NG C CHUYN DNG

1. Lch s pht trin ng c Stirling

ng c Stirling do ng Robert Stirling - mc s ngi Scotland - sng

ch vo nm 1816 vi tn gi ban u l ng c kh nng. Trong h thng
phn loi ng c nhit, ng c Stirling c xp vo nhm ng c t
ngoi, l loi my c chc nng chuyn ho nhit nng thnh c nng,
trong nhit c sinh ra bng cch t chy nhin liu bn ngoi khng
gian cng tc ca ng c.

Hnh 1.1. ng c Stirling do Robert Stirling sng ch nm 1816.

ng c Stirling u tin Robert Stirling sng ch vo nm 1816 (H.
1.1). l ng c kiu con trt, xy lanh n, cng sut 1500 W, nhin liu
l than . Xy lanh c ng knh 0,6 m, chiu di 2m. Lc mi ra i, ng
c Stirling c nh gi rt cao v tnh an ton v n khng b n nh trng
hp ni hi ca ng c hi nc ph bin vo thi gian .
Thnh cng rc r ca ng c Stirling do J. Ericsson - k s ngi
Thy in mang li vi vic ch to ng c Stirling c cng sut t 0,5 5
HP v bn c gn 2000 chic Anh v M vo khong nm 1850. Sau
thi gian ny, ng c Stirling tip tc c ch to v hon thin v kt cu
cng nh nng cao cng sut v hiu sut. Tuy nhin, sau khi xut hin ng

HVTT: L Trung_ Lp: K26-Ky Thut ng C Nhit

Trang: 1

NG C CHUYN DNG

c xng (nm 1878) v ng c Diesel (nm 1893), ng c Stirling mt dn

u th v gn nh b lng qun mt thi gian di trong sut na u th k
XX.

Hnh 1.2. T hp ng c Stirling my pht in ca cng ty Philips.

Vo khong nhng nm 1940, ng c Stirling li xut hin kh ph
bin di dng t hp my pht in xch tay do cng ty Philips (H Lan) ch
to. ng c Stirling c p dng lai my pht in c nh, c th hot
ng trong mt thi gian di m khng cn n s chm sc ca con ngi,
rt ph hp cc vng xa, min ni, hi o. Cng sut pht in t vi Watt
n vi kil Watt, nhng ph bin nht l t 200 500 W. Cc my pht in
ny c dng nhiu mc ch nhng ch yu l cc trm hi ng, cc
trm kh tng t ng, cc trm khuch i tn hiu thng tin.v.v.
Cng trong thi gian ny, ng c Stirling c nghin cu v th
nghim nh l mt loi my lnh. Rt nhiu loi my lm lnh ca cng ty
Phillips c a ra th trng c cng sut mt phn ca Watt n cc my
HVTT: L Trung_ Lp: K26-Ky Thut ng C Nhit

Trang: 2

NG C CHUYN DNG

cng nghip ln c nng lc lm lnh ti hng ngn kil Watt. Bn cnh cng
ty Phillips Bc M, cn c cc cng ty khc nhanh chng a ra th trng
cc loi ng c my lm lnh c nh, nh cng ty Malaker Laboraties,
cng ty hng khng The Hughes California... Nhng ch mt thi gian ngn
sau , mt ln na ng c Stirling di dng my pht in c nh li b
loi b dn bi s xut hin ca acqui. V acqui c kh nng d tr v cung
cp in nng tin dng hn nhiu so vi ng c Stirling my pht.
Mc d vy, ng c Stirling vn c quan tm trong sut th k XIX
bi tn cht c mt khng hai ca n. Nu chu trnh nhit ng c thc tin
ho th hiu sut nhit ca ng c Stirling s tng ng vi hiu sut chu
trnh Carnot. Tc l hiu sut nhit ca ng c Stirling cao hn hiu sut
nhit ca bt k loi ng c nhit no c sng ch vo thi k .

Hnh 1.3. ng c Stirling ng dng vo nhng nm 1860.

Kiu con trt (piston ph) xylanh n
ng knh xylanh dxl = 370mm; hnh trnh piston s = 175mm; tc vng
quay trc n = 100v/ph; cng sut N = 0,97kW.

HVTT: L Trung_ Lp: K26-Ky Thut ng C Nhit

Trang: 3

NG C CHUYN DNG

Hnh 1.4. ng c Stirling kiu con trt (piston ph) hai xylanh.
ng knh piston lc d1 = 16,7mm; ng knh piston ph d2 = 31,7 mm;
hnh trnh chung cho c hai piston s = 22,2 mm.

HVTT: L Trung_ Lp: K26-Ky Thut ng C Nhit

Trang: 4

NG C CHUYN DNG

Hnh 1.5 ng c Stirling do Toshiba ch to nm 1987.

ng c kiu ch V, gc kp 60o. Mi cht cng tc l Helium, p sut nn
60at,tc quay trc khuu n = 1500v/ph; cng sut N = 3kW; nhin liu l
kh t
Nm 1938, cng ty N.V. Phillips Glaxilampen Fabrieken ca H Lan
mi bt u nghin cu ch to v sn xut ng c Stirling cung cp cho th
trng. V cng vi cng ty Phillips, nhiu nh khoa hc trn th gii tr
li u t, nghin cu ng c Stirling. Ti thi im ny, i vi ng c
Stirling c th t hiu sut khong 40%, v cng sut c th t c 82 kW
tng ng vi mt lt th tch qut ca xylanh.

HVTT: L Trung_ Lp: K26-Ky Thut ng C Nhit

Trang: 5

NG C CHUYN DNG

Nhng nghin cu pht trin v ng dng ng c Stirling trn phng

tin vn ti cng c cc nh sn xut t quan tm t na u th k
XX. Mt khc, do c th bin i trc tip nng lng mt tri thnh c nng,
nn ng c Stirling rt c quan tm nghin cu ng dng trn cc con tu
khng gian t nm 1995.
Ngy nay, nghin cu ng c Stirling s dng cc ngun nng
lng ti sinh cng ang c y mnh. c bit l trong lnh vc nng
lng sch, ng c Stirling s dng nng lng mt tri s c quan tm
ng mc v pht trin phc v nhu cu a dng trong sn xut v pht trin
kinh t x hi.
2. Nguyn l hot ng ca ng c Stirling.
ng c Stirling do ng Robert Stirling - mc s ngi Scotland - sng
ch vo nm 1816 vi tn gi ban u l ng c kh nng. Trong sut lch
s tn ti v pht trin ca mnh, ng c Stirling khng ngng c ci
tin v hon thin c v cu trc v cch thc hot ng. Nguyn l hot ng
tng qut ca ng c Stirling tng t nh hot ng ca cp xylanh - piston
cha khng kh bn trong c cp nhit v lm mt nh trn H. 2.1. Khng
kh c cha trong khng gian kn c gii hn bi nh piston, np v
thnh xylanh. Gi s lc u ton b thit b c nhit bng nhit mi
trng, khng kh bn trong c p sut to ra lc cn bng vi lc y ca l
xo. Vi iu kin , piston s ng yn v tr cn bng (H. 2.1a).

HVTT: L Trung_ Lp: K26-Ky Thut ng C Nhit

Trang: 6

NG C CHUYN DNG

Hnh 2.1. Cc qu trnh cp nhit v lm mt khng kh trong xylanh.

a - V tr ban u; b - Qu trnh cp nhit; c - V tr ngng cp nhit
v bt u lm mt; d. Qu trnh lm mt
Nu cp nhit cho khng kh trong xylanh bng cch t nng mt u
xylanh, nhit v p sut khng kh trong xylanh s tng ln. p sut tng
cao s y piston chuyn ng v sinh ra cng c hc (H. 2.1b). Khi piston
chuyn ng n gn pha cui xylanh, ngng cp nhit, ng thi tin hnh
lm mt kh trong xylanh (H. 2.1c). Khi c lm mt, nhit v p sut ca
khng kh trong xylanh gim xung, piston chuyn ng ngc li v v tr
ban u di tc dng ca l so (H. 2.1d). Lp li cc qu trnh cp nhit v
lm mt nh trn s thu c cng c hc, tc l bin c nhit nng
thnh c nng.
Vn t ra l lm th no cc qu trnh cp nhit v lm mt din
ra mt cch lin tc, ng thi phi c phi hp nhp nhng vi chuyn
ng ca piston mt cch t ng. H. 2.2 trnh by s cu to v nguyn l
hot ng c bn ca ng c Stirling.

HVTT: L Trung_ Lp: K26-Ky Thut ng C Nhit

Trang: 7

NG C CHUYN DNG

Hnh 2.2. M hnh hot ng ca ng c Stirling.

1 - L xo; 2 - Ngun nhit; 3 - Cp xylanh - piston;
4 - Thanh truyn; 5 - Bnh ; 6 - Dy cp; 7 Puli
Ngun nhit (2) c iu khin mt cch t ng nh s lin ng
vi trc khuu thng qua dy cp (6), cp nhit ng giai on cn thit
gip cho kh cng tc gin n, y piston i t bn tri sang bn phi sinh
cng c ch. Khi piston i n tn cng bn phi v bt u i ngc li,
ngun nhit c l xo ko v, khng thc hin t nng kh trong xylanh
na, ng thi kh cng tc c lm mt nh trao i nhit vi mi trng
bn ngoi.
3. c im cu to v nguyn l hot ng ca mt s ng c
Stirling in hnh
3.1. ng c Stirling kiu Alpha
3.1.1. c im cu to

HVTT: L Trung_ Lp: K26-Ky Thut ng C Nhit

Trang: 8

NG C CHUYN DNG

H. 3.1. gii thiu cu to ng c Stirling kiu Alpha, cn c gi l

ng c Stirling kiu hai piston (two pistons type Stirling engine), chc nng
ca cc b phn c bn nh sau:
- B cp nhit l b phn c chc nng cp nhit cho MCCT. Ngun
nhit cp cho ng c Stirling c th c cung cp t vic t chy nhin
liu l xng, du, than, ci hoc t nng lng mt tri, v.v.

Hnh 3.1. S cu to ng c Stirling kiu Alpha.

1. Trc khuu; 2. Thanh truyn; 3. Xylanh lc; 4. Piston gin n;
5. Khng gian gin n; 6. B cp nhit; 7. B hi (hon) nhit;
8. B lm mt; 9. Khng gian nn; 10. Piston nn; 11. Bnh

- B hon nhit l b phn c chc nng thu nhn nhit ca MCCT khi
n i t khng gian gin n c nhit cao sang khng gian nn c nhit
thp hn v truyn li phn nhit thu nhn cho MCCT khi MCCT i ngc
tr li. C th xem b hon nhit nh mt thit b tn dng nng lng. ng
c Stirling vn c th hot ng khi khng c b hon nhit, nhng trng
hp ny hiu sut ca ng c s thp hn.

HVTT: L Trung_ Lp: K26-Ky Thut ng C Nhit

Trang: 9

NG C CHUYN DNG

- B lm mt l ni MCCT thi nhit ra mi trng bn ngoi. i vi

ng c Stirling, MCCT c th c lm mt bng khng kh hoc nc.
- Piston gin n v piston nn: piston gin n l b phn tip nhn p
lc ca MCCT trong qu trnh gin n sinh cng c hc. Piston nn l b
phn c chc nng nn v y MCCT t khng gian nn qua cc b trao i
nhit v khng gian gin n. Hai piston gin n v nn c t lch pha
nhau mt gc thng l 900.
- Xylanh gin n v xylanh nn: xylanh gin n l b phn dn hng
piston gin n v cng vi nh piston gin n to ra khng gian gin n.
Xylanh nn l b phn dn hng piston nn v cng vi nh piston nn to
ra khng gian nn.
- Khng gian gin n l khng gian nm gia piston gin n v b cp
nhit. Ti khng gian gin n, MCCT c nhit v p sut cao s gin n
ng thi y piston gin n t pha im cht trn n im cht di
sinh cng.
- Khng gian nn l ni MCCT c c y t khng gian gin n
qua sau khi c lm mt, sau MCCT c nn v y tr li khng gian
gin n.
- C cu truyn lc: bao gm cc b phn c chc nng tip nhn lc
y ca MCCT v truyn lc n cc my cng tc, ng thi n c nhim
v phi hp chuyn ng ca cc piston. C cu truyn lc ca ng c
Stirling kiu Alpha c th c cu to kiu thanh truyn - trc khuu tng t
nh ng c t trong hoc c th c cc cu trc c bit khc.
3.1.2. Nguyn l hot ng
Tng t nh ng c xng v ng c Diesel thng dng, ng c
Stirling hot ng theo kiu chu k, tc l c cc chu trnh cng tc ni tip
nhau. Mi chu trnh cng tc l mt giai on lm vic tng ng vi mt ln

HVTT: L Trung_ Lp: K26-Ky Thut ng C Nhit

Trang: 10

NG C CHUYN DNG

sinh cng. Nguyn l hot ng ca ng c Stirling kiu Alpha c th

hin trn H. 3.2. Mi chu trnh cng tc gm 4 qu trnh c bn.
Qu trnh nn: Trong qu trnh nn, c hai piston gin n v piston nn
u i ln, MCCT c nn li trong khng gian gia hai nh ca hai
piston). MCCT trong khng gian nn c lm mt duy tr nhit khng
i tng ng vi mc nhit nh nht ca chu trnh (Tmin). Qu trnh nn
kt thc khi th tch gia hai khng gian trn nh piston nn v piston gin
n t gi tr nh nht, tc l khi piston gin n i n im cht trn (H. 3.2
a).

Hnh 3.2. Biu din nguyn l hot ng ca ng c Sirling kiu Alpha

HVTT: L Trung_ Lp: K26-Ky Thut ng C Nhit

Trang: 11

NG C CHUYN DNG

a. V tr cui qu trnh nn; b. V tr cui qu trnh cp nhit; c. V tr cui

qu trnh gin n sinh cng; d. V tr cui qu trnh nh nhit
Qu trnh cp nhit: Nh trc khuu tip tc quay, piston gin n bt
u t im cht trn (CT) i xung, piston nn vn tip tc i ln y
MCCT t khng gian nn sang khng gian bung gin n. Trn ng lu
thng t khng gian nn sang khng gian gin n, MCCT c sy nng n
nhit Thn trong b hon nhit, sau MCCT c t nng trong b cp
nhit n nhit cao nht ca chu trnh (Tmax) v p sut ca MCCT cng
t c gi tr ln nht (p max) ri i vo khng gian gin n. Qu trnh cp
nhit kt thc khi piston nn i ti im cht trn (H. 3.2 b). Trong qu trnh
cp nhit, piston gin n i xung, cn piston nn i ln, th tch ca MCCT
coi nh khng i (cp nhit ng tch).
Qu trnh gin n sinh cng: trng thi nhit Tmax v p sut pmax,
MCCT trong khng gian gin n thc hin qu trnh gin n, y piston
chuyn ng v pha im cht di (CD) v sinh cng c ch. ng thi
piston nn bt u i xung. Qu trnh gin n kt thc khi piston gin n i
ti CD (H. 3.2 c).
Qu trnh nh nhit: Piston gin n bt u i ln, piston nn tip tc
i xung. Sau khi gin n sinh cng, MCCT c piston gin n y t
khng gian gin n sang khng gian nn. Trn ng i qua b hon nhit,
MCCT nh nhit cho b hon nhit (mt phn nhit cn li ca MCCT sau
gin n c b hon nhit thu v gi li). ng thi khi i qua b lm mt,
MCCT cn c lm mt gim nhit xung gi tr Tmin. Trong qu trnh
nh nhit, piston gin n i ln v piston nn i xung nn th tch ca MCCT
coi nh khng i. Qu trnh nh nhit kt thc khi piston nn ti CD (H.
3.2 d). Sau chu trnh mi li c bt u. Nh vy, trong mi chu trnh
cng tc, MCCT lu thng mt ln t khng gian nn sang khng gian gin

HVTT: L Trung_ Lp: K26-Ky Thut ng C Nhit

Trang: 12

NG C CHUYN DNG

n v mt ln ngc tr li t khng gian gin n sang khng gian nn. Trong

c mt ln sinh cng c ch.
3.2. ng c Stirling kiu Beta
3.2.1. c im cu to
ng c Stirling kiu Beta cn c gi l ng c Stirling kiu piston
ph (hay con trt). Cc b phn c bn ca ng c Stirling kiu Beta (H.
3.3) bao gm: piston lc, piston ph, b cp nhit, b hon nhit, b lm mt,
c cu truyn lc. Piston lc v piston ph cng c t trong mt xylanh.
Piston ph ch c nhim v y MCCT t khng gian nn sang khng gian
gin n. Cc b phn khc c chc nng tng t nh ng c Stirling kiu
Alpha.
3.2.2. Nguyn l hot ng
Qu trnh nn: Qu trnh nn bt u khi piston ph i t CT v pha
CD, lc ny piston lc ang trong hnh trnh i ln CT (H. 3.4 a). MCCT
c nn li v tip tc c lm mt duy tr nhit khng i tng
ng vi mc nhit nh nht ca chu trnh (Tmin). Qu trnh nn kt thc khi
piston lc ln n CT.

HVTT: L Trung_ Lp: K26-Ky Thut ng C Nhit

Trang: 13

NG C CHUYN DNG

Hnh 3.3. S cu to ng c Stirling kiu Beta.

1. B lm mt; 2. B hon nhit; 3. B cp nhit; 4. Khng gian gin n;
5. Piston ph (con trt); 6. Khng gian nn; 7. Piston lc

Hnh 3.4. Biu din nguyn l hot ng ca ng c Sirling kiu Beta.

a. V tr u qu trnh nn; b. V tr u qu trnh cp nhit; c. V tr u qu

HVTT: L Trung_ Lp: K26-Ky Thut ng C Nhit

Trang: 14

NG C CHUYN DNG

trnh gin n; d. V tr u qu trnh nh nhit

Qu trnh cp nhit: Mi cht cng tc t khng gian nn c piston
ph tip tc y sang khng gian gin n (H. 3.4 b). Khi i qua b hon nhit,
MCCT c sy nng ln n nhit Thn, sau MCCT c b cp nhit
t nng n nhit cao nht ca chu trnh (Tmax) v p sut ca MCCT
cng t c gi tr ln nht (pmax), sau MCCT i vo khng gian gin n.
Qu trnh cp nhit kt thc khi piston ph ti CD. Do c hai piston cng i
xung nn th tch ca MCCT trong qu trnh cp nhit coi nh khng i.
Qu trnh gin n: MCCT trong khng gian gin n c nhit v p
sut cao i qua phn trng gia xylanh v piston ph, y piston lc i xung
thc hin qu trnh gin n v sinh cng (H. 3.4 c). Qu trnh gin n kt thc
khi piston lc i ti CD.
Qu trnh lm mt: Piston ph i ln v y MCCT t khng gian gin
n sang khng gian nn (H. 3.4 d). Trn ng i qua cc b trao i nhit,
mt phn nhit ca MCCT c truyn cho b hon nhit, mt phn c
truyn cho mi cht lm mt trong b lm mt. Do giai on ny c hai
piston cng i ln, th tch ca MCCT coi nh khng thay i. Giai on lm
mt ng tch kt thc khi piston ph ln n CT. Sau chu trnh mi li
c bt u.
Nh vy, trong mt chu trnh cng tc ca ng c Stirling kiu Beta,
cc qu trnh y MCCT t bung gin n sang bung nn v qu trnh nn
y MCCT t bung nn sang bung gin n thc hin khng hon ton. V
c mt phn MCCT i qua khong trng gia piston ph v xylanh. iu ny
s nh hng trc tip n lu lng MCCT i qua cc b trao i nhit, lm
nh hng khng tt n qu trnh trao i nhit. Tuy nhin ng c Stirling
kiu Beta vn c ng dng kh ph bin v c kt cu n gin.
3.3. ng c Stirling kiu Gamma
3.3.1. c im cu to
HVTT: L Trung_ Lp: K26-Ky Thut ng C Nhit

Trang: 15

NG C CHUYN DNG

Hnh 3.5. S cu to ng c Stirling kiu Gamma.

1. B lm mt; 2. B hon nhit; 3. B cp nhit; 4. Khng gian gin n;
5. Xylanh gin n; 6. Piston ph; 7. Khng gian nn; 8. Xylanh lc; 9. Piston
lc
ng c Stirling kiu Gamma thuc nhm ng c Stirling kiu piston
ph. C cu to tng t nh ng c Stirling kiu Beta, nhng piston lc v
piston ph c t trong hai xylanh ring bit (H. 3.5). Cng ging nh
ng c Stirling kiu Beta, piston ph ch c nhim v y MCCT t khng
gian nn sang khng gian gin n. Piston lc c nhim v tip nhn lc gin
n ca MCCT v truyn ra ngoi di dng cng c hc.
3.2.3. Nguyn l hot ng
Qu trnh nn: Piston ph bt u i xung t CT (H. 3.6 a) v piston
lc ang i ln, MCCT nn li v c lm mt gi nhit khng i.
Qu trnh nn kt thc khi piston lc ln n CT (H. 3.6 b).

HVTT: L Trung_ Lp: K26-Ky Thut ng C Nhit

Trang: 16

NG C CHUYN DNG

Hnh 3.6. Biu din nguyn l hot ng ca ng c Sirling kiu Gamma.

a. V tr u qu trnh nn; b. V tr u qu trnh cp nhit; c. V tr u qu
trnh gin n; d. V tr u qu trnh nh nhit.
Qu trnh cp nhit: Piston lc bt u i xung, piston ph tip tc i
xung (H. 3.6 b), piston ph y MCCT trong khng gian nn i qua cc b
trao i nhit sang khng gian gin n. Ti b hon nhit, MCCT c sy
nng v tng nhit ln n Thn v khi i qua b cp nhit, MCCT tip tc
c nung nng n nhit Tmax . giai on ny, c hai piston cng i
xung do th tch MCCT coi nh khng i. Giai on cp nhit ng tch
kt thc khi piston ph xung n CD (H. 3.6 c).
Qu trnh gin n sinh cng: Mi cht cng tc sau khi c cp nhit,
c nhit v p sut cao, thc hin gin n y piston lc i xung sinh

HVTT: L Trung_ Lp: K26-Ky Thut ng C Nhit

Trang: 17

NG C CHUYN DNG

cng c ch. Piston ph bt u t CD i v pha CT (H. 3.6 c). Qu trnh

gin n sinh cng kt thc khi piston lc xung n CD (H. 3.6 d).
Qu trnh nh nhit: Piston lc bt u i ln, piston ph tip tc i ln
v y MCCT t khng gian gin n i sang khng gian nn (H. 3.6 d). Khi
i qua b hon nhit, MCCT truyn nhit cho b hon nhit, i qua b lm
mt tip tc lm mt. C hai piston i ln, th tch coi nh khng i. Giai
on lm mt ng tch kt thc khi piston ph ln n im cht trn (H. 3.6
d). Sau chu trnh mi li c bt u.

HVTT: L Trung_ Lp: K26-Ky Thut ng C Nhit

Trang: 18