Yayn ilkeleri, izinler ve abonelik hakknda ayrntl bilgi:

E-mail: bilgi@uidergisi.com
Web: www.uidergisi.com

Analiz Seviyesi ve Analiz Birimi: Bir Ayrm

Argman
Nuri Yurdusev
Prof. Dr., Orta Dou Teknik niversitesi, Uluslararas
likiler Blm
Bu makaleye atf iin: Yurdusev, Nuri, Analiz
Seviyesi ve Analiz Birimi: Bir Ayrm Argman,
Uluslararas likiler, Cilt 4, Say 16 (K 2007-2008), s. 319.

Bu makalenin tm haklar Uluslararas likiler Konseyi Derneine aittir. nceden yazl izin
alnmadan hi bir iletiim, kopyalama ya da yayn sistemi kullanlarak yeniden yaymlanamaz,
oaltlamaz, datlamaz, satlamaz veya herhangi bir ekilde kamunun cretli/cretsiz
kullanmna sunulamaz. Akademik ve haber amal ksa alntlar bu kuraln dndadr.
Aksi belirtilmedii srece Uluslararas likilerde yaynlanan yazlarda belirtilen fikirler
yalnzca yazarna/yazarlarna aittir. UK Derneini, editrleri ve dier yazarlar balamaz.

Uluslararas likiler Konseyi Dernei | Uluslararas likiler Dergisi

Analiz Seviyesi ve Analiz Birimi: Bir Ayrm Argman*

Nuri YURDUSEV**
ZET
Bu makale ncelikle, ilk olarak 1961 ylnda J.D. Singern ortaya koyduu analiz seviyesi meselesinin Uluslararas likiler literatrnde hak ettii lde tartlmadna dikkat ekmektedir. Literatrde analiz seviyesi ve analiz birimi kavramlar genellikle eanlaml olarak kullanlmtr. Yazar analiz seviyesi ve analiz birimi arasnda
bir ayrm yapma giriiminde bulunmaktadr. Bu erevede, analiz seviyesi meselesinin nasl allaca hususu (metot ve balam) ile analiz birimi sorununun da neyin
allaca konusu (aktr ve obje) ile tanmlanabilecei savunulmutur. Makalenin
sonunda, bu iki mesele arasnda bir ayrmn gerekli ve mmkn olduu belirtilirken,
bunlarn ilintili olduu ve aralarndaki balantnn da btnlk fikri ile kurulabilecei
nerilmektedir.
Anahtar Kelimeler: Analiz Seviyesi, Analiz Birimi, Btn, Paralar.

Level of Analysis and Unit of Analysis: A Case for Distinction

ABSTRACT
This paper takes the view that the level of analysis problem, first posed by J.D.
Singer (1961), has not been discussed to the extent that it deserves in the literature
of International Relations. The concepts of the level of analysis and the unit of
analysis have widely been used interchangeably. The author attempts to make a
distinction between the level of analysis and the unit of analysis, arguing that the
level of analysis is an issue of how to study (methodology and context) and the
unit of analysis is one of what to study (actor and object). It is suggested that,
although a distinction is possible and necessary between those issues, they cannot
completely be separated. They are actually linked to each other through the idea of
the whole.
Keywords: Level of Analysis, Unit of Analysis, Whole, Parts.

Bu makalenin ngilizce orijinali Level of Analysis and Unit of Analysis: A Case for
Distinction balyla Millennium: Journal of International Studies, Cilt 22, No 1, Bahar
1993, s. 77-88de yaynlanmtr. Makalenin Trkeye evrilmesine izin veren Nuri
Yurduseve ve Millennium Dergisine teekkr bor biliriz. Makalenin ngilizceden Trkeye
tercmesi Ahu zsolak tarafndan yaplmtr. Orijinal metinde olmayan anahtar kelimeler,
kaynaka ile uzun ngilizce zet makaleye eklenmitir.
**
Prof. Dr., ODT, BF, Uluslararas likiler Blm, Ankara. E-posta: any@metu.edu.tr. Bu
makaleyi hazrlarken, metni okuyan ve deerli yorumlarda bulunan Profesr Murray
Forsythn ve makaleyi okuyarak beni cesaretlendiren Profesr Jack Spencee teekkrlerimi
sunarm.
, Cilt 4, Say 16, K 2007-2008, s. 3-19

Uluslararas likilerde analiz seviyesi probleminin klasiklemi incelemesi,

J. D. Singern 1961de bu konuda yaymlanan makalesidir. Singern
formlasyonuna gre, problem mikro veya makro analiz seviyesi arasnda
seim yapma ile alakaldr. zerinde allan olgunun sistematik analiz
gayesiyle snflanmas veya dzenlenmesi ekline iaret etmekte ve
paralara veya btne, elere veya sisteme odaklanlp odaklanlmayaca
sorusuyla ilintilendirilmektedir. Singer, bu temay gelitirerek, Uluslararas
likilerde iki analiz seviyesi tespit etmitir: uluslararas sistem ve ulusal altsistemler.1
Klasiklemesine ramen, yine de Singern formlasyonu eksik ve akl
kartrcdr. rnein, mikro veya makro analiz seviyesini seme ve
zerinde allan olgunun snflandrlmas ve dzenlenmesi muhakkak ayn
eyi ifade etmez. Dahas, Singer analiz seviyesini ve analiz birimini
birbirinden ayrt etmeksizin, onlar ayn eyler olarak ele alarak, tek bir
kategoriye indirmektedir. Sonu olarak, sadece iki seviye (veya birim) tespit
etmitir.
Singern anlatmndan bu yana, analiz seviyesi ve analiz birimini
birbiriyle eanlaml olarak kullanmak, Uluslararas likiler literatrnde yaygn
kabul grmtr. Moul, bu alkanla ve onun gizli tehlikelerine dikkat
ekmi, fakat o da analiz seviyesini ve analiz birimini birbirinden ayrt
etmeye almamtr.2 Aktr ki bu konunun Uluslararas likilerin snrlarna
hapsedilmesi zordur; bu, dier disiplinleri de ilgilendiren genel bir
problemdir. lerdeki sayfalarda, bu iki kavram daha geni bir entelektel
balamda birbirinden ayrt etmeye alacam. Bu nedenle bu makale, hak
ettii kapsamda tartlmadna inandm bir konunun netlie
kavuturulmasn amalamaktadr.
Analiz Seviyesi Problemi
Her entelektel ve bilimsel alma, ele alnan konu nasl analiz edilebilir
sorusuyla balar (metodoloji problemi). Metodoloji problemi de konuyu
incelediimiz balamla (veya seviye ile) ilgilidir. Mesele, sz konusu seviyede
ne altmz veya konunun temel aktrnn/aktrlerinin ne olduuyla da
ilgilidir. lk soruya cevap arama (balam ve seviye) bizi analiz seviyesine ve
ikinci soruya cevap arama (ne allaca ve aktrler) ise analiz birimine
gtrmektedir.

J. D. Singer, The Level of Analysis Problem in International Relations, K. Knorr ve S. Verba

(der.), The International System: Theoretical Essays, Princeton, NJ, Princeton University
Press, 1961, s. 7778.
2
W. B. Moul, The Level of Analysis Problem Revisited, Canadian Journal of Political Science,
Cilt 6, No 3, 1973, s. 494, 512.

Analiz Seviyesi ve Analiz Birimi

Analiz seviyesi tanmlannca, incelenen konu bir balama

oturtulmaktadr. O halde bu seviyeler nelerdir? Genellikle, bilim metodolojisi
alanlar, iki inceleme/aklama/analiz seviyesi tespit etme eilimindedirler.
Hempel buna tipik bir rnektir. Ona gre, bilimsel alma iki seviyede
ilemektedir: ampirik genelleme ve teori oluturma. Birinci, allmakta olan
konunun gzlemlenebilen ynlerini ve gzlemlenebilen ynler arasndaki
balantlar kuran kanunlar aramay belirtmektedir ve ikincisi, ilk seviyede
kurulan benzerliklere iaret etmektedir.3 Bu hl olduka snrldr. Postpozitivist bilim felsefelerine4 uygun olarak, herhangi bir entelektel
almann veya bilimsel analizin seviyede yrtlmekte olduu
savunulabilir. Buckleyden yaplan u alnt baz ipular vermektedir:
Bilimsel alma, analitik anlamda, iki deil, ayrt edilebilir seviyede
devam etmektedir: ampirik aratrma ve mantksal-tmdengelim teorisinin
yan sra, bunlar hakkndaki yaklammz oluturan, zmni lakin ayn
derecede nemli olan, ereveler, modeller, veya felsefeler vardr.5 Bana
yle geliyor ki, Buckleyin seviyesi (ampirik aratrma, mantksaltmdengelim teorisi ve ereveler, modeller, veya felsefeler), felsefi, teorik ve
pratik (veya olgusal) seviyeler olarak uyarlanabilir.6
lk veya felsefi seviyede, tahlil yapan kii veya renci, sorgulanan
konunun arka plann ve genel insan dncesi iindeki yerini birlikte
oluturan ve tanmlayan; kendi problemini tespit eden ve ona anlam veren
en genel inanlar, varsaymlar, nermeler, prensipler ve nermelerle kar
karya gelmektedir. Kii, bu yzden, soyut bir alanda bulunmakta ve temel
epistemolojik alglamalar ve kavramlar zerinde almaktadr. Post-pozitivist
bilim felsefesi literatrnde belirmekte olan paradigmalar, kresel teoriler,
aratrma programlar ve aratrma gelenekleri7 gibi geni-lekli kavramsal
yaplarn bu seviyede ortaya kmakta olduu sylenebilir. Bu seviye, tahlil
yapan kiiye konusunu ina edebilecei bir duru-noktas salamaktadr.
Dier bir deyile, bu seviye dier iki seviyenin temelidir. kinci veya teorik
seviyede, problem birinci seviyede izilen temel zerinde daha somut bir
yolda tanmlanmaktadr. Konuya tespit edilebilir ve ayrt edilebilir snrlar
verilmektedir. Burada, prensipler kurallar ile yer deitirmekte ve renci
nceki seviyedekine kyasla daha az soyut dnle megul olmaktadr.
C. G. Hempel, Aspects of Scientific Explanation, New York, NY, Free Press, 1965, s. 178.
Post-pozitivist bilim felsefelerinin sosyal disiplinler asndan analizi iin baknz R.
Bernstein, Beyond Objectivism and Relativism: Science, Hermeneutics, and Praxis, Oxford,
Basil Blackwell, 1983 ve A. Giddens, Social Theory and Modern Sociology, Cambridge, Polity
Press, 1987.
5
W. Buckley, Sociology and Modern Systems Theory, Englewood Cliffs, NJ, Prentice-Hall,
1967, s. viii.
6
Buckleyin ilk iki seviyesinin ve bizim uyarladmz versiyonun son iki seviyesinin, Hempelin
seviyeleri ile az ok zde olduuna dikkat ediniz.
7
L. Laudan, Scientific Change: Philosophical Models and Historical Research, Synthese, Cilt
69, No 2, s. 141223.
3
4

renci kendi nermelerini, felsefi seviyede kurulmu olan at zerine ina

etmektedir. nc veya pratik seviyede, renci, somut formlar,
grnleri ve pratikleri dikkate alr ve gnlk gereklik alan iinde alr.
Felsefi arka plan veya problemin teorik ierii zerine daha fazla
younlamak yerine, onun her gnk belirtileri, dorudan anlamlar ve etkileri
zerine younlamaktadr.
Bu nermeleri daha somut hale getirmek iin, g rneini ele alalm.
Genel anlamda gcn kavramsallatrlmas felsefi seviyede bir analizdir;
g politikalarn alma teorik analiz seviyesidir ve belirli Glerin
politikalarnn (yani diyelim ki belirli devletler arasndaki g ilikilerinin)
incelenmesi pratik seviyede meydana gelmektedir. Sistem ve uluslararas
sistem kavramsallatrmas ilk analiz seviyesi( felsefi ) ile ilgilidir; g dengesi
veya iki kutuplu uluslararas sistem tanmlamalar ikinci analiz seviyesini
(teorik) belirtmektedir ve tarihteki Avrupa Uyumu sisteminin veya sava
sonras sistemin analizi nc seviyede ilemektedir. Dier bir rnek olarak,
Wallersteinn retim tarz ve kapitalist retim tarz kavramsallatrmas felsefi
seviyede meydana gelmektedir; kapitalist dnya ekonomisinin onaltnc
yzyldan ileriye doru formlasyonu teorik seviyede yer almaktadr ve
diyelim ki 1970lerdeki dnya ekonomisindeki (veya Amerika Birleik
Devletlerinin ekonomisindeki) bir krizi aklamas nc seviyede yaplan
bir analiz trdr.8
Bir analiz veya alma, bu seviyeyi srasyla takip etmek ve kapsamak
zorunda deildir. Bunlardan birinde yaplabilir ve bylece felsefi veya teorik
veya pratik analiz olarak isimlendirilebilir. Eer bir aratrmac, ikinci ve
birinci seviyeleri birletirmeksizin nc seviyede almaktaysa, onlar
varsaymakta, veya dier bir deyile, kendi ampirik-pratik aratrmalarn
yrtmeden nce bakalar tarafndan yaplm olan baz felsefi ve teorik
yorumlara dolayl olarak dayanmaktadr. Bir seviyede almakta olan bir
aratrmac bazen dier seviyelerden nermeler karabileceinden dolay bu
seviyeler arasnda ak ve net bir snr tayin etmek mmkn olmayabilir ve
bence de bu mmkn deildir. Yine de, Kantn bir ey teoride doru fakat
pratikte deersiz olabilir9 ifadesini baka bir ekilde sylemek gerekirse, her
inceleme sadece kendi balamnda veya kendi seviyesinde idrak edilebilir ve
anlamlandrlabilir.
Bir Uluslararas likiler aratrmacsnn vurgulad gibi bir seviyedeki
kavramlar otomatik olarak dierine uygulanamaz.10 Bu yzden, analizin
hangi seviyede yrtlmekte olduunu batan bilmek veya belirtmek
I. Wallerstein, The Capitalist World-Economy, Cambridge, Cambridge University Press, 1979.
M. G. Forsyth et al., (der.), The Theory of International Relations: Selected Texts from
Gentilli to Treitschke, Londra, George Allen and Unwin, 1970, s. 192.
10
W. Hanrieder, International and Comparative Politics: Toward a Synthesis, World Politics,
Cilt 20, No 3, 1968, s. 491.
8
9

Analiz Seviyesi ve Analiz Birimi

nemlidir. Analiz seviyesini belirtme, yazarn hangi nermeler altnda

almakta olduunu ve analizin ait olduu konu iinde nereye yerletirildiini
anlamamza imkn vermesi bakmndan nemlidir.
Analiz Birimi Problemi
Analiz birimi problemi temel olarak neyin allmakta olduu veya
almann aktrnn/aktrlerinin veya nesnesinin/nesnelerinin ne olduu
sorusu ile ilgilidir. Analiz birimi, allacak olan eyi iaret etmektedir. Bu
ekilde ifade edilince, analiz birimi, analiz seviyesinin aksine, bir varl
belirtmektedir. Mantken, analiz etmek iin sonsuz sayda birim bulunabilir.
Analitik olarak, analiz birimi u ekilde snflandrlabilir: 1- aktr olarak
tek bir birey, 2- toplum veya bireylerden oluan gruplar (aktrlerin bir araya
toplanmas) ve 3- evren veya insanlk (her eyi kapsayan aktr). Bu l
snflandrma kapsayc bir tasniftir. Tahlil yapan kii birok birim sese bile,
birimler bu kategorilerden birinde yer alr. analiz seviyesi ve analiz birimi
arasnda muhakkak birebir bir korelasyon yoktur. Birinci seviyede alan
kiiler birinci birimi semek zorunda deildir. Herhangi bir seviyede alan
kiilerin, birimlerden herhangi birini, hala bulunduklar ayn seviyede kalmay
srdrerek seebiliyor olmalar bakmndan, analiz seviyesi analiz biriminin
kapsaycsdr. Bu yzden, analiz seviyesi ve analiz birimi zde deildir, fakat
birbiriyle ilintilidir.
Seilen analiz birimi, akademik disipline bal olarak epeyce
deimektedir. Bir psikolog iin analiz birimi genellikle birinci kategori, yani
birey olarak insandr. nc kategori, birok sosyal bilimler almasnda
ounlukla gz ard edilmitir. Bir sosyolog iin, bu aslnda ikinci kategori,
ara sra da birinci kategoridir. Tarih almas ounlukla ikincide ve daha az
lde nc kategoride yaplmtr. Analiz birimi bir ulus olduu zaman,
ulusal tarih, dnya veya yerkre olduu zaman dnya tarihi veya
evrensel tarih olarak isimlendirilmektedir. Eer biyografi bir tr tarih olarak
saylrsa, o zaman, birey (birinci kategori) de tarih almasna dhil
edilebilir.11 Siyaset biliminde ise, analiz birimi ou kez devlet veya bask
11

Ulus-devletin basknlndan dolay tarih almasnda ikinci kategori kullanlmtr ve hala

byk oranda kullanlmaktadr. stisnalar tabii ki vardr. rnein, Toynbeeye gre tarihsel
almann anlaml alan, kendi terimini kullanmak gerekirse, dar grl ulus-devletler
olamaz. Bu alan, birok toplumdan oluan fakat btn insanl kapsamayan bir entite olan,
medeniyettir. Baknz A. J. Toynbee, A Study of History, Vol. I, London, Oxford University
Press, 1934, s. 147. Braudel, deiik birim, kendi deyimiyle, dzlem ileri srmektedir: (1)
doal evre ile insann ilikisi anlamna gelen uzun dnem (bu, bizim nc kategorimize
karlk gelmektedir); (2) ekonomik sistemleri, devletleri, snflar, tabakalar, uygarlklar kapsayan gruplarn ve gruplanmalarn tarihi (bu, bizim ikinci kategorimize karlk gelmektedir)
ve (3) insanlk leinde deil, tek tek insanlar leinde tarih (bu, bizim birinci kategorimize karlk gelmektedir). Baknz F. Braudel, The Mediterranean and the Mediterranean World
in the Age of Philip II, New York, NY, Harper and Row, 1976, s. 2021.

gruplar gibi dier rgtler (ikinci kategori) olmutur. Yine de, siyaset bilimi
rencileri, rnein liderlii altklar zaman, birinci kategori snrlar iinde
de almaktadrlar.
Uluslararas likilerde, Singern daha nce bahsedilen makalesinde
formle edildii gibi, analiz birimi ounlukla birey ihmal edilerek dier iki
kategoriye (ulus-devletler ve uluslararas sistem) ait olarak dnlmtr.
Singerdan nce Waltz, savan sebeplerini izah etmek iin uluslararas
ilikileri adantasvir (image) etmitir: insan asndan, ayr ayr devletler
asndan ve de devletler sistemi asndan.12 Waltzun tasviri, bizim l
analiz birimi snflandrmamzla uyumaktadr.13 Savan sebebi iin nerilen
bu tasvir uluslararas ilikilerin btnne kolaylkla temil edilebilir. Ayn
yl Wolfers, uluslararas ilikilerin, biri organize insan yaplar olarak devlet
zerinde ve dieri ise insanlar zerinde younlaan iki adan dnlmesi ve
anlalmas gerektiini vurgulamtr.14 Dolaysyla, Singer ikinci ve nc
kategorileri ne srerken, Wolfers birinci ve ikinci kategorileri nermiti.
Singer daha sonraki almalarnda, analiz seviyesi ne srmeye
balamtr. Singer, bu seviyeyi u ekilde ayrt eder: karar-alclar seviyesi
(birey), ulusal seviye ve sistemik seviye.15 Sonrasnda, daha kapsaml bir
tanm vermektedir. Analiz seviyesi ile aratrmacnn analiz nesnelerinin
bulunaca, tek bir bireyden kresel sisteme kadar uzanan dikey eksen
boyunca yer alan, bir noktadan baka bir eyi kastetmediini16
vurgulamaktadr.
artc
ekilde,
dierleri
l
snflandrmadan
uzaklama
17
grnmndedirler. Daha sonraki almasnda Waltz , birinci ve ikinci
kategorileri nemsiz olarak grme eilimindedir ve ilk almasnda

K. N. Waltz, Man, the State and War, New York, NY, Columbia University Press, 1959, s. 12.
Tabii ki, ne buradaki l snflandrma, ne de Waltzunki ncesiz deildir. St. Augustine
benzer bir emaya sahipti. Ona gre, insan ilikileri seviyede ilemektedir: aile, devlet
(civitas), ve St. Augustine tarafndan tanmlanmayan bir terim olmasna ramen, yine de
dnya toplumunu iaret ettii anlam karlabilen orbis terrarumdur. Baknz F. Parkinson,
The Philosophy of International Relations, Beverly Hills, CA, Sage Publications, 1977, s. 14.
Onsekizinci yzyln sonlarnda, Herder de l bir snflandrma yapmtr. Herder, i genetik
prensiplere uygun olarak byyen organik varlk olarak birey, halk (Volk) ve insanlk arasnda balant kurmaya almtr. Herder iin, Halk (Volk) bireye gre ne ise, insanlk da
Halka gre odur. Baknz J. G. Herder, Reflections on the Philosophy of the History of
Mankind, Chicago, IL, Chicago University Press, 1968, s. xix-xx.
14
A. Wolfers, The Actors in International Politics, W. T. R. Fox (der.), Theoretical Aspects of
International Relations, Notre Dame, IN, University of Notre Dame Press, 1959, s. 89.
15
J. D. Singer (der.), Quantitative International Politics: Insights and Evidence, New York, NY,
Free Press, 1968, s. 89.
16
J. D. Singer, A General System Taxonomy for Political Science, New York, NY, General
Learning Press, 1971, s. 16.
17
K. N. Waltz, Theory of International Politics, Reading, MA, Addison-Wesley, 1979.
12
13

Analiz Seviyesi ve Analiz Birimi

tasvirin birbiriyle ilintisini vurguluyor olmasna ramen, yalnz nc birim

(seviye)- uluslararas sistem- zerinde younlamaktadr.18
Michael Banks birinci ve nc birimlerin zerinde durmaktadr. Banks,
Uluslararas likilerin konusunun, hem almann snrlar, hem de iki
referans noktas vazifesini gren birey ve btn kresel sistem ile birlikte,
dnya toplumu olarak tanmlanm olmas gerektiini19 iddia etmektedir.
James Rosenau, seviye fikrine katlmaktadr. Ona gre, dnya
politikasnn

boyutu,
onun
ana
parametreleri
olarak
kavramsallatrlmaktadr: Bunlardan birisi, bireylerin mikro seviyesinde
almakta, biri topluluklarn makro seviyesinde ilemekte ve ncs ise iki
seviyenin bir karmn kapsamaktadr.20
Son zamanlarda baz yazarlar deil, drt analiz birimi (seviyesi) tespit
edilebileceini savunmutur. Goldstein iin, bireye, devletlere ve uluslararas
sisteme ilaveten, dnya sistemi drdnc bir birimi (seviyeyi)
oluturmaktadr: Dnya seviyesinde bir analiz, uluslararas olandan farkldr.
Dnya seviyesi, paralar birbirinden ayrlabilir olmaktan ziyade karlkl
olarak kurucu nitelikte olan tek ve btnsel bir sistemden meydana gelirken,
uluslararas seviye, birbirinden ayrlabilir birimlerin (egemen ulus-devletler)
etkileimlerinden olumaktadr.21 Uluslararas ilikilerin birbirinden ayrlabilir
paralar ihtiva eden geleneksel tanmndan bakldnda, Goldstein,
uluslararas ve dnya seviyelerini birbirinden ayrt etmekte hakl olabilir, fakat
ben kapsayclk bakmndan fazla bir fark grmemekteyim. Hollis ve Smith,
tartma ieren drt seviye nermektedir. Uluslararas sistem, ulus
devlet, brokrasi ve bireyden oluan bu drt seviye, uluslararas sisteme
kar ulus-devlet, ulus-devlete kar brokrasi ve brokrasiye kar birey
tartmalaryla ilikilidir.22 Ulus-devlet ve brokrasi, farkl olmalarna ramen,
burada nerilmi olan ikinci kategoriye uygun gelmektedirler.
Grld gibi, problemin farkl kavramsallatrmasnda bir art olmutur.
Bu noktada ne yapabiliriz? renci btn olas birimleri gz nne almal
mdr veya onlardan birini mi semelidir? Eer ikincisiyse, hangisini
semelidir? ncelenen konuyu bak asndan da analiz etmek, analitik
kesinlik ve farkl birimlerin birbiriyle ilintisinden dolay, daha iyi olabilir.
Ancak bir kimse, tercihinin analiz zerine getirdii snrlamalar kabul etmek
Waltz, Man, the State and War, s. 14.
M. Banks, Bucking the System: A Peace Researchers Perspectives on the Study of
International Relations, Millennium: Journal of International Studies, Cilt 16, No 2, 1987, s.
341.
20
J. N. Rosenau, Turbulence in World Politics: A Theory of Change and Continuity, Princeton,
NJ, Princeton University Press, 1990, s. 10.
21
J. S. Goldstein, Long Cycles: Prosperity and War in the Modern Age, New Haven, CT and
London, Yale University Press, 1988, s. 2.
22
M. Hollis ve S. Smith, Explaining and Understanding International Relations, Oxford,
Clarendon Press, 1991, s. 89.
18
19

kouluyla, sadece belirli bir birimi de seebilir. Singer, ulusal ve uluslararas

seviyelerin avantaj ve dezavantajlarn tarttktan sonra, bence hl geerli
olan u sonuca varmaktadr:
Problem gerekten de, bir btn olarak disiplin iin en deerli seviyenin
hangisi olduuna karar verme ve gnmzden ebediyete kadar ona bal
kalnmasn talep etmek deildir. Aksine, burada bylesi bir n kavramsal
sorunun var olduunu ve belirli bir aratrma giriiminden nce bu sorunun
geici olarak zlmesi gerektiini fark etmektir.... Bizler, burada bir
seviyeden ve orada baka bir seviyeden faydalanabiliriz fakat bir almann
ortasnda, ynelimimizi deitiremeyiz.23
Ancak, bu tercihin analiz gayesi iin yaplan bir tercih olduunu
unutmamak gerekir.
Hangi analitik ayrm veya tercih yaplrsa yaplsn, aslnda bu kategoriler
karlkl olarak dlayc deil, birbirine baldr. Bu ayrmlardan sadece birinin
kapsam dhilinde analizinizi yapabilirsiniz, lakin tercihinizin snrlar
dhilinde almak zorunda kalmaya katlanrsnz. Bir birimin analizinin
dierlerine gereken ilgiyi gstermeksizin yaplmas yanl deildir, fakat
eksiktir. Belirli bir ulus-devletin politikalarnn kresel politikalar a
(uluslararas sistem) dhilinde incelenmesinde olduu gibi, bir birim dier bir
birim iinde allabilir. Uluslararas ilikilerin de bir parasn oluturduu
beeri vakalar karlkl olarak birbirine baldr. Bu bileiin (insani olgular)
bir paras veya birimi bizi muhakkak baka birisine gtrr. Birey, bir
psikolog iin bile tam bir birim oluturmamaktadr; psikolog, sz konusu
bireyi evreleyen sosyal ilikilere de bakmak zorundadr, bylece ikinci analiz
birimine de gei yapmaktadr. Sosyolog, birey hakknda baz fikirlere sahip
olmakszn veya onun hakkndaki baz varsaymlar kabul etmeksizin,
toplumun tam bir analizine ulaamaz. Herhangi bir i siyaset alan
uluslararas politikalar gz nnde bulundurmak zorundadr.
Eer bu birimin her biri znde birbirine baml ise, o halde, bu layrmn ne faydas vardr? Gerekte, mutlak bir snr izgisi izmek mmkn
deildir, fakat bazen ortaya atlan soru, hangisinin en nemli olduu
sorusudur. Bu bakmdan, tercih kanlmazdr. Bizleri, birey, toplum veya
insanlk arasnda seim yapmaya iten ey bu tercih sorusudur. Bu soru
genellikle, paralar (birey) veya btn (bylece nc kategoriyi, birinci veya
ikinci kategoriye indirme yoluyla yok ederek) zerine odaklanma eklinde
formle edilmitir. nsan veya toplum, bireyleri mi yoksa toplumu mu
alarak en iyi ekilde anlalabilir? Uluslararas realite, eleri (esasen ulusdevletler) zerine mi, yoksa uluslararas sistemin kendisi zerine mi
younlaarak en iyi biimde allabilir? Bu tercih problemi, sosyal olgular
23

Singer, The Level of Analysis, s. 8990.

10

Analiz Seviyesi ve Analiz Birimi

alanlarnn karlam olduu en zorlayc sorundur. Waltz, en tatmin

edici cevabn veya kelimesini ortadan kaldrma ve her ikisi de eklinde
cevaplama yoluyla verilebileceini24 ne srmtr. Fakat kiinin
aklamasna balad yer bir farkllk yaratr. Bylece, konu tekrar tercih
durumuna gelmektedir: btn m yoksa paralar m?
Btn ve Paralar Problemi
O halde, eitli bilimlerden birok dnrn grlerinde hayli merkezi bir
yer alan bu btn fikri nedir? Btn fikri, iki bakmdan dnlebilir.
Birincisi, btnn kendisinin, kendisini oluturan paralardan ayr, bir kimlik
ve varla sahip olduu grdr. Buna gre btn, aynen her bir parann
dierinden ayr bir gereklik olduu gibi, paralardan ayr bir gerekliktir.
Sklkla ifade edildii gibi, btn, paralarn aritmetik toplamndan fazladr.
Nagel, bu tr ifadelerin, toplam, btn, paralar ve birlik gibi
terimlerle ne kastedilmek istendiine bal olduu hususunda uyarda
bulunmutur. rnein Nagel, iki tam saynn toplamnn bir tamsay, iki
matrisin toplamnn bir matris vb. toplamlar olduunu syler ve bu tr
durumlar iin, Btn, paralarnn toplamna eittir ifadesi dorudur der.
Nagel bize baka bir rnek sunar. K, nce tek tam saylarn daha sonra ift
tam saylarn artan byklk dzeninde sralanm olduu, sral bir tamsay
kmesi olsun. O halde K yle temsil edilebilir: (1, 3, 5,..., 2, 4, 6, ...). Sonra,
hibiri sral bir kme olmayacak ekilde, K1i tek tamsaylarn, K2yi de ift
tam saylarn grubu yapalm. imdi de kyi, K1 ve K2nin grup-toplam
yapalm, bylece k tm tam saylar yesi olarak kapsamaktadr. k ayn
zamanda sral bir grup da deildir, fakat K ve k ok net bir biimde zde
olmamalarna ramen, k yelii K yelii ile ayn eydir. Bu yzden, bu
durumda btnn (yani K), paralarnn toplamna (rnein k) eit olmad
savunulabilir.25
Nagelin gl tartmasnn bize salad, btnn paralarnn
toplamna eit olmad veya toplamndan fazla bir ey olduu eklindeki
fikrin, belirli bir balam iinde terimlerin kullanlan anlamna bal olduunu
gstermesidir. Eer paralar zde ise, o durumda, btn de toplama zde
gibi gzkmektedir. Eer paralar zde deilse veya toplam bir tr dsal
mdahale yoluyla (rnein, sralama yoluyla) elde edilmekteyse, o durumda,
btn toplama zde deildir. Nagelin matematiksel sembollere dayanan
izahndan farkl olarak, sosyal dnyada bizler zde olmayan ama nevi
ahsna mnhasr paralarla karlarz ve toplam hibir zaman biriktirme
yoluyla elde edilmez, fakat bir nevi dzenleme veya sralama yoluyla elde
Waltz, Man, the State and War, s. 5.
E. Nagel, On the Statement The Whole is More than the Sum of Its Parts, P. F. Lazarsfeld
ve M. Rosenberg (der.), The Language of Social Research, Glencoe, Free Press, 1955, s. 522.

24
25

11

edilir. Btn, paralarndan bamsz, kendi bana bir varlk ve paralarnn

toplamndan daha fazla bir ey olarak grld zaman, iaret edilen gr
btnn, kendine zg vasflar olan bir varlk olmasnn yan sra, kendini
oluturan paralara oranla asli ve onlardan daha uygun ve anlaml bir alma
birimi olarak deerlendirildiidir. Btn, paralar tayin eden ey olarak
kavramsallatrlmaktadr.
Btn fikri hakkndaki ikinci gr, btn dncesini bir perspektif, bir
gereklie bak ekli olarak alr. Bu perspektif, bir eyin anlaml bir ekilde
anlalmas iin, onun bir btn iinde allmas gerektiini; paras olduu
btnln iine entegre edilmesi gerektiini kabul etmektedir. Bu ey, tm
ilikileri ve balantlar ile birlikte anlalmaldr. Konuyla veya sorudaki
varlkla ilgisi olduu varsaylan tm olas etkiler gz nnde
bulundurulmaldr.
Btn paralarndan ayr bir varlk olarak kabul eden btn fikriyle, onu
eyleri btnlk noktasndan grme perspektifi olarak kabul eden fikir ayn
deildir. Olgular btnlk iinde tahlil eden bir kii (veya herhangi bir
konunun herhangi bir rencisi) bu olgularn tamamna karlk gelen bir
btn alma birimi olarak almak durumunda mdr? Byle bir zorunluluk
yoktur. Eer bu makalenin nceki ksmlar hatrlanrsa, bir perspektif olarak
btnlk fikrini birinci analiz seviyesi konusu ve bir birim olarak btn fikrini
ise, somut duruma bal olarak, ikinci veya nc seviyelerden birinin
konusu olarak saymak makul gzkmektedir. Bu seviyeler arasnda bire-bir
koutluk bulunmas mutlak bir gereklilik olmad iin vakalar kendi
btnlkleri iinde alarak tahlil yapan bir kiinin, belirli bir birimi semek
zorunda olmad sonucuna varlabilir. rnein, uluslararas sistem
perspektifine sahip olma, uluslararas sistemin muhakkak birim olarak
alnmasn gerektirmemektedir; bir renci A devletini birimi olarak alabilir.
Btn perspektifine sahip olarak, dier devletlerin d politikalarn veya
uluslararas sistemin doasn (rnein iki kutuplu) inceleme yoluyla analizini
(rnein Ann d politikas) zenginletirebilir. Bu onun analizini daha
anlalr hale getirmektedir; fakat byle bir ekstra analize girimemesi, onun
analizini anlalmaz klmaz. Ancak, bir perspektif ve bir birim olarak btn
fikirleri arasndaki yakn iliki ve insani olgularn birlii ve karmaklndan
dolay, ikisi de ayn analizde bir arada bulunabilir.
Pratikte, paralarndan nce gelen bir varlk olarak btn fikri, daha fazla
yaygn hale gelmitir. Sosyologlar iin toplumun kendisi, toplumu oluturan
bireylerden ayr bir varlktr ve birok bakmdan birincildir. Siyaset bilimci iin
devlet, birey olarak vatandalardan nce ve stndr. Tarihiler iin,
bireylerin deil toplumlarn (devletler) tarihi vardr. Uluslararas sistem(ler)
rencileri iin, elerinden ayrt edilebilir uluslararas sistem olarak
isimlendirilen bir ey vardr. Literatre ksa bir gz atmak sanrm faydal
olacaktr. Btn fikri Yunanllara kadar uzandrlabilir. Aristotelese gre:

12

Analiz Seviyesi ve Analiz Birimi

ans eseri deil de doutan devletsiz olan kii ya alt-insan ya da stn

insandr.... Devlet tabiaten aileden ve bireyden ncedir, nk bir btn
muhakkak paralarndan ncedir.... Devletin doann bir yaratmas ve
bireyden nce olduu, bireyin tek bana kald zaman kendi kendine
yetmedii ve bylece btne gre bir paraya karlk geldii gereinden,
bellidir. Toplum iinde yaayamayan veya kendi kendine yettii iin buna
ihtiya duymayan kimse, ya eytan ya da tanrdr; devletin bir paras
deildir.26
Grld gibi, Aristotelesin kstas kendi kendine yeterliliktir. Birey
(para) kendi kendine yetmedii iin devletten nce gelemez. Devlet kendi
kendine yettii iin, kendi bana asli ve anlaml bir birimdir.
Durkheim iin toplum kollektif eylemin belirleyici faktrdr.
Durkheima gre, bir sosyal vaka, sabit olsun olmasn, bireyler zerine dsal
bir snrlama koyabilme yetenei olan; bireysel grnmlerden bamsz
kendine ait bir varl olan ve belli bir toplumun btn zerinde genel bir
nitelik tayan bir eylem eklidir.27 Durkheim nsan, toplumun bir rn
olduu iin, toplum vastasyla izah edilebilir28 diye ilave eder. Bu
belirleyici faktr, sadece bireyi meydana getiren ve birey zerinde dsal
snrlama oluturan deil, ayn zamanda herhangi bir sosyal bilimin de
nkouludur. Durkheim, Eer sosyal bilim gerekten var olacaksa,
toplumlarn, toplumlar oluturan elerin doasndan ve dzenlemesinden
kaynaklanan ve sosyal olgularn kayna olan belirli bir tabiata sahip
olduunun varsaylmas gerektiini29 yazmtr. Durkheim, bireyin kendine ait
bir varla sahip olmas haline imkn tanmaz.
Btn fikri veya Hegelin terimini kullanrsak, totalite, Hegelin tarih
felsefesi ve Marksn analizinin de merkezini oluturmaktadr.30 Hegelin
totalitesi, btn tarihsel sreci iermektedir. Dahas, Marksn snf,
altyap ve styap tanmlamalar bireylerden daha fazladr. Btnlk
perspektifinin, Marksizmin kendine zg vasfn oluturduu bile iddia
edilmitir. Lukcs Marksizm ile burjuva dncesi arasndaki kesin fark
oluturan eyin, tarihsel aklamadaki ekonomik gdlerin ncelii deil,
totalite asndan bak olduunu dile getirir. Lukcs, Btnlk
kategorisinin, yani btnn paralar stndeki tamamyla kaplayc
Aristotle, Politics, (ev. ve der.), J. Warrington, London, J. M. Dent and Sons, 1959, s. 78.
Vurgu eklenmitir.
27
E. Durkheim, The Rules of Sociological Method, (ev.), W. D. Halls, Londra, Macmillan,
1982, s. 59. Vurgu eklenmitir.
28
Ibid., s. 237.
29
E. Durkheim, Montesquieu and Rousseau, (ev.), R. Manheim, Ann Arbour, MI, University of
Michigan Press, 1960, s. 13.
30
Baknz G.W. F. Hegel, Lectures on the Philosophy of World History, (ev.), H. B. Nisbet,
Cambridge, Cambridge University Press, 1975; K. Marx ve F. Engels, Selected Works, Londra,
Lawrence and Wishart, 1968.
26

13

stnlnn, Marksn Hegelden ald ve parlak bir ekilde btnyle yeni

bir bilimin temelleri haline getirdii metodun zn oluturduunu belirtir.31
Bu yzden, Marksizme gre, sadece bir grnm olan her bir faktrn veya
ilikinin tam anlam, ancak onun ait olduu kapsaml yapya teorik olarak
entegre edilmesiyle ortaya konabilir.32
Bu literatr taramasn uzatmaya gerek yok. Birok teori, zellikle
sistem(ler) teorileri, byle bir arka plann zerine ina edilmitir. Bu fikrin
etkisi Uluslararas likiler literatrnde grlebilir. Btn fikrinin belirleyici
yn ve ncelii, Uluslararas likilerdeki sistem(ler) teorilerine dhil
edilmitir. Sadece bir rnek verecek olursak, Waltz, birim-seviyesi ve
sistemik-seviye olarak adlandrd kategoriler arasnda bir ayrm
yapmaktadr. Birim-seviyesinde birbiriyle etkileen birimler bulunurken,
sistemik-seviyede, birimlerin dzenlenmesini ve organizasyonunu
belirleyen bir yap bulunmaktadr. Yapnn kendisi, snrlayan ve dzenleyen
bir kuvvettir. Her eyden nce Waltz, paralar alma yoluyla uluslararas
olgular anlamann mmkn olmadn, sistem-seviyesinde almamz
gerektiini ifade etmektedir.33 Dnya-sistemi analizcileri iin de, dnyasistemi ulusal toplumlara dsaldr (exogenous) ve ulusal toplumlar
dhilindeki gelimeleri belirler.34
Btn fikri, yaygn kabulyle, paralarn kendi-kendine anlalamamasna
ve onlarn kendi-kendine yeterli olmamasna dayanmaktadr. Ancak,
anlalrlk ve kendi-kendine yeterlik grecelidir ve aratrcnn aklamak
istedii hususlarn ne olduuna baldr. Kendi kendine yeterlik muhakkak
anlalrlk anlamna da gelmemektedir. Belli bir dzlemde ve baz snrlar ve
hususlar iinde anlalr olan ey, baka bir dzlemde anlalr olmayabilir.
Ayrca, kendi kendine yeterlilik mutlak deildir. Dolaysyla, her bir durumda
somut problemin balam netletirilmelidir.
Btn ve paralar karlkl olarak dlayc (mutually exclusive) deildir.
Eer bir varlk olarak grlrse, her ey bir noktada btn olabilir ve bu
zincirin bir sonu yoktur. Kuzminskinin tarihsel olgular hem paralar olan
bir btn hem de bir btnn paras eklinde bir kompleksite olarak izah,
tm insani olgular iin gayet geerlidir. Onun vurgulam olduu gibi,
kompleksite [insani olgular] hem btnl hem de paral

G. Lukcs, History of Class Consciousness, Londra, Merlin Press, 1971, s. 27. Vurgu eklenmitir.
32
N. Geras, Marx and the Critique of Political Economy, R. Blackburn (der.), Ideology and
Social Science, Glasgow, William Collins and Sons, 1975, s. 305.
33
Waltz, Man, the State and War, s. 18, 40, 79.
34
A. Bergesen, The Emerging Science of the World- System, International Social Science
Journal, Cilt 34, No 91, 1982, s. 24.
31

14

Analiz Seviyesi ve Analiz Birimi

gerektirmektedir.35 Kuzminskiye referansla, insani olgular e zamanl olarak

btndrler ve paradrlar. Dolaysyla, btnn bireysellii lehine paralarn
bireyselliklerini gz ard ederek, paralar pahasna btn zerinde ok
kuvvetli bir vurgunun fazla bir entelektel gerekesi bulunamaz. Bir konu,
paralar veya btn bir dieri lehine gz ard etmeksizin, btn
perspektifi iinde dnlebilir. Bu sosyalitenin (sociality) kayb anlamna
gelmez. Toplum sadece insann kendi-kendine yeterlii olmamasndan
kaynaklanmaz. Eer mesele bir derece sorunuysa, bu, paralar veya btn
zerinde younlaan iki u arasnda muhakkak bir tercih yapmay
gerektirmez. Ruggienin ifade etmi olduu gibi, herhangi bir farkllama tarz
doal olarak ona mukabil bir sosyabilite (sociability) tarzn da getirir.36
Bireysellik ve birlik/btnlk muhakkak birbirini dlayc deildir.
Sonu
Bu makalede, analiz seviyesi ve analiz birimi arasnda bir ayrm yapmaya
altm. Analiz seviyesinin daha ziyade analizin erevesi/balam ve bir
kiinin analizini yrtmekte olduu seviye ile ilgili olan bir konu olduunu,
analiz birimi meselesinin ise allacak aktr veya varlk sorunu olduunu
gsterdim. analiz seviyesi soyutlanm ve tanmlanmtr: felsefi seviye (en
soyut), teorik seviye (daha az soyut) ve pratik seviye (en az soyut). Benzer
ekilde, mantken sonsuz sayda birim bulunabilmesine ramen, tm olas
birimleri kapsayacak biimde tanmlanm birim kategorisi nerilmitir:
tek/bireysel, kolektif/toplumsal ve evrensel/her eyi kapsayan birimler. Bir
yandan analiz seviyesinin ve analiz biriminin kendi aralarnda birbirine
bal olduu, te yandan analiz seviyesi ve analiz biriminin birbiriyle yakn
biimde ilikili olduu vurgulanmtr. Aratrmac analizi iin hangi seviye
veya birimi alrsa alsn, analizinin kapsaml ve ak olabilmesi iin, dierlerini
de dikkate almas gerekir. Analiz seviyesi ve analiz birimi birbiriyle
ilikilendirilmesine ramen, belirli bir analiz seviyesinin tercihi, otomatik
olarak belirli bir analiz biriminin seimini beraberinde getirmemektedir.
nsani olgunun hem bir btn hem de bir btnn paras olan ikili
karakterini vurgulayarak btn ve paralar arasndaki balant ile ilgili
konuyu da netlie kavuturmaya altm. Btnn, biri bir perspektif dieri
de bir varlk olmak zere, iki anlamnn ayrt edilebileceini savundum. Bir
perspektif olarak btn fikrine sahip olma, gstermeye altm gibi, ona
zg kapsayc bir btn analiz birimi olarak almaya muhakkak yol
amamaktadr. Ulatm genel sonu ise, konunun balamnn ve kiinin
hangi nermeler altnda almakta olduunun bilinmesi bakmndan, belirli
bir almaya balamadan nce kiinin, hem analiz seviyesi hem de analiz
birimi hakknda net olmas gerektiidir.
35

A. Kuzminski, Archetypes and Paradigms: History, Politics, and Persons, History and

Theory, Cilt 25, No 3, 1986, s. 225.

J. G. Ruggie, Continuity and Change in the World Polity, World Politics, Cilt 35, No 2, 1983,
s. 278.

36

15

Kaynaka
Aristotle, Politics, (ev. ve der.), J. Warrington, Londra, J. M. Dent and Sons, 1959.
Banks, M., Bucking the System: A Peace Researchers Perspectives on the Study of
International Relations, Millennium: Journal of International Studies, Cilt 16, No 2,
1987.
Bergesen, A., The Emerging Science of the World- System, International Social

Science Journal, Cilt 34, No 91, 1982.

Bernstein, R., Beyond Objectivism and Relativism: Science, Hermeneutics, and

Praxis, Oxford, Basil Blackwell, 1983.
Braudel, F., The Mediterranean and the Mediterranean World in the Age of Philip II,
New York, NY, Harper and Row, 1976.
Buckley, W., Sociology and Modern Systems Theory, Englewood Cliffs, NJ, PrenticeHall, 1967.
Durkheim, E., The Rules of Sociological Method, (ev.), W. D. Halls, Londra,
Macmillan, 1982.
Durkheim, E., Montesquieu and Rousseau, (ev.), R. Manheim, Ann Arbour, MI,
University of Michigan Press, 1960.
Forsyth, M. G., et al., (der.), The Theory of International Relations: Selected Texts
from Gentilli to Treitschke, Londra, George Allen and Unwin, 1970.
Geras, N., Marx and the Critique of Political Economy, R. Blackburn (der.), Ideology
and Social Science, Glasgow, William Collins and Sons, 1975.
Giddens, A., Social Theory and Modern Sociology, Cambridge, Polity Press, 1987.
Goldstein, J. S., Long Cycles: Prosperity and War in the Modern Age, New Haven, CT
and London, Yale University Press, 1988.
Hanrieder, W., International and Comparative Politics: Toward a Synthesis, World
Politics, Cilt 20, No 3, 1968.
Hegel, G. W. F., Lectures on the Philosophy of World History, (ev.), H. B. Nisbet,
Cambridge, Cambridge University Press, 1975.
Hempel, C. G., Aspects of Scientific Explanation, New York, NY, Free Press, 1965.
Herder, J. G., Reflections on the Philosophy of the History of Mankind, Chicago, IL,
Chicago University Press, 1968.
Hollis, M. ve Smith, S., Explaining and Understanding International Relations,
Oxford, Clarendon Press, 1991.
Kuzminski, A., Archetypes and Paradigms: History, Politics, and Persons, History
and Theory, Cilt 25, No 3, 1986.
Laudan, L., Scientific Change: Philosophical Models and Historical Research,
Synthese, Cilt 69, No 2.

16

Analiz Seviyesi ve Analiz Birimi

Lukcs, G., History of Class Consciousness, Londra, Merlin Press, 1971.

Marx, K. ve Engels, F., Selected Works, London, Lawrence and Wishart, 1968.
Moul, W. B., The Level of Analysis Problem Revisited, Canadian Journal of Political

Science, Cilt 6, No 3, 1973.

Nagel, E., On the Statement The Whole is More than the Sum of Its Parts, P. F.
Lazarsfeld ve M. Rosenberg (der.), The Language of Social Research, Glencoe, Free
Press, 1955.
Parkinson, F., The Philosophy of International Relations, Beverly Hills, CA, Sage
Publications, 1977.
Rosenau, J. N., Turbulence in World Politics: A Theory of Change and Continuity,
Princeton, NJ, Princeton University Press, 1990.
Ruggie, J. G., Continuity and Change in the World Polity, World Politics, Cilt 35, No
2, 1983.
Singer, J. D., The Level of Analysis Problem in International Relations, K. Knorr ve
S. Verba (der.), The International System: Theoretical Essays, Princeton, NJ,
Princeton University Press, 1961.
Singer, J. D., (der.), Quantitative International Politics: Insights and Evidence, New
York, NY, Free Press, 1968.
Singer, J. D., A General System Taxonomy for Political Science, New York, NY,
General Learning Press, 1971.
Toynbee, A. J., A Study of History, Vol. I, London, Oxford University Press, 1934.
Wallerstein, I., The Capitalist World-Economy, Cambridge, Cambridge University
Press, 1979.
Waltz, K. N., Man, the State and War, New York, NY, Columbia University Press,
1959.
Waltz, K. N., Theory of International Politics, Reading, MA, Addison-Wesley, 1979.
Wolfers, A., The Actors in International Politics, W. T. R. Fox (der.), Theoretical
Aspects of International Relations, Notre Dame, IN, University of Notre Dame Press,
1959.

17

Summary
The classic treatment of the level of analysis problem in International Relations is
J. D. Singers article on the subject published in 1961. According to Singers
formulation, the problem involves choosing the micro- or macro-level of analysis.
It refers to the way in which the phenomena under study may be sorted or arranged
for purposes of systematic analysis, and it relates to the question whether to
focus upon the parts or upon the whole, upon the components or upon the
system. Developing this theme Singer identified two levels of analysis in
International Relations: the international system and the national sub-systems.
Classic as it is, however, Singers formulation is incomplete and rather confusing.
For example, the selection of the micro- or macro-level of analysis and the sorting
and arranging of the phenomena under study do not necessarily mean the same
thing. Moreover he reduces the level of analysis and the unit of analysis to one
category, without distinguishing between the two, taking them to be the same.
Finally, he identifies only two levels (or units).
Every intellectual and scientific study begins with the question of how the
subject under scrutiny can be analysed (the problem of methodology). The problem
of methodology, in turn, relates to the context within which (or the level at which)
we examine the topic. It also relates to what we study at that level, or what the
major actor(s) of the subject is (are). The search for answers to the first question
(context and level) leads us to the level of analysis, and the search for answer to
the second question (what to study and actors) to the unit of analysis.
By establishing the level of analysis the subject in question is placed in a
context. What then are these levels? It seems to me that Buckleys three levels (1empirical research, 2- logico-deductive theory, and 3- frameworks, models, or
philosophies) may be modified to become: 1- the philosophical, 2- the theoretical
and 3-the practical (or phenomenological) levels.
At the first or philosophical level, the analyst or student is faced with the most
general beliefs, assumptions, postulates, principles and premises which together
form and define the background of the subject in question and its place within
general human thought; and which identify and give meaning to his problem. At the
second or theoretical level, the problem is defined in a more concrete way upon the
basis drawn at the first level. The issue is given identifiable and distinguishable
boundaries. At the third or practical level, he no longer concentrates on the
philosophical background, or theoretical content of the problem, but upon its
everyday manifestations, direct implications, and influences.
A conceptualisation of system and international system relates to the first level
of analysis (philosophical); the formulation of balance of power or bipolar
international systems denotes the second level of analysis (theoretical); and an
analysis of the historical Concert of Europe system or post-war system operates at
the third level.
An analysis does not have to follow and involve respectively these three levels. It
may be done at one of them and thus it may be called philosophical, or theoretical,
or practical analysis. It may not be, and I should think is not, possible to make a
clear-cut demarcation between these levels, since the researcher working at one
level may sometimes draw propositions from the other levels. The specification of

18

Analiz Seviyesi ve Analiz Birimi

the level of analysis is important for it enables us to understand under what

premises the author is operating and where the analysis is placed within the subject
to which it belongs.
The problem of the unit of analysis is basically related to the question of what is
being studied, or what the actor(s) or object(s) of the study is (are). The unit of
analysis refers to the thing to be studied. Expressed in this way, the unit of
analysis, in contrast to the level of analysis, denotes an entity. Logically, one can
find an endless number of units to analyse. Analytically, three units of analysis can
be classified: 1) the individual human person as an actor, 2) the society or groups of
individuals (agglomeration of actors), and 3) the universe or humanity (the allinclusive actor). There is not necessarily a one-to-one correlation between the three
levels of analysis and the units of analysis. Those who operate at the first level do
not have to choose the first unit. Level of analysis is inclusive of unit of analysis, in
the sense that those operating at any level may choose any of the units, while
remaining still at the same level. Therefore, level of analysis and unit of analysis are
not identical, but interwoven.
The unit of analysis chosen varies considerably according to the academic
discipline. For a psychologist, the unit of analysis is generally the first category, the
individual person. In political science, the unit of analysis has usually been the state
or other organisations such as pressure groups (the second category).
Whatever analytical distinction or choice may be made, in fact, these categories
are not mutually exclusive, but interconnected. If each of these three units are
intrinsically dependent upon each other, then, what is the use of this tripledistinction? In reality, it is not possible to draw an absolute demarcation line, but
the question sometimes posed is: which one is the primary one? This question has
generally been formulated in terms of focusing upon the parts (the individual) or
upon the whole (thus eliminating the third category by reducing it either to the first
or second category).
The idea of the whole may be viewed from two standpoints. One is that the
whole itself is an identity, an entity separate from the parts of which it is composed.
The second notion of the whole takes it to be a perspective, a way of looking at
reality. This perspective holds that for anything to be understood meaningfully it
must be studied within a whole. Having an idea of whole as a perspective does not
necessarily lead to take a particular inclusive whole as the unit of analysis. My
overall conclusion is that one needs to be clear about both the level and the unit of
analysis before undertaking a particular study in order for the context of the subject
and the premises under which one is operating to be known.

19