ALBERTO MANGUEL

GIANNI GUADALUPI

HAYALI YERLER
SOZLUGU

evirenler: Sevin Okyay - Kutlukhan Kutlu

I. C LT

HAYALI YERLER SOZLUGU

I. Cilt

Alberto Mangel 1 9 4 8 d e B u e n o s A ire s te A rja n tin li b ir a n a b a b a n n o c u u o la ra k

d o d u . o c u k lu u n u b a b a s n n d ip lo m a tik g re v i n e d e n iy le s ra il'd e g e ir d i. e k
b a k c s n d a n n g iliz c e ve A lm a n c a re n d i. A n a d ili is p a n y o lc a y , 1 9 5 5 te A rja n tin e
d n d k te n s o n ra re n d i. re n c ili in d e J o rg e L u ls B o rg e s e d rt yl s re s in c e ki
ta p o k u d u . Y aam n Fransa, ta ly a v e n g ilte re g ib i d e i ik lk e le rd e s rd re n M a ng u e l, 1 9 8 8 d e n beri K a n a d a v a ta n d a .
Y a za rl y a n n d a o k d llll b ir e v irm e n , an toloji yaza r v e e d it r ola ra k u lu sla ra ra s n
k a z a n a n M a n g u e lin b a lc a y a p tla r a ra s n d a The D ic tio n a ry o f Im a g in a ry P la c e s
( H a y a li Y erler S zl), 1 9 9 2 d e M c K itte ric k d l n k a z a n a n rom an N e w s fro m a
F o re ig n C o u n try C a m e (Y a b a n c B ir lk e d e n H a b e rle r G e ld i) ve K a n a d a d a K u rm a c a -D d a ln d a G e n e l V ali d l n ka z a n a n R e a d in g P ic tu re s : A H is to ry o f L o v e
a n d H a te (R esim leri O k u m a k : A k ve N efretin T a rih i) s a yla b ilir.
M a n g u e lin T rk e y e e v rile n d i e r kitaplar u n la rd r: B a k a A te le r: L a tin A m e rik a
l K a d n H ik y e c ile r A n to lo jis i ( e v . T o m rls U yar, 1 9 88); o tu z d a n fa z la d ile e v rilip
u lu s la ra ra s b ir o k s a ta r o la n , T im es L ite ra ry S u p p le m e n t ta ra fn d a n Yln En iyi K i
ta p la r a ra s n a s e ile n v e F r a n s a d a M e d lc is d l n k a z a n a n O k u m a n n T a rih i
( ev. F sun E llolu, YKY, 2 0 0 1 ); B o rg e s e k ita p o k u d u u g n le re ilikin anlarn a n
latt B o rg e s 'in E v in d e ( e v . C e m A ka, YKY, 2 0 0 2 ); P a lm iy e le rin A ltn d a S te v e n s o n
( e v. C e m A ka, YKY, 20 04).

Gianni Guadalupi talyan asll b ir ta rih i, e v irm e n , e d it r ve kita p k o le k s iy o n c u s u

d u r. O tu z y ld a n fa z la d r z e llik le g e r e k ve k u rm a c a g e z i yazlar yazyo r, e v iriy o r,
b u k o n u la rd a a n to lo jile r h a z rly o r. Balca Kitaplar: The D is c o v e r y o f th e N ile
(1 9 9 7 , N il'ln K efi), C h in a T h ro u g h the E yes o f the W est: F ro m M a rc o P olo to th e L a s t
E m p e ro r (2 004, B a tfn in G z le riy le in: M a rc o P o lo d a n S on im p a ra to ra). G u a d a lu p lnin k ita p la rn d a n s a d e c e A n th o n y S h u g a a r ile h a z rla d L a titu d e Z e ro : T a les o f
th e E q u a to r T rk e y e e v rilm i tir: E k v a to r H ik y e le ri ( e v. N a zm iye z g , 20 0 4 ).

Sevin Okyay 1 9 4 2 d e s ta n b u ld a d o d u . A rn a v u tk y A m e rik a n Kz K o le jini b itird i.

1 9 6 3 te n b e ri e v irm e n lik , 1 9 7 6 d a n beri g a z e te c ilik y a p y o r. ze llikle s in e m a , c a z
ve s p o r z e rin e y a zyo r. Kitaplar: ilk R o m a n m (ro m a n , 19 96); 120 F ilm d e S e y ri le m (s in e m a e le tirile ri, 1 9 9 6 ); i e k D rb n (d e n e m e le r, YKY, 19 9 8 ). Balca
evirileri: T e d H u g h e s d a n ilk D n y a H ik y e le ri (Y K Y , 19 98), E d o u a rd R o d ltid e n
T rk iy e Tatlar (YKY, 1999), J.D . S a lln g e rda n Y kseltin Tavan K iri in i U s ta la r ve S e y
m o u r - B ir G iri (C o ku n Y erli ile, YKY, 1999), G e o rg e O rw e lld a n H a y v a n la r iftli i
(2 0 0 0 ); J. K. R o w lin g ln H a rry P o tte r d iz is in d e n S rla r O d a s (YKY, 20 0 1 ), A z k a b a n
T u tsa (K. K utlu ile, YKY, 2 0 0 1 ), A te K a d e h i (K. K u tlu ile, YKY, 2 0 01) v e Z m r d a n k a Y old a l (K. K utlu ile, Y KY , 20 03). G l S aro lu ile d e ayn d izin in y a rd m c ki
ta p la r n d a n F a n ta s tik C a n a v a rla r N e le rd ir, N e re le rd e B u lu n u rla r? \ (YKY, 2 0 0 2 ) e
v ird i.

Kutlukhan Kutlu 1 9 7 2 d e s ta n b u ld a d o d u . K a d k y A n a d o lu L ls e s ini v e s ta n b u l

n iv e rs ite s i n g iliz D ili v e E d e b iy a t b l m n b itird i. 1 9 9 1 d e N o k ta - N e N e re d e
k a d ro s u n a katla rak sin e m a , e d e b iy a t ve m zik z e rin e ya z m a y a b a la d . e itli y a
yn o rg a n la rn d a ya za rlk v e e d it rl k yapt. D a h a o k film ele tirile ri ve s in e m a ya z
lar y a z y o r, e v iri yap yor. evirileri: J. K. R o w lln g in H a rry P o tte r d iz is in d e n A z k a
b a n T u ts a (S. O k y a y le, Y K Y , 2 0 0 1 ), A te K a d e h i {S. O k y a y le, Y KY , 2 0 0 1 ) ve
Z m r d a n k a Y oldal (S. O k y a y le, YKY, 2 0 0 3 ). G l S aro lu ile d e ayn d iz in in
y a rd m c k ita p la rn d a n a la r B o y u Q u id d itc h i (Y K Y, 2 0 0 2 ) e vird i.

A lberto Manguelin
Y KY deki teki kitaplar:
Okumann Tarihi (2001)
B orgesin Evinde (2002)
Palmiyelerin Altnda Stevenson (2004)

ALBERTO MANGUEL
GIANNI GUADALUPI

HAYAL YERLER
SOZLUGU

I. CLT

Resimleyenler: Graham G reenfield ve Erle Beddovvs

Harita ve Planlar: Jam es Cook

EVRENLER:

SEVN OKYAY - KUTLUKHAN KUTLU

om o
STANBUL

Yap K re di Yaynlar - 2220

E d e biya t - 670
Hayali Yerler Szl - 1. C ilt / A lbe rto M anguel - G ianni G u adalupi
zgn Ad: The D ictio n a ry of Im aginary Places
evirenler: Sevin O kyay - Kutlukhan Kutlu
Resim ler: G raham G reenfield
ve Eric B e d d o w s (s. 24, 91, 153, 154, 258, 346, 468, 476, 517, 531, 543, 695, 794, 816 ve 923)
H arita ve Planlar: Jam es Cook
BARATARA m a d d e sin d e ki alnt, Roza H akm enin e v ird i i
La M a n ch a l Yaratc A s ilz a d e D on Quijote d e n (YKY) alnmtr.
Italo C alvino m a dd e leri, Il S a a to lu nun e v ird i i G rnm ez K e n tle rd e n (YKY) uyarlanm tr.
KPAN AD ASI m add e sind e ki iir, Bar P irha sa n n evird ii K o p an A v 'n dan (Roll Yayn) alnmtr.
M OR D OR m a dd e sind e ki iir, M etis Y aynlarndan i d e m Erkal ip e k evirisiyle kan
Yzklerin Efendisi" le m e sin d e n alnmtr ( eviren: B lent Somay).
Kitap Editr: Selahattin zpalabyklar
D zelti: in cila y Ylmazyurt
K a p a k Tasarm: N ahide Dikel
G ra fik U ygulam a: A kg l Yldz - Arzu akan - Banu Kak
Bask: -Er Ofset
Yzyl Mah. M assit 5. C ad. No: 15 B aclar / stan b u l
n g ilizce ilk Bask: 1980
eviriye Tem el Alnan Bask:
(N ew ly U pdated and E x p a n d e d ) The D ictionary of Im a g in a ry Places,
A lfred A. K n o pf C anada, Toronto 1999
YKY'de 1. Bask: stanbul, Tem m uz 2005
2. Bask: stanbul, O cak 2007
ISBN 975-08-0975-0
Takm ISBN 975-08-0974-2
Yap Kredi Kltr Sanat Yaynclk Ticaret ve S anayi A.. 2005
Bu kitabn telif haklan A ka l Telif Haklan Ajans araclyla alnmtr.
A lbe rto M ang u e l ve Gianni G uadalupi, 1990
G raham G reenfield ve Eric B e d d o w s (resim ler), Jam es C oo k (h arita ve planlar) 1999
Btn yayn haklar sakldr.
Tantm iin y a p la c a k ksa alntlar dnda
yayncnn yazl izni olmakszn
h i b ir yo lla oaltlam az.
Yap Kredi Kltr S anat Yaynclk Ticaret ve S anayi A..
Yap K re di Kltr M erkezi
istiklal C a d d e si No. 285 Beyolu 34433 stanbul
Telefon: (0 212) 252 47 0 0 (p b x j Faks: (0 212) 293 07 23
h ttp ://w w w .ya p ikred iyayin lari.co m
e -po sta, ykkultur@ ykykultur.com .tr
internet sat adre si: http://yky.estore.com .tr
h ttp ://w w w .ya p ikred i.co m .tr

indekiler

nsz 9
Yazarlarn Notu (Gzden G eirilm i Bask in) 13
Teekkrler 15

Hayali Yerler Szl 17

Dizin 895

Alessia, A lice Emily, Glulia, Rachel C la ire ve R upert Tobias in

N e d e n izle r ne sahiller ne g r i k a y a la rle a dalar

NSZ

Profesr S u m m erle e sa b rszca hhlad. ik i u zun g n m z k e ifle g e t i," d e d i, "am a y ren in

corafyas h akkn da b aladm z a n d a kin d e n d ah a b ilg ili d e iliz . B urann sk b ir orm anla kapl
olduu, ierilere u lap d a b ir blgenin d i e riy le ilikisin i renm enin a y la r a la ca a ik r. M e r
kezi b ir zirve olsa i le r farkl olurdu, am a h e r ta ra f g z a la b ild iin e yo k u a a gidiyor. Ne k a da r
ilerlersek, g e n e l b ir m anzaraya kavum a ih tim a lim iz o k a d a r a z ala ca k... H e p in iz kafanz b u lke
ye g irm eye yoruyorsunuz. Ben derim ki, b u ra d a n nasl kacam z pla n lam a lyz a sl." B ir ilim
insannn," d iye g rle d i C ha lle n g er, h e y b e tli sakaln svazlayarak, b y le s i b a y a b ir duyguya
teslim olmasna o k ardm, azizim... B e ra b e rim izd e harita ka bilin d e n b ir e y g t rm e d e n g e ri
dn m e yi katiyetle re d d e d iy o ru m ."
Sir Arthur C onan Doyle, The Lost World

1977 knda, Parmal bir yaync iin beraber bir gerek ve^sahte m ucizeler antokjisijd e rle d iim iz Gianni G uadalupi, edebiyatn baz meknlar iin ksa bir Baedecker ya
aa seyahat rehberi hazrlamamz nerdi - o srada Paul Fevalin vam pir ehri Selene iin
rehberli bir tur dnyordu. Bu fikrin verdii heyecanla, gezmek istediim iz dier yer
lerin bir listesini karmamz uzun srmedi: Shangri-La, Oz, Ruritania hemen akla gelen
lerdi.
Yaklammzn pratikle fantastik arasnda zenli bir dengeyi gzetm esi gerektii ko
nusunda hemfikirdik. Kurm acay gerek kabul ed ip , seilm i metinleri bir kifin ya da
vakanvisin raporlarn ele alr gibi ciddiyetle ele alacak, sadece zgn kaynakta verilen
bilgiyi kullanp, kendim iz b u lu yapm ayacaktk. ahsi yorumlara, ancak betim lem eler
gerektiinde yer verilecekti, o zaman da ancak insann normal bir rehberde bekledii l
de. Bu niyetle, kitabn tasarmn bir on dokuzuncu yzyl gazetteer -g e r e k dnyada
seyahatin hl heyecanl ve m acera dolu olduu bir zamann ya d ig r- zerine kurduk.
Am a proje ilerledike, m adde listemiz giderek kabard, sonsuz olm a tehlikesi bagsterdi. Hayali evrenin devasa kapsam gz nne alndnda, pratik davranabilm ek
iin baz snrlamalar koymalydk. Kendimizi bir seyyahn ziyaret etmeyi umabilecei yer
lerle snrladk, cennetleri ve cehennemleri ve gelecekteki yerleri hari tutup, sadece ge
zegenim izin zerindeki yerleri dahil ettik. Proust'un B albecini, H ardynin W essexini, Faulkner'n Y oknapathaw pasn ve Trollopeun B archestern almadk, nk aslnda hepsi
zaten var olan yerlerin baka klklar ya da takm a adlar, yazarn gereklikle tka basa dol
mu bir ehir ya da lkeden istedii gibi sz edebilm esi iin yaratt aralard.
Am a burada hayali tanmmz dald. Niye Conan D oyleun, hikyenin sonunda
aa kan bir kpein m usallat olduu Baskerville Konan koyup da, rm ekte olan
bir g e lin li e brnm kasvetli kz kurusuyla D ic k e n s n Satis Evini koymam al? Belki

D ickensn ta ve zifti gerekleebilir olann alanndayken, B askervillein akl yolu - p a r

mak ucunda yrm ek yerine, cann kurtarm ak iin lgnca koan birinin ayak izleriyle
kbuslar dnyasna ait olduu iin. Tarihi gerekler zerine kurulm u Crusoenun A dasn niye koyduk? nk bizce o, kendi snrlarnn iinden kurtulm u ve tanm lanam ayan bir eyin, belli belirsiz kala, dsel bir inzivayla ve beyaz kumsallarla ilikili bir e
yin ebedi sim gesi haline gelmiti. Niye o c u k edebiyatndan o n ca eyi koyup da, Poo h un ayrn ya da W atership Downi koymadk? Gerekem iz bu yerlerin gerekten var
olmas, ziyaret edile b ilir olmas ve ge re k dnyada bulunmas. Bu yazarlarn zaten var
olan yerlere bakp, onlar kendi hayalleriyle donatm olmalar: karakterler ve olaylar ha
yaliydi - yerler deil.
Benzer bir ekilde, Frankensteinn canavar kesinkes Rand McNelly atlasna dahil
olan eski kasabalarda ve arktik dzlklerde sallana sallana yrrken, Romanya Turizm
Kurum u'nun ab alarn a karn, D rakulann deim ez, sabit bir ikametgh yok. S chliem annn ta kipilerince geici olarak kabul edilm i olan A tlantis ya da O phirin de g e r
eklii gvence altna alnm deil; keza, Kral Arthur ve yi it valyelerinin^dolat a
tolar, ormanlar, ayrlar ve dalar da - bunlarn hepsi szlm zde yer.alyor. M etro
polis, News from Nowhere, Looking B ackw ards grnrde bariz ad a ylard - ama heyhat,
hepsi de ge lecekteyd i, bu yzden de da rd a brakldlar. Tolkien, C.S. Lewis, B u rro
ughs, Ursula K. Le Guin ve Lloyd A le xa n d e ra pek ok sayfa ayrlm durum da; dah a az
elenceli ama onlarsz G ullivern, Dr. M oreaunun, O zun dnyalarnn belki de hi ina
edilem eyecei hayali bir mimarinin atalar olarak nemli olan Bensalem, M eccania, Utop ia ya da.
Ama baz m addeler iin sunabileceim iz hibir ikna edici gereke yok. Nihayet, ba
z yerleri sadee,.iim.izde,kurmacann g e re k ba9r.SJ,plan o tarif edilemez heyecan yaratt, o yerler olm asa.daya ak daha yoksul bir yer p la c a j n setik. Onlar ifa etrne' yec'e z. okuyucunun da bu snr ihlallerinden rahatsz olmayacan dnyoruz.
iki yl akn bir srede iki bin kadar yeri ziyaret ettik; bazlar neredeyse hi bilinm i
yordu, bazlarnn ise kabul edilemez olduu ortaya kt ve sonuta ancak bu saynn ya
rsndan biraz fazlasn alabildik. Hayali evren hayret verici bir zenginlie ve eitlilie sa
hip bir yer: kanlmaz bir mkemmeliyet arzusunu tatmin etm ek iin yaratlm dnyalar
var, C hristianapolis ya da Victoria gibi pek yaamayan topyalar; ayrca, Narnia ya da
Harikalar Diyar gibi sihir iin bir yuva bulm ak zere hayata getirilm i, imknszn evrey
le atm ad yerler; Rya Krall g ib i gereklikten sklm seyyahlar ya da N o b le n
A dasnda olduu gibi karanlk, srad sanatlarla ilgilenm ek isteyenleri memnun etm ek
iin ina edilmi yerler.
Unutulmu vakanvisler tarafndan hayal edilmi birok yer ise zaten kendi balar
na mkemmeller ve aklama gerektirmiyorlar. Narin harikalarn diyar, kimsenin binem eyecei kadar hafif atlaryla Havaiyat; kendilerinden daha k k ve savunmasz, erkek
cinsel organlarna benzeyen yaratklar olan b u llpop'lar yiyen dev sarn kadnlarn yaa
d Capillaria; dnyadaki nl yollarn tatil yapt, ancak kt hret sahibi Yol-dverlerin vahi saldrlarna urad Odes Adas; yal bir goril olan Sekizinci Henry ve onun g o
ril karlarnn A frika-Tudor karm bir konakta yaad Tham es-zerindeki-Londra; tek
sakini devasa b ir rm cek olan bo oda Pauk; tasnif edilmi plerin oluturduu sonsuz
"sa yd a m uazzam e m b e rle evnT'uliTmas ok g X; Ja c q u e lin e S usannn btn
eserleri ve Pierre C a rd in in gardrobu gibi insan ruhunun en harikulade rnlerinin saklan
d Nimpatan; dem irden yaplma, yum urta biim inde bir ehir olan, bisikletli Tatarlarn
kalesi Malacovia.

Umarz szlm z okuyucularn bu yerlere ilgi duymasn salar ve zgn eserin

sadece La Bibliothque Nationale ya da British Libraryde bulunabilecei durum larda bir
bavuru metni salam olur. Tolkienin ve Ursula K. Le Guin'in diyarlarn kar kar ince
lemi olan okuyucular hafzalarn tazeleme ve o orm anlarla tepeleri, ehirlerle adalar
baka hayal dnyalarnda dom u corafyalarla karlatrma frsat bulacaklar.
Bu gezilere yardm olmas amacyla, hem haritalar, hem de illstrasyonlar koyduk.
S un day 7/mesdaki bir yaz bizi Lon d ra daki G raffiti G alleryye gtrd, orada Graham
G reenfield kefettik ve projede bize yardm etmesini istedik; onun izim lerinin aydnlat
c ayrntlar, maddelerde tarif edilen gzerghlar takip ediyor ve birok yknn getii
yeri grsel olarak belirtiyor.
Bir bavuru yapt olarak, szlm z ister istemez tamamlanmam bir eser; phe
siz, baka seyyahlar bizim bilm ediim iz diyarlar gezmilerdir. Bu frsattan istifade okuyu
cularm zdan, dikkatim izden kam olan uygun yerleri bize bildirm elerini rica ediyoruz.
Onlarn yardmlaryla bir ek ya da bu kitabn gzden geirilm i bir basksn hazrlamay,
bylece hem gemiten eksik kalanlar, hem de yeni gelecek m addeleri eklemeyi, bylece de okuyucuyu yazara, seyyah vakanvise evirm eyi umuyoruz.
A.M.
Milford, Mays 1980

YAZARLARIN NOTU
G ZDEN GERLM BASKI N

1923te, bir grup gen istihkm a, Afrikann ulam olmayan bir blgesinin lm
n yapyordu. Tropik gnein alnnda yorucu bir gnn ardndan, p lanetede iaretlen
mem i tek bir tepe kalmt. A dam lar sse dnm eye can atyorlard; ilerinden biri, so
nuta bunun kk bir tepe olduunu ve gnl gz ve birazck hayalgc sayesinde i
zim brosunda da doldurulabileceini belirtti. nerisi kabul edildi. Yaratc beyler bir der
giden bir fil resmi kestiler, haritalarnn stne koydular ve kalemi dnda gezdirerek, l
m n yapm adklar te p e n in hatlarn yarattlar. Fil biim li tepe b u g n hl Britanya
1:62.500 harita dizisindeki A frica ( G old Coast)un 17. paftasnn kuzeybat kesinde g
rlebilir.
Hayalgcnn (ya da aklselimin) grev karsndaki, somut gerek karsndaki bu
zaferi, elbette nadir bir durum . Gerek dediim iz dnyann kati snrlar var ve bu snrlar
dahilinde -ik i ayr da yle d u rs u n - iki ayr cism in ayn anda ayn yeri igal edem eyece
i eklindeki ok nceleri ispatlanm ilke de sk skya iliyor. te yandan bizim szl
mz, her zaman fazladan bir kasaba, ada ya da krallk iin yerin bulunduu, daha cmert
bir corafyay ele alyor.
1981'de gerekleen basm dan bu yana, okuyucular sa olsunlar szlkte bulun
mayan birok yeri bize bildirdi. Bunlardan bazlar nszmzde belirttiim iz snrlarn d
nda kalyordu (cennetler ve cehennemler yok, gelecekteki yerler yok, Dnya gezegeni
nin dndaki yerler yok, W essex ya da Manawaka gibi takma isimler yok); bazlar mera
kmz celbetm edi; birkan ise bulamadk. Ama ounlukla neriler faydal ve bilgi veri
ciydi, okuyucularm za bizim le ibirlii yaptklar iin en derin m innetlerim izi sunarz. El
bette hl birok boluk var; hayal dnyas bym eye devam ediyor ve her yl kitap ka
paklar arasnda zihnin eseri saysz kta douyor. Dmzda aradm z m ucizeleri i i
mizde tayoruz, demiti bilge Sir Thomas Browne. Afrika da, harikalar da iim izdedir.
JHbir kitap, zellikle de hibir szlk, okuyucular olmadan tam deildir. Bu yzden
de b u o rta k yazarlk payesini tesIm'etiTOfrlSttyixz::n 3 ^ ^
fann bu tarafnda, siz ise o tarafnda.

say

Alberto Manguel

TEEKKRLER

Byk bir dikkat ve bilgiyle bu kitabn zgn kaynaklarnn nemli bir ksmn okuyan
David M aceyye; daha ilk m adde bile yazlmadan kitaba inanan ve becerisiyle, bally
la, tamamlanmasna rehberlik eden Louise Dennyse; btn yardmlar, sabr ve arkada
larn en iyisinin verebilecei trden, gvenilir tavsiyeleri iin Marilyn W a ch te le; birok
faydal nerisi in Giampaolo Dossenaya en derin minnetlerimizi sunarz.
Ayrca projeye bu kadar uzun sredir bu kadar byk bir hevesle destek olduklarn
dan M alcolm Lestera ve te m silcim iz Lucinda V a rd e yye; aratrm aclar M lchel-C laude
Touchard, Cynthia Scott, Trista Selous, M argaret Atack, Christine Robinson, Gillian Horrocks, A ndrew Leake, Dorothea Gitzen-Huber, Sean, Michael ve Han W achtele; redakt
rmz Gena Gorrelle; faydal ipular salayan M arie-Nolle ve Charles-Edouard Frmy,
Ann Close, Didier Millet, Rudolf Radier ve John R obert Colom boya; W arw ick niversitesinden Harold Beaver'a, Oslo niversitesinden Profesr Hallstein M yklebosta; Berkeley
California niversitesinde Mark Twain Papers Ba Editr Lin Salamoya; haritalar byk
bir titizlikle kontrol eden Victor Brew era; ok deerli teknik tavsiyeleri iin Nick Bernaysa;
iki yllk zorlu daktilo ii iin Zo C ham bera da teekkr etmek istiyoruz.
Bunlara ek olarak, Londradaki British Library, Paristeki Bibliothque Nationale, Torontodaki Metropolitan Library, Milanodaki La B iblioteca Ambrosiana, Goethe Institute of
London, L on d ra daki National Film Theatre A rchives, S tockholm deki N obelsbibliothek
ve New York Public Library alanlarnn da yardmlarn belirtmek isteriz.
Pierre Versinsin nemli kitab E ncyclopdie de l'Utopie, des Voyages extraordina
ires et de la S cience-Fiction (Paris, 1972) ve Philip Grove'un The Im a g in a ry Voyage in
Prose Fictioni (New York, 1941) olmasa szlm z derleyemezdik. Baka birok kay
naklara da danlm olmasna karn zellikle en ok bu ikisinden faydalandm z iin,
onlara borcum uzu belirtiriz.
Son olarak da ktphaneleri tarayan, kaynaklar okuyan, m addelerim izi yazan, dak
tiloya ekilm i metni dzelten ve bizimle S hangri-Ladan Ruritaniaya kadar gebe bir
varoluu paylaan Polly M anguele minnetimizi sunarz.

HAYAL YERLER SZL

A
ABATON, (Eski Y unancada a, olumsuzluk
eki; baino, giderim ), yeri hep de ien bir
kenttir. Eriilemez olmad halde, hi kimse
oraya varamamtr. A batona doru yola
kan ziyaretilerin kenti bir kerecik olsun g
rem eden yllarca dolatklar bilinir. Ancak
baz seyyahlar, zellikle akam alacasnda
onun ufkun biraz zerinde ykseldiini gr
mtr. Bu grnt kimini ok sevindirirken,
kimi de belli bir neden olmakszn byk ke
dere kaplmtr. A batonun ii hi tarif edil
memitir am a surlaryla kulelerinin ak mavi
ya da beyaz, ya da, baka seyyahlara gre,
alev krmzs o lduu sylenir, is k o y a da
Glasgovvdan Troona doru seyahat eder
ken A baton un ana hatlarn grm olan Sir
Thomas Bulfinch, duvarlar sarms olarak
tanm lam ve kentin kaplarnn ardndan
arp sesini andran bir mzik geldiini syle
mitir ki, bu pek mmkn grnm yor.
(Sir T h o m a s B u lfin ch , M y H e a rts in the
Highlands, Edinburgh, 1892)

A BD ALLES KRALLII, Kuzey Afrika ky

snda, AMPHCLEOCLES KRALLI I'yla s
nrda, byk bir lkedir.
Efsaneye gre bu lkenin halk, gne
tanr ile ilk kadn Phioclesin o cu u Abdallesten gelm i ve onun adn alm. (Phioc
le sin, bir gne n bir y la n a a rp n ca
can bu lduu ve ylan ldkten sonra da bir
dii tilki tara fnd an b y t ld sylenir.
P hioclesin, A b d a lle sin ka rd e le ri Tum pigand ve H or-H is-H on-H alla d a ilikisi o l
mu; bu ikin ci ilikid en de, A m p h ic le o c leslilerin ilki dom utur.) E fsanevi atalar
gibi, A b d a lle slilerin de teni mavi renktedir.
A b d a lle sliler, In Babas Vilkhonis adl,
dnyay yaratan bir evrensel varln mev
cudiyetine inanr.

ABDALLES K R ALLIG I'nda ikence cezasnda

kullanlan dem ir ulu bir krba.

A bdalleslilerin birok yasas ve grene

i, acemi seyyaha zalim ce grnebilir. LakTro A l Dal ad verilen ok popler bir elen
cede, drt plak adam nce birbirlerine ha
karet eder, sonra kapr ve nihayet beinci
bir adam tarafndan krbalanrlar, seyirciler
de olan biteni neeyle izler. Sonra drd bir

den ikencecilerine dner ve onu neredeyse

ldresiye dverler. Derken kurban, drt ipin
bal olduu bir tabureye yerletirirler, ipleri

den nceki gn gelini ziyaret eder; gnbat

mnda onunla birlikte karartlm bir odaya
kilitlenir, burada ona bir zevcenin cinsel ve

her ekilerinde, kurban havaya frlar ve ye

niden taburenin stne der. Bu oyun bir
saa t kadar devam eder. Sonra adam, bir
pencereden, aadaki kalabaln zerine
savrulur, kalabalk da onu fena halde hrpala
dktan sonra boynuna kadar topraa gmer.
Onu bu halde tutarlarken, herkes bana ier.
Dier drt adama boyunduruk taklr, salar
tutam tutam yolunur. Benzer bir zulm rnei
de GH-Gan-Gis denen ve artk ok ender uy
gulanan kanuni ikence biim inde grlr.
Kurban, demir ulu krbalarla, neredeyse
yere yklacak noktaya gelene kadar krbala
nr. Sonra, yeniden krbalanmadan nce, en

fiziksel grevleri konusunda talimat verir ve

gerekten bakire olduunu dorular, Gn-

lezzetli yiyeceklerle kendine getirilir. Bu s

re, o lene kadar devam eder. Dvme iini
drt cellat yrtr, reisleri olan Goulu-GrandG a k'n, kurbann derisini talep etme hakk
vardr, infaz edilen sulularn derileri, sidie
batrlarak tabaklanr, sonra da, zarif bir elbi
se malzemesi olarak kullanlmak zere mo
daya dkn hanmlara satlr.
Ancak en korkulan ceza, bir tr lettre
de ca ch et [ferman] olan K irm ectu. Kirmec,
dem ir itle evrelenmi bir saksda byyen
bir aacn yaprandan oluur - bu yaprak,
K irz ifin yani babakann otoritesini sim ge
ler. itin anahtar, yalnzca kralda bulunur.
B irini kt bir davran yznden h a p se t
mek istedii zaman, aatan bir yaprak ko
partp kendi yzne bastrr. Kraln yznn
basks yaprak zerinde kalr, sonra da onun
honutsuzluunun kurban olan kiiye verilir.
Kurban, ancak gn yetecek kadar yiye
ce k ve iecekle Houzail denen derin bir ku
yuya indirilir. H o u z a ifi grm seyyahlara
gre, kuyunun d ibi kafatas ve kem iklerle
kapldr. Ancak aaya em niyet iinde in
meyi baarm kii says da pek azdr - o
u, onlar indiren dayanksz derme atm a
sepetten dp lr.
A b d a lle s lilerin evlilik geleneklerinde,
g v e y in A b -S o c -C o r de n e n te m s ilc is in in
ok nemli bir yeri vardr. Temsilci, dn

doum unda d am ada gider, onu, gelini kas

tederek, ocuk uyuyor diye selamlar; g
vey de, yleyse g id ip uyandralm diye
cevap verir. A ncak bundan sonradr ki, d
n treni iin tapnaa giderler.
Cenaze trenlerinin en nemli zellii,
lene kar byk bir sayg gsterilm esidir.
l ykanr, ona en iyi elbiseleri giydirilir ve
niye ld konusunda sorgulanr. C evap
alnmazsa, yksek, derin bir tabut olan TouKam-Bouk'a dikine yerletirilir, elbiseleri yrtlrsa yamasn d iye ine iplik verilir. TouKam-Bouk, lnn bedenini muhafaza ede
bilmek iin kokulu ifal otlarla doldurulur ve
lnn yatak odasna aslr. len kii ze n
ginse, Guer-Ma-Ka (ly elendirsin diye
iip sarho olan kadnlar) tutulur.
A b d a lle s lile r, p a rm a k la g s te rm e y i
ayp sayar. S adece kral ve tanr byle bir
hareketle gsterilir. Btn d ier nesneler,
dirsekle iaret ederek gsterilir.
u sralarda A bdalleslileri Kral Mocatoa
-y a da, resmi unvann sylemek gerekirse,
H oucais- ynetiyor. Nfusun geri kalannn
aksine, Mocatoa beyazdr, beyaz bir annenin
oludur. O do d u u zaman babas hemen
anne N asildaenin kendisine ihanet ettiini
varsaym ve onun iin bir Kirmec emri kar
mt. Nasildae ve Mocatoa, H ouzaite indiril
diler, ama bu initen sa olarak kurtulup ku
yunun dibinde yllarca yaadlar. Burada, yl
lar nce lme m ahkm edilmi bir bakan
olan Lodai ile karlatlar. Hayretler iinde,
maaralarda yaamann mmkn olduunu
ve bir da yamacna kan tnel sayesinde
ak havaya ulaabildiklerini kefettiler. Ken
dilerini iinde bulduklar yeralt diyar tuhaf
bir gzellie sahipti; titrek titrek ldayan c
va selleri, alev alev ate glleri ve kkrt ile
k a trandan oluan d a la rn a ltn d a ki altn
kumlar boyunca hzla akan, pembe renkli s
vlardan olumu nehirleri vard. Burada, b

tn hastalklarla yaralar iyiletiren altn svy,

Evrensel ifa Deresini de kefettiler.
Bu arada, M ocatoann babas krallkta
ki btn beyaz derili insanlara zulmetmeye
balamt. Ancak yllar sonra, nihayet kar
snn m asum iyetine ikna o lup onu aram ak
iin H ouzaife indi; bir daha da kendisinden
hi haber alnamad, ikinci karsnn bir akra
bas iktidar ele geirdi ve hi beklemeden
meru hanedann destekilerini kyma u
ratm aya k o yu ld u. M o ca to a lke sin e geri
dnd, halk onun taht zerindeki meru id
diasn hemen kabul etti. Krallk imdi, sr
gn edilm i bir Msr yksek rahibinin olu
olan ve b indii gemi ky yaknlarnda kaza
ya uraynca Houzaife kan m aaraya s
nan Lam e kisin abalar sa yesinde zen
ginlem itir ve gelimektedir.
Seyyahlar, Abdalles Krallndaki en ti
pik aacn alacak kadar yksek, geni
yapraklar ulara doru sivrilen bir aa ol
duunu fark edecekler. Aacn meyvesi ka
vun boyundadr ve ylesine hafiftir ki, d
nce zplar; effaf suyu sarho edicidir, eti
ise pirin ekm eine benzer, kuruyunca unu
andrr. Bazen ky aklarnda ssz yarlara
yuva kuran kocaman etobur kular grlr.
Bu kularn yavrular bile b o a kadardr ve
koyunlarla inekleri tayp gtrebilecek g
ce sahiptirler.
(Charles Fieux de Mouhy, Lamekis, ou les
voyages extraordinaires d un Egyptien dans
la terre intrieure avec la dcouverte de is le des Siiphides, enrichi des notes curieu
ses, Lahey, 1735)

A bdera, muazzam atlaryla da tannr.

ehrin en gzel tapna, Poseidonun di
li mzrann bir darbesiyle denizden kard
Arion adl ata adanmtr. Evler, gemiler ve
stunlar at motifleriyle bezelidir, ahrlar ise
evin bir paras saylr ve basit fresklerle be
zenir. Ancak baz atlar daha da yksek dere
cede bir lks hedefler. Ahr iin birka ayna
talep etmi bir ksrak, onlar sahibinin yatak
odasndan dileriyle skp alm ve sonra da
zevkine uygun olmayan tahta kaplamalar te
perek para para etmitir.
A bdera tarihinin nl bir olay da, m e
hur at isyandr. Bu isyanda ehrin bir tr
sapkn zek b a h e d ilm i olan atlar aha
kalkp ehrin altn stne getirdi. Erkeklerle
katrlar ldrdler, kadnlara tecavz ettiler
ve ancak kahraman Herakles Abdera sakin
lerinin imdadna kounca teslim oldular.
(A n o n im , P h y s io lo g u s L a tin u s, 4. yy;
C h risto p h Martin W ieland, Die A bderiten,
Mnih, 1774; Leopoldo Lugones, Los Ca
ballos de A b d e ra , Las Fuerzas extraas,
Buenos Aires, 1906)

A BURCUBUR BLGES, Bulak Suyu De

n izini evreleyen alandan biridir, dier
ikisi Karklk Da ve ATIK K IT LK E Sdir. A burcubur Blgesi'nin topra, kt,
yapkan karameladan oluur. Toprakta de
rin atlaklar ve delikler vardr; bu atlak ve
d e likle r rzgrn d rd meyveler, yabangl ve ard yemileri ve kk ocuk
larn bulur bulmaz yiyecekleri btn naho
eylerle doludur. Periler btn bunlar onlar
dan saklam ak iin ellerinden geleni yapar

A B D ER A , Ege Denizi kysnda, surlu bir

Trakya ehridir. Sakinlerinin zihninin tuhaf
biim de ilemesiyle bilinir. A b d e ra halknn
mant garip bir ekilde kullanna ilikin
birok hikye anlatlmtr. Mesela, ehir bir
Dou, bir Bat B lgesine ayrld zaman,

am a kt insanlar hemen yerlerine yenilerini

koyar ve panayrlarda satm ak iin, ocuklar
zehirlem eye yarad apak ortada olan tr
l karmlar hazrlarlar. A burcubur Blgesi
etrafndaki alanda dnyadaki btn nem
siz insanlar, tahm inen ya za ca k baka bir

batdaki insanlar Dou B lgeleri ni kaybet

tiklerinden yaknrken, doudakiler de kendi
Bat B lgelerinin yasn tutmutur.

e y le ri o lm a d i in , d n y a d a k i b t n
nem siz insanlar hakknda kitap yazar. Bu
rada yazlan kitaplarn kapsam kstldr, son

derece de iddiaszdrlar ve daha ok, D ara

ck Darack Dnya, alene Tepeleri ya da
ocuklarn Zrvagn gibi adlar olur.
(Charles Kingsley, The VVater-Babies: A Fairy
Tale for a Land-Baby, Londra, 1863)

ACARE, POCTESMEde etraf alak krmz

bir surla evrili muazzam bir ormandr. O r
mann iinde toprak ykselerek zirveli bir
da halini alr. Dtaki ki zirve sk ormanlk
tr, ama en alak olan ortadaki zirve plak
tr. Bu zirvede yeralt pnarlaryla beslenen
ve ne kollan ne de k olan tamamen d u r
gun bir gle bakan Brunelbois atosu yer alr. atoya sivri tepeli iki kemerden girilir, biri
yayalar, biri de atllar iindir. Bu kemerlerin
stnde, ni inde bir binici heykeli ile, kalp
ve d e ve d ike n i b i im in d e ta s slem eleri
olan byk bir pencere vardr.
Brunelbois, bir vakitler dnyann en a p
tal hkmdar olm akla nl Kral Helmasn
sarayyd. Ancak kehanete gre, gen bir
byc ona Acaire orm annda Zhar-Ptitza
kuunun dkt beyaz bir ty ge tird i i
zam an kral kusursuz bilgelie kavuacakt.
Dnyann en yal ve bilge yarat olan bu
ku aslnda beyaz d e ild ir; m ordur, altn
rengi bir boynu, krmz ve mavi kuyruk ty
leri vardr. Ama Helmas, kaderine Polctesm e in hkmdar olm ak yazl eski dom uz
oban M anuelden sahiden de kuun b e
yaz tyn ald. Bu aslnda son derece sra
dan bir tyd ama Helmas onu efsanevi ku
un ty olarak kabul etti ve halk onun a
maz bilgelie sahip olduunu hemen fark
etti. Bunu kutlamak iin, Nisan Bir Gn tak
vim den silindi.
S onraki ylla rd a H elm as kz M elusinele kavga etti, kz da onun ve btn saray
mensuplarnn byl bir ryaya dalmalar
na neden oldu, bu ryadan asla uyanama
dlar. Seyyahlar, kral, kraliesi Presslnann
yannda, al renkli ermin kaftanyla tahtnda
otururken bulacaktr. Pressina su halkndandr, uyurken cildinin mavimsi tonu ve sala

rnn hafif yeili hayli belirginleir. M eluslnede lmsz kan vard ama, yaptklar iin
uygun biim de cezalandrld: Her pazar g
n bacaklar balk kuyruuna d n r ve
pazartesiye kadar yle kalr.
Acaire orm annda birka lgin ca n a
var yaar. A ralarnda kara b/eps, sorgulu
s trycophane ile gri c a lc a r dnda, oynak
boynuzlar ile sarms kahverengi eale, altn
rengi lleucrocotta ve evresinin rengini alan
tarandus da vardr. Bu yaratklarn her biri
biriciktir, bu yzden de ok yalnzdr. Yrtc
lklar yanllkla orm ana girenlerin gznde
fazlasyla bytlmtr.
(James Branch Cabell, Figures o f Earth. A
C om edy o f Appearances, New York, 1921;
Jam es Branch C abell, The H igh Place. A
C o m e d y o f D is e n c h a n tm e n t, N ew Y ork,
1923)

ACAYPLER LKES, NOME LKESnden

pek uzak deildir. Acayipler garip bir halktr,
kocam an ve g l gvdeleri vardr, buna
karlk balan ok kktr, yani beyinleri
pek kttr. Balarnn kkln ve beyin
yoksunluklarn telafi etmek iin, balarnn
stne byk m ukavva balar takmay al
kanlk haline getirm ilerdir. Sa niyetine de
pembe, yeil ve eflatun koyun yn yaptrr
lar. Yapay yzleri, her tr garip ekilde bo
yanmtr ve bu ad almalarna byk gvde
leri ile acayip yz hatlar yol amtr.
Kuvvetleri ve savataki yrtclklar y
znden Acayiplerden ok korkulur. M alup
edilemez gibi grnrler, bunun balca ne
deni de yenildiklerini anlayacak kadar akl
lar olmamasdr. Srf daha bilge ya da daha
iyi ynetme yeteneine sahip baka biri ol
mad in seilm i bir reis tarafndan yne
tilirler.
(L. Frank Baum, The E m erald C ity o f Oz,
Chicago, 1910)

derece de iddiaszdrlar ve daha ok, Dara

ck Darack Dnya, alene Tepeleri ya da
ocuklarn Zrvagn gibi adlar olur.
(Charles Kingsley, The Water-Babies: A Fairy
Tale fo ra Land-Baby, Londra, 1863)

ACARE, POCTESME'de etraf alak krmz

bir surla evrili muazzam bir ormandr. O r
mann iinde toprak ykselerek zirveli bir
da halini alr. Dtaki iki zirve sk ormanlk
tr, am a en alak olan ortadaki zirve plak
tr. Bu zirvede yeralt pnarlaryla beslenen
ve ne kollar ne de k olan tamamen dur
gun bir gle bakan Brunelbois atosu yer alr. atoya sivri tepeli iki kem erden girilir, biri
yayalar, biri de atllar iindir. Bu kemerlerin
stnde, ni iinde bir binici heykeli ile, kalp
ve d e v e d ike n i b i im in d e ta sslem eleri
olan byk bir pencere vardr.
Brunelbois, bir vakitler dnyann en a p
tal hkmdar olmakla nl Kral Helmasn
sarayyd. Ancak kehanete gre, gen bir
byc ona Acaire orm annda Zhar-Ptitza
kuunun dkt beyaz b ir ty ge tird i i
zam an kral kusursuz bilg e li e kavuacakt.
Dnyann en yal ve b ilg e yarat olan bu
ku a slnd a beyaz d e ild ir; m ordur, altn
rengi bir boynu, krmz ve mavi kuyruk ty
leri vardr. Ama Helmas, kaderine Poictesm e'in hkm dar olm ak yazl eski dom uz
oban M anuelden sahiden de kuun be
yaz tyn ald. Bu aslnda son derece sra
dan bir tyd ama Helmas onu efsanevi ku
un ty olarak kabul etti ve halk onun a
m az bilg e li e sahip o ld u u n u hemen fark
etti. Bunu kutlamak iin, Nisan Bir Gn tak
vim den silindi.
S onraki yllarda H e lm a s kz M elusinele kavga etti, kz da onun ve btn saray
mensuplarnn byl bir ryaya dalmalar
na neden oldu, bu ryadan asla uyanama
dlar. Seyyahlar, kral, kraliesi Pressinann
yannda, al renkli ermin kaftanyla tahtnda
otururken bulacaktr. Pressina su halkndandr, uyurken cildinin mavimsi tonu ve sala

rnn hafif yeili hayli belirginleir. M elusinede lmsz kan vard ama, yaptklar iin
uygun biim de cezalandrld: Her pazar g
n bacaklar balk kuyruuna dnr ve
pazartesiye kadar yle kalr.
Acaire orm annda birka ilgin c a n a
var yaar. Aralarnda kara bleps, sorgulu
stryco p h a n e ile gri c a lc a r dnda, oynak
boynuzlar ile sarms kahverengi eale, altn
rengi lleucrocotta ve evresinin rengini alan
tarandus da vardr. Bu yaratklarn her biri
biriciktir, bu yzden de ok yalnzdr. Yrtc
lklar yanllkla orm ana girenlerin gznde
fazlasyla bytlmtr.
(James Branch C abell, Figures o f Earth. A
C om edy o f A ppearances, New York, 1921;
Jam es Branch C abell, The H igh Place. A
C o m e d y o f D is e n c h a n tm e n t, N ew Y ork,
1923)

ACAYPLER LKES, NOME LKESnden

pek uzak deildir. Acayipler garip bir halktr,
kocam an ve g l g vd e le ri vardr, buna
karlk balar ok kktr, yani beyinleri
pek kttr. Balarnn kkln ve beyin
yoksunluklarn telafi etm ek iin, balarnn
stne byk m ukavva balar takmay al
kanlk haline getirm ilerdir. Sa niyetine de
pembe, yeil ve eflatun koyun yn yaptrr
lar. Yapay yzleri, her tr garip ekilde bo
yanmtr ve bu ad almalarna byk gvde
leri ile acayip yz hatlar yol amtr.
Kuvvetleri ve savataki yrtclklar y
znden Acayiplerden ok korkulur. M alup
edilem ez gibi grnrler, bunun balca ne
deni de yenildiklerini anlayacak kadar akl
lar olmamasdr. Srf daha bilge ya da daha
iyi ynetme yeteneine sahip baka biri ol
mad iin seilmi bir reis tarafndan yne
tilirler.
(L. Frank Baum, The E m erald C ity o f Oz,
Chicago, 1910)

ykseltecektir. Yllar sonra, bu ekilde atan

m olan sekreter, mem urlarn ona Hkim
Bey diye hitap ettiini fark edecektir. Ona
ktlar imzalatrlar. Bu ktlardan biri de,
g yabnda bir sulu hkm dr. Artk nere
deyse bunam olan hkim, sulunun adn
hatrlar g ibi olur ama, yerleik rutini durdur
mak elinden gelm edii iin, kd adyla
imzalar.
(M arco Denevi, El prim er cuento de Kaf
ka? , Falsificaciones, Buenos Aires, 1966)

A D A M IN LKES, Borneo cengellerindedir. Proudhon, Fourier ve C a b e tnin m ez

leri, 1850ye doru b u ra d a bir koloni kur
m utur. Koloninin Fransann te biri b
yklnde olduu sanlr am a muhtemelen
B o rn e o nun k e n d is in d e n b y k d e ild ir.
Baehirleri musluklarndan scak ve souk

ACAYPLER LKESnin bir yerlisine ait m ukavva ba.

ALIKKENT, bkz. MORROW ADASI.

ADALET S AR AYI, isimsiz bir ehirde, in

sanlarn belirlenm eyen sulam alarla getiril
dii byk, her tarafa doru dzensizce ya
ylan bir b in a d r. Kollarnn a ltn d a evrak
antalar olan tezcanl adam lar, A dalet Sarayna girenlere, binann iyice iine doru
ilerlem eleri ge re kti in i sylerler. D uvarlar
b o y u n c a , z e rle rin d e k i y a z la r za m a n la
anm olan bronz plakalarla ssl saysz
kap dizilidir. Son salonlardan birine erien
lere, ta h ta b ir srada o tu ru p b irk a hafta
beklem esi sylenir. Birka hafta b e kle dik
ten sonra, skntdan, o d a d a alan m e
murlara Size bir yardmm o la b ilir mi? diye
sorarlar. Bu yard m ok g e m e d e n tam gnlk bir i halini alacaktr ve nihayet bir
hkim, sabrl yardmcy sekreter rtbesine

su akan, elektrikli, merkezi stmal ve fonografl (ki ncler bunu E disondan nce icat
e tm i ti) kocam an, rahat e v le rd e n oluur.
O dalar turuncu inilerle sslenmitir, de
me opa k cam dandr, tavan ise ibkeydir
ve svayla kaplanmtr. Her evin, gzel so
kak manzaral, kem erli pe n ce re le ri vardr.
lkenin bir Sava Bakanl, bir Ulusal Este
tik Bakanl ve yasalara uyan yurttalarn
haftalk grup sevimesi iin bir Zevk Saray
bulunur.
ncler buraya g e ld ikle rin d e yerliler
den korunm ak iin dalara kmlard. Za
m anla gven kazandlar, sonunda da tm
nfusun efendisi haline g e ld ile r. dealleri
e itlik i bir toplum sal d e v le t o ld u u iin,
her trl muhalefeti bastrp geriye tek bir fi
kir kalmasn saladlar. A d a m n lkesinde
bireysel refah, ulusun refahna tabidir. Ne
yin uygun ya da yararl old u u n a devlet ka
rar verir, herkes de bu karar yasa olarak
kabul etm ek zorundadr. Devlet dini, Doal
Uyum Dini'dir, Ulusal Estetik Bakanl bu
nun erefine her yl gen ve gzel bakirele
rin katld bir re sm ig e it dzenler. Para
yoktur, nk devlet her eyi salar; ancak,

h ib ir ey satn alnamaz, satlamaz ya da

verilem ez. Ulusal ideal iin te h d it olutur
du u dnlen bireyler ksrlatrlr. Su
lular orduya gnderilir, burada onlar bom
b a rd m a n uaklar g z e tim a ltn d a tu ta r
(ncler bunlar 1860ta icat etmitir). o
c u kla r d evlete aittir ve ulusal klavuzlua
gre yetitirilir. Sanatlar, kiisel duygular
n ifa d e etm ekten kanm al ve kom nn
idealini yanstan eserler yaratmaldr. Kolo
ninin iar udur: Bilgi Zevktir; retim e
reftir; Ykm Ayptr".
Ziyaretilere, alkoll ikiler ve ttnn
lkeye sokulmamas salk verilir, nk bun
lara gm rk yetkilileri el koyar.
(P aul A d am , L e ttre s d e M a la isie , Paris,
1898)
AEPYORNS A d a sn d a b ir aepyornis ve yavrusu.

A DSIZ ATO, Fransa kysnda tek bana

ykselir. Ana giriinde ziyaretiler aadaki
yazt g re ce klerd ir: Ben hi kim seye ve
herkese aidim; buraya girm eden nce za
ten buradaydn, ayrldktan sonra da hl
burada olacaksn. atonun iinde ise hem
doru hem de yalan syleyen veya srekli
oturan ya da durm adan etrafta dolaan kar
k bir topluluk bulacaklardr.
Bir grup servencinin ana kaplardaki
uyarya karn atoyu sahiplendikleri ve elle
rinde tuttuklar mal sahibi haklar iin eki
enleri ktcl hizmetkrlarn yardmyla l
drecekleri sylenmektedir.
(Denis Diderot, Jacques le fataliste et son
matre, Paris, 1796)

B>0 A
AEPYORNS, Tananarive, Madagaskar ola
rak d a bilinen Antananarivonun doksan mil
kadar kuzeyindeki bir bataklkta bir adadr.
Ada, tuhaf bir ku tr olan aepyornis'in ya
ad tek yer olarak n kazanmtr. evre
sindeki tuzlu su, serusit g ibi kokan bir m ad
deyi ierir. Bu m adde rm eyi nler, kula
rn suya brakt yumurtalar korur.

Bir buuk ayak uzunluktaki yumurtann

tad, rdek yumurtasnnkine benzer. A ld
nda, sarsnn bir yannda yaklak alt in
boyunda dairevi bir parann uzand g r
lr, zerinde kan eritleri ve m erdiven gibi
beyaz bir iaret vardr. Aepyornis cenininin
kocaman bir kafas ve kavisli bir srt vardr;
byynce on drt ayak boyunda -b ir kaz
mann arka ucu g ib i- geni bir ba ve tavuunkinden ok insannkini andran, sar hal
kal, kocam an kahverengi gzleri olan b ir
ye tikin halini alr, in c e tyleri, n ce kirli
kahverengi ve grim si kabukludur, am a bu
kabuklar kk yata der ve sonunda ty
ler gzel bir yeile dnr; sorgucu ve g e r
dan mavidir.
Drt aepyornis tr vardr: kkten b
ye vastus, maksimus, titan ve vastissimus.
Ziyaretiler unutmasnlar ki, bu kular pap a
an lard a n daha akc b i im d e konum ay
renebildikleri halde, kendilerine kar k
lnca terbiyecilerine saldrmaya yatkndrlar.
H ibir Avrupal yaayan bir aepyornis
grm em itir. Belki de 1745 ylnda M a d a

gaskar ziyaret eden -k i bu da pheli g

rnyor- M acer ile 1891de burada mahsur
kalan Bay B utcher adl biri hari. A epyornis'in S indba dn ruh kuuyla ilintili olduu
ne srlm tr. (Ayrca bkz. RUH KUU
ADASI.)
(H.G. VVells, Aepyornis Island , The Stolen
Bacillus a n d Other Incidents, Londra, 1894)

AGARTHA, Sri Lanka'da antik bir krallktr

(ne var ki, baz seyyahlar T ibette olduunu
syler). A g a rth a nn dikkat e kici oluunun
temel nedeni, ziyaretilerin oradan geip de
bunu hi anlam ayabilm eleridir. Belki de, far
kna varm adan, insanln ruhsal ve oklt
hzinelerinin korunduu Bilgi niversitesi
Paradesadan getiler. Farkna varm adan,
Agarthann, iki milyon kk tanrnn suret
leriyle sslenm i yaldzl bir tahtn bulundu
u, kraliyet baehrinden getiler. Belki de
onlara g e ze g e n im izi bu ilahi b o llu u n bir
arada tuttuu sylendi (ve im di hatrlam
yorlar). S radan bir fani bu iki m ilyo n d a n
herhangi birini fkelendirirse, tanrlarn ilahi
gazabn hemen hissedecekti: denizler ku
ruyacak ve dalar toz olup llere dne
cekti.
A garthann dnyann en zengin ta ki
tap ktphanelerine sahip olduunu ve hay
vanlar arasnda sivri dili kularla alt ayak
b o yunda k a p lu m b a a la r b u lu n d u u g ib i,
sakinlerinden ounun atal dilleri olduu
nu eklemek de yararszdr belki (nk ziya
retiler onlar grm ve unutmu olacaklar
dr gene).
Unutulmu Agartha, kk ama gl
bir ordu olan A gartha Tapnak valyeleri
ya da M ttefikler tarafndan savunulur.
(Saint-Yves d Alveyrdre, M ission d e l lnde
en Europe, Paris, 1885; Ferdinand Ossendow ski, B tes, H om m es e t D ieux, Paris,
1924)

A G L A R O N D ya da P IR IL T IL I M A A R A
LAR, MFER DB e vre sin d e ki dalarn
altnda bulunan in ve m aara adr. Aslnda
m a aralar ROHAN erkekleri yani Rohirrim
tarafndan yalnzca bir snak ve depo ola
rak kullanlyordu; saylarnn ne kadar ok
o ld u u , a ncak H ornburg sava srasnda
kefedildi.
Mthi mcevherleri ve deerli cevher
d a m a rla ry la , a tla ra d e s te k o lu p A g la ro n d un durgun havuzlarnda yansyan be
yaz, portakal ve pem be renkli, yivli ve bklm l d ik m e le riy le bu d o a l m aaralarn
mthi gzelliini ilk fark eden kii, D ip in
savunucularndan biri olan c ce Gimli oldu.
T arihin d e d i in e gre, Yzk Sava
sonunda Gimli, YALNIZ D A dan baz c
celerle buraya yerleti ve Prltl Maarala
rn Efendisi" diye tannd. Cceler onun reh
berlii altnda geleneksel becerilerini kulla
np ge litird ile r. GONDOR ve R ohann in
sanlarna sunduklar hizmetlerin bir paras
olarak, MNAS TRTHin yeni elik ve mithrii
kaplarn yaptlar.
(J.R.R. Tolkien, The Two Towers, Londra,
1954; J.R.R. Tolkien, The Return o f the King,
Londra, 1955; J.R.R. Tolkien, Silmariilion,
Londra, 1977)

A G L A U R A , yeri b ilin m e y e n b ir e h ird ir.

A g la u ra hakknda, sakinlerinin dalm a tek
rarlam olduu eyler tesinde pek az ey
sylenebilir: Bir dizi deyim lem i erdem ve
ayn e k ild e d e y im le m i k u su r, b irk a
eksantriklik, biraz da kurallara noktas nok
tasna uym a merak. Kadim gzlem ciler -k i
d o ru y u s yle d ikle rin i va rsa ym a m a k iin
bir neden y o k tu r- elbette kendi devirlerinin
d ier ehirleriyle de m ukayese ederek, Aglauraya kalc bir zellikler yelpazesi atfet
milerdi.
Belki de sz edilen A glaura da, gr
nen A glaura da o gnden bu yana pek de
im em itir, ancak o zaman acayip olan s
radan olmutur, normal grnm olan im

di bir tuhaflktr ve erdem lerle kusurlar, farkl

bir erdem ler ve kusurlar dzeninde liyakat
lerini ya da ereflerini yitirm ilerdir. Bu an
la m d a , A g la u ra iin s y le n e n h i b ir ey
doru deildir, ama bu anlatlanlar bir eh
rin salam ve derlitoplu im gesini yaratr. te
yandan, orada yaam aktan karlabilecek
geliigzel fikirlerin daha az doruluk pay
vardr. Sonu udur: Onlarn szn ettikleri
ehir var olmak iin gerekli olann ok daha
fazlasna sahipken, onun yerinde var olan
ehir onun kadar var olamyor.
Bugn Aglaura, hibir zellii olmayan,
ylesine kurulmu, renksiz bir ehirdir. A n
cak bu da tamamen doru deildir; belli sa
atlerde, sokaktaki belli yerlerde, seyyahlar
nlerinde yanlgya m eydan brakmayacak,
nadir, belki de grkem li bir eyin ipucunu
grrler; ne olduunu sylemek isterler, ama
daha nce Aglaura hakknda sylenmi olan
her ey onlarn szcklerini hapseder ve on
lar yeni bir ey sylemeye deil sylenmi
olanlar tekrar etmeye zorlar.
Bu nedenle, ehrin sakinleri hl sade
ce A glaura adyla byyen bir A glaurada
yaadklarna inanrlar ve toprakta byyen
A glauray fark etmezler, iki ehri belleinde
ayr ayr tutmak isteyen tecrbeli seyyahlar
bile yalnzca birisinden sz edebilir, nk
onu sabitleyecek szcklerin yokluunda,

bir tnel onu dosdoru A gzceazigulsa g

trecektir.
lkede inkalardan ve gne tanrsn
dan geldikleri sylenen kadim bir kabile ya
ar. Yeraltndaki tapnaklar mthi bir zen
g inlie sahiptir. Ancak, tapnaklarn bu zen
ginliine ramen, insanlar umutsuz bir yok
sulluk iindedir ve lama srlerini hastalk
tan k u rta ra m a zla r. H a yvanlarnn, b e y a z
adam larn onlara ettii bir lanet yznden
hastalandna inanrlar. Bir efsaneye gre
bir gn bu hakszl telafi edecek iki beyaz
adam lke sakinlerini ziyaret edecektir: hay
vanlar iyileecek, ld e pnarlar b e lire ce k
ve kayalarn st n d e m ucizevi m a h su lle r
yetiecektir.
A gzceazigulsun yolunu bulan seyyah
larn, dalarla evrelenm i ve pembe saray
larla dolu kutsal G unda ehrini ziyaret etm e
leri tavsiye olunur. G unda, muazzam byk
lkte bir yeralt odasn d a , deerli ta la rla
dolu ve zmrt gzl yirmi altn heykelin ko
ruduu kraliyet mezarlarn barndrr. A g z
c e a z ig u ls a h i b ir m isyoner eriem em itir
ve lke sakinleri insan kurbann ve aza al
namayacak ayinleri de ieren kadim bir d i
nin gereklerini yerine getirm eyi srdrr.
(Charles Derennes, Les Conqurants d 'id o
les, Paris, 1919)

dierinin ans yitip gitmitir.

(Ita lo C a lvin o , Le c itt in v is ib ili, Torino,
1972)

A A LAR EH R , bkz. CARAS G ALAD HON.

AGZCEAZGULS, ili nin en kuzeyinde, Bo

livya snrnda dalk, llk bir lkedir. Agz-

ALAYAN ADA, bkz. EBUDA.

ce a zig ulsu ziyaret etmek isteyen seyyahlar,

deniz yzeyinin iki bin ayak stnde bulu
nan ve iinden sar ve p e m b e yatanda
akan ufak bir derenin getii, afak Kaplar
adl dar bir da geidini amak zorundadr.
G eit adn, gnein en ileri ucundan douyorm u gibi grnm esinden alr. Seyyah ya
rm daire eklinde derin bir vadiye girecek,
sonra da kayadaki bir yarktan geince lo

fi W
AAE, Akdeniz'in en dou ucunda bir a d a
dr, ama bazlar K aradenizde olduuna ina
nr. Byk bir vadinin ortasnda bulunan, sk
allklar ve aalarla evrili, cilal tatan ya
plm evde oturan byc Kirke ile hizmet
krlar dnda, hemen hemen sszdr. Sey
yahlar, Aiaieye yapacaklar bir ziyaretin ha
y a ta baklarn d e i tire c e i ko n u su n d a

AOLOS - AKHORA

uyarlr, nk Kirke ou zaman konuklarn

kurtlara, aslanlara ve domuzlara dntrr.
(Homeros, Odysseia, 9. yy [?])

AOLOS, genellikle A kdenizin bat ucunda

bulunan, yzen bir adadr. Yklmaz tun bir
duvarla e vrili plak bir ka yadan oluur.
Rzgrlar Kral Hippotesolu Aiolos bu kaya
nn ortasnda kendisi ve hep birlikte ensest
halinde yaadklar kars, alt kz ve alt olu
iin grkemli bir saray yaptrmtr. Bir ekilde
kral memnun eden ziyaretilere kz deri
sinden yaplm, iddetli rzgrlarla dolu tu
lumlar verilir, rzgrlar tulumlara konulmazsa
ziyaretinin eve dnn engelleyebilirler.
En iyisi, tulumlarn almadan saklanmasdr.
R U A C H a g id e n g e z g in le r , k ra ln
Odysseusa verdii ve Kutsal Kse gibi sak
lanan rzgr grebilirler.
(Homeros, Odysseia, 9. yy [?])

AK DALAR, ayrca ERED NMRAS diye

de bilinirler. ORTA DNYAda karla kapl s
radalardr, GONDOR ile ROHAN' birbirin
den ayrrlar. Batdan d o u ya , MNAS TRTHten neredeyse denize kadar uzanrlar.
Balca doruklar, berisinde Minas Tirithin
b u lu n d u u M indolluin Da ve DUNHARROWdaki Rohan kalesinin stnde ykse
len Frtnalboynuz ile MFER D Bnin te
pesindeki l Thrihyrne doruudur. L
LERN PATKALARI denen yeralt geitleri,
dalarn altndan geerek Rohandan Gondo ra gider.
(J.R.R. Tolkien, The Fellowship o f the Ring,
Londra, 1954; J.R.R. Tolkien, The Two To
wers, Londra, 1954; J.R.R. Tolkien, The Re
turn o f the King, Londra, -1955; J.R.R. Tolki
en, The Silmarillion, Londra, 1977)
A K H O R A , UTOPA'nn gneydousunda,
ilginlikten adamakll uzak bir lkedir.
A khoria kral, kadim bir evlilik bana
dayanarak, komu bir krallk zerinde soy
dan gelen bir hakk o ld u u n a inanyordu.
Bunun iin, o lkeyi sava yoluyla fethetti.
Ancak ksa srede belli oldu ki, yeni krall
elde tutmak, fethetmekten ok daha zordu.
Bu lke srekli iten yklma, dtan da sald
rya uram a tehlikesi altndayd ve yeni elde
edilen dom inyonu desteklem ek iin Akhoriadan dar srekli para akyordu.
A k h o ria da ise koullar g ittik e daha
ktledi: su artt, kanuna sayg yok olup
gitti. Ne var ki kral yeni lkeyi ynetm ekle
ylesine meguld ki, kendi lkesiyle ilgile
necek vakti kalmamt. Nihayet Akhoriallar
hkmdarlarna bavurdu ve saylarnn ya
rm kral tarafndan ynetilm ek iin ok fazla
olduunu aklayarak, iki krallk arasnda bir
seim yapm asn istediler. H km dar so
nunda, A khoriann yneticisi olarak grevi
ne dnm ek zorunda kald. Yeni diyarn bir
dostuna devretti, o da ksa sre sonra dev
rildi.

AOLOSta rzgrlar koym ak iin kullanlan kz

derisinden b ir torba.

(Sir Thomas More, Utopia, Londra, 1516)

AKKAM A, FNGSVVOLDun kuzeybatsnda

m uazzam bir lkedir. A kkam ann gney k
smlar bir kum ldr, yaylalarn bulundu
u orta ve kuzey blm lere yaklatka arazi
y kselir. Ka m eyleden kasvetli bir iklim i
vardr. Akkam ann kk nfusu, barbar g
e b e le r ve o d u n c u la rd a n oluur. D ikkate
deer tek kenti, sarp bir kayann tepesindeki
b a e h ir P isse m p sco dur. lkede ok az
yerleik tarm vardr, hatta yok gibidir, ama
o u kii, Akkama srlar da denen d o
muzlar besler. Bu dom uzlar feci ekilde yr
tcdr ve sulular iin sradan bir ceza da,
inci muam elesi grmektir.
(E.R. Eddison, Mistress o f Mistresses, A Vi
sion o f Zimiamvia, Londra, 1935; E.R. Eddi
son, The Mezentian Gate, Londra, 1958)

ALAL, Afrikadaki geit vermez Byk Diken

Ormannn gbeinde bulunan bir dev kadn
lar kydr. Kye, doa glerinin andrp
bir ryann havai mimarisini verdii, kumtandan oluma dar bir boazdan girilir, min
yatr kayalar arasnda grotesk kubbeler var
dr. Boazn giriinden yarm mil mesafede,
sarp duvarlar ok sayda m aarayla delin
mi, daire eklinde bir amfitiyatro vardr.
Alali toplumu, tam am en kadnlarn h
kmranl altndadr. Kadnlar, zerinde h
km srdkleri erkeklere hayran kalamadk
lar iin, onlar sevem ezler de. Bunun iin
zalim ce davranr, hor grrler. Kzlar sadece
birka ay emzirilir, sonra kendi yiyeceklerini
bulsunlar diye ssz bir yere braklrlar. Erkek
o cukla r on be ya da on yedi yana gele
ne kadar ieri kapatlr, sonra ormana kova
lanrlar. Orada yasal bir av halini alrlar, ken
di anneleri de dahil, kabilenin herhangi bir
yesi onlar avlayabilir. D aha yal erkekler
ya kaln sopalarla ldrlr, ya kle haline
getirilir ya da zevkten yoksun dllenme ile
m inde kullanlrlar.
(E dgar Rice Burroughs, Tarzan and the A nt
Men, New York, 1924)

ALASTORUN MAARASI, Kafkasyada bir

yerde, yaln kayalar ve anaforlar arasnda
dr. Kefedilmemi topraklardaki tuhaf haki
katleri aramak zere evinden ayrlm olan
hayalci Alastor tarafndan bulunmutur. By
le bir yeri hayal etm i olan seyyahlara buray
aram am alar ta v s iy e olunur, nk bt n
blge, oraya ulaanlara umutsuzluk ve ha
yal krkl getirme zelliine sahip gibidir.
Maarann ylankavi tnelleri, sonunda
insan gn na ve bir anafora gtrr. Ana
fordaki sular, tekneleri kaldrarak, kayalk bir
kyda sularn tap, imenlik bir sknet ada
cn evreledii bir akla ulatrr. Aalar
la sar ieklerin arasndaki uurumdan latif,
telasz bir d e re akp gid e r; daha ile rid e ,
aalar suyun zerinde birleir ve iki kydaki
yaln kayalarn temelinde karanlk maaralar
azlar ak, seyyaha bakar. Orman daha da
derinletike mee, kayn, sedir ve daha yuka
rlarda d i b u d a k ile a ka sya lar g r le b ilir.
Aalarn altnda ifal otlardan oluan im en
likler vardr; hayli karanlk bir vadi ise, misk
glleri ile yaseminlerini iftiharla sunar. Derecik,
deiken bir peyzajda ilerler - dar ve derin va
dilerin iinden, yosunlar ve talar zerinden,
ovalar, dalar ve uzun hasrotlar arasndan.
Bu hasrotlar, kra toprakta byyen ok ya
l amlarn kkleriyle dmlenmitir. Dalar
dan birinde, kkler ve dm kayalar arasn
da, zerini sarmaklar sarm akin bir oyuk
vardr. Buras Alastorun Mezar diye bilinir.
(Percy Bysshe Shelley, Alastor or the S pirit
o f Solitude, Londra, 1816)

ALBNO LKES, merkezi Afrika'da bir yer

de, snrlar iyi belirlenemeyen kk bir lke
d ir. S akinleri e v re lke le rd e ki Z e n c ile re
benzer yz hatlarna sahip albinolardr. G z
leri keklik gzne benzer, beyaz salar da
o k ince pam uk g ib id ir. Yap olarak, civa r
h a lkla rn d a n d a h a ufak te fe ktirle r, a y rc a
komularndan gsz olurlar. Albinolar say
c a ok azdr ve toplum sal ya da siyasal ya
amlar zerine hibir ey bilinmemektedir.

* 5 IF

AKKAMA, FINGISWOLD
REREKve MESZRA

3 ^ Z cui T a p n a

''.AM'"'fiftlSB O N DAI

Rnarm~\
V adisi
jT-% R ialm ur

1 . . * k r c ly r t - .
Pisscm psco

, \% S -

S*' TERBM NE
DAI

L a im a k

OWLSDALF.

A b araim c

I D eniz

ARGYANNA
A g y a n n a

DZLKLER

* ; jjfM&k.
I^> 9 ^ T i
" ll1' {
2dhwrfl Nfhn

=.: 7,1

fij jllil/
iR u m al A ..-

^!Vv^' mI/J

#// Rnsm

K eh ribar G l

W Gol

RUNBALNARDALE

ayana

p/rn^Ur/,
'/Vj>

Scito la
A d as

M
\l'

daral
TEPELER

(Voltaire [Franois Marie Arouet], Essai sur

l histoire gnrale et su r m oeurs et l esprit
des nations depuis C h a rlem agne ju s q u
nos jours, Cenevre, 1756)

ALBRACA, Galafrone'nin krallnn tahkim

edilm i baehridir, H itayn en dousunda
yer alr. Galafronenin, O rla n d o yu ldrtan
ve arlm ann pek ok valyesini kendisine
k eden kz Angelica, Tatar kralndan ka
p buraya snmt. Kral ehri kuatt ve
O rlando tarafndan ldrld.
(M atteo Maria Boiardo, O rlando innamorato,
Milano, 1487; Ludovico Ariosto, Orlando furioso, Ferrara, 1516)

ALBUR, dnyann ii bo kresinin merke

zindeki yeralt dnyas PLUTOnun en byk
devletidir. Plutodaki her ey gibi Alburdaki
eyler de yzeydeki e d e e rle rin d e n ok
daha kktr. Besbelli azaltlm olan b
y klne ramen -s a d e c e yz yirmi fe r
sah uzunlukta ve yetmi be fersah genilik
te d ir- lkede drt yz ehir vardr, nfusu
da krk be milyondur. A lbur halk yaklak
iki ayak boyundadr, b e ya z te n lid ir ve bu
m inyatr dnyann en gelim ileri arasnda
dr. Tarmlar ileridir, bronz ve silah kullan
mna sk rastlanr.
Z iyaretiler A lb u rdaki btn ehirlerin
ayn d ze n e gre ina e d ilm i o ld uunu
g re c e k le r. B aehir O ra s u lla , b y k l
yle tara m erkezlerinden ayrlr. Orasullann surlar vardr ve dairevi bir zemin pla
nnda ina e d ilm itir. e vre si bir fersah,
nfusu bir milyondur. lkenin dinsel yaan
tsnn merkezi olan byk bir piram idin de
b u lu n d u u ana m eyd a n d a n dar doru
sokaklar uzanr. Orasulla bunca byk ol
d u u iin -A lb u r standartlarna g re - her
birinin kendi meydan ve piram idi olan altb lg e le re b l n m t r. H e p si d rt katl
olan evler sarya boyanmtr, yeil kaplar
vardr.

Albur, krala ulusun temsilcisi ve to p la n

ma noktas gzyle baklan, babadan oula
geen bir m onaridir. Toplum, her biri giysi
lerinin rengiyle ayrt edilen bir tabakalar hi
yerarisi zerine kurulmutur. Kral krmz g i
yer, lkede bunu yapan tek kii de odur; ba
kanlar, rahipler ve hkim ler mavi giyer, i
levlerini ya da rtbelerini gsteren renkli ke
merler takarlar; airler ve yazarlar beyaz g i
yer. Bu tabakalar, A lbur aristokrasisini olu
turur - birinci grup bu hakka doutan sa
hiptir. lkeye yaptklar hizmetler iin Yeil
T a la d lle n d irilm i le rs e , a irle r, b ilim
adamlar ve yazarlara asalet payesi ve rilebi
lir; ama payeleri b a b a d a n oula gem ez,
iiler ve tacirler srasyla koyu ve ak yeil
giyer; doktorlar, m adenciler, alar ve m e
zarclar siyah; zanaatkrlar ise gri. H iyerar
inin en aa tabakasnda olan uaklar da
sar giyer. Bakanlarn, rahiplerin ve hkim le
rin elerinin giysileri pem be, asalet payesi
verilm i airlerle yazarlarn elerininki b e
yazdr. Dier tabakalara ye olanlarn eleri
ise, kocalaryla ayn renk giysi giyer, am a
daha ak renkte. Kralie beyaz giyip krmz
bir kemer takar.
Kral en yksek otoritedir, A lburun z
g r tabakalarnn s e ti i on iki bakandan
oluan bir konsey ona danmanlk yapar.
Kraln btn hayat, halk ile lkesinin yne
timi ve refahna adanmtr. Hkmetin b
tn eylemlerinden o sorumlu tutulur ve o ya
da hkmet, ulusun iradesine ya da g e le
neklerine kar bir tavr iinde grnrse,
grevden alnabilir.
Kral B ro n te s in kartt bir yasann
artlarna gre, saltanat sren bir hkm da
ra h i b ir vg y n e ltile m e z, h ayattayken
ona hibir ant ya da heykel dikilemez. lke
nin madeni paralarnda bir nceki kraln res
mi bulunur - eer erdem sahibi bir kiiyse.
Ayn ey A lburda karlan btn m adalya
lar iin de geerlidir.
H km et p o litik a s n a kar ka n la ra
asla zulmedilmez. Eer fikirleri yararl ya da
deerli grnyorsa, bunlar tartlr, bazen
de kabul edilir. Kabul edilen projelerin sa

hiplerine d e vle t maa balanr, Yeil Ta

verilir ve asiller arasna kabul edilirler. Yarar
l olmayan fikirler ve projelerse, sadece gzard edilir.
Erkekler de, kadnlar da, antik Yunanllarnkine benzer giysiler giyerler. Giysilerin
sadelii b yk lde, Kral B ro n te sin
kartt yasalarn bir sonucudur. Bu yasalara
gre, ancak yal ve irkin kadnlar makyaj
yapabilir, ssl sa modellerine sahip olabi
lir ya da m cevher takabilir. Bunun bir sonu
cu olarak, di er kadnlarn hepsi kendilerini
gen ve gzel hisseder ve doal cazibeleri
ni suni olarak pekitirme grenei, neredey
se tamamen yok olmutur.
Baehre gelen tm ziyaretiler yerel
giysileri giymek ve kabul grm ahlaki gre
neklere uymak mecburiyetindedir. Et ve balk
yeme yasan da kabul etmelidirler, bu ya
sak aslnda Plutonun tanrsna saygdan kon
mutur. Y iyecekler yabanc dam aa yavan

civarnda inaat yapmak ya da daha yksek

yam alara km ak yasaktr. Yasak blgede
tutulan lossine'ler hendein tesine geen
leri, kay gibi sert derili srtlarnda emniyete
tamak zere eitilmitir.
Ziyaretilere, ok saydaki Albur cena
ze t re n le rin d e n birine katlm alar tavsiye
olunur. Erdemli llerin vcutlar yaklr ve
klleri tapn a kta bulunan b ro n z krelerde
saklanr. Sulular yaklmaz, gmlrler. Be
denlerinin toprakta rmesi, onlar iin uy
gun bir ceza saylr.
A lb u rda evlilik kiisel bir seim mese
lesidir. Evlenmek isteyen genler, anneleriy
le babalarn trenden sekiz gn nce ha
b e rd a r etm e k zo ru n d a d r, am a annelerle
babalar evlilii ancak, nerilen e bir su i
lemise ya da yz kzartc bir hreti varsa
n le y e b ilirle r. Otuz yan am bekrlar
pek o k yurttalk hakk ve siyasi haktan
yoksun braklr; bakir lenler ise yaklmaz,

gelir, ama besleyicidir. Yerel arap (alkol

grece dk olsa da) lezizdir ve yllanmtr.
Normalde yemek alt saatte bir yenir.
Ziyaretiler unu bilm elidir ki, A lb u rda
yasalar kat bir biim de uygulanr. Bu yasa
lara gre bir katil, kurbannn cesediyle tam
dokuz gn bir yere kapatlarak cezalandr
lr. Sonra ad btn yurttalk kaytlarndan

gmlr.
A lb u rda yoksullarn ocuklarna yalnz
ca okum a retilir; daha ileri eitim in so
ru m lu lu u , a n n e le riyle b a b a la rn a der.
Zenginlerin ocuklar, on sekiz yana gele

karlr ve m r boyu m adenlerde alma

ya gnderilm eden nce aln dam galanr. Di
er sulularn ou da, m adenlerde eitli
srelerde alm ayla cezalandrlabilir. r
nein, et yiye nler be yllna m adenlere
gnderilir. Y asaya kar gelen ziya re tile r
genellikle snrd edilir.
A lb u r'd a yaayan hayvan trle rin d e n
biri, araba eken ve askerlerin binek olarak
kulland, buzadan biraz daha kk fil
lerdir. lkenin en byk hayvanlar ise, boy
lar alt ayaa kadar erien lossine adl ker
tenkelelerdir. Lossine, insanlar seviyor gibi
grnr ve genellikle zengin iftile r tarafn
dan beki kpei olarak kullanlr. lkenin
tek yanardann evresindeki yasak blge
ye giren insanlar korumada da kullanlrlar.
Yanarda birka yldr pskrm edii halde,

ne kadar okula gider. Her iki cinse de ayn

eitim verilir. On iki yana kadar eitimleri,
dans, spor ve kendini savunma temelleri yo
luyla fiziksel gelim e zerinde younlar.
ocuklar ayn zam anda ev becerilerini ve
gelecekteki mesleklerinin tem ellerini ren
meye balarlar. On iki yanda ise resim, ya
z ve l diller almaya balarlar. Sz ko
nusu l diller arasnda, m odern Albur dili
nin kp gelitii Nate de vardr. Kimi lim
ler N ateyi hl sohbette ve resmi konuma
larda kullanrlar, ama bu dil asla yazlmaz.
ocuklar din, ahlak felsefesi, tarih ve eitim
alm aya ancak on be yanda balar.
Ulusun kltrel ve sanatsal yaantsnn
m e rke zi, O ra su lla A k a d e m ls idir. A kadem inin sadece on iki daimi yesi vardr, bun
lar lkenin dilini alp, btn dilsel yenilik
leri incelem eye tayin edilm ilerdir. Yeni sz
ckler, ancak onlarn rzasyla resmen tan
nr. Btn iirler, rom anlar ve d ier edebi

rnler, Akademi yeleri tarafndan okunur.

yeler, bulabilecekleri her d ilb ilg isi ya da
szck hatasn dzeltir ve herhangi bir e
k ild e a h la k d b u lu n a n e s e rle ri sa n s r
eder. Yln olaylarnn kaytlar, her biri olgu
lara ilikin kendi raporunu yazan elli tarihi
den oluan bir topluluk tarafndan tutulur.
Bu metinler isimsiz olarak Senatoya teslim
edilir, orada hepsi okunur; ancak en doru
olan iki kayt baslp halka ak ktphanele
re gnderilir; geri kalan trensiz bir ekilde
yaklr.
Baehrin arpc mzesi, bir meydan
evreleyen drt binadan oluur. Birincisin
de heykeller vardr, kincisi, 120 tarmsal
sahnelik gzel bir diziyi de ieren ulusal re
sim koleksiyonunu barndrr. nc bina,
tarihi sergilere ayrlmtr, burada bir m adal
ya ko le ksiy o n u da ye r alr. D rd n c s ,
hem son icatlar sergiler, hem de gem ite
kullanlan kostmleri ve silahlar sunar. Orta
m eydandaki bahe, eskinin erdem li krallar
ve byk adamlarnn heykelleriyle bezeli
dir. Her kahramann hayatnn ksa bir zeti
ka id e ye yazlmtr. B tn yazlar a d a
d ild e d ir ki, mmkn old u u kadar ok say
d a insan okusun ve b u n la rd a n bir eyler
rensin.
A lbur, 1806 ylnda, Kuzey Buz Deniz inde gemileri batan ngiliz ve Fransz de
nizciler sonunda DEMR DAGLARdaki ku
zey kutup giriinden geerek Pluto'nun yo
lunu bulduklar zaman kefedilmiti. Burada
iyi karlandlar ama daha sonra, et yemi
olduklar kefedilince, lkeyi terk etm eleri
sylendi. Gitmeden nce BANUA MPARATO R LU U nu ziyaret ettiler, Pluto'nun eitli
lkelerinde seyahat ettiler ve sonunda, g
ney kutup giriinden, yerkrenin yzeyine
dndler.
(Anonim, Voyage au centre de la terre, ou
aventures de quelques naufrags dans de
p a s inconnus. Traduit d e l a n g la is de Sir
H orm idas Peath, Paris, 1821 ^

ALCA ya da PENGUEN ADASI, Man Den iz inde, im di Fransa kysna balanm

olan bir cumhuriyettir. Bir tr tuzlu otla, s
tlerle, incir ve mee aalaryla rtl ho
yeilliklerin zerinde yce dalar ykselir.
Kuzeyde derin bir koy vardr; douya doru
ise, Alca halknca llerin ruhlarnn evi o l
duuna inanlan kayalk, kimsenin yaam a
d bir ky; g n e y d e meyve b a h e le riyle
evrili Dalglar Koyu vardr. Gneyde ayr
ca, muhterem Mel tarafndan ina edilm i
bir kiliseyle bir manastr da bulunur. Rivaye
te gre Mel eytan tarafndan Kuzey Buz
Denizi'ndeki ssz bir adaya gnderilm i, na
if ve cmert bir adam olduu iin de, btn
ada nfusunu -y a n i penguenleri- vaftiz et
m eye karar verm i. Bam elek srafil, A lca
penguenlerini insana dntrm ve aday
yzmeye brakm. Ada, kuzey Fransa ky
larna varm ve burada kendini anakaraya
balam. Penguen-insanlar, uygarln b
tn aam alarndan gem i, nce d e m le
Havva gibi plaklklarn, sonra da mlkiyet
duygusu ile toplum sal snf kefetmiler. Es
ki Alca tarihi, nl Gesta Pingouinorum 'da
kayda gemitir. Alca, altn ana, dnya
nn yarsn fetheden im parator Trinco d ne
m inde eriti, im parator Trinconun kurduu
Penguen Devletleri, daha sonra dald. Bu
g n le rd e A lca, e lli m ilyonu akn nfusu
olan bir cumhuriyettir, vaktiyle yeil olan a
yrlklar ise yerlerini byk fabrikalara ve b
ro binalarna brakmtr.
A lca adasnn yzerken Latin A m e ri
kann Dou kylarna vard ve sonralar, II.
Charles'n saltanat esnasnda Sir John Narborough tarafndan ngiltere adna sahiplenildii de sylenir. A ncak bu ynde herhan
gi bir kant yoktur.
(Anatole France, L lle des pingouins, Paris,
1908; Daniel Defoe, A New Voyage R ound
The World, By A Course never sailed b e fo
re. B eing A Voyage undertaken b y som e
M erchants, who a fte rw a rd s p ro p o s e d the
Setting up an E ast-lndia Company in Flan
ders, Londra, 1724)

p. OA
ALCNANIN ADASI, kimi seyyaha gre Ja
ponya kys yaknlarnda bulunabilir; kimine
gre ise Karayip Denizindedir. Sicilya boyu
tunda byk bir adadr, bitki rts zengin
dir; defne, palm iye, sedir, m ersinaac ve
portakal ormanlar, alak tepelerle ayrlklar
glgelendirir. Hayvan varl ise azdr; adatavanlar, tavanlar, geyikler, keiler ve bir
ka canavar. Siyasi durum biraz karmaktr.
Bir nceki kraln lm zerine, meru kz
Logistilla tahta gem e hakk kazand. Ancak
kraln baka bir kadndan olmu, A lcina ve
Morgana adl, her ikisi de byclk ilminde
bilgili iki kz daha vard. Alcina ve Morgana
Logistilla'yla savatlar ve vey kardelerine
sadece byk bir krfezle yabanl sarp bir te
penin arasndaki dar toprak eridini braktlar.

Bu durum, Fransz bir valye olan ve hem

adann hem de Alcina ve greneklerinin tek
tasvirini borlu olduumuz Ruggiero tarafn
dan tersine evrildi. Ruggieroya gre Alcina
ehvetini adaya getirdii saysz kla tatmin
eder ve daha sonra onlar bitkilere ya da ta
lara d ntrrd. Emrinde erkek, dii ve
h e rm a fro d itle rd e n oluan b ir c a n a v a rla r
-kentaurlar, kedi-adamlar, maymun-adamlar
ve kpek-adam lar- ordusu vard. Sihir sana
tyla, grkemli bir ehir ve bir saray ina et
miti; A lc in a nn A dasnn yksek bir altn
surla evrili baehrini, ve belki de dnyann
en gzel ve keyifli sarayn. Balangta Alcinann g ze lli in e vurulan R uggiero, onun
oldu, ama ok gem eden sihirli bir y
zk sayesinde bycnn aslnda yal ve

irkin olduunu kefetti. Bir baka byc,

Melissa, Alcinann eski klarn yeniden in
sana dntrrken, R uggiero da Logistillann kk krallna kat. Canavar ordusu
nun bana geen Alcina vey kardeiyle sa
vaa girdi, ama, rakiplerin gzn kamatr
ma ve onlar yere ykma gcne sahip byl
bir kalkan sayesinde, R uggiero tarafndan
yenilgiye uratld. valye oradan ayrldn
dan beri Alcinann Adas hakknda hibir ey
bilinmez, ama belki de adaya Alcinann de
memek gerek, nk byc kadn artk ora
da oturmuyor.
(Ludovico Ariosto, O rlando furioso, Ferrara,
1516; George Friederic Handel ve A. Marchi, A lcin a , ilk sahnelenii: Londra, 1735)

A LD E R LE Y S IR T I, C h e sh ire 'd a , alt yz

ayak ykseklikte ve mil uzunlukta y k
sek, kasvetli b ir te p e d ir. E teinde b ir yol
uzanr, br tarafnda tarlalar vardr. Yksek
kaynlar ta yola ka d a r iner ama a a la ra
ramen hi ku yoktur. Maaralar, tneller
ve eski bakr m adenlerinden kan hava b a
calar tepeyi d e lik d e ik ederek, g irift bir
maaralar sistemi yaratr, bazlarnn ka te d
ral tavanlarn oluturan yksek, kavisli d u
varlar vardr. A lderley Srtnn eteinde, yu
kardaki bir kayalktan iine su damlayan ta
bir oluk da vardr. Kayann tepesine sakall
bir adam yz oyulmu, altna da u yazlar
kaznmtr:

i bundan
Doyasya
M adem ki bu su akyor
Bycnn arzusuyla
Efsaneye gre, A lderley S rt'nda b
yk bir kayayla gizlenm i, dem ir kaplarla
korunan d a r b ir tnel vardr ve bu tnel
FUNDNELVE diye bilinen, iin d e yz krk
valyenin gm zrhlaryla byl bir uy
kuya dalm olduu maarann derinlikleri
ne iner. Uykucular denen bu yz krk val
ye, dnyann muhafzlar, ktcl Karanln
Ruhuyla savam ak iin seilmi tem iz kalpli
ve cesur ruhlu savalardr.

hret Brosu, her tr reklamclk faali

yeti stnde tekeli olan ve Aleofanein en iyi
air, yazar ve sanatlarn istihdam eden bir
devlet dairesidir. hret, kulaktan kulaa f
sldanan rivayetlerden halka ak gsterilere
varana kadar, birey tarafndan satn alnabi
lir. En yksek fiyat, doru szl, cm ert ya
da tem iz bir yaant sren bir vatanda ola
rak nam salm aya ve bunun m uhafazasna
denir. cretler deiir - rnein, bir gaze
teci, doru szllk nam kazanm ak iin bir
kylden fazla para der.
Bu b lg e d e k i seyyahlar, A le o fa n e in
toplum sal greneklerinden bazlarn gzlemelidir. rnein, bir odann evresinde hz
l mzik eliinde yan takla atm aktan ibaret

(Alan Garner, The VVeirdstone o f B risingamen, Londra, 1960)

bir e le nce olan fallallaroo, sekinler ara

snda m oda olan bir dettir ve byle toplan
tlarda bir araya gelmek, o u kez evlilikle
sonulanr. Yalnzca erkekler p ipo ier; mi

ALEOFANE ya da HAKKAT MCEVHER,

de bulandrc bir aroma karan kooannoo

ya p ra kla rn n m eydana g e tird i i dum an,
burun d e lik le rin d e n ieri e ke rle r. Bunun

Gneydou Pasifikte, RALLARO TAKIMADALARInn bir adasdr. Kylar sarp kaya

lklardan ve bataklk kumsallardan oluur, i
ksm da ise b ir nehrin kysnda b a e h ir
vardr. Mermer merdivenli ve iskeleli birok
saray, nehir boyunca uzanr, kydan byk
teraslar halinde ykselirler; ehrin etrafnda
ise millerce uzunlukta araziyi pis kenar ma
halleler ve harap kulbeler kaplar.
Balangta halk LMANORAdan sr
gn edilm i riyakrlardan oluan Aleofane
bir monaridir, son derece karmak bir to p
lumsal hiyerarisi vardr. Zanaatkrlar ve kr
sal kesimde oturanlar daha st snflara res
men klelik eder.
Kilise bir d evlet kurum udur, banda
hkmete kar sorumlu olan bir bakan var
dr; kilise grevlilerine az para denir, hayra
muhta kalrlar. Kimse gnll olarak rahip
lik mesleine girmez. Sululara ya Kiliseye
girme, ya da gazeteci olma seimi sunulur,
nk gazetecilik ile Kilise birbiriyle ok ya
kndan ilintilidir. Aleofane halk, insanlar et
kileyenlerin devlet hizmetkrlar haline gel
diini ve gazeteciliin de Kilisenin yazl ha
linden ibaret olduunu syler.

bedenin ile ekmesi iin bir disiplin oldu

u id d ia e d ilir. A le o fa n e de a ra p ya da
mayal ki yoktur; sadece tbbi nedenlerle
satlan a lkole p y ra n n id e e d e n ir, ki bu da
"eytan anlamna gelen szcn ta ken
disidir. A hlak kurallar ok skdr, zellikle
de kzlar iin, ve bunlara kar gelenler ev
lerinden atlr.
Aleofane dili tonaldir ve anlamlar, entonasyon ile mimiklere gre deiir. Kartlar
(BRODENN DYARInda olduu gibi) ou
kez ayn szckle ifade edilir, aradaki farkl
lk jestlerle gsterilir; sadece bir gzkapa
nn iniine ya da bir kan kaldrlna ilikin
koskoca bir dilbilgisi ve szck bilgisi var
dr. Btn evrendeki en asil m ajesteleri ,
dnyann en gzel hanm efendisi vs. gibi
abartl hitap biimlerine sk rastlanr.
(G odfrey Sweven, Riallaro, the A rchipelago
o f Exiles, New York ve Londra, 1902; G odf
rey Sweven, Limanora, the Island o f Prog
ress, New York ve Londra, 1903)

ALET ADASI, AN ADASI'na yelkenliyle iki

gn m esafede, ekilip b iilm e m i ve nere
deyse ssz bir adadr. Alet Adasnn aala
r kara hayvanlarna benzer, nk derileri,
yalar, etleri, kemikleri vardr, btn normal
i organlara da sahip olduklar varsaylr. An
cak, balar (gvdeleri) aa doru dnk
o la ra k byrler; salar (k kle ri) topran
iindedir, ayaklar (ya da dallar) ise havada.
N orm al m eyveler verm ezler, kazm alardan
palalara, budam a baklarndan karglara,
her tr alet ve silah yetitirirler. Alet ya da si
lah isteyen birinin bir aac silkmesi yeter, is
tenen ey olgun bir erik gibi yere decektir.
Topraa dedikleri zaman, knotu denen bir
bitkiye saldrr ve kendilerini onun iinde sak
larlar. Ziyaretiler, den silahlar ve aletler
tarafndan yaralanmaktan kanmakta zen
gsterm e leri yolunda uyarlr. A a la rda n
bazlarnn altnda mzrak sap, yaba ve atal
eklinde otlar biter ve uygun alet ba ve a
z bulduklar bir aaca deene kadar yukar
uzanr. Aalar sanki altlarnda ne byd
n biliyormu ve gereken tipte ba ya da
az hazrlyormu gibidir. Ender olarak hil
kat garibeleri de ortaya kar; rnein, yarm
bir karg byr ve elik u tayan bir dala
deeceine, sprge ba tayan bir dala
d e e r. Gene de, A let A d a s nda byyen
her ey bir ie yarar.
(Franois Rabelais, Le cinquiesm e et derni
er livre des faicts et dicts du bon Pantagru
el, a u q u e l e s t c o n te n u la v is ita tio n d e
l'O racle de la dive B ac bue, et le m ot de la
bouteille; p ou r lequel avoir est enterpris tout
ce long voyage, Paris, 1564J

ALKOE, SAS DOOPT SWANGEANTi blge

sinin ucundaki bir yanardadr. Bu isim ayn
zam a nda dan alt yam alarnda bulunan
ve im di Sas Doopt S w angeantinin bir kolo
nisi olan m adencilik ve tica re t yerleim leri
iin de kullanlr.
Alkoe Da'nn koloniletirilmesi byk
l d e , ylla rca G ra u n d v o le tte kaldktan

ALK O E D ann gney taraf.

sonra Sas Doopt Svvangeantiye gelm i bir

ngiliz olan Peter W ilkinsin eseriydi. A lkoe
Da koloniletirilm eden nce klelie d a
yal bir toplum o ld u u halde, burann Wilkins'in geliinden nceki tarihi hakknda pek
az ey bilinir. Kleler m adenlerde alrd
ve dan derinliklerinde hl yanan volkanik
alevler arasnda, o u kez orada lrlerdi.
K le le r VVlkinsin n e rm e le rin e c o k u y la
karlk verdiler, zellikle de baskc hkm
darlarn devirmek iin ona katlmalar halin
de kendilerine zgrlk vereceini vaat etti
i zaman. Klelik ortadan kaldrld, im di
madenler, emeklerine karlk para alan er
kekler tarafndan iletiliyor.
Sas D oopt Svvangeanti halk e skiden
Alkoe Da'na kt ruhlarn meskeni g zy
le bakp oradan saknrd. Efsanelerine gre
yanardan ilk patlamas, ikisi de katil olan
A rco ve kars Telamine kayalardaki bir yar
a atldklarnda m eydana gelmiti. A rco ka
rs tarafndan z babasn ldrm eye ikna
edilm i ve ift lm cezasna arptrlmt.
Ama onlar yara frlatlnca alevler belirdi, o
gn bugndr de yanyorlar. Arco ve Tela
m ine yedi bin yl dan iindeki alevlerde
yaadktan sonra kayalar kemirip g eerek
yanardan eteinde ortaya ktlar, o c u k
lar b u ra d a m a d e n c ile rd e n ve m a a ra d a
yaayanlardan oluan yeni bir rk kurmutur.

(Robert Paltock, The Life and A dventures o f

Peter Wilkins, a Cornish Man. Taken from
his own Mouth, in his Passage to England,
from o ff Cape Horn, in the ship H e cto r. " By
FI.S., a Passenger in the Hector", Londra,
1783)

ALSO N D O N LAR MPARATORLUU, G

ney Denizleri'nde, ANTARKTK FRANSAnn
en kuzeyindedir. Yeraltnda bulunan kk
bir im paratorluktur, bir b u u k fersaha alt
fersah boyundadr, iindeki geni nehir ze
rinden geilen muazzam bir m aarann ii
ne yerletirilm itir. Nehrin yukar ve aa

ALPAPA A D A SI, nceleri N e e llo cu kla r

ksmndaki alayanlar, im paratorluu res

men ulalmaz hale getirir.
Baehir Tentennorun stnde, kaya
dan yaplm altn bezemeli dikm elerle des
teklenen bir at kemeri vardr. Evlerin ou

Adas adyla b ilin ird i. im diki sa kin le rin in

atalarnn yakksz eylemleri nedeniyle, ar

kaya o yu la ra k yaplmtr; bazlarysa dz

topraa ina edilmitir. ehrin dm dz so

tk son derece yoksuldur. Yllarca nce, Neeliocuklar A dasnn belediye bakan, ih

tiyar heyeti ve yksek hahamlar yllk kutsal
geit trenini grm ek iin komu ada PAPAMANYA'ya gitm iti, ilerinden biri P apann
suretinin sokaklarda tandn grd ve al
b a b a y d e n e n m ste h c e n el h a re k e tin i
yapt. Papam anyallar bu hakaretin intikam
n almak iin N eeliocuklar A dasn istila
etti ve btn yetikin erkekleri kyma uratt,
sadece kadnlarla ocuklar esirgediler. Ge
riye kalan nfus kleletirildi, P apam anya
tarafndan vergiye baland ve Papann im

kaklar, petrol lambalaryla aydnlanr.

Aslnda bir altn madeni olan blge, bir
deprem le kapand ve m adenciler -hayatlar

ALLALNA, bkz. HKMET ADALARI.

po p

gesine "al babay" iareti yaptklar iin, Alpapa adn a lm ak zorunda bra kld la r. O
gn bugndr ada sefalet ve yoksulluk iin
de, atalarnn gnahlarnn cezas olarak her
yl dolu, frtna, ktlk ve baka felaketlere u
ruyorlar. Ada sakinleri eytanlarn tatile kp
elenmek iin sk sk Lucifer'den izin alarak
A lp a p a A d a s 'n a g e ld i in i s yle r. B tn
bunlardan dolay ada hep strap iindedir,
hatta limandaki apel bile atszdr ve hara
be halindedir.
(Franois Rabelais, Le quart livre des faicts
et diets du bon Pantagruel, Paris, 1552)

ALPH NEHR, bkz. ENGDU.

ALQUALONDE, bkz. AMAN

n ye ra ltn d a g e irm e ye m ahkm edilm i

su lu la r- yeni devletin kurucular haline gel
di. ounlukla gnom denen Alsondon'lar
G nom ca konuurlar.
Z iy a re t in in en o k ilg is in i e k e c e k
yerlerden biri, gne tanrs G rondinabondo
iin ina edilm i tapnaktr. Bu tapnak, bir
koridorlar labirentinden eriilen daire eklin
de bir binadr, parlak altndan yaplm, te
pesi delikli, kubbeli bir ats vardr. Bu ak
lktan gne grlebilir ve petrol lambas
yla yaam aya alkn insanlar iin gnein
grn bir mucize, tanrlarnn hakiki teza
hrdr, hele ki k altn tavanda ve aynal
duvarlarda yansd zaman.
A lsondonlar im paratorluu ilk kez, bir
alayan teknesini batrdnda Alsondonlar
tarafndan kurtarlan Grgoire Merveil adl bi
ri tarafndan kefedildi. Merveil iyi muamele
grd ve orada kald srece Alsondonlara
eitli yenilikleri tantt: klandrmay gelitir
di, alayann tehlikelerinin stesinden gel
mek iin kanal havuzlar yapt ve mekanik
saatler sanatn retti. A n ca k ziyaretiler
eski zaman lm e yntemini tercih edebilir.
Bu yntem de gsleri plak bir gen kz
byk meydandaki bir kaidenin stnde du
rur ve gen bir adam ellerini onun gsleri
ne koyarak, yksek sesle kalp atlarn sa
yar; her at, bir saniyeye eittir.

ALTA PLANA - ALTIN GL

(Robert-Martin Lesuire, L'Aventurier Frana

is, ou Mm oires de Grgoire Merveii, Paris,
1792)

ALTA PLANA, BYK MARNAnn dou

sunda bir yabanl zirveler ve buzullar lkesi
dir. Byk Marinann dnden sonra Al
ta Plana bir snma m ahalli haline geldi.
Birok kk ant ve Kahram anlar Mezar,
M O RTANYAnn K orucubana kar veri
len savan ansn yaatr.
(E rn st J n g e r, A u f de n M a rm o rk iip p e n ,
Frankfurt, 1939)

ALTIN DA, Kivu Sahra eyaletindeki Kass o n g o da, Kilemba ehrinin yaknlarnda bir
tepedir. AvrupalIlar gelm eden nce bu to p
raklarn efendisi olan bir Arap sultannn b i
riktird i i mthi altn hzinenin yeri olarak
isim yapmtr. Sultan savata ld, yerliler
onlar iin hi deer tamayan altn ihmal
ettiler. Gizli hzineyi kefeden bir ngiliz ya
kalanp Kilemba yerlilerinin mahkmu oldu,
am a Z anzibara bir mesaj gnderm eyi ba
ard. Altn ele geirm e hevesiyle birka ke
if heyeti derhal K ilem baya doru yola kt,
am a ancak bir tanesi, ilk zeplinlerden birin
deki bir Almanla bir Yunanlnn ban ektii
heyet ngilizi kurtarp hzineyi tamay be
cerdi.

/v p fr
ALTIN A DA , bereketlidir, konuklar buyur
eden bir hali vardr. Ziyaretiler meyveler ve
ieklerden yaplma elenklerle karlanr.
A da adn, burada bol m iktarda bulu
nuyor gibi grnen deerli madenden alr.
Adann kadnlar ltl altn elbiseler giyer;
erkekler gne gibi parldayan giysilere b
rnr. Her iki cins de incelikle ilenmi ss
ler takar. Ancak, btn zenginliklerine ra
men bu insanlar denizcilik sanat hakknda
h i b ir ey bilm ez. Ender savalarn a k
makta, bakr ya da altn azl kllarla ya
parlar ve hi demir silahlar yoktur.
G em ite Altn Ada, onlardan krall
nn tapnanda kurban edilm ek zere her
be ylda bir on gen kz ve on gen erkek
ten oluan bir vergi talep eden bir komu
hkm dar tarafndan fethedilm iti. Bu tketi
ci grenek, asla bulamadklar Dnya Cennetini aram ak iin A vrupadan yola kan bir
grup olan G e zginlerin g eliiyle sona erdi.
Altn A d a ya kabul ettirilen ba rb a rca gre
nei duyan Gezginler, cm ert evsahiplerine
yardm etme karar aldlar ve ksmen stn
silahlar sayesinde kral yenilgiye uratmay
baardlar.
(William Morris, The Earthiy Paradise, A Poem, Londra, 1868)

(E m ilio S a lg a rl, II tre n o volante, M ilano,

1904)

A L T IN E E K L E R A D A S I, P O LU P R A G MOSYNE ADASI yaknlarndadr. Gothamn

Bilge Adamlar ve anlamadklar ilere bula
an Polupragmosyneli baka kiiler, bir yar
da uzunluunda kulaklar olan eeklere d
nm olarak, mrlerinin sonuna kadar bu
rada yaar. Denir ki, doann geliim kanun
lar gerei adadaki devedikenleri gle dn
ene kadar da eek olarak kalacaklarm.
Bu arada ada sakinleri, kulaklar ne ka
dar uzun olursa derilerinin de o kadar sert
olaca, dolaysyla iyi bir dayan onlar in
citm eyecei dncesiyle avunurlar. Z iya
retiler, gnlleri isterse sakinlere binebilir.
(Charles Kingsley, The Water-Babies: A Fairy Tale for a Land-Baby, Londra, 1863)

ALTIN GL, And D alarndadr. ok gzel

geni bir nehre akan da aylar ve dereleri
tarafndan beslenir; kylarnda yabanl sr
lar ve koyunlar otlar. Altn G l'e ad, onu
besleyen dereler, dalardan aa altn ta
d ve bunlar glde toplad iin verilm i
tir. Altna bu blgede yle sk rastlanr k, K

ALTIN N EHR-A LTR U R YA

zlderililer onu hemen hemen hi um ursa

maz ve kylardan avu avu toplanabilir.
(Daniel Defoe, A N ew Voyage R ound The
World, By A C ourse never s a ile d before.
B eing a Voyage undertaken b y some M erc
hants, who afterw ards proposed the Setting
up an E a s t-ln d ia C o m p a n y in F la n d e rs ,
Londra, 1724)

ALTIN NEHR, bkz. HAZNE VADS.

ALTINTA, C heshiredaki ALDERLEY SIRT lnda, ypranm kuruni kum tandan bir
kayalktr. zerinde bir strom karl -y a n i
ayak boyunda, teni inci gibi parlak ve sala
r yeil deniz dalgalar halinde beline doru
dalgalanan bir delikanl eski kehanetleri
arkya dker.
(Alan Garner, The Weirdstone o f B risingamen, Londra, 1960)
> fr
ALTRURYA, G ney O kyanusunda byk
bir ada-ktadr. Tam yeri belli deildir. Altrury a llara gre, lkeleri G klerin K rall'n
dnyada temsil eder.
K kenleri s a nn l m n d e n hem en
sonraki ilk Hristiyanlar devrine kadar uza
nan Altrurya'llar, kat Hristiyan insanlardr.
Hristiyanlar datldnda, ilerinden birinin
gemisi Britanyaya giderken Altruryada bat
mt. Burada Hristiyan inancn yerletirdi,
bir bar ve iyi niyet topluluu kurdu, ancak
bu dzen ksa mrl oldu. Onun ynetimi,
yerini uzun bir ekonomik sava ve i sava
dnemine brakt. Bu sava srasnda din b i
le yok olma noktasna gelmi gibi g r n
yordu, g ller zayflar etkisiz hale g e tiri
yordu ve bir m utlakyet sistemi ortaya k
mt. Ancak yeni sistem, bir halk devrim iyle
alaa edildi ve mreffeh, zengin bir cu m
huriyet geliti. Biriktirme Dnemi olarak bili
nen bu dnem, emekten tasarruf salayan

muazzam makinelerin erkekleri, kadnlar ve

ocuklar yiyip yuttuu, sanayilem i ve ni
hayetinde ykc bir sistemdi. Btn lke, de
vasa tekellerin hkmettii byk ticaret ve
sanayi m erkezlerine kle oldu. Refah d
nem leriyle yoksulluk, enflasyon, isizlik ve
hatta ar alk dnemleri birbirini izledi. Biriktirm eye kar m uhalefet, em ellerini dile
getirm ek iin oylarndan ve siyasi glerin
den yararlanm aya balayan proletarya ara
sndan dodu. Parlamento vaktiyle sahip ol
duu g le ri yeniden kurum latrm aya ve
yenilerini elde etmeye koyuldu. Toprak, ula
m ve m a d e n le r d e v le tle tirild i, B irik tirm enin gc azalmaya balad. Aslnda ok
az kiiyi temsil eden Biriktirme, halkn byk
ounluunun oylarnca defalarca yenilgiye
uratld. Bu kansz evrim" sayesinde, Altrurya C u m h u riy e ti nihayet, b a la n g ta k i
toplulukla ayn ilkelere dayandrld.
Cum huriyetin ilk gnlerinde kuzeydeki
milletler bir istila giriiminde bulundu. Onlar
cephede karlayan ve silahl olan btn l
ke nfusu, savamaktansa mzakereyi ter
cih etti. Grm eler srasnda istilaclar, si
yasi ve toplum sal gleri birletirerek Cumhuriyetin bir paras halini almay kabul etti.
O gnden beri Altrurya bartan baka bir
ey tanm ad. Barl H ristiyan ilkelerine
uygun olarak, eski sahil savunmalar bile ta
mamyla terk edildi.
E vrim den sonra, byk ve m erkezi
lemi ehirler de geti. imdi ou ki
i, birbiriyle gr mesafesi iindeki kyler
de yayor ve sanayi ehirleri yok edilm i
durum da. Eskiden bu ehirlerin bulunduu
yerler im di zehirli srngenlerle vahi hay
vanlarn yuvasdr; seyyahlara, buralardan
gem eye kalkmamalar tavsiye olunur.
lke, idari am alarla drt blgeye b
lnmtr, her birinin kendi baehri vardr.
B lgesel b a e h irle r d a ire e k lin d e ina
edilm itir ve zerinde nl yurttalarn adla
rnn yazl olduu byk beyaz dikmelerle
desteklenen Byk Milli Karayolu vastasyla
birbirlerine baldr. B aehirler idari mer
kezler olduklar halde, ayn zam anda niver-

s ite le ri, tiya tro la r, m ze le ri b a rn d rr ve

komu kylerin sanat merkezleri olarak hiz
met ve rirle r. ehirler kylere, m erkezden
evreye doru dzenlenm i bir elektrikli de
m iryolu sistem iyle ba ld r, tre n le r saatte
yz elli mile varan bir hzla gider. Kyler ise
birbirlerine karayoluyla baldr. Eski demir
yolu sistemi braklm, eski raylar kr yollar
na evrilerek etraflarna m eyve aalar ve
iek aan fundalar dikilmitir. Baehirler
de atla ulam da, yol at pislik yznden
terk edilm itir, artk onlarn yerine elektrikli
tram vaylar hizmet verm ektedir. Her tr ula
m cretsizdir.
A ltruryallarn ou, im enlik avlularn
evresine ina edilmi kk evlerde yaar.
H ayatlar o u n lu kla ko le k tiftir, yem ekler
genellikle yemekhanelerde, toplu halde ye
nir. A ncak, ailenin mahremiyeti gvence al
tna alnmtr ve buna sayg duyulur.
Kolektif grn gc, Altruryada sa
ylar pek az olan sululara davran eklin
de grlebilir. Adli meclisler mermer amfitiyatrolarda toplanr ve ender rastlanan "su
lu yarglar, halkn zntlerini ve gnahk
rn kurtarlmas yolundaki umutlarn ifade et
mesiyle karlanr; tek ceza, suu ileyen ki
inin kendisinin duyaca pimanlktr. Su
oran, zel mlkiyetin kaldrlmasndan sonra
byk lde dmtr, nk yurttalar
na ihtiyalar olan her eyi salayan bir top
lulukta su ilemeye gerek yoktur.
A ltruryallar idareli yem ek yerler ve ve
jetaryendirler; ayrca ok az ierler. Misafir
perverlik teklifsizdir ve iten g e ldiinde gs
terilir. Parlak renkli elbiseler giyerler, uzak
tan grlen insan gruplar, ie k demetlerini
andrr. D illeri G rekeden g e lir, ama ok
b a sitle tirilm itir ve re n ilm e si, ngilizce
renm ekten zor deildir. Milli marn ad,
A ltrurya kltrnn byk ksmn zetler:
H epim iz Kardeiz . Evrim Gn'nde, farkl
blgelerden btn halk, kutlam a iin blge
sel ba e h ird e toplanr. Her be ylda bir
milli baehri ziyaret ederler.
A ltruryann insan a b a syla deitiril
mi iklimi, lk ve latiftir. Daha nceleri g

neybat kysnda neredeyse Antarktik klar

vard, nk bir yarmada, ekvator akntlar
nn buraya ulamasn engelliyordu. Yarma
d a kesildi, imdi btn blge yl boyunca
A kdeniz ikliminin tadn karyor.
Cumhuriyet baka lkelerde casuslar ve
gzlemciler bulundurup o lkelerin gelime
lerini izler, ilk elileri, 1893-94te Amerika Bir
leik Devletlerinde birka ay kalan ve sonun
da Altruryaya Amerikal bir ele dnen Aristi
des H om ostu. B ugnlerde Altrurya'nn d
dnyayla daha fazla temas vardr ve elileri
aka seyahat eder. Altrurya'ya ulamak ko
lay deildir; Homosun Amerika Birleik Dev
le tle rin e Avrupa zerinden geldii biliniyor
ama gzerghnn ayrntlar bilinmiyor.
(William Dean Howells, A Traveller from A ltrurla, Edinburgh, 1894; W illiam Dean H o
wells, Through the Eye o f the Needle, Lond
ra ve New York, 1907)

AMAN, ayrca KUTLU DYAR LMSZ

TOPRAKLAR ve LMEYEN LKE diye de
bilinir. Batsnda s a d e ce D Deniz vardr;
onun tesinde ise Karanln Duvarlar. Do
u s u n d a , batnn b y k d e n izi B e le g a e r
uzanr - ki ORTA DNYA da bu denizin d o
u kysnda yer alr. Aman, dnyann Yaratc s ilvatarn hayalini gerekletirm ek iin
dnyaya girmeyi seen Valar ya da Meleksel G lerin evini, yani byk VALNOR d i
yarn da snrlar iine alr. Hi kimse, hatta
Valar bile, Am ann g e re k bykln b il
mez. lkenin kuzey, d ou ve gney snrlar
boyunca, hilal biim li Pelri Dalar uzanr.
Pelri Dalar aslnda Valar tarafndan, Orta
D nyann yaradlndan ve ilk a'da b u
ra d a M orgoth'a kar verilen savalardan
sonra bu topraklara ilk yerletiklerinde, Melkor ya da M orgotha kar savunm a olsun
diye yaratlmtr (M orgoth Y aratcfya kar
tavr alm, bylece de Ktlk ve Ahenksiz
lik niteliklerinin dom asna yol amt).
Dou kysnda, TOL ERESSA'dan g e
len deniz elflerinin, yani Telerilerin yerletii

blge olan Eldam ar Krfezi ya da Elvenhome uzanr. Balca ehri, inciden konaklar
ve malikneleriyle Kuular Liman Alqualond e dlr. n n d e ki kum sa lla r, d a h a so n ra
LNDONda yaayan elflerln, yani N oldor'larn verdii deerli talarla bezelidir. Byk
limana bir kaya kemerinden geerek ulalr,
denizin kendisi burada doal bir g e it oy
mutur. Telerilerin kuu gemilerini, yani al
tn gagal, gzleri kara am ber ve altndan
yaplm kuu biim li harikulade teknelerini
ina ettikleri yer ite burasdr.
Eldam ar'n gneyine doru, d e n iz ile
Pelrinln dou ucu arasnda, dar bir toprak
erit uzanr. Buras, dnyadaki en karanlk
glgelerin lkesi olan A vathardr. A vathar
bir vakitler, kayna bilinmeyen, byk bir
rm cek e klin i alm kt b ir d i i varlk
olan U ngoliantn yuvasyd. Alann karanlk
la rten kocam an alar ren de odur. Ung oliantn, bilinen dnyann gerisindeki ka
ranlktan g e ld i i ve M elkorun ktlyle
bozulduu sanlr. Avathara g e ldiinde kim
senin iradesine boyun em eyecei bir yer
bulmu oldu, am a belki de onu oraya eken
sebep, her ne kad ar nefret etse de, Valinorun yd. Ne ynde hareket ederse et
sin kendini karanlkla sarmalard, bu karanl
a U ngoliantn Ikszl denir. M e lka rn,
dnyaya k veren V alinorun ki A a c n
zehirlem esine yardm c oldu, bunun ardn
dan da A m andan Orta Dnyaya kat. Bu
ra d a , B e le ria n d D a la r fn a y e rle ti, ilk
adan sonra deniz bu blgeyi yuttu ama
Ungoliant'n kendisi selden kurtuldu. Gne
ye seyahat ettii sylenir ama nihai kaderi
h l b ilin m e z . K U Y T U O R M A N 'n b y k
rm ceklerinin hatta MORDOR snr zerin
deki SH E LO B UN N ndeki d e v r m ce k
Shelob'un onun soyundan geldiine inanlr.
ELENNA'dakl Nmenor Krallnn ykl
masndan sonra, Aman ve Tol Eressea ok
uzaklara, insanlarn eriemeyecei bir yere
tand; bu yzden de tam yerleri bilinmiyor.
A m ann hayvan varl, M elkorun ya
ratt kt varlklar hari d nyada bilinen
btn yaratklar ierir.

(J.R.R. T o lkie n , The R e tu rn o f the King,

Londra, 1955; J.R.R. Tolkien, Silm arillion,
Londra, 1977)

AMAUROTE, UTOPAnn baehridir.

AMAZONYA, ayrca FEMNYA diye de bili

nir, Hazar Denizi ile Thainy Nehri arasnda
bir yerlerdedir ve hem Arnavutluk'a hem de
K aldeye snr vardr. Amazonya, blgelerin
de z g r e rke kle rin va rl n a m sam aha
gsterm eyen bir kadnlar im paratorluudur.
Kar cinsle yegne temaslar, rklarnn re
timini salam a almak iin tasarlanm yllk
bir festivalde meydana gelir. Bu kutlamaya
deniz ar yerlerden birka tane kolay kandrlabilecek erkek davet ederler. Erkekler
A m azonyaya geldikten sonra duygusuzca
kullanldktan sonra ya hadm edilip kle ola
rak tutulurlar ya da abuk tarafndan arele
rine baklr. Am azonlar bu enliklerde rahme
den o cuklardan sadece kzlar tutarlar;
erkek ocuklar gnderilir.
Am azonlar cesur savalardr, yaylar
n daha kolaylkla ekebilm ek iin gsle
rinden birini keserler, im paratorluklar altn
ve deerli yeil talar ynnden zengin olsa
da, ehirleri hakknda da, servetlerini nasl
kullandklar hakknda da h i b ir ey b ilin
mez. (Bkz. BRSEVENT, ayrca bkz. NEOPYA.)
(Sir John M andeville, V oiage de Sir John
Maundevile, Paris, 1357; Sir W alter Raleigh,
The D iscoverie o f the ioviie, rich a n d beauti
ful Em pyre o f Guiana with a relation o f the
great a n d g olden City o f M anoa (which the
Spanyards ca ll El Dorado) A n d the Provin
ces o f Emerria, Arromanio, a n d o f other co
untries, with their rivers, adjoyning. Perfor
m ed in the year 1595 b y Sir Walter Raleigh,
Knight, C aptaine o f H er M ajesty's Guard,
Warder o f the Stanneries a n d H er M ajestys
Lord Lieutenant o f the Countie o f Cornewalle, Londra, 1596)

AMOCAP, yeralt ktas PELLUCDARdaki

KORSAR A z'da bir adadr. A m iocap uzun
ve dardr, koylar ve krfezlerle dolu kylar
epey girintilidir. Bir yerde krfezler yle de
rindir ki, aday ikiye blyor g ibi grnrler.
Ky bo yunca ykselerek i tarafn yaylalar
n oluturan yeil tepeler bulunur. Ovalar,
bel yksekliinde, dalgalanan otlarla rt
ldr; d i e r yerle rde ki tro p ik b itki rts
ise, Pellucidar'n her yerinde bulunann tipik
rneidir.
A m iocap'taki hayvan varl, bu yeralt
diyarnn dier blmlerine nispetle azdr ve
hayat da dier blgelerdekinden daha hu
zurludur. Yksek tepelerde tarag yani kldili ka p la na ve ryth yani m aara-aysna
rastlanr, am a bunlar pek te h like o lu tu r
maz.
D aha a l a k a ra zid e h kim olan tr,
A m io ca p 'lla r tarafndan hem eti, hem de
dileri iin avlanan tandor yani mamuttur.
A m iocapllar normalde tandor"u gruplar ha
linde avlar. Erkeklerden bir ksm bu koca
hayvann dikkatini ekm ek iin ortal g
rltye boarken, dierleri de allar arasn
dan srne srne ilerleyip vurm a mesafe
sine gelirler. Tandor1a baltalarla saldrrlar,
sonra da mzraklar ve oklarla onu ldrrler.
Bu sanatn anahtar, tandor neredeyse sal
drya uradn bile anlamakszn onu sa
katlayacak kadar byk bir hzla vurma yeti
sidir. Bunu yapamayan bir avcnn kap ca
nn kurtarm a ans azdr.
A m io c a p llar gzel b ir rktr, dzgn
yz hatlar ve tanr vergisi vakur bir durular
vardr. Her biri kendi reisi tarafndan yneti
len k k g ru p la r h alin d e y a a rla r. A m i
ocap kyleri, adaya zg bir tr itle evril
mi, dam sazlarla rtl kulbe kmelerin
den ibarettir: Kyn evresindeki aalarn
arasna elyafl bir ip gerilir; ipten, yerden
ykseklikleri kimi yerde d rt a ya a varan
tahta srklar sarkar. Bu srklarn alt ular
delinip, ilerine yatay olarak her yne doru
uzanacak, sert tahtadan, ucu sivri kazklar
sokulabilir hale getirilir. Bu itler, insan d
m anlardan ziyade, tandor"a kar korum a

olarak yaplr; koca hayvanlar hortumlaryla

iti ykmaya uratka, kazklar ne arkaya
sallanr, onlarn gzlerini tehdit eder ve hor
tumlarn yaralar.
A m iocap Sevgi A das diye de bilinir,
nk kabile yaantlar ncelikle sevgi ve
efkat zerine kuruludur. A dada sert szler
ve irkin kavgalar b ilin m e z dense yeridir,
ada halk da ziyaretilere ou kez efemine
grnr. A m iocapllar, sevgiyi tanrlarn en
kutsal armaan olarak kabul eder ve her
hangi bir tr kstlam a olm akszn serbest
ak uygularlar. Kzlarn zerrece utanp skl
m adan bir adama ilan ak etmeleri hi de
srad bir ey deildir; oysa Pellucidar'n
d ier ksmlarnda yle bir ey dnlemez
bile. Erkekler arasndaki ilikiler genellikle
hayli dosta ve neelidir - birok yerde g
rlen lmcl rekabete burada rastlanmaz.
Ne var ki A m iocapllar sevgi kltlerine ra
m en, kom ular H M E lile rin ko rktu u ve
sayg duyduu kusursuz savalardr; Him eliler gene de zaman zaman adaya bas
knlar dzenleyerek A m iocap kadnlarn ka
rm aya alr. A m io ca p llarn sevgi klt,
norm alde, mzik ve dans eliinde kaza
balanp yaklan ya da A m io ca p n Gm l
m insanlarn honut etm ek iin srklara
balanp ylece braklan yabanclarla esir
leri kapsamaz.
G m lm in sa n la r ya da C o rip i'le r,
A m io c a p n altndaki derin m aaralarda ya
ayan m aara adam lardr, iki ayakldrlar,
am a insanlarla benzerlikleri bu noktada so
na erer. Ayaklar yassdr, trnakszdr, per
deli parm aklar vardr; kollar ksadr ve
a d e t ku vve tli p e n e y le sila h la n m la rd r.
p la k v c u tla r k ls z d r ve b ir c e s e d in
hastalkl solgunluuna sahiptir. Grnm
le rin in en tik s in d iric i taraf balardr. D
kulaklar yoktur, yerlerini sadece iki kk
d e lik almtr. Az b y k t r ve d u d a kla r
geri e kild i in d e iki sra iri kpekdii ortaya
kar. Azn stndeki iki ufak aklk, b u
run d elii; bir ift irkin, prtlak yumru ise
kapaksz ve kirpiksiz b irer gz vazifesi g
rr. G m lm insanlar ilkel bir kabile r

gtlenm esini srdrrler ve gelim em i bir

dille iletiim kurabilirler. Farkl g ru p la r ara
sndaki iliki ktdr, yamyamlk da sk sk
grlr. N orm alde kertenkele ve karakurbaalarndan, yeralt gllerinden gelen b a
lklardan oluan beslenm eleri, yzeye ara
sra yaptklar seferlerde bulduklar hayvan
leleriyle desteklenir. Scakkanllarn etine
d k ndrler ve ellerine den bt n in
sanlar yerler. A m io c a p n altndaki m a a
ralardan canl olarak kam a olaylarna ili
kin pek az kayt vardr.
eitli m aaralar arasndaki tneller ve
galeriler labirenti ok eskiden kalm gibidir.
Tnellerin ou kiretandan oyulm utur;
doal geitler yapay olarak bytlm ve
geniletilmi gibi grnr. Gmlm insanlarn hibir aleti olmad iin, tnelleri ka
ranlk ve unutulmu yzyllar boyunca pen
eleriyle atklar varsaylabilir.

nl yal bir adam olan Trol Kralnn ken

disi nbet tutuyordu.
Maarann girii, yksek dem ir ayaklk
lar stndeki lam balarca aydnlatlr, ama
daha aalarda artk k yoktur, zemin de
beyaz tozla kapldr. Maarann sonu, zin
cirlerle tavandan sarktlm ve iinde kmr
yanan bir kazann aydnlatt bir odaya a
lr. Tam kar tarafta bulunan bir ara yol, tah
ta bir kapya gider. Bu kapdan girilen oda,
A sur, N in o va , Msr, Roma, A tin a ve B i
zans'n kudretlerini temsil eden alt lambayla
aydnlatlmtr. Yanlarnda alt meale daha
durur, ama bunlar henz yaklmamtr. Bu
ras, kim senin ge re k adn b ilm e d i i -v e
ayn za m a n d a A rdnari, Ptha, A b ra xa s ve
Ja ld a la o th d iye de a n la n - e s ra re n g iz ve
lmsz K oscheinin mekndr.
(James Branch Cabell, Jurgen. A C om edy
o f Justice, New York, 1919)

(Edgar Rice Burroughs, Tanar o f Pellucidar,

New York, 1930)

A M NER AN A Y IR L I I, P O CTESM E'de,

Duardenez Nehri'nin her iki yannda geni
bir krlk alandr. Bu alann byk ksm ssz
dr, allar ve baka dikenli bitkilerle kapldr.
ayrlk, cadlarn urak yeridir ve seyyahlar
buradan kanmaldr, zellikle de grnm e
yen yaratklarn sesinin havada d uyulduu
W alburga Arifesinde. ayrlka girm ek gibi
tehlikeli bir ie kalkrken, bir ha takm ak
tavsiye olunur.
ayrlk'n belki de en garip zellii, al
tndaki byk maaradr. Bu blgede kentaurlara ra stla n m tr ve P o ic te s m e in nl
kahramanlarndan biri olan Jurgen m aara
nn derinliklerine girdiinde, hayat boyunca
sevm i o ld u u ka d n la rd a n o u n u n b e
denlerini mezartalarna serilmi halde bul
mutu. M aarann d a h a da d e rin le rin d e ,
Trol kral Throgan tarafndan alnm olan,
CAMELARDl G ogyvrann kz G ueneverei
de buldu. Kz bylenerek uyutulmutu, ba
nda da tam amen silahlanm habis gr

AMPHCLEOCLES KRALLII, Kuzey Afri

kada ABDALLES KRALLIIyla snrda bir
lkedir.
H alkn, baba sn ta h tn d a n in d irm e k
iin kom plo kurduu iin kardeleriyle bir
likte y e ry z n e frla tla n , g n e tanrnn
nc o lu H or-H is-H on-H alden g e ldii
sylenir. H o r-H is-H o n -H a l, ilk kadn olan
Phiocles'e k olmu, onu karm ve bir
m aaraya saklamtr; ikisi birlikte, Am phicle o cle s rkn ku rm u la rd r. H o r-H is-H o n Hal, (kardeinin kurduu bir rk olan) Abd a lle s lilerle herhangi bir tem as nlem ek
iin, krall evresinde yksek bir sur dik
miti. A m p h icle o cle s yllarca tam bir tecrit
halinde yaad. Ancak bir d e p rem de surun
byk ksm yklnca, lke dnyann geri
kalanna alm oldu.
Btn erkek A m phicleoclesliler, efsa
nevi atalar gibi, krmz tenlidir: buna karlk
kadnlar Phioclesin beyaz tenini almtr.
lke, bir kral ya da kralie ve bir yk
sek rahibe tarafndan ynetilen bir monari
dir. O nlara, sava ilan etm e ve bir Genel

se evlenebilirler ve yal erkeklerin kralln

daha kk tapnaklarnda lm elerine izin
verilir. Gene bu dnem boyunca insanlarn
ana tapnaa g irm e le rin e izin vardr (n o r
m alde avludan ieri sokulmazlar) ve keha
netler ile dier bildiriler, pirin toplar zeri
ne yazlarak, rahibeler tarafndan insanlara
atlr.

AM PHCLEOCLES KRALLIIndan K i-A rgouh

y a n i k ra l ta s v iri.

Durum m eclisini toplantya arm a yetkisi

olan, bir Yediler Konseyi (kkeni bilinmeyen
bir grup) danmanlk yapar, iki hkmdar
arasndaki dnem lerde, Konsey, yksek ra
hibenin genel nderlii altnda hkm srer
ve devlete nemli hizm etlerde bulunm u h
tiyarlardan oluur. Konsey yeleri boyunla
rna taktklar bir kral tasviri olan K i-Argouha sa d a ka t yem ini e d e rle r. A ralarndan
biri lm cezas gerektirecek bir sutan h
km giyerse, Konseyin btn yeleri nfaz
edilir.
Ziyaretilere, A m p h icle o cle sin en d e
erli hzinesini, kraliyet tacn grm eleri tav
siye olunur - alt ayak uzunluunda, rm
cek andan rlm, uzun bir balktr bu.
afak reng idir ve tepesinde, gnein bir ek
sen ze rin d e dnen im gesi bulunur. Ta
yalnzca, kral tapnaktaki yksek tahta kt
nda taklr ki bu da onun hkm ettii d
nem b o yu n ca norm alde ya ln zca bir kere
olur. Tahta oturduu zaman, kraliyet ayrca
ln sim geleyen bir altn top olan Tak-laklak\ elinden brakr, bu da m ahkm lar iin
genel af anlamna gelir. Ksa bir sre iin
byk oul hakk iptal edilir, borlar silinir,
boanm aya izin verilir, dul kadnlar isterler

A b d a lle steki komular gibi A m phicleo c le s liler de tanr V ilkh o n is'e tapar. Eski
gnlerde, kocaman bir adam olarak gste
rilen ve her eyin yaratcs olduu sylenen
Fulghane diye bir tanrya taparlard. Fulghane klt rahibeler tarafndan bir l d e
siyasi g elde etm ek iin kullanlrd: tap
naktaki putun ii botu, sunduu ilahi keha
netleri yksek rahibe dile getirirdi. Ascalis
prenses ilan edildii zam an bu aldatm aca
kefedildi.
Ascalis, A m phicleoclesin yetmi n
c kral olan Byk in d ia g a rn kzyd. Krali
yet ailesi ocuklarnn anne-babalaryla asla
karlamadan bytlm eleri ve geleneksel
yasalara gre evlenmeleri yolundaki kadim
d e te kar isyan eden o oldu. G elenee
gre, bir kraliyet bebeiyle ayn zaman d o
an btn ocuklar, prens ya da prenses
olgunluk ana e ritiinde aralarndan bir
e seebilsin diye, tapnakta bytlrd.
Ascalis bu uygulamay reddetti ve babasn
grm eyi baard. Doal sevgi gelenee s
tn geldi, doad yasalar kaldrld. Yksek
rahibe buna iddetle kar kt, A scalis'in
tahtn meru vrisi olmadn ileri srd. Ta
pnaktaki bir yzlem ede, rahibenin ald a t
m acas kefedildi, halk Fulghanenin dl
n ykt. Nostradamus ekolnden gelen sey
yahlar, eski bir kehanetin, bir Am phicleocles prensesi babasn grdnde Fulgha
ne kltnn sona erecei yolundaki keha
neti bilecektir.
A sca lis ve in d ia g a r, kz TRSOLDAY
kral tarafndan karlana kadar birlikte ve
m utluluk iinde hkmlerini srdrdler, in
diagar, o yeralt krallna kadar kznn izini
srd ama kral tahtndan indirmeye ynelik
bir kom ploya katldnda orada ld. Pren

sesi sonunda A bdalles prensi M ocatoa kur

tard, Ascaiis de onunla evlendi. Kraliyet if
tinin yokluu srasnda Fulghane klt ksa
sre yeniden canlandysa da artk yok e dil
mitir.
Kraliyet Saray tuhaf ama grkem li bir
yapdr. C ephesi bom botur, kaps ya da
penceresi yoktur. Tek giri atdandr. Saray

(Charles Fieux de Mouhy, Lamekis, ou les

voyages extraordinaires d un E gyptien dans
la terre intrieure avec la dcouverte de l'Isle des Silphides, enrichi des notes curieu
ses, Lahey, 1735)

adab muaereti, kimsenin kraliyet d a ire si

nin kapsn almamasn gerektirir; ieri g ir

bilinen blgesinde, Llyead Am r ya da Amr

D e re sinin kysndadr. C A M E LO T lu Kral
A rth u run o lu A m rn g m ld ye rd ir.
Arthur, m ulak kalm nedenlerle A m r l
drm ve buraya gmmtr. Mezarn si
hirli zellikleri vardr, boyutlar da hibir za

mek isteyenler, kula delie dayal duran

dilsiz bir ccenin dikkatini elmek iin, kap
daki bir delikten flemelidir. Uyruklardan b i
rine yaplacak en byk iltifat, hkmdarn
elini onun bana koymasdr, insann p a r
man azna sokup nefesini tutmas, b
yk sayg alametidir.
A m p h ic le o c le s yasalar, k irk irk a n ta l
ya da k m elei tarafndan yeryzne g e
tirild i i sylen en b y k b ir c iltte to p la n
mtr. C ildin boyu on sekize on iki ayaktr,
yasalar bir n okta-virgl ko m binasyonuyla
ya zlm tr. Y a sa la r K ita b kutsal sa ylr;
eer birisi onun zerine edilm i bir yem ini
bozarsa, lnceye kadar gdklanm ak ze
re ra h ib e y e te s lim e d ilir. K ita p , Y e d ile r
M e clisinde hizm et verm i drt c e d d i o ld u
unu iddia e deb ilen drt ihtiyar, yani drt
Foukhouourkou tarafndan korunur. Kitab
ancak onlar, yksek rahibe ve saltanat s
ren hkm dar g re b ilir. O ald srada
hazr buluna n b t n d i e rle rin in g z le ri
balanm aldr.
Yasaya gre, lm cezasna a rp tr
lanlar byk bir preste ezilerek ldrlr.
Kanlar dinsel trenlerde kullanlr ve d e rile
ri de tapnakta m uhafaza edilir. Bir yksek
kabartm ada, infazlarna yol aan su kay
dedilir.
A m p h ic le o c le s K ra ll nn m esajlar,
Foul-brac denen koucular tarafndan ta
nr. Foul-braclar yalnzca ty, rm cek a
ve sarmak, yani kvrak ve ayana abuk
olmalarn salayan hafif m addeler yerler;
bylece de saatte on karie ya da fersaha
kadar mesafe katetmeyi baarrlar.

AMRIN MEZARI, Gallerin A rchenfield diye

man iki gn arka arkaya ayn olmaz. Bir gn

alt ayak uzunluundayken ertesi gn d o
kuz, on iki ya da on be ayak uzunluunda
olabilir.
(Anonim, The H istory o f Britons, S 10. yy)

ANAHTAR ORMANI, G eenyl n mlkyle

Kont S adolfun Topraklar arasnda, anahtar
eklinde orm anlk bir alandr. Kont Geenyln babas, O rm an yerel bir haydut-baron olan S a d o lfa meydan okuyarak yapt
s a tra n m a s o n u c u n d a k a z a n m tr.
Anahtar O rm annn mlkiyetini elde tutmak
iin oyunun yirmi be ylda bir tekrarlanm a
s gerekir.
O rm a n 'a ge le n se yya h lar, ilk olarak
mnzevi M elasn evine ulaacaklar, Melas
onlar n e d a m e t g e tirm e ye te v ik ettikten
sonra arap ikram edecek. O rm anda iki b
yk bina grlebilir. Kont G eenyln, birine
Domuz Kulesi denen, iki kuleli havadar a
tosu M e la n g lo ria ile ormann d a h a sk bir
blm nde, kularn akm ad ve btn
sakinlerinin talihsizlik belasna urad yer
deki Um utsuzluk Kalesi.
A nahtar Orman esizdir, nk sakin
leri, onlar devasa bir satran tahtas ze
rinde hareket ettiren grnm ez kiilerin oy
nad bir satran oyununun piyonlar gibi
y n e tild ik le rin e in a n rla r. A Y N A LKES
halk tarafndan da buna benzer am a belki

ANAHTAR ORMANI

biraz dah a az tutarl bir felsefe ileri srl

mtr.
(Paul H ulshof & Robert V incent Schipper,
Glazevvijn en het schaak-schandaal, Amsterdam, 1973)

f
A N A L O G D A , g n e y P a s ifik O kya n u sunda bir ada-ktadr. Dnyann en yksek
da olan ayn adl byk da d a n oluur ve
evresi binlerce kilometreye yaylan bir su
alt platform un un stnde d urur. Platform
her tr kayna mehul m ineralden oluur.
Bunlarn, evrelerindeki uzam kavislendirmek gibi tuhaf bir zellikleri vardr. yle ki,
btn alan kavisli bir uzay kabuu iine ka

panmtr. Ancak kabuk tamamen kapal d e

ildir. st, yldzlardan bu adadaki hayatn
srmesi iin gerekli malar alacak ekilde
aktr; kabuk ayrca yerkrenin merkezine
doru da aktr. Bu kabuk, nfuz edilem e
yen ve aday grnmez, el srlmez bir en
gel gibi saran kavisli bir halka olarak tanm
lanabilir. Bu yzden de varl asla d o ru
lanmamtr.
Bir gem inin adann gneybatsndaki
b ir A noktasnda (h a rita ya baknz) ve bir
deniz fenerinin de adann kuzeydousunda
ki bir B noktasnda olduunu varsayarsak,
bu takdirde, (S noktasndaki) deniz feneri
nin n, sanki Analog Da yokmu gibi, A
noktasndan grlebilir, nk k kavis i
ze re k da geer. G em i rotasnda A!d a n

B ye ilerlerse, boluktaki kavis yldzlardan

olduu gibi m anyetik glerden gelen
da sa ptrd nd an, gem i hem sekstantta,
hem de pusulada dz bir hatta seyrediyormu gibi grnecektir. Bylece gem i, d
menini oynatm adan, Analog D an e vre
sinden dolanacaktr; ve geminin kendisi de,
zerindeki her ey de, farknda o lm adan
adann evresinden kvrlacaktr. Bu yzden
de, Avustralya byklnde olmasna kar
n, Analog D a n varln pek az kiinin
fark etmi olmas anlalabilir bir eydir.
Adaya eriecek bir yol bulmak iin -k i
birok keif seferi bunu baarm tr- seyyah
oraya mutlaka ulama gereinin rehberliin
de hareket etm elidir. Adann evresindeki
uzamn kavsini a ncak gne bozabilir; bu

yzden seyyah ya afakta ya da akam ala

casnda kabukta bir gedik amann yolunu
bulmaldr. Grnmez adaya alacakaranlk
ta batdan girm ek ve afakta doudan gir
m em ek a rttr; b yle ce, F ra n k lin in scak
oda deneyinde olduu gibi, denizden gelen
bir souk hava akm Analog Da atm osferi
nin daha alak, fazlasyla snm katm anla
rna doru esecektir. Bu sistem , seyyahn
kabuun ine em ilm esini sa la r; seyyah
afakta ve do u d a n gelirse, id d e tle geri
pskrtlr. Bu yntem semboliktir; uygarlk
d o u d a n b a ty a d o ru g ittik e yo zla r.
Esas kkenlere varmak iin, kii ters ynde
ilerlemelidir.
Analog D aa yaplan bir keif seferinin
bilinen tek kayd ne yazk ki tam am lanm a

Kavisli g
halkalar

ANALOG DAG

mtr ve o keif heyeti yelerinin daa trma

nabilip trmanamadklarn belirtmez. Ancak
bu kaytlar MAYMUN LMANI ehrini ve ada
nn toplum sal yapsn etraflca anlatr. Yetki,
kendilerine ait bir snf oluturan da rehber
lerinin elindedir. Normal rehberler olarak a
lmann yan sra, kydaki ve da yamala
rndaki kylerde idari grevler de stlenirler.
Gerek bir yerli halk yoktur; sakinler, farkl
zam anlarda dnyann her yanndan, sadece
A nalog D a a trmanma am acyla gelm ie
benzer. nk, herkesin bildii gibi, Analog
Da gkleri yeryzne balar.
(Ren D aum al, Le M ont A n alogue, Paris,
1952)

ANASTASA, Asyada, emerkezli kanalla

rn sulad ve zerinde uurtmalarn utuu
bir ehirdir. Burada birok nesne ucuza sa
tn alnabilir: akik, oniks, zm rt ve dier ku
vars e itle ri. Seyyahlar, be kle tilm i kiraz
aac tahtasyla piirilm i, b o lca tatl m er
ca n k k e kilm i altn sln e tin in tadna
bakmaldr. A nastasia kadnlar bir bahe
deki havuzda ykanmay sever ve bazen de
-riva ye te g re - yabanclar onlarla birlikte
soyunmaya ve suda onlar kovalamaya da
vet ederler. Ancak, btn bunlar ehrin ha
kiki zn yanstmaz; A nastasiann tarifi ar
zular teker teker uyandrarak seyyah onlar
bastrm ak zorund a brakrken, seyyah bir
sabah kendini Anastasia'nn gbeinde bu
lunca btn arzular ayn anda uyanacak ve
onu kuatacaktr. ehir ona h ib ir arzunun
ziyan olmad ve kendisinin de bir paras
n oluturduu bir btn olarak grnecek
ve eh ir onun zevk alm ad her eyden
zevk ald iin, seyyahn elinden bu arzuyu
yaamak ve honut olmaktan baka bir ey
gelm eyecektir. Anastasia adndaki bu hain
ehrin sahip olduu ve bazen habis, bazen
selim denen bu g, ite byle bir gtr;
z iy a re t i g n d e sekiz s a a t b ir a kik ta,
oniks, zm rt kesicisi olarak alsa, arzuya
biim veren abas, biimini o arzudan alr

ve o da Anastasia'dan tam anlamyla zevk

a ld n a inanrken a sln d a sa d e ce ehrin
tutsa olarak kalr.
(Ita lo C a lv in o , Le c itt in v is ib ili, Torino,
1972)

*
ANDERSON KAYASI, yeri bilinmeyen o
rak bir kayadr. Kayay ziyaret ettii bilinen
tek kii, aydan NAYET A D A S Ina bahtsz
dn abas srasnda buraya gelen John
Danieldir. Kaya plak ve sarptr. Derin bir
yarn dibinde, su yzeyinin sadece birka
ayak stnde geni bir kaya vardr. Buras,
batm ge m ile rd e n ta h ta la rla ka b a ca d
enmi m aaralarda yaayan Anderson Ka
yas sakinlerinin evidir. Bunlar tem elde in
sandr, ama azlar yzleri kadar genitir ve
eneleri yok gibidir; kol ve bacaklar uzun,
parmaklar da perdelidir. Bacaklar pullarla,
g v d e le ri ise a yb a l n n kin e benzer bir
krkle kapldr. Ele nemli ve souk gelen bu
yaratklar sadece yakalayp gnete kurut
tuklar balklarla beslenirler. Maara evlerini
aydnlatm ada kullandklar ya da yabalndan elde ederler.
Bu tuhaf varlklar on sekizinci yzyl
balarnda Dou A frika ya giderken gem i
leri batan bir ngiliz iftin soyundan gelir.
Hl ngilizce konum alarna ramen, oku
ma yazmay unutm ulardr. Bozuk biim le
rini anneleri Joanna A n d e rs o n n ham iley
ken bir deniz canavar g rp ok korkm a
sna balarlar. John D a nieln, bu hanmn
y a z d b ir elya zm a sn b u ld u u zam an
kefettii gerek sebep ok daha m eum
mu. M eerse evlilii ocuksuz olduu iin
hayal krklna urayan kadn, kendisini
o k korktuunu iddia ettii o deniz ca n a
varna verm i; kayann ilk sakinleri bu b ir
lem enin meyvesiymi. John Daniel A nder
son K ayasna va rd n d a insanlar oktan
lm t, kayada Joannann dourduu ilk
ikizlerin birlem esinden doan otuz deniz
canavar yayordu.

(Ralph Morris, A N arrative o f The Life a n d

astonishing A dventu re s o f John Daniel, A
Smith a t Royston in Hertfordshire for a C our
se o f seventy Years. Containing, The m e
la n c h o ly O c c a s io n o f h is T ra v e ls , H is
S hipw reck with one Companion on a deso
late Island. His a c c id e n ta l d isco ve ry o f a
Woman for his Companion. Their p e o p lin g
the Island. Also, A D e scrip tio n o f a m o st
surprising Engine, invented b y his Son Ja
cob, on which he flew to the Moon, with so
m e A cco u n t o f its Inhabitants. His return,
a n d accidental Fall into the Habitation o f a
Sea-monster, with whom he lived two Years.
His further Excursions in Search o f England.
H is R esidence in Lapland, a n d Travels to
Norway, from w hence he arrived at A ld b o rough, and further Transactions till his d e
ath, in 1711. A g e d 97... Taken from his own
Mouth. By Mr. Ralph Morris, Londra, 1751)

A N D O R R A , g n e y A v ru p a da k k b ir
cumhuriyettir, Pirenelerdeki ayn adl lkey
le kartrlmamas gerekir.
Andorra dar vadiler ve dik yam alarda
ki tal tarlalar lkesidir. Geleneksel rnler
zeytin ve a vd a rd r; kuru arazi m ekanize
iftilie izin vermez, tahl da hl ok eski
yntem lerle biilir, oraklarla, elle kesilir. A n
dorra, baehrin ana meydanndaki beyaz
badanal evlere ram en, pek de pitoresk bir
lke deildir.
A ndorrallar, lkelerinin geleneksel H
ristiyanlndan gu ru r duyar ve kendilerini
dindar bir halk olarak dnmekten holanr
lar. Din siyasetle yakndan baldr. Bakire
Meryemin heykeli alay halinde sokaklardan
geirildiinde, snglerini takm uygun adm
yryen zeytin-grisi giysili askerler ona elik
eder. Aziz Georgios gnnde, Andorra baki
releri, btn baehre badana yapma eklin
deki geleneksel grevlerini yerine getirirler.
Genelde barl bir lke olmakla birlik
te, A ndorra daim a belirli bir yabanc d
manl sergilem iti. A n d o rra llarn zam an
zaman gl Yahudi-kart duygularn d-

avurduunu ve o zamanlarda gerek Yahudilerin gerekse Yahudi olmayanlarn bundan

payn aldn belirtmekte yarar var.
(Max Frisch, Andorra, Frankfurt, 1961)

A ND RO G R AFYA, devletin byk bir aile,

her ailenin de minyatr bir devlet sayld,
ikisinin de otorite ve nesep hiyerarilerini ka
bul ettii, yeri m ehul bir lkedir. Kentler ve
kyler sulh hkim lerinden ve ihtiyarlardan
oluan bir senato tarafndan ynetilir, kadn
lar ise kocalarnn otoritesine tabidir.
Bu hiyerari iinde eitlik vardr - belli
bir ya, ticaret ya da cinsiyet kategorisine
ait olanlarn hepsi eittir, ancak hiyerarik
stlerine tabidirler. Kyler kentlere, kentler
eyalet merkezlerine, eyalet merkezleri ba
ehirlere, baehirler ise kral ya da egemen
sulh hkimine tabidir; aile bnyesinde, ba
bann otoritesi mutlaktr.
Toprak, ihtiyalar ve yeteneklerine g
re kendilerine sr verilen farkl aileler ara
snda blnm tr. Byk ailelerin anne-babalar ok sayg grr, evlilik de btn sa
lkl bireyler iin m ecburidir. On sekiz yana
gelmi her delikanl, evlilie ve bir aileye ha
zrlk olmak zere, imdiden hi deilse iki
kiiye bakyor olmaldr.
Yazl sanatlarla ilgilenenler, A ndrografy a ya bir z iy a re ti d lle n d iric i b u la caktr,
nk edebiyat ve tiyatro saygn meslekler
saylr. Eitim serttir ve kimse nce belirli bir
asgari eitim standardna erim eden evlenemez ya da bir m eslee giremez.
Btn kentlerde ina edilmi daire ek
lindeki kamu binalar pek ok am aca hizmet
eder. Yiyecek depolam ak iin ve toplu ye
meklerde yem ek odas olarak kullanlr. Cu
martesi gnleri burada Ulusal Gazete (Nati
onal Gazette) yksek sesle okunur, btn
nemli haberler ve olaylar ayrntlaryla akta
rlr; A ndrografyada ne yapacaklarn ya da
neyi greceklerini bilmek isteyen seyyahlara
bu toplantlara devam etmeleri tlenir.

ANDUN NEHR - ANGMAR

(Nicolas Edme Restif de la Bretonne, L A ndrographe ou ides d un honnte homme sur

un pro je t de rglement pro p o s toutes les
nations de l Europe po u r o p re r une rfor
m e g n ra le des m oeurs, e t p a r elle, le
bonheur du genre humain a ve c des notes
historiques et justificatives, Lahey, 1782)

ANDUN NEHR, bkz. ULU NEHR.

ANDUN VADLER, DUMANLI DALAR ve

KUYTUORM AN arasndaki alandr. ORTA
DNYAnn ULU NEHRinin kollaryla sula
nr. Ulu N e h irin kendisinin iinden byk
Kocakaya yaknlarnda bir slk geer. Ka
yaya oyulm u merdivenler, zirvesindeki b
yk ta bir koltua kar. Buray evreleyen
topraklarn byk ksm, K o ca ka ya nn do
usundaki bir mee orman hari, ayrlktr.
Vadilerde, dardan gelenleri ho kar
lamayan, hayli naho bir halk olan Kocaolangiller yaar. Grevleri K ocakaya Sln korum ak ve bir gei creti karln
da burann tccarlarla seyyahlar iin gven
li kalmasn salamaktr. Bu topraklara kurt
lar ve nefret ettikleri orklar ya da goblinleri
de sokm azlar. Bunlar dnda btn dier
hayvanlarla d osta ilikiler srdrrler. Et
yemezler; ana yemekleri bir tr ball kektir,
z iy a re t ile rin de tatm as id d e tle tavsiye
olunur.
K ocaolangillerin tam kkenleri belir
sizdir, a n ca k adlarn, Yzk S avandan
nceki yllarda liderleri olan K ocaolandan
aldklar bilin ir. K o ca o la n n ay biim ine
brnm ek gibi srad bir yetenei vard, bu
klkla ok ksa srede uzun mesafeler aar
d. Kimileri bir zamanlar btn K ocaolan
gillerin bu yetenee sahip olduunu syler
ve onlarn vaktiyle Orta Dnyann bu tarafla
rnda da larda dolaan koca aylardan ge
lip gelm edikleri yolunda kestirm eler vardr.
K ocaolann ayrca hizmetkr olarak besle
dii, yem ek getirm ek, sofray kurm ak gibi
btn normal ev hizmetlerini yerine getiren

hayvanlarla konuma yeteneine de sahip

olduu sylenirdi. Evi, m ee ormannda bu
lunan ve dikenli bir itle evrili uzun, alak,
a h a p b ir konakt. K a b a c a ekil ve rilm i
a a gvdelerinden yararlanlan bu incelik
ten yoksun m im arinin onun soyundan g e
le n le r arasnda hl varln s rd rd
grlyor.
Yzk Sava'ndan sonra K ocaolang ille re Kuytuormann dalarla Narrows ara
snda uzanan blm -y a n i ormann bat ve
d o u ularnn b ir a ra y a g e le re k d a r b ir
b e l oluturduu a la n - verilmitir.
(J.R.R. Tolkien, The H obbit, or There a n d
B a ck Again, Londra, 1937; J.R.R. Tolkien,
The Fellowship o f the Ring, Londra, 1954;
J.R .R . T o lkie n , The R e tu rn o f the K in g ,
Londra, 1955)

A N G M A R , kuzey ORTA D N Y A nn D U
MANLI DALARnn kuzey ve gneyindeki
dm an blgedir. nc a n byk ks
m n d a bu alan ARNOR K ralln deviren
Byc Hkmdar tarafndan ynetiliyordu.
Byc Hkmdar, dalarn ok kuzeyinde,
A n g m a rn Cad d iya rn d a (C am Dm) bir
kale ehir kurdu. Orasn da-adam laryla
-a s ln d a ETTENAVLAKLARIndan geldikleri
sanlan kt kalpli bir h a lk - ve Orta Dny a nn gl goblinleri olan orklarla doldur
du. Kalesinden, A rnorun blnmesiyle olu
an lkeye saldrlar d zenlerdi, 1974
nc a da da, A rn o run baehri FORNOSTu ald. Ancak bir yl sonra yenilgiye
urad ve ehir kurtarld, ne var ki Yzk
Savann sonuna kadar bir daha iskn edil
medi. Fornost M uharebesinin ardndan B
yc Hkmdar MORDORa ekildi ve bl
ge yava yava, onun kt hizmetkrlarnn
sonuncularndan da tem izlendi.
(J.R.R. Tolkien, The Fellowship o f the Ring,
Londra, 1954; J.R.R. Tolkien, The Return o f
the King, Londra, 1955)

ANM AS, MONTE DE LAS ya da RUHLAR

D A I, is p a n y a 'd a , S oria ya kn la rn d a d r.
Da, Soria ehri A rapla rd a n geri alndktan
sonra ehri korum ak iin ispanya Kralnn
da vet ettii valyeler B irli ine aitti. Kraln
daveti, Kastilya lordlar tarafndan hakaret
olarak kabul ed ildi. O nlar da bir tr m ey
dan okum a niyetine, d a d a bir av d ze n le
diler, bylelikle de valyelerin, b lg e le ri
ni istila etm eme yolundaki kesin em rine ita
atsizlikte bulundular. Bu durum avclarn ve
savunm aclarn karlkl katliam a ku rb a n
g itti i kanl bir savala sonuland, ispanya
Kral, da lanetli ilan etti, bundan b yle
kim senin buraya yerlem e m e sin i em retti.
D o stlarla dm anlarn ce se tle ri, va lye
le rin ina ettii, ksa srede de yabani o t
la rla sa rm aklarn b r d b ir a p e le ,
yan yana gm ld.
Seyyahlarn, da Btn Azizler yortusu
ge ce sind e , sisli ha va d a hayalet bir ann
ald duyulurken ziyaret etmeleri tavsiye
olunur. llerin hortlaklar mezarlarndan yr
tk prtk ve kan revan iindeki kefenleriyle
kp, hayalet atlarla hayalet geyikleri avlarlar.
Kurtlar korku iinde ulur, ceylanlar dehetle
srar, ylanlar rkm, slk gibi sesler karr
ve dan tamam, drtnala kalkm nallarn
patrtsyla nlar. Ertesi sabah kar, avn izle
riyle rtlecektir. Eer ziyareti anslysa,
kanayan ayaklarla avdan kaan, mavi bir
earb elinde smsk tutan, gzel, solgun ve
st ba darm adan bir gen kz da grr.
Bu kzn Btn A zizler Yortusu gecesinde,
d rd earb a lm a k iin s e v g ilis in in
Ruhlar D ana ge lm e sin i isteyen, B eatriz
adl soylu bir Sorial hanm olduu sylenir.
Sevgilisi ertesi sabah, yz bir dehet m as
kesine dnm ve kurtlar tarafndan yar
yenmi halde bulunm utur. Beatriz de uyan
dnda, yatann yannda, sevgilisinin ka
nyla lekelenmi kayp earbn bulmutur.
(Gustavo Adolfo Becquer, El monte de las
nim as , Leyendas iinde, Madrid, 1871)
ANNUMNAS, ARNORun baehridir.

ANOROC, adn en byk adasndan alan

yeralt ktas PELLUCDARdaki Lural A zda
bulunan bir g rup adadr. Bu grupta bykl
kkl dzinelerce ada vardr, toplam n
fusun da m ilyonlara vard sanlyor. Anoroc
halk, M ezoplar diye bilinir, bakr rengi tenli
bir balklar ve avclar rkdr. Tanr vergisi
gem icilik hasletine sahiptirler ve Pellucidar
donanmasna birok adam salamalar g e
lenektendir. Anoroc imdi gemi yapm ve ti
caret iin belli bal bir merkez haline gel
mitir. Demir cevheri karlr ve kk ssz
bir adada barut imal edilir.
Anoroc adalar, ta suyun kenarna kadar
inen sk tropik ormanlarla kapldr. Kyler or
manlarn d e rin likle rin d e g izlid ir ve adalara
has bir dzene gre ina edilmilerdir. Sakl
aklklarda, koca aalar yirmi ila otuz aya
a kadar ke silir. Sonra stlerine, rlm
dalcklardan ve kurutulmu am urdan yapl
ma kre biim inde meskenler ina edilir. Ik
ve havalandrm a salam ak iin duvarlarda
uzun, dar yarklar alr. Aalarn gvdeleri
nin ii oyulur ve ilerine m erdivenler dikilir.
Evlerin boyutlar deiir; kiminin oda says
sekizi bulur ve iki katl yaplrlarken, kimi de
ok daha kktr. atdaki oyulmu bir e
kil, ev sahibinin kimliini gsterir.
Ormandaki aklklar, M ezoplarn tahl
larn, meyve ve sebzelerini yetitirdikleri iyi
ekilmi tarlalar ve baheleri de iine alacak
kadar byktr. Bu ilerin ounu kadnlar
yapar.
G rnr p a tika lar d o ru d a n d o ru ya
Mezop kylerine g itm edii in, bu kyleri
bulmak son derece zordur. Ak, belirgin bir
patika birden kesilmi gibi grnr, oysa as
lnda birbirine dolanm aalar arasndan
devam eder; nereye devam ettiini gsteren
iareti bulmak, uzman bilgisi gerektirir. Sey
yahlara, doru iareti bulmaya alm ak iin
aalara trmanmalar, su yollarn gem eleri
ya da patika boyunca admlarn geriye d o
ru izlem eleri tavsiye olunur. Bu patikalarn
doas hem sakinlerin, hem de ziyaretilerin
hzla ilerlem esini fevkalade zor hale getirir
am a ayn z a m a n d a kyleri d e m u h te m e l

d m a n la rd an korur. Patikalar renm ek

bir erkek ocuun eitiminin belli bal bir
ksmn o luturur, bir e rk e in stats ise,
kendi ad a sn d a ka tane p a tika b ild i in e
gre belirlenir. Patikalarn dzeni, kylerin
den pek ender olarak kan kadnlara re
tilmez.
(Edgar Rice Burroughs, A t the Earth's Core,
New York, 1922; Edgar Rice Burroughs, Pellucidar, New York, 1923; Edgar Rice Burro
ughs, Tanar o f Pellucidar, New York, 1930)

A N O STU S, Akdeniz g iriin in tesinde bir

krfez ve yeillikli byk bir adann en u
noktasdr. Buradan itibaren geri dn yok
tur. Anostus'ta hava ok aydnlk da olmaz,

ok karanlk da, alacakaranlktr. Anostus'ta

iki nehir bulunur: Zevk Nehri ve Keder Neh
ri. Kylarnda kutsal a a lar ykselir. Keder
Nehrinin kysnda byyenler hazin meyve
ler verirler ve bir ziyareti bunlardan yiyecek
olursa eer, mrnn geri kalann gzya
lar ve keder iinde geirir, bylece de lr.
Zevk Nehri kysndaki aalarn meyveleri
ise b u n u n tam tersi b ir d o a y a s a h ip tir,
bunlardan tadan kii daha nceki btn ar
zularndan kurtulur. Z iya re ti birini sevmi
idiyse eer, akn unutacak ve ksa srede
g itg id e genleecek, d aha nceki yllarn
yeniden yaayacak ve yeni dom u bir be
bek olarak lecektir.
(C laudius Aelianus, Varia Historia, 2.-3.

yy)

ANTANGL, muazzam bir ada-krallktr, yak

lak iki yz fersah uzunluundadr, evresi
2.060 fersahtr, Olak Burcunun 6 kuzeyin
den Gney Kutbundan yaklak 50ye uzanr.
Ilk yazlar, sert klar, ho ilkbaharlar ve
gneli sonbaharlar A ntangilin farkl b lg e
lerinde ayn anda hep birden bulunabilir, bu
n e d e n le de yln herh a n g i bir zam annda
krall ziyaret eden seyyah, her mevsim iin
uygun biim de giyinm i olmaldr.
Kuzeyde, Hint O kyanusunda ky dik
ve kayalktr; iki nehrin, yani doudaki hzl
akan ama gemiyle gezilebilir arri ile batda
ki yava ve amurlu B achirin azlar hari,
koy ya da liman da yoktur. Gneyde, b lg e
nin bereketli vadilerinin tesinde, vahi ve
zalim bir halkn yaad yksek Sariche ya
da alice dalar ykselir. Dalarn kendileri

birok maden ynnden zengindir. Gney

de karaya yz fersah giren Pachinquir Kr
fezi de vardr; krfez evresindeki blgeler
deerli talaryla ve gzel incileriyle nl
dr. Krfezin sularnda tuhaf, yum uak huy
lu bir hayvan bulunur. At kadar byktr, bir
aslann yzne sahiptir, yar tyle yar pulla
kapldr; byk bir hzla yzebilir am a kara
da da bulunabilir ve nsanlarn arkadaln
dan holanr bir hali vardr.
Antangile denizden yaklaan ziyareti
ler, Corylee A dasnda, gneybat kysnda
ki byk volkan fark edecektir; karanlk sa
atlerde bu volkan bir deniz feneri g ibi parla
yarak tehlikeli kum slklar konusunda ge
micileri uyarr.
Antangil krall her birinin kendi ba
ehri olan 120 eyalete blnm tr Krall-

Kerguelen
Adas

Bacico
Gl

SARCHE
DALARI

Namanja

r^Gl

S AR CHE
DALARI

ANTANGL
GNEY KUTBU

n baehri ise, adann corafi merkezine

ina edilm i Sangil ehridir. Yzyllar nce,
Antangil sakinleri kavgay unutup birlemi
bir ulusun refah iin alm aya karar ver
milerdi. Her ehrin, onar sakininden oluan
ve balarnda onunun birden setii liderle
rin bulunduu gruplara blnm esi konusun
da anlam aya varld. Bu kom utanlar ya da
dizainie? 1er, onar kiilik baka gruplar olu
turarak ce n te n ie r leri s e e c e k ti. C entenier'ler senatonun onay olm adan hibir karar
alam ayacak ve kralln mali ilerinde hi
sz hakk olmayan bir kral seeceklerdi.
A ntangilin btn serveti, halkna aittir,
zel ya d a genel ve rg ile ri a rttrm a ya da
azaltm a karar verebilirler. O rduyu kontrol
eden de halktr, on sekiz ila elli be ya ara
sndaki herkes askere arlabilir. Skyne
tim yasalar katdr ve bir askerin talana kal
kmas lmle cezalandrlabilir. lm ceza
s aslmaktan ya da kafann kesilm esinden
oluur, ancak ikence kesinlikle yasaktr.
A ncak soylu ailelerin kzlarna herhangi
bir lde eitim verilir, bu da ailenin serve
tiyle orantldr. En zengin -dolaysyla, en iyi
e itilm i - kzlar, yirmi drt yana gelince
A kadem iden ayrlr.
A n tangil dini K atolikliktir, a ncak aziz
yortularn kutlam a ya da dinsel sim gelere
tapnma g ib i belirli ayinler hari. Ortodoks
Katolik dini tarafndan norm alde emredilen
gnlerde oru tutulmaz.
Seyyahlar btn otellerle hanlarda, ya
salarn emriyle, oda ve yemek fiyatlarnn lis
telendiini grecek. Bahi yasaktr, nk
sakinler onlara yalnzca ileri iin para veril
mesi g erektiini dnr. Krallk boyunca
yoksulluk diye bir ey bilinmez, isizler de
Sariche D alarndaki m adenlerde alma
ya g n d e rilir ki, bo duran elleri alsn,
eytan da yardm dan yoksun kalsn.
(Joachim du Moulin [?], Histoire d u g ra n d et
adm irable royaum e d A ntangil Inconnu jusques p r s e n t tous H isto rie n s e t C os
m ographes: com pos de six vingts provin
ces trs-belles & tr fertiles. A ve c la desc

ription d'icelui, & de la p o lice nonepareille,

tant civile que militaire. De l instruction de la
jeunesse. Et de la R eligion; p a r I.D.M.G.T.,
Saumur, 1616)

ANTARKTK FRANSA, Fransa bykln

de ve benzer iklimli, Gney Denizlerinde yer
alan kayalklarla evrili bir yarmadadr. Yk
sek dalar sayesinde rzgrdan korunur, et
raf kapal bir vadideki yerleim alanlar da
dalarn ardnda gizlenmi, kyyla olan ba
lantlar ise kum lleriyle kesilmitir.
iyi tahkim edilmi baehir Yeni Paris,
orijinalinin bir replikasdr ve Paris'e aina
olan her ziyareti, burada yolunu kolaylkla
bulur. Aralarndaki tek fark asl Parisin ke
nar mahallelerinin yerini burada gzel bina
larn alm olmas ve yeni ehrin eskisinden
gzel olmasdr. Antarktik Fransada hi li
man yoktur ve Yeni Paris dnda kayda de
er byklk ya da nem deki ehir says
da ancak bei ya da alty bulur.
lke soydan geen bir monaridir; ge
leneksel olarak da, sakinlerinin Ninon dedii
gzel bir kralie tarafndan ynetilir. lke tari
hinde sadece bir kral vardr - sonunda, kadn
hkmranln yeniden kuran kz lehine taht
tan feragat eden, ALSONDONLAR MPARATORLUUndan gelme Grgoire Merveil.
Balolarda maske taklmas gibi birok
grenee on yedinci yzyl Fransasnn esin
kayna o lu tu rd u u bu g n e y lkesinde
A vrupann btn sanatlar ve teknolojisi -g e
mi inas h a ri - mevcuttur. Antarktik Fran
say ziyaret etmenin en uygun vakti, ou
kez eek akalar da yaplmasyla gze ar
pan bir kutlama ve nee, maskeler ve kos
tmler dnemi olan karnaval; ya da en gzel
kzlarn, kralie ve bakanlar huzurunda m
zayedeye karld ve elde edilen parann
da en irkinlere koca bulm akta kullanld
Evlilikler lenidir. Bu vesileyle, bir dizi kafe
ve dans salonunda dzenlenen, halka ak
byk bir len verilir.
Erkek seyyahlar, vaktiyle kadnlarn b
tn iktidara sahip olduu ve erkeklerin kle

o la ra k satld V lra g o lar (E vlilikle r leninde koca bulmay baaramam kadnlar)

E y a le tinden kanm a k is te y e b ilir e lb e tte
ama, lkenin gney tarafn daha ilgin b u
lacaklar. Buras, bir lm szler tarikatnn
yuvasdr, son derece yaldrlar ama nispe
ten gen grnrler; yllarn yaamlar ask
ya alnm halde geirm ilerdir (bir buzula
gm lm ek suretiyle) ve zaman zaman o hal
lerine, afyon kullanarak geri dnerler, bazen
yllar boyunca byle kalrlar.
(Robert-Martin Lesulre, L'Aventurier Frana
is, ou Mmoires de G rgoire Merveii, Paris,
1792)

APHANA, Orta A vrup a da bir krallktr. l

ke, ok sayda an ve kilise kulesiyle, bir de
dalgnl yznde n b ir d ile n c iy e sa d a ka
vermeyi unuttuu iin iyi bir peri tarafndan
taa evrilen Kral R um tinin heykeliyle b ili
nir. imdiki kral, Esintilinin 81'lnde bu hey
kele sayglarn sunm ak zorundadr. A phania ylnda sadece drt ay vardr - Serpilmeli, Gll, Esintili ve Karl, bunlar da drt m ev
sime tekabl eder.
Aphania tuhaf bir biim de edebi bir l
kedir. Edebiyat sular iin zel bir kanunna
me ve edebiyattan zorunlu imtinalarn telafi
etsin diye muazzam maalar alan alt hki
min bakanlk e tti i bir Yazn M ahkem esi
vardr. Baka yazarlarn kitaplarndan dn
almaktan sulu bulunan herkes, yllna
ayak deirmenine ayak ileri yapmaya gn
derilir. Franszcadan uyarlama yapm ak ka
akla girer ve szdizimi ihlalleri lm c e
zasn hak eder, din adamlar da bu cezadan
muaf tutulmaz, ilk olarak Lindley Murray ta
rafndan yrrle konmu olup ve de genel
kullanma geerek onaylanm olan bu d ilb il
gisi kurallar gibisind e n bir cm le kaleme
alacak kadar haddini bilmez olan herhangi
biri, annda idam edilir. slup safiyetini koru
mak iin btn sfatlar Milli Ktphanede tu
tulur ve hibir yazarn, en az Yazn Hkim inden alnm zel bir ruhsat olmakszn,

gnde belli bir saynn stnde sfat kullan

masna izin verilmez. Bu skla karn, her
yl ok sayda kitap yaymlanr ve bunlarn
ou da deerli kitaplardr. Aphaniann ya
ymcla ilikin ynetm elii de kendine z
gdr: Yaymcnn, satlan her cilt iin, kitab
bast biem e gre yzde birden bee ka
dar deien belli bir oranla, kt, dizgi ve
ciltlem e maliyetini kendine geri dem esine
izin verilir. Onun kendisine sunulan kitaplarn
deeri hakknda hi deilse dier insanlar
dan daha iyi yargda bulunmas gerektiin
den, eer kitap deersizse tm basm kayb
n adil bir ekilde ekmesi gerektii hkm
ne varlr. te yandan yazarlar, (bu yzde
hari) kitaplarn getirdii btn paray alrlar,
nk dizgi ve ciltleme her kitapta ortak ol
duu iin, kitabn baarsnn tmyle onlara
bal olduu aklanmtr. Baarszlk halin
de ise, zaten zam an ve itibar kaybettikleri
iin, beraat etm i saylrlar.
Maalar, sadece hibir ey yapm ayan
lara denir; aksi takdirde, hakikaten ii olan
larn ilerinden gelen bir grev duyg u su n
dan deil, kazan arzusundan esinlenebile
cekleri varsaylr.
Tarih, kral her ey konusunda uyarm a
s gereken K raliyet Hatrlatcs tarafndan
m uhafaza e dilir. Hatrlatc ilk kez, gasp
dev Klhantire'yle savarken -hafza merke
zi de d a h il- kafasnn btn st ksm kesilen
Kral LXI. Buffo tarafndan tayin edilmiti.
Sava tasvip edilm ez ama m evcuttur,
ve davul te m rin le ri g rltl o ld u u iin,
askerlerin eitim i ile byk davullarn ima
lat ve denenm esi iin deniz kysnda Bootinter denen zel bir blge ayrlmtr. Bi
limsel seyyah iin Bootinter ok ilgi ekici
bir yerdir ve Sava D airesinden izin a la b i
len btn turistler tarafndan m utlaka ziya
ret edilir. B urada harikulade m sabakalar
yaplr: rnein, hayli katlmaya d e e r olan
byk D avullara kar Pamuk" yarmas
gibi.
(Tom Hood, P etsetillas Posy, Londra, 1870)

APODDRASKANA - ARCHENLAND

A P O D D R A S K A N A , bkz. TO K A TLA G -

APTALLIK EHR, bkz. YIKIM EHR.

G ovan p a rti g iy s ile riy le o rta y a km ve

gsterinin nerede olacan sormutu. Ora
da hazr bulunan herkese arap ikram et
miti, sonunda iki kral da A rch a o stan gle
rek ve yar sarho halde ayrlmt.
lke n in yasalar, b t n A rc h a o s sa
kinlerinin, K raliyet H zinesi d o la na kadar
a l m a la rn b u y u ru r; d o lu n c a kral kr

ARANMAYAN ARTI ADASI, bkz. BYK

SU.

herkesle paylar. Bu para harcannca, in

sanlar g e n e alm aya balar. A rch a o su
ktlk vu rd u u n d a bile, Kral Govan lkesini
felaketten uzak tutm ak iin gerekli yasay

TR KASABASI.

APRLS, bkz. YEN BRTANYA.

ARAP TNEL, Kzldenizi A kdenize ba

layan bir yeralt geididir. Akntnn gc y
znden, sa d e ce gneyden kuzeye doru
geilebilir. Girii Svey Kanalnn elli metre
kadar altnda, k da Tinah ya da Pelusio
Krfezindedir, kadim Pelusio ehrinin sualtndaki harabelerinden pek uzakta deildir.
Byk D eniz Dibinin Esrarlar adl kita
bn yazar Parisli Profesr A ronnaxa gre,
tnelin varl ilk kez N autilus'tan Kaptan
Nemo tarafndan kefedilmi ve kullanlm
tr. Kaptan Nem o tnelin varln, Kzldeniz
ve Akdenizde ayn trden balklarn yaad
n gzlem leyerek ve buradan da ikisinin
arasnda bir tr balant var olmas gerekti
ini kararak kefetmitir. Bunu kantlamak
iin Svey Kanalnda bir miktar balk yaka
lam, onlar halkalarla iaretlemi ve gerisin
geri suya koymutur. Birka ay sonra, ia
retli rneklerinin bir ksmn Suriye kys ya
knlarnda bulmutur.
(Jules V erne, V in g t m ille lie u e s s o u s les
mers, Paris, 1870)

buldu ve 14 sayl yasay koydu: Her ey

b e d a v a . T c c a rla r ve d k k n s a h ip le ri
m allarn satam adlar, p a ra g e re ksiz hale
geldi, m allar m ecburen herkes tarafndan
paylald. Baka bir kraliyet yasas herkes
iste d i in i ya p m a ld r d iyo rd u ki, bu yasa
daha sonra, biim sel bir dinsel inan n
beti srasnda, herkes Tanrnn inayetiyle
is te d i in i y a p m a ld r a e v rild i. A rch a o s
felsefesi sevgiyle yaplan iin, servet ve sa
vala yaplandan daha iyi olduunu, kim
senin art olandan fazla alm am as g e
rektiini, grgnn hemen hem en her so
runu z e b ile c e in i aklar. A rch a o s sa
kinleri, iek toplarz ve kedilerle oynarz,
zellikle gzel bir gnbatm iin Tanrya
kranlarmz sunarz" der.
K raln fkeli babalardan, kt kocalar
dan ya da zorla kabul ettirilm eye allan
nianllardan kamak isteyen tm kadnlara
at Tremenes Kraliyet atosu; kendisinin
kurduu ve bizzat sk sk ziyaret ettii bir
genelev olan Kamu ihtiyalar Enstits ve
Kral'n ocukken byl K edigiller ormann
da terk edilm i ikiz kardei Prenses Onagrenin k u rd u u O nagre Manastr ziyarete
deer. Manastr, gnn tadn karm aya ve
m editasyona adanmtr.

ARCHAOS, Orta A vrupada, liberal monar

isiyle nl bir krallktr. B aehri, O nirie
eyaletindeki Trem enestir. Archaos kral Govan Eremetus, Bilande ve Aboree krallar ile
savaa srklenm eye kar karak, lkesi
nin yasalarn koymutur. Bu krallar Tremenes atosunda ordularyla grnnce, Kral

(Christiane Rochefort, A rchaos ou Le jardin

tincelant, Paris, 1972)

A R C H E N L A N D , N A R N A 'n n g n e y in d e
kalan ve buradan yksek bir da silsilesi

yuvarlak bir duvarla evrili sazdan bir kul

bede yaayan bir mnzeviye rastlayacaklar.
Mnzevinin bahesinde, dnyada olup b i
tenlerin yansm asn g re b ild i i sih irli bir
glck vardr.
A rc h e n la n d n b ilin e n ilk k ra l, Kral
Frank ile N a rn ia K ra lie si H e le n in ikin ci
oullaryd. N arniadaki Yksek Kral Petern

ile ayrlan kk bir lkedir. Seyyah A rche n la n d dan batya doru baktnda, am la
kapl yam alar ve da r vadilerden yksele

saltanat sra sn d a hkm sren K ral Lunedan nceki A rchenland tarihi hakknda
pek az ey bilinir. Btn anlatm lara gre,
Kral Lune neeli, ltl gzleri olan iman
biriymi ve ou kez halk iine srtnda eski
giysilerle karm, nk az nce hayvanla
rna bakmaktan gelm i olurmu.
Ziyaretiler, erkek kardelerin gelenek
ler uyarnca benzer adlar tadnn farkna
varacaktr. Bu yzd e n , iki erkek ka rdein

rek gz alab ild i in ce uzanan bir mavi z ir

veler silsilesine varan dalar grr. A ncak
bir noktada dalar hafife alalp orm anlk

Cor ve Corrin, Dar ve Darrin ya da Cole ve

Colin gibi adlar olur. Bu gelenein kkenle
ri bilinmemektedir.

bir srta dnr - buras N arniaya alan

geittir. Bu sradalarn en yksek zirveleri

Archenland, iilm eden nce suyla ka

rtrlmas g e re ke ce k kadar sert arabyla
n salmtr.

AR CH E N LA N D 'da eskiden beri kral makam olan

A nvard atosu.

Frtnasz Ba ve o k d aha ie rid e ki Pire

D adr. Bu da, ift zirveli bir dadr; bir
zam anlar iki bal bir devm i, efsanevi A dil
Olvin tarafndan taa evrilm i. K avgalar
nn ve adann talatrlm asnn hikyesi,
A rchenland arklarnda anlatlr.
A rch e n la n d n g n e y snrlar Kvrlan
Ok Nehri ile belirlenm itir, ardnda ise A rche n la nd CALORMENden ayran l uzanr.
l geerek, C alorm enden A rchenlanda
gelen yolcular Pire D afnn ikiz doruklarn,
nirengi noktas olarak kullanrlar.
Archenland krallarnn makam, kuzey
dalarnn eteklerine kurulmu, kk am a
ok kuleli bir ato olan A nvarddadr. A rka
sn d a kalan o rm anlk srtla r kaleyi ku ze y
rzgrndan korur. Kale son derece eskidir,
lk krmzms kahverengi bir tatan y a p l
mtr. Giri kaps ve dem ir parm aklklar ta
ra fnda n korunur, a n c a k h endei yoktur.
G iri kapsnn n n d e y e il im e n lik le r
uzanr.
Ziyaretiler, Gney Bataklklarnda, bu
yrenin tek sakini olan, zeri imlerle kapl

(C.S. Lewis, The Voyage of the Dawn Treader", Londra, 1952; C.S. Lewis, The Horse
and His Boy, Londra, 1954; C.S. Lewis, The
Magician's Nephew, Londra, 1955)

ARCHOBOLETUS, bkz. BRSSONTE.

ARD, ARDSTANn baehridir. Suhl Nehri

kuruyunca asl baehir terk edildi ve ondan
sonra LLER EHR diye anlm aya ba
land. Ard, tam am en sra dalarla evrelen
mi doal bir havzadadr, m erkezinde de
drt nehrin bulum a noktas vardr; Pion,
Gihon, Dicle ve Frat nehirlerinin adlar Kita
b M u ka d d e ste, K uranda ve kadim Veda
metinlerinde geer.
A rd n, asl yeryz ce n n e tin in yerini
igal ettii sylenir, rivayete gre A rd sara
ynn temelini Tanr atmtr. Bir Ardistan ef
sanesi, Tanrnn emriyle Asur ve Babil gibi

dev rklarn Ardistan Mirinin saraynn ina

sna b a ladkla rn, H ristiyanlarn d e vle ri
uzaklatrp ie devam ettiini, sivri tepeli
kulelerle kubbelere kendi halarn ekledik
lerini syler. A rdistan Mir'i, kibirlerine kza
rak onlar bizzat kovalad ve halarn par
alad.
Efsanenin ardndaki hakikat ne olursa
olsun, saray, hem boyutu, hem de gzelli
iyle btn ehre hkim olaanst, g r
kemli bir yapdr. Sarayn m erkezi unsuru
byk bir kubbedir. Bu kubbenin kocaman
temellerinin drt yannda, drt ana yn d o
rultusunda, ulara doru gittike incelen ve
son derece yksek olduklar iin g e karyormu hissi veren kuleler bulunur. Drt
kule arasndaki g id ere k alalan sivri kule
ucu ve kubbe dizileri, btn binann toprak
tan ykseldii ve tekrar topraa indii izleni
mini uyandrr, ii zengin bir ekilde den
mi, lo ekilde aydnlatlmtr; tm duvar
larla zeminler, en ar ayak sesini bile bo
an hallarla kapldr. Kap yoktur. Giri kap
s hari, btn girilere sadece kolaylkla
yana itilen hallar asldr. Sarayn m erkezin
de, renkli ca m larla yukardan aydnlatlan,
mebzul m iktarda kokulu mumlarn ve asl
lam balarn b u lu n d u u koca b ir o d a olan
taht odas yer alr. Taht odasnda bir tr kili
se d u yg u su s e z ilir am a bu etki, d n ye vi
zenginlikler ve kibir eseri olan grkem in her
yanda grlen kantlaryla boulm utur. Zi
yaretiler, kutsal tahta dokunmann lmle
c e z a la n d ra b ile c e k bir edim olduu konu
sunda uyarlr.
ehrin ok farkl bir mimari slupla ina
edilmi evleriyle baheleri, drt nehrin ky
larna yaylmtr. Hepsinin ortak olan yanla
rndan biri, d kapda asl duran ve zerine
tahta bir eki tutturulmu olan ses levhas
dr. Bu levha, kap zili grevini yerine getirir;
herkes kendi levhasnn sesini tanr ve vurul
duunu duyunca kapya gelir.
Ard kiliselerle, camilerle ve eitli tarihi
dne m le rd en b ir o k dine ait ta p n a k la rla
doludur. Yllardr A rd n baskn dini slam ol
duu halde, artk Hristiyan kiliselerinin ha

lar kubbelerle minareler arasnda yeniden

grlebiliyor. Budizm ve Lam aizm de laykyla temsil edilmektedir.
(Kari F rie d ric h May, Ardistan, B am berg,
1909; K a ri F rie d ric h M a y, D er M ir von
Dschinristan, Bamberg, 1909)

ARDSTAN, EL H AD D in g n e yin d e , OBANSTAN ve C UN UBSTAN la snr olan

byk, d a lk bir lkedir. A rd is ta n byk
bir sahil eridine sahip o lduu halde bir li
man bulunm am as n e d e n iyle tic a re t yok
denecek kadar azdr. Sahil blgesinin b
yk ksm n d a kim se ya a m a z ve b u ra la r
nadiren ziyaret edilir, ancak inhindi'nden
seyyah tccarlarn ara sra buralara kt
b ilin ir, i e rile rd e lke b e re k e tli ve hayli
z e n g in d ir , z e llik le d e y e n i b a e h ir
ARD n evresindeki blge. Eski baehir
Suhl Nehri kuruyunca terk edilm iti, yzyl
la rc a d a s e y y a h la r ta ra fn d a n L LER
EHR olarak bilindi.
A rd is ta n ksa sre n c e s in e k a d a r
komu lkelerin pek ounu ezen uzun bir
despotlar ya da M irle r silsilesinin diyaryd;
k o n tr o lle ri, g e le n e k s e l o la ra k A rd is ta n
M irinin m uhafzlarnn g e ld i i raklardaki
USULSTANa kadar uzanr.
A rd is ta n yneten btn M irlerin ayn
ryay grm ek gibi bir a cayiplikleri vardr l atalar iin sulan yznden yarglan
dklar ve ilerinden biri hepsinin gnahlar
n tem izlem ek iin kendini fe d a edene ka
d a r ru h la rn n asla z g r o lm a y a c a n n
s y le n d i i b ir rya. A rd is ta n h k m d a r
edid el G a lebi ryasnn d o ru ktn
ller e h ri'nde grm t; oraya, iktidar
ele g e irip kendini Mir ilan eden ve sonra
da komu CNSTAN istila etm e yolundaki
bouna giriim i srasnda len, Panter ady
la bilinen obanistanl bir adam tarafndan
g nderilm iti. Gem iteki gnahlar iin l
a talardan oluan bir m ahkem e tarafndan
yarglanan edid, ller ehrinden bar
sever biri olarak dnd, kt Panteri yen

m ek iin komular ve m ttefikleriyle b irlik

te alt.
Baz kadim efsanelerin nceden haber
verdii gibi, blgeye barn dnyle bir
likte Suhl Nehri'ne de su dnd, nehir imdi
C inistan dan, Usulistan sahillerini dven o
uzak denize akyor.
A rd istanda dnyadaki dinlerin b ir o
unun m ritleri vardr, ancak Hristiyanlk,
slam ve Lamaizm en nemlileridir. Eski Mir
ynetim i altnda lkenin Hristiyanlar, hor
grlen ve adeta hogrlmeyen bir aznlk
olmulard, ancak edid ei G alebinin d n
mden sonra saylaryla nemleri artt, b u
gn her inantan seyyahlar lkede iyi kar
lanmaktadr.
(K ari F riedrich M ay, Ardistan, B a m b e rg ,
1909 ; K ari F rie d ric h M ay, D er M ir von
Dschinnistar, Bam berg, 1909)

ARGA, Asyada bir yeralt ehridir. A rg ia y

d i e r ehirlerden farkl klan, hava yerine
toprakla kapl olmasdr. Sokaklar tamamen
toprakla rtldr, odalar tavana kadar bal
k doldurur, her m erdivenin zerinde ba
aa bir merdiven daha vardr. Evlerin at
lar zerinde bulutlu semalar gibi kaya-toprak tabakalar asldr. Sakinler, solucanlarn
at dehlizleri ve kklerin yol at atlak
lar genileterek ehirde dolaabilirler mi b i
linmez; rutubet insanlarn vcutlarn r
tr, ok gsz brakr; kprdamadan, yz
koyun uzanmak herkesin hayrnadr; zaten
her yer de karanlktr.
Argia yukardan terk edilmi gibi gr
nr; ancak seyyah geceleri kulan topraa
dayarsa, bazen bir kapnn arpldn d u
yabilir.

daki bir adada, stratejik nem tayan bir

kenttir. Su birikintileri ve saz bekleri ara
sndaki te h like li yutan bataklk, insanlarn
ya da hayvanlarn bataklklar amasn zor
latrr.
Ada, yaklak be mil uzunluunda ve
buuk mil geniliindedir, dik yam acn
neredeyse krk a ya a vard kuzey taraf
hari, batakln dzeyinden nadiren yirmi
ayaktan daha yukar kar. Dzeyinin byk
ksm youn bir b iim d e ekilm i ve kk
ama bereketli meralarla kaplanmtr.
Minik A rgyanna kenti, dik yam acn en
yksek noktasndadr, buraya ulam ak iin
tek yol, bataklklardan geen granit bir g e
ittir. Bu g e id i, yum uak ve ya araziye
iyice g m lm m ee kazklar d e ste kle r.
A rgyannann kendisi salam surlarla koru
nur ve bir hendekle evrelenm itir, iki beki
kulbesi g e id i korur. Bir tanesi, kaya d ili
ne ulat ye rd e yolun zerinden uzanr;
kincisi ise, yolun batakl amaya ba la d
yerde, iki bacan am gibi durur. Argyannann, surlarn iindeki kk bir da
g l b i im in d e , ke n d i d o a l su d e p o s u
vardr.
Bar dnemlerinde Argyanna konukse
ver ve dost bir kenttir. Kaplar ak durur, ister
zengin ister yoksul olsun btn seyyahlar be
davaya elendirilir, onlara bir gecelik yatacak
yer verilir. Stratejik konumu ve doal korunakll nedeniyle, kent, Rerek, FNGSVVOLD ve
MESZRAnn derebeyi Mezentiusun lm
nn ardndan patlak veren i savata nemli
bir mstahkem mevki haline gelmiti.
(E.R. Eddison, Mistress of Mistresses, A Vi
sion of Zimiamvia, Londra, 1935; E.R. Eddi
son, A Fish D inner in Memison, L o n d ra ,
1941; E.R. E ddison, The Mezentian Gate,
Londra, 1958)

(Italo Calvino, Le citt invisibili, Torino, 1972J

ARMASPEYA LKES, Afrikada, Ay DaARGYANNA, gney REREKte, her ynde

ehri on mil saran yosunluk ve bataklk bir
blge olan A rgyanna D zlklerinin ortasn

la rnn y a kn n d a d r. A rim a s p e y a llar tek

gzl bir rktr, yar kartal yar aslan byk
bir eit ejder olan grifonlarla dvtkleri

bilinir. Grifonlar bir adamla bir at ya da iki

at ayn anda havaya kaldrabilir; peneleri
nin trnaklar yle serttir ki A rim aspeyallar
onlardan fincan yapar. Kaburga kemiklerini
de kse yapm akta kullanrlar. G rifonlara n
g ilte re deki H A R K A LA R D Y A R In d a da
rastlanr.
Gneydeki otlaklarda K arncaaslanlar
yaar. Bu yaratk bir aslann n ksm ile bir
karncann arka ksmna sahiptir ve cinsel
organlar da terstir. Aslan tohumunun karn
ca yumurtasn dllem esi sonucu d o m u
tur. ikili yaps nedeniyle ne et yiyebilir (ka
rnca olduu iin), ne de tahl (aslan olduu
iin). Bu yzden de beslenme yokluundan
lr. Kanatlar ince tereyal ekmek dilim le
rinden oluan, gvdesi ekmek kabuu, ba
da bir eker topa olan bal-ars da benzer
bir beslenm e g l y le kar karyadr.
Reel gibi kahvaltlklarla yaar, am a bunlar
hi bulamaz. Bu yzden de hep lr (ayrca
bkz. AYNA LKES).
(Herodotos, History, 4. yy; Yal Plinius,
Naturalis Historia, S 1. yy; Yal Plinius, Inventorum Natura, S 1. yy; Anonim , Physiologus latinus, S 12. yy; Marco Polo, II Milione, Venedik, S 14. yy; Sir John M andeville, Voiage de Sir John Maundevile, Paris,
1357; L e w is C a rro ll [C h a rle s L u tw id g e
Dodgson], Through the Looking-Glass, and

What A lice Found There, L o n d ra , 1871;

Gustave Flaubert, La Tentation de Saint An
toine, Paris, 1874)

krlanglarla, kokulu elmalarla, lml frtna

larla, sessiz m ezarlarla ve o k renkli kele
beklerle doludur.
(Jacopo Sannazaro, Arcadia, Napoli, 1501;
Flix Lope de Vega y Carpio, Arcadia, M ad
rid, 1598)

ARKHAM, Am erika Birleik D evletlerinde,

Massachusetts'te, iinden kasvetli Miskatonic Nehri geen eski bir ehirdir. Arkham,
on yedinci yzyln ilk yllarnda kurulmutu;
ancak o gnden bugne pek az deimitir.
Etrafndaki tepelerde, yakndaki karanlk be
yaz ta la r v a d is in d e ve M iska to n ic Nehri
zerindeki ssz adada, ehrin kuruluundan
bu yana d e h e t verici t renlerin yapld
sylenir. A rkham daki birok bina, karanlk
ilerin sessiz tanklardr: rnein, 1692deki
ya rg la n m a s sra sn d a a z a aln m a z bir
skandala yol am Keziah M asonn oturdu
u nl Cad Evi gibi.
New England kltrnn m erkezlerin
den biri olan M iskatonic niversitesi, gizli
ilim lerde ihtisas sahibidir ve saygn koridor
larndan b irka nl bilim adam -D r. Armitage, P rofesr Wilmarth R andolph C a rte rg e m itir. niversitenin k t p h a n e si, en
der bulunan, tehlikeli kitaplaryla nldr:
Deli A ra p A b d l A lh a z re d in Necronomicon u, p a r a la rd a n oluan Eibon Kitab,
von J u n z tun Unaussprechlichen Kulten',

Pnakotik Elyazmalar, Sussex Fragmanlar

ve E rle tte K o n tu nun ya z d Cultes des

Goules.
ARKADYA TNEL, Y u n a n ista n d a ki Arka d ya dan ta lya 'd a ki N a p o liye g id e n ve
yalnzca mutsuz klar tarafndan kullanla
bilen bir yeralt geididir; tneli gem ek iin
en iyi yol bir rehber perinin hizm etlerinden
faydalanmaktr. Hem giri hem de k, sa
tirlerle, kristal em elerle, tatl kokulu ifal
otlarla, uysal hayvan srleriyle, aylak peri
lerle, ark syleyen blbllerle, k oban
kzlarla, ham arat arlarla, yalnz kumrularla,
grltc crcrbcekleriyle, alaktan uan

Arkham tarihi, korkutucu olaylarla do

ludur. ehri ziyaret eden se yyahlarn so
rum luluklar kendilerine aittir, a ncak byle
bir ziyaretin sonularnn mrleri boyunca
onlar rahat brakm ayabilecei konusunda
uyarlrlar.
(H ow ard P h illip s Lovecraft, The Outsider
and Others, Sauk City, 1939; Howard Phil
lips Lovecraft, Beyond the Wall o f Sleep,
Sauk City, 1943)

ARKHAM

Eski Beyaz Taj o ^

NEVVBU RY

htiyar
Chflpman'n
ifMiken

Arkham
n e to r y u m u

L M A N I
Federal Tepe yo lu ylc
nnsm outh c

DFRBV SOKAI

Arkham

Dr. Nathan
Shreu&bury'nn E

Firkateyni
CURVVEN SOKAI

MEYDAN

HYDE SOKAI

IVHATELEY SOKAI

ARMTAGE SOKAI
A rk h a m A d vettser
B .M . s ta sy o n u
YKSEK YOL

M ska ton u
J B a rk as

BOSTON M ANt DEMRYOLU

SU SOKAI
AYLESBURY SOKAI

N E H R SO KAI (DEFO l
M e za rlk
A N A C ADDE (KN CL M E R K E Z S K .)

CELLAT
. TEPES o

Fran s.
B t Kilisesi

%(|#

K LSE SOKAI A N A M ERK EZ S K .)

N . W . P taslee i
M ezarlk
M iskoton ii Uniperstesi

TITRN A SO KAI

LICH SOKAI

KOLEJ SOKAI
M eryem A na
H astan esi
P l i K M A N SOKAI

Y K SEK SO KAK
Alfcert N .
VVilmarth n Evi
SALTO N STALL SOKAI

M SKATO N C SOKAI

Y au j a l r
R c e rv u a n

M iskatcnic
f ln iw n it f
A vlu su K lavu zu

. (eoloji Bclm
2 . Fizik Blm

VVASH VCTO N SOKAI

} Ortaa MaaHzti Blm

4.
5.
6.
7.

Psikoloji Blm
Edebiyat Blm
ktphane Bolum u
niversite Kaplcas

K ir/jsport

M ESH KLSES M E Z A R LI I

ARNHEM, Am erika Birleik D evletlerinde,

att muazzam bir amfitiyatroya szlerek

bir peyzaj mimarisi merakls olan Ellison ta

rafndan yaratlm bir blgedir. A rn h e im a
normal olarak nehir yoluyla gidilir. Sabah er
ken saatlerde A rnheim a gitmek zere yola

girecektir. Burada baskn bir tatl koku ve ryams bir renk karm vardr: yz cumba,
minare ve sivri tepeli kuleyle krmz gn
n d a p a rld a y a ra k m u c iz e v i b ir e k ild e
kendini havada tutan bir yar-Gotik, yar Sarazen mimari ktle ortasnda uzun, narin do
u aalar, allklar, altn rengi ve kpkrm
z ku srleri, etraf nilferlerle evrili gller,
meneke, lale, gelincik, sm bl ve smblte b e r a yrla r: ite bu, nihayet, Arnheim
topraklardr.

kan yolcu, leden nce asude ve ehli bir

g zellii olan bir sahilden g e e r. A kam
yaklatka, nehir darlar, kylar daha sarp
ve lo bir grntye brnr, su daha da
effaflar. Bin dnten sonra nehir bir ko
yak halini alr, neredeyse yz elli ayaa eri
en duvarlar birbirine doru ylesine m eyil
lidir ki gn n darda brakrlar. Su hl
kristal kadar berraktr, l yapraklar ya da
babo akl talaryla lekelenmemitir. Zi
yareti birden kendini, ap iki yz ya rd a
olan, yarn duvarlar kadar yksek am a ta
mamen baka yapda tepelerle evrili, da
irevi bir havzaya gelmi bulur. Tepelerin ya
malar suyun kenarndan krk be derecelik
bir ayla m eyleder, dipten d o ru a kadar
harika bir iek tomurcuklar perdesine b
rnmtr. Havzann dibinde kk, yuvar
lak kaymaktalar sk bir yn oluturur ve
effaf su, iekli tepelerin her ayrntsn yan
str.
Ziyareti bu noktada, oraya kadar ne
tr bir tekneyle gelm i olursa olsun onu b
rakmal ve kendisini bekler bulaca, kenar
lar hem iten hem dtan canl krmz renk
te arabesk desenlerle boyanm fildiinden
hafif bir kanoya binmelidir. Kanonun ermin
dem esinde, sar hlntaacndan ty gibi
hafif tek bir ksa krek yatar. Ancak grnr
de kreki ya d a grevli yoktur ve seyyah
kanoyu kendisi srmelidir.
Kano, kayna belli olm ayan, te skin
edici ama m elankolik bir mziin eliinde,
latif ama gittike artan bir hzla ilerleyecek
tir. Kayalk bir revaa yaklalr, onun ardn
da, daha yum uak kylarn stnde, zmrt
bir ova, uzaklarda kaybolana kadar telere
uzanr. Seyyah, birazck artm bir hzla ha
fif e ileri d o ru s z l rk e n , ile rle y i in in
zenle oyulmu ve sslenmi altndan, de
vasa bir kapyla kesildiini grecektir. Kap
alacak ve kano mor dalarn epevre ku

(Edgar Allan Poe, The Domain of Arnheim,

Philadelphia, 1847)

ARNOR, ORTA DNYAnn kuzeyinde ku

rulm u o la n D n e d a in ku z e y k ra ll d r.
K rallk, z irv e d e y k e n , Lhun N ehri ile D U
M AN LI D A LA R a ra s n d a k i to p ra k la rn ,
AYRIKVAD ve HOLLN dnda byk ks
mn ierirdi. Baehri A nnm inas (Batnn
Kulesi), im di SHRE diye bilinen blgenin
kuzeyinde kalan Nenuial G lnn kylarndayd.
K rallk, ikin ci a 3 3 2 0 de, hem Arnorun hem de gneydeki GONDOR Krallnn Yksek Kral olan Uzun Elendil tarafn
dan kurulmutu. Arnor, gneydeki einin ak
sine, refaha erimi grnmyor, daha son
raki yzyllar boyunca da prestiji istikrarl bir
d gsterdi. nc a 861'de bae
hir, FORNOST ehrine nakledildi. nc
a'n banda, Kral isildur (E lendilin olu)
ve ordusu, Dumanl D alardan gelen mu
azzam bir orklar ya da goblinler ordusunun
pususuna uraynca, Arnor ar bir darbe
yedi. Daha sonra FERAH AYIRLAR Muha
rebesi o la ra k bilinen olayda hepsi kyma
urad, ite Orta Dnyann tarihinin byk
blmn etkileyecek olan Tek Yzk de o
zaman kayboldu.
nc a 861'de onuncu Arnor kra
l l n c e , k ra llk A rth e d a in , C a rd o la n ve
Rhudaur adyla bilinen blgeleri ynetmekte
olan oullar arasnda blnd.

Bu krallk da Orta Dnyann daha

so n ra ki ta rih in d e M O RDOR N a z g lunun
Efendisi olarak ortaya kacak olan gl ve
kt Byc-H km darn kuvvetlerinin g it
tik e artan sa ld rla rn a ura d . D u n e da in den bazlar F ornostta ve HYKTEPE
YAYLALARI ile YALI ORMAN gibi yerlerde
varlklarn srdrd. nc a 1636da,
O rta D nyann hatr saylr bir ksmndan
byk bir veba geti ve kuzey krallklarn
dan geriye kalan nfusu harap etti. Hyk
Y aylalarnda yaayan g ru p la r silinip gitti,

ARROY, C A M E LO T tan atla aa yukar

b lg e kt ruhlarn m ekn oldu. 1974te

Fornostun kendisi de Byc Hkm darn
eline geti ve eski hkmdar Kral Arvedui
kuzeye, FOROCHELe kap Kar A dam larn
yanna snd. Onu GR LMANLAR'a gtr
m ek zere gnderilen gemi batnca ld.
Arnor artk neredeyse tmyle BycH k m d a rn hkim iyeti altndayd. Bir yl
sonra kral Fornost M uharebesinde yenilgi
ye uratld ama Arnor krall bir daha eski
durum una dnemedi. Kuzeyde kalan az sa

va lye le rle b irlik te bir yl seya h a t e der,

sonra da o rm a n d aki dereye d nerler. Sir
M arhalt, d e v T a u lu rd u ldrd FERGUS
atosuna gtren de bu kadnlardan biridir.
Kral A rthurun kardei Morgan le Fayin

yda Dnedain bundan byle Kolcular diye

anld. Sabit evleri ya da yerleimleri yoktu,
kuzeyde boydan boya seyahat edip, orasn
ktln glerinden ellerinden g e ld ike

sekiz gn mesafede, aralara ok sayda al

serpilm i mee ve kayn aalarndan olu
an ormanlk bir blgedir. Birbirlerine dola
m fundalar buray yabanclara kar koru
yor gibidir. Ormann ortasnda, seyyahlarn
bir derenin kysndaki, kkeni ve amac b i
linmeyen kadim bir binann harabelerini g
rebildikleri bir vadi vardr.
Arroy on be, otuz ve altm yalarn
da, grevleri valyeleri maceraya srm ek
olan bekr kadnn m lkdr; kadnlar

olu Sir Ewain, Lady Lynele bu orm anda

karlat. Lady onu Gal snrndaki Kayalk
atosuna gtrd, o da bu atoyu asl sahi
binin elinden alm olan iki erkek kardei ye
nilgiye uratt.
Gene o yaknlarda, mehur Sir Pelleas,
byc Merlinin MERLNN MEZARI olarak
bilinen m aaraya kapatlmasndan sorumlu
olan Nyneve adl gen kadnla ilk kez bura
da karlat. Sir Pelleas, sevdii kadn Ettar-

korurlard. Shire onca zam an bar iinde

yaamasn en ok onlarn bu gayretlerine
borluydu.
Yzk S ava nn a rd n d a n Y e n id e n
Kurulan Krallkn ilk kral da, Yolgezer adyla
yllardr Kolcu olarak devriye geziyordu. A n
cak savan sonunda II. A ragorn (Elessar
T elcontar) olarak tahta ktnda, aslnda
Arnor ve Gondorun Yksek Kral isildurun

de tarafndan reddedilm iti. Nyneve Ettard e ye bir by yaparak, hem Pelleasa k

olmasn salad, hem de ayn zam anda Pelleasn onu terk etm esine neden oldu. Nyne
ve ile Sir Pelleas o gn bugn birlikte ya
yorlar.

vrisi olduu renildi.

K'ng Arthur and His Noble Knlghts From the

Winchester Manuscrlpts of Sir Thomas Malory and Other Sources, New York, 1976)

(J.R.R. Tolkien, The Hobbit, or There and

Back Again , 1937; J.R.R. Tolkien, The Fel

lowship of the Ring, Londra, 1954; J.R.R.

T olkien, The Two Towers, Londra, 1954;
J.R .R . T o lkie n , The Return o f the King,
Londra, 1955; J.R.R. Tolkien, Silmarillion,
Londra, 1977)

(S ir T hom as M a llo ry , Le Morte darthur,

Londra, 1485; John Steinbeck, The Acts of

ARTHURUN SARAYI, uzak bir da dizisiy

le evrili bir ehrin ok yukarsna kurulm u
tur. Z iy a re ti, sarayn te p e s in d e n e h rin
eteklerini eviren ve przsz, effaf surlar
n yanstan donm u denizin panoram ik bir
m anzarasnn k e y fin i k a ra b ilir. S arayn

nndeki m eydanda, klar ve renkleri pek

harika bir m anzara arzeden, grkem li bir fil
dii iei ve meyve bahesi vardr. Bahe
nin ortasnda, ancak deniz yeniden z
lnce e riy e c e k olan buzdan ya p lm bir
eme ykselir.
Sarayn pencerelerinin dnda, kar ve
buz iekleriyle dolup taan balk kaplar
bulunur, ierideki klandrma ylesine yo
undur ki, yksek, ok renkli pencerelerden
prizmatik bir k kaar ve dar sokaklara, s
tunlara, surlara yansr. Bir kkrt kristali blokundan oyulmu olan taht odas paha b iil
mez bir halyla sslenmitir, egzotik tylere
sahip konuan bir kua da sk sk odann ar
ka tarafnda rastlanr. Taht odasndan kraln
vaktinin o u n u g e irm e k te n h o la n d
kubbeye geni m erdivenler kar. Kraliyet
ailesinin ze llikle zevk ald b ir iskam bil
oyunu vardr, bu oyunda esrarengiz sem
bollerle kapl iskam bil kartlar titizlikle dizilir,
seilir ve alr, sonra da oyuncular sem bol
lerden uyumlu ekiller oluturm aya alr
lar. Yldzlar kubbeden ieri doru parlayn
ca, klar kartlardaki sembolleri canl tablo
lara dntrr.
(Novalis, Heinrich von Ofterdingen, Leipzig,
1802)

ASHAR, ayrca YASAK EHR diye de bili

nir, Afrikadaki Tuen-Baka Yanardann derinlerindedir. ehre, yanardaa ve gzel bir
kubbeli gle giden bir yeralt nehri vastasy
la girilir. Ashair kktr, surlarla e vrilid ir
ve ptome denen kertenkelemsi erkeklerden
oluan bir o rd u n u n bandaki g a d d a r bir
kralie tarafndan ynetilir. Bu yaratklar ne
redeyse ikiyaayldr ama, gln yatan
da yrdkleri zaman dalg bal giym e
leri gerekir. Ziyaret etmeye deecek yerler,
sadece aslan arenas ve Kraliyet Sarayfdr.
Ancak, saraydan, muhteem bir sualt
diyarna ulalabilir, ikence Odas denen
yerin kapsndan geince birka srgl ka
p, silindir eklinde bir odaya alr, ieri g i

rince, kaplar kapanr ve ilkinde olduu gibi

baka odalara baka kaplar alr. Sonunda
seyyahlar, gln altndaki bir ehir olan Horusa eriir. Mahkmlar bazen buraya getiri
lir ve solunum cihaz olmakszn, daire ek
linde kk bir odaya konur. Sonra ieri su
verilir ve bahtsz esirler boulur.
Ashair etrafndaki blge, aslanlarla k
k tyrannosaurus rexlerin uradr, Horusun su la rn d a denizylanlar ve tehlikeli
balklar yzer.
Z iy a re t ile r A sh a irde korum a altnda
bulunan Elmaslarn Babas adl elmas alp
g trm e hevesine kaplrsa e e r, bouna
zahmet etmesinler: Bu sadece, bir tr kibar
entelektel aka olarak, kilitli bir kutuda tutu
lan bir kmr parasndan ibarettir.
(Edgar Rice Burroughs, Tarzan and the For
bidden City, New York, 1938)

ASLABURAYAVARAMAZSINLKES, bir
orm anla sarl, yeri belirsiz kk bir lke
dir. Tuhaf bir ayrlktan, birka mee, kes
tane a a c ve p a lm iyenin b u lu n d u u bir
akla varlr. Bunun da tesinde mavi bir
deniz ve kara bir toprak parasnda by
m bir elm a bahesi uzanr. lkeyi bo y
dan boya aan kk dere, ufkun tesinde
denize dklr. Kuzeydeki kk bir koya
su zam baklar ve nilferler serpitirilm itir,
koyu evreleyen hindistancevizi ve portakal
aalarnn zerinde koca bir ato ykselir.
Ormann d i e r yannda ise, Aslaburayavaram azsnlkesinin grlebilecei kk bir
ky vardr. G eri lke fiilen ziyaret edilem ez
ama bazen sevilen bir eyin canl ans sa
yesinde g r le b ilir - bir o c u k kitab, bir
gncedeki kurutulmu iekler, baka biri
nin odasnn p e rd e le ri arasndan grlen
bir elma aac dal.
(Andr Dhtel, Le Pays o Ton n'arrive ja
mais, Paris, 1955)

A S LA N IN LKES, D n ya nn S o n u nun
(bkz. DNYANIN SONU ADASI) tepesinde
ve berislndedir. Bu lke hakknda ok az ey
bilinir; Ama Dnyann Sonundan bakldn
da, olaanst ykseklikte, her zaman karsz,
gz grebildiince uzanan otlar ve ormanlar
la rtl dalardan oluuyormu gibi gr
nr. Snr civarnda ykselen en yksek zirve,
A sla n n D adr. Tepesinden bakldnda
dnyadaki bulutlar ufak birer koyun gibidir,
aalardaki yeryz de belli belirsiz grnr.
A slann lkesi'ndeki sular, susuzluu
annda giderm ek gibi bir zellie sahiptir.
A dann hayvan varl,, akmalar olduka
gelim i bir mzii andran, birok reng
renk ku eidi ierir.
NARNAnn yaratcs Aslan, ziyareti
lerine genellikle bir aslan eklinde grnr,
ancak koyun eklinde grnd de olm u
tur. iki grnm de yerel hayvan varlnn
rnekleri ile kartrlmamaldr.
(C.S. Lewis, The Voyage of the Dawn Trea de r, Londra, 1952; C.S. Lewis, The Silver
Chair, Londra, 1953)

bycs ya d a sihirbaz bulunm az, a d a

halk da sihir hakknda hibir ey bilm ez - ki
bu da gariptir, nk ou seyyahn bildii
gibi, Yerdenizin geri kalan yerlerinde sihre
ok rastlanr.
(Ursula K. Le Guin, A Wizard of Earthsea,
New York, 1968)

ASTRALAGUS DYARI, A lplerin yksekliklerindedir. Karl blgeler kral A stralagusun

yaad yerdir. Astralagus, Alp ruhlarndan
yardm alr ve ba dertte seyyahlara yardm
etmeye daima hazrdr. Ziyaretiler A strala
g u s un yalnzca onlara doru yolu g ste r
mekle kalmayarak, ruhsal tlerde de bu
lunacan ve kayp ruhlara eylerin hakiki
anlamna ilikin araylarnda rehberlik e d e
ceini greceklerdir.
(Ferdinand Raimund, Der Alpenknig und
der Menschenfeind, Viyana, 1928)

ASTRALA, bkz. SPECTRALA.

ASTOWELL, YERDENZ T akm adalarnn
en dousundaki adadr, bazen sakinleri ta
rafndan SONKARA diye de anlr. Bu kk
adad a yalnzca bir liman vardr - kuzey ky
snda, yksek kayalar arasnda bir koy. Zi
yaretiler hem limann, hem de limann b a
l olduu kentin, hepsi sanki insanoluna ve
byk takmadann geri kalanna doru dnyorm u gibi kuzeybatya bakan, sazdan
rlm derme atm a kulbelerden olutu
unu grecektir.
A sto w e ll'd e tahta yoktur, m evcut tek
tekne tipi de, kamlardan rlm dayank
sz kufalardr. Maden de yok gibidir, adalla
rn tek silahlar deniz hayvan kabuklarndan
baklar ve kaba ta baltalardr. Adallarn
arzedecek herhangi bir ticari mallar olmad
, aday evreleyen d e n iz de dalgal ve
tehlikeli olduu iin, A stow elle pek az gemi
urar. Astowell ylesine ilkeldir ki, tek bir

AAILANMA VADS, ZORLUK TEPES

ile LMN GLGES VADS arasndaki
vadi. Aalanma V adisinin ktln u ra
olduu sylenir am a aslnda b lg ed e ki
en bereketli ve barl yerlerden biridir. M
tevaz adamlar burada zengin iftlikler kur
mutur, yam alarda koyunlar otlar. Akl e
lecek hibir eyin olmad bir yerdir, tefek
kre dalmak ve derin derin dnmek iin
birebirdir. Burada, gem ite, SEMAV EHRin Efendisinin kr evi dururdu; o gnler
de insanlar vadide meleklerle karlar, a
yrlarda inciler bulurlard.
(John Bnyan, The Pilgrim's Progress from

this world to that which is to come. Delive

red under the similitude o f a Dream. Where
in is discovered the manner of his setting
out, his dangerous journey and safe arrival

at the Desired Country, Londra, 1678; John

Bnyan, The P ilgrim s Progress from this
world to that which is to come. The Second
Part. D elivered under the sim ilitude o f a
Dream. Wherein is set forth the manner of
the setting out o f Christians wife and child
ren, their dangerous journey and safe arri
val at the desired Country, Londra, 1684)

Seyyahlara, Ann A dasna bir ziya

retin bom acay neredeyse p diye kestii
hatrlatlr.
(Edith Nesbit, The Phoenix and the Carpet,
Londra, 1904)

IKLAR MAARASI, C ornw allin uzak ve

AAI ROMANSSTAN, bkz. ROMANSS
TAN.

AININ ADASI, Gney Denizlerinde, ger

dalk bir blgesindedir. Ksmen doal, ks

men insan eliyle yaplmtr.
klar Maaras, dzgn, kar beyaz
kayadan oyulm u yuvarlak bir m aaradr.
Duvarlarn tepesindeki kk pencereyle
aydnlatlr. Yksek, kemerli ats, inceden
inceye dzenlenm i bir kubbe eklinde ta
sarlanmtr. Ziyaretiler kilittanda altn ve
m cevherlerle sslenm i bir ta grebilir.
M a a ra nn zem ini im en k a d a r yeil bir

ekten benzersiz kumlu plajlar olan kk

bir tropik adadr. Ik deitike, kumun da
rengi deiiyor gibi grnr - bazen altnms olur, bazen opal renklidir, ardnda yum u
ak eim li b ir yam ata ykselen yeil o r
manla tezat oluturur. Seyyahlar a d a d a y
rmenin kolay olmad konusunda uyarlr,
nk aalarn altndaki a lla rla b itkile r
sktr ve patikalar ou kez gz kamatrc
ieklerden oluan perdeler kapatr.
Ann A d a s ndaki tek yerleim , o r
mandaki bir aklktaki kulbelerden oluan
kydr. Buras -a d a n n ilk sakinleri o la n bakr tenli bir halkn evidir, imdi ise vaktiyle

Bu doal maaray bugnk haline ge

tiren m imar bilinmese de, tasarmn anlam
tarihiler tarafndan yorumlanmtr. M aa
ra, akn sadeliini sim gelem ek iin yuvar

kuzey Londrada a olan beyaz bir kadn

tarafndan ynetilm ektedirler. Kuaktan ku
a a aktarlan kadim bir keha n e te gre,
adallar bir gn denizden banda beyaz bir
tala ykselecek byk beyaz bir kralie ta

laktr; kurnazlk ya da ihanetin pusuya yata

ca ke bucaklar yoktur. Genilii akn
gcn, ykseklii de akn kilitta tarafn
dan sem bolize edilen erdem e zlemini ifa
de eder. Beyaz duvarlar ve yeil zemin, s

rafndan ynetileceklerdi.
Bu kehanet, garip artlar altnda gerek
leti. Bir grup Londral ocuun eline, dilekle
rini yerine getiren bir sihirli hal geti. Bir gn

rasyla d r stl k ve sadakati tem sil eder

ken, kristal yatan yar saydaml da akn

bir gney kysna gitme dileini dile getirdiler

ve oraya gtrldler - o srada halnn stn
de duran alaryla birlikte. Yerliler ay,
uzun sredir beklenen kralieleri olarak kabul
etti. Bir sre sonra ocuklar adaya, tantklar
iyi huylu bir hrsz getirdiler. Adam, srf bu
a m ala D e p tfo rd 'd a n g e tirile n M uhterem
Septimus B lenkinsopun gerekletirdii t
renle a, ya da kralieyle evlendi.

m erm erdendir. Tam ortasnda, yekpare ka

ya kristalden oyulmu bir yatak ykselir; bir
yazt, maarann ak tanrasna adandn
belirtir. Kaps bronzdandr, biri sedirden,
dieri de fildiinden olan iki byk ubukla
kapatlr ve sadece ieriden alabilir.

effafln ifade eder. Kap dardan ala

maz, nk gerek ak, akn kapsnn zor
lanmamas gerektiinin farkndadr. Nihayet,
pencere de n erdem lerini simgeler:
efkat, alakgnlllk ve terbiye.
Maarann mehur ziyaretilerinden iki
si, isoldenin kocas Markn kskanl yzn
den Cornwall krall sarayndan srldkten
sonra burada kalan Tristan ve isoldeydi.
(Gottfried von Strassburg, Tristan, S 13. yy)

AK ADASI, bkz. FGLEFA.

ATE DAI, bkz. HES.

AK NEHR VE EMES, Fransada, Ar-

ATHNE, bkz. CATHNE.

dennesdedir. eme altn ve kaymaktandan ilenerek yaplmtr, yansmasyla ev

re sin d e ki yeil ayrl aydnlatr. Tristan
buradan su isin de Kralie isoldeye olan
akn unutsun diye byc Merlin tarafn
dan yaratlmtr. Sularnn, klar ne hal
deyse bu hali deitirm ek gibi bir erdemleri
vardr. Suyunun ieni k ettii sylenen
klar Nehri de yaknlardadr. Rinaldo nce
birinden, sonra dierinden im ek suretiyle,
gzel A n g e lica ya nce k olmu, sonra
d a akn unutmutu. (Ayrca bkz. ALBRACA.)
(M atteo Maria Boiardo, Orlando innamorato,
Milano, 1487)

ATHUNT, bkz. FLORA.

ATIKKITLKES, im diye kadar yaym

lanm olan btn aptalca kitaplarn, bir k
ormanndaki yapraklar gibi, ynlar halinde
yatt, yeri belirsiz bir lkedir. lke halk k' tu kitaplardan d aha kt kitaplar y a p a b il
mek iin bu ynlar kazp eeler ve sonra
dan satacaklar tozu ayrabilmek iin zrva
lar harman gibi savurur. zellikle ocuk ki
taplar ile modern romantik kurm acada uz
manlaanlar bu ticaretten hayli iyi para ka
zanr.
(Charles Kingsley, The VVater-Babies: A Fairy Tale fora Land-Baby, Londra, 1863)

ATLANTEJA, ATLANTSten gelen yerleim

cilerin, Brtanya kysndan yaklak yz elli
mil uzaklkta ina ettii, ATLANTK TNELndeki deniz kazasndan kurtulmu olanlar
tarafndan kefedilmi bir yeralt ehridir. Bu
gn Atlantejadan geriye sadece harabeler
kalmtr - krk dkk ya da dimdik ayakta
stunlar, bir frtnann orman ykp getikten
sonra ardnda brakt manzaray hatrlatan
mahvolmu tapnaklar, artk yosunlarla balk
larn oturduu evler, bir vakitler k m obilya
larn igal ettii boluu imdi dkntnn
doldurduu saraylar. Artk sualt bitkilerinin
kaplad ehri d o u d a n batya ve g n e y
den kuzeye kateden sokaklar, sualt ufkuna
doru devam eder. Ancak, btn bu hara
belerin heybetli g z e lli in i asl p e kitire n

AK N EHR nin yaknndaki altn ve kaym aktandan

yaplm AK EMES.

ey, ehrin stne yldz tozu yayormu gi

bi grnen ve bu kadim yerlerde bir hayat
varm yanlsamas yaratan fosforlu mavimsi
ktr. Ik, bu karanlk sularda gezen ok sa
yda medz ve denizanasndan gelir. Haca-

duvarlarla evrelenm i azgn bir alev misali

yanyormu gibi grndn sylerler. B
yc Atlante burada yaar. H ipogrifiyle (bir
tr kanatl at, bir grifonla bir ksran yavru
su) dnyay dolaarak, gzel kzlar karr
ve atosunda onlardan fena halde faydala
nr. Z iya re tile r A tlante'nin sihirli kalkann
dan saknm aldr, nk b y c n n , kur
banlarnn gzn kamatrp boyun e d ir
mek iin bu kalkann yanstc zelliklerinden
yararland grlmtr.
(Ludovico Ariosto, Orlando furloso, Ferrara,
1516)

ATLANTK TNEL, Fransz m hendis A d

rien Gant tarafndan tasarlanm, uzunluu
4.700 kilometre kadar olan, vaktiyle Avrupa
ile A m e rika y birbirine balayan bir sualt
dem iryoludur. Tnelin inasna, Manhattan
adasnn ucunda, 1924 ylnda baland, in
aat, metal ile suyun kanlm az kimyasal
reaksiyonlarndan korumak iin im ento ile
astarlanm muazzam boyda boru parala

ATLANTENN ATOSU,

belerin iinde binlerce m ikro-organizma da

medz ve denizanalarnn yla karnca,
Atlantejann surlarnda tuhaf ve tekinsiz ha
reketlerle parldayan solgun bir k verir.
(Luigi Motta, II tunnel sottomarlno, Milano,
1927)

A T LA N T E NN ATOSU, P ire n e le r'd e ,

Fransa ile ispanyann arasnda, m aaralar
ve korkun yarklarla oyulmu sarp bir kaya
nn stnde, yabanl ve ilenmemi bir vadi
dedir. Seyyahlar, burasnn uzaktan, Cehennem'deki iblislerin dvd sylenen dem ir

rnn suyun altna yerletirilm esiyle ilerledi.

Her para bir sonrakine kauuk kapl demir
cvatalarla balanyordu ki, borulara su sz
mas nlenebilsin. Bu muazzam tp geidin
stnde proje ilerledike baka iiler, onu
kaza yapp denizin dibine derek inaata
hasar v e re b ile c e k m uhtem el te kn e le rd e n
korumak iin salam bir dem ir a yaydlar.
Borular doru yerlerine elik iplerle indirildi
ler. Suyla dolu olduklar iin okyanusun dibi
ne yava yava alaldlar ki iiler onlar ra
hatlkla yerlerine koyabilsin. Borularn yalnz
ca bir ucu kapanmt; ak u, bir nceki
parann ve suyu b o a ltm a kta kullanlan
pompalarn yanna yerletirildi. Bir blm ta
mamlannca, ierideki iiler bir nceki par
ann ucunu kapatan demir duvar ykyor
lard, tnel de bylece ilerliyordu. Btn b
yk giriim lerin kk eylerden d o duu
sylenir. Atlantik Tneli de, G antin aklna,
ocuklarn sokakta, birbirinden tahta disk
lerle ayrlm birka bo blm eden oluan

bir bam bu kamla oynadn izlerken gel

mitir.
Okyanusun derinlii ok artp paralar
artk em niyet iinde d ib e indirilem ez hale
gelince, su geirm eyecek b iim d e smsk
kapatlm koskocaman kutular denize bra
kld ve paralel iki izgi halinde yerletirildi,
ikisi arasna byk dem ir kablolar yerletiril
di, boru paralar da bunlarn stne kondu.
B ylece tnel Atlas O kya n u su nun altnda
bir tr sualt kprs, birok devasa aman
dra ile iaretlenmi m uazzam bir karayolu
halini ald. Atlantik Tnelinin Avrupa k,
Fransann Brest ehrinden ok uzakta o l
mayan, Brtanyadaki Pointe de Saint-Mathieu ehriydi.
Al gn olan 12 Mays 1927'de, ilk
sualt treninin geii srasnda, bir patlama
tneli sarst ve Geantn eserinin byk ks
mn harap etti. Tren sualtnda skp kald
am a yolcular, dalg bal takp yryerek
A vrup aya dnmek suretiyle kendilerini kur
tarmay baardlar. Dn yolunda, ATLAN
TS halk tarafndan kurulm u kayp ehirler
den biri olan ATLANTEJA'y bulma ansna
eritiler. Neyse ki, bu patlamann msebbibi
olduu ve hem i hem de ak hayatnda Ge-

antn rakibi olduu iin kin yznden bu te

rrist giriim de b u lu nd u u sylenen M acRoller adl kii, adalet nne karld. Tnel
den kalanlar, deniz tarafndan yava yava
andrld, imdi ancak kk harabeler zi
yaret edilebilir. Proje asla yenilenmedi.
(Luigi Motta, II tunnel sottomarino, Milano,
1927)

ATLANTS, 956 0 a doru Atlas O kyanu

s u nun sular a ltn d a kalan m uazzam b ir
ada-ktadr; baz blm lerinde hl yaanr
ve buralar ziyaret edilebilir.
Kadim A tlantisin elipse benzer bir ek
li vard, kuzeyden gneye 533 kilom etre,
doudan batya 355 kilometre uzanrd. De
nizin zerinde ykselen sarp dalarla evrili
bir yayladan oluurdu. Da yam alarnda
ve da vadilerinde ok sayda mreffeh ky
vard; balktan yana zengin birok dere ve
nehir ovay bereketli klard. Yeraltndaki ta
o caklarndan sa kin le rin altn kadar d e e r
verdii oricalcum adl deerli bir m aden
karlrd. Sanayi ve sanat gelimiti, Atlantis
gemileri Avrupa, A frika ve Amerika limanla-

ATLANTS Baehir
1.
2.
3.
4.

Yar pistleri
Jim nastik salonu ve Kla
Kale, K raliyet Saray ve Poseidon Tapna
ikincil lim anlar

rina urard. A tla n tisin kara ve deniz kuv

vetlerinde bir m ilyondan fazla adam vard,
lkeye hem i g venlik, hem de ya b a n c
topraklarda hkim iyet salarlard. A tlantis
dnyann drt bucanda kolonilere sahipti,
Msr ve Yunanistan bile tehdit etm ilerdi;
AtinalIlarn bir Atlantis istilasn pskrttkleri
ve bunu baarabilen ender halklardan biri
olduklar sylenir.
Ad gene Atlantis olan baehir, ovann
tam m erkezindeydi, birbirlerinden derin ka

5.
6.
7.
8.

i liman
Birincil lim anlar ve Byk Atlantis Liman
N beti kuleleri
D epolar ve t cca r mahalleleri

nallarla ayrlm emerkezli to p ra k tabyas

halkalaryla evriliydi. Merkezi e kird e k ya
da birinci halka, evresi 900 metre olan bir
oricalcum duvarla korunurdu ve kaleyi, Kra
liyet Sarayn ve kk kutsal bir aalk ii
ne yuvalanm Poseidon Tapna'n ierirdi;
hem tapnan hem de sarayn duvarlar al
tnla sslenmi gmtendi. Oricalcum du
var, ayn zam anda bir i liman olarak kulla
nlan ilk kanal vastasyla ikinci halkadan ay
rlrd; ikinci kanal, teneke kaplanm bir ta

duvarla korunurdu, ikinci kanal nc ya

da ana halka izlerdi, ylesine geniti ki bir
ka kk orman ve ok sayda bina ierir
di; bunlarn arasnda jim nastik salonu, kla
lar ve at yar pisti yer alrd - at yar, Atlantislilerin en sevdii spordu. nc hal
ka bronz bir duvarla korunurdu ve Atlantis'ln
Byk Liman'n barndran nc kanalla,
d rd n c halkadan a yrlm t; d rd n c
halka depolar ve tccar mahallelerini ierir
di. Btn kanallarla limanlar sualt tnelleriy
le birbirine balyd, ve byk Atlantis kadr
galarn saklamak iin halkalarn iine m uaz
zam byklkte gizil yeralt odalar ina e dil
miti.
A tla n tise yok oluu getiren afetin ar
dndan adann belli bal iki blm m ucize
vi e k ild e m uhafaza e d ild i, b iri K anarya
A dalarfnn iki yz mil kadar gneybatsnda,
denizaltndayd; Atlantis'in geri kalann bat
ran ayn sismik hareketle ykseltilm i olan
dieri ise, Byk Sahra lnde. Her iki yer
deki Atlantis halknn soyundan gelenler ev
rilip farkl zellikler gelitirm itir ama her iki
sine de giden ziyaretiler belki de birka or
tak zellik fark etmek suretiyle, kadim Atlantiste hayatn nasl olduu konusunda bir fi
kir edinebilir.
Deniz altndaki Atlantis kalntlar, 1926
ylnda Profesr Maracot tarafndan, bir dal
g hcresinde okyanus derinliklerini arat
rrken ke fe d ildi. M a ra c o t nfusun halen
afetten nce tahminen bir eit basit gemi
ya da snak olarak yaplm muazzam bir
binada yaadn buldu. Yzyllar boyunca
ylesine ok kum ve am ur birikmiti ki, bi
naya artk sadece a td a n g irile b iliyo rd u .
zgn bina, laboratuvar, santral ve dier
b l m le ri salam ak iin yaplan kazlarla
g e n iletilm itir. Binann etrafnda, A tlantis
sokaklar ve aslnda nc ya da ikinci hal
kada bulunan bir tapnan harabeleri var
dr. K a ran lk Yzn E fe n d is ine adanm
olan bu tapnak tam amen kara mermerden
yaplmtr. Kapnn stnde her yana fk
ran ylanlaryla bir M edusa ba oyuludur;
ayn d e se n , sa d istik g z e llik ve hayvani

ehvet tayan sahnelerle birlikte, belli ara

larla, duvarlarda da tekrarlanmtr. Krmz
mermerden bir tahtta, derin bir irenme his
si duymakszn baklam ayacak bir ekil otu
rur: Ad aza alnmayan bir tanry temsil et
tii sylenir.
A tlantis'in bu blm nn sakinlerinin
derisi koyu renktir. Onlara, muhtemelen Yu
nanl esirlerin soyundan gelen ve daha ok
km r m adenlerinde alan bir beyaz kle
ler rk hizmet eder. Bu kleler Athena klt
n muhafaza etm itir am a sualtndaki Atlantis te ana din, Molok ya da Baale tapnm ak
tr. Baal Tapna, altn kapl kare eklinde
bir odadr; duvarlar, byk balklar giym i
grotesk ekillerle sslenmitir. Rahip, elekt
rik klaryla evrili olarak, kk bir iskem
lede Buda gibi oturur; arkasnda, iine insan
ku rb a n la rn , z e llik le karm a e v lilik le rd e n
A tlantislilerle k le le r- olan ocuklarn atl
d kk bir frn vardr, nk bu tr iliki
ler kesinlikle yasaklanmtr.
Teknolojileri son derece gelimitir. Atlantisli bilim adamlar arab, kahveyi, ay
ve unu, doal m addelerinkilerle ayn zellik
leri tayacak b ir e k ild e kim yasal o la ra k
retmenin yolunu bulmulard. Zihni im gele
rini bir perdeye yanstarak ve sonra da film
g ib i izleyerek, ta rih le rin i ve g e le n e k le rin i
muhafaza etmeyi de baarmlard. Ziyaret
iler bu ekilde geriye ilk kalanlar tarafndan
kaydedilm i olan A tlantisin yok oluuna da
tank olabilirler.
Atlantis'lilerin sualt dilini renm ek son
derece zordur. Aslnda bu dil, bir AvrupalI
nn taklit etmesinin neredeyse imknsz ol
d u u ve h ib ir A v ru p a a lfa b e siyle tem sil
edilem eyen tuhaf trp sesleri ve tkrtlar
ierir. K urutulm u balk mesanesi zerine
sadan sola yazlr; bu m adde zerine pek
ok kitap baslmtr. Kleler, bir tr eski Yu
nanca konuur.
Atlantis'in bu blm ndeki hayvan var
l, son derece tehlikelidir. Okyanus ya ta
n d a N e w foundland kpekleri ka d a r b
yk, siyah-beyaz kaplanyengeleri srnr,
kayalar arasndaki kaygan boluklarda ze

hirli krmz ylanbalklar pusuya yatar. Otuz

ayak uzunluundaki vatozlarla dev denizakreplerine sk sk rastlanr, denizylanlarna
da; ancak bir tr -siyah-gm i renkte ve iki
yz ayaktan uzun olan - hayli enderdir. Ya
rm ar kadar yer kaplayan dev kalkanbalndan, boyu otuz ini bulan marax ya da
dev kerevitten ( Crustaceus maracoti) ve pira n h a ya b e n z e y e n k k b ir b a lk o lan
Hydrops ferux'tan kanmak isabet olur. A n
cak bu blgedeki en garip hayvan, kl bir
merkezi olan yeilim si bir bulutu andran,
ksmen organik ve ksmen de gaz halinde
bir yaratk olan p ra xa dr; gzlerini oyup ye
mek iin insanlar avlar.
Atlantis'ten geriye kalanlarn dier ksm,
birka yl nce, 1897de Marhonge ile SaintAvitin liderliini yaptklar bir Fransz keif ge
zisi srasnda kefedilm itir. Bu iki subay,
A h a g g a r da silsile sin d e ki Geni D a'nn
eteklerinde bir m aarada birtakm garip yaz
lar bulduktan sonra, rehberleri tarafndan ha
hala uyutulmu ve yarlarn derinliklerine g
trlmt, burada Byk Sahra lndeki en
gzel vahalardan birini bularak hayretler iin
de kaldlar. Heyetin yelerinden biri olan Dr.
Le Mesge, bunun uzun zamandr kaybolmu
Atlantis ktasnn bir paras olduunu anlaya
rak, Miletoslu D ionysiosun Atlantlse Seya
hatle^ ni okuduktan sonra gelitirdii bir kura
m dorulam oldu; Dr. Le Mesge, Diodorus
Siculusun szn ettii elyazmasn Fransz
Topraklarfndaki Daxta bulmutu.
Bu vaha krall, grenekleri turizmi tevie pek yaramayan Kralie Antinea tarafn
dan ynetilir. Erkek ziyaretiler nce kraliey
le nianlanr, sonra da ldrlr ve itinayla
mumyalanr. Mumyalama sreci eski Msrllarnkinden farkldr. nce deri gm tuzlaryla
boyanr; sonra vcut bir oricalcum slfat ban
yosuna yatrlr. Bir elektrik alverii m eydana
gelir ve vcut, gmten daha deerli, altn
dan daha ender som metalden bir heykele
dnr. Bu grkemli yaratlar kraliyet odala
rn sslemekte kullanlr, bu mumyalarn yer
letirildii zel oyuklarn says son saymda
120ydi - ancak sadece 54 tanesi doluydu.

(Platon, Kritias, 4. yy; Platon, Timaios,

4. yy; Pierre Benoit, LAtlantide, Paris, 1919;
Sir Arthur Conan Doyle, The Maracot Deep,
Londra, 1929)

ATNN, bkz. KARGAD MPARATORLUU.

ATROCLA, bkz. HKMET ADALARI.

ATUAN, bkz. KARGAD MPARATORLUU.

ATVATABAR, tam Amerika ktasnn altnda

yatan ve K a n a d a dan yaklak E k v a d o ra
kadar uzanan muazzam bir yeralt lkesidir.
1891 Maysnda, Kutup Kral gem isinde bu
lunan Binba Lexington White ve Yzba
William W allace tarafndan kefedilm iti. Atvatabara giden ziyareti, lkeye, girii Ku
zey K utbu olan m uazzam b y k l k te bir
m a a ra da n u la a bilir. A sla b a tm a ya n ve
tropiklere b e n ze r bir iklim salayan bir i
gne, sy ve salar.
A tvatabar'llar yakkldr ve tenlerinin
altn sarsna alan bir rengi vardr, icada
ok yatkndrlar: yarattklar eyler arasnda
yamur yapan makineler, deniz demiryollar
ve tekerleksiz bisikletler vardr.
A tv a ta b a r hkm eti, se im le ileyen
bir monaridir - kral ve soylular, m r boyu
seilir. Yasama organ ya da B orodem y ve
Kraliyet Saray, baehir C ALNOG ORdadr.
Kara kuvvetleri ile hava kuvvetleri birlem i
tir; askerler, kk bir d in a m o yla alan
manyetik kanatlar yardmyla uar. Karaday
ken, elikten yaplm ve bockhockid ad ve
rilen bir tr kocaman devekuuna binerler.
Buhar m akineleri ve barut bilinm ez. Altn,
demir kadar yaygndr.
Atvatabar dili, son derece karmaktr.
Alfabe, ngiliz alfabesinin bir transpozisyonudur. A, odur, b, p dir, vs. rnein, Hello
(Merhaba ) l/szzc'dir. inzibat avuu Flathootlynin d e d ii gibi, Atvatabar dili, gne-

in altnda renilecek en zor dil olan rlan

da diline be basar".
Atvatabar bayra, bir meneke tarla
sndaki, p a rla k ye il bir da ire ta ra fn d a n
evrilm i pem be bir disktir.
(Jean Paul [Johann Paul Friedrich Richter],

Leben des vergngten Schulm eisterlein

Mara Wuz in Auenthal, Berlin, 1793)

AUDELA, insan gz ve duyularnn tesin

de yatan her eyin lkesi. Pee asla kaldr
lamaz, ama sk sk yrtlr, insanlar, peedeki
boluklara yangn der.
Audela nceleri, POCTESME'li Manouelin akyla lm l biim ine brnen Krali
e Freydis ta ra fn d a n y n e tilird i. K ra li e
imdi SARGYLL A d a snda yayor.
(James Branch C abell, Figures of Earth. A

S chw artzw a ld'da AURSPERG ATOSUnun Byk

S alonundaki mine.

Comedy of Appearances, New York, 1921)

AUENTHAL, A lm anya'da, Scheerau kenti

yaknlarnda bir nehir zerinde bir ky. Bu
ky, baka yazarlarn kitap isimlerini kulla
narak kitaplar yazan Maria Wuz adl orgcu
ve retmenin m em leketi olduu iin nlenmitir. Bu alkanlk, ve anakronizme ynelik
salkl bir aldrmazlk, onun btn kitaplarn
kendi kitaplarndan alndna inanmasna
yol amt. Elindeki tek baka kitap, byk
bir esin kayna sayd Leipzig Kitap Fuar
katalouydu. Herr W uzun eserlerinin baslp
baslmad bilinmiyor.
(Jean Paul [Johann Paul Friedrich Richter],

Leben des vergngten Schulm eisterlein

Maria Wuz in Auenthal, Berlin, 1793)

A URSPERG A TO S U , ku z e y A lm a n
ya daki S chw artzw aldda (Karaorman) bulu
nan, Aursperg ailesinin mlkdr.
Axel Aursperg, on dokuzuncu yzyln
ortasnda kara by sanatlarn burada ren

di. ato Ortaa iidir ama muhtemelen defa

larca restore edilmitir. Dikkate deer az say
da kulesi ve kara by ayinlerinde kullanlm
malzemelerden bazlarnn zenle muhafaza
edildii muazzam bir salonu vardr: nesli ok
tan tkenmi hayvanlarn leleri, simyac do
nanm ve karaaatan yaplm uzun raflar
zerinde saklanm kitaplar. Duvarlara, Sarazen silahlar ve kalkanlaryla birlikte, akbaba
lar ve kartallar, kanatlar ak halde ivilenmi
tir. Kaplar, duvar hallaryla, zemin de ay ve
tilki postlaryla kapldr. Schwartzwald'in ka
ranlk ormanlarnn grnd dar pencerele
rinin hepsi gotik sluptadr. Btn mobilyalar
da, Auersperg ailesinin iki altn sfenks tarafn
dan tanan arm as vardr, iar d a AltiUs
rEsurgeFte SPERo Gemmatus'tur.
atonun altnda, kadim kahramanlarn
heykellerinin sraland muazzam bir g e it
ler labirenti yer alr. Bu mahzenlere, ezelden
beri aile yeleri gm legelm itir.
(P h ilip p e -A u g u s te , C om te de V illie rs de
Llsle-Adam, Axel, Paris, 1872)

AUSPASA, hret id d ia s n n b e lli bal

mesnedini sakinlerinin konukanlnn olu
turduu bir krallk. Baehrinin dnyann en
g r lt l baehri o ld u u sylenir, hatta
New Y orktan bile grltldr. Halkn son

(icat ettii zehirlerle bilinen) Scrube de var

dr. S crubeye, daha ziyade, zehirleri yalnz
ca hukuk ve zgrln dmanlarna kar
kullanld iin iyilikse ve r gzyle baklr.
Kraliyet Ahlak ve Doal Bilim ler irketi de
ayn derecede m ehurdur, Daimi Sekreteri

derece konukan yaps - ze llikle gneylile

rin - lkenin parlamentosunun neden sade
ce bir gevezelik mekn halini aldn ak
lar. A uspasia srekli olarak nl hatiplerin

ise, Auspasia felsefesiyle etiine bir disiplin

duygusu katmaktan sorumlu efsanevi Masc a ro ldur - daha nce bunlar, lkenin d

kkrtt kavgac hiziplere blnr, iktidar

da pratikte birka hitabet ustasnn elinde
durur. Koskocaman salonlardaki halka ak

manlarnn geleneksel nitelikleriydi.

Ancak belki de A uspasiann yetitirdi
i en dikkate deer bilim adam, elikili bir

byk toplantlar, muazzam kalabalklar e

ker; konumalar nceden hazrlanmaz (n
k k o n u m a k , d n m e k te n o k d a h a
nem lidir, doalam a sanat en nemli ey
halini almtr). Hatiplerin byk siyasi kari
yerler yapmalar ve bir toplantdan dierine
koarak muazzam servetler toplamalar pe
kl mmkndr.
phesiz, lkeyi ksa sre nce ykp
g em i olan i savan altnda, bu hitabet
tutkusu ve yol at siyasi blnm eler yatar.
atm ann pek az ayrnts halka akland,
ancak yenilgiye urayan muhalefetin Moranla m ahkm lar adasna srgn edildii bili
niyor; kam a giriim inde bulunan az sayda
mahpusun da kpekbalklar tarafndan yen
dii belirtildi.
Auspasia'llarn tiyatroya kar duyduu
cokunun altnda da ifahi sze kar duyu

biim de, lkesinde bile hemen hemen hi

tannmayan biridir. Leonard sessiz, e k in
gen bir adamdr, eserlerinin ouna baka
bilim adamlar sahip kp bunlar bastrm
tr. Kendisinin finanse ettii on yllk mnzevi
bir aratrmann ardndan, yaayan bir o rg a
nizmann nasl yeni ilevler edinebileceini

lan ulusal ak yatar. Tiyatro ilgisi yle b

yktr ki aktrler, sahne amirleri, hatta sah
ne teknisyenleri bile umut vaat eden yazar
lara t ve yorum sunma frsatn karmaz.
Bir oyunun, yazar tarafndan tasarland b i
im iyle sahneye ulamasna ok ender rast
lanr - ou kez, yapm da alan kiiler ta
rafndan tamamen deitirilir. (Amerikan ya-

tanmlayan ksa am a temel risalesi Farklla

m Organik Unsurlarn Sratli ilevsel Mu tasyon lariru ya z m a y b a a rm tr. D a h a
m ehur meslektalarn da dahil etme a b a
larna ramen, henz hi kimse bu yeni ve
nemli aratrmayla ilgilenmem itir ve Auspasiann en parlak bilim adam, hl kefe
dilm eyi beklemektedir.
(G eorges Duhamel, Lettres d Auspasie, Pa
ris, 1922; Georges Duhamel, Le dernier voyage de Candide, Paris, 1938)

y r
AUTONOUSUN ADASI, muhtemelen Atlas
O kyanusundadr. Bereketli ve gzeldir; ikli
mi lk ve lml olup, frtnalara ender rastla
nr. Hayvan varl arasnda keiler, geyikler
ve deniz kular vardr. Adann gneyindeki

lkenin belli bal kltrel rgt Ulu

sal K urum dur. Saygn yeleri arasnda (sal

bir ada, bir kunduz kolonisini barndrr. Hi

yrtc hayvan olmad iin kunduzlar yuva
larn su yerine kuru toprakta kurarlar. A d a
ya, Orthotinia Dk Eugeniusun olu Autonousun ad verilmitir. Autonous, anne ba
basyla birlikte -E um athem a niversitesiyle

yangoz hakkndaki aratrmasyla ve salyan

goz yetitirm e konusunda devlet tekelini kr
m adaki rolyle m ehur ola n ) C ussack ve

n l - Epinoia Krallndan srgn e d ild ik

ten sonra deniz kazas g e irip bu a d a y a
km, des de bu ada d a lmt.

yn evle rin d e bu srece ed it rl k" denir.)

A uspasia nn en nemli oyun yazar, trajedi
leriyle tannan nl Justin B abilotdur.

Be fersah uzakta daha kk baka

bir ada vardr, dk bir kazada Autonoustan
ayrlnca burada mahsur kalmt. Autonous
kendi adasnda on dokuz yl yalnz bana
yaad, doay g zle yere k kendini e itti.
Dk ve olu sonunda Epinoiadan gelen bir
gemi tarafndan kurtarldlar.

Le Fay, Gln Hanm, Kuzeyboralar Krali

esi ve orak Topraklar K ra li e s i- tarafn
dan son yolculuuna karld.
(Anonim, La Mort le Roi Artu, S 13. yy; Sir
Thomas Malory, Le Morte d Arthur, Londra,
1485; Alfred, Lord Tennyson, The Idylls of
the King, Londra, 1842-85)

A nonim , The H istory o f Autonous, conta

ining A Relation how that Young Nobleman

was accidentally left alone, in his Infancy,
upon a desolate Island; where he lived ni
neteen years, remote from all Humane Soci
ety, 'till taken up by his Father. With an A c
count Of his Life, Reflections, and Improve
ments in Knowledge, during his Continuan
ce in that Solitary State. The Whole, as ta
ken from his own Mouth, Londra, 1736)

AVALLONE, bkz. TOL ERESSEA.

AVALON, hi rzgrn esm edii ve dolu,

yam ur ya da kar yann hi bilinm edii
bir yerde, bostanlar ve aalk boluklar
bulunan yksek otlu ayrlarla evrili, gzel
bir gl ve kayalk adadr.
Adada, A rim atyal Yusuf tarafndan in
a edilmi kk bir kilise vardr; A valonun
geri kalan ksmnda, dnyadaki btn sihir
leri bilen bir kadnlar rk yaar.
B urada b y k b ir m u cize m e y d a n a
gelmitir. CAM ELOTlu Kral Arthur, byc
Merlin tarafndan buraya getirildii vakit, su
dan bir el km ve Krala, hayat boyunca
ona iyi hizmet edecek olan Excalibur adl k
lc uzatmtr. S udaki o elin, Gln Hanmna ait olduu sylenir.
Klc A valon'da alan A rthurun, m r
nn sonunda onu buraya geri getirmesi g e
rekiyordu. Sir B edivereden onu gerisin geri
gle atmasn istedi; el yeniden grnd, k
lc yakalad ve gzden kaybolmazdan nce
onu yle bir sallad.
Kral Arthur lm eye Avalona ite byle
dnd ve buradan da drt kralie -M o rg a n

AVATHAR, bkz. AMAN

AVONDALE, on dokuzuncu yzyln ikinci

yarsnda n g ilte re nin gneyinde kurulm u
birka ocaktan (phalanster) biri olan Birleik
A vondale O c a nn yeridir. O ca k ho bir
krdadr, baheleri zellikle pek latiftir. Yo
sunlu kk bir vadiden dans eden bir de
recik akar, topluluun biraderleriyle hemi
relerine ho bir gezinti salar.
Ocak, Bapapaz ve Yal Biraderler ta
rafndan ynetilen hiyerarik bir topluluktur,
insanln yce geliimine adanmtr. Btn
yeler kendilerini, insanolunun geleceinin
khyalar gibi grr. Dinsel formlleri, toplu
luun tem el inanlarn zetler: Kozm os
sonsuzdur, insan ise uydu yeleri arasnda
en kk olann yznde bir parazitten iba
rettir. Keke Kozmos sistemindeki kendi k
k yerimize eriebilm ek iin bize yakan
sayg ve alakgnlllkle hareket edebilsekl Evrensel insanlk adna, byle olsun.
inanlar, D arw invari bir evrim kuram da
ierir.
Ocan btn yeleri alr am a i g
n be sa a te in d irilm i tir. Her yenin on
gnde bir yirm i drt saatlik tatili vardr - on
gnlk dnem e onluk ( decade ) denir.
Topluluk g e n e ld e tarmsal n ite liklid ir,
yaygn sebze baheleriyle evrilidir. Cinsi
yete gre bir i blm vardr - evlenm em i
kadnlarn ounluu, topluluun revirinde
hemire olarak alr.
Ziyaretiler, ocakta bireysel duygularn
daim a to p lu lu u n hayrna ta b i o ld u u n u
fark edecek. rnein, evlenm e izni btn

topluluktan alnmaldr, nerilm i elemeye

kar makul itirazlar yoksa, verilir de. ift an
cak evlenm e izni alnnca pebilir.
O cak bir btn olarak insanln iyile

Australe. Contenant une relation du gouver

nement des moeurs de la religion, et du lan
gage de cette nation, inconnue jusques
prsent aux peuples de l'Europe, A m ster

mesine adand iin, sakat ya da deforme

dom u btn ocuklar acsz bir ekilde l
drlr. Buna cinayet deil, o cu a uygun
olmad bir hayattan kurtulm a hakk verme
diye baklr. Avondaleliler durum u, byle bir
o c u u n bir salkl in sa n la r top lu m u n d a
mutsuz olacayla, kzdran bir bamlla
itileceiyle aklarlar. Bunun anne ve baba
iin zor olabilecei kabul e d ilir ama daha
stn olan soyut merhamet, genellikle aa
daha som ut kayglara stn kar. Sakat bir
o cu k d o d u u n d a , bu h a b e r drt onluk
boyunca anneden gizlenir, fizyologlar ve di
er doktorlarn bir tedavinin mmkn olup
olm adna karar verm eleri iin drt onluk
daha geirilir. Umut yoksa, ocuk narkozla
ldrlr.
Bir annenin, aa m erham et duygu
larna yenik dt tek bir kaytl olay var
dr. Ad Olive olan birinin ocuu, deforme
ayaklarla dom utu. Olive ocuunu dn
yadan kendisi kurtarmak iin yalvard, izin
verildiinde de hem kendini hem de ocuu

dam, 1677-79)

ldrd.
(Grant Ailen, The Child of the Phalanstery ,
Twelve Tales, Londra, 1899)

>k
AVRA, bkz. TENHA ADALAR.

AWABATH, bkz. KAR G AD M PARATOR

LUU.

AVVDYHH, bkz. TIMARHANE.

A XELN ADASI, adn Profesr L id e n b ro c k un, 1863te SAKN USSEM M N KORD O R U ndan g e e re k dnyann m erkezine
seyahat eden o m ehur keif heyetinin bir
yesi olan yeeninden alan ve yeraltndaki
LIDENBROCK DENZ'nde bir yerlerde b u
lunan kk, kayalk b ir ada. Ada, z la n
d a nn 620 fersah kadar dou-gneydousundadr, yani tam ngiltere'nin altndadr.
Kocaman bir deniz memelisi biim indedir.
Adann ortasndan, suyu hep 163 santig ra d d e re c e o la n m u a zza m b ir g a y z e r
ykselir. Rezervuarnda birikm i buharlarn
basncndaki deiim ler nedeniyle, gayzerin
fkrlar son derece dzensizdir.
(Jules Verne, Voyage au centre de la terre,
Paris, 1864)

AYI ADASI, Amerika Birleik Devletleri kys

AVUSTRALYA, Cavann gneydousunda
byk bir ada, ayn isimli ktayla kartrlma
mas gerekir. Ky b lg e sin in byk ksm
kurudur ve oturmaya elverili deildir.
Avustralya iki ana lkeye ayrlr: Dou
da SPO RO UM BA, b a td a da SEVARAMBA. Kyda birka tane kayalk ada vardr.
(D eni V eiras, Histoire des Sevarambes,
peuptes qui habitert une partie du troiseme
continert, communement appele la terre

anda, TALH ADASI yaknlarnda, kasr

ga ve su basknlar blgesindedir. Adann
adndan da anlald gibi, baskn tr ay
lardr. iki ayaklar ze rin d e yrr, top ra
eker ve ekinleri dererler, insanlar ise, drt
ayak zerinde yrr, orm anlarda yabanl bir
hayat yaar, aylara klelik ya da yk hay
vanl ederler.
Aylar arka ayaklar zerinde yrm eye
balaynca, ursinite (ay hastal) derdi de
ekm eye baladlar - sabrszlk, srekli ye
nilik arzusu ve m odaya kar bitmez tken

mez bir ilgi. Dii aylar artk yalnzca krk

giym ekle yetinm iyorlar, zengin elbiseler ve
gsterili m cevherler de istiyorlar.

elikkafa tarafndan kendisine verilen sihirli

silahlarla savamtr. Sihir ve ccelerin varl
, bu blgedeki hayatn bir parasdr.

Ziyaretiler, Ay A dasna krsal lenle

rin yapld hasat dnem inde gelm eye a
lmaldr. Bu lenlerd e aylar dans e d ip
ark syler, bir len kraliesi seer ve onu
tatl kokulu gllerle talandrrlar.

V adilerdeki hayat nehir zorlatrr. Onu

amak im knsz olduu in Dou ve Bat
arasndaki iletiim de azdr. Noelde ve Yazortasnda her iki kydaki insanlar, kydaki
kayalk bir kntdan oluan Yark Tepe Ko-

(A bb Balthazard, L lsle Des Philosophes

Et Plusieurs Autres, Nouvellement d co

uvertes & remarquables par leur rapports
avec la France actuelle, Chartres, 1790)

AYIRAN SEL, kaynan Byk D alardan

alp, iki yz milden fazla mesafe aarak a
zndaki grkem li Ayran Sel ehrine doru
akan koca bir nehirdir. Denize yakn ksmn
da tekneler seyredebilir, ancak st ksmnda
nehir orak bir araziden geerken ana
kola ve ok sayda kk sulara blnr.
Daha da kuzeyde ise bir da dizisini aar,
burada hem kuvvetle akar, hem de sular
derindir.
Ayran Selin zerinde kpr yoktur, su
yu boulm adan sadece kularn g e ebildii
sylenir. Selin alt blmlerinde, Longshavv
kentine doru uzanan S ahipsiz O rm a n n
aalar dizilidir. A a la r kereste e ld e e t
mek iin yerel sakinler tarafndan kesilir, ye
rel halk ayrca bolca geyik bulunan koruda
avlanr da.
S elin st b lm le ri, seyyahlarn son
derece konuksever bulaca Dou ve Bat
Vadiler lkesini bler, ya da ayrr. Bu b lg e
de yerleimler kktr ve rzgrl vadilere
serpitirilmitir.
Dou Vadi'de sondan ikinci iftlik olan
VVethermel, nehrin st tarafndaki yerleim le
rin tipik bir rneidir. Ev, baskn rzgrlar
dan korunmak iin gneybatya bakar ve bir
tr barnak grevi gren bir tepecik altnda
ina edilmitir. D om uz ve koyun yetitirilse
de, iftliin balca rn tahldr. VVether
mel, Ayran Sel ehrinin kral ve loncalar ara
snda kan savata, koruyucusu olan cce

y u 'n d a to p la n r. B urada, S e lin st n d e n

haykrarak t re n se l kutlam a a lve riin d e
bulunurlar, iletiim sorununu g ste re n bir
ey de O sborne ile Elfhildenin hikyesidir,
iki k yllar boyunca suyun stnden se
lamlamak zorunda kalm ve ancak sonun
da onlar u zaklardaki E fendisiz O rm a n da
birletiren uzun ve tehlikeli seyahatlerin ar
dndan yz yze gelebilmilerdir.
(William Morris, The Sundering Flood, Lond
ra, 1897)

AYI LKES, DNYANIN TESNDEK ORMAN'n g n e y in d e k i d a la rd a n IP LA K SURun stndeki tepelere kadar uzanan,
dar bir g e itle ulalan muazzam diyardr.
Alak yrelerde bulunan gri renkteki srtlar,
kuzeyden gneye uzanr; yaylalarda fndk
ve aa ilei yetiir, ancak Ay lkesinin
byk ksm kavruk otlaklarla kapldr.
Kuzey ve dou blgelerinde yar yaba
ni, uzun boylu, uzun krmz sal bir halk ya
ar. Erkekler c id d i ve arbaldr, byk ve
saakl sakallar vardr, kadnlar alm ldr.
Koyun postu ya da geyik derisinden yapl
m ve stlerini anca rten giysiler giyerler,
bileklerine altn bilezikler, balarna da mavi
talardan yaplm a talar takarlar. Silahlar,
sopa, akmakta balta ve ucunda ya kemik
ya da akm akta olan m zraklardr. imli
topraktan yaplm, dam sazlarla rtlm
yuvarlak kulbelerde yaarlar.
insanlar kabile toplantlar ile dini top
lantlara davet edip, ortasnda ta bir tahtn
bulunduu, dikili talardan yaplm bir da
ire olan H km H a lk a s fn a g e tirm e k iin,
iaret tayan ulaklar gnderilir. Motes d e

nen to plan tlar srasnda, ihtiyar bir kabile

reisi, iki yannda sava giysili iki kadnla,
tahtta oturur.
A yflarn dini, bir tanraya sunulan kur
banlar evresinde dner. Bu tanrann, ilk
atalarn geliinden nce onlar yneten bir
kabile anas old uuna inanlr. Yabanclar
ho karlanmaz.
(W illia m M o rris , The W ood B eyond the
World, Londra, 1894)

AYNA LKES, O xford da, C hrist Church

C ollege Dekanlnn tesinde bir lke. Sey
yahlar buraya ulamak iin, Dekan'a ait olan
blm e g irip , byk m ine erevesinin
tepesinde muazzam boyda bir aynann bu
lunduu oturma odasna lerlemelidir. Ziya
retiler, Victoria devri ii an ekilli kavanoz
lar iindeki kuru iek vazolarndan itinayla
kanarak mine rafna trmanmal ve cam
dan g e e re k A yna lk e s ine g irm e lid ir.
Cam, parlak gmms bir sis gibi eriyip
gidecektir.
b r taraftaki oda, D e k a n n oturm a
odasna ok benzer ama o kadar tertipli de
ild ir. Bu od a d a bulunan farkl unsurlarn
kendilerine zg bir hayatlar vardr, ziyaret
ilerin saatin arkasnn onlara ufak tefek ya
l bir adamn yzyle srttn grnce a
rmamalar tavsiye olunur.
Aynann arkasndaki oda lkenin iine
doru uzanr ve damal tarlalar, tepeler, or
manlar ve dereciklerden oluan ho bir pey
zaj halini alr - ancak m anzarann tam bir
tasviri yaplamaz. Gerekten de, seyyahlar
Ayna lkesinin bir srekli deien fiziksel
nitelikler mekn olduunu grecekler. Bir
den, hibir uyar olmakszn, kendilerini fark
l bir m eknda bulacaklar; nk Ayna lke
si uzam daki gereksiz harekete ve zamann
geiin e ilikin her trl oyalanm ay, ar
dan alm ay ortadan kaldrm tr. rnein,
birka saniye nce bir bahedeki ieklere
hayran hayran bakan ziyareti birka saniye
sonra kendini bir tren vagonunda otururken

bulabilir. Bu vagondan hi zaman geirm e

den bir ormana; orm andan da her haliyle n
giliz, ho bir eski dnya dkknna aktarlr
lar; derken dkkndan, uzayp giden ho bir
suya. Ayna lkesi, Z e nonun uzam re d d e
d iin in elle tutulur b ir kantdr. Geri lke
m ilkare olarak hatr saylr m iktarda alana
sahiptir ama, lkedeki farkl yerlere bu m ille
ri aarak varamazsnz. Normal koullar al
tnda, A noktasndan B noktasna ulamak
iin nce C noktasndan gem ek gerekir; C
noktasna erimek iin de nce D noktasna
eriilm elidir, ve bu byle gider. Bu imknsz
ilerlem eden kanmak iin, Ayna lkesinin
ziyaretileri bir noktadan dierine, aradaki
uzam gem enin ge re ksiz ve sonsuz za h
meti olmadan ilerler.
Zaman da Ayna lkesindeki ziyareti
lerin gz nne almas gereken bir edir.
Ziyaretilerin kendi lkelerinde zamann ileri
doru aktn doal karlamalar mm kn
d r (hatta m u h te m e ld ir) - yani im d id e n
gem ek suretiyle gem iten gelecee d o
ru; kendi lkelerinde saat be o lduu z a
man, hemen sonra bei bir gee, derken be
i iki gee olacan gvenle varsayabilirler.
Ayna lkesi'nde ise iler byle y r
mez. Her eyden nce, kiisel zaman, ba
kalarnn zam ann e tk ile m e k s iz in , is te e
bal durdurulabilir, insanlar belli bir yata
bym eye tamamen son vermeyi seebilir
ler (am a bazen bunun iin bir yardm eli g e
rekebilir), bu arada lkenin geri kalan nor
mal ekilde ilerler, ikinci olarak, Ayna lkesinde zaman ileri olduu gibi geriye doru
da akt iin, ok daha sonra olacak eyleri
hatrlamak mmkndr. Ayna lkesinin c e
za yasas da nce hkm verip sonra yarg
lamak ve suun da hepsinden sonra m ey
dana gelmesine izin verm ek suretiyle bu ol
gudan yararlanr. (Tabii su hi ilenmezse
d aha iyidir.) Hem g e m i le hem de g e le
c e kle ilgilenebilm enin bir baka yarar da,
bu sayede bazen im diden kanlabilmesidir. rnein, kraliyet ailesinin kimi yeleri,
gnar reel yer - yani yarn reel, dn re
el; bugn alm b ir gn olm ad iin,

imdi reel bulunm az. Ayn nedenle, pasta

nn da nce servisi yaplr, sonra kesilir.
Ayna lkesinin ynetimi, iki kraliyet ai
lesinin ellerindedir: Krmzlar ve Beyazlar.
Ancak, kt bir satran oyununu hatrlatan
hamlelerle, sradan kiiler (ve baz ziyareti
ler) belli yerlerden ilerleyerek bir kralienin
yerine vardnda, yeni kralieler yaratlm
olur. Kralienin yerine varma erefine erien
ziya retiler, ke n d ile rin i birden ta g iym i
bulduklar gibi, iki daim i kralie tarafndan
yaplacak bir yeterlilik snavna girm eye de

Ziyaretilere, bu lkeye gelmeyi gze alma

dan nce anlaml bir isim sem eleri iddetle
salk verilir.
Ayna lkesi sakinleri, zenli szck se
im leri n edeniyle bir eye ne d e n d i i, bir
eyin adna ne dendii, bir eyin adnn ne
olduu ve bir eyin ne olduu arasnda bir
ayrm yapar. Bylece, bu semantik ayrmla
ra uygun olarak, bir arknn adna Mezgitin
gzleri" denebilir, o arknn ad ihtiyar, ihti
yar adam" olabilir, o arkya G eim Yollan"
de n e b ilir am a o arknn ke n d isi K apda
otururken olabilir.

hazr olmaldrlar. Sorular, grg (hep d o

ruyu sylemek; konum adan nce d n
mek ve sonra bunu bir yere yazmak; bir eyi
iki elle inkr etm eye kalkmamak; zorunlu
bir partiye kralieleri davet etmeyi unutm a

GILLIGI ORMANLARI) ve hznl hikye

m ak) ve m atem atii kapsar: to p la m a (b ir

daha bir daha bir daha bir daha bir daha bir
daha bir daha bir daha bir daha bir), kar
ma (sekizden dokuz kar; kpekten bir ke

Aybal ile Dlger de vardr. Gllg birok

dile evrilm itir: Franszcas Le Jaseroque ,
Almancas Der Jammervvoch, Latincesi ise
Gaberbocchus. (Sonuncusu, ngilizce konu

mik kar) ve blm e (bir bakla ekmei bl

- sonu, tereyal ekmek). Ayrca, genel b il
gi ve d iller bal altnda eitli konular
kapsayan sorular da vardr (rnein, atm asyonun Franszcas nedir?).
ngilizcenin szckleri ve dilbilgisinden

ulan dnyann en nemli edebi giriim lerin

oluan Ayna lkesi dilin in kendi kurallar

vardr. lke halk -szcklerin d e il- kendi
lerinin efendi olduuna inandklar iin, sz
cklere, konumac onlara ne anlam verm ek
istiyorsa o anlam verilir. Szcklerin en ki
birlisi olan fiiller huysuzdur, onlarla baa k
mak zordur; ama sfatlara her ey yaptrla
bilir. Ziyaretiler, bir szce mmkn m er
tebe i yaptrmann en iyisi olduu konusun
da uyarlr. rnein ge it-ve rm e zlik gibi
bir szck, Bu konu artk canm za yetti,
bundan sonra ne yapm aya niyetlendiiniz
den bahsetseniz iyi olur, nk mrnzn
geri kalan boyunca burada durm aya niyet
lendiinizi sanm yorum anlamna g e tirile b i
lir. Bu gibi durum larda, szcklere fazladan
dem e yaplr; cretlerini cumartesi geceleri
alrlar, isimlerin bir anlam olmaldr: Bu sz
ck eer kiinin bir zelliini ifade etm iyor
sa, insana sadece A lice denmesi yetmez.

Ayna lkesi sakinleri iirden pek hola

nr. En mehur yaratlar arasnda Anglo-Sakson dilinde yazlm Gllg adl bir iir (bkz.

den birine adn vermitir.) Ayna lkesi'nde

kitaplar bir aynaya tutularak okunur.
Seyyahlar, Ayna lkesinin hayvan ve
bitkilerinin kendi lke lerindekilerden farkl
olduunu grecekler. Ayna lkesi bitkileri
konuur, stelik huylarna uygun b iim d e
konuurlar. Pars-zam baklar sa ld rg a n d r,
gller kendini beenmi, papatyalar iirsel
likten yoksun, menekelerse kaba. Ayna l
kesi bahelerindeki iek yataklar sert ol
duu iin ieklerin asla uyumad ve ziya
retilerle ilgin sohbetler yaptklar aklan
mtr. Ancak, nce yabanclarn onlara hi
tap etmesi grg kurallar icabdr. iekle
rin edebi zevki hayli ileridir ve kraliyet airle
rini cid d i e kild e hor grrler. A yna lke
sinin aalar konumaz, ulur; onun iin de
bunlara ulu a a denir. Ziyaretiler, bah
enin tem iz havasnn bymek iin bire bir
olduunu kefedecektir.
Ayna lkesi hayvan varl, bouk bir
sesle konuan kurbaalar, yal aslanlar,
hibir eye inanmayan tekboynuzlar, A nglo
sakson tavrl Mart tavanlar ve rkek cerenler dnda, hayret verici bcek yaant

syla m ehurdur. Ziyaretilerin de bunun ta

dn karmalar tavsiye olunur. Fil-arlar hor
tumlarn ieklere daldrr; m inicik sesli kn
kanatllar tren vagonlarnda seyahat eder;
tam am en tahtadan yaplm oyuncak-at-sinekleri daldan dala sallanr, bitki z ve ta
lala beslenir; gvdesi erik turtasndan, ka
natlar oban p sk l ya p ra n d a n , kafas
ise brendiye batrlm kuru zm den olan
atekesbcekleri stla ve zencefilli rekle
beslenir, yuvalarn pasta kutularna yapar;
kanatlar ince tereyal ekm ek dilimlerinden,
gvdeleri ekmek kabuundan ve balar da
bir eker topandan oluan bal-arlar reel
gibi kahvaltlklarla besle nir ve bunlar da
asla bulamadklar iin daim a alktan lr
ler. iki bcekten daha sz etm ek gerekir:
karakter olarak kpari la (bkz. KPAN ADA
SI) tezat oluturan, cinaslar seven bir tatar
ck ve aceleci bir Victoria devri ressamnn
kendisine ynelik bir cinayet giriim inde bu
lunmasnn ardndan uzun sredir l san
lan peruklu bir eekars.
Ziyaretiler byk bir ihtim alle Ayna lkesinin daha muteber sakinlerinden bir ks
mna d a rastlayacaktr. Beyaz valye (at
na binm i m ucit ruhlu yalca bir beyefendi)
ve bir ift kavgac birader (Eci ve Bc di
ye bilinirler) iir okuyarak ziyaretileri elendirecektir. Ancak birisinden kanm ak gere
kir: Krmz Kral. Ayna lkesi orm annda ya
tp rya grd ve ryalarnn da ona rast
layan ziyaretilerden olutuu sylenir. Sey
yahlar onu uyandrm am aya dikka t etmeli,
yoksa mum gibi snerler. DNGSEL YI
KINTILAR LKESnde ate snavndan ge
mi seyyahlarn bu nlemi alm alarna gerek
yoktur.
(Lewis Carroll [Charles Lutw idge Dodgson],

Through the Looking-Glass, and What Alice

Found There, Londra, 1871)

AYRIKVAD, ORTA D N YA nn DUMANLI

DALARnn bat tarafndaki Bruinen ya da
Grltls Nehri'nin kylarnda, derin, ko

runakl bir vadidir. Ayrkvadi, bir elf toplulu

u n u n yu rd u d u r ve ik in c i a srasnda,
H O LLN elf krallnn yklnn ardndan,
barnak olarak kurulm utur. K urucusu Elrond, nc a so nunda hl Ayrkvad inin H k m d a rfy d . A y rk v a d inin O rtak
D ildeki zgn ad K arninguldur, ama elfler
ve D nedain oraya, d e rin -y a rlm -v a d i
anlamna, imladris der.
Elflerin evi, Denizin D ousundaki Son
Scak Yuva olarak bilinir, hakiki elflerin en do
udaki yerleimi olduu iin bu ad almtr.
Birok geidi, merdiveni ve salonu olan, Bruinen'in ykseklerine ina edilmi ve tatl koku
lu bahelere bakan byk bir binadr. Duvar
larnda goblenleri olan byk bir len salo
nu ve bir atein hep yand, oyma stunlarla
evrili gzel oca nedeniyle Ate Salonu de
nen byk bir salonu vardr. Ate Salonu o
u kez botur, huzur ve dnce isteyenlerin
yeridir ama heyecanl gnlerde kadim gnle
rin arklarnn sylenmesi iin kullanlr.
A yrkvadi e lfle ri, va k tiy le L R EN de
yaam akrabalarndan daha neeli ve d a
ha konukandrlar, iyi huyludurlar, karlarnd a kin e taklm aktan da, kendilerine taklnm a sn d a n da h o la n rla r. Baka baz elf
gruplarnn aksine ayn zam anda baka l
kelerdeki olaylar hakknda fevkalade bilgi
sahibidirler.
Elfler, Dnedain ya da Bat insanlarnn
yakn m ttefikleriydi, ihtiyalar olduu za
m an o n la ra b y k y a rd m d a b u lu n d u la r.
G e le n e k le re g re D n e d a in e fle ri Sau ro n un karanlk g lerinin Orta Dnyann
onca ok blmne hkim olduu yllar b o
yunca burada yetitirilirdi. Bunlardan birisi
olan Aragorn, Elrondun kz Arwene k ol
du. Sauronun dnden sonra Aragorn,
Yeniden Birlemi Krallkn Kral Elessar ol
du ve Arw eni de kraliesi yapt.
E lro n d un k e n d is i, siyah sal ve gri
gzl, heybetli biriydi. Yan tahmin etmek
bile imknszd, ama aslnda yz, byk bir
bilgi ile derin hafzann aikr izlerini tard.
Elf ve Edain (insan) soyundan gelse de, elf
saylmay tercih etmiti. nc a boyun

ca Elrond Elf Y znden, aslnda HOLLN de yaplm olan G Yzklerinden bi

rini elinde tuttu. Bu, Hava Yz Vilya idi ve
Ayrkvadideki varl, hi phesiz, bu to p
raklar ktlkten korumaya yardmc oldu.
Yzk Yoldal ya da Yzk Kardeli
i ilk kez A yrkva d inin gvenli ortam nda

onlarn clz sr srleri. Araplar bu iki hal

kn ilerinden de uzak durdu ve kyda Matodi adl mreffeh bir kent ina etti; girift kafes
li pencereleri ve pirin kakmal kaplar olan
byk evler, sk mango aalar dikilm i av
lular, dar sokaklar ve muhteem bir pazar.
Sultann komutanlarndan biri, M askatl bir

ku ru ld u . Y old alk, Tek Y z k K yam et

atlaklarna atma ve bylece de Karanlklar
Efendisi Sauronun kudretini krma grevin
de Yzk Taycs Frodoya mmkn m er
tebe uzaa kadar elik etmek zere kurul

kle olu, W a n d a lari silahlandrd, Sakuyuy savundu, adann adn A zanyaya e

virdi ve im parator Byk Amurath oldu. Ky
dan iki yz mil ieride Debra-Dovva adl yeni
bir baehir kurdu, Franszlara D ebra-D owa'dan M atodiye uzanan Grand Chemin de
Fer Im prial d'Azanie'sj\ y a p trd (B y k

mutu. Y oldalkta dokuz ye vard: SHREdan, Frodo da dahil, drt hobbit; Aragorn ve bir baka insan; bir cce; bir elf; ve
byc Gandalf. Birlikte grevlerini baary
la sona erdirdiler ve Tek Yzk yok edildi.
Bu, Sauron'un lm cl kudretinin sonu oldu.
Am a elfler de kendi kudretlerinden ok kay
betm ilerdi ve ou Orta Dnya'y ebediyen
terk etti. Elrondun kendisi de, Vilya'y yan
na alarak ayrld, GR LMANLAR'dan batya
yelken at. Kz Arwen, A ragornun akyla
geride kald, lm szlnden vazgeti, bu
karar Elrondu ok kederlendirdi.

Azanya im paratorluk Demiryolu). Bu saye

de, Fransz cum hurbakan ona fildiinden
yaplma k bir hkmdarlk asas verdi ki,
bu asa Azanyann altn tacyla birlikte impa
ra to rlu u n b a lc a h z in e s id ir. A m u ra th
lnce, torunu Seth, Edebiyat Fakltesi d ip
lomas ald O xforddan dnd ve yeni im
parator olarak ta giydi. Seth, yirm inci yzy
ln ilk yllarnda zehirlenerek ld.
A za n ya d a b irok kilise vardr: A n g li
kan, Katolik, Nesturi, bunlarn hepsinin ka
tedralleri D ebra-D ow adadir - Quaker, Mo-

(J.R.R. Tolkien, The Hobbit, or There and

Back Again, Londra, 1937; J.R.R. Tolkien,
The Fellowship o f the Ring, Londra, 1954;

ravyal, Am erikan-Baptist, Mormon ve isveLuteryen. Hintli, Ermeni, Goal, Yahudi ve

Yunanllarn da adada ibadet yerleri vardr.

J.R .R . T o lkie n , The Return o f the King,

Londra, 1955; J.R.R. Tolkien, The Silmarillion, Londra, 1977)

Debra-Dovvadaki saray, duvarlar al

sval Fransz tasarml bir villadr, mutfak,
hizmetkr blm ve ahr olarak kullanlan
eitli boylarda barakalarla evrilidir. Ayrca
devlet ziyafetlerinde kullanlan ats sazla
rtlm bir ambar, kubbeli sekizgen bir a

AZANULBZAR, bkz. GLGELDERE VA

DS.

AZANYA MPARATORLUU, Hint Okyanu

su'nda, Afrikann dou kysnn aklarnda,
Somali Cum huriyetinden Sakuyu Kanalyla
ayrlan byk bir adadr. Baehrinin ad,
D ebra-Dowadir. Araplar, iki yzyl sreyle, o
sralar Sakuyu Adas denen adaya hkim ol
du. Kuzeyde, d ze n siz komnal a ra zid e ,
W anda kabilesi yaard; tepelerde ise, karaderili, plak, insan yiyen Sakuyu yerlileri ile

peli ve kraliyet konuklarnn yararland, mo

loz ve keresteden yaplm byk bir konut
mevcuttur. Bunlarn tm, tahkim edilm i bi
im siz bir kazk-duvarn iindedir. Duvarn
dnda dkknlar, misyonlar, klalar, elilik
ler, bungalovlar ve yerli kulbelerinden olu
an geliigzel bir karmaa sz konusudur.
Ordu son derece nemlidir, imparator
luk Muhafzlar kullanla kullanla ypranm
niformalar giyer. P iyadeler-paavraya dn
m tren giysileri, ylesine sarlm dolaklar
ve trl alarda duran kasketleriyle - Gene-

ral C onnoly adl bir rlandalI tarafndan d

zenlenmitir. Yerli kabileleri, W anda ve Sakuyu savalar temsil eder. Sakuyularn sala
r kvrck m kvrcktr, gsleri ve kollar ss
niyetine yaplm yara izleriyle kabark kaba
rktr. W andalarin dileri trplenerek ular
sivriletirilm itir, salar ok sayda amura
bulanm dom uz kuyruu rgldr. Gre
neklerine uygun olarak, boyunlarna ldrl
m bir dmann cinsel organlarn takarlar.
im parato rlu k gazetesinin ad Azanya
Ulaidr. Para olarak rupi kullanlr. Sakinler
bazen insan etinden ya p lm yem eklere
dknlk gsterir.
(E velyn W augh, Black M ischief, Londra,
1932)

AZAR, yeraltndaki PELLUCDAR ktasnda,

JU K A N LAR VADS'nin tesinde, uzak bir
vadidir. Pellucidarn baka birok blgesi gi
bi yamyamlarn yaad bir yer olduundan,
seyyahlar buradan genellikle uzak durur.
A zarn nsan-Yiyen Devler denen halk,
P ellucidarn en uzun boylu halk arasnda
dr, boylar yedi aya geer, yabandomuzu
dii misali dileriyle ayn zam anda bu halk
larn en irk in le ri a ra s n d a d rla r. P ellucid a rn daha ilkel rklarndan biridirler, yalnz
ca ta sopalar ve baklarla silahlanmlar
dr. Hi inaat bilgileri yoktur; kyleri kulbesiz, itle rle e vrili b ir ye rd e n ib a re ttir ve
Devler aalarn altnda, yerde yatar. Tek
b e ce rile rin in avlanm ak o ld u u anlalyor.
En sevdikleri yiyecek insan etidir, dolarken

b lg e ye giren z iy a re t ile r, dam ak ta d n a

hizmet etmek am acyla yakalanr. Kurbanlar
arazi indeki direklere balanrlar ve ye n
meye hazr durum a geldiklerine karar veri
linceye kadar meyve ve yemile beslenirler.
Sonra kemikleri ta sopalarla krlr, etleri bir
u k u rd a yaklan a te te kzartlr. A z a rn
Devleri, kendi ocuklarna bile m uhabbetle
yaklamayan vahi, zalim bir rktr.
Bu b lg e d e k i b ir b a ka te h lik e de,
boylar ou kez alt ayaa varan, hatta g e
en, balar yerden neredeyse ayak yu
karda duran bir dev karnca trdr. Karn
ca yuvalar yle byktr ki, uzaktan grl
dnde doal tepecikler sanlr. Entomolo
jiyle ilgilenen seyyahlar, bu benzersiz trn
son derece gelim i olduunu, kendi ekin
lerini yetitirme noktasna geldiini g recek
lerdir. Seilmi aklklarda, simetrik bitki d i
zileri ii karncalar tarafndan zenle bak
lr, iriyar asker karncalarca da korunur. Ka
rncalar tarafndan yakalanan seyyahlar, ka
rnca yuvalarna gtrlr ve en iyi sonular
elde etmek zere tasarlanm deiken bir
rejimle imanlatlr.
Buna karlk dev karncalar da dev bir
yerdom uzu ya da karncayiyen tr avlar.
A z a rn yerdom uzlar fil b y kl n d e d ir,
an cak baka y n le rd e n Latin A m e rika 'd a
bulunanlara ok benzerler.
(Edgar Rice Burroughs, Land of Terror, New
York, 1944)

vaazlarna aldrm ad iin rlanday terk et

ti in d e k e fe d ilm i tir. Aziz B re n d a n Eski
Dunmore B urnundan ileri bakm ve uzakta
peri deniziyle kendisinin "kutsanm" dedii
peri adalarn grm tr. Dier vaizlerle yel
ken aarak, oraya kadar gitmitir.
Ada, S ta ffa daki gibi siyah b a za lt s
tunlar stnde durur, stunlarn bazlar ye
il ve kzl ylantandandr, kimi de krmz,
beyaz ve sar kumtayla bezenm itir. Ada
eitli ku trlerine yuva olan sedir aala
ryla kapldr.
Su hattnn altnda b iro k m a a ra ve
yeralt odas vardr. Bunlarn bir ksm Capridekiler gibi mavi, kimi de A d e lb e rg inkiler
gibi beyazdr. Hepsi kzl, mor, kahverengi
ve yeil yosunlarla perdelenmitir; m aara
larn zeminleri de beyaz kumla kapldr.
Aziz Brendan A dasnn maaralar, sa
ylamayacak kadar ok subebeinin de yu
vasdr. Bunlarn hepsi, ustalaryla anne-babalarnn istism arna uradklar, zu lm e d ildikleri ya da terk edildikleri iin iyi periler ta
rafndan evlat edinilm i kk ocuklardr.
Aralarnda kzl gibi hastalklardan lm o
cuklar da vardr. ocuklar, uykuya dalp, bi
rer kabuktan ibaret olan insan gvdelerini
atnca subebei olurlar. Balk gibi d solun
galar gelitirip amfibi haline gelirler. Subebekleri k k t r, boylar on s a n tim e tre y i
bulmaz. Kaya havuzcuklarn denizakayk
lar, m ercan ve yosunla ssleyerek, gelgit
ekilince grlen pek ho kaya baheleri
yapanlar da onlardr. Ayrca, ban derde

AZZ ANTHONY, bkz. KARAN KITASI.

sokm u b a lk la rla d e n iz h a yva n la rn a da

yardmc olurlar.
Aziz B rendan ve arkadalar yzyllar

AZZ BRENDANIN KUTSANMI ADASI,

boyunca subebeklerine ders verm itir. Subebekleri her pazar m aaralarndan kp

gelerek onlar iin dzenlenen Pazar Oku-

bkz. AZZ BRENDANIN PER ADASI.

AZZ BRENDANIN PER ADASI, a yrca

AZZ BRENDANIN KUTSANMI ADASI
diye de bilinir. A tlas O kyanusunda, rlan
d a nn hayli batsndadr. Aziz Brendan ve
drt kei, S beinci yzylda insanlar artk

luna katlrlard. Ancak sonunda Aziz Brendann gzleri fazlaca kreldi, sakal da yle
uzad ki zerine basma korkusundan yr
yemez oldu. Nihayet o ve dier keiler se
dir aalarnn altnda uyuyakald, bugn bi
le ziyaretiler orada onlar grebilir. Bazen
adadaki ku akmalar yle iddetli ve g

l hale gelir ki, uykularnda kmldanr ve du

daklarn oynatrlar, ryada ilahi okuyormu
gibi, ihtiyar aziz uyuyakaldndan beri, be
beklere adaya gz kulak olan deniz perileri
ders verm ektedir. Perileri ise, ok sevdikleri
kralieleri Amphitrite ynetir.
S ubebeklerinin uyuduu sualt maa
ralar, geceleri yeil, krmz ve siyah kadife
giyinm i gzel yaratklar olan suylanlar ta
rafndan korunur. G vdeleri batan aa
halkalarla eklemlidir, bazlarnn yz ka
dar beyni vardr ki bu sayede mkem mel
d ede ktif olurlar; bazlarnn ise gvdelerin
deki her eklem de gzleri vardr. Naho bir
ey kag eld iin de, ylanlar ona saldrmak
iin hzla hamle eder ve saylar yzleri bu
lan ayaklarnda bir bak dkkn dolusu
bakla baka silahlar belirir. Kt niyetle
a daya yakla m a g iriim in d e bulunan her
d ave tsiz m isafir, ya cann kurtarm ak iin
kam ak zorunda braklr, ya d a minik par
alar halinde kesilip yenir. Maaralar, orta
da braklm btn artklar yiyip bitiren yen
geler tem iz tutar; suyun tatl ve saf kalma
sn ise, kayalarda yaayan denizakayklar,
m ercanlar ve ta mercanlar salar.
Tpk kara ocuklar g ibi btn subeb e kle ri de d e rs grr, a m a d e rs le ri pek
ho olup iinde hi zor szckler bulunm a
d i in re n m e k ze v k h a lin i alm tr.
D ersler dnda, bebekler gn boyu oyna
makta zgrdr. Ancak, iyi olmalar gere
kir, davranlarn da cum a gnleri aday zi
yaret eden S enneyaparsansanadaoyaplr
Hanm gzler. ok uzun boylu ve ok ir
kindir, e linde bir kzlck sopas tar ama
bunu a sla b e b e kle r z e rin d e kullanm az.
B ebeklerin tam olarak ne yaptn daim a
bilir, hatta dndklerini bile; onlar buna

gre d llendirir ya d a cezalandrr, iyi b e

bekleri onlara deniz pastalar, deniz elm a
lar, d e n iz karam elalar ve deniz d o n d u r
mas vererek dllendirir. Sz dinlem eyen
b e b e k le re byle ik ra m la rd a bu lu nu lm a z;
davranlar ok ktyse bebeklerin v cu t
lar dikenlerle kaplanr, ren bir hale g e ti
rilir. S enneyaparsansanadaoyaplr Hanm
bu tr cezalar verm ekten holanm az am a
kurulm u bir m akine g ib i iler ve elinden
baka trls gelm ez. Efsaneye gre, ezel
ka d a r yalym ve ile le b e t yaayacakm ;
a n ca k insanlar iyi davrand zaman g ze l
leir. D ier devleri arasnda ocuklara k
t davranan ya da onlar istemeyerek in ci
ten btn insanlar -a n n e babalar, re t
m enler ve d o kto rla r- azarlayp onlara kendi
ila c n d a n bir do z ve re re k ce za la nd rm a k
da vardr.
Adaya dzenli olarak gelen dier ziya
re t i, S e n n e y a p a rs a n s a n a d a o y a p lr H anm'n kz kardei, Sananeyaplm asnistersenonuyap Hanm'dr. Pazar gnleri gelir.
Kardei kadar uzun boyludur ama ok g
zeldir; dnyann en tatl, en mfik, en nee
li yzne sahiptir. Bir nceki hafta iyi d a v
ranm olan bebekleri kucana alr, onlar
k u c a k la r, o n la rla o yn a r. O n d a n g e le c e k
sevgi, belki de iyi davranlar karlnda
alnabilecek dllerin en bydr.
Btn subebekleri sudilini konuabilir,
bylece de evrelerindeki balklar ve dier
deniz hayvanlaryla iletiim kurarlar.
(Charles Klngsley, The VVater-Babies: A Fa-

iry Tale for a Land-Baby, Londra, 1863)

AZZ ERLNOUE, bkz. CANTAHAR.

B
BABARIN KRALLII, bkz. CELESTEVLLE.

(Jorge Luis Borges, La B iblioteca de Ba

b e l , El jardin de senderos que se bifurcan,
Buenos Aires, 1941)

BABL, yeri bilinmeyen, kitaplyla nl bir

e hird ir (Kitab M u ka d d e ste Tekvin 11:19'da geen Babil ile kartrlmamaldr). Ki
milerinin Evren dedii bu kitaplk, says be
lirsiz ve belki de sonsuz sayda dehlizden
oluur. Birbirlerinden devasa hava bacala
ryla ayrlan bu dehlizler, ok alak parmak
lklarla evrilidir. Altgenlerin herhangi birin
den bakldnda st ve alt katlar sonsuza
doru uzanr. Dehlizlerin tanzim i hep ayn
dr: ikisi dnda btn ke n a rla r boyunca,
her kenarda be uzun raf olm ak zere yirmi
raf uzanr; yerden tavana varan ykseklikle
ri, normal bir kitaplnkinden azck fazladr.
Bo kenarlardan biri dar bir koridora uzanr,
bu koridor da ilkinin ei olan baka bir dehli
ze alr. Koridorun sanda ve solunda iki
tane kck oda bulunur: biri ayakta dura
rak uyum ak iindir, dieriyse bir tuvalettir.
Dekor sarm al bir m erdiven ve bir aynayla
tamamlanr, insanlar bu aynadan yola ka
rak, kitap l n sonsuz olm a d sonucuna
varm lardr (gerekten sonsuz olsa, niye
byle yanlt zerine kurulu bir oaltm aya
gerek olsun ki?). Her rafta birbirleriyle ayn
biim de, drt yz on sayfalk otuz be kitap
bulunur. Her sayfada krk satr, her satrday
sa seksen siyah harf vardr. Toplam yirmi
be ortografik sembol bulunduu ve kitaplk
sonsuz olduu iin, herhangi bir dilde sy
le n e b ile c e k her ey, b u ra d a b ir sayfada
m utlaka yazldr: gelecein son derece ay
rntl tarihi, bam eleklerin otobiyografileri,
k ita p l n g ve n ilir bir ka ta lo g u , b in le rce
sahte katalog, herkesin lm nn gerek
yks, her kitabn btn d illere evirileri.
N e s ille rd ir k t p h a n e c ile r K ita p bulm ak
iin kitaplkta gezinmi durm utur.

BABLARY, Dou in D enizinde, Ja p o n

y a nn gneybatsnda bir adadr. Kadnlar
tarafndan ynetilir. Baehri Ramajadr. En
nemli ksm, alt yz metre geniliinde se
kizgen bir pazar yeridir. Pazar yerinin iki ya
nnda simetrik evler uzanr. Ortada, on ye
dinci yzylda bu alan yaptran Kralie Rafa lu nun heykeli, onun evresinde de Babilary kadnlarnn heykelleri bulunur.
A d a C a m a ra ca S a va yla kadnlarn
hkimiyetine gemitir. Bu savata aciz ko
casna ve ordularna kar savaan Kralie I.
A iginu, n saflara en ge n ve en gzel kzla
r yerletirerek zafer kazanmtr. Erkekler
kzlarn cazibesine kar koyamam ve sa
va kan dklmeden sonlanmtr.
K ra li e n in g e n e llik le y a b a n c la rd a n
oluan bir haremi vardr, kocalarn bu ha
rem den seer. Ayn and a birden fazla koca
almas yasaktr ve setii kii en az bir yl
onun ei olmak zorundadr. Ein iyi huylu ve
ekingen olmas gerekir, iffetine dair en ufak
bir phe bile bulunmamaldr.
Kadnlar sadece sava ve korsan d e
il, ayn zam anda mzisyen ve airdirler de.
Erkekler eitim almazlar, sadece grnm
lerine dikkat etmeleri gerekir. Kadnlar kimle
evle n dikle ri konusunda fazla dikkatli d a v
ranmazlar, nk boanm a hakkna sahip
tirler. Erkeklerinse byle bir hakk yoktur.
Btn tiyatro oyunlar yedi kadndan
oluan bir Edebi Mahkeme tarafndan yarg
lanr, kralie de en iyi yazarlar dllendirir.
Kt yazarlar cezalandrlrlar, bir daha da
yazmalarna izin verilm ez. Erkeklerden kuru
lu bir Moda Mahkemesi, sa ve giyim kural
larn belirler.

Babilary dininde iki tanr vardr: Kadn

larn tanrs Ossok ve erkeklerin tanrs Ossokia.
Yerel dilde B abilarynin anlam Kadn
larn an iindir.
(A bb Pierre Franois Guyot Desfontaines,

Le Nouveau Gulliver ou Voyage De Jean

Gulliver, Fils Du Capitaine Gulliver, Traduit
d un M a n u s c rit A n g lo is , Par M o n sie u r
L.D.F., Paris, 1730)

BACHEPOUSSE, C hichi Takmadalarnda

bulunan, tropik aalarla ve ho kokulu i
eklerle kapl bir adadr. Adann yerlileri c a
na yakndr, konuklar rengrenk ieklerle,
meyvelerle, geyik eti ve balla karlarlar.

Adann m erkezinde tane tepe, bir

de kk yanarda vardr; yanarda patla
dnda ada hafife sallanr ve da etekleri
ni bereketli lav rmaklar kaplar. Ksa sre
sonra, yenilenmi topran iinden, altn i
ekler fkrr. Y e rlile r bu ie kle ri hem en
toplar, onlar komu adalardan yiye ce k ve
baka mallar alm akta para niyetine kullanr
lar. Yerliler te m b e l am a sanat ruhludur;
gndelik yaam larnda her eyi yeni ve co
kulu bir biim de yaparlar. rnein, erkekler
srlarn otlatm aya karmadan nce, onlar
hava durum una gre boyarlar: frtnada gri
ye, gneli gnlerde parlak maviye, rzgr
estiindeyse beyaza ve mora. Kadnlar a
marlar gl ta ya p ra suyunda ykarlar.
ocuklar gndelik bedensel ihtiyalarn ka
re biim inde iyi kalitede ipekle giderir. Er

genlik ana gelmi gen kzlar meme u

larn d elip m inicik gller takarlar ve bunlar
ehevi bir zarafetle tarlar.
(Robert Pinget, Graal Flibuste, Paris, 1956)

BAHARNA, RYADNYAnn GNEY DEN Z nde, DYLATH-LEENden yelkenle on

bir gn eken Oriab A dasnn nemli bir li
mandr. B aharnann rhtmlar som akiden
dir; bu somakilerin arkasndan ehrin silueti
ykselir: Tatan yaplma byk teraslar, dik
ve basamakl yollar ve yer yer bu yollarn s
tnde, her iki yandaki binalar birbirlerine
ba laya n kprler. D ikkate d e e r yaplar
arasnda limann giriindeki ikiz deniz feneri
Thon ve Thai ile, granit kapl bir tnelin iin
den akarak ehri boydan bo ya geen ve
Yath G lne dklen byk kanal bulunur.
Yath G lnn kylarndaysa, ok eski, isim
siz bir ehrin kalntlar vardr. Ziyaretilerin
geceyi bu ssz kalntlarn iinde geirmeleri
hi tavsiye edilmez. Byle bir ey yaparlar
sa, uyandklarnda binek hayvanlarn (ge
nellikle zebralar) kan kaybndan lm hal
de bulmalar ve yerde, yan balarnda de
vasa perdeli ayak izlerine rastlam alar ok
gl bir olaslktr. Ayrca ziyaretilerin e
yalarnn arasndan birka nem siz para

r a a boyunda bitkilerle ve iinde krmz

b a lk la r bulunan k o ca m a n a kva ryu m la rla
d o lu d u r. M eyilli te ra s la rn zerine b yk
b a h e le r kuruludur ve kaliteli mermerlerin,
pahal hallarn ve em elerin arasnda por
takal aalaryla palmiye aalar yetiir.
B albrigia ile B ouloubassiay Franois
Gauwain adnda bir bulak ocuk birle
tirm itir. B o u lo u la b a ssia llar Kral I. K aboul'un sarayna saldrdklarnda, Gauwain on
lar dum ana boarak, kurnazca saklandkla
r kraliyet m ahzenlerinden kmak zorunda
brakt. Ancak Kral I. Kaboul kzn onunla
evle n dirm e ye raz olm ad iin, Gauwain
B ouloulabassiallarn tarafna geti ve Kral
XXIV. Bridabatu'nun hizmetine girdi. Kral u
tarihi szlerini ite o zam an sylemiti: Be
nim ordum u mahzende bomay baarm
biri, hi phe yok ki sava m eydannda
muzaffer olacaktr!" Oysa Kral I. Kaboul Gauw aini yendi ve eski bulak ocuu tan
m ad iin onu esir ald. Ancak, Gauwain
sarnlara zehir dkp B albrigia nfusunun
tamamn yok etti. Kral K aboulun kz Pren
ses Julia'nn hayatn balayp onunla ev
lendi, sonra da iki krall birletirerek cum
huriyeti ilan etti.
(M ax Jacob, Histoire du roi Kaboul 1er et du
marmiton Gauwain, Paris, 1971)

nn kaybolm u olmas da m m kndr.

(Howard Phillips Lovecraft, The Dream-Quest of U nknown K adath , Arkham Sample
iinde, Sauk City, 1948)

BALDVYA, bkz. KIZILDERL ADASI.

BALBRGA VE BOULOULABASSA BR
LEK CUMHURYET, Orta A vrupadadr.

BALEUTA, Pasifik O kyanusunun kuzeyin

de geni bir alan kaplam asna karn az b ili
nen HKMET A D A L A R Inn bir parasdr.
Takmadadaki ou ada gibi Baleuta da uy
g a rl yla kltrn kastl olarak, kitaplar
vastasyla d dnyadan edinilmi bir fikirler
sistem i zerine kurm utur. Baleuta'da be
nimsenen sistem, Platonun yazlarnda tas

lke YEL ADALAR im paratoru Kral I. Kaboulun gzel sarayyla nldr. Bu saray
bir tepenin zerinde ykselir, hemen yann
da su sarnlar vardr. Yksek tavanl odala

lan kard siyasi idealdir.

Baleuta, dnyada Platon idealini uygu
lam aya koyan gelm i gem i tek devlet ol
ma iddiasndadr. Hem devlet hem de hk

BALADAR TAKIMADALARI, bkz. NCEKGB ADASI.

met, Platon nlversitesinde ynetim eitimi

grm felsefecilerin kontrol altndadr; Baleuta Akademisi, devlet kurumuna e deer
dir. rnein, Posta Dairesi, bir nceki rg t
lem ede postann yzd e sekseninin yerine
ulaam adn ke fe d in c e , Akn Etik Bakanlnn kontrol altna girmitir.
Baleuta halk, sosyal olarak, kadnlarla
ocuklarn ortak m lkiyeti yntemini uyg u
lar. Bylece kadnlarn devlet ilerine kar
malarnn nlendiine inanlr. Cinsel ilikiler
geici ve tesadfidir; bir erkein kars, erte
si gn rahatlkla baka bir erkein kars ola
bilir. Annelik fikrinin kendisine hi nem ve
rilmez. Adann erkekleri, babas olabilecek
leri ocuklarn kaydn tutm a gereini d u y
maz. Baka lkelerde ak ad verilen eye
burada sadece reme ihtiyacna bal c in
sel arzu gzyle baklr, sonuta da adann
kltr asndan nem siz bulunur.
Erkekler ou kez belli bir kadnla ev
lenm i olup olmadn hatrlayamaz; onlar
dan olma ocuklarn, ziyaretinin sokaklar
da oynarken grecei, kt beslenmi o
cu k kalabalklar arasnda olup olm adn
bilm e imknlar yoktur. Aslnda itiraf etmek
gerekir ki, byle eylere pek de aldrmazlar.
Yln belli zamanlarnda evlilik piyangolarnn
ekildii anlalyor, ancak elde bu trenleri
ya da ayinleri anlatan hi metin yoktur.
Salk hizmetleri, Platonun Hippokrates
tbbna ve onun hayat uzatma kaygsna ili
kin eletirilerine gre dzenlenmitir. lm
orannn belli bir dzeyin altna dm esini
nlem ek amacyla, salgn hastalklarn -b e lli
bir dereceye ka dar- doal seyrini izlemesi
ne izin verilir ve doktorlar iyiletirilebilen has
talklarn hepsini tedavi etmekten kanr. N
fus kontrol iin k rta jd a n da yararlanlr.
Platonun belli bir yatan sonra anne babal
a izin verilmemesi gr uyarnca, yalan
maya balam kadnlar iin krtaj zorunlu
dur. Tm salk sistemi Tp Felsefesi Bakan
tarafndan kontrol edilir. Kendisinin, zellik
le C iceronun De Officiies'ine gnderme ya
parak, insanlarn arbona yol aan basillere
kar a h la ki g re v le ri n e le rd ir? k o n u lu ,

nem li alm asn tam am lam akta o ld u u

sylenir. Baleuta halk, bu nemli eserin ba
smn byk sabrszlkla beklemektedir.
Platon ilkelerinin byle kat b iim d e uy
gulanmas, B aleutada ortaya km ender
siyasi atm alardan birine yol amtr. Platon'un retisine gre ada, lirik ve epik air
lere yasaklanmt. Bu yzden de kk bir
anarist grup, m evcut devletin yklmasn ve
iirin nde gelen toplumsal ilke haline geti
rilmesini talep ederek dikkati biraz zerine
ekince, ete reisi beklenecei gibi ya rg
land, Krakatume mahkm adasna gn d e
rildi ve orada iirleri yok edildi. Bu emsale
ramen, air gruplar hl, anayasaya kar
karak adann baz blmlerine yaylm akta
dr. Bylesi gruplarn bastrlmas, etkin ve
iyi eitilmi polis gcnn belli bal grevi
dir, bu yzden de kumar konusundaki kav
galarn s o n u c u n d a patlak veren id d e tle
uramaya pek vakitleri kalmaz. A ncak ge
nelde, Sokratesin Hakszla taham m l et
mek, hakszlk etm ekten iyidir ilkesi kabul
edileli beri su oran hatr saylr derecede
dmtr. Adann yarg kurullar, ktle
tahamml etm ekten asla bkmaz g ibidir: bu
na bal olarak m ahkm iyet oran da d
mtr. Devlet hapishanesi neredeyse bo
durmaktadr.
Hem saf, hem de uygulamal sanatlar
da, ada herhangi bir ulusal sanat g e le n e
inden yoksundur, srf gzellik adna gzel
liin peinden koma fikri ise, ahlakd bir
lks saylr. Baz mimarlar uzlamac bir
zme bavurm utur; aday gezen bir ziya
reti, B aleuta e vle rin in c e p h e le rin in eski
psk, sokaktan grnmeyen arka ksmlar
nn ise iyi tasarlanm olduunu mutlaka fark
edecektir. Btn kamu binalar silolara ya
da depolara benzer, ou Akropolis ya da
P arthenon m o d e l a ln a ra k y a p lm olan
dkknlar hari.
Bu dikotomi en ak biim iyle baeh
rin merkezindeki m eydanda bulunan antta
kendini gsterir: Platonun, (Kantn felsefe
sinin tamamen Grek atasna bal olduunu
gstermek iin) omuzlarnda Kantn ayakta

durduu muazzam bir bronz heykeli. Sanat

larn rollerini resmi olarak kmseyen bir
d e vle tte n b e k le n e b ile c e i zere, fig rle r
grotesktir, orant ya da perspektif teorisine
dair herhangi bir bilginin izlerini tamazlar.
Kantn antinom iler kuramn sem bolize et
mek zere antn kaidesinin iine halka ak
bir defi hacet yeri yaplmtr. Ad Herakleiteondur, zerinde de panta rhei diye, "her
ey a k a r anlam na gelen b ir yaz vardr.
Platon kuram , adann m zik konusundaki
baarsn da kstlar. Baleutada birok m
zik aletinin bulundurulm as yasaklanmtr;
yasal ola ra k ku llanlab ile n le r de, zellikle
halka ak konserlerde btn m zisyenler
serbeste doalam a yapt iin, kakofonik
sesler karm a eilimi gsterir.
B aleutada eitim, bata Platon olmak
zere klasiklerin incelenmesi tem eli zerine
kurulmutur. Dilbilgisi retim ini kolaylatr
mak iin ders kitab olarak Homeros ve Horatius kullanlr, ancak rencilere eserlerin
iirsel ieriini hor grmeleri, hepsine dilbil
gisi klavuzlar gzyle bakm alar retilir.
Yetikinlerin eitimi, B erberler iin Parme
nides" ve Taksi ofrleri iin Platon-Sokrates etiine bir Giri gibi balkl konferans
lar halinde, herkese aktr.
Adann belki de en byk enlii, Pla
ton niversitesinin yldnm kutlamasdr.
Felsefecilerin hayatlarn ya d a nemli bilim
sel keifleri canlandran re sim le rle bezeli
geit arabalar, sokaklarda ekilir. Yldn
m ayn zam anda denem e yarm alarnda
kazanlan d lle rin d a tm yla da bilinir.
Son zam anlardaki konular arasnda "Temel
de Aristoteles temalar ve m etafizik zerine
kurulmu, neeli bir ekilde resimlenmi bir
ocuk masal tasla karn ile Platonun
huzurunda kmsemeyle bir dom uz cum
huriyetinden sz eden Glaukon neden idam
edilm em iti? de yer almaktadr.
B a le u ta y ziyaret e d e n le rd e n , adaya
geldiklerinde yedi form doldurm alar istenir.
B tn n o rm a l s o ru la ra ek o la ra k , fe lse fi
inanlarn belirtm eleri de istenir. Bundaki
ama, Felsefi iler Bakanl'nn belirli kan

lar tevik etmek, belirli kanlara ynelik he

vesi de krmak iin gereken tedbirleri alm a
sn salamaktr. Ziyaretiler ayrca, adada
kaldklar srece kendilerine gsterilen res
mi konukseverliin bedelini dem eleri g e
rektii konusunda da bilgilendirilirler.
(Alexander Moszkowski, Die Inseln der We

isheit, Geschichte einer abenteuerlichen

Entdeckungsfahrt, Berlin, 1922)

BALKABAI ADALARI, kuzey Atlas Okyan u su nda takm adalardr, burada byyen
ve kim inin hacm i ye tm i ayakkbe varan
m uazzam balkabaklar yznden bu ad al
mtr. Sakinler, kabaklar kurumaya brakr,
ilerini karr ve meyvesini tekne, saplarn
direk, yapraklarn da yelken olarak kullanr.
T a k m a d a la rn s a k in le ri, kom u a d a la ra
aknlar dzenleyen korsanlardr, koskoca
man balkabaklarndan filolaryla saldrdklar
dm anlan Karyonot'lar (bkz. CEVZ A D A
LARI) onlara balkaba korsanlan der.
(Samsatl Lukianos, True History, S 2. yy)

Tipik bir BALKA B A I ADALARI teknesi

BALNBARB, kuzey Pasifikte, Japonyayla

California arasnda bir adadr. Baehri Lagado, LUGGNAGG A dasyla yaplan tica re
tin en nemli lim anlarndan biridir. n g ilte
redeki Portsmouth byklnde bir liman
olan M aldonadadan gelen gemiler de d
zenli aralklarla L u g g n a g g a giderler.
Baehir aa yukar Londra'nn yars
byklndedir. Btn evler bakmszdr,
biim leri de ok acayiptir. Paavralara b
rnm ehir sakinleri, lgn gzlerle etraf
larna dik dik bakarak caddelerde koutu
rurlar. Krsal kesim de emekilerin eit eit
aletle alt grlebilir, ama tam olarak ne
yaptklarn anlam ak imknszdr. Topran
verimli olmasna karn, imin, budayn ya
da msrn izine rastlanmaz.
Balnibarbi'de hkm sren yoksulluk,
byk l de szde P ro je ci lerin yznden dir. 1660 dolaylarnda, bir grup insan
LAPUTAya yelken am ve be ay sonra

yzeysel bir m atem atik bilgisi edinmi, kafa

lar o yce b lgede kazandklar g e lg e ruh
haliyle dolu bir halde geri dnmler. Der
hal her eyi yeni bir temele oturtacak planlar
ya da projeler karmaya balamlar. Lag a d o da bir Projeciler akademisi kurulmu;
bugn herhangi bir nem tayan her ehrin
bir akademisi vardr. Projeler bir kiinin on
kiilik i yapabilm esini mmkn klmak, hi
ypranmayan binalar meydana getirm ek, y
ln herhangi bir dnem inde btn bitkileri ve
ekini o lg u nla trm a k zere tasarlanm tr.
Mesele ise, bu planlarn hibirinin henz ta
m a m la n m a m o lm a s ve lke n in y o k lu k
iinde beklem esidir. Munodi olarak bilinen
baz lordlar Projecilere direnmitir, am a so
nunda halktan dm anca tavrlar grm em ek
ve kraln honutsuzluuyla kar karya kal
mamak iin evlerini ykp modern m odaya
uygun b i im d e ye niden yapm ak zo ru n d a
kalmlardr.
T ip ik p ro je le r d e n biri, h y a rla rd a n
gne elde etm ek zerine bir projedir:
gne nlar kk ielerin iine smsk
kapatlp m hrlenir ve kt havalarda ye
niden aa karlr. Baka bir projedeyse
bir mimar, arlar ve rm cekler m kem m el
yaplarn byle ina ediyorlar diyerek, (F
LOZOFLAR A D A S Inda olduu g ib i) yu ka r
dan balayp aa doru gidilen yeni bir
ev inas yntem i gelitirm itir. D iller Okulunda, dilin gelitirilm esi iin projeler" ya
plm aktadr: o k lu he ce ler k e silm e kte ve
hayal edilebilir her eyin isim lerden ibaret
o ld u u n d a n y o la karak, btn fiille r ve
ortalar atlm aktadr. Bir baka Projeci ise
s z c k le rin to p ta n o rta d a n k a ld rlm a s
zerinde alm aktadr. Bunun a kcierlerin
anmasn azaltarak insan saln g e li ti
recei iddia ediliyor. Altnda yatan mantk
ise, szckler zaten eyleri tem sil e tti in
den, insanlarn konum alarnda sz e d e b i
lecei eyleri yanlarnda tamalarnn d a

B ALN B A R B deki Lagado A ka d e m isinde mimari

deneylerin yapld laboratuvar.

ha uygun ola ca . Sylenenlere baklrsa,

kadnlar ve okum a yazm a bilm eyenler, ata
larnn yapt gibi dilleriyle konum alarna
izin verilm ezse ayaklanacaklar te h d id in d e

bulunm asa, bu proje az dah a uygulam a

ya konulacakm . Hkm ete kar kom plo
lar ortaya karm ak iin tasarlanan bir plan
ise, phelilerin yediklerinin tahlilini ve id
rar ve dklarnn analizini ierir. Bunun se
bebi, insanlarn hibir zam an defi hacet s
rasndaki kadar ciddi, d nceli ve kararl
olmaydr.
B aln ib a rb i bir krallk o lsa da, Laputa
im paratorluunun bir parasdr ve ona ver
gi der.
(Jonathan Swift, Travels Into Several Remo

te Nations o f the World. In Four Parts. By

Lemuel Gulliver, First a Surgeon, and then a
Captain o f several Ships, Londra, 1726)

BALON TOPLAYICILAR LKES, STTEN -ALTTAN ve S AR I A LLIG AM lkeleri

arasndadr. B alca m ahsul balonlardr,
yaz sonunda gkyz her renkten balonla
do la r. eftali, karpuz, a v d a r som unu ve
bu d a y somunu balonlarnn yan sra sosis
ve d o m u z p irz o la s b a lo n la r d a y e ti ir.
C am baz ayakl stndeki insanlar bu ba
lonlar toplar. Ayaklklarndan derlerse, el
lerinde tuttuklar balonlar sayesinde denge
lerini yeniden kazanana kadar havada dura
bilirler. Bazen toplayclardan birinin fazlaca
neeyle ark syledii ve bunun sonucun
da ok ok hafifleyerek balonlar tarafndan
srklendii grlr. arklar tkenince kal
bi arlaacak ve yeniden ayaklklarnn s
tne decektir.
Bu lkenin en u noktasnda sirk palya-

Gzlerini kendine evirip kendi kendini

tanmaya al; varlmas en zor olan bilgi
budur.
Kendilerini uyank zanneden cahillerin
pek rabet ettii geliigzel yargya asla iti
bar etme.
Yoksullarn gzyalar sende zenginle
rin delillerinden daha fazla merhamet uyan
drsn, ama adaletini etkilemesin.
Eer kararnda birini kayracak olursan,
arm aann deil, m erham etin etkisi ar
bassn.
Bu kurallara uymas halinde bir valinin m r
nn uzun, hretinin lm sz, mkfatnn
bol, mutluluunun da tarifsiz olaca sylenir.
(M iguel de Cervantes Saavedra, El ingeni

oso hidalgo Don Quixote de La Mancha,

M adrid, 1605-15)

BARI ADASI, bkz. BROOLY.

BARON HUGHES ATOSU, Fransa ovala

rnda bir yerde bulunan, kma kuleli duvar
lar ve devasa bir ekm e kprs olan ka
remsi beyaz bir binadr. On beinci yzyln
ortalarnda, eytann gnderdii iki elinin,
grevlerini yerine getirip eytann iini ya p
m ak yerin e a to d a ki l m l le rin ta ra fn a
gem esiyle nlenmitir. Hatta eytann e li
si yakkl Giles, lml Anne'a k olm u
tur. Bunun sonucunda ikisi de eytan tara

BASLSK LKES, Gney A frikada, bak

son derece g l olduu iin b lgeyi l
haline getirm i dehet verici bir ylan olan
basiliskin yaad llk blgedir. Basilisk
bakyla kayalar paralayabilir, otlar kavu
rabilir, su itii dereleri zehirler ve hayvanla
r bir nazarda ldrr. Sadece gelincikler bu
yaratktan etkilenm ez; ayrca basiliskin ho
roz tnden korktuu da sylenir. Sey
yahlar, bunu akldan karmayarak, bu bl
geden geerken yanlarnda bir horoz ya da
bir g elincik bulundurm al, insann ke ndini
b asiliske kar savunm as iin fa yd a l bir
baka alet de aynadr; kendi grnts, onu
orackta ldrr. Ancak, at srtndayken c a
navar mzrakla ldrm ek tavsiye olunmaz:
Zehir mzraktan g e ip yukar doru yrr ve
sadece binicinin deil, atn da lm ne ne
den olur.
Basiliskin neye benzedii im diye ka
dar tam olarak ta rif edilm em itir; bazlar
onu drt bacakl, tepeli bir horoz olarak g
rr, trnaklar d e lg i g ib id ir, sar t y l d r,
beyaz dikenli kanatlara ve bir ylan kuyru
una sahiptir. Bu kuyruun ucunda ya bir
kanca ya da m inik oklar frlatarak aalarn
yapraklarndan kan damlatan, ine ine bir
horoz ba vardr; ne var ki bazlar da onu
sadece tyl bir ylan olarak tarif etm itir.
Kpek Yldz m evsim inde basilisk yu m u r
talar stne ka ra ku rb a a la r k u lu k a y a
yatar.
Ky yaknlarnda, insan yzl mantikorlar yaar; b irb irin e b ir taran d ile ri g ib i
gem i sra dileri, kuyruklarnn ucunda
bir akrebinki gibi ineleri bulunan, tatl mavi
gzl devasa krmz aslanlardr. Sesleri, bir
flt ile bir trom petin birbirine karm sesine

fndan tatan heykellere evrilerek cezalan

drlmtr ki, bu heykeller bugn hl ato
nun arkasndaki kk mezarlkta durm akta
dr. Ancak eytan onlar lmn kesin ses
s iz li in e b o m a kta b a a rl ola m a m tr,
nk heykellerin gslerinin derinliklerin
de sevgililerin kalplerinin at, bugn bile
duyulabilm ektedir.

(Yal Plinius, Naturalis Historia, S 1. yy;

Yal Plinius, Inventorum Natura, S 1. yy;

(L e s Visiteurs du soir, ynetm en: M arcel

Carn, Fransa, 1942)

Lucanus, Pharsalia, S 1. yy; G ustave Flaubert, La Tentation de Saint Antoine, Paris,

1874)

benzer. Sratleriyle ve insan etine olan d

knlkleriyle tannrlar.

BASTAN, byk bir kaledir. Muazzam bir

askeri mhendislik rneidir. Ad konulma
m b ir lkenin kuzey ve g n e y eyaletleri
arasndaki snr izen sarp ve kesintisiz da
dizisinin gney yamalar ile TATAR L

BASKERVLLE KONAI, Dartmoor, ngiltere.

BASKERVLLE KONAI, ngilterede Dartm oorda b ir konaktr. B askerville ailesinin

ata evidir; Grim pen kyne o lduka yakn,
byk P rin ce to w n ce za e vin e on d rt mil
uzaklktadr. Byk dete ktif S herlock H ol
mes ve Dr. John H. W atson 28 E yll-20
Ekim 1888 gnleri arasnda Baskerville Kona'n ziyaret etmi ve tuhaf bir on sekizinci
yzyl efsanesine gre konak evresindeki
ssz krlklara musallat olan dev bir kpein
yol at sorunu zm lerdir. Baskerville
Kona im di Ulusal Vakfn ynetim indedir.
(Sir Arthur Conan Doyle, The Hound of the
Baskervilles, Londra, 1902)

BAST, yeri belli olmayan bir maara-kydr. Yeralt diyar PELLUCDARn gneyine
dorudur, LM ORMANIndan uzakta de
ildir. Basti, alak, tatl eimli tepelerle ev
rili tebeir kayalar arasndaki dar, ylankavi
bir koyan sonundadr.
B a stililer ilkel bir yam yam ka b ile d ir.
Pellucidar'n ou halk gibi onlar da, btn
ziyaretilerin dm an o ld u u n u ve g r l
dkleri ye rd e ldrlm esi g e re kti in i va r
saymaktan ibaret olan basit kurala bal ka
lrlar. Esir alnanlar kle olarak kullanlr ve
efendileri iin yeni meskenler kazm aya zor
lanr. Ellerine kaba ta aletler verilir ve ileri
gereken standartta olmazsa vahice dv
lrler. B astililer zeklaryla tannmaz, kolay
ca kkrtlp fke nbetlerine sokulabilirler.
(E dgar R ice Burroughs, Seven Worlds to
Conquer, New York, 1936)

arasndaki tek geidi bekler.

Bastiani, sanki bir yaylann kayalarna
yaptrlm gibi, tek bana durur. En yakn
daki kent olan San R occo, otuz kilom etre
uzaktadr, yani at srtnda iki gnlk mesafe
de. Bastiani'nin sana ve soluna doru millerce uzunlukta yabanl, almaz dalar uza
nr. Askeri nemine ramen (ki zamanla azal
mtr, nk o blgede asla bir istila olma
mtr), kalenin iddiasz bir grnm vardr.
Az pencereli bir klaya benzer bir yap olan
merkezi korugandan uzanan iki muazzam,
mazgall duvar, her tarafta kier tane olan
yan tabyalar birbirine balar. Bylece duvar
lar yaklak be yz metre geniliindeki ve
her iki tarafta yksek, sarp kayalarla kuatl
m olan btn geidi kapar. Kalenin sa ta
rafna doru, hemen dan duvarlarnn altn
da, ova hafife alalarak bir eyer grnm
ne brnr; geide giden eski yol oradan ge
er ve Bastiani duvarlarnda son bulur.
Tatar l'ne bakan bir tepenin stn
de kk, mstakil bir hisar olan Yeni Tab
ya, kalenin kuzeyinden yryerek krk be
da kika uzaklktadr. Buras ok nemli bir
ileri karakol mevkiidir, tam am en tecrit edil
m itir ve herhangi bir te h d it yaklatnda
buradan alarm verilmesi gerekir.
Yeni Tabyann nbet deiim kurallar
ok serttir: rnein, kalenin kuzeyinden hi
kimse, hatta herkesin tand subaylar bile,
farkl parolalar bilmeksizin giremez. Bu pa
rolalar, karmak bir kontroller sistemi d
zenler. Her sabah saat 5 .1 5 te, Yeni Taby a nn nbetileri B astianiden ayrlr - d
zenli bir mfreze olarak, km ak iin parola
ya ih tiya la r vardr. N b e t d e iim in d e n
nce Yeni Tabyaya yeniden girmek iin, sa
dece komutanlarnn bildii, bir nceki g
nn parolasn kullanrlar. Yeni Tabyada n
bet deiince, gene yalnzca komutann bil
dii yeni parola ilerlik kazanr. Yeni parola

yirmi drt saat sreyle, bir sonraki nbet d e

iim ine kadar geerli olur. Ertesi gn, Yeni
Tabya mfrezesi kaleye dndnde, paro
la deimitir. Bu yzden de nc bir p a
rolaya ihtiya vardr. Yani komutan paro
la bilmelidir: Gitmek iin bir parola, devriye
grevi srasnda kullanlacak parola ve d
n parolas. Eer bu sre iinde komutana
bir ey olursa, askerler artk kaleye yeniden
girem ez ve eer bir kaza yznden g ecikir

Kereste depolarndan dnen bir arka

dan gren g e n bir san onu N ereye
gittin?" diye selamlar. Buna verilecek g ele
neksel cevap udur: Baparm aklar Yukarya. Trensel konum a sonra yle devam
eder: Peki, ke ndini nasl h isse d iyo rsu n ?
ivi g ib i. Sanlarn, oturup ivilerini i
nerken birbirlerine hikye anlatmak gibi bir
alkanlklar da vardr.

lerse, Yeni Tabyaya da dnemezler, nk

o arada parola deim i olacaktr. Bu ne
denle de ziyaretilerin gezintilerini byk bir
itinayla dzenlemeleri tavsiye olunur.
Bastiani'nin gm trom petleri Gney
Eyaletindeki askeri evrelerde, krmz ipek
ten kordonlar ve seslerinin kristalimsi b e r

(Carl S andburg, Rootabaga Stories, New

York, 1922)

raklyla mehurdur.

BATI DRHEM, bkz. SHRE.

(Dino Buzzati, II deserto del Tartan, Milano,

1940)

BAPARMAKLAR YUKARI, SARIALLIGAM LKESnde bir kydr. CER-SOAN ehrinin ne ok uzanda, ne de ok

yaknndadr. Bir vakitler ad Baparmaklar
A ayd, ama sonra deiti. Kyn adnn
Baparmaklar Yukar ve Baparmaklar Aa
arasnda deiip durmas beklenmektedir.
Baparmaklar Yukar, eski kereste d e
posundaki yabani zakkum lar ve yabani gl
lerle dikkati eker. Bu ieklere, parm aklk
larn stnde oturm aya gelip gkteki kayan
yldzlar seyreden kaym klar gzkulak
olur; bu m ehtapl g e c e le rd e pek p o p le r
olan bir vakit geirm e eklidir.
Ky ayn zam anda kereste deposunda
bulunan tuhaf san tryle de tannr. Ke
reste deposundaki iviler gitgide daha fazla
paslanr, sonunda ta h ta d a n derler. D
erlerken de, sanlar tarafndan yakalanr
lar. Sanlar onlar i n e yip yemek iin g
trr. Sarallgam lkesindeki ivi yiyici s
anlarn hepsi buraya anneleriyle babalar
tarafndan gnderilm itir. Burada, pas reji
m iyle kocaman olur ve glenirler.

BASIZ VAD, bkz. TROPK VAD.

BATI YABANI, NARNA'nn batsnda kalan

dalk bir blgedir. Yksek doruklar arasn
da Byk Nehirin kayna olan durgun bir
gl yatar. Gln yukarsnda bulunan, yeil
lik bir daireyle talandrlm im enlik bir te
pede, dnyann en gzel bahelerinden bi
rine geit veren altn kaplar ykselir.
Ziyaretiler, sebepten buray ziyaret
edebilir: gnahlarnn kefaretini dem ek, ki
isel zevk aram ak ya da Narniann yaratcs
A slann emirlerine itaat etmek iin. Bahe
ye, dalar ve nehir vadilerini ap yryerek
gelebilirler ya da Narnia ile Bat Yaban ara
snda ulam salayan ve uan bir at olan
Ty tarafndan getirilirler.
Altn kaplar zerinde, gzard e dilm e
mesi gereken, gm harflerle yazlm bir
yazt bulunur:

Altn Kaplardan eri gir, ya da girme

hi
Meyvemi bakalar ya da cetlerin iin
al
nk alanlar ya da duvarma
trmananlar
Gnllerinin arzusuyla aresizlii
bulacaklar.

Almalar in kaplara hafife dokun

mak yeterlidir. Kaplarn ardnda gm el
ma aac ykselir. Bir ziyaretiye bu elma
lardan biri verilecek olursa eer, byk bir
m utlulua ular; ama alarsa yorgunlua
yenik der ve mr boyu bu meyvenin ta
dndan nefret eder.
Bahede iki hayvann yaad bilinir:
konuan bir fare ve gzel bir ku. Ku gz
clk yapar, aataki tneinden gelenleri
izler. Kartaldan byktr, safran rengi g
s, mor bir kuyruu ve kzl bir ibii vardr.
(C.S. Lewis, The Magicians Nephew, Lond
ra, 1955; C.S. Lewis, The Last Battle, Lond
ra, 1956)

BAUCS, A s y a da bir e h ird ir. B a u c is e

doru ynelm i seyyah, ko ru lu kla r iinde
yedi gnlk yryn sonunda ehri hl
grem em esine karn oraya varm tr bile.
ehri, b irb irin d e n olduka uzakta, yerden
ykselen ve bulutlarn stnde kaybolan na
rin direkler tar. Seyyahn yukar merdivenle
kmas gerekir. ehir sakinleri yerde nadi
ren grlr; ihtiyalar olan her ey yukarda
olduu iin, aa inmemeyi tercih ederler.
zerinde d urduu o uzun flam ingo bacak
lar ve gneli gnlerde aadaki yaprakla
rn zerine den keli, dantel glge hari
cinde, ehre ait hibir ey yere demez.
B aucis sakinlerine ilikin varsaym
vardr: ilkine gre topraktan nefret ederler;
dierine gre, topraa kar, onunla her tr
l tem astan kanacak lde bir sayg du
yarlar; ncsne greyse topra, onlar
var olm azdan nceki haliyle severler, bunun
iin de b oru d rb n le riy le te le s k o p la rn
aa e virip onu yaprak yaprak, ta ta,
karnca karnca incelemekten, kendi yokluk
larn bylenm iesine seyretm ekten asla
bkmazlar.
(Ita lo C a lv in o , Le citt invisibili, Torino,
1972)

BEAULEU, Amerika Birleik Devletlerlnde

New Englandn en byk ehirlerinden biri
ne krk mil mesafede, bir nehir zerinde bu
lunan, surlarla evrili bu kent, reklam pano
larndan ve dumanlar tten fabrika bacala
rndan tamamen arnm bir blgededir. B
tn arabalar kent kapsnda durmaldr, n
k girm elerine izin verilm ez. Girite iyi bir
garaj ile bir tr han ve ahr vardr, buradan,
kaplar iinde izin verilen tek ulam vasta
lar olan at arabalar ya da binek atlar kirala
nabilir. Ziyaretiler, B eaulieuya giriin ok
sk bir ekilde kstland konusunda uyarl
maldr, eer kent surlarnn dndaki dn
yadan vazgem eye hazr deillerse, bou
na seyahate kalkmasnlar.
Kent kaps, tirizli birok penceresi ve
C am bridgedeki St. Johns Collegenkini bi
raz andran yksek bir kulesi bulunan dzen
siz bir ta binalar ynna gml kemerli bir
giri boyunca uzatlm bir zincirden ibarettir.
Eri br gri ta binalar yer yer dorudan
doruya nehrin kysndan ykselir ve War
wick atosu'nu hatrlatr. Bu binalar birok ie
yararlar. Buradaki ayakbast paras kurallar
katdr ve kente satlmak zere getirilen btn
m a lla r iin d e ie n b ir a d valorem vergi
d e n m e si gerekir, bu a ra d a hem ehrilik
hakk" dardan gelenlere ancak kk bir
cret denmesi karlnda balanr. Kim
se ruhsatsz olarak kentte kalamaz, ziyareti
ler baz eylerin tamamen yasak olduuna
da dikkat etmelidir: rnein, yerel rnlerle
(ister yiyecek, ister mamul eya ya da el sa
nat rnleri olsun) rekabet edecek herhangi
bir ey ve kentin gereksiz lks" sayarak ya
saklad maddeler. Kapda, kentin telefon ve
te lg ra f hizm etleri de va rd r. A ra b a lar gibi
bunlara da acil durum da gerekli eyler g
zyle baklr ve surlar iinde yasaktrlar. Kent
li birinin, eer istiyorsa, motorlu bir arabaya
ya da zel telefona kent surlar dnda sahip
olmasn nleyecek hibir ey yoktur, ancak
bu ho karlanmaz ve srad bulunur.
Kap-kule zerinde kentin sanca dal
g a la n r, kem erin te p e s in d e kentin altnla
sslenm i renkli armas vardr, kaplarda da

hep baltal mzrakl ki nbeti nbet tutar.

Bunun nedenini, yapm a ck olmakta ya da
inadm inat ortaaclkta aramamak gerek.
B eaulieu sem bolizm in anlamn b iliyor ve

M erkezdeki m eydann te sin d e , ana

pazaryeri vardr, buraya iki Lonca binasnn
arasndaki st kemerli muazzam geitten
girilir. Merkezdeki meydann kar tarafnda

bunu hem evrensel biim de hem de zekice

kullanyor, hepsi bu.
Kent kapsnn yank yapan byk tono
zundan geen ziyaretiler hemen kentin ii
ne girer. Burada nce, tatan yaplm, b irbi
rine yakn gen atl evleriyle kk bir pa
zar yeri bulunur. Bir yanda, cephesi boyun
ca ak bir pasaj uzanan gze arpan bir bi
na olan Borsa vardr; burada kuma, tahl ve
iftlik rnleri gibi kentin fazla rnleri satlr,
ya da topluluun dna satlmak iin Borsa
grevlilerinin eline teslim edilir. Ana cadde
bu meydandan kar ve hafif bir meyille kavislenir. Burada evler, aralarndaki bahe
duvarlaryla birbirinden iyice ayrlmtr. Du
varlardaki zgaral aklklar sayesinde e v
redeki ve duvarlarn tesindeki baheler bi

sokak, bir elence bahesiyle birleir: tiyat

ro, konser salonu, um um a ak banyolar,
esas han ve birka kafeyle dkkn da hur
dadr; dkknlar zellikle hayatn daha hafif
yanna ilikin eylere adanmtr. Birok tiyat
ro ve konser salonunun varlna ram en,
filmler yasaktr. Sanat mzesi diye bir ey ise
bilinmez; her tr sanat gndelik hayatn bir
paras olduu iin, sanat mzesi teriminin
kendi iinde elikili olduuna inanlr.
Bu m eydanlarn gerisinde m eskenler
yer alr, her evin en azndan drt dnm lk

raz biraz grlebilir. Bu evlerin ou, tpk

eski gnlerdeki gibi hem atlye ve sat oda
s, hem de konut olarak kullanlr, nk bu
ras her tr zanaatkrn sokadr. G erek

nilere konmu heykellere sk sk rastlanr.

eitli dini tarikatlara ait kurulular da bura
dadr ve her biri ikiye ayrlmtr: e rkekler
iin bir ev, kadnlar in bir ev. Beaulieu'da

zanaatlarn yeniden hayat bulmas, makine

kullanmn hatr saylr l d e azaltmtr;

n d e g e le n m a n a s tr ku ru m u B e n e d ik tendir. Kentin geri kalanndan daha yksek

bir arazide durur, hem boyutu, hem de res
mi statsyle gerek bir manastrdr. Ayrca

buhardan hi yararlanlmaz. Beaulieuya g

re, mekanik emek, fiilen alaltc olmasa bile
zih n e n a p ta lla trc d r ve bu tr e m e in
m m kn m ertebe g e re k s iz hale gelm esi,
Beaulieu halk iin ahlaki bir konu oluturur.
Ana cadde kentin ana meydanna g i
der. Byk bir vakar ve gzellie sahip olan
bu yer, evlerle dkknlarn sadeliinin yerini
hem tasarm, hem de renk asndan hatr
saylr bir zenginlie brakt, hayran kalna
cak kamu binalaryla evrilidir. Meydann bir
tarafnda, ok ho a a la r ve yar yarya
gzden saklanm, yeil ve glgeli bir kilise
bahesiyle evrili olan -a m a Saint Cuthbert
K ilisesi'ne b e n ze m e ye n - sem t kilisesi yer
alr. Baka bir tarafnda da, gene kentin b
yk sancann dalgaland yksek bir ku
lesi olan belediye binas vardr, meydann
di e r taraflar ise, Lonca binalarnn gzalc
bir ekilde oyulmu cepheleriyle doludur.

bir bahesi vardr. Herhangi bir trde toplu

konuta izin verilm ez, her ailenin ayr bir evi
ve bahesi b u lu nm a ld r. B uradaki y o lla r
ho bir ekilde kavislenir, aalarn glgesi
altndadrlar; ister dnyevi ister dinsel olsun,

Dominiken Rahibeleri ile Aziz A ugustinusun

Kilise Nizamnn da birer evi vardr. T opra
n tekrar nehre d o ru inm eye b a la d
noktada, ferah arazisi, korular ve bah e le
riyle Kolej yer alr; surlarn gerisindeki iftlik
ler b lg e s in d e n te ye uzanan, g e n i bir
manzaras vardr.
B eaulieu'da, elinde toprak b u lu n d u r
madka, kimse zgr bir hemeri saylmaz
- elinde b u lu n d u ra b ile ce i asgari toprak,
ailesinin btn ihtiyalarn karlamaya ye
terli bahe arazisidir, azamisi ise asgari bir
retkenlik standardn koruyabilecek m iktar
da iftlik arazisi. Vergiler neredeyse tam a
men toprak kiras eklindedir ve lei, to p
rak edinildii andan itibaren tespit edilir; s
rlp ekilebilir toprak, orman, meyve b a h e
si, mera, bahe ve zerinde bir ev ina e d il

m i topraklarn ve rg ileri farkldr. Eer bir

to p ra k sahibi kendi g a y re tiy le m lknn
herhangi bir ksmn gelitirirse, vergilerinde
indirim yaplr; eer herhangi bir topran
bozulmasna izin verirse, vergisi artar. Vergi
gelirleri, saylar ok fa zla olm ayan eitli
cretlerle ve dardan gelip surlar dahilinde
alm-satm yapmasna izin verilenlerden al
nan kap v e rg is i"y le d e s te k le n ir. Kam u
borlanm asna izin verilmez; yasalara gre,
gelir daim a yllk harcam alar karlamalar
dr, kamu kredisiyle gvence altna alnm
tahviller de karlamaz.
Beaulieu, oy verm enin doal bir hak ol
du u yolundaki eski on dokuzuncu yzyl
teorisini terk etm itir. Bu ayrcalk sadece
toprak sahiplerine mahsustur ve kentin y
netm eliinde belirlenmi nedenlerle herhan
gi bir sreyle geri alnabilir. Bir su ya da
kabahatten sulu bulunan kii, kusurunun
ciddiyetine gre bir yl ile mr boyu arasn
da deien srelerle, oy verm e hakkndan
mahrum kalr. Beaulieu mahkemeleri, A vru
pa m ahkem elerinden ok farkldr. Her ey
den nce, bir mahkemenin amacnn adale
tin uygulanmas, dorunun savunulmas ve
hatalnn cezalandrlm as temel bir ilkedir.

ounun belli bir evreden sonra youn bir

renime tabi tutulm aktan ok az fa yd a g r
dklerine ya da hi grm ediklerine inanlr.
Eer ocuklar okum aya devam etmek ister
lerse; ksmen O xford New College ksmen
C a m b rid g e deki St. Jo h n s C ollege hissini
veren B eaulieu K o le jine g id e rle r. Buras
belki de Beaulieu'daki en gzel binadr ve
her tr entelektel, ruhsal ve sanatsal niteli
in, sonuna kadar desteklendii bir yerdir.
Birok alanda kayda deer baarlara kar
lk verilen birok burs vardr ve bir retim
yesi, mr boyu bedava yiyecek ve konut
talep edebilir.
(Ralph A dam s Cram, Walled Towns, Bos
ton, 1919)

BEAUREPARE, okyanusla ve o ra k to p
raklarla evrili g l bir kaledir; seyyahlar
buraya ulamak iin, belki de arlklarn ta
mayacak em niyetsiz bir kprden gem ek
zorundadr. B eaurepaire'in btn sakinleri
orulardan ve uzun sreli gece nbetlerin
den bezmi durum dadr, mutsuzluk her yer
de gzle grlr haldedir. atoda bulunan

Bu nedenle teknik ayrntlara dayal tem yiz

yasaktr ve byle bir tem yize bavuran avu
kat derhal barodan karlr.
B e a u lie u da b t n e itim in b irin c il
amac, karakterin gelim esidir, bu nedenle
de eitim asla dinden ayrlmaz. Kat laik bir
eitim , Beaulieu sakinlerine nefret verici g e
lir. nk yirminci yzylda uygarln k
ile ezamanl olan karakter bozukluklar
n, salam deer standartlarnn yitirilmesini
ve liderliin kayboluunu byk lde laik
liin on dokuzuncu yzylda baskn oluuna
balarlar. Eitim zorunlu deildir ama anne
b a balar ocuklarnn okumay, yazmay ve
top la m a yapmay renm esini salam akla
ykm ldr. Btn ocuklar ayn yntem le

(biri ldrm rahibeler, teki akn keiler

iin) iki manastrda hi ss ya da renk bu
lunmaz; duvarlar atlak ve haraptr, kulele

re tabi klmak, hatta hepsine ayn dersleri

okutm ak yolunda bir a b a grlmez; aksi
ne, btn ocuklar ayn okullarda ayn nok

BEBEKLER KRALLII, leziz bir dnyadr.

Seyyah buraya erim ek iin, Bakan Silberhausun A lm anyad a N urem bergdeki hol

taya doru ittirmekle alay edilir. ocuklarn

nn bir duvarn batan baa kaplayan b-

rin de ats yoktur.

Gece ml ml uyurken, anca rtne
cek kadar giyinm i gzel bir kadnn hk
rklar sizi uyandrr, kadn talihsizliinin so
rum lusunun adn akla r: C lam adeu des
lle s in kethdas A n g u in g u e rro n . G e ce yi
onunla geirecek olursanz ve can dm a
nyla savamanz isterse, reddedem ezsiniz.
(Chrtien de Troyes, Perceval chez B lanc
he-fleur , Le Conte du Graal, 12. yy)

BEDEGRANE - BEKLA

yk gardroba trmanmaldr. Fndkkran (la

kab Bay Drosselmayer) adl bir rehber de
ona refakat etmelidir.
Gardrop, bir ayra alr. ayrn so
nunda, arpa-ekerinden kolonlarn destek
ledii, yerleri acbadem ve fstkla deli bir
balkon bulunur. Daha ileride, tamam eker
den yaplm oban kadnlarn, avc erkekle
rin ve avc kadnlarn olduu ho kokulu bir
orman uzanr, bunun da tesinde ise Bademezmesi ky vardr.
Baehre ulam ak iin ziyaretilerin,
d e n iz kabuklaryla m ce vh e rle rd e n y a p l
m, altn yu n u sla rn e k ti i b ir salla G l
Esans Nehrl'nl gem eleri gerekir. ekerle
me Ormamnn berisindeyse, st kristalize
eker kapl, l l glase meyvelerden ina
ed ilm i ekerlem ekent adndaki m etropol
bulunur. Ana m eydanda, kremanti d o ld u
rulm u ayna g ib i havuzlarn, portakal ve
frenkzm urubu akan em elerin o rta
sn da Paskalya re i D ikilita ykselir.
(K rem anti sevenler kaklarn getirip ha
vuzlara da ldrabilirler, kent sakinleri buna
kzmaz.)
ekerlemekent halk ruhgne inanr
ve daha sonraki bir yaam da, daha iyi pi
m elerini ve daha gzel bir ekil almalarn
salayacan d nd kle ri ekerci d e
nen ruhani bir lidere sayg gsterirler.
S eyyahlar, M a rie S ilb e rh a u s 'u n Beb e k -P re n s e s le ri ile B a d e m e z m e s i S araynda aya davet edilm e ansn yakalaya
bilirler. B ebek-P renseslere, balar kusur
suz in c ile rd e n yaplm , b e d e n le ri y a ku t
zm rtle kapl, ayaklar da Benvenuto C elli
ni slubuyla saf altndan oyulmu harikula
de kk uaklar hizm et eder. Ancak Ba
dem ezm esi Saraynda iler tam amen y o
lu n d a d r denem e z; b in a n n m e v c u d iy e ti
a ra d a bir kulelerden b irin i srp koparan
A az adndaki devin didiklem eleri nede
niyle tehdit altndadr.
(A le xa n de r D um as (p e re ), Histoire d'une
cassenoisette, Paris, 1845)

BEDEGRANE ya da BEDGRAYNE, Orta

ngiltere'de, CAMELOT'lu Kral A rthurun sal
tanatnn ilk yllarnda kuzeyin asi lordlarnn
yenildii yerdeki bir ormandr.
(S ir T hom as M a lo ry , Le M orte D arthur,
Londra, 1485; T.H. White, The Once and
Future King, Londra, 1939; John Steinbeck,

The Acts o f K ing A rth u r and Fiis N oble

Knights From the Winchester M anuscripts
o f Sir Thomas M alory and Other Sources,
New York, 1976)

BEDGRAYNE, bkz. BEDEGRANE.

BEELZEBULUN ATOSU, bkz BLS N

BAHES.

BEKLA, B E K LA M P A R A T O R L U U nun
baehridir, etrafn evreleyen Bekla Ovasna hkim bir konuma sahip C randor Da nn y a m a la rn d a d r. ehrin su rla rn n
evresi alt mildir ve Crandor D afnn d o ru
unu da ilerine alacak ekilde ykselir, b
yk bir hisarla talanrlar, buradan itibaren
de yarlar dosdoru aadaki kadim taocaklarna iner. Dik bir merdiven kayalk c e p
heyi kar ve hisarn mahzenlerine giden bir
tnele girerek gzden kaybolur. Bu hisara
erimenin sadece bir yolu daha vardr: Be
yaz Kzlar a dyla b ilinen elalelere d o ru
akan bir derenin zerine dikilmi a lak bir
kemer olan ve Gney surunda bulunan Kzl
Kap. Derenin yata derinletirilmitir, ama
inaat yapanlar suyun altnda canl kayalar
dan dar ve dolam bal bir yol brakmlardr.
Bu patikay bilenler, kemerin altndan, havu
zun iinden geerek, hisara giren yolu bula
bilir. Bekla surlar ayrca, Crandor D ann
alt yamalarndaki byk ayrlk ve orm an
lk alanlar da iine alr. Burada, hisarn d o
usundaki orm andan gelip ayrlk araziyi
boydan boya g eerek Barb adndaki gle
dklen bir ay akar.

Tamarrik
Kapsnm
Yeri

Dari Palthes
Yolu
Zambak
Kaps

Yetimler
Kulesi

Saat Kulesi

Kemin
Pazar

AAI
EHR
Duuarlar

Zrh m Silah
Ustalar
Soka
Tam
Kaps

YUKARI
EHR
Ik
Hauuzu

YUKARI
EHR

Baronlar

^ /, Saray

kat'a ue \
Gneye \
fliden ^
Kervan Yolu L

AiU ,\\!///":.:]
" Taocaklan'"

Sli
BEKLA
_____ NBeuaz Kzlar

IlAj BEKLA Kral'n Saray

.

fTi a,

cfJP(o(
-<

m i
=

f i " ' l-"' 1,

V '- - i- r - v '''' s A
T " 1 - I-1U

Bekla, Aa ehir ve Yukar ehir olmak

zere, ta surlarla ikiye ayrlmtr. Aa ehirden Yukar ehire tek gei, Tavus Kaps
yoluyladr. Bu giriten yararlanmak isteyen zi
yaretiler, kapc Tavus Kapsfn aan kart
arl altrrken, nce Ay Odas diye bili
nen kk bir odaya alnr. Ancak, Yukar e
hire sadece zel izni olanlar kabul edilir. Sey
yahlar burada hem Kraln sarayn, hem de
d o u su n d a n B a rb gre n , Leopar Tepesi
adnda bir ykseltinin stndeki Baronlar Sarayn bulacaklardr. O U SO dakilere benze
yen ta binalar, gln ve onu saran servi koru
larnn evresinde kmelenir. Bu binalar soylu
lar, eyaletlerden gelen heyetler ve yabanc
bykeliler iin mesken olarak kullanlr.
Yukar ehirdeki en gzel manzara, as
malar ve ieklerden oluan teraslaryla Le

opar Tepesidir. Bahelerin zerinde Baron

lar Saraynn yirmi yuvarlak kulesi ykselir.
Daire eklindeki balkonlar, bu kulelerin ze
rinde dev stunlarn balar g ibi g r n r.
Mermer balkonlarn hepsinin ykseklii ve bi
imi ayndr ama her biri farkl ekilde sslen
mitir; bunlara alak kabartma leopar, zam
bak, ku ya da balk heykelleri oyulmutur ve
kuleler, sz konusu heykel hangi bitki ya da
hayvana aitse, onun adyla bilinir. Kulelerin
hepsi, Bekla halkn festivallere aran bakr
anlar barndran narin, boyanm sivri te p e
lerle son bulur. Kraliyet Sarayn evreleyen
kulelerin kendileri, saray duvarna yaslanm
byk mzraklara benzer. Korkuluk duvarlar
na nilfer yapraklar ve tomurcuklar oyulm u
tur. Bunlar ya p a n zanaatkarlar, a ra la rn a
hepsi de aslndan byk bcekler, baka bit

kiler, su damlalar eklemitir. Parlak gn

nda saray hain grnmeye m eyillidir ama
alacakaranlk hatlarn yumuatr ve oyulmu
eserlerin gzelliini pekitirir.
Tepenin eteinde Kraln Saray denen
yap ykselir. Saray aslnda askerler iin bir
yemekhane olarak ina edilmi, ama ehrin
ORTELGA ordusu tarafndan fethinin ardn
dan daha meum bir amala baka bir eye
evrilmitir. Binann havalandrmas ve klan
drmas ktdr, sadece duvarlarn tepesinde
pencere vardr; nk bina aslnda daha ok
karanlk bastktan sonra kullanlmak zere ta
sarlanmtr. Ortelga fethinden sonra kemeraltlar tulayla rlm ve bir uta zemine
ar demir aklmtr. Bylece, bir vakitler bu
rada Tanr'nn gcnn bedenlenmi hali diye
taplan ay Shardik'in tutulduu alan da kapa
tlmtr. Ziyaretiler uzaktaki d uvarda hl,
ay iin kazlm derin bir kaya ukura giden
demir bir kap grebilir. Ortelga saltanatnn
doruk noktasnda salon, savalarda elde edi
len ganimetlerle doldurulmu korkun bir ta
pnak halini alm, duvarlarna Shardikin d
manlarnn kafataslar sralanmt.
Aa ehir, bir sokaklar ve meydanlar
labirenti, faal bir ticaret m paratorluunun
kalbidir. Zrh ve Silah Ustalar Soka, Tavus
K aps'ndan b a lar ve ehre ge le n btn
mallarn kontrol edilip tartld sra revakl
Kervan Pazarna kadar uzanr. Meydann bir
kenarnda ehrin depolar ve mehur Fleltel
tarafndan tasarlanp yaplm olan pirin te
raziler durur, bunlar bir seferde bir arabayla
iki kz kaldrp tartabilecek kadar kuvvetli
terazilerdir. Yeil Koru adl meyhane, tccar
lar ile baz pazar grevlilerinin sk sk yemek
yedii yerdir, tavsiye edilebilir. Yazn sey
yahlar, ark syleyen bir emesi olan avlu
da yemeklerini yiyebilirler; kn en iyisi ier
de yanan m angaldan yararlanmaktr.
B eklann en byk harikalarndan biri,
ehir O rtelga'dan oraya yryen cokulu or
du tarafndan igal edildiinde yerle bir ol
mutur. ehrin kuzey kaps olan Tamarrik
Kaps, Fleitelin aheseriydi. Kap, emerkezli kreler, helezonlar, firavuninciri ya p

raklarnn arasndan bakan yzler, byk

ereltiotlar, likenler, rzgr arp ve akam
lar kutsal gvercinler beslenm ek iin indi
in d e kendi kendine alan gm davulla
sslenmiti. Bu kapy gsteren herhangi bir
resimli kayt kalmamtr.
B e kla nn dmesi sonucunda, ehrin
byk ksm Ortelga ordusunca talan edildi
ve ykld. Tamarrik K apsfnda bir gedik al
dktan sonra Aa ehir abucak istilacla
rn eline geti, ama zapt neredeyse imkn
sz olan hisar, drt ay daha dayand. Direni
ilerin moralini bozmaya ynelik bir abaya
girien Ortelgallar, her gn hisardan gr
necek ekilde iki ocuu ast. Sonunda Bekla komutan Santil-ke Erketlis teslim olmay
kabul etti ve bu sayede ordusuyla birlikte za
rar grm eksizin uzaklamasna izin verildi.
O u is o da uyg u lan d ekliyle zgn
Shardik kltnn deimeye balamas, Bekla'nn dne ve hemen sonrasna denk
gelir. Ayy bulmu olan avc Kelderek, artk
bir rahip-kral, kltn ilk halinde var olmayan
bir ahsiyet olarak ortaya kt. Yksek rahibe
Tuginda bunu ve baka gelimeleri, ay klt
nn siyasi amalarla saptrlmas denemese
de d e i tirilm e k te oluunun kantlar diye
grd ve fikrini dile getirmeye balad. Bunun
sonucunda da Ouisoya srld.
Bekla, yllarca Ortelga ynetiminde kal
d. Bu sre iinde ehir bir zamanlar olduu
gibi bir ticaret merkezi olarak kalmaktansa,
askeri b ir m stahkem m evki haline geldi.
O rtelga ynetim inde gerekletirilen d e i
ikliklere, geleneksel Oram kltnn (ki artk
hakknda hibir ey bilinm iyor) kaldrlmas
ve tapnan kutsallnn bozulmas da da
hildi. Shardik klt her yerde hazr ve nazr
d ve Tanrnn Gz olarak bilinen rahipkraln ynetim inde etkin ve bazen zalim bir
diktatrlk iin dayanak salyordu.
Herhangi bir deiikliin gereklem e
si, a n c a k S h a rd ikin e h ird e n kaybolm as
sonucunda vuku bulabildi. ehrin her yerin
de atlarda atelerin yakld yllk ate fes
tivali srasnda -b u festival eski dinden aln
m ve Shardik kltne uyarlanm t- Shar-

d ik i alevler iinde ldrm e yolunda bir giri

im de bulunuldu. Kom plo baarszlkla so
nula nd ve K raln evinin atsnn byk
ksm y k ld . K o m p lo d a n s o ru m lu o la n
adam, davas grlrken, aynn kafesindeki
sam anlara yanan bir kmr frlatmay baar
d. Panie kaplan ve korkan Shardik, demir
parmaklklar paralayp kente kat ve ak
araziye varana kadar byk katliama yol a
t. Kelderek hemen efendisinin ardndan g it
ti ve ehri ebediyen terk etti. O ayrldktan k
sa sre sonra bir isyan kt. Savalara niha
yet son veren atekes srasnda Bekla yeni
den Ortelga hkimiyetine girdi. Bugn hl
baehir konumunu m uhafaza etmektedir.
Ziyaretiler de grecektir ki, Beklann
kkenleri hakknda pek az ey bilinmektedir.
M im ari kantlar, ehrin -e fs a n e le rd e id d ia
edildii g ib i- Guisoda grlen yaplar diken
zanaatkrlar tarafndan ina edilmi olduu
izlenimini uyandrr. ehir uzak gemite de,
bir isyan onlar Telthearna Nehrindeki adala
rna dnmeye zorlamazdan nce, Ortelgallarn hkimiyeti altndaym gibidir.
Bekla evresindeki, Bekla Ovas diye
bilinen, krlk alan dzdr ve byk lde
kuraktr. Zaman zaman iddetli toz frtnala
rnn etkisinde kalr. Tek iftilik faaliyeti sr
yetitirm e ve gtm edir; tek yerleim yerleri
de birbirlerine uzak kylerdir. Bekladan
kan birka yol ovay geerek GELT DALARl'nn eteklerine ve eyalet ehirleriyle ba
ehirlerine varr. Beklann suyu, KABNden
gelen bir kanal vastasyla temin edilir, ziya
retiler bu suyu gnl rahatlyla iebilirler.

KALON ile ticari ilikilere girimitir; demir,

nak ileri ve baka metalar ihra edilir.
Uzun sre n c e B ekla im p a ra to rlu
umun tamam, ORTELGA A dasndan g e
lenler tarafndan ynetiliyordu. O rtelgallar,
Tanrfnn gcnn yeniden bedenlenm i hali
olduuna inanlan muazzam byklkte bir
aynn, Shardikin kltnn mritleriydi. Shard ik in kendisi, im paratorluun btn yann
dan haclar eken QUSO Adasnda kald.
Bu Ortelga ynetimi dnemi, yksek rahibe
nin bir kleye k olmasyla sona erdi; kle,
kutsal ayy ldrd, sonra da yksek rahi
beyle birlikte emin bir yere kat. Bu olaylarn
ardndan genel bir isyan patlak verdi ve Ortelga'llar kuzeydeki ada lkelerine ekilm ek
zorunda kaldlar. Ama Bekla gene de im pa
ratorluun baehri ve btn askeri tatbikat
larn merkeziydi. Snrlar korumak ve vergile
rin toplanmasn garantiye almak iin sahada
daimi ordular tutuluyordu. nceleri devriyeler Telthearnaya, hatta Ortelga'ya kadar g i
derdi ama bu alkanlk ksa srede brakld
ve ordu GELT D A LA R Inn tesinde pek
e n der olarak g r l r oldu. Bu durum da,
Bekla ordusunun, kuzeyde Shardik kltnn
canlandrlm asnn ardndan o kadar kolay
yenilgiye uramasn aklayabilir.
Bu dnem boyunca, imparatorlukta k
lelik mevcuttu. A ncak kimi tarihiler, kleli
in hep var olduunu ve yenilgiye uram
askerlerin esir alnmasnn normal sayldn
ileri srerler. Bekla im paratorluunun altn
anda, m alikneler ve ticari kurulular g it

DA, Belshiba ve Lapana, batda da TEREKENALTa snr olan kocam an bir lkedir. Ku

tike byyp daha fazla refaha kavutuk

a, kle talebi de byk lde artt; sonun
da ortaya bir profesyonel kle tacirleri snf
kt. nceleri d evlet kontrolne tabiydiler,
am a yava yava, em rinde silahl e te le r
bulunduran gl ve korkutucu liderler hali
ne geldiler. Saylar g ittik e artan kleler,
iftilerle kyller iin bir tehdit halini ald,

zeyde ve douda, Telthearna Nehri ile Tonilda ormanlar imparatorluun doal snrlarn
oluturur. Baehri BEKLA, imparatorluun
gbeinde, Bekla Ovasnn ortasndadr. im
paratorluk son zamanlarda dousundaki ZA-

kle ticaretine m uhalefet kuvvetlendi. N iha

yet, bu konuda i sava patlak verdi. Yeldashayl bir m alikne sahibi olan Santil-ke
Erketlis, iki tarafn en yetkin generali olarak
ortaya kp gneyli kle tacirlerinin gl

(R ichard Adams, Shardik, Londra, 1974)

BEKLA MPARATORLUU, gneyde YEL-

ORTELGA

DEELGUY

BEKLA MPARATORLUU

Telthearna Nehri

Tissarn

^ ^.cp?c!jr

LflK*

J T O A N S V R A K O

M u h are b e A la n

KATRA

&,

p Rezcruuar

[ Kabin

ztraa | 3
B" 1

/t/.,

Vrako Nehri

fC
\ $ }

- U

c ^

Tonildfl

C t J Orman S > "

PALTESH

^ l% \

ZaKalcn'a

g,der

Thrttit
Corandor'
Da

TONltDA

LAPAN

BELSHBA
SARK! D
YELDA
Jkut Yeldashay

ordularn yenerek sava bitirdikten sonra,

Bekladaki kargaaya da nihayet son verdi.
Muzaffer Heldril ya da eski usul partinin
ynetimi altnda, im paratorluun yurtta ol
duklarn kantlayabilen btn kleler azat edil
di; ancak yabanc klelerin klelii devam etti.
Kleleri azat etmenin maliyetini telafi etmek
iin, geleneksel duvarclk ve oymaclk zana
atlar bir kez daha tevik edildi. Ayn zaman
da, kyllerle kk iftilerin ksmetini iyile
tirmek iin nlemler alnd, ite KABNdeki b
yk su deposu da bu srada yapld.
i savalarn sona ermesinden on yl ka
dar sonra, imparatorluk, S hardikin yeniden
bedenlenm i hali olduunu iddia ettikleri bir
aynn O rtelgal mritleri tarafndan istila edil
di. Kuzey eyaletleri ve Bekla ok gemeden
dt ve gney eyaletleri ayrlarak imparator

luun yeni yneticilerine kar ittifaka girdiler.

Gney eyaletlerine kar sava, yllarca de
vam etti. Beklann Rahip-Kral -yani Keldere k - Heldril partisine kar olan eyalet lordlar
arasndan mttefikler buldu ve onlara nemli
mevkiler verdi. Ksmen onlar yattrmak iin,
ksmen de savan finansmanna katk olsun
diye, yksek vergilendirilmi bir klelik siste
mi yeniden yrrle kondu; bu giriimin g
neyde Bekla hkim iyetine kar m uhalefeti
glendirm e gibi bir etkisi de oldu. Shardik
kltnn muhtemel yaylmn da snrlad; artk
ay sadece kle tacirlerinin tanrs olarak g
rlyordu. Kle ticaretinin kendisi ise, ou
kii iin bir tatm insizlik kayna halini ald.
Ruhsatl tccarlar, sk sk kendilerine verilen
haklar ayor, ovadaki yerleimlerden insan
lar karyordu, i, daha byk bir pazar olu-

BEKLEYEN ZEVCE - BELESBAT

turduu anlalan kle ocuklara gelince, ko

talar sk sk grmezden geliniyordu. ocuklar
alannda ihtisas yapan klecilerin, profesyo
nel dilencilere satlabilsinler diye kurbanlar
nn ounu sakat braktklar biliniyor. Dier
gayri meru uygulamalar arasnda, erkek o
cuklarn zel bir pazar iin hadm edilmesi de
bulunuyordu.
Bir sre sonra Shardik kafesinden kur
tuldu ve Bekla'dan kat, Kelderek de onun
peinden gitti. Baehirde bir isyan patlak
verdi. Tam o srada gney ordular impara
torlu u boydan boya tem izledi, hatta KABN de alarak Ortelga ordusunu etkin bir bi
im de, lkenin ortasnda tecrit ettiler. Ka
nlmaz askeri yenilgiyle kar karya kalan
Ortelga'llar, atekes grm eleri yapt. K
lelik bir kez daha lavedildi, kalan btn k
leler azat edildi. Eski Yelda, Lapan ve Belshiba eyaletleri bam sz lkeler halini ald
ve, a tekes koullarna g re, O rte lg a nn
Bekla'daki ynetiminin srmesine izin verildi.
Ziyaretiler, im paratorluun her yerin
de, aralarnda hatr saylr benzerlikler olsa
da, balca iki dil konuulduunu grecektir.

BELEGAER, bkz. AMAN.

BELESBAT, B is c a y K rfe z inde, Fransz

Vendeesi kylarnn hemen anda, Jardsur-mer ve Saint Vincent kentleri arasnda,
suyun altnda bir ehirdir. Kadim alarda,
komu ehirler B elesbatn zengin ve bolluk
iinde olduunu bilirlerdi ama daha fazlas
n pek bilmezlerdi, nk yaayan hi kimse
ehirden ayrlm amt. Birok merakl se y
yah Belesbata girm eye alm, am a asla
baaramamtr. Bir gn bir balk frtnaya
tutulunca Belesbat limanna snmak istedi.
Bir kraliyet kabulyle karlannca da hayret
ler iinde kald; ehrin btn kaplar ardna
kadar ald, onun erefine muhteem balo
lar ve grkemli lenler dzenlendi. M erak
tan ii iini yiyerek, yorgunm u gibi yapp
yalnz braklmak istedi. Gzetimsiz kaldn
da, arkasndan m zik ve neeli kahkahalar
gelen kk bir kap kefetti. Kapy at,
kendini m uazzam ve sessiz bir la b ire n tte
buldu. Uzun karanlk duvarlar izledi, ssz

Kuzeyde ve merkezde Bekla dili, gneyde

Yeldashay dili konuulur. Bunlara ek olarak
bir miktar blgesel lehe ve ive de vardr.
B ekla im p a ra to rlu u nun para birim i
melcTd ir.
(R ichard Adams, Shardik, Londra, 1974)

BEKLEYEN ZEVCE, W u c h a n g , in 'd e ki

H sin h sie n in kuzeyinde, kadna benzeyen
bir dadr. Tarihe gre kadim a d a evli bir
asker savamak zere im parator tarafndan
evinden ok uzaklara gnderilm i. Ona sa
dk olan kars, kk ocuklarn arkasna
katp, kocasn geirm ek zere tepenin ete
ine gitmi. Orada onun arkasndan gnler
ce, aylarca, yllarca durup bakm, ta ki so
nunda taa dnene kadar.
(Anonim, Tal-Ping Geographical Record, S
981)

B iscay K rfezindeki BELESBAT'ta

sualt labirentinin kuzey kesim i.

avlulardan geti ve sonunda kopartlm in

san organlar, rm ekte olan gvdeler ve
iskeletlerle tavanna kadar do lu byk bir
odaya geldi. abucak geri dnd, alarn
kum salda braktn bahane etti ve onlar
toplamak iin izin istedi. Onu braktlar, o da
kap korkun haberleri btn havaliye yay
d. Vende lordlar bir koalisyon oluturup
Belesbat kuattlar, btn sakinlerini ldr
dler, sonra da denizden bir frtna ykseldi
ve bylece dalgalar ehri yuttu. Seyyahlar
B elesbat ziyaret etmenin tehlikeli olduu
konusunda uyarlr, nk sualt ruhlar hl
ehirde bulunan hzinelerin banda gece
gndz nbet tutar.
(C laire Kenin, La Mer mystrieuse, Paris,
1923)

BELSHBA, bkz. BEKLA MPARATORLUU.

BEN HATURUN KY, Afrikada bir yerler

de bir Arap kydr. Atlas Okyanusuna d
klen byk bir nehrin (m uhtem elen, Kon
g o nun) kefedilmemi kk kollarndan biri
nin kylarnda sakl durur. T arzann gelini
olan C adrenet Prensesi -G e n e ra l Armand
Jacotnun kz- ky eyhi tarafndan karlm
ve ocukluunu burada, ar savunma itinin
arkasnda, dam palmiye kaplanm, arkovanndan yaplma bir kulbede geirmiti.
(E dgar Rice Burroughs, The Son of Tarzan,
New York, 1915)

BENNET, Gney Kutup Dairesi'nde, enlemi

8250 gney, boylam 42 2 0 bat olan bir
adadr. Alaktr, kayalktr ve evresi yakla
k iki kilom etredir. B urada hemen hemen
hi bitki yetimez, bir tr hintinciri hari. Tek
tuhafl, adaya kuzeyden gelen seyyahlarn
grecei, denize doru knt yapan tek bir
kaya tabakasdr.

BENGOD, Berlinzonede ya da Bask lkesinde (Bat Pirenelerdeki Biscay ile kart

rlmamaldr), rendelenmi Parmesan peyniri
dayla m ehur olmu bir yredir. Dan do
ruunda, hayatlarn makarna ve ravioli ya
parak geiren, sonra bunlar tavuk suyunda
piirip aa yuvarlayarak alt taraftaki yerli
lere nee ve besin saan insanlar yaar.
Bu nirengi noktasndan ok uzak olma
yan bir yerde seyyahlar, B engodi'nin me
hur balarndan aa akan bir arap nehri
b u la c a k la r (M U TLU LA R A D A S I b o yu n c a
akan ne h ir g ib i), i ile r asm a la r sosisle
balayarak araplarnn rayihasn arttrrlar.
B e ngod ide birok tuhaf ta bulunabi
lir. Takan kiiyi grnmez hale getiren kantayla, (delinm eden nce bulunursa) yz
e taklabilen ve takan kiinin btn dilekle
rini yerine g e tird i i sylenen yerel d e irmentalar dikkate deerdir.
(Giovanni B occaccio, Decamerone, Floran
sa, 1858 [?])

A da 17 Ocak 1828de, Liverpool Uma

nndan Jane Guy adl uskunann kaptan ta
rafndan kefedilmitir, adn da bu geminin
sahiplerinden birinden alr.
(E dgar Allan Poe, The Narrative of Arthur
Gordon Pym of Nantucket, New York, 1838)

benLM, Am erika Birleik D evletlerinde

bir yerlerde bulunan kk bir krsal topluluk
tur. Nfusun byk bir ounluu kasabada
yaasa da bazlar varolardaki kulbelerde
kalmay tercih eder, kasabaya sadece ye
mek yemek iin inerler. Topluluk yeleri, top
lu ekilde yenen yemekleri yapmay, sraya
bindirmitir. Yredeki tek byk tarm rn,
istisnasz her ey iin kullanlan karpuzdur;
karpuzlar imalathanelere gtrlr, sadece
ekerleri kalana kadar piirilir, sonra da onla
ra insann gerekten sahip olduu tek eyin
biimi verilir - hayatlar. eker kurutulur, g
nete sertlemeye braklr. Orada her an ku
rumakta olan krmz, altn, gri-siyah, beyaz,

kahverengi ve mavi renkte eker eritlerini

grm ek mmkndr. Kulbelerin ou tama
men karpuz ekerinden yaplmtr. Hatta her
yerde bulunan bu ekerden pencere bile ya
plabilir; yle effaftrlar ki, onlar cam pence
relerden ayrt etmek neredeyse imknszdr.
Ayrca karpuz ekeriyle alabalklardan kar
lan ya kartrlarak, klandrmada kullan
lan mis kokulu bir m adde elde edilir; bu m ad
de parlak, ho bir k verir.
Buradaki geri kalan tek sanayi, nehir
deki balk retme iftliinde yaplan alabalk
reticiliidir. Balk retim iftlii, karpuz e
kerinden ve evre tepelerden toplanm ta
lardan yaplmtr. Gzel bir fayans dem e
si vardr, fayanslar birbirine ylesine kusur
suzca yapm tr ki, m zikle yerletirilm i
gibidirler.
Blge u ya da bu sebepten sakinlere
cazip gelmi eyleri tem sil eden eit eit
heykelle sslenm itir. rnein, hepsi kar
puz ekerinden yontulm u, patates ya da
enginar gibi farkl sebze trlerinin yirmi ya
da otuz heykeli vardr.
Bu yrenin en acayip zellii, gnein
haftann her gn farkl bir renge brnmesidir; bu renk, ekilen ve hasad yaplan kar

am dan yaplm, cam la ve kk talarla

sslenmi armal kalkanlar zerinde tanr.
Cam dan bir u b u k suya batrlr ve Mezar
Ekibi ly nehir yatana indirir, cam bir
mezara koyup mezar kapatrlar. Geleneksel
olarak cenazeleri alabalk retme iftliinde
yaplan bir dans izler.
Seyyahlar burada barl ve rahat bir
topluluk bulacaktr. Halknn birbiriyle ilikisi
merasimsiz, resm iyetten uzaktr, hatta baz
larnn belli isimleri bile yoktur. Yerel gazete
ylda bir kez kar.
Ancak topluluun gemiinin sorunsuz
olduu sylenemez. Yllar boyunca -k o n u
abildikleri ve gzel sesleri olduu h a ld e son derece tahripkr olan kaplanlar balar
na dert oldu; onlar d a bu kaplanlar birer bi
rer avladlar. Sonuncu kaplan tepelerde l
drld, alabalk retm e iftliine g e tirild i
ve bedeni karpuz yana batrlp yakld.
Daha yakn zam anda ise topluluk b
lnd. Bir grup, kasabadan ayrlarak Unu
tulmu iletmeler olarak bilinen bir yere, ka
sabaya biraz uzak ve her tr unutulmu e
yin bulunabilecei garip bir blgeye yerle
ti. Miller boyunca uzanan bu blgenin g iri

Perembe: siyah
Cuma: beyaz

in d e asl olan bir duyuru, ieri g ire n le ri

um utsuzca kaybolm a tehlikesine atldklar
konusunda uyarr. Asi grup, burada ykld
yklacak barakalarda yaayp, evrelerinde
bulduklar unutulmu eylerden viski ya p a r
d. Onlarla yerleim ciler arasnda hatr say
lr bir dmanlk da vard. Sonunda asiler,
kendi kolunu bacan kesmenin bir to p lu lu
u ynetmenin hakiki yoluna rnek olutur

Cumartesi: mavi
Pazar: kahverengi

duunu iddia ederek oralarn buralarn y

le kt kestiler ki, kan kaybndan ldler.

puzlarn rengini belirler. Renk dzeni aa

daki gibidir:
Pazartesi: krmz
Sal: altn rengi
aramba: gri

Siyah renkli olanlar ok tatldr, zellikle

sesi olmayan eyler iin kullanlrlar; rnein
bunlardan, sessiz saatler yapm ada faydalanlmtr.
Topluluun defin grenekleri de kendi
ne zgdr. llere karpuz ekerinden e lbi
se le r g iy d irilir, m ezarlarnn sonsuza
dek prldasn diye boyunlarna fosforlu yo
sundan boncuklar taklr. llerin bedenleri,

(R ichard Brautigan, In Watermelon Sugar,

San Francisco, 1964)

BENSALEM, Gney Pasifik O kyanusunda,

Solomon Adalar b lgesinde, m uhtem elen
UFFA Adasna yakn bir adadr; kynn ak
larndaki birka kk ada da yetki alanna
girer. Bensalemin evresinin kabaca 5.600

Okyanusu

MMBYA ya da

MNA ya da Orta

mil olduu dnlm tr; oysa, rlandann

te ikisinden daha byk olm ad nere
deyse kesindir.
Uzun sredir dnyadan te c rit edilm i
olduu halde, Bensalem kadim a larda iyi
bilinirdi, o sralar sk sk Sur, Kartaca, in ve
ATLANTSten gelen gem iler tarafndan zi
yaret edilirdi. ikinci binylda ada devleti
gl bir tica re t milletiydi. Seyir sanatnda
Atlantis'in mahvoluunu izleyen dle bir
likte, Bensalem gittike daha da fazla tecrit
edildi. yaklak 300de, Bensalem Kral
Solamona, lkenin kendi kendine yetecek
kadar zengin ve bereketli o ld u u n a karar
verince bu tecrit eksiksiz bir hal ald. Yaban
clarn lkeye girm esine ilikin sert yasalar
kondu ve d dnyayla iletiim, milettin sela
meti asndan mutlaka gerekli olm adka,

BENSALEM
yasakland. Bensalemin safiyetini korumak
iin yabanc lkelere seyahat yasakland. O
gnden beri ada d dnya ile ok az d o
rudan tem as kurmutur, nk kylarna ok
az gemi gelmitir. Gl ticaret filosu, artk
balklkta, mallarn kentten kente naklinde,
ve ky aklarndaki adalarla temas srdr
m ede kullanlr. Kral S olam onann hatras,
Bensalem halknn gznde o k azizdir.
Bensalem Hristiyanla, S circa 50 y
lnda m eydana gelen bir m ucizeyle gem i
ti. D ou kysndaki b ir lim an olan Renfusann halk, bir hala talanm koca bir k
stununun adaya yaklatn grd. Aratr
ma yapsn diye tekneler gnderildi ama mu
cize vi b ir e kild e stuna yaklaam adlar.
Sadece ehrin bilge kiilerinden biri, diz s
t k p dua ettikten sonra yaklamay ba

ard. O yaknlatka, k stunu yok oldu,

suyun zerinde yzen sedir aacndan bir
tekneyi geride brakt, i in d e Eski ve Yeni
Ahit ile Aziz Bartholom eostan gelen, Tanr
tarafndan kendisine tekneyi denize indirme
em ri ve rildi ini ve bu teknenin sahillerine
vurduu lkenin halkna kurtulu getirecei
ni aklayan bir mektup vard. Mucize kabi
linden, ibraniler, Persler ve Hintlilerin hepsi,
n cili ve mektubu, sanki kendi dillerinde ya
zlm gibi kolaylkla okuyabildi.
O zamandan beri Bensalem Hristiyan
olmutur, ancak hl Yahudi gruplan m ev
c u ttu r ve grleri fe v k a la d e honutlukla
karlanr. Bensalem Yahudileri, bakire d o
um doktrinini kabul e der ve sa'nn insa
nst olduuna inanarak, ondan Samanyolu
ya d a ilyas diye sz e d e rle r. G eleneksel
olarak, Bensalem halknn b ra h im in olu
N ahora'dan geldiine ve yasalarnn onlara
gizli bir kabala iinde M usa tarafndan akta
rldna inanrlar. M esih K udse hkm et
m ek iin geldiinde, Bensalem Kral onun
ayaklarnn dibinde oturacaktr. Bensalemin
Hristiyan inanlarnda kuvvetli brani unsur
lar olduunu da unutm am ak gerek, insan
lar, dnyann babas dem ve Nuh gibi, ya
d a m m inlerin babas brahim g ibi Kitab
M u k a d d e s le geen b e lli kiilere zellikle
derin sayg gsterirler.
Bugn Bensalem hl tecriti politika
sn korur ve zel heyetleri tayan gemilerini
dnyann drt bir yanna gnderm eyi srd
rr. Hl bir monaridir, nk halkn Radar
ad verilen krallarna ve tarihleriyle yat olan
b ir kurum a byk sayglar vardr, a ncak
monarinin rol imdi daha ok semboliktir.
D iliki olmad iin, hkmet, daha ok
bir dizi kurul ve m eclis tarafndan yrtlen
bir idari meseledir. Kurullar, hem otuz dokuz
kent ile on krsal yrenin idaresinden, hem
de sanat, bilim ve sanayinin geliim inden
sorum lu atanm yeden oluur. Her ku
rul, herkesin katlabilecei bir meclisle bir
likte alr. Genel idare, merkez kurulu ve
m e clisin e aittir. Radar n tek siyasi ilevi,
m erkezi meclisin danm anlk yapt m er

kez kurulunu atamaktr. Herhangi bir d zey

de ortaya kan herhangi bir fikir farkll,
karar iin st kurul ve meclise sunulur.
Bensalemdeki doal toplum sal birim,
babann yani tirsari n hkim olduu ailedir.
Soyundan gelenlerden otuz tanesinin ya
na erdiini gren her erkek, devletin finan
se ettii Aile leniyle ereflendirilir, baba
bu lende aile ilerini dzenler ve o u lla
rndan birini kendisiyle birlikte oturmak ze
re tayin eder; bu oul Asmann O lu ady
la bilinir ve babasnn bayraktar olarak g
rev yapar. Dinsel ayinden sonra dzenlenen
zel bir trende babaya bir gelir arm aan
ed ilir, kraln b ir o k ayrcalk ve baklk
ieren berat sunulur. Sonra da tanelerinin
her biri ailenin soyundan gelen birini temsil
eden altndan yaplm bir zm salkm ve
rilir. zmler mine kapldr - dii torunlar er
keklerden fazla ise yeilimsi sardr ve te p e
sinde bir hilal vardr; erkek ocuklarn says
daha fazlaysa m ordur ve zerinde bir gne
bulunur. Baba halk iinde her nerede g r
nrse, Asmann O lu nnden gider, mine
zm salkmn tar. Byk bir ailenin b a b a
s yle onurlandrlr ki kraln kendisinin bile
ona borlu olduu sylenir. Aile birimi, o
c u k la r b y tm e y e u y g u n te k e v re ve
onunla bununla cinsel iliki kurm aya kar
balca savunma saylr.
Bensalem halk iffetiyle tannr. Fahie
ler ya da saray yosmalar yoktur, ecinsellik
diye bir ey bilinmez, iffetleri ve kendilerine
sayglar, iki z d e y i le zetlenir: iffe ts iz
olan, kendine sayg duyam az ve insann
kendine duyduu sayg, dinden sonra, b
tn ktlklerin balca gem idir. Evlilikte te
kelilie kesinlikle uyulur. Anne-babann bir
evlilie rza gsterm esi resmen gerekm ez,
ama bu rza alnmazsa, evlilikten doan o
cuklar anneleriyle babalarnn mirasnn sa
dece te birine hak kazanrlar, ilk tanma
ile nian ya da evlilik arasnda tam bir ay s
ren bir ara zorunludur. iftteki muhtemel fi
ziksel kusurlar fark etmek iin, ayn cinsten
arkadalarn onlar plak ykanrken grm e
lerine izin verilir. Bu i, kentlerin dndaki

dem ile H avvann Havuzlar denen ykan

ma yerlerinde yaplr.
B ensalem 'de en nemli kurum , Solamona tarafndan kurulmu ve Tanr'nn ileri
ile ya ra tkla rn n in c e le n m e s in e a danm
olan Sleyman Evi'dir. Eve ibranilerin kral
nn ad verilmitir, ktphanesinde de onun
uzun zamandr kayp olduu sanlan (I. Kral
lar 4:33te sz edilen) Doa Tarihi kitab
vardr.
S olam ona'ya gre: K uruluun sonu,
eylerin nedenleri ve gizli hareketlerine ili
kin bilgidir: ve insan im paratorluunun snr
larn, mmkn olan her eyin etkilenmesine
kadar bytm ek." Evin bilimsel aratrmas,
denizaltlarn ve uan makinelerin gelitiril
mesine yol amtr. Dereler, a vla n la r ve
deirmenler, enerji salam ada kullanlr. Bi
nalarn derinlerindeki maaralar madenlerin
retimi ve muhafazas iin kullanlrken, ast
ronomik ve meteorolojik gzlem ve deneyler
iin yksek kuleler ina edilmitir. Hava ko
ullar bu am ala yaplm byk binalarda
deneysel olarak yaratlabilir. Perspektif ev
leri optik bilim deneylerine ve teleskop, mik
roskop ve baka optik donanm retim ine
ayrlmtr. Ses evlerinde akustik deneyler
yrtlr, b u ra la rd a ayrca kem a n -p iya n o
gibi mzik aletleri ile doal sesleri yeniden
retecek donanm lar da imal edilir. Burada
yrtlm olan aratrmalar, sesi b irok ka
ran boyunca (bir karan bir buuk mile eit
tir), inceli kalnl bir borular sistemiyle iletme
yi mmkn klmtr, bu sistem muhtemelen
1876da kefini yaparken A le xa n d e r G ra
ham Bell adl iskoa esin kayna olmutur.
"Makine evlerinde her cins makine, silah ve
havai fiek im al edilirken, P a rf m evleri
de, kokularn tahlili ve sentezinde uzm anla
mtr. Duyularn yanltlmas evleri, illzyon
larn tem sili iin kullanlr - tpk VLLNGS
A dasnda ve KARPATHENBURG'da bulu
nan donanm lar gibi. Bensalem halk yalan
ve sahtekrl nefret verici bulduu ve bun
lar yasalarla da yasaklanm olduu in, bu
illzyonlar doal nesnelerin sahte bir tablo
sunu verm ekte kullanlmaz.

Sleyman Evi, biyolojik bilim ler dalnda

ise hayvan ve bitki trlerini aprazlayarak
yenilerini yaratma yntem lerini bulmutur hatta artk baz bitkiler tohum kullanlmaks
zn yetitirilm ektedir. Tbbi aratrm alar da
tam anlamyla tevik edilir. Salk veren e
itli ikiler ve ilalar hazrlanarak btn lke
yi saran bir datclar a vastasyla dat
lr. C ennet Suyu" olarak bilinen bir tanesi
de dahil, madensuyu havuzlar, tbbi olarak
mr uzatm ada ve birok rahatszln teda
visinde kullanlr. Sleyman Evi ayn zaman
da beslenm e zerine de alm alar yrtr,
insanlar uzun srelerle beslem ek ya da v
cu d u uzun o rulara d a ya n m a ya yardm c
o la c a k e k ild e g le n d irm e k g ib i ze l
amal besinler retmitir. Tbbi ilerlemeler,
btn bakteriyel hastalklar silmeyi mmkn
klmtr. Kanser, hastala bakl olan
bir yengecin kefiyle, yenilgiye uratlmtr.
Yengeten gelitirilen bir serum, ergenlikte
yaplan kanser alarnda kullanlr. Bu kefin
haberi isim verm eksizin dnyann drt bir
yanndaki bilimsel kurumlara iletilmi, ancak
aratrmann kayna b ild irilm e d i i iin ku
lak arkas edilm itir. Tp bilim i, uzun mr
beklentisinde byk bir arta yol amtr;
imdi ou kimse seksen yan amaktadr,
hatta bazlarnn yz on yana bile eritii
grlmtr.
ihvan ya da Sleyman Evi Biraderleri,
Bensalem den ayrlmalarna izin verilen tek
kiilerdir. Her on iki ylda bir alt tanesi iki
gem iyle yabanc lkelerin durum ve koulla
rn kefetm ek iin yola koyulur, bilimsel ke
ifler ve di e r keiflerin haberleriyle geri d
nerler. Bunlar Bensalemin belli bal ithala
tndan ikisidir, getirenler de Ik T acirleri
diye bilinir. lkelerini saran gizlilii korumak
iin, seyahatleri srasnda takm a isim ve mil
liyetlerle dolarlar.
Ik Tacirleri, aadaki unvanlarla tan
nr: Deneyleri toplayan Yam aclar"; meka
nik sanatlar ve liberal bilim lerde ihtisas yap
m Esrar Adam lar ; yeni deneyler srd
ren n cler ; deneylerin sonularn tasnif
eden Derleyiciler"; yeni bilgi iin pratik uy

gulam alar bulma dalnda uzman "Drahomacla r ya da Hayrseverler ; var olan deney
lerin sonularn tahlil eden ve bunlar iyile
tirm e yollar bulan L am balar ; onaylanm
bu deneyleri uygulam aya koyan Aclar ;
ve, nihayet, bu keifleri insanlar rensin d i
ye daha geni gzlemler, belitler ve aforizmalar halinde yorum layan Doann Yorum
cular .
Bensalem, zel heyetleri tayan gem i
lere sahip olduu gibi, d dnyada neler
olup bittiinden haberdar olmak iin radyo
dan da yararlanr. H aberler btn kentlerde
ayn anda tele-fotografik bir srele yaym
lanr ve ou kez sadece bir yapraktan olu
an ince gazetelere datlrlar, ilan ya da
ke yazs yoktur.
Bensalem'in bugnk geliimini m m
kn klm olan bilimsel aratrmalar, zgn
Sleyman Evinden gelim i olan eitli ku
rum lar vastasyla yrtlr. Bilim Enstits,
niversite ve eitim kurulular, Renfusa li
m an a rk a s n d a d o a l b ir y k s e lti o la n
Srt'tadr. Renfusa Enstits, inorganik bilim
lerde uzmanlamken, Vacra Enstits b i
yolojik bilimler zerinde younlar. Bat ky
sndaki belli bal kentlerden biri olan Vacra nn bir zooloji park d a vardr, b u ra d a
hayvanlarn toplumsal rgtlenm esi incele
nir. M aym unlar zerinde ilk strizasyon
(diki atma, dikileme) deneylerinin (aa
ya baknz) yr t ld yer de burasdr.
Gnm zde strize maymunlar, yaprak
lar sprm ek ve basit bahe ilerini y a p
mak zere eitmek m m kndr ve parklarn
bakmnn byk ksm artk maymunlar tara
fndan yrtlm ektedir. Jalak Enstits
n incelenmesi konusunda ihtisas sahibiy
ken, Atri Enstits ses zerinde alr.
Halkn kendisi de g e e n y zylla rd a
deim itir. Beyinleri ve st kafataslar, s
t riza sy o n denen, o c u k lu k ta beynin ka
panm a srecini yapay olarak erteleyen ve
zihni glerin art, daha iyi bir hafza ve
iyile m i bir yargyla so n u lan a n srele
b y t lm t r. rn e in , B ensalem halk
yeni bir dili birka ayda renebilir. Bu d e

iiklik ayn zam anda psiik duyarllkta ve

telepatinin daha sk kullanlmasnda da bir
arta yol at. Gizli kalm nedenlerle, te d a
vi insanlarn boyunu da uzatt: Erkeklerin or
talam a boyu im di alt ayaktr; kadnlar orta
lama olarak, iki in ksadr. Etkiler kaltsal
d eildir ve her yeni kuakla birlikte yeniden
m eydana g e tirilm e le ri gerekir. Strizasyon un balatlmas, Ayrlk denen olaylara
da yol at. M uhtem el yan etkiler korkusuyla
ocuklarnn tedaviden gem esine izin ve r
meyi reddeden kiiler giderek reddedilm i
b ir snfa d n t le r (halk d ilin d e o n la ra
kk kafalar deniyordu), bu snf hzl
renme ve zekda tekiler tarafndan g e il
di. Kk kafalar n krgnl sonunda id
dete ve i savan patlak verm esine neden
oldu. 1830lu yllarda yaplan bir anlam aya
gre, kk kafalar Bensalemi terk etti ve
Bensalem'in aklarnda eitli adalara ye r
le e re k daha az n e m tayan b a m s z
devletler kurdular.
Seyyah, lke aklarndaki adalar ziya
ret etm ek isterse, bunlarn farkl y n le rd e
gelitiini aklndan karmasa iyi eder. H
km etleri ok istikrarszdr, srekli o la ra k
b ir b ir le r iy le s a v a rla r. rn e in , D o u
A d a nn imdiki ad Mantki Madde idealist
leri Birlii, ya d a M m ibya'dr, adn o ra d a
baarl bir devrim e nclk etmi bir g ru p
tan almtr, insan toplumlarnn sadece eko
nomik elerin bir rn olduuna inanrlar,
arm alar bir te ste re yle apraz konm u bir
y a b a , ia rla r d a e y le r in sa n a h k im d ir dir. Mmibya balangta tamamen eit
liki bir toplumdu, herkesin sefalet ekm esi
nin bazlarnn rahat etmesine yelenecei
ne inanlrd. D evrim den ksa sre sonra kt
lk ve yoksulluk nfusun byk ksmn yok
etti; imdi nderler kendi geleneksel ilkeleri
konusunda bu kadar da dogm atik olm am a
eilimi gsteriyorlar.
Mina ya da Orta Ada, kendi kendini ta
yin etmi bir diktatr nderliinde, tam amen
a s k e rle tirilm i b ir to p lu m d u r. K im se n in
kendi bana kalmasna ya da be kiiden
fa z la g ru p la ra ka tlm a s n a izin v e rilm e z .

Hepsi stlerine itaat eder, silah ta r-ta so

pa ile s a p a n - ve birbirinin ei m askeler ta
karlar. Milletin tek amac, kapabildiini kap

diye b ilin e n yeni bir ele m e n tin atom larn

maktr. Propaganda aralksz srer ve Mina

her eydir, biz bir hiiz ya da Hkmetimiz
ne dese dorudur, yanl olsa b ile gibi slo

ayrmak suretiyle elde edilen yeni bir atomalt enerji bunun yerini almtr. Elektrik kul
lanm, zgrlem e ve lerlemenin anahtar
olarak grlen otomasyon srecine yardm
c olmutur. Yksek otom asyon derecesin

ganlarla devletin ycelii vurgulanr. Vurgu

ise, amanszlk zerinedir; normal selam la
ma Amansz efendim iz eklindedir, buna
bir pene atm a jesti elik eder. Adann ar
mas ar em beriyle sarlm bir kovan, iar
ise Sok ve ldr.
te yandan, Wina tamamen g e liig
zel bir toplum dur. Halkn ounluu yoksul
luk iinde, ke n dile rind e n stn saydklar
kk bir isiz gsz snf de ste kle m e k

deki fabrikalarda az sayda ii alr, bun

larn o u d a h a m m a d d e le rin ve bitm i
rnlerin datmn dzenler. Btn fabrika
lar tem izdir, evre kirlenm esinden arnmtr
ve neredeyse sessizdir, nk btn hare
ketli p a ra la r ve eklem ler elastik bir m ad
deyle tamponlanmtr.
Toprak kamuya aittir, kullanm da sk
bir kontrol altndadr. Artk her tr meta be
delsiz salanabilir, para ortadan kalkmtr.

iin alr. K entlere reklam clk hkim dir;

d e n iz kys p la n s z ka lkn m a y z n d e n
mahvolmutur ve her yerde p vardr. Ka
rayolu kazalarna sk sk rastlanr. Alkol ve
uyuturucu yaygn biim de kullanlr, insan
lar hayat kolayndan alr am a n g r d e n
yoksundur ve batl inanlara sk skya ba
ldrlar. rnein dokuz, anssz bir say ola
rak kabul edilir, insann ceketine yeil filizler
takmas ve yeile dokunmas ise, talihsizli
i uzaklatrr denir. alma gn dokuz
saat srer... buna ramen her eyde kronik
bir yetersizlik hissedilir ve isizlik oran yk

zel gelir birikimi yoktur. Otomasyon, al

ma haftasnn -k i G revler ad verilir- an
cak dokuz saate indirildii anlamna gelmi
tir. Zamann geri kalan ikincillere -b a h
vanlk, am atr bilimsel aratrma, edebi ve
sanatsal m egaleler ve benzer e yle r- ayrl

sektir. Kuzey Wina halk somurtkan, tutumlu

bir rktr, l evresinde yaam aya alkn
dr. ou gneye tanmtr, im di VVnada
nemli mevkiler igal etmektedirler.
Buna karlk, Bensalem'in kendisinde
toplumsal sistem, tm snf ayrmlarndan sy
rlm bir toplum yaratacak ekilde gelimitir.
Toplam nfus kabaca iki milyondur. Doum
kontrol, bu saynn makul olmayan lde
artmas ihtimalini drmtr. ou ift yirmi
ila yirmi be ya arasnda evlenir, ender ola
rak iki ya da ten fazla ocuklar olur.
B e n sa le m in ekonom ik ve to p lu m s a l
sistemleri, snrsz enerji kaynaklarnn varl
zerine kurulmutur. Yakn zam anlara kadar
bu enerji, kuzey ve gney kylarndaki fiyort
larn azndaki barajlardan gelen hidroelekt
rik gten elde edilirdi; ancak, Bensalium

mtr. G revler , yerel kurullar tarafndan

dzenlenip tahsis edilir. ikinciller i bireyle
rin kendileri seer, insanlar mr boyu ayn
ite kalmazlar. Uygulanabilm eye tabi olarak
ve yetkili kurulun onayyla, mesleklerini sk
sk d e itirirle r. Bensalem ham m adde y
nnden ylesine zengindir ki, tek madeni it
halat, elektrik iletim hatlarnda kullanlan ve
zel heyetleri tayan gem ilerin geriye getir
dii bakrdr. Btn ithal mallar iin, denizsuyundan
me yaplr.
lebe denk
Rekabeti

elektrolizle karlm altnla de

Ekonominin genel ilkesi, arzn ta
gelmesi gerektii ve geleceidir.
bir perakende ticaret yoktur.

Salk nedenleriyle Bensalem de btn

kentler kyya kurulmutur. Bu durum iletii
mi de kolaylatrr ve daha iyi doal olanak
lar sunar. Bir kentin nfusu krk bindir, an
cak baehir Renfusann altm bin, Vacrann ise elli bin nfusu vardr. Nfus yo
unluu bir seme meselesi deildir; bu sa
ynn, snai ve toplumsal am alar iin gere
ken o p tim u m rakam o ld u u anlalm tr.
Kentler kydaki bir karayoluyla ve hzl tek
nelerin sk seferleriyle birbirine balanr. o

u sahilden yirmi kilometreden uzak olma

yan kyler, mkemmel yollarla kentlere ba
lanmtr. Ulam, saatte on be mil hzla gi
den, ama hafif akmlatr bataryalar bir kez
arj edilince yz mil seyahat edebilen te
kerlekli elektrikli arabalarla salanr. Atla
ulam halen kullanlr. Denizde ulam iin,
nehir mavnalar boyunda teknelerden yarar
lanlr. Bunlarn ksa uak kanatlar, pruvaya
monte edilmi bir pervaneleri ve iki helikop
ter rotorlar vardr. Alt yzey, vin paletlerinde ya da su kesimlerinde geriye gider
gibi grnr, bunlar teknenin su yzeyini
yalamasn salayan yarkl paletlerdir. Tek
neler alminyum alamndan yaplmtr ve
saatte yz elli mil hza ulaabilirler. Spor ve
elence iin yatlar kullanlr.
Bensalem kentleri gzel ve sakindir.
Btn yollarn kenarlarna aa dikilidir ve
sessizdirler. Onlarda yrm ek geni bir
parkta yrmeye benzer. Evler sadece bir
katldr ve Roma villalar gibi, merkezi avlula
rn evresinde ina edilmitir. Esnek camdan
atlar, scak havalarda geri ekilebilir. B
tn evlerde merkezi stma vardr; p ve la
m pislikleri, elektrik marifetiyle yaklp kl
edilir. Temizleme amacyla, duvarlardaki bo
rulardan gl hava akmlar zemin boyunca
flenebilir. Her ev, biraz Londradaki birbiriyle balantl ayrma brolarn andrr ekilde,
yeralt posta tpyolu sistemine baldr. B
tn ev eyalar ve mutfak gereleri, fincan
lardan iskemlelere varana dek, eski in sa
natn hatrlatan bir zarafete ve sade hatlara
sahiptir. ou ailenin, kentteki evlerine ek
olarak, krda basit ktk kulbeleri vardr ve
burada btn yollar, mmkn mertebe gze
arpmasn diye koyu yeille kapldr.
Bensalem kentlerinin en cazip yanla
rndan biri de, sokaklarda zgrce gezen
hayvanlarn saysnn okluudur. Geyikler,
ceylanlar, kangurular, koalalar, maymunlar
ve sincaplar kentlerde zgr yaar, yalak
lardan ve onlara ayrlm yem tabaklarndan
beslenirler. Hayvanlar yar ehlidir, bitkilere
zarar vermemek zere eitilmitir. Bensa
lem halk, insann hayvanlara kar belirli g

revleri olduuna inanr; hayvanlar avlamak,

vurmak ya da gereksiz ekilde ldrmenin
ne olduu bilinmez. Bensalemde kedi bes
lenmez, nk kular yemelerine engel ol
mann yntemi bulunamamtr. Hayvanlar
dan gene tp laboratuvarlarnda yararlanlr,
insanlarn ounluu da et yemeyi srdrr.
Bensalemde yemek ve iki, Avrupadakinden daha besleyicidir, ikiler arasnda bir
ka eit arap, bir tr bira ve elma arab
da vardr.
Krsal kesim, uygulamal bilim sayesin
de dnm geirm itir. Bireysel iftlikler
yoktur; bunun yerine byk alanlar, asistan
larndan oluan ekiplere sahip idareciler ta
rafndan kontrol edilir. Btn yabanotlar te
mizlenmi, btn snrlar ve itler kaldrlm
tr. Meyve ve sebzeler ou kez, selofana
benzer bir maddeden yaplm ve yeralt tel
leri vastasyla elektrikle stlan byk effaf
seralarda yetitirilir. Tahllar, byk ar
balar ve ksa, salam saplar olan slah
edilmi bitki trleri meydana getirecek ekil
de deitirilmitir. Mahsul ok yksek oldu
u iin sadece en iyi topraklar ekilip biilir,
geri kalan elence etkinliklerine ayrlmtr.
iki byk fiyortta youn biimde balk
iftilii yaplr, suyun besin ierii kimyasal
gbreleme yoluyla planktonlar arttrlarak
ykseltilmitir. Balklar, dipten alan, depo
lu zel yaplm teknelerle yakalanr. Serpi
len yemlerle balklar ak depolara ekilir,
sonra depolar panolarla kapatlr. Bu belki
de olmu olacak en etkin balk avlama yn
temidir. Balklk sanayii, Bensalem beslen
me rejimine nemli bir katkda bulunur, oysa
btn sanayide sadece be yz kii al
maktadr.
Bilimsel aratrmalar Bensalemin din
sel inancnda bir de yol amamtr.
Tersine, doann Tanrnn dili, bilimin de
doann yorumcusu olduu sylenir. Dinsel
reti, mantkl ekilde incelenmitir, Yarad
l hikyesi gibi iler tutar yan olmayan Kitab
Mukaddes retileri de bir yana braklm
tr. Sarslmaz bir dogma yoktur, adann dini
imdi uyumlu bir felsefe, bilim ve manevi

inanlar birliidir. Bu bileim, Bensalem hal

knn gezegenin ok bilincinde olmasn, ya
ni kendi yerlerinin farknda olmalarn ve in
san rk ile onun baarlarndan gurur duyabilmelerini salamtr. Kiliselerinde bulunan
yaztta sadece Sevgi, hakikat, enerji yazl
dr. Kiliseler dnyann din retmenlerinin
resimleriyle donatlmtr, bir inan okluu
nu kabul iareti olarak deil, insan kiiliinin
baarlarnn bir simgesi olarak. Profesyonel
ruhban snf yoktur; vaizler, uygun kurul ta
rafndan seilmi gnlllerdir. Ayinler, ses
sizlik anlaryla noktalanr, bu sessizlikler s
rasndaki telepatik iletiim, gerek bir ruhsal
cemaat duygusu dourur.
Gemiin dinsel retileri, amblemi y
znden genellikle "S zge diye bilinen
Seme Enstits tarafndan incelenir. Ensti
t, Renfusann arkasndaki Srttadr, iki aln
tnn yaztlarn tar: "Hikmetin balangc,
renilen hii unutmaktr (Antisthenes) ve
eylerin en bykleri zerinde rastgele yar
glarda bulunmayalm (Herakleitos). Enstitnn grevi, gemiten miras kalan bilgiyi
sistemli bir ekilde tetkik ve tasnif etmektir.
Bu miras, on bilge kiiden oluan bir kurul
tarafndan aadaki ekilde tasnif edilir: ha
kikatler, muhtemel hakikatler, fikirler, iirsel
deeri olan efsaneler ve mitler, fiziksel olana
ilikin olgular, toplumsal ve psiik bilimler,
yanl ya da anlamsz beyanlar. Son kategori
dndakiler temel nermeler halinde formle
edilir ve Anafikir diye bilinen bir dizi cilt ola
rak yaymlanr. Bu dizi de, nermelerin dog
ma haline gelmesini nlemek iin, srekli
olarak elden geirilip dzeltilir.
Eitim yedi yanda balar ve aa
maya blnmtr. nce, okuma ve dier
temel beceriler retilir. renciler daha
sonra doal bilimler ve metafizik okur. Ei
timleri, kiisel davran ve toplumsal rgt
lenme renimiyle tamamlanr. Sonuncusu
dramatik tarih (baka lkelerde normal tarih
diye okutulan konular) ve insan tecrbesi bi
limi olarak ikiye blnmtr, insan tecrbe
si bilimi, insan tecrbesi ve bilgisinin, eko
nomiden siyasete, iklimbilimden din ve fel

sefenin etkisine kadar btn ynlerini ierir.

Her aamada, renmeyi renmek vurgu
lanr. renme aralar bir kez kavrannca,
retmen bir pedagogdan ziyade rehber
hizmeti sunar.
Bensalem dilinin kkeni beiirsizdir. Bi
raz Rumenceye benzer ama szck daar
cklarnda benzerlik yoktur. Eski yaztlar da
biraz Amhara diline benzer, ama burada da
gene etimolojik bir balant mevcut deildir.
Dilde, eitli kokunun trlerini tanmlamak
iin otuzdan fazla szck vardr; bu olgu,
kokunun biliminde ve rayihalar imal edip
harmanlama edimindeki gelimelerle ilintili
dir. Bensalem halk, Tanrya kretmek iste
diklerinde zel bir el hareketinden yararla
nr: sa el kararl ekilde kaldrlr ve sonra
yavaa aza doru indirilir.
Erkeklerin uzaktan uzaa Elizabeth
devri giysilerini andran giysileri vardr: Yaka
s ceketin stne kvrlm gmlek, dizboyu
pantolon ve gevek kesimli, baldr boyu ce
ketler. Sleyman Evi statlar dnda kimse
apka giymez, onlar ise -beyaz keten i a
marlar stne giyilip beyaz bir kemerle tut
turulmu- kara cppeleri, eftali rengi ayak
kablar ve mcevher kakma eldivenleriyle
dikkati ekerler. Yazlar kadnlar sariye ben
zer bir elbise giyer. Daha souk havalarda,
kaponlu pelerinler ve mantolar giyilir. Ku
malar eskiden kei klndan rlm ince
kumalar olurdu, ama im di muhtemelen
hepsi sentetiktir. Erkekler tra olmaz.
Her yl, adann merkezine yakn olan
Mironal Vadisinde byk bir festival dzen
lenir. Ormanlk tepeler arasndaki vadinin
berisinde yksek dalar vardr, iinden bir
nehir geer, vadiyi kadim Radarlar atosu
nun hkim olduu dar bir koyaktan terk
eder. Vadinin dz zemini stadyumlar, yar
pistleri ve ak hava tiyatrolaryla, ahap ye
mek salonlar ve dier binalarla kapldr. Her
yl nfusun yarsnn katld festival tam bir
hafta srer ve spor msabakalar, oyunlar,
tiyatro, yarmalarla konserleri ierir. Bilim
sel sergiler ve tarm ovlar, mzik perfor
manslar ve iir okumalaryla birleir. Sat-

rang malar ok popler bir etkinliktir. Ka

zananlara sembolik dller verilir: An niyeti
ne bir plaka ve Radar"n bahesinden, kim
yasal olarak muhafaza edilmi, altndan bir
sapa taklm bir iek gibi. Her etkinlik cin
sine gre, farkl iekler verilir.
Seyyahlar, Bensaleme giriin son de
rece sk kontrol edildii konusunda uyarlr.
Kral Solamona tarafndan karlan dstura
gre, sadece belirli bir sre iinde yasal ol
mayan biimde kan dkmemi ziyaretilerin
lkeye girmesine izin verilir. Adann kylar
na tesadfen erienlere ise, malzeme ve
yardm sunulur ama karaya ayak basmalar
na msaade edilmez.
Vizesi olan seyyahlar iyi karlanr,
masraf devlete ait olmak zere cmerte
konuk edilirler. Kalmak zorunda deildirler,
aday serbeste terk edebilirler. Btn ziya
retiler gnlk bir karantinadan geer,
sonra da mavi tuladan yaplm, cam ya
da yalanm patiskadan gzel pencereli
ferah bir bina olan Yabanclar Evine yerle
tirilirler. Yabanclar Evinin Guvernr bir ra
hiptir, tepesinde kk krmz bir ha olan
beyaz trban, rtbesini belli eder. O da,
baka herhangi bir grevli de, hizmetleri
iin deme kabul etmez. Ziyaretiler, zel
izin olmakszn, baehrin bir buuk milden
daha tesine seyahat edemez.
(Francis Bacon, New Atlantis, Londra, 1627;
Viscount Herbert Louis Samuel, An Unk
nown Land, Londra, 1942)

BENWiCK, bkz. BANOC.

BERLA, bkz. ENLAD.

BERSABEA, yeri belli olmayan bir ehirdir.

Sakinleri, semalarda asl duran baka bir
Bersabea daha olduuna, ehrin en yce
erdemlerinin ve duygularnn orada bolukta
durduuna ve yeryzndeki Bersabea se-

malardakini model alacak olsa, iki ehrin tek

bir ehir olacana inanr. Gelenein yayd
imge, burasnn gm kilitli ve elmas kapl,
som altndan bir ehir olduu yolundadr.
Tamamen gmme ve kakma ii bir mcevher-ehir, ancak azami emein azami de
erdeki maddelere uygulanmasyla meyda
na getirilebilecek bir rn. Bu inan dorul
tusunda, Bersabea sakinleri onlara semavi
ehri artran her eyi el stnde tutarlar;
necip metaller ile ender talar biriktirirler,
her tr gelip g eici baary reddederek,
kompozit dzende biimler gelitirirler.
Yeraltnda bir baka Bersabea olduu
na da inanrlar, balarna gelen her trl ba
ya ve deersiz eyi iinde barndran bir
Bersabea; grnr Bersabea'y aadaki iki
zine balayacak her eyi ya da benzerlii e
hirden silmek, hep zen gsterdikleri bir ey
dir. Yeraltndaki ehirde at yerine iinden
peynir kabuklar, yal ktlar, balk pullar
ve bulak sular, makarna artklar ve eski
sarg bezleri dklen, tersine evrilmi p
tenekeleri kullanldn hayal ederler. Hatta
ehrin znn karanlk, ekile dvlebilecek kadar koyu kvaml olduuna, lamlar
dan boalan zifte benzediine ve insan ba
rsaklarnn gzerghn uzattna; bir kara
delikten bir kara delie srklenen dklarn
en sonunda en alttaki yeralt zeminine saldna inanrlar. Aadaki kat kat tembel, et
raf halka halka kpklerin ortasnda, helezoni kuleli bir dk ehrinin ykseldiine de.
Bersabea inannda bir hakikat unsuru
vardr, bir de hata unsuru. ehre, biri sema
vi, biri de cehennemi olmak zere kendisi
nin iki yansmasnn elik ettii hakikattir; an
cak ehir sakinleri bu yansmalarn ierii
konusunda yanlyor. Bersabea topraklarnn
altndaki derinliklerde bekleyen cehennem,
en yetkin mimarlar tarafndan tasarlanm,
piyasadaki en pahal malzemeyle yaplm,
her cihaz, mekanizmas ve dili sistemi ile
vini yerine getiren, pskller ve saaklarla
bezenmi bir ehirdir.
Mkemmeliyet karatlarn st ste y
maya kararl olan Bersabea, artk kendi bo

kpn doldurmaya ynelik korkutucu bir

manyay, erdem olarak kabul ediyor. ehir,
yegne cmerte geveme anlarnn kendi
sinden koptuu anlar, kendisini koyverdii
anlar, geniledii anlar olduunu bilmiyor.
Gene de, Bersabeann baucu noktasnda,
ehrin btn zenginlikleriyle parldayan, et
raf atlm eylerden oluan bir hzineyle
evrili bir semavi cisim szlr: patates ka
buklar, krk emsiyeler, eski oraplar ve
ekerleme ktlarnn uutuu, tramvay
biletleri, kesilmi trnaklar ve soyulmu na
srlarla, yumurta kabuklaryla deli bir ge
zegen. Buras semavi ehirdir, ve gklerin
de, sadece st zamanlarda pinti, hesap
, haris ve agzl olmayan bu ehrin,
Bersabea'nn, sakinlerinin tek zg r ve
mutlu eylemi srasnda uzayda dnp dur
sun diye frlatlm uzun kuyruklu kornetler
uup geer.
(Italo C alvino, Le citt invisibili, Torino,
1972)

BEYAZ ADAM IN ADASI, rlanda Denizi nin

belirtilmemi bir noktasnda, kadim Druidlerin yaad bir adadr. Gemiciler yaklama
ya altnda ada gzden kaybolur. Oraya
sadece, bir mezarlktan alnm kk bir
ta paras zerinde giden tek bir adam
varmay baarmtr. Ancak, geri dnmedi
inden, bandan geenleri anlatmas mm
kn olmamtr, bu yzden de bu ada hak
knda daha fazla bir ey bilinmiyor.
(Hersart de Villemarque, Romans de anciens Bretons, Paris, ty)

BEYAZ EV, ngilterede, Kentte kk bir

kulbedir. Rochesterdan pek uzak deildir.
Evin kendisinin ille de ayrt edici olan bir yan
yoktur, ancak damdaki demir ileri ile atda
ki koruyucu tabaka, bir mimarn kbusu ola
rak tanmlanmtr. Evin esas zellii ve avan
taj ise, bir tebeir madeni ile artk kullanlma

yan bir akl oca arasnda, baka herhangi

bir binadan uzaktaki ssz durumudur.
Beyaz Evde tatilde olan be ocukluk
bir grup, onlar Avustralyaya gtrecek bir
delik kazmaya altklar srada akl oca
nda bir Psammead ya da kum perisi ke
fettiler. Psammeadin kendi trnn varolan
tek rnei olduu anlalyor. Gzleri, bir
salyangozunkileri andran uzun boynuzlar
stnde ieri-dar hareket edebilirler. Ku
laklar yarasa kula gibidir, tombi bedeni
de bir rmceinkinin tpksdr. Psammead
sk bir krkle kapldr; elleri ayaklar da bir
maymunun elleriyle ayaklarn andrr.
Psammeadin kendisine baklrsa, bin
lerce yldr yaamaktadr. Anlalan, tari
hncesi alarda tr hayli sk bulunuyor
mu. Tarihncesi ocuklarn onlara ilerin
de yaasnlar diye kumdan atolar yaptk
lar plajlarda yaarlard, ancak ne yazk ki
ocuklar ayn zamanda atolarn etrafna
hendekler kazm, gelgitin bu hendekleri
doldurmasn salamt. Psammeadler ise
slanr slanmaz souk alrlar, bunun sonu
cu olarak da ou kez lrlerdi. akl oca
nda bulunan rnek, oundan daha ta
lihliydi; asla gerekten slanmad - sadece
sol bynn st suya demi, o kadarkumda derin bir delik kazp iine kaarak
sa kalm . Binlerce yl boyunca btn
canllardan saklanm.
Seyyahlar, Psammead'in dilekleri yeri
ne getirebildii ama etkisinin ancak gnbatmna kadar srd konusunda uyarlr.
Bir dilei yerine getirmek iin gzleri yerin
den urayp btn bedeni iene kadar ne
fesini tutar, sonra da iini ekerek nefesini
brakr. Dilek derhal yerine gelir. Eer onu
bulan ocuklarn balarna gelenler tipik bir
rnekse, bir Psammeadin yerine getirdii
dileklerin ounun utan verici sonular
olurmu gibi grnyor. Gn kadar gzel ol
mak istedikleri zaman dilekleri yerine gelmi
ama sonunda aileleri onlar tanmam, hatta
resmen evden uzaklatrmt. akl oca
nn altnla dolmas yolundaki bir dilek de ka
bul edildi ama altn ngilterede kabul edilen

ake deildi, bu durum polislerle zorlu bir

karlamaya yol at. Kanatlar olsun eklin
deki dilekleri de, gnbatmnda sihrin etkisi
geince onlar bir kilise kulesinin tepesinde
mahsur brakt.
(Edith Nesbit, Five Children and t, Londra,
1902)

BEYAZ TA ADASI, bkz. isle de la PERRE

BLANCHE.

BEZGNLK ADASI, yeri bilinmeyen, hep

sisle rtl, bataklk bir adadr. Btn bitki
leri zehirlidir ve btn hayvanlar zehirli bir
koku karr. Seyyahlar, bu hayvanlarn her
hangi bir ziyaretiye saldrabilecei, bar
saklarn paralayp karabilecei, sonra
da onlar iyiletirebilecei konusunda uyar
lr; stelik bu sreci defalarca tekrarlayabi
lirler. Bezginlik Adasin ziyaret etmi olanla
rn oray bir kez daha ziyaret etmek istedii
grlmemitir.
(Marie Anne de Roumier Robert, Les Ondins, Paris ve Londra, 1768)

B EZELER, SARIALLIGAM LKESnin

yksekteki msr ayrlklarnda, ampuan
Nehrinin batsna doru kk bir kydr.
Biraz uzaktan, baparma yamurdan ko
rumak iin taklabilecek ykse benzer tr
den kk bir apkay andrr.
Ky beze kadar hafiftir, adn da bura
dan alr. Merkezinde, Ana C addenin ana
meydana ald yerde, iinde byk bir si
cim makaras bulunan Byk Makara Binas
durur. Sicimin bir ucu kye baldr, rzgr
srkleyince makaradaki iplik biter. Rzgr
iini bitirince, ky halk makaray sarar, ky
esas yerine ekerler. Blgedeki rzgrlar
ok gldr.
Ky, CER-SOAN ehrinden gelen
ve kendi topluluklarn balatmaya karar ve
ren insanlar tarafndan kurulmutu. Yksek
ayrlklarda gezerken tipiye yakalandlar.
Derileri, ayaklar, burunlar ve kuyruklarnda
pas olan be san tarafndan kurtarldlar.
Sanlar burunlarn kara gmd, kuyruklar
n da insanlar sap gibi yapabilsin diye ha
vaya kaldrd. Sonra onlar imdiki kylerinin
yerine srklediler. Bezeler kynn kuru
cularnn kurtarl, sanlarn Byk Makara
Binasinn nne dikilmi gereki heykelle
riyle anlr.
(Carl Sandburg, Ftootabaga Stories, New
York, 1922)

BNGFELD ADASI, Dou Hint Adalarnda

bir yerdedir. Ada byktr, doudan batya
gemek birka gn srer. Bat kys sk or
manlarla kapldr, aalar neredeyse suyun
kenarna kadar gelir, ieride, geni nehir va
disi daha aktr. Ada douya doru, uzun,
dar bir kara boaz halini alr. Bu garip co
rafya nedeniyle, ilk ziyaretiler dalk bir bu
runda bulunduklarn sanmlard. Bu blge
de bulunan ta yaplar, aday yalnzca ara
sra, iren trenlerini yapmak zere ziyaret
eden Barkal yamyamlar tarafndan d ikil
miti. Bunlarn dnda, ada sszdr.
Bingfield Adasnn en ilgi ekici yan,
aralarnda hem tuhaf kpek-kuunun, hem
de daha normal etoburlarla yabani srlarn
bulunduu hayvan varldr. Kpek-kuu
uamayan byk bir kutur, uzun, kabark
tylerle kapldr. Ba taz ba, kuyruu da
domuz kuyruu gibidir. Panterinkilere ben
zeyen penelerle son bulan uzun bacaklar
vardr. Kpek-kuu yumurtlar ama, yavrula
rn emzirir. Yrtc ve hayli korkusuz bir yara
tktr. Her eye saldrabilir, srtlarna atlayp
dileri ve peneleriyle eti paralamak sure
tiyle, adann byk kedilerini ldrmeye g
c yeter. Kpek-kuu ehliletirilebilir ve m
kemmel bir avlanma hayvan olur.
Bingfield Adas, ayn zamanda, batak
lk blgelerinde bulunan ve hem suda hem
de karada yaayan tuhaf bir hayvann da

yuvasdr. Bu yaratk, filden byk deildir,

kz bayla at ba aras byklkte bir ba
vardr. Kulaklar ksa ve kafasna yakndr;
boynu kaln ve boa boynu kadar gldr.
Adaya, bir deniz kazasnn ardndan
teknesi buraya srklenen bir ingilizin, Willi
am Bingfieldn ad verilmitir. Bingfield iki
yoldayla birlikte, kk bir maarada tam
iki yl yaad. Bir seferinde bir yamyam gru
bunun karaya karak, kurbanlarn ldrp
yemeye hazrlandn grd ve aralarndaki
beyaz bir kadnn, ngilterede ayrld ni
anls Sally Morton olduunu fark etti. Av
iin eittii kpek-kularyla onu kurtarmay
baard. Ancak Bingfield daha sonra, baht
sz Sallyye tecavze giritikleri iin, yolda
larndan birini ldrmek, dierini de ar ya
ralamak zorunda kald.
(William Bingfield [?], The Travels and Ad
ventures o f William Bingfield, Esq.; Conta
ining, as Surprizing a Fluctuation o f Cir
cumstance, both by Sea and Land, as ever
befell one Man. With An accurate Account
of the Shape, Nature and Properties o f that
most furious, and amazing Animal, the DogBird, Londra, 1753)

BSM, ayrca GEREKTEN DERN DNYA

olarak da bilinir. Bism yeryznn ok derinlerindedir ve bugne dek pek az kii tarafndan
ziyaret edilmitir. Buraya, bazen alp kapa
nan ve Bism'in mavi, krmz ve yeil sularyla
gz kamatrc ve harika Byk Ate Deresi
n e erimeyi salayan geitler araclyla gidi
lebilir. Bismdeki yercceleri bile bu derede
hayatta kalamazlar. Burada yaayabilen tek
canllar -ki ayn zamanda burada byrleralkanlklar hibir ekilde bilinmeyen semen
derlerdir. Semenderler ufak ejderhalara ben
zer, etkileyici ve espritel dilleriyle tannrlar.
Buraya gelen seyyahlar, Bismin yerccelerinin olduka cana yakn, misafirperver,
yeryzn rktc ve tatsz bulan ve her
hangi bir canlnn neden yeryznde yaa
mak isteyeceini anlayamayan yaratklar ol

duunu greceklerdir. Grnm olarak bir

birlerine hi benzemezler. Boylan bir ayaktan
alt ayaa kadar deiir ve surat yaplar ge
ni bir eitlilik gsterir. Bazlar sakall, baz
lar kaygan suratldr, bazlarnn alnlarnda
boynuz vardr, bazlarnnsa ufak birer hortum
gibi burunlar vardr. Ancak hepsinin on veya
on iki parmakl yumuak ayaklar vardr.
A ltn ve gm g ib i d e e rli ta lar
Bismde iek gibi yetiir. Yakutlar yenilebi
lir, elmaslarsa suyu iin sklabilir. Yerccelerine gre, dnyann geri kalan madenleri sa
dece l mcevher ve mineral retmektedir.
Bismin zerindeki diyar -buras yine de
yeryznn altnda kalr- bir zamanlar Alt
Dnya olarak bilinirdi, ancak artk tamamen
yok edilmi durumdadr. Alt Dnya yercce
leri buraya Glge Dnya ismini verir. NARNA Prensi Caspiann karsn ldren ve o
lu Riltann ruhunu alan cadnn diyaryd, iki
insan ocuk ve Narniann yaratcs Aslann
emri altndaki bir bataklk-kpr tarafndan
stlenilen uzun bir seferin sonunda, cadnn
on yllk hkmdarl sona ermiti. Bu, st
Dnyann istilasnda kullanlmak zere yer
yzne ok yakn yerlerde alarak tnel
kazan, cadnn himayesi altndaki yerccele
ri iin byk bir rahatlamayd.
Cadnn tutsaklarn kurtarmak zere
buralarda kazlm olan maaralar halen g
rnrdedir ve scak yaz gnlerinde Narniallar iin harika gezi yerleridir.
(C.S. Lewis, The Silver Chair, Londra, 1953)

BLANK, yeri bilinmeyen bir atodur. CAMELOTun yuvarlak masasnn en byk val
yelerinden biri olan Sir Launcelot, onu ato
yu evreleyen ormanlarda babo dolar
ve sayklarken bulan Sir Bliant tarafndan
(atonun lordu Slivantn kardei) bulunup
buraya getirilmiti. Launcelot, ESCALOTlu
Elaine tarafndan kandrlp da onunla yatn
ca ve bu yzden de Kral Arthurun kars ve
kendisinin hakiki ak Guinevere tarafndan
sadakatsizlikle sulannca, fke ve keder

den delirmiti. Sir Bliant tarafndan bulun

madan nce iki yl boyunca akl bandan
gitmi bir halde ormanlarda dolat. Sonun
da CORBN'de tedavi grp deliliinden
kurtuldu.
Elaine ile olan birlikteliinin meyvesi,
kaderinde babasndan da yiit olmak ya
zan, CARBONEK ATOSUnda Kutsal Kseyi grecek silahrden biri olan Galahadd.
(Sir Thom as Malory, Le M orte Darthur,
Londra, 1485)

BLATHUANYA, bkz. BLTVA.

BLEFUSCU, ULLPUTtan sadece sekiz yz

yarda geniliinde bir kanalla ayrlan kk
bir adadr. Blefuscu halk boylar ve gr
nleriyle, ou seyyaha son derece kk
grnecek olan Lilliputlulara benzer. Blefus
cu, yumurtalar sivri ucundan krma konu
sundaki Lilliput retisini kabul edemedikleri
iin komu imparatorluktan gelen Yuvarlaku srgnlerinin geleneksel snadr.
(Jonathan Swift, Travels Into Several Remo
te Nations Of The World. In Four Parts. By
Lemuel Gulliver, First a Surgeon, and then a
Captain o f several Ships, Londra, 1726)

BLEMMYAE LKES, Afrikada, yzleri g

slerinde olan basz insanlarn oturduu
bir lkedir (ayrca bkz. BRSSONTE). Bu du
rumun onlar fazla rahatsz etmedii anlal
yor, ancak boyun gibi bir lkse sahip olma
dklar iin, etraflarn grmek isteyince b
tn vcutlaryla dnmeleri gerekir. Temel g
dalar insan etidir, seyyahlara onlarn duy
gularn belli etmemelerine kanmamalar tav
siye olunur.
(Yal Plinius, Inventorum Natura, S 1. yy)

BLTHUANYA, bkz. BLTVA.

BLTVA ya da BLTHUANYA, kuzey Avru

pada, vaktiyle Hunya imparatorluunun bir
paras olan ve Blato-Blitvinskia antlama
sndan sonra bamszlna kavuan bir
cumhuriyettir. Blitvada neredeyse bir buuk
milyon kii yaar, ayn antlamann ardndan
bamsz olan Blathuanya Devletinde de
ayn sayda insan vardr. Sekiz yz bin kii
hl Hunya boyunduruu altndadr. 1925
ylndaki Noel darbesinin ardndan Blitva,
Hunya, Kobilya ve ingermanlandiya arasn
da sava kt. Henz sona ermemi olan bu
sava, btn blgeyi seyyahlar in fevkala
de tehlikeli hale getirir.
(Miroslav Krleza, Banket u Biitvi, Zagreb,
1939)

BLOKULA, svein en kuzeyinde, Serafica

diye bilinen bir ocuk kralienin ynettii
kk bir Elf kralldr. ato bir da geidindedir; merkezdeki bir avlu evresine in
a edilmi bodur, dikdrtgen biiminde bir
yapdr. Birka tane tahta erkek heykeli avlu
da durur; bazlar atonun Elf sakinlerinden
ok daha uzundur ve ok gereki olmalar
na ramen, hayli kt oyulmulardr.
Seraficann uyruklar Troller diye bilinir,
ilgilerini eken tek ey yemek, imek, eek
akalar yapmak ve soyaalarnn izini sr
mektir. ok ierler ve cmbleri ylesine
kabadr ki, Blokula ad iren lenlerle
eanlaml hale gelmitir. Dier elf krallklar
nn gznde, Blokulann pek itibar yoktur.
Serafica kktr, neredeyse cce gi
bidir, biraz da tarla faresine benzer. Sarayn
mutlak hkimi olduu halde, mehur Lapon
cadlarndan biri ve sarayda srekli ikamet
eden tek fani olan dads Dame Habonde
tarafndan denetlenir.
Uzak kald, eriilmesi de zor olduu
halde, Blokulann A vru p a daki dier Elf
krallklaryla ilikileri vardr. BROCELANDE

bykelisi ve o saraydaki kurtadamlarn

sabk efendisi Aquilon, bu yaknlarda Krali
e Seraficann resmi Kraliyet Gzdesi yapl
mtr.
(Sylvia Townsend Warner, Kingdoms of El
tin, Londra, 1972)

BLOMBODNGA, PAFLAGONYAnn ba
ehridir.

BOHU, bkz. TOHU.

BONG-AACI LKES, konumu belli olma

yan bir lkeden deniz yoluyla bir yl bir gn
uzaktadr. Bu diyarn belli bal holuklarn
dan biri Bong-Aac Ormandr, ki tecrbeli
seyyah bunu ilk balkabaklarnn yetitii
COROMANDEL kysnda ve byk GROMBOOLA OVASInda da grecektir.
lkede birka gsterisiz hayvan tr
bulunur: Hindiler (doal yaam alanlar te
pelerdir ve insanlarn nikhn kyma ehliyet
leri vardr) ve kiminin burnunda halkalar
olan domuzlar gibi. Bu halkalar be yeni pe
niye satn alnabilir ve sevilen hatra eyala
rdr.
Bong-Aac lkesi mutfann balca
yiyecekleri, kymayla ayva dilimlerinin nefis
bileimleridir, bazen -asalet icab- bir kena
r keskin dili atallarla yenir.
Burada, zarif bir ku ile gzel bir kedi
arasnda imdi dillerde dolaan bir dn
yaplmtr.
(Edward Lear, The Owl and the Pussy
Cat, Nonsense Songs, Stories, Botany and
Alphabets, Londra, 1871; Edward Lear, The
Dong with a Luminous Nose, Londra, 1871;
Edward Lear, The Courtship of YonghyBonghy-B , Laughable Lyrics: A Fourth
Book o f Nonsens Poems, Songs, Botany,
Music, etc., Londra, 1877)

BOSSARD ya da KAMBURLU ADA, yeri

belirsizdir. Bossardn kular kambur, topal,
tek kollu ya da bir ekilde sakattr. Anneleri
onlar yedi ya da dokuz yldan fazla evde
tutmay reddeder - vakit geldiinde sorgu
larndan bir iki para kl koparr, kt ruhlar
uzakta tutmak iin birka szck mrldanr
ve onlar bundan sonra yaayacaklar AN
ADASIna postalarlar. Bossard'llar asla tatl
tatl ark sylemezler, hi durmadan onlar
kua dntrm akraba ve dostlarna la
net okurlar.
(Franois Rabelais, Le cinquiesme et derni
er livre des faicts et dicts du bon Pantagru
el, a u q u e l est co nte nu la v is ita tio n de
/'Oracle de la dive Bacbuc, et le mot de la
bouteille: pour lequel avoir est enterpris tout
ce long voyage, Paris, 1564)

BOLUK SERGS, HIRSTYANIN LKESnde, YIKIM EHRnden SEMAV EHRe

giden hac yolu zerinde nemli bir kasaba
dr. Kasaba adn, aslen Beelzebul (kasaba
nn babeyi), Lejyon ve Apolyont tarafndan
balatlm olan ve srekli burada kurulan
panayrdan alr. Burann belli bal vatan
dalar Lord ehevi-Arzu, Lks, Zamparalk
ve Agzllktr. Panayrda satlan her ey
botur, bu yzden de eyalarn yelpazesi
evden topraa, unvandan ocuklara, ele
re, fahieler ve genelev patronlarna, ruhlar
dan deerli talara kadar uzanr. Panayr
jonglrler, kumarbazlar ve dmenciler ile al
datclar, katiller ve hrszlarla dolup taar.
Kasabann sokaklar, o sokaklarda satlan
mallarn geldii lkelere gre adlandrlr:
Britanya Sra Evleri, talya Sra Evleri, ispan
ya Sra Evleri gibi. Birok panayrda olduu
gibi burada da dierlerinden daha popler
mallar vardr; Boluk Sergisinde bunlar, yal
nzca ngiliz tccarlarn sevmedii, Roma
mallardr.
Boluk Sergisi, gemite seyyahlar iin
olduka tehlikeli bir yerdi. Panayrda mal sa
tn almak istemeyenler tutuklanp hapse at-

lir, ticareti sekteye uratp, kasabada dini

ihtilaf yaratmaktan dolay Lord iyidennefretetin huzurunda yarglanmaya getirilmeden
nce depolara kapatlr ve dvlrlerdi.
Sulu bulunduklar takdirde seyyahlar ba
zen farzedilen sularna karlk kaza ba
lanp yaklrd.
Grne gre kasaba artk ok daha
az tehlikeli bir hale gelmitir ve seyyahlarn
buray gven iinde ziyaret etmeleri mm
kndr. Bu deiim daha ok, artk Semavi
ehire giden yolda seyyahlara rehberlik
eden bir Yceyrekin ortaya kyla ilgili
dir. Artk Boluk Sergisinde insafa cevaz
vardr ve bu da hasta ve fakirlerin straplar
n dindirmekte olduka faydal olmutur.
Boluk Sergisine arada srada, yedi
bal ve on boynuzlu, ejder bedeninde bir
canavar saldrr. Gemite bu canavar bir
ok ocuu ldrm, kasaballar da kendi
artlarn kabul etmeye zorlamtr. Canlarn
ruhlarndan ok sevenler bu artlar kabul
edip onun boyunduruuna girmilerdir. Tm
vahiliine ramen bu ejder, bir kadnn
kontrol altndadr. Korkutucu bir canavar
olmasna ramen ksa bir sre nce Yceyrek'in komutasndaki bir grup sava ta
rafndan ciddi ekilde yaralanmtr; artk ka
sabaya yapt basknlar neredeyse dur
mutur ve ounluk onun yaralar yznden
lm olabileceine inanmaktadr.

BO APKALAR, vakur bir kralienin y

nettii bir ehirdir. Tek sakinleri bo apka
lardr. Bazen sokaklarda iman tavanlara,
iman sanlara ve iman ylanlara da
rastlanr ama onlara da ou zaman bo
apkalardan fazla bir ey gzyle baklmaz.
ehri ziyaret etmi olan az saydaki seyyah
buray dehet verici bir yer olarak tanmlar,
kendilerini de hemencecik bo apkaym
gibi hissetmeye baladklarn sylerler. Bo
apkalar Kraliesi srekli olarak hafife m
rldanp durur: Bir yerlerde bir vida geve
mi, depoda sznt var. Bu muammal ifa
delerle neyi kastettiini kimse bilmez.
(Carl Sandburg, Rootabaga Stories, New
York, 1922)

BOU CHOUGGA, Byk Sahrada bir eh

rin harabeleridir. Civarda oturan birok saki
nin tanklklarna gre, harabelerin altnda,
Kuzey Afrika Mslman istilasna uraynca
oraya kaan Hristiyanlarn oturduu byk

(John Bnyan, The Pilgrim's Progress from

this world, to that which is to come. Delive
red under the similitude o f a Dream. Whe
rein is discovered, the manner of his set
ting out, his dangerous journey and safe
a rriva l a t the D esired Country, London,
1678; John Bunyan, The Pilgrim's Progress
from this world to that which is to come.
The Second Part, Delivered under the simi
litude o f a Dream. Wherein is set forth the
manner o f the setting out o f Christians wife
and children, their dangerous journey and
safe arrival at the D esired Country, Lon
don, 1684)
BOU C H O U G G A 'daki byk ta kuyu.

bir ehir vardr. Hristiyanlar, vaktiyle bu ara

ziyi bereketli klm nehirlerle aylarn yolla
rn deitirmitir, imdi de mutlu bir ekilde
toprak altnda yaarlar. Ama bir gn l
yeniden sulayacaklardr.
Yzeyde Bou Chouggaya dair kalan
tek iz, drt be metre derinlikte byk bir
ta kuyudur. Kuyu kuru olmakla birlikte, ba
n taa dayayan bir seyyah, bir zamanlar
onu beslemi olan suyun yeraltndan gelen
mrltsn duyacaktr.
(Certeux, , L A lgrie traditionnelle, Paris,
1884)

BOULOULABASSA, bkz. BALBRGA VE

BOULOULABASSA BRLEK CUMHUR
YET.

BOYNUZLULAR LKES, OZdaki Kpkler lkesinin kuzeybatsndaki dalarn

altnda, derinlerde, ZIPLAYANLAR LKES
ile byk bir maaray paylar, iki lke bir
birinden bir parmaklkla ayrlr.
Boynuzlular ufak tefek bir halktr, be
denleri top gibi yuvarlaktr, kollaryla bacak
lar ksadr. Balar da yuvarlaktr, uzun ve
sivri kulaklar vardr. Alnlarnn ortasnda bo
yu alt ini amayan, ama fildii beyaz ve
keskin boynuzlar bulunur. Boynuzlularn cil
di ak kahverengidir, kar beyaz giysiler gi
yerler. Boynuzlar dnda en arpc zellik
leri salardr. Her Boynuzlunun renk sa
vardr - krmz, sar ve yeil. Krmz b
lm alttadr ve ou kez gzlerin zerine
sarkar. Sonra bir sar sa eridi, nihayet de
parlak yeilden bir topuz gelir. Boynuzlular
Jak adl bir reis tarafndan ynetilir, Jak ad
n OYUNCAK LKESnin m ehur Kk
Jack Horner'ndan alm olabilir. Rtbesini
gsteren nian, boynuzunun hemen stne
takt mcevherli bir yldzdr.
Boynuzlular ehrinin sokaklar ta de
li deildir, zaten evreyi iyiletirme yolunda
en ufak bir abaya giriilmemitir. Evler d

tan kir pas iinde ve ihmal edilmi grnr.

Ancak ileri gz kamatracak kadar gzel
dir. Duvarlar radyum kapldr, metalik yzey
insan, hayvan, iek ve aalan gsteren
rlyef desenlerle adamakll sslenmitir. B
tn m obilyalar da radyumdan yaplmtr.
Boynuzlular durumu, evlerinin dnda deil
iinde yaadklar ve sadece harici bir gzel
lik grnts yaratmak iin enerji harcama
nn anlam olmad eklinde aklar. Yakn
komular Zplayanlarn bunun tam tersi bir
felsefeye gre yaadklarn ve gzel mermer
evlerinin ilerinin hem pis ve kasvetli, hem
de rahatsz olduunu iddia ederler. Bir Zp
layan evinin iini kimse ziyaret etmedii iin
bu iddiann doruluunu saptamak imkn
szdr. Radyumun bir baka avantaj da, rad
yum kapl odalarda yaayanlarn asla hastalanmamasdr. Deerli metal, ehrin altnda
derinlerden karlr; radyum madencilii,
Boynuzlularn belli bal faaliyetidir.
Boynuzlular mizah anlaylaryla ve ber
bat szck oyunlar yapmaktan aldklar zevk
le tannr. Yaptklar esprilerden biri az daha
onlarn Zplayan komularyla savaa girmele
rine yol ayordu. Boynuzlular, Zplayanlar'n
kavray ktl ektiklerini sylemilerdi. Zpla
yanlarn sadece bir bacaklar olduu iin yeri
yeterince kavrayamadklarn ima ederek esp
ri yapmak istiyorlard. Ancak bu laflar ciddiye
alnd, Zplayanlar kendilerini fena halde ha
karete uram hissettiler. Oz Prensesi Dorothy'nin dostlarnn araya girmesi ve Boynuz
lular!, parmakln te yanndaki komularna
esprilerini aklamalar iin ikna etmesi saye
sinde topyekn bir atma nlendi.
(L. Frank Baum, The Patchwork Girl of Oz,
Chicago, 1913)

BRAGMAN ya da NAN LKES, Hint Okyanusunda bir adadr. Burann insanlar ke

sinlikle On Emire uygun yaar. Byk s
kender bu aday fethetmek zere yola kt
nda, Bragman halk ona yazp hayatlarnn
sadeliini anlatt, skender de onlara eziyet

etmemeye karar verdi. Bragmanda elence

yoktur, ziyaret etmeye de demez dorusu.
(Sir John Mandeville, Voiage de Sir John
Maundevile, Paris, 1357)

BRAN ADASI, DANTELLKEden uzakta

deildir. Aslnda ada, Habundes Denizinin
Baronu Hildebrandn rmekte olan cese
didir. Ksr ve hznldr, nk baron be
yinden balayarak kemikler ve iliklerden d
ar doru rmektedir.
Ziyaretiler yaz renginde -tahminen si
yah ve beyaz- kularn ada evresinde szldn grecektir. Ada sakinleri her gn
rmekte olan barona sayglarn sunar ve,
kr olduklar halde, kendilerinden son derece
emin bir ekilde yollarn bulabilirler. Adann
yeraltndaki dklk fenerinin rehberliinde,
gnee uzun sre bakm bir adam gibi kr
bir halde ilerlerler. Fener, baronun azndan
dar solunan saf cerahatle beslenir. Dindar
seyyahlarn Bran Adasnda Katolik zdeyi
apeli denen bir manastr ina etmekte olan
beyaz aksakallar ziyaret etmeleri nerilir.
(Alfred Jarry, Gestes et Opinions du Docteur Faustroll, Pataphysicien, Roman No-Scientifiue, Paris, 1911)

BRANDLEGUARD, SAS DOOPT SVVANGEANTnin baehridir.

BRAZL, Gney rlanda ile ayn enlemde bir

adadr. Ad Gaelce olabilir, nk Bresail
kadim bir putperest yar-tanrsnn addr ve
hem Bres hem de ail heceleri hayranlk ifa
de eder. Brazil, adacklarn serpitirilmi ol
duu bir i denizi evreleyen byk bir top
rak halkasndan oluur. Sradan faniler bunu
gremez, Brazili grmek ancak az sayda
seilmi kiiye nasip olur.
(Angelinus Dalorto, L'lsola Brazil, Cenova,
1325)

BREE EL, ORTA DNYA'da, SHREn do

usunda bir lde tecrit edilmi bir yerdir.
Bree Eli kk bir aalk alandr, her
yanndan orak dalarla evrilidir. Blgede
sadece drt ky vardr: Breenin kendisi,
Staddle, Koyak ve Batokay. Sonuncusu,
Bree Elinin balca orman olan Tokay Orm annn kysndadr. Drd arasnda en
nemlisi, kesinlikle Bree'dir. iki kadim yolun,
Kuzey Yolu ile Dou Yolunun kesitii nok
tadadr. Bree Eli halknn Yeilyol diye bildii
birincisi, Kuzey Topraklarfnn ounda artk
yaanmad iin pek az kullanlr, Dou Yo
lu ise GR LMANLAR'dan balar, Shire ve
Bree Elinden geerek AYRIKVAD'ye kadar
uzanr.
Bree ky daha ok, srtn Bree Tepesi'ne yaslam, batya bakan ta evlerden
oluur. Breeyi byk bir hendek ve Bat ya
nnda bir kavis oluturacak ekilde uzanan,
Dou yoluyla kesien dikenli bir it korur.
Hem gney, hem de dou girileri gece
olunca kilitlenen kaplarla muhafaza edilir.
Bree bu konumu sayesinde seyyahlar iin
nemli bir buluma noktas ve haber alp
verme merkezidir. Shire'n Dou Dirhemin
de srad bir eyi a nlatm a k iin hl
Breeden gelen haberler kadar tuhaf deyi
i kullanlr. Seyyahlarn sevdii bir mola yeri
olan Srayan Midilli Han salk verilebilir.
Buras, Bree hobbitleriyle balam ve o gn
bugn Shireda da yaylm olan pipo otu i
me grenei iin nemli bir merkezdir.
Bree Eli, Orta Dnyada, birbirlerine
Byk Ahali ile Kk Ahali diye hitap eden
insanlarla hobbitlerin birlikte mutlu mutlu ya
ad tek yerdir. Bree Elliler sfatyla, hepsi
nin eit stats vardr. Ziyaretiler onlarn
pek seyahat etmediini, daha ok drt k
yn iileriyle ilgilendiklerini grecek. Ancak
gemite, Bree hobbitleri ile Shire'llar ara
snda daha fazla temas olduu anlalyor.
Bree insanlar tknaz ve ksa boyludur.
Neeli ve hr yapdadrlar, dier insanlara
kar, kendi cinslerinin gsterdiinden daha
fazla dostluk gsterirler. Bu blgeye yerle
en ilk insanlarn soyundan geldiklerini, bu

rann ilk sakinleri olduklarn iddia ederler.

Bree erkeklerinin Sazmumu, Keiyapra,
Fundaparma gibi isimleri vardr ve elbette
tarihin yazlmaya balamasnn ncesinden
beri Srayan Midilliyi iletmi olan mehur
Kaymakprz slalesini de unutmuyoruz.
Bree hobbitleri ise dnyadaki en eski
hobbit yerleimi olduklarn iddia ederler ve
bu topraklara hobbitler Brendibadesini ap
Shirea gitmeden ok daha nce yerletikleri
ni sylerler. Aslnda her eyi Shire hobbitlerlnden nce yaptklarn iddia edip onlara, biraz
da kk grerek, gmenler derler. Dost
canls ve merakl bir rktrlar, daha ok Staddledaki hobbit deliklerinde yaarlar; ancak bir
ksm da Bree'de oturur. Bazlarnn insanlarla
e olan isimleri vardr ama ou, Shiredan
herhangi bir ziyaretiye aina gelecek normal
hobbit ismi tar: Ky ve Tepedibi gibi.
Bree Elini ziyaret edenler sk sk gizem
li bir cmle duyacak: Zamanla, bir tula du
varn tesini grebilir. Anlam saptanmam
olsa da, bu cmlenin blgeye zg bir zek
ve bilgelik biimine iaret ettii anlalyor.
Bree Elinin para birimi gm penidir.
(J.R.R. Tolkien, The Fellowship of the Ring,
Londra, 1954)

BRENN, bkz. YED ADALAR.

BRETON LMANI, bkz. STORN.

BRIDGETOWN, bkz. MECCANA.

BRGADOON, iskoya Yaylalarfnda bir ky

dr ama, hibir Ulusal Yzlm Haritasnda bulunmaz. Krlar, bu blgede ska
rastland gibidir; ky dalar ve am or
manlaryla evrili dar bir vadinin derinlikle
rinde yatar ve buraya ancak tek kemerli bir
ta kprden gidilir. Brigadoon, MacConnachy Meydann evreleyen kk ta ku
lbelerden oluur.

Brigadoonda, ilki 22 Mays 1753te ol

mak zere, iki mucizenin meydana gelmi ol
mas ziyaretilerin ilgisini ekecektir. O gn,
civardaki cadlarn varlyla dehete kaplan
yerel papaz Bay Forsythe, kyn ayartlmak
tan kurtulmak in uykuya dalmas ve her yz
ylda bir gnlne uyanmas iin dua etti
(UYUYAN GZELN ATOSUndakini hatrla
tan bir yntem). Dua, Bay Forsythen hayat
pahasna, kabul olundu. Ama mucizenin bir
art vard: Kyn sakinlerinden hibiri Brigadoonu terk etmeyecekti, yoksa ky ebediyen
yok olacakt. Snr, vadiden kan kpryd
ve kyden kimse buray geemeyecekti.
24 Mays 1953te, Yaylalarda kaybolan
iki Amerikal turist, yirminci yzyldaki uyanma
gnlerinden birinde, tam akta hayal krkl
yaayan bir ky sakini Brigadoondan ayrlma
ya kalkt srada, kye geldiler. Kyllerin
onun ardna dmekten baka aresi yoktu ve
Amerikallardan biri kaa kazayla ldrd.
Olanlar karsnda oka giren Amerika
llar, New Yorka dnmek zere kyden ayrl
dlar, ama bir tanesi yerli bir kza k olmu
tu bile. Brigadoon'un yeniden ortaya kaca
umuduyla iskoyaYa geri gelmeye karar
verdi, ite ikinci mucize o zaman meydana
geldi: Ky ayn yzylda ikinci kez uyand ve
Amerikal sevdii kza kavutu.
Ancak seyyahlar Brigadoon grnecek
diye fazla beklememeleri iin uyarlr, onun
yerine, o kadar romantik olmasa da, Yayla
lardaki baka kyleri ziyaret etsinler.
(Brigadoon, ynetmen: Vincente Minnelli,
ABD, 1955)

BRGALOR, yeri belli olmayan bir adadr. Bu

rada kasaplar, adaya ayak basma bahtszl
nda bulunan gemicilerin kulaklarndan sosis
yapar. Kulaklar, yar et yar kkrdak olduu
iin, vcudun dier her yanna tercih ederler zellikle sosis yapmna pek uygunmu.
(Anonim, Le voyage de navigation que fist
Panurge, disciple de Pantagruel, aux isles

incognues et stranges de plusieurs chose

merveilleuses et difficiles croire, q u il dict
avoir veues, dont il fait narration en ce pr
sent volume, et plusieurs aultres joyeusetez
pour inciter les lecteurs et auditeurs rire,
Paris, 1538)

BRSEVENT ya da HARKA ADALAR, At

las Okyanusu'nun gneyinde, kentaurlar,
kikloplar, maymun-adamlar gibi olaanst
yaratklarn yaad bir adalar grubudur.
Yaratklarn bir ksm sradan insanlara ben
zer, ancak kimi gzlerle, kimi kulaklarla kap
ldr; bazlar devdir, bazlar ise yle ufaktr
ki hayattaki en byk kayglar bcekleri
bertaraf etmektir. Grubun en nemli adas,
AMAZONYAdan gelen bir grup kadnn yer
lem i olduu Amazon A d a s fd r. Kendi
ekonomileri ve polis rgtleri vardr. Erkek
ler, adann ortasndan geen koca bir neh
rin te yannda tutulur. Kimi zaman Amazon
lar tarafndan ele geirilir, bir iki gn -ya da
onlarn dilinde, ay (kamer)- alkonur, sonra
da geri gnderilirler. Kaan baz adamlar
komu bir adada, Amazon Adasnda kendi
lerine edilen kt muamelenin cn almak
iin kle olarak tuttuklar sahibelerinin yard
myla, kendi hkmetlerini kurmulardr. Bu
kadnlar erkeklerini memnun etmek iin hi
bir eyden kanmaz: balkonlarnn altnda
serenat yapar, onlar geerken yere yapp
yatar, lokmalarn onlar iin iner ve kn
da vcutlaryla onlarn yataklarn strlar.

recektir. rnein, latif kumsallar olan kk

bir adada, Epistigi ad verilen acayip bir kabi
le yaar. Bu yerliler yedi ayak boyundadr ve
vcutlarnda, normalde balarnda olmas ge
reken kimi duyular tarlar; zaten balar da
yoktur. Baka bir adada, ayaklan doutan
ters yne bakan bir grup yerli yaar ve bunun
bir sonucu olarak, gidiyorken geliyormu, geliyorken gidiyormu gibi grnrler.
Nihayet seyyahlara, celeste adl, hi
tasvir edilmemi ve resimleri hi ekilmemi
tuhaf ve gzel hayvanlardan oluan srle
re kar tetikte olmalar salk verilir.
(Anonim, Liber monstrorum de diversis generibus, S 9. yy)

BROBDNGNAG, Amerika Birleik Devletlerinde, California kysnda, 1703te kefedil

mi byk bir yarmada. Alt bin mil uzunluk
ta, ila be bin mil geniliktedir. Adann
kuzeydousu, kimileri otuz mil ykseklikte

(Charles Sorel, La Maison de jeux, Paris,

1657)

BRSSONTE, Nil Nehrinin azndan pek

uzakta olmayan bir nehirdir. Kayna henz
kefedilmemi olsa da Msr'da Byk Su
anlam nda Archoboletus d iye bilinir; bu
isim, belki de onun bir glden doduunu
gsteriyordur.
Brissonte'de geziye kan seyyahlar ne
hir boyunca adalarda birka ilgin yaratk g

B R O BD N G N A G da Lo rb ru lg ru d un
d o u surlarndan bir blm .

olan bir yanarda dizisiyle evrilidir; kimse

bu dalarn gerisinde ne olduunu bilmez.
Sahil kayalk ve tehlikelidir. Liman da yle;
ayrca ky denizcilii de yoktur, bu yzden
Brobdingnag dnyann geri kalanndan ta
mamen tecrit edilmitir. Baka bir lkeden
buraya ulamann bilinen bir yolu yoktur.
Brobdingnag halk kilise kulesi kadar
uzun boylu bir devler rkdr. Bir admda on
yarday aarlar. lkelerindeki her ey de bu
na gredir - msrlar krk ayak boyundadr,
sanlar kpek kadardr, yazlar insan ok
rahatsz eden sinekler de tarlakuu cssesindedir. Dolu taneleri dnyann geri kalan
taraflarnda bilinenlerin on sekiz kat byk
lktedir. Normal bir insan bir salyangoz ka
buuna aya taklsa bile kaval kemiini k
rabilir. lkenin eitli blmlerinde kazlp

karlan koskoca kemikler ve kafataslar,

Brobdingnag'llarn atalarnn, onlarla muka
yese edince zayf nahif kalan imdiki rktan
da daha byk olduuna iaret eder.
lkenin tarihi ayrntl olarak bilinmez.
Yakn gemite kral, halk ve asiller arasnda
mcadeleler olmu, her biri iktidar iin birbiriyle rekabet etmitir. Bu mcadelelerin so
nucu olarak birka i sava kt da bilini
yor, bunlarn sonuncusu genel bir antlama
nn imzalanmasyla sonulanmt. Monari,
aklselim, mantk, adalet ve msamaha ilke
lerini temel almtr; rnein topraklarnn ve
rimini arttrabilen bir ifti, bir politikacdan
daha nemli saylr.
Brobdingnag kltr ahlak, tarih, iir
ve matematikle snrldr; bu devler rk, bu
alanlarda sivrilir. Ayrca, kusursuz saat me

kanizmalar yaparlar. Bilim yalnzca pratik

uygulamalar asndan renilir, soyut spe
klasyona ya da kuram yrtmelere hi iti
bar edilmez. inliler gibi devler de eskiden
beri basm sanatndan yararlanmtr. An
cak ktphaneleri o kadar da zengin deil
dir. lkedeki en byk ktphane olan kra
ln ktphanesinde, 1.200 ayak uzunluun
da bir koridorda yalnzca bin cilt kitap var
dr. Hkim olan edebi slup ak, erkeksi ve
saftr; her trl gsterili ifadeden ya da fu
zuli szden kanlr, inaat, B robdingnagllarn ustas olduu bir ie benzemiyor.
rnein, baehir Lorbrulgruddaki Kraliyet
Saray, evresi yedi mil kadar olan dzen
siz bir binalar yndr. Kraln, denizden on
sekiz mil uzakta olan Flanflasnicte de bir
saray vardr.
Lorbrulgrudun (Evrenin Gururu ola
rak evrilebilir), lkenin merkezinde olduu
sylenebilir. Geni bir nehirle neredeyse
eit iki blme ayrlr. En nemli ve etkileyici
ant, bin ayak ykseklikte, duvarlar yz
ayak kalnlktaki tapnak kulesidir (ki, bir mu
kayese yapmak gerekirse, aa yukar Sa
lisbury Katedralinin kulesiyle ayn ykseklik
te olduu sylenebilir). Bir kenar krk metre
olan kare ta bloklardan yaplmtr, lkenin
tanrlar ve imparatorlarnn, nilerde duran
mermer heykelleriyle sslenmitir. Baehre
ek olarak, elli bir tane byk, surlu ehir ve
yz tane kadar da kasaba vardr.
lkenin yasalar basit ve aktr. Hibiri,
szck says olarak, alfabedeki harflerin
saysn geemez (ou daha ksadr) ve sa
de, basit bir dille ifade edilmi olmalar ge
rekir. Halk genelde yasalar birden fazla e
kilde yorumlamaya yetecek kadar cevval
deildir ve bu nedenle de sivil davalar az
dr. Cinayet idamlk bir sutur, bu suu ile
yenlerin kafas kesilir.
lkenin bir d istilaya uramasndan
ekinecek neden olmad halde, asiller ve
yerel aydn tabakann komuta ettii byk
bir ordu hazrda tutulur. Disiplin son derece
iyidir, btn manevralar hayranlk verecek
ekilde yrtlr. Ordu toplam 176.000 pi

yade ve 32.000 svariden oluur. Barut ve

ateli silahlar bilinmez.
Yarmadann hayvan varlna, kabaca
insan byklnde, zarif ve kibar bir me
meli olan splackmuck da dahildir. Seyyah
lar, bu hayvanlardan biriyle ka rtra b ile
cekleri konusunda uyarlr. Aslnda bu bir
avantaj da saylabilir, nk Kaptan Lemuel
Gulliverin Avrupa yerlilerini tarif etmesinden
sonra Brobdingnag kral onlarn yeryz
nn yzeyinde srnerek doaya en byk
strab ektiren en zararl kk iren ha
arat rk olduklar sonucuna varmtr.
(Jonathan Swift, Travels Into Several Remo
te Nations Of The World. In Four Parts. By
Lemuel Gulliver, First a Surgeon, and then a
Captain of several Ships, Londra, 1726)

BROCELANDE, Brtanyann sk bir orma

nnda nemli bir Elf kralldr. Avrupadaki
btn Elf saraylarnn en maruru ve zarifi
dir, sakinleri dier krallklara belli bir km
semeyle bakarlar. Onlarn gznde mref
feh ZUY Saray yaldzl bir bakkal dkknn
dan biraz daha iyicedir; POMACE gibi ngi
liz saraylar ve ELFHAME ile FOXATOSU
gibi kadim sko diyarlar, skc tara yre
lerinden ibarettir.
Broc6liande btn Elflerin ilk yuvas
olan Pers lkesinin kadim geleneklerini ko
ruduunu iddia eder, ancak PER KRALLIG lndan kantlar, bu iddiay desteklemez.
Buna ramen Broceliande kraliesi normal
ta yerine pembe bir trban takar ve kraliyet
sihirli denei, Frat kylarndan geldii sy
lenen sedir aac tahtasndan yaplmtr;
yle ok mcevherle kapldr ki, sallamak
iin sarayllardan oluan bir ekibe ihtiya
duyulur.
Broceliande, nedimelerin damtt glsuyuyla ve oraya zg kedi trleriyle me
hurdur. Buras, Afritler ad verilen hesaplanamayacak kadar byk gce sahip yara
tklarn doast dnyasna duyulan inancn
muhafaza edildii bilinen tek yerdir. Afritleri

honut etmek iin ayda bir trenler d

zenlenir ve bu trenlerden nce yaplan
ayinsel horoz dvlerinin ardndan, muzaf
fer horoz kurban edilir.
Sarayn yaantsnn byk blmne
gnn modas hkimdir, bu moda dilin saflatrlmasndan kedi yarna kadar herhan
gi bir eyle ilgili olabilir. Piknie ve geyik
avna klr, gemi kazalarn izlemek iin k
yya seferler dzenlenir. Bir keresinde geyik
avnda kurtadamlardan oluan nl Kraliyet
Srsnden yararlanlm t ama sarayn
lordlarndan birine saldrp onu ldrnce
yok edildiler. Bylece Avrupa saraylarnda
tutulan son srnn de sonu gelmi oldu.
Sarayda moda srekli deitii halde,
kumar hi deimeyen bir megaledir, iki
dolu tanesinden hangisinin nce eriyecei
ya da bir kedinin ne yana srayaca gibi
bahisler yznden byk miktarda para el
deitirir; kumar borcu eref borcudur, yani
Broceliandeda hayat ok pahal olabilir.
Kumar lgnl ve sarayn gelirinin byk
ksmnn feodal harlardan ve hatta kaak
lktan geliyor olduu gerei, nemli bir ti
caret merkezi olan Zuyun sakinlerinin Brocellandea neden tepeden baktklarn ak
lamaya da yardmc olur. Gene de yabanc
saraylardan gelen bykeliler bu krall
ho bir atanma mahalli sayarlar.
Bahar ve k Broceliande'da ayinsel bir
giysi deiimi ile kutlanr. Bahar festivalinde
kn krkleri ve kadifelerinin yerini ipekler
ve brmck alr. O andaki iklim hesaba ka
tlmaz, yani sarayllar ou kez lk ilkbahar
larda krklere ve souk, slak sonbaharlar
da da ince yaz giysilerine brnm olabilir.
Bu gibi durumlarda kadim Perslerin mirasy
la vnerek cesaretlerini pekitirir, daha az
resmi saraylardan gelen ziyaretileri de
hayli elendirirler.
Saray etiketi skdr. Hangi saraydan
olursa olsun hibir aristokrat peri, mutlaka
gerekli olmadka umaz -um ak hizmet
krlarla ii perilere gre bir faaliyet saylr
ve Broceliandeda da bu grenee sk sk
ya bal kalnr. Ayn zamanda, alt snflarn

uma yetenekleri ok ilgi uyandrr ve yl bo

yu dzenli bir yarma program yaplr. Ge
ne byk miktarda para el deitirir. Yar
ma hummas yle bir dereceye varmtr ki,
kanadn krma talihsizliine urayan gzde
bir yar ua yllarca aygr muamelesi gr
m, lmeden nce birok yar galibi orta
ya karmtr.
Saray faaliyetlerinin hepsi havai iler
deildir. Brocelianden resmi bir astronomu
vardr, Dando adl sabk bir arivci de Elf
krallklarnn tarihi konusundaki standart a
lmalardan biri olan Kozmografiyi yazmtr.
G em ite Broceliande krallnn en
nl yeri, Barenton denen bir pnard. Suyu,
yazlarn en scanda bile souktur am'a k
n asla donmaz. Bazen banda bir han
mn oturduu grlr. Uzun boylu ve bir
kralie kadar heybetlidir, ama krallktan ayr
bir hayat srdryor g ib idir. Dando'nun
Kozmografsme gre o, Elfler gelmezden
ok zaman nce burada yaayan yerli Brtanya perilerinden biridir. Dando, pnarn
Karnak talar kadar eski olduu gibi, Brocelianden ilk merkezi de olduunu iddia
eder; buras, avare kabilenin Pers lkesin
den atldklar zaman yerletii yerdir. An
cak pnar yllarla birlikte tekinsiz bir nama
sahip olmutur ve artk nadiren ziyaret edilir.
Buna karlk sularndan hl mehur Eau
de Broceliande'n yapmnda yararlanlr.
Her yirmi be ylda bir havuzun banda t
rensel bir piknik dzenlenir ama sarayllar
bu piknie ou kez aldrmaz.
Broceliande gelenekleri, pembe trba
n takan her kralienin Pers asll yeni bir g
renek karmasn gerektirir. Mellior kralie
olduunda haremaalar detini balatma
ya karar verdi. Elflerin daha bebekken kar
d fani ocuklardan iki erkek ocuk seildi
ve hadm etme ilemi, Konstantinopolis'ten
getirilen bir cerrah tarafndan yapld. Bu o
cuklar yllarca kralienin refakatisi olarak
hizmet verdiler ama daha sonra saray astro
nomunun yanna asistan olarak verildiler.
Astronomun kendisinin de, bekret konu
sunda ok kat olan Afritlerle alverii oldu

u iin bu greve pek uygun bulundular.

Bekret konusundaki en ufak bir ihlalin ima
s bile Afritlerin fkeye kaplmasna yol aar.
dll dvlerde yer alarak saray hayatn
canlandrmalar nerilince, konumlarnda bir
deiiklik daha meydana geldi; bu neri so
nunda onlarn dv horozlar gibi mahmuz
lar takmalarna ve birinin ciddi biimde ya
ralanmasna yol at. Ama artk yararllk d
nemleri gemi gibi grnyordu, kralie
de onlarn Pointe du Razda kk bir ada
olan ve Brtonlarn ller Adas diye bildik
leri istirahat Adasna gnderilmelerini teklif
etti. Bu teklif sarayl hanmlarn protestolary
la ve ii periler arasnda isyan mrltlaryla
karland, ii periler sonunda umay red
dettiler ve ilerini yryerek yaptlar. Tehli
keli bir alana adm attn hisseden kralie
teklifini geri ald, kullanlmayan bir inziva ye
ri iki haremaas iin yenilendi; yallk ne
deniyle lene kadar orada yaadlar.
Kimi tarihiye gre Byc Merlin baki
re Vivien tarafndan B rocelian de Ormamndaki ii bo bir meeye hapsedilmitir ve
halen de oradadr. Kimileriyse bu versiyona
kar kar ve onun MERLN'N MEZARInda
ebedi uykusunu uyurken grlebileceini
syler; bu kuramlarn ikisi de ikna edici bi
imde yalanlanmamtr.
(Alfred, Lord Tennyson, Idylls of the King,
Londra, 1842-85; Sylvia Tovvnsend VVarner,
Kingdoms of Elfin, Londra, 1972)

BRODENN LKES ya da MLCH LKE

S, A frikada bir yerlerdedir. On sekizinci
yzyln sonlarna doru Aberdeende do
mu olan David Brodie, D.D. adl bir Presbiteryen misyoner, bu lke ve sakinleri hakkn
da bir rapor yazmt. Bu elyazmas, Arjan
tinli Jorge Luis Borges tarafndan, Lanein
Binbir Gece Masallar evirisinin (Londra,
1839) bir cildinde kefedildi. Bu blgede
birok ilkel kabile yaar: Maymun-adamlar,
Nrler, Kroo'lar ve M lchler. Sonunculara,
detlerini ayrntl olarak tarif eden Dr. Bro-

BRODENN LKESInden altn ltuf-inesi

ve kraliyet bilezii takm.

die, Yahoolar (bkz. HOUYHNHNM'LER L

KES) diyordu.
Mlch dili kulak trmalaycdr ve sesli
harfi yoktur. Pek az kiinin ad vardr. Birbir
lerine hitap etmek iin, bir avuuk amur
frlatmay ya da kendilerini yere atp tozlar
iinde yuvarlanmay det haline getirmiler
dir. Meyve, kksap ve kk srngen yer
ler; kedi ve yarasa st ierler; elleriyle balk
tutarlar. Yemek yerlerken, normalde kendi
lerini gizler ya da hi deilse gzlerini kapa
trlar. Btn dier fiziksel alkanlklarn ka
labalk iinde yerine getirirler. Bilgelik edin
mek iin, kabile bycleriyle kraliyet ailesi
nin i cesetlerini ktlktan km gibi yerler.
Neredeyse plak dolarlar, giyinme ve
dvme yapma sanat hi bilinmez.
iinde berrak su pnarlaryla glgelik
aalarn bulunduu otluk, geni bir yayla
lar olduu halde, sanki scak iklimin ve ge
nel salkszln meakkatinden keyif al
yormu gibi, bu ovay evreleyen bataklkla
ra doluurlar. Kabileyi, iktidar mutlak olan
bir kral ynetir, ama gerek yneticiler b
yclerdir. Kabilede doan her erkek o
cuk kl krk yaran bir muayeneye tabi tutu
lur; eer belli bir stigmata sergilerse, kral
safna ykseltilir. Fiziksel dnya onu bilgeli
in yolundan saptrmasn diye orackta ha
dm edilir, gzleri yaklp oyulur, elleriyle
ayaklar kesilir. Bundan sonra Kasr (Qzr)
denen bir maaraya kapatlr, yanna sade
ce drt byc ve ona bakp gbreyle ya
layan iki kadn klenin girmesine izin vardr.

Sava ilan edilirse, kabile bycleri onu

m aarasndan karr, cesaretlendirm ek
iin kabileye gsterir ve bir bayrak ya da tl
sm gibi omuzlarna oturtup savan ortas
na tarlar. Kral, bu gibi durumlarda, Maymun-adamlarn ona savurduu ta yamuru
altnda hemen lr.
Kralie baka bir maarada yaar ve
Mlchlerin doal bulduu metal ve fildii bi
lezikler takar. Kralie, iltifatna mazhar ol
duklarn gstermek iin, seilmi kiilerin
etine altn bir ine batrr.
Mlchlerin hafzalar ok zayftr, birka
saat nce olmu eyleri bile gbela hatr
larlar. Ancak hafzalar ileri doru iler ve
sanki gelecei hatrlyorlarmasna, ola
an olaylar byk bir dorulukla nceden
haber verirler.
Cennet ve Cehennem hakknda tuhaf
fikirleri vardr. Cehennem kurudur ve k do
ludur; hastalar, yallar, kt muamele g
renleri, Maymun-adamlar, Araplar ve le
oparlar barndrr. Cennet bataklk ve bulut
ludur ve kralla kralienin, byclerin, yer
yznde mutlu, amansz ve kan iici olanla
rn oturduu yerdir. Ad Gbre olan bir tanr
ya tapnrlar, bu tanry belki de kendi kralla
rnn imgesiyle, ona benzer olarak yaratm
lardr: kr, kolu baca kesilmi ve snrsz
gc olan bu tanr, sk sk karnca ya da y
lan biimini alr. Halkta babalk kavram yok
tur, aylar nce yaplm bir iin bir ocuun
doumuyla herhangi bir ilikisi olmasn an
layamazlar, btn kadnlarn cinsel ilikide
bulunduuna, ama hepsinin anne olmad
na dikkati ekerler.
Dilleri karmaktr. Her tek heceli sz
ck, zgl anlam hangi balamda kullanl
dna ya da onu izleyen yz buruturmala
ra bal olan genel bir fikre tekabl eder.
rnein nrz szc, noktalarn dalmn
ima eder ve yldzl gk, leopar, bir ku sr
s, salm bir ey, dalma edimi ya da
savata yenilgiyi izleyen ricat anlamna ge
lebilir. Her szck, baka ekilde telaffuz
edilerek ya da baka bir yz buruturmayla
sylenerek, tam tersi anlama gelebilir.

Kabilenin bir baka deti de, airlerin

kefidir. Bir adamn aklna, genellikle bulrmacams, alt ya da yedi anlalmaz szck ge
lebilir. Kendini tutamaz ve yere yaylm ka
bile bycleriyle sradan insanlarn olutur
duu dairenin m erkezinde ayakta durup
haykrarak onlar syler. Eer iir onlar ha
rekete geirmezse, hibir ey olmaz. Ama
airin szckleri onlar etkilerse hi ses
karmadan, byk bir korku iinde, ondan
uzaklarlar. Ruhun ona dokunduunu his
sederler, hi kimse, hatta kendi annesi bile
onunla konumaz, hatta bakmaz bile. Artk o
insan deil tanrdr, bu yzden de herkes
onu ldrebilir.
(Jorge Luis Borges, El informe de Brodie,
Buenos Aires, 1970)

BROOLY ya da BARI ADASI, Gneydo

u Pasifikteki RALLARO Takmadalarnn
bir adasdr. Broolyi sarp kayalar ve dalga
lar tarafndan fevkalade ekiller verilmi sivri
ulu resifleri olan yksek bir adadr. Byk
Broolyi liman ya da ehrini bir burun korur.
Broolyinin karsnda Anari Adas Kayoss
vardr. Broolyiden srgn edilenler buraya
karlr ama birka gn iinde birbirlerini l
drrler. Broolyi, mutlak bir monariyle y
netilir, adallar barn nihai zaferine inanr.
Savama ii kusursuz hale getirildiinde b
tn savalarn duracan, lmn detetinin evrensel rehber ilke haline geleceini ve
bar davasna en iyi savala hizmet edile
ceini savunurlar. Broolyi'ye yerleenler LM AN O R A'dan srlenlerdi, ze llikle de
marur ve savakan olanlar.
Broolyi dini hayli farkl bir dindir. Ada
daki tapnaklar bir din fabrikasndan gelen
m akinelerle altrlr. Mumdan yaplm
otomatik rahipler ayinleri dzenler ve alayda
yer alrlar.
Ada zaman zaman, B roolyililer iin
lmcl olan ama klelerini etkilemeyen sal
gnlara urar. Salgn srasnda Broolyililer
dalara kaar; kleler iin ise salgn zaman

talan ve cinayetle kutlanan bir karnavaldr.

Byle dnemlerde en iyisi Broolyiden uzak
durmaktr.
(Godfrey Sweven, Riallaro, the Archipelago
o f Exiles, New York ve Londra, 1901; Godf
rey Sweven, Limanora, the Island of Prog
ress, New York ve Londra, 1903).

BULUTLU DA, Iraktaki Basradan deniz

yoluyla alt ayda ulalan bir lkedir, muhte
melen Hint Okyanusundadr. Seyyahlar yan
larna simya bilen ranl bir sihirbaz alsalar iyi
ederler, nk Bulutlu Dan yolunu yalnz
ca onlar bulabilir. Ancak bu sihirbazlarn
simya ihtiyalarn tatmin iin yol arkadalar
n kurban etmek gibi bir detleri de olduun
dan, ihtiyatl davranmalar da salk verilir. Bu
lutlu Da' ilk olarak, yanna gerekten de
iranl bir sihirbaz alan ve onun tarafndan
katledilmekten zor kurtulan Haan adl Bas
rah bir kuyumcu tasvir etmitir.
Seyyah bir kere karaya knca sihirbaz
dan eteinde kendi haline brakmaldr; si
hirbaz, eyalarnn arasndan bakr bir dm
belek ile altnla sslenmi gm bir tokmak
karacak ve tokmakla ks dvmeye bala
yacaktr. Bunun zerine yerden bir toz bulu
tu kalkacak, yava yava gzel deve ek
lini alacaktr; seyyahn bunlardan birine bin
mesi tavsiye olunur. Yedi gnlk bir yolculu
un ardndan seyyah kzl altndan drt stu
nun destekledii kubbeli bir bina grecek.
Byk ve gzel bir saray olan bu binada, bir
hkmdarn kzlar oturur. Bu gen hanmlar
seyyaha gidecei yeri unutturmaya ala
cak; ancak en iyisi, yola sekiz gn daha de
vam etm ektir. Sonunda d o ud an batya
doru bir bulut kmesinin yayld grlr.
Buras seyyahn arad dadr.
Bulutlu Da'a ancak u ekilde trmanlabilir: Seyyah develerden birini ldrmeli,
derisini yzmeli, bu derinin iine girip sonra
da zenle dikmeli ve bir akbaba onu av ni
yetine kapana kadar beklemelidir. Ku, de
ve derisini dan tepesine brakacaktr; sey

yah bundan sonra dar kmal, lklar

atarak kuu korkutup karmal (bu lklar
nceden talim etmek gerekir) ve rahat rahat
da kefe kmal. Burada esas olarak ke
mik ve yakacak odun bulacak, iranl sihir
baz aadan ona seslenerek, simya iinin
baaryla uygulanmas iin art olan yaka
cak odunlar kendisine atmasn isteyecek.
Ancak seyyahlar, sihirbazn srarl taleplerini
yerine getirmeme konusunda uyarlr. Yoksa
sihirbaz kymetli deneklerini alp gider,
seyyah da kaderine terk eder. Ne yazk ki,
kolayca aa inmeyi salayan bir yol bilin
miyor. Dada tek bana braklan Haan,
br taraftan aa inmeyi baarm ve frt
na dalgalaryla yakndaki bir kumsala tan
mt. Ancak onun kurtulmasn salayan,
belki de sadece talihti.
(Anonim, The Arabian Nights, S 14.-16. yy)

BULUTGUGUKSTAN, Grek lkesindeki

Phlegra ovasnn stnde, havada ina edil
mi bir ehirdir. 400e doru, her trden
kular iin bir mstahkem mevki olsun diye
Atinal Pesithetairos tarafndan kurulmu ve
kularn Sava Tanrs olan Pers Prensi Yav
ru Horoza adanmt. Bulutgugukistann
planlar, bir daireyi kare haline getirerek atlmt. Merkezde pazaryeri vard, sokaklar
buradan her ynde da doru uzanyordu.
ehrin harabeleri bugn hl durur, zellik
le de Byk Surda bulunan, pelikan srleri
tarafndan tahtadan yaplm kap.
Derler ki kular bu mstahkem mevki
den dnya hkimiyeti iddia etmi ve insan
larn sunduu kurbanlarn gklere ulamas
n engellemek iin surlar kullanm, sonun
da da a braktklar tanrlarn boyun eme
sini salamlar.
(Aristophanes, The Birds, 414)

BUMBARLAR LKES, bkz. VAH ADA.

BURUN SARAYI, belirsiz bir yerde ok b

yk bir villadr, ek yaplar Epiros ya da Peloponnesos kadar genitir. Denizden yakla
an seyyah, kumullar, buzullar, Alman ka
vaklaryla evrili yunaklklar ve yuvarlak
alnlkt otelleri grebilir. Oraya vardnda
kumullardaki ieklerin tuhaf bir biimde s
cak olduunu kefedecektir. Parklarn bitki
snrlar allmadk biimdedir. Otellerin zen
gin alnlklarnda, pencereler her zaman
seyyahlarn zihinlerine alr.

yasalar nedeniyle Yokdiyar Kral olacak o

cuun kardeine.
Pelerin daha sonra Yokdiyar ile komu
su X arasnda savaa yol at, nk ix Kra
liesi ona sahip olmay arzu ediyordu. Ama
dilei yerine gelmedi, nk pelerini alm
t. Sonunda periler hediyelerini geri aldlar,
ancak Yokdiyar Kral Bud'n son bir dilekte
bulunmasna izin verdiler. Kral, lkenin g
rp grecei en iyi hkmdar olmay diledi.
Pelerinin nerede olduu hl bilinmiyor.

(Arthur Rimbaud, llluminations, Paris, 1886)

(L. Frank Baum, Queen Zixi o f lx, or The

Story of the Magic Cloak, New York, 1907)

BURZEE, OZun bat snrn izen ve lm

cl ln tesinde yatan kadim bir orman
dr; YOKDYARa yakndr. Dev meeleriyle
kknarlarnn ortasnda, dmdz, kadife gibi
imenlerde, dolunayda buraya dans etme
ye gelen elflerle perilerin ayaklarnn brakt
bir peri halkasnn izi vardr.
Tarihe gre bir gece, danstan sklan
periler, faniler rkna yararl olacak bir ey
yapmaya karar verdiler. Giyenin tek bir dile
ini hemen gerekletirecek sihirli bir pele
rin dokuma fikrini buldular - eski sahibinden
alnm olmamas artyla. Pelerin, byk
ve kk bir altn halkadan oluan ve ku
varstan yaplma bir srkla desteklenen bir
peri tezghnda dokundu. Btn peri toplu
luu, ellerinde gm bir mekik tayarak et
rafnda dans etti; ipliin ularn halkalara
baladlar ve sonra da mekikleri elden ele
geirip pelerin tamamlanana kadar dans et
meyi srdrdler. Pelerine gcn veren si
hirli iplii bizzat Kralie Lulea dokudu.
Pelerin bir gzellik mucizesiydi, gkku
ann btn renkleriyle parldyordu, kuu
ty kadar hafifti ama yle salamd ki, ne
redeyse tahrip edilemezdi. Hediyenin kime
verilecei meselesini ise Aydaki Adam ka
rarlatrd: Perilerden birinin pelerini Yokdiyar'a gtrmesini ve rastlad ilk mutsuz ki
iye vermesini nerdi. Periler bunu kabul et
ti, pelerin de Meg (nam dier Fluff) adl ye
tim kza verildi; yani o lkenin tuhaf veraset

BUSTROL, Madagaskarn gneyinde, boy

lam 60 (dou mu bat m?), enlemi 44 g
ney olan bir adadaki bir krallktr. Bustrole,
yksek yarlarla evrili bir gle alan ve mu
azzam byklkteki mee aalarndan olu
an byk bir ormandan girilir. br yanda,
be yz kilometre kadar uzunlukta bereketli
bir toprak eridi uzanr. Glde byk bir susamuru tr yaar, ormanlar ise tavuk ya da
hindi gibi kzartlabilen olaanst byk
lkte kularn lklaryla doludur.
Sakinler, kendilerini her ynde bin be
yz ayaklk tamamen kare biiminde eyalet
ler iinde rgtlemilerdir ve bu eyaletleri
birbirinden ayrmak iin s siperler kazl
mtr. Evler asla bir kattan yksek olmaz,
nk Bustrolde esen rzgrlar mthi bir
kuvvettedir. Her eyalet, kraln nnde yirmi
iki aileyi temsil eden bir hkim ve eitim ile

Baldan yaplm alkoll iki iin

kullanlan BUSTROL testisi.

dinden sorumlu, alakgnlllk ve ahlak

reten bir rahip tarafndan ynetilir. Bustroln gelenekleri yedi bin yllktr ve toplum,
elence ve iin temelini olutururlar. On se
k iz in c i y zyl b a la rn d a B u s tro lde
8.323.000 kii yayordu: Bu say o gnden
bugne pek artmamtr. Erkekler otuz ya
na gelmeden evlenmez (yirmi be yanda
evlenen kral hari), kadnlar da yirmi yana
gelmeden nce. Poligami yaygn bir dettir.
B u stro lller pek alkan saylmaz.
Meyve aalar ile sebzeler kolayca yetiir;
gney-gneydouda bol miktarda elma, ar
mut ve fndk, kuzey-kuzeybatda da fasulye
ile bezelye bulunur.
(Simon Tyssot de Patot, Voyage et Avantures de Jaques Mass, Bordeaux, 1710)

BUTUA, orta Gney Afrikada bir krallktr.

Kuzeyde Monoemugui Krallyla snr var
dr, douda Lupata Dalaryla, gneyde de
Hotantolar lkesiyle.
Butua halknn gelenekleri, dnyann en
vahi insanlar hakknda sylenip yazlm
her eyden beterdir. Tenleri kuzgun karas
dr; ksa boylu ve sinirlidirler, salar kvr kvrdr ve doal olarak salkl, orantldrlar, kuv
vetli dileri vardr ve uzun mrldrler. eh
vet, zalimlik, kin ve batl itikat gibi sua yne
lik her tr tutkuya dkndrler. fkeli, hain
ve cahildirler. Kadnlarnn vcudu gzeldir,
hemen hemen hepsinin iyi baklm dileri ve
yldz gibi parlayan gzleri vardr; ama des
pot kocalarndan yle zalimce muamele ve
taciz grrler ki, ekicilikleri otuz yl bile sr
mez. Elli yan getikleri ok nadirdir. Butua'da kadnlarn sadece erkein zevki iin
doduu kabul edilir. Herkesin besleyebildi
i kadar kars vardr; her blgenin reisiyle
kral, ounlukla servetinin derecesiyle orant
l olarak, hatr saylr bir hareme sahiptir. Her
ay kralln her yanndan hkmdara yaklak
be bin kadnlk bir vergi gnderilir; o da ara
sndan tercih ettii iki bin tanesini seer. Kra
ln kadnlarnn saysnn toplam on iki bini

bulur ve srekli deiir. Bu kadnlar drt sn

fa ayrlr: En uzun boylu ve kuvvetli olanlar,
Kraliyet Saraynda muhafzlk etmek zere
grevlendirilir. Be Yz Esir de denen ikinci
snf yirmi ila otuz ya arasndadr, sarayda
sfli ileri yapar, baheyle urar ve ak ha
vadaki zor ilerin byk blmn stlenirler;
nc snf, Butua tanrlarna bakire kurban
olarak sunulan on alt ila yirmi ya aras kzlar
dan oluur; drdnc bir snf ise, yalar en
fazla on alt olan narin ve gzel ocuklardan
meydana gelir, bunlar da sadece kraln zev
kine hizmet etmek iin ayrlmtr.
Butua sakinleri, dkn olma meyli
gsterdikleri birok sua ramen, halk ola
rak ok dindardrlar, tanrdan korkarlar. Her
blgenin bir dini lideri vardr, bu lider kraln
otoritesine tabidir ve bir rahipler okulunun
bandadr. Her tapnakta yar ylan yar in
san bir puta taplr: putun aslnn bir kopyas,
Kraliyet Saraynda durur - Butua halk dn
yay ylann yarattna inanr. Sadece kraln,
kurbanlarn sunulduu zel bir apelde iba
ret etme ayrcal vardr; ancak baehirde
ki esas tapnakta yaplan ayinlere de katlr.
Her eyaletin hkmeti her yl iki cinsten on
alt kurban, dini liderine gndermek zorun
dadr. Lider, rahiplerin yardmyla, onlar ba
z belirli tren gnlerinde kurban olarak su
nar. Rahipler ayn zamanda hastalara ifa
vermekten de sorumludur, bunun iin bitki
lerden yaplm hayli etkin merhemler kulla
nrlar. demeleri, tedavi ettikleri hasta kii
nin toplumsal mertebesine gre kadn, kz
ya da kle cinsinden yaplr. deme olarak
yiyecek kabul etmezler; tapnaklarda brak
lan balar sayesinde hi a kalmazlar.
En sk rastlanan yiyecek msr, bulun
duunda balk ve insan etidir. Sonuncusunu
halk kasaplar salar; Butuada ok makbul
olan maymun etini de.
Duyarllktan hi mi hi nasiplerini al
madklar iin, bu vahiler bir dost ya da bir
akrabann lmnn birazck olsun znt
verici olabileceini hayal edemez. Bakala
rnn lmn en ufak bir kayg belirtisi gs
termeden izleyebilirler ve birisinin ifa bul

ma umudu yoksa ya da ya ilerlemise so

nunu abuklatrmak onlar iin normal bir
eydir. Cenaze grenekleri, cesedi bir aa
cn dibine koymaktan ibarettir.
Butuann nfusu, srf iktidarda olanlan sua ynelik alkanlklar yznden de
il, doum yapan bir kadnn yllk tam bir
perhize mahkm edilmesi yznden de s
rekli olarak azalmaktadr.
(Donatien-Alphonse-Franois, Marquis de
Sade, Aline et Valcour, Paris, 1795)

BUYAN ADASI, Atlas Okyanusunun kuzeyindedir. Buyan havas ziyaretiler iin naho
bir srpriz oluturur: Dnyay dolaan frtna
lar, rzgrlar ve saanaklar burada toplanr
ve fkelerini Buyana kusarlar. Adann hay
vanlar, iklime uygundur: birok ylan - ki zi
yaretiler aralarnda dnyann en yal ylan
n da bulabilir, ancak bulmayacaklar umulur;
gelecei gren ve zaman zaman grdkleri
ni kehanete dken kargalar; demirden bir
gagas ve bakr kanatlar olan acayip bir ku
tr; imek ylanlar, frtna kular ve gkgrlts arlar - bu arlarn yamur tad veren
ballar, byk bir Buyan lezzetidir.
Zalim kadim alarda bir kurban suna
olarak kullanlm mehur Alatuir Ta, ar
tk Buyanda grlemez. rdn Nehrinin k
ylarna tanm ve evresinde altndan k
k bir kilise yaptrlmtr. imdi yorgun
seyyah tanrlar iin bir koltuk grevi grr.
(Kari Raston, Buyanka , The Songs o f the
Russian People iinde, Edinburgh, 1932)

BYK ANNE ADASI ya da HANIMLAR

ADASI Pasifik Okyanusunda bulunan bir
kadnlar cumhuriyetidir. Uzunluu be-alt
kilometre olan byk bir krfez limann ev
resini atnal gibi sarar. Dier yerlerde ky
hayli sarptr. Adann, ykseklii bin aya
aan iki volkanik doruunun birinden ty gi
bi ince bir dum an srekli ge ykselir.

Dalarn altnda, prl prl berrak pnarlarla

sulanan verimli, teraslanm bir vadi uzanr.
Burada kahve, ttn, biber, tarn ve eker
kam yetitirilir; bol miktarda av kuuyla
hayvan, ayrca da balk bulunur.
Ada yirm inci yzyln banda, Hong
Kongdan San Franciscoya giden Cormo
rant adl buharl bir geminin filikalarnn ora
da karaya oturmas sonucunda kefedilmi
ti. On drt yanda Phaon adl bir olan ha
ri, yolculardan sadece kadnlarla kzlar ha
yatta kalmt. Deniz kazas geiren yolda
larnn isterisi ve umutsuzluuyla savamak
iin, yaa en byk olan kadn kendi ken
dini bakan tayin etti.
Adadaki hayat kolayca dzenlendi,
nk filikalar alet ve levazm doluydu. Ka
dnlar, daire ler halinde dzenlenm i bir
bambu a drlar koleksiyonu olan Hanm
ehrini ina etti. Bir okuma adr, bir de
kilise adr vard (felaket srasnda bir Kita
b M ukaddes kurtarlmt). Kilisenin ad,
Hanmlarmzn Hanmfyd. Daha ilk yl bir
toplant evi trenle hizmete ald, vaktiyle
Darm stadtta van de Veldenin ressamlar
kolonisinin yeleri arasnda yer alm bir
kadn sayesinde, yemek odas onun stilin
de dendi. Yaz yazma malzemeleri de
kurtarlmt, bu sayede kadnlar adadaki
gelimelerinin tarihsel bir kaydn tutabildi
ler. Daha nceleri ataerkil bir dnyada ya
adklar hayat reddetmilerdi, ok mutluy
dular.
Gemi kazasndan bir yl sonra kadnlar
dan biri, bir erkek ocuk dourdu. ocuun
Krinann bir enkarnasyonu ve mistik bir
dnyada ona grnm olan tanr Mukalindann olu olduunu varsayd. Baka doa
st doumlarn sonucunda, adada aydan
aya baka ocuklar da dnyaya geldi. Kimse
bu ocuklarn doal babasnn kim olduunu
kefe pek hevesli olmad iin, mitik ele
meler zerine bir lingam (Hindularda ivay
temsil eden fallik sembol) klt geliti ve ada
da Mukalindaya bir tapnak dikildi. Ancak
dnyaya gelen ocuklar arasnda doal ola
rak baz olanlar da vard ve kadnlar bunu,

hem kltlerinin hem de anaerkil topluluklar

nn ayakta kalmasna ynelik bir tehdit olarak
grmeye balad. Be yandan byk o
lanlar adann, Erkek Adas dedikleri uzak
bir kesine srgn etme karar aldlar.
Kadnlar kendilerini kltlerine adamay
srdrrken, delikanllar Phaonun nderlii
altnda dikkatlerini daha somut hedeflere
ynelttiler. Sonraki on yl boyunca, zellikle
ahapla ilikin olanlar bata olmak zere,
birok zanaat gelitirdiler. Hatta yelkenliler
den oluan kk bir filo bile yaptlar. El be
cerileri, Erkek Adasnda bir tanrnn ortaya
kmasna yol at: Kutsal El.
Bir sre sonra, Byk Anne Adasnda,
doum saysnda grlen aklanamaz d
, bir tr psikoz patlamasna yol at; kzlar
tapnaklarn snana kouyor, binalar atee
veriyorlard. Bir grup delikanl onlarn humma
ya varan heyecanlar iinde daha fazla hasa
ra yol amalarn nledi ve adann, zerinde
Erkek yazan yeni bayran gndere ekti.
(Gerhart Hauptmann, Die Insel der grossen
Mutter oder das Wunder von Ile des Dames, Eine Geschichte aus dem utopischen
Archipelagus, Berlin, 1924)

BYK DKALIK, Alm anya'da mtevaz

bir devlettir. Turistler irin Sieghartsweiler
kyn ziyaret edip, Akbaba Kayasnn g
zelliine hayran kalabilir. Ama Byk Dkalk asl, dnyada kedigiller felsefesinin srrn
zm tek erkek kedi olan Murr Kedisinin
anayurdu olarak mehurdur. atdaki Bi
yografik Elenceler1in yazar olan Murr, gr
sesi, saf ruhu ve bo karnyla damlarda ge
zen renci kedi ile, ringa tavas ile bir kap
leziz stn yaknnda kvrlp yatm ve ye
meini paylamamak iin her daim trl ba
haneler uydurup minder stan eitimsiz ke
di arasnda bilimsel ve felsefi esaslara da
yal bir ayrm yapm ilk kiidir.
Byk Dkalkn sakinleri gnlerini bir
birini taklit ederek geirirler; aslnda ziyaret
inin kime hitap ettiini bilmesi zordur, in

sanlar, Bakan Zinnober haline gelen Zac

hes adl bir cceden sz eder; anlalan,
Medard adl bir kei de kendini bir Leh be
yefendisine dntrmtr.
Byk Dkalk talya ile, zellikle karna
val dneminde, hl ayrcalkl diplomatik ili
kiler srdrr. Byk Dkalkn en byk un
van, Yeil Benekli Kaplan Niandr; kiinin
ceketindeki dme says, onun nian ta
yanlarn hiyerarisindeki rtbesini gsterir.
(Ernst Theodor Am adeus Hoffmann, Der
goldene Topf, Bamberg, 1814; Ernst The
odor Amadeus Hoffmann, Die Elixiere des
Teufels, Berlin, 1816; Ernst Theodor Ama
deus Hoffmann, Klein Zaches genannt Zin
nober, Berlin, 1819; Ernst Theodor Amade
us Hoffmann, Lebensansichten des Katers
Murr, Berlin, 1822; Ernst Theodor Amadeus
Hoffmann, Prinzessin Brambilla - Ein Cap
riccio nach J. Callot, Breslau, 1820)

BYK FENWiCK DKALII, (Fenwick B

yk Dkal ya da Fenwick Grandkal de
il), kuzeyinde snrn Tuna Nehrinin olutur
duu, Alplerin gney eteklerinde bulunan,
dnyann en kk ve en az gelien lkesi
dir. Dkalk, mile be mil byklnde
bir alan kaplar, bunun bir ksm ormanlktr
ama ou balara ayrlmtr. Dkaln bal
ca ihra maddesi, basit ama ho arabdr.
lkenin tek ehrinin ad da Byk Fenwicktir. Hem hkmdarn oturduu yer ola
rak kullanlan hem de M eclisin toplanma
yeri olan ato, ehir meydanna hkimdir.
Byk Fenwick, byklne ramen k
k ve etkisiz bir televizyon ana sahiptir,
bu an ad da Byk Fenwick Ulusal Tele
vizyon Hizmetidir.
Byk Fenwick be yz yl nce Sir Ro
ger Fenwick adl bir ngiliz tarafndan kurul
mutu; halk ngiliz geleneklerine sadakatle
baldr, ulusal dili de ngilizcedir. imdiki
anayasal hkmdar, dul Grandes XIII. Glorianadr; kuaktan kuaa geen Babakan
ve Meclis Bakanl grevinde Mountjoy'lu

Kont Rupert vardr (1958'de geici olarak

uzaklatrlmt); Sadk Muhalefetin lideri ise
David Benterdir. ngiliz Muhafz Tugay r
nek alnarak kurulan ve banda Mareal
Tully Bascombeun bulunduu (sivil hayatta
Ba Ormanc) kk bir ordu da vardr, daha
ok trensel amalarla bulundurulur.
1958 ylnda, ulusal arabn C aliforniada yaplan ucuz bir taklidi yznden Du
kalk iflas etti. Naslsa yenilecekleri dn
cesiyle, ykl bir sava tazminat alma umu
duyla Amerika Birleik Devletlerine kar
sava ilan edildi. Hatrlanmaya bile gerek ol
mayacak kadar mehur bir baaryla, yirmi
kiilik bir keif kuvveti, bir hava baskn tali
mi srasnda terk edilmi olan New Yorku
teslim ald. Dnyann en ldrc silah olan
Q-bombas ele geirildi ve Byk Fenwick
buna dayanarak kendini dnyann en gl
lkesi ilan etti. Ne var ki bombann ie yara
mad anlald; bunun zerine de Byk
Fenwick ile Amerika Birleik Devletleri ara
snda bir bar antlamas imzaland.
1962de Byk Fenwick arabnn uzun
mesafelere tandnda patlayc bir hal al
d kefedilip ithalat lkeler Dkaln a
raplarna kstlama getirdii zaman, ikinci bir
ekonomik bunalm yaand. Dkalk, aya gi
decek bir fze yapma bahanesiyle Amerika
Birleik Devletlerinden bir buuk milyon do
larlk bir bor istedi. ABD, karlksz olarak
bir milyon dolar dedi, altta kalmak isteme
yen Sovyetler Birlii de modas gemi bir
roket verdi. Patlayc araplarn itici yakt
olarak kullanan Byk Fenwick, armaan
edilen fzeyi uzaya frlatt ve Byk Fenwick
keif ekibi, rakip Amerikan ve Sovyet fze
ekiplerinden nce aya vard. Ay, Byk Fen
wick blgesi ilan edildi.
Aya seyahat etmek isteyen ziyaretilerin
vizelerini lkelerindeki Byk Fenwick konso
losluunda kontrol ettirmeleri tavsiye olunur.
( The Mouse That Roared, ynetmen: Jack
Arnold, Birleik Krallk, 1958; The Mouse on
the Moon, ynetmen: Richard Lester, Birle
ik Krallk, 1962)

BYK GARABAGNE, yeri deien garip

bir lkedir. Snrlar da belirgin deildir ve B
yk Garabagnea girmek hem ok zor hem
tehlikelidir - yalnzca kimi hayalciler ve airler
buraya ulap geri dnmeyi baarabilmitir.
Zehirli manzaralar bazen derin bir meditasyonun ardndan, bazen de seyyahn sanrlara
kapld bir srada grlebilir. lke zerine
ilk izlenim berbattr, ziyaretileri umutsuzlu
un eiine tar. Haberiniz olsun, burada
her seyyah kendi canavarlar, uurumlar ve
lleriyle kar karya gelir. Byk Garabagnen sakinleri -H aclar, Emanglonlar ve bir
ka Meidosem tr- Bat toplumunun kk
grp nefret ettii her trl nitelie sahiptir.
(Henri Michaux, Voyage en Grande Garabagne, Paris, 1936; Henri Michaux, Meidosems, Paris, 1948; Henri Michaux, Ecuador,
Paris, 1968)

BYK MARNA, bir zamanlar kadim bir

medeniyete sahip zengin, gzel bir lkey
ken, MORTANYA'nn Korucuba ve vahi
srs tarafndan yenilgiye uratlmtr. K
ysnda Roma harabelerinin, Hristiyan kilise
lerinin ve Merovenj atolarnn bulunduu
byk bir gl, Hesperides Adalarn iine
alr. Douda ALTA PLANA, kuzeyde TE
UTOBURGER Orman ve CAMPAGNA var
dr. Topraklarn yukarsnda, MARMORKLPPEN Sradalar ykselir.
Byk Marina, mantarlar ve (kpekle
rin sevdii) domalanlar, gzel kestaneleri
ve byk cevizleriyle nldr. Ilman iklim
sayesinde, servilere ve birok meyveli aa
ca da rastlanr. Burann kular arasnda bl
drcnlar, benekli ard kular, incirkular,
kzlkuyruklar, rdekler, ispinozlar ve saka
kular da vardr.
Yavru Horoz kaps ve limanyla kk
Marina ehri, mehur asma kapl tepelerin
sol tarafna der. Liman yaknnda, Sagrada Familia ya da Kutsal Aile apeli vardr;
Sunmyra Prensinin ban tayan kap bura
da, temeltann altnda gmldr.

airler Loncasna ok sayg gsterilir

ve kafiye bulma yetenei hem ruhsal hem
de mali ynden air iin bir bolluk kayna
saylr. Cenazelerde len hakknda yargda
bulunan da airdir. Bunu iki vezinle yapabi
lir: adil bir hayat vmeye uygun olan elegeion ya da eski gnlerde canavar ldrenleri
vmeye ayrlm olan ebernum - bunun oku
nuu srasnda kara bir kartal (ad Admiratiodur), kafesinden serbest braklr.
(Ernst J ng er, A u f den M arm orklippen,
Frankfurt, 1939)

BYK SERV BATAKLII, Amerika Birle

ik Devletlerinin Gainesville kasabasnn ya
knlarnda, nemli ve derin bir vadide bulu
nur. zeri fazlaca bym bitkiler, yosun
lar ve tuhaf otlarla kapldr. Ortalk, ryen
talardan geldii sanlan pis kokularla kapl
dr. Bu talar yaknlardaki antik bir mezarl
a ait olabilir, ancak mezarlk o kadar eski
dir ki talarn zerindeki isimler Zaman'n el
leri tarafndan silinmitir.
Ziyaretiler, bu korkun ller ehrinde,
krk vazolar, trbeler ve ykk mezarlardan
oluan bu arazide, byk talardan birinin
altnda bir geit bulabilirler. Bu rota ilk ola
rak, kayp arkada Bay Harley Warreni ara
yan Randolph Carter tarafndan tarif edilmi
tir. Bay C arte rn gnlne gre Harley
Warren, duvarlarndan tiksinti verici ve dn
yann merkezinden geliyormu gibi grnen
bir svnn akt bu geitte kaybolmutur.
Warren, elektrikli telefon araclyla, Cartera
yeraltndaki birok deheti anlatmtr ve so
nunda derin, yankl, insana ait olamayacak
bir sesle, oktan ldn sylemitir.
(Howard Phillips Lovecraft, The Statement
of Randolph Carter , Weird Tales iinde,
New York, 1925)

BYK SU, Meumaalk Orm anndan

Aray atosuna kadar uzanan, adalarla be

zeli byk bir gldr. Seyyahlar buray ngil

terenin kuzeyinde bir yerlerde bulabilir. Meumaalk Ormannn kendisi sk ve yolsuz
izsizdir - kimse burada avlanmaya cesaret
edemez, hibir sulu buraya snma cretini
gsteremez. Ormana ilikin birok efsane
vardr: kimileri patikalarnda llerin yrd
n syler, kimileri burada zebanilerin ya
adn; kimileri ise ormann cehennemin a
zn gizlediini varsayar ve buraya eytann
Park adn verir. Meumaalk kysnda Utterhay pazar ehri vardr, suyun kenarnda
da Cadnn Meskeni denen ev durur.
Gl gezip oradaki adalar ziyaret et
mek isteyen seyyahlar, dmensiz kk bir
tekne olan gnderme kayfndan yararlan
maldr. Bu kaykla yolculuk etmek iin onu
kullanan erkek -ya da kadn- kendini kesip
tekneye kann srerken unlar sylemelidir:
Krmz kuzgun arab ancak,
itin mi, iskele sancak,
yleyse uyan, ama nce uyu
Ve se allm olan yolu!
Yava yava kmal sefere
Seller kpe kesmi
Gnderenindir bu irade
Kanla harman edilmi.
Byk Sunun gneybatsnda, ayn za
manda Su Kysndaki Beyaz Mntka olarak
da bilinen Aray atosu ykselir; ta ve kiretandan yaplm orta boy bir tahkimat
tr. atonun sahibi olan lordlar kayp aklar
n bulana kadar, kadnlarn atoya girmesi
yasaktr. Gney ynnde Letafet adl, gller
ve zambaklarn brm olduu gzel bir
bahe vardr. Aray atosu dman araziy
le evrilidir. Rakibi, Kzl valye'nin atosu,
ya da Kzl Dayanak, insan yiyen vahi k
pekleriyle tannr.
Byk Sudaki belli bal adalarn says
betir - seyyahn yeterince vakti varsa, hep
si grlmeye deer.
Ekinlerin baklmadan, ekilmeden ya da
biilmeden yetitii Aranmayan Art Adas.
ato artk harabe halindedir, talarn arasn-

3&

V&

C adt m n
)
Meskeni /

Aranmayan
Art Adas
Gen te
Yu^llar Adas

K ralieler
A d as

Hibirey
Adas

Aray
a to su

,A\\V
Dayanak

______________ -__________________________________________

P l f BYK SU GL

da ylanlarn, kertenkelelerin, knkanatllarn

ve le sineklerinin srnd grlr.
Gen ve Yallar Adas. Buradaki tek
bina, harap bir atodur, geriye kalm oyma
laryla st kemerli geitleri, eski gzellii
nin kantdr. Kimi seyyah, artk bu harabele
rin bile yok olduunu, adada yalar be ila
on be arasnda deien ve hi bymyormu gibi grnen bir sr ocuun yaad
n bildirmitir.
Beyaz tatan saraynn gzelliiyle bili
nen Kralieler Adas. Byk salonda ok sa
yda gzel kadn tam bir sessizlik iinde otu
rur, nlerindeki masada duran yiyecekleri al
mak zere elleri uzanmtr. Bir platform ze
rinde, kraln cesedinin bulunduu bir musal
la ta durur; kraln gsne kan lekeli bir k

l konmutur, yan banda diz km bir

kralie vardr. Canl gibi grnmelerine ra
men, btn bu hareketsiz bedenler yllardr
ldr. Adada imdi hrpanice giyinmi, sa
raya girmeye cesaret edemeyen ve gece
vakti atlar duyulan eski valyeler yaar.
Yaln kayalklar zerinde ykselen a
tosuyla, kayalk bir ada olan Krallar Adas.
Canl renklerle sslenmi salonda, yksek
bir masann etrafnda kral ve bilge
adam oturur. Bir musalla tanda, bakla
narak ldrlm gzel bir kadnn cesedi
vardr. Adada sadece, salona girmeye ce
saret edem eyen, hafif giyinm i bir grup
gen kadn bulunur. Hava, kularn arks
yerine silah krtlaryla doludur.
Hibirey Adas, dz, ou kez sisli bir

adadr; vaktiyle zerinde hi bitki yokmu

ama imdi meyve aalaryla, koyun, sr
ve kei srleriyle kapldr. Ada sakinleri k
sa yn ceketler giyer, boyunlarna yeil yap
raklardan yaplm elenkler takarlar.
Ziyaretiler, Byk Su adalarnn gr
nlerini abucak deitirebilecekleri ve on
lara burada tasvir edildii ekilde grnme
yebilecei konusunda uyarlr.
(William Morris, The Water of the Wondrous
Isles, Londra, 1897)

BYL ARAZ, HIRSTYAN'IN LKESindeki SEMAV EHR evreleyen nehir

yaknlarndaki bir ormandr. Ormandaki pati
kalar bulmak zordur, stelik son derece a
murludurlar, zerine basmak tehlikelidir. Ba
zen, aalarn altnda yetien bitkilerin skl
yznden, bu patikalar izlemek neredey
se imknsz hale gelir. Seyyahlar oralarda
bir yerde muhtemelen iine decekleri dip
siz bir ukur olduu konusunda uyarlr.
Ormanda han ya da ev yoktur; birka
ardak vardr ama bunlardan da kanmak
gerekir, nk bu ardaklarda uyuyanlar bir
daha asla uyanamaz. Aslnda Byl Arazinin herhangi bir noktasnda uyuyakalmak
tehlikelidir. Buralarda kimi zaman hrszlar
ve canavarlar grld iin, seyyahlar si
lahl dolarlarsa isabet ederler.
Orman, btn erkekleri mutlu ettiini id
dia eden, ayn zamanda Dnyann Sahibesi
diye tannan Madam Kabarck adl byc
nn efsunu altndadr. Tatl tatl konuup g
lmseyerek haclarn yolculuklarna engel ol
maya alan uzun boylu, cazip bir kadndr;
onun gzelliine teslim olanlar lm saylr,
yolculuklarnn hedefine asla ulaamayacak
lardr. Madam Kabarck beline koca bir anta
takar ve sanki ona mutluluk veren tek ey
buymu gibi durmakszn antadaki paralan
kartrr. zellikle zengin seyyahlarla ilgilenir,
yoksullar hor grr. Madam Kabarck kimile
rini tanra olduuna ikna etmitir, baz yer
lerde ona tanra diye taplr. Yiyip imekten

holanr, sk sk len masalarnda grlr.

Vaatleri botur; birok seyyaha, tavsiyelerini
dinlerlerse onlara talar ve krallklar verece
ini syledii halde, aslnda ehvetleriyle
hrslarna hitap ederek binlercesini mahvet
mitir. Hkmdarlarla uyruklar arasna, kar
koca arasna, hatta, sylendiine gre, be
denle kalp arasna nifak tohumlar eker.
(John Bnyan, The Pilgrims Progress from
this world, to that which is to come. Delive
red under the similitude of a Dream. Where
in is discovered manner o f his setting out,
his dangerous journey and safe arrival at
the D esired Country, Londra, 1678; John
Bunyan, The Pilgrim's Progress from this
world to that which is to come. The Second
Part. D elivered under the sim ilitude o f a
Dream. Wherein is set forth the manner of
the setting out of Christian's wife and child
ren, their dangerous journey and safe arri
val at the Desired Country, Londra, 1684)

BYL ORMAN, RYADNYAda, Derin

Uyku kaplarnn ardnda uzanr. Seyyahlara,
civarda yaayan rahiplerin resmi kutsamala
ryla yola koyulmalar tavsiye olunur.
O arpk ormann tnellerinde byk
mee aalar byk dallarn uzatrlar ve tu
haf mantarlaryla fosforlu lo bir k saar
lar, buralar sinsi ve gizemli Zooglarn yaa
dklar yerlerdir. Zooglar az bilinen ve anlatlmamas daha uygun olacak birok gizi bi
lirler. Avrupa ve Amerikadaki baz aklana
mayan sylentiler, olaylar ve kaybolularn
sorumlularnn Zooglar olduu sylenir.
Z oo g lar, grnmemeyi tercih eden,
oyuklarda veya byk aalarn kovuklarn
da yaayan ufak kahverengi yaratklardr.
Genelde mantarlarla beslenseler de insan
etini sevdikleri sylenir ve Byl Ormana
giren pek az kii buradan kabilmitir.
(Howard Phillip Lovecraft The Dream Qu
est of Unknown Kadath, Arkham Sampler
iinde, Sauk City, 1948)

c
CAER CADARN, Cantrev C adiffor Kral
Smoltin kalesi ve vadi Cantrevleri ya da g
ney PRYDANdeki kk krallklarn en b
ydr.
Dk payeli soylularn mstahkem
mevkilerinin -ki bazlar tahkim edilmi it
lerden baka bir ey deildir- aksine Caer
Cadarn, gl kuleleri ve demirle destek
lenmi kaplar olan ta bir atodur. zerin
de Smoitin Kara Ay armal sanca dalga
lanr - Smoitin yarm mee aacndan yon
tulmu, oturma yerinin iki yanndan penele
rini kaldrm koca bir ay biimindeki taht
nn bulunduu Byk Salonda da ayn ar
ma gze arpar.
Caer C adarnn etrafndaki blge bir
zamanlar msryla nlyd; msr, Prydainin
en iyisi olarak bilinirdi. Achren'in Prydainde
hkmdar olduu yllarda tarm de ge
erken, birok kadim sanat da yitti gitti. Hat
ta Achrenin yenilgisinden sonra bile tam
olarak toparlanamadlar; kk soylular ara
sndaki bitmez tkenmez kavgalar -o un
lukla alnt srlar yznden- iftilerin
topra ileyebilmesini neredeyse imknsz
hale getirdi.
Don Soyu ile Prydaine hkim olmak is
teyen lm Efendisi Aravvn arasndaki sa
valar srasnda, gney Cantrevin birok
beyinin aksine Smoit, Don Soyuna ve CAER
DATHYLin Yce Kral Matha sadk kald.
Ne var ki kale, ok iyi bilinen bir olayda,
dmanlarndan birinin eline geti. Savan
son aamalarnda, Smoit Caer Cadarnin d
na ekildi ve bir vakitler MONAnn vekil
harc, imdiyse Aravvnn mttefiklerinden bi
ri olan Maggn askerleri tarafndan pusuya
drld. Sonra da kendi atosunda hap
sedildi. CAER DALLBEN'den kuzeye doru
seyahat eden Taran, Gvvydion -D o n Soyunun sava lideri- ve Gurgi, srf sanca
zerinde dalgalanyor diye kalenin Smoitin

elinde olduunu sanarak, dosdoru tuzaa

dtler.
Mahpuslar sonunda, Prenses Eilonwy,
ozan-kral Fflewddur Fflam ve Mona Kral
Rhun tarafndan kurtarld; TYLWYTH TEGin
Peri Tayfasnn menzil bekilerinden biri olan
Gwystyl de onlara yardm ederek, kraliyet
lsne Peri Tayfas kkenli silahlar verdi:
patlayan ve koca duman bulutlar karan yu
murtalar ile, krlnca ok byk alevler ka
ran mantarlar. Hcum gece vakti meydana
geldi ve patlayclarn neden olduu kargaa
srasnda esirler zahmetsizce salverildi. Ca
er Cadarn esas sahibine teslim edildi, ama
arpmalar srasnda Mona Kral Ruhn ld.
imdi atonun nndeki hykte yatyor.
(Lloyd Alexander, The Black Cauldron, New
York, 1965; Lloyd Alexander, Taran Wande
rer, New York, 1967; Lloyd Alexander, The
High King, Londra, 1968)

CAER DALLBEN, PRYDAN'in gneyinde,

bir demirci oca da bulunan kk bir ift
liktir. ats sazlarla rtl beyaz iftlik evi,
bir koruyla ve ormann kenarna kadar uza
nan msr tarlalaryla evrilidir. Caer Dallben,
Byk Avren Nehri gerisinde ykselen tepe
lerle, kuzey rzgrndan korunur.
Sradan bir iftlik gibi grnse de, Caer
Dallben bir vakitler, kimi vesilelerle Pryda
inin mevcudiyetini tehdit etmi olan lm
Efendisi Arawna kar bir mstahkem mevkiydi. Kuzeydeki Caer Dathyl gibi, Caer
Dallben de, Arawn ile mttefiklerine kar
manevi bir savunma olarak ina edilmiti;
Caer Dathyldeki byk atonun dn
den sonra bile, Caer Dallben ktle kar
bir kalkan olarak ayakta kald.
Caer D allben, Prydainin tarihindeki
belli bal pek ok olayla ilintilidir. Arawnin

nihai yenilgisinin ardndan Prydainin Yce

Kral olacak Tarann domuz bakcs yar
dm cs o la ra k a lt yer b u ra syd .
Arawna kar mcadelenin ikinci aamas
nn balangcnda byk meclisin topland
ve lm Efendisinin Kazandan Domu l
meyen savalarn yaratmakta kulland
kazan almak iin cretkrca bir plann ya
pld yer de burasyd.
Caer Dallben, adn, vaktiyle burada ya
am olan gl efsuncu Dallbenden alr.
Dallben grnrde sadece bir ihtiyard; ama
gleri, Prydaindeki btn byclerinkini
aard. Nereden geldii belli deildir, ancak
bir zamanlar MORVAda yaam olan ka
dn byc, onu kendi arazilerindeki vahi
bataklklara hasr bir sepetle braklm bir o
cuk olarak bulduklarn ve byttklerini iddia
ederler. Dallben, ilk sihirsel glerini onlarn
hocal altnda kazand. Kaynattklar bir bil
gelik iksirini yanllkla tatt ve byclk
mesleine byle balad sylenir. Prydainin
geleceindeki olaylar hakknda pek ok ey
syleyen kehanet niteliindeki n Kitab,
kadn byc tarafndan Dallbene verildi.
Caer Dallben ihtiyarn sihriyle korunur;
birisinin oraya onun izni olmakszn gelmesi
imknszdr, bu yzden de ziyaretiler onun
rzas olmadan girmeye kalkmamalar konu
sunda iddetle uyarlr. Gemite Dallben, g
rnrde mtevaz meskenini savunmak iin
byk frtnalar karm ve yeri sarsmtr.
Gcnn tek snr, ldremeyiidir - ancak
onu ldren kiinin yok olaca da yazldr.
Bugnlerde Dallben artk Caer Dallbende yaamyor. Arawnm nihai yenilgisi
nin ardndan, byc Don Soyu ile Prydaini
terk etti ve YAZ LKESndeki asl evine geri
dnd.

CAER DATHYL, PRYDAN'in kuzeyinde bir

hisardr. lkenin Yce Kral Tarann tahtnn
bulunduu yerdir.
imdiki yap, Achren ve lm Efendisi
Arawnin ktcl glerini bu topraklardan
srmek iin YAZ LKESnden geldiklerinde
Don Soyu tarafndan ina edilmi ilk atonun
ye rind e durur. G neydeki CAER DALLBEN'le birlikte, Yce Krallarn maiyetleriyle
yaadklar muazzam ato, Prydainin belli
bal savunmalarndan biridir.
Caer Dathyl sava srasnda kale gre
vini yerine g etirdi i g ibi, ayn zamanda
Prydain zanaatkrlarnn ilerinden birok
sekin rnei ieren bir gzellik ve an ma
hallidir. Ozan kltrnn merkeziydi, ozan
larn birok kitab ve kayd buradaki byk
salonda saklanrd.
Araw na kar verilen sava izleyen
uzun savata Caer Dathyl, Arawnin rkt
c sava lideri Boynuzlu Kraln ordularnca
tehdit edildi. Boynuzlu Kral, byl kl
Dyrnwyn tarafndan yenilgiye uratld. Sava
n sonuna doru, hisar bizzat lm Efendi
sinin ordusunun -korkun lmez savalar,
Kazandan Domularn- saldrsna urad
ve nihayette yerle bir edildi. imdi eski ato
dan eser bile kalmamtr. Taran Yce Kral
olunca Caer Dathyll yeniden ina etmeye
yemin etti ve onu bugnk haline getirdi.

(Lloyd Alexander, The Book o f Three, New

York, 1964; Lloyd Alexander, The Black Ca
uldron, New York, 1965; Lloyd Alexander,
The Castle o f Llyr, New York, 1966; Lloyd
Alexander, Taran Wanderer, New York,
1967; Lloyd Alexander, The H igh King,
Londra, 1968)

CAERLEON ya da CARLON, G allerde

Usk Nehrinin zerinde surlarla evrili bir e
hir ve kaledir. ehir, her iki yz yardada bir
surlardan ykselen byk kulelerle drt
salam kap tarafndan korunur. Surlarn
iinde kalabalk sokaklar, daha kk istih
kmlar ve kiliseler, atonun etrafnda kme

(Lloyd Alexander, The Book o f Three, New

York, 1964; Lloyd Alexander, The Black Ca
uldron, New York, 1965; Lloyd Alexander,
The Castle of Llyr, New York, 1966; Lloyd
A lexander, Taran W anderer, New York,
1967; Lloyd Alexander, The H igh King,
Londra, 1968)

lenir. atonun tuhaf bir zellii, bir zamanlar

Sihirbaz Merlin tarafndan kullanlan odaya
kan 208 basamakl merdivendir.
CAMELOTlu Arthurun maiyeti dnem
dnem Caerleonda konaklard, belki de bu
ras hkimiyeti altndaki topraklarn en kolay
eriilenlerinden biri olduu iin.
Arthur, BEDEGRANE muharebesi iin
kuvvetlerini buraya yd ve zaferini de bura
da kutlad. Gene burada Arthur, onun asln
da kz kardei Morgan le Fay olduunu fark
etmeden, Orkney Kral Lotun karsyla yatt.
Sarayn en sevilen elencesi avlan
maktr. Kpekler ve insanlar gruplara ayrlr
ve kpekler, erkek geyii avclara doru
srsnler diye serbest braklr. Geyii ld
ren adam byk eref kazanr.
(Thomas Malory, Le Morte Darthur, Londra,
1485; Anonim, The Mabinogior, S 14.-15.
yy; T.H. White, The Once and Future King,
Londra, 1939)

CAFFOLOS, Byk Okyanusta bir adadr.

Caffolos halknn en ok nem verdii ey
dostluktur. Dostlarndan biri hastalannca
Caffolos yerlileri onu bir aatan sarktr ve
topran solucanlar tarafndan yutulmaktansa, Tanrfnn melekleri kular tarafndan yen
mesinin daha hayrl olduunu iddia ederler.
Komu bir adada hastalar, doal bir lmn
strabndan kurtarmak iin, zel olarak ei
tilmi kpeklere bodurulur. Sonra da zi
yankrlk olmasn diye etleri yenir.
(Sir John Mandeville, Voiage de Sir John
Maundevile, Paris, 1357)

CAGAYAN SALU, gney Filipinler yaknla

rnda Salu Takmadas'nda, kk, volkanik
bir adadr. Kydaki yerliler ksmen Mslmandr, zararszdrlar ama iyi silahlanmlar
dr. i taraflardaki yerliler Berbanang denen
bamsz bir kabiledir, baka hibir yerli on
larn kynn yaknna gidem ez. Berba-

nanglar transa girip astral bedenlerini, yk

sek, sar edici bir grltyle uzaa gn
dermeyi beceren yamyamlardr. Bu hem in
sanlarn hem hayvanlarn korkudan lmesi
ne neden olur ve kurbanlarn etini uygun
sertletirip uygun younlua getirir. Ancak
ziyaretilerin aklnda olsun, Berbananglar
hindistancevizi incisinden kolye takan hi
kimseye saldrmaz.
Cagayan Saluya ilikin hikyeler Ben
gal Asya Derneinden E.F. Skertchley (Jo
urnal, Blm III, No.1, Baptist Misyon Yay
nevi, Kalkta, 1897) ve Henri Junod (Les
Baronga, Attinger, Neuchatel, 1898) tarafn
dan yaymlanmtr.
(Andrew Lang, The Disentanglers, Londra,
1902)

CAGNY VADS, rlandada, ERNN UYUR

LARI MAARASI ile GORT NA CLOCA MO
RA yaknlarnda dar bir vadidir. Vadinin ha
vuzundaki sombalklarnn, rlandadaki b
tn canl yaratklarn en derin ve bilgilileri ol
duu sylenir.
Vadinin ad, komu am ormanlarnda
karlar Zayf Kadn ve Gri Kadnla yaayan iki
filozofla birlikte anlr. Filozoflar yle bilgeydi
ki, btn glkleri zme kavuturur, btn
sorular cevaplarlard ve Gort na Cloca Mora'nn ayakkabc cce cinleriyle, bu blgede
ki eitli peri boylaryla da iletiim kurabilirler
di. Filozoflardan birinin kz olan Caitlin, rlan
da'ya gelen tanr Pan tarafndan karlmt,
ama sonra Angus O gla evlendi, imdi de
onunla Erinn Uyurlar Maarasnda yayor.
Filozoflardan biri, artk renecek yeni
ey bulamad iin lmeyi seti. Kulbesin
deki bir odann ortasn temizledi, ceketiyle
izmelerini kard ve parmaklarnn ucunda
durdu. Sonra gittike daha hzl dnmeye
balad, ta ki hareketleri tpk bir topacnkiler
gibi sabit ve dzenli bir hal alana kadar.
eyrek saat sonra hareketi yavalad, o da
yznde sakin bir ifadeyle dp ld. Kar
s da ayn eyi tekrarlad ama, besbelli daha

dayankl olduu iin, onun lmesi daha faz

la vakit ald. Cansz bedenleri kulbenin
ocak tann altna gmldr.
(James Stephens, The Crock o f Gold, Lond
ra, 1912)

C A H LL E R A D A S I, DAVALAR LKESnden dar bir su eridiyle ayrlr.

Ada sakinleri, hemen hemen elli baa
rmaklk bir merdivenle ulalan byk bir a
rap cenderesinin iinde yaar. Bu cendere,
farkl biimler ve boyutlarda baka cendere
lerle, soyguncular iin yal iplerle ve birok
idam sehpas ve ikence aletiyle evrilidir.
Adann balca ii, bir tr yerel arap
olan iilebilir altn yapmaktr. Bu arabn
yapld zmler devlet tahvilleri , hazine
mlk , hazine-i hassa", kraliyet r",
bor, armaan" ve havadan gelen" gibi
eitli isimleri olan eitli balardan gelir.
Ancak en iyisi, hazine" diye bilinen badan
gelendir. Buradan gelen zm ler byk
cenderede skld zaman, btn Lordlar
en az alt ay buram buram bu zm gibi ko
kar. Cenderenin Hakiki armhn tahtasn
dan yapld sylenir. Her parasnn stn
de, o paraya lkenin dilinde verilen ad ya
zldr: vidaya makbuz denir; haznenin ad,
harcama"dr; mengeneye devlet ; kirie
tahsil edilmemi alacak ; desteklere mru
ra uram iltizam; ana kerestelere fesih";
yan kerestelere mahkeme marifetiyle tahsi
lat ; flara kazan fazlas"; ift sapl sepet
lere tomarlar"; ezme teknesine ibra; ba
bozumu sepetlerine muteberlik beyanlar;
kfelere tasdik edilmi kararname ; kovala
ra potansiyeller ve huniye de bortan kur
tulma ya da ibraname" denir.
Adallara, katksz cehaletlerinden t
r Cahiller ad verilir. Kurallar gerei, ada
daki her eye cehaletin hkim olmas gere
kir; hibir eye Lordlar yle diyorlar", "Ma
dem Lordlar byle arzu ediyor , Lordlarnn emri bam stneden baka cevap
verilmemelidir.

Cahillerin tiksindirici bir grn vardr,

ama adann hayvanlar onlardan da irentir.
Burada grlecek irkin yaratklardan biri, iki
Kat denen kocaman vahi bir kpektir. Bir
ift kpek bana, bir kurdun karnna ve bir if
ritin penelerine sahiptir, iki Kat, borlularn
style beslenir ve her biri asndan iyi bir
iftlik kiras deeri tad iin btn Lordlar
tarafndan el stnde tutulur. Annesi olan
Drt Kat, eniine benzer, ama onun drt ba
vardr - ikisi erkek, ikisi dii. Adadaki en yr
tc yaratk odur, kilit altnda tutulan bykan
nesi cretlerin Reddi hari.
arap cenderesini ziyaret edenler, ar
ka kapnn yannda zincire vurulmu tuhaf
birini grecek. Bu kii yar cahil, yar bilgin
dir, gzlkleriyle kabuuna ekilmi bir tos
baaya benzer. Yerel leheyle hesaplarn
tetkiki denen tek bir tr yiyecekle beslenir.
Ad Teftitir ve ezelden beri burada zincir
lenmi olarak tutulmaktadr; Lordlarnn hi
biri bu durumdan honut deildir, srarla
onu alktan ldrmeye alrlar.
(Franois Rabelais, Le cinquiesme et derni
er livre des faicts et dicts du bon Pantagru
el, a u q u e l est co nte nu la v is ita tio n de
/Oracle de la dive Bacbuc, et le mot de la
bouteille; pour lequel avoir est enterpris tout
ce long voyage, Paris, 1564)

CAR ANDROS, ULU NEHRde uzun, or

manlk bir adadr, GONDORun baehri MNAS TRTH'in elli mil kadar kuzeyindedir.
Ada gemi biimindedir ve nehir byk bir
kuvvetle adann kuzey pruva"sn dver.
Ada, onu evreleyen blgeleri koru
mak iin tahkim edilmitir. Yzk Sava s
rasnda, ksa sreyle MORDOR'un gleri
tarafndan ele geirilmiti ama kolayca geri
alnd. M o rd o run Karanlk Efendisi Sauronun nihai yenilgisinin ardndan, Bat Ordusu'nun gemileri buraya demirledi.
(J.R.R. Tolkien, The Return o f the King,
Londra, 1955)

CAR PARAVEL, NARNA'nn baehridir.

CALAMY, bkz. MABARON.

CALEJAVA, yeri bilinmeyen kk bir ada

da bir cumhuriyettir. On dokuzuncu yzyln
sonlarna doru, adaya despot bir kral tara
fndan srlm Ava adl AvrupalI bir doktor
tarafndan kurulmutu. Calejavay ziyaret
edenler rgtl ve barl bir uygarlkla kar
laacak. Cumhuriyetin ekonomisinin tama
m ortak mal sahipliine dayaldr ve tarm
zerine kuruludur. Herkes gnde be saat
toprakta alr, bir saat ara verir: herkesin
eit bo zamana hakk vardr. retilen btn
mallar eit olarak paylalr ve kamulatrl
m depolardan elde edilebilir. Siyasi gce,
almak suretiyle, ounlukla da insann
saban srme, ekme ve bimedeki yetenei
ni kantlamasyla ulalr; ii daha da kolay
latrmak iin, her trl tarm makineleri son
derece gelitirilmitir.
C alejavada kalacak yer bulmak zor
deildir, ancak odalar sakinlerle paylamak
gerekir. Yiyecekler basit ama besleyicidir ve
ziyaretiler siyasi ya da ahlaki inanlar y
znden rahatsz edilmeyeceklerinden emin
olabilirler. Ancak Calejavada herhangi bir
elence biimi olmad konusunda uyarlr
lar, elence amal bir tatil iin buray d
nmemek gerekir.
(Claude Gilbert, Histoire de Calejava ou de
l'lsle des Hommes Raisonnables, avec le
Paralelle de leur Morale et du Christianlsme,
Dijon, 1700)

CALEMPLU, in kylarnn aklarnda, b

yk bir nehrin azndaki bir adadr. Yirmi alt
ayak yksekliinde mermer surla evrilidir,
duvar ylesine mkemmel levhalardan olu
ur ki, tamamyla yekpare gibidir. Surun en
tepesinde mermer bir kenarlk vardr, onun
gerisinde de seyyahlar, ember biiminde

sralanm, her birinin elinde pirin bir top

olan muazzam dii heykellerle karlaacak
tr. Bu ilk dairenin gerisinde ise, el ele tutu
mu demir dkm canavarlardan oluan
ikinci bir daire vardr. nc bir daire kak
mal kemerlerden, drdnc de portakal
a a la rnd an o lu ur - adadaki yegne
aa tr portakal aacdr. Beinci bir da
ire, her birisi bir baka tanrya adanm ve
her birisiyle bir inli keiin ilgilendii 360
kk apelden ibarettir. Nihayet seyyah,
adann ortasnda Grek tapnaklarna benze
yen kk bir grup altn bina bulacak ki,
bunlarn amac mehuldr.
(Fernao Mendes Pinto, Peregrlnao, Liz
bon, 1614)

CALBANIN ADASI, bkz. PROSPERONUN

ADASI.

CALLOPE bkz. OCEANA (1).

CALNOGOR, ATVATABAR'n baehri, de

nizden be yz mil ierdedir. Buraya hem
KORAM ehrinden kutsal bir demiryoluyla,
hem de bir hava gemisiyle ulalabilir. Btn
binalar kaliteli beyaz mermerdendir. Kraln
saray da, Borodemy denen yasama organ
da Calnogordadr; tpk ehrin en byk bi
nas olan Pantheon ya da Bormidophia gibi.
Kral Aldemegry Bhoolmakarn saray yk
sek, koni biiminde bir binadr, yirmi katldr,
her kat stunlarla sslenmi bir dizi pence
reyle evrilidir. Giri kulelerinde devasa altn
aslanlar vardr, altn eritler b iim indeki
peneleri duvarlardan aa uzanr ve daha
alttaki ta sralara perinlenir; bylece de,
alttaki btn yapy bir arada tuttuklar izleni
mini verirler. Mimari, Hindu, Msr, Grek ve
Gotik sluplarnn bir bileim idir. Sarayn
kendisi, etrafn revakl duvarlarn evirdii
geni bir avlunun ortasndadr. Saraydan bir
su deposu geer ve duvarlar, hepsi tatan

oyulmu aslanlar, filler, ylanlar, kartallar,

bockhockid\er denen mekanik devekular,
gen erkekler ve kzlarla sslenmitir.
Pantheon ya da Bormidophia, bir ta
pnma yeri ve Atvatabarn Yce Tanras
Leydi Lyoneun mekndr. Atvatabardaki
en olaanst nesne de buradadr: Birka
yz ayak yksekliinde, biimi biraz yrei
andran yekpare altn bir koni olan Tanra'nn Taht. Taht, tanrlarn eitli kastlarna
ve bilim, sanat ile ruhsalln sembollerine
tekabl eden paraya blnmtr. Krk
ayak uzunluunda ve yetmi iki ayak apn
daki, stnde Atvatabarn balca mucitleri
nin vcutlarnn aldan kalplar bulunan alt
blm ya da bilimsel panteon, mucitlerin en
nemli icatlarnn kabartma rlyeflerini gs
terir. Orta blm , sanata ve niteliklerine
adanmtr. Yirmi drt ayak ykseklikte ve
altm ayak apndaki bu blm, ikiye ayrl
mtr: iir, Resim, Mzik, vs. tanrlarn tem
sil eden st blme ile sanatla gelien ruhun
Hayalgc, Duygu, efkat gibi niteliklerini
gsteren alt blme. Otuz alt ayak yksekli
inde, otuz ayak apnda olan st blmde
ise, tahtn koltuu ile, baka ksm yer
alr: sihir ve astroloji; byclk, kehanet ve
benzer sanatlar; ve teosofi, elektro-biyoloji
ile ilgili dier bilimler. Tanra, kaidenin (ma
nolyalar, meeler, karaaalar ve bu tr
baka aalardan oluan bir orman) orta
snda, ar ar dnen daac yeili kadife
den bir koltukta grlebilir; binann ak ol
duu saatler boyunca, turistler ve hakiki ina
nanlardan oluan muazzam bir izleyici kitle
sine bu ekilde sunulur.
(William R. Bradshaw, The Goddess of Atvatabar, being the History of the Discovery
of the Interior World and Conquest o f Atvatabar, New York, 1892)

CALONACK, PATHAN'n tesinde zengin

bir ada kralldr, balkla merakl sey
yahlar iin bir cennettir. Calonack kralnn
bin zevce almaya hakk vardr. lkenin en

C A LO N A C K 'tan ahap b ir fil-atosu.

gzel kzlar arasndan seilen bu zevceler

ona yzlerce ocuk verir. Yerel efsaneye
gre, kraln art ve oal eklindeki Tanr
buyruuna uymasnn dl olarak, dnya
nn her yanndan her tr balk Calonack ky
larna gelir. Her tr ylda bir kere gelir, ba
ka bir tr onun yerini almadan nce de ky
da gn kalr. yle ok saydadrlar ki, su
da baka hibir ey grnmez ve insanlar
istedikleri kadarn tutup yer.
Savata warke denen filler kullanlr ve
srtlarnda ahap atolar tarlar; kraln ken
disinin, on drt bin warke'den oluan bir or
dusu vardr. Calonack hayvan varlna bir

ok salyangoz tr dahildir, bazlar yle b

yktr ki insanlar kabuklarnda yaayabilir
ve adann her yerinde kabuk evlerden yapl
ma gzel kyler grlebilir. Calonackta teh
likeli ylan trlerine de rastlanr, insan baldr
kadar kaln olan kara bal bir tr, krallar ve
lordlar tarafndan pek lezzetli bulunur.
(Sir John Mandeville, Voiage de Sir John
Maundevile, Paris, 1357)

CALORMEN, NARNAnn kuzeyinde kalan

ve onun drt katndan daha byk olan im
paratorluktur. Calormene .en yakn lke, b
yk bir llk araziyle ayrld ARCHENLANDdr. Kuzeyde l, Archenlandla ara
larndaki gerek snr olan Kvrlan Ok Nehri'nin kysnda son bulur. Gneyde ise, ze
rindeki bir adada C alo rm en in baehri
Tashbaann yer ald isimsiz bir nehir akar.
Bir tek kk vahas bulunan lde yerleim
yoktur. Buraya giden seyyahlara l ge
menin olduka zor ve tehlikeli olduunu
sylemekte fayda var. Belki de izlenecek en
iyi gzergh, vahann batsndaki talk va
diden geip, eteklerinde Kvrlan Okun akt
Pire Da'nn ift doruklarna doru giden
yoldur.
ldeki kayda deer tek yer, Tashbaann kuzeybatsnda kalan, eski krallara ait
on iki mezardr. Mezarlar, tatan yaplm
devasa ar kovanlarn veya balaryla yzle
rini rten gri cppelere brnm devasa
insanlar andrrlar. Diziliilerinde bir dzen
yoktur, kkenleri hakknda da pek az ey bi
linir. Batl inanlara gre buralar gulyabanilerin urak yeridir.
Baehir Tashbaan dnya harikalarn
dan biridir. ok kemerli bir kpr nehrin g
ney kysndan, yksek surlarla evrili ve da
ima ok sayda asker tarafndan korunan pi
rin kaplara dek uzanr. Sabah akam al
nan borular, ehre yegne giri olan kapla
rn ald ve kapand haberini verir. Du
varlarn i tarafnda ehir, her kar binalarla
kapl bir tepeye doru trmanr. Tepenin zir

vesinde Tisroc Saray ve gm kubbesiyle

byk Tash Tapna durur. Ziyaretiler,
zerlerinde saysz sivri ulu kule ve minare
nin ykseldii bir sra evler, sra stunlar ve
kemerli geitler yn grnmndeki ehri
gz kamatrc bulacak.
Tepenin aa ksmlarnda kalan fakir
blgeler yukar ksmlarn ihtiamyla zc
bir ztlk sergiler. Sokaklar dardr ve iki yan
larnda uzanan duvarlarda hemen hemen
hi pencere yoktur. Her yerde p ynlar
vardr, blgenin tamam daima, pazarlara
gid ip gelen insan kalabalyla doludur.
Drt sapl koltuklar zerinde tanan Tashbaann lordlar ve leydileri yznden, so
kaklarda ilerlemek bsbtn zorlar. Sey
yahlar onlarn yolundan derhal ekilmenin
yasal bir g ereklilik olduu ve sokaklarn
gzcler tarafndan kontrol edildii konu
sunda uyarlr.
Daha yukar taraflarda yollar geniler
ve yol kenarlarnda palmiyeler, sra kemer
ler, lke tanrlarnn ve kahramanlarnn b
yk heykelleri sralanr. Sra kemerli giriler,
merkezi avlular veya fskiyeli turungil bah
eleri etrafnda kurulmu ve zengin bir ekil
de denmi saraylara alr.
Tisroc Saray gzellikleri szcklerle
tasvir edilemeyecek bir dizi byk salondan
oluur. Ziyaretiler mutlaka Siyah Mermer
Salonu, Stunlar Salonu, Heykeller Salonu
ve dvme bakrdan muazzam kaplaryla
Taht Odasn grmelidirler. Eski saray, taraalar halinde ehir surlarna doru alalan
kraliyet baheleri ierisinde bulunur.
Seyyahlar Tashbaandan, nehrin az
na demir atm gemilerin direklerini grebi
lirler. ehrin her iki tarafnda da, nehrin ky
lar boyunca, aralarndan saysz evin beyaz
duvarlarnn grlebildii baheler sralan
mtr. ehrin gney tarafnda ise bir dizi al
ak ve aalk tepe uzanr.
Calormen'de ziyaret edilecek dier bir
ehir ise, baehrin gneyinde kalan Azim
Baldadr. Birok yolun kavanda bulunan
Azim Balda nemli bir iletiim merkezi ve l
ke posta sisteminin de ekirdeidir, impara

torluk Posta Merkezinin atl habercileri bu

radan tm lkeye mektup tar. lkeyi atla
gemek haftalar srer.
Dier kayda deer yerler arasnda g
neyin en ho noktalarndan biri olan, fevka
lade Binbir Rayiha Vadisi yaknndaki Mezreel Gl vardr.
Balkln, zanaatn ve genel ticaretin
de nemli olmasna ve Pugrahan ky blge
sinden tuz da karlmasna ramen, Calormen temelde bir tarm toplumudur. lke ida
ri amalarla, her biri Tarkaan denen bir lord
tarafndan ynetilen eyaletlere ayrlmtr.
Kuzeyde kalan Archenland ve Narnia
gibi lkelerin tersine Calormen kesinlikle hi
yerarik bir devlettir. Nfusun byk oun
luunu oluturan koyu tenli kyllerin ya ok
az haklar vardr ya da hi haklar yoktur, k
lelie sk sk rastlanr. Muazzam gleri olan
Tarkaanlarn kendileri de kraln mutlak otori
tesine tabidir; rnein, sadece en ayrcalkl
olanlarnn kraln huzuruna kma hakk var
dr. Lordlar ve leydilerin giyimleri son dere
ce zengindir; erkekler mcevherli, bazen de
tyl trbanlar, parfml salar ve boyal
sakallaryla gz kamatrrlar. Atlar bile, kak
ma gml at balklar ve zengileriyle, ol
duka zengin giydirilir. st snflar arasnda
anlamal evlilik yaygndr.
Zenginlerin tersine Calormen'in fakir in
sanlar uzun, kirli cppeler ve parmak ula
rndan yukar doru kvrlan tahta ayakkab
lar giyerler. stleri gibi, onlar da sark takar.
Tarih boyu Calormen her zaman saldr
gan bir lke olmu ve sk sk kuzeydeki bo
topraklar fethedip kendisine katmaya aba
lamtr. Narnia Kraliesi Susan, Prens Rabadash ile evlenmeyi reddettiinde hem
Archenland hem de Narniann kendisini is
tila etme planlar masaya yatrlmt. Arc
henland Kral Lune ile Narnia hkmdarlar
bu planlardan haberdar oldu, sonuta da
Calormen ordusu, Narnia ve Archendland
birleik ordusu tarafndan yenilgiye uratl
d. Calormen Prensi Rabadash, bu yenilgi
nin ardndan, Narniann yaratcs Aslan ta
rafndan bir eee dntrld, ama yllk

Gz Festivalinde insan ekline geri dnme

sine izin verildi. Ancak eer Tashbaandan
on milden fazla uzaklarsa mr boyunca
eek olarak kalaca konusunda uyarld.
Yaadklarndan ders alan Rabadash, Ca
lormen'in grd en barsever hkmdar
oldu ve kendisine Bar Rabadash unvan
verildi. Ne var ki, imdi resmi tarih kitaplarn
da, nasl olduysa, daha ok Gln Raba
dash olarak anlr. Gnlk konuma dilinde,
aptalca bir ey yapan birisine kanlmaz bir
ekilde ikinci Rabadash denir.
Calormende taplan tanrlar Azaroth ve
Tashtr. ilki hakknda pek az ey bilinir amaTash, kurban olarak insan isteyen, drt kol
lu, akbaba suratl, eytani bir tanr olarak
tem sil e dilir. Calormen krallar, lmsz
Tashn soyundan geldiklerini iddia ederler.
Belki kraln her ad geite sonsuza dek
yaasn denmesi bununla aklanabilir.
Tash ve Azarotha yaplan tapnma dnda
Calormenli kzlarn, dnlerine hazrlan
dklar srada Gecenin Leydisi Zardeenah'a
gizli adaklarda bulunmalar da dettendir.
Ziyaretiler C alorm enin yemeklerini
olduka zengin bulacaktr. Aristokrasiden
birine sunulan yemekte stakoz ve salata,
badem ve yer mantarlar ile doldurulmu su
ulluu, zm ve fstkl pilav yannda tavuk
cieri, ardndan kavun ve kremal itzm
veya dut ezmesi yer alabilir. Yemeklere be
yaz arap elik eder. Benzer lks alkanlk
lar, esansl du veya eek style banyo
yapmak gibi Calormen detlerinde grle
bilir.
Calormen insanlar, ozanlarndan Do
al sevgi orbadan, evlatlar da zmpara ta
ndan daha deerlidir" gibi zdeyileriyle
dolu retici alntlar yapmay ok severler.
Genlere herhangi bir akademik bilim dal
gibi masalclk sanat retilir.
Yerel para birimi hilafdir. imparatorluk
Postas ile mektup gndermek be hilal tutar.
(C.S. Lewis, The Horse and His Boy, Lond
ra, 1954; C.S. Lewis, The Last Battle, Lond
ra, 1956)

CAMELERD, Kral Leodegrance ya da Leodagrann, ngiltere ile Galler arasndaki s

nrda bir yerlerde olan kralldr. Yllarca
Kuzey Galli Kral Riencein ard arkas kesil
mez saldrlaryla hrpalandktan sonra, ha
rap oldu; toprak fazla boy atm bitkilerle r
tld ve yabani hayvanlar tarafndan istila
edildi. Bir gzlemcinin deyiiyle, lke, in
san ile hayvan arasnda paraland. Rience, CAMELOTlu Arthur tarafndan Camelerdden srld, Arthur da daha sonra Leodegrancen kz Guineverele evlendi.
(Sir Thom as M alory, Le M orte D arthur,
Londra, 1485; Alfred, Lord Tennyson, Idylls
of the King, Londra, 1842-85)

CAMELARD, POCTESME yaknlarnda bir

lke olan Glathionun baehri ve ayn za
m a n d a E m isg a rth L o rd u , C am w y ve
SARGYLL Lordu olan Kral Gogyrvann sa
raynn bulunduu yerdir. CAMELERDle ka
rtrlmamaldr. Kraln saray halk, valyeli
iyle nldr.
Saray mensuplarnn belli bal mega
leleri sevimek, avlanmak ve turnuvalardr sonuncusunda kazanlan tek dl eref ve
bir inci tespihtir. Saray ayn zamanda alego
ri ve metafordan geni lde yararlanan
bir ak iiri okuludur. Gogvyrvann bir deti
vardr: Kendisinden talep edenlerin hepsi,
onlara yaplan hakszlklar dzeltecek savu
nucular bulana kadar yemek yemez.
Saraydaki ana oda, dou ve bat duvar
larndaki be yksek pencereyle aydnlanan
byk Adalet Salonudur. Kraln, huzuruna
kanlarn ikyetlerini dinlemek iin oturdu
u taht, bir glgeliin altnda, sar satenle
kapl hasrotlarndan oluan bir koltuktur.
Cameliarda iki hayalet musallat olmu
tur. Bir tanesi, imdiki hkmdarn bykba
bas olan ve nc, beinci, sekizinci ve
dokuzuncu karlarn katlederek henz ya
arken Glathion'da hkmetmi hkmedecek
en kt hkmdar olarak tannan Smoitin
hayaletidir. Smoit, on nc karsyla ev

lenmeden az nce bir merdivenden dp

boynunu krnca lm t. Smoit zerine
oturmayan bir zrhla grnr, ona ou kez
bir baka hayalet elik eder - uzun bol giy
siler iindeki solgun bir hanm olan doku
zuncu kars Kralie Sylvia Tereu.
(James Branch Cabell, Jurgen: A Comedy
of Justice, New York, 1919)

CAMELOT, Kral A rthurun gney ngilte

redeki Logres Krallfnn baehridir. Saray
maiyeti burada toplanr, ama zaman zaman
CAERLEON ya da KNKENADONda da bu
lunabilirler. S 528 ylnda buray Amerika
Birleik Devletlerindeki Connecticuttan gel
me bir tamirci ziyaret etmiti.
ato ve ehir, Camelot Nehri zerinde
dir. ehrin kendisi pek etkileyici deildir; ev
lerinin ou atlar sazlarla yarm yamalak
rtl meskenlerdir, kayda deer pek az ta
bina vardr ve sokaklar da ta denmemi
bir yollar labirentinden ibarettir. Camelota,
nehrin stndeki tepenin doruuna ina
edilmi muzzam bir ato hkimdir.
atonun ana salonu, ziyaretilerin hl
MERLNN MEZARI olarak bilinen maara
da uyuyan bedenini grebilecekleri byc
Merlin tarafndan yaplmt. Binann duvar
lar, heykeller ve mistik sembollerle sslen
mitir. Ziyaretiler heykellerin drt ana gru
ba ayrlabileceini fark edecek: insanlar l
dren hayvanlar, hayvanlar ldren insan
lar, kusursuz savalar ve melekleri gste
renler. On ki tane vitray pencere Arthurun
en muazzam zaferlerinden sahneler resme
der; zellikle kral AVALONda Excalibur ad
l klc alrken gsterenine dikkat edilmelidir.
Salonun her ucunda ta trabzanl galeriler
vardr ve deme siyah-beyaz karolar halin
de byk deme talarndandr. Koca
minenin yanlar kntldr ve oyma tatan bir
bacas vardr.
Ana salonda 150 valyenin oturabile
cei nl yuvarlak masa da vardr. Tasarm
Merlin tarafndan gerekletirildii halde

masann kendisi krala, Arthurun Guinevere le e vle nm e si m n a se b e tiyle CAMELERDI Leodegrance tarafndan verilmitir.
Masann dnyann yuvarlakln simgeledi
i sylenir. Ayn zamanda, lkenin en soylu
ve erdemli valyelerinden oluan Yuvarlak
Masa Kardeliini de simgeler. Kardelik
valyeleri yllar boyunca daha nce arala
rndan bir ksmna grnecei haber verilen
Kutsal Kseyi arad. Ancak ilerinden sa
dece tanesi CARBONEK ATOSUndaki
kutsal emaneti grecek kadar erdemli kt.
Ziyaretiler kanatl pencerelerin aydn
latt ve Bathsheba duvar halsyla dekore
edilmi bir oda olan byk adalet salonunu
da grmeli. Burada adalet normal koullar
altnda btn valyelerin hazr bulunduu
bir mahkeme tarafndan uygulanr ve dava
lar nde gelen baronlar tarafndan karara
balanr. Eziyetle yarglama denen eye sk
sk bavurulur, ancak davalar dverek de
karara balanabilir, nk Tanrfnn ve haki
katin, muzaffer olann yannda olduu var
saylr. Eer sulanan kii diiyse, yerine d
vecek bir savunucu seebilir.
Camelotta hayat, Hristiyan ylnn b
yk lenleri merkezinde geliir. Bu lenler
arasnda zellikle Pentecost ne kar. Ge
leneklere gre Pentecost leni, bir mace
raya atlnmadan ya da bir mcadeleye da
vet yaplmadan balayamaz. Yeil valye
ler Pentecost srasnda Camelota gelmi ve
Sir Gavvainin uzaklardaki YEL APELe
gitm esiyle sonulanan meydan okumay
gerekletirmilerdi; Kutsal Kse aray da
Pentecostta trenle balatld.
Camelot yasalarna gre, bir valye
onu maceraya srkleyecek en ufak olay
bile grmezden gelemez. Bir aray ya da
macera balaynca, ta sonuna kadar sr
drmeli ve saraya bu konuda bir rapor sun
maldr. Hibir valye onunla edeer kii
ler tarafndan yaplacak bir mcadele dave
tini reddedemez.
Arthur kral olunca Camelotu baehri
yapmt. Uzun sren saltanat Guinevere ve
Launcelotun gayri meru akyla yara ald

ve bu ak, sulu klarn kat JOYEUSE

GARDE atosunun kuatlmasna yol at.
Salisbury O vasnda, A rth u run pi olu
Mordred tarafndan lmcl ekilde yara
land feci muharebeyle doruuna varan
ve gittike artan atmalar, Arthurun salta
natnn son yllarna damgasn vurdu.
A rthurun kendisi Cam elot'ta gml
deildir, ancak ziyaretiler burada baka
kahramanlarn ve nl kiilerin mezarlarn
grebilir; Orkneyli Kral Lot ve Sir Launcelot'n akndan len ESCALOTlu talihsiz Ela
ine gibi.
(Anonim, La Mort le Roi Artu, S 13. yy; Sir
Thomas Malory, Le Morte darthur, Londra,
1485; Alfred, Lord Tennyson, Idylls o f the
King, Londra, 1842-85; Mark Twain [Samuel
Langhorne Clemens], A Connecticut Yan
kee in King Arthur's Court, New York, 1889;
T.H. W hite, The Once a n d Future King,
Londra, 1939)

CAMFORD, ngilterede bir niversite kenti

dir. 1903 ylnda banda Profesr Presbury'nin bulunduu M ukayeseli Anatomi
krssyle nldr. Bay Sherlock Holmes,
Profesr Presburynin aratrmalarnn srrn
aklamtr - bir insan, damarlarna may
mun serumu zerketmek gibi basit bir sre
le maymuna dntrlebilir. Profesr Presburynin genletirici bir serum bulma niyeti
de, sko meslekta Dr. Jekyll'inki gibi, ba
arszlkla sonulanmtr.
(Sir Arthur Conan Doyle, The Adventure of
the Creeping Man, The Case Book of Sher
lock Flolmes, Londra, 1927)

CAMPAGNA, BYK MARNAnn kuzeyin

de bir lkedir, ondan MARMORKLPPEN S
radalaryla ayrlr. Yazlar scak ve puslu,
sonbaharlarda ise ssz ve kavruktur.
Sakinleri, genelde yar gebe bir ha
yat sren vahi ve serke obanlardr. Ya

salar, bir gze-gz sistem ine dayaldr,

adalet duygular blgenin yle tipik bir rne
idir ki, Byk Marina avukatlar bu tr kav
galara bir Campagna davas der. Hain
tarzlarna ramen lke sakinleri konuksever
insanlardr; klara, keilere ve borlulara
smaklk sunmuluklar vardr.
lkenin tanrlar kendileri iin yaplm
ve ta ya da meeden kabaca kesilmi put
lara sahiptir; bu putlar, zel mlk olan otlak
larla halka ak kavaklarn snrlarna konur.
Onlara erimi tereya ya da ya sunulur ve
kdnm g ecesinde obanlar, kurban
atelerinde kullanlarak yanp kmr olmu
sopalarla, dourmak zere olan her yarat
n bedenini iaretler. Campagnadaki en
mehur putlardan biri, burun delikleri, dili ve
cinsel organlar krmz olan ve evresinde
tyler rpertici trenlerin yapld rivayet
edilen Krmz kz Baltalfdr.
(Ernst Jnger, A u f den M arm orklippen,
Frankfurt, 1939)

CANAVAR IN ATOSU, Fransa ormanlar

nn derinliklerinde, birok merdiveni ve lo
avlular olan kadim, eri br bir binadr.
Muazzam teraslarn insanlarla tazlarn can
lym izlenimi uyandran heykelleri ssler,
geit vermez grnen kaplar koskoca du
varlarda kemerler oluturur. Artk iinde otu
rulmuyor ama, ato vaktiyle korkun bir ca
navara dntrlm olan byl bir pren
se aitmi. O sralar atoya gelen bir seyyah,
grnmez eller tarafndan karanlk bir kori
dordan gtrlrm, bu koridor duvarlar
dan biten canl insan kollarnn tuttuu am
danlarla ok az aydnlatlmtr.
Derken, atonun efendisi olan Canavar
(ya da irkin) ortaya kar ve seyyahlarn
yapt, beyaz bir gl koparmak gibi, en
ufak kural ihlali karlnda, misilleme talep
edermi. Kural ineyen kii, gen bir kz
onun yerini almay kabul etmezse eer, bu
nu hayatyla deyebilirmi. Aslnda Canavarn eski haline dnmesini salayan da,

C A N A V A R IN ATOSUnd a hazneyi
koruyan oku heykeli.

byle kural inemi birinin kz oldu. Kz,

Canavarn lmekte olan bedeninin banda
alayarak yaamaya devam etmesi iin ona
yalvarmt; Canavar, bir insan olsa istedii
ni yapabileceini, ama aklarn kantlamak
isteyen zavall canavarlarn elinden ancak
yere yatp lmek geldiini syledi. Kzn ke
deri byy bozdu ve onun canavar biimi
ni stnden atp yeniden eskisi gibi prens
olmasn salad.
atonun mahzenlerinde mcevherler
ve deerli talardan oluan muazzam bir
servet yatar ama bunlar, davetsiz giren her
kesi vuran bir oku heykeli tarafndan koru
nur. Bakan herkesin dnyadaki herhangi bir
yeri grmesini salayan mehur bir aynann
ise, atonun birok odasndan birinde, kulla
nlmadan, ylece durduu sylenmektedir.
(Mme Marie Leprince de Beaumont, La
Belle et La B te , Magasin des enfants,
contes moraux, Paris 1757; La Belle et La
Bte, ynetmen: Jean Cocteau, Fransa,
1946)

CANAVARLAR PARKI, Msr'daki skende

riyenin kumsallarnda kurulmu bir tr Disneyland; bugne sadece harabeleri kalm
tr. ehri korumak iin kyya dizilmi, tarif
edilemeyecek kadar korkun bir dizi deniz
canavarnn muazzam heykelinden oluur.

CANAVARLAR PAR K I'nda skenderiye'yi koruyan

heykeller.

Byk skender skenderiyeyi ina et

meye baladnda, her gece denizden bir
canavar srs kar, inaatn temellerini
darma duman ederdi. Kral, ykc canavarla
rn izimlerinin yaplabilmesi iin camdan
bir kates yaplp iine bir ressam konmasn
ve bu dzenein olduu gibi denizin derin
liklerine indirilmesini buyurdu. Sonra da res
samn izimlerine gre devasa heykellerin
yaplmasn emretti, onlar yzleri denize d
nk olarak kyya dizdirdi. Yaratklar deniz
den kp da ikizlerini grnce yzgeleri
yalayp ebediyen yok oldular.
Ho bir palmiye korusunun ortasnda
ykselen harabeler, imdi ocuklar iin g
venli bir oyun alandr.

nr ve yasalara gre bu aalarn meyveleri

oradan geen seyyahlara aittir.
Son on yzyl boyunca Cantahar, bir
Kincandior (adalet, merhamet ve yiitlik an
lamna gelen bir kaynak szck) tarafndan
ynetilen bir monari olmutur. Sakinleri c
merttir, misafirperverdir, eref konularnda da
kskantr. Hepsi iki elini de ayn rahatlkla
kullanr, kuvvetli ve eviktirler, yz yandan
fazla yaarlar ve kumardan pek holanrlar.
Dnler yllk bir lende yaplr, erkekler is
tedikleri gelinleri seer ve zenginlikleriyle ser
vetleri konusunda herkese beyanda bulunur
lar. Sonra seilen geline bir gl sunulur, o da
gl gsne yerletirerek kabul ettiini belli
eder. Ertesi gn ift, gnee sayg gsterme
ye yemin eder, birbirlerine de mr boyu kar
lkl sadakat sz verirler. Gne (Monsky)
ve ay (Raka), yegne tapnma nesneleridir
ve -halk iinde tartlmamas artyla- dier
dinlere hogr gsterildii halde, yeni din
sel inanlar getirmek kesinlikle yasaddr.
Cantahar sakinleri, Monskynin yaplan kt
l cezalandracandan emindir. Cimrinin

(Maria Savi-Lopez, Leggende del mare, Torino, 1920)

CANSAY, bkz. MANCY.

CANTAHAR, denizin bir koluyla Saint Etienneden ayrlm olan bir adadr, mit Burnu'nun gneydousunda, yabanl Tristar
Adasndan iki bin fersah kadar uzaklktadr.
Cantahar neredeyse kusursuz bir daire ek
lindedir, kydaki dalar halkas, dz bir i
blgeyi evreler. Seyahat etmek ve mallar
y^en atlarn yedekleyerek ektii mavna
larla adann bir ucundan bir ucuna naklet
mek iin, bir kanallar sisteminden yararlan
lr. Kanallarn kylar boyunca aalar srala

C ANTA H A R 'da tatan yaplm bir sunak.

parasn alar, titiz adamn yemeine sinek

atar, tembelin yatana ekmek krntlar ser
per, ayyan arabna su koyar. Btn erkek
ocuklar Monsky'ye, kzlar da -bir gn mey
ve verecek bitkiler olarak grldkleri iin
Rakaya adanr.
Ziyaretiler, Cantahar sakinlerinin din
sel trenlerden ok holandn fark ede
cektir. Kan lekeli sunaklarndaki olaan in
san kurbanlarn dnda, Cantahar halk he
men hemen her olay snrsz bir debdebey
le kutlamaktan gurur duyar. rnein, cena
zeler askeri mzikle kaldrlr. lye gzel
giysiler giydirilir ve mteveffann hayatndaki
nemli olaylar gsteren gzel resimlerle
evrelenir. Sonra ceset byk bir nee iin
de yaklr. Baka bir enlikte kadnlar, on ye
dinci yzylda bir savata Cantahar erkekle

ri yenilmiken ve tek varolma ans kadnla

rn elindeyken Aziz Erliniquee kar kazan
dklar zaferi kutlar. Bu kutlama srasnda ka
dnlar kt talar takar ve btn bir gn bo
yunca kasabalarla hisarlarn ynetimini ele
alr. Baka birok enlie de katlmaya de
er: Baharda, Cantahar Olimpiyatlar; yazn
yabani hayvan dvleri; sonbaharda Su
enlii; ve kn iir yarmas.
Sulular, devlet iin almaya zorlana
rak cezalandrlr, eer herhangi bir beceri
leri yoksa, bekileri onlara retir. Eitim
herkes iin paraszdr ama zenginlerin o
cuklar genellikle aile iinde yetiir ve zel
hocalardan ders alr.
Baehir Cantardie, ierideki bir glde
bulunan byk bir adadadr. Ssl kuvars
stunlarnn destekledii dar atlar, sokak

lardaki ziyaretileri yamurdan korur. Cantardie'nin balca tapna da benzer stun

larla evrilidir; Monskynin byk heykelini
barndran bu tapnak, yalnzca rahipler tara
fndan ziyaret edilebilir. ehirde kamuya ait
byk tahl ambarlar, mermerden yaplm
bir saray ve fevkalade bir ktphane vardr.
Cantahar hayvan varlna birka em
salsiz tr dahildir. Spor iin avlanan picdar
ay boyundadr, rengi yeil olup beyaz be
neklidir, ba da leopar badr. Seyyahlar,
picdar1n ok tehlikeli bir hayvan olduu ko
nusunda uyarlr, igriou ya da tembel , be
yaz bir eee benzer; sadece etrafta k
pekler varsa hareket eder ve alkan, ener
jik insanlardan kaar. Tigrelis atla geyik ara
s bir eydir, ubuklu bir derisi, kulaklarnn
arasnda beyaz bir sorgucu vardr, araba
ekmede kullanlr. Az ok hassastr, gem
yerine pek bir kordn kullanlmas gerekir.
Tigrelis gnde otuz fersah gidebilir.
Seyyahlar bilsin ki, Cantahar'da alkol
satlmaz, insanlar da temkini elden brakma
dan yer ier. Saat, gnesaati, kumsaati di
ye bir ey bilinmez. Zaman, rigody adl bir
bitkiyle llr; bitkinin her dalndan sadece
bir tek yaprak kar, o yaprak da ok ar
dnerek, yarm daireyi alt saatte kateder.
Cantahar dili, Grondodur. Zor bir dil ol
duu iin ziyaretilerin dertlerini anlatacak
baz iaretleri renmesi tavsiye olunur. r
nein, selam yle verilir; stnz olan kii
ye selam verirken, bir el nce gse, sonra
yere konulur ki bu onun ayaklarna kapand
nz anlamna gelir; astnz olanlara selam
verirken ise, eller, Seni hatrlyorum anlam
na alna konur. Kadnlar, kollar gste ka
vuturularak, erkekler de dirseini gdklaya
rak selamlanr. Cantahar paras ropardr,
drt Amerikan dolaryla edeerdir. On iki
poc bir rati, yirmi rai/de bir ropar eder.
(De Varennes de Mondasse, Le Dcouverte
De L Empire De Cantahar, Paris, 1730)

CANTARDE, CANTAHARn baehridir.

CAPA BLANCA ADALARI, Atlas Okyanusunda, ispanyaya ait bir adalar grubudur.
Baehri Monteverde bir at arabasnn bile
zar zor getii ylankavi, dar sokaklar olan
son derece kadim bir kenttir. Evlerin st k
smlar sokan zerine uzand iin, tavanaralarnda oturanlar dar uzanp, sokan
br yanndaki komularyla el skabilirler.
Yiyecekler iyidir, Monteverdede gece
ok ge saatlere kadar ak kalan bol mik
tarda kafe ve restoran vardr.
Vaktiyle her pazar gn yaplan gele
neksel boa greleri artk kaldrlmtr. Bu,
o gnn en mehur boa greisine mey
dan okuyarak, eer arenadan kendisi mu
zaffer ekilde ayrlrsa boa grelerinin
ebediyen kaldrlmasn talep eden ngiliz
do ab ilim ci Dr. John D olittle n eseridir.
Hayvanlarn dilini konumak yolundaki ben
zersiz yetisi sayesinde Dr. Dolittle boalar,
asl m atadoru arenadan kovalam aya ve
sonra da birka ilgin numara yapmaya ik
na edebilmitir. O gnden bugne, Capa
Blanca Adalarnda hi boa grei yapl
mamtr.
(Hugh Lofting, The Voyages o f Doctor Do
little, Londra, 1923)

CAPE-VED ADALARI, bkz. YELLK RIH

TIMI.

CAPHAR SALAMA, Gney Kutbu blge

sinde, Akademik Denizde bir adadr.
gen biimindedir ve evresi yaklak olarak
otuz m ildir. Ada, tahl ve otlak ynnden
zengindir, nehirlerle dereler tarafndan sula
nr, her tr hayvanla doludur: bir tr minya
tr dnyadr. Mehur CHRSTANOPOLS
ehri, adann kuzey kys yaknlarndadr.
(Johann Valentln Andreae, R eipublicae
Christianapolitanae descriptio, Amsterdam,
1619)

CAPLLARA, Norve ile Amerika Birleik

D e vle tle ri a rasndaki okyanus yatan
kaplayan geni bir denizalt lkesidir. Orta
lama olarak, su yzeyinin on bin ayak
altndadr. Ilk akntlar topran son dere
ce bereketli hale getirdii iin her tr bitki
ve hayvan besler. Hayvan varl ve jeolo
jisi incelenince, C a p illa ria topraklarnn
yeryznn en kadim katmanlarndan biri
ni temsil ettii akla gelir. Milyonlarca yl n
ce, ktalarn ou iskn edilmemi ller
ken, Capillariadaki tarihncesi hayvanlar,
birok zengin ve deikin biimde evrimlemilerdi bile.
Ne yazk ki Capillaria sakinlerinin tarih
bilgisi de, gelenekleri kaydetme bilgisi de
yoktur. Bu yzden de lkenin tarihi hakknda
pek az ey sylenebilir. Sakinleri gzel, hey
betli bir kadnlar rkdr, hepsi 1,80 mnin s
tndedir, bulut gibi etraflarnda uuan sar
salar vardr. Yzleri meleimsi, bedenleri
yumuaktr; belirgin, keli hatlar yoktur.
Genellikle uuan pelerinler giyerler, bunlar
geriye savrulunca ipeksi, ama yar effaf bir
cildi ortaya karr; stl camn effaf prlt
syla, i organlar ima ederler, iskeletleri k
rlgan ve zarif bir yap olarak grnr, akci
erleri iki yumuak, mavi nokta, kalpleri de
pembemsi bir blgedir. Sumermeri gibi cilt
leri, damarlarnn at, kann hareketi, her an
dalp suda su gibi silinip gidebilecek bir
gzellik hayali tekil eder.
Bu kadnlara Oiha'lar denir. Bu, insan"
ya da doann kusursuzluu diye tercme
edilebilecek bir szcktr. Capillariada er
kek diye bir ey bilinmez. Mitolojilerine bak
lrsa, Oiha'lar, onlara benzeyen bir yaratk
olan, kendi kendini gebe brakp oaltan ilk
Oiha'dan gelirler, ilk Oiha sonunda vcu
dundan, iinde gebe brakma ilevini yerine
getirmi olan rahatszlk verici ve irkin bir
organ bertaraf etmitir. O gn bugn, o or
gan parazit gibi yaamn srdrmtr, onu
dar atm vcutla yeniden birlemek ko
nusundaki ebedi ama bo arzusuyla yaar.
Erkek cinsi, kadn vcudundan srlp atl
m ilkel bir yaratk saylr.

Bu d parazit, yani bulipop, dokuz ila

on in uzunluunda kk bir yaratktr, si
lindir eklinde bir bedene, bir insan yzne
ve yumru yumru bir baa sahiptir, keldir. Y
znde burun yerine iki tane tuhaf aralk var
dr. Kollaryla elleri kk ve incedir ama
bacaklar son derece gelimi ve kuvvetli
dir, uzun el ve ayak trnaklar, yzgeleri,
ayn zamanda da bir ift gdk kanad var
dr. Bulipop'lar, biraz denizatlar gibi, dikey
yzer ve onlarn kemik iliklerini ok lezzetli
bir ey sayarak yiyen Oiha'lar tarafndan
fevkalade kk grlrler. Oiha'lar bu ke
mik iliini yemenin bir ekilde retme yeti
siyle balantl olduuna inanrlar; sanki bir
tr dourgan uyarmm gibi.
Bu teorilerinin de, ilk Oiha mitinin de
doru yanlar vardr. Bulipoplar sahiden de
reme organlardr, onlar ise Oiha'lar retir.
Bir Oiha doduunda, rahimden plasentay
la birlikte, iki yz kadar bulipop da atlr, geri
kalan bebek O ih a 'rn dksndadr. Akan
su plasenta ve dky srkleyip gtrd
nde, minik bulipop'lar ya mercan dallar
na tutunur ya da deniz yatann amuruna
karr. Bulipop'larn okyanus yatandaki
balktan tredii yolundaki Oiha inancnn
gerek aklamas budur.
Bu iki tr ya da rk, bylece birlikte ya
amak zorunda kalmtr, ama her ikisi de
a ra la rnd aki b a d a n h a b e rs iz d ir. B u llp op 'larn Oiha'lara kar tavrlar deiir. Bir
ksm, Oiha'lar memnun etmek iin onlar
taklit etme giriiminde bulunur: Tencereye
atlama onuru iin yarrlar, Oiha'larn onla
r fiziksel bir ihtiya nedeniyle deil, kiisel
bir tercih nedeniyle yiyeceine inanrlar.
Kimileri de, neredeyse dinsel bir tavr be
nimser, Oiha'lar hayranlkla gzleyip sonra
da resimlerini yapar. Aslnda bu resimler
pornografiktir - eitli mstehcen pozlar al
m Oiha iftlerini gsterir. Kanlmaz ola
rak, bu resim lerde az sayda bulipop da
bulunur: Yaratclar, bu ekilde resme da
hil olmay, ilahi Oiha'larn gnln alma ve
onlarn ltfuna mazhar olmann bir yolu ola
rak grr.

Ancak, btn b u llp o p 'larn ortak bir

noktalar vardr. nne geilmez bir drt
sonucu, deniz yatandan yukar doru he
lezonlar izen muazzam, daire eklinde ku
leler ina ederler; iinde yaadklar svnn
stnde ok daha zgr ve byk bir dn
yann varolduuna inanrlar. Denizin yzeyi
ne ulaacak bir kule ina ederlerse, sonun
da orada yaayan ilahi yaratklara katlacak
larna inanrlar. Ama abalar hep, yeterince
yksek olduklarna karar verince kulelere el
koyan ve onlar mesken olarak kullanan Oi
ha lar yznden sonusuz kalr. Oihalar,
kulelerin hazr olduuna karar verince bina
ya girer ve oraya, Avrupal kadnlarn kullan
d parfme benzer bir sv pskrtr; bu
sv, bina zerinde alan bullpop'lar ld
rerek oray dezenfekte eder. Bunun bir so
nucu olarak da, hibir bina tamamlanamaz.
Bu istilalar srasnda kullanlan parfrrfn, asla kendilerini savunmaya al
mayan bullpop'lar zerinde garip bir etkisi
vardr. nce onlar heyecanlandrr, bunun
sonucunda bullpop'lar mdahale eden Oiftann evresinde gittike artan bir hzla da
ireler izmeye balarlar. Sonra birbirlerine
saldrmaya koyulurlar ve bazen de kazayla
bir Olha'ya arparlar. Kahramanlar denen
baka bullpop'lar, bunu stn Olha'ya kar
bir saldr diye yorumlar ve truborglar ya da
strindberg\er denen dierlerini ldrerek
Oihay savunmaya kalkrlar. Birka bull
pop kuleleri savunmaya abalar ama bunlar
-g o n (\ar ya da kant lar- kant lara kar zel
bir nefretleri varm gibi grnen ve goetheler, wilde\ar ve dannunzlolar olarak bili
nen bullpop alttrleri tarafndan kanlmaz
biimde imha edilirler.
Bullpoplar Oiha'lara kulelerini ve sa
raylarn salamakla kalmaz, onlarn giysile
rini de yaparlar. Yenmemi ya da boulma
m yal, tamamen gelimi bullpop, genel
likle kozasn rmek iin ince, kara bir iplik
kartarak krizalit evresine girer. Oiha'lar ko
zalara ipekbcei kozas muamelesi eder,
onlar kaynar suya atarlar. Bullpop lr, iplik
de zlp rmcek a inceliinde, ipek

elbiseler yapmada kullanlan bir kuma ola

rak dokunur. Bullpop beyninin sald bu
madde, Oiha ekonomisinin en nemli ham
maddesidir. Kimyasal tahliller bunun mrek
kebe benzediini gsterir, bu herhalde bullpoplarn en sevdii yiyecek denizin yze
yinden aa inen basl ktlar olduu iin
dir. Byle ktlarla beslenmi bullpoplar,
Oiha m asalarnda zellikle deer verilen
lezzetli bir yiyecek halini alr.
Oihalar, onlar iin bullpoplar tarafn
dan ina edilmi kulelerde lks iinde yaar.
Mobilyalar bile yenilebilir, ikolata ya da e
kerden yaplmtr. Btn hayatlar, zevk
merkezi evresinde dner, dillerinde zevk,
felsefeye edeerdir. Duyarllk", kltrle
rinde en yksek hayat kalitesidir ve uygula
mada, duyu ya da bilgelik" ile eanlaml
dr. Btn duyular son derece gelimitir,
ho uyarclara byk bir hassasiyetle ayar
lanmtr. Belli yemeklerin kokusu ve tad,
belli m zik enstrm anlarnn m zii, bir
renk, btn bunlar Oiha'larda hemen he
men orgazm gibi bir tepki uyandrr. Btn
Oiha'\ar doumlarndan itibaren srekli ha
reket eden suyla evrilidir, bu su onlarn
hassas cildini gdklar ve okar; bunun bir
sonucu olarak da doumlarndan itibaren
bir ehvet halinde yaarlar. Sevimelerinin,
trn korunmasyla hibir ilgisi yoktur; sade
ce kendisi iin varolan bir sanattr bu, ifade
sini bir Oiha'nn dierine olan hayranlnda
bulur; btn dier zevk alanlar gibi, ylesi
ne inceltilmitir ki, resmen ruhsal deneyim
halini almtr. Sevimelerini, hayszlkla
sulanmadan tanmlamaya almak imkn
sz olur. Ama O/'/alarn kendi dilinde, bu se
vime en saf ve soylu idealleri, ahane ve
yce olan her eyi ifade eder - vcut iinde
ki ruhun saf bir tezahrdr.
Oiha'larn dili, bilinen herhangi bir dil
grubuna girmez. Soyut fikirleri, aslna bakar
sanz herhangi bir fikri, ifade edecek sz
ckleri yoktur. Szckler yalnzca elle tuttulur nesnelere ya da duyular yoluyla yaana
bilecek eylere atfta bulunur, ancak szck
lerin kendileri nesneleri tanmlamaz; daha

ok, konuan kiide meydana getirdii duy

gulara ve duyumsal etkiye atfta bulunurlar.
Szn ksas, Oiha dili tmyle nlem ve ni
dalardan oluur. eitlilik, bir szcn te
laffuzunu ya da tonlamasn deitirerek
salanr. Oiha szcnn kendisi temelde
bir nlem, bir sevin ve coku nidasdr.
Bullpoplar ise bunun aksine, kulelerini
ina etme gereksiniminin hkim olduu, nis
peten karmak toplumlarda yaarlar. eitli
kabilelerde toplanrlar, bunlarn her biri gru
bun siyasi tercihlerine gre rgtlenmitir.
Monariler, cumhuriyetler ve sosyalist dev
letler vardr, hepsi kendi siyasi izgilerini iz
leyerek kuleler ina eder.
Oihalarn bullpop'lar hakkndaki gr
lerine ramen, bullpop'lar aslnda son dere
ce gelimitir. Vcutlar kk olduu ve
gerekenden fazla eitli organlar gelitirdik
leri halde, rnein en zor cerrahi mdahale
leri yapacak kapasitededirler: Hi zahmet
ekmeden bir gz karaciere dntr
mek, beyin nakli yapmak, bir baln solun
galarn bir bullpop'un kalbine alamak gi
bi: liderleri de bilim ve teknolojinin her y
nnde bilgilidir.
Daha ileri b u llp o p 'lar, kulelerine Oiha'lar tarafndan el konulmasn bir doal
fet, bir gonchargo, hatta bir doal gcn
etkisi olarak bile kabul etmezler. Tam tersi
ne, bunun, belli atomlarn zlmesine ne
den olan patolojik maddelerin etkisi olduu
nu ddia ederler. Buna ramen, bullpop'larn en bilgesi bile, kulelerinin neden mte
madiyen ellerinden alndn anlamay ba
aramaz. Bazlar Oiha'larn varln bile in
kr eder ve her eyi aralarnda daha hassas
olanlarn sinir sistemlerini etkileyen bir kitle
psikozuyla aklar.
Kuleler arasnda sava, rastlanmayan
bir ey deildir. iddetli bir gonchargo kule
lerden tanesini yknca, Birleik Kuleler
imparatorluu yaratma yolundaki bir aba
baarszla urad. Bir grup, haddinden
fazla inaat yapmak ve yukarlarndaki sula
rn younluunu arttrarak okyanus akntla
rnda deiikliklere yol amakla suland.

Sonuta ortaya kan sava, her iki tarafa

da ar kayplar verdirdi.
Savan ilk aamalarnda, kulelerden
birinin mttefikleri arasnda bir anlamazlk
kt. Bunun nedeni, bir grubun, birinci tekil
ahsn dilden silinip yerine birinci oul
ahsn konulmasnn, bir btn olarak bull
pop toplumunun karlar asndan daha
hayrl olacan ileri srmesiydi. Ben ze
rine kurulu hkmetlerin hibir zaman biz
zerine kurulu hkmetlerle uyum iine so
kulamayacan iddia ediyorlard. Sonuta,
Birinci oul ahslar zafere ulat ve bylece dilbilgisi ve baka konular zerine da
ha da byk atmalarn yaand bir a
a girildi. Baz dilbilgisi uzmanlar benimki
szcnn silinmesini talep etti ve btn
balamlarda bunun yerine bizimki szc
nn konmas konusunda layiha verdiler;
ocuklarn bizimki demeden nce benim
ki szcn kullandn, bu yzden de
bunun daha byk anlam tadn iddia
eden On Sekiz Aylk Bebekler Muhafazakr
Partisi tarafndan ortaya konan iddialarn ko
laylkla stesinden geldiler. En iyi kule yap
ma ynteminin hangisi olduu zerine kav
galar kt: rnein, naslsa hedefleri mm
kn mertebe ksa srede yzeye ulamak
olduuna gre, acaba almaya en st kat
tan m balanmalyd?
Gonchargo'\ar\ nlemek iin her tr
proje uygulamaya kondu, aralarnda dile
likin olanlar da vard. Fiil kiplerinin reforma
ihtiyac olduu ne srlyordu, bylece
imdideki btn eylemler gelecekte meyda
na geliyor saylabilirdi; bylece gelecek
zerine tahminlerin pratik sonular hemen
uygulamaya konacak olursa, koca yzyllar
dan tasarruf edilecei varsaylyordu. Bu
gr ileri sren parti -Ftrist Toplumsal
Kauuk Sedyeciler Partisi- ksa bir sre ikti
dara geldi ama ani bir dizanteri salgn onla
r kulelerini brakmaya mecbur edince (sal
gn tahmin edememilerdi), mevkilerini de
brakmak zorunda kaldlar. Ftristlerin d
nn ardndan ynetimi Bldr Yaan Ka
r Dondurma Dernei devrald - bunlar, ge-

CAPRONA - CARAS GALADHON

lecee ilikin kehanetlerde bulunmak bunca

zor olduuna gre, gemie dnerek herke
sin kendisini 1640 yl nceki durumda bul
masnn tercih edileceinden emindiler.
Bullpop toplumunda pek eitli ve birbiriyle elien ideolojiler ve teolojiler gelimeye
devam etti; kimileri rksal ve fiziksel tipleri ve
bunlarn niteliklerini tartt, kimi de rk safla
trlmas ve rk savunmas talep etti. Ancak ni
hai arpma, iki byk rk arasnda, Burundaki-Ben rkyla, Prtlak-Kulak-Memesi rk
arasnda kt. Baz bullpop'larn bunlarn iki
sine de sahip olmad fark edilince, iler
bsbtn kart. Oiha'nn ortak dman
temsil ettii ve gonchargo'r\un da kaderin bir
cezas olduu eklindeki sradan ve gelenek
sel inanca dnlnce, nihayet yeni bir temel
bulunmu oldu. Sonunda, Birinci Gonchargo
Kooperatifi tarafndan kurulan bir Gonchargo
Hkmeti iktidara geldi, ilk eylemleri, bir T
keticiler Gonchargo Enstits ile bir Biyokim
yasal izme Fabrikas kurmak oldu. Daha
sonraki gelimeler mulak kalmtr.
Capillaria'y ziyaret edenlere hemen
bullpop'\a<r\rt icat ettii ve su altnda nefes
almalarn salayacak suni solungalardan
edinmeleri tavsiye olunur. Erkek ziyaretiler
cinsiyetlerini belli etmemelidir, nk bu du
rum onlar cezaya yatkn hale getirir ve Oiha!lar tarafndan yenme ya da fou//poplarla
birlikte zorla altrlma seenekleriyle kar
karya kalrlar.
(Frigyes Karinthy, Capillarla, Budapete,
1921)

CAPRONA, bkz. CASPAK.

CARABAS ATOSU, Fransada bir yerler

dedir; aslnda ad Devin atosudur, izmeli Kedi diye bilinen akll bir kedi tarafndan
ele geirilmitir. Kedi, bir deirmencinin en
kk oluna brakt tek mirast, delikanl
bir sre babasnn servetinden ona den
bu yetersiz pay yznden yanp yakld. An

cak kedi, Fransa Kraln, efendisinin aslnda

Carabas Markisi olduuna ikna etmeyi ba
ard, sonra da yaknlardaki bir atonun
efendisi olan devin stesinden gelmek iin
bir plan yapt. Kedi devi, kendini nce bir
aslana, sonra da bir fareye dntrsn di
ye satap kzdrd; sonra da onu yedi ve a
toyu efendisine sundu. Delikanly byle
zengin bir evre iinde grp gerek bir
marki olduuna inanan Kral, ona kzn ver
di, evlendiler; kedi, Fransa saraynda nem
li bir ahs haline geldi.
(Charles Perrault, Les Matre Chat ou Le
Chat Bott, Contes, Paris, 1697)

CARAS GALADHON ya da AALAR

EHR, LREN'in artk terk edilmi baeh
ri ve Lady Galadriel ile Celebornun saray
nn olduu yerdir. Baehir, Lriendeki
mehur mallorn aalarnn en yksekleriyle
talanm yeil bir tepenin stndedir. e
hir, koca bir yeil surla evrilidir. Surun te
sinde, d tarafnda beyaz talardan bir yo
lun bulunduu derin bir hendek vardr. Be
yaz kpr, ehir kaplarna ulamay salar.
Tepenin doruunda, G aladriel ile Celeborn'un, elf muhafzlarn korumas altnda
yaadklar aa durur.
ehrin gneyinde hibir aacn yeti
medii, etraf kapal bir bahe vardr. Bir
merdiven, gm tasn bulunduu yeil bir
ukura iner; tasn stnde durduu alak
kaide, dallanp budaklanm bir aa bii
minde oyulmutur ve yukardaki bir eme
den akan su iine dolar. Suyla dolduu za
man, bu tas Galadrielin Aynas halini alr.
Galadriel tas doldurur ve suya flerdi, su
durulunca da olmu, olan ve olabilecek
eyierin tuhaf imgelerini ortaya koyard.
Caras Galadhon, ORTA DNYAnn
nc anda, Galadriel batya gitmek
iin ayrlnca ve Celeborn KUYTUORMANn
sonralar Dou Lrien diye bilinecek bl
mnde yeni bir elf krall kurmaya gidince,
terk edildi.

(J.R.R. Tolkien, The Fellowship of the Ring,

Londra, 1954; J.R.R. Tolkien, The Return of
the King, Londra, 1955)

CARBONEK ATOSU, bir zamanlar Kutsal

Kse'ye barnak olmu yerdir. Collibe Deniz inin frtnal sularnn tepesinde durur ve
yalnzca inan Gemisi ile seyahat etmek su
retiyle ulalabilir. Bu sihirli gemide bir ya
tak, ipek bir ta ve kabzas sihirli bir ylann
kemikleriyle sihirli bir baln klklarndan
yaplm bir kl vardr. Seyyahlar, sadece
cesur ve erdemli kiilerin klc ekebilecei
konusunda uyarlr; bakalar ekerse eer,
tpk her iki bacandan da yaralanan Kral
Pellesin akbetine urar.
Uzun Kse aray srasnda Sir Galahad, Sir Bors ve Sir Perceval, Collibe Deniz ini atlar. Kapy koruyan aslanlarn ya
nndan geip, atonun ta kalbinde, Ksenin minik apelini buldular. Burada
valye sa, m elekler ve Arimateal Yu
sufun hayalini grdler ve Kseden itiler.
Sonra sa Sir G alahada, kutsal emaneti
alp yeri bilinmeyen Sarras ehrine gtr
mesini buyurdu ki, Arimateal Yusufun bu
rada putperest bir kral Hristiyanla dn
drd sylenir.
Bu yzden seyyahlar artk Carbonekte
Kseyi de muhafz aslanlar da grmeye
cekler; grecekleri eyler sadece harabe
halindeki ato ile kutsal apel ve birok ce
sur adamn hayaletleridir.
(Sir Thom as M alory, Le M orte Darthur,
Londra, 1485; Alfred, Lord Tennyson, Idylls
o f the King, Londra, 1842-85; T.H. VVhite,
The Once and Future King, Londra, 1939)

CARLON, bkz. CAERLEON.

CSMAN TUTUM, bkz. YIKIM EHR.

CARN GAFALL, G allerin Buellt alannda

tuhaf bir anttr; sadece bir ta ynndan
ibarettir, bu ynn en stnde bir kpein
patisinin izi vardr. Bu iz CAMELOTlu Kral
Arthurun kpei Gafall tarafndan, yabandomuzu Trwyd iin dzenlenen avda bra
klmt. Ant ziyaret edenler zerinde iz
olan ta gtrm eyi d efalarca denem i,
ama bir gn bir geceden fazla muhafaza
etmeyi baaramamtr. Ta nlenemez bir
biimde, ertesi sabah ynn tepesindeki
yerine dner.
(Anonim, The History o f Britons, S 10. yy)

CASHEEDOORP, bkz. SAS DOOPT SWANGEANT.

CASPAK, Byk Okyanusun en gneyinde

byk bir adadr. Tam yeri bilinmemekle bir
likte, civarda buzdalar grnecek kadar
gneydedir. Caspakn sarp kayalar okya
nustan dimdik ykselir, karaya klabilecek
bir yer yoktur. Kayalar ayn yksekliktedir,
yer yer yeil ve kahverengidir; demir piritle
rin lts ve bakrn pas rengi denizden ak
seik grlebilir. Adaya tek ulam, sarp ka
yalarn iinde dne dne ilerleyen bir tnel
den denizin altna boalan bir nehir yoluyla
dr. Nehir kayalklarn tesinde yeryzne
kar ve izini srnce, kaynann muazzam
bir i gl ya da deniz olduu grlebilir; g
ln yirmi mil kadar yukarsnda ise krmz
kumta kayalarla evrili daha kk bir su
alan vardr.
Topran byk blm sk ormanlarla
kapldr, bu ormanlar parka benzer alanlar
ve hafif eimli gzel yamalar keser. Kaba
ca daire biiminde olan ovalarla ormanlar,
Caspak okyanustan ayran sarp kayalarn
eteinde sona erer, iklim lk ve nemlidir;
gller, buharlar havann bunaltclna kat
kda bulunan scak yeralt kaynaklaryla bes
lenir. Adada nemli petrol yataklar bulun
mutur.

Caspakn fiziksel grn ve jeolojisi

hakknda elde bulunan az m iktarda bilgi,
burann volkan faaliyeti sonucu yok edilmi
kadim bir dan kalntlar olduunu akla ge
tirir. zelliklerinin ou, burann vaktiyle,
imdi Pasifik Okyanusunun derinliklerinde
yatan byk bir toprak kitlesinin bir paras
olduuna iaret eder. Volkanik faaliyetten
kurtulmu bir tek toprak paras daha var
dr, o da Caspaktan biraz uzakta, kylarn
aklarndaki OO-OH Adasdr.
Caspak bitki rts, tarihncesi d
nemlerde dnyann dier taraflarnda bulun
mu olanlara benzer. Ovalar uzun boylu,
gr ve salkl otlarla rtldr, bu otlarn
her yaprann ucunda, rengi menekeden
sarya, arap renginden maviye deien

parlak bir iek vardr. O rm anlarda dev

aa-ereltiotlarna rastlanr, ounun boyu
iki yz aya geer. Bir tr dev msr da g
rlebilir, bazlarnn boyu elli ila altm ayak
arasndadr, koanlar insan vcudu, tanele
ri de yumruk kadardr, ierlerde, daha ak
alanlarda, okalipts ve akasyaya da ska
rastlanr.
Hayvan varl da ayn ekilde eitten
yana zengindir. Nehirlerle gllerde hkim
olan tr, tarihncesi alarn srngenleri
dir. Aralarnda boynu on alt il on sekiz
ayak uzunluunda olan azman plesiosaurus
ile koskocaman, kuvvetli bir kuyruu, muaz
zam arka bacaklar ve ksa n bacaklar
olan, on ayak yksekliindeki byk kerten
kele allosaurus da vardr. Devasa bir kangu

ru gibi, muazzam sramalarla ilerler. Dev

pterodaktiller de vardr. Adann suyollarnda, hepsi son derece vahi ve tehlikeli etobular olan daha kk kertenkeleler ve s
rngenler kaynar.
i taraflardaki ovalarda byk antilop
ve krmz geyik srleri ile tyl dev gerge
danlar ve bizona benzeyen auroch'lar dola
r. En azndan at tr grlmtr, en
kkleri kpekten ok az iriyken, en by
on alt el boyundadr.
Caspakta maymun adamlardan Neanderthal adamlarna ve nispeten gelimi Ta
Devri adamlarna varana kadar eili rklar
yaar. Bu rklar belirli bir corafi modele g
re dalmtr: en ilkel insanlara adann g
neyinde, daha gelimi olanlarna da kuze
yinde rastlanr. Irklarn en ilerisi olan Wieroolar ise artk Caspakta yaamyor, Oooha g ettiler.
C aspak sakinlerinin en az gelim i
olanlar, sivri dileriyle ve ar sopalarla d
ven Holu ya da maymun adamlardr. Stolu diye bilinen dier bir rk, onlara kyasla
daha yksek bir evrim aamasn temsil
eder; insan elinden kma maaralarda ya
arlar ve ta baltalarla silahlanmlardr; ta
rm hakknda hi bilgileri yok gibidir, avc
toplayc olarak yaarlar. Kuzeyde, Sto-lu
blgesi yerini Band-lu blgesine brakr.
Band-lular ylan derisinden yaplm kaba
giysilere brnrler ve ta ulu mzraklar,
ta baklar ve ta baltalarla savarlar; da
ha da kuzeyde Kro-lu ya da mzrakl adam
lar yaar. Btn bu halklar ayn derecede
saldrgandr, yabanclar grr grmez ld
rrler. Hepsi ayn dilin eitlemelerini kulla
nr; gneyden kuzeye doru gittike szdaar ve szdiziminin gelimilii artar.
Caspakta bulunan btn rklar, aslnda
gneyden geldikleri ve sonunda kuzeye gi
decekleri yolundaki inanc paylarlar, zaten
gney iin kullandklar szck de balan
gca doru anlamna gelir. Bu inan belki
de, bu adada rastlanan kendine zg ve
karmak evrim m odelini temel alyordur.
Kabilelerin hibirinde ocuk ya da bebek

grlm ez. Bunun yerine yaam, Caspak

kyleri yaknlarndaki lk havuzlarda balar.
Bu havuzlar, onlar yrtclardan korumaya
yarayan zehirli bir serumla evrili yumurtalar
ve iribalarla doludur. Yumurtalar havuzlara
yerletirilir ve denize doru yzer, ilerledik
e de geliirler. Bazlar srngen ya da ba
lk olur, hatta bazlar insansmaymun ya da
maymun dzeyine eriebilir. Bu aamaya
bir kez eriildikten sonra birey yava yava
gelierek daha yksek hayat biimlerine,
sonunda da Galu denen biime ulaabilir.
Az sayda Galu, yavrularn normal ekilde
dourur; bunlara Cos-ata-lu denir ki, szck
anlam yumurta-yok-adamdr.
C aspakn, 1721 sralarnda Kaptan
Cookun izledii rotay takip eden talyan se
yir grevlisi Caproni tarafndan kefedilen
esrarengiz Caprona ktasndan geriye kalan
para olduuna inanlr. Caproni, Pasifikin
bu blgesinde kayalk, yaanmaya uygun
olmayan bir ky tarif etmiti; ona gre bu k
y, tek bir liman ya da kumsal olmakszn
yzlerce mil boyunca uzanyordu. Ayrca,
gemisinin pusulasn etkileyen garip bir me
talden olutuunu da iddia etmiti. Karaya
kamam, ama rotasn deitirmeden n
ce gnlerce kyda gezmiti; kefinin doru
dzgn bir haritasn da asla karamamt.
C aspakta aratrmaya kt bilinen tek
ekip, 1916da bir Alman denizaltsn esir
alan bir grup ngiliz ve Amerikaldr. Alman
esirleriyle birlikte gneye doru srklen
miler ve sonunda C aspaka varmlard,
belki de denizaltlarnn gvdesi, aday ev
releyen setteki manyetik kayalarn ekimine
kapld iin. Denizalt, yeralt nehrinden yu
kar kmay baarm ve Caspakn i sula
rna varmt. Gruptan birka ld, hayatta
kalanlar da adadan ayrlmakta ok glk
ekti. Seyyahlarn ziyaretlerinin banda bir
ka gzergh saptamalar hararetle tavsi
ye olunur.
(Edgar Rice Burroughs, The Land That Time
Forgot, New York, 1918; Edgar Rice Burro
ughs, Out of Times Abyss, New York, 1918)

CASTORA, bir kralie tarafndan ynetilen,

yeri bilinmeyen bir lkedir. Btn erkekler
Castoradan srlm, Kadnlar Meclisi de
hibir erkek ziyaretinin lkede yirmi drt
saatten uzun sre kalamayaca yolunda
bir kanun kabul etmitir; bu srenin ardn
dan erkek, C astorann Koruyucusu olan
tanra Pallas'a kurban edilecektir.
Pallas Tapna mutlaka ziyaret edilme
lidir: tapnak yirmi drt mermer kolonla des
teklenmitir, tanrann zelliklerinin bir liste
sini tayan altn bir heykelini de barndrr.
Tapnakla, C astorann soylu ailelerinden
gelen elli gen kadn ilgilenir. Tanrann
kendisi tapnak mahallinin yaknnda sihirli
bir eme yaratmtr, iinde ykananlar do
kuz ay sonra kz dourur. Yasalara gre her
kadn, lkenin nfusunu arttrmak iin ylda
bir kez mutlaka emeyi ziyaret etmelidir.
Castoradaki tek ulam ekli, ku ekip
lerinin havada ektii arabalardr. Acil ihti
ya halinde, fare ekipleri de kullanlabilir.
Castora, sihirbazlarn yaad dalarla
evrilidir; bu sihirbazlar orada yetien bir
ok tuhaf bitkiyi bylerinde kullanrlar: Medeann zehirlerini Castora dalarndan ald
sylenir. Seyyahlar, bir Castora prensesi
nin erkek ocuk dourduu iin srld
korkun bir kale olan Pimanlk Kulesini de
ziyaret etmelidir. Mekn daha rahat hale
getirebilmek iin hemen yan bana bir peri
saray ve bahesi ina edilmiti; grnmez
olduu halde, mutlaka ziyaret edilmelidir.
(Marie Anne de Roumier Robert, Les Ondins, Paris ve Londra, 1768)

CASTRA SANGUNARUS ve CASTRUM

MARE, A frikann gbeinde, Wiramwazi
Dalarnn tesinde, zamanla deimeden
varlklarn srdrm iki eski Roma ileri ka
rakoludur. Bu blgeye gelen seyyahlar, yerli
Bagego kabilesinden iki ehir hakknda
muhtemelen bir eyler duyacaklardr; Bagegolar bu ehirlerden Kayp Kabile diye sz
eder, iki ehir birbiriyle sava halindedir, bi

ri ziyaret edildiinde, dieri hakknda iyi ko

nuulmamas tavsiye olunur.
Castra Sanguinariusa bir ormandan
geerek varlr. Ormann arkasnda, zerin
de salam itler ve mazgall siperler bulu
nan heybetli bir kale duvar ykselir. Duvarn
kaidesinde, iinden bir derenin usul usul ak
t geni bir hendek vardr; hendein ze
rinden uzanan bir kpryse, iki yannda yk
sek kulelerin bulunduu bir cmle kapsna
gider. ehirdeki binalar, Afrikann bu ksm
larnda beklenecei gibi yerli kulbeleri de
il, dayankl yaplardr. Kaplara yakn olan
lar, bir i avlunun etrafna ina edilmi, tek
katl ve al sval evlerdir. Dkknlar ve di
er meskenler, ehrin merkezini oluturur.
Btn dier yaplar arasnda dikkati eken,
Castra Sanguinarius kolezyumudur. iki ya
nnda boylar krk ila elli ayaa ykselen za
rif kolonlarn durduu kemerli aklklar, Romadakine hayli benzeyen bu heybetli are
nay kuatr. Mahkmlar ite burada Romal
gladyatrler, vahi hayvanlar ve bir insansmaymun ka bilesinin yeleriyle dvr
(bkz. MAYMUN KRALLII).
Castra Sanguinariustan epeyce uzak
olan Castrum Mare, kk bir adaya kurulu
dur ve ayn ekilde surlarla evrilidir. Sokak
lar tala denmemitir, toz iindedir. Evler
sokak hattna kadar gelir. Yan yana olan ev
ler arasnda kalan boluklar yksek duvar
larla kapatlmtr, bylece sokan iki yan,
sadece kemerli giriler, ar kaplar ve sr
lanmam, tamamen parmaklkl pencerele
rin bozduu birer duvar cephesi sunar.
Bu durum insanda Castrum Mare sulu
larn ilettii bir hapishaneymi izlenimi uyandrsa da, aslnda bu parmaklklar muhtemel
bir kle ayaklanmasna ya da barbarlarn isti
lasna kar konmu korunmalardr. Ancak
kaplar nadiren kilitlenir, nk ieri girecek
hrszlar ya da sakinlerin hayatn tehdit ede
cek sulular yoktur. Eski Roma dnemindeki
kuruluunun ardndan Castra Sanguinariusu
terk eden Honus Hasta, o ehrin aksine, su
lularla ktlk erbabnn bulunmayaca ba
ka bir ehir kurmaya karar vermiti. Castrum

arazisi

^aaizrs.

| CASTRUM
MARE

,k/J)

CASTRA
'SANGUNARUS
11,

Kolezyum
B ataklk

V Q w m w m

Jf.

>

W m AM B0 m

% \>

$ CASTRA SANGUNARUS
\fi
ve CASTRUM MARE
% ,
fe

Marenin ilk imparatoru oldu ve yle sert ya

salar koydu ki, hibir hrsz ya da katil yaa
yp suunu yayma frsat bulamad. Honus
Hastann koyduu yasalar yalnzca suluyu
lme mahkm etmekle kalmayp ailesinin
tm yelerini de mahkm ediyordu ki, ahlak
bozuk bir babann eilimlerini miras braka
ca kimse kalmasn.
Her iki ehir de giysi, yiyecek ve sanat
asndan eski Romann greneklerini mu
hafaza eder, iki ehri de ziyaret eden sey
yahlara, sahibi can vermesin diye kendi ha
yatn feda edecek sadk bir klenin hizme
tinden yararlanmalar nemle tavsiye olunur.
nk yabanclarn yakalanp kurbanlk ko
yun gibi kesilme ya da arenadaki kanl d
vlere dahil edilme tehlikesi daima vardr.

<s

^ s 1

(Edgar Rice Burroughs, Tarzan and the Lost

Empire, New York, 1929)

CATHNE, Afrika'da, Onthar Vadisinde, t

myle altndan ina edilmi surl bir ehirdir.
Buraya, ate ve erimi kayalarla dolu yksek
bir zirve olan Xarator Dandan ulalabilir.
Cathne bir ormanla, zerinden Altn Kprsnn getii bir nehrin dnemecinin ara
sndadr. Nehir son derece tehlikelidir, bir
ok seyyah kaynayan sularna dmtr.
Ortasnda koca bir kubbenin bulundu
u katl byk bir yap olan Thoos Tap
na, ehrin en grlmeye deer yerlerin
den biridir; ikinci ve nc katlarda i ks
mn evresinde boydan boya galeriler uza-

CATHURA - CATMERE

nr, kubbenin ii ve surlar mozaikle bezen

mitir. Ana giriin hemen karsnda, bir ni
iine yaplm byk bir kafes, kafesin iki
yannda da altn aslanlarn destekledii bir
sunak yer alr; niin karsnda bir dizi ta
koltuk vardr. Kralla kralienin de katld
Thoos treninde, gen bir kz kafesteki bir
aslana kurban edilir.
ehrin dnda Aslanlar Tarlas adl,
mahkmlarn vahi hayvanlarla dvmeye
zorland bir tr arena vardr. Arenann ken
disi, yirmi ila otuz ayak derinlie kazlmtr,
kazlp karlan topraa konmu ta levha
lar ise koltuk yerine geer. Aslanlar Tarlasnn dou ucunda, bir ucundan bir ucuna
alak bir kemerin uzand geni bir rampa
vardr, zerine kraliyet localar konur.
Cathne sakinleri, eski Romallar hatr
latan giysiler giyerler. Erkekler ksa tnikler,
kadnlarsa varla yok aras etekler giyer ve
gslerini sadece bir eritle rterler.
Altn ehri Cathnenin halknn can d
manlar, yirmi be mil douda kalan Thenar
Vadisindeki Fildii ehri'nde yaayan Athne
halkdr. Ylda bir kez atekes ilan edilir ve
iki ehir birbiriyle ticaret alveriinde bulu
nur; tuz, elik, karaderili kle ve beyaz ka
dnlar satn alrlar.
Blgede seyahat etmenin en iyi ynte
mi, fillere binmektir.
(Edgar Rice Burroughs, Tarzan and the City
of Gold, New York, 1936)

CATHURA, bkz. GNEY DENZ.

CATMERE, ngiltere'de kuzey Northumberlanddeki Catmere Loughun sazlk kylarn

da bir Elf kralldr. Catmere saray lks ol
maktan ok uzaktr ve birka erit ekilmi
araziyle evrilidir. Blgenin geri kalan birbi
rini izleyen kra krlklar ve turba bataklkla
rndan ibarettir.
Catmere elfleri daha ok koyun etiyle
yaar - brek, et suyu ve bir kz devire

cek byklkte muazzam kuzu pirzolalar.

Dorusu, koyunlar mlkn ekonomisi iin te
mel nem tar; burada giyilen giysilerin is
tisnasz hepsi, koyun srlerinden elde edi
len ynden rlr. Catmerede yaplan klk
giysiler, blgenin sert klarna son derece
uygundur: pelerinler, kaln yn yelekler, eldi
venler ve kuzu derisinden astarl izmeler.
Catmere her zaman im diki yerinde
deildi, ilk ato, Kuzey Denizi ile Solway
Halici arasndaki yedinci istasyon olan Procolitiann yaknlarnda, daha sonra Hadrianus Duvar olacak yerin civarndaki bir p
narn yanna ina edilmiti. Romallar e
ken, yerin mkemmel doal su kayna ol
mutu, ama ok gemeden grnmez yerel
ruhlarn onlardan pek de holanmadn
hissettiler, iltifata bavurdular; pnar kutsan
d, evresine kk bir tapnak ina edildi
ve bu tapnan su perisi ya da koruyucu
tanras olarak Kralie Coventinaya taplmaya baland. Kendisi bu saygy asil bir
sknetle karlad.
Ancak bir sre sonra bir saray mensu
bu, Borcovicusta rakip bir kltn Mitra kl
tnnkurulduunu aklad. Coventina sa
dece tredi bir yabanc gzyle bakt Mitrayla ayn kefeye konmas fikrine ok kzd
ve sarayn kirlenmemi orak bir arazideki
imdiki yerine tad. Catmere hl surdan
grlebilir; buras Coventina tarafndan, Ro
ma istihkmlarnn yava ve kanlmaz
rmesini gzleyebilsin diye zellikle seil
miti. Kendisi orann terk edildiini grecek
kadar yaad ve ld gne kadar atalar
nn evine geri dnmekten sz etti. Halefi II.
C oventinann onun niyetini uygulam aya
koymas bekleniyorduysa da, plandan hi
bir ey kmad, nk Northumberland ikli
mi, ille de gerekli olm adka tanm aya
meydan verecek gibi deildi.
IV. C oventinann saltanat srasnda,
Catmere dier Elf krallklarndan srgnler
kabul etmeye balad. Aslnda bu, mesele
karacak uyruklardan kurtulmak isteyen di
er krallklara bir hizmetti; srgn edilmi ki
i iin salanan barnma ve yiyeceklerin be-

delini o kiinin lkesi dyordu ve bu s

nak hizmeti Catmere gelirlerinin nemli bir
paras haline geldi. Srgnn gemiine
ilikin sk soruturmalar yaplr ve bir anla
maya varmadan nce sert koullar konur.
Bu koullardan bir tanesi srgnlere yola
kmadan nce afyon verilmesidir ki, nereye
getirildiklerini bilemeden gelsinler. Srgn
Catmeree getirmi olanlara, onun sa salim
geldiine dair imzal bir beyan verilir. Bura
ya getirilen en mehur srgnlerden biri,
dince kabul olunmu inanlara aykr dn
celeri nedeniyle ELFVVCKten srlm
olan Sir Bodachtr.
(Sylvia Tovvnsend VVarner, Kingdoms of El
tin, Londra, 1972)

CEBELULLAH [Allahn Da], EL HADD

ile ARDSTAN arasndaki snrda bulunan,
l volkanik zirvedir. Bu zirveye sra
syla Baba, Ana ve Oul denir. Oul orta
daki konidir. O ulun altndan, El Hadd
zerindeki yaylaya kan zorlu ve tehlikeli
bir yol geer. Bu patika olduka geni ol
masna ramen tekinsizdir ve hemen he
men tamam boyunca iki kenarnda dik ve
dar vadiler bulunur. CNSTAN' evreleyen
volkanlarn gney uzants olan Cebel, pek
ok efsane ile anlr. C ebelin patlad za
man hi kl ya da kaya kusmad, bunun
yerine yanan saf bir k sat sylenir.
Bazlar eski alarda dini hizmetlerin El
Hadd tarafndaki platoda gerekletirildii
ni ve zirvelerin byle zamanlarda mistik bir
kla parldadn syler. Oul diye bilinen
zirve kimi zaman temellerine kadar sallanr
ve sonra da sanki yllardr yamalarnda bi
rikmi olan kirli sulardan kendini arndrmak
istercesine, kaynar su rmaklar kusar.
volkann da El Hadd ve Cinistana gidi yo
lunu koruma gcne sahip olduuna inan
lr ve imdiye dek hibir kt ey ya da ki
inin bunlar geemedii sylenir. Ktcl
ler ya dik vadilere taklr ya da volkanlar ta
rafndan yok edilirler.

(Kari Friedrich May, Ardistan, Bamberg,

1909; Kari F rie d ric h May, D er M ir von
Dschinnistan, Bamberg, 1909)

CEHALET DALARI, HKMET KRALLI lndadr. Dik ve engebeli, yosun ve balk

kapl olan Cehalet Dalar baz tuhaf yaratk
larn ikamet yeridir.
Herdaim Hazr Szck Avcs -dank
tyleri ve szckleri insann azndan ann
da almaya yarayan keskin bir gagas olan
bir ku- yuvasn bazen sarp kayalklara ya
par. Kuun doal yaam ortam Balam ol
sa da bu yerin naholuu, zamannn ou
nu darda geirmek istemesine yol aar.
nemsiz iler ve deersiz amalar ibli
si, boa gitmi abalar umacs ve alkan
lklar canavar Korkun Ivrzvr, zarif giyimli,
effaf suratl bir beyefendidir. Ne gzleri, ne
burnu, ne de az vardr. nemsiz iler yap
mann -hibir zaman insan gittii yne g
trmedikleri iin- nemli olduuna inanan
Korkun Ivrzvr! amacndan saptrmak ol
duka kolaydr. Bir avu akl tan saymak
in ya da bunun gibi herhangi bir nemsiz
ey iin avlanmay bile brakabilir.
Samimiyetsizlik iblisi ziyaretileri derin
bir ukura hapseder; ne sylediklerinde ne
de grnmnde samimidir.
Peltemsi Devin bir ekli bile yoktur, bu
yzden yannda ne varsa onun eklini al
maya alr. Dalarda bir doruk, ormanda
bir aa, ehirde bir gkdelen olabilir. Her
eyden rkt iin olduka saldrgandr;
sindirmesi g olduundan dnceleri yutamaz.
Uzlamac iblisler, halkalar halinde
hareket eder. Ne zaman birincisi buraya,
kincisi de oraya dese, nc her ikisiyle
de hemfikir olur.
Hoplayan Korkun Getigittiler nefret
ve kt niyet acuzeleridir. Yumuak kabuklu
salyangozlara benzerler, ate saan gzleri
ve slak azlar vardr. Arkalarnda smk
ten bir iz brakrlar ve artc derecede hzl
hareket ederler.

Kstah Ukala Dmbelei genel olarak

bir azdr ve her zaman yanl bilgi verme
ye hazrdr. Dileri gerekleri paralamak
iin kullanlan Muazzam Abart ile birlikte av
lanr.
Beylik Mazeret, yrtk prtk kyafetler
ierisinde dolaan, srekli ayn mazereti
tekrarlayp duran ufak bir yaratktr. Zararsz
grnse de kurbann bir kez yakalad m
asla brakmaz.
Cehalet Dalarfnn en tepesinde, sar
mal basamaklarla ulalabilen Havadaki-ato bulunur. Basamaklarn banda, nsanlara
aramadklarn bulmalarnda, dinlemedikleri
ni duymalarnda ve orada olmayan kokla
malarnda yardmc olan Resmi Duyular-Alcs oturur, insanlarn ama, grev ve uy
gunluk yetilerini alabilse de, glme sesini
duyduklar srece olaylarn gln ynn
grme yetilerini alamaz. Redingot giyer, ka
ln gzlkler takar ve ziyaretilerin duygula
rn aldatmadan nce haklarnda akla haya
le gelebilecek her trl bilgiyi yazmak iin
olduka srarc davranr.
(Norton Juster, The Phantom Tollbooth,
Londra, 1962)

CEHENNEM EV, Amerika Birleik Devletle

rinin Maine Eyaletinde, Matavvasakiedeki
sisli bir vadidedir. 1919 ylnda, bir Ameri
kan silah taciri ile ufak tefek bir ngiliz aktri
sin oullar Emeric Belasco tarafndan ina
edilen Cehennem Evi, Perili Evlerin Everesti diye bilinir. 1928 knda pencereleri
duvar rlerek kapatlmtr, ky sakinleri de
orann tekinsiz olduuna inandklarndan ev
den uzak durmutur.
1940'ta, iki medyum ve bilginden
(Dr. Graham ile iki profesr: Rand ve Fenley) oluan bir ekip, esrarn kkenine inme
giriiminde bulundu. strapl gnn ar
dndan, Dr. Graham yaknlardaki aalkta
l bulundu. Profesr Rand beyin kanama
s geirdi ve belli ki balo salonunda yaa
dklarn anlatamadan ld. Profesr Fenley

ldrd ve Medview Akl Hastalklar Hastanesine gtrld, bugn de hasta olarak

oradadr. Medyumlara gelince, ad Grace
Lauter olan kendi boazn kesti, dieri, ya
ni Benjamin Franklin Fisher ise, byk ve
randann nnde cenin pozisyonunda melmi bulundu; belli ki onu oraya ev at
mt.
1920 Aralknn 18iyle 24' arasndaki
haftada ise, esrar, Dr. Barrett diye birinin
ynetimi altndaki bir ekip tarafndan zl
d. Bugn ev zararszdr, ancak yl boyunca
vadiyi kaplayan sarms sis yznden pek
az ziyareti oraya gitmeye cesaret eder.
(Richard Matheson, Hell House, New York,
1971)

CELEBRANT OVASI, LRENin birka ki

lometre gneyinde, Yzk Sava srasnda
ROHANn kuzey snrn izen Kire
Nehri ile kuzey ORTA DNYAnn ULU NEHR arasndaki blgedir.
nc a 2510da Ova byk bir
savaa sahne olmutu. GONDORun kuzey
o rdusu V e k ilh a r C irion ko m u ta sn d a ,
RHN civarndaki yreden bir Doudlleri
kabilesi olan ve yreyi boydan boya ap
Gondorun Calenardhon eyaletini igal eden
Balchothlara kar yrmt. Balchoth,
DUMANLI DALARdan gelen ork srleriy
le takviye edilmi, kuzey ordusunun etraf
abucak sarlmt. Ancak kuzeyden Eorl
komutasnda bir kuvvetin gelmesiyle kuat
ma kaldrlm, dman bozguna uratlm
t. B a lcho th lar bundan sonra Orta Dnyann tarihinden silinmie benziyor. Gondor, kuzeyin adamlarna duyulan kranla,
onlarn C alenardhona yerlem esine izin
verdi ve buras Rohan Krall oldu.
(J.R.R. Tolkien, The Two Towers, Londra,
1954; J.R.R. Tolkien, The Return of the King,
Londra, 1955)

CELEPHAS, RYADNYAda, Ooth-Nargaideki Cereneria Denizi'nin kylarnda bu

lunan tannm ve harikulade gzellikte bir
ehirdir. Deniz ynnden gelen ziyaretiler
ilk olarak alaktaki bayrlarnda sallanan
gingko aalaryla Aran Da'nn karl doru
unu grrler. Sonra gr alanna, Celephais'in parlayan minareleri, bronz heykellerle
ssl lekelenmemi mermer duvarlar ve Naraxa Nehri'nin denize dkld yerdeki
byk ta kpr girer. ehrin arkasnda
meyve ve iriotu baheleri, kk mabetle
ri ve kulbeleriyle narin tepeler ykselir. Ar
kalarnda ise Tanariann etkileyici ve mistik
mor srtlar yer alr. Stunlar Soka'nn he
men aasnda yksek rahibin yce tanr
Nath-Horthatha badet ettii Celephaisin
turkuaz tapna yer alr. Ziyaretiler Celeph aiste baka nemli tanrlara da ibadet
edildiini ve kedilerin en az Hindistandaki
inekler kadar deerli olduklarn grecekler
dir. Eer ziyareti gl rengi kristalden yapl
m Yetmi Haz Tapnan grmek isterse,
Celephais'li kedilerin reisine danmas en
dorusu olacaktr. Bu gri ve arbal varl,
genellikle oniks kaldrmlar zerinde gne
lenirken bulmak mmkndr.
(Howard Phillips Lovecraft, The Dream-Quest of Unknown Kadath, Arkham Sampler
iinde, Sauk City, 1948)

CELESTEVLLE, bir fil kenti ve Babarn

krallnn baehridir. Kral Babar tarafn
dan, kularn ykanp akd, gzel kokulu
tropik bitkilerin havaya rayiha verdii mavi
bir gln kysnda kurulmutur. Kral Babar
bu yerin gzelliini kefettikten sonra, ba
ehrinin inas iin gerekli olan malzemeyi
thal etmeye karar verdi ve deve kervanlar
gerekli malzemeleri baka lkelerden getir
di. K raliyet Saraynn evresinde gzel
baheler dzenlendi; her filin kendi kulbe
si oldu, halkn elenmesi iin grkemli bir ti
yatro binas yapld. Grev tamamlannca,
Babar uyruklarnn her birine giysiler ve

o yun caklar arm aan etti, kutlam ak iin

maskeli balolu, operada bir geceli byk
bir parti dzenlendi.
Celestevllle Okulu, Babarn dostu olan
Kk ihtiyar Hanmn idaresi altndadr,
burada hem ok gen hem de daha yal fil
lere ders verilir.
Celestevllle'e, Babarn sevgili kralie
ei mehur Kralie Celestein ad verilmitir.
(Jean de Brunhoff, Le Roi Babar, Paris,
1939)

CENNET ADASI, gney Pasifiktedir, adn

latif zelliklerine borludur. Bir srada,
aday ikiye bler. Bir tarafta, on altnc yzy
ln banda burada gemileri batm olan bir
grup AvrupalInn koloni haline getirdii is
kn edilmi alan vardr. Dier tarafta ise
kahverengi derili, uzun boylu ve dzgn
orantl yerliler yaar. Yerlilerin karlar dn
da her eyleri ortaktr, bu yzden de arala
rnda rekabet iin pek sebep domaz.
AvrupalI ziyaretiler fizik ve ahlak a
sndan alt dzeyde saylr. Yerlilere bir ey
ler bulatracaklar korkusuyla be ay karan
tinaya alnrlar ve dzenli olarak ormandaki
bir havuzda banyo yapmaya zorlanrlar.
Yerliler, insan sesinin de, mzik aletle
rinin de yapt mzikten pek holanr. Ku
lar bile arklara katlr ve mtemadiyen tek
rarland iin, arklarn szlerini renmi
lerdir. Koskocaman bir ba ve yelesi olan
zararsz trde bir aslan adada babo do
lar, kpek gibi eitilebilir. (Seyyahlar, XUJAN KRALLIInda da benzer trde bir as
lann ehliletirilmi olduunu grecektir.)
(Ambrose Evans [?], The Adventures, and
Surprizing Deliverances, of James Dubourdieu, A nd His Wife: Who were taken by
Pyrates, and carried to the Uninhabited-Part
of the Isle of Paradise. Containing A Desc
ription o f that Country, its Laws, Religion,
and Custom: Of Their being at last releas'd;
and how they came to Paris, where they are

still living. Also, The Adventures of Alexan

der Vendchurch, Whose Ships Crew Rebel
led against him, and set him on Shore on an
Island in the South-Sea, where he liv d five
Years, five Months, and seven Days; and
was at last providentially releas'd by a Ja
m aica Ship. Written by Himself, Londra,
1719.
CENNET EHRin gney ln den grn.

CENNETRAHATBIRAK, KOCAKARIMASALLII ile HBR-YERN-BR-UCU ara

snda bir yerlerde, barl, sessiz bir yerdir.
Burada scak gne denizden su eker ve
rzgrn Chantilly danteli gibi bulut desenle
ri dokuduu buhariplikleri yapar. Bunlarn
gkte asl olmasnn yaratt genel etki, bi
raz grkemli bir Kristal Saray andrr.
(Charles Kingsley, The Water Babies: A Fa
iry Tale fora Land-Baby, Londra, 1863)

CENNET EHR ya da PEK SEMAV E

HR, Suudi Arabistanda, Arabistann be
yazlarn hi girm edii orta llerinde, Rub l-Hl ya da Bo Alanlardadr. Buraya
in, Hindistan veya Hint Okyanusu'ndaki
adalar zerinden gelmek daha kolaydr.
Cenneti ehr Demir Dalarnn gerisinde,
ehri gizleyen Altn Dalarinn eteklerinde
yer alr. Kayalarda o kadar ok altn vardr
ki, da srasnn tamam altndan yaplm
gibidir. Gemite yaanan muazzam bir vol
kanik yer hareketi da yarm, iki buuk mil
geniliinde ve llemeyecek kadar yk
sek ve uzunlukta, kayalk, devasa bir yol a
mt. Gl ve becerikli eller ise kayalar
duvar, ev, siper, cami ve minare haline geti
rerek altndan gibi grnen bu ehre son
eklini vermilerdir. Tek bir ta bile birbirine
kirele oturtulmamtr. Uzaktan bakldn
da Cenneti ehr bir mcevher gibi parlar,
inanlmaz kemerleri olan sivri ulu kaplarla
blnm uzun duvarlar, narin minareleri ve
ykselen kubbeleri evreler. Arka plandaki
kara dalarla byk bir tezat oluturan yu

muak yeil baheler ve ty gibi uuan

palmiyeler de ehrin baka gzellikleridir.
Burada incir, nar, limon, kays ve portakal
gibi deiik trden birok aa ve buday,
arpa, ttn ve ekerpancar gibi eitli mah
suller yetiir. Cenneti ehrde antilop ve ko
yun srleri ve pelikanlar, turnalar, gver
cinler, ahinler, kartallar ve su kular gibi
farkl farkl trlerden ok sayda ku grmek
mmkndr.
Dzlklerden yukarya uzanan geni
ve dz bir yol, byk bir altn kemerin altn
dan kalabalk pazarlar ve grkemli konakla
r olan ehre girer. ehrin altnda inanlmaz
bir hazine odasna alan, olduka tehlikeli
bir labirent yer alr. Burada tm alardan
ve lkelerden zenginlikler bulunur - bunlarn
arasnda Nilden gelen, Kartacallardan ve
bizzat Hazreti Sleymandan kalan hazine
ler de vardr. Eer bir yolcu buraya varacak
olursa tek k yolu yerin altndan akan, Ge
ce Nehri isimli bir scak su kaynadr.
Bu yzyln banda bir grup beyaz
adam Cenneti ehri ziyaret etmi ve Mek
ke'nin kutsal Siyah Tan ve Muhammedin
Medinede lm deinde en sevdii kar
s Ayeye armaan ettii Byk inci Yldzn almlardr. Siyah Ta geri getirilse de,
bir insann ba parmann byk boumu
iriliinde olan Byk inci Yldz New Yorkta
bir kadna satlmtr ve bugn zel bir ko
leksiyonun bir parasdr.
(George Allan England, The Flying Legion,
Chicago, 1920)

CENNET VADS, ZGRLKEnin ba

ehridir.

CENTRUM TERRAE [DNYANIN MERKE

Z], yeryz yzeyinin dokuz yz mil kadar
aasnda bir blgedir. Buraya yzeydeki
gller vastasyla girilir. Bilinen girilerden
biri MUMMELSEEdendir, ama ylda ka
gn varsa o kadar gl girii olduu syle
nir. Gllerden gelen btn geitler, Centrum Terraeyi bir kralie arnn kovann y
netmesine ok benzer ekilde yneten kra
ln saraynda birleir. Uyruklar, ruhlar da
fani olan fani bir su perileri rkdr. yz
yana kadar yaar, ldrlem ez, kendi
kendilerine silinip giderler. Bu periler g
nah leyemez, bu yzden de Tanrnn ga
zabna uramazlar. Hastalktan tamamen
muaftrlar.
Centrum Terrae'ye erimeyi salayan
gllerden her biri bir prens tarafndan yne
tilir; bu prensler, gln bulunduu lkenin
halknn giyindii ekilde giyinirler, ancak
yeryz hkmdarlarndan normal olarak
beklenen debdebe onlarda yoktur. Gller
drt ana nedenle yaratlmtr: su perilerine
dnyaya alan bir pencere salamak; dn
yann denizleriyle okyanuslarn demirlemek,
tabir caizse, onlar yerinde tutan ivi grevi
grmek; bir su kayna a yaratmak; Tanrnn iradesinin ifadesi olmak. Bu gllerin
iinde ve altnda yaayan perilerin ilevi ise
dnyay nemli tutmaktr.
Su perileri, henz sertlememi olan ve
rafadan yum urtaya benzeyen incilerden
g alp byrler.
(Johann Hans Jakob Christoffel von Grim
melshausen, Der abenteuerliche Simplicissimus Teutsch, Nrnberg, 1668; Johann
Hans Jakob Christoffel von Grimmelsha
usen, C ontinuatio des A b en th eu rlich en
S im p lic is s im i oder S ch lu ss desselben,
Nrnberg, 1669)

CESSARES CUMHURYET, ili ile Arjan

tin in arasnda, And Dalarnn bat yama
cnda, 43 ya da 44 gney enleminde bir
lkedir. yan dalarla kapldr, drdnc
snde se bir nehir onun daryla balants
n keser, ispanyollar lkeye kabul edilmez,
dier ziyaretiler de Cessaresin tam yerini
aklayan kiinin hain saylp idam edilecei
konusunda uyarlr. Cumhuriyet on yedinci
yzylda, rehberliini sonradan ilk valileri
olan Alphen diye birinin yapt yz elli Hol
landalI aileden oluan bir grup tarafndan
kurulmutu. gemi dolusu -b ir tanesi Macellan Geidini geerken batmt- Hollan
dalI, yanlarnda iki yz kadar yetim, tohum,
alet-edevat, hasat kt olursa diye iki yllk
yiyecek, giysi, ila, etinden yararlanlacak
ve altrlacak hayvanlar, silah ve zanaat,
sanat, bilim zerine kitaplarla geldi. Yanla
rnda, oraya varr varmaz hemen meskenleri
olsun diye on tane de prefabrik ev getirdiler;
ikisi erkekler, drd kadnlarla ocuklar, ge
ri kalan da malzemeler iin.
Cessaresin baehri Salem, lkenin
merkezinde bir milkarelik bir ehirdir; bere
ketli arazide kuruludur, iinden nehirden ge
lip caddeler boyunca akan kanallar geer.
Sokaklar bir mil uzunluunda ve otuz yarda
geniliindedir. Evler temizdir, ok tertiplidir
ve bir rnektir, her biri elli yarda geniliin
de, yz yirmi dokuz yarda boyunda kk
bir baheyle evrilidir ve hepsi iki katldr.
Glge yapmak ve havay temiz tutmak iin
sokaklarn ortasna aalar dikilmitir. Salemin dikkate deer yerleri Ktphane, Do
al Tuhaflklar Mzesi, Okullar ve ryen
bedenlerin naholuunu maskelemek iin
gzel kokulu otlarn ekildii Mezarlktr.
Cessaresin kanunlar basittir: btn
yurttalar kardetir, bu nedenle de, devletin
bakmn stlendii dullarla yetimler hari,
herkesin almas gerekir. Hi kimse otuz
hektardan fazla topraa sahip olamaz.
len kanunen yasaktr. Hkmet, Senatonun
onay olmakszn yeni yasalar dikte edemez.
Halkn setii senatr vardr: en azndan
krk yanda olmaldrlar ve mr boyu hiz-

T' M'i//gr

K U Z E Y B A T I VLAYET

K U Z E Y D O U VLAYET

G N F.YD O G U ;:$
VLA YET

GNEYBATI
VLAYET

. Hkm et B in as ve Senato
2 . Ktphane
} . Doija! T u h a flk la r Mzesi
4 . 5. ve 6. Deulet O kullar

CESSARJES CUMHURYET
_____ ve BAEHR SALEM

met vermek zere seilirler, ama hal ve gi

dileri kt olursa grevden alnabilirler.
Yurtta saylmak iin bir erkein en azndan
yirmi bir yanda, Protestan ve evli olmas
gerekir. Hibir Katolik hkmette yer ala
maz. ikence yasaktr.
(James Burgh, An Account of the First Sett
lement, Laws, Form of Government and Po
lice o f the C essares: A People o f South
America, in nine Letters. From Mr. Vander
Neck, one o f the Senators of that Nation, to
his friend in Holland, with Notes by the Edi
tor, Londra, 1764; Fray Diego de Ocaa,
Relacin del viaje a Chile, ao de 1600,
Supplement to Anales de la Universidad de
Chile, Santiago de Chile, ty)

CEVZ ADALARI, Atlas Okyanusundadr,

SEBZE DENZnden pek uzak deildirler;
burada yetien baz aalar on be ayaktan
uzun muazzam cevizler verdii iin adalara
bu ad verilmitir. Sakinleri olan Karyonotlar
(ceviz denizcileri), cevizleri gemi olarak
kullanr.
(Samsatl Lukianos, True History, S 2. yy)

CEZA SMRGES, her yandan plak ve

yaln kayalarla evrili derin bir ukurluktan
oluan kk kumluk bir vadideki byk bir
hapishanedir. Yerleim blgesine pek de
uzak saylmayacak mesafede bir nehir var
dr; ok basamakl bir merdiven, ziyaretileri

nehirden yukar doru getiren gemiye gider,

iklim tropiktir.
Yerleimdeki evler birbirinin hemen he
men ayndr. Komutann karargh ve ay
hane de dahil, ok harap durum dadrlar. En
ilgin olan, cezalandrm a donanmnn bu
lunduu binadr. Bu donanm, topraa de
rinlem esine gm lm bir dzenektir, za
manla popler lakap denebilecek isimler ta
klm paradan oluur. Alt ksmna Ya
ta k , sttekine 'Tasarm c denir, hareketli
orta ksmn lakab se Trmktr. Ceza S
m rg e s in in tem el ilkesi b irin in suundan
asla kuku duymam ak olduu iin, bo ya
la n la rd a n kanm ak a m a cyla m ahkm un
azna bir tka konur. Mahkm, bir kat zel
p a m ukta n yaplm Y a ta k a, yzkoyun,
hem en hem en plak halde yatrlr. Elleri,
ayaklar ve boynu kaylarla tutturulur. Mah
km kayla b alanr b a la n m a z Y atak
harekete geer. Yatak n hareketleri tp t
pna, hkmn fiilen infazna yarayan cihaz
olan Trmkn hareketlerine denk der.
Bu hkm , m ahkm tarafndan b ilin
mez ve mahkmun vcuduna Trmk n i
neleriyle yazlr. eitli m odeller halinde d
zenlenmi, iki tr ine bulunur. Her uzun i
nenin yannda bir de ksa ine vardr. Uzun
ineyle yaz yazlr, ksa ine de yaz belir
gin kalsn diye kan tem izleyip aktmak iin
su pskrtr. Sonra kanla su, kk huniler
vastasyla, hazr mezara giden bir ana bo
ruya ynlendirilir. Hkmn uygulan rahat
bam bu koltuklarda oturan ziyaretiler tara
fndan izlen ebilsin diye, T rm k cam dan
yaplmtr.
Yaznn mahkmu hemen deil de, an
cak on iki saatlik bir srenin ardndan ldr
mesi g e re kti i iin, hkm yazm ak zere
basit bir kaligrafi seilmem itir. Gs civa
rnda hkmn birok kuyruklu hatla izildii
dar bir kuak vardr, v cu d u n geri kalan,
sslemelere ayrlmtr. Pamuk ise kanamay
keser.
ilk alt saat boyunca ineler gittike da
ha derine gmlerek yazarken, mahkm sa
dece ac eker, iki saat sonra, artk bara

cak mecali kalmad iin, tka karlr. Yata k n ba tarafndan, elektrikle stlan bir
kaba biraz lk pirin lapas konur ki, m ah
km isterse diliyle yalayabildii kadarn ye
sin. Kimsenin bu frsat kard g rlm e
m itir. A n ca k altnc sa a t c iv a rn d a d r ki,
mahkm btn yeme arzusunu yitirir. Ses
sizleir, gzlerinde bir aydnlanm a parlts
belirir. Grevliler bu ann duygularnn insan
m ahkm la birlikte Trmk n altna girm eye
tevik edecek kadar youn olduunu sy
lerler. O andan itibaren mahkm dinliyormu
gibi dudaklarn bzer, yazy anlamaya ba
lar. Kuyruklu hat yznden, bir gzlem cinin
yazy okumas zordur, ama mahkm bunu
yaralan vastasyla zer. Sonunda Trmk"
onu boydan boya d eerek mezara, o rada
birikm i kan, su ve pam uun zerine frlatr.
B ylelikle hkm yerine getirilm i olur, bir
askerle bir subay da mahkmu gmer.
(Franz Kafka, n der Strafkolonie, Leipzig,
1919)

CHALLENGER DZL, n g ilte re de,

S ussexteki Hengist Down'da, F.R.S., M.D.,
D.Sc., vs. Profesr G.E. C h a lle n g e rn on
dokuzuncu yzyln son yllarnda, 21 Hazi
ran Sal gn saat 11,30da artc deneyi
ni baard yerdir. En yakn istasyon, Lond
ra'nn Victoria istasyonu'ndan bir buuk sa
at uzaklkta olan Storrington istasyonudur.
Seyyah, C hallenger D zlne g e lin
ce Profesr C hallengern Dnya gezegeni
ne hasar vermekte yararland aftn kalnt
larn grrr - ki o deneyden beri herkesin
bildii gibi, Dnya biraz deniz kirpisini and
ran, canl bir hayvandr. Deney sonucunda,
duyulm u duyulacak en korkun feryat, b
tn Gney Kys b o yu n ca yanklanm, ta
Fransaya kadar ulamt. Keif iin gn d e
rilen on drt kafes havaya atlm, ilerinden
biri W orthing Pier yaknlarnda, bir kincisi
de C hicesterdan pek uzak olmayan bir nok
tada yere inmiti. ok kesif ve mide bulan
drc kokuya sahip m elas gibi bir m adde

-B e rlin den Profesr Dreisingera gre, kokarcannkine benzer koruyucu bir s a lg - ha

vaya fkrarak bir ua pislie gm d. Yeryznde ki her ya n a rd a , kzgnln d ile
getirdi: zlandada Hecla, talyada Vezv ve
Etna (bunun sonucunda talyan m ahkem e
leri Profesr C hallenger, balar m ahvettii
iin yarm milyon liretlik tazminata mahkm
etti), M eksika ve O rta A m e rika nn y a n a r
dalaryla, do u A k d e n iz in btn y a n a r
dalar. Bu deney asla tekrarlanmad.

ti eker. Chana'llar sabah grdkleri ilk e

ye taparlar, bu da adada dinlerin hzla birbi
rini izlemesinin getirdii byk bir kafa kar
klna yol aar; taptklar eylerin putlarn
yaptklar iin de, her gn birok yeni put in
a edilir. Bir sr batl inanlar vardr. rne
in, sabahlar bir tavan, dom uz ya da kuz
gun grm ek ansszlk saylr. Bir ordunun
nnde avn yakalayan bir atm aca ise, en
der grlr ve hayra alamettir.

(Sir Arthur C onan Doyle, When the World

Screamed, Londra, 1892)

C hanad a o k sayda aslan ve beki

kpekleriyle yan yana avlanan kpek kadar
byk sanlar vardr. ller gm lm ez, a
r scakta rm eye braklr.

CHANA, Hint Okyanusu'nda, Hindistan ky

(Sir John M andeville, Voiage de Sir John

Maundevile, Paris, 1357)

lar yaknlarnda bir adadr; halk, va ktiyle

byk limanyla iftihar ederdi, ama imdi d e
niz liman sular altnda brakmtr. Derler ki,
bir vakitler Chana Kral yle glym ki,
skendere sava am. Bugn Chana yal
nzca geni dinsel inan yelpazesiyle dikka-

CHANEPH ADASI ya d a RYA K RLIK

ADASI, d iisi erkei, genci yalsyla, her
tr riyakrn yaad bir yerdir, istisnasz
hepsi mnzevi, mrl mrl konuan azizden
farksz tipler ve banaz kiilerdir ama, sey
yahlarn adann kadnlaryla riyakrca kk
bir elence yaam a ihtimalinin yksek oldu
u sylenir.
C haneph halk yoksuldur, g e e n sey
yahlarn onlara verdii balarla yaarlar.
Ama, adann yeri bilinm edii iin, seyyah
says hem azdr, hem de seyrek urarlar.
(Franois Rabelais, Le quart livre des faicts
et diets du bon Pantagruel, Paris, 1552)

CHAROT, C AM ELO Tlu Kral A rth u run kz

kardei olan efsuncu Morgan le Fayin ato
larndan biridir. Vahi O rm ann neredeyse
iine girilm ez nitelikteki aalklarnn biraz
kuzeyinde kalr. ato, ocuklar efsuncunun
eline dsn diye, yenebilir m a d d e le rd e n
yaplmtr. Ya gibi parlayan bir st gln

C H AN A 'dan iptal edilm i bir put.

den ykselir. Asm a kpr, iine inek tyleri

salm yadan yaplmtr, m ide buland
ran tatllkta bir kokusu vardr. Bu byl a
toya yalnzca ocuklar girer, am a bir sefe

rinde kt kalpli M organn yapt bir b

yyle, Launcelot da buraya hapsedilmitir.

d e n baksanz, so ka k g e n i tir, kaldrm sa

dar; kentin sakinleri de bir insann bir at ya
da arabadan daha nemli olduuna, bu ne

(T.H. W hite, The Once a nd Future King,

Londra, 1939)

denle de daha geni olan yolu kullanmas

gerektiine inanr.
Chelm sakinlerinin bir tavuu bir horoz
dan ayrabilm ek iin kolay ve am az bir
yntem leri vardr. nne bir para ekm ek
atarlar. Ekmein arkasndan koan erkekse

CHEL, A kd e n iz'd e , ENNASN A D A S Inn

kuzeydousunda byk, bereketli ve zen
gin bir adadr. LTFATLAR ADASI olarak
da bilinen Cheli, Kral Panigon ya da dier
adyla Herkese-her-ey tarafndan ynetilir.
Saray, zenli grg kurallar ve iltifatla
ryla tannr. rnein, kraln, ocuklarnn ve
sarayllarn ziyaretileri karlamak iin lima
na inm esi dettendir. Btn ziyaretilerin
atoya girerken kralieyi, kzlarn ve maiye
tini pm esi beklenir.
(Franois Rabelais, Le quart livre des faicts
et diets du bon Pantagruel, Paris, 1552)

CHELM, muhtem elen eski SSC Bde bulu

nan, ad biraz ktye km bir Yahudi ken
tidir. Kimi yetkililer burasnn D ou Polon
y a da, artk hi balantsnn kalmad bir
kentten trediini syler. C helm in sakinleri
benzersiz akl yrtme sistem leriyle tannr;

horozdur, diiyse tavuk.

(S a m u e l T e n e n b a u m , The Wise Men o f

Chelm, New York, 1965)

CHAOHU TAPINAI, bat in'dedir; ziya

retiler burada, zerinde ufak bir aklk b u
lunan yeim tandan gzel bir yasta hay
ran kalabilir. Eer bir erkek ziyareti iyi bir
e vlilik yapmay ta le p ederse, rahip ondan
yasta girmesini ister. Z iyareti aklktan
srnerek geince, krmz pavyonlar ve ne
fis malikneler grecektir. Yksek rtbeli bir
subay, kzn onunla evlendirm ek isteyecek,
kz ona sekiz ocuk douracak, btn o u l
lar imparatorluk Sekreteri olacaktr. Ziyaret
i orada, dnmeyi aklna bile getirm eden
o nlarca yl kalacaktr. Bir gn, anszn, sanki
b ir r ya d a n uyanr g ib i, ke ndini ye n id e n

bu sistem gerekliin saf m anta mdaha

le etm esine izin vermez.
Seyyahlar Chelm in grkem li Belediye
Binasn ziyaret etm elidir - penceresiz ina
edilm i bir yapdr. Kent sakinleri, k yoklu
unu telafi etmek iin Binaya kovalar dolu
su gn getirmiler, ne var ki bunun ie

yastn yannda bulacaktr. Uzun sre yas

tutacaktr.

rideki karanlk zerinde pek etkisi olmam

tr. C h e lm in m erkezinin, ona bakarsanz
dnyann da merkezinin, ayn zam anda bir

CHCHEN TZA, UXALm baehridir.

ka yerde olduunu bilmek faydal olabilir.

Sakinlere gre bunun nedeni, merkez ola
rak neresi seilirse seilsin, oraya baka
herhangi bir yerden ulalabilir, bunun byle
olmadn iddia etmek de beyhudedir. Sey
yahlar, insanlarn sokaklarda yrdn,
buna karlk atlarla arabalarn kaldrmdan
gittiini grnce armamal, nk nere

CHNG PEH, bkz. MARBOTKN DULDA.

(Anonim, Tai-Ping Geographical Record, S

981)

CHTA, Karayiplerde bir adadr, Kk Antil A dalarndan biridir. 1940l yllarda Angedu-Nord tarafndan kefedilm i olan adaya,
keif seferinin dzenleyicisinin Kbal m et
resinin ad verilmiti. Seyahatlerinin amac,

Brtanyada Pont-Avendeki bir kitap dk

knnda bulunm u bir belgede tarif edilen
korsan Edward Lounun hzinesini bulmakt.
Ada alaktr ve hotur, ok yeildir, zerin
de birka mor tepe ve krmz toprak eritleri
vardr, insanda yamalym duygusu uyand
rr. Burada hi bcek ya da ku yoktur, ama
herhalde bu adaya zg, biraz dev bir yeil
salataya benzeyen bir aa tr vardr.
C h ita y, kolu b a ca kopm u b irk a
ada m g zle m ko n u su o la ra k m u h a fa z a
eden inli bir ce lla t ynetir, ziya re tile rin
son derece dikkatli olmas tavsiye olunur.
(Pierre-Mac Orlan, Le Chant de l'equipage,
Paris, 1949)

CHRSTANOPOLS, CAPHAR S A LA M A
Adas nda bir ehirdir. Ad verilmemi bir l
keden srgn e d ilm i olan biri tarafndan
kurulm utur. D ilen ciler, arlatan hekim ler,
fazlaca bo vakitleri olan sahne oyuncular,
burnunu herkesin iine sokanlar, fanatikler,
kim ya bilim ini m ahveden iksirciler ve Glhalar ieri alnmaz. Christianopolis, uzun
luu yedi yz ayak kadar olan, drt kule ve
muazzam bir surla tahkim edilmi bir m ey
dandan oluur. ehrin iinde Christianopolisin gcn artran sekiz kule daha vardr.
Merkeze yakn daha kk on alt kuleyse,
zaptedilm esi imknsz olan hisar evreler.
ehrin dzeni icab, halkn kullanmna ak
tek bir sokak, iki tane kesintisiz bina sras
ve bir pa zar ye ri m e vc u ttu r. A yrca , yz
ayak kadar bir ap olan daire eklinde bir
tapnak da vardr. Btn binalar katldr,
hepsine halkn kullanm na ak b a lko nla r
dan ulalr, bu balkonlar pimi tatan ya

yiyecek salam ak iin, biri talim ve egzersiz

plm ve ate geirm ez duvarlarla b irb irin

den ayrlmtr. Btn ehirde bol m iktarda
pnar ve akan su ile tem iz hava ve havalan
drma sistemi vardr. Surlarn dndaki hen
dek balk doludur ki, bar zamannda da bir

iin, biri de gzellik iin. Birinci blm - ift

lik Semti ad v e rilir- d o u d a d r; tarm ve
hayvanclk iin halka ak iki d e podan olu
ur, bir de depolara bitiik yedi deirm en ve
frn vardr. Atele yaplm eyalar hari her

am aca hizmet etsin. Ak ve baka ekilde

kullanlmayan alanlarda, yabanl hayvanlar
yaar.

ey, bu blm de retilir: kt, kiri, arap

vs. K uzeyde bir blge m ezbahalara ayrl
mtr, batdaki bir blge de metaller ve mi

CHRSTANOPOLS ehrinin g n e yd o u kulesi.

Btn ehir blgeye ayrlmtr: biri

neraller iin demirhanedir. ehrin en dikkate

deer binalar, Tapnak ile K t p h a n e dir.
Tapnakn evresi 316 ayaktr, yetmi ayak
yksekliktedir. Toplantlarn yapld yarsn
da oturacak yerler kayaya, her kulan ko
numacnn sesinden eit uzaklkta olmasn
salayacak biim de oyulmutur. Dier yar
y igal eden sahnede her ayda bir kutsal
kom ediler sergilenir. Tek ssleme, ok say
daki pencereden iki tanesi arasna yerleti
rilmi olan armha gerilm i bir sa'dr. K
tphane, dnyann en eksiksiz ktphanele
rinden biridir: insanlarn kaybettiini sand
her cilt burada mevcuttur ve yeryzndeki
her dil burada tam olarak temsil edilir. Evler
zel m lk deildir, hkm et tarafndan bi
reylere balanr ve devredilir. Her evin
odas ve evin reisinin sorumlu olduu tek bir
kaps vard r. Bu kap, halkn kullanm na
ak balkona, oradan da kulelere ya da helezoni bir m erdivene alr. Her binann arka
tarafnda bir bahe vardr. Binalarn, cam ve
tahtadan olmak zere ifte pencereleri var
dr. M obilyalar seyrektir.
C h ristianop oliste drt yz kii yaar.
Btn ar ii erkekler grr am a bu onlarn
tatl huylarn deitirmez, vahice ve terbi
yesizce davranm azlar. K adnlar diki d ik
meyi, yn eirm eyi, nak yapm ay, doku
may renir ve C hristianopoliste hibir ka
dn ev ii yapmaktan utanmaz. Kilisede ve
meclis binasnda kadnlarn sesi duyulmaz.
C hristianopolisin askerleri agzl deildir,
lmldrlar, tertemiz ykanmtrlar. Her yurt
tan kamu grevleri ayndr: dmanlan kol
lamak, ehir surlarnda nbet tutmak, tahl
ve zm hasad yapmak, yol yapm nda a
lmak, bina ina etmek, lamlar boaltmak
ve fabrikalarda yardmc olmak. Okulda dil
bilgisi, hitabet, eitli diller, mantk, metafi
zik, teosofi, aritmetik, geometri, mistik say
lar, mzik, astronomi, astroloji, doal bilim,
tarih, Kilise tarihi, etik, teoloji, tp ve hukuk il
mi okurlar. Btn ehir sakinleri Hristiyandr. Barahip bir Katolik piskoposu deildir
ve evlidir. Her gn dua edilir: sabah,
len, akam . Kim se bu d u a la ra g e lm ezlik

edem ez. Yemekler zel yenir, ama btn yi

y e c e k le r halka a k d k k n la rd a n alnr.
C hristianopoliste para yoktur, herkes kendi
ihtiyac kadar alr. Christianopolis halk l
me, uygun bir ceza gzyle bakmaz: kusur
lar d ze ltilir, o kadar. nk Herkes bir
adam yok edebilir, am a sadece en iyi olan
onu adam edebilir derler. Unvan ya da kan
silsilesine hi deer verilm ez. C hristianopo
lis, her biri byk kulelerden birinde yaa
yan sekiz adam tarafndan ynetilir. C aphar
Salam ann kk kulelerine dalm, onla
ra tabi sekiz kii daha vardr. C hristianopo
liste herkes mutludur.
(J o h a n n V a le n tln A n d re a e , R eipublicae
Christianapolitanae descriptio, Amsterdam,
1619)

CACOS TAKIMADALARI, bkz. YAMYAM

ADASI.

CBOLA ya da DONMU ATE EHR,

OUVERAnn baehridir.

CER-SOAN, S A R I A LLIG A M LKES nin en nemli ehri ve baehridir. Demiryoluyla ulalabilir, tren seferlerini de tm l
kenin en hzl uzun m esafe treni olan Altn
B a a k L im ite d g e r e k le tirir. ehir, ta tl
eim lerle ykselip alalan krlarda ve lke
nin tarm hayatnn g b e in d e bulunur.
ehrin en tannm sakinlerinden biri,
Ana C a d d e deki postanenin dnda a kor
deonunu alarken grlebilecek olan Pata
tes Suratl Kr A d a m dr. evresinde para
toplam ak iin farkl farkl kaplar vardr. Tene
ke m arapa topularn on ayaklk m esafe
den paray frlatmas iindir; iine en fazla
bozuk para atan en ansl saylr. Dibi delik
tahta kupa, yoksullar iin kullanlr; bylece
hem kre bir be kuru verm e zevkini tadar,
hem de paralarn geri alabilirler. Kr Adam
bir bulak tasyla bir banyo leeni arasnda

oturur, birisinin postaneden btn parasn

ekip ona vereceini umar. Patates Suratl
Kr Adam, ehrin en nl hikye anlatcla
rndan biridir.

ekli o la n - unvan sadece Efendi anlamna

gelir ki, bu d a onun karakterini ve ilevini tam
anlamyla ifade eder.
Cinistan halknn ant itiklerinde yzle
rini rtmek g ibi bir gelenekleri vardr ve ye

(C arl S andburg, Rootabaga Stories, New

York, 1922)

minlerini yerine getirene dek de yzlerini a

mazlar.

CNSTAN, EL H AD D in kuzeyinde esraren

(K ari F rie d ric h May, Ardistan, B a m b e rg ,

1909; K a ri F rie d ric h M ay, D er M ir Von
Dschinnistan, Bamberg, 1909)

giz bir yerdir. Ar derecede uzak ve ulal

mas ok zor olan bu lkeyi ok az insan zi
yare t ede bilm itir; burann evresi CEBELULLAHa kadar uzanan volkanlarla evrili
dir. Cinistann tesinde, gerek dnya c e n
netini evreleyen dalarn uzand sylenir.
lke hakknda, Mir ad verilen hkm
darnn her zaman, ARDSTANl otoriter ve
despot krallar tarafndan kendisine meydan
okunduunda dahi, bar yanls olduu d
nda ok az ey bilinir. Ardistan C inistana
sava ilan ettiinde, kaynan bu lkeden
alp El H adde geen Suhl Nehrinin kurudu
u, ya da baz tarihilerin iddiasna gre y
nn deitirip, cennete geri dnd sy
lenir. Tm blgede bar salanana dek de
nehir yeniden akmamtr. Cinistan Mir'i, ku
rakln hkm srd uzun, susuz yllar
b o y u n c a O B A N S T A N l n e d n e n
yerde ve USULSTAN snrnda bara hiz
met edenler iin hayati nem tayan gizli su
kaynaklarn korum ay srdrd. Yz ylda
bir, USULA kadar uzakta yaayanlar dahi,
Cinistan yaknnda patlayan volkanlarn rak
klarn seyredip durdu. Bu patlam alarn,
bar arayanlar iin cennet kaplarnn al
dn sim geledii sylenir.
Cinistan'da -A Y N A LKESnde de ol
duu g ib i- isimler her zaman aslna sadk ve
sahibinin doasn, uran ve hatta m esle
ini byk bir kesinlikle belirten adlardr. r
nein, adnn anlam erdem in klesi olan
A b d l-Fadl isimli bir adam tm yaamn ha
yrsever ve merhametli olmaya adamtr; ay
n ekilde, kz Merh-Meh, yani m erham et
de. Sadece Mirin kendisine ait herhangi bir
kiisel ad yoktur. Onun -E m irin ksaltlm

CNLER LKES, bkz. VAK VAK ADALARI.

CRTH GORGOR, ayrca DEHET GED

diye de b ilin ir; G ney ORTA D N Y A da
MORDOR lk e s in e g id e n b y k g e ittir.
Geit, iki sradan, ERED LTHU ile Ephel
Dathn birlem esiyle meydana gelen b
yk kayalklardan geer. G iriinde bitkisiz
iki kara, dik tepe ykselir. G eide yaklaan
yol vardr; biri DAGORLADdan, biri THLENden gelir, ncsyse Ered Lithui bo
yunca uzanr.
ikinci a n sonunda Son ittifak tarafn
dan yenilgiye uratlan M ordorun Karanlk
Lordu Sauronun dnne kar tepeleri ko
rumak iin kuleler dikilmiti. nc ada
Sauron dnd ve kuleler, M ordorun dileri,
onun karakollar oldu. Sauron g e id in sarp
kayalar arasnda tatan bir kale duvar ina
e ttird i. B u ra ya M orannon, M o rd o r Kaps
dendi. Duvardaki kap, muazzam bir demir
yapyd. Devriyeler srekli olarak surun maz
gall siperlerinde dolar, ikiz kulelerin yk
sekliklerinde krmz klar yanard.
L B A T A K LIK LA R a ka d a r uzanan
metruk kara bir toprak olan M orannondan
nceki ova, Sauron ile Bat Ordusu arasn
da, 24-25 Mart, 3019 nc a da yap
lan son m uharebenin yeriydi. O rdu MNAS
TRTHten kt ve Morannondan nce uza
nan birok ukurla tmsein arasnda kamp
yapt. Sauronun gcne meydan okunm u
tu ama elisi, mttefikleri tahrik etm ek iin

B arad-dr Kulesi'nden kt. Yannda, Tek

G Y zn ebediyen yok etm ek zere
M o rdorun iindeki Kyamet a tla na at
m akla g re v le n d irilm i h o b b it F ro d o nun
giysilerini tayordu.
F rodonun, CRTH U N G O Lda ondan
alnm olan giysilerini grm ek, mttefikleri
hi umut kalmad ve Sauronun gcnn
asla alt edilem eyecei konusunda ikna etti.
S au ron'un e lisi teslim o lm a la rn n kabul
edilm esi iin koulan artlar b ild ird i, ama
mttefikler artlar reddetti ve Sauronun as
kerleri M orannondan d a lgalar halinde ge
ip Bat o rd u s u n u ta m a m e n k u a trke n ,
GONDOR, ROHAN ve Dol Am roth bayrakla
r dalgalandrld; Sauronun ordusu onlarn
kinin on katyd . O rklara, tro lle re ve Sa
uronun insan mttefiklerine kar byk mu
harebe balad.
Tam m uharebe kaybedilm i gibi gr
nrken, D ilerin ve M orannonun kendisinin
yerle bir olduu duyuldu, Yzk yok edilmi,
Sauronun hkm sona ermiti. Dnya sal
land, sanki dev bir el her eyi rtmeye al
yormu gibi, byk bir g lge g kapla
d. G lge r zg rla srklenirken, ortala
tam bir sessizlik kt. M ordorun yaratklar
ldrd, orklarla troller b irb irin i ldrm eye
koyuldu, insanlarn ou dt ya da teslim
oldu am a kimileri sonuna kadar savat; Batdan ylesine nefret ediyorlard.
(J.R.R. Tolkien, The Two Towers, Londra,
1954; J.R.R. Tolkien, The Return o f the King,
Londra, 1955)

CRTH UNGOL, M ORDOR'un bat yann

koruyan ve GLGE DALARI ya da Ephel
Dath denen sradalar aan geittir. Bura
ya, MNAS MORGULdan dou yolunu izle
yerek ulalr. Yolun yannda bulunan ta du
vardaki bir yarktan, vadinin yanna trmanan
bir patikaya ulalabilir; bu patika da Cirith
Ungol M erdivenlerine gider.
G eidin kendisine ise iki m erdiven uza
nr: ok belirgin Dz Merdiven -d a r basa

m aklardan oluan ve neredeyse el merdive

ni basamaklar kadar dik basamaklar olan
bir m e rd ive n d ir- dan iinden geen uzun
karanlk bir geide varr. Bu geit de sonun
da, MLAD MORGULun tepesinde, boazn
stnde yksek bir sergene kar. Esneyen
uurum larn yanndan geerek, dan c e p
hesinden ylan gibi kvrlarak uzanr; ve so
nunda st yamalardan geen bir ayr izle
yen geide varr. G eidin kendisi bu patika
nn doruundadr - en yksek srttaki bir ay
rktr, Cirith Ungol Kulesi tarafndan korunur.
Byk gzc kulesi talk bir vadidedir,
m uazzam bir duvar g ib i ykselir. Kulenin
br yanna ulamak iin, SHELOB'UN N
diye bilinen maaralar ve tnellerden g e
m ek gerekir. br yanda toprak bir dizi yar
halinde, MORGA denen entikli uca doru
iner. A te Da O R O D R U N deki atelerin
kzl prlts, buradan grlebilir. Kule kap
sndan aa, GORGOROTH V adisine bir
yol iner. Ana kap d o u tarafndadr, ama
S h e lo b un inine balanan ve Alt Kap d e
nen bir yeralt girii de vardr.
Kulenin kendisi srtn daa vermi, bir
kaya sergeninde m uazzam kat halinde
ina edilmitir. En alt katta, bir bur duvar
nn evreledii kk bir avlu vardr, ieride
p e k o k b a s a m a k ta n o lu a n m e rd iv e n ,
nc katn boydan boya yirmi ayak kadar
olan ve kk bir kubbeyle rtl dz ats
na kar. Kubbenin gerisinde, byk bir ta
ret tepelerden yksee uzanr. Kule vaktiyle
N betiler -ta h ta oturm u iki byk ta fi
g r- tarafndan korunuyordu. Her birinin b ir
b irin e b iti m i g v d e s i ve M o rd o run
hem iinden hem dndan yaklaan herkesi
gzleyen ba vard. Akbabalarn hatlar
na ve penemsi byk ellere sahiptiler. N
betiler yok edilmitir.
Ana kapnn konum u, kulenin aslnda
insanlarn M ordora girm esini deil de ora
dan kmasn nlemek iin yapldn ima
e d e r. Bir za m a n la r C R TH G O R G O R un
nnde duran kuleler gibi, bu da GONDOR
halk tarafndan ikinci a n sonunda Ka
ranlklar Efendisi Sauron Son ittifak tarafn

dan yenilgiye uratldnda M ordoru g z

lem ek iin ina e d ilm iti. Sauron ye n id en
g le n in c e , k u le n in ku lla n m onu in a
edenlerin aleyhine dnd; tpk bu b lg ed e
ki birok savunma rn gibi. Sauron Mord o r'd a korkuyu ku lla n a ra k hkm ederken,
herhangi birinin o radan ayrlm asna kar
kontrol grevi grm eye balad. Onun hk
m altnda, kuleyi orklar korudu ve N beti
le rin iine kt ruhlar yerleti.
Frodo ve Sam in 3019 nc a da
G Yzn Hkm D ann atelerinde
yok etmek zere ktklar yolculukta izledik
leri etin gzergh buydu. Onlara, bir vakit
ler Yzke sahip olm u ve onu geri almay
iddetle arzulayan Gollm rehberlik ediyor
du. Yol seimi, hem daha iyi korunmu g iri
lerden kanm a gere in d e n , hem de Gollum un Yzk tayclarn dev rm ceklerin
sonuncusu olan S heloba gtrerek Yzke
yeniden sahip olm a umudundan kaynaklan

varlaktrlar ve alttaki daha yu m u a k koyu

kahverengi toprak tabakasnn stne yayl
m olan patlcan rengindeki st tabakann
aniden km e si nedeniyle o lum u trtkl
kenarlar vardr. T e n ce re nin ii ka b a ve
przldr. D ibinde, zerine bastka atr
dayan ve ufalanan kk toprak ve akl ta
bekleri vardr. Yamur yanca delikler
kk am urlu su birikintileri halini alr, talih
siz bir ke le b e i zavall l ka natklaryla
am urda yatarken bulmak da ender rastla
nan bir ey deildir. Cittabella sakinleri ya
ayaklaryla d o sd o ru deliklerin iine basa
rak sallapati bir yry tuttururlar ya da p
rzl kenarlar ufalamamak iin dikkatli, b
yk admlar atarlar. ocuklar deliklerin s
tnden atlamaktan ok holanr.
Tehlike sralamasnda alttan ikinci sra
da, b irka evi rahatlkla y u ta b ile c e k baz
muazzam ve derin delikler vardr. Ziyareti
bunlarn d ib in d e yam urdan sonra biriken

mtr. Gollm baaram ad, Yzk baaryla

yok edildi - onunla birlikte Sauronun karan
lk gc de.

ve hibir zaman tamamyla yok olm ayan su

da kurbaa kolonilerinin yaadn, ayrca
birka nilfer ve kam da bulunduunu g
recektir. Bu deliklerin kenarlar ikolata ren

(J.R.R. Tolkien, The Two Towers, Londra,

1954; J.R.R. Tolkien, The Return of the King,
Londra, 1955)

gi ve yuvarlaktr. Ziyaretilere ilerine d

memeleri salk verilir, yoksa kurbaalar r
ker, ekolojik de n g e de altst olur.
Bir sonraki kategoriye gire n d e likle r,
ncekilerden daha kktr ve evvelki gn

TE DES DAMES, bkz. FFETL H A N IM

ortadan ikiye blnm dev elmalar, arm ut

lar ya da portakallar biim indedir. Onlar ta
rif ederken bu ayrnt nemlidir, nk nce
den kesildii iin meyvenin kenarlar bzl
me ve burum a eilim i gsterir, tpk bu zel
tr deliklerin kenarlar gibi. En iyisi, insann
topuklarn duvara, deliin i ksmndaki bir
ok beyazms tan hemen zerine gm e
rek inmesidir. C ittabella sakinleri, bu egzer
sizin baldr adaleleri iin mkemmel o ld u u
nu syler, jim n a stik hocalar da o u kez
ocuklarn deliklerin yanlarndan inip ka
rak egzersiz yapm aya gtrr.
Son g ru p ta k i d e likle r ise, n e re d e yse
grnmez olduklar halde, en tehlikelileridir.
Bu hain delikler, bir inenin bile sm ayaca
kadar kk grnr. Ne mthi bir yanl

LAR EHR.

CTTABELLA, muhtemelen Orta A vrupada,

yeri mehul bir ehirdir. Cittabella, Delikler
ehri" diye de b ilin ir. ehrin zerine ina
edildii arazi gerekten de benzersiz olmal;
ba ka herhangi bir ehrinkinden farkl o l
m akla kalmaz, tam o la ra k ne b ir g ra v y e r
peyniriyle, ne de -d e lik le ri dzenli olm ad
n d a n - bir petekle mukayese edilebilir.
C ittabellay ziyaret edenler nce eh
rin garip topografisine, yani eitli delik s
nflarna aina hale getirilmeli. En sk rastla
nan ve en az endie verici olan delikler, s
radan bir tencere bo yunda olanlardr. Yu

g! Bir seyyah bunlarn yaknna bile gelse,

evredeki btn toprak ufalanarak deliin
derinliklerine doru dklr; sekiz ya da da
ha fazla atn ektii koca arabalarn bu bek
le n m e d ik u ku ru n iin e d p e b e d iye n
kaybolmalar ska grlen bir durum dur. Bu
delik kategorisi Cittabella sakinlerinin cann
ok skar, nk pek holandklar resmigeitlerle trenleri ikide bir yarda keser.
ok daha az rastlanan am a zellikle in
sann ayaklar iin tehlikeli olan tam amen
farkl bir delik snf da, derinlii ok az olan
lardr. O nlara basan kii, paay kurtarma
nn hemen hemen imknsz olduunu gre
cektir. Bir tr panjurla rtlm g ibi grnen
ve yzeylerinde ince zikzak bir aklk bulu
nan delikler de vardr: bunlardan birine d
en kii, sanki fkeli bir kadnn eli onlar tu
tup sert bir hamleyle ieri ekm i gibi, pan
jurun bann stne kapandn grr.
C ittabella halk kendilerine zg yr
yleriyle tannr; her zaman sanki bir ey
aryorm u g ib i yrrler. B unun eitli ne
denleri vardr: ya kendilerini ehrin aina ol
madklar deliklere sahip bir sem tinde bul
mulardr; ya birka gn nce ortadan kay
bolm ua benzeyen, taradan yeni gelm i
bir kuzeni (daha ok, endieli aileleri tatmin
etmek iin) aryorlardr; ya da arabac yine
a ra b a syla atlarn ka yb e tm i tir. S onuncu
durum da, araya mmkn m ertebe ksa za
m anda son vermek en iyisidir, nk bu a
ba nadiren baaryla sonulanr.
(Lia VVainstein, Viaggio in Drimonia, Milano,
1965)

CUDAD, bkz. SLA.

CLO, bkz. OCEANA (1).

COCAGNE, Gln Hanm diye bilinen, g

nein kz olduu ve ayla akrabal bulundu
u sylenen A n a itisin diyar SARGYLL'in

tesindeki bir adadr. Gln Hanmfnn g

revi saptrm ak, v a z g e irm e k ve yolundan
dndrmektir. ok seyahat eder, dnya ni
m etlerinden elini eteini ekm i kiileri, aziz
lik mertebesine gtren ruhsal yoldan dn
drm ekle zellikle ilgilenir. CAMELOTlu Arthura klcn veren ve kars Guinevere'in Sir
Launcelota k olmasna sebep olan odur.
Adann kysnda kimse yaamaz, ier
lerdeki tek ehir de kuruni renkli yksek bir
surla evrilidir. Z iyaretiler ieri girebilm ek
iin ka p ya bir ya d a iki kere vurm aldr.
Cm le kapsna ilk gelenler dem ile Hav
va'yd, imdi kap tokm anda suretleri var
dr. ehre en sk urayanlar, buraya A naitisi
ziyaret etmek iin gelen yar insan yar hay
van yaratklardr.
ehrin iinde K ra liye t Saray, tanm a
gelm ez yaratklarn bulunabilecei, lo ekil
de klandrlm bir parkla evrilidir. Dar bir
patika, ok sayda kubbe ve kulelerin altnda
bulunan, sar m erm erden bir avluya gider.
Avludaki tek ss, otuz drt kollu ve on kafal
bir tanr heykelidir. Bir kadn okarken bo
elleriyle de bir kincisini tutmakla fevkalade
megul grnr. Erotik oyuncaklar ve sem
bollerle tklm tklm dolu saraydaki en m uh
teem oda, ktphanedir. Duvarlara Kyrenenin on iki Asan boyanmtr, tavanda bir
kadnn yay gibi eilm i vcudunun freskosu
vardr; ayak parmaklar doudaki kornie, el
parmaklarnn ucu da batdakine deer. K
tphane insann zevk adna icat ettii her e
yin kaydn, ayn zam anda Astyanassa, Elephantisis ve Satadesin ender elyazmalarn
ierir. Ayrca ktphanede bir Dionysos for
mlleri koleksiyonu, bir erotik durular harita
s ve ok deer verilen iki eser de grlebilir:

Hazzn Merkezinin Nakarat ile Otuz iki Haz,

gerekten esiz ciltlerdir.
Bu a d a k ra ll n d a s a d e c e bir ya sa
va rd r: Sana iyi g r n e n i ya p ." C o c a ig nede asla herhangi bir deiiklik olmaz ve
hayat bitmez tkenm ez bir tahaf zevkler se
lidir. Pimanlk diye bir ey yoktur. Aalar
daim a iek am h a ldedir ve kular hep
bir azdan hi bitm eyen bir akam arks

syler. Efsaneye gre, zaman burada yln

en ho mevsiminin en zevkli gnnde uyu
yakalmtr ve sarayda kk mavi bir o d a
da saklanan kristal bir kum saatinde grle
bilir. Eer kum saatinden alnan kuma i ie
gem i iki gen izilirse, buharlar yksele
rek rak yerlerin grntlerini oluturur.
C ocaignee konuk olanlar, duvarlarda
bakr plakalarn olduu beyaz bir odaya al
nr. Burada, onlara dilleri, el trnaklar, sala
r ve meme ularyla artc okamalar su
nan drt kz tarafndan ykanrlar. Sonra drt
ayr yala yalanr ve giydirilirler, bunun a r
dndan da kendilerine adann tipik yiyecek
leri sunulur: yum urta, arpa tanesi, g e n
eklinde krmz yapraklar ve nar ile balla ka
rm arap.
(Jam es Branch C abell, Jurgen. A Comedy
of Justice, New York, 1919)

COCKAGNE, yeri m ehul bir lkedir, b a

zen CUCCAGNA ya da BENGODyle kar
trlr. Cockaigne, piirilm ek yerine iek gibi
kendiliinden yetien nefis yemekleriyle n
ldr. Tatllarla iko la ta la r ormanlarn ky
snda bitiverir, kzarm gvercinler havada
uar, gzel kokulu ara p la r e m elerden
akar ve pastalar sem alardan yaar. Kraliyet
Saray tmyle kremal ekerden yaplmtr,
e vle r de arpa eke rlem e sin d e n ; so ka kla r
ham ur delidir ve dkknlar bedava mal
verir. Alman orm anlarndan birinde bulunan
ve biri kz, biri olan iki kk kardein m a
ceralaryla n kazanan zencefilli rekten
evin, C ockaigneden ge ldii sylenir.
lke sakinleri hem sava nedir bilm e
dikleri hem de elli yana geldiklerinde yeni
den on yana dndkleri iin bir tr lm
szle sahiptir. C ockaigne sakinlerine s
ryle hava perisi, cce ve su perisi hizmet
eder.
(A no nim , Le Dit de Cocagne, S 13. yy;
Marc-Antoine Le G rand, Le Roi de Cocag
ne, Paris, 1719)

COCKLEV, bkz. NAZAR.

COMHEADACH, Atlas O kyanusunun ku

ze yin d e b ir a d a d r. Z iy a re t ile r C o im h e adacha ulamak iin Gallerde dikkatle yol
culuk yapm al, sonra da tek b a la rn a ve
byk bir ihtiyatla, ya iskoyadan kuzeye
ya da d o sdoru rlanday aarak, Blasket
A d a la r, A ra n , A c h ill ve ya D A d a la rn
-h a n g i gzergh izlediklerine bal o la ra kbr yanna varana kadar gitmelidirler. Coim h e a d a ch b a td a , byk A tla s O k y a n u
sunun ufkunun hemen tesindedir. Ne Co-

ras lompair Eireann ne de Machraynes sey

yahlar oraya gtrebilir. Drt ambar ve bir
bar olan huysuz eski sr teknesi St. Ursuiayla gitm eleri gerekir. Yolculuk genellikle
zahmetli ve karanlktr, nk St. Ursula g e
ce yarsndan hemen sonra yelken a ar ve
bu yzden de aknty yararak ba-k vura
rak ilerler - arkasndan gelen afaa inat,
yalpa vurarak dn gecenin peinden gider.
Ada, bir gbre yn gibi sivri grnm yle,
ufuktan pat diye kar; Skellig Michael ya da
A berbachn berisindeki kayalar gibi. St Ur
sula adaya doru giderken ykselen gne
in dokunduu, gen biim inde muazzam
bir granit olan C oim headach, A vrupa niha
yet bitirildiinde Yaratc Ruh tarafndan s
kartaya karlm son parann koparlm
grnm ne sahiptir. St. Ursula hayli sar
snt ve d a rb e ve srtm e sesiyle, e n d ie
iinde yanar; burnu limandan dar dnk
bir ekilde, dn yolculuuna hazr bekler.
Dizel ve balk kokan rhtm ta ra fn d a
avarya mal gibi boaltlan ziyaretiler kendi
lerini Kaptan Lemuel Gulliver gibi bulacak
lardr: oranty tam amen yitirmi - artk be
denleri ok byk, sesleri ok g e n iz d e n ,
sessiz harfleri de ok serttir. Burada kart
postal ya da a a olmad gibi, Yatak ve
Kahvalt tabelalar da yoktur. Kente giren
ziyaretiler, sokaklarn da, uzun ve karanlk
evlerin yapld drt ke kuruni talarla
denmi o ld uunu grecek. Bu evlerden
bazlar mesken, bazlar domuz ahrdr, ki

mi de viski, dikenli tel ve konserve bezelye

satan dkknlardr.
Denizin arptt iskem lelerde oturan
ya da sradan fani iin ok a lak kaplardan
bilm i bilm i, kayarcasna g irip kan adal
lar seyyah ne selam layacak, ne de onun
parlak cild in i ve renkli giysilerini reddede
cek; seyyah da onlarn istisnasz hepsinde
bulunan guatra ve yn balk kazaklarna

t ucunun evresinde dnen yol, C oim he-

gzn d ikip bakmamal. Ufak tefek, koyu

esmer bir halktrlar; m zelerdeki lahitlerdeki kaslm vcutlarn b o yu n d a d rla r, yani
klasik R om ann parlak G a e llerinden hayli
farkldrlar. Seri, becerikli hareketleri de ru
tubetin ve fazlaca patates ieren bir rejimin
ge tird i i hastalklarla ksteklenm itir. Sey
y a h la r d u ru p da yolu s o ra rla rs a , i a re t
eden tek bir parmak iin bile kran duy
m allar, nk adallarn d ilin d e dejenere
G aelce ile kendilerine has bir ngilizce yle
bir karm tr ki, aina sesler bile anlal

dir, pek az haritada bulunur. Nfusu asgari

d ir ve lke tam am en turizm ticaretine b a
mldr.
C oncordiann topsuz, kk bir ordu
su vardr, iklim klar lktr, yazlarysa gne
kavurur; ad gene C oncordia olan baehir
de ya, ortalama milimetredir; burada
genel bir uykulu rehavet havas hkim dir.
Zaman, 1811'de kurulm u ve ufak ufak geri
kalan katedral saatiyle saptanr; C oncordia
im diye kadar iki tam gn kaybetmitir. Ray
aral 141 santim olan 6-7 kilometrelik dar
bir demiryolu vardr, be kilometrelik bir kin

mazla kayar.
Gsterilen yolu izleyen ziyareti, ipnoti
ze edilm i gibi yoku yukar, adann solda
ykselen byk doruuna ekilm ekte oldu
unu h is s e d e c e k tir - bu d o ru k C oim headach'in ekirdeidir. Bereketli liman kys,

a d a c h M anastr'nn o ld u u yerde sarho

edici bir bolua kar.
(Helen VVykham, Ottoline Atlantica, Londra,
1980)

CONCORDA, A vrupann en kk lkesi

cisiyse 1912den beri inaat halindedir. O r

taokul yoktur.
C oncordiann durum u -co ra fi ve as
keri olarak ve bahecilik asndan- ylesi

utanm azca bir anlam tayan bu ykseltiye,

u su l n ce yerletirilm i b ir g iri oluturur.
S eyyahlarn nce ok s a yd a kk tarla
arasndan gem esi gerekecek; bunlarn bir
ksm patatese ayrlmtr, am a ou, etleri
C oim headachin serveti olan kk kvrck
tyl kara sr srlerini barndrr. Her tarla
kom usundan ta levhal d u v a rla rla ayrl
mtr, bu duvarlarn kark m odelleri, kaln
yn aile kazaklarnn desenleri kadar dei
ken ve kiiseldir. Duvarlarn yapsnn ine,
onlar ina edenlerin adlar konmutur, onarmlar srasnda da, birbirini izleyen her mal
sahibinin kimlii. Sonra duvarlar sona erer.
Tarlalar lr. Bu ykseklikte nihayet, yalnz

ne um utsuzdur k, her istilac iin mknats

vazifesi grr. lke en azndan drt yz ke
re bam szln kazanm tr, bu nedenle
C o n co rd ia llar kendilerine toplam da dnya
nn en bamsz halk gzyle bakarlar; yln
her gn bir baka Bamszlk Gn kutla
nr. ingilizler, C o ncordiallarn kendilerini y
netm eye uygun olm ad bahanesiyle b ir
ka kez buraya girmitir; Franszlar ise onla
rn ingilizler tarafndan ynetilm eye uygun
olmad bahanesine snmtr. HollandalI
lar onlar Protestan, Trkler de M slm an
yapmtr.
181 1 de C o n c o rd ia lkeyi blm ek
iin aralarnda bir antlam a yapan Arnavutlar ve Litvanyallar tarafndan tehdit edilm i

ca C oim headachin granit kalbiyle koskoca

gsndeki sert al vardr. Boyalarla iaret
lenmi koyunlar tela iinde kouturur, sa
a sola srklenir ve ortadan kaybolurlar;
kap da, ocuk sesi de yoktur ve adann ba

ti. im parator imknsz Thomas, Arnavut bir

haydut tarafndan o srada suikasta uratl
d. Olu, ocuk-kral Tekinsiz Theodore, Eski
K astilyann infantas inezle evlendi ve bylece C oncordiaya spanyol birliklerini getir

di. Bu birlikler istilaclar srd ve lkeye

zorla Roma Katolik dinini kabul ettirdi. Daha
so n ra C o n co rd ia , ata la rn n Kutsal O rto doks-O lm ayan K ilis e sine dnd, bugne
kadar da bu dine bal kalmlardr. Kutsal
O rtodoks-O lm ayan K ilis e nin banda ihti
yar, yz yan am ve pek sar bir pisko
pos vardr. Birok dinsel mezhep bulunur aralarnda en sert olan, oturmak ve ayakta
durm ak yerine dizleri zerinde yryen ve
sessizlik yemini eden Mor Frerler'dir.
Concordia son silahl atmay, Alm an
y a nn teslim oluundan birka saat nce bu
lkeye sava ilan e d e re k kazand; sonu
o larak kendilerine, on la ra ait olm ayan alt
hektar toprak sunuldu. Armaan geri evril
di, C oncordiann imdi herkesle aras iyi.
Concordia ehri ana meydann e vre
sine ina edilmitir, ehre 1811de ina e d i
len Gotik katedral hkim dir. Meydan b a l
konlu karanlk binalar evreler; Sovyet ve
Amerikan bykelilikleri yz yze bakar.
Concordia imdi bir cumhuriyettir; ok
sayda siyasi partisi ve hizbi vardr: Milli De
mir Yumruk (MDY) ve Birlemi Ayrlk A
rlar Topluluu (BAAT) bunlardan iki tanesi
dir. u anda partilerden hibiri iktidarda d e
ildir; 1955te diktatrlk ilan edildi, im di
de bir koalisyon hkmeti kontrol elinde tu
tuyor.

(Romanoff and Juliet, ynetmen: Peter Ustinov, Birleik Krallk, 1961)

COOUARDZ ADASI, bkz. TALHL A D A

LAR (1).

CORADNE, Kuzey isko ya da bir yerlerde

bir lkedir. Uzun ve tatl eimli tepeler ara
snda bir vadiden oluur. tesinde, yirmi ya
d a yirm i be mil uzaklkta, ulu Elt dalar
ykselir. Dikkate d e e r b ir hayvan varl
yoktur: uzun boynuzlu beyaz boalar, ko
yunlar, uzun kuyruklar ve onlara atlgan ve
heybetli bir grn salayan muazzam ye

leleriyle atlar, ziyaretilerin stne srayan

birok ehli kk ku ve tilki gibi hatlara sa
hip, senbernarlardan uzun, koca kpekler.
Coradine, m imarisiyle tannr. Farkl bi
nalarn her biri, b a h e s iz ve its iz , te c rit
edilmi bir ekilde durur, hibirine bir sokak
ya da cadde gitm ez. Bunlarn tipik bir rne
i, Hasat M elodisi Evidir. Topraktan bir ka
ya gibi ykselir ve ta platformu zerinde,
topraktan be ayak yukarda tek bana d u
rur. Meyilli yan taraflar sarmaklar, allar
ve birok iekli bitkiyle rtldr. Tavanlar
alaktr, ne tahtayla, ne maden iiyle d e s
teklenirler. ats hari btn bina kuruni
renkte, ssl bir b iim d e oyulmu tatan ya
plmtr. Meyilli aty, yuvarlak, oym a ka
ideler zerindeki on alt muazzam karyatit
destekler. P em bem si kahverengi ca m d a n
yaplm, yz ayak kadar uzunluktaki kem er
li giri, bir tepenin zerindeki bulut gibi yk
selir. C oradine'daki btn binalar kadim dir,
hi yeni ev yaplmaz; sakinler onlar tepelere
benzetir ve d e rle r ki, kkenleri, zam ann
sisleri arasnda kaybolm utur .
Tipik bir C o ra d in e evinin iini ziyaret
etmek ilgintir. Ziyareti yksek tavanl se
kizgen bir odaya girer. Deme, koyu renkli
talardan bir mozaiktir. Dvlm bronzdan
mine on be ayak geniliindedir. D uvar
lardan biri bronz kabartm a rlyeflerle kapl
dr; geri kalan tahtadr, ok zenle yontul
mu ve sar b ir m etalle b irle tirilm i tir ve
hepsi bir talam a srecinden gem itir. C i
lal, koyu krmz tatan bir kaide, m asa vazi
fesini yerine getirir, zerinde cam ve toprak
kavanozlar grlebilir. Kede, yaldzl boy
nuzlu beyaz b ir b o a zerinde oturan bir
kadn heykeli vardr. Kanepemsi koltuklarla
iskemleler odann drt yanna serpitirilm i
tir. Her koltuun yannda, st yuvarlak ta
tan, gzel kakma ili, bronz ayakl bir sehpa
vardr. Evdeki her kap girii dorudan d o
ruya ak havaya alr, kayarak duvarn ii
ne giren ve aralarnda renkli bir pencere b u
lunan ikili kaplar vardr. Yatakhaneler ya da
uyku hcreleri ise, evin arkasndaki bir tera
sa alr. C oradine anaerkil ynetimli bir yer

dir, bu yzden de her evdeki esas oda An

nenin O dasdr, aile reisi b u ra d a kalr.
Daha gl cins olan kadnlar, yz ya
ndan fazla yaarlar. Alnlar norm alden da
ha genitir ve daha aadan balar, burun
lar byktr, dudaklar daha ince ve skdr.
Azlan morumsu krmz, tenleri de pimi
toprak rengidir.
Coradine yemekleri basittir. Kahvalt ve
le yem ei esmer bir ekmek kabuundan,
bir avu kuru meyve ve stten oluur. Ak
amlar yem ek olarak ac ve gevrek bir tr

Sir Launcelot, Kutsal Kse'nin yaknda

ki bir kulede olmas sayesinde, burada deli
liinden ifa bulmutur; ayrca Launcelotun
oyuna getirilerek Elainele yatt, bunun so
n u cunda da CAMELOT Kraliesi Guinevere in gazabn uyandrd yer de burasdr.

hindiba, ezik beyin, stl halamalar ve or

balar, fndk ezmesi ve bal sunulur. Alkol i
mezler, sadece meyve suyu ierler. Coradi
ne halk insan sesine benzer sesler karan
kk dner krelerle mzik yapar. Ama ar
klarnn szleri yoktur. Para tannmaz. Hep

COROMANDEL, ilk balkabaklarnn yetitii

y e rd ir, B o sh e n in g n b a tm a d a la rn d a n

birlikte banyo yapmak popler bir elence

dir. Armaan vermek ya da alm ak ise, ciddi
bir sutur - karlnda daima bir ey veril
melidir, ou kez el emei eklinde; rnein
kyafet arm aan etmek, tarlada bir yl al
may gerektirir. Yalan sylemek en ar kusur
saylr. Cenaze trenleri gmm e ve yakmann
bir bileimidir: mezarda bir ate yaklr. Rahi
bin veda szleri yledir: Ebediyen elveda,
ah sevgili olum (ya da kzm)! Byk bir
zntyle ve bolca gzyayla seni Evrensel
Anneye geri verdik ama o topran atele
kavrulmu ve metruk hale getirilm i bu nokta
snda tatl imenlerle iekleri yeniden byt
meden kalplerim izin yaralar gem eyecek,
byk kederlerini de unutm ayacaklar.
(W .H . H u d s o n , A C rysta l Age, L o n d ra ,
1887)

CORBN, yeri tam olarak bilinm eyen bir a

todur. Sokaklar kaldrm ta deli hali vak
ti ye rin d e bir kyn st n d e ki tepe d e d ir.
Vadinin br yannda salam bir kule gze
arpar. atonun perili olduu sylenir. zel
likle bir od ad a n kanm ak gerekir, nk
do a st varlklar kapdan g ire re k orada
kim uyuyorsa ona saldrr.

(S ir T h o m a s M a lo ry, Le M orte Darthur,

Londra, 1485; T.H. W hite, The Once and
Future King, Londra, 1939)

hayli uzaktadr. C orom andel kysnda, bir

sefe rin d e Leydi Jin g ly J o n e stan kars o l
masn isteyen Yonghy-Bonghy-B yaard.
Tpk GROMBOOLA OVALARInda ol
duu gibi Coromandelde de Bong-aalar
yetiir. Burada iri karidesler bol ve ucuzdur,
kk karides ve suteresi -h a tta st beyaz
D orking tavuklar b ile - bulunur. Gurtle Koy u nun tesinde, kaygan Myrtle yamalarnn
d ibinde Turtle adnda bir kaplum baa yaar.
(E dw ard Lear, The C ourtship of YonghyB o n g h y -B , Laughable Lyrics: A Fourth

Book of Nonsense Poems, Songs, Botany,

Music, ete., Londra, 1877)

COXURA, Byk O kyanusun gneydou

su n d a , RALLARO T a km a d a la rndan bir
adadr. Burada, tanrlarn biim ve boy ola
rak ke n d ile rin e b e n z e d i in d e n emin olan
pigm eler yaar. C oxurialilara gre, tanrlar
onlar sk sk ziyaret eder, onlara ilahi tkrklerinden yaplm sihirli bir pasta hediye et
m ilerdir. Bu pastann sa d e ce C oxuriada
bulunduunu ve d e d i i her eyi kutsal bir
e ye e v ird i in i id d ia e d e rle r. P astann
zelliklerini tartan b ir o k m ezhep vardr,
bu fikirlerden, km farkl ilahiyat okullar
bugn Coxuriada belli bal siyasi gler
dir. Mezhepler arasndaki nemli bir tart
ma konusu da, tanrlarn Y eryzne gelince
bu z mu, yoksa tu z-b u z mu dedikleridir.

C o x u ria nfusu b a k a a d a la rd a n d in s e l
dogm atizm leri yznden ihra edilmi par
yalar sayesinde dzenli olarak oalr.
(G odfrey Sweven, Riallaro, the Archipelago
o f Exiles, New York ve Londra, 1901; G o d f
rey Sweven, Limanora, the Island of Prog
ress, New York ve Londra, 1903)

CRSTALLOPOLS, bkz. ELSEE MNZEV

LER ADASI.

CROTALOPHOBO LKES, kuzey A fri

ka'nn bir blgesidir. Buray bir yam yam lar
ve l falclar rk mesken tutmutur. Yaa
dklar blge ylesine scaktr ki, gzleri ayak
tabanlarnda kar. NEPENTHEnin koruyucu
azizi Aziz Dodekanus, ite burada ehit ol
mutur. Hayatnn ayrntlar belirsizdir ama
S 450 ylnda G iritte ki K a llisto e h rin d e
doduu bilinir. Kendi lkesinde bir dizi m u
cize gerekletirdikten sonra, A frikaya se
yahat etmi ve seksen yl boyunca, Crotalo p h ob o ilileri Hristiyan yapm aya alm,
so n u n d a biraz baar kazanm tr. A n ca k
m ritleri kendi eski greneklerine dnm
ve onu 132 yandayken ldrmtr. Vcu
du on iki paraya ayrlm ve trenle yenm i
tir. Bir uyluk kemii kenara atlm ve bir deirmenta stne dm , bu ta da denizi
ararak onu, imdi bir tapnakta sakland
N epentheye tamtr.
(N o rm a n D o u g la s, South Wind, L o n d ra ,
1917)

CROTCHET ATO SU nun ba helerinden b ir ke.

hevesiyle E.M. Crotchet diye imza atan, bylece de komularn adnn Edward Matthew
Crotchet olduuna ikna eden sahibi Asilzade
Ebenezer M acC rotchetten almtr.
Bay C rotchet gazetelerde Londra sulh
hkimlerinin hibir Vens heykelinin sokaklar
da ieteksiz gzkm em esini e m re ttikle rin i
okuyunca, onlara bir snak salamaya karar
vermi ve evini tanrann heykelleriyle doldur
mutur. Ykanan Vensler, melen Vensler,
uyuyan Vensler, ayaa kalkan Vensler ve
baka her trl Vens imdi halka ak olan
ato bahelerini tklm tklm doldurur.
C rotchet arm as yledir: S orgu: La
diyezde ahlanm drtlk nota; kollar: i
mi bo mesane (fikirlerin nasl olutuu
nu gstermek iin), aslm kese altn (ni
ye muhafaza edildiklerini gstermek iin), k
nndan syrlm keskin kl (nasl idare
edildiklerini gsterm ek iin) ve nefesini tut
mu peruk mankeni (nasl yutulduklarn
gstermek iin).
(Thom as Love P eacock, Crotchet Castle,
Londra, 1881)

CROTCHET ADASI, bkz. NAZAR.

CROTCHET ATOSU, n g ilte re deki Tham esin vadilerinden birindedir, muazzam Ve

ns heykelleri ko le ksiyo n u y la m ehurdur.
Adn ato arazisinde bulunan Roma harabe
lerinden ve Yahudi ve sko atalarn gizleme

CRUSOENUN ADASI ya da SPERANZA

(b a ze n UMUTSUZLUK ADASI d a d e n ir)
Gney Amerika kylarnn yirmi fersah kadar
anda kk bir adadr; V enezueladaki
O rinoconun azndadr, Fransz corafyac
lar tarafndan nerildii gibi Juan Fernandez

CRU SO E'N U N
ADASI

Adas ile ili kysnn tam ortasnda deil, i

taraflar tepeliktir, tepeler bereketli bir vadiy
le blnm tr. Birka ince kum lu plaj ve
koy vardr ve kk bir nehrin az kuzeydo
uda iyi bir liman meydana getirir. Ada, 3
Eyll 1659da burada gem isi batan Yorklu
Robinson Crusoe adl birinin vakayinam e
siyle, on sekizinci yzyl bala rn d a tann
mtr. C rusoenun kurduu kampn kaln
tlar ziyaret edilebilir: biri nehrin aznn ya
knlarnda, bir bakas kuzeybatya doru,
adann o ksmnn iyi bir manzarasn sunan
kayalk bir platformda, nc kamp da i
taraftaki vadidedir. Crusoenun buraya ekti
i arpa, msr ve pirin, im di adadaki yerli
trlerle birlikte yayorlar: dikenli am aa
lar, dem ir aalar, ttn, daac, eker
kam, kavun, zm, na re n ciye ve kakao

aalar. Vahi hayvan yoktur, bir tr yabani

kedi (o da artk C rusoenun getirdii evcil
bir trle karm durum da) ve keiler hari
yabani hayvan yoktur. Bu adada birok ku
yaar: papa a n la r, ahinler, p e nguenler,
kaya gvercinleri vb. K aplum baa ve b ir
ka tavan da vardr. C rusoenun ilk kez bir
insann ayak izini grd Cum ann Kum
sal gneydedir, biraz daha batda da yolu
nu iaretlem ek iin d ik ti i bir srk vardr.
Takvim olarak kulland, zerinde 30 Eyll
1659da burada kyya ktm yazan tahta
bir kazk, ilk kampnn yaknnda hl grle
bilir. G neybatya d o ru , iki fersah kadar
uzakta, pek nemi olm ayan iki kk ada
bulunur. Cum ann Kumsal'nda, insan eti yi
yenlere zg bir lenin kalntlar olan insan
kem ikleri bulunabilir. Y lda iki kez iki ana

mevsim grlr: ubat ortasndan Nisan or

tasna ve Austos ortasndan Ekim ortasna
kadar yamurlu; Nisan ortasndan Austos
ortasna ve Ekim ortasndan ubat ortasna
ka dar kuru. Seyyahlar bunu aklda tutmal
ve yamurlu mevsimden kanmaldr (Cruso e nun Adas konusunda dnyann nde
g e le n o to rite le rin d e n o la n v e k ilh a r B ay
Gabriel Betteredge ne yazk ki bu konu ze
rine bir kitap yazmamtr).
(Daniel Defoe, The Life and Strange Adven

tures of Robinson Crusoe, Of York, Mariner:

Who Lived Eight and Twenty Years, all alo
ne in an un-inhabited Island on the Coast o f
America, near the Mouth of the Great River
o f Oroonoque; Having been cast on Shore
by Shipwreck, wherein all the Men perished
but himself. With An Account how he was at
last as strangely deliverd by Pyrates. Writ
ten by Himself, Londra, 1719; Daniel Defoe,
The Farther Adventures o f Robinson Cru
soe, Londra, 1719; Michel Tournier, Vendredi ou Les Limbes du Pacifique, Paris, 1969)

CSTWERTSKST, A v ru p a da, P oldevia'da

CUCCAGNA, (C O C K A G N E le kartrm a
mak gerekir) A lm anyadan ok uzak olm a
yan kk bir lkedir; kimi seyyahlara gre
buraya bir nehirden girilir. Ortasnda, kay
nar etsuyu orbas dolu bir yanarda olan
M ecca Da ykselir. Dan barndan ravi
oli ve baka hamurileri kar ve peynir ka p
l yam alardan yuvarlanarak, eteklerindeki
erimi tereya dolu vadiye derler.
C uccagnada ziyaretiler maymunlarn
satran oynadn, kraliyet ailesinin sosisler
den oluan bir yatakta bir yatta yl uyu
duunu, kzarm slnlerin borazan sesiyle
koturduunu ve semalardan boanan idi
horoz saanaklarn grecektir. Toprakta ev
byklnde yer mantarlar yetiir, nehirler
st ya da arap doludur. Kn dalar krem a
l peynirle kapl kalr ve yl boyunca yollarda
lezzetli hamurileri biter. Evler her tr talyan
yem einden yaplm tr, kprlerse byk
salamlardan oluur. Arabalar atlara ihtiya
gstermeden kendi bana gider, aalarda
da her tr meyve bulunur.
Kk bir em e, sularnda ykanarak
yan kltmek isteyen herkesin em rinde
dir. Kadnlar ark syleyerek doum yapar,
bebekler doar dom az yrr ve konuur.

k k bir ka sa b a d r, iyi R uhlar o k u lu y la

mehurdur.
Cstwertskst, kendine blgedeki alayn
orospusu ss verip C ennete girme hakk ka

En fazla uyuyan en fazla paray kazanr; a

lrken yakalanan ise doruca hapishaneye
gnderilir.

zanm kz kurusu Marichelle Borboe tarafn

dan balatlan gelenei izleyerek, ziyaretile
rine daha elverili meslekler seerek ruhlarn
daha iyi bir dnyaya nasl hazrlayabileceklerin i re tir. B a k a la rn a ze v k v e rm e k

(Anonim, Capitolo di Cuccagna, S 16. yy;

Anonim, Storia del Campriano contadino, S
17. yy; Anonim, Trionfo deipoltroni, S 17. yy)

(Cstwertskst sakinlerine gre) Cennete g ir

mek iin mkemmel bir vasf saylsa da, ayn
ekilde baka aydnlatc grevler de seilebi
lir - rnein devletin fazla zengin ve gl ol
masn engellemek iin vergi demekten ka
nm ak ya da A vrupann tal balarndan
mcevher alp bunlar niversite kampsndekr bohem rencilere datmak gibi.

CUFFYCOATUN ADASI, Yeni G inenin yz

(M arcel Aym, Lgende Poldve", Le Pas

se-Muraille, Paris, 1948)

mil kadar kuzeyindedir. Sk orm anlarla kap

ldr. Hayvan varlna uan sincaplar, kan
gurular ve sualtndaki mercan evlerin ky
snda yaayan denizkzlar da dahildir (m uh
temelen DENZ KRALININ K R A LLI fndakilerle akrabadrlar). ok seyahat ederler ve,
rnein, Gney ngijtecade, Faikestonedaki S andgate a to s u nun yaknlarnda bile
grlm lerdir. Denizkzlar bat m odasna
uymaya alsalar da, nem abucak giysile-

A da adn, Avustralya yolundayken bu

rada gemisi batm Bay Cuffycoat diye birin
den almtr. Bay C uffycoat yam yam lardan
kam, denizkzlarndan -B ayan Waters d i
y e - biriyle karlam ve orangutan kabile
siyle yaamak zere orm anlara gitmitir.
(A ndr Lichtenberger, Pickles ou rcits la
mode anglaise, Paris, 1923)

CUNA CUNA, TACARGUAnn baehridir.

CUNUBSTAN, OBANSTANn snr kom

usu olan retken ve zengin bir lkedir. Bu
CUFFYCOAT'UN A D ASI'ndan b ir yam yam n ssl
iki kupas.

rini bo zd u u iin bu i onlara son derece

zor gelir. stelik, Cuffycoat terzileri musibetlikleriyle ve sk sk greve gitm eleriyle tannr.
Rivayete baklrsa, sualtnda hayat nahotur,
iten sonra eve gitmek iin, grgsz ahta
potlar, bulduklar her eyi yutm aya alan
derin deniz canavarlar ve kllarn evlerin
duvarlarndaki atlaktan ieri sokup duran
inat klbalklarndan oluan kalabal ite
kaka ilerlemek gerekir.
Adann geri kalannda iki farkl rk gru
bu yaar. Bunlardan biri, dinsel trenlerinin
bir paras olarak yamyamlk yapan bir Hint
li ka b ile sid ir: b ilgeliklerini em m ek ve ayn
zam anda da atalarna sayg sunmak iin ih
tiyar adamlar yerler. Yemekleri kolay gitsin
diye stne palmiye arab ier, kadnlarna
da resm en kle m uam elesi ederler, ikinci
g ru p ise, toplum sal rg tle n m e dzeyleri
yerlilerinkinden yksek olan ve bazen yam
yamlar kle dzeyine indiren bir orangutan
ka bilesidir. Amerikan aksanyla, arada bir
fokunkini andran havlamalarn da kart

ray ok az yabanc ziyaret eder ve elim iz

de ki b ilg ile rin ou d a kom u lkelerden
gelen C unubistanl yo lcu la rd a n azar azar
toparlanm b ilg ile rd ir. lkenin zenginlii,
halkn altn ve m cevher ilemeli ssl giysi
lerinden anlalabilir. Trbanlar da genelde
incilerle bezenmitir.
Cunubistan bir kast toplum udur ve ya
am larnn byk bir ksm na kast sistem i
egem endir. rnein, dk bir kasttan olan
birinin st dzey biri iin hazrlad yiyecek,
yenm eden nce bir rahip tarafndan takdis
edilir. Dk ve yksek kastlarn yeleri, b u
lac hastalk korkusu yznden hibir za
m an b ir arada yem ek yem ezler, in sanlar
kendilerini Budist kabul eder ve Maha Lam a y da Gerek Tanrfnn yaayan bedenlenmesi olarak grrler.
Cunubistann hkmdarlar hem USULSTAN, hem de obanistan ilhak etmeye

ilkel bir ngilizce biimi konuurlar. Konu

malarnda pekl ve iyi saylr gibi ibare

kalkmlard. Bunu gerekletirm ek iin de

obanllar onlarn kollarna doru itme va
adinde bulunarak U sulalarla ittifaka girmek
istem ilerdi. Oysa asl am alar U sulistan
igal etmekti. C unubistana ait byk bir as
keri gcn Usulalar tarafndan HATAR GE D nde tuzaa d r lm e s iy le bu plan
sarpa sard. C unubistanllar teslim olmak ve
bar yapmak zorunda kald. Esir alnanlarn
bir ksm ise U sulistandaki orm an-tem izle-

ler kolayca seilebilir.

me projesine gnderildi.

K om u h a lk la rn o u C u n u b la r,
z e n g in d o a l o rta m la r y z n d e n h i b ir
eyin kymetini bilm eyen kibirli, tem bel bir
rk olarak tanr. C unub treleri bol ses
ka rta ra k yem ek yem eyi g e re ktirir; g e ir
m ek beeni g s te rg e s id ir ve ev sahibine
iltifat saylr.
(K a ri F riedrich M ay, Ardistan, B am berg,
1909 ; K ari F rie d ric h M a y, Der M ir Von
Dschinnistan, Bamberg, 1909)

C YRL ADASI, b ilin m e y e n b ir y e rd e d ir.

Uzaktan grldnde bir yanardan ate
lerine ya da bir de m et gktana benzer.
Aslnda, drt kesinde yer alan drt gl
ateleyiciyle altrlan, hareketli bir yanar
dadr.

Yanardan ve akan lavlarn kr edici

kzll ada zerinde herhangi bir ey g rl
mesini gletirir; bunu gidermek in, adal
ocuklar ziyaretilere yol gsterm ek zere
lambalar tarlar. Bu ocuklar, ky yaknnda
kurt yenikli bir mavnann eitli blm lerin
de, hi yalanm adan yaar ve lrler.
Merakl z iy a re t ile r mavnann ka rin a
snda saa sola seirten lamba glgelerini
fark edecektir. Adann i ksmlarnda, bota
nikiler adann uyuyan emsiye biim li i
eklerine hayran olabilir.
Ada Kaptan K id d in evi ve teknesidir;
Kaptan Kidd ara sra cin ierken ya da alev
li lavlardan piposunu yakarken grlebilir.
(Alfred Jarry, Gestes et Opinions du Docte

ur Faustroll, Pataphysicien. Roman No-Sci

entifique, Paris, 1911)


AILDAYAN KRALLIK, M an Denizi nin
altnda, Fransadaki Seine N ehrinin azna
yakn bir yerdedir. Seyyahlarn buraya ula
mak iin nce, tercihan Picardy kysnda bir
yerlerde, boulm alar gerekir. Krallk, pek
ok uyruu iin basit bir yaam a dsturu
koymu olan Islakmeap tarafndan ynetilir.
Sakinleri, fosforlu derilerini kaplayan ve pr
pr eden kk klar vastasyla, iaret di
linde konuurlar. Azlarnda hafif eyler ta
mak ve sualt bahelerinin yabani otlarn
yolmak zere eitilm i belli balk trleri ev
i le rin e y a rd m e d e rle r. R u tu b e tli iklim e
uyum salam ak biraz vakit alsa da, ziyaret
iler aldayan Krallkta hayatn barl ve
ho olduunu, deniz kabuu toplayarak ya
da yosunlar arasnda kayp am andralar
arayarak geen gnlerin a b u ca k akp gitti
ini greceklerdir.
(Jules Supervielle, L Enfant de la haute mer,
Paris, 1931)

AN ADASI, GANABN A DASIna yelkenliy

le drt gn m esafededir. Aday tanmak ok
kolaydr, nk seyyahlar yaklarken hava
y an sesleri doldurur.
A dada, aslnda insanken kua dn
trlm olan Siticineler ya da A t Yakclar
yaar. A dann yegne insan sakini, kilise
kayyumu Aeditus Ustadr. Kular, her biri
nin stnde birer an bulunan lks kafesler
de yaarlar, insan kadar byktrler ve tpk
insan g ibi davranrlar. Kimi beyazdr, kimi si
yah, kimi gri, bazlar siyah-beyaz, bazlar
da yar beyaz ve yar mavi. Pek az krmz
dr. H epsi gzel ve parlaktrlar. Erkeklere
ruhbagak, keigak, rahipgak, m anasgak,
piskopogak, kardingak ve p a p ig a k denir;
diilere ise ru hbicik, ra h ib ic ik , m anascik,
piskopocik ve kardinocik. Son yllarda ada,

sofularn yllk glerinin skntsn ekmitir

- bunlar pis kokan, btn di e r kularn ka
nd yaratklardr. Kayyumun gayretlerine
ram en, onlar yok etm ek imknsz grn
mektedir, nk len her sofunun yerine 24
tane kar.
A d ada ayn anda tek bir papigak bulu
nur. Papigak dndaki tm kular rer, ama
fiziki birlem e olmadan. R uhbagaklar rahipgaklarla manasgaklara can verir; rahipgakla rd a n d a p is k o p o g a k la r do a r, onlar da
b y k k a rd in g a k la r m e y d a n a g e tirirle r.
E er lm araya girm ezse, bir kardingak
sonunda papigak olur. ld zaman, b
tn kardingak yavrular arasndan ve gene
fiziksel birlem e olmakszn, bir halef m ey
d a n a g e lir. Tr b y le c e intikal s re k lili i
olan bir bireyden oluur, biraz zmrdanka gibi. ok eskiden bir seferinde iki p a p i
gak ayn anda dom utu. Bu nedenle pat
lak veren i sava so n u n d a adann nere
deyse tm nfusu yok oldu, nk hemen
hemen her ku taraf tuttu. an Adas, dnya
hkmdarlarndan yardm istedi ama, rakip
p apigaklardan biri lm eden blnme de so
na e rm e d i. N e re d e yse durm akszn ark
syleyen dier kularn aksine ancak co
k u lu g n le rin d e ark syleyen papigak
yle bir grmek bile son derece zordur.
Tuhaf trlerden biri de gormander dir,
parlak renkli bu kularn tyleri, bukalem u
nun derisi gibi renk deitirir. Hepsinin sa
kanatlarnn altnda bir iaret vardr: bir da
ireyi dik ayla kesen iki a p ya da yatay bir
hatla buluan dikey bir hat. Bu melez kula
rn dnyann her yerinde birka zengin gormanderl's'i ya da yuvas vardr. Asla ark
sylem ezler ama bunu telafi etmek iin d i
erlerinin iki kat yerler. Dii gormander yok
tur ve kular, deniz kysnda dolanp durma
alkanlklar yznden zhrevi hastalk ka
parlar.

an Adasnn kular ne alr ne de

topra ilerler; tek etkinlikleri ark syle
mektir. Bol miktardaki erzaklar, Kuzey Rzgrnn altndaki kimi krallklar hari dnya
nn tm lkeleri tarafndan salanr.
A d a d a k i b t n k u la r g m e n d ir,
b a ka lkelerden, en o k da EKMEKSZGN ile O K - O K-FAZLA'dan gelirler. A n
cak en ktleri, btn kularn hrgl ve
m uhtelif biim lerde deform e olduu BOSSARD ya da Kam burlu A d a dan ge le nle r
dir. ou anneleriyle ba b a la r tarafndan
b u ra ya gnderilm itir, nk evde kalm
olsalar aile mirasn yiyip bitirm e ihtimalleri
vardr.
Drt mevsimden herhangi birinin ba
langcnda an A d a sna gelen seyyahlar,
karaya kmadan nce drt gn oru tutm a
ya m ecbur edilir. Eer bunu yapmay red
d e d e rle rse onlara kfir gzyle baklr ve
kaza balanp yaklm a tehlikesiyle kar
karya kalrlar. O rutan sonraki drt gn
ada da yiyip ierek geirm eleri de zorunlu
dur. Bu mecburi drt gnlk kal, aslnda
daha ok hava yzndendir; adaya ne za
man yabanclar gelse, drt gn sreyle kor
kun frtnalar hkm srer. Deniz bunu tela
fi etm ek iin, k gndnm nden -T h e tisin
sevgilisi tatl ve kutsal kular olan yalapknlarnn yum urtlam ak iin buraya g eldii
m e vsim - nceki ve sonraki yedi gn boyun
ca araf gibidir.
(Franois Rabelais, Le cinquiesme et derni

er livre des faicts et dicts du bon Pantagru

el, a u q u e l est c o n te n u la visita tio n de
/'Oracle de la dive Bacbuc, et le mot de la
bouteille; pour lequel avoir est enterpris tout
ce long voyage, Paris, 1564)

ARPIAN KAYALAR, A kdeniz'de, gl

akntlarla srklenen bir grup yzen adadr.
Birok geminin onlarn sarp kylarna arpp
b a tt s yle n ir. A rg o s un ka p ta n ia so n
m ehur seyahatinde onlarla karlamasn
dan sa kmtr ama eer mmknse, tec-

ARPI AN KAYALAR.

r b e siz se yya h la ra o n la rd a n kanm alar

tavsiye olunur.
(Homeros, Odysseia, 0 9. yy. [?]; Rodoslu
Apollonios, Argonautika, 2. yy.)

ATLAK KAFALAR SARAYI, atlak Kafa

lar Kraliesinin evidir. Saray m erdivenler
den inip kan ve trabzanlardan kayan ke i
lerle doludur. K eiler, nce kurm ak sonra
yutm ak suretiyle a la r saatleri yer. Bunun
sonucunda alar saatler, yutulup hazm olunduktan sonra alar. Keilerin ou kez boy
nuzlarna takl yedek saatleri vardr; bekle
mekten sklan saatler, kendi n n d ille riy
le b irb irle riyle konuurlar. Kralie, b e b e k
timsah koleksiyonundaki timsahlar da saat
le besler. Bunun iin bir el m erdivenine otu
rur, saatleri se vg ili hayvanlarna a tm adan
nce kurar ve ayarlar. Bunlardan birinin kar
de torunu YO K-YOK LKEye g etm i
olabilir, bugn bile orada ald duyulabilir.
(C arl S andburg, Ftootabaga Stories, New
York, 1922)

EKKAFA TEPELER, O Z un en gne

yinde talk, kra tepelerdir. Buraya, kollar
olmayan ve lkelerine girenlere yass kafa
laryla vuran sakinlerinin adlar verilm itir.
ekikafalarn kauuk gibi boyunlar vardr;
kafalar aniden ileri uzanabilir ve ayn hzla
geri ekilebilir. Oz'un dier sakinleri ekikafalardan ounlukla Vahi insanlar diye
bahseder. Yabanclara kar saldrgandrlar
ama bu tepelik alan dnda onlara rastlan
maz ve bylece lkenin dier blm lerinde
ki seyyahlar iin tehlike oluturmazlar.
(L. Frank Baum, The Wonderful Wizard of
Oz, C h ic a g o , 1900; L. Frank Baum , The
Emerald City o f Oz, Chicago, 1910)

EKRDEK, bkz. OCEANA (2).

IPLAK-SUR, AYI LKESnin gneyinde,

ak bir ovada, her taraf surlarla evrili bir
ehirdir. Byk, ak m eydanlarda geni so
kaklar vardr. En grkemli bina kraln saray
dr, burada yatak odalarnn bile altn ve ma
vi tavanlar vardr.
Norm al zam anlarda soydan soya g e
en bir m onaridir, babann lm halinde
ta en byk oula geer. Eer erkek vris
yoksa, Ay lkesine giden geitten gelen ilk
seyyah, ehre getirilir. irkinse, halya sar
lp boulur; safsa kle olarak verilir. Eer
yakkl ve akl bandaysa rlplak soyu
lur ve ondan kadim bir zrh ile altn bir giysi
arasnda seim yapmas istenir. kinciyi se
erse, ya birine kle olarak verilir ya da bil
gelii snanr. Eer zrh seerse, Muharebe
Kral yaplr ve hkmdar olur.
(W illia m M o rris , The Wood B e yo n d the
World, Londra, 1894)

NN DAI, T ib e tin k u z e y in d e , Lhasann d rt g nlk m esafeyle kuzeybatsn

da, T engri-nor Gl ya da Semavi Dalar

Gl d iye de bilinen N am - o G lnn kylarndadr. Gl, atnal b i im in d e d ir ve k

ylar da, gne nda beyaz, kehribar
rengi ya da topaz renge brnr; gnbat
m nda ise yakut gibi prldar. Efsaneye g
re gl, onlara st ya d a su vereni inanlmaz
b ir s e rv e tle d lle n d ire n y la n -ta n rla rn
evidir.
Z irve sin d e Sessiz B ira d e rle rin lamalk binasnn bulunduu in in Da, bir hi
sar g ib i grnr; krmz kapl beyaz bir b i
na olan lamalk binasnn ular yukar d
nk yass dam lar, ya k kln d a n yaplm
flam alar ve kt ruhlar uzakta tutm ak iin
a n la r vardr. K eiler susku n luk yem ini
etm itir am a iaret d iliyle iletiim kurabilir
ler ve elerinin tapnakta kalm am as kou
luyla, evlenebilirler. Be yz keilik to p lu
luun ba, bir kaya knts zerinde ina
e d ilm i, manastrn k e n d is in d e n bir yarla
ayrlm krmz bir ku le d e tek bana ya
ar. Kapsnda tokm ak g revini yerine g e
tiren b ir insan uyluk kem iinin bulunduu
krmz kule, m azgall s ip e rle rle evrilm i
kare eklinde bir binadr. Helezon b iim in
de m e rd ive n le rin la b ire n tin e km ak iste
yen ziyaretilerin, M u ka d d e s P ederi g r
m eden n ce stleri aranr ve gzleri b a
lanr. Dan gney y znde aelyalar, g e
lin cikle r, susamlar, d a lale le ri, hanmeli ve
ifal bitkilerin serbeste by d terasl
bir b a h e vardr.
Ziyaretilerin, hastalarn dan etein
de bir maaradaki m ucize yaratan sularda
(radyoaktif olduklar sylenir) ykand yllk
enlie katlmalar tavsiye olunur. Ziyareti
ler enlie gelince, keilere gre seyyahla
r izleyen ifritleri defetm ek iin, kendilerine
cin karm a ayini uygulanacaktr. Marco Po
lo, uzun sre kaybolduu sanlan ama, ikin
ci Dnya Sava srasnda radyum karmak
iin inin Danda gizli bir tesis kuran Al
man bilim adamlarnn bulduu bir metinde,
bu enlii tasvir etmiti.
Ziyaretiler koyu sar renkte, kimsenin
yaam ad dik yarlarla evrili tekinsiz bir
kanyon olan ve Cehennem Kaplar denen

yerden geerek buraya gelecektir. Bu bl

gede tekboynuzlar ve kocaman yrtc beyaz
kurtlar dolar.
(Paul Alperine, Ombres sur le Thibet, Paris,
1945)

ZGLKE, neeli ve iyi huylu bir hkm

darca ynetilen bir adadr. izgilke dz bir
izgiden ibarettir.
izgilkenin vatandalar ksa izgiler
(erkekler) ile noktalardr (kadnlar) ve bu ki
ilerin hareket ya da gr alanlar, iinde
yaadklar dnya olan bu dz izgi ile snr
ldr. izgilkeliler bu dar patikann dna
kamadklar gibi ziyaretilere de yer a a
m az ve birbirlerini geem ezler. Ufuklarnn
tamam tek bir noktayla snrldr ve kimse bu
noktadan baka bir ey gremez. Bu yz
den izgilkelilerin cinsiyet ve yalar yal
nzca seslerinden anlalr.
Gr alan tek bir noktayla ve hareket
tek bir izgi ile snrl olduundan, ziyareti
ler izgilkede ilgi ekici pek bir ey bula
mayacaklardr.
(Edwin A. Abbott, Flatland, New York, 1884)

OBANSTAN, CUNUBSTAN ile USULSTAN arasnda muazzam byklkte bir l

kedir, HATAR GED denen garip bir ber
zahla Usulistana baldr. obanistann b
yk ksm yumuak eim li stepler ve ller
den oluur, ancak lkenin ortas Suhl Nehri
tarafndan sulanr.
obanistann vaktiyle bir kaya duvary
la denizden ayrlan byk bir gl olduu sa
nlyor. Gl bu kaya duvarn delerek imdiki
Hatar G e id ini yaratnca, sular yava ya
va kuruyu p e kild i ve im d i obanistan
denen s havzay m eydana getirdi.
o b a n la r g e b e d ir ve tipik l g e z
gin lerine dnm lerdir; suyun bu yakn
la rda lkelerine dnnn yaam b iim le
rini nem li lde d e i tirip deitirm eye

cei henz bilinm iyor. Normalde b ira z c a f

cafl bir b iim d e boyanm elbiseler g iye r
ler, pantolonlaryla ceketlerinin zerine bir
pelerin atarlar. Deri svari izm eleri, g iy im
lerinin standart bir zelliidir. Trban ta ka r
lar, bu t rb a n la r r tb e g s te rir; rn e in
Peygam ber M u h a m m e d ln soyundan g e l
d i i d n le n le r yeil t rb a n la ryla ayrt
edilir. En yksek rtbedeki o b a nla rn , al
tn ve gm sikkelerle bezeli sa rgleri
vardr.
Yzyllardr l gezginleri olarak yaa
m olan o b a n la r, suya kar m thi bir
korku gelitirm ilerdir ve yzmeyi pek b e ce
remezler. Sur yerine su dolu hendeklerle ko
runan Usulistan baehrini belki de bunun
iin alamamlardr.
(K ari F rle d rich M ay, Ardistan, B a m b e rg ,
1 909; K a ri F rie d ric h M ay, D er M ir von
Dschinnistar, Bam berg, 1909)

OK-OK-FAZLA, batdaki AN ADASI'na

yerlem i b iro k ruhbagakn anavatandr.
Bazen soylu bir ailede o kadar ok o cu k
olur ki, miras eit olarak blmek mlkn yok
olup gitmesine yol aabilir. Byle bir durum
ihtimal dahiline girince, ocuklarn bazlar
anneleriyle b a b a la r tarafndan an A d a sna gnderilir; burada geimlerini salaya
caklar kesindir.
(Franois Rabelais, Le cinquiesme et derni

er livre des faicts et dicts du bon Pantagru

el, a u q u e l e s t co n te n u la v is ita tio n de
l'Oracle de la dive Bacbuc, et le mot de la
bouteille; pour lequel avoir est enterpris tout
ce long voyage, Paris, 1564)

L KENT, A tlas D a la rfn d a , unutulm u

bir Roma im paratorluu ehridir. Halk altn,
gm ve kuma ticareti yapan Yahudi bir
kabiledir. Blge kara akallarla doludur.
Rivayete gre, l Kentin sa kin le rin
den -z e n g in li in d e n dolay nefret e d ile n ,

dmanlarndan eziyet grm, hastalktan

irkinlemi ve kr bir kz o la n - A bdias diye
biri, kendi memleketinin orak manzarasna
benzettii iin Bohem ya d a larnn kurak
vadisine yerlemi. Bir gn bir im ek kz
nn gzlerini dzeltm i ve A b d ia s da kzn
memnun etm ek iin bu kasvetli yreyi bir i
ek bahesine dntrm. A ncak kz frt

nal bir gnde yamura bakm ak iin ihtiyat

szca dar knca, bu kez m erhametsiz bir
yldrmn arpm asyla lm. A bdias bunun
zerine akln yitirse de, yaratt bahede
otuz yl daha yaam.
(A dalbert Stifter, A b d ia s, Oesterreich-Novellenalmanack iinde, Viyana, 1843)

D
DADDY JONESUN KRALLII, Finlandiya
sahilinde, MOOMN LKESnin kuzeyinde
bir vadidir. Vadinin alt yamalar, kk ta
neli yeil ve sar yemilerle ykl aalarn
bek b e k ya yld yu v a rla k te p e le rd e n
oluur. Denize yakn yakasnn kydan iki mil
tesinde ise kalp eklinde bir a d a yer alr.
Vadi bir nehirle blnmtr.
Bu k k krallk, eek a k a la rn d a n
holanan ve bir tr otokrat hkm dar olan
Daddy Jones tarafndan ynetilir. D addy Jonesun uyruklar birbirinden farkl yaratklar

ne basarak ldrme eilimi vardr. Byle bir

ey o lduunda, E dw ardin canna kast et
m e d i i kurbanlarnn ce n a z e masraflarn
k a r la m a k o n u s u n d a her zam an srarc
d avrandn bilm ek z iy a re t ile ri memnun
edecektir.

dr. Hemuleri 1er onun asker, muhafz ve po

lisleri olarak hizmet eder. Bunlar uzun boylu,
upuzun prtlak burunlu, pem be gzl ama
kulaksz yaratklardr, kulaklarn yerini pskl
pskl mavi ya da kzl sa tutamlar almtr;
koca ayaklar vardr, dztabandrlar. Hemu-

RTH GORGOR arasnda byk aasz bir

dzlk; ORTA DNYA ta rih in in eitli d
nemlerinde burada yaplm byk muhare
belerle nldr, ikinci a n sonlarna do
ru Son ittifak elfler, cceler ve insanlar ara
snda Karanlklar Efendisi Sauron'u yenilgiye
uratm ak iin kurulmu bir ittifak- ortal ay
larca kasp kavurduu sylenen bir muhare
benin ardndan burada m uzaffer olmutu.
Bu m uharebede, Son ttifak n liderleri efsa
nevi silahlaryla dvtler; Elf Gilgalad mz
ra A iglosla, Elendil de klc Narsille.
D agorlad, nc a da, doudan
gelen ve srekli olarak G O NDO Ra saldran

len1er zeklaryla tannmaz, kolayca da fanatikleirler. rnein, srf kendileri alam a

d iin, sl ve slk alanlar hi sevmez
ler. Nehir yatann altnda, gl beyaz di
leriyle tnel kazan sokulgan hayvanlar, Nibling' 1er yaar. Bir eyler ina etm e konusun
da iyidirler am a ziyaretiler onlarla sosyal
iliki kurm ada zorluk ekebilir - N ibling\e[
srekli bir eyleri, zellikle de alkn olma
dklar nesn e le ri kem irirler. rn e in , ok
uzun bulurlarsa, ziyaretilerin burunlarn da
kemirip koparabilirler. Nibling'\er, uzun kuy
ruklar ve favorileri olan, tyl yaratklardr.
Ayaklarnda vantuzlar vardr ve gittikleri her
yerde yap yap izler brakrlar. Kendilerine
has sesleri, ince bir borudan geliyorm u gibi
kan, bouk bir brtye benzer.
D addy Jones'un Krall, Sotob/elarn
da yu va sd r. im diye k a d a r y a ln z c a iki
Bobble grlm tr: Edward ve Edward'in
ad bilinm eyen erkek kardei. Bobble Edw ardin, bir ihtimal erkek kardeinin dnda,
dnyadaki en iri yaratk olduu sylenir. Ed
ward sakardr ve ne yazk ki insanlarn zeri

(T ove Ja n sso n , Kulnkas sitten kvikan,

Helsinki, 1952)

DAGORLAD, L B ATA K LIK LAR ile C-

istilaclarn bu kralla getii belli bal yol

halini ald ve ova, bir kez daha byk muha
re b e le rin m e y d a n o ld u . 1 944 n c
a'da, m uharebeye byk arabalarla gel
dikleri iin bu ad alan A raballardan oluan
byk bir kuvvet, b u ra d a G ondor ordular
tarafndan yenilgiye uratld ve tam amen
imha edildi. Dagorlad, b irok korusuyla ya
va yava l Bataklklar tarafndan ele ge
irilm ektedir ki, l Bataklklar da en yrekli
seyyahlardan gayrsna tavsiye edilmez.
(J.R.R. Tolkien, The Fellowship of the Ring,
Londra, 1954; J.R.R. Tolkien, The Two To
wers, Londra, 1954; J.R.R. Tolkien, The Re
turn of the King, Londra, 1955)

DALANDIN KY, N orvete bir limandr,

(Richard Wagner, Der Fliegende Hollnder,

ilk sahnelenil: Dresden, 1843)

S m augun el ko yd u u definenin on drtte

birini ald ve servetini, bir kez daha zengin
bir kent haline gelen Dalei yeniden ina et
m ede kulland.
Yzk Sava srasnda, D aleliler, Ka
ranlklarn Efendisi Sauronun kuvvetlerine
kar v e rile n m c a d e le d e Y alnz D a n
cceleriyle b irle tile r. Dale ve Da, d o u
dan gelen bir ordu tarafndan kuatlm t
am a S a uronun g n e y d e y e n ilg iy e u ra
m asndan so n ra , in s a n la r ve c c e le r II.
Bard ve D a n altndaki Kral Thorin Tam i fe rin k o m u ta s n d a b ir k h a re k e ti
yaparak kuatm ay krdlar. Bunun sonucu
olarak, Dale hep G O N D O R la yakn b ir itti
fak iinde oldu, g ene de Yeniden B irle
mi Krallkn hkm darlarnn korum as a l
tndadr.

DALE, O rta D nyann k u ze yd o u su n d a ,

Dale byk bir ticaret merkezi ve c c e

lerin yapt gzel eyalarn, zellikle de si
hirli oyuncaklarn ana sat merkezidir.

okyanusun Gezgin Y ahudlsi Uan Holland a lnn hayalet gem isinin urad bilinen
tek liman olarak tannr.
mit Burnunu, gazaba gelmi bir bora
srasnda dnmeye alan geminin kaptan
HollandalI, sonsuza dek yelken amak zo
runda kalsa dahi amacn gerekletirecei
ne and iti. Bu yzd en , M aher G nne
dek denizlerde yol alm ak zere lanetlendi.
Yalnzca yedi ylda bir, kendisini lene dek
sadakatle sevecek bir kadn bulmak zere
karaya kmasna izin verilir. Sonunda, Nor
veli bir kaptann kz olan ve balln ken
disini denize atarak gsteren Sentay bulur.

Akan Nehir vadisinde insanlara ait bir ehirkrallktr. ehir, nehre bakan ve onun gney
yannda byk bir kavis oluturan YALNIZ
D A n gney yam acna kuruludur.
2770 nc a da byk ejd e rh a
Altn Smaug gneye, Yalnz D aa gelene
kadar Dale zengin ve refah iinde bir ehir
di. D a n altndaki cce krallyla gelenek
sel bir dostluk srdren D a le in insanlar,
uzun zamandr ccelere yiyecek, kuma ve

(J.R.R. Tolkien, The Hobbit, or There and

Back Again, Londra, 1937; J.R.R. Tolkien,
The Fellowship o f the Ring, Londra, 1954;
J.R .R . T o lkie n , The Return o f the King,
Londra, 1955)

DALGACIK LKES, ACAYPLER LKES

ile H O M U RD ANAN FELLAHLAR D O M N

ih tiya duyduklar b a ka tem el m a d deler

satp, karlnda m aden ve tatan elileri
alyordu. S m augun varl ve av pe in de
D alee gece seferleri dzenlem esi birok in

YONU arasnda tu h a f kk bir b lg e d ir.

Dalgack lkesi, srekli yer deitirip d a lg a
lanan sarp kayalk tepelerle vadilerden olu
ur. Seyyah bir tepeye trmanrken, tepenin

sann lmesine yol at; geri kalanlar kat,

o u GL-KENTe yerleti ve Dale harabe
ye dnt.
D a le in son kralnn soyundan ge le n

aniden kp altnda bir vadiye d nt

n grecektir. Baka bir seyyah ise bunun
tam tersine, indii vadinin aniden ykseldi
ini grerek kendini bir tepenin doruunda

Bard, Gl-kent 2941 nc a'da Sma

u g un saldrsna u ra d n d a oray s a vu
nanlar arasndayd ve naml bir oku olarak,

bulacaktr. Bu artc ve akl kartrc lke

de seyahat edenler, ou kez topran d a l
galanm a hareketi yznden deniz tutm as
na urar.

ejderhay ldrd. D alein yeni kral ilan e dil

di ve Be Ordu sava srasnda Yalnz Da
ve evresinde m uazzam bir ork ordusuna
kar ccelerin yan banda savaan insan
la ra n d e rlik etti. Z a fe rd e n sonra, B ard,

(L. Frank Baum, The Emerald City o f Oz,

C hicago, 1910)

DANTELLKE, HER ADASIna yaklak alt

DEELGUY, BEKLA MPARATORLUU'nun

saatlik yolculukla varlan m esafede bir adakrallktr. Seyyah adaya yaklarken, aniden

kuzeydousunda, tacir ve satclarn yaad

bir krallktr. D eeelguyn snrlar tartma
ldr ancak genelde bu lkeye ait toprakla
rn, Telthearna N ehrinin dou su n d a kalan
D eelguy l adl yar-l araziyi de kapsa
d kabul edilir.

glgelere kar bir parlak k blgesi belire

cektir. Bu ani, sert ztln, Yaradln ilk g
nnde n douunun yol at ztlk ka
dar kuvvetli olduu sylenir.
Dantel Kral bu parlak eirir, Mer
yem Ana, m cevher, tavuskuu resim leri,
Ren kzlarnn dans gibi i ie geen insan
figrleri rer. evreleyen havann zifiri ka
ranl stnde, krann pencere cam larn
da izdii ekiller gibi, net m odeller belirir,
sonra da glgelerin iinde kaybolur.
(Alfred Jarry, Gestes et Opinions du Docte

ur Faustroll, Pataphysicien. Roman No-Scientifique, Paris, 1911)

DAVALAR ADASI, Avukatlar lkesinin ko

lonisidir, CAHLLER ADASIndan dar ve s
bir geitle ayrlr. Adann tamam, tuhaf bi
im de olum u kayalarla kapldr.
Ziyaretiler, Davalar A dasndaki aletle
rin parm en, mrekkep hokkas ve kalem
den ibaret olduunu greceklerdir. A dada
ii olan herkes, bu ii insanlarn ceplerindeki
bozuk paralar dolandrmakta usta olan Yolonlar diye birinin zerinden halletmek du
rumundadr. Ziyaretiler onu tanm akta g
lk ekm eyecektir, nk ksa, parlak kes
tane rengi bir mantoyla, lekeli yarm kollu,
yar ynl kumatan bir yelek giyer; dirsei
nin stnde kalan kollar gderidendir. Ko
kartl bir de apka takar.
(Franois Rabelais, Le cinquiesme et derni

er livre des faicts et dicts du bon Pantagru

el, a u q u e l e s t co nte nu la v is ita tio n de
/'Oracle de la dive Bacbuc, et le mot de la
bouteille; pour lequel avoir est enterpris tout
ce long voyage, Paris, 1564)

DEBRA-DOWA, AZANYA MPARATORLUUnun baehridir.

(R ichard Adams, Shardik, Londra, 1974)

DEFNE ADASI, Meksika kylarnn akla

rnda, on mil uzunluunda ve be mil geni
liinde bir adadr. Gney burnunun yaknla
rnda, iskelet Adas olarak bilinen bir kaya
lklar grubu vardr; ada ve kayalklar birbirle
rine cezirde ortaya kan bir kum eridiyle
balanr. Define A dasnda tepe vardr,
kuzeyden gneye uzanan bir sra oluturur
lar. Srasyla Pruva D irei Tepesi, Mizana
Direi Tepesi ve Ana Direk ya da Boru-Drbn Tepesi olarak bilinirler. Sonuncusu en
yksek olandr, d i e r ikisinden iki- yz
ayak yksee uzanr. Adann gney kysn
da, K aptan K id d in D em irlem e Yeri olarak
bilinen doal bir liman vardr. Aalarn su
yun azami kabarm a noktasna kadar indii
bu liman neredeyse tam amen karayla evri
lidir. Bu korunakl koya iki bataklk dere ya
da nehir dklr; azlarnn evresindeki
yeillik neredeyse zehirli bir parlakla sa
hiptir. Seyyahlarn alternatif bir dem irlem e
yerleri daha vardr: Kuzey Koyu adndaki,
sk aalkl sahilleri olan dar bir hali.
Borinaek Burnunu dndkten sonraki
gneybat kys, krk-elli ayak yksekliinde
ki sarp yam alar sebebiyle geit vermeyen
bir yerdir. Kuzeyde, yam alar yerlerini kum
sallara, sonra da a a la rla rtl A alk
B uruna brakr. Gelgitler ve akntlar tehlike
lidir, zellikle de bat kysnda.
Define Adasnn binalar bir itli alan ve
gneydeki demir atma noktasnn yaknlarn
daki ktk evden ibarettir. Bir tepecikteki tat
l su kayna zerine ina edilm i olan itli
alan aa yukar krk kiiyi barndrabilir.
Besbelli savunmaya ynelik olarak tasarlan

m olan bu binann her cenahna alaybozan

tfekleri iin mazgal delikleri almtr.
Adann byk blm gri aalklarla
kapldr, am ailesine ait daha yksek a a
larn oluturduu gruplara ise arada bir rast
lanr. Yaprak dkmeyen alak boylu mee
ler ska grlr. iek aan fundalar ve ka
ranfil aalar, K aptan K id d in Dem irlem e
Yeri'nin zerindeki bayrda bulunabilir. Ada
nn hayvan varl hemen hi incelenmem i
tir, ancak kyda aybalklarna rastlanabilir.
Adann haritas ilk olarak 1754te, hzi
nesini gmmek iin buray semi olan Kap
tan Flint tarafndan karld. Ad km bir
korsan olan Flint, alt kiilik bir grupla karaya
kp 700.000 sterlin deerindeki hzinesini

gmd, sonra da ahitlerin hepsini ldrd.

Hzinenin gm ld yeri gsteren tek bel
ge, Fllntin ikinci kaptan Bili Bones tarafndan
izilmi kaba bir haritayd. Fllntin lmnden
ok sonra, KARA TEPE KOYUndaki Amiral
Benbow Haninda gemi evrak aa kt.
Hzinenin gm lm esinden yllar sonra,
Flintin eski tayfasndan Ben Gunn, tesadf
eseri baka bir gem iyle adann yaknndan
geti. Aday tand ve kaptanla tayfay hzi
neyi aramaya ikna etti. Hzineyi bulmay b a
a ra m a y n c a k a p ta n o k kzarak G u n n
ad a d a mahsur brakt. Gunn, sonraki yl
burada, katksz bir inzivada geirdi.
A silzade T re la w n e ynln n d e rli in d e ,
Amiral Benbow H ani nda bulunan haritalarla

donanm bir grup, Flintin hzinesini bul

mak zere B ristol'd en Hispariola ile yola
kt. Farkna varm adan, a ra la rn d a Long
John Silvern da bulunduu Flint'in eski tay
fasndan birka kiiyi ie aldlar. Hispariola
neredeyse adaya varr varm az, ban Silvern ektii bir isyan patlak verdi. Eski itli
alanda m eydan m uharebelerini de ieren
uzun bir m cadelenin ardndan, sadk ta
ra f z a fe r k a z a n d . Bu a a m a d a S ilv e r,
Flintin d ille re destan hzinesinden kk
da olsa b ir pay alabilm e um uduyla tekrar
saf deitirdi. Hzinenin konumunu belirle
meye ynelik ilk giriim baarszlkla sonu
land, nk Ben Gunn onu oktan bulmu
ve yeni bir yereye gmmt. Am a sonunda
bulundu ve keif grubunun yeleri Gunnla
birlikte ngiltereye dnd. Yolculuk srasn
da Silver parann bir ksmn alarak kat, bir
daha da ondan hi haber alnamad, isyann
ban ekenlerden adada brakld. Bu
gn bile akbetleri bilinmiyor.
(Robert Louis Stevenson, Treasure Island,
Londra, 1883)

DEHETENGZ GECE EHR, bkz. GECE

EHR.

DEHET GED, bKZ. CRTH GORGOR.

DELKLER E H R , bkz. CTTABELLA.

DELX, bkz. HKMET ADALARI.

DEMR ADASI, bkz. MARBOTKN DULDA.

DEMR DALAR, Ayn isim, biri Kuzey, di

eri de Gney K utbunda olan iki sradaa
verilm itir. Her ikisi de dairevi b iim dedir,
m erkezlerinde ise, yeryznn ii bo mer

kezindeki lke PLUTOya ge i salayan iki

kutup geidi vardr.
Bu blge ve Demir D alar varlklarn
dan uzun sre phe edildikten sonra niha
yet 1806 ylnda kefedildiler. O yl, balina
g em isi Mercur)/ri\r\ m rettebat, S p itzb e r
gen kylarnda gemileri batt halde kurtul
du. K kyda g e ird ikte n sonra ierilere
doru seyahat ettiler ve kuzeye yaklatka
snn a rtt n g rd le r. S o n u n d a D em ir
D alar'a geldiler; plak kayalardaki acem i
ce yaz, onlarn 8 Kasm 1806da geliinin
ansna yazlmtr. Dalarn d halkasn a
tlar ve b ird e n ye rd e ki b ir d e likte n aa
dm eye baladlar. Dleri sona erince,
sonraki sekiz yl geirecekleri Plutoya ula
m olduklarn fark ettiler. Plutodaki lkele
rin birkan ziyaret ettikten sonra, FELNYA
kanalyla yzeye dndler.
(Anonim, Voyage au centre de la terre, ou
aventures de quelques naufrags dans de
pas inconnus. Traduit de Tangais de Sir
Hormidas Peath, Paris, 1826)

DEMR TEPELER, ORTA DNYA'nn kuze

yinde, YALNIZ DA'n evresindeki ovalarn
dousundadr. Tepelerde, ejderha saysnn
artmas nedeniyle terk etmek zorunda kaldk
lar GR DALARdan gelen cceler yaar.
Demir Tepelerin cceleri, Orta Dnyann di
er yerlerindeki akrabalar kadar zengin de
ildir, nk burada en ok bulunan maden
altn yerine demirdir, ancak bunun bir sonucu
olarak da ejderhalarn hi ho karlanmayan
ilgisinden uzak kalmlardr.
Krallar Ninin nderliindeki Demir Te
p eler cceleri, MORA'y ele geirm i olan
orklara kar, hem cinslerinin 2799 nc
ada GLGELDERE VADS'nde giritik
leri byk muharebede onlarn safnda yer al
dlar. Gelileri, savan seyrini cceler lehine
deitirdi. Demir Tepelerden gelen bir grup
cce, 294 1 'de, Yalnz Da yam alarndaki
Be Ordu Muharebesi'ne de katld.

(J.R.R. Tolkien, The Hobbit, or There and

Back Again, Londra, 1937; J.R.R. Tolkien,
The Fellowship of the Ring, Londra, 1954;
J.R .R . T o lkie n , The R eturn o f the K in g ,
Londra, 1955)

A d a m nasl ld rd n anlatsa d a bu
lm dorulanmamtr; bu yzden de sey
yahlar ihtiyatl davranm aya davet olunur.

DENZ OCUUNUN EHR, Atlas Okyanusunun kuzeyinde bir yerlerde, yzen bir
ada zerine ina edilmi, son olarak 55 en

DENZ KRALININ KRALLII, engin deniz

lem kuzey ve 35 boylam batda grlm

tr. Ziyaretiler ehre ulam akta byk zor
luk ekerler, nk ufukta bir gemi grn
d anda ehir kaybolur. Koca ehrin tek
bir sakini vardr, Charles Lievens de Steenvoorde adl birinin ak denizde kaybolmu
12 yandaki kz. ocuk bu bo yerde otu
rur, gnlk ilerini normal bir ekilde yerine
getirir. Cesetleri asla bulunm ayan boulmu
ocuklar tarafndan ina edilm i byle ok
sayda yzen ehir olduuna inanlr.
(Jules Supervielle, L'Enfant de la haute mer,
Paris, 1931)

DENZN HTYAR ADAMI NIN ADASI, Hint

Okyanusu'nda bir yerlerdedir, seyyahlar iin
teh likelidir. Burada, Denizin ihtiyar Adam
yaar, yapraklara brnm halde, yznde
hznl bir ifadeyle oturup talihsiz biri gel
sin d iy e b e kle r. E er b ir se yya h ih tiy a r
A d a m a acd iin srtnda tarsa, mr
boyu onun yk hayvan olarak kalacaktr, ih
tiyar Adam, manda derisi g ibi siyah ve sert
olan bacaklarn seyyahn boynuna dolaya
cak, o bilincini yitirene kadar ayaklaryla s
kacaktr. Sonra kimin efendi olduunu anla
sn diye srtna ve omuzlarna vurup, en iyi,
en olgun meyveleri koparm ak iin kendisini
a d a d a tam aya zorlayacaktr. G ece-gndz seyyahn srtnda oturacak, idrarn ve
dksn in situ (orackta) koyuvererek onun
rahatszlna rahatszlk katacaktr.
Gem ici Sindbad bu yer hakknda yaz
m, ihtiyar A dam dan kurtulm ay nasl b a
a rd n d a aklam t. S in d b a d ih tiya r

(Anonim, The Arabian Nights, S 14.-16. yy.)

lerin aklarnda, suyun en gzel peygam beriei kadar mavi ve en berrak kristal ka
dar berrak olduu yerdedir; buralar ylesine
derindir ki, en diplerden yzeye ulamak iin
ok, pek ok kilise kulesinin st ste ylm a
s g e re k ir. B u ra d a h a rik u la d e g z e llik te
aalar ve bitkiler byr, saplaryla yaprakla
r ylesine hafiftir ki, sanki canl varlklarm
gibi, suyun en ufak hareketiyle ne arkaya
sallanrlar. Bykl kkl balklar bu dalla
rn arasndan, tpk kularn aalar arasnda
uumas gibi, kayarcasna girip kar. Aquitania Prensinin bir keresinde bahenin m a
aralarndan birinde uyuyakald sylenir.
Suyun en de rin o ld u u yerde, D eniz
Kralnn atosu ykselir. Saraynn duvarlar
m ercandan, ucu sivri yksek p e n ce re le ri
kehribardandr; ats ise, kabaran dalgalar
stlerinden g e e rke n srekli olarak alp
kapanan m idye kabuklarndan oluur. Bu
kabuklarn her birinde l l parldayan b ir
ka inci vardr, ilerinden herhangi biri her
hangi bir kraln tacndaki en pahal ss ola
bilir. D uvarlardan gzel iekler fkrr ve
pencereler akken balklar, yukar d n ya
daki krlanglar misali odalara ok gibi girip
kar, kraln kzlarnn elinden b e sle nir ve
kendilerini okamalarna izin verirler.
Sarayn nnde ate krmzs ve lacivert
aalarla dolu byk bir bahe vardr, bu
aalarn meyveleri altn gibi parldar, ie k
leri de alev alev yanan bir gnei andrr.
Bahenin topran oluturan kum, kkrt ale
vi gibi parlak mavidir. Sular hayli sakinken,
gne, dnyann nn anandan ileri
doru akt mor bir iek gibi grnr. Her
kk prensesin bahede, gnlnce ekecei
kendi tarh vardr. Biri buraya balina biim i
verirken, bir bakas denizkz biimini tercih

etmitir ama en kkleri tarhn gne gibi

yusyuvarlak yapm, iine de sadece krmz
iekler dikmitir, gnein ona grnd gi
bi. Bahesine, batan bir gem ide bulunmu
mermer bir erkek ocuk heykelcii koymu,
yanna da krmz bir salkmst dikmitir.
zn yzeyine ykselip, m ehtapta kayalarda
oturarak gem ilerin geiini izlemelerine izin
y e rilir. Bir denizkz sradan bir faniye k
olup da onunla birlikte yaamak isterse, kor
kutucu bir ritele boyun emelidir. nce, fo
kurdayan, amurlu bir batakln berisindeki
evinde Byc Kadn' ziyaret etmesi gerekir.
Evin evresindeki btn aa ve allar polip
tir, topraktan fkrm yz bal ylanlar gibi
dirler. Ortalkta fevkalade iman salyangoz
lar dolar - Byc bunlara pililerim der.
Bycnn evi, gemileri batm insanlarn kenilenndea..yaplmtr. Denizkzna burada
bir iki verilecek, bununla karaya yzmesi is
tenecektir. Bu ikiyi almak iin Bycnn di
lini kesmesine izin vermelidir, denizkz bir da
ha asla ark syleyemeyecek ve konuama
yacaktr. Kyda otururken ikisini yudum la
mas gerekir - ancak o zaman kuyruu insan
bacaklarna dnecektir. Bu dnm ok
aldr, her adm ona kllarn keskin ularn
da yryormu gibi gelecektir. Denizkz in
san olduktan sonra bir daha asla Deniz Kralnn Krall'na dnemez, denizkzlarna ba
lanm lm szl de yeniden e d ine
mez. Eer sevdii kii baka biriyle birleirse,
denizkz lr, vcudu da kpe dnr.
(Marie Anne de Roumier Robert, Les Ondins,
Paris ve Londra, 1768; Hans C h ristian An
dersen, Den lle Havfrue, Kopenhag, 1835)

DESPARA, JANSENAnn batsnda, daha

ok kayalk ve kum lnden ibaret ssz bir
diyardr. D espairiann ihracat yoktur. Ancak
komusundan ip, bak, kefen, mezarta ve
mezar kitabesi iin bakr plaka ithal eder.
(Le Pre Zacharie de Lisieux, Relation du

pays de Jansnie, o il est trait des singula-

ritez qui s y trouvent, des coustumes. Moeurs

et Religion des habitants. Par Louys Fonta
ines, Sieur de Saint Marcel, Paris, 1660).

DESPNA, Asya da bir ehirdir. Despinaya

iki trl ulalr: gem iyle ya da deveyle. ehir
karadan gelen seyyaha baka bir ehresini
gsterir, denizden gelene baka.
Develi binici, gkdelen tepelerinin, ra
dar antenlerinin, rzgrda beyaz, krmz, dal
ga dalga rzgrgllerinin, kurum kusan ba
calarn, yaylann ge dedii izgiden frla
yn grnce, bir gemiyi dnr; aslnda
bunun bir ehir olduunu bilir ama onu, ken
disini lden alp gtrecek yelkenli bir gemi
gibi dnr; henz zlmemi yelkenlerini
iiren rzgrla denize almaya hazr bir yel
kenli, ya da demir gvdesinde sarslan scak
su kazanyla buharl bir gemi; ve btn liman
lar, vinlerin doklara boaltt yabanc rn
leri, farkl bandral gemilerin mrettebatnn
birbirinin kafasnda ie krd meyhaneleri,
her birinde bir kadnn salarn tarad kl
zemin kat penelerini dnr.
Denizci ise, kynn pusunda, bir deve
hrgcnn biimini, saa sola sallanarak
ilerleyen iki benekli hrg arasnda parlak
nakl bir eyerin biim ini seer; aslnda bu
nun bir ehir olduunu bilir ama hamudundan arap tulumlar, torba torba meyve e
kerlemeleri, hurma araplar, ttn yaprakla
r sarkan bir deve gibi grr onu, ve zaten
k e n d isin i de, onu bu d e n iz lnden alp
palm iyelerin entikli glgesindeki tatl su va
halarna doru; kaln kire duvarl, inili av
lularnda kzlarn, tl p e e lerin yar yarya
saklad kollarn oynatarak yalnayak dans
ettikleri saraylara gtren uzun bir kervann
banda grr.
Her kent, biimini, karsnda durduu
lden alr; bylece develi binici de, denizci
de iki l arasndaki bir snr ehri olan Desp inay, kendince ayr ayr byle grr.
(Ita lo C a lv in o , Le citt invisibili, Torino,
1972)

DEVN BAHES, ngilterede bir yerlerde

dir, yum uak yeil imenleri olan byk, pek
ho bir bahedir. Gzel iekler imenlerin
zerinde yldzlar gibi oraya buraya serpil

seferinde bahende oynamam a izin verm i

tin dedi ocuk, bugn sen benimle benim
bahem e geleceksin, ki oras Cennettir.

mitir; baharlar pem be ve inci renginde na

rin tom urcuklar aan, sonbaharda da olgun
m eyveler veren on iki eftali aac vardr.
B ahenin ortasnda yksek pencereleri ve
s a la m k u le le riy le D e v in atosu d u ru r.
Bahenin en uzak kesinde ziyaretiler la
tif beyaz tom urcuklarla bezeli bir aa bula
caktr; dallar altndan olan bu aa gm

(O s c a r W ild e , T he S e lfis h G ia n t , The

m eyvelerle ykldr. A acn dibinde, Dev'in

kendisinin fani kalntlar durur, st beyaz
tom urcuklarla rtldr.
Bugn bahe hibir zorlukla karlal
m adan ziyaret edilebilse de, yllar, yllar n
ce Dev bahesinin evresine bir duvar yap
trmaya karar verdi ve orada oynamaya ge
len ocuklar uzakta tutm ak iin izinsiz g i
renler ceza land rlacaktr yazl bir tabela
ast. Ne var ki, ocuklar g id in ce kular artk
akm aya zahm et etm edi, a a la r tom ur
cuklanm ay unuttu. Baheyi kar, don, dolu
ve kuzey rzgr ele geirdi, bahar asla gel
medi. Derken bir gn Dev ok ho bir mzik
duydu, kn sona erdiini fark etti. ocuklar
duvardaki bir delikten ieri szlm, baha
r da beraberlerinde getirm ilerdi. Bencillii
ne pim an olan Dev koca bir balta ald ve
duvar aa indirdi.
O gn gelen ocuklar arasnda, dier
lerinden daha ufak olan kk bir olan var
d. Dev ilerinde en ok onu sevdi. Ama o
g n d e n sonra d i e r o c u k la r her sabah
baheye dnseler de, kk olan bir daha
hi gelm edi. Yllar geti, Dev dermansz kal
d, gnlerini oyun oynayan ocuklar gzle
yerek geirm eye koyuldu. Bir k gnnde
penceresinden dar bakt ve bahenin en
uzak kesinde, beyaz to m u rcu klu aac
grd; altnda sevmi o ld u u kk olan
duruyordu. Dev baheye kotu, ama ocu
a yaklanca yz fkeyle kzard, nk
o c u u n ellerinin ayalarnda iki ivinin izi
vard, kk ayaklarnda d a iki ivi basks.
o cu un sesi, D evin gazabn kesti. Bir

H ap py Prince a n d O ther Taies , L o n d ra ,

1888 )

DEVLER DENZ, donmu Kuzey Buz Denizinin, buraya snm olan devlerle trollerin
yaad bir blm dr. Bazlar tek gzl
olan (bkz. KKLOPLAR ADASI) devlerin yrtc
kpekleri vardr; ou kez Grnlandl kzlar
karp evlenirler, nk -doruyu sylemek
gerekirse- ok irkindirler. Kzlarn anneleriy
le babalar onlar geri almak iin Angakok d e
nen ve sihir m arifetiyle devleri ldrebilen
byclerin sanatlarna bavurmaldr.
Seyyahlar, bu kylara gece ayak b a
sanlarn devlerin saldrsna urayaca, so
pa la rla d vlecei ve sonra da ye n e ce i
konusunda uyarlr. Korkun kuzey k sona
e rip de gnein scaklyla serbest kalan
okyanus, m cevher g ibi parlayan garip b i
im li buz dalarn krnca, devler, uzun sa
kallar ve krmz giysileriyle, kta gkkua
nn her rengine boyanan bu buzdan tap
naklara trmanrlar. Kutup aylaryla birlikte,
m uazzam lkeleri b o yu n ca bu m uhteem
kristal antlar zerinde seyahat eder, frtna
lar azdrmak iin kk kam borular fler
ler. Bazlar N orvein kuzey kylarna kadar
uzanr. Devler konutuklar zaman dehet
verici biim de brr, aalar yerden el
leriyle skerler. Balk tutm ak iin sualtna
daldklar ve karada ayaklan hi kaym aya
ca k kadar emin adm larla yabani hayvan av
ladklar bilinir.
D evlerden ad H afstraub olan, o u
kez kendini gem icilere gstermekten hola
nr. Uzun boylu, kolsuz ve heybetli dev, su
dan kan bir balina gibi ykselir. Buz rengi,
yani ak mavidir, bana mifer takar; an
cak hi kimse denizin iinde sakl kalan ks
mnn insan biim inde mi, balk biim inde mi
olduunu saptamay baaramamtr.

(Tommaso Porcacchi, Le isole p iu famose

del mondo, Milano, 1572; Maria Savi-Lopez,
Leggende del mare, Torino, 1920)

tanrsnn brakt izlerden gelir. rnein, sa

hilin biraz uzanda, zerinde hafife silinmi
Grek harfleriyle Herakles ve Dionysos bura
ya kadar geldi yazan bronz bir stun vardr.
Biraz daha ierlerde. Khostakine (Sakz A d a

DI DENZ, bkz. AMAN.

s) benzer bir arap nehri akar, ylesine o e nitir ki, kimi yerlerinde tekneyle gezmek dahi,
mmkndr. Nehrin ak kaynaa doru ta
kip edildiinde ise -beklenilenin aksine- bir

DANANIN KORUSU, ngiltere, Staffordshireda, Mercy iftlii'ne yrme m esafesinde

bulunan bir m aliknenin kalntlar. Malik
neden -R o m a lla r zam anndan beri iskn
ed ildii sylenen bir y e rd e d ir- arda kalan
tek ey, dnyann brne doru inen yu
varlak bir deliktir.
Bu delik, ince kil katmanlarnn altndaki
b a ta klkla rd a , ta rihnce si a la rd a n beri
hayatta kalmay baarm gibi grnen de
vasa yaratk beyaz solucann ininin giriidir.
Solucan, yzyllar zarfnda, kana a, ldr
me arzusuyla dolu ve gce dkn, ince ve
gzel bir kadnn suretine brnm e yetenei
kazand. M alikne ve iinde yaayan kt
ruh, so lu ca nn kuyusuna d in a m it in d ire n
Adam Salton adnda bir ngiliz tarafndan

pnara deil, irice asmalarla dolu bir aala

varlr. Burann olgun zmleri, krmz arap
damlalarn damtr ve bu damlalar da sonun
da nehri oluturur. Nehrin balklar arap ren
gine ve tadna sahiptir ve yakalandklarnda,
da tortu dolu olduklar grlr.
Adann her yannda baka bir tr asma
yetiir. Bu asmalarn, belden yukars kadn
olan geni ve salkl g vdeleri vardr. Bu
kadnlarn parm ak ularndan asm a dallar
ve zm salkmlar uzar ve salar da yap
rak, filizler ve salkm lardan oluur. Bazlar

yok edildi. Dinamit imekle atelendi, bu

nun sonucunda ortaya kan patlam a hem
Diana'nn Korusu'nu hem de yaknda bulu
nan, m ehur Caswell ailesinin atalarnn evi

meleri tavsiye olunur - yoksa annda zehirle

nip kendilerinden geer, aile, onur ve vatan
larn unutup giderler. Her kim bunlarla iliki
ye girerse, annda asmaya dnr ve bu

olan Castra R egisi yerle bir etti.

lunduu yere kk salar.

(Bram Stoker, The Lair of the White Worm,

Londra, 1911)

(Samsatl Lukianos, True History, S 2. yy.)

DLEK EV, bkz. SMALLDENE.

DMRLL DALE, bkz. GLGELDERE VA

DS.

DONYSOS ADASI, Atlas O k y a n u s u nda,

Herakles Stunlarfndan (Cebelitark Boaz)
yaklak seksen gnlk mesafededir. Grm
olan seyyahlar buray, yksek ve aalkl di
ye tarif eder. Adann ismi, kadim Grek arap

L id y a d ilin d e ya da H in t e , b ir o u ise
G reke konuur. zmleri kopartlrsa, acy
la barrlar. Seyyahlara, bu aacms yara
tklarn kendilerine sarlm asna izin verm e

DRANDA, MARD TAKIM ADALARInda iki

kralla blnm byk bir adadr. Dirand a ya varan seyyahlar, ada d a yaayan kr
lerin, tek-bacakl, tek-kollu kiilerin, ksaca
zrllerin saysn g r n ce hayrete de
ceklerdir. Bu durum, her iki krallktan gen
insanlarn b irb irle riy le kapt, acm asz
g ladyatr msabakalar dzenlem e detin
den doar. Yerel halk, bu tr elenceye ok
dkndr ve bunu, di e r tm erdem lerden
daha fazla dllendirdikleri cesaretlerini ka
ntlamak iin mkemmel bir frsat olarak de
erlendirirler. Ancak bu m sabakalar asln

da D iranday yneten iki kraln, hzla artan

a d a nfusunu azaltm ak iin setikleri bir
yntem dir; ve seyyahlara bu msabakalar
dan kesinlikle uzak durmalar tlenir.
(Herman Melville, Mardi, and A Voyage Thit
her, New York, 1849)

DBUDAK KORUSU ATOSU, G allerin

en b a tsn d a ki da o la n M yn n y d d Presce llynin altndaki bir vadide, antik bir Elf d i
yardr. Kralln ad, sakinlerinin ev ina et
m edii ve geceleri uyumak iin uarak yu
kardaki dibudak aalarnn dallarna kon
duu ilk tarihine gnderm e yapar. Bu det
artk g e e rli d e ild ir ve D ibudak Korusu
atosu da, btn dier Elf krallklar gibi, sa
d e c e alan p erilerin um a s eklindeki
grg kuraln benimsemitir; normalde soy
lular kanatlanmaz, nk bu vakarlarn ze
deler. D ibudak Korusu atosunun Elfleri,
yaptklar benzersiz tatl ikiyle ve muazzam
ark syleme gelenekleriyle tannr, iyi kom
u la rd r, yolunu arp d iy a rla rn a giren
ineklerle insanoullarna kar genelde ho
gryle davranr, aalarndan onlar gzle
mekle yetinirler.
ats sazla rtlm bu kk atonun
sakinlerinin en byk baars, vadilerinin
tepesindeki da grnr ve grnmez hale
getirm ek olmutur; da bazen oradadr, ba
zen deildir. Bu baary ilk olarak ok n
celeri, hl aalarda uyurken gerekletir
milerdi. O gnlerde, rlandadan St. Bride
K o y u na se ya hat etm i ih tiy a r b ir adam ,
inan yoluyla yzebilir hale getirdiini sy
ledii bir granit levhayla diyarlarna gelmiti.
E lflere inancn doasn aklad, inanla
dalar bile yerinden oynatabileceini iddia
etti, am a ne yazk ki bunun onlara gre ol
madn syledi. nk onlarn ruhu yoktu,
bu yzden de brakn da, bir akl tan
bile hareket ettirm eyi be ce re m ezle rd i. Bu
szler, Elflerin gururunu krd, ihtiyar adam
C arm arthenshiren dinsizlerini imana getir
m ek iin oradan ayrlnca, s yle d ikle rin in

aksini kantlamak iin hemen ie koyuldular,

gel gr ki tek bir akl ta bile yerinden oy
namad. Nihayet, saray airinin yeeni, eer
da hareket ettireceklerse bunu ark g
cyle yapmalar ge re kti i sonucuna vard.
M yn n yd d P re sce lly, K a ld rla s n g fte li
zel bir Kaldrma arks bestelendi. nce
hep birlikte sylediler am a daha sonralar
ana m elodiye ke n d ili in d e n ortaya km
st sesler eklendi, grkem li bir koro ortaya
kt. Da da, onlar hayretler iinde braka
rak, sahiden gitti. zenli bir aratrma, neler
olup bittiini ortaya kard: Mynnydd Pres
celly, bir bulut e klin d e ykselm i, Plynlim ona gitmi, orada birka gn iddetli bir
yam ur olarak yam; sonra yerine d n e
rek bir kez daha yam ur olup yam, so
nunda da katlap da haline gelmiti. ark
syleme ve da yerinden kaldrma dzenli
bir tren halini ald, onun ufuk hattndan yok
oluunu fark eden yre insanlar, dnn
hasada balama iareti saydlar.
Dibudak Korusu atosunun Kraliele
rinin ad hep Morgan olmutur, silsilelerinde
kt hretiyle d ille re dm Morgan Le
Fay de yer alr. Belki de krallktan kp ka
c a k en nl arkc, M zi in Brou M organ'dr. Adn a rm e konusundaki b e ce ri
sinden alan halefi rm cek M organn salta
nat sresince Elfler, tebdili kyafet edip in
san klna girerek katedraldeki org resital
lerini dinlemek iin VVorcestera gitme, daha
sonralar da o ehirdeki Koro Festivaline
katlma greneini benimsediler.
(Sylvia Townsend VVarner, Kingdoms o f El
tin, Londra, 1972)

DODONUN KRALLII, R usyada, kyya

pek uzak olmayan bir yerdedir. Uzun yllar
komularyla savam olan Kral Dodon, b a
r korumann bir yolunu arad. Bir seyyahsihirbaz, kralln srekli sava halinde o l
makszn korunabilm esini salamak am acy
la, krala yavru bir altn horoz verdi; horoz,
baehrin en yksek kilise kulesinin tepesi

ne tneyecek ve tehlike halinde o tehlikenin

kaynana doru dnp krmz ibiini hava
ya dikmek ve altn tylerini kabartm ak sure
tiyle halk uyaracakt. Yavru horozun tnedi
i yerde sakin sakin durduu uzun yllar bo
yunca, krallk bar iinde yaad, ta ki bir
gn douya doru dnp tene dek. Kral
bu m uhtem el sava te h d id in i a ra trm a k
zere bir ordu gnderdi, ancak bu ordu as
la geri dnm edi. Ardndan kral ikinci bir or
du g n d e rd i ve bu da geri d n m e yin ce ,
meseleyle kendisi ilgilenm eye karar verdi.
Kral her iki ordusunu da doudaki dalarn
a ra sn d a ki b ir v a d id e k a tle d ilm i b u ld u.
Yanlarnda da ipek bir adrda, gzel bir ka
dn o tu ru y o rd u . Kadn k e n d in i em ahan
Kraliesi olarak tantt, kral da ona deliler gi
bi k oldu. Bu arada krala altn horozu ve
ren sihirbaz grnd ve hediyesine karlk
gzel kralienin elini istedi. Sihirbazn ks
tahlna fena halde fkelenen kral onu red
detti, kralieyle birlikte baehre geri dn
dler. A ncak kraliyet iftinin ehre varmas
zerine altn horoz tneinden uarak krala
saldrd ve onu saraynn kapsnda ldrp
brakt. emahan Kraliesi kayplara kart,
sihirbaz bir daha krallkta grlm edi ve altn
horoz yavrusu da baehrin en yksek kule
sinin tepesinde yaldzl bir rzgrglne d

rulkede vurulan her d a rbe saldrana geri

dner ve her hakaret, bunu dile getirm i kii
tarafndan bir darbe olarak hissedilir. Ziya
retiler D orulkede g n d e lik hayatlarnn
h a re ke tle rin i te k ra rla y a b ilirle r am a bunlar
burada, toplumsal riyakrlk, gizlenm i duy
gular ya da aldatmann baka herhangi bir
biim i tarafndan dayanlmaz ekilde lekele
necektir. Daha nceki dostluklar, i ortaklk
lar ve evlilikler, buraya geldikten sonra a
rtc bir dzenlilikle kopar ve Dorulkeye
gelen pek az seyyah daha nceki uralar
na yeniden dnebilir.
(Pierre C arlet de C ham blain de Marivaux,
V o ya g e au M onde V ra i , Le Cabinet du
Philosophe, Paris, 1734)

DOU DRHEM, bkz. SHRE.

DOKSAN ADALAR, Y E R D E N Z in i d e -

mayan hibir eyin sylenem edii ve yap

lamad bir lkedir. Ziyaretiler buraya gel
diklerinde, btn eylemlerinin kat bir yiitlik

nizin bat yannda, kuzeyde HOSK ile g

n eybatda Ensmer arasnda bir adalar k
m esidir. Batsnda, orada yaayan ejderha
lar y z n d e n insanlarn o u n u n rkt
PENDOR Adas vardr. Bu kmedeki adala
rn gerek says tartmaldr. Eer sadece
tatl su kayna olan adalar saylrsa, yetmi
kadar olabilirler; eer her kayalk toplam sa
yya katlacak olursa, yz geerler. Gene
de hesaplar kesin olmaz, nk cezir sra
snda b ir noktada on a d a varken, m edde
sadece tanesi grlebilir, id e n izde gel
git zayf olduu halde, bu adacklar arasn
daki kanallarn saysnn okluu suyun bu
ra la rd a d i e r a la n la rd a n o k d aha fazla
ykselip alaldn gsterir.

ve adaba uymas gerektiini ve vaat ettikleri

her eyin erge yerine getirilm esi gerektii
ni greceklerdir. Bir ziyareti Dorulke'nin

Kanallarda az sayda kpr vardr, ada

larda da byk kent bulunmaz. Adalarn en
nemli sanayiinin -turbie denen kk balk

m kem m el sokaklarnda bir kt paras

bile drse, kdn o anda zplayp yeni

lardan ya karlmas- balca merkezi olan

Serd A d a s in d a kk bir yerleim vardr.
Byk tic a re t kadrgalarnn, takm adann
geri kalanna ihra edilen ya almak iin
geldikleri yer Serddir. Seyyahlar ve tacirler

nt.
(A leksandr Pukin, Skazka o zolotom petushke, Moskova, 1835)

DORULKE, yeri belli olmayan, doru ol

den cebine girdiini grecektir - sakinlerini,

kpekleri evcil hayvan olarak kullanmam aya
zorlayan bir lkenin naho bir zellii. Do-

oradaki Deniz Evinde kalr, yiyecekleri kaza

lar tarafndan salanr. Ziyaretilerin at ki
rili binada uyumalarna izin verilir.
Adalarn geri kalan on ya da yirmi adalk kazalar halinde gruplanm tr. Her biri
gayri resmi olarak bir reis ya da Ada Adam
ta ra fn d a n id a re e d ilir; bu a d a m la rn o
nem li mevkii nasl e d in d ikle ri konusunda
bir miktar belirsizlik vardr.
A dalarda youn bir biim de tarm yapl
d halde, insanlarn hayatna deniz hkim
dir. Turbie'\en yakalamak iin evden eve a
lar gerilir; yryecek yata her ocuun mi
nik bir kay vardr; seyyar satclar mallar
nn rtkanln, kreklerinin ritmine uygun
olarak yapar; kadnlar komularn ziyaret et
m ek iin kanallar kayklaryla aar. Birok
yerde evler, pencereleriyle balkonlar deni
zin ze rin e sa rkacak e k ild e yaplm tr.
Doksan Adalar zengin deildir, evlerin baz
lar penceresizdir, plak toprak demeleri
vardr. Blgede inaat ta yoktur, evler tahta
ve sazdan yaplr. Ancak, lksten yoksun ol
salar da, ada topluluklar kendi kendine ye
terli saylr; ya sanayiiyle birlikte balklk ve
iftilik, kendilerini geindirm elerini salar.
(U rsula K. Le Guin, A Wizard of Earthsea,
New York, 1968)

maz halde kalmt; bu yzden de rak bir l

kenin kral, ocuunu srgne gnderm ek
iin en emniyetli yer olarak buray seti. Bu
nu ksmen, ocuu kz olduu, o ise bir o
lan istedii iin; ksmen de kz ona kar kt
iin yapt. Kz adaya gnderildi, kendisine
by yapld; asla yalanm ayacakt, cesur
biri onu kurtarmak zere ortaya kana kadar
da adada kalacakt. Byc kral, onun ba
nda nbet tutsunlar, biri alk, biri de hiz
metilik etsin diye bir ejderhayla bir grifon
da yollad. Prensesin annesiyle onu d o u rt
mu olan cad, gnll olarak kzla srgne
gitm ek istediler, Yalnz Kulenin giriinde ta
figrler olarak yllarca durdular.
Yzyllar b o yunca birok prens b y
lenmi kz kurtarmaya alt, ama g irdaplar
onlar geriye pskrtt. Sonunda bir ka p ta
nn olu hikyeyi duyarak adaya geldi. Cezirin girdaplar tam olarak ne zaman sakin
le tire ce in i u sta ca hesaplayarak karaya
kt. Prensese k oldu, ejderhay yendi,
grifonun da kolayca stesinden geldi.
Byc kraln kanndan dam lalarla ya
ratlm olan girdaplarn cezir srasnda ya
kuta dnt anlalyor. Yiit gem ici ta
rafndan to p ra a savrulan yakutlar, sanki
ilintili olduklar ktln bedelini dem ek
isterm i gibi, annda zengin tahllarn boy
vermesini saladlar. Prensesle gem icisi ev
lendi, imdi de adada ina ettikleri gzel bir

DOKSEROS, bkz. NEOPYA ADASI.

sarayda yayorlar. E jderha taa dnt,

kum salda brakld ve sevilen bir o yuncak
halini ald.

D O K TO R M O R EA U NUN A D ASI, bkz

NOBLEIN ADASI.

(Edith Nesbit, The Island of the Nine Whirl

pools, Londra, 1899)

DOKUZ GRDAP ADASI, her yerden bin mil

uzakta, ssz bir adadr. Artk tuhaf tarihini
hatrlatacak pek bir ey kalmam, bereketli
barl bir snaktr. S a d e ce Yalnz Kule
denen yerin pembe ve u h a ie i rengi ta
ilemeleri ile kumsaldaki ta bir ejderha fi
gr, gem iin sessiz tanklar olarak durur.
Yzyllar boyunca ada, onu evreleyen
dokuz girdaplk bir zincir yznden ulal

DOMNORA, Gney Pasifikte, MARD TAKIMADALARI'nn kuzeyindeki nemli bir a d a

dr, Mardi Adalarfnn en kudretli olandr. Ka
no filosu bu stnl korumaya alr. Dominora savalarnn inancna gre, adann
maruz kald ar yamurlarn nedeni, g k
lerin bile bu gl adaya olan borlarn su
yadrarak d em esidir. Z iyaretiler, kraln

DONDUM TAKIMADALARI, Atlas Okyanusu nda, S LH A nn g n e yin d e d ir. D ondum

Kral, takm adann kendisine vergi deyen
dier elli drt adasnn daha hkmdardr.
D ondum 'un sakinleri, alnlarnn ortasnda
gzleri olan, sadece i etle beslenen ve
uzaktan kikloplarn (bkz. KKLOPLAR ADA
SI) akrabas gibi grnen irkin devlerdir.
D ondum halkndan birinin annesiyle baba
sndan ya da dostlarndan biri hastaland
nda, D ondum lu, rahibe gider; ona anne
sinin, babasnn ya da arkadann lp l
m eyeceini sorar. Ardndan rahip bu soruyu
bir puta yneltir ve eer putun iindeki ruh
evet derse hasta boularak ldrlr, kk
paralara blnr ve arkadalarla halk air
lerinin davet edildii bir trende ciddiyetle
yenir. Kemikleri de gmlr.
D o n d u m un g n e yin d e , takm adann

D O M N O R A kralnn m iferi.

geleneksel giysilerine dikkat etm elidir: tac,

stne bir denizkestanesi oturtulmu, iney
le kaplanm ve suaygr diiyle sslenmi bir
tr mifer gibidir, kpe olarak ular kvrlm
birka ok takar, kedibal derisinden yapl
ma kem erinden ise kk bir d a rt torbas
sarkar. Kraln gsnde takm adann mavi
renkte haritasndan oluan bir dvm e vardr;
sa kolunda tm ulusal kahramanlarn adlar
yazldr, sa ayann altna ise geleneksel
dman olan Franko Adas kralnn armasn
dan dvm e yaptrmtr. Bu ekilde, her an

geriye kalan elli drt adas bulunur. Bunlarn

arasnda kayda deer olanlarndan biri, ka
falar olm ayan ve omuzlarnda gzleri bulu
nan ksa boylu insanlarn yaad adadr.
Dondum Takmadalarfnn d ier ilgin halk
lar da, burunsuz ve azsz dz suratl kabi
le; yalnzca st dudaklaryla yzlerini gne
ten koruyarak gne altnda uyuyabilecek
kadar koca dudakl insanlar; azlar olma
dndan yiyecek ve ieceklerini balarnn
te p esindeki bir delikten alan cceler; drt
ayak zerinde yryen, vcutlar deri ve ty
lerle kapl, maymunlar g ibi aatan aaca
atlayan halk; (muhtemelen HERMAFRODT
CUMHURYETnin bir kolonisi olan) hermafroditler ve dizlerinin zerinde yryen, her
ayanda sekiz parma olanlardr. Tm bu
ka b ile le rin , Babil K u le sini ina eden dev
N em rudun hkmdarl zam annda dnya
ya gelm i kadnlar ve eytanlarn birlem e
lerinden ortaya kt sylenir.
(Sir John M andeville, Voiage de Sir John
Maundevile, Paris, 1357)

Franko kraln ayaklar altna alm olur.

(Herman Melville, Mardi, and A Voyage Thit
her, New York, 1849)

DONMU ATE EHR, ya da CBOLA,

OUVERAnn baehridir.

kaymaktandan yaplm a fildii ayakl bir se

dirde, incir yapraklaryla sslenmi, zm rt
ile incilerle b e ze n m i bir sayvann a ltn d a
boylu boyunca uzanm halde b u labilirler.
Evasherah bazen tim sah klnda, bazen in
san biim inde, bazen de donuk-renkli ka
natl bir kelebek olarak grnr.
D N G SEL YIKINTILAR L K E S n d e ilkel bir
tapnan kalntlar.

(Jam es Branch C a b e ll, Something A b ou t

Eve, New York, 1929)

DONMU SZCKLER DENZ, kuzeyin

d o n m u d e n iz in in s n rn d a bu lu nu r. K
m evsim inde buradaki tm sesler ve szck
ler donar; baharn lman havas geldiinde
zlm eye balarlar ve rahatlkla duyulabilir
ler. Seyyahlar eitli renklerden oluan kristalize ekerlemelere benzeyen donmu sz
ckleri toplayabilirler.
Bu denizi yazn geen Pantagruel isimli
biri, A rim a s p e y a 'lla r (b kz. ARMASPEYA

DOORN, bkz. TENHA ADALAR.

LKES) ile Bulut Binicileri arasndaki bir sa

van grltlerini duym utur - sava bir n
ceki kn banda yaplmt.
(Franois Rabelais, Le quart tivre des facts
et diets du bon Pantagruel, Paris, 1532)

DOONHAM, bir zamanlar tanrlar, kahraman

lar ve airlerin dnyevi ilevlerini yerine getir
dikten sonra gittikleri, kayplara karm Antan lkesinin bataklk snrlarn belirleyen ne
hirdir. Prenses Evasherah, babasndan al
kantl Okyanus Suyunun alt damlasn ald
iin dokuz bin yl boyunca bu nehirde tim
sah eklinde yaamaya mahkm edilmitir.
Bu suyun, dedii her eye sonsuz bir g
katma hasleti vardr; Evasherahn plan ise,
bu g c sevgilisinin zerinde kullanmakt;
ancak o henz ulaamadan, sevgilisi babas
tarafndan boduruldu. A ncak, sevgilisinin
lm sz denen yan karld ve LYTERAda
hl buna tapnlmaktadr.
D oonham a giden seyyahlar, Evasherahy, yeil satenle kapl ve altn ilemeli,

DNGSEL YIKINTILAR LKES, yeri me

huldr, muhtemelen Hazar Denizinin en g
neyine akan bir nehrin aznda, Zend dilinin
Greke ile bozulmam olduu yerdedir. A d a
da kk bir tepe vardr, amurlu sahil boyun
ca brtlen allar ve bambu kamlar b
yr. lkenin en nemli zellii, tepesinde ta
tan bir kaplan ya da at olan ilkel bir tapnan
kmr haline gelmi dairevi harabeleridir. Bu
rada bir insan hayal edilerek onun v cu d a
gelmesi salanabilir. Bu adamn gerek olma
dnn tek kant atein ona zarar vermemesi
dir. Eksiksiz bir adam hayal etmek bir yldan
uzun srer, iin belki de en zor yan, onun sa
ysz sa telini hayal etmektir. Hayal edilen
a d a m la r nehrin aa yannda, p ira m itle ri
ayakta kalm baka ykk tapnaklarn ate
tanrs rahibi olarak grev yaparlar; dierleri
kendilerinin var olmadklarnn farkna bile var
makszn normal insanlar arasnda yaar. Ken
di gerekliini dorulam ak isteyen herhangi
bir seyyah, bunu lkede sk sk rastlanan ate
snavndan gemek suretiyle yapabilir.
(Jorge Luis Borges, Las Ruinas Circultes",
El jardin de senderos que se bifurcan, Bu
enos Aires, 1941)

DRAKULANIN ATOSU, K arpat D a la rnda, Besztercze-Naszod yresinde, Dou

Macaristan'n eski bir kasabas olan Bistritz

D R AKULA'NIN ATOSU'nun bat cep hesind en

grn.

(M acarca Besztercze) yaknlarndadr. Sey

yahlarn atoya Bistritzten (buradaki muhte
em Golden Krone Oteli tavsiye olunur) ula
mak iin her gn leden sonra te yola
kp Jail, Borgoprund, Maros Borgo ve Tihuczadan geerek deniz seviyesinden bin iki
yz ayak ykseklikteki Borgo G e id ine va
ran at arabasna binmeleri gerekir. Burada,
bizzat Kont Drakulann gnderdii bir araba
seyyahlar alp, gece yars atoya brakr.
ato, korkun bir uurumun kysna in
a edilmitir. taraf hemen hemen hi ge
it vermez. Artk kimsenin yaam ad bat
kanad, binann geri kalanndan daha kon
forludur. Pencerelerinden derin bir vadi g
rlebilir. Ufukta ise sivri ulu, yksek dalar
uzanr. apel, her ne kadar harap durum da
olsa da, epey ilgi ekicidir, nk Kont Drakula ve ailesinin dier yelerinin tabutlarn
barndrr. Bu tabutlar gndz vakti vam pir
lerin dinlenm e yeri grevini grr, geceleri
ise apeli ziyaret etmek tavsiye olunmaz. Zi
yaretilere, yanlarna bunca yldr ie yara
m olan gm ha, ipe dizilm i sarmsak,
tahta kazk ve eki eklindeki malum ge
releri almalar nerilir.
Drakulann atosunu ziyaret e dip sa
kabilen az sayda kii arasnda stanbullu
bir Trk avukat da bulunmaktadr.
(Bram Stoker, Dracula, Westminster, 1897)

DREVERTELSTEN, SCHLOSS, Styria'da

kk bir Elf kralldr. Baehri, sa p a ve

a le la d e b ir ye r olan K ra li e A ig le atosudur. Schloss, eskiden Elf krallklarnn en

nl alarndan biri olan Lu d la nn yemek
le riy le adn d u y u rm u tu . ato yu z iya re t
edenler, buraya en ok onun doldurulm u
kazn, ylanbal orbasn ve di e r spesi
yalitelerini tatm ak iin g e lirle rd i. Ludlann
en gzel yemeklerinden biri de, Kraliyet do
um g n le rin d e yaplan kerevit suflesiydi;
su flenin e n isi bir srd ve hazrlanrken
herkes m utfaktan karlrd. V aktiyle ato
s a kinlerden biri bu sufleyi yem enin, bulut
yemek gibi bir ey olduunu sylemiti. Aiglein kendisi ise, Lu d la nn ona hazrlad
lezzetlere kar pek kaytszd. Bunun yeri
ne, sa ra y halknn va ktin in b y k ksmn
alan, m aceralar hazrlamakla m eguld. Bu
m aceralarda aranan nesneler, Tan iinde
ki K u rb a a dan, Gm Naili Dakeisi ya
da En Tepedeki Dala Aslm Yzke kadar
deiirdi. Ylda iki kez de Yazn ilk ve Son
Gln Bulma yarmas yaplrd. Birka ej
derha aram a maceras da hazrland, ancak
sonradan, biraz ejderhalar ortadan kalkt
iin, am a daha ok da baz araylar ma
aralarda kaybolduu ve bir daha hi bulu
namadklar iin bundan vazgeildi.
Saray hayat, TSHKI siyasi srgn Tam arindin geliiyle sekteye urad. Tamarind
hemen p opler oldu, zellikle ocuklar ve
h iz m e tk rla r a ra sn d a . G z d e n d ,
Kralie A ig le yi umaya gtrm esiyle bala
d. Normal artlar altnda Elf aristokrasisi u
maz, nk umay vakardan uzak bulurlar
ve yalnzca hizmetkrlara mahsus sayarlar.
Uu srasnda Kralie hafife yaraland ve
bundan srgnn sorumlu olduu sylentisi
hzla yayld. Bunun zerine herkes srgne
kar tavr ald ve birok Elf diyarnda yaygn
olan yabanc dmanln sergilem eye ba
lad. Ludla ise Avc B reinin iine kemik
koyarak ald. Tamarind kemik yznden
boulm a tehlikesi atlatt ama sonra iyileti;
ne var ki, srgne k olan K ralie Aigle
nl asn annda saraydan uzaklatrd.
Ksa sre sonra Tamarind, S chlosstan ayrl
maya ve Avrupa turuna km aya ikna edildi.

Brek olayndan beri S chlossta hi arama

sa-benim ki-de-yle-olsundur. Bu yce Os-

m acerasna giriilm edi. A ig le m acera dzenleyem eyecek kadar m egul grnrken,

kutchavvann kim o ld u u n u m erak e d ip

aratran merakl bir seyyah, birka farkl ya
ntla karlar. Kesin olarak bilinen bir ey
yoktur. Bazlar Oskutchavvann yzyllar n
ce tapnlr olmaktan kan ok eski bir put
olduuna inanr. Bazlar vejetaryen beslen
me vaaz verdii kurtlar tarafndan p a ra la
nan bir peygam ber olduunu syler. Daha

n edim e le ri de ke ndilerin e baka uralar

bulm u gibiydiler - orm anda yry ya p
ma alkanl edindiler, bunlar ister istemez
Lud lann yerletii kulbeye varan yry
lerdi. Seyyahlar Ludlann gzel yemeklerini
gayet ehven fiyatlar karl tadabilirler; an
cak araplarn yanlarnda gtrm eleri g e
rektiini hatrlatalm.
(Sylvia Tovvnsend VVarner, Kingdoms of El
tin, Londra, 1972)

DREXARA, K uzey A m e rik a d a A p p a la

D alarnn tesinde, terk edilm i bir blge
dir. Ormanlk ve dalktr, av hayvan boldur,
sakinleri de etrafta dolanp duran Kzlderili
toplulukla rd r. Seyyahlar bu Kzlderililerin

muhtemel bir varsaym a gre ise, on n

c yzyln sonlarna doru yaam, mthi
bir ikici ve hiciv arklar yazan bir serseri
dir. Zamann b a rb a rc a kullanna uygun
olarak kendini daraacnda bulmutur, n
k hakikati tarafsz bir ekilde ihmal etmitir.
renilmesi gereken ikinci szck ise
hayr" anlamna gelen nartadu. Tam karl
: b u g n -ya m u r-ya p -ya m a ya ca n b ile m e y e c e i m d e n -y an t m -su n am ly o rum"dur. Bilgilik taslayan baz filologlar ise

tacirlerine sattklar da bilinir.

bu szcklerin evirisine her-ne-diyeceko lursam -olaym d a eklem ekte srar e d e

ceklerdir; ancak klasik metinlerde bu nans
destekleyen yeterli kant olmadndan gzard edilebilir.
Deneyimli seyyahlar Ent dili ile bu dil

(A bb Antoine Franois Prvost, Le Philo

arasnda belli bir b e n ze rlik olduunu fark

edeceklerdir (bkz. FANGORN ORMANI).

sophe anglois, ou Histoire de Monsieur Cle

veland, fils naturel de Cromwell, par l'auteur
des Mmoires d'un Homme de qualit , Ut

(Lia Wainstein, Viaggio in Drimonia, Milano,

1965)

tm yerli kabilelerin en vahisi sayldklarn

ve insan etini, etlerin en lezzetlisi olarak ka
bul ettiklerini bilm elidir. A yrca tutsaklarn,
iki ve dier ticari rnler iin spanyol kle

recht, 1731)

DRUADAN ORMANI, ORTA D N YA daki

DRMONA, Balkanlarda olm a ihtimali olan,
yeri belirsiz bir Avrupa lkesidir; Drimonia
Rehberinin yazar Sinyor Olindi Lindiye g
re buraya ulamak iin kuzey talya'y, Yu
goslavya'y ve birka baka lkeyi de g e
mek gerekir.
L in d inin re hberinde fazla pratik bilgi
yoktur ancak dilbilim konularna bol bol yer
verilm itir. Dili anlamak iin seyyahn iki te
mel ifadeyi renmesi yeterlidir. Bunlardan
ilki aa yukar evet anlamna gelen trunc a dr, ancak tam karl eer-yce-veka d iri-m u tla k-O sku tch a w a nin-arzusu-buy-

G O ND O R un A nrien tarafndaki Eilenach

te p e s in d e bir o rm andr; MNAS TR TH in
otuz mil kadar kuzeyine der. Eilenachn
doruunda bir iaret kulesi vardr, bir tane
d e orm ann d o u s u n d a y kse lir; b u n la r,
G ondor iaret kulelerinin ilkidir.
Ormanda VVoses, ya da Ormann Vahi
Adam lar yaar, G ondor kurulm adan nce
bu blgede oturan Vahi Adam larn soyun
dan gelmedirler. Zehirli oklarla silahlanm il
kel bir halk olan VVoses, biraz, DUNHARROW hisarna giden yoldaki Pkel-adamlar
denen byk ta heykelleri andrr. Uzaktan

uzaa d a vu lla rla haberleirler, O rta D n:

ya'nn Ortak D ilinin rafine edilm em i bir ek
lini kullanr, Minas Tirithe Taevler , sakinle
rine de T aev H alk derler. VVosesin ot
eteklerden oluan basit bir g iyim tarz ve
grtlaktan ge le n derin sesleri va rd r. Orta
Dnyann nc anda, savakan Rohirrim ya da ROHAN adamlar tarafndan ba
zen spor niyetine avlandklar anlalmtr.
Yzk Sava srasnda Rohirrim , Rohandan Minas Tirithe byk yryleri sra
snda ormann dou ucundaki am ormanna
vardklarnda, yollarnn orklar tarafndan ke
sildiini grdler. VVosesin reisi Ghn-buriGhn onlara yaklat, rknn orm anda bar
iinde yaamasna izin verilmesi ve avn sona
ermesi karlnda, nlerine dp onlar or
mann unutulmu yollarndan gtrmeyi teklif
etti, iyi niyetini gsterm ek iin, R ohirrim in
n sra, krallar Theodenle birlikte yrd.
Yzk S avandan sonra, orm an W o se se
verildi. Ziyaretiler, zel izin olmakszn ba
ka herhangi birinin buraya girmesinin yasak
olduu konusunda uyarlr.
(J.R.R. T o lkie n , The Return o f the King,
Londra, 1955)

DUBAXO, bkz. HKMET ADALARI.

DUMANLI DALAR, ORTA DNYAnn Ku

zey orandan gneydeki ROHAN Geid ine kadar neredeyse yz fersah boyun
ca uzanan byk sradalardr. Dou yanla
rnda ULU NEHR akar.
Dumanl D alar ok tehlikelidir, patika
larn ou aldatcdr ve hibir yere gitmez,
bu yzden de onlar amak iin araziyi ok
iyi bilmek gerekir. AYRIKVADnin gneyin
de tek ge it, zellikle yaln b ir d a olan
C aradhras ta ra fn d a ki Kzl B oynuz Kapsdr. Orta D nyann cceleri oradaki kt
hava artlar yznden C a ra d h ra sa Zalim
B arazinbar d e rle r (B arazinbar Kzl B oy
nuz anlamna gelir); sanki C aradhras, sey

yahn onu amasn neredeyse imknsz ha

le getirm ek iin olumsuz artlar fiilen yarat
yor gibidir. Gneyde MORA vardr. Duman
l D alarn birok zirvesi, zellikle Moriaya
doru olanlar, atalar kadim zam anlarda bu
rada yaam ve alm olan c ce le rd e
gl hatralar uyandrr. Dan dou yann
da, kadim bir rk ve kular arasnda en b
y olan Kartallarn Yuvas vardr. Muaz
zam byklkte, bir insan srtlarnda taya
bilen kartallara, birok soylu kahramanlk hi
kyesi yaktrlr.
nc a boyunca, Dumanl Dalar
e itli k t y a ra tk la ra m e s k e n o lm utu.
Bunlarn arasnda koca kt kurtlar ve sa
v a m a y a g ittik le rin d e o rk la rn b in d ik le ri
VVarglar ya da Sauronun Kpekleri de bu
lunurdu. Zalim, vahi yaratklar olan orklar,
sadece yok etme sanatlarnda beceri sahi
biydiler ve silah retme yetileriyle tannrlar
d. Tnel am a ve maden karm a konusun
da da belirli bir becerileri vard, ama ou
kez bu g ibi ileri onlar iin yapsnlar diye
b a k a la rn e sir alm ay te rc ih e d e rle rd i.
M O R D O R un Karanlk E fendisi S auronun
kt giriim lerine katlm btn aalk ya
ratklar arasnda en korkutucu olan belki de
orklard. Ayrkvadi yaknlarndaki bir dizi mu
azzam m aarada yeraltnda yaar, dalar
etkin b i im d e kontrol e d e rle rd i. 2793-99
nc a da M oriad a o rkla rla cceler
arasndaki byk savata ve gene 2941de
Y A L N IZ D A daki Be O rd u M u h a re b e
s in d e pek ou ldrlse de, remeyi ve
d a larda yaamay srdrdler.
Dumanl Dalar ve altlarndaki maara
lar, aslnda SHREdan bir lken hobbiti olan
Gollum un yksyle yakndan balantldr.
Gollm, O rta Dnya zerinde tam kontrole
sahip olm ak iin Sauron tarafndan dverek
ekillendirilmi g yz olan Tek Yzke
bir sre sahip olmutu. Yzk bir yeralt g
l adasnda yaad Dumanl D alara getir
di, yava yava onun zararl etkisine boyun
edi, ta ki grn bile deiene ve solgun
ampul gzl, uzun perdeli ayakl kk, kay
gan bir yaratk haline gelene ka d a r...

Bu heybetli zirveler dizisine bir ktlk

havas yapp kalmtr: dnyann balang
cn d a bunlarn Karanlk Dm an Morgoth
tarafndan potansiyel dm anlara kar bir
engel olarak dikildikleri sylenir.
(J.R.R. Tolkien, The Hobbit, or There and
Back Again, 1937; J.R.R. Tolkien, The Fel

lowship o f the Ring, Londra, 1954; J.R.R.

T olkien, The Two Towers, Londra, 1954;
J.R .R . T o lkie n , The R eturn o f the King,
Londra, 1955; J.R.R. Tolkien, Silmarillion,
Londra, 1977)

anlald kadaryla kaptan, alevleri Irvinein

klar sanm ve dm eni kayalara doru k
rarak gem isinin p a ra m p ara olmasna ne
den olmutu. Yaplan bir aratrma kale y
kntsnda herhangi bir insan faaliyeti izi ol
m adn ortaya karnca, Ate B akireleri
miti daha da glendi.
Ancak bu esrarengiz olaydan ksa sre
sonra mitin ardnda gizlenen gerek nihayet
ortaya kt: meer gizli bir tnel, kanal Yeni
Aberfoyle ve KMR EHRnin maaralar
na balyormu, fkran alevler de kaak me
tann tutumasndan kaynaklanmaktaym.
(Jules Verne, Les Indes Noires, Paris, 1877)

D U N D O N A L D A T O S U , is k o y a 'd a k i
C lyde Halici giriinde, kk bir liman olan
Irvineden yaklak iki mil uzaklkta, harabe
ye dnm bir binadr. Uzun sre boyunca,
Ate Bakirelerinin buraya dadand, karan
lk g e ce lerd e binann ku lelerinde p eydah
landklar sylendi. Byle zamanlarda, ykk
duvarlarnda dolanan ya da kulelerden fk
ran alevler grlrd. On dokuzuncu yzyl
ortalarnda bu alevler, G lasgow 'a giden, ke
reste ykl Norve briki M otalay batrd:

DUNHARROVV, TAPANVAD'de bir orm an

dr. ROHANn belli bal savunma noktala
rndan biridir. Tam olarak sylemek gerekir
se, Dunharrow genel olarak blgenin addr,
ormann kendisine ise Dunharrow Sna
denir, ama gnlk kullanmda her zaman bu
ayrma uyulmamaktadr.
Dunharrovv ilk kez ikinci an karanlk
yllarnda, Sauron ORTA DNYAya hkim
ken ve GONDOR N m e n o rlar ta ra fn d a n
kurulmadan nce tahkim edilmitir, ilk yap
lnn nedenleri hl m ehuldr. Hisar, Harrovvdalein dou tarafndaki dimdik kayalara
ina edilmitir, yukarya plak kaya y ze
yinden kvrla kvrla kan dik bir patikayla
ulalr. Hisar EDORAS'a balayan yoldaki
her dnemete seyyah, kollarn iko karn
larnda kavuturmu, bada kurmu oturan
adamlarn kocaman heykelleriyle karlaa
caktr. Koncolos ( Pkel-men) denen bu hey
kellerin hisar ilk kez ina edenler tarafndan
oyulduu sanlmaktadr. ekiller rzgr ve
hava koullaryla ylesine anmtr ki, baz
larnn tek ayrt edilebilen yz hatlar gz u
kurlardr.

D U N D O N A LD ATOSU'nun harabeleri.

Kvrla kvrla Snaka kan yol, atlarla

yk arabalarnn gem esine yetecek g e n i
liktedir, ama doruktan aasnn apak ve
engelsiz biim de grlm esi, hisar fiilen g e
it vermez hale getirir. Yarlarn stnde, ka

yann iinden geen bir kesme, Firienfeld

diye bilinen bir im enlik ve fundalk blgeye
kar. G neyde ziyaretiler S tarkhorn Dan ve irensaann entikli ktlesini gre
bilir. ikisi arasnda ise D w im orbergin zirvesi
ykselir; burada kayadaki bir kap, LLE
RN P A TK A LA R Ina ular. Bir yol Firienfe ld den g e ip Patikalarn bir giriine varr.
Baka bir yol ise MFER DBne gider.
Orta D nyann byk blm n etkile
yen Byk Yzk Sava srasnda Dunharrow, Rohan Atllar'nn toplanm a yeri ve kral
lar T heodenin saraynn bulunduu yerdi.
Bu dnem de, hisara varan yolun iki yannda
a d rla r ve b a ra k a la r uzanrd. T heoden,
Gondordan haberciyle gelen ve G ondor ile
Rohan arasndaki uzun sreli ittifakn artla
rna gre bir yardm talebi sem bol olan K
zl Oku burada ald. Ve Rohirrim, ya da Rohanllar atlarna binip buradan G ondora gi
derek, D u n h arro w un komutasn E ow yne
brakt. Uzun boylu sarn bir Rohan kadn
olan Eowyn kendisine verilen emirlere itaat
etmedi, erkek klna girerek Rohan birlikle
rinden biriyle yola kt. Daha sonraki m uha
rebelerde kendini gsterdi, az daha cann
dan oluyordu, iyiletikten sonra, THLEN
Lordu Faramir'le evlendi.

sakinlerine Kuzeyli Soyguncular adn ver

diler. Rohana ynelik byk saldrlarn ilki,
2598 nc ada, Rohan doudan h
cum a uram ken meydana geldi; Dunlen
ding'ler, Wulf adl birinin komutas altnda ba
tdan kopup geldiler, ikinci belli bal saldr
yllar sonra, Hornburg Muharebesi srasnda,
3019 nc ada gerekletirildi. Gc
yozlamaya uram olan byk Byc Be
yaz Sarum an, D u n le n d in g lerin R ohirrim e
kar duyduu nefreti krkledi ve ou, sal
dr srasnda Sarumann orklarnn yannda
yer ald. Muharebeden sa kanlar, Rohirrimin, eer bir daha Rohana girmemeye ye
min ederlerse zarar grm eden topraklarna
dnmelerine izin vereceini duyup ardlar.
(J.R.R. Tolkien, The Fellowship of the Ring,
Londra, 1954; J.R.R. Tolkien, The Two To
wers, Londra, 1954; J.R.R. Tolkien, The Re
turn o f the King, Londra, 1955)

DUN VLECHAN, kuzey Poictesm ede, yk

sek ve aalk bir blgedir. A aln derin
liklerinde, drt byk kuun ayak kemikle
riyle d e ste kle n m i g ri bir ku l b e bulunur.
Kulbenin kelerinde aslan, ejderha, horoz
yumurtasndan kt sylenen hayali bir y

(J.R.R. Tolkien, The Fellowship o f the Ring,

Londra, 1954; J.R.R. Tolkien, The Return of
the King, Londra, 1955)

lanla sa r ylan e klin d e o ym a la r vardr;

bunlarn ehevi ve entelektel gnah, guru
ru ve lm acsn sim geledikleri sylenir, i
ksmn duvarlar, p e rs p e k tif ve sadelikten
hi n a sib in i alm am olan antik fresklerle

DUNLAND, ORTA DNYA'nn, DUM ANLI

kapldr. Odann her kesinde, douda kut

sal am alarla kullanlan em siyelere benze
yen, dokuz renkli ve gm sapl bir emsi
ye durur. Ancak buradaki en nemli nesne,
kapnn nnde duran balkabadr.
Bu kulbe, bazlarnn Beda, kimilerinin

DAGLARn batsnda kalan bir blgesidir.

Topra b ereketli olduu halde, zerinde
sadece D unlending'ler (G arpeli halk") ad
l hayli geri kalm, oban ve dal olarak
bilinen bir rk yaar; kendi kadim dilleri ve
ilkel k ltrleri vardr. Bir v a kitle r dalarn
evresindeki blgeleri iskn etm i olan ve
b lg e y e y e rle tik le rin d e R o h irrim ya da
ROHAN erkekleri tarafndan buradan srl
m insanlarn son kalntlardr
D unlendingler kuaklar boyu Rohana
kar son derece dm anca davrand, lke

ise K ru c h in a d e d i i, D nyann D e rd inin

m eskenidir. Seyyahlar, her emsiyenin alt
na bir mum yerletirip, gereken trde orba
y a p tk ta n so n ra ye m e in hazr o ld u u n u
syleyerek Derti arabilirler. Bunun zeri
ne vcutsuz bir ba peydahlanp, ieri gir
mek istediini syleyecektir. Dert, dnyann

yaradlndan kalma, beyaz kilden bir bst

tr. D ertin ekillendirilme iinin, avat'n ge
liiyle yarda kald sylenir; inanlarna sa
dk bir Yahudi olan Yaratc, o gn almay
brakm ve bylece de yeryznn son ya
ratm eksik kalmtr. Dert, gn boyu krallk
lar yutarak ve haset dolu haberler yayarak
dolanr durur. Gece old u u n d a ise, ba ku
lbeye dner ve onun iini Phobetor diye bi
ri devralr. Dert yalnz batan ibaret o ldu
undan ve kalbi olm adndan, merhamet
ten hayli yoksundur. Onun alan, hayatn ta
kendisidir; her yeni doan bebein l
Derte bir sadakat yeminidir. Dert arkada
lktan holanr, ancak onunla geirilen tek
bir gn, insanlarla geirilen bir yla bedeldir.
Seyyahlar, Dertin blgesini igal ettik
leri iin ldrm kimi garip yaratklarn Dun
Vlechan ormanlarnda dolat konusunda
uyarlrlar.
(Jam es Branch Cabell, Figures of Earth, A
Comedy o f Appearances, New York, 1921)

DUNWiCH, Amerika Birleik Devletlerindeki

Massachusetste bir kasabadr. Seyyah, De
ans Corner'n az ilerisindeki Aylesbury Yolu
kavanda yanl yola sapt zaman, ssz
ve tuhaf bir blgeye varacaktr. Burada top
rak ykselir, aalar haddinden fazla byk
grn r ve yabani otlar, brtlenlerle i
menler insanlarn yerletii yerlerde rastlan
m ayacak kadar grdr. Ayn zamanda ekili
alanlar da olduka az ve kra grnr, sey
rek bir ekilde dalm olan evler ise eskilik,
kirlilik ve harabiyet asndan artc bir e
kilde birbirinin ayndr. Seyyah, niye olduu
nu bilmeden, zaman zaman kk eiklerde
ya da meyilli, tal ayrlarda gze arpan
yamru yumru, mnzevi kiilere yn sormak
tan ekinir. Yoldaki bir ykselti, derin orman
larn stndeki dalar gr alanna getirin
ce, bu garip rahatszlk duygusu artar. Dala
rn doruklan, rahatlk hissi verm eyecek kadar
yuvarlak ve simetriktir. Derin koyaklarla dik
yamal dar vadiler yolu bler, kaba saba ah

ap kprlerin em niyeti de hepten pheli

grnr. Yol tekrar inie getii zaman sey
yahlarn igdsel olarak holanm ayaca
bataklk arazi belirir; burada grnmez obanaldatan kular ter ve anormal denecek ka
dar ok sayda atebcei, iri kurbaalarn
bet sesleriyle dans etmek zere ortaya kar.
Yol zerindeki o u evin bo ve ykld
yklacak halde olduunu grm ek de, im di
lerde kyn savruk ticari kuruluunu barn
dran, kulesi krlm kiliseyi grmek de insa
nn phelerini giderm eye yetmez. G eilm e
si gereken kasvetli bir kpr vardr ve hafif,
b e rb a t bir koku, seyyahn burun deliklerini
yzyllarn kf ve r m e s iy le d o ld u ru r.
Daha sonra, D unw ichten getiini renir.
Buras, korkun bir yaratn W atheley
ailesinin bir ferdinin ocuu olarak doduu
yerdi, hk demi hayalet babasnn burnun
dan dm tiksin bir canavar. Sadece bir
kez grlmt - pek ok baca ve emici
hortumlar olan devasa bir yumurtaya benzi
yordu. Yaratk, gkyznden tek bir yldrm
dtnde lmt. Tarif edilemez pis bir
koku krlar kaplad; aalar, imenler ve a
llar gazaba geldi, yapraklar saryla gri aras
tuhaf, hasta bir renge brnerek soldu; hem
tarla, hem de orman l kularn cesetleriyle
d o ld u . Pis koku a b u c a k utu g itti am a,
D unw ich evresindeki vurgun yemi krlk
blge, bir daha asla eskisi gibi olmad.
(H ow ard Phillips Lovecraft, The D unwich
H o rro r , The O utsider and Others, Sauk
City, 1939)

DURGUN (gl), bkz. ELFBA.

DURGUNLAR, HKMET KRALLIInda hibir

eyin olmad ve her eyin deitii bir lke
dir. Herhangi bir ey olaca zaman renklerini
deitirdikleri iin kolay kolay grlemeyen
U yuuklar tarafndan iskn edilm itir. Durg u n la rn yasalar, dnm enin, dnmeyi
dnmenin, tahmin etmenin, varsaymann,

akl yrtmenin, derin dnmenin ya da ta

sarlamann yasad olduunu ileri srer. Gl
mek de yasaklanmtr, glmsemeye ise an
cak iki perem bede bir izin verilir. Uyuuklar
btn gn hibir ey yapmaz, bu da yorucu
dur, bu yzden haftada bir tatil yapar ve hi
bir yere gitmezler, iki beki kpeinden kor
karak yaarlar, kocaman gvdeleri alar saat
biiminde olan bu kpekler Tik ve Tak adla
ryla b ilinirler (ayrca bkz. SZLKKENT).
Durgunlara ulamak isteyen seyyahlar hibir
ey dnmeden yol almaldr.
D urgun larn yaknnda B eklentiler ad
verilen kk bir ev bulunur; burada oturan
Eerci'nin ii, sanki B eklentilerin tesine hi
gem eyeceklerm i gibi, isteseler de isteme
seler de insanlar yol boyu acele ettirmektir.
(N orton J u s te r, The Phantom Tollbooth,
Londra, 1962)

DUVARDAK KAPI, her eyin gzel ve her

kesin fazlasyla mutlu olduu, yeri deien
bir baheye alan kapdr.
Dnyann birok yerinde bulunabilecek
olan bu kapdan, iki yannda merm er kenarl
iek tarhlarnn bulunduu uzun, geni bir
patikaya klr ve bu patika yumuak, m
fik ve ho bir sesi olan, uzun boylu, sarn
bir kza gider. Ziyaretiler hem onun tarafn
dan, hem de baka birok gzel insan tara
fndan elendirilir. Bahenin hayvan varl
olduka artcdr; pek ok benekli panter,
Kapuin maym unu ve uzun kuyruklu kk
papaan vardr. Bahede, keyif veren bir
ok emesi ve nefis glgelikli sra stunlar
olan geni, serin bir saray bulunur.
B aheye giden yolu bulan seyyahlar,
genelde nem li bir randevuya yetim ekle
bu keyif diyarna girmek arasnda bir seim
yapmak zorunda kalrlar. Ancak, belli bir zi
yaret saysndan sonra bu mutluluk bahesi
nin mezarlar haline gelebilecei konusunda
uyarlmaldrlar.
(H.G. Wells, The Door in the W all , The Co
untry of the Blind, Londra, 1911)

DNYALAR ARASINDAK ORMAN, hibir

sesin, hareketin, kuun ya da hayvann ol
mad, sessiz, ryams bir yerdir. Sadece
byyen aalarn sesleri duyulur. Orman
ylesine sktr ki, hep sabahm gibi her e
yin zerine scak yeil bir k vurur.
A a la r arasndaki boluklarda her bir
ka m e tre d e bir, saysz baka dnyalara
g e it veren gletler bulunur. Bu gletlerin
sularnn, iine girenlerin veya kanlarn de
risini slatmamak gibi bir zellii vardr. Bu
gletleri O rm anda ilerinde sradan su bu
lunan, sradan su birikintileriyle kartrma
maya dikkat etmek gerekir.
S e y y a h la r O rm a n a a n c a k O rm an'n
kendisinden getirilm i tozdan yaplma belli
sihirli yzklerle girebilir. Sar yzkler veya
eve dn" yzkleri, seyyah O rm ana ge
tirir; yeil yzkler ya da k yzkleri ise
baka dnyalara gtrr. Yzklerin, ta
yan kiinin teniyle dorudan tem as halinde
olmas gerekir - eldiven taklmas onlar etki
siz hale getirir. Yz takan kiiler, o parmaklarndayken baka birine dokunm am aya zen gsterm elidir, nk yzkle temas
edince canl bir mknats halini alrlar ve di
erlerini de kendileriyle beraber baka dn
yalara gtrrler.
Farkl havuzlar birbirinden ayrmak son
derece zordur, kendini yanl dnyada bul
mak ise ok kolaydr. Bu yzden seyyahlara
son d e re c e ihtiyatl olmalar tavsiye edilir.
Seyyah O rm ana dnmek iin sar bir yzk
takmal ve doru glete dalmaldr.
D n ya la r A rasndaki O rm a n ziyaret
eden s e y y a h la r burann s k n e tin e ra
men anlalm as g bir e k ild e canl ve
erikli p a sta kadar le zze tli old u u n u sy
lerler. O rm a n a varnca b u ra ya nasl ula
tkla rn a d a ir h i b ir ey h a trla m a z la r ve
hem b u ra ya daha nce de gelm i old u kla
r, hem de nceki hayatlarnn g iderek si
likleen bir rya olduu hissine kaplrlar.
Dante G abriel Rossetti de O rm a n ziyaret
etm i o la c a k ki, buras hakkn d a ksa bir
iir y a z m tr'

(D ante G abriel Rossetti, S udden L ig h t ,

Poems, Londra, 1870; C.S. Lewis, The Ma

gicia n s Nephew, Londra, 1955)

DNYANIN TESNDEK ORMAN, AYI

LKESnin kuzeyinde hafif aalk tepeleri
olan bir lkedir. Byk ksm, meeden gr
gene, vezden fnda ve tatl kestaneye ka
d a r y a p ra k la r d k len t rd e e it e it
a a la rt l d r. G n e y d e ise to p ra kla r
talk bir yabanla ve denize bakan ok sarp
bir yarla sona ermi sradalarla snrlanr.
Dnyann tesindeki O rm anda sade
ce iki bina vardr. Bir tanesi, itle evrili bir
gl ve iek bahesindeki basit, saz daml
kulbe, dieri de zene bezene yaplm Al
tn Ev'dir. kincisi, beyaz m erm erden yapl
mtr, boyal ya da yaldzl nilerde oyma ve
boyal figrler yer alr; verandann stunlar
a ra sn d a insan ve hayvan im g e le ri gze
arpar. Bina adn, altn atsndan alr. Ana
salon kemerlidir, evresinde stunlar dizili
dir; duvarlar altn rengine ve laciverde bo
yanm tr, dem e re n g re n k tir, pencere
camlar dm ler ve resim lerle kaplanm
tr. Odann ortasnda altn bir fskiyeden su
lar fkrr.
Altn Ev, O rm ann sadece Hanm d e
nen hkmdarnn evidir, uyruklar ona anne
ve tanra gzyle bakar; komu Ay lkesi'nde de ona taplr. Byk bir sihirli gc
vardr, evre sinde ki in sa n la rla nesnelerin
grnn deitire bilir, hava koullarn
kontrol e debilir ve insanlarn dncelerini
okur. ehvetli erkek seyyahlar, onun sihirli
glerinin bekretiyle birlikte yok olup g ide
cei konusunda uyarlr.
O rm an ayn zam an d a baz alanlarda
tavanlar gibi kaynaan kt zekl bir cce
rknn da vatandr. Bu c c e le r bazen dik
durum da bazen de drt ayak zerinde y
rr.
(W illia m M o rris , The W ood Beyond the
World, Londra, 1894)

DNYANIN SONU ADASI, NARNA'nn o

kadar dousunda kalr ki gkyzndeki ta
kmyldzlar bile yeni ve farkldr, ve gne
N arniadan g r n d n d e n ok daha b
yk grnr. Ada, aralarnda sprgeotuna
benzeyen bir bitkinin bulunduu gr yeil
bir imen rtsyle kapldr.
Adadaki tek y a p , ats olmayan, p
rzsz talarla deli ve gri stunlarla e vri
li geni alandr. zerinde neredeyse yerlere
kadar uzanan, koyu krmz bir rtnn b u
lunduu uzun bir masa, bu deli alan bo y
dan boya kateder. Her yannda, hepsi o y
m alarla bezeli, ipek yastkl ta sandalyeler
durur. Masa buraya N arniann yaratcs A s
lan tarafndan konm utur ve zeri srekli,
b u ra ya gelen z iy a re t ile r yesin diye ko n
mu, en lezzetli yiyeceklerle doludur. Yiye
cekler her gn, dou ynnden gelen, b
yk beyaz ku srlerince getirilip g tr
lr. Adaya doru a lalm aya baladklarn
da, bilinmeyen ancak insan dili olduu anla
lan bir dille ark sylerler.
Ada, sem adaki ye rin i yeniden a la n a
kadar tekrar g enlem ekte olan yldz Ram a n d u nun e vid ir. Bu b lg e n in yldzlar,
N a rn ia nn zerindeki gkyznde o ld u u
g ibi birer yanan gaz topu deil, gm e lb i
seli ve sal, parldayan insanlardr. Ramandu yalanp eli aya tutm az hale gelince,
gklerden Dnyann Sonu A dasna g e tiril
mitir. Kular her gn ona, gnein vadile
rinden bir ate yemii getirir. Yemiler ya
lanm a srecini te rsin e e vird i in d e n , Ram andu bir gn tekrar gkyznde bir yldz
olabilecek kadar genleecektir.
Dnyann Sonu Adas, Son Denizin su
lar ierisinde yer alr. Deniz o kadar temizdir
ki, hareket eden bir geminin glgesi deniz ta
bannda grlebilir. Suyu tatl ve tazedir, sert
ama hafif bir arap gibi olduu sylenir. Son
derece besleyicidir ve bu denizde yolculuk
y a p a n la r uyku ve yem ek ihtiyac duym az.
Berrak suyun iinden, bir denizalt peyzaj
grlebilir: dalar, tepeler, ormanlar ve yeil
lik arazi. Denizalt vadileri karanlk ve tehlikeli
dir; mrekkepbalnn, denizylannn ve kra-

ken gibi kt yaratklarn inidir. Denizalt tepe

leri ise scak ve bar doludur; ehirler ve ka
leler b ura la rd a yaplmtr, zellikle de bir
Amerikal gazeteci tarafndan lmn Taht
olarak adlandrlan. Yaplar inci veya fildii
rengindedir, stlerinde saysz sivri kule, mi
nare ve kub be ykselir. Deniz insanlarnn
(DENZ KRALININ KRALLIInn sakinleriyle
kartrlmamalar gerekir) tenleri eski fildii
rengi, salar da koyu mordur. Kral ve maiye
ti, inciden k k ta la r ve ko lye le r takar;
zm rt yeili veya portakal rengi flam alar
akntyla beraber omuzlarnda dalgalanr. En
sevdikleri eylerden biri, soylularn denizatla
rna bindikleri avlardr. Ufak vahi balklar, di
er trleri yakalamak iin kullanlr.
Denizde, doudan batya d o ru akan
krk ayak geniliindeki akntdan baka rz
gr ya da da lga yoktur. Douya doru seya
hat edildike k daha da parlaklar, bylece insan sonunda gzlerini krpm adan g
nee baklabilir ve Dnyann Sonu A dasna
umaya hazrlanan beyaz kular grebilir.
Denizin ulat son noktaya, gz ka
matrc bir parlaklkta, zambak benzeri i
eklerle kapl o ld u u n d a n , G m D eniz
denir. Su gittike daha da slar ve Dnya
nn Sonuna ulamak iin sandal kullanmak
gerekir. D nyann Sonu, uzaktan baknca
duvara benzeyen bir eyle iaretlenm itir.
Aslnda buras, arkasnda gnein ykseldi
i, sonsuza dek donmu devasa bir dalga
dr. Ardnda da ASLAN'IN LKES uzanr.
(Edgar Allan Poe, "The City Under the Sea ,

The Raven a nd Other Poems, N ew York,

1845; C.S. Lewis, The Lion, the Witch and the
Wardrobe, Londra, 1950; C.S. Lewis, Prince
Caspian, Londra, 1952; C.S. Lewis, The Vo
yage of the "Dawn Treader", Londra, 1952)

DNYANIN SONUNDAK KUYU LKES,

muhtemelen kuzey Avrupada bir yerlerde,
UPMEADSin kuzeyindedir, kiisel grn
lerini gelitirm ek isteyen seyyahlar iin bir
barnaktr.

Kuyunun kendisine giden yol bariz bir

ekilde iaretlidir. Dnyann Duvar diye bili
nen dalarn berisinde, seyyah geni bir lav
alanna ulaacaktr. Buray aan ve kayaya
oyulm u iaretlerle gsterilen yol ( y a p
rakl bir daln kestii bir kl), bir ayrdan
geer ve ikinci bir sradaa gider. Burada
da, sonunda kk vadilere alan bir gei
di iaret eden, eli kll, zrhl b ir valye
heykeli vardr.
Ayn kl ve dal iareti, seyyahn din
le n e b ile c e i b ir m aaray g ste rir. B ura
dan itibaren yol dm dz ileri doru uzanr
ve seyyah sekiz gnlk yo lcu lu u n ardn
dan, uzun sreli bir ziyarete layk olmayan
M asum lar lkesine varr. On iki gn sonra
da ssz, orak bir araziye gelir; buradaki
tek bina, ihtiyar bir adam la torununun otur
duu B ycler Evidir, ge le nle re m isafir
perverlik gsterirler. Ev, kk bir ormanlk
ala n da d r, burann b e risin d e ise, onu a
m aya a lanlarn c e s e tle riy le dolu talk
bir l uzanr.
Seyyah bu uyarya ram en cesaretini
yitirm eyerek ilerlemelidir. l amay baa
rrsa, amfitiyatro biim inde bir vadiye gelir,
burada zehirli suyla dolu bir havuzun orta
snda l, yapraksz bir a a byr, zerin
de b iro k valyenin kalkanlaryla silahlar
asldr; vadinin yamalarn l erkeklerin,
kadnlarn ve ocuklarn cesetleri bekler, iki
gn dah a yolculuk yaptktan sonra ise, iyi
Su N ehri'nde bir kara kayalar silsilesine ula
acaktr.
Yarn iine oyulmu bir merdiven, yal
nzca denize gidiyorm u g ibi grnr, ama
cezirde buradan kara kumlu bir kumsala ve
ii pnar suyuyla dolu, korunakl bir talk
alana ulalr. zerindeki bir yazda yle
der: ok uzaklardan bana bakm ak iin ge
len sen, e e r arzun g n lerin uzunluuna
d a y a n a c a k kadar kuvvetliyse, suyum dan
i; yoksa ime; ama dostlarna ve yeryz
soyuna byk bir harika grdn syle."
Z iy a re t i, o ra d a z e rin d e K a lb i salam
olanlar benden er yazan altn bir kupa
bulacaktr. Buras, Dnyann Sonundaki Ku-

DNYANIN SONUNDAK
KUYU LKES
ve UPMEADS

DNYANIN
SONUNDAK
KUYU LKES

KUYU
Kara Kumlu Kumsal

..
Amfiteatr biiminde Vadi

k
^ n
-\ r O ^

Bycler Eni

orak Arazi
>v.

orolcArri

Masumlar lkesi

Ot!uJc Ova

...............

i *

Su>enh<m

IVhrtuMl#

UPMEADS \
A s m ..........g^

Hampton
under-Scaur

..%w
oL

:t ^

o^

fnldburg

Oeupinfl Knor

Bolluk Ouas

Bolluk Sdtosu

;r<SX:

Binas
Bourton Abbas

3? Tehlikeli
; Orman

Kraln
Yksek Eti

VVulstead

Sf. Lavrence
Kilisesi

yudur; ondan ienlere uzun mr ve d e i

meyen gen bir grn verilir. V cutlarn
daki btn yara izleri silinir ve bu dnyay
yneten tanrlarn da kendisine benzedikleri
sylenir. Buraya varan seyyah says fazla
deildir.
(William Morris, The Well at the Worlds End ,
Londra, 1896)

DZLKE, canl cansz btn nesnelerin

dz izgiler eklinde grnd bir lkedir.
Dzlke'de ne gne ne de b aka g k c i
simleri bulunur, ancak kendi d oa kanunla
rnca gneye doru sabit bir ekim vardr
ve bu zellik pusula grevi grr.
Evlerin ou begen eklinde ina edil
mitir, k gizemli bir ekilde hem gece hem
gndz, hem ierde hem darda belirdii
iin evler penceresizdir. Her evin dou ce p
hesinde kadnlar iin kk bir kap, bat
cephesindeyse erkekler iin nispeten byk
bir kap bulunur. Gvenlik sorunlar yzn
den kare ve gen evlere izin verilm em ekte
dir; cansz nesnelerin hatlar kadn ve erkeklerinkinden daha silik old u u n d a n , dalgn
seyyahlarn bunlara arpm a ihtimali vardr.
Yine de cra ve geri kalm krsal kesimlerde
ender kare evlere rastlanabilir, bunlar on bi
rinci yzyl mimarisinin artklardr.
Dzlke sakinlerinin ortalam a uzunluk
lar ya da genilikleri, kiinin yana bal
olarak, on bir intir (en fazla on iki in). En
dk to p lu m sa l snf oluturan kadnlar,
dz izgilerdir. Toplum un geri kalanysa u
ekillerle belirlenir: askerler ve en dk i
i snf ikizkenar genler; orta snf eke
nar genler; profesyonel erkekler ve beye
fendiler kare veya begenlerdir; soylularn
alt veya daha fazla kenar vardr; en yksek
snf tekil eden rahiplerse kusursuz daire
lerdir. Ziyaretilerin, yukardan g lg e yara
tacak bir k gelm ediinden btn cisim le
rin dz bir izgi kadar yass grndn
un utm am alar g e re k ir - tpk u fu k ta k i bir
ada ya da m asann kenarndaki dem ir bir

paraya gz hizasndan bakld zaman g

rnd gibi.
Sosyoloji merakllarnn ilgiyle fark ede
cekleri g ib i, D zlkenin d o a kanunlarn
dan birinin sonucu olarak, her erkek ocuk
babasndan bir fazla kenara sahiptir ve bu,
her yeni kuan geliim ve soyluluk dere
cesinde bir basamak ykselm esini salar.
Bu kural t cca rla r ve askerler iin her za
man geerli deildir, ancak askeri baarlar,
zenli alm a veya aileler aras evlilikler de
sosyal snflarda ykselme salayabilir.
Dzlke kadnlar, (en azndan iki uta)
sadece noktadan olumalar dnda, kendi
lerini grnm ez yapm a yeteneine de sa
hiptir ve bu yzden ciddiye alnmaldr. Dzlkeli bir kadnla arpmak ani ve kesin bir
yok olu getirebilir. Bunun yan sra beyin
g cnden tamamen yoksundurlar. Ne d
nceleri, ne karar verme yetileri ne de ba
siretleri vardr, hafzalar da o k zayftr.
D zlkeliler, grnmleri birbirinin ay
n olmasna ramen, duyma, hissetme ve
karm g ibi eitli duyumlarla birbirlerini tan
yabilirler - yksek zmreler birbirlerini gr
nmden de tanyabilir. te yandan, estetik
ve sanatsal yaamlar ksrdr. Btn manza
ralarn, tarihi yerlerin, portrelerin, ieklerin
ve natrmortlarn parlaklk ve belirginlik d
nda h ib ir eitlilik gsterm edii tek izgi-

lerden ibaret olduu bir yerde bu normaldir.

Am a yine de bu durum her zaman byle de
ild i. T arihinin ksa bir d n e m i boyunca,
renk, D z lk e nin g n l k h a y a tn d a ok
nemli bir role sahipti. A ncak bunun sonu
cu n d a entelektel sanatlarn hzla k
ve to p lu m s a l kab ullenm e d e ki karklklar
yznden renk yasa d ilan edildi. Dzlkede artk hi renk yoktur.
D z lk e nin yapsnn tem el direkleri
ve daya na, em berler, yani rahiplerdir.
Dsturlar Tertibinle ilgilendir. Her eyden
o k b ire y in ve ko le ktif te rtib in g e liim in i
am alayan bu doktrin, siyasetten dine ve
ahlaka varncaya kadar btn alanlara uy
gulanabilir.
(Edwin A. Abbott, Flatland, New York, 1884)

DYLATH-LEEN, RYADNYAda byk ve

kalabalk bir ehirdir. GNEY DENZ kyla
rnda, Skai Nehri aznn yaknndadr. o
unlukla bazalttan yaplm olan Dylath-Leen ince, keskin keli kuleleriyle, uzaktan
ba kld n d a rlanda'daki D evler Yolu'nun
bir parasn andrr. Sokaklar karanlk ve iti
cidir. Rhtmlarn yaknnda b iro k kasvetli
meyhane vardr ve btn ehir, dnyadaki
tm lkelerden ve birka baka yerden ge
len tuhaf denizcilerle doludur.
Seyyahlar meyhanelerde bilgi edinm e
yi o ld u k a zor bulacaktr, nk tacirlerle

tayfalar sadece baz kara kadrgalar hakkn

da fsltyla konuur. Bu kadrgalar bilinm e
yen bir limandan Dylath-Leen doklarna ya
kut ykl olarak gelir, onlarn ufukta grn
mesi fikri bile kasaba halkn korkuyla titret
m e ye ye te r. G e m ile rd e k i ye tk ili k i ile rin
azlar b ira zck fa z la g e n itir, t rb a n la r
alnlarnn stnde pek naho bir ekilde iki
knt halinde dikilir ve ayakkablar btn
Ryadnyadakl en kk ve tuhaf ayakka
blardr. Ama Dylath-Leen sakinlerini en ok
rkten ey, grnm eyen krekilerdir. Her
kadrgann sra krei vardr; fazlasyla
hzl, canl ve kuvvetli b ir ekilde hareket
ederler. Yre halk, tccarlar ticaret yapt
srada bir gemi haftalarca rhtmda bal d u
rurken, m rettebatn hi ortada g r n m e
mesinin tuhaf olduuna inanr. Ayrca g e m i
ye hi erzak gnderilm em esini meyhane sa
hiplerine ya da bakkallarla kasaplara hak
szlk sayarlar. Bu naho tccarlar, g etirdik
leri y a ku tla r k a r l n d a s a d e ce altn ve
salam siyah kleler alr; asla baka bir ey
almazlar.
Seyyahlar, gney rzgrnn kadrgalar
tarafndan frd kokunun, sadece s
rekli o sert thagweed\ ien en dayankl d e
nizcilerin dayanabilecei kadar kt olduu
konusunda uyarlr.
(H ow ard Philllips Love cra ft, The D ream Q uest of Unknown K adath , Arkham Samp
ler iinde, Sauk City, 1948)

E
EASTWCK, A tlas Okyanusu kysnda bir
Rhode Island kasabasdr. G nm zde bu
rann baka kasabalardan fazla fark kalma
m olsa da Eastwick eskiden, New Yorklu
bir m ucit o ld uu sylenen Daryl Van Horn
adl yeni bir sakinin ortaya kna b alan
m garip olaylarn meknyd. Eastwick ka
dnlarn eytani bir ekilde cezbettii anla
lan Van Horn, nl Lenox maliknesini satn
almt. Gnmzn ziyaretileri, krmz, mavimsi-gri arduvazl ats, zekice biim lendi
rilmi bakr oluklar ve org borular yn gibi
duran yekpare ulu bacasyla on dokuzuncu
yzyl bana ait bu malikneyi kefe kabi
lirler. Evin biraz kk gibi grnen pek ok
penceresiyle -zellikle de hizmetlilerin bl
mn aydnlatan nc kattaki sra - rkt
c ve simetrik bir cephesi vardr. A ncak artk
kat mlkiyetine geildii iin ne yazk ki eski
cazibesini biraz yitirmitir.
Eastwick onlarca yl boyunca, Narragansett Koyu'nun kendine ait tarafna bir L harfi
gibi sarlarak kasvetlilikle modaya uygunluk
arasnda kalmtr. O zamanlar kk beyaz
balkllar her yere yuva yapar, benekli pavur
yalar da kumsalda ar aksak dolard, imdi
de yledir. Eskiden kasabann i hayat Liman
Sokan merkez alrd, ona dik ayla bal
olan Mee Soka ise kasabann eski, gzel
evlerinin bulunduu bir yerdi. imdi Liman Sokann kaldrmlar yeniden denmi ve da
ha fazla trafii kaldrabilmesi iin geniletilmi
tir, Mee Soka da dz bir caddedir. Ancak,
kasabann tam merkezinde, iki sokan bulu
tuu yerde bulunan atlarn su itikleri yenilen
mi mavi mermerli yalak da dahil, eski dzen
lemelerin ou yerinde durmaktadr.
E astw ick e skid e n karanlk san a tla rn
sergilendii yer olmak gibi kt bir hrete
sahipken, imdi gvenli bir yer olarak bilin
m ektedir. Z iy a re t ile r, va ktiyle kasabann
bana bela olan dehete drc imekli

yldrml frtnalarn, esrarengiz Van Hornun

gidiiyle yok olduunu greceklerdir.
(John U p d ik e , The Witches o f Eastw ick ,
New York, 1984)

EBEDYET LKES, bkz. MAG-MELL.

EBUDA ya da ALAYAN ADA, rlanda kyla

rnn tesinde, kuzey Atlas Okyanusundadr.
Sakinlerinin says azdr ve vahidirler. Uzun
zamandr sregelen korkun bir grenei sr
drrler; kylarnn aklarndaki bir katil bali
naya her gn bir gen kz sunarlar. Bu naho
kutlam ann tarihi kuaklarca geriye uzanr.
Neptnn srlerinin oban Proteus, bir gn
ada kralnn kzlarndan birine k oldu ve onu
hamile halde, kumsalda brakt. lgna dnen
kral, kz hemen ldrtt. Proteus almak
iin d e n izde ki btn hayvanlar E b u d a nn
zerine sald: katil balinalar ve denizaslanlar
aday istila etti, hem insanlar hem de srleri
yok ederek, takviye edilmi ehri kuattlar.
Dehet iindeki halk bu felaketi nasl nleye
cekleri konusunda bir khine dant. Cevap,
her gn Proteusa gzel bir gen kzn sunul
masyd, ta ki kalbinde kraln l kznn yerini
alacak birini bulana kadar. Ama her eye ra
men Proteusun bu iten pek de faydaland
sylenemez; nk her gn kynn aklarnda
kayaya balanan bu kzlar katil balina tarafn
dan yenip yutulur. Ebuda halk bugn bile
Proteus ve hayvanlarna su n u la c a k gzel
gen kzlar arayarak denizleri dolar.
(Ludovico Ariosto, Orlando furioso, Ferrara,
1516)

ECNATNEPER ya da NODNOL, TAERG

NATRBin baehridir.

EDORAS, ORTA D N YAnn merkezi b l

gesinde bir krallk olan ROHANn baehri
d ir; K a r a y nn st n d e , AK D A LAR n
eteindedir. Yzk Savann balamasn
dan be yz yl kadar nce ina edilen ehir
bir te p e n in ze rin d e d ir ve byk bir sur,
hendek ve dikenli itle evrilidir.
Kaplarn hemen iin d e yontm atatan
geni bir yol yukar doru gider, bu yolun bir
kenarna alm kanaln iinden bir dere akar.
Su, tepenin doruundaki terasta bulunan, at
ba eklinde oyulmu bir tatan kar, kanala
akmadan nce ta bir havuza srar. Bu te
rastan balayan byk bir merdiven, Meduseldin nndeki yksek bir platforma varr.
Meduseld, Rohanlarn babadan oula
geen hkmdar olan Yurt Hkmdarfnn Al
tn Binasdr. 2569 nc a da ina edi
len bina adn yksek stunlarn destekledii
koca altn damndan alr. Glgeler mekn de
nebilecek bu binann ii sadece dou duvar
nn tepesine alm pencereler vastasyla
aydnland iin hayli karanlktr. Bina, zengin
ekilde denmitir: Oymal stunlar ve de
m enin d rt ke talar re n g ren k ldar,
zerlerinde rnik yazlar ve tuhaf donanmlar
vardr. Duvarlarda, Rohann gemiinin efsa
nevi ve tarihi kiilerini resmeden kumalar as
ldr. Rohann kurucusu Gen Eorl'u byk at
Felarfa binmi gneye, CELEBRANT OVASI
Savana giderken gsteren resim, ziyareti
nin dikkatini ekecektir. Kahramanca bir poz
dur - binici, sar sa ard sra dalgalanarak,
borusunu alar; bala yaca k m uharebenin
beklentisiyle ban kaldrm atn burun delik
leri yalaz yalaz ve krmzdr.
Rohan dilinde Edorasn anlam ok ba
sittir: Saraylar .
(J.R.R. Tolkien, The Fellowship of the Ring,
Londra, 1954; J.R.R. Tolkien, The Two To
wers, Londra, 1954; J.R.R. Tolkien, The Re
turn o f the King, Londra, 1955)

EGYPLOSS ya da KUTSAL SARAY, ATVATABARda C ALN O G O R un bin mil bat

sndaki bir glde bulunan adadaki bir saray

dr. Yeil mermer bloktan oyulmu bir saray

lar kmesinden oluur. Ana bina, en ala k
taki sralardan yz otuz ayak ykseklikte,
ok renkli cam kubbesi olan bir Grek tiyatro
sudur. E gyplosis, nesnelerin ve canllarn
ruhsal g le y a ra tla b ild i i, oklt H a rika r
kltne adanm ve kayalardan kesilmi bir
tapnaklar grubu olan Cehennem Saraynn
stne ina edilmitir. E gyplosisten C ehen
nem Sarayna, bir d izi yontulm u bitkin in
oluturduu labirentten geerek ulalr.
(William R. Bradshaw, The Goddess o f At-

vatabar, being the Flistory of the Discovery

o f the Interior World and Conquest of Atvatabar, New York, 1892)

EGZOPOTAMYA, iki farkl ekilde ulalabi

len usuz bucaksz, llem i bir lkedir, ilk
y o ld a P aristen tre n e b in ip kyya g e lin ir,
sonra bir gemiye, derken gene bir trene ve
nihayet kiralanan bir arabaya ya da taksiye
binilir. Tren ve gemi iin nceden yer ayrt
mak gereklidir. kincisi ou kez yolcularla
ylesine dolu olur k, neredeyse denizin d i
bine deer. Gen dii seyyahlar, kaptann
ge n kzlarn popolarn im diklem eye pek
m erakl pis bir m o ru k o ld u u ko n u su n d a
uyarlr. Teknedeki yiye ce kle r esas olarak
salal st danas yahnisi, gnete olgunla
m deniz rnleri ve orbadan oluur.
Egzopotam yaya varm ann ikinci yolu
se, terminalden 975 numaral otobse b in
m ektir. ofr zam an zam an delirir ve Pa
risten geen normal gzergh izleyecei
ne, daha byk ulusal karayollarndan biri
ne katlr, ekstra cret alm adan arac d o s
doru Egzopotam yaya srer.
E gzopotam ya iklimi ok scaktr; asla
rzgrl olmaz ve havann hi olmay ne
deniyle atmosfer ok salkl grnr. Sey
yahlar altn kum larda yrrken ok dikkatli
olmaldr, nk kim ayakta durursa kk sal
ma ihtimali vardr.
Bitki rts hayli zayftr, ilerinde d ik
kati ekenler, geenlerin ayak bileklerine ya
pan ve hayli ac verebilen dikenli bir bitki

olan Scrub spinifetf tir. Baz uzun srngen

asmalar, kum tepeciklerinde yalnayak dola
anlarn topuklarn gdklayacaktr; eer bu
asmalar kesilirse, kuvvetli bir reine kokusu
havaya mis gibi bir rayiha verir ve yapkan
bir maddenin iri damlalar topraa der. K
sa yeil otlar arasnda hem kk sar sal
yangozlar, hem de kum lumette'leri buluna
bilir. ocuklar bu lumette'leri avlayarak ele
nir, ama bunlardan birini yemek bir ocuu
hasta edebilir, insan sar salyangozlardan
birinin zerine b a sa rsa kabuu a tla r ve
kalp eklinde effaf bir su damlas belirir.
E g zo p o ta m ya nn en arpc ze lli i,
lke boyunca eit olmayan bir k veren g
neidir. Kum tepeciklerinden baknca gne
ak ve koyu renk izgilerle aprazlam asna
izilmi grnr: Egzopotam yann ak renk
izgilerle aydnlanan yanlar ok scaktr, ko
yu renk izgiler altndaki ksm ise souktur.
Ak renk b lg ede duran bir ziyareti elini
ko yu re n k b lg e y e u z a trs a , g z le rin in
nnde eli yokolur.
Joseph Barrizone namdier P ippo nam dier La P ip e in sahibi o ld u u m ehur
otel ve restoran yok olm utur. D e m iryolu
otelin yerinden gem i ve byk bir delik
koca binay yutmutur.
llk bir lke olan E gzopotam yann
nfusu oktur, yer bolluu birok kiinin ya
amak iin buray semesine sebep olur.

Ejder Adas adn Kral C aspian ve be

raberindekilerin adaya su alm ak iin kt
srada yaanan olaylara borludur. G rupta
kilerden Eustace isimli geim siz ocuk, i
ten kaytarm a umuduyla dalara kat, i ta
raflarda, lm ek zere olan b ir e jd e rh a yla
karlat, yam urdan korunm ak iin ejder
hann maarasna girdi, onun toplad hzi
neyi buldu, uyuyakald. Bir ejderhann hzi
nesi zerinde uyuduu ve btn geceyi h
zineyi dleyerek geirdii iin, uyandn
da kendini ejderhaya dnm buldu; t
rn yamyam lk alkanln da ald iin, ej
derhann leini yemeye koyuldu. Eustace,
koca peneleriyle zerindeki pul tabakalar
n yrtarak yeniden insan biim ine dnmeye
alt. Sonunda, Narniann yaratcs Aslan
tarafndan eski haline dndrld. Aslan, ej
der derisi katmanlarn soydu, acsn dindir
mek iin ocuu leziz bir suyla dolu havuza
d a ld rd . E u sta ce bu ik in c i d n m d e n
sonra ok daha iyi bir ocuk oldu.
Ejderhann hzineleri arasnda bulunan
bileziklerden biri, Narnia'nn, zorba Miraz ta
rafndan srgn edilmi yedi lordundan biri
olan Lord O ctestan'a atfedilm i bir yazttan
bir para tar. Lordu ya bir ejderhann l
d rd , ya da kendisinin e jd e rh a ya d
nt sanlmaktadr.
(C.S. Lewis, The Voyage of the Dawn Tra
der, Londra, 1952)

(Boris Vian, L'Automne Pkin, Paris, 1956)

EJDER ADASI, TENHA ADALARn d o u

sunda kalan adadr, X. Caspian tarafndan
hkmdarlnn drdnc ylnda kefedilmi
ve adlandrlmtr. Onun adaya ayak bast
yer olan koydaki yaln kayann cephesine
oyulmu olan yazt bu olayn ansnadr.
Norvein fiyortlarn andran ve genellik
le elaleli dik vadilerle son bulan derin koyla
ra sahip ada, dalktr. Pek az miktardaki dz
arazi, sedirler ve baka aalarla kapldr.
Ada ok ho olmasna ramen pek davetkr
gzkmedii gibi, birka yabani kei dnda
yaayan da yokmu gibi grnr.

EJDERHALAR DYARI, SELDO R'un g

neybatsnda, YERDENZ T akm adalarnn
ise batsnda bulunan bir adacklar, kayalar
ve byk balk srleri blgesidir. Seyyah
lar, hem tehlikeli kayalklar, hem de blgeyi
sk sk ziyaret eden ve buraya adn veren
ejderhalar yznden, Ejderhalar Diyar'ndan
uzak durm alar konusunda uyarlr.
Diyarn kendisi, byk balk srleriyle
adalar arasndaki dar kanallar labirentinden
oluur. Bu adalarn resiflerinden bazlar yar
yarya dalga, midye ve deniz akayklaryla
kapldr; mavi suda salnan g arip deniz ca
navarlarna benzerler. D ier b ir ksm ise,

sivri ulu bir kaya veya insanlarn yapt ku

lelerle kemerler misali, d im d ik uzayp gider.
Yksek kayalklar anarak inanlmaz ekille
re dnm tr - boa srt, ylan ba gibi.
Byk bir kaya, zellikle de gneyden bakl
dnda, bir adamn ba ve omuzlarna sa
hip g ibidir, oysa kuzeyden bakldnda sa
dece kabaran dalgalarn iine koca bir m a
ara oyduu sarp bir kayalk gibi grnr.
D algalar inip ktka, kayann yaknndaki
deniz sanki konuur gibidir. Baz seyyahlar
denizin, Eski Yerdeniz D ilinde "balang
ya d a evvel zaman" anlam na gelen ahm
hecesini telaffuz ettiini syler. Kimine gre
ise bu ses, son anlamna gelen ohba da
ha yakndr.
Bu kayann tesinde sular derinleir ve
blgenin en yksek adalarndan birinin -k i
ad Kalessin Kalesi'dir- kara renkli sarp ka
yalar, suyun yz ayak zerine kadar
kar. Kalesslnin yaln kayalar, byk jeolojik
glerin sktrp bir araya getirdii kaya si
lindirlerine ya da stunlarna benzer ve ada
ya kocaman kara bir kule grnm verir.
(U rsula K. Le Guin, A Wizard of Earthsea,
New York, 1968; U rsula K. Le Guin, The
Farthest Shore, Londra, 1973)

EJUR, PONUKELE-DRELCHKAFF'n b a
ehridir.

EKMEKSZGN, yeri bilinm eyen bir lkedir.

AN ADASI'nda yaayan kularn ou Ekm eksizgnden gelir. Her yl srler halinde
Ekm eksizgn'den g ederler, nk yuva
larnda kalrlarsa ellerine herhangi bir miras
g e m e y e c e in in fa rk n d a d rla r. Y olculuk
ok uzun olsa da an A das'na gitmeye is
teklidirler, orada hi deilse rahat bir hayat
srdrebileceklerini bilirler. G m enler ara
snda, bir ite alacak beceri ya da imk
na sahip olmayanlar, akta hayalkrklna
urayanlar, ileri bozulanlar veya iledikleri
bir suun cezasn ekm em ek iin kaanlar

da vardr. Bir kez ayrldlar m, pek az yuva

sna dner. Ekmeksizgn sakinlerine to p lu
c a Asaphis denir.
(Franois Rabelais, Le cinquiesme et derni

er livre des faicts et dicts du bon Pantagru

el, a u q u e l e st c o n te n u la visita tio n de
TOracle de la dive Bacbuc, et le mot de la
bouteille; pour lequel avoir est enterpris tout
ce long voyage, Paris, 1564)

EL ADALARI, YERDENZ Takm adalarnn

Dou yresinde iki kk adadr. A dlar
n kuzeye, KARGAD MPARATORLUUnun
adalarna doru iki elin parmaklar gibi uza
nan dalk burunlardan alrlar. Her iki ada
da sk ve geit verm ez ormanlarla kapldr.
Dou El A dasfnn kylar souk ve kas
vetli, barnlmaz yerlerdir. Kayalar, parm ak
lar arasndaki fiyortlar ve su g eitlerinden
dosdoru denize iner, kumsal yoktur. Fiyort
lar ta kapl dik yam alarla biter, bu yam a
lar m aaralarla d e lik deiktir ve kklerinin
yars havada olan aalarla kapldr.
Bat El A dasfnn burnunda, bir derenin
denize dkld yerde bir ky vardr. Ky
de kaba saba ama konuksever balklarla
kei obanlar yaar. Gem ileri salam ke
restelerden yaplm, salam, denizin srk
ledii tahtalardan ina edilm i teknelerdir ve
blgenin sert denizlerine dayanm ak zere
tasarlanmlardr.
GO NTta bir hata sonucu uyandrd
glge-hayvan yok etme macerasnda, Ged
(belki de Yerdenizin grd en byk b
yc) sonunda El A dalarna geldi. Dou El
A dasndaki karanlk su geitlerinden birinde,
glgenin kendisiyle karlat ve ilk kez ona
saldrd ama, glge onun karsnda bzt
ve kat. Ged b u n d a n sonra Bat El A d a sfndaki kyde birka gn dinlendi, efsanevi
kay Ufkabakan da orada edindi. Kylle
re konukseverliklerine teekkr etmek iin,
hasta ocuklarna iyiletirme byleri, srle
rine bereket byleri de yapt. Balklarn
teknelerine de by yapt ve evlerin at tah

talarna, evleri atele rzgrdan, sakinlerini

de delilikten koruyan Pirr rnn yazd.
Adallara eski kahramanlara dair arklar da
retti. El Adalarna Yerdeniz'den ok az ge
mi geldii iin, yz yl ncesinin arklar bile,
kyller iin heyecan verici bir yeniliktir.
(Ursula K. Le Guin, A Wizard of Earthsea,
New York, 1968)

ELDAMAR, bkz. AMAN.

EL DORADO, Amazon ile Peru arasnda bir

krallktr. Bu ad, kraln ylda bir kez yalanp
altn tozuna bulanarak El D o ra d o ya, yani
Altn Olana dnt eski bir detten t
remitir. Tm zenginliklerine ramen El Dorado halk hi agzl deildir ve hzineleri
nin ok fazla olduunu dnrler. Altn sa
dece saraylarn ve tapnaklarn s sle ye
cekleri bir gzellik unsuru olarak ilerine ya
rar; bunun dnda ona yiyecek ve iecekten
daha deersiz bir ey gzyle bakarlar.
El D o ra d o d in i, b a h e tti i n im e tle re
karlk kran duyulan Evrenin Yaratcsna
tapnm ak ze rin d e younlam tr. O nun
gzlerinde kral ve halk eittir, nk lm
hepsini eitleyecektir.
El Doradoya giden seyyahlar orada ho
karlandklarn grrler. Yrenin tipik mutfa
ndan rnekler, yol kenarndaki hanlarda tadlabilir. Bunlardan, meyve salatas, papaan
buulama ve sinekkuu dolmas tavsiye edi
lir. Ziyareti krlara salm altn klelerinin
ve deerli talarn okluunun ca zib e sin e
kaplrsa, yerli halkn alaylarna kulak asma
dan birazn almakta tereddt etmemelidir.
El D oradonun baehri, O rinoco Nehrinin kollarndan C aroinin kaynandaki b
yk bir altn kum glnn kylarna, bizzat
inkalar tarafndan kurulmu olan M anoadr.
ehirdeki her ey altndandr. Binalardan si
la h la ra , m o b ily a d a n g iy s iy e k a d a r M anoadaki her nesne gne misali parldar.
ehir ok az sayda AvrupalI tarafndan zi

yaret edilmitir; Juan Martin de A buljar adili

bir ispanyolun buraya gzleri bal gtrl
d sylenir. Kendisine kt davranam a
mtr, ancak ehre kapatlm ve krlara git
mesine izin verilm emitir. Bu yzden ziya
retiler, yerli halk tarafndan ho karlansalar bile, hareket serbestilerinin cid d i ekilde
engellenebileceini bilmelidir.
El D o ra d o nun kuzeyindeki bir nehrin
ortasnda tek bana duran bir ada d a krmz
derili, vahi bir gen kz kabilesinin yaad
na dair haberler alnmtr; detlerine dair
pek az ey bilinir, ancak ATLANTSin uzak
bir kolonisi olduklar sylenir.
(Sir Walter Raleigh, The Discoverie of the lov-

iie, rich and beautiful Empyre of Guiana with a

relation o f the great and golden City of Manoa
(which the Spanyards call El Dorado) And the
Provinces o f Emerria, Arromanio, and of other
countries, with their rivers, adjoyning. Perfor
med in the year 1595 by Sir Walter Raleigh,
Knight, Captaine o f Her M ajestys Guard,
Warder o f the Stanneries and Her Majesty's
Lord Lieutenant of the Countie of Cornewalle,
Londra, 1596; El Inca Garcilasso de la Vega
[Gomez Surez de Figueroa], Comentarios
reales que tratan del origen de los In cas,
Madrid, 1609; Voltaire [Franois Marie Arouet], Essai sur l'histoire gnrale et sur mo

eurs et l'esprit des nations depuis Charle

magne jusqu nos jours, Cenevre, 1756; Vol
taire [Franois Marie Arouet], Candide, ou
TOptimisme, Paris, 1759; Paul Alperine, Lille
des Vierges Rouges, Paris, 1936)

ELENNA, ORTA DNYA ile AMAN arasn

daki d e n iz d e bulunan bir a d a d r, lml
Topraklarn en batda olandr; lmez Top
ra k la rd a n g r le b ile n Elenna, D n ya nn
Muhafzlar Valar tarafndan, Birinci ada
M o rg o th a kar m c a d e le d e k i hizm etleri
iin Edain'e -in s a n la r- verilmiti. Ve Dnedain ya da Bat insanlar, O rta D nyann
ikinci a fn n afanda, Nm enor K rall
n Elennada kurdu.

N m enorlular zengin ve mehur gem i

ciler oldular, Orta D nyaya keif heyetleri
gnderm eye balayp, PELARGR gibi yer
lerde koloniler kurdular. A ncak yava yava,
N m enorlularn ounluu Valarn aleyhine
dnm eye balad, ikinci a n sonlarnda
Karanlklar Efendisi Sauron buraya mahpus
olarak getirildi. ok gem eden, Numenoru
yozlatrd, M orgotha tapnlm asna ada n
m bir klt kurdu, hatta insanlar kurban et
me deti kard. Sonunda da Nmenorlular, batan karacak kadar yaknda bulunan
ve gl bir yasakla -"V a la rn Y a s a fy la men edildikleri, batdaki lm ez Topraklar'a
yelken am aya ikna etti.
fkeye kaplan Valar, Nmenor'u denizin
sularna bodu. Geriye sadece Yaratclarna
tapnmaktan ve Valara duyduklar saygdan
asla ayartlmayan inananlar kald. Srgndeki
Nm enorlularn krallklar olan GONDOR ve
ARNOR krallklarn ilk kuranlar, onlard.
(J.R .R . T o lkie n , The Return o f the King,
Londra, 1955; J.R.R. Tolkien, The SUmarillion, Londra, 1977)

ELFHAME, iskoya snrnda, Eskdalemuir

Rasathanesi yaknndaki bir tepenin altnda
yer alan bir Elf kralldr. Tepe neredeyse
yusyuvarlak ve ok diktir. En tepede, krup
hastalna yakalanm bebeklerin iine bat
rld ve yerlilerin Fair Loch (Peri Gl) de
dikleri kk bir gl bulunur. Yosunsuz ve
kristal zeminli gl, aadaki Elf diyar iin a
t penceresi vazifesi grr. Elfhamee, tepe
nin yam acndaki bir kapdan girilir; kap elabukluuyla alr ve dallanan karmak bir ko
ridorlar sistemine, oradan da gm lambrisi
ve kristal am danlar iinde mumlaryla taht
odasna gider. Oda ovaldir, evresinden do
lanan ve daha ok bir katedralin iindeki ge
zinti yerini andran bir koridor vardr; buras
krallk yaamnn merkezi ve balkonlarda de
dikodu yapmak, flrt etmek ve kumar oyna
mak iin toplaan saray mensuplar iin de
nemli bir buluma noktasdr.

Elfhame halk, popler gelenein aksi

ne, ne lmszdr ne de ok kk. Aa
yukar minyon bir nsan boyundadrlar, uzun
mrl olsalar da lmldrler. lmsz ol
duklar efsanesi, phe yok ki, ok yaamala
rndan ve lene dek narin ve ho kalmalarn
dan kmtr. Btn Avrupa Elfleri gibi onlar
da Pers lkesi'nden ktklar sanlan eski bir
rk olan Perilerin soyundan gelirler. Bilinen Elf
krallklar iinde hl o lkede bulunan sade
ce PER K R A LLI Idr; d i e r tm P e rilile r
Pers lkesinden srlm ve batda muhtelif
yerlere yerlemilerdir: Britanya'da Elfhame
ve ELFVVCKe, s v e te B L O K U L A ya ve
Fransa'da BROCELANDEa. Her ne kadar
Broceliande en kadim gelenekleri srdrd
n iddia etse de, bu eitli krallklarn kl
trleri temelde ayndr. Grne gre Elfler
yalnzca Britanyada tepelerin altnda yaar
lar - ki bu ZUYun grgl Elfleri gibi pek ok
AvrupalI kuzenlerinin gznde barbarca bir
grenektir. Elfler yalnz Britanya'da yeildir
ler, ama tm Elfler uabilir ve taklp karlabilen kanatlar vardr. Ne var ki, aristokrasi
norm alde kanatlar kullanmaz ve uma iini
ii perilerle hizmetkrlara brakrlar.
Aristokratlarn tuhaf zelliklerinden biri
de, nadiren o c u k sa h ib i olm alardr. te
yandan ocuklara ar d e recede d k n
d rle r, ara sra insan b e b e klerinin alnp
yerlerine aptal ve irkin bebeklerin brakld
na rastlanr. ocuklar saraya getirilir, orada
herkesin okayp martt oyuncaklar halini
alrlar. Yeni bir o c u u n gelii bir haftalk
enlikle kutlanr. enliin her gn, bir sre
a braklm olan bir g e lin ci in , o c u u n
boynunu srp dakika sreyle kann em
mesine izin verilir. Kann yerine ocua, ayn
m iktarda damtlm iy, kurum ve bldrcnotu
verilir; bu karm, ocu u n insani doasn
tam olarak yok edem ese de onu insan o l
maktan kartr (bu, aa yukar Elf kanna
denk gelen bir karmdr; aslen Elf kan tahlil
edilemeyen baz m addeler ierir, bu m adde
lerden birinin de manyetik hava olduu sanl
maktadr). Ayn zam anda hayli uzun mr de
verir ve bu ekilde tedavi edilen insan yavru

lar ou kez 150 yana kadar yaar (Elflerin kendileri ise birka yzyl yaar). ocuk,
yalanma iaretleri g sterdiinde tepeden
kovulur ve insanlarn dnyas iinde bann

Denizle byk ktphanenin birlem e

si, yakn zam a n d a kralln aristokratlarn
dan Sir B od a ch n kne neden olmu
tur. Sarp kayalklara arpan dalgalarn bit

aresine bakmak zorunda kalr.

Normal artlar altnda bir hkm darn
lmne alametler elik eder; Elthamede bu
iaret genelde gln zerinde gnler boyu
uan kara kuularn ortaya kdr. Bunun
ardndan, kralie halefinin adn belirler. Eer
bir isim belirlenmezse, gaipten haber alma
yoluna gidilir. Tarlakular yakalanr, halkalanr ve kurun ile arlatrlr; her ku sarayda
ki seilmeye layk hanmlardan birini temsil
eder. le saatinde anslye, Astrolog, Ka
yt Tutucu ve Mabeyinci, kara kukuletalar ta
karak sraya g irip Bilme O dasna giderler.
Buras, iinde dipsiz olduu sylenen bir ku
yunun bulunduu bir kilerdir. Tarlakular bi
rer birer suya atlr ve kuu boulm adan nce
en uzun sre m cadele eden kii kralie ilan

mek tkenm ek bilmez sesleri ve bu sularn

muazzam miktar, onun sonsuzluk konusun
da kafa yorm asna neden oldu. Sir Bodach,
merakn tatmin etmek iin St. A ndrew 's ve

edilir. Saray grevlileri taht odasna dnerek

yeni kralienin elini per ve iinde baharatla
ball arap bulunan iki kulplu byk bir iki
ksesinden, onun salna ierler.
Btn krallklarda baz yerel farkllklara
ramen ayn dil konuulsa da Elf dilinin k
kenine dair hib ir ey bilinmemektedir. Bili
nen insan dillerinin hibirine b enzem edii
halde, baz lim ler onun Galce ile balantl
olabileceini ileri srer. Yumuak bir dildir,
laf aznda gevelercesine sesler ve alak
sesli tslamalarla doludur.
(Sylvia Tovvnsend VVarner, Kingdoms o f Elfin, Londra, 1972)

ELFVVCK, iskoya'daki dou C aithness'te

Kralie Gruach'n ynettii bir Elf kralldr.
Kraliyet atosu denize bakan sarp kayalk
lar zerindedir. Elfvvick, tuhaf bal altn
da tasnif edilm i bir kitap dolabn da ieren
zengin klasik eserlere sahip ktphanesiyle
mehurdur - burada, eski kilise byklerin
den Hieronymus, Khrisostomos ve Origenes
adl yazarlarn risaleleri bulunur.

O xford niversitelerine girerek lm l

re n c ile rin o m u z la r z e rin d e n o k u d u ve
lm szlk fikrini kefetti. Sir B odach ayn
zamanda A lm anyaya seyahat ederek, stat
Faust adl bir ahsn konferanslarna da ka
tld. Ancak lmsz bir ruha sahip olduu
na dair en son inancna, denizin zerinde
ykseklerde uarken sahip oldu.
Ancak Elfwick, ruhun lm szl fikri
ni anti-sosyal ve ykc bulduundan redde
der. Bu yzden, alkan Sir B odach insan
lar arasnda lmszl tartm aya bala
dnda d a la le tle sulanarak, CATMEREe
srld. Srgn srasnda bakalarn ken
di dinine evirm eye alm am a sznden
dnd ve bunun sonucu olarak da idamdan
yakay z o rlu k la syrd. C a tm e re e varnca
denizci oldu, uzun ve mutlu bir yaamn so
nunda da, denize gmld.
(Sylvia Townsend Warner, Kingdoms of El
fin, Londra, 1972)

EL HADD, ARDSTAN ile CNSTAN arasn

da, kk am a son derece verimli bir lke
dir. Ardistan'a bakan dalar genelde orak
tr, ancak br tarafta, etkin bir kanal ve ark
sistem iyle sulandklar be re ke tli b ir ovaya
inerler. lkede byk ehirler yoksa da, her
vadi ve te p e d e yaayanlar vardr ve youn
biim de ilenmitir. El H add m ineraller a
sndan d a zengindir; dan alt yam alarn
dan altn, gm , bakr ve dem ir kartlr.
Dalarn iinden geerek A rdistandan
gelen sadece iki yol vardr. Gizli bir geit,
doudaki CEBELULLAHa kar; daha nor
mal gzergh ise, Suhl Nehrinin byk bir
e la le y e d n e re k u u ru m la rd a n aa

doru alad, Babullah'tan (Allahn Ka

ps ) g eer. G eidi am ak kolay deildir,
ne var ki nehrin kylar boyunca uzanan ve
elalenin tesine giden yollar vardr. Bura
nn kuzeyinde Suhl, yekpare bir kaya havza
s iindeki byk bir glden kar. Havzay
evler evirir, kenar boyunca da bir yol uza
nr. Evler suyun kysndan setler halinde yu
karya doru ina edilmitir, en st noktada
ise btn heybetiyle bir m elek heykeli yk
selir. Melein ayandan balayan tneller,
gln ortasndaki kk, ya p a y bir adaya
kar. A d a d a , su aknn kontrol e d ild i i
m ekanizm alarn yer ald bir sarn bulu
nur. Ne var ki, kaya havzas yzyllar boyu
bo kalm ve El H addden evre topraklar
sulayan hibir nehir akmamtr. Bu uzun yl
lar boyunca havza, insanlara, zlemez bir
nedenden dolay na edilm i dev bir yap
gibi grnm tr. Su yokluu dalarn ar
dndaki topraklar le evirm i, ama gr
ne gre, El Hadd alternatif su kaynaklar
kullanarak ayakta kalmtr. Suhl ancak bu
b lg e yi p a ra m p ara ede n sa va la r sona
erip bar elde edilince yeniden alamaya
balamtr.
El H add mzraklar, Pers tarznda eyer
lenip koumlanan beyaz atlara binerler. Belli
bir mesafeden zrh gibi grnen, rgl deri
eritlerden yaplm, dar giysiler giyerler. Tek
silahlar, uzun mzraklar ve kemerlerine taktk
lar baklardr; tek gerek korumalar, parlak,
hafif bir metalden yaplma zel miferleridir.
Bazen bu miferler hafif kumalarla kaplanr.
El H add mzraklarn yry halinde g
renler onlarn, birok kutsal kitapta bahsi ge
en semavi ordular andrdklarn sylerler.
Bu izlenim , nefeslilerin hep birlikte ald

ELFBA, dnyann en hznl ehrinin bu

lunduu, yeri bilinmeyen bir lkedir. Bu ehir
ylesine ykc bir hzne sahiptir ki, kendi ad
n bile unutmutur. ehrin kuzey blgelerinde
fabrikalar hzn imal eder, sonra da bu h
zn paketlenip dnyann drt bir yanna gn
derilir. ehir, hemerilerin servetlerine gre
blnmtr: ok zengin olanlar iin gkde
lenler; orta snf iin pem be duvarl, mavi bal
konlu ve misketlimonu yeili pencereli beton
evler; yoksullar iin de umutsuzlukla yapt
rlm eski mukavva kutular ve plastik rtden
yaplm, ykld yklacak gibi duran kulbe
ler. ok yoksullarn ise evleri yoktur, kaldrm
la rd a ya da d kk n la rn kap g iri le rin d e
uyurlar. ehir, suratszbalk tutulan Yasl De
n izin kysndadr. Bu balklar, sakinlerin ba
lca beslenme rejimini oluturur, ancak ziya
retilere bunlar yemekten kanmalar salk
verilir; gkler maviyken bile insanlarn melan
koliyle geirmelerine yol aarlar.
Elifba'daki birok yere, alfabe harflerinin
ad verilmitir. Harf says snrl, yer says da
neredeyse snrsz olduu iin, birok yer ay
n ad paylar, yani ziyaretiler gerekten de
istedikleri yeri ziyaret edip etmediklerine ok
dikkat etmelidir. Elifbada ziyarete deer yer
ler arasnda unlar vardr: Ziyaretinin hara
be halindeki perili ato ile altn tarlalarn ve
gm dalarn gezebilecei, havasnn iyi
olduu sylenen K Koya; ad Kemirdeki
Dal Glnden esinlenerek konmu, Durgun
diye bilinen gzel bir gl. Bu gln etrafnda,
ruhlar hl htht klnda emelerin ve te
raslarn evresinde uan eski imparatorlarn
ina ettirdii zevk baheleri bulunur.
(Salm an Rushdie, Haroun and the Sea of

cokun paralar in kullandklar enstrman

larla - o k eski model trom pet ve trombonlar
la - daha da glenmitir.

Stories, Londra, 1990)

(K ari F rie d ric h May, Ardistan, B am berg,

1909; K a ri F rie d ric h M a y, D er M ir von
Dschinnistan, Bamberg, 1909)

yanusunun kuzeyinde, Kuzey Kutup Dairesi

yaknnda, ayn anda hem bir Amerikal hem

ELSEE MNZEVLER ADASI, Pasifik Ok-

de bir Fransz keif heyeti tarafndan kefe

dilip, ikisinin de kendisine ait olduunu id
dia ettii bir lkedir.

A da sekiz yz metre yksekliinde bir

da silsilesiyle boydan boya blnm tr,
scak su kaynaklaryla hi donm ayan gay
zerlerin b u lu n d u u bir blgesi vardr. En
yksek tepe Schrader Volkandr. Am erikal
lar kuzeye doru ilerlerken Fransz keif he
yeti orada kalm ve adada k geirm eye
zorlanmtr. Eski bir cam fleyicisi olan bir
keif ekibi yesi, mineraller ve volkanik s
dan yararlanarak, lav stunlar zerine b
yk bir cam k u b b e ina etm i, a d n a d a
Cristallopolis dem itir. Kubbenin altna, d o
al bir glet ve gayzeri de iine alacak e
kild e b irka k k m esken ina e tm itir.
Cristallopolis, kaplcalardan gelen buharla
stlr ve buhar gcyle alan dinam olarda
aydnlatm a iin ele ktrik retir. K eif ekibi
yeleri, burada can skntsn nlem ek iin
bir edebiyat dergisi kardlar ve artk ana
besin kaynaklar arasnda yer alan d e n iz
kularn ehliletirdiler. te yandan Amerika
llar, Maurelville ya da Maurel ehri denen bir
iglo ehrine yerletiler. Ayn zam anda, bu
ehrin ardndaki dalarda Yeni Maurel ehri
denen bir yeralt kenti de kurdular, ok ge
meden burada bir altn damar kefedildi. Ba
tk geminin ekipmanlarndan oluturulan, gay
zerlerin kilinden elde edilen alm inyum dan
yaplm ve lav stunlaryla desteklenen bir te
lefon sistemi, sakinler iin faydal bir iletiim
a salamtr.
(Alphonse Brown, Une I/ille de verre, Paris,
1891)

ELMAS DALARI, Hint Okyanusu'nda ad

sz bir adada bulunurlar, kendi adlarn ise
eteklerindeki va d ile rd e bulunan m uazzam
miktardaki parltl elmastan alrlar. Seyyahlar
bu talarn ar d erece d e tehlikeli o ld u u
konusunda uyarlr, ki aslnda bunlar, kendi
lerini alma kstahln gsterecek tm ya
banclara saldran etobur yaratklardr. A d a
daki tacirler talar toplamay u yntemi uy
gulayarak baarr: bir dii domuz alr ve ke
serler, derisini yzp eti kuba dorar, d a

n tepesinden vadiye frlatrlar. Elmaslar ta

ze ete saldrr; akamstne doru kartallar
ve akbabalar dalardan aaya uar ve el
maslarn hl tutunduu etleri toplayarak yu
valarna tarlar. Bu arada yuvalarn bulun
duu yerlere trmanm olan tacirler, lklar
atarak kular korkutup karr. Daha sonra
seri ve dikkatli hareketlerle elmaslar etler
den ayrarak kocaman antalara doldurur ve
dnyann eitli yerlerindeki, durum dan ha
bersiz mcevheratlara satarlar. u an bile
pek ok zarif parmak, masum bir yzk gibi
grnen ama aslnda saldrma frsatn kolla
yan yrtc bir canavar tamaktadr.
(Anonim, The Arabian Nights, S 14.-15. yy)

ELVENHOME, bkz. AMAN.

EMO, MERCAN ADASIndan birka haftalk

deniz yolculuu mesafesinde, bir mercan re
sifiyle evrili volkanik bir adadr. Emoda, bir
birinden yam alarnda sra sra aalklar di
zili geni bir vadi ile ayrlm, her ikisi de yak
lak drt bin ayak yksekliinde iki da var
dr. A dada deerli sandalaalar bulunur.
Emo sakinleri, st palm iye yaprakla
ryla rtlm bam bu barnaklarda yaayan
yamyamlardr. Evlerin ou, meyilli bir at,
kenar ve ak bir n cepheden ibarettir.
Yamyam toplum u, sz m utlak saylan bir
reis tarafndan ynetilen, kesinlikle hiyerar
ik bir toplum dur.
Emo dininin odak noktas, tabu fikridir.
Eer bir kii, belli bir aac tanrs olarak se
erse, aacn meyveleri onun iin otomatikman tabuya dnr; onlar yerse toplulu
un dier yeleri tarafndan ldrlp yeni
lecei kesindir. Reisin kendisi de tabudur,
bu yzden yaayan ya da l bir reise doku
nan herkes tabu olur ve ldrlmesi gerekir.
Reis san ylesine kabartr ki, banda tr
ban var gibi durur. Bu sa stili, berberlerin
zenle uram asn gerektirir, am a onlarn
da parmaklar tabu ilan edilm itir ve normal

a m a la r iin kullanlam az; bu yzden de

berberlerin bebek gibi beslenmesi gerekir.
Adallarn baka ilgin dini gelenekleri
de vardr. Tanrlarndan biri, durgun su birikin
tisinde tutulan dev bir ylanbaldr. On iki
ayak uzunluunda ve bir insan bedeni kalnl
ndaki ylanbal, bu yarat besleyen bak
cnn pes perdeden sl zerine ortaya kar.
Her ne kadar reis resmi olaylarda in
a adutu kabuundan yaplm a kat kat bir
giysiye sarnp ksa da, Emo halk genelde
bellerinin evresine doladklar ve maro adn
verdikleri erit eklinde bir bez takarlar. Re
isin ve nderlerin vcutlar, karmak desenli
dvmelerle kapldr. Dvme ilemi, on yan
da balayp kii otuz yana gelmeden bitme
yen ve konusunda uzman sanatlarn ger
ekletirdikleri uzun ve acl bir ilemdir. Deri,
keskin bir kemik paras ile delinir; delinen
yerlere iinde hindistancevizi ya ile kartrl
m m um cevizi ekirdei bulunan bir mer
hem srlr. Ziyaretilere bu tr bir makyaja
kalkmamalar nerilir, nk bu ilem ciddi
bir ar ve yanmaya neden olduu gibi, ba
zen kiiyi ok acl bir lme kadar gtrebilir.
E m oda spor, gre, b o ks ve srfn
vahi ekillerini ierir. Heyecanl ziyaretile
re, bu sporlarn sonuncusunu dikkatle yap
malar nerilir, nk Emo sular kpekbalklaryla doludur.

ykselir. Adalardan sadece birine gidilmitir:

aac ve suyu olmayan, kayalk ve verimsiz
bir yer olduu sylenir. Ada, dikenler ve ince
uzun yapraklarla kapldr, zerinden nehir
geer: bir pislik, bir ate ve bir kan nehri. ok
uzun ve almas zor olan ate nehri, su gibi
akar, deniz gibi dalgalar vardr. Balk ynn
den zengindir, bazlar yanan kmrlere, kimi
si de yanan odunlara benzer.
(Samsatl Lukianos, True History, S 2. yy)

EMPORUM, OCEANA (1 )in baehridir.

EMYN MUL, ORTA D NYAnn gneyinde,

G O ND O R snrnda b ir d a srasdr; ROH A N n dousunda, L BATAKLIKLARn
batsndadr. ULU NEHR bu tepelerin ara
sndan Rauros a la ya m na akar, oradan
d a W etw ang b a ta k lk la rn a tanr. Emyn
Muil tepeleri kuruni renkte kayalktr, byk
srtlar halinde kuzeyden gneye uzanrlar.
B a td a dik ya rla r ve s a rp ka ya la rla sona
ererler, dou yamalar ise, byk yarklarla
krm olsa da daha az meyillidir. st srt
lar tamamen plaktr. Alt yam alarda bulu
nan, souk do u rzgrnn ka tle tti i l
aalarn arpk u rp u k kalntlar da m an
zaray pek i ac hale getirmez.

(R obert M ichael Ballantyne, The Coral Island, Londra, 1858)

EMP TAKIMADALARI, Atlas Okyanusu'ndadr, MUTLULAR ADASIndan pek uzak sayl

maz. Etraf, kkrt, zift ve katran ateinde yan
m insan etini hatrlatan, dayanlmaz bir ko
kunun oluturduu naho sisle evrilidir. Ara
sra yaarak yerleri kaplayan zift yamuruyla
daha da ktleen, karanlk ve nemli bir at
mosferi vardr. Ziyaretiler, takmadann her
yerinden iitilebilen kesintisiz yaygaraya hay
ret edeceklerdir: kayna belli olmayan bir
noktadan, ac eken birok insandan gelirmi
gibi kan, bir lk ve alama sesleri karm

(J.R.R. Tolkien, The Fellowship of the Ring,

Londra, 1954; J.R.R. Tolkien, The Two To
wers, Londra, 1954)

ENLAD, Y E R D E N Z 'in k u z e y in d e , OSSKLden ince uzun Osskil Denizi ile ayrlan bir
adadr. Ana liman, bat kysnda bulunan ve
Fildii ehri olarak da bilinen Beriladr. Enlad, ho yeil tepeleri ile huzurlu bir yerdir;
ana faaliyeti koyun yetitiriciliidir. Ylban
da, oban eleri buraya kucaklarnda yln ilk
kuzularn tayarak gelirler. Kuzulara kokular
sklr ve srnn oalmasn salamak iin
saray bycs onlara efsunlar yapar. Enlad

ENNASN - ENTELEK

ayn zamanda, Bat Uyreler adalar ile safir,

oksit ve teneke ticaretinin merkezidir.
Enlad, tm Y erdenlzin en eski ilidir ve
lordlarnn soylar da efsanevi kahraman Enlada kadar uzanr.
(Ursula K. Le Guin, A Wizard o f Earthsea,
New York, 1968; U rsula K. Le G uin, The
Tombs of Atuan, Londra, 1972; Ursula K. Le
Guin, The Farthest Shore, Londra, 1973)

ENNASN ya da TTFAK ADASI, Sicilya ile

hemen hemen ayn biim de ve yerde, gen
bir adadr. Halk kzla-boyal Pikt'lere benzer,
yalnz burunlarnn ekli sinek as gibidir.
Burann sakinleri birbirlerine hem akra
balk hem de evlilikle baldr, bundan da
byk gurur duyarlar. Akrabalk dereceleri
ylesine karmak ve evlilikler ylesine girift
tir ki, birilerinin annesi, babas, damad, tey
zesi, halas, kuzeni ya da yeeni olm ayan
binlerini bulmak imknszdr. rnein ziya
retiler, yal bir adamn drt yalarnda
bir kza b a b a , kzn da ona kzm d e d i i
ni duyunca aracaklardr. iftler birbirleri
ne hitap ederken birok tuhaf sevgi szc
kullanr: ahtap ot , dom uzbal , baltack bunlara rnek olarak verilebilir.
Ennasinliler iin en akla gelm edik iftler
arasnda yaplan evlilikler esas elence ve
vakit geirme yoludur, ancak ziyaretiler en
der olarak bunlara katlmaya davet olunur.
(Franois Rabelais, Le quart livre des faicts
et diets du bon Pantagruei, Paris, 1552)

ENTELEK, yeri bilinmeyen bir ada krallktr.

Ana liman Mataeotekni ya da Faydasz Bil
giler Yurdudur.
Adann kraliesi genelde nve diye ta
nnsa da, gerek ad adann ismi olan Enteleki'dir. Bu ad ona manevi babas Aristoteles
tarafndan v e rilm i tir. S eyyahlar k ra li e y i
gen, ho ve narin biri olarak grecekler, oy
sa aslnda ya iki binden fazladr. Kralienin,

hastalardan gelen ikyetin cinsine gre bir

name alm ak suretiyle, tm hastalklar iyi
letirme yetisi vardr; hastaya dokunmasna
bile gerek kalmaz. Mucizevi mziini ald
enstrman, ilgin bir alettir; borular in tar
n u b u k la rn d a n , ses y a n s tc s g u a iacum'dan, tkalar raventten, pedallar al
dan, klavyesi ise mahmudedendir. Bu enst
rmanla alnan bir name kr, sar, dilsiz,
czaml ve fellileri annda iyiletirir.
K ra li e n in ke n d isi y a ln z c a ifa s z
hastalklar iyiletirir; daha az cid d i ikyet
lere ise kralienin grevlileri bakar; ayrc
lar, perazorlar, nedibinler, yakclar ve d i
erleri, iyiletirm ede mzik dndaki yollar
kullanr. Zhrevi hastalklar, dentlform omu
ra bir nalnla kez dokunm ak kaydyla iyi
letirilir, ate ise hastann kemerinin sol tara
fna tilki kuyruu asarak drlr. Rahipler
arasnda yaygn olan z rtl k ise onlar
tm borlarndan arndrarak iyiletirilir. Ev
lerdeki salgn hastalk havas, evi havaya fr
latmak suretiyle temizlenir.
Kraliyet ailesinden birinin ise, kadnlar
yeniden ekillendirerek, onlar genliklerine
kavuturma yetenei vardr. Disiz, gzleri
apakl kocakarlar, ekici, sar sal onaltlk
kzlara dntrlr. Ancak bu genletirici
kadnlarn topuklarn ilk hallerine dntr
meyi baaram adndan, yeniden ekillen
dirilmi kadnlar ilk genliklerinde olduun
dan daha ksadrlar, ki bu da onlarn erkek
lerle karlatklarnda aniden ylmalarn
ve kolayca srtst drlebilm elerini ak
lar. Erkekleri benzer bir yolla yeniden ekil
lendirm ek mmkn deildir; onlar genlikle
rine yeniden ekillendirilmi kadnlarla yaa
mak suretiyle kavum ak durum undadrlar.
Sonra da, Ylan G m lei ya da G rekede
Aphiasis d iye bilinen b einci ya da esas
frengiye yakalanr, yldan yla sa ve deri
deitirirler.
A d a d a yrtlen d i e r iler arasnda
EtiyopyalIlar beyazlatmak, ponza tandan
su k a rm a k , p a r a la n m a llk la rd a n
zm, d e ve d ik e n in d e n in c ir to p la m a k da
vardr. Kimi saray mensuplar yoktan yce

eyler var eder ve sonra da yce eyleri bir

hie evirirler; daha bakalarnn gereklilii
erdem e dntrdne tank olunabilir.
Kralie Enteleki'yi, hastalar iyiletirirken
grm ek insanlar kendilerinden geiren bir
cokuya kaptrmaya yeter, ki bu durumdan
ancak kralienin yannda tad beyaz gl
ler sayesinde kurtulabilirler. Ziyaretiler krali
enin, soyut felsefe ve mantk terimlerini kul
lanarak garip bir ekilde konutuunu fark
e deceklerdir. rnein d r st insanlar se
lamlama ekli yledir: Kiiliklerinizin yze
yinde ldayan doruluk bende, zihinlerini
zin nvesinde gizli erdem lere dair kati bir
inan uyandryor, ite bu nedenledir ki, ge
mite her trl kiisel duygulanm la baa
kabilmi olan ben, u an kendimi sizlere, i
tenlikle, sonsuz itenlikle, sonsuzdan da te
bir itenlikle hogeldiniz dem ekten alkoya
m yorum . K ralie konuklarna m kem mel
sofralar sunan, son derece cm ert bir evsahibesi o lm asna ram en, ilahi n e ktardan
baka bir ey im ez ve lm szlk veren
kutsal yemekten baka bir ey yemez. ineyicileri onun iin her eyi iner, kzl-izgili grtlaklarnda trler, iyice inedikten
sonra, inediklerini en saf altndan yaplma
bir huni yoluyla dorudan kralienin midesi
ne aktrlar. Kralienin tm doal faaliyetlerini
bir vekil araclyla yerine getirdii sylenir.
(Franois Rabelais, Le cinquiesme et derni

er livre des faicts et dicts du bon Pantagru

el, a u q u e l est co nte nu la visita tio n de
/'Oracle de la dive Bacbuc, et le mot de la
bouteille; pour lequel avoir est enterpris tout
ce long voyage, Paris, 1564)

Yllar nce Yal O rm ann istilasna kar ko

runm ak iin dikilen O tlukun uzunluu yirmi
milden fazladr; sadece douya, BREE EL
ve AYRIKVADye giden yola k salayan
Erdiyar Kapsyla gedik verir. Yzk Savann patlak verm esinden ksa sre nce,
Otluk, Yal Ormann melun aalarnn sal
drsna uramt. Erdiyar hobbitleri, direnir
ve saldry pskrtrken, O rm ann hl en
lik Atei Meydan diye bilinen bir alanndaki
aalar yaktlar. Z iya re tile r bugn bile o
alanda aa bym ediini fark edecektir.
Erdiyar kalabalk nfuslu bir blgedir.
Yalerler ailesinden bir nder nehri -S hirein
ilk snrn- geip Er-Tepesinin altnda byk
bir iyin, ya da hobbit delii olan Brendi Konan ina ettii zaman Shirea eklenmiti. Ko
nan sahibi adn Brandybuck olarak dei
tirdi ve ondan sonra Erdiyar Efendisi olarak
tannd. O gn bugn, ailenin reisi hep Brendi
Konanda oturmutur. Otoritesi, Brendibadesinin batsndaki bataklk alan olan Sazlkn
halk tarafndan hl tannr. Yzk Savann
sonunda Erdiyar resmen Shirea dahil edil
mi, ama grece zerk kalmtr.
Shire hobbitleri, aralarndaki farkllklar
ok az olduu halde, Erdiyar hobbitlerini tu
haf ve egzantrik bulur. Erdiyarllarn tuhaflk
larndan biri, teknelerden holanm alardr,
belki de nehirde kullanlan ve binenlerin a
ltrd ata aina olduklar iin. Hatta baz
lar yzebilir ve Shirel kuzenlerinden daha
m acerac grnrler.
(J.R.R. Tolkien, The Fellowship of the Ring,
Londra, 1954; J.R.R. Tolkien, The Return of
the King, Londra, 1955)

EPHEL DATH, bkz. GLGE DALARI.

EREBOR, bkz. YALNIZ DA.

ERDYARI, SHRE'n dlarnda, ORTA DNYA'nn kuzeybatsnda, B rendibadesi Nehri

ile YALI ORMAN arasnda bir blgedir.
Erdiyar, Yksek Otluk diye bilinen sk,
yksek bir allkla Yal O rm andan ayrlr.

ERED LTHU ya da KL DALARI, MORDOR'un kuzey snr boyunca doudan bat

ya uzanan bir da srasdr. Ered Lithui, CRTH GORGOR G e id inde, kuzeyden g
neye uzanan GLGE DALARI da srasy-

la birleir. Adn, dalarn plak, kuruni g

rnnden alr.
(J.R.R. Tolkien, The Fellowship o f the Ring,
Londra, 1954; J.R.R. Tolkien, The Return of

the King, Londra, 1955)

ERED NMRAS, bkz. AK DALAR.

EREGON, bkz. HOLN.

EREWHON, ( hece ile E-re-whon diye te

laffuz edilir) buray ziyaret eden seyyahlar ta
rafndan yeri kasten gizlenmi olsa da, muh
temelen orta ya da kuzey Avustralyada bulu
nan bir krallktr. Yerini Yeni Zelandada (Yu
kar Rangitata blgesi, Canterbury) gsteren
corafyaclar, burann toprak alannn akl al
maz bykln gz nne almamlardr.
Buraya, lkeyi evreleyen ve zerinde
koyunlarn otlad ovalardan geip ok so
uk dalardan inen nehrin at geit ala
rak varlabilir. Bu da tepelerindeki geitlerin
ou buzla kapldr ancak srarc bir seyyah
karla kapl da olsa kullanlabilir durum da bir
g e it b u la b ilir. E rew hon snrlarn, Erevvhon'lularla hibir benzerlii olmayan renkli in
sanlarn ya ad E rew hem osla paylar.
Erewhon'lular Akdenizlilere benzeyen muhte
em varlklardr. Kadnlar gzel, kibar ve iyi
huyludur. Msrl, Helen ve talyan rkn bir kar
m g ib id irle r- rn e in burunlar Grek burnu
dur. Erewhonu ziyaret etme arzusunda olan
herkes, sarn ve mavi gzl olmann kesin
bir avantaj olduunu aklda bulundurmaldr.
Seyyahlar Erewhonda, A vrupadakine
benzer greneklerle karlaacaklardr. A n
cak seyyah, Erewhonlularin aletlerinin ilkelli
ine ap kalacaktr; icatlaryla A vru p a nn
be ya da alt yzyl gerisinde gibidirler (an
cak tabii ki pek ok Avrupa kynde de du
rum ayndr). Birka ey Erewhon'da hi bilin
mez: rnein barut ve kibrit. Ttn de bulun
maz ama ihtiya iinde olan seyyaha, zel
bahelerin o u n d a bulunan bir tr bitkiyi

kurutup ttn yerine iebilecei duyurulur.

Y iyecekler ise salkldr. le yem einde
genelde kei eti, yulaf ekmei ve biraz st
bulunur. ocuklar mavi arpa ekeri ile sevin
d irilir - bklm d e il de, rg olanyla.
Erevvhonda iyi cins bir krmz arap retilir.
Erevvhon krsal kesimi ok hotur. Ky
yollarnda, ya genliinin baharnda ya da
belirgin bir olgunlukta ve yalanm ok gzel
kadn ve erkeklerin heykelleriyle ssl kk
mabetler grlebilir: onlarn nnden geer
ken Erevvhonlular balarn saygyla eerler.
lkede feribotla geilebilen ve kimisi olduka
byk, birok nehir vardr. Erevvhona geit
veren nehre ok yakn ilgin bir yer de Erevv
hon Stonehenge'idir. zerinde, insanst ve
hain yz ifadeleri olan kaba ve barbar ekiller
vardr - Msr, Asya ve Japon yz hatlarnn bir
karm gibi. Bunlar gerek llerden alt ye
di kat byktrler, ok ok eskidirler, anm
ve yosun kapldrlar. Her heykel, drt ya da
be muazzam bloktan yaplmtr. Kadim de
virde Erevvhon'lular irkinlerle hastalkl kiileri,
bu tr belalar kendi balarna gelmesin iiye,
bu heykellere kurban etmilerdir. Rzgr bu
ii bo heykellerin iinden estike, ortaya
Handel'i hatrlatan bir melodi kar:

Erewhon kyleri, A lpler ya da Lombardiya dakilere benzer. Byk ve ne doru

kntl atlar ve kimisi parlak birka pen
ceresi olan evler, dar bir ana yolun her iki
yannda b irb irin e yaslanm olarak dizilir.
Baz evlerin d cep hesin d e asm a yetiir;
ieride ise duvarlar The Illustrated London
News ve Punch 'in eski saylar ile kapldr.
Hanlar bir ie ya da bardak iareti ile gs
terilir, tem izlikleri ve rahatlklaryla tavsiye
edilebilirler.
E rew hon'un ahm ahm b ir hayvan
varl ve bitki rts yoktur: az sayda kara
sr, topa rlak burunlu ve ko ca kuyruklu ko
yunlar, keiler, kpekler, im d ile rd e soyu
tkenm i olan Yeni Z ela n d a ya has bir tr
h a trlata n bir cin s b ld rcn . K edi ise hi
yoktur.
E re w h o n da b iro k k a s a b a ve ehir
vardr ve bunlar uzaktan azam etli kulelerle
yuvarlak kubbeleri andrrlar. Kasabalarn
ounda Mzik Bankalar ve Devasz Skn
tlar Hastaneleri vardr: hatta bazlarnda yi
ne nl hapishanesiyle gurur duyan Sunchildstondaki (eski Souk Liman) gibi bir Es
ki Makineler Mzesi vardr. D ier nemli ka
sabalar Fairm ead ve B rid g e fo rd dur. Baz
kasabalarda ise nl Erew honlularin hey
kelleri bulunur; her elli ylda bir, yirmi drt ki
iden oluan bir jri, en yeni sanat okulunun
retilerine uygun olarak hangi heykellerin
kalp h a n g ile rin in g id e c e in e karar verir.
Geriye kalanlarn tamam yok edilir.
E re w h o n un b a e h ri y c e k u le le ri,
tabyalar ve saraylar andran azametli bina
laryla muhteemdir. Bunlarn tipik bir rne
i, Senoj Nosnibor'un m etropoln eteklerin
deki evidir (eski tren istasyonunun huu ve
rici ykntlar buradan grlebilir; evin bah
e le rin d e n baknca h e yb e tli b ir m anzara
oluturur). On-on iki hektarlk arazi, st ste
taraal b ahele r eklinde dzenlenm itir,
bunlarn inen ve kan geni basamakl mer
divenleri vardr. Basam aklarda, yanlarnda
eitli Erewhon allaryla doldurulm u va
zolarn bulunduu, en usta iilikle yontul
mu heykeller bulunur. Basamaklarn her iki

yannda, aralarnda im enli dar sokaklar bu

lunan sra sra yal selvi ve sedir aacyla
sem e zm balar, m eyve aalaryla d o
lu b a h e le r vardr. Evin odalar ise, Pomp e ideki gibi bir avluya alr. Avlunun orta
snda bir hamam ve em e bulunur.
Evlerdeki tek mzik enstrman, geni
e oturm a odalarnda tutulan bir dzine b
yk bronz gongdur ve hanm lar arada bir
gelip bunlar alarak olduka naho sesler
kartrlar. Bu mzik ayn zamanda, oun
lukla Mzikal Banka denen yerlerde gerek
leen ticari aktarmlarn tam amnda kullan
lr. Erewhon madeni paras tmyle gm
te n d ir -altn paraya ok nadir rastlanr- ve
Erewhonda tam ileyii ar derecede kar
mak olan, her biri iki farkl banka ve ticari
kodun kontrol altnda bulunan, iki farkl pa
ra birim i vardr. M zikal Banka toplum sal
kabul grr ama paras d dnyada hi ie
yaram az; teki banka h erkese kullanlsa
d a h a k k n d a ko n u u lm a z . M zikal B ank a nn m erkez ubesi, byk, merkezi bir
m eydandadr. Binann tuhaf ve soylu bir ta
sarm vardr, ok eskidir. Dorudan d o ru
ya meydana almaz. Onun yerine, parava
nayla ayrlm bir kemeralt yolu, m eydan
dan bankaya gider. Kemerlerin altndan g e
ilince, sra kemerlerle ya da st kapal ke
m erli bir yolla, evresi kapanm yem yeil
bir im enlie gelinir, n tarafta ise bankann
heybetli kuleleri ile, derin girintiye bln
m, farkl trde merm erlerle ve birok hey
k e lle s sle n m i huu u ya n d ra n ce p h e s i
ykselir. Her iki tarafta, meyve baheleri ile
b a h e le r ve pek o k s a y d a kuun yuva
yapt gzel, ihtiyar aalarn tam ortasna
konmu, fevkalade rahat grnm leri olan
tu h a f am a dayankl e vle r vardr. M zikal
Banka hem hayalgcn, hem de yarg g
cn annda arpar. Ama d etkileyiciyse
eer, ii daha da fazla etkiler. ok yksek
tir, m uazzam stunlar zerinde duran d u
va rla r tarafndan b irk a p a ra ya blnr.
Pencereler, alar boyu n ca bankann belli
bal ticari olaylarn anlatan renkli cam larla
doludur. Ziyareti binann uzak bir blm e-

ya itibar etmezler, nk herkesin u ya da

bu lde dhi olduunu sylerler. Baz ra
dikal profesrler, Faydasz Bilgiyi Bastrma
D erneinin ve Gemii Tmyle Silme Dernei'nin yeleridir, ama bunlar kk hizip
lerdir. Sanat almalar ok gelimitir,
re n c ile r kendi e serlerinin piyasa d e erini
bilm ek iin ticaret tarihi renm elidir. Bu ya
knlarda bir de Ruhsal Atletizm niversitesi
kurulmutur.
Erevvhon kanunlar ok skdr. Herhan
gi tr bir hastala tutulm ak, byk bir su
ve ahlakszlk saylr ve souk algnl g e i

EREVVHON S tonehenge.

sinde, erkeklerle olan ocuklarn ark sy

lediini duyabilir; iin tek rahatsz edici yan
budur, nk mzik Avrupal kulaklara zel
likle iren gelir.
Eitim , Mantkszlk n ive rsite le rinde
verilir. Burada balca retim , Nazariye bi
limidir. Erevvhonlular, bir erkek ocua sa
dece onu evreleyen dnyada var olan ve
hayat boyunca ainas olaca eylerin do
asn retm enin ona evren hakknda dar
ve s bir kavram vermek anlamna gelece
ini syler; nk evren, diye akl yrtrler,
u anda iinde bulunm ayan her trl eyi
ierebilir. Onun gzlerini bu imknlara a
mak ve b ylece de onu bir dizi tamamen
acayip ve imknsz olaya hazrlamak, ocu
u hayattaki ilerini fiilen yrtm esi iin eit
menin en uygun yolu saylr. Erewhonlular,
insanlar yaptklar her eyde sadece mant
n rehb erliin e tabi olurlarsa, hayatn ta
hamml edilm ez olacana inanrlar. Mantk
insan aldatr, onu istisna kabul etmeyen iz
giler ekm eye ve dili tanmlamaya yneltir derler ki, dil de, tpk gne g ib id ir, nce
besler, sonra kavurur. Erevvhonlulara, asln
da kadim zam anlarda oluturulm u kuram
sal bir dil retilir. Bu dilde akclk, bir bilgin
ve centilm enin gerek iaretidir. Ama deha

ren biri hkim karsna karlp hapse atla

bilir. Ancak, zimmete para geirm e ve dier
ahlaksz hareketler, A vrupalIlarn hastal
g rd gibi grlr, gem i olsuna gidilir,
ifa veren tedavilere bavurulur. Onlar, D
z e ltic ile r tarafndan te d a vi edilir. Dzeltici
m evkii, uzun ve zel e itim gerektiren bir
m evkidir. ifa verecei ahlaki suu birinci
e ld e n ta n y a b ilm e k i in , re n c in in kim i
mevsimleri, tpk dini bir grevde olduu g i
bi her ktln u ygulanm asna ayrmas
gerekir. Bu mevsimlere o ru denir ve da
ha sk rastlanan ktlklere bizzat stesin
den gelebileceini anlayana kadar devam
eder ki, renci bylece kendi tecrbesinin
sonularndan yararlanarak hastalarna tav
siye d e bulunabilsin. Bu egzersizleri m r
boyu srdrm birok uzman olduu gibi,
iki, oburluk ya da zel almalar iin se
tikleri ktlk her neyse onun yznden din
ehidi olarak len, kendini iine adam kii
ler de vardr. Erevvhonda yoksul olmak da
su saylr. Servetini kaybetm ek ya da sev
gili bir dostu kaybetmek, fiziki sular kadar
iddetle cezalandrlr ve bu sulan ileyen
ler Kiisel Mahrumiyet M ahkem esinin kar
sna karlr.
Bu ya s a la r, b irk a tu h a f to p lu m s a l
d e tte n kmtr. rnein, nasl ki baka
yerlerde birisinin sal sorulursa, burada
da huyu suyu soruturulur. Herhangi bir k
t talih ya da bakalarndan kt muamele
g rm e k, insanlar bunu d u y u n c a rahatsz
olaca iin, toplum a kar ilenmi bir su

saylr. Hastalk ylesine korkun bir su ol

duu iin Erevvhon grg kurallarna gre
kiinin biraz rahatsz olduu anlamna Bir
ift orap aldm ya da gnlk dilde o
raplar bende dem ek kibarca bir eydir. i
fa b u lm a k ve s a lk l ka lm a k i in Erevvhonlular, aile D zelticisinin sert nezareti al
tnda haftada bir kere dayak yer ve ylda iki
ya da ay ekmek ve sudan oluan bir re
jim le kendilerini cezalandrrlar.
E rew hond a lm e h astala o ld u u
ka dar nefret duyulm az. Erevvhonlular, bu
bir su saylacak olsa bile, kanun kapsam
dnda kaldn, kanunun da bu yzden bu
konuda suskun durduunu ileri srer. Erevv
honlular llerini yakar, klleri de herhangi
bir toprak parasna savurur (bu, yeri m te
veffann kendisi seebilir). Kimsenin llere
gsterilen bu konukseverlii reddetm esine
izin verilm ez. G enelde genken bilm i ve
holanm o la b ile c e k le ri bir bahe ya da
m eyve bahesini seerler. Batl in a n la ra
gre klleri herhangi bir toprak zerine sav
rulanlar, o andan itiba re n orann kskan
muhafzlar haline gelirm i. Biri lnce aile
dostlar suni gzyalaryla dolu (yaknln
ya da akrabaln derecesine gre, iki ila on
alt tane aras) kk bir kutu gnderir ve in
sanlar tam olarak ka tane gzya g n d e
receklerini bilmeyi grgllk sayarm.
Bir ocuun doum una ilgi gsterilm e
mesi onlara gre daha merhametli bir da v
rantr. iyi bir eye yol asa da doum a ac
l bir konu g z y le ba klr, n k Erevvhon'lular salkszln yanl olduunu d
nr. Hepsi varlk ncesine ve bu dnyaya
gelm enin daha nceki bir varoluta kendi
zgr iradeleri saye sin de g e re kle ti in e
inanr. Domamlarn her iki cinsten evlileri
taciz ettiini, kendilerini himayeleri altna al
m aya raz e d e n e k a d a r hi d u rm a kszn
evrelerinde dnp durduunu, onlarn zi
hinlerini ve bedenlerini rahat brakmadn
sylerler. Byle olmasayd -d iy e akl yrtr
Erevvhonlular- bir insann biriyle birlikte ol
mas, hibir sem e hakk olmadan fani ha
yatn anslar ve deiikliklerine katlanmas

EREVVHONdan bir basal kutusu.

gerektiini sylemesi korkun bir cret olu

tururdu. Bir ocuk dounca, onun doum u
nun tm sorum luluunu stlendiini belirten
bir belge hazrlanr. Konuklar ocuu bizar
eder, annesiyle babasna byle znt ek
tirdii iin fena halde azarlar. ocuk alad
zaman, bu onun pimanlk belirtisi olarak
kabul edilir ve bir aile dostu, doum belge
sini onun adna imzalar.
Erevvhon z ih n in in d ik k a te d e e r bir
zellii, herhangi bir konu hakknda hayli
emin o ld u k la rn d a ve bunu b ir u yg u lam a
sisteminin stne oturtacak bir temel olarak
beyan ettiklerinde, eletirmeye nadiren ha
zr olmalardr. Aziz tutulan bir kurumun ci
varnda pis kokular alrlarsa, ellerinden gel
dii srece mutlaka burunlarn tkarlar.
Erevvhonlularn zaman kavram da g a
riptir. H a ya tta g e riye d o ru e k ild i im iz i
sylerler, ya da, gelecee, karanlk bir ko
ridora girer g ib i ileri doru g ittiim izi. Za
man yanm z sra yrr ve biz ile rle d ik e
panjurlar kapatr, ama bylece verilen k
g e n e llik le g z m z k a m a trr ve n
mzdeki karanl daha da koyultur. Bir se
ferinde pek az grrz ve o az eyi de, he
men ardndan neler greceim iz yolundaki

e n d i e m iz d e n o k d a h a az n e m s e riz .
im dinin gz kamatrc parltsndan gele
cein kasvetine ebediyen m erakla gz ata
rak, nm zde olann balca hatlarn, ar
d m z d a k i d o n u k a yn a la rn h a ya l m eyal
yansyan klar sayesinde n ceden seze
riz ve altm zda kapak alana kadar sen
deleyerek ilerleriz. Derler ki vaktiyle g ele
cei gem iten daha iyi bilen bir insan rk
varm am a bu bilginin o n la rd a yol at
strapla bir yl iinde lmler.
Erevvhonlular, ak ak b irka tanrya
tapnr am a gizliden gizliye sa d e ce birine
inanrlar. Tapndklar tanrlar adalet, kuv
vet, umut, korku ve sevgi g ibi insani nitelik
lerin cisim lenm i halidir. Bu tanrlarn bulut
larn ok tesindeki bir b lg e d e gerek bir
nesnel varlklar olduuna inanrlar. Tanrlar
insanlarn ileriyle pek y a kn d a n ilgilenir,
genelde de onlara hayrlar olur ama ihmal
edilirlerse ok kzarlar ve onlara kar su
ilemi olan kiiyi deil de karlarna kan
ilk kiiyi cezalandrrlar. Tanrlarn iki para
m a d d e n in ayn an d a ayn m ekn ig a l
e d em e yecei eklinde bir yasalar vardr,
Zaman ve Mekn tanrlar bu yasay ortak
laa u y g u la r. B ylece u a n b ir ta la bir
adamn ba, sahip olm adklar bir hakka
sahipm i g ib i davranarak", bu tanrlar ile
den karm a abasyla ayn and a ayn me
kn igal ederse, bazen lm e kadar va
ran s e rt b ir cezann g e le c e in d e n emin
olunabilir.
Putlarna ve tapnaklarna ramen, bu
alenen itiraf edilm i din, Erevvhonlular ara
snda sadece yzeysel nitelikte kalr. Onlar
aslnda, rahiplerin esas tanrlarn dman
gzyle baktklar Tanra Y d grun'a inanr
lar. Y d g ru n un ok srad bir konumu var
dr: hem her yerde hazr ve nazr, hem de
kadir-i mutlak olduu dnlr ama ycel
tilmi bir kavram deildir ve bazen hem za
lim, hem de absrd olur. O na ok derin bir
b a llkla ta p a n la r bile Y d g ru n 'd a n biraz
utanr ve adn dile getirm ekten ok, kalpleri
ve yaptklaryla ona hizmet ederler. Gerek
Y dgruncular, ondan ender olarak sz eder,

am a ok nemli nedenler olmakszn onun

e m irle rin e asla kar ge lm e z: bu g ibi d u
rum larda onu byk bir zgvenle grm ez
den gelirler, tanra d a onlar nadiren ceza
landrr, nk onlar cesurdur, Ydgrun ise
deildir.
Bir anlam da ruhun lm szlne ve
llerin yeniden d oacana inanan kk
bir mezhep de vardr ve gittike bymekte
dir. Bu mezhep hastalkl bedenlerle doan
larn ve hayatlarn hasta olarak geirenlerin
teki dnyada ebediyen ikence grecei
ni, am a kuvvetli, salkl ve yakkl olanlarn
sonsuza kadar dllendirileceini retir.
lke sakinlerinin, bir balonla ve yann
da Erevvhonlu bir hanmla kandan sonra
ilahi kkeni olduuna inand ngiliz Geor
ge H ig g s in ziyaretinin b ir sonucu olarak,
Sunchildism adl bir din Erewhona ksa bir
sre iin hkim olmutu.
Erevvhona gelen ziyareti, Sunchildsto n daki Eski M akineler M zesini grm eyi
ihm al etm em elidir. M ze nin byk ksm,
her tr bozulmu makineyi ierir: buhar ma
kinelerinin paralar, ok eski bir demiryolu
katar, duvar saatleri ve kol saatleri vs. Anla
lan, be yz yl nce mekanik bilgi pek ile
ri durum daym . Ancak, bir nazariyat profe
sr makinelerin sonunda insan rknn yeri
ne gem esinin m ukadder olduunu kantla
yan olaanst bir kitap yazm ve herkesi
ikna etm itir. Bunun son u cu n d a da Erevvh o n lularn sularn en by sayd tifo
hastalna edeer bir cezayla, her tr iyi
letirme ve icad iddetle yasaklayan kanu
nu kabul ettirmitir.
Erewhonun hzla deien bir lke ol
du u ve birka yldr oradan hi bilgi aln
mad gz nne alnmaldr. Bu yzden de
ya za rla r, yukardaki tanm n d o ru lu u n a
kefil olamazlar.
(Samuel Butler, Erewhon, Londra, 1872; Sa
m uel Butler, Erewhon Revisited, Londra,
1901)

ERADOR, ORTA D N Y A da, D U M A N LI

DALAR ile Mavi D alarn arasnda ve Grisel ile Glanduin nehirlerinin kuzeyinde uza
nan btn topraklara verilen eski bir isimdir.
nc an sonunda burada iskn e d il
mi alanlar sadece SHRE, BREE EL ve ok
az nfuslu AYRIKVADydi.
(J.R.R. Tolkien, The Fellowship of the Ring,
Londra, 1954; J.R.R. Tolkien, The Return of
the King, Londra, 1955; J.R.R. Tolkien, The
Silmarillion, Londra, 1977)

ERKRAUDEBYG ya da KIZIL ERKN L

KES, G rnlandn kuzeydousunda bir yer
le im d ir, EYTAN IN DLER d a la ry la
evrilidir, kydan on yedi gnlk bir yo lcu
lukla varlr. eytann D ilerinin kenarnda
yeraltna girerek kaybolan bir nehrin kysndadr. Bu dalarn eteklerinde, arasna ka
vak, firavuninciri ve palm iye aalarnn da
serpitirilm i olduu bir am orman nehre
kadar uzanr, burada yerini toprak bir yolla
alabilen bir batakla brakr.
Aslnda Erikraudebyg, onuncu yzylda
Grnland kefetmi olan Kzl Erikin krall
nn kalntlardr. Eskimo efsanelerinde Kzl
Sal Adam n lkesi diye bilinir ve Eskimola
rn Grnland fethinden geriye kalm tek Vi
king yerleimidir. Merkezdeki ky, yksek dik
atl, obsidyen tandan pencereli ve kuzey
Avrupa bitkileri ve iekleriyle dolu baheleri
olan birka yz ta ya da ahap kulbeden
oluur. Bir meydandan geerek dan etein
deki Kraliyet Sarayna ulaan bir merkezi yol
la iki alana blnr. Saray, yaklak otuz pen
ceresi ve ejderha biimi oyma kap direkleri
olan tek katl ta bir binadr; av hatralaryla
dekore edilmitir. Taht Odasnda, mamut di
lerinden yaplm bir tren koltuunu tayan
krsnn nne sralar konmutur.
D oabilim ciler Erikraudebygin hayvan
varln ok ilgin bulacaktr. Bol m iktarda
mam ut ve muazzam aylar vardr, bunlar ku
tup aylarndan byktr, boz ay renginde
dir. Tarihncesi A vru p a snn maara ays

Ursus spelaeus, eytann Dileri m aarala

rnda yaarken, Pliyosen adan kalm iki
boynuzlu gergedan Rhinoceros tichorhinus
da tuzlu bataklk arazide bulunur.
Erikraudebyg sakinleri uzun boylu, be
yaz tenlidir, erkeklerin uzun kzl salar ve
posbyklar vardr, kadnlar sarndr - Viking soylarnn kant. Erkekler-rengeyii de
risinden, ayak bileinden dize kadar apraz
balanm deri srmlarla bezeli tnikler ve
pantolonlar ile krk kapl ksa osonlar g i
yerler; kadnlar uzun, kaponlu, krkl giy
silere brnm tr. A skerler ise halka ve
zincirden yaplm zrhlar giyerler; sivri ulu
miferleri, kllar, sava sopalar ve yuvar
lak kalkanlar vardr; reisler fildii boynuzlu
m iferler takar. Viking sava gem ileri hey
betlidir, boylar krk metreye varr, byk ve
ubuklu kum atan yelkenleri vardr, her iki
yanda on beer kreki oturur.
(Paul Alperine, La Citadelle des glaces, Pa
ris, 1946)

ERNN UYURLARI MAARASI, rla n d a

Dalarnn altndadr, CAGNY VADSnden
ok uzakta d e ild ir. M aaraya, dan ya
macnda yanan mealelerle iaretlenmi bir
yarktan geerek ulalr. Buras, rlandann
kadim tanrlarndan Sonsuz Ak ve Sevin
diye de bilinen Angus O g un normal meske
nidir. ok gzel ve kuvvetli grnr am a ilgi
duyduu insanlar onu gitgide daha fazla ih
mal ettikleri iin o da gittike daha mutsuz
olmaktadr. A ngus Og lmsz iradeye ta b i
dir ve ancak ondan yardm isteyen insanlara
yardm edebilir.
Angus Og, C agny V adisinin filozofla
rndan birinin kz olan Caitlin'i vaktiyle rlan
da y bir kez ziyaret etmi olan tanr Pandan
kurtardktan sonra, onunla evlenm iti. A n
gus O g un A rzu ve Humma ve ihtiras ve
l m d e d i i Pan, daha sonra rla n d a y
terk etti - zaten buras aslen onun olmayan
ve kendisine tapnmann salam kkler sal
mad bir lkeydi.

(James Stephens, The Crock of Gold, Lond

ra, 1912)

ERSLA, yeri deien, oturanlarn, ehrin

yaam n ayakta tutan b a la r b e lirlem ek
iin evlerin keleri arasna, renkleri akraba
lk, alveri, otorite ve temsil ilikilerine gre
deien, beyaz, siyah, gri veya siyah-beyaz
ipler gerdii bir ehirdir, ipler artk aralarn
dan geilem eyecek kadar oaldnda e
kip giderler. Evler para pa ra sklr; ipler
ve dayanaklar kalr yalnzca.
Ersiliay terk edenler tm ev eyalaryla
konakladklar bir tepenin eteinden ovada
ykselen kazk ve ip kargaasna bakarlar.
Ersilia kenti hl odur, kendileri ise bir hi.

ld , b e d e n i, m u tsu z akn anlatt b ir

m ektup tayarak nehirden aa doru yz
d, CAMELOT'a gitti. Mektup yksek sesle
a to d a toplanm o lanlara okundu, Elaine
byk matem ve kederle CAMELOT'ta g
mld.
(Anonim, La Mort le Rol Artu, S 13. yy; Alfred, Lord Tennyson, The Idylls of the King,
Londra, 1842-85)

ESRARENGZ, bkz. LNCOLN.

ESRAR VADS, bkz. TROPK VAD.

O zaman Ersiliay baka yerde yeniden ku

rarlar. E skisinden daha karm ak olm akla
birlikte kurallara daha uygun olmasn iste
dikleri ayn ekli dokurlar iplerle. Sonra onu
da terk eder, kendilerini ve evleri daha da
uzaklara tarlar.
ite bu yzden seyyah Ersilia toprakla
rndan geerken dayanksz, duvarlar ykl
m, rzgrn savurduu l kemiklerinden

ESSUR, Pharsn b a tsn d a ki bir krallktr.

Y kse k b ir da s ils ile s i iki krall ayrr.
Kom u lkelerin b iro u n u n aksine Essur
byk ormanlar ve grleyerek akan nehirle
rin olduu bir yerdir. Av hayvanlar bakmn

yoksun, terk edilmi kent kalntlar grecek

tir: bir biim arayan karm akark ilikilerin
rm cek alar.

kaplca vardr.
lkenin dini hayatnda, GLOME'da tap
nlan tanra Ungit ile benzerlik gsteren tan
ra Talapal'n tarikat etkindir. Yakn bir za
man nce istra'ya tapnma ortaya kmtr.
Bu tanra hakknda efsanelerdeki ayrntla

(Ita lo C a lv in o , Le citt invisibili, Torino,

1972)

ESCALOT, n g ilte re de, VVnchester'dan

pek uzak olmayan bir atodur. Sir Launcelot
bir keresinde, VVnchesterdaki bir at stn
de m zrak dv turnuvasna katlmadan
nce burada kalmt. O Escalottayken, a
tonun lordunun kz Elaine, turnuvada onun
renklerini tamay kabul eden Launcelot'a
k oldu. Ne var ki o bu aka karlk ver
medi ve Elaine onunla CORBN atosunda
yatmay ancak onu aldatarak becerdi. Birlik
lerinin m eyvesi, sonunda va lye le rin en
asili olan ve CARBONEK ATOSUnda Kut
sal Kseyi bulan oullar G alahadd. Laun
celot Elainei terk edince kadn zntden

dan da olduka zengindir. Doal harikalar

arasnda baehrin yaknlarnda bulunan bir

rn birou aka Glome Prensesi istrann

hayatna dayandrlmtr, istrann putlar, bir
kyl evinden daha byk olmayan, saf be
yaz mermerden ve Grek tarznda yivli stun
lardan yaplm tapnaklarn iinde duran sa
de ahap heykellerdir, istrann bahar ve yaz
boyunca grkemli bir yaam srdne ve
k aylarnda da alayarak dnyay babo
dolatna inanlr. Hasat mevsiminin sonu
na doru tapnaklardaki istra putlar rtle
rek her iki tanrann da ayrl temsil edilir.
(C.S. Lewis, Till We Have Faces, A Myth Re
told, Londra, 1956)

ESTOTLAND, A tlas O kyanusu'nun ku ze

yinde, zlanda'dan kk bir adadr, iinden
drt nehir geer, ortasnda bir da vardr,
insanlarn grkemli tapnaklarda birbirini ye
d i i Drogio A d a sfn n kuzeyindedir. Estotiland halk gem ici pusulas kullanmak hari
dnyadaki her trl sanattan anlar.
(F. Marcolini, Dello scoprimento dell'lsole

Frislandia, Eslanda, Engrovetanda, Estotilanda e tcaria, fatto sotto 1 Polo Artico dai
due fratelli Zeno, M. Nicolo e M. Antonio,
Venedik, 1558)

EEKENT, TLKKY yolundan b irka mil

uzakta, eeklerin yaad ve Kral Tep-Anr
tarafndan ynetilen bir kasabadr.
Eekentin etraf, yalnzca birka kaps
olan ve dary hi gstermeyen yksek ve
beyaz boyal bir duvarla evrilidir, ieride,
sada solda dank ekilde, eeklerin tu
ladan, alak evleri grlebilir. Burada belli
bir sokak yoktur ve evler de numaralandrlmamtr; eeklere gre onlar o kadar akll
drlar ki yollarn bulm ak iin bu tr yntem
lere ihtiyalar yoktur. Onlara gre kendi e
hirleri, numaral sokaklar olan ehirlerden
ok daha hotur. Tm evlerin ii ve d b e
yaza boyal ve son derece temizdir. G enel
de evlerde tek bir oda bulunur ve Kraliyet
Saray dahil her yerde mobilya trnden tek
eya, gzelce rlm im paspaslardr.
Eekent sakinleri, yeryznn en geli
mi m edeniyetinin ortasnda yaadklarna
inanrlar. Ayn ekilde, dnyann en akll var
lklar olduklarna da inanrlar; onlara gre
eek szc akll ile e anlamldr. ehir
de hi okul yoktur ve eeklere gre kendileri
yle bilgedirler ki, Tecrbe Okulundan ba
ka hibir okula gitm e ihtiyalar da yoktur.
Genleri -baka lkelerde olsa okula gitmele
ri gerekirdi- muzurluktan uzak tutmak iin on
lara, kuyruklarn fra gibi kullanarak evleri ve
duvarlar beyaza boyama grevi verilmitir.
Elbise giym edikleri halde tm eekler
apka takar - erkekler sivri ulu apkalar,

diiler ise gne boneleri. Altn ve gm

b ilezikler n b ileklere, eitli m e ta lle rd e n
yaplm b a n tla r ise arka b ile kle re taklr.
Eekler genelde, n ayaklarn kol, toynakla
rn ise el gibi kullanarak dik oturur ve ayakta
dik dururlar. Parm aklar olm am asna ra
men, ziyaretiler onlarn beklenm edik ekil
de eli abuk olduklarn fark edeceklerdir.
Eekler, yakn komular Tilkikyn til
kilerinden ko rka rla r. ehirlerini sa ld rla ra
kar korumak iin duvarlarn hemen i tara
fna aslm olan metal levhalar tekm eleye
rek, tm muhtemel davetsiz misafirleri uzak
tutan korkun bir grlt karrlar.
Ziyaretilerin boyun emek zorunda ol
duklar yetersiz miktarda ot, buday kepei
ve yulaf gibi yiyeceklerin dnda Eekentin
sessizlik ve sknet arayan seyyahlarn kar
sna kard belli bal bir dezavantaj
vardr: eek ahalisi her sabah toplanp, yer
yznn en grltl ve naho seslerinden
biri olduu sylenen bir anrma korosu ile
afa karlar.
(L. Frank Baum, The Road to Oz, C hicago,
1909)

ETDORHPANIN LKES, A B D de Kentuckynin nl m aara sistemleri iindeki b ir,

giriten ulalan bir yeralt blgesidir. Sarp
bir kayalktaki bir kemeralt yolundan, bir t
nele kadar izlenmesi gereken bir dere akar.
Bazen su neredeyse tnelin atsna ular
ve ziy a re t ile r, yzerek g e m e k zo ru n d a
kalrlar. Nihayet, dereden uzaklaan bir pa
tikayla, byk bir maaraya ulalr. Karanlk
younluunu biraz yitirir ve acayip bir k,
sabit bir yaylm a noktas olmakszn sanki
bolukta yzyorm u gibi grnr. Ziyareti
burada, vcutlarnn tm yzeyi ile grm e
yetenei gelitirm i gzsz yeralt yarat
srleri bulacaktr. Daha sonra seyyah cam
kmeleri ylm, beyaz kristalden bir m a
araya varacaktr. Maarann zemini, kk
tuz kristallerinin sald bir yeralt glnn
kurumu yatadr. Bunun gerisinde millerce

uzanan derin bir boaz vardr ve te yanda

da patika dim dik inerek talyadaki Epomeo
Y anardan besleyen yass bir su tabakas
na gider. Seyyah imdi yeryznn yzeyin
den yz elli mil aadadr.
Yeralt yo lcu lu u n d a aya srenler
iin Sarholarn ini denen bir oda vard. Bu
rada vaktiyle zekiyken im di aptal olmu,
ekip bzlm ve biimleri bozulmu, herbirinin devasa bir ba, baca ya da aln
olan minik dejenere bir varlklar rk yaar.
Yeni gelenleri batan karm aya, onlar i
meye davet edip kendi dzeylerine indirm e
ye alrlar. Yeryznde anorm alleen bir
sarhoun zihnidir; burada ise bedeni, in, a
p bin ayak olan muazzam bir amfitiyatrosudur, m erkezinde ise koskoca kselerde iki
nin ferm ente edildii ta bir platform vardr.
Seyyah, sarholarn ricalarna kar d iren
melidir, bunun zerine onlar yok olacak ve
yerlerini yum uak bir mzikle dans ederek
ortaya kan bir grup gzel kadn alacaktr.
Btn kzlarn en gzeli Etidorpha'dr.
Sonra Orta Daire gelir, yeryznn y
zeyinden yedi yz mil aada effaf bir zar
dr. Gze grnm eyen bu zar, arlksz ol
duu halde yerekimini m eydana getiren ve
m uhafaza eden bir g katm andr. Bura
dan, bir kaya rafndan bolua atlamak su
retiyle yeryznn iine girilebilir. Yeryz
nn kabuuyla, Yeryznn Sonu olarak da
bilinen i kre buradadr. Bu noktadan ileri
deki arazi hakknda elde hibir tanm yoktur.
E tid o rp h a nn lk e s inin b itk i rts
esas olarak parlak beyaz, krmz, sar ve
mavi renkte, geometrik desenli saplar olan,
ananas ya da ilek kokulu devasa mantar
orm anlarndan oluur. Yeryznn yzeyin

Being and the Account o f a Remarkable Jo

urney as Communicated in M anuscript to
Llewellyn Drury who Promised to Print the
Same but Finally Evaded the Responsibility
which was Assumed by John Uri Lloyd , Cin
cinnati, 1895)

ETTEN AVLAKLARI, ORTA DNYA'nn ku

zeyinde, rzgra maruz bir mera blgesidir.
Meralar, DUMANLI D A LAR n bir bat
kntsyla, bu kntya neredeyse paralel ola
rak aktktan sonra R H U D A U R dan g n e y
batya ynelen ve sonunda burada Bruinen
ile birleen Mitheithel N ehrinin arasndadr.
Z iya re tile r, E ttenavlaklarnda nehri aan
kpr olmad konusunda uyarlr. Rhudaur
gibi Ettenavlaklarnda da troller yaar; bun
lar zevk iin ldren ve kurbanlarn ou
kez soyguna uratp sonra da yiyen kosko
cam an, aptal yaratklardr. Troller m aara
larda yaar ve afak skm eden yeraltnda
olmalar gerekir, yoksa gnein klar onlar
taa evirir. Onun iin en iyisi Ettenavlaklarnda gndz seyahat etmektir.
(J.R.R. Tolkien, The Fellowship of the Ring,
Londra, 1954; J.R.R. Tolkien, The Two To

wers, Londra, 1954)

(John Uri Lloyd, Etidorpha or the End of the

ETTNSMOOR, Shribble Nehri'nin te tara

fnda kalan, daha ile risin d e kuzeyin vahi
topraklar uzanan, N AR NAnn kuzeydou
to p ra kla rn d a ki bataklk b lg eyi snrlayan
geni, tenha fundalk arazidir. Shribble ze
rinde hi kpr yoktur, ancak nehir s oldu
undan ziyaretiler iinden yryerek rahat
lkla karya geebilirler. Duyulabilen sesler
ulluklarn ve kzkularnn tleridir. Bazen
de gz ucuyla gkyznde bir ahin grle
bilir.
Batdan s bir dere, bir koyaktan aka
rak Shribble'a karr. Koyak, buray sokak
olarak kullanan kuzey devlerinin sk sk gel
dii bir yerdir. Ayaklar ge id in dibinde, d ir

Earth, the Strange History o f a Mysterious

sekleri ise geidin kenarlarna dayanm bir

de a sli denen renkler bura d a daha ince

ince blm lenm itir, bylece E tidorphann
lkesinde ok daha fazla ton vardr. Hay
van ise azdr: burada bcekler, kular ve bi
raz tarihncesi srngenlerini andran uan
yaratklar yaar.

EUDAEMON - EUDOSSA

ekilde, sanki bir duvara veya ite d a ya n

m lar g ib i du ran d e v le re b u ra d a sk sk
rastlanabilir.
Bu devlerin en sevdikleri spor, kurgana
kaya frlatmaktr. Kurgan hibir zaman tutturam asalar da, bu onlarn kavrayabildikleri
ender oyunlardan biridir. Oyun oynand s
rada civarda olan ziyaretiler iin durulacak
en emniyetli yer, kurgann yan olacaktr. Bu
tr oyunlar genellikle, birbirlerinin kafalarna
ta tokm aklarla vu rdu kla r kavgalarla son
bulur. A ncak kafataslar o kadar se rttir ki
darbeler genellikle kurbandan ok saldrga
nn cann actr.
K oyan te sin d e , sa d e ce y a b a n rdeklerinin gittii, kasvetli ve ssz fundalk
arazi miller b o yu n ca uzanr. S h rib b le dan
yayan on gnlk m esafede bulunan kuzey
snr, kayalk bir blgeye doru alalan dik
bir bayrla son bulur. Gerisindeki lke karan
lk uurumlar, yksek doruklar ve derin, dar
ve kasvetli vadilerle doludur.
Bayrn bittii yerde, derin bir boazn
iinden, girdaplar ve elalelerle dolu bir ne
hir grltl bir ekilde akar. Boazn ze
rinden im dilerde kt durum da ancak hl
kullanlabilir nitelikte olan (kemeri St. Paul
K atedralinin kubbesi yksekliinde) m uaz
zam byklkte bir kpr geer. Kprnn
yapm nda kullanlan talarn her biri Stonehe n g e deki talar kadardr. Btn talarda
devlerin, minotorlarn, kalamarlarn, yanla
rn ve kkenleriyle doalar ancak tahm in
e d ile b ile c e k k o rk u n ta n rla rn re s im le ri
oyulmutur. Yol burdan kuzeye doru, d e v
le rin h a ra b e e h irle rin e ve H A R F A N G a
doru devam eder.
(C.S. Lewis, The Silver Chair, Londra, 1953)

EUDAEMON, M acaria A d a sin n (ayn adl

Afrika krallyla kartrlmamaldr) baeh
ridir. Eudaemon byk, muhteem ve m ut
luluk iinde oluturulm u bir ehirdir. Sakin
leri fevkalade iyi eitim lidir, cum huriyetleri
nin iyiliini kendi karlarnn nnde tutar

lar. Zenginiyle yoksulu, st snflardan ola

nyla alt snflardan olan, ortak m utluluk iin
birlikte alr. Dine ve ahlaka d a ya n a ra k
zel hayat dzenleyen kanunlar titizlikle uy
gulanr, s a rh o lu k id d e tle ce za la nd rlr,
devlet grevlileri yasaya herhangi bir kar
gelite m evkilerinden yoksun kalrlar. Dine
kfr, dilin kesilm esiyle cezalandrlr.
Alt snflarn oy vermesine ya d a ehrin
ynetimine katlmasna izin verilm ez, halka
ak bir yere Latince bir duyuru aslmtr:

Vulgus pessimus rerum gerendarum auctor

est. Zaten ziyaretiler ehirdeki ilanlarn hep
Greke ya da Latince olduunu grecektir;
Greke olanlarn ou da E uripidesin Hekub sndandr.
Eudaem onun dini ncil tem ellidir, ama
ar dindrlk yoktur. Dine ilikin toplu tart
malara izin verilm ez, dini fikirler ise ancak
tayin edilm i papazlar tarafndan ifade edi
lir; mesele karan filozoflar srlr.
(Gaspar Stiblinus, Commentariolus de Eud a e m o n e n siu m R e p b lic a , Coropaedia,
Bazel, 1555)

EUDOSSA, A sya da bir ehirdir, hem aa

hem yukar uzanr, ylankavi darack sokak
lar, merdivenleri, kmaz sokaklar ve mez
beleleri vardr. E udossiada m uhafaza edi
len bir halda seyyahlar, ehrin gerek b ii
mini gzleyebilir, ilk bakta hibir ey, dz
ve dairevi hatlar boyunca simetrik m otifleri
ni tekrarlayan, tm rgs boyunca her biri
izlenebilecek parlak renkli ipliklerle dokun
mu bu hal kadar Eudossiaya benzem ek
ten uzak olam az g ibidir. Am a insan durur
da haly dikkatle incelerse, haldaki her ye
rin ehirdeki bir yere tekabl ettiini ve eh
rin iindeki her eyin bu desende, trafie,
kalabala, iti kaka taklarak gzden ka
rlan gerek ilikilerine gre dzenlenm i ol
duunu fark eder. O yarm yamalak bakta
belli olan E udossiann tm kargaas, katr
larn anrmas, is lekeleri, balk kokusudur
ama hal, ehrin gerek oranlarn, en minik

olanna varana kadar her ayrntda ima olu

nan geom etrik dzenini kantlar.
Eudossia'da kaybolmak kolaydr: ama
bir seyyah baklarn hal zerinde youn
latrrsa, geni bir halka izerek onu gerek
var noktasna, erguvan renkli o kapal ola
na gtren koyu krmz, ivit mavisi ya da
morumsu krmz bir iplikte, arad soka ta
nr. Her Eudossia sakini, halnn sabit dze
nini kendisinin ehre ilikin imgesiyle, kendi
strabyla m ukayese eder ve her biri, ara
besklerin arasna gizlenmi cevab, hayat
nn hikyesini, kaderin cilvelerini bulabilir.
Bir khine, halyla ehir kadar birbirine
benzem ez iki nesne arasndaki esrarengiz
ba sormular. Bu iki nesneden biri -d e m i
khin- tanrlarn yldzl gkyzne ve dn
yalarn etrafnda dnd yrngelere ver
dii biim e sahiptir; dieri ise, her insan ya
rats gibi, onun yaklak bir yansmasdr.
F a lc la r e p e y c e b ir s re d ir halnn
uyumlu deseninin ilahi bir kayna olduun
dan em indiler. Khin de bu balam da yo
rum land, h e rh a n g i bir ta rt m a km ad.
Ama insan, ayn ekilde bunun tam tersi so
nuca da varabilir: Eudossia ehri bu haliyle
evrenin g e re k haritasdr; e ri br so
kaklar, toz bulutlar arasnda birbiri zerine
ylan evleri, yangnlar ve karanlktaki
lklaryla yaylm biimsiz bir lekedir.
(Ita lo C a lv in o , Le citt invisibili, Torino,
1972)

EUGEA, A tla s O kya nu su n d a b ir adadr.

Sakinleri olan Symphyte'ler, nazik ve cesur
bir halktr. G rup halinde adaya yerletiler,
orm anlarn aalarn kestiler, topra ekip
bitiler, aileleri iin evler ina ettiler ve ehir
leri iin kanunlar kardlar. Dinsel ayinler ve
ilkeler, o kadim zamanda, adnn unutulma
sn isteyen bilge bir adam tarafndan kon
du. Byk tanr Theoseye, kavranam az bir
dnyann kavranamaz yaratcs olarak yl
da on alt kez sayg g s te rile c e k ti. B ilge
adamn retilerine gre tanra Psycholie

-ta b ia ta ve insan dahil btn varlklara ha

yat ve rm iti- ateiyle, her tr m addenin kim
yasal yann temsil eden tanra Syngnieyi
geb e brakt. Birok baka tanr ve tanra
bu dnyadaki temel gleri, daha sonra Sir
isaac Newton tarafndan tanmlanacak olan
gleri temsil eder. rnein, gelgit tanr
nn aka ilikin elikilerini temsil eder: Okyanusun Tanrs, Gne Hlion ve Ay Mnie. Kutup mknatsiyetini ikiz tanrlar Axigres sim geler. Gne Hlion, Lam plie (ya
da k) ve Pyrophysenin (ya da s) babas
dr. S ym phytesler evrenin gizli ilkeleri reh
berlik ettii iin adil ve yiittirler. ATLANTS
sakinleri byk afetin ardndan kendi lkele
rinden katklarnda, savaarak onlarn isti
lasn pskrtmeyi baarmlard.
(Npoum ucne Lemercier, L A tlantiade, ou
La Thogonie Newtonienne, Paris, 1812)

EU PHO NA, A lm a n y a d a k i H arz D a la rnda, yaklak on iki bin sakini olan kk

bir ehirdir, kimi ziyareti tarafndan devasa
b ir m zik ko n se rva tu va r o la ra k g r l r,
n k m zik halknn ye g n e faa liye tidir.
Btn Euphoniallar -erkekler, kadnlar, hat
ta o c u k la r- ark sylemek, bir mzik aleti
alm ak ya da mzik sanatlaryla ilintili baka
bir etkinlikte bulunmak dnda bir ey yap
maz. Kimi mzik aletleri yapar, kimi nota ba
sar, bakalar ise zamanlarn akustik ara
trma yapm ak ya da sese ilikin fiziki olaylar
incelem ekle geirirler.
ehir, eitli mzikal etkinliklere karlk
gelen blm lere ayrlmtr. Her sesin, her
m zik aletinin adn tayan ve yalnzca o
belli yetenekle ilgili olanlarn oturduu bir
soka vardr.
A s k e ri rejim a ltn d a k i E u p h o n ia nn
despot bir tiranlk olduunu sylemek hak
szlk olur. Gerekten de kusursuz bir d
zenle ynetilir, bunun bir sonucu olarak da
ola an st sanat eserleri yaratlmtr. A l
man hkmeti sakinlerin hayatn daha kolay
ve ho hale getirm ek iin gc dahilindeki

her eyi yapmtr, karlk olarak da sadece

ylda iki ya da kere farkl enliklere katl
m ak zere bin kadar mzisyenin g nderil
mesini talep eder.
Euphoniallar bunun dnda ehirlerin
den pek ayrlmaz. Tersine, mzik sanatlary
la ilgilenenler Euphoniaya gelir. Yirmi bin ki
i art on bin sanat iin ina edilmi byk
bir amfitiyatro, her yl, seyirci kitlesinin bir
paras olmak zere seilm eden evvel ar
testlerden gem eleri gereken muazzam sa
yda turisti oraya eker.
Euphonia eitim i ok gen yata ba
lar; ocuklara mmkn olan her ritmik kom
binasyon retilir, sonra sra skalalarn ve
setikleri bir mzik aletinin almn ren
m eye ve sonunda da ark sylemekle ar
moniye gelir. Bulua erdiklerinde -hayatn,
gerek tutkularnn kendini gstermeye ba
lad o d n e m - ergenlere, ifade ve bello
stile retilir, ifa d e d e sam im iyetin -ta k d iri
son derece zor olan o ender n ite li in - btn
Euphoniallarn gznde ok byk deeri
vardr, bu nedenle de byk bir dikkatle
retilir. Gerek ifade samimiyetini renemeyen ya da renm eyen kiiler, sesleri ya da
alet alm a becerileri mkem mel olsa bile,
ehirden srgn edilir; ancak byle dnek
lerin bazen en uzaktaki evlerde, davullara
deri hazrlayarak ya da enstrmanlara tel ta
karak yaamalarna izin verilir.
Btn retm enlerin, her genel konu
nun eitli dallarnda ihtisas yapm birka
asistan vardr. rnein, retm en keman
almann genel teorisini retirken, asistan
lar kemann pizzicato, hz ya da dier yan
larn ele alr.
alma ve dinlenm e saatlerinin bala
yyla sona erii, btn ehre hkim bir ku
lenin tepesindeki devasa bir orgun alnm a
syla ilan edilir. Be asrlk bu alet buharla
alr ve sesi hem en hem en d rt fe rsa h
teden duyulur. Talim at ve genel bilgiler de
sadece Euphoniallarn anlayabilecei m
zikli bir ifreyle, gene bu orgla iletilir.
Yeni bir m zik eseri d e n e n e ce i z a
man, teker teker her para zerinde ya

da drt gn allr. Sonra org, arkclar sa

lonunda bir toplant yaplacan ilan eder.
K oro e fin in y n e tti i a rk c la r y z e rlik
gruplara ayrlr, hepsi ayr bir koro oluturur.
Soluk duraklam alar yle yerletirilm itir ki,
soluk alan arkc says hibir zam an to p
lam arkc saysnn drtte birini gem ez ve
bylece m ziin akn bozan herhangi bir
kesinti duyulmaz.
Mzik eserleri nce metne sadk olma
niyetiyle, sonra doru perde deitirm ek ve
nihayet de d o ru slupla ifadeye ulam ak
iin incelenir. Koro yelerine, mziin ritmini
izleyen btn bedensel hareketler iddetle
yasaktr. Tekniklerini iyiletirmek iin arkc
lara sessizlik egzersizleri yaptrlr, bu yle
mutlak bir sessizliktir ki bir bcek vzlts d u
yulabilir, ya da kr bir adam kendini salon
da yalnz sanabilir. Byle duraklam alardan
sonra arkclara a tuttl atak yaptrlr ve bir
tanesi bile g iriini karmaz. Ayn alm a
orkestra tarafndan da yrtlr ve ancak
her iki para da mkemmel old u u n d a bir
araya getirilirler; o zaman da iki grup, vokal
olanla enstrmantal olan, halkn nihayet din
leyebilecei bir sanat eseri yaratr.
E uphonia'da son birka yzyldr kulla
nlan zekice bir m ekanizm ayla efin batonunun her m z is y e n e y n e lik h a re k e tin i
halkn grm esi engellenm itir. Bylelikle ef
halkn d ik k a tin i e lm e d e n m z is y e n le re
derhal ular.
Mzik felsefesi Euphoniada nemli bir
bilim dir ve sakinler mziin evriminin zeri
ne kurulu olduu yasalar ve tarihi ahlak ku
rallarn alr. Bu bilim de ihtisas yapm
olan profesrlerden biri, kt mzik konser
lerinin garip detini yaratmaktan sorum luy
du. Yln belli zam anlarnda E u p h o n ia llar
dnyann geri kalannn yzyllardr hayran
kald ve kusurlarndan kanmalar iddet
le tavsiye olunan ucubeleri dinlem eye davet
olunurlar. Bu konserler erken on dokuzuncu
yzyl talyan m ziinin cavatlne e finali'sin
den pek ounu ve yirminci yzyldan nce
b irka ses iin yazlm dini d e n e b ile c e k
fgleri ierir.

D avet olunm ayan seyyahlarn Euphonia'ya g irm esi hemen hemen imknszdr;
harikulade sesleri olmas, eksiksiz her mzik
aletini alm alar ve Euphonia grevlilerinin
ok a c m a s z c a d e e rle n d ird ik le ri kiilik
testlerinden gem eleri gerekir.
(Hector Berlioz, Euphonie, ou la ville mus'tcale. Nouvelle de l'avenir, Paris, 1852)

EURALA, B arodia K rallfnn kuzeyinde,

Bat Euralia ve Dou Euralia adl komu iki
krallktr, her biri bir kral ve kralie tarafndan
ynetilir. Topraklar daha ok tepeliktir, az
sayda orm anyla deresi vardr. nemli yer
lerden biri, konuk odalar dekore edildikleri
renklere gre adlandrlm olan, Euralia Sarayidr. Gllerle karanfillerin bulunduu sa
ray bahesiyle sarayn unvan sahibi yeleri
ilgilenir. Euraliann sihirli gem ii, Roger iskorbtbacakn yazd Gemite ve Bugn
Euraliaa anlatlmtr. E jderhalara sk sk
rastlanr, byc says da fazladr; ancak iyi
byc ender bulunur.

dayar; bir berber, kuru frayla, bo gz u

kurlaryla senaryoyu okuyarak roln ezber
leyen bir aktrn elmack kemiklerine sabun
srer; glen kafatasl bir kz, bir danann le
ini saar.
Elbette canllarn o u lmden sonra
hayattaki nasiplerinden farkl bir kader ister:
ller kenti aslan avclar, mezzosopranolar,
bankaclar, viyolonistler, desler, kibar fahi
eler ve generallerle doludur - saylar, yaa
yan ehirde olup olacandan daha fazladr.
Aa inerken llere refakat etmek ve
onlar arzu edilen yere yerletirm e ii, kuku
letal biraderler rgtne verilm itir. Baka
hi kimsenin ller Eusapiasna girme yet
kisi yoktur ve oras hakknda bilinen her ey
de onlardan renilmitir.
C orafyaclar byle bir biraderlik rg
tnn l le r a rasnda o ld u u n u ve ca n la
bala yardm ettiklerini syler; kukuletal bi
raderler, lmden sonra, ayn ii dier Eusa p ia da srdrecektir. Rivayete gre, baz
lar zaten lm ama hl aa yukar gidip
g e lm eyi srdryorlarm . Her halkrda,
bu rgtn canllarn E usapiasnda m uaz
zam yetkesi vardr.

(A.A. Milne, Once on a Time, Londra, 1917)

Derler ki, onlar yeraltna her inilerinde,

aa Eusapiada bir ey deiirm i; ller
ehirde yenilikler yaparm; ok sayda de

EUSAPA, A syada bulunan ve hayatn tad

n karm aya adanm bir ehirdir. Hayattan
lm e g e i ok ani olm asn diye, Eusap ia llar ehirlerinin bir eini yeraltna kur
mutur. iskeletleri sar bir deriyle kaplanm
olarak kurutulm u cesetler, eski faaliyetlerini
srdrsnler diye yeraltna tanr. Bu etkin

il am a g e ic i heveslerin rn olmayan,
ze rin d e uzun uzun d n l p tanlm
deiiklikler. Derler ki, bir yldan bir yla l
le rin E u s a p ia s ta n n m a z h ale g e lirm i .
Canllar da, onlarla ak atabilm ek iin, ku

likler arasnda ilk sray kaygsz anlar alr:

cesetlerin ou yiyeceklerle donanm ma
salarn e vre sin d e oturtulur, ya d a onlara
dans ediyorm u ya da kk trom petler alyorlarm gibi bir duru verilir. Ayrca, ya
ayan Eusapiann tm ticaret ve meslekleri
de yerin altnda srdrlr ya da hi deilse
yaayanlarn skntyla deil de keyifle yap
tklar: Saati, dkknndaki btn durm u
saatler arasnda, parmen kdna dn
m kulan ayar bozuk bir sarkal saate

kuletal biraderlerin onlara llerin yenilikleri

hakknda her sylediini yapm ak istermi.
B ylece canllarn E u sa p ia s, yeraltndaki
kopyasn kopyalamaya koyulmu.
A m a Eusapia sakinlerinin baka bir te
orisi var: aslnda yukar Eusapiay kendi e
h irle rin in ei olarak ina e d e n le r llerdi
eklinde bir teori. Diyorlar ki, ikiz ehirlerde
artk kimin canl kimi l olduunu anlama
nn hi yolu yokmu.
(Ita lo C a lv in o , Le citt invisibili, Torino,
1972)

EV, O Zu evreleyen ln kuzeybatsnda

ve Kayalar Kral R oquatn diyar NOME LKESnin g neyinde b ir krallktr. Ev im di
g e n kral XV. E vardo ta ra fn d a n y n e til
m ektedir.
Evin sahil kesimleri sk ormanlarla kap
ldr ama baehir m eyve aalaryla yeil
tarlalar olan, iftlik evleri serpitirilmi gzel
bir vadiye ina ed ilm i tir. Kraliyet Saray,
emeler, mermer heykeller, imler ve iek
tarhlaryla bezeli bir parkn iindedir. Sara
yn yaknlarnda ise, im di komu Ozun say
gn bir yurtta olan Makine Adam Tiktak da
gerekletirm i m ehur mhendisler Smith
ve Tinkern merkez ss olarak isim yapm
olan, Evena kenti vardr.
imdiki hkmdarn babas Evoldo b
tn klelerini ldrene kadar dven bir zor
bayd. Tiktaka zarar verm eyi becerem eyince - n k o dnebiliyor ve doru ekilde
kurulursa konuabiliyordu- onu deniz kena
rndaki bir m aaraya kapatp anahtar da
suya att. Son eylemi karsn, be kzn ve
be olunu Nome lke sinin belal kralna
satm ak oldu, o da onlar yeraltndaki saray

Eve gelen ziya re tile r b u ra d a varl

srdrm enin h ib ir sorun tekil e tm ediini
greceklerdir, nk hazr yemekler ieren
sefertaslaryla yem ek kovalar a a lard a ye
tiir; bunlar kraliyet maldr ve her kova, kra
liyeti gsteren E ile iaretlenmitir. Tek tehli
ke iareti, kuma yazl bir uyardr - Tekerlilere dikkat e d in - am a buna da aldrm am ak
gerekir. Tekerliler sadece Evin uzak b lg e
lerinde yaar ve ke n d ile rin e vahi p o zla r
verdikleri halde, biraz haylaz ama hayli za
rarszdrlar. Fiziksel olarak insanlara benzer
ler, tek farklar kol ve bacak boylarnn eit
olmas ve trnak niyetine tekerleklerle bitm e
sidir. Dzgn zem inde son derece seri ha
reket e debilir am a engebeli ya da kayalk
araziyi gem ekten acizdirler, insanlar eze
bilirler ama hibir eyi kavrayam azlar ve bi
rine ciddi zarar verm e ihtimalleri zayftr. A s
lnda hayli aresizdirler ve ancak bakalar
n gerekten vahi olduklarna inandrarak
k e n d ile rin i k o ru y a b ilirle r. T e k e rlile r o k
renkli parlak g iy s ile r giyer ve neeli hasr
apkalar takar.

i in s sle re d n t rd . B unun z e rin e

Evoldo znt ve pimanlkla kendini suda

(L. F rank B aum , Ozma o f Oz, C h ic a g o ,

1907; L. Frank Baum, The Road to Oz, C hi

bodu.
O lnce lkesi ge re k bir hkm dar
dan yoksun kald, Kz yeeni Langvvidere
de iktidar ele g e irm e k iin bu frsattan
y a ra rla n d , sa ra ya g e e re k a s k e rle ri ve
h izm e tk rla ryla o ra d a yalnz yaa d . Ev
halk Langvvidere hakknda ne d n e ce
ini bir trl bilem iyordu, kz ona her rast
laylarnda farkl grnyordu, sadece ke
m erinden sarkan yakut anahtarla tannabi
liyordu. Bunun aklam as, Langvviderenin
ayn her gn iin otuz farkl ba olm asndayd, onlar iste d i i g ib i d e i tire b iliy o rdu; anahtar ise ba koleksiyonunun d u rd u
u dolab ayordu. Yeni bir ba taktnda
de ien sadece L a n g w id e re nin grn
d e ild i; btn karakteri ve ruh hali de d e
iiyo rd u , bu da onu ne yap a ca n c e
den hi tahm in edilm eyen bir hanm haline

cago, 1909)

getiriyordu.

EVARCHA, Balkan Y arm adasfnda bir l

kedir, 1978e ka d a r krallkt, sonra Ulusal
Askeri Hkm et tarafndan ynetim ele g e
irildi. Evarchia kylar aklarndaki adalar,
dokuzuncu yzylda ilhak edildi ve Evarchiay bir im paratorluk haline getirdiler; ada
llar korsanlara kar koruma istemiti, yne
tim deiim i kansz olarak gerekleti. Bu
adalarn bazlar, rettikleri baharatn adn
almlardr, H indistancevizi Adas ya d a Ka
ranfil Adas g ib i. Seyyahlara, havaalannn
b u lu nd u u B yk A d a ya da M a cre n e se
A dasna gitm eleri tavsiye olunur. Buradaki
Yaz Saray, Eski Fener yaknlarndan gr
nebilir, adann balca zelliklerinden bir d i
eri olan ve 1566 deprem inde ksmen yk
lan Korsan a to su ndan da uzak d e ild ir.

Hindistancevizi

Macremse ya da
Byk

hrnen

EVARCHA
Baehir ve komu adalar

A da hayvanlarnn tipik bir tr olan ada is

pinozuna M acrenese A d a s in d a kolaylkla
rastlanabilir. Yetikin adallarn ssl-ku ,
ocuklarn da afili-sallanga" dedikleri bu
kuun gs yeildir. Kanatlar, ak d u rdu
u n d a koyu krmz iz g ilid ir, am a btn
olarak mavi ya da cam gbei renglym i iz
lenimi verir. Yeil ispinoz boyundadr, k
k, sar, papaannkine benzer bir gagas
vardr.
Baehir anakaradadr ve gzel Gotik
pencereleri ve pre-Raphaelizm-sonras s
lubunda dekorasyonu olan sade denmi
K Saray, burada 1869da ina edilmitir.
Dikkate d e e r cepheleri olan baka bina
saray evreler: keli bir b iim d e ykselip
saat kulesi halini alan sol kenaryla, kubbeli
B in icilik O kulu; S arayn s o lu n d a k i sval,

kornili ve kabartmal Ziyafet Binas; ve sa

ndaki Eski Manastr. Kraliyet Astean O pe
ras ve Asty Katedralini de ziyaret etmeye
deer. Metropolitan Park Evarchiann mer
kezindedir, dousunda, A sty blgesinde ise
bakmn Parklar, Havuzlar, Kamu Antlar ve
Kltr (PHKK) V ekletinin stlendii nl
baheler vardr. Geni ve kenarnda aala
rn sraland bulvarlar, souk ve karl ba
ehri boydan boya keser: Byk Bulvar ve
Halka Bulvar.
E v a rc h ia nn R adyo A sty a d n d a bir
ulusal radyosu, birka gazetesiyle dergisi
v a rd r: A s ty nin Times't, A stean Times,

Evarchia M cevher Koleksiyoncusu Aylk

Dergisi ve Kzl Raket. E varchiada sadece
bir byk roman yazlmtr; ngilizce bir e
virisi 1954te Gri Duvarlar Yaynevi tarafn-

EVDEN-E-TEN-EVE LKES, G ney

ngilterede Portsmouth-W aterloo dem iryolu
hattnda bir kydr. Evden-ie-iten-eve ya
ayan birinin zledii her ey bu kyde bu
lunabilir. Ky, ngiliz bilgin Merlinin uzak to
runlarndan biri tarafndan, zellikle pazarte
si sabahlar byle yaamaktan bkm olan
lar iin kurulm utur. Gzleri km , ince
izgili takm elbiseli insanlar trenin ikinci ya
da birinci snf vagonlarnn pencerelerinden
bakp dururlar. Birden manzara alr, ar
tc bir hal alr. Tren, ar ekim deym i gibi,
sarsntyla deil de sessizce durur. Kaplar
sessizce alr ve havay nc snf ro
mantik pazar ikindisi filmlerini hatrlatan yu
muak bir mzik doldurur. Evden-ie yaa
yanlarn her biri, trenden ktnda gizli ar
zusunu bulacaktr. Bu arzu yumuak geni
dalgal, beyaz kumlu bir plaj olabilir. mine
nnde rahat bir koltuk, bir bardak iyi viski,
kocaman sar bir kpek ve sayfalar tken

EVARCHA'nn m erkezinde B inicilik Okulu'nun

saat kulesi.

meyen yeni bir A ga th a Christie roman da

olabilir. Dnya Kupas Finalinde en iyi yer
de olabilir tabii. W okingli bir adam, trendde
yannda m illerce uzunlukta bir oyuncak d e
miryolu bulmutu. Surbitonlu bir ktibin bul
duu ise tohum ekilm i ve gl yetitirilm eye
hazr kk bir Fansz bahesi oldu. Liphoo k lu bir te zghtar kadn byk bir s p e r
marketin harabelerini bulmutu, km r ha
lindeki kalntlardan hl dumanlar ykseli

dan baslmtr. Halkn ou Evarchia dilinin

yordu ve gzel beyaz bir toga ve bir Roma

harp da kadnn em rindeydi. Yolcular ne za
man ayrlmak isterse tren yola kar ve bir
saniye bile gecikm eden W aterlooya varr.

yan sra ngilizce de konuur, ancak adal

larla kyller vyi yum uak bir ekilde, f gibi
telaffuz ederler. Evarchia Katolik ve Preka-

(Elspeth Ann M acey, A w a yd a y , A bsent

Friends and Other Stories, Londra, 1955)

nonik Kilisesine gre, en nemli k enlii

6 O cak Yortusudur, am a ziyaretiler, nispe
ten daha kk bir len olsa da, Noelin de
kutland konusunda uyarlr.
(B rig id Brophy, Palace without Chairs: A
Baroque Novel, Londra, 1978)

EVLLK FEDAKRLII ADASI, Hint Okyanusunda bir yerlerdedir, ilk kez nl vakanvis G em ici S in d b a d tarafndan tasvir
edilmitir. Byk ve muhteem bir ehirde
yaayan ada sakinleri, tuhaf cenaze tren
leriyle tannr. Koca ya da kardan biri ld
zaman, geriye kalan kii de eiyle birlik

te gmlr. Gvdesi, bir iple ehirden ok

uzak olm ayan derin bir boaza indirilir; dul
kalm e de ayn yolu izler am a yanna k
k bir srahi su ve birka somun ekmek al
m asna izin verilir. Cenaze alay boazn
zerine ta bir levha yerletirerek ifti ebe
diyen birletirir.
Adann bir baka kesinde, seyyahla
r latif yem ekler ve hindistancevizi st ik
ram ederek karlayan vahi bir zenci kabi
lesi yaar. A ncak seyyahlar bu yiyecekleri
tatmamalar iin uyarlr, nk o u kez i
lerine uzun sreli bir delilik haline yol aan,
halsinasyon yaratc gl bir m adde kon
mu olur. Sonra da kurbanlar, yerli yem ekle
rin bazlarnda kullanlr ki bu yem ekler de iki
kategoriye ayrlr: sadece kraln tatm asna
izin olan piirilm i ve ar soslarla sunulan
yemekler ile kabilenin geri kalannn yedii
-la cuisine minceur tarznda- i yemekler.
(Anonim, The Arabian Nights, S 14.-16. yy)

EVRENSEL MUSLUK ODASI, Byk Britan

ya'da bir yerde, bir dan altndadr. Ziyaret
iler btn odann yekpare kayadan kesilip
oyulmu olduunu fark edecek; duvarlarn
dan birinin nnde, normal bir banyoda g
rlenlerin ei bir dizi musluk vardr. Ancak,
Evrensel Musluk Odas'nn musluklar farkl
dr, nk havay deitirmek iin kullanlrlar.
Her birinin zerinde Gzel H ava , iyi Hava
ya da iyi Ak Hava gibi eyler yazan etiket
ler vardr. Kar duvar, dnyann geri alan
yerlerinde neler olduunu grmeyi salayan
byk bir drbnden oluur.
Byk Britanya'nn kt ikliminin, ze
rinde G ne , iyi ila Orta ve Saanak Ya
l yazan musluklarn skm olmasna ve
doru drst dndrlem em esine bal ol
duunu kefetmek, seyyahlar iin ilgin ola
cak. Bu durum , on dokuzuncu yzyln so
nunda, ngiltere birden bir ejderha belasna
uradnda m eydana gelen bir dizi tuhaf
olayn bir sonucudur, iki Londral ocuk Aziz
George'a danmaya karar verdiler ve mer

mer heykelini perek Aziz'i uyandrdlar. Aziz

George onlara Evrensel Musluk Odasn zi
yaret etm elerini ve zerinde Su ve Kar
yazan musluklar aarak, atelerini sndr
mek suretiyle ejderhalar ldrmelerini tavsi
ye etti. Ejderhalarn ce se tle ri de zerinde
Atk" yazan m usluu e vire re k tld,
sonra da ngiltere'nin ortasndaki byk bir
ukura atld. Ancak, ocuklar Byk Britan
yann iklimini normale evirm eye karar ver
d i in d e , m usluklar skt ve btn lkede
em siyeler zorunlu bir m oda halini ald.
(Edith N esbit, The Deliverers of Their Co
untry, Londra, 1899)

EVVAPANOMA, O rin o c o nun kollarndan

biri olan Coara Nehri civarndaki bir blgeye
verilen isimdir. Toprak sk bir cengelle kapl
dr ve buraya adlarn veren kabilenin diyar
dr. Yerliler, blgelerinde mutlak kontrol sa
hibi olan gl savalardr; dardan ge
len pek az kii onlar grm t r. Grm
olanlar Ewaipanomalilari, omuzlarnda gz
leri, g s le rin in o rta s n d a azlar olan,
uzun salar da srtlarndan aa dalgala
nan kiiler olarak tanmlarlar.
(Sir W alter Raleigh, The Discoverie of the

lovlie, rich and beautiful Empyre of Guiana

with a relation of the great and golden City
of Manoa (which the Spanyards call El Do
rado) A nd the Provinces of Emerria, Arromanio, and of other countries, with their ri
vers, adjoyning. Performed in the year 1595
by Sir Walter Raleigh, Knight, Captaine of
Her Majestys Guard, Warder o f the Stanneries and Her Majestys Lord Lieutenant of
the Countie of Cornewalle, Londra, 1596)

EXHAM MANASTIRI, G a lle rin Anchester

kasabas yaknlarndaki eski ve soylu bir ko
nan h a ra b e le rid ir. Buras evin sahibini,
be o cu u n u ve b irka hizm etisini yok
eden ve evin nc olu zerinde phe

bulutlar brakan korkun bir trajedinin a r

dndan yz yl boyunca bo kalmtr. Mi
m arisi, Roma ve hatta Kelt tarz bir tem el
zerindeki Sakson ya da Roman bir yapya
dayanan Gotik kuleleri bir araya getirir. Bir
taraf uurumun dayankl kiretalaryla bir
leen ve ssz bir vadiye bakan bu temel ok
nadir rastlanan trdedir.
Exham M anastr 1918 yln d a satn
alnm ve 1923 ylnda, bir zam anlar m a
nastrn sahibi olan baron ailesinin soyun
dan gelen biri ta rafn d a n igal e dilm itir.
Evin yeni sahibinin kedileri, manastrn d u
varlarndan gelen baz seslerden iyice huysuzlannca, evin sahibi ve bir arkada ara
trm aya karar vererek, ta basam aklardan
aa indiler ve tam amen insan ya da yarinsan artklaryla dolu bir odaya vardlar. Bir
ka adm sonra da, muazzam ykseklikte ve
gzn g rd n den de teye uzanan bir

alacakaranlk maaras buldular; buras Ro

ma harabeleri, uzun bir alana yaylm Sak
son ynlar ve eski ngiliz ahap yaplarn
dan oluan bir yeralt dnyasyd. A ncak b
tn bunlar -insan delilie srkleyen, ey
tani bir hummaya kaplm durulardaki in
san kem iklerinin lgn karmaas yannda
hi kalyordu-, manastrn kadim efendileri
tarafndan hl buralarda yaamay srd
ren sanlara yem etmek zere tutulan kle
lerden geride kalanlard.
Gnler sonra, Exham Manastrnn yeni
sahibi, arkadann yar yenmi bedeninin
zerine eytani bir san gibi m elm i bir
halde, iledii gnahla atalarnn g n ahla
rndan arnmaya alrken bulundu.
(Howard Phillips Lovecraft, The Rats in the
W alls , The Outsider and Others, Sauk City,
1939)

F
FAKREDDN VADS, Emir Fakreddin tara
fndan ynetilen, AMARA ile TAKAR'daki
harabeye dnm saray arasnda gzel bir
vadidir. Taban iek aan allarla ssl bu
vadi ksmen palm iyelerle kapldr. Aalar,
hava d a r ku bbelerle rt l zarif bir binay
glgeler. Yapnn dokuz tun kapsnn her
birinde Buras haclarn melcei, seyyahlarn
sna ve dnyann her yerinden srlarn y
nadr yazldr.
ierde, konuklar kaya kristalleriyle ay
dnlatlm geni, ibkey bir tavann altnda
kabul edilirler. Ayn m alzem eden yaplm
srahilerde verilen erbet eliinde, badem
stnde kaynatlm pirinten safran o rb a
sna kadar birok lezzetli ey sunulur. Ka
ranfil renginde ipek bir rt, somakiden ya
plma oval hamamlara ve hareme alan ka
p araln rter.
Vadi, O rta d o u nun drt bir kesin
den ve hatta H indistandan da gelen ge z
ginci kutsal kiilerin bulum a yeridir. Sakat
lar ve tarif edilebilecek her trl hastaln
penesinde kvranan herkes, emirin ve yar
dmclarnn aclarn dindireceinden emin
olarak buraya gelirler.
orak llerle kapl olan Fakreddin Va
disi, kurun iine gm lm zmrt gibidir.
Aslna bakarsanz o kadar gzel bir yerdir ki
bat ta ra fn d a ki b u lu tla rn , zih in le ri te m iz
olan insanlara cennete giden yolda rehber
lik eden iyi huylu perilerin meskenleri olan
adukyan ve A m berabad'n kubbeleri old u
u bile sylenir.
(William Beckford, Vathek, Lucerne, 1787)

FALUN, uzunluu ne re d e yse 360 m etre,

g e n ili i 160 m etre ve d e rin li i 60 m etre
olan ak madenlerdir.
Byk Falun Fay kyametimsi bir g

rntnn alm e n e si olarak tasvir e d il

m itir. M adene g irite ki dik, karaya alan
kahverengi duvarlar, ileride byk m oloz y
nlar ve dm kayalarla dolu bir dzlk
halini alr. Alt taraf, blockhaus (korugan) m i
m arisinde kullanlanlara benzeyen metal is
keletlerle desteklenm i galerilere alan g i
ri yollarn da ierir. Yeillikten de eser yok
tur, ktan da; burada sadece karmak bir
kaya ve cruf yn, biraz maden cevheri ve
boucu gaz bulunur, insan rahatlkla, Dante nin Hades kaplarnda benzer bir girile
karlamasn hayal edebilir.
Yine de, tem iz kalpli bir seyyahn, hi
d a v e tk r o lm ayan bu d e rin lik le re d o ru ,
madencileri takip etmekten korkmasna g e
rek yoktur. E sra re n g iz Falun K ra li e s ine
olan hayranlnn etkisinde kalrken, en g r
kem li ryalar g e r e k ola ca ktr. D e fo rm e
olup talam canavarlar dekorunun haki
katen semavi b ir cennet grntsne d
ntn izleyecektir; l l parlayan me
talden yaplm harikulade bitkilerin yerden
filizlendiini grecektir. Yer effaflar ve bit
ki kklerini gzler nne serer; am a daha
ekici olan aalarn altnda sarma dola
oynaan ve b e ya z kollaryla insan d a ve t
eden saysz gen kzn oluturduu m anza
radr. Metal aalarn daha st ksmlarnda
meyveler, iekler ve prl prl parlayan ta
lar asldr.
Kralie, M etaller Prensinden kendisine
volkanik kara ta damarlar ile zengin dem ir
damarlarnn ince eritler halinde d e il de
youn m iktarda bulunduu yerleri g ste r
mesini ister. B ylece de korkusuz m adenci
lerini sebatl almalarndan tr dllen
dirm i olur.
Gl ve an a kralie, saf b ir kalbe,
naif ve m elankolik bir ruha sahip ve dnyevi
zevklere srtn evirm i seyyahlar ieri e
kip yanan bir k huzmesine sokarak, onlar

bir mutluluk denizinde yok eder. Ak gk

mann bekisi ve entlerin ya d a O nodrim in,

yz altndaki dnyadan birine kar kalbin

de bir dam la bile sevgi tayanlar ise diri di

jestlerin sala zararl olduuna kanaat ge

tirmi Don Kiotvari deliler yaar. Enerjileri
ni, iedeki akrepler gibi kendi fikirleri iin
kavga ederek, bu eitli zararl alkanlkla
rn ortadan kaldrlmasna hasrederler.

Orta D nyada yaayan en yal yaratklar

dan biri olan aa obanlarnn en yalsdr.
Entler grn olarak hatr saylr bir eitli
lik gsterir ve farkl aa trlerine benzerler.
Bazlar kahverengi derileri, yayk parmakl
elleri ve ksa kaln bacaklaryla kestane aa
cna benzer; dierleri d ib u da k aac g ib i
dir, b ir o k parm aklan, uzun b acaklar ve
grimsi ciltleri vardr; kimilerinin ayak parm a
says tr, kimininki dokuza kadar varr.
Am a hepsinin ortak zellii, kendilerine z
g ar, dnceli bir ifadesi olan, yeil yeil
parlayan g zle rid ir. G e nelde uzun boylu
durlar, gri ya da kahverengi postlar giyerler
ve uzun gri ya da grimsi yeil sakallar var
dr. Fangornun kendisi en azndan on drt
ayak boyundadr, her ayanda kk gibi du

(Godfrey Sweven, Riallaro, the Archipelago

of Exiles, New York ve Londra, 1901; G odf
rey Sweven, Limanora, the Island o f Prog
ress, New York ve Londra, 1903)

ran yedi parma vardr; koca kafasnn al

tnda neredeyse hi boyun yoktur ve orman
gibi gri bir sakala sahiptir. Gzlerinin im di
nin yla parlad sylenir, ama ayn za
m anda gem iteki anlar ve irfann byk

ri gmer.
(E rnst T h e o d o r A m a d e u s H o ffm a n , Die
Bergwerke zu Falun, Berlin, 1819)

FANATTA, Gneydou Pasifikte, SPECTRALA A dasndan pek uzakta olmayan, RALLARO Takmadalarmdan biridir. Burada,
baz yemeklerin, ieceklerin, giysilerin veya

FANGORN ORMANI, DUMANLI DALARn

gney snrnn dousundaki kadim bir or
mandr. Dumanl D alarn en gneyindeki
doruk olan Methedrasn dou yamalar da
bu ormann iinde yer alr. Bir zamanlar OR
TA DNYAnn kuzeybatsndaki Ered Luin'e
yani Mavi D alar'a kadar uzanan ve imdi
lerde YALI ORMAN olarak bilinen blgeyi
de kapsayan ulu ormann bir paras olan
Fangorn Orman, iine girenlere genellikle
byk bir huzursuzluk hissi veren, taraz ta
raz ve fazlaca boy atm bir aalar dm
gibidir. Bazlar buray havasz, lo ve bou
cu o lara k ta rif ederken, d i e rle ri havada
sanki srekli izleniyormu gibi bir gerilim ve
fke hissettiklerini sylerler. Kt ve tehlikeli
bir yer olarak tannr ve ziyaretiler orada ye
tien canl bir aacn herhangi bir parasn
kesecek olurlarsa, bunun hayatlarn tehlike
ye sokaca konusunda uyarlr.
O rta D n ya O rtak D ilin d e F a n g o rn
A a saka l anlamna gelir. A asakal or

derinlikleri ne sahip gibidir.

Entler Orta Dnyann en eski sakinleri
dir. Elfler Orta Dnyaya ilk uyandklar za
man Yavanna (szlk anlamyla Meyve Ve
ren) e n tle ri olva? larn (s e rb e s t e hareket
e d e b ile n canllarn - yani kelvafm aksine,
hareket etmeyen canllar) arasna gitmelerini
syledi, nk yarattklarnn, zellikle aa
larn gvenliinden endie ediyordu. Yavan
na, zanaatlar iin tahtaya ihtiyac olacak c
celerin gelmekte olduunu duymutu.
Saysz yllar boyunca entler Kuzey Eria d o rdan Fangorna uzanan ormanlk alan
dolaarak aa srlerini korudular, onlara
baktlar. Aslnda entler, entkzlar ve enthanmlarla yayor, onlarla birlikte yolculuk edi
yorlard. Enthanmlarn g e n lik le rin d e ok
ho ve ayana abuk olduklar, olgunlukla
rnda ise b e lle rin in b k ld , gneten
yandklar sylenir. Entler ve enthanmlar ya
va yava kendi yollarna gitm eye balad;
e n tle r y a b a n i m e y v e le rle b e s le n d ik le ri,
aalar ve elflerle konutuklar ormanlara ve
dalara; enthanmlar ise daha kk aa

lara ve byk ormanlarn dndaki ayrlara

ekildiler. Burada her yerde dolatlar, nere
ye gittilerse oradaki a a lara ve ieklere
serpilm elerini emrettiler, gittikleri her yerde
gzel baheler yarattlar. Sonunda ULU NEHR getiler ve bitkiler hakkndaki bilgilerini
insanlara aktardlar. O rta D nyann ikinci
a n d a ortadan kayb oldu la r ve baheleri
savata le dnd, harap oldu, Boz Top
raklar diye anlmaya baland. Entlerin ka
yp yoldalarn araylar hl elf arklarn
da kaytldr, ama entler bundan sonra hi
ark sylem em i, s a d e c e e nthanm larn
isimlerini seslendirm ilerdir. imdilerde baz
entler hl nispeten canldr, ama ounu
uyku basm, aa gibi olmulardr. Baka
lar ise uyanm ve M o rg o th un glgesinin
O rta Dnya zerine kt o karanlk gn
lerinin miras olarak, batan aa kt ol
duklar grlmtr. Eski O rm an'da da baz
kt entler grlebilir am a byk ounlu
u, baz alanlarnda karanln asla kalkma
d Fangorn Ormamndadr.
Entler, grn ve yaps birbirinden
hayli farkl entevlerinde yaarlar. A asakaln kendisi genellikle Son Da'n kklerin
de ve yukardaki d a d a n do a n Entsuyu
yaknndaki K aynakkon a nda yaar. Her
biri bir tarafta olmak zere, canl kap stun
lar gibi yapraklarn dkm eyen cinsten iki
a a durur, ent ilerinden geip, dan yan
tarafna oyulmu dzle ulasn diye dalla
rn kaldrrlar. Her iki tarafta kaya duvarlar
yaklak elli ayak ykselir. Arkada, kayadan
kemerli bir blme oyulmutur. iki duvar bo
yunca iki dizi aa sralanmtr, dallar te
pede buluarak ksmen at grevini yerine
getirir. Arka duvardan aa bir dere dk
lr, kayalk blmn nnde ince bir su per
desi oluturur ve Entsuyu'na katlmadan n
ce yerde bulunan ta bir havuza akar. Mo
bilya olarak sadece ta bir masa ve alak
ayaklar zerinde duran bir yatak vardr, bu
yatak kuru otlar ve ereltiotlaryla kapldr.
Aydnlatma, ileri su dolu iki kapla salanr;
A asakal ellerini zerlerine koyduu za
man yeil bir kla parlar, girintiyi ve ardn

daki aalar aydnlatrlar. Dier entevleri

biim ve grnm olarak deiiklik gster
seler de hepsinde akan su vardr.
Entler, E ntsuyu'nun tadna benzeyen
am a ayn zam anda orman havasnn da lez
zetine sahip bir sv olan entyudumu ile bes
lenirler. Gl bir ayltcdr, muazzam enerji
ve canllk depolar. Yzk Sava srasnda
SHREl iki h o b b it entyudum uyla yaam
ve bunun bir sonucu olarak boy atm, hobbitlere gre alacak bir boya erimitir.
Entler ldrlebilseler de doal yollarla
lmezler. Akl alm az bir fiziksel gleri var
dr; bir entin tek yum ruk darbesiyle dem ir in
ce bir teneke gibi lim e lime olur, bir kaya
y el ve ayak parmaklaryla, sanki ekmek ka
buuym u gibi kolaylkla paralayabilirler.
Kaln ve sert derileri onlar korur, oklar ve k
llar onlara zarar veremez. Baltayla sert bir
d arbe onlar yaralayabilir ama hibir insan
ikinci bir saldr ans bulamaz. te yandan
entler, atee kar ok zayftrlar.
Irk olarak entler ihtiyatl ve dikkatlidirler,
yava konutuklar iin herhangi bir karara
varmalar ok uzun zaman alr; belki de ya
lar ok ileri, bilgelikleri engin ve her eyin
karmaklnn farknda olduklar iin. Tut
kular nadiren atelenir. Onlar kesinlikle ha
rekete geirecek tek ey, kendilerine ya da
aalara ynelik bir tehdittir. Byle bir tehdit
algladklarnda, artc bir deiim g e irir
ler; yava, sabrl ve biraz da melankolik ol
m aktan kp k o rku n ve fevkalade vahi
olurlar.
Ayn ar zellik, renmesi son d e re
ce zor olan dillerinde de grlr. Yava tek
rarlara yer veren bir dildir; balam ndan k
m bir nesne kavram ndan yoksun grnr.
Bylece A asakal adn sylediinde, bir
hikye anlatyor gibidir: onun mr uzadk
a, ismi de uzar. Entenin tek yazl kayd,
S h ire n Krmz K/'fa/ndadr; A a s a k a l
kendi a-lalla-lalla-rum ba-kam anda-lind-orburme'sini, zerinde bulunduum uz ey,
latif sabahlarda zerinde durup etrafa nazar
ettiim ve gne, orm ann g e risin d e ki i
menler, atlar, bu lu tlar ve dnyann gzler

nne serilii hususunda tefekkre daldm

yer diye evirm iti. Bu Ente rneini kay
deden iki hobbit, A asakala bunun sade
ce bir te p e anlam na g e ld i in i sylediler.
Cevab, entlerin karakterleri hakknda pek
ok ey anlatan bir rnektir: Dnyann bu
ksm teekkl ettiinden beri burada duran
bir ey iin aceleci bir szck.
Entlerin bilgisi kadim ve m uazzam dr.
Baka eyleri anlamakta daha iyi olduklar
ve insanlar kadar benm erkezci olmadklar
iin kendilerini elf olarak kabul ederler; elflerden daha kolay uyum saladklar iin de
insan olarak. Her iki tre kar stnlkleri
ise daha istikrarl olmalar ve bir eyi uzun
sre akllarnda tutabilmeleridir.
Fangorn ayn zamanda tuhaf ve tehli
keli yaratklar olan ve aaca benzem i entler olduklar sanlan H uornlarn d a evidir.
Bunlar son derece sratli hareket edebilen
ve ke n d ile rin i g lg ele re sarp n e re d e yse
grnm ez olabilen vahi yaratklardr. Huo rn lar a a la ra gz kulak o ld u kla r Fangorna ve civardaki kk vadilere yaylm
lardr. Yzk Sava srasnda A a sa ka ln
nderlik ettii entlerle birlikte insanlarn ta
rafnda savam ve nemli bir rol oynam
lardr.
Enthanmlarn kayboluundan beri, ba
zen bu eski rkn neslinin tkenm ek zere ol
duu dnlr. Ancak, iki taraf d a her ey
lerini yitirdikleri zaman entlerle enthanmlarn tekrar bir araya gelecekleri yolunda bir
kehanet de vardr.
(J.R.R. Tolkien, The Fellowship o f the Ring,
Londra, 1954; J.R.R Tolkien, The Two To
wers, Londra, 1954; J.R.R. Tolkien, The Re
turn of the King, Londra, 1955; J.R.R Tolki
en, The Silmarillion, Londra, 1977)

FANTASTKO, DALGACIK LKESnin bat

snda bir dadr; etraf dan korkulan sakin
leri olan Fanfazmalarn lkesiyle snr iaret
leyen bir hendekle evrilidir. Hendek tepesi
ne kadar erimi lavla doludur, ate ylanlar

Fanfazm a'larn FANTASTKO D a nda kurduklar

gzel ehir, kaba bir ta kulbeler yn gibi
g rne rek seyyahlar aldatr.

ile zehirli semenderlerin yuvasdr. Lav hen

deini amann tek yolu, zerinden geen
dar kprden yararlanmaktr. Kpr, al renk
li bir timsahn nbet tuttuu tek bir gri ta ke
m erden oluur. Bu alandan ykselen koku
ve s yle fazladr ki, kular bile stnden
umak istemez ve seyyahlara, yaayan her
eyin bu d a d a n uzak durm as ge re kti i
s y le n ir. F a n ta s tik o 'n u n d z z irv e s in d e ,
Erbler diye bilinen bir kt ruhlar rkna ait
olan Fanfazmalarn ehri vardr. ehir gzel
dir ve sihirle yaratlan eylerin en grkemlile
rinden biri olma iddiasnda bulunabilir ama
ziyaretilerin gzne grnm ez. Buraya ge
len seyyahlarn tek grd, ssz bir orak
a landa bir ilenmemi kayadan meskenler
ve ga rip biimli aalar yndr. Bu, ehirle
rini korum ak iin Fanfazma'lar tarafndan uy
gulanm bir aldatm acadan ibarettir ve bura
ya dek gelm e cesaretini gsterm i seyyahla
ra bunu da alt etmeleri tavsiye olunur.
F anfazm alarn sa b it b ir biim i ya da
ekli yoktur. Bir anda ylandan kertenkeleye
ya da kurda dnp tekrar geri dnebilir
ler; dierleri ise, aslan ya da bayku bal
adam lar olarak grnr. Fanfazm alarn h
kmdar ilk ve ndegelenin birka saniye
i in d e ay, gzel bir kadn ve bir kelebek
ekli ald grlmtr.
(L. Frank Baum, The Emerald City o f Oz,
Chicago, 1910)

FANTAZYA, snrlar olm ayan bir diyardr.

Bu blgenin belli bir corafi betimlemesini
yapm ak ya da haritasn izm ek imknszdr.
Burada bulunan lkelerin, nehirlerin, deniz
lerin ve dalarn co ra fi konumlar -h a tta
pusulasndaki ynler- srekli deiir. Mesa
feler llem edli iin, uzak ve yakn g i
bi kavram lar da, gnn saatleri ve mevsim
ler de tamamen zneldir. Ayrca gnler ve
m evsim ler bizim dnyam zdakinden daha
farkl kanunlarla tayin edilir, rnein insan,
kavrulan bir ln yannda donmu bir ku
tup topra paras bulabilir.
Fantazyann birok zellii vardr: or
m anlar, (bataklk yakam ozlarnn evi olan
B uulu Pus Gl ve yaknndaki kt hret
li B atak Bataklk g ib i) fu n d a lkla r, (K ader
Dalar, Gm Dalar ve l Dalarn e
kici peyzaj gibi) sradalar, sarp kayalklar
ve lkeyi boydan boya neredeyse ikiye b
len, yarm mil geniliindeki Derin Uurum
den e n yer. F antazyann kendi aralarnda
hi anlaamayan eit eit sakinleri vardr.
Bunlardan biri, ehirlerini dallar zerine ku
ran ve evciklerini birbirine merdivencikler, ip
m erdivenler ve kaym a yollaryla balayan
M iniklerdir. Uluyan O rm anda ise kadnlar
ve e rke kle ri a a k t k le rin e benzeyen,
aakabuu trolleri yaar. Szmona kayayiyiciler de buradaki bir d a d a yaar ve ar
ar yuttuklar bu da ile beslenirler (buras
im diden bir svire emental peyniri gibi d e
lik deik olmutur). Salam ander'in alev so
kaklarnda vcutlar ateten varlklar dolar
ken, Sassafranlarn lkesinde insanlar ya
l doar ve bebek olarak lr.
Fantazyaya yaplacak bir gezide ark
Syleyen A alar B eldesi, E ribonun Cam
Kuleleri, Gm D alarn ardndaki Ot De
nizi ve havada serbeste duran ayta stu
n u yla M u a m a th n B a kir O rm an Tapna
m utlaka ziyaret edilm elidir. afak vaktinde
Renkler l G oab'a dnen Gece Orm a
n Perelin'de seyyah esiz bir doa manza
ras bekler. Botanikiler, lkenin en kudretli
bycsnn evi olan Horok S arayina ait
etobur orkideler ormann grm e frsatn es

g e m e m e li, a n ca k m m knse b y c y le
karlamaktan kanmaldr.
Fantazya'daki en byk ehirlerden bi
ri Ayaktakm lk e s inde bulunan H ayalet
K enttir. ehrin kimi semtleri, cepheleri iblis
leri ya da iskeletleri temsil eden koca fig r
lerle dekore edilm i byk saraylardan iba
rettir. Hayalet Kent botur ve terk edilm itir.
Kitle halinde ipnotize edilen sakinleri her tr
l umutlarn yitirmi ve kendilerini Hilik d e
nen, gittike byyen bir bolua atmak su
retiyle intihar etm ilerdir.
Fantazyann ilgi ekici kentlerinden bir
bakas da, lke n in en gzel ye rle rin d e n
Gm ehir A m arganthtr. ehir, ister ka
dn ister erkek olsun, en yal sakin tarafn
dan ynetilir. Am arganth, ormanlk tepelerle
evrili meneke mavisi bir gln zerinde
dir. Evler gem ilerin zerinde ina edilmitir;
bu da, dostlar birlikte yaamak (ya da d
manlar ayrlmak) isterse, gemilerin sadece
ehrin baka bir blgesine gtrlm esinin
y e te rli olaca anla m n a gelir. S okaklarla
kprler, gemileri ve daha byk saraylar
tayan mavnalar birbirine balar. Kanallar
daki kikler, evlerin pencereleri, balkonlar ve
kuleleri gibi gm ten yaplmtr. Gmn
kullanlm asnn n e d e n i, ehrin sa ld rla ra
kar bir savunma olarak vaktiyle Moru (ya
da Gzya G l) zerinde bulunm asdr;
gln suyu ylesine tuzluydu ki, daha d
man ehre varm adan -dm anlarn gemileri
ve o rd u la rn d a k ile r g ib i- b iro k m a d d e yi
ok ksa srede eritebiliyordu. Suyun etkile
rine sadece gm kar durabiliyordu.
Bugn, ehir turistik bir m erkezdir ve
ziyaretiyle dolup taar. Yusyuvarlak bir g e
minin zerindeki devasa gm bir kutunun
iinde yer alan Am arganth Ktphanesi, en
cazip m eknlardan biridir. Penceresiz d u
varlarda, saylar binlere varan kat kat kitap
bulunur - air Bastian Balthasar Buxun b
tn eserleri.
Fantazya yneticisi ocuk im paratori e nin ikamet yeri dev bir eker parasna
benzeyen ve tepesi bulutlarn stne varan
Fildii Kuledir. iek tarh, itler ve patikalar

labirenti o la ra k dzenlenm i m uzzam bir

dzln zerindedir. Kulesi, salyangoz ka
buu gibi bkktr; kaplar, m erdivenler ve
kameriyeleri, balkonlar, sivri kuleleri ve kub
beleriyle k k evler o lu tu ra ca k e kild e
oyulmutur. A na cadde, daralan bir spiral
eklinde kule etrafnda dner. Evlerin ze
rinde dairevi taht odas ve en stte de, ma
nolya goncas eklindeki bir kkte, ocuk
im paratorienin makam yer alr. Buraya
kan herhangi bir yol ya da merdiven yoktur
ve orada bulunm u olanlarn hibiri kaygan
yanlardan tepeye kmay nasl becerdiini
hatrlamaz.
Dnyadaki hibir lke Fantazya kadar
turizm e bam l deildir. Ziyaretiler bura
dan uzak dursalar, btn im paratorluk onu
evreleyen Hilik tarafndan yutulurdu. Ney
se ki, tek bir seyyahn gelii b ile Fantazyann salkl hale dnmesine yeter.
Ancak, ziyaret edenleri kendinden ge
irecek bir yer olsa da, orada uzun sre kal
mak seyyahn kimliini unutmasna yol aa
bilir; o zaman da Fantazyada ebediyen kal
mas gerekir. Bylesi seyyahlar, delilikle absrdln hkim olduu Eski im paratorlar
Kentinde kalr.
Son olarak, seyyahn izlerine rastlaya
bilecei di e r nemli Fantazya ziyaretile
rinden de sz edilmesi gerekir. Bunlar, Ho
meros, Rabelais ve Shexpir isimli birinden
Borges, Tolkien, Lewis, Magritte, Dali, Arcim boldo ve daha biroklarna kadar uza
nan bir yelpaze oluturur.
(Michael Ende, Die unendliche Geschichte,
Stuttgart, 1979)

FANTPPO, Bat A frikada bir krallktr. Ayn

ismi tayan baehir, Nijerin aznn elli ya
da altm mil dousundaki Benin Krfezine
akan Kk Fantippo Nehrinin azndadr.
Baehir parlak, neeli ve neredeyse bir Av
rupa ehri kadar byktr. Ancak nemli bir
liman saylmaz ve ylda topu topu birka ge
mi buraya yanar.

Fantippoda iki ey dikkate deer: pos

ta sistem i ve, Hristiyan bir lke olm ad
halde, Noel kutlamalar. Posta sistemi lke
ye ilk olarak Kral Koko tarafndan getirilm i
tir. Kral, Avrupa posta sistem ine ilikin ola
rak duyduklarndan o kadar etkilenmiti ki,
hemen onu taklit etmeye karar verdi. Pullar
basld, kebalarna posta kutular yerle
tirildi, ne var ki balangta sistem bir trl
ilemedi, nk halk pullarn sihirli gcne
inand iin postaclara ihtiya grmemiti.
Kral Koko neyin hatal olduunu fark edince,
postac niform alar ithal e d ip adam larn
g re vle n d ire re k sorunu z m e kavutur
du. ngiltereden ithal edilen niform alar ik
lim iin ok scak gelince de, tipik Fantippo
postac niformas olutu; fiyakal bir apka,
ipe dizilm i boncuklar ve bir posta antas.
Sistem alm aya balad ve ok gem eden
pek popler hale geldi. Hatta kne yol
aan d a p o p le rli i oldu d e n e b ilir. Pullar
yle itibar gryordu ki, insanlar onlardan
elbise yapm aya balad; bu tr giysiler, ok
g e m e d e n deerli m allar o lup kt. ans
eseri iki pul koleksiyoncusu, (kral resmini
yeterince gurur okayc bulm adndan, ar
tk baslmayan) nadide iki peni-yarm penilik
Fantippo krmzsnn peine dp Fantipp o ya g e ld i, iki koleksiyoncu karaya ayak
bastklarnda, aradklar pulu, antalarn ta
yan ham aln c e ke tin d e g rd le r ve he
m encecik pul iin kendi aralarnda fiyat yk
seltmeye baladlar. Kral Koko bunu duyup
ko leksiyoncularn pullarna v e rd i i deeri
renince onlar posta sistemi iin deil de,
koleksiyoncular iin basmaya balad. Fan
tippo uluslararas koleksiyoncular pazarna
muazzam miktarda pul ihra etmeye bala
ynca da, posta sistemi fena halde ihmal
edildi.
Posta servisinin sorunlar keif yolcu
luklarnn birinden dnerken Fantippoyu zi
yaret eden Dr. John Dolittle tarafndan
zmlendi. Onun rehberliinde, kularn pos
tac olarak kullanld yeni bir sistem kurul
du. Hayvanlar ve kular iin, merkez brosu
SAHPSZ TOPRAKLARn aklarndaki bir

yzen evde bulunan ayr bir posta sistemi

rgtlendi. Kurye olarak gm en kular kul
lanld iin, denizar posta servisi zellik
le etkin ve sratli bir hal almt; yirmi drt
saat iinde Am erikaya bir mektup gnderi
lip cevab alnabiliyordu.
Noel kutlamalarnn lkeye girmesi ise
tamamen posta servisinin tekrar rgtlenme
siyle ilgilidir. Baehirde posta teslimatn r
gtlem ek iin getirilen bir Cockney seresi,
Fantippoda Noel kutlanmad iin postac
larn Noel hediyesi alam ayacaklarn re
nince kendisini aalanm hissetti. O ve d i
er posta kular, lkeye Noel ve Noel hedi
yeleri deti girmedike, mektuplar datma
y reddettiler. Bylelikle yln o dnem inde
hediye verme gelenei hemen yerleti ve l
keyi ziyaret eden ilk misyonerleri de artt.
Ayn se re , F a n tip p o nun btn e vle rin e
posta kutusu konmasndan da sorumludur.
Dr. Dolittle'n getirdii dier nemli ye
nilik ise, ykseklerden uan kular m ete
orolojik gzlemlerde kullanan bir hava duru
mu brosu kurmasyd. Sistem son derece
baarl oldu ve den izde frtnaya yakalan
m aktan hep korkm u olan F a n tip p o lular
daha byk gemiler yaparak daha uzaklara
gitm ek iin yreklendirdi.
(Hugh Lofting, Doctor Dolittle's Post Office,
Londra, 1942; Hugh Lofting, Doctor Dolittle

and the Secret Lake, Londra, 1949)

FARANDOULYA, Avustralyada, Melburn ha

rabelerinin yaknlarna kurulm u usuz b u
caksz bir krallktr. Buras Borneo Adas ya
knlarndaki bir adada insansmaymunlar tara
fndan bytlm bir Fransz olan Saturnin
Farandoul tarafndan kurulmutur. Korsanlar
ca karlan ancak baka birtakm maymunlar
tarafndan kurtarlan Saturnin Farandoul, on
dokuzuncu yzyl sonlarna doru Avustral
yann gneydousundaki Victoria eyaletini
gal etti ve Britanya ordusunu yenilgiye uratt.
Saturnin Farandoul, I. Saturnin oldu ve
insanlarn kanunlaryla insansmaym un ka

nunlarnn ayn olduu ve iki ayakl canllarla

drt ayakl canllarn bar ve uyum iinde
yaabildikleri bir krallk kurdu. I. Saturninin
niyeti her ne kadar H indistan da fethedip
Asya insansmaymunlarn zgr klmak olsa
da, in g ilizle r, e lli bin insa n sm a ym un d a n
oluan ordusunu Sko viskisi ve ngiliz kzla
ryla batan karp yozlatrnca, bu m uaz
zam giriim kt.
Ziyaretiler bugn, Melbourneun plan
lar zerine kurulmu gzel Farandoulyay zi
ya re t e d ebilir. M e lb o u rn e A kva ryu m u nun
ba biyolou I. Saturnin'in k olduu kadn
karnca, kraln ordusu kadn kurtarmak iin
saldrm ve M elbourne bu saldrda yklm
tr. Bu seferin ayrntlar tam olarak aratrl
mamtr, ancak Avustralya ktasnn eksiksiz
tarihi bir gn nihayet kaleme alndnda mut
laka aydnlanacaktr.
(Albert Robida, Voyages Trs Extraordina-

res de Saturnin Farandoul dans les 5 ou 6

parties du monde [e t dans tous les pays
connus et meme momnus de M. Jules Verne], Paris, 1879)

FARGESTAN, O R SEN N A'nn karsnda,

Sirte Denizinin br kysnda uzanan bir l
kedir. Baehir Rhages uzun zamandr sn
m olduu sanlan; ancak, ksa sre nce
tekrar faaliyette olduuna ilikin sinyaller ve
ren Tngri Y anardann alt yam alarnda
yer alr. Rhages ayn zam anda Fargestann
en nemli limandr ve bir resif izgisiyle ko
runmaktadr.
F argestan, yz yldr O rsenna ile
resmi olarak sava halindedir, ne var ki, bel
li bal karlar sz konusu olm ad iin,
son zam anlarda pek ekim e olmamtr, iki
m illet arasndaki nefret, Fargestann kom u
sunun gney kysna yapt korsan baskn
larndan ve O rs e n n a llarn m isille m e le rin
den kaynaklanmaktadr. Gemiteki bu m i
sillem eler arasnda bir kuatma ve O rsenn a d a h l k u tla n m a k ta o la n R h a g e s in
bombalanmas olay da vardr.

R hagesin A dalet Bakanl Mhr y

lanla btnlem i bir kimera eklindedir.
(Julien G racq, Le Rivage des Syrtes, Paris,
1951)

FAY ADASI, A m e rika B irle ik D e v le tle ri

dalarnda bir yerde, bir nehrin elaleye ya
kn tarafnda bulunan yuvarlak ve kk bir
adadr. zerindeki im ler ksa, elastiki ve
eker kokuludur ve aralarna iriotu ie k
leri serpilm itir. Aalar, kvrak, nee dolu,
dik, parlak, narin ve latiftir, Dou figrleri ka
dar zariftirler; kabuklar ise przsz, parlak
ve rengrenktir. Kk ve gze ho gelm e
yen tepeciklerin olduu adann do u taraf,
glgelerin en karanlyla rtldr; bu te
peciklerin, adann sakinleri olan F a y la rn
yeil mezarlar olduu sanlr. Faylarn mr
ksadr; ktan g lg e y e her g e i le rin d e ,
yazdan ka gem i gibi olurlar.
(Edgar Allan Poe, The Island of the Fay",
Tales, New York, 1845)

FEDERAL TEPE, Amerika Birleik Devletlerinde, Rhode Islanddaki Providencen bat

ksmnda, hayalet bir tepeciktir. Dumana sarl
m birbirine bitiik atlar ve sivri ulu kulele
riyle, ehrin diken diken bir grnm vardr.
Seyyahlara, 1844 ylnda burada dini bir
m ezhep kurm a am acyla Msrdan dnen
Profesr Enoch Bowen tarafndan satn aln
m zgr irade veya dier adyla Yldzl Hik
met Kilisesini grmeleri tavsiye olunur. 1846
ylnda Providence vatanda esrarengiz
artlar altnda ortadan kaybolmu ve Parlayan
Trapezohedron adl uursuz bir taa ilikin
sylentiler yaylmtr. 1848 ylnda yedi kii
daha kaybolm utur ve kilisede kanl adak
ayinleri yapldna dair hikyeler anlatlmaya
balanmtr. 1853 ylnda Peder O Malley adl
biri, Yldzl Hikmet tarikatna 1849da katlm
olan Francis X. Feeneynin lm deinde
kard gnah dinlemitir; Feeney, Parlayan

Trapezohedronu Profesr Bowenln baz M

sr harabelerinde aratrma yaparken buldu
unu ve mezhebin, kta yaayamayan esra
rengiz bir varl ardn aklamtr. Par
layan Trapezohedron tarikat yelerinin baka
dnyalar grmelerini salyor ve arlan var
lk -tarikat yeleri bu varla Karanln Ruhu
diyordu- onlara baz dayanlmaz srlar akl
yordu. 1869 ylnda, rlandalI bir delikanlnn
kaybolmasnn ardndan, rlandalI genlerden
oluan b ir e te kiliseye saldrd. Nihayet,
1877'de, alt kii daha kaybolduktan sonra,
Providence belediye bakan kiliseyi kapad.
Kilisenin tekrar gndeme gelmesi 1935
ylnda oldu. Bir dizi aklanamaz olayn ardn
dan, ki aralarnda ehri sarsan mthi bir frt
na da vard, esrarengiz olaylar soruturmaya
alan Robert Blake adl biri, mthi bir patla
mann olduu yerde l bulundu. Yetkililer
hibir aklamada bulunmad, ancak korkun
kadim ayinlere dair sylentiler ehirde kulak
tan kulaa yayld.
(Howard Phillips Lovecraft, The Haunter of
the D ark , The Outsider and Others, Sauk
City, 1939)

FELDO ADASI, bkz. GALLNACO.

FELMATH, bkz. TENHA ADALAR.

FELNYA, y e ry z n n bo e k ird e in in
m e rk e z in d e b u lunan P LU T O da, BANUA
MPARATORLUUnun ve YOKDYARn s
nrnda bir krallktr. Plutodaki dier lkeler
gibi Felinyada da her ey yeryzndeki ha
linden d a h a ufaktr. B u rada yaayanlarn
boyu iki buuk aya pek gem ez.
Tem el entelektel uralar teoloji ve
hukuk olan Felinyallar, batl inanlara ok
bal bir halktr; lkede bu iki konu hakknda
yazlm kitaplarn saysn verm ek mmkn
deildir. Felinyallar, gelecekten haber ver
diine ve piyango sonularn nceden bil

d ird i in e inan lan r y a la rn ta b irin e o k

nem verir - bu inan, hatr saylabilir dene
cek m iktarda iflasa yol amtr.
Felinya dini, peygamber Burmann re
tileri zerine kuruludur. Burma gelip buradaki
yaayanlar aydnlatmadan nce, Felinyallar
sadece kulara ve hayvanlara tapyor ve ruha
ni bir karanlkta yayorlard. Burma ilk olarak
bir yumurtay krd. Krk yumurtann iinden bir
ku kt ve kanatlanp utu; bu, lmle birlikte
ruhun bedeni terk etmesini ve lmszlk ilke
sini gsteriyordu. Ama Burmann en iyi hatr
lanan mucizesi bir mee aacna topraa bat
masn emretmesiydi; aacn batt yerden
pem be sular olan bir pnar fkrd, sonra bu
na mavi ve altn renkli iki pnar daha eklendi.
Pnarlarn evresine bir tapnak ina edildi. Zi
yaretiler bugn bile her gn bir saat boyunca
bu renkli sular hayran hayran seyredebilir.
Eer ziyareti sulardan bir rnek almak ister
se renkten herhangi birinin ieleri, tapna
a hizmet eden altm rahip tarafndan inan
sahiplerine satlmaktadr.
Pnar m ucizesinin ardndan Burma
gn sonra dneceini syleyerek ayrld. Ka
natl bir filin srtnda cennete kt ve hl Fe
linya dininin temeli olan Kutsal Kitap ile geri
dnd. Ancak kimileri hl kukucu davran
yordu. Burma, retilerinin hakiki olduunu
gsterm ek iin on erdemli adam lkenin g
neyindeki yksek ve orak bir daa kararak
onlara cennete ulamalarnda yardmc ola
can syledi. Giymeleri iin birer metal ap
ka verdi, adamlar apkalar takar takmaz hz
la gkyzne ykselerek gzden kayboldular
ve bir daha asla geri dnmediler. Amatr inti
harclar arasnda olduka popler bir nesne
haline gelmi olan bu apkalar da herhangi
bir rahipten satn almak mmkndr.
Burm ann retilerinin bir sonucu ola
rak, kanatl kutsal file ve cennetin kaplarn
bekleyen kartala tapnlan bir klt ortaya k
t. Seyyahlar, lkenin en byk dini mekn
olan Kutsal Fil'in Sarayn ziyaret etmelidir;
saray, kurak bir dan yam alarnda muhte
em bir binadr. Burada, Burm ay cennete
tayan filin soyundan g e ldii sylenen mavi

bir fil vardr. A ncak hevesli zoologlar hayal

krklna urayabilir, nk yakndan in ce
leyince, kutsal filin sadece maviye boyanm
normal bir fil olduu ortaya kar.
Kutsal Fil hilesi g ibi havaya ykselm e
mucizelerinin de mantkl bir aklamas var
gibi grnm ektedir. Felinya yeryznn y
zeyinden Pluto'ya giden gney kutup g e i
d in in tam a ltn d a d r. Y aknlardaki DEMR
DA LARn manyetik gc yle fazladr ki,
metal apka takan eker ve ekime kaplan
kii sonunda yeryzne ular. A frik a daki
Pigmelerin ve eitli lkelerin da c ce le ri
nin de aslnda bu yolla yzeye km Feliny a llar olduklar ne srlmtr.
Felinya, 1806 ylnda, gem ileri Kuzey
Buz Denizinde batan bir grup Fransz ve ngi
liz denizcinin yanllkla kuzey kutup g e idin
den Pluto'ya gelm eleriyle kefedilmitir. Bir
ka baka lkeyi ziyaret ettikten sonra Felinyaya gelen bu grup efsaneleri duydu. Ksa
sre sonra mitlerin arkasndaki gerekleri fark
eden denizciler, Demir Dalarn manyetik g
cn kullanarak yeryzne dnm eye karar
verdi. Tapnaktaki iilerin onlar iin yapt
byk metal apkalarla, umduklar gibi yery
zne ykselerek Gney Kutbu evresindeki
dalara vardlar. Bu gzergh geri dnecek
seyyahlara da tavsiye edilir, sonunda Kuzey
Buz Denizine varacak ve New Holland civa
rnda bir yerlerde karaya kacaklardr.
(Anonim, Voyage au centre de la terre, ou

aventures de quelques naufrages dans des

pays inconnus Traduit de Vanglais de Sir
Hormidas Peath, Paris, 1821)

FELSEFE ADASI, Amerika Birleik Devletleri

kys aklarnda, TALH ADASI yaknlarnda
dr. Dnyann en nl akademisinin bulundu
u yer olan baehrinin ad Rispadr.
Halk hangi sistemin daha az baskc ve
daha aydnlatc o lduu konusunda fikirbirliine varam ad iin, adada hkmet yok
tur. Az sayda ilahiyat olmakla birlikte, din
de yoktur. Din, bir alaya alma kam panyas

marifetiyle yava yava itibarn yitirmitir; is

tihza dolu eitli eserlerin yazarlar da aka
demik baarlar kazanmtr.
Rakip filozoflarn kendi eitli dnce
sistemlerini rettii okullarn nemi byk
tr. Bunlar A vrupa felsefesinde bilinen sis
temlerin ounu ve evrenin kkeni konusun
da birok aklamay da ierir. Btn okullar
-R obinet, Voltaire, D id e ro t- bu ra d a temsil
edilir, nihayet baya ve entelektel olarak
yetersiz kiilerle vakitlerini ziyan etm ek zo
runda kalmadklar bir yer bulmulardr.
Seyyahlara, Felsefe Adas'n ziyaret et
meyi planlarken, ok sayda felsefi retiye
aina hale gelm eleri tavsiye olunur, aksi tak
dirde felsefi tartmalarn yegne etkinlik ol
duu ve konum alarn daha ok alntlarla
kar-alntlardan olutuu bu lkenin onlarn
boyunu atn greceklerdir.
(A bb B althazard, L'lsle Des Philosophes

Et Plusieurs Autres, Nouvellem ent dco

uvertes, & remarquables par leur rapports
avec la France actuelle, Chartres, 1790)

FEMNYA, bkz. AMAZONYA.

FENERALA, G neydou Pasifikte RALLARO Takim adalarfna bal, U M A N O R A dan

snrd edilen mflislerin yaad bir ada
dr. Feneraliada hibir ey yetim ediinden
burada yaayanlar hayatta kalabilm ek iin
korsan olmulardr. Dier adalara g id ip yk
sek faizlerle bor alr, ilk demeleri yaptktan
sonra kalan haslatla ortadan kaybolurlar.
(Godfrey Sweven, Ftiallaro, the Archipelago
of Exiles, New York ve Londra, 1901; G odf
rey Sweven, Limanora, the Island o f Prog
ress, New York ve Londra, 1903)

FENERLKE, SATENLKEden d e n iz yo
luyla drt gnde gidilen bir adadr. Ziyaret
iler limana yaklarken, mehur La Rochel-

le Feneri ile Pharos, Nauplion ve Akropolis

fenerlerini fark edebilir. A d a d a hepsi erkek
olan Fenerler ile hepsi dii olan Cressetler
yaar. Bunlarn dndaki tek sakinler, Dikili
Ta-klaryla korunan, limana yakn kk
bir kyde oturan ve papaz snfndan olma
yan biraderlerin rahibelerin srtndan gein
dii gibi, Fenerlerin srtndan geinen Geceyars-yaclardr. alkan ve deerli bir
halktrlar. Demosthenes bir keresinde gece
yars yan onlarla birlikte yakmt.
K ralienin maiyetinde, O nur Fenerleri:
Aristophanes Feneri ile Cleanthes Feneri var
dr. Kralie, ortasna hareli dem ir ii konmu,
byk elmaslarla ssl bakr kristal giyer. Asil
Fenerler, talk ya da kaya-kristaline brnr,
saraydaki hanmlarn giysileri ise boynuz, k
t ve yal kumatan oluur. Cressetler de
rtbelerine ve aile tarihlerinin eskiliine gre
giyinir. Sarayn ihtiam iinde sade, toprak
tan bir Fener gze arpar; bu, bir keresinde
ona yaplan bin drahmilik teklif geri evril
mi olan Epiktetos Feneridir. Kanun Feneri,
bana takt koyu krmz gzel sorgula se
ilir. iki baka Fener de kemerlerinde tadk
lar fitil keseleriyle tannrlar. Bunlar Eczacfnn
Byk ve Kk Iklarfdr.
A kam yem einde F enerler'e ya, ka
lplanm mum servisi yaplr. A ncak krali
e y e b e y a z b a lm u m u n d a n b y k , sert,
alevli ince bir mum verilir, ucu krmzms
dr. K ra liy e t S o yu ndan F e n e rle r de zel
m uam ele g r r ve onlara ce v iz yandan
m um lar sunulur ki, bu bazen, sevilen, yk
sek rtbeli konuklara da layk grlen bir
ereftir. Yem ekler arasnda, insan duman
kokusunu alam asn diye souk suda kay
n a tlm m id rille '\e r ; k o n u k la rn d i le rin i
yakm asn n le m e k iin k m r ve b u zla
servis yaplan kzarm hannicroche'\ar, ko
liti nlem ek iin barutla baharatlanan egzo
tik farignolle'ler, ve stl k o la ra k da, ay
nlarnda zgara yaplm tuzlu yzekitmeler vardr. Yemekten sonra, Fenerler fitil
le rinden g rke m li bir k sa la rla r; ancak
baz g e n Fenerler tam olarak ldam az da
ehvetli bir alev saar.

K ralienin Mays o rta s n d a k i doum

gnnde byk bir len verilir. lene dn
yadaki btn Fenerler katlr, ikier ikier uy
gun adm taht odasna girerler. Kralie altn
dan kumala kapl yksek bir iskemlede, al
tn ve deerli talarla kaplanm koyu krmz
satenden bir sayeban altnda oturur. nemli
devlet olaylar halledildikten sonra Fenerler
beyaz mum servisi yaplan trensel bir le
ne katlrlar. leni muhteem bir balo izler.
Davet edilen ziyaretiler, danslarn atletik ve
akroba tik olduunu g re ce ktir. Fenerler o
kadar yksee srar ki, bazlar kendi kla
rn sndrrler; byle olunca da kr olurlar.
F enerlkede bt n belli bal neeli
olaylar, Fenerler ve birlikte olduklar Cresset'ler geceleri dar ktklarnda meydana
gelir ki, bu hibir seyyahn karmay gze
alm ayaca pek ho bir manzaradr.
(Anonim, Le voyage de navigation que fist

Panurge, disciple de Pantagruel, aux isles

incognues et stranges de plusieurs chose
merveilleuses et difficiles croire, qu'il dict
avoir veues, dont il fait narration en ce pr
sent volume, et plusieurs aultres joyeusetez
pour inciter les lecteurs et auditeurs rire,
Paris, 1538; Franois Rabelais, Le cinquiesme et dernier livre des faicts et dicts du bon
Pantagruel, auquel est contenu la visitation
de /'Oracle de la dive Bacbuc, et le mot de
la bouteille; pour lequel avoir est enterpris
tout ce long voyage, Paris, 1564)

FENWCK GRANDKALII, bkz. BYK

FENWiCK DKALII.

FERAH AYIRLAR, ORTA DNYA'nn ku

zeyinde, DUMANLI DA LAR ile ULU NE
HR arasnda bir b lg ed ir. ayrlar, LRENin kuzeyinde, Ulu Nehir ile Ferah Nehrinin birbirine kartklar noktada uzanr.
nc an balarndaki Ferah a
yrlar M uharebesinde, ARNOR Kral isildur
ile adam larna burada Dumanl Dalar'dan
gelen bir ork srs saldrm, onlar kyma

uratmt. Arnor Krall bu darbenin etkisi

ni tam anlam yla asla zerinden atam ad.
Muharebe srasnda, Tek Yzk Ulu N ehirin
sularnda kayboldu ki, bu olay btn Orta
Dnya'nn bundan sonraki tarihini tamamen
deitirecekti.
(J.R.R. Tolkien, The Fellowship of the Ring,
Londra, 1954; J.R.R. Tolkien, The Return of
the King, Londra, 1955; J.R.R. Tolkien, The
Silmarillion, Londra, 1977)

FERDNANDIN ADASI, Bat Hint Adalar ya

knlarnda bir yerlerde ormanlar, ayrlar, tar
lalar ve kprdeyen pnarlar olan bir adadr.
Bir koyun srs ve birka tavuk, seyyahlar
ats sazdan kk bir eve ynlendirecektir.
Buras Alman bir denizcinin, gemisinin bat
masnn ardndan adaya karak otuz sene
boyunca yaad yerdir, ileride gelebilecek
ziyaretilerin faydalanmas iin adadaki ha
yatn tmyle anlatt kaytlar brakmtr; ka
ytlarda iklim koullaryla ilgili raporlar, tarm
iin talimat ve dier yararl ipular vardr.
On sekizinci yzyl ortalarnda ada, bir
frtna so n ra sn d a kyya vuran k k bir
grup kle tarafndan koloni haline getirilm i
tir. Onlarn soyundan gelenler byk bir ihti
malle, kavga ve savan bilinm edii bu a d a
da halen yaamaktadr.
(Johann Michael Fleischer, Der Nordische

Robinson, oder Die wunderbaren Reisen

auch ausserordentlichen Glcks- und Unglucks-Falle eines gebolirnen Normanns, Woldemar Ferdinand, wie derselbige auf eine
sonderbare Art nach einer vorhin von einem
eintzigen Manne bewohnt gewesenen Insul
gelanget, auch sich eine ziemliche Zeit allda
aufgehalten, endlich aber nach vielen gehab
ten Fataliaten sein Vaterland wieder glcklich
erreicht nebst untermengten merckwurdigen
Begebenheiten anderer Personen, zum erla
ubten Zeivertreib ans Licht gestellet durch
Selimenem, Kopenhag, 1741)

FERGUS, do a l bir hendek grevi gren

Cam Nehri zerindeki ufak bir a d a d a yer
alan Earl Fergus Kalesidir. Suyun derinlii
sebebiyle yksek duvarlara veya ar tahki
mata gerek yoktur, kale ferah ve havadardr.
H endek zerinde yukar ekilip a la b ile n
kpr, inip kapanan cinsten ikili dem ir par
maklkla korunur.
Kale ve civarndaki blge bir seferinde,
biraz aptal ve ocuksu bir yaratk olan Taulurd isimli dev tarafndan tehdit edilm itir.
Taulurd sabanlar eken atlar yiyince toprak
ilenmeden kald, basiretli seyyahlar da kale
ye uramaktan kanr oldular. Taulurd hayat
boyunca mthi bir hazine sayd eyleri el
de etti ama ayrt etme duygusu o kadar zayf
t ki, altn, gm ve mcevherlerin yan sra
krk anak-m lek de toplad. Dev, CAMELOT valyelerinden biri olan ve ARROY or
mannda tant bir hanm tarafndan Fer
gus Kalesine getirilen Sir Marhalt tarafndan
ldrlmtr. Sir Marhalt balangta biraz
zavall b u ld u u devi ldrm e ko n u su n d a
hayli gnlszd ama Taulurd ona saldrnca
baka seene i kalm ad. O gn bug n o
blgede hi dev yaamad, kale de artk zi
yaret etmesi gvenli ve ilgin bir yerdir.
(John S teinbeck, The Acts o f King Arthur

and His Noble Knights Fronn the Winchester

Manuscripts o f Sir Thomas Maiory and Other Sources, New York, 1976)

FERSLAND, Atlas Okyanusu'nun gneyin

de, GENOTYA ktasnn aklarndaki byk
bir takm adaya dahildir. Bodur aalklarla
kapl olan bu ada kana susam insanlar ta
rafndan iskn edilmitir. Adann ortasnda,
alt stunun d este kle d i i, zerinde krmz
bir bayran dalgaland byk bir kubbe
vardr. K u bbenin altnda byk bir yeralt
odas bulunur, buraya iinde kadim bir me
zar olan bir kapaktan ulalr. Bu, kara by
deki becerisiyle hatrlanan Prens A graganto ru sun gm l o ld u u yerdir. M ezarnn
zerinde portresi asldr, bir gn bu insanlar

FERSLAND'da Prens A gragantorus'un

kadim mezar.

arasndan byk bir fatihin kaca yolun

daki kehaneti de oradadr. O ortaya kana
kadar halk baka kral istemez, kendilerini
ynetecek bir vali semekle yetinirler.
Gelecekteki bu kral grnce onu nasl
tanyacaklar konusunu dikkate almakta fay
da vardr, aksi takdirde durum dan haberdar
olm ayan seyyah, olup b ite n le r karsnda
hayrete debilir. Gen bir yabancnn kalbi
gsnden sklerek alnr ve toz haline geti
rilir. Suyla kartrlan bu tozu kim tiksinmeden
ve te re d d ts zce ierse, o kii -F e risla n d
standartlarna g re - dnyann en gzel kad
nyla evlenmek zere seilir, bu birlemeden
doan ocuk da gelecekteki kral olur. Bu a
rtc batl itikat yznden, i organlar kar
tlm gen erkeklerin bedenleri ada patikala
rn ssler ve bu kylardaki korsanlar Ferislanda altn ve inci karlnda yabanclar sa
tarak kendilerine salam bir i kurmulardr.
F e ris la n d da hi m ahkm bulunm az,
nk sakinler mahkmlarla ayn havay so
luduklar takdirde zehirleneceklerine inanr
lar. Merakl seyyahlara valinin tanma tre
nini izlemeleri salk verilir; dallardan yaplma
bir tahta biner, aslan derisine brnmtr,
banda d a tyl bir balk vardr.
(Louis Adrien Duperron de Castera, Le The

atre Des Passions Et De La Fortune Ou Les

Avantures Surprenantes de Rosamidor & de

Theoglaphire, Histoire Australe, Paris, 1731)

FESTENBURG ATOSU, bkz. ZENDA.

FIRTINA TEPELER; ETTEN AVLAKLARI

boyun ca akan bir nehir olan Mitheithel ile
BREE EL arasndaki yolun kuzey tarafnda
bir tepeler dizisidir. Frtna Tepeleri hemen
hemen bin ayaklk bir ykseklie varan dal
gal bir srt halinde ykselir.
Z irv e y e kan z iy a re t i ORTA DNYA'nn kuzeyinin byk blm n grebile
cektir, hatta bulutsuz bir g n d e doudaki
D UM ANLI DAGLARn doruklar bile gr
nebilir.
Tepelerdeki harabeler blgenin tarih
sel nemini gsterir. Doruklarn en yksei
ola n ve en g n e y d e ye r a la n F rtnabanda, talardan olumu bir em ber bulu

biridir. Athelas Orta Dnyaya belli ki Batinn

insanlarinn getirdii bir ifal bitkidir, nk
sadece onlarn yaad ya da kamp kurdu
u yerlerde yetiir. Bu bitkinin tatl ve keskin
bir kokusu vardr ve yaralan iyiletirmede b
yk gleri olduuna inanlr.
(J.R.R. Tolkien, The Fellowship of the Ring,
Londra, 1954; J.R.R. Tolkien, The Return of

the King, Londra, 1955)

FIIR-FUUR GL, bkz. NEREZALET

LKES.

FDYE ADASI, belki de Kuzey Denizinde,

sarp kara yarlar olan kayalk bir adadr; kor
sanlarla adam karanlarn uradr (adn

nur. Bu em ber yok olm u ARNOR Krallnn ilk gnlerinde yaplan byk gzetle
me kulesi Am on S ld a n kalan tek izdir.
A m on SOI, B a tin n in s a n la rin a lkelerini
gzlem e imkn veren palantiri yani Grmeta la rin n konduu ye rle rd e n biriydi. Ba
tin n insanlarinn kral E lendiiin, birleik or
dularn MORDORun Karanlk Efendisi Saurona kar savaa srecekleri zaman, b
yk Elf krallarnn sonuncusu olan dostu Gilg a la d n geliini bekledii yer de burasyd.
iki kral da bir volkan doruu olan ORODRUN'de Sauron tarafndan katledilmitir.
Sonradan, nc a da tepeler B
yc H km darn krall ANG M ARa kar
m cadeleleri srasnda B atinn insanlar ta
rafndan tahkim edildi. Kalelerin ve surlarn
ykk kalntlar hl grlebilir.
SHREn belki de en nl hobbiti olan
F rodo nun, Yzk Sava srasnda Yzktayflar yani Nazgl tarafndan yaraland yer
de F rtnab ainda yd. N azgl E fendisinin
A ngm arn Byc Hkm darinn yeni bir bi
ime brnm hali olduuna inanlr. Bu te
peler ayrca athelasn yetitii ok az yerden

FDYE AD ASIndaki T a hripile r B in a sin d a ahap

oym a bir panel.

da bundan almtr). Seyyahlar, btn yel

kenleri alm bir gemiyi iine alacak kadar
byk bir m aaradan gem ek suretiyle, bu
raya denizden ulaabilirler.
Adadaki kayda deer tek yer, ana oda
s ahap kaplam al, baheleri, aalar ve
PARILDAYAN OVA LKESnin hkmdarn
temsil ettii sylenen glen bir kral gste
ren oym alarla sslenm i T a h rip ile r Binas'dr.
(William Morris, The Story of the Glittering

Plain which has also been called the Land

of Living Men or the Acre of the Undying ,
Londra, 1891)

FGLEFA ya da AK ADASI, G neydou

Pasifikte RALLARO Takm adalarnn ak
larndaki bir adadr. Buras nceleri LMANORAdan srgn edilen ehvet dknleri
nin yaad yerdi. Daha sonralar takm ada
nn dier blgelerinden kadnlar karp k
le eden, nne gelenle dp kalkan, sefih
bir rk haline geldiler. Resmi olarak m ono
gam drlar ama, bunu daha ok karlarna
ihanet etm e ve arkadalarn b o ynuzlam a
zevkini tadabilm ek iin yaparlar.
Baz adalarda Figlefiallar dm an ola
rak kabul ed ilir, ajanlar fare g ib i avlanr.
Figlefiallar dnyay insanla doldurm ann ve
apraz reme ve seici ksrlatrmayla in
san rkn yenilem enin kendi grevleri o ldu
una inanrlar. Saylar, SW OO NARE'den
gelen kle kadnlar vastasyla kasti olarak
yaylan bir salgnla byk lde azalmtr.
(Godfrey Sweven, Riallaro, the Archipelago
of Exiles, New York ve Londra, 1901; G odf
rey Sweven, Limanora, the Island o f Prog
ress, New York ve Londra, 1903)

korkuluklar ilem eli asm a k p r le r. eit

eit p encere bakar sokaklara: ift kanatl
kemerli pencereler, dar ve sivri kafesli pen
cereler, konik, stlerinde lnet ya da glpencere olanlar. Ne ok trde yer demesi
vardr: iri akllar, byk karo talar, parke
talar, kk talar, beyaz mavi seram ik lev
halar. Kent, her noktasnda srprizler sunar
bakanlara: kale duvarlarndan bir gebre dal
sallanr, bir rafta kralie heykeli, tepesine
so a n c k o turtulm u b ir s o a n k u b b e .
ou se y y a h , Fi11ideyi her g n g zle ri
nnde bulan ve sahip olduu eyleri gr
meyi bir trl bitiremeyenlere ne m utlu der,
hayflanarak.
Oysa seyyah bazen F illid e de kalmal
ve mrnn geri kalann orada geirm elidir.
ok gem eden ehir solar, glpencereler,
raflardaki heykeller, kubbeler yok olur. B
tn F illideliler gibi seyyah da bir sokaktan
tekine zikzak hatlar izler, g neli yerleri
glgeliklerden ayrr, burada bir kap, orada
bir merdiven, sepetini dayayabilecei bir s
ra, dikkat etm ezse ayann tkezleyecei
bir ukur. Bunlar dndaki her ey grn
mez olur kentte. Fiilide bolukta duran nok
talar a ra s n d a g ze rg h la rn iz ild i i bir
boluktur: o alacaklnn giesini te e t gee
rek, o tccarn adrna ulamak iin seile
cek en ksa yol. Seyyahn admlar, gzlerin
dnda deil iinde kalan, unutulmu, silin
mi eylerin peindedir artk.
M ilyonlarca gz yukar kalkar, bo bir
sayfaya bakyormu gibi pencerelere, kp
rlere, g e bre dallarna bakar. Pek ok ehir
Fiilide gibidir, habersiz yakalam adn sre
ce kendisini baklardan karr.
(Ita lo C a lv in o , Le citt in visib ili, T orino,
1972)

FLOZOFLAR ADASI, Tierra del Fuego ya

FLLDE, A s y a da bir ehirdir. Bir seyyah

knlarndaki b irka yksek a d a d a n biridir.

Fillideye geldiinde kanallarn zerinde binbir trl kpr g r p keyiflenir; eeksrt

kprler, st kapal, kirili kprler, dubal,

Adann hayret uyandracak bir mimarisi var

dr. Filozoflar, genellikle ok ssl olan at
daki yatay d ire k ile balayarak, (sistem-

1er denen) muazzam binalar ina ederler.

A ncak temelin atlmasn beklerlerken, bina
ou kez yklr, mimar da ldrlr.
Filozoflar acayip ilerle zaman harcar:
havay tartmak, iki su damlasn karlatr
mak ve tanmlar bulm aya alm ak - yani,
bir szcn yerine ayn anlama gelen bir
ka baka szck koymaya almak.
A d a hep karla kapldr; yollar sorunlu
dur, insann yolunu kaybetm esi de iten bile
deildir.
(A bb Pierre Franois Guyot Desfontaines,

Le Nouveau Gulliver, ou Voyage De Jean

Gulliver, Fils Du Capitaine Gulliver, Traduit
d 'u n M a n u s c rit A n g lo is , P ar M onsieur
L.D.F., Paris, 1730)

FNGSVVOLD, REREKin kuzeyinde ve AKK A M A 'nn g n e y d o u s u n d a bir krallktr.

Fingiswold, Rerekten W old (Bozkr) olarak
bilinen, ssz ve rzgrn hkm srd bir
kstakla ayrlr; Akkam a ile olan snrn ise
ykse k ve doruklar b u z la rla kapl dalar
belirler. Kralln ou dalktr; baehir RALM AR n kuzeyindeki sradalarn, dnya
nn en yksek sradalar olduu sylenir.
Fingiswold'un tarihi birbirini izleyen bir

ve B y c le r K o n s e y inden ka yn a k la rn
hkmettii gkilmini kullanarak, ya da Ana
Tanra Danann toprakkknden ( avarlith)
faydalanan rahibelerinin yardmlaryla.
Fionavar, seyyahlarn ilgisini e ke ce k
olaand eitlilikte corafi zellie sahiptir.
Gneyde, iyi hava ve toprak koullarnn bile
imi, Cathal lkesini gerek bir baheye e
virmitir. Bu durum en ok, Larai Rigaldeki
muhteem duvarl bahelerin (Thallasonun
hkmranl dnem inde yetenekli T'Varen
tarafndan tasarlanmtr) millerce uzand,
Fionavardan baka hibir yerde bulunam a
yacak eitlilikte bitki ve hayvan trlerine sa
h ip Yaz S arayn d a b e lirg in d ir. B a h e le r
zerlerinde dokuz kpr bulunan derelerle
birbirinden ayrlr - kprlerin her biri sonra
dan Cathal haline gelen eski vilayetleri temsil
eder. Larai Rigal bahelerinin kuzey duvar
nn yaknnda, efsaneye gre Rakoth Maugrim e kar yaplan ikinci Savan son gnle
rinde, Brennin Prensi D iarm uid ve C athal
Prensesi Sharra'nn ilk kez bulutuu yerde,
byk lyren aac bulunabilir.
Byle eylerden holanan seyyahlar,
nl m'rae likrn (en iyisi, buz gibi souk
ken im ektir) ya d a Bahe lkesinin pek
m e th e d ile n e rb e tle rin i dene m e d e n C athaldan ayrlmamaldr.

sr vahi sava, ihanet ve bozulmu ittifak

la d o lu d u r. Bir gru p is y a n k r soylu Rialm ardan srgn edilip A kkam ada bir hane
dan kurduklarndan beri, o lkeyle ilikiler

Kuzeydeki Brennin Yksek K rallna

yaplacak bir yolculuun, Cynan ve Seresh

hep sorunlu olmutur; Fingiswold, Akkama

ordular tarafndan kez istila edilmi, bun
larn ikisinde de baehir ele geirilmitir.

Larai Rigalden kuzeye seyahat ederek, Saeren Nehri'nin koyandan grkemli bir ekil

(E.R. Eddison, Mistress o f Mistresses, A Vi

sion of Zimiamvia, Londra, 1935; E.R. Eddi
son, A Fish Dinner in Memison, Londra,
1941; E.R. Eddison, The Mezentian Gate,
Londra, 1958)

FONAVAR, yeri belirsiz bir lkedir. Bugn

Fionavara, ilahi mdahale olmakszn ancak
sihir yardmyla ulalabilir - ya byclerin

ky ehirleri arasnda mavnayla gerekleti

rilmesi gerekir. Ancak bu durum seyyahlar,

de akn grmekten alkoymamaldr. Koya

n kendisiyse, en iyi donanma sahip, ei
timli daclar dnda, kimseye geit vermez.
Ilman bir iklime sahip olan B renninin
(kim i tarihi kriz d n e m le rin d e ekilm eyen)
geni tarm alanlar vardr. En byk ehir
Paras Derval adn ehrin kuzeydou yam a
cna kurulmu K raliyet Saray ile paylar.
ehir, Fionavar'dan satn alnabilecek en iyi
mallar sunmaktadr - zellikle de, masa r
tlerinden goblenlere, kazaklardan paltola
ra kadar, harikulade bir ekilde ilenmi ku

malar. Paras Derval, mehur birasyla da

tannr, ehirde normalin ok stnde say
da m eyhane v a rd r. Bunlarn a ra s n d a n ,
Prens D iarm uid ve dierleriyle olan tarihi
ilikileri nedeniyle, Kara Yabandomuzu tav
siye edilir.
Sarayn iinde ise muazzam on iki s
tuna, m ozaik d e li bir zem ine, her yere
aslm goblenlere ve Delevan'n hakl bir n
kazanm vitray pencerelerine sahip, Tomaz
Lal tarafndan tasarlanm Byk Salon mut
laka grlmelidir. Salonu grmek iin en iyi
vakit gnbatmdr, nk bu saatte en bat
daki p encerede ki -M a u g rim e (Beal Rangat) kar yaplan ilk Savata Yksek Krallar
Conary ve C olan gsterir- k oyunu ok
hotur.
Paras D ervaln batsnda, i in d e ok
uzun zamandr B renninin Yksek Krallarnn
kaderi ve iktid a ryla balantl olm u Yaz
A a c in n b u lu n d u u M ornirorm an ve ya
Tanrorman uzanr. Tanrormanna giri ve
aacn kendisi ok sk kontrol altndadr ve
seyyahlarn rastlant sonucu buraya gitm e
vesilesi ya da frsat bulmas akla son dere
ce uzak bir ihtimaldir.
B re n n in in en d o u s u n d a y e r ala n
Gewn Ystrat eyaleti, Ana Tanra D ana ve
ona hizmet eden rahibelerle kadim balant
lar sayesinde ne vakittir zel bir statye sa
hip olmutur. Seyyahn buralarda nasl kar
lanaca, tam am en erkek ya da kadn ol
masna b a ld r. Leinan Gl kylarnda,
Morvran kasabasndaki tapna ve bu tap
nan zerinde bulunduu araziyi grm ek
isteyen erkeklerin, tanraya trensel bir e
kilde kanlarn sunmalar gerekir. ekingen
likten nasibini almam seyyahlar, Yazdnm Arifesi Festivalinin (M aidaladan), Morvranda dizginlenm ez bir erotizmle kutland
n bilmek isteyeceklerdir.
ehrin d o u s u n d a , C a rn e v o n S ra
dalarmn gney kolunun neredeyse etek
lerinde, tanrann tarihi ve dini a rm
larla rl kutsal maaras Dun M aura var
d r. B u ra d a b ir p a ra n te z a p , G w e n
Y stratn beyaz arap bata olm ak zere

araplarnn kalitesiyle tanndn da belirt

mek gerekir.
B re n n in in kuzeyinde, O v a nn usuz
bucaksz meralar yukarya doru, Gvvynirin
yapraklarn dkmeyen aalarna dek uza
nr; buras D alreilerin (Svariler) ve Dalreilerin yaamlarn srdrmek iin baml ol
duu eltor adl muazzam sayda yaratn
evidir. Talihli seyyah, bir Dalrei kabilesini ol
duka ayinsel olan eltor evik i av srasn
da izleme izni alabilir, hatta ou kez av iz
leyen ak hava zgara lenine de katlabi
lir. D alreilerin ok sevdii, fazlasyla kuvvet
li bir iki olan sacheri in tketim inde dikkatli
olunmas tavsiye edilir.
O vann batsnda kadim Penderan or
man, d i e r a d yla Byk O rm an uzanr.
Geri bu sezgili ormann her trden davet
siz misafire kar besledii antipatinin azal
d b ild irilm itir ama, bu dorulanana ka
dar seyyahlarn halen ok tehlikeli olabile
cek bu blgeden uzak durmalar salk verilir.
Macerac ruh tayanlar iin tek istisna, Taerlindel ya da Rhodenden kuzeye, Pendarann bat ucunda, deniz kysndaki Anor Lise n e (L ise n K ulesi) bir d e n iz y o lc u lu u
yapmak olabilir. Kulenin kendisi seyyahlara
yasaktr ama, bu yabanl, romantik ky, hem
ikinci Sava gnlerinde Arthur, Lancelot ve
Guineverein yeniden bulutuu yer olmu
tu, hem de O rm ann gzel Liseninin, Birinci
Savata lm e atlad yerdi.
Kuzeydeki Andarien ve Sennett Kys
topraklar, bin yl kadar harap ve terk edil
mi halde brakldktan sonra ancak yeni ye
ni yaygn bir iyiletirme hareketine tabi ol
mutur. ikinci Savan son m uharebesinin
yapld yer olduu iin askeri rencilerin
ilgisini ekecek Andarien ise, bugn de ra
hatlkla ziyaret edilebilir. Seyyahlarn konfor
dan biraz feragat ederek hayli zahmetli e
kilde d a h a kuzeye doru ya p a c a k la r bir
yolculuk sonunda ise, ykk Starkadh kulele
rinin, zc Rakoth Maugrim kalesinin ka
lntlar grlebilir. Bu kadar yukar kmay
gze alm ayan seyyah da, ufka tam am en
hkim olan muhteem da R angat Buluto-

m uzlu'nun emsalsiz manzarasyla dllendi

rilir. Bir zamanlar buralar m aalesef gvensiz
yerler olarak bilinirdi, a n ca k uzun sredir
kt yrekli svart alfa? lardan (kara elfler)
haber alnmamtr.
Andarien ve Pendaran Orman arasn
dan, lios alfar'larn (a yd n lk e lfle r) diyar
olan D anilothun puslu silueti grnr. Rako thun devriliinden beri G lgelkesi ola
rak anlm asa da //'oslarn diyar imdi bile
seyyahlarn kiisel dokunulm azla gvene
rek gidebilecekleri bir yer deildir. Bu yz
den de, Fiathaln yukar doru akan elale
leri ya da lios alfar1larn kristal tahtnn dur
duu Atronel Tmsei gibi yerlerin cazibe
sine ramen, seyyahn zel bir davet olma
dka buradan uzak durmas isabetli olur.
Blgeyi ikiye blen Carnevon ve Skeledarak sradalarnn dousunda, Eridunun
trajik bir ekilde metruk yaban uzanr, ikinci
Savata kt Rakoth M augrim bu topraklar
zerine rksal kym yaratan bir lm yam u
ru yadrmt ve bunun sonucu olarak, bir
zam anlarn grkemli Akkaize, Teg Veirene
ve Larak ehirleri, ancak im di imdi yeni
den yerleim e almaktadr. Eridunun kuze
yinde, ananda efsanevi Calor Dim ann
(K ristal Gl) bulu nd uu ikiz D alar Banir
Lk ve Banir Tal'n Cceleri yaar. Kral Matt
Srenin imdiki saltanatnda da hl -e s k i
sine kyasla daha dk dzeyde olmakla
b irlikte - ie kapanklklarn srdrrler. C
ce ler dnda sadece iki insann -v a k tiy le
B renninin Birinci Bycs, sonra da Kral
M attn danman olan Loren Gmpelerin
ve bizim dnyamzdan buraya gelerek ikinci
Sava srasnda ksa sreyle Brennin Khini
olmu Kim berley Fordu n - Kristal G ln a
yrlklarna girm elerine izin verilm i ve her
ikisi de orda grdklerinden sz etmemitir.
F iona var'n ta rih n c e s i s is lid ir. B a
langta burada sadece iki halkn yaad
sanlyor (eitli tanrlar ve tanralar dn
da): P araikolar (Devler) ve Vahi Avn Kral
lar. Bunlar lios alfar1lar ve C celer izlem i
tir; ilk olarak hangi rkn g e ld i i tartma ko
nusudur.

Uzun yllar sonra insanlar Ovaya indi,

Eridu D alarn at ve gneyde birlem e
den sonra Cathal olan eyaletlere geldiler,
insanlarn korkulacak bir rk olarak ykseli
i, Kurucu lorwethin denizden batya g elii
ne denk der. Efsaneye gre Kurucu, tanr
Mornir tarafndan Yaz A a cnn olduu yere
a rlm ve o orm a n n yaknnda Paras
D erval ehrini kurm u, sonra da B rennin
Yksek Krallna ekil vermitir.
Fionavarn kadim tarihinde r aan
sava, dm tanr zc Rakoth Maugrim e kar yaplan Bael Rangat savayd.
Kuzeyde, ok uzaklarda, Starkadhdaki kale
sini s edinen kt yrekli zc, ancak
Yksek Kral Conarynin ve onun savata l
mesinden sonra da olu Sevgili Colann ku
manda ettii bir ordu tarafndan byk g
lklerle malup edilebilmitir. Avenleri (Ba
b a ) Revorun kumandasndaki Dalreiler, za
fere giden savalarda byk pay sahibi ol
m ulard. Bunun bir sonucu olarak Colan,
O vay sonsuza dek Revor ve vrislerine ver
di. Rakoth yakaland ama, zamann dnda
olduu iin ldrlemedi. Bunun yerine, b
yk da R angatn altnda, sihirle yaplm
zincirlerle baland; ve Brennin, Cathal, Eridu
ve Ova halkyla Danilothtaki lios alfaca veril
mek zere be tane gzc ta ekillendirildi.
Gzc talar, Rakoth zgrlne kavumak
amacyla gcn kullanmaya kalkarsa uyar
da bulunmak zere tasarlanmt.
(Guy Gavriel Kay, The Summer Tree, Toron
to, 1984; Guy Gavriel Kay, The Wandering
Fire, New York, 1986; Guy Gavriel Kay, The
Darkest Road, New York, 1986)

FLORA, k m evsim inin bilinm edii, ya a

yanlarn hayatlarn ark syleyerek, dans
ederek ve iir yazarak geirdikleri ve hibir
t r silaha ihtiya duym adklar, i e k le rle
kapl gzel bir yarm adadr. Flora, A thunt
Krallndan sarp sradalarla ayrlr.
Ancak Florada her zaman byle mutlu
koullar olmamtr. Birka yl nce kara sa

natta bilgili olan iki kz karde yarmadada,

vahi aslanlarn koruduu bir kale ina etti
ler ve iekleri ayaklarnn altnda ezerek ya
ayanlar zehirli oklarla ldrmeye balad
lar. Flora, iki cady ldrmeyi baaran Athunt Kralnn olu tarafndan kurtarld. Bir
m innettarlk b e lirtisi olarak Flora K raliesi
onunla hayatn birletirdi ve lke yeniden
huzura kavutu.
(Ferdinand Raimund, Die gefesselte Phan
tasie", Smtliche Werke, Mnih, 1837)

FLOTSAM, Gney Pasifikte, 10 gney en

lemi ve 150 bat boylam nda bulunan ve
Pasifik deprem kuanda yer alan bir ada
dr. Ky boyunca kumsallar ve yaln kaya
lar birbirini izler; i taraflardaki orm anlar ma
aralarla dolu saysz tepecii kaplar. A d a
da geyik, tilki, sincap, panter ve ylan gibi s
nrl tr hayvan yaar. Flotsam 1773 ylnda
Kaptan James Cook tarafndan kefedilm i
olsa da, i taraflar bugne kadar tam anla
myla aratrlmamtr.
Ancak, Waldo Emerson Smith Jones ad
l biri, Flotsamda yaayan insanlardan sz
eden bir rapor brakmtr. Ada sakinleri ilkel
bir halktr, eitli evrim aamalarndaym gibi
grnen eitli kabilelere ayrlmlardr, ile
rinde en ilkel olanlar, Kt insan denenlerdir
- vcutlar klla kapl, pmeyi becerem e
yen, silah olarak bir tek sopa tayan, iriyar,
ortalkta pek grnmeyen, gebe vahiler.
Belirli bir ismi olmayan bir baka kabile ise,
biraz daha gelimi gibidir; uzun sreler bo
yunca maaralarda yaayan halk, ancak re
isleri harekete karar verirse, hareket eder.
nc bir kabile ise -m edeniyete en yakn
olan- Vahi A dam lardr. Uzun kazklar zeri
ne kurulu sazlk kulbelerde yaarlar, ttn
ierler ve en glnn hakl olduu kanunuy
la ynetilirler. D oa olaylarn, ilgi ekici baz
efsanelerle aklarlar; rnein deprem, Nagoola isimli byk bir panterin yeraltndaki ha
pishanesinden kayla aklanr. Ziyareti
ler, Vahi Adam larn tapnanda ykseltilmi

baz platform lar ve arka tarafta kurbanlarn,

kurban edilmeden nce tutulduklar bir hcre
grecektir. Kirilerden birok renkli insan ka
fatas sarkar, nk kabile ok yetkili olduu
kafa kurutmasyla nldr. Ziyaretiler, yerli
lerin selamlama detlerinin hayli tuhaf olduu
konusunda uyarlrlar; Karlanca, birbirinin
adn syleyip, Seni ldrebilirim cmlesini
eklerler ve dediklerini kantlama iine giriir
ler. Bu sistem adadaki gerekli biyolojik den
geyi muhafazada yararl olmutur.
(Edgar Rice Burroughs, The Cave Girl, New
York, 1913; Edgar Rice Burroughs, The Ca
ve Man, New York, 1917)

FLOZELLA-A-NNA, MARD TAKIMADALARlna bal, gzelliiyle nl bir adadr. iek

ve meyve aalaryla kapl muazzam teras
halinde denizden ykseldiinden, asma bah
elerinden olutuu izlenimini uyandrr. Ada
nn ismi arknn-Son-Ktas anlamna gelir,
bu anlam da eski bir efsaneyle bantldr.
ok, ok eskiden, Mardi Takm adalarnda
Mardililerle birlikte iyi ve mfik, kanatl yara
tklar yaard. Bu canllar insanlarn arasnda
yaamay semilerdi, insanlar efkatleri y
znden onlardan nefret ederdi. Uzun yllar
boyunca bu stn varlklar nefrete sevgiyle
karlk verdi ve insanlara adaletle yardmse
verliin erdemlerini gstermeye devam ettiler.
Ancak Mardi'liler de inatyd, kanatl yaratk
lar adadan adaya kovaladlar. Sonunda bir
gn, bu mfik varlklar kanat aarak cennete
geri dnd. Onlarn yararl etkisinden yoksun
kalan M ardililer de, abucak sululuk ve st
rap duygularnn kurban oldu, bugn soyla
rndan gelenler naslsa yle oldular. Ama o
eski Mardi'liler kendilerine talihsizlik getirdikle
rinden habersizdi; ok byk bir zafer kazan
dklarn sanyorlard ve bunu ziyafetler verip
oyunlar dzenleyerek kutladlar. Efsaneye g
re zaferin erefine, takmadadaki ada says
kadar ktas olan bir kutlama iiri yazld ve
parti klklarna brnm bir grup gen, en
lik kanosuyla btn adalar dolaarak, her

adaya ait ktay okudular. Flozella vardklar

FONS BELL, VENUSAnn baehridir.

son adayd ve Flozella Kraliesi, bu olay kut

lamak iin adaya bugnk adn verdi.
(Herman Melville, Mardi, and A Voyage Thit
her, New York, 1849)

FLUORESCENTE, yerel tarihiye gre bir

sokak arkcsnn, karanl bir krmz arap
havuzu gibi yaylm sessizliin snamasna
tabi tu ttu u bir ehirdir - bu cm lecik, z
gn dili D ada'da derin bir anlam tar.
Buradaki en etkileyici grnt ehir bo
yunca her kavaa ynlar halinde yerleti
rilmi meyvelerdir. Kimi ynlar, katl bir
binann boyuna eriir.
Flourescente ehrinde gnlk haber
ler, iplere aslan, denizcilerin kulland sin
yal bayraklaryla verilir. ehrin erkekleri ko
nuamaz, kadnlarsa sadece anlamsz bir
ka cm leden oluan, kstl m iktarlarda ve
ok kat kurallara bal arklar syleyebilir.
arklarn szleri her cum a deiir. Sesler,
tiz bir grlt kartabilecek her eyin zeri
ne ince bir kauuk tabaka yaym ak suretiyle
boulm utur. Sokaklardaki trafiin en youn
o ld u u saatlerde, ehre g r n m ez kpek
srleri salnr.
Flourescentede seyyahlar kasaba halk
nn kibar olma arzusuyla, birbirlerinin ellerine
dokunduklarn fark edeceklerdir, ancak cin
sel istek uyandrma ihtimali olan bu temaslar
asla uzatmazlar. Seyyahlar, byk ustalkla
yaplarak otobs duraklarna konmu tank
mankenlerine de aldanabilirler, inciyle kap
lanm ye n e b ilir m a d d e le rd e n yaplan bu
mankenler, sokaktan geerken onlara sayg
larn sunmakta srar eden baz kiiler iin so
nu gelmez bir aka kayna oluturur.
Seyyahlarn bilmeleri gereken son ey
ise Flourescentede yolda yryen kadnlara
yanap konumay hayal etm enin bile ya
sak olduudur.
(T ris ta n T za ra , G rains e t Issues, Paris,
1933)

FONSECA, genellikle kaln bir bulut tabaka

syla rtl bir adadr; seyyahlarn adann
sanki sihirliymi gibi bir grnp bir kaybol
duundan sz etmesi bu yzdendir. Fonsec a nn kefinin nasl olduu ve ne zaman koloniletii bilinm em ektedir; adadan ilk kez,
buray 1707 ylnda ziyaret etmi olan iki Trk
d e n izci bahsetm i, yerini de B a rd a d o sun
birka mil dousunda olarak belirlemilerdir.
Fonsecada o u ngiliz kkenli olan
on alt binden az beyaz nfus ve yetmi bin
civarnda kle nfusu vardr. Klelerin o
unluu Afrikadan, zellikle Gine'den g e l
mitir. Beyazlar her ne kadar kendilerinin H
ristiyan olduklarn iddia etseler de, adadaki
k le nfusunu a rttrm a k am acyla k le le r
arasnda rastgele cinsel iliki ve ahlakszl
tevik etmilerdir.
Ziyaretiler hem B eyazlarn, hem de
Siyahlarn kavga etmeyi, iki imeyi, kumar
oynamay -ki, hile y a p a rla r- ve kt niyetli
dedikodular yapmay o k sever grndkle
rini fark e d e ce kle rd ir. K asaba m erkezinin
caddeleri pislik iin d e d ir ve evlerin tropikal
evreye uyum salamas iin hibir giriim
de bulunulmamtr. Kltr ve eitim dzeyi
ok dktr, pek fazla okul da yoktur. Her
hangi bir yeterlilikle retilen konular oku
ma, yazma ve m uhasebeciliktir. Din ise, ok
alan birka rahibin elindedir.
Fonsecann temel para birimi, kenarla
r trtll, zerinde anlalmayan bir yaz olan
ufak kt paralardr. Btn ticari ilikilerin
kfrleirken gerekletirildii dnlerek,
bu yazlarn anlamazlk ruhunu krkleyen
bir tlsm olduuna inanlr. Herhangi bir tar
tm adan kanmay tercih eden seyyahlar
spanyol gmnn de yaygn bir ekilde
kabul bulduunu greceklerdir.
(A n o n im , A Voyage To The New Island,

Fonseca, Near Barbados, With some O b

servations Made in a Cruize among the Leward Islands, In Letters from the two Capta

ins of Turkish Men of War, driven thither in

the Year 1707, Translated out o f Turkish
and French, Londra, 1708)

komediler, opera lirikleri, epik iirler, masal

lar, nkteli ksa iirle r- alnp satlabilecei
yllk bir panayr dzenlenir. G m rk m e
murlar bu yazlardan bazlarnn yurtdna
kmasn engelleyebilir.

FOOLGAR, bkz. TIMARHANE.

(Abb Pierre Franois Guyot Desfontaines,

FOOLLYK ya da ARLER ADASI, Tierra

del Fuego yaknlarndaki birka yksek ada
dan biridir, Ferdinand Magellan tarafndan
1520 ylnda kefedilm itir. Burada yaayan
lar kadim a a irle rin d e n , G n e in ve
A yn ocuu H erosom un soyundan g e ld ik
lerine inanrlar. S radan in sa n la rn kin d e n
mmkn m ertebe farkl, veciz bir slupla,
belli vezinlerde ve kafiyeli olarak konuurlar.
Foollykte her trl iirsel yaznn -trajediler,

Le Nouveau Gulliver, ou Voyage De Jean

Gulliver, Fils Du Capitane Gulliver, Traduit
d'un Manuscrit Anglois Par Mansicur L.D.F.,
Paris, 1730)

FORMOZA (Tayvanla kartrlmamas ge

rekir), P asifik O kyanusunda F ilip in le r ile
Ryu Kyu arasnda byk bir adadr.
Formozada yerliler cinsel organlarn r
ten altn veya gm plaka dnda, plak do

larlar. Yemekleri ounlukla, aa dallaryla

krbalayarak ldrdkleri ylanlardan oluur;
ylanlar bylece zehirlerini kaybeder ve leziz
Formoza usulnce piirilebilirler. Yerliler dn
yada baka hibir dile benzemeyen bir dil ko
nuur, bu yzden de renmesi ok gtr.
Form oza dini, insan kurban eden bir
dindir; her yl dokuz yan altnda yaklak
yirmi bin ocuk katledilir. Yerliler Hristiyanlardan ne fre t e der ve a d a y a b ir ziyareti
geld i in d e onu hala karlayp, haa vur
masn isterler. Ziyareti bunu reddederse,
hemen idam edilir; ancak gazap ya da horg r yle karlam az, n k F orm ozallar
nazik ve iyi huylu insanlardr.
(G e o rg e Psalm anaazaar, D escripcin de

l'sle Formosa, Amsterdam, 1704)

FORNOST ya da FORNOST ERAN, Ortak

Dil de KRALLARIN KUZEYKABR olarak bi
linir, ARNOR'un ana kalesidir, daha sonra da
Arthedainin baehri olmutur. Bu byk ku
zey kalesi, Kuzey Yaylalarnda yer alr.
Arnor'un ilk baehri, Nenuial Gl ky
larnda yer alan Annm inast ama nc
an ikinci yarsnda Fornost tahtn bulun
d u u e h ir o ld u . A rn o r s o n u n d a A N G MAR'n Byc Hkmdar karsnda yenik
dtnde, Fornost byk lde yok edil
miti. Bir yl sonra, 1975 nc adaki
F ornost M u h a re b e s inin a rd n d a n , GONDOR ve AYRIKVADden gelen glerin Ar
nor nfusundan geri kalanlara katlmas so
nucu ehir geri alnsa da, yllarca terk edil
mi halde brakld. Zamanla harabe haline
geldi ve perili olduu sanld iin seyyah
lar yaknna gitmeye korktu - ladamlar
H e n d e i olarak tannd. Yzk Savainn
sonunda Arnor yeniden bir krallk haline gel
di ve Fornost Kalesi ina edildi.
(J.R.R. Tolkien, The Feiiowship of the Ring,
Londra, 1954; J.R.R. Tolkien, The Return of

the King, Londra, 1955; J.R.R. Tolkien, Silmarilllon, Londra, 1977)

FOROCHEL, ORTA DNYAnn kuzey ky

snda, SHREdan kabaca yz mil tede,
souk ve plak bir blgedir. Forochel Buz
Koyu -k aylarnda buzla kapland iin bu
ismi a lr- denize alan, engin ve isimsiz kr
fezin gneydeki giriini oluturur. Blge b
t n y le , B irin ci a sra sn d a O rta D ny a nn en kuzey blgelerinin insanlar olan
Forodw aithin soyundan gelm e Lossothlar
ya da Kar Adam larn topraklardr. Daha ok
koyun kuzeybatsndaki Forochel Burnunda
ve koyun gney kylarnda, Ered Luin denen
Mavi Dalarn eteklerinde yaarlar.
Lossoth'lar haklarnda ok az ey b ili
nen yoksul ve ilkel bir halktr. Evlerini karla
rn iine yaparlar ve rivayete gre ayaklarna
kayak yerine kem ik takarak buz zerinde
koabilirler. Kzaklar hatrlatan tekerleksiz
arabalar olduu da sylenir.
Lossoth'lar, 1974 nc ada, Arth e d ia n n dm esinin ardndan, ARNOR'lu
A rv e d u iye o lduka gnlsz ekilde s
nak sa lam lard. A rv e d u inin yardm na
ko m a la rn da ki g n ls z l k m uhtem elen
onun dman Byc H km darn (daha
sonradan MORDORun Yzktayflar Nazg lun Lordu olarak bilinm itir) isterse bu z
lar eritebildiine veya don yaratabildiine
olan inanlarndan kaynaklanyordu.
(J.R.R. Tolkien, The Fellowship of the Ring,
Londra, 1954; J.R.R. Tolkien, The Return of
the King, Londra, 1955)

FOXATOSU, Peebleshire, iskoyada bir

tepenin altnda yer alan bir Elf kralldr. D
ardan bakldnda tepeyi civardaki di e r
tepelerden ayrt edecek pek az ey vardr;
d i e rle ri gibi fu n dalarla kapldr ve alt y a
m alarnda turbalklar vardr. Belki d i e rle
rinden daha diktir, tepesi de dzdr ama, bir
Elf diyar olduunu belli eden hibir iaret ta
maz. Tepenin ii ise bir ta duvarl salonlar
ve koridorlar labirentidir. Buradaki ok say
da pnarla derenin bazsndan yararlanarak
kralla dzenli su tem in edilmitir.

F oxatosund a hayat, ELFHAMEden

CATMEREe kadar, di e r elf krallklarndakine olduka benzer. Elfler maymun itahldr,
ilgi alanlar srekli olarak deiir. Kimi sin
c a p e itir, kimi a stro n o m i okur, d i e rle ri
Fransz kornosu ala r, hepsi daldan dala
konar. Kralie uyruklarna gre daha tutarl
dr, vaktinin ounu hi bkmad bir ura
la, yn rmekle geirir. Eer yn kalm ady
sa, yaptklarn sker, yeniden rer. Onun
yn ilesini tutmak, pek ender bahedilen
bir ltfa mazhar olm ak saylr.
Foxatosu bir lm l tarafndan ziyaret
e d ilm i e n d e r e lf k ra llk la rn d a n b irid ir.
A be rde en niversitesinde H itabet hocas
ve peri efsanelerinin heveskr bilgini James
Sutherland, Foxatosu sakinlerince esir aln
m ve birka yl burada kalmtr. Hi kt
m u am e le g rm e s e de, ora ya v a r n d a n
sonra bir sre rm cek alaryla balanm
halde bekletilmitir; anlald kadaryla elf
ler, bilimsel am alarla onun vcudunun tm
paralarnn lsn alm ak istem ilerdir.
Sutherland birka yl sonra, hibir aklam a
yaplm akszn te p e d e n srlmtr. B ilgin
A berde en'e d n d n d e , deli m uam elesi
grmtr.
Foxatosu ( Foxcastle ) adnn, peri hal
kn n a to s u a n la m n a g e le n n g iliz c e
Folks Castledan geldii sanlmaktadr.
(Sylvia Tovvnsend VVarner, Kingdoms o f El
tin, Londra, 1972)

FRANCARA, bkz. MECCANA.

FRANCE-VLLE, Am erika Birleik Devletlerinin Pasifik kysnda bir ehirdir. 43 11 3

kuzey enlemi, 124 41 173 bat boylamnda
yer alan ehir, 1872 ylnda Fransz bilim ada
m Franois Sarrasin tarafndan kurulmutur.
France-Villein inas, Sarrasine Beng a lde Begm Gokool ile evlenen bir bykamcasnn brakt mirasla finanse edilm i
tir. 527 milyon frank gibi muazzam bir m ikta

r bulan bu m iras, Franszla, A lm an bilim

adam Profesr Schultze arasnda paylat
rld; Schultze de kendi payn tpk Sarrasin
g ib i STAHLSTADT adl ehri ku rm a k iin
h a rc a d . S e y y a h la r F ra n c e -V ille e, O re gondaki White C a p e ten yola kp Kayalk
D alar'daki C a sca d e Tepelerinden g e e
rek, kuzeye d o ru yirmi fersahlk bir yolculu
un ardndan varabilirler.
1872nin O cak ayna gelindiinde bl
ge oktan incelenm i, llm ve paftalara
ayrlmt. Be yz nezaretiyle Avrupal m
hendisin ynettii yirmi bin kiilik inli ha
mal ordusu harl harl alyordu. California
eyaletinin drt bir yanna aslan afiler, her
sabah San F ranciscodan kalkan ve Am eri
ka ktasn b o yd a n boya geen hzl trene
eklenen reklam kamyoneti ve ehrin yirmi
gazetesinde her gn yaym lanan b ir yaz,
gerekli insan gcn toplam ada yeterli ol
mutu. yle ki Kayalk Dalar'n doruklarna
oyulmu devasa harflerle igc arandn
duyuran b y k apl ilanlara bavurm aya
gerek bile kalmamt.
France-V ille kurucusunun ilk giriim i,
ehri yeni kurulm u Sacramento kasabasna
giden Pasifik D em iryoluna ba laya ca k bir
demiryolu yapm ak oldu. Bu inaat srasnda
da, ehre ili k in tm p la n la r d u rd u ru ld u .
Ama bunun nedeni malzeme eksiklii d e il
di, nk Am erika inaat iin gerekli olabile
cei dnlen her tr malzemeyi ta ban
dan France-Ville rhtmlarna ymt. Mese
le, seim ya p m a zorluundan kaynaklan
yordu. Sonunda ehrin kurucusu, M alta ta
larnn ulusal b in a la r ve genel sslem eler
iin saklanmas gerektiine ve btn evlerin
tuladan yaplmasna karar verdi - alelade,
kabaca kalplanm, yar pimi tulalar de
il de, hafif, biim li; dzenli boyut, arlk ve
younlukta, utan uca silindirik ve paralel
bir dizi delik alm tulalar. Bunlar st ste
konunca havann bina duvar ierisinde ser
beste dolam as salanyordu. Bu uygula
mann ayn zam anda sesleri bom ak ve her
apartm an dairesini tamamen bam sz kl
mak gibi deerli bir zellii daha vard.

Bina inaatndan sorum lu komite, mi

marlara belirli bir model em poze etmek iste
miyordu. Bktrc, yeknesak bir aynla kar
ydlar, bunun iin de m im arlara uymalar
gereken birka kural koymakla yetindiler.
France-V illee yerlem ek isteyen sey
yahlar iyi referanslar vermeli, yararl ya da
serbest bir meslei yrtecek gte olmal
ve ehrin kanunlarna uyacaklarn taahht
etm elidir. Aylak hayat biim leri burada ho
gryle karlanmaz.
D rt yandan b a la y a ra k btn o
cuklar beyni ve kaslar gelitirm eye ynelik
fiziksel ve entelektel egzersizleri yapmaya
m ecbur tutulur. Ayrca ylesine titiz lde
bir tem izlie alknlardr ki, gndelik giysile
rindeki bir lekecik bile ayp saylr.
Kiisel ve kolektif temizlik, France-Ville
kurucusunun temel ilkelerinden biridir. Te
m izlem ek, hep tem izlem ek ve bu sayede,
byk bir topluluktan srekli olarak yaylan
mikroplu havay yok etm ek - merkezi hk
metin esas ii budur. Bu nedenle, tm kana
lizasyonlar ehir dna doru akar ve ierik
leri burada younlatrldktan sonra her gn
ehrin etrafndaki tarlalara aktarlr.
Her yerde bol m iktarda su akar, yollar
ziftli tahtayla kaplanr. Ta patikalar, Hollan
da avlular gibi lekesizdir. Erzak pazarlar s
k denetim altndadr ve halkn saln tehli
keye atm a c re tin d e b u lu n a n her t c c a r
ar cezaya arptrlr. Kt yumurta, bozul
mu et veya kark st satan kiiler, insanla
r zehirleyen biri muamelesi grr ki, aslnda
da yledirler. Hem gerekli, hem de nazik bir
grev olan tccarln icras, bunun iin zel
bir eitim gren ve yetkileri am arhaneler
le dezenfekte odalarn da kapsayan tecr
beli adam larla snrldr. V cuda deen hi
bir rt, araf veya am ar tamamen be
yazlatlm adan geri gnderilm ez ve iki aile
nin amarlarnn birbirine kartrlmamas
iin de byk zen gsterilir.
Bu basit nlem ler sa yesinde hastane
says o ld u ka azdr ve evsiz yabanclarla
istisnai durum lara ayrlmtr. Hastaneleri d i
er binalardan byk tutm a ve bir enfeksi

yon merkezi oluturm ak iin yedi ya da se

kiz yz hastay tek bir at altnda toplam a
fikri, France-Ville kurucusunun aklndan bile
gem em itir. Hastalar mmkn olduunca
te crit edilir ve hastanelere sadece ok acil
durum lara zg geici yerler gzyle bak
lr Her birinin ayr bir odas olan azami yirmi
ya da otuz hasta, am dan yaplm hafif b a
rakalara konur; bu barakalar her yl dzenli
olarak yaklr. Hepsi ayn model olduu iin
istendii kadar oaltlabilirler. stelik eh
rin bir yerinden baka bir yerine kolaylkla
tanmak gibi bir avantajlar da vardr.
(Jules Verne, Les 500 millions de la Begm,
Paris, 1879)

FREEDONA, SYLVANAnn kuzeyinde k

k bir Avrupa lkesidir. Pitoresk, sivri ulu
dik atlar, uzun an kuleleriyle tanmlana
b ile ce k kk bir ehir olan baehrin ad
da Freedoniadr. lkenin byk bir ksm ta
rma adanmtr.
Ekonomik adan lkedeki en nem li
kii, iman, zengin bir dul olan Bayan Gloria Teasdale'dir. Freedonia arazisinin byk
ksm nn sahibi olarak bilinen T e a sd a le in
serveti hkmetin ardndaki gtr. Zengin
dul mali durumu sayesinde Devlet Bakan
Z a n d o run ynetiminin istifasn talep e d e b il
mi, mehur Rufus T. Firefly devlet bakan
o la ra k atanrsa F re e d o n ia ya d a h a fa z la
bor vereceini sylemitir. Bunun zerine
F ire fly d e v le t b akan o la ra k atanm ve
kendine zg gsterili tavryla lkeyi ynet
m eye balamtr. Firefly ksa srede halk
arasnda popler hale gelse de, davranlar
ve tutumu yznden baz bakanlarnn istifa
etm elerine yol amtr.
Fireflyn atanmas, komu lke Sylvania'nn da, Sylvania bykelisi Trentino'nun
da houna gitmedi. Sylvania birka yldr Free d o n ia nn ekonomisini ve siyasetini kert
m eye alyordu, F ire flyn atanmasn bu
planlar engelleyen bir ey olarak grdler;
T re n tin o nun Bayan T e a se d a le le evlenm e

planlarn da, nk Rufus T. Firefly kars ol

mas karlnda ona bann stnde bir at
(,roofus) teklif etmiti. Bir dansz marifetiyle Firefly batan karma giriiminde de baar
szla urand - hem de Bakan, dansz eve
dnnceye dek ineklerle dans etme niyetini
ilan ettii halde. Trentinonun belirli devlet sr
larn alma abas da ayn ekilde sonulan
d. Nihayet, Frieflyla Trentinonun karlkl ha
karetler savurmas -Firefly bu vesileyle Trentinoya babun, domuz, solucan ve zpkt de
m i ti- sava ilanna ve Freedoniann istila
edilmesine yol at. Balangta istilaclar za
fere ulam gibi grnse de, Sylvania mer
kez kararghna ya p la n saldrda T re n ti
n o nun esir alnm asyla durum d e iti ve
Trentino, Firefly tarafndan ackl ekilde aa
landktan sonra teslim olmak zorunda kald.

(D u c k Soup, Y n e tm e n : Leo M c C a re y ,
ABD, 1933)

FRSLANDA, Kuzey D enizinde bir yerler

de bir adadr; Alman kylarndan ok uzakta
deildir, Frisia A dasyla kartrlmamas g e
rekir. Venedikli denizci Nicolo Zeno, kardei
Antonio ile yeni adalar kefetmek iin bura
dan yola kmt. Bu adalar arasnda, valisi
dorudan D aidalosun soyundan gelen ve
sakinleri minyatr bir maara adamlar rk

1903te ilg i d u y d u u arclkla u ra m a k

zere ekildii kulbeden birka mil uzak
lktadr. H olm esun kulbesinden yarm mil
tede de H arold S tachurstun fayto n cu lu k
iletmecilii The G ables bulunur. H olm esun
kulbesi artk zel mlktr.
(Sir Arthur Conan Doyle, The Adventure of
the Lions M ane , The Case Book o f Sher
lock Holmes, Londra, 1972)

FUNDNELVE, C h e s h ire daki ALDERLEY

SIRTInda yeraltnda bulunan, c ce le re ait
kadim dehlizlerdir. Fundinelve, uyuyan m u
hafzlarnn yalanmalarn ve zayf dm ele
rini engelleyen bir byyle korunm aktadr.
Bu bynn kalbi, Brisingamen'in Tuhafta
iinde m hrldr ve Byc Cadellin tara
fndan korunmaktadr. Ta herhangi bir za
rar grr ya da yok edilirse by bozulacak,
muhafzlar da yalanarak leceklerdir.
(Alan Garner, The VVeirdstone o f Brisinga-

men, Londra, 1960)

FUTURA, yeri bilinmeyen bir krallktr. Sey

yahlara denizden yukarda, bir kayann tepe
sine ina edilmi olan kral kzlarnn tapna

(F. M arcolini, Dello scoprim ento d e llsole

n ziyaret etmeleri tavsiye edilir. Yol epeyce

uzundur, ilerlemek de vakit alabilir. Seyyahn,
kayaya ulatktan sonra her biri deiik me
tallerden yaplm ve yedi gezegene tekabl
eden yedi kapdan gemesi gerekecektir. Al

Frislandia, Eslanda, Engrovelanda, Estotilanda e caria, fattosotto il Polo Artico dai

due fratelli Zeno, M. Nicolo e M. Antonio,

tndan yaplm sekizinci kap ise sadece kra

la ayrlmtr, almamaldr. Kaplar ejderha
lar, alevler, devler, kanatl ylanlar, denizkzla-

Venedik, 1558)

r ve bir zmrdanka korur.

Krallk adn, sakinlerinin g elecein so
runlarna kar duyduu kaygdan alr. Bes
belli bar arzuladklar halde bu konudaki
speklasyonlar bitm ez tkenmez kavgalara
yol amtr.

olan icaria (ayn adl lkeyle kartrlmamal)

ile ESTOTLAND da vardr.

FRZE ADASI, bkz. SATENLKE.

FULLVVORTH, n g ilte re de, S ussex'te b ir

sahil kasabasdr; Fullvvorth Koyu'nda b ulu
n a n k a s a b a , B ay S h e rlo c k H o lm e s un

(Marie Anne de Roumier Robert, Les On-

dins, Paris, 1768)

G
GAALDNE, bkz. GONDAL ve GAALDNE.

duite de Titalien en anglais, et de la nglais

en franais, Paris, 1754)

GALA, A sya da, gney lman kuan orta

larnda bir yerde, arkldan ziyade Avrupal
mutlak monari ile ynetilen bir krallktr. Yu
muak iklimi ve toprann doal bereketlili
i, refah getirecek bir tarm sistemine de el
verilidir; stelik doa da G alay mineral ya
taklaryla zenginletirmitir.
Gala politik sisteminin en arpc yan,
vergilendirme metodudur. Galallar, devletin
ileyii iin gerekli olan vergileri detmenin en
yumuak ve gvenilir yntemini kefetmiler
dir. Vergilendirme sistemi zorunlu bir piyango
gibidir: yasaya gre her yetikin, devletten
gelirine denk miktarda ekili bileti almak zo
rundadr. Piyangoyu kazanan, toplanan mik
tarn yirmide birini alr. Sonu olarak Galallar
vergilerini gzle grlr bir tatmin ve hatta bi
raz da salksz bir gnlllkle derler.
G ala K ra ll in n u yg u lad bir di e r
nemli yenilik de ticarette tm araclarn sin
dirilm esidir: btn rnler, devlet tarafndan
tedarik edilir ve devlete bal dkknlar a
vastasyla sata sunulur. Bu yolla, btn
m a lla rd a fiya t artna n e d e n olan birka
aama da ortadan kaldrlm olur. Krall
ziyaret edenler, yollarn mkemmel durumu
karsnda hayrete der. Devlet, tm mallar
varacaklar yere kolayca ulasn diye, geni
bir yol ann bakmn byk bir zenle sa
lar. Bu yollar, lke ekonomisinin temelidir.
Gala, reformlar sayesinde Asya'nn en
zengin krall olmutur - ylesine zengindir
ki, d politikas komu devletleri kanl fetih
lerle ele geirm ektense, onlar (G ala kral
uygun grdnde) kansz bir ekilde elde
etmek zerine kuruludur.
(A n d re -F ra n o is de B ra n c a s -V ille n e u v e ,

Histoire ou Polie du royaume de Gala, tra-

GALLGENA, yeri belirli olmayan, yaklak

on iki fersaha sekiz fersah byklkte bir
adadr. Saylar imdi yz bini aan sakinleri,
bir frtnada gem ilerinin batm asnn ardn
dan, tam o anda denizden ykselmi olan
adaya snm Fransz srgnn soyun
dan gelir. Galligeniann kurucular, Alm ont
adnda biri ile olu ve kzyd, kazazedeler
G alligenia rkn ensest ilikiyle kurdular.
D nyann geri kalan G a llig e n ia 'lla r
iin kt rnek oluturmasn diye, Alm ontla
ocuklar soylarndan gelenlere d dnya
hakknda hibir ey anlatmad. Ancak halk,
kiliseler ve ruhban snf olmakszn ibadet
ettikleri tanrnn varln kendi kendilerine
kefetti, dier lkeler hakknda da seyyah
larla tccarlardan bilgi aldlar.
G alligeniallar B ilgeler Meclisi tarafn
dan ynetilen ve her eyin, hatta vatanda
larn kendilerinin bile herkese ait olduu bir
cum huriyet kurmulardr. Her kadn tm er
keklerin kars ve her erkek de tm kadnla
rn kocasdr.
Kadnl erkekli btn yurttalar, haftada
iki gn alr, bu alm a topluluun ihti
yalarn karlamaya yeterlidir. Galligeniallar hi hrs, tamah ya da herhangi bir ihtiras
belirtisi sergilemez. Am a son yllarda, kusur
suz toplumlarndan bezm i olan birka mu
halif grup, cum huriyetin mkemmel ileyen
dzenini bozma am acyla ufak tefek ayak
lanm alar yaratm aya almtr. AvrupalIlar
pek ho karlanmaz, nk Galligeniallar
onlarn topraklarn ele g e irip kendilerini
uygarlatrm alarndan ekinir; tpk span
yollarn Gney A m erika Kzlderililerini uy
garlatrmas gibi.

(C harles Franols T lphalgne de la Roche,

Histoire des Galligenes, Ou Memoires De

Duncan, Amsterdam, 1763)

GALLNACO, yeri belirlenm em i ve ilk ba

ta Uzun El maymunlarnn yaad, im di
le rd e ise F elido A d a s nda n ge le n K o ca
A yak m aym unlarnn s m rg e le tird i i bir
lkedir.
S m rg e le m e d e n s o n ra U z u n El
maym unlar aalara trm anp muz ko p a r
m a haklarn y itird ile r. Bu s a d e ce , m uzu
balca ticari rnleri klmaya karar veren
Koca Ayak maymunlarnn mstesna hakk
oldu. Onlar canlarnn istedii kadarn yiyip,
fazlasn yurtdnda satm ak zere kuruttular
ve kabuklarn da hizm etlerine karlk Uzun
El m aym unlarna ve rd ile r. A ncak Uzun El
m aym unlar, K oca A y a k la rca ke n d ile rin e
muz kabuklarnn besleyici oluuna dair v e
rilen tm tem inatlara ve Koca Ayaklarn o n
lar tketme ayrcalklar nedeniyle kendileri
ni kskandklar yolunda ki iddialarna ra
m en, k a b u kla rn ta d n d a n n e fre t e ttile r.
Eer bu i byle devam ederse diye ya
knd m alup Uzun Eller, ocuklarm z yi
yecek aramak iin m uz aalarna trm an
may unutacak ve artk gerek maymun ol
maktan kacaklar.
Her muz aacnn bana tala sila h
lanm bir Koca Ayak dikm ek zorunluluk ha
line geldi, nk gecenin karanlk perdesi
nin ardnda, muzlar alnmaktayd. Yeterin
ce beki olm adndan, eksikleri tam am la
mak zere Uzun Eller altrld ve dl ola
rak da onlara arada srada gizlice bir muz
ye m e hakk ta n n d . B y le c e a l trla n
Uzun E ller gerek bir tatmin yaad ve ken
dilerini fevkalade nem li buldular. H er iki
kabile de ayn b lg eyi paylayordu, am a
a a lar ve e re ltile r arasndan b irb irle rin i
gzetleyerek ayr ayr yaamaktaydlar. Bir
zam anlarn neeli ve telal G a llin a c o su,
gneli gnlerde bile melankolik bir havaya
brnd. Srtm eler atmalara dnt
ve durum gittike daha da vahi bir hal ald.

Sonunda Uzun E ller, on adet muz a a

cn a trm anm a, d o la ysyla m uzlar ta tm a
hakk kazandlar. Ancak ksa srede kavga
patlak verdi; herkes muzlarn tad n a b a k
mak istiyordu o ysa etrafta ye te rin c e m uz
yoktu ve de K oca Ayak maym unlar a a
kotasn arttrmay reddediyordu. A rdndan
baz vicdansz Uzun E lle r muz karaborsas
yaratnca iler daha da ktledi. Tatm insiz
lik bydke byd, kavgalar g ibi art
t ve Uzun E lle rin e fe n d ile rin e kar olan
honutsuzluklar daha da somutlat.
Sonra Uzun El maymunlarnn en akll
larndan biri olan Fino kabileyi toplad ve bir
plan olduunu syledi. Hem Uzun El hem
de Koca A yaklarn lideri olmay teklif etti. Fino'nun plan cokuyla karland ve hemen
uygulamaya konuldu.
B irka ay G a llin a c o da ba r hkm
srd. Bundan nce tek bir m aym unun iki
kabilenin lideri olduu hi grlmemiti, her
yerden hayranlar gelip Finoyu tebrik etti ve
onun hnerinin srrn anlamaya altlar. Fi
no tm bunlar karsnda alakgnlll
n korudu ancak zafer bana abuk vurdu.
Ne var ki, Uzun El m aym unlarnn ksm eti
eskisine gre pek iyilemi saylmazd. Elle
rinde hl yalnzca on muz aac vard ve
halkn ou da yl boyu muz kabuuyla bes
lenmek zorundayd. En sonunda Fino, Koca
Ayaklar, Uzun E lle re iki muz aac daha
vermeye ikna etti. Teslim ii tantanal bir t
renle yapld ve herkes sevinle cotu.
Gn sona erince, Fino, Uzun El kabile
sinin nde gelen yallarn bir araya to p la
yp onlara teslim olaynn sadece bir balan
g olduuna d a ir tem inat verdi. D ediine
gre, biraz sabrla btn aalar geri al
mak mm knd. Ardndan Koca Ayak kabi
lesinin nde gelen yallarn ard ve on
lara bar uruna zaman zaman birka muz
aac daha devretm ek zorunda kalabilece
ini ancak bu ii sk sk yapm ayaca gibi
fazla aa d a verm eyeceini, bylece ile
rini de ksteklem eyeceini syledi.
Aradan bir yl geti ve Finonun hreti
Gallinaco snrlarn ok at. Artk uyruklar

arasnda dolarken, kstah bir kabadaylk

la alm satyordu. Kimse onunla saygszca
konum aya cesaret e d e m iyo r, eletiri de
kabu l e tm e d i in d e n , o n u n la a n ca k uzun
uzun dnp tandktan sonra konuabili
yordu. Yine de Fino keskin zeksn hi yitir
medi ve Uzun El maymunlar arasnda dev
rim ateinin tutumaya baladn sezdi. Bir
akam bir ajan ona bir ayaklanm a planlan
dn syledi.
Fino m esele karanlarn acilen tutuk
lanmasn emrederek, danmanlarn topla
d. Uzun ve grltl bir toplant oldu. So
nuta danm anlardan birinin aklna, basit
ama ta kd ire d eer bir fikir g e ld i. Uzun El
maymunlar iin asl nem tayan ey muz
yem ekten o k muz a a larn a trm anm ak
o ld u u n a gre, onlara m uzlar toplanm
plak aalara trmanma hakk verilmesini
nerdi; b ylece eski zg rl kle rin e tam a
men kavutuklar izlenim ini edineceklerdi.
Fino bu mkemmel fikri onaylad ve bu muz
a a la rn a ayrcalkl" d e n m e sin i nerdi,
nk ne de olsa onlara sa d e ce Uzun El
maymunlarnn trmanmasna izin verilecekti,
ite bu yzden de G allinaco lkesi gn
mz seyyahlarnca ayrcalkl toplum " diye
anlr.
(Yves B eauchem in, The B anana W ars ,

The Ark in the Garden: Fables for Our Times

iinde, Toronto, 1998)

GALMA, N AR NA a k la rn d a b ir adadr,
Cair Paravel'in kuzeydousuna deniz yolcu
luuyla bir gnlk m esafededir.
Narnia Kral X. Caspian, Dou Okyanus u nu g e ti i b yk y o lc u lu u srasnda
G alm ada konaklam t. C a s p ia n n adaya
gelii, buraya hkmeden dk tarafndan d
zenlenen byk bir turnuvayla kutlanmt.
Pleb kanndan olan ziyaretiler ayn ekilde
karlanmay beklememelidir.
(C.S. Lewis, The Voyage o f the Dawn Treader, Londra, 1952)

GANABN ADASI, yeri tam olarak bilinm e

se d e , b y k ih tim a lle C H A N E P H A D A S lndan ok uzakta deildir. Ada dalktr ve
belli bir mesafeden bakldnda Parnassos
D ana benzeyen ikiz tepelere sahiptir. Do
rua doru latif bir orman ve yeryznn en
gzel em esi vardr. Halk hrsz ve so y
guncudur, seyyahlarn her an tetikte olm ala
r tavsiye edilir.
(Franois Rabelais, Le quart livre des faicts
et diets du bon Pantagruel, Paris 1552)

GANAK LKES, yeralt ktas PELLUCD AR n dalgalanarak uzanan dzlkleridir,

JA -R U ya uzak deildir. Blge adn yerlileri
olan Ganak'lar ya da Bizonadam lardan alr.
G anaklar ksa ve tknazdr, yzleri ve gv
deleri uzun kahverengi kllarla kapldr. Alnlarndan ksa ve ar boynuzlar kar, ucu
al gibi kll kuyruklar vardr. Ganaklar boy
nuzlarn dvm ek iin kullanr, balarn
ne eerek onlarla dmanlarn drtkleyip
yaralar ya da barsaklarn deerler. Pellucid a r halknn geri kalan gibi konuabildik
leri halde, sk sk boa g ibi brr ve kzdrldklar zaman da tek ayaklaryla yeri ee
lerler.
G anaklar, vejetaryen olm alarna ra
m en, kt ve sa d ist yaratklardr. Diileri,
hem cinsel itahlarn tatmin etmek hem de
tarlada altrmak zere esir tutarlar. Kle
ler alam ayacak ka d a r yalandklarnda
ldrlr. Erkekleri, sadece kadn says ye
tersiz g e ldiinde kle alrlar, aksi takdirde
ldrrler. Eer kle says fazlalam sa,
G anak'lar onlara ikence ederek elenir ve
sonunda da kaza balayarak yakarlar. Bu
elenceye genellikle, ien herkesin kas ko
ordinasyonunu zayflatan ve hislerini gem le
me isteini azaltan dans suyu" tketimi e
lik eder.
(E d g a r Rice B urroughs, Seven Worlds to
Conquer, New York, 1936)

GANGARDYA, Ganj N ehrinin dou kysn

da, elmaslaryla zengin bir krallktr. Gangarid ler, muazzam koyun srleri dnyann en
iyi ynn reten barl obanlardr. Fildii
ve portakal aac odunuyla sslenmi evler
de o turu r ve g ld e n yaplm y a ta k la rd a
uyurlar. Vejetaryendirler, tm hayvanlar kar
de bilirler; onlara gre bir hayvan ldrp
yem ek cinayet ilemekle ayn eydir.
Buradaki hayvanlar konuma yetenek
le rin i m u h a fa z a e tm i le rd ir. A ra la rn d a
-h a yva n la rn en uysal, ayn zam anda en
korkutucusu o la n - tekboynuzlar da vardr,
G angaridyallar onlara biner. Tekboynuzlarna binm i yz bin G a n g a rid y a l oban,
devasa ordular yenm eye muktedirdir. Gang aridya ayn zam anda ankalarn da yuvas
dr, ancak lkede hi ardkuu kalmam
tr. A rdlar -ile rin d e n biri G angaridya Kralnn k olduu Babil Prensesi hakknda
yanl haber g etirdii i in - lkeden kovulmulardr.
Dolunayda halk sedir aacndan yapl
ma tapnaklarda toplanp bahettii iyilikler
iin Tanrya kranlarn sunar; dikkatlerinin
dalmasn nlemek iin kadn ve erkekler
ayr tapnaklarda toplanr. Tm drt ayakllar
ibadet etmek iin gzel bir ayrda buluur,
kular ise orm anda toplanrlar. Papaanla
rn bazlar ok iyi vaizlerdir.
Bir keresinde H indistan kral bir milyon
asker ve on bin fille G angaridyay istila et
m eye kalkmt. T ekboynuzlar filleri b o y
nuzlarna takt, G anga rid ler de dman as
kerlerini orakla pirin bierm i gibi kolaylk
la, kllaryla ld rdle r. Hint Kral ve alt
bin asker esir dt; krala Ganj Nehri'nde
ban yo yaptrld ve nabz norm ale d n p
keyfi yerine gelene kadar vejetaryen yiye
cekleriyle beslendi. G angaridya Meclisi ve
tekboynuzlar raz g elince tutsaklarn evleri
ne dnm elerine izin ve rild i. O zam andan
b e ri H in tlile r G a n g a rid lere b y k sayg
beslemitir.
u an G a ngaridya bir kralie tarafn
dan ynetilm ektedir. O lu A ldee-Am azan
(babasnn bir hakszlk sonucu in d irild i i)

Babil tahtna g e m i ve Babil Prensesi ile

evlenmitir.
(Voltaire [Franois M arie Arouet], La Princesse de Babylone, Paris, 1768)

GARAMANT LKES, Rifei Dalarnn g

neyinde bir v a d id e, bu sradalarn Afgan
tarafndadr. Yerlileri olan Garam antiler, Sirte nin gneyindeki Libya lnde yaayan
ayn adl kabileyle kartrlmamaldr.
Rifei D a la rnn G aram antileri baka
kabileler tarafndan asla fethedilmemi kk
bir grup barbardr; bu da, belli ki, doal tecrit
edilmilikleri ve yaadklar vadiye ulamann
son derecede zor oluu yzndendir. Onlar
dan ilk kez bahseden seyyahlar, on altnc
yzylda Avrupadan gelmiti. Onlarn syle
diklerine gre vadi bereketli, ancak nfus az
dr. Geimlerini tarm ve hayvanclkla sala
yan Garamanti'ler, devlet, din, klk kyafet, ai
le, felsefe ve veraset ilerini dzenleyen alt
kanunla ynetilirler. Hi kimsenin bu alt ka
nuna ekleme yapm a hakk yoktur: buna kalk
an da derhal lm cezasna arptrlr.
G aram anti lk e s inde ku ra lla r c id d i
yetle uygulanr. Giyim kuam, hem erkek,
hem de kadn iin birrnektir. Her iftin
o c u k hakk va rd r: bu snrn ze rin d e k i
o c u k la r ld r l r, i, m lkiyet ve m iras
tm halk arasnda eit olarak pay edilir. Ka
dnlar elli yana geldiklerinde ldrlr; bu
ekilde kimse yalanm az, ahlak bozulm az
ya da toplum a faydasz hale gelm ez. Ya
lanclar da lm cezasna arptrlr, nk
G a ra m a n tiler tek b ir yalancnn to p lu m u
m ahvetm eye y e te c e in e inanr. Z iy a re t i
ler, ayn anda iki tanrdan fazlasna ibadet
e tm elerine izin ve rilm e ye ce i ko n u su n d a
uyarlr.
(Antonio de Guevara, Libro llamado Relox

de los Principes, en el cual va encorporado

el muy famoso libro de Marco Aurelio , M ad
rid, 1527; M am brino Roseo, Institutione del
prencipe cristiano, Venedik, 1543)

GARB, bkz. HME.

GARGOYLLAR LKES, seyyahlarn PRA

MT DA iindeki sarmal m erdivenden ge
erek gidebilecekleri bir yeralt lkesidir.
Bu lkedeki her ey tahtadan yaplm
tr - toprak talatandr, akl talar ise aa
budaklarndan. Kymktan im lerin brd
bahelerde oyma tahta iekler yetiir. im
ya da toprak olmayan blgelerde sert ahap
bir zem in gze arpar. H a va d a tahtadan

GASTERN ADASI, DO N M U S Z C K
LER DENZnden ok tede deildir, uzak
tan baknca plak ve dalk grnr. Mer
kezinde ise trmanmas son derece zor olan
dik, kayalk bir yar vardr. Bunun doruunda,
ho ve bereketli bir diyar yer alr; buras ada
nn valisi ve dnyann ilk Sanat stad olan
G aster Ustann ynetim merkezidir. Gaster
burada, hem daha nce Porusla yapt ev
lilikten dourduu A kn hem de dokuz M u
s a nn annesi olan Dame Penia ya da Yok
s u llu k la birlikte yaar.

kular uar.
G argoyllar ehri, Piramit D an derinlik
lerinden biraz uzaktadr; o da tamamen ah
aptan yaplmtr. Kule gibi ina edilmi evle
rin ekilleri birbirinden deiiktir: bazlar ka
re, kimisi altgen, kimisi de sekizgendir. En iyi
leri bile eski ve rzgrdan anm grnr.
G a rg o yllarn kendileri de tahtadandr.
Boylar ayan altndadr, ksa bacaklar,
vardr am a kollar olaanst uzunluktadr.
Kafalar vcutlarna gre fazla byktr ve
oyma suratlar da inanlmaz derecede irkin
dir. Balarnn tepesi, sebzelerle kareleri ya
da dier geom etrik ekilleri bir araya getiren
eitli grotesk desenlerle bezenmitir. Hep
si, omuzlarna tahta vidalarla bal kanatlar
takar; bacaklar hemen hemen hi ie yara
m a d nd an, yrm e kte n se bu kanatlarla
uarlar. Uyuduklarnda da kanatlarn karp
asarlar. Su ileyen G argoyllar kanatlar al
np, slah olana dek yksek kulelere kapat
larak cezalandrlr.
G argoyllar lkesi'nin belki de en ilgin
zellii, tm evreye hkim olan sessizliktir.
Gargoyllarn kendileri uarken hi ses kar
maz, parmaklaryla iaretler yaparak ve be
den diliyle anlarlar; bu ahap lkenin srlar
brm ez, kular da tmez. Ziyaretilerin,
G argoyllarn sesten korktuklarn akllarnda
tutmalar gerekir; bu korku nedeniyle, bir sal
dr annda bu yaratklara kar kullanlabilecek
en etkili silahlardan biri ses, dieri de atetir.
(L. Frank Baum, Dorothy and the Wizard in
Oz, C hicago, 1908)

G A S T E R N A D A S I'n d a M a n d u c e p utu .

Gaster, kimseden itiraz kabul etmeyen

ve sar olduu iin sadece iaretle konuan
sert, m tehakkim b ir h km dardr. O nun
emriyle gklerin titredii, yerin sarsld g
rlmtr. Gaster adadaki btn sanatlar,
m akineleri ve m ekanizm alar icat etm itir,
adann hayvanlarna da, doann onlardan
esirgedii sanatlar retmitir: rnein, kuz
g u n la rla alakargalar air yapm tr. D
m anlarnn kurunlarn g e risin g e ri onlarn
stne gndermenin de bir yolunu bulm u
tur: geldikleri izg i zerinden ilk hzlaryla
geri dnen mermiler, silah ateleyen iin de,
hedefi iin olduu ka d a r tehlikelidir. G aste rin fkesi mthitir ve kzd zaman, insan
olsun, hayvan olsun, her eyi yiyip yutar.
Gasterin saraynda iki tr sarayl bulu
nur: Engastrimythe'ler ya da V antriloklar
ve Gastrolaterler ya da G bee Tapanlar".
lk gruptakiler, Euryklesin kadim soyundan
geldiklerini iddia ederler, bunu kantlam ak

kurallar da nafiledir. Hibir kanuna tabi d e

ildir. Seyyahlara, ondan kamalar tavsiye
olunur; adallar ise onun kendilerini yakala
masna izin verm ektense, her tr tehlikeyle
yz yze gelmeyi tercih ederler.
(Franois Rabelais, Le quart livre des faicts
et diets du bon Pantagruel, Paris, 1552)

G A U N ES, L a u n c e lo t un a m c a s K ra l
Borsun diyar G alyann batsnda bir krallk
tr. Hem Bors, hem de Launcelot, CAM ELOTun Yuvarlak M asasfnn valyeleri ol
dular ve Kral A rth u run hizmetinde hayli siv
rild ile r. Bors C A M E LE R D in k u rta rln d a
Arthur'un mttefiklerinden biriydi, yeeni de
Arthur'un valyelerinin en mehurlarndan
biri haline geldi. Bu krallk hakknda baka
bir ey bilinmez.

iin de Eekarlarindan sz ederek, Aristophanesin otoritesine gnderm e yaparlar.

Gastrolater'ler, G a s te re tapar, onun

(Anonim, La Mort le Roi Artu, S 13. yy)

tek hakiki tanr olduunu sylerler. Grn

leriyle huylarnn farkllna ramen, Gastrolate rlerin ortak bir yan vardr: hepsi tem bel
d ir ve asla alm a ga yre ti gsterm ezler,
alrlarsa gbeklerini kltmekten ya da
gcendirm ekten korktuklarn ne srerler.

GECE KRALLII, bkz. HELOPOLS.

Garip elbiseler giyer, deniz kabuundan ku

kuletalar takarlar. Dinsel ayinleri arasnda,
sraya girip ellerinde Manduce diye bilinen
ok irkin bir putla uygun adm yryerek
Gaster'in yanna gitm ek de vardr. Mandu

lagnn ana kuzey kanaldr ve ehrin ken

disine varm adan nce kara fundalklardan,
bataklklardan ve talk bayrlardan geer.

ce, korkun bir fig rd r: gzleri g b e in

den byktr, ba da vcudunun geri kala
nndan. Alt ile st enesi kocamandr ve g iz
lenm i bir kordon m arifetiyle dehet verici
e kild e gcrdayan bir sr kocam an dii
vardr. len gnlerinde G astere akla g ele
bilecek her cinsten, muazzam miktarda y i
ye ce k ve iecek getirilir. Am a Gaster Usta nn kendisi tanrlk iddiasnda bulunmaz.
Dame Penia, G asterin naibidir. lkede
seyahat ettiinde btn mahkemeler kapat
lr, btn ferm anlar ge e rsiz saylr, btn

GECE EHR ya da DEHETENGZ GECE

EHR, bazen LM EHR de denir; inti
harlar Nehri ile sarlmtr. Nehir, geni bir

ehrin kuzeyiyle batsnda, savanalar, vahi

ormanlar, muazzam dalar, kasvetli yaylalar
ve derin koyaklardan oluan yolsuz izsiz bir
yaban vardr. D ouda ise zerinden hibir
geminin gem edii bir deniz bulunur.
ehrin kendisi harabe olmasa da, ha
rabelerle doludur. Hep karanla sarl olan
ehirde -g n e G ece ehrini hi aydnlat
m a z- sokak lambalarnn hastalkl ziya
retilere koskoca, sessiz malikneler arasn
daki dar sokaklarda yol gsterecektir.
ehir, kuzey varolarnda dank bir
g rnm alr, b y k b ir saray, g e n i ve
bombo meydanlarn iinde tek bana yk

selir. Sarayn ok stnde, btn ehrin en

yksek noktasnda, kanatl bir kadnn hey
betli heykeli durur; yumruk yapt sol eli ya
nana d a ya ld r, d irse i d iz in d e d ir; sa
elinde, skca kavranm bir kitabn zerinde
bir pe rge l tutar. Ayaklarnn altna m aran
gozluk ve bilim aletleri salmtr; yanna,
salam ve ciddi grnml kk bir ocuk
tnemitir. Kadnn ad M elencoliadr. eh
rin hamisi ve kraliesi, kararl gzlerle hki
mi olduu yeri taramaktadr.
Gece ehrinin sakinleri ounlukla ol
gun erkeklerdir, kadn pek az bulunur, ba
zen bir ocuk gze arpar - hepsinin trajik
ta m askelere benzeyen, sar ve krmler
gibi duran anm yzleri vardr. Hi uyu
mazlar, uzun, lo, sessiz sokaklarla saysz
dar geitte dolarlar, ayaklar talar zerin
de hi ses karmaz. Seyyahlarn rastlaya
ca ehirliler konumayacaktr ve hem on
lar hem de ehirleri, seyyahlarn eski ve bel
ki de gizlenm i umutsuzluunu yle ya da
byle dorulayacaktr.

GENOTYA, Atlas O kya n u su nun gn e yin

de, byk bir ktadr, eitli krallklara bln
m tr, kylarnn a k la rn d a b iro k ada
vardr. Aday evreleyen denizde korsanlk
sk rastlanan bir eydir, kimi blgelerde k
lelik de hl varln srdrr. Grekler Geno tya y, Venedikli seyyahlarn hikyelerin
den bilirlerdi.
GENOTYAdaki kimi lkeler ziyaret et
meye deer: JNOPREA, PANDOKLA, FERSLAND, NEOPYA ADASI ve (XMEQUE
m addesinde bulacanz) PHENACL.
(Louis Adrien Duperron de Castera, Le The-

atre Des Passions Et De La Fortune Ou Les

Avantures Surprenantes de Rosamidor & de
Theogiaphire. Histoire Australe, Paris, 1731)

GEOMETRCLER ADASI, Tierra del Fuego

yaknlarndaki birka yksek adadan biridir.
Kare eklinde byk ve sessiz ehirleri olan
kuru, orak bir adadr. Sakinleri vakitlerini
kum a ekiller izerek geirirler.

(Ja m e s T h o m so n , The C ity o f D readful

Night, Londra, 1874)

GELT DALARI, BEKLA MPARATORLUU'nun kuzey snrn iaretleyen Telthearna

Nehri ile B ekla Ovas a ra s n d a e ngebeli,
sarp sradalardr. Alt yam alar mersinler
ve servilerle rtldr. B uradan kan bir
yol, kayalklar arasndan kvrlarak dalar
aar. Doruktaki Gelt ehri, dem ir ticaretinin
merkezidir.
(Richard Adam s, Shardik, Londra, 1974)

GEN VE YALILAR ADASI, bkz. B

YK SU.

GENELABN, bkz. TELENABN

(A bb Pierre Franois Guyot Desfontaines,

Le Nouveau Gulliver, ou Voyage De Jean

Gulliver, Fils Du Capitaine Gulliver, Traduit
d un M a n u s c rit A n g lo is , Par M on sie u r
L.D.F., Paris, 1730)

GEREKLK ADASI, m ehul bir ye rd e

dir. Vaktiyle burada, o u obanlk yapan
ya da topra ileyen, neeli ve masum in
sanlar yaard. C um huriyetiydiler, ilkel ve
basit insanlard; sorunlarn bir aa altnda
tartrlard, kiisel bir ynetici konusuna en
yaklatklar nokta, dualarn onlar iin syle
yen bir tr rahip ya da beyaz cadyd. Gne
e taparlard ama putlatrarak deil de, he
men hemen gne kadar aka grdkleri
bir tanrnn altn tac olarak.
E fsaneye gre halk, rahipten, gne
tanry selam lam ak iin g iaret eden
byk bir kule yapmasn istedi. Rahip m al
zemesini sem eden nce uzun uzun, derin

derin dnd. Gne nnkine yakn bir

berraklk ve zarafette, ya m u rla ykanm
semalarnkine yakn bir beyazlkta olmayan,
tanrnn o tacnnkine yakn bir lekesizlikle
ldamayan hibir eyi kullanmamaya karar
verdi. Grotesk ya da aprak hibir ey is
tem iyordu; hatta vurgulu bir ey ya da esra
rengiz bir ey de istemiyordu. Btn kemer
leri kahkaha kadar hafif ve mantk kadar
d r st olacakt. Tapna her biri tekinden
daha da serin ve zarif, ortak merkezli av
luda ina etti. D duvar, bir beyaz zam bak
lar itiydi, ylesine skktlar ki tek bir yeil
sap bile grmek zordu; daha ierideki d u
var, gnei para para ederek bir milyon
yld za d ntren kris ta ld e n d i. En iteki
duvar -k i kulenin ke n d is iy d i- ebedi bir fski
ye halinde yukar pskrtlen saf bir su hal
kasyd. K p rd e ye n bu sivri ku lenin en
ucunda ve tepesinde, byk ve alev alev
yanan bir elmas vard, su onu sonsuza ka
dar bir top gibi yukar atp tutuyordu.
O sralarda ada byk bir korsan aknyla kar karya kald ve obanlar, ister is
temez, yontulmam savalara ve gem ici
lere dntler. Yllar sren dehet ve aa
lanmann ardndan, oban-askerler, yenil
gid e n korkm adklar iin zafer kazanm aya
balad. Nihayet, korsan istilas bo denizle
re geri ekildi ve toprak kurtarld.
Ancak bu sava dnem inin ardndan,
insanlar tapnak ve g n e hakknda hayli
farkl ekilde konumaya balad. Bir ksm,
tapnaa dokunulmamas gerektiini syl
yordu, nk tapnak klasik ve mkem m el"di. Dierleri ise, Bu adan, her yerde
ktnn ve iyinin, am urun ve canavarlarn
zerinde parlayan gneten farkl" diye c e
va p verdiler. Tapnak, lene ait; beyaz
m erm er bulutlardan ve safir gkyznden
yaplm. Ama gne her zaman lene ait
deil. Gne her gn lyor; her gece kanla
ve atele armha g eriliyo r.
Rahip sava boyu retmi ve dv
m , salar beyazlanm t. Yeni g r le r
dorultusunda akl yrterek, aadaki gz
lemlerde bulundu: Babamzn sembol olan

gne, irkinlik ve enerji dolu btn bu dn

yevi eylere can veriyor. Eer doru eyleri
a b a rtyo rla rsa , b t n a b a rtla r d o ru d u r.
Gkleri fillerin dileri ve boynuzlar ve yzge
ler ve gvdeler ve kuyruklarla iaret edelim,
yeter ki hepsi gkleri iaret ediyor olsun. ir
kin hayvanlar da gzel olanlar kadar Tanrya
hamdsenada bulunsun. Kurbaann gzleri
yerinden urar, nk gkyzne bakyor
dun Zrafann boynu uzun, nk onu gk
yzne doru uzatyor. Eein duym ak iin
kulaklar var - yleyse brakalm duysun.
Ve bu yeni e sin le G e r e k ilik A das
halk gotik slupta muhteem bir yeni kated
ral planlad; dnyann btn hayvanlarnn
zerinde s r n e c e i ve akla g e le b ile c e k
btn irk in e y le rd e n ortak b ir g z e llik
m eydana getirecek bir katedral, nk hep
si tanrya niyaz ediyorlard. Tapnan kolon
lar zra fa la rn boyu n la r g ib i o yu lm u tu ;
kubbeyi irkin bir tosbaa oluturuyordu; en
yksek kuleyse, ba aa durmu, kuyruu
gnei gsteren bir m aym undu. G ene de
btn olarak gzeldi, nk bir insann dua
etmek iin ellerini havaya kaldrmas gibi bir
hareketle yukar dnkt.
Ancak bu byk plan asla olmas g e
rektii gibi tamamlanmad. Halk byk ara
balarla ar tosbaa aty ve tatan m uaz
zam boyunlar ve o birlii meydana getiren
binbir tuhafln hepsini getirmiti; baykular
ve timsahlar ve kangurular ki, kendi balar
na ok irkin de olsalar, belirgin bir orantyla
ina e d ilip g n e e adanrlarsa fe v k a la d e
olabilirlerdi. nk bu gotikti, romantikti, H
ristiyan sanatyd. Ve hepsini ta la n d ra n
sembol, yani ba aa maymun, g e re k H
ristiyan ruhu tayordu, nk insan da niha
yet ba aa olm u maymundu.
Ancak uzun bar dnem inde giderek
aztm zenginler buna engel oldu, bir kav
ga srasnda rahibin bana bir ta geldi ve
rahip hafzasn kaybetti. nnde ku rb a a
lar, filler, m aym unlar ve zrafalarn, zehirli
mantarlar ve kpekbalklarnn, tanrya say
gsn gsterm ek iin toplad evrenin b
tn irkin eylerinin yl olduunu grd.

ekilik! ite eylerin g e re k hali bu!" Ve

Gerekilik, adada byle dodu.

zn sarsntl bir yeralt boluunda ebediye

te kadar daireler izen bir varlk.
Jeffson, yanndakilerin hepsinin ld
korkun olaylarn ardndan, buraya tek ba
na geldi, iki Amerikal kifin, Dr. Frederick
A lbert Cook (1865-1940) ile Tuamiral Ro
b e rt Edw in P earynin (1 8 5 6 -19 2 0 ) Kuzey

(G.K. Chesterton, Introductory: On Gargoy

K utbunun kefine ilikin vakayinameleri ta

m am en hayal mahsuldr.

Tasarm ya da am ac h a trla y a m y o rd u .
Hepsini lgncasna elli ayaklk bir kme ha
linde yd; iini bitirdiinde btn o zengin
ve nfuzlu adam lar bir alk tutkusuna kap
lp bartlar: Bu gerek sanat! Bu G er

les , Alarms and Discursions iinde, Lond

ra, 1910)

GEREK KUZEY KUTBU, Belirtilmemi bir

yln 13 N isannda buraya gelen Adam Jeffsona gre, Kuzey Kutup D airesinin gerisin
deki buzlara, deerli talarla kapl kaya par
alar ya da dem irli m ineraller salmtr.
Jeffson bu kayalarn, kutup m anyetizm as
nedeniyle buraya ekilen m eteortalar ol
duunu varsaymt; souk hava onlarn at
m osferim izi geerken yanm alarn nlemi
gibi grnyordu. Buradaki varlklar iin ile
ri srlen bir baka neden ise yksek yere
kimi gc ve dk atm osferik younluktu.
Kutup yresinde, bu meteortalarnn says
daha da artm, muazzam km eler halinde
ylmlar, taraalar ya da basam aklar ha
linde dzenlenm iler, bazen de muazzam
alanlara sonbahar yapraklar g ibi salm
lar, toprak da bu yzden dzlem iti.
G erek Kuzey K utbunun kendisi, he
men hemen bir mil uzunluunda, ortasndan
alak ve yekpare bir buz kolonunun yksel
dii, kusursuz bir daire biim indeki bir glle
kaplanmtr. Jeffson, kolonda hibir insann
okuyam ayaca karakterlerle bir isim yazl
olduu ve ismin altnda da bir tarih bulundu
u izlenimine kaplmt. Jeffson kolonu ev
releyen svnn, kanatlarla elalelerin fslts
na benzeyen bir sesle ve zangr zangr bir
coku i in d e , ge zeg e n in t m yle b irlikte
doudan batya dnp durduuna inanyor
du. Bu svnn canl bir yarat beslediini
ne srm t: pek ok gz olan, hznl,
ar hareket eden, hib ir gzn kolonun
stnde yazl isim ve tarihlerden ayrmaks-

(M atthew Phipps Shiel, The Purple Cloud,

New York, 1901)

GEREKTEN DERN DNYA, bkz. BSM

GER DNLMEZ CENNET, N ijerya'daki

allk yolun kuzey tarafnda bir kasabadr.
S eyya h la r kasabaya g id e n yo ld a kim seyi
g rm ezlerse arm am aldr; nk buras
konukseverliiyle nl deildir.
Geri Dnlmez C e n n ete seyahat pek
tavsiye edilmez. Ziyaretilerin, kaln, yksek
kasaba surlar alsn diye darda saate
varabilecek bir sre beklem esi gerekir; son
ra grnm ez bir g tarafndan sr halinde
kasabaya sokulurlar. Bykl kkl btn
sakinler insanlara kar ok zalimdir, bu za
lim likle rin i daha da b e te r hale getirm enin
yollarn arayp dururlar. Seyyahlarn, yarm
dzine Geri Dnlmez Cenneti onlar tutar
ken, yetikinler tarafndan dvld, o
c u k la r tarafndan da ta la n d olm utur.
Eer bir seyyahn insan olduunu kefeder
lerse, henz canlyken etini keserler. Bazen
seyyahn gzne bak saplar ve kurbanlar
acdan lene kadar ba orada brakrlar.
Geri Dnlmez C ennetin sakinleri, her
eyi yanl yapar. Bir a a ca trmanmak iste
d ik le ri zam an, m e rd iv e n e trm anm a iini
m erdiveni aaca dayam adan nce ya p a r
lar. Evlerini sarp bir tepenin yamacna ina
ederler, bu yzden de hepsi sanki dmek
zereym i gibi ne e ik halde dururlar ve
ocuklar durm adan evlerden dar yuvarla
nr, ama anneleriyle babalar zerre kadar al

drmaz. Kendileri ykanmaz ama evcil hay

vanlar ykarlar; kendileri yapraklara brnr
am a hayvanlarna pahal giysiler giydirirler;
kendi trnaklarn yz yl kesmez, ama hay
vanlarnn trnaklarn keserler. Uyruklar ka
dar zalim bir kral tarafndan ynetilirler.

Makinelerin bandaki memurlara Yumurtakafa denir, patronlar da Morstur.

(A m os Tutuola, The Palm-VVne D rinkard

and His Dead Paim-Wine Tapster in the Dea d s Town, Londra, 1952)

GEZGNLER ADASI, Bat Okyanusunda bir

yerlerdedir; tam mevkii hl bilinmiyor. A d a
ya ilk y e rle e n le r, d o ru d a n d o ru y a bir
Grek kolonisinin soyundan g e liyo rd u . Bu
gn de klasik Grek dilini konuup atalarnn
kadim detlerini srdrmektedirler.
Adann baehri, onu evreleyen yeil
okyanusa bakan beyaz surlu bir ehirdir. Mer
kezdeki meydann etrafnda mermer saraylar
sralanr - buras, gzel bir fskiyenin fkrdad
, sevilen bir buluma mahallidir. Meydann
bir yannda, kadim tanrlara geleneksel tarzda
tapnlan zarif bir tapnak vardr. Kuzeye do
ru, verandas tanrlarn altndan im geleriyle

GEV EHR, Kahani'de, YK IRMAKLARI

OKYANUSUnun kysndadr. ehre giri, ke
sinlikle sadece yetkili personelle snrlanm
tr. Gev (gevezelik demektir) lkesinin ba
ehri olan Gev ehri, bin bir kk adadan
oluan bir takmada stne kurulmutur. Su
yollar, her ekil ve byklkte zanaatn bir
araya topland ehri her ynde aprazla
masna keser. Takmada ile anakara arasn
da ok renkli gzel sularn oluturduu Gl
vardr; Gevlilerin ou atlar oluklu gm
ve altndan, girift oymal ahap binalar ev
edinm itir. Ziyaretiler, anakarada bulunan
ve emeler, zevk kubbeleri ve glgelik ka
dim aalarn serpitirildii geleneksel terasl
d e va sa baheyi ziya re t etm ek iste ye b ilir.
Gev Ordusu bazen burada talim yaparken
grlebilir. Ktphane diye bilinen Ordu, B
lmler ve Ciltler halinde rgtlenmi Sayfalardan oluur. Her C iltin banda bir n Say
fa ya da Balk Sayfas vardr ve askeri for
masyonlar Sayfalama ve Ciltleme diye bilinir.
Bahenin evresinde, Gev ehrinin en
nemli binas vardr, kocaman, ssl, kre
mal pastalara benzerler: baheye bakan b
yk balkonuyla Kral alenenin Saray; onun
sanda, Gev halknn konuma merak nede
niyle tartmalar haftalarca, aylarca ya da yl
larca srebildii iin G evezekutusu denen
Gev Parlamentosu durur; sanda da, iinden
srekli vzlt ve krtlarn geldii bir bina olan
heybetli P2K2S Evi. P2K2S, Pek ki Karmak
ki Sreler anlamna gelir, ki bunlar da, hepsi
evin iinde gizlenmi olan bin bir tane Pek ki
Karmak ki Makine tarafndan kontrol edilir.

(Salman Rushdie, Haroun and the Sea of

Stories, Londra, 1990)

ssl, stunlu Meclis Binas ykselir. ehrin

yneticisi (makamnn iareti, uzun, girift bir
ekilde oyulm u, gm bantl bir abanoz
denektir), Meclis Binasnda meseleleri m
zakere etmek iin toplant dzenler.
Ada zengindir, evler de genellikle pa
hal ipek goblenlerle sslenmitir. Su kaplar
som altndandr.
Ada adn ilk yerleenlerden deil, bura
ya Ortaada erimi bir seyyah grubundan
alr. eitli milliyetlerden olan ve o sralarda
Kara lm n p e n e s in d e bulunan A v ru
p a dan ayrlp Dnya Cennetini aram aya
kan bu seyyahlar, aradklar yeri bulmay asla
baaramadlar. Gezginler, ya da seyahatle
rinde maruz kaldklar tehlikelerden sa-salim
kurtulmu olanlar, adaya yerleti; burada b
yk bir cmertlikle ve kibarlkla karlandlar.
Ayda iki kez yaplan len deti de on
larn geliinden sonra ortaya kt. Bu len
lerde Grekler ve gezginler, srayla Grek ef
saneleri, Kuzey mitleri ve Dou masallar g i
bi hikyeler ve destanlar anlatr.
(William Morris, The Earthly Paradise, A Po-

em, Londra, 1868)

GIDAKTAVUKSTAN, K arayip Denizi nde

bir adadr. Baehri Ludbitallyadr. Gdaktavukistann balca sakinleri, boylar alt aya
bulan tavuklardr. Aslnda boylar ve csse

ve di e r btn insanlara kle gzyle baksa

da, krallk bir tr k iindedir. Zalim y
n e ticile re yaltaklanrlar, onlar seviyor gibi
grnrler, lml ve mreffeh hkmetleriyse

leri deikendir: husumet bir Gdaktavukistanly ayaklk bir cce haline getirir, ba
kanlk statsne terfi ise boyunun hemen do
kuz ayaa erimesine neden olur. Dier ku

daim a eletirirler. Yzkaras gzyle baktk

lar tek ey yoksulluktur ve servet elde et
mek iin her trl yntem e bavururlar - ne
kadar nam ussuzca ya da yoz olursa olsun.

lar, tavuklara gre ast mevkiindedir.

Adann kylarnda gemisi batan Samuel
Brunt adl bir ingilizin G d a kta vu kista n da
birka yl geirdii biliniyor. nce bir hilkat
g a rib e s i m u a m e le si g rm , am a sonra
babakann ona dostluk gstermesi sayesin
de sarayda ok ilerleyerek, 30.000 spasma
m aala Havadakiatocu (V ergi Ykseltme
Projeleri D enetleyicisi) olm utur. Sonunda
ngiltereye dnm eden nce, aya ilk baarl
seferi finanse eden irketi sata karmtr.
Aday, Gnein Sevgilisi, Ay'n Sevinci,
Evrenin Deheti, Mutluluk Kaps, Onur Kay

M ahkem ede entrikac squabbaW larn ya da

sarayl kadnlarn nfuzu byk nem tar.
G d a k ta v u k is ta n llar tek bir T anrya
inandklarn iddia ederler am a zenginler din
mefhumuyla gitgide daha fazla alay etmeye
balam tr. Eskiden tapnakta sonsuzluu
sim g e le y e n altn bir to p b u lu n d u ru lu rd u .
Top, Tanrnn gizemini sim geleyen anlal

na, Krallklar Datcs im parator Hippomina C onnuferento ynetir. Ayn zam anda
yerleik kilisenin de bandadr, imparatora
ynetim inde bir babakan ve Byk Millet
M eclisi (Gakguk-ifrecileri) yardm c olur.
Ancak m eclis yelerinin babakann istei
ne gre atand ve grevden alnd da bir
sr saylmaz. Belirli konularn m ecliste tart
lmasn salam a k iin Gakguk-ifreciter ne rvet verilmesi sradan olaylardandr.

maz yazlarla kaplyd. Derken, bu kutsal im

genin biim ine ilikin teolojik kavgalar pat
lak verdi. Kimileri ilahi adaleti sim gelem ek
iin kare olmas gerektiini syledi, kimine
gre de Tanr'nn her ye rd e hazr ve nazr
oluunu sim gelem ek iin sekizgen olmas
gerekiyordu. Daha bakalar aslnda bu im
genin ekilsiz olmas gerektiini iddia ettiler,
nk btn bildik ekiller, batl itikat kan
tyd. Kymetli altnn byk blm zgn
im genin defalarca eritilm esi ve yeniden d
klmesi esnasnda yitirildi. Sonunda, kurban
verm ek iin rahiplere dem e yaplmas ar

tartmalara yol aar, iin daha da kts,

bir Caja ya da yargcn, nceki emsaller ne
olursa olsun, yasay gnlne gre yorum la
ma gcnn olmasdr. Yarglarn drst
lkleri ya da hukuk bilgileri iin deil, hami
lerine yaclklar sayesinde seilm eleri yo
lunda bir team l de mevcuttur.
Eski G d a k ta v u k is ta n llar m a ru r ve
asilmi. Ticaret ok gelimi durum daym ,
lke d r stl yle tannrm. B ugnlerde
ise G daktavukistanllar her ne kadar kendi

tyla, evlerde kk krelere taplabilecei

konusunda anlamaya varld; ama zamanla
bu det de silindi gitti. Z enginler imdi fiilen
tanrtanmaz olmulardr, altn top klt ise
sadece yoksul bir rahipler kast tarafndan
srdrlr.
lkenin her yannda varln srdren
bir dinsel inan da Aziz Danasalio kltdr.
Efsaneye gre, vaktiyle bir kei Azizin m
srlarna zarar verm i. Onun hatrasn an
mak iin Gdaktavukistan'l her aile Aziz Da
nasalio Gn nde d in d arca davranarak bir
kei alr, bacaklarn krar, sonra da diri diri
derisini yzer.
Avrupa tavuklarnn aksine, Gdaktavukistan'llar daha ok etle beslenir ve kei s
t ier. Sadece yoksul snflar tahl yer. Ba

lerini hl dnyann en zgr milleti saysa

kanlarla yksek rtbeli grevliler genellikle

ou yasa, her eyi sadece kendi ile

rini ilerletm eye hevesli avukatlar tarafndan
yaplr. Btn yasalar her yana ekilebilir, bu
ise gerek anlamlar hakknda sonu gelmez

yamyam dr ve yoksullar, srekli olarak stle

ri tarafndan yenme korkusu iinde dolar.
A ncak ylesine bir klece itaatleri vardr ki,
zengin evlerinin yem ek masalarnda ailecek
servise sunulmak iin yalvarmalar da d u
yulmam bir ey de ild ir. Bunu byk bir
eref sayarlar.
Gdaktavukistan hukukuna gre, idam
lk olmayan sular ileyenler hapse atlr ve
kussunlar diye onlara ila verilir - verilen
ila miktar suun niteliine baldr. Katiller
g a g a la n a ra k ld r l r. M e vcu d u b y k
olan dzenli orduda disiplin ok serttir.
Bir asker, kk bir su iin bile btn
tylerinin yolunmasna mahkm olur; sonra
zerine andrc bir yak uygulanr, bu yak
ksa srede eti yiyerek kem ie ular. Miras
yasalarna gre babann lmesi halinde b
tn miras en byk o cu a kalr, geri kalan
horozlarn hepsi orduya katlmak ya da tic a
rete balam ak zorundadr; tavuklar ise ya
a k ra b a la rla e v le n d irilir ya da m r boyu
emekli maana balanr. ok ele evlilik ya
sad olmakla birlikte st snflar arasnda
buna ska rastlanr.
Elence ve sporlar genellikle kanldr.
Yoksullara halk elendirm ek iin sahnede
birbirini didikleyerek paralasnlar diye para
verilir; sokak kavgas da genler arasnda
sevilen bir spordur. Gugukkuunun arksn
dinlem ek ok kibar bir megaledir. Zengin
Gdaktavukistanllar guguklara byk para
lar ded ii iin, g u g u kla r kendi lkelerine
dndkleri zaman kazandklar parayla sa
raylar ina edebilir.
Btn cenazeler pazar yerinde yakmak
suretiyle kaldrlr. C enaze devekularnn
e kti i bir arabayla tanr, nleri sra ise
mevtann unvanlarn ve soyktn ilan
eden terifatlar yrr; profesyonel atlar
da tutulur. C enazeden sonra mteveffann
bir portresi evinin kapsnn stne aslr ve
bir yl sreyle o ra d a asl kalr. C enazeler
son derece masrafldr, genellikle mtevef
fann vrislerinin m ahvna yol aar.
Zenginler yelek ve kolsuz manto giyip,
bacaklarn gzel kum alarla kaplarlar. Boy

na madalyalar, anlar ve kurdeleler taklr.

Bazen kuyruk tylerine tavuskuu tyleri ek
lenir. Asiller o u kez mahmuzlarn keser,
onlarn yerine k altn mahmuzlar takarlar.
Gdaktavukistanllar stlerine sayglar
n sunmak iin kendilerini yere atar ve aya
a kalkmalar sylenene kadar gagalarn
yere dayam h a ld e ylece be kle rle r. Bir
baka sayg iareti de, bir soylunun altn
mahmuzlarn pm ektir. Bir squabbaW\ se
lamlarken, derin bir reverans yaplr. Kadn
arkasn dnp kuyruk tylerini kaldrarak ve
m abadnn p lm e s in e m sa a d e e d e re k
cevap verecektir. Yeni evli iftler d n le
rinden sonra bir hafta kadar birbirlerinden
hi ayrlmaz; bu srenin ardndan ise evli
iftin halk arasnda birlikte grnm esi edep
d saylr. Birbirlerini sk sk ziyaret etseler
de Gdaktavukistanllar pek konuksever sa
ylmaz; rnein sadece resmen davet edil
mi misafirlere ikram da bulunulur.
Ulam, devekularnn ektii a ra b a
larla ya da niformal tavuklar tarafndan ha
vada saatte yirm i mile varan hzla tanan
tahtrevanlarla yaplr.
Adann bitki rts, tipik Karayip bitki
rtsdr. T o p ra k bereketli ve ze n g in d ir,
geni msr tarlalar ve zengin otlaklar var
dr. Tarlalar, etraflarnda dolanp duran ta
vuklar tarafndan kusursuz bir dzen iinde
tutulur. Belli bal iftlik hayvanlar, keilerle
koyunlardr.
Gdaktavukistann komularyla ilikileri
son yllarda hayli frtnalyd. Hem Gdaktavukistanllar, hem de B ubohiboniallar (b a y
kular), S a ksaanlarn im paratoru C huctinio'ya bir halef aday gsterme hevesine ka
plnca, uzun sren ve pahalya mal olan bir
sava kmt. Gdaktavukistan'llarn bu sa
vataki en yakn mttefiki, bu blgede ticare
te hkim olan karabataklard. K arabataklar
imdi Gdaktavukistan halk stnde de ok
nfuzludurlar ve genleri sefahat ve ateizme
yneltmeye kararl grnmektedirler. Zaferle
sonulanan savan finansman, arttrlan ver
gilerle salanm , zaten zengin olan vergi
toplayclarn servetine servet katlmtr.

Yerel p ara birim i spasma (on ngiliz

penisiyle edeerdir) ve rackfantassine'dir
( tanesi aa yukar bir sterlin deerin
de). Uzunluk l birimi, bir mile eit olan lap id iari dr. Standart arlk birimi ise, bir lib
renin altda birine edeer liparia dr.
(Samuel Brunt, A Voyage to Cacklogallinia:

With a Description of the Religior, Policy,

C ustom s a n d Manners, o f the Country,
Londra, 1727)

GILLIGI ORMANI, m u htem elen n g ilte

re'de bir yerlerdedir.
Bu yer hakkndaki tek bilgi, AYNA LKESnde km ve sonra birok kez baslm
bir Anglo-Sakson iirinde bulunur. iire gre
Orman, gen bir adam ile, alevden gzleri,
kapveren peneleri ve srp koparan ene
siyle dehet saan canavar yaratk Gllg
(Jabbervvocky) arasnda destani bir savaa
sahne olmutu. Yaratn kesik kellesi saklan
d, kafatas imdi muhtemelen Orman yakn
larnda sergilenm ektedir. O rm andaki dier
iki yaratk olan cangaver ile dgdk kuunun
da (ayrca bkz. KPAN ADASI) tehlikeli ol
duklar bilinir, ziyaretilerin onlardan kan
malar gerekir.
O rm an'n kysna yakn bir yerde, bir
gnesaatinin dikili olduu yeil bir ayr bu
lunur. O tget de (gnesaati evresindeki bu
imlik arsa, adn gnesaatinin nnde, ar
kasnda ve iki yannda uzayp gitmesinden
alr) birka hayvan daha yaar. Tirbonu
andran burunlu, porsukla kertenkele aras
evik ve kaygan yaratklar olan tirsukele'ler
yuvalarn gnesaatinin altna kurar ve sa
dece peynirle beslenirler. Canl bir paspas
gibi her yerlerindeki tyler havaya dikilmi,
sska ve pejm rde grnl kular olan gubibik\e r dayanksz ve sefil diye bilinirler. Bir
tr yeil dom uz olan donguz lar ise, yollarn
kaybedip o tge f de toplatklarnda brr
ve slk alarlar. Gllg O rm anfnn bahset
meye deecek tek bitki tr, hakknda pek
bir ey bilinmeyen tamtam aacdr.

(Lewis Carroll [Charles Lutw idge Dodgson],

Through the Looking-Glass, and What Alice

Found There, Londra, 1871)

GPHANTA, Bat A frikann kuzeyindeki l

lerle evrili, muazzam bir kayan kumlar de
nizinde bulunan adadr. G iphantiaya gelen
seyyaha ada, kendisini muazzam bir ova g i
bi sunar, insan ilerledike bitkilerin boylar
g itg id e uzar ve sonunda aalar ge de
e re k koca bir am fitiyatro oluturur. Hava
leziz bir ekilde serindir, mis gibi kokar, y
lesine tatldr ki insan hi yorulmaz, kendisini
sadece sakin ve honut hisseder.
Adann sakinleri, insanlar drt ana un
surdan: hava, su, ate ve topraktan koruyan
ruhlardr. G iphantia dnyada, doann ha
len tem el enerjisine sahip o lduu, srekli
olarak yeni hayvan ve bitki trleri rettii tek
yerdir. Btn trler varlklarn srdrem ez
am a ruhlar onlar muhafaza etmek iin elle
rinden geleni yapar, sonra da dnyann drt
bir yanna datr. Bazen yeni trler uygun
bir doal evre bulamayp yok olurlar. Ruh
lar, baka lkelere g idince orman perisi, su
perisi ya da cce denen eyler halini alr. Ki
mi ye rd e , G iphantia ruhlar ( ince a ja n
szcnden) zazirf ler olarak olarak bilinir.
Balarnda bir sorumlu vardr, yz bulank
sudaki bir yansmaya benzer.
Arndrm aya ihtiya duyulunca, ruhlar
d rt ana unsurla d o ld u ru lm u yksek, ii
bo bir kolonun iine girer. Arndrma kolo
nun u n ya kn n d a , iki y z b a sa m a klk b ir
m erdivenle ulalan kk bir tepe ykselir.
Tepenin en stnde, dnyay temsil eden ve
fark edilem ez kanallarla her lkeye balan
m bir kre vardr. Toplanan bilgiler karma
karktr ama, e er kreye belli bir sihirli
denekle dokunulursa, belli bir noktada ne
ler olup bittiini duym ak mmkn olur. K
re yle b irlik te kullanlan b ir ayna, ruhlarn
duyduklar gibi grm elerini de salar. Kre
nin yaknnda imenli bir boluk vardr, d i
bindeki bir merdiven byk, bo bir odaya
ular. Ziyaretiler burada, okyanusun a

lacak kadar gereki bir resminin k huz

m eleriyle duvarlardan b irin e yanstldn
g re ce ktir. Bu im ge ler sabittir, ama istek
zerine zarar g rm eden d e itirile b ilir ve
btn duyulara birden hitap eder.
G iph a n tia 'd a d ikka te d e e r a a
vardr, ilki, Ak A acdr. Yapraklar m ersi
ne benzer, beyaz gen lekelerle kapl mor
iekleri vardr. A a, ne kadar ar olursa
olsun, souk ve scaktan asla etkilenmez.
A n ca k bir seferinde solm aya balam ve
ruhlar onu kurtarm ay baardklar halde,
doasnn etkilenmesini nleyem emilerdir;
bu yzden de insani ak artk bir birlik deil,
bir anlamazlk kaynadr, ikinci aacn hi
iei, yapra, ya da meyvesi yoktur; son
suz sayda ok narin filizden oluur, seyyah
bunlarn ularnda m inicik kurtlar grecektir.
Kurtuklar, sokmalar eitli mantksz tutku
lara ve manilere yol aan sinekler haline g e
lirler - "Kim kanna g ird i? deyii de b ura
d a n km tr. n c a a c n bo yu b ir
adam boyundan uzun d e ildir ama yaprak
lar kayalk bir duvar boyunca, her iki ynde
yzer adm mesafeye, yatay olarak uza
nr. Yapraklarndan hibiri birbirine benze
mez, her yapran dam ar belirli bir ekil
gsterir - sra stunlar, bilimsel bir alet, bir
m atem atik problem i ya da bir makine. O l
gunlatklarnda uup g id e rle r ve ylesine
incelirler ki, gzeneklerden girerek bir insa
nn kan dolamna dahil olabilirler. Kan d o
lamnn iine girince de, zgn biimlerini
alr ve hummaya yol aarlar. Beyin nihayet
yapraktaki deseni a lgla r ve algladnda
da, bunun karl olan icad yapar.
(C harles Franois T iphaigne de la Roche,
Giphantie, Paris, 1760; C harles Franois
Tiphaigne de la Roche, L Empire des Zaziris sur les Humains ou La Zazirocratie, Pa
ris, 1761)

GZL GL, bkz. JUNGANYKA.

GLATHON, bkz. CAMELARD.

GLOME, Phars ve Caphad ile snr komusu

olan krallktr. Yine Glome adn tayan ba
ehir, Shennit N ehrinin kysnda kuruludur.
ehir balangta, tama eilimi nedeniyle
n e h ird e n u z a a ku ru lm u tu , a n c a k artk
Shennit derinlem i, daralmtr ve m avnalar
nehirden yukar, ehir kaplarna kadar ge ti
rilebilmektedir. Kraliyet Saray ehirden yk
sekte, bir tepenin zerine kuruludur. zellik
le lks veya ekici bir yap deildir; ahap
ve boyal tu ladan yaplmtr, ikinci katta,
bazen hapishane olarak kullanlan, be ke
narl bir oda bulunur. Buras hibir zaman
tamamlanmam olan silindir eklindeki bir
kulenin ikinci kat olarak yaplmtr.
Nehrin kar kysnda ana tapnak, Ungit'in Evi durur. Burada, bir insan boyunun
iki kat uzunluunda olan be byk ta, yu
m urta biim i bir da ire eklinde dikilm itir.
Talar ok eski zam anlara aittir ve onlar bu
raya kimin getirdii ya da bu ekilde kimin
dizdii bilinm em ektedir. Dikili talarn aras
na tuladan duvarlar rlm ve at sazlar
la kapatlm tr. R ahiplere gre ta p n a n
ekli semboliktir ve dnyann iinden kt
yumurtay veya bir zam anlar yatt rahmi
sim geler. T a n ra U n g itin (ESSURd a da
Talapal ad altnda ona ibadet edilir) dnya
y, rahmi ve her eyin annesini sim geledii
sylenir ve topra zorlayarak km ak sure
tiyle yeryzne g e ld i in e inanlr. E skiden
tanra, tapnan ortasnda duran ekilsiz
bir tala temsil edilirdi, ancak bu yaknlarda
yanna bir kadn heykeli dikilmitir. Bu hey
kel, geleneksel Glome dini zerindeki Grek
etkisini gsterir. Ungit, ehrin yukarsndaki
Gri D ada ikam et ettiine inanlan Dan
Tanrs'nn annesi ve bazen de kars olarak
anlr. Dan Tanrs'nn ise semavi gleri
temsil ettiine inanlr.
iki tanrnn klt, devaml kurban g e
rektirir. Bunlar genellikle hayvanlardan olu
ur, ancak tanrlar yattrmak aciliyet kaza
nrsa, insanlar d a kullanlabilir. K u rb a n la r

dadaki kabuksuz bir aaca dem ir tasm ay

Tapnaa hiyerarik bir dzen iindeki

rahipler hizm et eder ve norm alde kraln mu
hafzlarnn yzbasna bal olan kendi as
kerleri tarafndan korunur. m r boyu tanr
aya hizmet eden birka kadn da tapnak
grevlileri arasndadr.

ta c a vris olur, hatta yakn g e m ie Kral

T rom un kzlar dam ga vurm utur. Trom un
ilk evliliinden iki kz o cu u vard; sonra
dan Phars'l Trunia ile evlenen Redival ve
im diki hkmdar Orual. T ro m n C aphadl
bir prensesle yapt ikinci evlilikten nc
kz ocuu istra dnyaya geldi, annesi ise
onu doururken hayata veda etti, istra tm
lkenin o gne kadar g rd en gzel kz
lardan biriydi ve balangta gerekten de
herkes tarafndan seviliyordu. Salgnlar, is
yanlar ve kuraklk lkeyi sard zaman, ilk
balarda onun dokunuuyla insanlar iyile

Her ne kadar yl boyu kurbanlar sunul

sa da, asl enlik, maske takm bir rahibin
gnbatm ndan itibaren U ngitin evine kapa
tld Yln Doumu Festivalidir. Ertesi gn
leyin dverek tapnaktan dar kar ve
yln do d u u sylenir. Dv sem boliktir sadece tahta kllar kullanlr ve dvenler
zerine kan yerine arap dklr. Rahip d
ar ktnda bat kapsnn nnde toplan
m olan kalabalk ngraklarn evirerek
havaya b u d a y tohum lar s a a rla r. G ele
neklere gre doum dan nce kral da ge ce
yi rahiple birlikte, yanlarnda bir soylu, bir
yal ve bir de halktan tem silciyle tapnakta
geirm elidir. Bu ahslarn seili usul kut
sal bir srdr ve o gece tapnakta yaplanlara
bir bakirenin tank olmas yasaktr.

tirebildii sanld ama yava yava kamuoyu

onun aleyhine dnmeye balad ve ona Me
um, yani insanlarn aclarndan sorumlu kii
olarak baklmaya baland. Nihayet kz Gri
D a a g t r l p ku rb a n e d ild i; ksa sre
sonra, yeniden yam ur yam aya balad.
Orual, kurban treninden sonra daa
trmand ve istrann, kars olmak zere, Batrzgr tarafndan gtrldn rendi.
B atrzgrnn istra iin ina ettii m uhte
em saray lml gzlere grnm yordu,
a n c a k O ru a l a fa k v a k tin d e saray g z
ucuyla grdn iddia etti, istra bir daha
hi grlm ese de, komu lke Essur'da dini
bir klt simgesi olmutur.
Orual ise, G lom en en nl hkmdar
larndan biridir. Kk yatan beri son dere

G lom eun zenginlii sr srlerinden

ve b lg ed e ki di e r btn lkelerinkinden
daha ze n g in olan gm m a d e n le rin d e n
gelir. Eskiden klelerin altrld m aden

ce irkin olduuna inandrlm, halk arasna

pee takarak kma alkanl edinmiti. K
l dersi alan Orual, Pharstaki ayaklanm a
nn ba Argan' teke tek dvte yenip Kral
Truniay tahtna tekrar kavuturarak herkesi

la balanarak, Dan Tanrs ve sadece b

yk sorunlar olduunda ortaya kt syle
nen, efsanevi Glgecanavar tarafndan ye
nilip yutulm aya braklrlar. Uyuturulan kur
banlar lm lerine u ya da bu lde gnl
l olarak giderler.

lerde retim ok dkt ve b iro k insan

lyordu. Bunun zerine yeni b ir sisteme
ge ild i; artk m adenlere zel olarak gen
kleler getiriliyor ve bu genler belli bir mik
tar ce vh e r kardklarnda, zg rl kle rin e
kavuabiliyor. Sk alan bir iinin zgr
lne kavumas aa yukar yedi senesi
ni alr. Bu reformun bir sonucu olarak m a
den retimi byk oranda ykselmitir.
G lo m e, h km ranl n s o y d a n soya
getii bir monaridir. Ta babadan, yaa
en byk olan oula geer, ancak bir erkek
evladn olmamas durum unda kz ocuklar

artmt. Sonraki yllarda Glome ordular

na b irka m uharebede nderlik etti ve Gri
D a n tesinde yaayan Araballar da, Essur ordularn da yenilgiye uratt. Essurla
yaplan savata, tek vuruta yedi kiiyi l
drd sylenir.
A ske ri baarlarna ek olarak yapt
pek ok reformla - ze llikle gm m adenle
rini etkileyenler- ve baehrin byk bir ks
mn te k ra r ina e ttirm e s iy le n le nm itir.
Krall boyunca, Kral T rom un ocuklarn
yetitirm esi iin ge tird i i Tilki lakapl Grek

kendisine rehberlik etmitir. Tilki, lkeye ki

mi Grek felsefi dncelerini getiren ve im
di kaliteli bir Grek klasikleri sekisine sahip
olan kk saray ktphanesinin yaratln
dan hi deilse ksmen sorumlu olan kiiydi.
K t p h a n e d e k i m e tin le r s a y e s in d e baz
soylular da felsefe okum aya ve felsefeyi
renmeye balamtr.
(C.S. Lewis, Till We Have Faces, A Myth Re

told, Londra, 1956)

GLUPOV, (Rusa, glupiy, aptaldan), im

di Nepreklonsk diye bilinen, Roma gibi yedi
te p e zerine kurulm u bir kasabadr. Glupo vun ortasndan geen nehir, dar so
kaklarla geitlerden oluan byk bir kar
m aa yaratrlar. Kasaba Rusyann kuzeyin
de bir kabile olan Kafa-akanlar tarafndan
kurulmutu (bu ad onlara, kafalarn duvarla
ra ya da yollarna kan baka herhangi bir
engele vurduklar iin verilmitir). Komula
ryla yzlerce yl savatktan sonra Kafa-akanlar badm anlar arpk-K arnlar bir

di; mesela kasabaya mayalanma suretiyle

iki hazrlama sanatn tantan ve hardal ile
defne sosunu zo ru n lu klan Sim on K onsta n tin o v i D v o y k u ro v (1 7 6 2 -70 ). D vo ykurovun lm nn ardndan hardal tarlalar
lahana ve bezelye tarlalarna dntrld
ve hardal yem e alkanl silinip gitti. Vali
Borodavkin, U ygarlatrm a Savalar" d e
nen savalarn ilk in d e , bu d e ti ye n id e n
balatt, ikinci sava G lupovlulara evlerin
ta tem eller zerine ina edilm esinin g e re
in i a k la m a ih tiy a c n d a n d o m u tu ;
nc onlarn p ire ka p a n bitkisi d ikm e yi
reddetm eleri yznden; bir sonrakinin ne
deniyse bir akadem i kurma abasyd. Bo
rodavkin d a h a so n ra u ygarlatrm a ka m
panyas konusunda fazla hzl davrandn
fark etti ve uygarla kar bir dizi a yaklan
ma balatarak bu a rada varou yakt;
btn kasabay yok etmesini 1798deki l
m engelledi.
Borodavkini, G lupov halkna grg
retmeye kalkan N egodyayev izledi. Halkn
zorluklara kar koyabilmesini salam a poli
tikasnn bir sonucu olarak, onun valiliinin

1825e kadar izleyen Glupov Vakayiname

s in e bavurm aldr. Bu dnem de G lu p o vu

sonunda kasaba neredeyse alktan lm e

nin eiine gelm iti. Halefi Mikaladze, be
densel cezay kaldrm aya ve hi kanun koy
mamaya alt; onun yerine ise, kanun ya p
ma konusunda lgnca bir tutkusu olan Benebolenski geti, ki baka ilere ek olarak
herkesin d ik k a tle yrm esini ve m n a sip
hediyeler verm esini de emretmiti. Napoleonu G lupova gelm eye davet edince, Bonapartlk phesiyle tutukland.
Bir sonraki vali Yarbay Priti makam
na geer gem ez G lupova dinlenm eye g e l
diini ilan etti ve onun ynetimi srasnda ka
saba refaha kavutu. Halk Pritiin kara b
y yaptndan p h e le n d i; kum pas bir
polis mdr tarafndan kafas kesilip ald
nda, iinin tala kebab ve ci e r ezmesi
dolu olduu grld. Bundan sonra Glupov,
polis mfettileri tarafndan ynetildi, onlarn
kasaba kpeklerini zehirlem e entrikas ise
-yiye ce k satan dkknlar soyabilsinler d i

yirm i bir vali ynetti. Bazlar dikkate d e e r

y e - engellendi.

kafa akma yarmasnda yendiler ve iki ka

bileyi birletirince de kendilerine bir kral bul
m ak zere yola ktlar, iki kral onlar ynet
me erefini reddettikten sonra dnyadaki en
aptal kral bulma karar aldlar.
Sonunda adaylklarn kabul eden birini
buldular, o da Yankesici adyla tannan bir
haydudu vali tayin etti. Yankesici, kralnn
paras ve minneti iin, halk arasnda ayak
lanm alar balatt. nceleri baarlyd am a
ok arya kanca idam a mahkm edildi;
ancak, aslmadan nce, bir hyarla boazn
kesti, iki vali daha tayin e d ilip benzer so
nular alnnca, kraln kendisi idareci olarak
kasabaya geldi. Sizi ldrene kadar d ve
c e im eklindeki cm lesi, Glupov'un ilk ta
rihinin sona erdiine iaret ediyordu.
G lu p o v un g e li im iy le ilg ile n e n s e y
y a h la r, k a s a b a n n h ik y e s in i 1 7 3 1 d e n

Bir sonraki vali olan ivanov yle ufak te-

kayboldu, yer salland ve vali sihir eseriy

fekti ki, hatr saylr ldeki hibir eyi haz

medemezdi, dnemin btn yeni kanunlarn

m iesine yok oldu. Btn bu bilgilerin bu

lunduu Glupov Vakay namesinde bu olay

dpedz havsalas almad iin ld sy

lenir. Baka tarihiler ise beyninin kullanl

iin aklam a getirilmez. Vakayiname, Glup o v un son valilerinden biri olan Perehvat-

mamaktan tr dumura uradn ve ivanovun krsal kesime ekilip orada mikrosefalik bir rka babalk ettiini yazmtr.

Zalihvetski tarafndan yazlmt; kendisi ka

s abaya beyaz bir at srtnda girmi, okulu
yakm ve bilimin btn ilkelerini oradan kal

1815 te ivanovun yerine geen Fransz

m acerac Vikont du Chariot, G lu p o v lulara
insann ve B ourbonun haklarn aklamaya,
onlar tanra Mantk ile Papann yanlmazl

drmt.

na inan m aya tevik etti. H alk sem alara

ulaacak bir kulenin inaatna balad ama
mimar yokluundan kule asla tam am lana
m ad. K a d im Slav ta n rla rn a ta p n m a y a
baladlar, yozlama ve ahlakszlk ald y

1869-70)

rd, yalla ra sayg ortadan kalkt ve La

Belle Hlne operas sahnelendi. Sonunda
Du C hariotnun kadn olduu anlald ve va
li srgn edildi.
Du C hariotnun yerine, devlet fonlarn
aran ve vicdann rahatlatmak iin askerle
rini kfl e km ek yerken g r n c e hn g r
hngr alayan Grustilov geti. Ancak iste
yen h e rk e s in p a ra z it o la b ile c e in e d a ir
inanc ve mutluluun m addecilie yol at
n grm eyi reddetm esi dne neden ol
du. Dini bir deiim e urad, herkesin kurtu
luu iin alm aya ahdetti, kldan yaplma
bir dervi gm leini giyip kendini halk nn
de krbalad. Ziyaretiler onun Glupov Ar
ivle rince korunup sergilenen kadife krba
cn bugn de hayranlkla izleyebilir. Grusti
lov, Sofu Ruhun Hazlar adl kitabn da bu
deiim dnem inde yazmt.
G ru s tilo v un yerine g e e n U g riyu m Bureyev, ta bir yastkla yerde uyurdu. Ka
rs ve ocuklarn mr boyu bir hcreye ki
litledi ve sonunda Glupov devletinde disipli
ni yeniden kurm aya karar verdi. Ugriyum Bureyev, haddinden uzun sren kuraklk
son bulsun diye komu bir nehrin ynn
deitirm eye karar verdi. Nehir yerinden oy
namaynca, G lupovu baka bir yerde yeni
den ina etm e karar ald, adn da Nepreklonsk olarak deitirdi. Sonra bir gn gne

(Saltikov-edrin [M ihail Y evgrafovi Saltik o v ], istoriya odnogo goroda, M oskova,

GLUBBDUBDRB, B A L N B A R B nin be
yz fe rsa h g n e yb a tsn d a , n g ilte re deki
W ight A dasnn te biri boyda, kk bir
adadr. Ad, Bycler A das olarak evri
lebilir.
Bu zengin ve bereketli lkeyi, sihirbaz
lar kabilesinden gelen bir vali ynetir. Vali
nin yaad -y z yirm i hektarlk bir park
iinde, yirmi ayak ykseklikteki duvarla ev
rilm i - sarayn ok acayip bir zellii vardr.
Buradaki btn hizmetkrlar, l fal marife
tiyle ller arasndan arlm hortlaklar
dan oluur. Valinin lleri arm a ve tam
yirmi drt saat sreyle hizmetlerini talep et
me gc vardr, ancak bu sre dolunca ayn
hayaleti ay sreyle aramaz.
A daya gelen ziya re tile r zel bir eve
gtrlr, sonra da valiye sayglarn sun
mak zere buradan alnrlar. Eer grn
leri valinin houna giderse, onlara istedikleri
ruhu ller arasndan kaldrm a izni verecek
tir. Ziyaretiler bylece skender, Hannibal,
Sezar ya da daha yeni dnem e ait karakter
lerle konuma frsat bulur. Ancak, dnya ta
rihinin belli ynlerinin onlar insan rkndan
e b e d iy e n irenir d u ru m d a b ra ka b ile ce i
konusunda uyarlrlar.
(Jonathan Swift, Travels Into Several Remo

te Nations Of The World. In Four Parts. By

Lemuel Gulliver, First a Surgeon, and then a
Captain o f several Ships, Londra, 1726)

GNAPHSTHASA, ATVATABARdaki CALNOG O R un yz milden fazla gneybatsn

daki bir ehirdir. Zengin bir vadiye giden bir
da yamacna ina edilm itir. Binalar porse
lendendir, yontm a kornilerle sslenmitir.
ehrin merkezinde, muazzam mcevherler
gibi parldayan ve oym a duvarlarla birbirine
balanm koni biim inde kulelerden oluan
bir yarmdaire vardr. Buras, btn sanat
krlar iin bir snak olan ve bir megafonun
srekli olarak A tvatabarn yirmi iki nl Sa
nat ilkesini ilan ettii Sanat Sarayfdr.
(William R. Bradshaw, The Goddess of At-

vatabar, being the History of the Discovery

o f the Interior World and Conquest of Atvatabar , New York, 1892)

du: dzenli olarak kiliseye gideceklerdi, iki

imeyecek ve kfr etmeyeceklerdi, ala
caklar ve artk bor yapmayacaklard, iftlik
leriyle, iftlik binalarn temiz, dzenli tu ta
caklar ve mtevaz, ahlakl bir kiisel davra
n d stu ru b e n im s e y e c e k le rd i. B o r la r
zellikle yksek olanlar iin yakndaki ehir
de i bulundu, banka hesaplar ald. ok
gem eden iler dzelmeye balad, kadnla
r ev ilerinden kurtarp mmkn m ertebe
ta rla la rd a a l a b ilm e le rin i s a la m a k iin
halka ak bir aevi kuruldu. G oldenthalde
arcla baland ve bylece daha sonraki
refahn temelleri atlm oldu. Daha nce ne
redeyse sadece zengin toprakaalarnn i
lettii ortak topraklar, kyller arasnda eit

GOLDENTHAL, svirede kk ama refah

olarak datld ve yre borlar, kiilerin yre

arazisini kiralam asna izin vermek suretiyle
kademeli olarak dendi. Yoksulluk, yollarda,
ormanlarda almak ve geni bataklk alan

iinde bir kydr, tarm rnleri ve balyla

mehurdur.

larn kurutulm asnda alma karl yiye

cek ve giyecek salam ak suretiyle altedildi.

Bugn G oldenthali ziyaret eden sey

yahlara, kyn ezelden beri byle b olluk
iinde olmadn renm ek ilgin gelebilir.
Gem ite, uzun sreli savalar ve onlar iz
leyen ktlklar sonucu de gemi, atale
te ve ke srklemiti. Halk geleneksel
dinlerini terk etm eye koyuldu, sefaletlerin
den sapkn bir zevk alm aya baladlar, iki
belli bal bir sorun haline geldi ama byk
hanlarn sahibi olan yetkililer, alkolizm ve se
fahati bastrm aktansa tevik etti. Yllar b o
y u n c a G o ld e n th a l s z c , y o k s u l' la
eanlaml olarak kullanld.
On yedi yl sonra kye dnen retm e
nin olu Oswald buray acnacak halde bul
du. Yre ocuklarn olumlu ynde etkilemek
iin ders vermeye balad ama onunla ok
alay ettiler ve Oswald'in bir tr byc oldu
u yolundaki sylentiler Goldenthalde ald
yrd. Sonunda sakinleri, onun szn din
lerlerse altnyapc olup refaha kavuacak
lar konusunda ikna etmeyi baard. nlerin
d e ki yedi yl ve y e d i h a fta b o yu n ca O s
wald'in kurallarna uymaya yemin eden otuz
iki aile reisinden bir Altnyapclar Birlii kur

(Johann H e in ric h D a niel Z s c h o k k e , D er

Goldmacherdorf, Aarau, 1817)

GONDAL ve GAALDNE, Pasifik O kyanus u nda iki adadr. Kuzey P asifikteki G ond a ln baehri R e g in a dr. Kuzeyi d a lk
olan Gondalda birka gl vardr: A spin G
l, tpk vahi frtnalarn kt derin Elderno
Gl gibi Aspin atosu yaknndadr. Funda
lklarla evrili Elnor Gl ise yazn zirveleri
karla kapl dalarn yaknndadr. Gneyinde
adann m ehur niversitesinin b u lu n d u u
Gondal, Alcona, Alm eda, Elbe, A ngora (ku
zeyde) ve Exina (gneyde) olmak zere bir
ka eyalet ve kontlua ayrlmtr.
Gondalllar tarafndan kefedilerek kolonize edilen bir takmadann paras olan
G a a ld in e ise G n e y P a s ifik 'te b y k bir
a dadr. A le xa n d ia , A lm edore, E lseraden,
Ula, Zedora ve Zalona olmak zere birka
kralla blnen G aaldinede, A lm edorenin
bayra koyu krmz, Zalonannki ise deniz
yeilidir.

G ondal ve G aaldinein tarihi hakkndaki bilgiler tek tk ve blk prktr. On do

kuzuncu yzyl ortalarnda A lm edore Krall
bir kuatm ann ardndan Z a lo n a y fethet
ti ve G ondal'l Julius Brenzaida, Alm edore
kral oldu. Kral kendi lkesi G o n d a l istila
etti ve akrabas G eraldla birlikte, ortak h
km dar olarak ta giydi. Julius, saraynda
baklanarak G ondal D alarna gm ld,
Gerald hapse atld, Gondal ehri ise des
pot bir hkm darn eline d t. S onunda
Kralie A u g u sta nn on bir yl sren huzur
dolu hkm ranlna kavuan Gondal, onun
lmnn ardndan yeniden, bu kez cum
huriyetile rle kraliyetilerin savana tank
oldu. Bu m cadelenin sonucu henz bilin
miyor.

(Emily Jane Bronte, The Complete Poems,

C o lu m b ia , 1941; C h a rlo tte ve B ra n w e ll
Bronte, The Miscellaneous and Unpublis
hed Writings, Londra, 1936-38; W.D. Paden, An Investigation o f Gondal, New York,
1958)

GONDOR, ORTA D N Y A nn en nem li

kralldr, baehir MNAS TRTHin evre
sindeki alandan neredeyse batdaki Elfalas
K rfezine kadar uzanan AK DALAR'n g
neybatsnda kalr. Bu sradalar, G ondoru
ROHAN diyarndan ayrr.
Byk ve farkl farkl blgelere sahip
bir lke olan G ondorun tahta bal birok ili
vardr. Bu illerden birka nfusun fazla ol

duu merkezlerdir, balangta bu blgede

yaam vahi adam larla imdiki G ondorlularn soyundan gelme m elez bir rkn mem le
keti olan Lebennin gibi.
Sava srasnda nispeten emin bir yer
olan Lebennin, 3029 nc adaki b
yk kuatm a ve m uharebe srasnda b a
ehri boaltan kadnlar iin barnak olarak
seilm itir. Lebennin halknn aksine, Belfalas Koyu evresindeki topraklarda yaayan
lar deniz yeili gzl, G ondor donanmasn
da alan, uzun boylu, m arur gem icilerdir.
ULU NEHR ze rin d e ki PELARGRde ve
deniz kysndaki Dol Am roth'ta byk liman
lar vardr.
G ondor Krall 3320 ikinci a'da, s
lalesiyle birlikte N m enrun (vaktiyle lm
l T opraklarn en batsndaki ELENNA adas
d iy e b ilin ird i) yklndan kap, D nedainden yani Batinn A da m la rfn d a n sa ka
lanlarla Orta D nyaya dnen Uzun Elend ilin kurduu, srgndeki iki Nmenr lke
sinin daha gneyde olandr. Elendil'in Ku
zey Krall ARNOR, srgndeki iki kralln
daha eskisi olduu halde, Gondor ksa s
rede daha fazla g ve grkem kazand.
Altn ada G ondor, C elebrant ya da
Gmdamar N ehrinde n (ki, imdi LREN
denen yerde akar), im di HARAD olan yere
ve d o u d a Rhn D e n izin d e n bat kysna
k a d a r u zanrd. K ra llk, d o ru k n o kta sn a
1149 nc ada ulat, sonra da yava
yava de geti.
G ondor ilk gnlerinden itibaren istilaya
uram ann skntsn ekti: D oudllerinin
-R hn evresindeki alandan a dam lar- sal
drlarna ya da Harad kabilelerinin gney
den yrtt aknlara ska rastlanyordu.
1432 ila 1448 nc a yllar arasnda,
G ondor Byk Akraba-Kavgas -b a z g ru p
larn bataki kraln yeterince safkan olm ad
n id d ia etm esi zerine, kuzeylilerle g
neyliler arasnda kan i sa va - yznden
paraland. lkeden srlen meru hkm
dar Eldacar, birka yl sonra bir orduyla d
np kralln yeniden ele geirmeyi baar
d. O sgiliathtaki ilk baehrin neredeyse ya

np kl olmas ve M inas T irith in k ra ll n

baehri yaplmas bu sralara rastlar.
Rhndan g e len savakan A raballar,
1851 nc a da G ondoru igal e d in
ce daha da uzun sreli bir sava patlak ver
di. DAGORLAD ovasnda geici olarak ye
nilgiye uratlsalar da, Araballar, aralksz
saldrlarla lkeyi taciz etmeyi srdrd, s
telik de THLEN eyaletini esir alp ellerinde
tutacak kadar g l yd le r. G ondorun o n
lardan tam amen kurtulmas, 1944 nc
a buldu.
Ama G ondor her zaman bu istilalarn
kurban d e ild i. K u ze yd e ki A rnor K rall
Byc Kraln saldrsna uraynca, G on
dor onlarn yardmna kotu ve AYRIKVAD
elflerinin yardmyla Byc Hkmdar, SHREn kuzeyindeki yaylalarda m alup edildi.
Byc Hkmdar, aslnda farkl bir kisveye
b r n m o la n M O RD O R N a z g l larnn
Lord'uydu - G ondora kar ilk zam anlardaki
saldrlarn pek ounu balatm olan Mord o run Kara Efendisi Sauronun en byk ve
en kt hizmetkrlarndan biriydi.
2050 nc a da, G ondorun otuz
nc kral Ernur, Byc H k m d a rn
meydan okumasn kabul etti ve onu aram a
ya M ordora gitti. Bu yolculuktan hi dnm e
di, kraliyet soyu da kurudu. Yzk Sava'nn sonuna kadar, G ondor bir d a h a bir
kral tarafndan ynetilm eyecekti. Vekilharlk mevkii babadan oula geen bir mevkiydi, vehilharlar d a iyi yneticilerdi. A ncak
onlarn liderlii altnda Gondor sakinleri ana
vatanlarn ko ru m a kta n ok ke n d ile ri iin
muhteem m ezarlar yapm akla ilgilendiler ve
yllarla birlikte daha da artan Mordor te h d i
dini ihmal etm e e ilim i gsterdiler. N fus
azalmaya balad, G ondor kadim d nem de
ki grkeminin byk ksmn yitirdi.
Ama Yzk S avainn sonunda, G on
dor bir kez daha bir kraln hkm altnda g ir
di: Ayrk Vadide bym ve uzun yllar b o
yunca Sauron ve mttefikleriyle eitli kisve
ler altnda savam olan, Kuzey Krall Dnedainlerinin soyundan gelen son kii, II.
Aragorn. Sonunda Minas Tirith kuatmasn

kaldran askerlere nderlik eden de, daha

sonra G ondo r ile Rhann S a u ro n a kar
gnde rdii ortak g olan Bat O rd u su na

GONDOUR, yeri bilinmeyen bir cum huriyet

tir. Yirmi yllna seilen Byk Halife tara
fndan ynetilir. Aslnda lkeyi fiilen yne

nderlik eden de hep A ragorndu. Nihai za

ferden sonra Aragorn, onun kars olm ak iin
lm szlkten vazgeen Arwen Evenstarn
(Elrond Halfel ve C elebraiann kz, Tirion'lu
Noldorun pek asil prensesi G aladrielin to

tenler hkmet ve parlam ento olduu iin,

Byk H alifenin kt idaresi yznden it
ham edilm esi daima imkn dahilindedir; bu
n e d e n le de, ynetim s re sin in uzunluu,
onun ynetm e kalitesini etkilem ez. Bu b
yk makam kadnlar tarafndan iki sefer yet
kin b iim d e doldurulm utur.

runu) ona ve rd i i yeil renkli elf tandan

m lhem o larak, elf ta a n lam na gelen
Elessar adn ald. Gondor, Elessar yneti
minde uzun sreli bir refah ve huzur dne
mine adm att.
G o ndorun armas, kayp Nm enor l
kesinde yetien beyaz bir a a olan Nimlothtur. Elessarn atas uzun Erendil, Nimlothtan alnm bir krpe fidan getirip MNAS THLe dikmiti. Sauron ehri ele g e i
rince aac yakt ama bir fide kurtarlarak,
yeni baehre gtrlp em e Sarayna
dikildi. O aa da, ondan sonraki de ld
ve sonunda bunlarn yerini alacak fide bu
lunamad. Bunun sonucunda sarayda yllar
boyunca l bir aa du rd u , ta ki Yzk
Sava'nn sonunda Elessar hisarn stn
deki M indolluin yam alarnda beyaz bir fide
bulana kadar. Z iyaretilerin em e Sara-

G ondour Cum huriyeti uzun bir denem e-yanlm a sreci sonunda, ok garip bir
d e m o k ra s i b iim i e ld e e tm itir. G ondour
halk nce en has ve sade haliyle genel oy
hakkn tercih etmiti, sonu tatminkr olma
d iin bu ekli bir yana braktlar. Bu yn
tem btn gc cahillerle vergi demeyen
snflarn ellerine veriyor g ibiydi ve sorumlu
m evkiler de m ecburen bu snflar tarafndan
dolduruluyordu. Bir are arand ve halk bu
areyi genel oy hakknn bertaraf edilm esin
de deil, geniletilm esinde bulduuna inan
d. Tuhaf ve parlak bir fikirdi. Anayasa her
kese bir oy hakk tand iin bu oy verilmi
bir hak saylyor ve geri alnamyordu. Ama
a n a ya sa kimi b ireylere iki ya da yirmi oy
hakk verilem ez dem iyordu. Bylece, zaruri

ynda dikili grebilecekleri a a ite budur.

Aacn yapraklarnn rengi yukarda koyu,
a a la rd a g m id ir ve b e y a z i e k le ri
vardr.
O rta D n y a nn bat to p ra k la rn d a k i
halklar a ra sn d a konuulan en yaygn dil
olan Ortak Dil ya da Westron, en saf b ii
miyle G o ndorda konuulur, burada balan

bir m adde, statnn belirleyecei kimi du

ru m la rd a oy hakknn geniletilm esine izin
veren bir m adde sessizce anayasaya eklen
di. Oy hakkn 'kstlama"y teklif etmek so

gtaki zarafe tin i ve m zi in in b ir ksmn

muhafaza etmitir.

bir oy hakkna sahipti, dolaysyla da genel

oy hakk hl hkimdi, am a eer birinin iyi
bir ilkokul eitimi varsa ve paras yoksa, iki
oy hakk oluyordu; lise eitim i ona drt oy
hakk veriyordu; bin sa co luk mlk var

(J.R.R. Tolkien, The Hobbit, or There and

Back Again, Londra, 1937; J.R.R. Tolkien,
The Fellowship of the Ring, Londra, 1954;
J.R.R. T olkien, The Two Towers, Londra,
1954; J.R.R. Tolkien, The Return o f the King,
Londra, 1955; J.R.R. Tolkien, Silmarillion,
Londra, 1977)

run karabilirdi, onu geniletm eyi teklif et

menin ise ho bir yan vard. Yeni yasa bi
im lendi ve geti. Bu yasaya gre, her yurt
ta -n e kadar yoksul ve cahil olursa o lsu n -

sa, fazladan bir oyu daha oluyordu; mlk

ne ekledii her elli bin saco ile birlikte, bir
oya daha hak kazanyordu; niversite eiti
mi, hi mal mlk olm asa bile dokuza ka
dar oy hakk getiriyordu. Bylece renim
servetten daha yaygn olduu ve daha ko
laylkla e lde ed ild i i iin, eitim li adam lar

zengin adamlar zerinde salkl bir kontro

le sahip oluyordu, nk onlardan fazla oy
lar vard.
Sonra acayip bir ey oldu. Daha n
celeri bir adam ancak sahip olduu para
m iktaryla itibar grrken, artk ihtiam ve r
d i i oy saysyla l l yo rd u . Tek bir oyu
olan adam, oyu olan komusuna bariz
bir ekilde saygl davranyordu. Ve e e r
sradan dzeyin stnde biriyse, kendine
de oy edinm e azm iyle, gene bariz e kil
de enerjikleiyordu. Bu rekabet ruhu btn
m ertebeleri sard. Serm aye zerine oylara,
l m l o y la r d e n iy o rd u , n k bunlar
k a yb e tm e k m m k nd; re n im ze rin e
kurulu oylar ise l m s z oylard ve g e n e l
likle kalcydlar. Normal artlar altnda yok
olm az nitelikleri nedeniyle bu lmsz oy
lara, doal olarak di erle rin d e n daha fazla
d e e r veriliyordu. A n c a k m utlak b i im d e
yok olm az deildiler, nk delilik onlarn
iptaline yol aabiliyordu. Bu sistemle, Gondour C um huriyeti'nde kum ar ve speklas
yon ortadan kalkt dense yeridir. Byk oy
verm e gcnn sahibi olarak itibar gren
bir adam , gvenilm ez bir talih uruna bunu
kaybetm e rizikosuna g irm eyi gze alam
yordu.
Bugn G ondourda parlam entoya g ir
mek ya da greve getirilm ek byk bir e
reftir; eski sistemde byle bir stnlk sade
ce insandan phe duyulm asna yol aar ve
onu gazetelerin horgrsyle kfrbazlnn hedefi haline getirirdi. Artk grevlilerin
alm aya ihtiyac yok, nk maalar parla
m entolarn am eleler tarafndan kurulduu
g n le rd e denen a c n a c a k m iktara g re
m uazzam dr (am eleler m em ur m aalarna
am ele gzyle bakar ve dalkavuk hizm et
krlarn bu gre sayg gstermeye zorlarlard). Adalet bilgece ve disiplinle ynetilir,
nk bir hkim, belirtilm i terfi silsilesiyle
bir kez mevkiine ulatktan sonra, davran
lar iyi sayld srece orada kalc olmakta
ve hkmlerini, iktidardaki siyasi partiyi kz
drp kzdrmayacana gre deitirm ek zo
runda kalmamaktadr.

G ondour C um huriyetinde ok sayda

devlet okulu ve parasz niversite vardr. Bir
insan kendini e d in di i eitim miktarna gre
gl ve erefli klabildii iin, bu cretsiz
okullar ve niversitelerin doldurulm as iin
hibir yasaya ihtiya yoktur ve ziyaretiler
okula gitme dzeyinin ykseklii karsnda
hayrete kaplacaktr.
(Mark Twain [Samuel Langhorne Clemens],
The Curious Republic of Gondour, Atlanta,
1875)

GONT, YERDENZ Takmadalarmn kuzey

dousunda bir adadr. Gont her eyden n
ce, ou Yerdeniz Adalar hkm darlarna
hizmet etmi olan bycleriyle nl bir l
kedir. Btn kylerin, bozulan eyleri tamir
etmek iin tlsm yapabilen ve durum a gre,
ak ya da kskanla yol aan iksirler hazrlayabilen cadlar vardr, iklim cilere de sk
rastlanr ve yam ur bulutlarnn yamurlarn
boaltmak iin denize gnderilm eden nce
adann bir blm nden dierine srklendi
ini grmek srad bir olay deildir.
Gontun cadlar ve iklimcilerinin yapt
b yclk g e n e ld e dk d z e y d e d ir ve
rnein, ROKEta retilen ve icra edilen si
hirle pek az ortak noktas vardr. Gont halk,
icra ettikleri sanatn gerisindeki ilkeler hak
knda az ey bilir ve onlardan daha ok b a
ya amalarla yararlanrlar, iki Gont deyii,
ky cadlarnn sih rin in doasn g s te rir:
Bir kadn bys kadar zayf" ve Bir kadn
bys kadar h a b is . Sihir yardmna ihtiya
duyan seyyahlarn, dier Yerdeniz adalarn
daki sihirbazlara bavurmalar salk verilir.
G o n ttan k m en b y k s ih irb a z ,
m uhtem elen G e d yani evik A tm a c a dr.
Ged, On A ka a a adl dan tepesinde,
Kuzey Yakas Vadislnin sonundaki Gont k
ynde bymt. Bir tunustasnn oluydu
ama gen yata sihre kar yeteneini ortaya
koydu, ilkgenliinde, yerel cad olan teyze
sinden birtakm byler kapt. Ksa sre son
ra, gkteki kular arabiliyor, havay kont

rol edecek byler yapabiliyor ya da basit il

lzyonlar yaratabiliyordu. Onu ilk kez ne
kavuturan da bu son becerisi oldu.
Ged kk bir ocukken Gont, KARGAD M PAR ATO RLU G U ndan g e lip uzun
gemileriyle adaya kan askerlerin baskn
na uramt. Basknclar liman ele geirdik
ten sonra ganim et peinde adann ilerine
dou ilerlediler, alt vadilerde lm ve ykm
satlar. Sonunda On A ka a a 'a vardlar.
Ged sisrme becerisi (youn bir sis toparla
yp onunla illzyonlar yaratma sanat) saye
sinde kyn savunabileceini fark etti. Sis
kyn stne kapanp, onu istilaclarn g
znden saklad ve yerel halkn grnm eksizin kar saldrya gemesini salad. Ortaya
kan karm aada Karglardan bazlar kyn
tepesindeki kayalarda tkezleyip aadaki
suya dtler, ou da g re m e d ikle ri bir
dman tarafndan param para edildi. K
yn byl olduuna inanan Karg'lar, panik
iinde geriye ekildi ama vadilere dndk
lerinde G ont ky glerinin toparlanp Kargad teknelerini yaktn grdler. K arglar,
Arnmouth kumlar kanlaryla kpkrmz olana
kadar, srtlar denize dnk, savatlar.
Bu eylem -baehre on be mil kadar
uzaklktaki kk Re Albi ya da ahin Yuvas
kynden bir byc ya da sihirbaz o la n O gionun dikkatini G ede ekti ve Ogion o
lan gerek bir sihirbaz olarak eitm eye ko
yuldu. Ged, rakl srasnda bir kzn, ken
disini g lerini amaya ikna etm esine izin
verdi. D ncesizce hareket eden gururlu
bir delikanl olarak, ekil deitirm eye yne
lik meydan okumasn kabul etti. O gionun
Runik yazl kitaplarndan yararlanarak by
nn szcklerini sylemeye alt ama yan
llkla, sonunda Ged onu yok edene dek yl
lar boyunca peinden ayrlmayacak ktcl
bir glgeyi ard. Dnyaya getirdii karan
lktan, ustasnn geliiyle kurtuldu; ustas ona
kzn annesinin de bir byc olduunu ve
kukusuz kitabn yanl sayfasnn almas
na seb e b iye t verdiini aklad. Ksa sre
sonra Ged, Roketa gerek bir byc ola
rak eitim grm ek zere, G onttan ayrld.

G onta gelen seyyahlarn, adann ben

zersiz fiziki zelliklerinden ok etkilenecei
kesindir. Genilii elli milden az olan Gont,
aslnda aday evreleyen Gont Denizinin fr
tnalarn azdrd sularnn bir mil yukarsna
kadar ykselen tek bir dadr. G ontun sahil
hatt, adann v a d ile rin e a la n derin, dar
koylarla entilm itir. V adilerin alt yam ala
rnda iftilik yaplsa da, ekilip srlebilen
arazi o k g e m e d e n ye rin i d a h a yksek
arazinin ormanlarna brakr.
Gont Liman kasabas, Arm ed Kayalk
lar diye bilinen yerlerin arasnda, koy ze
rindedir; kara tarafndaki ehir kaps, oyma
ejderlerle korunur. Kasaba, adadakilerin en
bydr ve tatan yaplm byk ev ve
kuleleri, i D enizden gelen gem ilerin to p
land rhtm ve iskeleleriyle etkileyici bir
grnt oluturur. Gont Liman bir keresinde
Ogion tarafndan bir zelzeleden kurtarlmt.
O gionun, tpk korkmu bir hayvanla konu
ur gibi da ile konutuu ve aksi takdirde
ehri yok ederek Armed Kayalklar arasn
daki kanal kapatacak olan bir dizginle
dii sylenir.
G ontun da kyleri, Gont Limanndan
ok farkldr. ou ky evi keresteden yapl
mtr ve sadece bir tek odalar vardr, evin
yanna bir kei ahr eklenmesi ise gelenek
tendir. Evin ii hayli ilkeldir; odann ortasn
daki ocak, genellikle dah a zengin evlerde
bulunan mine ve bacann yerini almtr.
Kn bu kylerin yollar sk sk iddetli kar
ya yznden kapanr.
Gont halknn ou kei oban ya da
balkdr, oysa gem ite ada, korsanlaryla
nlyd. Gont kk olduu halde, insanlar
kara ve deniz adamlar olm ak zere kesin
bir izgiyle ikiye ayrlr. Seyyahlar daha yk
sek vadilerin zanaatkrlar ve obanlarnn,
hayatlarnn her gn karlarnda olan de
niz konusunda tamamen cahil olduklarn ve
G ont balklarnn da adalarnn gzel yay
lalar hakknda hi bilgileri olmadn gre
cektir.
G ontun ana ihra m addesi, kei kln
dan rlen ipeimsi bir kumatr. Scak tu-

tan muflon ceketler de ihra edilir ve Yerdenizin her yannda bilinir.

Fiziksel olarak, halk ince ve srm g ib i
dir, esmer, bakr-kahverengisi tenleri vardr.
Takmadann dier blm lerinde, onlara g e
nellikle kei oban denir.
(U rsula K. Le.Guin, A Wizard of Earthsea,
N ew York, 1968; U rsula K. Le Guin, The

Tombs of Atuan, Londra, 1972; Ursula K. Le

Guin, The Farthest Shore, Londra, 1973)

GORGOROTH, MORDORun kuzeybatsn

da, M O R G A den ERED L T H U ye ka d a r
uzanan, geni bir platodur. Platonun orta
snda ORODRUNin konisi ykselir.
Ova, a'n en gl mstahkem m ev
kii olan ve Kara Lord Sauron tarafndan ina
edilm i B arad-dr Kara K ulesinin yeriydi,
in a a ta y a k la k o la ra k 100 0 n c
a da baland ve Byk Kule, alt yz yl
sonra tam am land. Kuleyi, koca bir dem ir
kpryle geilebilen bir kanyon evreliyor
du. B uradan, O rodruin yam alarnn y k
sekliklerindeki Ate S alonlarna giden bir
yol vard. Kalenin kendisi, elikten ve ada
mant denen ok sert, efsanevi bir tatan ya
plm a kocam an kaplar olan, heybetli b ir
dem ir da gibiydi. En yksek olanlar sivri
ularla ve birer dem ir tala son bulan birok
kulesi vard. Buras, batya, Orodruine d
nk Gz P enceresinin bulunduu yerdi G z oraya buraya d ndke krmz bir k
yanp snerdi. Tek G yz dnyadan
yok olunca, Sauronun gc de onunla bir
likte gitti, Kara Kule yerle bir oldu.
Sauronun M ordora hkim olduu sre
boyunca, Gorgorothta daha ok da trolleri
yayordu. Bunlar in sanlardan daha uzun
boylu, daha genitir ve darack boynuzsu
pullarla kapldrlar; bunun doal derileri mi,
yoksa bir tr giysi mi olduunu anlamak zor
dur. Boum boum elleri pene eklindedir
ve ana muharebe silahlar olarak ar e ki
ler tarlar. ekile yere yktklarnn boaz
larn srrlar. ORTA D NYAda rastlanan d i

er trol trleri gibi, da trollerinin de kanlan

siyahtr.
Kara Kulenin yklmasndan sonra Gorgoroth muhtemelen doal hali olan durum u
na dnd - delikler ve kraterlerle dolu, to p
raktaki atlaklardan ykselen dumann boy
lu b o yunca r z g rla s r kle n d i i byk,
kasvetli bir plato.
(J.R.R. Tolkien, The Fellowship of the Ring,
Londra, 1954; J.R.R. Tolkien, The Two To
wers, Londra, 1954; J.R.R. Tolkien, The Re

turn of the King, Londra, 1955; J.R.R. Tolki

en, The Silmarillion, Londra, 1977)

GORMENGHAST ATOSU, Groan Lordlarnn soydan so ya g e e n m e s k e n le rid ir;

arpk Ormann arapsa gibi dikenli a a
larnn arasndan adeta sava vererek yk
selen, tekinsiz G orm enghast Dann birka
mil dousundadr. atonun grn yle
sine korkuntur ki, ona bakan herkesi lanet
lemek iin topraktan dar karlm izleni
mi verir. Da ile ato arasndaki to p ra kla r
plak ve sszdr. Byk ksm da, uzun ba
cakl kularn, kamlarn arasnda rahatsz
edilmeksizin yaad bataklk arazi p a ra
laryla lekelenmi orak bir araziden ibaret
tir. Buradaki tek canl renk, sazlarn krmz
ulardr. Bataklk arazi yerini yeilimsi siyah
kayalardan m eydana gelen kat kat platoya
brakr, bu kasvetli ve metruk yerin altndan
blgenin bataklklarn besleyen nehir g e
er. Burada duyulabilen tek ses, rzgrda
kzkularyla ulluklarn ldr.
Gorm enghast atosunun bat yan, ereltiotu kapl yam alarn eteine sessizce
uzanm kk bir gl barndran ve Gorm enghast Orman denen bir am ormandr.
Bu su parasnda hi ku yoktur. Kuzeyde,
tenha orak araziler uzaklarda silinip g id e r
ken, gneyde gelgitsiz bir denizin kysnda
bataklk kumuyla kapl bir alan vardr.
Dalarn yam alarndan baknca, Gorm enghastn kendisi de bilinen btn ticaret
yollarndan uzaktaki vahi bir denize kon

mu bir ta adas gibi g r n r. U zaktan

sanki talar tayapraym da hafife y
zyor gibidir, ancak bu aldatc bir izlenim
dir. insan atoya yaklanca dim dik kayalar
ve anm kaya kntlar b e lirg in bir hal
alr. Biim siz talarla harlar gzle grnr
bir ekilde ufalanmaktadr, ama sanki kuru
ni talar hep ufalanmaya devam edecek, bu
yo k o lu s re c i b a k a her e y d e n uzun
mrl olacak gibidir.
Bu muazzam ato yazlar hasta bir hay
van gibi hareketsiz yatar; kadim talar terler
ve toz, avlularda ylr. Parldayan kertenke
le kolonileri toz haline gelmekte olan talar
da g n e le n ir ve G o rm e n g h a s t ksm en
evreleyen hendek orbaya dnr. Klar
kar bazen aylarca yollar tkayabilir.
atonun dnda, binlerce balktan ku
lbe ve kaba saba baraka surlarn evresi
ne yaylmtr, ykselen zemine serilm i hal
de, habis bir salgn hastalk misali, duvarla
ra tutunurlar. Bu karmakark m ezbeleler,
kstebek yuvalan gibi birka tozlu dar yol
boyunca dalmtr. Yollarn kendileri, sel
lerle alm dere yataklar g ib id ir ve kulbe
lerin atlar adeta tepede buluur. Geceleri,
kaplarn stne fenerler aslr. Seyyahlarn
bir dete dikkat etmeleri gerekir; Geceleri
zifir karas dar yollarda iki kii karlat za
man, balarn en yakn kap lambasnn
na g e tirir, b irb irle rin e bir bak attktan
sonra yollarna devam ederler.
Kulbeler yaklak sekiz ayak yksek
liktedir, ka b a cam dan p e n ce re le ri vardr,
ieride dem eler inenm i topraktandr,
im enden hasrlarla rtldr, kaba tahta
dan yataklar vardr. Burada yaayan insan
lar, Meskenciler ya da Parlak Oym aclar d i
ye bilinir; tek gurur kaynaklar oyma ileri ve
Groan S lalesine ballklar olan hastalkl
bir to p lu lu k tu rla r. Ezici y o ksu llu kla rn d a n
sanki keyif alyor gibidirler; ilerinden birinin
buray terk ederek hret ve servet peine
dmesi akla gelm ez bir ey, bir utan ve
aalanma vesilesidir.
Parlak Oym aclar bu ad, ok eskilere
uzanan tahta oym a zanaatndan alrlar, bu

onlarn tek tutkusudur. G orm enghast atosu

halkyla ok az temaslar vardr, hatta yok
bile denebilir; ylda bir gn, hazirann birin
de, en iyi eserlerini sunmak iin atoya g i
derler. Oymalar Groan Kontu deerlendirir,
en iyileri alnp, atonun kuzey kanadnda
uzun bir oda olan Parlak O ym alar Salonuna
konur. Kimse asla bu salonu ziyaret etmez;
aheserler yllarla birlikte toz tutmak zere
oraya braklr. R e d dedilen btn eserler,
kontun dairesinin altndaki avluda yaklr, i
leri kabul edilen oym aclara parm en to
marlar verilir ve her iki ayda bir dolunayda
M e ske n le rin stndeki b u r la rd a yrm e
ayrcal tannr. Bu onlarn tek dldr,
ama Parlak Oym aclarn ok deer verdii
bir onurdur.
Son d e re ce farkl slu p la r gelitirm i
olan ailelerin ya da oyma okullarnn arasn
da byk rekabet vardr. Oymalarn en me
huru, Kara Binici Meydan'nda, ato duvar
larnn altnda durur. Yaratcsnn kim oldu
u b ilin m e z am a herkes bunun M eskenlerde yaplm en iyi heykel olduu konu
sunda hem fikirdir. Bir atla b in icisin in son
derece stilize figrdr, her yl yeniden z
gn, parlak renklerinde boyanr. Atn ba
bir kavisle arkaya atlmtr, bylece ge
dnm tr, yelesi de d onm u kpk gibi
pelerinli binicinin dizlerine dklr. Kollar
geveke yanlarnda sarkan binici meum
bir figrdr; lm gibi yznde renk namna
sadece dudaklarnn ve sann rengi vardr.
Bu meydan evreleyen mezbelelerde, yal
nzca en yetenekli oym aclarn oturmasna
izin verilir.
Kulbelerin atlarnda sergilenen oy
m alar dnda, M e ske n le rde pek az renk
vardr. B urada bitki olarak sadece gdk
ka k t s le r yetiir; uyuz itle r, tozlu ve eri
br dar yollarda plkleri eeler.
Meskenciler daima ak havada yemek
yer, b u r la rn altnda, to z la r iin d e , drt
uzun m a sa d a o tururlar. D uvara en yakn
yerlerde yallar vardr, annelerle ocuklar
onlarn sol tarafndaki bir masadadr, erkek
lerle olan ocuklar ise geriye kalan iki ma

sada oturur. Ergen kzlar, kendilerine ait bir

kulb ed e onlardan ayr yem ek yer, ancak
birka tanesi her gn yallara hizmetle g
re vle n d irilir. Norm al beslenm e rejimi, her
gn civardaki bir orm andan kazlp karlan

Bir bakasnda ise aznda bir adamn ha

reketsiz cesedini tayan muazzam bir asla
nn ta oym as v a rd r; ce s e d in z e rin d e
Groann dm anyd yazar.
Bu m imari denem elerinin o u im di

beyaz ve dilimlenm i yar/-kknden oluur.

Her gn atonun burcundan bir miktar fazla
yiyecek atlr. Topluluklar arasnda daha faz
la tem as gerekince, resmi selamlama b iim
leri kullanlr; atodan gelene sadece Gor-

yar harap olm u haldedir ama ilerinde en

meum olan hl Dou Kanadndaki ak
makta K ulesidir. G orm enghastn b iro k
kulesinden en yksei olan kule, kara sar
maklarla kapldr ve burada, duvarlarn tar
lalarndan kfr iinde semaya uzanm sa
kat bir parmak gibi ykselen lm -baykular yaar. Kule, yetm i altnc Groan kontu
Lord Sepulchrave'in dehet verici sonuyla

m enghast diye hitap edilir ve o da cevab

na Parlak Oym aclar ifadesiyle balar. Bu
det, yzyllarca nce on yedinci kont tara
fndan balatlmtr.
Geleneksel olarak, ya elliye gelmi ya
d a gem i sekin bir oym ac, to p lu lu u n
kzlar arasndan kendine bir gelin seebilir,
kzn itiraz etme hakk yoktur. Dn treni
arpk Ormann gneyindeki Dn Tepesinde yaplr. Orm andan gelen sesle, ift el
ele tutuur, kadn ayaklarn kocasnn ayak
larnn stne koyar. Evlilik, Parlak Oymacla rn g z n d e b y k nem tar, n k
gayri meru bir ocuun kt olduuna, ce
nin halindeki bir caddan farksz olduuna
inanrlar. Gayri meru bir ocuun annesi
topluluk tarafndan dlanr.
atonun sakinlerinin de yuvalarn pek
sevdikleri sylenemez; sadece onun bir parasdrlar ve dardaki dnya hakknda en
ufak fikirleri yoktur. Atm osfer de pek ho sa
ylmaz; dolarken atonun daha tenha alan
larna giren kii, girdii yerden az nce biri
nin ya da bir eyin kt izlenimine kaplr.
Oysa aslnda ato ylesine byktr ki,
orada yaayanlar haftalarca birbirini grm e
yebilir. Ana bina, birka byk kanattan olu
ur, ancak yzyllar boyunca yaplan ekle
me ve deiiklikler, zem in plann belirlem e
yi imknsz hale getirm itir. Bunun sonucun
da da ortaya tuhaf bir binalar topluluu k
mtr; bazlarnn kk, gzlemevi ve dehliz
gibi aikr kullanm alanlar vardr; dierleri
nin amac ise belirsizdir. rnein, ilerinden
normal bir insann zorla bile geem eyecei
kadar yakn ekilde yerletirilm i stunlarla
dolu acayip bir alan grm ek m m kndr.

da ilintilidir. Sepulchrave, uzun bir d e p re s

yon dneminin ardndan bir lm -baykuu
olduuna kani olmutu ve atonun yeraltndaki mutfaklarnda yakalad fareleri yem e
ye balamt. Sonunda akmakta Kules ine girdi, orada yaayan baykulara hedi
ye olsun diye yanna bir de ceset ald ama
vahi kular tarafndan param para edildi.
Dou Kanadnda bir de nce yangn
dan, sonra ise su basknndan byk zarar
gren ktphane vardr, ilk ktphaneden
geriye yalnzca m erm er bir masa ile onun
etrafnda dnen, dem e seviyesinden on
be ayak ykseklikte ta bir galeri kalmtr.
Yangnda M artrovia piyes koleksiyonu ta
mamen yok olmu, ama iir koleksiyonunun
byk ksm kurtulm utur, ihtiyar ktphane
ci Ekitoz da yangnda lmtr, iskeleti es
ki hkim iyet alannn ortasndaki m e rm e r
masada bulunmutur.
Bat Kanadndaki en nemli oda, g ele
neksel olarak yem ekler iin kullanlan byk
Ta Salon'dur. Uzun, yksek bir yapdr, dizi
dizi heybetli stunlar vardr. Salonun zem i
ni, ta levhalardan oluur. Tavan karla dolu
bir gkyznde birbirlerini inceleyen tom bul
kk meleklerin solgun resimleriyle sslen
mitir. Renkler yllarla birlikte solarak gri, ye
il, grimsi pem be ve gm renginin ince
bir harman halini almtr. Melekler yetm i
drdnc kont tarafndan, iskeleden dp
len bir hizmetkrn yardmyla resm edilm i
tir. Hep karanlk olan salon sanki gnein

na m eydan okumak zere ina edilmi

gibidir. Bir ucunda, yedi ayak yksekliinde
mee bir platform un zerinde, kontun ma
sas durur.
G orm e ngha stn m erkezindeki blm
de, ykseklerde, rmcekler Salonu vardr.
Buras rm ekte, ufalanmakta olan stun
larla evrili bir galeridir. Adn bu ra d a bulu
nan ve alarn ufalanan tahta stunlar ara
snda ren m uazzam saydaki rm cekten
alr. En uta byk bir pencere, kenarlarn
da ufak kuleler olan ta terasl geni bir at
ya alr. atda toplanan yam ur suyunun
derinlii baz yerlerde birka aya bulur.
A ncak G orm enghastn en tuh a f yan,
belki de im di byk ksmnda oturulm ayan
ve ato da yaayanlarn resm en u nuttuu
kocam an G ney K anadfdr. Baz yerlerde
duvarlar ok ykseklere kar; dierlerinde
ziyareti kendini birden atlaklarndan uzun
otlarn ve yark duvarlarndan Tennyson i
eklerinin fkrd byk tula ve ta avlu
larda bulur. Bu blgedeki ou g e it sk ya
bani otlarla rtldr, fareler h i b ir phe
g t rm e y e c e k e kild e d u ru m a h kim d ir.
Gney Kanad, byk, elmas caml pence
rele ri olan yar d a ire b i im in d e k i K kler
Odasn da ierir. Uzak bir gem ite belki
de toprakla dolu olan bu oda, l bir aacn
kvrlan, i ie gem i kkleri ile tkanmtr.
Tamamen i ie getikleri iin kkenlerini
tayin etmek gerekten de imknszdr. Kk
ler kalnlatka birbirlerine yaklar ve kap
nn karsndaki uzun dar bir aklktan oda
nn dna uzarlar. Ziyaretiler bu labirentte
yollarn bulmann ve dar kp l aacn
gvdesine trmanmann mmkn olduunu
greceklerdir. Yerin birka yz ayak yukar
snda, duvardan neredeyse yatay olarak
kan aa, bir kpr kadar gvenlidir. O da
nn iindeki kklerin farkl renklere boyan
mas ise, kular oraya ekme abasndandr. Kkler Odas ve buna bitiik blmeler,
vaktiyle atonun geri kalanndan tecrit edil
mi halde lene kadar burada yaayan Sepulchraven ikiz kz kardeleri Cora ile Clarice in blm esiym i.

Bu kanattaki neredeyse tamamen unu

tulmu bir merdiven, imdi neredeyse tm
harabe olm u yksek bir terasa kar. Vak
tiyle bu te ra sa byk bir kanatl pencere
a lsa da, artk ca m d a n da, ta h ta d a n da
eser yoktur. Terasn br yanndaki salon
yava yava ryp gitm ektedir, dardaki
dem e talarna ise kara yosunlar yap
m tr. G o rm e n g h a s tn insan sakinlerinin
terk ettii salon ve teras, kk kargalar, k
k beyaz balkllar, balaban kular tara
fndan ele geirilmitir, burada ayrca byk
bir balkl kolonisi de yaar. Gney Kanad,
fareleriyle, zellikle sadece bu kanada mah
susmu gibi grnen ve baka hibir yerde
rastlanm ayan kk, gvercin grisi bir trle
de tannr.
G o rm e n g h a stn byk ksm korkun
ve rahat olmaktan uzaktr. Tek istisnas Dr.
Prunesquallor'un, avlunun karsnda, nemli
ve serin silah deposunun dnda bulunan
evidir. Buras krmz kefeki tandan katl
bir binadr, her yere hkim olan gri renkle
byk tezat oluturur; bir du va r dirseiyle
atonun kendisine balantldr. Oyma mobil
yalar ve zengin sslem eleriyle, - rn e in ,
G orm enghast Kontesinin oturduu ve adn
o rada besledii ok sayda kediden a la n Kedi O d a s fn d a n ok daha ho bir yerdir.
Doktorun evi duvarl bir baheye bakar; bu
rada kz kardei ereltiotlar, yosunlar ve ge
celeri aan kk bitkilerden bir gulyabanibahesi yaratmtr. Bahenin byk ksm
kaya km elerinden, lgn dem e talar,
balkhavuzlar ve gne saatlerinden oluur.
Ancak en ucunda gerek aalar bulunur.
G orm e n g h a stn mutfaklar, duvarlarn
tepesindeki pencerelerle aydnlanm koca
man bir oda olan Byk M utfak merkez al
m muazzam bir yeralt diyardr. Mutfaklar
gri ovucular" denen bir ekip tarafndan te
miz tutulur, bunlar, ergenlik ana yakla
tk la rn d a -o n la rd a n n ce babalarnn da
yapt g ib i- hayatlarn mutfaklarn duvarla
ryla dem elerini yeniden tem iz pak hale
getirm ekle geireceklerini kefederler. a
faktan sabahn ge saatlerine kadar alr

lar, nk o saatlerde kullandklar skeleler

alara engel olmaya balar. almalarnn
bir sonucu olarak, uzun ve gl kollara sa
hip olurlar, belirgin bir maym un grn
edinirler. Ovucular geleneksel olarak sar
dr ve yllar getike yzleri, mr boyu her
gn tem izledikleri talarn gri rengini alr.
Mutfaklarn kendileri buharl, kalabalk yer
lerdir, atonun dier sakinleri normalde bu
ralardan kanr. Bitiiklerinde ok az kiinin
ayrntl olarak inceledii, tozlu bir tnel ve
korid o rla r labirenti olan arap m ahzenleri
vardr.
atoda, duvarlar iin d e dom u o
cuklarn eitimi iin bir okul vardr. On alt
profesr ve bir mdr olan okul, yksek,
sarm ak kapl duvarlarla evrili bir avlunun
etrafna kurulmutur; avluya, okuldaki bir t
nelden ulalr.
Btn snflarn son derece kendilerine
zg atmosferleri vardr. rnein bir tanesi
kusursuz bir dairedir, iyi aydnlatlmtr, m a
salar ve zemini her sabah soda ile ovulur;
kom usu kk, tnel benzeri bir odadr,
sadece yarm daire biim indeki tek pence
resinden gelen kla aydnlanr. ncs,
gneye bakan kocaman, yar bo bir o d a
dr: buras, geleneksel olarak atonun okullu
olan ocuklarnn oynad son derece teh
likeli bir oyunun geleneksel alandr. D e
me tahtalar yerinden kartlr, bunlarla o d a
y enine geen dar, kaygan bir geit m ey
dana getirilir ve snf iki takma blnr. Bir
grup sapanlarla ve topaklarla silahlanr. Ra
kip tarafn bir yesi, pencereden dar atla
yarak bir aa dal yakalar, alttaki drtgen
avluyla olan yz ayaklk mesafeye de aldr
maz. Kendini yukar do ru savurarak, yle
bir ayla brakr ki, ye n id e n pen ce re d e n
ieri girer ve deme tahtalarndan olumu
dar kprnn zerinden kayar. O bunu ya
parken, dier takmn yeleri de ona topak
lar atar. Gemite bu oyunda kil, hatta m er
m er bile kullanlmt am a lmn ardn
dan onlarn yerini kt topaklar ald.
G o rm e n g h a s tn re tm e n le ri ke n d i
blm elerinde kalr, bunlar korunakl bir ke

merli yolun stndeki bir dizi dairedir. Her

profesrn, kapsnda hem kendi ad, hem
de seleflerinin adlarnn yazl olduu kendi
dairesi vardr. retm en kadrosu, at d e ri
sinden duvarlar nedeniyle Deri Odas diye
bilinen, kt bir yeralt yla aydnlanm,
buram buram tebeir ve ttn kokan ortak
bir oday paylar. Ders verirken siyah aka
demik cppeler giyip mezuniyet kepleri ta
karlar; bo va kitle rin d e ise arap krmzs
tniklere brnrler. retm enlerin hayat
nn temeli, herhangi bir deiiklik biim ine
kar direnmektir, nk onlarn ii, kendi et
ki alanlarnn pul pul dklen b o ya la ryla
pas tutan kalem ularn sakin bir onayla
g zle m e ktir. Ar m uhafazakrlklar, y e
mekhanede yedikleri toplu yemekten sonra
yaptklar ayinde de kendini gsterir. Uzun
masalar tersine evrilir ve retmenler, san
ki tuhaf bir tr kaya binmiler gibi, onlarn
zerine oturur. Sonra da, balangta her
hangi bir anlam olm u olsa da artk bu anla
m kaybetm i, am a iinde sk d u r diyen
grltl nasihatler olan ve deiim e kar
kmann erdem lerini kutlayan, yasl bir ar
ky sylemeye balarlar.
Gormenghast, gelenek ve ayinle yne
tilir. Daha yal olan hizmetkrlarn bu yer ve
onun detleri konusunda sezgileri vardr, bir
gelenein ihlal e d ilip e d ilm e d i in i hem en
anlarlar. Gnn her saatinde yerine g e tiril
mesi gereken ayinlere koskoca kitaplar has
redilmitir, bu ayinleri anlamak ise bir mr
alr. detlerin ounun zgn anlamlar artk
yitip gitmitir am a katlanlar buna hi aldr
madan hareketleri tekrarlar. rnein, ylda
iki kez o srada hkmran olan kont dem ir
bir dolab ap zel bir bakla kapan ii
ne bir yarm ay kazmaldr. Metale kaznm
yedi yzden fazla yarmay vardr, am a hi
kim se bu a y in in k ke n ini ya da am acn
aklayamaz. Bir vrisin ocukluu ve erg in
lii, hatr saylr karmaklkta ayinlerle e vri
lidir. Doumdan on iki gn sonraki vaftiz, bu
ayin iin ayrlm ve ounlukla btn saray
daki en ho oda saylan odada yaplr. o
cuk resmi bir ekilde babas tarafndan a

rlr ve vaftiz edilm eden nce Gormenghast

irfan adl kitabn sayfalar arasna konup,
orada hazr bulunan herkes tarafndan res
mi bir ekilde selamlanr, ilk doum gnn
de arbal bir Karanlk Kahvalt dzenlenir.
Bu yemek srasnda Ayin Sorumlusu m asa
da aa yukar yryp, herhalde inceleyip
salk verdii irfann gcn gsterm ek iin,
yem eklerden kalanlar iner. Bir vrisin b
tn doum gnleri yerleik trenlerle kutla
nr, z e llik le o n u n cu ya g n n e b yk
nem verilir. O gn ocuk nce tozlu bir ku
le odasna btn gn tek bana kilitlenir,
sonra da gzleri bal olarak yakndaki bir
gln kysna gtrlr ve aslan, kuzu, kurt
ve at klna girm i kiiler bir pantom im oy
nar. Bu dinsel tren en azndan drt yz yl
geriye gider am a tam olarak ne anlam ta
d hl belirsizdir. Bir baka gelenee g
re de G orm enghast Kontesi, M eskenlerde
bulunabilecek en irkin ve korkun yedi di
lenciyi kabul edip onlar yala ovmaldr.
Son yllarda Gorm enghastta hayat bir
dizi mutsuz olayla karklk iine itildi, bun
larn bir ksm mutfakta alan bir ocukken
d o la m b a l yo lla rla Ayin S o ru m lu su olan
Steerpike adl birinin evirdii dolaplar ie
riyordu. Steerpike ktphanenin yok edilm e
sinden ve atod aki b irka cin a y e tte n so
rum luydu. Tek emeli, atonun her karn
yneten ayinler hakknda ayrntl bilgi edi
nerek G orm enghasta hkim olmakt. Steer
pike, yetm i altnc G orm enghast kontunun
kz olan F uchsiayla flrt etm eye de kalkt
- hl onun suda boularak lm esinden hi
deilse ksmen sorumlu olduu dnlr.
Sonunda yetm i yedinci kont Titus Groanla
arpan Steerpike, kont tarafndan ldrl
d. Bu olaydan ksa sre sonra Titus, Gorm enghast terk etti, asla da dnm edi; onun
gidiinden sonra ayinlerin ne kadarnn varl
n srd ancak tahmin edilebiliyor.
(Mervyn Peake, Titus Groan, Londra, 1946;
M e rvyn P e a k e , G orm enghast, L o n d ra ,
1950; Mervyn Peake, Titus Alone, Londra,
1959)

GORT NA CLOCA MORA, ayakkabc cin

lerin evidir. Tam yeri bilinm ez ama muhte
melen rlandadaki CAGNY VADS yaknla
rndadr. Bir ormann kysndadr, burada
talk bir tarlaya byk gri kayalar serpitiril
mitir. Tarlann kesindeki geni alak bir
aatan, ayakkabc cinlerin yeraltndaki ev
lerine girilir. Tarlann tesinde dalarn en
gebeli, al kapl yam alar, ufuk izgisine
kadar uzanr.
Bu a la n d a k i p e rile r g ib i a ya kka b c
cinlerin de insan hastalklarna ifa verme
yetenekleri vardr, ancak grnd kada
ryla b e lli bal e tk in lik le ri ayakkab y a p
maktr. Parlak yeil giysiler g iyip deri nlk
ler ve uzun yeil a p k a la r takm ay itiyat
edinm ilerdir. Ayakkabc cinlerin kuu, k
zl g sl ardkuudur ve bu kulardan
b irin i ld re n ke d ile rd e n intikam aldklar
bilinir. Son birka yldr kendilerinden birini
lm llerin elinden kurtarm ak iin gerekli
o la b ile ce i dncesiyle, bir m lekte altn
biriktiriyorlar.
Ayakkabc cinler aalarnn gvdesi
ne , iki, sonra da bir kere vurularak a r
labilir. Seyyahlara tarlann evresindeki d i
kenli allar altna braklacak her eyin em
niyette olaca da duyurulur, nk dikenli
allar dnyadaki her perinin korumas altn
dadr ve bir ayakkabc cin bile onlara do
kunm aya cesaret edemez.
(Jam es Stephens, The Crock o f Gold, Lond
ra, 1912)

GBEKSTAN ve KEMKSTAN KRALLIK

LARI, Fontainebleau Orm annn aasnda
yer alrlar, iki krallktan herhangi birisini ziya
ret etm ek isteyen seyyahlar, Fontainebleau
atosu yaknlarndaki Roche Jumelle ya da
ikiz K a ya la ra gitm elidir, bu ra d a dnyann
karnna inen uzun bir merdiven bulunur. Buyeralt blgesinin tamam, yeraltnn gn
de szlen ve ileri gz kamatrc mavi bir
gazla dolu olan byk balonlar tarafndan
aydnlatlr. Bu sayede de, yam alara ser

pitirilm i ahane villalarn oluturduu nefis

m anzara gzler nne serilir.
Merdivenin dibinde byk bir krfezin
kysnda dar bir iskele uzanr. Seyyah iki ay
r yolcu gemisinden birini seebilir: krmzya
boyanm olan ikoliman ve parlak elikten
yaplm a SskaHman. iman bir kaptann ko
m utasndaki krmz gemi, Gbekistan Krall nn baehri olan G bekyurta gider. Ku
ru, kemikli ve otoriter bir kaptann emri altn
daki elik gemi ise Kem ikistan Krallnn
baehri Kemikkente gider.
ikolar ile Sskalarn kaynatklar g
rlmemitir. ikolar, sadece yemek ve i
mek iin yaayan dost canls, mutlu insan
lardr. Krallklarnda her ey daire biim inde
ve yastkldr, mimarileri canl, sanat tarzlar
baroktur. Buna karn Sskalar, rktc bir
ekilde sska, ivi gibi sert ve yumurtal kre
ma kadar da sardr. Srekli bir tela iinde
yaarlar ve neredeyse hi yemek yemezler,
su dnda hibir ey imezler, lmne a
lrlar. H ayat ta rzla rn n o n la ra m m kn
olan en iyi dnyay saladna kendilerini
inandrmlardr ve tm ziyaretilerin de on
lar rnek almasn isterler.
Yzyllar boyunca ikolar ile Sskalar
birbirinin lmcl dman olmutur, iki kral
l ayran denizin ortasnda ikolar'n ika, Sskalarn ise Ssko diye adlandrdklar
bir ad a vardr. Kafa karm asn nlem ek
am acyla adaya eftali Tomurcuklar Adas
denm esi nerilmitir ve seyyahlar, iki krall
n sakinleriyle de konuurken adadan bu
sonuncu adla sz etm elidir.
(A ndre Maurois, Patapoufs et Filifers, Paris,
1930)

GLGE DALARI ya da EPHEL DATH,

G lgeli Dalar diye de bilinir; MORDOR s
nrnda, sivri ulu doruklar ve kanyonlaryla
byk sradalardr. D alar M ordorun bat
yanndan iner, sonra d a dnp gney snr
boyunca uzanr, bylece de bu topraklarn
iki tarafnda doal bir savunm a oluturur.

Batda dalar, CRTH UNGOL'daki geitle

alabilir. Ephel D athn batsnda ise Gond o run, yllar boyu M ordorun Karanlk Efendisi'nin hkmranl altnda ssz kalm THLEN ili vardr, am a imdi eski gzelliine
yeniden kavuturulmutur.
Dalarn bat yannda, kuzey uta C
RTH G O R G O R d a n O S G LA TH a (C irith
Ungol geidi yaknlarna) inen eski bir yol
vardr. Bu yolun C irith G o rg o rdan hem en
nceki ilk ksm onarlmtr. Ne var ki, yeni
ta denen ksmn gneyi, tm yle b itk i
lerle rtlm d u rum dadr. Ziyareti, baz
noktalarda yolu derelerin zerinde tayan
zarif kemerlerin izlerini grebilir, am a baz
yerlerde de sa d e ce seyrek deme talar
gze arpar. Yolun byk ksm buray e v
releyen fundalar ve am lar altnda ka yb o l
mutur.
(J.R.R. Tolkien, The Fellowship of the Ring,
Londra, 1954; J.R.R. Tolkien, The Two To
wers, Londra, 1954; J.R.R. Tolkien, The Re
turn o f the King, Londra, 1955)

GLGELER EHR, A kdenizin altnda bir

yerlerdedir. talyadaki Piomdinodan Korsi
ka Adasna giden bir tnel ina etm eye a
lan bir milyoner tarafndan tesadfen ke
fedilm itir (Ne var ki, tnel bir deprem sonu
cu yklm, o gnden bugne de ehre eri
mek iin yeni bir gzergh kefedilem em i
tir). Geni bir daire eklinde ina edilen eh
rin m erkezinde, m e c lis ve to p la n tla r iin
kullanlan byk bir ta kp vardr. Buradan
dar doru, iki tarafnda kk tula evler
olan alt simetrik yol uzanr. Her evin num a
ras vardr, her num ara kabartmadr, her ka
bartm a i ie rlm bitki elyafndan bir
kapnn stndedir. ehir, daire eklinde bir
yolla ve bir hendekle evrilidir ve b a m b u
dan yaplm ekm e kprlerden geilebilir.
Sakinlerini iki kere ehri yok etmenin eiine
gelen vahi insansmaymunlardan koruyabi
lecek ekilde tahkim edilmitir. Ziyaretiler
G lgeler ehrinin ve ehir halknn, iki ev

arasndaki bir sokak geidinin duvarlarna

iviyazsyla yazlm tarihini okuyabilir.
ehirden uzak olmayan bir yerde, kr
tim sahlarla dolu am urlu bir kyyla evrili,
hareketsiz ve siyah bir lk su g l vardr
(takriben 40 C). G lgeler ehri sakinleri,
gln dnyann sonu olduuna inanp, g
ln br yann gzlerinde bir tr cehennem
olarak canlandrm lardr. A slnda br ta
rafta bir yanardaa giden, oradan da ak
havaya kan bir dizi maara ve tnel var
dr. M aaralardan bazlar, yerekim inin g
cn azaltan ve belli bir hafiflik duygusu ya
ratan bir radyoaktiviteyle aydnlanmtr.
Glgeler ehrinde Kaidelilerden gelme
insanlar yaar. Yeraltnda yaam aya bala
dktan sonra hem grme duyularn, hem de
atee ilikin btn bilgilerini yava yava kay
betmilerdir - onun incelikli, yattrc ve teh
likeli bir ana unsur olduuna inanrlar. Grme
duyularnn yerini mkemmellemi, onlarn
uzaktaki eyleri bile hissetmesine izin veren
bir dokunm a duyusu almtr. Yzleri gridir,
gze gzel grnmez, rengi belli olmayan,
kabartmal desenlerle ilenmi cp p e le r gi
yerler. Yemekleri mantar ve halanm balk
tan ibarettir. Kstl yer ve hasmane bir evre
nedeniyle, nfusun belli bir dzeyde tutulma
s gerekm ektedir. Bu yzden de bir ocuk
doduu zaman ailenin en yal ya da zayf
ferdi, gldeki timsahlara atlr.
Gl ile yanarda arasndaki maaralar
da, hi tasvir edilmemi ktcl Triceratop'lar
ile G lgeler ehri halknn geleneksel d
manlar olan insansmaymunlar yaar, insansmaymunlar da krdr ama dokunm a duyu
lar son derece gelimitir. Gelimemi bir li
sanlar vardr ve kendilerini sopa kullanarak
dvmek zere rgtleyebilirler. Gri ve me
lankolik halleriyle bitkiler biraz denizaltndakileri andrr. Baz yapraklar, atelendikleri za
man mum gibi yanmalarn salayan zel bir
ya ierir. G ece yolunu bulma ihtiyac duyan
ziyaretiler onlar yararl bulabilir.
(Lon G roc, Le Cit des tnebrs, Paris,
1926)

GLGELDERE VADS [D M RLL DALE],

ORTA D N Y A 'da, D U M A N LI D A LAR 'n
dousundaki iki knt arasnda kalan bir va
didir; c ce le r buraya AZANULBZAR der.
G lg e lid e re V adisi v a k tiy le M O RA c ce
krallnn ya da Khazad-dm un bir para
syd. Birinci an sonlarna doru, ccele
rin yedi atasnn en by olan Durin, vadi
ye geldi ve Dumanl Dalar altnda M oriay
ina etm eye balad. Durin, halknn Kheled
Zram diye bildii Mirrormerein sularna ba
knca o ra d a birka yldzl b ir tacn, kendi
bann aksi evresinde m cevher gibi g
r n d n grd - hem d e gn nda.
Ona kralln burada kurma esinini veren de
bu oldu. Durin'in gle ilk kez baktnda dur
duu yer, artk atlam ve anm olan Durinin T afyla iaretlidir; zerindeki rnik ya
zlar okunam ayacak kadar siliktir.
Vadinin banda, sonu gelm eyecekm i
gibi grnen bir alayanlar dizisinin ze
rin d e n k o c a bir su a ld a y a ra k dklr.
Suyun yannda, Dimrill M erdiveni diye bili
nen yol, Dumanl Dalardan geen az say
daki geitten biri olan Kzlboynuz G eidine
kar. Vadiden doan buz gibi souk bir de
re, dar akarak Gm dam ar Nehrini olu
turur, bu nehir de so nunda ULU NEHRe
kavuur.
K adim ta deli bir yolun kalntlar,
vadinin alt ksmnda hl grlebilir; yol, ba
t M oria'ya gider.
G lgelidere Vadisi, c ce le rle M oriay
igal eden orklar arasndaki alt yllk savan
bir c ce zaferiyle noktaland Azanulbizar
M uharebesinin yapld yerdir.
(J.R.R. Tolkien, The Fellowship o f the Fling,
Londra, 1954; J.R.R. Tolkien, The Return of

the King, Londra, 1955)

GL-KENT, ORTA D NYAnn kuzeyinde,

K U Y T U O R M A N n d o u s u ve Y A L N IZ
DA n gneyinde, Uzun G ln sularnda,
tahta kazklar zerinde ina edilm i bir ka
sabadr. Tam K uytuorm ann Orman Neh

rinin gle girdii noktann yukarsnda ina

edilm itir; kayalardan oluan bir burun, ken
ti nehrin hzla akan sularndan koruyan bir
koy oluturur. Kentle gln kysn bir kpr
birbirine balar.
Uzun Gl kuzeyden gelen Akan Nehir
tarafndan beslenm ektedir. yle byktr
ki, gln ortasndaki bir tekneden baknca,
ne kuzey ne de gney ucu grnr. En g
ney ucunda, gln sular byk bir elale
den aa akar. Grlemesinin grlts, g
ln br ucundan duyulur.
Gl-Kent, DALEle ve Kuytuorman elfleriyle ticaret iin bir merkezdir; nehir zerinden
gneyden mallar da gelir. Elflerle ticaret, zeki
ce bir bulula gerekletirilir. Elflere gnderi
len mallar flara konur ve ya alt dz teknele
re yklenir, ya da bir araya balanp srklarla
nehir yukar gtrlr. Bo flar sadece Or
man Nehrinin sularna brakmak suretiyle ia
de edilir, aknt onlar koyda karaya vurur.
Sonra kentten tekneler gelir ve flar yerlei
min iskeleleriyle rhtmlarna yedekte ekerler.
Esgaroth olarak d a bilinen Gl-Kent,
en azndan iki kez yeniden ina edilmitir.
im diki yerleim, cceleri Yalnz D an al
tndaki kolonilerini terk etm ek zorunda bra
kan ve Dale ehrini de mahveden ejderha
A ltn S m a u g un l m n n a rd n d a n ina
edilm itir. Smaug, G l-K ente hcum eder
ken ldrlm t ama bundan nce kentin
o u n u alevli soluuyla yoketm eyi baar
mt. Yllarca, eski ahap kasabann hara
beleri arasnda S m augun kem iklerini g r
mek mmkn oldu. G l-K entliler, ktln
b ylesine lekeledii bir a la n da yaam aya
gnlszdler ve yerleim lerini biraz daha
kuzeye kaydrdlar.
Gl-Kent, uzun seyahatlerde kullanl
mak zere hazrlanm bir tr peksimet olan
kram 'lyla tannr. Kram'n tad hi ilgin d e
ild ir ama, son derece besleyicidir, kuvvet
ve rir ve kflenm em ek g ib i de bir avantaj
vardr.
(J.R.R. Tolkien, The Hobbit, or There and
Back Again, Londra, 1937)

GRME ORMANI, HKMET KRALLIIndaki SZLKKENTin kuzeyindedir. O rm anda

Bing ailesi yaar. B in g ler d o d u k la rn d a
balar, yetikinliklerinde ne ykseklikte ola
caksa tam o yksekliktedir ve ayaklar so
nunda topraa deene kadar, aa doru
byrler. Bu ekilde her eyi hep ayn bak
asndan grrler. Ancak, ailenin farkl b i
reyleri eyleri farkl ekilde grr. Biri her
eyin iyzn g rr ama burnunun dibini
gremez; biri her eyin icabna bakar; biri
her eyi gzetir; bir dieri uza grr; ba
ka biri meselenin d i e r yann grr; bir ba
kas ise her eyin altnda ne olduunu g
rr, grem eyince de tepeden bakar.
Grme O rm am nda, drt kapl kk
bir ev vardr - iki kapnn zerinde, srayla,
Dev ve C ce yazar, br ikisinde bir ey
yazmaz. Ziyaretilere bu drt kapdan her
hangi birini alm alar tavsiye olunur. Bura
da, uzun erkeklere gre bir cce; ksa er
keklere gre bir dev; sskalara gre iman;
imanlara gre de sska olan bir adam otu
rur. Aslnda, tam anlamyla sradandr.
Ormann ortasnda renklerin efi, boya
nn maestrosu ve btn tayfn direktr olan
C hrom ann idare ettii, srekli alan bir or
kestra vardr. Her enstrman, farkl bir rengi
alar. Duracak olurlarsa -d e r Grme O rm a
n h a lk- btn renkler dnyadan yok olur
giderdi.
Gereklik ehri, Grme Ormamndadr.
Vaktiyle ok ho olan bu ehir imdi g rn
mez hale gelmitir. Bir insan kalabal ko
uturup durur, gzleri yerdedir, var olm a
yan sokaklardan ok gibi geerler. ok uzun
bir zaman nce ehir halk, eer ayakkabla
rndan baka hibir eye bakmazlarsa g id e
cekleri yere ok daha abuk varacaklarn
kefetmilerdi. Hi kimse onlar evreleyen
gzellie aldrm aynca ehir de gittike d a
ha irkin bir hal ald, insanlar gittike daha
hzl hareket etti, binalar soluklat, sokaklar
silinip gitti ve sonunda ehir yokoldu. G er
eklik ehrinde yaayanlarn ou, Yanlsa
malar ehrine, hibiri gerekte orada olm a
yan parlayan sokaklar, mcevherli duvarlar

ve gm deli caddelerden oluan gr

kemli m etropole tand.

GRAAVVLA, bkz. TIMARHANE.

(N orton J u s te r, The Phantom Tollbooth,

GRANDE EUSCARE, g n e y d o u Fran

Londra, 1962)

sann altnda bir yerlerdeki bir yeralt lkesi

dir. Buraya Bat Pirenelerdeki Fauzan Ma
aralarmdan girilir, ama baz seyyahlar ge
ne Fransada bulunan Dardilan Maaras gi
bi farkl yerlerden de girm ilerdir.

GRAAL FLBUSTE LKES, yeri bilinmez,

Transarcidoniann snrndadr, mehur Chichi T akm adalarfndan da (ayrca bkz. BACHEPOUSSE) pek uzakta deildir. lkede hi
yol bulunmaz, sadece birka ayr ve orman
patikas vardr; bu yzden de at arabas ya
da atla seyahat tercih edilir. lkenin baz b
lmlerinden kanmak yerinde olur; skc ha
yaletlerin ura olan Rzgr ili ve sakinleri
nin plerle dklar sanki hzineym i gibi
muhafaza ettikleri berbat kokulu bir pis evler
yn olan C rachon ehri ya da Tkrk gibi.
Dalarda, karanlk planlar olan kadim
bir ylann akl verdii Kral Gnar yaar. Krali
yet saraynn yannd a , kara b ir a p e ld e ,
adamotu kk gibi eri br, tek bana
bir orgcu, ayn mzik cmlesini tekrarlayp
durur; bunun seyyahlar ne kadar elendire
cei phelidir.
Graal Flibuste, bu lkenin, bankaclar
koruduu sylenen tanrsnn addr. Tapna
, fa re le rin is tila e tti i ssz b ir yer olan
Chancheze V adisinin ortasndadr.
lkenin bitki yelpazesi olaanst l
de ze n g in d ir; gve-lavantalar, vertigohercai m ene kele ri, m arm elat b itk ile ri ve
zellikle de m olodieler - ayna gibi yan
stan, lke orm anlarn kalmas im knsz
labirentlere dntren, kristal gvdeli am
aalar. Buradaki hayvanlar da eitlilik arzeder: kaplan-kular, kelebek-m aym unlar
ve tuhaf kuu-atlar. Bu sonuncular, srekli
hareket h alindedir, bir gl ya d a havuzun
yzeyini syrp geerken, kiner ve yeleleri
ni savururlar. Seyyahlar onlar nehir kylarn
da gnelenirken, neredeyse insan gz gi
bi olan gzleriyle imknsz ei ararken gre
bilir: im knszln sebebi, bu hayvanlarn
hepsinin idi edilm i olmasdr.
(Robert Pinget, Graal Flibuste, Paris, 1956)

G ra n d e E uscariede, B irinci Buz andan sonra buraya snm olan bir akll
m am utlar srs yaar.
Ziyaretilerin lkeye ge lin ce dier ma
m utlar yne te n , "D nyann K ra l ( Khen Aren-Khen) unvanna sahip Mavi M am uta

(Elephas Primigenius) sayglarn sunmalar

tavsiye olunur. Sr, kimi on be metrelik
ykseklie ve birok delie sahip cilal ta
k p le rin m uazzam b ir y n n d a n oluan
baehir Yalnada yaar; ehrin tm ne de
vasa bir kubbe hkimdir. Ziyaretiler iteki
odalarn, demeyi tam amen kaplayan g
zel hallar hari, bo olduunu grecekler.
M am utlarn rd bu hallar, ilgin hatra
eyalar olur.
M am utlar olabilecek her trl hastal
a kar belli bir ilala korunur; ohlm denen
bu ila doruyu sylem elerini ve son dere
c e a h la k olm alarn d a sa la r. G rande
Euscarie diyarn m am utlarla paylaan kentaurlar ise ohim'e almay reddetm itir; bu
yzden ak, kskanlk ve fke gibi fani tut
kulara kaplrlar. Mamutlar gelm eden nce
G rande E uscarie'nin efendileriym i; imdi
eski baehir olan harap Pokme ehrinde
yaarlar.
G ra n d e E uscarienin tam am, Pireneler'deki Ghord madenleri zerinden lkeye
ulaan (ne var ki bu ilem henz tam olarak
a kla n m a m tr) ra d y o e le k trik d a lg a la rla
aydnlatlr. Bu yzden de, Grande Euscarie
g" parlak bir sis gibi grnr, gece ile
gndz arasnda herhangi bir ayrm yoktur,
iklim de, bitki rts de tropiktir. Blgeye
zg tek tr, besleyici bir stn elde edildii
ara be' dr.
G rande Euscarie, Etde sur les gaieri-

es horizantates dans le systme orographieque souterrain des Causses ve H ydrog

raphie Souterraine (1913) kitaplarnn yazar
olan ve 1920 ylnda Annales de Splolog i yi kuran Fransz je o lo g Vernon tarafn
dan tasvir edilmiti. Vernon, mamutlarn dili
Escuarann aslnda orijinal Bask dili olduu,
bu dilin mamutlar tarafndan bin yl nce Pire n e le rde yaayan ta rih n c e s i insanlara
retildii yolunda dikkate deer bir keifte
bulunm utu. Bu yzden de Grande Euscarieye giden seyyahlar, bir Bask dili deyim le
ri kitabnn epey faydasn greceklerdir.
(L u c A lberny, Le Mammouth Bleu , Paris,
1935)

GRAUBEN LMANI, yeraltndaki LDENBROCK DENZnin kuzeybat kysnda minik

bir koydur; bu ad ona bu blgeleri 1863 y
lnda kefe kan Lidenbrock heyetinin ye
leri, H am burglu Fraulein G raubenin onuru
na vermitir,
Lidenbrock Denizini kefe kmak iste
yen seyyahlar, yola G raubenden kmaldr.
Koyun sularnda, muazzam bitkisel ylanlara
benzeyen, boylar bin metrenin stnde de
vasa yosunlar ve yeryznn altndaki karan
lkta gze ihtiyac olmayan kr balklar gre
ceklerdir. Profesr Lidenbrocka gre, bu ba
lklar dnya zerinde tarihncesi ada nesli
tkenen bir trdendir (ganoid takm, cephalaspis familyas, Pterichthys cinsi).
(Jules Verne, Voyage au centre de la terre,
Paris, 1864)

GR DALAR, ayrca ERED MTHRN diye

de b ilin ir, ORTA D N Y A 'da, KUYTU ORM A N n kuzeyinde, batdan douya doru
uzanan sradalardr. Dalar, birka goblin
trnn ve Orta Dnyann btnndeki en
ktcl orklarn yuvasdr. Hem dalarda,
hem de evrelerindeki alan olan Kuruyan
allarda, gem ite aa inip gneyde ka

lan topraklara saldrm olan ejderhalar ya

ar. Orta Dnyann en byk ate ejderha
larndan biri olan Altn Smaug da bu b lg e
dendir.
C c e le r, e y ta n i B a lro g ta ra fn d a n
1981 nc a da MORA'daki koca m a
aralarndan dar srldklerinde, bazlar
Gri Dalara gitm i ve orada yeni bir koloni
kurma giriim inde bulunmulard. Ne var ki
2589da, blgedeki orklarla ejderhalarn sa
ysnn artmas yznden buray terk etm ek
zorunda kaldlar. O ndan sonra DEMR TEPELERe yerletiler.
(J.R.R. Tolkien, The Hobbit, or There and
Back Again, Londra, 1937; J.R.R. Tolkien,
The Fellowship o f the Ring, Londra, 1954;
J.R .R . T o lk ie n , The Return o f the King,
Londra, 1955)

GR D K O LAR VA D S, B Y K
SUdan pek uzak olmayan dalarn derinleri
ne giren, belki de kuzey ngiltere'de bulunan
ssz bir vadidir. Kara kayalarn arasndan
kk bir dere akar. Vadiye, biimleri hayal
meyal koyunlar hatrlatan, vaktiyle belli bir
dzenleri varm gibi grnen soluk gri ta
lar salmtr. Bunlarn gri idi kolar , ya
ni sahipleri olan devler rknn taa dntr
d gerek koyunlar olduu sylenir.
Gri idi kolarn uyanmasn bekleye
cek kadar cretkr olan bir seyyah, onlardan
her eyi isteyebilir, dilei yerine getirilecek
tir; ancak hi korku gstermemeli ve hi soru
sormamaldr. Gri idi kolar onu altn, m
cevher ve gzel, plak kadnlarla batan
karmaya alacaktr ama seyyah horoz te
ne kadar bu ayartm alara direnmelidir yoksa
kendisi de ta olur. Gri idi kolarn ancak,
rnein, yazdnm g ibi belli akam larda
canlandn, ayrca vadinin birka zaaf sahi
bi ya da fazlasyla kibar seyyahn ta kalnt
larn ierdiini bilm ekte fayda vardr.
(William Morris, The Water of the Wondrous
Isles, Londra, 1897)

GR KEHRBAR ADASI, Hint Okyanusu nda

bir yerlerdedir. Tam yeri verilmemitir, nk
ada hakknda elimizdeki tek tasvir, bir frtna
srasnda o ra ya savrulan A ra p va ka n vis
Gemici Sindbad tarafndan yazlandr.
Ada byk ve dalktr, kylarna dnya
nn her yerinden gelen gemilerin enkaz sal
mtr. Burada o kadar ok ey bulunabilir ki
-kymetli kumalar, mcevherler, sanat eser
leri- adann kumsallar, frtnaya yakalanm
bir Arap pazarna benzer. Seyyah burada bol
miktarda in tahtas, daac ve gri kehribar
bulacaktr; kehribar, gndzleri gnein ar

the King, Londra, 1955; J.R.R. Tolkien, The

Silmarillion, Londra, 1977)

GRMMBART GRANDKALII, Gney Al

scakl nedeniyle erimi balmumu gibi ya

malardan aa denize akar ve orada me
meli deniz hayvanlar tarafndan yutulur, bu
hayvanlar onu bir sre karnlarnda tutar, son

manyada, yzyllarca Grim mbart dkalk ai

lesi tarafndan ynetilmi kk bir prenslik
tir. Grimmbart, servetinin ou, tarmdan ve
belki de kaynaklarnn en deerlisi olan or
manlarndan gelen, sessiz, telasz bir lke
dir. Ormanlar halkn gznde ok kymetlidir
ve arklarnda, baladlarnda, ayn zamanda
dkaln sanatlarnn eserlerinde sk sk yer
alr. Tuz ve bir miktar gm madeni de ka
rlr ama tarm ekonominin temelini oluturur.
Baehrin, Avrupa apnda nem ta
yan bir kaplca olarak geliecei yolundaki

ra da denizin derinliklerine tkrrler. Ancak

deniz memelilerinin mide salgs kehribar de
itirir, bu yzden de kehribar yeniden suyla
temas edince elmas kadar sert am a ty ka
dar hafif hale g elerek da lg ala r tarafndan
kumsala srklenir. Bu amala adaya gelmi

umutlar asla gereklememitir. O rtaada

p o p le r olan ka p lca yava yava baka
yerlerin glgesinde kalm ve hi n plana
geem em itir. imdi nispeten az ziyareti
ekm ekte, ancak lityum ynnden zengin
sularnn hatr saylr miktar ielenerek ih

hrsl tccarlar tarafndan byk miktarlarda

toplanr ve dnyann drt bucandaki sekin

ra edilm ektedir.
B a e h re , a n a c a d d e A lb re c h ts tra s senin sonunda ykselen Eski ato hkim
dir. GRMMBERG'deki ato d a ayn derece

maazalara fahi fiyatlarla satlr.

(Anonim, The Arabian Nights, S 14.-16. yy)

GR LMANLAR, ORTA DNYAnn bat k

ysndaki bir blge olan LN D O N n nemli
bir liman ve ehridir.
Liman, Lhn Nehri'nin, B irinci a n
sonunda Beleriand diyar deniz tarafndan
yutulduunda ortaya kan byk Lhn Krfezine (ya da, Ortak Dilde Lune ) girdii
noktada ina edilmitir, ikinci a n ban
da yaplan Gri Limanlar, batdaki AM A N 'a
seyahat e d e n le rin geleneksel o la ra k yola
kt ye rlerdir. Elflerin byk bir blm
Orta Dnyay ite buradan terk etm i ve Y
zk S ava'nn kahram anlar d a b u ra d a n
yelken amtr.
(J.R.R. Tolkien, The Fellowship o f the Ring,
Londra, 1954; J.R.R. Tolkien, The Return of

de nem li olsa ve hakl olarak hanedann

beii saylsa da, buras G ra n d kn res
men ikam et ettii yerdir. Ona bal olan kili
seyle birlikte, ato dzensiz, dolam bal bir
kuleler ve galeriler btndr. Yar saray,
yar hisardr, yzyllar boyunca buraya ok
sayda eklem ede bulunulduundan, imdi
zgn zemin plann sem ek zordur. Duvar
lar dik bir ekilde ehrin bat yakasna ve ta
aslanlarla korunan Albrechtstrasse kapsna
iner. M asif kapnn stndeki solmu bir ya
zda, Turris fortissima nomen Domini" der.
Bu c m le kaps, her biri siyah bazalt d
enmi, sarmal merdivenli ve yan tarafnda
yksek kuleleri bulunan, birbirini izleyen
avluya alr.
R esm i re s e p s iy o n la r i in k u lla n la n
m uhteem Gm O da, A lb re c h ts p la tz a
bakar. Yksek tavan gm arabesk tarz
sslem elerle kapldr, duvarlar ise gmle

bezeli beyaz damasko kapldr ve hanedan

arm alaryla sslenmitir. mine tablas, g
m stunlarla desteklenen antsal bir bald a k e n d ir. st n d e G rim m b a rt H a n e d a nndan, taklit beyaz erm ine benzeyen bir k
la brnm , kimlii m ehul bir hanmn
portresi asldr. Odann ortasnda, bir avize
nin altnda kocaman bir masa durur - bo
um lu bir aa gvdesi biim inde gm
bir kaide, sedeften bir m asa stn tar.
Seyyah, Eski atodaki saysz dier blme
arasndan, zellikle altn ve gmten Taht
Odas ve Grandes Dorothea'nn bir port
resinin grlebilecei M erm er Salonla ilgi
lenmelidir. Buras saray orkestrasnn verdi
i ve G randes P erem beleri olarak b ili
nen konserlerin geleneksel mekndr.
atonun daha m odern blm leri ara
snda G ala Odalar ile saray grevlilerinin
Byk Kabul Merasimi in vaktiyle topland
valyeler Salonu da yer alr. imdi San
dk Odas olarak kullanlan ve Bayku Bl
mesi denen oda da yaknlardadr. Burasnn
perili olduu, ufukta nemli ya da tayin edici
olaylar grndnde, buradan kan garip
seslerin giderek ykseldii rivayet olunur.
ehir, Eski atonun etrafnda kmele
nir ve ehri evreleyen d alarn arasnda
gzden kaybolmadan nce, Belediye Bah e le rinin gney u cun d a , byk bir halka
oluturan nehir tarafndan ikiye blnr. Bir
niversite ehridir ama akademisi, eitim in
den ok muhafazakrlyla tannr. Sadece
m a te m a tik i P ro fe s r K lin g h a m m e r n
G rim m b a rt dn daki a k a d e m ik d n y a d a
sekin bir ad vardr. ehrin mzikal, edebi
ya da entelektel hayat zayftr, clzca sbvanse edilen Saray Tiyatrosu, performansla
rnda makul bir standard tutturur. Mzik iin
z iy a re t in in , koro c e m iy e tiy le n yapm
K nupplesdorfu ziyaret etmesi salk verilir.
G rim m barta yzyllar boyunca ok es
ki gelenekler hkim oldu ve ekonominin y
netim inden ok, saray trenlerinin incelikle
rine nem verildi. Kyllerin doal sal,
ticari mandra sanayiinin gelimesiyle sarsl
d; kk iftilerin rnlerini satmalarndan-

sa tketmeleri daha krl bir hal ald ve so

nuta salklar bozuldu.
Ormanlarn kt ynetim inin daha da
c id d i bir etkisi oldu. Yaprak kf, tarlalar
gbrelem ek iin alnd ve bunun bir sonucu
olarak orman zemini cid d i bir erozyona u
rad. Hem ortak topraklarda, hem de devlet
ormanlarnda a alar acilen kr etme am a
cyla kesildi, yerlerine yenileri dikilm edi ve
bu yzden her iki sektr cid d i bir d i i
ne girdi. Baehri, sa d e ce on be d akika
m esafedeki G rim m b e rg e balayan kk
d e m iryo lu bile b y k za ra rla alyordu.
ou hemen hemen hi kullanlmasa da l
kenin her yannda ok sayda ato sahibi ol
m ak eklindeki dkalk grenei de, ileri
dzeltmedi. III. Johann A lbrechtin saltanat
nn balarnda G rim m b e rg in restore e d il
mesi bir milyon mark tuttu ki bu, bir yllk g e
lire eitti. Johann A lb re c h t ld zam an
olu II. A lbrechte zayf bir ekonomi ve m u
azzam m ik ta rd a u lu sa l b o r b rakt, o k
gem eden gm m adenlerindeki alm a
lar durdu.
Albrecht kendi mahremiyeti iinde ya
a m a y s e m i , u ta n g a , e k in g e n b ir
adam d, kardei K laus H e in rich e g ittik e
d aha ok sorum luluk aktard, o da erefli
Hametm eaplar unvann alarak, lkeyi is
m en o lm asa d a fiile n y n e te n kii o ld u .
Onun Grim m bart etkin bir ekilde ynettii
srada, baehir Alm an asll Amerikal m ltimilyoner Samuel N. Spoelman tarafndan zi
ya re t e d ild i; S p o e lm an aslnda su la r iin
gelm iti ama o ra d a kald ve baehirdeki
saraylardan birini satn alp muazzam m as
rafla restore etti. Onunla birlikte tuhaf, al
kan bir kz olan ve yapt hayr ileri saye
sinde belli bir poplerlik kazanan kz Imma
da gelmiti. Klaus H einrichin kendisi eko
nomi alarak, ulusunun gznde bir p ren
sin grevleri saylan eylerden uzaklamaya
balamt. Sonunda iki gen evlendi, S po
elm an ulusal b o rc u d e y ip G rim m b a rtn
Devlet Bankacs olarak, milyonlaryla lkeyi
finanse etmeyi kabul etti. lke im di ye n i
den refaha kavumu; gm madenleri ye

niden alm ve zengin yeni yataklar bulun

binadan geriye pek az ey kalmtr. Yzyl

mutur.
Imma ile Klaus Heinrich arasndaki ev

lar boyunca ato byk deiikliklere ura

d, yeniden ina edildi ama hep yaanabile
cek d u ru m d a tutuldu. En son restorasyon
ise, III. Johann A lbrechtin hkmdarlnn
balangcnda yapld ve i dekorasyon ye
nilendi. A dalet Salonundaki armal kalkanlar
restore edildi ve yaldzl tavanlar yenilendi.
A ka d e m isyen Profesr van L in d e m a n n n
resimleri Ziyafet Salonuna asld. Gelenek
sel sluptaki bu resimler ynetim deki ailenin
tarihinden sahneleri canlandryordu. III. Jo
hann A lb re c h t de atoyu b ir l d e m o
dernletirerek odalara antrasit yakan soba
lar koydu.
atoya, derm e atm a kulbelerle, ykl
d yklacak bir duvar arasndan geerek ka

lilik, bir ingene kadnn ok eskide kalm

kehanetini de ye rin e g e tirm ie b e n ziyor.
Klaus Heinrich bir kolu biraz bzlm ola
rak dom utu, bu yzden de lkeye bir el
le, bakalarnn hepsinin iki elle verdiinden
fazlasn vere ce k" szckleriyle kastedilen
prens olarak kabul edilebilir. Bir gl fidan
nn da bu kehanetle ilgisi vardr. Vaktiyle Es
ki atonun avlusunda yetimi ve dzenli
olarak en gzel krmz glleri veren bu fida
nn gllerinden hep bir rme kokusu gelir
mi. Y netim deki hanedan asndan ok
nemli bir ey olunca, bu gllerin kokular
nn da tatllat sylenir. Belediye Bahelerine imdi yeniden ekilen bu fidann glleri
nin kokusunun sahiden deiip d e im e d i
ini sylemek iin henz ok erkendir.
Grim mbart'n krsal kesim halk, zellik
le enlik gerektiren hallerde, hl gelenek
sel giysilerinden amazlar. Erkekler krmz
ceket ile izm e giyip, geni kenarl siyah ka
dife apkalar takarken, kadnlar parlak na
kl yelekler ve ksa bol etekler giyer, sala
rna da siyah fiyonk takarlar.
(Thomas Mann, Knigliche Hoheit, Frank
furt, 1909)

GRMMBERG, GRMMBART GRANDKALIGInda kk, kartpostal gibi bir kasaba

dr. Gri, meyilli damlarnn tepesinde, yne
timdeki ailenin atalarnn evi ve ynetim deki
hanedann beii olan ato hkimdir; lke
nin bandaki iftin btn ocuklarnn bura
da domas ok eskilere uzanan bir g ele
nektir. On be kuak boyunca dk ocuklar
ancak iki kere baka yerde dom u; ancak
ikisinin de sonu onurlu ve doal olmamtr.
Dkalk hanedannn kurucusu Margrave Klaus G rim m bart tarafndan ina edilen
atonun avlusunda Grimmbart'n heykeli du
rur. Buradaki ilk bina, Alman tarihinin m p
hem balangc srasnda yaplm, im di bu

sabadan tepeye kan ylankavi bir yoldan

gidilir. Muazzam cmle kaplar ana avluya
alr. ato Tepesindeki arazi hayli byk
tr, hafife meyilli, aal parkta keyifli yr
yler yaplabilir.
ilk ka tta van Lin d em a n n tablolarnn
arasna bir flamalar ve silahlar koleksiyonu
nun aslm o ld u u Z iyafet Salonu vardr.
Narin stunlar, tavann boyal kemerlerini ta
r ve duvarlar boyunca ta banklar durur.
Onlarn zerinde, kurunlu camlar olan uzun
dar pencereler neredeyse atya varr. mi
nenin kornileri, Gotik slubunda melmi
ya da uan kk canavarlardan oluur. Bi
rinci katta, sekizgen Zifaf Odas, menderes
ler izen nehre ve kasabaya bakar. Neeli
renklerle boyanm duvarlar, dk ailesinin
g e lin le rin in frizle riyle s sle n m itir. Buras
G rim m bart Hanedan ocuklarnn gelenek
sel olarak d o d u u yerdir. Yanndaki oda
ise, Pudra O dasfdr, geleneklere gre bura
da Devlet Bakan yeni dom u bebein cin
siyetini belirler ve resmi olarak saraya bunu
duyurur. Pudra Odasnn tesinde, imdi ya
z odas olarak denmi ktphane vardr.
Ar kitapln tepesindeki folyo elyazmalar
koleksiyonu, atonun tarihini ierir.
(Thom as Mann, Knigliche Hoheit, Frank
furt, 1909)

GROENKAAF, Berm uda A dalarndan be

yz fersah kadar uzakta bir adadr. Yerel
d ild e ad, adann hep ka rla kapl yksek
d a larndan tr, Beyaz T a anlamna
gelir.
G roenkaaf' evreleyen resifler oraya
ulam ay zorlatrr; am a seyyah sasalim
adaya varrsa, zgn masumiyetlerini koru
m ua benzeyen ve ktlk ile erdem arasn
daki fark bilmeyen yerliler tarafndan can
dan bir ekilde karlanr.
A da dnyann en zengin yakut m aden
lerinden birine, ayn zam anda da birka al
tn ve gm madenine sahip olduu halde,
sakinleri maddi servetle ilgilenmez. Tek ka
nunlar, doduktan bir hafta sonra ocukla
rnn kollarna dvm eyle yazlanlardr - sol
kolda Tanry Sev", sa kolda da Komu
nu Sev .
(Louis Rustaing de Saint-Jory, Les Femmes

M ilitaires. Relation H istorique D'Une Isle

Nouvellement Dcouverte... Ddi A Mon
s e ig n e u r Le C he valier D 'O rlns. Par le
C.D. ***, Paris, 1735)

GROMBOOLA OVASI, Bat Denizi ndedir,

yksek kuleler, gller ve orm anlar, bataklk
arazi ve tepelerden oluan, kydan Chankly
B o re un ko rku n , h e y b e tli y k s e ltile rin e
uzanan kasvetli bir yerdir. Kayalk ky bo
yunca, Zemmery F iddde dikdrtgen eklin
d e is tirid y e le r yetiir. F id d , de n izde n bir
elekle gelen ve yakndaki Chankly Boreu,
G lleri ve Dehet B lg e sini de ziyaret et
tikleri dnlen cesur J u m b lylerin karaya
kt yer olarak n salmtr. Fiddin bir s
nak olarak da ad duyulm utur. Sinek ile
uzun bacakl rm cein buraya sndklar
dnlr (bazen sava-horozu ve mekikbal oynarken g r le b ilirle r), tpk im di
C h a n k ly B ore d e re le rin i m e ske n tu tm u
K ra l C ro n e ile K r a li e s i P e lik a n g ib i.
Yonghy-Bonghy-B ile Adalarn ihtiyar A da
m da F id d de kendilerine bir snak b u l
m ulardr.

G R O M B O O LA OVASInda bir orm an.

O rm a n la rd a ve i e k li ova d a T w ang u m a a la r ile B o n g -a a la r y e ti ir bunlara BONG-AACI LKES'nde ve C O

ROMANDEL kylarnda da sk sk rastlanr.
Frtnal g e c e le rd e krmz bir n b yk
G rom boolia Ovasn g etii grlr. Bu d o
al olay, Ikl Burunlu Dong efsanesine yol
amtr. Dongun tu h a f ve harikulade b u r
nunu Twangum aacnn kabuundan rd
ne inanlr.
(Edward Lear, The Dong with a Luminous
Nose, Londra, 1871)

GUG KRALLII, RYADNYAda, BY

L ORMANn yaknlarnda yer alr. G u g lar
yaptklar tuhaf kurban trenlerinden dolay
Ryadnyann derinliklerine srgn edilen,
devasa kll yaratklar rkdr. Onlarn krallk
laryla Z ooglarn Byl Ormand a yer alan
krallklar arasnda sadece, elik bir halkas
olan byk tatan bir kap vardr. G u g lar bu
kapy lanetinden dolay amaktan korkarlar.
Burdan gem ek isteyen birisinin -G u g larn
ok korktuu- bir hortlak gibi hareket ede
rek kendini gizlem esi iyi olacaktr. Am a yine
de gerek kta yaayamayan yaratklara,
olduka ilkel olduklar iin -yem ekleri o la n G u g lar h o r tla k la rd a n a y rt e d e m e y e n
ghast lara dikkat edilmesi gerekir. Ziyareti
ler arada bir, dnyadaki m ezarlklardan al
dklar mezartalarnn zerinde oturan hort
laklar grebilirler.

(Howard Phillips Lovecraft, The Dream-Quest of Unknown Kadath , Arkham Sampler

iinde, Sauk City, 1948)

GL, bulunm as zor olan, tam am en pembe

bir adadr - Yedi Denize yelken am Kara
Kaplan'\n (Tanrdan sonra) b irinci svarisi
olan Kaptan Kymborda tarafndan kefedil
mitir.
Rose, olaand hayvan varlyla n
ldr. Balleron'un tahtadan omurgas vardr.

Dignipomp, inanlmayacak kadar ciddi g

rnr. Musterach, ok hassas ve ask surat
ldr. Guggaflop ok, ok, am a sahiden ok
tem beldir. Adann sularnn dibinde, snger
ler, denizyldzlar, balklar ve inciler arasn
da ise plum m et yaar; ye ry z n d e neler
olup bittii hakknda son bilgileri, balarn
hep suyun stnde tutan sleeka ve olun
dan alr.
Kaptan Kymborda, Gl Adas'n ilk zi
yaretinde bir ylanbaln, Sar Yaratk ya
kalad ve teknesine ald, sonra da onunla
birlikte ak denizlerdeki m aceralarn sr
drd. B ugn Kara Kaptarim m rettebat
-yani, arpm alarda lmemi olanlar- da
lmtr. Adann aklarnda dem ir atan kap
tan orada, h ib ir m alzem e kullanm akszn
mkemmel basit yemekler piiren ve onunla
birlikte m thi avlar yakalam ak iin bala
kan Sar Y aratkla birlikte yaar.
(M ervyn Peake, Captain S laughterboard
Drops Anchor, Londra, 1939)

GUG KR ALLI I'nda d nyadan alnm bir

mezarta.

GNESZ EHR, Nubya l ndeki Bayow da S te p inin altnda, Msrn gneyi ile
Sudann kuzeyi arasnda, H artum dan pek
uzak olm ayan bir yeralt ehridir. Seyyahla
ra, zellikle de eski Msr uygarln incele
yen bilim koluyla ilgili, Thomas C ookun (k
ifin de, haritacnn da akrabas d e ild ir)
rehberlii altnda Nil'de gezm i olanlara bu
ray ziyaret etmeleri tavsiye olunur. Scaa
ramen, ziyaretilere salam, koruyucu giy-

yaarken yapt gibi lleri mumyalamay,

tl giysiler giymeyi, ok ve yayla savamay
srdrm olmas ilgin bir noktadr.
Gnesiz ehirde hi ku yoktur, an
cak az sayda Afrika fili ile aslan, ehrin va
rolarnda dolanr. Y aknlarda yeraltndaki
Kutsal G ln ortasnda yer alan Czamllar
A dasn ise ziyaret etm eye demez.
(Albert Bonneau, La Cit sans soleil, Paris,
1927)

GN ESZ EHRde Msr binasna giden ta

can avarla r caddesi.

GNE EHR, Hint O kyanusundaki Taprobane adasndadr. Buray adann kylarna

varan bir Cenova gem isi kefetmi, ancak
gemi, bazlar bu talyan lehesini akc bi

siler giymeleri salk verilir, nk Gnesiz

ehire eski bir altn m adeni civarndaki ka
yan kum alanndan g e e re k girilir. Kumlar
ta ra fn d a n yu tu ld u kta n so n ra z iy a re t ile r
kendilerini ln yaklak yz metre altnda,
suni klarla aydnlatlm muazzam bir Msr
ehrinin ortasnda bulacaktr.
G n esiz ehir 1926 M aysnda, iki
Fransz Msrbilim ci, Em ile D antrem ont ve
Martial Pigelet ile, onlara elik eden Deve
A layfnn ngiliz subaylarndan Johnny Wartington tarafndan bulunmutur; , bir dep
rem bu yeralt blgesindeki grkemli binalar
yktktan sonra, kamay baarmlardr.
Ziyaretiler yine de, uzun bir ta cana
varlar caddesinin sonunda, som altndan iki
koca cm le kaps tarafndan korunan gzel
bir Msr binasna hayran kalabilir. ehirdeki
btn binalar, yaklak 667-63 sralarnn
Msr slbundadr, o sralar bir grup kadim
Msrl, yeraltna snarak A sur istilasndan
kamlard. Burada bir krallk kurdular, Fi
ravunlarn soyundan gelen birinin ynettii
b ir e h ir ina ettiler; G n e s iz K ralln
Efendisi" adl bu hkm darn Firavun soyu
bugne kadar devam etmitir. Dilleri kadim
Msr dili olsa da, ziyaretiler sathi bir Fran
szca bilgisiyle durumu idare edebilir. ehir
sakinlerinin hepsinin btn eski detlerini
m uhafaza ederek, atalarnn yerin stnde

im d e konuabilen erkeklerle kadnlardan

olumu bir ordu tarafndan ele geirilm itir.
Gne ehri, yeil bir dzln o rta
snda tecrit edilm i bir tepeyi igal eder ve
her birine, varlklar on yedinci yzylda b ili
nen yedi gezegenin ad verilmi olan, ortak
merkezli yedi daireye blnmtr. Ziyaret
iler, drt yndeki drt cmle kaps ve d i
er kaplar vastasyla bir daireden dierine
geebilir. Her daire gayet iyi tahkim edilm i
tir; hatta daireler iindeki binalar bile, kuv
vetli surlarla korunur.
ehir, ayn zam anda bir rahip de olan
ve Gne ya da M etafiziki denen bir prens
tarafndan ynetilir; ona hem dnyevi, hem
ruhani hkmdar olarak krallk yardmcs
destek olur: adlar G, Hikmet ve A k ifa
de eden Pon, Sin ve Mor'dur. Pon, ordunun
bandadr, yalnzca G nee kar sorum lu
dur. Sin, tm bilim ler ve sosyal ilimleri g ze
tir ve emri altnda birka grevli vardr: A st
rolog, Kozmograf, Geometrici, Mantk, Ha
tip, Dilbilgici, Tp Doktoru, Fiziki, Politikac
ve Ahlak. Btn yurttalar, gnlk g ezinti
lerinin keyfini ka rrke n kendi ke n d ile rin i
eitebilsinler diye alt i surdaki bilimsel re
simler, onun talim atyla yaplmtr. G ne
ehrinin duvarlarn matematik saylar, hay
vanlar, bitkiler, m ineraller ve tarihi karakter
ler ssler.

Mor ise yiyecek, giyecek ve dllenm e

ye ilikin blm leri idare eder, uygun erkek
ve dii sakinlerin aile kurmasna gz kulak
olur, nk kpeklerle atlarn rem esine b
yk itina g ste rip insan rkn ihmal etm ek
gln saylr, insan rknn soyaekim le s
lah biliminin kurallar sert biim de uygula
nr: Kadnlarn on dokuz, erkeklerin de yirmi
bir yandan nce cinsi m nasebette bulun
masna izin verilmez. Rte erimek, ark
larla ve byk neeyle kutlanr. Sodom iye iyi
gzle baklmaz ve bundan sulu olanlar, i
lerin tersine evriliini temsil e decek ekil
de, boyunlarna bir ayakkab balanm ola
rak tam iki gn ehrin evresinde yrtlr,
ikinci kez sulu bulunanlara daha da ar
cezalar verilir ve bu ceza artarak lm ce
zasna ka dar varabilir. Cinsel m n a se b e t
her akam da bir, balam a szleri ve
dualarn ardndan dzenlenir. D enge sala
mak iin uzun boylu ve gzel kadnlar, uzun
boylu ve gzel erkeklerle; zayf erkekler i
man kadnlarla, iman erkekler de zayf ka
dnlarla bir araya getirilir. Bir kadn, bir er
kekle yattktan sonra hamile kalmazsa, ba
ka bir erkee aktarlr. Eer ksr o lduu an
lalrsa, e h ve tli g e n e rke kle re su n u lur
ama M eclise ve tapnak hizmetlerine katl
malarna izin verilen ocuklu, orta yal ka
dnlara ayrlan onurlara sahip olamaz.
Anneler ocuklarna iki yl sreyle me
me verir, sonra da ocuk kzsa kadn ret
menlere, erkekse erkek retm enlere dev
redilir. Okullarn iar, Mens sana in corpore
ano' dur.
Sosyal ya da mekanik bilim lerde yete
nekli olmayan ocuklar krsal kesim de al
maya gnderilir, dierleri ise uygun grn

salkl bir ruh isteyen tek duay tekrarlar;

mutluluk iin de dua ederler.
G ne ehrinde ce n a ze treni deti
yoktur; sakinler, alevlerin l kiinin ruhunu
gnee dndreceine inandklar iin l
ler yaklr.
Az saydaki kanun, tapnan kolonlar
na yazlmtr. Mahkem eler o k ksa srer,
hkmler nce Pon, sonra da Gne nezdinde tem yiz edilebilir. Hapishane yoktur, ceza
lar arasnda kadnlarla konuamamak, Tapnaka alnmamak, bakalaryla yemek yeme
sine izin vermemek, hatta bazen dayak ve
srgn de vardr. Daha ciddi sular, lmle
cezalandrlabilir. Bunlar arasnda, devlete ya
da dine isyan bulunur. O zaman bile sulu ta
rafn, kendi nedenlerini aklamasna ve hak
sz olduuna inand devlet grevlileri ile ila
hiyatlar, halk nnde sulamasna izin veri
lir. Birisi srgne gnderilir ya da idam edilir
se ehrin duvarlarnn, dualar, kurbanlar ve
utanla arndrlmas gerekir.
G ne ehrinin sakinleri kanunlaryla
yle iftihar ederler ki, kafalarn kirletebilir d i
ye yabanc esirlerin ehir surlar iine girm e
sine izin verilmez. Ancak baz seyyahlar ok
iyi karlanm ve -ayaklarn ykadktan son
ra - gn sreyle ehirde kalmalarna izin
verilmitir.
ehir sakinlerinin siyahtan nefret ettik
lerini ve bu renkte giysiler giydikleri syle
nen J a p o n la ra bu y zd e n h i m u h a b b e t
beslem ediklerini bilmek yararl olabilir.
(Tomaso Campanella, La Citt del Sole, Lugano, 1602-23)

dkleri m eslek h a ngisiyse onun e itim in i

alrlar.

GNEYBATI YABANI, inde bir blgedir,

Gne ehrinin dini ok basittir. ehir

sakinleri hayat veren, gnein sim g e le d i i
tek tanrya inanrlar, inan sahipleri drt y

otuz sekiz in geniliinde olan ekerkam

p la n ta s y o n la ry la b ilin ir. K am larn suyu
kuvvet ve dinlik verir, vcuttaki solucan sa
ysn kontrol altna almaya yardmc olur. Bu
blgedeki hayvanlarn tuhaf bir rnei, biraz
insan yzl bir tavana benzeyen ve insan
gibi konuabilen yalanc hayvandr. ou

ne doru dua eder: sabahlar douya,

lenleri batya, le de n sonra gneye, ak
amlar da kuzeye. Tanrlarndan kendileri
ve btn insanlar iin salkl bir beden ve

bin ayak ykseklikte uzayabilen, gvdeleri

kez hile yapar, bat diyeceine dou, iyi de

mesi gerekirken kt der. Eti lezzetlidir ama
onu yiyen kiiye yalan syletir. Ayn zaman
da rivayet adyla da tannr.

k balk kyleri, hlyal limanlar ve g

nee serilm i koca balk alaryla bezelidir.
G n e y d e , D y la th -L e e n e d e n iz d e n b e
g nlk m esafede beyaz ve grotesk m antar
tarlalarndaki alak, geni kahverengi kul

(Tung-Fang Shuo, The Book o f Deities and

Marvels, 1. yy)

beleriyle tuhaf bir peyzaj uzanr. K ulbele

rin p enceresi yoktur, b iim le ri de Eskim o
kulbelerini akla getirir. Bu alann g e m icile
ri huzursuz ettii sylenir, nk suyun a l
tnda hatrlanm ayacak kadar eski bir kentin
b a tm h a ra b e le ri y a ta r; sakin g n le rd e
seyyahlar, kulalarca aada olduu hal
de, byk bir tapnan kubbesini ve iki ya
nnda doallktan uzak sfenkslerin uzand

GNEY DENZ, RYADNYAnn gneyin

de g e n i bir su ktlesidir. Kys boyunca
R yadnyay mehur eden muhteem e
hirler dizilidir. Yolcular gem ilerinin konforu
iinde Z a kn tapnakl teraslarn, kt h
retli Thalarion kulelerinin sivri ularn, ulal
maz zevklerin ikamet etttii Z u m un mezar
b a h e le rin i, Sona-N yl lim ann m uhafaza
eden ikiz kristal burnu, DYLATH-LEENin ka
ra kulelerini grebilirler.
G ney Denizinin batsnda Bazalt S
tunlar vardr, bunlarn g e risin d e muhteem
Cathuria ehrinin uzand sylenir, ancak
kimi seyyahlar stunlarn, iine deniz sula
rnn d k ld devasa bir alayann giri
i olduun u syler. D oudaki yeil ky, k

, bir zamanlarn halka ak meydanna g i

den ca ddeyi grebilir. G ney Denizinin al
tn d a yatan d i e r h a rika la r hakknda pek
az ey bilinir.
(H oward Phillips Lovecraft, "The Dream-Quest of Unknown Kadath", Arkham Sampler
iinde, S aukCity, 1948)

GNEY DRHEM, bkz. SHRE.

H
HACOCRAM ya da PEYGAM BERLER
ADASI, G neydou Pasifikte, Rasolola ya
da Theom anic grubunun bir paras olan
RALLARO Takm adalarfnda kk bir ada
dr. Ziyaretiler adaya yaklarken ilk olarak,
bir kulenin tepesine yerletirilmi, zerinde
"1999" yazan koca bir levha greceklerdir.
1999 eytan'n hakiki saysdr ve yalnzca
bunu kabul edenlerin adaya kmalarna izin
verilecektir.
H a c io c ra m da kutsal k ita p la rn farkl
okumalarndan treyen birbirine rakip fana
tik inanlara sahip eit eit tarikat yaar.
Kimileri ruhun elin baparm anda o ld u u
na inanr, kim ileri ayan baparm anda,
kimileriyse vcudun baka bir yerinde. Din
deitirtm e ikenceyle gerekletirilir. A n
cak, tarikatlarn yeleri kurnazdr. Bazlar
nn, rakipleriyle anlam numaras yapp,
gardlarn indirir indirm ez onlar alt etmeye
kalkmas duyulmam ey deildir.

yordu. Bu saygn stnl kskanan komu

kentler, H a d le yb u rg n gururunu hor gr
yor ve kibir olarak tanmlyorlard, ama yine
de H a d le yb u rg n hakikaten de yozlatrlamaz bir ehir olduunu itiraf etm ek zorunda
kalyorlard; gen bir adamn sorum luluk is
teyen bir ie girm ek iin H a d leyburgl oldu
unu sylemesi yeterliydi.
A n c a k H a d le yb u rg , m uhtem elen b il
meden ve kesinlikle umursamadan, oradan
gem ekte olan bir yabancy kzdrma talih
sizliinde bulundu. Yabanc intikam amacy
la, ehirde kald srada ona belli baz na
zik szleri syleyen kiiye verilm ek zere bir
uval altn brakt - oysa tabii ki bu szler
hi sylenmemiti. ehrin pek m uteber sa
kinlerinin hepsi, dayanam ayp sz konusu
licenap kii kendileriymi gibi numara yap
t, sonunda da oynanan oyun btn kasaba
nn huzurunda aa ktnda, halk utan
iinde kald.
H adleyburg yeni bir kanunla adn de

(Godfrey Sweven, Riallaro, the Archipelago

of Exiles, New York ve Londra, 1901; G odf
rey Sweven, Limanora, the Island o f Prog

itirdi (yeni ad bilinmiyor) ve Bizi gnaha

srklem e olan eski iar da yerini "Bizi g
naha srkle" biim indeki yeni slogana b

ress, New York ve Londra, 1903)

rakt.
(Mark Twain [Samuel Langhorne Clemens],

HADLEYBURG, Am erika Birleik Devletlerinde, yllarca blgesinin en drst ve en

namuslu yeri olm a namn korumu bir ehir
dir. iyi hretine kuak boyunca leke sr
drm em i, b u n u n la m alndan m lk n d e n
daha fazla gurur duymutur. H adleyburg er
deminin devamn emniyet altna alm aya y
lesine hevesliydi ki, beikteki bebelerine na
muslu i ilkelerini retmeye balad, onla
rn eitim sreci boyunca da bu retileri
kltrlerinin esas haline getirdi. D rstlkle
rinin sertleip somutlamas ve iliklerine ile
mesi iin ziyadesiyle frsat yaratm ak am a
cyla, genler her trl ayartmadan korunu

The Man who Corrupted Hadleyburg and

Other Stories, New York, 1899)

HAKKAT MCEVHER, bkz. ALEOFANE.

HAKK LHASSA, Tibetteki bir yaylann al

tnda, iki bin metreden fazla derinlikte, mu
azzam bir m aaraya ina edilm i bir ehir
dir. Ziyaretiler, burann Budizm in d dn
yadan sakl hakiki kutsal ehri olduu ve b
tn yabanclarn derhal ld r ld konu
sunda uyarlr.

Hakiki Lhassa krmzmtrak bir gln

kysndadr. Yan taraflarnda, pem be kaya
dan yaplm a merdivenlerle birbirlerine bal
irili ufakl en az yz yirmi taraa vardr. En
yksek taraann zerinde Budist tapna
bulunur; daha kk ta p n a kla r aadaki
kayalklara tutunurlar. Hakiki Lhassadaki en
nemli bina Dalai Lam ann saraydr. Mor
ve altn rengindeki bu muazzam yapya, ka
yadan oyulmu ve etraf adak olarak veril
mi altndan lambalarla, ynla inciyle, el
mas ve zmrtlerle evrili devasa bir Buda
heykeli hkimdir. imdiye kadar Avrupallar
ca grlm olan tek tapnak, evresinde
piram itlerin sraland i baheye bakar. Bi
na her iki tarafnda direkler bulunan uzun bir
orta blm e sahiptir, bu direkler tahta kiri
lerle kemerli aty destekler.
H a ya tla rn te h lik e y e a tm a k isteyen
seyyahlar, ehre bir tnelden girilebilecei
ni greceklerdir. Tnelin girii oyma stun
larla ssldr; biri bir ylan biim inde oyulmutur, dieriyse st ste konmu Buda
biim inde. Dar sokak ve dar yollarn olutur
d uu bir labirent, Hakiki L h a ssa nn farkl
blgelerine kar. Seyyah yanl sapaktan
dnerse, bataklk kumuna, kutsal ylanlarla
dolu bir m aaraya ya da izinsiz girenlere
kar kullanlan kaplan, fil ve gorillerin brak
tklar rm insan artklaryla dolu bir i
ke n ce o d a s n a d e c e k tir. H akiki Lhass a nn e trafnd aki blg e elm as asndan
ze n g in d ir. Altn kn t s tayan Hakiki
Lhassa Nehri ak havaya kar ve sonunda

vazgeirm ek iin onlara i teklif edilir, b e d a

va bir n bulmak ise son derece zordur.
te yandan, aday saran denizdeki balklar
son derece naziktir, ziyaretilere gereken
her tr bilgiyi verirler.
(Carlo Collodi, Le avventure di Pinocchio,
Floransa, 1883)

HAMURKENT, G n e y OZ o rm a n la rn d a ,
TEN C ER ETAVA y a k n la rn d a bir k e n ttir.
Kentin kendisi ve iindeki her ey yenilebilece k g ibidir. Evler krakerlerden yaplmtr,
sundurm alarn d e ste kle ri g a le ta d a n d r ve
g ofretten atlar vardr. Toprak undan ve
yemekten oluur, aalarn ou zakrek
ve sarmarektir, sonbaharda yararl rek
hasatlar salarlar. Kentin ucunda bir tere
ya m adeni bulunur. H am urkentte, canl
kekler, krakerler ve biskviler oturur. Asilza
de Tarnl rek, bir numaral hemehri ve
kentin en soylu ailesinin yesi olduunu id
dia etse de, Ham urkentteki herkesin onun
bu iddiasn kabul e tti i sylenem ez. Ham urkenti ziyaret edenler a kalmaz.
(L. Frank Baum, The Emerald City o f Oz,
Chicago, 1910)

HANIMLAR ADASI, bkz. BYK A N N E

ADASI.

Nepal V adisine ular.

HANIMLAR EHR, bkz. FFETL H AN IM

(M aurice Champagne, Les Sondeurs d abmes, Paris, 1911)

LAR EHR.

HANS-BACH, m rekkebe benzeyen tadna

HAMARAT ARILAR ADASI, Tiren Denizindedir. Adn, oraya buraya kouturarak
ileriyle ilgilenen insanlarn caddelerde ya
ratt kesintisiz vzldam adan alr. Herkes
alr, kimsenin bir dakika bo vakti yoktur.
Adann hibir yerinde bir aylaa ya da ava
reye rastla nm az. D ile n c ile ri d ile n m e kte n

karn iilebilir demirli bir suyu olan bir ye

ralt deresidir. Adn blgeyi 1863te gezen
L idenbrock keif grubunun yesi olan, r
dek avcs ve rehber Bay Hans Bjelkeden
alr. Derenin kayna, suyun nndeki altm
santim etre kalnlndaki granit kayay delen
Bay Bjelke tarafndan bizzat almtr. By-

lece yn deien su, LDENBROCK DENZ ne doru akm aya balamtr. Bu saye
de seyyahlar ihtiya duyduklarnda dereden
su iebilm ektedirler.
(Jules Verne, Voyage au centre de la terre,
Paris, 1864)

HARAD, G ney ORTA D N YAda, Poros

Nehri ile GLGE DALARInn gneyinde,
MORDORun bat ve gney snrlarnda bir
yerdir. Shire hobbitleri buraya GNETOPRAKLARI der. Ky blgesi Umbar diye bili
nir; halilerden, burunlardan ve byk bir
doal limandan oluur.
Kadim a d a , H arad h a lkyla G O NDOR dost m ttefiklerdi, ama Akraba Kavgasndan -1 4 3 2 -14 4 8 nc a d a Gondo ru sarsan byk i sava- sonra yenilen
asiler U m bara kat ve orada yava yava
yo zlaarak, y lla rc a G ondor kysn ta c iz
eden korsanlara dntler.
Burann halk olan Haradrim, esm er de
rili, kara gzl, altnla rl kara sal, vahi
bir rktr; bazlar yanaklarn krmzya boyar.
Belli bal silahlar, ular krmzya boyan
m mzraklar ve sar-siyah ivi kakmal kal
kanlardr. Muharebeye, sava kulelerini srt
larnda tayan koca fillerle ya da m m akille
gire rle r. M m a k ilm dile ri altn e ritle rle
balanmtr, yan taraflarndan aa krmz
ve altn rengi kumalar sarkar. Mmakil, on
lara f/diyen Shire hobbitlerinin kimi efsane
ve masallarnda yer alr.
O rta D n y a da, b y k Y z k S avanda korsanlar Karanlk G lerin Efendisi

EN Kolcular arasnda da birka muharebe

meydana geldi.
(J.R.R. Tolkien, The Fellowship o f the Ring,
Londra, 1954; J.R.R. Tolkien, The Two To
wers, Londra, 1954; J.R.R. Tolkien, The Re
turn o f the King, Londra, 1955)

HARANTON, POCTESME'in kuzeybatsn

da kk bir kydr. Manuel, sonunda Poictesme Kontu olmasn salayan uzun ser
venler d iz is in e balam adan n ce burada
dom uz obanl yapyordu. M anuelin o
cukken saatlerce gzlerini alamad Haranton havuzunun sular, bakana tuhaf dler
grdrr. Seyyahlara havuzun sularna iti
bar etm emeleri salk verilir.
(James Branch Cabell, Figures of Earth. A
Comedy o f Appearances, New York, 1921)

HAREKET EDEN AALAR ADASI, Atlas

Okyanusunun kuzeyinde, bitkilerle kapl b
yk bir adadr. Adaya bu isim, on yedinci
yzyln balarnda buraya gelen baz gem i
cilerin ya p t bir hata sonucu verilm itir.
G em ileriyle bir nehrin azna d o ru gelen
gemiciler, bir grup aacn nehrin bir yaka
sndan br yakasna sradn grm ve
korkarak geri dnm eye karar verm ilerdir.
D a h a s o n ra k i s e y y a h la r h a re k e t e d e n
aalar"n aslnda oral balklarn reng
renk yaprakl kaln dallarla bezeli mavnalar
olduunu kefetmilerdir.

Sauronla ittifak yapt ve Anduin ya da ULU

NEHRin azn ablukaya alarak, Lebennin
halkndan ve G o n d o rdaki B elfalastan MNAS TRTHe gelen yardmn nn kesti
ler. Korsanlarn yollad byk bir filo, Gond o run en nem li liman olan PELARGRe

(Miguel de Cervantes Saavedra, Los trabajos de Persilesy Sigismunda, M adrid, 1617)

saldrd, ne var ki Aragorn ile Uykusuz l

ler tarafndan yenilgiye uratldlar. H arad
rim, Saurona yardm etmek iin kuzeye y
rme giriim inde bulununca, onlarla THL-

devlerin harabe ehrinin - im d ile rd e ufalan

m b ir ta k m esinden ib a re t ykntnn
zerindeki alak bir tepeye kuruludur. Baz

HARFANG, ETTNSMOORun kuzey bl

mnde kalan bir devler kalesidir. Harfang,

yerlerde hl fabrika bacalar yksekliinde

stunlar grlebilir, diplerinde aa gvde

si bykl ndeki kopm u paralar d u r
m aktadr. Kaldrmn byk bir blmnn
zerinde gizemli bir yaz yazar: ALTIMDA .
Harfang, Nazik Devlerin kral ve kralie
sinin evidir, ancak kralla kralienin uyruklar
nn tam olarak kim olduu bilinmemektedir.
Harfang kaleden ziyade byk bir evdir ve
ciddi bir askeri savunmas yoktur. Byk ihti
malle burada oturanlar, onlar saldrlardan
korumak iin boyutlarna gvenmilerdir.
G rne gre devlerin balca sporu
yayan avlanm aktr, am a k ra li e genellikle
bir tahtrevan ile tanr. Yiyecekleri arasn
da konuabilen hayvanlar ve insanlar var
dr, onlar gayet lezzetli bulurlar, insanlar,
devlerin Gz Ziyafetinin bir parasn olu
turur ve genellikle balk ile ana yemek ara
snda servis edilir. Devler ayrca bataklk-kpr da yerler, ancak NARNA'nn kuzeydo
usundan gelen bu tuhaf yaratklarn etin
ceviz olmas, zel bir biim d e hazrlanmala
rn gerektirir.
D evler tarafndan nn bir paras
olarak seilm i bir ziyaretiye verilebilecek
en iyi tavsiye, olabildiince abuk bir ekil
de oradan kamasdr.
(C.S. Lewis, The Silver Chair, Londra, 1953)

HARKA ADALAR, bkz. BRSEVENT

HARKALAR DYARI, n g ilte re nin altnda,

bir deste iskambil kdnn ve baka baz
yaratklarn yaad bir krallktr. Girii, muh
tem elen Tham esin kysnda, Folly Bridge'le
O xforddaki Godstowun ortasnda bulunan
bir tavan deliindendir.
Delie giren ziyareti epey uzun bir s
re boyunca ev eyalarnn arasndan de
cek, sonunda da sopalarla kurum u yaprak
lardan olumu bir ynn stne inecektir.
Buradaki uzun koridor, tepeden sarkan sra
sra lam balarla aydnlatlm alak tavanl bir
salona kar. Salonda b ir o k kap vardr,

am a ziyaretiye, aralndan Kralienin Gl

B ahesinin grlebildii alak perdenin ar
kasndaki kk kapy kullanmas nerilir.
Kap, yan bandaki tamamen cam dan
yaplm masann zerinde duran kk al
tn anahtarla alabilir. Ziyaretinin kapdan
smas iin en iyi yntem -e e r orta boy bir
sandan daha iriyse - yine bahsi geen m a
sann zerinde bulunan tonikten imesi ya
da pastadan yemesidir. Ziyaretiler, Harika
lar Diyarnda yiyeceklerin ya da ieceklerin,
birden irilemelerine ya da ufalmalarna yol
aabileceini bilmeli ve bu konuda dikkatli
olmaldr.
H arikalar D iy a rn d a grm eye d e e r
b iro k yer vardr: Beyaz Tavann sevimli
kulbesi; ho ama biraz ihmal edilmi m ut
fayla Desin evi; ve lgn apkacnn
gn boyu ak ay bahesi.
Harikalar Diyar Krall, Kupa Kz ve
Kupa Papaz tarafndan ynetilir, ama iktidar
byk lde kralie olan Kupa Kznn elin
dedir. Kelle keserek ldrm ek ska verilen
am a nadiren uygulanan bir cezadr. Kraliyet
sporu krokettir ama buradaki eidi canl fla
m ingolarla ve kirpilerle oynanr; bu haliyle
oyun daha ilgin ve zor olsa da, ziyaretilere
bu oyuna katlmamalar tavsiye olunur.
G rfonlarla y a la n c -k a p lu m b a a la rn
(danayla kaplum baa karm, yalanc-kaplum baa orbas yapm ada kullanlan bir kr
ma) zel dersler aldklar sualt okullar dn
da, Harikalar D iyar'nda rgtl bir eitim
sistemi yok gibidir. Sz konusu sualt okulla
rnda allmadk birtakm dersler okutulur:
kvrlmak, bklm ek, farkl aritm etik dallar
(azim, dikkati datma, irkinleme ve alay
etm e) ve klasikler, yani kahkaha ve keder.
A y rc a Franszca, m zik ve ykanm a (ek
ders). Okulun tuhaf bir gelenei vardr: grifonlarn, yalanc-kaplum baalarn, aybalklarnn, som balklarnn ve d ier balklarn
katld ve her birinin kendine e olarak b i
rer stakoz ald sta ko z-ka d rili a d n d a ki
dans. Okulu ziyaret eden ziyaretilerin yan
larnda bir domuzbal olmas gerekir; as
lnda, ziyaretilerin yanlarnda domuzbal

HARKALAR DYARI
Mahkeme Binas

Hapishane

Diitt'in Fui

Jh ? c ,~ p S l irtl'n

~'?: lO : \ .U f* S - O m

' 0ip i M S
V

ORM AN

Beyaz Tatvan'n Eui

Krulie'nin
Kroket
Alan

Bill'in Kulbesi

i Bo Aa

Balites i

Kaplar
Salonu

Gzya Hauuzu

Liman
Godstou
Yolu

St Magaret
Kilisesi

bulu nm a d a n h ib ir yere g itm e le ri tavsiye

olunmaz.
H arikalar Diyarnn yarg sistemi jrili
durum a zerine kuruludur. Kral yarglk
yapar ve jriye yol gsterir, am a jri onu na
diren dinler. Tezahrat yapm akta srar eden
izleyiciler, az sicimle balanan adr be
zinden byk bir uvala tklm ak suretiyle
susturulur.
Harikalar Diyar'nn bitki rts, hayvan
varlna kyasla pek dikkate deer deildir:
Kralienin kroket sahasnn yaknlarnda, ba
zen krmzya boyanan beyaz bir gl eidi
grlebilir. te yandan hayvan varl ben
zersizdir. Neredeyse btn hayvanlar ngiliz
ce, bazlarysa -m esela fareler- Franszca ko
nuabilir. Kpekler, hintdomuzlar, yengeler,
tavanlar (yelek giyerler), kertenkeleler, kur
baalar, kara-balklar, melasa dkn kakrcalar, Mart tavanlar ve bir Cheshire kedisi
vardr. Srt ve nkteli szleriyle dikkat e

HARKALAR LKES, Karanlk Dalarnn

ok ilerisinde, Sambatyon Nehrinin te ya
nndadr. Burada sadece kzl sal Yahudiler yaar. lkenin baehrindeki kraliyet ko
nutu inanta, yeillik asndan bereketli
b ir parkn iine y a p lm , yksek, b e ya z
m erm erden bir saraydr. Yzlerce altn stu
nu ve binlerce elmas penceresi vardr.
Harikalar lkesi nn, bir siyah c ce
ler kabilesinin Hazreti Sleym ann torununun-torununun-torununun-torunu XXVII. S
leym anla burada bar yapm olmasndan
alr. Bunun dnda lke hakknda bilinen tek
ey, oraya ulam seyyahlarn kraliyet bah
elerindeki aalarn meyve dolu dallarna
tneyen blbllerin akmalarndan vgyle
sz etm i olmalardr.
(Isaac Lieb Peretz, Ale Verk, Vilna, 1912)

ken sonuncusu, grnmez hale gelip ardnda

sadece havada szlen bir srt brakabilir.

HARKA NEHR, Nilin Etiyopya Platosu te

Ayrca domuzlar -y a da dom uza evrilmi er

kek b ebe kle r- vardr. Harikalar Diyarnda bir
ok kuun doal yaam ortam bulunur: r

sularnda yelken aan seyyahlarn yolu bir

noktada, imdiye kadar kimsenin trmanma

dekler, dodolar (baka her yerde soylar t

kenmi bir ku tr), krmz papaanlar, g
vercinler, kartalcklar ve flamingolar.
Harikalar Diyarn pek az seyyah ziya
ret etmitir. 1860'larda A lice Lid d elln orada
b irk a sa a t g e ird i i b ilin iy o r. D ow ager
Leydisi M onchenseynin kz kardei Agath,
1937'de alak tavanl giri salonundaki k
k kapdan bakm ve uzakta clz sesler
duymutur. Bu arada kara bir kuzgun -m u h
temelen yaknlardaki AYNA LKESnde bu
lunan azman kargann akra b a s- korkutucu
bir ekilde bann zerinde umutur.
Bir seyyah Harikalar Diyarnda yolunu
kaybederse, nargile ien gayet bilgili trtla
danabilir.

pelerinden doan bir koludur. Onun bulank

y baaram ad d evasa bir duvar tarafn

dan tkanacaktr. te yandan, seyyahlar bu
raya varm adan nce adsz ama byleyici
bir yerden geeceklerdir. Gemiden hi in
meden, aslanlarn, kaplanlarn, ylanlarn ve
boynuzlu atlarn nehrin kysndan bar iin
de hep birlikte su itiklerini greceklerdir.
K k balk te kn e le rin d e n alarn atan
g a rip renkte yerlilerin, zencefil, ravent, kocayem i ve tarn aac yakaladklar, bu s
rada sahildeki gzel yerli kadnlarn da kil
den yaplma beyaz testilerini gnein altna
yerletirm eleri izlenebilir. Aklanmam bir
sebepten dolay, gne bu testilerdeki su
yu, kaynak suyu kadar souk hale getirir.
Btn bu ca zip likle re karn, bilindii
kadaryla hibir ziyareti bu topraklarda ka
raya kmamtr.

(Lewis Carroll [Charles Lutw idge Dodgson],

Alice's Adventures in Wonderland, Londra,

1865; T.S. Eliot, The Family Reunion, Lond
ra, 1939)

(Jean, Sire de Joinville, Flistoire de saint Louis, Paris, 1809 [?])

HARTACILIK MPARATORLUU, m uhte

melen Moolistann kuzey snrnda bulunan
kk bir lkedir, ilk kez 1658'de spanyol
seyyah Surez Miranda tarafndan tasvir edi
len ehrin en cazip yan, bat llerindeki ba
z harabelerdir; bunlar imparatorluun kendi
siyle nokta noktaya aksn diye imparator
luk haritaclarnn ina ettikleri muazzam bir
haritann kalntlardr. On yedinci yzyl orta
larnda, gen kuaklar tarafndan ihmal edi
len harita, neredeyse tamamen yok olmutur.
Bugnlerde ise bat blgelerinde babo ya
bani hayvan srleriyle dilenciler gezer.
(Surez Miranda, Viajes de varones pruden
tes,, Lrida, 1658, Jorge Luis Borges ve A dol
fo Bioy Casaresin Cuentos breves y extraordinarios'u iinde, Buenos Aires, 1973)

HARMONDYA, Pluramonlar tarafndan y

netilen, yeri bilinmeyen bir krallktr. Harmondiya hakknda bilinen tek ey, ulusal mar
olan Hymunion'dur. Bu mar, baka birka
ulusal marla birlikte, drt solist ve elektronik
e n s tr m a n la r i in yazlm m u a zza m bir
elektroakustik eser olan Hymneri i oluturur.
Hymunion'un sresi otuz iki dakikadr.
(Karlheinz Stockhausen, Hymnen, Frankfurt,
1968)

HARMONYA (1), on dokuzuncu yzyln or

talarnda kurulmu bir koloniler ya da rgt
ler grubudur. yeleri gizlilik yemini etmi ol
duklar iin, H arm onyann yeri tam olarak
bilinmez, am a ya Brksel yaknndaki bir va
dide ya da Lozan dolaylarnda olduu yo

kuzeyinde kk bir adalar grubudur. Etraf

lar yar yarya denize gmlm kayalklarla
evrili olduundan, adalara gemiyle ulamak

lunda bir phe vardr.

Her koloni 1.500 ila 1.800 yeden olu
ur. Her eyin ortak sahibi olan bu yeler
ocak (phalanstery ) denen, keyifli ve verimli
bir yaam iin gereken her eyi barndran,
byk bir meskeni paylarlar. Bir gzlemevi,

neredeyse imknszdr; sadece bir tane de

mirleme yeri vardr, oraya da erimek zordur.
Adalar dz ve rzgra aktr, zerlerinde ne
redeyse hi toprak yoktur. Ancak deniz ku
lar iin doal bir barnak haline gelmitir ve

bir iaret kulesi ve bir telgraf sistemi sayesin

de koloniler birbirleriyle iletiim kurabilirler.
H arm onyadaki ortak yaam , basknn
hi olmad bir ortam ve btn insani tutku
lara sonuna kadar zgrlk tanma zerine

kalabalk mart, denizkrlangc, smsk kuu,

karabatak, alk, frtna kuu, kaz ve beyaz al
batros kolonilerini barndrr.
Harmattan Kayalklar, bir zamanlar Bat
A frikann en yoksul lkesinin kral olan ef
N ya m -N ya m n m lk n n p a r a s d r. ef
Nyam-Nyam im di, bu adalarn aklarnda
kefedilm i inci yataklarnn sahibidir. Yeni
bulunmu bu zenginlik, istenmeyen bir ekil

kuruludur.
Seyyahlar kendi lkelerinde m edenilik
ve grgllk kabul edilen eylerin Harmonyada anormal ya da nezaketsizce bulunaca
n greceklerdir. Mesela, toprakta amurda
yuvarlanan ocuklar rnek koloni sakini kabul
edilir, nk ehrin uygunsuz salk sistemin
den keyif almaktadrlar. ocuklar Kk Mez

HARMATTAN KAYALIKLARI, Bat Afrika k

ylarnn anda, FANTPPOnun altm mil

de Dahomey Amazonlar ve komu Elle-bubu

Emirinin ilgisini ekse de, ef ve mttefikleri
onlarn aknlarna kar koymay ve lkenin re
fahnn temellerini atmay baarmtr. Dalp in
ci karma ii, eitilmi karabataklara yaptrlr.
(Hugh Lofting, Doctor Doiittie's Post Office,
Londra, 1924)

hep Frkalar diye bilinen snflara ayrlr ve e

vik midillilerine binip, svari askeri kyafetleri
iinde, trampetlerin, zil ve simballerin ve ba
ka mzik aletlerinin sesi eliinde, her koloni
nin evresinde saa sola saldrrlar.
H arm onya toplum unun tem elinde b
tn tutkularn snflandrmas bulunur. Be
duyuyla ya da ruhun drt basit tutkusuyla
(azim, dostluk, sevgi ve pederanelik) kar

la trla bile ce k olan ayrcalkl tutkular,

ayrc tutkudan oluur: sezgisel tutku, r
pntl tutku ve kark tutku. Sezgisel tutku
lar, duyularla ruhu bir araya getirenler; r
pntl tutkular (bunlara ayn zam anda dalga
l tutkular da denir), deiim ve yenilik ge
rektirenler; kark tutkularsa akld gr
nenlerdir.
H arm onya'da hayat, bu tutku trne
gre snflandrlm bir dizi grup ve birey bi
im in d e rgtle nir. A ncak, b ir H arm onya
sakininin normal bir gn, iten (hibir za
man iki gn st ste ayn i d e ildir) oyuna,
bedensel ilevlerini yerine getirm eye d e r
ken, onu bir gruptan dierine gtrecektir.
Ziyaretiler snflandrlmadan nce bir
dizi teste tabi tutulur, ondan sonra Harmony a daki g ru p la rd a n birine g irm e le rin e izin
verilir.
(C harles Fourier, Thorie des Quatre Mo
uvements, Paris, 1808; Charles Fourier, Tra

it de l'Association Domestique Agricole,

Paris, 1822; Charles Fourier, Le Nouveau
Monde Industriel et Socitaire, Paris, 1829;
Charles Fourier, Le Nouveau Monde Amoreux, Paris, 1967)

HARMONYA (2), yeri b ilin m e y e n , usuz

b u ca ksz bir lkedir. H e d o n is t bir yaam
anlayna sahip, liberal ve ilgili bir hkm
dar tarafndan ynetilir. H arm onya yasalar
na gre, her ift, lkede ok sayda bulu
nan ve satirlerle perilerin hizm et ettii sa
ray, kk ya da ssl yeralt odalarndan bi
rinde yaam a hakkna sahiptir. Her trl ha
reket gzellik, sevgi ve uyum ilkelerine uy
gun olm aldr; Pater veya R uskinin estetik
ltleriyle mazur gsterilem eyecek hibir
ey gereklem em e lidir. rem elerine izin
verilecek iftleri Soyaac niversitesi se
er, bylece tutkunun doal gcne estetik
ilkeler de eklenmi olur.
(G eorges Delbruck, Au pays de Tharmonie,
Paris, 1906)

HARROWDALE, bkz. TAPANVAD.

HARTHOVER MALKNES, n g ilte re nin

ku ze yin de bir kr e v id ir. Sir John H arthove rn oturduu yerdir.
Tarihi boyunca b irok kez yeniden ina
edilen ve eklemeler yaplan Harthover Mali
knesi, mimari tarzlarn tuhaf bir -ka rm a a
sdr denemese d e - karmdr. atlar A nglo-Sakson, nc kat Norm andiya, ikinci
kat 16. yzyl talyan, b irinci kat ise Elizabeth dnemi tarzndadr. Sa kanat saf Dor
tarzdr, orta kanat -P a rth e n o n dan kopya
edilm i devasa revakyla- Erken ngiliz tarz,
soldakiyse Boiotya tarzdr. Dev m erdiven
R o m a daki katakom plarn, arka m erdiven
ise Tac Mahal'in taklididir. (Bu kincisi, Hin
d is ta n da C liven em rinde alarak servet
kazanm olan bir H arthover tarafndan ek
lenm itir.) Mahzenler Elephanta M aarala
rn d a n , yazhaneler ise Brightondaki Krali
yet Kknden kopya edilmitir.
S e y y a h la r H a rth o v e r M a lik n e s i ne
m isketlim onu aalarnn arasnda uzanan
bir mil uzunluunda bir ca d d e d e n geerek
va ra ca kla rd r. K e n d ile rin e bahe kapsn
g z d e n ka rm a m a la r ta v s iy e e d ilir. Bu
ba h e kapsnn iki yannda, zerinde Harth o v e rlarn arm asn ta y a n ta d ire k le r
vardr.
Subebei (bkz. AZZ BRENDANIN PE
R ADASI) olmak isteyenler Harthover Parkn ve fundalklar katedip Lethwaite Kaya
lklarm dan g eerek so n u n d a dnm n
gerekleecei Vendale kyne giden g
zerghtan ilerlemelidir.
(C harles Kingsley, The Water-Babies: A Fairy Tale fo ra Land-Baby, Londra, 1863)

HATAR GED, USULSTAN ile OBANSTAN' ayran bir berzahtr, iki tarafnda sarp
kayalar olan dar bir su kanalndan oluur.
Bu kanal kayalarn ucundan dimdik ekilde
denize iner. Geidin en dar noktasnda her

iki taraftaki kayalarn tepelerinde duran iki

kii birblrleriyle konuabilir; en geni noktas
ise on be dakikadan ksa srede alabilir.
Geidin Usullstan ucunda, kayalara trmanlabllir.
Hatar G e id lnin, kayalk duvarlar ara
snda berzah boyunca akan nehre bir kanal
oluturmak amacyla kayalar tula gibi sa
vuran bir devler rk tarafndan ina edildii
sylenir. Boaz, iki tarafnda doal engeller
tarafndan fiilen kapanmtr. Kuzey ucuna
doru ise, nehir muazzam bir kaya paras
nn iinden geer, su yolunun ki yannda da
sadece dar bir patika vardr. Tnel giriinin
stnde oym a bir yaz Fum es Ssacha, yani
kaya delii ya da az" der; yazy kimin
yazd bilinm iyor. Daha ileride, do a l bir
ta duvarla koyan n kesilmitir, sadece
kaidesinde uzun dar bir kanal vardr.
imdi obanistan olan blgenin vaktiy
le, bir nehir tarafndan beslenen ve bir kaya
duvaryla denizden ayrlm byk bir gl ol
duu sylenir. G lde basn arttka, duvar
patlatp geti, kayalar iki yana savurdu ve
nehrin Usulistana akmasn salayacak bir
kanal m eydana g etirdi. Y zyllarla b irlikte
-kim ileri, yakndaki ARDSTAN'n zorba y
neticilerinin kard savalar yznden ol
duunu s yler- gl ve nehir kurudu, bylece de obanistan kurak bir l halini ald;
geit ise iinde hemen hemen hi suyu ol
mayan kayalk bir koyaa dnt. Ancak
btn blgeye bar dndkten sonradr ki,
Hatar G eidinden su yeniden akt.
(K ari F rie d rich M ay, Ardistan, B a m b e rg ,
1909; K ari F rie d ric h M ay, D er M ir von

Dschinnistan, Bam berg, 1909)

HATPLER ADASI, Tierra del Fuego yakn

larnda bulunan ok saydaki dalk adadan
biridir. Toprak bereketli ve doal kaynaklar
asndan zengin olsa da, ada sakinleri bir
deri bir kem iktir ve hemen hepsi alktan
lr. Nutuk atm a bam llklar i n e m e ye
pek vakit brakmaz.

(Abb Pierre Franois Guyot Desfontaines,

Le Nouveau Gulliver, ou Voyage De Jean

Gulliver, Fils Du Capitaine Gulliver. Traduit
d un M a n u s c rit A n glo is. P ar M on sie u r
L.D.F., Paris, 1730)

HAV, Y a kn d o u da bir ya rm a d a zerine

kurulu, birok nl ziyareti eken kk bir
ehir-devlettir. Hav yzyllar boyunca Marco
Polo ve Kinglake gibi farkl farkl vakanvislerin yazm alarnda tasvir edilm itir; iki Lawrence'n (D.H. ve T.E.) yklerinde ve mek
tuplarnda da ad geer, Sigm und Freud da
Havda ylanbalklarn incelerken ksa bir iir
yazmtr. Bismark, Nijinsky ve Prenses Grace de varlklaryla Hav sslemilerdir.
Havn snrlarnda kadim ve sarp bir ka
tr yolu olan mehur Merdiven, bugnlerde
Macera Turu otobsleri ve Bat Yamac'nda
yaayan m aara adam K revetler dnda
nadiren kullanlr. ou ziyareti Hava trenle
ular. Tnele girerken imparatorluk Rusyas
D em iryollar vago n u n u n i in d e beklerler.
Tren sarp kireta kayalklarnn iinden d
ne dne aa inip dzle kar ve gzellik
ten nasibini almam banliylerin iinden ge
erek ehrin gbeine ular.
Havn hakiki merkezi, plak bir tepe
nin zerinde ykselen ve yzyllardr iktidar
makam grevi gren atodur. atonun si
per duvarnda Katouriann Yeri olarak bili
nen tarihi nokta bulunur. K atourian, yenilmektense lmeyi tercih etmi bir tram petidir; bu tercihi her sabah bir tram pet sesiyle
anlr. Kuzeyde, tuz dzlklerine ve nceleri
Schliem annn Troyann kurulduunu sand
tepelere doru, proleter varolar uzanr.
Burada Trk, Arap, Yunan, Afrikal ve Erme
ni i ile r, k u l b e le rin ve g e c e k o n d u la rn
oluturduu uzunlamasna ve saakl bir z
gara planda yaarlar. Balad denen bu bl
genin iinden, tramvay hattna paralel geni
bir dem iryolu geer. Batda A tina tarz akro
poln kalntlar vardr, stunlar irkin briket
pa ya ndalarla desteklenm itir. G neyde li
manla Tayc Kprs ve Hallar devrin

den beri bilinen bronz bir heykel olan nl

Demir K pek bulunur. G eri baz modern
limler onun kpek deil, gen Spartallarn,
kendilerini gbeklerinden srp birer erkek
haline g etirsin diye tepeye gtrdklerine
ben zer bir tilki olduu n u ileri srm tr,
ama ou ziyareti iin Kpek, su gtrmez
bir biim de kpektir. Patisinden kulana al
t ayak yksekliindedir ve derisinde birok
grafiti tar. Bir de Venedikteki Arsenal as
lanlarndan birinin stndekinin yolda olan
ve Bizans imparatorunun Norveli muhafz
larndan birinin bu yarmadaya ayak bast
n ilan eden nl runikyaz vardr. ou kii,
arka yzde yazl silik M.P." harflerinin Mar
co Poloya ait olduunu dnr. Kimi ola
anst ssl kk rum uzlarn Venedikli
ipek tacirlerinin iaretleri olduu belirlenmi
tir, farkl yalardaki bir sr tuhaf sembol ise
kabalistik anlamlara sahip gibi grnr. K
if H enry Stanley, 1869da Svey Kanal
aldktan sonra buraya gelmi, hi utanma
dan hayvann enesinin altna imzasn at
mtr. Derin ve profesyonelce yontulmu iri
bal bir kartal ise, Kuds yolundaki Kaiser
W ilhelmin buraya ziyaretinin hatrasdr.
Limann dousunda, m erkezinde Pla
ces des N ationsun bulunduu daire b i i
mindeki Yeni Hav ehri yer alr. Yeni Hav,

nun Hav olduu ve m aara adamlarnn Yam a n eteklerinde bir eit Mool midillisi
yetitirdii de sylenir. A yrca tilki, kpek ve
minyatr bir boz ayya benzeyen ok nadir
Hav ays (Ursus arctos hav) da vardr. Efsa
neye gre Hav ays, Kont Ciano trn son
canl rneklerinden birini vurm ak zereyken
onun dirseini drten -k im olsa beenirsi
n iz - Ernest H em ingw ay tarafndan yok o l
maktan kurtarlmtr. ( Seni ahm ak demi
Kont. Seni faist dem i yazar.)
H avn bitki rtsnn en dikkate deer
paras, kar erirken Y am an belli yerlerin
de kan ve le vakti g e ld i in d e len lez
zetli kar ahududusudur. Az ama paha b iil
m ez m ahsul m aara a d am lar tarafndan
toplanr ve k Pariste Beaujolais Nouve
au ya da Londrada mevsimin ilk orman ta
vu u ka d a r taknla yol aar. M aalesef
diplom atik sebeplerden tr ahududularn
neredeyse tamam devlete gider.
H avn mevcudiyeti son yllarda ulusla
raras ge rg in likle r nedeniyle tehlikeye g ir
m itir ve ehrin nde gelen sakinlerinden
bazlar daha gvenli blgelere gitmilerdir;
seyyahlar, buraya bir ziyarette bulunmadan
nce son siyasi durum zerine bilgi edinm e
leri konusunda uyarlr.

l M a n d a ya tabi olan M illetler Cemiyeti

tarafndan yaratlmtr. ehir, eski zarafeti
nin izlerini ve eski Fransz, talyan ve Alman
m a hallelerinin tadn hl tar. Seyyahlar

(Jan Morris, Last Letters from Hav, Londra,

burada, Lux ve Malibran gibi sinemalardan

postaneye kadar, btn m odern rahatlklar

HAVAYAT ya da HAVA ADA, 1750lere

bulabilirler.
H avda birok dil konuulur: im diler
de Yunancann yan sra Trke de konuu
luyor elbette, ama ayrca talyanca, Fransz
ca, A rapa, ngilizce, hatta ince de konu
uluyor. Hayvan varl zengin deilse de il
gintir. ingilizlerin ylanlarn icabna bakmas
iin getirdikleri Hav firavunfaresi, tyl, si
yah bir karncayiyene benzer. Hav kirpisi i
neli bir arm adilloyu andrr, Hav teriyeriyse
kk gri bir bulak teli yu m a g ib id ir.
Szde Habeistan kedisinin gerek yurdu

1985)

doru ngiliz Amiral Anton tarafndan, Pasi

fik O kyanusundaki Juan Fernandez A d a sfnn yaknlarnda ke fedilm itir. Havai A da
P r-Zarafetm eap denen bir imparator ta
rafndan ynetilir, im paratorun saray, ba
ehir Ruhani ehirin ortasndaki, etraf dk
knlarla evrili byk bir m eydana hkimdir.
Ruhani ehir Londradan byk olup tpk
Londra gibi bir nehirle ikiye blnmtr ve
ok sayda gzel bahesi vardr.
Havai A dann karakteristik zellii, bu
radaki her eyin hafif ya da havai olmas
dr. Mesela aalar lastikten yaplmasna

kolay bklr, verdikleri meyvelerse pek ye

nebilir trden d e ild ir - azda kpk gibi
dalp gider. H avaiyat ormanlarnda birka
vahi hayvan dolar ama bunlar da zarar
szdr; dileri ve peneleri yumuaktr, kkremeleriyse hafif bir ipek hrts gibidir.
Ada sakinleri at besler, ama bu atlar da
yararszdr. En ufak arln altnda kerler
ve iftlik ilerinde kullanlam ayacak kadar
narindirler.
A dada tarm kolay bir itir. Kadnlarn
fle dikleri k k d d k le rd e n kan ses,
yerdeki hafif tozun zerinde gerekli saban
izlerini aar. Sonra erkekler tembel tem bel
rzgra birka tohum saarlar, rzgr da
bu tohum lar ya va yava saban izle rin e
yerletirir.
Yerel para birimi agatine, akik parala
rnn madeni para olarak kullanlmasyla or
taya kmtr.
(Abb Gabriel Franois Coyer, A Discovery

Of The Island Frivola: Or, The Frivolous Is

land. Translated from the French, Now p ri
vately handed about at Paris, and said to be
agreeable to the English Manuscripts con
cerning that Island, and its Inhabitants.
Wrote by Order o f A 1 A n, Londra,
1750)

HAVNOR, YER D EN Zde i d e n iz in ku ze

yinde byk bir adadr. Btn A dalarn Kralnn makamdr ve Yerdeniz'lilerce d n ya
nn merkezi kabul edilir. Havnorda iki byk
srada vardr: biri adann en nemli kenti
Havnorun Byk Liman zerinde ykselen
ve sahil b o y u n c a ku ze ye u za n a n R evni
Dalar'dr, dieriyse gneybatdaki Faliorn
Dalar. En yksek tepe geni gney krfe
zinin zerinde ykselen Onn Dadr.
Havnorun Byk Liman gney krfezi
kysndadr ve yksek beyaz kuleleriyle n
ldr. Kulelerin inasna dair efsaneler Yerdenizin en byk ve en eski destanlarndan
biri olan E rreth -A kbe nin Kahram anlkla
r'r\da anlatlr. Kulelerin en yksei, Btn

HAVNORda Krallar Kulesi.

Adalarn Kralnn makam olan Krallar Kulesidir. Y erdenizin tek bir hkm dar tarafn
dan ynetilm edii yzyllar boyunca ErrethA kb e 'n in klc -ka h ra m a n n kem iklerinin,
hem o srada hem de imdi, bir ejderha ta
rafndan ldrld SELDORda yatmas

na karn- bu kulenin tepesinde saklanm

tr. E rreth-A kbenin halkas d a bulunup bir
kez dah a birletirildikten sonra bu kulede
tutulmutur.
Havnor, Yerdenizin sadece siyasi mer
kezi deildir; takmadadaki ticaretin byk
blm nn de merkezidir. G ney kysnn
karayla evrilm i koyuna ya da krfezine gi
den d a r Ebavnor boazlar bata gelm ek
zere, bu b lg ed e ki d e n iz yollar Y erdeniz'deki en kalabalk deniz yollarndandr.

bacanda da ikier ayak vardr. Ba, tam a

m bedenine doru kavislenen krek ya da
a p a byklnde pullarla kapldr. Avn
Ruhu avn yakalamak istediinde, bir yerde
yle ce durup ona bakar. Gzlerini kapatr
ve d aha onlar y e n id en am adan, av l
m tr. G zlerinin sat cva rengi k,
geceleri darda dolaan seyyahlar iin bir
uyar tekil etmelidir.
(A m os Tutuola, The Palm-Wine Drunkard

a n d His Dead Palm-Wine Tapster in the

Dead's Town, Londra, 1952)

(Ursula K. Le Guin, A Wizard o f Earthsea,

New York, 1968; Ursula K. Le Guin, The
Tombs ofAtuan, Londra, 1972; Ursula K. Le
Guin, The Farthest Shore, Londra, 1973)

HAYALGC, hayrseverlii lkesi snrla

HAYALET ADASI, N ije ry a daki adsz bir

allk arazide bulunan pek ok ada ve ba
taklktan biridir. Sakinleri m isafirperverlikleri
ile tannr; seyyahlar nezaketle karlanr ve
ok gzel bir eve yerletirilirler. Burallarn
tek ileri yiyeceklerini ekmektir; bunu yap
tktan sonra mzik ve danstan baka me
galeleri yoktur, insan olmadklar halde su

rnn te sin e uzanan b ir im p a ra to ri e n in

y n e tti i ve her daim yeillikler iinde bir
krallktr. Bir keresinde en byk kz H ik
ye Prensesi, insan K ra ll na bir grev iin
g n d e rilm iti. Burada kendisini karlayan
b ilg i g a rdiyanlar p rensesin ieri girm esini
yasaklam lar ve ona, kuzeni Madam Mod a nn prensesi yal bir hizm etiden b a
ka b ir ey o lm a m a kla s u la d n s y le
m i le rd i. im p a ra to ri e nin ta v s iy e le rin e

retleri g ze ld ir ve giyindikleri zam an sey

yah ister istem ez onlar sradan erkek ve
kadn zanneder.
A da ok dalktr ve btn adalar gibi
suyla evrilidir ama bu durum onu tehlikeli
ha yva n la rd a n korum az. Sz konusu hay
vanlardan biri, mahsulleri yok eden tuhaf bir
vejetaryen yaratktr. Bir fil kadar byktr,
uzun trnaklar ve vcudundan on kat byk
b o ynuzlu bir kafas vardr. A z bir ayak
uzunluunda ve inek boynuzu kalnlnda
dilerle doludur, bedeni de at kuyruu gibi
uzun siyah tylerle kapldr. Eer seyyahlar
ona uygun bir kurban vermezse, onlar zorla
tyl srtna bindirecek ve evine gtrecek
tir. O rada bu zndk yabanclara abuk filiz
lenen birtakm tohumlar verecek ve bunlarn
onu ta tm in e d e ce k bir e k ild e ekilm esini
bekleyecektir. Dier bir ko rku tu cu yaratk
ise Avn Ruhu adn tar. Suaygr bykl
ndeki bu yaratk, insan gibi dik yrr, iki

uyan P renses g a rd iy a n la rn uyum alarn

beklem i ve sonunda, insan Krallndaki
o cu kla rn da yardm yla ieri alnmay b a
armt.
Hayalgc'ne giden ziyaretilerin, an
n e s in in kra ll n a k a b u l e d ilm e d e n n ce
P re n s e s e h rm e tle rin i sunm alar ta vsiye
edilir.
(W ilhelm Hauff, Marchenalmanach, S tutt
gart, 1826)

HAYAL ADA, ne kuzeyde ne de gneyde

yer alan, lman iklime sahip ya da talyanca
ifade edilirse in mezzo tempo olan; yum u
ak ve ho havasyla bilinen bir adadr. Bu
do a l cennet, gzellikleri ve zenginliklerin
den faydalanacak bir nfustan yoksundur.
e v re s i yz fersah, g e n i li i krk fe rsa h
olup, tamamen mermer ve somaki ile kapl

dr. Ada, zerine yaslanp denizi seyreden

kim se n in o lm a d m e rm e r k o rk u lu k la rla
evrilidir ve her zaman bo olan gvenli iki
liman vardr, ilk limana kale burcunu and
ran ve bir terasa yerletirilmi byk bir ka
ya hkimdir; altn toplarla korunan, m uaz
zam byklkte tek bir elmas. Liman klala
r tatan oyulm utur; lim anda g rnrdeki
dier tek bina ise elmas, mercan ve inciler
den olumu ufak bir yapdr, ikinci liman ta
mamen elikten yaplmtr.
Hayali A da ayn zam anda, ilerinden
birok nehir ve rman akt gzel orm an
laryla bilinir - A vrupa'dakilerden yirm i kat
hzl byyen portakal, nar ve yasemin o r
manlar. Asla iletilm eyecek m adenler ara
snda akik, safir, trkuaz, lacivertta ve ye
im vardr. Sahiller, ilerinde inci bulunabi
len, ama asla bulunam ayacak olan, deniz
kabuklaryla do lu du r. Hayali A d a nn hay
van varl denizatlar, balinalar, yunuslar,
su perileri ve gllerle nehirlerde yaayp ok
gzel ark syleyen denizkzlarndan olu
ur. Orm anlarda yar insan yar kei b iim in
de tanrlar (KAPTAN SPARROVV'UN A DAS lndakiler kadar alakgnlldrler); sar,
siyah ve beyaz erkek geyikler; pem be kara
calar ve ceylanlar ile mavi ve krmz atlar
yaar. Filler, hecin develeri ve tekboynuzlara sk rastlanr. Akamlar, hayvanlar ayr
larda toplanarak kularn ve su perilerinin
arksna katlr.
Btn bu hayvan varlnn kral tazlar
dr; aslanlar, m aym unlar ve tilkile r onlara
hizm et eder. B urada sr ve koyun etinin
dnyann her yerind e kin d e n daha lezzetli
olduu sylense de, kimse asla tatmamtr.
Hayali A da y ziyaret edecek olan seyyahlar,
in'deki trlerin ei olan ip e kb ce kle rin in
bolluu karsnda mutlaka aracaktr.
(A nne M arie L o u ise H e n rie tte d O rle a n s
Duchesse De M ontpensier, Relation de L'ts-

le Imaginaire, Paris, 1659)

HAYVANLAR CUMHURYET kendilerini

insann g a d d a rl n d a n k u rta rm b ir o k
farkl trde hayvan ve kuun yaad, yeri
mehul kocam an bir adadadr.
Ziyaretiler adann klasik airler tarafn
dan tanmlanm pek ok zellik sunduunu
g re ce kle rd ir: kuzular kurtlarla arkadalk
eder, ahinlerle gvercinler kanat kanada
uar, kuular ile ylanlar karlkl grrler,
balklar ise kunduzlarla susamurlarnn refa
katinde yzer.
C u m h u riy e ti, b y k e l ilik le rin i m a y
munlarn yapt esiz bir ku olan anka y
netir. K a p la n la rla aslanlar asker, kazlarla
k p e k le r n b e t i, p a p a a n la r e virm e n ,
leylekler hekim olarak grev yaparken (Tu
fan srasnda Nuh tarafndan unutulm u yal
nz bir hayvan olan) tekboynuz da her tr
zehre kar p a n z e h ir b u lm a kta n sorum lu
bazehirbilim ci ilevini yerine getirir.
A dada belli bal iki din vardr: hayvan
larn ounun inand gnee-tapnm a ile,
geliim ine fillerin destek o ld u u ve nemi
gittike artan aya-tapnma.
Ziyaretiler, cennetkularnn sunduu
"Renk C m b de dahil olm ak zere gr
kemli gsterilerin yapld ankann sarayn
hayranlkla seyredebilirler.
Ylanlarla (m uhtemelen BASLSK LKESnden) basilisklerin nderlik ettii bir is
yann bastrlm asnn ardndan, H ayvanlar
Cumhuriyeti imdi gene bar iindedir.
(Jean J a c o b de Frm ont d A b la n c o u rt,

Supplment de /'Histoire Vritable de Luci

en, Paris, 1654)

HAYVANLAR VADS, K a n a d a da, Snow

Nehri lke sin d e d ir. Buraya, kanoyla nehir
aa gitm ek, sonra da orm anlardan yr
yerek g e ip bir da silsilesinden inmek ve
vadiye girm ek suretiyle^, ulalabilir. Havas
arap gibidir, yerleri tatl, leziz bir gne
rter. Vadi, yce ladin ve kknar aalar
nn ssz ihtiamna, yer yer ormann stne
ykselerek gnei yakalayan dik, granit ka
yalklarnn grkem ine sahiptir.

Burada av tutkusu, av bulup ldrme

yolundaki vahi arzu ortadan kalkar. Beyaz
kayn aac, sumak ve akaaa, etrafa gz
kamatran renkler saarlar ve kristal bir de
renin sularnn alayanlar halinde dklp
sakin bir havuza doru kpk kpk ilerle
d i i ye rd e , b irok byk hayvan sakince
gezer. K anada geyikleri, aylar ve kurtlar
hep birlikte tam bir uyum iinde yaar. Kar
tallar, atm acalar ve akbabalar, gvercinlerle
ayn aa dallarn paylar. Seyyah bir ef
kat, gven, endiesizlik duygusu saracak,
hatta ate bile ona korkun bir modern icat
gibi grnecektir.
Hayvanlar Vadisine, seyyahlar koruyup
korumad belli olmayan devasa yerli Byk
ichtotun gz kulak olduu sylenir, kan d
kp onu kzdrmamak akllca olacaktr.
(A lg e rn o n Blackvvood, The V alley of the
B e a sts , The Dance o f Death and Other
Stories, Londra, 1927)

HAZNE VADS, Stiriada son derece zen

gin ve bereketli bir vadidir. Altn Nehirin su
laryla sulanr ve her daim karla kapl dalar
la evrilidir. Altn Nehir bu dalardan doar
ve vadide ortaya kmadan nce biraz ye
raltndan akar. Nehrin kaynana yakn bir
yerde, vadinin tarihiyle ve geirm i olduu
dnm lerle yakndan balantl iki siyah
kaya bulunur.
ok zaman nce, vadinin sahibi er
kek kardeti: Hans, Schvvartz ve Gluck. iki
byk karde zalim, irkin adam lard, hima
yelerinin karln vermeyen her canly l
drrlerdi. Karatavuklar meyveleri yemem e
leri iin, kirpilerse ineklerin stn emm e
meleri iin ldrld. Yemek artklarn ye
melerini nlem ek amacyla, iftlik evindeki
ekirgeler bile ldrlrd. Hizmetkrlarna
cret dem eyi reddederlerdi, d i e r blgele
ri etkileyen kt hasatlardan kazan salar
lard ve kk kardeleri G lu c k u en ufak
bahaneyle dverlerdi, iki byk karde frt
nal bir g e ce d e eve dndklerinde, tepeleri

nin tasn attracak bir m anzarayla karlat

lar: Gluck, yksek sivri apkal tuhaf bir ihti
yar eve alm t. S c h w a rtz ve Hans yal
adam a saldrmaya kalktlar, ama ona kar
tam am en acizdiler, adam a vurmaya aln
ca kendilerini yere ylm halde buldular.
A dam da, gece yars geri dneceini sy
leyerek, kalkt gitti, ihtiyar szn tuttu ve
evin byk blmn yer ile yeksan eden
bir frtnayla geri dnd. Oradan ayrlrken
de kartvizitini brakt; iki byk karde fark
na varm adan Gneybat Rzgryla kavga
etm eye kalkmlard. Sabahleyin vadiyi sel
gtrdn, topraklarnn byk bir ksm
nn harap durum da olduunu grp dehe
te dtler. Yal adam bir daha hi dnm e
di; onun kuzenleri olan di e r rzgrlar da.
Ksa srede vadi rn verm ez oldu. O gn
lerde vadinin iinden hi nehir akm adn
dan ve rzgrlarn yam ur getirm esine bel
balandndan, Hazine Vadisi ok gem e
den kumlu bir le dnt.
Kardeler aresizlik iinde en yakn ka
s abaya giderek kuyum cu oldular, ileri iyi
gitm edi; kazandklar parann ounu ikiye
verdiler ve ok gem eden yoksullua d
tler. G en G lu ckun en se vd i i m arapa
- z e rin d e bir ccenin surat bulunan tuhaf
eski bir marapa bile, para kazanmaya y
nelik son bir giriimle potaya atld. Marapa
erimekteyken, Gluck kendisiyle konuan bir
ses duydu ve eriyik metalin iinden bir cce
belirdi. Kendisinin gl bir efsuncu tarafn
dan bir marapaya dntrlm olan Al
tn Nehir'in Kral olduunu syledi. G lucka,
ehirden grnebilen nehrin, iine damla
Kutsal Su damlatldnda -G lu c k un diledii
g ib i- altna dneceini aklad. Kutsal ol
mayan su damlatanlarsa, kara bir taa d
necekti.
Bu yky duyan S chwartz da, Hans
da nehri dntrmeye altlar. Srayla, el
lerinde biri alnm, b iriyse yozlam bir
rahipten alnm kutsal su ieleriyle, daa
ktlar. Daa trmanrken iki karde de su
suzluktan lmek zere olan birer ocuk, b i
rer kpek ve yal birer adam la karlatlar,

ama kymetli sularn paylamaya yanam a

dlar. Sonunda cep ielerini nehre attlar ve
annda kara talara dntler. En sonunda
G luck daa kt, am a yolda karlatklarna
kutsal suyundan verdii iin, nehrin kayna
na geldiinde hi suyu kalmamt. O sra
da kpek Altn N ehirin Kralna dnt ve
G luckun aabeylerinin neden taa dnm
olduunu aklad: lmekte olandan saknl
m kutsal su, ka aziz tarafndan kutsanm
o lu rs a o ls u n , k u ts a ll n y itir ir . S o n ra
G lucka nehre serpm esi iin iy damlas
verdi ve ocua Hazine Vadisine dnm esi
ni syledi. ocuk eski evine dndnde,
artk Altn Nehirin dalardan vadiye aktn
ve krlar suladn grd. Su, ona vaat e d il
dii gibi, altn deerinde olduunu kantlad.
A rtk H azine V adisi, e skiden o ld u u g ib i
zengin ve gelien bir yerdir.
(John Ruskin, The King of the Golden River
or The Black Brothers. A Legend o f Stirla,
Londra, 1851)

HAZRET S LEYM A N IN HZNELER,

1884te A frika 'd a ki KUKUANA LKE S ne
giden Allan O uaterm ain ve ekibi tarafndan
kefedilm itir. Ekip, ksmen canl ka ya la r
dan kazlp alm, yksek bir dan m er
kezine gid en ve saysz dehlize a yrlarak
S le y m a n D a n d a n lk e n in b a e h ri
Looya, oradan da Cad D ana devam
eden, byk bir ca d d e buldu. Bu ca d d e ,
ona huuyla yaklaan Kukuana lkesi Kral
tarafndan kum lardan itinayla tem izlenm i
halde tutulur.
Cad D a fn n orta d o ruuna ula
an seyyahlar, aa yukar elli metre de rin
likte muazzam bir oyuk greceklerdir: b ura
s Hazreti S leym ann Afrika semalar altn
da apak yatan elm as hzineleridir. O yu
un teki ucunda, yerlilerin Suskunlar d e d i
i, oturur durum da devasa heykel var
dr: birbirlerine yirm ier ayak uzaklkta ta
kaideler zerine dikilm ilerdir. Her heykelin
boyu batan aya a yedi metredir. H eykel

lerin biri, sureti doal etkenlerce epey an

drlm olsa da, yaln bir gzellii olan bir
kadn tem sil eder; br ikisi dehet verici
bir ifrit ile sknet dolu, am a skneti bir
ekilde ziyaretiler zerinde ters etki yara
tan bir adam dr. tanry tem sil ettikleri
sylenir: Sayda tanras Atoret, M oabilerin tanrs Kemo ve A m m onoullarnn tan
rs Milkom.
Devasa heykellerin elli ayak kadar ar
kasnda bir tnelin girii vardr. Bu tnel, te
peden aydnlatlm, bazlar belli belirsiz M
sr mumyalar biim inde yontulmu, buzdan
stunlara benzeyen dikitlerle dolu, m uaz
zam bir m aaraya alr, ikinci bir tnel bu
radan, K ukuana lkesi halknn lm Yeri
dedii ve krallarn gmd, daha karanlk
bir odaya gider. Bu odann arka tarafnda,
be metre boyunda kocaman bir insan iske
leti oturur, bir elinde sanki frlatacakm gibi
tuttuu bir mzrak vardr; teki eliyse, sanki
kemikler yerlerinden dorulacakm hissini
verecek bir biim de, bir tan zerine yas
lanmtr. Masann etrafna, Kukuana lkesi'nin kadim krallarnn, geen yzyllar iin
de maarann havasndaki kim yasallar so
nucu talam vaziyetteki m um yalar yer
letirilmitir.
E srarengiz bir dzenekle alan gizli
bir kap, lm Yerinden Sleym ann Hazinelerinin O dasna gider. Burada drt yz
den fazla fil dii ile altn sikke ve farkl b
yklklerde yontulm am elm as dolu san
dklar, odaya salm halde durur.
Buradaki kapy ap kapam ak zor ol
duundan, ziyaretilere kendilerini hazine
odasna kapatm adan nce birtakm te d b ir
ler almalar salk verilir.
(Henry Rider Haggard, King Solomon's Mines, Londra 1886)

HEKMLER ADASI, Ferdinand Magellan ta

rafndan 1520de kefedilen Tierra del Fuegonun yaknndaki birka yksek adadan
biridir. Zengin ve refah iinde bir ada oldu

u halde klimi salkszdr, mineral kaynak

lar yaknnda yetien ifal bitkileriyle tannr
ve halk da ounluk hekim ve eczaclardan
oluur. H ekim le r A das'nn n e m li yerleri
arasnda duvarlar siyah kadifeyle kapl, si
yah m erm erden yaplm Hekimler Saray ve
l saysnn okluu, zellikle de sala
zararl iklime dayanamayp len yabancla
rn okluu nedeniyle gerekli olan devasa
m ezarlklar saylabilir. Burann ziyaretileri
g e n e ld e OBURLAR A D A S In dan g e lir ve
gelirlerinin ounu burada harcarlar. Bir ef
saneye gre, Hekimler A dasnda kestirme
yoldan C ehennem e giden yeralt geidine
bir giri de varm, ancak bu iddia kantlan
mamtr.
(A bb Pierre Franois G uyot Desfontains,

Le Nouveau Gulliver, ou Voyage De Jean

Gulliver, Fils Du Capitaine Gulliver. Traduit
d un M a n u s c rit A n g lo is. P ar M on sie u r
L.F.D., Paris, 1730).

HEKLA, derin bir kanyonun yaknlarnda, z

la ndaya zg bir yanardadr. Boulm u
olanlar, kaza yzlerce mil uzakta gerekle
mi olsa bile o gn burada belirirler. Bir sey
yah onlara nereye gittiklerini sorarsa eer,
derin derin i ekip, Hekla D ana gitmek
z o ru n d a oldu kla rn s y le y e c e k le rd ir. Sk
aralklarla, etraftaki buzlardan yrek para
layan alam alar ykselir.
H e k la nn n isp e te n y a k n la rn d a , iki
hayret v e rici yer daha vardr: ilkinde kav
yakmayan bir ate, kincisindeyse atei sn
drm ek yerine sanki ktm gibi yanan bir
su bulunur.
(Tommaso Porcacchi, Le isole p iu ' famose
del mondo, Milano, 1572)

HELKONDA, kuzey P a s ifik te ki HKMET

ADALARIndan biridir. Dier adalar gibi He
likonda da kendini yabanc kitaplarn ince
lenm esinden edinilen felsefeye adamtr.

H elikondada ne kan felsefe, sanat iin

sanat" biim inde aklanabilir.
H e lik o n d a , m e v c u t m u tlu lu u n u n
nem li bir blm n tpk M edici gibi her
trl sanatn velinimeti olan ilk kurucusuna
borlu, refah iinde bir adadr, i blgelerde
icra edilen her tr ticaret ve zanaat, doal
pazarn yine Helikonda adn tayan bae
hird e bulur. Bylece baehir de tarann
sanatlarna ve m zelerine seyirci salar.
Muazzam bir meydann etrafna kurulu ba
ehir daire biim indedir. Bernini tarznda s
ra stunlarla evrili olan bu meydan, konser
ler ve dramatik temsiller iin kullanlr. ehrin
ok saydaki oditoryum unun en by,
bin sanat ve on iki binin zerinde seyirci
ala b ilir. A yrca ehrin belli bal m zeleri,
stdyolar ve galerileri de bu meydandadr.
H e liko n d a nn btn ca d d e le ri m erkezden
dar uzar: besteci caddeleri, air caddele
ri, ressam caddeleri ve heykeltra caddeleri
vardr. En tutucu sanatlar meydana en ya
kn yaayanlardr, en radikal ve deneysel
olanlar ise en uzakta olanlar.
Helikonda bir cum huriyettir, baynetici ise eitli sanat dallarndan seilmi bir
bam em urdur. M zisyenlerin says d i e r
sanatlarnkine oranla daha ok o lduun
dan, bamem ur genellikle mzisyendir.
H elikondada sanat ilk balarda biraz
kstlyd, ama daha sonra, Steinc seyyahlar
tarafndan Avrupa sanatna dair bilgi getiril
m e siyle geliti Y zle rce yllk alm ann
eseri sadece birka yl iinde yalanp yutul
du ve yeni biimlerin, yeni sanatlarn aray
na baland. H elikondallarn gerek sanat
kabul ettii ey, kendilerinin de onaylad
gibi, henz kefedilmemitir.
G em iin sanat b iim le rin in hl ko
runmasnn altnda yatan sebepler eitim ve
tarihten ibarettir. Ziyaretiler, mesela, muh
teem bir Mozart icrasnn alk almadn
grecek; mzik gem iten kalan talam
bir iz, bir fosil m uam elesi grp incelene
cektir. icrann ve ardndan gelen ayrntl in
celem enin yegne amac, imdinin sanat
nn eskiye tezatn ve s t n l n btn

canllyla gzler nne sermektir. imdinin

sanat, salncaa dileriyle tutunup sarkan
bir adamn keman solo almas ya da drt
nala koan bir atn zerindeki binicinin sabit
bir kanvas zerine kbist bir resim izmesi
gibi rnekleri bulunan ftrist perform ansla
ra yer verir.
Sanata ilgi duyan seyyahlar u and a
en byk sanatnn Kakordo (logaritm ik
senfonisi ve glerin paralelogram zerine
muhteem dizisiyle n yapm bir besteci),
air D a d a labra ve ressam ve heykeltra
Patzoka oldu u nu bilm ek iste ye ce klerd ir.
kincisinin en nl eseri, kresel-kbizmi silindirik prizmatik eilim le birletiren bir ta b
lodur. imdi H elikonda M zesinde bulunan
bu tablo, tuvale byk bir beceriyle yerleti
rilmi dokuma dm elerinden ibarettir; d o
ru adan bakldnda ideal bir manzaray
gzler nne serer. Sanatnn kendisiyse,
bu bayapt oktan vakti gem i bir eser
olarak grr.
H e likondann en hayret verici ic a tla
rndan biri, herhan gi bir nesneyi m zikal
karlna dntren opfofondur. (Felse
feye m eyilli seyyahlar, n g ilte re de W alter
P atern btn sanatsal nesnelerin saf b i
im den oluan m zie ykndn ileri
srdn hatrlayacaklardr.) Bu icat, ayn
iin te rsin i de g e r e k le tire b ilir, m e se la
M endelssohnun Fingal Maaras eserinin
g rse l bir te m silin i de k a ra b ilir. A n c a k
hem iitsel hem de grsel imgeleri algla
mak ok gelim i duyular gerektirir, bu yz
den ou seyyahn herhangi bir ey g rm e
si ya da iitmesi kk bir ihtimaldir. Mzik
a le tle ri y e rle rin i b y k l d e , m m kn
olan btn sesleri karm ada kullanlabile
cek olan ton reticiye brakmtr. Bu alet
orgla dinamo karm gibidir; aslnda sesle
ri reten, karmak bir telefon diyagram lar
dzenlem esidir. Ton reticinin tek dezavan
taj, her performansn esiz olmas ve asla
tekrar edilem em esidir.
H elikond ann nde gelen sanatlar
nn zaten beyan e ttik le ri e m e lle ri, b t n
sanatlarn b irle tirilip, koku duyusuyla kav

ranabilecek tek bir sanat haline g e tirilm e

sidir. Kakordo im diden, ta m am landnda
var olan btn sanatlar gereksiz hale g e ti
recek ho kokulu senfonisi zerinde al
m aktadr. byk sanatnn g e ce leri bir
araya g e lip o d a m zii -V iv a ld i fa la n - a l
d ve bu gizli perform anslarn harikulade
o ld u u y o lu n d a b ir s yle n ti v a rd r; am a
bunun kin d a r burjuvazinin u yd u rd u u i
ren bir yalan olmas ihtimali de o k b
yktr.
(Alexander Moszkowski, Die Inseln der We

isheit, G eschichte einer abenteuerlichen

Entdeckungsfahrt, Berlin, 1922)

HELOPOLS, M srda b ir e h ird ir (ayn

ad tayan kadim ehirle kartrlm am al
dr), ad "G ne ehri anlamna gelir. Heli
opolis bol bol piram it ve sra stunlardan
oluan tipik Msr tarznda ina edilm i g
zel bir ehirdir. Stun sralarndan birinin
m erkezinde kk bir orman bitm itir. Bu
orman, H ikm et Tanrasna adanm olan
tapna ve o n d a n daha k k olan, biri
A kla biri D o a ya adanm d i e r iki tap
na neredeyse gzlerden saklar. Heliopolis in b a h e le ri, byk blm n g llerin
oluturduu eit eit iekle b e ze lid ir ve
zel fltler araclyla kolayca e vcille tirile
bilen vahi hayvanlar barndrr. ehre pek
uzak olm ayan bir mesafede, yangnlara ve
sellere ak, korkun dalarn bulunduu,
kanlm as g e re ke n bir b lg e va rd r; bu
blge baz H eliopolis sakinlerinin ve ziya
retilerin kutsal m ezheplere girm ek istedik
lerinde tabi tutulduklar dayankllk snavla
rna ayrlmtr.
H eliopolis bir tr entelektel despotluk
la ynetilir; fiili hkmet, balarnda bir pis
kopos bulunan rahiplerin elin d e d ir. Sonra
savalar gelir; onlardan sonraysa yorum
cular (bunlara ayrca dhiler ya da hatip
le r de d e n ir); avc ve o b a n olan avam
(papagenos da denir); en son olarak da, ta
mam siyahi olan kleler.

H eliopo lisin dini hem m asoniktir hem

de gnee tapm akla balantldr, Teslisi
sem bolizm asndan ze n g in d ir; bununla,
isis ve Osiris klt birletirilmitir. Toplumsal
dzen dinin temel dsturuyla, kardee bir
sevgiyle ynetilir. Hem ac hem keyif dindar
snfn yeleri arasnda paylalr; aldatma,
tem bellik ve bireysellie m sam aha gste
rilm ez. Tem el ih tiyala r (yem e, im e ve
uyuma) tatmin edilen alt snflar kendilerini
mutlu sayar. Klelere sert bir efkatle mu
amele edilir.
S e yya h la r H e lio p o lis P is k o p o s u nun
yasalar inem eyi srgnle cezalandrd
konusunda uyarlr. Mesela beyaz kadnla
ra k olan ya da herhangi bir ekilde asi
lik eden kleler ya da ar bam szlk g s
teren kadnlar, H e lio p o lis ten ihra edilir.
Ancak srgnler, tamamen anaerkil bir y
netimi olan komular G ece K rallna s
nabilirler.
(W o lfg a n g A m adeus M ozart ve Emanuel
Schikaneder, Die Zaubeflte, Viyana, 1791)

HELLULAND, bkz. MARKLAND.

HENNETH ANNN, ORTA DNYAnn g

neyinde, GONDORda, THLENin kuzeyin
deki bir elaledir. elalenin ardnda, hem s
nak, hem de 2901 nc a da ithilien
K olcularnn aknlarnn ss olarak, kaya
dan bir salon oyulmutur. Henneth Annn,
gnbatm nda gnein krldnda ve
aa dklen su perdesine tem as ettiin
de, gkkuann btn renklerine brnd
iin, G urup Penceresi diye de bilinir.
B alangta su, maarann iinden akyor
du, am a m aara geniletilip snak halini
alnca, derenin de yolu d e i tirild i; im di
daha yukardan akyor. Asl maarann az
dnda, snan sad e ce b ir girii daha
vardr, ancak o da itinayla gizlenm itir. Bu
gizli giriin tam yerini sadece Kolcular bilir;
seyya hlar Henneth A n n n a g zle ri bal

g t r l r; tek bana z iy a re tte bulunm ak

tavsiye olunmaz.
(J.R.R. Tolkien, The Two Towers, Londra,
1954; J.R.R. Tolkien, The Return of the King,
Londra, 1955)

HER, yeri belirsiz bir adadr. Adann yzeyi,

ayna gibi berrak durgun sudan oluan bir
havuzdur. Havuzda zaman zaman kanatlar
n kaldran sessiz bir beyaz kuu oturur. Zi
y a re t ile r bu ve sile le rin kym etini bilm eli,
ok saydaki gzel em esiyle birlikte aday
bir btn olarak grm e frsatndan faydalan
maldr. Herin bahvanlar, havuzun prz
sz yzeyi bozulm asn diye, fskiyelerden
pskren suyun yere dm esine izin ve r
mezler. Bu yzden su yatay olarak yaylr ve
ikinci bir ayna oluturur. Bu paralel aynalar,
karlkl, bolukta ebediyen yz yze duran
klar gibi birbirlerine bakarlar.
A d a n n k e n d isi s e k iz g e n ta b y a la rla
desteklenm i som m cevher bir kayalktan
oluur. Tamam, yeil im lerle evrili yeim
bir emenin havuzunu andrr.
Her (m uhtem elen KKLOPLAR A DAS lndan) bir kiklop tarafndan ynetilir. Kiklopun tek gznn nnde, demir bir ereve
nin iinde, adaya yaklaanlara k yanstan
iki ayna vardr. Onun bu dzenei sayesinde
kikloplar, sadece mortesi kta grlebile
cek eyleri de grebilirler. Ziyaretilerin de
g recei gibi kendisi ok misafirperverdir,
hizmetileri konuklara eker ve tuhaf bir lez
zeti olan poncire'den ikram eder. Adann ka
dnlar ziyaretiler iin dans eder: eteklerini
tavuskuu kuyruu gibi aar, imin -k i sudan
d a h a az n e m lid ir- ze rin d e yrm ek iin
eteklerini kaldrarak alttaki ayrk takunyalar
ve tyl i etekleri gzler nne sererler.
(Alfred Jarry, Gestes et Opinions du Docte-

ur Faustroll, Pataphysicien. Roman Neo-Scientifigue, Paris, 1911)

HERLAND, yeri bilinmeyen bir lkedir. Buray

ziyaret etmi yabanclar, gerek Avrupa g e
rekse Tobagodan ok sayda corafya toplu
luunun srarl ricalarna karn, lkenin konu
munu gizli tutma yeminlerini bozmamlardr.
Herland sk orm andan ykselen byk
bir kayaln stndedir, arkasndaysa hey
betli srad ala r va rd r. G n e yd o u s u n d a
byk bir vadi ve yeraltna k olan bir gl
bulunur; lkenin geri kalan kara yam alarla
evrilidir. Herland on ila on iki bin milkarelik
y z l m yle k a b a c a H ollanda b y kl nded ir ve aa yukar m ilyonluk bir
dii nfusa sahiptir. H e rlandn snrlar sk
orm anlarla kapldr; i b lgeler ise geni,
park gibi ova ve ayrlardan oluur.

Da srasnn altndaki orm anlarda an

latlan yerel efsanelerde H erland, erkekler
iin ziyaret edilm esi son derece tehlikeli bir
kadnlar diyar olarak geer.
H erlandn varlna dair elle tutulur ilk
kant, Amerikal gencin orman ve batak
lklarn zerinde ykselen dalardan aa
akan derelerde, boya izleri ve elbise p a ra
lar bulm alaryla elde edildi. Blge zerinde
yaplan keif uuu, burada topraklar ekili
ve muhtemelen m edeni bir lkenin varln
orta ya ka rd , a m a sa kin le ri k o n u s u n d a
herhangi bir ipucu vermedi. ok az ey g
re b ilm i o lm a la rn d a n dolay iy id e n iyiye
meraka kaplan Amerikal orada bir yay
laya inerek neredeyse iki bin yldr H erland

z iy a re t e d e n ilk e rke k le r o lm a unvanna

eriti.
M iladi tarihin balangcna doru lke
ok daha bykt, kydaki ovaya ve denize
eriimi vard. st ste gelen savalar halkn
-k i Ari rktan gibi grnyorlar- dalara ve
sonunda da btnyle dalk araziye ekil
mesine neden oldu. okeli, kleleri olan bir
rktlar ve yok olmamak iin cesurca savat
lar; sndklar yeri korumak am acyla muaz
zam kaleler ina ettiler - bugne kadar ayak
ta kalm bu kalelerin ziyaret edilmesi hara
retle nerilir. Sonunda askeri glere deil,
jeolojik gle re yenildiler: erkeklerden olu
an sava gc d dnyann giriini savun
maya alrken gerekleen volkanik patla
ma, geidi yerle bir etti ve btn orduyu yeni

de gelimitir. Elde snrl arazi olmasndan

dolay, tarmn azami sayda insana yetecek
bir biim de gelitirilmesi gerekmitir. Bunun
sonucunda da bugn btn lke son derece
gelim i bir bahe gibidir. Ormanlk snrlar
d a baka herhangi bir tarm arazisi kadar
dikkatli bir biim de srlm ve ekilmitir;
balar bile istenilen biim e getirilmi ve or
manlardaki aalarn hepsinin yerine meyve
ve yemi veren aalar dikilmitir. Herlandn
kadnlar topraklarnn zerine, AvrupalI bir i
ekinin en pahal orkidelerinin zerine titre
dii gibi titrer. Btn atk maddeler geri d

olum u bir kaya duvarnn altna gm d.

ok az zgr erkek kurtuldu; kleler de kur
tulanlara saldrarak lkeyi ve g e rid e kalan
gen kadnlarla kzlar ele geirm ek amacy
la eski efendilerini katletti. A n ca k kadnlar
onlara boyun emedi ve byk bir maharet
le, fetih heveslilerini bozguna uratt.
Bylece gelecein Herland' tamamen
erkeksiz kald. Afetten ksa sre sonra do
an iki erkek ocuun lmesinin de etkisiy
le, bu ilk dnem tam bir m itsizlik dnemi
oldu, am a kadnlar ke n d ile rin i artk kendi
balarna yaamalar ve almalar gerekti

lie verilen byk nemi gzler nne se

rer. Muntazam evler gl rengi tatandr, ka
mu binalarnnsa hepsi beyazdr. Bu binalar

ntrlp topran yeniden gbrelenmesinde kullanlr. Varolan trlerin melezlenmesiyle, meyve veren yeni aalar gelitirilmitir.
H erlandn kasabalar dzene ve gzel

iyi yaplm , etraf i e k le rle ve aalarla,

bahelerle ve em elerle evrili tozsuz yol
larla birbirlerine baldr.
Herland sakinleri gl ve atletiktir ve
iyiden iyiye korkusuz g ibi grnrler. Yal
kadnlarda her dem taze bir g ve gzellik
havas vardr. Hepsinin sa ksadr. Kyafet
leri rahat ve gayet pratiktir: ksa pantolonla
rnn stne dar tnikler giyerler. Bu tnikler-

ine ikna ettiler. Yaklak on yl sonra, m uci

ze gerekleti: lkede hi erkek olmamas
na karn, kadnlardan biri bir kz ocuk do
urdu. ocuun tanrlarn bir ltf olduuna
karar verildi ve kadn Analk Tanras Ma-

de, ustalkla ve bedene rahatszlk verm eye

ce k b iim d e yerletirilm i ok sayda cep
bulunur. Giysiyi kuvvetlendiren ve ona ss
leme niteliinde diki izleri ekleyen bir d
zendedirler. Herland kltrnn birok tara
f g ibi giysiler de pratik zekyla incelikli bir

aiann Tapna'na yerletirildi, sk bir g

zetime alnd. Daha sonra onun kz, tamam
kz be o c u k d o u rd u ve ya v a yava,
kendiliinden reyen yeni bir kadn rk ge
liti. O zam andan beri, H erlandn nfusu ta
mamen diilerden oluuyor. Hepsi de her
hangi bir erkek katks olmakszn 125 torun
grdkten sonra bir asr yanda lm bu
kadnn soyundan geliyor.
D dnyadan btnyle tecrit edilmi
olan ve nfusunun tamam diilerden oluan
Herland, son derece uzmanlam bir biim

estetik duygusunu birletirir. Gne altnda

allrken hafif hasr apkalar taklr; souk
havalarda ise onlarn yerini pelerinler ya da
kukuletalar alr. Yzyllar iinde ortaya kan
bu giyim tarz, in giysilerinin zarafetine sa
hiptir, istendii zaman ok gzel olabilir, her
zam an kullanl, arbal ve zevklidir.
Herland kltr annelik ve ocuk yeti
tirme zerinde younlar. lkenin kzlar d
nlerek dil bile basitletirilmi ve artk Es
peranto kadar kolayca anlalr ve mantksal
bir hale gelmitir. Fonetik bir sistem zerine

kuruludur ve renm esi son derece kolaydr,

ama basitliine karn eski ve zengin bir m e
deniyetin btn izlerini tar. ocuklarn ei
timi sanatlarn en ycesi kabul edilir ve be
bek bakm ancak bu konuda en iyi olanlara
teslim edilir. o c u k ye titirm e ye o ka d a r
nem verilir ki, anneler ocuklarn ne kadar
seviyorsa onlar acem i ellere teslim etmeye
de o kadar souk bakarlar - bu eller kendi
elleri bile olsa. Bebekler, iki yl boyunca ba
kldktan sonra lkenin nispeten scak b lg e
lerinde yaayan ortak-annelerine gnderi
lir, sonra da yava yava daha souk iklimle
re altrlrlar. ocuk yetitirme iin tasarlan
m evler ve baheler bir ocuu incitebile
cek hibir ey barndrmaz: merdivenler, siv
ri keler ve yu tu la b ile ce k kk cisim le r
yoktur. Bu evler bebekler iin bir cennettir,
bedenlerine hkim olmay renebilecekleri,
yrm eden nce yzebilecekleri ve fiziksel
zgven kazanabilecekleri bir ortamdr. Herland ocuklar nadiren alar.
Eitimin sonraki evreleri, onlarn m uha
keme ve gl irade gelitirmelerini salaya
cak biimde tasarlanmtr. retim allm
pedagojik yollardansa ocuun planl oyun
lara katlmyla gerekletirilir. Bir taraftan ya
ratc ruhu ve eletirel yetenekleri gelitirirken,
bir taraftan da bireysel eilimlerin ba gster
mesinin nn amaya ok dikkat edilir. Ana
tomi, fizyoloji, beslenm e ve temel bilimlerin
hepsi retilir. Eitim sisteminin tuhaf yanla
rndan biri, toplum un tamamnn geliim ine
katkda bulunan ortak bir mlk olarak grlen
psikolojinin, tarihle ayn snfa girmesidir.
Herland kltrnde baka m edeniyet
lerle ilgili bilgilerin kalntlar ve lkenin d
dnyadan ayrlmasndan nceki tarihin par
alar da bulunur. Kltrl birinin biyolojik
bilim lerde byk beceriye, astronomi, m ate
matik, fizik ve kimya gibi dallardaysa yeterli
bilgiye sahip olmas beklenir. te yandan,
artk hastalk diye bir eyin neredeyse hi
grlm em esinden dolay, tp yitip gitm i bir
bilim dir. Varln ilevsellik dzeyinde sr
drm ekte olan teknoloji, saatte otuz mil hzla
gidebilen elektrikli bir arabann icat edilm e

sini salamtr. Sanat, drama, mzik, din ve

eitim farkl farkl dallar halinde deil de bir
arada gelimitir. Sanatla dinin harm anlan
d, etkileyici bir gsteriler, alaylar ve tren
ler yelpazesi vardr. Drama, ou tiyatro ge
leneiyle b a d a trla n tem alarn h ib irin i
iermez: Herland sanatnda cinsel g d le
rin, savan, hrsn ve zengin olm a arzusu
nun yeri yoktur.
Herland, tecrit olduu ilk zamanlarda,
tpk Yunanllar gibi bir tanrlar panteonuna
s ahipti, am a so n u n d a i le rin d e n s a d e c e
Ana Tanra M aaia kald. Artk H e rland'da
din, analk panteizm i olarak tanm lanabile
cek bir ey haline gelmitir: kadnlar Toprak
A na tarafndan b e sle nd ikle rin e ; analktan
doup analkla yaadklarna; hayatn asln
da uzun bir analk devresi olduuna nanr
lar. R esm iletirilm i hibir reti, trensel
letirilmi hibir ibadet yoktur. Yerine getiril
m esi g e re k e n g re v le r, y a a m d a y a da
lmde ceza kavramlar da yoktur. Yar-dinsel analk btn kltre nfuz e tti in d e n ,
Herlandn d in lni kltrnn d ier yanlarn
dan ayrt etm ek zordur.
Analk kltnn nem ine karn, kay
naklarn kstll bir nfus kontrolnn yer
letirilmesini zorunlu klmtr. lke sakinleri
anneliin kutsal bir grev old u u n u , ama
dllenm esiz o c u k dourm a ilem inin ira
deyle ertelenebileceini syler; bu yzden
ou kadnn sadece bir tane kz vardr. Bir
ocuktan fazlasna sahip olma yani analar
anas" olma iznini almak, lkedeki en byk
ayrcalktr. A nalar anas" olanlarn soyun
dan gelmek ise, aristokratla en yakn ey
dir. Kaynaklarn kstll ve eldeki topran
tamamnn tarm iin kullanlmas gereklilii,
on nc yzyln balarnda llerin yakl
mas geleneini balatmtr.
H erlandn resmi bir hkmeti yoktur ve
herhangi bir kurumsal sistemle deil, byk
bir ortak am a ruhuyla ynetilir. Tek gerek
lider, pratikte bir bakan olan Toprak Anasfdr. ok az sayda dzene balanm ya
sa vardr ve su yzyllardr bilinm eyen bir
eydir. A dalet sistemi, kullanld durum lar

da, son derece insafldr; karlk verme ve

cezalandrm a yerine yumuak kstlamalara
ve eitim e dayanr.
Yer darl ou otlan ortadan kalk
masna sebep olduundan, H erlandda ok
hayvan yoktur. Evcil hayvanlar, haerat ve
parazitleri ldrm ek ama kular rahat brak
mak zere eitilmi olan kedilerden ibaret
tir. Herland kedileri iri, ipeksi hayvanlardr,
herkese scak davranrlar ve sahiplerine ve
fakrca baldrlar. ok az erkek kedi vardr
ve bunlar ylda sadece bir kez iftletirilir.
(C harlotte Perkins Gilm an, Herland, New
York, 1915-16)

HERMAFRODT ADASI, srklenen bir kara

parasdr. Genellikle Portekizin Lizbon ehri
yaknlarnda bulunur. Sakinleri yar erkek yar

ca, sakall bir adamn kafasna sahip kadn

vcudu biim inde sra sra kolonlar uzanr.
Hermafroditler adann merkezine Hellogabalusun bir heykelini dikmitir. Heykelin ayakla
rnda, lkenin yasalarn ieren, tatan oyul
mu bir kitap bulunur.
Hermafrodit C um huriyetinin iar A to
us accords' dur ( Her eye varm ). Btn
yasalarn temelini oluturan ilkeler, gzelli
in en nemli ey, ehvet dknlnn
ise kutsalla edeer olduu zerine kuru
ludur. Yasalardan birinde yle yazar: H i
bir yaratya, kurtulua, tem ize karmaya ve
la n e te a ld rm y o ru z ; b ir b a k a s n d a y s a
Z am ana ve Ebediyete aldrmyoruz ve g
nn sonunu nem sem iyoruz.
Hermafroditlerin en beendii yazarlar
Ovidius, Catullus, Tibullus ve Propertius'tur.
Mays ay her ay kutlanr.

diidirler ve Latince konuurlar. Hermafrodit

C um huriyetinin Suriye-Fenike gnetanrs
Elagabulus ya da dier adyla Heliogabalus
tarafndan kurulduuna inanlr ve adadaki
birok sarayda onun onuruna tuhaf temsiller
dzenlenir. Ziyareti bir ak hava tiyatrolar
diyarna gelmi olduunu dnebilir
Hermafroditler yl boyunca lkenin drt bir yann
da dini ayinlerinin bir paras olarak klasikler
den sahneler sunar: Sabin Kadnlarnn Ka-

(Thomas Artus, Dscriptions de L lsle des

rl, Atakserkses ve Kz, klarnn Mahvet

tii Aktaion, Sardanapalusun ehvet ileri

HES ya da ATE DAI, KALOON yaylala

rnda g e d o ru tek bana, bem beyaz
ykselen muazzam bir yanardadr. Yzler
ce yl boyunca Hes, bir Yksek Rahibe lider
liindeki ate kltne snak olmutur. Yirmi
yzyl nce, Byk skenderin generallerin
den biri olan Rassen, Kaloonu fethedip ka
an olduunda, tanrann adn tayan ya
nardada isis ya da Hes kltn kurmutu.
ilk Hes Yksek R ahibesi, isis kltnn
ilk bataki yapsnda birtakm deiiklikler
yapt, saf ve basit bir b iim d e atee tapn
mann yerine, Yaam ve D oaya tapnmay
g e tird i. Y ksek R a h ib e nin e b e d i o ld u u
farz edilir; biri ldnde, kz (gerek ya da
evlat edinilm i olabilir) onun yerine geer.

bunlardan birkadr. Mimari Helenistiktir ve

aday mermer, yeim, somaki, altn ve mine
den yaplm binalar ssler. C addeler boyun-

H E R M A F R O D T A D A S Inn M e rk e z M e y d a n 'n d a
M e c lis b in a s .

Hermaphrodites nouvellement dcouverte,

contenant les Moeurs, les Costumes et les
Ordonnances des Habitans da cette Isle,
comme aussi le Discours de Jacophile
Linn, avec quelques autres pices curieu
ses. Pour servir de Lupplment au Journal
de Henri II, Kln, 1724)

Yksek R ahibeye yz erkek ve yz

kadndan oluan bir rahipler heyeti yardm

eder. Bu rahip ve rahibeler birbirlerlyle evle
nir ve ocuklar heyetin yeni yeleri olur. Bir
tr eski Yunanca konuurlar.
Heste ve etrafndaki karada Tatar k
kenli yar-vahl kabileler yaar. Kabileler Yk
sek Rahlbeye byk bir sayg gsterir ve ar
maanlar getirir, ancak ate tanras kltne
baz lkel barbarca ayinler de karmtr. Bu
ayinlerin en tuhaf olanlarndan birinin ad
Sahte Byc A ram adr. Kabilenin aman
kafasnn stnde ri bir beyaz kedi tutup, tl
sml bir sz syler. Cadlk phesi altnda
olanlarn, elleri arkalarnda bal halde onun
yanna gitmeleri istenir. aman kediyi tahta
bir kutunun iine koyar ve elinde bu kutuyla
phelilerin nnden geer. Kedi pheliler
den birinin suratna atlarsa, bu, sua dair rtlemez bir kant tekil eder ve yetkisiz b
yc bir cenaze ateinin stne frlatlr.
Ate Treni, Yksek Rahibe tarafndan,
garip bir volkanik olgu sonucu yerden ykse
len ate stunlaryla aydnlanan muazzam bir
m aarada yaplr. Bu ate s, duman ya da
koku deil, tiz bir slk sesinin elik ettii be
yaz bir k yayar. Maarann arka tarafndaki
bir sunan zerinde, annesinin kollarnda
kk bir erkek ocuunu gsteren ve Kut
sal Ruh tarafndan kurtarlm nsanlk sim
geleyen bir heykel vardr. Sunan i in d e
Hesin ruhunun yaad sylenir.
(Henry Rider H aggard, Ayesha, The Return
ofShe, Londra, 1905)

HEVVT ADASI, A frik a nn d o u kysnn

aklarnda, M a d a g a s k a rn ku ze yln de d ir.
Tenerifeteki gibi bir da tepesi, gzel, pa
noramik bir manzara sunar. Zengin bitki r
tsnn iinden denize doru akan bir ne
hir, Devler Yoluna olduka benzeyen bir ka
yala iner. Yamur mevsiminde iddetli frt
nalar olur. Bir ngiliz hanmefendisi olan Hannah Hevvlt, 1782de bu adada mahsur kal
mtr. Tek bana kil tulalardan bir ev ina
etmi, ayrca da kendi mezarn yapmtr.

Bayan Hewit birok baka baarsnn

yan sra b ir aslan e v c ille tirm i , stn
samak iin bir bizonu iple balam ve -b ir
saat m ekanizm as, birtakm borular ve bir
ift krk k u lla n a ra k- insan sesine benzer
bir sesle konuabilen bir robot yapmtr.
(Charles D ibdin, Hannah Hewit: Or, The Fe

male Crusoe. Being The History o f A Wo

man Of uncommon, mental, and personal
accom plishm ents; Who, After a varety o f
extraordinary and interesting adventures in
almost every station of life, from prosperity
to abject adversity, Was Cast Away In the
Grosvenor East-lndiaman: And became for
three years the sole inhabitant of An Island
In The South Seas. Supposed To Be Written
By Herself, Londra, 1796)

HIRSTYANIN LKES, yeri bilinmeyen bir

lkedir, hac gzerghnda nldr ve adn
Hristiyan diye tannan mehur bir seyyahtan
almtr. YIKIM EHRnden ayrlan seyyahlar,
birka tehlikeli am a ho yerden g e tikte n
sonra SEMAV EHRe varabilirler. (Ayrca
bkz. AAILANM A VADS, BOLUK SER
GS, BYL ARAZ, B eelzebulun atosu'nda BLSN BAHES, KOLAYLIK OVA
SI, KUKU ATOSU, LATF DALAR, L
MN GLGES VADS, YES BATAKLII,
YORUMCUNUN EV, ZORLUK Tepesi.)
(John Bnyan, The Pilgrim's Progress from

this world to that which is to come. Delive

red under the similitude of a Dream. Where
in is discovered the manner o f his setting
out, his dangerous journey and safe arrival
at the Desired Country, Londra, 1678; John
Bunyan, The P ilgrim s Progress from this
world to that which is to come. The Second
Part. D elivered under the sim ilitude o f a
Dream. Wherein is set forth the manner of
the setting out o f Christians wife and child
ren, their dangerous journey and safe arri
val at the desired Country, Londra, 1684)

iv
mmw
'' *^

r~ :%

:as%

m
\Wnt0M ^ 0 ^ '^9/n0
1I0 fyA//m w 'N
' ' 1 'v
\

.V /

'\ ^

5$-'

J
m S

YIKI M

^ ,# \ #

,vV1U0%.
dalar 'rfim?'

BfeLebul'ur

'/ii'";^'/
'
H.'V\\V

Kuiku ulosu

>atosu
Mioiu*

***,*

* i

J A . .

Karanlk
To pr ak lar

D eniz

HIRSTYAN EHR, A rgilia prensliindeki

Hercynish O rm anfna yakndr, inanlar iin
eziyet edilen herkes iin bir snak saylr.
Saygn ve sofuca bir hayat arayan seyyah
lar, Hristiyan ehrinin bir snak olduunu
grecektir. ehirde her trl arlk yasaktr,
dzene ve disipline katiyetle uyulur. Kanun,
sular ve Hristiyan ahlaknn ihlalini ce za
landran Kilisenin elindedir.
Evlilik kamu refah asndan zellikle
nemli sayld iin, bir evlilik talebi, onursal
mevki iin yaplan bir talepm i m uam elesi
grr. ift, bavurularn evlenme ilerinin ba
ndaki drt ihtiyara sunar. Talip soruturulur,
fiziksel ve zihinsel durum una ok dikkat edi
lir. Zeks yeterli dzeyde olmal ve bir ee,
ocuklara, hizmetilere bakacak, gz kulak
olacak durum da bulunm aldr. Eer bir ift
arasndaki anlamazlk zmlenemezse, bu
mesele bir evlilik mahkemesinin nne getiri
lir ve boanma yoluyla mlk blecek zel
bir dzenleme, ocuklarn yarar gzetilecek
ekilde yaplr. Bu mkemmel ehir hakknda
bundan baka pek az ey biliniyor.
(Johann Michael, Freiherr von Loen, Der red

liche Mann am Hofe, oder die Begebenhe

iten des Grafen von Rivera, Frankfurt, 1740)

Seyyahlar, Hrszlar ehrine ziyaret izni

almak iin, uygun bavuru sahibi kabul edil
melerini salayacak ok saydaki grevlerden
birini yerine getirmelidirler. Kasa soyabilirler,
tannm birini karabilirler, vergiden yrtmak
iin yeni bir yntem gelitirebilirler, kt oyu
nunda hile yapabilirler, korsan yaync olabilir
ler ya da baka herhangi bir ekilde kendi l
kelerinin kanunlarn ihlal edebilirler. Bunlar
dan herhangi birini yapan seyyahn bavuru
su Hrszlar ehrinin Bakan Msy Dassy
de Tharna iletilecektir. Kendisi devlet grevini
p e rd e a rk a s n d a n , P a ris te B u tte s -C h a m ontta, Rue des Solitaires ile Rue Botzaris
arasnda bulunan bir ithalat-ihracat firmasn
dan yrtmektedir. Hrszlar ehrinin nfusu
nun tamam hrszlardan, katillerden, karanlk
iler eviren iadamlarndan ve polisin hibir
zaman izini bulamad dier sululardan olu
ur. Ancak ehrin iinde su tekil eden hi
bir eyleme izin yoktur ve byle bir ey gerek
letiinde sulular iddetle knanr. Ziyareti
lere Htel du Grand-Cartoucheda kalmalar
tavsiye edilir; geri odalarnda dinleme cihaz
lar vardr ama zaten bu Hrszlar ehrinde
ok sk rastlanan bir durumdur. Halka ak
birok kumar salonu vardr, hile yapmann ce
zas ise elli kez deneklenmektir. Ufak tefek
uygunsuzluklarna karn Hrszlar ehri, Las
Vegasa ho bir alternatiftir.

HIRSIZLAR EHR, K a n a d a nn K londike

blgesinde, Bering Boazna ok uzak ol
mayan bir yerdedir. ehir, Parisin altyedi
kat bykle sahip, fokur fokur kaynayan
bir yeralt glnn zerine kuruludur. Gln
sular ehri arktik iklim den korur, ileri dzey
teknik aratrmalar, -b y k lde akam la
r ya a n -, yam uru dzenleyerek topra
srme, ekme ve bim e sorunlarnn stesin
den gelm ede verimli makinelerin retilm esi
ni mmkn klarak, Hrszlar ehri sakinleri
nin lman iklimli blgelerinkine yakn bir tar
mn keyfini srm esini salar. Sz konusu
makineler de, ulam sistemi de, tam olarak
aklanmam bir ilem olan ksa-dalgalarla
ilerler. ehir, ap elli kilometre kadar olan
muazzam bir hendekle korunur.

(Maurice Level, La Cit des voleurs, Paris,

1930)

HIYAR ADASI, Afrikann gney kys ak

larndadr, a a la rd a byyen hyarlar y
znden bu ad almtr. Bu blgede frtnalar
ok iddetlidir ve genellikle aalar kkle
rin d e n s k p h a v a y a frla tr. A n c a k bu
aalarn, frtna geince yerlerine dm ek
gibi garip bir zellikleri vardr ve frtna sona
erince her ey norm ale dner. A n c a k bir
kez tek bir a a yerine dm em itir - kraln
stne dm ve birka yldr adann ba
na bela olmu bir zorbann ynetimine bylece son vermitir.

(R u d o lp h E ric h R aspe, B aron M uncha

usen's Narrative Of His Marvellous Travels

and Campaigns In Russia. Humbly Dedica
ted And Recommended to Country Gentle
men: And, If They Please, To Be Repeated
As Their Own, After a Hunt, At Horse Races,
In Watering Places, And Other Such Polite
Assemblies; Round the Bottle and Fire-Side, C am bridge, Londra ve Oxford, 1785)

HBREY ADASI, bkz. BYK SU.

HBRYER, ngilterede, Londra'nn altnda

bir lkedir. Semtleri, metro sisteminin istas
yonlaryla akr. H ibiryeri herkes ziyaret
edemez. Bazlar seyahate kacaklarn, el
fallarna bakp onlara geleceklerini syleyen
garip bir yal kadndan renirler.
Ziyaretiler H lbiryere girdikten sonra,
lke halknn Yukars dedii kendi dnyala
rnda unutulurlar; sanki orada hi yaam a
m g ib id irle r ve H ibiryer sakinleri hari,
herkes in grnm ez ve duyulm az hale ge
lirler. Ne var ki, H ibiryerin binalarnn du
varlar gem iin anlarn korur, bylece l
keyi ke fe d e n ziya re t ile r b ird e n g em i
gnlerde yaplm korkun eylerin ac ve
ren im geleriyle sarslr. H ibiryer, mum -

HBRYERd e devasa metal frn.

yla aydnlanr. Yerel yemek, ok lezzetli ol

duu sylenen kedi kapamadr.
H ibiryeri ziyaret ederken, kt hretli
C arabas Markisi gibi bir korumann hizmetle
rini temin etmek iyi olur. Bu da yzen pazar
la rd a yaplr. Buralar h izm e t alveriinin
gerekletirildii ve dm anlar arasnda ge
nel bir atekesin saland byk toplant
lardr. Ziyaretiler sanlarn e yarar yar
dmclar olduunu grecek, ama makul d
zeyde bir san-dlll bilgisine sahip olunma
snda fayda vardr. Hibiryer tehlikeli bir yer
dir; kaza halinde, Karakeiler adndaki ye
ralt istasyonunun altnda yi bir bakm birimi
ileten keilere bavurmak akllca olur.
H ibiryerin baz blm lerinden kan
mak, en iyisidir. rnein, Bay Croup ve Bay
Vandemar kardelerin eski irketinin (Engel
ler Ortadan Kaldrlr, Skntlarn Kk Kurutu
lur, Rahatsz Eden Organlar karlr ve Koru
yucu Dlhekimlii) kt bir hreti vardr. ir
ket, Ulusal Salk yardmlarndaki kesinti ne
deniyle kapatlm bir Victoria devri hastanesi
nin mahzenindedir ve yz taneden fazla oda
ya blnm , ssz hastane koularndan
oluur; odalarn kimi botur, kimi hastane mal
zemesiyle doludur. Bir odada devasa bir me
tal frn; dierinde tkanm ve susuz tuvalet
lerle dular vardr. Hibiryerin bu blmnn
tehlikelerine gs germeye hevesli ziyareti
ler, hastane basamaklarnn sonuna kadar n
meli, terk edilmi du odalarn ap personel
tuvaletlerini ve tavann tmyle kt, krk
cam larla dolu bir oday gemeli, bir vakitler
beyaz olan boyann uzun, rutubetli eritler ha
linde soyulduu kk, paslanan demir bir
merdivene varmallar. Sonra da basamaklarn
altndaki bataklk alan geerek yar rm
bir ahap kapy tip gemeliler. Kendilerini bir
alt mahzende, yz yirmi yllk hastane atnn
biriktii muazzam, terk edilm i ve sonunda
unutulmu bir odada bulacaklar. Bay Croup
le Bay Vandem arn evi burasdr. Duvarlar
ok rutubetlidir, tavandan su damlar. Kimisi
bir zamanlar canl olan garip eyler, keler
de yava yava ryp gider.
(Neil Gaiman, Neverwhere, Londra, 1996)

HBRYER ADASI, bkz. MEDAMOTHY

HLK LKES, bkz. HKMET KRALLII.

HBR-YERN-BR-UCU, devasa, irkin

HJYA, 1876da nfusun saln em niyete

almak ve en dk lm oranyla mmkn
olan en uzun yaam sresini b irle tirm e k
amacyla kurulmu bir rnek kenttir.
U luslararas hrete sahip b ir im alat
kenti olan Hijya, kaplcalarla, ham am larla,
oyun alanlaryla, ktphanelerle, yatl okul
larla, sanat okullaryla, konferans salonlary
la ve baka salkl ve retici elence yer
leriyle donatlmtr.
Bununla beraber, kentin en ilgin zel

bir binadr, tmarhaneden daha rktcdr.

Muazzam duvarlarnn hangi ilkelere gre d i
kildii henz kefedilememitir. Bina, st ta
raflarnn ortasnda tek bir gzleri bulunan
polis coplarnca korunur. Bunlarn birisi tara
fndan tanmaya ihtiyalar yoktur, kendi ile
rini kendileri yaparlar. Mesai saatleri dnda
kendilerini asabilecekle ri bir halkalar bile
vardr. Bir kapc Hibir-Yerin-br-ucu'ndaki
misafirlerin listesini tutar; bu kapc azna ka
dar kesme kurunla dolu, pirinten bir alay
bozan tfeidir. Kendi topraklarnda herhan
gi bir sebepten tr fenalk etmi seyyahlar,
Hibir-Yerin-br-ucunda hapsedilir ve an
nelerin katlatrlm gzyalaryla bom bard
mana tutulurlar. Bu naho deneyimin, seyya
h davranlarn dzeltmeye itmesi beklenir.
Subebei Tom 'un kt zveri yo lcu
lu u n d a , y e ry z n d e y k e n ona o k kt
davranan baca tem izleyicisi Grimes' bu ld u
u yer burasyd. Grim es bir bacaya hapse
dilm i halde, bira ve pip o imek iin yalvar
yordu, ama elbette ki bunlar burada yasakt.
Her akam dolu eziyeti ekiyordu; dam lalar
yumuak bir yam ur olarak dmeye bal
yor, ama tam ona yaklarken doluya dn
p tfek samas gibi her tarafn dvyor
du. A ncak Grim es, bu yaann annesinin
onun ktlkleri yznden dkt gzya
lar olduunu bilm iyordu. Ne zaman ki anne
sine davranlarnn ne kadar utan verici ol
duunu anlad, ancak o zaman iine hapsolduu bacadan kabildi; bunun ardndan
dkt samimi gzyalar da mrnde ilk
kez te rte m iz o lm asn s a la d. B y le lik le
H ibir-Y erin- br-ucundan ayrlmasna izin
verilen Grim es, m rnn geri kalann Etnann kraterini sprerek geirm eye yollan
d; bilindii kadaryla, hl da orada olabilir.
(Charles Kingsley, The Water-Babies: A Fairy Tale fora Land-Baby, Londra, 1863)

likleri, sakinlerinin salk durum unu gelitir

mek iin tasarlanm olanlardr. Hijya byk
bir nehrin kuzeydousundadr. Kentin su ih
tiyac bu nehirden karlanr, su dikkatle filtrelenir ve gnde iki kez temizlii kontrol edi
lir. Gerekirse, suya ozon eklenir.
Kent zgara planldr. nemli caddeler,
d o udan batya gid e n ana bulvar dik
a yla keser. S o ka kla r b u lv a rla ra p a ra le l
uzanrlar. Btn caddeler genitir, iki yann
da aalar ykselir. Asfalta gm lm tah
talarla deli bu caddelerin gri ya da beyaz
ta kaldrmlar vardr. Her zaman tem izdir
ler, zerinde d e lik le r ya da ak lam lar
yoktur, iyi aydnlatlmlardr ve srekli hava
landrlrlar. Y oun trafiin izin ve rilm e d i i
ana bulvarlarn altndan yeralt raylar geer.
Hijyann nfusu yz bindir; insanlar yz
altm hektarlk bir alanda, yirmi bin evde ya
ar, nfus younluu hektar bana altm kii
kadardr, iyeri blgelerinde evler drt katl
dr, dier yerlerdeyse sadece katl. Hibir
ev altm ayaktan yksek deildir ve caddeyi
glgelemesinler diye, biraz ierlek yaplm
lardr. Her biri bir tnelin zerine kurulmutur
ve salam tula kemerlerle desteklenir.
Tneller drenaj, gaz borular ve su bo
rular iin kullanlr; ayrca havalandrm aya
da katkda bulunurlar. Bodrum kat ya da ki
ler yoktur. Evler arasndaki boluklar bahe
lerle d oldurulm utur. Btn kamu binalar
kentin salna ve gzelliine katkda bulu
nan yeilliklerle evrilidir.

Binalar renkli, cilal tu la lard a n yapl

mtr; renk d ze n le m e si hane s a h ib in in
zevkine baldr. Tulalar ok gzel o ldu
undan duvar kdna gerek kalm az, bu
da rutubet sorununu azaltr. Tulalar, duva
rn iinde hava dolamn salam ak iin eni
ne deliklidir. Temiz hava yanlardaki aklk
lardan girer ve istenirse stlablllr.
atlar hafife kemerlidir, asfalt ya da

kolera, tifo ve ar alkol kullanmyla ilgili b

tn hastalklarn kk kurutulmutur. Akcier
veremi, hava kirlilii kontrol ve gelitirilmi
havalandrm a sayesinde byk lde azal
tlmtr. lm oran binde sekiz olarak tah
min edilm ektedir.
Mezarlklar kasabann d ksmlarnda

fayansla kapl ve demir parm aklklarla evri

lidir. ou i e k bahesi olarak kullanlr.
Mutfak, yem ek kokusu btn eve sinmesin
diye, atnn hemen altna yaplmtr. ou
evde, tabaklar yemek odasna tamak iin
asansr bulunur.
Her o d a d a scak ve souk su vardr.
Gneli ve havadar olan yatak odalar, kii
bana bin iki yz ayakkp hacim sunar. B
tn gereksiz eyalar bu yatak odalarnn d
ndadr. pler, duvarlardan p tenekeleri

olarak retilir. ller, abuk ve etkili rme

iin ya hasr sepetlerde ya da kefenlerinin
iinde topraa gmlr. Tek tek iaretlenmi
mezarlar yoktur; byk bir anm a salonundaki
muazzam levhalar, ad geen kiinin topraa
geri veriliinin hatrasn yadeder.
Hem sanayi binalar hem de evler kirli
lik kontrolne tabidir. Btn bacalar, dum a
n eken merkezi bacalarla birbirlerine ba
ldr. Duman havaya salnmadan nce, arta
kalan karbonun yakld bir gaz kazanndan
geer. Bu ekilde, ok kk bir maliyetle,
ehir dum an ve hava kirlilii gibi skntlar
dan kurtulm u olur.
M eskenlerde ticari iler yaplmamasn
garanti altna almak am acyla baz bloklar
sanatkr ve zanaatkrlara kiralanr. Bu uy
gulama, meskenlerin atlye olarak kullanl
masnn getirecei zararl etkileri azaltr.
Su ve gaz, sadece yerel ynetimin de
netimi altndadr. Sert suyun uygun olmad

nin durduu tnele nen bacalardan atlr. Her

katta kayarak alan bir kap, bacalara eriim
salar. Mutfak ve banyo zeminleri, przsz
gri fayansla kapldr. Oturma odalarnn ze
minleriyse masif mee bordrl tahta kapldr.
Hljya salk hizmetlerinin merkezi, kent
teki yirmi hastanedir, be bin kiiye bir hasta
ne der. Hepsi ayn biimde yaplmtr, bir
tarafnda ba hemirenin, bir tarafndaysa
salk memurunun bulunduu geni birer gi

dr. Mezar topra iyi kalitede karbonlu top

raktan ve hzla byyen ie kle rd e n , zel

rileri vardr. Yanlardaki ek binalara, camdan

atl merkezi bir geitten varlr. Her ek bina
da, gerekirse tek tek blmelere ayrlabilen on
iki kou bulunur. Koular teki uta bir bah
eye alr. Her koua iki hemirenin alt
birer gndz oturma odas baldr. Ayakta
tedavi blm ngilterenin Birmingham ken
tindeki Queens Hospital'dakine benzer.
Ayr binalarda, bulac hastal olan
ocuklar iin birim ler vardr. Hastaneler bu
harla stlr ve elektrik kablolaryla itfaiye bi
nalaryla, fa b rik a la rla ve kamu binalaryla
srekli iletiim h alindedirler. H astanelerin

durum lar iin, makul fiyata damtlm su da

vardr, ziyaretiler bu sudan bulmakta zor
lanmayacaktr. Kente ait bir ozon retici, de
zenfektan olarak kullanmak am acyla ozon
retir. Ziyaretinin ttn ya da herhangi bir

ii, normal Hijya evlerini andran ocuk ve

HKMET ADALARI, Kuzey Pasifikte Tusca-

yal evleriyle desteklenir.

Kent planlamas ve hastane sistemi sa
yesinde, o cu k hastalklar, lekeli humma,

rora H alicinin kuzeyinde ve kuzeydousun

da, drt yz adadan oluan takmadalar
dr. Toplam yzeyleri bin m ilkareden azdr.

eit alkoll iecee ihtiyac varsa, yannda

getirm esi gerekecektir, nk Hijyada bun
lar satlmamaktadr.
(Sir Benjamin Ward Richardson, Hygeia, a
City o f Health, Londra, 1876)

)) V L fH A

0ifyanusu
ri

DELX

HELKONDA
A TRO CLA W

TVALERA
DUBAXO

7VZM I

&4*ft4CVU.4

d lK

O-BLAHAd

VO RREA

OBALSA

B A l, FUTA

HKM ET ADALARI

Kk b oyutlar ve d e n iz c ilik yo lla rn d a n

uzak olular, phesiz, bunca zam an ne
den dnyadan gizli kaldklarn aklar. Hik
met Adalar ilk kez 1920li yllarn balarnda
bir Amerikan keif heyeti tarafndan ziyaret
edilmiti. A ncak, btn adalar ziyaret edil
medii gibi, heyetin getirdii raporlar da ba
z ynlerden blk prkt.
T ecrit edilm i olsalar da, H ikm et A d a
lar yzyllar boyunca yabanc lkelerdeki
olaylar incelem eleri ve geriye bilim sel bil
gilerle sair b ilg ile r getirm eleri iin klk de
itirm i yurttalarn yollamtr. ok m ik
tarda kitap - o u , geldikleri lkelerde fev
kalade ender k ita p la rd - takm adalara ge ti
rilm i ve ile rin d e k i fikirler o ra la rd a b ulu
nan farkl k lt r ve u yg a rlkla rn te m elini
oluturm utur.
Adalar, uygarlk asndan birbirinden
muazzam ld e ayrlr: SARRAG ALLAnn
m ekanize to p lu m u n d a n H E L K O N D A nn
kltrne, VLEHAnn geleneksel Budizminden A troclann kastl olarak ilenmi brok
rasisine kadar. Farkllklarna ram en, tak
mada halk ortak dillerinde ve d dnyadan
bamsz kalm ak yolunda paylatklar azim
de birleirler. (Byk adalar ayrca anlatl
mtr; yukarda sz geenler dnda bkz.
KRADAK ve BALEUTA.)
Btn adalarda ayn para birimi kullan
lr: yz dragomina 'ya blnm olan dragoma, kabaca yirmi be Amerikan sentine e
deerdir ancak pratikte dviz kuru hatr sa
ylr lde deiiklik gsterir. rnein, Baleu tada, A m erikan sefer heyeti dragoma
bana on dolar demek zorunda kalmt.
Dublaxo adasnda bir pheciler tarika
t yaar. Millet olarak, nsann hibir eyi ke
sin olarak bilem eyecei fikri onlarda saplant
haline gelm itir ve kendi varlklarna ilikin
kukularn ifa de etm ilerdir. Felsefelerine
gre, dncenin hkimi kukudur. Ada, ro
l her eye septisizm, tartma ve kuku a
lanmasn garantiye almak olan Septofllaks
tarafndan ynetilir. Ada koullarnda, reti
len her eye bir nebze kuku ve belirsizlik
dahil etmeye zellikle itina gsterilir.

D ubiaxo le komu Tivalera arasndaki

tezat, takmadann tipik bir zelliidir. Bura
daki insanlar drt yz yl akn sredir izafi
yet teorisine ainadr, izafiyet teorisi ilk kez,
Kopernikln ada olan Olhazen tarafndan
kefedilmitir ve imdi adallar tarafndan y
le iyi bilinir ki, fiilen izafi fikirlerle doarlar.
rnein e m b e r eviren bir ocuk, kendi
em berinin izafi olarak duraan olduu ve
dnyann hareket ettii fikrini tasavvur etme
de zorluk ekmez, izafiyet teorisi adallarn
konumalarna da saatin ka olduu sorul
d uunda rahatlkla alt m etre diyebilecek
kadar yansmtr. Ayn ekilde, araba yolda
lerliyor cmlesi de kesinlikle Yol arabann
altnda ters ynde ilerliyor" cm lesiyle ede
erdir; Bin dereden su g e tiriyo r da, Bin
dere ondan su gtryora eittir.
Evlilikten hkmete kadar btn kamu
otoriteleri ve kurumlarna, zafi neme sahip
gzyle baklr; bu yzden de memurlar, h
kmet grevlileri ve evlilikte eler, birbirinin
yerini alabilir.
Tivalera halknn ok hzl hareket eden
atlkarncalardan yararlanarak zamann ter
sine e vrilm e sin e ilikin d e n e y le r s rd r
dkleri bildirilmitir.
Bunun aksine, komu Obalsa da, san
k i felsefesiyle ynetilir. A d a bir zam anlar
anayasal bir monariydi, kral da buray san
ki anayasayla balym gibi idare ederdi.
Daha sonra tahtndan indirildi, eski uyruklar
da sanki asla monarik duygular besleme
mi gibi davrandlar. Obalsa imdi bir cumhu
riyettir, btn yurttalar da sanki hep byle
yapmlar gibi ona ballk yemini etmitir.
O balsada boanma da evlilik kadar sk
rastlanan bir eydir. iftler, evliliklerinin ba
lang dneminde, arzu ettikleri e olmazsa
yaayamayacaklarna emindir; ancak bu yeri
ni abucak, birlikte hayatn neredeyse imkn
sz olduu yolundaki ayn d e re ce d e gl
nanca brakr. Halen evliyken, sanki hayat
ift olarak yaamak zere tasarlanmam gibi
davranmaya balar, birok parti verir, sanki
gittiklerini grm eyi gerekten istemiyormu
gibi, konuklara gecenin ge saatlerine kadar

kalmalar in srar edip dururlar. Daha sonra

se, birbirlerine zorla tahamml ettikleri halde,
fena halde km gibi davranrlar.
Sanat ve edebiyat itinayla gelitirilir; a
irler, yazarlar ve ressamlar, kalemlerini ya da
fralarn ellerinden bir kez bile brakacak ol
salar sanki korkun bir ey olabilirmi gibi,
hummal bir ekilde alr. Her tr sembole
ar nem verilmesi de O balsadaki hayatn
tipik zelliklerinden biridir; rnein, lkenin
bayra insanlar iin o bayran temsil ettii
idealden daha byk nem tar.
T a km a dada ki d a h a n e m siz a d a la r
iinde ziyaretilerin kanmas gereken ada,
Atrocla'dr. Buras vaktiyle adalarn en zengi
niydi, yle ki yurttalarn devlete vergi dem e
si yerine, devlet onlara aylk harlk dyordu.
Sonra ortaya, bir insann ok mutlu olursa
yozlaaca fikri atld ve ada hayatna bir ac
ve zevk dengesi dahil etm enin yntem leri
arand. Ars complicatoria'ya, yani hayatn b
tn taleplerini, bir dhinin bile zemeyecei
ekilde karmak hale getirme sanatna uygun
olarak, bu sonuca nasl ulalacan tayin et
mek iin kurumlar tesis edildi. Gndelik haya
tn her ynn kapsayan kurallar ve tzklerin
yan sra, gittike d a h a byk hacim li bir
mulak ve zor kanunlar seli yrrle kondu.
Sonuta ok ksa bir srede istisnasz btn
adallar u ya da bu yasay ihlal etm ekten
sulu bulunarak gereken ekilde cezalandrl
d. Cezadan kaanlara da, hemcinsleri ok
gem eden byk pheyle bakar oldu.
A trocla 'da kabul edilen btn kanun
lar, Milli Ktphanedeki 350.000 ciltte kayt
ldr. Kataloglar, bilgi szmasn nlemek iin
kilit altndadr. Kanunlara ilikin bilgi arayan
lar daha da fazla hayal krklna uratmak
iin artk iki ktphaneci kategorisi vardr kim seye bilgi verm eyenlerle sadece yanl
ve yanltc bilgi verenler. Devlet istatistik sa
natn itinayla gelitirir, bylece nfusun d a
ima form doldurm akla megul olmasn sa
lar, bu grevin btn bir gn ve gecenin
yarsn almas ender rastlanan bir ey d e il
dir. Elde edilen istatistikleri deerlendirm ek
iin oluturulan mem urlar ordusunun says

-h e p s i adam akll yksek maalarn tadn

karrlar- muazzam bir boyuta varmtr.
Her eye vergi konur. Dildeki her sz
ck, devlete mali deeri asndan zenle
deerlendirilir: ktlkler, erdemler ve bud a
lalklarn hepsi vergilendirilir. Hatta drstlk
bile vergiye tabidir. Sonuta devletin ark,
oradan geen btn altn kendi inde eritir.
A tro c la da d e vle t, so nunda m m kn olan
azami abayla asgari etkiyi elde etmitir.
Delix adas ise, birok ynden A troclann tam zdddr. Fiziksel ve iklimsel olarak
ada mmkn olan her tr doal avantajn
keyfini karr, halk da her ekilde keyif sr
m eye m eyillidir. Z evke olan d k n l kle ri
ylesine byktr ki, ou kez klasik yazar
larn tasvir ettii dnya cennetinde yaadk
larn hayal ederler. Gerekte ise ho, uygar
bir hayat srdrrler ve eer yeterince ho
eyle megul olurlarsa, sonunda tam am en
mutlu hayatlar srdrdklerini hisse d ece k
lerinden emindirler.
Gemite, Epikurosun tasvir ettii d o
rultuda lenler salamak iin Zevk Bakanl
vard. Ne yazk ki bu lenler, ar yiyip ime
nedeniyle ok sayda lme yol at ve yerini,
imdi mutluluun gerek temeli olarak gr
len fiziksel salk kltne brakt. Hayat m m
kn mertebe uzatm ak iin her ey bilimsel
olarak hesaplanyordu; hatta yemek yerken
enenin hareketleri bile kl klna llyor ve
tanmlanyordu. Gndelik hayatn hemen he
men her yann kapsayan salk talimatlar
yaymlanyor, pck basillerinin tehlikesi
ne ilikin zellikle sert uyarlar ieriyorlard.
Salk konusundaki bu kayglar imdi terk ediliyor ve adallarn ou Kiniklerin fikirlerini
benimseyerek, bunlarn gerek m utluluun
yolunu temsil ettiini iddia ediyormu gibi g
rnyor.
T akm adalarn a d a la rn d a v a ro ld u u
gzlemlenen siyasi farkllklar, pasifist Allalina ve O-Blaha adalar tarafndan m kem
melen rneklenm ektedlr. Bunlarn ilki, ikisin
den daha tipik olandr. Allalinada btn ka
nunlar, btn gnahkrlarn balanm as
ve hi kimsenin bir intikam nesnesi olarak

kullanlm am a s g e re k ti in i a k a beyan
eden bir kutsal kitaptan, Trismagest\er\ t
retilmitir. te yandan, ada hukuku ayn za
manda gze gz, die di kanununu y
rrle koymutur, iki sistem arasndaki te
zatlarn stesinden gelmek iin, her ikisi de
namus timsali hkimlerden oluan iki hkim
ler heyeti kurulmutur. Bir heyet son derece
serttir, dieri ise nispeten lml; hkimler he
yeti seimi, piyango usulyle yaplr. On iki
mahkeme dzeyi vardr ve mahkm olan ki
i her zaman hiyeraride bir sonraki mahke
meye bavurabilir. En sonunda, bir btn
olarak ulusa bavurur, nihai karar plebisitle
verilir. A llalina hukukunun g a rip likle rin d e n
biri, niyetin de eylem gibi yarglanm asdr.
Bu yzden bir bakirenin, krtaj yaptrmaya
alm a n e d e n iyle hapse d t g r l
mtr; kend isin i hamile sanm ve buna
gre davranm t. Krtaj yaptrm ak konu
sunda elbette masum du ama, buna niyet
lenmekten suluydu ve bunun iin de hap
sedilmiti.
Allalina ile O-Blaha arasndaki ilikiler
son zamanlarda ok gerginlemitir, iki ada
geleneksel olarak pasifizm ve doru d
np doru davranm a yoluyla btn bencil
dncelerin bastrlmas idealini paylar. Yl
lar boyunca bilinen tm etik sistemlerini yo
un biimde incelemiler, ancak henz etik
sznn gerekte ne anlama geldii konu
sunda karara varamamlardr. Zamanla Alla
lina daha idealist sol pasifistlerin yuvas ol
mu, O -Blahada ise daha pratik s a c flar
ar basmtr. Aralarndaki farklar gzden
geirip stesinden gelmek iin ortak bir kon
ferans dzenlenmi, ama savan kaldrlmas
ve nsan rknn tek bir mutlu aile olmas talep
leri zerinde anlamaya varrlarken, adil bir
savan olasl hakknda nemli anlamaz
lklar domutur. Konferans byk bir karga
ayla sona ermi ve iki pasifist ada arasnda
sava ilan edilmitir. imdi ileri ve tehlikeli si
lahlarla silahlandklar bildiriliyor ve iki taraf
da gereler iin Sarragallaya gveniyor.
Son olarak, Pramitlerin evi olan, daha
nemsiz adalardan Zyundal da bahis konusu

olmay hak etmektedir. Pramit'ler, geleneksel

olarak btn takmadalar gezmi, sonunda
barl bir ekilde Zyundala yerleene kadar
dier adallardan eziyet grp aalanm,
kkeni bilinmeyen bir rktr. Ancak imdi ora
da da anti-Pramit duygular dom aya bala
m gibi grnyor. Adaya yerleenlerin ou
btn sorunlarna ramen daha nceki gez
me deneyimlerini tercih edermi gibi oradan
ayrlmay isteyen bir grnm sunuyorlar.
(Alexander Moszkowski, Die Inseln der We

isheit, Geschichte einer abenteurlichen Ent

deckungsfahrt, Berlin, 1922)

HKMET KRALLII, bir g i e a ra cl yla

ulalr. Krall ziyaret etm ek isteyen sey
yahlara, iinde haritalar, m adeni paralar ve
bir kurallar kitabnn bulunduu bir anta ve
rilecektir; sonular garantili d eildir ama va
kit kayb tazmin edilir.
Hikmet Krall bir zamanlar, Hilik l
kesi olarak bilinen, sadece karanln iblisle
rinin yaad orak, korkutucu, ssz bir yer
di. Tarih bize gen bir p re n sin istikbalini
bulm ak am acyla Bilgi D enizini atn, iyi
lik ve doruluk adna Hilik zerinde hak id
dia ettiini anlatyor, iblislerin, canavarlarn
ve d e v le rin g e z in d i i eski H ikm e t ehri,
onun ynetim inde mreffeh bir krallk haline
geldi. Prensin iki olu yeni kentler bulmak
iin yollara dtler ve gneyde SZLKKENT ve kuzeyde, CEHALET DALARInn
eteklerinde SAYIKENT kurdular. Yeni ehir
ler szlerin mi saylarn m hikmetten daha
nemli olduu konusundaki bir tartmann
ardndan birbirlerine hasm o ld u la r ve bit
mek bilm ez ekim eleri H ikm et Krallna
ykm g e tird i. Ancak, kraln iki evlatlk kz
Kafiye ve Mana, Hikmet ordularn toplayp
savaa sokmay, bu savatan muzaffer k
may ve ye niden barl b ir hkm darlk
kurmay baarmtr.
(N o rto n Ju s te r, The Phantom Tollbooth,
Londra, 1962)

, w

'" y

HKMET KRALL11

Adas

HME, yeralt ktas PELLUCDARda b u lu

ulalr; kayala aklm kk tahta kazk

nan KORSAR A zda bir adadr, AMOCAP

la kapl tepeler, i b lg e le rd e k i yaylalara

doru ykselir. Ancak benzerlik burada so

lar, kntlar dikey olarak birbirine balar.

Dardan bakldnda buras yaamak in
tehlikeli bir yer gibi grnr ama Garb sa
kinleri dar kntlarn zerinde, dier insan
larn yerde yrd kadar rahatlkla yrr.

na erer. Barl kom ularnn aksine, Him eliler saldrgan ve huysuzdur. Aile ii m
nakaalar hi bitmez, genellikle de iddetle

Kyde yaam konforlu deildir ve H im elilerln huysuzluunun da etkisiyle, dp lme

vakalar hi de az deildir. Alt kntlardaki

sonulanr. Hlmeliler teoride tekelidir, ama

sadakatsizlik son derece yaygndr.
H im e'liler seyyahlar ld rd n d e n ,
adaya gelenlerin pek az geri dner; bu yz
den de Hime hakknda bilinenler ok snrl
dr. te yandan, adadaki iki ky ayrntyla
ta rif edilm itir. Garb, yksek bir kayaln
cephesindeki m aaralardan oluan bir kaya
kydr. Maaralara bir dizi dar kntdan

insanlara ta atmak, ocuklarn ok sevdii

bir elencedir.

A d a sndan pek uzakta deildir. Topografik

adan benzeen bu iki adada sk orm anlar

br ky ise etraf yksek bir duvarla

evrili, tatan ve kilden evlerden olum u
kark bir yn olan C arndr. Yksek ve ka
yalk bir platonun zerinde bulunur ve d im
dik yarlarla korunur.
Himenin A m io c a p la aras iyi deildir.
Hime erkekleri oradaki kadnlar esir almak

midiyle sk sk komu adaya baskn yapar

lar, ama pek az bu seferlerinden geri d
ner. yle ki, kyda yaayan bir kabile, Amiocap'a g id ip orada yok olm u H im eli sa
valarn kanolarn geri getirerek ok zen
gin olmutur; son derece dayankl ama hafif
olan bu kanolara ok yksek d e e r biilir.
Ktkten kano ylesine bir m aharetle oyulmutur ki, batmas neredeyse imknszdr.
A lak g ve rte yi kaplam ada kullanlan bir
hayvan derisi, kanocunun beline balanr;
deri doru ba landnda kano hi su al
maz, bu sayede de en sert denizde bile kul

isteyenler dnda kimse tarafndan ziyaret

edilm ez. Y olcular kz arabalarnn hantal
hantal geerek iz braktklar sokaklara kuru
lan pazarlarda harika kelepirler bulabilir.

lanlabilir.

HOGWARTS, ngilterede bir yerde bulunan

(Edgar Rice Burroughs, Tartar of Pellucidar,

New York, 1930)

bir cadlk ve byclk okuludur. Buraya

Londrann Kings Cross istasyonundaki Pe
ron Dokuz eyrekten kalkan tren vasta

HNDSTAN, Hint O kyanusunda bulunan,

kuzey kys boyunca Himalayalar ykselen

syla ulalabilir. Okul binas aslnda, bir da

n tepesine kurulmu, koca bir karanlk g
le bakan, ok sayda kulesi ve kk kulesi
bulunan kadim bir atodur. M ugglela r (b

bir adadr (kuzey snr boyunca Himalayalar

ykselen, Hindistan adndaki lkeyle kart
rlmamaldr).
A da ile giysili hayvanlarn yaad bir
lke olan Hayvanlar lkesi arasnda buharl
gemi iler. Hayvanlar lkesindeki aalarn
direkler zerine konmu ham pam uk toplar
o ld u u ve H in d is ta n n da b ir z a m a n la r
gen bir ra ca tarafndan y n e tilm i o ld u
undan baka, iki lke hakknda da pek bir
ey bilinmemektedir.
(C .S. Le w is, S urprised by Joy, L o n d ra ,
1955)

HLANTH, RYADNYA'da, Cereneria De

nizi kysnda bulunan ok byk bir ticaret
ehridir. Duvarlar yontulmam granittendir,
kiri ve aldan yaplma evlerin olaanst
atlar ve kalkan duvarlar vardr. Hlanith is
keleleri m eede n yaplm adr, yaknlardaki
meyhaneler alak siyah tavanlar ve yeilim
trak kanatl pencereleriyle fazlasyla eski g
rnrler. ehir, takas yapmak isteyenler ve
zanaatkrlarnn gvenilir almalarn almak

(Howard Phillips Lovecraft, The Dream-Quest of Unknown K adath , Arkham Sampler

iinde, Sauk City, 1948)

HOFBAU, bkz. RURTANA.

yc ya d a cad olmayanlar), ok zel baz

d u ru m la rd a , okulu z iy a re t e d e b ilir. H ogwarts turuna karlm ziyaretiler, ta du
varlardaki m ealelerle aydnlatlm m uaz
zam bir giri salonunun iinden geirilecek
lerdir. Burada m erm erden yaplm a muhte
em bir merdiven st katlara kar, bir ifte
kap ise Byk Salona alr. Bu salon tuhaf
ve o laanst bir yerdir. rencilerin ye
m ek m asalarnn ze rin d e h a va d a duran
binlerce mum tarafndan aydnlatlr. Masa
larn zerinde l l altn tabaklar ve rosto
dan naneli palavraya kadar eit eit yiye
cek bulunur. Gzel bir by sayesinde, ta
van dardaki gkyz grnm ne sahip
tir; salonun semalara alm adna inanmak
zordur.
M erm er m erdiven H o g w a rts taki 142
m erdivenden yalnzca biridir. Geni m erdi
venler vardr, byk m erdivenler, dar, salla
nan m erdivenler; bazlar cum a gnleri ba
ka yerlere gtrr, bazlarnnsa yarsna ya
kn bir yerde, zerinden atlanlmas gereken
yok olm u bir basamak vardr. Kibarca rica
edilm edike ya da tam doru yerinden g
dklanm adka almayan kaplar vardr; as-

daki bir tula duvardan eriilebilen Diagon

Yolu adl sihirli ca d d e d e n alnabilir:
takm dz i cppesi (siyah);
sivri ulu dz bir gndelik apka (si
yah);
bir ift koruyucu eldiven (ejderha derisi
ya da benzeri);
klk bir pelerin (siyah, gm tokal);
teki gereler: bir asa; bir kazan (ka
layl, orta boy); bir takm cam ya
da kristal ie; bir teleskop; bir ta
km pirin lek.
rencilerin bir bayku, bir kedi ya da bir
kurbaa getirm elerine izin verilir, am a s
p rge trafii kazalara neden o la b ile c e in
den, ilk yllarda kendi sprgelerini getirm e
lerine izin verilmez. Ayrca zaman zaman s
knt verici olabilen oyunbaz hayaletlere kar
da tetikte olunmas tavsiye edilir.
H ogwartsa ziyaretlerinin keyfini kar
mak isteyen seyyahlar, baz kitaplar okuya
rak bu deneyim e n c e d e n hazrlanm ann
faydasn grebilirler:

Temel Byler Kitab (Birinci Snf), Mi

randa Goshawk;

Sihir Tarihi, B athilda Bagshot;

Sihir Kuram, A dalbert Waffling;
Biim Deitirme iin ilk Adm, Emeric
HOGW ARTS cadlk ve b y c l k okulunun
YASAK O R M AN 'dan grn.

Switch;

Bin Bir Byl Ot ve Mantar, Phyllida

Spore;

Sihirli Yiyecek ve iecekler, A rsenius

Inda kap olmayp da kap numaras yapan
d u v a rla r da. P ortre le rd eki kiile r hareket
eder ve birbirlerini ziyarete giderler. Zrhlar
kendi balarna yryebilir.
ngiliz modeline sadk bir biimde,
renciler drt binaya ayrlr: Gryffindor, Hufflepuff, Ravenclavv ve Slytherin. Her binann
kendi asil tarihi vardr ve hepsi kalburst
cadlar ve bycler karmtr. Birinci snf
re ncilerin in yanlarnda getirm eleri gere
ken birtakm gereler vardr. Bu gerelerin
tamam, Londradaki atlak Kazan Pubn-

Jigger;

Fantastik Canavarlar Nelerdir, Nerede

Bulunurlar?, Newt Scamander;
Karanlk Gler: Kendini Savunma El
Kitab, Quentin Trimble.
(J.K. Rowling, Harry Potter and the Philo

sophers Stone, Londra, 1997 [Harry Potter

and the Sorcerers Stone, ABD]; J.K. Row
ling, Harry Potter and the Chamber o f Sec
rets, Londra 1998)

HOHENFLESS, bkz. LLA R ; a yrca bkz.

PESTTZ.

HOMURDANAN FELLAHLAR DOMNYO

NU, ACAYPLER LKESnden kuzeyindeki
DALGACIK LKES ile ayrlan bir krallktr.

HOLLN, ayrca EREGON diye de bilinir.

Bu kadim elf krall DUMANLI DALARn
dou tarafnda, ORTA D N YAdaki RHUDAURun gneyindedir.
Hollin, N oldor ya da G w aith-i-M irdain
(M cevherciler Halk) diye bilinen elfler ta
rafndan, Orta Dnyann ikinci anda ku
rulmutur. Burasnn elflere cazip gelen ya
n, herhalde MORA ccelerinin mithril ma
denine olan yaknlyd, nk elfler zana
atkrlklar ve metal iilikleriyle n kazan
mt. iki- halk birbiriyle ticaret yapm tr ve
elf becerilerinin bir rnei, Moria kaplarn
daki yaztlarda grlebilir.
MORDOR'lu Sauron iin kudret yzk
lerini yapanlar Hollin elfleriydi, onun yzk
leri ne gibi kt am alarla kullanacann
fa rk n d a d e ild ile r. Sauron d a h a so n ra
kendisine O rta Dnya halklarnn hepsi s
tnde g verecek olan Tek Y z k yapt.
Elfler nihayet onun entrikalarn kefederek,
yapm o ld uklar yzkleri sakladlar. Bu
nun bir so n u cu olarak sava kt, b lge
harap oldu.
Bu atm ada birok elf ld, sa ka
lanlar kuzeye kat ve AYRIKVAD'de yeni
bir snak ina ettiler. nc a n ba
larnda H ollin 'de kimse oturm azken bile o
topraklara hl bir iyilik ve esenlik havas
hkimdi, nk eskiden burada elfler yaa
mt.
Halen burada bol m iktarda yetien obanpskl Hollin elflerinin yadigrdr. Vak
tiyle elflerin arazisinin sona erdiini ve Moriaya girildiini gstermek iin SRANNON
denen derenin kenarnda iki ko ca obanpskl aac dururdu. A a la r im di s
klmtr.

Hom urdanan Fellahlar tek gram yalar

olmayan devasa yaratklardr; vcutlar sa
dece kemik, deri ve kastan ibarettir, ilerin
de en zayf olanlar, hi zorluk ekm eden bir
fili kaldrp yedi mil uzaa atm a yetisine sa
hiptir. Irk olarak hain ve son derece zorba
drlar. D ier halklarn hepsinden nefret et
mekle kalmazlar, birbirlerine kar da d
m a n ca davranr, sosyal iliki kuram azlar.
H om urdanan Fellahlar, Byk Gallipoot de
nen bir kral tarafndan ynetilir.
(L. Frank Baum, The Emerald City of Oz,
Chicago, 1910)

HOOLOOMOOLOO, MARD TAKIMADALARlndan biridir. Kayalarla dolu ve bodur, e

ri br allklarla kapldr.
Bazen Sakatlar Adas olarak da bilinir.
evre a dalarn sakinleri, b ir taraftan asi
metrik b iim e sahip bebekleri yok etmeye
kar o lduklarndan, bir tara fta n da onlar
g z n n d e tu tm a k is te m e m e le rin d e n ,
H o o loom oolooda sakatlar iin bir snak
yaratm lardr. Srgnlerin ocuklar ve to
runlar halen burada yaam aktadr, kendi
yasalar ve kendi setikleri bir krallar var
dr. A d a d a n a y rlm a la rn a izin ve rilm e z,
nk takm adann geriye kalan ksm on
larla h i b ir alverilerinin olmamasn iste
mektedir.
Ancak Hooloomooloo yerlileri sakat ol
duklarndan emin deildirler ve ziyaretile
re, bir insann korkun mu yoksa yakkl m
olduunun, karar kimin verdiine gre de
ieceini anlatrlar.
(Herman Melville, Mardi, and A Voyage Thit
her, New York, 1849)

(J.R.R. Tolkien, The Fellowship of the Fling,

Londra, 1954; J.R.R. Tolkien, The Return of
the King, Londra, 1955; J.R.R. Tolkien, The
Silmarillion, Londra, 1977)

HORSELBERG, bkz. VENUSBERG (1).

HOSK, YERDENZdeki d e n iz in batsn

Her drt ylda bir ilkbahar ekinoksunda

d a , D O K SA N A D A L A R n k u z e y in d e b ir
adadr. Hosk, kylarnda b irok koy ve ka
nalla girintili kntldr; kuzeybatdaki b

toplanan tem silciler konseyi, eitli b lgele

rin durumu hakknda bilgi edinir ve varolabi
lecek sorunlar zm ek iin tavsiye olarak
bilinen kararlar alr. Bu szcn tercih edil
m esinin nedeni, H ouyhnhnm lerin mantkl
bir varla herhangi bir eyi zorla yaptrm a
fikrini dnem em eleridir. Mantkl bir varl

yk bir koy, aday neredeyse daha kk

adaya bler. Hem kuzeydou hem de
gn ey dalktr. Ana liman dou kysndaki
O rrim ydir. Buras i D enizin sularnda yel
ken a a n b y k tic a re t k a d rg a la r iin
nem li bir snaktr. Eski ehrin caddeleri
lim andan yukar dik bir yoku olutururlar,
iki yanlarnda tacirlerin tatan yaplma sa
lam evleri uzanr. Kentin tamam, b lg e
lerin kanunsuz lordlar ve ekyalarndan
korunm ak in surla evrilm itir. Zenginle
rin evleri istihkm edilm itir ve kulelidir; rh
tm b lg esin d e ki a m b a rla r kale g ibi ina
edilm itir.
(U rsula K. Le Guin, A Wizard of Earthsea,
New York, 1968)

HOSTELYA CUMHURYET, bkz. LBERYA.

HOUYHNHNMLER LKES, Gney Denizlerlnde bir adadr. 1711de, isyankr tayfas

tarafndan bir bana buraya braklan Kap
tan Lemuel Gulliver tarafndan kefedilmitir.
A dada hkim tr zarif ve nazik bir at r
kdr - Houyhnhnmler, ya da kendi dillerin
de "Doann Kemali . Dsturlar akla yatrm
yapm ak ve hayatlarn akl zerine kurm ak
tr. Balca erdemleri dostluk ve doal bir
e y diyerek btn rka yaydklar iyiliksever
liktir. Bilge ve kltrldrler, zellikle de iir
konu su n da stndrler, kullandklar b e n
zetm elerle m etaforlar d o ru ve arpcdr.
En ok kullanlan konular dostluk, yilikse
verlik ve yar kazananlara vglerdir. D
dnyayla balants bulunm ayan atlar, sk
net dolu ve bar bir m edeniyet kurmular
dr. Kibar bir edep ikliminin hkim olduu,
siyasi ekim e nedir bilm eyen bu m edeni
yet, svirenin gzel kaplcalarna deal bir
alternatiftir.

a ancak t verilebileceini ya da bir eyi

yapmasnn tavsiye edilebileceini ve hibir
mantkl varln, tanm gerei, akln sesini
dinlemem ezlik edem eyeceini sylerler.
Z iyaretiler, H ouyhnhnm to plum unun
eitliki olmadn grecektir. Doru, benekli
ve siyah atlar fiziksel ve zihinsel olarak kr ve
demir kr atlara stndr. Son ikisi bir tr hiz
metkr snf olutururlar ve asla kendi to p
lumsal konumlarnn stnde biriyle iftle
meye heveslenmezler. Bu hiyerari doaldr,
kimse kar kmay aklna bile getirmez.
Houyhnhnm ler ntoynaklarnn ii bo
ksmn, insanlarn ellerini kulland gibi kulla
nr. A dada metal diye bir ey bilinm ediin
den, aletler tlm akmaktandan yap
lr. Seyyahlar hem bu aletleri, hem de tahta
dan ve gnete piirilmi topraktan yaplma
basit kaplar hatra olarak satn alabilirler.
Houyhnhnmler ats sazla kapl, uzun,
alak evlerde yaarlar. Evlerin przsz, kil
zeminli, geni odalarnda duvardan duvara
yemlikler vardr. Bu meskenlerin yapm nda
a d a ya has, krk yana g e ld i in d e kkleri
geveyen, yksek ve dz bir aa kullanlr.
lk frtnayla birlikte aalar devrilir; a a la
rn gvdeleri toplanr ve dzenli aralklarla
topraa saplanr. Sonra aralar yulaf sap ve
sazla rlr. Kaplar ve atlar da ayn ekil
de yaplr.
Houyhnhnm ler h ib ir hastala y a ka
lanmazlar, dolaysyla da hekime ihtiyalar
yoktur. Kaza sonucu incinmelerin ou, ha
rika bitkisel ilalarla tedavi edilir. Atlarn o
u yetmi ya da yetm i be, hatta bazlar
seksen yana kadar yaar. lm yallktan
gelir, genellikle yava ve acsz bir sretir.
Normalde, ne zam an leceklerini gayet ke
sin bir ekilde tahm in edebilirler, bu yzden

de son on gnlerini arkadalarn ve komu

larn ziyaret e d ip onlara vakarla ve d a et
meye ayrrlar. Bu ie sanki hayatlarnn geri
kalann yaam aya uzak bir yere gidiyorlar
m g ib i, b y k bir sknetle ko yu lu rla r.
lmden ilk anaya dn ( lhnuwnh ) ola
rak sz edilir. Bu, baz gzlem cilerin yerk
renin b a ka ksm larnda g r le n T oprak
Ana kltyle b a lan tla n d rd d in le rin in
olas doasna dair az saydaki ipucundan
biridir. ller bulunabilecek en karanlk yer
lere gmlr.
Irk zayflatm am ak iin evlilikler kl krk
yararak planlanr. Ak ya da d rt deil,
gzellikle kuvvetin mantkl b ir elem esi
zerine kuruludur ve arkadalar ya da anne-babalar tarafndan ayarlanr. Ak olm a
m asna ra m e n iftle r d o s tlu k ve uyum

iin d e b irlik te yaar, zina grlm ez. Ar

nfus artn nlemek am acyla, iftler yal
nzca iki tay yapar. te yandan hizmetkr
snflar, asil aileler in hizm eti salam ak
am acyla iki cinsiyetten de er ocuk ya
pabilir. Bir ift iki ksrak sahibi olursa, bun
la rd a n b iri, fa z la d a n b ir ta n e e rke k tay
olan bir ailenin erkek tayyla deitirilir. Bir
tay kaybolur ya da bir anne adaynn ocuk
yapm a ya geerse, te m silcile r konseyi bu
sorunu baka bir aileden ona bir tay temin
ederek zer.
D iiler ve erkekler, i, e g ze rsiz ve te
m izlik zerine kurulu ayn eitim i alr. Ylda
drt kez, her blgenin g e n le ri koma, at
lama ve benzer kuvvet ve e viklik yarlar
na katlr. Kazanan, ona m ethiye dzen bir
arkyla d lle n d irilir. K kle re on sekiz

yana gelinceye dek haftann sadece b e l

li g nlerinde yulaf ve st verilir (bunlar ye
ti k in le rin tem el b e s in le rid ir). O zam ana
k a d a r a n n e -b a b a la rn n g ze tim i a ltn d a
sabahlar ve akamlar a yrlarda otlarlar.
lke yi o c u k la ry la b irlik te z iy a re t ede n
se yya h la r, yollarn a so ru n s u z devam e t
m ek istiyorlarsa onlar bu pastoral ortam da
brakabilirler.
H o u y h n h n m le rin d ili, Y ksek F elem enkeyi andrr ama daha zariftir. Yazl dil
leri yoktur; bildikleri her ey sonraki kuakla
ra szl olarak aktarlr. Dnyann geri kala
nnda ok yaygn olan ktlkleri ifade et
m eye yarayan szckleri, hatta yle m ef
humlar bile yoktur. Sava ve siyasi kavgalar
hi b ilin m e z ve o n la rd a n o lm a ya n diye
bahsedilir, ki bu ifadenin Trkedeki en ya
kn karl yalan szcdr.
Yl, gne ve ayn hareketlerinden he
saplanr, ama haftalara ve gnlere b ln
m em itir. A tlar tutulm alar anlarlar, ancak
astronomi bilgileri bununla snrldr.
Houyhnhnm ler bu bar iindeki to p
raklarn yegne sakinleri deildirler. Burann
doal hayvan varlnda gnnayh denen yrt
c bir ku; luhimuh denen yabanl bir san;
ve kuuya benzeyen iri bir ku olan lyhannh
da vardr, inekler stleri iin beslenir, kedi
lerse evcil hayvanlardr. En nemli yaratklar
(yani Houyhnhnmler dndakiler) Yahoolardr (bkz. BRODENN LKES). Yahoolar in
san andrrlar, ama balar ve gsleri arap
sana dnm kllarla kapldr ve omurilikleri
boyunca uzanan sa gibi kllar vardr. Deri
leri kahverengidir ve kuyruklar yoktur. Diiler
erkeklerden daha ufaktr ve yrrken meme
leri neredeyse yere kadar uzanr.
Yahoolar dnyadaki en naho yaratk
lardandr, grld kadaryla irenlie ve
pislie doal bir yatknlklar vardr. eteler
h a lin d e ya a rla r ve her e te n in b a n d a
m utlaka grubun en irkin i ve en biim sizi
olan bir reis bulunur. Reisin genellikle bir
g z d e s i va rd r: onun g re v i e fe n d is in in
ayaklarn ve kn yalam ak ve diileri reisin
kulbesine doru gtm ektir. Btn srnn

nefret ettii gzde, kendi gvenlii s e b e b iy

le efendisinin d ib in d e n hi ayrlmaz. Daha
kt bir hayvan bulunduunda, gzde g e
n e llikle skartaya karlr. Bu g e r e k le ir
gereklem ez, b lg ed e ki btn Y ahoolar
ona saldrr ve stne dklarn y a p a ra k
onu tepeden trnaa dkyla kaplarlar.
Yahoolar da ou hayvan gibi d iileri
ni paylarlar ve kalc iftler oluturmazlar.
A dada hastalktan, depresyondan ve kak
lktan mustarip yegne tr onlardr.
Y a hoolar g l ve eviktir, ze llik le
yzme ve aaca trm anm ada ok ustadrlar.
D ier yaratklarn hepsinden nefret e d iyo r
gibi grnrler, ayrca kendi aralarnda da
srekli kavga eder, peneleriyle birbirlerini
vahice yaralarlar. Herkese yetecek yiyecek
o ld u u n d a b ile y iy e c e k i in h e p k a v g a
ederler. Diiler, zellikle de gen olanlar,
son derece e h ve tlidir ve Yahoo erkekleri
arasndaki kavgalarn balca s e b e p le rin
den birini olutururlar.
Yahoolar ayrda bulunan parlak tala
ra ok dkndrler ve onlar bulm ak iin
bazen saatlerce topra kazarlar. Sonra on
lar biriktirip bir yere gm erler, halbuki bu
talarn kendilerine has bir deerleri yoktur.
Saklanm talarnn alnmas, muhtemelen
bir Y ahoonun bana gelebilecek en kt
eydir.
Yahoo'lar kklerden merkep ve kpek
lelerine, nlerine kan her eyi yerler. H i
bir ekilde ayrm yapmam alarna karn, a
lnm yiyecei tercih ettiklerini ileri srerler
- s y le d ik le rin e g re b yle e ld e e d ilm i
olanlar daha bir lezzetli oluyormu. Ayrca
ok ender bulunan, sulu bir kke de d
kndrler. Bu kk em ip emip sarho olur
ve amurun iine ylp kalrlar.
Yahoolarn kkeni bilinm em ekle b irlik
te bu lkenin yerlisi deilm i g ib id irle r. Ef
saneye gre denizin te yanndaki to p ra k
larndan karlmlar, aralarndan iki Yahoo
d a lara ulam ve o rada yurttalarndan
bile daha yoz hale gelm i. Y ahoolar son
derece hzl bir ekilde rerler, yle k bir
ara aday istila etm e tehlikesi bile d o u r

mulardr. Bu yzden Houyhnhnm ler onlar

sistematik bir biim de avlamaya balam
tr. im d ile rd e e saret a ltnda b e s le n iy o r,
kulbelerde tutuluyor ve yk hayvan ola
rak kullanlyorlar.
H ouyhnhnm ler, Yahoolardan ylesine
tiksinirler ki, Yahoo szcn olum suz bir
sonek olarak kullanrlar. rnein, kt yapl
m bir ev Ynholm hnm rohlnw-Yahoo ola
rak tanm lanr. Seyyahlar bir Y ahoo avna
katlmaya davet edilebilirler, ama en iyisi on
lardan her halkrda uzak durmaktr.
(Jonathan Swift, Travels Into Several Remo

te Nations Of The World. In Four Parts. By

Lemuel Gulliver, First a Surgeon, and then a
Captain of several Ships, Londra, 1726)

HYKTEPE YAYLALARI, kuzey ORTA

DNYAdaki YALI ORMAN'n g n e yin d e
b u lu n a n , g e n i v a d ile rle ve p r z s z ,
aasz tepelerle kapl bir blgedir. Tepele
rin stnde hl, uzun zaman nce lm
Edain kral ve kralielerinin hykleri vardr,
yreye adn veren de bunlardr. Bazlarnn
zerinde m uazzam talarn bulu nd u u bu
hykler, yeil di etlerinin iinde kertik ker
tik duran, krlm diler gibi grnr.
Yaylalar, O rta Dnya'nn nc a'nda oray ele geirm i olan kt ruhlar
sebebiyle tehlikeli, meum yerlerdir. Hykl Kiiler denen bu ruhlar, insanlar kurban
etmek am acyla kandrp hyklere ekerler.
Bu ruhlar zerinde gerekten bir g ce sahip
olduu bilinen tek kii, bazen ziyaretilere
rehberlik eden Tom B om badildir.
(J.R.R. Tolkien, The Fellowship o f the Ring,
Londra, 1954; J.R.R. Tolkien, The Return of
the King, Londra, 1955)

HSUAN, Kuzey in D enizinde bir ktadr.

7.200 milkarelik bir alan kaplar ve azizlerle
perilerin ynettii sylenen ok sayda eh
re sahiptir. Altn bitkiler ve yeil otlar, yerel

bitki rtsnn ska rastlanan rneklerin

dendir.
S e y y a h la r u n u b ilm e k is te y e b ilir:
C heng Ho dnem inin n c ylnda (
90), im p a ra to r Wu Ti H suana geldiinde,
halk ona toplam drt ons arlnda, sere
yum urtas byklnde ve kara dut ren
ginde ttsler sunmutu, iki yl sonra Changan ehrinin insanlar vebaya yakaland, im
parator bu ttslerin bazlarn yakt ve l
m ay gem em i herkes dirildi. Rayiha
haftalarca havada kald ve bu sre boyunca
kimse lem edi.
Bir ziyareti bu ttsnn bulunduu bir
alla rastlarsa ok dikkatli olmaldr, n
k l diriltm e (birka klasik vaka haricinde)
her zaman olduka tatsz trajedilerle sonu
lanmtr.
(Tung-Fang Shuo, Accounts o fth e Ten Continents, 1. yzyl)

HULAK, Brezilya'daki Xangu Nehrinin yakn

larnda, eylem 10 gney, boylam 55 batda
bulunan, ok yal bir kraterin iine ina edil
mi bir ehirdir. Burada ATLANTSten geldii
sylenen Hulalar adnda beyaz bir rk yaar.
Erkekleri ufak tefek ve sarndr, mavi ipek tnikler giyerler; kadnlarsa daha kuvvetlidir ve
radyo yayn konusunda son derece ehildir.
Kadnlar dmanlarn dehete drm ede
kullandklar lmcl bir mavi n icat etmi
lerdir. Ancak bu n Alan Upton adnda gen
bir ngiliz kif tarafndan yakalanp onlara
kar kullanlm ve zaten yz yl nceki bir
d eprem le nfusu epey seyrelm i olan Hulalarn saysn be yzden on e indirmitir.
G nm zde Hulaka giden ziyaretiler,
kimi drt yz ayak ykseklikte, krmz tatan
yontulmu byk binalaryla ho bir ehirle
k a r la a c a k la r. B yk T a p n a k (g n e i
temsil ettii sylenen ve m cevherlerle kap
l devasa altn diskiyle), ziyaret etmeye ziya
desiyle de e ce k bir yerdir.
(T.C. B ridges, The Mysterious City, Londra,
1928)

HUNYA, bkz. BLTVA.

HUR-AT-HUR, bkz. KARGAD MPARATOR

LUU.

HURLUBERE, bat A v ru p a da usuz b u

caksz bir imparatorluktur. Baehri Hurlu o
kadar byktr ki, kraliyet ahr Paris ehri
b y kl n d e bir alan kaplar, im parator
H u rlu b le u , d o ru d a n anl anl H urluberlu nun soyundan g e lir ve Byk M anifafa
unvann tar. Bu im p a ra to rlu k hanedan,
im parator Hazretlerlnin ve uyruklarnn uyu
yabilm esi iin gereken serin karanlk sa
lansn diye her gece kanatlaryla gnei r
ten Kutsal Yarasadan gelir.
im p a ra to rlu k h a k k n d a , m ily o n la rc a
yaam a malolan din savalar dnda pek
bir ey bilinmez. En byk Hurlubleryen fi
lozoflardan ikisi olan Bourbouraki ve Barbarako, Kutsal Yarasann doum u konusunda
iki ayr dnce ekol kurm ulardr. Biri bu
sem avi yarasann b e ya z b ir y u m u rta d a n
d o d u u n u ileri srer, d i e riyse yum urta
nn krmz olduuna inanr. Byk Manifafa
iki kuram badatrm aya alm, yum ur
tann dnn beyaz iinin krmz olduunu
ya da iinin beyaz dnn krmz olduunu
ne srmtr, ama iki farkl grup bunu ka
bul etm em ilerdir. S onunda Berniquet adn
da, im paratorun soytars olm u bir yaban
c, Kutsal Yarasa'nn doas gerei bir me
m eli, do urucu ve insa n biim ll olduunu,
dolaysyla da yum urtadan kmadn is
patlamtr.
Byk Manifafa hemen iki filozofun da
kellesini vurdurmu, halk da sevinip sokak
larda dans ederek bu olay izlemitir. Bugn
seyyah lar bu kanl blnm enin g r le b ilir
herhangi bir zine rastlam ayacaklardr.
(Charles Nodier, Hurlubleu, Grand Manifafa

d Hurlubiere, Paris, 1822)

H U ZU R H A V U ZU ,
a y rc a
EFKAT
ANA NIN CENNET olarak da bilinir. Kuzey
Buz Denizlnde, Jan Mayen Arazisi yaknla
rnda, frtnalara kar koruma salayan yk
sek kayalklarla evrili, ok byk bir havuz
dur. iyi balinalar bu durgun ve yal havuza
lmeye gelirler. efkat Ana onlar arp ye
ni yaratklar haline g etirene kadar her tr
tehlikeden uzakta, hafif alkantda tatl tatl
yzerler. Huzurhavuzu yalnzca doru b ali
nalara ayrlmtr: atalkuyruklu balina, ieburun ve denizgergedan. Daha grltc
olan sperm eet balinalar buraya alnmaz;
onlarn kendilerine ait baka bir Huzurhavu
zu vardr - Gney Kutbu yaknlarnda, Erebus Dafnn 263 mil gney-gneydousunda byke bir glet.
efkat A nann kendisi Arktik Huzurhavuzunun m erkezinde oturur; beyaz mermer
bir tahtn zerinde, beyaz mermer bir ha
nmdr. Tahtnn eteklerinde insann hayal b i
le edem eyecei biim ve renklerde binlerce
yaratk yzer. Bunlar efkat A nann deniz
suyundan yaratt ocuklardr.
(Charles Kingsley, The VVater-Babies: A Fairy Tale for a Land-Baby, Londra, 1863)

HYPERBOREA, belki iskoyann kuzeyin

de bulunan, ho ve bereketli bir lkedir. Hyperborea Denizine giden boazn giriinin
iki yannda, kadn biim inde heybetli kaya
lklar ykselir. Z iya re tile re H yp e rb o re a ya
geceleyin gelm em eleri tavsiye edilir, nk
karanlk bastktan sonra bu kayalklar canla
nr ve aralarndan geen btn gemileri par
alarlar.
Gne ylda sadece bir kez, yaz orta
snda doar ve yine sadece bir kez, k or
tasnda batar. H yperborea sakinleri sabah
tohum eker, le y in b ie r, g n b a tm n d a
aalardaki m eyveleri toplar ve geceleyin
maaralarna ekilir, ilk meyveler A p o llo n a
sunulur.
H yp e rb o re a d a keder nedir bilinm ez.
Sakinleri lecekleri vakti kendileri seerler.

Bunu yiyip ierek, nee iinde kutlarlar, son

ra da belli bir kayann zerinden atlayarak
yaamlarna son verirler.
H yperborea dalarnn zerindeki gk
yz, tamamen dalarn eteklerini kaplayan
allmadk bitkilerden gelen birok eit b
cekten, zellikle de ke le b ekle rd e n oluan
bulutlarla doludur. H yperboreann bereketli
ayrlarnn iinden akan drt byk nehirde
balk boldur, kylarysa kurbaa kaynar. Sa
kinler bu kurbaalar, zellikle de iki bal
olan ve ans at, dourganl artrdna
inanlanlar hayli lezzetli bulurlar. Hyperborea
ormanlarnda, canavar ve insan biimindeki
kadim aalarn arasnda, boynuzlu atlar ve
boynuzlu kular yaar.
(Yal Plinius, Naturalis Historia, S 1. yy;
Yal Plinius, Inventorum Natura, S 1. yy)

HYPERBOREAda A tlam a Kayas.

I
IILDAYAN DNYA, Kuzey Kutbu ndan n
giliz A dalarna kadar, Grnland ve Norve
denizleri boyunca uzanan bir takmadadr.
Kendi Kuzey Kutbu vardr, bu yzden de o
barnlmaz blgelerin souunu ikiye katlar.
Ancak en gney ucu lmandr: burada iklim
yum uak ve hotur. Takm adann btn,
im paratorluk ehrinde ikamet eden bir im
parator tarafndan ynetilir. Ildayan Dnya nn halk, tek bir hkmet, tek bir din ve
tek bir dile inanr; bir kiiden fazla bir hk
met, birka din seenei ve bir farkl diller
eitlem esi, onlar iin ok bal bir cana
v a r a denktir.
Kuzey Kutbundan gelen kristal bir ne
hir birok adadan geerek bir kanallar labi
rentine ular; kysnda mermer, kaymakta, akik, kehribar ve m ercan ehirler vardr.
Aslnda adalar ve Ildayan Dnyann tm,
birok renk ve rktan insan tarafndan iskn
edilm itir: mavi, yeil, turuncu; ay-adamlar,
tilki-adam lar, kaz-adam lar, solucan-adam lar, satirler, balk-adam lar ya da denizkzlar,
k u -a d a m la r, s in e k -a d a m la r, r m c e k a d a m la r, b it-a d a m la r, m a ym u n -a d a m la r,
karga-adam lar, saksaan-adam lar, papa a n -a d a m la r. Her tip , fa rkl b ir m e sle e
denk der: ay-adamlar deneysel felsefeci
lerdir; tilki-adam lar politikac, ku-adam lar
gkbilim ci, vs. Nehir boyunca eitli tipte in
sana uygun eit eit gemi yelken aar: ki
misi tilki-kapan biim indedir, dierleri kuyuvasdr; imparatorun gem ileri altndan ya
plm tr; t cca rla rn ki de d e rid e n . Btn
tekneler, hangi m added e n yaplm olursa
olsun, ty gibi hafiftir ve tahta gibi yzer. Ay
n zam anda Cennet ad da verilen im para
to rlu k ehri, Roma s tilin d e , altndan ina
edilm itir. Bir dizi kanal, ehrin bir adalar
grubu gibi grnm esine yol aar, oysa d e
ildir. Farkl bloklar, k p r le rle birletirilir.
Evler en fazla iki katl olur.

IILDAYAN D N YA nn im paratorluk S ara yfnda ki

oymal tahtlardan biri.

im p a ra to rlu k Saray b ir te p e y e ina

edilm itir, drt m illik bir yarm daire iinde
dikm elerle evrilidir, her yarm milde bir, bir
kap vardr. ehirden saraya gidilen Birinci
Kapnn iki yannda, baka dikm elere ye r
letirilmi bir revak bulunur. Gnele aydn
lanan ve stlan saray, kilise eklinde ina
edilmitir, boyu bir buuk mil, eni yarm m il
dir. Kubbe kemerlidir, o da dikmeler zerine
yerletirilm itir, im p a ra to r'u n rahat etm esi
iin her odaya bir taht konmu olmas ise, il
g in bir zelliktir. D evlet O dasnn zem ini
yeil elmas delidir, dikmelerin arasndaki
kemerlerde de elm aslar vardr. Dam da m a
vi elmaslardan oluur, tam ortasna gnei
temsil eden bir lal ta konmutur, iki tarafta
-d o u ve b a t- afa ve akam alacasn
simgeleyen yakutlar vardr. Dekorasyon bir
btn olarak, ziyaretilerde gkkua izle
nimi uyandrr. m paratorun yatak odas si
yahtr, hatta zemin bile siyah merm erdendir,
buna karlk tavan sedeftir, ayla yldzlar el-

KUZEY KUTBU

@ KNC KUZEY KUTBU

O * * 11'

BATI
SP IS B E R G E N

IILDAYAN
DNYA

mala ilenmitir, im parator yata, laller ve

gene elmaslarla kaplanmtr. Bylesi hzi
nelerle kar karya gelen ziyareti u po
pler zdeyii kolaylkla anlayacaktr - Il
dayan Dnyada, gezegenin dier yerlerinin
tm nden fazla zenginlik vardr.

(M a rg a re t C a ve n dish , N ew castle D esi,

O bservations upon E xperim ental P h ilo

sophy. To which is added the Description of
a New Blazing World. Written by the Thrice
Noble, Illustrious and Excellent Princesse,
The Duchess o f Newcastle, Londra, 1666)

I
BANSK, Dou A vrupann geni dzlkle
rinde, Varova Ile Ural D alarnn tam orta
s n d a b ir y e rle rd e b u lu n a n b ir e h ird ir,
ib anskn bykl ve nfusu kesin olarak
b ilinm e se de, devasa b o y u tla rd a olduu,
A vrupa ile Asyann hatr saylr byklkte
bir alanna yayld sylenir. Halkn oun
luunun ad ibanovdur.
ibanskl bilim adam larnn abalaryla
halk, d i e r A vrupa ya da A syalIlardan bir
ba daha uzundur; bu durum ilerleme gs
teren tarihsel koullardan, doru bir teori
den ve bilge bir liderlik sayesinde ibansk
halknn her edimine tarihsel bir boyut kat
masndan ileri gelir. Bunu bazen farknda ol
m adan veya edimin ierisinde yer almadan,
hatta o edim i gerekletirm eyi baaram adan yaparlar.
AHO (ibansk Askeri Havaclk Okulu)
Binasnn ehirdeki en gzel ve en heybetli
bina olduu genel kabul grmtr. Binay
resm eden pullar, Gney Am erika ve Afrika
lkelerinde dahi bulunabilir. Bina, savatan
bir sre nce, eski binadan ina edilm i
ti: neredeyse terk edilmi bir aristokrat mali
knesi, bir tccarn tam amlanmam evi ve
bir sinagog. Burjuva m odernist Le Corbusi
er, inaat grdkten sonra kendisine yapa
cak bir ey kalmadn sylem i ve evine
dnm tr. nl sanat eletirm eni ibanov
ise, "Neden Modernist d e ilim balkl ma
k a le s in d e bu o la ya g n d e rm e y a p a ra k,
ib anskta onu kimsenin zlem eyeceini be
lirtmitir.
AHO Binasnn en nem li zellii, iki
cephesinin olmasdr: ana cephe arkada, di
eri ndedir, iki cephenin sluplar birbirin
den yle farkldr ki, birok turist, hatta kimi
ibansk sakini hl onlarn iki ayr binaya ait
olduklarna inanr. Bu yzden ibansk hk
meti savatan nce binay hayli farkl iki r
gte -H avaclk Kulb (Aeroclub) ile Man

dra ve Et Tesislerln e - vermi, bunun sonu

cu n d a da bir anlamazlk domutur. Her iki
rgtn bandaki kiiler, birbiri hakknda
eletirel nitelikte belgeler hazrlam ve so
nunda iki lider de tutuklanmtr. ok g e
m eden iki kurumdan birinin hamm addesi bi
tince, anlamazlk da tam bir kuramsal d o
ru lu k la z m le n m i tir. F ilo z o f ib a n o v ,

ibansk ehri ve evresinde Kartlarn Birli

i ve atmas a d l k ita b n d a bu o la y,
ibanskta elikilerin dm anla dnm e
dii, olaylarn zorlam asyla zld g e r
einin karakteristik bir rnei olarak sun
mutur.
Bir seyyah srtn kentin ana nehri olan
ib a n u k a 'y a ve h id ro e le k trik istasyonuna
verip yzn AHO Binasnn n cephesine
dnerse, resmi al treninde ib a n ovun,
ufuktan henz d o m u parlak g e le cekte ,
her iinin byle muhteem bir sarayda ya
ayacan sylerken ne kadar hakl o ld u u
nu hemen anlar. AHO B inasnn cephesi
dnya mimarisinde bilinen her sluptan d o
kuz yz kolonla sslenm itir ve atsnda k
k bir kuleler yn g e doru ykselir
ken, Kutsanm iban Kilisesinin -ta klit edilem e z - kubbelerinin kusursuz bir taklidi ola
rak birlemi bir btn oluturur. Bu gzel
likten ok etkilenen ibanov, ylda iki kez ya
ymlanan Aurora Bore Orientalis dergisinin
bayazsnda yle demitir: insan, byleslne doast bir g ze llikle kar karya
gelince, ancak esas durua geip apkasn
karr. Harp Okulu subay olan bir baka
ibanov ise, binann estetik grnne bir
gz atm -onun fikrince, insan yaantsna
tamamen aykryd- ve milli bir kahramann
kat yksekliindeki heykelini ihtiyatla in
celeyerek, yle dem itir: Sonunda Greklere yetitik, hi deilse hemehri bana d
en kolon saysnda. im di dnyadaki en
byk kolonyal g biziz. Harp Okulu

rencisi ibanov bunu yetkililere rapor etm i

ileriye doru yatmasna yol at; Lider sanki

ve iftiracnn kaderi daha o akam yat boru

su almadan belirlenmitir.
AHO B in a s n ta s a rla ya n m im a rla r
ufak bir eyi atlam, ancak bu eksiklik, Tu
v a le t R ealizm i e d e b iy a tn n g e li im in d e
nem li b ir rol oynam tr. B inaya tu v a le t

koca burnunu erge ibanuka N ehrine daldracakm gibi grnyordu. Bu hatas iin
heykeltran icabna bakld.
ibansk tarihi, az daha gereklem eye
cek olaylar, neredeyse g e rekleecekken
son anda naslsa gereklem eyen olaylar,
beklendii halde asla gereklem eyen olay
lar, beklenm edii halde gerekleen olay
lar, yanl b ir e kild e yanl z a m a n d a ve
yanl yerde gerekleen olaylar, gerekle
en ama gereklem edii dorulanan olay
lar, g erekleen ama g ereklem i olarak
kabul edilm eyen olaylardan m eydana gelir,
ib a n s k n bu ta rih i, 1950de B uenos A i
resteki Milli Ktphane m drnn tanm
lad haliyle, gzelliin yaayan kantym
gibi grnr: M zik, -d e m iti bu bilge ihti
y a r- m u tlu lu k h a lle ri, m ito lo ji, zam ann
yo n ttu u y zle r, belli a la c a k a ra n lk la r ve
belli yerler bize bir ey sylemeye alr, ya
da karmamamz gereken bir ey sylemi
tir, ya da bir ey sylemek zeredir: gerek
lemeyen bir ifaatn bu yaknl, belki de,
estetik olgunun ta kendisidir.

koymamlardr. Sonradan bunun kastl ve

kt niyetli b ir atlam a olduu, n k m i
marlarn tuvaletlerin, balang aam asn
da yok edilm esi gerektiini belirten hatal
kuram d estekle dikleri anlalmtr. O z a
man yazar ibanov, unutulmaz bir cm le d a
ha sarf etmitir: "Yakalanan olursa, ortadan
kaldrlacaktr." Bu atlama ancak Havaclk
K ulb binay d e vra ln c a fark e d ilm i ve
kulp avluda bir yer -b in a d a n hayli uzak ve
d i e rle rin d e n d a h a az sprnt d o lu bir
y e r- bulup ayakta pnii bir tuvalet ina
etmek zorunda kalmtr. Lavabo turlar iin
askeri rencilerin alma gnne iki saat
ekle nm ek d u ru m u n d a kalnm , bu sre
adam bana on dakikalk ziyaret esas
alnarak hesaplanm t. Bu rakam, am pirik
aratrmayla tayin edilm iti ve m odern a r
pm cetvellerinin kullanm sadece ex post
facto bir kuram sal temel salamt. Karan
lk bastktan sonra tuvalete gitm ek, nifor
may pisletm e asndan hatr saylr bir ri
ziko tayordu, renciler gndz bile bunu
kullanmaktan kanm aya baladlar. Bir p a
tika yapld am a artk ok ge olm utu,
re n c ile r b a h e d e k i p l k u lla n m a y a

(Aleksandr Zinovyev, Ziyayushchie Vysoty,

Lozan, 1976)

Ziyaretiler AHO Binas'nn ana c e p

hesinin nnde, Lider diye tannan milli kah
ramann, gerek boyutlarndan daha byk
olarak yaplm heykelini grecektir. Heykel,

B LSN BAHES, HIRSTYANn LKESnde YIKIM EHR'nden SEMAV EHRe

giden yola g e it veren kk kapnn yak
nndaki B e e lze b u lun atosunun etrafnda
yer alan, duvarlarla evrili geni bir arazidir;
S eyyahlar, B e e lz e b u lun, YES BATAKLI ln amay baarp sonra da kapdan ge
m eye a l a n la r oka tu ttu u ko n u su n d a
uyarlr, ib lis in Bahesi, dar patikann ze
rindeki duvarlardan sarkan leziz grnml
meyveleriyle seyyahn akln fena halde e
ler. Ancak seyyahlar bu meyvenin ok zehir

uzun sre, sslem e m ahiyetinde olduklar

dnlen m uazzam zincirlerle, g ra n it bir
kaide zerine konmutu. Temeli hi beklen
medik ekilde kt ve heykelin, otoritelerce izin verilen azami noktann da tesinde,

li olduunu bilm elidir. Meyvenin neden ol

duu iddetli sanclarla karn arlarn, yal
nzca o yaknlarda bulunan ZORLUK Tepesindeki Prdikkatin Evinde yaayan hekim
tedavi edebilir.

almt; ve so nunda tuvaletin kendisi de

s a d e c e e g o la rn te h ir etm e p e in d e k i
pheci ve yalnz entelekteller tarafndan
kullanlm aya baland. Bu kiiler sk g z
lem altna alndlar.

(John Bnyan, The Pilgrim s Progress from

CARA, muhtemelen A kd e n izde bulunan,

this world, to that which is to come. Delive

red under the similitude o f a Dream. Whe
rein is discovered, the manner o f his set
ting out, his dangerous journey and safe
a rriv a l a t the D esired C ountry, L o n d ra ,
1678; John Bunyan, The Pilgrim's Progress
from this world to that which is to come.
The Second Part, Delivered under the simi
litude o f a Dream. Wherein is set forth the
manner o f the setting out o f Christians wife
and children, their dangerous journey and
safe arrival at the Desired Country, Londra,

M arvols lkesinden bir deniz eridiyle ayr

lan bir cumhuriyettir. Herhangi bir tr i yap

1684)

CARA, CARA'nn baehridir.

may dnen hibir ziyareti icariaya aln

m az - sadece, icaria b ilg e li in in ilkelerini
kendi lkelerine gtrm ek zere lkeyi ziya
ret edenlere izin verilir. Girite, orada kalna
cak sreyle orantl olarak kk bir miktarn
denm esi gerekir am a bunun dndaki her
ey cretsizdir, ica ria da gm rk muhafzla
r ya da grevlileri yoktur; bu mesleklere k
t gzle baklr.
icariann en ilgi ekici yeri baehir caradr. icarial mimarlar dnyann en gzel e
hirlerini dikkatle incelemi ve icaray her biri
nin en gzel yanndan esinlenerek yaratm
tr. Ahrlar, hastaneler, frnlar, fabrikalar ve
am barlar tamamen ehir dndadr, sokakla
rn temiz, geni ve dz olduu merkezde ise

C ya da BURASI, Msrn Kzldeniz kyla

rnda bir yerlerde bulunan bir saray-prensliin harabeleridir. Bugn buray ziyaret eden
seyyahlar, ic inin yirm inci yzyln nem li
ahsiyetlerinin hayat ve lm lerine artc
bir k tutan ksa ve trajik tarihine aina ol
mann faydasn greceklerdir.
Btn Rusyalarn son ar II. Nikolayn
en byk kz Ekselanslar G randes Olga,
ailenin btn d ier yeleriyle birlikte ldrlmemiti. 1917 ylnn sonlarna doru aile
sinin tutuklu bulunduu arskoye Selo Sara y n d a n , F ransz m re b b iy e s i V era Liubovun yardmyla kamay baard. Rus i
savann yaratt kaosun ortasnda srekli
yer deitirerek seyahat eden iki kadn, Ro
manyaya ancak ylda vardlar, orada Olg a nn kuzeni K ralie M aria, G ra n d e s i
barna bast. Gen yatan beri hep m ace
rac ve sefih bir hayata eilim li olan Olga,
gen bir Rumen subayna, Constantin Com e n o ya k oldu. Rusya im p a ra to rlu u
Tahtn yeniden ihdas etme ve Bizans imparatorluunu tekrar fethetme (Com eno ken
dini Bizans'n son imparatoru sayyordu) ha
yalleri iin politik onay alamadlar. O lga ile
C onstantin, yine sadk m re b b iye n in eli
inde R om anyadan Londraya, Londradan
Berline seyahat etti, geim lerini kark i
lerle, ama esas olarak sahte belge dzenle
mekle kazandlar.
CARA'da bir ev.

Z in o v y e v 'd e n ngiliz K o m n ist Parti

s i' ne g n d e rile n ve n g ilte re b a b a k a n
Stanley Baldvvin'in ii Partisine kar grl
tl zaferini kazanmak iin ok ustaca kul

ehir sakinleri yaar. Salkm salkm balkonlar

olan evlerin ykseklii asla drt kat amaz.
Her evin ho bir bahesi vardr ve bu baheyi
ehrinin hatrna gzel halde tutmak her yurt
tan grevidir. H km et kom niteryendir.
caria Cumhuriyeti idare ve sosyal hizmetler
den sorumludur; ancak kanunlar ihtiyalarna

land m e h u r m ektup o nlarnd. A yrca,

Baldvvinin zaferinin sahtekrlk sonucu ol
duunu aklam a tehdidiyle ngiltere hk
metine antaj yapm a yolundaki parlak fikir
de G randes O lgaya aitti. M ajestelerinin
hkmeti bir skandali engellem ek iin, l
nn A v ru p a dan sonsuza d e k ayrlm alar

ve vicdanlarna gre yurttalar yapar.

karlnda, Rusya im p a ra to rie sinin Kral

G eorgea em anet edilen mcevherlerini Ol

(Etienne C a b e t, Voyage en Icarie, Paris,

1839; Etienne Cabet, Adresse du fondateur
d lcarie, Paris, 1856)

g a ya verm eye raz olmutu. G urdjieffin giz

li keiflerinden bylenen Vera Liubov sami
mi bir kz arkadann kr evinde kalmay ter

1 Kk
2 Madamm Bahesi
3

Taht Odas

Kraliyet Daireleri

Mermer Havuzlar

6 apel
7

Konuklar

8 Kardinaller
9 Yeni Konuklar

10 Unuan Sahibi Konuklar

11 Albaylar
12 ocuklar
13 Hizmetkrlar
14 Mutfaklar
15 Klalar

16 Banyolar
17 Rhtm

18 Erkeklerin Plaj
19 Liman
20 br Taraf

cih etti ve 1925 ylnn lk aylarnda A vru

p a 'd a n M sra gidenler, s a d e c e G randesle Constantin oldu.
O sralarda skend e riye de, Constantinln iyi bir arkada, kraliyet ailesine ve zev
ke du yduu tutku kanna ilemi olan, prl
prl bir gen adam yayordu. Msr Kral Fuad, G randes O lga'ya bir hogeldin jesti
olarak, kendisine ait Montezeh Kalesindekl
kk sunduu zaman, Felix Rollo ile Cons
tan tin, kk bir ku m a rh a ne ye evirm esi
iin O lg a y (ya da Madam, nk kendisine
byle denm esini tercih ederdi) kolaylkla ik
na ettiler. skenderiye sosyetesinin kaymak
tabakas kumarhaneye akn etti - bakanlar,
Svey Kanal idarecileri, hatta Kraln ken
d is i b ile . Para a m p a n y a g ib i akyo rd u ,

s ka n d a l ise s ke n d e riye aristokrasisi iin

g erek bir tehdit haline geldi.
Bedford Dknn kuzeni ve Msr poli
sinin efi Russel Paa, M adam a baehir
den mmkn o lduunca uzak bir yerde bir
arazi balamas konusunda Krala tavsiye
de bulundu; Madam burann mutlak yneti
cisi olacak, tutkularn burada fayrap e d e
cek ve Msr devletinin btnln tehlike
ye atm adan dostlarn kabul edebilecekti.
te o zaman, 1860 ylnda Kad A bbas
tarafndan Kzldenizdeki kk bir yarma
da ya ina edilm i b ir sarayn yllardr yar
terk edilm i halde du rd u u hatrland.
Madam, kendi prensliini kurma fikrini
o k elenceli bulmutu. Yar yarya kumlarn
istilasna uram olsa da, muazzam saray

houna gitti. Diyarna ici (Franszca: Bura

s") adn verdi. Odalar temizlesinler, atlar
onarsnlar, yeni teraslar ina etsinler ve bir
bahe yapsnlar diye yz fellah arld. A n
cak gerek sorun, su olmayyd. En yakn
daki pnar, otuz kilometre kadar tede, yz
yllarca nce bir Kopt manastrnn kuruldu
u yerdeydi, kk bir koyda kayalarn ar
kasna gizlenmiti. Gen kadnlardan usta
ca yararlanlmas ve bariz tehditlere bavu
rulmas, keilerin oradan karak, skende
riyenin dousunda bir l olan Natrum Vadisi'ndeki biraderlerinin yanna yerlem e ka
rar almasn salad. Suyun saraya g e tiril
mesi iin muazzam bir servet harcand, ok
sayda iiyi g n e arpt, h a sta la n d la r.
A ncak, a ylk b ir alm ann a rd n d a n ,
a v lu la rd a k i a a la rn a ra sn d a n , saysz
odann iin d e ve hamamn d u va rla rnd a n
mermer kurnalara su akmaya balad.
Kraln amcas -M a d a m n kralln kendisininkine te rc ih e d iy o rd u - ona pe k ok
pahal m o b ilya a rm a a n etm iti, M adam
bunlara Sovyetlerden Amerikan dolarlaryla
ald Rus im paratorluk eyalarnn bir ks
mn da ekledi. M adam n kk bir kzken
Pavlosk ve arskoye Selodan b ildii ta b lo
lar, kitaplar ve ufak tefek ss eyas da so
nunda yasal sahiplerine dnmt. ok sa
yda hizm etkr ie alnd; erkekler zerine
altn im paratorluk kartalnn ilendii beyaz
c p p e le r g iy iy o rd u ; kadnlar ise -K a to lik
okullarndan gelen ve en iyi referanslara sa
hip olanlar- neredeyse plaktlar.
Her ey hazr olup, bahe duvarlarn
daki ilk iekler atktan, saraya aynalar ta
kldktan sonra, Feliz Rollo, H e lio p o lis ten
Petraya, en ahlakszlarn hepsini ic iye da
vet etti. Yabanc zevk dknleri b ile Madam n diyarn ziyaret etti. Hindistan Genel
Valisi sk sk gelen bir konuktu, adlar unutul
sa daha iyi olacak baz malum Gney A m e
rikal politikaclar da. Madam onlarn istedik
leri partnerleri -u s ta gen kzlar veya yorul
mak bilmez karaderili erkekler- sem elerine
gerek bir hkmdarn tarafszlyla izin ve
rirdi.

im p a ra to rlu k Rusyas arm asnn -sar

zem in s t n e siyah k a rta l- a ltn d a , Madam n saray, lks bir genelev halini ald.
Travestilik ic inin m odalarndan biri olduu
iin, sarayn hanm efendileri aslnda beye
fe n d i, b e y e fe n d ile ri de h a n m e fe n d iy d i,
ic inin m davim leri arasnda T.E. Lawrence
(sanld gibi, bir motosiklet kazasnda lm em itir), air M aurice S achs (H am burg
b o m b a rd m a n n d a n k a m t), S om erset
Maugham, Colette, Curzio Malaparte, Baro
nes Karen Blixen, baz Viyanali Yahudiler,
baz Nazi subaylar, Truman C apote (im di
lerde A m e rika da yaayan bir dublr onu
taklit ediyor) ve daha biroklar vard. Nsr
rejimi srasnda bile sarayn yldz yine par
lakt, nk Madam, Nsrn askeri projele
rinin finansm anndan ksmen sorum luydu.
ici iin kullanlan m odeller, on sekizinci
yzyl A vrupa sanatlaryd. Elektrik, insano
lunun e y ta n lk la rn d a n b iri o la ra k kabul
edildii iin, sadece mumlara ve gaz lam
balarna izin vard. Bu ilke ayn ekilde k
tphanede de uygulanrd: on sekizinci yz
yln b t n ro m a n c la r, a y n z a m a n d a
1700lerin hatratlar ya da ehvet dkn
eserlerinden ou ktphanede m evcuttu
ama 1900den sonra baslm hibir kitaba
izin yoktu. Takvim yasakt, sadece haftann
g n le rin d e n sz edilir, ay ya d a yl aza
alnmazd.
M adam zenle oluturulm u toplum una anne sevgisinin mdahale etm esini iste
m edii iin, bebekler doum da deitirilir,
sonra da dan ya da arkc olarak yetitiri
lir, bylece ic inin zenginliine katkda bulu
nulurdu. ic ili tap danslarn nam Belika
K ongosuna kadar varmt, koro arkclar
na, H ollanda ve randan talep vard. Gen
kzlar ise dnyann drt bir yannda satlyor,
bazen haha ya da afyonla deitoku edi
liyordu.
A ile te rb iy e s i alm am g rg s z le r,
hastalar ve yallar, ic iden srlp, saray
duvarlarnn arkasnda uzanan kasvetli bir
alana, L-bas yani br T a ra fa gnderilir
di. O rada sefalet iinde yaar, hayatlarn

ic inin gzel insanlarnn ar lerini yapa

rak kazanrlard. S onunda bu m uam eleye
daha fazla dayanm ak istem eyen br Ta
raf sakinleri, Madam'n sarayna giden bir
tnel kazdlar. Nasr'n zorlam asyla -Kzld e n izde petrol bulduu iin yarmadasn
yeniden ele geirm ek is tiy o rd u - bir srgn
ordusu ciyi igal etti ve sefihlerin hepsini
katletti.
A n cak halen son bir esrar zlem eden kalm tr. M aurice S a ch s, M a d a m n
gen klarndan biri tarafndan ldrlr
ken, aslnda M adam n Grandes Olga ol
madn, O lga 1924te ldkten sonra ma
c e ra c m re b b iy e Vera L iu b o v un szde
onun yerini aldn aklamtr. ciyi ziyaret
edenler bu kuramn teyidini, mermerden ya
plm, kubbesi altndan, gln bir Rus kili
sesinde bulacaktr; burada, uzaktan uzaa
B izans m o zaiklerini and ra n b ir m ozaikte
yle yazar: "Ekselanslar m paratorie Vera
Liubova."
(Phillipe Jullian, La Fuite en Egypte, Paris,
1968)

FFETL HANIMLAR EHR, ayrca CT

DES DAMES ve HANIMLAR EHR diye de
bilinir. Bu nl ehir hakknda, iinde sadece,
doalar nedeniyle erkeklerden daha nemli
ve kayda deer saylan kadnlarn yaadn
dan baka pek bir ey bilinmez. Her birisi n
l bir kadnn adn tayan kocaman ta blok
laryla ina edilmitir. Ziyareti artk yaptklar
n hatrlamasa bile, Semiramis, Amazonia, Zenobia, Artemis, Berenice, Clelia ve Fredegoridann adlarn tanyacaktr. Derler ki, ehrin
cm le kaplarn amak iin kadn seyyahn
kendisi "basiret, tasarruf ve terbiye"den bir
anahtar yapmalym, iffetli Hanmlar ehrini
ziyaret iin baka talimat verilmemitir.
(Christine de Pisan, La Cit des dames, Pa
ris, 1405)

FFSH, YERDENZ Takmadalarmn D ou

U yrelerinde byk bir adadr. Kayaantatan yaplm damlaryla, kyler ve kk
kasabalar, inili yokulu tepelere yerlem i
tir; ana liman ismay ise, adann kuzey kysndadr. K asa b a la rd a bro n z eritilir, dah a
ok evlerde slenmi kk bir goblen sa
nayii vardr.
ffis h in tu h a f z e llik le rin d e n biri, ev
hayvan olarak beslenen harrekki adl hay
vandr. Harrekki, kanatlaryla peneleri yerli
yerinde, ama bir kzn elinden byk olm a
yan minik bir ejderhadr. Mee aalarnda
yaar, solucan, eekars ve sere yumurtas
yer. Harekki im di Y e rd e n izin dousunda
bulunan tek ejderhadr ve batda, SELDOR
ile PENDOR'daki ejderhalarn uzak akrabas
dr. is m a y daki, ta c irle rle kasaba halknn
g zd e buluma yeri olan balca hana da,
bu hayvann erefine Harrekki ad verilmitir.
iffish'in bycs, nl byc G e d le
ayn zam anda ROKEta eitim grm olan
V etchdir. Vetch iffishe gelmeyi, sanatn ic
ra etmek, erkek ve kz kardeiyle birlikte s
m a ydaki atadan kalm a evlerinde o tu ra b il
m ek iin semitir; buras, bugn bile gr
lebilen ferah ve salam bir maliknedir.
(U rsula K. Le Guln, A Wizard of Earthsea,
New York, 1968)

HTYAR MATHERSIN EV, rlandada bir

yerlerdedir; lkenin btn yollarn sola d n
d bir n o kta sn d a d r (bu yollardan biri
e b e d iye te giden yoldur). Buraya bisikletle
seyahat etmek hayli tehlikelidir, nk b ili
nen atom alverii kuramna gre bir bisik
letli, kendi bisikleti haline gelme ya da hi
deilse yar insan, yar bisiklet olma tehlike
siyle kar karya kalr. Yrmek de ayn
derecede tehlikelidir; Ayaklarnzn yola d e
vaml olarak vurmas, yolun belirli bir ksm
nn size dahil olmasyla sonulanr.
Evin iinde, sadan ilk odadaki dzen
siz demenin bir tahtasnn altnda, iinde
nakit bin sterlin b u lunan kara bir kutu

vardr. Ancak bu ihtiyat akesinin batan

kartt seyyahlar, ilekli marmelat hakknda
sam asapan soru la r soran h e yb e tli Polis
Mfettii Foxun kk brosunun, evin du
varnn iinde bulunduunu akldan ka r
mamaldr. Kimse, neredeyse szn tam an
lamyla kr olmakszn, dorudan d oruya
onun gzlerinin iine bakamaz.
(Flann O'Brien, The Third Policeman, Lond
ra, 1940)

KL ADA,

byk ihtim alle Hint O kyanusundadr ve keyfe keder ortaya kp kay

bolmak gibi tuhaf bir alkanl vardr, ikili
A dann tek tasviri, gemisi battktan sonra te
sadfen oraya kan Msrl bir d e nizciden
edinilmitir.
Denizci, gn boyunca ya payalnz
dolap, incir yapra, zm, brtlen, to
hum, kavun, balk ve av eti yedi. nc
gn ise bir ukur kazdktan sonra tanrlarn
erefine bir enlik atei yakt. Hemen ardn
dan, g kg r lt s n e benzer b ir g rle m e
duydu; aalar titremeye balad, yer sarsl
d ve nnde iki metre sakal olan, yz met
re uzunluunda bir ylan buldu. Ylann lacivertta rengindeki bedeni altn kakmal gibi
duruyordu. D enizci yere kapandnda, y
lan onun karsnda ykseldi ve adaya onu
kimin getirdiini sordu. Geminin batm a hi
kyesini duyunca da etkilendi, denizciyi a
znda tayarak, kendisi gibi altn ve lacivert
renkli yetmi be ylanla birlikte yaad ini
ne gtrd.
Ylan, d rt ay iinde bir gem inin g e lip
denizciyi b ulacana dair bir kehaneti dile
g e tird i. S yle d i i ta rih te bir Msr ge m isi

LA APKASI, Kanadada, Saskatchewan

Nehri yaknnda, btn iddetli kar frtnala
ryla scak ve kuru rzgrlarn mekn olan
uzak bir yerleim alandr. Yerleim blgesi
nin reisi, yksek bir tepenin zerindeki yk
sek bir kulede, yksek bir taburede oturan
ve Hava Yapclarn Ba G zcs diye bili
nen kiidir. Seyyahlar ona iyi ya da kt ha
va d ile kle ri ile b a vu ra b ilirle r, a n ca k Ba
G zcnn bazen, istemeyerek de olsa, bir
takm irkin hatalardan sorum lu olduunu
aklda bulundurm alar gerekir.
Tarihe baklrsa, bir keresinde uzun bir
kuraklk sonras, tozlu havadan bkan ila
apkas hayvanlar yam ur talep etti. Ya
mur g e ld i in d e kuyruklar srlsklam oldu,
ani don da hayvanlarn kuyruklarn dondu
rup kaskat etti. Bunlar yetm ezm i gibi, yer
leimde iddetli bir rzgr esmeye balayp
kuyruklar kopartt. Bu durum , zellikle de
uzun kuyruklu hayvanlar iin o k elverisiz
oldu. K uyruklarn, g vd e sin in ii bo bir
aataki yuvasn aydnlatm ak ve geceleri
a vlanrken a yrlkta yo lla rn a k tutm ak
amacyla kullanan sar flongboo lar perian
oldu. A ltm hayvandan oluan bir komite
o lu tu ru ld u ve bu sorunla ilg ili b ir eyler
yapsn diye Ba G zcye gnderildi. Btn
Hava Y apclarn iyi yrekli kafas karm
reisi, hayvanlarn kuyruklarn geri getiren
mthi bir rzgr estirdi, sonra da onlar tek
rar yerlerine yaptracak bir baka korkun
donu ortala salverdi.
(Carl S a n d b u rg , Rootabaga Stories, New
York, 1922)

LK NSANLAR EHR, P A R O U LE TNN

adaya yaklat. D enizci kurtarld ve ada

aniden d a lg a la rn arasnda g z d e n k a y
boldu.

LKESnde bir yeralt ehridir, sakinleri, k

kenleri Nuh Tufamna kadar giden bir rktr.
Halk esirgenen tek kiinin Nuh olmadn,

(G eorge M aspero, Les Contes populaires

kendi atalar Yalee de bir gemi yapmasnn

sylendiini, bu geminin N uhunki gibi bir

de l Egypte ancienne, Paris, 1899)

daa deil, ok daha aada, yeryznn

yzeyine k o n d u u n u id d ia e der. Y a le in
soyundan gelenler, kimsenin yaamadn

sandklar yeryznn kabuuna dair anla

rn m uhafaza etm ilerdir. K endilerine ilk
in sa n la r diyen ve kabile reisleri tarafndan
ynetilen bu halk bar i in d e yaar. Ha
set, ag zll k ya da nefret duyg u la n yok
tur ve yabanclar sadece yeryzne geri
dnm em eleri artyla kabul ederler. Dilleri
ib ra n ice n in eski bir e klid ir ve giysileri Ki
tab M ukaddes a giysile rin e gre tasar
lanmtr. Bellerinde, ultraviyole nlar sa
an yakutlarn kaklm o ld u u kutular ta
rlar; b u n la rla , ehrin e tra fn d a dolaan
prehisto rik yaratklar avlarlar. Silah d e p o
larnda saklanan bu kutularn evde kua
nlm asna izin verilm ez.
ilk insanlar ehrinin evleri, tek girileri
ve az saydaki pencereleriyle, eski brani ya

Vadinin kendisi viran ve botur. Vaktiy

le derenin kenarnda, ayn anda hem gzel
hem korkun olabilen kl beyaz ieklerle
kbuslardan frlam ekiller byrd. Kt
bir koku verirlerdi, vadi rm lk kokard.
Yzk Savandan sonra bitkiler yaklm ol
sa ve vadiyi arndrma konusunda giriim ler
de bulunulsa da, buna bal olan ktlk
ylesine bykt ki, bir daha asla bura d a
yaayan olmad. Vadi, Tayflar Vadisi ve Ya
ayan ller Vadisi diye de bilinir.
(J.R.R. Tolkien, The Two Towers, Londra,
1954; J.R.R. Tolkien, The Return of the King,
Londra, 1955; J.R.R. Tolkien, The Silmariliion, Londra, 1977)

da Msr evlerine benzer.

NAN LKES, bkz. BRAGMAN.

(M aurice Champagne, La Cit des premiers
hommes, Paris, 1929)

LTFATLAR ADASI, bkz. CHEL.

MLAD MORGUL, M O RDORdaki GLGE

D A L A R Inda, bir va k itle r m elun MNAS
M ORGUL Kulesi tarafndan korunmu olan
bir vadidir. Derindir, dim dik bir ekilde do
udan batya inerek, bat ucunda geniler.
M orgulduin diye bilinen dere vadiden aka
rak, buraya lmcl bir souk buhar verir.
Sular ylesine kirlidir ki, im ek mmkn de
ild ir. V a ktiyle M inas M o rg u la ve G O NDOR'un kadim baehri O S G LATH a g i
den yolun izleri vadi boyunca uzanr.
M o r g u ld u in d e b ir z a m a n la r K AVAKtan Minas M orgula giden yolu tayan
bir kpr vard. M ordora hkim olduu gn
lerde Sauron tarafndan ina edilen beyaz
kprnn zerinde, hem insani hem hayva
ni grnen, yoz ve iren oym a figrler bu
lunurdu. CRTH GORGOR nlerindeki g
rltl savata Sauron Bat Ordusu tarafn
dan m alup edildikten sonra, kpr yok edildi.

NAYET ADASI, Maluku Takmadalarfnn do

usunda bir yerlerdedir. A da on mil genili
inde, uzunluu ise yirmi mil civarndadr. Ky
genelde dzdr ama topraklar ieride orman
lk bir alana ve douda yksek bir daa d o
ru ykselir. Peyzaj, orman ile savana arasnda
gidip gelir. Pek.ok dere vardr, merkezi sa
vanann ortasndan byk bir nehir akar. Ku
zeybatca, kynn hemen berisinde geni bir
bataklk uzanr. Bu bataklk, adann en tuhaf
hayvannn, at byklnde ve uzun, dz
boynuzlar olan bir yaratn doal evresidir.
Bu yaratn bedeni ksa ve kalndr, ba at
ban andrr ama daha enlidir. Hcum edilin
ce aslan gibi kkrer ve mthi boynuzlaryla
kendini savunur. Bat kys ormanlk ve tepe
liktir. Bir noktada ormanlar, geni ve ayrlk
bir plato tarafndan kesilir, buradan bir elale
sarp kayalardan doal bir havzaya akar.
inayet Adasna adn, on yedinci yzyl
ortasnda gemi kazas geirince bir yo ld a
yla birlikte buraya kan ngiliz John Daniel
takm tr. B alangta iki kazazede kyya
yakn yerlerde yaadlar, adada dolaan ya
bani dom uz s r le rin d e n kaabilm ek iin
geceleri aalara sndlar ama daha son

ra dan yam alarnda derme atm a bir b a

rnak yaptlar. Daniel yoldann bir kadn ol
du u n u a n ca k a d a d a b ir yl g e ird ik te n
sonra fark etti. ift, incelikten yoksun ama
dokunakl bir t re n le evlendi ve T a n rnn
takdisini niyaz ettiler. Sonraki otuz yl boyun
ca toplam on bir ocuklar oldu. ocuklar
yeterince b y y n ce , aralarnda e vlilikle r
dzenlendi, bizzat dem 'in oullaryla kzla
rnn da ensest tabusuna kar gelme m e c
buriyetinde kaldklar yolunda akl yrtld.
Daniel inayet A dasn terk ettiinde, ilk
evlilikten olan on be torunu vard.
inayette hayat balarda ok zor o ldu
u halde, tropik frtnalarda iki gem inin bat
masndan sonra kazazedelerin durum u ok
dzelm itir. E nkazlardan kurtarlan d o n a
nmla, amur ile dal yerine tahta ve kereste
kullanarak daha salam binalar ina etmek
mmkn oldu. Batan gemilerin enkazlarn
dan kan giysiler, tohum lar ve baka yararl
eyler de kullanld, ikinci kazadan kurtulan
tek canl, gebe bir dii kpekti; yavrular bir
avkpei srsnn ekirdeini oluturdu.
Daniel'ler, aile yeleri bydke onlar
iin yeni yerle im le r kurdular, z iy a re t ile r
adada her birinin kendi sr srs ve bir
ka dom uzu olan byle yerleim ler ya da
iftlikleri grebilir. Bu hayvanlar, zgn ya
bani hayvanlardan gelmiti; geriye kalan ya
bani srlarla dom uzlar, ekinlere zarar ver
dikleri iin itlaf edildiler. Batan gem ilerden
sahile karlan tohum lar serpildi ve bu to
humlardan, A vrupa da olabileceinden ok
daha byk m iktarda besin yetiti. Adann
doal bitkileri arasnda da ilk kazazedelerin
hayatta kalmas asndan byk nem ta
yan birok yenebilir bitki vard.
John D aniel'in en byk olu Ja co b ,
srad bir mekanik icat yeteneine sahipti
ve babas otuz yl kadar adada kaldktan
sonra, Kartal adn verdii ilkel bir uan ma
kine yapm ann yolunu buldu. n g ilte re ye
dnme um uduyla gerekletirdii bu m aki
neyi, batan gem ilerden kurtarlan yelken b e
zi, tahta ve dem irle yapmt. Yelken bezi,
dem ir eklem lerinin birbirine balanm asyla

elde edilm i bir dizi kaburgann zerine ge

riliyordu. M erkezi bir dem ir p la tfo rm d a bir
pom paya balanm olan ii bo borular,
kaburgalarn kaldrlmas ya da indirilm esine
izin veriyor, b ylece de K a rta f n gereken
ynde ileri gitm esi salanyordu. Deneme
uular baarl olmutu ama babayla oul
daha uzun bir uu yapm aya kalknca, ken
dilerini aya gitm i buldular. Bir sre burada
kaldktan sonra, tekrar in a y e te dnm eye
altlar. A ncak bu aba da baarszlkla
sonuland, onun yerine ANDERSON KAYAS lna indiler. Buradan L a p o n ya ya utular
ve nihayet ngiltereye dnmeyi baardlar.

A Narrative of The Life and

astonishing Adventures of John Daniel, A
Smith at Royston in Hertfordshire for a Cour
se o f seventy Years. Containing, The me
la n c h o ly O c c a s io n o f his Travels, His
Shipwreck with one Companion on a deso
late Island. His accidental discovery o f a
Woman for his Companion. Their peopling
the Island. Also, A Description o f a most
surprising Engine, invented by his Son Ja
cob, on which he flew to the Moon, with so
me Account o f its Inhabitants. His return,
and accidental Fall into the Habitation of a
Sea-monster, with whom he lived two Years.
His further Excursions in Search of England.
His Residence in Lapland, and Travels to
Norway, from whence he arrived at Aldborough, and further Transactions till his death,
in 1711. Aged 97... Taken from his own Mo
uth. By Mr. Ralph Morris, Londra, 1751)

(Ralph Morris,

NDANA, yeralt ktas PELLUCDARn So

lar Az'nda, THURAnn neredeyse tam kar
snda bulunan byk, kayalk bir adadr.
Ky hatt boyunca uzanan sk cengel eridi,
yerini birden aalarn uzun, gr otluk alan
larla birbirinden ayrld daha ak bir park
alanna brakr. Adann om urgasn -b ira z
New M exicodakileri hatrlatan- yass tepeli
s ra d a la r o lu tu ru r. B yk b ir n e h ir bu
dalardan denize akar.

in d ia n a 'd a iki farkl rk yaam aktadr.

Daha gelimi olan, Pellucidarn birok bl
g e s in d e rastlan anlara b e n z e y e n m aara
adamlar rkdr. Dalarda yaar, maaralarn

Pellucidar, New York, 1923; Edgar Rice Bur

roughs, Tanar of Pellucidar, New York, 1930)

yumuak kayalar oyarak yaparlar, ikinci rka

insan dem ek neredeyse caiz deildir, Pellucidarn baka hibir yerinde de bulunmazlar.
Kollaryla bacaklar, insanlarnkinden ok gorillerinkine benzer, boylar yedi ayaa kadar
ular; vcutlarnn byk ksm klla kapldr,
ama bu kllarn altndaki deri beyazdr.
A ncak bu insanlarn en arpc zellik
leri, prtlak gzleri ve uzun kpek dileriyle
koyuna benzeyen yzleridir, inanlmaz de
recede evik ve kuvvetlidirler, ar ykleri
dikey b ir kayadan yukar hi zahm et ekmeksizin tarlar. Yass bir dan tepesinde
ki m aaralarda yaarlar, evlerine ulamann
tek yolu, sarp kayalara trmanmaktr. Vahi

N FA NTE ADASI, A tla s O k y a n u s u n d a ,

grnm lerine ram en o ld u k a mfik ve

barl bir halktrlar ve kendilerini korumak
dnda kimseyi ldrmezler; buna ramen
sulular zaman zaman idam edilir. Ellerine
den esirleri ve kabile greneklerine kar
gelenleri altrrlar. Bu son derece ilkel rk,
artc bir ekilde nispeten ileri bir tarm
uygular, kk bir vadideki iyi baklm tar
lalarda yiyecek salayan eitli bitkiler ye
titirirler. Otul hayvanlar ve kularn eti de
beslenm e rejimlerine dahildir; P ellucidarn
atall boynuzlu dev geyii tharg avlamak
da ustalk alanlarna girer. Fevkalade hzl
hareket edebilirler, genellikle drt ayak ze
rinde yrrler ve avlarna yetim ekte hi zor
luk ekm ezler. Tharg, elyafl bir ipi kement
yapp savurarak yakalanr, avcnn gl k
pek dileri de hayvann boynunu krar.
Bu insanlarn kabul grm bir ad yok
tur, onlardan bazen Hayvaniadamlar, bazen
de G oriladam lar diye sz edilir. Pellucidar
dilinin, sadece fiillerle isimlere indirgenmi,
son derece ham bir biim ini kullanrlar; ilkel
bir H em ingw ay dili gibi. Krallarnn ad, Grg r-g a rdr.
(Edgar Rice Burroughs, At the Earth's Core,
New Y ork, 1922; E dg a r R ice B urroughs,

Brtanya kylarnn batsnda minik bir a d a

dr, zerinde azametli bir ato bulunan ok
yksek ve dik bir kayadan ibarettir. A dada
eref, valyelik ve konukseverlik yasalarn
titizlikle koruyan bir centilm en yaamaktadr.
Burasnn son olarak on beinci yzyl sonla
rna doru, ada rlanda Krallnn bir parasyken ziyaret edildii anlalyor.
(Anonim, Amadis de Gaula, 1508)

NGLTERE, Wight A dasnda, iinde ingilizlere has olduu dnlen her eyin bulun
duu -ayn adl lke ile kartrlmamas gerek e n - muazzam elence parkdr, ileriyi gren
kodaman iadam Sir Jack Pitmann zeks
nn rn olan bu park, halka aktr ve yle
sine poplerdir ki, prestij ve nem asndan,
artk Eski ngiltere1diye anlan dier ngilte
reyi ama tehdidi oluturmaktadr.
Burann ilgin zellikleri arasnda ikiz
kuleleri ile W embley Stadyumu, tebeirli bir
te p e n in kenarna yontulm u bir Beyaz At,
yar-boy bir Big Ben, Shakespeare ile Pren
ses Dinin mezarlar, D overn Beyaz Yarlar,
karabcek rengi taksileriyle drt drtlk bir
Londra sisi, kremal Dovenshire ay servisi
yaplan saz daml kulbeleriyle dolu Cotsw old kyleri, tka basa reprodksiyonlaryla
bir Milli Galeri, Bronte krlklar; Jane Auste n in evi ve S tonehenge vardr. Sanatkr
al budayclar batya bakan kayaln te
pesine ngiliz T arihinden Byk S ahneleri
b i ip ekillendirmitir. Kraliyet muhafz alay
askerleri, Byk n g iliz Kahvaltlar servisi
yapar ve bir en A dam lar etesi, gezintile
rinde Robin H ooda elik eder. Bir Kraliyet
S h a k e s p e a re T iy a tro s u , d z e n li o la ra k
oyunlar sahneler. D orulanm am bir riva
yete gre, Kraliyet Ailesi Buckingham Saraynn bir taklidinin buraya tanmasn kabul

etmitir, ancak bu biraz pheli grnm ek

tedir. Bu arada ziyaretiler, mekn tu rla r
ken I. Elizabeth, I. Charles ve Kralie V icto
riaya rastlayacaktr.
Ziyaretilere itibar edilir. D orchester ve
Savoy slubunda, saksdaki aalarla d e
kore edilmi, lks bir ekilde halyla den
mi oteller, Tennyson im enliinde golf sa
halaryla alveri merkezleri ve obankpei msabakalar vardr.

NNSMOUTH, A m erika B irle ik D evletlerinde, M assachusettste bulunan ve lkenin

geri kalanndan muazzam byklkte ssz
llerle ayrlm, ok eski bir balk liman
dr. innsmouth, 1643 ylnda M anuxet Nehri'n in k y s n d a ku ru lm u tu , ksa s re d e
nemli bir tersane haline geldi.
S eyyahlar gnm zde in n sm o u th tan
uzak dursalar isabet ederler. Le gibi balk
kokusu ehri sarmtr ve ehir sakinlerinin
amfibi hayvanlar andran tuhaf bir grn

(Julian Barnes, England, England, Londra,

1998)

leri vardr; atlar, kpekler ve di e r hayvanlar

bu grnten tiksiniyor gibidir.
R iv a y e te g re , 1830 y ln a d o ru ,

NKA TNEL, A m e rika ktasnn altnda,

K e n tuckydeki M am ut M aarasndan Pe
ru daki T iticaca G lne kadar yaklak iki
bin fersah boyunca uzanan bir yeralt nehri
ve galerisidir. 1870 ylnda m hendis John
W ebherin komutasndaki keif yolculuu s
rasnda, bir buharl gemiyle katedilmitir.
Keif yolculuu, lmn eiindeki bir
Kzlderilinin yanna braklm ve spanyolla
rn geliinden sonra saklanan inka hzinele
rinin, bu tnelin sonunda olduunu bildiren
bir belgenin bulunm asndan sonra kararla
trlmt. Keif heyeti, birka engeli - vahi
balklar, binle rce fare, dev ahtapotlar, ya
narda kraterleri, ihtiyatszlk sonucu atee
verilm i petrol glleri, gayzerler, alev alev
yanan kmr m adenleri ve kaynar s u la r- alt
ettikten sonra, 1100den kalma bir inli

K a p ta n O b e d M a rs h a d l b iri in n s m o
uthtan ayrlp G ney P asifike yelken a
m. Burada karsna, zerinde inanlmaz
ykntlarn ve korkun canavarlarn grotesk
heykellerinin bulu nd u u ufak vo lka n ik bir
ada km.
K om u

a d a n n

y e r lile r i

K a p ta n

M arsha ykntlar adasnda yar balk, yar

kurbaa yaratklarn yaadn, insan kur
banlara karlk kendilerine yiye ce k ve al
tn m cevher verdiklerini anlatm lar. Ona,
g e m ite bu yaratklarla iftle tik le rin i ve
d o a n o c u k la rn lm sz o ld u u n u da
sylem iler.
Onlarla alveri ederek pek krl bir i
yapacan anlayan Kaptan Marsh altn tak
lar ok ucuz fiyata alm. Ancak birka yl
sonra, yaknlardaki dier a d a lard a n gelen

mumyasn, bir nceki keif heyeti yelerinin

kemiklerini ve nihayet inka hzinesini buldu.
Ne yazk ki, yanc bir gaz patlamas aratr
malarna son verdii iin, hzineyi yanlarn
da gtremediler.

yerliler, bu nefret verici takastan bktklar ya

Yaklak ay sonra Perulu bir zengin

olan Jos Benalcazar, Titicaca Gl yakn
la rn d a bir is k e le t b u ld u , is k e le tin Jo h n
W ebhere ait olduu anlald ve bu tyler
rpertici kefe m hendisin yannda bulunan
ve keif seferini anlatan notlar da elik etti.

birinin, kullanm a talimatyla birlikte verdii

dine ekm eyi baarm.
Kaptan Marsh canavarlarla iletiim kur

(Emilio Salgari, Duemila leghe sotto / A meri

t ve sonra da kasabann sokaklarnda balk

ca, Milano, 1888)

benzeri yaratklar grlmeye baland, inns-

da korktuklar iin, adallara baskn yapp

hepsini katletm i. Bu krl tica re ti ka yb e t
mek istem eyen Kaptan Marsh, a m fib i rk
kendi bulm aya karar vermi. Yerli eflerden
bir kurun arl denize atarak, onlar ken

may b e ce rm i olsa gerek, nk ksa bir

sre sonra innsm outhta iren deniz eyta
n D agona taplan tuhaf bir kilise ortaya k

mouth halk, ziyaretileri caydrm ak ve tuhaf

s e rg ile n d i i salkm salkm m inarelerin b u

yeni nfusu aklayabilm ek iin, A syadan

lunduu terasl piramitlerle. Duvarlar alaktr

ve her biri sk sk kaplarla delinmitir; bu ka
plarn hepsinin stnde, ykseklii genel
dzeyi ok aan ve tepesinde bir tanr ba
nn bulunduu byk bir kemer vardr.
Ara ara, bir ann nlamas oniks ehri
titretir, her seferinde buna boynuzlar, ilkel
kem anlar ve ark syleyen insan seslerin
den m eydana gelen ve oniks sokaklardan
aa boalan, an sesi gibi mistik bir mzik
cevap verir. Suya yakn olan evler d i e rle
rinden daha alaktr ve tuhaf bir ekilde ke
m erli olan girilerinde, onlara ltufta b u lu
nan kk tanrlarn erefine olduu syle
nen, belirli altn iaretler tarlar. Kakma ka
plar ve figrlerin bulunduu cepheler, oy
mal balkonlar ve krista l cam l cu m b a la r,
c id d i ve cilal bir gzellikle parldar. Zaman
zam an insann nnde kara stunlar, sra
stunlar ve hem insan, hem masals acayip
varlklarn heykelleriyle bezeli bir m eydan
a lv e rir. Uzun ve d m d z s o k a k la rd a n

gelen salgn bir hastaln kasabay pene

sine ald hikyesini yayd, innsmouth tarihi
halen kuku uyandrc olsa da, seyyahlar,
A R K H A M daki M iskatonic niversitesinde
ve N ewburryport, Essex, M assachusettsteki Tarih almalar K urum unda deniz c a
navarnn ilerin den rn e k le r b u la b ilirle r.
M evcut olan en nemli rnek ise kincisinde
sergilenm ektedir; zerinde, aralarnda tiksin ve grotesk yar balk, yar kurbaa ya
ratklarn kolaylkla seilebildii denizle ilgili
figrler ve geometrik figrlerin bulunduu,
sslemeli bir tr ta.
in n s m o u th u z iy a re t e tm e k isteyen
s e y y a h la r, N e w b u ry lim a n n d a n sa b a h
10da ve akam 7de olm ak zere, gnde iki
araba kalktn unutmamaldr.
(H ow ard P hillips Lovecraft, The Shadow
over nnsm outh , The Outsider and Others,
Sauk City, 1939)

N O U A N O K , R Y A D N Y A d a , n a h o
LENG orakl snrndaki souk ve lo bl
gede bir ehirdir; tatan yaplm a az sayda
korkun kyle iren manastrn bulunduu
geit verm ez sradalarla Len g den ayrlr.
Seyyahlar inquanokun tuhaf bir zelli
ini fark edeceklerdir: ehirde, hibir kedi
nin taham m l edem eyecei baz glgeler
olduu iin, koca inquanok ehrinde tek miyav sesi bile duyulmaz.
Bu ender rastlanan trde, eski ve aca
yip ehir, duvarlaryla rhtmlarnn ardnda
ykselir, her ey ak b ir siyah renktedir,
kakma altnl kvrlm tomar andran ssler
le, yivli ssler ve arabesk sslemelerle be
zelidir. Evler yksek, ok pencerelidir ve her
yanlarna kara simetrileri ktan daha doku
nakl bir gzellikle seyyahn gzn kama
tran iekler ve desenler oyulmutur. Baz
lar incelerek sivri bir noktada birleen ikin
kubbelerle sona erer; dierleri ise stlerinde
yabanclk ve hayalgcnn her aamasnn

aa doru ya da yan sokaklar boyunca ve

yuvarlak kubbelerin, sivri kulelerin ve ara
besk sslemeli atlarn zerinden grnen
manzaralardan bazlar, szcklerle anlatla
m ayacak kadar garip ve gzeldir.
Ama hibiri, on alt oymal kenar, yassltlm kubbesi ve hepsinin zerinde yk
selen sivri ulu yce an kulesiyle, ehrin
m e rke zin d e ki b yk Y allar T a p n a nn
m uazzam y kse ltisin d e n daha m uhteem
deildir. Tapnak, duvarl bir baheyle ev
rilidir, buradan sokaklar, bir tekerlein poy
rasndan uzanan u b u k la r g ib i, her yne
dalr. O bahenin, her birinin zerinde oy
ma bir yz bulunan kemerli yedi kaps hep
aktr ve inquanok sakinleri fayansl patika
larla, iki yannda grotesk terminaller ile m
tevaz tanrlarn kk tapnaklarnn d izild i
i kk yo lla rd a g n lle rin c e dolarlar.
Mavi okyanusun derinliklerinden gelme k
k kl balklarla dolu fskiyeler, havuzlar
ve yalaklar, yksek tapnak balkonundaki
ayakl sehpalarn grntleriyle titrek tit
rek parldar.

Ve ta p n a k a n n n d e rin n la m a s

NTHAR EHR, Parisin dousundaki Vin

bahe le ehir zerinde titretiinde, tap

nan yedi kapsndan, zerinden buharla
rn ykseldii byk altn kseleri bir kol b o
yu nlerinde tutarak, uzun sralar h alinde
maskeli ve kukuletal rahipler kar. Yedi ku
lbeye giden gezinti yollarnda kaz admyla
tek sra ha linde yrr, ieri g irip g z d e n

cennes O rm am nn altnda, ok derinlerde

dir ve Bastille ile Vincennes istasyonlar ara
sndaki yeni metro hattnn inaat srasnda
ortaya karlmtr. Paris polisinden Mfetti
Sauvage, ehri kazlar srasnda kaybolan
birka iiyi ararken kefetmitir. M fettiin
raporu, aklanmayan nedenlerle, ilk olarak
spanyolca yaymlanmtr.
Bir Num ara" diye bilinen yal bir ada
mn ynettii ehrin sakinleri, bir intihar giri
iminden kurtulan az sayda talihlidir (ya da
talihsiz). Ziyaretiler, dnyann birok yerin

kaybolurlar. Yeralt patikalarnn bu kulbe

leri tapnaa balad ve uzun rahip srala
rnn ta p n a a bu p a tik a la rd a n d n d
sylenir; ayrca derin oniks basam aklarn
tarif olunmaz blgelere indiine dair fsltlar
da duyulur. Ancak btn inquanokta, kuku
letal rahiplerin insan olmadn ima e d e n
lerin says pek azdr.
Peeli Kraln saray, birok harikulade
kubbesiyle, in quan okun zerindeki bir te
pede ykselir. Kral ile refiklerinin yak kz
lerine ya da yak kzlerinin ektii arabala
ra binerek g e tikle ri geni ve d o la m b a l
olan hari, oniks basam aklar dik ve dardr.
Neeli iek tarhlar, narin iekli aalar,
pirinten yaplm kulplu vazolar ve alak
kabartmal irin ayakl sehpalar, damarl
kara mermerden, sanki nefes alyormu gibi
grnen heykeller, kl balklaryla b azalt
zeminli emeler, yanardner kk arkc
kularn minik tapnaklar, kvrlm tom ar b i
im inde harika ssleri olan byk bronz ka
plar ve cilalanm duvarlarn her santimetrekaresindekl iek am asmalarn hepsi
bir araya gelip ylesine gzel bir m anzara
oluturur ki, seyyah baylmamak iin ihtiyatl
davranmaldr. Byk merkezi kubbeye yle
uzun uzun bakm am ak en iyisidir; burasnn,
rivayetlerde ad geen btn Shantak kula
rnn en eski atasnn evi olduu sylenir;
merakl gzlem ciye garip, tehlikeli ryalar
gnderir.
(Howard Phillips Lovecraft, The Dream-Quest of Unknown K adath , Arkham Sampler
iinde, Sauk City, 1948)

den mstakbel intiharclar, farkl aksanlarndan tanyacaktr; bahtsz bir ak ilikisi y

znden intihara kalkm ispanyollarla G
ney Amerikallar; can skntsndan intihar gi
riiminde bulunm u ngilizler; intihar neden
leri ehvet olan Franszlar; m ecburen aske
re alnan Alm anlar ve flas nedeniyle intihar
giriim inde bulunan Amerikallar ile, ktan
bezdikleri iin intihar etmek isteyen Kana
dalIlar. ehir nfusunun bir ksm da, sabk
kanser hastalarndan oluur.
intihar ehrinin yurttalk yasalar ok
skdr. H ibir tr tutkuya cevaz yoktur, izin
verilen tek yiyecek, beyni harekete geirm e
ye yardmc olan mini mini haplardr. Her e
hir sakini, doktorunun onunla konutuu an
lar hari, tam amen suskun kalmaldr, intihar
ehri'nin doktorlar aslnda polistir, nk bir
intihar to p luluunda salk bakmna gerek
yoktur: ehri evreleyen, tarihncesi alar
dan kalma koruyucu duvarlar sayesinde, at
mosfer yzde yz saftr. Bu surlar havay filt
reler ve mikroplarn nn keserken, byk
miktarda ozonun girmesine izin verir.
Byk m iktarda radyumun yan sra al
tn (bilinmeyen bir srele gmten dn
trlr) ve (altndan karlan) platin de elde
edilir. Yapay k ve snn yardmyla, intihar
ehri sakinleri ylda drt kez hasat yapar.
Sebzeler beslenm e rejimlerinin bir parasn
oluturmad iin, bu hasadn ne ie yara
d bilinmez.
ehrin s u n d u u a ik r h a z la ra ra
men, ziyaretiler buray mahzun ve melan

kolik olarak tasvir etmilerdir. Derler ki, nti

har ehri -B ohem ya Prensi Florizelin na
yak o lduu bir facia o la n - Londra'daki inti
har K u l b nn k n d e n sonra kurul
mu; ancak bu tarihi varsaym elle tutulur
kantlarla dorulanmamtr.
(R o b e rt L o u is S te ve n s o n , N ew Arabian
Nights, Londra, 1882; Jos M uoz Escamez, La Ciudad de los Suicidas, Barcelona,
1912)

OUNALAO, ad ig u a n a la rn b u lu n d u u
yer anlam na gelen bir K arayip A dasfdr.
iounalaoya ulaan seyyahlar bazen tropik
bir adaya deil de bir Yunan adasna gel
diklerini zannederler; bu yanlsamann, ada
y evreleyen ve bazen arap krmzs ren
ge brnen sularnn bu tuhaf doal zelli
inden kaynakland sylenir.
io u n a la o daki ana ka s a b a ufak d k
knlarn, birka kulbn ve adadaki tek ec
zanenin bulunduu, kumsala giden bir so
kaktan oluur. Ada m zesinde pek ilgi eki
ci bir ey yoktur; bir Kartaca kalyonunun ya
da Azizler Muharebesi srasnda amiral ge
misi Ville de Paris'nin tad sanlan zeri
yalanc altnla kapl, arpk bir arap iesi
gibi. Adallar enkazn tek gz aydedeyi an
dran bir ahtapot-kiklop tarafndan korundu
una, m artlarn da onu saygszla kar
savunduuna inanr.
Kydeki en eski bar olan Ac Yok, Kilman Ana adl biri tarafndan iletilir. Barn a
tyla hardal rengi gen bir parayla birle
en, saaklarnn kenar yeil ssl, boyalar
zamanla kabarm, zencefilli rek bir balko
nu vardr. Alt kattaki kabarede, mterilerin
domino oynayabilecei tahta masalar bulu
nur. Kyn kuzeyinde, parlak kuvarstan bir
yolun altnda, dikenli aalardan oluan, de
nizin kayalar dvmesiyle turuncuya dn
m bir ktk orman vardr. Ktkaalar
vaktiyle deirmeni, kocaman pasl kazanlar,
eker kaynatmak iin byk flar ve karar
m stunlar olan bir malikne arazisine aitti.

Plaj bir tr bulum a yeri gibidir. A dal

lar burada ata biner, yenge yakalar ya da
ark dinler. Sahilde; Praise Him, In God We

Trust, Morning Star, St. Lucia, Light of My

Eyes gibi adlar olan kanolardan oluan filo
ya nbetilik eden adann ozan, Yal Aziz
O m ere ya da Msy Yedi Deniz diye tan
nan kr bir adamdr. Bazen ark syler, b a
zen krlerin karanlk diliyle hikyeler mrlda
nr, dinleyenlere dnyann drt bir yanna
yelken atn anlatr. Z iyaretiler onu bir
yerden tandklarn dnebilirler -L o n d ra,
H in d ista n , baka K a ra yip A d a la r- ancak
Yal Aziz Om erein yurdu iounalaodur.
(Derek Walcott, Omeros, New York, 1990)

PEK ADASI, bkz. LORBANERY.

REM- ZTL-MD ya da OK STUNLU REM, Yemen lle rin d e bir e h ird ir,
muazzam tahkimatlarla kuatlmtr, gkle
re ykselen kkleri vardr. ehre, mavi, ye
il, sar ve beyaz olm ak zere eitli m cev
her ve zirkonla bezeli devasa iki cmle kap
sndan girilir. Kklerin odalarnn, altn ve
gm ten yaplm, yakut, zebercet, inci ve
rengrenk m cevherlerle sslenmi yksek
tavanl blmeleri vardr.
rem, kayp bir deveyi arayan Abdullah
ibn Ebu-Kilabe isimli deveci tarafndan ke
fedilm itir. ehre ilikin haber Halife Muaviye ye ulanca o da bycs Kaab el-Ahb a rdan kendisine bu harikulade yerin tarihi
ni aklamasn istem itir; rem'in hikyesi,
bycnn vakayinam esi sayesinde b ilin
mektedir. ehir, Kral eddad tarafndan in
a e d ilm i tir. K a d im k ita p la r okum aktan
holanan kral, C ennetin tasvirini okuduktan
s o n ra y e ry z n d e o n a b e n z e r b ir s a ra y
ya p trm a y a karar ve rm i. Kral e d d a d n
e m rin d e yz bin kral, bunlarn her birinin
em rinde yz bin yiit reis, onlarn her birinin
em rinde de yz bin asker varm. Kral hep
sini arm ve onlardan yeryzndeki en

ho gzel bo araziyi bulmalarn ve oraya

altn ve gmten bir ehir ina etm elerini
istemi, inaat yz yl srm ve ehir ta
mamlannca, Kral eddad, bu sefer de etra
fna ok yksek, g e it verm ez tahkim atlar
yapmalarn istemi. Bu, iilerin yirmi yln
daha alm. Kral eddad bu sefer bin veziri
ne, belli bal subaylarna ve askerlerine,
elerine, c a riye le rin e ve harem aalarna,
seyahat iin hazrlanmalarn emretmi. Bu
hazrlklar da yirmi yl srm ve sonra yola
kmlar. Ancak, irem-i Ztl-im da sa d e
ce bir gnlk yollar kaldnda gklerden
korkun bir feryat gelm i ve sesinin kuvve
tiyle hepsini yok etmi.
Bugn burada kimsenin yaamadn
g re ce k olan seyyahlar, istedikleri ka d a r
hzineyi yanlarnda gtrmekte serbesttir.
(Anonim, The Arabi an Nights, S 14.-16. yy)

SAURA, bin kuyulu bir ehirdir, Asyada bir

yerlerde, derin bir yeralt glnn zerinde
ykseldii sylenir. ehir sakinleri derin, d i
key delikler am ak suretiyle her yerden su
karabilir; Bu durum , ehrin yayld alan

rularnda, tm va rl yla yukarya uzanan

isaurann yksek, yap iskeleleri zerindeki
rzgrgllerinde yaar.
(Ita lo C a lv in o , Le citt invisibili, T o rin o ,
1972)

SENMOUTHE, biri ERED LTHUden bat

ya doru km, dieri ise GLGE DAGLARlndan kuzeye doru uzanan iki m ahm u
zun arasndan, kuzeybat MORDORa giden
dar bir geittir; CARACH ANGREN de de
nir. UDN V adisine gider.
Sauron, M ordorda glyken ve bura
y, GONDORa kar uzun sredir hazrland
saldr iin bir s olarak kullanrken, isenmoutheu korum ak iin m ahm uzlarda istih
kmlar ve kuleler ina edilmiti. G eide b
yk bir toprak duvar dikilmiti, bu duvar tek
bir kpryle geilen derin bir siper tarafn
dan da ayrca korunuyordu. Sauron daha
sonra bu savunm a aralarn kendi lehine
kulland; Yzk Savann sonunda ise hep
si ROHAN ve G ondorun ortak gleri tara
fndan yok edildi.

boyunca geerli, am a geri kalan iin d e il

dir. ehrin yeil snr, yeralt glnn karan
lk kylarn tekrarlar; grnm ez bir manzara,
grneni biim le ndirir; gnein altnda k

(J.R.R. T o lk ie n , The Return o f the King,

Londra, 1955)

mldayan her ey, kayann kalkerli gri g

ne arpp duran dalgadan kaynaklanr.
Bu durumda isaurada iki ayr din vardr.
Kimilerine gre ehrin tanrlar derinler
de, yeralt derelerini besleyen o siyah glde
otururlar. Kimilerine gre ise tanrlar, iplerin
ucunda yukar ekilen ve kuyu aznda b eli
ren kovalarda, dnen makaralarda, b e yg ir
lerin evirdii sudolaplarnn paralarnda,
tulum ba saplarnda, kuyulardan su eken
rzgr deirm enlerinin kanatlarnda, o rta

SHMAELA, Fiilen girilmesi im knsz olan

bu A frika lke sin e girm enin te k yolu -e n
azndan, in g iliz le rin yol yapm im tiyazlar

snda sondalarn dnd sondaj kulelerin

de, damlarda srklar zerine oturtulmu as
ma sarnlarda, ak su kanallarnn narin
kem erlerinde, tm su kolonlarnda, d ike y
borularda, basma tulum balarda, drenaj b o

uygulam aya konana ka d a r- Kzldeniz ky

sndaki kk bir talyan limanndan, demiryoluyladr. En az gn sren yolculuk son
derece rahatsz edicidir; tren sinekler tara
fndan istila edilm i allk bir araziye girm e
den ve ish m a e lia dalarna trm anm adan
nce, scakta pien llk ovalardan geer.
Ziyaretiler, yam ur m evsimlerinde trenlerin
saate kadar ge kalabildii ve seyahatte
bagajn kaybolmasnn da ender bir olay sa
ylmayaca konusunda uyarlr.
ishmaelia, S udann gneyinde, kuzey
dou A frik a daki Fransz topraklarnn ise

kuzeyinde kalan dalk bir lkedir. Henz

tamamen kefedilmemi, hatta haritas bile
doru drst karlmamtr ama, bat tepe
lerindeki m aden kaynaklarnn byk altn
yataklarn ierdii bilinir, iletiim ynnden

sonra yllarca darda yem ek yem ilerdir.

Demiryolunun inas, tarm yapan kyllerin
hayatlarn ya ok az etkilemi, ya da hi et
kilememitir. Tek etkisi, imalat mallar ithala
tnn artmas nedeniyle, bir zam anlar ba

zayftr, i taraflara tm ulam, katr katarla

ryla yaplr. Var olan tek yol, yam ur mevsi
minde dereler halini alan am urlu patikalar
dr. i blgeler konukseverlikten uzak yerel

ehri evreleyen a la n da beceriksizce icra

edilen birka zanaatte de yol amas
dr. Ters ticaret dengesi, ok elastiki bir iflas

reisler tarafndan ynetilir ve nfusun ou

-k le , haydut ya da alm ayan aristokrat
snf- geleneksel uralarn srdrr.
Daha ilkel olan ka bilelerin bazlarnn
son de rece garip ve renkli detleri olduu
sylenir, fakat bunlar henz ayrntl olarak
ncelenm em itir. S afarideyken lkeye yolu
den az sayda aslan avcs bu tecrbeden

kanunu sistemiyle dzeltilmitir.

ishm aeliann tecrit edilm i olmas, tari
hi etkenlerin bir sonucudur, ilk Avrupal mis
yoner ve seyyahlar, 1870lerde geldiler; is
tisnasz hepsi afiyetle yenildi. Batl gler
tarafndan cezalandrm a amacyla gnderi
len keif heyetlerini daha da kt bir kader
bekliyordu. Sonunda ishm aeliay koloniletirm e ihtimalinin, komu bir lkenin buray

kontrol altna almas htimalinden daha na

ho olduuna karar verildi. Bylece, o yb irli
iyle, lke haritadan kaldrld ve bakl
garanti altna alnd.
Bu ekilde ayrma tabi tutulan insanla
rn ortak bir dilleri, gelenekleri ya da tarihleri
yoktu; bu yzden de lke bir cum huriyete
dntrld. Demokrasiyi ve devredilebilir
tek bir oyu gvence altna alan, ift m eclisli
bir sistemi ieren bir anayasa, uluslararas
b ir h u k u k b ilim c ile r kom isyonu ta ra fn d a n
oluturuldu. A la b a m a nn yerlilerinden Bay
Samuel Smiles Jackson, devlet bakanl
na getirilen ilk kii oldu. Anayasaya gre se
imlerin her be ylda bir yaplmas gereki
yordu, ancak bunun imknsz olduu anla
ld. Kabul memuru ile Jackson'n aday, l
kenin eitli blgelerini srayla gezip yerel
reislere alt gnlk ziyafetler vererek onlar
arladktan sonra, reisler oylarn anayasa
nn ngrd ekilde kaydetti. Sonuta,
Jacksonlar cum huriyetin siyasi hayatna ta
m am en hkim oldu ve seim ler, Jackson
Ngomalan olarak anlmaya baland.
Milli Savunma ve Dahili Gelirler tek bir
daire olarak bir araya getirildi ve G eneral
G ollanez Ja ckso n n genel buyruu altna
verildi. Jacksonn kuvvetleri, imdi o lduu
gibi o zaman da iki irketten olumaktayd:
ishmaelia Katr Vergisi Toplam a Kuvvetleri
ve Tfek istihsal, Sat ve istihlak Vergi G
revlileri. Bunlara ek olarak bir de, gl soy
lularn miraslarna kar kullanlmak zere
kk bir Topu Alay Miras ve intikal V ergi
si mfrezesi vard. Mali yln sonlarna doru
aknc kollar ordu saflarndan dalr, bir
parti kahve, kle, gm sikke ve iftlik hay
vanyla, bteye yetiecek ekilde geri d
nerdi. Getirdii parti, maalar dem ek ve
milli borcu karlamak zere hkmet d e p o
larnda saklanrd. Bu sistem altnda, cu m
huriyet refaha kavum u gibiydi.
1930lu yllarn ortalarnda Jackson ai
lesi iindeki bir kavga, siyasi ayaklanmaya
ve yeni siyasi partilerin kurulmasna yol at.
Bunlardan biri olan ve Smiles Soum tarafn
dan oluturulan Beyaz Gmlek hareketinin

ishmaelia siyasi hayat zerinde pek az etki

si oldu am a A vrupa lkelerinde bir i sava
n kmak zere olduu yolunda sylentile
re yol at. Uluslararas basn m ensuplar l
keye hcum etti ve aslnda gereklem em i
olan bir sava hakknda haberler gem oye
baladlar. Sovyet ajanlar ve Alm an nfuzu
na likin hikyeler de ii bsbtn kartrd
(Bunda bir gerek pay vard, nk hem
Alman, hem de Sovyet hkmetleri cum hu
riyetin varlndan phe edilen m aden kay
naklarnn haklarn elde etmeye hevesliydi).
ok ksa sren bir Sovyet darbesi de ger
ekleti, kansz balad, kansz bitti. Neyse
ki, lkenin m aden haklarn elde etm eyi ba
aran bir ngiliz iadam Alman ve Sovyet
g re v lile rd e n n c e d a v ra n d ve is h m a eliada hayat ab u ca k normale dnd.
Baehir ve tek belli bal ehir olan
Jacksonville, lkedeki ilk sigorta irketinin
almasnn ardndan patlak veren kundak
lk eylem lerinin izlerini tayan, pespaye
bir yerdir. ehrin anacaddesi, insan ve ka
trlar iin yan toprak yollarn ortasndaki bir
asfalt hattr. Bu anayol bile, ehrin eyrek
mil dndan teye gemez. Seyyahlar z
grlk O fe//nde (sahibi Bayan Earl Russel
Ja ckso n dr) kalabilir. Teneke dam akt,
banyosu da olm ad iin otel rahat d e il
dir. Gurmeler de zgrlk Otelinden ho
nut kalmayacaktr, nk burada m en de
imez: le yem einde sardalya, biftek
ve tavuk, akam yem eklerinde ise orba,
biftek ve tavuk verilir. Biftek ve tavuk gri,
yeil bezelyelerle veya W orcestershire sosu
ya da k e t a p la sunulur. O telin a lte rn a tifi
ise, bir hektarlk bir alana yaylan teneke
d a m l b in a d a n o lu a n b ir b lo k o lan
Dressier Pansiyonu'dur. Pansiyonun bah
esi iftlik hayvanlaryla doludur; tavuklar,
bir domuz, bacakl bir kpek ve vahi bir
samal kei, ierisinde tenekeden bir kvet
bulunan b ir b a n y o ku l b esi, m is a firle rin
em rindedir, ancak buray mesken edinm i
bir yarasa kolonisiyle paylalmas gerekir.
Ja cksonvilledeki elence yerleri arasnda
Popotakisin Ping Pong Salonu, Caf de la

Bourse, C a rn e ig e K t p h a n e si ve CinParlant vardr.

ishm aeliadaki dier tek kasaba ise zi
yaret edilem ez. Her ne kadar harita zerin
de hayli yer igal etse de (phesiz, lkenin
ihtiamn arttrmak iin) aslnda Laku diye
bir yer yoktur. 1898 ylnda snr komisyonu
S u d a n a g e m e ye alrken bu b lg ed e
kamp yapm, orada bulunan bir ocuktan
da kamp yerinin ad sorulmutu. ocuk, ishmaelia dilinde bilmiyorum" anlamna gelen
Laku" cevabn verdi. O gn bugn bu ad,
ko m isyo n u n ha rita ta s la k la rn d a n kopya
edilm itir ve imdi btn resmi haritalarda
yer alr.
is h m a e lia 'lla r ylla rd r H ris tiy a n d r,
ama insan eti yemek isteyenlere Byk
hiz srasnda bile m uafiyet ve rile b ilir.
kelilik hl uygulanm aktadr. lkede
vet o ld u k a yaygndr, z iy a re t ile rin

Per
o
r
be

sterlin gibi kk bir para karlnda bile

hapishaneden kabileceklerini bilm elerin
de fayda vardr. Yerliler her trl hitabetten
ok holanrlar; vaaz, konferans, tirat, siyasi
program lar, yaayanlara ya da llere met
hiyeler ve hatta yardm talepleri. Anlalan,
ne s y le n d i in e bakm a kszn insan sesi
duym aktan keyif almaktadrlar.
Posta sistemi gelim em itir. Telgraflar
hayli keyfi ekilde datlr, nk tayanla
rn hibiri okum a bilmez. Genellikle uygula
nan yntem , yarm dzine te lg ra f birikene
kadar beklem ek, sonra da onlar -g ittikle ri
kiiler tarafndan talep e d ilene k a d a r-, en
m uhtem el yerlere iletm ek iin bir haberci
armaktr.
Bitki rts yam ur m evsim inin sona
ermesiyle ptrak gibi biten gr krmz iek
ler, muz aalan, sakz aalar ve kahve
bitkilerinden oluur. lkede Hint keneviri de
yetiir ve yaygn bir ekilde iilir.
ishm aeliadaki Avrupa varl hatr sa
ylacak dzeydedir: Byk Britanya, sve
ve A lm anyann lkede tem silcilikleri ya da
konsolosluklar vardr. Avrupai bir konforun
peinde olan seyyahlara, sve Misyon Hastanesi'nde cerrahlk yapan sve Viskons-

lnn Jacksonvillede ay, Kitab M ukaddes

ve ecza dkknn birletiren bir yerin sahibi
o lduu duyurulur.
(Evelyn Waugh, Scoop, a Novel about Jour

nalists, Londra, 1938)

SLA, Bat A kdenizde yer alan bir adadr.

Geri adaya belli bir ad verilm emitir ama,
sla ad seyyahlarn va ka y in a m e le rin d e k i
ip u la rn d a n k a rla b ilir. B uras, adann
prensi de olan bir kardinal tarafndan yneti
lir. Ziyaretiler havadan zm balar ile ba
dem , in cir ve kays b a h e le ri grecektir.
Kvrml kiremitten atlar ve grkemli kilise
leriyle kk kasabalar bu geni dzln
hafif ykseltilerinin tepesine oturmutur. Ne
hirler daha ok yuvarlanm talarn gzer
ghdr, tkenmi sular yer yer birikintiler ha
lin d e d ir. S a h ild e o rm a n lk ya rla r, p a rla k
kum lardan oluan kumsallar ve kendi lima
nndan ykselen surlarla evrili belli bal
ehir C iudad vardr. Kuzey ve gney sahille
rinde, yeil, sulak vadilerle yksek otlaklarn
bileim inden oluan yce dalar vardr. Ku
rak dzlkler, Sarazenlerden dn alnm
su eken deirmen sistemi sayesinde bere
ketli klnr. Dalarn zirveleri o kadar y k
sektir ki, kardan yorganlarn yaz scaklar
b oyunca korurlar. Bu yksek ormanlar kurt
larn m eskenidir ve ok uzun zaman nce
d a la rd a kurtlarn b y tt bir g o c u u n
bulunduu sylenir.
Adallar ksrak st ierler, bala kar
byk bir tutkular vardr. Gn-tn eitlikleri
nin ikisinde de kopan frtnalar dnda aday
saran sular genelde sakindir, bu yzden ba
lklarn pek aba sarf etmesi gerekmez.
Baehir C iudad, nfusun byk o
unluunun Hristiyan olduu, ama bir Sarazen semtinin de bulunduu gzel bir e
hirdir. C iudad katedralinin ssten holan
mayan insanlar tarafndan yapld sylenir.
Bina basit gri tatandr, zerini sade ve g
zel biim li, szlerek ykselen bir tonoz r
ter. Bir tr biim polifonisi, bakan kiiyi B

yk Perhiz mzii gibi arpar - uzun ve dar

orta ksmla geit arasndaki kemerli aklk
lar ve gn n ieri almadan nce yum u
atp hafife renk veren kemerli pencereler.
Katedrale daha sonraki bir ada ssler de
eklenmitir: artk her mihrabn gerisinde, her
apelin geidinde, mcevherli zenginletir
me cmbleri iinde, yksek mihrabn ar
kasnda hummal bir ekilde, renkli m erm er
den kolonlar, abartyla yapraklanm stun
balar, oyma melekler, sofuca jestlerde b u
lunan azizlerin resm edildii tuvaller vardr.
S e yyahla r, C iu d a d ' z iy a re t e ttik te n
sonra Sant Jeronim o kasabasn, C e lile de
limler manastrn ve Monte Maurodaki - a r
tk bir hac yeri o la n - kutsal yeri de grm ek
isteyebilirler. Adallar yabanclara kar faz
lasyla ihtiyatl davrandndan, C iu d a d li
man dnda klacak her seyahat iin izin
belgesi olmas gerektiini unutmamaldrlar.
Efsaneye gre yabanc bir prens -b e lk i de
bir m e le k- bir gn aday ziyaret etm i ve
ada sakinlerinin gvenini sarsmtr. Ziyaret
ile r bugn aday vakayinam elerde tasvir
edilenden ok farkl bulabilirler.
(Jill Paton W alsh, Knowledge o f Angels,
Londra, 1994)

SLANDA, KARAN KITASInn gney ksm

n kaplayan ve ktann geri kalanndan islandia S r a d a la r f y la ayrlan kk bir lkedir;
sradalar, islandia Dann karla kapl ku b
be biim indeki doruuyla sona erer, ikinci
bir yksek da silsilesi, bir yarmada olutu
rarak gneybatya, W inder iline doru ilerler.
Bu iki da srasnn ortasnda Doring Irma
ile beslenen verimli Doring Vadisi bulunur.
Kuzey dalarnda islandia snrn belir
leyen iki ana geit vardr: Doring V adisinin
bandaki Mora G eidi ve Lon Geidi. Mora
G eidinin aalarnda bin ayak yksekli
indeki dimdik uurum lardan engebeli kaya
raflarnn kt Frays uzanr; buras sk or
manlarla kapldr. Tipik islandia peyzaj; tar
lalardan, dalardan ve ormanlklardan olu

an, aalarn arasndan yer yer iftliklerin

gze arpt bir manzara oluturur. Doring
Irmafnn az evresindeki, kanal ve nehir
lerle kesien geni, bataklk arazi buna bir
istisna oluturur. Buradaki ky eridi, geni,
kumlu sahiliyle dikkate deer. Peyzajn ka
rakteristik bir zellii ise kentlerle krsal ke
sim arasnda gei blgelerinin olmaydr.
isla n d ia daki btn kasabalar surlarla
evrilidir, varolar da yoktur, onlar saran
tarm alanlarnn ortasnda aniden ykseliverirler. Ziyaretiler, kylarnda pem be granit
duvarlarn sraland Doring Nehri stnde
ki alt adack zerine kurulu Doring ehrine
mutlaka seyahat etmelidir. ehir, duvarlarn
zerinde ykselen evlerle kayalardan olu
an ortak m erkezli sralarla, karlmamas
gereken bir m anzara sunar. Binalarn renk
leri -m a t pem beden turuncuya, ak griden
m aviye- ehrin, zerinde yzyorm u gibi
gzkt nehrin yeil sularyla arpc bir
tezat oluturur. Doring ehrine doru giden
yol, kayn ve mee aalarndan oluan bir
ormann iinden geer ve seyyah ormann
iinden knca, sudan ykselen ehri grr.
is la n d ia nn baehri ve en nem li li
manna sa d e ce ehir denir, isla n d ia Nehrinin deltasnn yukarsndaki tepe ze
rinde kuruludur. Ortadaki tepenin doruu,
tula rengi kefeki tandan yaplm, tabaka
tabaka duvarlar ve kurun ereveli kk
pencereleri olan be eski binayla evrili bir
meydandr; bunlar, tm lkenin idari binalar
ve hkmet daireleridir. Kavisli cepheleri ve
dik damlaryla arpc bir ciddiyet ve sadelik
atmosferine sahiptirler. Tepelerinde ise silin
dir eklinde ve koyu maviye alan kurun
renginde bir kule ykselir. ehirin eski bl
m ise dar, dolam bal yollardan ve yksel
tilmi kprlerden oluan bir labirenttir. ok
eski zam anlarda ehir uzun bir kuatm a ge
irmi ve savunm a kuvvetlerinin hareketini
kolaylatrm ak, aadaki sokaklarda tka
nkl nlem ek iin dam dan dam a -h a le n
d u ra n - kprler kurulmutur. Sokaklarn bir
yanndan bir yanna uzanan zarif kemerlerin
zerine ise pek ok at bahesi yaplmtr.

KARAN
KITASI

SLANDA
Mobono

r a i n

tas
Canan !
CARRAN

SO B O ST E P L E R
VANTRY
Bronclom
Farrant
Islandia
M L T A N
YUKARI

m
c'rM

D O R N G

Byk
Deen

Bannar !

S L A N D A

BR O M E
D O R N G

Monar
( Thane

DEEN

Tampiin
Deentock
Tepeleri . ^

Winddom
Hatclorn

Doandom

B O S T A

Lorria

H ERN

Camia

Matujin .

L O R R A

Hemtock
Tepeleri,

E H R \ S u b u r r a

DORN ADASI
nerria
SL A N D A
N KOYU

Ardan Tepeleri
[Isla n

N V E N
,

OULTDENZ

[W inder

STO RN

ALBAN
Stomtock
Tepeleri

DROGUEDENZ
STORNDENZ

WNDDENZI

Deniz

Bylece yava yava oluan hava labirenti

nin, aadaki sokaklarn zemin planyla hi
bir ilgisi yoktur.
ehir ho baheleri, pencerelerdeki i
eklikleri ve asmalarn sarld duvarlarnn
yan sra, rlyef oymalaryla da dikkati eker.
Her bina, iinde yaayan ailenin tarihinden
ya da isla ndia ta rih in d e n bir sahne tar.
Oymalarn kalitesi farkldr: kimi kaba saba,
kimi de son derece nceliklidir. Benzer oy
malara lkenin baka noktalarnda rastlansa
da, ehir, bu islandia sanat biiminin ra kip
siz bir koleksiyonunu sunar.
ehirin dier gurur kayna da, yksek
ve havadar bir ku b b e y le rtl b yk bir
amfitiyatrodan oluan bir on drdnc yz
yl yaps olan, islan dia nn tek tiyatrosu A t i
nadr. Alvvina mzikal performanslar ve hal
ka ak toplantlar iin kullanlr. Baka birini
-hayali dahi o lsa - taklit etmek zevksizlik sa
yld iin, islandiada tiyatro bilinmez. G e
celeri ehir'in sokaklar, kelerdeki evlerin
dna taklan ve yal ktla rzgrdan ko
runan mumlarn yayd lo kla aydnlanr.
islandia'nn erken tarihi hakknda pek
az ey bilinir. Kadim alarda islandiallarn
btn Karain K tasfna hayli seyrek biim de
dalm olduu sanlmaktadr. Zenci ka b i
lesi B a n tla rn g e lii s la n d ia llar F ra y s e
srd, burada taraf olmay, zamanla da bir
likte yaamay rendiler. Yllarla birlikte sa
ylar artt, g etm ek zorunda kaldlar. im
di islandia olan yere indiler, istilac B antlar
bu to p ra kla rd a n ko vd u la r, is la n d ia llarn
Fraysdeki yaantlar hakknda ok az ey
b ilin m e kte d ir: b u ra d a n ayrlm adan n ce ,
geri dnme isteine kaplmamak iin evleri
ni yaktlar dolaysyla arkeologlar onlarn ka
dim yerleimlerinin net bir tablosunu kar
may baaramamtr. Hl ayakta duran tek
ev, Kral A lw in'inkidir, kapsn kilitlememi,
am a ihlal edilm em esini buyurmutur. Z iya
retiler, izinsiz girenlerin bugn de iddetle
cezalandrld konusunda uyarlr.
Fraysden ayrl, S 800 c iva rla rn d a
gerekleti, Reevesdeki ilk kasaba da bun
dan on be yl sonra kuruldu - daha sonra

1035'te bunu niversite izledi. O ndan itiba

ren islandia tarihi, dalarn a rd n d a ki Col
Paltosunda gebelerle ve Karain'le yaplan^avalar destan halini ald. Bunu izleyen
yzyllar boyu n ca krsal kesim B a n tla rd a n
tamamen tem izlendi, imdi d a larda ve on
larn gerisindeki steplerde yayorlar.
islandia, A vrupa kltrleri iin tipik bir
aama olan feodal aamadan asla gem e
di, nk ekonominin temelini oluturan ift
liklerin her biri, iki ya da aileden fazlasn
besleyem eyecek kadar kkt. Bunun bir
sonucu olarak soylularn gelierek gl ya
da birlemi bir snf halini almas neredeyse
imknszd. On nc yzylda Hristiyan
m is y o n e rle rd e n fa z la s y la e tk ile n e n kimi
soylular kraln gcne kar kma giriim in
de bulundu ama, ok gem eden m alup
edildiler; bundan ksa sre sonra da Hristiyanlar isla n d ia dan ihra edildi. Bu yarda
kalm d a rbeden beri soylular halk tarafn
dan seilir, ancak sadece belli aile yeleri
nin seilmesi yolunda bir eilim vardr.
islandia'nn anayasal m onarisinin ta
rihsel bir kaza ile balamas da ilg in bir
noktadr. XVIII. Alvvin, Karaine kar bir se
ferberlikte ordusundan ayr dm ve bir
daha asla grlm em iti; lm asla resmi
yet kazanmad, geleneksel olarak, hl is
landia Kral saylr. Onun ortadan kaybolu
undan be yl sonra olu, Byk G d
n e m inden b e ri va r olan ve b t n halkn
o lu tu rd u u M illet M eclisi ta ra fn d a n kral
naibi seildi. A ncak m eclis onu uygun bir
hkmdar sayd srece lkeyi ynetecei
konusunda a n la m a ya varld. O g n d e n
beri btn islandia krallarna hep msaade
ile hkm etm e yetkisi verilir. H km darn
gc, ke sin likle snrldr: m akam atam as
yapamaz ve d i e r soylular gibi onun da y
netici k o n s e y d e s a d e ce bir oy k u lla n m a
hakk vardr.
islandia on dokuzuncu yzyla kadar
d dnyadan tam am en tecrit e d ilm i d u
rumda kald. Birka kez misyonerlerle yerle
imcilerin lkeye girmesine izin verildiyse de
sonradan ihra edildiler. 1841de Lord Mora

lid e rli in d e ki yaylm c p a rtin in d e ste iyle

Fransz, ngiliz ve Amerikan hkmetleri ti
cari anlam alar ve diplom atik iliki iin islandiaya bask uygulad, am a pskrtld
ler. Bu krizin ardndan yabanclarn lkeye
girileri iin kat kurallar kondu. Ziyaretiler,
islandiay ziyaret etmek iin kesin planlar
yapm adan nce seyahat izni meselesini on
larn konsolosluundan kontrol etseler, isa
bet olur.
1841 olaylar, hkmeti tarm a dayal
ekonominin bir derece sanayilem e ihtiyac
konusunda ikna etti; ve snai bir ehir plan
land. Bir ngiliz m hendis tarafndan ina
edilen ve tasarlanan Suburra, lkedeki tek
sanayi m erkezidir ve b u ra d a kaliteli tarm
m akineleri ile donanm a iin g e m ile r imal
edilir.
is la n d la nn te crit e d ilm i durum una,
1906 ylnda, Mora Antlamas artlarna uy
gun olarak, A vrupa ve A m e rika dan d ip lo
matik tem silciler ve baz m aden arayclar
nn lkeye alnmasyla ksa sreyle -ik i yl
dokuz aylk bir deney sresi i in - ara verildi.
A ntlam ann mimar olan Lord Mora, islandiay kalkndrmaya ve dnyann geri kala
nyla iliki kurm aya hevesliydi. Bir iyi niyet
jesti olarak d a geitle rin d e ki snr g a rn i
zonlar kaldrld, ama snrn kendisi kapal
kald. Hem garnizonlarn geri ekilm esi hem
de antlam ann kendisi son d e re ce tart
mal bir durum yaratyordu ve bu durum islandiann her yerinde uzun, fkeli mnaka
alara yol at. Genelde, lkeye getirilm i s
nai rnler ho karlanmamt; iftiler mo
dern tarm m akinelerinde avantajl bir yan
grem em ilerdi ve bunu geleneksel hayat
biimleri iin potansiyal bir tehdit sayyorlar
d. Sonunda, uzun bir tartmann ve bir re
ferandum un ardndan, d d n ya ile kalc
ilikiler kurm a nerisi, te ikilik bir oun
lukla re d d e d ild i. Bunun bir sonucu olarak
da M ora H km eti de vrild i ve yerine ok
daha m uhafazakr bir grup geldi. 1908 k
na birka snr olay dam ga vurdu. Baskn
yapan B a n t \ar snrlar geerek iftlikleri ta
lan e ttile r; anlalan b u n d a S obo S te p le

rindeki (bkz. Karain Ktas) Alman ynetimi

nin tevikinin de pay vard. Bunlar, kaytlara
geen son snr olaylar oldu ve 1908den bu
yana islandla d dnyadan tamamyla tecrit
edilm i olarak kald.
isla n d ia tarihinin o k karakteristik bir
zellii olan tecrit politikas, yabanclarn l
keye hastalk bulatraca korkusundan ve
islandia kaynaklarnn istismar konusundaki
gnlszlkten kyorm u gibi grnyor.
A yrca yabanclarn lkedeki varlnn daha
fazla kanun ve yurttalarn zel hayatlarna
daha fazla hkmet mdahalesi ihtiyac do
u ra c a n a inanlyor. Ekonom ik gelim e,
b irok insann iftlik arazilerini -is la n d ia ha
yat ve kltrnn temel d ire i- terk etmesi
anlam na gelecei iin srekli olarak redde
dilir. isla n d ia llar ayrca, ok fazla sanayi
lem e sonucu kymetli topraklarnn kirlen
mesi ve zarar grm esinden korktuklarn da
ifade ederler.
Ancak, tecrit politikas neticede lkenin
kltrel muhafazakrl erevesinde aklanmaldr. islandia kltr, tarm ekonomisi
ne derinden baldr. S uburra hari ekono
mi ift ili e dayaldr. iftlikler geleneksel
olarak kendi kendine yeten yerlerdir ve mekanizasyonla neredeyse hi ilintileri yoktur.
Teorik olarak, nfusun yzde bei ya da alt
s, topran yzde doksann elinde bulun
durur, ama pratikte ve yasal statleri nede
niyle onlara tahakkuk etm i vergiler yzn
den kendilerine baml olanlara yle bal
drlar k, byk apta servet biriktiremezler.
Bunun sonucu ise, istikrarl, deimeyen bir
toplum ortaya karm ve halka ihtiya duy
du u her eyi salayan bir uygarlktr. ift
liklerin kendi kendine yeterli olmas, birok
ynden, bir tr bireycilii tevik eder: birey,
ihtiyac olan her eye sahiptir ve topluluktaki
b a ka eylere zlem duym az. Buna bal
olarak, bir hogr felsefesi de mevcuttur.
Ar servet de, yoksulluk da yoktur, bireyin
toplum da kendine yer yapm as iin kar ko
nulm az bir ihtiya da hissedilmez.
is la n d ia llar en yakndan ilgilendiren
ey d o a l evreleriyle uyum iinde ya a

mak, bakalarna yk olmadan ya da d o a

nn dengesini bozm adan temel ihtiyalaryla
isteklerini tatmin etmektir. Bu felsefe, island ia llarn iftilik konusundaki yaklam na
da yansmtr. Btn iftlik bir tablo olarak
dnlr, ifti ise durm adan deien bir
tuval zerinde alan bir ressamdr. Ancak
her ressam doann ve ondan nce alm
olanlarn yapt resim zerinde ok kk
deiiklikler m eydana getirir. Ve deiiklik
yaplnca ya da yeni ekinler g e tirildiinde,
peyzajn grnm hep gz nne alnr; slandial ifti aslnda son derece yetenekli
bir peyzaj mimardr, i tempolar rahat ve
acelesizdir. islandia'llar iftilikte en ok fi
ziksel alma gerektiren ilerden bile zevk
alr, ama canlar okum ak ya da yazmak ister
se ilerine ara vemekte tereddt etmezler.
Ziyaretiler island ia daki hayat huzurlu
bulacaktr. Mekanize ulam yoktur, atn ya
va yry islandia hayatnn btn ak
n simgeler gibidir. Ayn sadelie islandiallarn bo va kitle rin d e yapt eylerde de
rastlanr: yelken, kayak, arkadalarn evlerini
ziyaret etmek ve piknie kmak. Ticari e
lence diye bir ey yoktur; rnein dans, yal
nzca evlerde edilir, balo salonlarnda deil.
eh irdeki A lw ina T iya tro su nda ko n se rle r
dzenlenir, herhalde ticari elenceye en y a
kn saylabilecek gsteriler de bunlardr, is
la n d ia m zii o u n lu k la orke stra la r iin
deil de, solistler ya da kk gruplar iin
bestelenir; m ziin en byk zellii, akl
lardan kmayan sadelikteki, i ie geen
incelikli motifleridir.
Bireysellik ile basitliin tipik bir bilei
mi, slandia cenaze detlerinde de gzlem
lenir. ller, zerinde bir ey yazmayan me
zarlara gmlr, am a defnedilecei yeri b i
reyin kendisi seer. Bylece ortak bir m eza
ra gmlmekle kyaslandnda kiinin d e f
nedildii yer kendisine daha fazla ait olur.
slandia toplum unun temel birimi a ile
dir, baka her ey ona hizmet eder. Aile g e
lenekleri her eyden nemlidir. Ailenin sta
ts, dilin kendisine de yansmtr, Ben ve
ailem" anlamna gelen biz iin, zel bir za

mir kullanlr. Aslnda bir islandial bu zamiri

kullandnda, sadece kendi ailesini deil,
yzlerce yllk bir tarihteki atalarn d a kaste
der. Aile ve aile iftlii merkeziyeti, toprakyer-det" olarak evrilebilecek Tan-ry-doon
kavramyla gsterilir. ehirde yaayanlar da
dahil olmak zere krlarda herkesin bir evi
vardr. Bu bir iftlik ya da sadece bir akraba
evi bile olabilir, ama bireyin buraya ne za
man isterse dnm e konusunda m utlak bir
hakk vardr ve b ir oda onun d n iin
hep hazr b e k le tilir. Tan-ry-doon b a ze n
dostlara, benim evim senin e vin d ir form
lyle teklif edilir. Bu teklif, szck anlamyla
geerlidir ve bir islandialnn sunabilecei
en byk ayrcalklardan ve ereflerden biri
dir. Tek bir szck, alla, insann ailesine ve
atalarnn evine olan balln temsil eder.
Evlilie d a h a ok, ailenin so yu n u ve
adn srdrm enin bir arac olarak baklr.
te yandan eer bir ailede iki erkek karde
varsa, iftlikte fazla kalabalk olunm asndan
ve kaynaklarn zorlanm asndan kanm ak
iin ou kez biri bekr kalr. Bu durum daki
insanlar genelde kendilerine k bulurlar ki,
bu ahlaki y n d e n hayli kabul g rm bir
eydir. Resmi evlilik treni yoktur: ift, yakn
bir dostlarnn huzurunda, kar-koca olarak
yaamak istediklerini basit bir ekilde beyan
eder. Aslnda islandia dilinde z e v c e anla
mna gelen bir szck de yoktur, buna en
yakn saylabilecek szck, yine aa ya da
p a y la a n -s e v g iird ir. Evlilik, b irlik te a l
mak ve erkek tarafndan sunulan a//ann n
celikleri zerine kuruludur; bu ise, kadnlarn
sunulan toplum sal ya da m addi avantajlar
arasndan deil de aslnda erkekler arasn
dan seim yapt anlamna gelir. Denerir
(bakalarnn iftlikleri ya da m lklerinde a
lanlar) ile tanar (mlk ya da iftliklerin sahi
bi olanlar) arasndaki evlilikleri engelleyen
h ib ir ey yoktur. Kadn ve erkek ilikileri
son derece rahattr. Kadn ve e rke k a rka
dalarn birlikte plak banyo yapm alar ya
da geceleri ayn oday paylamalar srad
bir ey d e ild ir. te yandan, b irlik te ok
fazla vakit de geirm em eleri gerekir - cinsel

arzularn o k g l olm asn e n g e lle m e k

iin. Dil bakmndan apia, cinsel arzu le,
"belli bir bireyle evlilik yaants arzusu an
lamna gelen an/a arasnda bir ayrm yapl
mtr. Emekte cinsel blnme ou lkede
olduundan ok daha az belirgindir ve fizik
sel g unsuru iin iine g irm edii srece
erkek iiyle kadn ii arasnda sert ve sabit
bir ayrm yoktur. (Ne gariptir ki, Ms. Germaine G reerln baka ynlerden eksiksiz olan
kitab idi Edilmi Kadn'da, isla n d ia daki
kadnlarn durum unun tahlili yer almaz.)
Yapsal olarak ve gram er asndan,
islandia dilini renm ek basit ve kolaydr;
kipler, fiil zamanlar ya da cinsel bir ayrmn
yaplmas gereken durum lar hari, isimlerin
cinsiyeti yoktur. A ncak is la n d ia d ilinden
baka bir dile ya da baka bir dilden islan
dia diline eviri yaplmas zordur. Dil, iftili
in her ynyle lgili terimler asndan son
derece zengindir, baka bir d ild e tek sz
ck kullanlacak yerlerde, ok ince farkllk
lar olan b irok szck kullanlr. Ayrca, "iyi
anlamna da pek ok szck vardr: "salk
iin iyi , iftilik iin iyi", alia iin iyi vesa
ire. islandia'llarn sadece tek bir ad vardr,
lisanlarnda onur belirten unvanlar da yok
tur. Bireylerin kimlii, aile reisiyle olan akra
balklar ya da doum sralarna gre tayin
e d ilir. B y le c e b irin e A a D o rin g den
Dornun kardeinin torunu D on , Hyth Ek
(Hyth, ilk ocuk) ya da Hyth Ettera" (Hyth,
nc ocuk, Kz gibi adlar verilebilir.
islandia edebiyat ounlukla masallar
dan oluur. lke tarihindeki en byk yazar,
byk bir ihtimalle, on drdnc yzylda is
la n d ia k la s ik e d e b iy a tn y e n ile m i olan
Bodwindir. Dogmatiklikten uzak ahlakl
ve incelii ile tannan eserleri, bugn de son
de re ce p o p le rd ir. D ier nem li yazarlar
arasnda on sekizinci yzyl masalcs Godding ile on altnc yzyl airi M ora da vardr.
island iallarn etnik kkenleri belirsizli
ini korumaktadr. Fiziksel adan iki tip var
dr; ilki, uzun boylu, siyah sal ve kara gz
l; di e ri ise daha zayf, ak kahverengi
sal ve dah a narin hatldr. iman islan-

dia l says azdr ve daha d a az sayda islandial erkek sakal brakr. Erkekler, plak
dizlerin stnde sona eren pantolonlar, ak
yakal gm lekler ve yi ynden dokunm u
bol ce ke tle r giyerler. G m lekleri yum uak
ketendendir, geni yakalar vardr. Kadnlar
genellikle basit, dlzboyu etekler ve erkekle
rin giydiklerine benzeyen ceketler giyerler.
Tek i am arlar ksa a lva r g ib i keten
donlar, gsler iin bir bandaj ve ok so
uk havalarda giyilen ince ynl elbiseler
dir. Ya bacaklar plak dolar ya da ynl
oraplar giyerler. Ordu, donanm a ve illerin
her biri, iki renkle temsil edilir. Ceketleri ana
renkte, manetleri dier renktedir. Bylece
donanm a gri ve mavi, Miltain ilinden olanlar
krmz ve beyaz, Hyth ilinden olanlar da be
yaz ve lacivert giyer. Resmi durum larda g i
yilen gmleklerin rengi giyenin zevkine ba
ldr, ancak her zaman ten rengiyle uyumlu
olmaldr.
islandia yemeklerinin pek egzotik oldu
u sylenem ez. ou, A vru p a mutfann
yem eklerine benzer a n ca k iecekler biraz
farkldr. Ac, baharatl ikolata da, ok sert
bir eftali konyan andrr bir iki olan sar
ka da ok poplerdir. Ayrca bal kadar tatl
olan beyaz bir likr de vardr. En yaygn a
rap, hafif sakzl, krmz renkli, hayli ar, b i
raz tatl ve ok ferahlatcdr, isla n d ia llar
yolculuklarda genellikle kuru meyve ve sert
sarm a et yerler. Sarmalar yem eden nce
suda yumuatrlar. Bu tip sarmalar kn bir
aya, yazn ise on gne kadar dayanabilir.
islandiada saat yoktur, zaman susaatleriyle llr. Sanki bunu telafi etmek ister
mi gibi, islandiallar ok keskin bir zaman
hissi gelitirm ilerdir. Yl drt mevsime b
lnmtr. VVrtdorn (k) yln en ksa gny
le balar ve drt ay srer. Bunu iki ay sren
Grane, drt ay sren Sorn ve yine iki ay s
ren Leaves takip eder. G ece ve gndz on
ikier saattir.
lkenin hayvanlar arasnda ksa boy
nuzlu gri islandia geyii de vardr. Loria or
m anlarnda bazen aylar ve kurtlar grlr.
Aspara ya da mart, kularn en arpc ola

ndr. Gagas koyu krmz, srt kahverengi

dir, vcudunun geri kalan beyazdr, bir kr
lang kadar abuk ve eviktir. Doring b a
taklklarnda aspara'ya sk sk rastlanr. slandia halk, asla spor olsun diye avlanmaz.
Bir tarm toplum u olmasna karn sland iann mineral kaynaklar da zengindir.
Bunlarn arasnda petrol ve kmr de bulu
nur. Winder ilinde ise bakr vardr. Volkanik
Ferrin Adas'nda nemli altn, gm, dem ir
ve platin yataklar kefedilmitir.
Ziyaretilere islan d ia 'ya girm enin zor
olduu hatrlatlr. lkeye, Karain Ktasndaki St. Anthony Limamndan buharl gem iyle
ulalabilir ama, is la n d ia ya girm esine izin
verilen ziyareti says, 1841 krizinden sonra
karlan Yz Yasas'na gre kesinlikle snrl
tutulmaktadr. Btn ziyaretiler karaya k
m adan nce ok sk bir tbbi m uayeneye
tabi tutulur. Yabanclarn lkeye yerlemeleri
yasaktr ve sadece bir yl ikamet etmelerine
izin verilir; srekli o la ra k kalmak iin Milli
M e clisin rzas gerekir. Kitap ve hediyelik
eya dnda, ithal ve ihra mallar yasaktr.
lkede yabanc yatrma izin verilmez.
Merakl yolcular islandia hakknda d a
ha fazla bilgiyi An Introduction to slandia;

its history, customs, laws, language, and

geography as prepared by Basil Davenport
(New York, 1942) adl kitapta bulabilir.
(Austin Tappan Wright, slandia, New York,
1944; Mark Saxton, The Islar, or islandia To
day - A Narrative o f Lang III, Boston, 1969)

TAKAR, baehri SAMARA olan Abbasi

lkesinin kysnda bulunan harap saraydr.
Buraya derin bir vadiden ulalr; muazzam
ykseklikteki iki kaya ise, girite kap g ib i
ykselir. Vadinin evresindeki dalarn yk
sek yamalarnda kadim kraliyet m ezarlar
nn parlayan cep heleri grlebilir. Vadinin
kendisi ise artk neredeyse tamamen botur,
burada bulunan iki ky de terk edilmitir.
itakar Sarayfnn en etkileyici yan, n
beti kulelerinin muazzam terasdr, bu dz

gn kara mermer alanda tek bir yabani ot bit

mez. Sa tarafta, artk atsz olan ve sadece
gece kularnn yaad saysz nbeti kule
si ykselir; bu kulelerin mimari sluplarna
dnyann baka hibir yerinde rastlanmaz.
Muazzam sarayn harabeleri, oym a ve kak
ma figrleriyle n salmtr. O ym alar bir le
oparla bir grifonun zelliklerini birletiren drt
devasa hayvan temsil eder ve en korkusuz
ziyaretinin bile yreine dehet salar.
itakar, Davud olu Sleyman tarafn
dan ruhlarn ve cinlerin yardmyla ina edil
miti. ihtiamnn zirvesindeyken, onun krall
ndaki en harikulade eserdi; ancak Sley
man buray ina ederek semalar celallendir
di ve aheseri bir yldrmda yerle bir edildi.
itakar'n teraslar altndaki garip blme
lerde, iblis diye bilinen bir eytann emri altn
daki kt cinler yaar. Bu yeralt krallna gir
meye cret edenler, kenarlarda dizili kolonla
rn ve sra kemerlerin bulunduu kocaman,
tonozlu bir salon greceklerdir. Yerler altn
tozuyla ve gzel kokularla kartrlm safran
la kapldr. ehvetli bir mzikle dans ederken
grlebilecek cinlerin lenleri iin masalar
kurulmutur. Muazzam bir kalabalk salona
girer kar, sa ellerini kalplerine bastrr ve
etraflarndakilere hi aldrmazlar. Yzlerinde
lmn kuruni solgunluu, g zle rin d e de
bazen geceleri mezarlklarda gzlenebilen o
fosforlu parlt vardr.
Daha derindeki salonlarda, bir zam an
la r b t n d n y a y a h k m e tm i o la n ,
dem den nceki sultanlarn hzineleri bulu
nur. iblisin kendisi ise, altn ve koyu krmz
atlastan uzun perdelerin evreledii bir a
drdaki ate kresinin zerine oturmu, bura
da hkm srer. G en bir adam n fiziksel
grnne sahiptir ama gzleri hem gurur
hem umutsuzlukla parldar. Yldrmla yanm
elinde, ifritleri ve derinlerin d i e r cin le rin i
kontrol ettii dem ir asay tutar. adrdan bir
geit, kubbeyle rtl bir salona gider. Her
birinde ayn sayda demir kilit olan elli bronz
kap d u v a rla r b o y u n c a d iz ilid ir, i e rid e ,
dem ncesi krallarn bedenleri, rm eyen
sedir aacndan yataklarda yatar; hl ne

sefil hale dtklerinin bilincinde olacak ka

dar can tarlar, itakar ina eden de bura
da, atalar gibi yar diri yar l haldedir.

yaplm a taht ina edildi. SHREl ki hobbit olan Frodo B aggins ile Sam Gam gee,
s o n u n d a Y z k y o k e ttik le r i ve K a ra
Lord'un eytani gcne son verdikleri iin

(William Beckford, Vathek, Lucerne, 1787)

o ra d a to p la n m Bat O rd u la r tarafndan
herkesten fazla sayg grd.

THLEN, GONDOR Krall'nn en soylu ve

kadim zeam etlerinden biri, ULU NEHR le
GLGE DALARI arasndaki dar topraklar
da yer alan gzel bir blgedir. Gney snr
n, d a lard a ki kaynaklarndan Ulu N ehire
akan Poros Nehri izer.
D ouya ve kuzeye doru dalarn ko
ruduu ithlllen'in lman bir iklimi vardr. Zen
gin, bereketli bir blgedir; gr ve salkl i

(J.R.R. Tolkien, The Fellowship of the Ring ,

Londra, 1954; J.R.R. Tolkien, The Two To
wers, Londra, 1954; J.R.R. Tolkien, The Re

menleri, lgn ile sakz aac, zeytin ve ard

korularyla, G ondorun Bahesi diye bilinir.
Tepelerde yabani otlar yetiir ve havay ho
kokularyla doldururlar.
Yzk Savandan nceki dnem ve
Sava srasnda, ithilien, M ORDOR'un Ka
ranlk Efendisi Sauronun etkisi altna girdi.

VANKHA, Sovyet R usyad a bulunan, b

tn kyllerin ivan ismini tad bir kasa
badr.
Burada sadece lakaplar farkldr: Kendlni-Yiyen ivan (uykusunda kendi kulan i
neyerek koparmtr), Kel ivan, Burnunu Ka

Bu yllar boyunca bu topraklarda hi kimse

yaamad, toprak yabanileti, yeillik her ya
n sard. T o p ra k S auronun y e n ilg is in d e n
sonra bile bir sre onun, aalarla bitkilere
ktlk olsun diye zarar veren, krlarda p
ynlar brakan orklarnn izlerini tad. Bu
rada sa d e ce HENNETH A N N N daki gizli
snaklarndan gelip lkede devriye gezen
ithilien Kolcular kald.
F a ram ir, K o lc u la rn re isi o la ra k Savan b y k ksmn th ilie n de g e ird i ve
MNAS TRTHe ricata nderlik ederken ok
ar ekilde yaraland. Savatan sonra ken
disine ith ilie n Prenslii v e rild i, R O H AN n
kahraman Eowynle evlendi; ith ilie n e yer
letiler ve ona gzelliini yeniden kazand
rarak bugnk haline getirdiler.
Henneth Annn yaknlarndaki Cormallen Krlar, Sauronun nihai yenilgisinin ar
dndan kutlamalarn yapld yerdi. Buras,
bir kayn aac ormanna doru uzanan ve
iinden bir derenin getii geni bir ayrlk
tr. Kutlam alar iin ayra, Rohan, Dol Amroth ve G ondor sancaklar altna, yeillikten

turn o f the King, Londra, 1955)

TTFAK ADASI, bkz. ENNASN.

rtran ivan, En U zaa Tkren ivan gibi.

Kydeki ivanlar, baka yerlerde topran ve
suyun ivanikhadakinden yi olduuna inana
rak yeni lkelere seyahat etmeleriyle nldr.
Bir keresinde bunu kantlamak iin o kadar
derin bir ukur kazdlar ki, yeryznn br
yannda ge eritiler. Ancak aradklar daha
iyi topra orada bulamadklar iin hayal k
rklna urayarak ivanikhaya geri dndler
ve yalanclkla, sahtekrlkla sulanma korku
suyla, hikyelerini anlatmaktan da ekindiler.
(Y evgeni ivanovi Zam yatin, Ivany , Dva
Rasskaza dlja vzroslych detej, M oskova,
1922)

X, YOKDYARn batsnda, ondan bir da

silsilesiyle ayrlan bir lkedir. Dalarn etek
lerindeki bir rmak, bu kralln doal snrla
rn belirler. Buradan kan dzgn yollar,
orm ann iinden geerek, lkeyle ayn ad
tayan baehir ixe gider.
ix ehri etkileyici ve gzeldir, ok say
daki bahesiyle allklar zenle yerletiril

mi ve fevkalade iyi baklmtr. Baehirde

ki en etkileyici yap, bir parkn ortasnda d u
ran, iki yannda heykellerle emeler bu lu

moralini iyice bozdu. Zixi, ordusu yenildii

halde pelerini almaya hl kararlyd ve gr
nn tam am en deitirerek, Y o k d iy a rn

nan ve m erm er g e z in ti yollaryla ulalan

Kraliyet Saraydr.

baehri Noleda Kraliyet Saraynda hizmeti

olarak i buldu. Saraya girince pelerini alm a
y ve yerine sahtesini koymay becerdi. Sonra
ix e dnd. Ne var ki, pelerini almas onu
amacna ulatrmad: pelerin, onu daha nce
srtna giymi olan kiiden alan hi kimsenin

ix, ok eski tarihlerden beri gzel Krali

e Zixi tarafndan ynetilmitir. Sar salar,
arpc kara gzleri ve zam bak beyaz teniy
le Zixi on alt yandan fazla gstermez; as
lnda yzlerce yldr ix tahtndadr. Tam ya
683tr ama zaman zaman, bin yanda ol
duu da iddia edilmitir. Zixi sihir sanatlary
la m rn uzatm ay ve ge n grnn
m uhafaza etmeyi baarmtr. Ancak onun
cad olmas kt biri olduu anlamna g e l
m ez. Tam tersine, uyruklarn b ilg e c e ve
ak fikirlilikle ynetir. Halka ekin bimeyi ve
tohum ekmeyi re ten, dem ir sanatlarna
aina klan, dayankl evler ina etmeyi re
ten hep odur. Buna ram en, onun gerek
yan ve gcn bilen uyruklar onu sevmek
yerine ondan korkar. Ne kadar ekici olursa
olsun, ona byk saygyla davranr ve bir
ey sylemeden nce iyice dnrler.
Zixi'nin hznlenm esinin bir nedeni de,
bakalarna kar daim a gen ve gzel g
rnrken, aynaya her baknda irkin, yal
bir cad grm esidir. Bu yzden, saraynn
zengin mobilyalar arasnda hi ayna yoktur.
Yokdiyar hkmdarlarnn sihirli pelerini
olduunu gezgin bir ozandan duyan Zixi, bu
na sahip olmas gerektiine karar verdi, n
k pelerinin onu giyen herkesin bir dileini
gerekletirdiini duymutu. Pelerini elde et
me yolundaki (sihir retmeni kisvesi altnda
Y okdiyara girerek) ilk giriimi baarszla
uraynca, lkeyi istila etmeye karar verdi. Zixi altn bir zrh giyerek bizzat ordusunun ba
na geti ama istila baarszlkla sonuland.
Ordusu, saylar onlarnkinin yars kadar olan
ama balarnda on ayak boyunda bir general
le, ix subaylarn kendi saflar arasndan ekip
alacak kadar uzun kollu bir celladn komuta
ettii Yokdiyar ordusuyla kar karya gelin
ce, panie kapld. Aralarnda dolap onlara
bozguna uramak zere olduklarn syleyen
bir kpein ortaya kmas da ix askerlerinin

dileini yerine getirmek istemiyordu. Hayal k

rklna urayan Zixi, pelerini att.
Zixi, Y o k d iy a r istila etm e g iri im in e
karn, kuzeydeki dalardan Yokdiyar halk
na dehet sam ak zere inen, canl futbol
to p la rn a b e n z e y e n T e k e rle n e n -H e rg e le lerin istilas zerine lkelerini terk etm ek zo
runda kalp ona gelen Yokdiyar hkm dar
larna son derece iyi ve cmerte davrand.
Pelerini almasnn yanl olduunu sam im i
yetle itiraf eden (am a imdi nerede o ld u u
nu bilmediini de ekleyen) Zixi, sihrini kulla
narak Y okdiyar zalimlerin elinden kurtard
ve bylece ix e ynelik potansiyal bir tehli
keyi de bertaraf etm i oldu. Tekerlenen-Hergelelerin hepsini uyutan bir iksir hazrlaya
rak, ix ordusunun onlar balayp nehre at
masn salad; istilaclar suya frlatlarak de
nize srklenmeye brakldlar. Bunun sonu
cunda ix ordular Yokdiyar sakinleri tarafn
dan byk sevinle karland.
Bulanlar ta ra fn d a n kesilip p a r a la ra
blnm olsa da pelerin nihayet ele ge iril
di ve Nolea iadesinden nce tamir edildi.
T e ke rle n e n -H e rg e le le rin s r lm e s in
den sonra Yokdiyar ile ix arasndaki ilikiler
mkemmel olmutur. Kralie Zixi O Z lu Ozmayla ilikisini srdrmtr; hatta kralie
nin grkemli doum gn partisindeki resmi
davetlilerden biri de Ozma olmutur.
(L.Frank Baum , Queen Z ixi o f lx, or The
Story of the M agic Cloak, New York, 1907;
L.Frank Baum, The Road to Oz, C hicago,
1909)

YANKUM, bkz. LAMAM.

J
JABBEROO, bkz. TIMARHANE.

JACKSONVILLE, SHMAELAnn baehri

dir.

JAGUAR TAHTI KRALLII, m ehur Jagu

ar Tahtna ev sahiplii etmesi ve zellikle
Noel'de turistler tarafndan ziyaret edilebil
mesi dnda, hakknda pek az ey bilinmek
tedir. Ja g u a r Taht bir piram idin iine g
mlm tr ve ziyaretinin buraya ulamak
iin yer seviyesinden girilen bir tnel boyun
ca yolculuk etmesi gerekir - bu yle dar bir
tneldir ki, insann omuzlar iki yanda da na
ho bir rutubet tayan, tpk pis ve durgun
havuzlarn stndeki gibi bir tabakayla kapl
olan eski talara deer. Burada sadece tek
bir geit olduundan, taht grm olanlar
tekrar tem iz havaya kma tela iinde, tah
t grm eye gidenleri itekleyerek ayn tnel
den geri dnerler.
Piramidin iindeki hava nemli ve ldr,
ama karanlk, koridor boyunca dizilmi az sa
yda kk ampulle aydnlatlmtr. Yar yol
da, eski bir elenceyi anan bir heykel vardr:
vaktiyle dardaki bir avluda, duvarlara tak
lan ta halkalarla bir oyun oynanrm. Kay
beden takmn oyuncularnn kafas kesilir,
buradaki heykel de -bann yerinde bir e
me olan bir adamn gvdesi- yam ur yad
ran kutsanm m alubu temsil ederm i. Bu
metaforun tehlikeli olabilecei sylenir.
Piramidin derinliklerinde, Jaguar Taht
kare bir kabinin ierisinde m elm itir, ya
kut gzleri l l, dileri ok parlaktr, anla
m yitip gitm itir. Btn bildiim iz, dar
kamasn diye orada tutulduudur.
(M argaret Atwood, Raw Materials", Murder

in the Dark, Toronto, 1983)

JAMBON KAYASI, A tla s O k ya n u su nda,

185 kuzey enlemi, 4553 bat boylamnda
bulunan bazalt temelli kk bir adadr. 30
Ekim 1869da, Charleston-Liverpool seferle
rinden birini yapmakta olan Chanceiior tara
fndan kefedilmitir.
Gemi ksa sre sonra batm, ama otuz
iki yo lcu su nd a n on biri A m azon N ehrinin
aznn yaknlarnda bulunan Maraj Adasna erimeyi baarmtr.
Jam bon Kayasna bu isim, York jam
b o n u n a b e n z e d i i i in v e rilm i tir. H i b ir
hayvan tr, deniz kular bile buraya yer
lemi olmadndan, adann ok yakn ge
m ite denizden ykseldii sonucuna varl
mtr. S eyyahlar Ja m b o n K a ya sfn n bat
ucunda, Hebrid Adalarndakini andran ola
anst bir maara bulacaklardr. u sra
larda aday bulmann o k zor olduu sy
lenmekte, baz seyyahlar onun tekrar deni
zin altna gm ldn tahm in etmektedir.
(Jules Verne, Le Chanceiior", Paris, 1875)

JANSENA, LB E R TN A, DESPARA ve
C alvinia ile snr olan bereketli bir lkedir.
Gneyinde frtnal ve d ipsiz bir deniz uza
nr. Baehir, lkenin m erkezinde yer alr;
Janseniann etrafn saran ve hepsi de ya
yan olarak drt gnlk m esafede bulunan
komu lkeye eit m esafededir. lkede
saysz dere ve nehir vardr. ekil olarak Ce
nevre G lne benzeyen gl dikkate deer
dir, a n ca k sular s v i re deki benzerinden
daha derindir.
Jansenia aslnda (yasalarnn tuhafly
la nlenm i) bir Flaman kolonisiydi, ancak
imdiki nfusu eitli milliyetlerdendir. Janseniallar baehirlerinin altnc yzylda Prens
d Hypone tarafndan kurulduunu iddia etse
de, kimi arivciler ehrin kurucusunun Gailiel

tarafndan eitilmi bir Tarsus prensi o lduu

nu ne srerler. ehrin kurucusuna ait o ldu
u sylenen bir kl yadigr olarak sergilen
m ektedir: yakndan incelenince modern bir
taklit olduu anlalr ama ziyaretiler gene
de ince zanaatkrla hayranlkla bakabilir.
lke, uzun saylm ayacak bir sre nce
b ir K ara lm s a lg n n d a n e tk ile n m i ti.
Komu lkeler, kentlerin terk edildii ve Jansenia nfusunun byk ksmnn yok olduu
haberlerini m em nuniyetle karladlar. A n
cak haberlerin aslsz olduu anlald, Jansenia da ok g em eden normale dnd ilerinden bazlar haberi alnca mateme g ir
mi olan komular fkelense de.
Eski tablolar atalarnn normal b o yd a
olduunu gsterse de Jansenia halk ksa

boyludur. Kafalar ok sert, kafataslar da

kalndr. Kiminin iki kalbi vardr, bu durum
bazen onlarn dillere dm ikiyzlln
aklamak iin ne srlr. Ziyaretiler onla
rn casus ordular kurmu, ok kukucu bir
rk olduunu grecektir; komular tarafn
dan da hi sevilmezler. Btn ler g e ce y
rtlr. Baka birok adan A vrupadakilerln benzeri olan evlerin girileri, sakinleri on
lar kimse grm eden girip kabilsin diye ar
kadadr. Herkes, dierlerinden ayrt e d ile b il
mek iin kendine mahsus bir yry ve ha
reket tarz benimser, davranlar da genel
de bundan etkilenir. Jansenia'llar, dnyann
en akll nsanlar olduklarn iddia ederler; iyi
ile kt arasnda yalnzca kendilerinin ak
bir ayrm ya pabildiini savunurlar.

Jan se n ia 'ya zg salgn b ir hastalk,

btn vcudun imesiyle kendini gsterir.
Sk sk lm cl sonular olur, tek tedavisi
de yurtdna gitm ektir. A n ca k ziyaretiler
Janseniallarn kimsenin oradan ayrlmasna
izin verm eyeceini bilm elidir - gerektiinde
zor kullanarak insanlar orada tuttuklar g
rlmtr.
Jansenlada, M argalicus adnda birin
den gelen bir tr Hristiyanlk biim i hkim
dir. Janseniallar sann sadece belli kiileri
kurtarmak iin ldne ve insanlarn ou
nun bu k a te g o riy e g irm e d i in e inanrlar.
Kurtulu Tanrnn ltfuna baldr - k, bu l
tuf pek az kiiye bahedilir. Tanr sadece
ilahi m uavenetle uyulabilecek kanunlar ko
yar, ki bu muavenet de ou gnahkrdan
esirgenir. Jansenia'llar Papann yanlmazl
n da kabul etmez, byle bir doktrinin ilahi
otoritenin gasp edilmesi anlamna geldiini
iddia ederler. Jansenla doktrinlerine hcum
eden Papalar takvimden karlm ve yerle
rine daha yumuakbal dini ahsiyetler ge
tirilmitir.
Aai R abbaniye olan sayglarn gs
term ek iin, Aai Rabbani kutlam as fiilen
yasaklanm tr. Ekmek ve arap ayininden
kanm ak, b ir oru tr saylr, insanlara
h i b ir e y yapm a dklar in c re t verm e
deti uyarnca, baz yerlerde rahiplere Aai
Rabbani ayini yapmam alar iin para veri
lir. Rahipler, sadece iten ie strap e k
me karlnda hsan edilm i ltfn bir ifa
desi o ld u u gerekesiyle, gnah karm a
nn faydasn da inkr ederler. Sonu ola
rak, lenlerin gnahn karm ak ou kez
reddedilir.
lk e d e h i kei y o k tu r a m a e rke k
m nzeviler zanaatkr olarak alr ve elilerini pazarlarda satarlar - daha sofu olanlar,
bunlara m ukaddes emanet gzyle bakar.
te yandan rahibelere sk sk rastlanr ve ra
hipler arasnda, rahibe m anastrlarna g
nah kartan papaz olarak tayin edilm ek iin
byk rekabet vardr. lke halk genel ola
rak d in d ard r ve ou te b d il kyafet etmi
olarak, b aka lkelere m isyoner yollarlar.

Seyyah bunlardan bir ikisine kendi lkesin

de rastlayp tanmam olabilir.
Eitim e de dinsel doktrinler hkimdir.
sann l dom u ocuklar iin ac ekm e
dii ve inanszlarn iyiliklerinin bile lmcl
gnahlar olduu dogmas nemle vurgula
nr. Rahiplik eitimi grenler dnda, Kitab
M u ka d d e sin kendisi ender olarak incelenir.
O kulda retilen dier belli bal konu, gra
merdir. Yoksullar iin alan okullarla niver
siteler, cm ert yardm larda bulunmalar iin
p o h p ohlanan zenginler tarafndan finanse
edilir.
Janseniadakl en gelimi sanat dal ba
smclktr. Birbirinden gzel kitaplar yapmak
iin ok kaliteli ktlar ve zarif yaz karakter
leri kullanlr, ama bir taraftan da bunlar, ya
lan, hata ve yanllarla doludur. Ne var ki bu
durum , kitaplarn sadece d grnm ne
nem veren ve Amerika ile A vrupadaki ta
nnm kitap kulplerinin yeleri olduklar bili
nen Janseniallarn umurunda bile deildir.
Janseniallarn ikiyzll, askeri i
lerde de grlr: sava meydanndaki yenil
g ile re za fe r ss ve rilir ve bunlar anm ak
iin kiliselerde nemli trenler dzenlenir.
Dm andan alnm sancaklar sergilenir oysa bunlar aslnda Janseniada yaplmtr.
lkede hi silah imal edilm ez, tamam Calvin ia dan thal edilir. A n ca k halk silahlarna
ok iyi bakar ve onlar parlayana kadar cila
lar. N o e lde genellikle hediye olarak silah
verilir. Jansenia'da kullanlan barutun sessiz
olm ak gibi garip bir ze lli i vardr, bunun
iin de silahlar atelendii zaman ses kar
maz. Bu yzden Janseniallar ok tehlikeli
dmanlardr.
Jansenia filozoflar, akl selim in varl
ndan haberdar d e ild ir. Hatta bir d
nr bu y a k n la rd a bu k o n u d a ko n fe ra n s
verm e c e sa re tin d e b u lu n d u u iin iken
ce ye m aruz kalmtr. H itabetten yaygn b i
im d e yararlanlr ve o k sayg duyulur; he
men hemen herkes am atr olarak hitabetle
ilgilenir.
Jansenia'da saatler gnee deil aya
g re ayarlanr. Kt yapldklar iin ou

kez saatin aslnda ka olduu konusunda

kimsenin bir fikri olmaz.
Janseniann hayvan varl iinde ko
yun gibi ynleri olan kurtlar, tavuklarla tne
yen tilkiler ve son derece geveze kara pap a
anlar bulunur. Burada baykular blbller
den daha tatl akr ve danalarla geyikler Avrupadakilerden daha byktr. Btn eek
ler kadnlarn yapt ynl apkalar takar.
En sk rastlanan bitkiler, bldrcnotuyla defne
aacdr; kincisi ta yapmnda kullanlr.
lkenin zengin altn ve gm m aden
leri vardr; civa da bol bulunur. Lks m a d
deler Libertiniadan, kitaplarla silahlar Calviniadan ithal edilir. Buna karlk Jansenia
da D espairiaya ip, bak, kefen, mezarta
ve mezar kitabeleri iin bakr plakalar ihra
eder.
Jansenia, sert rzgrlara ve iddetli fr
tnalara maruz kalr. Mehur Prens Mezarn
ziyaret eden seyyahlar, burasnn ksa sre
nce yldrm dnce ykldn grecekler
dir, geriye sadece birka grkemli ta blok
kalmtr.
(Pre Zacharie de Lisieux, Relation du pays

de Jansnie, ou il est traite de singularitez

qui s y trouvent, des coustumes. Moeurs et
Religion des habitants. Par Louys Fonta
ines, Sieur de Saint Marcel, Paris, 1660)

JA-R U, ye ra lt ktas P E L L U C D A R d a k i
LM ORMANIna yakn bir mesafede b u
lunan bir kydr. Ja-Ru, yeryznde insan
larn ata binmesi gibi m am utlara bindikleri
iin Mamut Adam lar olarak bilinen bir kabi
lenin y u rd u d u r. G l , sert ve s a ld rg a n
adamlardr, ar sklet boksu gibi vcutlar
vardr. Fiziksel kuvvete byk sayg duyar
lar ama insan hayatna, zellikle yabancla
rn hayatna kar sayglar pek azdr. Y a
b ancya duyulan saygnn bir sava iin
zayflk areti olduunu iddia eder ve eer
ya bancla ra sayg du ya rla rsa ld r le ce k
kimse kalmayaca yolunda bir aklam ada
bulunurlar. Byle olunca birbirleriyle sava

mak zorunda kalrlarm ki, bu kabile asn

dan hi de hayrl olmazm.
Mamut Adam lar avcdr, iftilik hakkn
da ise hibir ey bilm iyor gibidirler. Genel
besinleri ettir ve RUVAda da iilen kuvvetli
bir alkol olan tu-malden ok holanrlar.
Ja-R ud a evlilikler trensel kavgalarla
belirlenir. Bir kadnn, onunla evlenm ek iste
yen her erkekle kavga edecek bir d v
s olmaldr. Dello silahsz yaplr ve sava
lardan birinin boyun emesi ya da nakavt
olm asyla son bulur; lm le so n u lan d
nadirdir. Eer dvs kazanrsa, kadn
onu e olarak seebilir; yok, ona m eydan
okumu sava kazanrsa, kadn alp alm a
makta serbesttir. Bu trensel kavgann tek
alternatifi, reisin seimine boyun emektir.
(E dgar Rice B urroughs, Seven Worlds to
Conquer, New York, 1936)

JNOGRAFYA, btn kanunlarn tam amen

erkek iradesine tabi olduu ve kadnlarn
tam anlamyla erkek hkmranl altnda ol
duu bir lkedir.
Jinografyada sadakat m ecburidir: sa
dakatsizlik gsteren bir kadn, kocasnn ar
zusuna gre ceza grr: on iki tane yal ka
dndan oluan bir mahkeme tarafndan yar
glanr (b u n la rn karar, yal e rke k le rd e n
oluan ikin ci b ir m ahkem e ta ra fn d a n da
onaylanmaldr). Zina suu ileyen bir kadn
krbalanr, nn da hakszla uram
kocaya tazm inat demesi gerekir; eer ko
caya hakaret eder ya da saldrrsa, annda
idam edilir.
D nnden on be gn sonra yal
bir kadn geline ev ileri hakknda ayrntl ta
limat verir, g e lin de eve ilikin grevlerini
gerektii her anda yerine getirm eye yemin
eder. Evlilik kiisel m eyilden ok, karlkl
uygunluk zerine kuruludur. Evlenmeye ha
zr gen erkeklerle kzlarn listeleri k ve yaz
gndnm lerinde yaymlanr, annelerle ba
balarn o srada seimlerini yapmalar gere
kir. Koca bulam ayan kzlara sosyal statleri

ne gre, farkl m ertebeler v e rilir. Soylular

barahibe, burjuvalar rahibe, yoksullar da
hizmeti olur.
Kzlarn e itim i, o la n la rn k ln d e n t
myle farkldr. Olanlarn aksine, bebekken
kundaklanrlar. Bu durum kzlara ok kk
yatan itibaren bir tevazu ve tem kin duygusu
alar. Btn eitimleri onlar toplum da ikincil
bir role uygun hale getirmek zere tasarlan
mtr. Dokuz ya da on iki yana kadar o
lanlarla birlikte yetitirilirler, bunun karlkl
avantajlar olur: kzlar daha az dedikodu et
me eilimi gsterir, daha mantkl olurlar; o
lanlar sonraki hayatlarnda pek ehvet d
kn olmama eilimi gsterirler. Alt snflara
okuma-yazma retilmez, nk ilerideki i
lerinde bu becerilere ihtiyalar olm ayacak
tr. A nne-babalara oullar iin uygun bir ge
lin sem ede yardmc olmak amacyla, btn
kzlarn davranlarnn kayd tutulur.
Bir kz bekretini kaybederse, aada
ki ekilde cezalandrlr: eer arzusu hilafna
batan karldysa, erkein onunla evlen
mesi gerekir ama kzn bir daha halk arasna
kmasna izin verilmez. Eer batan karl
maya rza gstermise, yal bir dulla evlen
dirilir. Eer hafifm erep saylrsa, bebein
yetitirilm esinin masraflarn babas karlamaldr, kz da ya hapse atlr ya da bir ka
dnlar hastanesinde am arc ya da a
olarak altrlr.
Jin o g ra fya ya girmeyi -y e ri hl bilin
m em ektedir baaran ziyaretilerin lkenin
drt bir yannda kutlanan yaz ve k enlikle
rine katlmalar salk verilir. H aziranda en iyi
iilere, danslara vb. dller verilir; Aralk'ta dller en mtevaz, uysal ve tutumlu
kzlara gider. Ne var ki, ziya re tile r bir Jinografya evinin kadnlarn kullanmna ayrl
m b lm n e asla g irm e m e lid ir. Kadnn
babas ya da kocas dnda h ib ir erkek bu
blme izinsiz giremez; girenlere lm ce
zas verilir.
Jinografyallar bir kadnn ruhunun er
kek ruhuna benzem ediine ve kadnn do
al eilim inin honut etm eye ynelik kar
konulamaz bir arzu olduuna inanrlar.

(N icolas Edme Restif de la Bretonne, Les

Gynographes, ou Ides de deux honntes

femmes sur un problme de rglement pro
pos toute l Europe, pour mettre les fem
mes leur place, et oprer le bonheur des
deux sexes, Lahey, 1777)

JNOMAKTD, bkz. NEOPYA ADASI.

JNOPREA, Gney A tlas O kyanusunda,

GENOTYA ktasnda bir krallktr. Dnyann
en dlek ve efemine milleti olarak isim ya p
mlardr. Halk, hkm darlarna neredeyse
tapnm aya varan bir sayg duyar.
(Louis Adrien Duperron de Castera, Le The-

atre Des Passions Et De La Fortune Ou Les

Avantures Surprenantes de Rosamidor &
de Theoglaphire. Histoire Australe, Paris,
1731)

JOCHTAN, bkz. NAZAR.

JOLLGNK, A frikann do u kysnda bu

lunan b ir krallktr. S a h ild e n balayan bir
p a tika (eer seyyah d e n iz d e n gelm ise),
kuru maaralarn snak salad kayalk
lardan yukar kar ve zencefil kklerinden,
kahkaha ieklerinden, sarmaklardan, as
m alardan ve hindistancevizi aalarndan
oluan sk bir ormana girer. Islak, bataklk
y e rle rd e n k a n lm a ld r. K ra liy e t Saray
ak, g e n i bir a la n da bulunur. B alktan
yaplm olan sarayn k ile rin d e asla tam ir
edilm em i krk bir pencere vardr, yaknlar
d a ise ta bir mahzen vardr (ziyaretiler,
d u va rn st ksm ndaki k k parm aklkl
pencereyi hl grebilir); Puddleby-on-them a rs h tan gelen ngiliz Dr. Dolittle, btn
hayva n la ryla b irlikte, haksz yere buraya
hapsedilm itir.
Maymunlar lkesi pek uzakta deildir.
Buraya ulamann en abuk yolu, iki lkeyi

a y ra n ne h ri g e m e k tir a m a bu a n c a k ,
M aym un K p r s ad v e rile n ve c a n l
maym unlardan oluan bir zincirin zerinden
yryerek gem ek suretiyle mmkn olur.
Dr. Dolittle bu olaanst baary gsteren
ilk beyaz adamd ama, birok byk kifin
ve kr sakall doabilim cinin cengelde hafta
larca gizlenip maymunlarn zincir oluturm a
larn grmek iin bekledii sylenir.
Dr. Dolittle burdan ngiltereye, hastala
rn iyiletirdii iin maymun-halkn kendisi
ne sunduu bir arm aan, dnyann en na
dir hayvann gtrd. tbeni-ekseniadl bu
utanga, nazik yaratn kuyruu yoktu ama
vcudunun her iki tarafnda birer ba, her
iki banda da sivri boynuzlar vard. Anne
tarafndan Habe gazallaryla ve Asya da

keisiyle akrabayd, byk bykbabas da,

tekboynuzlarn sonuncusuydu. itbeni-ekserti lere onlar grm eden gizlice arkalarn
dan sokulmak imknsz olduu iin (v cu t
larnn iki ucundaki balar yznden), onlar
yakalamak son derece zordur. Ne yazk ki
artk nesilleri tkenmitir.
(Hugh Lofting, The Story of Doctor Dolittle,
Londra, 1922)

JOYEUSE GARDE (Neeli Nbeti"), ngil

te re de, C A M E L O T tan at srtn d a b irk a
gnlk mesafede bir atodur. atonun d
na al svanm, al da kromla kaplanmtr;
bu nedenle gn nda altn g ib i parlar.

ok sayda kule ve balant kprsyle b

lnm olan ats, kayaanta ve kiremit
tendir. ato nceleri, Douleureuse Garde ya
da Hznl N beti adyla bilinirdi. Sonra
dan Sir Lancelot, on sekiz yanda valye
yapldktan sonra giritii ilk yiite macera
da buray alnca, atonun adn da deitirdi.
Sir L a n c e lo tun, Kral A rth u run kars
Guinevere ile zina halinde birlikte yaad
ato burasyd. fke iinde atoyu kuatan
Arthur, P apa'dan Lancelota G uineverei ge
ri gnderm esini emreden bir mesaj gelene
kadar, buray iki ay sreyle ablukaya ald.
Sevgililer gnlszce ayrld ve Guinevere
kocasyla birlikte atoyu terk etti.
A rth u run, S alisbury O va sn d a ki son
m uha re bede M o rd re d in e lin d e lm esinin
ardndan Lancelot yemin ederek lm oru
cuna balad. Son istei, atoya geri getiri
lip orada lmekti. Dilei yerine getirildi, sey
yahlar onun huzur dolu yeralt mezarn bu
gn de grebilir.
(Anonim, La Mort le Rol Artu, S 13. yy; Sir
Thomas Malory, Le Morte Darthur, Londra,
1485; T.H. W hite, The Once a nd Future
King, Londra, 1939)

JUAM, M AR D T A K IM A D A L A R In d a ki en
byk adalardan birinin ve bu aday kua
tan birka aalk adann ortak addr. Jua m n ilk grn ok e tk ile y ic id ir: Koyu
yeil bir kayalklar yn, sanki buray dev
bir eki ve keski ekillendirm i gibi, sarp
ve sivri ulu bir kntlar silsilesi sunar. De
nizin dalgalar resifteki bir boluktan ge e
rek, aday evreleyen lagne girer.
Lagn kabartan tehlikeli akntlardan
ihtiyatla kanan seyyahlar, Ju a m n d o u
sundaki uzun, yeil koya girecektir. Adann
ortasnda, Juam hkmdarlarnn babadan
kalma mekn, dar Wlllamilla Vadisi vardr.
W illamillada iki gzel ky grlebilir: bat ta
rafndaki ky leden sonra, d ou tarafn
daki ise sabahlar iskn edilir; bylece sa
kinler btn gn glgede geirebilir.

Sabah Evi, doal bir tm sek zerine

kurulu, kntl koyu yeil yarlar arasndaki
derin bir ukuru neredeyse tam amen doldu
ran ve gerideki korularn glgeleri arasna
dalm birok kulbeye bakan hayal gibi
bir saraydr. Sarayn yapm be yz hilal
srmtr, nk mimar drt ke temellere
h in d istan ce vizi tohum lar ekm i, aalarn
direk ola ca k boya erim eleri ise bu kadar
srm tr. A alar, ce p h e boyunca, ayn
z a m a n d a at k iri le rin i d e d e ste kle ye n ,
zenle oyulmu koyu krmz kirilerle yatay
olarak b irb irin e balanr. Arom al im lerin
rtt aty, palmiye aalarnn pskll
tepeleri glgeler ve parlak renkli kular bu
titreen yeillik iinde uuup cvldar, ikinci
ve nc bir sra stun, ok gzel kameri
yeler oluturur. Sarayn yanlarnda, tenora
ya da tatl nefes denen bir iek veren diomi allklar vardr; bu mis kokulu itlerin
iinde gzelce boyanp ilenmi kee yn
lar bulunur. Il l kk dere, sarayn
i in d e n g e e re k a a d a k i havuza akar,
oradan d a vadiye iner. Sarayn arkasndan
kristal bir tabaka halinde aa aldayan
dereler, dalgalanan parfm l yeillikler, a
kyan kular, mis kokulu hava seyyahn sihir
li bir baheye mi, yoksa denizde bir m aa
raya m vardn anlamasn zorlatrr.
Sabah Evinin arka ksm nda zel d a
irelere giden ayr ardak vardr. Seyyah
lar ak havaya kacaklarn umarak ortada
ki ardan iinden g e e ce k olurlarsa, Juam hkmdarnn en mahrem inziva yerine
gelm i olurlar; buras kare eklinde bir yap
dr, bir piram it kadar basittir ve bir piramidin
iki misli daha esrarldr. Duvarlar zemine ka
dar sazla kapldr, ama br yanda bir kori
dor girii vardr; seyyahlarn buradan girm e
si gerekir. Bu duvarn hemen ardnda, ilkine
bir m etre mesafede bile olmayan, ilki kadar
dz ve gene saz kapl bir baka duvar var
dr. Seyyah, n dar gediklerden ieri s
zlerek aydnlatt, iki duvarn arasndaki
koridordan ilerlediinde, kar duvarda ikin
ci bir akla gelecektir. Bu aklktan, ilkin
den daha lo baka bir koridora ve nc

bir dz duvara varlr. Bylece seyyah, s

rekli bu ilk adm yineleyerek, solucan g i
bi kvrla kvrla g itm e lid ir -ile rle d ike , k
da h a da a za lr- ta ki yuvann en iin d e ki
ardaa , yani hisara varana dek. Sarayn
merkezi kktr, ak dam pencereleriyle
aydnlanr. Ziyareti burada yalnzca sem a
lara doru b a ka b ilir, g ky z n d e ki fe n e r
alaylarn gzler. Juam kral, bu neredeyse
iine girilmez inziva yerinde, bir fndk iin
deki kabuk stne kabuklu et misali, evren
tarafndan yuvarlatlm, zodyak tarafndan
kuaklandrlm , u fukla evrilm i, denizle
sarlm, resifle erevelenm i, daa kilitlen
mi, ardaa yuvalanm, kollar kavumu
ve kendine sarlm halde durur - tam anla
myla krelenmi bir kreler kresidir.
leden Sonra Evi, dan yanna g i
ren bir maarann karsna ina edilm itir,
bir ek binadan az b ykedir. Maarann
az, keskiyle kabaca , her biri g s n d e
oym a bir kertenkele tayan putlarn sure
tinde yontulm u byk ta bloklarnn d e s
te kledii uzun bir a rd a k tarafndan koru
nur. M aaradan, vadinin en nemli deresi
kar. Bu dere dan iin d e uzun bir kanala
h a p sed ilm iken b u ra d a akla kavuur,
am a hemen sonra byk bir ta havza ta
ra fnda n yakalanr. D erenin hayat tem sil
ettiine inanlr: insan srayp geceden
kar, gnete koar ve aldar, sonra gene
karanla dner.
leden Sonra Evi'nin derinliklerinde
ziya re tile r VVllamillann koruyucu tanrs
olan Demi'nin tatan suretini grebilir. Su
yun altndaki bir ta gibi yeil ve yap yap
olan Demi, siyatik ve lum bago hastal e
kiyor gibidir. leden Sonra Evinin yerleri,
adann detine uygun olarak, kadim Juam
krallarnn iskeletleriyle delidir - her biri
krmz, beyaz ve siyah mercanlar mozaikiyle evrelenm itir, aralarnda gklerden bir
m e te o r s a a n a y la d p , l kra lla rn
dvm elerini resm eden cam g ibi talar da
vardr. Her kafatasnn zerinde bir hayalet
gezinir. Ziyaretiler yaknlarda gml krali
yet silahlarn da kesinlikle fark edecektir.

Juam da yem ee davet edilen y o lc u

lar, burann yem ek detlerine aina olmal
dr. ii oyulup suyla doldurulm u ko ca bir
aa gvdesi, sv masa grevini yerine ge
tirir. Gemi biim indeki kk tabaklarla ye
mek sunulur ve suyun zerinde konuktan
konua doru itilir. Adann detleri hakkn
da baka bir ey bilinmemektedir.
(Herman Melville, Mardi, and A Voyage Thit
her, New York, 1849)

JUKANLAR VADS, yeralt ktas PELLUCDARda, sk orm anlarla kapl bir da va d i

s id ir. A Z A R n p e k u z a n d a d e ild ir ,
OOG'un bulunduu dalarn te tarafndadr. Ormandaki aklklarda birka ky var
dr, bunlarn en by ve en iyi bilineni Meezadr.
Meeza aslnda o kadar byktr ki, ne
redeyse ehir adn hak eder. ok iyi koru
nan bir kaps olan, yksek bir kazkl itle
evrilidir, ieride ise karmakark bir evler
curcunas uzanr. Lafn etm eye d e e c e k
sokak yoktur; binalar birbirine sokulmutur,
arada geni boluklar brakr, sonra yeniden
kmelenirler. H ibir ev dierine benzemez.
Yapmlarnda her trl malzeme kullanlm
tr: dal, aa kabuu, ot ve tahta. Bazlar
sadece alak ot kulbelerdir, kimi ise kare
eklinde ahap yaplardr. Yirmi ayaklk bir
kule, d ik d rtg e n eklinde aa k a b u u n
dan bir kulbenin yannda ya da zenli bir
saz kulbeyle en ilkel tipte bir ot baraka yan
yana durabilir.
M eezann m e rke zin d e Kraln Saray
bulunur, bir hektarlk araziyi kaplayan alak,
derme atm a bir yapdr. Meeza aslnda bir
kydr ama, herhangi bir mantkl plan izle
miyor gibidir. Dolambal koridorlar aniden
dz duvarlarla son bulur; zifir karas odalar
birka koridora alr; baka odalar ise asln
da ge ak kk avlulardr. Kimi ksmlar
insanlar ve m obilyalarla tk tkken, bina
nn baz blmleri de senelerdir terk edilm i
gibi grnr. Gizli bir koridor, kyn dn

daki Krallar Koya diye bilinen orm an koya

nn tepesindeki maaraya gider. Ziyaret
iler, insann sarayda yolunu klavuzsuz bul
masnn dpedz imknsz olduunu unut
mamaldr.
Jukanlarn kendileri de mimarileri kadar
acayiptir, aileden gelen kaltsal bir delilikten
etkilenmi gibi grnrler. Ne yapacaklarn
nceden kestirmek son derece zordur, fke
lendikleri ya da onlara kar kld zaman
byk bir iddetle karlk vermeye yatknd
lar, en ufak tahrikle ldrebilirler. Meeza "so
kaklar!, olabilecek en srad eyleri yapan
insanlarla doludur; ziyaretiler bir tala kendi
kafasna vuran ya da kendini bom aya al
an bir adam a ya da tatan bir bakla ocu
una ikence eden bir kadna rastlayabilir.
Ne var ki, kimse bunlara aldrmaz.

J u k a n larn g e n e llik le ksa, krplm

salar vardr ve tyleri hl zerinde duran,
t ts le n m i m aym un d e ris in d e n yaplm
kaskbalar giyerler. Ayn deriden yaplm
tlsm ve insan dilerinin sraland gcrda
yan kolyeler takarlar.
Jukanlarn tanrs, yar nsan yar cana
var, g ro te sk bir yaratk o la ra k sunulan ve
k e n d is in e z iy a re t ile rin k u rb a n e d ild i i
O g a rdr. Ogar'n mstehcen bir heykeli sa
rayn dnda durur; dosta ama laubali de
olmayan bir ekilde ona Selam, O gar de
mek dette n d ir. ou kez, putun nnde
perende atan birka adam a rastlanr; bun
lar, btn ky namna dua eden rahiplerdir.
Btn P ellucidarn en gzel ve gl insan
lar o ld u kla rn a inanmalar, tip ik bir Jukan
zelliidir; kendilerini O g a rn ocuklar ola

KRAL
ADASI

M aria
Van Diemen
Burnu

GLSAKNLER
ADASI

JUM ELLES ADALARI

rak tanmlarlar. Her sakinin kydeki tek akl

b a n d a insan o ld u u n u id d ia etm esi ve
baka herkesin zrdeli olduunu sylemesi
de gene tipik bir Jukan zelliidir.
Yeryznde de buna benzer bir uygar
lk vardr: XUJAN KRALLII.
(E dgar Rice Burroughs, Land of Terror, New
York, 1944)

duunu dnrler. Halanm patatesten

yaplm ekm ek yer, aa znden alkoll
bir iki ierler.
(de Catalde, Le Paysan Gentilhomme, Ou
Avantures De M. Ransay: Avec Son Voyage
Aux Isles Jumelles. Par Monsieur De Catal
de, Paris, 1737)

JUNDAPUR, bir raca tarafndan ynetilen,

JUM EA U X, SLE DES, b kz. Y A M Y A M
ADASI.

JUMELLES ADALARI, ikisi de kabaca ayn

boyutta olan, Yeni Zelanda sahilinden pek
uzakta bulunmayan ve bir buuk fersah g e
niliinde bir kanalla birbirinden ayrlan iki
adadr. Dilleri ve dinleri ayndr, odun ve ta
ticareti yaparlar. Gl Sakinleri Adas adn
sakinlerinin bir i g ld e yayor olm alarn
dan alr. Krk fersah geniliindeki bu gle,
birbirine kprlerle balanan adacklar ser
pitirilm itir. Evler ge n e ld e iki katldr, a h
aptr ve krmz ya d a siyahla verniklenir.
Pencere camlar e ffaf boynuzdan yaplr,
evlerin i porselen ssler ve madeni ayna
larla dekore edilir.
Kral Adas zengin, topra bereketlidir.
K usursuz bir d a ire e k lin d e ina e d ilm i
b aeh ir D e liarbounun binalar tatandr.
Her kavakta mermer em eler vardr. A da
boyunca, mesken olarak kullanlan, hal d
eli ve iyice sslenm i m aaralar bulunur.
Kral A dasnn hkmdar, aristokrasiye hk
m eder. st snflar boyunlarna, zerinde
Biz onsuz bir hiiz" yazan zincirler takarlar.
Kral A dasnda okelilik lmle c e za
landrlr. Gl Sakinleri A d a snda zina y a
pan e rke kle r ld r l rk e n , kadnlar h alk
iinde rlplak soyulur, burunlar kesilir ve
sonra da orm anda lm e terk edilirler. J u
m elles A dalarnn dini, her dolunayda b e
yaz bir dvenin kurban edilmesini gerekti
rir. A da sakinleri tek bir yaratcya inanr ve
bireylerin ruhunun d a onun bir paras ol

ngiliz kylerinin aalk sistemini andran k

k bir Hint devletidir. Saray, palladyen s
lupta, gri talardan ina edilmi bir on seki
zinci yzyl yapsdr. Tatl eimli, geni, ye
illik bir arazidedir, ancak etrafn e vre le
yen duvarlar yklmaya baladndan, artk
srlarn otlamak iin ieri girm esine engel
olmazlar. Sarayn arkasnda bir gl vardr,
ortasnda kk, ormanlk bir ada bulunur.
Adada, tepesinde bakr kaplama bir soan
kubbesi olan, altgen bir kafes durur. Kafes
te Yeni G in e 'd en g e tirilm i b itkile r vardr,
aralarndaki uuyor gibi grnen leri dol
durulmu cennetkularn ise, son m ihrace
nin dedesi toplamtr.
Efsaneye gre ok, ok nce, racann
kz, tanr Krina olduunu fark etm eksizin,
bir kaykya k olmu. Bir gece kam,
kyya koup kendini onun kollarna atm.
Kzn aabeyi onlara baskn verip haykrm,
ama sadece bir balkl kuunun t d u
yulmu, nk gl tanrnn bys altna g ir
mimi. Davetsiz misafiri gren Krina g e r
e k kim liini aklam ; a a b e y baylm ,

JUND APU R 'un palladyen slupta ina edilm i,

yksek m inareli ve yaldzl ku b b e li saray.

kz kardei korkudan lm. Baka bir efsa

neye gre, iki karde de balkl kularna
dntrlm tr ve tleri her ge ce yars
ay doduktan sonra duyulabilir.
Ju ndap ur ehrinin kendisi ise sekin
likten uzak bir yer, bir dar sokaklar ve ak
dkknlar karmaasdr.
(Paul Scott, The Birds of Paradise, Londra,
1962)

JUNGANYKA ya da GZL GL, Bat Afri

kadadr. Buraya gitmenin bilinen tek yolu,
FANTPPOda denize dklen K k Fantlp p o N e h ri z e rin d e n d ir. G l n e tra f
m angrov bataklklaryla ve belirli bir ynde
akmyormu gibi grnen, daim a bir sis ta
bakasyla rtl, kafa kartrc d e re le rle
e v rilid ir. G ld e ve e v re s in d e ya a ya n
hayvanlar derler ki, gl Nuhun Tufanndan
kalan sular ierirmi. Tufan'da sular ekilin
ce dnyann geri kalan her yan kurum u
ama, m angrov bataklklar kuann koru
duu gl, kurum adan kalm.
Gle ulat bilinen ender kiflerden
biri Puddleby-on-marshl Dr. John Dolittledr;
buraya Tufan hatrlayan tek yaayan hayva
nn, ihtiyar amursuratn istei zerine gel
mitir. ihtiyar amursurat devasa bir kaplum
baadr ve hem tatl suda, hem de tuzlu suda
yaayabilen bir trn son rneidir. Damla
hastalndan mustariptir. Tedavi karlnda,
Dr. Dolittle'a hayat hikyesini nakletmi, ona
Tufandan nceki dnyann bilinen tek tasviri
ni anlatmtr. Dr. Dolittle da, minnet borcuyla,
binlerce kuun amurlu sulara kk talar ve
akl paralar atmasn salayarak, gln or
tasnda -b ir ksm hl duran- yapay bir ada
ina etmitir, ite bu yzdendir ki yllar sonra
bir jeologlar grubu, adada deniz kys aklla
rnn bulunuunun, burasnn bir vakitler deni
zin altnda olduunu kantladn iddia etmi
lerdi. Bir anlam da haklydlar, ama szn et
tikleri deniz, Tufann ta kendisiydi.
Birka yl sonra bir deprem peyzaj ha
tr saylr lde deitirdi ve yapay adann

bir ksmn yok etti. Birka yl am urun altn

da g m l kalan am ursurat, kurtulm ay
g e n e b a a rd . D e p re m , T u fa n 'd a n nce
zengin ve gl bir kralln hkmdar olan
Kral M atunun baehri albann harabe
lerini de ortaya kard. Bu harabeler, o d
nemin uygarlnn yapsna ilikin olarak bu
gne kalan tek kanttr, dolaysyla arkeoloji
rencilerinin buraya yapacaklar bir ziya
ret, onlar iin ok faydal olacaktr.
J u n g a n y ik a G l a d n , B y k T u
fa n dan sonra gerekleen olaylardan alr,
ihtiyar am ursurat Tufandan iki insan kur
tard: N uhun yardmcs, hayvanat bahesi
bakcs Eber ve sevdii kz Gaza. amursu
rat ikisini, onlar yemek steyen dii kaplana
ve insanolunun ya imha edilm esini ya da
kle dzeyine indirilmesini isteyen hayvan
lara kar yiite korumutu. Eber ve Gaza
ayn dili konumuyorlard, her ikisi de kendi
dillerinden szckleri bir araya getirerek ile
tiim kuruyorlard. am ursurat onlara ehrin
su b a sm h a ra b e le ri a ra s n d a saklad
hurm alar g e tird i in d e Eber, kendi dilinde
hurm a anlamna gelen szckle, Ju n g a
diye haykrd, Gaza da onlarn kendi d ilin
deki adn syledi: N yika . Bu iki s zc
n b ir a ra ya g e lm e si, g le adn verdi.
E ber ve G aza nih a yet ke n d i g ve n likle ri
a s n d a n a d a d a n g t r ld , k a p lu m b a
a la r onlar daha sonra A m erika diye b ili
nen yere tadlar. Dr. D o little gelene ka
dar b a ka h ib ir insanolu G izli G ln k
ysna ayak basmamtr.
(Hugh Lofting, Doctor Dolittles Post Office,
Londra, 1924; Hugh Lofting, Doctor Dolittle
and the Secret Lake, Londra, 1949)

JURASSC PARK, sla N ublarda bulunan,

sekiz mil boyunda ve en geni noktasnda
mil eninde bir deneysel elence parkdr.
Kosta Rikann bat kysndaki C abo Blanco
Biyolojik Koruma Blgesinden pek uzak d e
ild ir. Buras te c r b e li se yya h la ra KAYIP
D N YA a d yla da b ilin e n MAPLE VVHTE

LKESni hatrlatacaktr. sla Nublar, g e r

ek bir ada deildir; doruu deniz yzeyinin
zerinde bir sualt da, okyanus ka b u u
nun kabarmasyla tabandan ykselmi vol
kanik bir kntdr. sla Nublar, tropik bitkiler
a sn d a n ze n g in d ir. Y er b ir o k n o kta d a
ayaa scak gelir ve blgenin her yanndaki
delik ve atlaklardan buhar fkrr. Buhar ve
hkim akntlar yznden ada daima youn
bir sis tabakas altnda gizlenir - spanyolca,
bulutlanm ak ya da sis km esi anlamna
gelen Nublar ad da ite buradan gelir. sla
N ublarn kuzey ucundaki yeil tepeler okya
nus dzeyinden iki bin ayak ykseklie ka
dar uzanr. Anakaradan buraya deniz yoluy
la ya da helikopterle ulalr. Limandan ya
da ini pistinden uzanan dar patikalar, bir
binalar topluluuna ular -ziyaretiler m er
kezi, laboratuvarlar, barakalar, v s - , bunlar
tro p ik bir orm ann o rta s n d a g a rip d u ran
mkellef yaplardr. Binalar topluluunun g i
riinde, elle kabaca yazlm bir ta b e la d a
yle denir: JURASSC PARK'A HO GEL
DNZ".
Jurassic Parkta, tarihncesi kehribar
da bulunan sivrisineklerin m idelerinden e
kilmi dinozor kannn DNAsndan klonlan
m, en az on be farkl dinozor tr yaar.
Dinozorlar sadece yetkili personelin g ire b il
d i i parkn la b o ra tu v a rla rn d a y a ra tlr .
Klonlam a deneylerinde teratojenik m a d d e
ler, radyoaktif izotoplar ve iddetli zehirler
kullanlr. Dinozorlar doana kadar yum urta

larna kuluka istasyonunda itinayla baklr,

sonra da bebek dinozorlar ziyaretiler e
lensin diye parka salnr.
D inozorlarn d dnyaya kam alarn
engellem ek in byk gvenlik nlem leri
alnmtr. Elektrikli bir it tehlikeli yaratklar
ziyaretilerin uzanda tutar, ama daha g
l nlemler de vardr. Dinozorlar mahsus lizin bamls olarak yaratlmtr; DNAlarna
yerletirilmi bir gen, onlarn tek bir tane ha
tal protein e n zim in e sahip o lm alarna yol
aar. Bunun bir sonucu olarak da dinozorlar
lizln amino asidini retemezler ve Jurassic
Park bakclarnn tablet biiminde temin et
tikleri zengin rejimsel lizin kaynan alm az
larsa, on iki saat ierisinde komaya girip le
cekleri sylenir. Hayvanlardan biri kaacak
olursa, b irka d a kika da bir srleri sayan
park bilgisayarlar annda alarm verecektir.
Birka yl n ce b irka d in ozorun d
dnyaya kamay baarp, park ziyaretileri
ve evre kylerin sakinleri arasnda terr es
tirmesi gibi cid d i bir olay yaanmtr. Park
imdi yenilenmi ve halka almtr. Ancak
ziyaretiler, tesisi gezerken fevkalade ihti
yatl davranmalar konusunda uyarlr ve ne
Jurassic Park ynetiminin ne de Kosta Rika
hkmetinin bir kaza halinde herhangi bir
sorumluluk yklenm eyecei kendilerine ha
trlatlr.
(Michael Crichton, Jurassic Park, New York,
1990)

K
KABALUSA, Atlas Okyanusunda, hakkn
da ok az ey bilinen bir adadr. Kabalusay ziyaret etm ek tehlikelidir, nk adada
vahi Hintli kadnlar yaar, elleri ve ayaklar
yerine eek nallar vardr ve insan eti yedik
leri bilinir. K abalusaya kma talihsizliinde
bulunan bir seyyah, nce ada sakinleriyle
yatmaya zorlanr, derken sarho edilir, so
nunda da yenir.
(Samsatl Lukianos, True History, S 2. yy)

KABN, BEKLA MPARATORLUU'nun en

kuzeydousunda kk, ho, surlu bir ka
sabadr; yllar boyunca im paratorluun sn
rn oluturm u Teltheama Nehrinin kollarn
dan biri olan Vrako zerindedir. Eski gnler
de, V rakoyu do udan geen seyyahlarn,
kanunsuz ZERAY b lg e s in d e n g e ld ik le ri
varsaylr, ya geri gnderilir ya da ldrlr
lerdi. im paratorluk savalarnn sona erm e
sinin ardndan bu durum deiti, artk ziya
retiler kanund sanlmadan nehri geebilir
ler, nk Zeray imdi uygar bir yer. Kabin
de artk eskisi gibi bir snr kasabas deil.
Kabin, BEKLA ehrine su salayan de
posuyla nldr. Bu suyu altm mil kadar
uzaktaki ehre, Bekla Ovasn geen bir su
yolu vastasyla ulatrr. D eponun kendisi
Kabinin kuzeyinde, iki yeil toprak mahmu
zun arasnda yer alr; ziyaretiler nehir a
zndaki koca baraj ve su yoluna giden su
miktarn kontrol eden karm ak kaplar ve
savaklar sistemini fark edecektir.
(Richard Adam s, Shardik, Londra, 1974)

KBUS MANASTIRI, ngiltere, Lincolnshireda, deniz ile bataklk arasndaki kuru top
rak eridinde bulunan saygn bir aile malik
nesidir. Aslnda son derece pitoresk bir yar
harabiyet halinde, gney yan hari her yan
dan onu saran bir hendein iinde duran,
kale tip in d e ina edilmi bir manastrdr.
Kbus Manastr, A silzade Christopher
Glovvrey'nin konutudur, ilgin mimari zellik
leri arasnda kuleler de vardr: virane halin
de ve baykula dolu gneybat kulesi; Bay
G lovvreynin, sadece alt nshas satlm
olan Felsefi Gaz: ya da insan zihninin genel
aydnlanmas iin bir Proje balkl risalenin
yazar olan olunun kulland gneydou
kulesi; Bay Glowreynin dairesinin bulundu
u, hendekle batakla bakan kuzeybat ku
lesi. Hizmetkrlarn blm, kuzeydou kulesindedir. G neydou kesindeki teras,
uzun ve dz bir sahil yoluna bakar ve hem
deniz manzaras, hem de ho bir bataklk ve
deirm enler tekdzelii sunar. Teras, bah
e a d yla b ilin ir am a b u ra d a yetien tek
ey, sarmaklarla amfibi yabani otlardr. Bi
nann ana ksm kabul odalarna, ferah ye
mek odalarna ve ok sayda yatak odasna
blnm tr. Bay Glovvreynin olu kendi
kulesinden kk, gizli bir daireye giri ya p
trmtr. Manastra giden yol, suni olarak ba
taklk dzeyinin stnde ykseltilmitir. K
bus Manastr, C laydyke kynden on mil
uzaklktadr.
Vaizin Kitab zerine, her eyin bo ol
duunu itiraz kabul etmez ekilde gsteren
bir yorum yazm olan Christopher Glowrey,
evini, herkesin kpek gibi yaad ferah bir
kpek kulbesine benzetmitir. Toplad ve
Kbus Manastr'nda izlenebilecek ilgin nes
neler arasnda, yamurlu bir gnde bir taedium vitae krizi geirerek kendini asan bir ced
dinin kafatasndan yaplma bir pun ksesi
de vardr. Evin hizmetkrlar d a dikkat ekici-

dir, nk ask suratlar ve kasvetli adlar ne

deniyle seilirler: Khya Kuzgun, vekilhar
K arga, uak Skelet (B ay Glovvreyye gre
adam Fransz asllym ve asl ad Squelette mi), seyisler Kazma ve Kabir. Kap ua
olabilecek Diggory lm dei, yzndeki
mutlu ifade yznden ekarte edilmiti am a
daha nceden btn hizm etileri fethedip
Manastrda bir kk lmdekleri kolonisi
brakmay ihmal etmedi.
Kbus Manastrna, kara melankolinin
ruhu musallat olmutur ve ziyaretiler enin
de sonunda bunun btn konuklar etkiledi
i konusunda uyarlr.
(Thomas Love Peacock, Nlghtmare Abbey ,
Londra, 1818)

KADATH, seyyahlar tarafndan daha nce

hi kefedilm edii sylenen olduka geni
ve buzlu bir ehirdir. LENG Platosunun te
sinde yer alr ve hayal gcnn tesinde
gizler tad sylenir. K adath ziyaret e t
meyi dnen yolcular, mutlaka hortlaklarn
yardmn istemelidir.
Muazzam oniks kaleli K adathn, RYADNYAnn baehri olduu sylenir.
(H oward Phillips Lovecraft, The Dream-Quest of Unknown Kadath", Arkham Sampler
iinde, SaukCity, 1948)

KADINLAR ADASI, in Denizinde, nfusu

nu yalnzca kadnlarn oluturduu bir ada
dr. Ada, herhangi bir yerleim blgesine
gnlk uzaklktadr. Kadnlar ya rzgrn ta
d tohumlarla ya da belli bir yerel aacn
m eyvesini yiyerek ham ile kalr. Her iki d u
rum da da yalnzca kz ocuk doururlar. Er
kek ziyaretiler, iyi karlanmayacaklar ko
nusunda uyarlr; ya ldrlecek, ya da bir
gem iye bindirilip, aday terk etmek zorunda
braklacaklardr.
Kadnlar Adasnn en dikkate deer b i
nas Gnein Evidir, nk gne bu bina

nn dou tarafndan doar ve bat duvarnn

gerisinde batar. Bu o lduu zaman, btn
sakinler evlerinden karak ite orda! ite
o rd a ! diye haykrrlar, dualar ederek ve diz
kerek gnee taparlar.
(Anonim, Le llvre de mervellles de Tinde,
eviren: L.M. Devle, Leiden, 1883-86)

KAFATASI ADASI, Hint Okyanusu'nda, Sum atrann gneybatsndadr. Tropik iklimin

btn zelliklerini tayan bu ok scak a d a
da muson mevsimi dnda hi yam ur ya
maz. Rzgr ok ender eser ve aday ev
releyen denizler genelde sakindir, am a sk
sk youn sis grlr. Kafatas Adas batya
doru bir mil kadar kumlu bir yarm ada ola
rak uzanr. Yarmada, adann geri kalannn
karakteristik zellii olan sk bitkilerin ba
langcna iaret eden yzlerce ayak yksek
likteki bir yarla, anakaradan ayrlr. Ortasn
da, biim iyle bir kafatasn akla getiren bir
da ykselir - ada da adn buradan alr za
ten. Dan eteklerinde, yam alardan aa
inen derelerin iine akt muazzam byk
lkte bir zift gl vardr.
Y a rm a d a ile ya r a ra s n d a y z o tu z
ayaktan daha yksek, iki kyy birbirine b a
layan, devasa bir kapy destekleyen iki ta
direkli tahta bir duvar vardr. Duvar, imdi ha
rabe halindeki bir ehri de ina etmi olan ka
dim bir uygarln halk tarafndan dikilmitir.
Bu harabelerin o ld u u yerde, artk a d a d a
mevcut olan tek ky bulunur - o kadim uygar
ln soyundan gelen ve imdi vahiler halini
alm insanlarn oturduu bir grup ot, balk
ve ahap kulbe. Yerlilerin tek kaygs, kendi
korunmalar adna, duvar muhafaza etmektir.
Bunlar, dev bir goril olan tanr Konga tapan
bir kral tarafndan ynetilen Zencilerdir. Ruh
sal ihtiyalarn, kabile bycs karlar.
G re n e k le rin e g re , zam an z a m a n
Konga bir gelin arm aan edilir Bir kuakla
kolye takm, b a n d a ie kle rd e n b ir ta
olan bir kyl kz, tanrya sunulur. Takdim
merasimi sra olm u ark syleyen yerlilerin

arasnda, ky meydannda yaplr. Kz, kabile

bycs ta rafnd an, kyn - b ir insansmaymun srsne benzemek iin ilenme
mi kara derilere brnm ve tyl kafataslar takm - en uzun on iki adamna devredi
lir. Adamlar kz bir sunaa koyar, duvarn iki
yanndaki iki direin arasna balarlar. Kral
ne gelir, madeni bir davul alnr ve duvar
daki kap alr. Yerliler duvarn tepesine tr
manr ve Kong, gelinini almaya gelir. Derken
kap, bir sonraki trene kadar kapatlr.
Kafatas A d asnn bitki rts, tropik
bir iklime yakacak ekilde, muazzam bo
yutlara erimitir. Burada bulunan hayvanla
rn ou ise tarihncesi adan kalmlardr
-dinozorlar, koskoca kertenkeleler, uan s
rngenler. Burada ok m iktarda ylan ve ak

babann yan sra dev bcekler de bulunur.

Kong olarak bilinen dev goril, bir keresinde
bir New York seyahati iin adadan ayrlm,
ama ziyareti baarl olmamtr.

(King Kong, yapm ve ynetim: Merian Co

oper ve Ernest Schoedsack, ABD, 1932-33)

KFRLER ADASI, USULAnn varolarnda

bir gl zerindedir. Adadaki tek bina alak
bir kulbedir, Usuladaki evlerin hepsinden
daha iyi ina edilmitir. Bina, yzyllar bo
yunca bataklk arazide durm u tahtadan ya
plmtr, bu yzden de ta kadar sert ve
ar hale gelmitir. Kulbe, CNSTANl bir
yabanc tarafndan, Usula yksek rahibi ya

da bycsnn kz olan kars iin ina

ed ilm iti. Yabanc ok seyahat ed e rd i ve
adasna mermer paralaryla dnp onlarla
bir ant dikti. Ant, iki metreye drt metredir,
drt cephesinde de zerinde siyah yazlar
v a rd r ve yine V e d a la rd a n , Z end Avesta'dan, i Jingden, Kitab M ukaddesten ve
K uran dan alntlarn olduu stunlarla e v
rilidir. Merkezi anttaki alntlarn nereden ol
duu henz saptanamamtr, ama tercme
e dilebilirler. Gney cep h e sin d e Yaradl
szc ve u dizeler vardr:

Hibir can gelmez dnyaya

Ruh deilse daha nce
gkyznde.
Kuzey cephesinde unlar yazldr:

Hibir ruh ykselmez ge

Can deilse daha nce
yeryznde.

dallar yle geni bir alana yaylr ki her biri

nin glgesinde yzden fazla kii oturabilir.
Bir seyyah bir aatan kfuru elde etmek is
terse, ucu sivri bir sopayla yapra delm eli
dir; kfurulu su dar akar ve havayla temas
eder etmez kauuk kadar youn hale gelir.
A dada tuhaf bir hayvan olan kerkedan
(g e rgedan) yaar, deveden byktr, sa
man yer. Alnnn tam ortasnda b y k bir
boynuz, bu boynuzun stnde de bir adam
resmi vardr. Kerkedan, nne bir fil ksa,
ona boynuzunu saplar ve farkna bile va r
madan yoluna devam eder. Fil lr ve le
gneinde eriyen fil ya kerkedan'm yzn
den aa gzlerine akar, onu kr eder. Bu
nun zerine kerkedan kumsala doru ilerler
ve orada ruh denen bir ku tarafndan yaka
lanr; ku onu peneleriyle kavrar ve hem
o nu hem d e l fili, y u v a s n d a k i y a v ru
ruh'lan beslem ek iin gtrr (ayrca bkz.
RUH KUU ADASI).
(Anonim, The Arabian Nights, S 14.-16. yy)

Dou cephesinde G nah ve bir de m uam

mal Sadece bir tanesi can olmay reddetti
cm lesi yazldr, bat cephesinde ise C e
za bal altnda u satrlar vardr:

Bu yzden de dnemez
gkyzne
O eytandr.
Ant gle yksekten bakar ve nilfer i
ekleri ile baka egzotik bitkilerin glgesindedir. Yaknnda, yllar boyunca yabancnn
karsnn mezar olduu sanlan ama aslnda
iinde kadnn cesedi bulunm ayan bir m e
zar vardr.
(K ari F ried rich May, Ardistan, B am berg,
1909; Kari Friedrich May, Der Mir von Oschinistan, Bamberg, 1909)

KFURU ADASI, H int O kya n u su nda bir

yerlerdedir, orada yetien ok sayda kfuru
aac yznden bu ad almtr. Bu aalarn

KAL, yeralt ktas P ELLU C D AR 'da, SARnin sekiz yz mil kadar kuzeydousunda
bulunan bir krallktr. Kalinin merkezi, kiretandan olumu sarp bir yamaca kazlm
bir m aara-kydr - buras Lural Az kyla
ryla paralel olarak kuzeydouya doru uza
nan volkanik da silsilesinin son e d d idir.
Sarp yamacn ardndaki zemin volkanik ka
yalardan oluan bir da srtna ulaana ka
d a r ykselir; b u ra d a gr ye illik le r ye rin i
seyrek bitkilere brakr. Bu sradalar iinde
sadece bir tanesi halen aktiftir.
Kalide iki ayr rk yaamaktadr: Kaya
nsanlar -P e llu cid a r'd a ki dier baz kabile
ler gibi, birbirlerine salam olmayan m erdi
venlerle bal m a a ra la rd a yaar, yem ek
hazrlklar ve sosyal etkinlikleri iinse dan
eteklerindeki b irk a saz daml k u l b ed e n
ya ra rla n rla r- ile sradalarn daha yksek
alanlarnda yaayan Kldili insanlar. Bu
kinciler, maym un kuyruu gibi sarlp kav
rayabilen kuyruklar ve azlarnn iki yann-

da fil dii g ib i dileri olan, kara d e rili bir

yamyam rktr. Kaln, dar kk kalar; k
sa, sert salar ve birbirlerine yakn duran
gzleri vardr. Kldili insanlar normal Pellucidar dilini konumaz, bunun yerine may
munlar andran garip bir ekilde, hzl hzl
anlalmaz laflar ederler. Her iki kabileyle de
karlamak tehlikeli olabilir.
(Edgar Rice Burroughs, Return to Pellucidar, New York, 1941; E dgar R ice B u rro
ughs, Men o f the Bronze Age, New York,
1942)

KAMBUR ADASI, B yk O k y a n u s tadr.

G alapagos Adalarna pek uzak deildir.
Gney blgesinde yaayan ok gezmi
bir grup HollandalI dnda, ada sakinlerinin
h e p si ka m b u rd u r ve ka m b u r olm ayanlar
"Tabiata kar bir ayp olarak grrler. Av
rupalIlarn adadan haberdar oluu, Majes
teleri Bamszlk" denilen kral LXXVII. Dossogroboskow'un hkmdarl srasnda ger
eklemitir. Btn unvanlar, sahiplerinin ta
mas g ereken n iteliklere gre verilir; bu
yzden bakanlara Sayn Hrm et , sava
lara Sayn insanlk , yarglara Sayn Do
ruluk , hanmlara Sayn Titizlik denir. A da
nn balca ihra mallar dem ir ve devedir.

KALOON, O rta A s y a da b ir y e rle rd e , bir

da sras ve ln gerisinde bulunan mu
azzam b yklkte bir lkedir. Bir alvyon
ovas olan Kaloon -b e lki de eski bir gln
dibid ir-, yi ilenmi ve bereketli bir lkedir,
iinden bir nehir geer, bu nehrin ortasnda
da ad gene Kaloon olan bir ehir ykselir.
ehrin binalar, nehrin bir atalnn iinde
kalan bir a d a d a teraslar o lu tu ru r ve ova
dzeyinin yz ayak kadar y kse ind e du
rurlar. K aloon daki en byk bina, Han'n,
stunlarla sslenmi, kulelerle talanm ve
bahelerle evrili saraydr.
Kaloon, buraya Grek lisann tantan ve
gnmze kadar sren bir hkm dar hane
danl kuran Byk skenderin Msrl ge
nerali Rassen tarafndan fethedilmitir.
Kaloon halknda Tatar kan vardr ve ti
caretin her eklinden uzak dururlar; bu bl
gede kan ve sakinlerin ss yapm akta kul
land birok deerli metale ramen, yerel
bir para birim i yoktur. lkeye hkm edenler
sihre inanr, halk da HES Danda yaad
sylenen tanra isise baylr.
(Henry Rider Haggard, Ayesha. The Return
of She, Londra, 1905)

KALYPSONUN ADASI, bkz. OGYGE.

(A bb Pierre Franois G uyot Desfontaines,

Le Nouveau Gulliver, ou Voyage De Jean

Gulliver, Fils Du Capitaine Gulliver. Traduit
d un M a n u s c rit A n g lo is . Par M on sie u r
L.D.F., Paris, 1730)

KANADA YZEN ADALARI, Superior Glnde bir grup adadr, Kzlderililerin suya ss
ve ttn atarak tapndklar aksi bir tanr tara
fndan ynetilir. Adalar gzel aalar ve i
ekler, ldayan kristaller ve ho tl ku
larla doludur. Ancak mest olan seyyah onlara
yaklam aya alacak olursa, bu topraklar
kendi zevki iin muhafaza eden kskan tanr,
onlar merakllarn gzlerinden uzak tutmak
iin stlerine sis atacaktr. Seyyah onlar ne
kadar uzun sreyle ararsa arasn, Yzen Adalara ayak basmay asla baaramayacaktr.
(Charles M. Skinner, Myths and Legends of

Our Own Land, Toronto, 1896)

KANBADON, bkz. VT ADALARI.

KAPTAN SPARROVVUN ADASI ya da EY

TANLAR ADASI, Kuzey Pasifikte, 52 18
kuzey enlem ve 12347 dou boylamdadr.
A d a hakkndaki ilk b ilg ile ri 1744te Good

CAPTAN SPARROW 'UN ADASI

Adventure yelkenlisinden Kaptan Geoffrey

C o o p e r verm iti. Adann evresi yirmi mil
kadardr, koyu ya da halici yoktur. Yelkenli
gem iler iin korkulan bir blgede, br to p
raklardan uzaktadr: Marvvuesas Adalar bin
be yz mil gneybatdadr; Duncan Adas
bin iki yz mil douda; Noel Adas da iki bin
mil batdadr. Ada, tek bir muazzam volka
nik kraterden oluur. Gney taraf bereketli
bir arazidir, parka benzeyen ve eitli m ey
ve le rle b irok tro p ik i e k yetien ba h e
arazisi m illerce uzanr. Bu blgeye, Patag o n y a te p e li d e v e k u la rn d a n da b y k
olan birtakm muazzam kular (ruka) bakar;
yerliler, kiminin boyu dokuz aya bulan bu
kulardan, yabani otlar yolm ada ve b u d a
m ad a yararlanr. Kuzeyde, biraz kk ta

pirlere benzeyen tuhaf mavi domuzlarn ya

ad byk bir bataklk vardr.
Uaklar buraya inem edii iin adaya
yalnzca denizden, dou kysndaki bir t
nelden ulalr; tnelin en ucunda kayalar
daki yksek bir o d a ya giden m e rd ive n le r
vardr. B urada, g e n i, erkek ge yik m isali
boynuzlar olan mat krmz bir insan eklinin
izimler! grlebilir, insan ve erkek geyii
ayn ey olarak ka b u l eden bir ressam n
eseri olan bu izim deki ekil, sekiz ayak bo
yundadr ve sol elinde bir kl vardr. Gene
bu odada zerinde "Fighting Sue, 1866 ya
zl eski pirin bir top da bulunur. Baka bir
tnel bu odadan, ylankavi kklerle dolu ve
taraftan tepe yam acna alan daha k
k bir odaya gider.

A dada kabile yaar. Bir tanesi, o

u Avrupa virsleri kapp len adann ilk sa
kinlerinden geriye kalan kk bir gruptur.
A vrupalIlar b u n a kendi st n l kle rin in bir

KARAASA, PAFLAGONYA ile KIRIM TATARSTANI arasnda, adn kara sihirli dene
inden alan Peri Karaasa tarafndan yneti
len b ir lke. Peri K a ra ra sa nn dnyadaki

iareti gzyle baksa da, yerliler bunu bir

lam n, p is li e ka tla n yla v n m e s in e
b e n z e tirle r. k in c i g ru p , b ir s a tir rkdr.
ncs ise, AvrupalIlarla satirlerin kark
bir rk olup fena halde dejeneredir. Bu Av
rupalIlar on dokuzuncu yz yl ortalarnda,
Fighting Sue adl korsan gem isinin Kaptan
Andrew Sparrow liderliinde buraya gelm i
lerdi. Kaptan Sparrow, adam laryla aileleri
nin gvenceye kavuaca bir yer aryordu.
A dada kk bir koloni kurduktan sonra ye
ni ganim etler peinde denizleri bir kez daha
kolaan etm eye karar verdi. A ncak bu sefer

btn nemli vaftiz trenlerine g id ip her o

cua bir yzk ya da bir gl armaan ettii
bilinir. Yz alanlar mutlu evlilikler yapar,
l l ve d zenli h a ya tla r ya a rla r. Gl

yakaland ve idam edildi. A dada bir balar

na kalan adam lar, onun e m irle rin i yerine
getirmeyi srdrdler. Kaptan Sparrow z
gn y e rlile rin yksek ra h ib i G irle, kendi
adamlarnn onunkilerle karmamas konu
sunda anlam aya varmt; ayrca adam lar
na, m aym unlarla ruka\an olm asa da, mavi
domuzlar avlam a izni verilecek ve her ay
evrim inde bir satir vurm alarna m saade
e d ile ce kti. G ir Tapna ra h ib in halk iin
kutsald, adann gneybats ise istilaclara
ayrlmt. Am a Kaptan Sparrow'un halk sa

KARA CENGEL, Ganj deltasnda, Raymangal A das'ndadr. Adn, her tr darda

brakan sk bitkilerinden ve tam gbeinde
cereyan eden karanlk dehetlerden alm

tirlerle iftleti. imdi bu kark rk, adaya

hkim olm u durum dadr.
Seyyahlar, Gir Tapnan ziyaret etmeli
ve tapnak duvarnn iine oyulmu dik ve dar
merdivenden dikkatli bir ekilde kmal. De
nir ki, Bir sonraki dnemete nasl karlana
can bilm eden buna trmanma macerasna
atlacak kii, cretkr bir adam olurdu. Du
varlar, Gire kurban edilen ilk yerlilerin kanla
ryla krmzya, neredeyse mora boyaldr. Ka
dim bir yasa, rklarnn sadece seksen kii
den ibaret olmasn buyurmutu, ne eksik ne
fazla; ideal kurban olarak seilenler ise yal
larla hastalard. Kuvvetin kendisi gzel sayl
madka, tapnak ne gzeldir ne irkin.
(S. Fowler W right, The Island o f Captain
Sparrow, Londra, 1928)

alanlar ise byyp tutku alevleriyle kavru

lur ve hayatlarn umutsuz ve ateli ak ma
ceralaryla tketirler.
(M .A. Titm arsh [William M akepeace Thackeray], The Rose and the Ring," Christmas

Books, Londra, 1857)

tr. Kasvetli aalar arasnda, tanra Kaliye

tapnan insan boan Ekyalarn muazzam
m a b e d i ykselir. Bina, g ra n itte n yaplm,
yaklak altm ayak boyunda ve krk ayak
eninde devasa bir pa g o d a d r, evresinde
evkle oyulm u heybetli stunlar vardr. Pa
godann kubbesi, kadn bal, kafasn dik
mi bir ylanla sona erer. Kutsal yerin ke
leri, bal, tek gvdeli ve bacakl tanr
a T rim u rti'yi gsterir. Z iy a re t ile r ieride
Kalinin bir heykelini ve krmz balk dolu k
k beyaz bir havuz grecektir. Tanrann
mritleriyle bu havuz sayesinde iletiim kur
duu sylenir.
Binann altnda, alak galerilerden olu
an b ir labirent vardr; bu korkun souk,
karanlk, rutubetli yerlerde ok renkli akrep
ler, zehirli krkayaklar, tyl rm cekler ve
birka kobra tr yaar.
Kutsal yerin hayli yaknnda bir banyan
aac vardr, buradan bir yeralt geidine g i
rile b ilir; iki yannda keskin m zraklar dizili
geit, bu dz ve dar yolu bilm eyenler iin
ok byk tehlike arzedebilir. Yol, fil bal
yirmi drt stunun destekledii, pembe gra
nitten byk bir m aaraya gider; Ekyalar

tanra Kaliye bakireleri burada, bu m aa

rada kurban ederlerdi.
(Emilio Salgari, I misteri della Jungla Nera,
Milano, 1895)

KARA EV, sk bir ormanda, harabe halinde,

cra bir maliknedir. atnn pek az bir bl
m kalm, i duvarlarn byk ksm oktan
harap hale gelmitir. Zemin, kaln bir yosun
hal altnda gzden kaybolmu, daha alak
olan duvarlar, ereltiotlarnn ardnda grn
mez olmutur. Ev, ldrc bir karanlk hava
s tar, bu hava geceden ok rmeyle ilgi
lidir; gndzleri bile karanlk ve kasvetli gr
nr. Harabeye sadece porsuk, kakm, sincap
ve tilki gibi orman hayvanlar yaklar.
Kara Ev, GORMENGHASTtan ayrldk
tan so n ra krsal ke sim d e avare dolat
g n le rd e m ehur Titus G ro a n a rastlam
olan baz kiiler tarafndan grotesk bir kutla
ma mahalli olarak seilm itir. Grubun nderi
sabk metreslerinden biriydi ve ou kii g i
bi o da Titusun hakkyla lord olduuna inan
myordu. Onun ynetim i altnda, iddet ve
cinayetle sonlanan zalim ve alayc bir temsi
li trende bir dizi insan, Titusun gem iin
den tarif ettii kiilerin klna girdiler.
(M ervyn Peake, Titus Alone, Londra, 1959)

KARAN KITASI, im dilerde byk lde

A vrupa kontrol altnda bulunan, gney Pa
sifik'teki byk bir adadr.
Ktann nfusu karktr, ilk sakinleri
Beyaz rktan insanlarm gibi grnm ekte
dir, a n ca k birbirin i izleyen g dalgalar,
Zenci Bantlar kabilesini ve hicretten sonra
buraya gelen Arap yerleim cileri getirmitir.
Karain nfusu, bu iki rkn soyundan gelir, ilk
balarda ky blgelerde yaamalarna ra
m en, kylarn g itg id e A v ru p a nfusu ve
kontrol altna girmesiyle, i blgelere d o
ru kaymlardr, i kesim lerdeki baz kabile
ler, zellikle islandiallarn (bkz. SLANDA)

geleneksel dm anlar olan da B a n tlar,

halen ok ilkeldir.
Karaindeki en byk ehir, bir zam an
lar Karain imparatorlarnn makamnn yer al
d, ama imdi ngiliz himayesi altnda bulu
nan lkenin baehri Mobonodur. Kadim ve
hayli netameli, kalabalk, yoksul bir ehirdir,
imparatorlar Saraynn dikdrtgen teraslar,
bir ovaya ina edilen bu ehre hkim konum
dadr. Mobono on drdnc yzylda slandia Kraliesi Alvvina tarafndan zaptedilm i
ve iki yl sreyle igal edilmiti. Burada bir
ka yl yaayan is la n d ia l air Bodvvinin
eserlerindeki melun bir ehirde yksek bir
kuleyle, Saray kastettii kabul edilir.
Southham pton'dan gelen buharl gem i
lerin yanat St. A n th o n y liman, M o b o nonun kuzeyindedir. ehir denize dar, kv
rml bir boazla balanan geni bir vadiye
ina edilmitir. Kahverengi tatan evler, Ubiim i vadinin dik yamalarn teraslar halin
de trmanr, sonra da yerlerini kiretandan
sarp kayalara brakrlar. Seyyahlar ehrin
karakteristik kokusunu -insan ve yar r
m sebze ko ku la rn n b ir k a r m - fa rk
edeceklerdir. im dilerde ngiliz imparatorlu u nun hkmdar tarafndan idare edilen bir
smrgesi olan St. Anthonynin halk, byk
ihtimalle Beyaz ve Bant soylarndan gelm e
melez bir halktr. Koyu renkli gzleri, yum u
ak ve kibar hatlar vardr, kendilerine Tanrnn Kuzular derler. Hristiyan misyonerler
buraya gelene kadar siyah ve beyaz rklarn
birbirinden ayr durduu, ama btn insan
larn karde olduu retisini szc sz
cne benimseyerek, erdem bunu gerekti
rir deyip b irb irle riy le evlendikleri sylenir.
E rkekler bol la c iv e rt pantolon, kadnlarsa
koyu tonda kahverengi elbiseler giyer.
islandia Dann hemen kuzeyinde Sobo Stepleri uzanr. Buras karma Karain ve
Bant rklarnn yaad, surlu ehirlerin serpitirildii, imdi ise Alman himayesinde olan
kuru otluk bir alandr. Almanya islandiann
bam szln ve b t n l n tam sa da,
Bant apulcularnn usuz bucaksz islandia
snr boyunca ya m a ve talana kalkt

1908 olaylarndan onlar sorumluydu, ite bu

yzden Almanya ve islandia arasndaki iliki
ler bazen gerginleebilir ve bunun bir sonu
cu olarak da Alman pasaportlu ziyaretiler
islandia vizesi almakta zorluk ekebilir.
Col Platosunun llk orak blmleri
de dahil olmak zere ktann i taraf bam
szln srdrmtr, ancak ky blgesinin
byk ksm imdi A vrup a nn kontrol altn
dadr. Ktann dou kysnda ngilterenin bir
kolonisi, bir de protektoras vardr; Almanya
da, Karain Nehrinin batsna doru yer alan
byk alanlar kontrol eder. Bat kysnda
ise Fransann himayesi altnda olan kk
bir blge vardr. Buharl gemi seferleri Biacradaki Fransz liman ile Fransadaki Cherb o u rg u birbirine balar.
(Austin Tappan Wright, slandia, New York,
1944; Mark Saxton, The Islar, or slandia To
d a y - A Narrative o f Lang III, Boston, 1969)

KARA APEL, S alisbu ry Ovas ile deniz

arasndadr. Ovada vuku bulan ve CAMELOTlu Kral Arthurun lm cl biim de yara
land felaketle sonulanan muharebenin
ardndan, Arthur, khya Lucan ve Sir Girflet
tarafndan Kara apele tanmt. Arthurun
khyasna ok sk sarlarak kazayla onu l
drd sylenir, ziyaretiler Lucan apel
deki iki mezardan birinde yatarken grebilir
ler. Kim i vakanvislere g re ikinci m ezar
Kral A rthurun istirahatghdr.
Grg tanklarna gre, lm halindeki
Arthur, iinde drt kara kaponlu hanmn ol
duu bir kaykla denizar bir yere tanm ve
cesedi sonradan, gm lm ek zere apele
geri getirilmiti. Bazlar ise onun AVALONa
gtrldn, oradan bir gemiyle uzaklara
tandn, bir daha d a asla grlm ediini
sylerler. Kara apeldeki mezarda u yazt
vardr: Burada, cesaretiyle on iki krall fet
heden Kral Arthur yatyor. Lucann mezarn
daki yaztta ise sadece lm ekli kaydolunmutur.
(Anonim, La Mort le Roi Artu, S 13. yy)

KARA TEPE KOYU, Devon, ngiltere ky

snda kk bir koy ve kydr. Yaknlarnda,
Bristol yolu zerinde ssz bir noktada, Am i
ral Benbow Han vardr. H anda g e ce kal
mak ve kahvalt etm ek mmkndr.
Z iyaretiler, DEFNE ADASI'na ilikin
kt ve haritalarn ilk kez bu handa gn
na ktn b ilm e lid ir. Kt ve haritalar,
kt hretli Kaptan Flint hzinesini adaya
gmerken yannda olan Bill Jones adl g e
micinin eyalar arasnda bulunmulard. Jo
nes, besbelli gem iinden birinin onu bula
candan ve haritay elde etmek iin ld re
ceinden korkarak, birka hafta bu handa
kalmt. Sonunda inme inip lnce, han sa
hibi kadnn olu Jim Hawkins ktlar bul
du ve onlar, gml hzineyi aramak zere
bir gemi donatan A silzade Trelawneyye g
trd.
Ziyaretilere, bir tahta bastonun tak tak
seslerini d uyarlarsa duym azdan gelm eleri
nerilir, nk s a h ib i uzun sre n ce bu
dnyay terk edip gitmitir.
(Robert Louis Stevenson, Treasure Island,
Londra, 1883)

KARALKE, B yk S a h ra nn o rta sn d a ,
140 boylam ve 1550 kuzey enleminde,
Gao-gao vahasnn gneyinde, bir grup m a
cerac tarafndan ina edilmi bir ehrin ha
rabeleridir; bu maceraclarn gzya ve kan
y n n d e n ze n g in olan tarihleri, 1 8 9 5 ten
1905e kadar ancak on yl srmtr.
Karalkenin esas kurucusu, daha ok
Harry Killer diye bilinen ve gnah dolu tic a
retinin meyvelerini derm ek iin bir su ehri
kurmaya karar veren William Ferney adl, in
san da karan bir ngiliz katildi. ehir, (im
di Krmz Nehir diye bilinen) ve Harry Killer
tekrar suyla do ld urm a zd a n nce kurum u
olan Tarfassetin kylarna na e dildi. Ku
zeydoudan gneybatya tam iki yz metre,
kuzeybatdan gneydouya da alt yz m et
re tutuyordu. Yzeyi, birbirine eit olmayan
blme blnmt.

ehrin nehre en yakn olan sa kyda

tasyla, nehrin kar kysndaki en Dostlar

ki, dz toprakta kurulu birinci blm nde,

Karalkenin aristokrasisi ve Harry K ille rn
ilk yoldalar en Dostlar otururdu. Bunlarn
says altm altyd ve bu rakamn deim e
sine asla izin verilm ezdi.
en D ostlarn birka ilevi vard. Aske
ri usulde rgtlenm i, bir albay, be yzba
, on tem en ve elli avulu en Dostlar,
Karalke'nin ordusunu oluturuyordu. Onlar
evreleyen sefa le t iindeki kylere sava
ilan eder, sakinlerini esir alr ve ihtiya duy
madklarn boazlarlard. en Dostlar ayn

ve Sivil blm leriyle iletiim iindeydi. Ya

macn tepesindeki ikinci yar, ehrin hayati
organlar denen yerlerini ierirdi. Kuzey k
esinde, Harry Killern ikametgh olan Sa

zamanda ehrin polisiydi ve tarlalarda al

maya gtrlen kle srlerinin banda du
rurlard. H ep sin den nem lisi, en D ostlar
efin muhafzlarn oluturur, kr bir itaatle
emirlerini yerine getirirlerdi.
Otuz bir buuk hektar kadar olan ikinci
blm kleler igal ederdi: 4.196 erkek,
1.582 kadn. Hayatlar kolay deildi. Her sa
bah onlarn cehennem blm n e vre le
yen duvarlarndaki drt kap alr ve silahl
en Dostlarn gzetim i altnda ilerine gt
r l rle rd i. o u e fe n d ile rin in z u lm n d e n
lrd.
Karalkenin merkezinden en uzaktaki
nc blm, alt yz metre uzunluunda
ve elli metre geniliinde bir yarm daireden
oluurdu. Bu blm de Siviller denen kiiler,
yani birinci blm e girem em i olan beyaz
nfus otururdu. Burada en Dostlar arasn
da bir boalm a olsun diye beklerlerdi - aris
tokrasinin zalim alkanlklar asndan, asla
ok fazla beklem eleri gerekm ezdi. Siviller
bir tr arafat ve en Dostlar topluluu da bir
tr cennet saylrd.
Nehrin sa kysndaki bu blm ,
Karalkenin btn deildi. Sol kyda, top
ran birden ykseldii yerde, ehri kuatan
surlar, iki yz m etre uzunlukta ve yz
metre genilikte bir dikdrtgen olutururdu.
Bu ikinci alan, yksek bir duvarla ikiye b
lnmt.
K u ze yd o u yam acn d a o lan ilk yar,
Kale Bahesi adl halka ak park ierirdi;
park kuzey ucundan, Bahe Kprs vas

ray ykselirdi.
Sarayn yannda iki kla vard, bunlarn
biri hizmetkrlar ve Kara M uhafzlar! olutu
ran karaderili kleleri barndrrd, dieri ise
K aralkenin uan m akinelerinden sorumlu
krk beyaz adam. Bu uan makineler saatte
drt yz kilom etre hzla be bin kilom etre
ye kadar seyahat edebilir, b yle ce de Kara lke o rd u s u n a , d m a n la rn n yoksun
kald her yerde hazr ve nazr olm a avan
taj salard.
K a ra lke nin belki de en kara binas,
Fabrikayd. Kyda, Sarayn karsnda yk
selen Fabrika, kendi b e d e n in e ve ruhuna
sahip bam sz bir varlkt, burada uan ma
kineler ve baka birok ka yd a d e er icat
ya ra tlrd . F a b rik a nn ruhu, m d r y d ;
Fabrikann bedeni, farkl m illiyetlerden, o
u Fransz ve ngiliz yz iiydi. Bu bahtsz
erkekler ve kadnlar ok yksek maalarla
K aralkeye cezb e d ilm ile rd i. Para karl
n d a , k e n d ile rin i m nzevi s a y a ca kla rd ;
Fabrikadan kmalarna, ya d a lke dna
m ektup yazp evden mektup almalarna asla
izin verilm ezdi. Karalkeye geileri fevka
lade d o la m b a l olm utu. B ir gem i onlar
anavatanlarndan alp, Portekiz Gine'si kys
yaknlarndaki Bissagos A dalarna getirm i
ti. Burada gzleri balanm ve Fabrikann
yanbandaki Esplanade'e uurulmulard.
Oradan itibaren de tutuklu olmulard. Dn
meye karar verdiklerinde, ke ndilerine eve
gvenli bir yolculuk vaat ediliyordu; ama as
lnda le g t r l p b o a zlanyorlard ve
maalar da Karalke hzinesinin mahzenle
rine dnyordu. Btn bu nlem ler sayesin
de, Karalke yllar boyu mehul olarak kald.
F a b rlka nn mdr, dehas lgnla
yakn olan bir bilim adamyd - Marcel Camaret. Camaret, yam ur yadracak bir ma
kine ca t e d in c e m eslektalar tarafndan
kahkahalarla bilimsel e vre le rd e n defedil-

miti. Harry Killer bu icad duymu, onu ie

alm ve kurak Sahray baheye dntr
mek iin onun yeteneklerinden yararlanm
t. Sv havayla alan uan makineler, Cam aret'nin birok icadndan biriydi.
B ilim adna ta lih s iz lik -a m a insanlk
adna ta lih - olarak, Karalke 1905'te yok edildl. Harry Killer, yerlilere oy hakk verilip
verilm ediini soruturmak iin Fransz parla
m entosu tarafndan gnderilen Barsca Heye tinin yelerini esir almt. Ama esir alnan
F ra n szla r C a m a re tye e fe n d is in in h a b is
edim lerini aklaynca, bilim adam sahip ol
duu birazck aklselimi de yitirerek, btn
yarattklarn ve onlarn yan sra ehri de yok etti. Bir Fransz kurtarma ekibi Barsca Heyetinin yelerini kurtard, sa kalan m acera
clar da tutuklad. Bugn seyyahlar sadece,
S ahrann kumlarna kar varolu m cade
lesi veren az sayda harabe grebilir.
(Jules Verne, L Etonnante Aventure de la
Mlssion Barsac, Paris, 1919)

KAREGO-AT, bkz. KARGAD MPARATOR

LUU.

KARGAD MPARATORLUU, YERDENZ

Takm adalarm n d o u su n d a drt adadan
oluan bir gruptur: Karego-At, Atuan, Atnini
ve Hur-at-Hur.
im paratorluk imdi Yerdeniz lkeleriyle
bar iinde olsa da, yzyllar boyunca kan
l bakl dman olarak kalmlard. Talan
peinde Uyre adalarna ani basknlar d
zenleyen vahi deniz-gezginleri ve korsan
olan K arglardan korkulurdu. Takmada hal
kndan etnik adan ve dil asndan farkl
olan K a rg lar, hl da dm an ve m esafeli
dirler.
Grne gre iki topluluk arasndaki
dm anlk, kadim a la ra kadar uzanyor.
K a rg lara gre Y erdeniz bycleri szde
e jd e rh a la r ld rm e k i in im p a ra to rlu a
b a s k n la r d ze n le r, a m a y a m a la m a ve

yakmak iin daha sonraya da kalrlard. Yerd e n izin byc-kral Erreth-Akbe, im p a ra

torluun baehri Avvabatha gelip, bir grup
asi lordla gbirlii yaparak ehrin kontrol
n ele geirm eye kalknca, eliki en st
dzeye ulat. Onun ve Yksek Rahipin, so
n u n d a e tra fla rn d a yklan ta ta p n a k ta ,
uzun ve zorlu b ir m c a d e le y e g iri tik le ri
sylenir. Erreth-Akbe yenildi, byc asas
ise Yksek Rahip tarafndan krld. Gcn
yitiren byc-kral batya kat ve orada ni
hayet, uzaklardaki SELDOR Adas'ndaki bir
e jd e rh a ta ra fn d a n ld r ld . E rre th -A kb e nin yenilmesinin, hem imparatorluk, hem
de takmada asndan ciddi sonular oldu.
Bycnn takt halka ya da tlsm krld
ve yars Atuan mezarlarna gmld. Dier
yars, bir Karg lorduna verildi. Halkann kay
b, Yerdeniz iin kademeli, yava bir d
anlamna geliyordu; her iki para yeniden
bulu na n a kadar ta km a d a bir d aha HAVNORda tek bir kraln ynetimi altnda birlemeyecekti.
im paratorluk asndan bunun s o n u
lar daha da c id d iy d i Yksek Rahip ntathin, K arego-A ttaki Rahip Krallarn g e ld i i
Tarb soyunun ilkiydi. G leri yaylp, daha
salam bir tem ele oturunca, artk im p a ra
to rlu k olan d rt aday bird e n y n e tm e ye
baladlar ve K a rg a d n Tanrkrallar unva
nn aldlar. T anrkrallarn ykselii, kk
p rensler arasndaki, K argad topraklarnn
birlem i bir lke olarak gelim esini g e le
neksel o la ra k e n g e lle m i k a v g a la ra son
verdi ve lkenin ilerideki byklnn te
melini att, im p a ra to rlu k yava yava Y er
d e n iz ! g lgede brakm aya balad ve tak
m adalardan birinin oraya gitm e c re tin d e
bulunmas tehlikeli bir i haline geldi. Bunu
yapanlar, E rre th -A k b e nin kayp halkasn
arayan sihirbazlard ve ou araylar so
nucunda ld.
Kltrel adan ise, Tanrkrallarn y k
selii, m paratorluun hayatnda o k k a p
saml deiikliklere yol at. retilerine ay
kr olduu iin sihir yasakland ve batdan
gelen esmer byclere dair kt hatralara

ait bir ey haline geldi. Kara sanatlar olarak

kabul edilen okum a ve yazm ada bile d
g r ld . A m a en b y k d e i ik lik , d in i
inanlarda m eydana geldi. K eram eti ken
dinden menkul Tanrkrallar, bizzat kendileri
nin tevik ettii bir dini kltn objesi oldu.
Atuan'daki Tanrkrallar Tapna, geleneksel
kutsal meknlar olan mehur Atuan Mezarlarfndan bile daha nemli bir yer haline gel
meye balad.
Bu m ezarlar, adalarn kadim dininin,
yeryz ve karanln kadim glerini temsil
eden ve bir rahibenin hizmet ettii isimsizle r'e ta p n m a n n m e rk e z iy d i. R a h ib e n in
lmden sonra da yaadna inanlrd; ra
hibe lr lmez, kltn hizmetkrlar onun
reenkarnasyonu olan kz ocuunu bulm ak
iin yola koyulur ve onu, sem bolik bir kur
ban etme treniyle klte adand Taht Salonuna getirirdi. Tek Rahibe, Yenmi Olan
olur ve isim sizle rin irfann incelem eye ba
lard. Monolitlerin altndaki, Atuan Mezarlar
olarak b ilin en la b ire n te g irm e ye ya ln zca
onun hakk vard. Labirente k sokulm as
na izin verilm ed iinden , kz da yolunu te
mas ve ezberle renm ek zorundayd; ya
va yava karanlk ve kutsal blgesini re
nir ve severdi.
Tanrkrallar klt daha da fazla nem
kazandka, isim sizle ri ihmal etm e eilim i
ald yrd ve Byk Taht Salonu bakmsz
hale geldi. Labirentte lp isim sizler tara
fndan yenm ek zere Tanrkral tarafndan
g ittik e d a h a az m ahkm g n d e rilm e y e
baland.
E rre th -A k b e nun halkasnn ilk yars
PINARSUYU A D A S Inda bulununca, g e le
cein Basihirbaz Ged, halkann d i e r ya
rsn aramak zere Atuana g nderildi. La
birente girm eyi baard ama onun sihri bile,
tekrar dar kabilm esi iin kaplar am a
ya yeterli gelm edi. Tek Rahibe Arha, dne
d n e g id e n g e itle r d e k a p a n a k s la n
G e d le nce ala y etti, sonra ona ikence
yapt ama yava yava G ede sem pati duy
maya balad ve onu ldrebilecek olanlar
dan kurtard, hatta halkann kayp yarsn

bulm asna da yardmc oldu. A ncak ikisi ka

ranlk g eitlerden dnerken, isim sizler inti
kam peine dt ve yer sarslp inlemeye
koyuldu. Ged, emin bir yere eriene kadar
deprem i tutmay baard; am a ondan sonra
m ezarlar toprak tarafndan yutuldu ve labi
rent tm yle yok olup gitti. Bu b lgede im
di ayakta duran tek bina, Tanrkrallarn al
tn daml tapnadr. Mezarlarn yklmas
nn isim sizler kltnn nihai bir ekilde yok
o lu u n a yol ap am a d b ilin m e s e de
A rh a nn aday terk e dip G O N Ta yerletii
kesindir.
im paratorluun adalar iinde en iyi bi
lineni A tuandr; kuzeydeki en byk dalk
ada olan Hur-at-Hur da se d ir orm anlaryla
nldr. A tuann batsnda m eyve yetitiri
len bir alan vardr ve i blgelerin ou da
toz aalar ve ardlarla rtl yksek ara
zidir. Atuan halk daha ok tepelik yerlere
s e rp i tirilm i ku l b ele rd e ve kk yerle
im lerde yaar. Kasabalar g e n ellikle ayn
m o deldedir. Kil tuladan yaplm binalar,
her kesinde nbeti kuleleri olan bir sa
vunma suru tarafndan evrilm itir ve bu sur
duvarlarnda tek bir kap vardr. Kargad mi
marisinin karakteristik bir zellii de kntl
mazgal siperleridir.
E rreth-Akbenin halkasnn bulunmasn
dan sonra Yerdeniz tek bir kral altnda bir
leti ve eski grkeminin byk ksmn yeni
den kazand, imparatorluk ve takm ada ara
sndaki dm anlk azald, Kargak basknlar
da nihayet sona erdi. Baz ticaret anlama
lar yaplsa da Karglar genelde Yerdenizin
m e s e le le rin e uzak k a ld la r. te yandan,
Karglarn sihre kar eski nyarglarnn b
yk lde ald grlyor, hatta zengin
t c c a rla rn oullarnn s ih ir a lm a k iin
ROKEa geldikleri bile grlm.
(Ursula K. Le Guin, A Wizard o f Earthsea,
New York, 1968; U rsula K. Le Guin, The
Tombs o f Atuan, Londra, 1972; Ursula K. Le
Guin, The Farthest Shore, Londra, 1973)

KARKAR DENZ, byk ihtimalle Atlas Okyanusunun bir parasdr, Fasn kuzeybat
kysna yakndr. Ky erid in d e anlalmaz
bir dil konuan ve tuhaf krkler giyen bir
Zenci kabilesi yaamaktadr. slam hakkn
da bilgileri vardr, nk kabile sk sk de
nizden gelen, gl bir k saan ve tek
tanrnn Allah, M uham m edin de O nun Pey
gam beri olduunu syleyen bir adam tara
fndan ziyaret edilmektedir. Her cum a aka
m bu deniz parasnn stnde bir k par
lar ve bir ses sala verir.
Emir Musa bin Nusayr TUN EHRnden dnerken bu kabileyi ziyaret etti ve on
lardan, Hazreti Sleym ann birka asi cini
iine hapsettii on ki pirin ie ald. Zenci
kabilesinin kral Emir M usa'ya armaan ola
rak denizin en byk harikalarndan birini
verdi: nsan biim inde bir balk. Ancak balk
am yolunda ar scak yznden ld. Bir
daha da asla benzeri bulunamad.
(Anonim, The Arabian Nights, S 14.-16. yy)

KARKUU VADS, K anadada, W inipeg ile

Moose Jaw arasnda bir huaalar va d isi
dir. Kn balarnda Kanada'daki btn karkular, kar-ayakkablarn yapmak iin bura
ya gelir. Bu ilgin vadi hakknda baka h i
bir ey bilinmez.
(Carl Sandburg, Rootabaga Stories, New
York, 1922)

KARLAR KRALES NN ATOSU, buz

gibi souk Finlandiyann kar tanelerinin Ku
ze y I k la ry la b u lu ts u z ve prl prl olan
gkten dmek yerine yerde gezindii, ca n
l olduu ve garip, rktc biim lere b
rnd orak blgelerindedir. Bu kar tane
lerinin kimi kocam an irkin kirpilere ya da
dmlenmi ylanlara benzer, kimi de sert
kll kk, iko aylar gibidir - bu sonuncu
lar, Karlar Kraliesinin muhafzlardr.
Sarayn duvarlar sktrlm kardan,
kaplaryla pencereleri sert ve souk rzgr
dan yaplmtr. Sarayda yzden fazla salon
vardr, en bykleri m illerce uzunluktadr,
hepsi Kuzey Iklar tarafndan aydnlanr,
hepsi birbirinin eidir, ok genitir, botur,
buz gibi souktur, gz kamatracak kadar
b eyazdr. Bu ka sve tli b o lu kla rd a tek bir
enlik sesi nlamaz; gze nur veren tek bir
neeli sahne yoktur, insann hayal edecei
gibi, bir ay balosu bile dzenlenmez (frtna
bir mzisyenler bandosu kurup, kutup ayla
r da arka penelerinin stnde dikilirken);
hatta beyaz, gen tilki hanmlar iin kk
sekin bir kahve partisi bile sz konusu d e
ildir.
Bo kar odasnn ortasnda, bin p a ra
ya ayrlm bir donm u gl vardr. Bu p a ra
lar o kadar birbirine benzer ki, krlmalar ra
hatlkla insanst bir baarnn rn sayla
bilir. Karlar Kraliesi evindeyken ite burada
oturur.

Emir M u saya hediye edilen, KARKAR DENZnden

alnm pirin cin ielerinden biri.

(Hans Christian Andersen, Snedronningen,

Kopenhag, 1844)

KARPATHENBURG, Transilvanya yabanla

rndaki K lausenbu rg K ontluunda, O rgall
yresindeki Vulkan Dann yalnz dorukla
rndan birine kurulu olan kaledir. En yakn
daki ky, Plesa Da Silsilesinin gney ya
m acnda kurulu VVersttir. K a rp athenburga
giden yol imdi bitkilerle kapldr ve kaleden
geriye sadece birka kalnt kalmtr.
Karpathenburg on kinci ya da on n
c yzylda ina edilmiti ve Baron Gortz aile
sine aitti. Bu soydan gelen son kii olan Ba
ron Rudolf Gortz -o peraya olan sevgisi ve
belli bir talyan arkcya kar tutkusuyla tan
nr- vahi Macar zulmne kar gerekletiri
len pek ok Rumen isyanndan birine kartk
tan sonra on d o ku zu n cu yzyl sonlarna
doru ortadan kaybolmutur. O gittikten son
ra bo kalan kale Transilvanya halknn hayal
hanelerinde hayalet ve ruh imgeleri uyandr
d. Ortaya, vaktiyle kale duvarlar yaknnda
bym bir kayn aacna ilikin bir efsane
de kt. Bu efsaneye gre Baron Rudolf orta
dan kaybolduu zaman aa, dallarndan bi
rini kaybetmiti, ondan sonraki her yl da yeni
bir dal dmekteydi. Kayn aacnn son dal

ler konusunda uzman olan yal bir hizmet

kryla sa salim yaarken buldu. Kont, ar
kcnn sesinin bir gram ofona kaydedildiini
ve hayaletin de elektrikli bir donanm tarafn
dan yaratlm optik bir illzyon olduunu
kefetti. Belli bir ada yerletirilm i aynalar
ve kuvvetli bir lamba vastasyla, ark
cnn kk bir portresinin yansmas by
tlerek gerek boyutlara karlmt. Byle
likle arkc talyan sahnesinin kraliesi oldu
u devirdeki eski gzelliiyle grnyordu.
Srrnn ortaya ktn anlayan Baron
Gortz kalesini havaya uurdu, kendisi de l
d ve ykntlarn altna gm ld. Ziyaretile
rin benzer bir aygtn Monsieur Morel tarafn
dan VLLNG S A dasna da yerletirildiini
bilm esinde fayda var.
(Jules Verne, Le Chteau de Carpathes, Pa
ris, 1892)

kaybolduunda, atonun kendisi de yok ola

cakt. Bu batl itikatlar yznden yllarca kim
se Vulkan D afnn zirvesine hi yaklam a
m, kaleye giden yol bitkilerle rtlmt.

KASEOSA ya da ST ADASI, Atlas Okyanusundadr, stl sularla evrilidir. Bembe

yazdr, evresi yirmi be mil olan olgunla
m bir peynirin biimine ve kvamna sahip
tir. zerinde insan oturmaz, am a su perisi
Galatelaya adanm, ziyarete d e er bir ta
pnak vardr. Asmalar serbeste bym

1892de bir kyl, kalenin b a c a la rn

dan duman ykseldiini grp hayrete d

tr, z m le ri e z ild i in d e a ra p d e il st
olur.

erek kyllere bir er alameti grdn

syledi. Uzun tereddtlerin ardndan, kyl
lerden ikisi durum u aratrmaya karar verdi.
Biri, kk bir itin stnden gem eye al
rken, grnm ez bir g tarafndan d
rld, d ie riyse hendekteki am ura taklp
kald. S onu nda K a rp a th e n b u rg un esrar,
RomanyalI bir asil olan Telekll Kont Franz
tarafndan zld. Sadk bir adam yla du
v a ra trm a n a n K o n t, s u rla rn z e rin d e ,
Gortzun btn dnyaca uzun sre nce l
d sanlan sevgili talyan arkcsnn gzel
suretini, en iyi aryalarndan oluan bir resital
verirken grd.
Bu grnt karsnda afallayan Kont,
atoya girince Baron Gortzu, elektrikli alet

(Samsatl Lukianos, True History, S 2. yy)

KAIK NEHR, Am erika B irleik Devletleri'ndeki New E nglandda, mezarlaryla nl

bir kydr. M ezartalarndaki kitabelerde,
ller gem i hayatlarn tasvir eder.
Bir seyyah, bu kitabeleri okuyarak, ru
hu bir ilmekle boularak ldrlm avukat
B enjam in P a n tie rin, ehrin ayya Henry
Chasein ve btn kk kafelerl kapattrm
olan A.D. B lo o d n hayatlar hakknda her
eyi renebilir. Ya da, evinden kap bir yl
sonra geri gelen ve M ichigan G lnde kor
sanlar ta ra fn d a n karldn id d ia eden

Roscoe Purkapike hakknda - Priten kars

na, korsanlar onu zincire vurduklar iin ona
yazamadn sylemiti. (Kars bu palavra
y yutm u gibi grnerek onu barna bast.)
En mehur kitabelerden biri, hl kasa
badaki yemeklerini dleyen grm geir
mi bir kadnn, Hortense R obbinsin mezarndakidir:

Adm her gn gazetelerde olurdu

Bir yerde yemek yemi diye,
Ya da bir yere seyahat etmi diye,
Ya da Pariste bir ev kiralam,
Orada asilleri arlam.
Hi durmadan yiyordum, geziyordum,
Ya da Baden-Baden'de tedavi
oluyordum.
imdi buradaym, hrmet gstermek
iin
Kak Nehri'ne, iinden geldiim
ailenin yannda.
Artk kimse nerde yemek yediime
aldrmyor,
Ya da nerde oturduuma ve kimi
arladma,
Ya da tedavi iin Baden-Baden'e ne
kadar sk gittiime!
llerin birbirlerinin kitabelerinde yaz
lanlar konusunda her zam an anlamadklar
ve mezarn gerisinde protesto ettikleri akl
dan karlmamaldr: tartr, sonra barr
lar, en azndan bir sonraki kavga patlak ve
rene kadar.
(E d g a r Lee Masters, Spoon River Antho
logy, New York, 1915)

KTPLK, A kdenizde CHEL Adasna bir

gnlk mesafede bir adadr. Ktiplik bulank
ve kararm bir yerdir ve seilmesi zordur.
Daha ok mbairler ve bota gezer ktiplerce iskn edilmitir. Ziyaretilere konukse
ver davranlmas ihtimal d deildir, ama,
paralarn dedikten sonra, bitmek bilmeyen
iltifatlarla hizmet grecekleri garantidir.

Adann tuhafl ou sakininin dayak

yiyerek yaamasdr. Bir beyefendiye garezi
olan bir kei, rahip, avukat ya da banker
onu bota gezen bir ktibe gnderir, bu k
tip gelen beyefendiyi g n d ericinin a k la
masna gre sular ve taciz eder. Tabii ka
nlmaz olarak beyefendiden bir tem iz so
pa yer, bu da onun gelir kaynadr, nk
ivereninden bir cret aldka sulad kii
den bol bol temel rahatszlk da alacaktr.
Byle durumlarda, dl olarak verilen bu ra
hatszlklar ou kez bir adamn sahip o ld u
u her eye mal olur.
(Franois Rabelais, Le quart livre des faicts
et diets du bon Pantagruel, Paris, 1552)

KAVAK, gzel THLEN eyaletinde G L

GE D AG LAR Inn bat tarafndaki d rt yol
kavana verilen addr. Kuzeyde CRTH
G O R G O R 'd a n , d o u d a M N A S M O R G U L dan, gneyde HAR AD dan ve batda
OSGLATH'tan gelen yollar burada, yal ve
muazzam aalarn oluturduu byk d a
irenin altnda birleirdi.
Kadim d e vird e GONDOR halk b u ra
ya, oturan bir kraln muazzam bir heykelini
dikm iti. Karanlklar Efendisi Sauron, G l
ge Dalar'nn br yanndaki MORDORda
iktidar ele g e irip d e h e t hkm ranln
kurunca, heykel onun birlikleri tarafndan
yam a edilmiti. Kafa uurularak onun y e
rine, zerine srtan bir surat ve tek bir kr
mz gz (Sauronun arm as) karalanm bir
ta konm utu. Bat O rdusu, Yzk S avan etkin bir b i im d e sona e rd irip ORTA
D N YA ya bar g e tire n savaa g id i y o
lunda buradan geerken heykel eski haline
getirilm itir.
(J.R.R. Tolkien, The Two Towers, Londra,
1954; J.R.R. Tolkien, The Return of the King,
Londra, 1955)

KAYALIK ADA, Hint Okyanusunda, YEN

BRTANYA grubundaki Aprilis A dasfnn batsndadr, kayalk kylar ve dalar nedeniy
le bu ad almtr. Adann byk ksm kra
ve kumluktur, am a i taraflarda, ilk yerleim
cilerin tek katl evlerden bir kasaba ina et
tikleri kocaman bir otluk ova vardr. Her du
vara On Emir ve ayrca alfabe oyulmutur.
Sakinleri plak dolar ve Latince konuur.
(Pierre C hevalier Duplessis, Mmoires De
Sir George Woliap; Ses Voyages dans diff
rentes parties due Monde; aventures extra
ordinaires qui lui arrivent; dcouverte de
plusieurs Contres inconnues; description
des moeurs & des coutumes des Habitans.
Par M.L.C.D, Paris, 1878-88)

yzyl sren derin bir uykuya dalm.

gibi ackm bir halde uyandnda,
llerinin suyun iki aknts arasnda,
rinde bir glm sem e ile y zd kleri
Zaman denizine dalm.

Kurtlar
kyn
yzle
Kayp

(Gabriel G rcia Marquez, El Mar del tiem

po p e rd id o , La increble y triste historia de

la cndida Erendira y de su abuela desal

mada, Buenos Aires, 1972)

K A YO SS, B R O O L Y 'n in k a r s n d a b ir
adadr.

KAZAN GL, rlanda'da bir yerlerdedir.

Gl adn devasa, sar sal bir adam tarafn
dan buradan karlan kazandan almtr. Zi

KAYIP ZAMAN, Gney Amerikada bir yer

lerde, sert topraklar gherileden atlam
ve terk edilmi kk bir kye komu olan bir
su ktlesidir. Suyun tabannda iek taraalar ile binlerce lezzetli kaplumbaa bulunur.
Yllar nce, Mart aynn ilk birka g e ce
sinden birinde, -norm alde atklar srkleyip
duran- d enizden kuvvetli bir gl kokusu
gelmeye balam, insanlar, daha o zam an
lardan terk edilm eye yz tutmu olan kyle
rine yava ya va geri d n m le r. K ye,
bandolar, khinler, gangsterler ve boyunla
rnn etrafna ylan dolam, lmszlk iksiri
satan fakirler gelm i ve yerli halk da tom ba
lalar ile lotolar dzenlemi.
Ardndan Bay Herbert diye biri sahne
ye km. Bay Herbert, ky halk kiisel so
runlarn hallettii takdirde, onlara banknot
lar verm eyi te klif etm i. rnein bir kyl
para sorununu, krk sekiz pezo iin, krk se
kiz farkl kuun sesini taklit ederek zm.
Sadece bir kii Bay H erbertin akln kartr
m, o da hibir sorunu olmadn syleyen
fahieymi. nk o sadece kendisini bu
ekilde ok iyi hissettiinden dolay" fahie
lik yapyormu.
B a k a la rn n so ru n la rn z e n Bay
Herbert, daha sonra byk ihtimalle birka

ya re t ile r kazann g a rip z e lli in i bilm eli:

kazana l bir adam atldnda bu kii yeni
den hayata dner, ama bir daha asla konu
amaz. Bu ekilde hayata dnenlerin son
derece iyi savalar olduu sylenir.
K azan tayan dev, bir sre rlanda
Kral M atholw che hizmet etti. Am a ad Llassur L la e sg g yvn e w id olan d evle, kars ve
ocuklar, zulmleri yznden halk arasnda
nefret uyandrd. Sonunda rlanda halk de
mirden m uazzam bir oda yapt, adam la aile
sini kandrp iine ekti ve oday stt. Llassur, dem ir akkor haline gelene kadar bekle
di, sonra d a zarar grm em i halde dar
kt. G allere kat, orada iyi karland. o
cuklar kraln hizmetine girdiler ve kazan r
landaya iade edildi.
(Anonim, The Mabinogion, S 14-15. yzyl)

KE LKES, Hint yarm adasnda byk

bir im paratorluktur; adn, baskn olan din
den alr: choukaklye ya da kzl sakall tekeye tapm ak.
Kei lkesi geleneksel olarak bir kadn
tarafndan, Kei im paratoriesi tarafndan
ynetilir. O ld zaman, tanrlarn bir ar

maan gzyle baklan halefini bulmak iin

keif seferleri balatlr. Dom Pedro adnda
birinin kz, MASKE A D A S Inda bu ekilde
bulunm u ve im paratorluun hkimi olmak
iin Kei lkesi'ne getirilm itir; daha sonra,
o sralar ngiltere Kral olan babasyla bilme
den evlenm i, bu evlilikten trajik sonular
dom utur.

an mtevaz yem eklerini ziyaretilerle pay

lamaya isteklidirler. Yabanclar gelince, ai
le reisleri siyah ve beyaz akl talaryla kura
eker. Reisin apkasndan siyah akl tan
ekenler yabanclara st versin diye bir kei
verip, onlarla yatsn diye kendi zevcelerini
yollarlar. Bu zevcelerin ltuflarn reddetm ek
c id d i bir hakarettir; hem kadnlar hem de
kocalar ok krlr. Eer ziyaretiler uzun s

(C harles Fieux de Mouhy, Le Masqu de

re orada kalrlarsa, ilk teklif edilenlerin yerini

baka evli kadnlar alacaktr.
Keiye Tapanlarn dili, kaba ve grtlak
tan konuulan bir dildir, biraz kurbaa vraklamasna benzer. Mutluluk, ie ileyen

Fer, ou les Aventures Admirables du Pre et

du Fils, Lahey, 1747)

KEYE TAPANLAR LKES, gneydou

Rusyada, kenarlarnda sradalar bulunan
geni bir ovadr. Ova ksmen am ormanla
ryla kapldr, dallarla kam lardan yaplm
lkel kulbeler oraya buraya serpitirilm i,
kimi derm e atma kyler halinde bir araya
toplanm, kimi de am lar arasna dalm
tr. Kulbelerdeki tek mobilya, sazdan rl
me kk hallardr.
Keiye Tapanlar, ilkel insanlardr, kei
derisi giyerler. Ancak, daha gelimi rklarla
temaslar olduunu akla getirecek bir ekil
de, ucu demirden mzraklar ve madeni bal
talar kullanrlar. Konuksever ve dost canlsdrlar; st, kurutulmu et ve peynirden olu

lklar ve ulu m a la rla ifa d e edilir, tevik ve

kran iareti olarak da benzer lklardan
yararlanlr. Yabanclar zevceleri kulbeleri
ne g t r n ce , e rk e k le r darda to p la n r,
tevik ve mutluluk adna, lk atp haykrr
lar. Bir kran ifadesine cevap vermek iin
m innettar m uhataplarnn yzne tkrr,
sonra da sakallaryla onun yzn silerler.
Aralarda, Keiye Tapanlar sra halinde
orm ana yrr, ba silahl adamlar eker, en
arkadan kk ocuklar tayan drt kadn
gelir. ocuklara yapraktan ta taklr, v cu t
lar boyanr ve insanlar dindarca diz kp
seyrederken, byk bir tekenin nnde t
renle barsaklar karlr.
(A bb H.L. Du Laurens, Le Compre Mathi

eu ou les b ig arrures de l'e sp rit h uman,

Londra, 1771)

KEFARET EHR, A vru p a da bir yerlerde

dir. Koca bir ovay aan geni bir nehir ze
rin d e kurulu K e fa re t ehri, tek bir kaps
olan yksek surlarla e vrilid ir ve hkmetin,
kamu binalarnn ve tccarlarla zanaatkrlarn evlerinin bulunduu Yukar ehir ile, ke
faret deyenlerin yaad Aa ehir o la

G n eydo u Rusya'da KEYE TAPANLAR

LK E S 'nde ilkel bir ky.

rak kiye blnm tr. Banliylerde b a h e

leri ve iftlikleri olan kk evler vardr, b u
ralarda kefaretini tam am lam olanlar yaar.
Altm kk kye ya da blgeye ayrlan ve
l ad verilen Aa ehirin ehir surlar

iinde kendi surlar vardr. lde nezareti

lerle askerler d evriye gezer, kk kyler
cinsiyete gre ayrlmtr. Yukar ve Aa
ehirler arasnda on iki Katolik apeli ve bir
ka Protestan kilisesi vardr.
Kefaret ehri toplum sal adan y e n i
den eitilmeye ihtiyalar olan veya bunu ar
zu edenlerle, kiisel ahlak ve ruhsal zaaflar
n telafi etm ek isteyenler iin kurulm utur.
Kefaret ehrine gelenler sivil bir lm ya
arlar. B alang sresi boyunca yeni g e
len, Mezar denen bir zindanda tutulur. n
ceki hayat silinir, otuz gn sreyle ad ol
maz. Sonra onu rahiplerle yarglar ziyaret
eder ve ona Hristiyan retisini aklarlar.
Yenilere yeni bir ad verilir, Aa ehirde
oturmas iin bir yer tahsis edilir. O rada kal
d sre boyunca niye geldiini asla syle
memesi gerekir: gem ii silinmitir ve kura
ln ihlali korkun bir cezayla sonulanr. Yeni
gelenin meskeni, oturduu yere balanm a
sn nlemek iin srekli olarak deitirilir;
bu ise hayatta h ib ir eyin baki olm ad,
hayatn bir srgn lkesine yaplm seya
hat olduu ve olaanst iyi davrann sa
bit bir meskenle dllendirilecei fikrini pe
kitirir. D ostla ryla ailesine y a z a b ilir, am a
mektuplar sansrden geer. Nihayet, kefa
ret sresinin sonunda kendi lkesine dne
bilir. ehirde cinsel perhiz ve suskunluk g
zetilir. Duyulan sesler, sabah ve akam d u
alarndan ibarettir.
Kefaret e hrini, lkenin kralna kar
tek bana sorum lu olan bir diktatr ynetir.
O tu rd u u ye r d e v a s a b ir g ra n it k p n e
benzer, n nde geni bir avlusu, a rka d a
baheleri vardr, kadim Msr m im arisini an
drr. Y aknn da tek, alak, d a r b ir g iri i
olan p e n c e re s iz m ahkem e binas vardr;
z in d a n , m a h ke m e ye b a ld r. A a e
hirde evler tek odal adr b iim in d e ina
edilir. M obilya azdr: bir yatak, b ir masa,
bir iskemle, bir lamba, bir saat ve Hristi
yann Elkitabnm bir nshas. Deme ah
ap, pencereler demir ubuklarla kapanm
tr, kap da dardan kilitlenir. Evler ortasnda
bir emesi ve az sayda meyve aac olan

bir m eydann kenarna ina edilm itir;

d rdnc kenar yneticinin evi igal eder.
Z iy a re t ile r ehrin her ya n n d a insanln
velinim eti saylan airlerle filozoflarn hey
kellerini grecektir.
K efaret ehrindeki ana bina, grnr
bir kaps olmayan, hendekli tapnaktr. Ziya
retiler buraya gzleri bal halde getirilir,
ieride, tavan yaldzl, deme m ozaiktendir
ve stunlardan oluan yol muazzam bir diki
litaa gider. Tapnan tepesinde, bir karyatit e m b e rin in d e ste kle d i i m uhteem bir
mavi kubbe vardr.
Seyyahlarn, Kefaret ehrini ziyaret et
mek iin takdim mektuplarna ihtiyalar ola
caktr. ehrin tek oteline yerletirilir ve tek
balarna sokaa kamazlar.
(P.S. B allanches, La Viile des expiations,
Paris, 1907)

KESEKAITLARI SARAYI, yeri belirsizdir,

Kesektlar Kralnn evidir, tam am en k
ttan ina edilmitir. Sakinlerinin ou her
akam galolarn giyip kesekd yapm a
ya oturan pem be ve mor fstklardr. al
malarna bizzat kral nezaret e d e r ve eer
vakar zedelenirse, fstklar bir kesekdna
koyarak Kesekd be sente, kesekd
be se n te !" diye seslenir, sonra da onlar
p tenekelerinin yanndaki sprnt yn
larna atar. S arayda yaayan fstklar, za
manlarnn byk ksmn mendil dikerek ge
irirler.
(Carl S an d b u rg , Rootabaga Stories, New
York, 1922)

KELEBEKLER ADASI, bkz. TALHL ADA

LAR (1).

KELSO, NMPATANn baehridir.

KEMGZ LKES, Kuzey Kutbu yaknlarn

da bir lkedir, burada gebe bir avclar ka
bilesi yaar. Kadnlarndan bazlarnn kemgz vardr ve sihir sanatlarnn gl uygu
layclardr. Bu sanat, bu m etruk ve kra
topraklarda halklarn korumak iin kullanrlar.
Z iya re tile r bu kadnlarn baklaryla
byleyebildikleri, hatta ldrebildikleri ko
nusunda uyarlr. Bir gzlerinde ift gzbebekleri, tekinde de bir at sureti vardr, iskity a nn B itia lar ve P o n tu sta yaayan bir
baka kabile arasnda bu tr baka kadnlar
olduu bildirilmitir.
(Rodoslu Apollonios, Argonautika, 2. yy;
Yal Plinius, Inventorum Natura, S 1. yy)

si domasn diye ky yamurdan da koru

yor. Kt mendillerini sallayp milli marlar

Anayurdum uzun B ayra n s yle m e kte n

pek memnun olan uyruklar, belli ki Bayan
Kesikkt ok seviyor.
(L. Frank Baum, The Emeratd City of Oz,
Chicago, 1910)

KEYF LKE, sakinlerinin ruh hallerine gre

srekli deien bir lkedir. Ziyaretiler, Keyfi
lke ikliminin nceden hi kestirilemeyecei
konusunda uyarlr. Eer etrafta yeterince ne
eli insan varsa, gne btn gece parlar ve
sonu gelmez gne sakinlerin sinirine
dokunana kadar da parlamakta devam eder.
Sonra sinirli bir gece iner, mrldanmalar ve

K ES K K IT, O Z 'd a , K p k le r lkes inde, SIRAKSERSEMe o k uzak olma

yan korunakl bir kydr. M avi boyal ve
pem be ssl yksek bir duvarla evrilmitir.
Tek giri, zerinde Ziyaretilerin yava ve
dikkatle hareket etmesi ve ksrmekten ya
da herhangi bir esinti ya da hava cereyan
yapm aktan kanmalar g e re kir yazl kk
bir kapdandr. Bu uyar g e re klid ir, nk
kyn nfusu tamamen canl kt bebek
lerden oluur.
Kesikkt, elii kdndan kesilmi ev
ler ve sokaklardan ibarettir. Tek istisna, kt
kyn merkezindeki bir ahap evdir. Buras,
topluluun hkimi ve yaratcs olan Bayan
Kesikktn evidir. Bayan Kesikkt nce
leri iyi G lin d a nn atosunun yaknlarnda,
O zun en gneyinde yayor, kt bebekler
yapyordu; ama bunlar o ka d a r gzeldi ki
canszlklarnn yazk olduunu dnmeye
balad, bunun zerine G linda da ona canl
kt verdi. Bu kttan kesilen btn bebek
ler ve hayvanlar derhal can buluyordu, d
np konuabiliyordu. Mesele, bu ekilde
yaratlan bebeklerin en ufak esintide uup
gitm eleriydi. Glinda bunun iin Bayan Kesikkt korunakl bir blgeye yerletirdi, arazi
nin evresine de bir duvar ina etti. Kt in
sanlarn hasar grmesi ya da erimesi tehlike

honutsuzluklarla dolu bir gecedir bu; hava

solunamayacak kadar youn gelir. lke sa
kinleri kznca, yer sarslr. Kafalar karnca
ya da emin olmadklarnda, binalarn, sokak
lambalarnn ve motorlu tatlarn d hatlar,
boyalar akm tablolar gibi lekeli bir hal alr ve
ziyaretiler bir eyin nerede bittiini, tekinin
nerede baladn semekte zorluk ekerler.
(Salm an Rushdie, Haroun and the Sea o f
Stories, Londra, 1990)

KHARYBDS, bkz. SKYLLA ve KHARYBDS.

KIRIM TATARSTANI, K a ra d e n iz de b ir
krallktr; O grariyayla, erkesyayla ve onu
PAFLAGONYAdan ayran KARAASA ile s
nrlar vardr. Paflagonya ile Krm Tataristan
artk bir kraliyet evliliiyle birbirlerine balansalar da uzun yllar boyunca bu iki lke
ok pahalya mal olan bir dizi kanl savan
iinde yer almt.
Krem Tartar diye de bilinen Krm Tataristan, Ispanaki, Brokkoli, Enginari ve Laha
na Turusu gibi kadim soylu aileleriyle d ik
kati eker. Bu ailelerin yeleri lkedeki en
yksek ereflere m azhar olmutur: Balkaba

 Nian, Birinci Krdan Lordu ve Ortak En

fiye Kutusu Muhafz gibi.
Z iy a re t ile rin im p a ra to rlu k T iy a tro su'ndaki trenlere katlmalar ve Kraliyet Galerileri'nde, kraln ressam Tom aso Lorenz o nun eserlerini hayranlkla izlemeleri tavsi
ye olunur. Ayrca ziyaretiler, kraliyet ailesi
nin yelerine sadakat gstermelerinin bek
lenecei konusunda da uyarlr; bu, insann
burnunu yere srtmesi, sonra da bir kraliyet
ayan bann stne yerletirmesi suretiy
le yaplr.

mahal verm eyecek bir ba kurulabileceini

kefetti ve g e r e k te n de bu c e n tilm e n in
portresi bir vakittir Krmz Evin yem ek oda
snda aslyd.
(Joseph Sheridan Le Fanu, The Siege of the

Red House, Dublin, 1863)

KIZIL ADALAR, bkz. SARGYLL.

KIZILDERL ADASI, Horn Burnu blgesin

(M .A. Titmarsh [W illiam M akepeace Thackeray], The Rose and the Ring, Christmas
Books iinde, Londra, 1857)

KIRMIZI EV, adn krmz kiremitli atsn

dan alr, on sekizinci yzyl ortalarnda D ub
linde ina edilm itir. A ncak kiraclarndan
biri olan Bay H a rp e rn, hortlaklar b in a d a
oturanlar tahliye haklarn kullandklarnda
kira kontratnn hkmsz olduunu kantla
mas zerine, yllar sonra grkemli ev ykl
mtr. Bay H arpern bir hkimin nnde ve
evin sahibi Lord Castlemallard'n huzurunda
ne srd savlar, bize ev zerinde hak
ddia eden hortlan iyi bir tanmn veriyor:
evin dnda havada szlen ve besbelli bi
nann iine girm eye alan, tom bul, yalnz
bir el.
El kap ve duvarlara vuruyor, balkonu
kavryor ya da n kap veya mutfak pe n ce
resini yum rukluyordu; bazen hafif bir ovala
ma sesi karyordu, ikinci kattaki byk yu
varlak pencere nnde grnyor, evde bir
tur atarak tefti ediyor ve sonra d a yatak
odasna snyordu. (Kimileri, evin sahibe
sinin ahsna ynelik edebe aykr hareket
lerde bulunduunu syler, ancak terbiyem iz
bunlar hakknda ayrntya girmemizi engelli
yor.) Bir seferinde odaya bitiik ocuk o d a
snda bulunan el, b u rad a sonsuza ka d a r
oturmaya karar verm i gibi grnyordu.
Harper ailesi ok daha sonra bu elle,
sa eli kesilm i bir ata arasnda pheye

de, LEARDNG ADASI'na deniz yoluyla be

gnlk m esafede bulunan bir adadr. Kzl
derili A dasnn sakinleri, spanyol efendileri
nin zulm yznden Baldivya'dan kamtr.
Aa yukar alt yz Kzlderili kam ve ni
hayet bu cra adaya gelmitir, ispanyollara
du yd u kla r g ve n sizlik ve n e fre t srd
halde, nazik ve konuksever insanlardr; ispanyollar hari btn insanlara kardeleri
gzyle bakarlar. Gnlk yaamn getirdii
ihtiyalar dnda, hibir mallar yoktur. Belli
bal uralar balk tutmak ve avlanmaktr.
Savata zehirli ok kullanrlar, bu yzden de
spanyol yolcular yanlarnda, zel ifal ot
lardan yaplm bir panzehir getirm eyi fay
dal bulabilirler.
(Andr Guillaum e Contant d Orville, La Des

tine Ou Mmoires Du Lord Kiimarnoff, Tra

duis De L A ngiois De Miss Voodwiil, Par M.
C ontant D orviiie , A m s te rd a m ve P aris,
1766)

K IZIL E R K N LKES, b k z . E R KR A UDEBYG.

KIZIL KULE ADASI, Atlas O kyanusundadr, B rtanya kysndan uzakta saylmaz.

Grenler tarafndan ok gzel diye tanmla
nr, yksek dalar da g ze lli in e gzellik
katarm. Dou kysn ahane bir ato ss
ler; birok kulesi arasnda (adaya adn ve

ren) Kzl Kule denen bir kule de vardr, dn

yada grlm grlebilecek en olaanst
talarn birinden yaplmtr.
Aday kefeden ve m uazzam atoyu in
a eden, Kutsal Kse'yi Britanya adalarna
getiren Arim atyal Yusufun olu Yusuf adl
b irid ir. B ir yandan yerin z e n g in li in i, te
yandan da sakinlerinin p u tp e re s t inancn
gren Yusuf, zengin bir Hristiyanlar lkesi
nin efendisi olarak bir tala iki ku vurmaya
karar verdi. Sakinleri gerek dine dndrd,
atoyla kuleyi de kendi halk iin bir barnak
olarak ina etti. Ancak daha sonra ada bir
devler rk tarafndan fethedildi ve Hristiyan
h a lk o n la rn b a rb a rc a b o y u n d u ru u n d a
a zap ekti. Bu devasa hkm darlarn en
mehuru olan ve on altnc yzyl balarnda
hkm sren Dev Balan, ondan nce gelen
lerden daha msamahakrd.
Z iyaretiler, yerel bir grenek gerei,
adann efen d isin in kysna ayak basanla
dvm esi gerektiini bilm e lid ir. Ziyareti
yenilirse, mr boyu hapse atlr; kazanrsa,
hemen serbest braklr ve aday istedii za
man ziyaret edebilir.
(A n o n im , Am adis de Gaula, Z a ra g o z a ,
1508)

KIZILLMAN, bkz. YED ADALAR.

hepsi valye olan ve atoyu yedi yl nce

ele geiren yedi erkek kardein civar d e h
ete drdn, evredeki kadnlar y a
kalayp kalede tuttuunu rendiler. Sir G a
lahad kt kalpli yedi kardein hakkndan
gelerek blgede huzuru yeniden salad.
(S ir T h o m a s M a lo ry , Le M orte D arthur,
Londra, 1485; John Steinbeck, The Acts of

King Arthur and His Noble Knights From the

Winchester Manuscripts o f Sir Thomas Ma
lory and Other Sources, New York, 1976)

KKLOPLAR ADASI, A k d e n iz de bir y e r

lerdedir. A da ekilip b iilm e m itir am a ve
rim siz d e ild ir; to p ra n d a buday, msr
ve asm a doal olarak byr, i taraflarnda
pek ok kei srs dolar. A da adn alnlarnn ortasnda tek bir gzleri olan devasa
a dam lar olan sakinlerinden, yani kikloplardan alr. Kikloplar uygarlktan uzak bir hal
de, dalarn tep e le rin d e bulunan derin m a
a ralarda yaarlar. T oplu yaama m efhum
lar yoktur; her aile, btn otoritenin en ya
l kiin in e lin d e o ld u u kendi bana b ir
to p lu m d u r. D i e r n a h o a lka n lklarn n
yan sra, bazen insan eti yerler ve tpk ko
p a n la r (bkz. KOPAN A D A S I) g ib i, c in a s
yapldnda yzlerine son derece cid d i bir
ifade yerleir.
(Homeros, Odysseia, 9. yy [?])

KIZLAR ATOSU, G allerde, Seven kyla

rnda tahkim edilmi bir tepededir. atoya,
dik toprak duvarlar arasndaki, muhtelif hen
dek ve surlarla korunm u d a r bir geitten
girilir. Seyyahlar, burasnn byl bir yer ol
duu konusunda uyarlr; gndzleri bile ye
rel halk, burada yaad sylenen hayalet
lerin korkusundan atoya yaklamaz. Baz
rzgrl gecelerde atonun tepesinde haya
let bir kulenin -k i Morgan le Fayin ura
d r- belirdii, sabah olm adan da yok olduu
sylenir.
Kutsal Kse aray srasnda, Sir Galahad ve arkadalar Kzlar atosuna geldiler;

KMSENN-KONUMADII-YER, kendi se
simizin iinde bulunan bir lkedir, insanlarn-Konutuu-Yere hemen bitiiktir. Sokak
lar ve kaldrm lar, a tla r ve o to m o b il n
camlar her eyin sesini boan kaln, g rn
mez bir karla kapldr.
lkenin sakinleri d ilsizd ir. A ncak bu,
konuulanlar anlam adklar anlamna g e l
mez; tam tersine, birbirleriyle, szckler ve
c m le le rle a n la ab ile ce kle rin d e n dah a iyi
anlarlar. Asmalar boyunca koan karnca
lar gibidirler. Boyuna birbirleriyle karlar

ve hi duyulmakszn, birbirlerine bir eyler

anlatrlar.
K im se n in -K o n u m a d -Y e r'd e hava
asla souk deildir, aslnda her ey lman
ve barldr. Buraya gitmek iin seyyahla
rn ko m u lk e n s a n la rn -K o n u tu u Yer'den gem esi yeterlidir. Kendilerini, du y
mas ac veren ve yanklanan seslerle evrili
bulacaklardr; arabalar, radyolar, laf ebeleri.
A ncak yava yava sesler kavga etm eye
balayacak ve sonunda birbirlerini yok ede
ceklerdir.
(Jean-M arie -G ustave Le Clzio, Voyages
de l a utre ct, Paris, 1975)

devann hareket eden tapna ya da Kutsal

L o k o m o tiftir. Som altn, platin, terrelyum ,
akelyum ve plutulyum dan yaplan lokomotif,
ykseltilmi tek bir ray zerinde alr; ar
l vagonun gvdesi tarafndan gizlenen,
alts nde alts ise arkada bulunan teker
lekler eker. Bu kutsal ara, ancak kraliyet
m ensuplar ve ayrcalkl seyyahlar tarafn
dan, K iorm dan C alnogora, sadece be sa
atte seyahat etm ek iin kullanlr.
K ioram ayn zam anda A tv a ta b a r a
raplarnn en iyisi olan squartg'in retildii
yredir. Bu arab tadan yolcular en iyi Alas
ka arabyla mukayese eder.
(William R. Bradshaw, The Goddess of At

KNG KONGUN ADASI, bkz. KAFATASI

ADASI.

KNKENADON, Galler kysnda yer alan bir

kale ve ehirdir. ehrin evresi olduka zen
gin o ld u u n d a n C AM ELO T'lu Kral A rth u r
buray Hamsin Yortusu kutlamalar iin uy
gun yer olarak sem iti. Sir Gareth ilk kez
bu kutlamalar srasnda Arthurun huzuruna
kmt. O rkn e yli L o tun ve A rth u run kz
kardei Margavvsenin olu olan Gareth, Sir
Gavvainin de kardeiydi. Gareth sonradan
Kral Arthura hizm et vermeyi kabul eden Si
yah, Yeil, Mavi ve Krmz valyelerin ye
nilgiye uranm alarndan da sorum luydu.
(S ir T h o m a s M a lo ry , Le M orte D arthur,
Londra, 1458)

vatabar, being the History of the Discovery

of the Interior World and Conquest of Atva
tabar, New York, 1892)

KRAN, RYADNYAnn bir ksmn katederek C ereneria D enizine akan Oukranos

Nehrinin kysna kurulu bir ehirdir. Yeim
teraslar, bir meyille nehrin kysna iner ve
lek-Vad K ralnn Oukranos Tanrsna dua
etmek iin altn tahtrevanyla uzaklardaki di
yarndan ylda bir kez geldii gzel bir tap
naa uzanr. Tapnak tam am en yeim den
yaplmtr; salonlar ve avlular, yedi yksek
kulesi ve nehrin gizli kanallardan girdii, ge
celeri birinin alak sesle arklar syledii
nin duyulduu gizli tapnayla, tam bir hek
tarlk bir araziyi kaplar. Seyyahlar ay ta
pnaa vurduunda tuhaf mzikler duym u
lardr am a bu mziin ne olduunu, tapna
a girm esine izin verilen tek kii olan lekVad Kral dnda kimse syleyemez.

KORAM, ATVATABARdaki C ALN O G O R a

be yz mil uzaklkta bir ehirdir, tm yle
beyaz m erm er bir d a d a n yo n tu lm u tu r.
Kale ve saray, hkim bir konumu olan byk
bir meydandadr. Kalenin salam duvarlar
nn altnda, direkli bir kemerli geit, kayann
kalbine doru ilerler. Duvarlarn st ksmlar
ise dz, dairesel bir yol izer.
Kioram n en nemli zellii, Rakama-

(Howard Phillips Lovecraft, The Dream-Quest of U nknown K adath Arkham Sampler

iinde, Sauk City, 1948)

KRKENN ADASI, bkz. AAE.

KLED, RYADNYAda gzel kokulu, u

suz bucaksz bir ormandr; seyyahlar bura
da bir zam anlar ad unutulm u bir lkenin
g l hkm darlarnn kald, fildiinden
yaplma, yalnz ve bozulmam, uyuyan sa
raylar bulacaklar. Bu saraylar zarar grm e
mi ve rm emi halde tutan eyin Ryadnya tanrlarnn efsunlan olduu sylenir,
nk bu blgelerin birka kutsal kitabnda
bir gn onlara yeniden ihtiya duyulabilece
i yazldr. Fil kervanlar m e h ta p ta onlar
uzaktan bir an iin grm olsa da, glge
lerde bekleyen muhafzlar yznden kimse
bu saraylara yaklamaya cesaret edemez.
(Howard Phillips Lovecraft, The Dream-Quest of Unknown Kadath" Arkham Sampler
iinde, Sauk City, 1948)

KLEPSYDRA, Polonyann dousunda bu

lunan b ir sa n a to ryu m d u r, bazen oradan
kumsaati burcundaki sanatoryum diye sz
edilir, ulalmas ok zordur. Haftada sade
ce bir tren vardr, servis iin sylenecek en
olumlu ey ise gvenilmez oluudur. Tecr
beli se yya h la r bile bu h a tta ki vagonlarn
baka hatlardan ekilmi, hem rahatsz hem
de esintili, ok eski m odeller olduunu d
neceklerdir. Vagonlardan bazlar salon
kadar byktr, tuhaf ve rktc bir ihmal
krlk havas yayarlar, sanki yolcular aylardr
burada uyuyormu gibi koridorlara saman
lar ve e rp salmtr. Klepsydra'nn ger
ek bir istasyonu yoktur, sadece yol boyun
da durulur. Eer nceden ayarlanrsa, ziya
retileri almak iin bir atl araba gnderilir;
aksi takdirde sanatoryuma erimenin tek yo
lu, karanlk bir yeil alanda yayan gitmektir.
K lep sydray evreleyen krlk araziye,
vadinin her iki tarafnda -ka rto n d a n bir sah
ne dekoru g ib i- ykselen bir orman hkim
dir; vadinin havzasnn dibindeki sanatoryu
ma, kayn dallarndan yaplma, korkuluklar
sallanan kk bir kprden gem ek sure
tiyle ulalr. Kendi arazisinde ykselen bu
byk bina atnal b i im in d e d ir ve zaman

geri dndrmeyi kefeden Dr. Gotard tara

fndan iletilir. Dr. Gotard'n bu esiz buluu
klinikteki her eyin biraz geri kalmasna se
bep olur. Bunun sonucunda da baka yer
lerde lm olacaklar dnlecek hasta
lar, buraya geldiklerinde halen sa olurlar.
A n ca k lmleri tam am en silinemez ve ya
amlar zerinde belli bir glge brakr.
Dr. G otarda gre zaman geri dndr
me, basit bir grecelik sorunudur; bu akla
m aya ramen ilemin gerek doas bir es
rar olarak kalmtr. Cerrahiyi ieriyora ben
zemez, zaten kliniin yegne ameliyathane
sinin uzun sredir kullanlmad aikrdr.
Ayrca, hastann ilk bata lmne yol aan
hastaln iyileip iyilem edii de kesin d e
ild ir; ke sin likle s y le n e b ile c e k tek ey,
gem iin yeniden harekete geirildii ve bu
yzden bir iyileme ihtimali olduudur.
H a sta la r uzun s re uyum aya te v ik
edilir. Bu onlarn enerjilerini muhafaza etm e
lerine yardmc olur, zaten yapacaklar ba
ka ileri de yoktur. Sanatoryum u ziyarete
gelenlerin ou, her yerde toplanan toz y
znden ok geirirler. Ziyaretiler b a la n
gta iyi karlanp iyi bestenseler de, perso
nel ite hastalarn onlarn varlna abucak
kaytszlatn sylerler. Baz hastalar, oda
larndan ayrlrken ou kez kapnn ardnda
duran birinin hzla uzaklat ve ses kar
m adan bir keyi dnerek yok olduu izleni
mine kapldklarn belirtirler.
Civarda sk sk kpek srleri grlr.
Kpekler kapkaradr, her biim de ve irilikte
dir ve kendi ilerine dalm halde, alacaka
ranlkta sanatoryum evresindeki patikalar
da kotururlar. Zam an zaman yanlarndan
geerken hrlasalar da, insanlar fark etmez
gibidirler. Anlalmas zor bir nedenle sana
toryum da da -a n a binann arkasndaki bir
avluda tutulan- devasa bir kurt kpei bes
lenir. Bu devasa hayvan, bir kurtadamn tm
eytanca yrtclna sahip gibidir ve bir zi
y a re t i onun insan b i im in e br n n
grdn iddia etm ektedir.
S anatoryum , sokaklar g e n e ld e bo,
g de daim a ka ra n lk olan, sim siz bir

ehre yakndr. Dkknlardan ou -k i baz

larn sanatoryumdaki hastalar ile tir- daimi
olarak kapal gibidir, dierleri de hep kapa
tlmann e iind e grnr. Burann havas
dolgun, ar ve yumuaktr; ziyaretiler ba
zen gzlerini ak tutmakta ve onlar saran
tem bellik ile uyku duygusuna kar koym ak
ta glk ekerler. ehri saran rutubetli at
mosfer, bir manzarann kimi blmlerini ka
rartan, kimi eylerini ise silen slak bir sn
ger gibidir.
Kasaba sakinleri gnlerinin byk ks
mn uyuyarak g e irir g ib id irle r, ka fe le rle
restoranlarda okurken uyuklarlar, hatta so
kaklarda dolarken bile uykuya yenik d
erler. Zamann kesintisiz akmn hissedemiyorlarm ve paralanm, dalm hayat
lar yaamak onlar tatmin ediyormu g ib id ir
ler. ehrin kadnlaryla kzlar, sanki ilerin
den gelen ritm e ayak uyduruyorm u gibi,
grnm ez bir yum aktan alan g r n m ez
bir iplii izleyerek, tuhaf bir biim de yrr
ler. nlerindeki h i b ir engele a ldrm adan
dm dz bir izg id e giderler; sanki kendi ku
sursuzluklar ve stnlklerinin kesinliiyle
hareket ediyor gibidirler.
ehir ve sanatoryum civarndaki bitkile
rin ou siyahtr, sanki kasabann cenaze
armas ya da yas simgesiym i gibi her yer
de -apartm anlarn pencerelerinde ve halka
ak btn a la n la rd a - siyah bir ereltiotu t
r grlr.
Son zam anlarda ehrin bir dm an or
dusu tarafndan istilaya uradna ilikin
haberler alnmtr. Bu ordunun ortaya k
bir bek honutsuz kasabalya cesaret ver
mitir; siyah sivil kyafetler iinde, gsleri
apraz beyaz kayl, tfeklerle silahlanm
olarak kasabaya dehet salmaya km lar
dr. Silahla ate e d ild i in e ve kundaklk
yapldna ilikin haberler de gelm i ama
ayrntl bir bilgi elde edilememitir. Bu ne
denle blgeye gitm eyi dnen seyyahlarn
ihtiyatl davranm alar tavsiye olunur.
(Bruno Schulz, Sanatorium pod Klepsydra,
Varova, 1937)

KLOPSTOKYA, bir atletler lkesidir. Ziya

retiler havaya alt ayak zplayan bebekleri
ve bir mili birka saniyede koan ya ilerle
mi ev hanmlarn grnce aracaklardr.
K lo p s to k a 1932de, z a fe rin i e n g e lle
mek isteyen uluslararas giriim lere ramen
O lim p iy a t O y u n la rn kazanm tr. A n ca k
diplom atik nedenlerle bir daha m sabakala
ra katlmamtr.
(Million Dolar Legs , ynetmen: Edward Cline, ABD, 1932)

KLOROLE, R ALLAR O T a k m a d a la rn n
yksek bir adasdr, gneydou P asifikte
dir. Adann ortasnda, kayaya oyulm u ba
samaklarla klabilen ve stnde muazzam
bir binann bulunduu yksek bir tepe var
dr. Denizden dosdoru yukar kan basa
maklar, adaya ayak basma giriim inde ba
arszla urayanlarn kanyla lekelenm i
tir. Ziyareti burada tuhaf klklar giym i bir
ka kiinin, yksek nilerde oturarak, meditasyon yapar gibi kt uurtm a ve yazlar
u u rd u u n u grecektir. B unlar baehrin
Edebi hret Tapna'nn alt kadem edeki
rahip yardmclardr, gnderdikleri uurtm a
lar yazdklarn daha yksek rahiplere tar.
Daha da yukarda, salam manialarn arka
snda, niyazclar durur, en tepede ise boylu
boyunca uzanm iman airler bulunabilir.
Her m aniada aadakiler yazldr: Kimse
bu yce tapnaa, bu trmantan baka bir
yolla, tanrlar gibi girem ez. Tapnan pek
ok nii vardr, her birinde ebediyyen muha
faza edilen baarl bir airin mumyas bulu
nur. Daha ierilerde, derin bir vadide, ge
miin yadigrlarn arayan b ilg in le r tarafn
dan srekli trm klanan bir kem ik ve kt
mezarl vardr. A dada karadan tapnaa
yaklalm asn nlem ek iin g e n airlerle
beslenen bir yabankazlar srs bulunur.
Kloriole rahipleri yazma kurallarn yle
sine titizlikle ekillendirm ilerdir ki, ierik anlamszlam ve edebiyat da h ib ir ey sy
lememe sanat haline gelmitir. rnein, o-

clklarn gevezelii, edebi bir kompozisyon

olarak kaydedilir. Kloriole kleleri arasnda
zaman zaman meydana kan isyanlar, ra
hiplerin iktidarn tehdit eder. Tanr vergisi
bir dhinin ortaya km asyla balayan bu
isyanlar, tapnaa yeni bir put konmasyla
sona erer.
(Godfrey Sweven, Riallaro, the Archipelago,
the Arcipelago of Exiles, New York ve Londra,
1901; Godfrey Sweven, Limanora, the Island
of Progress, New York ve Londra, 1903)

KO C A KA R IM ASA LLI I, KO TK A FA LA R
ADASI'na yakn bir adadr. Sakinleri uluyan
bir m aym una tapan kfirlerdir.
Anne-babalar ocuklarn, iine gelince
m rekkepbal ile kraker hapran ve gz
ya yerine kaynar zift dken, bahtsz centil
men Umac adam arm akla korkutur. Bu
bey, iinden her trl dehetin zplayp kt
bir gkgrlts kutusu tar: yayl topuk
lu balkaba kafal adamlar, turp-hayaletler
ve sihirli fenerler hep bu kutunun iindedir.
Dehet kutusu yle korkutucudur ki, ocuk
lar ou kez o gelince korkudan baylr, oy
sa Umac adam dlein biridir ve b den
se kaar.
ocuklarn korkutmak iin Umac ada
m aran anne-babalar, onu sk sk gm
bir tahtrevanla gezdirm ek suretiyle dllen
dirirler. A ncak bunu yaptklar zaman srkla
rn omuzlarna yaptn ve onu yere indiremediklerini fark edeceklerdir. Bu yzden de
ziyaretiler birok sakini, arkalarndan srk
lar km halde yrrken grecektir.
(Charles Kingsley, The Water-ESabies: A Fa
iry Tale for a Land-Baby, Londra, 1863)

u bu madenin zenginliine kaplp yoldan

km ve madeni kazm aya gitmitir. Ancak
m adenin evresindeki to p ra k olduka g
vensizdir ve buraya dp de lmeye brak
lanlarn says hi az deildir. Ovann uzak
kenarnda, tuza dnm gibi grnen ka
dn eklinde garip bir ant durur. Antn ze
rinde Lt'un karsn unutm a yazldr.
Kolaylk Ovasnn snrnda, birok yol
cunun takip etmeleri gereken yoldan daha
kolay olduunu dndkleri iin saptklar
Tali Yol ayr bulunur. Oysa bu bir yanlsa
madr, nk ayr habersizler iin dikkatle
gizlenm i tuzaklarla d oludur ve KUKU ATOSUna gider.
(John Bnyan, The Pilgrim's Progress from

this world to that which is to come. Delive

red under the similitude o f a Dream. Where
in is discovered the manner of his setting
out, his dangerous journey and safe arrival
at the Desired Country, Londra, 1678; John
Bunyan, The Pilgrim's Progress from this
world to that which is to come. The Second
Part. Delivered under the sim ilitude o f a
Dream. Wherein is set forth the manner of
the setting out of Christian's wife and child
ren, their dangerous journey and safe arri
val at the desired Country, Londra, 1684)

KOLON ADASI, bir ada deil, St. Helena

Adas'nda dalarla evrili bereketli bir ova
dr. Buras d dnyada bilinmez, tek girii
d ik ya rla rd a dar bir g e ittir. Yaklak drt
fersaha alt fersah byklkte ve ilenm i
olan ovada ayrlar ve orm anlar yer alr. ok
sayda meyve aac bulunur, iklimi lman
dr, dzenli rn alnr ve bereketli sonbahar
hasatlar yaplr.
(A b b Antoine Franois Prvost, Le Philo

KOLAYLIK OVASI, HIRSTYANIN LKESnde, BOLUK SERGS ile LATF DA

LAR arasndaki dar ovadr. Zengin bir g
m m adeni olan Kazan Tepesi bu ovaya
bakar. SEMAV EHRe giden yolcularn o

sophe anglois, ou Histoire de Monsieur Cle

veland, fils naturel de Cromwell, par l'auteur
des Mmoires d'un Homme de qualit, Ut
recht, 1731)

KOMEDYENLER ADASI, bkz. MZSYEN

LER ADASI ve KOMEDYENLER ADASI.

KONT Z A R O F F UN A D A S I, b k z . Z A ROFFUN ADASI.

KOOPERATF EH R , A m e rik a B irle ik

Devletlerinin M aine eyaletindedir, yirm inci
yzyln ilk eyreinde, Amerikan Kooperatif
Dernei tarafndan kurulmutur; bu d e rn e
in 1901 ylnda balangta beyan edilen
amac, Semalarda olduu gibi Yeryznde
de Senin iradeni yaratmak suretiyle, Hristi
yanln nihayet laykyla uygulanaca a
yaratmakt. ehrin imdi yz bin kiilik nfu
su var.
Kooperatif Dernei, bir iadam tarafn
dan kurulmutu, ilk olarak tuladan yaplm
bir mtemilat aldlar, buras Dernekin ye
leri iin sosyal ve sanatsal olanaklara sahip
bir lokantaya dntrld. K ooperatif ehirin planlar ilk kez, kooperatif bir sistemin
on dokuzuncu yzyl sanayi toplum unun k
tlklerinin nasl stesinden gelip de yeryzndeki gndelik hayat cennete e vire ce
ini zetleyen Dnya, Bir Sperm arketle
yaymland.
Kooperatif ehirde hayat, parann yeri
ne geen kupon eklerin kullanmn temel
alr. Mevduat, Dernekin bir yenin katklarna
ilikin deerlendirm esine gre o yenin he
sabna denir, bylece bireysel yenin haya
tn ve emeini temsil eder. Bu kuponlar b
tn m uam elelerde kullanlr; bor para ver
meye, speklasyona ve borsa speklatrlne son vermiler; bylece ok sayda insa
n da daha retici iler iin serbest brakm
lardr. Her insan bir yatrm saylr ve ehirde
doan her ocuk iin Dernek tarafndan ylda
120 dolarlk hesap alr. ocuk bydke
her yl yatrlan miktar artar, okuldaki baarla
r iin ekstra kredi verilir. Hibir yeye ylda
1.500 dolardan az para denmez. ekilme
mi depozitolar iin hi faiz denmez. Der
nekin en kat kural, hibir yenin hangi ko

ullar altnda olursa olsun herhangi bir d gi

riimi himaye etmemesidir.
K ooperatif sistem, istihdam n ortadan
kaldrlmasna yol amtr. almayan hi
kimse yem ek yiyem ez ilkesine gre, ehir
de bilinen tek hayrseverlik biim i, frsat ya
ratmaktr. Kooperatif ehirde hl hizmet
krlar vardr, am a hizmeti olarak kullanl
mazlar; onlara dost ve yardmc gzyle ba
klr, onlar da kle itaati gstermez.
ehir ve Dernek, Yrtm e K urulunun
ve onun eitli dairelerinin ynetim i altnda
dr; Emlak Dairesi, imalat Dairesi, Tarm Da
iresi ve M hendisler Dairesi de buna dahil
dir. Kendi farkl alanlarnda retim ve da
tmdan onlar sorum ludur, perakendecilerin
ihtiyacn karlayan ihtisaslam m aazala
ra teslimat da onlar temin eder. Btn mal
lar d o ru d a n d o ru ya sz konusu im alat
dairesi tarafndan teslim edilir; arac ya da
komisyoncu yoktur. Emek, sanayinin bir da
lndan tekine ihtiyaca ve Dernekin dsturu
Ekonomiye gre aktarlr. alma gn al
t saate indirilmitir. Bugnlerde insanlar b
tn hayatlarn tek ite geirmiyor, yetenekleri
ni snamak ve gelitirmek iin sk sk meslek
lerini deitiriyorlar. Artk hi fazla ya da ge
reksiz retim yok; sat iyi olmayan mallarn
ya da mal trlerinin retimine hemen son veri
liyor ve kalan stoklar popler yllk takas sat
larnda indirimli fiyatlardan satlyor.
ehir kare bir zgara plan zerine ku
rulmutur. A partm an bloklar sokaklarn iki
yannda uzanr, btn odalarn gn al
masn sa la y a c a k ekilde tasarlanm lar
dr. Bloklar arasndaki bulvarlar, eski ehir
lerin izbe arka bahelerinin yerini almtr.
Her apartm ann krk be ila elli ayaklk bir
cephesi vardr ve merkezi bir giri holnn
iki tarafnda iki daire yer alr. Btn binalar
katl, bodrum ludur. Mstakil evler de sa
tn alnabilir ve yenin makamyla imknlar
na gre, Emlak ile Mimari dairelerinin art
nameleri uyarnca ina edilebilirler. Parklar
ve ak alanlar herkese aittir. ou kamu bi
nas, peyzaj mimarl eseri bahelerde du
rur ve sanat ile becerinin retebilecei ne

GEN

ANA

CADDE

KALDIRIM

KALDIRIM

KOOPERATF EHR
E H R A P A R T M A N B L O K L A R I PLANI

varsa onlarla sslenirler. Fazla ssl d e il

dirler ve tamamen uyum halinde olacak e
kilde planlanmlardr.
ehrin yle bir zellii var ki, bahset
m em ek olm az: E vde yem ek ya p m a iine
son verilmi ve her yerde halka ak lokan
talar kurulmutur. Yemekler dardan sipari
edilebilir ya da lokantada yenir. Btn ye
mekler, ok iyi eitilm i efler tarafndan en
yksek sta n d a rtla rd a hazrlanr. Btn lo
kantalar sokaa alr, geni bir ce p h e
nin ortasnda bir girileri vardr. Bu giriten,
daire biim indeki kubbeli bir binaya gidilir;
bir emesi vardr, grkem li bir bitki bollu
una sahiptir. Binann ilk katnda biri konuk
ka b u l salonu, sa lo n ve tu v a le tle r v a rd r.
Umuma ak yem ek odalar birinci ve ikinci
kattadr; birinci kattakiler biraz daha ucuz
yemekler verir. nc katta kk gruplar
ya da aileler tarafndan kiralanabilen zel
yemek odalar yer alr ve drdnc katta da
drt yz konuu oturtacak bir rezervasyon
yapm aya yeterli len salonlar vardr. Lo
kantalar sabah 6 dan gece yarsna kadar
aktr, itidal ilkelerine uygun olarak, sarho
edici ikiler satlmaz.
Eitim ve salk, Eitim Dairesinin g e
nel kontrol altndadr. Eczaneler ve hazr
ilalar ortadan kalkmtr. Btn yurttalar
belirli dnem lerde tbbi muayeneden geer,
eer herhangi bir hastalk belirtisi varsa, on
lara uygun tedavi uygulanr. Siniri bozuksa,
tatile gnderilirler. Salk, jimnastik ve spo
run tevik edildii okullar da srekli olarak
denetlenir. Snflar havadar ve ferahtr, her
srada iek vardr, bir snfta da asla yirmi
beten ok renci bulunmaz. M kem m eli
yeti tevik iin rekabet yreklendirilir.
ehir ve Dernek zellikle Hristiyan ku
rum lar olduklar halde, Hristiyanln her
hangi bir biimini vazetmezler, tek bir akide
de retilmez. Halk toplantlar, sergiler iin
kullanlan ve be bin kii alabilen byk,
merkezi bir toplant yerinde ayinler yaplr.
Uzun, skc vaazlar yoktur; cemaate hitaben
yaplan konumalar, herkesin iyiliine ya r
dmc olacana inanlan basit beyanlardan

oluur. Erkekler de kadnlar da vaaz verir,

gerekli tek vasf, rnek bir hayat srm eleri
dir. Ayinlere gelenler, sanki halka ak her
hangi bir elentiym i gibi koltuklarnn para
sn der. Btn rahiplerle vaizler, Eitim da
iresinin almalaryla yakndan balantldr.
Krsal kesim, ehrin gelim esinden ok
krl kmtr, iyileen ulam, artk krsal ke
sime serpitirilm i kk kasabalarda yaa
yan iftilerin eski tecrit edilmi halini krm
tr. Elektrikli trenler hem ehrin iinde, hem
de krsal kesim de toplu ulam salar, iin
de h iz m e tk rla r d a b u lu n a n o to m o b ille r
m eydanlardan ve kk krsal kasabalarda
ki duraklardan zel kullanm iin kiralanabi
lir; baka ehirlerde bunlara taksi" denir.
ehirde yaymlanan btn kitaplar da
basan merkezi basmevi, The Daily Ameri
can adl bir gazeteyi de basar; gaze te d e
ilan ya da sansasyonel m anetler yoktur.
Pazar gazetesi de bulunmaz.
(Bradford Peck, The World, a Department

Store. A Story of Life under the Cooperative

System, Londra, 1900)

KOR, Dou A frikann ortalarnda bir yerde,

Afrika steplerinden doal bir ato gibi yk
selen kayalk dalarla evrili kk dzlk
teki bir ehrin harabeleridir. Kora ulamak
iin nce bilinm eyen bir halk tarafndan su
larn aktarak dzl kurutmak zere ina
edilen ve im di bo olan eski bir kanal kulla
nlarak, d a lar almaldr.
Kalenin evresindeki dzlk iyi ilen
mitir ve tarlalar neredeyse ykk ehir surla
rna kadar uzanr. Kor yaklak otuz kilomet
rekarelik b ir araziyi kaplam aktadr; surlar
-a y a k ta kalan ksm lar- on iki ile on drt
m etreye ka d a r ykselir ve ok kalndrlar.
ehrin etrafnda bir hendek vardr ama, vak
tiyle zerinden geen atafatl kpr artk
kmtr. Surlarn zerinde durarak ehre
bakmak, hem etkileyici, hem de melankolik
bir manzaraya bakmak demektir; kilometre
ler boyunca uzanan devrilmi stunlar, ykl-

m tapnaklar, harap olm u m ih raplar ve

paralanm saraylar; hepsi serbest brakl
m bir bitki rtsnn yeilliine serpitiril
mi, sonsuza kadar uzanr. Kare ta blokla
rndan yaplm olan byk ve dz anacadde, bir dizi in kutusu gibi ina edilm i ana
tapnaa gider: d duvarlar bir avluyu iine
alr, avlu d a i duvarlar sarm alar, onlar ise
daha k k bir avluyu e v re le r vesaire.
Merkezde, ap yedi metre kadar olan yu
varlak, karanlk bir ta taban stnde, kolla
rn uzatm, yz peeli, kanatl bir kadn
tem sil eden ok byk b eyaz bir mermer
heykel ykselir. Kaidenin stndeki yazya
baklrsa bu heykel dnyann zerine ykse
len ve insanlardan peesini kaldrmalarn
isteyen H a kikati temsil etm ektedir. Baka
birka yaz da Kor'un kuruluundan 4.800
yl sonra korkun bir salgnla yok olduunu
ima eder.
Kor civarndaki dalar ise aslnda, ile
rinde yzbinlerce mumya ve iskeletin koca
man i galerilerin iki yannda sral olduu
m uazzam bir lkenttir. zellikle, St. Paul
Katedrali yksekliinde bir iskelet piram idi
ne sahip olan bir tanesi ziyaret edilmelidir.
B uradan uzak olmayan bir yerde, deiik i
kencelerin uygulanm o ld u u bir maara
vardr. rnein, m erkezinde kk bir frn
vardr, mahkmun ba buraya konur ve ya
va yava yaklrd; du va rla rd a ki resimler,
Kor halknn tercih ettii baka birka iken
ceyi aklar.
B arbarca ayinlerin bir ksm, d step
lerde yaayan kara kabile A m a h a g g e r'le r
arasnda varln srdrm tr. Somalilile
re benzerler ve bir tr pi A ra p a konuur
lar. Hatlar gzel olduu halde yzleri onla
ra b a ka n la rn ka lb in d e d e h e t uyandrr.
A ntilop ve leopar derileri giyerler, mkem
mel heykeltralar olduklar sylenir. Kadn
lar, erkeklerle eit haklara sahiptir, ancak
toprakta almaktan bak tutulm ulardr
ve m iras hakk da kadn soyuyla kstldr.
Ebeveynlik diye bir ey bilinm ez, ancak her
kyn reisinin b a b a adn alm aya hakk
vardr. Bir Am ahagger kadn houna giden

bir adam bulunca, btn kabile halk nn

de onu per ve kadn baka bir erkekle b ir
likte olmaya karar verene kadar birliktelikle
ri srer.
Btn kyler ya d a ailele r, Hiya, Ayesha (seslendirilii a sa biim indedir) ya
d a D ii ( taat-Edilm esi-G ereken-D ii nin
ksaltlm) ad verilen tek bir kadnn yce
otoritesi altndadr. A yeshann gen grn
m esine ramen iki bin yanda olduu sy
lenir; nk Hayat A tei denen, Kora y
ryerek sadece bir gnlk mesafede bulu
nan bir kraterdeki volkanik fenomene batrl
mtr.
(Henry Rider Haggard, She, Londra, 1887)

KORSAR, yeralt ktas PELLUCDAR'n tro

pik blgesinde yer alan bir ehir ve adsz bir
b o a z la Sojar A z a b a lan m Korsar Az
denizinin kylarnda uzanan bir lkedir.
ehir geni, m enderesli bir nehrin a
znda kuruludur; byk bir limandr ve rht
m genellikle hem mavnalar ve balk gem i
leriyle, hem de Korsarllarn sava gem ile
riyle doludur. SARnin ve XEXOT'LAR L
KES ilelerinin dnda, Pellucidardaki tek
gerek ehir Korsardr. Krmz kiremit atl
b eyaz evleri, mavi, krmz, altn kubbe ve
minareleri, kalabalk ve hareketli liman bl
g e s iy le Korsar, h i b ir seyyahn karmay
gze alamayaca kadar etkili bir manzara
oluturur. Tasarm ve slubuyla kesinlikle
M aribi etkisinin izlerini tayan Cid ya da
R eisin Saray, zellikle dikkate deer. Bura
s, Pellucidar im paratorunu kurtarma a b a
syla, -Tarzan diye de b ilin e n - Lord Greystoke tarafndan ziyaret edilmitir.
Korsarllarn kendileri, gemiin span
yol deniz haydutlar g ibi giyinen korsanlar
ve apulculardr: ar ssl kuaklar, parlak
ba bantlar takar ve st kvrml izm eler
giyerler. Gemileri m uazzam boyuttadr, pru
va ve klar yksektir, denizkzlarn ya da
plak kadnlar temsil eden parlak renklerle
boyanm gemiaslanlar vardr. Yelkenlerle

giden ve toplarla silahlanm Korsar gem ile

ri -S a ride daha yaknlarda denize indirilm i
tekneler h a ri- P ellucidarn en etkin gem ile
ridir. Korsarlar onlara byk deer verir ve
ziyaretiler bir gem inin, hatta kk bir tek
nenin alnmasnn bile lmle c e z a la n d ra
bilecei konusunda uyarlr. Korsar'larn bel
li bal faaliyetleri baka yerleimlere baskn
yapm aktr, am a HME gibi baka a d alarla
bir miktar ticaret de yaparlar.
Korsar'larn kkeni kesin olarak b ilin
mez. Tarihsel bulgular, kutup giriinden Pellucidara erierek orada kalan bir korsan g e
m isin in m re tte b a tn d a n g e ld ik le rin i im a
eder; orada kalmlar, yerli rklarla evlenm i
lerdir. Bu ise onlarn inaat slubunu, deniz
mimarisini ve reislerinin adn -C id - aklar.
Korsar efsanelerine gre, rklarnn kurucu
lar d onm u b ir d e n iz d e n g e lm i tir - bu
muhtemelen Kuzey Buz Denizine bir g n
derm edir.
Korsarlar di e r btn insanlara te p e
den bakp kk gren beyaz tenli bir rktr.
Acmaszdrlar, abuk kzarlar, her an ld r
meye hazrdrlar, m ahpuslara ike n ce e t
mekten zevk alrlar. ou mahpus zaten he
men ldrld halde, Korsara geri g t
rlenler ou kez C id in Saraynn altndaki
karanlk zindanlara atlr ve bu dehetli hapisaneleri istila eden ylanlar ve dev sanlar
arasnda, zifiri ka ran lkta braklr. Srekli
gn na alkn P e llu c id a rllara g re,
Korsarlarnkinden beter ikence yoktur.
Korsar P ellucidarn herhangi bir sana
yinin bulunduu pek az yerinden biridir. Bu
rada demir m adeni karlr, mangal kmr
yaplr, ilkel bir barut da imal edilir. M aden
lerin ounu blgedeki daha ilkel kabileler
den alnan kleler kartr, ehrin civarndaki
tarlalarda da kleler alr.
K orsarn ku ze yin de , tip ik P e llu c id a r
bitki rts olan tropikal bitkiler yerlerini ka
dem e kadem e se d ir ve am orm anlarna,
sonra da yalnzca kavruk aalarn yetitii
rzgra maruz steplere brakr. En kuzeyde
daha nce hi kefe klmam bir deniz
uzanr ve kuzey kylarndan yeryzn ay

dnlatan gne grlebilir; buras, Pellucidarda gnein grnr olduu tek yerdir.
(E d g a r R ic e B u rro u g h s , Tarzan a t the
Earth's Core, New York, 1930; Edgar Rice
Burroughs, Tanar of Pellucidar, New York,
1930; Edgar Rice Burroughs, Land of Ter
ror, New York, 1 9 4 4 )

KOSEKN LKES, A n ta rk tik a nn altnda

bulunan ve ilk kez on dokuzuncu yzyln
banda tasvir edilen bir lkedir; C um berlandl Adam More buraya ziyaretinden son
ra seyahatini kaleme alm, bakr bir silindir
iine koyup denize atmtr. Yazdklar 15
ubat 1850 tarihinde Teneriffe yaknlarnda
bulunmu ve sonradan yaymlanmtr.
Seyyah, Gney Kutbu denizlerinde yel
ken atktan ve birka kocaman yanarda
getikten sonra, ufak tefek, bzlp buru
mu, uzun kee sal ve irkin yzl kara
adamlarn yaad snk, kasvetli bir kyya
varr; adam lar mzrak tar ve bir denizkuunun derisinden yaplma etekler giyerler. o
cuklar c c e le re benzer, kadnlar ise i
rentir. Burada karaya kmaya almam ak
en iyisidir, nk bu halk insan eti yemeye
baylr. Buradan itibaren akntlar seyyah bir
yeralt kanalna tayacak, kanal daylanm s

KOSEKN LKESnd e bir evin

oturm a od asnd an ayrnt.

KOSEKN
LKES

G N E Y

K U T B U

boyunlu, keskin diil ve kuyruklaryla suyu

dven eitli deniz canavarlarnn yaad
bir yeralt denizine gtrecektir. Kosekin l
kesi, bu denizdedir. Buzlarla kapl dorukla
rn oluturduu fon nnde yemyeil ilen
mi tarlalar, dev ereltiotlarndan oluan g
zel ormanlar uzanr, aralarnda birok kala
balk ehir, pek o k yol, terasl yam alar,
uzun kem er sralar, p ira m itle r ve tahkim
edilmi surlar vardr, iklim lktr. Kosekin lk esinde eitli hayvan trleri yaar. kz
b ykln de um aya n kular a ra b a la ra
koulmutur ama yar atlarndan hzl g id e r
ler. K o sko ca m a n tim s a h la r ve y z a ya k
uzunluunda, salam vcutlu, uzun pullu
kuyruklar olan, arka bacaklar n b a cakla
rndan uzun, ayaklar rktc pen e le rle
silahlanm ve muazzam balarnn her b i
rinde gergedannki gibi bir boynuz bulunan
kanatsz ejderhalar vardr. Kolaylkla e v c il
letirilen bir tr, koca bir yarasayla kanatl
bir timsah arasnda bir ey olan, yemeklerini
btn olarak yutan athaleb'dir.
Kosekin lk e s inin b alca ehri, bir
dan yamacna kurulmutur. Yollar st ste
ylm teraslar ve onlar birbirlerine b a la
yan kavaklardan oluur. Yollar boyunca,
ark olarak kullanlan derin kanallar vardr.
Birok byk yar-piram it, eitli am alara
hizmet eder. Evlerin ou maara ya da a
dr biim indedir, byk ta bloklardan ina
edilm ilerdir ve piram it biimi atlar vardr,
i ksmlar ise altn lambalarn asl durduu,
kemerli tavanlar olan byk yeralt odalar
na benzerler. D uvarlar zengin go b len le rle
s sle n m itir, y e rd e ka n e p e le r, y u m u a k
yastklar, divanlar, minderler ve kaln hallar
vardr.
lke sakinleri ufak tefek ve n a rin d ir,
dz siyah salar vardr. Alev alev yanan g
ne yznden gzleri zayftr, hep yar kapa
l tutarlar. Erkekler sakallarn rer. Kostm
leri, belinde kemer niyetine bir ip olan kaba
bir tniktir ama subaylar k, kolsuz m anto
lar ve iyi kum alardan, zengin nakl c p
peler giyer. Hepsi geni kenarl apkalar ta
kar; reis apkasna altn ssler ineler, in

san rknn hem en nazik, hem de en kana

susam onlardr - hem en mfik, hem de
en zalimdirler. ok uzaklara gneye gelmi
tro g lo d itler (m aara adamlar) olduklarna
inanlr (gene troglodit'lerin yaad LM
SZLER EHR'ne baknz).
Kosekin lkesinde sayg gren ve ha
set edilen snf fakirlerdir, ancak ocuklarla
yallara da hrm et edilir. Bir erkekle bir ka
dn birbirlerini severlerse eer, ayrlrlar. En
fazla sayg gren kiiler, hastalardr, hele
hastalklar ifaszsa; nk srekli baklma
ya ihtiyalar vardr. Herkes kom usuna za
rar verm ektense yararl olm aya alr. Bir
Kosekin baka birinden iyilik grm se, bir
tr intikam tutkusuyla dolar. Baka birine,
uygun ve edeer bir hayr ilemeye yne
lik, uyku karan cinsten, ateli bir arzu du
yar. A ileler arasnda kavgalar ve m illetler
arasnda savalar ite byle srdrlr. Giz
lice servet hsan edenler cezalandrlr, id
det s u la n de d ikle ri eyleri ileyenler de
(Byle bir sulu rnei, kendinden daha za
yf bir adam la karlaan, kendini zorla ona
klesi olarak kabul ettiren ya da kesesini al
maya zorlayan, zayf adam reddederse ken
d in i ld rm e k le te h d it e d e n k u v v e tli bir
adamdr).
Kosekinliler alt ayda bir denizde kut
sal ava kar. Avlar ba timsah gibi, kll
boynu yirmi ayak uzunluunda ve muazzam
yzgelere sahip bir canavardr. V cu d u
nun st ksm kem ikten bir g s zrhyla
kapldr. Ona kalyonlarndan -y z krekle ya
da kare eklinde tek bir kocaman yelkenle
giden uzun, alak g e m ile r- ciritler frlatrlar.
lm Kosekin halk arasnda m kem
mel bir ey saylr. Lo, ipildeyen klarla
d o lu k o c a m a n b ir m a a ra o la n C h e d e r
Neblin ya da lm Maarasnda lm ere
fine b iro k tren dzenlerler. Tonozlu at
yz ayak yksekliindedir, altnda ta basa
makl yksek bir yar-piramit durur. Duvar
daki nile rd e dah a nce kurban edilenler
(ya da bu adaktan faydalananlar) vardr; ku
ruyup b u ru m u insan ekilleri, e lle rin d e
mealeler, ii bo gzleri nlerine dikili otu-

rur; her kalpten bir ban sap ve aznn

yars kar. Dzenli olarak balarna ta ni
yetine ie kle r taklr. Seilen kiiler Sibgu

Sibgin! Ranenu! Hodu Lecosk! arks eli

inde ( Kurbanlar kurban edin! Neelenin!
K aranla kra n su n u n ! ) k u rb a n edilir.
Cheder N eblin'de on yl kaldktan sonra ce
setler umumi mezarlara tanr. K osekinliler
lm e N e e n in E fendisi d e r ve lm den
sonra K a ra n lklar D iyar'na g id e c e k le rin e
inanrlar. K a ra n lk M evsim in b a la n g c ,
Mista Kosek ya da Karanlk leni olarak,
bir Gotik katedralin ii gibi sslenm i muaz
zam bir m aarada kutlanr.
K osekin dili biraz A ra p a y a benzer.
Yazl biim i, basm harfi gibi, dzensiz bir
ekilde b i im le n d irilm i ayr k a ra k te rle r
den oluur. A lfabelerindeki harfler P, K, T,
B, G, D, F, , peltek S, M, L, N, S, H, Rdir;
T rkede karl olm ayan harf daha
va rdr. n l le r okum a s ra s n d a e kle n ir.
Kosekin kitaplar bir cins p a p ir ste n yap
lr. Y olcularn yararl bulaca b irka Kose
kin szc unlardr:
Erkek: iz
Ik: Or

Kadn: izza
Hoa kal: Salonla

Kralie: Melke

Gn: Jom

Kosekin airleri mutsuz aka vg dzerler:

rne in, b irb irle riy le e vle n m e k z o ru n d a
kaldklar iin kalpleri krk olarak len k
lara ilikin hikyeler anlatrlar. Zaferlere de
il de yenilgilere methiyeler yazarlar, nk
bir milletin baka biri iin kendini feda et
mesi anl anl saylr. iirleri sokak p
lerini, le yiyicileri, sokak lambalarn yakan
lar, iileri ve elbette fakirleri ver. Kosekin
mzii hznl ve akldan kolay kolay k
mayan bir mziktir, kare biim li, bir dzine
telli gitarla alnr. Adam M oreun onlara ge
tird i i K e lt m zi in i seve rle r; A u ld Lang

Syne ve The Last Rose of Summer gibi par

alar uyarlamlardr, bunlar kurban tren
lerinde alarlar.
K osekin mutfann tem ellerini, tatlar
hindi, kaz ve keklii andran eitli kmes

hayvanlar oluturur. ekerli sular, lk arap

ve hafif, mayal bir iecek ierler.
(Jam es De Mille, A Strange Manuscript fo
und in a Copper Cylinder, New York, 1888)

KOTKAFALAR ADASI, K a p ta n Lem uel

G ulliverin LAPUTA diye sz ettii ada oldu
una inanlr.
A dada, anne-babalarnn oynamalarna
izin verm eyip btn hafta ders altrd,
sonu gelm ez bir dizi test ve snava girmeye
zorlanan talihsiz ocuklar yaar. Bunun so
nucu olarak beyinleri byr, byr; vcutlar
ise klr, klr ve so nunda ilerinde
sudan baka pek az ey olan algam lara
dnrler. Hal byleyken, anneleriyle ba
balar hibir yeil taraflar kalmasn diye
kar km az yapraklarn yolar. Hi oyun oy
namadklar ve btn vakitlerini ders ala
rak g e ird ik le ri iin, o c u k la rn bacaklar
topran iine salnm kkler halini almtr.
algamlar, hi durm adan Kotkafa'larn
arksn syler: D ersim i e zb e rle ye m iyo rum; m m eyyiz ge liyo r. Bu onlarn byk
putlar im tihan'a tapnmalarnn tamamlayc
b ir p a r a s d r. B t n -M m e y y iz le rin -M meyyizi, zavall algamlar arasnda dolap
srtlarna en korkun ykleri bindirir ve yk
sek, diktatrlere zg bir sesle onlara ba
rr. Zavall algamcklar korkudan yle hzla
alrlar ki patlarlar. Dokuz bin mil uzunluk
taki burnu hem kk olanlar hem de
retmenlerini kontrol etmek iin her yere gire
bilen M m eyyizden ka yoktur.
Adadaki yegne d i e r yaratk ise, vak
tiyle Bay Roger A scham a ait olan bir sopa
dr; bana Kral VI. E d w a rd in bst oyulm u tu r. S opa, b yk b ir s a b rszlkla ve
um utla S ananeyaplm asnistersenonuyap
H a n m n (b kz. A Z Z B R E N D A N 'IN PER
ADASI) sonunda kendisinin Btn-Mmeyyizlerin-M m eyyizini dvm esine izin vere
cei gn beklemektedir.
Adann ziyaretileri hemen onlara, Mutius Scaevolann on nc kuzeninin by

kannesinin hizm etisinin kedisinin ad ney

di? ya da Bana kimsenin adn duymad,
henz kefedilmemi bir lkedeki, hibir e
yin meydana gelm edii yerin adn syleye
bilir misiniz? diyen algam larn saldrsna
urayacaktr. Bu bilgiye niye ihtiyalar oldu
u ya da ne ilerine yarayaca hakknda
zerre kadar fikirleri yoktur; btn bildikleri
korkulan Mmeyyizin gelmekte olduudur.
Kydaki byk bir stunda u yaz var
dr: Buraya oyuncak girem ez.
(Charles Kingsley, The Water-Bables: A Fa
iry Tale fora Land-Baby, Londra, 1863)

KOUMOS, V C H E B O LK LKESnin b a
ehridir.

KMR EHR, yeryz n n y ze yin de n

bin be yz ayak aadadr; orta isko y a da Stirling, D um barton ve Renfrew kont
luklar altnda m illerce uzanan ve zengin k
mr damarlar ieren Yeni Aberfoyle m aa
ralarnn merkezidir. Maaralar, insanlar ta
rafndan geniletilmi olabilir ama doaldr
lar, Loch Katrine ile Kaledonya Kanalnn al
tnda kuzeyden gneye krk milden fazla bir
mesafeye uzanrlar. Baz alanlarda galeriler
denizin altna ular ve yukarda dalgalarn
sesi duyulabilir.
Kmr ehrinin kendisi, effaf sularn
da gzsz balk srlerinin yzd, Loch
Malcolm diye bilinen toprak altndaki m uaz
zam bir gln kylarndadr. Buraya rdek
de getirilmi, saylar artarak serpilm ilerdir,
glde bol m iktarda bulunan balklarla besle
nirler. Kmrclerle ailelerinin tuladan ya
plm evleri gln kysnda, byk merkezi
m aarann yksek k u b b e s in in altn d a d r.
Kmr ehri elektrikle stlr ve aydnlatlr.
Elektrik klar kemerli atdan ve kaya s
tunlardan aa sarkar ve gece denen eyi
m e yd a n a g e tirm e k iin s n d r le b ilirle r.
Btn klar, muhtemel bir metan patlam a
sn nlemek iin muhafazaldr. Aziz G ilesa

KMR EHR'nin kuleli girii.

adanm bir apel, koca bir kayann stn

de, gln ok ykseklerinde durur.
Kmr ehri verimli bir maden olduu
kadar turistleri de cezbeden bir yerdir. Callendern yedi mil gneyinde, kale girii gibi
bir giriten dahil olunan eimli bir tnel vas
tasyla buraya ulalr. Yeni Aberfoyle, bir ta
nesi D U N D O N A LD ATOSU kalntlarnn
iine kan tneller ve hava bacalaryla ha
valandrlr.
Kmr ehri sakinleri, burann deim e
yen, asude ikliminde yaamaktan fazlasyla
honuttur ve frtnalarla kt hava diyar say
dklar d dnyadan kk drc ekilde
yukars diye sz ederler. Kendi yeralt d i
yarlarnn karanlk gzelliiyle pek vnr, d
ar kmaya da pek ender cesaret ederler.
Yeni A berfoyle on dokuzuncu yzyl or
talarnda, km r rezervleri tkenen Dochart

madeni kapatldktan on yl kadar sonra ke

fedilmiti. htiyar bir madenci, daha fazla k
mr bulunam ayacana inanmay reddetti;
kendisi ve ailesi iin eski m adenin derinlikle
rinde bir yeralt kulbesi ina etti ve on yl
sreyle kullanlm ayan ocaklar kazd; ta ki
sonunda km rn kesin kant olan szan
metann izlerini bulana dek. D ochartn eski
yneticisinin yardmyla kaya duvarlar krd
ve Yeni A berfoyleun el dem em i servetini
kefetti. yl iinde Kmr ehri'nin yeralt
topluluu serpilm eye balamt. A ncak ka
sabann geliim i, m uhalefetsiz g e r e k le
medi. Ba dman, Dochart ocann sabk
itfaiyecisi ya da keii olan Silfax't; grevi,
slak g iysile rle sarm alanm h alde, kk
metan birikintilerini tehlikeli hale gelm eden
yakmakt. Sllfax, Dochartn kapatlmasndan
sonra yeraltnda kalmt, sadece kendisinin
bildii derin bacalarda yayordu, tek arka
da kz torunuyla, gittii her yere onunla g i
den koca bir baykutu. Silfax Yeni Aberfoy
leun servetinin kendisine ait olduuna inan
maya balad ve Kmr ehrinin kuruluun
dan sonra bile, maaralara girm e yolundaki
btn abalara kar kt.
S ilfaxn en gsterili sa b o ta j eylemi,
Loch Katrin havzasn destekleyen kayalar
uurmakt. Bunun yeralt kasabasna pek az
etkisi oldu, sadece Loch M alcolm un su se
viyesini birka ayak ykseltti. Yzeydeki et
kileri ise ok daha gsteriliydi; Loch Katrinein sularnn yolu deitirilerek derin ge
diklere saptrld ve buharl gem iler gl yata
nn am u ru n a saplanp kald. Muazzam
bir metan patlamasna sebep olm a abas
baarszla uraynca, Silfax kendini Loch
Malcolm a atarak intihar etti. Koca baykuu
hl merkezi maarann uzak d ularnda
uup dururken grlebilir.
(Jules Verne, Les Indes Noires, Paris, 1877)

KPAN ADASI, O kyanusta b ir ye rle rd e ,

naho uurum lar ile sarp tepeler ve ssz ve
kasvetli v a d ile rin old uu b ir a d a d r. Onu

bulmay mit eden ve M ercatorun btn o

Kuzey Kutuplar ve Ekvatorlarnn, Dnence
lerinin, Kuaklarnn ve Boylam izgilerinin
b asit birer geleneksel g s te rg e olduuna
nananlar in, denizi temsil eden bo bir ha
rita faydal olacaktr. Yanlarna ayrca bak
lanmaya dayankl bir palto ile iki adet de si
gorta poliesi almalar nerilir - biri Yangna
Kar, dieri ise Dolu Hasarna Kar. Dn
yann bu yresine yelken aan seyyahlar,
tropik iklim blgesine girerken teknenin c
vadras ile dmen bedenini kartrmamaya
zel b ir ihtim am g ste rm e leri konusunda
uyarlrlar - bu sk sk yaanan ve yredekilerin kpanlanm ak" diye ta b ir ettikleri bir
durum dur.
A d a d a ( kpan dnda), garip ve rk
tc yaratklar olan ok eitli hayvan yaar:
- dehet verici tiz bir t olan hrsl ku dgdk (ancak piirildiinde nefistir ve birka
tarifi d e m evcuttur); u za ya b ile n boynu ve
vahi peneleri olan tehlikeli cangaver gibi.
K o p a n la r da piirildiklerinde iyi olur ve seb
zelerle birlikte servis e d ilirle r. Ayrca ate
yakm akta da kullanlrlar. Kpan'm bir tr
olan bhrk, grld ta kd ird e baz in
sanlarn usulca ve aniden kaybolup gitm ele
rine neden olabilir. Ancak, zararsz olan s
radan bir kpan' farkl klan be zellii var
dr; bunlar konu ile ilgili var olan tek yazl
m etinde sralanmtr:

Gelin sralayalm: Birincisi lezzeti,

Adamakll gevrek, yavan ve
tatszcana.
Ayn yakas biraz skan bir ceket gibi,
Kokusu da azck benzer davul
tozuna.
Ge uyanmak huyunun, u
anlatacaklarm
Kabul edersiniz ki tadn karmaktr,
Sabah kahvaltsna be aynda
oturup
len yemeklerini ertesi gne
brakr.

ncs yavalk aka kavramadaki,

Byle bir servene atlsanz biriyle,
Gemicikleri batm gibi eker ini.
Ask suratla bakar cinas denilen eye.
Drdncs her zaman yannda tad
Ykanma aralarna olan byk
sevgisi,
Gr, grne gzellikler katt,
ibu yarg kukuya itebilir herkesi.
Beinci ve sonuncu zellii hrsdr. Ko
p a n la r ayrca iki gruba ayrlabilir: tyl olup
sranlar, uzun bykl olu p trm a la ya n la r.
Herhangi bir kpan trn yakalam ak iin
nerilen sistem yledir:

Yksklerle, titizce arayabilirsiniz,

Avlayabilirsiniz atallarla, umutla,
Demiryolu hissesiyle gzda
verirsiniz,
Byleyebilirsiniz gllerle, sabunla.

karn hastalk bir salgna dnt ve b

tn ehri ele g e ird i.
K rler e h rinde yiye ce k p e k b u lu n
maz, erzak ansa baldr. Sokaklar, karan
lk saatlerde artyora benzeyen sprntler
le tkanmtr - hayatn hl normal olduu
mehul bir yerden getirilip boaltlyora ben
zeyen sprntler. Arabalar dkkn vitrinle
rine toslamtr ve ryen cesetler molozlar
ile krk cam lar arasnda oturur. Tek elen
ce, kendilerini byk toplumlarn temel ilke
lerini vmek zorunda hisseden baz kr yurt
talarn konumalarna kulak verm ekten iba
rettir: zel mlk, serbest para piyasas, bor
sa, ve rg ile n d irm e , piyango ve d a h a neler
neler...
Krler ehrinin iklimi son d e re ce na
hotur: b a rdaktan boanan ya m u ra ra
men bunaltc scaklk, sprnt ynlarn
dan z e h irli b u h a rla rn y k s e lm e s in e yol
aar. emsiye denen ey kolay kolay b u
lunmaz.

(Lewis Carroll [Charles Lutwidge Dodgson],

The Hunting of the Snark, Londra, 1876)

(Jos Saramago, Ensaio sobre a cegueifa,

KPRKENT, bkz. MECCANA.

KRLER LKES, Ekvador'un And Dalarnda, Chim borazo Dandan yaklak ola
rak yz mil, Cotopaxi Dandan da yak
lak yz mil uzaklkta bir vadidir. Balang
ta dnyaya ak olan bu vadiye, ad aza
alnmayan bir spanyol hkmdarn zorbal
ndan kaan Perulu birka m elez aile s
nm t. A n c a k M in d o b a m b a nn, Q u ito
gklerini on yedi gn sreyle karartan ve
Y a g u a ch id e ki sular kaynatan patlam as,
Arauca doruunun bir yann olduu gibi ko
partarak vadiyi lkeden ayrd.

KRLER EHR, krler dnda hi kim se

nin g irm e sin e izin ve rilm e ye n b ir y e rd ir.
Gzleri gren herkes, ehrin btn sakinle
rine m usallat olan esrarl bir rahatszla
yakalanr, ilk krlk vakasndan (arabasn
da oturm u, tra fik klarnn d e im e sin i
bekleyen bir adam ) sonra hastalk hzla
yayld, tedavi bulm aya alan oftalm olog
dan tutun da, gen ren cile r ve ev kadn
larna kadar herkesi etkiledi. Hkmet, kar
gaay nlem ek iin krleri toplayp bir t
m arh anede e n terne etm e karar ald. Bir
karantina nlemi olarak onlarla tem asta b u
lunmu herkes hastanenin bir baka kana
dn d a ve ar silahl m uhafzlar e li in d e
hap se d ild i. Krlerin kendi kendine yeterli
bir toplum olarak rgtlenm e giriim lerine

Lizbon, 1995)

Vadi sakinlerinin hepsi krdr; p a tla

madan ksa sre sonra bir hastalk patlak
verince krlk kaltsal bir hal ald. Bir tarihi
ye gre Birok eyi unuttular; b iro k eyi
icat ettiler. Ve vadi iinde kendi ihtiyalar
na uygun bir ehir ina ettiler.
V adide tatl su, lama srleri iin bol
bol otlak ve mkem mel bir meyve veren kar

makark allarla dolu zengin toprakl ya

m alar bu lu nu r, iklim lmldr. B ir yanda,
sarkan ulu am ormanlar, lar nler. ok
yukarlarda, dier yanda, karl kayalarla
talanm gri-yeil muazzam kayalar heyla
gibi ykselir. Parascotopetl D a nn, yani
A n d la rn M a tte rh o rn u nun d o ru u n a he
nz klamamtr.
Evler ok dzenli bir ekilde, siyah-beyaz talar kaplanm yollarda ina edilmitir,
alacak kadar tem izdirler. Kaplar vardr
ama, pencereleri yoktur. Duvarlar olaans
t bir dzensizlikle renklendirilmitir; bazen
gri, bazen haki, bazen de yeile alan gri ya
da koyu kahverengi olan bir tr sva srl
mtr. Btn ehirde ok iyi gelim i bir
sulama sistemi vardr.
ehir sakinleri, gelimemi, eski bir s
panyolca konuur, ancak g rm e ye ilikin
szcklerin hibirinin onlar iin bir anlam
yoktur. Onlara dier drt duyu, zellikle ok
keskin olan iitme duyular rehberlik eder.
Krler lkesini sadece bir kiinin, Qu
ito yaknlarndaki krlktan gelen, yerlilerin
Nunez ya da B ogota dedii bir dacnn
ziyaret ettii sylenir. Parascotopetl Da'na
trmanmaya alan bir grup ingilizin is
vireli rehberi hastalannca N unez onlara
katlm. Keif felaketle sonulanm, Nunez
de tesadfen vadiye gelmi. Bir sre sonra,
hikyesini anlatabilm ek iin kam. Doal
gzelliine ram en, Krler lkesini ziyaret
etmek tavsiye olunmaz.
(H. G. W e lls, The Country o f the Blind,
Londra, 1911)

KSTEBEK BURNU, Bay K stebekin evi

dir, NEHR KIYISInda bir ayrln altndadr.
Dik bir tnel zenle kum serpilmi bir d av
luya gider. Burada ereltiotu dolu tel sepetler
ve Kralie Victoriann, G aribaldinin ve mo
dern talyann kahramanlarnn al heykelle
rinden bir koleksiyonun destekleri gze ar
par. Avlunun bir tarafnda iki yanna ahap s
ralarla masalar dizilmi bir dokuz kuka oyunu

sahas vardr. Kenarnda tarak kabuklar dizili

bir krmz balk havuzu ve bu havuzun orta
sndan gene kabuklardan yaplm , byk
cam bir top tayan hayal gibi bir yap ykse
lir; gmi yzeyi, evresindeki eylerin ho
bir ekilde bozulmu yansmasn sunar.
Bay K stebekin evi kk de olsa ho
bir yerdir. ok iyi planlanm, ana odalar iyi
bir bask koleksiyonuyla bezenm itir. Bay
Kstebek yrede ok poplerdir; evi, her yl
Noel arklar sylemeye giden tarlafarelerinin son ziyaret ettii ye rd ir, nk orada
kendilerine bol miktarda yiyecek iecek ve
rileceinden emindirler.
(K enneth G raham e, The Wind in the Wil
lows, Londra, 1908)

KRADAK, Kuzey Pasifikteki HKMET ADALA R Indan birid ir. T akm a d a d a ki adalarn
byk ksm gibi, Kradakn da, daha ok ki
taplar vastasyla d dnyadan ithal edilmi
fikirler zerine kurulu kendine ait farkl bir
kltr vardr.
K radakn herhangi bir ulusal giysisi, ti
pik bir tarz ya da m oda kaygs yoktur. De
iik kltrlerden kyafetlerin kiinin beeni
sine uyacak ekilde birletirilm esi yeterlidir.
Erkeklerin zerinde deri nlkler, renkli farbelalar ve silindir apkalar grlebilir. Buna
karlk gen hanmlarn ou hemire, ko
kot ve kyl elbiselerini tuhaf ama ho bir
ekilde birletirir.
K radak halknn tem el uras, zevk
araydr ve bu yzden adaya Sapknlklar
A das ad taklmtr. Ac ve zevk, orgazm
ve strap arasndaki balant adada byk
l d e aratrlmtr, o k sayda K radakl
m azoizm retisini barna basmtr. Or
taya kabilecek hibir eilim in -c in s e l ol
sun o lm a s n - nne set e kilm e z, h i b ir
kapris ya da sapknlk da yasalarca zellikle
yasaklanm az ya da tevik edilmez. Bu yz
den ziyaretiler vakitlerini bir ivi yatakta ya
tarak, gl kuvvetli bir Valkyrie tarafndan
kyasya dvlerek ya d a g n le r boyunca

Thomas H ardynin uzun paragraflarn oku

yarak geirebilirler.
Adann kltr, doann kanunsuzlu
unu insanlar arasndaki ilikilere evirecek
ve mmkn olabilecek en byk sayda d
nce ve duygu eitliliini tevik ederek bi
reyi zgrletirecek ekilde tasarlanmtr.
Masraflar kamu harcam alaryla karlanan
Liyakat Sahibi lim ler Enstits, insanlarn
bak asn geniletm ek ve yeni dnce
tarzlar bulmak iin muhafaza edilir. zellik
le zgn ve baarl aratrmalar, genelde iyi
bir krbalanm a ile dllendirilir.
En anormal ya da srad bireyler Se
me Bakanl tarafndan seilerek rem ek
zere aklardaki Gulliu A dasna gnderilir.
Bunlarn ocuklar anorm allikleri tespit iin
zenle elenir ve eer uygunlarsa eilim leri
ni gelitirm ek iin bir baka kk ad a ya
gnderilirler. Bu srecin, sonunda hem d
nce hem de duygu koordinasyonu konu
sunda uyum gc yksek yeni bir insan tipi
y a ra ta ca um ulur - m antkl d n ce n in
normal snrlamalarndan arnm bir insan.
Bu am ala esnek bir saylar sistemi sunul
mutur. Bu sistem de verilm i herhangi bir
say, verilmi bir baka saynn deerini st
lenebilir, bylece de iki art iki zahm etsizce
bee eit olabilir. Birok seyyahn ok iyi
b ildii gibi Arjantin, ran, ili, ekoslovakya
ve BUTUA gibi yerlerde baka yntem ler
d e n y a ra rla n a ra k b e n z e r s o n u la r e ld e
edilm itir.
Kradak'taki yem ekler tecrbesiz yolcu
lara biraz tuhaf gelebilir: bitmez tkenm ez
malzeme bileimleri, tat duygusuna eitlilik
katar. Kei peyniri ite kzartlm sardalye
ile sunulur; inek diline vanilya kaplanr; hyar
turusuna domalanl kahve elik eder; bun
lar ziyaretinin dam an hazrlamas g ere
ken baz lezzetler arasndadr. Kradakta su
nulan daha b ild ik yem eklerden biri, koka
bitkisinin yapraklarndan zenle hazrlanm
kokulu salatadr; yapraklardaki kokain, halsinojenik bir uyarc olarak takdir edilir. Siga
ra ime alkanl olan seyyahlar bu adada
iilen sigaralarn nispeten az ttn ierdiini

akldan karmamaldr: ttne eklenen ey

ler arasnda banotu, baldran, kara hindiba
ie i, adasoan ve daem de va rd r (bu
son ikisi narkotik m addelerdir, daha sk kul
lanlan nikotininkine benzer etkileri vardr).
Ziyaretilerin muhtemel bir iptila durum un
dan kanm ak iin kendi sevdikleri m arka
ttn getirm eleri isabet olur.
(A le x a n d e r M o s z k o w s k i, Die Inseln der

Wesheit, Geschichte einer abenteuerlichen

Entdeckungsfahrt, Berlin, 1922)

KRALE ADASI, Kuzey Kutbu yaknlarn

dadr, enlemi 895915 kuzeydir, ilk kez n
gilterenin Liverpool limanndan gelen Forw ard n komutan Kaptan John Hatteras ta
rafndan k e fe d ilm i tir; K ap ta n , y a n n d a
drt yoldayla, 11 Temmuz 1861de adaya
ulat. K ralie Adas, volkan dkntsyle
kapldr ve zerinde hi bitki yoktur. Adaya,
Gerek Kuzey K utbunun zerinde ykseldi
i sylenen aktif bir yanarda hkim dir (an
cak, GEREK KUZEY KUTBUna d a bak
nz). 12 Temmuz 1861de kpei D kle bir
likte yanardan d o ruuna ulaan Kaptan
Hatteras, buraya bir ngiliz bayra dikm i
ve ayn anda akln kaybetmitir. Liverpoola
geri g t r l p S te n -C o tta g e T m a rh a n e sinde enterne edilmitir. Doktorlar onun ko
numa yetisini kaybettiini ve sa d e ce Ku
zey Kutbu y nnde y r ye b ild i in i g zle
milerdir.
Kralie A dasn ziyaret edenler yanar
daa Hatteras Da ad verildiini ve zeri
ne John Hatteras - 1861 yazan bir plaka
nn konduunu g re ce kle rd ir. Bu konuda
d a h a fa z la b ilg i, Dr. C la w b o n n y n in ,
1862de Kraliyet Corafya Cemiyeti tarafn
dan yaym lanan kitab The EngUsh at the
North Po/ede verilmektedir.
(Jules Verne, Voyages et aventures du Capitaine Hatteras, Paris, 1866)

KRALELER ADASI, bkz. BYKSU.

KRALLAR ADASI, bkz. BYK SU.

KRALLIK 90, bkz. POLARCOPOUS.

KRAVONYA, im di muhtemelen baka bir

hkmet biim i altnda olan kadim bir Avru
pa kralldr, eski SSCB snrndan pek uzak
deildir. lkeyi ziyaret etmek isteyen sey
yahlara, bu yolculu u arabayla yapm alar
tavsiye olunur.
Anayol baehir SLAVNAdan karak
gneydou y nnd e be mil ka d a r Krath
N ehrini izle r ve eski ahap b ir k prden
nehri geer. Nehir nemli bir ticari anayol
olarak gneye gitm eyi srdrr am a sey
yahlar kuzeydou ya dnp refah iindeki
tarmsal ve pastoral kylerin yanndan g e
erek, yol Talti Gl snrndaki bataklk ara
ziye varana kadar, dzlklerden on be mil
daha gitm elidir. Bu noktada gl, Kravonya
snrn oluturan sradalarn yanal kntla
rna doru uzanarak yolun daha ileri gitm e
sini engeller ve onu ikiye ayrlm aya zorlar.
Bu ataln sa ucu, sekiz mil ilerideki Dobravaya varana kadar devam eder; burada
tekrar kuzeydouya ynelir ve on millik d
zenli bir trmann ardndan, sradalar ve
snr aan tek araba yolu olan A ziz Peter
G e id ini aar. Kravonya iinde ilerlem eyi

Kuzey KRAVO N YAd a Praslok atosunun avlusu.

srdrm ek isteyen seyyahlarn, yol ikiye ay

rldktan hemen sonra birden dikleerek be
mil sonra zerinde Praslok atosunun oldu
u tepeye varan sol yolu sem eleri tavsiye
olunur.
Slavna Prensi Sergius'un en sevdii evi
olan Praslok, prensin lm nden sonra kar
s Kravonyal Sophynin, kzlk ismiyle Grou c h n, m s ta h k e m m e v k ii h a lin e g e ld i.
S o p h y nin g z ka m atrc k a riy e ri A v ru
pa nn yakn tarihine aina olanlarn elbette
yabancs deildir. Essex, ngilterede, 1865
ylna kadar yaad ve m utfak hizmetisi
olarak alt M orpingham kynde dn
yaya g e ld i. Sonra Leydi M a rg a re t (M eg)
Duddington'n gzetimi ve korumas altnda
Londraya, buradan da Parise geti. Sophy
-artk Sophy de Gruche o lm u tu - baehrin
neeli yaantsnn bir paras haline geldi.
Kravonya doum lu Marie Zerkovitch 1870
ylnda Sophyyi birlikte kendi lkesine seya
hat etmeleri iin ikna etti. Kader bu ya, Kravonyadayken bu ngiliz m utfak hizmetisi,
subayn saldrsna urayan Veliahtn ha
yatn kurtard ve Kravonya Kral Alexis de
minnetini gsterm ek iin ona Barones Dobrava unvann hsan etti. Tahta Prens Sergi
us g ese de ok gem eden ihanete ura
yp suikast kurban oldu - am a lm de
inde Sophy ile evlendi.
Praslok yol kenarnda aniden ykselen
bir tm sein zerinde duran ilkel, eski bir
yerdir. Yol yle dik, ykseli de o kadar ani
dir ki, yoldan, binann cephesini oluturan
kare eklindeki kuleye giden muazzam bir
ahap g e it ina etm ek g e re km itir. Eski
gnlerde atlar surlarn iindeki ahrlara ko
nurdu am a daha sonra yolun br yannda
ahrlar ina edildi ve geide kp atoya ya
yan girm ek detten oldu. Yemek odasn ve
onun yukarsndaki iki yatak odasn ieren
kulenin yannda, kesinlikle zerinde bulun
duu tepenin ekline gre yaplm olan asl
bina, zem in kattaki sra kk odadan
oluur, ilk srada kraliyet dairesi vardr, kin
cide hizmetkrlarn blm yer alr ve ncsnde de muhafzlarn barakalar bulunur;

0 AO

...

.
Ky

HUMMENE

ek oslovakyi

KRAVONYA
btn odalar, atonun avlusunun etrafn
eviren st kapal bir gezinti yolu ya da re
vaka alr. Binann tamam gri tatan sa
lam ekilde ina edilmitir, masif duvar ii
lii ve konumu nedeniyle salamlk kazan
m kullanl bir tepe kalesidir.
Praslok atosunda verilecek bir m ola
dan sonra seyyahlar, byk bir yaylann ke
narndaki Talti G lne ve kar dzlkteki
D obravaya bakan Volseni ehrine ulamak
iin ayn yolda be mil daha gitmelidir.
A s ln d a V o lse n i, iki ta ra fn d a uzun,
eim li atlar olan evlerin, arada bir de yu
varlak bir kulenin dizili olduu, pazar yerine
giden bir tek uzun sokaktan ibarettir. Srtn
daa vermi ve dier taraf da hafiften y
klmaya balam olsa da dayankl bir surla

korunan Volseni, neredeyse zap te d ile m e z

bir kaledir. Geceyi burada geirm eyi d
nen seyyahlar ehir kaplarnn kapandn
trom pet sesiyle duyacaklardr. Pitoresk bir
yer olm asna karn Volseni u zu n ca vakit
geirilecek bir yer deildir.
Volseninin arka tarafnda, bilinen anla
myla bir yoldan ziyade, at arabalarna ve
a tla ra m ahsus p a tik a la r vardr. Bunlarn
arasnda balcas ve en sk kullanlan, Talti
G l V a d is ini a p ra z la m a s n a g e e re k ,
A ziz Peter G e id ine kn ya rsn d a ve
V o ls e n iye y a k la k yirm i mil m e s a fe d e ,
D obravadan gelen yola ulaandr. Bu yol,
kaba ve d ze n siz kr geninin ka id e sin i
m eydana getirir. M erkezde Talti Gl va r
dr; S lavna yo lu n u n ikiye ayrld nokta,

G e it ve V o lse n i ise g e n in asn

oluturur.
Slavnaya yakn olduu halde burada
peyzaj, baehri evreleyen bereketli nehir
vadisinden ok farkldr. Kasvetli, talk, te
pe otlaklar ve da ormanlarndan oluan bir
arazidir. Doal zellikleri, sakinlerinin karak
terlerine arpc biim de yansmtr: Volseniyi baehirleri sayanlar, Slavna halkndan
daha taham m lldr, lkse d a h a az d
kndrler, kavgalarla ayaklanm alara o ka
dar merakl d e ild irle r ama silahlandklar
zaman da daha korkulacak dm anlar olur
lar. Sergius'un trajik bir ekilde katledilm esi
nin a rd n d a n V olseni halk g e n k ra li e
Sophyyi reisleri olarak seti ve o da, kendi
sinden hi beklenm eyeni baararak, onlar
savaa ve zafere gtrd.
Kravonyaya gelen ziyaretiler dilin
renilm esinin zor olduunu grecektir. Kravonya para birimi parann yaklak drt ngi
liz yeni peni'sine edeer olduunu bilmek
faydal olabilir, ancak seyahate kmadan n
ce tam dviz kuru kontrol edilmelidir. Ziyaret
iler Sophynin iarn da akldan karmama

bir sre sonra yenilgiye uratlmtr, bunda

B ingfieldn Kronomoya gelirken adasndan
getirdii kpek-kularnn rol byktr, ihti
yatl seyyahlarn ii rahat olsun, nk bu ka
ba tyl etobur yaratklar artk Kronomodaki
hayvan varlnn bir paras deildir.
(William Bingfield [?], The Travels And Ad

ventures Of William Bingfield, Esq: Conta

ining, As Surprizing a Fluctation o f Circums
tances, both by Sea and Land, as ever befel before one Man. With An accurate Acco
unt o f the Shape, Nature and Properties of
that most furios and amazing Animal, the
Dog-Bird, Londra, 1753)

KUKUANA LKES, O rta-gney A frikada,

almaz bir set oluturan Sleyman Dalaryla evrili, usuz bucaksz bir yayladr. Sab a nn G sleri olarak bilinen ve yaklak
be bin metre yksekliindeki iki da bura
dadr.

(A nthony H ope [A nthony H ope H awkins],

Sophy o f Kravonia, Londra, 1906)

Yre yerlileri Zulu kkenli olup, Zulu d i

linin eski bir eklini konuurlar; bu ikisi ara
sndaki iliki, kabaca, C haucer ngilizcesi ile
m odern ngilizce arasndaki ilikiyi andrr.
Onlarn kaz yapp hazine bulsun diye Hazreti Sleym an' lk kez buraya getiren ma
denciler olduklar sylenir.

KRONOMO, BNGFELD A D A S lnm gney

(Henry Rider Haggard, King Solomon's Mi

nes, Londra, 1886)

ldr: Kendinizi Kravonyaya altrmalsnz;

malum, buras Essex deil.

d o usund a, A byssnes lkesinin snrnda

yer alan bir krallktr. Kronomoda, ap yak
lak be millik, surlu bir yerleim olan tek
bir ehir yer alr.
Kronomo on sekizinci yzyln balarn
da, yeeni Uhirria tarafndan tahttan indiril
meden nce lkeye yirmi iki yl boyunca ba
arl bir ekilde krallk eden Bomarrah tara
fndan ynetilm itir. Bom arrah ldrlm ek
zere Bingfield Adasna gtrlm, ancak
adaya ismi verilen ngiliz tarafndan kurtarl
mtr. Bingfield tac geri almas iin Bomarraha yardm etmeyi teklif etmi ve onunla bir
likte Kronomoya geri dnmtr. Uhirria ksa

KULAK ADALARI, Almanya kylar aklarn

daki birka kk adacktr. Halk Auriti ya da
Serapa Kulak denen, kulaklar tm vcutlarn
kaplayacak kadar anorm al boyutta byk,
balk bir kabiledir. Bu zelliklerinin bir sonu
cu olarak kulaklar ylesine keskindir ki deni
zin altndaki balklar bile tespit edebilirler.
(Yal Plinius, Inventorum Natura, S 1. yy)

KULAK ADASI, bkz. YERDENZ.

KULE DALAR, ERADOR'da, SHREn ba

tsnda, yksek sradalardr. Bu dalar, on
lara adlarn veren beyaz kuleyle talan
mtr. Kulelerin, ARNOR Krall nn kurulu
unun ardndan elfler tarafndan ina edildii
sanlmaktadr. Vaktiyle en yksek dada bir
palantir ya da Grme-ta muhafaza edilirdi;
ancak, dier palantir ORTA DNYAnn her
tarafnda, uzaklarda vuku bulan olaylar gz
lemek iin paha biilm ez bir deer tarken,
K ule D a la rdaki ta sa d e c e u zaklardaki
A M A N a bakabiliyordu, bu yzden de o top
raklar etkileyen savalarda hi rol oynamad.
Shire h o b b itle ri, d i e rle rin d e n b ira z
uzakta, yeil bir tm sek zerinde duran bu
kulenin tepesinden denizin g r le b ild i in i
syler - ancak, bir hobbitin buraya trmand
na dair hibir kant yoktur. Orta Dnyada
D rdnc a n balayyla birlikte Kule
D alarn da Shiren bat snrn iaretledik

KUM EHR, Suriye llerinde bir yerlerde

dir, o k b y k kayalk bir a m fitiy a tro n u n
iindedir, iinden menderesli bir nehir g e
er. Dalarn eyhi tarafndan idare edilir ve
Hal klndaki askerler tarafndan korunur.
Kum ehri sakinlerinin Hal Seferleri d e v
rinden beri orada yaad sylenir.
ehir surlar mozaiklerle kapldr. Kraliyet
saraynda m uazzam sayda deerli kuma
bulunur: ipek, nakl damasko, kadife ve devety. Sarayn altndaki kemerler yakutlar,
zmrtler, turkuazlar, safirler ve elmaslardan
oluan bir hzineyi korur. Sarayn kat,
oniks bir merdivenle birbirine balanmtr.
Z iyaretiler, insan kafataslaryla s s
lenm i k o ca m a n b ir o d a olan S a va la r
O dasna davet edilir. Burada onlara zehirli
arap verilir ve sonra da le salverilirler.
Kum ehrini ikinci kez ziyaret eden seyyah
says pek azdr.

leri kabul edilmitir.

(Jean d Agraives, La Cit des sables, Paris,
(J.R.R. Tolkien, The Fellowship of the Ring,
Londra, 1954; J.R.R. Tolkien, The Two To
wers, Londra, 1954; J.R.R. Tolkien, The Re
turn of the King, Londra, 1955; J.R.R. Tolki
en, The Silmarillion, Londra, 1977)

KUMMEROVV, Aa Pomeranya'da, d a
larla evrili bir kydr. Halknn vaftiz treni
ne c id d i b i im d e kar o ld u u s y le n ir.
Kummerovvlular vaftiz etmeye gnderilen
ler, bir vaftizden nce, grenekler uyarnca
vaftizi g e re kle tire ce k kiinin kendini te
mizlemesi gerektii bahanesiyle sular don
durucu souklukta yerel bir derenin iinde
saatlerce bekletilir; sonunda souktan ylr
ve oraya dzenlem ek iin geldikleri treni
tam amen unuturlar.
Bugnlerde seyyahlarn, buzlu sularda
en uzun s re yle d u ra b ile n le r a ra s n d a n
Kumrmerovv kralnn s e ild i i enlie katl
malarna izin verilm ektedir.
(Ehm W elk [T hom as T rim m ], Die Fleiden

von Kummerow, Berlin, 1937)

1926)

KUNLUN DAI, Semavi im paratorun yeryzndeki baehri saylan inde bir d a

dr. Bir kaplan gvdesine sahip, dokuz kuy
ruklu, insan yzl ve kaplan peneli bir ya
ratk olan Lu Wu tarafndan korunur.
Kunlun Da yz binlerce ayak yksek
liktedir ve sekiz yz ayakkarelik bir alan kap
lar. Doruunda krk ayak yksekliinde ve el
ele tutumu be adamn gvdesini ancak
evreleyebilecei genilikte bir aa byr.
Burada leopar kuyruklu, kaplan dili, tiz sesli,
kee sal bir canavar olan ve gz kamatr
c bir ta takan Batnn Ana Kraliesi yaar.
(Anonim, The Book o f Mountains and Seas,
4. yy)

KURBAA KONAI, NEHR KIYISI'nn ya

nndan akan nehrin kysnda, yumuak tula
dan, suyun yanbana kadar inen iekli i
menlere kap gibi alan uzun pencereleriyle,

vakur bir binadr. Bu evin arka tarafnda, ok

sayda ek bina vardr: ahrlar, dom uz ahrlar,
bir gvercinlik ve bir kmes ile duvarla evrili
cazip bir mutfak bahesi. Binalarn baz k
smlarnn on drdnc yzyldan kalma oldu
u sylense de her tr modern konfora sa
hiptir ve son derece rahat bir centilmen mes
kenidir. Golf sahasna, postaneye ve kiliseye
yakndr; ana nehre akan yaknlardaki bir ay
da byk bir kaykhane bulunur. Evden nehir
kysna doru inen yeralt geidi yzlerce yl
nce yaplm gibidir ve Konakn imdiki sa
hibinin babas tarafndan restore edilmitir.
K urbaa Kona, blgede hatr saylr
bir hrete sah ip olan Bay K a ra ku rb a a snn atadan kalma evidir. Tem elde iyi kalpli
ve cmert olduu halde, Bay Karakurbaas kendini beenm i ve vngen gibi gr
nebilir; ayrca birka hobiye kar duyduu
gelge hevesleri vardr ki, bunlar gem ite
hem pahal hem de tehlikeli sonular dour
mutur. Bunlarn sonuncusu motorlu araba
lara olan tutkusuydu ve birka arpmann
ardndan, Bay Karakurbaasnn araba al
ma sebebiyle hapse girmesine yol amt.
Bay Karakurbaas tam hapisten ka
ma planlar kurmutu ki, mecburi yokluu s
rasnda YABANIL ORMANdan gelen ve susamuru, karakurbaas ve da gelinciklerin

B ohem yadaki KURT KO Y AG Indan bir grnm.

KURT KOYAI, B ohem yadadr. Ayn za

m anda heveskr birer sporcu olan seyyah
lar burada ruhlar karlnda, yabani avc
Sam ielden yedi sihirli kurun elde edebilir
ler. Bu kurunlardan alt tanesi dosdoru
hedefe, yedinci ise avc nereye isterse ora
ya gidecektir. Vadi, ocuklarn uyarp ora
dan uzaklatrmaya alan lm anne-ba
balarn hayaletleriyle d o lu du r. K adavralar
ve hayalet gibi hayvanlar, alev ve kvlcm
tkrerek kayalardaki m a aralar arasnda
srnr.

den oluan bir grubun Kurbaa Konan ele

geirdiini rendi. Yabanl O rm anllar ne
yazk ki K onaka hatr saylr l d e zarar
verdi ve Bay Karakurbaasfnn erzandan
epeyce bir blm yiyip tiler. Sonunda Bay

(Carl M aria Freiherr von W eber & Johann

Friedrich Kind, Der Freischtz, ilk sahnelenii: Berlin, 1821)

Karakurbaas, Nehir Kysndan Bay Susan, Yabanl Orm anl Bay Porsuk ve KS
TEBEK BURNUndan Bay Kstebek tarafn
dan kovuldu. Bu drtl Konaka (sadece Bay

KUKU ATOSU, H IR S T Y A N n LKE-

Porsuk'un bildii) yeralt geidinden girdiler

ve kendilerine grltl bir len eken igal
cileri kap dar ettiler. Konak imdi yeniden
dzene girm i durumdadr, bu olayn vaktiyle
pek takn olan Bay Kurbaa zerinde hayrl
ve sakinletirici etkisi olmua benziyor.
(K enneth G raham e, The Wind in the Wil
lows, Londra, 1908)

Snde, bir zamanlar Dev Umutsuzluk ile ei

Gvensizlik'e ait olan evin ykntlardr. ato,
SEMAV EHRe gitmekte olup da KOLAY
LIK OVASInn kenarndaki Tali Yol ayrn
geerek Dev Umutsuzlukun arazisine giren
seyyahlar iin ciddi bir tehdit unsuru olutu
rur. Devin topraklarndan geen herkes ya
kalanp karanlk bir zindana atlr ve acma
sz c a d v le re k a l a m a h k m e d ilird i.
Dev Umutsuzluk, seyyahlar ylesine zavall
bir durum a drrd ki, yle yaamak yeri
ne intihar etmeyi tercih ederlerdi.

iki s e y y a h , H ris tiy a n ve a rk a d a

Umutlu da Devin eline dm ancak ka
may baarm lard; arkalarndan gelenleri
uyarm ak zere yola bir iaret diktiler: Bu
it geit, Semavi ehirin kralndan nefret
eden ve onun kutsal haclarn yok etm eye

(Elazar de M auvillon, Le Soldat Parvenu

alan Dev U m utsuzluka ait Kuku atos u na g id e r . B irka yl sonra dev ve ei,
seyyahlara lkeyi gezdiren Yce-yrek n
derli in de bir grup tarafndan ldrlm
tr. Bu topluluk atoyu yerle bir etm i ve
geriye yalnzca gnm ze ulaan ykntlar
b ra k m tr. D e v 'in ka fa s , H ris tiy a n ve
U m utlunun dikmi olduu ilk tabelann te
pesine aslmtr.

KULAR ADASI, K a n a d a nn d o u kys

aklarnda bir ada, buraya adm atlmasn
yasaklayan irkin A m enachem in yuvasdr.

Ou Mmoires Et Aventures De Mr. De Verval Dit Bellerose. Par Mr. De M, Dresden,

1753)

Dinlemeyip gelenler korkun derecede m ut

suz olurlar ve adann peyzajnn -k u m rengi
aalar, iekler ve talarn- tutsa haline
gelirler.
(Michel Tremblay, Contes pour buveurs at
tards, Montreal, 1966)

(John Bnyan, The Pilgrim s Progress from

this world to that which is to come. Delive

red under the similitude of a Dream. Where
in is discovered the manner of his setting
out, his dangerous journey and safe arrival
at the Desired Country, Londra, 1678; John
B unyan, The Pilgrim s Progress from this
world to that which is to come. The Second
part. Delivered under the sim ilitude o f a
Dream. Wherein is set forth the manner of
the setting out of Christians wife and child
ren, their dangerous journey and safe arri
val at the Desired Country, Londra, 1684)

KULAR ADACII, Karayiplerdedir. yle

sine kktr ki evresinde yrmek sade
ce alt saat alr. A daya adn, burada bulu
nan ok eitli trde ku verir, ama Kular
A dac en ok b u rada yaayan ylanlarla
tannr.
On sekizinci yzylda Kont d Uffai'nin
burada gemisi batmt. Babasnn em irleri
ne itaatsizliinin cezas olarak adaya g n
derilen gzel bir kadnla karlat ve onunla
birlikte ilkel masumiyette ho bir toplum kur
du, ki bu toplum hakknda ok az ey bilinir.
D 'U ffainin yapt kulbeler bugn de ora
dadr ve pastoral bir mutluluk peindeki ift
ler tarafndan kullanlabilir.

KULAR LKES, bkz. VAK VAK A DALA

RI.

KUTLU DYAR, bkz. AMAN.

KUTSAL SARAY, bkz. EGYPLOSS.

KUTSAL VAD, Hindistan ve Skkmn snr

larnda, Byk Rungit Vadisinin ge risin d e
dir; dalarn tepelerinde, kayadan duvarlarla
evrilidir. Tecrit edilmilii sayesinde lman
bir iklimi ve zengin bitki rts vardr, d a
lardan inen ve menderesler izerek akan bir
nehir tarafndan sulanr. Seyyahlar, Kutsal
Vadi'ye giden en ksa yolun Byk Rungit
V a d isindeki bir m aaradan g e ti i konu
sunda uyarlrlar. Biimsiz basamaklarla var
lan bir dizi tnel, bir uurumla sona eren
kntl bir kaya tabakasna kar. Kayaya tesbit edilmi portatif metal merdiven basam ak
lar, seyyahn Kutsal Vadiye inmesini sala
yacaktr. Vadiye girmenin bir baka yntemi
ise daha tehlikelidir. Seyyahlar Byk Rungit
V adisinde yere yatp uyuyormu g ibi y a p
maldr. Az sonra ok sayda kocaman kap
lan yanna gelecek ve onu incitmeden Kutsal

Vadinin barndaki Kali Tapnana srkle

yecektir. Ancak seyyahlar bu ikinci giri yn
tem inden yararlananlarn o unun yerliler
tarafndan tanrlarna kurban edildiini unut
mamaldr. Fakirler, kaplanlarla zehirli ylan
lar, bu ekilde tanrlara a danacak kurban
bulsunlar diye eitmitir.
Metal basam akl m erdivenin dibinden
yaklak b ir sa a tlik yry m e s a fe s in d e
olan Kali Manastr, geceleri heybetli kaps
nn iki yanna yerletirilmi ocaklarla aydn
lanan m uazzam bir binadr. Z iyareti ieri
girince, odann iki yannda i re n yzleri
olan, kollaryla bacaklar arplm, son de
rece yksek iki heykel grecektir. En uzak
uta ykseltilmi bir taht durur, onun hemen
ardnda ise Kalinin kara mermer heykeli he
yula gibi ykselir; boynunda kafataslarndan
oluan bir gerdanlk, drt elinin her birinde
de birer kafatas vardr. Tapnan altnda
mezarlar ve lahitlerle dolu, karmak ve ola
anst o ym a la rla bezeli bir m ahzen yer
alr. Yana do ru kayan bir kaya levhasyla
ulalan gizli geit, tapnan yasaklanm
yreine gidilm esini salar; bir baka geit
ise ak havaya kar. Tapnan nnde
sayvana destek olan bklml stunlaryla
terasl bir bahe uzanr. En yksek terasn
altnda, ziyareti, asrlar boyunca dnyann
prenslerinin tanraya sunduu arm aanlar
dan oluan, Siva'nn efsanevi hzinelerini
grecektir. Bunlar, stne deerli talar ka
klm en iyi m erm erden yaplm bir odada
durur. Ancak ziyaretiler odann yerinin ok
iyi saklanan bir sr olduu ve bu srra ihane
tin lmle ce z a la n d ra b ile c e i konusunda
uyarlr, idam , zehirli ylanlarn yardmyla in
faz edilir.
Tapnak ksmen, kutsal timsahlarn ya
ad bir glle evrilidir. Kurban edilecek
m ahpuslar tapnaktan gln d ib in e giden
bir tnelin sonundaki dar blm eye kilitlen
mitir ve tim sahlar onlara yaklam aya karar
verene k a d a r da o rada kalrlar. E le n ce
am al bu ayinlerd e, kurban t re n in in bir
paras olarak en eski Vedik ilahileri de kul
lanlr.

K utsal V a d ide, m e h ta p ta o k gzel

grnen daha kk, artk kullanlmayan ta
pnaklarn da harabeleri vardr.
(M aurice Champagne, La Valle mystrieu

se, Paris, 1915)

KUTUP AYISI KRALLII, Franz Josef Top

raklar ya da Nansen Takm adalarndaki bir
kutup kefi srasnda, belirsiz bir yerde yol
arkadalar tarafndan terk edilm i olan Pietro G alibas adl bir Macar kifin verdii bil
gilere gre, bu blgede zeki bir kutup ayla
r kabilesi yaar. Aylar onu kurtarm ve ona
bakm, kabilenin kral da G a lib a s sarayn
-d e v kristaller ve sv bazalt gibi jeolojik ga
riplikler asndan zengin, muazzam bir buz
m aaralar ve yeralt m aaralar labirenti
ziyaret etm eye davet etmi.
G a lib a s ayrca aylarn bitm ez tken
mez bir yiyecek kayna olarak kulland,
ok sayda donmu tarihncesi hayvan gr
dnden de sz ediyor. G alibas bu hay
vanlarn etinden yemi; geri et sertmi, pek
de lezzetli deilmi, ama herhangi bir ters
etkisi olmam. Krallktaki uzun sreli konuk
luu sra sn d a G alibas, ye ra lt la b ire n tin i
kefe km a ans bulmu ve asbest bir sal
la dolat, bakr slfatndan kocam an bir
gl ieren devasa bir m aara bulmu. An
cak en sansasyonel kefini, yirmi bin yl a
kn sre nce k uykusuna yatm gen bir
kzla babasnn bulunduu m aarada ger
ekletirm i. G alibas kara kehribarn zel
gleri sayesinde onlar nasl hayata dn
d rdn ve kendisine ib ra n lce nasl te
ekkr ettiklerini de anlatyor. Bilim adna
zcdr ki kifimiz inanlmaz keifleri ne
deniyle yle comu ki, hi tavsiye edilm e
yecek bir dizi deney gerekletirm i ve bu
zun erim esine yol aan bir neft pskrm esi
ne sebep olmu; bylece tarihncesi hay
vanlar da eriyip hayata dnm eye balam.
Neyse ki pskrm e ksa srm, bylece s
da norm al dzeyine dm ve tarihncesi
hayvanlar k uykusuna dnm . Ne var ki

bunun sonucunda d i e r seyyahlar, Kuzey

Kutup Dairesinin derinliklerinde bulunan ve
binlerce yldr nesli tkenm i yaratklardan
oluan bu hayvanat bahesini grme imk
nndan yoksun kalm.
(Jkal Mr, Vingt mille lieues sous les glaces, Bkre, 1876)

KUYTUORMAN, ORTA D N YA nn ku ze
yinde, DUMANLI DALAR'n dousunda ve
GR DALARn gneyinde ok geni ve ka
dim bir ormandr.
Orman sulayan ana nehir, Gri D alardan doan Orman N ehrldir, Akan Nehir
ise, dou kenarn sular. Kuytuorm ann ken
disi, sular karanlk ve gl olan Byl Neh irin kaynadr. Bu sular, onlardan ien,
hatta iinde ykananlarda unutkanla ve uy
kuya yol aar. K uytuorm andan iki yolla g e
ilir: Yzk Sava srasnda batakla dn
en ve dou ucunda geilm ez hale gelen
Eski Orman Yolu ile ormann kuzeyine doru
elflerin kulland bir keiyolu.
Kuytuorman bir vakitler Koca Yeilorman diye bilinirdi, ama nc an bala
rnda, er gleri onu hkm altna alnca ye
ni adn edindi. Byc Sauron ormann g
neyinde Dol Guldur denen bir kule ina etti
ve burada yaayan er, ok gem eden or
man da rtmeye balad. Sonraki bin yl
boyunca Sauron burada hkmetti ve Kuytu
orman da adn hak etti. Sauronun kendisi
ise, onun er planlarn yenilgiye uratmak
iin kurulmu A kdivan tarafndan buradan
srld. MORDORa ekildi ama kt yara
tklar ormandaki kulesine dnd ve Kuytuor
man kanlmas gereken bir yer olarak kald.
Orman sessiz, tekinsiz bir yer halini al
d, sadece aalarn birbirine dolanm dal
larndan szan lo yeil bir kla aydnlan
y o rd u . Tuhaf, vahi y a ra tk la rla d o lu yd u ;
bunlarn en korkuncunun, muazzam alar
aatan aaca uzanan dev rm cekler ol
d uu anlalyor. Yoldan sapacak kadar b u
d a la o la nlar, o u ke z bu a la ra taklr,

rm cekler tarafndan yakalanr, zehirlenir

ve yenirdi. rm cekler birbirleriyle tslam a
ve lk sesleriyle iletiim kurarak bir tr ko
numay beceriyorlard.
K u ytu o rm a n n sa kin le rin d e n o u n u
belirgin biim de tanmlamak neredeyse im
knszdr. Karanln iinden krmz, sar ya
da yeil gzler bakar ve ormanalt bitki rt
snden uursuz hom urdanm alarla hrltlar
gelir. Kara sincaplar grlebilir. Bir ate, he
men insan eli kadar byk, kuruni ya da ka
ra pervane bulutlarn ya da koskoca yarasa
srlerini eker. Bu sralarda bir kez beyaz
bir g eyik srs g r ld ka ytla rd a d r.
Aalarn stnde kadifemsi siyah kelebekler
uuur, bunlarn mor imparator kelebeinin
daha koyu renkli bir eidi olduu dnlr.
Bu yllarda Kuytuorm ann sadece ky
lar iskn edilmiti. Birka oduncu g neyba
tda yaar ve rm ceklerle orman orklarna
kar hayatta kalm aya alrken, elfler de
O rm an N e h ri'n in kylarndaki KUYTUO RMANIN ELFSARAYLARInda oturur.
Sauronun nihai yenilgisinin ardndan
Kuytuorm an erden ebediyen tem izlem e
yo lu n d a a b a la ra g iri ild i. 3019 n c
a da LRENden gelen gl bir birlik
Dol G uldura yrd ve karanlk kuleyi yerle
bir etti. Ormann kuzey blm, Elfsaraylarnn eski sakinlerinin diyar haline gelirken,
gney blm de Dou Lrienin bir paras
oldu. Dalar ile Narrows arasndaki, orm a
nn kylarnn birleerek dar bir bel olutur
duu aalk blge odunculara ve ANDUN
VADLERnin Kocaolanlarna verildi. Kuy
tuorman erden kurtulana kadar b irok b
yk muharebe yapld ama nihayet bu am a
ca ulald ve orm ana yeniden Eryn Lasgalen ya da Yeilyapraklar Orman ad verildi.
Ancak tarihsel nedenlerle, halen K u ytu o r
man olarak bilinir.
(J.R.R. Tolkien, The Hobbit, or There and
Back Again, Londra, 1937; J.R.R. Tolkien,
The Fellowship o f the Ring, Londra, 1954;
J.R .R . T o lk ie n , The Return o f the King,
Londra, 1955)

KUYTUORMANIN ELFSARAYLARI, ku
zey ORTA D N Y A nn kadim orm an olan
KUYTUORM ANdaki Orman N ehrinin kysndadrlar. Koca kaynlar nehir kylarna ka
dar iner.
Orman Nehri, Elf Kralnn maarasna
giri salayan muazzam ta kaplara giden
bir kpryle geilir. Kaplarn ardnda, krm
z meale yla aydnlanan bir dizi dolam
bal geit, grkem li ta stunlaryla hayran
lk verici bir m anzara oluturan m aaraya
gider. Elinde tahtadan oyulmu bir asayla,
tahtadan yontulm u bir tahtta oturan Elf Kra
l, kraliyet m eclisini burada toplar, ilkbahar
da orm an i e k le rin d e n , so n b a h a rd a ise
brtlenlerle krmz yapraklardan yaplm

(J.R.R. Tolkien, The Hobbit, or There and

Back Again, Londra, 1937; J.R.R. Tolkien,
The Fellowship of the Ring, Londra, 1954;
J.R .R . T o lk ie n , The Return o f the King,
Londra, 1955)

KUZEY DRHEM, bkz. SHRE.

KUZEY KUTBU KRALLII, K u ze y K u t

b u n u n altnda bulunan, uygar dinozorlarn
yaad bir lkedir. Buzlu oraa ok sayda
k olan bir yeralt tnelleri labirentinden
oluur. Dinozor toplumu zenle rgtlenmitir
ve btn yelerin belirli megaleleri vardr.

bir ta giyer.
Byk m aaradan kan geitler say
sz baka m aaraya ve geni bir salona g i
der. En alt katlarn da altndan akan bir de
re, sukaps yoluyla tepeden, O rm an Nehrine gider. Sukapsnn n, iner kalkar bir
kap parmaklnn indirilmesiyle kesilebilse
de, genellikle aktr, nk bu dere elflerle
G L-KENT halk arasndaki a lve ri iin
kullanlr; nehirden aa flar yzdrlr
ve dn yolculuunda da srklarla gerisin
geri getirilir.
K u ytu o rm a n n orm an elfleri, va ktiyle
batdaki Peri lkesine gitmemi olan kadim
alar elflerinin soyundan gelmitir. Bu yz
den de o y o lc u lu u yapm olan ve Orta
Dnya'da yaayan, Yksek Elfler denen elflerden farkldrla r, iyi huylu ve m fik bir
halktrlar -Y ksek Elf halk kadar bilge olm a
salar d a - gl bir sihirleri vardr ve yaban
clara ihtiyatla yaklarlar. araptan ok ho
lanrlar ve b lg ed e zm asmas olmad
iin gneydeki akrabalarnn balarndan ya
da baka blgelerdeki insanlarnkinden ithal
ederler.
O rm an e lfle rin in m a a ra la r, b a k a
blgelerde O rta Dnya orklaryla g o b linlerinin o tu rd u u m a aralara gre nisp e te n
sdr ve ilerindeki hava da tem iz ve se
rindir.

KUZEY KUTBU K R ALLI Inn

nc kndan b ir grn.

Esas i, Kuzey K u tb u nun elektrom anyetik

enerjisini sya ve a dntren muazzam
makinelere gz kulak olmaktr. Bu iten so
rumlu iilere, daha gen raklar elik eder.
Bir ii grevlerini ihmal edecek olursa, ii
derhal rak devralr, ii de mezbahaya g
trlr. Dinozorlar, fok derisinden bir tr i tu
lumu giyerler. Yzleri dev kertenkele yzleri
gibidir ve duygularn belli etmezler.
Bir teoriye gre bu yaratklar, yeraltna
snan tarihncesi dinozorlarn soyundan
gelm ekteydi. Kuzey Kutbu Krall zerine,
o rta b e s b e lli akln ka y b e tm i olan b ir
Fransz kif tarafndan kaleme alnm yaz
lar ele geti. On dokuzuncu yzyln sonla
rnda, Fransz arkeologlar tarafndan kuzey
S ib iry a 'd a ortaya karla n bu elyazm as,
bo bir petrol deposunda, byk bir htimal
le bu beyaz ve donm u kralln sakinlerin
den biri olan bir dinozor iskeletinin yannda
bulundu.
(Charles Derennes, Le Peuple du Ple, Pa
ris, 1907)

KUZEY RZGRI NIN ARKASI, arktik o

raktaki bu diyara, kapsnda oturan Kuzey
Rzgrnn bedeninin iinden geerek ula
lr.
Buraya dair ilk aklamalar ayr kii
den gelmitir ve aralarnda birtakm farklar
vardr, ilk hikye on drdnc yzylda yaa
yan yazar Durante tarafndan yazlmtr. Bu
topraklara ateten bir kapnn iinden ge e
rek girdiini ve karsnda her eyin ho kok
tuu, her zaman Mays aynn yaand bir
lke bulduunu ileri srer. Srekli tatl bir
meltem eser ve krmz ve sar ieklerle be
zeli yemyeil ayrlarn ortasndan suyu ter
tem iz bir ay akarm. Durantenin betim le
m esine gre bu topraklarn sakinleri zgr

grn hi esm edii, ne gnein ne ayn, ne

gecenin ne gnahn bulunduu bir aydnlk
lkesi anlatmtr.
On dokuzuncu yzylda Diam ond adl
b ir o cu k, d a h a etrafl bir ta rif ve rm i tir.
Londral bir taksi ofrnn olu olan D i
amond, oraya Kuzey Rzgrnn ta kendisi
tarafndan tanarak gtrlm. R zgrn
suretinin iine girmi, kendini karn ve buzun
olmad bir lkede bulmu. Gkte bir gne
grmemi, am a her eyden saf, parlak bir
k yaylyor gibiym i. Uzun ve rzgrda dal
galanan imlerin zerinden bir nehir akyormu. Diam onda gre orada hibir ey ters
gitmezmi, am a te yandan, hibir ey tam
olarak dzgn gibi de grnmyormu.
Kuzey Rzgrnn Arkasndaki insanlar
konumazm; birbirlerine bakarlar ve her
hangi bir dil kullanmakszn birbirlerini anlar
larm. Bir kez daha, Diam ondn tarifi nce
kilerden biraz farkl: insanlarn hayli mutluy
mu gibi grndn o da onaylyor ama
tamamen mutlu olmadklarn da ekliyor. Di
amond onlarn zaman zaman biraz zgn,
sanki bir gn daha mutlu olmay bekliyorm u
gibi grndn dnm. Grne g
re, burann sakinleri aslnda Kuzey Rzgrnn, gem ilerini batrdktan sonra g e tirdii
kiilerm i. Bir kere bu lkeye ye rle tikte n
sonra, belli bir aacn tepesine karak evde
bekleyen sevdiklerini grebilirler, bu srada
kendileriyse grnm ez olurlarm. A a ise,
bu tuhaf diyarn tm sakinlerinin zerinde
yer bulabilecei kadar bykm.
G e zg in lerin K uzey R zgrnn A rkas'nda zamann ok yava getiini unutm a
malar gerekir; bazen bir hafta, bir asr sr
yormu gibi grnr.
(G e o rg e M a c D o n a ld , A t the Back o f the
North Wind, Londra, 1870)

ve salklym ve balarna ta takarlarm.

Durante'den yzyllar sonra, bir sko

KBA, bkz. LAMAM.

kylsnn kz orm anda uyuyakalp arktik

d iy a rd a uyanm ve o ra d a n bir ay sonra
dnm tr. Yam urun hi yamad, rz

KL DALARI, bkz. ERED LTHU.

Narin harikalarn diyar, kimsenin binemeyecei kadar hafif

atlaryla Havaiyat; kendilerinden daha kk ve savunmasz, erkek
cinsel organlarna benzeyen yaratklar olan

bullpoplar yiyen dev

sarsn kadnlarn yaad Capillaria; dnyadaki nl yollarn tatil

yapt, ancak kt hret sahibi Yol-dverlerin vahi saldrlarna
urad O des Adas; yal bir goril olan Sekizinci Henry ve onun
goril karlarnn A frika-Tudor karm bir konakta yaad Tham es
- zerin d eki- Londra; tek sakini devasa bir rmcek olan bo oda
Pauk; tasnif edilmi plerin oluturduu sonsuz sayda muazzam
emberle evrili, ulalmas ok g X ; Jacqueline Susannn btn
eserleri ve Pierre C ardinin gardrobu gibi insan ruhunun en hariku
lade rnlerinin sakland Nimpatan; demirden yaplma, yumurta
biiminde bir ehir olan, bisikletli T atarlarn kalesi Malacovia.
Alberto Manguel ( Okumann

Tarihi, Borgesin Evinde, Palmiyelerin

Aknda Stevenson) ve Gianni Guadalupiden ( Ekvator Hikyeleri)
hayal gezginleri iin ideal bir gezi rehberi: Arkham , Babil, Camelot,
Dzlke, El Dorado, Erewhon, Hogwarts, Jurassic Park, Kpan
Adas, Lilliput, Mahagonny, Narnia, O rta Dnya, Oz, Stepford.
ato, Tatar l, Utopia. Yerdeniz, Zincirlikuyu...
in den Peruya btn dnyadan, btn alardan,
yazdan, perdeden ve sahneden seilmi 1 2 0 0 den fazla
lke, ada, yap, yer; 2 2 0 den fazla harita ve resim.