kpss ve kurum

kpss

snavlar iin
zgn konular ve
zgn sorulardan oluan

2014

tek kitap

mikro iktisat
Mfettilik
Uzmanlk
Denetmenlik
Banka Snavlar
Kontrolrlk
Kaymakamlk
Hakimlik

dilek erdoan kurumlu

Dilek ERDOAN KURUMLU

KPSS MKRO KTSAT
ISBN 978-605-364-553-5
Kitapta yer alan blmlerin tm sorumluluu yazarna aittir.
Pegem Akademi
Bu kitabn basm, yayn ve sat haklar
Pegem Akademi Yay. Et. Dan. Hizm. Tic. Ltd. tie aittir.
Anlan kuruluun izni alnmadan kitabn tm ya da blmleri,
kapak tasarm, mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayt
ya da baka yntemlerle oaltlamaz, baslamaz, datlamaz.
Bu kitap T.C. Kltr Bakanl bandrol ile satlmaktadr.
Okuyucularmzn bandrol olmayan kitaplar hakknda
yaynevimize bilgi vermesini ve bandrolsz yaynlar
satn almamasn diliyoruz.

Bu kitapta yer alan gemi yllarda SYM'nin yapm olduu snavlardaki IKMI
SORULAR'n her hakk SYM'ye aittir. Hangi amala olursa olsun, tamamnn veya bir
ksmnn kopya edilmesi, fotoraflarnn ekilmesi, herhangi bir yolla oaltlmas ya da
kullanlmas, yaymlanmas SYM'nin yazl izni olmadan yaplamaz. Pegem Akademi
Yaynclk telif creti deyerek bu izni almtr.

3. Bask: Eyll 2013, Ankara

Yayn-Proje Ynetmeni: Selcan Arslan
Dizgi-Grafik Tasarm: Glnur calan
Trke Redaksiyon: Bahar Sarmehmetolu
Kapak Tasarm: Grsel Avc
Bask: Ayrnt Basm Yayn ve Matbaaclk Ltd. ti.
vedik Organize Sanayi 28. Cadde 770. Sokak No: 105/A
Yenimahalle/ANKARA
(0312-394 55 90)
letiim
Karanfil 2 Sokak No: 45 Kzlay / ANKARA
Yaynevi: 0312 430 67 50 - 430 67 51
Yaynevi Belge: 0312 435 44 60
Datm: 0312 434 54 24 - 434 54 08
Datm Belge: 0312 431 37 38
Hazrlk Kurslar: 0312 419 05 60
E-ileti: pegem@pegem.net

SUNU

Deerli adaylar;
Toplumda en deerli beeri sermayemiz olan sizler, yllarca girdiiniz snavlardan sonra yeni bir
snavla daha kar karyasnz. Devlet kurumlarna atanmak, zellikle uzman ve mfetti olabilmek
iin nce KPSS barajn gemeli ve o snavlara KPSS Alan Bilgisi'nden alacanz puanlarla bavuru hakk elde etmelisiniz. Zor bir srele kar karyasnz fakat bu srecin sonunda elde edeceiniz
mevkileri dnrseniz bu glklere ok daha rahat katlanabilirsiniz.
Bu ok nemli olan srete, Alan Bilgisi'nde biliyoruz ki hepinizin en byk korkularndan biri
"iktisat". Analizleri, formlleri, yorumlar... ktisatta her gn yeni bir ey kefeder; engin bir denizde
istediiniz kadar alabilirsiniz! Fakat bizim amacmz bu denizde sizi kaybetmek deil gvenli bir
yolla sonuca ulatrmaktr. Bu amala hazrlanan kitabmzda size en pratik ve en kolay test yntemleriyle iktisad retmek ve her eyden nemlisi korkulan deil sevilen bir iktisat dersi sunmak hedeflenmitir. Ayrca sadece KPSS sorular deil, kurumlarn mfettilik ve uzmanlk snav sorular da
dikkate alnarak KPSS sonras da ktphanenizde bulunmas gereken bir kitaba dntrlmtr.
KPSS Alan ktisat'ta;
Mikro ktisat
% 30
Makro ktisat
% 25
Para-Banka Kredi
% 10
Uluslararas iktisat
% 10
Byme ve Kalknma % 10
Trkiye Ekonomisi
% 10
ktisadi Doktrinler Tarihi % 5 orannda yer almaktadr.
Kitapla ilgili neri, eletiri ya da takdirinizi pegem@pegem.net araclyla bizimle paylamanz ister,
hepinize baarlar dilerim. Ayrca kitaplarmn olumasnda emei geen herkese sonsuz teekkr ederim.
Dilek ERDOAN KURUMLU

NDEKLER
1. BLM

ktisada Giri

KTSAT BLMNDE BAZI KAVRAMLAR ...............................................................3

RETM MKANLARI ERS ................................................................................5
Frsat Maliyeti.....................................................................................................6
Marjinal Dnm Oran ....................................................................................7
Baml-Bamsz Deiken...............................................................................8
TOPLAM, ORTALAMA ve MARJNAL DEERLER ...............................................9
Ceteris Paribus ................................................................................................10
Ksmi Denge Analizi .........................................................................................10
Genel Denge Analizi ........................................................................................10
TEST-1 KURUM SORULARI ................................................................................11
TEST-1 KURUM SORULARI ZMLER..........................................................12
TEST-2 .................................................................................................................13
TEST-2ZMLER ............................................................................................15

2. BLM

Tketici Dengesi Analizi

TKETC ve TKETC TERCHLER.................................................................19

Tketici Tercihleri .............................................................................................19
Homo - Economicus.........................................................................................19
Fayda ve Fayda Fonksiyonunun zellikleri .....................................................19
KARDNAL FAYDA TEORS................................................................................20
Toplam Fayda ..................................................................................................20
Marjinal Fayda .................................................................................................20
Azalan Marjinal Fayda Kanunu ........................................................................21
ORDNAL FAYDA TEORS..................................................................................25
Farkszlk Erisi................................................................................................25
Bte Kst.......................................................................................................28
Tketici Dengesi (Fayda Maksimizasyonu) .....................................................29
TKETC DENGESNN DEMES .................................................................32
Fiyatlardaki Deimeler ...................................................................................32
Fiyat Tketim Erisi .........................................................................................33
Bireysel Talep Erisi.........................................................................................34
Gelirdeki Deimeler........................................................................................35
Gelir Tketim Erisi..........................................................................................35

PEGEM AKADEM

vi
Engel Erisi ......................................................................................................35
Zevk ve Tercihlerin Deimesi .........................................................................37
HCKS VE SLUTSKY YAKLAIMI........................................................................37
Fiyat Etkisi........................................................................................................37
Gelir Etkisi ........................................................................................................37
kme Etkisi......................................................................................................37
Hicks'ci Yaklam .............................................................................................38
Slutsky Metodu ................................................................................................38
NORMAL, LKS, DK VE GFFEN MALLARINDA
GELR VE KAME ETKLER ................................................................................39
TELAF EDLM TALEP ERS.........................................................................40
TEST-1 KURUM SORULARI ................................................................................42
TEST-1 KURUM SORULARI ZMLER..........................................................46
TEST-2 .................................................................................................................51
TEST-2 ZMLER ...........................................................................................54

3. BLM

Talep - Arz Analizi ve Piyasa Dengesi

TALEP ANALZ ................................................................................................... 59

Bireysel Talep Erisi........................................................................................ 59
Piyasa Talep Erisi.......................................................................................... 59
Talep Kanunu .................................................................................................. 59
Talebi Etkileyen Unsurlar ................................................................................ 60
Talep Fonksiyonu ............................................................................................ 60
Talep Edilen Miktarn Deimesi ..................................................................... 63
Talebin Deimesi ........................................................................................... 63
ARZ ANALZ ....................................................................................................... 65
Bireysel Arz Erisi ........................................................................................... 65
Piyasa Arz Erisi ............................................................................................. 65
Arz Kanunu ..................................................................................................... 65
Arz Etkileyen Unsurlar ................................................................................... 65
Arz Fonksiyonu ............................................................................................... 65
Arz Edilen Miktarn Deimesi ........................................................................ 66
Arzn Deimesi .............................................................................................. 66
PYASA DENGES VE PYASA DENGESNN DEMES ............................... 67
Walras Fiyat ntibak........................................................................................ 68
Marshall Miktar ntibak ................................................................................... 68
DEVLETN PYASAYA MDAHALES................................................................. 69
Taban Fiyat Uygulamas ................................................................................. 69
Tavan Fiyat Uygulamas.................................................................................. 69

vii
Vergiler ............................................................................................................ 71
Sbvansiyonlar ............................................................................................... 72
Tarife ve Kotalar .............................................................................................. 73
TKETC VE RETC RANTI ........................................................................... 73
HKMET MDAHALELER ve ETKNLK ........................................................ 77
Taban - Tavan Fiyat Tespiti ve Etkinlik ............................................................ 77
Vergilendirme ve Etkinlik ................................................................................. 78
Serbest D Ticaretin thalat lkenin Refahn Artrmas .............................. 78
Serbest D Ticaretin hracat lkenin Refahn Artrmas............................. 79
Tarife ve Kotalarn Dara Kayb ........................................................................ 80
Tarife ............................................................................................................... 80
Kota................................................................................................................. 81
TEST-1 KURUM SORULARI ............................................................................... 83
TEST-1 KURUM SORULARI ZMLER......................................................... 85
TEST-2 ................................................................................................................ 89
TEST-2 ZMLER .......................................................................................... 92

4. BLM

Esneklik

TALEBN FYAT ESNEKL ............................................................................... 97

Talebin Fiyat Esnekliinin Hesaplanmas........................................................ 97
Talebin Fiyat Esnekliinin Yorumlar ............................................................... 98
Esneklik ve Eim........................................................................................... 100
Dorusal Bir Talep Erisi zerinde Esneklik ................................................. 102
Talebin Fiyat Esnekliinin Belirleyicileri......................................................... 102
ESNEKLK VE TOPLAM HASILAT .................................................................... 103
FYAT - TKETM ERS VE ESNEKLK ........................................................ 104
TALEBN GELR ESNEKL ............................................................................ 105
Talebin Gelir Esnekliinin Hesaplanmas ...................................................... 105
Talebin Gelir Esnekliinin Yorumlar.............................................................. 106
Engel Erisi ve Esneklik................................................................................ 106
GELR TKETM ERS VE ESNEKLK ......................................................... 107
TALEBN APRAZ ESNEKL ........................................................................ 108
Talebin apraz Esnekliinin Hesaplanmas .................................................. 108
Talebin apraz Esnekliinin Yorumlar.......................................................... 108
ARZ ESNEKL ............................................................................................... 109

PEGEM AKADEM

PEGEM AKADEM

viii
Arz Esnekliinin Hesaplanmas .................................................................... 109
Arz Esnekliinin Yorumlar ............................................................................ 109
Piyasa Dnem Esneklikleri ........................................................................... 110
TEST-1 KURUM SORULARI ..............................................................................111
TEST-1 KURUM SORULARI ZMLER....................................................... 113
TEST-2 .............................................................................................................. 115
TEST-2 ZMLER ........................................................................................ 119

5. BLM

retim Teorisi

RETM TEORS .............................................................................................125

retim Fonksiyonu ........................................................................................125
Piyasa Dnem Esneklikleri ...........................................................................125
Sabit - Deiken Girdi ...................................................................................125
RETM TEORSN AIKLAYAN ANALZLER ................................................126
Ksa Dnem retim Fonksiyonu ...................................................................126
Toplam - Ortalama - Marjinal rn ................................................................126
Azalan Verimler Yasas .................................................................................126
retim Safhalar ............................................................................................127
E - rn Analizi ...........................................................................................128
E Maliyet Dorusu (Maliyet Kst) ...............................................................130
RETC DENGES VE DENGENN DEMES ............................................131
LEN VERM .............................................................................................132
KAME ESNEKL ...........................................................................................133
UZUN DNEM RETM FONKSYONU...........................................................134
Cobb - Douglas retim Fonksiyonu ..............................................................134
Dorusal retim Fonksiyonu.........................................................................135
Leontief retim Fonksiyonu ..........................................................................135
CES retim Fonksiyonu................................................................................136
TEST-1 KURUM SORULARI .............................................................................139
TEST-1 KURUM SORULARI ZMLER.......................................................142
TEST-2 ..............................................................................................................144
TEST-2 ZMLER ........................................................................................148

ix
6. BLM

Maliyet Analizi

RETM MALYETLER ................................................................................... 157

Ak Maliyetler.............................................................................................. 157
Zmni - rtk Maliyet.................................................................................... 157
ktisadi Kr - Muhasebe Kr........................................................................ 157
KISA DNEM MALYET ANALZ .................................................................... 158
Toplam Maliyetler ......................................................................................... 158
Ortalama Maliyetler ...................................................................................... 159
Marjinal Maliyet ............................................................................................ 160
UZUN DNEM MALYET ANALZ .................................................................. 164
lek Ekonomileri ........................................................................................ 164
Dsal Ekonomiler ........................................................................................ 165
Maliyet - kt Esneklii................................................................................ 166
Alan Ekonomileri .......................................................................................... 167
TEST-1 KURUM SORULARI ............................................................................ 168
TEST-1 KURUM SORULARI ZMLER...................................................... 170
TEST-2 ............................................................................................................. 173
TEST-2 ZMLER ....................................................................................... 176

7. BLM

Tam Rekabet Piyasas

TAM REKABET PYASASI ............................................................................... 181

Tam Rekabet Piyasasnn zellikleri............................................................ 181
Tam Rekabeti Firmann Talep Erisi .......................................................... 181
TAM REKABETE KISA DNEM FRMA DENGES ......................................... 183
TR - TC Yaklam ........................................................................................ 183
MR - MC Yaklam ...................................................................................... 183
KISA DNEM ARZ ERS VE KAPANMA NOKTASI ..................................... 185
TAM REBETTE UZUN DNEM DENGES ...................................................... 186
UZUN DNEM ENDSTR ARZ ERS ........................................................ 187
TEST-1 KURUM SORULARI ............................................................................ 189
TEST-1 KURUM SORULARI ZMLER...................................................... 193
TEST-2 ............................................................................................................. 198
TEST-2 ZMLER ....................................................................................... 200

PEGEM AKADEM

PEGEM AKADEM

x
8. BLM

Eksik Rekabet Piyasalar

MONOPOL(TEKEL) ......................................................................................... 205

Monopol Trleri ............................................................................................ 205
Monopolde Talep Erisi................................................................................ 206
Monopolde Toplam, Ortalama ve Marjinal Haslat Erileri ........................... 206
Monopolde Firma Dengesi ........................................................................... 208
Tekelci Gc (Lerner Endeks Deeri) .......................................................... 208
Monopolde Fiyat Farkllatrmas ................................................................. 210
Monopol Dzenleme Politikalar ................................................................ 212
MONOPOLC REKABET PYASASI ............................................................... 213
Monopolc Rekabette Firma Dengesi.......................................................... 214
Tam Rekabet ve Tekelci Rekabetin Uzun Dneminin Karlatrlmas...........215
OLGOPOL ....................................................................................................... 216
Cournot Modeli............................................................................................. 216
Tepki Erileri ................................................................................................ 217
Bertrand Modeli............................................................................................ 218
Edgeworth Modeli ........................................................................................ 219
Chamberlin Modeli ....................................................................................... 219
Stackelberg Modeli ...................................................................................... 220
Sweezy Modeli (Dirsekli Talep Teorisi)......................................................... 220
Anlamal Oligopoller (Kartel) ...................................................................... 221
Fiyat nderlii .............................................................................................. 221
Oyun Teorisi ................................................................................................. 221
DOPOL MODELLERN KARILATIRILMASI .............................................. 223
N FRMA YOUNLAMA ENDEKS................................................................ 224
HHI ENDEKS................................................................................................... 224
TEST-1 KURUM SORULARI ............................................................................ 225
TEST-1 KURUM SORULARI ZMLER...................................................... 230
TEST-2 ............................................................................................................. 236
TEST-2 ZMLER ....................................................................................... 239

xi
9. BLM

Faktr Piyasalar

FAKTR TALEB .............................................................................................. 243

Marjinal rn Deeri .................................................................................... 243
Marjinal rn Haslat .................................................................................. 243
Faktr Talebini Etkileyen Unsurlar ............................................................... 244
Firmann Kr Maksimizasyonunda Emek Talebine likin Kural.................. 244
Rekabeti ve Monopolc Firmann Talep Erisi ........................................... 245
FAKTR ARZI .................................................................................................. 247
Tam Rekabette Faktr Arz Erisi ................................................................. 248
Monopson ve Monopolde Faktr Arz Erisi ................................................. 248
FAKTR PYASASINDA DENGE..................................................................... 249
EKONOMK RANT ........................................................................................... 251
Mutlak Rant .................................................................................................. 251
Diferansiyel Rant.......................................................................................... 251
Mevki Rant .................................................................................................. 251
TEST-1 KURUM SORULARI ............................................................................ 252
TEST-1 KURUM SORULARI ZMLER...................................................... 255
TEST-2 ............................................................................................................. 258
TEST-2 ZMLER ....................................................................................... 260

10. BLM

Genel Denge ve Refah Analizi

TKETCLER ARASI - DEMDE ETKNLK .............................................. 265

Pareto Optimalite Kriteri ............................................................................... 265
Szleme Erisi ........................................................................................... 266
Tketicilerin Genel Dengesi ......................................................................... 266
RETCLER ARASI ETKNLK ....................................................................... 267
retimin Szleme Erisi ............................................................................. 267
retim mkanlar Erisi................................................................................. 267
reticilerin Genel Dengesi ........................................................................... 267
DAILIMDA VE RETMDE GENEL DENGE ................................................. 268
SOSYAL REFAH KRTERLER ........................................................................ 268
PYASA BAARISIZLII .................................................................................. 269
TEST-1 KURUM SORULARI ............................................................................ 271
TEST-1 KURUM SORULARI ZMLER...................................................... 272
TEST-2 ............................................................................................................. 273
TEST-2 ZMLER ....................................................................................... 275

PEGEM AKADEM

PEGEM AKADEM

xii
KURUM SORULARI ......................................................................................... 277
DAR YARGI HAKML 2006/2008/2010 ..................................................... 279
KAYMAKAMLIK 2006/2007/2008/2009/2010/2011/2012 ................................ 281
ZRAAT BANKASI 2007/2008 ......................................................................... 292
HALK BANKASI 2008/2009............................................................................. 294
SAYITAY 2006/2007/2008/2011/2012 ........................................................... 298
GELR UZMAN YARDIMCILII 2011/2012 ..................................................... 308
KARMA KURUM SORULARI ........................................................................... 312
CEVAP ANAHTARI ........................................................................................... 315
KAYNAKA ...................................................................................................... 316

KTSADA GR

KTSAT BLMNDE BAZI KAVRAMLAR

RETM MKANLARI ERS

TOPLAM-ORTALAMA-MARJNAL DEER

2008

07

20

200

06
-

20

10
1

20

11
-

20
05
20 -

12

20

04

20

2013

km Soru Aac

ktisat renmenin amac, iktisadi sorunlarn hazr cevaplarn elde etmek deildir; iktisatlar
tarafndan kandrlmamay renmektir.

BRITANYALI KTSATI JOAN ROBNSON (1960)

PEGEM AKADEM

MKRO KTSATTA KULLANILAN TERMLER

Q (q)

Quantity

Miktar

TR: Toplam Haslat

price

Fiyat

AR: Ortalama Haslat

utility

Fayda

MR: Marjinal Haslat

demand

Talep

TC: Toplam Maliyet

supply

Arz

AC: Ortalama Maliyet

elasticity

Esneklik

MC: Marjinal Maliyet

total

Toplam

average

Ortalama

TVC: Toplam Deiken Maliyet

revenue

Haslat-gelir

AVC: Ortalama Deiken Maliyet

cost

Maliyet

TFC: Toplam Sabit Maliyet

variable

Deiken

AFC: Ortalama Sabit Maliyet

fixed

Sabit

factor

Faktr

MVP: Marjinal rn Deeri

product

rn

MRP: Marjinal rn Haslat

labour

Emek

MFC: Marjinal Faktr Maliyeti

capital

Sermaye

PL: Emein birim fiyat

wage

cret

PK: Sermayenin birim fiyat

interest rate

Faiz oran

: Kr

LR

long-run

Uzun dnem

TU: Toplam Fayda

w: cret, emein birim maliyeti

MU: Marjinal Fayda

r:

TP: Toplam rn

MRT: Marjinal Dnm Oran

MRS: Marjinal kame Oran

AP: Ortalama rn

MRTS: Marjinal Teknik kame Oran

MP: Marjinal rn

Faiz, sermayenin birim maliyeti

1. BLM
KTSADA GR

ktisat: nsan ihtiyalarnn karlanmasnda kt kaynaklarn alternatif kullanm yollarn inceleyen bir sosyal bilim daldr.
ktisat, insanlarn sonsuz ihtiyalarnn kt kaynaklarla karlanmasnda etkin seeneklerin neler olduunu inceler. nk nsan ihtiyalar sonsuz, kaynaklar snrldr (kttr).
Mikro ktisat: retim, dalm, blm, etkinlik gibi kk birimler zerinde duran
iktisat daldr. rnein tketici maksimizasyonu, gelir, talep, kaynak dalm...
Makro ktisat: Byk lekli deikenlerin incelendii iktisat daldr. rnein enflasyon, isizlik, byme, milli gelir...
Pozitif ktisat: Deer yarglar iermeyen, test edilebilendir. rnein para arz artnca fiyatlar artar.

HOCA NOTU
Yeni Trkiyemizi lyk olduu
mertebeye karmak iin muhakkak iktisadiyatmza birinci
derece ehemmiyet vermek
mecburiyetindeyiz. nk
zamanmz tamamen bir
iktisat devresinden baka
bir ey deildir.
M. K. Atatrk

Normatif iktisat: Deer yarglar ieren, olmas gerekeni aklayan, test edilemeyendir. rnein enflasyon kontrol edilmelidir.
ktisat bilim hvtiyetini kazanan ikinci bilim daldr.

KTSAT BLMNDE BAZI KAVRAMLAR

A. Smith

htiya: Karlandnda zevk ve haz, karlanmadnda ac ve znt veren duygulardr. htiyalar sonsuzdur ve srekli tekrarlanr.
Mal ve hizmetler: htiyalar karlama zellii olan nesnelerdir.
Hava gibi sonsuz olan mallar serbest mal; bedeli ve fiyat olan mallar iktisad
mallardr.
Bir arada kullanlan mallar tamamlayc; birbiri yerine geen mallar ikame (rakip); birbiri ile ilikisiz olan mallar bamsz mallardr.
nsan ihtiyalarn dorudan doruya karlayan mallar tketim mal (niha
mal); dolayl karlayanlar retim mal (sermaye mal)dr. retim srecinde
bir baka mala dntrlebilen mallar ise ara mallardr.

Ekonomi
ilmi

Mikro
ekonomi

Makro
ekonomi

Mikro
ekonomi

Deer
Teorisi

Refah
Teorisi

Makro
ekonomi

Milli gelir ve istihdam

teorisi
Ekonomik byme ve
kalknma Teorisi

PEGEM AKADEM

Ayakkab ve tkenmez kalem nasl mallardr?

A)

kame mallar

B)

Tamamlayc mallar

C)

Bamsz mallar

D)

Dk mallar

E)

Lks mallar

htiyac giderme asndan ilikisiz olan bu mallar bamsz mallardr.

Cevap C

KPSS
Otomobil ve benzin nasl mallardr?
A)

HOCA NOTU
retim faktrleri;
Emek (i gc)
Sermaye
Toprak (doal kaynak)

Tamamlayc mallar

B)

kame mallar

C)

Bamsz mallar

D)

Zorunlu mallar

E)

Dk mallar

Tamamlayc mallar; bir ihtiyac giderme zelliine beraber sahip olunan mallardr. Bu
mallarda bir maln kullanm dier maln kullanmn gerekli klar ve birlikte kullanmlar
daha fazla fayda salar.
Cevap A

Tketim: nsan ihtiyalarnn dolaysz olarak karlanmas amacyla mal ve hizmetlerin kullanlmasdr. Bunlar kullanan birey ise tketicidir.

Giriimci
Faktr gelirleri;
cret

Fayda: htiyalarn mal ve hizmet kullanlarak dorudan doruya karlanmas srasnda tketicinin memnuniyetidir ve mallarn ihtiyalar giderme zelliidir.

Faiz
Rant
Kr

retim: Fayda yaratma faaliyetidir. retim faaliyetinde kullanlan unsurlara kaynaklar (retim faktrleri) denir.
Emek

Bedensel ve zihinsel insan gcdr.

Sermaye retim srecine giren mal demetidir.

Toprak

Topran alt ve stndeki tm doal kaynaklardr.

Giriimci Dier kayna bir araya getiren, retimi gerekletiren ve riski

alan kiidir.

Emek

Sermaye

Toprak

Giriimci

cret

faiz

rant

kr

retim faktrlerinin gelirleri

PEGEM AKADEM

Piyasada ne, nasl, kimler iin retilecek eklindeki iktisadi mesele kumanda
ve piyasa ekonomileri eklinde kendine cevap bulur.
Kumanda ekonomileri: Fiyat, devlet tarafndan belirlenir. Devlet retim ve tketim kararlarna hkimdir. Sosyalizme zgdr.
Piyasa ekonomileri: Devlet etkin deildir. Fiyat serbest piyasa modelinde belirlenir. ktisadi ajanlar kendi karlarn maksimize etmeye alrlar. retim ve
tketim kararlar A. Smithin Grnmez El prensibine gre piyasa tarafndan
belirlenir. zel mlkiyet esastr. Kapitalizme zgdr.
Karma Ekonomi: Hkmetin piyasa mekanizmasna mdahale etmesi durumunda sz konusu olur.

RETM MKANLARI ERS

retim imknlar erisi (transformasyon dnm erisi): Bir ekonomide
kaynaklar ve teknoloji veri iken belli bir dnemde retilmesi mmkn olan maksimum mal bileimlerinin geometrik yeridir. zerindeki her nokta retilmesi mmkn
alternatif mal bileimlerini vermektedir.

y mal
(TV)
HOCA NOTU

x mal
(ekmek)

Kt kaynaklarn etkin kullanm ana sorunun yantna

baldr.
Hangi mallar ne miktarda
retilecek?
(Fiyat Teorisi)

A, B, C, D Etkin noktalardr.
E Etkin olmayan noktadr. Eksik istihdam, mevcuttur ve kaynaklar atldr.
F Veri teknoloji ve ekonomideki kaynaklarla ulalmas mmkn olmayan noktadr.

retimde hangi kaynak ve

hangi yntem kullanlacak?
(retici Teorisi)
retim kimler iin yaplacak?
(Blm Teorisi)

Aadakilerden hangisi iktisadi analizlerde var olan kaynaklar ve teknoloji ile retilebilecek iki niha mal ve hizmetin deiik bileimlerini gsterir?
A)

retim olanaklar erisi

B)

retim faktrleri

C)

retim fonksiyonu

D)

Kaytszlk erisi

E)

retim faktrleri gelirleri

retim olanaklar erisi; bir ekonomideki tm retim faktrlerinin retime koulmas ve

hibirinin atl kalmamas varsaym altnda, belirli bir dnemde retilebilecek niha mal ve
hizmetlerin alternatif mal bileimlerini gsterir.
Cevap A

PEGEM AKADEM

retim imknlar erisi orijine gre i bkeydir. Nedeni bir maldan daha fazla retilmesi
iin dier maldan vazgeilen miktarn giderek
artmasdr. Yani artan frsat maliyeti (alternatif
maliyet)dir.
0
HOCA NOTU
nsan ihtiyalar sonsuz,
mal ve hizmetler snrldr.
Gereksinmeler ve ihtiyalar
arasndaki bu dengesizlik
ktlk yaratr. Kaynaklar kt
olduu iin bir karar alnrken
bir baka karardan vazgemek gerekir, bu da frsat
maliyetinin nemini gsterir.

Frsat Maliyeti (Alternatif Maliyet)

Bir eyden vazgemenin bedelidir. G.Haberler tarafndan ortaya atlmtr. Kt
kaynaklarn kullanmndan alnan her kararda, o kararn alnmasyla karlan frsatlar ifade eder.
y

y
ibkey
bkey

d bkey
D
bkey

ARTAN

AZALAN

negatif eimli
Negatif
dz izgi

AZALAN
Eksenlere
eksenlere
paralel

SABT

SIFIR

TV miktar
(Bin)
ktisadi alanda genel kabul
gren yaklama gre artan
frsat maliyeti ilkesince retim imknlar erisi aksi belirtilmedii srece i bkey
olarak kabul edilir.

TV

Tg =

TV (TV miktar)
E (Ekmek miktar)

Ekmek miktar
(Bin)

retim olanaklar erisinin dz bir izgi olmas durumunda zerindeki her noktada eim ayndr. retim olanaklar erisinin eimi, bir maldan bir birim daha fazla
retilmesi halinde, dier maldan retilen miktarn ne kadar vazgeilmesi gerektiini yani retimi arttrlan maln retimi azaltlan mal cinsinden alternatif maliyetini
gsterir. Dz bir izgide eim aynyken ekmek retiminin TV cinsinden alternatif
maliyeti sabittir. Nedeni, retim faktrlerinin bir maln retiminden dier maln
retimine mkemmel ekilde kaymasdr.

PEGEM AKADEM

retim olanaklar erisinin negatif eime sahip dz bir izgi olmas aadakilerden hangisini gsterir?
A)

ki rnn ayn piyasa fiyatna satldn

B)

Tketiciler asndan her iki rnn de ayn lde nemli olduunu

C)

ktisadi kaynaklarn etkin olarak kullanlmadn

D)

Eri zerindeki her noktada iki rnn eit miktarda retildiini

E)

ktisadi kaynaklarn, bir retimden dierine mkemmel bir ekilde kaydn

HOCA NOTU

retim olanaklar erisi negatif eime sahip dz bir izgi iken sabit frsat maliyeti sz
konusudur. Bu durum iktisadi kaynaklarn (retim faktrlerinin) bir maln retiminden
dierine mkemmel ekilde kaydn gsterir.

MRT: retim imkanlar erisi

zerindeki herhangi bir noktadan izilen teetin eimidir.

MRTx,y =

dY (vazgeilen)
dX (Yerine konulan)

Cevap E

Marjinal Dnm Oran (MRT)

Bir maldan bir birim daha fazla retmek iin, teki maln retiminin ne kadar azaltlmas gerektiini gsteren orandr. retim imkanlar erisi zerindeki herhangi bir
noktadan izilen teetin eimine marjinal dnm oran denir.
Sabit
Frsat
Maliyeti

Azalan
Frsat
Maliyeti

Artan
Frsat
Maliyeti

d1
a

c d2

b x

dy
MRT =
dx
a
tan =
b
|MRT| = tan
a
|MRT| =
b

|MRT1| =
|MRT2| =

d x

a
b
c
d

c
a
>
b
d
|MRT1| > |MRT2|

d
0

|MRT1| =
|MRT2| =

a
b
c
d

c
a
<
b
d
|MRT1| < |MRT2|

Bir lkede retim faktrleri artar, ekonomik byme gerekleir, teknolojik

gelime olursa retim imknlar erisi saa doru (da doru) kayar.

Mutlak Fiyat: Bir maln

para cinsinden deer
lsdr.
Nisb Fiyat: Bir maln teki
mallar cinsinden deer
lsdr.
Frsat maliyetinin lm
iin mutlak deil nisb
fiyatlarn bilinmesi gerekir.

PEGEM AKADEM

8
KPSS
Aadakilerden hangisi retim olanaklar erisinin saa kaymasna yol
aar?
A)

Tketici talebinin ciddi lde ve aniden artmas

B)

Kaynaklarn bir maln retiminden dierine kaydrlmas

C)

Okuma yazma orannn ykselmesi

D)

Toplam nfusun azalmas

E)

Aktif i gelirinin azalmas

retim olanaklar erisini sa ya da sola kaydran nedenler tketiciler ile ilgili deil, retim ile ilgilidir. Okuma yazma orannn artmas retim faktrlerinden emein verimliliini arttrr. Bu durum retimi de artrd iin retim imknlar erisi saa doru kayar.
Cevap C

KPSS
Aadakilerden hangisi niversiteye gitmenin frsat maliyeti deildir?
A)

niversite harlar

B)

niversiteye gitmeme durumunda allacak bir iten salanan gelir

HOCA NOTU

C)

niversiteye giderken yaplacak yiyecek giderleri

Stok Deiken: Deeri

zamann belli bir annda
llebilen deikendir. Para
stou, servet, sermaye, d
bor gibi statik durumu
aklayan deikendir.

D)

Ders alrken kullanlacak zamann, alternatif alanlarda kullanm

E)

niversitede dersler iin yaplan kitap ve krtasiye harcamalar

Akm Deiken: Deeri belirli

bir zaman diliminde llebilen deikendir. Gelir, yatrm,
net ihracat, vergi gibi
dinamik durumu aklayan
deikendir.

niversiteye gidilse de gidilmese de kii mutlaka yemek yiyecektir. Bu nedenle niversiteye giderken yaplacak yiyecek giderleri niversiteye gitmenin alternatif maliyeti
deildir.
Cevap C

Stok Deiken: Deeri zamann belli bir annda llebilen deikendir. Para stou, servet, sermaye, d bor gibistatik durumu aklayan deikendir.
Akm Deiken: Deeri belirli bir zaman diliminde llebilen deikendir. Gelir,
yatrm, net ihracat, vergi gibidinamik durumu aklayan deikendir.
Dsal Deiken: Deeri model dnda sistem d etkilerle deien deikendir.
sel Deiken: Deeri model iinde belirlenen deikendir.
Baml Deiken: Fonksiyonel ilikide, dier deikence belirlenen deikendir.
Bamsz Deiken: Fonksiyonel ilikide, dier deikeni belirleyen deikendir.

Q = f(P) eitliinde;
Maln miktar Q

Baml deiken

Maln fiyat P

Bamsz deiken

y = 20 - 0,2x eklindeki cebirsel ifadede;

y Baml deiken

PEGEM AKADEM

y
20
y = 20 - 0,2x

x Bamsz deiken
(-0,2) Eim

100

(-) Azalan fonksiyondur.

TOPLAM, ORTALAMA VE MARJNAL DEERLER

Toplam deer: Bamsz deikenin, baml deikende oluturduu toplam deerdir.
Ortalama deer: Bamsz deikenin birim bana hesaplanan deeridir.
Marjinal deer: Bamsz deiken bir birim arttrldnda toplam deerde meydana gelen deimedir. Toplam deerin trevinin alnmasyla elde edilir.

Toplam deer Marjinal

deer sfr
max.
M(x) =
0

dT(x)
, A(x) = T(x)
dx
x

M
.

.
0

0
Ortalama deerin A(x)
maksimum olduu yerde,
marjinal deerin ortalama
deeri stten kestii
noktada;

Ortalama deerin A(x)

minimum olduu yerde,
marjinal deerin ortalama deeri alttan kestii
noktada;

A(x) = M(x) dir.

A(x) = M(x) dir.

HOCA NOTU
T(x) max. M(x) = 0

dT(x)
dx
T(x)
A(x) =
x
A(x)max. A(x) = M(x)
A(x)min. A(x) = M(x)
M(x) =

PEGEM AKADEM

10

T(x) = -x3+30x2
A. Marshall Ksm Denge
Analizi
L. Walras

Genel Denge
Analizi

iken ortalama deeri maksimum yapan x deeri katr?

T(x) = - x3+30x2 iken trevi M(x)dir.

M(x) = -3x2+60x

A(x) = T(x) dir.

x

3
2
A(x) = - x +30x
x

= - x2+30x

Ortalama deerin maksimum olduu yerde A(x)=m(x)dir.

x2+30x = 3x2+60x
2x2 = 30x
x2 = 15x
x = 15dir.
Statik Analiz: Belirli bir
andaki ekonomik olaylarn
fonksiyonel ilikilerini inceler.
Bu analizde belirli bir zamann
dna klmaz ve zaman
bir deiken olarak dikkate
alnmaz. (Ceteris paribus iken
belli bir andaki piyasa dengesinin incelenmesi gibi...)
Mukayeseli Statik Analiz:
Statik analizin zel bir durumu
olarak, statik analizde yaplan
dengelerin sonularnn karlatrlmasna dayanr. (Talebi
veya arz etkileyen faktrlerden biri deitiinde, arz veya
talebin kaymas sonucu denge
miktarnn deimesi gibi...)

Ceteris Paribus: Bir kavram belirleyen ok sayda deikenden bir tanesinin deiebilecei, dier deikenlerin ise sabit kalaca varsaymdr.
Ksm Denge Analizi: Piyasalar aras karlkl bamll hesaba katmadan, dier deikenlerin deimedii varsaymn (ceteris paribus) benimseyen iktisadi
analiz trdr. Alfred Marshalla aittir ve Marshalln iktisat bilimine yapt en
nemli metodolojik katk olarak kabul edilir.
Genel Denge Analizi: Piyasalararas bamll hesaba katarak ceteris paribus
varsaymn benimsemeyen iktisadi analizdir. Leon Walrasa aittir.

Dinamik Analiz: Bir dengeden teki dengeye geite,

zaman iindeki deimeleri
dikkate alarak eitli denge
durumlarn karlatran analizdir. (rmcek a teoremi
gibi...)

Biliyorum actyor
ama senin iin iyi olduunu
da biliyorum.

Genel Denge Analizi: Ekonomideki tm mal-hizmet ve girdi

piyasalarndaki fiyat ve miktardaki deimelerin karlkl
ilikilerini ve bu ilikiler sonucu
gerekleen e anl dengeleri
inceleyen analizdir. Piyasalararas bamll dikkate alan
ve ceteris paribus varsaymn
benimsemeyen analizdir.

Bir ampulu ka iktisat

deitirir?
Cevap:100
nk 1i deitirir, 99 tanesi
dier artlar sabit tutmaya
alr.
* Herkes iin iktisat JIM STANFORD

11

PEGEM AKADEM

Test - 1 Kurum Sorular

1.

Ekonominin bulunduu noktann, cari retim

olanaklar snrnn solunda olmas aadaki-

6.

lerden hangisini gsterir? (2000 D Tic. Uzm.)

2.

3.

4.

5.

Sosisli sandviin hamburger kart frsat

maliyeti nedir? (2004 Kaymakamlk)
A)

A)

Ekonomide baz retim faktrlerinin atl

olduunu

Sosisli sandvi talep erisinin eiminin,

hamburger talep erisinin eimine oran

B)

B)

Ekonomide ksa dnemde bymenin

mmkn olmayacan

Sosisli sandvi arz erisinin eiminin, hamburger arz erisinin eimine oran

C)

Sosisli sandvi fiyat ile hamburger fiyat

arasndaki fark

D)

Bir sosisli sandvi fiyatnn bir hamburger

fiyatna oran

E)

Sosisli sandvi arz erisinin eimi ile hamburger arz erisinin eimi arasndaki fark

C)

Alternatif maliyetinin yksek olduunu

D)

Ekonomik bymenin gereklemi olduunu

E)

retim faaliyetinin niha amacna ulatn

Aadakilerden hangisi akm deiken deildir? (2001 YHS)

A)

Net ihracat

B)

Amortisman

C)

Vergiler

D)

Gelir

E)

Yatrmlar

Marshalln iktisat teorisine yapm olduu

metodolojik katk aadakilerden hangisidir?
(2002 KPSS)

7.

8.

Genel denge analizini gelitiren iktisat aadakilerden hangisidir? (2005 KPSS)

A)

Walras

B)

Marshall

C)

Smith

D)

Pareto

E)

Cournot

Aadakilerden hangisi iktisatlar ilgilendiren mikro bir konudur? (2008 Saytay)

A)

Nakdi maliyet ve reel maliyet ayrm

A)

B)

Rant benzeri kavram

B)

D ticaret a

C)

Tketici art

C)

retimin maksimizasyonu

D)

Ksm denge analizi

D)

Bte a

E)

Alternatif maliyet

E)

Enflasyon

Aadaki durumlarn hangisinde frsat maliyeti kavram nemsiz hale gelir?

(2003 Saytay)
A)

Kaynak tahsisi piyasa mekanizmas tarafndan gerekletiriliyorsa

B)

Kaynaklar devlet tarafndan tahsis ediliyorsa

C)

retim imknlar erisi d bkeyse

D)

retim imknlar erisi dorusalsa

E)

Kaynaklar kt deilse

9.

sizlik

Bir lkenin veri teknoloji ve tam alma koullar altnda snrl kaynaklaryla retebilecei mal bileimlerini gsteren eri aadakilerden hangisidr? (2012 Gelir Uzm. Yard.)
A) Teklif Erisi

B) Dnm Erisi

C) Arz Erisi

D) Kaytszlk Erisi

10. retim imkanlar altnda kalan bir nokta ile

ilgili olarak aadaki ifadelerden hangisi
dorudur? (2012 Saytay)

Aadakilerden hangisi retim faktrlerini

gsterir? (2003 Saytay)

A)

Ulalmas imkanszdr.

A)

gc, ham madde, sermaye ve para

B)

Eksik istihdam gstermektedir.

B)

Kira, cret, faiz ve kr

C)

C)

retim, datm, fiyatlama ve pazarlama

Fiyatlarn ok dk olduunu gstermektedir.

D)

Doal kaynaklar, i gc, sermaye ve giriimcilik

D)

Tasarruf olgusunu gstermektedir.

E)

E)

iler, firmalar, devlet ve para

Optimal kaynak dalmna istihdam ncesi

tam ulaldn gstermektedir.

1. A

2. B

3. D

4. E

5. D

6. D

7. A

8. C

9. B

10. B

PEGEM AKADEM

12

test - 1 kurum sorular zmler

1.

6.

retim olanaklar
snrnn solunda
olan bir ekonomide, retim faktrleri tam ve etkin
kullanlmam, atl
braklmtr.

Cevap D

Cevap A

2.

Bir sandvi almakla ka hamburgerden vazgeildiini,

frsat maliyetini bulabilmek iin, hamburger ve sandvi fiyatlar arasndaki nisb fiyatlarn bilinmesi gerekir.
Mutlak fiyat: Bir maln para cinsinden deer lsdr.
Nisb fiyat (greli fiyat): Bir maln teki mallar cinsinden deer lsdr. Sandvi fiyatnn hamburger fiyatna oran, ikisi arasndaki nisb fiyat
gsterir ve frsat maliyeti iin mutlak fiyatlarn deil
nisb fiyatlarn bilinmesi gereklidir.

Net ihracat, gelir, vergiler ve yatrmlar iin belli bir

zaman dilimi gerekir, akm deikendir. Fakat amortismanlar belli bir anda hesaplanabilme zelliine
sahiptir ve stok deikendir.

7.

Cevap B

Fransz iktisat Leon Walras, genel denge analizine

matematiksel bir ierik katarak bu kavram metodolojik bir analiz haline getiren ilk iktisatdr.
Cevap A

3.

A seenei: Marshall'a aittir.

B seenei: Marshall'a aittir.
C seenei: lk kez kullanlan Jules Dupuit, kavram
gelitiren ve iktisadi analiz haline getiren Marshall'dr.
E seenei: lk kez bu kavramdan Say ve Nassau
William Senior bata olmak zere Klasik iktisatlar
bahsetmi, Marshall'n da iinde yer ald Neoklasik

8.

iktisatlar gelitirmitir.

Cevap C

Cevap D

4.

nsan ihtiyalar sonsuz, mal ve hizmetler snrldr. Gereksinmeler ve ihtiyalar arasndaki bu

dengesizlik ktlk yaratr. Kaynaklarn kt olmas nedeniyle bir karar alnrken bir baka karardan
vazgemek gerekir ve frsat maliyeti nem kazanr.
Kaynaklar kt olmasayd frsat maliyeti (alternatif
maliyet) nemsiz hale gelirdi.

9.

Bir lkenin veri teknoloji ve tam alma koullar

altnda snrl kaynaklaryla retebilecei mal bileenlerini gsteren eri, retim imkanlar (transformasyon - dnm) erisidir.
Cevap B

Cevap E

5.

retimin maksimizasyonu bir tek firmay ilgilendiren ve retim teorisinin konusuna giren mikro bir
konudur. Dier seenekler makrodur.

retim Faktrleri ve Gelirleri

Emek (igc)

cret

Sermaye

Faiz

Doal kaynaklar (toprak)

Rant

Mteebbis (giriimci)

Kr

Cevap D

10.

retim imkanlar erisinin altnda kalan bir nokta

tam istihdamn altnda, kaynaklarn atl brakld
eksik istihdam (isizlik) gstermektedir.
Cevap B