You are on page 1of 120

indekiler

VER LETM ................................................................................................................................. 2


OSI REFERANS MODEL ............................................................................................................... 2
ENDSTRYEL LETM PROTOKOLLERNE GR .............................................................. 8

co
m

ENDSTRYEL ALAR................................................................................................................. 12
RS-232 .............................................................................................................................................. 12
RS-485 .............................................................................................................................................. 14
MODBUS .......................................................................................................................................... 15

ri.

DEVICENET .................................................................................................................................... 46
PROFIBUS ....................................................................................................................................... 76

CAN-BUS ......................................................................................................................................... 91

tla

MPI HABERLEME SSTEM.....................................................................................................111

.e
em
de

rs

no

USB .................................................................................................................................................118

VER LETM
Veri iletiimi (data communications) bilginin herhangi bir ortam (hava, kablo vb.) kullanlarak iki
cihaz arasnda transfer edilmesidir.
Veri iletiiminin etkinlii aadaki 4 temel parametreye dayanr.

Doru hedef (Delivery): Verinin sadece doru hedefe ulamasdr.


Doruluk (Accuracy): Verinin kaynandan kt ekliyle iletilmesidir.
Zaman (Timeliness): Verinin zamannda hedefe ulamasdr. Gerek zamanl iletiimde
(audio, video) ok nemlidir.
Gecikme deiimi (Jitter): Paketlerin hedefe ulama sresindeki deiimdir.

co
m

no

tla

ri.

Veri iletiim sistemi 5 elemandan oluur:


Message (mesaj): iletilen bilgidir (ses, grnt, metin, say, resim)
Sender (gnderici): veriyi ileten cihazdr (pc, g ), workstation, video camera)
Receiver (alc): veriyi alan cihazdr (pc, workstation, televizyon)
Transmission medium (iletim ortam): verinin gnderen ve alan cihaz arasnda iletilmesini
salayan fiziksel yoldur (twisted pair wire, coaxiel cable, fiber optic cable, radio waves)
Protocol (protokol): veri iletiimini balatr, ynetir, sonlandrr.

.e
em
de

rs

Protokol, lisanlar ayr olan iki olgu arasnda, belirli bir dzeyde, iletiimi salamak amacyla gerekli
kurallar ortaya koyan bir evirmendir. Protokol, iletiimi salamak amacyla ortaya konan kurallara
uyan iki veya daha fazla orandaki evirmeni kullanan taraflar kapsar. Bu Protokol genellikle farkl
dil kullanan iki veya daha fazla sistemin ortak bir i yapmalarn gerektiren dzenler arasnda
yaplr. Ksaca bu tarifleri yaptktan sonra Ak Protokoln ne olduunun tanmna geebiliriz.
Elektronik haberlemede kullanlan protokoller o kadar oktur ki, ayr dili tayan iki sistem
arasnda iletiim kurmak zorunluluu olduunda var olan glkler kendini bariz bir ekilde hemen
ortaya koyar. Hele teknik bilgilerin al-veriinde bu daha da vehim bir duruma girer.

Bilginin iki nokta arasnda iletilmesi iin analog veya saysal sinyale evrilmesi gerekir.
Saysal-saysal evirmede saysal veri saysal sinyale dntrlr.
Analog-saysal evirmede analog veri saysal sinyale dntrlr.
evirme ileminden elde edilen sinyal paralel veya seri olarak iki nokta arasnda iletilir.

OSI REFERANS MODEL

Bilgisayarlar aras iletiimin balad gnden itibaren farkl bilgisayar sistemlerinin birbirleri
arasndaki iletiim daima en byk problemlerden birisi olmu ve bu sorunun stesinden
gelebilmek iin uzun yllar boyunca eitli almalar yaplmtr. 1980'li yllarn banda
Uluslararas Standartlar Organizasyonu (International Standarts Organization-ISO) bilgisayar
sistemlerinin birbirleri ile olan iletiiminde ortak bir yapya ulamak ynnde abalar sonuca
balamak icin bir alma balatmtr. Bu almalar sonucunda 1984 ylnda Ak Sistem
Balantlar (Open Systems Interconnection-OSI) referans modeli ortaya karlmtr. Bu model
sayesinde deiik bilgisayar firmalarnn rettikleri bilgisayarlar arasndaki iletiimi bir standarda
oturtmak ve farkl standartlar aras uyumsuzluk sebebi ile ortaya kan iletiim sorununu ortadan
kaldrmak hedeflenmitir. OSI referans modelinde, iki bilgisayar sistemi arasnda yaplacak olan
iletiim problemini zmek iin 7 katmanl bir a sistemi nerilmitir. Bir baksa deyile bu temel
problem 7 adet kk probleme paralanm ve her bir problem iin ayr ayr bir zm yaratlmaya
allmtr. Bu 7 katmann en altnda yer alan iki katman yazlm ve donanm, stteki be katman
ise genelde yazlm yolu ile zlmtr. OSI modeli, bir bilgisayarda alan uygulama
2

co
m

programnn, iletiim ortam zerinden baka bir bilgisayarda alan dier bir uygulama program
ile olan iletiiminin tm admlarn tanmlar. En st katmanda grnt ya da yaz seklinde yola
kan bilgi, alt katmanlara indikce makine diline dnr ve sonu olarak 1 ve 0 lardan ibaret
elektrik sinyalleri halini alr. Aadaki ekilde OSI referans modeli katmanlar ve bir yerel a
zerindeki durumu gsterilmektedir:

ri.

OSI Referans modeli


OSI katmanlarnn tanmlanan temel grevleri:

tla

7-Uygulama

6-Sunum

no

Kullancya en yakin olan katmandr. Spreadsheet, kelime ilemci, banka terminali programlar vs.
bu katmann paralardr.

.e
em
de

5-Oturum

rs

Bu katmanda gelen paketler bilgi haline dntrlr. Bilginin karakter set cevrimi veya
deitirilmesi, ifreleme vs. grevlerini bu katman stlenir.

ki bilgisayar zerindeki uygulamalarn birbirini fark ettii katmandr.


4-Tama

Bu katman gelen bilginin doruluunu kontrol eder. Bilginin tanmas esnasnda oluan hatalar
yakalar ve bunlar dzeltmek iin alr.
3-A

Balanty salayan ve ulalmak istenen bilgisayara giden yolu bulan katmandr. Ynlendirme
protokolleri bu katmanda alr.
2-Veri iletim

Bu katman fiziksel katmana ulam stratejisini belirler. Fiziksel adresleme, a topolojisi, akis
kontrol vs. bu katmann grevlerindendir. Kpr cihazlar bu katmanda alr.
1-Fiziksel
Bu katman an elektriksel ve mekanik karakteristiklerini belirler. Modlasyon teknikleri, alma
voltaj, frekans vs. bu katmann temel zelliklerindendir. OSI referans modeli bir a uygulamas
deildir. OSI sadece her katmann grevini tm detaylar ile tanmlar. Bu modeli bir gemi ya da ev
projesine benzetebiliriz. Nasl ayni gemi plann alp farkl firmalar gemi yapabilirse OSI modeli de
byledir. Nasl ayni gemi planndan iki farkl firma gemi rettiinde en azndan kullanlan iviler
farkl yerlere aklrsa, OSI modeli de gerekletiren firmadan firmaya farkllk gsterebilir.
3

Balant Aygtlar

co
m

Bilgisayar a eriiminde genel olarak drt tip balant aygt kullanlr: tekrarlayc (repeater), kpr
(bridge), ynlendirici (router) ve geityolu (gateway). Tekrarlayclar tamamen protokol bamsz
olarak fiziksel katmanda alr ve fiziksel genileme amal kullanlrlar. Geleneksel kprler ayni
protokol kullanan Yerel Alar arasnda temel veri dzeyinde balant salar. Buna karlk,
geleneksel ynlendiriciler deiik tipteki a protokollerini idare edebilecek ekilde
programlanabilirler ve bylelikle ayni geni a alan zerinde farkl tipteki Yerel Alar ve bilgisayar
sistemlerini destekleyebilirler. Geityollar daha karmak olup, ilem younluklu protokol cevrimi
yaparak uygulamalar arasnda iletilebilirlii (interoperability) salarlar.
Tekrarlayc (Repeater)

rs

no

tla

ri.

Tekrarlayclar aadaki ekilden de grlecei gibi fiziksel katmanda alan cihazlardr.

.e
em
de

Tekrarlayc ve OSI modeli

Tekrarlaycnn temel grevi bir fiziksel ortamdaki (kablo, fiber-optik, radyo dalgas vs.) sinyali alp
kuvvetlendirip bir dier fiziksel ortama vermektir. Alarn fiziksel byklk snrlarn daha da
geniletmek amac ile kullanlan bu cihazlar ile kuramsal olarak bir bilgisayar a sonsuza kadar
geniletilebilir. Ancak eitli bilgisayar alarndaki tasarm snrlamalar nedeni ile gerekte bu
genileme belli snrlar iinde kalmaktadr. Aada tekrarlayclarn bir a zerinde nasl
kullanldklarn gstermektedir.

Bir tekrarlayc uygulamas


Temelde bir an geniletilmesi amac ile kullanlan tekrarlayclar ok kolay kurulmalar, ok az
bakim gerektirmeleri ve fiyatlarnn ucuz olmas sebepleri ile ok popler cihazlardr.
4

Kpr (Bridge )

co
m

Modern, protokol-effaf kprler aadaki ekilde grld gibi OSI referans modelinin veri iletim
(data link) katmannda al rlar

ri.

Kpr ve OSI modeli

.e
em
de

rs

no

tla

Kpr cihazlar temelde bamsz iki an (farkl a teknolojilerini kullanabilirler-Ethernet ve TokenRing gibi) birbirine balants iin kullanlrlar. Aadaki ekilde iki Ethernet ve bir Token-Ring
ann birbirlerine kprler vastas ile yaplan balants gsterilmektedir. Bir kpr balad alt
alar stndeki tm trafii yrtr. Her paketi okur, paketin nereden geldiini ve nereye gittiini
grmek iin MAC (Media Access Control)-katman kaynan ve yerleim (destination) adresini
inceler. Bu szme yetenei mesajlar yaynlamak ya da yerel veri trafiinin dier a zerine
gemesini engellemek iin etkili bir yol salar. Baz kprler adres szmenin ve protokol tipine
bal szgecin de tesine gider.

Bir Kpr

uygulamas

Bir kpr, DECnet, TCP/IP, XNS gibi farkl iletiim protokollerini kullanarak, protokol uyumluluunu
gz nne almadan alar arasnda fiziksel balant salayabilse de, bu uygulamalar arasnda
iletilebilirliini garanti etmemektedir. Bu, OSI referans modelinin yksek katmanlarnda ileyen ve
farkl iletim ortamlar arasnda evrim yapabilen standalone protokol eviricilerini gerektirmektedir.
Kprl alar, protokol evrimlerinin olmad, gvenlik gereksinimlerinin en az olduu ve gereken
tek eyin basit ynlendirme olduu durumlarda baarldr.
Ynlendirici (Router)
Ynlendiriciler aadaki ekilde grld gibi OSI referans modelinin a (network) katmannda
alrlar.

co
m

Ynlendirici ve OSI modeli

ri.

Bir kpr sadece paketlerin kaynan ve gittii yerin adresini kontrol ederken bir ynlendirici ok
daha fazlasn yapar. Bir ynlendirici an tm haritasn tutar ve paketin gittii yere en iyi yolu
belirleyebilmek iin tm yollarn durumunu inceler.

tla

Ynlendirici farkl fiziksel yapda olan ve farkl protokolleri altran yerel ya da geni alan alarnn
birbirleri ile olan balantsnda basar ile kullanlabilir.

.e
em
de

rs

no

Bir ynlendirici, OSI referans modelinin a katmannda genel olarak tanmlanan protokollerle, yerel
blge alarn geni blge algarina balar. Bu zellikleri sayesinde rnein ynlendirici TCP/IP
kullanarak bir Ethernet ann X.25 paket ana balamasn salar. Eski ynlendiriciler protokol
baml olduklarndan, kurulularn a iletim ihtiyalarn karlamak iin birden fazla ynlendirici
gerekebilir. Yeni ynlendiriciler ise, birden fazla ve deiik protokol ayni anda idare
edebilmektedirler.

Bir ynlendirici uygulamas

Ynlendiriciler paketleri iki istasyon arasndaki en iyi yolu gsteren ynlendirme tablosuna gre
ilerleterek a zerindeki yollar en iyi ekilde kullanrlar. Ynlendiriciler kendi ynlendirme
tablolarn oluturduklarndan, a trafiindeki deiikliklere hemen ayak uydururlar ve bylelikle veri
ykn dengelerler. Ayni zamanda, ynlendiriciler adaki deiiklikleri tespit ederler ve ar ykl
ve islemeyen balantlar nlerler.
Geityollari (Gateway)

Geityollari kpr ve ynlendiricilerin yeteneklerinin de tesine geerler. Aadaki ekilden de


grlebilecei gibi OSI referans modelinin st katmanlarnda ilerler.

co
m

Geityolu ve OSI modeli

.e
em
de

rs

no

tla

ri.

Geityollari sadece farkl noktalardaki alar balamakla kalmaz ayn zamanda bir adan tanan
verinin dier alarla uyumlu olmasn da garanti ederler. Bu bir serverda, minibilgisayarda ya da
ana bilgisayarda bulunan protokol evirim yazlmyla yaplr. nternet protokolleri farkl alar
arasndaki veri iletimini, geityollaryla bal altalardan olumu otonom sistem (Autonomous
System, AS) gruplarn birbirine balayarak yapar. Yani Internet, her biri merkezi olarak ynetilen
a ya da altalar serisi olan AS serisinden olumaktadr. Her AS dier AS'lere balant salayan
geityolu sunar. Geityollari tm farkl alar birlikte tutan bir yaptrcdr. Internet protokolleri
altalarn nasl birbirine bal olduunu ve balant aralarnn nasl altn tanmlar.

ENDSTRYEL LETM PROTOKOLLERNE GR


Otomasyon sisteminde sensr, aktatr, valf, rle vb. elemanlar, PLC ve bilgisayarlarla
haberlemektedir. Bylece bilgi ak salanarak veri toplama (data acquisition), veri ileme, veri
analizi ilemleri gerekletirilmektedir

Veri iletiimi
Dijital Sinyal

co
m

Elektronikte tm veri haberleme standard temel olarak 1 ve 0 rakamlarndan olumaktadr. Bu


sistem ile oluturulabilen anlaml en kk veri yn BIT (kili Deer) olarak adlandrlr. BIT
sistemi ile herhangi bir anahtarlama elemannn AIK (1) veya KAPALI (2) konumlar tanmlanarak
rnein pnmatik bir valfi kumanda eden rle elemannn durumu belirlenebilir.

tla

ri.

PLC tarafndan kumanda edilen bir pnmatik valf grubunun ama/kapama bilgileri de 1 ve 0
rakamlarndan oluan bilgiler olarak transfer edilir. Bir valfin alp kapanmas ayn zamanda o
valfe gerekli enerjinin gnderilmesi veya voltajn kesilmesi anlamn da tar. Eer valf 24V DC
voltaj ile alyorsa 0 konumu 0 V veya dk (LOW) sinyal, 1 konumu 24 V veya yksek
(HIGH) sinyal olarak deerlendirilir.

no

Tm elektronik haberleme sistemi elbette ki sadece ak/kapal kombinasyonundan


olumamaktadr. erik olarak sadece iki olaslktan daha baka bilgilerin kullanld durumlarda
0 ve 1 rakamlarnn eitli kombinasyonlarndan oluan veri ynlar oluturulur. 8 BIT ile
oluturulan BYTE ve iki BYTE ile oluturulan WORD veri ynlar bunlara rnektir.

.e
em
de

rs

Sadece 1 ve 0 rakamlarndan oluan 8 paralk veri yn (8 BIT = 1 BYTE) 0-255 aralnda bir
deer ierebilmektedir. Bu rakam, 8 paralk veri paketi ile ifade edilebilecek bilginin alt ve st
snrlarn ve verinin znrln belirler. rnein 0..6 bar aralnda basn reglasyonu
yapabilen elektropnmatik oransal basn kontrol valfimizin 8 BIT kontrol sistemi olduunu kabul
edelim. Reglatrmzn 2.59 bar basn retebilmesi iin; Pset deeri 255x2,59/6,0 = 110
olarak sisteme gnderilmelidir. Ancak ncelikle onluk dzendeki bu deer ikili dzene evrilmeli ve
8 basamakl bir say olan 0110 1110 rakam olarak cihaza gnderilmelidir.
Analog Sinyal

Dorudan elektriksel olmayan basn, scaklk veya pozisyon gibi deikenleri eitli alglama
elemanlar ile lerken elde edilen veriler genellikle akm veya voltaj cinsinden analog deerler
olarak llr. Analog veri, belirli bir deer aralnda sreklidir ve teorik olarak sonsuz sayda
deer alabilir. Dijital veri ise analog verinin aksine ayn lme aral iinde sadece belli deerleri
alabilir ve kesintili lmler verir. Kullandmz kontrol sisteminin ve lm cihaznn BT deeri,
lm yaplan deerin znrln ve dolaysyla lm yapabileceimiz minimum deer
araln tayin eder.

Veri aktarm ortamlar

Elektronik sistemlerde veri kablolar zerinden aktarlr. Kablolar sinyal iletimi iin gerekli iletiim
ortamn salar. Haberleme amacyla kullanlacak kablo seilirken aadaki kriterler esas alnr.
Aktarlacak verinin miktar (aktarm hz)
Aktarm yntemi (voltaj seviyesi)
Aktarm mesafesi (kablo uzunluu)
Elektromanyetik grlt (EMC gvenlii)
Mekanik tasarm kriterleri

Elektronik veriler fiziksel olarak yukarda belirtilen ortamlar zerinden tanr. Ancak tanan verinin
aktarm yntemi farkl olabilir. Sinyallerin asimetrik veya simetrik olarak kablolar zerinden voltaj
8

deeri cinsinden iletildii durumlarda sinyal iletim mesafesi olduka snrldr. Optik haberleme ve
fiber-optik kablo kullanm durumunda sinyal mesafesi olduka artacaktr

Veri aktarm yntemleri


Veri aktarm temel olarak iki alternatif yntemle gerekletirilir. Gnderilecek sinyaller paralel veya
seri olarak tanr. Bu ayrm yaplrken tanacak verinin ka adet kablo ile yaplaca ile ilgili
herhangi bir snflandrma yaplmaz.

co
m

Paralel haberleme
Verici ve alc taraflarnda 8 adet balant noktas bulunmaktadr. Bu tr bir balant ile 8 BIT / 1
BYTE byklnde bir veri aktarm yaplabilir. Sinyal aktarldktan belli bir sre sonra kesilerek
bir baka sinyal moduna geilmesi mmkndr.

no

Seri haberleme

tla

ri.

Verici blm, herhangi bir PLC nitesinin 8 adet k verebilen k modldr. Bu 8 adet
vericinin karlnda 8 adet alc mevcuttur. Konvansiyonel paralel kablolama olarak
adlandrlabilecek olan bu yntemde PLC nitesinin her bir k noktas ayr bir selenoid valfi
kumanda eden rle kontaklarn kumanda eder. Bu durum, zellikle k says arttka problem
tekil etmeye balar. Herhangi bir verici ucunda sinyal olduunda 24V DC enerji kumanda edilen
valfi altrarak belirli bir ilevi yerine getirecektir. Tm bobinlerin ortak bir geri dn ( -) hatt
mevcuttur. Tm klar PLC tarafndan her evrim sonunda tekrar deerlendirilerek gerektii
taktirde deitirilecektir. Valflerin enerjide kalma sresi yaplan programn ieriine ve gnderilen
sinyalin tipine ve sresine baldr.

.e
em
de

rs

Seri veri aktarm durumunda da esasnda bilgi paralel veri yongalar (BIT) olarak retilir. Ancak bu
bilgi tek bir veri hattna indirgenerek iletilecektir. Bu amala iletmek istediimiz bilgi kodlanarak tek
bir hat zerinden iletilebilecek ekle getirilmelidir. Bu ileme paralel-seri data dnm ad verilir.
Bu dnm ve iletim ileminin hz (BIT/s = BAUD) ayn zamanda veri aktarm hzn belirler.
Seri haberleme ynteminde sadece kontrol bilgilerinin yansra start/stop bilgileri, kontrol verileri
ve baz zel uygulamalarda gvenlik bilgileri de ayn hat zerinden tanr. Bylece birden fazla
kablo kullanmnn nne geilir. Ancak tek bir veri hatt zerinden tanabilecek verinin miktar ve
hz snrl seri haberleme kaba bir ifadeyle KODLAMA ve KOD ZME esasyla verici ve alc
konumundaki cihazlarn ayn ortak dili konuarak anlamasdr. Verinin kodlanmas, gnderilmesi,
zlmesi ve kontrol ilevinin yerine getirilmesi belirli bir sre gerektirir. lk bakta bu
dezavantajdan dolay seri haberleme, paralel haberlemeye gre yava gibi grnebilir.
Ancak sz konusu gecikme, kodlama -kod zme ilemleri kullanlan BUS sisteminin mimarisine
ve kullanclarn saysna bal olmakla birlikte milisaniye mertebesinde (0.1-2ms) olduu iin pratik
olarak ihmal edilebilir.

Haberleme standartlar

Tm dnyada kabul edilen ve uluslararas standart haline gelmi baz haberleme ara yzleri
vardr. Btn reticiler bu standartlar zerinden haberleme yaparak farkl marka rnlerin
birbirleriyle haberlemelerine olanak tanr. RS , Recommended Standard yani tavsiye edilen
standart kelimelerinin ksaltmasdr.

RS232 standard
RS232 genellikle iki nokta arasnda asimetrik haberleme yapld durumlarda kullanlmaktadr.
+3/+15V aral yksek (HIGH) sinyal, -3/-15V aral dk(LOW) sinyal olarak kabul edilir. Bu
standart genellikle kiisel bilgisayarlarda kullanlmaktadr.
RS485 standard

co
m

RS485 simetrik ve ok noktal balantya ihtiya duyulan uygulamalarda kullanlr. Simetrik


haberlemede iki veri hatt arasndaki diferansiyel gerilim llr. Sinyal aktarm yaplan bir
noktadan gelen voltaj fark negatif olduunda sinyal yksek (HIGH), pozitif olduunda dk
(LOW) olarak kabul edilir. RS485 ile teknik olarak 32 alt sisteme balant yaplabilir. Bundan daha
fazla noktaya balant yaplmas tavsiye edilmemektedir.

ri.

Otomasyonun karmaklamasyla birlikte kullanlan tahrik/kontrol ve alglama elemanlarnn says


artm ve buna bal olarak konvansiyonel terminal kablo balantl projeler hem iilik bakmndan
yksek maliyetli, hem de operasyon esnasnda hata bulma / giderme asndan verimsiz olmaya
balamtr. Daha az kablo ile daha fazla veri tayabilen ve veriyi sadece iletmekle kalmayp
durum/konum bilgisini de ayn hat zerinden gnderebilen seri haberleme protokolleri bu ihtiyaca
cevap olarak karmza kmaktadr.

tla

Haberleme protokolleri

no

Verici ve alc arasnda hzl, gvenli ve anlalabilir veri iletiimi gerekletirilebilmesi iin kullanlan
yazlm ve donanma gre baz unsurlarn belirlenmesi gerekir. Haberleme ile ilgili kurallarn
belirlenmesi ile haberleme protokol belirlenmi olur. Herhangi bir protokolde bilgi aktarm ve
kontrol ile ilgili tm detaylar belirlenmi ve sabitlenmitir. Alc ve verici cihazlarn belirli bir
protokol zerinden haberleecek ekilde retilmi olmas gerekmektedir.

.e
em
de

rs

Protokol, kontrol edilen sistemin tm elemanlarnn haberletii ve birbiriyle anlat ortak


konuma dili olarak deerlendirilebilir. rnein PLC belirli bir ilevi yerine getirmek zere
oluturduu k bilgilerini kodlayarak kullanlan protokol zerinden dier evre birimi aygtlarna
gnderir. Kullanlan protokole ve kodlamaya uygun elektronik donanm bulunan valf grubu
gnderilen kodlanm veriyi zmledikten sonra ieriine gre baz silindirleri hareket ettirir. Daha
sonra silindirler veya pozisyon ler cihazlardan gelen konum bilgileri ayn mantk ile kodlanarak
geri gnderilir ve PLC bu geri besleme bilgilerini zp ileyerek kontrol ilemlerini devam ettirir.
Fieldbus (Alansal Veriyolu) sahada yani fabrika ii ve dndaki alanlarda kullanlan tm
protokollerin genel addr.
Fieldbus protokolu dnyadaki otomasyon sistemlerinde yaklak % 80 'lik bir pazara sahip olan 140
irketin biraraya gelmesi ile oluturulan Fieldbus Foundation tarafnan desteklenmektedir.
zellikle datlm proses kontrol uygulamalar iin tasarlanmtr. Teknolojisi fiziksel katman,
haberleme ats ve kullanc katmanndan meydan gelmektedir.

Haberleme protokolleri ak va kapal sistem olmak zere ikiye ayrlmaktadr.


Ak sistem haberleme protokol: Markaya bal olmakszn ayn ama iin retilmi tm
cihazlarn birbiriylr haberleebilmesidir. Bu trde, Omron firmasnn profibus rnleri ile Phonix
firmasnn profibus rnleri birbiriyle sorunsuz haberleebilir.
Kapal Ak sistem haberleme protokol: Her reticinin sadece kendi rnleri arasnda
haberleme salayacak ekilde gelitirdii haberlemedir. Mitsubishi Melsec, Omron Phoenix
Contact Interbus-S Compobus gibi.

Ak sistem haberleme protokollerine genel bak


Interbus-S Protokolu: Interbus-S protokolu, Phoenix Contact tarafndan gelitirilen ve zellikle
Almanya'da ok yaygn olan ak mimarili ve DIN normlarna gre standartlatrlm bir BUS
10

sistemidir. Sistem kapal halka topolojisi ile haberleir. Veri iletiimi ift ynl olarak gerekletirilir
ve asl haberleme hatt alt seviye gruplara ayrlarak leklenebilir.

co
m

Profibus Protokolu: Profibus geni kapsaml retim ve proses otomasyonu iin tasarlanm
reticiden bamsz ak saha hat protokoludur. retici bamsz oluu ve akl uluslararas
standartlar olan EN 50170, EN 50254 ve IEC 61158 zerine kurulmutur. 650'ye yakn yesi
bulunan ve birok aratrma enstits tarafndan desteklenen Profibus, farkl reticilerin cihazlar
arasnda haberleme salayan ve bunu yaparken herhangi zel bir arabirime ihtiyac olmayan bir
veri yolu olmakla birlikte, yksek hzl kritik uygulamalar veya kompleks haberleme ilemleri gibi
kullanm alanlarnda yaygn olarak uygulanan bir veri yolu sistemidir.
Modbus Protokolu: Modbus seri iletiim protokol, master/slave ilikisine sahip bir protokoldr.
Sadece bir master dm (ayn zamanda olmak koulu ile) ve maksimum 247 olmak zere eitli
saylarda slave dm ayn bus (yol) zerinde balanabilir. Modbus haberlemesi her zaman
master tarafndan balatlr. Slave dmler Master dm tarafndan bir istek emri almad
srece asla veri iletimi yapmaz. Slave dmler kendi aralarnda hibir ekilde haberleemezler.
Master dm ayn zaman ierisinde sadece tek bir Modbus iletiimi kurabilir.

no

tla

ri.

CANBus Protokolu: Bosch firmas tarafndan gelitirilen (seri) veri yolu sistemi olan Controller
Area Network protokolu, zellikle otomotiv sektrne ynelik akll a, sensr ve aktatrler iin
tasarlanm ve ksa bir zamanda bu almalarda standart hale gelmitir. Multimaster yani btn
CAN noktalarnn data iletebildii ve birkann da e zamanl olarak istekte bulunabildii veri yolu
sistemi olan CANBus hibir abone ya da kullanc iin herhangi bir adreslemeye sahip olmamakla
birlikte ncelikli mesajn iletilmesi eklinde veri iletir. Bu veri iletiim protokolu en sk Otomotiv ve
Medikal endstrisinde kullanm alan bulmaktadr.

rs

DeviceNet Protokolu: Allen-Bradley tarafndan gelitirilen akll sensr ve aktatrler iin


tasarlanm endstriyel iletiim protokolu olan DeviceNet "Open DeviceNet Vendors Association"
ad verilen retici bamsz bir kurulu tarafndan gnmzde geliimini srdrmektedir. DeviceNet
ile limit anahtar, fotoelektrik sensr, barkod okuyucu ve motor starterleri gibi dk seviyeli
aygtlara balanlabilir ve PC veya PLC gibi daha st seviyeli aygtlarla haberleme salanabilir.

.e
em
de

AS-i Arayz: AS-i (Aktatr -Sensr Arayz) olarak adlandrlan sistem en alt seviye otomasyon
dzeyinde olduka basit bir altyapyla tahrik ve alglama elemanlar zerinde uygulanmaktadr.
Paralel kablolamaya gre en basit alternatif olan sistem 11 farkl firma tarafndan finanse edilen bir
aratrma grubu tarafndan gelitirilmitir. Henz tam anlamyla standartlamaya gidilememi
olmakla beraber bu konudaki almalar devam etmektedir. Yeni gelitirilen rnlerle AS-i Bus
zerinden analog veri haberlemesi de yaplmaya balanmtr AS-i son derece basit, ucuz ve ayn
derecede gvenli bir sistemdir. Sistem merkezi kontrolr (master) ve buna bal maksimum 31 alt
dzey kontrol sistemi balanabilir. AS-I denetleyicisi dorudan ana otomasyon sistemine
balanabildii gibi bir baka sistemin alt sistemi olan mantksal komponent grubu olarak ta
bulunabilir. zel veri dntrcleri ile Profibus DP sinyalleri AS-i formatna evrilerek
kullanlabilir. AS-i sisteminde temel olarak alglayclardan gelen sinyaller ilenir ve aktatrleri
kumanda eden valfler kontrol edilir. Bu amaca hizmet eden standart giri/k modlleri vardr.

11

ENDSTRYEL ALAR

co
m

Bilindii gibi alar temel olarak kaynaklarn ortak kullanm fikrinden ortaya kmtr.
Endstriyel Alarda da ayn ekilde kaynaklar ortak kullanabilir ve eitli niteler
arasnda gerekli haberlemeyi salayabiliriz. Gnmzde Endstriyel Alar zerinde
kullanlmak zere bir ok protokoller gelitirilmitir. Bunlardan en popler olarak
kullanlanlarndan bazlarn Modbus, Profibus, DeviceNet i sayabiliriz.

ri.

Genellikle
endstriyel alarn kurulumunda seri haberleme standatlar
kullanlmaktadr. Bu standartlardan en yaygn olarak kullanlanlar RS232 standard ve
RS485 standarddr. Bu standartlar ile ilgili ksa aklamalar aadaki gibidir.

RS-232

.e
em
de

rs

no

tla

Seri iletiim gerekletiren cihazlar arasnda bu tr asenkron iletiimi salamak


amacyla gelitirilen bir haberleme standartdr. RS-232 standart ilk olarak 1962
ylnda kmtr. Daha sonra 1969 ylnda RS-232c standart ortaya kmtr. RS-232D
standart ise 1987 ylnda RS-232C standartnn gelitirilmesiyle ortaya kmtr. Ayn
zamanda bu standart EIA-232-D olarakda adlandrlmaktadr.

RS-232C standartnda en ok kullanlan konektr DB25 ve 25 pinlidir konektr idi,


ancak g,nmzde 9 pinli DB 9 yaygn olarak kullanlmaktadr.

12

co
m
ri.
tla

no

RS-232 E IA (Electronic Industries Association) tarafndan gelitirilmi bir standarttr. +15V ve 15V arasnda iki voltaj seviyesi kullanarak 15 metreye kadar haberleme iin gelitirilmitir.
Modem, klavye ya da terminal gibi ksa mesafelerdeki birimlere say sal veri aktarmak iin
kullanlr.

.e
em
de

rs

Veri genelde 8 bitlik karakterler halinde iletilir (AS CII karakterlerinin 8 bit tanmlanmas
nedeniyle). Ancak tercihe bal olarak 7 ve 5 e kadar daha dk bitler halinde de iletilebilir.
letim seri y aplr (bitler ard l gnderilir). letim standartta hem senkron hem asenkron olacak
ekilde farkl farkl tanmlanmtr. Asenkron (asynchronous) olmas halinde gnderici ve
alcnn koordine olmas gerekmez.
Gnderici belli bir formatta haz rlanan veriyi hatta aktarr. Alc ise devaml olarak hatt
dinlemektedir, verinin geliini bildiren iareti aldktan sonra gelen veriyi toplar ve karakterleri
oluturur.

RS-232de, eksi voltaj seviyesi 1, art voltaj seviyesi 0 anlamndadr. Hattn bo olduu eksi
voltaj seviy esi ile ifade edilir. Veri gnderilecei voltajn art deere ekilmesi (0, balang biti)
ile ifade edilir ve ardndan karakter serisi gnderilir. Her bit iin voltaj (1 iin -3,-25 V ; 0 iin
+3,+25 V aras ) belli bir sre ayn seviyede tutulur. Gnderici ve alc birimler bu sreye gre
ayarlanmtr. Her karakterin sonuna bir biti biti 1 eklenir.

13

RS-485

co
m

RS-485 yine bir seri haberleme standartdr. Sadece iki kablo ile haberleme imkan
salar. Bu kablolardan biri Tx ucuna dieride Rx ucuna balanmaldr. RS485 arayz
zerinden eitli protokoller rnein Modbus profibus gibi ile haberletirme yapabiliriz..
Rx ve Tx zerindeki gerilimler arasndaki farka baklarak sinyal durumlar
hesaplandndan ve grlt bu iki adet kabloya ayn miktarda bineceinden grltl
sinyal ile normal sinyal arasnda tad bilgi asndan bir fark olmamaktadr. ancak
RS-232'de referans gnd (ground yani bildiimiz sifir voltaj temel referans) olduundan
grlt kabloya bindiinde sinyalin deerini artrp azalttnda sinyalin tad bilgi
deiim gsterebilmektedir.

ri.

Bu sayede RS-485 ile daha uzun mesafelerde gvenli haberleme imkan salanm tr.
Yine RS-485 ile ilgili ayrntl bilgi Bilgisayar Kontrol dersi modllerinde verilmitir.

tla

RS485 EIA tarafndan tanmlanm ok ynl bir seri haberleme standartdr. Birden
fazla cihazn birbirleriyle haberlemesi gereken veri ileme, ve kontrol uygulamalarnda
youn bir ekilde kullanlr.

.e
em
de

rs

no

RS232 nin en temel problemi sinyal hatt zerindeki grltden kolay etkilenir
olmasdr. RS232 protokol alc ve verici arasndaki data ve handshake line voltajlarn
ortak bir toprak hatt kullanarak karlatrr. Toprak hattndaki herhangi bir voltaj artm
felaket sonular douracaktr. Bu yzden RS232 tetikleme seviyesi +/-3volta
ayarlanmtr. Bu nedenle mesafe arttnda grlt hzla artar. RS485 standartnda ise
sinyal referans iin ortak sfr kullanlmaz. Bu sebeple RS485 alc ve verici nite
arasndaki voltaj seviye fark bir problem oluturmaz. RS485 sinyalleri deikendir ve
herbir sinyal Sig+ ve Sig-hatlar zerinde iletilir. RS485 alcs sinyal hatt zerindeki
kesin voltaj seviyesi yerine iki hat arasndaki voltaj farkn karlatrr. Bu sayede bir
ok haberleme sorunun temeli olan toprak dngs nlenmi olur.

RS485 in network yaps data ileme ve kontrol uygulamalarnda youn bir ekilde
kullanlmasnn ana nedenidir. 12 kohm giri direnci ile networke 32 cihaza kadar
balant yaplabilir. Daha yksek giri direnciyle bu say 256 ya kadar karlabilir.
RS485 tekrarlayclar ile balanabilecek cihaz says birka bine, haberleme
mesafeside birka kilometreye kabilir. RS485 bunun iin ayrca bir donanm istemez
yazlm ksmda RS232 den zor deildir.

Yukardaki resim RS485 network yapsn gstermektedir. N kadar dm ok noktal


RS485 networkne balanmtr. Hattn iki ucundaki R direnleri 100 ohm seilerek
yansma nlenmi olur bylece daha yksek hz ve daha uzun mesafeye eriilmi olur.

RS485 in belli bal teknik zellikleri


Maksimum src says : 32
Maksimum alc says : 32
alma ekli : Half Duplex
Network Yaps : ok noktal balant
Maksimum alma Mesafesi : 1200 metre
14

co
m

12 m kablo uzunluunda maksimum hz : 35 Mbps


1200 m kablo uzunluunda maksimum hz : 100 kbps
Alc giri direnci : 12 kohm
Alc giri duyarll :+/-200 mvolt
Alc giri aral : -712 volt
Maksimum src k voltaj : -712 volt
Minimum src k voltaj ( yk bal durumda ) : +/-1.5 volt

Endstride Yaygn olarak Kullanlan Endstriyel Bus Protokolleri.

ri.

Endstride kullanlan Bus protokollerinden bazlarn Modbus, Profibus, DeviceNet,


Canbus olarak sayabiliriz. Biz bu Modlmzde kullanm tamamen ak olan ve
herhangi bir crete tabi olmayan Modbus n RTU protokoln anlatacaz.

MODBUS

no

tla

Modbus 1979 ylnda Modicon firmas tarafndan gelitirilmi, sunucu istemci tabanl
olarak endstride kullanlan akll cihaz olarak tabir edilen aygtlarn haberlemesi iin
gelitirilmi bir protokoldr. Modbus protokol tamamen ak ve gnmzde birok
endstri kurulularndaki yapda kullanlan bir protokoldr. Farkl yaplardaki cihazlar
Modbus ile haberleebilmektedir.

rs

Baz verilere gre gnmzde dnya apnda 7 Milyon endstri kuruluu sistemleri
ierisinde Modbus kullanmaktadrlar.

.e
em
de

Modbus oklu sahip/kle (master/slave) sistemlerini izlemek ve aygtlar programlamak


iin, akll cihazlar (PLC, inverter vb.), alglayclar ve dier aygtlar birbirleri ile
haberletirmek iin veya alan ierisindeki cihazlar uzaktan bilgisayar yada insan
makine ara yzleri ile kontrol edebilmek iin kullanlabilir. Modbus cihazlardan verilerin
alnd ve bu verilerin bir merkezde toplanabildii bir endstriyel a sistemidir.

Standart bir Modbus anda bir adet sahip (Master) ile birlikte 247 adet Kle (Slave)
cihaz bulunabilir. Bir nceki cmleden de anlalabilecei zere kle cihazlar 247 adet
olabilip adresleri de 1 ile 247 arasnda verilebilir. Modbus anda sahip cihaz dier kle
cihazdan ald verilere gre yine kle cihazlar kontrol ettirebilir, dier bir deile kle
cihazlar ierisinden veri alp bunlara veri yazlmasn salayabilir.

Modbus ak bir protokoldr. Bunun anlam farkl reticiler bu protokole uygun cihazlar
herhangi bir cret demeksizin retebilir ve bu protokol kullanabilirler. Bu nedenle
gnmzde endstride yaygn olarak kullanlmaktadr.

Modbus n esneklii yksektir. Sadece akll cihazlarla (PLC, Mikrobilgisayar) deil de


gelimi sensrlere de direkt olarak uygulanabilmektedir.

Modbusn almas :
Modbus seri haberleme standardn kullanr. Orijinal olarak Modbus RS232 seri
haberleme standardn kullanmaktadr. Ancak bu sadece ksa mesafeler iin
geerlidir. Uzun mesafeler iin de RS485 seri haberleme standardn da
kullanabilmektedir.
Modbus da veriler birler ve sfrlardan oluan seriler halinde tanmaktadr. Her bir bit
bir voltaj seviyesi olarak aktarlr. Bu voltaj seviyeleri yani bitler ok hzl bir ekilde
15

cihazlar arasnda iletilir. Bu hz BAUD olarak adlandrlr. rnein 9600 baud


(bit/saniye).

ModBus Komutlar
Bobin Durumu Oku (Fonksiyon Kodu : 01)

co
m

Bu komut verilen adresteki kle (Slave ) aygttaki bamsz her bir bobin durumunu
okumak iin kullanlr. Kullanm eklini aadaki rnekte inceleyelim.

rnek :

stek : (Modbus Master Tarafndan gnderilen)


0011

000F

stek Yaplan Aygt


Adresi
(11Hex= 17 Adres
Nolu Aygt)

Bobin
Oku
komut
Kodu

Okunmas istenen ilk


bobinin Data Adresi (
11Hex= 17. Bobin)

CRC

tla

01

Durumu Okunacak
Bobin Adedi (F
Hex= 16 Adet
Bobin)

no

11

ri.

Bu rnekte 17 nolu adrese sahip cihazdan 17 inci bobinden itibaren 16 adet bobinin
durumunu sorgulayan komutu Modbus RTU formatnda yazalm. Burada CRC program
tarafndan otomatik olarak hesaplanarak komut sonuna eklenmelidir.

dnsel artklk
denetim

Yant : (Slave cihazdan alnan yant)


01

02

CD6 B

CRC

stek Yaplan Aygt


Adresi

Bobin Oku Kodu

(16 Bobin / 8 Bit =


2 byte

CD : 17 ile 24
Aras Bobinlerin
Durumu
6B :25 ile 32 Nolu
Bobinlerin durumu

dnsel artklk
denetim

.e
em
de

rs

11

Bobinlerin Durumu :

Bobin

32

31

30

29

28

27

26

25

24

23

22

21

20

19

18

17

Durum
BIN
HEX

Gelen Yant bilgisinde CD6B Hexadecimal olarak okunduunda 17 inci k bobini


1 , 22 inci bobin ise 0 olarak grlmektedir.

1. Giri Durumu Oku (Fonksiyon Kodu : 02)


Bu fonksiyon her bir ayr ayr girilerin durumlarn ON/OFF okumak iin kullanlr. Giri
adresleri Modbus iin #10001 den balar. Aadaki rnekte #10197 nolu adresten
balayarak 22 bitlik giri durumu okutulmaktadr.
rnek :
Bu rnekte ise 196 nolu giriten itibaren 22 adet giriin durumunu istek yapyoruz.
Okunmas istenen ilk giriin data adresi hexadecimal olarak 00C4 olarak belirtilmi,
bunun onluk karl 196 dr, ancak Modbus iin giriler 10001 den balamaktadr.
stek bilgisi gnderilirken bu adres bilgisi 10001+196=10197 olarak gnderilecektir.
stek : (Modbus Master Tarafndan gnderilen)

16

02

00C4

0016

CRC

stek Yaplan Aygt


Adresi
(11Hex= 17 Adres
Nolu Aygt)

Giri Oku
komut
Kodu

Okunmas istenen ilk girin


Data Adresi ( C4Hex= 196.
giri => #10197 )

Durumu Okunacak
Giri Adedi (16
Hex= 22 Adet Giri)
10197 den 10218 a
kadar

dnsel artklk
denetim

Yant : (Slave cihazdan alnan yant)


02

03

ACDB35

stek Yaplan
Aygt Adresi

Bobin Oku Kodu

(22 Giri / 8 Bit =


3 byte

AC : 10197 ile
10204 Aras
Giri Durumu
DB :10205 ile
10212 Nolu Giri
durumu
35 : 10213 ile
10218 Nolu Giri
Durumu

CRC

dnsel artklk
denetim

Bobinlerin Durumu :

no

AC: Ayrk Giriler 10197 10204 (1010 1100)


DB: Ayrk Giriler 10205 10212 (1101 1011)
35: Ayrk Giriler 10213 10218 (0011 0101)

tla

ri.

11

co
m

11

rs

Tabloya gre bu durumda 10197 nolu giri 0 yani off durumdadr, 10204 nolu giri ise
1 yani on durumdadr. Tabloya bakldnda deeri 35 olan girilerde ise 6 bitin
kullanld grlmektedir, bu alt bitin geriye kalan iki biti ise 0 olarak geri dnecektir.

.e
em
de

2. Tutucu Registerleri Oku (Fonksiyon Kodu : 03)


Bu komut istek yaplan cihazn analog k tutucu registerlerindeki verileri istek
yapmak iin kullanlr. Modbus iin tutucu registerler adresleri #40001 den balar.
rnek: yine 17 nolu slave cihazn 107 nolu yani Modbus iin #40108 nolu
registerinden itibaren adet registerini istek yapan Modbus RTU komutunu yazalm.
stek : (Modbus Master Tarafndan gnderilen)
03

006B

0003

CRC

stek Yaplan Aygt


Adresi
(11Hex= 17 Adres
Nolu Aygt)

Tutucu
Register
oku
komutu

Okunmas istenen ilk


register Adresi ( 6B Hex=
107. nolu register=>
#40108)

Durumu Okunacak
registerAdedi (3
Hex= 3 Adet
register) 40108 den
40110 a kadar

dnsel artklk
denetim

11

Yant : (Slave cihazdan alnan yant)

11

03

06

AE41 5652 4340

CRC

stek Yaplan Aygt


Adresi

Tutucu register oku


komutu

Veri byte
larnn says 3
register => 3 x
2 byte= 6
byte)

AE41 : 40108 Nolu


registerin ierii
5652 : 40109 Nolu
registerin ierii
4340 : 40110 Nolu
registerin ierii.

dnsel artklk
denetim

3. Giri Registerleri Oku (Fonksiyon Kodu : 04)

17

Bu komut ile giri registerlerin durmuu istek yaptrabiliriz. Modbus iin giri register
adresleri # 30001 den balar.
rnek: yine 17 nolu slave cihazn 8 nolu yani Modbus iin #30009 nolu registerin
durumunu istek yapan Modbus RTU komutunu yazalm.

co
m

stek : (Modbus Master Tarafndan gnderilen)


04

0008

0001

stek Yaplan Aygt


Adresi
(11Hex= 17 Adres
Nolu Aygt)

Giri
Register
oku
komutu

Okunmas istenen ilk


register Adresi ( 8 Hex= 8
nolu register=> #30009)

Durumu Okunacak
registerAdedi (1
Hex= 1 Adet
register) sadece
3009 nolu register

Yant : (Slave cihazdan alnan yant)

CRC

dnsel artklk
denetim

ri.

11

04

02

000A

stek Yaplan Aygt


Adresi

Giri registeri oku


komutu

Veri byte
larnn says 1
register => 1 x
2 byte= 2
byte)

30009 nolu registerin


iindeki bilgi.

CRC

dnsel artklk
denetim

no

tla

11

4. Sadece Bir bobin durumu deitir (Fonksiyon Kodu : 05)

rs

Bu komut ile ayrk bir bobinin durumunu deitirebilirsiniz. Modbus iin bobinler #1 den
balar.
rnek: 17 nolu slave nitenin 173 nolu bobinin ON yapmak iin gerekli Modbus
RTU komutunu yazalm.

.e
em
de

stek : (Modbus Master Tarafndan gnderilen)

11

05

00AC

FF00

CRC

stek Yaplan Aygt


Adresi
(11Hex= 17 Adres
Nolu Aygt)

Bobin
ierii
deitir
fonksiyon
kodu.

Bobinin data adresi (AC


hex= 172 => 173 Modbus
iin )

FF00 nun anlam


bobini ON konuma
getir. OFF konum
iin bu bilgi 0000
olmaldr.

dnsel artklk
denetim

Yant : (Slave cihazdan alnan yant)


05

00AC

FF00

CRC

stek Yaplan Aygt


Adresi

Bobin ierii
deitir fonksiyon
kodu

Durumu
deitirilen
bobin adresi

Durumu FF00 yani ON


olarak deitirildi
mesaj

dnsel artklk
denetim

11

5. Sadece Bir Register durumunu deitir (Fonksiyon Kodu : 06)

Bu komut ile bir registerin durumunu deitirebilirsiniz. Modbus iin bobinler #40001
den balar.
rnek: 17 nolu slave nitenin 40002 nolu register ieriini 0003 yapmak iin gerekli
Modbus RTU komutunu yazalm.
stek : (Modbus Master Tarafndan gnderilen)

18

11

06

0001

0003

CRC

stek Yaplan Aygt


Adresi
(11Hex= 17 Adres
Nolu Aygt)

Register
ierii
deitir
komutu

1 hex=1 dec
(40001+1=40002 nolu
regiser)

40002 nolu
registerin ieriini
0003 hex yap.

dnsel artklk
denetim

11

06

0001

0003

stek Yaplan Aygt


Adresi

Register ierii
deitir fonksiyon
kodu

Durumu
deitirilen
register adresi
40002

40002 nolu register


ierii 0003 yapld.

co
m

Yant : (Slave cihazdan alnan yant) register ierii yazldktan sonra aadaki yant
alnr.
CRC

dnsel artklk
denetim

ri.

6. Birden fazla Bobin ierii deitir (Fonksiyon Kodu : 15=0F hex)

tla

Bu komut ile birden fazla bobinin durumunu deitirebilirsiniz. Modbus iin bobinler #1
den balar.
rnek: 17 nolu slave nitenin 20 nolu bobin den itibaren 10 adet deerini
deitirmek iin gerekli Modbus RTU komutunu yazalm.

no

stek : (Modbus Master Tarafndan gnderilen)


0F

0013

stek Yaplan
Aygt Adresi
(11Hex= 17
Adres Nolu
Aygt)

15 nolu
Fonksiyon
Bobinlerin
ierii
deitir
komutu

13 Hex =20
nolu bobinden
itibaren.

000A

02

CD01

CRC

A hex=10
Dec 10 adet
bobin datas
deiecek.

10 adet
bobin => 10
bobin/8 =2
byte
deiecek.

CD :20 den
27 ye kadar
bobinlere
01 : 27 den
29 a kadar
bobinlerin
durumu

dnsel
artklk
denetim

.e
em
de

rs

11

Yant : (Slave cihazdan alnan yant bobin ierii yazldktan sonra aadaki yant
alnr.
11

0F

0013

000A

CRC

stek Yaplan Aygt


Adresi

Bobinlerin ieriini
deitir fonksiyonu
kodu.

Balang
bobin adresi

A hex : 10 adet bobin


durumu deiti.

dnsel
denetim

artklk

Yukardaki yant geldiinde;


CD : 20 -27 aras bobinler (1100 1101) binary olarak deitirilir.
01 : 27-29 aras bobinler (0000 0001) binary olarak deitirilir.

7. Birden fazla Registere Deer atamak (Fonksiyon Kodu : 16=10 hex)

Bu komut ile birden fazla registere deer atayabiliriz. Modbus iin registerle #40001
den balar.
rnek: 17 nolu slave nitenin nolu bobinin ieriini deitirmek iin gerekli Modbus
RTU komutunu yazalm.
stek : (Modbus Master Tarafndan gnderilen)

19

11

10

0001

0002

04

000A

0102

CRC

stek Yaplan
Aygt Adresi
(11Hex= 17
Adres Nolu
Aygt)

Fonksiyon
kodu

lk register
adresi
(40002)

2 adet
register
deiecek

2 adet
register=> 2x2=
4 byte toplam

Register
40002 ye
ya zlacak
deer

Register
40003 e
ya zlaca
k deer.

dnsel
artklk
denetim

co
m

Yant : (Slave cihazdan alnan yant) register ieriine yazldktan sonra aadaki
yant alnr.
10

0001

0002

CRC

stek Yaplan Aygt


Adresi

Foksiyon Kodu

Balang
register adresi

2 adet register deeri


deiti.

dnsel artklk
denetim

.e
em
de

rs

no

tla

ri.

11

20

Modbus le Modbus uyumlu Cihaz Haberlemesi:


Modbus komutlarn ve yapsn rendik. Bu komutlar ve uygulamalar kuracamz
farkl sistemlerde uygulayalm. ncelikle Modbus ile Bilgisayar ve dier modbus
uyumlu cihazlar haberletirelim.

co
m

Modbus ile nverter haberlemesi:

tla

ri.

Bu uygulamada aadaki sistemi kuracaz.

.e
em
de

rs

no

ncelikle balantlar yapacaz. Bilindii zere Modbus balantlarnda RS485


Balants kullanarak ok daha uzun mesafelerde balant yaplabilir. Bu ama ile
bilgisayardan USB/RS485 dntrc modl kullanacaz.

ekil USB/RS485 dntrc

RS485 balant ularndan D+ ve D-Ularn kullanyoruz. Bu kablonun dier ucunu ise


inverterin yine D+ ve D-Ularna aprazlayarak balamalyz. Yani USB/RS485
dntrcnn D+ ucunu inverterin D-balant noktasna D-ucunu da inverterin D+
ucuna aprazlayarak balyoruz.

USB/RS485 dntrc
21

nverter Parametreleri:

ri.

co
m

Bu uygulamada kullanacamz inverterin Delta VFD-S1 modeli. Modbus haberlemesi


yaplacak inverterin Modbus adresinin ve dier parametrelerinin ayarlamasn
zerindeki panelden yapacaz. Kullanc klavuzunda bu ayarlamalar ve men
kullanm verilmitir.

Delta Ac Motor Src Parametre Ayarlama Mensnn kullanm

.e
em
de

rs

no

tla

imdi Modbus ayaraplmasn adm adm inceleyelim:

9 Nolu parametrenin alt parametreleri ve anlamalar Klavuzdan alnt

1. Adm

dmesine bir kere bastktan sonra yn tular ile 9 nolu parametreyi


bulalm. 9 nolu parametre ierisinde balant ayarlarn yapabiliriz.

Delta Ac Motor Src Modbus Parametreleri


22

ri.

co
m

2. Adm: Aygt adresi verme


Prog/data dmesine tekrara basarak 9 nolu parametrenin alt parametrelerini
ayarlayalm. Klavuzda belirtildii zere 9.00 parametresi ile cihaza bir d1 ile d2543
arasnda bir aygt adresi verebiliriz. Biz bu seenekte aygtmza d3 parametresini
ayarlayacaz. 9.00 ifadesini grdkten sonra tekrar prog/data dmesine basyoruz.
Ve karmza gelen gstergede aygt numarasn d3 olarak ok tuu ile ayarlyoruz.

tla

Delta Ac aygt adresi verme

Adres verme ilemini de prog/data tuu ile onaylyoruz.

.e
em
de

rs

no

3. Adm : Baud hznn ayarlanmas

Delta Ac Motor src balant boud hznn set edilmesi 9.01 nolu parametre.

Veri
d0
d1
d2
d3

Deer (Boud Rate)


4800
9600
19200
38400

Ok tular ile 9.01 nolu parametreyi seerek yine prog/data tuuna basyoruz.
Elimizdeki klavuzda ki verilere gre bu parametre aadaki deerlere karlk gelen
baud hznda haberlemektedir. Biz bu baud hzlarndan 38400 Baud rate yani d3
seeceiz.

23

co
m

Delta Ac Motor src boud hz d3 yani 38400 olarak seildi.

rs

no

tla

ri.

Seimi kabul etmek iin yine prog/data dmesine basyoruz.


4. Adm: letiim Protokolnn seimi.
Bu ilem iin mende 9.04 nolu parametreyi bulup prog/data ile bu parametreyi
ayarlyoruz.

.e
em
de

Delta Ac Motor iletiim protokol ayarlama 9.04 nolu parametre.

Klavuzdan baktmzda bu parametreyi d7 yaptmzda Modbus RTU modunda


<8,E,1> 8 bit ift parite 1 stop biti eklinde ayarlam oluyoruz.

Delta Ac Motor iletiim protokol ayarlama 9.04 nolu parametre.

Bu parametre ayarn sonlandrmak iinde yine prog/data dmesine basyoruz. Ve son


olarak da Mode dmesine basarak ana menye dn yapyoruz.
Parametre ayarlarn yaptmz inverteri kontrol etmek amac ile bilgisayarmzda
visual basic 6.0 kullanarak bir program yazacaz. Bu program dier uygulamalarda da
kullanacaz.

24

Visual Basic ile Modbus Master Program yapm:


Herhangi bir Modbus uyumlu cihaza Modbus rtu komut yaps kullanmak amac ile
Visual Basic 6.0 kullanarak bir arayz ve kodlarn oluturalm. ncelikle aadaki
formu oluturalm. Seri iletiimde MsComm nesnesini kullanacaz.

co
m

Text2
Combo1

MsComm1

ri.

Command1

tla

Command2
Text3

Text1

rs

Text5

no

Text4

Command3

Modbus iin hazrlanan arayz

.e
em
de

Form zerindeki MsComm nesnesinin zellikleri unlardr.

Mscomm1 Nesnesinin zellikleri

25

Form Load Olay :


Bu blmde Form yklendii anda butonlarn durumlar ve ekranda bulunan combo kutusunun
elemanlar belirlenmektedir.
Private Sub Form_Load()

co
m

Command2.Enabled = False
Combo1.AddItem 2
Combo1.AddItem 3
Combo1.AddItem 4
End Sub

ri.

Command1 Click Olay :

Private Sub Command1_Click()

Command2 Click Olay

rs

no

MSComm1.CommPort = Val(Combo1.Text)
MSComm1.Settings = Text2.Te xt + " ,e, 8, 1"
MSComm1.PortOpen = True
Command1.Enabled = False
Command2.Enabled = True
End Sub

tla

Command1 nesnesi zerinde balan yazs grlmektedir. Bu dmeye bakldnda aadaki


kodda belirlenen ve dier nesnelerden gelen port numaras ve Boud hzna gre seri iletiim
kurulmaktadr.

.e
em
de

Command2 dmesi zerinde balanty kes y azmaktadr. B u dmeye bas ldnda seri
iletiim balants kesilecektir.
Private Sub Command2_Click()
Command2.Enabled = flase
Command1.Enabled = True
MSComm1.PortOpen = False
End Sub

Command3 Click Olay:

Bu ksmda da gnder dmesine bas ldnda yaplmas istenenler kodlanmtr. Buna gre
girilen hex adecimal parametreler birbirine eklenerek Modbus komut satr oluturulmaktadr.
Ayrca Bu ksmda girilen komuta gre otomatik olarak CRC hesaplanmas da yaplmtr.

26

co
m
ri.

.e
em
de

rs

no

tla

Private Sub Command3_Click()


Dim verigir As String
Dim uz, msb, reg_crc, verigir(20) As Integer
verigir = Text3.Te xt + Text4.Te xt + Text5.Text
uz = Len(verigir)
uz1 = (uz / 2) -1
ReDim veri(uz1 + 2) As Byte
ii = -1
For i = 1 To uz Step 2
ii = ii + 1
veri(ii) = Val("&H" & Mid(verigir, i, 2))
Next
Te xt6.Text = Te xt6.Text + " "
ii = 0
jj = (uz / 2)
reg_crc = &HFFFF
Do Until jj = 0
reg_crc = reg_crc Xor veri(ii)
ii = ii + 1
For j = 0 To 7
If (reg_crc And &H1) Then
msb = reg_crc And &H8000
reg_crc = ((reg_crc And &H7FFF) \ 2)
If msb Then reg_crc = reg_crc Or &H4000
reg_crc = reg_crc Xor &HA001
Else
msb = reg_crc And &H8000
reg_crc = (reg_crc And &H7FFF)
reg_crc = (reg_crc \ 2)
If msb Then reg_crc = reg_crc Or &H4000
End If
Next
jj = jj -1
Loop
veri(uz1 + 1) = reg_crc And &HFF
For i = 0 To 7
msb = reg_crc And &H8000
reg_crc = (reg_crc And &H7FFF)
reg_crc = (reg_crc \ 2)
If msb Then reg_crc = reg_crc Or &H4000
Next
veri(uz1 + 2) = reg_crc And &HFF
Text1.Te xt = Hex(veri(uz1 + 1)) + Hex(veri(uz1 + 2))
MSComm1.Output = veri
End Sub

MsComm1 OnComm olay :

MsComm OnComm olay bilgisayarn seri portuna herhangi bir bilgi geldiinde aktif olacaktr.
Bu blmde gelen bilgi text6 kutusuna hexadecimal olarak yazdrlacaktr.

27

co
m

Private Sub MSComm1_OnComm()


Dim i As Integer
Dim ResStrLen As Integer
Dim ResStr As String
Select Case MSComm1.CommEvent
Case comEvReceive:
ResStr = MSComm1.Input
ResStrLen = Len(ResStr)
For i = 1 To ResStrLen
If Len(Hex(AscB(Mid(ResStr, i, 2)))) < 2 Then
Text6.Te xt = Text6.Te xt & ",0" & Hex(AscB(Mid(ResStr, i, 2)))
Else
Text6.Te xt = Text6.Te xt & "," & Hex(AscB(Mid(ResStr, i, 2)))
End If
Next

tla

ri.

End Select
End Sub

no

Modbus RTU protokol ile Inverter parametrelerini deitirme:


Sistem kurulumu ve programlar hazrlandktan sonra imdi de inverterin sras ile frekans
bilgisini deitirerek motorun ileri geri ve durdurma ilemlerini komutlar ile salayalm.
A .Frekans parametresini deitirme :

ekil nverter 2000H ile 2002H nolu regi sterlerin deer liste si
lk olarak frek ans registerini deitirelim. Bunun iin Modbusun 10 nolu komutunu kullanalm.
Komut dzeni aadaki gibi olacakt r.

.e
em
de

rs

Kullandmz Delta invert erin kullanm klavuz unda hangi register alanna hangi bilgiyi
gnderdiimizde ne tr deiiklikler olaca belirtilmitir. rnek olarak ncelikle Frekans bilgisini
deitirelim. K lavuz da ileri geri ve durdurma ilemleri iin deitirilecek register adresi 2000H
olarak verilmitir. Frek ans deiiklikleri iinde 2001H adresli registeri deitirmek yeterli
olacaktr. Register adresleri ve hangi bilgide ne deiiklikler olaca klavuz da bulunan
aadaki tabloda verilmitir.

28

Aklama

03

Komut gnderilen cihazn Hexadecimal olarak adresi

10
2001

Birden fazla registere birden deer atamak iin kullanlan Hexadecimal


komut. Decimal karl 16
Register adresi (Bu adresi Kullanc klavuzundan elde ettik)

0001

Bir adet Register deiecek

02

1 adet register toplam byte olarak (2 byte)

0DAC

Registere yazacamz verinin Hexadecimal karl (0DAC Hex= 3500


Decimal)
CRC bilgisi. Bu veri otomatik olarak programmz tarafndan
hesaplanarak invertere gnderildi.

9BCE

co
m

Bilgi

.e
em
de

rs

no

tla

ri.

imdide balant lar yaptktan sonra visual basic de hazrladmz program altrarak komutu
gnderelim.

Inverter 2001H adresine 0DACHex=3500 yani 35 herz bilgisi gnderme

Hatrlayacanz zere 10Hex (16 Dec) komutu oklu olarak register ierisine bilgi
yazdrabildiimiz komuttu. Yukardaki rneimizde bir nceki blmde adres bilgisi olarak 03
eklinde ayarladmz invert erin kullanc klavuzundaki listeden aldmz zere 2001 nolu
registerine hexadecimal olarak 0DAC yani 3500 Herz bilgisini yazdk. imdide a adaki
tabloda gelen yant inceleyelim.
Bilgi
03
10
2001
0001
5A2B

Aklama
Adres
Komut
Register adresi hexadecimal
1 Byte Deitirildi
CRC Kontrol Bilgisi Hexadecimal

Grld z ere gnderilen komut karlnda istenilen yant ulat. imdide inverterin
gstergesine baktmzda frekans bilgisini ok uyalm.
B. nverterin RUN konuma alnmas

Klavuzdan Register adres listesine bakldnda 2000H registerindeki datalar ile inverterin
RUN, STOP, JOG + RUN Moduna alnabildiini ayrca FWD ileri, REV geri eklinde motoru
srebileceini grebiliriz.

29

Bit 0-1

00: Fonksiyonu Yok


01 : Dur
10 : Run
11: Jog+ Run
Kullanlmaz
00: Fonksiyonu Yok
01: leri
10: Geri
11: Yn Deitir
Kullanlmaz

Bit 2-3
Bit 4-5

Bit 6-15

co
m

2000H

imdiki rneimizde nverteri Motoru ileri ynde RUN konumuna aldralm. Bunun iin 1 nolu biti
ve 4 nolu biti 1 yapmamz yeterli olacaktr. Aadaki tabloda bit dzenini ve Hexadecimal
olarak deerini grelim.
15

14

13

12

11

10

Deer Binary

Deer
Hexadecimal

tla

0012 Hex

ri.

Bit Numaras

imdide Modbus komutunu haz rlayalm.


Aklama

03

Komut gnderilen cihazn Hexadecimal olarak adresi

06

Sadece bir registeri deitireceiz

2000

Register adresi (Bu adresi Kullanc klavuzundan elde ettik)

0012

Registerin deeri 12H olacak.

03E5

CRC Hazrladmz program tarafndan hesaplanacak.

.e
em
de

rs

no

Bilgi

Programmz kullanarak inverterdeki registeri deitirelim.

30

Gnder Tuuna basldnda inverterin FWD ileri ve RUN konumuna getiini


greceksiniz.
C. nverter Frekans Bilgisinin Okunmas :

co
m

Modbus Protokoln kullanarak inverterin frekans bilgilerini ve RUN konuma


geiini kontrol edebildiimiz gibi o anda set edilen frekans bilgilerini ve ayrca Akm
gerilim gibi bilgileri de okuyabiliriz. Klavuzdan faydalanarak bu bilgilerin hangi register
adresinde olduunu grebiliriz. Bi sonraki rneimizde inverterdan daha nceden set
edilmi frekans deerini okutalm. Frekans bilgisi uygulamada kullandmz inverterin
2102H nolu adresinde tutulmaktadr. imdi uygun Modbus komutunu hazrlayalm.
Aklama

03

Aygt Adresi

03

Komut Yalnz bir register oku

2103
0001

Hexadecimal olarak okumak


register adresi
Ka adet registerin okunaca

7FD4

CRC

ri.

Bilgi

tla

istenilen

.e
em
de

rs

no

imdi de hazrladmz veriyi programm z kullanarak invertere gnderelim ve


cevab inceleyelim.

ekil: Frekans Bilgisinin inverterden okunma s.

Bilgi

Aklama

03

Aygt Adresi

03

Komut

02
0DAC

nverterden gelen bilgi uzunluu 2 byte (1


register)
Register ierii. (0DACH=3500)

C569

CRC

31

Yukardaki rnekten de anlalabilecei gibi inverterde o anda set edilen frekans


bilgisinin 3500 yani 35 Hertz olduunu okumu olduk. Bu veriler nda ekrana
programlama zerinde deiiklik yaparak gelen bilgiyi hexadecimal olarak deil de
hertz bilgisi olarak da yazmak mmkn olabilecektir.

co
m

Grld zere Modbus zerinden Modbus uyumlu inverter cihaz ile haberlemi
olduk. Bu uygulamada rnekleri arttrmak da mmkndr. nverterdeki registerlerin
deerlerini deitirerek motoru ileri veya geri ynde istenilen hzlarda hareket
ettirebileceimiz gibi o anki hareket ynn hzn ve motor tarafndan ekilen akm da
ekranda gsterebiliriz. Bu sayede bir Scada sistemi de tasarlamamz mmkn
olacaktr.

no

tla

ri.

Modbus ile PLC haberlemesi:


Bu uygulamamzda aadaki sistemi kuracaz.

.e
em
de

rs

Bu uygulamamzda yine bilgisayar Modbus Master olarak Modbus uyumlu NAIS PLC
ile haberletireceiz. Yine visual basicte inverter ile haberlemek amac ile
oluturduumuz vbasic programn kullanacaz. Bu haberlemede de yine
USB/RS485 dntrcy kullanacaz.
PLC zerinde de RS485 balant modl kullanacaz.

NAIS PLC RS485 arayz

Bilgisayarmzn USB ucuna baladmz USB/RS485 dntrcnn RS485


kndaki D+ ucunu PLC RS485 ara yzndeki S+ ucuna balyoruz, D-ucunu ise
yine PLC RS485 ara yznn S-ucuna balyoruz.Ara yz PLC ye balyoruz ve PLC
katalogundaki bilgiler nda PLC g balantlarn da yapyoruz.

32

co
m

ri.

PLC RS485 arayz balants

tla

Balant hazrlandktan sonra artk PLC nin Modbus ile ilgili ayarlarn yapacaz. NAIS
PLC yi programlamak iin kullandmz FPwin pro programn bilgisayarm za
kuruyoruz. Ayrca PLC ile bilgisayarm z USB kablosu ile balyoruz. Bu kablo PLC
ierisine program yazmak ve konfigrasyon yapmak iin verilen kablodur.

.e
em
de

rs

no

PLC Konfigrasyonu
PLC nin Modbus haberlemesi yapabilmesi iin ncelikle baz konfigrasyonlarn
yaplmas gerekiyor. Bunun iin nce FPwin programn balatalm.

Karmza gelen pencereden yeni bir proje seeneini seiyoruz.

33

co
m
ri.
tla

.e
em
de

rs

no

PLC tipini seerek Create Project dmesine basyoruz. Karmza gelen proje tasarm
ekrannda sa taraftaki Project gezgin penceresinden sistem registeri seerek Com
port ayarlarna geliyoruz ve parametreleri aadaki ekildeki gibi yapyoruz.

34

co
m
ri.

.e
em
de

rs

no

tla

Grld zere haberleme trn Modbus RTU mod setik ve adresini 1 olarak
verdik. Com Baud hzn da 38400 olarak verdik. 8 bitlik ift pariteyi setikten sonra
artk bu konfigrasyonu PLC ye yazabiliriz. Balantda da herhangi bir problemimiz yok
ise PLC ile online moda gei yapabiliriz.

Online moda getiimize gre artk konfigrasyonu PLC ye yazdrabiliriz. Bunun iin
Download progrzm code dmesini kullanyoruz.

Program yazm ilemi bittikten sonra PLC ile Modbus haberleme yapmaya hazrz
demektir.
Program ile Test Etme
Program PLC ye yazdktan ve balantlar yaptktan sonra artk PLC ile Bilgisayarmz
Modbus RTU Protokol ile haberletirebiliriz. Bu amala ncelikle visual basic te daha
nce hazrladmz program balatyoruz. Ve aadaki komut dizesini gnderiyoruz.

35

co
m
ri.
tla

Komut dizesini zmleyelim

rs

no

01: Adres Bilgisi


02 : Giri Oku komutu
0000 : Okunacak ilk giri adresi
0008 : 8 Hex = 8 Decimal adet girii oku
79CC : CRC (programmz tarafndan otomatik oluturuldu)
imdide cevap bilgisini yorumlayalm

.e
em
de

01: Adres Bilgisi


02 : Komut Bilgisi
01: 01 Hex = 1 Decimal yani 1 byte lk bilgi gnderildi
00 : Girilerin hepsi sfr (0000 0000)
A1C6: Cihaz tarafndan retilen CRC

imdide PLC zerideki Y0 ve Y1 bobinlerini aktif edelim, yani ON konumuna


getirelim.Bunun iin Modbus n 15 nolu komutunu yani 0F hex nolu komutunu
kullanacaz.

36

co
m
ri.
tla

Komut Dizesi

rs

no

01 :Aygt adresi
0F : Modbusun birden fazla bobin konumu deitir komutu
0000 : Bobin balang adresi
0008 : 0008 Hex yani 8 decimal adet bobini deiecek
01 : 1 bytle lk veri gndeirlecek
03 : Gnderilen bilgi (0000 0011) Y0 ve Y1 Bobinlerine 1 gnderiliyor.
BE94 : Program tarafndan hesaplanan CRC

.e
em
de

Cihazdan gelen yant


01: Aygt adresi
0f : Komut
0000 :balang bobin adresi
0008 : 8 adet bobin durumu deitirildi.
540D : Aygt tarafndan gnderilen CRC

PLC zerindeki bobinlerin durumunu gsteren LED ler baktmzda Y0 ve Y1


Bobinlerinin aktif olduunu greceksiniz.

Bu blmde basit olarak Modbus haberleme ile ilgili bilgileri aldk ve komutlar ile
birlikte eitli cihazlar bilgisayar ile haberletirdik. Bu komutlar ok daha farkl cihazlar
da haberletirmek mmkndr. Modbus haberletirmede sadece bir bilgisayar master
olarak kullanabileceimiz gibi Modbus fonksiyonlarna sahip PLC gibi akll cihazlar da
kullanabiliriz. Bir sonraki renme faaliyetinde bunun zerinde rnekler yapacaz.

37

Modbus Master Olarak PLC kullanm :

ri.

co
m

Bu uygulamamzda farkl olarak bilgisayar yerine bu defa akll cihazmz olan PLC yi
Modbus master olarak kullanacaz.

tla

Daha nceki blmde anlatld gibi PLc ve inverter ayarlarn aynen koruyoruz.
Ayarlar aadaki gibi olacak.

no

nverter iin ;

.e
em
de

PLC iin :

rs

Modbus Adres : 03
Haberleme Hz : 38400 (baudrate)
Parite : Even
Stop bit :1 Bit
Data Uzunluu : 8 Bit

Modbus Adres :01


Haberleme Hz: 38400 (baudrate)
Parite : Even
Stop bit : 1 Bit
Data uzunluu : 8 Bit
PLC Program :

PLC yi programlamak iin daha nceden de anlatld gibi Panasonic NAIS firmasnn
PLC programlama arayz olan FpWinPro yu kullanyoruz.
Yeni bir Proje oluturalm .

38

co
m
ri.
tla

no

Yeni bir proje oluturma penceresi

Create Project dmesi ile projeyi balatyoruz. Ardndan seri haberleme portunun
ayarlarn yapyoruz.

.e
em
de

rs

Bi sonraki pencerede PLC tipini seiyoruz.

39

co
m
ri.
tla

.e
em
de

rs

no

Ayarlar Tamamladktan sonra Ladder diyagram ile PLC iin gerekli program yazalm.
PLC Ladder Program :
Programmzda PLC zerindeki X0 girii aktif edildiinde inverterdeki frekans
parametresi 35 Herz olacak X1 aktif edildiinde ise 40 Herz olacak ekilde Modbus
zerinden bu bilgileri PLC ile invertere gndereceiz.

imdi satr satr Ladder diyagram n inceleyerek elemanlar nasl eklediimizi


anlayalm.

PLC ladder Programlama iin yukardaki ekildeki ara kutusunu kullanacaz.


40

1 .Ladder ierisine fonksiyon eklemek istediimizde kullanrz.


2. Ladder ierisine giri eklemek iin kullanlr.
3. Ladder ierisine k eklemek iin kullanlr.
4. Ladder ierisine balant hatt eklemek iin kullanlr.

co
m

Ara Kutusundaki kullanacam z aralar ve ilevleri aadaki gibidir :

ri.

lk satrmzda X0 giriini ve F0_MV fonksiyonunu ekliyoruz. Buradaki F0_MV


fonksiyonu s ucuna verilen 1 word luk bilgiyi DT500 registerine aktaryor. Buradaki
3500 Bilgisi inverterimiz iin Herz bilgisi olacaktr.

no

tla

imdi adm adm F0_MV fonksiyonunu nasl eklediimizi grelim .

.e
em
de

rs

Ara kutusundan fonksiyon eklemeyi seiyoruz.

41

co
m
ri.
tla
no
rs

.e
em
de

kinci admda Karmza kan fonksiyon seim penceresinden F0_MV yi bulup


inser ile
ladderimize ekliyoruz.

Mouse ile fonksiyonumuzu istenilen yere tklayarak ekliyoruz. Daha sonra


parametrelerini deitiriyoruz.

Klavye ile parametreleri belirtilen ekilde yapyoruz.


Daha sonraki admda da X0 giriini ekliyoruz ve kalem ile balantlar yapyoruz.

Benzer admlar tekrarlayarak dier F0_MV fonksiyonlu satr oluturuyoruz.


42

co
m

.e
em
de

rs

no

tla

ri.

Son olarak da F145_MODBUS_WRITE_DATA Fonksiyonunu kullanacaz.

Fonksiyon seme penceresinden F145_MODBUS_WRITE_DATA fonksiyonunu


seerek ekle dmesine bastk. Fonksiyonu program arayznde seilen yere
ekleyerek parametrelerini aadaki ekilde ayarlayalm.

Fonksiyondaki parametrelerin aklamalarn altrma ileminden sonra anlatlacaktr.


Fonksiyonu EN ucuna ise X0 ve X1 girilerini ekildeki gibi balayalm.

43

co
m

.e
em
de

Programn Test Edilmesi :

rs

no

tla

kinci basamakta ise programmz PLC ye yklyoruz.

ri.

imdi Programmz PL ye ykleyelim. lk olarak online moda geelim.

ncelikle PLC zerindeki X0 a 24 Volt vererek aktif hale getiriyoruz. Inverter zerindeki
frekans gstergesi 35.0 oluyor.

Daha sonra X1 e 24 volt veriyoruz grld zere inverter zerindeki frekans bilgisi
40.0 oluyor.
44

45

.e
em
de

ri.

tla

no

rs

co
m

DEVICENET
DeviceNet Nedir?

co
m

DeviceNet; tek bir a ile limit anahtarlar, fotoelektrik sensrleri, vana manifoltlar, motor
starterleri, sre sensrleri, panel gstergeleri, operatr arabirimleri gibi endstriyel
aygtlar kontrol etmek, bu aygtlarn kurulum maliyetlerini ve kurulum iin harcanan
zaman azaltmak iin CAN (Controller Area A (network)) mimarisi zerine ina
edilerek gelitirilmi ak, dk maliyetli dijital, multidrop bir a (network)
teknolojisidir.

ri.

DeviceNet, endstriyel ortamlarda gvenilirlik ve performans gerekliliklerini karlamak


iin tasarlanmtr. Kararl bir yapya sahiptir ve kendini ispatlam bir a (network)
teknolojisidir.
DeviceNete Genel Bak

no

tla

DeviceNet kendi veri ba katman iin CAN (Controller Area Network) ve st a


(network) katmanlar iin CIP (Common Industrial Protocol) kullanr. DeviceNet ODVA
tarafndan ynetilen ak a (network) standarddr ve dnya apnda uluslararas
standartlar birlii tarafndan kabul edilmitir. DeviceNet dier CIP tabanl alar
(network) (EtherNet/IP ve ControlNet) ile dikisiz kprleme ve ynlendirme zelliine
de sahiptir.

.e
em
de

rs

DeviceNet tm dnyada birok retici tarafndan desteklenmektedir. 700'n zerinde


retici kimlii ODVA (Open Devicenet Vendors Association) (Ak Devicenet Salayc
Birlii) tarafndan yaynlanm tr. Gerek udur ki birok retici dnya zerindeki en
iyi s nf rnleri kullanclarna sunmak iin DeviceNet'i kendi rnlerinde uygulamak
iin semitir ve bu reticiler en uygun rn destei iin corafi kapsam ve uygulama
alanndaki uzmanl temel almlardr.
ODVA'nn yetkili test servis salayclarnn birinden uygunluk testinden geen ve
ODVA'dan resmi uygunluk bildirisi alan uygunluk testi yaplm DeviceNet rnleri ak
ve oklu retici sistemine ve spesifikasyona uyulmas iin ODVA tarafndan
sertifikalandrlr.

DeviceNet endstriyel kontrolrlerle I/O aygtlarn birbirine balayan ve bu aygtlar


arasnda iletiim a olarak hizmet veren dijital, multidrop bir adr. Her aygt ve
kontrolr ada bir dmdr. DeviceNet ok ynl iletiim hiyerarisini ve mesaj
sralama nceliini destekleyen retici-tketici adr. DeviceNet sistemleri master-slave
ya da eler aras (pear to pear) iletiimi kullanan datk kontrol mimarisi altrabilecek
ekilde dzenlenebilir. DeviceNet sistemleri I/O ve ak mesajlamay destekleyerek
ayarlama ve kontrol iin tek noktal balant sunar. DeviceNet ayn zamanda adan
g elde etme gibi esiz bir zellie sahiptir. Bu, aygtlarn snrl g gereksinimlerini
direk olarak adan almalarn salayarak balant noktas ve fiziksel boyutun
azalmasn mmkn klar. Bunun sonucunda balant saysnn artmasndan
kaynaklanan yksek kablolama maliyetini ve kablolama hatalarn giderir. Farkl
reticilerin rettii bileenlerin gvenilir bir ekilde birbiriyle deitirilebilmesini
salarken, ayn zamanda kablolama ve endstriyel otomasyon aygtlarnn kurulumu
iin harcanan zaman ve maliyeti azaltr. Farkl reticilerin rettii bileenlerin gvenilir
bir ekilde birbiriyle deitirilebilmesini salarken, direk balanabilirlik aygtlar arasnda
gelitirilmi iletiim salar. ok nemli olan aygt seviyesi hata tehis ve tespitlerini,
kolaylkla eriilemez yerlerde ve kat kablolama yaplm I/O arabirimler arasnda bile
mmkn klar.
46

DeviceNet teknolojisi geni lde Amerika Birleik Devletleri, Avustralya, Yeni


Zelanda, Japonya ve inde kullanlmaktadr. Avrupada da hzl bir ekilde kullanm
yaygnlamaktadr.

co
m

DeviceNet otomotiv sektr a iin ISO standard olan ve tarm, medikal, ina kontrol,
denizcilik sektr, uzay sanayi gibi hemen hemen tm endstrilerde kullanlan
Controller Area Network (CAN) olarak bilinen standard temel alm tr.

DeviceNet hiyerarik doaya sahip a (network) iletiimleri (communications) iin ISO


standard olan OSI (Open Systems Interconnection) modelini takip eder. Bu modeli
takip eden alma alar fiziksel uygulamalardan protokollere, ynetimden iletim
kontrolne ve alma alar boyunca akan bilgi verilerine kadar gerekli tm
fonksiyonlar tanmlarlar.

ri.

Gnmzde DeviceNet resmi GENELEC standarddr (EN50325).


A (network) Boyutu

tla

64 Dme Kadar

Seilebilir Utan Uca A (network) Uzakl Hz


Deiimi

0-8 byte

rs

Veri Paketleri

125 Kpbs: 500 m


250 Kpbs: 250 m
500 Kpbs: 100 m

no

A (network) Uzunluu

izgisel (trunk hatt/drop hatt); g ve sinyaller


an kablo zerinde tanr.

.e
em
de

Veri Yolu Topolojisi

Veri Yolu Adresleme

Sistem zellikleri

Multicast (tekten okluya) ile peer to peer;


Multimaster (oklu efendi) ve Master/Slave
(Efendi/Kle) zel durumlarda;
Polled ve Change of State (durum deiimi) istisna
durumlarda;
G altnda aygt ekleyip karma

Tablo 1 : DeviceNet'in zellikleri ve Fonksiyonlar

DeviceNetin temel teknolojisi Allen-Bradley tarafndan gelitirilmi ve Mart 1994te


tantlmtr. Daha sonra Nisan 1995te teknoloji ODVAya (Open DeviceNet Vendor
Association) aktarlmtr.

DeviceNetin OSI Modeline Gre ncelenmesi


1. Fiziksel Katman

DeviceNet sinyal ve gc tamak iin trunk-hatt/drop-hatt topolojisini ve bu topoloji


iinde ayr ift burgulu iletim yolunu kullanr. Bu topolojinin mmkn olan varyantlar
ekil 1 ve ekil 2de gsterilmitir. Trunk hatt veya drop hatlarnn herhangi biri iin
kaln ya da ince kablo kullanlabilir. Alar iin utan uca deiik uzunluklar ile kablo
kalnl ve veri iletim hz tablo 1de gsterilmitir.
DeviceNet drop hatt boyunca dmler aras dal ve papatya zinciri modeli kullanr.
47

ri.

co
m

Trunk zerindeki dmler aras uzaklk maksimum 6 metre olmaldr ve repeater


(tekrarlayclar) ile bu uzunluk 4 kmye karlabilir. Her DeviceNet anda en fazla 64
dm olabilir. Fakat efendi tarayc (master scanner) birinci dm numaras kullanr
ve 63. dm ise varsaylan dm numarasdr. Sonu olarak dier aygtlar iin 62
dm numaras mevcuttur.

.e
em
de

rs

no

tla

ekil 1: Kaln ve nce Kablolar Trunk ve Drop Hatlar in Kullanlabilirler

ekil 2: Hem Sinyal Hem de G Tek Bir Kablo le letilir

VER ORANLARI
Kaln Trunk Uzunluu
nce Trunk Uzunluu

Yass Trunk Kablo

Maksimum Nokta Uzakl


Kmltif Nokta Uzakl

125 KBPS
500 m
(1.640 ft)
100 m
(328 ft)
380 m
(1250 ft)
6m
(20 ft)
156 m
(512 ft)

250 KBPS
250 m
(820 ft)
100 m
(328 ft)
200 m
(656 ft)
6m
(20 ft)
78 m
(256 ft)

500 KBPS
100 m
(328 ft)
100 m
(328 ft)
75 m
(246 ft)
6m
(20 ft)
39 m
(128 ft)

Tablo 2 : Kablo Kalnlklar ve Veri letim Hzlar

DeviceNet aygt dzeyine yerletirilmi bir a (network) teknolojisidir (ekil 3).


DeviceNet kullanlan aygtlarn izole edilmi ve edilmemi fiziksel katman tasarmlarnn
ikisini de destekler. Opto-izole tasarm seenei dardan g beslemeli aygtlarn (AC
srcler, starterler ve selenoid valfler) ayn veri yolu kablosunu paylamalarna izin
verir. DeviceNet spesifikasyonu gerekli paralar, kablo problemlerinden korunma ve
rnekler ile ilgili ek bilgiler iermektedir.

48

co
m
ri.

tla

ekil 3: DeviceNet Aygt Dzeyine Yerletirilmitir

.e
em
de

rs

no

Farkl eit konektr tipleri DeviceNet zerinde kullanlabilir. (ekil 4) Mhrl ve


Mhrsz konektrlerin ikisi de kullanlabilir. Byk (mini) ve kk (mikro) boy
taklabilir mhrl konektrlerde kullanlabilir. Mhrl konektrler gerektirmeyen
rnler iin ak tip konektrler kullanlabilir. Eer taklp kartlabilir balant gerekli
deil ise direk kabloya Vidal ya da kskal balant uygulanabilir.

ekil 5: DeviceNet Mhrl Tip Balant Konektrler

ekil 4: DeviceNet Ak ve Mhrl Tip Konektrleri Kullanlabilir

49

co
m
ri.

tla

ekil 6: DeviceNet Ak Tip Balant Konektrleri

.e
em
de

rs

no

Dmler g kesilmeden aa monte edilip kartlabilir. DeviceNet'in esiz


zelliklerinden biride a (network) zerinde herhangi bir noktaya g nitesi
eklenebilme yeteneidir. Bu zellik fazla g kayna eklenmesini mmkn klar. Trunk
hattnn akm bykl 8 amperdir.

ekil 7: zolasyon Deitirme Modll Yass Medya

2. Veri Ba Katman

DeviceNet veri ba katman CAN spesifikasyonlar ve CAN kontrol cipleri kullanlarak


tanmlanr. CAN spesifikasyonu dominant (lojik 0) ve resesif (lojik 1) olarak
adlandrlan iki veri durumu ile tanmlanr. Herhangi bir verici veri yolunu dominant
duruma geirebilir. Veri yolu, hi bir vericinin dominant durumda olmad zaman
sadece resesif olabilir. Bu olgu CAN tarafndan altrlan veri yolu arabulucu plan ile
alr duruma gelir.
CAN tarafndan tanmlanan baz ereve trleri:

Veri erevesi
50

Ar yk erevesi
Uzak ereve (remote frame)
Hata erevesi

tla

ri.

ekil 8: DeviceNet Veri erevesi 1

co
m

Veriler DeviceNet zerinde veri erevesini kullanarak hareket ettirilirler. Dier


erevelerin herhangi biri DeviceNet zerinde kullanlmaz ya da istisna durumlar iin
kullanlrlar. DeviceNet veri ereve format aadaki ekillerde gsterilmitir.

ekil 9: DeviceNet Veri erevesi 2

no

CAN tayc duyarl bir a (network)tur. Ve dm dier dmler iletim yapmad


zaman mesaj gndermeye alabilir. Bu zellik peer to peer balantlarna has olan bir
yetenei mmkn klar. Eer

.e
em
de

rs

ki ya da daha fazla CAN dm e zamanl olarak a (network)a erimeyi denerse


zararl olmayan (non-destructive) akll veri (bit-wise) arabulucu mekanizmas
potansiyel akma problemini veri ya da bant geniliinde bir kayp olmadan zer.
Non-Destructive Arbitration (Zararl Olmayan zm)

Ethernete ok benzer, her dm a (network) bo iken iletim iin


denemeler yapar.
Ethernetten farkldr, arpma (collision) yoktur. Kazanan dm kendi
mesaj tamamlanana kadar iletime devam eder.
Bu mekanizma bilgi ve zaman kaybnn olmayacan garanti eder.
Tanmlaycnn deeri zm (arbitration) boyunca ncelik srasn belirler.
Sistemde hibir tanmlayc birbirine benzemez.

51

co
m
ri.
tla

ekil 10: Non-Destructive Arbitration (Zararl Olmayan zm)

.e
em
de

rs

no

CAN a (network) zerindeki tm alclar balang ereve biti ile resesiften dominanta
kadar ifade edilmi geileri senkronize ederler. Tanmlayc ve RTR (Remote
Transmission Request -DeviceNet tarafndan kullanlmayan) biti ile birlikte hakem
(arabulucu) alann olutururlar. Hakem alan ortam eriim srasn kolaylatrmak iin
kullanlr. Aygt iletim yapt zaman, ayn zamanda her gnderdii biti ayn olup
olmadnda emin olmak iin monitrler (tekrar geri alr). Bu sistem e zamanl
iletimlerin tespit edilmesine izin verir. Eer bir dm hakem alann gnderirken
resesif bit iletip dominant bit alrsa, iletim yapmay durdurur. E zamanl iletim yapan
tm dmler arasndaki uzlamann galibi en dk numaral 11-bit tanmlayc ile
tektir. CAN ayn zamanda DeviceNet tarafndan kullanlmayan 29-bit tanmlayc alan
ile veri ereve formatn belirler.

Kontrol alan 4-bit uzunluk alan ve iki sabit bit ierir. Bu uzunluk veri erevesi
iinde bayt saysn gsteren 0'dan 8'e kadar bir say olabilir. 08 byte uzunluu, ska
deien kk miktarlarda I/O verisi ile alan dk seviyeli aygtlar (low-end) iin
idealdir. Sekiz byte basit aygtlarda tan (tehis) verisi gndermek ya da hz referans
ve srcnn hzlanma orann gndermek iin yeterlidir. DeviceNet ayn zamanda
dmlere en az protokol kullanm ile daha fazla miktarda iletim yolu salayan
paralama protokoln de tanmlar.

CRC (Cylic Redundancy Check) dngsel artklk kontrol anlamna gelir. CRC alan
CAN kontrolrleri tarafndan ereve hatalarn saptamak iin kullanlr. CRC kendinden
nce gelen bitlerden hesaplanr. ACK slot iindeki dominant bit ileticiden baka en az
bir alcnn iletimi duyduu anlamna gelir. CAN eitli hata belirleme ve CRC yi
ieren, otomatik tekrar deneme yapan hata snrlama metotlar ileterek ok gl bir
hata kontrol salar. Bu genellikle uygulamaya ak metotlar hatal dmlerin a
(network)u bozmalarn engeller.
3. A ve Ulam Katmanlar

52

co
m
ri.

tla

ekil 11: A Katman Yerleimi

.e
em
de

rs

no

DeviceNet aygtlar ile balantnn ilk olarak bilgi deiimi amacyla kurulmu olmasn
gerektirir. Balant kurmak iin her DeviceNet rn herhangi bir Balanmam Mesaj
Yneticisi (Unconnected Message Manager (UCMM)) ya da balanmam grup 2 portu
kullanacaktr. Bu iki durumda baz kullanlabilir CAN tanmlayclarn rezerve ederek
fonksiyonlarn gerekletirirler. Herhangi bir UCMM ya da balanmam grup 2 portu
ak mesajlama balants kurmak iin kullanlr. Bu balant daha sonra bilgileri bir
dmden dierine tamak iin ya da ek I/O balants kurmak iin kullanlr. Bir kez
I/O balants kurulduktan sonra I/O verileri a (network) zerindeki aygtlar arasnda
tanabilir. Bu noktada tm DeviceNet protokolleri I/O mesajlar 11-bit CAN
tanmlaycs ierisinde bulunur. Geriye kalan her ey veridir.

ekil 12: A (network) Yerleimi

11-bit CAN tanmlaycs balant kimlii (ID) tanmlamas iin kullanlr. Tek olmayan
balant kimlikleri (ID) ok s k bir ekilde, retici tketici uyumluluunda gerekli
olan tam avantaj salamak kontrol edilir DeviceNet 11-bit CAN tanmlaycsn drt
farkl gruba bler. Tanmlana ilk grup iki alan ierir; ilk 6 bitlik alan MAC kimlii (ID)
53

ve dieri de mesaj kimlii (ID) iindir. Birlemi (kombine) alanlar balant kimliini (ID)
tanmlar. Drt mesaj offline iletiim iin kullanlr.

co
m

Aygtlar, istemci, sunucu ya da ikisi birden olabilirler. stemci ve sunucular retici,


tketici ya da ikisi birden olabilirler. Tipik istemci (aygt) ve balants istek retir,
cevap alr. Tipik sunucu (aygt) ve balants istek alr, cevap retir. DeviceNet bu
model zerinde eitli varyasyonlar salar.
Baz balantlarda istemci veya sunuculardan herhangi biri sadece mesaj alabilir. Bu
balantlar dngsel ve durum deiimi mesajlar iin var yeri olabilir. Benzer ekilde
baz balantlar da, istemci veya sunucudan herhangi biri sadece mesaj retebilir. Bu
balantlar dngsel ve durum deiimi mesajlar iin kaynak olabilir.

.e
em
de

rs

no

tla

ri.

Dngsel ya da durum deiimi balantlar bant genilii ihtiyacn byk lde


azaltabilirler. DeviceNet sitemi iindeki dmler kendi tanmlayclarn ynetmekten
sorumlu olacak ekilde tasarlanrlar. Bu tanmlayclar tm mesafe boyunca datlrlar.
Tm dmler ortam giri kodu kimliine (Media Access Code ID (MAC ID)) ramen
kendilerini geerli klan tam mesafe mesaj nceliine sahiptirler. Kopyalanm
(dublicate) MAC ID algoritmas sayesinde CAN tanmlayclarnn merkezi bir aygta
ihtiya duyulmadan ya da her a (network) kayt edilmeden esizlii garantilenir. ekil
13te 11-bit CAN tanmlaycs iindeki DeviceNet paylarn gstermektedir.

ekil 13: DeviceNet indeki 11-bit CAN Tanmlaycs

Buradaki nemli konu kopyalanm dmlerin bulunmasdr. nk DeviceNet CAN


tanmlama alan iinde aygt adresini kullanr. Bu sistem kopyalanm adresli dmleri
bulmak iin bir mekanizma sunar. Kopyalanm adreslerin olumasn engellemek
onlarn geekletikten sonra yerini bulmaktan daha iyidir (Dier CAN tabanl a
(network)larda baz eyler hesap iine alnmaz.) Dm ynetimi konusunda dier
anahtar faydalardan biri de kullanc nn herhangi bir zamanda, sistemin kurulumu
hakknda hibir bilgiye sahip olmadan dm ekleyip silebilmesi ve var olan dmler
arasnda fazladan peer to peer mesajlar ekleyebilmesidir. Merkeziletirilmi kayt
sistemi taklmamal ya da yaplmamaldr. Dmler hangi kimliklerin (IDlerin) hala
kullanmda olduunu bilinceye kadar ara basite iki aygt arasnda I/O balants
ekleme, ncelik dzeyini belirleme, veri yolu (snf, durum, zellik) ve retim (tetikleme)
balatma iin (dngsel, poll (anket) durum deiimi) istekte bulunmaldr.
4. st
Katmanlar:
Industrial Protocol (CIP))

Genel

Endstri

Protokol

(Common

DeviceNet daha st katmanlar iin CIP diye adlandrlan Genel Endstri Protokoln
54

no

tla

ri.

co
m

(Common Industrial Protocol) kullanr. CIP kesinlikle nesne ynelimlidir. Her nesne
zelliklere (veri), servislere (emirler) ve davranlara (olaylara tepki) sahiptir. ki farkl
nesne CIP sipesifikasyonu iine tanmlanmtr: iletiim nesneleri ve uygulama zgl
nesneleri. Ayn zamanda retici rnde zgl nesneleri spesifiksayon deil
fonksiyonellik gerektiren durumlar iin tanmlayabilir (ekil 14). Verilen rn tipleri iin
minimum genel nesne takm yeterli olacaktr. Aygt tipleri ve retici farkllklarna
ramen aygtlar aras ilerlik kullanc yararnadr. CIP tabanl a (network)lar genel
uygulama katman zerine yaplandndan beri hangi a (network) aygta ev sahiplii
yaparsa yapsn uygulama verileri ayn kalmaktadr. Uygulama programlarnn sisteme
hangi a (network) aygtnn balandn bilmelerine gerek yoktur. ekil 15te CIP
ierisinde OSI modeli ve DeviceNet tanmlamalar gsterilmitir.

.e
em
de

rs

ekil 14: Spesifikasyon rnei

ekil 15: CIP Nesne Modeli


CIP ayn zamanda farkl tip aygtlar iin nesne takmlarn minimum ayar
(yaplandrma) seeneklerine ve I/O veri formatlarn belirleyen aygt profillerini de
tanmlar. Standart profillerden birini takip eden aygtlar ayn I/O verisine ve
55

no

tla

ri.

co
m

yaplandrma seeneklerine sahip olacaklar, ayn emirlerin hepsine cevap verecekler


ve ayn profili izleyen dier aygtlar gibi ayn davranlara sahip olacaklardr. Tablo
2de gsterilen alttakm aygt profilleri CIP ve DeviceNet tarafndan desteklenmektedir.

rs

Tablo 3: DeviceNet Tarafndan Desteklenen Aygtlar

.e
em
de

DeviceNet ayn zamanda minimum nesne gereklilii iin reticilerin rnlerine ek olarak
kendi zelliklerini eklemeleri iin standart mekanizmalara sahiptir. Bununla birlikte bu
ek zellikler DeviceNet tanmlamalarnda tavsiye edilen biim ile kesin uyumlu bir
ekilde uygulanm olmaldr.

Dier nemli bir zellikte CIP tabanl a (network)larn dier a (network)


mimarilerine ayarlanabilmesidir. Bu DeviceNet gibi CIP tabanl a (network)lar
zerinde mesaj oluturulmas, daha sonra da bu mesajn, uygulama katmannda sunu
olmayan EtherNet/IP gibi CIP tabanl dier bir a (network)a geme kabiliyetidir. Bu
dikisiz kprleme ve ynlendirme kabiliyeti DeviceNeti dier fieldbus a (network)lar
ile almasn salar. Bunun anlam spesifikasyonun ierdii nesne takmlar,
kprleme aygtlarnn bir a (network)tan dierine mesaj ieriinde oynama
yapmadan mesaj iletmek iin gerekli olan mekanizmay tanmlar. Bu nesneleri
destekleyen kprleme aygt kullanldz zaman, kullanc sadece mesajn takip
etmesi gereken yolu tanmlamakla sorumludur. CIP, ynetilen a (network)lardan
bamsz bir ekilde mesajn doru olarak ele alnacan garanti eder.
4.1. retici/Tketici letiim Modeli

CIP geleneksel kaynak/hedef modelinden ziyade retici/tketici tabanl bir modeldir.


retici-tketici tabanl alar bant genilii kullanmnda daha fazla etkinlik salarlar.
Mesaj a (network) zerinde retilir, ulam adresi ile deil fakat balant kimlii (ID) ile
tanmlanr. oklu dmler daha sonra bavurulan balant kimlii ile veriyi alabilirler.
Bu dinamik balant yaklam nn sonucu olarak a (network) etkinliinde iki nemli
fayda salanr.
Eer dm veri almak isterse, herhangi bir zamanda retilen veriyi almak iin sadece
56

bir kez sormas gerekir.


Eer ikinci (nc, drdnc vb.) dm ayn veriyi isterse, dier dmler ile ayn
veriyi ezamanl almak iin tm ihtiyac balant kimliini bilmektir.
retici/Tketici
Ve
Kaynak/Hedef
Modellerinin Karlatrlmas

letiim

co
m

4.1.1.

Kaynak/Hedef iletiim modeli (Noktadan noktaya)

Veriler her dme farkl zamanlarda ulatndan senkronizasyonu salamak


ok zordur.

tla

ri.

Sadece hedef farkl olduu zaman bile mesaj birok kez gnderileceinden
bant genilii boa harcanr.

ekil 16: Kaynak/Hedef letiim Modeli

no

retici/Tketici iletiim modeli (veri tanmldr)

Birok dm tek bir reticiden gelen ayn veriyi alabilir.

rs

Dmler rahatlkla senkronize olabilir.

.e
em
de

Bant genilii daha verimli kullanlr.

ekil 17: retici/Tketici letiim Modeli

Kaynak/Hedef Modelinin Snrlamalar


Ayn mesaj birok aygta teslim etmek iin birok paket gerektirir.
Veriler farkl hedeflere farkl zamanlarda varacaklardr.

A (network) bant genilii zerine bask yapacaktr.

Alarda Mesaj ve kritik zaman I/O lar iin farkl sonular ortaya kacaktr.
retici/Tketici Modelinin Yararlar

Programlamay basitletirir. (Kontrolsz fonksiyonlarda veri ynetimi iin


kontrolre gerek yoktur)
Throughputu arttrr. (A eski veriler ile doldurulmaz (rnek: sensr durumlar))
Zamana daha uygun cevaplar salar. (Veri sadece ihtiya olduunda bir kez
gnderilir (hata azaltm))
57

Ek kablo gerektirmez. (Ayn a zerinde kontrol, programlama ve tan yaplr)


retkenlii arttrr. (Tasarm, kurulum, ynetim, v.b. kolaylatrr)

co
m

retici/Tketici modeli polling (oylama), cyclic (dngsel), change-of-state (cos) (durum


deiimi), master/slave (efendi/kle), multimaster (oklu efendi), peer-to-peer (eler
aras), one-to-one (bire bir), multicast (oklu), broadcast (yayn) gibi birok iletiim
protokol tarafndan desteklenir.
4.2. n Tanml Master/Slave Balant Seti

tla

ri.

Temelde DeviceNet Peer to Peer mesajlama modelini kullanr. Ancak ayn zamanda
DeviceNet master/slave ilikisi zerine tanml basitletirilmi iletiim plann destekler.
Bu n tanml balant plan n tanml master/slave iletiim seti olarak bilinir. Bu
balant metodu, kontrol uygulamalarnda ok s k kullanlan I/O mesajlarnn
hareketlerini basitletirir.

no

Birok sensr ve aktuatr baz n tanml fonksiyonlar gerekletirmek iin


tasarlanmlardr. Bu fonksiyonlarn gereklemesi iin aygta g verildiinde aygtn
verecei ve alaca veri miktar ve veri tipi bilinmelidir.

.e
em
de

Tip

rs

n tanml master/slave balant seti aygta g verildii anda balant nesnelerinin


neredeyse tamamen ayarlanm olmasn salar. Aa g verildikten sonra kalan tek
gerekli adm master aygtnn (aygtnn) n tanml balant seti iinde slavelerden
mlkiyet talep etmesi iin veri akna balamasdr. Slave aygtlar bir ya da daha fazla
takip eden mesaj tipini kullanarak veri retebilirler.
lem Tanm

Mastern tarama istesinde tanmlanan sraya gre polled I/O


mesaj iin yaplandrlm slaveler, master aygttan output (k)
Polled (oylama) verisi alacaklardr. Mastern oylama (polling) hz tarama listesindeki
dm says ile belirlenir. DeviceNetin baud hz, master tarafndan
retilen mesajlarn boyutu, tarama listesindeki dmlerin says ve
master aygtnn isel zamanlaycs ile belirlenir. Verilen sistem
konfigrasyonu iin, bu mesajlama metodubelirleyicilik
salayacaktr. Polled I/O k verisi unicast yada multicast olabilir.
Dngsel I/O mesaj retmek iin yaplandrlm aygt verilerini
kesin tanmlanm aralklarla retecektir. Bu tip I/O mesajlar
uygulama iin uygun olan oranda veri retimi iin kullancya sistemi
Cyclic
yaplandrma
imkn salar. Uygulamaya bal olarak bu sistem
(dngsel)
kablo zerindeki trafik miktarn azaltabilir ve daha etkin bant genilii
kullanm n mmkn klar.
Durum deiimi mesaj retmek iin yaplandrlm aygt, her
deiimde veri retecektir ya da kalp at orann temel alacaktr. Bu
Change of state ayarlanabilir kalp at oran tketici aygtlarnn reticinin hala hayatta
(durum deiimi)ve aktif olduunu bilmesini salayan bir yoldur. DeviceNet
dmlerin geniliinde tamaya yol amalarn engellemek iin
durum deiimi mesaj retim skln snrlandran kullanc ayarl
retim snrlama zamann da tanmlar. Kullanclar verilen uygulama
senaryosu iinde bu parametreleri, optimum bant genilii kullanm
Tablo 4: Master/Slave Balant Setinde Slave I/O Mesaj Tipleri

4. DeviceNetin Yararlar
58

Kablolamay azaltr ve kolaylatrr.


Kablolama ve kurulum maliyetini azaltr.
Balama zamann (sistemi alr duruma getirmek iin gereken zaman)
azaltr.
Aksaklk sresini (sorunlarn zlmesi iin gereken sreyi) azaltr.
Gc kesmeden a (network) zerinden aygtlarn karlmas, eklenmesi
yerine balanmasn mmkn klar.
Farkl reticilerin rettii aygtlarn birbiriyle deitirilmesini olanakl klar.
Sratli hata bulmay salar.
Hzl ve verimli iletiim salar.
A (network) zerinde aygtlarn yaplandrlmasn kolaylatrr. (hem
kurulumda hem de alma zamannda konfigre edilebilir.)

co
m

no

tla

Otomotiv sektr (otomotiv transfer hatlar, boyama ve ileme hatlar)


Yiyecek ve iecek sektr (ileme ve paketleme)
Malzeme ileme
Paketleme
Yksek hzl montaj
Odun hamuru & kat
Yariletken retimi
Hzl cevap gerektiren uygulamalarda
Gvenlik gerektiren yerlerde (otomatikler vs.)
Sistemi uzaktan monitrlemek gerektiinde

rs

ri.

5. DeviceNetin Uygulama Alanlar

6. ODVA (Open DeviceNet Vendor Association)

.e
em
de

ODVA DeviceNet spesifikasyonlarn yneten ve DeviceNete dnya apnda


destek veren bamsz bir organizasyondur. ODVA reticiler ile alr, gelitirici
aralar, gelitirici eitimleri uyum testleri ve sat aktiviteleri hakknda destek salar.
ODVA DeviceNet rn spesifikasyonlarn yaynlar ve spesifik (zel) rn snflar iin
aygt profillerini gelitiriren retici zel lgi Gruplarn (Special Interes Groups (SIG))
destekler. Herhangi bir retici ODVAya ye olabilir ve zel lgi Gruplarna (Special
Interest Group (SIG)) katlabilir. SIGler DeviceNet spesifikasyonlarnn gelimesine
katkda bulunurlar. Byk ve kk irketler eit sz hakkna sahiptirler. ODVA
kanunlarla DeviceNet spesifikasyonlar zerinde bozulmayan bir koruma salar

ODVA Amerika tabanl bir kurulutur. Fakat Warwick Manifacturing Group, CAN
Lab Avrupa ve ASTEM RI Kyoto (Advanced Software and Mechatronics Reserch
Institute of Kyoto) Japonya ile slerini geniletmitir.

59

co
m
ri.
tla

ekil 18: ODVA'nn Dnya zerindeki Dalm

.e
em
de

DeviceNet teknolojisini ynetir.


Spesifikasyonlar yaynlar.
Test yazlmlarn yaynlar, test merkezlerini altrr.
DeviceNet teknoloji ve rnlerinin geleceini ynetmek iin forum salar.
Kullanclar ve sistem kurucular iin servisler ve DeviceNet aralar
salar.
Uluslar aras standardizasyonu takip eder.
retici pazara sunum hzn(Time-to-Market) azaltr.
DeviceNetin tantmn yapar.
Grup yelerinin genel sat eforlarn ynetir.

rs

no

6.1. ODVAnn Grevleri

6.2. ODVAnn Hizmetleri

retici ID (kimlik) kaytlarn korur.


Bamsz test laboratuarlarn iletir.
Kurucular ve gelitiriciler iin eitim salar.
Bilgi kaynadr. (Literatr oluturur, telefonla uzmanlara ynlendirme
yapar)
oklu retici uyum problemlerini zer ve benzeri olmayan konularda
karar verir.
Web sitesi destei: www.odva.org
Dr. DeviceNet (cretsiz teknik destek)

6.3. ODVAnn Salad Aralar


ODVA sistem gelitiricilere veya kurulum teknisyenlerine DeviceNet iin eitli
aralar salar. Bunlar DeviceNet a (network) monitr ve DeviceNet asistandr.
6.3.1. DeviceNet A (network) Monitr
DeviceNet a (network) monitr a zerindeki ksa devreleri tespit eder, gerilim
60

no

tla

ri.

co
m

seviyelerini monitrleyerek yksek ve alak gerilim seviyelerini gsterir. Ayrca otomatik


olarak veri yolu hzn tespit ederek 125, 250 ve 500 KBPS hzlarn gsterir. Veri yolu
trafiini izleyerek trafik hakknda bilgiler verir. DeviceNet a (network) monitr ayn
zamanda hatal erevelerin tespitinde de kullanlr.

rs

ekil 19: DeviceNet A (network) Monitr

.e
em
de

6.3.2. DeviceNet Asistan

DeviceNet asistan sistem dizaynna yardmc olmak iin tasarlanmtr. Bu ara g


ve uzaklk limit kontrollerini yaparak kablo bileenlerini seer. Gerekli olan tm
bileenleri listesini otomatik olarak oluturur.

ekil 20: DeviceNet Asistan

61

Bu yardmc aralar dnda Dr. DeviceNet, www.odva.org ve DeviceNet niversitesi


ODVAnn dier hizmetleridir. ODVA rn kataloglar (Yazl, CD-ROM, Web),
spesifikasyonlar (Yaz l ve CD-ROM), haber klipleri, DeviceNet haber mektuplar
(gazeteleri) gibi yaynlar da kullanclara sunmaktadr.

no

8. DeviceNet Uygunluk (Conformance) Testi

ri.

Sensrler
Vanalar
Motor koruyucu/kontrolrleri
AC/DC srcler
I/Olar
PLCler
PC arabirimleri
S/W rnleri
HMI
Gelitirici aralar
Ve daha biroklar

tla

co
m

7. DeviceNet Kullanan Mevcut rnler

rs

ODVA uygunluk testi rnlerin fiziksel katmandan uygulama katmanna kadar


spesifikasyondaki ilgili konular bakmndan uygunluunu onaylamak iin tasarlanmtr.
ODVAnn yetkili test servis salayclarnn birinden aadaki tm testlerden geen
aygtlar ODVAnn DeviceNet uygunluk (conformance) testinden gemi olur.

.e
em
de

8.1. Control ve Bilgi Protokol (Control and Information Protocol (CIP)) Testi
Kontrol ve bilgi protokol testi rnn CIP, mesaj ve DeviceNet iin gereken
servislerin gerekliliklerini karladklarn dorular. Uygulama katmanndaki aygt
profilinin uygunluunu test eder.
8.2. DeviceNet Elektronik Veri Tablosu (Electronic Data Sheet (EDS) Testi

DeviceNet elektronik veri tablosu testi rnn Electronic Data Sheetinin (ASCII metin
dosyas retici tarafndan salanr) doru grameri ve aygt kimlii, desteklenen mesaj
tipleri, yaplandrma parametreleri, parametre listesi dhil gereken tm rn bilgilerini
ierdiini dorular. Bu dosya a (network) yaplandrma yazlm aralar tarafndan a
(network) zerine aygtlarn kurulumuna yardm etmek iin kullanlr.

8.3. DeviceNet Fiziksel Katman Testi

DeviceNet fiziksel katman testi rnlerin fiziksel katmannn tasarmnn uygunluunu


ve dzgn bir ekilde ilediini dorular. rnek olarak, bu test operasyon boyunca
gerilim ve akm seviyelerinin izin verilen aralk iinde kaldn, konektrlerin ve
belirleyicilerin (indicators) ODVA spesifikasyonlarn karladn dorular.
8.4. DeviceNet Sistem Testi
DeviceNet sistem testi rnn oklu reticili DeviceNet sistemi iinde altn onaylar.
rn 64 dml oklu reticili ortama urulur (taklr) ve zellikle potansiyel oklu ilerlii
ve sistem problemlerini tanmlamak iin tasarlanm eitli durumlarda altrlr. rnler
sisteme g vermek iin balatlan farkl ilem zincirleri (power-up sequences)
62

sresince ak ve I/O balantlarn baarl bir ekilde kurmaldr ve rnler dier


dmler eklendiinde ve karldnda evrimii kalmaldr. Test an zamanda aygtn
farkl reticilerden gelen tarayclar ile ar a (network) trafii altnda alacan ve
Electronic Data Sheet dosyasnn aygt yaplandrmak iin kullanlabileceini dorular.

co
m

8.5. DeviceNet G Kayna Testi (Ek test)


DeviceNet g kayna testi g kaynaklarnn gerekli olan gerilim ve akm
deerlerini saladklarn ve eitli yk koullarnda spesifikasyon gerekliliklerini yerine
getirdiklerini dorular.
8.6. Yariletken Testi (Ek Test)

no

9. DeviceNet Spesifikasyon Markas

tla

ri.

Yariletken testi yariletken retim aralar zerinde kullanlan DeviceNet rnleri iin
farkl seviye bir testtir. Yariletken zel testlerine kabul edilecek rnler ilk nce
standart testlerden gemelidirler. Bu ek seviye test, CE ve SEMI S2 gerekliliklerini
salayan yariletken retim aralar zerinde kullanlan DeviceNet aygtlar iin ODVA
spesifikasyonuna ilave edilmi arabirim rehberi ile konektrlerin, belirleyicilerin
(indicators), anahtarlarn, izolasyonun, gcn ve nesne davranlarnn uygunluunu
dorular.

.e
em
de

rs

rn bir kere uygun (conformance) uygunluk testlerinden getiinde, ODVA reticiye


uygunluk markasn kullanmasna izin verir. Uygunluk testinden geen rnlerin
reticilerinin listesi ayn zamanda ODVA web sitesinde mevcuttur. Kullanclar sadece
spesifik bir rnn uygunluk markas alp almadn internet sitesinden bulabilirler veya
aygt zerindeki rn markasndan anlayabilirler.

ekil 21: DeviceNet Uygunluk Markas

ekil 22: DeviceNet Uygunluk Markas Alm rn Etiketi

ve CIP ODVAnn tescilli markasdr. DeviceNet CONFORMANCE


TESTED ODVAnn kaytl sertifikasyon markasdr. EtherNET/IP ODVA tarafndan
lisans altnda kullanlan tescilli markadr. ControlNet ControlNet INternationaln tescilli
markasdr.
10. ODVA yeleri
Dnya zerinde 700n zerinde ODVA yesi retici vardr. Bunlardan baz lar: ABB,
Allen-Bradley, ASCO/Joucomatic, Banner, Beldon, Cutler-Hammer, Festo, FischerRosemount, Hitachi, Mitsubishi, Nematron, Omron, Parker Hannifin, Pepperl+Fuchs,
Reliance, Schneider Electric, SMC, SST,Toshiba, Turck, Wonderware, Alvey, Jervis B.
63

Webb, KR Automation, Rapistan Demag, ...


11. DeviceNet Kullanan nemli Firmalardan Bazlar

.e
em
de

rs

no

tla

ri.

co
m

Anheuser-Busch, Applied Materials, Baxter Healthcare, Caterpillar, DuPont, General


Motors, Giddings & Lewis, Heineken, Hershey Foods, John Deere, LaFarge Cement,
Motorola, Nestle, Pepsi, Proctor & Gamble, Philip Morris, Quaker Oats, Ralston-Purina.

64

ri.

co
m

DEVICENET UYGULAMALARI

tla

Master plc no numaras 0, slave plc nod numaras 1. Smart slice cihaznn nod
numaras 2.

.e
em
de

rs

no

Master plc zerinden devicenet a transfer edilemiyor. Slave plc zerinden a transfer
ediliyor. ok nemli bir problem zemedik
Smart slice n iinde aadaki alt niteler var.Edit dmesine basldnda ilgili alt
birimle ilgili parametre au,yarlar yaplr.

65

co
m
ri.
tla
no
rs
.e
em
de

Network mensnden transfer pc to network seilir. A transfer edilir.

66

co
m
ri.
tla

.e
em
de

rs

no

Yukarda nod0 master plc nin adres tablosu grlyor. 3200 nod1 slave plc nin k
adresi, 3300 de giri adresidir. 2 byte bykle sahiptir. Nod2 smartslicennn out
kanal 3201, in kanal da 3301 dir. BUNLAR MASTER PLC TARAFI ADRESLER.
MD DE SLAVE LERDE BUNLARA KARILIK ADRESLER VAR.
Aada I/O allocation out sekmesi grnyor.

I/O allocation in sekmesi aada grlyor. Burada da master plc adresleri grlebilir.
Edit dmesine tklanarak bu ar,dresler deiebilir.

67

co
m
ri.
tla
no
rs
.e
em
de

Aada slave plcnin (nod1) slave fonksiyonundaki adres tablosu grnyor. 3370 out,
3270 de in olarak atanmtr.

68

co
m
ri.
tla
no

rs

Outlar (Maste 3200-slave 3370)


In ler (Master 3300-slave 3270)

.e
em
de

Master ve slave plc lerdeki outlar ve inler birebir haberleirler. rnein 3200.0 adresi
lojik 1 yapldnda 3370.0 adresi de lojik-1 olur. 3300

Slave plcye de aadaki program yazdm.

Master plcye aadaki program yazdm.

69

co
m

Master plcde 0.0 girii aktif edildiinde yukarda grld gibi slave plc de 3370.0
zerinden 1.0 k aktif ediliyor.

rs

no

tla

ri.

Slave plcde 0.2 girii aktif edildiinde master plc de 3300.0 zerinden 1.1 k aktif
olur.

.e
em
de

SMART SLICE UYGULAMALARI

1) GRT1-AD2 analog giri modlnn kullanlnmas

Analog giri modlne kanal0a 0-10V giri verildi. Smart slice nod numaras 2.

70

co
m
ri.
tla
no
rs
.e
em
de
w
w

Yukarda grldd gibi giri 2 kanal yapld. Analog kanal 0 0-10V a ayarland.
Gerilim giiri yapld. Balant terminalleri AD2 modl zerinde sol stunda yukardan
2. ve 3. terminaller. IN0 + 2. terminal, IN0 de 3. terminal.

71

co
m
no

tla

ri.

.e
em
de

rs

Network gerilimi 24V yaplmal.

3201 out kanal, 3301 ise in kanaldr. PLC memory CIO alannn aadaki gibi
deitiriyoruz. Potu eviriyoruz.
3302 adresinde 9,8V iin 1706 bilgisi retildi.

72

co
m
ri.
tla
no
rs

.e
em
de

0V iin yukardaki gibi 0000 deeri elde edildi.

2) GRT1-AD2 analog giri modlnn kullanlnmas Kanal-1e analog akm


kl indktif sensr balanacak.
Kanal1in parametreleri 4-20mA yapld.

73

co
m
ri.
tla
no

.e
em
de

rs

CX ntegratrde nod2 nolu smarslice sa tkland. Download ile yeni parametre ayarlar
bu cihaza yklendi.

Sonra sensr analog1e baland. Kanal-1 3301 e bal. Zaten yukarda 3301 adresine
0004 says grlyor.
3) OD4-1 k modlnn kullanlmas
PNP transistr klarna sahip. 0, 1, 2, 3 diye klar var.
Balantlar aada. Outpultlar 3201e bal.

74

1
NC
G
3
NC
G

HBR IKI YOK.

tla

ri.

co
m

0
NC
G
2
NC
G

.e
em
de

rs

no

1 DEER GRLNCE NTE ZERNDE 0.IKI AKTF OLUYOR. 24V deeri


geliyor.

2 deeri girilince sadece 1. k aktif, 3 deeri girilince 0. k ve 1. k aktif oluyor.


4 girilince 2.k, 8 girilince 3. k aktif oluyor. 24 va ulalyor.
4) ID4-1 giri modlnn kullanlmas

PNP transistr girilerine sahip.Giri verilmesi iin +24V uygulanmas gerekiyor. 0, 1, 2,


3 diye girileri var.
Balantlar aada. .
0
V
G
2
V
G

1 Sinyal
V +24V
G 0V
3
V
G

3 kablolu sensre 24V ve 0V yukardaki srada balanr. Sensr sinyali(24V) ilgili girie
uygulanr. Dorudan sinyal uygulanacaksa limit anahtar gibi Anahtarn bir ucu 24Va
dier ucu da lgili girie balanr.
rnek olarak girilere dorudan 24 V uygulayalm Memory alann izleyelim.
75

tla

ri.

co
m

0. girie 24V verildi. 3304 nolu adreste 0001 grld.

1. girie 24V verildi. 3304 nolu adreste 0002 grld.

no

2. girie 24V verildi. 3304 nolu adreste 0004 grld.


3. girie 24V verildi. 3304 nolu adreste 0008 grld.

.e
em
de

PROFIBUS

rs

rnein 0. ve 1. girilere 24V verilseydi 0003 grlecekti.

Profibus(Process Field Bus) geni kapsaml retim ve proses otomasyonu iin


tasarlanm reticiden bamsz ak saha bus standartdr. Profibus haberleme
sistemi Siemens'inde iinde bulunduu bir ok PLC retici firma tarafndan gelitirilen
ve standart olarak kabul edilen bir a sistemidir.Farkl amalar iin gelitirilen
PROFIBUS sistemleri olmasna ramen biz sadece PROFIBUS DP (merkezi olmayan
evresel birimlerin) zerinde duracaz.

PROFIBUS DP (dezentrale peripherie) otomasyon cihaz ile merkezi olmayan cihazlar


arsnda hzl bir ekilde ver al veriimi salayan bir haberleme sistemidir. zellikle
PLC'nin merkezde, evre birimlerinin (slave) alma sahasnda (iin yapld yerde)
olduu durularda iletim hatlarnn oluturulmas ok kolay bir ekilde
gerekletirilmektedir.
Merkezdeki CPU (master) giri bilgilerini slave'lerden okur, bunlar iler ve k
bilgilerini slave'lerin klarna yazar.

Profibus Teknik zellikleri


Her bir bus blmne 32, toplam 126 katlmc balanabilir.

evre birimleri (slave'ler ve saha elemanlar (sensr, motor) alma esnasnda


taklp karlabilir.
Bu dalm token-passing sisteminin master-slave sisteminin ynetimine
gre yaplr.
76

Veri transferi iki damarl blendajl kablo veya optik iletkenler ile yaplr.
Veri iletim mesafesi elektrik kablolar ile 12 km , optik kablolar ile 23.8 km kadar
olabilir

Modler deitirme ve cihazlarn deitirilebilmesi mmkndr.

co
m

no

tla

Her trl PROFIBUS-DP network sisteminde temel admlar


Btn slave modller bir master ile birletirilir.
2 master kullanlarak network geniletilebilir.
Adres aral her slave modl iin 244 byte msaade eder.
Master konfigrasyonu tamamlandnda network yaps da belirlenir.
Profibus ayarlarn yapan kullanc, tm slave modller iin tek bir ID numaras
kullanmaldr. Ayn ID numaras verildiinde sinyal akmas yaanacandan
PLC hata moduna geer.
Profibus sistemler PLC ye direk olarak bir kablo vastas ile balant salarlar.

ri.

Remote I/O (Profibusl Valf Adas)

.e
em
de

rs

PROFIBUS, kullanim alanina ve tipine gre , haberleme protokolleri (DP-PA-FMS)


sunar .
Profibus DP (DP-Decentralized Periphery/Datlm evre anlamna gelmektedir) , en
ok kullanlan haberleme tipidir. Hz, etkinlik ve dk balant maliyeti zellikleri
sebebiyle tercih edilir. Merkezi datlm cihazlarla haberlesme saglandigi gibi
(Siemens ET200) akilli saha cihazlari ile de haberlesme saglanabilir(Motor suruculeri,
debimetreler vs...)
Profibus-DP haberleme fiziksel yapi olarak RS485 ve/veya fiber optik alt yapisini
kullanir.

FMS (FMS-Fieldbus MessageSpecification Saha veriyolu mesaj tanmlamas anlamna


gelmektedir.) genel bir haberleme tipidir. Akll kontrol aygtlar arasndaki haberleme
iin gelimi uygulama fonksiyonlarn sunar. TCP/IP' nin gelisiminin ve kullanmnn
hizla artmasi sonucu olarak, FMS gelecekte daha az rol alacaktr .
FMS de DP gibi fiziksel haberleme yaps olarak RS485 ve/veya fiber optik alt yapisini
kullanir.

Profibus-PA (PA-Process Automation), daha cok proses otomasyonunda kullanilan ve


mevcutta kullanilan haberlesme kablosu ile ekipmanin enerji beslemesi de salanan
haberleme tipidir. Profibus DP ile ayni master zerinde alabilir.
Bilindii gibi ISO/OSI Modelinde 7 katman vardr:

Katman 7 Uygulama Katman


Katman 6 Sunum Katman
Katman 5 Oturum Karman
Katman 4 Tama Katman
Katman 3 A Katman
Katman 2 Veri Ba Katman
77

Katman 1 Fiziksel Katman

no

tla

ri.

co
m

Profibus, OSI referans modeline ynelik bir protokol mimarisidir. Etkili bir haberleme
protokol olan DP ,kullanc arabirimi olarak 1. ve 2. katmanlar kullanr 3 .ve 7 .Katman
kullanlmaz. Bu mimari, etkili ve hzl iletim salar. Genel haberleme protokol olan
FMS' te 1. 2. ve 7. katmanlara farkl nemler atanm tr.Uygulama katman olan 7
.katmanda, Saha Veriyolu Mesaj Tanmlamas (FieldbusMessage Specification-FMS)
ve Dk Katman Arayz (Lower Layer Interface-LLI) vardr. FMS, ana birim-ana
birim ve ana birim-uydu haberlemesi iin gerekenetkili haberleme hizmetlerini
tanmlar. LLI 2. Katmann veri iletimprotokolnde FMS hizmetlerini tanmlar.

.e
em
de

rs

Profibusl Fabrika Yaps


ISO/OSI modelinde, katmanlardan 1. ve 2. Katman, DP ve FMS versiyonlar iin
ayndr. Dier bir deyile, hem fiziksel iletim ekipman (rnein RS-485
tanmlamalarna uygun hatlar, fiber optik iletkenler, fi balantlar, ve para balantlar
iin tekrarlayclar), hem de paket (telegram) veri iletim format benzerdir Katman 3 ve 6
Profibus ' ta kullanlmaz. FMS versiyonu, uygulama katmannda tanmldr.
Uygulamann verimlilii asndan, Profibus-DP versiyonunun 7. katman bo
braklmtr. Bu nedenle, DP versiyonu, katman 2'ye ait standart bir uygulama olarak
kabul edilebilir.
Profibus bus yapisinda, bir Master iin maksimum 32 adet slave cihaz takilabilir.
Maksimum 4 adet repeater takilmak suretiyle bu adet 126e kadar kartlabilir.

Profibus-DP ile haberleme hizi 9.6 kBd ile 12 MBd arasindadir. Profibus-PA da is
haberleme hz 31.25 kBddir.
PROFIBUS DP iki ekilde oluturulabilir:
Mono master
Multi master

Mono Master Sistemi

78

co
m

Mono Master Sistemi

no

CAN-OPEN LETM

tla

ri.

Tek merkezli kumanda eklidir. Merkezi kumanda birimi olarak PLC kullanlr ve
evresel birimler (slave'ler PLC'e balanrlar. Program belirlenen evrim dahilinde
slave'lerden bilgileri alr ve onlar deerlendirir.

rs

Bu sistemde birden fazla master bulunur. Bu masterlar birbirinden bamsz olarak, her
biri bir master ve ona ait slavelerden meydana gelen alt sistemleri olutururlar. Ana
sisteme ait farkl grevleri yerine getiriler. lave grselletirme, arza takip dzenei
gibi.

kili Master Sistemi

.e
em
de

Slavelere ait giri k grntleri btn masterlerden okunabilir. klara bir ey


yazlmas ise sadece ilikilendirilmi master tarafndan gerekletirilebilir. Masterler
birbirileri ile veri alverii yapabilirler. Multi master sisteminde evrim sresi olduka
uzundur. Bu sistemler Token Passing (bayrak yar) sistemine gre alrlar, yani
bayraa sahip olan gnderme hakkna sahip olur. Bu hak master den mastere belli
zaman aralklarnda devredilir

79

co
m
ri.

rs

no

tla

Profibus Kablosu ve Soketi

.e
em
de

Profibus Balants Yaplm PLC

SIEMENS S7313C-2DPnin PROFIBUS BALANTISI

1. Yeni bir proje oluturunuz.

Donanm yaplandralm.
2. SIMATIC 300 Station klasrn seiniz.
80

co
m
ri.
no

tla

3. Kole ismini verelim.

.e
em
de

rs

Hardware zerinde ift tklayalm. HW Config penceresi almtr. PLC donanm


tanmlanr. Bu rnekte CPU 313C-2DP PLCnin 6ES7 313-6CF03-0AB0 modelinin 2.6
modeli kullanlacaktr.

4. Donanm eklendikten sonra DP zerinde ift tklanr.

81

co
m

.e
em
de

rs

no

tla

ri.

5. New dmesine bir fiske akedin.

6. Bir isim yazarak OK deyin.

7. Adres alann 3 yapn.

82

co
m
ri.

.e
em
de

rs

no

tla

8. DP alann ift tklayn.

9. Operating Mode sekmesinde Mod olarak DP Slavei iaretleyin.

10. Configuration sekmesine girerek New iaretlenir.

83

co
m
ri.

tla

11. Kolenin profibus giri ve k adreslerini tanmlayacaz.

.e
em
de

rs

no

Verilerin 1 bayt uzunluunda olacan kabul ederek address Type alannda Input iin 0
yazarak OK diyelim.

12. Tekrar New diyelim. Bu sefer Output iin 0 verelim

84

tla

.e
em
de

rs

no

14. Donanm ayarlarn gnderelim.


15.

ri.

co
m

13. Yaplan ayarlar kaydedelim.

Program Master PLCyi ekledikten sonra yazalm.

16. Projeye yeni bir PLC ekleyerek Efendi ismini verelim. Harware ayarlarn
yapalm.

85

tla

.e
em
de

rs

no

17. PLCnin DP alan zerinde ift tklayalm.

ri.

co
m

Ray zerine PLCyi koyar koymaz daha nce ayarlanan PROFIBUS ana dahil olup
olmayacamz sorulur. Seerek yola revan olalm. Gsterilen diyalog kutusunda
nerilen adresleri uygulaynz.

18. Grld gibi PROFIBUS ana dahil oldu. Operating Mode sekmesi tklanr.
DP Master iaretli olmasna zen gsterilir.

Onay verildikten sonra PLCye bal bir kablo izilir. Bu PROFIBUS hattdr. imdi buna
Kole isimli PLCyi balayalm.

86

co
m
ri.

.e
em
de

rs

no

tla

19. Kablo zerinde farenin sa tuu ile tklayalm. Insert Object seilir. Configured
Stationsdan CPU31x iaretlenir.

20. Ekran gelen pencerede Connect tklanr.

Configuration sekmesi tklandnda daha nce Slave iin yaptmz hafza ayarlar
ekrana zuhur eder.

87

co
m
ri.

.e
em
de

rs

no

tla

21. Edit seenei tklanarak Master iin Output=100 verilir. Onay verilir.

22. Bir alttaki satra geilerek Edit iaretlenir ve Master iin Input=100 verilir.

88

co
m
ri.

.e
em
de

rs

no

tla

23. Onaylanr.

Hafza tablosu ayarlanmtr.


Grld gibi efendi-kle birbirine raptedilmitir.

24. Bu yarlar da master PLC ye gnderelim.


Proje alanmza dnelim.

89

co
m

tla

ri.

Master iin programz yazalm. Program mantmz olduka basittir. Efendideki bir
giri dmesine tkladmzda Kolenin herhangi bir k yanacak. Koledeki bir girie
basldnda Efendide bir k yanar.

.e
em
de

rs

no

25. Efendi program:

26. Kole program:

GSD-Datalar

90

GSD, adaki her Profibus cihaznn kimliidir ve cihazn teknik zellikleri, haberleme
yetenekleri, diyagnoz deerleri gibi verileri ierir.

Profibus-Ynetmelii:
2

co
m

Profibus-DP/FMS montaj ynetmeliinde belirtilen kurallara uyulmaldr.

1. Fonksiyon Topraklama (FE): Bir cihazn sahada topraklanmasna denir ve


bilinen topraklamadan (PE) farkldr. PE insanlarn ve cihazlarn korunmas iin
olmakla beraber FE ekranlamada vs. oluan elektrostatik yklerin dearjn
salar.

tla

ri.

2. EMV: Sistemdeki kablolara ve SAI-Arayze alma esnasnda elektromanyetik


darbe etki eder. Bu durum verileri etkileyebilir ve sistem hatalarna sebep
verebilir. SAI-Aktif niversal serisinin arayzlerinde BUS-POWER ksmnn
tespit deliinde FE balants ngrlmtr. SAI-Arayz iletken bir yzey
zerine veya dk empedansl bir kablo ve pabu ile tespit cvatasna monte
edilerek FE koruma fonksiyonu kullanlabilir. PE kesinlikle FE yerine
kullanlmamaldr.

no

3. Profibus-Adresleme: SAI-Arayzn Profibus-DP anda hangi adres ile


bulunacan gsterir. SAI-Arayzn adresleme ksmnda bulunan lojik anahtar
zerinden Profibus-DP adresi ayarlanmaldr.

.e
em
de

rs

4. Adres/Hexadesimal-Kod: Profibus-DB maksimum


126 farkl adresi
tanyabilmekle beraber 1-125 arasndaki adresler tanmlanmtr. 126 numaral
adres konfigrasyon ayarlar iin kullanlmaktadr. 01 ve 02 numaral adresler
Profibus-Master iin rezerve edilmitir. Arayz adresi 2 adet lojik anahtar
zerinden Hexadesimal olarak ayarlanr. ncelikle desimal adres hexadesimal
adrese evrilmelidir. (Tablo 1) rnein 93 numaral Profibus-DP adresi
Hexadesimal 5Dye tekabl eder. (1. alter: 5 ve 2. alter: D)
5. Profibus-DPde her adres sadece bir defa kullanlmaldr ve Proje yazlmnda
kaytl adresler ile ayn olmaldr.

nternet Kaynaklar:

http://www.istanbulbilgi.com.tr/BB/Profibus-Teknolojisi.htm
www.bilesim.com.tr/yazdir.php?t=3&id=1442&sn=0

CAN-BUS

Alm Controller Area Network olan CAN BUS, 1980lerde Robert Bosh tarafndan
otomotivde kablo yuma yerine bir kablodan yazlm kontroll veri transferini salamak
amacyla gelitirilmitir. CAN otomotiv endstrisindeki en bilinen haberleme sistemidir.
Her ne kadar balangta yalnzca otomotiv endstrisi uygulamalar iin tasarlanm
olsa da yksek performans gvenilirliinden dolay bir ok datk endstriyel kontrol
uygulamalarnda yaygn olarak kullanlmaktadr. Gvenliin ok nemli olduu gerek
zamanl uygulamalarda da kullanlr. yle ki istatiksel olaslk hesaplar sonucunda bir
asrda bir tane tespit edilemeyen mesaj hatas yapabilecei tespit edilmitir.
Uygulama alan yksek hzl alardan dk maliyetli oklu kablolamal sistemlere
kadar genitir. CAN-BUS, otomotiv elektronii, akll motor kontrol, akll sensrler ,
91

asansrler, makine kontrol birimleri, kaymay engelleyici sistemler, trafik sinyalizasyon


sistemleri, akll binalar ve laboratuar otomasyonu gibi uygulama alanlarnda
maksimum 1Mbit/sn lik bir hzda veri iletiimi salar.
CAN-BUS iletiimini OSI referans modeli zerinden aklamak istersek,

co
m

Nesne katman (Object layer)


letim katman (Transfer layer)
Fiziksel katman (Physical layer) eklinde alt blme ayrabiliriz.

.e
em
de

rs

no

tla

ri.

Nesne ve iletim katmanlar, data link layerin tm servis ve fonksiyonlarn oluturur.


Nesne katmannn grevleri,
Hangi mesajn transfer edileceini tespit etmek
letim katmannda hangi mesajn alnacana karar vermek
Donanmla ilgili uygulamaya arayz salamaktr.

letim katmannn balca grevi transfer protokoldr. rnein ereve (frame)


kontrol, mesaj ncelii belirleme, hata kontrol, hata sinyallemesi ve hata kapatma
gibiletim katman yeni bir mesaj yollamadan nce iletim hattnn bo olmasna dikkat
eder. letim hattnn veri alnmasndan da sorumludur. Ayrca senkron iletiim iin veri
transferi srasnda bit zamanlamasnn baz parametrelerini gz nnde bulundurur.
CAN-BUS zerinden haberleen tm sistem bileenlerine nite (nod) denir. rnein 10
adet PLC cihaznz bir CAN-BUS iletiiminde haberletirdiinizi varsayalm. Bu
sistemde her PLC bir niteyi oluturur.

Fiziksel katman ise niteler arasnda veri haberlemesi srasndaki tm elektriksel


ksmdr.

Can-Bus Sisteminin zellikleri


CAN-BUS sisteminde tm niteler iletim hattna eit ncelikli veri yollama hakkna sahiptir. Buna
multimaster alma denir. B u sistemde her nite bir anda veri yollamaya al rsa atmalar
92

meydana gelir. Bu durumu nlemek iin tm nitelerin her an iletim hattn dinler ve hattn bo
olduu an yakalamaya alr. Hatt bo gren nite kendisine ait veriyi yollar. Tm nitelerin
eit mesaj yollama z ellii bu iletiim sisteminin mesaj ncelikli sistem olmasndan kaynaklanr.
nternette tm bilgisayarlarn bir numaras (IP) vardr ve veriler o numaraya ait kiiye yollanr.
CAN-BUS sisteminde ise nitelere deil mesajlara numara verilir.

ri.

co
m

rnein yolda kaza yapma ihtimali olan bir otomobili dnelim. Src arpacan fark eder
ve frene basar. B urada CA N-B US sisteminin zelliini arac n arpmas durumuna gre
inceleyelim. nden bir arpma durumunda sensrler devreye girer ve hava yastklarnn
almas , yaktn kesilmesi gibi bir dizi nlemler alnmaldr. Bu gibi ilerden sorumlu tm
nitelere 1 nolu mesaj (kaza oldu gvenlik sistemleri devreye girsin) iletilmelidir. Bunu dier
nitelere sens rl sistem syleyecektir. Ancak o arada baka bir nite motor ssnn ka derece
olduunu src gstergesindeki ekrana bal niteye gndermeye alsn. B u durumda CA NBUS sistemi tek kablo zerinden eit eriimli mesaj yollanmas na izin verir fakat ncelikli
mesajlarn daha nc e iletilmesi iletim akmalarn nler.

tla

CAN, iletiim ortamna eriim yntemi olarak bit ncelikli yap ile CSMA/CD kullanr. Bu yntem
, mesajlarn arpmamasn garanti etmekler beraber, iletiim hatt nn uzunluunu snrlandrr.
Dolay syla, CAN dmleri 1Mbit veri iletim hz ile 40 m ve 40 Kbit/s veri iletim hz ile1000
mlik bir veri yolu zerinden balanabilir.

rs

no

CSMA/CD (Carrier Sense Multiple Access with Collision Dedection) yaps CAN sisteminin daha
gvenli olmasn salar. Bu sistemi ksaca aklayalm. CA N sistemindeki her nite iletim
ortamn dinlemek zorundadr. Eer bir nite iletim ortamna veri aktarmak isterse nce yolu
dinler, yol bo ise veriyi iletir. Bazen uzak mesafelerden kaynaklanan sebeplerden dolay bir
nite yola veri aktarrken, uzaktaki nite dier mesajn yolda olduunu anlay amadndan kendi
mesajn da y olu bo zannederek brak r. Bylece atma (collision) oluur. ki nite de
atmay sezer ve veri aktarmn bir sre bekletir. Daha sonra iletim ortam bo olduunda
verileri tekrar yollamaya al rlar.

.e
em
de

CAN-BUS sistemine gnderilen tm veriler, adaki her nite tarafnda alnr. niteler iinde
bulunan filtre yardmyla kendisini ilgilendiren mesajlar alr ilgilendirmeyen mesajlar siler.

Can-Bus Veri Paket Yaps

11 bit tantc

R
T
R

Denetim Alan 12 bit

I
D
E

r0

D
L
C

Kontrol Alan

8 byte

16 bit

2 bit

7 bit

3 bit

Veri Alan

CRC Alan

ACK

EOF

INT

Mesaj ID Alan (Arbitration field)

CAN sistemlerinde veriler paketler halinde iletilir. Ancak iki tip paketleme yaplr ve zel
adlar vardr. 11 bit tanmlaycya sahip olanlar CAN 2.0A dier adyla standart CAN, 29
bit tanmlaycya sahip olanlar ise CAN 2.0B extended (gelitirilmi) CAN denir.
Aralarndaki temel fark, tanmlanabilecek mesaj saysdr. Standart CAN sisteminde
2^11=2048 mesaj tanmlanabilirken gelitirilmi Can sisteminde 2^29=536870912 mesaj
tanmlanabilir. Bu bilginin tutulduu alana mesaj ID alan ad verilir. Mesaj nceliini
belirlemek iin buradaki say dikkate alnr. Ayrca mesaj ID alan RTR biti de ierir. Eer
1 ise gnderilecek pakete istek erevesi (remote frame) denir. Eer 0 ise veri erevesi
(data frame) denir. Bir nite neden data frame yollar? Bu sorunun yant kendisinde
bulunan veriyi iletmektir. Bir nitenin istek erevesi yollamasnn nedeni, nitelerin
baka nitelerden gelecek bilgiye ihtiya duymalardr. Kar tarafa bana u bilgiyi yolla
demenin yolu istek erevesi kullanmaktr. stek erevesi yollayan bir nitenin veri alan
(data field) yoktur. nk veri istemektedir. Istenen veriye ilikin mesaj ID alannda
vardr.
93

Kontrol Alan (Control field)


6 bitten oluur. lk biti standart veri paketlemesi mi ya da gelitirilmi veri paketlemesi mi
yapldn belirtir. Ayrca veri alannn ka byte deerinden olutuunu belirten bitlere
sahiptir.

co
m

Veri Alan (Data field)

CAN BUS iletiiminde en fazla 8 byte bilgi iletilebilir. Bu deer 8 byte dan daha az
olabilir. Gnderilecek veri uzunluu kontrol alannda belirtilir.
Dnsel Artklk Kontrol Alan (CRC field)

tla

ri.

15 bitlik CRC sequence ve CRC delimiterden oluur. Grevi pakete ait CRC kodunu
tutmaktr. niteye gelen pakete cevap verilebilmesi iin ilk nce paketin doruluu
kontrol edilmelidir. Bunun iin de ilk nce alnan paketin CRC paketi hesaplanr. Daha
sonra alc nite paket ile birlikte gelen CRC deeri ile hesaplanan deeri karlatrlr.
ki deer birbirine eit ise alnan paket geerlidir.

Alnd Bilgisi Alan (ACK field)

no

Eer iki deer, birbirine eit deilse mesaj alamadn belirtmek iin CRC hatasndan
kaynakl hata olutuunu belirten hata erevesi (error frame) yollar. Bu bilgiyi alan
gnderici veriyi tekrar yollamaya alr. Bu bilgiyi nitelerden sadece biri yollasa bile
veri tekrar yollanmaldr.

.e
em
de

rs

Bunu bir mesaj iletimiyle aklayalm. Gnderici bala biti ile iletim hattnda u an
gnderici benim der. Ardndan mesaj ID alan, kontrol alan, CRC alan gnderilir.Alnd
bilgisi alannda ise iletim ortam ekinik tutulur. Eer dier tm nitelerden biri, mesaj
onu ilgilendirse yada ilgilendirmese dahi mesaj alabiliyorsa iletim ortamn baskn
yapar ve bylece gnderici en az bir nite veriyi alabildii iin bitir bitini yollayp iletim
ortamn dierlerinin kontrolne brakr. Yani alnd bilgisi alannda aldnz m?
sorusuna yant beklenir. Eer alnd bilgisi srecinde herhangi bir niteden alndna
dair bilgi alamazsa ACK hatasndan kaynakl hata olutuunu belirten hata erevesi
retilir ve gnderici tekrar yolamaya alr. Eer gnderen istek erevesi yollamsa,
alc da iletim hattnn bo bir annda cevabn gndericiye yollar.
Hata erevesi (Error frame)

Veri erevesi veya istek erevesinin gnderiminde ya da almnda hata olutuunda


gnderen veya alclar tarafndan ne tip hatann olduunu gsteren mesaj erevesidir.

Can-Open

Birok endstriyel iletiim protokol, CAN-BUS iletiim yapsna dayanr. Bunlara rnek
olarak Can-Open ve devicenet iletiim protokollerini rnek gsterebiliriz. Can-Open
iletiimi, motor srcleri (motion control) gibi deiik tipteki endstriyel cihazlarn
iletiiminde kullanlr. Aadaki ekilde de grld gibi master denetleyici iletiim a
boyunca birok cihaza komutlar gnderdii gibi durum bilgilerini de alr. Adaki her
cihaz, master denetleyiciye ve dier cihazlara veri gnderebilir. Bunu salamak iin
Can-Open, cihazlarn alma profillerini ve komutlarn a iinde paylatran bir
protokole sahiptir.
Can-Open, Can-Bus iletiiminin uygulama katmannda (application layer) tanmldr.
Uygulama katman, a iindeki cihazlar aras veri alveriini salamak iin iletiim
94

Can-Open zellikleri

.e
em
de

Can-Open , Can-Bus zerinde seri iletiim yapsna sahiptir.


1Mbps hzda 25 mye kadar veri iletimi salanabilir.
oklu master zellii kullanlabilir.
127 balant noktasn destekler.
Deiik trdeki endstriyel cihazlarda kullanlabilir.

rs

no

tla

ri.

co
m

nesnelerini (communications object) kullanr. Can-Open uygulamalar iletiim nesneleri


zerine oluturulur.

Can-Open letiimi

Aada, master PLCnin bir servo motor srcs ile olan Can-Open iletiim
basamaklar grlmektedir.

Can-Open master, adaki tm cihazlar balatmak iin bir kontrol word bilgisi yollar.
Cihazlar, alma durumlar gsteren bir mesaj yollar.
Can-Open master, cihazlara homing (servo sistemin balang konumuna getirme)
alma durumunu yrtmek iin gerekli komutlar yollar.
Cihaz (servo src), homing ileminin bittiini gsterir.
Can-Open master, cihazn point to point (noktadan noktaya) alma modunu ve bu
mod iin gerekli koordinatlar salayan komutlar gnderir.
Cihaz, servo motorun anlk durum bilgisine ve hzna gre hareketini salar. Bunun
yannda pozisyon bilgisini de Can-Open ana gnderir.
Master cihaz, bundan sonraki hareketin koordinatlarn yrtr.
Can-Open iletiiminde tm ilemler iletiim nesneleri aracl ile yrtlr. Nesneler,
veri iletiimi, balant yaplandrma veya adaki cihazlarn durumlarnn izlenmesi gibi
grevleri yrtrler.
Can Open iletiiminde tm ilemler, nesne ktphanesi tarafndan yrtlr. A
iindeki cihazlar alma zelliklerin gre gerekli olan nesneleri kullanr. Nesneler, veri
tiplerine, cihaz fonksiyonlarna ve iletiimdeki rollerine gre snflandrlr.

95

co
m

ri.

Nesne ktphanesindeki tm nesneler, 16 bit olarak tanmlanmtr ve hegzadesimal


olarak 4 karakterli grup eklinde gsterilir.Nesneler kullanldklar ilemlere gre
gruplandrlmas aadaki tabloda aklanmtr.
ndeks aral (hex)

letiim profili
retici firmaya zel nesneler
Standart nesneler
Ayrlm

tla

1000h 2FFFh
3000h 5FFFh
6000h -9FFFh
A000h -FFFFh

Nesne grubu

rs

no

Can-Open iletiimindeki standart alma profilleri, sisteme uygun ekilde retilen tm


cihazlarda (PLC, nverter, src, a elemanlar vb.) kullanlabilir. Bu profillerin
standart hale getirilmesinden CAN in Automation (CIA) birlii sorumludur.
CIA birliinin standart olarak sunduu bir ok endstriyel profil vardr. Bunlara rnek
olarak IO modlleri (CIA 401), lm cihazlar ve kapal evrim denetleyiciler (CIA 404),
lineer ve dairesel enkoderler(CIA 406), i makinelerini (CIA 422) verebiliriz.

.e
em
de

Aada can-open iletiim profili ve motor srcleri iin hazrlanm cihaz profili
aklanmtr.

letiim profili (DS 301) : Bu profil, cihazlar ile Can iletiimi arasndaki alma
sistemini oluturur. 1995 ylnda, DS301 olarak tanmlanm olan bu standart, deiik
tr ve marka cihazlarn ortak veri yapsn Can-Open altnda dzenler. letiim
nesneleri, cihazlarn, adaki dier cihazlarla olan veri ve parametre iletiimi grevlerini
yrtr. Ayrca cihazn ilk alma durumunu dzenler ve bu durumlar a iinde izler.

Cihaz kontrol ve izlenmesi


Standart parametre ayarlar
almay balatma, veri dorulama ve alma modlarnn yrtlmesi

retici firmaya zel profiller : Temel alma durumlar, standart profillerle


salanabilir fakat zel ve karmak ilemler iin firmalar farkl fonksiyonlar sunar.

Cihaz profili (motion controller) (DSP 402) : Cihaz profili, adaki cihazlarn konum
kontroln, hareketin izlenmesini ve alma modlarnn ayarlamalarn yapar.
Nesnelerin grevleri aadaki ekilde snflandrlabilir.

96

co
m

Alt indeks
00h
01h
02h

sim
min. Position limit
max. Position limit

Anlam
Veri alan
Alt snr anahtar
st snr anahtar

no

ndeks
607Dh
607Dh
607Dh

tla

ri.

Her nesne, 16 bit indeks ve 8 bitlik alt indekse sahiptir. 8 bitlik alt indeks, nesnenin zel
alma durumu belirler. rnein 607Dh nesnesi, servo motorda software position
limit olarak tanmlanmtr. Bu nesnenin alt indeksleri ise aadaki gibidir.

letiim Nesneleri (Communication objects)

.e
em
de

rs

letiim nesneleri, DS301 standard altnda snflandrlmtr. Bu nesneler drt gruba


ayrlr.

PDO (Process Data Object) : Yaplan ilemler iin gerekli verilerin iletimini gerek
zamanl olarak salar. T_PDOx, gnderilen nesneleri, R-PDOx ise alnan nesneleri
sembolize eder.

SDO (Service Data object) : Nesne ktphanesine eriim iin kullanlan nesnelerdir.
Bu ekilde okuma ve yazma ilemi yaplabilir. T-SDO nesne ktphanesine yazma
ilemini, R-SDO ise okuma ilemini aklar.
SYNC object (synchronisation
senkronizasyonunu yapar.

object)

iindeki

cihazlar

arasndaki

EMCY object (emergency object) : A iindeki cihazlar ve cihazlara entegre


elemanlarn hata mesajlarn gsteren nesnedir.
NMT services : A ynetimi iin kullanlan nesnedir.

97

NMT Node Guarding -NMT heartbeat : A izlemek iin kulanlan nesnelerdir.

Can-Open Veri iletiimi

4 bit

I
D
E

r0

D
L
C

7 bit

Veri Alan

CRC Alan

ACK

8 byte

Veri Alan

COB- ID

7 bit

INT

ri.

R
T
R

Tantc

co
m

Can mesaj yapsn daha nce aklamtk. imdi mesaj zerinde veri iletimini
inceleyelim.

tla

Can mesaj iindeki tantc blm 11 bit deerindedir ve COB-ID


(communication object identifier) olarak adlandrlr. COB-ID, Can-Open nesnelerinin
iletim nceliini ve nesnelerin tanmlanmas grevini yrtr. letiim nesnelerinin COBID deerleri adaki cihazlarn balant adreslerine (node id) gre adlandrlr. rnein,
adaki 5 nolu cihazn T_PDO1 nesnesinin COB-ID numaras

no

384+nod-id =384(180h)+5 = 389 (185h) olarak tanmlanr.

Can mesajnda verileri ise en fazla 8 byte deerindeki paketler halinde iletilir.

rs

Can-Open Uygulamas

Uygulamamzda Telemechanique marka Twido modler plc ile yine ayn firmann Lexium

.e
em
de

5 servo motor srcsnn kontrol anlatlacaktr.

Twido modler

Uygulamada kullanlan Twido PLCnin (TWD LMDA 20DTK) zellikleri unlardr.


1) Kapak
2) Genileme konektr
3) Analog potansiyometre
4) Seri port
5) Kartu kapa
6) 24 V terminal
7) Analog giri konektr
8) LED
9) Giri-k terminalleri
10) letiim konektr

98

Giriler
k lar
Genileme
Entegre fonksiyonlar

12 adet
8 adet (transistr)
4 modl
1 potansiyometre, 2 pozisyon kontrol
1 analog giri
RS-485
3000

co
m

Arayz
Komut

Lexium 5 Servo Motor Srcs

tla

ri.

Twido PLC ye ise TWNCO1M Can modl eklenmitir. Bu modl ile birlikte,125-250500 kbit/s hzlarnda iletiim yaplabilir. Bu modle 16 adet slave cihaz balanabilir.

no

Lexium 5 servo motor srcs, bir ok endstriyel alanda uygulanabilecek farkl


alma fonksiyonlarna sahiptir. Bu fonksiyonlar 2 grupta inceleyebiliriz.

rs

1) Kendi zerinden yaplan ayarlar


Homing (servo motorun balang pozisyonu)
Jog (Manuel mod)
Auto tuning (servo motorun ve srcsnn otomatik ayarlar

.e
em
de

2) alma modlar
Pozisyon kontrol
- Point to point (servo motorun belirli bir noktadan dier noktaya
hareketi)
- Motion sequence mod (programlanabilir parametreli hareket)
- Electronic gearing (pulse pozisyon kontrol)

Hz kontrol
- Hz kontrol iin hzlanma ve yavalama
- Anlk hz kontrol

Akm kontrol
- Akm reglasyonu

Lexium 5 servo motor srcsnn kontrol 2 ekilde yaplabilir.


1) Lokal alma
2) Endstriyel alar ile
Aadaki tabloda servo src fonksiyonlarnn kullanm grlmektedir.

99

alma Fonksiyonu

Kontrol ekli
Endstriyel A
Lokal alma

Veri letimi

Servo Src Ayar


Fonksiyonlar
x

Jog

Auto tuning

letiim a veya power suite


program
letiim a, power suite
program veya kullanc
arayz
letiim a veya power suite
program

co
m

Homing

Motion sequence

Electronic gearing

Speed control with ramp

Current control

letiim a veya power suite


program
letiim a veya power suite
program
Pulse/direction (P/D), A/B
veya CW/CCW sinyali
letiim a veya power suite
program
Analog giri,iletiim a veya
power suite program

tla

Point to point

ri.

alma
Fonksiyonlar

no

PDO Kullanarak Pozisyon Kontrol

rs

Bu uygulamada PDO (Process data object) kullanarak servo motor srcsne


uygun verileri yollayp pozisyon kontrol yapacaz.

.e
em
de

1. lk olarak twidosoft programn balatyoruz.

2. PLC ye balanacak donanm n seimi yaplr. lk olarak modbus modl


seilir.

100

co
m
ri.
tla

.e
em
de

rs

no

3. Can-open master modl genileme adresi 1 olarak seilir.

4. Modl ayarlarnn doru olup olmadnn kontrol iin plcye balanalm.


PC=> Controller aktif ise ayarlar dorudur. Balanty tekrar durduralm.

5. imdi canopen modl ayarlarn yapalm.

101

tla

ri.

co
m

lk olarak canopen boudrate hzn 500 kb/sn olarak ayarlayalm.

.e
em
de

rs

no

6. Canopen balantsnda kullanacam z slave cihaz olan Lexium 5in EDS


dosyas programa yklenir. Bu programda servo srcnn srm 1.30
olarak seilir. (Lexium05 versiyonu sizin servo srcdeki ykl versiyon ile
ayn olmaldr. Bu uygulamada v1.30 kullanld)

7. imdide PDOlar yani komut ile deil de sadece PLC ile lexium05 arasnda
kullanlacak ortak data alanlarn belirleyeceiz. Network ksmndan
lexium05i seiyoruz zerini ift tklayarak sa tarafa aktaryoruz. Bu bizim
Canopen master modlmz tarafndan kontrol edilecek 1nolu slave
modlmz olacak. (Slave adresini yine servo src zerindeki panelden
ayarlamalsnz.)

102

co
m
ri.
tla

9. Transmit blmnde ise Modes of operation display PDOsu ile hangi


alma modunda olduumuzu okutabiliriz. PDO lara ek olarak yanlzca bu
iki PDOyu eklemek yeterli olacaktr. Dierleri zaten ekli durumda gelecektir.

.e
em
de

rs

no

8. imdide Profile Position iin gerekli PDOlar seelim.Pozisyon Kontrol


yapabilmek iin Recieve blmne yani Lexium5e modes of operation ve
profile velocity bilgilerini de gnderelim.

103

co
m
ri.
tla

no

10. imdide linking blmnden hangi alanlarn al veri ierisinde olacan


belirleyelim.

.e
em
de

rs

a) Transmit iin.(PLC den gnderilecek PDOlar)

b)Recieve iin (PLC ye gelecek PDOlar)

104

co
m
ri.
tla
no

12. Uygula ve tamam dedikten sonra animasyon tablosu oluturalm.

.e
em
de

rs

11. imdi PDOlar adlandralm.

105

co
m
ri.
tla
no

14. Kontrol wordunu hegzadecimale evirip 0000 olduunu grelim. u anda


servo bo konumdadr. Yani mil dnebilir.

.e
em
de

rs

13. Animasyon tablosunu oluturduktan sonra bu animasyon tablosunu


kapatrken kaydedelim. imdi PLC ye balanalm. Ve animasyon tablosunu
simlasyon moduna getirelim.

106

co
m

.e
em
de

rs

no

tla

ri.

15. imdi kontrol word deerine 000f bilgisini ift tklayarak girelim. Bu durumda
servo motorun milini kontrol edersek milin kilitlenmi sabit olduunu grrz.

16. imdide pozisyon ve hz bilgileri girelim.

Parametre Deerleri
Hedef_Pozisyon=20000
Profile_hizi=100
Operasyon_modu=1
lk olarak kontrol wordu 000f yaplacak. Ardndan tekrar 001f yaplacak. Motorun
dnd grlecektir.

Ladder Diyagramnda PDO Kullanma

107

co
m
ri.

Control Word ve Status word lar:

rs

no

tla

Girilen kontrol word komutlarna gre status (durum) wordu deiim yaps aada
verilmitir.

.e
em
de

Control ve status word hakknda daha ayrntl bilgiler aada verilmitir.


Control Word (0x6040)
Kontrol wordu 16 bitlikbir veridir. erii Aadaki gibidir.
0. Bit
1.Bit

2. Bit
3. Bit

4-6
bitler
7. Bit
8. Bit
9-15
Bitler

A. Bu bit Amplifier (srcnn) aktif olmas iin1


olmaldr.
Gerilim a. Bu bit Amplifier (srcnn) aktif olmas
iin1 olmaldr.
Hzl Dur. Bu bit 0 ise src quickstop komutunu
icra eder.
Operation enable. Bu bit Amplifier (srcnn) aktif
olmas iin1 olmaldr.
Operationmode specific. Farkl operasyonmodlar
iin kullanlr.
Reset Fault. 0 dan1 e geite srcde kalan tm
hatalar resetler.
Halt. Bu bit 1 iken src halt konumuna geer.
leride Kullanmamac ile ayrlmtr. Varsaylan
deer 0 dr.

rneimizde Kontrol_wordu giriin %I0.0 ykselen kenarda iken 000F yaparak


srcnn aktif duruma gemesini saladk.

108

0
Bit

15
0

14
0

0
13
0

12
0

11
0

10
0

0
9
0

8
0

7
0

6
0

F
5
0

4
0

3
1

2
1

1
1

0
1

0
15
0

14
0

0
13
0

12
0

11
0

10
0

0
9
0

8
0

7
0

6
0

0
5
0

4
0

3
0

2
0

1
0

0
0

.e
em
de

rs

no

tla

ri.

Bit

co
m

Motorun serbest duruma gemesi iin ise Kontrol_wordu giriin %I0.0 den kenarda
iken 0000 yaparak srcnn serbest konuma gemesini saladk.

109

Status Word (0x6041)


Durum wordu da status word gibi 16 bitlik bir bilgidir. Srcnn durumu hakknda bilgi
verir. erii Aadaki tabloda verilmitir.

.e
em
de

14. Bit

rs

no

12-13 Bitler

co
m

8. Bit
9. Bit
10. Bit
11. Bit

Balamak iin hazr.


Balam.
Operation Enabled. 1 ise operasyon ak.
Hata. Eer 1 ise srcde hata var.
Voltage Enabled. 1 ise operasyon iin gerekli minimum voltaja sahip.
Quickstop (Hzl Dur). Eer 0 ise src hzl dur uygulad.
Ama aktif durumda (a k).
Uyar. Eer 1 ise uyar var. Uyar ile ilgili bilgiler Manifacturer Status Register den
okunabilir.
Eer 1 ise bir nceki operasyon zamanndan nce durdurulmu.
Uzak Kontrol. 1 iken Src Canopen ile kont rol edilmektedir.
Hedefe Ulald. Hedef pozisyona ula ldnda 1 .
Limitler aktif. 1 ise Srclerden herhangi birinin i limitleri (Akm, Gerilim, Hz
veya konum) aktif.
Operasyon mod belirteci.
Bit Profile
Profile
Profile
Homing
Interpolated
Posi tion
Velocity
Torque
Mode
Posi tion
Mode
Mode
Mode
Mode
12
Setpoint
Speed = 0.
Reserved
Homing
Interpolated
acknowledge.
attained.
pos. mode
active.
13
Following
Maximum
Reserved.
Homing
Reserved.
error.
slippage
error.
error.
1 ken src harek et operasyonu var 0iken ise operasyon tamamland. Bu bit
hareketin bittii anda sfrlan ancak motorun pozisyonunda olduu anlamna
gelmez.
Reserved

ri.

Bit
Bit
Bit
Bit
Bit
Bit
Bit
Bit

tla

0.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.

15. Bit

110

MPI HABERLEME SSTEM

co
m

MPI (Multipoint Interface) haberleme sistemi zellikle ilemciler aras haberleme


ilemlerinde ok youn olarak kullanlr. Konfigrasyon ve kullanm olduka basittir. ki
damarl (profibus) kablosu bir kablo ve MPI balant balaycs(konnektr) dnda bir
donanma ihtiya duymazlar.
Haberleme kablosu (profibus kablosu) MPI hattna, programlama cihaz balant
kablosu (MPI kablosu) balanyormu gibi balanmaldr.

.e
em
de

rs

no

tla

ri.

Maksimum 32 adet katlmc balanabilir ve iletim hatt uzunluu en fazla 50 metre


olabilir, 50 metrenin zerindeki mesafeler iin RS 485 ykseltici kullanmak gerekir.Her
ykseltici hat uzunluu 1000m kadar karabilir.Toplam 10 ykseltici kullanlabilir. letim
hattnn balang ve biti noktalarndaki balayclara sonlama direnci konmaldr.
(konnektr on konumuna alnmaldr)

MPI Kablo Yuvas

MPI Balants

1. ADIM: Yeni bir dosya aalm.

2. ADIM: stasyon ekleyelim.

111

co
m
ri.

rs

no

tla

3. ADIM: Efendi ismini verelim.

.e
em
de

4. ADIM: Hardware zerinde ift tklayalm.

5. ADIM: Donanm tantalm.

Bu esnada ekrana gelen ekranda OK diyelim.

112

co
m
ri.
tla
no

.e
em
de

rs

6. ADIM: Donanm ayarlar grnmektedir. CPU satrnda ift tklayalm.

7. ADIM: Properties dmesine tklayalm.

113

co
m
ri.

rs

no

tla

8. ADIM: Ayn ekilde Kole isimli baka bir istasyon kuralm.

.e
em
de

9. ADIM: Donanm tantalm.

10. ADIM: Proje alanna geelim. MPI iaretli iken Options/Define Global Dataya
girelim.

11. ADIM: GD penceresi alr.

114

co
m

.e
em
de

rs

no

tla

ri.

12. ADIM: ekildeki ekranda ift tklayalm.

13. ADIM: Efendi iaretlenir ve onay verilir.

115

co
m

rs

no

tla

ri.

14. ADIM: Ayn ekilde Kole de getirilir.

.e
em
de

15. ADIM: Tabloyu dolduralm.

16. ADIM: Her satrda sadece bir tane Sender (gnderici) olabilir. Dierleri alc olabilir.
lk adres alannda sa tula tklanr ve

Ayn ekilde ikinci satr iin yaplr.

17. ADIM: Kaydedelim.

116

ri.

co
m

18. ADIM: Efendi iin program yazalm.

.e
em
de

rs

no

tla

19. ADIM: Kole iin program:

20. ADIM: Programlar PLClere irsal ederek altrn.

117

USB

co
m

UNIVERSAL -BUS (Evrensel Seri Veriyolu)


Plug and Play aygtlarn sistemlerde daha kolay bir ekilde kullanmn salamak
amacyla gelitirilmi yeni bir yap olan USB (Evrensel Seri Veriyolu), harici balantlar
iin standart ve hzl bir arabirim sunmaktadr. Aralarnda IBM, Intel ve Digitalinde
bulunduu yedi firmann oluturduu bir grup tarafndan tasarlanan USB, zellikle
bilgisayar ile telekominikasyon alanndaki gelimeler karsnda doan ihtiyalarn
karlanmasn amalamaktadr. USB sayesinde sisteme balanan aygtlar herhangi bir
ayar gerektirmeden altrlabilmektedir. 127 adede kadar birok farkl aygtn ayn
sistemde kullanmna izin veren bu yapda bilgisayar paralar dndaki rnlerde
desteklenmektedir (Video, mzik, haberleme rnleri gibi).

ri.

USB Yap Avantajlar

tla

ncelikle USB standart bir yapdr. Aygt balantlarnda 4 pinli, zel plastik kaplamal,
yksek kalitede kablo kullanlmaktadr. USB yapsn kullanan btn aygtlar iin bu
kablo yaps standarttr. Bu da USB yapsnn en nemli zelliklerinden biri olan
uyumluluu salamaktadr. Bu yapdaki her trl aygt USB destei sunan her
sistemde herhangi bir uyumsuzluk sorunu yaanmadan kolayca kullanlabilir.

rs

no

USB yapsn kullanan birimler daha basit dizaynlara sahip olduundan kurulum ve
kullanm bakmndan kolaylk salanm tr. Standart arabirimi sayesinde iletim
sistemleri tarafndan da desteklenen USB sayesinde, rnlerin yazlm-donanm test
gereksinimi minimum dzeye indirilmitir.

.e
em
de

En nemli zellii olan tam Pnp destei ile balanan aygtlar hibir ayar gereksinimi
olmadan ve sistemin kapatlmasna gerek kalmadan kullanlabilmektedir. 127 aygta
kadar sunulan birim destei ayn sistemde birok farkl nitenin oklu kullanmn
mmkn klmaktadr.
USB yapsnda data 16 bitlik paket formatnda aktarlmaktadr. Veri transferi 1.5
Mbit/sec orannda dk-hz seviyesinde veya 12Mbit/sec orannda yksek-hz
seviyesinde gerekleebilmektedir. Anakart zerindeki chipset tarafndan denetlenen
USB portundan aktarlan verinin kontrol ile birimler arasndaki iletiim daha gvenli bir
ekilde yaplabilmektedir.

USB Kullanm Alanlar


USB standart 250yi akn bilgisayar ve iletiim firmas tarafndan desteklenmektedir.
Klavyeden monitre kadar birok rnn USB yapdaki modeli kullanlmaktadr. letiim
alannda da kullanm iin uygun yapda olan USB sayesinde dijital PBX santrallerin ve
network balantlarnn kullanm mmkndr. Video ve mzik rnleri de ayn arabirim
ile Pc sistemine balanabilmektedir. Standart yaps sayesinde kolay bir ekilde ok
sayda rn balantsna olanak salayan USB, henz yaygn bir kullanm alanna
sahip deildir. Daha fazla hz ve rn balants iin talep arttka bu yapnn kullanm
da yaygnlap standart bir konuma gelecektir.

USB Veri Yolu ve Getirdii Yenilikler


USB (Universal -Bus = Evrensel Seri Veriyolu) 1995te ortaya kmtr. USB balant
standard sayesinde farkl tipte konnektrlere, DMA kanal deiikliklerine gerek
duyulmayacak, IRQ akmalar ortaya kmayacak, jumperlara gerek olmayacak; bir
tek PCye 127 adede kadar cihaz balanabilecektir. USB, bilinen birok PC
konnektrnn (Centronics paralel, RS-232 seri, Mini-DIN ve Sub-D (Oyun portlar,
printer portlar, klayve ve mouse konnektrleri, modem ve birok network adaptr)

118

vb.) yerini alacaktr. -u olarak USB, ana g, yksek hzl video ve ok yksek hzl
networkler dnda birok harici balantnn yerini alacaktr.

co
m

USB veriyolunu kullanan cihazlar direk olarak PC'lere balanabilecekleri gibi, USB
hublar aracl ile de balant kurabilirler. USB, star (yldz) topolojiyi kullanr (ekil 1).
Bu topolojide cihazlar balandklar bilgisayardan veya USB hublarndan en fazla 5 m.
uzaklkta olabilir. USB, ki adet veri transfer hzn desteklemektedir: 1,5 Mbps ve 12
Mbps; bu band genilikleri PC kamera, monitr, modem, printer, scanner, mouse,
joystick, klavye, ses kartlar ve ses sistemleri, telefon, network cihazlar ve daha birok
cihazn alabilmesi iin yeterlidir . USB, senkron (e zamanl) ve asenkron veri
transferini desteklemektedir. Btn USB cihazlar tek tip konnektr kullanmaktadr.

ri.

USB, aralarnda Intel, Microsoft, Compaq, IBM gibi firmalarn da bulunduu 400 n
zerinde kurulu tarafndan desteklenmektedir. -zamanlarda retilen hemen btn
sistemlerde ve anakartlarda USB destei bulunmaktadr.

tla

USBnin Getirdii Avantajlar:


Tek bir PCye 127 adede kadar cihaz balayabilme

no

Hibir srcye, IRQ ayarlarna, DMA kanallarna ve I/O adreslerine, genileme


yuvalarna gerek duymadan kolay kurulum
evresel cihazlar iin PCyi kapatp amadan Tak ve altr fonksiyonellii

rs

Btn cihazlar iin tek tip konnektr

PCyi kapatmadan cihaz ekleme ve kaldrma zellii

.e
em
de

Bilgisayar kullanclar yllardr bilgisayarlarna bir yan donanm alrken balant


konusunda bocaladlar. Paralel ve seri portlar yava ve konfigrasyon problemi ierir,
SCSI iin fazladan kart almanz gerekir ve src problemleri her zaman olasdr. Bu
durum artk bkknlk safhasna geldii anda Evrensel seri yol, (Universal -Bus, USB) bu
ihtiyaca cevap ekilde dnyaya geldi. Kkl ve kolay kullanm ile bir anda
donanm dnyasnda parlayan bu arabirimi gnmzde kullanmayan yan rn
neredeyse yok gibi. USB ile IRQ ya da DIP anahtarlar ile sa ba yolmadan yava ya
da hzl her trl veri yollanabiliyor.

Gnmzde USB kullanm -derece yaygnlam ve pek ok rn dalnda yzlerce


irket USB bilgisayar rnleri retmektedir. Bu rnler arasnda Fare, tu takm,
Joystick, telefon, kamera, modem, CD-ROM src, teyp ve floppy srcleri radyolar,
ses kartlar ve ses yongal hoparlrler, ISDN modemler ve a rnleri saylabilir.
ekilde bir USB-ISDN modem grlmektedir.
USB, btn verinin bir ift kablo zerinde dengeli bir ekilde iletildii, gerektiinde
baka bir ift kablo ile g aktarmnn yaplabildii seri iletiim protokol ve fiziksel
balantya verilen addr. USB 1.0 standartlar iki farkl kablo ve konnektr tanmlamtr.
12Mbps'lik hzl USB balantsnda kullanlan kablolar iyi korunmutur (letim yapan
kablolarn etraf hasr eklinde ince kablo a ile kaplanr, bu iaretlerin elektriksel
grltden arnmasn salar.). 1.5Mbps'lik yava USB ise daha ucuz ve nispeten
korumasz bir kablo kullanr. Btn kablolarn bir ucu 'A', dier ucuda 'B' olarak
adlandrlr. USB hatt zerinden bilgi telefon halarnda olduu gibi iki kablo zerinden
gnderilir (dengeli iletiim) ve NRZI ad verilen bir kanal kodlamas uygulanr (Bu
ksmlar detay isteyen arkadalara bilgi temin etmeye alrm).

119

co
m

Kablo uzunluklar da 12Mbps iin 5m ve 1.5Mbps iin 3m olmak zere


snrlandrlmtr. USB topolojisine (cihazlarn balanma yaps) sral yldz (tiered star,
stteki ekil) yaps ad verilir. Yapda grlen HUB'lar balant saysnn arttrlmasn
salarlar ve sistemde sadece bir tane ana sistem denetleyicisi ya da "kk hub" (Yani
bilgisayarmz) bulunur. Sistem zerindeki btn USB yan birimleri bilgisayar tarafndan
ynetilir (Elektronik ile ilgilenenlerin tand terim ile Efendi-Kle, Master-Slave yaps).
Bugn bilgisayar zerindeki USB denetleyici birim genellikle yongasetleri ierisinde yer
almaktadr. Bir cihaz USB ana baland anda ana bilgisayar cihazn kimliini ve
hangi donanm srcsnn kullanlaca belirlenir (bu ileme 'enumaration' ad
veriliyor). Enumeration ilemi srasnda PC, yan birime bir adet cihaz adres numaras
verir.

no

tla

ri.

USB standard iki tr yan birim cihaz tanmlar. Tekil bileenler tek balarna bir
fonksiyonu yerine getirirler. Bu tip cihazlara rnek olarak USB fare ya da Ses kartn
rnek gsterebiliriz. Bileik USB cihazlar ise bir USB arabirimini paylaan -en fazla yan
donanm ierirler. rnein Ses ve grnt iin ayn USB balantsn kullanan bir video
kamera. Hub cihazlar ise kprlerdir, kstl USB balantsnn arttrlmas iin
kullanlrlar. Hub'lar da sadece bir tane yukar-ak (upstream, yani bilgisayara doru
veri ak) balants, -en fazla aa-ak (downstream, yan birimlere doru veri ak)
yer alr. Hublar da aslnda USB cihazlardr ve yetenekli zellikle tayabilirler.
Gnmzeki tipik uygulamalardan birisi Monitrn alt ksmna bir USB Hub
yerletirmektir. Bu yolla bilgisayar arkasndaki kablo karaas da bir nebze azalm
olur.

.e
em
de

rs

USB'nin iyi ynlerinden birisi de USB cihazlarnn sisteme her an taklp


karlabilmeleridir. Enerjiyi kesip yeniden vermek gerekmemektedir. Hub'lar otomatik
olarak USB anda meydana gelen deiimleri sezerler. Hub enerjisini Bal olduu st
Hub'dan (Bu bilgisayar ya da baka bir Hub olabilir) ya da varsa kendi ierisindeki g
kaynandan temin eder. Eer bir sisteme pek ok USB birimi balamay
dnyorsanz zerinde enerji kayna olan bir HUb semenizi neririm. Hub
kendisine yeni bir cihaz balandnda ya da karldnda bunu hemen tespit edip st
cihaza rapor verir. Yeni cihazla gerekli iletiim balantsn kurar.

120

You might also like