Wika

G. Francis Rodolfo M. Marcial Jr.

Guro sa Filipino, Hayskul Yunit
Pamantasan ng Ateneo de Zamboanga
Febrero, 2008

Katuturan

Binanggit ni Austero et al (1999) mula kay Gleason na ang wika ay masistemang balangkas ng
sinasalitang tunog na isinaayos sa paraang arbitraryo. Ang mga tunog ay hinugisan/binigyan ng mga makabuluhang
simbolo (letra) na pinagsama-sama upang makabuo ng mga salita na gamit sa pagpapahayag.

Dagdag naman nina Mangahis et al (2005) na ang wika ay may mahalagang papel na ginagampanan sa
pakikipagtalastasan. Ito ang midyum na ginagamit sa maayos na paghatid at pagtanggap ng mensahe na susi sa
pagkakaunawaan.

Kahalagahan ng Wika

Mahalaga ang wika sapagkat:

1.
2.
3.
4.

ito ang midyum sa pakikipagtalastasan o komunikasyon;

ginagamit ito upang malinaw at efektivong maipahayag ang damdamin at kaisipan ng tao;
sumasalamin ito sa kultura at panahong kanyang kinabibilangan;
at isa itong mabuting kasangkapan sa pagpapalaganap ng kaalaman.

Katangian ng wika

1.

Ang wika ay isang masistemang balangkas dahil ito ay binubuo ng mga makabuluhang tunog (fonema) na
kapag pinagsama-sama sa makabuluhang sikwens ay makalilikha ng mga salita (morfema) na bumabagay
sa iba pang mga salita (semantiks) upang makabuo ng mga pangungusap. Ang pangungusap ay may
istraktyur (sintaks) na nagiging basehan sa pagpapakahulugan sa paggamit ng wika.

a.

Ponolohiya o fonoloji pag-aaral ng fonema o ponema; ang fonema ay tawag sa makabuluhang

yunit ng binibigkas na tunog sa isang wika. Halimbawa ay ang mga fonemang /l/, /u/, /m/, /i/, /p/, /a/
at /t/ na kung pagsama-samahin sa makabuluhang ayos ay mabubuo ang salitang [lumipat].

b.

Morpolohiya o morfoloji pag-aaral ng morfema; ang morfema ay tawag sa pinamakamaliit na

makabuluhang yunit ng salita sa isang wika. Sa Filipino ang tatlong uri ng morfema ay ang
salitang-ugat, panlapi at fonema.

Salitang-ugat = tao, laba, saya, bulaklak, singsing, doktor, dentista

Panlapi = mag-, -in-, -um-, -an/-han
Fonema = a
*tauhan, maglaba, doktora

c.

Sintaksis pag-aaral ng sintaks; sintaks ay ang tawag sa formasyon ng mga pangungusap sa

isang wika. Sa Filipino, maaaring mauna ang paksa sa panaguri at posible namang pagbaligtaran
ito. Samantalang sa Ingles laging nauuna ang paksa.

Hal. Mataas ang puno.

Ang puno ay mataas.
The tree is tall. (hindi maaaring Tall is the tree. o Tall the tree.)

d.

Semantiks pag-aaral ng relasyon ng salita sa bawat isa sa iisang pangungusap; ang mga salita
sa pagbuo ng pangungusap ay bumabagay sa iba pang salita sa pangungusap upang maging
malinaw ang nais ipahayag.

Hal. Inakyat niya ang puno.

Umakyat siya sa puno.

Makikita na nang ginamit ang pandiwang [inakyat] ang panghalip ng aktor sa pangungusap
ay [niya] at ang pantukoy sa paksa ay [ang]. Samantalang sa ikalawang pangungusap ang
pandiwa ay napalitan ng [umakyat] kaya nakaapekto ito sa panghalip ng aktor na datiy [niya]
ngayoy [siya] na. Imbis na pantukoy na [ang] ay napalitan na ng pang-ukol na [sa]. Nagkaiba na
ang kahulugan ng dalawang pangungusap.

2.

Ang wika ay binubuo ng mga tunog. Upang magamit nang mabuti ang wika, kailangang maipagsama-sama
ang mga binibigkas na tunog upang makalikha ng mga salita. (Tingnan ang ponolohiya)

3.

Ang wika ay arbitraryo. Lahat ng wika ay napagkakasunduan ng mga gumagamit nito. Alam ng mga Ilokano
na kapag sinabing [balay], bahay ang tinutukoy nito. Sa Chavacano naman ay [casa] kapag nais tukuyin
ang bahay at [bay] naman sa Tausug samantalang [house] sa Ingles. Kung sakaling hindi naintindihan ng
isang tao ang isang salita o pangungusap ng isang wika, nangangahulugan na hindi siya bahagi ng
kasunduang pangkaunawaan. Ngunit kung pag-aaralan at matututunan niya ang wika, nangangahulugang
sumasang-ayon siya sa kasunduan ukol sa naturang wika.

4.

Ang wika ay may kakanyahan. Lahat ng wika ay may sariling set ng palatunugan, leksikon at istrukturang
panggramatika. May katangian ang isang wika na komon sa ibang wika samantalang may katangian
namang natatangi sa bawat wika.

Halimbawa
Wikang Swahili atanipena (magugustuhan niya ako)
Wikang Filipino Opo, po
Wikang Subanon gmangga (mangga)
Wikang Ingles girl/girls (batang babae/mga batang babae)

Wikang Tausug tibua (hampasin mo), pugaa (pigain mo)

Wikang French Francois (pangngalan /fransh-wa/)

Mapapansin sa wikang Swahili (isang wika sa Kanlurang Afrika) isang salita lamang ngunit katumbas na ng
isang buong pangungusap na yunik sa wikang ito. Sa Filipino lamang matatagpuan ang mga
salitang opo at po bilang paggalang. Sa Subanon naman, mayroong di pangkaraniwang ayos ng mga
fonema gaya ng di-kompatibol na dalawang magkasunod na katinig sa iisang pantig na wala sa karamihang
wika. Sa Ingles naman, isang fonema lamang ang idinagdag ngunit nagdudulot ng makabuluhang
pagbabago. Sa Tausug naman ang pagkabit ng fonemang /a/ ay nagdudulot na ng paggawa sa kilos na
saad ng salitang-ugat. Sa French naman, mayroon silang natatanging sistema sa pagbigkas ng mga tunog
pangwika.

5.

Ang wika ay buhay o dinamiko. Patuloy na nagbabago at yumayaman ang wika. Nagbabagu-bago ang
kahulugan ng isang salita na dumaragdag naman sa leksikon ng wika.
Halimbawa:

BOMBA

Kahulugan
a.

Pampasabog

b.

Igipan ng tubig mula sa lupa

c.

Kagamitan sa palalagay ng hangin

d.

Bansag sa malalaswa at mapanghalay na larawan at pelikula

e.

Sikreto o baho ng mga kilalang tao

6.

Lahat ng wika ay nanghihiram. Humihiram ang wika ng fonema at morfema mula sa ibang wika kayat itoy
patuloy na umuunlad. Gaya sa Chavacano, binibigkas na ang ka na hiniram sa Visaya bilang kapalit ng tu
at bo. Ang Filipino ay madalas manghiram gaya ng paghiram sa mga salitang [jip, jus at edukasyon] na
mula sa Ingles na [juice], [jip] at Kastilang [educaion].

7.

Ang wika at kultura ay magkabuhol at hindi maaaring paghiwalayin. Maraming salita na hindi maisalin
sapagkat wala silang katumbas sa ibang wika. Dahil sa ganitong pagkakataon, napipilitang humiram ng
salita mula sa isang wika sapagkat hindi komon ang salita sa kultura ng wikang patutunguhan. Halimbawa,
walang katumbas ang /malong/ sa Tagalog sapagkat hindi bahagi ng kultura ng mga Tagalog ang salitang
ito. Ang /lamaw/ naman ng Cebuano ay hindi rin matutumbasan sapagkat iba ang paraan ng paghahanda
ng buko ng mga Cebuano sa iba pang komunidad sa bansa.

8.

Ang wika ay bahagi ng karamihang anyo/uri ng komunikasyon. Sa komunikasyon ng mga pipi, hindi wika
ang kanilang ginagamit kundi mga kilos. Hindi wika ang kanilang midyum sapagkat hindi nito taglay ang
katangian ng isang ganap na wika.

9.

Nasusulat ang wika. Bawat tunog ay sinasagisag ng mga titik o letra ng alfabeto. Ang tunog na bi ay
sinasagisag ng titik na b. Ang simbolong m ay sumasagisag sa tunog na em.

10.

May level o antas ang wika.

Antas ng wika
A.
B.
C.

D.
E.

F.

formal at di-formal di-formal na wika ang wikang ginagamit ng tao sa ka-edad samantalang formal naman
ang wikang gingamit ng tao sa nakatataas o nakatatanda
lingua franca wikang ginagamit ng karamihan sa isang bansa; sa Pilipinas ang Filipino ang lingua franca
ng mga tao
lalawiganin mga wikang ginagamit ng mga tao sa lalawigan gaya ng Chavacano, Tausug, Cebuano,
Ilonggo, Visaya at iba pa. Hindi talamak ang paggamit sa isang bansa ng mga wikang lalawiganin ngunit
nagsasadya ito ng implikasyon ng kultura ng isang lalawigan
kolokyal - ito ay ang pakikibagay ng wika sa taong gumagamit nito. Kadalasan napaiikli ang mga salita
ngunit napagkakasunduan ang pagpapaikli nito. Halimbawa: /tena/ para sa 'tara na', /pre/ para sa 'pare'
balbal o pangkalye wikang ginagamit ng tao na halos likha-likha lamang at may kanya-kanyang kahulugan
gaya ng wika ng mga tambay at bakla halimbawa ang mga salitang eklavush, erpat at ermat at
cheverloo.
edukado/malalim wikang ginagamit sa panitikan, sa mga paaralan at pamantasan, sa gobyerno, sa korte
at iba pang venyung profesyunal

Teorya ng pinagmulan ng wika

Teorya sa Tore ng Babel Ang teoryang ito ay nahalaw mula sa Banal na Kasulatan. Ayon sa
pagsasalaysay, noong umpisay iisa ang wika ng tao na biyaya ng Diyos. Dahil sa nagkakaunawaan ang
lahat, napag-isipang magtayo ng isang tore upang hindi na magkawatak-watak at nang mahigitan ang
Panginoon. Nang nabatid ito ng Panginoon, bumaba Siya sa lupa at sinira ang tore. Nang nawasak na ang
tore, nagkawatak-watak na ang tao dahil iba-iba na ang wikang kanilang binibigkas kaya nagkanya-kanya
na sila at kumalat sa mundo.
Teoryang Bow-wow Sinasabi sa teoryang ito na nagkaroon ng wika ang tao dahil noong umpisay
ginagaya nila ang tunog na nililikha ng mga hayop gaya ng tahol ng aso, tilaok ng manok at huni ng ibon.

 Teoryang Ding-dong Maliban sa tunog ng hayop, ginagaya naman daw ng tao ang tunog ng kalikasan at
paligid gaya ng pagtunog ng kampana, patak ng ulan at langitngit ng kawayan.
Teoryang Pooh-pooh Ang tao ay nakalilikha ng tunog sanhi ng bugso ng damdamin. Gamit ang bibig,
napabubulalas ang mga tunog ng pagdaing na dala ng takot, lungkot, galit, saya at paglalaan ng lakas.
Teoryang Yo-he-ho Isinasaad dito na nagsimula ang wika sa indayog ng himig-awitin ng mga taong
sama-samang nagtatrabaho.
Teoryang Yum-yum Sinasabi sa teoryang ito na ang wika ay nagmula sa pagkumpas ng maestro ng
musika at sa bawat kumpas ay nagagawa niyang lumikha ng tunog mula sa kanyang labi.

Mga Sanggunian:

Antonio, Lilia F. et al. (2005). Komunikasyon sa akademikong Filipino. C & E Publishing,

Inc. Lunsod ng Quezon

Austero, Cecilia S. et al. (1999). Filipino sa ibat ibang disiplina. Mega-Jesta Prints, Inc.
Lunsod ng Valenzuela

Paz, Consuelo J. et al. (2003). Ang pag-aaral ng wika. University of the Philippine Press. Lunsod
ng Quezon

Santiago, Alfonso O. (1979). Panimulang linggwistika sa Pilipino. REX Book Store. Maynila

Santiago, Alfonso O. at Tiangco, Norma G. (2003). Makabagong balarilang Filipino. REX

Book Store. Maynila

Activity 1
Research the following:

Dont forget to copy the source : title of the book and author)

B. What is language? (Give 3 definition given by different language scholar)

C. What is importance of language? (Give 5 reason)
D. Write 40 words of THINGS around you then TRANSLATE it in FILIPINO. Memorize the 40 Filipino
words.

Write your answer in 1 whole sheet of paper.