Albert Camus

CALIGULA

b e r f n

Berln Yaynlan
Oyun Dizisi

:8
:1

ISBN 975 - 7354 - 07-4

Albert Camus
eviri ve nceleme
1. Bask
Kapak Resmi
Dizgi-Bask
Cilt

: Caligula
: Abdullah Rza Ergiiven
: Haziran 1993
: Wassily Kandinsky
: YN Matbaaclk, 544 66 34
: Emek Mcellil, 544 34 31

Bu kitabn Yayn haklan Berim Yaymlar'na aittir.

Berfn Yaynlar
Caalolu Yokuu, Evren Han. Kat:3
No: 55 Caalolu 34440 - STANBUL
Tel: 527 03 22

eviren ve Dzenleyen:

Abdullah Rza Ergver

Albert Camus

CALIGULA
(Oyun)

BERFIN
YAYINLARI

ALBERT CAMUS

7 Kasm 1913'te Mondovi (Cezayir)'de dodu. Bone'un 25 kilo

metre gneyine der bu kent. Albert CamMjnn babas sava sra
snda len bir Arap. Kk bir zanaat. ounlukla Kuzey Afri
kal Franszlar gibi annesi spanyol ailesinden gelme.
ocukluu ve Cezayirdeki genlik yllar; yoksulluklar, g
lkler, skntlar, sayrlklar iinde geti. lk ve orta renimlerini
Alger'de yaptktan sonra, Alger niversitesi Edebiyat Fakltesi'ne
yazld. Felsefe Blm'nden diploma ve lisansn ald. Plotin ve
Saint Augustin zerine doktorasn verdi. eitli grevlerde bulun
du.
Ecole d'Afrique du Nord yazarlar topluluuna sk sk urad.
Orada birok nl sanatlarla tanmak frsatn buldu. Sonra bir
den tiyatroya tutuldu. Equipe topluluunu canlandrd. Malralur'nun Temp de Mepris'y\c Equipein ortak bir yaratma denemesi
olan Rvolt dans les Asturies'yi oynadlar. Ama bu sonuncusu,
1934e Oviedo maden iilerinin ayaklanmasndan esinlenmi
devrimci nitelii nedeniyle o gnk ynetimce yasakland.
Equipe topluluu daha sonra birok oyunlar ortaya koydu.
Bunlar arasnda Dostoyevski'nin Karamazof Kardeler'indeki van
Roln Camus zerine ald. Halta Camusnn yasaklanm evirisi
olan Eschyle in Promcthe roln bile.
Paraszlna, yoksulluuna aldr etmeden talya, Avusturya
ve ekoslovakya'ya yolculuklar elti. I938de Alger'dc ilk olarak
Republicainde gazetecilik yaantsna balar. Daha sonra 1940'a
5

dein Paris-soir'da alr. Fransa'nn ele geirilmesi srasnda, Di

reni Devinimi'ne katlr ve en nemli rol oynar Pierre Leynaudyla birlikte. Fransa zgrlne kavuur kavumaz Combat'nn
ynetimini zerine alr ve 1944'ten 1947'ye dein ba redaktr ola
rak alr. mzasz birok yazlar yaynlanr. Bir Combat biemi
yaratr. 1946'da Birleik Devletler'e giderek eitli konumalar ya
par. Btncl (totaliter) Devlet Kurbanlar Yardm Kurulu'nu ku
rar. Bylece, Garry Davis ve Dnya Hkmeti yararna bir alma
dnemine balar. 1955'te bir sre haftalk Expresse'te alr. Daha
sonra gazetecilik yaamna son verir.
1940'da evlendi Camus. Bir olu bir de kz var. Uzun, ince, es
mer, mavi gzl ve sigara stne sigara ien, parlak kiilii olan
Camus, saysz dost edindii gibi, bu esiz kiiliiyle dmanlar
nn saygsn bile kazanmtr.
La Peste, 1947'de Prix des Critiques dln kazanr. Fran
sa'da, Amerika'da olduu gibi, evrildii btn lkelerde byk bir
yank uyandrr. ada yaznn birinci srasna geer. Fransa'nm
zgrlnden bu yana yaynlanan en iyi Fransz roman olarak
gsterilir.
L'Etranger (Yabanc), insan tininin derinliklerine iner. Mersault, sama dnyada sama bir adam. Camus bu romanyla 1957'de
Nobel dl'n kazanr.
Le Mythe de Sisyphe, sama zerine bir denemedir. Sama duy
gululuunu ortaya kor. Gerekten, ciddi bir tek dngr (felsefe)
sorunu var: Kendini ldrme.
Caligula'y 1938'dc yazd, tik olarak Theatre Hebertot'da. oy
nand 1945 eyllnde, Gerard Philippele Margo Lion'da. Caligula
aka belirtir: Kiiler lr ve onlar mutlu deildir. Roma'nm tek
egemeni, sona dein us yolunu dener. Grlmemi zrvalklarla
evresine korku salar ve dalkavuklarnn haneri altnda lnceye
dein olanaksz yakalamaya alr.
Bu sama dnyamn sama kiisini yaratan Camus'y lm bir
yol kazasnda bulur (1960).
Stockholm, Mays 1993
Abdullah Rza Ergven
6

DRT PERDELK OYUN

CALGULA
CAESONtA
HELlCON
SCPON
CHEREA
SENECTUS (Yal Soylukii)
METELLUS T
LEPDUS
I Soylu klller
OCTAVUS J
PATRCtUS (Kahya)
MEREA
MUCUS
BRNC BEK
KNC BEK
BRNC HZMET
MUCUS'UN KARISI
BRNC OZAN
KNC OZAN
NC OZAN
DRDNC OZAN
BENC OZAN
ALTINCI OZAN

Sahne Caligula'nn saraynda geer

Birinci perdeyle onu izleyen perdeler
arasnda ii yllk bir ara var.

CALtGULA
lk olarak 1945de Hdberiot
Tiyatrosu'nda oynand.

BRNC PERDE
Birinci Sahne
(Aralarndan biri ok yal olan soylukiiler
saray odasnda
toplanr, bir takm iaretler yaparlar.)
BRNC SOYLUK: Hibir ey.
YALI SOYLUK: Sabah hibir ey, akam hibir ey.
II. SOYLUKtl: gndr hibir ey.
Y. SOYLUK: Postaclar gelip gidiyor. Balarn sallayp:
"Hi bir ey" diyorlar.
. SOYLUKtl: Btn kent alkalanyor. Yapacak bir ey yok.
I. SOYLUK: Niye tasalanmak imdiden? Bekleyelim. Gitti-

i gibi dnecek belki de.

Y. SOYLUK: Saraydan ktn grdm. Yabans bir bak
vard.
I. SOYLUK: Ben de ordaydm. Ne o, ne var, diye sordum.
II. SOYLUKt: Yamt verdi mi?
I. SOYLUK: Tek bir szck: "Hi"
(Bir an. Soan yiyerek Helicon ieri girer.)
II. SOYLUK: (Sinirli sinirli) Dndrc.
I. SOYLUK: Hadi sen de, btn genler byle.
Y. SOYLUK: Anlald. Ya her eyi unutturuyor.
II. SOYLUK: nanyor musunuz?
I. SOYLUK: Unutmasn dileyelim.
Y. SOYLUKll: Elbette. Biri yiterse onu, bulunur.
HELlCON: Seviden mi sz ediyorsunuz?
I. SOYLUKll: Baka ne?
HELCON: Karacier belki. Ya da sizi her gn grmenin ver
dii sknt. Arasra deiiklik yapabilseler insan daha kolay katla
nrd adalarna. Ama hayr, yemek listesi deimiyor. Her za
man ayn el yahnisi.
Y. SOYLUKll: Seviden sz edilmesini ye grrm. Daha
ackl.
HELCON: Gven verici. zellikle daha gven verici hem de.
Uslular da ahmaklar da korumayan bir eit sayrlk.
I. SOYLUK: Bereket versin ki zntler her bakmdan son
suz deil. Bir yl akn ac ekmeye katlanabilir misiniz?
II. SOYLUK: Ben, yoo..
I. SOYLUKll: Kimsenin buna gc yetmez.
Y. SOYLUKll: Yaam ekilmez olurdu.
I. SOYLUKll: Gryorsunuz ite. Bakn, geen yl karm yi
tirdim. ok aladm. Sonra unuttum. Arasra zlrm. Ama bir
ey deil.
Y. SOYLUK: Doa, olaylar iyi dzenler.
HELCON: Yznze baknca, ne de olsa baaramayacak diye
korkulara kaplyorum.
(Cherea ieri girer)
I. SOYLUK: Ee.. Sonra?
9

CHEREA: Hi bir ey.

HELCON: Susalm baylar, susalm. Grn kurtaralm.
Roma mparatorluu biziz. Yzn yitirirsek, mparatorluk ban
yitirir. imdi zaman deil, yoo olmaz. Balamalyz, hadi yeme
e.. mparatorluk kendini gsterecek.
Y. SOYLUK: Doru ya.. Kaz gelecek yerden tavuk esirgen
mez.
CHEREA: Sevmem pek. Ama tam bir imparatordu, her ey yo
lunda gidiyordu.
n. SOYLUK: yleydi. Gerektii gibi: Kuruntulu ve grg
sz.
I.
SOYLUK: Ama canm, neniz var? Bu alayp szlamalar
niye?
Hibir ey bunun srp gitmesine engel olmaz. Caligula, Drusilla'y seviyordu, bu belli. Ama kzkardeiydi Drusilla olsa olsa.
Onunla yatm, dedikodusu gklere kmt. Ama Drusilla ld
diye Roma'y altst etmek.. te barda taran son damla..
CHEREA: Holanmam bylesinden. Hibir ey sylemiyor bu
ka bana.
Y. SOYLUK: yle.. Ate olmayan yerden duman kmaz.
I. SOYLUK: Ne olursa olsun. Devlet, yaran gerei alatya
yol aan "zina"y kabul etmez. Zina.. Peki. Ama bir ls var.
HELCON: Zina, biliyorsunuz her zaman dedikoduya yol aar
zorunlu olarak. Karyola atrdar anlatmaya kalksam!
Szkonusu Drusilla imi.. Peki, bunu kim syledi size?
II. SOYLUK: yleyse ne?
HELCON: Siz bulun. Ha., unutmayn, evlilie benzer mutsuz
luk. Kii setiine inanr, ama seilmitir. Byle ite. Kimsenin
elinde deil. Caligula'mz mutsuz. Gelgeldim o da bilmiyor nede
nini belki! Sktn anlaynca kat. Biz olsaydk onun yerinde,
biz de yle yapardk. Bakn size sylyorum, babam semek elim
de olsayd, domazdm.
(Scipion ieri girer)

10

SAHNE II
CHEREA: Ne var?
SCPtON: Henz hibir ey yok. Kyller, dn gece buraya
yakn bir yerde, frtnalar ortasnda onu koarken grmler.
(Cherea senatrlere doru gelir. Scipion onu
izler)
CHEREA: Tam gn oldu, Scipion. yle deil mi?
SCPON: yle.. Tre gereince orada bulunmutum. Drusilla'ya doru ilerledi. ki parmayla l vcuduna dokundu, d
nr gibi oldu ve yava yava dar kt. O gnden beri aranyor.
CHEREA: (Ban sallayarak) Bu ocuk yazn amma da sevi
yor.
II. SOYLUK: Yann gerei.
CHEREA: Ama imdi sras m?. Sanat bir imparator. Yak
k almaz. Bir iki sanatmz var. Biliyorsunuz. Her yanda kt ki
ilere raslanyor. Ama tekiler grevli olarak almann tadna
vardlar.
I. SOYLUK: Rahat i.
Y. SOYLUKl: Kendi sanatna brakmal kiiyi.
SCPON: Elden ne gelir, Cherea?
CHEREA: Hibir ey.
II. SOYLUKl: Bekleyelim. Gelmezse, yerini doldurmal.
Aramzda imparator ook!.
I. SOYLUKl: Hayr, dorusu yok.
CHEREA: Ya kt yetimi olarak gelirse?
I. SOYLUK: nan olsun, daha ocuk. Doru yolu gsterece
iz.
CHEREA: Ya kafaca yetersizse?
I.
SOYLUK: (Gler) Peki! Hkmet darbesi anlamasn
yazmam myd?
CHEREA: Elbette; gerekmise! Ama beni kitaplarmla babaa
braksnlar isterdim.
SCPON: Balayn beni.
(kar)
11

CHEREA: Houna gitmiyor.

Y. SOYLUKI: ocuk daha. Genlerde dayanma var.
HELCON: Dayanma ya da deil. Her neyse kocayacaklar.
(Bir beki)
"Caligula'y sarayn bahesinde grmler."

(Hepsi kar)
SAHNE III
(Sahne birka saniye bo kalr. Caligula gizli
ce sol yandan girer. akn, slba kirli, sa
lar slak, bacaklar amurlu, ikide bir elini
azna gtrr. Aynaya doru ilerler, imgesini
grr grmez durur. Homurdanarak belirsiz
bir takm szler syler. Sonra sa yana oturur,
kollar ak dizlerinin arasnda. Helicon sah
nenin sol yanna girer. Caligula'y grnce
sahnenin ucunda durur, sessizce onu seyreder.
Caligula ban evirir ve Heliconu grr. Bir
an.)
SAHNE IV
HELCON: (Sahnenin bir ucundan br uuna) Gnaydn, Caius.

CALGULA: (Doal olarak) Gnaydn Helicon.

(Sessizlik)
HELCON: Yorulmua benziyorsun?
CALGULA: ok yrdm.
HELCON: yle, uzun zaman yoktun.
(Sessizlik)
CALGULA: Bulmak zordu.
HELCON: Neyi?
CALGULA: stediimi.
HELCON: Ne isliyordun?
CALGULA: (Doal olarak) Ay'.

HELtCON: Neee?
CALtGULA: Evet. Gkteki ay istiyordum.
HELtCON : Ah!.. (Sessizlik. Helicon yaklar.) Ne yapmal?
CALtGULA: yle ite. Elimde olmayan bir eyi..
HELCON: Belli. Ya imdi her ey dzeninde mi?
CALtGULA: Hayr, elimden gelmedi.
HELCON: Can skc.
CALtGULA: Bu yzden yorgunum. (Bir an)
CALtGULA: Helicon!
HELCON: Evet. Caius.
CALtGULA: Deli olduumu dnyorsun.
HELtCON: Byle dnmeyeceimi biliyorsun. Olduka da
akllym.
CALtGULA: Evet... Akll bir adam olmadma da deli de sa
ylmam. Sadece olanaksz bir gereksinimi iimde duydum. (Bir
an) Olaylar honut edici grnmyor.
HELCON: Olduka yaygn bir dnce.
CALtGULA: Doru. Ama bunu daha nce bilmiyordum. imdi
anlyorum. {Doal olarak) Byle bir dnyaya katlanlamaz. Ay'a,
mutlulua, ya da lmszle, belki lgn olan, ama bu dnyadan
olmayan bir eye gereksinme duyuyorum.
HELtCON: Bu, olanaksz bir dnce. Genellikle bunda sonu
na dein gidilemez.
CALtGULA: (Kalkarak faka ayn sadelikle) Sen bundan anla
mazsm Sonuna dein gitmedike bir ey elde edilemez. Ama so
nuna dein esemeli [mantkl] olmak gerekiyor.
(Helicon'a bakar)
Hatla ne dndn biliyorum. Ne ykler, bir kadnn l
m iin! Hayr bu da deil. Anmsadma gre, doru.. Birka
gn nce sevdiim bir kadn ld. Ama sevi nedir? nemsiz! u
lm bir ey deil, andierim. Bir gerein imi yalnz beni ay'a s
rkleyen. Bsbtn yaln, apak, biraz aptalca ama ulalmas
g, yklenmesi ar bir gerek.
HELtCON: yleyse u gerek dediin nedir, Caius?
CALtGULA: (Szn deitirerek yansz bir tonla) nsanlar
lr ve onlar mutlu deildir.
13

HELCON: (Bir an sonra) Haydi Caius, ok iyi dzenlenen bir

gerek bu. evrene bir bak. Onlarn yemek yemelerine engel ol
muyor bu gerek.
CALtGULA: (Birden bararak) yleyse evremde her ey ya
lan. Ve ben gerein yaanmasn istiyorum! Onlar gerekler iin
de yaatabilme aralarm var. nk eksiklerini biliyorum, Helicon. Bilgisiz braklmlar. Konutuu eyin ne olduunu bilecek
bir eitimciden yoksunlar.
HELCON: Sana sylediklerime gcenme, Caius. Ama nce
dinlenmelisin.
CALtGULA: (Oturarak, tatllkla) Bu olanaksz Helicon. Artk
bu elde deil.
HELCON: Peki neden?
CALtGULA: Uyursam, kim verecek ay' bana?
HELCON: (Bir an sessizlikten sonra) Doru.
(Caligula grnecek biimde kalkar)
CALtGULA: Dinle Helicon. Ayak seslerini ve konuanlarn f
sltlarn duyuyorum. Konuma ve beni grmeye gelmi olduunu
sezdirme.
HELCON: Anlald.
(Caligula k yerine doru gider ve arkasna
bakar.)
CALtGULA: Bundan sonra bana yardm etmeni diliyorum.
HELCON: Yardm etmemek elimden gelmez, Caius. Ama bili
yorum ok eyler var ve pek az beni ilgilendiriyor. yleyse nasl
yardm edebilirim?
CALGULA: Gcn yettii kadar.
HELCON: Elimden geleni yapacam.
(Caligula kar. Scipion'la Caesonia birden
ieri girer.)

14

SAHNE V
SCPON: Kimse yok. Caligula'y grmedin mi, Helicon?
HELCON: Hayr.
CAESONA: Helicon, kamadan nce sana gereklen bir ey
sylemedi mi?
HELCON: Srda deilim onun, grg tanym. Bu daha
bilgece.
CAESONA: Rica ederim.
HELCON: Sevgili Caesonia, Caius bir lkc. Bunu herkes
biliyor. Bir yn dedikodu.. Ben de bu yzden hibir eyle ura
myorum. Bir de Caius anlamaya koyulursa.. Her eyle uramaya
yetenekli o saf yreiyle... Tanr bilir bunun bize neye mal olaca
n.. Balayn, imdi yemek zaman. (kar)

SAHNE VI
(Caesonia bezgince oturur)
CAESONA: Bir beki onun getiini grm. Ama btn
Roma her yerde Caligulay gryor. Caligula da yalnz kendi d
ncesinde.
SCPON: Ne dncesi?
CAESONA: Nerden bilirim, Scipion?
SCPON: Drusilla?
CAESONA: Kim syleyebilir? Ama Drusillay sevdii bir
gerek. nsan, dn koynuna aldn bugn lm grrse gerek
len zlr.
SCPON: (Utanga) Ya sen?
CAESONA: Ah! Ben mi? Ben eski odalym.
SCPON: Caesonia, onu kurtarmal.
CAESONA: Demek onu seviyorsun?
SCPON: Seviyorum. Aramz ok iyiydi. Yreklendiriyordu
beni. Szlerinin kimini ezbere biliyorum. Yaamn kolay olmad
n, ama bizi srkleyen eyin din, sanat ve sevi olduunu syl
15

yordu. Ac ekmenin, aldanmann tek zm yolu olduunu.. Do

ru bir adam olmak istiyordu.
CAESONA: (Ayaa kalkarak) Bir ocuktu.
(Aynaya doru gider ve kendine baknr)
Bedenimden baka Tanr tanmadm. Caius'un bana geri veril
mesi iin yalvarmak istediim tanr bu ite..
(Caligula ieri girer. Caesonia ile Scipionu
grnce, duraklar ve geri ekilir. Ayn anda
kardan sarayn kahyasyla soylukiiler ieri
girer. Orada akn akn dururlar. Caesonia
geri dner. Her ikisi de Caligula'ya doru ko
arlar. Caligula onlar bir el devinimiyle dur
durur.)

SAHNE VII
KAHYA: (Gvensiz bir sesle) Biz.. Biz seni aryorduk Cesar.
CALGULA: (Ksa ve deiik bir sesle) Anlyorum.
KAHYA: Biz.. Yani..
CALGULA: (Kabaca) Ne istiyorsunuz?
KANYA: Kukuluyduk, Cesar.
CALGULA: (Ona doru ilerleyerek) Neden?
KAHYA: O., ha.. (Birden esinlenir ve ok abuk) Her bakm
dan. Devlet Gms'yle ilgili birka sorum var dzenlemek zorun
da olduun. Biliyorsun.
CALGULA: (Uzun uzadya glerek) Gm m? Ama doru..
Bakalm. Gm.. Anamal demek.
KAHYA: Elbette Cesar.
CALGULA: (Srekli olarak Caesonia'ya glerek) Deil mi
sevgilim? Gm.. ok nemli?
CAESONA: Deil Caligula! kinci bir sorun bu..
CALGULA: Senin buna usun yatmaz. Gm nemli bir gelir
kayna. Tm nemli: Para, halkn tresi, d siyasa, ordu gere
leri, tarm yasalar! Tm anamal. Tm e yola kar. Roma'nm
16

byklyle senin arterit [atardamar bozukluu] bunalmlarn.

Oho.. Btn bunlarla uraacam. Biraz dinle beni kahya.
KAHYA: Seni dinliyoruz. (Soylu kiiler ilerler).
CALGULA: Bana balsn, deil mi?
KAHYA: (Sitemli bir sesle) Cesar!
CALGULA: Peki, senin iin bir planm var. ki anda lutumbilim [siyasal ekonomi]'i altst edeceiz. Soylukiiler knca sana
aklarm, kahya..
(Soylukiiler kar)
SAHNE VIII
(Caligula, Caesonia'nn yanna oturur.)
CALGULA: yi dinle. lk anda: Btn soylukiiler, mparator
luun servetlerinden kk ya da byk nemli deil yarar
lanan btn bireyler zorunlu olarak ocuklarna mal brakamazlar.
imdiden onlan devletin yararna balamak zorundadrlar.
KAHYA: Ama.. Cesar...
CALGULA: Sana daha sz vermedim. Gereksinme karl,
ynetimimizcc dzenlenmi bir listeye gre bu kiileri ldrece
iz. Bylece, dzeni deitirip ynetimimizce biz kalta konaca
z.
CAESONA: (Serbeste) Seni buna iten ne?
CALGULA: (Soukkanl) Uygulama buyruunun gerekten
hibir nemi yok. Dahas, bu uygulamalarn pek deeri yok, hibir
sonuca da ulamazlar. Ayrca, onlar birbirinden suludur. Aklnz
da olsun, dorudan doruya vatandalar almak, yiyecek fiyatla
rnda dolaysz vergi karmaktan daha ahlakszca bir i saylmaz.
Ynetmek almaktr. Bunu herkes bilir. Ama bunun bir biimi var.
Ben aka alacam. Bu sizin geiminizi deitirecek (Serte,
kahyaya) Bu buyruklar sresiz olarak sen uygulayacaksn. Vasi
yetnameler akam elencesinde tm Roma halk, en ge bir ay
iinde de btn illerce imza edilmi olacak. Postaclar gnder.
KAHYA: Cesar, anlamyorsun...
CALGULA: yi dinle beni, aptal. Gmnn bir nemi varsa, o
17

zaman insan yaamnn ona gereksinimi yok. Bu ak. Btn senin

gibi dnenler bu yargy onaylamak zorunda kalacak ve bir hi
iin yaamlarn hesaplayacaklar; madem ki her eyi parayla l
yorlar. yle de olsa, ben esemeli olmaya karar verdim, madem ki
buna gcm var, esemenin size neye mal olacan gidip grn.
Kar kclarn, kar kmalarn kkn kazyacam. Gerekirse,
senden balayacam.
KAHYA; Cesar, niyetim iyi, bu bir sorun deil, yemin ederim.
CALGULA: Benim de, bunda bana inanabilirsin. Senin gr
nle uzlamaya ve bir dnce nesnesi iin kamusal Gm'y ko
rumaya raz olmamdan baka ne olabilir kant! Sonu olarak teek
kr et bana, madem oyununa dnyor ve karlarnla oynuyorum.
(Bir art ve sessizce) stelik, planm yalnl bakmndan esiz. Bu
tartma gtrmez. Kaybolman iin saniye var. Sayyorum bir...
(Kahya gzden kaybolur)

SAHNE IX
CAESONA: Kt tanmm seni! Bu aka deil mi?
CALGULA: Bsbtn deil, Caesoia, Eitimbilim.
SCPON: Olamaz, Caius!
CALGULA: Tam tamna!
SCPON: Seni anlamyorum.
CALGULA: Elbette! Elde olmayann szkonusu. Daha doru
su elde olmayan elde edebilme szkonusu.
SCPtON: Ama snr olmayan bir oyun. Bir deli elencesi.
CALGULA: Yoo, Scipion. Bir imparatorun erdemi. (Yorgun
mu gibi srtst yalar) Erkin yararlln biraz nce anladm. B
tn ansn olanakszda buluyor. Bugn olsun, gelecek gnlerde ol
sun, zgrlm snr tanmayacak.
CAESONlA: (zntl) Buna sevinmeli mi, sevinmemelimi
bilmiyorum, Caius.
CALGULA: Ben de bilmiyorum. Byle yaamak gerektiini
varsayyorum.
(Cherea ieri girer.)
18

SAHNEX
CHEREA: Dnn rendim. Saln dileinde bulunuyo
rum.
CALlGULA: Salm teekkr ediyor sana. (Bir an ve birden)
Git Cherea! Seni gzm grmek istemiyor.
CHEREA: ardm Caius.
CALlGULA: arma. Yazarlar sevmem. Yalanlarna katlana
mam. Dinlenilmemek iin konuurlar. Dinlenilseydilcr, hi olduk
larm anlayacaklar, bir daha konumayacaklard. Git hadi! Tiksini
yorum yalanc tanklardan.
CHEREA: Yalan sylyorsak, bilmeyerek sylyoruz. Susuz
luumu savunuyorum.
CALlGULA: Yalan, hibir zaman susuz deildir. Sizinki
olaylar, yaratklar zerinde nem kazanyor. Sizi balayamadmm nedeni ite budur.
CHEREA: Bununla birlikte, bu dnyadan yana olmalyz, ze
rinde yaamak istiyorsak.
CALlGULA: Yeter savunman. Anlald nedeni. Bu dnya
nemsiz. Bunu onaylayan zgrlne kavuur (Ayaa kalkar).
zgr deilsiniz diye di biliyorum size. Btn Roma mparatorluu'nda tek zgr ile benim, Sevinin. zgrl retecek bir
imparatora kavutunuz en sonunda. Git Cherea. Sen de Scipion!
Dostluunuz beni gldryor. Gidin, zgrlne kavutuunu
bildirin Roma'ya. Byk bir deneyim balyor zgrlkle.
(Dar karlar. Caligula ban evirir)
SAHNE XI
CAESONA: Alyor musun?
CALlGULA: Evet Caesonia?
CAESONA: Ama canm, deien ne? Drusilla'y sevdiin do
ruysa, onu sevdiin gibi beni ve bakalarm da seviyordun. Onun
lm kem dnda gn gece dolamana yetmiyor. Bu d
man yzle geri dnyorsun.
19

CALGULA: (Arkasna dnerek) Sana DrusiUadan szeden

kim, lgn? Bir insann seviden baka bir ey iin alayacam d
nemiyor musun?
CAESONA: Bala Caius. Anlamaya alyorum.
CALtGULA: nsanlar alar. nk olaylar, olmas gerekenden
baka trl (Caesonia ona doru gider). Brak Caesonia. (Caesonia geri ekilir) Ama yanmda kal.
CAESpNlA: stediini yapacam. (Caesonia oturur). Benim
yamda, yaamn iyi olmadm herkes bilir. Ama ktlk yer y
zndeyse, neden ktle ktlk katalm?
CALtGULA: Kafan almyor. Ne nemi var? Ktlkten syrla
cam belki. imde adsz varlklarn belirdiini duyuyorum. Ne
yaparm onlara kar? (Caesonia'ya dner) Ah! Caesonia! Umut
suz yaanabileceini biliyordum ama, bunun anlamn bilmiyor
dum. Bir tin sayrl olduuna inanyordum herkes gibi ben de..
Ama hayr, ac eken beden. Gsme, organlarma ac veriyor te
nim. Oyuk bam, kabaran bir yreim var. Kan, lm, ate., tm
birarada. Her eyin kararmas, yaratklarn benden tiksinmesine di
limi oynatmam yetiyor. Ne denli skntl, ne denli ac bir adam ol
mak bylesi!
CAESONA: Uyumal, uzun sre uyumal. Kendini brakmal,
dnmemeli artk. Uykuna dikkat edeceim. Uyannca dnyay il
gin bulacaksn. imdikinden daha ok sevilecek bir erk yarat.
Olanak, ansn da birlikte getirir.
CALtGULA: Bunun iin uyumak, bir yandan da kendi iine kaparmak gerek. Bu olanaksz.
CAESONA: nsan yorulunca byle dnr. Gl olacamz
bir an gelir.
CALGULA: Ama bunu deerlendirmeyi bilmeli. ektiimiz
aclar azaltamyor, varlklar lmsz klamyor, gnein doudan
batmasn salayamyor, olaylarn dzenini deitiremiyorsam; ne
denli sk davranrsam davranaym neye yarar bu artc erk? Ha
yr Caesonia, uyumak ya da uyank kalmak., nemsiz.. Bu dnya
nn dzenine elki edemiyorsam.
CAESONA: Ama tanrlarla e olmay istemek bu! Bundan
daha kt bir lgnlk tanmyorum.
20

CALlGULA: Sen bile beni deli sanyorsun. Bununla birlikte

bir tann nedir ki e olmay isteyeyim onunla? Btn gcmle iste
diim, tanrlardan stn olma.. Kraln olanaksz bulunduu bir
krall ykleniyorum.
CAESONA: Gkyznn gkyz olmamasn, gzel bir y
zn irkinlemesini, duygusuz bir insan yreini isteyemez misin?
CALlGULA: (Gittike coarak) Gkleri denizlere bulamak,
irkinlikle gzellii kartrmak, aclardan bir gl fkrtmak isti
yorum.
CAESONA: (nnde dikilir ve yalvarr) yilik var, ktlk
var. Byk olan, alak olan, eitlik var, eitsizlik var. Bunun de
imeyeceine and ierim.
CALlGULA: Amacm bunu deitirmek. amzda eitlii
yaratacam. Engeller, glkler, yeryzndeki olanakszlk da or
tadan kalknca; o zaman belki ben bile deieceim, benimle bir
likte herkes. te o zaman insanlar lmeyecek, mutlu olacaklar.
CAESONA: (Haykrarak) Seviyi yadsyamazsn.
CALlGULA: (Kudurmu gibi bararak) Sevi! Caesonia! (Caesonia'y omuzundan tutar ve sarsar) Bunun bir hi olduunu
rendim. Hakl olan br: Devlet gms! Anladn deil mi? Her
ey onunla balyor. Ah! Yaayacam an imdi! Yaamak, Caeso
nia yaamak sevmenin kart. Bunu sana ben sylyorum. Ben a
ryorum seni esiz bir enlie, genel bir soruna, en gzeline
oyunlarn. nsanlar, seyirciler, kurbanlar, sulular gerek bana.
(Gong sesiyle srar, sreksiz vurmaya balar)
Sulular gelirin. Sulular gerek bana. Temelinde tm sulu.
(Durmadan vurarak) lme arplmalarn istiyorum. Halk! Hal
km da istiyorum. Yarglar, tanklar, sanklar tm hkml im
diden! Oh! Caesonia.. Hi grmedikleri eyi gstereceim onlara..
Tek zgr adamn u imparatorluun!
(Gong sesiyle saray yava yava byyen ve
yaklaan uultularla dolar. Sesler, silah sesle
ri, admlar, tepinmeler.. Caligula gler ve hep
vurur. Bekiler ieri girip karlar. Vurarak)
Sen Caesonia, boyun eeceksin bana. Yardm edeceksin bana
hep. Bu esiz bir ey olacak. And i bana yardm edeceine, Cae
sonia.
21

CAESONA: (iki gong sesi arasnda akn) And imeyi gerek

sinmiyorum, madem seviyorum seni.
CALlGULA: Bn sylediklerimi yapacaksn.
CAESONA: (nceki gibi) Tmn Caligula, ama yeter artk.
CALGULA: (Hep vurarak) Kan dkc olacaksn.
CAESONA: (Alayarak) Kan dkc.
CALGULA: (nceki gibi) Souk ve acmasz.
CAESONA: Acmasz.
CALGULA: (nceki gibi) Ac da duyacaksn.
CAESONA: Evet Caligula, ama ldryorum.
(Soylukiiler akn akn adamlaryla birlikle
ieri girerler. Caligula son bir vuru yapar,
tokman kaldrr, dnp onlar arr.)
CALlG\JLA:(Duygusuz) Tmnz gelin. Yaklan. Yaklama
nz buyuruyorum. (Tepinir) Yaklamanz isteyen bir imparator.
(Tm ilerler, korkarak) abuk gelin. imdi yakla, Caesonia.
(Caesonia'y elinden tutar, aynann yanna ge
tirir. Tokmakla aynadaki imgeyi lgnca si
ler. Gler..)
Artk hibir ey yok, gryorsun. Anlar, btn yzler! Hi bir
ey, artk hibir ey. Geriye ne kalyor biliyor musun? Yakla
daha. Bak. Yaklan. Bakn.
(Aynann nne lgnca kurulur)
CAESONA?(rpermeyle aynaya bakarak) Caligula!
(Caligula ses tonunu deitirir. Parman ay
naya kor, gzleri bir noktaya dikilir. Kzgn
bir sesle)
CALGULA: Caligula.

Perde

22

KNC PERDE
Birinci Sahne
(Soylukiiler Cherea'mn evinde toplanr)
I. SOYLUK: Onurumuzla oynuyor.
MUCIUS: yldr!
Y. SOYLUK: Orospucuk diye aryor. Gln ediyor
beni. lm ona.
MUCUS: yldr!
I. SOYLUK: Kra gezmeye giderken her akam bizi tahtre
vannn ardnda koturuyor!
II. SOYLUK: Yann sala iyi geldiini sylyor.
MUCUS: yldr!
Y.SOYLUK: Su bal gtrmez bu.
III. SOYLUK: Yoo.. Bu balanamaz.
I. SOYLUK: Patricius, Caligula mallarn zorla ald. Scipion, o senin babam ldrd, Ocavius, o senin karm kard. imdi
onu genelevinde almyor. Lepidus, o senin olunu ldrd.
Bunlara dayanabilecek misiniz? Bana gelince.. Ben yolumu se
tim. Gszlkle korku iindeki bu dayanlmaz yaamla urayaca
23

m ekince arasnda bocalayamam.

SCPlON: Babam ldrrken beni seti.
I. SOYLUK: Daha dnyor musunuz?
III. SOYLUK: Seninleyiz. Sirk yerlerimizi halka balayp
daha iyi cezalandrmak iin en sonunda bizi pleblerle(I> savaa s
rkledi.
Y. SOYLUK: Bu bir alaklk,
n . SOYLUK: Bir utanmaz,
m . SOYLUK: Bir gldrc.
Y. SOYLUK: Gszn biri.
IV. SOYLUK: yldr.
(Dzensiz bir 'kargaalk. Silahlar kalkar, ir
amdan der. Bir masa devrilir. Herkes k
yerine doru koar. Fakat Cherea kaygszca
ieri girer, saldry durdurur.)

SAHNE II
CHEREA: Nereye kouyorsunuz byle?
Ol. SOYLUK: Saraya.
CHEREA: Anladm. Ama ieriye brakacaklarna inanyor mu
sunuz?
I. SOYLUK: zin almaya gerek yok.
CHEREA: Olduka glsnz. Hi olmazsa ben evimde kala
bilir miyim?
(Kap kapanr. Cherea devrilen masaya doru
rr. Tm, dnnceye dein bir kede otu
rur..)
CHEREA: Dndnz kadar kolay deil dostlarm. Duydu
unuz korku sizde yiitlie, soukkanlla yer brakmyor. Daha
mevsimi deil.
III. SOYLUK: Bizimle olmazsan ek git, ama dilini tut.
(1) kinci snf yurua.

24

CHEREA: Bununla birlikte sizden yana olduumu sanyorum.

Ama ayn nedenler yznden deil.
III. SOYLUK: Yeter gevezeliklerin!
CHEREA: (Dorularak) Evet, yeter gevezelikler. Olaylarn du
rulmasn istiyorum. nk sizden olursam, sizden yana olamam.
Bundan byle tuttuunuz yol pekiyi olmasa gerek. Gerek dma
nnz tanmamnz. Ufak gdlere balyorsunuz onu. Bykle
rini bir yana atyor, ykma uruyorsunuz. nce olduu gibi anla
maya aln. Bylelikle daha iyi savaacaksnz.
III.
SOYLUK: Olduu gibi anlyoruz, en duygusuzu zorba
larn!
CHEREA: Doru deil. mparatorlarn deli olduunu biliyoruz.
Ama beriki yle deil. Onun ne istediini bilmesinden tiksiniyo
rum.
I. SOYLUK: Hepimizin lmn istiyor.
CHEREA: Hayr, nk bu ikincil bir i. Ama daha yksek,
daha lmcl bir tutkuyla erkini gerekletiriyor. En ince yerimiz
den vuruyor, gzda veriyor bize. Bir adamn, evimde snrsz
olarak erkini dzenlemesi ilk deil ama, ilk kez snrsz olarak on
dan yararlanyor. Kiiyi, evresini hie sayarak. Onda, beni rk
ten ite bu. Savamak islemem. lecekmiim! Umurumda deil.
Gerekirse yiitliimi gsteririm. Ama bu yaamn anlamnn yitti
ini, yaam saduyumuzun yok olduunu grmeliyiz, ite dayanl
maz olan! Saduyusuz yaanamaz.
I. SOYLUK: bir saduyu.
CHEREA: Evet, bu dnceyi paylarm. Ama bu sizin kk
alalmalarnza katldm anlamna gelmez. Utkusu, dnyann
sonu demek olan byk bir dnyle savamak iin. Alaya alm
olduunuzu dnebilirim. Ancak unu diyebilirim: Caligula yap
may tasarlad eyi yapyor. Yapmay tasarlad her eyi. Dngrs [felsefesi] kadavraya dnyor. Mutsuzluumuz iin
kar durmasz bir dngr bu!
III. SOYLUK: yleyse davranmal.
CHEREA: Davranmal. Ama en gl olduu srada cepheden
saldrarak bu haksz gc yok etmeyeceksiniz. Zorbalkla savalabilir. Yarar gzetmeyen ktle oyun oynamal. Kendi anlam
25

iine sokmal, bu esemenin lgnla dnmesini beklemeli. Bu iin

dorusunu konutum. Ama bir kez daha, yalnz bir kez sizinle ol
duumu bilin. Bundan sonra karlarnza yardm etmeyeceim.
Ancak, uzlaan bir dnyada yeniden barn kurulmasn istiyorum.
Beni kamlayan tutku deil, ama usa dayanan bir korku. Kyc bir
cokunluun yannda yer alan deersiz yaammdr.
I. SOYLUK: (ilerleyerek) Biraz anladm sanyorum hi
deilse. Ama z olan u ki, sen de bizler gibi toplumumuzun te
mellerinin sarsld kansna varyorsun. Bize, yani sizlere gelince,
sorun her eyden nce treldir. Soysop sarslyor, alma saygs
ortadan kalkyor. Vatan bsbtn svgye brakyor kendini. Er
dem yardmna aryor bizi. Kulaklarmz kapayalm m? Arka
dalar, Cesar'n tahtrevannn ardnda soylukiilerin her akam
komaya zorlanmalarna gz yumacak msnz?
Y. SOYLUK: "Sevgilim" diye arlmalarna gz yumacak
msnz?
III. SOYLUK: Karlarnn karlmalarna?
H. SOYLUK: Ya ocuklarnn?
MUCUS: Ya paralarnn?
V. SOYLUK: Hayr!
I. SOYLUK: yi konutun Cherea. yice yattrdn bizi.
Davranmak iin ok erken! Halk bugnlerde bize kar olur. Bi
zimle beklemek ister misin yarg gnn?
CHEREA: Evet. Brakalm imdi Caligula'y. Onu tersine u
yola itelim. lgnln ele alalm, ller, llerin yaknlaryla
dolu bir imparatorluun nnde yalnz kalaca bir gn gelecek.
(Genel bir uultu. Darda trampet sesleri.
Sessizlik. Sonra azdan aza: Caligula)

26

SAHNE III
(Caligula ile Caesonia ieri girer. Helicon'la
erler o m izler. Sahne susar. Caligula durur,
ldriim giriimci [suikasttj'lerine bakar.
Tm susmu durumda. Birine bir kpe takar.
Bakmak iin geri ekilir. Bir kez daha bakar.
Elini gzlerine gtrr, konumadan dar
kar.)

SAHNE IV
CAESONA: (Alayl, karkl gstererek) Dvyor musu
nuz?
CHEREA: Dvyoruz.
CAESONA: (nceki gibi) Ya.. Neden dvyorsunuz?
CHEREA: Yok yere dvyoruz.
CAESONA: yleyse gerek deil.
CHEREA: Gerek olmayan ne?
CAESONA: Dvmediiniz.
CHEREA: yleyse dvmyoruz.
CAESONA: (Glmser) Oday dzenlemek daha iyi olur belki
de. Karklktan tiksinir Caligula.
HELCON: (Yal Soylukiiye) nsan batan karacak bu
adam!
Y. SOYLUK: Sanki ne yapuk ona?
HELCON: Hibir ey elbette. Bu noktada anlamsz olmak ola
an. Dayanma gcn ayor. Caligula'nn yerine koyun kendinizi.
(Bir an) ster istemez, daha iyi dzenleyebilirdiniz, deil mi?
Y. SOYLUK: Ama yanl. Bakalm. Ne sanyor peki?
HELCON: Sanmyor. Biliyor bunu. Bana yle geliyor ki bunu
biraz da istiyor. Haydi. Dzeltmeye yardm edelim.
(ie koyulurlar. Caligula ieri girer ve szer.)

27

SAHNE V
CALGULA: (Yal Soylukiiye) Gnaydn sevgilim. (tekile
re) Cherea, senin evinde kalmaya karar verdim. Mucius, karn a
rmakta zgrm.
(Kahya ellerini arpar. Bir kle ieri girer.
Ama Caligula onu durdurur.)
Bir saniye. Baylar, biliyorsunuz ki Devlet gms ancak onlar
la ayakta duruyor. Dnden beri bu da yetmemeye balad. Kiisel
basklarla, gnl krc da olsa davranmak zorundaym. Deer ve
receiniz kutsal bir anlamda buna inanyorum. Ev ilerimi ksma
ya, birka kleyi salvermeye, sizi hizmetime almaya karar verdim.
Masay hazrlamay, hizmet etmeyi ok istiyorsunuz.
(Senatrler birbirine bakar, duraksar)
HELCON: Haydi baylar, biraz iyi niyet. Toplum katlarn in
menin, ona trmanmaktan daha kolay olduunu greceksiniz.
(Senatrler duraksamayla yer deitirirler)
CALGULA: (Caesonia'ya) Tembel klelere verilen ceza ne?
CAESONA: Kam sanyorum.
(Senatrler ileri atlp beceriksizce masay
yerletirmeye balarlar.)
CALGULA: Haydi. Biraz uygulama. Yntemiyle, zellikle
yntemiyle. (Helicon'a) Ellerini yitirdiler sanrm?
HELCON: Gerekten, elleri olmad onlarn. Ya dvmeli ya da
emrcmeli. Sabremeli. Hepsi bu kadar. Bir senatr yetitirmek iin
bir gn, bir ii yetitirmek iin on yl gerek.
CALGULA: Korkarm ki bir senatrden de bir ii yetitirmek
iin yirmi yl gerekecek.
HELCON: Aa yukar yle. Bence senatrlerin buna yetene
i var. Klelik onlara uyuyor. (Bir senatr yzn siler) Bak, terle
meye baladlar. Bir aama..
CALGULA: yi. Daha ounu istemeyelim. O denli kt sayl
maz. Sonra bir anlk tze [adalet]. Buna yer vermeli. Tze konu
sunda abuk olmamz gerek. Bir ifade beni bekliyor. Ah! Rufius
ansn var ki, arabuk ackyorum. (Gizlice) Rufius, lmesi gere
28

ken ikinci snf yurtta. (Bir an) Neden lmesi gerektiini sormu
yorsunuz bana?
(Genel bir sessizlik. Bu aralk kleler yiyecek
tarlar)
(Sevinle)
Haydi, gryorum ki anlaylsnz. (Bir zeytini kemirir) Anl
yorsunuz, ldrmek iin bir ey yapm olmak gerekmez. Erler,
sizden kvanlym. Deil mi Helicon?
(Kemirmeyi brakr. Bir soytar havasyla a
rllara bakar.)
HELlCON: Doru. Hangi ordu! Ama dncemi sorarsan erler
imdi ok anlayl. Savamak istemiyorlar artk. Daha ileri gider
lerse imparatorluk yklr.
CALGULA: Tamam. Dinlenelim. Haydi, geliigzel yerlee
lim. Protokol yok. Ayn biimde u Rufius'un ans var. Onun bu
nemsiz araya deer vermeyeceine inanyorum. Bununla birlikte,
lm zerine kazanlm birka saat yabana anlamaz.
(Caligula ile brleri yemek yerler. Trnaklaryla
dilerini kartrd, ban lgnca kad gibi Caligula'nn yanna oturanlarn tabana zeylin ekir
deklerini, yemeine et artklarn tkrmesiyle kimse
baa kamaz. Bln bunlara karn, yemekte sadeli
i ye grr. Sonra yemei birdenbire brakr. a
rllardan birini, Lepidus' gzne kestirir. Kabaca)
Neesiz gibisin. Olunu ldrttm iin mi?
LEPDUS: (Boaz sklm gibi) Deil Caius. Tersine.
CALlGULA: (Sevinli) Tersine. Yzn, yreinin zglerini
yalanlyor. Oh, ne tatl. Yzn zgn. Ama Yrein? Tersine, yle
deil mi Lepidus?
LEPDUS: (Korkusuzca) Tersine, Ccsar.
CALGULA: (Gittike mutlulaarak) Oh, Hepidus! kimse daha
sevgili deil senden. Birlikle glelim olur mu? Bana iyi bir yk
anlat.
LEPDUS: (Gcne inanarak) Caius.
CALGULA: yi iyi... yleyse anlatacam. Ama gleceksin
29

deil mi, Lepidus? (Kt bir gzle) Yalnz ikinci olun stne. Ne
esiz de deilsin, (ier, sonra yazarak) O., o... Haydi Lepidus.
LEPDUS: (Bezginlikle) Tersine Caius.
CALtGULA: Erkenden, (ier)Dinle imdi. (Dalgn) ok nce
leri kimsenin sevmedii acnacak bir imparator vard. Lepidus'
sevmeyen bu imparator yrek sevisini almak iin en gen olunu
ldrtt. (Ses tonunu deitirerek) Elbette bu gerek deil. Elen
celi deil mi? Glmyorsun. Kimse glmyor ya? Dinleyin yley
se. (Zorlu bir fkeyle) Herkesin glmesini istiyorum. Sen Lepidus
ve btn brlen. Ayaa kalkn, gln. (Masaya vurur) Dediimi
yerine gelirin. Gldnz grmek istiyorum.
(Herkes ayaa kalkar. Btn sahne boyunca
Caligula ile Caesonia bir yana oyuncular kuk
la gibi oynarlar. Sevinli ve durdurulmaz bir
glle yalana devrilir.)
Hayr, ama bak onlara Caesonia. Artk hibir ey iyi deil.
Doruluk, saynlk.. Ne denebilir? Uluslarn bilgelii artk hibir
ey istemiyor, hibir ey demiyor. Tm yokoluyor korkunun kar
snda. Korku ha! Caesonia, bu gzel duygu kaimsz, temiz ve
karsz. Benzeri az olanlardan biri, ki kanun soyluluunu alyor.
(Elini alnna gtrr, ier. Dosta bir tonla) imdi baka eyden
szedelim, Cherca, ok sessizsin.
CHEREA: Konumaya hazrm Caius. Ne zaman isterseniz.
CALtGULA: Tamam. yleyse sus. Dostumuz Mucius'u dinle
meyi ok isterdim.
MUCUS: (istemeye istemeye) Buyruunuz ba stne Caius.
CALtGULA: Ecce, bize karndan szet. Onu sol yanma gn
derdikten sonra bala.
(Mucius'un kars Caligulantn yanna gelir.)
Eee Peki. Mucius seni bekliyoruz.
MUCtUS: (Biraz umutsuzca) Kanm, ama onu seviyorum.
(Genel bir gl)
CALtGULA: Elbette dostum, elbette. Genellikle yle.
(Muciusun kars Caligulanm yanndadr. Sol
omuzunu dalgn dalgn yalar. Gittike erinle)
Gerekten, ben ieri girdim mi siz ktlk dzenliyorsunuz deil
30

mi? Buna elbirliiyle ulalr, deil mi?

Y. SOYLUKE: Cauis, nasl gcn yeliyor mu?
CALGULA: nemsiz gzelim. Yall brakmal. nemsiz
gereklen. Yiite bir davran elinizden gelmez. Yalnz usuma
gelen u ki Devletle ilgili dzenlenecek birka sorunum var. Ama
daha nce doann bizde yaratm olduu kanlmaz isteklere ka
tlmay bilelim.
(Caligula kalkar, Mucius'un karsn bitiik
odaya srkler)

SA H N EY
(Mucius kalkar gibi yapar)
CAESONA: (Sevimlice) Ah! Mucius, bu yetkin araptan ie
cektim.
(Mucius sessizce dediklerini yerine getirir. Canskc
bir an. Koltuklar, sandalyeler atrdar. Konumalar
biraz skc)
CAESONA: Peki Cherea. Biraz nce niin dvtnz
imdi bana syler misin?
CHEREA: (Souka) Her ey, sevgili Caesonia; iir ykc ol
mal m yoksa olmamal m konusunu tanmamzdan ileri geldi.
CAESONA: ok ilgin. yle de olsa kadnlk saduyumu a
yor. Ama sizi dve srkleyen sanat tutkunuza imreniyorum.
CHEREA: (nceki gibi) Elbette. Ama yavuzluk yoksa bir ey
de derin tutkunun da olamayacan sylyordu Caligula bana.
HELCON: Ne sevi, kirletilmeyen!
CAESONA: (Yiyerek) Gerek pay var bu dncede. Deil
mi?
Y. SOYLUK: Yaman bir tinbilimcisi Caligula.
I. SOYLUK: Yiitlikten sz etti bize dil uzluuyla.
II. SOYLUK: Btn dnlerini zetleseydi, paha biilmez
bir ey olurdu.
31

CHEREA: Bu onu uratracaku. Belli ki, elenceyi gereksini

yordu.
CAESONtA: (Durmadan yiyerek) O anda byk bir antlama
iin ne dndn ne yazdn bir bilseniz imrenirdiniz.
SAHNE VII
(Caligula ile Mucius'un kars ieri girerler)
CALGULA: Mucius, karn sana geri veriyorum. Sana kavua
cak. Bala beni, verilecek birka bilgi var.
(Birden dar kar. Mucius solgundur. Ayaa
kalkar.)
SAHNE VIII
CAESONtA: (Muciusa, ayakla) Bu byk anlama en nl
anlamalarla bir, Mucius. Bundan kuku duymuyoruz.
MUCtUS: (Durmadan Caligula'nm kt kapya bakarak)
Neyle ilgili, Caesonia?
CAESONtA: Ah! Gcm aan bir ey.
CHEREA: iirin ykc gcnden sz ediyor olmal.
CAESONtA: yle sanyorum.
*Y. SOYLUKtt: (Sevinle) Eeee. Bu konu uratracak Cherea'nn dedii gibi.
CAESONtA: Evet gzelim. Ama skacak sizi kukusuz bu ya
ptn ad.
CHEREA: Ad ne?
CAESONtA: "Kl".
SAHNE IX
(Caligula birden ieri girer.)
CALGULA: Balayn beni. Ama Devlet ileri. Onlar da ive
di. Kahya, Devlet ambarlarn kapatacaksn. Biraz nce kararname
yi onayladm. Odada duruyor.
32

KAHYA: Ama..
CALGULA: Yarn, alk olacak.
KAHYA: Ama halk homurdanacak.
CALGULA: (Kesinlikle) Diyorum ki, yann alk olacak. Her
kes al tanr. Bir ykm. Yarn ykm olacak. Ve ykm durdura
cam, houma giderse. (tekilere aklar) Sonra, zgrlm ta
ntlayacak durumum da yok. Her zaman birbirinin zararna zgr
olunur. Canskc ama normal. (Muciusa gzucuyla bakar) Bu d
nceyi titizlikle uygulayn. (Dalgn) Kskan olmak irkin bir
ey! Hilikle, kuruntuyla ac ekmek! Grmek karn...
(Mucius yumruklarn skar, azn aar. ok abuk.)
Yiyelim baylar. Helicon'la sk altmz biliyor musunuz?
Bize haberlerini vereceiniz bir uygulamann anlamasn tamam
lyoruz.
HELCON: Diyelim ki, sizden dncemiz soruluyor.
CALGULA: Cmert olalm Helicon! Kk gizlerimizi aa
lm onlara. Bala. nc para, birinci paragraf.
HELCON: (Kalkar ve arabuk okur) "Uygulama kiiyi dindi
rir ve kurtarr. Bu, amalarnda olduu gibi, uygulamalarnda da
evrensel, g artrc ve dorudur. Her kii lr, nk herkes su
ludur. Herkes lr, nk herkes Caligulaya baldr. Demek her
kii suludur. te bu yzden her kiinin lmesi! Bu bir zaman ve
sabr ii."
CALGULA: (Glerek) Ne dnyorsunuz? Sabr ha.. te bir
bulu! Sylememi istiyor musunuz? Sizde en ok hayran olduum
bu..
imdi baylar, siz dzenyelebilirsiniz. Chcrea'nn size gereksini
mi yok. Bununla birlikte Caesonia kalsn. Lepidus'la Octavius da!
Mcreia da.. Genel evimin rgt konusunu sizinle tartmak istiyo
rum. Beni ok tasalandryor.
(brleri yava yava dar karlar. Caligu
la gzleriyle Mucius'u izler.)

33

SAHNE X
CHEREA: Bastne Caius. lemeyen ne? Personel mi kt?
CALGULA: Hayr, gelir iyi deil.
MEREA: Tarifeleri artrmak gerek.
CALGULA: Mereia, susmakla bir frsat karm olacaksn.
Yana gre bu sorunlar seni ilgilendirmez. Dnceni sormayaca
m.
MEREA: Peki, geriye ne kalyor?
CALGULA: nk u anda tutkusuz bir dnceye gereksi
nim duyuyorum.
(Mereia ayrlr)
CHEREA: Elimde olsayd, Caius, byk bir tutkuyla tarifelere
dokunulmamasn sylerdim.
CALGULA: Pek doal olarak, bakalm. Fiyatlar dondurmal.
imdiden, planm Caesonia'ya anlattm. O size aklayacak. ok
arap imiim, uyuklamaya balyorum.
(Uzanr, gzlerini kapatr.)
CAESONA: Bu ok yaln. Caligula yeni bir madalya yarat
yor.
CEHEREA: Raporu grmedim.
CAESONA: Ama rapor var. Bu ayrm, uygar Herosnun buy
ruunu yerine getirecek. Bu, Caligula'nn genelevine sk sk ura
yan vatandalarn raporlarm dllendirecek.
CHEREA: Parlak, dahice bin ey.
CAESONA: Bence yle. Giri belgelerinin onaylanmasndan
sonra -az kalsn sylemeyi unutuyordum- dl her ay verilecek.
On ikinci ayn sonunda madalya almayan vatanda srgn edilecek
ya da ldrlecek.
m. SOYLUK: Neden "Ya da ldrlecek"?
CAESONA: nk Caligula bunun hi de nemi olmadn
sylyor. nemli olan onun seebilmesi.
CHEREA: Bravo.. Devlet gms kurtuldu bugn.
HELCON: ok tresel bir durum, dikkat edin. Ksacas, btn
cumhuriyeti toplumlarda olduu gibi erdemi kazklamaktan kt
l sulamak daha iyi.
34

(Caligula gzlerini yar aar, yal Mereia'ya

bahar. Mereia kk bir ie karr ve ondan
yudumlar.)
CALGULA: (Hep yatm durumda) Ne iiyorsun, Mereia?
MEREA: Nefes darlm var da, Caius.
CALGULA: (brlerini iterek yanna yaklar ve azn kok
lar) Hayr, panzehir.
MEREA: Deil Caius. Cann glmek isliyor. Bunalyorum ge
celeyin. Uzun zamandr kendime bakyorum.
CALGULA: Yoksa zehirlenmekten mi korkuyorsun?
MEREA: Nefes darlm...
CALGULA: Hayr. Ak konualm: Seni zehirlememden kor
kuyorsun. Benden kukulanyor, beni gzlyorsun.
MEREA: Hi deil.. Tanrlar adna!
CALGULA: Benden kukulanyorsun, ne de olsa..
MEREA: Caius!
CALGULA: (Serte) Yantla. (Hesaplar) Bir panzehir yutar
san, buna gre, zehirlenme dileini bana yklyorsun.
MEREA: Evet.. Demek istiyorum.. Hayr.
CALGULA: Seni zehirlemek kararn verdiime inandn an
dan beri elinden geleni brakmyorsun. Kendine kar olmak iin.
Sessizlik. Sahnenin bandan beri konuyu Caesonia
ile Cherea kazanr. Yalnz Lepidus konumay byk
bir korkuyla izler. Gittike kesin)
Bu ar su eder. Bir de iinden kamadn durum. stelik
ben seni ldrmek istemiyordum. Haksz olarak benden kukulan
yorsun, imparatorun olan benden. Ya da bunu isliyordum. Ve sen
bcek, benim tasarlarma kar geliyorsun. (Bir an. Caligula ho
nutlukla yaly szer) Ha, Mereia, bu eseme stne ne diyorsun?
. MEREA: Bu... Bu kesin, Caius. Ama duruma uygulanamaz.
CALGULA: nc su, beni ahmak yerine koyman. yi din
le beni. Bu sutan bir teki yz aartc senin iin. kincisi ki, o
andan beri beni bir karara srklediin, ona engel olduun iin.
Seni bakaldrmaya gtren bu. Sen bir eleba, bir devrimcisin.
Buna diyecek yok. (zgnce) ok seviyorum seni Mereia. Bundan
35

byle brlerinden deil, ikinci su yznden mahkm olacaksn.

Yiite leksin kendine bakaldrman yznden.
(Konuma srasnda Mereia koltuunda gittik
e klr)
Teekkr etme bana. ok doal. Bak. (Ona kk bir ie uza
tr ve tatllkla) bu zehiri.
(Hkrklarla sarslan Mereia bayla geri e
virir)
Haydi, haydi.
(Mereia o anda kamaya yeltenir. Ama Cali
gula yabanl bir srayla sahnenin ortasnda
onu yakalar, alak bir koltua iteler. Birka
saniyelik bir dalamadan sonra dilerinin ara
sna kk ieyi sokupyumruuyla para par
a eder. Birka sramadan sonra yz kana
bulanan Mereia lr.
Caligula kalkar arabuk ellerini kurular. Mereia'nn kk iesinden bir para sunarak
Caesoma'yd):
Bu ne? Panzehir mi?
CAESONA: (Dinginlikle) Hayr Caligula. Nefesdarlma kar
ila.
CALGULA: (Meremy a bakarak, bir an sustuktan sonra) Bir
ey deil. Ayn yola kar. Ama biraz erken, biraz ge..
(Birden dar kar. vedice ellerini kurulaya
rak)
SAHNE XI
LEPlDUS: (arplma dnerek) Ne yapmal?
CAESONA: (Yaln olarak) Sanrm, nce cesedi ekmeli. ok
irkin!
(Cherea He Lepidus cesedi alp kulise eker
ler)
VEV\b\}S:(Cherea'ya) abuk olmal.
36

CHEREA: Birka yz kii gerek.

(Gen Scipion ieri girer. Caesonia'y grr grmez
ayrlmak ister.)
SAHNE XII
CAESONA: Buraya gel.
GEN SClPON: Ne var?
CAESONA: Yakla.
(Caesonia kaldrr ve gzlerinin iine bakar.
Bir an. Souka)
Baban o mu ldrd?
G.SClPtON: Evel.
CAESONA: Onu ldrmek istiyor musun?
G. SCPON: Evet.
CAESONA: yleyse, neden bunu bana sylyorsun?
G. SCPON: Kimseden korkmadm iin. lmek ya da ldr
mek! Kesin iki yolu var bunun. Bununla birlikte beni ele veremez
sin.
CAESONA: Haklsu. Seni ele vermeyeceim. Ama sana bir
ey sylemek isterim. Ya da daha iyisi, sende en iyi olan yanla ko
numak islerdim.
G.SCPON: Bende en iyi olan: Kinim.
CAESONA: Yalnz dinle beni. Sana sylemek islediim ayn
zamanda hem g hem de ak bir sz. Ama gerekten dinlenilmi
olsa, u dnyann kesin tek devrimini tamamlayacak bir sz.
G. SCPON: yleyse, syle.
CAESONA: imdi deil. nce, dili koparlan babann delik
deik yzn gzlerinin nne getir. Kanlara bulanm az, ac
eken, kvranan u hayvan ln dn bir.
G. SClPON: Evet.
CAESONA: imdi Caligula'y dn.
G. SCPtON: (Btn kiniyle) Evel.
CAESONA: Dinle imdi. Anlamaya al onu.
(Yerini gen Scipion'a brakarak dar kar.
Helicon ieri girer.)
37

SAHNE XIII
HELCON: Caligula gelecek: Yeseydiniz, ozan?
G. SClPlON: Hclicon! Yardm et bana.
HELCON: ekinceli, gvercinim. Hem iirden hi anlamam.
G. SClPlON: Yardm edebilirim. Biliyorsun ok eyler var.
HELlCON: Biliyorum gnler geiyor, biliyorum abucak ye
meli. Caligula'y ldreceini de biliyorum... Ve onun kt gzle
grmeyeceini de.
(Caligula girer. Helicon kar)
SAHNE XIV
CALGULA: O!.. Sen ha. (Durur, bireyler yapyormu gibi
eder) Seni grmeyeli ok oluyor. (Yava yava ona doru ilerleye
rek) Ne yapyorsun? Hep yazyor musun? Son paralarm bana
gsterebilir misin?
G. SCPON: (kisi de keyifsiz. Scipion kiniyle ne yapacan
bilmemenin tedirginlii iinde) iir yazdm. Cesar.
CALGULA: Ne stne?
G. SCPON: Bilmiyorum Cesar. Sanrm doa stne.
CALGULA: (Daha rahat) Gzel konu. Hem de geni. Doa
nn senin zerindeki etkisi ne?
G. SCPON: (Kendine gelerek, alayl ve kt bir havayla) Ce
sar olmamakla avunduruyor beni.
CALGULA: Ah! yle olmakla onun beni avunduracam m
sanyorsun?
G. SCPON: (nceki gibi) nan olsun, ok ar yaralan iyile
tirmitir.
CALGULA: (Grlmedik yalnlkla) Yara? Kt yrekle sy
lyorsun? Baban ldrdm iin mi? Bu szcn ne denli do
ru olduunu bir bilseydin. Yara! (Ses tonunu deitirerek) Yalnz
kin, anlayl kiileri ortaya karr.
G. SCPON: (Serte) Doa konusunda sorunu yantladm. (Ca
ligula oturur, Sc'pion'u szer, sonra birden ellerini yakalar ve onu
eker. Yzn ellerinin iine alr.)
38

CALGULA: iirini anlat bana.

G. SCPtON: Rica ederim Cesar, olmaz.
CALGULA: Neden?
G. SCPON: Yanmda yok.
CALGULA: Anmsamyor musun?
G. SCPON: Hayr.
CALGULA: Konusunu syle hi olmazsa.
G. SCtPlON: (Serte, zlmcesine) sylyorum.
CALGULA: Sonra?
G. SCPON: Hayr, bilmiyorum.
CALGULA: Anmsamaya al.
G. SCPON: Topran kesin bir anlamasndan sz ediyor
dum.
CALGULA: (Szn keserek, ayn tonla) ... topran ve aya
n.
G. SCPON: (arma, bocalama) Evet, aa yukar yle..
CALGULA: Devam et.
G. SCPON:... ve dizi dizi Roma tepelerinden, akamla birlik
te gelen u kaak ve cokulu suskudan...
CALGULA: Yeil gkyzndeki krlanglarn tlerinden.
G. SCPON: (Biraz daha kendini brakarak) Evet, daha.
CALGULA: Arkas?
G. SCPON: Alm dolu gkyznn anszn nd ve bir
anda bize prl prl yldzlarla kapl br yzn gsterdii o etkin
dakikalardan.
CALGULA: O anda topraktan geceye doru yaylan u du
manlarn, aalarn ve sularn kokusundan.
G. SCPON: Crcr bceklerinin l, scakln dmesi, k
pekler, son yar arabalarnn geileri, iftilerin sesleri...
CALGULA: Sakz aalaryla zeylin aalan arasnda glge
lere boulmu yollar...
G. SCPON: Evet, evet.. Tpks. Ama nasl rendin?
CALGULA: (Gen Scipion'u kendine ekerek) Bilmiyorum.
Ayn gerekleri sevmemizden belki.
G. SCPON: (Titreyerek ban Caligula'nn gsnde gizler)
Ah! Ne nemi var? Madem bende her ey seviye brnyor!
39

CALGULA: (Hep okayarak) Ulu yreklerin erdemi, Scipion.

Hi olmazsa tansaydm saydamln! Ama yaam uruna tutku
mun gcn gereinden ok biliyorum. Doadan honut olmaya
cak. Bunu anlayamazsn. Baka bir dnyadansn. Sen iyilikte te
mizsin, benim ktlkte temiz olduum gibi.
G. SCPtON: Anlyorum.
CALtGULA: Hayr. Bu bir ey bende, bu susku gl, bu r
m otlar. (Ansam ton deitirerek) Gzel olabilir iirin. Ama d
ncemi beenirsen...
G. SCPON: (nceki gibi) Evet
CALGULA: Tm kandan yoksun.
(Scipion anszn arkaya ekilir, ylylgyla Caligula'ya bakar. Durmadan arkaya ekilerek, yeinlikle
bakan Caligulann nnde bouk, bir sesle konuur)
G. SCPON: Ah! Canavar, iren canavar. Biraz nce aldattn
ha? Kendinden honut musun?
CALGULA: (Biraz zgnce) Szlerinde gerek pay var. Al
dattm.
G. SCPON: (nceki gibi) Ne alak, ne kanl yrek endeki!
Ah.. O denli kin'vc ktlk nasl da kemiriyor iini!
CALtGULA: (Tatllkla) Sus imdi!
G. SCPON: Ne denli yaknyor, senden ne denli tiksiniyorum!
CALGULA: (fkeyle) Sus!
G. SCPON: Ve ne denli iren yalnzln iine dtn!
CALGULA: (Bararak zerine atlr, onu yakalar ve sarsar)
Yalnzlk! Sen, sen tanyor musun yalnzl? Ozanlarn, g
szlerin yalnzln? Yalnzl? Ama hangisini? Ah! Yalnzn ne
olduunu bilmiyorsun. Hi bilinmiyor da! Gelecein, gemiin
yk her yerde bizimle! ldrlen yaratklar bizimle. O yaratklar
iin kolaylklar vard. Ama sevenler, sevmeyenler, sizi sevenler,
yerinmeler, istek, aclk, lalllk, orospular, tanrlar takm.. (Cali
gula, Scipion'u brakr, yerine doru geri gider) Yalnz! Ah! iin
de bulunduum ann u al yalnzl yerine gerek yalnzl,
suskuyu, bir aacn titremesini tadabilseydim! (Oturarak, bezgin
likle) Yalnzlk! Ama hayr, Scipion. Yalnzlk, di gcrtlar, ba
tan ayaa grltlerin ve yitik uultularn yanksyla dolu. Gece
40

stmze kapannca; okadm, inandm kadnlarn yannda, k

sacas honut beden isteklerimden uzak yaamla lm arasnda bu
luyorum kendimi. Btn yalnzlm, henz evremi karanan kad
nn kolluk altlarndaki hazzn eki kokusuyla doluyor.
(Yorgun, gsz bir havas var. Uzun bir susus. Scipion, Caligula'nn arkasna geer, du
raksamayla yaklar. Caligula'ya doru elini
uzatr. Omuzuna koyar. Caligula, geriye dnmeksizin bir eliyle tutar)
G. SCPON: Btn erkekler yaamlarnda bir tatllk bulmu
lardr. Bu onlarn yaamlann srdrmesine yardm eder. Erkekler
kendilerini ypranm grdkleri an ite o tatl yana dnerler.
CALGULA: Doru, Scipion.
G. SCPON: Scninkinde gzya inmesine benzer sessiz bir s
mak yok mu?
CALGULA: Evet, bununla birlikte.
G. SCPON: Ne demek o?
CALGULA: (Yavaa) Aalk.

Perde

41

NC PERDE
Birinci Sahne
(Perde kalkmadan nce bando zilleri ve davul
sesi. Yabanl bir eit geit treniyle perde
alr. Ortada, bir duvar kaplamasnn nn
deki kk bir setin zerinde Helicon'la Caesonia bulunur. Her yanda bando zilcileri. Kol
tuklara olurmu, srtlar seyircilere dnk
birka soylukii ve gen Scipion)
HELCON: (Geil treni tonuyla anlatr.) Yaklan! Yaklan!
(Bando zilleri) Tanrlar bir kez daha yeryzne indi. Caius, Ccsar
ve tanr, takma adyla Caligula tm iyiliksever davrann onlara
verdi. Yaklan, lmcl bayalar, kutsal tansk gzlerinizin n
ne seriliyor. Caligula'nn kutlu egemenliine zg bir kayra [lutuf]
ile tanrsal gizler btn gzlere sunuluyor.
(Bando zilleri)
CAESONA: Yaklan baylar! Tapnn ve amalnz [sada
kanz] verin. Gksel giz, bugn btn keselere gre.
HELtCON: Olimpos tannlan, kulisleri, dolaplar, terlikleri,
gzyalar. Yaklan! Yaklan! Her gerek tanrlarnz stne!
42

(Bando zilleri)
CAESONA: Tapnn ve acmalnz verin. Yaklan baylar.
Oyun balayacak.
(Bando zilleri. Setin zerine eitli nesneleri
tayan klelerin devinmeleri)
HELCON: Etkileyici gerek bir olu, ncesiz bir gerekleme.
Yeryzne konmu tanrsal gcn grkemli bezekleri. Cokulu ve
snrsz bir ekicilik, yldrm (kleler suda yanan ateleri yakar
lar), gkgrlemesi (akltat dolu bir f yuvarlanr), alnyazs
kendi grkemli yolunda giden. Yaklan, bakn!
(Helicon duvar kaplamasn eker, gln Vens giysili Caligula basaman (Piedesal) zerinde gzkr).
CALGULA: (Sevimli) Bugn ben Vens'm.
CAESONA: Tapnma balyor. Yerlere kapann (Scipion bir
yana, tm yerlere kapanr) ve benden sonra syleyin kutsal yaka
r Vens-Caliguya'ya:
"Aclar ve oyun tanras..."
SOYLUKLER: "Aclar ve oyun tanras..."
CAESONA: "Tuz ve kpk iinde bsbtn yapkan ve ac
dalgalardan doan..."
SOYLUKLER: "Tuz ve kpk iinde bsbtn yapkan ve
ac dalgalardan doan..."
CAESONA: "Bir gle ve acnmaya benzeyen sen.."
SOYLUKLER: Bir gle ve acnmaya benzene sen..."
CAESONA: "... nice aclara ve gnl atlna..."
SOYLUKLER: "... nice aclara ve gnl atlna..."
CAESONA: "ret bize sevileri yaratan ilgisizlii..."
SOYLUKLER: "ret bize sevileri yaralan ilgisizlii..."
CAESONA: "Bildir bize bir trl ulaamadmz gerek yan
n dnyann..."
SOYLUKLER: "Bildir bize bir trl ulaamadmz gerek
yann dnyann..."
CAESONA: "Ve yaam gcn ver bize yceliinde bu esiz
gerein..."
SOYLUKLER: "Ve yaam gcn ver bize yceliinde bu
43

esiz gerein..."
CAESONA: Mola!
SOYLUKLER: Mola!
CAESONA: (Toparlanarak) "Armaanlarna bo bizi, serp
yzlerimize kayrmasz yavuzluunu, tm nesnel kinini. A gzle
rimizin stne iek ve kan dolu ellerini."
SOYLUKLER:"... iek ve kan dolu ellerini."
CAESONA: "yi karla akn ocuklarn. Al onlar ilgisiz ve
ackl sevinle arnm snana. Bala bize amasz tutkularn,
saduyudan yoksun aclarn ve sonrasz sevinlerini..."
SOYLUKLER: "... ve sonrasz sevinlerini..."
CAESONA: (ok yksek sesle) "Sen, o denli hi ve o denli ya
kc, kyc ama o denli topraa bal olan sen, cotur bizi edeer
liliinin arabyla ve doyur bizi lnceye dein kara ve kirli yre
inde."
SOYLUKLER: "Cotur bizi edeerliliinin arabyla ve
doyur bizi lnceye dein kara ve kirli yreinde."
(Soylukiiler son tmceyi sylerken Caligula orda kmlda
madan solur ve yankl bir sesle):
CALGULA: Tamam ocuklarm, dileiniz yerine gelecek.
(Eteklikli olarak basaman zerine oturur.
Soylukiiler birer birer yere kapanp actmalklarn brakrlar, uzaklamadan nce sada s
ralanrlar. Sonuncusu ararak acmalm
unutur ve geri ekilir. Ama Culigula birdenbi
re ayakla kalr.)
Hey! Hey! Gel buraya ocuum. Tapmak iyi ama zengin olmak
daha iyi. Saol. Yolunda her ey. Tanrlarn, kiioiunun sevisin
den baka varsllklar olmasayd tanrlar yoksun Caligula kadar
yoksul olacaklard. Baylar, imdi gidebilir, yardmda bulunduu
nuz aknlk yaratan tans kentte yayabilirsiniz: Vens'** gzleri
nizle gerekten grdnz. Vens sizinle konutu. Haydi baylar.
(Soylukiilerin devinmeleri)
Bir saniye! karken soldaki k geidini tutunuz. Sa yandakine sizi ldrmek iin bekiler yerletirdim.

44

(Soylukiiler ok ivedi ve biraz kark olarak

dar karlar. Kleler, mzikiler gzden
uzaklarlar.)

SAHNE II
(Helicon parmayla Scipion'u korkutur.)
HELlCON: Yine engel karyorsun Scipion!
SCPON: (Caligula'ya) Onur krdn, Caius.
HELCON: Ne demek bu?
SCPON: Yeryzn kana buladktan sonra gkyzn kirleti
yorsun.
HELlCON: Bu delikanl byk szcklere tapyor.
(Divana yatmaya gider)
CAESONA: (ok dingin) Olduun gibi davran, ocuum. u
anda Roma'da etkisiz konumalar yznden len kiiler var.
SCPON: Gerei sylemeye karar verdim Caiusa.
CAESONA: Peki Caligula, bu egemenliinden, gzel trel bir
davrantan yoksun!
CALGULA: (lgilenerek) Demek tanrlara inanyorsun, Scipi
on?
SCPON: Hayr.
CALGULA: yleyse, anlamyorum: Svgleri izlemek iin
neden o denli tezcanlsn?
SCPON: Bir eyi yadsyabilirim. Bu da onu kirletme ya da
ona inanma hakkn bakalarndan elde etmeye kendimi zorunlu
grmeden.
CALGULA: Ama alakgnlllk, gerek bir alakgnlllk
bu! Al sevgili Scipion. ne denli honudum senden! stelik kska
nyorum, biliyorsun. Bir daha hi duymayacam tek duygu belki.
SCPON: Kskandn ben deilim, tanrlarn kendileri.
CALGULA: istersen, ynetimin byk bir gizi olarak kalsn
aramzda bu. Bugn bama kaklan her ey, erk ve zgrlk yo
lunda yaplan kk bir ilerlemeden ileri geliyor. Erki seven bir
adam iin tanrlarn yana girimesi i skc bir ey. Bunu ortadan
45

kaldrdm. unu kantladm bu yalanc tanrlara: Bir adam o giic

kendinde bulursa, raklk etmeden onlarn gln sanatn yrte
bilir.
SCtPON: Bu bir svg onlara kar Caius.
HELCON: Deil Scipion, bu bir ngr. Yaln olarak unu an
ladm: Ancak bir yolu var tanrlarla eil olmann: Onlar gibi kan
dkc olmak.
SCPON: Zorba olmak yeter.
CALGULA: Zorba nedir?
SCPtON: Kr bir tin.
CALGULA: Bu gerek deil Scipion. Zorba, kendi dncele
ri ya da tutkusu uruna kamuyu kurban eden adam. Yzakyla erk
uruna bir lakm dolaplar evirmek benim iim deil. Byle bir
dncem de yok. Bu erki yrtyorsam, denge kurma nedeniyle.
SCPON: Neyin?
CALGULA: Tanrlarn budallyla kininin.
SCPON: Kin kinle karlanmaz. Bir zm yolu deil erk.
Kiiler arasnda kini yumuatmann bir tek yolu var.
CALGULA: Neymi o?
SCPON: Yoksulluk.
CALGULA: (Ayaklarn dzelterek) Bunu da denemem gere
kecek.
SCPON: Biroklar lr senin evrende bekleye bekleye.
CALGULA: Gerekten ok az, Scipion. Ka sava geriye e
virdim biliyor musun?
SCPON: Hayr.
CALGULA: ! Niye geriye evirdim biliyor musun?
SCtPON: Roma'nn bykln hor grmen yznden.
CALGULA: Hayr, kii yaamna sayg duymam yznden.
SCPON: Benimle alay ediyorsun, Caius.
CALGULA: Ya da en azndan fcil lksnden ok kii yaa
mna sayg duyuyorum. Ama zel yaamma duyduum saygdan
ok ona sayg gstermediim bir gerek. ldrmek bana kolay ge
liyorsa, lmenin bence g olmamas yznden. Hayr, bir zorba
olmadma ne denli inanyorsam, bunu da o denli dnyorum.
SCPON: Ne nemi var bunun, olduundan ok pahalya gele46

cckse bize.
CALGULA: (Biraz sabrsz) Bir tasarlasan anlayacaksn d
nceli bir zorbann en kk bir savaa yellenmesinin size benim
geici heveslerimden bin kez daha pahalya geleceini.
SCPON: Ama en azndan dnceli bir ey olurdu. z olan
da anlamak.
CALGULA: Alnyazsndan anlamazlar. Bundan byle onu
ben yarattm. Budala, anlalmaz yzne brndm tanrlarn.
Bundan byle arkadalarn arabuk rendiler tapnmay.
SCPlON: Bu onlar iin svg, Caius.
CALGULA: Alasal bir sanat! Bu adamlarn yanlgs, yete
rince tiyatroya inanmadklarndan lr. Her kiinin tanrsal alat
lar oynamak ve tanr olmakla zgr klndn bunsuz da anlaya
caklard. Yrein katlamas yeter.
SCtPtON: Belki, gerekten Caius. Ama bu doruysa, bir gn
evrende yartrlmas g kii-anr tmenlerinin ortaya kaca
ndan, az sonra tanrsalln kan iinde brakacaklarndan gereke
ni yapm olduuna inanyorum.
CAESONA: Scipion!
CALGULA: (Kesin ve seri bir sesle) Brak Caesonia. Ne denli
doru sylyorsun Scipion: Ben gerekeni yaptm. Konutuun
gn glkle anmsayabiliyorum. Ama arasra dlyorum. Ac
gecenin ta tesinden ilerleyen btn yzlerde kin ve korkunun
andrd izgilerle tanyordum gerekten imrenmeyle bu dnya
da taparcasna sevdiim tek tanry: Mutsuz ve alak kii yrei
gibi. (Kzgn)., imdi savu git karmdan. ok konutun. (Sesini
deitirerek) Ayak parmaklarm byamam gerek. arabuk.
(Ayaklarnn bakmyla uraan Caligula'nn
evresinde frdnen Helicon bir yana, tm d
ar karlar.)

47

SAHNE III
CALtGULA: Helicon!
HELlCON: Nc var?
CALGULA: iin yolunda m?
HELCON: Nc ii?
CALGULA: Belli!. Ay!
HELCON: lerliyor. Bu bir sabr ii. Ama anlatmak isterim.
CALGULA: Belki sabrederim. Ama zamanm yok. abuk ol
mal, Helicon.
HELCON: Dedim sana. Elimden geleni yapacam. Ama nce
sana reteceim nemli eyler var.
CALGULA: (Iitmemezlikten gelerek) Biliyor musun onu elde
elliimi?
HELCON: Kimi?
CALGULA: Ay'.
HELlCON: Evet. Elbette. Biliyor musun ktlk dzenledikle
rini [suikast tertip eniklerini] yaamna kar?
CALtGULA: Biliyorum her eyi. Yalnz iki kez. Doru ama
biliyorum.
HELCON: Uzun zamandr seninle konumaya alyorum.
CALGULA: Geen yazd. O zamandr aya bakyor, bahenin
stunlarnda onu okuyorum. O da anlyor.
HELCON: Keselim bu oyunu, Caius. Beni dinlemesen de g
revim konumak. Dinlemezsen nc kt!
CALGULA: (Durmadan ayak trnaklarn boyar) Bu cila be
para etmez. Ha u ay sorununa gelince, gzel bir Austos gecesiy
di. (Helicon gcenerek ban evirir ve susar, kmldamadan du
rur.) Biraz nce yatmm. Ay kanlar iindeydi evrenin stnde.
Sonra yava yava ykselmeye balad gittike byyerek. Yksel
dike parlyordu. Yldzlarn bir bir azald gecenin ortasnda san
ki stl bir gle dnd. O srada scack, yeni ve lall ve plak
geliverdi. Odann eiini atlad yava yava, yatamn ucuna de
in geldi. Bir su gibi aksayd beni gllerine ve a boacakt.
Elbette bu cila be para etmez. Ama gryorsun Helicon, onu elde
ettiimi nmeden syleyebilirim.
48

HELCON: Beni dinlemek ve seni korkulann kim olduunu

bilmek ister misin?
CALGULA: (Durur ve gzlerini dikerek Helicon'a bakar)
Yalnz Ay' isliyorum Helicon. Beni kimin ldreceini biliyorum
imdiden. Beni yaatan her eyi henz ortadan kaldrmadm. Ay'
isliyorum bundan byle. Onu salamadan nce burada gzkme.
HELCON: yleyse grevimi yapacam ve sylemek zorunda
olduumu sylyeceim. Sana kar bir su*dzeni oluturuldu.
[Komplo kurulcu] Cherea onun ba. Bu yaz tahtasnn sana en
nemli yn retebildiine atm. uraya koyuyorum.
(Helicon tableti bir kolluun zerine kor ve geri ekilir.)
CALGULA: Nereye, Helicon?
HELCON: (Eiin stnde) Ay' aramaya senin iin.
SAHNE IV
(Biri yavaa kar kapy alar. Caligula bir
denbire arkasna dner ve yal soylukiiyi g
rr.)
Y. SOYLUK: (Duraklayarak) Girebilir miyim, Caius?
CALGULA: (Sabrsz) Peki! Gir ieri (Ona bakarak) Oo.. g
zelim, Vens' grmeye geliyorlar!
Y. SOYLUK: Hayr, yle deil. t! Ah pardon Caius.
Demek istiyorum ki... Biliyorsun seni ok severim., ve sonra drdrdan uzak dinginlik iinde geirmek isliyorum son gnlerimi...
CALGULA: abuk olalm! abuk olalm!
Y. SOYLUK: Evet, peki. Sonunda.. (ok abuk) ok ok
nemli.
CALGULA: Hayr, nemli deil.
Y. SOYLUK: yleyse ne Caius?
CALGULA: Ama imdi neden sz ediyoruz, sevgilim?
Y. SOYLUK: (evresine bakr) Yani... (Kaamakl konu
ur, birden patlar) Bir su dzeni sana kar..
CALGULA: Anlyorsun, bir kez daha sylyorum, hi de
nemli deil bu.
49

Y. SOYLUK: Caius, seni ldrmek isliyorlar.

CALGULA: (Ona doru yrr, omuzlarndan tutar) Neden
sana inanamyorum, biliyor musun?
Y. SOYLUK: (And ier gibi yaparak) Tanrlar yznden,
Caius.
CALGULA: (Usulca onu kapya doru iterek) Andimc, zel
likle andime. Daha ok dinle. Sylediin doru olsayd, arkada
larn aldattn dndrrd bana, yle deil mi?
Y. SOYLUK: (Biraz kendinden gemi gibi) Bu demektir
ki, Caius, sevgim senin iin..
CALGULA: (Ayn sesle) Bunu tasarlayamam. Bir satlm ldrtme isteini iimde yenememek alaklndan o denli tiksinti
duydum. Ne deer tadn ok iyi biliyorum. Elbette, ne ele ver
mek, ne de lmek istiyorsun.
Y. SOYLUK: Elbette, Caius elbette!
CALGULA: Sana inanmamakta ne denli hakl olduumu anl
yorsun. Sen bir alak deilsin, deil mi?
Y.SOYLUK: Ah! Hayr...
CALGULA: Ne bir satlm?
Y. SOYLUK: Bunu demek doru olamaz, Caius.
CALGULA: yleyse, su dzeni yok. Bunun aka olduunu
syle bana?
Y. SOYLUK: (Bozulmu gibi) Bir aka, yaln bir aka.
CALGULA: Kimse beni ldrmek islemiyor, belli mi bu?
Y.SOYLUK: Kimse, elbette kimse.
CALGULA: (iini ekerek, sonra yavaa) yleyse git gz
mn nnden, gzelim. Kiiler arasnda pek az rastlanan bir hay
van, onurlu bir adam; uzun zamandr onun grnne dayanam
yorum. Bu yce ann tadn karabilmek iin yalnz kalmam
gerekiyor.
SAHNE V
(Caligula, yerinden bir an tablete bakar, alr
ve okur. Uzun bir i ekiten sonra bekiyi a
rr.)
50

CALGULA: ar Cherea'y.
(Beki dar kar)
Dur biraz (Beki durur) Sayglarla,
(Caligula bir enine bir boyuna yiirr. Sonra
aynaya doru ynelir.)
Eseneli [mantkl] olmaya ynelmitin, aptal. Bunun nereye
varacan bilmek sz konusu yalnz. (Alayl) Ay' getirselerdi
sana, her ey deiecekti, yle deil mi? Olanaksz olan, olanakl
olacakt. Birden, bir anda her ey biim deitirecekti. Niye olma
sn, Caligula? Kim bilir? (evresine bakar) Gittike azalyor ev
remde kiiler. Tuhaf. (Bouk bir sesle aynaya) Daha ok lm,
daha ok lm budamak iin. Ay' bana getirseler bile gerilemem.
ller gnein okayyla yeniden litreseler bile, adam ldrenler
ylesine toprak alna uklmayacaki. (fkelice) Us yolu, Caligula
us yolunu izlemeli. Sonuna dein erk, sonuna dein kendini buna
brakma. Hayr arkada kalmamal, tamam oluncaya dein gitmeli.
(Cherea ieri girer.)
SAHNE VI
(Caligula kolluunda arkaya yatm ve palto
sunun iine gmlm bir durumda. Bezgin
ce.)
CHEREA: Beni istemisin Caius?
CALGULA: (Ksk bir sesle) Evet Cherea. Bekiler, lslar
[mealaler]!
(Sessizlik)
CHEREA: Bana syleyecek bir eyin var m?
CALGULA: Hayr, Cherea.
(Sessizlik)
CHEREA: (Biraz sinirli) Benim burada bulunmamn gereklili
ine inanyor musun?
CALGULA: Kesin olarak evet, Cherea.
(Sessizlik)
Ama bala beni. Dalgnm ve seni iyi karlayamyorum. Olur
51

uraya. Arkada olarak konualm. Anlayl biriyle konumak ge

reini duyuyorum.
(Cherea oturur. Oyunun balangcndan beri
ilk olarak doal gzkr.)
Cherea, liniyle yiitlii eil olan iki kiinin, yaamlar boyunca
en azndan bir kez, ta ilerinden gelerek birbirinin nnde rlp
lak, nyarglardan, zel karlardan, geindikleri yalanlardan arn
m olarak birbirleriyle konuabileceklerine inanyor musun?
CHEREA: Olabilir diye dnyorum, Caius. Bana yle geli
yor ki, sen byle dnmyorsun.
CALlGULA: Doru sylyorsun. Benim gibi dnp dn
mediini bilmek isliyordum yalnz. Demek maskelerimizi takna
lm. Yalanlarmzdan yararlanalm. Beni neden sevmiyorsun Che
rea?
CHEREA: Sevilmeye deer bir ey olmad iin sende, Caius.
Btn bunlar birbirine egemen olamyor. Seni ok iyi anlyorum.
nk yzlerini maskelemeye alanlar sevmezler.
CALlGULA: Benden niye tiksiniyorsun?
CHEREA: Bu konuda aldanyorsun. Caius. Senden tiksinmi
yorum. Zararl ve kan dkc olduun sonucuna varyorum. Ben
cil ve kurumlu! Ama senden tiksinemem, madem mutluluuna
inanmyorum. Seni hor da gremem. nk biliyorum ki alak de
ilsin.
CALlGULA: yleyse, neden beni ldrmek isliyorsun?
CHEREA: Bunu syledim: Zararl olduun kansndaym. Be
enim yerinde, gvenlie de gereksinim duyuyorum. ou kiiler
benim gibi. En yabans dncenin bir anda geree dnebildii
bir evrende yaamak yeteneinden uzak onlar. oklukla bu dn
ce oraya szar, yree saplanan bak gibi. Ben byle bir evrende
daha ok yaamak istemem. Kendimi kollamay ye grrm.
CALlGULA: Gvenlik ve us yolu birlikte yrmez.
CHEREA: Doru. Ussal deil ama salam.
CALlGULA: Konu, dinliyorum.
CHEREA: Daha diyeceim yok. Senin us yolunu benimsemek
istemem. Kii grevim olarak baka bir dncem var. Biliyorum
sana bal olanlarn ou benim gibi dnr. Sen canskcsn
52

oklar iin. Gzden uzaklaman doal.

CALGULA: Btn bunlar ak ve treye uygun. oklar apa
k. Bununla birlikte senin iin deil. Sen anlaylsn iin ve elbir
lii pahalya kaar ve kendini yadsr. Ben dyorum. Ama sen ne
den onu yadsmak ve demek istemiyorsun?
CHEREA: nk yaamay, mutlu olmay ok isliyorum. B
tn sonularyla samal bir yana iterek, ne biri ne de lekisiz
edilemez. Buna inanyorum. Ben de tekiler gibiyim. Kendimi z
gr bilmek iin, sevdiim kadnlarn lmesini diliyorum arasra.
Aile ya da arkadalk yasalarnn bana elde etmeyi yasaklad ka
dnlara gz koyuyorum. Ussal olmak iin de ya ldrmek ya da
elde etmek zorunda kalacam. Ama nemi olmad kansndaym
bu belirsiz dncelerin. Herkes onlar gerekletirmek yolunda bu
ie burnunu soksayd ne yaayabilir, ne de mutlu olabilirdik. Bir
kez daha sylyorum, ite nemli olan.
CALGULA: Demek stn bir dnceye inanman gerekiyor.
CHEREA: Bakalarndan daha gzel davranlsn.
CALGULA: Sanrm, tm edeerli.
CHEREA: Biliyorum Caius. Bundan byle senden tiksinmiyo
rum. Ama skcsn. Gzden uzaklamalsn.
CALGULA: ok doru. Ama neden bana sylyor, yaamm
tehlikeye sokuyorsun.
CHEREA: nk bakalar yerimi dolduracaklar. Bir de yalan
sylemeyi sevmem.
(Sessizlik)
CALGULA: Cherca!
CHEREA: Evet, Caius.
CALGULA: Tiniyle yiitlii eit olan iki kiinin yaamlar bo
yunca en azndan bir kez byk bir itenlikle konuabildiklerine
inanyor musun?
CHEREA: Biraz nce konutuk sanrm.
CALGULA: Evet, Cherca. Bununla birlikte yeteneksiz olduu
mu sanyordum.
CHEREA: Hakszm Caius. Bunu biliyordum, saolun. imdi
bilgeliini bekliyorum.
CALGULA: (Dalgn) Bilgeliimi? Ah! Demek isliyorsun ki...
53

(Paltosundan tableti ekerek) Bunu biliyor musun, Cherea?

CHEREA: Onun sende bulunduunu biliyordum.
CALtGULA: (Tutkulu bir havayla) Ak yrekliliin! O bile
ireti. ki kii birbiriylc btn itenlikle konumaz. Bununla birlik
te nemsiz. imdi bu ak yreklilik oyununu keselim, gemiteki
gibi yaamaya balayalm. Sana sylyeceklerimi anlamaya al
malsn. Onur krmalarm da olacak. Dinle Cherea. Tek kant bu
tablet.
CHEERA: Ben gidiyorum, Caius. Bu yapmack oyundan bk
tm. Bunu iyiden iyiye tanyor ve artk onu grmek istemiyorum.
CALtGULA: (Tutkulu ve dikkatli bir sesle) Biraz daha kal. Ka
nt bu deil mi?
CHEREA: Bir adam ldrmek iin kantlara gereksinme duy
duunu sanmyorum.
CALtGULA: Gerek. Ama bir kezcik kar olmak istemem
kendime. Bu kimseyi skmaz. Arasra o denli iyi kendine kar ol
mak. Dinlendirici. Uyku szlyor gzmden, Cherea.
CHEREA: Anlamam, bu karmakla gre deil beenim.
CALtGULA: Elbette Clcrea. Salam bir erkeksin sen. Olaa
nst bir ey istemezsin! (Glmekten patlarcasna) Sen yaamak
ve mutlu olmak istersin! Yalnz bu!
CHEREA: En iyisi de bu sanrm. Burda duralm.
CALtGULA: Henz deil. Biraz sabr olmaz m? Bu sabr da
kant, bak. Onsuz seni ldrtmemeye bakyorum. Benim dn
cem, benim uykum. Peki! Bir imparatorun elinde kantlarn ne ol
duunu gr.
(Tableti lsya yaklatrr. Cherea da gelir.
Ils onlar ayrr. Tablet erir.)
Gryorsun dzenbaz! Eriyor. Bu kant gzden yittike yzn
de temiz bir sabah ykselecek. mrenilecek ak bir alnn olacak. Ne
gzel, susuzluk ne gzel! Gcme imren. Tanrlar bile cezalan
drmadan nce susuzluu geri getiremez. Suunu balamak ve
sana g vermek iin imparatorun yalnz bir aleve gereksinim du
yar. Durma, Clerca senin bende ortaya koyduun bu grkemli
kafa dzenini sonuna dein izle. Uykusunu bekliyor imparatorun.
Bu ite onda yaama ve mutlu olma yolu.
54

(Cherea, Caligula'ya korkuyla bakar. Bir de

vinim yapar nceden tasarlanan, anlam gz
kerek azn aar ve birden gider. Caligula
tableti aleve tutmakladr. Caligula glerek
gzleriyle Cherea'y izler.)

Perde

55

DRDNC PERDE
Birinci Sahne
(Safine yar karanlk. Cherea ile Scipion ieri
girerler. Cherea nce saa gider sonra sol
yana ve Scipion'a doru gelir)
SCtPtON: (Skntl bir hava) Ne istiyorsun?
CHEREA: Zaman ok az. imizi sk tutmalyz.
SCPON: Sk davranmadm kim syledi?
CHEREA: Dnk toplantmza gelmedin.
SCPON: (Dnerek) Doru Cherea.
CHEREA: Senden daha yalym Scipion. Yardm istemek al
kanlm yok. Ama sana gereksinim duyarm, doru. Bu katil say
gl olan yantlar isliyor. Bu yaral boluklarn, bu iren korku
larn ortasnda eylemleri tertemiz olan yalnz sen ve ben varz.
Biliyorum bizi yalnz brakrsan ele vermezsin. Ama nemsiz. Bi
zimle kalman istiyorum.
SCPON: Seni anlyorum. Bunu yapamayacama and ierim.
CHEREA: Demek onunlasn.
SCPON: Hayr. Ama ona kar olamam (Bir an, sonra bouk
a) Onu ldrseydim, yreim onunla olurdu en azndan.
56

CHEREA: Oysa o baban ldrd!

SCPON: Evet, her ey burada balyor. Ama her ey de bura
da bitiyor.
CHEREA: tiraf ettiklerini yadsyor. Kutsal saydklarn maska
raya eviriyor.
SClPlON: Doru Cherea. Bende bir ey var ona ok benzeyen.
Ayn kvlcm yreklerimizi tututuran.
CHEREA: Semek gerek imdi. Ben kendimde ona benzeyeni
susturdum.
SCPON: Seemcm, madem ondan oklukla ac duyuyorum.
Onun ac duyduu kadar ac duyuyorum. Mutsuzluum her eyi
anlamaktan ileri geliyor.
CHEREA: yleyse, ona hak vermek iin seersin.
SCPON: (Bir lk atar) Ah! Dei yle Cherea, kimse, hi
kimse bana hak vermesin!
(Bir an birbirlerine bakarlar)
CHEREA: (Cokuyla Scipion'a doru ilerleyerek) Biliyor mu
sun, onun sana duyduundan daha ok ben ondan tiksinti duyuyo
rum?
SCPON: Evet, o retti bana her eyde hak istemeyi.
CHEREA: Hayr Scipion, seni umutsuz brakt. imdiye dein
yaptklarn kal kat aan bir kya [cinayet] gen birini umutsuz b
rakmak. And ierim bu yeter, onu fkeyle ldrmeme.
(k geidine doru ynelir.
Helicon ieri girer.)

SAHNE II
HELCON: Seni aryordum Cherea. Caligula burada bir dostluk
toplants dzenliyor. Onu beklemelisin. (Scipiona doru dner.)
Ama sana gereksinimi yok, gvercinim. Gidebilirsin.
SCPON: (karken Cherea'ya dner) Cherea!
CHEREA: (Yavaa) Evet Scipion.
SCPON: Anlamaya al.
57

CHEREA: (ok yava) Hayr Scipion.

(Scipion'la Helicor dar karlar.)

SAHNE III
(Kuliste silah sesleri. Korku imleri yapan yalsoylu kiiyle birinci soylukiiyi getiren iki
beki sa yanda gzkr.)
I. SOYLUK: (Bekiye, sert bir sesle) Gecenin bu saatinde
ne isliyorlar bizden?
BEK: Olur yerine.
(Sada bir yer gsterir)
I. SOYLUK: Bizi ldrmekse amac bakalar gibi, uzatmak
gerekmez.
BEK: Otur yerine yal katr.
Y. SOYLUK: Oturuyoruz. Bu adam bir eyden anlamyor.
Belli.
BEK: Evci gzelim, belli.
(kar)
I. SOYLUK: abuk olmal biliyorum. kence bizi bekliyor
imdi.

SAHNE IV
CHEREA: (Suskun ve oturarak) Ne var, ne oluyor?
V. ve YALISOYLUKLER: (Birlikle) Su dzeni anlald.
CHEREA: Sonra?
Y. SOYLUK: (Titreyerek) kence.
CHEREA: (zntsz) Caligula'nm ikenceyi dorulamamas
iin bir hrsz kleye seksen bir bin sesters baladn anmsyo
rum.
I. SOYLUK: Olduka ilerlemiiz.
CHEREA: Hayr, ama yiitlii seven bir tant. unu gznnde
tutmak gerek. (Yal Soylukiiye) Dilerini takrdatmadan duramaz
msn? Ondan tiksiniyorum.
58

Y. SOYLUK: Yani...
I. SOYLUK: Yeierince ykler. Yaammz oynuyoruz.
CHEREA: (Srmeden) Biliyor musunuz Caligula'mn en sevdi
i sz?
Y. SOYLUK: (Nerdeyse alayacak) Evet. Cellada syledi
ini: "Yava ldr, ldn duysun."
CHEREA: Hayr, bu en iyisi. ldkten sonra unu sylemeye
baylyor: "En ok sevdiim, duygusuzluum."
V. SOYLUK: itiyor musunuz?
(Silah sesleri)
CHEREA: Gsz ortaya karr bu sz.
Y. SOYLUK: Dngr llelscfcj'den szetmenin sras m
imdi? Ondan tiksiniyorum.
(Silah getiren bir kle ieri girer ve onlar bir
yere yerletirir.)
CHEREA: (Btn bunlar grmez) unu iyi bilelim. Yadsnamayan bir etkisi var bu adamn. Dnmeye zorluyor. Btn kii
leri dnmeye'. Gvensizlik, ile dndren kiiyi. Bundan byle
o denli kinler onu izliyor.
Y. SOYLUK: (Titreyerek) Bak.
CHEREA: (Silahlar grnce sesi biraz deiir) Sanrm hakl
sn.
I. SOYLUK: abuk olmak gerekiyordu. ok ok bekledik.
CHEREA: Evet. Kiinin gz somadan alr.
Y. SOYLUK: Ama duygusuzluk bu. lmek istemiyorum.
(Kalkar ve kamak ister, iki beki birden at
lr. Onu tokatladktan sonra zorla alkoyarlar.
Birinci soylukii sandalyesine ylr. Cherea
iitilmeyen birka sz syler. Birden, kesik ke
sik ve yabanl ac bir mzik balar davullar,
alglarla (Eski bir msr algs). Soylukiiler
susup bakarlar. zerinde ksa dansz giysisi,
banda ieklerle gzkr. Dip perdesinin ar
kasnda gln birka dans devinimi yapar ve
59

grnmez olur.
Bir beki cakal bir sesle der: "Oyun biui." Bu
srada seyircilerin arkasndan Caesonia ses
sizce ieri girer. Seyircileri yerinden sratan
bir sesle konuur.)

SAHNE V
CAESONA: Caligula sizi ard ve Devlet ilerini konumak
iin de beni grevlendirdi. Ama bugn bir sanat cokusuyla dn
ce ve duygularn sizinle paylamak zere arda bulunmutu.
(Bir cm, sonra ayn sesle) Bu konuda ibirlii etmeyenin kafasnn
koparlacam da szlerine ekledi. (Tm de susar)
zerinde ok duruyorum balayn. Ama bu oyun gzel miy
di, deil miydi sormak zorundaym.
I. SOYLUK: (Duraksamadan sonra) Gzeldi, Caesonia.
Y. SOYLUK: (Gnl borcuyla dolup taarak) Oh! evet, Ca
esonia..
CAESONA: Ya sen, Chcrea?
CHEREA: (Souka) Byk bir sanatt.
CAESONA: Tamam, demek bu konuda Caligula'ya bilgi vere
bilirim.

SAHNE VI
(Helicon ieri girer)
HELCON: Syle Cherca, gerekten byk sanal myd?
CHEREA: Bir anlamda, evet.
HELCON: Anlyorum. Sen ok glsn Chcrea. Temiz bir
kii olarak yalan. Ama gl gereklen. Ben, ben gl deilim.
Bununla birlikte senin Caius'la ilgilenmene engel olacam, kendi
ni bunu istese bile.
CHEREA: Bu konumadan bir ey anlamyorum. Ama kulla
rm seni balln iin. yi uaklar severim.
60

HELCON: Kii onurlanmal bundan deil mi? Evet, bir deliye

hizmet ediyorum. Ama sen, sen kime? Erdeme mi? Erdem stne
dncemi sana syleyeceim. Ben kle dodum. Erdemlilik... Te
miz adam, nce onunla kam altnda oynadm. Caius, kendisi
uzun konumad. Beni zgr kld ve sarayna ald. Bylelikle sizlere bakabildim, siz erdemlilere. Ve grdm ki, kirli bir yznz,
acnacak bir kokunuz var. Hibir zaman ac ekmeyen, sorumluluk
duymayan kiilerin yavan kokusu. Karalar giyinmi soylular gr
dm ama yrekleri tefeci, cimri yzl, kaak elli. Ya siz, yarg
lar? Siz, erdem ilii [dkkan] yneten, gvenlik dleyen sevi
dleri gibi gen kzn. Bununla birlikte btn yaamnz boyunca
yalan sylediinizi bile bilmeden korku ve rknt iinde leceksi
niz. Snrsz ac ekenleri, her gn yaralayc binbir haberle ii ka
nayanlar yarglamaya kalkacaksnz. nce beni dveceksiniz,
buna inan! Aala kleyi Chcrea! Erdeminin stnde o, hl sevi
yor bu yoksul ustay madem, savunacak soylu yalanlarnz, andn
bozan azlarnz...
CHEREA: Sevgili Helicon, dil uzluuna brakyorsun kendini.
Seni beenin nceleri daha iyiydi.
HELlCON: Gerekten zgnm sizinle sk sk grtme.
Yal kocalar dnp dnp ayn eyi sylerler. Hk demi burnun
dan dm birbirinin. Ama kendimi tutuyorum, korkma kendimi
tutuyorum. Akas u... gryor musun u yz? yi. iyi bak. Ta
mam. imdi grdn dmann.
(kar.)

SAHNE VII
CHEREA: imdi, abuk olmal, ikiniz orada kaln. Yzlerce
oluruz bu akam.
(kar)
Y. SOYLUKll: Orada kaln, orada! Gitmeyi ben de ok ister
dim. (Burnundan solur) lm kokuyor burda.
I.
SOYLUKl: Ya da yalan. (zgn) Bu oyunun [dans] gzel
olduunu syledim.
61

Y. SOYLUKI: (Uzlar gibi) Bir anlamda gzeldi. yleydi.

(Birok soylukiiler ve atllar yel gibi ieri gi
rerler.).

SAHNE VIII
II.
SOYLUK: Ne var? Biliyor musunuz? mparator bizi a
rtm.
Y. SOYLUK: (Dalgn) Belki dans iin.
II. SOYLUK: Ne dans?
Y. SOYLUK: Evet ksacas sanat cokusu.
III. SOYLUK: Caligula'nm sayr olduunu sylediler.
I. SOYLUK: yle.
UT. SOYLUK: Nesi varm? (Kendinden geerek) Tanrlar
m ldrecekmi?
I. SOYLUK: Sanmam. Yalnz bakalar iin lmcl sayrl
Y. SOYLUK: Sylemeyi gze alabilirsek.
II. SOYLUK: Seni anlyorum. Ama daha yeni, daha yararl
bir sayrlk m bizim iin?
I.
SOYLUK: Hayr, bu sayrlk yara dayanamyor. Durun
biraz, Chcrca'y grmeliyim.
(kar. Caesonia girer. Biraz sessizlik)

SAHNE IX
CAESONA: (lgisiz davranarak) Caligula midesinden rahat
sz. Kan kustu.
(Soylukiiler onun evresine kouur)
II. SOYLUK: Ah! Her eye gl tanrlar. yileirse Devlete
iki yz bin sesters yatrmak dileinde bulunurum.
III. SOYLUK: Jpiter, yaamm al, ona ver.
(Caligula o anda girer. Dinler)
62

CALlGULA: Sununu onaylyorum Lucius, ok ok saol. Ya

rn veznedarm sana urayacak. (nc soylukiiye doru gider
ve onu per) Ne denli duygulandm bilemezsin. (Bir sessizlik ve
sevecenlikle) Demek beni seviyorsun?
III.
SOYLUK: Oh! Cesar, senin uruna vermeyeceim hi
bir ey yok.
CALlGULA:.(Onu kucaklayarak) Oh! Bu ok Cassius, o denli
seviye deer yanm yok. (Cassius inanca vermek amacyla bir de
vinim yapar). Hayr, hayr diyorum sana. Buna ben demem. (ki
beki arr) Gtrn onu. (Cassius'a usulca) Git dost. Anmsa,
Caligula sana yreini verdi.
m . SOYLUK: (Kukulu) Ama nereye gtryorlar beni?
CALGULA: lme haydi. Yaamn baladn yaamm u
runa. Ben, ben kendimi daha iyi buluyorum imdi. Artk ben bile
azmda bu kanl ve korkun tad bulamyorum. Sen beni iyiletir
din. Bir bakasna, hele Caligula adl bir bakasna yaamn ba
lamaktan mutlu musun Cassius? le her eit enlii dzenledim
yeniden.
(Direnen, baran nc soylukiiyi srk
lerler.)
Di. OYLUK: istemiyorum. Ama bu bir aka.
CALGULA: (Dnceli. Barp armalar) Yaknda, mimo
zalarla sslenecek denize alan yollar. Yeni kumatan giysileri
olacak kadnlarn. Serin, esintili, gneli bir gk. Cassius! Glm
semeleri yaamn!
(Cassius kmak zere, Caesonia onu yavaa
ier. Dner, birden ciddi olarak)
Dostum, yaam yeterince sevmi olsaydn, o denli sakntszca
oynamazdn onunla.
(Biri Cassius'u srkler. Masaya doru gele
rek)
Yiirilince demek gerekir. (Bir an) Gel, Caesonia. (Caligula
brlerine dner) Bu konuda, sizinle paylamak istediim bir d
nce geldi usuma. Egemenliim ok mutlu oldu imdiye dein.
Ne genel bir veba, ne kan dkc bir din! Bir hkmet darbesi bile
63

yok. Ksaca hibir ey... sizden gelecek kuaklara iletilebilecek!!.

Biraz da bu yzden gryorsunuz alnyazmzn sakntsn dnlemeye alyorum. Demek istiyorum ki... Bilmiyorum, beni anlad
nz m, anlamadnz m? Ksaca, ben geiyorum vebann yerine.
(Ses deitirerek) Ama susun. te Cherea. Sra sende Caesonia.
(kar. Cherea ile Birinci Soylukii ieri gi
rer.)

SAHNE X
(Caesonia hemen Cherea'nn nne gelir.)
CAESONA: Caligula ld.
(Alyormu gibi dner, susan tekilere bakar.
Herkes byk bir znt iinde, ama eitli
nedenlerle)
I. SOYLUK: Sen... sen bu mutsuzlua inanyor musun? Ola
naksz, daha demin dansetti.
CAESONA: Elbette. Bu aba lmn tamamlad.
(Cherea ivedice birinden brne gider, Caesoniay a doru dner. Herkes susar.)
Sen bir ey demiyorsun Cherea.
CHEREA: (ok yava) Byk bir mutsuzluk Caesonia.
(Caligula kabaca ieri girer, Cherea'ya doru
gider)
CALGULA: yi elenildi Cherea.
(Ayamn zerinde dner, tekilere bakar.
Alayl)
Peki! Baarszlk. (Caesonia'ya) Sana sylediimi unutma.
(kar)

64

SAHNE XI
(Caesonia sessizlik iinde onun gitliini s
zer.)
Y. SOYLUK: (Bitmez bir umutla) Sayr m Caesonia?
CAESONA: (Ona kinle bakarak) Hayr, gzelim ama bilmedi
in u: ki saat uykusu var bu adamn btn gece. Geriye kalan za
manda da dinlenemiyor, aylak aylak dolayor saraynn geene
inde. Bilmediin, hibir zaman soruturmadn bu varl
dnyor; gecenin ortasndan gnein evresine giden lml an
larda. Sayr m? Deil. Tinini kaplayan banlara bir ad ve ila bul
madka.
CHEREA: (Dokunakl) Haklsn Caesonia. Caius'u tanmyo
ruz.
CAESONA: (ok abuk) Hayr, onu tanmyorsunuz. Ama tini
olmayanlar gibi tini olanlara dayanamyorsunuz. Ar tin! te s
kc olan, deil mi? yleyse buna sayrlk derler: Trediler temize
kt. Honutlar. (Bir baka sesle) Hi sevmedin mi Cherea?
CHEREA: (Kendine gelerek) Bunu renebilmek iin de imdi
ok yalyz Caesonia. Bundan baka, Caligula'nn buna zaman b
rakacana gveni yok.
CAESONA: (Dengesini bularak) Doru. (Oturur) Az kalsn
unutuyordum Caligula'nn tlerini. Biliyorsunuz bugnn sanat
gn olduunu.
Y. SOYLUK: Takvime gre mi?
CAESONA: Hayr, Caligula'ya gre. Birka ozana arda bu
lundu. Doalan (irticalen) bir yaz nerecek onlara verilmi bir
konu zerine. Aranzdan ozan olanlarn kesin olarak yara katl
malarn istiyor. zellikle gen Scipion'la Metellus'un adlarn say
d.
METELLUS: Ama hazr deiliz.
CAESONA: (Iilmemezlikten gelerek, yansz bir sesle)
yle dl verilecek. Ceza da var. (brleri azar azar geri eki
lir) Aramzda kalsn, ok ar olmadklarn syleyebilirim onlar.
(Kuku verecek biimde Caligula ieri girer.)
65

SAHNE XII
CALGULA: Tm hazr m?
CAESONA: Tm. (Bir bekiye) cri al ozanlar.
(Bir dzine ozan ikier ikier ieri girer. D
zenli bir admla sa yana inerler)
CALGULA: Ya brleri?
CAESONA: Scipion'la Metellus!
(kisi de ozanlara katlr. Caligula dibe otu
rur. Sol yana da Caesonia ile geriye kalan
soylukiiler. Ufak bir sessizlik.)
t

CALGULA: Konu: lm. Sre: Bir dakika.

(Ozanlar, birdenbire tabletlerine yazarlar.)
Y. SOYLUK: Yargclar kurulu kimlerden oluacak?
CALGULA: Benden: Yetmez mi?
Y. SOYLUK: Ooo.. Evet. Yeter de artar bile.
CHEREA: Yara katlyor musun Caius?
CALGULA: Yararsz. ok nce bu konuda bir yaz yazdm.
Y. SOYLUK: (ivedice) Onu nereden bulabiliriz?
CALGULA: Kendimce, onu her gn ezber okuyorum.
(Korka korka Caesonia o m bakar)
CALGULA: (kabaca) Yzmden holanmyor musun?
CAESONA: (usulca) Balayn beni.
CALGULA: Ooo.. Rica ederim. Alakgnlllk etme. zel
likle etme. Zor gelecek sana katlanmak imdiden, ama alakgnl
lln!
(Caesonia yava yava yukar kar. Cherea'ya)
Devam ediyorum. Yazdm tek yaz bu. Anlyorsun, dnce
ve eylemlerini badatran tek sanat Cierca.
CHEREA: Bu yalnz bir erk sorunu.
CALGULA: Gerekten. Bakalar erk yoksunluuyla yaratr.
Ben bir yapta gereksinim duymam: Yaarm. (Kabaca) Sizler ya
ar msnz?
66

METELLUS: Yaarz sanrm.

TM: Evei.
CALGULA: Peki, beni iyi dinleyin. Sralarnz brakacaks
nz. Islk alacam. Birinci okumasna balayacak. Islk alar al
maz duracak, ikinci balayacak. Byle srp gidecek. Pek doal
olarak, kazanann yazs slkla kesilmeyecek. Hazrlann (Cherea'ya dner gizlice) rgt gerek her eyde, sanatla bile.
(Islk)
BRNC OZAN: lm, kara kylar tesinden ne zaman...
(Islk. Ozan sola iner. brleri de tpksn ya
parlar.)
KNC OZAN: Talih Tanras kovuklarnda...
(Islk)
NC OZAN: Seni aryorum, ey lm...
(Yein bir slk. Drdnc ozan ilerler ve tum
turakl bir havayla. Konuamadan slk al
nr.)
BENC OZAN: Ben kk bir ocukken...
CALGULA: (Kkreyerek) Olmaz! Ama aptal bir ocukluun
konuyla ilgisi ne?,Syler misin bana bu iliki nerede?
BENC OZAN: Ama, Caius, bitirmedim...
(Sert bir slk)
ALTINCI OZAN: (Sesini aarak ilerler) Acmasz lm ilerli
yor...
(Islk)
YEDNC OZAN: (Gizemli) Anlalmaz ve yaygn dua.
(Kesik slklar. Scipion tabletsiz olarak ilerler)
CALGULA: Senin, Scipion, senin yaz tahtan yok mu?
SCPON: Buna gereksinim duymuyorum.
CALGULA: Bakalm.
fIslk altyormu gibij
SCPON: (Caligula'nn ok yaknnda, ona bakmadan ve bir
eit yorgunlukla)
"Mutluluk av temiz varlklar yaratan,
Gnein l l parlad gk.
67

Biricik vc yabanl enlikler, umutsuz cokunluum!.."

CALGULA: (Usulca) Kes, burada. (Scipion'a) lm zerine
gerek dersleri renmek iin daha ok gensin.
SCPON: (Gzlerini Caligula'ya dikerek) Babam kaybetmek
iin de olduka gentim.
CALGULA: (Birdenbire geriye dnerek) Haydi yerlerinizi
aln. Dzme bir ozan beenime gre ok ar ceza giyer. imdiye
dein sizi en yaknm olarak korumay tasarlyor, arasra son savu
nucum olduunuzu dnyordum. Ama byle davranmak bo.
Sizi de dmanlarmn arasnda sayyorum. Ozanlar bana kar, ar
tk bu son olsun. Dalmadan dar kn! Yaz tahtalarnz yalaya
yalaya srayla nmden geeceksiniz, alaklklarnzn izlerini sil
mek iin. Dikkat! ilerle!
(Dzenli slk sesleri. Ozanlar adm adm y
ryerek sadan dar karlar, lmsz yaz
tahtalarn yalaya yalaya. Alak sesle)
Tmnz dar kn.
(Cherea, kapda birinci soylukiinin omuzun
dan yakalar.)
CHEREA: Vakit geldi.
(Bu szleri iiten gen Scipion kapnn eiin
de duraksar ve Caligula'ya doru yaklar)
CALGULA: (Kt yrekle) Babann imdi yapt gibi beni
dinginlie brakamaz msn?

SAHNE XIII
SCPON: Haydi Caius, btn bunlar yararsz. Setiini nce
den biliyorum.
CALGULA: Brak beni.
SCPON: Brakacam, nk seni gerekten anladma ina
nyorum. Sana o denli benzeyen ne benim, ne de senin iin artk
kurtulu yok. Btn bunlarn nedenlerini aramak iin ok uzaklara
68

gideceim. (Bir an, Caliguta'ya bakar. Byk bir duygululukla)

Allahasmarladk, Sevgili Caius. Her ey bitince, seni sevdiimi
unutma.
(Dar kar. Caliguia ona bakar. Bir jest ya
par. Kabaca sallanr. Caesonia'nn stne
doru gelir.)
CAESONlA: Ne dedi?
CALGULA: Anlaynn tesinde, usun almaz.
CAESONA: Ne dnyorsun?
CALGULA: Onu. Sonra seni de. Ama deimez.
CAESONlA: Ne var?
CALGULA: (Ona bakarak) Scipion gitti. Onunla dostluum
kestim. Ama sen, kendi kendime soruyorum neden hl burada
sn...
CAESONlA: nk senden holanyorum.
CALGULA: Hayr. Seni ldiirtseydim, bunu anlardm.
CAESONlA: Bu bir zm olurdu. Hadi, yap bunu. Ama bir
dakikack olsun kendini zgrce yaamaya brakamaz msn?
CALGULA: zgr yaamaya alal daha birka yl oluyor.
CAESONA: Demek istediim bu deil. Beni iyi anla. Yrek
temizliiyle yaamak ve sevmek ok daha iyi olabilir.
CALtGULA: Elden geldiince, herkes kendi arln kazanma
ya alr. Ben, zde olan izliyorum. Btn bunlar da seni ldrtmeme engel deil. (Gler) Mesleimin talanmas olur bu.
(Caliguia kalkar, aynay kendine evirir. Bir
ember izercesine yrr. Bir hayvan gibi, devinmesiz, kollarn gerer)
Gln. ldrmediim zaman kendimi yalnz buluyorum. Ev
reni kaplamaya, canskntsn gidermeye canllar yetmiyor. Tm
nz tede oldunuz mu, bana bakamadm lsz bir boluu du
yuruyorsunuz. Ancak llerimin arasnda iyiyim. (Halkn
karsnda kurulup oturur. Ba biraz ne eik. Caesonia'y unut
mutur) Onlar gerek. Benim gibi. Beni bekliyor, beni zorluyorlar.
(Ban iki yana sallar) Suunu balamam iin yzme kar ba
ran filan ya da falan ve dilini kestirdiim kiilerle uzun konuma
69

larm oldu.
CAESONA: Gel. Uzan yanbama. Dizlerimin stne ko ba
n. (Caligula, onun dediklerini yapar) Sen iyisin. Her ey susu
yor.
CALGULA: Her ey susuyor! Abartyorsun. u kl akrtla
rn duymuyor musun? (Dinlerler) Kini aa vuran u bibir uul
tuyu duymuyor musun?
(Uultular)
CAESONA: Kimse gze alamaz...
CALGULA: Evet, aptallk.
CAESONA: Aptallk ldrmyor, usu yaratyor.
CALGULA: ldrc [katil] o, Caesonia. Aptallk, onura do
kunulunca adam ldren. Ah! Oullarn ya da beni tasarlayp l
drecek olan babasn ldrdklerim deil. Onlar anlad. Onlar be
nimle, onlar ayn tad buluyorlar azlarnda. Ama brleri, alay
edip gln drdklerim, onlarn boluuna kar savunmas
zm.
CAESONA: (Yamanlkla) Seni savunacaz. Seni seven bizler
ouz.
CALGULA: GLtike azalyor saylarnz. Bu yzden gerekeni
yaptm. Hem sonra doru olalm, yalnz kendime aptallk edemem.
Mutlu olmak isteyenlerin doruluu ve yiitlii de var bende.
CAESONA: (nceki gibi) Hayr, onlar seni ldrmeyecek. Ya
da tanrdan gelen bir ey, onlar sana dokunmadan yok cdiverecek
onlar.
CALGULA: Tanrdan! Tanr diye bir ey yok, yazkl kadn.
(Oturur) Ama niye bu denli sevi, birdenbire, anlamamzda var
m?
CAESONA: (Kalkar ve yrr) Bakalarn ldrdn gr
mek yetmiyormu gibi, senin ldrleceini de bilmek zorunda
kalyorum. Kammn stne yerletiin zaman seni kan dkc ve
duygusuz olarak kabul etmek, adam ldrc kokunu duymak da
bana dyor! Her gn insan yzne brnen sende biraz daha l
dm gryorum. (Ona dner) Yalanp irkinleiyorum. Bili
yorum bunu. Ama sana duyduum znt yle bir tin yaratt ki
imdi bende, nemi kalmad artk beni sevmenin. Yalnz senin iyi
70

lemeni isterim, sen daha bir ocuksun. Tm bir yaam nnde se

nin! yleyse, tm bir yaamdan daha byk ne istiyorsun?
CALGULA: (Kalkar ve ona bakar) Uzun zaman ordasn.
CAESONA: Doru. Ama beni koruyacaksn deil mi?
CALGULA: Bilmem. Yalnz senin orada olmann nedenini bi
liyorum. isteklerin keskinleip tatszlat tm bu geceler ve be
nimle ilgili her ey iin.
(Kollarnn arasna alr, eliyle ban yana e
virir)
Yirmi dokuz yandaym. Bununla birlikle bana yle uzun, yle
ganimetlerle dolu, ksacas yle yetkin grnen yaammn u
annda son tank olarak sen varsn. Yal grecein bir kadn iin
bir eit utan verici sevecenlikle kendimi savunamam.
CAESONA: Beni koruyacan syle bana!
CALGULA: Bilmiyorum. Yalnz kanm u, en korkuncu, bu
utan verici sevecenlik imdiye dein yaammn bana balam
olduu tek duygu.
(Caesonia kollarndan geri ekilir, Caligula
onu izler. Caesonia srtn ona dayar, o da onu
sarar)
Son tann da gzden uzaklamas daha iyi deil mi?
CAESONA: Bunun nemi yok. Sylediin iin mutluyum.
Ama bu mutluluu seninle neden paylamayaym?
CALGULA: Mutlu olmadm sana kim syledi?
CAESONA: Mutluluk cmerttir. Ykmla yaamaz.
CALGULA: Dinle, ki eit mutluluk var. Ben adam ldren
lerin mutluluunu setim. nk mutluyum. Acnn son kertesine
yaklatm gnler oldu. Peki! Hayr! Henz daha uzaklara gidile
bilir. Bu yerin br ucunda, ksr ve grkemli bir mutluluk. Bana
bak.
(Caesonia ona dner.)
Btn Roma, yllarca Drusillanm adn anmaktan ekindiini
dndm zaman glyorum, Caesonia. nk Roma yllarca
aldatlmtr. Sevi yelmiyor bana, bunu o zaman anladm. Bunu bu
gn de anlyorum sana bakarken. Bir varl sevmek, onunla ya
lanmay onaylamak. Byle bir seviye yetenekli deilim. Yal Dru71

silla, l Drusilla'dan daha bin beter. Sevdii lnce kiinin ac

ektiini sanrlar. Ama onun gerek acs daha deerli: Acnn ar
lk srp gitmeyeceini anlamak. Ac bile duyudan yoksun.
Gryorsun, suu balamyorum, sevinin glgesini ne de karasevinin acsn. Suun iindeyim. Ama bugn, ite ben yllar n
cesinden daha zgr, daha arnmm andan, kuruntudan. (Tutkulu
biimde gler) Biliyorum, hibir ey srekli deil! Bunu anlamak!
Ya iki ya da z tarihle, ondan gerek bir deneyim edinen, u l
gn mutluluu sona erdiren. Caesonia, ok ilgin bir alaty sonu
na dein izledin. Artk senin iin perdenin kapanma zaman geldi.
(Yeniden arkasna geer ve kolunu Caeso
nia tun boynuna dolar)
CAESONA: (fkeyle) Mutluluk, korkun zgrlk bu mu?
CALGULA: (Caesonia'run boazn koluyla yava yava ska
rak)
Bana gven, Caesonia. Onsuz, honut bir kii olmutum. Onun
yardmyla yalnz kiinin tanrsal ngrsn elde ellim. (Gittike
coar, gszleen ve kendini brakan Caesonia'y sarsarak, elleri
biraz ne frlar. Kulana eilerek konuur.) Yayor, ldryo
rum, bir'ykcnm badndrc erkini yrtyorum. Bunun ya
nnda yaradann erki bana yapmack geliyor. te bu mutlu olmak,
te bu mutluluk, bu dayanlmaz kurtulu, bu genel aasama; kan,
kin evremdeki, tm yaamn kendi baknda srdren kiinin u
esiz yalnzl, sulanmayan adam ldrcnn lsz sevinci,
kii yaamn emen u dizginsiz anlay, (Gler) seni yutan, Cae
sonia, ksacas istediim sonsuz yalnzl btnlemek iin.
CAESONA: (Gsz rpnarak) Caius!
CALGULA: (Gittike coarak) Hayr, sevecenlik yok. Bitir
meli artk, nk zaman ivdiriyor. Zaman ivdiriyor, sevgili Caeso
nia!
(Caesonia hrldar. Caligula onu yatan ze
rine ekerek lme brakr. akn akn ona
bakarak bouk bir sesle.)
Ve sen de suluydun. Ama ldrmek zm deildir.

72

SAHNE XIV
(Ayann zerinde dner. Serte aynaya do
ru yrr)
CALGULA: Caligula! Sen dc, sen de sulusun! Az ok, yle
deil mi? Ama kim gze alabilir beni mahkm etmeyi, kimsenin
susuz olmad u yargsz dnyada! (Ykmnn tm deyimiyle ay
naya doru skarak) Onu ok iyi tanrsn, Helicon gelmedi. Ay
benim olmayacak. Ama ne denli ac, hakl olmak ve sonuna dein
abalamak. nk sonu almaktan korkuyorum. Silah sesleri! te
bu susuzluk utkusunu salayan. Onlarn yerinde olmayaym! Kor
kuyorum. Bakalarn aaladktan sonra, ne iren, tinde ayn al
akl duymak. Ama bir ey deil. Korku da artk srp gitmez.
Yrein yatt yerde yeniden bulacam bu byk boluu.
(Biraz geriler, yeniden aynaya doru gelir. Ya
tr gibi. Yeniden konumaya balar, ama
daha youn, daha alak bir sesle.)
Her ey ylesine kark. Buna karn ylesine yaln. Ay' elde
etseydim, sevi yetseydi her ey deimi olacakt. Ama nerde gi
dermeli bu susuzluu? Hangi yrek, hangi tanr elde edebilirdi bir
gln derinliini benim iin? (Diz kp alayarak) Benim l
me gre deil hibir ey; ne bu dnyada, ne de brnde. Biliyo
rum, olanaksz diye bir ey var, sen de biliyorsun. (Alayarak, elle
rini aynaya doru uzatr) Olanaksz! Onu aradm dnyann bir
ucunda, kendi snrlarmda. Ellerimi uzattm (Bararak), ellerimi
uzatyorum, karlatm sensin, her zaman karmda sen ve ben
senin iin kinle doluyum. Gereken yolu tutmadm, hibir eye ula
madm. zgrlm iyi deil. Hclicon! Helicon! Hi bir ey!
Daha hibir ey! Ah! u gece ar! Hclicon gelmeyecek: Sulu ka
lacaz sona dein! Ar u gece insansal bir ac gibi.
(Silah sesleri ve fsltlar duyulur kuliste.)
HELCON: (Arkadan frlayarak) Kendini koru, Caius;
kendini koru!

73

(Grlmez bir el Helicon'u hanerler. Caligu

la yeniden kalkar. Kk bir sandalye alr, so
luyarak aynaya yaklar. Kendine bakar, ya
landan srar, aynadaki ikili devinimin
nnde btn gcyle sandalyesini frlatr ve
barp arr.)
CALGULA: Tarihe Caligula, iarihe.
(Ayna parampara olur, ayn anda btn k
geitlerinden silahl su ortaklar (suikast
lar) ieri girerler. lgn bir glle onlarla
kar karya gelir. Yal soylukii onun srlna
vurur, Cherea btn fkesiyle karsna diki
lir. Caligula'nn gl hkra evrilir.
Tm vurur. Son bir hkrkla Caligula glp
hrlayarak ulurcasna barr.)
Hl yayorum!

Perde

74

ABDULLAH RIZA ERGVENTn Yapttan

Yalnzlar
(iirler)
Seviden Yana
(iirler)
Charles Baudelaire
(1. b. 1961)
Gnee Almak
(iirler)
Yank Topraklar
(iirler)
Jacques Prvert
(Sanat, iirleri)
(iirler)
Burdan te
Krmz Horoz
(iirler)
Saint-John Perse
(Sanat, iirleri)
Yunus Emre
(Btn Ynleriyle)
Toprak ve nsan
(iirler)
Trk Halk Yazn
(Yaznbilim, Aratrma)
Denize Kar
(iirler)
Fransz iiri
(Balangcndan Bugne)
Fizik ve Dou Dncesi
(Aratrma)
Sanat ve nsan
(Denemeler)
Sanat ve Erotizm
(Aratrma)
Anamz Alam Bizim
(iirler)
Gebe Yamuru
(iirler)
Grnmler
(iirler)
Kiraz Aac
(iirler)
ndeki adam
(iirler)
Yarnlan Beklerken
(l.b . 1982, roman)
Evrenbilim ve Tanr Kavram (Kuramlarm)
Varln z
(Kuram ve Grlerim)
nsan
(Aratrma)
Tarih Boyunca Gk Nesneleri (Aratrma)
Milyonlar Kalkacak Ayaa (iirler)
Gneler Uyumaz
(iirler)
Gece Yaklan Trkler
(iirler)

1958
1963
1984
1978
1978
1980
1981
1981
1982
1982
1982
1983
1983
1985
1986
1988
1988
1988
1988
1988
1988
1988
1989
1989
1989
1989
1989
1989
1989
1989

Ayiekleri
Majakovskij
Sonsuz Deiim 1
Sonsuz Deiim II
Evren ve Yarat
Aru Dahi Anda Asmlar
Gelin Dostlar Bir Olalm
Aliyi Veliyi Anlattm Diye
niversa-K ozm ik orba
Yaamak Uruna
Huriler Ve Glmanlar
dris Byle Dedi
n Zaman Ermitir
ol Cennet Kular
Sular Sessiz Akmaz
Baka Dnyalar
sve iiri
Maradaki insan
Daha Okumak Vard
Yaral Ku
Ia Bir Adm
Alk ve Sava
Gece Ia Doru
Tanrlar lyor
Aaca Trmanan Adam
Bir le st
Ben Toplumun Aynasym
Bir Elim Anadolu
Nallar Ar Atlar
Paul Eluard
Alain Bosquet
Caligula

(iirler)
(eviri, inceleme)
(Dnceler, Grler)
(1. b. 1986: D. G rl.)
(Aratrma, inceleme)
(iirler)
(iirler)
(iirler)
(Kuramlar)
(Deiik Bir zyaam)
(iirler)
(iirler)
(iirler)
(iirler)
(iirler)
(Aratrma nceleme)
(Bal. Bugne Stokholm)
(ocuk iirleri)
(ocuk iirleri)
(ocuk iirleri)
(sve Gnl)
(iirler)
(iirler)
(iirler)
(iirler)
(iirler)
(iirler)
(iirler)
(iirler)
(Ya. San. iiri)
(
" >
(A. Camus, oyun)

1989
1989
1990
1990
1990
1991
1991
1991
1991
1991
1991
1991
1991
1991
1991
1991
1991
1992
1992
1992
1992
1992
1992
1992
1992
1992
1992
1993
1993
1993
1993
1993

BERFIN1
YAYINLARI
Abdullah Rza Ergven

BR ELM
A N A D O LU

A bdullah Rza Ergven

BR ELM A N A D O L U
iirler/20.000.- TL.

A l i l l i Y#om/SwMii
RLER

A M N

B0S0UET

Yoon./sano
RLER

ELUARD

[nuu^j

ALAIN BOSQUET
Yaam-Sanat-iirleri
ev.: A. Rza Ergven
15.000.- TL.

PAUL ELUARD
Yaam-Sanat-iirleri
ev.: A. Rza Ergven
20.000.-TL

BERFIN
YAYINLARI

Han Suyin

SABAH TUFANI
Mao Zedung ve in Devrimi
1 8 9 3 -1 9 5 4

I. C LT

kt

C em id Bender

BERFIN

KRT K IZI ZENG E (yk)

YAYINLARI

zgn E. Bulut

VE ANAKKALE VE IR N A K VE BALVEREN (iir)

Erol Sever
YEZDLK VE Y EZDLERN K KEN (Aratrm a-lncelem e)
Aydn ztrk
BR SEV G KIRILM A SIY D I (iir)
A bdullah Rza Ergven
BR ELM A N A D O LU (iir)
H an Suyin
SABAH TU FA N I - 1
M ao Z e d u n g ve in D evrim i (1883-1954)
ev. C okun Irm ak
ALA1N BOSQUET
(Y aam -Sanat-iirleri)
ev. A bdullah Rza Ergven
A lbert C am us
CALIGULA (Oyun)
ev. A bdullah Rza Ergven
T heodor Kallifatides
K IBRIS- K utsal A daya Bir G ezi (An)
ev. Erol Sever
PAUL ELUARD
(Y aam -Sanat- iirleri)
ev. A bdullah Rza Ergven
C um a Boynukara
_____________________ M U H T A R O (Oyun)____________________
stem e A dresi: C aalolu Y okuu, Evren Han. Kat:3 N o 5 5
C aalolu 34440-lSTANBUL.Tel: 527 03 22