BLENT ECEVT NVERSTES

MHENDSLK FAKLTES

EVRE MHENDSL BLM

EV452 TEHLKEL ATIK YNETM DERS FNAL DEV

METL TERSYER BTL ETER (MTBE)L BENZN LE

KRLENM ARAZNN ISLAHI ALIMASI
Danman: r. Gr. zgr ZEYDAN

Asiye AKSOY
2007010614003

ZONGULDAK, 2012

NDEKLER
NDEKLER ...................................................................................................................... 1
METL TERSYER BTL ETER (MTBE) L BENZN LE KRLENM ARAZNN
ISLAHI ALIMASI ........................................................................................................... 2
1.MTBE Hakknda Genel Bilgiler ve MTBE nin zellikleri .......................................... 2
2. MTBE nin Benzine Katlmas ...................................................................................... 3
3. MTBE nin evresel Etkileri......................................................................................... 3
4. MTBE li Benzinle Kirlenmi Arazinin Islah .............................................................. 4
SONU.................................................................................................................................. 5
KAYNAKLAR ...................................................................................................................... 6

METL TERSYER BTL ETER (MTBE) L BENZN LE KRLENM

ARAZNN ISLAHI ALIMASI
1.MTBE Hakknda Genel Bilgiler ve MTBE nin zellikleri
MTBE molekler forml C5H12O olan metanol ve izobtilenin kimyasal reaksiyonu
sonucu oluan bir bileiktir. Uucu, kolay tutuabilen, renksiz, suda znebilen bir svdr
(Baus ve ark., 2005). MTBE, karakteristik bir kokuya sahip uucu organik bir bileik
(VOC) olarak tanmlanmaktadr. Oda scaklnda renksiz bir svdr. Is, alev veya
kvlcma maruz kaldnda yksek derecede yanc ve parlaycdr. Buharnn hava ile
karm patlayc madde oluturabilmektedir. Stabil olmayan (kararsz) bir asit
solsyonudur. Yandnda tahri edici, korozif veya toksik etkili gazlar retebilmektedir
(HSDB, 1997). ekil 1.1 de MTBE nin molekler yaps verilmitir.

ekil 1.1 MTBE nin molekler yaps ( Akta, 2008)

MTBE, benzin ierisinde karabilir, su, alkol ve dier eterler ierisinde znebilir
zelliktedir. MTBE, fiziksel herhangi bir kartrma gereksinimi olmakszn benzin ve su
ierisinde eit olarak dalabilmektedir ( Solmaz ve ark., 2009). Ayrca MTBEnin bir
takm fiziksel ve kimyasal zellikleri izelge 1.1 de listelenmitir.
izelge 1.1 MTBE nin birtakm zellikleri (Akta, 2008)
Molekl arl, g/mol

88.1492

Krlma indisi

1.369

Kaynama noktas, 0C

55.2

Erime Noktas, 0C

-109

Younluk, g/cm3

0.741

Buhar Basnc, mmHg

245 (25 0C)

Parlama Noktas, 0C

-28

Suda znrlk, g /100 ml 5.1

Oktan says

110

2. MTBE nin Benzine Katlmas

MTBE yksek oktan says deerine sahip olmas nedeniyle yakt katks olarak
kullanldnda yakt karmnn oktan saysn arttrarak motorun sktrma orannn
artrlmasna olanak salamaktadr (Sezer ve Bilgin, 2002). Pahal bir metottur. Ancak bu
tr maddelerin katlmas ile egzozdan atlan hidrokarbon ve karbon monoksit kirliliini
%15 oranna kadar azaltmak mmkndr(ztrk, 2004).
Oktan says 87 olan benzinin oktan says iki say artrmak iin bir litre benzine 0.1 litre
MTBE ilave etmek gereklidir (ztrk, 2004).
3. MTBE nin evresel Etkileri
MTBE, yksek oktan says iermesi, benzinle iyi karabilme zellii ve depolamada
dayankllk gibi zelliklerine dayanarak birok lke tarafndan kullanlmasnn yannda,
son yllarda toksik ve karsinojenik zelliklerinden dolay ve zellikle de yaz aylarnda
buharlama miktarnn dier eterlere gre daha yksek olmas bakmndan alternatif
eterlerin sentezlenmesine yol amtr.
Motorlu tatlarn egzozlarndan evreye braklan yanmam MTBE, serbest kaldnda
byk bir ksm atmosfere yaylmakta ve az bir miktar ise topraa ve yeralt suyuna
gemektedir. MTBE nin oksijen gereksinimi karlamak iin benzinde yksek miktarda
3

bulunmas nedeni ile insan ve evre saln tehdit ettii ve ayrca insanlar ve dier
canllarda kas ve sinir sistemlerine hasar verdii, gzde yanma ve iritasyonlara neden
olduu belirlenmitir (Saram,2008).
MTBE, kimyasal zellikleri nedeniyle su ve toprak arasnda kolaylkla gei yapabilmekte
ve tanabilmektedir. Yeralt depolama tanklarndan ve tanm esnasnda borulardan szma
yolu ile evresel dngye katlabilmekte ve canllar iin tehdit oluturabilmektedir.
MTBE nin evresel dngdeki hareketleri ve olas kaynaklar ekil 3.1 de grlmektedir.

ekil 3.1 MTBE nin evresel dngdeki hareketleri (Zogoroski ve ark., 1996)
4. MTBE li Benzinle Kirlenmi Arazinin Islah
MTBE uucu bir sv olduundan, toprak buhar ekstraksiyonu yntemiyle kirletmi olduu
araziden artlabilir. Toprak buhar ekstraksiyonu bir arazide artma yntemidir.
Toprak buhar ekstrasiyonu topraklarn slah iin kullanlan yaygn ve nemli bir
teknolojidir. Bu teknoloji, yeralt suyu tabakas zerinde toplanm ya da kalan kirleticiler
olarak, toprak yzeyi ile ykselmi su tablas arasndaki blge yani doymam toprak
(vadose zon) iindeki uucu organik bileiklerin kolayca buharlatrlmas ve yok edilmesi
iin nispeten basit bir yntemdir. Bu teknolojinin teknik ynleri, toprak zeltisi ve toprak
havas arasndaki blmeyle toprak zeltisinden kan organik buharn ayrlmasn
salamak iin doymam toprak alanna temiz hava verilmesini kapsar. Toprak havasna
4

katlan buhar daha sonra vakum eksraksiyon yoluyla ortadan kaldrlr. Aada ekil 4.1
de bir toprak buhar ekstraksiyon dzeni ematik olarak gsterilmitir (Trkolu, 2006).

ekil 4.1 Toprak buhar ekstraksiyonuyla kirletici giderimi ( Kocaer ve Bakaya,

2003)

SONU
ine metil tersiyer btil eter katlm olan benzinin yer altndaki bulunan depomuzdan
szmas sonucu kirlenen topra iyiletirme almalar iin yapm olduum aratrmada,
ilk nce artm yntemini salkl bir ekilde belirleyebilmek amacyla MTBE bileiini
aratrdm. Ardndan benzine katl nedenleri ve evreye olan etkileri hakknda ksa bir
bilgi verdim.
MTBE nin uucu bir bileik olmasndan yola karak toprak buhar ekstraksiyonu yntemi
kullanlarak

arazinin

slah

edilmesini

aratrmalarm

sonucu

uygun

grdm.

KAYNAKLAR

Akta, Z., (2008), Kmrlerin Isl lemi Srasnda Fiziksel ve Kimyasal

zelliklerinin Deiimi, T.C. Ankara niversitesi Bilimsel Aratrma Projesi Kesin
Raporu, Ankara

Baus, C., Hung, H.W., Sacher, F., Fleig, M., Brauch, H.J., (2005), MTBE in
drinking water production occurrence and efficiency of treatment Technologies,
Acta Hydrochimica et Hydrobiologica ,33(2):118-132

HSDB, (1997), Hazardous Substances Data Bank (HSDB): t-Butyl Methyl Ether,
Last revised on April 23, 1997. Bethesda, Maryland: National Library of Medicine
(NLM), National Toxicology Program (NTP)

Kocaer, F. O., Bakaya H. S., (2003), Uluda niversitesi Mhendislik-Mimarlk

Fakltesi Dergisi, Cilt: 8, Say: 1

ztrk, M., (2004), Kurunlu Benzin Tketimi ve Kurunun Etkileri, T.C. evre ve
Orman Bakanl, Ankara

Saram, F., (2008), Benzin Katk Maddesi Etil Tersiyer Btil Eterin Sv Fazda
Sentezi ve Reaksiyon Kinetiinin ncelenmesi, Yksek Lisans Tezi, Gazi
niversitesi Fen Bilimleri Enstits, Kimya Mhendislii, Ankara

Sezer, .ve Bilgin, A.,(2002), Benzine MTBE Katlmasnn Motor Performansna

Etkisi, 7. Uluslararas Yanma Sempozyumu, Ankara, 205-216

Solmaz, S.K.A., stn, G.E., Morsnbl, T., (2009), MTBEnin evresel Etkileri
ve Giderimine Ynelik Artma Teknikleri, Uluda niversitesi MhendislikMimarlk Fakltesi Dergisi, Cilt:14, Say:2, Bursa

Trkolu, B., (2006), Toprak Kirlenmesi ve Kirlenmi Topraklarn Islah,Yksek

Lisans Tezi, ukurova niversitesi Fen Bilimleri Enstits, Toprak Anabilim Dal,
Adana

Zogorski, J.S., Morduchowitz, A., Baehr. A.L., Bauman, B.J., Drew, R.T., Korte,
N.E., Lepham, W.W., Pankow, J.F., & Washington E.R., (1996), Fuel oxygenates
and water quality: Current understanding of sources, occurrence in natural waters,
environmental behavior, fate, and significance, Washington, DC, Office of Science
and Technology Policy, 91 pp (Final report prepared for the Interagency
Oxygenated Fuel Assessment)