adum yo. mdi eger bu resme-i avme (12) eydrlerse kim :
Sen ne dilersin? Eyde : Allah. Ve sen ne eylersin? Eyde : Allah. Ve sen <ne> bilrsin?
Eyde : Allah. (13) Dkeli endmlar da eyde: Allah.Zr anu endmlar Allah ile
olup durur ve ayru sz yiri almayup (14) durur. Bu o kez snanmdur kim ul
50
yet urba iriicek Allahdan artu nesne diymez olur. (15) Ve dkeli iller akl
bu ide ayrn itmidr. B Sad arrz eydr : o yrenlerile (16) ve fler ile
obet eyledm. Hergiz benm ile bularu arasnda ilf olmad. Ve eydr: Eger beni
muayyer (17) eyleseler ralla yanl arasnda ben ral itiyr ideridm
anun kim benm yanl [a] (161-b) (1) atm yodur. Nitekim Loman eyitdi:
Beni muayyer eylediler. ikmet ile nbvvet arasnda ve ben ikmeti itiyr (2)
eyledm. Zr benm nbvvete aatm yo idi. Ve naildr kim : B Sad eydr: Bir
gice grdm kim gkden iki (3) firite iner ve baa eydrler kim : d nedr? Ben
eyitdm: uNU U u ikisi adaat didiler (4) ve gir gge gitdiler. Ve naildr
kim: B Sad eyitdi: Bir gice Peymber aretin dmde grdm, baa eyitdi ki: (5)
Beni sever misin eyitdm:Y reslallah beni mar dutl. Anu dostl beni yle
kaplayup durur kim kimsen (6) dostlna meclm yodur didm eyitdi: *
qL0 her kim Tary severse ol beni sevmidr dedi.Ve naildr kim: (7)B Sad
eydr :Bir kez blsi dmde grdm ve am gtrdm kim uram Htifden vz
iitdm (8) kim: Ol sen adan ormaz belekim ol nrdan orar kim sen
gldedr. Pes eyitdm kim:Ber gel. (9) Eydr: Sen atua varup nideyin dir kim
ol iki nesneyi kim sen terk eyled anu ile ben dem-(10)leri azdururven. Eyitdm: Ol
nedr? Eydr: Nefs ile dny ve beni od gitdi bu kez dndi gir bad (11) Eydr: Y
b Sad benm bir duzaum vardur: demolanlarn azdurmaa andan yigrek duzaum
(12) yodur didi. Eyitdm: Ol nedr? Eyitdi: Saalsuz olanlarla oturmadur didi ve
naildr kim : B Sad (13) iki ol vard birisi dnyya bulamad ldi.Bir gice ol
olan dinde grdi eyitdi: y ol (14)Tar senile neyledi? Eyitdi:Beni yarlad ve
kend olnda od didi: Eyitdi: y oul baa (15) gt virgil.Eyitdi:y baba bir gt
viribidm ill an yirine getrmeyesin. Eyitdm:Ol nedr eyit? (16) Eyitdi: Kendzile
Tar arasnda bir gl da omal didi ve naildr kim : Andan ora otuz (17) yl
diri oldum bir gl da ayru glme dolandurmadum ve bir kez ruma yle
yrendi kim Tardan (162-a) (1) nesne dileyem. Derl Htifden vz irdi kim
Tardan artu nesne diler misin? didi.Ve naildr kim: (2) B Sad eydr : Bir gn
beriyye iinde gideridm yavla acdum nefsm te eyledi. Ve eydr: Benm (3)
in Tardan nesne dile kim yiyem dir. Ben eyitdm: lh senden tevekkl ehli
amn dilerven didm (4) kim andan yigrek am olmaya n nefs bun iitdi
nevmd old ve eyitdi: n am dilemed (5) abr dilegil didi. Derl tifden
vz iitdm kim eydr: Bu geleci nefsden iken bed ve arb- (6) dr didi. Ve naildr
kim : B Sad eydr : Bir gn beriyye iinde gideridm azsuz ve yoldasuz (7) sstl
baa yavla eer eyledi. aruma badum bir yan yirde o menzil grdm. An
gricek d oldum (8) kim yan ol menzile iriecek. Su bulam iem diy yine aldum
kim yani ben ansuz dilenecek buldum. olduuma (9) pemn oldum. Bu kez
anda idm kim ben ol menzilgha varmayam meger beni gile gtreler ilteler. (10)
Pes tevekkl eyledm. Bir muaylan aac dibine vardum bir aluy stme bradum
yatdum. Bir satden ora (11) n iitdm kim ol menzilghda file onm imi.
Bir kii arur ki fuln yirde fileden (12) bir kii yorld ald diy fil-l emr ac
bir kiiye buyurd. Gelidler beni gerekse gerekmezse (13) gtrdiler ol menzile iletdiler
didi. Ve naildr kim B Sad eydr: Bir gn yine beriyye iinde (14) gideridm al
yavla eer eyledi. Helklik yz gsterdi. Htifden vz iitdm kim eydr: (15) Y
B Sad cnua sebeb idin ve re iste yosa helk olursn dir. Ben eyitdm: lh
(16) senden artu rem ve sebebm yodur, gerekise ldr gerekise dirilt didm. Fill (17) imde benm uvvet belrdi ve arnum unu bigi oyd kim anasn drl
drl amlar yidm (162-b) (1) ve sovu ular idm. Ve naildr kim: B Sad
eydr: Bir kez deiz kenrnda bir yigit grdm oturur (2) ve muraa geymi ill
yanna bir demr divt asa om. gmden gedi kim bu yigid libs liler (3)
51
libsdur. ll limler letin gtrr didm. ler vardum selm virdm ve eyitdm:
Y yigit Tardan (4) baa yol nedr? Eydr : kidr. Birisi larudur ve birisi
mlarudur amm laru (5) yolndan sen rasn didi.Ben eyitdm: Nite? Eydr:
Anun kim sen divti ulm letin anursn (6) didi. r8 sE iF . ey B
Sad szleridr eydr: a Tal glleri kend (7) makmin yaratd.
Aceplerem ol kiiyi kim Tar mamna ayru kiileri givre ve eydr: (8) aan a
Tal dileye kim bir ul dost idine evvel ikr apusn anu zerine aar aan kim
(9) dilerven leet bula bu kez urb apusn anu zerine aa ve nkim urbet bula bu
kez ol (10) uln ferdniyyet saryna gtrr ve aametin ve celletin aa kef eyler
anu gzi Tarnu (11) ferdniyyetine irir. Bu kez valet mamna degir ii
tammna irir didi. Ve eydr: Her kim gmn (12) ilede kim cehdligile aa irie.
Kendzni bir rence braur kim h nihyeti yo ve her kim (13) gmn iledrse
cehdliksz aa irie. Kendzni bir yirde braur kim anu h yeti (14) yo. Ve
eydr: ul a abas ve a milki iindedr. Her vat ul ile a arasnda (15)
mhede l ola hergiz ulu srr ve vehmi iinde nesne almaz Tardan artu. (16)
Ve eydr: Vat azzdr andan azzra nesne var anup aa mel olmal. Ve eydr:
(17) Andan azzra nesne olmaya ul mi ile mtabel arasna mel ola yan vati
(163-a) (1) salaya dimekdr. Ve eydr: Her ki firset birle baa a nryla bam
olur. Zr anu ilmi (2) adan olur. Ayru aa sehv-i aflet olmaz. Eydr: Ey nie
feat ve belat issileri var-(3) dur kim Tar orusndan m olmlardur.Ve
eydr: Her kim glinde ol arr dutd (4) vcib oldur kim iki cihna da ansuz
bamaya ve ansuz nesne sylemeye ve iitmeye ve eydr: aat (5) urb oldur kim
gl pk ola dkeli nesnelerden ve rm duta Taryla. Ve eydr: Her bn kim (6)
vardur anu hiri anu ilfnca ola.Ol bn olur ve eydr: ikr veche zerine(7) dr.Birisi oldur kim dili eydr gli andan fildir ve birisi da oldur kim dili eydr
ve gli (8) da rdur.Ol evb istemekdr.Ve birisi da oldur kim gliyile ikr
eyler ill dili (9) deprenmez.Anu aderini kimsene bilemez ill Tar bilr.Tevd
oldur kim dkeli nesneleri glinden (10) ara ve kend yaluuz ala bu kez
yaluuzlula yaluuz isteye ve eydr :lm oldur kim (11) sen an amele getresin ve
ol seni ie getre. Ve sordlar kim taavvuf nedr? Eyitdi: (12) Taavvuf mansi arab
latinde sylemekdr. Ol da dkeli ehvetler ve dratlardan szile (13) li ola ve
Tardan artu glinde ve iinde ve anda h nesne almaya ve aan kim (14) bu
fatlu ola aa f diyeler ve rif alamandan sordlar eyitdi: rif gerek ki (15)
yol iinde ve mchede ve itihd iinde ola ol vatin aladu fir sebebinden- (16)
dr.Zra henz aleb iindedr nkim valet mamna iridi ve vil umesini (17)
drdi.Alama andan zl olur.Ve tevekklden sordlar. Tevekkl itimd eylemekdr
aa. (163-b) (1) Ve da eyitdi: Tevekkl rbdur. B-skt ve skndur, brb. Eyitdiler: Bu szi (2) beyn eyleyvirgil yani tevekkl ehli bulma iinde
yle gerekdr kim hergiz anu skn ve arr olmasa. (3) Ve nkim vile iridi.
yle skn ve rm duta kim hergiz areket eylemeye rametullhi aleyhi veler. (4) n mecb- vadet n meslb- izzetn ble-i envr n nota-i esrr n
asten-i kte-i (5) ez ser-i diry- Ebl-asan- Nr rametullhi aleyh ahd iinde
yigne idi. Ve vat iinde ub (6) idi. Ve taavvuf ehlin ar idi. Ve maabbet
ehlin erfi idi. Ve anu mumelesi bilinmi idi. (7) Ve iretleri l idi. Ve anu
naar a idi. Ve firseti d ve evi kmil ve (8) b-nihyet idi. Ve dkeli
meyiler anu muaddemlna mttefi olmlard. Ve aa Emrl-ulb (9) ve
amer-fiyye dirleridi. Serr-i Saa mrdi idi. Ve Amed-i arrziyile obet
eyleyp durur idi. (10) Ve arat iinde mctehid idi. Ve r mehebi ileri aa itid
eylemileridi. Ve meyi (11) ulemlarndan idi. Ve ol far zerine lib eyledi ve
aa Nr diy ad odularnu sebebi (12) buyd kim arau dn iinde sz syleyicek
52
azndan nr ard yle kim arau ev ii (13) aydn olurd ve da andan tr Nr

didiler kim mescid-i arda bir avmaas vard. (14) Anda ibdet eyleridi. Ol av
maa iinde dnle nr balyup ard. yle kim illerden (15) ve ehirlerden ol nr
grmege teferrce gelrleridi. Ve da andan tr Nr didiler kim bn (16)
esrrlarndan aber virrdi. Ve da andan tr Nr didiler kim kend da grkl ve
a (17) saallu ve a beizl kii idi. Ve Eb Amed eydr: H kimseneyi grmedm
kim asan- Nr (164-a) (1) bigi at lc didi. Eyitdiler : Cneydden da artu
md at iinde? Eyitdi: Cneyd li (2) ayru idi didi. Zr her veln bir drl
mumelesi olur. Anlar Tardan artu kimsene bilmez didi. (3) Ve naildr kim:
asan- Nr eydr: Nie yllar mchede eyledm ve kendzmi zindna bradum ve
aldan (4) yz dndrdm ve riyet ekdm. H yol baa almad ve kef l
olmad. Pes kend- (5) zme eyitdm: Bir nesne eylemek gerek kim nefs anda mafhz
ola ve i l ola didm. Pes ben eyitdm: (6) y nefs-i m sensin ki beni murdumdan
gir orsn ve sen buna yllar murdu srersin ve yirsin (7) iersin ve geyrsin ve
iret eylersin ve ehvet srersin. mdi gel sen bu eve gir t seni (8) ol yavuz urular
bigi bunda braayn ve zindn ekdreyin. Eger didi alursa o (9) devlet sen. Ve
eger lrse bri a yolnda lesin. r yl byle eyledm. Ve naildr kim: (10)
asan- <Nr> bir gn bir mrdin grdi kim namz lurken saaln sard eyitdi:
vI1 * s b l (11) yan eli Tar saalndan gider didi. Bu
szi alfeye degrdiler ve ulem cem oldlar ve fetv vir- (12) diler kim ol bu szile
kfir old diy an depelemeye km eylediler. Pes asan- Nryi alfe (13) atna
r eylediler ve sordlar kim : Bu szi sen did mi? Eyitdi : Didm. Eyitdiler: Bu sz
kfrdr (14) nin did? Eyitdi: Ol15 kim uldur? Eyitdi: Tar uldur. Ya saal
kim olur? Pes alfe dek durd. (15) Ve eyitdi: Elamdlillah a Tal bizi bunu
anndan salad. Ve naildr kim : asan- Nr eydr: (16) Bir gn glm uymad ve
lmden h ev ve af bulmadum ve mellet beni aplad. Pes Tardan (17)
diledm ve eyitdm: lh benm lmi benm zerme dyim eylegil. Htifden
vz iitdi kim eydr: y (164-b) (1) Eb asan dm le atlanumayasn didi. Ve
naildr kim: Bir gn Cneyd, Nr atna geldi grdi kim li (2) yavla lib olm
ve ban aaa bram oturur. Cneyd eydr: nkim anu atna vardum, ban (3)
aldurd bir kez yzme bad. Anu heybetinden ayndum ddm. Bu kez eydr: Y
Cneyd benm zerme (4) ua at olmdur. Ve atm olmdur. Otuz yldur
aan ki anu heybeti benm imde belre (5) ben benligmden gm olurven be-klli
mav olurven didi. Pes Cneyd kend yrenlerine bad ve eyitdi: Eger (6) dirlik
grenrisez benden gren gr kim a aametinden nie mteayyir ve mav
olupdururven (7) didi. Ve naildr kim : Bir kez bira kii Cneyde geldiler ve eyitdiler
kim: asan- Nr o gicelerdr (8) kim bir kerpi zerine dner. Allh Allh Allh
dir. H su imez ve am yimez ve h yatmaz ve uyumaz ve namz- (9) lar vatiyile
lur ve dkeli edepleri yirine getrr. Bir blk avm Cneyd atnda r idi.
Eyitdiler : Pes ol (10) aydur fen lemine girmeypdr. Anundr kim namz
vatiyile lur. Pes bu tekellfdr fen degldr (11) didiler. Ve fen line giren h
nesneden aberi olmasa gerek didiler. Cneyd eyitdi, byle eyitdi: (12) Byle degldr ki
siz dirsiz. Vecd issilerini a Tal salar andan kim a haretine varmaa (13)
marm alalar.Yirine getrmeyeler diy anun bular imetden almaz didi.Pes
Cneyd durd. Nr atna (14) geldi eyitdi kim:y eger bilrse kim ur
eylemeklik aa ulamaa fyide ider biz d (15) idelm didi.Ve eger bilrse kim
r yigrekdr sen ne dirse biz da anda olalm didi. (16) Pes Nr yine ura geldi ve
l dutd.ol adar ra urd kim an derledi.Cneyd mteayyir (17) old ve naildr
15
metinde evve olarak harekelenmi.
53
kim: ibl bir gn va eyleridi Nr geldi, meclis randa durd ve eyitdi: (165-a) (1)
Es-selmaleyke y Eb bl. Eyitdi : Aleykes-selm y Emr-el-ulb. Pes Nr
eyitdi: Y ibl a Tal (2) r olmaz ol limden kim amel eylemeye didi. Eger
sen amel eyleyici ise bir bucaa gir amele mel (3) ol didi ve gitdi. Pes Nrn
szi aa yavla eer eyledi. Minberden indi vard bir alvete girdi, (4) drt ay tamm
evden mad. Ve al dirildiler an gir ara ardlar. Nr bu aberi bildi yine (5)
durd ibl atna vard eyitdi: Y bl sen aldan gizlend l-cirem yine minbere
ardlar (6) ve ben ala naat eyledm. L-cirem baa inkr eylediler ve beni
mezbeleye bradlar. ibl eyitdi: Y Emre (7) l-ulb sen nie naat eyled ve
ben nie gizlendm bu szi beyn eyle.Eydr: Ben naat (8) eyledgm oldur kim
Tar aln Tarya odum ve sen Tar alyla Tar arasnda icb oldu didi. (9)
Ve naildr kim: Bir gn Nryi grdiler bir kiiyile otururd ve ikisi da zr lup
alar idi. (10) n ol kii gitdi. Nr yrenlerine eyitdi: H bildz mi ol giden ne
kiidr? Eyitdiler: (11) Yo. Eydr: Ol bls idi. bdet lup ve zamet ekp sora
efss yiridi. (12) Ve alard. Ben da bile aardum didi. Ve naildr kim : Cafer-i
d eydr: Bir gn Nr alvet (13) iinde mnct ideridi ve ben dileridm.
Eydridi: ol amuya mstea olan ullaru (14) sen yaratdu imdi bunlar yarn
tamuya oyca ab ideceksin. lh bunlaru in beni (15) amuya oyl ve
bunlara idecek ab baa eylegil diridi. Ve nkim anu bu szin iitdm (16)
mteayyir oldum. Ve ol gice dmde grdm ki bir pr geldi baa eydr: Y Cafer
varl Nrye eyitgil (17) kim: Biz seni ol efat bereketinde ulula iridrdk digil.
n uyudan uyandum geldm (165-b) (1) Nrye bu szi didm. Nara urd vecd
line ddi. Ve naildr kim: Bir gice Kabeyi avf eylemege niyyet (2) eyledm.Ve
alapdan diledm kim Kabeyi avf eyleyem alvet bulam. Pes yamur yad al
evl evine (3) girdi. Kabeyi alvet buldum ve avf eyldm ve her kez kim yrenr
idm bu duy lur idm kim : rN* (4) MM dG WH# U0 vM-
yan iy alabum baa bir l ve bir fat rz ll kim (5) ol lde durayn ol fatdan
ayrusmayayn. Ve n ben bu szi didm ve bir kez Kabeyi (6) yrendm. Htifden
vz iitdm kim eydr: y asan benmile berberlik mi istersin ve benm fatum (7)
m dilersin? dir.Bu sen diledgi h kimseneye virmedm. Bir lde ve bir fat iinde
duran (8) benven didi. Ve naildr kim: ibl eydr: Bir gn Nr atna vardum grdm
kim murabetile oturm (9) ve yle gzedr ve yle rdur kim aya altnda p
deprenmez. Ben eyitdm: Y Nr bu murabeti (10) kimden grend? Eyitdi:
Cneydden grendm. Eydr : Er oldur kim a yolnda ol etk bigi (11) ola kim san
er ve san delgi arusnda etk nie r durup gzedrise Tarsn isteyen (12)
kii da yle gzetmek gerek didi. Ve naildr kim: disiyye ehrin avimleri bir
gice n iitdiler (13) kim fuln dere iinde bir vel a vellerinden arslanlar arasnda
alp durur ve varu (14) an bulu didiler. disiyye avmi irteye degin uyumadlar
nkim ab old ol dereye var- (15) dlar.Ebl-asan- Nryi grdiler kim arslanlar
arasnda oturm namz lur ve arslanlar (16) anu yresine ala olup dururlard
tamm an beklerler bigi. nkim bu avm iridi arslanlar bu (17) avme amle ldlar
kim yrtalar Nr bir kez yeiyle ire eyledi arslanlar meye girdiler. Bu kez16 (166-a)
(1) Nr atna vardlar. Eyitdiler: Bu ne ldr? Eyitdi: nkim bu ehre yan geldm,
o zamn idi kim (2) nesne yimedm idi. Ben eyitdm bu ehrde urmayla etmek var
ola didm. Pes yine pemn oldum ve kend (3) kendzme eyitdm kim: Henz nefs
rzsn m idersin didm. Pes dereye geldm arslanlar beni yrtalar (4) andum bunlar
o beni yrtmadlar didi. Ve naildr kim Nr eydr: Bir gn uyuya varmven bir ur
(5) gelmi benm onum uurlam. n duru geldm kim geyem bulumadum bir
16
m: mkerrer
54
satden ora bir ur (6) grdm kim onum getrdi mde od. Elleri urum
baa yalvard, tevbe eyledi. Ben eyitdm: lh (7) nkim bu benm onum gir
getrdi ve hem tevbe eyledi sen da bunu ellerin gir vir didm (8) ve du ldum.
Derl ellerine, drst old. Ve naildr kim: Bir gn Nrden sordlar kim (9) Tar
senile neyler? Eyitdi: Beni salar ve benm geyesmi da salar didi. Bu szi soran
kii (10) mdde idi. Eyitdi: Ben bun snayayn. Bir gn Nr ammma geldi kim usl
eyleye. Ol kii (11) geldi Nrn geyesisin ald gitdi. Nr d geyesisin bulmad. Ol
kii kim geyesiyi (12) ald idi.Gideriken aya aa dond ddi, ba yarld. an
yzinden revn old. (13) Pes istifr eyledi gir dndi geyesiyi yirinde od ben kenel
ideyin didm idi. ll er (14) ile kstl eylemek gerekmez imi didi. Ayru
mddel eylemedi. Ve naildr kim : Bir gn (15) Badd ehrine od ddi dkeli
evler ve dkknlar yand. ki ce olanlar od (16) arasnda ald. yle kim od irip
bunlar helk la atas anas feryd iderleridi, re (17) bulamazlard. Nr geeriken
ol olanlar ol lde grdi, derl durd, vard. Ol olanlar (166-b) (1) oddan ard.
anasn kim od anu glistn idi. Pes olanlaru anas atas bir kse altun (2) Nr
inde odlar. Eyitdi : Gtr bu altun yosa ayru oddan olan armaz olurven
didi. (3) Ve naildr kim: Bir gn Nr gideridi grdi kim bir yosulu eegi lmi ykin
bram. Ol yosul (4) alard. Nr eegi bir kez depdi, eyitdi: Dur yuar ne yataca
yirdr didi. Eek duru geldi. Ol (5) yosul miskn sevindi ykin ykletdi iine gitdi. Ve
naildr kim: Nr bir kez ayru old Cneyd an (6) ormaa vard. Ve bir gl ve biraz
yimi duta vard. Andan ora bu kez Cneyd ayru old. Nr mrd- (7) leri ile an
ormaa vard. Biraz atnda oturd ve nkim yrenlerine eyitdi: Anu ayrulndan
her- (8) birz biraz gtr didi. nkim gitdiler. Cneyd a old duru geldi oturd.
Yarndas Cneyd (9) urad eyitdi: y yr byle <eyle> eyleme. Ve naildr kim: Nr
eydr: Bir kez bir af oca grdm kim (10) url eylemi ve an amyla
dgerleridi, ilemezidi, atlanur idi. Nr anu abrn grdi yavla o (11) geldi. n
an zindna iletdiler. Nr anu ardnca vard ve aa ord kim: Bu afl ve prlikile
(12) bu aaca ve bu aba nite atlanursn? didm. Eyitdi: y olanum belya aya
himmet gerekdr, abr (13) eyleye didi. Ben eyitdm : y pr abr sen apuda ne
bigidr didm. Eyitdi: abur benm atumda yledr kim (14) bel iinde gideriken
yle duta kim beldan aradur. Ve bely rat yirine gere didi. Ebl-asan- (15)
Nr szleridr. ordlar kim: Marifete ulamaa yol nedr? Eyitdi: Yidi deiz her
yidisin da ibret (16) eyleyesin ve andan hal evveln ve irn bir loma
eyleyesinyudasn didi. Sordlar kim ubdiyyet (17) nedr? Eydr: Rubbiyyet
mhede eylemekdr. Sordlar kim: Tarya dell nedr? Eyitdi: Tarya dell yine
Tardur. (167-a) (1) Sordlar kim al nedr? Eyitdi: Al cizdr ve ciz dellet
eylemez ill meger kend mili cize. (2) Ve sordlar kim mslmnl nedr? Eyitdi:
Mslmnl yol baludur. Anu kildi peymber snnetlerine (3) mutbaat
eylemekdr. ordlar kim f kimdr?Eyitdi: fler bir ademdr bunlaru li
beeriyet (4) udretinden f ola ve nefs fetinden l ola ve da f oldur kim h
nesne an (5) balamaya. Ne mlik ola ve ne memlk ola. Ve birisi eydr: Taavvuf ne
resmdr? Cevb virdi kim: (6) Taavvuf ne rsmdur ve ne ulmdur. Velkin taavvuf
bir uldur Tar ullarndan. Nitekim buyurur: (7) vUF * s o* uB yani sfli oldur kim ulla ne Tar ulyla ve da (8) eydr:Taavvuf
zdldur, tekellfi terk eylemekdr ve eydr :Taavvuf nefsler cmle nab- (9)
lerin terk eylemekdr.a nabi in.Ve eyitdi:Taavvuf dnynu dmenligidr.
iret (10) dostludur.Ve eydr: ayu l mam oldur kim cmle
avydan ve alydan in (11)eyleye.Ve eyitdi:Bizm zamnumuz iinde iki
nesneden azzra nesne yodur.Bir lim kim (12) ilmiyle amel eyleye ve ol lim
kim szi akydan syleye ve her kim nesneleri Taryla (13) bile anu rc cmle
55
nesnelerde Taryla ola ve eydr:Tevekkl oldur kim fni ola tedbr (14) anu tadri
iinde ve r olasn Tarya kim sen cmle ie vekildr.Ve eydr : Bir (15) fatile
arar dutma mrd marmlndandur.Ve eydr : Ne batludur ol kim dkeli
mrini oru-(16) yla gere.Ve eydr:Eger mekr olmaya idi evliynu diriligi ey
olmaya idi.Ve eydr :Her kim Tardan (17) orar Tarya aar ve Eydr: Maiyet
l degldr izlndan ve at l degldr (167-b) (1) mekrden. Ve eydr:
Himmet issin maiyeti atdr. Ve ehvet issin ati maiyetdr. (2) Ve eydr:
obet yigrekdr uzletden. H kimsene yane irmeye meger gli ikr
mdvemetiyile ve mn- (3) ct ol ile ve a aly ile ire. Ve eydr: Her
nesnen ubeti vardur, rif ubeti (4) a ikrinden gir almadur.
Rametullhi aleyhi vel-er n r- arat n nar- envr- aat- (5) n
edeb-fte-i atebe-i ubdiyyet n ciger-ste-i rubbiyyet n seba-brde-i der merd
ve pr (6) ub- vat Omn- r rametullhi aleyh bu fen gzdelerinden
idi ve fler (7) muteberlerinden idi. Ve yce adri ve l himmeti vard. Ve dkeli
abu mabli idi. Env- kermet, (8) riyete mensb idi. Ve va meir idi
ve kelimeleri muteber idi. Ve anu dirligine kimse bahne (9) bulmayup durur idi. Ve
dkeli ulular ittif eyleyp dururlar kim Tar larnda kii var- (10) dur bunlaru
drdincisi yodur. Evvel birisi Nibur iinde Cneyddr ve m iinde Eb
Abdullah (11) Celldur ve Abdullah bin Muammedir-Rz eydr: Cneyd ve
Rmyi ve Ysuf- seyni ve Muammed-i Fueyl (12) ve Eb Al-yi Curcn ve
bunlardan artu meyi grdm.Omn- rden yigrek a yoln bekler (13)
grmedm didi. Ve Omn- r ufliyyet linde dyim eydridi kim: Glm
aat aleb ider (14) ve arr dutmaz dir idi. Ve naildr kim : Omn debristna
varurd anu ardnca drt ul yrir (15) idi. Biri Rm biri Trk ve biri Kimr ve biri
abe idi ve altun ve divit gtrrleridi. Bir gn gider- (16) ken yol kervnsarya
urad bir yar eek grdi kim af olm ve barndan an aard ve ol (17) eek
anma isteridi amm az arasna irmez idi. Omn ol eegi grdi esirgedi
ullarna eyitdi: (168-a) (1) Sizler benm nem olursz? Eyitdiler : Biz sen ullaruuz
ne buyurursa an dutaruz didiler. mdi eger beni (2) seversez bu eegi dutu ve
arasn yu didi. Pes ullar eegi dutdlar, yudlar ve yarn (3) timrladlar ve Omn
bandan pusn edi ol eegi serdi ve gkek timrlad. Pes ol eek (4) dile geldi.
Eyitdi: Nitekim beni o dutdu evliylar da seni o dutsun didi. Ve nkim Omn
(5) eekden bu szi iitdi nara urd b-od old. gn ddi yatd nkim kendzine
geldi (6) alayu Yay bin Ma atna vard. Ve atasndan anasndan kesildi Yay
atndan gitmedi ve anu (7) obetinde o naat ve fyide l eyledi. Ve riyet
te mel old. Bu kez h (8) uc-i Kirmn obetin rz eyledi ve Yay
aa destr virmedi. Ve eydr idi: Henz sen sefer eylemege (9) ly deglsin didi. Bu
kez o yalvard ve zr ld. Yay aa destr virdi. T h uca atna (10) vard.
Ve nie mddet anu obetinde ald. o fideler dutd. Bu kez h uc-i
Kirmn (11) Nibura geldi kim Eb af- addd ziyret idibidi. Omn da
bilesinde geldi. nkim (12) Eb af atna geldiler, obet eylediler. Eb af
Omna du ld. Bu yigitde ulul nin (13) vardur didi. nkim h gir
Kirmna gitdi. Eb af Omn hdan diledi: Bu yigit benm atumda (14) bir
zamn dursun didi. nkim anu obetinde ald Eb af aa naar eyledi. Neye kim
irdise (15) anu obeti bereketinde irdi. Ve naildr kim: Omn eydr: Ben evvel
yigitlik linde Yay Bin Mu (16) atnda idm. Bir gn baa mell old beni
atndan ovd eyitdi: Var git ayru benm atumda durma (17) didi. Ben anu nefesin
smadum ara dum. Ev ardnda bir sat oturdum yine arusna vardum. (168-b) (1)
elm avudum. Bu kez anu arusna bir evcgez eyledm.Ve anu arulnda
derece odum. (2) Ol evde at lurdum.Ve ol derecede baum arurdum.Yay
56
yzin grridm yine ate (3) mel olurdum.nkim bini bu lde yine rd
nkim beni o dutd ve baa z virdi ve naildr kim: (4) Omn r yavla
mtevzi ve selm-nefs ve g gtrci idi. Birgn bir mnkir kii an (5) od ve
eyitdi: Gel eve gidelm, m yiyelm. didi. Evi apusna vard, eyitdi:Boazudan
tr (6) it bigi baa uydu geld didi.Evde nesne yom yine ie git didi.Omn
gir dndi. (7) bira adm gitdi ol mnkir yine rd. Gel kim evde nesne varm
yiyesin didi. Omn yine vard (8) eyitdi: ti ovca gider sen ulursn gitmezsin evde
nesne yo var yine ie git didi (9) vard gitdi yine rd Omn yine vard. Nail
iinde yledr kim: Otuz kez an rd vard. (10) Her kerret rup odunda aa
bir drl orl iderdi. Omn anun orln (11) abl ideridi gli mell olmazd.
Otuzbirincide ol mnkir anu dn alad eyitdi: (12) Otuz kez seni rdum ve
orlla gir ovdum pes h mteayyir olmadu didi. Omn (13) eyitdi: Bu ben
itdgmi bir it da ider amm erenler ii ayru olur didi. Pes ol mnkir anu (14) elin
dutd tevbe eyledi anu mrdi old ve naildr kim: Omn Bir gn yrenlerile
iremden geeridi (15) meger am stinden anu stine siprnd dkdiler. Yrenleri
adlar siprnd dkene sy- (16) lemek istediler. Omn fri olu kr eylemek
gerek kim bugn gl dkdiler ise yarn (17) kl dkeler. Ve naildr kim Cneyd eydr:
Evvel ben Omn meclisinde tevbe eyledm ve ne kim baa kef (169-a) (1) oldysa
anu obetinde old ve her vat benm glme nefsn ende yrene aa ara (2)
lurdum ve baa gt virr idi ve ird iderdi. Cneyd eydr: Bir kez fesd ehliyle (3)
oturdum ve glm maiyete meyl eyledi. Anu obetinden gitdm idi. Yine an
gricek eyitdm (4) ve andan aar idm. T bir kez urad ve baa eydr: y oul
kend dmnlarula oturmal ve fesd (5) ehlinden ber oll. Ve eger sen maiyete
meyl iderse baa gelgil t ben seni cnile salayayn (6) ve dmen saa afer
bulmasun diridi nkim Omn bu szi didi glm arr dutd ve tevbe-i na (7)
eyledm ve naildr kim: Bir gn bir yigit esrk gideridi. eyi grdi. Utand rebbn
etegi altnda gizledi, (8) ey benm lmi grmesn didi. Omn an grdi himmet
ve efat naarn aa brad atna vard. Ol (9) yigidi ald nha gtrdi. efat
naarn eyledi. San yldi ve ra getrdi ve eyitdi: lh hirin ben (10) dzdm
bnn sen dz didi. Derl a Tal ol yigid gline hidyet (11) virdi. Erenler
nin anu atnda belrdi. kind namznda Eb Omn- Maribi geldi. Ol yigid
(12) stine bad eyitdi: Y Omn r ayrular yllarda drip ve riyet alvet
zamet (13) ekp buldun bu yigit sen himmet bereketinde bir sat iinde
bulm didi. Henz (14) ol yigit midesinden sci ous gitmeyp dururd. T bilesin
kim erenler naar ol iti (15) l bigi olur didi ve naildr kim : Bir kez bir kii aa
geldi ve eyitdi kim: Y ey dilmile Tary ikr (16) iderven amm glm baa
uymaz. Omn eyitdi: kreyle kim endmlarudan birisi Tarya mu (17) olm
alan da mu ola didi. Ve nkim sen bir cze yol virdiler. alanna da yol
(169-b) (1) vireler didi. Eyitdi: Himmet dut. Omn eyitdi: Glden kibri gider kim
h deme kendzin grmekden yavuz (2) icb yokdur didi. Ve naildr kim: Bir gn
bir kii geldi. Omna sord. Ne dirsin ol kii ana kim (3) demler arusna el
balayup imetinde dururlarsa gli o olur ve eger durmazlarsa gli (4) o olmaz
didi. Omn eyitdi: Anu bigi kii ldgi vatinde gerekise chd lmin lsn ve
gerekise (5) ters lmin lsn didi. Omn- Hr szleridr eydr: Er keml
derecesine irmeye t anu atnda drt (6) nesne berber olmaynca men ve a ve
izz ve ll ve eydr: Yir yzinde azzra nesne dr. Bir (7) lim kim ameli ola ve
bir mrd kim ama olmaya ve bir f kim a fatlu ola ve eydr: il oldur kim
(8) epsem <ola> ve ilmden ve Tardan artun terk ide. Ve eydr: hir snnete
mulefet eylemek ban riy- (9) snu nindur. Ve eydr: Her kim marifetile azz
eyledi maiyet ile or eylemeye ve eydr: Gl (10) aliyyeti drt nesne iindedr.
57
Evvel far iinde, ikinci istifr iinde, nci (11) avf iinde, drdnci tevzu iinde
ve eydr: Her kim kim endesi cmle nesneler iinde (12) Tar olmaya ol ende berurdrl olmaya ve eydr: Zhd oldur kim dnydan elin (13) darta ve kim kim
elinde dnylk ola an gine getrmeye ve eydr: ussa mmin ayaldur (14) eger
dny i olmazsa. Eydr: avf anu adlindendr rec anu falndandur ve (15)
eydr: lar avf gemidr ve mlar avf gelesidr. Ve eydr: Tardan orma
seni (16) Tarya irrr ve ucb seni Tardan ra eyler ve eydr: mlar kri am
ve libs zerine- (17) dr ve lar kri tamdan ve libsdan kesilmekdr. Eydr:
Tevu al nesnedr: Evvel (170-a) (1) kend cizln bile, ikinci mutcln
bile, nci kend gnhlarn bile. Ve eydr: Tevekkl itimd eylenekdr (2) aa.
Ve eydr: Yan oldur kim yarn endeyi terk. Ve eydr: ev maabbet emeresidr.
Ve eydr: Her kim (3) Tary dost duta Tar lis mtl anu glinden
maya. Ve eydr: Girek maabbet (4) oldur kim mabbdan artun glden
arasn ve ara braasn. Eydr: Mub nesneler iinde (5) faletdr. Sadet
nin oldur kim Tarya mu olasn ve orasn ve evet nin (6) oldur kim
gnh idesin ve ormayasn. Ve eydr: abr eyle at lma zerine t urtlasn (7)
ve abr eyle maiyet lma zerine t urtlasn. Ve eydr: Derv oldur kim baylar ile
obet eyleye (8) tekebbrlik birle ve yosullarla tevulu birle. Ve eydr: Azz olu
Tar izzetiyile kim hergiz or olmayasn (9) Ve eydr: Dnydan d olma Tardan
d olma giderr. Ve eydr: Tardan artudan orma Tar (10) orman
giderr. Ve eydr: Mmin oldur kim Tardan artudan ormaya ve ayrua md
dutmaya ve a (11) rsn nefsi rs zerine itiyr eylemeye. Ve eydr: Tar
orus seni Tarya irrr (12) ve nefs dilegi seni Tardan mnai eyler. Ve eydr:
al saa izzet eyledgi ve or dutdu (13) bir sayruldur. Anu h dermn yodur.
Ve eydr: Tardan ra olmaldur sebeb (14) nesnedr. Evvel dnyya ama
eylemekdr, ikinci arladuna d olmadur, nci nefsine (15) uymadur. Ve eydr:
Edeb bigi mlk baylaru bezegidr ve dervler itimdudur. Ve eydr: (16) a
Tal kendzine vcib eyleyp durur. ol uln yarlama o namz ve at (17)
la ve an azacu bile. Ve eydr: l oldur kim nefs anda h a olmaya. Ve
eydr:l (170-b) (1) ddl grmegi amadur. Ve naildr kim: nkim aa
lmi geldi, ol yaasn yrtd. Omn (2) an uyd eyitdi: hirde snnete ilf
eylemek bn mnflndandur. Nitekin Peymber aleyhis-selm (3) buyurur: [
] yan apda ne var ise ol szar dimeklikdr. Tamm urile cn (4) virdi.
Rametullhi aleyhi vel-er n sefne-i bar- diynet n sekne-i ehl-i emnet,
(5) n bedrea-i mamt, n yine-i kermet n ftb- felek-i R Abdullah bin
El-Cell rame- (6) tullhi aleyh meyi ulemlarndan idi ve m ulularndan
idi. Ve evliylar glinde mabb ve mabl (7) idi. Ve anu l kelimeleri ve bed
iretleri vard. Ve ay ve day ve marif leyif (8) ve mani iinde l
yarard. Eb Trb ve ennn grmiidi. Ve Cneyd ve Nryile obet (9) idp
dururd. Ve Eb mer-i Dmi eydr: Andan iitdm kim eydr idi: Ben olanlum
linde (10) atama ve anama eyitdm kim: Beni endrme ve a iine o, didm.
Eyitdiler: odu. Pes ben bunlar (11) odum ve gitdm. alap rsn isteridm. Sen
olu Abdullhven. Eyitdi: Benm bir olum vard (12) an a yolna baladum
didi. Ve an kim baladum gir almazven didi. Ve baa apu amad. Ve naildr kim:
Abdullh (13) eydr: Bir gn bir kfir olann grdm kim am grkl ve ib-i
ceml idi ve anu mhedesine (14) mteayyir aldum ve anu arusna ayrn
olup dururdum. Grdm kim Cneyd geldi. Ben eyitdm: (15) y std bunu gibi ret
da amu odna gyniser midr? didm.Eyitdi: y oul bu sen (16) didg ibret
naar degldr, nefs duzadur ve eyn mekridr. Eger ibret gziyile baarmssa
(17) cevb viredm didi ve eyitdi: Tz ola kim bu sebebden edepleyeler ve saa yol
58
soralar. didi (171-a) (1) ve gitdi. Derl oduum urn untdum ve gmde bir
yet-i urn almad. Bu kez bunca zamn zrl ldum (2) ve tevbe eyledm. a
Tal baa fal eyledi ve urn glme yine geldi. Ol vatan ber zehrem yodur
kim (3) nmarem yzine baam vey mevcdtdan kimseye iltift eyleyem didi. Ve
naildr kim : Bir gn Abdullha (4) far bbndan sul eylediler. Ne adar kim
cehd eyledi rna yine sz gelmedi cevb vire. Pes duru (5) geldi, ara d bir
zamn ora gir geldi. Eyitdiler : Nin cevb virmed? Eyitdi: Bilimde drt (6)
dng gmi vard. Far szini sylemege baa destr virmediler ve azum iinde dilmi
dutdlar. (7) Bu kez durdum ara dum ol dnek gmii derve virdm. Andan
fardan sz syleybildm (8) didi. Ve naildr kim: Abdullh eydr: Bir kez beriyye
gedm Kabeyi ziyret ldum ve ac arlarn yirine getrdm. (9) Bu kez ayru
oldum peymber tbesine geldm ve eyitdm: Y Reslallh saa onu geldm ve
yatdum uyuya (10) vardum. Dmde Peymber aretin grdm kim gelr. Ve
mbrek elleriyile baum sad ve baa bir girde (11) virdi. Girden yarusn dm
iinde yidm nkim uyandum girden yarus elmde idi hem (12) astelum da
gitdi. Vcdum af buld. Abdullh szleridr. Abdullha ordlar kim: Er fara
neyile (13) ly olur? Eyitdi: ol vatin ly olur kim vcdnda kendden artu
nesne omaya belekim kendzin (14) da far yolnda fed la didi. nkim kendzin
yo bilr far var olur. Eyitdiler: ol yannu tevbesi (15) ne vatin abl olur? Eyitdi:
ol vatin sol yannu firitesi yigirmi gn nesne yazmaya didi. (16) Ve eyitdi: Zhid
kimdr? Eyitdi: Zhid oldur kim alu gdgi ve sgdgi anu atnda berber ola.
(17) Eyitdiler: bid kimdr? Eyitdi: bid oldur kim vat faralarn vat
evvelinde la didi. Eyitdiler: (171-b) (1) Muvaid kimdr? Eyitdi: Muvaid oldur kim
Tarsn birleye ve her ne kim aa gelrse ayrdan ve erden (2) Tardan bile. Eyitdiler:
rif kimdr? Eyitdi: rif oldur kim dnyya zevl gziyile baa ve or (3) gre kim
tzcek geezlikile andan geebile. Ve eydr:Her kim tav ile dirilmeye far lomas (4)
aa armdur. Ve eydr: Far ve f oldur kim mcerred ola esbbdan ve eydr:
Tevu ve izzet (5) krdr ve abr- mubet krdr. Eydr: Her kim kend
nefsiyile mertebeye ire andan tz de. (6) Ve eydr: Sen rza cehd eyledg seni
adan ra eyler ve ala mutc eyler. Rametullhi aleyhi (7) vel-er. n
un-brde-i inat ve n vel-yi ubbe-i nevt ve n utb- b-bedel ve n ftb-
(8) b-aym imm- ahd Muammed-i Ruveym rametullhi aleyhi meyi
glmidi ve anu ululna ve vel- (9) ligine cmle ulular mttefi olmd.Ve
Cneyd sevdgi yryd. F iinde ve urn tefsrinde (10) yigne idi.Ve
ay day ve meyi ilmi iinde nine idi.Ve ib-i himmet ve firset
(11) idi.Ve tecrdligi ileri dutup durur idi ve o mchede ve riyaet ekp durur idi
(12) ve arat ve sem iinde o kitblar ve maltlar tanf eyleyp durur ve o
(13) tevekkl zerine seferler idp dururd.Ve naildr kim Ruveym eydr : Birgn
Badd iinde yrr- (14) dm yavla susadum bir sary apusna geldm su diledm
kim iem bir olancu apuya geldi ve baa su virdi (15) idm. Ol olancu eydr: f
gr kim gndzin su ier didi Eyle dut kim bu olanu szi bir o (16) idi ki benm
yregme dond ben o bildm kim ol olancu syleden kim idi.Pes Tardan tevf
(17) istedm.Gndz amn yimedm ve ayru glme tam gelmedi didi.Ve
naildr kim: Bir gn bir kii anu atna (18) geldi ve eyitdi: l nitedr ve nite
geersin? didi.Eyitdi: Ne ola anu li kim nefs ssiyile drimi ola ve dnye sevgisi
???: Bir kitb vardur ki ad alal-Vidndr ve andan mad (172-a) (1) anu
iinde bulam ola. Ol kii eyitdi. Ol ullarna Allah Tal far eyledi. Eyitdi:
Marifetdr ki (2) nitekim urn iinde buyurd: bF fM s
XI* U (LI-56) Tar Tal eydr. Cinleri (3) ve demleri anun yaratdum kim
beni bileler ve baa ull lalar. Yabudn didginden murd marifet (4)
59
Muammed-i Ruveym szleridr. ordlar kim: Teveklle nie sefer idlr? Eyitdi:
onaca yir ve yataca yir endesi itme (5) ve ginden geme nkim yola gnile az
bigi ve yiyesi bigi nesne gtrmeye. Ve ordlar kim: Tevd (6) nedr? Eyitdi: Varl
eerin terk itmekdr ve tecrd iler dutmadur. Ve eydr: Her nesnen gzgsi (7)
vardur. rif gzgsi a tecellsidr. Ve eydr: aky tammra oldur kim ilme
murin ola. (8) Ve eydr: ul aa yan olmaz dkeli gli dileklerinden kim
nefsni ola ra olmaynca. Ve eydr: (9) ns oldur kim Tardan artudan vaet belre
ve kendzden da va olasn. Ve eydr: (10) ns gl dldur ikr
alvetiyile. Ve eydr: ns alvet dutmadur Tardan artudan. (11) Ve ordlar:
Dervi kimdr? Oldur kim kend srrn bekleye ve r ola kend line ve fara- (12)
lar yirine getre. Ve eydr: abr ikyeti terk eylemekdr. Ve eydr: ehvet gizldr
amel vatinde r (13) olur. Ve eydr: Zhd dnyy kr dutmadur ve anu
eerin glinden armadur. Ve eydr: (14) Girek oru oldur kim Tardan artudan
ormaya r nkim aru varmadur gl (15) dilegiyle. Eydr: l amele naar
lmadur. Ve il oldur kim ldu namzu iki cihn iinde (16) ivn istemeye.
Ve naildr kim: Cn a dururken gleridi ve nkim cn smarlad yle gler bigi
yaturd, (17) abb an diri anurd nkim elin nefesine od ol o aa ulamd.
Rametullhi aleyhi (18) vel-er n ub- lem-i rniyn madin-i ikmet-i
rabbnyn skin-i Kabe-i sbn (172-b) (1) n gevher-i bar-i vef imm-
meyi bn-i A rametullhi aleyhi aat ehlin sulnyd ve tevd
ehlin (2) burhnyd ve ilm fnn iinde ninidi ve ul fr ehlin
mftisiyidi. Ve ol kef (3) kim aa tefsr ad ilmi iinde olup dururd. H
kimesneye olmayup dururd ve anu beyn (4) ve ilmi kmil idi ve dkeli arn
iinde muterem ve mkerrem idi. Ve B Sad arrz andan artu (5) kimsen
taavvufn abl itmezidi. Ve ol Cneyd mrdlerin ulusyd. Ve naildr kim: (6) Bir
gn bir blk kiiler aa ziyrete vardlar, grdiler kim avmaas ii opolu su olm
(7) anasn kim seyl girmi. Eyitdiler: Bu ne ldr? Eyitdi: Dn gice baa bir l
vi old (8) ecletden gzmden ya revn old ayru dimedi. didi. ordlar kim
sebeb nedr? Eyitdi: Olanlum (9) linde bir kszce olan elinden bir ggercin
aldum idi ol i glme der orarven. (10) Ol ksze bi dirhem gmi virdm ve
ellln diledm. Henz glm arr dutmaz. Ve naildr kim: (11) Bir gn andan
ordlar kim: Gnde ne adar urn orsn? Eyitdi: Bundan <.....> iki gnde bir kez
(12) atm ideridm, imdi aflet irdi drt gnde bir atm iderin. Ve naildr kim: bn-i
Anu (13) on ol vard. Azm grk ve ceml issileriyidi. Bir gn atalar bile
giderleridi, armiye uradlar (14) armler dutdlar ol olanlaru gzlerin baladlar
ve bir bir boyunlarn ururlard, lla (15) her birisini kim ldrdiler. bn-i A yzin
gge dutard kr senden gelen aya diridi (16) ve gleridi. T ouz olann bu
resme depelediler birisi ald anu da gzin baladlar kim ldreler (17) olan eyitdi:
zih ata kim sensin bizi arua bir bir rdlar. Bir geleci eylemezsin belkim glersin.
(173-a) (1) didi. bn-i A eyitdi: y baba cn bu i ileyene sz sylemege yaramaz ol
o gre durur ve iidrr (2) iden oldur kim gci yiter kim sizi salaya ve ldrmeye
ben arada kimven kim anu iin arasna girem sz (3) syleyem didi. armler n
bu szi iitdiler ol olann ediler salvirdiler ve eyitdiler: y pr (4) bu szi evvelden
dise ibir olanu lmezidi didiler. bn-i A eyitdi: Ol yle yazld byle (5) olaca
idi. bn-i A szleridr eydr: Ameller yigregi oldur ki an ilemi olalar ve ilm
(6) da yigregi oldur ki an sylemi olalar ve ol nesneyi kim ilememi olalar sen da
an (7) ilemegil didi. Ve her nesne kim ilemi olalar sen da an ilegil. Eydr: Erenler
dileklerin evvel (8) ilm meydnnda isterler andan ikmet meydnnda isterler ve
andan tevd meydnnda (9) isterler didi. Ve eydr: Er oldur kim sz sylerse Tardan
syleye ve iret eylerse Tardan (10) iret eyleye didi. Eydr: Her ilm beyn
60
vardur ve her beynu zbn vardur. Ve her zbnu bir (11) drl ibareti vardur ve
her ibret ar vardur. Ve her kim ki bunlar far eylemeye aa sz sy- (12) lemek
degmez didi.Ve her kim kendzini snnet edebiyile aru rste duta anu glini a
Tal (13) mnevver la. Ve eydr. Efl iinde ve avller iinde ve allar
iinde h muvfaatdan (14) yksek mam yodur didi. Ve eydr: aflet ulus
oldur kim ul fil ola Tardan ve anu (15) fermnndan. Ve eydr: ulldur
mahr ve ilmdr madr ve her kim bu ikiden ara arsa (16) mardur. Ve eydr:
atler yigregi a dilemekdr ve vaitleri dyim gzlemekdr. Ve eydr: (17)
Eger kimsene yigirmi yl nif vesine adem basarsa ki bir satcu bir mslmn
arda menfaatin ademin (173-b) (1) gir gtrse altm yl ilile at
eylemekden yigrekdr.Allaru yigregi oldur kim tevfi (2) muvf ola ve
atler yozra oldur kim ucb oya ve yazularn yigreki oldur kim anu ardnca (3)
tevbe gele ve eydr. Bn a naarghdur ve hir al naarghdur, pklige
lydur. al naar- (4) hndan her kim kim evveli medli himmete ola Tarya
irie ve her kim kim medli ate ola ol (5) irete irie ve her kim kim evvel
medli irdete ola dnyya irie. Bu dny didkleri bir nieye izzet (6) ve bir
mfaretdr ve bir nieye nefs ve ehvetdr ve bir nieye ilmile mfaretdr. Ve
eydr : Gller (7) ehveti vardur ve nefs ehveti vardur ve cnlaru ehveti
vardur. Ve bu dkeli ehvet uma (8) iinde cem eyleyeler. Gl ehveti a
mhedesi ola cn ehveti urb- a ola ve nefs (9) ehveti uma ve r ola, ur
ola. Ve eydr: Mminler s ikr atdr. (10) Ve mnaflar s yimek
imekdr ve eydr: Her kim kim gli iinde iret endesi olmaya (11) l-cirem
eyn an mel eyleye dny endelerine ve iret endesi anu iine girmeye (12)
ve an anmaa eli degmeye. Ve eydr: Tarya yanl evvel tevf iledr. Andan ul
cehdligiyile- (13) dr. Ve eydr: Her kim liler edebin bulmu ola anu bi
kermet bi ola ve her kim evliy (14) edebin bulm ola anu bi ns bi ola
ve her kim enbiy edebin bulmu ola onun bi (15) urb bi ola ve her kim
edebden marm ald cmle ayrlardan marm ald. Ve eydr: - (16) laru edebi
mertebesi avmlaru al mertebesidr ve eydr: li himmet oldur kim h avr
(17) an bl eylemeye. Ve eydr: Himmetler yigregi oldur kim dny in olmaya
ve iret in ola ve eydr: Muib (174-a) (1) dirligi ullladur. Ve mtlar dirligi
krlerdr ve rifler dirligi ikriledr ve muvaidler (2) dirligi gliledr ve
chiller dirligi murd iledr. Ve ib-i himmetler dirligi nefsden eksilmegile- (3) dr.
Ve eydr: lm dr. lm-i marifetdr ve ilm-i ibdetdr ve ilm-i ubdiyetdr ve
eydr: (4) Maabbet itb zerine dyim olmadur ve eydr: n muib davisin
eyleye maabbetden der (5) eydr: Ve cehd in- avldr. Ve eydr: urb-
icb nin gtrlmekdr. Gllerile Tar arasnda (6) ve tevekkl dkeli iin
Tarya omadur kend aradan madur. Ve eydr: Marifet vechi vardur:
Heybet, (7) ay ve nsdr. Ve eydr: Tavnu hiri ve bn vardur. hiri Tar
buyrularn dutmadur ve bn (8) il- niyyetdr. Ve eydr: Taavvuf mnd
olmadur. Yan anaru ekerlerse ol yaa yediledr. Ve ord- (9) lar aavvfu
evveli nedr ve iri nedr? Eyitdi: Evveli marifetdr iri tevddr ve ordlar kim
ev (10) nedr? Eyitdi: Gl gynmekdr ve cigeri pre pre olmadur. Ve ordlar
ev mi yigrekdr vey maabbet eyitdi: (11) Maabbet yigrekdr. Zr ev
maabbetden opar. Ve eydr: dem peygmber uma iinde oldunda (12)
cmle nesneler dem in aladlar. Amm altun ve gmi. a Tal altun ve
gmie eyitdi: Sizler nin (13) alamazsz? Eyitdi: Biz saa ola in alamazuz.
Pes a Tal eyitdi: Benm izzetm ve aametm ain (14) sizi ben azz
eyleyem ve dkeli nesnen ymetini sizile eyleyem ve demolanlarn size
imetkr eyleyem. (15) Ve naildr kim bir gn bni A yrenlerine eyitdi: dem
61
ne nesneyile yce mertebeye irer? Kimisi eyitdi: at ile 16) kimisi eyitdi: Mchede
ve riyet ile, kimisi eyitdi: dem yce menzile (17) ey uyla irer didi. Ve naildr
kim: bni bir gn yrenleri ile otururken ayalarn ksiletdi. (174-b) (1) ve eyitdi:
nkim birlikile tekellfi aradan gidermek gerek didi. Ve edebi terk17 eylemek edeb (2)
ehli arasnda edeb didi. Nitekim Peymber aleyhis-selm bir gn yrenleri arasnda
mbrek ayalarn (3) ksiletdi idi. nkim Omn geldi gir dirdi. Ve naildr kim:
bni Ay znda mensb (4) eylediler ve alfeye didiler: Al bin s vezr idi. An
od ve o cef eyledi. Ve bni A aa a szler dir idi. Vezr ad buyurd, an
ol adar zdiler kim lm addine irdi ve bni (6) A eydridi kim: pM*2 b
* lDyan alabum senn eli ve ayau kessn (7) pes vezre bu sz at
geldi. ad bni Aya at ab eyledi. atlanumad ehd old. (8) Ve andan ora
o zamn gemedin alfe vezr dutd iki ayan kesdiler elk (9) old. Pes meyi
bni Aya an urdlar veller yoz du lmasa gerekidi didiler. Ve bir nieler (10)
eyitdiler: Anu ri vardur. Zr lim idi mslmnlar malaat in yavuz du
ldsa (11) ayurmaz didiler. aat ehli eyitdiler: bni A vezre ey du ld
kim vezri ehd (12) eylediler. T dkeli yazular gitdi. Allh aretine aru pk olup
gitdi. Byle olca yavuz du lmad (13) didiler. Rametullhi aleyhi vel-er
n ble-i ety, n dve-i efiy n der-i dm- (14) drr-i m u ub- d ve
n merd-i mtta brhm bin Dvud rametullhi aleyhi meyi ulemlarndan
(15) idi. Ve bu yifen udemlarndan idi. Muteber ve muterem idi. Ve kermet
riyet issiyidi. Ve m (16) oprandan idi ve Cneyd ve bni El-Cell
yrenlerinden idi. Ve o yaam pr idi ve naildr kim: (17) Bir dervi bir dere iinde
gideridi nagh bir arslan aa amle eyledi geldi kim yrta ol derv (175-a) (1) da
rasndan bir pre onna dikp dururd arslan anu ras presin grdi (2) geldi ol
ray yalad ve uyrun bulad gir dndi. Ve anu szleridr, eydr: Tarnu
udretleri (3) kredr ve demler gzleri audur ill aflet an grmege omaz
ve eydr: a (4) dostlnu nin at itiyr eylemekdr ve anu resline
mtbaat eylemekdr. (5) Ve eydr: dem afra oldur kim ehvet anu zerine
av ola ve nefsi elinde ciz (6) ola ve ala. Pes aa nefs eegi dirler. Ve demler
avra oldur kim nefsi zerine lib (7) ola ve nefsin ldre. Pes aa firiteden yigdr
diyeler. Ve eyitdi: Er oldur ki anu himmeti iret (8) zerine ola ve a rsn yirine
getrmek ardnca ola. Ve eydr: Bu dny eddd ve Nemrd (9) ve Firavnu
artudur. Artu yimez ill itler. Ve eydr: Tevekkl oldur kim glini d- (10) lendre
rz in. Tar Tal o anun rzn gh grr amm ulu gli dlenmez. (11)
Eydr: aderladu rz saa zamet ekmedin gelr, ne sen emeldr ekersin.
Eydrsin: (12) Dervler gli tevekkl ile dlenr ve baylar gli mla ve mlke teleye
eylemegile dlenr didi. (13) Ve eydr: Her kim Tardan azzl bulm ola dnye
azzl anu gzine or u ar (14) gzke. Eydr: e<debdr> saa dnye iinde iki
nesne eger yirine getrrse. Evvel derv (15) obeti, ikinci vel rmeti rametullhi
aleyhi vel-er n mchid-i merdn ve n mbriz-i meydn (16) n -kerde-i
tav pervze-i mani ve n meddeb-i esv Ysuf- Esb rametullhi aleyhi
(17) zhidler ve bidler gzdesi idi. Ve tbin iinde anu zhdi ve mumelesi
gibi kimesnede (175-b) (1) yod. Ve anu riyeti ve alveti ve li aldan pinhn
idi. Ve dnydan be-klli kesilp (2) dururd ve szleri f idi ve o meyi yzin
grmiidi. Ve naildr kim: Yitmi bi Ysufa zl altun (3) atasndan aa mir
almd. Bir aesin abl eylemedi. urm yapran zenbil rerdi, etmek (4) alurd
yiridi. Ve naildr kim Esb eydr: r yldur kim yii glek geymedm. Ve bir
khne (5) ras vard geyridi ve altnda glegi yod ve ol ra anu tenin yir idi.
17
terk: ki kez yazlm.
62
Ol (6) aa r ve ond idi. Ve naildr kim bir gn Ysuf- Esb uayfe-nme

yazd. (7) Ve eyitdi kim: U *uI p*
yani sen zere olsun
kim dnydan sanasn (8) ve Tarya mel olasn. Ve da nme iinde yazd ki her
kim kim glinde altun ve gmi (9) ve dny sevgsi arturadur iret
sevgsinden acebdr eger ol mni (10) ssin apusna iltebilrse didi. Ve da nme
iinde yazd kim her kim urn ve ilm oya (11) ve anu buyrun dutmaya ol eege
bezer kim kitb ykledrler ol bilmez kim arasn- (12) da kitb mdur vey odun
mdur. Ve da yazd her kim urn oya ve andan ev bulmaya ol (13) srdur didi.
Ve ibl rametullhi aleyhi eydr: Bir gn Ysuf- Esba sordlar kim: Tevu ve
(14) alalu addi nedr? Eyitdi: nkim alaca evden asn kime kim
urarsa kendzden (15) yigrek bilesin didi. Ve da tevu addi oldur kim her kim
saa sz sylerse an abl eyleyesin (16) ve her kim senden aaara ise sen an
kendzden ulu bilesin ve sen yuma olasn (17) mm bigi, yidilesin deve bigi ve her
kim sgerse sen an gmek yirine geresin. (176-a) (1) Ve her ide Tarya rc
eyleyesin. Ve her ne kim saa irise ayrdan ve erden kr eyleyesin. (2) Ve eydr:
ehveti glden mav eylemez ill avf ve eydr: rif oldur kim artmal Tardan
(3) bile ve eksilmekligi ve tarl kendden bile ve rif oldur kim anu gli a ile
(4) rm eyleye ve mnai ola aldan. Ve eydr: d nin oldur kim anu gl
diliyle ve ul (5) filiyile berber ola. Ve da rif oldur kim ireti dny zerine
itiyr eyleye ve nefse (6) ahr eyleye ve a sevgsin glinde berk eyleye ve dny
sevgsin terk eyleye. Ve eydr: Tevekkl (7) on almeti vardur. Evvel dlenmek a
amnna ve berk durma kend vatine ve teslm olma (8) a emrine ve ala olma
aldan ve glini taallu dutma kf ile nn arasnda ve adem ulla (9) urmadur.
Ve rubbiyyetden ara ma yan firavnl ve benligi terk eyleye ve alda nevmi
(10) olmadur. Ve dny taallularndan kesilmekdr ve maiyete ve belya kr
idp atlanmadur. Ve eydr: (11) kr da bi nin vardur: Evvel aldan kesilp
alvete girmek ve uzun san sa (12) eylemek. Ve ikrden ev ve leet bulma
a yol mchedesin rat bilmek ve at (13) ipine berk yapma. Ve aytu
da drt nin vardur. Evvel bun vezen eylemekdr sylemekden (14) din ve da
ra olmadur ol nesnelerden kim ora andan tr utana ve r (15) dileye. Ve da
dilin ve gzin ve ulan sanmadur ve fercini sanmadur. Ve eydr: Kii (16)
kend lini bilmek fara namz bilmekden da faradur didi. rametullhi aleyhi
vel-er (17) n merref-i raam- falet ve n muarreb-i arem-i veslet n
mnevver-l ve muaar-vil mhid-i mamat (176-b) (1) mehr- Eb
Yab- sa Nehrcr rametullhi aleyhi veller yifesin ulularndan idi ve
edeb-i (2) rmeti ma idi. Ve evi yet lib ve rde ve mchedesi ve
riyeti ve kermeti (3) kmil idi. Ve szlerin dkeli meyi begenr idi. Ve eydrler
kim : Prlerde andan nrn pr olmaya. Ve mer-i Mekkyi (4) ve Cneydi grmiidi.
Ve Mekke iinde mcvir idi ve hem Mekkede veft buld. Ve naildr kim: sa (5)
bir sat atden ibdetden li olmazd ve dim ictihd ve drimek iinde (6) idi
ve hergiz dilenmezidi. Mtevtir gice gndz namzdan ara an kimse grmedi.Ve
dyim ayulu (7) ve alama ve zr lma ve mnct iinde idi. Ve naildr kim:
Bir gn bir kii geldi (8) saa eyitdi kim: Glm yavla at old, at evn
bulmazven . Fuln eye vardum baa (9) oru dut didi dutdum zyil olmad. Ve fuln
lim atna vardum adaa isn l didi. (10) ldum yine zyil olmad. Bu kez size
geldm, siz da ne iret buyurur siz? didi. Nehrcr eyitdi: (11) bu varduu kiiler
saa tarl eylemiler didi. ol vatin kim dkeli aly yatalar (12) uyuya mel
olalar duru gelgil ve ar bdest all ve iki rekat namz lgl ve her (13) rekatda bir
kez ftia ol ve ora bu yeti ol : p bF s rJ u*- X - r8 (II-74)
(14) * v u - b U 1U vN
andan ora eyitgil kim:
63
dvend kend imde (15) mteayyir oldum. Benm elmi dut kim senden artu
elm dutuc bulamadum digil. Ol kii vard (16) sa buyurdun iledi. a Tal
aa gyi ve at apusn avirdi ve gli (17) ii nr old ve yumald ve atl
zyil old. Ve naildr kim : Bir gn andan sordlar kim namz luruz (177-a) (1)
namzumuzdan alvet bulumazuz didi. sa eyitdi: nkim sen gl ayru yirde
dutasn (2) l-cirem namzu dadn bulmayasn eger dilerse kim namzu dadn
bulasn namza durca cehd eyle kim (3) gl iinde dny endelerin ara
braasn ve gli Tar orusyla oldurasn (4) nkim byle idesin namzdan dad
bulasn didi sa. Bir gn bir dervi grdm kim yzin (5) bir yan apara olm ve
ol derv eydr idi kim : qM p u yani ben snurven saa (6) senden. Ben
eyitdm: Y derv bu ne drl dudur ve ibu yzdeki ne zamdur? Eyitdi: (7) Ngh bir gn bir avrata naar ldum bir kez anu yzine baduum in hev yzinden
bir abana geldi (8) yzme dond ve n iitdm kim: WE * LD yani bir kez
bamaa abzadur eger artura- (9) ydu biz da abanay arturaydu didi. sa-
Nehrcr szleridr eydr: Dny yazlarn ayala (10) gemege yarar amm iret
yazlarn amelsz ve azsuz gemege yaramaz didi.Ve eydr: Bu dny bir dipsz
deizdr (11) anu kenresi iretdr. Er oldur kim bu deizi tav gemisiyile gee ve
eydr: Her kim bayl (12) anatile ola heme baydur ve her kim cetin aldan
isteye heme marm ola. Ve eydr: Her kim yardm (13) adan istemeye heme
mazn ola. Ve eydr: Degme kez zyil olmaz ol nimet kim aa kr ide (14) durasn.
Ve nie dlene ol nimet kim kfr sleyesin. Ve eydr: Tav al <az> yimekdr ve az
sy- (15) lemekdr ve az uyumadur ve ehveti terk eylemekdr. Ve eydr: ul obeti
fen iinde (16) bedur yan ul nkim fn ola cf oldundandur nitekim
Peymber aleyhil-alm kendden (17) fn old, aile b olup dururd. Lcirem Tar an adyla omad ulum diy od, nitekim buyurd: (177-b) (1) v0
U b v v0 Ve eydr: Her kim ull iinde feny istiml eylemeye ikinci
Tarya (2) yan olmala nci at av olmala. Eydr. Tarya ly olmau
nin vardur: Evvel (3) oldur kim heme at iinde ola ikinci oldur kim
dnydan ve dny ehlinden ra ola (4) nci aldan mdin kese. Ve eydr: ler
yigreki ol ola kim ilme ulaa. Ve eydr: (5) rif kii Haa nesneyile ulaur ilmile
andan amelile andan alvetile. Ve eydr kim: Erv (6) mhedesi tadr ve
gller mhedesi tarfdr. Ve eydr: Tevekkl ehli oldur kim (7) kend zametin
aldan kese ve h kimseye ikyet eylemeye. Ve eyitdi: Tevekkl ehli oldur kim
brhm (8) all bigi ola zr bir kez Cebrail aa eyitdi: H cet var mdur?
Eydr: Benm cetm saa (9) yodur. Ve eydr: Tevekkl ehlin vatleri vardur.
Eger ol vatler iinde bunlar oda oyarlarsa (10) kyindrmeye, ola ve lla
ururlarsa kesmeye ve zamlu olmaya. Ve eydr: ncidme tevekkl ehlini (11) kim
bunlar her neyile incidrsez, dirlikleri anlaru aa lydur gnhkr olursz. Ve
andan sordlar kim: (12) d nedr? Eyitdi: d oldur kim ala muvfaat idersiz srr
iinde ve ikre iinde. (13) Ve ordlar kim: a yol nedr? Chillerden ylnasn
ve ulemyla obet idesin (14) ve dyim ikr zerine olasn. Ve ordlar kim:
Taavvuf nedr? Eyitdi: X* b W p* yani ol (15) mmetdr dkeli
nesnelerden l ola. Rametullhi aleyhi vel-er. n b-od heme-i b ve n
(16) b-al heme-i lb, n pervne-i em-i cemal n efte-i ub- vil n skin-i
muarib ve n mabb- (17) maabbet n ey-i mevzn Semnn- Mecnn
Rametullhi aleyhi kend vatinde yigne idi ve mabl-i ehl-i zamne idi. (178-a)
(1) ve meyi derdlsi idi. Ve anu acb rumzlar ve iretleri var idi. Maabbet
iinde ninidi (2) ve cmle ulular anu ululna arr eyleyp dururlard. Ve anu
maabbeti ien lib idi. Aa (3) Semnul-mecnn dirleridi. Amm ol kendzine
Semnul-keb dir idi. Ve Cneyd yrenlerinden (4) idi. Ve maabbeti tadm dutup
64
dururd marifetden ve alan meyi marifeti maabbetden muadem dutar- (5) lard.
Amm Semnn eydr: a yolnu al bnyddur didi. Ve naildr kim: Semnn
nkim (6) icz seferinden yine ehrine geldi, eyitdiler: Y Semnn dilerz kim bize
va idiviresin kim (7) sen vau iidevz didiler. Semnn nkim minbere d
va eyledi iidenlerde (8) bir drl kii bulumad kim anu van alaya idi. Pes yzini
mescid andllerine dutd (9) ve maabbet szlerin ol andllere syledi derl ol
andller raa geldiler, kimisi eridi su (10) old ad, kimisi pre pre old dkeldi. Ve
naildr kim bir gn Semnn mest olup maabbet szlerin syleridi, (11) n-gh bir
ucuaz hev yzinden indi geldi Semnnu bana ond. Bir zamn Semnn ayrn
(12) olp dururd. Pes anatcularn yire urd cn virdi. Ve naildr kim: Semnn
yigitligi linde yle (13) erken yrridi, ocal vatinde snnet yirine gelsn diy bir
avrat ald ve andan z- (14) cuaz old. Bir gn meger Semnnu ol zcuaza
maabbeti ddi ol gice dinde (15) grdi kim ymet opm ve alemler dikerler
iler vard ol alemler dikenlere sord kim: Bu alemler (16) kimdr? Eyitdiler: Bu
alemler Tarnu muibb ullarnudur kim Tardan artu kimsene sevmediler.
Semnn (17) nkim bu szi iitdi kendzini ol alemler dibine iletmek istedi omadlar
git gelme kim bu alemler (178-b) (1) Tarnu muibb ullarnudur sen muibblerden
deglsin didiler.Semnn feryd eyledi ve eyitdi: Baa Semnn (2) El-muibb dirler
sizler beni nin ovarsz? didi. Eyitdiler: Y Semnn sen dne degin muibblerden
id (3) nkim gli ol zcuaza vird muibbler blginden seni ardlar
didiler. Semnn (4) nkim uyudan uyand eyitdi: lh eger bu zcuaz benm
maabbetm yoln keserse an yolumdan gider (5) didi. Semnn bu sz henz tamm
eylemedin derl bir alebe opd. Semnn eyitdi: Ne alebedr? Eyitdiler : (6)
zcuazu damdan ddi ldi didiler. Ve naildr kim Semnn dyim areket ve
rdeli ve ra (7) ururd ve b-o olurd. Bir gn mnct iinde eyitdi: lh baa
bir ev ve bir l virgil kim (8) rdelum da artsun ve areketm ve derdm da
ziyde olsun didi. Ol gice a Tal (9) anu iine bir ev ve bir vecd virdi ill
hergiz aylmad. Ve heme gelin rdel eylemedi (10) ve sz sylemedi dili dutld.
nkim irte old onlar eyitdiler: Y Semnn bu gice ne geldi kim (11) irteye degin
zrla ve ilemege mel oldu ve sen hudan uyumadu? didiler. Ol (12) o
gice m olup dururd. H evden mayup durur idi. mdi eger bir kii (13) sul
iderse ki ya onlar iitdgi n ne yirden d, eydevz kim: Anu cn (14) fat
rete geldi ve iidenler ulana n iridi ve a Tal aa bildrdi kim m- (15)
l bn mldur. Ve hem ebsem olma yigrekdr arup feryd eylemekden.
(16) Ve naildr kim Eb Muammed Marib eydr: Semnn ile bir gn Badd
iinde nhda (17) otururdu bir oca r bi ae getrdi dervlere uladurd, iki
kiiye h nesne (179-a) (1) virmediler. Semnn eyitdi: Gel alvete varalum bu aeden
tr her bir aesine bir rekat namz lalum (2) didi. Vardu bir alvete girdk rbi
rekat namz ldu. Ve naildr kim: ulm- all flerden (3) bir f idi. Amm
alfe atna varur idi anu gli dilegince sz syleyvirr idi. Ve dnin (4) dnysna
atup durur idi ve dyim alfe ginde meyi aybetin syler idi. Murd olidi (5) ki
kimsene bu yifeye rabet eylemeye ve kendn hrmeti artu ola. Pes nkim
Semnn (6) Badd iinde belrdi ve vzesi mnteir old. ulm- all an o
incitdi ve aa iftir (7) eyleridi. Ve anu ana fi szler syleridi. Murd ol idi
kim an al eyleye ve al iinde an (8) rabetsz eyleye idi. Meger bir gn bir avrat
Semnn grdi. Semnn uret iinde yavla (9) bidi. Avratu gli aa apld,
Semnn aa yol virmedi. Pes ol avrat durd, ey (10) Cneyd atna geldi. Semnn
baa ciftlendrgil didi. Cneyd aa yol virmedi. Bu kez durd, ulm- (11) all atna
vard Semnn benmile zin ld didi. ulm- all d old durd alfeye vard. (12)
Birine on atd Semnn zin ld didi. T alfeyi yle eyledi kim an ldreler. Pes
65
ya- (13) rndas Semnn alfe atna r eylediler celld rdlar kim Semnnu
boynn urayd. (14) alfe dileridi kim ldr diye dutld syleymedi pes ol gice
alfe d grdi. (15) Dinde aa eyitdiler kim: Sen mlk zevli Semnn cn
iindedr ldrd- (16) g sat mlk elden ar didiler. Pes nkim uyand
Semnn anda itid ien (17) lib old ve aa bhtn eyledklerin bollu bildi.
Semnn yzbi izzla ve ikrm birle r (179-b) (1) dileyp yine gndrdi. ulm-
all-i a Tal cm rencin virdi. T al arasndan d (2) bire old.
Semnn szleridr sordlar kim maabbet nedr? Maabbet oldur kim mabb o aa
(3) ola nitekim a Tal buyurur: d9 d * d (XXXIII-41)
yan iy mminler Tary (4) o anu dir ve hem peymber areti da buyurur:
d d U V0 s yani her kim (5) bir nesneyi severse a ok aar olur.Ve yine
peymber bir adde buyurur kim: s l RdL (6) V0 yani er sevdgiyle
opar dir. Ve eydr: Muib oldur kim dnyda ve iretde sevdgi (7)Tar ola.Ve
Semnna ordlar kim maabbeti nin belya odlar? Eyitdi: Anun kim her bir (8)
sufle kii maabbet davsn eylemeye.nkim bely gre hezmet ola ve bir kii aa
ord (9) kim: Taavvuf nedr? Taavvuf oldur kim hi nesne anu mlki olmaya ve ol
da h nesneye (10) birinci olmaya. Rametullhi aleyhi vel-er n be-cn-
sb mani o s (11) d vd Eb Muammedl-Mrtai
Rametullhi aleyh meyi ulularndan idi ve taavvuf (12) muteberlerinden
idi.Ulular atnda mabl idi ve riyet mchedeye mensb idi (13) ve tecrdligile
nie saar idp durur idi ve Nibur itiyrlarndan idi ve Eb af- (14) addd
grmiidi. Ve Eb Omn- r ve Cneydile obet eylemiidi ve ol Badd ehrinde
(15) veft buld.Ve naildr kim: Mrtai eyitdi: On acc tevekkl ile eyledm n
badum grdm (16) ms hret imi eyitdiler: Nite eyitdi? Anun kim bunlardan
ora atam baa eyitdi (17) var bir????? su getr didi. Ol baa atra geldi on
acdan.Pes bildm kim anlar hep ehvete (180-a) (1) dapma imi ve naildr kim bir
derv eydr: Bir gn ben Badd ehrinde idm glmden gedi kim (2) Mrtai
baa onbi ae virse bir nalin satun alsam didm. Ve alann az alsam berriyyeye (3)
girsem yoldalarumdan almasam dedm.Bir satden ora grdm kim berik apu
ad (4) Mrtai imi on bi ae ard elme virdi yoldalarudan alma didi. Ve
naildr kim: (5) Bir gn Mrtai Badd maalleleri iinde gezer idi, yavla susad bir
saray apusna vard (6) su diledi. Bir z bir barda su anu eline unuvirdi. Mrtai
n-gh anu cemline bad, (7) gli apld ald. Ev issi ce a geldi. Mrtai
eyitdi: y oca gl bir iim uya (8) zdur. Bu sen evden baa bir iim su virdiler
glmi aldlar. oca eyitdi: ol (9) zumdur saa virdm didi. Pes Mrtai gli istey
ier girdi. oca Mrtai rasn ard, drl drl ymetli onlar geyrdi ve
ammma viribidi. nkim ammma (11) yine geldi ol gice zile alvete girdi.
Mrtai namza mel old ve nkim namzdan fri <old> (12) htifden vz
iitdi kim eydr: Y Mrtai sen aliyyet onn hirden ar- (13) du biz da
inl onn bnudan aruruz didi. Mrtai nkim bun (14) iitdi, feryd
eyledi, eydr: Zinhr benm ram baa tz getr yosa helk oldum dir. rasn
(15) gir virdiler geydi ve ol gyeglik onlarn ard gir iine vard, za al virdi.
(16) ine gitdi. Ve naildr kim: Mrtaie eyitdiler kim: Fuln kii hev yzinde uar.
Eyitdi: Eger (17) nefsi hevsna mulefet eylerse hevda udundan yigrekdr. didi.
Ve naildr kim: Bir kez (180-b) (1) ramanu onnda Cuma mescidine itikfa girdi
idi. Bir gn durd d, gitdi. Eyitdiler: tifa (2) oturan mescidden masa gerekidi,
bu nen d? didiler. Aa sordlar kim: Nen du? (3) Eyitdi: Ben vaven va
u alebe iinde ne adar arr duta didi. Veller nin (4) budur kim alebe iinde
arr dutmazlar, alvet severler. ey Mrtai szleridr, eydr: Her (5) kim kim
gmn umada ola an amuya uladurmaya. Ve eydr: Her kim kim itimd Tar
66
falna ola a (6) Tal an umau nihyetine irgre. Nitekim Allh Tal
buyurur: L0d * qCH (X-58). Ve aa (7) sordlar kim: rdet nedr?
Eyitdi: Oldur kim kend nefsi nefs dileginden yasn ve a dilegin (8) yirine
getresin. Ve eydr: Gli rm eylemek dny esbblar ile itimd muna eyler
Tardan. (9) Sordlar kim: ul ne nesne Tarya dost eyler? : Eyitdi: Tar dmen
dutdu nesneleri dmen dutmala (10) ol dnydur, eyndur ve nefsdr. Ve eydr:
Her kim Tar mhedesini gzg idine l-cirem (11) cmle kyint gli gziyile
gre ve h nesne aa gizl almaya. Ve eyitdi: Dkeli mumele iki (12) nesneyile
drst olur. lile ve abrile. Ve eydr: Taavvuf oldur kim yib eyler seni (13)
dimekden ve iitmekden ve taavvuf an Tarya uladurur ve kend arada degldr. Ve
eydr: (14) Taavvuf sn-i uldur. Ve naildr kim: lmi vatinde yranlar andan
gt dilediler. Eyitdi: (15) Varu gd bir kiiden dile kim anu szi benden yigrek ola
ve beni unlardan sayma (16) kim ben kimseneden yigrek olam didi ve lin aa
smarlad. sF d * * XL0 (17) nUD uB
nu uI XdJ
sJL (181-a) (1) Eb Abdullh- Fal
rametullhi aleyh orasn ehli meyiler ulularndan idi. Ve dkeli ulular
atnda mabl (2) ve glmi idi. Ve riyet vera iinde b-nar idi. Ve dkeli
ftvvet ve mrvvet iinde mnendi yod. (3) Ve Amed-i araviyye mrdlerinden
idi. Ve Tirmidyi grmiidi. Ve Eb Omn- rn anda itimd (4) berk idi.
Bir kez b Omn aa nme yazd kim: evet almeti nedr? Fal cevb yazd
kim: evet (5) almeti nesnedr. Evvel oldur kim ilm oya amelden marm
ala, ikinci oldur kim amel la (6) il olmaya, nci liler obetinden ayrla
n-cinsile obet eyleye. Ve naildr kim Omn- (7) r eydridi kim: Muammedi Fal Bel erenlerin simsrdur eger benm gcm yiteyidi arndaum Muammed-i
Fal (8) obetinden bir sat ayru olmaya idm. Srrum anu vcdyla f olayd
diridi. Ve naildr kim: (9) Bir gn Muammed-i Fala sordlar kim: Selmetl
mam neyile l olur? Cevb yle virdi: Er gerek kim ilm (10) l-yan iinde
dura t ol aa ayn ola andan ora aa ilml-yan vireler nkim (11) ilmlyan l ola anuile aynl-yan mlaa eyleye t selmetl mam aa
l (12) ola didi. Abdu'llh- Fal szleridr eydr: Taavvuf oldur kim f ola
cmle nefs bellarndan, (13) eydr: nkim mrd ar kesiyle dnyya baasn.
Sen andan ayr ummal kim ol arat (14) mrtedlerindendr. Eydr: Mslmnl
drt nesneyile erden ra olur. Evvel ola kim bilr (15) ill amel eylemez, ikinci ol kim
amel eyler ill bilmez, nci ol kim bilmez ve sorup da grenmez, drdnci (16) ol
kim demleri grenmekden yar. Ve eydr: lm arfdr. Ayn ve lam ve mimdr.
Ayn ilm- (17) dr, lm ameldr, mim ildur ilmile amel iinde. Eydr: Marifet
ehlin yigreki oldur kim (181-b) (1) mctehid ola eriat erknlarnda. Ve salayc ola
snnet ve mtbat. Ve eydr: Maabbet rdur ve anu (2) drt manisi vardur.
Evvel ikri dyim olma ve anuile d olma, ikinci aa ns dutma, nci (3)
dny ilerinden biek kesilmekdr, drdnci adan kesilicilerden kesilmekdr. mdi
her kim (4) maabbet davsin eyleye gerek kim bu aletden anda mevcd ola ve aan
kim drt alet (5) l ide gerek kim drt mumele iinden maya. Evvel
maabbet, ikinci ibt, nci (6) ay, drdinci tamdr ve eydr: Zhidler r bniyzldur ve cmerdler r cet (7) vatinde olur. Ve eydr: Zhidl dnyy
terk eylemekdr, eger idemezse nafaa eylemekdr, (8) eger an da idemezse
dnyy or dut didi. d * * XL0 U# (9) p p b0u
X$U X X d e bA U h*1 Ebl- asan- Beng
[R Rametullhi aleyh] (10) orasn cmerdlerinden ve zamne muteimlerinden
idi. arat ilmi iinde lim idi. Ve tecrd- (11) lik iinde bit idi. Eb Omn-
ryi ve bn-i Ay grmiidi. Ve ol kend ehrinden gitdi. (12) Iraa varm idi ve
67
o ulular yzin grdi. nkim orasna geldi, mddeler aa znddur (13) didiler.
Bu kez ululu kend ehrinde ulumad. Andan gitdi Nibura vard ve anda anu ad
(14) leme old ve mrini anda gerdi. Ve naildr kim: Bir gn bir yosul eegin
yavu old, eyitdi: (15) Bu ehrde Tarnu kimdr? Eyitdiler: Ebl-asan
Beng vardur. didiler. Yosul (16) yet il kii idi. Geldi Ebl-asan buld ve
anu etegine yapd ve eyitdi: Benm eegm sen (17) uurladu didi. Eyitdi: y yigit
ben sen eegin uurlamadum ve seni da imdi grdmven. (182-a) (1) Eyitdi: Yo,
eegm sendedr tz vir didi. ey elin gtrdi du ld ve eyitdi: lh bunu eegin
bua (2) gir vir, beni bunu elinden al didi. Derl bir kii ard kim eek kimdr,
gelsn alsun (3) didi. Yosul vard eegin ald andan ora eyitdi: Y ey ben bilrdm
kim sen benm eegm (4) uurlamadu ill benm araum old kim sen bir nefes
urasn benm cetm rev ola didi. (5) Ve naildr kim: Ebl-asan bir gn gideridi,
bir Trk an esesinde urd gedi gitdi ol Trke (6) eyitdiler: Ol vurduu vellerdendr,
nin urdu? didiler. Ol Trk pemn old (7) geldi, r diledi idi. ey eyitdi: Sen
kend ie var, fri ol ben an senden dutmazam (8) ol baa kend yolumdan geldi
didi. Ve naildr kim: ey bir gn bdest aldu yirde durd, (9) glinden gedi kim
glin bir derve vire. dimine ard kim tz gel bu glek ar (10) fuln derve
ilet didi. dim eyitdi: Y ey abr itmed kim bu aradan gidesin andan (11)
arasn. Eyitdi: ordum ki eyn gele benm yolum ura ve bu endeyi benm
glmden ara. Nitekim (12) Peymber eydr: ayr ii iler dutu diyp durur. Ve
naildr kim: Bir gn bir kii aa ord kim: (13) Nitesin? Eyitdi: Dilerm hep uand
Tarnu nimetlerin yimekden ve dilm da iden ald Tarya (14) o ikyet
eylemekden bunun gibi kiin lin ne sorarsn didi. Ve bu bir a kelime da (15)
Ebl-asan szleridr. Andan sordlar kim: Mrvvet nedr? Eyitdi: Mrvvet oldur
kim el (16) drtesin ol nesnelerden kim sen zere armdur t kim mrvvet
eylemi olasn didi. (17) Andan sord kim taavvuf nedr? Eyitdi: Bu zamn iine
taavvufu ad alup durur, aat (182-b) (1) belrmez. ler zamnda taavvuf
aat idi, ad deglidi didi. Ve andan sordlar kim: Ftvvet nedr? Eyitdi: (2) Dostl
eylemekdr eylk zerine ve kend dilegin oyup ayrular dilegin yirine getrmekdr.
Ve (3) sordlar kim: Tevd nedr? Eyitdi: Tevd oldur kim bilesin Tarnu t alan
tlar m- (4) nendi degldr. Ol mevfdur grkl fatlarla. Ve eyitdiler kim: Tevbe
nedr? Eyitdi: Tevbe oldur kim (5) gnhlaru aasn an ve bun nin iledm idi
diyp orasn ve ayru anu yresine yrenmeye[sin] (6) Ve sordlar kim: l nedr?
Eyitdi: l oldur kim kirmen ktibin an yazmaya ve eyn an (7) bozmaya ve h
kimse an grmeye ve grmek da istemeyesin. Ve eydr: Her kim kendzini or dutd
(8) a Tal an azz eyleye ve her kim kendzin azz duta Tar an or eyleye. Ve
naildr kim: Bir kii (9) andan du diledi, eyitdi: a Tal seni yine sen
errden beklesn didi. Ve nkim ol veft (10) buld. Bir derv dyim anu trbesine
varurd ve Tardan dny dileridi. Bir gice Ebl-asan dinde (11) grdi. Ve eydr:
Y derv ol dilegi ayru benm trbeme gelp dilemegil an varl celerden (12)
dilegil didi. Rametullhi aleyhi vel-er n ekm-i snnet ve n am-i millet n
mcteid-i evliy n mteferrid-i (13) afiy n marem-i aram- yezd ekm
Tirmid Rametullhi aleyhi meyi muteimlerinden idi ve cemi veller (14)
muteremlerinden idi. Ve dkeli dillerde glmiidi ve dkeli gllerde begenilmi idi.
urn manileri (15) iinde nine idi ve abr u ed iinde yigne idi. Ve
ay man iinde ucbe (16) idi. Ve ul ve keremi ve ilm ay iinde
rste idi. Ve dkeli ala efatl ve emnetl idi (17) ve anu riyetleri o idi. Ve
ilm fnn iinde kmil idi. Ve erat ve arat- mctehid idi (183-a) (1) ve anu
zamnnda flere Tirmidler dirleridi. Ve anu mehebi dur ve aa akmlevliy (2) dirleridi. Eb Turb ve araviyye ve bnl-Cell bunlaruile obet
68
eyleyp durur idi. Ve Yay Bin (3) Muile sz syleyp durur idi. Ve anu tanfleri
dkelisi mehr ve mezkrdur ve Termid iinde (4) kimsene an fehm eyleymezidi. Ve
naildr kim: Evvel linde olanl iki lib-i ilmile avl eyledi (5) idi kim varalar
bi ilm oyalar. nkim Saara azm eylediler. Anu bir arcu anas varm. (6)
ayulu old, eyitdi: y cnum oul beni kime oyup gidersin ve ben senden ayru
alursam lrven. (7) Benm senden artu kimsenem yodur, ben sensz atlanumazven
didi, alad. Pes nkim akm Tirmid (8) anasn evvel zrlda grdi. Ol iki lib-i
ilme eyitdi: Ben anam rsn oyamazven (9) didi. Saar terk eyledi. Pes ol iki lib
ilm alebine gitdiler. ey nkim bira gn (10) gedi, durd sinlelere vard ve zr
ld alad ve eyitdi: Ol iki yoldaum vardlar ilme mel oldlar (11) Tz ola kim
bunlar limler olalar ve ben chil alam didi. Bu sebebden zi gyindi, alad. Ngh (12) bir nrn pr anu atna geldi ve eyitdi: y oul nin alarsn? akm
Tirmid eyitdi: Benm iki lib-i (13) ilm yoldalarum vard. avl itdk idi kim
varadu bile ilm grenedk anlar gitdiler, ben anam (14) rsn oyumadum chil
aldum anuin alarven didi. Pes ol pr eyitdi: y oul diler misin (15) kim ben saa
gelem her gn seba ey idivirem t sen ol iki lib-i ilm yoldalarudan yigreksin (16)
didi. Eyitdi: Dilerven. Pes ol benmile bir yirde vade eyledi. Her gn ol aracua
gelridi. (17) Seba eydridi. yl tamm bua envi ulmdan ders eyitdi. Andan
ora bildi kim ol r peym[ber] (183-b) (1) imi. Bu devleti dkelin anam
rsyla buldum didi. Ve naildr kim: Eb Bekr-i Verr R Rametullhi aleyhi
(2) ben ardaum Muammed-i akmden iitdm kim eyitdi: Her yekenbe gni r
peymber aleyhis-selm gelr (3) ve ikimz berberde otururuz ve valarumuz
birbirimzden soruruz didi. Ve naildr kim: Eb (4) Bekr-i Verr eydr. Bir gn
Muammed-i akm baa eyitdi: Bugn seni bir yire iletrven benmile gelr misin?
didi. Ben eyitdm: (5) Ferm sizdr. Pes benm me ddi gitdk ve o dvr
yazlardan gedk ve derelerden depelerden (6) gedk n-gh bir aba aa dibine
iridk ve bir o eme ve evresi murzr idi ve ol (7) aacu dibinde bir altun tat
omlar ve bir grkl retl kii ol tat stinde oturur idi. (8) Geyesiler geyr idi. Ve
nkim anu atna vardu, selm virdk, r durd Muammed-i akmi da yanna
gerdi (9) ve o drl geleciler sylediler ve ben h anlaru szin fehm idemezidm.
Bir satden ora (10) her bir yaadn bir blk adamlar geldiler ve diril diril r
kii oldlar. Ol tat stinde oturan (11) kii gkdin yaa iret eyledi, gkden am
indirdiler ve o drl szler sylediler. (12) Pes akm-i Tirmid destr diledi. Yine
dndk gideridk baa eyitdi kim: Sadlerden oldu bir sat (13) iinde Tirmid ile
ird. Muammed eydr: Bu varduumuz yir Tirmidden bir ayl yoldur didi. Ben
eyitdm: (14) Ol varduumuz mam neyidi ve ol tat stinde oturan kii da kimdr?
Eyitdi: Ol vardu- (15) umuz yir Ben srl ky idi ve ol ub idi ve ol gelenler dkeli
erenler idi. Ve naildr kim akm Tirmid (16) eydr: o zamn nefsile dridm ve
cehd eyledm kim an ate ve oru yola getrem (17) baarmadum ve kendzmden
bzr oldum ve eyitdm: dvende bu nefsi sen at in yaratmsn (184-a) (1)
ben amul nie gtreyin didm ve nie bisleyeyin didm. Pes duru geldm Ceyun
rma atna (2) vardum ve bir dosta eyitdm kim: Gel benm elmi ve ayaum bala.
Pes elmi ve ayaum berk balad ve gitdi. (3) Ve ben yanum zerine yrelendm. Su
atna geldm ve kendzmi suya bradum t kim ar olam ve nefs bel- (4) sndan
urtlayn didm. Pes su beni gtrdi ve udretden elm ayaum eildi, bir mevc beni
gtrdi kenra (5) ard ve ol sat iinde benm srrum kefi l old. Ben da
badum, grdm ne kim grkl idi ve ol (6) sat dirildm, nefsm skin18 old. Ve
naildr kim: Eb Bekr-i Verr eydr: Bir gn ey kend tanflerinden (7) baa
18
m: sU
69
bira cz kd virdi ve eyitdi: Varl bu kdlar suya bral. Pes duru geldm
Ceyun (8) atna geldm kim czleri suya braam glm varmad kdlar evde
odum. Vardum eyitdm kim:Bradum. (9) Eyitdi: Ne grd? Ben eyitdm: H nesne
grmedm. Eyitdi: Bramadu var bra didi. Bu kez duru geldm, (10) gitdm mkil
iki old. Evvel eyitdi kim: Suya bra bu kez eyitdi kim: Ne grd? Pes geldm czleri
(11) suya bradum. Braduum sat su iki yarld bir andu geldi az alm bu
czleri kend (12) iine ald. Ve anduu azna berkitdi ve yine su biribirine avd
ve bun grdm, mteayyir aldum. (13) Gir dndm eye geldm. Eydr: Bradu
m? Eyitdm: Bradum. Ne grd? didi. li ara ldum ve eyitdm: (14) Y ey
Tar izzeti an bu srr baa eydivirgil didm. Eyitdi: Bir kitb tanf eyledm.
Meyi (15) ilmi iinde kim anu aati kefi cmle ullere mkil ve degme kii
fehm eyleymezidi. arndaum (16) r Peymber aleyhis-selm an benden
dileyp dururd. mdi ol andu rudur. Ballar an r Peym- (17) bere
raciyile getrdiler idi. a Tar emr eyledi ol uya kim iki yarla ve andu ra
degre. (184-b) (1) Ve naildr kim: akim-i Tirmid dkeli tanflerin suya brad idi.
r aleyhis-selm gtrdi yine virdi ve eyitdi: Suya (2) bramal ve bua mel
oll kim mslmnlar fyidesi indr. Ve ben kim rven dnyda (3) bir nesne
tanf eylemedm kim an oyalar ve r tanfidr diyeler didi. Ve naildr kim:
Dkeli (4) mri iinde Tirmid a Tal aretin bir kez dinde grdi. Ve anu
zamnnda bir zhid vard, (5) akm Tirmid ile dyim muraa idi ve anuile
berberl ekiridi ve endrr idi. Amm ol z- (6) hid dnyl o idi ve
ey dny iinde bir gmelesi vard kim her gice anu iinde (7) skin olurd.
nkim ey icz saarndan gir dndi, geldi, grdi gmelesi iinde bir itcgez (8)
enklemi ve an iv idinmi. Gli varmad kim iti andan ova. Seksen kez ol ivi (9)
yrendi kim it kend dilegiyle gitsn diy. t o omaynca enklerin oyup gitmez.
ey (10) vard bir aya dibinde ev idindi, ol iti andan arumad. Pes ol gice zhid (11)
dinde grdi kim peymber areti aa eydr: Sen bir kiiyile berberl ekirsin
kim ol bir (12) it in seksen kez evi yrendi ve ol iti evinden arumad, kend d,
ayru yire (13) vard. Sen kim buna dnylu ve nmnu vardur Tar atnda
sen anuile berber misin (14) kim dnyda anuile berberl idersin didi. Eger
sadeti ebed isterise varl anu imet (15) uan bile balal didi. Zhid
nkim uyand vard, b mrin anu imetinde gerdi. (16) Ve naildr kim:
ey ayllerine sordlar kim: ey h ar md? Eyitdiler: ey bize amaz
amm (17) biz eye adu ve nkim bizden aa zrl dege ol gn bizi da
yigrek dutar idi ve alard. (185-a) (1) Ve Tars murdlaryla bi ola. Ve eydr:
Dervler orra oldur kim bir yri dnydan (2) tr azz duta ve baa nesne
virsn diy tevu eyleye. Ve eydr: a virdgi rza ni (3) ve r olan derv
Tarnu emnleridr. Ve ol derv kim dnyy terk idp (4) durur. Bellar al
zerinden anu dus bereketinde def olur.Ve dny bunlaru dus berek- (5)
tnda yimdr. Ve eydr: Ben dnydan influra h grmedm nkim sen aa
imet (6) idesin. Ol da saa imet ider. Ve nkim sen an terk idesin ol da seni (7)
terk ider. Ve naildr kim: Anu veft r-u Sn anda ve tevbesi da andadur (8)
Rametullhi aleyhi vel er n zbde-i evliy ve ahde-i afiy n mabl-i
emnet n ma- (9) kermet n ey Pinhn Eb Al-yi Curcn Rametullhi
aleyhi ulu meyilerden idi ve arat (10) cmerdlerinden idi. Ve mchede iinde
kmil idi. Ve ibdet ve at iinde mil idi. (11) Ve o tanfler lup durur idi.
Ve riyet mumele iinde mil idi. Ve anu kelmeleri (12) mabl ve mekr idi.
Ol Muammed-i akm mrdi idi. Ve anu szidr eydr: nesne (13) tevd
libsdur: avf ve rec ve maabbetdr. avf artulu aa ly eyler rec (14)
artulu mdlerine irrr. Maabbet artulu aa uladurur. Ve eydr: yif oldur
70
(15) dnydan aa ve rec oldur kim istemekden dilenmeye ve muibb oldur kim
mabb diledgi (16) yirde yriye. Ve eydr: Sadet ehli oldur kim fara fevt
eylemeye ve snnet terk eylemeye (17) ve bidat ilerden ra ola. Eydr: Bedbatl
nin oldur kim gemi yazularn al (185-b) (1) iinde ikre eyleye ve aa ikrr
eyleye. Ve eydr: Vel oldur kim anu li fn ola ve a (2) mhedesi b ola ve
nkim byle ola a Tal anu iine mtevell olur ve aa veldet (3) balar ve
anu h kendsi ile dilegi olmaz ve akdan ayrula arr dutmaz ve eydr: (4) rif
oldur kim be-kll glini mevlya balaya. Ve eydr: Her kim a Tal apusnda
mlzemet (5) eyleye ol mlzemetden ora aa apu ala. Ve eydr: Vel oldur kim
ib-i istimet (6) olmal seve ib-i kermet olma sevmeye zr nefs
kermet ister istimet istemez. Eydr: (7) R ubdiyyet sarydur ve abr anu
apusdur ve eydr: Bul arfdr. B beldur (8) v dur u dur. mdi
bal yarn kendzi bel iinde olacadur ve ii hep (9) ziyna varacadur ve amuya
mste olacadur didi. Rametullhi aleyhi vel er n ib-i (10) mam-i
istimet n l himmet-i immet n em-i lim-i tevf n rkn-i kabe-i ta
n ble-i rn n (11) ey Eb Bekr-i Kettn rametullhi aleyhi millet eyi
ve zamnu pri idi. Vera ve tav ve zhd iinde (12) yigne idi. Ve riyet
mchede ve mumele iinde nine idi. Ve arat iinde o tanfler (13) dzp
durur idi. Ve anu firseti ve ekveti ve velyeti keml derecesine irp dururd. (14)
Ve envi ulm iinde -fnn idi. Ve Cneyd ve B Sad arrz ve Nr ile
obet (15) eylemiidi. Ve aa aremi er dirleridi. Ve Mekkede mcvir idi. Ve ol
veft vatine degin gicen (16) evvelinde t irte olnca namz lur idi. Ve namz
iinde yidi muaf urn atm eyleridi. Ve eydr- (17) leridi kim: Ol Kabe avf
ideriken on iki bi kez urn atm eyledi, dirler. Ve otuz yl Kabede (186-a) (1)
eginine bram. Benm atuma geldi. Ve baa selm virdi ve eyitdi: Y ey nin
brhm mamna gelmezsin? (2) Ve anda prler ve azzler otururlar ve bir pr
gelmidr, ad rivyet ider. Ol prler (3) an sem iderler ve cnlar rat bulur didi.
Ben eyitdm: Ol pr adi kimden rivyet (4) ider? Eyitdi: Abdul-lhdan ve Eb
Hreyreden ve bn-i Abbsdan kim peymber lafndan iitmiler. (5) Ben
eyitdm: y pr her ne kim andan isndile aber vird ben an bunda isndsuz iidr(6) ven didm. Baa eydr: Bu ien o uvvetdr sen kimden iidrsin? Eyitdm: [
]
v*- (7) v s yani glm Tardan iidr ve baa aber virr didm. Eydr:
Bunu zerine dell (8) var mdur? Eyitdm: Dell oldur kim sen r peymbersin
didm. Bu kez r eydr: Ben ordum (9) dnyya ne kim Tar velsi var ise ben
bilrven ill Ebu Bekr-i Kettn beni bildi ve ben an bilmedm (10) didi. Pes malm
old kim Tarnu o velleri vardur kim r bular bilmez ve o veller (11) vardur
kim anlar r bilr. Ve vel vardur kim an Tardan artu h kimsene bilmez belkim
(12) kend da kendzin bilmez zr Tarnu dur. Aa Tardan artu kimse
muali olmaz. Ve naildr kim: (13) Eb Bekr-i Verr bir gn namza durup durur
idi, bir uru geldi egninden ridsn ald (14) gitdi. nkim ridsn bzra iletdi ve
dellla virdi kim ata, iki eli urd. Derl ridy (15) dellldan gir ald yine gtrdi.
Eb Bekr namza durm idi n namzdan fri old, ur (16) anu eline ve ayana
ddi. Eb Bekr eydr: pC- nedr? Ur va eydivirdi. (17) Eb Bekr eyitdi:
Tarnu izzeti ve aameti an ne olduu bilrven ve ne getrdg (186-b) (1)
bilrven didi. Pes Eb Bekr du ld ve eyitdi: lh bu aldun gir virdi, sen da
aldun gir (2) virgil didi. Fil-l gir elle[ri] drst old. Ve naildr kim Eb Bekr
eydr: Bir gice dmde grkl (3) retl yigit grdm. yle kim andan b retl
grdgm yod. Ben eyitdm: Kimsin? Eyitdi: (4) Ol tav didkleri benven. Eyitdm:
Sen durau andadur? Eyitdi: ayulu ve orulu gller (5) iinde olurven. Bu kez
yine ara retl irkin yzl avrat grdm kim andan zit retl (6) grdgm yo idi.
71
Ben eyitdm: Sen kimsin? Eyitdi: Glmekven. Ben eyitdm: Sen mamu andadur
(7) ve ne yirde olursn? Eyitdi: aflet ve dllu gllerde olurven didi. nkim
uyandum niyyet (8) eyledm kim diri olduumca ayru glmeyevem didi. Ve naildr
kim: Eb Bekr eydr: Bir gice Peymber (9) aretin dmde grdm ve andan o
meseleler ordum ve eyitdm: Y Reslallh baa bir du (10) gret kim a
Tal glmi ldrmeye. Ve buyurd: Her gn aba olca drt kez eyit kim: v U
(11) b pdF uM v*- v0 X u- U . Eb Bekr
eydr: Bir derv benm atuma (12) geldi ve eyitdi: Y Eb Bekr on gn old kim h
nesne elme girmedi. Bu kez vardum bira (13) baylara ikyet eyledm. Ben eyitdm:
Siz onluuzda olaven on gndr kim nesne yimedm alim (14) sormaya siz
didm, durdum gitdm. Bzr iinden geeridm grdm kim bir ae yatur ol aeyi
(15) gtrdm. Grdm kim anda yazlm Tar sen aludan gh degl midr
kim varursn baylara (16) ikyet idersin? Eb Bekr eydr: Aeyi ard baa gsterdi
an odum ayrn aldum dir. Ve bu (17) bira kelime Eb Bekr szleridr. Eydr:
Zhid oldur kim eline h nesne da girmezise gerek kim (187-a) (1) gli d ola ve
rzdan tr gli ar olmaya ve rzdan tr malile ns dutma (2) ubetdr.
Ve dny ehiline yan olma maiyetdr. Her kim selmetl dilerse aldan uzlet
(3) eylesn. Ve eydr: Tevbe demeg alt drl mansi vardur. Her kim bu alt drl
nesneyi (4) yirine getrmezse tevbesi tevbe degldr. Evvel gemi yazularna pemn
olma, ikinci niyetin ve glin (5) unu zerine balaya kim eger beni ldrrlerse da
ben an ayru ilemeyem, nci alm (6) faralarn demek ardnca ola, drdinci
alu a boynuda alm olursa deye, eyler (7) ve ller ile obet eyleye,
altnc gci yitdgince fslardan aa ve eydr: bdet (8) yitmi apus vardur ve
yitmibi erisi vardur. Ve eydr: alet ibdet eylemekden yigrekdr. (9) Evvel
aflet uyusndan uyanma, ikinci nefs dilegin virmemek, nci a orusndan
alama. (10) Ve eydr: ehvet dv evidr, her kim dv evine dutld dve old. Eydr:
Dn dvrnu (11) buca vardur. Birisi adur ve birisi adldr birisi ddur. a
endmlar zerinedr. (12) Ve adl gller zerinedr ve d al zerinedr. Ve
eydr: a Talnu bir yili vardur, (13) seer vatinde eser ve alaru hn ve
nlesini gtrr ar altna arur ve andan (14) gtrr alap aretine uladurur. Ve
naildr kim: nkim Eb Bekr-i Kettnn veft vati (15) iridi. Bir kii aa eyitdi:
Sen dnyda ne amel iled kim bu mertebeye irid? Eyitdi: (16) Ecelim gelmedin
kimseye eyitmezidm. Eydr: r yldur ki glm iinde bir am yapdum ol amu
(17) apusnda otururdum h ol ama Tardan artu girmege omadum t imdiye
degin (187-b) (1) ol ama h dny endesi girmedi didi. Rametullhi aleyhi vel
er n muarreb-i eadiyyet n muaddis-i (2) amediyyet n kede-i dergh n
ber-gzde-i Allhu n muai-i laf n utb- vat Abdullh- Muammed-i
aff (3) rametullhi aleyhi eyl-meyi idi. Ve ulm- hir bn iinde
muted idi. Ve arat ehlin (4) ol zamn iinde rc ve itimd aayd. Ve her
gn iinde meyi ilminden bir kitb (5) tanf eyleridi. Ve ol naar kim ay u
day iinde anu a vard. Ve ol zamn (6) iinde h kimsen yod. Ve
kendsi beg oullarndan idi. Ve tecrdlik iinde o (7) sefer eylemi idi. Ve Rm ve
bn-i Ay ve Cneydi ve Manr- allc grmi idi. Ve anu ibdeti (8) buyd
kim irte namzn lur idi ve giceye degin uladurur idi. kibi rekat namz lur (9)
idi. Ve anu bir pals vard. Yigirmi yl tamm an geydi. Ve her drt ylda bir ile
arur (10) idi. Aya zerine ol vat kim dnydan gitdi. r ilesi vard. ir
ilesinde (11) dnydan nal eyledi. Ve naildr kim: Abdullh her gice yidi dne
zm ile orucn aard. (12) Ve eydr idi kim: Yiyni olsun cnum da ve isbum da
yiyni ola. Bu sebebden tr aa Abdullh- (13) aff dirleridi. Ve naildr kim: Bir
gice dimi aa sekiz dne zm virdi ey an bilmedin (14) yidi. Ol alvet kim her
72
gice atinden bulur idi, ol gice bulumad. Bildi kim sebeb (15) nedr. Pes dimi
rd ve li andan sord.dim eyitdi: Sen stine badum grdm kim at (16)
ayif olmsn bir zm artu getrdm idi t kim uvvet arta didi. ey eyitdi: Sen
baa (17) dost degl imisin belkim dmen imisin kim benm atm yoln urdu
didi. Ol dimi (188-a) (1) atndan giderdi. Ayru dim getrdi. Ve naildr kim:
Abdullh- aff eydr: r yldur kim benm al iinde (2) abliyyetm old ve
ve m baa ol adar nimet getrdiler ys yod ve ben da (3) ol mlu
yle andan gelrdm ve yle dirildm kim baa zekve ve fra vcib olmad. Ve
naildr kim: (4) Abdullah- aff eydr: Yigitligm linde icza gideridm.
Badd ehrine geldm ve Cneydi grmedin (5) beriyyeye girdm ve bir ip ve bir ova
bile gtrdm. Yolda susuzl baa lib old, bir uyu grdm. (6) Vardum kim su
aram grdm kim bir giyik ol uyudan ban som su ier nkim giyik (7) gitdi.
Badum, grdm kim uyunu suy dibine vard. Bu li grdm mteayyir
aldum.Ve eyitdm (8) kim: Abdullh mertebesinden bu giyik mertebesi artum.
Derl htifden vz iitdm kim (9) eydr: Giyik mertebesi anuin artudur kim
anu itimd bize berkdr. Sencileyin ip ve ova getrmez (10) didi. Bun iitdm ip ve
ovay bradum susuz yine gitdm yine n iitdm kim eydr: Y Abdallh (11) biz
seni nardu bu kez dn su i didi. Dndm grdm kim su uyunu azna gelmi (12)
su idm ve bdest aldum namz ldum. Medneye degin ayru su baa cet olmad
(13) ve bdest alma da cet olmad. Ve naildr kim eydr: n seferi tamm
eyledm ve ac eri- (14) lerin yirine getrdm. Ve nkim Badda geldm Cneyd
baa aru geldi. Henz ben aa aber virmedm. (15) Eydr: Y arndaum
Abdullah eger sen ol vatin kim susuz uyuy odu gitd, n iitd (16) kim biz
seni nardu gir dn su i didi. Ol vait eyitse kim: Baa su gerekmez ol su asar
(17) sen ayaua geliser idi didi. Ve naildr kim Abdullh eydr: Bir kez
gideridm yavla acdum (188-b) nefs baa yavla ta eyledi. Bir yigide uradum
benm stme bad acduum bildi beni ald, (2) evine iletdi. Grdm kim kek ile et
birmi ileyme getrdi. Amm et mteayyir olm glm varmad (3) kim
yiyem.Pes ol yigit ol etden bir loma kesdi baa virdi. Eyitdm: Semizinden yimezven
didm bu kez (4) ol lomay od, arasnda kesdi virdi. Udumdan an aldum o
zamet ile yidm ol yigit (5) benm didsindgm bildi. Benden acl old. Ve ben da
utandum acl oldum andan gitdm ora (6) bir blk cemat dervlerile sefer
eyledm. disiyye ehrine gideridk yolda yavla acudu at (7) bualdu yle kim
dervler ma- l oldlar. Bir it buldlar biryn eylediler ve bir loma da (8) baa
virdiler. Htifden vz iitdm kim eydr: Bu anu ivdur kim sen ol yigidi acil
eyled (9) ve eti begenmed kim yiyesin imdi it etin yigil didi. Bu kez tevbe
eyledm vardum ol yigitden (10) r diledm ve naildr kim Abdullh aff eydr:
Berik baa aber virdi kim Mrda bir yigit varm (11) murabet ile ve tevekkl ile
oturmlardur. Ve dnydan yz dndrmilerdr. Pes azm eyledm durdum (12) An
grmege vardum grdm kim ikisi da yzlerin bleye eylemiler unu bigi r
dururlar kim gz- (13) lerin bleden irmezler ve kimseye dnp bamazlar kez selm
virdm ikirden elleri degmedi (14) kim selm cevbn vireler ben eyitdm: ol
apduuuz Tar an baa bir kez bau greyin (15) didm. Ol yigit ban
aldurd bir kez gzi uyruyla bendin yaa bad ve eyitdi: y (16) Abdullh bu
dnya bir satdr ol bir sati da senile mi gerelm didi (17) ve bu dnya ien
azcudur azcudan o nab alma gerek didi. Ve yine ban aaa brad. ( 189-a) (1)
Ve ben radan gelp durur idm. Arp durur idim ve hem at acdum bunlar grdgm
sat (2) alum varluum gitdi ve cnum rat buld didi. Ve naildr kim Abdullah
eydr: Bir kez Rma (3) vardum idi. Ve raya vardum teferrc eyledm bir ke
getrdiler kim riyet ekmekden (4) ill bigi incelmi. Pes ol ke bir demr sac
73
iinde bir nesne oyd kyindrdiler ve an (5) rence kim virrlerdi, kefret olur idi.
Gzsz gzine srme ekerse gzleri grrdi. Ve anu sebebinden (6) elszler ve
ayasuzlar if bulur idi. An grdm acebe aldum ve gmden bu gedi kim bunlar
bl (7) bu btll iinde bu ne ldr didm. Hemn sat beni uyu ald.
Peygmber aretini dmde (8) grdm ve eyitdim: Y Reslallh bu ydlar iinde
bilil nin ne ldr? didm. Eyitdi: (9) Y Abdullh ol ydlar da dile ol
ii ider. Mslmn glinde olca gn nite ola (10) didi. Ve naildr kim eydr: Bir
gice Peymberi dmde grdm. Baa eyitdi: Y Abdullh her kim toru (11) yol
bilr ola yolca gitmekden ylna. a Tala ydn aa bir azb la kim h
kimseneye (12) lmadu ola ve naildr kim: Peymber hareti ayalarnu iki
barma zerine namz lur imi. (13) Abdullh da bir gn iki barma zerine
durup mirb iinde namz lur idi. (14) Evvel rekat ld ikinci rekat iinde iken
peygmber areti geldi. Abdullha mirb (15) iinden gzkdi. Ve eyitdi: Y
Abdullh ayru byle namz lmal kim byle lma ma (16) baadur
mmetlerme degldr. Bu snneti ayru dutmal didi. Ve naildr kim: Abdullh
ocald idi. (17) Bir gice dimine eyitdi kim: Var baa bir avrat bul kim saa ly ola
ve dim eyitdi: Benm zcuazum (189-b) (1) vardur eger dilerse an getreyin
kbn eyle didi. ey eydr: Var getr. Pes dim vard, (2) getrdi zn eye ad
eyledi ve ube od. Touz ay gedi ey bir ol od (3) bira kere diri old yine
old. ey eyitdi: H benm madum evlenmekden bu idi (4) ki bir olancuum
olayd yine olayd. Eyitdiler: Y ey bu ne szdr kim byle dirsin? (5) Eyitdi: ol
gice kim ben evlenmek diledm ol gice dmde grdm kim ymet opm ve al
(6) r kprisin atnda ayrn olup dururlard. Ngh bir mam olancu
geldi atasnu (7) elin ald yil bigi r kprisin gerdi ve yine bir blk uvacu
olancular grdm a derg- (8) hna aru durup alaurlar idi ve atalarna efat
iderleridi kim amuya mstei olmiken (9) umaa iledeler. Pes a Tal ol
mam olancularu efatlarn abl eyledi. (10) Atalarn aldlar umaa girdiler
ben da ol li grdm ve evlendgm ol sebebden idi, (11) didi. Ve naildr kim: Bir
gn bir msfir derv Abdullh zviyesine geldi. Abdu'llh grdi kim ol derv
(12) ras ara ve dlbendi ara ve ne kim gevdesinde vard dkeli apara idi.
Abdu'llh bn iinden (13) ayretlendi ve eyitdi: Y derv nin ara on
geyrsin? Eyitdi: Tarm ldrdm anuin ara (14) on geydm didi. Abdullh bir
zamn fikre vard, eyitdi: mdi bu dervi snayayn didi. Greyin (15) davsi girek
midr didi. Ol dervi sry zviye apusundan ara ardlar, odlar. Derv (16)
yine geldi, oturd. Yine buyurd, eke eke yz bi orlla zviye apusndan
ardlar, odlar yine (17) geldi zviyeye girdi oturd. Yitmi kez bu resme ol dervi
orlla ardlar. Hergiz anu zhiri (190-a) (1) ve bn mteayyir olmad. Yine
geldi oturd. Bu kez ey duru geldi. Ol dervi gzlerinde pdi. Bu dav kim (2) sen
lursn girek imisin didi. mdi ol derv Tarm ldrdm didgi nefsm (3) ldrdm
didgi olurd. Her kim nefsine aparsa yle der kim nefsini Tar idinr ve aa apar.
Nitekim (4) a Tal urn iinde buyurur: u N c s X d
(XLV-23) ve ol derv kim nefsin (5) ldrmeyince ara geyr ol aa ra degldr,
belkim it uldur didi. Ve naildr kim: Bir gn iki (6) fler Abdullh- affi
grmege geldiler. Ve nkim nh apusna geldiler eyi anda (7) bulumadlar,
sordlar kim: ey ne yire gitdi? Eyitdiler: Suln atna gitdi. fler ey ana
(8) itidlar fsid old. Suln atnda neyler? y ayf kim ra yirden emek ekdk
(9) geldk emegmz yi old didiler. Durdlar nhdan dlar vardlar bir derz
dkknnda (10) oturdlar.Ol derzn sndus yavu vard. Ne adar kim istediler
bulmadlar. fleri (11) dutdlar snduy siz alduuz didiler. Ne adar kim flerden
istediler, biz almadu didiler. (12) nanmadlar, fleri suln atna gtrdiler li
74
didiler suln buyurd kim: Bunlaru ellerin (13) kesek diy eye mhlet diledi. Ben
bunlara sorayn didi. fileri ald alvete gtrdi. Eyitdi: Siz (14) didgz girekdr
kim ey kii suln atnda ne ii vardur. mdi benm im suln atnda (15) budur
kim sizi varam dileyem elz kesilmeye didi. Ben suln atna gelrsem ibunu bigi
i[ret] (16) in gelrven didi. Ol iki f ey ayana ddiler mrd oldlar. ey
vard, bunlaru (17) su yodur didi, elden ald. T bilesin her kim erenler etegine ana
elin ura l-cerim elden [eke] (190-b) (1) Ve naildr kim Abdullh nhna bir
msfir geldi ve aste old, arn geeridi. ey her gice ol (2) msfiri bekleridi
her kerte kim arn geeridi legen dutu virr idi.Bir gice irteye degin dut virdi. (3) Meger
kim irteye yan eye uyu lib old msfir ard ey uyanmad bu kez iildeyin
(4) ard. Lanet saa gelsn didi. ey legenin r eyledi. Mrdleri lanet saa
gelsn (5) didgini iiddiler, mell oldlar. Yarndas eye eyitdiler: ol msfir saa
lanet gelsn (6) didi, didiler. Abdu'llh eyitdi: Ben anu vzn ramet saa gelsn
diy iitdm didi. Ve bu bira (7) kelime ey Abdullh aff szlerindendr. Eb
Amed eydr: Bir gice baa eyn vesvesesi (8) zamet eyledi, eye lm ara
ldum. ey tebessm eyledi, eyitdi: Ol fler kim ben grdm (9) eyn zerine
musaar idi. imdiki zamn flerine eyn musaar old didi. Ve andan sordlar
kim: (10) f kimdr? Eyitdi: f oldur kim gli f ola ve geyesisi y f ola ve
nefsine (11) cef ey idi dura ve dnysn ardna braa ve iretin gine gtre. Ve
andan ordlar kim: Tav (12) nedr? Eyitdi: Tav oldur kim ra olasn ol
nesnelerden kim Tardan ra eyler. Ve andan (13) sordlar kim vulat nedr? Eyitdi:
Vulat oldur kim abbden ayrundan kesilesin t mabba (14) ulaasn. Ve andan
sordlar kim:anat nedr? anat oldur kim sen eldekine ond olasn (15) ve
ayrular elindekiye aleb itmeyesin. Ve naildr kim: nkim anu veft vati geldi.
dimine (16) eyitdi kim: Ben gnh-krven ve ven ben ldgmden ora elmi
arduma bala ve ayauma (17) bend ur ve boynuma zencr da ve benm yzm stine
sri didi. nkim ey dnysn degrdi, dim (191-a) (1) elin uzatd kim vaiyyet
yirine getre. Htifden vz iitdi kim: Hy! El andan ek biz azz (2)
eyledgmzi sen nie or eyleybilrsin didi. Rametullhi aleyhi vel er n
ble-i velyet (3) n kabe-i hidyet n mtemekkin-i n mtedeyyin-i d
n emvr Bar Eb Muammed r (4) Rametullhi aleyhi dkeli fenn iinde
yigne idi. Ve mabl- zamnd. Ve yrenler arasnda gzde idi.(5) Ve arat
aat iinde std idi. Cney anu anda eyitmidr kim: Bizm zamnumuz (6)
mrdlerin velsi oldur diridi. Ve Abdullh- Tuster obetin bulmd. Ve anu
edebi yle idi: (7) Ne adar kim mri iinde alvet yirde da ayan ksilmedi. sn-i
edeb alap aretine (8) yigrekdr didi. Ve naildr kim: Cerr bir yl Kabede mcvir
old hergiz sz sylemedi ve arasn (9) yire oyup ve ayan ksiletmedi. Eb Bekr-i
Kettn eydr: Bu li sen nite idibilrsin. (10) Bn dn baa ol virdi. Zhirin da
muvfaat eyledi didi. Ve naildr kim : Cneyd dnydan (11) gidicek Cerr anu
yirine nab eylediler. nh iinde oturup dervlere ull ideridi. (12) Cerr eydr:
Bir gn ikind namzndan ora bir yigit nh apusndan ier girdi (13) yaln
aya ve sa alm idi. Ol yigid bezi aru ve teni af olmd. bdest (14) ald ve
iki rekat namz ld. Ban yaasna dartd. T aam namzn cematile ld (15)
ban yine yaasna ekdi. Cerr eydr: Ol gice yrenler beni davete omlar idi. Ol
derve (16) eyitdm: Davete giderz sen da muvfaat ider misin bizmile? didm.
Benm glm birez ade (17) diler. Baa getrivir sen anaru gerekise git dir. Ben
iveridm yrenlerile gitdm derv dilegin (191-b) (1) untdum davetden gir geldm
eve girdm uyudum. Ol gice grdm kim Muammed-i Muaf ve brahm- (2) lalk ve Ms ve s aleyhis-selm ve da yz bi ve yigirmi drt bi peymber
gelrler ben duru (3) geldm. ler vardum kim bizm Muammed-i Muafya selm
75
virem mbrek yzini benden evrdi ben (4) eyitdim: Y Reslallh ne su iyledm
kim yz benden dndrrsin? Eyitdi: Bu derv senden birez ade (5) diledi. Sen
anu dilegin yirine getrmed bencill eyled didi. Ve nkim uyudan uyandum
segritdm (6) kim dervi bulam, derv nh apusndan m gideridi. Ben
eyitdm: Y derv biraz abr (7) it kim rz saa getreyin didm eydr: anda
bulam kim saa peymber ve yz bi da yigirmi (8) drt bi peymberleri efati
getrem andan rzm baa viresin vey virmeyesin didi. Ben (9) segritdm kim iriem
ayru bulumadum bir u imi ud gitdi. Ve naildr kim Cerr eydr: Badd (10)
iinde bir derv vard. Dyim yayn ve n bir glekden artu geymezdi. Bir gn aa
eyitdm: (11) Y derv nin ayru geyesi geymezsin? Eydr: Ben gdin drl drl
onlar geyr idm. Bir gice (12) dmde grdm kim uma iinde bir blk dervler
ramet nn yirler idi ve ben da vardum (13) kim bile yiyem beni ovdlar. Bu kez ben
eyitdm: Beni nin ovarsiz? Eyitdiler: Sen iki gleg vardur (14) bundan iki
glekl kii yimez didiler. nkim uyandum ahd eyledm kim ayru iki glek
geymem (15) ve bu bira kelime anu szlerindendr. ey Cerr bir gn va eyleridi.
Bir derv duru geldi. (16) eydr: Glm yav oldum du ll ki Tar glmi yine
vire didi. Cerr eyitdi: Ben da ol adeye (17) giriftrven didi. Eydr: Her kim ulan
nefs gelecilerin dilemege duta ehvet zindn iinde esr ola. (192-a) (1) Eydridi: lh
beni zarladlar bunlar yine sen ala getr diridi. Ve naildr kim: ey bir zamn
diler (2) idi kim r gre. Vel gremezidi. ey olnu bir araca arava var idi.
Ve kend olnu (3) bizlerin yum idi. Legen olu bevl ve necset yle uryup urur
idi. Ve ey bir a (4) on vard. An snnet in geyr ve mescide varur idi. Cuma
gni arava ol legendeki (5) necseti ey onna dkdi ve ol on be-kll necsete
bulad. ey aa h nesne (6) dinmedi olo sat r Peymber aleyhis-selm
grdi.Ve naildr kim: Bir gn bir kii aa sord kim: (7) Dnyda edeb niedr? Eyitdi:
Edebden yigrek nesne olmaya. Eyitdi: Ne adar edebin ola? didi. (8) ey eyitdi: r
yldur kim kend ayllarum iinde da burnum smkrmedm didi. Bir kii (9) bu
aberi iitdi varayn eyi snayayn didi. eyi grmege geldi, grdi kim ey mescid
iinde (10) namz lurd. Namzdan fri olnca abr itdi ve nkim namzdan fri
old. ey (11) ara d. Ol kii ey ardna ulad t kim ey evine vara
eyden fyide duta. Yolda (12) gideriken bu kiin glinden gedi kim aceb ol baa
didkleri sz girek midr vey (13) yalan mdur bilsem didi. nkim ende bunu
glinden gedi. eye anu endesi malm (14) old. ey dutd ol kiiye aru
simkrdi ol kii acepledi kim gmden gedgin bildi (15) ve kendzin baa endem
ilfnca gsterdi kim t ben andan nefret dutam, veller byle olur (16) didi. Yine bir
ende eyledi, eyitdi: Eger bu girek vel ise ol baa diyen kii girek mi didi (17)
veyod yalan m syledi an da baa bildre didi. Bu endeyi henz glinde tamm
eylemeyp (192-b) (1) dururd. ey gir dndi, bad ve eyitdi: y oul an saa diyen
girekdr didi. ll sen bizi snama (2) elden ol, Tarya mel oll didi. akm-i
Tirmid yavla ib-i ceml idi yigitligi vatinde. (3) Meger bir avrat aa idi.
Bir gn ol avrat kendzini bezedi ve dzdi, od ey (4) atna geldi. ey an grdi,
ad, bir dvr stine d. Segridi avrat ardna ddi, eyitdi: (5) Sen atuda
benm cetm vardur, anuma girme didi. El-a: Avratdan urtld, gitdi nkim
prligi line (6) irdi. ginden bir kez gedi kim kki ben ol avratu dilegin
vireyidm yine tevbe eyleyeydm. (7) nkim rndan bu ende gedi anu ardnca
endeyi ld kim bunca mchededen ora (8) prligm vatinde bu ne idi kim
eyledm gnha pemn yirven nin byle eyledm diy zi gyner aceb (9) baa ne
geldi kim bu endeyi ben eyledm didi. Yavla ayulu old. T add bu ende
anudur. Ve nite (10) eer eyledi. Bu kez sayru old yatd ol gice Peymber aretin
dinde grdi kim eydr: y Muammed-i (11) ekm ayu yiyp aste olma ol kim
76
sen rudan gedi kim sen orarsn ben gnden (12) gne varduumca yoz oldum
imdi ol endeyi rudan arl kim ol eyn (13) vesvese idi, geldi yine gitdi
saa andan ziyn yo. Belkim fyide o bir ende ucnda (14) bunca Tar orus
sen ie ddi didi. Muammed nkim uyand vcd sapasa olup (15) durur idi.
Duru geldi, gn gice gndz oru dutd line iridi. Ve naildr kim Muammed
eydr: (16) Bir kez at ayru oldum idi. Evrdlarum ve vafelerm benden fevt old,
zm kyindi. (17) Ben eyitdm: y dira bu sayrul beni ayrdan ve atden gir
od didm. Fil-l htifden (193-a) (1) vz iitdm.Eydr kim: Nin eyle dirsin?
Bu sayrul mzdi ol vafeler ve evrdlaru (2) mzdince yo mdur kim eyle dirsin
didi. leden ve iletmeyen da birz sen bu rende ne km var? (3) didi.
Syledgme pemn oldum istifr ldum didi. Ve naildr kim Muammed-i
ekm eydr. Er aan kim (4) atler ve ibdetler la ve riyet ve mchedeler
eke gerek kim ol vatin eyn mekrinden (5) imn olmaya zre eynu at letleri
ve mekirleri anu bigi kiilerile artu olur (6) zre orar kim ol kii aa ly ola.
bls dilemedgi o oldur. Vesvesi anu gibi (7) kiiden eksk olmaz. Ve naildr
kim: nkim dem Peymber tevbesi abl old ve avvyla buld. (8) Birgn
avv atnda degl idi. bls aleyhl-lane avv atna geldi, eyitdi: Y avv
ibu olancu (9) atuda dursun u geldm gir gelicek alam gidem didi. Ol olancuu
ad anns idi. (10) Aa smarlad ve gitdi. dem aleyhis-selm gir geldi, grdi kim
avv atnda bir olancu durur. dem (11) eyitdi: Bu ne olandur? avv eyitdi:
bu dem bun bir kii geldi smarlad u gir geldm didi, (12) gitdi. dem bildi kim
blsdr. Anu errinden umadan srkdi. avvya yavla ad, nin (13) sen bu
olan abl itd? didi. adundan ol olancu ldrdi. ldrdi ve pre (14) pre
eyledi. Ve her bir presin bir aaca od, iine gitdi. bls gir geldi, olanum nitd?
didi. (15) avv eyitdi: dem geldi an pre pre eyledi inanmazsa preleri ol
aalarda alup durur, (16) gr didi. bls derl anns didi rd ol preler
biribirine ulad, dirildi. (17) Yine bayalayn old atas atna oturd. bls yine
avvya eyitdi: Bu kez da bu olancu sala (193-b) (1) tzcek gir gelem alam didi.
avv eyitdi: demden orarn abl itmezin didi. Pes bls o zrl ld, yalvard.
(2) avv esirgedi abl ld. bls gitdi. dem yine geldi grdi kim ol olancu oturur.
dem dnkiden (3) bu kez at ad. avvya o drl ilendi incindi yine sen anu
errine dersin didi. Bu kez od yad (4) ol olancuu oda yad, klin iki blk eyledi.
Bir blgin deize savurd bir blgin yabanlara savurd (5) iine gitdi. bls yine geldi.
an olancuum? didi. avv eyitdi: dem geldi baa ad ve olanu (6) oda yad
ve klin yarusn deize savurd ve yarusn yabanlara savurd didi. bls yine (7)
anns didi, derl yine anu kli bir yire dirildi. Bayalayn ol olancu diri old. (8)
Atas yannda oturd. Bu kez bls eyitdi:Y avv Tarya ba bu kez da abl ayru
seni endr- (9) meyem alam gidem didi. o yalvard. avv eyitdi: Ben an ayru
abl itmezven dem gelr bu kez beni (10) helk eyler didi. bls yine yalvard o
mekr ve le eyledi. Avrat o sze uyaan (11) olur syleyen bls olca nie uymaya
lya bls drl andlar virdi avv yine abl eyledi. (12) bls gitdi dem yine geldi,
grdi kim anns avv yann alm oturur. Bu kez nefsi at (13) ad. aaba geldi
yle kim nidesin bilimedi. Eydrler kim: dem avv anamz anda bira urd. (14)
Ve eyitdi: Tar bilr kim yine bunda bize bu Tar dmenin ucndan yana geliser
didi. avvya eyitdi: (15) bls szin dutarsn benm dutmazsn didi. Er avrat
dgdgi ve datlulu oldu (16) andandur dirler. Bu kez dem adu belsndan
anns getrdi ayaya urd pre pre (17) lup lmege oyd birdi alye eyledi
yarusn kend yidi yarusn avvya yidrdi, od (194-a) (1) iine gitdi. nkim bls
gir geldi eyitdi: an olanum? avv eyitdi: Ne sen ol ve ne olu didi, sgdi. (2)
Sen ucudan aa yidm didi. Olanu bu kez bir yire vard kim gresi deglsin didi.
77
bls (3) eyitdi: Neyledz? avv eyitdi: alye eyledk ikimz bile oturdu yidk
didi. bls eyitdi: (4) Benm da madum ol idi kim siz an eyle ideyidz. imdiye
degin saa yalvarduum ol (5) sebebden idi kim ol siz ize gireyidi nkim ize
girdi ve gkszde mam (6) idindi. Benm da madum l old ol vesvese ve
yavuz ayller ve yaramaz endeler (7) kim dem gline gelr an hep ol anns
ider. Nitekim a Tal buyurur: c UM (CXIV-4) (8) UM XM
s UM b# v u u (CXIV-5) akm Tirmid szleridr. Her kim kim
nefsn (9) fatlardan anu glinde bir fat ola ol ol mkteb olm ula bezer kim
eger anda (10) bir direm alursa zd olmaz ve ol bir direm ol olur amm ol kii ki
kll nefsn fatlar (11) kendzinden ra eylemi ola ve h nesne almam ola zd
olur. Ve aan kim byle olca (12) a Tal ol kiiyi kendzine ceb eyler. Ve nefs
ulllarndan zd olur ve hidyet (13) virr ve an alan aldan rnd eyler nitekim
a Tal buyurur: UA s v1 (14) Vc s bN
(XLII-13) ve eydr: tiyr ehli oldur kim aile inbet bula ve aan ul (15) inbet
bulca mecb- a olur ve peymberl menziline irer. Bir niesin menzili
peyamberl (16) menzilin yarusdur ve bir niesin lidr ve bir niesin
rbdur ve bir niesin rbndan (17) vey linden vey nfndan artu ve eksk
olur amm tammna irmez bun byle bilmek gerek (194-b) (1) ve aan kim vel
mertebeye ire aa atiml-enbiy ve bihter-i evliy dirler. Ve eydr: Dkeli li
mminlerde nbvvet (2) nin vardur. Nitekim Peymber buyurur: M2 s
uM X * UN qLF dI d- s mani (3) budur kim: Her kim
urn oya ve anu buyrun duta peymberl nin anu iki anu arasnda (4)
deprenr dir ve Peymber buyurur: Doru d peyamberlu r bandan bir
badur ve bir yirde (5) her kim bir dne arm yiye gir issine degre nbvvet
derecesine irie. Ve andan sordlar kim: Tav nedr (6) ve cmerdl nedr? Eyitdi:
Tav oldur kim yarn ymet gninde h kimsene sen etgine yapmaya (7) ve
cmerdl oldur kim sen h kimsen etegine yapmayasn. Ve sordlar kim. Taau
nedr? Eyitdi: (8) i oldur kim kend ehveti odn syindre ve am envrn
glinde gtre byle olca (9) ehveti lmi olur ve gli dirilmi olur. Ve eydr:
demler azzi oldur kim nefs an or eylemedk (10) ola ve demler zd oldur
kim ama an h or eylemedk ola. Ve eydr: oca oldur kim eyn (11) an esr
eylemedk ola. Ve eydr: Her kim aat srrna girie hergiz maiyet ehline inkr
lmaya. Ve eydr: (12) Her kim mevly bile dkeli mevenet anu zerine geez ola.
Ve eydr: Her kii ordundan aar. Tardan (13) oran ordundan imn ola. Ve
eydr: aletler yavuzra kibirdr. Ve eydr: Yz a arslan (14) bir sr oyun iine
girse ol helklik eyleyemez kim eyn bir sat iinde eyleye ve yz (15) eyn ol
adar helk eylemez kim bir nefes bir sat iinde eyleye. Ve eydr: Drt nesne ien
(16) sevgldr. a atnda evvel l urma krirler erisinde ikinci ilm oma
limler apusnda (17) nci sefer urma alla Kabe yolnda, drdinci mnct
eylemek aile gl urnda. (195-a) (1) Ve eydr: Girek cmerd oldur kim
msfir ve mum anu atnda berber ola. Ve sordlar kim: Maabbet nedr? Eydr?
(2) Maabbet aat dim ns dutmadur a ikriyle. Ve eydrler kim: Gl
nihyeti yodur. Bu sz rst (3) degldr zra her bir gl iricek yiri malm
degldr n anda irer anda durur amm manisi (4) oldur kim yolu nihyeti yodur.
Ve eydr: sml-aam hergiz mtecell olmad ill meger peymberlere
rametullhi aleyhi (5) vel-er n azne-i ilm ve ikmet n yigne-i ilm ve
imet n eref-i ibd n kenf- (6) zhhd n mcerred-i f Eb Bekr-i Verr
rametullhi aleyh zhidler ulularndan ve meyi gzde- (7) lerinden idi. Ve vera
tav iinde tamm idi. Ve tecerrd ve tefrd iinde aceb kemli vard. r
Peymber dim rzlar idi. (8) Ve mumele iinde b-nar idi ve anu edebi ve
78
erkn bigi h meyide yod. T addi (9) meddebl-evliy dirleridi. Ve kte-i

nefs ve mbrek nefes idi. Ve Bel ehrinde olurd. mri iinde (10) ve her gn ab
bir si-pre urn ord ve gristna varur idi. Ve taarru ve zr lurd. (11) Bir
gn nkim apudan ayan ara od bir nrn pr geldi, ve selm virdi. Ve eyitdi:
Diler misin kim (12) bugn bile obet idevz? Eyitdi: Dilerven. Pes anu ile syle
gristna vardlar (13) ve o drl birbiriyile szlediler ve obet eylediler. Bu kez pr
duru geldi kim gide, eyitdi: (14) Y Eb Bekr bugn seni bir si-pre urn omadan
gir odum ben ol rzladuu rven (15) bir sat aile sobet eylemek
yigrekdr bi yl r ile oturmadan didi. mdi nkim (16) r bigi kiin obeti
demi Tardan yca, gir alan kiiler obeti nite ola (17) ys eylegil. Ve
naildr kim: Eb Bekir bir ol vard. Mullime virdi. Bir gn olan ditrey eve
geldi. (195-b) (1) Bezi sararm. Eydr: Oul saa ne geldi? Eydr: y baba bugn
stdum baa bir yet urn eydivirdi (2) ve anu manisin iitdm, ordum bu le
geldm. y cnum oul ol an yetdr? Eyitdi: (3) FH b U dDHM
UL U b u qF UMu
(LXXIII-18) pes ol olan bu yet
(4) manisin heybetinden sayru old, ldi. Ve atas anu sinine vard ve alad. Ve
kendzine eyitdi kim: (5) B Bekr sen olanu bir yet urn iitdi ve Tar
orusndan cn virdi. Sen kim (6) bunca kez atm eyled ve mrin irine degiser
h Tardan ormaz msn meger sen gl (7) adandur kim h nesne eer
eylemez. Ve naildr kim: Bir kii aa ziyrete geldi n gir dndi. (8) Eyitdi kim:
Baa gt vir. Eyitdi: ki cihn erri ml olndandur ve iki cihn ayr Tar (9)
virdgine anat eylemekdr. Varl bu gdm dutl ki nect bulasn didi. Ve
naildr kim (10) Eb Bekr eydr: Bir kez Mekke yolnda gideridm bir ar avrata
urad kim yaya acca gideridi. (11) Eyitdi: y yigit ne yigitsin? Ben eyitdm: arb
kiiven. Eyitdi: icza gidersin Tar senile (12) olca sen arb mi olursn? Meger
sen a nsinden ikyet idersin didi. Eb Bekr eydr: nkim bu (13) szi ol avratdan
iitdm mteayyir aldum. Tatm almad kim adumum adam anu ardnca gidem
(14) ol becid gitdi ben ayru aa iremedm didi. Ve nakildr kim: Eb Bekr baa bir
apu ald ve htifden (15) vz iitdm kim eydr: Y Eb Bekr dile bizden ne
dilersin. Ben eyitdm: dvend ol avmler (16) kim peymberleridi. o ava
ekdiler ve erilere prev oldlar ve zametler ekdiler. lh (17) ben dilerven kim beni
misknlik mamnda oyasn ve brelik ve orl viresin kim benm bel (196-a)
(1) ekmeye atm yodur. Eb Bekr-i Verr eydr ve anu szleridr: demler
smdur; beglerdr, limlerdr (2) ve fuardur. Begler azca alu dirligi azar,
limler azca alu dni azar, fuar azca (3) alu ul azar. Ve eydr: Her kim
ehvetine uyarsa alebesi artu olur ve her kim alebesi artu olursa gli (4) ararur
ve her kim gli ara ola al ile dmen olur. Ve gli lr amuya msta olur.
(5) Ve bir kii andan gt diledi. Eyitdi: Bir a getr ve iki ayau ur ve gerek kim
anu hir dili (6) ke ola ve reti ula sar ola. mdi bu oturmala olur ve oturma
dili salamala olur. (7) Ve aya sa[n]mala olur. Ve eydr: a Tal demden
alt nesne ister ikisi gldedr. Tar (8) emrin tamlama ve ala efat eylemek.
Ve dilden da iki nesne ister: Tarnu birligine irr (9) eylemek ve ala yuma
sylemek ve alan adan da iki nesne ister: Bir abr eylemek ve ilm (10) ve
alal eylemek. Eydr: Her kim kend nefsine ola kibr, ased ve orl anu
zerine (11) ola. Her kim ehveti zerine ola r ola kim glinde
nevmdlik (12) aacn dikdi. Ve eydr: ama sorsalar kim nedr? Eydr: aderlenmi
rza ekk dutmadur. (13) Ve eydr: Drt at dmen vardur ve anu drt yardm
vardur. Ol drt at dmen: (14) Evvel eyn, ikinci nefs, nci dnye sevgsidr,
drdinci al arma. mdi eyn (15) at dmen bilmek gerek ve nefse
mulefet eylemek gerek ve dnydan sanma gerek ve al (16) uzlet eylemek
79
gerek kim urtla yosa helk olur. Ve eydr: nkim a sbnehu ve tal (17)
suv yaratd dkeli renklerden anu rengin eyledi ve dkel dadlardan aa dad virdi. (196b) (1) bu mandendr kim h kimse sunu rengin bilmez kim niedr ve ne renkdr.
Ve dad h dad- (2) lara bezemez. Pes mcib-i aytdur ve dkeli nesneler dirligi
anu iledr. Nitekim a sbnehu ve Tal (3) urn iinde buyurd: uM u
v0 v q UL s UM*F2 (XXI-30) Eydr: Dervlik dnyda (4) bir
pdihldur kim h kimseden arac istemez ve iretde cabbr- lem isb
istemez. Eydr: Her kim (5) irte duru gele lahva ve lava ve aybete ve fu szlere
mel ola bilgil kim ol gice arm loma (6) yimidr ve her kim irte duru gele
namza ve tehlle ve tesbe ve istifra ve urn omaa mel (7) ola, bilgil kim ol
gice ell loma yimidr. Ve eydr: d oldur kim senile nefs arasnda (8) icb ola
ve sordlar kim: d nedr? Eyitdi: d bir nrdur kim ul anuile mnevver ola (9)
kend avli iinde. Ve yan oldur kim seni mttefikler derecesine irgre. Ve andan
sordlar (10) kim: Zhd nedr? Eyitdi: Zhd arfdr. T zneti terk eylemekdr, T
hevy terk eylemekdr (11) dell-i nefsnyi terk eylmekdr. Ve eydr: Her kim
Tary bildi Tarnu heybetin glde ve ikrin (12) dilinde hir eyledi. Ve eydr:
tirz yavuz aldan nitekim armdan itirz eylersin. Ve naildr kim: (13) n
aa veft irdi, bir ulu an grdi kim bezi sararm ve ayulu olm ve zr lur, alar
(14) idi. Eyitdi: y ey ne ldr kim byle amgn oldu? Eyitdi: Nie ayulu
olmayayn kim gristna (15) benm onluma on cenze getrdiler kim iinde bir
mslmn yodur didi. Rametullhi aleyhi (16) vel-er n haef-i tr-i melmet
n adef-i drr-i kermet n mcerrid-i ricl n merref-i (17) keml n azyin-i
feyil Abdullah- Mnzil rametullhi aleyhi yigne rzigr idi. Mtevveri ve
mtevekkil idi. (197-a) (1) Ve hem dnydan aldan ir eyleyp durur idi. amdn
ar mrdi idi ve ilm hir bn (2) iinde -fnn idi. Ve o ad sem
eyleyp durur idi. Ve anu vatinde andan mcerred ve andan (3) mferrid-vr ve
dirlikl yod. Ve naildr kim: Bir kii andan bir mesele sord. Abdullah cevb
virdi. (4) Ol kii eyitdi kim: Anlayumadum. Eyitdi: Kki din da dimeyeyidm. Ve
her kim Peymber snnetin terk (5) iderse bilgil kim ol fara da terk ider zra snneti
terk iden mbtedi ol o (6) amu iti olur. Ve eydr: Vaitler yigreki oldur kim nefs
sen zerine lib olmaya ve (7) vaitler mra oldur kim sen nefsden alu
olasn ve aceblerm ol kii kim aydan sz (8) syleye ve kend Tardan utanmaya.
Eydr: Bte apma yigrekdr kii mlna dapmadan. Nitekim brhm (9)
Peymber aleyhl-allm szini alap aber virr. Muammed Muafya : bF
vM vMM2 (10) UM# (XIV-35) yani iy alabum yl beni ve
da benm olum zum oda dapmadan tefsrde bt (11) didi aeye apmadan
dimekdr. Ve sordlar far nedr? Eyitdi: Dnydan ve iretden kesilp (12) Tary
istemekdr. Eydr: Her kim gemi vaitleri fyidesz yire yd la r vait nadini
(13) elden oya. Ve sordlar kim ubdiyyet nedr? Eyitdi: Ubdiyyet rc
eylemekdr Tarya dkeli (14) ilerde ve eydr: Tarnu girek ul ola mdur kim
kendzine ull isteye. aan kim ul kendzine (15) imetkr isteye ull
addinden ar ve edebi elden virr ve eydr: a sbhnehu ve tal (16) bir a
alet urn iinde yd lup durur amm dkelin atmini istifrile lup durur
(17) nitekim buyurd: U U sdHG L sMIL sUI
sUB sd UB (II-249) (197-b) (1) Pes malm old kim istifrdan yigrek
mam yom. T kim ul baa kend tarlna cmle (2) avl efl iinde
istifr eyleye. Eydr: an beg kim kend nefsi glgesini kendn stinden (3)
gtre. Cmle al anu glgesinde dilene ve her kim bir nefes riysuz ve irksz
aile mumele eyleye ol (4) bir nefes bereketinde dkeli mri yle gee. Ve
naildr kim: Bir kii aa eyitdi kim: Sen mnu drst (5) ve ibet ayrdur.
80
Eyitdi: Bundan byle baa dirilik gerekmez didi ve cn virdi. Ve anu (6) trbesi
Niburda ve opra dkeli renclere kefretdr. Rametullhi aleyhi vel-er n
ace-i (7) dervi n r- b- n at- frstde-p n azne-i ay ve
maan ey Al (8) rametullhi aleyh ululu iinde artud ve meyiler
iinde muteber idi. Ve Eb Turb ve ey Cneyd (9) yranlarndan idi. Ve anu
szleri gibi ay iinde yodur. Ve anu mumeleti ve riyeti ve alveti (10)
kmildr. Ve naildr kim: mer ve Eb Omn rametullhi aleyh Ifahna
geldiler, ey Al ile obet (11) eylediler. Ve Eb Omanu otuz bi dirhem borc
vard. ey Al bir kezden dedi. Ve anu szidr kim (12) eydr: at zerine ivmek
tevf almetidr ve mulif ilerden gir durma sadet (13) almetidr. Eydr:
Dnye azzra mliledr ve iret azzra ameliledr. Eydr: Her kim ilm (14)
edeb istemek ardnca olursa uma da an istemek ardnca ola ve her kim maiyet
ardnca (15) olursa amu da an istemek ardnca ola. Ve eydr: Gnhdan ararm
gllere sor ol (16) adar eer ider kim bir kii elin gne erreleri iine duta anur
kim eli ii opoludur. Ve nkim elinde (17) ve avcnda h nesne almaz. Eydr: Her
kim at amel lmadn Tarya yanl isterse anu ral (198-a) (1) derecede
ier giren gne al gneden ne adar rasa ol andan da radur. Ve eydr: (2)
ur yigrekdr yandan andan tr kim ur gl iinde mtevein olur. Ve
aflet aa yol bulmaz ve yan dem gline gh gelr gh gider. Ve eydr: il
oldur kim km iinde (4) dirlik ideler ve kirler Tar rameti iinde dirlik ideler. Ve
eydr: lm iinde bayl diledm (5) buldum ve far iinde far istedm buldum. Ve
ml iinde ibet diledm buldum ve rat istedm (6) aldan nevmd
olmadan buldum. ey Ebl- asan eyitdi: Bir gn Al ile gideridm ngh ey
Al (7) lebbeyk didi aaa oturd. Bu kez mescide vardu grdm kim nez li iridi,
ben eyitdm: (8) l ilhe illllh digil. Tebessm eyledi ve eyitdi: Benm im bitmi
eger tevd kelimesin baa imdi (9) didrrse anu aameti ain kim benmile
anu arasnda izzet icbndan nesne yodur. (10) didi ve cn virdi. Andan ora ey
Ebl-asan bu eclet iinde alup durur idi kim ben (11) Tar velsine neme gerekidi
kim tevd kelimesin teln eyleyem U* diyp teessf yiridi (12) ve alard.
Vel-er n mft-yi velyet n muted-yi hidyet n ris-i al u er (13) n
rif-i al u fer n bir mutc ey vati ayrun-Nessc rametullhi aleyh
Badd meyi (14) std ol idi. Ve va ve feat ve ibdet iinde mheeb
ve yigne idi. ul ve ilmi (15) yet idi. Vera mchedesi ve riyeti ve
mumelesin h addi yod. Ve anu nefesi meir (16) idi. Gllere opar idi.
Ve h gn olmazd kim anu meclisinde bira kii tevbe eylemeye idi. (17) Vey od
mslmn olmaya idi. ey bl ve brhm avv anu meclisinde tevbe eyleyp
dururlard. (198-b) (1) Ve Cneyd yrenlerinden idi. Ve Cneyd itimd aa
berk idi. Ve naildr kim kend vaanndan (2) gitdi. m iline vard. Ve dileridi kim
Kabe seferin ide. Bir bir lim kii aa urad ve eyitdi: yle bezer (3) kim sen
ulsn iden aup durursn. Eyitdi: Gireksin ben ulven. Eyitdi: ndi ben seni
atumda dutarven (4) kim isse smarlayam aber eydr: Benm da rzm ve
dilegm oldur kim bir kii beni duta issme smarlaya. Bu kez ol (5) er eyitdi: liy bu
dem benm ulumsn didi, ald evine iletdi. Aa i buyurd iledr durd. Ve ol ne kim
(6) dirse aa mui idi verdi. Aa culhl gretdi bu nie yllar anu iin ileridi. Ol er
eydridi (7) kim y ayr ol eydridi kim: Lebbeyk ne buyurursn? Bu kez ol er anu
itidna ve atine bad (8) iine pemn old ve glinde eyitdi kim: Bu Tarnu
velsi imi eger benm atun alnm ulummssa (9) da byle itmedi. Eyitdi: Y ayr
baa o ayru degdi ell eylegil andan gir varl i bua (10) mel oll didi. Pes
andan duru geldi, Kabeye vard. acc erilerin yirine getrdi ve ol mertebeye (11)
irdi kim Cneyd aa eydridi: Adua gre a Tal dkeli ayr saa virmi dir idi.
81
Ve naildr kim: ayr (12) dyim culhl ideridi. Ve iinden durca Dicle kenrna
varur idi. bdete mel olur idi. (13) Bir gn bir arnu bizin dod idi. ar eyitdi:
Varaym aesin gtreyin ill seni bunda bulmazsam (14) aeyi kime vireyin? didi.
Eyitdi: let Dicle rmana bra didi. ar geldi ayr bulumad aeyi iletdi (15)
Dicleye brad. ey rma atnda durur idi. Ballar ol aeyi aa getrdiler. Ol
zamne meyi- (16) leri bun iitdiler. Bu li andan begenmediler. Eyitdi: Er oldur
kim bunu gibi oyunlara mel olmaya bu dkelisi (17) icbdur didiler. Ve naildr
kim: Bir gn evde otururdum ruma geldi kim Cneyd imdi (199-a) (1) apuda
durur ola. Yine bu endeyi rumdan ardum. ara dum grdm kim Cneyd
ara durur (2) idi. Baa eyitdi: Y ayr evvel beni alduu sat nin gelmed
imdi gelrsin? didi. ayr eydr: Bir gn (3) mescid iinde otururidm bir derv grdm
kim bezi sararm ve ayuya batm apuda (4) oturur idi. Ben eyitdm: Saa ne at
l urad kim byle ayulu olmsn? Eydr: imdiye degin (5) baa er dimek yarar
idi, imdi ben muanneden da alu oldum. Eyitdm: Nite? Eyitdi: Mchedeyi odum
rat (6) abl itdm didi. Badum grdm kim bir altun adar zekt aesin bir
kiiden abl itmi ol gn (7) unu bigi ayuya satam ve anu szleridr kim eydr:
uI U Ud UL (8) yani eydr: mn yalncadur ve anu
libs perhzkrldur. avf Tarnu amsdur (9) ullar kim edebszligi idineler
anuile edeblenrler didi. Ve avf nin oldur kim n (10) amel yete irise anu
iinde tarldan aczden artu nesne yodur. Ve naildr kim: (11) ayr yz yigirmi
yaad. nkim veft vati geldi. Aam namz idi kim Azryil aa iridi. (12) ayr
ban yasdudan aldurd ve aa ard kim: Y Azryil Tar buyrun yirine getr
vey o (13) beni Tar buyrun yirine getreyin didi. Nitekim Tar saa eyitdi: Var
ayru cnn al. Ve baa da (14) eyitdi kim namz vati gelicek var namz l. Pes
Azryil aa mhlet virdi. bdest ald, namz ld (15) andan cn smarlad ve
ldginden ora bir ulu an dinde grdi ve eyitdi: Tar senile (16) ne ld? Eyitdi:
Tarmile benm arama girme ve benden soru kim nite urtldu dny naslndan
(17) ve al arasndan Rametullhi aleyh vel-er n erf-i arn n laf-i
ivn n mtemekkin-i (199-b) (1) arat n mtevekkil-i aat n Kabe-i
mslmn Eb amza-i orsn Rametullhi aleyh ulu meyilerden (2) idi.
Ve arat iinde yet ve aat iinde b-nihyet manleri vard. Refl-adr ve
l himmet (3) idi. Ve firset iinde yet idi ve anu riyetleri ve kermetleri
mehr idi. Ve tevekkl-i tsine degrp (4) durur idi. Ve anu menblar bmrdur. Ve Nibur ehrine gelp durur idi ve Eb Turbile obet (5) eyleyp durur
idi. Ve naildr kim: Eb amza bir kez tevekkl ile beriyyeye girdi ve kendyile bir
ae ve am alndan (6) da nesne gtrmedi. Ve ahd eyledi kim h kimseden
nesne dilemeye ve kimseneye iltift eylemeye. Ve naildr kim (7) anu bir z ardei
vard. An yavla severidi. nkim Eb amza Kabeye gnildi grdi kim h nesne
gtrmedi. (8) Bir pre gmi anu rasnu yaasna dikdi. Andan anu aberi
yod. nkim ayan beriyyeye (9) basd ngh htifden bir vz iitdi kim eydr:
Y amza utanmaz msn kim ol Tar kim ggi direksz (10) dutar sen stde
dir degl midr kim sen artu uurmaya, tecrd ve tevekkl ehliven dirsin (11)
rada gmi gtrrsin didi. Eb amza nkim bun iitdi. Fermn eyledi kendzin
arad ol gmii (12) kendden ra eyledi biraz iler vard ngh bir az au uy
varm ol uyuya ddi (13) ve aa h ziyn degmedi. Ve nkim bir gn ve iki gn
gitdi nefs taa eyledi ve acndan eyitdi kim: (14) J*N v rJb U
uI* yani kend nefsz tehlkeye kend elz ile brama. Bilde ae
(15) ve bir kesek etmeg yodur, a olursun gir dn didi. Eb amza eyitdi: Ol kii
kim uyu iinde (16) helk eylemedi. uyudan dara da salaya didi. Nefsine uymad
gitdi ve aa tevekkl eyledi gideriken ngh (17) yine uyuya ddi. Bir arslan geldi
82
ve ip getrdi ol uyuya sartd. Eli ipe yap kim seni yuaru (200-a) (1) ekeyin,
didi. Pes ol yine yapd ve yuaru kd ve urtld. Ve htifden bir vz iitdi kim:
n sen (2) bize tevekkl eyled l-cerim biz da seni bir kimseneyile urtardu kim
ol cnlar helk eyleyicidir didi. (3) Arslan yz yire srdi ve uyrun bulad gitdi. Ve
naildr kim: Bir gn Cneyd blsi grdi kim erenler (4) boynna ayalarn basard ve
balarna ard. Cneyd eyitdi: Y meln utanmaz msn kim erenlere (5) kstl
idersin ve boyunlarna ayau basarsn didi. bls eyitdi: Bunlar erenler degldr (6) zra
henz dny sevgsi bunlaru glinde vardur. Eger girek erise var fuln aya
dibinde (7) gresin didi. Cneyd eydr: Durdum ol didgi aya dibine vardum grdm ki
amza ibdete (8) mel olm. abr itdm namzdan fri olnca, nkim
namzdan fri old, eyitdi: Y Cneyd (9) yalan syler ol meln, girek erenleri bls
gziyile gremez ve anu yresinden da geemez didi. (10) Ve naildr kim: amza
her yl icza gideridi ve irm geyridi ve irmn hergiz armazd yle (11) yrir
idi, t ol irm yiri anu gevdesinde eskir idi. Vatine yine yiileridi. Eb amza
szleri: (12) Ve aa sordlar kim: ns nedr? Eydr: Oldur kim anu gli ar ola al
arasnda (13) oturca ve d ola alvete girp aile oturca. Ve aa sordlar kim:
arb kimdr? Eyitdi: (14) Oldur kim avmi ve amlar arasnda ola ve a unda.
Eydr: Her kim Tarsn seve, dkeli al an (15) seveler ve aa mtk olalar. Andan
sordlar kim tevekkl nedr? Eyitdi: Tevekkl oldur kim irte (16) duru gele gicesin
amaya ve gice olca irtesin amaya. Bir kii andan gt istedi. Azlar (17) ol sefer
in kim ill yktedr. Ve nkim ol dnydan gitdi. Nibur iinde Eb (200-b) (1)
af- addd atnda odlar Rametullhi aleyh vel-er n rkn-i rzgr n
ub- ebrr n mezd-i (2) dehr n vad-i ar n - ma ey vati Amed-i
Mesr Rametullhi aleyh s ehlinden (3) idi. Ve dkeli ulular ittifile ol
Tarnu vellerinden idi ve anu (4) ubul-Medrla obeti vard. Ol o ub idi.
Ve andan sordlar kim: ub kimdr? hir eylemedi (5) amm iret ld kim
Cneyd ub- vatdr zra Cneyd temkn ehlinden r kiiye imet (6) eyleyp
dururd. Ve bunlardan fyideler dutup durur idi. Ve Amed-i Mesr da Cneyd
berberi (7) kii idi. Ve ulm- hir bn iinde tammd. Ve mchede ve
tav iinde mnendi yod. (8) Ve ri-i Musib ve Serr-i Saa obetin
bulm idi. Ve naildr kim Amed-i Mesr eydr: Bir gn benm (9) atuma bir pr
geldi. Ve gkek geleciler syleridi ve eydridi ki: He ne drl nesne siz ru- (10)
uza gele baa eyd kim ben an prine gtrem diridi. Amed eydr: Benm aruma
yrendi kim bu (11) chddur. Pes bu nesne kim benm ruma geldi vardum Cerrye
didm. Aa bu sz at geldi, eyitdi: (12) Bunu gibi kii nite chd ola didi. Pes ben
eyitdm: mdi gel ikimiz bile bu prden soralum didi. (13) Ben eyitdm: Y pr sen
eyitd: Her ne ki siz ruuza gele ben an prine gtrem did. mdi benm (14)
glme bu geldi kim sen chdsn gel imdi mn getr didm. Pes ol pr nkim bu
szi iitdi (15) barman gtrdi ve eyitdi: Ehed en l ilhe illllah ve ehed enne
Muammeden reslullh. Ve andan (16) ora eyitdi: Dkeli dnler zerine naar
eyledm a dn mslmnl dni imi didi. Ve bu bira kelime Amed-i Mesr
szleridr, eydr: Her kim Tardan artu nesneyile d ola anu dl (201-a) (1)
ayuya mbtel olur. Ve andan sordlar kim: Tavnu addi nedr? Eyitdi: Glin
dny sevgsine balamaya ve gzi (2) uyruyla da dnp dnyya bamaya. Ve
eydr: Bl ilere bama a marifetini glden giderr. (3) Ve her kim Tarya
dost ola h kimsene aa dmen olmaya. Ve eydr: Mmin glinde avf (4) gerek kim
recdan lib ola. Ve eydr: Marifet aacn fikret uyla suvarma gerek ve aflet
aacn (5) b-zrl suyla suvarma gerek ve tevbe aacn pemnl uyla suvarma
gerek t urtlma yimii yiye (6) ve umaa gire. Ve her kim inbet derecesine irmee
marifet aman eyleye cehl deginde oturm (7) ola. Ve eydr: Her kim irdet ve
83
atbet alebin eyleye tevbe mamna irmedin mul-i al ola. Eydr: (8) Zhd oldur
kim ceti Tardan artudan istemeyesin. Rametullhi aleyh vel-er (9) n
ey-i millet n ub- devlet n zn-i ab n rkn-i erbb n ub- mar pr?
Abdullah- (10) Amed-i Marib rametullhi aleyh meyiler mridi idi. Ve
udem ulularndan idi. Ve evliy std- (11) larndan idi. Ve bu yife-i ekerin
itimd aayd. Ve acebe vilyeti vard. Ve mrd terbiyet eylemekde nin (12) idi.
Ve dkeli gller iinde mabb ve ulular iinde malb ve merb idi. Ve tecrd ve
tevekkl (13) iinde kimse anu bigi yod. Ve brhm eybn ve brhm
avvu pri idi. Ve anu kelimeleri ref- (14) dr ve kermetleri hirdr. Ve anu
mri yz yigirmi yla irp durur idi. Ve ne nesneye kim demler (15) eli aa irimi
olayd an yimezidi. Yidgi saman tozyd. Ve mrdleri anda kim saman tozn (16)
bulalar idi, getrrleridi, an oyun idinr idi. Ve dyim mrdleri ile sefer ideridi. Ve
heme irm (17) onn geyr idi. Ve nkim aremden yine ara ard yine irm
geyr idi ve anu on hergiz kir (201-b) (1) olmazd. Ve sa uzun olmazd. Amed-i
Marib eydr: Atamdan baa bir am mir degdiyidi an atdum. (2) Ben eyitdm:
Bun ileteyin Kabe mcvirlerine uladurayn didm. nkim beriyye iine girdm. Bu
ae (3) bilemde baluyd. Ngh bir arm arab yoluma geldi ve baa ne var?
didi. Ben eyitdm: Elli altunum vardur. (4) Eydr: Baa ver. Eline sun virdm. Ald,
sayd, grdi kim elli altundur. Pes altun baa gir virdi ve devesin (5) kerdi. Eydr:
Gel bu deveye bin gidelm. Ben eyitdm: Beni nidersin? Eydr: Sen dua ve
orulua (6) badum, glm seni sevdi didi. Dilersem dilemezsem beni devesine
bindrdi. Kabeye bile vardu. at (7) ve riyzete mel old. Tarnu
evliylarndan old. Ve naildr kim: Amed-i Marib eydr: Bir kez beriyye iinde (8)
gideridm. Bir tze yigitge uradum, grdm kim azsuz ve binitsz gider. Ben
eyitdm: y cvnmerd azsuz (9) ve binitsz nireye gidersin? Eyitdi: Sadn yaa ve
soldn yaa ba andan bau aldur yuaru ba, gr h (10) Tardan artu nesne grr
misin? Ben eyitdm: Ne yire baarsam Tar anda rdur. Eyitdi: Ol Tar kim (11) ne
yire baarsa anda r ola ol benm rzum degrmeye mi didi. Ve naildr kim:
Amed drt (12) ol vard. Drdine da pe gretdi idi. Eyitdiler: Y ey bu pe
bunlaru ne lydur? (13) Kend pe nin gretmezsin? didiler. Eyitdi: n pe
gredrven kim kend elleri emeklerin (14) yiyeler, benden ora varup ellere
bamayalar didi. Nitekim Peymber buyurur: d pMLd s q (15) pM
s q U pM2 yani eydr: Yigil el emeginden vey eln derinden
yimegil (16) dnyeden. Amed-i Maribi szleridr, eydr: Her kim ull davsin ide
ve anu bir murd alm (17) ola davsi yalandur. Eydr: ull ol kiiye drst ola
kim kend murdlar fn ola. (202-a) (1) a Tal dkeli ayrlar andan kese. Ve
andan sordlar kim: abr nedr? Eyitdi: abr oldur kim ol iki l iinde (2) sn ola
yani nimet iinde da yle ola. Ve eyitdi: Her kim tekebbrlik eyler a Tal an
ala eyleye (3) ve her kim alal eyler a Tal an yksek eyleye. Eydr: Her
kim anat eylerse azz ola. Ve her kim19 (4) ama iderse or ola ve Rametullhi
aleyh vel-er n rn-i ta n uc- dr- dd (5) n dery-y mverric
Manr- allc Rametullhi aleyh yet sz-20 itiy ve rde ve dertl ve abr
(6) ve arr yo idi. Ve ve d idi. Ve vecd cehd iinde ve riyet
kermet (7) iinde kemliyet derecesine irp durur idi. Ve l himmet ve ref ader
idi. ay day (8) iinde ve man ve marif iinde mnendi yo idi. Ve
sz iinde anu feat (9) ve belat bigi kimsen yo idi. Ve am fikr firset
ve naar issiyidi. Ve o meyi ve ulular (10) anu iin begenmediler, mnkir oldlar.
19
20
m:mkerrer
m: sz-
84
Ve eyitdiler kim: Anu taavvuf iinde a yodur. Mteair (11) erden anu iin
muadda dutarlar idi. Abdullah- aff ve bl ve Ebl-sm ve B Sad (12) ve
Ebl-ayr ve Eb Al-yi armid ve Eb Ysuf- Hemdn bunlar anu iin abl
iderleridi. (13) Ve bir nieler anu iine mteveffi idi. Ne eydr ve ne yatludur
dirleridi. Ve std Ebl-sm- (14) Tuster anu anda eydp durur. Eger ol
mabl ise al reddiyle merdd olmaz ve eger (15) merdd ise al abliyle mabl
olmaz. Ve bir nieler an cdla nisbet eylediler ve bir nieler (16) aa let mekr
eylediler. Ve bir nieler aa mula muliddr dirler idi. Amm her kim kim tevd (17)
irmi idi, hergiz aa mnkir olmadlar ve bunca muhannet kim anu anda didiler
kllsi enel-a (202-b) (1) didgi in idi. mdi ben aceblerm ol kiiyi kim bir
aadan geldgin rev dutar ve aac (2) arada yodur dirler. Ve seyn-i Manr
allc vcd aacndan enel-a gelecisini (3) rev dutmaz kim seyn arada yodur
diy. Nitekim a Tal mer diliyle sz syledi. Bu arada (4) ne mulid szi
vardur ve ne alannu szi vardur. Ve bir nieler eydrler: seyn-i Manr ayrudur
(5) ve seyn-i Manr- allc ayrudur. Bunlaru birisi mulid idi ve birisi cd idi.
Amm bu (6) seyn-i Manr allc kim aa thmet eyleyp dururlar. Ol Fars
yazsndandur. Abdullh- (7) aff eydp durur kim: seyn-i Manr lim-i
rabbn idi. Ve bl eyitmidr kim: Ben ve Manr- (8) allc ikimz birz amm
beni dvnela mensb eylediler ben urtldum. Ve seyni kend (9) alyla helk
eylediler. Eger seyn yoldan daarmssa bu iki ulunu anda bu anu- (10) lu
virmeyeler idi. Zr ol iki anu anu anda tammdur kim ol dyim ibdet (11)
ve at iinde idi ve marifet ve tevd ehli idi. Ve er snnet cemat
mehebinde (12) idi amm bir nie meyi anu eyledgin dn ve meheb cihetinden
tr degl idi didiler. (13) Belkim anu ser-mestligi vard. Edebszligi nisbet eylediler
idi. Ve ol evvel sefer kim eyledi (14) on sekiz yanda idi. Tustere geldi, Abdullh-
Tuster atnda idi. Ve Tusterden Baraya geldi. (15) Ve Omn- Mekk ile sekiz yl
obet eyledi ve Yab- ta aa zn virdi ve andan (16) incindi, durd Badda
geldi. Cneyd aa skt ve alvet buyurd. Bunca zamn (17) alvet iinde abr eyledi,
m old. Andan icza ad eyledi, bir yl (203-a) (1) mcvir old. Ve andan yine
Badda geldi. flerle Cneyd atnda olur idi. Bir gn Cneyde (2) at imtinile
meseleler ord, incitdi. Cevb virmedi ve eyitdi: Tz ola kim seni aaca aalar ve eti
(3) er er ideler. Ve seyn eyitdi: Ol vait kim aaca asalar sen ret
degresen (4) ayru geyesi geyesin didi. Hem kitb nalinde yledr: Ol vatin
Baddu ulemlar (5) an ldrmeye fetv yazarlard. Cneyde da yaz didiler.
fler onndan d, medreseye (6) vard.Ulem geyesisin geydi ve eyitdi: Biz anu
hirine km iderz kim depelemeldr. Ve bnn (7) Tar bilr didi. Pes nkim
seyn, Cneydden cevb iitmedi, destr dilemedin andan gitdi. (8) Tustere geldi ve
bir yl anda old ve am abliyyet buld. Ve h kimsene szin abl eylemezidi (9) ve
bezemezidi. Pes aa ased eylediler. Ve mer ve Omn andan tr zistna biti
yazd ve anu (10) avlini ala ab gsterdi. Bu kez seyn ad, fler onn
ard al onn geydi (11) ve ill anu atnda on tefvt degldi. Bir zamn
dny ehli obetine mel old. (12) Ve bi yl belsz old. Bu bi yl iinde bir nie
vat orsnda ve bir nie vat (13) Mvern-nehrde olurd. Ve andan Ahvza
geldi. Ve Ahvz avmine marifet syledi (14) ve ve m atnda mabl old. Ve
alu srrndan aber virrdi. T kim aa allcl-esrr (15) didiler. Ve andan ora
muraa geydi ve abe adn eyledi. Ve ol seferde o muraa- (16) plar bile
gitdiler. nkim abeye geldi Yab- Nehrcr an seere mensb eyledi. Andan (17)
gitdi. Baraya geldi ve Baradan Ahvza vard ve eyitdi: Kfiristna varayn al
Tarya oyayn (203-b) (1) didi. Pes Hindstna vard ve andan yine Mvernnehre geldi. Ve andan Maine vard. (2) Ve al davet eyleridi. Ve bunlara drl drl
85
anatlar gsrerr idi. Ve tanfler ideridi. (3) nkim yine geldi drt yaadn aa
nmeler yazdlar. Main nmesinde anu adn Ebl-Mun (4) yazmlar idi ve
zistn nmesinde allcl-esrr yazmlard ve Badd nmesinde (5)
Muelim yazmlard. Bara iinde aa Muayyir dirleridi. Pes andan yine Mekkeye
geldi. ki yl (6) anda mcvir old. nkim gir geldi. Avli mteayyir old. Ve bir
drl renge da geldi. (7) Ve al man ile davet eyledi ve kimse anu lin
bilmezidi. Kitb nalinde yledr kim: seyn (8) elli pre, ehrinden ovdlar. Ve
naildr kim: Bir kez panbu anbrndan geeridi. Bir kez naar eyledi. Ol (9) panbu
dneleri biribirinden ayrld. nkim al an grdiler mteayyir aldlar. allc
anun (10) didiler. Ve naildr kim: seyn dnin ve gnin drt yz rekat namz
klur idi. Bunca renc (11) nin ekersin? didiler. Eydr: Rat isteyene rat armdur
dir idi. Ve naildr kim: seyn (12) eyitdi: Elli yauma degin h kimsen mehebin
dutmadum ve bu elli yl yaum iindeki (13) lduum namzlar in her birisine bir kez
usl eyledm didi. Ve naildr kim: Bir kez bir kii anu atna (14) geldi, grdi bir
areb anu yresinde gezeridi. Elin sund kim gidere. Eyitdi: El dert kim (15) ol imdi
iki yldur bizmile i olup durur didi. Ve naildr kim: seyn bir kez drt yz fler
(16) birle beriyyeye girdi, yolda arnlar acd. fler eyitdi: Y ey dilerz kim bize
bir bimi ba (17) ve issi girde yidresin didiler. Eyitdi: Oturu. Oturdlar, ban
rasna sod bir bimi ba (204-a) (1) issi girdeye sarlm ard. Bunlaru inde
od yidiler. Bu kez ruab dilediler. Eyitdi: Gel bizi ra. (2) Pes an radlar ruab
dkildi yle kim oynca yidiler ve seyn an aaca arasn (3) osa ol aa urma
virrdi. nn innllh, bir kez bir blk dervlerle beriyye iinde gideridi. (4) ncr
gerek didiler hevya elin und bir aba ya incr bularu ine od. Yarndas issi
elv (5) dilediler. Bir aba eker elv bularu ine od. Eyitdiler: Bunu gibi
elv Badd iinde (6) Bbl-elfda birrler. Eyitdi: Benm atumda Badd ile
beriyye birdr. didi. DU rJ s (7) Bir gn beriyye iinde gideridi. brhm
avv aa eyitdi kim: Y seyn ne idesin? Eyitdi: (8) Tevekkl mamn drst
eylerven. brhm eyitdi: mri arnu imreti eylemek iinde (9) gerd. Tevd
iinde ne vatin fn olsarsn didi. Yan tevekkl yimek iindedr, (10) fen tevd
iindedr. Ve naildr kim bir gn andan sordlar kim: rif vati olur m? (11)
Eyitdi: Yo. Anun kim vat-i ib vait fatdur. Her kim kend fatyla rm
eyleye (12) ol rif degldr. Ve sordlar kim Tarya yol nedr? Eyitdi: ki ademdr.
Bir adem dnydan (13) gtr ve bir adem da iretden gtr t Tarya iresin
didi. Ve fardan sordlar. Eyitdi: Far oldur (14) kim mstan olasn Tardan artudan
ve nr olasn Tarya. Ve eyitdi: ul n marifet (15) maamna irise pes aybet aa
vay eyleye. T anu glince adan artu h ende (16) yrenmeye. Ve eydr:
ulul-am didkleri oldur kim alu cefs anu gline girmeye (17) t kim
lia ly ola. Ve eydr: l bir szekdr kim ameli anuile szeler, irk ve riy
bulanulndan. (204-b) (1) Eydr: Sylegen dil m glleri helk eyleyicidr.
Eydr: Dnyy terk eylemek nefis zhdi- (2) dr. Ve ireti terk eylemek gl
zhdidr ve kendzin terk eylemek cn zhdidr. seyn (3) in mnkirler ve
dmenler hir old ve anu ana dil uzatdlar ve an kfre nisbet (4) eylediler. Ve
cnna kad eylediler. Ve eyitdiler kim: Bu enel-adur, bu sz kfrdr. Bun
depelemek (5) gerek didiler. Anu lini alfeye bildrdiler, alfa an rd. Ve
eyitdi: Enel-a dimegil hvel-a (6) digil didi. seyn eyitdi: Her ne kim siz dirsiz
oldur didi. Pes s alfen vezri idi an zindna (7) iletdi ve bir yl tamm zindnda
ald. Amm aa al gelrler ve andan mesele sorarlard. Bu kez ve- (8) zr buyurd.
Aa h kimse gelmez old ve bi ay anu atna kimse gelmedi. Meger bir kez bn-i (9)
A ve bir kez Abdullh- aff geldi. Ve bir gn bn-i A aa dem viribidi ve
eyitdi: (10) Y seyn bu sz kim did r dile t zindndan urtlasn didi. Eyitdi:
86
Ben ne didm kim anu (11) rin dileyeyin didi. Ben li oyup ala
yalvarmazven didi. bn-i A Manr- allcu (12) bu szin iitdi, zr lup alad
ve eyitdi: Biz seyn on uludan bir ulus deglz (13) didi. Ve naildr kim: Ol gice
kim seyni zindna gtrdiler, geldiler zindn iinde bulumadlar (14) ne adar kim
zindn aradlar bulnmad. Bu kez ikinci gice geldiler aradlar zindn da (15)
bulumadlar. Ve nci gice geldiler seyni zindn iinde buldlar, eyitdiler: Evvel
gice anda (16) id kim zindnda seni isdediler bulumadlar, anda id? Eyitdi: Evvel
gice arete (17) vardum idi. kinci gice anda id kim zindn da bulumadlar? didi.
Ve naildr kim: seyn (205-a) (1) girdgi zindn iinde yz kii vard. Ve nkim
zindna girdi ve eyitdi: y zindn ehli (2) eger dilersez sizi zd eyleyeyeyin u,
gid. Bunlar eyitdi: Eger sen elden gelr- (3) misse kendzi zd eyleye id
ve bulardan urtladu didiler. Pes barmala bir kez (4) iret eyledi. Ol bendller
bendi hep eildi, dkildi. Bunlar eyitdiler: mdi (5) zindn apus baludur nie
alum? Pes yine iret eyledi aalar belrdi. Varu kendz- (6) zi ol aalar iine
gizle didi. Eyitdiler: Sen gelmez misin? Eyitdi: Benm Taryla srrum vardur (7)
ilemeyince olmaz. Pes bunlar hep gitdiler, yarndas geldiler grdiler kim zindn kapus
(8) baludur. Eyitdiler: Zindn avmi an? Eyitdi kim: zd eyledm gitdiler.
Eyitdiler: Y sen nin (9) gitmed? Eyitdi: au benmile dilegi vardur, yirine
gelse gerekdr didi. Pes bu aberi alfeye (10) didiler. alfe eyitdi: Anu iinde fitneler
oparan ldr vey od aacla uru (11) t bu szden dne didi. Pes an zindn
iinden ardlar yz aa urdlar. Ol (12) aa uran fa dilile iidr idi her bir aa
urdunda kim: uBM s U n (13) UH# q*bM Ben ol aa uran
er uvvetinde glerven kim unu bigi n (14) iidr idi. Elin dartmaz idi. Pes an
iletdiler kim asalar nie yz bi dem anu yresine (15) diler idi. Ve ol iki gzlerini
berk yumd ve eydridi kim: a a a enel-a. (16) Hergiz szinden dnmedi. Bir
derv ol lde geldi, ord kim: I nedr? Eyitdi: abr it (17) ne kim gne degin
gresin didi. Yan evvel ldrdklerin gresin, ikinci gn oda yadularn (205-b) (1)
gresin, nci gn klin yile savurdularn gresin. Didgi olur didi. dim geldi ol (2)
lde gt diledi. Eydr: Nefsi bir nesneye eyle yosa ol seni bir nesneye mel
eyler kim sen (3) an grdg yodur. Ve an alup giderleridi. Ve eli aya on yirde
at baluyd. Ve ol (4) gler idi. Sordlar kim: Bu lde ne glmek vatidr? Eyitdi:
Anun glerven ki urbn yirine giderven (5) didi. Ve nara urup bu iri od????
(6) ??????????? (7) ??????? Pes nkim dr aacna (8) iridrdiler aa altnda
nerdbn olur kim aslan kii nerdbna ar da ora nerdbn (9) aya altndan
giderrler, aslu alur. nkim ol nerdbn grdi, nerdbn evvel pdi (10) andan
ayan basd. Eyitdiler: Nin persin? Eyitdi: Erenler mirc almadur didi. Pes
nkim (11) bandan dlbendin ve aylasann giderdi ve iki elin gtrdi ve yzin bleye
dutd, dndrdi. Ve mncta (12) mel old. Pes bl anu arusna ard ve
eyitdi: sL UF s pN r ve (13) eyitdi: Y allc taavvuf nedr?
Eydr: Kemter mam budur kim grrsiz. Eyitdi: l mam nedr? (14) Eydr:
Saa anda varmaa yol yodur didi. Pes her bir kii ala atdlar. ibl da ere (15)
muvfaat eylemek in glile atd. allc h eyledi. Eyitdiler: Bu amu al ala
urur- (16) lar h itmezsiz ibl bir glile urduin h idersin man nedr? Eyitdi: a
atanlar (17) bilmedin atarlar mardurlar amm ibl bilp atar anun h eyledm.
Pes elin kesdiler allc (206-a) (1) gldi. Neye glersin? Eyitdi: Bu geezdr fat il
kesilmesn kim anula himmet skfe ara (2) ilin sundum, aldum bauma geydm
didi. Bu kez ayan kesdiler tebessm eyledi. Bu ayala (3) seferin eyledm idi.
Himmetm aya durur u anula iret seferin iderven elzden gelrse (4) ikisin
kes didi. Pes iki kesk ellerin ana buladurd, dirseklerine degin ve an ald (5)
yzine srtdi. Eyitdiler: Bun byle nin idersin? nkim an benden gitdi. Bilrven
87
yzm (6) aara, anasz kim benm yzm aardu orudandur an yzme drtdm
t size zl gzkem. (7)Yzine drtilen kend an olur didi. Eyitdiler: Dirsekler
nin ana buladurdu? (8) Eyitdi: bdestin aldum kim namznu iki rekat
namz drst degldr t kim anla (9) almaynca. Nitekim fh iinde buyurur.
Pes bu kez dilin kesmek istediler. Eyitdi: (10) aber eyle kim bira mnct ideyin
didi. Eyitdi: lh pdih- perverdi- (11) gr bu avm bu zameti kim ider sen
er ve buyrun yirine gelsn diy iderler (12) idi. lh bunlaru sular yodur,
bunlar sen yarlal ve mdlerine irrgil (13) ve eger benm elmi ve ayaum kesdiler
ise sen rin ve sen yoluda keserler didi. (14) Ve bunlar b-nab ve marm
lmal dir idi. Pes bu kez iki gzin ardlar. Bir nielerde (15) opd, alad. Ve iki
ula[]lar da kesdiler. Pes bu kez a yadurdlar ora (16) anda bu yeti od kim
uIHA
uM sc UN uMu sc UN q F
(17)
bF $ vH U v UL sc o1 UN uL*F
UNM (XLII-18) (206-b) (1) aam namz a kynda ve r meydn yazsnda
Hseyn Manr cn virdi, (2) ve an pre pre eylediler. Her bir endmndan vz
iidrler idi kim: a a a enel-a (3) pes meydn iinde ol preleri odlar
gitdiler yarndas geldiler grdiler kim meydn (4) ii enel-a olm diriken bir yirden
enel-a ni gelridi. Bu kez n yirden vz (5) gelr enel-a vz zra her bir
preden bir n ard. Eyitdiler: Bunu fitnesi da (6) imdi artu old didiler. Preleri
dirrdiler oda yadlar ve klin gge savurdlar klinden (7) da enel-a vz geldi
ve klin birazn Dicle rmana sadlar. Dicle stinde da (8) enel-a vz old
ciz aldlar. seyn Manr dirliginde dimine smarlam idi. (9) Benm klmi
Dicleye saarlar ise Dicle aa ve Badd arb ide didi. Ve aan kim amaa dem
(10) ram suya aru dutl didi. Ve nkim anu klin Dicleye sadlar. Dicle ca
geldi. (11) amaa balad ve enel-a vz su sti old. Bu kez dim ray
aru dutd t (12) skin old ve ol gn da m old didiler ve bir bir yire geldiler
defn eyledi[ler] (13) bn-i Abbs raiyallhu anhu eydr: Yarn ymet gninde
arata allac Manur renc (14) balayup gtreler eger eserlerse cmle ymet
avmini biribirine ura dir ve naildr kim Mek[k]- (15) lerden bir ulu eydr: ol gice kim
Manr asdlar ben ol meydn iinde namz lur[dum] (16) nkim namzdan fri
oldum htifden vz iitdm kim eydridi: allc bizm srrumzdan (17) bir sr
gsterdi ve srrumuz f old. Pes her kim sultnlaru srr f eyleye anu cezs (207a) (1) ???????? ibl eydr: Bir gice (2) allc Manr trbesine vardum, namz
ldum ve namzdan ora aile mnct eyledm ve eyitdm: (3) lh bu bir
miskn muvaid ul idi aceb bu bely bua nin eyled? Derl htifden (4)
vz iitdi kim eydr: Y ibl anun eylediler kim bizm srrmuz bizden ayrua
syledi. (5) mdi her kim srr beklemeye cezs budur didi. Ve naildr kim ibl eydr:
Bir gice allc dmde (6) grdm ve eyitdm: a Tal bu alile neyledi kim
anlar saa bir nie ab eylediler? Eyitdi: (7) [...] blgine da ramet eyledi. Ol kim ve
benm lmi bilrdi. Baa efat iderdi. Anlaru (8) benden tr anlara ramet
eyledi. Ve anlar kim benm lmi bilmezleridi. a emri yirine gelsn (9) diy bua
ab iderleridi. Anlara da ramet eyledi ikisi da mardur didi. Ve naildr kim:
(10) nkim Manr asdlar. bls aleyhl-lane arusna geldi ve eyitdi: Bir enela sen did ve bir enel-(11) -a ben didm. Saa ramet eylediler ve baa lanet
eylediler, sebeb nedr? didi. allc eydr: (12) Sebeb oldur kim sen benlik eyled ve
ben benligi kendzmden ra eyledm didi. (13) v* ou s 0 vUF
* uF XL ...... ???????
88
89
190a/06, 190b/07, 202a/11,
-Aabdl
202b/06, 204b/09
<A. abdal, dervi
A.- Mbrek 139a/13,
a.+a 146a/10
140b/05
a.+lar 128b/12
A. bin Mbrek 140b/03
a.+larla 122b/06
A.- Mnzil 196b/17
Abdullh zel isim
A.+Thir 106b/06
A. 106b/07, 106b/09,
A.- Tuster 191a/06,
106b/10, 106b/11, 106b/14,

106b/14, 170b/12, 171a/08,
12; 187b/11, 188a/08, 15,
202b/14
Abd'l-vid
A. 134a/03
17, 188b/16, 189a/02, 9, 13,
A.+i 134a/06
15, 16; 189b/11, 189b/11,

189b/12, 189b/14, 190b/01,
190b/06; 197a/03
A.-i r 134a/01
bid
a.+i 107a/06
189a/14
A.+ven 170b/11
Abdallh (y A.)
106b/11,188a/10
a.+ler 113b/08
ciz
a-
a.-ard 135b/09
a.-arven 137b/08
A. bin El-Cell 170b/05
a.-avuz 140b/15
A.- Cell 121a/03
a.-d 133a/02, 134a/07,
A. Fal 181a/12
145a/01, 145b/14, 145b/15
A.- asan- an 143b/06
a.-l 145b/09
al
A.- aff+ 187b/12,

188a/01, 4; 188b/10,
alk
a.105a/04, 105a/04,
A.- Muammed-i aff

187b/02
amak
a.-a 144a/05
201a/09
167b/11
<A. aciz, gsz, kudretsiz

. 138b/05
A.- Amed-i Marib
A. bin Muammedi'r.Rz
<A. ibadet eden

a.-i yigne 109b/05
A.+a 106b/06, 171a/12,
A.+dan 186a/04
zel isim
105b/02
ad
ad, isim
a. 130b/09
a.+n 120a/02, 135a/15,
140b/13
dem
a.+ndan 121b/05
a.-d 105a/07
a.+ua 146a/06
a.-du 104a/14
a.+um 133a/12
a.-dum 104a/11
a.+umuza 140b/14
a.-yu 120a/14, 120b/04,
Adem aleyhis-selam
120b/04, 136a/14168a/06
. 159b/02, 159b/07,
ala-
174a/11, 174a/12, 193a/07,
a.urlar 128b/05
193a/10, 193a/10, 193a/12,
a.urlard 141b/07, 146b/06
193a/15, 193b/02, 193b/02,
abr
193b/05, 193b/09, 193b/12,

193b/16
dem
a.182b/15
er
.+e 159b/02, 159b/03
106a/13, 107/05, 109b/05,
<A. insan, kii
116b/12, 121b/15, 202a/04

ir
. 144a/09
.+e 125a/02
.+inde 128a/10
.+ler 137a/13
.+ine 120a/17, 128a/07

iret
a()
ala-
<A. ahiret, br dnya
143b/17
. 104b/11
<A. insan
.+den 204a/13
.+ler 201a/14
.+i 105b/01, 204b/02
<A. afet, felaket, bela
.+ine 146a/15
aa
<A. ahir, son, sonunda
.+de 143b/10
akm
.+i 140a/13
fitb
<A. baka, dier

. 104a/01, 105b/10,
.+ 128b/06, 143b/12,
fet
<A. . haberler
.+den 193b/01
. 125b/14, 128b/05
dem
alamak
<A.. hkmler
a. 103b/12
Amed
zel isim
<F. gne
A.107a/08, 107a/10,
.- nihn 132a/07
107a/11, 108a/07, 108a/13,
aa
108a/14, 108a/15, 108b/01,
a. 121a/06, 121a/11,
108b/02, 108b/04, 108b/05,
125b/06, 125b/12, 125b/12
108b/10, 109a/14, 109a/15,
a.+dur 129a/02
109a/17, 120b/09, 123a/07,
az
123a/08, 123a/08, 123a/09,
a.+n (azn) 108a/03
123a/11, 123a/12, 123a/12,
alamak
123a/14, 123b/17, 123b/17,
124a/02, 124a/05, 124a/12,
A.-i Mesr
124a/13, 124a/15, 124b/01,
200b/02,200b/06, 200b/08,
124b/05, 124b/06, 124b/07,
200b/17
124b/08, 124b/09, 124b/11,
A.-i m 123a/03
124b/12, 125a/04, 125a/05,
avl
<A. . haller, durumlar
142b/04, 200b/10
a.+i 203b/06
A.+ 108a/07, 108b/02,
a.+ini 203a/10
108b/08, 120b/16, 123a/07,
zel isim
Ahvz
123b/15, 124b/08, 125a/07,
A. 203a/13
139b/09, 201b/11
A.+a 203a/13, 203a/17
A.+e 123b/17, 124a/01,
ae
ake, para
124a/02, 124a/03, 124b/04
a. 125a/05, 130a/03,
A.+i 120b/10, 123a/10,
130a/03, 135b/08, 140b/16,
124a/17, 135a/11
141a/01, 141a/07, 141a/09
A.+den 123b/16
a.+m 131a/11
A.-i Bzirgn+ 107b/12,
a.+n 141a/05
15
a.+sin 122b/06
A.-i anbel 111a/12, 16
a.+yi 131a/11, 140b/16,
A.-i arb+ 106b/07,
141a/02, 144b/11
106b/10, 106b/10,
il
<A. akll
106b/11107a/06, 7, 12;
. 138b/08, 143b/15
108a/04
.+ler 128a/13
A.-i arrz+ 163b/09
arn
a.105b/11
A.-i ek 120b/06
A.-i avri 105b/06,
areb
avl
< A. . szler
a.197b/02
14; 124b/13, 181a/03

A.-i r 122b/16
<A. akrep
a. 203b/14
105b/16
A.-i azraviyye+ 123b/09,
<A. . benzer olanlar
al-
almak
A.-i ar 139a/10,
a.-d 104a/09, 104a/12,
139b/17
118b/05
A.-i Marib 201b/01,
a.-dlar 104a/14
201b/0,201b/16
a.-l 107a/09
a.-urd 106b/03
almet
<A. iaret, iz, nian

a.+i 131b/04, 131b/08,
a.+ 131b/05, 137b/13

m
142b/07, 142b/09, 142b/10,

142b/10, 142b/10
alda-
aldan-
a.203a/14
amel
a. 106a/06, 112a/17
a.-yup 109b/04
a.+i 113a/11, 204a/17
aldanmak
a.+inden 112a/14
mil
a.-ur 145b/05
<A. alem, kainat, dnya
a. 123b/11
amm
139b/09, 144a/07, 146a/09
146a/10
ana
a.+s 127a/06, 134a/01
.+inden 144a/05
a.+sna 120b/07, 127a/06
zel isim
an
A.+ye 146b/01
anbr
<F. anbar
a.+ndan 203b/08
anca
ancak
a. 126a/05, 131a/11
A. bin s 174b/04
A. bin Sehl 151b/02
<A. zahmet, glk

a. 125a/08
A.+dr 146a/17
a-
anmak, hatrlamak
<A. yce, ulu
a.-asun 121a/16
a. 202a/07, 205b/13
a.-du 136b/01
< Allah, Rabb
arat
<Ar. maher yeri, hair ve
A. 107a/06, 113b/03,
neir meydan
113b/03, 113b/03, 130b/17,
a.+a 206b/13
145a/15, 145a/15, 147a/07,
rste
150a/06, 158a/14
sslenmi
A. A. tal 157b/03
altun
ana, anne
.+i 121b/15
197b/07, 197b/10
Allh
<A. ama, yalnz, sadece

a. 133a/10, 144b/02,
A. 121a/10, 154a/05,
<Ar. amel eden, ileyen
. 120a/12, 129b/08,
.+e 121a/16
Al
<A. i, hareket, alma
aldatmak
a.-maya 139b/08
lem
<Ar. sene, yl
altn
. 142a/17
art-
a. 124a/17, 124b/01,
137b/14, 138a/05
a.+a 145b/06
<F. bezenmi,
< temizlemek, temizletmek

a.-l 112a/04
<F. evet
. 118a/17
rif
<A. bilen, bilgili, irfan
ade
sahibi
yemei
. 121a/15, 121b/01,
a. 191b/04
123b/01, 129a/01, 141b/13,
.+dr 141b/15, 141b/16
142a/04
a.+ 132a/04, 137b/06,
arka, srt; destek, dayanak
137b/07
sn
ases
a. 128a/03174b/17, 175a/01,
134a/04, 136b/14, 145a/04,
194b/13,199b/17
145b/15, 145b/16
a.+lar 116a/04, 165b/13,
a.+dn 141a/13
ikre
<F. aikar, ak, belli
166a/03
. 131b/02, 131b/03,
< 1.baka 2. fazla
140a/03
ata
baba, ata, ced
a.+dan 110a/01
a.+sndan 103b/17, 168a/06
<F. arzu, istek
a.+syla 108b/06
a
<A. ihsan, ba, lutuf
.+larn 114b/16
a.+lar 115a/10
.+s 105a/13
a.+s 115a/11
zel isim
avm
<A. herkes, kaba ve cahil
A. 110a/05
halk, ayak takm
A.+dur 109b/09
a.+larudur 115b/10
<F. kolay
vz
<F. ses, seda
. 202a/02
. 206b/02, 207a/04
<Ar. gece devriye gezen
.+ 206b/08, 206b/11
a.+leri 121a/05
afiy
aa
a. 121a/06, 121a/07,
.+larla 104a/17
Aam
aaa
arslan
a. 106a/16, 172b/04
rz
a, yemek
a.+a 132a/04
165b/15, 165b/16, 165b/17,
artu
.+ler 124b/17, 128b/13,
a.+sn 204a/02
arslan
yarar, kar, kazan

a. 110a/15
141b/17
ara
<A. bulama, bir tr Arap
avrat
<A. 1.kadn
<A.. halisler, gerek
a. 110a/02, 111b/10,
dostlar
117a/13
a. 182b/13
a.+ 111b/05
2. a haram olan vcut
A. 199a/11, 199a/12,
uzvu
199a/14
a.+in 126a/13
aya
ayak
-B-
a.+suz 107a/01
ayl
<A. bakma muhta ocuk

ve e
ayr
b. 144b/09, 161b/15,
< A. saadete doru giden
173a/01, 195b/01
Bb'l-elf yer ismi
<A. ayp, gnah, su

a.+laruuz 105b/05
aydn
B.+da 204a/06
bac
parlak, aydnlk
a. 163b/13
yine
ayru
ayyr
zd
ne
Azryil
<A. Kurann herhangi bir
ahd, sz
b.+n 111b/10
bdiye
a.+da 139b/02
yet
baba
a.+lerine 127b/12
a.+larndan 130b/07
ayb
baba
<A. l, kr
b.+sin 125a/10
Badd
yer ismi
cmlesi
B. 117a/05, 118a/15,
.+i 106a/03, 106a/04
118b/12, 118b/14, 119a/05,
<F. ayna
121a/01, 121a/05, 121b/10,
.-i kermet 170b/05
137a/06, 137a/09, 138a/16,
baka, dier, gayr
144a/12, 144a/15, 160a/13,
a. 103b/03, 104a/08,
161a/01, 171b/13, 178b/16,
104b/04, 108a/16,
180a/01, 180a/05, 188a/04,
203a/04
191b/09, 198a/13, 203b/04,
a.+lara 106a/07
204a/05, 204a/06
< A. hilekar, dolandrc
B.+a 113a/04, 137a/09,
a.+lar 139b/04
138a/06, 145a/10, 148b/15,
<F. kurtulmu, serbest olan,
148b/16, 153b/17, 154a/02,
hr
188a/14, 202b/16, 203a/01
. 205a/03
B.+dan 137b/15
< F. Cuma gn
B.+ 206b/09
. 106b/04, 106b/14
B.+u 203a/04
< A. lm melei
ba()r
bar, gs
b.+ (bar)104b/13
b.+ndan (barndan)
bala-
b. 131a/13
balamak
b.+n (bardan) 126a/16
b.-d 132b/17
b.+um (bardaum) 134b/07
b.-yup 137a/14
b.+n (barman) 107a/11,
<F. cesur, yiit
109a/11
ba-
<A. cimrilik
b.-mad 109b/08
Bara
yer ismi
<A. deniz
B. 113b/07, 113b/07,
b.- drr-i yan 143b/05
126a/14, 152b/09, 203b/05
<F. balay, veri, ihsan
Bar
zel isim
edi
B. Eb Muammed r
b.124b/14
191a/03
bakmak
ba
ba
b.-a 127b/11, 127b/13
b. 203b/16
b.-alar 142b/08
b.+ 105a/02
b.-alard 137a/15
b.+n 106b/11, 109a/15,
b.-ar 136b/10, 136b/10
203b/17
b.-d 126b/10, 134a/07,
b.+ndan 168a/03, 205b/11
137b/11, 140b/12, 145a/03,
b.+umda 104b/04
145b/15
b.+um 107a/07, 168b/02

baar-
baarmak
<A. Kuranda bir
b.-madum 183b/17
surenin ad
b.-virr 135a/14
bama
<A.+T. baki, ebedilik

b.+n (bln) 109a/11
baiyye
b.-arsn 200a/05
b.-d 111b/10, 205b/10
B. 158a/13
bl(/)
basmak
b. 144a/11
b.-dlar 121a/08
Baara
bas-
<F. bahane
b.+l 111a/09
bayi
parmak
b.+la (barmala) 105b/10
bahne
bar
barma(/)
b.-ya 126a/06
b.+lar 153b/12
bail
bardak
167b/16
b.-rven 134b/13
bahdur
barda(/)
b.153b/09
bl
<A. arta kalan

b.+si 150a/15
ayakkab, pabu
<A. bo, beyhude

b. 107a/11, 201a/02
bn
<A. i, i yz
b. 116a/16
b. 103b/11
b.+n 203a/06
b.+ya 109b/04
belat
syleme
b.+larn 105a/14
b.+ 202a/09
Belm
zel isim
Bel
B. 109b/06, 110a/07,
124a/07, 124a/07, 124a/09,
123b/16, 181a/07, 195a/09
124a/09, 124a/12, 124a/16
B.+e 124a/13
bel
144b/04
<F. badem
bm
b.113b/11
belr-
b.-di 145b/04, 205a/05
yeri
b.-e 138a/09
ben
b.+den 105b/05
bzirgnl <F.+T. ticaret, al-veri

b. 108b/09
b.+i 104a/09
<F. ciddi, gerek.
b.+m 104a/14, 105b/05,
b. 105a/06, 105a/09
105b/07, 107a/07, 108b/14,
<F. yol gsteren, klavuz,
116a/10, 144b/04
delil
bencil
bencil, kendini dnen
b.-i mamt 170b/05
b. 138b/09, 138b/09,
bey
138b/09
b.106b/06
Behrm
ben
b. 201b/02
b.+ 105a/17
begen-
belirmek
<F. pazar, ar, al-veri
b.+a 110a/13
beg
<A. evet
b. 142a/10, 142a/11,
B.+den 124a/07
bedrea
zel isim
B. 124a/04, 124a/05,
B.+Bestm.ye 124a/04
becidd
zel isim
B.- Bra 112a/14
b.+lardan 140a/08
bzr
<A. iyi, gzel, przsz sz
zengin
b.+lara 121a/11, 127b/11
Byezid
<A. bela
b.+n 169a/10
b.+u 111a/10
bay
bel
Ben srl Beni srail kavmi ve
beenmek
kurucusu
b.-di 137a/13, 137b/12
B.+ 183b/15
zel isim
be(i)z
renk, yz
B. 108b/09, 109a/12,
b.+i (bezi) 120a/15,
109a/13
120b/07, 125b/01
beze-
benzemek
b.-mez 146b/03
ber--ber
b.+inde 144b/13
beyt
<A. beyit, iir
b.-r 121a/10, 121a/11,
b. 133b/09, 133b/09,
121a/11, 141a/15
133b/12
<F. birlikte; msavi, eit,
bezek(/g)
bezek, ss, nak
denk, ayn
b.+i (bezegi) 112b/13,
b. 131b/06
129a/04
b.+dr 124a/11
bar
b. 125b/17
<A. bolluk
bereket
pnar
b.+inde 107a/02, 108a/13

ber-gzde
beriyye
<F. seme, sekin
berki-
brakmak
b.-i Allah 187b/02
b.-a 121b/11,143a/05
<A. l, kr
b.-d 123a/05, 134a/04,
b. 201b/02, 201b/07,
141b/04, 145a/04
204a/03, 204a/06, 204a/07
b.-up 123b/12, 145b/16
b.+sinde 114b/04
berk
bra( /)-
by(/)
byk
sk, salam, gvenli, emin
b.+n (byn) 107a/13,
b. 132b/17
107a/15
salamlama, kuvvetlenme
<F. aresiz
b-re
b.129b/08, 138b/05
b.-ye 122b/12
berkit(/d)-
bidat
salamlatrmak; balamak,
gelen ey, yenilik
kapatmak, kilitlemek
b. 146a/16
b.-e (berkide) 144a/04
bigi
bevl
beyn
bey(i)n
beri
gibi
b.108b/07, 168b/06
b.-midi 126b/05
ber
<A. sonradan meydana
b-itiyr
<F.+A. kendiliinden, elde
b.104b/05, 120b/04,
olmayarak
121a/01, 121a/04
b. 134a/13
<A. sidik
bil-
bilmek
b. bevl eyle- 117b/17
b.-eler 109a/11
<A. beyan, aklama, izah
b.-ene 103b/17
b. 135a/10
b.-meyince 105a/01
b.+ 140b/09
b.-selerdi 105a/15
beyin
b.-sin 105a/03
b.-rsin 106a/10
Bir
B.-i f 142b/02, 161a/01
bildirmek
bildr-
b.-di 141a/07
bit-
b.-meyince 104b/12
b.-drdiler 204b/05
b.-mez 104b/12
biyik
bin-
b-nihyet
<F. dengi olmayan
biz
b. 124b/12, 127a/15,
bin (1000)
136b/03, 139b/16, 140b/14,
b. 125a/05, 128b/06,
146a/12
129b/17, 130a/03, 130a/03,
b.+den 127a/12
130a/07, 130a/08, 130a/14,
b.+e 124b/10, 136a/10,
134a/09, 137b/13, 137b/14,
137b/15
145b/06, 146b/7
b.+i 125a/14, 125a/15,
binmek
129b/09
b. 201b/05
b.+ler 120b/15, 146a/11
b.-mi 124a/17
b.+m 125a/15, 125b/06,
<F.+A. sonsuz, sonu
137b/13, 137b/14, 140b/13,
olmayan
146a/04, 146a/14, 146a/16

biat
bzr
boaz
susuz veya suda piirildikten

sonra kzartlan et kebab
bi-
be
boaz
b.+umdan 107b/11
boazla-
b. eyle- 131b/15, 136a/08

bi
<F. bkm, usanm

b. 143a/01
137b/04
<F. tava, tepsi gibi eylerde
<A. sermaye
b.+ 105a/17
biraz
b. 126b/10, 137b/02,
biryn
biz
b. 144a/14
b.+ 144a/14
birez
byk
b. 103b/10
b.-e 192a/17
bi
bitmek
b.-drdi 146b/02
b.-drdgiyile 146b/02
b-mnend
zel isim
boazlamak
b.+ya 111b/10
bor(/c)
bor
b.104a/10
b.+ (borc) 125a/05,
pimek
129b/17, 130a/08
b.-rdi 107a/09
b.+n (borcn) 125a/08
b.-rrler 204a/06
b.+u (borcu) 140a/16
10
bo
boy(u)n
b.+udan (borcudan)
B. Sad+ 161b/02, 161b/04,
130a/03
161b/07, 161b/11, 12,
b.+u (borcu)130a/07,
162a/02, 162a/06, 162a/15,
130a/10
162b/01, 162b/06, 202a/11
b.+um (borcum) 125a/06,
B. Sad-i arrz 160b/13
130a/09
B. Sad arrz 161a/15,
bo
172b/04
b. 133a/05, 143a/17
B. Sad arrz+ 159a/10,
boyun
185b/14
b.+nda (boynnda) 105b/15
blk
buca
b.+udan (boynudan)
b.+da 132a/03, 132b/12,
105b/16
136b/11
blm, ksm
b.+dan 136b/13
b. 122a/01, 124b/08,
bul
140a/16
bu
bul-
bulmak
b.+dr 141b/15
b.-du 104a/13
byle
b.-madum 104a/16
b. 136a/15, 139b/12,
b.-maya 104b/08, 104b/17
143a/13, 145a/11
b.-umadlar 204b/16,
b.+dr 133a/13
204b/17
bu
b.-urlard 107a/02
b. 103b/16, 104a/12,
bulanul(/)
bulanklk
104a/14, 104a/17, 104b/04,
b.- ndan (bulanuklndan)
105b/07, 107a/09, 107a/10,
204a/17
109a/11, 110a/01, 141a/05,
bular
bunlar
150b/03, 168a/10, 201b/12,
b. 142b/14, 142b/15
202b/05, 202b/09, 204b/10,
b.+dan 146a/12, 146b/7
205b/05, 205b/15
b.+u 146b/06
b.+n 133b/01, 201b/02

b
<A. cimrilik
b. 155a/10
125a/13, 129a/17, 138a/01,
byle
ke
bula-
bulamak
<A. baba, ata
b.-d 192a/05
B. Bekr 195b/05
b.-durd 206a/04
B. Omn 181a/04
b.-durdu 206a/07
B. mer.Omn 160b/01
b.-mad 161b/13
11
b.-mven 129b/16
buln-
bura
cn
bulunmak
c. 204b/02
b.-mad 103b/17
c.+na 204b/04
burak
c.+ile 169a/05
b.114a/17, 114a/17
burhn
<A. kant, delil
c.+um 110a/02
Cebrail
b.- aat 113a/10

bsitn
C. 177b/08
cef
b.+dan 108a/14
b.+ 108a/14
<A. cefa, eziyet

c.+s 204a/16
cehl
buyurmak
b.-d 120a/12, 132b/10,
<A. drt byk melekten

biri
<F. bostan, bahe

b. 108a/15
buyur-
<F. can, ruh
<A.bilmezlik, cehalet
b. 201a/06
cem
<A. toplama, bir araya
137a/06, 142a/13, 143b/04
getirme
b.-dlar 121a/06
c.+i 106a/13
b.-dlarsa 138b/04
cemat
b.-du 133a/04, 141a/15

b.-dum 122b/14
c. 202b/11
cemiyyet
b.-dularn 137b/04
b.-ur 124b/15
<A. cemaat, topluluk
<A. topluluk
c. 107a/04
Cerr
yer ismi
C. 191a/08, 191a/12,
191a/15, 191b/09, 191b/16
-C-
Cerr
zel isim
C. 191a/11, 191b/15
cd
c. 202b/05
Cafer
chil
C.+ye 200b/11
<F. cad, byc

cevb
<A. cevap, yant, karlk
zel isim
c. 131a/07, 132b/16,
C.-i d 165a/12
134b/02, 137a/11, 141b/11,
<A. cahil
145a/08, 146a/07, 146b/02
c. 131a/16, 141b/12
c.+ 145a/06
c.+den 131a/17
cevhir
c.+ler 140a/04, 143a/09
kymetli ta
<A.. cevherler;
c.+ler 128a/14
c.+in 143a/08
c.+ra 141b/11
c.+lerile 145b/08
12
Ceyun
cihn
cihet
cilve
cinze
cmerd
cuma
chd/
cmle
Cneyd
c.+leri 145b/09
C. 103b/02, 103b/03,
< Ceyhun rma
109b/08, 119b/01, 119b/03,
C. 184a/01, 184a/07
119b/03, 119b/10, 119b/11,
<F. dnya, alem
119b/14, 119b/17, 120a/02,
c. 106a/14
121b/10, 121b/12, 123a/03,
<A. yn, taraf
137a/06, 137a/11, 137a/13,
c.+inden 202b/12
137a/16, 137b/03, 137b/05,
<A. cilve, naz, ive
137b/11, 144a/15, 144b/04,
c. eyle- 132b/05
144b/05, 144b/07, 144b/08,
<A. cenaze
144b/09, 144b/11, 144b/12,
c.+sin 116a/17
144b/13, 145a/02, 145a/04,
<F. eli ak
145a/06, 145a/10, 145a/14,
c.+dr 109b/16
145a/17, 145b/01, 145b/02,
c.+lerin 105a/14
145b/08, 145b/14, 146a/04,
<A. gn ad
146a/04, 146a/05, 146a/09,
c. 106b/03, 106b/14,
146b/01, 146b/10, 146b/10,
150a/17
146b/15, 147a/01, 147a/02,
< F. coma, kaynama
147a/04, 147a/10, 147a/11,
c.-a gel- 206b/10
147a/12, 147a/13, 147b/01,
<F. yahudi
147b/02, 147b/04, 147b/06,
c. 116b/01
147b/10, 147b/14, 147b/14,
c.+dur 200b/11
147b/17, 148a/03, 148a/04,
c.+lar 118a/17 (ch
148a/06, 148a/07, 148a/15,
107a/08)
148b/04, 148b/06, 148b/08,
<A. cmle, hep, btn,
148b/12, 148b/16, 149a/05,
herkes
149a/06, 149a/10, 149a/11,
c. 121b/01, 123a/02,
149a/11, 149a/13, 149a/15,
132a/09, 139a/03, 139a/05,
149a/16, 149b/01, 149b/01,
140a/08, 140a/10, 140a/12,
149b/02, 149b/03, 149b/03,
140b/09, 142a/17, 143a/11,
149b/04, 149b/06, 149b/08,
144a/08, 144a/10
149b/10, 149b/11, 149b/12,
c.+si 123b/12, 144a/15
149b/13, 149b/14, 149b/14,
c.+sin 145b/16
149b/15, 149b/17, 150a/01,
zel isim
150a/02, 150a/06, 150a/06,
13
150a/08, 150a/10, 150a/12,
C.+den 146a/08, 151a/15,
150a/12, 150a/15, 150a/15,
152b/12, 164a/01, 203a/07
150a/17, 150b/01, 150b/02,
C.+dr 167b/10
150b/04, 150b/05, 150b/06,
C.+e 137a/10, 137b/02,
150b/07, 150b/10, 150b/11,
144b/07, 144b/11, 145a/01,
150b/13, 150b/14, 151a/07,
145a/03, 145b/04, 145b/14,
151a/16, 151b/05, 151b/11,
147b/02, 148a/02, 148a/12,
151b/13, 151b/14, 151b/16,
148b/01, 148b/11, 148b/15,
151b/17, 151b/17, 152a/02,
148b/16, 149a/02, 149a/03,
152a/05, 152a/10, 152a/15,
150a/14, 150b/06, 151b/02,
152a/17, 152b/01, 152b/02,
151b/15, 152a/10, 152a/13,
152b/04, 152b/06, 152b/07,
152b/04, 155b/09, 155b/11,
152b/13, 152b/17, 153a/01,
156b/10, 156b/14, 159a/10,
153a/02, 153a/02, 153a/04,
160a/05, 160a/12, 203a/01,
153a/07, 153a/08, 153a/09,
203a/05
153a/15, 153a/16, 153b/03,
C.+edr 149a/05
153b/06, 153b/10, 153b/14,
C.+i 149a/01, 152a/14,
153b/16, 153b/17, 153b/17,
154a/03, 158a/02, 158b/08,
154a/01, 154a/03, 154a/03,
158b/17, 176b/04, 187b/07,
154a/05, 154a/09, 154a/10,
188a/04
154a/12, 154a/13, 155b/08,
C.-i Badd 144a/07
155b/09, 155b/12, 155b/14,
C.+ile 145b/16, 146b/17
158a/03, 158a/10, 158b/17,
C.+le 137a/09
159a/01, 160a/13, 164a/01,
C.+ 118b/13, 137b/02,
164b/01, 164b/02, 164b/03,
146a/09, 147a/08, 149a/09,
164b/13, 167b/11, 168b/17,
149a/13, 149b/04, 150b/03,
170b/08, 172b/05, 174b/16,
150b/05, 151b/10, 152a/02,
179a/10, 179a/10, 185b/14,
152b/09, 152b/15, 153b/08,
188a/14, 191a/05, 191a/10,
153b/08, 154a/11, 158a/05,
197b/08, 198b/11, 198b/17,
158a/17, 158b/01, 159a/04,
199a/01, 200a/03, 200a/04,
159a/05, 198b/01, 198b/01
200a/07, 200a/08, 200b/06,

202b/16, 203a/01
C.+de 145b/01
cra
<A. yudum, iim

c. 138b/17
cvnmerd <F.cmert, eliak
14
.+sin 140b/02
c. 201b/08
cz'
<A. ksm, para
em
<F. gz
.-i rava-i r 126b/01
c.+e 169a/17
evre
etraf, muhit
. 132a/03, 134a/06
.+si 132a/16
.+sine 139a/08
ar-
armak
.-mad 106a/16
.-d 120a/08, 190b/03,
.-maz 104b/14, 107a/04
190b/04, 199a/12
alap(/b)
ana(/)
ek-
emen
er
ar-
karmak
Tanr, Allah
.-am 139b/06
.+um (alabum) 107a/08
.-asn 139b/07
anak, kap
ok
. 133a/02
. 120a/03, 121a/16,
.+ (ana)132b/17,
123a/03, 123a/04, 123b/13,
133a/01, 133a/05
125a/12, 126a/15, 128b/04,
.+u (anau) 132b/17
128b/05, 130b/08, 130b/09,
ekmek
132a/09, 132a/11, 133a/15,
.-di 120a/04, 140b/15
134b/05, 135a/02, 135a/02,
.-e 128a/10
135a/12, 140a/11, 140a/13,
.-erleridi 124b/01
142b/01, 142b/01, 142b/07,
emen
142b/14, 143b/09, 144a/17,
. 132a/16
144b/02, 146a/08
<F. mum, k
.+dur 125a/02, 129b/07,
. 138a/16, 146a/15
145b/10
.- arem 159a/07
.+ 139a/17, 139b/01
. 137b/02
uur
ukur, derin oyuk

.+a 120b/07
.+la 138b/13
.+larn 127a/14
mlek
lmek
.+dur 138b/13
eri
kmak
ulhl
<F.+T. el tezgahnda bez
asker; ordu
dokuma
.+dr 128b/08
. 198b/06
.+sin 128b/08
<F.iin
15
. 105b/08, 103b/17,
tapmak
104a/08, 104a/11, 104b/01,
d.-a 140a/15
105b/08, 109a/11, 133b/01,
d-ma180a/01
178a/05
d-madan197a/08
rmek
ri-
dap-
zel isim, yer ismi
Drn
D. 104a/05
.-mez 126a/17
zel isim
Drn
D. 104a/05
-Ddartda
d.-a 105a/11
daha, dahi, de
d.-maz 205a/13
d. 103b/15, 104a/13,
104b/12, 105a/09, 105a/10,
105a/10, 105b/05, 105b/07,
106a/06, 106a/07, 106a/09,
106b/05, 107a/13, 107a/16,
d.-salar 112a/12
da-
davet
142a/11, 146a/11, 203b/02,

203b/07
130a/10, 130a/12, 130b/01,
d.+e 127a/10, 191a/15,
131b/01, 131b/02, 131b/08,
191a/16
131b/09, 132b/07, 132b/08,
d.+den 191b/01
dav
d.+si 189b/15, 201b/17
<A. ince ve anlalmas g

ve dikkate muhta olan
eyler
d.+sin 201b/16
Dvud
dne
<F. tane, tohum
D.- Ty 117a/03
dyim
dng
<F. dirhemin altda biri

d. 171a/06
<A. daima, devaml

d. 105a/04, 108a/16,
d. 107a/10
d.+leri 203b/09
Davud peygamber
D. 151b/4, 155b/02
d. 109b/09, 113a/12,
122b/17, 202a/07
<A. iddia, dava

d. 190a/01
136a/03, 136b/01
day
<A. davet
d. 127a/10, 133a/14,
129b/07, 129b/12, 130a/05,
133b/16, 133b/17, 135b/15,
tamak
d.-armssa 202b/09
108a/02, 108b/10,129b/02,
132b/09, 133a/13, 133b/12,
ekmek
167b/13, 202b/10
debristn
<F. kalem odas

d.+a 167b/14
def
<A. defetme, kovma
16
d. eyle- 145b/06,156b/07
d. ol- 185a/04
deg
degin
kadar, gibi
d.+e 123a/05
d.+in 205a/17
d.+ine 143a/07
kadar, dein
d.+in 125a/10
degl
d.-di 111b/11
130a/15, 133a/04, 134b/11,
d.-mek 204b/04
134b/12, 134b/13, 139b/01
d.-meldr 203a/06
her, her bir
d.-sn 105b/04
d.-e 114b/17
d.+i 147a/07
deil
d.+ile 158a/14
d. 141a/09
d.+ine 151a/12
d.+dr 123a/15, 123a/16,
d.+inedr 147a/07
derece
mertebe
139b/11, 141b/02, 146a/03
d.+sin 124b/16
<A. dnya, zaman,devir
d.+ye 126a/05
dergh
<F. tekke
d.+a 106b/04
<A. dellal, satc

derl
<F.+A. derhal, hemen
d.+a 186a/14
d. 125b/03, 132a/02,
d.+dan 186a/15
136a/08, 136a/17
<F. zaman, an
derv
<F. yoksul, fakir, ihtiyar kii

d. 150b/09
d.109a/13
d.+i 150b/09
dem-be-dem <F. vakit, vakit, daima
demr
<A. derece, kademe,
136b/17, 138b/01, 139b/02,
d. 119a/03, 119a/04
dem
<F.dert
d.135b/12, 144b/05
d. 200b/02
delll
derd
deitirmek, deimek
124a/06, 124b/05, 126a/03,
dehr
ezmek
depele-
124a/09, 126a/02, 128a/08,
d. 150a/09
degr-
deniz
d. 107b/15
d. 123a/05, 123a/06,
degme
deiz
d. 103b/05
d.+ler 103b/15
demir
d.+lere 107a/08
d. 121a/09, 135b/12,
d.+lerle 204a/03
135b/13
d.+i 121a/09, 135b/14
dery
<F. derya, deniz

d.-y ikr 118b/12
17
derz
destr
di-
<F. terzi
D. 117a/09, 117a/13,
d. 190a/09
118a/01, 150b/09, 151b/13,
d.+n 190a/10
152a/01, 152a/01, 198b/12,
<A. izin, ruhsat, msaade
198b/14, 206b/07, 206b/07,
d. 168a/08, 168a/09,
206b/09, 206b/10
203a/07
D.+ye 151b/14, 198b/15,
demek
206b/09, 206b/10
d.-di 116b/16, 116b/16,
<F. gnl
117a/06, 117a/08, 117a/12,
d.-i zinde-i mhede
117b/07, 117b/08, 118a/02,
118b/10
118a/10, 118a/11, 118a/14,
dile-
dilemek
118b/02, 118b/09, 119a/02,
d.-r 103b/15
119a/03, 119a/04
d.-rse 105b/15
d.-diler 114a/13, 116a/09,
d.-rsiz 106a/02
117a/01, 117a/15, 118a/01
d.-rz 106a/01, 203b/16
d.-d 117a/15, 120a/04,
dn
<A. din, eriat
120b/17, 124b/02, 130a/13,
d. 106a/13, 107/13, 107/14,
132b/02, 132b/04, 135b/04,
107a/11, 107a/11, 143b/05,
136b/07, 137b/10
202b/12
d.-dgi 114a/15, 114b/03
d.+dr 107/13, 107a/15
d.-dkleri 133b/12
d.+lerince 116b/15
d.-dm 114b/10, 117a/06,
dilen-
dinlenmek
117b/08
d.-di 137b/04
d.-dremedi 116b/17
d.-diyidi 137b/07
d.-gil 116b/16, 118a/14
d.-dgi 137b/06
d.-ridi 107/04, 107a/03,
Dicle
dil
direm
<F. dirhem, para, ake
107a/04
d. 194a/10
d.-rlerse 109b/11, 109b/12
d. + 194a/10
d.-rsem 110b/04
dirhem
d.-yesiz 109b/11, 109b/12,
ake
<F. dirhem, para,
109b/12
d. 130a/07, 130a/08,
d.-yevz 109b/11, 109b/12
130a/14, 140a/16, 141a/09,
Dicle rma
197b/11
dirg
<F. esirgeme; aman, yazk
18
dirr-
d. 129b/07, 129b/08,
d.-di 120b/02, 120b/12,
129b/14
133a/07, 135b/06, 137b/16,
derlemek, toplamak, bir
138a/06
araya getirmek
d.-diler 145a/10
d.-di 111b/17, 111b/17
d.-er 121a/12
d.-erdi 134b/10
dvnel(/) <F.+T. delilik; budalalk
dvr
d.+ a 202b/08
d.-erler 121a/13
<F. duvar
d.-ersin 133b/01
d. 124a/11
d.-mek 133a/17
d.+nda 134a/04
diz
don-
drd
diz
d.+inci 104b/09
d.+inde 136a/09
d.+ine 201b/12
d.+ine 132a/15
d.+nci 103b/08
dokunmak
dek(/g)
d.-masun 135b/04
<F. dost
d.+s 107a/01, 108a/13

duda(/)
dudak
136b/01
d.+ (duda) 107b/13
d.+a 127a/17, 144b/11
d.+na (dudana)108a/02
dur-
durmak
137b/03, 139a/17
d.-ur 104a/01, 108b/14,
d.+na 127a/03
108b/14
d.+lar 138b/06
d.-urd 107/02
d.+suzl 128b/16
d.-urdum 104a/09
<F.+T. dostluk
d.-urlar 105a/09
d.+l (dostl)122b/11
d.-uruz 105a/10
d.+l 128b/16, 134b/15,
dn-
<A. dua
d. 103b/09, 168a/12
d.+ 124b/09, 127a/17,
dk-
du
d.-ur 121a/16
d. 127b/16, 134b/16,
dostl (/)
yatak
d.+inde(deginde) 201a/06
d.-d 120a/14, 133b/09
dost
drt
dut-
tutmak
138b/06, 138b/06
d.-ar 106b/16
dkmek
d.-d 105b/02, 108a/02,
d.-eyin 137b/10
168a/10, 205b/11
d.-mekden 143b/12
d.-dlar 106b/01
dnmek
d.-du 168a/04
19
d.+in 205b/11
d.-l 108a/07
d.-mal 108b/13
dn
d.+in 203b/10
d.-ma 127a/12, 138a/08,

143a/17
dua(/)
dkeli
d.-maya 121/07, 142b/09
d. 203a/11
d.-maz 121a/13, 133b/07,
d.+da 105b/05
145b/12
d.+dan 105b/08, 106a/11
d.-mazsa 141b/04
d.+ya 105b/02
d.-msn 134b/06
d.+y 105b/03 (dnye
d.-up 139a/13, 143b/08
d. 104b/11, 104b/14,
<F. cehennem, tamu
105a/03, 105a/04, 105a/04,
d.+ (dua) 154a/14,
105b/03)
dri-
almak, abalamak
dn
d.-gil 106b/12
d. 108b/08
d.-r 109b/02
hep, hepsi, btn, cmle
drl
eitli, farkl
d.104b/08, 106b/06,
d. 105a/08, 105a/08,
107a/12, 107a/12, 108a/12,
107a/01, 150a/09, 168b/10,
109b/03, 109b/03, 111a/03),
203b/02, 203b/02, 203b/06

drr
<A. dkkan
d.-i ry- marifet 104a/02

drt-
srmek, srtmek
d.-diler 104a/14
d.+da 145a/10
d.+dan 128a/09
<A. inci
d.-i ilm 104a/02
tkenmek, bitmek
d.-rse 104b/04
dkkn
<A.dnya; dnya mal,

dnyalk
113a/11
dken-
dny
d.-madur 139b/14, 140a/17
154a/15
dgn
gece
drst
<F. drst
d.+ 145a/12
d. 126a/08, 126a/09,
d.+dur 128a/09
133b/14, 138b/14
d.+n 135b/16
rya
d.+na 135b/06, 145a/11
d.+i 107/04
d.+lar 121a/02, 121a/02
d.+inde 105b/08, 106a/12,
d.+u 121a/02
107/03
d.+mde 104a/07, 104a/09,
dlbend
<F.tlbend
104a/12
20
d-
dmen
dz-
dmek
E. Bekr-i Kettn+ 185b/11,
d.-di 104b/01, 117a/13
191a/09, 187a/14
d.-dm 107a/07
E. Bekr-i Verr 183b/03,
<F. dman
184a/06, 186a/13, 195a/06,
d. 106b/16
196a/01
d.+inden 106a/02
E. af 135a/16
d.+ler 204b/03
E. af- addd 135a/08
dzmek
E. amza-i orsn
d.-di 124a/02
199b/01
d.-mi 130b/09
E. asan 164b/01
E. asan- Beng 181b/15
E. ayr 202a/12
-E-
E. Hreyre.den 186a/04
eb
<A. baba, ata

E. Bekr 186b/12, 195a/14,
195b/15
E. bl 165a/01
ebrr
<A.. hayr sahipleri, iyiler

e.+lar 127b/10
eb
<A. baba, ata

E. Abdu'llah Cell.dur
167b/10
E. Abdu'llh Fazl 181a/01
E. Amed 163b/17, 190b/07
E. Al 117a/01
E. Al-yi Curcn 167b/12
E. Al-yi armid 202a/12
E. Bekr+ 146b/17, 186a/15,
186a/16, 186a/17, 186b/01,
186b/02, 186b/08, 186b/11,
186b/16, 186b/17, 195a/17,
195b/10, 195b/12, 195b/14
E. Bekr-i Kenn 146b/17
E. sm 202a/11
E. sm- Tuster 202a/13
E. Muammed Marib
178b/16
E. Muammed'l-Mrtai
179b/11
E. Omn 134a/11,
134a/14, 134a/15, 134a/17,
134b/04, 134b/05, 134b/07,
134b/09, 135a/11, 136a/17,
136b/04, 197b/10
E. Omn- ayra 134a/11
E. Omn- r+ 179b/14,
181a/03, 181b/11
E. Omn+
134a/13,197b/11
E. Omn- Maribi
169a/11
E. mer-i Dmi 170b/09
E. Sleymn- Drn
142b/02
21
E. Tala 116b/03
E. Turb+ 125a/17,
e. 182b/15
ehl
125b/01, 125b/04, 125b/07,
e.+i 103b/15, 202b/11,
125b/07, 125b/09, 125b/11,
203a/11
125b/16, 126a/02, 126a/15,
e.+in 106a/11
130b/09, 132a/10, 137b/17,
eimme
199b/04
ebir
eger
176b/01
e.-meye 129a/16
eksk
eksik
202a/12
e. 143b/05
<A. ecel, vade
e.+dr 128b/01, 128b/01

el
el (organ)
<A.edep, iyi terbiye
e.+e 108b/14
e. 124a/06, 137a/14
e.+i 121a/06,121a/09, 126a/01,
e.+dr 139a/03
135b/12
e.+i 137a/17
e.+in 109a/05
e.+ile 137b/11
e.+in106a/03
e.+in 137b/12
e.+inde 120b/01, 121a/09,
e.+szligi 125b/08
135b/13
e.-i rmeti 176b/01
e.+indedr 128b/06
<A.. iler, ameller
e.+m 121a/07, 124a/10,
e. 197b/02
124a/10, 132b/03
e.+ini 138b/01
e.+mde 141a/09
e.+leri 126a/08
e.+mdeki 138a/04
<F. eer
e.+mden 141a/11
e. 103b/09, 103b/13,
e.+ 124a/09
103b/16, 104b/04, 105a/15,
e.+den 104a/08
105b/05, 105b/15, 106a/07,
Elm
<A.. hadisler
zel isim
E. 142b/04
109a/07, 132a/05
ed
eksilmek
e.-mek 146a/13
e.+i 106a/10
efl
eksil-
E. Yab- sa.Nehrcr
E. Ysuf- Hemedn
edeb
<A.. bykler, din

bykleri
E.Turb- Na+
125a/08137b/16
<A.. din adamlar

e.+lerin 144a/07
139a/13, 183a/02, 197b/08,
ecel
<A. sahip, malik
emnet
<A. emanet
22
emn
e.+dr 131b/03
e.+ 128b/12, 128b/14,
<A. emin, gvenilir
136a/04
e.-i imm- snnet 107b/05
<A.. ehil, muktedirler,
e.-i lem-i vilyet
sahipler
140b/07
e. 139a/09
emr'l-mminn
emr
erbb
<A. mminlerin
eren
erkek, insan, insanlar
emiri, halifesi
e.+ler 205b/10
e.-m'minn 154a/05,
e.+lerinden 107a/11
121a/10, 105b/14
e.+lerdr 107a/03
<A. emir, buyruk
Esb
zel isim
E. 175b/04
e.+ine 138b/05
e.+e 141b/03
endm
<F. uzuv, vcut; boy, biim
esle-
e.-rse 106a/07
e. 128b/06
e.+ndan 206b/02
esri-
ende
ene'l-a
enk
enkle-
er
esrk
sarho
e.169a/07
<F. dnce
e.+si 105a/04, 105a/04
sarho olmak
e.-yp 108b/03
e.+lar 128b/06
e.+larn 129a/05
dinlemek, kabul etmek
eek(/g)
eek
<A. ben hakkm
e. 124a/14, 136a/17
e. 202/17, 206b/02, 206b/04,
e.+i (eegi) 124a/15,
206b/04, 206b/08, 206b/11,
136a/17
207a/10, 207a/10
e.+m (eegm) 136a/15
hayvan yavrusu
etmek(/g)
ekmek
e.+lerin 184b/09
e.+e (etmege) 131a/11
yavrulamak
e.+i (etmegi) 131a/15,
e.-mi 184b/08
143b/03
erkek; kii
e.+ine (etmegine) 135b/10
e. 124a/16, 126b/16,
ev
ev
128b/11, 128b/13, 129a/14,
e. 103b/07
137a/01, 141a/16
e.+e 108a/17
e.+dr 138b/15
e.+i 107a/02
e.+e 123b/04
e.+inden 107a/03
e.+i 128a/11
e.+ine 107/04
23
evliy
e. (iv) 184b/08
e.-mege 109b/07
e. (iv.i) 184b/09
e.-tiler+(eyiddiler)
<A. velinin oulu; keramet
104a/07
sahibi olanlar,erenler
e.-+(eyd) 106a/03
e. 201a/10
e.-r 105b/07
e.+lar 168a/04
e.-r+(eydr) 107a/04
e.+larndan 201b/07
evrd
iyilik
eylk
e. 105a/11
<A. her vakit dilde dolaan

szler; din dualar
eymen-
e.-medi 108b/04, 108b/05
e.+laru 193a/01
e.+larum 192b/16
evvel
ekinmek, korkmak
iyi
ey
<A. evvel, nce, nceki
e. 116a/02
e. 121b/04, 123a/04,
e.+ye 114b/16
123b/12, 124b/14, 126a/03,
Eyyb aleyhis-selam
Eyyb
E. 155b/02
126b/08, 126b/13, 127b/08,

127b/11, 129a/12, 129a/17,
131b/04, 131b/09, 135a/12,
136b/08, 139b/12, 140b/02,
-F-
141a/03, 141a/07, 141a/11,

142b/05, 142b/17, 143a/17,
144a/09
fahr
f. 137a/01, 198a/05
e.+den 128a/07
f.+ 154a/15
e.+i 126a/06, 132a/12

e.+ki 130a/16
eyit-
fide
f.+ler 168a/10
e.-di 104a/13, 105a/14,

faih
far
f. 204a/13
e.-dk 106a/01
f.+dan 204a/13
e.-dm 104a/13, 104b/04,
e.-iser+(eydiser) 111a/14
<A. fakirlik, yoksulluk,

muhtalk
205b/15
201b/02
<A. fkh limi

f. 150a/14
106b/15, 107a/07, 107a/10,

111a/07, 111b/07,
<A. fayda, kazan

f. 168a/07
sylemek, demek, anlatmak
105b/09, 105b/15, 106a/06,
<A. iftihar, vn
fn
<A. fani, yok olucu

f. 204a/09
24
fri
<A. ii bitirip kurtulma,
fer
f. val 121b/15
vazgeme, ii olmama
f. 105a/06, 117b/07,
fara
Fars
<A. farz
f.+ 119a/09
f.+dur 111a/17
ferset
f.+larn 103b/11
abuk sezi
ferd
bulunmayan
tanmayan, fesat
f.-i eyvn- av 125a/08

fermn
f. 103b/01
konuan
f.+um 113a/06
fesd
140b/16
feat
<A. uzdillilik
124a/09, 124a/09, 124a/12,
f. 154a/13
124a/14, 124a/16
f.+ 202a/08
Fet
zel isim
<A. fazilet, erdem
F. 121a/10, 121a/12,
f.+leri 107a/06
121a/13, 122b/03, 122b/03,
<A. fazilet, erdem
122b/06, 122b/09, 122b/13,
f. 144b/14, 144b/14,
122b/14
144b/15
F.+den 121a/08
f.+ 131a/17, 137a/13,
F.+e 122b/05
138b/16
F.-i Mil+ 121a/04,
f.+udan 129b/13
121b/16, 121a/02, 121a/08
f.+u 129b/14
fetv
fevt
<A. kama, geme

f. 105a/15
<A. yok olma, yokluk

f.204a/10
<A. fetva
f. 203a/05
<A. anlama, anlay

f. 153b/07
fen
<A. kartrma, bozma

f.+a 134a/17, 139b/15,
zel isim
F.+nu 124a/08
fehm
<F. ferman, emir
<A. gzel, ak, dzgn
124a/04, 124a/05, 124a/06,
fal
<A. tek, yalnz olan ey, ei
<A. Allahn emirlerini
F. 123b/15, 124a/04,
fazlet
<A. anlayllk,
f.+i 144b/08
<A. ran dili, Farsa
f. 205a/12
Fma
<A.+T. hakkndan kendi

isteiyle vazgeme
f.+lar 156b/05
fa
feratl
119b/07, 119b/09, 168b/16
F. 202b/06
fs
<A. dal, tomurcuk
firset
<A. anlayllk, abuk sezi
25
f. 130b/08, 153b/07,
Firavn
kazanm
Msr hkmdarlarnn
g. 104b/09, 201a/04
arb
bat
hkmdar
g. 107a/06
arra
sylemek
f.+ye 122b/14 (firiteh
g. ol- 112a/13, 112a/13

arral
f. 106a/01, 109b/15,
gvur
<A. kafir
g. 108b/09, 108b/09
111b/16, 153b/02
<A. aydnlk, k
aldatma
g.+ 129b/04
<A. falan
ftvvet
aldatmak, birine yalan
<F. melek
f.+ler) 116b/03
fr
<A. Gnein batt taraf,
zamannda yaayan Msr
F.+a 129b/04
fuln
<A. galip, stn gelen,
202a/09
lakab, zellikle Hz. Musa
firite
lib
aybet
<A. gybet
f. 172b/02
g. 204a/15
<A. soy temizlii; mertlik,
g.+dr 150a/07
yiitlik
g.+im 109b/01
f. 123b/15, 124a/16,
yib
154a/13
<A. bilinmeyen, gizli olan

g. 104a/02, 117a/13,
150a/07, 150a/07
Gencnme
-G-
eser ismi
G. 159a/14, 159b/01,
fil
g.+ler 105a/15
aflet
159b/14
<A. gafil
geez
g.105b/06
<A. gafillik, bo bulunma,

dikkatsizlik; ihmal
getr-
109a/11
ala'l vidn<A. tek yanl
g.-diler 107a/15
g.+dr 171b/18
g.-e 103b/11
<A. galip gelme, yenme,
g.-em 109a/07
stnlk
. 116b/01
getirmek
g.-di 107a/09, 107a/12,
g. 105a/16
alebe
kolay
gevher-i
bar-i vef
<A.+F. vefa denizinin

cevheri 172b/01
26
gey-
giymek
g.+ine (gline) 169a/10
g.-ridi 105b/07
g.+ (glin)105a/02
gice
girek
G. 154a/04
169b/01
<A. insan besleyen gda
g.+m (glm) 105b/07,
.+sdur 124b/17
167b/13
gece
grk
g.+i 105a/03
gerek
g.+ 104a/13
grkl
g. 104a/13, 105b/17,
g.203b/17
106b/12, 111a/11, 123a/12

gstermek
geri
g.-d 104b/05
g. 106a/03, 106a/04,
g.-melyidi 105b/10
168b/06
g.-r 106a/02
g.+ye 204a/01
gkek
gzel
<F. alm yufka
gstergir
gzellik, gzel
g. 104a/11
g. 103b/07
girde
g.+den (glden)
zel isim
Geyln
gtr-
gtrmek
g.-mek 133b/04
gzel, sevimli
g.-mekdr 129a/01
g. 103b/16, 106a/01
g.-meyem 136a/17
g.-sn 137b/06
gkeklik(/g) gzellik, sevimlilik
glek
g.+ligi 104a/13
g.-tdi 137b/04
g.+lik 104a/14
g.-r 140a/11
gmlek
gynk(/g)
g.+in (gyngin) 114a/08
g. 105b/07
g()l
gnl; yrek
strap, keder
gyn-
yanmak
g.-drr 109a/05
g.+(gli) 104b/13, 105a/16,

105b/03
g.+ince (glince) 204a/15
ulm
zel isim
g.+inde (glinde) 105b/02,
.- all+ 179a/02,
201a/03
179a/06, 179a/10,
g.+inden (glinden)
179a/11,179b/01
104b/14, 104b/15, 104b/16,

105a/12, 105a/13
grne
<F. trbe
g. 120b/10
27
gristn
ua
gl-
<F. kabristan, mezarlk
abe
<A. Habeistan halkndan
g.+a 120b/10, 120b/14,
olan kimse
196b/14
. 167b/15
<A. keder, kayg, tasa
abb
zel isim
g.+lu 115a/04
. Bin amza 113b/08
g.+s 155b/02
. Ri.yi 118b/13
glmek
ce
<F. hoca, stad
g.-e 127a/05
. Al 132a/02
g.-eridi 122b/03
. Al Strgn 131b/16
g.-ersin 122b/03
g.-esin 127a/05
gnh
gzde
.+ 112a/01
g. 106a/10
.+i 201a/08
g.+laruuz 105b/06
.+me 108b/15
c
yerine getiren
g. 176b/16
.+lar 150b/14
<F. sekin, seilmi
acl
af
gibi ufak taneler
a()
.+dan 204a/15
. Tal 109a/08,
. 146a/01
111a/10, 113a/15, 115a/14,

141a/04, 150a/14, 169a/10,
.+i 134b/01, 135b/09,
202a/03, 202b/03
ay
<A.hakikatler, gereklikler
. 113a/12, 116b/13,
.+z 142b/15
.+m 146b/09
<A. gerek, doru; Tanr,

Allah
<A. haber
.+ 127a/02
zel isim
. 135a/06
.+ye 127a/17
146b/10
<A. hizmet eden, hizmeti

. 205b/01, 206b/11
H
<A. buday, arpa ve saire
<A. utanm
. 117b/11, 117b/17
dim
aber
<A. hac, hac vazifesini
<F. alma, aklk
g.+si 126b/08, 126b/08
abbe
<A. hacet, ihtiya, istek
<F. gnah
g.+laruma 106a/11
gyi
cet
118b/12, 122b/17, 202a/07

aat
<A. gerek
28
akm
li
li
. 116b/12, 167b/13
rastlanan nl sufi; ad
zel isim
Hseyindir
.-i Tirmid 182b/13,
. 203b/09, 205b/13,
183b/12, 184b/01,192b/02,
205b/15, 205b/17, 206b/16,
183a/07, 183a/12, 183b/15,
207a/11
184b/05, 194a/08
.+ 207a/05
<A. tenha, bo
.- Manr+
. 108a/05
159a/13,159a/11
<A. yaratan, yaratc, Allah
. Manr+ 206b/13,
.+a 103b/12, 204a/17
207a/02
.+ 204b/11
al
alvet
<A. halk
ekilmek
. 121b/14, 121b/17,
.+e 114b/17
123b/07, 127b/01, 127b/02,
.+i 197b/09
131b/11, 134b/16, 136a/01,
amdn
139a/08, 139b/06, 139b/07,
zel isim
mid
.-i Leff 111b/14
139b/17, 140a/01, 142a/05,

143b/01, 145b/04, 145b/05
zel isim
. ar 140b/03,197a/01
136b/06, 136b/09, 136b/10,
<F. susmu, sessiz
.+a 120b/12, 121b/02,
. 142b/08, 202b/17,
121b/11, 122b/07, 133a/14,
204b/01, 206b/12
133a/16, 136b/05, 136b/05,
zel isim
amza
136b/15, 138b/07, 139b/10,
. 199b/09, 200a/07,
139b/10, 146b/10
200a/10
.+dan 120b/01, 121/06,
<A. eytan
anns
121b/17, 125a/01, 129a/10,
. 193a/09, 193a/16,
131b/11, 143a/01
193b/07, 193b/12, 194a/07
.+ 120b/13, 142a/10,
.+ 193b/16
145b/05, 146a/11
allc
<A. yalnz kalmak, tenhaya
<A. haram
arm
.+u 131b/05
.+dan 113a/03
.+ua 135a/05
.+dur 203b/11
922 ylnda aslmak
harmi
<A. hrsz, haydut, haram
suretiyle ldrlen ve divan
yiyen
edebiyatnda adna sk
h. 108b/10 , 201b/03
29
arb
.+ 107a/11
arr
.+i 107a/10
zel isim
aslet
zel isim
. 158a/10
. 103b/07
tr
zel isim
htif
Harn
tim
asan
ased
. 109b/12, 110a/04,
103b/05 , 144b/03, 200b/08
110a/10, 110b/01, 110b/09,
Hz. Musann byk kardei
110b/11, 110b/13
ve veziri
. 111b/09, 111b/10,
H.+a 129b/04
111b/15, 111b/15, 112a/02,

112a/03, 112a/09, 113a/03,
beincisi
113a/07
H.141b/10, 105b/13
.+den 109b/10, 111b/11
<A. has, zel
.+e 110a/11, 110a/12,
. 203a/14
111b/16, 112a/01, 112a/03,
zel isim
112b/17
.- Nr 163b/17, 164a/03,
.+i 109b/09, 110b/01,
164a/10, 164a/15, 164b/07
111b/04, 111b/09, 113a/04
.- Nr.yi 164a/12
.-i Aamm 123b/12
<A. haset, ekemezlik
.+ 111b/05
.+e 108b/03
ek
avf
<A. korku
<A.+F. Osmanlda devlet
. 105a/05, 115b/09,
grevinde eskimi olanlara
115b/10, 115b/12, 201a/03
verilen nvan
.+dur 112b/13
. 120a/10, 120a/12
zel isim
.-i Musib 142b/01,
Harne'r-Red Abbas halifelerinin
<A. gayipten gelen ses

h.+den 108b/01, 117b/08
. 103b/03, 103b/04,
103b/06, 103b/17
<A. gnl, gnlde olan his

.+n 103b/10
.+ye 160a/05
ri
<A. huy, tabiat, miza
avv
Hz. Havva
.+lerden 120a/10
. 193a/08, 193a/08,
<A. husse gelen, ortaya
193a/08, 193a/10, 193a/11,
kan
193a/15, 193b/01, 193b/02,
.+ 105b/01
193b/05, 193b/08, 193b/09,
<A. hasr
193b/11, 193b/12, 193b/13
. 107a/10
ay
<A. utanma
30
. 121a/12, 121a/14,
hergiz
h. 202/17, 205a/16
143a/02
.+dur 129a/04
erf
zel isim
hev
heves
h. 131a/01
.+ 198b/14
h.+i 131a/01
ra
.+sna 203b/17
azne-i ay <A.gereklerin
.+y 206b/11
hazinesi
. 197b/07
eclet
elv
hemn
heme
<A. akraba
.+a 136a/05
zr
Hzr aleyhis-selam
.+n 109b/07
. 106a/05, 133b/15,
<A. Allah, cenap; kat, huzur
183a/17, 184a/16, 184a/16,
.+i 118b/10
184b/01, 184b/03, 186a/08,

186a/08, 186a/10, 186a/11,
<A. utanma,
192a/06, 195a/07, 195a/15,
mahcubiyet
ell
<F. harman yeri

.+ 105b/01
zel isim
. 135a/11, 183a/02
aret
rmengh
<A. . hznler
.-i fezyil 196b/17
<A. hrka
.+m 206b/10
. 198a/13
araviyye
<A. arzu, istek
199a/12
ayru'n-Nessc zel isim
azyin
<A. hava
h. 107a/05
. 198b/09, 198b/11,
199a/02, 199a/02, 199a/11,
<A. adam; baya insan

.+leri 108a/02
.+s 127b/04, 127b/04

ayr
<F. asla, hibir zaman
. 129b/16, 198a/10
195a/16
<A. helal
.+a 184a/17
.+dr 107a/10
.+ 192a/02
.+i 139a/02
.+udur 184a/16
<A. helva
.+ven 184b/02,
. 204a/05, 204a/05
195a/14
<F. hemen
icb
<A. utanma; rt, perde
h. 103b/14
. 169b/02
<F. daima, her vakit
.+dur 105a/04, 105a/05
h. 107a/07
icz
Hicaz
h.+gi 108b/07
31
h.+laruuz 105b/06
. 114b/04, 125b/13,
160a/10, 178a/06, 184b/07
orasn
Horasan
.+a 113b/15, 142a/08,
106a/16, 113a/04, 123b/10,
148a/07, 154a/02, 188a/04,
125a/11
195b/11, 200a/10, 202b/17
140b/10, 181a/01, 181b/10
.+dan 145a/10
.+a 130a/03
<F. hi
.+a 181b/12
h. 103b/08, 103b/09,
.+da 109b/06, 203a/12
103b/14, 103b/16, 104a/04,

104b/03, 104b/17, 109b/14,
hidyet
bayalk
<A. Hak yolunu arama,
. 168b/10
doru yola girme
.+n (orln) 168b/10
ilm
orsend
. 116a/02
. 202a/16
.+lar 114b/16
<A. insan tabiatnda olan
.+yla 174a/17
b
<A. ltuf, ihsan, yardm
202a/07
.+i 111a/01
ul
<A. huy, tabiat

.+ 104a/03
<A. ok yardm eden

ullet
<A. iten sevgi, gerek
Hindistan
dostluk
H.+a 203b/01
. 160a/08
zel isim
H. 130a/09, 130a/11,
130a/17
hisb
<A. belge, nian, delil, kant

. 110b/17
h.+rek 123b/14
Hre
uccet
h. 169a/08, 169b/01,
h.-i immet 185b/10
Hindstn
<F. gzle, ho, iyi

.+d 134a/14
. 182b/16
himmetl
<F. huy, tabiat, miza, ahlak
<A. hile, aldatma
yumuaklk
himmet
<F. mutlu, raz

. 109b/13
<A. hikaye
.+sin 145b/04
let
<F.+T. deersizlik,
150a/16
h. 169a/10
ikye
orl(/)
uld
<A. bakilik, lmezlik

. 125a/16
urde-frl
<F. ufak
<A. hesap
tefek eyler satan, eri
. 103b/06
. 118b/15
32
<A. cennet kz
ri
. 104a/09, 104a/12,
.- 204a/01
123a/12
.-dlar 204a/02
uayfenme
zistn
seyn
sallamak
ra-
zel isim
rma(/)
rmak
. 175b/06
.+ (rma) 117a/09,
zel isim
107a/02
. 203b/04
Ifahn
.+a 203a/09
ehir
randa tarihi bir
Hallac Mansur
I. 160b/01
. 159a/16, 202b/03,
I.+a 197b/10
202b/09, 203a/03, 203a/07,
<A. ak
203a/10, 203b/07, 203b/10,
. 205a/16
203b/11, 203b/15, 204a/02,
.+na 150b/15
204a/07, 204b/02, 204b/06,

204b/10, 204b/17
--
.+i 202b/08, 204b/13,

204b/15
.-i Manr 159a/15,
i.+di 104a/07, 104a/14,
202b/04, 202b/07
107a/03, 107a/15
. Manr+ 206b/08,
204b/12
imek fiili
<A. ibadet
ibdet
i. 105a/17, 202b/10
.-i Manr- allc
i.+ile 150a/09
202b/05
i.+ 112b/13
bls
blis
. 111b/02, 111b/04,
-I-
119b/06, 149b/05, 149b/05,

vn
<A.. sadk dostlar

. 105b/11
Ira
Irak
. 118b/13, 140b/10
.+a 181b/12
.+dadur 154a/13
149b/06, 149b/07, 159b/03,

159b/06, 159b/07, 159b/08,
159b/09, 165a/11, 193a/08,
193a/14, 193a/16, 193a/17,
193b/02, 193b/05, 193b/06,
193b/08, 193b/10, 193b/11,
193b/11, 193b/12, 194a/01,
33
194a/02, 194a/03, 200a/05,
brahm'l-alk zel isim

. 191b/01
200a/09, 207a/10
.+dr 154a/17, 193a/12
in
i. 105a/08
.+e 119b/04
.+i 149b/04, 149b/08,
il
<A. doruluk, riyaszlk
161b/07, 200a/03
i. 204a/17
.+ 121/08, 140b/01,
i.+ 150b/13
193a/06, 193b/15
ibn
iin, diye, amacyla
itimm
<A. gayretle alma, zenle
.+ven 119b/03
i grme
<A. oul
i.105b/13
.-i Cell 125a/17, 125b/01
ill
<A. den baka, yalnz,
.-i Abbs 206b/13
sadece
.-i Abbs.dan 186a/04
i. 106a/10
.-i A+ 172b/01,
illyyin
<A. cennetin ve
172b/15, 173a/01, 173a/04,
gkyznn en kutsal, en
173a/05, 174a/15,174b/04,
yksek tabakas
174b/04, 174b/11, 204b/08,
i.+den 133b/17
204b/09, 204b/11, 172b/12,
i. dr 133b/15
174b/07, 174b/09, 174b/03,
ilm
. 104a/02, 105a/05
181b/11, 187b/07
.-i El Cell 174b/16
iltift
<A. yzn evirip bakma

i. 106b/10
.-i Semmk+ 105b/16,

106a/01, 106a/03, 106a/04
<A. ilim
imm'lm'minn<A. mminlerin
imam
brhm
. 133b/04, 133b/11,
133b/15, 186a/01, 197a/08,
i. 105b/12
imdi
204a/08
. bin Dvud 174b/14
i. 104a/17
mn
. avv+ 201a/13,
204a/07
imdi, artk, o halde
<A. emniyet sahibi

. 115a/08
inbet
<A. gnahlara tvbe edip
. all 177b/07
Hak yoluna dnme
. avv 133b/02,
i.194a/15, 201a/06,7
133b/03, 198a/17
. eybn 201a/13
inyet
<A.inayet, ltuf,ihsan, iyilik

i. 115a/02
34
ncl
ien
int
inf
inaallh
irdet
irem
irte(erte)
sa
<A. ncil
i.-di 124a/13, 129a/16,
. 148b/08
132a/03, 132b/08, 133a/17,
ok
139a/04
i.103b/16
i.-d 133a/06
<A. kesilme; aras kesilme
i.-dgi 128a/13
i.161a/01
i.-dgmi 130b/12
<A. insaf
i.-mege 139b/12
i.+a 115a/15
i.-mekdr 141b/16, 142b/10
<A. Allahn izniyle
i.-meye 138b/08, 138b/10
i.107a/08
i.-meyesin 137a/12
<A.. dilemeler, istemeler
i.-rem 138a/03
i. 201a/07
i.-ridi 134a/10
<A. bahe, cennet bahesi
i.-ridm 130b/15
i.+den 168b/14
i.-rlerse 126b/06
ertesi, yarn, gelecek sabah
i.-rse 120b/14
i.+ye 104a/11
i.-rsin 136b/08, 145b/02,
sa peygamber
146a/07
. 204b/06,191b/02,
i.-rsiz 126a/04
155b/02
i.-ye 122b/11, 122b/11,
zel isim
127a/01, 128a/13, 138b/08
. 176b/04, 176b/16
istinet
i.106a/02
.+a 176b/08
.- Nehrcr 177a/09
smal
imet
iste-
<A. isteme, istek

i. 128a/06
iret
<A. iaret
i.+leri 104a/05
<A. temizlik, masum olma

i. 195a/05
issi
istifl
smail peygamber
. 155b/01
<A. yardm isteme
iit-
iitmek
sahip, malik
i.-di 120a/02, 120b/14,
i. 108a/06, 108a/13,
125b/11, 132a/01, 133b/01,
109b/14, 130b/08, 203b/17,
134a/04, 134b/01, 135b/06,
204a/01, 204a/04
145a/17, 145b/01
i.+ne 137b/06
i.-dgi 141b/09
istemek
i.-dm 133b/14, 136a/03,

141b/01, 141b/05
35
i.-gil 145b/13
i.-medi 134b/02
. 104b/10, 150a/08
adem
i.-meye 146b/01
iaret etme
imr
. 204a/12, 204a/13
disiyye
i.+dan 107a/17
<A. azarlama, paylama
itb
itimd
kd
136b/02, 136b/03, 140b/11,
i.+um 133b/14
140b/11
<A. itimat, gven
k.+a 136b/04
ahhrl(/)<A.+T. kahredicilik
.+ n (ahhrln)109a/10
i.+ 201a/11
<A. ittifak, uyuma,
izzet
khil
<A. ihmal eden, bir ii
anlama
yerine getirmeyen
i. 106a/16
k. 104b/09
<A. bedel, karlk
ivz
<F.kat
k. 136b/02, 136b/02,
<A. inan, inanma
i. 112a/11
ittifk
zel isim
. 188b/06
. 105b/10
itid
<A. ayak, adm
a-
fkelenmek, kzmak
i.+n 105a/11,121a/17
.-d 110a/15
<A. izzet, itibar, eref,
.-d 116b/16, 203a/10
kymet
.-dlar 168b/15
i.-i cebert 118b/10
.-ya 110a/12
kmil
<A. kamil, bilgisi ve

ahlakyla olgun
-K-
k. 104a/02
Kabe
Kbe
amu
. 104a/14, 205b/15
K. 114b/09, 185b/17,
194b/17, 198b/02, 201b/02
anaru
<A. irkin, yakksz fena
anda
<F. para, eya
an
ne zaman, ne zaman ki, ....d zaman
nerede, hani
. 205a/08
k. 105b/02
aan
nere, nerede
. 204b/16, 204b/17
. 203a/10
kbini
nereye, neresi, ne tarafa

. 106a/01
K.+de 185b/17, 191a/08

ab
hep, hepsi, btn
an
hangi, hangisi
. 204a/02
.+dur 150a/12
36
.-dum 168b/01
.+sna 109a/17
apu
kap
yim
.+sna 141b/01, 141b/06,
namaz klmakla geiren
144b/12
. 103b/12
.+snda 135b/08, 146b/08
ayur-
132a/02, 137b/06, 137b/07,
.+y 120b/09, 137b/07,
.-maz 117b/11
k. 122b/16
kefret
ben srailde zenginliiyle
verilen sadaka veya tutulan
mehur bir insan; Firavnun
oru
nazr
k. 106a/11
kemter
bulunan
hakknda kullanlan bir tabir
k. 205b/13
kend
kendi
<F. keke, dilek anlatan edat
k. 104b/17, 106a/06
k. 105b/07, 116b/17
k.+si 104b/08, 106a/07
kat; huzur, yan
k.+yi 103b/09
kendzi
kendisi
203b/13
k.+n 169b/01, 204b/02
.+nda 203a/01, 203a/11,
k.+ne 168a/05
kenf
ok, ok fazla
kenel
aka, latife
k. id- 166a/13
. 104a/06, 104a/11,
203a/02
<A. taraf, yn
k. 195a/05
.+uma 116a/10
avu-
<F. daha aa, aada
<A. ilk devre melmlii
203a/14
avl(/)
<A. bir gnah Allaha

balatmak umuduyla
.+na 106b/10, 111a/12,
at
<A. byk
.+lar 203b/16
.+ler 139a/16
at
kebr
karn
.+dr 128a/15
kk
beis yok, zarar vermez,

nemi yok
. 105a/03
ari
ayurmaz
139a/04, 141b/08
137b/08, 145a/01
rn
ilgilenmek, nem vermek

.-maya 103b/14
.+ya 120b/06, 125a/07,
arn
<A. ayakta duran; vaktini
kermet
<A. keramet, velilerin
<A. kuvvetli olma
lzumu annda gsterdikleri
.+ a(avla) 109a/03
olaanst hal
kavumak
37
k. 113a/11, 115a/02,
202a/06
kerem
<A. kerem, ltuf, ihsan,
k.+leri 122a/01
kilm
k. 130b/12
k.+i 110a/01
k.+e 122b/01
<A. defalar, kezler
k.+m 129b/07
kilise
k.+de 126b/16
k.+i 105b/01
k.+ye 124b/07
<A. ok yalan syleyen, pek
kirmen-ktibin<A. kabir melekleri
mlda-
k.111b/12
Kirmn
yer
k. 136b/13
K. 131a/07
<A. uyulacak olan insan
K.+a 168a/13
kii
k. 104a/04, 106b/01,
.-d 110b/01, 168b/07,
107a/11, 203b/13
168b/09, 168b/09, 204b/05
k.+dr 107b/01
.-dlar 116a/10
k.+ler 107/14
.-u 116a/10
k.+sin 106b/12
.-up 168b/10
k.+ye 103b/07
kmldamak, hareket etmek
Kimr
kenar, ky, u
zl
<A. kyamet
on
komu
. 107a/10, 107a/11
ksilet (/d)
uzatmak, ayan uzatmak
. 105b/01, 111a/01
k.-de (ksilede) 114a/14
kzl
k.-tdi 174a/17
. 107a/14
kibr
Kimirden olan
K. 167b/15
.+da 150b/09
ymet
kii
barmak, armak
.+ du 107a/13
ra
rann gneyindeki da ve
yalanc
.-i efiy 174b/13

r-
<F.kilise
<A. alp kazanma
k.187b/02
dve
<A. aba, hrka; kilim
k. 109b/06
kede-i dergh<F. dzenlenmi dergah
keb
<F. kilit
k.+i 129a/06
k. 168b/10
kesb
kild
k.+leri 201a/14
ba
kerret
k.+i 169b/01
<A. byklk taslama
kk
<F.kk
k.+lerz 128a/15
k. 104b/17, 105b/15
38
udem
k.+si 202a/17
<A. eskiler; yall

bakmndan ileri gelenler
kst
k. 124a/10
. 201a/10
drat
Kfe
<A.. kederler, gamlar
<F. kstah
kstl(/) <F.+T. kstah olma durumu,
.+lardan 163a/12
edepsizlik
Kfe
k.124a/06, 124a/10, 139a/06
K. 113b/17, 125b/02,
k.+um (kstalum)
143b/08
124a/11
<A. Kuran
urn
. 105a/17, 106b/05,
-L-
110b/12, 111b/13, 114b/12,

133b/11, 141b/09, 159a/12
lan
.+da 111a/03
.+ 158a/10
ura
kte-i nefs
l. 107a/05
lcirem
<A. rek
. 113b/11
Lakm
<A. yiyecek
lanet
laf
l.-i rzgr 126b/02

lebbeyk
. 187b/02
104b/02, 104b/02, 149b/14,
zel isim
198b/07
lef
ubu'l-Medr zel isim

.la 200b/04
ky
uyrur
akrep
<A.. gzellikler, tatllklar

l. 116b/13
lk
<F. ky
k.+nden 104a/05
<A. buyurun, efendim

l. 104b/01, 104b/01,
ub-Eflk Muhammed Semmk
. 105b/11
<A. latif, gzel, ho

l.-i ar 104a/03
<A. zamann ermilerinin

ba
<A. lanet
l. 103b/08
.+um 113b/09, 113b/11

utb- vat
zel isim
L. 118b/16, 118b/17
k.195a/09
ut
<A. phesiz, mutlaka

l. 173b/11
<F+A. l nefisli, nefsi

ldrlm
<A. lanetlenmi, melun
<F. lakin, fakat, amma

l.+in 105b/09
li
<A. yz, ehre

l. 138b/17
. 121b/07, 121b/08
kll
<A. btn
39
m.+ n 128a/10
<A. Allaha mahsus, Allah
li'llh
iin
Loman
mal
<A. mahluk, yaratlm olan,
l. 107b/03
canl
Lokman
m.+a 103b/08
L. 161b/01
m.+dur 106b/02, 106b/05

marem
<A. haram olan ey

m.-i abiat.sn 124a/06
-M-
m.-i aratdur 124a/07

marm
mad
<A.e. den baka
edemeyen
m. 171b/18
m. 202a/08
marif
m. 129b/09, 129b/11,
<A.. manalar
man
144a/04
ma
<A.. marifetler, bilimler;

bilgi, kltr
ma
m.+dur 139a/02
M. 203b/03
maden
m.- l 188b/07
mam
<A. maden
m.+n 204a/08
<A. maden
m.-i aat 158a/10
m.+na 201a/07
mabl
m.-i ikmet-i rabbnyn
m. 202a/14, 203a/14
<A. mahalle
m.+dr 109b/10
m. 124a/15
m.-i ehl-i zamne 177b/17
m.+lerde 132a/03
m.+ye 121a/14, 121a/15
mabb
m.-i emnet 185a/08

mad
<A. sevilen, sevgili
mamrl(/)
<A.+T. sarholuun
verdii sersemlik
<A. kastedilmi olan,

maksat, ama, gaye
m. 201a/12
m.+d 123a/02
<A. kabul olunmu,

beenilmi
172a/18
maalle
<A. makam
m.+ 205b/13
m.+i 116b/13
madin
<A. su katlmam; tam

kendisi
inin gney blgesi
M.+e 203b/01
<A. mahsus, zel

m.- kermet 185a/08
m. 202a/08
Main
<A. bahtsz, dilediini elde
m. 120b/16
ml
<A. mal, mal mlk

m. 108b/14, 109b/15
m.+n 108b/09, 108b/09
40
malm
mnend
manb
Manr
m.+u 108b/12
M.- Ker+ 117b/03,
m.+um 108b/13
116b/13, 118b/14, 105b/12
m.+umu 108b/14
M.+u 117b/15, 118a/14
<A. bilinen
<A. isyankarlk, asilik, su,
m. 134a/05
gnah
m.+dur 138a/16
m. 115a/07 ,+e 169a/05
<F. benzer, e, denk
maraba
<A. metal, toprak vb.den
m.+i 202a/08
yaplm az ak, kulplu
<A. devlet hizmeti,
kk kap
memuriyet; makam, derece
m. 126a/01
m. 139b/12
m.+y 126a/02
zel isim
malb
<A. talep edilen, aranlan,
M. 141a/01, 141a/03,
istenilen
141a/06, 141a/13, 141a/16,
m.+ 201a/12
141b/01, 141b/04, 141b/09,
Mver'nnehr Orta Asyada Ceyhun
141b/11, 141b/13, 206b/15
nehrinin kuzeyinde bulunan
M.+ 207a/10
yerlere Araplar tarafndan
M.- Ammr 140b/07
verilen coraf isim;nehrin
140b/17, 142a/08, 142a/10,
tesi
142a/14
M.+de 203a/13
M.- allc+ 202a/05,
M.+e 203b/01
202b/07, 187b/07, 204b/11

Marf
mayet
zel isim
mar
<A. zrl, zr
olan
M. 116b/16, 116b/17,
m. 108a/07
117a/01, 117a/01, 117a/03,
m.+dur 108b/05
117a/09, 117a/10, 117a/11,
mecz- akm<A. hkmlerin mecaz
117a/12, 117a/14, 117b/04,
m. 103b/12
117b/09, 117b/10, 117b/11,
meclis
<A. meclis, toplant
117b/14, 117b/16, 118a/09,
m. 120a/16, 120a/17,
118a/13, 118a/13, 118a/16,
136b/11, 141a/05, 141a/13,
118b/04, 118b/05, 118b/08,
142a/11
119b/07, 119b/10
m.+i 140b/17
M.- 117a/05, 117b/13,
m.+inde 141a/12
118b/08
m.+inden 120b/04, 140b/17
41
m.+ine 133a/16, 133a/17,
mecb
Medne
mahzun
m.+ler 133a/15
m. 108b/04, 108b/05,
m.+e 120b/03
108b/13, 168b/11
<A. cezbelenmi
mensb
m. 174b/03, 202b/08,
Medine
203a/16
merd-i mtta<F.+A. Allahtan
<F. meer, sadece, dnda,
korkan insan
haricinde
m 174b/14
merdd
merb
<A. rabet edilmi,
M.+de 104b/03, 125b/01,
beenilmi
176b/04, 185b/15
m.+ 201a/12
M.+ye 114a/01, 126b/12,
Merv
<A. hile, al
Irakta bir yer ismi

M. 140b/10
138a/01, 150b/14, 203b/05

mesvi
<A. fenalklar, ktlkler
m. 202a/16
m.+sin 128a/01
m.+in 109b/09
m.+m 109b/01
<A. okul
mekteb
mesele
m.+ler 203a/02
mektebne <A. okul

m.+den 144b/08
melmetli <A.+T. azarlama, kma,
meslb
<A. alnm,
giderilmi
m.- izzetn 163b/04
serzeni, ayplama
m.+ 139a/14
<A. mesele, sorun

m. 109a/07, 204b/07
m.+e 116b/15
melekt
<A. reddedilmi, kovulmu

m. 202a/14, 202a/15
Mekke
M. 176b/04, 195b/10
mekr
<A. bir eyle ilgisi bulunan
m.- vadet 163b/04
m. 104a/10
Mekke
<A. melalli, usanm,
134a/02
M.+ye 188a/12
meger
mell
meyi
<A.. eyhler
<A. ruhlarn ve meleklerin
m. 118b/13, 202a/09,
alemi
202b/12
m. 118b/10
m.+ler 114a/07
melek'l-mevt<A. lm melei, Azrail
m.+lerinden 109b/06
m. 127a/17
m.+lerin 123b/10
<A. gemici, kaptan
m.+ler 113a/11, 201a/10
mell
m.+ 125a/10
mel
<A. megul
42
m.-i dehr 200b/01
m. 105a/07, 108a/07,
168b/03, 205b/12
mezkr
m.+dur 183a/03
m.+d 107a/13
<A. mehur, hretli
mehr
Mr
M.+a 114a/08, 114a/10,
m.+ 176b/01
132b/11
mide
<A. elde bulunan varlk,
mihr
m.+ 113a/07
miknet
<A. dalga
mevt
mezbele
minber
m. 136b/12, 136b/16
m.+dur 182b/04
m.+den 126b/10, 136b/14
<A. lm
m.+e 126b/09, 126b/09,
m.l-aar 112a/17
126b/11, 130a/05, 130a/09,
m.l-amardur 112a/16
136b/11, 139b/10
mirc
<A. mira, Hz.
m.l-ebya 112a/15
Muhammedin ge
<A. ll, tartlm
kmas, ykselme
m.- ebrz 139a/10
m.+ 205b/10
<A. sprntlk, sprnt
mir
m. 123b/03, 152a/14
Mirt'l-kem eser ismi

M. 130b/09
<A. mezheb, gidilen, tutulan

yol
<A. miras
m. 103b/17
dklen yer
meheb
<A.minber
vasflanm
m.l-asd 112a/16
mevzn
<A. kuvvet, kudret,
m. 107/05
m. 184a/04
<A. vasfolunmu,
<F. sevgi, merhamet

m.+i 116b/12
eya, satlacak mal
mevf
<A. mide
m.+leri 128b/10
m.+d 104a/04
mevc
Msr
m. 107a/02
m.- esrr 140b/07
met
<A. ad gemi, anlm
miskn
<A. miskin, biare, aciz
m. 202b/12
m.+lere 130b/02, 138a/01,
m.+in 203b/12
138a/03
m.+inde 202b/11
mil
<A. benzer, kat

m.+den 126a/09
mezd
<A. artma, oalma, artm,
m.+e 126a/10, 126a/11
arttrlm, bym
43
miyesser
mulece
<A. kolay bulunup yaplan;
107a/08, 107a/12, 155b/03,
kolay gelen
183b/13, 192b/14, 192b/15
m. 114b/17
M. bin Eslem
<A. ila, ila kullanma
106b/08,107a/06
m.+si 128b/10
M. bin Eslem-i Ts
106a/14
mumelat <A. yaplan iler
mumele
m. 113a/12
M. bin Sevvr 113a/17
<A. muamele, hareket,
M.+e 106a/05, 106b/17
davran
M.-i Azabid 106a/08
m. 140a/01, 140a/01,
M.-i Eslem 106b/13,
140b/09, 144a/08
106b/14, 106b/15, 106b/17,
m.+si 139a/12, 143b/09,
107/02, 107a/07,107/03
144b/05
M.-i Fal+ 181a/07,

181a/07, 181a/09
Muammar zel isim
M.-i Fuzeyl 167b/11
M.+a 130b/04
muaar-vil
mcib
muaylan
muai
mul
M.-i akm 183b/04,
<A. gzel kokulu
kavuma
185a/12
m. 176a/17
M.-i akm.den 183b/02
<A. icabeden, gereken,
M.-i akm.i 183b/08
lazm gelen; sebep, vesile
M.-i ekm 192b/10,
m.-i ayt.dur 196b/02
193a/03
<F. deve dikeni
M. Manr 117a/04
m. 148a/06
M. Muaf 117a/02,
<A. tahkik eden, gerei
147a/15
arayan
M.-i Muaf+
m.-i laf 187b/02
147a/11,148b/09, 191b/01,
<A. mmkn olmayan,
191b/03, 197a/09
imkansz
M.-i Ruveym 171b/08,
m.-i al 201a/07
172a/04
M.-i Ts.yi 106b/05
Muammed zel isim
M.+ 107a/02
M. 105b/14, 106b/13,
106b/16, 107/03, 107/04,
107/04, 107a/01, 107a/02,
muanne
<A. korkak, alak, kalle

m.+den 199a/05
m.+lere 119b/10
44
muhannet
muayyir
<A. ihanet eden, alak
m. 202b/05
m. 202/17
m.+dr 202a/16
<A. iki ey arasnda seim
m.+ 202b/04
yaplmasn serbest brakan
muibb
mutc
mm
m. 203b/05
m. 124a/14, 124b/04,
<A. seven dost
124b/05, 124b/12, 127a/12,
m. 178b/01
138a/10, 138a/13, 138a/14,
m.+lerden 178b/01
138a/15
m.+lar 138a/12, 138a/15
<A. muhta, ihtiyac
m.+larn 127a/14
olan
muteim
muaddem
muaddis
m. 126a/10, 134a/03,
murd
137a/06, 140a/10
ama
muarreb
m. 126b/02, 136a/11,
<A. ihtiam sahibi
136a/12
m.+iyidi 113a/10
m.+ 135a/17, 136a/13,
<A. nde gelen, nde giden;
136a/13
deerli, stn
m.+n 136b/15
m. 116b/13
m.+na 144a/05
<A. takdis edilmi,
m.+u 120a/01
mbarek, kutsal, temiz
m.+ua 143b/16
murabet <A. bakma, gz altnda
<A. yaklama, kavuma
bulundurma; kendi i
m. 139a/01
alemine bakma
<A. Allaha yakn olan
m. 145a/12
m.-i eadiyyet 187b/01
m.+dr 120a/03
m.-i arem-i veslet 176a/17

mubil
muraa
147a/04, 203a/15
m.-i ur 109b/05
m.(m.pular) 203a/15
<A. iktida edilen, uyulan,
m.+ya 147a/06
rnek tutulan
mulid
<A. yamal, yamal elbise

m. 147a/02, 147a/04,
<A. ikballi, kutlu,
mutlu
muted
<A. murat, istek,
m.+dur 128b/16
m.+i 187b/01
murenet
<F.mum
murdr
<A. murdar, pis, islm
m.+s 106a/15
eriat esaslarna gre
m.+yd 123a/01
kesilmemi hayvan
<A. dine inanmayan, dinsiz
m. 150b/06
45
murzr
<F. ku yata, kuu bol
muvfaat
m. 205b/15
olan yer
m. 183b/06
muvf
m. 105a/15
eviren
m. 109b/05
mbrek
M.+yla 129b/04,191b/02
mbriz
m.-i meydn 175a/15
edilmi olan
m.-i saff- belvn 125a/08

mbeyyen
<A. Kuran
muaf
m.+ 113b/05, 117a/10,
aklanm, bildiren
117a/12
m.-i mam- miknet
m.+n 117a/09
107/05
<A. felaket, anszn gelen
mbtedi
m.+e 140b/01, 142a/05
m.+ye 114b/15
mbtel
<A. temizlenmi, temiz

m. 106a/14
mchede
mutekif
<A. itikad eden, inanan, dini
mchid
<A. cihad eden

m.-i merdn 175a/15
mcvir
<A. yurdunu ve diyarn terk
btn
ederek zamann Kabede
m. 105b/13
geiren, mabet yaknlarna
<A. bir ibadethaneye ekilip
ekilip oturan; komu
namaz, niyaz ve ibadetle
m. 191a/08, 203a/01,
megul olan; camide itikafa
203b/06
ekilen
m.+lerine 201b/02
m. 159a/11
mu
<A. sava, ura

m. 115b/09
m.+dr 109b/10
muteid
<A. mptela, dkn, tutkun

m. 201a/01
<A. muteber, hatr saylr

m. 113a/10
<A. yeni bir ey ortaya

koyan
m. 142a/06, 142b/08
muteber
<A. meydana karlm,

aka sylenmi,
bela
muahhar
<A. biriyle kavgaya tutuan
<A. gereklii tasdik
m. 202a/11
mubet
<A. mbarek
m. 106a/17
Musa peygamber
muadda
<A. muvafk, uygun,

mnasip
muri-i dny<A.+F. dnyadan yz
Mus
<A. uyma, uygun gelme
mcehhid
<A. cehd eden, alan,
<A. itaat eden, boyun een
abalayan
m. 169a/16, 169a/17
m. 139a/15
46
mcerred
<A. tecrit edilmi,
tannan sre
olmayan
m. 110a/14, 110a/15
mlzemet <A. bir yere veya kimseye
m.-i f 195a/06
smsk balanma; bir ile
m.-i bn 104a/01
devaml megul olma
<A. tecrit eden, ayran
m. 185b/04
m.-i ricl 196b/16

mcteid
mmekkin
mmin
meddeb
mfreat
mnct
etme
m. 168a/10
m.+a 205b/11
<A. edepli, terbiyeli
mnf
m. 112b/07
<A. ayrlma, uzaklama, bir
m.+dur 115b/13
mnbesi
kaptrarak, bir yana ekilip
m. eyle- 146b/11
mnevver
<A. aydnlanmak
m.ol- 105b/03
Allah a ibadet etmekle

megul olan
<A. yaylan, alan,

genileyen
mferrid-vr<A.+F. kendini din ilerine
mnai
<A. kesilen, kesilmi,
m. 197a/03
ayrlm
<A. iflas etmi
m. 115b/04
m. 113b/16
mheeb
<A. mnafk
m.-i esv 175a/16
m. 138b/17
mhdi
<A. mnacat, yalvarma, dua
<A. zaman, vakit, sre
yerden ayrlma
mflis
<A. mmin, iman eden

m. 201a/03
karan din alimi

m.-i evliy 182b/12
<A. temkinli olan, temkinli

m. 105b/11
<A. itihat eden, ayet ve

hadislerden er hkmler
mddet
<A. mhlet, bir i iin
soyulmu, yaln, katk
m. 104a/01
mcerrid
mhlet
mnkir
<A. inkar eden
<A. hediye veren, hediye
m. 168b/07, 168b/11,
gnderen
202/10, 202/17
m. 113a/09
m.+ler 204b/03
<A. tehzip olunmu,
mnteir
<A. intiar etmi, yaylm,
dzeltilmi, yoluna
alm, duyulmu
koyulmu
m. 139b/09, 146a/09
m. 198a/14
mry
<A. ikiyzl
m.+dr 115b/13
47
mrd
<A. bir eyhe bal olan
m.+lardan 121a/03, 136b/06
kimse
m.+um 125b/15
m. 103b/10, 116b/08
mrid
mhede
m.+i 108a/14, 109b/06,
m. 118b/10, 144b/06,
139a/13
154b/10
m.+lerine 109b/10
m.+sinde 150a/07
<A. tarikat eyhi, irat eden,
mhid
m.+i 201a/10
mrn-ileyh<A. kendisine iaret
zel isim
olunan, ad geen
M.+ 179b/15, 180a/02,
m117a/04
180a/04, 180a/05, 180a/06,
merref
ereflendirilmi
180a/12, 180a/13, 180b/04,
m.-i keml 196b/16
180a/16, 180a/09
m.-i raam- fazlet 176a/17
<A. reddeden
mtbaat
olma, arkasndan gitme,
<A. insaniyet, yiitlik;
uyma
cmertlik, iyilikseverlik
m. 106a/16, 115b/12
mte'air
<A. misafir, yoldan gelen
mtecell
<A. tecelli eden, grnen,
m. 104a/01, 117b/09
meydana kan
<A. doygun, gnl tok
m. 195a/04
m. 204a/14
mtedeyyin <A. dne bal

m.-i d 191a/03
mstecb'd dava<A. kabl olunan

dua
mslmn
<A. sonraya kalan, geciken

m. 202/10
m.+i 150b/13
mstan
<A. ittiba etme, birine tabi
m.+lerindendr 181a/14
m. 123b/15
msfir
<A. merref,
180a/07, 180a/09, 180a/11,
mrted
mrvvet
<A. bakan, gren

m.-i mamat 176a/17
yol gsteren, klavuz
Mrtai
<A. mahede, gzlem
mteferrid
<A. tek ve yalnz olan, ei
m. 118a/15
emsali olmayan
<A. mslman
m.+i afiy 182b/12
m. 124b/10, 124b/11,
mteayyir <A. deien, bakalaan;
136b/16, 138b/10
bozulmu, bozuk
m.+lar 120b/03, 127b/12,
m. 108b/04, 203b/06
143b/11, 146a/06
m.+lara 136b/08, 136b/09
mteayyir
<A. hayret eden, aran

m. 203b/09
48
mtemekkin <A. yerleen, yerlemi,
namzlau <F.+T. zerinde namaz
oturan
klnan kk kilim
m.-i 191a/03
n. 117a/11
n.+m 117a/13
mtevzi
n.+y 117a/12
<A. tevazu eden,

alakgnll, kibirsiz
m. 168b/04
mzd
mzevvace
nme
<F. mektup
<A. cret, karlk
n. 108a/06
m. 105b/01
n.+ler 203b/03
m.+i 117b/08
n.+sinde 203b/03, 203b/04,
<A. ke
203b/04
m.+sini 121b/12
nr
<F. nar, ate

n.+dur 129a/06
nara
<A. barma
n. 168a/05, 205b/05
-Nnab
<A. pay, hisse, ksmet olan

ey
ngh
<F. anszn, vakitsiz,
n. 108a/13, 109b/14
mnasip olmayan vakit

n. 107a/05, 110a/02,
n.+i 104a/07
111b/10, 201b/03
nail
<A. dnen, nakledilen;
n. 168a/07
na
bakasndan aktarlan
n. 129a/11
n
104b/06, 105b/08, 105b/16,

106a/09, 107/02
nalin
namz
naar
nir
n. (n. l-) 104a/06
<A. gren, bakan

n.+ 113b/03
nedmet
n.+na 106b/14
n.+u 104b/07
<A. bakma, bak

n. 203b/08
<F. namaz
n. 104a/12, 203b/10
<A. syleyen, konuan

n.- ay 126b/02
<A. ayakkab
n. 122a/04
<A. bozulmas imkansz

tvbe
n.+dr 103b/17, 104a/06,

104a/08, 104a/15, 104a/17,
<A. nasihat, t
naat
<A. piman olma, pimanlk

n. 156b/09
nefes
<A. nefes, soluk

n.+i 106a/17
49
n.+ini 145a/06
n.+in 168a/17
nefs
<A. nefs, can, ruh
nisbet
n. 204b/03
n. 104a/17
n.+e 104b/13
Nehrcr
Nemrd
Nemrd
nerdbn
Nibur
N. 107/03, 107a/11,
118b/10
107a/15, 108b/02, 139a/16,
n.+ine 106a/06
139b/09, 167b/10, 179b/13,
n.+ini 105a/01, 105b/04
199b/04, 200a/17
n.+i 205b/02
N.+a 106b/06, 124a/12,
zel isim
130b/10, 138a/09, 168a/11
N. 176b/10
N.+da 197b/06
<A. Nemrud
nin
n.+ 105a/02, 168a/12,
Nemruda has, onun gibi
169a/11
N. 128a/16
n. - melmet 139a/09
<F. merdiven
n.+dur 103b/11
n.+ 205b/09
nite
nk-bat
Nl
nimet
nker
hizmeti
n.+iyile 127b/13
Nuh peygamber
N. 139b/03, 139b/04
<A. can ekime

n. 125a/06, 125a/07
nite(kim)
n. 104a/17, 202b/03
<A. hafif rzgar

n.-i vil 116b/12
nie
<F. nian, iz, belirti
N. 175a/08
n.+a 205b/08
nez
Niabur
n.gute-i mchedevn
n. 205b/08, 205b/08
nesm
<A. nispet, kyas
nr
<A. nur
nice, ne kadar, pek ok
n.+dan 142a/13
n. 104b/15, 106a/09,
n.+dur 129a/06, 143a/09
109a/03
n.+ 129a/06
<A. baht iyi, talihli
n.- erg- revn
n.+lar 127b/10
130b/06
Nil nehri
n.+la 143a/10
N. 132b/17, 133a/01,
n.+n 123b/03, 124b/13
133a/04, 136a/13
n.+lardur 124b/13
<A. nimet
Nr
zel isim
n. 142b/16, 145a/05
n.+ile 145a/05
50
N. 163b/13, 163b/15,
o.+dur 104b/16, 104b/16,
164b/01, 164b/13, 165a/01,
104b/17, 105a/01, 105a/02,
165a/12, 185b/14
105a/03, 105a/14, 105a/16,
N.+yile 170b/08
105b/14, 106a/06
o.+d 104a/15
ol-
olmak
o.-d110a/08, 107a/02,
107a/12, 108a/01, 108b/08,
108b/10, 109a/13, 110a/04
-O-
o.-dlar 107a/12, 108b/04

o.-dyd 108b/07
od
olan
o-
ate
o.-du 108a/06
o. 109a/02
o.-duuz 108b/04, 109b/14
o.+a 109a/04, 109a/05,
o.-duu 109a/13
109a/06, 205a/17
o.-duum 105b/09
o.+u 109a/02
o.-du 108b/05
ocuk, evlat
o.-l 108a/07
o. 134b/03, 134b/06
o.-ca 106b/03
o.+la 122b/07
o.-mad 108a/05
o.+larua 140b/04
o.-masun 110a/03
o.+laruma 140b/04
o.-ma 104b/13, 109b/13
okumak
o.-maya 104b/17, 107a/11
o.-d 135b/10, 141b/09
o.-m 104a/13, 107a/10,
o.-dlar 125a/04, 133b/11
108a/13
o.-du 133a/11
o.-sa 109a/16
o.-dum 141b/05
o.-sun 104b/13, 108a/16,
o.-maa 123a/04
110b/04, 110b/08
o.-ma 143a/17
o.-u 105a/06
o.-rlard 136a/02, 144a/12

ol
Omn
zel isim
o, onlar
O. 167b/14, 168a/03,
o. 105a/09, 105a/12,
168a/04, 168a/11, 168b/06,
105a/13, 106a/05, 106a/10,
168b/07, 168b/09, 168b/10,
106a/11, 106b/01
168b/12, 168b/14, 168b/16,

168b/17, 169a/06, 169a/08,
51
169a/16, 169b/01, 174b/03,
.-meyesin 122b/08
203a/09
.-mezler 126a/17
O.+a 169b/02
.-r 122b/08, 122b/09,
O. r+ 168b/04, 169a/12,
122b/10
167b/13, 181a/06, 167b/12
.-rse 136b/03
O.- Mekk 159a/07,
otur-
202b/15
. 159a/14, 197b/10,
oturmak
202b/03, 203a/09
o.-a 125a/16, 128b/15,
. b.Omn 160b/07
128b/15
. b Omn- Mekk
o.-an 132b/01, 134b/06
160a/05
o.-d 123a/09, 123a/12,
.+e 159a/12
124b/08, 132b/12, 132b/14,
. Eb Omn 159b/14
134b/04, 136b/11, 143b/03,
. Eb Omn-
145a/14, 145b/14
Mekk.den 160a/09
o.-ma 143a/17
.-i Mekk.yi 176b/03
o.-m 133b/09, 134b/03
<A. mr
mr
o.-md 132a/16, 137a/16
.+i 109b/08, 201a/14
o.-u 142b/14
.+i 106b/02, 204a/08
o.-ur 119b/17, 121a/12,
otuz
zel isim
mer
n, kar taraf, nde
123a/11
.+din 150b/17
o.-urd 120b/09, 139a/17,
.+inde 107a/12, 150a/15,
145a/10
150b/05, 204a/01
otuz
.+ine 204a/05
o. 120a/05, 120b/17,
rs
biimleri yaplacak ie gre

deien, zerinde maden
dvlen ara
. 135b/13
rt-
rtmek
.-di 132b/17
121a/01, 121a/04, 122b/06,

136a/02, 137a/03, 143b/03,
145a/14, 146a/10, 146b/10
-l-
-Plmek
.-icek 126a/14, 138b/06,
139a/08
pals
<F. aba, ul
p.+ 187b/09
.-medin 126b/15
52
ps
psbnl
<F. pas; znt, gam, keder

p.+ 104b/07
grm
<F.+T. gece bekilii
p.-i cihn 160b/11
p. 146b/08
pehl
<F. pimi, olgun, gn
pute
<F. ince sark
pu
p.+sn 168a/03
<F. vcudun iki yanndan

biri, yan
p.+sin 119a/11
pervze
-R-
<F. altn ve gm
yapraklarn krnts
p.-i mani 175a/16
pes
<F. artk, sonra, ylece
esirgeme
r. 105b/09
p. 106a/04, 144b/11,
204a/15
rametu'llhi aleyh Allahn rahmeti

onun- zerine olsun
peymber <F. peygamber
r.+ 116b/11, 118b/11,
p. 130a/12, 132b/03,
121b/16, 122b/16, 126b/02
136a/04, 146a/15
p.+dr 126b/07, 132b/01
Ry
133a/15, 134a/15, 134a/15,
p.+i 130a/02, 130a/10,
134b/02
132b/04
ryign
r. 146a/13
p.+ler 126b/08
zel isim
raziya'llhu anhu <A. Allah ondan raz

olsun
P. Eb Al-yi Curcn
r. 105b/12
185a/09
pr
<F. ihtiyar yal
rebb
eit kemene
p.-i erbb 139a/09,
r.+ 131a/04
p.+i 201a/13
r.+n 169a/07
<F. sanat, meslek

p. 201b/12, 201b/12,
201b/13
<A. gvdesi hindistan cevizi

kabuundan yaplm bir
p.122a/07,122a/08,139a/13
pe
<F. karlksz ya da kolayca

elde etmek
p.+lere 123b/05
Pinhn
yer ismi
R. 132b/13, 133a/15,
p.+e 133b/15
p.+lerden 132b/07
<A. rahmet,
ramet
rec
<A. mit, umma

r. 115b/12
r.+dan 201a/04
53
ref
r.+dur 115b/09
r.+n 108a/12, 109a/08,
<A. yksek, yce
109a/10
r. 202a/07
r.+lar 111a/03
r.+dr 201a/13
r.+uuz 111a/03
r.+um 201b/11
ref'l-adr <A. an, deeri yce olan

r. 199b/02
rekat
renc
<A. cennetin kapcs olan
<A. rekat
byk melek
r. 203b/10
r. 125a/15
<A. ar, sz, zahmet, eziyet
ricl
<A. belli mevki sahibi olan
r. 109b/14, 118a/12,
kimseler
203b/10, 206b/13
r. 121b/15
r.+l 107a/01
resl
rvn
rid
<A. hrka
<A. resul
r.+sn 186a/14
r.+dr 115a/14
r.+y 186a/14
r.+in 106a/15
rev
Revm
<F. uygun, layk
riat
r. 202b/01, 202b/03
yufkalk, incelik
r.+dur 106a/02
r. eyle-116b/01
zel isim
R. 148b/14
rid (red)<A. manev doru yolu

bulup o yola girme, hak
<A. reyhan, fesleen
reyn
r. 109a/05
yolunda yrme
r.+dur 123a/03
r. 117a/04
reyn'l-ulb <A. kalplerin reyhan
riy
r. 204a/17
rezzl(/) <A.+T. rzk vericilik
r.+yla 112b/09
r.+ n 109a/10
rz
<A. raz olma, kabul, onay
<A. z, sz bir olmama,

ikiyzllk
r. 104a/03
<A. merhamet, acma;
riyet
<A. nefsi krma, dnya
r. 103b/11, 104b/16
lezzetlerinden ve rahatndan
<A. azk, yiyecek, iecek
saknma
ey
r. 109b/07
r. 111a/12
r. 104a/04, 113a/11,
r.+ 111a/16
116b/14, 117a/03, 168a/07,

169a/12, 202a/06
54
ruhbn
r.+e 201b/07
.+it 104b/15
r.+i 119b/10
. (s. it-) 106b/14
<A.. rahipler, evlenmeyen
.+itmek 103b/11
papazlar
adat
r.+lar 124b/09
<F. parlak, aydnlk; ak
ren
. 150a/06
sdt
r. 127b/01, 127b/02
Ruveym
def
. 103b/14, 104b/16,
r. 204a/01, 204a/02
202a/06
zel isim
dr
<F. vakit, dnem
<A. drtte bir, eyrek
<A. tanrlk, ilahlk
afiyy'llh <A. ilah gzel

. 113b/03
abe
rc
<F. kaplm, kaplan
Sad
zel isim
r.-i zl-cell 121b/15
S. bin Muammedi'r rz
<A. geri dnme, dn
110a/11
r. 113a/11
S. arrz 132a/10
<A. bir eyin en salam
rkn
<A. sahabe
.+ler 142b/01
r.+e 157a/03
rbe
<A. duru, temiz, katksz

. 115b/04
r.+dur 194a/16
rbbiyyet
<A. kma, ortaya kma

.ol- 141b/02, 145b/01
r.+u 106a/15
rb
<A. doru, gerek
<A. hurma, olgun hurma
R. 171b/13
rzigr
<A. sedef, inci kabuu

.-i drr-i kermet196b/16
<F.+T. parlaklk
r.+ 139a/02, 139a/02
ruab
<A.. efendi, bey; seyyitler

s.+lar 139a/05
seik
renl(/)
<A. doruluk
san-
saknmak
taraf, temel direi
s.-a 131b/12, 131b/12,
r.-i cihn 122b/16
143a/02
s.-am 139b/07
s.-u 126a/08
-S-
sala-
saklamak
s.-d 146b/09
abr
<A. sabr, tahamml
s.-dum 146b/09
. 103b/11
s.-sun 143a/03
.+n 104a/04
55
al
s.-ya 138b/16, 143b/11,
s.+i 124a/11, 132a/12,
143b/11, 143b/11
140b/11
<A. iyilik, doruluk
s.+inden 130a/01, 143a/13
. 134a/16
aliyyet
kk hal
<A.yetki, bir ie karmaya
s.+lerin 123b/12
veya vazife icab bir ii
s.+sin 145a/13
secde-i sehv <A. namazda yaplan bir
bulunmaya hakl olm
yanl iin secde etme
. 125b/04
s.+in 146b/15
<A. doru, iyi
sefne
<A.bir yola giren, bir yolda
segirt-
koturmak
bulunan
s.-di 155b/12
sevet
<A. nc
seer
arar-
avmaa
ayru
ayrul
seba
sebeb
<A.seher vakti
s.+e 203a/16
. 116b/16
<A. ycelik, ululuk
<A. cmertlik, el akl

s. 156b/04
118b/10
amediyyet
komak, yrmek,
giden; bir tarikata girmi
s.-i aret-i melekt
li
<A. gemi
s.-i bar- diynet 170b/04
. 103b/15
slik
<A. zerinde namaz klnan
.+a 139b/15, 143a/03
yapmaya, bir harekette
li
seccde
Sehl
zel isim
. 187b/02
S. 113a/14, 113a/16,
sararmak
113b/01, 114a/08, 114a/11,
.-m 120b/07
114a/11, 114a/12, 114a/16,
<A. ibadethane, tekke,
114b/02, 114b/04, 114b/11,
zaviye
116a/12
.+s1 108a/16
S. bin.Abdu'llh 113a/15
hasta
S. bin Abdu'llh Tuster
. 105b/16, 107/03, 140b/03
113a/09
.+yd 121b/12
S.+e 114a/09, 114b/07
hastalk
S.-i Tuster 144b/06
. 107/03
S.+ 113b/13
<A. ders, talim
sekne-i ehl-i emnet<A. emanet
s. 183a/15, 183a/17
ehlinin rahatl
<A. sebep
s. 170b/04
56
sekirit-
selm
sramak, zplamak, atlamak
S.+u 178a/11, 178a/14,
s.-di 116b/01
179a/13
<A. selam, esenleme; bar,
seru
s. 116a/14
rahatlk
s.+a 106b/06, 106b/07,
selmetl
semiril-
Serr
zel isim
106b/07
S. 117b/07, 118b/17,
s.+na 106b/08, 106b/10
119a/02, 119a/05, 119b/07,
s.+umuza 106b/09
119b/09, 119b/10, 119b/11,
s.+vir 106b/11
119b/14, 119b/14, 119b/14,
<A.+T. esen olma durumu,
119b/14, 119b/16, 120a/03,
esenlik
120a/04, 120a/06, 120a/10,
s. 111b/15, 111b/15
120a/17, 120b/01, 120b/02,
imanlamak
120b/09, 120b/12, 120b/12,
s.- sn 137b/06
120b/13, 121a/04, 121b/10,

121b/12, 144b/12, 144b/12,
Semnu'l-mecnn zel isim
144b/13, 144b/14, 145a/03,
S.+ 178a/03
Semnu'lkeb
Semnn
<F. bir eit sark
145a/08, 145a/09, 147a/14,
zel isim
S. 178a/03
147a/14, 147a/17, 147a/17
zel isim
S.+den 119b/11
S. 178a/05, 178a/05,
S.+i 122a/05, 122a/08
178a/06, 178a/07, 178a/10,
S.-i Saa+ 117b/03,
178a/11, 178a/12, 178a/16,
118a/12, 118b/07, 118b/11,
178b/01, 178b/02, 178b/03,
121a/03,
178b/05, 178b/05, 178b/06,
142b/02,144b/03,147a/09,
178b/10, 178b/16, 179a/01,
161a/02, 163b/09, 200b/08,
179a/05, 179a/09, 179a/11,
S.+ 120a/12, 120b/16
179a/12, 179a/15, 179a/16,
sermestlik/g <F.+T. sarholuk

s.+ i (sermestligi) 202b/13
179b/02
S.+a 179b/07
sev-
sevmek
S. El-Muibb 178b/01
s.-dgi 143a/09
S.+ 179a/08, 179a/10,
s.-dgmzden 146a/13
179a/13, 179a/17
s.-e 121b/03, 122b/12,
S.- Mecnn 177b/17
127b/01, 127b/01, 138b/14,

142b/08
57
s.-en 127b/09
gerek dost
s.-erleridi 134a/02, 144a/10
. 109b/08
s.-ersin 127b/03
.-i tim 109b/09
s.-ersiz 126a/02, 126a/03,
.+lar 124b/16
fat
ekil, varlk
s.-esin 125a/01
. 142a/03
s.-ine 131b/06
.+dur 126b/17, 127a/01,
s.-mek 123b/05
127b/07
s.-mekdr 123b/06
.+n 127a/01
srr
s.+muz 207a/04
zel isim
s.+ndan 203a/14
<A. yolcu, gezici
seyyh
<A. efendi, bey; Hz.
korunma
. 127b/13
sin
siphi
s. 154a/02, 154a/04
si-pre
s.+i 116b/14
cz
siprnd
s.-d 131a/04
sprlm olan ey, toz

s. 168b/15, 168b/15
ofra
<A. yrek temizlii,

doruluk
<F. otuz para, otuz
s. 195a/14
krmak, paralamak,
s.-madum 168a/17
<A. svari asker

s. +ler 123b/15
kimse
mahvetmek
mezar
s.+m 140b/05
Muhammedin torunu Hz.

Hasann soyundan olan
<A. koruma,
ynet
s.+ 125a/10
<A. sr, esrar, giz
s.-sn 123b/07, 123b/07
. 143b/08
s-
<A. sfat, nitelik, suret,
s.-erven 127b/15
s.-meye 129a/02, 140a/15
seyyid
<A. sznn eri (kii),
s.-er 127b/03
126a/03, 126a/04
evr
dd
<A. sofra
.+da 143b/03
obet
<A. sohbet
. 154a/13
. 108b/02, 168a/12,
.+ 104b/16
199b/04, 202b/15
.+n 168b/11
.+in 168a/08
.+ile 105a/11
.+inde 168a/07, 168a/10

.+ine 203a/11
58
so-
or-
ov-
ovu
syle-
syn-
sokmak, tkamak, takmak
sz
sz
s.-alum 109a/04
s. 120a/15, 121b/06,
s.-d 109a/05, 109a/06,
122b/10, 124a/01, 129a/10,
203b/17
131a/04, 133b/04, 133b/07,
s.-l 109a/05
134a/11, 134a/12, 136b/05,
s.-mad 109a/06
137a/15, 137b/11, 137b/15,
s.-masun 109b/04
139b/11, 139b/12, 139b/14,
s.-mayam 104a/08
139b/15, 144b/17, 146a/10,
sormak
146a/11
.-ayn 109a/07
s.+den 120a/01, 133b/04
.-d 105b/09, 106a/12
s.+e 136a/07
.-a 134b/03, 134b/03
s.+i 120a/13, 129a/11,
.-alar 131b/16
130a/08, 130a/11, 133b/08,
.-arsiz 139b/05
133b/14, 134a/02, 134a/04,
.-dlar 121a/01, 121a/09,
134b/01, 135b/05, 136a/05,
123b/13, 129a/14, 131b/14,
141b/05, 145a/09, 145b/03
134b/10, 134b/12, 137a/01,
s.+ine 123a/07, 136a/06,
138b/04, 143a/11, 146b/01
139b/13
.-dular 121a/02
s.+in 129b/01
soumak
s.+ler 134b/05, 136a/06
.-sun 119b/15
s.+lere 123a/07
.-tmaz 119b/17
s.+leri 122b/09, 122b/17,
souk
126b/06, 139b/09, 140b/08,
. 104a/06
140b/09, 143b/08, 144a/10
sylemek
s.+leridr 123a/14, 126a/02,
s.-ye 122b/10, 129a/10,
131a/16, 138b/01, 139b/17,
129a/11, 137b/15, 139b/16,
141b/13, 142b/05
139b/16
s.+lerin 141b/17
s.-yeleridi 137a/15
s.+ler 120a/17, 139b/10
s.-yesin 146a/11
s.+l 126b/06
s.-yicek 140b/03
s.+m 139b/12
s.-y 121b/06, 121b/08
s.+ne 123a/10
snmek, parlakl gitmek

s.-r 109a/03
su
s.+ya 184b/01
59
.+ya 184a/17
.+y 104b/04
s. 106a/02
arap, iki ime
sci
.+yla 109a/03
.+yna 104b/06
s. 108b/03
.+yndan 104b/03
ub
<A. sabah
S. 123a/03
<A. susma, sz sylememe
skt
s. 202b/16
. - d 174b/14
.- mar 201a/09
f
sufle
un-
zel isim
203b/15, 203b/16
105b/07105b/08, 123a/02,
<A. aalk; aada olan
123a/06
s. 179b/08
S. 104a/06, 104a/07,
.+lerden 179a/02
104a/09, 104a/15, 104a/17,
.+lerle 203a/01
104b/01, 104b/02, 104b/03,
sunmak
104b/06, 105b/10, 123a/07,
.-d 149a/02
123a/09
<A. te bir
.+idr 194a/16
<A. suret, ekil, grn
<A. snnet
snnet
.+ 203a/03
s. 106a/13, 202b/11
su
s.+dr 111a/17
s.+n 122b/08
s.+e 106a/16, 115a/08
.+dur 124b/17
suvar-
Sleymn
S.- Drn+
.+l 106b/12
uv
S. 139a/08
.+ler 203a/05, 203a/10,
.-mad 103b/03
ret
zel isim
Slem
<A. tasavvuf ehli, sofu

. 115b/04, 150a/14
zel isim
Sfyn
srkmi
s.+ sin 133b/06, 133b/07
sulamak, su vermek
s.-ld 108a/15
<F.+T. geveklik, tembellik
sstl
s.+ 162a/07
s. ma 201a/04, 201a/05
sz- itiy <F.+A. evk atei
<F. vlm, vlmeye
stde
deer
s. 202a/05
s.-i ricl 121b/15
sbna'llh<A. Allah her trl insan

kusur, ayp ve eksiklerden
kovulmu, srlm
--
tenzih ederim, anlamnda

aknlk bildiren iade
60
<F. ah, bakan, reis
.+ 136b/06, 146a/06,
. uc 130b/15, 132a/01,
146a/07
132a/051,68a/09
.+m 136b/15
. uc- Kirmn
hid
kird
ehvet
130b/06
. 125a/03, 127b/13,
.+ucKirmn+
128b/05, 131b/06, 143b/13,
131a/16, 131b/16, 130b/17
143b/13
<A. tank, gren
.+den 121/07, 121/08,
. 113b/03
125a/02, 129a/05, 131b/12
<F. talebe, renci, rak
.+dr 143b/10
.+ini 110a/13
.+i 121b/05
am
.+in 121b/06, 143b/12
. 107a/04, 123a/02,
ekk
174b/15, 198b/02
dil
eddd
<A. mum, era

. 106a/13
<A. dou
. -i lem 159a/06
. 107b/06
.-i lim-i tevf 185b/10
zel isim
er
<A. Allah n emri, ayet,
. 116a/07, 116a/08,
hadis ve fukaha esaslar
116a/12, 116a/13
zerine kurulmu olan din
.+i 116a/10, 116a/10
kaideleri
<A. Yemende Ad kavminin
. 202b/11
er
<A. dilim, kesilmi, dilinmi
ve bu arada Cennete
ey, para
benzetmek arzusuyla
. 203a/03, 203a/03
yaptrd rem ba ile n
erf
<A. erefli, mbarek, kutsal;
almtr
soylu, temiz
. 175a/08
.+idr 105b/14
<A. efaat, biri iin af
.+ler 105b/14
dileme
. 116a/16
efat
em
.+dadur 154a/13
hkmdar; byk binalarla
efat
<A. phe, tereddt

.+ile 112b/08
167b/10, 170b/06, 174b/14,
ar
<A. ehvet, cinsel istek
<A. efkat
. 127b/12, 136b/05
evet
<A. bedbahtlk, baht karalk

. 181a/04
e-i Bel zel isim

. 109b/06
61
e-
.-diler 114a/04
ev
ey
ibl
.+lumuz 117a/15
zmek
hesap etmek
mr
.-ildi 205a/04
. 114a/10
<A. iddetli arzu
.+dan 108a/01
. 116b/14
. id- 108a/01
<A. eyh
<F. kark, perian; ak,
rde
. 109a/05
tutkun
zel isim
. 202a/05
. 138a/06, 138a/07,
138a/09, 138a/09, 138a/11,
-T-
138a/12, 138a/13, 148a/09,

148a/13, 165a/01, 165a/05,
198a/17, 202a/11, 202b/07,
. 103b/03, 107a/17,
205b/12
112b/16
.+n 138a/10
.+ 103b/02, 107a/17,
.+ye 138a/0
if
<A. ifa
. 106a/05
ir
108a/02, 118a/09
at
105a/14, 106a/10,
irk
<A. mriklik, Allaha ortak

koma
. 204a/17
ub
zel isim
. 137a/05
uc
.+a 105a/08, 105a/10
<F. tatl, sevimli

.-i ta 202a/04
.+e 168a/07
tafzl
.+ndan 119b/09
m
<F. uursuz
.+dur 105a/13
.+lndan 119b/13
da
.+yd 118b/12
taiyyat
<A. hayr dualar; namazn

kadelerinde okunan
<A. ecaatli, cesur, yiit
<A. meguliyet, ura
<A. stnlk
t. 141b/17
ettehiyat duas
.- dr- dd 202a/04
ul
<A. taat, ibadet

. 104b/09, 105a/03,
<A. iir
.+i 205b/05
rn
<A. yemek, yiyecek
am
t. 112a/08
at
<A. takat, g, kuvvet

.+z 110b/11
ta
<A. serzeni, baa kakma,

kma
62
tav
al
t. 130a/01
T.+dan 105a/01, 105a/12,
<A. Allahtan korkma,
109b/03, 109b/03, 110a/01,
Allah korkusuyla dnin
153b/05, 204a/14
yasak ettii eylerden
T.+nu 103b/11
kanma
T.+sn 104b/17
t. 116b/14, 139a/02
T. Tal 111a/01,
t.+dur 115a/14
111a/01, 112a/09, 117a/15,
t.+nu 201a/01
154b/05, 158b/17
<A. boama, talak
T. Tal.dur 157a/16
. 105b/03
am
. 202b/10
dam, at; duvar, bina
.+lu 202b/09
ala-
arat
<A. Allaha ulamak
.+dan 104b/16, 116b/11
. 116b/12
taaddu
<A. sadaka olarak verilme

t.d 118b/11
<A. ayplama, yerme

taavvuf
<A. gnln Allah sevgisine
armak, hayret etmek
balama, sofulama
.-d 168b/11
t. 105a/03, 113a/09, 202/10,
karlkl armak, hayret
205b/13
etmek
Tar
.-armn 104b/06
arzusuyla tutulan yol
.+a. ur- 115a/09

ala-
tapmak
cehennem
.+y 109a/16
an
ap-
<A. ar istek, hrs, tama

t.+u 111a/09
amu
tank
. vir- 180a/15
.+na 107b/10
tama
anu
tanf
<A. sralamak, snf ve
.-dlar 117a/15
takmlara ayrmak
Tanr, ilah
t.+idr 184b/03
T. 103b/16, 103b/16,
t.+ler 203b/02
104b/05, 105b/03, 106a/02,
t.+leri 109b/09
106a/02, 106a/15, 107a/12,
ara
baka, dnda, dar
108a/04, 108b/12, 110b/16,
. 107a/04, 107b/01,
150b/15, 184a/17, 203a/07
168a/17
T.+n 150b/16
avf
<A. tayfalar, fkralar,

blkler
. 116b/13
63
ay
ayn-
aylasan
day
tefrd
.+s 117b/13, 117b/15,
Allah ile megul olma,
117b/17
kendini Allaha adama
.+syd 118b/13
t. 195a/07
kaymak, srmek
teb
<A. baa ve boyna sarlan
t.+ye 109a/15
byklk satma
ucu
t.+ inden (tekebbrliginden)
.+n 205b/11
112a/12
<A. yalvarma
t.+ lerin 112a/12

tekellf
grme; zenme, bir ii
renme
gsterili bir hale koymak
t.+dr 156a/01
iin urama
<A. tabi olan; birinin hkm
t.+i 174b/01
telaf
davranma
<A. uur sayma, mbarek
t. 130b/03
tennr
t. 123a/08
<A. her eyden bo olma,
t.+a 123a/09, 123a/11

terz
<A. ayrntlaryla tefti
inceye aratrma
Termid
yer ismi
T. 183a/03
ters
<F. hristiyan
t.+bee 116b/15
t. 114b/03
t.+lar 118a/17
<A. fark
t. 203a/11
<F. terazi
t.+ya 112a/12
etmek, aratrmak, inceden
teferrc
<A. frn, ocak
t. 124a/02
t. 195a/07
tefvt
<A. ltuf ve nezaketle
t.+nu 118b/12
uzak olma; soyunma
tefau
<A. klfetli, zahmetli i
<A. bir eyi aratrarak
kabul etme
tecerrd
tekebbrlik(/g)<A.+T. kibir gsterme,
omuzlar zerine salverilen
altnda bulunan
teberrk
dayanacak ya da yaslanacak
ey
t. 112a/07
tearrf
tegye
.-d 117a/08
al; baa sarlan sarn
tazarru
<A. dnyadan geip yalnz
tevau
<A. bekleme,
<A. gezinti, gezintiye kp
umma,umulma; arzu etme,
alma, ferahlama
isteme
t.+e 136a/07
t. id- 150b/06
64
tevr
olma
tevu
tevekkl
. 167b/13
<A. gizlenme, grnmez

Tr- Sn
t.-yi utb- vat
yarmadasnda Allahn
<A. tevazu, alak
tecell ve Hz. Musa ile
gnlllk
tekellm ettii da
t. 105b/14, 105b/14
T. 148a/15, 185a/07
<A. ii Allaha brakp
<F.+T. yzn ekitmek
turu
t. ey[le-] 156b/01
kadere raz olma

t. 204a/08, 204a/09
tevd
zel isim
Ts
T. 106b/17, 200b/02
<A. tevhit, Allahn

varlna ve birliine
zel isim
Ts
T. 117a/05
inanmak
t. 123b/10, 202a/16,
Tevrt
Tirmid
Sina da; Sina
zel isim
Tuster
202b/11, 204a/09, 204a/10
T. 114a/07
t.+den 150a/08
T.+de 114a/11
<A. Tevrat
T.+den 202b/14
t. 107a/13
T.+e 202b/14, 203a/08
zel isim
zel isim
Tuster
T.+ye 113b/09
T. 183b/13, 184b/04
T.+den 183b/13
T.+ler 183a/01
Trk
Trk
T. 182a/06
T.+yi 181a/03
Trk rkna ait olan, Trk,
Trk
Trke has
tiry- mcerreb<A. tecrbe olunmu
T. 167b/15
eylerin ilac, panzehri

t. 118a/15
tz
<F. tez, abuk, keskin, sk
-U-
t. 203a/02
oru
doru
. 106b/01
thmet
<A. su, kabahat;
phe
t. 202b/06
ufliyyet
ubdiyyet
<A. kulluk, klelik; ar

ballk
. 197a/13
.+den 157a/03
<A. ocukluk, kklk
65
uundur-
uma
esirgemek, vermemek iin

geri ekmek, karmak
etmek, yapmak;takmak;
u.- d 110a/02
yakmak
cennet
u.-d 115a/09
u. 103b/15, 104a/10,
u.-mayam 105b/06
104b/16, 105a/07, 150b/01
uhde
vurmak; saldrmak; ina
ur-
akl, fikir
u.+u 105b/02
u.+ 109a/12
<A. sz verme, bir ii
u.+u 109a/12
zerine alma; birinin
ite
zerinde bulunan i
u.-i afiy 185a/08
ur
ub
ubet
ulem
u. 116a/14
uva(/)
<A. baka, dier
u. 107/14
u.109b/05
u.+n (uvan) 150b/10
<A. ahiret, br dnya; ceza
<A. bir yana ekilip kendi
uzlet
u.+da 115a/07
kendine tenhada yaama,
<A. ceza, eziyet, azap
inziva
u.+e 142b/14
u. 120b/01
<A.. ulema, alimler

u. 203a/06
u.+lar 203a/04
u.-y rabbn.dr
106b/09
ulu
byk, ulu; ulu kii, nder

u. 104a/05, 105b/08,
107a/04
-le-
u.+s 109a/07
mmet
<A. mmet, bir peygambere

inanp balanan cemaat,
taife
.+den 104a/04
ns
<A. tasavvufta Allahn

insann gnlnde grnmesi
byklk, ululuk
. 103b/12, 105a/17,
u. 168a/12
u.+ (ululu) 107a/07
<F. mit
.+in 109b/13
u.+lardan 107a/04
u.+lar 108b/02
lemek, paylamak
.-drdi 109b/15, 113b/14
u.+lar 108b/04
ululu (/)
ufak, kk, krnt
116b/14
nvn
<A.ad, isim, lakap,san;

hret
66
std
.+n 137b/01
v.+ 136b/12
.+ndan 137b/01
v.+n 126b/04
<F. stad, pir, usta
v.+ua 136b/09
. 150a/02
vel
.+ 116b/15, 116b/16
sahip
.+larndan 201a/10
v.+ler 126b/08
topluca gelmek, mek
v.+yi 121b/16
.-diler 205a/15
velkin
ayrmak
<A. lakin, fakat

v. 105b/09
koparmak, kesmek, bozmak,
z-
<A. veli, aziz, ermi, eren;
vezr
<A. vezir
z. 174b/04, 204b/07
.-dm 116b/14
z.+i 204b/06
vilyet
-V-
<A. vilayet, il, lke

v. 131b/01
vay
peygamberlere gnderilen
emir
v. 204a/15
vlih
<A. aakalm, arm

v. 118b/08
var-
varmak, ulamak
v.-alum 106b/10
v.-d 203b/01
v.-du 110a/13
v.-u 106a/03
v.-urd 167b/14
va
v.+i 131b/01, 131b/02
<A. vahiy, Allah tarafndan
<A. vaaz, dini t

v. 120a/10, 126b/10,
130a/06, 130a/09, 130a/09,
130a/10, 130a/16, 130a/16,
136b/05, 136b/10, 139b/10,
140b/08, 140b/15, 140b/17
v.+dan 130a/06
v.+e 133a/09
vir-
vermek
v.-ibidi 120b/09, 123b/17,
123b/17, 124a/02, 124a/02,
134a/12, 136a/11, 140b/16,
145b/13
v.-ibidm 144b/10
v.-ip 131b/17
v.-medi 123a/08, 132b/16
v.-medm 142a/12
v.-megi 138b/14
v.-mek 136b/08, 146a/07
v.-meye 131a/15
v.-meyeydi 136a/13
v.-mez 140a/01
v.-mezleridi 140a/12
v.-mezse 126a/06
v.-mezse 138a/04
v.-mi 126a/16
67
v.-r 128b/07, 130b/02,
Y. bin Mu.ile 183a/02
143a/10
Y. bin Mudur 126b/07
v.-rdi 133a/16, 133b/02
Y. bin Ma 168a/06
v.-rse 126a/06, 141a/01
Y. ibn-i Mu 124a/12
v.-rse 127a/07, 129b/11,
Y. +nu 108a/14, 126b/11,
129b/12
127a/06, 127a/12, 129b/17
v.-rven 133a/10, 140a/04
Y. Vi 126b/04
Y.+ya 130a/14
Y.+y 127a/10
<A. ulama, sevgiliye
vil
kavuma
yan
<A. kesin, phesiz

y. 106a/10
v. 116b/12, 154b/10
Yab
zel isim
Y.- ta 202b/15
Y.- Nehrcr
-Y-
203a/16
yar
hayvanlarn srtnda kan
yalanc
y. 136b/14
yara, srt yaral
y.+dur 142b/11, 154b/09
y. 167b/16
Yay
y.+lar 136b/16
zel isim
Y. 108a/14, 108a/15,
108a/16, 126b/07, 126b/08,
126b/09, 126b/12, 126b/15,
127a/03, 127a/08, 127a/09,
y.+csn 136b/16
yalava
yalvar-
168a/09, 193b/01,193b/09,
193b/10
130a/08, 130a/11, 130a/15,
y.duum 194a/04
130a/16, 130a/17, 130b/02,
y.mazven 204b/11
yap-
126b/02, 126b/08
Y. bin Mu 130b/09
yapmak
y.-a 118a/08
Y. bin Ma 168a/15
Y. bin Mu 107a/07,
yalvarmak
y.-d 134a/12, 166a/06,
127a/17, 130a/02, 130a/05,
168b/02
peygamber
y. 116a/13
127a/10, 127a/13, 127a/16,
168a/06, 168a/08, 168a/09,
yalanc
y.-dum 187a/16
yap-
yapmak
y. 199b/17
y.-d 181b/16, 200a/01
68
y.-maya 194b/06
yapra(/)
yara-
buyurmak, emretmek
yaprak
y.-d 118b/07
y.+n (yapran) 175b/03
y.-l 110a/07
y.+na (yaprana)121a/11
y.-sun 104b/05
yaramak
yren
144b/11, 145b/06
y.+ sn 171a/11, 193b/06
y.-r 135b/01, 137b/01,
y.+sdur 194a/16
yaa-
yaamak
y.-rd 146a/12
y.-d 199a/11
yaratmak
y.-m 142b/01, 174b/16

yal
yeil
y.-dundan 128a/05
y. 130b/17, 132a/17
y.-mada 128a/05
y.-md 132a/11
yardm eden, yardm olan
yat-
yatmak
y.+laru115a/13
y.-aca 121b/02
y. ol- 124a/03
y.-d 130b/03
<F. dostlar
y.-dum 162a/10
y.+ler 122b/08, 126a/01,
y.-ur 151b/04
136a/07
y.urd 160b/03
yatsu
yats
y.+leri 125b/17
y. 134b/11,145a/14
y.+lerile 121a/12, 125b/16
y.+dan 135b/09
y.+lerinden 132a/10
yavla
ok; iyi, gzel
y.+lerine 131b/13
y. 105b/13, 106a/17,
yarn
106a/17, 106b/17, 107a/02,
y. 121a/13, 125a/16,
108b/15, 111b/05, 111b/09,
146a/07
113b/03, 168b/04
y.+a 131a/15
yarndas
yar
y.+s 121a/03
y.+lere 136a/08, 136a/10
yarn
yaru
y.-maz 121/08, 126b/16,
y.-d 143b/13
yardmc
affetmek, balamak;
y.-mayasn 194b/07
138b/13
yarat-
yarla-
yavuz
kt, fena; keskin, gl,
y.+ 129b/16
iddetli
yarn, yarnki gn
y. 103b/09, 106b/15,
y. 120a/15, 120a/16,
114b/16, 169b/01
121a/14, 141b/06
yaz-
yazmak
69
yazu(/)
y.-alum 136b/04
y.-diler 143b/04
y.-ardu 136b/02
y.-d 125b/01
y.-ayd 122b/15
y.-dgi 121a/15, 121a/15,
y.-d 126b/12, 127a/03
132a/03
y.-du 133a/11
y.-dgden 125b/12
gnah, su
y.-dmidi 125b/02
y.+a (yazua) 143a/07
y.-drdi 137b/14
y.+ (yazu)143a/06
y.-drmi 125a/05
y.+n (yazun)129a/07
y.-drsem 136a/08, 136a/10
y.+lar 105a/02
y.-drp 130a/01
y.+lardan 103b/09
yig
y.+dr 116b/11
y.+larn 105a/07
yek-enbe
yetm
y-
yl
<F. pazar
<F. biricik, tek
yigne
y. 183b/02
y. 104a/03, 106a/15
<A. yetim
y.-i ymet 139a/09
y. 135b/08
y.+de 168a/12
engel olmak, men etmek
yigirmi
yirmi
y.-a 143b/16
y. 124a/14, 130a/17,
y.-asn 129a/05
139a/05, 146b/09
yl
yigit(/d)
gen, yiit, delikanl
y. 120b/08, 130b/12,
y.+ (yigid) 169a/10,
131a/05, 132b/12, 132b/13,
169a/11
132b/15, 132b/16, 133b/02,
yigrek(/g)
daha iyi, stn, baskn,
137a/03, 139a/05, 145a/14,
tercih edilir
145a/14, 145a/16, 146b/08,
y. 105b/15
146b/08, 146b/09, 146b/09,
y.+dr 104a/07, 105a/14
146b/10
y.+i (yigregi) 105a/14,
y.+dan 121a/01, 130b/13,
115a/13, 115a/14, 150a/12
132b/13, 132b/14, 132b/16
yi-
ye, iyi, daha iyi
yil
yel
y.+dur 120a/05, 120b/17,
y. 121a/11, 121a/11,
125b/09, 136a/03, 137b/13
127a/13
y.+lar 125a/12
y.+den 121b/13
y.+lardan 126a/15
y.+e 146a/07
yemek
yine
yine, tekrar
70
y. 120a/15, 120a/16,
yren-
120a/16, 120a/17, 123b/06,
eyin evresinde dolamak;
123b/17, 124a/12, 127a/07,
hatra gelmek
127a/13, 130b/16, 132b/14,
y.-medk 126a/16
132b/15, 132b/16, 133a/03,
y.-meye 204a/16
133a/15, 133b/04, 134b/01,
yu-
135a/17, 135b/14, 136a/06,
yufa
yum-
y.-d 116a/08, 158a/15,
yer
158a/16, 205a/15
yuma
y.+ine 103b/11, 205a/09
yumurta
y. 125b/05, 125b/11
Ynus
Yunus peygamber
Y. 142b/13
yol
y. 124a/01, 125b/05,
yon-
yumurda
yoksul
y.+lara 135b/07
yumuak
y. 129b/05, 175b/16
y.+e 103b/07, 103b/07
yol
yummak, kapamak; rtmek
145b/02
y. 104a/15, 106a/03
yosul
yufka, ince, nazik

y. 104b/13
136a/11, 136a/17, 137b/06,

137b/14, 143b/04, 145a/10,
ykamak
y.-d 108a/03
134b/02, 134b/02, 135a/01,
yir
dolamak, yaklamak, bir
Ysuf
Yusuf peygamber
135b/03, 140a/12, 142a/03,
Y. 132a/14, 132a/14,
146a/15
132b/01, 132b/03, 132b/06,
y.+a 124a/01
132b/10, 132b/15, 132b/17,
y.+da 133b/17, 140b/11
133a/01, 133a/03, 133a/07,
y.+da10 140a/12
133a/09, 133b/01, 133b/15,
y.+dan 130b/01
134a/02, 134a/02, 134a/06,
y.+dur 143b/02, 143b/02
134b/03, 134b/15
y.+n 139b/06
Y.+a 133b/04, 133b/04,
y.+nda 133b/16
133b/07, 134a/05, 175b/02
y.+um 141b/03
Y.+dan 134b/11
y.+umuza 137b/14
Y. Hseyn 132b/07
y.+umuz 146a/14
Y.+ 134a/15, 134b/02
yonmak, yontmak
Y.- Esb+
y.- alar 107a/14
175b/13,175a/16, 175b/06
71
Y.- Hseyin+
.+ine 203a/06
132b/01,132a/17,
.+i 111a/10
134b/04,134b/09
zam
Y.+sn 132b/06
tra etmek, sa ve sakal
yli
yz
z. 107a/14, 133b/15
zamet
<A. zahmet, rahatszlk,
kazmak
yorgunluk
y.-ridi 150b/15
z. 120a/a8
y.-rleridi 150b/14
z.+i 131b/11
y.-yivir 150b/15
z.+in 128a/10, 131b/11
tra eden
ylici
<A. yara
zaf
<A. zayf, gsz
y.- den 150b/13
z. 109a/02, 109a/03,
yz (organ)
167b/16
y. 105a/01
<A. zat, kendi, asl
y.+i 107a/08
.- uds 106a/14
y.+in 106b/04
.+nda 104b/17
y.+l 105b/17
zehre
<F. cesaret, cret, yiitlik
y.+ze 105b/06
z.+si 132b/12, 137a/15,
y.+me 104a/14, 106a/13
137b/15
zekt
<A. zekat
z.+ 144b/15
-Z-
z.+n 144b/10, 144b/16,

zhid
<A. zahid, sofu, zhd sahibi

z. 113a/05, 113a/06
145a/01
Zel
Z. 132b/06
z.+i 113a/04
z.-i zamne 109b/05
z.+lerin 112a/11
zhidl
hir
Z.+y 132b/06
zemzem
<A. zahir, belli olan, ak,

ortaya kan
. 204b/03
.+den 116a/16
.+dr 201a/14
<A. zemzem
z. 104b/03, 104b/04,
<A.+T. zahidlik, sofuluk

z. 143b/06
Zeliha
104b/06, 117a/08
e'nnn
zel isim
. 114a/08, 114a/10,
114a/15, 132b/11, 132b/12,
132b/13, 132b/14, 132b/15,
133a/03, 133a/04, 133a/07,
133a/10,
72
z. 106b/12
.+a 132b/13, 133a/07

.+dan 133a/05
zencr
erre
ikr
ki
.-.Mr 113a/14 132a/11
z. 129b/15, 129b/15,
.- Mr.dr 132b/09
133a/13, 135a/01, 139b/08,
.- Mr.yi 161a/01
139b/15
<F. zincir
zreklik(/g)
uyanklk, kurnazlk
<A. zerre
z.+ ine (zrekligine) 153b/07

ziyn
z. 127b/17, 141b/01
z.+a 174b/03
z.+ 129b/01
<A. zikr, anma, yad etme;
z.+larna 121a/03
. 105a/16, 107a/15
.+iyile 103b/13
z. 168a/11
ulmet
<A. karanlk
. 103b/09
zbn (zebn) <F. dil, lisan
<F. eyer
z.+ 173a/10
z.-i ab 201a/09
z.+u 173a/10
<F. karanlk, yer alt
zbde
<A. bir eyin en sekin
hapishanesi; karanlk
paras
skntl yer
z.-i evliy 185a/08
z. 106b/02, 106b/03,
zhd
<A. her trl zevke kar
204b/15, 205a/05, 205a/08
koyarak kendini ibadete
z.+a 106b/01
verme
z.+c 106b/04
z. 105a/01, 105a/02,
z.+da 204b/07, 204b/16
107a/08, 109b/07
z.+dan 106b/05, 204b/10
z.+idr 204b/02, 204b/02
<F. dirilik, hayat; zinde
zhhd
olan, diri olan
sofular
<F. sakn, asla, olmaya,

aman
<A.. zahitler,
z. 195a/06
z. 132a/08
zinhr
<A. ziyaret
ziyret
.+ine 107a/12
zindegn
<A. zarar, ziyan, hasar
<A. zndk, mnkir
syleme
zindn
<F.+T. anlayllk,
z.+lerile 124b/01
bildirme; Allah adn
zn
<F.e. nk, undan dolay
.- 114a/07, 132b/11
. 135a/03, 146b/08
znd
zr
z'lcell
<A. celal, ululuk sahibi olan

Allah
73
z. 121b/15
znnr
<A. papazlarn belerline

baladklar ular sarkk
ipten rme kuak
z.+ 116a/13, 116a/16,
116b/14
z.+n 116a/16
z.+u 145a/17
74
TEZ ZET
Bu alma Feridddin-i Attarn Tezkiretl-Evliya adl Farsa eserinin Mill
Ktphane A-4983e kaytl nshasnn bir blmne ait transkripsiyonlu metin, giri ve
dizin-szlk blmlerinden olumaktadr. Attarn tek mensur eseri olan kitap evliya tercmei hallerinden bahseder.
Tezkiretl-Evliya, yaz dilimizde grlen deimeleri iermesi ve dilimizin gelimi
eklini almaya balad dnemi gstermesi bakmndan dikkat ekici bir dile sahiptir.
Eser zerinde yaplan dier almalar, eserin baz dil zellikleri ile birlikte giri
blmnde anlatlmaktadr.
Tezimiz Ouz yaz dilinin XIII.-XIV. yzyllar arasndaki dnemi ile Bat Trk yaz
dili almalarna katkda bulunmay amalar.

Tezkiretul Evliya

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Tezkiretul Evliya

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

NDEKLER

Girite Tezkiretl-Evliya ve nshalar, eser zerinde yaplm almalar ve eserin

Metin blmnde, almamzda tpkbasm verilen Milli Ktphaneye kaytl

Son olarak, bu eser zerinde alrken bilgi ve tecrbelerinden yararlandm Hocam

Ferdddin-Attrn eserlerinin says otuzdan fazladr. Bu eserlerinden

Peygamberlerle veller hakknda 1000 kitap okuduunu, 39 yl sufi iir ve

(Persian Historical Texts, 3-5) London-

Leydende baslmtr. 72 blm olan asl metne, Zikr-i Mtaahirn ez-Meyih-i

A. Glpnarl, Mantkut-Tayr Tercmesi-nsz, stanbul 1962.

hatalardan bahsetmitir. (S. Uluda, Tezkiretl-Evliya Tercmesi, Mavi Yaynclk,

lkemizde menkbnmelerle ilgili alma yapm olan Ahmet Ocakn

mutasavvflarndan Feridddin-i Attarn Tezkiretl-Evliya adyla tannm eseri,

Tezkirede belli temalar srarla ilenmi ve tekrarlanmtr. Aslnda ok gibi

Tezkire, Trkeye, Arapaya ve Franszcaya tercme edilmitir. Bu

Trkeye yaplan tercmelerden Anadolu Trkesine yaplan birka

Tez almamza konu olan tercme Ankara-Milli Ktphane A-4983

A.Yaar Ocak, Kltr Tarihi Kayna Olarak Menkbnmeler, TTK Yaynlar,

Tezimizi oluturan blm ierisinde (103b/01-207a/13)

Elimizdeki tercmedeki baz dil zelliklerini belirtecek olursak unlar

ile gsteren Arap yazs ile yazlmtr.

2. Arapa ve Farsa kelimelerde olduu gibi Trke kelimelerde de okumay

3. /s-/ ve /t-/ nsz iaretleri iin kaln nl bulunduran kelimelerde Eski

Ayrca sor- ve su kelimelerindeki yazm dikkati ekmektedir. sor- (155b/04)

ummayasn (143a/13), d**u gller (174a/07)

5. Trkenin imla geleneinde hala zlmemi bir mesele olarak karmza

6. Metnimizde Trk dilinin ses tarihinde birden fazla heceli kelimelerde lt

Kelime sonu // sesinin // olduu rnekler iki nl arasnda kalan tmsz

7. Metnimizde kelime ba /t-/ sesi genelde korunmu olmakla birlikte Ouz

szckler vardr. a (119b/16), amar (159b/08), al- (134b/04), ayan- (114b/05),

8. Ynelme durumu eki de ek ba /g/ sesinin dmesinden dolay /-a/ ve /-e/

9. Ayrlma durumu iinse ekin esre ve kesreyle birlikte -dn ya da dAn

10. Belirtme durumunda ek dz nlldr ve 3. ahs iyelik ekinden sonra n

11. Bu tercmede ilgi hali eki +Um, +U ve nU dur. benm yregm

13. Bzmeye uram olan ekiller unlardr: nitd ne itd (193a/14),

SNAN PAANIN TEZKRETL-EVLYASI

Sinan Paann Tezkiretl-Evliyas 28 evliya menkbesinden oluan Trke

Sinan Paa, TEsine Maarif-nameyi yazmakta olduu bir srada balam

Yine Maarif-namede TEnin mahiyeti ve dzeni ile ilgili dncelerini

Sinan Paa bata da belirttiimiz gibi Maarif-namenin son blmnde dile

Attarn eserindeki 72 evliyadan sadece ilk 28inden

bahsetmitir. Bu veller unlardr: C.Sadk, V. Karn, H. Basr, Mlik-i Dinar,

E. Grsoy-Naskali, Sinan Paa-Tezkiretl-Evliya, Kltr ve Turizm Bakanl Yaynlar,

Sinan Paann tezkiresinde, gerek Attardan alnan baz rivayetlerin

Sinan Paann Tezkiretl-Evliyasnn Yazmalar:

1. Millet Ktphanesi, stanbul. Ali Emiri eriye: no. 1231

2. Millet Ktphanesi, stanbul.Ali Emiri eriye : no. 1066

3. Millet Ktphanesi, stanbul.Ali Emiri eriye : no. 1113

4. Sleymaniye Ktphanesi, stanbul. Hac Mahmud Efendi: no. 4549/2

5. Sleymaniye Ktphanesi, stanbul. Hac Mahmud Efendi: no. 4577

E. Grsoy-Naskali, Sinan Paa-Tezkiretl-Evliya, Kltr ve Turizm Bakanl Yaynlar, Ankara

6. Sleymaniye Ktphanesi, stanbul. Laleli: no. 1789

7. Sleymaniye Ktphanesi, stanbul. Fatih: no. 2784

8. niversite Ktphanesi, stanbul. TY 854

9. niversite Ktphanesi, stanbul. TY 2654

10. niversite Ktphanesi, stanbul. TY 2607

11. niversite Ktphanesi, stanbul. TY 6382

12. Nuruosmaniye Ktphanesi, stanbul. No. 2192/2616

AL RIZA KARAHSAR TERCMES

Bu tercmedeki 21 vel de ncekinde olduu gibi eserin ba tarafnda yer alan

Karahisarye ait olduunu tahmin edilen tercme Yavuz Orhan tarafndan

Eserin Dou Trkesine tercmesi, Uygur yazsyla, Pariste Bibl. Nat., n.

S. Uluda, Tezkiretl-Evliya Tercmesi, Mavi Yaynclk, stanbul 2002, s. 29

Helmut Ritter, Attar, slam Ansiklopedisi, C.2, s. 10