You are on page 1of 49

RSKL BNALARIN TESPT

EDLMES HAKKINDA ESASLAR


1-Temel Kavramlar

evre ve ehircilik Bakanl


Alt Yap ve Kentsel Dnm Hizmetleri
Genel Mdrl

Temel Kavramlar

Deprem Mhendislii
Deprem Yap Davran
Depreme Dayankl Yap Tasarm
Mevcut Yaplarn Deerlendirilmesi

Yap ve Deprem Mhendislii Problemi


Tahmini zor gerek deprem etkilerini yaklak
tahmin ederek ve basitletirilmi sistemler iin
belirlediimiz tepki kuvvetlerini kullanarak;
Gvenli ve ekonomik tasarmlar yapmak
Mevcut yaplarn deerlendirmesini yapmak,
gerekli durumlarda glendirmektir.

Deprem Etkileri
- Basitletirilmi modeller zerinde deprem istemleri hesaplanr.
TSDS (Tek Serbestlik Dereceli Sistem):
Yap deprem davrann belirlediimiz en basit model

Deprem Hareketi

Deiik Periyotlu Yaplar

Davran Spektrumu
Davran
Spektrumu

10 deprem kaydnn ortalama spektrumu

Tasarm Spektrumu
DBYBHY (2007) Tasarm Spektrumu

Depremde
yapya etki
etmesi beklenen
azami taban
kesme kuvvetini
verir!

Periyot-Talep likisi
Yap temel periyoduna bal olarak deprem istemleri belirlenir.
Temel periyot yap ktlesi, rijitlii ve bu deerlerin dalmndan etkilenir.
6

ication
al Amplif
Spectr
bytme
Spektral

Input Motion = 0.05g


MEDIAN
16TH PER
84TH PER

1
0
0.01

0.1

Period(sec)

10
8

Snm
Titreim yapan sistemlerde enerji snm salayan zelliktir.
Viskoz snm: Kk deplasman istemlerinde sistem iindeki
srtnme ve mikro atlamalara elastik tesi davran temsil
etmek iin kullanlan snm modelidir.
Histeretik snm: Byk deplasman istemlerinde hasara
bal oluan enerji tketme mekanizmasdr.

Snmsz titreim

Snml titreim
Snmsz yap
Snml yap

Snmn Spektruma Etkisi

10

ok Serbestlik Dereceli Sistem-SDS


m3

u3
Dinamik Denge Denklemi

k3

m2

k3
u2

k2

m1

Modal Koordinatlar:

k2
u1

k1

k1

11

Mod ekilleri
Yapnn deformasyonunu belirleyen geometrik salnm ekilleridir.
Ktle ve ktle dalmna,
Rijitlik ve rijitlik dalmna baldr.

Her moda karlk gelen bir periyot ve frekans vardr.


SDSnin deprem altndaki deformasyonu bu mod ekillerinin
birleiminden elde edilir.

12

Mod ekillerinin Belirlenmesi


m3

k3

m2

u3

m1 0 0
M 0 m2 0

0 0 m3

k3

2k 2
0
2(k1 k2 )
K 2k 2
2(k 2 k3 ) 2k3
0
2k3
2k3

u2
Doal frekanslar (Periyotlar) iin
k2

m1

k2
u1

k1

k1

K 2M 0
Mod ekilleri iin

K M 0
2

13

Modal Analiz
Yap deplasman her bir moddaki deplasmann birleimi eklinde ifade
edilir. Her modda yap tek dereceli bir sistem gibi analiz edilir, elde
edilen kuvvet ve deplasman modlarn katlm (arl) orannda
birletirilir.

inci modda TSDS denklemi:

Modal katlm faktr

14

Modal Analiz Admlar


1- Rijitlik ve Ktle Matrislerini olutur
2- zdeer problemini z
3- Her bir modda TSDS iin sistemi z
Davran spektrumu kullanlyor ise her bir modda
etkin yatay kuvvet dalm altnda sistemi z
4- Her bir moda ait sonular (deplasman, i kuvvet
vb.) birletir (SRSS/CQCC).

15

Elastik tesi Davran


iddetli depremlerde yapnn elastik tesi
davranna izin verilerek ekonomi salamak
mmkndr.
Vb
E
F3
F2
F1

S
Kat telenmesi,
16

Enerji Tketimi
Elastik tesi davran esnasnda deprem tarafndan
yapya sunulan enerji, elastik tesi davran ile tketilir.
Yk

Fy

= u / y
Et = Fy y ( 1 )
Ey = Fy y ( 1/2 )
y

Deplasman

Enerji tketimi deplasman yapabilme kapasitesi (sneklik)


ile oranldr!
17

Plastik Mafsal
Azami moment blgelerinde (deprem durumu iin kolon ve kiri
ularnda) doru tasarm ve detaylandrma ile enerji
tketiminin etkin olarak (yk tama kapasitesinde fazla d
olmadan deformasyon kapasitesine sahip) yaplabilecei
blgelerdir.

18

Plastik Mafsal
Klasik Mafsaldan Fark:
Klasik Mafsal Mi=0 iken dnme
Plastik Mafsal Mi=Mri iken plastik dnme

Enerjinin ou plastik mafsalda tketilir


Plastik Mafsal olan kesitte byk deformasyon
istemlerinin karlanabilmesi gerekir.

19

Sneklik
Bir malzeme, kesit, tayc eleman veya
yapnn, tama gcnde nemli bir dme
olmadan deformasyon yapabilme yeteneidir.
Betonarme binalar, iddetli bir depremde
ancak yeterli enerji tketerek ayakta
kalabilirler.
Bina sneklik seviyesi elemanlarn sneklik
seviyesi ile belirlenir
20

Kirilerde Sneklik
ekme donats oranna baldr.

21

Kirilerde Sneklik
Basn donats oranna baldr.
600
r'=r

Moment (kN-m)

500

400

r'=1/3r

300
r'=0
200

Kiri 300 600 mm d=560 mm


fc=20 MPa
fy=420 MPa fsu=525 MPa
etriye f8/100

100

0
0

20

40

60

80

100

120

140

160

180

Erilik (rad/km)

22

Kirilerde Sneklik Art


- Dk donat oran (mmkn olamayabilir)
- Dk dayanml elik (kenetlenme davran yetersiz,
mmkn olamayabilir)
- Basn donats (Salanmal)
- Ezilme birim uzamasnn artrlmas (Sarg ile mmkn)

23

Sarg Etkisi
Beton yar gevrek bir malzemedir.
Snekliinin artrlmas gereklidir.
Sarg ile (kapal etriye veya fret, lifli polimer) pasif
yanal basn ekirdek betona uygulanr.
Yanal basn, betonun dayanmn ve zellikle
snekliini nemli oranda artrr.

24

Kolonlarda Sneklik
Sneklik, eksenel yk arttka azalr.
Eksenel yk arttka ekme donatsnn
akmasndan ksa bir sre sonra en d basn
lifindeki beton ezilir. Sonrasndaki davran
sarg miktarna baldr.
Yksek eksenel ykler altnda ise (basn
krlmas), ekme donats akmadan beton
ezilir (gevrek krlma).
25

Kolonlarda Sneklik
120

Moment (kN-m)

100

80

sarg f8/100
sarg f8/200

60

40
Kolon 300 300 mm
fc=20 MPa
fy=420 MPa fsu=525 MPa
rt=0.014
N=850 kN

20

0
0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

Erilik (rad/km)

26

Kolonlarda Sneklik
900
800

Moment (kN-m)

700
600

sargl 2- f10/100

500
sargsz
400
300
Kolon 500 500 mm
fc=20 MPa
fy=420 MPa fsu=525 MPa
rt=0.029
N=1200 kN

200
100
0
0

20

40

60

80

100

120

140

160

Erilik (rad/km)

27

Kolonlarda Sneklik
900
N = 3000 kN

800

N = 1200 kN

Moment (kN-m)

700
600

sargl 2- f10/100
N = 500 kN

500
400
N = 6000 kN
300
Kolon 500 500 mm
fc=20 MPa
fy=420 MPa fsu=525 MPa
%3
Boyuna donat: 8f34
Etriye: 2-f10/100

200
100
0
0

20

40

60

80

100

120

140

160

180

200

Erilik (rad/km)

28

Snek Kolonlar

29

Betonarme Eleman G Tkenmesi


Beton ezilmesi (sarg ile ekirdekte yksek birim
uzamalar mmkn)
Etriye kopmas (sargl kesitte ezilme noktasn belirler)
Boyuna donat kopmas (ileri deformasyonlarda grlr)
Boyuna donat burkulmas (etriye aralna bal)

d (donat
ap)
s (etriye
aral)

Basit mesnetli durum iin ve Esh 0.05 Es,


fy = 420 MPa, Es=200000MPa

s / h 1/4 !
30

Kapasite Tasarm lkeleri


Potansiyel plastik mafsal blgeleri belirlenir ve
azaltlm deprem istemlerini karlayacak
kapasite ve sneklik dzeyi iin tasarlanp
detaylandrlr.
stenmeyen gme modlar (kesme, ankraj) iin
gereken kapasite azami olas istemler
dnlerek salanr.
Enerji tketimi iin uygun olmayan gevrek
elemanlar elastik olarak tasarlanr.
31

Kolonlarda Kesme Kuvveti Hesab


Ma M
Ve
n

Ve

Ve Vd

Ve Vr
Ve 0.22 Aw f cd
Vr Vw Vc

Ma

Ve

32

Kolonlarda Kesme Dayanm


Kolon sarlma blgelerindeki enine donat
hesabnda
Sadece deprem yklerinden oluan kesme
kuvvetinin depremli durumdaki toplam kesme
kuvvetinin yarsndan daha byk olmas ve
Nd 0.05 Ac fck

Vc = 0
33

Ksa Kolon

34

Ksa Kolon
Tayc sistem nedeni ile
Dolgu duvarlarnda kolonlar arasnda
braklan boluklar nedeni ile

Yksek Kesme Kuvveti = Gevrek Krlma


35

Gl Kolon-Zayf Kiri

36

Yksek Sneklik ve Enerji Tketimi


iin Basit Kurallar
Eksenel yk dk tutulmal (NNo/3)
Potansiyel plastik mafsal blgelerinde yeterli sarg
salanmal (s 0.005)
Plastik mafsallarda etriye sklatrlmal (s/h 1/4)
Kesme akl / Eleman serbest boyu 3.5
Gevrek gme durumlarnn (kolon-kiri birleim
blgelerinde) engellenmesi iin kapasite tasarm
ilkeleri uygulanmal
37

Deprem Ynetmelii Performans Hedefleri


1.2.1 Bu Ynetmelie gre yeni yaplacak binalarn depreme
dayankl tasarmnn ana ilkesi;
hafif iddetteki depremlerde binalardaki yapsal ve yapsal
olmayan sistem elemanlarnn herhangi bir hasar grmemesi,
orta iddetteki depremlerde yapsal ve yapsal olmayan
elemanlarda oluabilecek hasarn snrl ve onarlabilir
dzeyde kalmas,
iddetli depremlerde ise can gvenliinin salanmas amac
ile kalc yapsal hasar oluumunun snrlanmasdr.
Mevcut binalarn deerlendirmesi ve glendirilmesinde esas
alnan performans kriterleri Blm 7de tanmlanmtr.

38

Depreme Dayankl Yap Tasarm


Yeterli Kapasite Azaltlm deprem ykleri iin dayanm

Uzun periyotlu yaplarda


edeer deplasman kural
Ksa periyotlu yaplarda dayanm fazlas
R=1.5

W A(T1 )
Vt
Ra (T1 )

39

Betonarme Deprem Tasarm


Yeterli Sneklik Detaylandrma ve kapasite tasarm
rnekler:
- Etriye sklatrmas,
deprem irozu

- En byk olas eilme kapasitesi, Mp kullanarak kesme tasarm


- Eksenel yk limiti N<0.5 fck Ac

40

Betonarme Deprem Tasarm


Yeterli Rijitlik

Performans hedeflerinin salanmas iin


deformasyon kontrol

-Kat telenme oran snr:

-kinci mertebe etkileri:

41

Mevcut Binalar
Mevcut binalar, yeni tasarm iin ynetmelikte verilen
aadaki hususlar ile uyum gstermeyebilir:
- Malzeme dayanm
- Boyutlandrma
- Detaylandrma
Bu durumda bina, hedef performans salayacak deprem
davrann sergileyemez.
Rmevcut Rtasarm
Dayanm Fazlas 1.5
Tasarm depreminde hedef performans salanamayabilir.
42

Mevcut Binalar
Deplasman/sneklik/enerji tketimi ile hasar
arasndaki ilikiyi dikkate alabilen tasarm
yaklamlar nerebilir miyiz?
- Maliyet-performans ilikisini belirleyebiliriz.
- Deprem sonras kayplar tahmin edebiliriz.
- Doru nlemleri alarak risk planlamas
yapabiliriz (Riskli Bina Tespiti).

43

Performansa Dayal Tespit


1995 ylnda SEAC tarafndan yaymlanan VISION 2000 ile performansa dayal
tasarm iin ilk somut adm atld.
ATC (1996), NEHRP (1997), FEMA-356, ASCE-SEI-41 gibi dier dkmanlar
bunu takip etti.
Tam Fonksy.

Fonksy.

Can Gv.

Gme ncesi

Servis Depremi

Tasarm Depremi

Nadir/En Byk
Deprem

44

Can Gvenlii

Gme ncesi

Can Gvenlii

Gmeye yeterli
gvenlik pay

Gme ncesi

Gmeye ok
yakn

Yatay yk tama kapasitesinin


kaybolduu deformasyon
seviyesinin %75i

Eksenel yk tama
kapasitesinin kaybolduu
deformasyon seviyesinin %75

45

ki Ayr Kavram:
Deprem Tehlikesi ve Riski!
Deprem Tehlikesi: Bir blgede belirli bir seviyenin
stnde deprem istemi oluma olasl
Deprem Riski: Bir blgede beklenen deprem sebebi
ile ekonomik kayp oluma olasl
Alaska: Yksek tehlike, dk risk
New York: Dk tehlike, yksek risk
Yeni Ynetmelik ile ama tehlike durumunda risk
yaratacak binalar belirleyip, nlemleri almak!
46

Riskli Bina Tespit Ynetmelii


Ama:
Riskli binalar hzl, gvenli, gereki, mhendislik
camiasnn aina olduu yntemler ile belirlemek
(Deprem tehlikesi altnda yksek) Riskli Bina:
Bulunduu blge iin DBYBHYde tanmlanan
Tasarm Depremi altnda yklma veya ar hasar
grme riski bulunan bina Riskli Bina olarak
tanmlanr. Riskli binann tespiti iin uygulanacak
deerlendirme kurallar bu esaslarda verilmitir.
47

Riskli Bina Performans Seviyesi


Tam Fonksy.

Fonksy.

Can Gv.

Gme ncesi

Servis Depremi

Tasarm Depremi

Nadir/En Byk
Deprem

RSKL
H<25 m
RSKL
H>25 m

48

Son Sz

Mevcut Yap Deerlendirmesi Bileenleri:


- Veri toplama (malzeme, geometri, detay)
- Yapsal analiz
- Deerlendirme
Tm bileenler yeni yap tasarmna gre belirsizlikleri artryor.
- Veri toplama:Snrl
- Yapsal analiz: Varsaymlar
- Deerlendirme: Eleman detay farklar sebebi ile perf. tahmin sorunlar
Mevcut yap deerlendirmesi yeni tasarm kadar ablon yaplamaz
Varsaymlar, sonular ve nihai karar mhendislik bilgisi ve etik kurallar
evresinde irdelenmeli
49

You might also like