Haberleşme Sistemleri - Analog Haberleşme

ANALOG HABERLEME
1.1. Temel Kavramlar

1.1.1. Haberleme
Anlaml bir bilginin karlkl al veriine haberleme denir. Teknolojinin hzla ilerlemesi, elektronik medya,
internet ve kablosuz iletiimin de yaygnlamasyla elektronik cihazlarla haberleme, gnmzde iletiim
kavramna kresel bir anlam katm ve iletiimin byk bir ksm artk elektronik ortamda yaplr hale
gelmitir.
Tm haberleme sistemleri aada belirtilen elemanlara sahiptir.

1.1.2.1. Verici
Gnderilecek bilgiyi ortamda iletilecek hale getiren, gerekli kodlamalar ve kuvvetlendirmeyi yapan
elektronik devrelerdir. Vericilerin gcne gre iletim yapabildikleri mesafeler deimektedir.
rnein; telsiz vericileri 2W-600 W, radyo vericileri 1000 W-10 KW, baz istasyonlar 25 W, cep telefonu 3
W (beklemede 500 mw) k gcne sahiptir.
1.1.2.2. letim Ortam
Verici tarafndan iletime hazr hale getirilen sinyalin gnderildii ortamdr. letim ortamlar klavuzlu
(kablolu) veya klavuzsuz (kablosuz olmak) olmak zere ikiye ayrlr.
Klavuzlu iletim ortam: Bakr kablo, bkml kablo, koaksiyel kablo, fiber optik kablo, mikrodalga
klavuzu gibi kablolu ortamlar ifade eder. Veri iletiimi sadece bu kablolarn bal olduu cihazlar
arasnda olur.
Klavuzsuz iletim ortam: Hava, su, boluk gibi doal ortamlardr. Bu ortamlarda iletilen veri uygun alc
cihaz kullanlarak radyo ve televizyon yaynlarnda olduu gibi herkes tarafndan alnabilir.
1.1.2.3. letim Ortamndan Kaynaklanan Bozulmalar ve Grlt
http://www.butunsinavlar.com/analog-haberlesme-ders-notlari.html[31.08.2014 15:44:38]
www.eemdersnotlari.com
1.1.2. Haberleme Sisteminin Balca Elemanlar
Modlasyon indisi ve yzdesi

Bilgi sinyal genliinin tayc sinyal genliine oranna modlasyon indisi denir.
Modlasyon indisinin 100 ile arplmasyla modlasyon yzdesi elde edilir. Yaplan
modlasyonun iyilik derecesini gsterir.
m Vm
Vc
= (Bu forml daha ncede verildi) lk verildii yerde terimlerini
aklayalm)
Formlde:
m : Modlasyon indisi
Vm: Bilgi genlii
Vc: Tayc genlii
Eer m >1 ise bozuk bir genlik modlasyonu
m = 1 % 100 genlik mod. (deal modlasyon)
0,5 < m < 1 iyi bir modlasyon vardr.
rnek: Modle edici sinyal genlii 3V, tayc genlii 4V olan modleli bir sinyalin
modlasyon indisi ve modlasyon yzdesini hesaplaynz.
zm:
Vm = 3 V
Analog haberleme ders notlar
Vc = 4 V
m = 3 / 4 = 0,75
% m = 0,75*100 =%75
1.2.1.2. Modlasyon ndeksinin Osiloskop le Bulunmas
Osiloskop ile modlasyon indisini bulmak iin; DSB (D.. S.. B) vericinin
anten k osiloskoba balanarak modleli iaretin dalga ekli osiloskop ekrannda elde
edilir. Aadaki ekil elde edildikten sonra Vmax ve Vmin llr.
Bant genilii
aretin frekans spektrumunda igal ettii yere bant genilii denir. Baka bir deyile bir elektronik devrenin
alt veya geirdii frekans blgesinin genilii bant genilii olarak ifade edilir.
ift yan bant genlik modlasyonunda bant genilii
ift yan bant genlik modlasyonunda bant genilii bilgi iaretinin frekansnn2 katdr. Bunun nedeni
konunun banda bahsettiimiz alt yan bant ve st yan banttr. BW=2fm eklinde ifade edilir.
rnek:
zm:
BW=2fm BW=10 kHz
rnek: Bir ift Yan Band (YB) GM sisteminde aada verilen deerler kullanlmaktadr. Frekans
spektrumunda oluacak olan frekanslarn deerlerini ve genliklerini bulunuz, spektrumu iziniz. ve bant
geniliini bulunuz.
Vm=10V Vc=10V fc=100kHz fm=1kHz
ift Yan Bant (DSB -Duble Side Band ) genlik modlasyonunda g hesab
fc = 10 MHz, fm = 5 kHz ise Bant genilii nedir?
rnek:
Bir ses sinyalinin matematiksel ifadesi Vm=10sin2?3200t dir. Bu bilgi iareti matematiksel ifadesi
Vc=20Sin2?300000t olan bir taycy modle etmekte kullanlmaktadr.
a) Ses sinyalini iziniz. b) Tayc sinyalini iziniz. c) Modleli dalgay lekli iziniz. d) Modlasyon indisini ve
modlasyon yzdesini bulunuz. e) Frekans spektrumunda oluacak frekans ve genlikleri iziniz f) V=?
(Modleli iaretin matematiksel denklemini yaznz.) g) Bu iaretin frekans spektrumunda igal ettii bant
genilii nedir? BW=? h) Bu iaret empedans 50 ? olan bir anten ile yayn yaptrlrsa; Pc=? Payb=? Pyb=?
Ptoplam=?
zm
1.2.2. Tek Yan Bant (SSB-Single Side Band) Modlasyon

1.2.2.1. SSB Modlasyonunun Elde Edilmesi
Genlik modlasyonunda gerekli band geniliini yar yarya drmek iin, iaretin alt yan bant ya da st
yan bandndan sadece birisinin filtre yoluyla seilerek gnderilmesiyle elde edilir. Uzak mesafelere bilgi
gndermek iin tercih edilir.
1.2.2.2. SSB Elde Etme Metodlar
SSB sinyali elde etmek iin temelde dengeli modlatr devreleri kullanlr. Dengeli Halka Modlatr, FET
(Field Effect Transistor)li Push-Pull Dengeli Modlatr, Dengeli Kpr Modlatr, Entegre Devreli Dengeli
Modlatr devreleri SSB sinyali elde etmek iin kullanlan modlatrlerdir. Aada bunlardan SSB elde
etmede kullanlan yntemlerden biri olan iki filtre kullanlan bir SSB verici ksaca aklanmaktadr.
1.2.2.3. ki Filtre Kullanan SSB Verici
Dengeli modlatr vastasyla genlik modleli sinyal elde edildikten sonra anahtarlama devresi ve band
geiren filtreler yardmyla alt yan bant ya da st yan banttan bir tanesi seilir.
1.2.2.4. SSB de Bant Genilii

BW=fm dir. ( ift yan bantl genlik modlasyonunun bant geniliinin yarsdr.)
1.3. Frekans Modlasyonu

1.3.1. Frekans Modlasyon htiyac
Yksek gl vericilerde sinyal/grlt orannn ok kk olmas istenir. Yksek gl genlik modlasyonlu
vericilerde sinyal/grlt oran problem yaratacak kadar byk olur. Bu problemden kurtulmak iin frekans
modlasyonu gelitirilmitir. GM devrelerine gre FM devrelerinde farkl olarak limiter devreleri, PLL (Phase
Locked Loops) sentezr devreleri ve vurgu (emphasis) devreleri kullanlr. Frekans modlasyonunda bilgi
iaretinin genliine gre tayc iaretin frekans deiir.
analog haberleme ders notlar
1.3.2. Frekans Modlasyonunun stnlkleri ve Sakncalar

1.3.3. Frekans Modlasyonunda Bant Genilii
Frekans modlasyonunda modle edici her sinyal iin bir ift yan bant oluur. Bu da teorik olarak frekans
modlasyonunda sonsuz sayda yan bant olumas anlamna gelir. rnein 10MHz.lik tayc sinyal 100 KHz
lik bir sinyalle frekans modlasyonuna tabi tutulursa, 10100-9900 KHz, 10200-9800 KHz, 10300-9700 KHz
gibi frekanslarda yan bant sinyalleri oluur. Fakat frekans deiimi arttka yan bant sinyallerinin gc azalr.
Genlii, tayc sinyalin genliinin %1inden daha dk olan yan bantlar ihmal edilir. Frekans
modlasyonunda ortalama 75 KHz. lik bant genilii kullanlr. Bu bant geniliinin altnda yaplan FM
yaynlara dar bant FM, stnde yaplan yaynlara geni bantl FM denir.
ekil 1.17de bir FM sinyalinnin frekans spektrumu gsterilmitir.
Frekans modlasyonunda bant geniliini bulmak iin 2 forml kullanlr.
Frekans modlasyonu temel formlleri

Tayc frekansnn genlie bal olarak deimesine tayc salnm Cs denir.
Vm= Bilgi iaretinin genlii K = 1 kHz / 1V (Frekans sapma sabiti) mf = Modlasyon ndisi ?f = Frekans
Sapmas fm= Bilgi iaretinin frekans f c= Tayc sinyal frekans olmak zere;
nemli yan bant says belirlenirken harmonik genliine baklr. Tayc genliinin %1 oranna kadar olan
harmonik genlikler alnr. Geri kalan ksm alnmaz. nemli yan bant says belirlenirken aada verilen tablo
kullanlr. Tablo tayc genlii 1Volt alnarak normalize hale getirilmitir.
1.3.4. PLL Faz Kilitli Dng Faz Dedektr

Faz dedektrleri, fm sentezrl vericilerde, fm alclarda demodlasyon ileminde, uydu takip devrelerinde,
dar bant keskin filtre devrelerinde kullanlr. Temel olarak PLL frekans geri beslemeli bir kapal dng
kontrol sistemidir. Bir faz karlatrc (frekans katlayc), gerilim kontroll bir osilatr, alak geiren bir filtre
ve dk kazanl bir ykselteten oluur. 1932 den beri kullanlan PLL devreleri karmak yapda ve yksek
maliyetliyken entegre teknolojisinin gelimesiyle daha kullanl hale gelmilerdir.
Uygulamada Kullanlan Baz PLL Entegreler
aret Zayflamas (Attenuation): letiim mesafesi arttka sinyal zayflar ve alcya yeterli enerji
ulamayabilir.
aret distorsiyonu: Ortam zerinde ilerleyen sinyalin ierdii farkl frekanslarn farkl zayflamalarla
hedefe ulamasdr. Bu durumda bilgi alcya tam ve doru olarak ulamayabilir. Veride bozulmalar
olabilir.
Gecikme distorsiyonu (dispersiyon) bozulmas: Sinyali oluturan farkl frekanslarn veya fiber optik
kablo iindeki k nlarnn farkl yollar takip etmesi sebebiyle hedefe farkl zamanlarda varmasnn
sonucu olarak iaret eklinin deimesidir.
1. BW = 2 *fm* nemli bant says (Tablo kural)
2. BW = 2* (?f + fm) (CARSON Kural)
Grlt: Gnderilen asl sinyali bozan ve sisteme istem d dahil olan herhangi bir enerjidir.
Gne , floresan lamba, motor ateleme sistemleri birer grlt kaynadr. Grlt (bozucu
etkiler) eitleri u ekilde sralanabilir:
Interference (giriim-parazit): stenmeyen sinyaller sistemimize girerek sinyalimizde
bozucu etki meydana getirebilirler. stenmeyen sinyallerin sisteme girerek sinyali
bozmasna interference denir. Interference etkisinden kurtulmak iin istenmeyen sinyal
kaynaklar sistem den uzaklatrlr.
Termal (sl) Grlt: Devreyi oluturan; diren, transistr vb. elemanlarda bulunan
serbest elektronlar ortam scakl nedeniyle grlt oluturabilir. Bu eit grlt; termal
grlt, beyaz grlt ya da Johnson grlts olarak isimlendirilir. Grlt tarafndan
oluturulan g Johnson g forml ile ifade edilir.
Intermodulations (arakipleme): Sinyaller harmonik frekanslarn toplamndan oluur. 1 KHzlik bir
kare dalga, 1KHz, 3KHz, 5KHz, 7KHz.gibi sonsuz sayda sinsoidal tek harmonik frekanslarn
toplamndan oluur. ki tane farkl kare dalga sinyal birlikte ykseltildiklerinde bu frekanslarn
harmonikleri de beraber ykseltilirler. Ykseltilen bu harmonikler iinde yer alan 2 harmonik
frekansn birbirine karmas, intermodlasyon grlts meydana getirir.
Crosstalk (apraz konuma): Ayn klf ierisinde yan yana bulunan kablolardaki sinyallerin
birbirine etki etmeleridir. Crosstalk etkisinden kurtulmak iin kablolar bkml yaplr.
Shot grlts: Shot grltsne transistr grlts de denir. Bir diyot iindeki darbe
grlts aadaki forml ile gsterilir.
Darbe Grlts: alma artlarna bal olarak ortaya kan etkilerdir. Elektrik motorlarnn,
ateleme sistemlerinin, elektromekanik rlelerin rettikleri grltler, iletilen veri zerinde
bozucu etki yapabilir.
Grlt ile ilgili formller
LM565 from National (VCO serbest salnm frekans: 300 KHz den 500 KHze kadar) LM565C from National
(VCO serbest salnm frekans: 250 KHz den 500 KHze kadar) NE 560B from Signetic (VCO serbest salnm
frekans: 15 MHz den 30 MHze kadar) NE 564 from Signetic (VCO serbest salnm frekans: 45 MHz den 50
MHze kadar) 74HC/HCT4046A /7046A (Philips High speed CMOS based 17 MHz e kadar)
1.1.2.4. Alc
1.1.3. Frekans, Periyot ve Dalga Boyu

1.1.3.1. Frekans
aretin 1 saniyedeki tekrarlama (cycle-saykl) saysdr. Birimi Hertzdir
1.1.3.2. Periyot
aretin bir saykln tamamlama sresidir. Birimi saniyedir. Frekansn tersidir. Aadaki forml ile
hesaplanr
1.1.3.3. Dalga Boyu

Bir iaretin 1 sayklnn ald yola dalga boyu denir. ? Simgesi ile gsterilir. Birimi metredir.
1.1.4. Modlasyon
Verici tarafndan kodlanm olarak gnderilen sinyalin kodunu zerek bilgi sinyalini orijinal haline
dntren elektronik devrelerdir.
Bilgi iaretinin genellikle daha uzak mesafelere gnderilebilmesi iin kendinden ok daha yksek
frekansl bir taycnn sinyal zerine bindirilmesine modlasyon denir. Modlasyon ilemi srasnda
tayc sinyalin genlik, frekans, faz vb. gibi zellikleri, bilgi sinyaline ve yaplan modlasyonun trne
gre deiime urar.
1.1.5. Modlasyonun Gereklilii
1.1.6. Modlasyon eitleri

Modlasyon temel olarak analog modlasyon ve saysal modlasyon olarak ikiye ayrlr. Analog ve
saysal modlasyonun da kendi iinde eitli trleri vardr. Farkl modlasyon trleri aadaki tabloda
belirtilmitir.
Bu tabloda;
VSB: (Vestigal-Side Band) Artk yan bant modlasyonu
SSB: (Single Side Band)Tek yan bant modlasyonu
DSB: (Duble Side Band )ift yan bant modlasyonu
PM: (Phase Modulation) Faz modlasyonu
FM: (Frequency Modulation) Frekans modlasyonu
PCM: (Pulse Code Modulation)Darbe kod modlasyonu
PPM: (Pulse Position Modulation )Darbe pozisyon modlasyonu
PWM: (Pulse Width Modulation )Darbe genilik modlasyonu
PAM: (Pulse Amplitude Modulation )Darbe genlik modlasyonu ifade etmektedir.
1.2. Genlik Modlasyonu

1.2.1. ift Yan Bant Genlik Modlasyonu Tanm
Tayc iaretin genliinin bilgi iaretine gre deitirildii modlasyon trne genlik modlasyonu
Bilgi iaretini gndermek iin gerekli anten boyu, dalga boyunun katlar olmak zorundadr. Anten
boylar genellikle ?/2 ve ?/4 uzunluktadr. Bilgi iaretinin frekans dk olduundan dalga boylar ok
byktr. Dolaysyla bilgi iaretini modlesiz olarak iletebilmek iin kullanlacak anten boylar da ok
byk olmak zorundadr. ou zaman bu byklkte anten kullanmak imknszdr. Halbuki bilgi sinyali
kendinden ok yksek frekansl bir tayc sinyal ile modle edildiinde bilgi ok daha kk boyutlu
antenler vastasyla gnderilebilir. Bunu yle bir rnekle aklayalm: 20 KHz lik yani
denir. Modlasyon ilemi srasnda bilgi sinyalinde yer alan btn frekanslar st ve alt yan bantlar
olarak elde edilir. ekil 1.1de 30Hz ile 30KHz arasndaki bilgi sinyalinin 1 MHz lik bir tayc sinyali ile
modlasyonu sonucu oluan alt ve st yan bantlar grlmektedir. Verinin iletilmesi srasnda alt ve
st yan bantlarn her ikisinin de kullanld genlik modlasyonuna ift yan bant genlik modlasyonu
denir.
Genlik modlasyonu retmekte kullanlan devreye modlatr denir. Modlatr tayc sinyal ile bilgi
sinyalini uygun ekilde birletirerek modleli sinyali oluturur.
Bilgi areti
Bilgi iareti asl gnderilmek istenen dk frekansl iarettir. (Ses band iin fm=3KHz lik bir iarettir)
Tayc iaret
Tayc iaret yksek frekansl sins ya da kosins iaretidir.
Modleli iaret: Bilgi iaretiyle tayc iaretin birletirilmi halidir.
1.2.1.1. ift Yan Bant Genlik Modlasyonu Elde Edilmesi
Modleli iaret zarf: Modleli sinyalin pozitif ve negatif tepe deerleri zerinden izilecek hat
modle edici sinyale yani bilgi sinyaline zdetir. te bu tepe noktalarndan geen hatta zarf
denir. Aadaki ekilde modleli sinyalin pozitif ve negatif zarflar grlmektedir. Pozitif ve
negatif zarflar zaman eksenine gre birbirinin simetriidir.
Genlik modlasyonunun matematiksel ifadesi
stnlkleri
Sinyal zerine binen grlt seviyesi kesilebildii iin ses kalitesi yksektir
Frekans modlasyonunun grlt bakl genlik modlasyonundan daha iyidir.
FM in yakalama etkisi vardr. Bu etkiden dolay istenmeyen sinyalleri kolaylkla yok
edebilir. Ayn frekanstaki iki sinyalden hangisinin k gc fazla ise o sinyalin alc
tarafndan alnmasna yakalama etkisi (Capture) denir.
PLL sentezr devreleri kullanr
Sakncalar
FM ok byk bant genilii kullanr
FM devreleri daha pahaldr.
Faz karlatrc: arpc devredir. Harici sinyal ve VCOnun rettii sinyalin frekanslarn arpar.
Giriindeki iki iaret arasndaki frekans fark ya da faz farkna orantl olarak knda DC gerilim
retir.
VCO: (Voltage controlled Oscillator) Gerilim beslemeli olarak kararl frekans reten bir
osilatrdr. Filtre kndaki DC voltaja gre VCOnun rettii sinyalin frekans deeri deiir.
Alak geiren filtre: arpc devre kndaki toplam ve fark frekanslarndan fark frekans ieren
bileeni geirir.
Modleli iaretin analizi

Haberleşme Sistemleri - Analog Haberleşme

Uploaded by

Document Information

Copyright

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Haberleşme Sistemleri - Analog Haberleşme

Uploaded by

Copyright:

ANALOG HABERLEME

1.1. Temel Kavramlar

Tm haberleme sistemleri aada belirtilen elemanlara sahiptir.

1.1.2. Haberleme Sisteminin Balca Elemanlar

Modlasyon indisi ve yzdesi

Analog haberleme ders notlar

Analog haberleme ders notlar

edilir. Aadaki ekil elde edildikten sonra Vmax ve Vmin llr.

Analog haberleme ders notlar

fc = 10 MHz, fm = 5 kHz ise Bant genilii nedir?

Analog haberleme ders notlar

Analog haberleme ders notlar

1.2.2. Tek Yan Bant (SSB-Single Side Band) Modlasyon

Analog haberleme ders notlar

1.2.2.4. SSB de Bant Genilii

1.3. Frekans Modlasyonu

analog haberleme ders notlar

1.3.2. Frekans Modlasyonunun stnlkleri ve Sakncalar

Analog haberleme ders notlar

Analog haberleme ders notlar

Frekans modlasyonunda bant geniliini bulmak iin 2 forml kullanlr.

Frekans modlasyonu temel formlleri

1.3.4. PLL Faz Kilitli Dng Faz Dedektr

Analog haberleme ders notlar

Analog haberleme ders notlar

Uygulamada Kullanlan Baz PLL Entegreler

Analog haberleme ders notlar

1.1.3. Frekans, Periyot ve Dalga Boyu

1.1.3.3. Dalga Boyu

Analog haberleme ders notlar

1.1.6. Modlasyon eitleri

1.2. Genlik Modlasyonu

Analog haberleme ders notlar

Modleli iaret: Bilgi iaretiyle tayc iaretin birletirilmi halidir.

1.2.1.1. ift Yan Bant Genlik Modlasyonu Elde Edilmesi

Analog haberleme ders notlar

Modleli iaretin analizi

You might also like