Professional Documents
Culture Documents
Siz Kendinize Engel Olmadka Baarl Bir Sunum in Kimse Sizi Engelleyemez .9
Kendi Kendine Konuan Deliler!........................................
10
Ne Ekersen Onu Biersin..................................................
12
Kendime Engel Olmayacam ..........................................
13
En ok letiimi Kendinizle Kuruyorsunuz ........................
14
Egoistlerin yi Yan Bakalar Hakknda Konumamalar....
14
Konumalarm Nasl Deitirebilirim?............................
16
nsan Yapa Yapa Ustalar ................................................
17
Kendinizi Engellemediiniz Baarl Bir Sunum in
Kiisel Geliim ve Deerlendirme........................................
19
BLM 1
Aklda z Brakan Bir Sunum in.........................................
21
Bir de Unutmak Olmasa! ..................................................
21
Sesini Duymak veya Kendini Dinlemek,
te Btn Mesele Bu! ........... 22
Konuarak Dncelerinizi Giydiriyorsunuz ...................... 23
Sa Beyninizi Gelitirin ......... 25
Aklda z Brakan Bir Sunum in
Kiisel Geliim ve Deerlendirme........................................ 27
BLM 2
Dinleyicilerin "Siz"den Etkilenmesini stiyor musunuz?........
29
Konumanza Deil Dinleyicinize Odaklann...................... 30
Zoru
Basitletirin................................................................
31
Sana Gvenebilir miyim?..................................................
31
Dinleyicileri Ne Kadar Etkileyebildiinizi lmek in
Kiisel Geliim ve Deerlendirme.................................,.....
W
6
Sz Syleme Sanat
BLM 3
nce Ne stediklerini Bilin, Sonra Ne Syleyeceinizi..........
35
"Onlar" Gibi Dn Ama Kendin Ol................................
35
Konumak m Daha Zor, Dinlemek mi?
..........................
37
Anlamak ve Anlalmak in
Kiisel Geliim ve Deerlendirme........................................
BLM 4
Plansz Bir Baar Tekrarlanamaz veya Gelitirilemez .......... 43
34
41
Planlama ............. 43
yi Konumac, Dinleyicisini Mteri Gibi Grr................ 44
Dinleyen Her Grup, Konumacya Velinimeti Gibi Davranmaz! ..... 45
Baarl Bir Sunum Plan Yapmak ve Gelitirmek in
Kiisel Geliim ve Deerlendirme........................................ 49
BLM 5
Yemein Lezzeti Kullanlan Malzeme, Ann Mahareti ve
Serviste Gizlidir .......... 51
erik Hazrlk ........... 51
Zihin Haritalar Yntemini Kullann ......... 52
Basit Cmlelerle Konuun ................................................
53
Etkili Bir Yap "Kibarla Desteklenmelidir
........................
55
rnek Bir Yap Gelitirmek................................................
56
Hedefi 12'den Vuran Bir Hazrlk in
Kiisel Geliim ve Deerlendirme........................................
60
BLM 6
Ya Grndn Gibi Ol ya da Olman Gerektii Gibi Grn .... 61
lk zlenim ........... 61
lk zlenimde D Grn ve Kyafet ................................
62
Giyiminiz inizin Da Yansmasdr..................................
63
majnza Yatrm Yapn (Gardrop Ynetimi)......................
65
2.
ok ekingenim, niye kendimi rahat brakamyorum?
Bilinaltna gnderdiiniz mesaj "Madem ekingensin, bunu konuma srasnda
herkese gster!" olacaktr.
3.
En iyi bildiim konular, ama ya kartrrsam? Bilinaltna gnderdiiniz
mesaj "Bu konuda her eyi biliyorum ama yine de baz yanllar yapmaya
hazr olmalym!" eklindedir.
4.
Bu imkansz! Neden bu iler bana ihale edildi?
Bilinaltna gnderdiiniz mesaj "Benden baka enayi bulamadnz m, ben
konumak istemiyorum ve bunu herkes zaman geldiinde anlamaldr!" olacaktr.
5.
Beynime kan hcum ediyor, lecekmiim gibi hissediyorum! Bilinaltna
gnderilen mesaj "Bir eylerin ters gidecei muhakkak! En azndan konuma
srasnda kendimi kt hissetmeliyim." olacaktr.
?n
12
Sz Syleme Sanat
Ne Ekersen Onu Biersin
Olmasn istemediiniz bir eyi dnmeye balayarak bu o-lumsuzluun etkisi
altna girer ve onun banza gelmesini kolaylatrrsnz. nanmyorsanz, ok
iyi olduunuz bir konuda ne kadar sakar ve beceriksiz olduunuzu dnmeye
balayn. Ksa bir sre sonra sylediklerinize inanmak zorunda kalacanz
gereklerle karlaacaksnz. Bilinaltnn yasalarn bilirseniz kendinizi
nasl olumlu etkileyebileceinizi veya olumsuz bir etkiyi tesirsiz hale
getirebileceinizi renirsiniz.
Bilinaltnz bir snger gibidir; yeterince sk ve kesin olarak o-na
sylediiniz her eye -bir yalana bile- inanacaktr. Beyin, ahlki yarglarda
bulunmaz, o sadece ona ne sylerseniz onu kabul eder.
Her gn bilinli-bilinsiz binlerce dnce beyninizde belli dosyalarn arasna
girmek zere yol alr. Bu dncelerin desteklenmesiyle inanlarnz oluur.
nanlar; davranlarnzn alt basama olan tutumlarnz, genel kanaat ve
referansl dncele-rinizdir. ok defa duygularnzn veri tabann oluturur.
rnein bir konuma ncesi nedenini dnmeden heyecann etkisini psikolojik ve
fizyolojik yaamaya balarsnz. Bylece eylemleriniz ve davranlarnz ortaya
kar. Bu durumda istenen veya istenmeyen sonular bu program dahilinde
gerekleir. Yani sonular bimeye balarsnz. te beyin bu sistemde alr.
Bir anlamda "Ne ekersen onu biersin!" sistemi.
Dnce KutusuKaybettiinizde, aldnz dersi de kaybetmeyin.
Giri
13
Kendime Engel Olmayacam
lerleyen sayfalarda ie yarar pek ok bilgi bulacaksnz. Bunlar ezberlemi
olsanz bile sras geldiinde hibir ey hatrlaya-mayabilirsiniz. Bunu ani
kilitlenme veya unutkanlk olarak deerlendirebilirsiniz. Ben bunu yllarn
birikimi ile kendinizi destekleyen/ykan konumalarn sonucu oluan zgven,
zdeer ve cesaret nitelerinin zarar grmesine balyorum. Yllar nce belki
bir retmenin snf iinde sizi azarlamas, belki sevdiiniz kiinin size hayr
demesi ya da baka ac bir tecrbe kendinizi destekleme nitenize nemli
kayplar vermi olabilir. Baarl bir konumac olmak istiyorsanz baz hatalar
yapabileceinizi imdiden bilmelisiniz. Bunlar renme zayiat olarak grmeli
ve zgveninize toz kondurmamalsnz. "Olmuyor ite yapamyorum, bir daha
denememe gerek yok!" derseniz bir sre sonra daha bir ie girimeden: "Ne de
olsa baarszlkla sonulanacak, hi denemem daha iyi!" diye dnmeye
balarsnz. Oyuna tekrar girmezseniz baarl olma frsatna da veda ermi
olursunuz. Baarszla uramamak iin zaman ve g harcamay bir kenara
brakn, bunu bir renme frsat olarak grp dikkatinizi olmasn arzu
ettiiniz resim/film zerinde toplayn. Bir yandan kendinizi glendirirken bir
yandan da i engellerinizin icabna bakmalsnz!
14
Sz Syleme Sanat
\
En ok letiimi Kendinizle Kuruyorsunuz
"Deli miyim ben, kendi kendime konumam!" derken bile kendinizle konuuyorsunuz.
Sizi glendiren veya zayflatan bu dncelerinizi ynetmeyi kabul etmezseniz,
bu seiminizle -mr boyu mutsuz tecrbeler yaayacanz imdiden kabul etmi
10
. A
Aklda z Brakan Bir Sunum in...
"Eer renmek istiyorsan kendini
nemsemekten vazgemelisin."
DonJuan
renmek iin 5 duyu organmz kullanrz. Bunlar etkililik srasna gre:
1. Grme
5. Tat almadr.
2. iitme
4. Dokunma
IIII
Sadece grdklerimizin ve duyduklarmzn renme potansiyelimizin %94'n
oluturduunu biliyor musunuz?
Bir de Unutmak Olmasa!
renirken be duyu organmz nadiren birlikte kullanrz. Her birinin ayr
ayr deeri ve birbirinden stn yan olsa da ancak bir arada kullanlmas
renmede gl bir etki brakr. Ne var ki konumaclarn ou dinleyicilerin
sadece kulana hitap etmekle yetinir.
22
Sz Syleme Sanat Genel olarak diyebiliriz ki rendiklerimizin
kaynan;
%10
Okuduklarmz
%20
Duyduklarmz
%30
Grdklerimiz
%50
Hem grp hem yaptklarmz
%70
Konuurken dnp yaptklarmz
%90
Konuurken dnp yapp sylediklerimiz
oluturur.
Sesini Duymak veya Kendini Dinlemek, te Btn Mesele Bu!
Diyelim ki siz konuurken evrenizdekiler sizi duyuyor; bu, sizi dinledikleri
anlamna gelmez. Dinleyenler dikkatini size vererek dinliyorsa, bu da sizi
anladklar anlamna gelmez. Haydi diyelim ki sizi anladlar, bu da sylenenleri
daha sonra hatrlayacaklar anlamna gelmez.
Anlatlanlar gn sonra sorgulandnda sadece %10'u, gsterildiinde %20'si,
anlatma, gsterme ve uygulatmann birlikte gerekletii bir sunum olduunda ise
%65'i hatrlanmaktadr.
Dnce Kutusuilk kez birinden dinlediiniz ya da okuduunuz bir yemek tarifi
ile, televizyondan izlediiniz veya bilenin anlatt ve tarifin
hazrlanmasnda birlikte altnz yemek tarifinde kavrama
dzeyleriniz birbirinden farkl olacaktr. Bu durum tpk
9 10
9 10
9 10
9 10
9 10
Dinleyicilerin "Siz"den
Etkilenmesini stiyor musunuz?
"Bir konumac, dinleyiciler tarafndan sevilmelidir. Dinleyicilerini
akldan ok duygularla etkilemeyi baarabilmeyidir. nk
insanlar yarglarn gerekten veya kanundan daha ok nefrete,
sevgiye, istee veya fkeye, zntye, mutlulua, korkuya,
umuda dayandrrlar." iero
"nanlarn deitirmeye hazr olanlar ok az ise de, pek oklar
ikna edilebilir." Goethe
Her insann en ok deer verdii (nemsedii) kii kendisidir.
Baka bir deyile sylediiniz szn nemi, karnzdakini ilgilendirdii
kadardr. nsanlarn nem verdii deerleri bilmeden onlardan konutuklarnza
deer vermelerini beklememeniz gerekir. nsan yaradl gerei bencil bir
varlktr. Bu bencilliine sayg gstereni kolayca benimserken, dlayana veya
kendisini nemsizletirene de diren gelitirir.
1
2
3
4
5
6
4. Dinleyenler zerinde heyecanlandr-
davrandm dnyorum.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
i bulunmalarn tevi
38
Sz Syleme Sanat Sizi Duydum Ama Dinlemedim!
Ne sylediini anlamadan bir insann sesini alglayabilirsiniz. Dinlemek iin
bir aba harcamak zorundasnz. yi konumaclarn hepsi iyi dinleyicilerdir.
Onlar akllca dinleme becerisinin bakalarn etkilemenin
ve renmenin
anahtarndan en nemlisi olduunu bilirler. Yalnzca benim konutuum bir yerde
herhalde hibir ey renme frsatm olmayacakt.
Pf Noktas
kez karlatm bir toplulua onlara ne anlatacam hakknda bilgileri olup
olmadn soruyorum. Belirlenmi sre ierisinde hangi soru veya sorunlarna
yant bulabilecekleri konusunda tahminde bulunmalarn istiyorum. Bu hem
dinleyicileri katlmc yapyor, hem de sorularndan yola karak onlara hangi
seviyede hitap etmem gerektiini renmi oluyorum.
Beeniyi fadenin En Samimi Yolu Dinlemektir!
Dinlemek, bakalarna ve kendinize yardm etmenin iyi bir yoludur. Bakalarna
yardm edersiniz nk onlarn kendilerini anlayacaklarn umduklar biri
olursunuz. Kendinize yardm e-dersiniz nk gl ilikiler kurma, deerli
bilgiler toplama, kendinizi ve bakalarn anlama dzeyinizi gelitiren bir
yeterlilie ularsnz.
Bir insana beenimizi ifade etmenin en samimi yolu onu dinlemektir. Siz bir
bakta anlayan biri olsanz bile insanlar dinle-nilmekten ok fazla holanr.
Ayrca dinlemekten kanmanz
nce Ne stediklerini Bilin, Sonra Ne Syleyeceinizi
39
karnzdakinin onu anlamadnz nyargsn gelitirmesine ve kendisini size
kapatmasna neden olur.
Dinlemek konumanzn bir parasdr. Konumacnn belli aralarda dinleyiciye
soru yneltmesi, ses tonunu deitirmesi, ilgin bir hareket yapmas, grsel bir
malzeme kullanmas dinleyicinin ksa srelerle dalan dikkatini tekrar
toplayabilmesini kolaylatracaktr.
Pf Noktas
Eitim amal sunularda te iki konuup te bir katlmclarn konumasn
veya katlmn tevik etmeyi neririm. Eitim veya seminer notlarnn
seminerden sonra datlmas gelenei dinleyicinin dikkatini bu materyale
vermesini engellemek iindir. Bir uygulama olarak sorduunuz sorularn cevabn
katlmclarn yazl dnmelerini salayn ve kk gruplar oluturup
bunu tartmalarna izin verin.
Baz grler dile getirip, buna katlanlarn parmak
kaldrmalarn isteyin.
Dinlemekten Yoruldum!
i dinlemek olan psikiyatr, halkla ilikiler uzman, satc ve youn iletiim
gerektiren mesleklerde alanlar dinlemenin de ne kadar yorduunu bilirler.
Fiziksel ve zihinsel yorgunlua ramen dinlemek neredeyse ikence olur. Gn
iinde 30 dakika kadar kendinize "Sessiz dakikalar" ayrarak bir sre iin
klar ka-Patp enstrmantal mzik eliinde zihninizi kendi halinde brakarak
dinlenin. Yemek sonras konuma yapacak kii ben olmak istemem. Siz de elinizde
byle bir imkan varsa kullann, mecbur kaldnzda ok ksa konuun.
40
Sz Syleme Sanat
Tm gn srecek eitimlerde leden sonra uygulamalara daha fazla yer verin.
Akam yapacanz sunular iin leden sonra dinlenmeye ekilin.
Duygusal Filtrelerin almas
Dinlemek istemeyen adam dinlemez. Hem kendi seimi. Zorla gzellik olmaz ki!
Ancak bunlar ounluu oluturuyorsa sebep ne olursa olsun kaptan sizsiniz. Yani
sorumlusunuz.
Kk bir grupta konuuyorsanz ve birileri uzaklara dalyorsa, konumalarnz
ona yaklaarak srdrn, hatta zel bir eyasna (kalem, kt vb.) ksa sre
dokunun. Hibir ey sylemeden ve mahcup etmeden dikkatini ekebileceiniz
etkili bir yntemdir bu.
Dnce Kutusu
Pua
Verin
.azn
yiyim
mi dardan seyrediyorum.
1
2
9
10
3. Dinlemek iin fazladan aba harca-
1
2
3
4
5
7. Aldm notlar tasnif etme alkan-
10
lm var. 1
2
3
4
4. Dinlenmediimi fark ettiim zaman.
zled im yntem
10
3 demek?
m
Kimler katlyor? (Onlar nasl etkileyebilirim?) <*
Vermek istediim
mesajlar ne? (Onlar bunlar duymaya
ne kadar hazr?) ^
Sunu iin ayrlan sre ne? (Hedefe isabet ettirebilmem
iin ka kurun getirmeliyim?)
m
Ka kiilik bir toplulua hitap edeceim? (Dokman datacak mym?
Yardmc malzemelerim ne olacak?)
Pf Noktas
Konuma organizasyonunu yardmcnz veya siz yapyorsanz ve yabanc ortam ve
dinleyicilerden sk davet alyorsanz; organizasyon hazrlk, ulam, takdim,
davet ekli, sunu srasndaki beklentileriniz vb. sorularnz daha nceden
belirleyin. (Bizim Amerika'ya, Irak'a asker talebi iin gnderdiimiz 'sualname'
gibi.) Sorular hazrlayp dinleyicilere, yazl olarak bilgilenmek istediinizi
syleyin. (Anket de olabilir.)
yi Konumac, Dinleyicisini MTER Gibi Grr
Tarihte reytingi ykselen btn liderlerin ortak k noktas "BEN SZDEN
BRYM!" mesajdr. Halktan kopan liderlerin soPlansz Bir Baar Tekrarlanamaz veya Gelitirilemez
45
nu nihayetinde hsrandr. imdi bunun konuyla ne alkas var, diyebilirsiniz.
Katlmclar hakknda gereken tm bilgilere sahipseniz, onlarn diliyle konuma
ansn yakalayabilir ve konumaclarn sizi dinlemesini salayarak onlar
etkileyebilirsiniz.
zellikle tanmadnz bir toplulua ilk kez hitap edecekseniz;
^
Demografik zellikleri
<8ft
htiyalar, sorunlar
^ Elinizdeki zmleri ve bunlarn onlar nereye gtrecei vb.bilgileri biraz
istihbarat toplayarak elde edebilirseniz doru yoldasnz demektir.
Dinleyen Her Grup, Konumacya VELNMET Gibi Davranmaz!
Sunumunuza gelen katlmclarn ou tribnde ma izleme-I ye gelen seyirci
kadar istekli olmayacaktr. Bunlar arasnda zorunlu gelen, vakit geirmek
isteyen, "Bir eyler rensek!" diyen, gerekten ilgi duyan veya sizi merak eden
tipler olabilir. Eskiehir'de grev yapan retmenlere "Hzl Okuma" konulu bir
konferans vermek iin salona girdiimde salonu tklm tklm doldurmu bir
dinleyici grubuyla karlatm. Heyecanm uzun srebilirdi ancak daha konumaya
balamadan "mza atp gide-I bilir miyiz?" diye teklif edenlerle karlanca
durumu anladm.
46
Sz Syleme Sanat
Anlatacam konu iin byle bir toplulua hitap etmek zere psikolojimi
hazrlamamtm.
Dinliyorum NK...
En iyimser haliyle iyi bir dinleyici topluluu; ^
Yeni eyler renmek iin
istekli, <%&
Bir sorunu olan ve bunu zmek isteyen, m
Kendi kalplarnn
dna kma frsat arayan, ^
Hayatnda yeni seenekler retmek
isteyenlerden oluur. Konumacnn kendini dinletmek iin olaanst aba sarf
etmesi, daha kt bir izlenim oluturmamak iin bir an evvel konumay bitirmesi
dinleyicinin kafasnda gereken iareti brakacaktr.
Katlmclarn hepsi ne istediklerini bilmeyebilirler, ancak siz konumaya
baladktan sonra onlarn ne istemediklerini bileceklerinden emin olun.
Kopma Noktas
Dinleyiciler;
<*
"Biz zaten bunlar biliyoruz!" dediklerinde, <88$
Konuyla
ilgilenmediklerinde,
t
Sizi skc bulmalar veya slubunuzu beenmemeleri durumunda,
*b
Anlattklarnz anlalmadnda,
Ortam skunetini
salayamadnzda, Artk bir sonraki sunumunuz iin daha iyi bir plan yapmanz
gerektiini renmi olacaksnz.
Sunu Amacnz Tasnif Edin
Katlmclarn sizi dinlemeleri iin bilinli bir tercihleri olmayabileceine
dikkat ekmitik. Buna ramen siz katlmcy katego-rize etmelisiniz.
Plansz Bir Baar Tekrarlanamaz veya Gelitirilemez
47
Her sunuta konumac; dinleyicileri bilgilendirmek, ikna et-| mek, davran
deiiklii gelitirmek ya da elendirmek amacndadr. Bunlardan biri gerek
m
Zaman Yokluu
Srncemede kalan iler
Dnmeye zaman olmamas
Fazla mesai
4. Sonu
Ticari, teknik ve bilimsel dnyada yaygn olan ortak bir yap vardr; sorunun
tanmlanmasnn ardndan zm gsterilir.
Sorun
Zaman Yokluu Zaman Smrcleri
5. Sralama
zm
Zaman Kazanma Zaman Kontrol Etme
Sralamann doru yaplmas konunun anlalmasn ve benimsenmesini
kolaylatrr. Bilginin sistematikletirilmesinde belirleyeceiniz yntem size
kalm. Doal bir sralama varsa onu kullannz. Sralamay belirleyince,
dncelerinizi sergilemeye balayabilirsiniz.
6. Balk Seme
erii hazrlarken bu konunun en etkili hangi balkla sunulmas gerektii ile
ilgili yeterli bilgi birikiminiz olacaktr. Bu nedenle bal en sona braktk.
D balk, merak uyandracak yapda olmaldr. rnein za-an ynetimi
seminerine seeceiniz bala "Boa geen za-qan pe atma sanat"
diyebilirsiniz.
Genel olarak etkileyici bir balk;
g
Reklam mant ierisinde hazrlanmal
&&
En az drt, en fazla 6 kelime ile snrlandrlmal
m.
lg' uyandrmak, ierii yanstmal
7. Dnceleri Giydirmek
Dncelerinizi etkili bir mesaja dntrmek iin giydirmeniz gerekir. Konuma
sresince yararlanacanz gardroplarnzdan dncelerinize ne giydireceinizi
nceden semi olmaksnz. Bunlar ne kadar yerinde ve sk kullanrsanz
konumanz o dar glendirmi olursunuz.
t
Abartma
<*
Resimler
Aklama
Alntlar
Anekdot
Benzetme
Duygulandrma
Fkra
Heyecan uyandrma
statistikler
Merak
Metafor
Mizah
rnek verme
Sorular
Tasvir (Betimleme)
Tekrarlama
Dnceleri giydirmenin dier yollar grsel ve iitsel destek Malzemelerinden
yararlanmak, vcut dilinizi perdelememek ve
Sesmizi doru kullanmakla
mmkndr.
60
Sz Syleme Sanat
Hedefi 125den Vuran Bir Hazrlk iin Kiisel Geliil ve Deerlendirme
Kendinize Puan Verin
nadiren
bazen
genellikle
1. Hazrladm ieriin oturmas iin konumay yapacam rendiim gn
malzeme toplamaya balyorum.
1
9 10
9 10
9 10
9 10
9 10
9 10
9 10
4. Kibarlk dzeyi
5. Terbiyesi
6. Mali durumu
7. tibar
8. Sosyal ve ahlki deer yarglar
Konularnda n fikirlerimizi oluturarak bu kiilere ona g< yaknlarz.
(Dnce ve nyarglarmz etkiler.)
En son olarak unlar konusunda karar veririz; "Bu adan
gvenebilirim/gvenemem!", "Ho biri/gck biri!", "Onu dinle meliyim.", "ff
imdi bunu dinlemek zorunda mym?" (Davra nlarmz ve kararlarmz
etkiler.)
Bu kararlara varrken sa duyumuzun, gzlemin, tmden limin, tahmin ve
beklentinin bir bilekesini kullanrz.
lk zlenimde D Grn ve Kyafet
Genel kanaat odur ki, sahip olunan, kariyere uygun kyafet rin seimi ou zaman
hem kadnlar, hem de erkekler asna* yaplmak zorunda olunan, zor seimlerdir.
nk bu konuda* kurallar yazl deildir. Giyinme ve kendine zen gsterme ii,
^
Ya Grndn Gibi Ol Ya da Olman Gerektii Gibi Grn
63
yafetlere ilikin bilinalt beklentilerine ve nyarglara dayanmaktadr. Mesela
lacivert veya siyah takm elbise beyaz gmlek, orta ve st dzey yneticilerin
tercih ettii i kyafetleridir.
lk izlenim asndan byk rol oynayan fiziksel ekicilik, giyim tarznn yan
sra; doru sa modeli, kullanlan parfm ve aksesuarlarla da desteklendiinde,
olumlu izlenim pekitirilebil-mektedir.
Pf Noktas
Btn bunlarn hepsi yardmc malzemelerdir. Bu yardmc
malzemeler sizin yerinizi almamal, bunlar nce kendinize
uydurmalsnz.
Giyiminiz inizin Da Yansmasdr
Koyu tek renk, bedene smsk oturtulmu klasik kesimler ciddiyeti, bir lde
resmiyeti veya kapall yanstr. Geni tutulmu, bol, scak renkler, farkl
kesimler hayata dnkl ifade eder. Genler, genelde hayata dnk tarzlar
tercih ederler, ya ilerledike giyimde klasik tarzlar ar basar. Bunu gz
nnde bulundurarak genlere ve i adamlarna yapacam konumalarda mutlaka
farkl giyinirim.
Tercih edilen giysiler kiilerin kendileri hakknda bilgi veren -nemli ipular
ierir.
Moda odakl giyinenler: Giyinmekten zevk alrlar. Giyeceklerini semek keyifli
bir uratr ve bunu ok nemserler.
Olumsuz giyinenler: Giysi zerinde kafa yormaktan holanmazlar. zensiz, uyumsuz
ve harclem giyinirler. t, temizlik de ok nemli deildir.
Politik giyinenler: steklerine gre deil, grnmek istedikleri ekilde
profesyonelce giyinirler.
">*
64
Sz Syleme Sanat
Ekonomik giyinenler: Satn alrken ncelik ucuzluktadr. Farknda olmasalar da
zerlerindeki bu kalitesizlik anlalr.
Rahatlk iin giyinenler: Seimlerini yaparken ncelikle i-inde rahat
edecekleri elbiseleri tercih ederler.
9 10
9 10
9 10
rek balamam.
1
2
3
4
3. Mikrofon kullanlacaksa denenmi
10
10
9 10
9 10
92
Sz Syleme Sanat
paralel yere bassn. (Bu size ok ekilsel gelebilir, zamanla alp bu eklin
gvenli ruh halini kazanrsnz.)
b. Hareket
zleyenleri uyutmak istemiyorsanz kendinizi krs arkasna asla hapsetmeyin ya
da sahnenin bir kesine kilitlemeyin. Hareketleriniz ok sk olmayacak ekilde
sahnenin btnn kullann, zaman zaman da dinleyicilerin arasna girerek arka
ve orta kesimde kalm kiilerle gz temas kurun. Bunu gerekletirebilmeniz iin oturma dzeninin ve gei aralklarnn nceden ayarlanm ve mikrofonunuzun
kablosuz olmas gerekmektedir.
c. Beden Yn
Bedenin st yarsnn ve ayak ularnn dnk olduu yn, kiinin azndan
dklen kelimeler ne olursa olsun, gerekte zihinsel ve duygusal enerjinin dnk
olduu yndr. rettiiniz dinamik enerjiyi bylece katlmcya yneltmi
olursunuz.
d. Mesafe
Mesafe, dinleyici younluuna gre ayarlanmaldr. Dinleyicilerin burun
diplerine kadar girip konumanz onlar rahatsz edebilecei gibi mesafenin
gereinden fazla ak olmas da iletiim kopukluuna ve paylam eksikliine
sebep olur. Ben, belli bir sahne alanm muhafaza ederken arada bir
dinleyicilerin arasnda dolamay tercih ediyorum.
Jestler
Beden dili jestlerle ve mimiklerle gerekleir. Yz kaslarnn bir anlam ifade
eden ya da bir anlam yaratmak iin kullanm sonucu oluan yz ifadelerine
mimik; ba, el-kol, ayak-bacak hareketlerinin ya da bedenin tmnn kullanmna
jest denir.
Szsz letiim ve Beden Dili
93
Hi elleriniz balyken konumak zorunda kaldnz m? Telefon grmelerinde
olduu gibi kardaki insan bizi grmese bile el ve kollarmz kullanarak
kendimizi daha iyi ifade ettiimizi dnrz. Eller, insann kendini ifadesinde
en duyarl organlardr. MT niversitesinde yaplan bir aratrma, el
hareketlerinin sylenenleri desteklememesi durumunda dinleyicilerin
anlatlanlarn nemli blmn anlamadklarn ortaya koymutur. Bir kiinin
duygularn renmek istiyorsanz, yapabileceiniz ilk ey onun mimiklerini
izlemektir. Heyecan, istek ve canllmz jestlerimiz olmadan gsteremeyiz.
Halbuki topluluk nne kan amatr konumaclar en doal jestlerini bile
kstlar, nefeslerini tutar, kaskat kesilir, sonra da ellerini kollarn ne
yapacaklarn arr, parmaklaryla oynar veya ellerini ceplerine gizlerler.
"Futbolda nasl olsa eller ve kollar kullanlmyor, onlar balayalm faul
yapmasnlar." grm futbol federasyonu uygulamaya koysa nasl bir manzara
kar merak ediyorum.
Jestler de amacna ve yapsna gre 'e ayrlr:
a. Vurgulayc Jestler
Atatrk'n "Ordular hedefiniz Akdeniz... leri!" szn sylerken ekilmi bir
fotoraf var. Kolunu ve elini hedef istikamete uzatarak yapm olduu bu
hareket 'vurgulayc' jesttir. Trafik polislerinin ellerini omuz hizasnda dik
kaldrp avularn kardaki kiiye gstererek "DUR" demesi yine 'vurgulayc'
jest kapsamndadr.
b. Grntleyici Jestler
Sevin ve mutluluunuzu ellerinizi birbirine kavuturarak gs hizasna
yaklatrmanz, bir konu ile ilgili kural aklyorsanz yeri geldike
parmaklarnzla gstermeniz ya da bir eyin ne kadar byk olduunu gstermek
iin kollarnz amanz grntleyici jest snfna girer. Karnzdaki kiiye
iletmek istedii94
Sz Syleme Sanat
:
niz mesaj destekleyen bir grnt verdiiniz iin de bu jest nemlidir.
c. Kiiye zg Jestler
Yerinde yaplan jestlerin nemi kadar, gereksiz veya abartl j yaplan jestler
de dinleyenleri olumsuz etkiler. Burun kartrmak, sa dzeltmek, eli ska
yze gtrmek ya da ok sert hareketler yapmamak gerekir. Birok kii bu
9 10
9 10
9 10
9 10
Sz Syleme Sanat
Kendinize Puan Verin
nadiren
bazep
genellik
7. El ve kol hareketlerimi szlerimi glendiren bir avantaj olarak
kullanabiliyorum.
1
2
3
4
5
6
7
8
9 10
9 10
9 10
11. Gz temasn daha etkili kullanmak iin nasl bir alma yapmam gerektiini
biliyorum. (nemli olan uy-gulayabiliyor musunuz?)
1
9 10
Konumay Bitirmek
uuummmmmm
"ok konumayn, herkesin gznde
dersiniz." Hz. Ali
Konuk konumacnn sz uzadka uzamtr. Buna dayanamayan bir dinleyici
salondan kar. Danda daha nce km biri beklemektedir. Salondan kana
sorar: "Syleyecekleri daha bitmedi mi?"
Beriki cevap verir: "Bitmesine bitti, ama kendisi durmuyor ki!"
Konumaya balarken genellikle zaman gemez, bir sre sonra anlatacaklarnza
zaman yetmez.
Yapmamanz Gereken
Yeterince hazrlk yapmadan bir sunuma balayacaksanz bulu sadece siz
bilirsiniz. Tabi yapmamanz gereken eyleri yaptk-a bunu katlmclar da
anlamaya balar. Bu risklerden bilinli 'r ekilde korunmaya almalsnz.
Sresinde Bitirmemek
Soru soranla mnakaaya girmeyin. Onunla mstehzi (alay e-den) bir tavr
ierisine girmeyin.
110
Sz Syleme Sanat
Soru sorandan gznz karmayn. Soruyu anlamadan yant vermeyin;
bilmiyorsanz itiraf edin. Ksa ve z konuun.
Soru-cevap fasl ile konumay hemen bitirmeyin, bundan sonra kapan yapn.
Y BlF
Konumay Bitirmek
111
iin Kiisel GEsly ve Deerlendirme
Kendinize
Puar i Verin
nadiren
bazen
genellikle
1. Konumay bitirirken kanmam gereken 5 durumu biliyorum. Bunlar;
1
1
2
2
.
5
6
..........
.......
8
4
10
3....................................................
2. iyi bir son iin dikkate almam
gerekenleri sralayabilirim. Bunlar;
8
9
10
1
2
3
4
5
6
4. Soru sorulma eilimi olmad za-
10
112
Sz Syleme Sanat
8. Cevabnzdan sonra sylediklerinizin tatmin edici olup olmadn soruyor
musunuz?
9. Sorular iin belirlenmi bir zaman tanyp gerilimi ynetebiliyor musunuz?
10. Katlmcnn nerede soru sorabilecei konusunda konumann banda
dinleyicileri bilgilendiriyor musunuz?
Geri Bildirim
lemediimiz deerleri geitiremezsiniz.
TKf Felsefesi
Szmz bize hatrlatan birine bazen kzp "Ne sylediimi biliyorum!" diyoruz.
Ne sylediimizi bildiimiz durumlar bize, karmzdakinin ne anladn
sylemiyor. Szmzn hedefine ulamas ancak alcnn onay ve geri bildirimi
ile mmkn. Ne kadar harika bir sunum yapm olduunuzu dnebilirsiniz.
Gerekte bunu ancak katlmclar takdir etmelidir. Ben verdiim her seminer
sonras neleri iyi yaptmdan ziyade "Neleri daha iyi yapabilirdim?" diye
dnyorum. Bu benim gelimemi salyor. En iyisi olamayabilirim, ama
yapabileceklerimin en iyisi olmalym.
Provahrnzdaki geri bildirimleri dikkate aln
"Ac syleyen dost" grubundan yararlann
Sizi dinlemeye gnll bir grup dinleyiciden konumanzla il-Sili tenkitler
alabilirsiniz. Onlarn, gzlemlerine dayanan tespitleri ve nerileri gerekten
ie yarayabilir.
Danmaria dann
Geri Bildirim
115
114
Sz Syleme Sanat
zellikle medyaya sk kan ya da siyasi kariyerinizde ykselen biriyseniz
danman lks olmaktan ziyade gerekliliktir. Bir danmanla birlikte sunum
ncesi hazrlanp, sunum sonras danmann deerlendirmelerini alabilirsiniz.
Sunumdan ok ksa bir sre nce alacanz danmanlklar genellikle fazla ie
yaramaz. Bu aamada tek bir nerimiz olabilir. nce kendiniz olun, bunu
yapamadnz durumlarda kendinize ramen rahat olun.
Kendinizi izleyin
Prova sunumlarnz, daha nce gerekletirdiiniz sunumlar kameraya kayt
ettirin. Futbolcularn ma sonras kendilerini videodan izleyip oyun, rakip ve
hatalar ile ilgili yorum yaptklar gibi siz de, "Neleri daha iyi
yapabilirdim?" sorusuna yant arayn.
Deerlendirme
Kendinize
Puan Verin
nadirer
bazen
genellikle
1. Dikkat ekici bir giri yaptm.
1
1
1
I
1
2
3
4
5
2. Dncelerimi iyi ifade ettim.
10
1
2
3
4
5
6
3. Konuma hzm takip edilebiliI
1
yordu.
1
2
3
4
5
4. Sz uzatyordum.
1
2
3
4
5
6
5. Kullandm rnekler yerindeydi.
7
1
8
[^
10
|
10
10
1
2
3
4
5
6
6. Kullandm yardmc malzemeler
10
yerindeydi. 1
2
3
4
5
7. nemli bir noktay geitirdim.
li
1
2
3
4
5
6
8. Yetersiz bilgi olduu dnld.
10
1
2
3
4
5
6
9. Ses tonumu -hz, ykseklik, tonla-
10
10
meler oldu. 1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11. Vcut dilim, yz ifadem, gzlerim, duruum, jest ve mimiklerim, ba___caklarmn duruu uygundu.
1
10
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
13. Kyafet ve aksesuarlarda bir u-yumsuzluk sz konusuydu.
1
cs
0
4
5
6
Sz Syleme Sanat
Kendinize Puan Verin
iadiren
Dazen
genellikle
14. Dncelerimi birbirine baladm.
1
1
2
3
4
5
6
10
116
c
|
_L_" '
8
|
'
'
8-
9 10
9 10
9 10
9 10
9 10
9 10
9 10
9 10
9 10
9 10
9 10
9 10
9 10
_L
8
1
8
1
9 W
93
grnr. Bugne kadar yaplan aratrmalarda organik veya kaltsal bir bozukluk
olabilecei ile ilgili bir bulgu bulunamamtr.
Ne Yapabiliriz?
Kekemeliin yok edilmesi iin eitli almalar yaplmaldr.
1.
Her gn 20 dakika yksek sesle okuyun.
2.
Belli cmleleri ezberleyerek tekrar tekrar seslendirin.
3.
15. blmde yer alan tekerlemeleri pek ok kez tekrarlayn.
Bu almalar, sizi dinleyen birilerine okumanz motivasyonunuzu ve
cesaretinizi artracaktr. (Ya da sesinizi kaydedip dinleyin.)
*
"Kelimeler, tpk cam gibi, berrak/atrmadklar
eyleri bulank/atrrlar."
Joseph Joubert
134
Sz Syleme Sanat
5. Asalak Ses veya Szler
32. Gn TV programn yapmaya balayan dostum M. Ali Bi-rand' daha yakn bir
zamana kadar asalak szcklerin hakkn ve-rerek(!) kullanan konumac olarak
rnek veriyordum. (Artk asalak ses ve szleri kullanmyor.) Ksa cmlelerin
arasnda hemen hemen her sefer kullanlan ", eeeeeeeeeee, emmmm" gibi
anlamsz seslere "asalak sesler" diyoruz.
"I, eee, aaa, ey, yani, mesela, evet..." gibi ses veya kelimelerin konuma
arasnda sk sk veya gerekmedii halde kullanlmas insan rahatsz ediyor.
in ilgin yan, asalak seslerle konuanlarn ou bunun farknda bile deil.
Ayrca, "Efendime syleyeyim...", "Yani...", "ey" gibi ifadelere veya ok uzun
sren sessizliklere de asalak szckler (ya da sessizlikler!) diyoruz. Bunlara,
konumann rahatsz edici dolgu malzemeleri de diyebiliriz.
Neden Oluur?
Doalama konuan kiiler hzl dnp dzgn kelimeler bulma abasn bir
arada yrtrken yetersiz kalabiliyorlar. Ksa sreli sessizlikler sanki
konumann akcln kesiyormu zannma kaplp asalak seslere veya szlere
davetiye karyorlar. Konumacnn yeterince pratik yapmamas, laf uzatma ve
kvrma abas, konuurken baka bir ey dnmesi, konusuna hakim olmamas gibi
nedenlerden bu seslerin olutuunu syleyebiliriz.
Ne Yapmal?
Muhtemel konuma yaptnz veya yapmak isteyebileceiniz 30 farkl konu bal
sein. Bunlar ufak ktlara yazp katlayarak bir kutuya atn. Her gn bir
kt ekerek nceleri 2 dakika, daha sonra zamanla 3, 4, 5 dakika bir toplulua
sunu yapyormu gibi konuun. Konumalarnz kayt cihazna alarak daha sonra
dinleyip asalak szckleri ne sklkta kullandnz belirleyin, tespit
ettiiniz sayy not aln. Asalak sesleri azalttka bir sonraki uygulamada
konuma srenizi artrn.
30 gn sonra asalak szckleri kullanmadnz fark edeceksinizKonumann Servisi
135
Aksan
Aksan; Karadeniz ivesi, Orta Anadolu ivesi, Gneydou ivesi gibi konuma
farkllklardr. Bu ayrlklar o blgenin corafi, kltrel ve sosyal yapsnn
konumaya yansmasdr. Yanl o-larak kabul edilmez.
Farkl aksan olan kiiler kalabalk nnde konuma dncesinden panie
kaplabilirler. Dinleyicilerin kendilerini anlayamayacaklarn ve hatta
aksanlarndan rahatsz olacaklarn dnebilirler. Bir aksan ne kadar kt
olursa olsun, eer gnlk konumalarda anlalyorsa, sunum yaparken de
anlalacaktr. Hatta farkl bir aksanla konumanz sunuma zellik katabilir. Uzun sren bir konferansta bunalm olan dinleyiciler iin bu farkllk bir
renklilik salayabilir. Sakp Sabanc, Sleyman Demirel, ibrahim Tatlses,
smail Trt gibi isimler aksanlarn konumada bir avantaj olarak kullanan
nllerden bazlar.
ol
; Pf Noktas
Ses kalitenizi evde alma yaparak dzeltebilirsiniz. Konuma
sesiniz de dier kaslarnz gibidir, onu ya kullanrsnz ya da
kaybedersiniz.
Ses
Mammmmmmmmm-Memmmmmmmmmm-Mmmmmmmmm-Mirnmmrnmmmmm-Mommmmmmmmm-MmmmrnmmmmmmMummmmmmmm-Mmmmrnrnmmm
2)
Derin bir nefes alarak 'm'den 'n'ye geileri srdrebildiiniz kadar
srdrn. ImmmmmmmmmNuImmmmmmmmmm
Konumann Servisi
143
3)
Benzer bir uygulamayla burada tek solukta 'a'dan Tye ve sonra tekrar
'a'ya srekli geiler yaplacak.
, 4)
Dudaklarnz kapal olarak inceden kalna, kalndan inceye deiik
tonlarda inleyin.
Ses kalitesini iyiletirmekse alandaki kontrol renmi olmaya baldr:
1.
Doru nefes almak
2.
Beden kaslarn iyi kullanmak
3.
Boaz kaslarn rahat ve zorlamadan altrmak
Doru Nefes Almak
Sesinizi duyurmann sim kamnzdan konuurken sesinizi desteklemek iin
nefesinizi kullanmaktr. Sesin cephanelii nefestir ve buradan kaynaklanan sorun
dorudan seslendirmeyi etkiler.
Daha kuvvetli konumak iin boaz kaslarnza bask uygularsanz sesiniz gergin
bir ekilde kar ve en sonunda aryan bir boaznz olur.
Nefes alp vermek iin dnmenize gerek yok. Sizi hayata balayan nefesinizi
dnseniz de dnmeseniz de gnde ortalama 20 bin kez alp verirsiniz; buna
DURAAN NEFES diyoruz. Bir de konuurken, hareket halindeyken ya da kendimizi
zorladmzda aldmz nefes vardr ki buna da DNAMK NEFES diyoruz.
Pf Noktas
Toplum nnde bir saat konuan bir kii duraan nefes alan kiiye kyasla 3 kat
daha fazla efor sarf eder. Ses tonunun younluunu ve srekliliini salayan g
nefestir.
144
Sz Syleme Sanat
Vcut kondisyonumuz gelitirilebildii gibi sesimiz de nefes kondisyonu
almalaryla gelitirilebilir.
Genellikle kapasitemizin altnda gsten nefes alrz (1/3). Cierlerimiz, st
dar, alt geni bir koniye benzer. Nefesi gsten aldmz zaman akcierlerin
st ksmna (dar olan blgeye) alrz. Uzakdou'da "nsan tanmak iin nefesini
dinle." derler. Sakin ve olgun insanlar ar ve dengeli; sinirli insanlar sk ve
yzeysel; huzursuz ve endieli insanlar sk ve yzeysel ve kesik kesik; hrsl
insanlar dengesiz ve dzensiz nefes alrlar.
Yanl (eksik) nefes almamzn en nemli nedeni cierlerimizin alt blgesinde
bulunan bel ve mide kaslarmzn grevlerini yapmamalardr. Bu kaslarn
altrlarak atl blgenin de nefes fonksiyonlarna katlmasna DYAFRAM
NEFES diyoruz. Yararlan:
<*
Doru nefes alnarak cmle vurgular ve tonlamalar yerinde yaplabilir. ^
Konuurken derin soluk alarak konuma akn kesmek
zorunda kalmayz.
<ft
Ses gc arttrlarak duyulabilirlik salanr. I
Yorulmadan daha
uzun sre konuulur ve ses kslma sorunu yaanmaz.
W
Gerilim altnda bedenimiz adrenalin, noradrenalin salglar; bu da
oksijenin dokulara yeterli seviyede ulamasn engeller. Doru ve derin nefes bu
sorunu zer. iyi Nefesin zellikleri:
^
Nefes egzersizlerle gelitirilir, bundaki ama akcierin btnn
kullanmaktr. *s&t
yi nefes ar, derin ve sessiz olmaldr. Bunun iin de
denge, l ve uyum gerekir.
<*
yi bir nefes almak iyi nefes vermekle balar. yi bir nefes, yava olarak
burundan alnr, sessiz olur ve akcierin btnn doldurarak diyafram aa
iter. e
yi nefes, alndnn iki kat srede verilir.
Konumann Servisi
145
Solunum Altrmalar
Belirli altrmalar yaparak diyafram solunumu kazanlabileceini sylemitik.
te bunlardan bazlar:
^ Sol elinizi meme hizasna, sa elinizi karn deliinizin hemen altna koyun.
Nefesinizi tamamen boalttktan sonra sayarak derin nefes almaya balayn. nce
gsnze hava dolacak sol eliniz itilecek, sonra alt cierleriniz hava ile
imdi her iki elinizi de bileklerden, parmak ular tavan gsterecek ekilde
bkn. Ellerinizin st kaslarn ve kolunuzun st tarafn kasarak iyice gerin.
Gerilimi hissedin... Ve imdi geveyin! Kollarnz eski pozisyonuna getirin.
Gerginlik ve geveme arasndaki fark hissedin.
Ayn altrmalar u blgelerde de tekrarlayn: Kafa:
1.
Alnnz krtrn.
2.
Gzlerinizi skca kapayn.
3.
Aznz iyice an, dilinizi damanza doru itin, enenizi kuvvetlice
skn.
I
148
Sz Syleme Sanat
Boyun:
1.
Kafanz geriye itin.
2.
Kafanz gsnze deecekmi gibi ne ein.
3.
Kafanz sa omzunuza doru dndrn.
4.
Kafanz sol omzunuza doru dndrn. Omuzlar:
1.
Omuzlarnz kulaklarnza deecekmi gibi yukar ekin.
2.
Sa omzunuzu kulanza deecekmi gibi yukar ekin.
3.
Sol omzunuzu kulanza deecekmi gibi yukar ekin.
!
Bu altrmalarda baz kaslar belli bir sre gergin hale getir-j me,
gergin tutma ve yava yava geveterek, gerginlik ve geveklik arasndaki fark
hissetmek amatr. Kaslarnz gergin halden gevetirken ayn zamanda iinizden
"Rahatla ve brak!" deyin. Derin soluk aln. Nefesinizi yava yava verirken
yine sessizce "Rahatla ve brak!" deyin.
Boaz Kaslarn Zorlamadan altrmak
Boaz kaslarnn almas motor gibi grltl ve kulaa ho gelmeyen bir ses
kartr. Sese tn kazandran blgeyi oluturur.
1.
Dudaklar kapalyken "ummmm...." sesini inceltip kalm-latrarak
syleyin.
2.
Dudaklarnz biraz aarak a sesini dz ve orta ykseklikteki bir sesle
kesintisiz syleyin. Aaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa...
3.
Yine a sesini inceden kalna ses perdesini ykseltip alaltarak syleyin.
aaaaaaaaAAAAAAAAAAAaaaaaaaaaAAAAAA....
4.
Aadaki seslerin son nllerini birka saniye uzatarak syleyin (tek
nefeste).
Konumann Servisi
149
Mammm-Mommm-Mummm-Mimmm-Mernmmm-Mmmm-Mrnrnm-Mmm
Mmmm-Mmmm-Mmmm-Memmm-Mimmm-Mummm-Mommm-Mammm
Nammm-Nommm-Nummm-Nimmm-Nemmmm-Nmmm-Nmmm-Nmmm
Nmmm-Nmmm-Nmmm-Nemmrn-Nimmm-Numrnm-Nommm-Nammrn
5. Aadaki sesleri sesten sese kayarak (aralarda durmakszn) bir nefeste
bitirin. Sesleri uzatrken balarda sesinizde titreme, incelme ya da kalnlama
olabilir. Bunlar kaldrp tekdze ve aznza oturan bir ses bulmaya aln,
sesinizi kullanmaktan ekinmeyin.
OOOOOOUUUUUUUAAAAAAAEEEEEEEEE
nl ve nszler
Yaz dilindeki harflere konuma dilinde ses diyoruz. Fonetik bilimi; dillerin
seslendirili biimlerini inceler. Oluum ve syleni biimlerini, birbirleriyle
olan ilikilerini, birbirlerini etkilemelerini, seslerin hecelere ya da
szcklere dntklerinde urad deiiklikleri aratrr. Yeryznde hibir
dil tam anlamyla yazld gibi seslendirilmez, seslendirildii gibi yazlmaz.
Trke 29 harfle yazlmasna ramen 48 sesle konuulur. Mesela "Bu a-dam senin
karna gz dikti." sznde a harfini ince okumayp kaln okuduunuzda cinayet
kabilir! Bu durumda grdnz a harfi ince veya kaln olmak zere 2 trl
seslendirilir.
150
Sz Syleme Sanat
onumann Servis! ile ilgili Kilit Bilgiler
f||.
2. Hangi ses ve sz kusurlarn sk yapyorsanz bunu gidermeye konsantre oi
a)
Domak-do:mak, alamak-adamak, soan-soan, do-al-doal, souk-souk,
maara-ma:ra, kt-ka:t, sa-r-sa:r, vb.
b)
Meer-meyer, beeni- beyeni, deiim-deyiim, eitim- ey itim vb.
5.
Diksiyonda , f, t, s, k, p, sert sessizler saylr. Bunlar az iinde
yaylma, titreme yaplmadan, bir rpda sylenir. Yumuak sessizler ise; b, d,
c, g, , v, m, n, z, j, 1, y, r'dir.
6.
Trkede sesler birleirken baz ses olaylar grlr. Bunlardan
balcalar; ses tremesi, ses dmesi, seslerin benzemesi ve ses uyumu
kanunlardr.
Ses Tremesi; ounlukla yabanc dillerden alnan kelimelerin Trkeye
uydurulmas srasnda oluur.
Sonra kelimesindeki (n) sessizi yarm sesle sylenir: Sonra: so:na olur.
8. Ulama; Trkede konumadaki heceleme, yaz dilindeki heceleme kuralna uymaz.
Bu nedenle, bir szck sessiz harfle bitiyor, ondan sonra gelen szck sesli
harfle balyorsa, sessiz harfle biten szck, kendisinden sonra gelen szcn
sesli harfiyle birleir ve bir hecede sylenir.
Ot, ova, ocak, ordu, bando, banyo, tango, solo, foto, radyo, stdyo,
tempo...
Egp
156
Sz Syleme Sanat
nce O:
Bi-be-ba-bo-bu-b-b-b
Bin-Ben-Ban-Bon-Bun-Bn-Bn-Bn
Bim-Bem-Bam-Bom-Bum-Bm-Bm-Bm
Bir-Ber-Bar-Bor-Bur-Br-Br-Br
Ci-Ce-Ca-Co-Cu-C-C-C
Cip-Cep-Cap-Cop-Cup-Cp-Cp-Cp
Cik-Cek-Cak-Cok-Cuk-Ck-Ck-Ck
Cit-Cet-Cat-Cot-Cut-Ct-Ct-Ct
i- e-a- o- u- - -
- E- A- O- U- - - i
Mi-Me-Ma-Mo-Mu-M-M-M
Di-De-Da-Do-Du-D-D-D
;:
Dip-Dep-Dap-Dop-Dup-Dp-Dp-Dp
Dik-Dek-Dak-Dok-Duk-Dk-Dk-Dk Dit-Det-Dat-Dot-Dut-Dt-Dt-Dt
Dir-Der-Dar-Dor-Dur-Dr-Dr-Dr Diz-Dez-Daz-Doz-Duz-Dz-Dz-Dz
Fi-Fe-Fa-Fo-Fu-F-F-F
Fil-Fel-Fal-Fol-Ful-Fl-Fl-Fl
Fim-Fem-Fam-Fom-Fum-Fl-Fl-Fl
Sz Kusurlar
159
G
Gaga, galiba, gar, garaj, gargara, gazete, gelincik, gmen,
grev,
gzellik... vb.
(G) nsznn iki k noktas vardr:
1.
nce nllerle daman n ksmndan kar.
Gh, gel, gr, git, gya, g.
2.
Kaln nllerle daman gerisinden kar.
Gar, gck, gocuk, guguk, gibi. "G" Sesi Gelitirme Altrmalar
Gi-Ge-Ga-Go-Gu-G-G-G
Gir-Ger-Gar-Gor-Gur-Gr-Gr-Gr
Gil-Gel-Gal-Gol-Gul-Gl-Gl-Gl
Hi-He-Ha-Ho-Hu-H-H-H
Hih-Heh-Hah-Hoh-Huh-Hh-Hh-Hh
Him-Hem-Ham-Hom-Hum-Hm-Hm-Hm
160
Sz Syleme Sanat
Ji-Je-Ja-Jo-Ju-J-J-Ji
Jir-Jer-Jar-Jor-Jur-Jr-Jr-Jr
Jil-Jel-Jal-Jol-Jul-Jl-Jl-Jl
Jim-Jem-Jam-Jom-Jum-Jm-Jm-Jm
Kaba, kaya, kaak, kadastro, kadn, kadife, kalp... "K" Sesi Gelitirme
Altrmalar
Ki-Ke-Ka-Ko-Ku-K-K-K
Kil-Kel-Kal-Kol-Kul-Kl-Kl-Kl
Kim-Kem-Karn-Kom-Kum-Kl-Kl-Kl
Birader-bilder, kelli felli - kerli ferli, merhem - melhem, terlik tellik, Amerikan - Amelikan
"11' Sesi Gelitirme Altrmalar
Li-Le-La-Lo-Lu-L-L-L
M
N
Sz Kusurlar
161
Lil-Lel-Lal-Lol-Lul-Ll-Ll-Ll Lim-Lem-Lam-Lom-Lum-Lm-Lm-Lm Maalesef,
macera, ma, madalya, modern, mcevher, maden... vb.
"M" Sesi Gelitirme Altrmalar
Mi-Me-Ma-Mo-Mu-M-M-M
Min-Men-Man-Mon-Mun-Mn-Mn-Mn
1
Mim-Mem-Mam-Mom-Mum-Mrn-Mm-Mm
1
Muhallebici melankolik Msrl Mirza modern msyyle Muradiye'de mzik
dinledi.
Nafile, nehir, tane, anne, nal, yaman, narin, nisan, nzm, nazik... vb.
"V" Sesi Gelitirme Altrmalar
Ni-Ne-Na-No-Nu-N-N-N
Nir-Ner-Nar-Nor-Nur-Nr-Nr-Nr
Nim-Nem-Nam-Nom-Num-Nm-Nm-Nm
Nin-Nen-Nan-Non-Nun-Nn-Nn-Nn
Pip-Pep-Pap-Pop-Pup-Pp-Pp-Pp
Pil-Pel-Pal-Pol-Pul-Pl-Pl-Pl Pir-Per-Par-Por-Pur-Pr-Pr-Pr
>
Palavrac peltek psrk pikin poturlu porsuk pulcu pskrd.
Rzgr, rakip, kor, koridor, torpido, sarar, yarar, dar, var, korur... vb.
R
162
Sz Syleme Sanat
Kelime banda bulunan (R) kolay sylenir. Fakat kelime sonlarndaki "R"
nszlerine nem verilmezse anlalmas g olur. "R" Sesi Gelitirme
Altrmalar
Ri-Re-Ra-Ro-Ru-R-R-R
Rir-Rer-Rar-Ror-Rur-Rr-Rr-Rr
Gri-Gre-Gra-Gro-Gru-Gr-Gr-Gr
Mir-Mer-Mar-Mor-Mur-Mr-Mr-Mr
Si-Se-Sa-So-Su-S-S-S
Sir-Ser-Sar-Sor-Sur-Sr-Sr-Sr
Sis-Ses-Sas-Sos-Sus-Ss-S-Ss
Si-Se-Sa-So-Su-S-Su-S
i-e-a-o-u---
'
il-el-al-ol-ul-l-l-l
;
ir-er-ar-or-ur-r-r-r
is-es-as-os-us-os-s-s
Vi-Ve-Va-Vo-Vu-V-V-V
Vil-Vel-Val-Vol-Vul-Vl-Vl-Vl
'
Vir-Ver-Var-Vor-Vur-Vr-Vr-Vr
.
.
Vis-Ves-Vas-Vos-Vus-Vs-Vs-Vs
Vi-Ve-Va-Vo-Vu-V-V-V
Yi-Ye-Ya-Yo-Yu-Y-Y-Y
Yir-Yer-Yar-Yor-Yur-Yr-Yr-Yr
.
Yim-Yem-Yam-Yom-Yum-Ym-Ym-Ym
;
Yis-Yes-Yas-Yos-Yus-Ys-Ys-Ys
Yalval yelpazeli yldz yirmi yoksul yrkle yumurtalarn ykledi.
Z
Zafer, zamir, zaman, zambak, terazi, mze, taze, zarf, kaz, Zeynep... vb.
"Z" Sesi Gelitirme Altrmalar
Zi-Ze-Za-Zo-Zu-Z-Z-Z
.
Zil-Zel-Zal-Zol-Zul-Zl-Zl-Zl
.
Zir-Zer-Zar-Zor-Zur-Zr-Zr-Zr
'.
m
164
Sz Syleme Sanat
Boumlanma
Seslerin kelimelere dnt fabrikadaki (grtlak, boaz, ene, dil, damak,
dudaklar, diler) organlara, dilimizde yer alan btn sesli-sessiz harflerden
dzgn biimde kaliteli ses ve szck tretilmesi iin boumlama altrmalar
yaptrlmas gerekmektedir. Bu altrmalar, belirli seslerin ounlukta olduu
birtakm anlaml-anlamsz cmleleri, tekerlemeleri belirli kurallar i-inde
tekrarlayarak olur.
Bir baka ifadeyle; nl ve nsz sesleri tam bir belirginlikte seslendirebiliyorsanz boumlamay doru yapyorsunuz demektir.
nl ve nszlerin telaffuz altrmalarnn ve aada greceiniz tekerleme
altrmalarnn nemi buradan gelir. Boumlanma yeteneimizin gelimesi iin
ses organlarmzn zorland tekerlemeleri ska seslendirmemiz gerekir.
Bu altrmalar nce yava, sonra giderek artan tempolarda yaplr. Belirli bir
dzeye gelindikten sonra ise, dilerin arasna bir kalem tutturularak
tekerlemeler yinelenir. (Kalemli uygulamalarda ene ve dudaklarn altrlmas
amalanmtr. Bylece her ikisi de glenir.)
Pf Noktas
Sz Kusurlar
165
day ne
6.
u karda bir dal, dal sarkar kartal kalkar. Kartal kalkar dal sarkar.
Dal kalkar kantar tartar.
7.
Babaeskili babacan Bahri Beberuhi Bedri ile byksz b-...;.
k
bngldak Bahir'in Bigadi'teki bonbon bonmaresine varmlar, o adadakilerin yzlerine bn bn bakarak, byl byk
buhurdanl buulu buulu boaltp bomSz Kusurlar
167
bo brakmlar, sonra da Bodrum'da gzden kaybolmular.
8.
u ke yaz kesi, u ke k kesi, ortada u iesi. i ieyi
ilemi ie keie ki demi.
9.
Bu yourdu sarmsaklasak da m saklasak sarmsaklama-sak da m saklasak?
Bu yourdu mayalamak da m sak-lamal mayalamamak da m saklamak?
10.
Deirmene girdi kpek. Deirmenci vurdu ktek. Geldi yedi kpek. Hem
ktek. Hem yedi kpek.
11.
st ta sapl tun tasi aldran m abuk ldrr, yoksa i ie
yz ton sa kapl an kaldran m abuk ldrr?
12.
avatl akir, ebinkarahisarl kriye ile birlikte ike-bap yiyip,
imendiferle ili'den ipak Osmanlara gitmiler.
13.
Drt deryann deresini drt dergahn derbendine devrederlerse drt
deryadan drt dert, drt dergahtan drt dev kar.
14.
Sizin damda var be boz bal be boz rdek, bizim damda var be boz bal
be boz rdek. Sizin damdaki be boz bal be boz rdek, bizim damdaki be boz
bal be boz rdee: "Siz de bizim gibi be boz bal be boz rdek misiniz?"
demi.
15.
Krk krk kp, krknn da kulpu krk kara kp.
16.
Ocak kvlcmlandrclardan msnz kap gcrdatclardan msnz? Ne
ocak kvlcmlandrclardanz ne de kap gcrdatclardan.
'
.:
17.
Bir berber bir berbere bre berber gel de beri boyuna bakp korkmasnlar,
demi.
18.
Kara kzn ksa kayn kasisini kzmayna amamsn da kuru kazn
kzp kays kazsna am kalmsn.
168
Sz Syleme Sanat
19.
Jbilesini yapan Jale Japonya Jeto, jartiyer, jip, jelatin, jambon almaya
gitti
20.
Vrvrc Vedia ile Vd Vdc Veli, velinimeti Vatman Va-hit'e vilyette
veda edip Vef'ya doru vaveylsz, vele-vasz velespitle volta vururlarken
Voleybolcu Vartan, Virtz Vicdan ve Viranehirli vatansever Viyolonselist
Vecibe ile karlatlar.
21.
Zaman saman saklar bazen saman zaman saklar. Aadaki masalda yer alan
'kedi, tilki ve anlatc' karakterlerini canlandrrken ses perdenizle ilgili
almalarnz arttrnz:
Kedi ile tilki
ki evliya gibi,
Hac yolunu tutmular.
';
kisi de serseri, hin olu hin,
Cennet mennet umurunda deil hibirinin.
Maksat yol harl almak Tanr'dan,
'
Horoz, tavuk armlar uradan buradan;
eit eit de peynir.
Hac yolu bu git git bitmez,
Konu konu laf yetimez.
Sklm bizim erenler,
Dvelim de vakit gesin demiler.
Kavga iyi eydir, kztrr,
Kavga olmad m uyku bastrr
ki hac bara bara,
Ses kalmam grtlaklarnda.
Brakmlar dvmeyi,
Balamlar konu komuyu ekitirmeye.
O da bitince tilki demi ki:
Konuma, dinleyenin hayal perdesinde resim izme sanat i-se; doru ve uyumlu
tonlama da oluacak resimlerin renkleridir. Bir anlamda tonlama, deiik ses
renkleri kullanarak konumay bestelemektir.
Anlama gre tonlama deiiklii ve incelikleri sonsuzdur. Ayn cmleye
uyguladnz farkl tonlamalar anlam deitirir. rnein "Hayr" szcn
kar cinse verdiiniz bir cevap olarak dnelim; tonlamasna gre farkl
alglanabilir. Yumuak sylenirse "yle sylediime bakma aslnda ben de
istiyorum.", sert sylenirse "Kesinlikle olmaz!", sinirli sylenirse "imdilik
olmaz!", belirsiz sylenirse "Olur, olmaz..." anlam tayabilir. Tonlama ile
birlikte vcut dilinin de alglamalarnz dorulamas szcn yazltaki net
anlamn deitirecektir.
Aada yer alan, Shakespeare'in oyunundaki "Hamlet" karakterinin oyuncularla
yapt konumay ele alp, tonlama ve vurgulama konusunda kk bir alma
yapalm.
"Hamlet: Kuzum, bu szleri ben size nasl rettimse yle syleyin, szckler su
gibi aksn! ou oyuncularn yapt gibi var kuvvetinizle baracaksanz,
msralarm ehrin tellal okusun daha iyi. Bir de elinizi ikide bir byle
savurmaym. Btn hareketlerinizde bir skunet olsun. Heyecann seli, frtnas,
tabiri caizse, kasrgas iindeyken bile bu duygunuza dzgnlk verecek bir
itidal kazanmaya gayret etmelisiniz."
(Shakespeare, W., Hamlet, 3. Perde, 2. Sahne)
Bu szleri vurgu ve tonlama asndan irdeleyelim ve szcklerin anlam tesini
deifre edelim.
1) "Hamlet: Kuzum, bu szleri ben size nasl rettimse yle syleyin, szckler
su gibi aksn. (Babacan bir tavrla, efkatli bir emir ve rica aras bir slupla
syleyin, "su" szcn sanki byl bir szckm gibi syleyin.)
172
Sz Syleme Sanat
2)
ou oyuncularn yapt gibi var kuvvetinizle baracak-sanz. (Bir
uyar edasyla devam ediyor. "Baracaksa-nz" ifadesini "barmamalsnz"
mesajn ierecek ekilde veriyor.)
3)
Msralarm ehrin tellal okusun daha iyi. (Hicvederek a-layl bir
slupla seslendirin.)
4)
Bir de elinizi ikide bir byle savurmayn. (Bu arada "Sahi niye byle
davranyorsunuz?" gibi hatrladnz yeni bir uyary araya koyuyormuasna
syleyin.)
5)
Btn hareketlerinizde bir skunet olsun. (Heyecan ieren ses tonunuzu
alaltarak skunet iinde syleyin.)
6)
Heyecann seli, frtnas, tabiri caizse, kasrgas iindeyken bile bu
duygunuza dzgnlk verecek bir itidal kazanmaya gayret etmelisiniz. (Heyecan,
sel, frtna szckleri ile tempo ve sesin iddetini arttryor, sonra bunlar
bir dzene koyuyor olmann gveni iinde cmleyi bitiriyorsunuz.)
imdi sra sizde. Benzer bir altrmay siz yapn. Vurgu, tonlama ve
duygularnzla metni besteleyin/renklendirin. Bu sofrack, efendiler, halkmzn
var you, hayat. Kan alayan, can ekien halkmzn, Bekler sizi, efendiler,
nnzde titrer durur, Ama sakn ekinmeyin, yiyin yutun, apur upur. Yiyin,
efendiler, yiyin, bu itah veren sofra sizin, Doyuncaya, tksrncaya,
patlayncaya kadar yiyin! ok asnz, efendiler, suratnzdan bellidir, Yiyin
hadi, yemezseniz, yarn kalr m, kim bilir? Sizi aranlar bu sofraya, bakn
nasl bbrlenir. Hakknz bu, savatnz, tamam, bu hak elde bir. Yiyin,
efendiler, yiyin, bu elenceli sofra sizin, Doyuncaya, tksrncaya,
patlayncaya kadar yiyin! (Bugnn Diliyle Tevfik Fikret, A. Kadir, Yama
Sofras)
Sz Kusurlar
173
ap-Ypm
1.
Uygulamalar en ok istekli olduunuz saatlerde yapn ve
dikkatinizin blnmesine msaade etmeyin.
2.
lemediiniz deerleri gelitiremezsiniz. Bugnden itibaren
gelimenizi kaydettiiniz bir not defteriniz olsun. Gnlk almalarnz ve
almalarnzla ilgili notlarnz sayfalara tarih a-tarak kayt tutun.
3.
Alkanlklarn deimesi kolay olmayacaktr. Bu konuda
kendinize en az bir, tercihen 3 aylk bir geliim sresi tanyn. (Demek ki 90
sayfalk bir defteriniz olacak.)
4.
Uygulamalarda yz mimiklerinizi de gelitirme frsat
bulabilirsiniz; bu nedenle odanzda bir boy aynas veya masanzda makyaj aynas
bulundurun. Sesinizi kayt edip ses kaytlarn bekleme, yolculuk, bo anlar vb.
zamanlarda dinleyin.
5.
rendiiniz bilgileri renmekten zevk alacak yaknlarnz
veya arkadalarnzla paylan. En iyi renme yntemlerinden birinin tekrar ve
tekrar zevkli yaptran yntemin retmek olduunu hatrlayn.
6.
Mmkn olduu kadar hep ayn saatlerde aln. Bu, alkanlk
edinmenizi kolaylatrr. Sesinizi ykselteceinizi gz nnde bulundurarak
kendinizi rahat hissedeceiniz ortam ve saatlerin olmasna zen gsterin.
7.
Bu altrmalarda verilen rnek cmle veya hecelerin bkmadan
srarla tekrar tekrar seslendirilmesi gerekir. Bir sre sonra szlerin
aznzdan akar gibi kmas zor olmayacak ve abalarnzn mkafatn
greceksiniz.
8.
Seslerin gerektii gibi karlabilmesi iin ses aletlerinin grtlaktan balayarak dil, dudaklar, ene ve buruna kadar tm ses aletlerinineitilmesi gerekir.
9.
Altrma srecinde sesinizin oturmas, solunumunuzu
gelitirmeniz, harflerin doru telaffuzu ve btn bunlar alkanlk kazanncaya
kadar srdrrken hata yapma, aptal durumuna dme gibi kayglarnzdan uzak
durmaya aln ve ses organlarn abartl kullanarak seslendirin.
174 ; Sz Syleme Sanat
Kaynaka
ALTNTA, Ersin&AMUR, Devrim, Beden Dili, Nobel Yaynlar, 2001
BALTA, Zhal, z Brakan Sunu, Remzi Kitabevi, 2003
BANGUOLU, Tahsin, Trk Grameri, Trk Dil Kurumu Yaynlar, 1959
BALTA, Acar, stn Baar, Remzi Kitabevi, 1999
BRAUDE, Jacop M., The Complete Art of Public Speaking, A Bantam Book, New York,
USA 1970
CARNEGIE, Dale, Sz Syleme ve Baarma Sanat, ev. . Rza Dorul, Alem
Yaynlar
DORNAN, Jim, Baar in Stratejiler, Sistem Yaynclk, 1997
DORTOHY, Sarnoff, Speech Can Change Your Life, Dell Pub-lishing, New York 1970
GRZAR Can, Konuan nsan, YKY,. 1999
HANIGAN, Maureen, Secrets Of Successful Speaking, New York, USA 1976
HELMSTETTER, Shad, e Dnk Konumann Gc, Sistem Yaynclk, 1995
HUMES, James C, Instant Elequence-Public Speaking Made Easy, Noble Books, New
York 1985
JEFKINS, Frank, Public Relations, M&E Handsbooks, Great Britain 1983
KARADA, Metin, Diksiyon Bilgileri ve Konuma Sanat, Akademi Yaynlar, 1995
KING, Larry, Kiminle, Ne Zaman, Nerede, Nasl Konulur, nklap Yaynlar, 1998
KIRSCHNER, Josef, Manipulasyon Ama Nasl, Artan Yaynlan, 1995
Kaynaka
175
KOPS, G.&VVORTH, R., Etkili ve Gzel Konuma Sanat, Gn Yaynclk, 1998
KRASNE, Margo T, Gvenle Syleyin, Sistem Yaynclk, 2001
MC CORMACK, Mark H. Baarl letiim Teknikleri, Form Yaynclk, 2000
MINDELL, Phyllis, The Body Language of Power, Executive Female, 1996
MONROE, Alan H, Principles and Types Of Speech, Chicago
MUALLMOLU, Nejat, Hitabet, Avc Ofset, 1995
OSMAY, Nvit, Dnce Atlas, ark Kitapevi, 1994
ZDEM, Yavuz, Konuma Sanat, Kariyer Yaynclk, 2003
ZSOY, Osman, Politik Propaganda Teknikleri, Alfa Yaynlan, 1999
PEEL, Malcolm, Successful Presentation in a Week, Headway Hodder&Stoughton, 1998
RODENBURG, Patsy, The right to Speak, Methuen, London 1992
STEVENS, Michael, Daha yi Sunum Yapma, Tima Yaynlan, 1999
STUART, Christina, Etkili Konuma, Alfa Yaynlar, 1999
ENBAY, Nzhet, Sz ve Diksiyon Sanat, YKY, 1992
TAER, Suat, Konuma Eitimi, Papirs Yaynclk, 2000
Kitap taramak gerekten incelik ve beceri isteyen, zahmet verici bir itir. Ne
mutlu ki, bir grme
engellinin, dzgn taranm ve hazrlanm bir e-kitab okuyabilmesinden duyduu
sevinci paylaabilmek
tm zahmete deer. Sizler de bu mutluluu paylaabilmek iin bir kitabnz
tarayp,
kitapsevenler@kitapsevenler.com veya kitapsevenler@gmail.com
Adresine gndermeyi ve bu isimsiz kahramanlara katlmay dnebilirsiniz.
Bu Kitaplar size gelene kadar verilen emee ve kanunlara sayg gstererek ltfen
bu aklamalar silmeyiniz.
Siz de bir grme engelliye, okuyabilecei formatlarda, bir kitap armaan
ediniz...
Teekkrler.
Ne Mutlu Bilgi iin, Bilgece yaayanlara.
TRKYE Beyazay Dernei
www.kitapsevenler.org
www.kitapsevenler.com
e-posta: kitapsevenler@kitapsevenler.com kitapsevenler@gmail.com