T.C.

MLL ETM BAKANLII

YENLENEBLR ENERJ
TEKNOLOJS

RZGR VE GNE ENERJ

BALANTI EMALARI ZM

Ankara, 2013

Bu modl, mesleki ve teknik eitim okul/kurumlarnda uygulanan ereve

retim Programlarnda yer alan yeterlikleri kazandrmaya ynelik olarak
rencilere rehberlik etmek amacyla hazrlanm bireysel renme
materyalidir.

Mill Eitim Bakanlnca cretsiz olarak verilmitir.

PARA LE SATILMAZ.

NDEKLER
AIKLAMALAR .................................................................................................................... ii
GR ....................................................................................................................................... 1
RENME FAALYET1 .................................................................................................... 3
1. RZGR VE GNE ELEKTRK BALANTI EMALARI ZM ............................ 3
1.1. Kuvetli Akm Sembollerinin izimi ............................................................................. 3
1.2. Aydnlatma Projesi izimi ............................................................................................ 6
1.2.1. Aydnlatma Tesisatlarnda Kullanlan Sembollerin izimi ................................... 6
1.2.2. Komtatr Anahtarl Aydnlatma Tesisatlar izimi ............................................. 7
1.2.3. Floresan Lamba Balantlar izimi ...................................................................... 7
1.3. Rzgr ve Gne Elektrik Kuvvet Projesi izimi......................................................... 8
1.3.1. Rzgr Trbini Elektrik Kuvvet Projesi izimi .................................................... 8
1.3.2. Gne Paneli Elektrik Kuvvet Projesi izimi...................................................... 13
UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 16
LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 18
RENME FAALYET2 .................................................................................................. 19
2.RZGR VE GNE ELEKTRONK DEVRE EMALARININ ZM ..................... 19
2.1. Elektronikte Kullanlan Sembollerin izimi ............................................................... 19
2.1.1. Diren Sembolleri izimi .................................................................................... 19
2.1.2. Bobin ve Transformatr Sembolleri izimi ........................................................ 20
2.1.3. Kondansatr Sembolleri izimi .......................................................................... 20
2.1.4. Transistr Sembolleri izimi ............................................................................... 21
2.1.5. Tetikleme Elemanlar Sembolleri izimi ............................................................ 22
2.2. G Kayna izimleri ............................................................................................... 23
2.2.1. Transformatrl DA G Kaynaklar .................................................................. 23
2.2.2. eitli DA G Kayna Devreleri izimleri ...................................................... 25
2.3. nvertr Devresi izimi .............................................................................................. 26
2.4. Ak arj Devresi izimi ............................................................................................. 32
UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 36
LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 41
MODL DEERLENDRME .............................................................................................. 42
CEVAP ANAHTARLARI ..................................................................................................... 43
KAYNAKA ......................................................................................................................... 46

AIKLAMALAR
AIKLAMALAR
ALAN
DAL/MESLEK
MODLN ADI
MODLN TANIMI
SRE
N KOUL
YETERLK

MODLN AMACI

Yenilenebilir Enerji Teknolojisi

Ortak Alan
Rzgr ve Gne Enerji Balant emalar izimi
Rzgr ve gne enerjisinin elektrik, elektronik devre
sembollerini ve emalarn standartlara uygun izme
becerilerinin kazandrld bir renme materyalidir.
40/32
Bu modln n koulu yoktur.
Rzgr ve gne enerjisinin elektrik, elektronik devre
sembollerini ve emalarn izmek
Genel Ama
Bu modl ile standartlarn belirledii kurallara uygun
elektrik ve elektronik devre emalarn doru okuyup
eksiksiz izebileceksiniz.
Amalar
1. Kuvvetli akm sembollerini, aydnlatma projesini,
rzgr ve gne enerjisi elektrik kuvvet projesini
izebileceksiniz.
2. Elektronikte kullanlan sembolleri, g kaynan,
inverter devresini ve ak arj devresini
izebileceksiniz.

Ortam: Teknik resim snf, bilgisayar destekli izim

ETM
RETM
ortam, atlye ortam
ORTAMLARI
VE
Donanm: Teknik resim defteri, kurun kalem, T cetveli,
DONANIMLARI
daire ablonu, cetvel, pergel, gnye, izim program
Modl iinde yer alan her renme faaliyetinden sonra
verilen lme aralar ile kendinizi deerlendireceksiniz.
LME
VE retmen modl sonunda lme arac (oktan semeli
test, doru-yanl testi, boluk doldurma, eletirme vb.)
DEERLENDRME
kullanarak modl uygulamalar ile kazandnz bilgi ve
becerileri lerek sizi deerlendirecektir.

ii

GR
Sevgili renci,
Teknik resim, bilim ve teknoloji ile ilgilenen insanlar arasnda izilmi projereri
inceleyebilmek iin gelitirilmitir. Her sektrn teknik resminde kendine zg sembolleri
vardr. Bir alanda profesyonellemek isteyen kiilerin o alann simgelerini ve teknik
resimlerini en iyi ekilde renmelidir.
Yenilenebilir enerji teknolojisinde kullanlan semboller ve emalar, herhangi bir
dilde hibir ekstra aklamaya yer vermeden ayn teknoloji alanyla ilgilenen insanlarn bu
teknolojiyi gerekletirmek ve gelitirmek amacyla kullandklar aralardr. Bu teknoloji
alannda kendini gelitirmek ve uzmanlamak isteyen herkesin devre emalar izimini ve bu
teknolojiye ait sembolleri en iyi biimde bilmesi ve uygulamas bir zorunluluktur.
Bu modln sonunda, rzgr ve gne enerjisi sektrnde kullanlan projeleri izme
ve inceleme yeteneine sahip olabileceksiniz.
Modl baar ile tamamladnzda ve kendinizi konu hakknda gelitirdiinizde
yenilenebilir enerji sektrnde alabilecek yeterlilie sahip olacaksnz.

RENME FAALYET1
RENME FAALYET1
AMA
Rzgr ve
yapabileceksiniz.

gne

enerjisinin

elektrik

balant

emalar

izim

ilemlerini

ARATIRMA

Rzgr enerjisi elektrik projesini aratrp inceleyiniz.

Gne enerjisi elektrik projesini aratrp inceleyiniz

1. RZGR VE GNE ELEKTRK

BALANTI EMALARI ZM
1.1. Kuvetli Akm Sembollerinin izimi
Gne (PV) enerjisi elektrik tesisatlar, gne nn etkili olduu saatlerde bina, i
yeri vb. alanlarn elektrik ihtiyacn gidermek iin kurulan sistemlerdir.
Rzgr enerjisi elektrik tesisatlar, rzgr gcnn etkili olduu saatlerde bina, i yeri
vb. alanlarn elektrik ihtiyacn gidermek iin kurulan sistemlerdir.
Rzgr ve gne enerjisinin birlikte kullanld sistemlere hibrit sistemler denir.
Hibrit sistemlerin tesisatlar, o an youn olan enerjinin aktif edilmesi zerine kurulan
sistemlerdir.
Rzgr ve gne enerji sistemlerinde kullanlan semboller, dnyann her yerinde devre
emalarnn ayn ekilde anlalmas iin standartlatrlmtr.

No
1

Sembol

Anlam
Doru akm
(DA)

No
6

Sembol

Anlam
PV modl

Alternatif akm
(AA)

Transformatr

Akmlatr
veya batarya

Ayrc

Ak kesici

nvertr

Nu.
10

Sembol

Anlam
Kuvvetli akm
besleme
iletkeni

No
22

AA fazl
orta ulu

Sembol

Anlam
kili NYIF
bakr hat, sva
st 380/220V

12

Bklebilen
tanabilen hat

24

13

Anahtarl
lamba

25

Enerji
yukardan
geli/gidi
Enerji yukar
gidi
Enerji
yukardan geli

14

Etan floresan
armatr

26

Enerji aadan
geli/gidi

15

Yer
altna denmi
hat

16

Yer
stne
denmi hat

11

17

18

23

27

28

Sva st

29

hat
Sva

ii

30

hat
Sva alt hat

19

31

AA ntr

20

u (0)

21

Kuru
yerde
izoleli
hat

32

33

Enerji
yukardan geli
aa gidi
Enerji
aa/yukar
gidi/geli
Enerji aadan
yukar gidi
Enerji
yukardan
aa gidi
Genel
topraklama,
VDE100e
gre koruma
hatt
Cihazlar iin
snr
Akmlatr
veya batarya

No
34

Sembol

Anlam

No

Nemli yerde
izoleli hat

50

35

AA R faz

51

36

Yer
kablosu

37
akm
hatt

alt

52

Kuvvetli
besleme

53

Sembol

Anlam
Akmlatr
veya batarya
AA S faz
fazl
otomatik
sigorta
Bir fazl bakl
sigorta

38

Topraklama
hatt

54

Bir fazl
anahtar alter

39

Koruma
iletkeni

55

fazl anahtar
alter

40

Bergman
(izoleli) boru
iindeki hat
Bir iletkenden
kol ayrm

56

42

Bir fazl aktif

saya

58

43

Ik ana tablosu

59

44

Saya tablosu
ya da dolab

60

45

Ik tali datm
tablosu
Bir fazl normal
priz

61

47

Bir fazl
toprakl priz

63

48

Bir fazl etan

priz

64

49

aret lambas

65

41

46

Tek kutuplu adi

anahtar

57
Aplik

62

Komtatr
Bir kutuplu
grup anahtar
Bir fazl
buonlu sigorta
Topraklama
hatt
Basma anahtar
Kare/yuvarlak
floresan
armatr
Sklebilen
ekleme
Sklemeyen
ekleme

No
66
67

Sembol

Anlam

No
73

Etan armatr

Sembol

Anlam
Balast

74

Starter

75

Topraklayc

Floresan
armatr
Aydnlatma
armatr

76

5 numaral
linye hatt

77

2 numaral
kolon hatt

71

Genel lamba

78

Projektrl
lamba

72

oklu, gc ve
adedi belli
lamba grubu

79

Tehlike lambas

68

69
70

Etan aplik
Istmal
floresan lamba

Tablo1.1: Kuvvetli akm tesislerinde kullanlan semboller

1.2. Aydnlatma Projesi izimi

Rzgr ve gne enerjisi sistemlerindeki aydnlatma tesisatlar, gne nn
olmad gece saatlerinde ya da gne n alamayan yerlerde bina veya tesis ii
aydnlatmann gerekletirilmesi iin kurulan sistemlerdir.

1.2.1. Aydnlatma Tesisatlarnda Kullanlan Sembollerin izimi

Adi anahtarl aydnlatma tesisatnda bir anahtar lambaya seri balanr. Anahtar
kapatlrsa lamba yanar, anahtar alrsa lamba sner.

ekil 1.1: Adi anahtarl aydnlatma tesisatna ait emalar

1.2.2. Komtatr Anahtarl Aydnlatma Tesisatlar izimi

Komtatrl anahtarl aydnlatma tesisatnda birden fazla lambadan oluan grup bir
yerden altrlr. Avize, wc ve banyo gibi birden ok lamba bulunabilecek yerlerde bu tip
tesisatlar kullanlr.

ekil 1.2: Komtatr anahtarl aydnlatma tesisatna ait emalar

1.2.3. Floresan Lamba Balantlar izimi

Floresan tesisatlarnda balast ile starter lamba iin ilk atelemeyi yapar ve floresan
lamba yanar. Floresan lambalar daha az enerji harcadklar iin tasarruf salar.

ekil 1.3: 40 W floresan lambann adi anahtarla altrlmasna ait emalar

1.3. Rzgr ve Gne Elektrik Kuvvet Projesi izimi

1.3.1. Rzgr Trbini Elektrik Kuvvet Projesi izimi
Rzgr trbinlerinde retilen elektrik invertr, ak balantlarnn ardndan ebekeye
yollanr. Aadaki emada trbinle ebeke arasndaki tm balantlar verilmitir.

ekil 1.4: Rzgr trbini elektrik montaj

ekil 1.5: Rzgr trbin kablolama

ekil 1.6: oklu rzgr trbin kablolama

10

ekil 1.7: Rzgr trbin elektrik diyagram

11

ekil 1.8: Rzgr trbin blok diyagram

12

1.3.2. Gne Paneli Elektrik Kuvvet Projesi izimi

Gne panellerinde retilen elektrik arj reglatr, envertr, ak arj cihaz
zerinden AC ya da DC yklere yollanr.
PV sistem tipleri unlardr:
Basit DC PV sistemler
Otonom PV sistemler (Stand-alone PV systems)
Hibrit sistemler (Hybrid systems)

ebekeye bal sistemler (Grid-connected PV systems)

Aada verilmi olan rnekte drt adet gne paneli birbirine dii ve erkek
konnektrler yardm ile seri balanmtr (ekil 2.3).

ekil 1.9: Seri bal drt adet gne panelinin kablo konnektr ile kablolama rnei

13

ekil 1.10: PV sistem emas

14

ekil 1.11: Hibrit sistem kablolama

15

UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA FAALYET
Bu renme faaliyeti kapsamnda edindiiniz becerileri deerlendirebilmek iin
aadaki uygulamalar gerekletiriniz.

Adi anahtarl aydnlatma tesisatlarna ait ak ve kapal emalarda bulunan

eksikleri 1:1 leinde tamamlaynz.

Rzgr trbin balant emasnda bulunan eksiklikleri tamamlaynz.

16

lem Basamaklar

neriler

Yukardaki eklin eksik olan Teknik resim malzemelerini temin ediniz.

sembollerini belirleyiniz.
Yukardaki ekillere ait emalar Dzenli alnz.
iziniz.

KONTROL LSTES
Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin
Evet, kazanamadnz beceriler iin Hayr kutucuuna (X) iareti koyarak kendinizi
deerlendiriniz.
Deerlendirme ltleri
1. Yukardaki eklin eksik olan sembollerini belirlediniz mi?
2. Yukardaki ekillere ait emalar izdiniz mi?

Evet

Hayr

DEERLENDRME
Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz.
Kendinizi yeterli grmyorsanz, renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz
Evet ise lme ve Deerlendirmeye geiniz.

17

LME VE DEERLENDRME
Aadaki tabloda yerleri bo braklan sembolleri ve yazlmayan aklamalar
teknik resim kurallarna uyarak tamamlaynz.

No

Anlam

Sembol

No

1
2

11
Alternatif akm
(AA)

PV modl

13
Ayrc

14

Ak kesici

15

AA R faz

16

Floresan
armatr

17

Anlam

12

Sembol

18

Genel lamba

AA S faz

2 numaral
kolon hatt

19

10

20

Sklemeyen
ekleme

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap
verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz.
Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.

18

RENME FAALYET2
RENME FAALYET2
AMA
Rzgr ve gne enerjisi elektronik balant emalar izimi ilemlerini
yapabileceksiniz.

ARATIRMA

Rzgr enerjisi elektronik projesini aratrp inceleyiniz.

Gne enerjisi elektronik projesini aratrp inceleyiniz.

2.RZGR VE GNE ELEKTRONK

DEVRE EMALARININ ZM
2.1. Elektronikte Kullanlan Sembollerin izimi
Elekronik devreleri altrmak iin birok malzeme kullanlr. Rzgr ve gne enerji
devrelerinin projeleri standat sembollerle izilir.

2.1.1. Diren Sembolleri izimi

Diren, elektrik ve elektronik devrelerinde akma kar zorluk gsteren devre
elemandr. Direnler, sistemlerde akm veya gerilim blc olarak kullanlr.
No
1
2

Sembol

Anlam

No
9

Diren (genel)

Anlam
Istc diren

10

3
4

Sembol

11
Potansiyometre
(ayarl diren)

ulu diren

12

1/8W diren

Trimer diren

13

1/4W diren

Termistr
(PTC)
Termistr
(NTC)
Fotodiren
(LDR)

14

1/2W diren

15

1W diren

16

2W diren

7
8

Tablo 2.1: Elektronikte kullanlan diren sembolleri

19

2.1.2. Bobin ve Transformatr Sembolleri izimi

Bobinler ve transformatrler endktif indksiyon prensibine gre elektrik enerjisine
tepki veren devre elemanlardr. Bobinler alternatif akmn deiimine zorluk gsterir.
Transformatrler ise gerilim ve akm dntrme, empedans uygunlatrma ve elektriksel
yaltm gibi birok ama iin kullanlr. ekil 3.2de elektronik sistemlerde kullanlan bobin,
transformatr ve dier baz devre elemanlarnn sembolleri grlmektedir.
No
1
2
3
4

Sembol

Anlam

No

Bobin
Transformatr
(trafo)
3 sekonder ulu
trafo
Ayarl oto
trafosu

Kristal

12

Kulaklk

13

Mikrofon

14

Hoparlr
Rle kontaklar

Oto trafosu

15

Alak frekans
ok bobini

16

Ayarl trafo

17

9
10

Nvesi ayarl
trafo
Radyo frekans
ok bobini
Yksek frekans
ok bobini

Anlam

11

Sembol

Dimmer
anahtar
Sensrl
anahtar

18

Diyafon sistemi

19

Ikl buton

20

Teyp kristali

Tablo 2.2: Elektronikte kullanlan bobin, transformatr ve dier baz devre elemanlarnn
sembolleri

2.1.3. Kondansatr Sembolleri izimi

En basit hliyle bir kondansatr, iki iletken plakadan ve bu plakalar arasnda bulunan
bir dielektrik malzemeden oluur. Bu yapya sahip bir kondansatr alternatif gerilimdeki
deiimlere zorluk gsterir. Elektrik enerjisini depolama zelliine de sahiptir. ekil 3.3te
elektronik sistemlerde kullanlan kondansatr sembolleri grlmektedir.

20

No

Sembol

1
2
3

Anlam
Kondansatr
(genel)
Kutuplu
kondansatr
Ayarl (varyabl)
kondansatr

No

Sembol

4
5
6

Anlam
Trimer
kondansatr
Elektrolitik
kondansatr
Topraklama
kondansatr

Tablo 2.3: Elektronikte kullanlan kondansatr sembolleri

2.1.4. Transistr Sembolleri izimi

Yar iletken malzemeler (silisyum, germanyum gibi) son yrngelerinde drt elektron
bulundurur. Elektriksel iletkenlik bakmndan iletkenlerle yaltkanlar arasndadr. ndiyum ve
antimuan gibi katk maddeleri ile iletkenlikleri artrlabilir. Katklanm yar iletken
kullanlarak yaplan transistr ve diyot gibi devre elemanlar elektronikte ok yaygn ve
deiik amalar iin kullanlr. Temel kullanm amalar ykseltme ve anahtarlamadr.
No
1

Sembol

Anlam
Diyot

No
12

Sembol

Anlam
Kpr diyot

Kapasitif
(varikap) diyot

13

Led (k
yayan) diyot

14

Zener diyot

15

Foto diyot

Tunnel diyot

16

Ik pili (SC)

PNP BJT

17

Darlington
transistor PNP

NPN BJT

18

Darlington
transistor NPN

N kanal FET

19

Neon lamba

P kanal FET

20

Ik pili

10

N kanal
MOSFET

21

21

Fototransistor
NPN
Fototransistor
PNP

N tipi UJT

11

P kanal
MOSFET

22
P tipi UJT

Tablo 2.4: Transistr ve baz yar iletken devre elemanlarnn sembolleri

2.1.5. Tetikleme Elemanlar Sembolleri izimi

Tetikleme elemanlar, yar iletken malzemelerden retilir ve genellikle anahtarlama
elemanlarna tetikleme palsi gndermek amacyla kullanlan devre elemanlardr.
No

Sembol

Anlam

No

Diyak

Thyractor diyot

Sembol

Anlam
Silikon
kontroll
anahtar (SCS)
Programlanbilir
UJT (PUT)

Tablo 2.5: Elektronikte kullanlan tetikleme elemanlarnn sembolleri

2.1.6. Anahtarlama Elemanlar Sembolleri izimi

Anahtarlama elemanlar, elektrik akm ile kontrol edilen ve istenildiinde elektronik
devrelerde alcnn almasn ve durmasn salayan yar iletken devre elemanlardr.
Genellikle yksek akm eken alclar iin kullanlr. Anahtarlama dnda osilatr
devrelerinde de kullanlr.
No

Sembol

Anlam

No

Sembol

Anlam
ki ynl
silikon anahtar
(SBS)

Tristr (SCR)

Triyak

Kuadrak

Tek ynl
silikon anahtar
(SUS)

Foto tristr

Tablo 2.6: Elektronikte kullanlan anahtarlama elemanlarnn sembolleri

22

2.2. G Kayna izimleri

G kaynaklar, elektronik devrelerin altrlmas iin gerekli olan doru akm ve
gerilimi elde edebilmek iin gerekletirilen devrelerdir. Dorultma ileminde alternatif
ebeke gerilimi dorultulur ve doru akma dntrlr. Yarm dalga dorultmada sadece
pozitif alternanslar dorultma kna aktarlrken tam dalga dorultma ileminde negatif
alternanslar da pozitif alternansa dntrlerek ka aktarlr. Bylece dorultma
knda yn deimeyen ancak iddeti deien bir gerilim ya da akm elde edilir.
Dorultma knda yn deimeyen ancak iddeti deien sinyalin iddetini de
sabit hle getirmek iin zener diyotlar, gerilim reglatr entegreleri, transistorler ve dier
elektronik devre elemanlar ile kurulan elektronik devreler kullanlr.

2.2.1. Transformatrl DA G Kaynaklar

Yarm dalga izimi

Yarm dalga dorultma devrelerinde tek diyot kullanlr ve pozitif alternanslar ka

aktarlr.

ekil 2.1: Yarm dalga dorultma devresi ve giri-k sinyal ekilleri

Tam dalga izimi

ki diyotlu tam dalga dorultma devresinde iki diyot ve sekonderi orta ulu bir
transformatr kullanlr. Pozitif alternanslar dorudan ka aktarlr. Negatif alternanslar
evrilerek (180o faz farkyla) ka aktarlr.

ekil 2.2: Tam dalga dorultma devresi ve giri-k sinyal ekilleri

23

Kpr tipi izimi

Kpr tipi tam dalga dorultma devrelerinde drt adet kpr eklinde bal diyot ve
sekonderi iki ulu (orta ucu olmayan) transformatrler kullanlr. Kpr olarak balanm
drt adet diyot yerine ayn ii gren tek klf iinde kpr devresi barndran entegreler de
kullanlabilir. Giriin pozitif alternansnda iki diyot ve negatif alternansnda dier iki diyot
iletimdedir. Bylece btn alternanslar pozitif olarak kta grlr.

ekil 2.3: Kpr tipi tam dalga dorultma devresi ve giri-k sinyal ekilleri

24

2.2.2. eitli DA G Kayna Devreleri izimleri

ekil 2.4: 5-30V, 1A ksa devre korumal g kayna devre emas

ekil 2.5: 5-30V, 5A ksa devre korumal g kayna devre emas

25

2.3. nvertr Devresi izimi

Foto voltaik, FV jenaratr ve alternatif akm ebekesi arasndaki balanty kuran
bileendir. Onun balca grevi, FV jenaratr tarafndan retilen doru akm alternatif akma
evirmektir. Bunu yaparken ebekeye beslenen gerilim, ebekenin frekansna ve gerilim
iddetine uygun hle getirilmelidir.
Eviriciye DA-AA eviricisi, DA-AA konvertr ya da invertr de denir. Modern
g teknolojisiyle gerilimin ebekeye uygun hle dntrlmesi, dk kayplarla mmkn
olmaktadr.

(a)

(b)

ekil 2.6: (a) tek aamal evirici, (b) iki veya ok aamal evirici

(a)

(b)

(c)

ekil 2.7: (a) ebeke ile evirici arasnda hat frekansl trafo bal

(b) Yksek frekans link ebeke etkileimli evriciye btnleik YFT

(c) DA/DA g dntrcsne gml YFT

26

ekil 2.8: Merkezi evirici yaps

27

ekil 2.9: Dizi evirici yaps

ekil 2.10: oklu dizi evirici yaps

28

ekil 2.11: Modl tmleik evirici yaps

29

ekil 2.12: Yarm kpr evirici devresi

ekil 2.13: Tam kpr evirici devresi

30

ekil 2.14: 3 Katl diyot kenetlemeli eviricinin tek faz iin devre emas

CD4047 ile inverter uygulama devresi

Dk gl bir multivibratr devresi olan CMOS entegresi simetrik bir kare dalga
reticisidir. Entegre klar T1 ve T2 g transistrleri ile glendirilerek trafonun 2x12
volt giriine uygulanr. Trafonun dier tarafndan 220 volt gerilim elde edilir.

ekil 2.15: IC 4047 inverter devresi

31

2.4. Ak arj Devresi izimi

Ak, kimyasal enerjiyi elektrik enerjisine dntrr. Akler kimyasal enerjiyi
depolayan bir cihazdr. Btn akler alma prensibi olarak birbirine benzer ve bir grup
elektrokimyasal hcreden oluur. Her hcre bir pozitif, bir negatif elektrot ve bir ayratan
(seperatrden)oluur
Bir ak dardan bir g kaynayla arj edilir. Ak arj, dearj sresinde olduu gibi
elektrotlar zt ynde hareket ettirerek oluur. Btn bataryalarn arj akm ve arj gerilimi
snrlar vardr. arj devresinin bu akm ve gerilim snrlarn kontrol altnda tutacak ekilde
tasarlanmas gerekir. Akmlatrler voltaj kayna ile arj edilir, normal arj iin
kapasitesinin 1 /10u kadar akm verilir ve 24 saat sresince arj olur.

ekil 2.16: Ak arj devresi

32

ekil 2.17: Gne panel ak arj devresi

ekil 2.18: Kurun asit ak arj devresi

33

ekil 2.19: Akll ak arj devresi

ekil 2.20: 12 Volt ak arj devresi

Devre k trimpot ile 14,4 V ayarlanr ve ka ak balanr. ebeke gerilimi

kesildii anda ak devreye girerek sistemi besler.

34

ekil 2.21: 12 Volt ak arj devresi

ekil 2.22: Rzgr trbini ve gne paneli ak arj devresi

35

UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA FAALYET
Bu renme faaliyeti kapsamnda edindiiniz becerileri deerlendirebilmek iin
aadaki uygulamalar gerekletiriniz.
Aadaki tabloda yerleri bo braklan sembolleri ve yazlmayan aklamalar teknik
resim kurallarna uyarak tamamlaynz.
Sembol
No

Anlam

No

Sembol

Anlam

Diren (genel)
Elektrolitik
kondansatr
Potansiyometre
Kristal
Transformatr
(trafo)
Mikrofon
P kanal FET
Programlanbilir
UJT (PUT)
Thyractor diyot
Kuadrak
Triyak

Foto tristr
P tipi UJT

36

 Yarm ve tam dalga dorultma devresi emalarnda bulunan eksikleri 1:1 leinde
tamamlaynz.

37

 Evirici devresi emalarnda bulunan eksikleri tamamlaynz.

38

 Ak arj devresi emalarnda bulunan eksikleri tamamlaynz.

39

lem Basamaklar
Yukardaki ekillerin eksik
olan sembollerini belirleyiniz.
Yukardaki ekillere ait
emalar iziniz.

neriler
Teknik resim malzemelerini temin ediniz.
Dzenli alnz

KONTROL LSTES
Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin
Evet, kazanamadnz beceriler iin Hayr kutucuuna (X) iareti koyarak kendinizi
deerlendiriniz.

1.

Deerlendirme ltleri
Yukardaki eklin eksik olan sembollerini belirlediniz mi?

2.

Yukardaki ekillere ait emalar izdiniz mi

Evet

Hayr

DEERLENDRME
Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz.
Kendinizi yeterli grmyorsanz, renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz
Evet ise lme ve Deerlendirmeye geiniz.

40

LME VE DEERLENDRME
LME VE DEERLENDRME
Aada sembolleri verilen devre elemanlarnn isimlerini karlarnda bulunan
boluklara yaznz.
.

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

10.
DEERLENDRME

Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap

verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz.
Cevaplarnzn tm doru ise Modl Deerlendirmeye geiniz.

41

MODL DEERLENDRME
MODL DEERLENDRME
Aadaki ekilde hibrit sistemin prensip emas eksik olarak verilmitir. Eksik
ksmlar teknik resim kurallarna uyarak tamamlaynz.

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap
verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz.
Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki modle gemek iin retmeninize bavurunuz.

42

CEVAP ANAHTARLARI
CEVAP ANAHTARLARI
RENME FAALYET-1N CEVAP ANAHTARI
1

Doru akm (DA)

2
Transformatr

3
4

Ik ana tablosu

5
6
7
8

Aydnlatma armatr

9
aret lambas

10
11
12
13

nvertr
Akmlatr veya
batarya

14
Tek kutuplu adi
anahtar

15
16
17

5 numaral linye hatt

18
19
20

Projektrl lamba

43

RENME FAALYET-2NN CEVAP ANAHTARI

1
2
3
4
5
6
7
8
9
10

stc diren
ayarl oto trafosu
mikrofon
PNP BJT
P kanal FET
trimer kondansatr
k pili
Tristr (SCR)
diyak
thyractor diyot

44

MODL DEERLENDRMENN CEVAP ANAHTARI

45

KAYNAKA
KAYNAKA

Ralf Haselhuhn, Claudia Hemmerle Fotovoltaik Sistemler-DGS Deutsche

Gesellschaft fr Sonnenenergie atakl Enerji Yaynclk.

NAL, Adem, Serhat ZEN, Aydnlatma

Uygulamalar, Birsen Yaynevi, stanbul, 2009.

ARSLAN, Mehmet, Mustafa SALAM, Uygulamal Teknik ve Meslek

Resmi, Arslan Yaynclk, stanbul, 2001.

TRBEN, Necmettin, Cemalettin SUNGUROLU, Elektrik Teknik Resim I,

MEB Yaynlar, stanbul, 1998.

46

Tasarm

ve

Proje