Fotoğrafın Kullanım Alanları

T.C.
ANADOLU NVERSTES YAYINI NO: 2467

AIKRETM FAKLTES YAYINI NO: 1438
FOTORAFIN KULLANIM
ALANLARI
Yazarlar
Yrd.Do.Dr. Haluk BRSEN (nite 1)
Arfl.Gr. Glbin ZDAMAR AKARAY (nite 2, 5)
Coflkun TEZ (nite 3)
Emin FINDIKLI (nite 4)
zcan YURDALAN (nite 6)
Yrd.Do.Dr. Mehmet KOfiTUMOLU (nite 7)
r.Gr. Duygu ZER SARITAfi, Coflar KULAKSIZ (nite 8)
Editr
Yrd.Do.Dr. Abdlkadir CANDEMR
ANADOLU NVERSTES
Bu kitabn basm, yaym ve satfl haklar Anadolu niversitesine aittir.

Uzaktan retim tekniine uygun olarak hazrlanan bu kitabn btn haklar sakldr.
lgili kurulufltan izin almadan kitabn tm ya da blmleri mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik kayt
veya baflka flekillerde oaltlamaz, baslamaz ve datlamaz.
Copyright 2012 by Anadolu University
All rights reserved
No part of this book may be reproduced or stored in a retrieval system, or transmitted
in any form or by any means mechanical, electronic, photocopy, magnetic, tape or otherwise, without
permission in writing from the University.
UZAKTAN RETM TASARIM BRM

Genel Koordinatr
Prof.Dr. Levend Kl
Genel Koordinatr Yardmcs
Do.Dr. Mjgan Bozkaya
retim Tasarmcs
Dr. Kadriye Uzun
Grafik Tasarm Ynetmenleri
Prof. Tevfik Fikret Uar
r.Gr. Cemalettin Yldz
r.Gr. Nilgn Salur
lme Deerlendirme Sorumlusu
r.Gr.Dr. Asl Bykerflen
Dil Yazm Danflman
Okt. Nilay Giriflen
Grafiker
Ayflegl Dibek
Kitap Koordinasyon Birimi
Yrd.Do.Dr. Feyyaz Bodur
Uzm. Nermin zgr
Kapak Dzeni
Prof. Tevfik Fikret Uar
r.Gr. Cemalettin Yldz
Dizgi
Akretim Fakltesi Dizgi Ekibi
Fotorafn Kullanm Alanlar
ISBN
978-975-06-1136-0
1. Bask
Bu kitap ANADOLU NVERSTES Web-Ofset Tesislerinde 3000 adet baslmfltr.
ESKfiEHR, Mays 2012
iii
indekiler
indekiler
nsz ............................................................................................................ viii
Haber Fotorafl.................................................................
LETfiM ARACI OLARAK FOTORAF ......................................................

FOTORAF VE HABERCLK .......................................................................
Haber ve Fotoraf liflkisinin Dnyadaki Geliflimi ......................................
HABER FOTORAF LfiKS........................................................................
Haber nedir? ..................................................................................................
Haberin Tanmlanmas............................................................................
Haber Deeri Nedir? ..............................................................................
Haberde Fotoraf ve Grafik geler .............................................................
Bilgi Verici Grafikler ..............................................................................
Fotoraf..........................................................................................................
Fotorafn Seimi ....................................................................................
Fotorafn Deerlendirilmesi ..................................................................
Fotorafn Yayna Katks .......................................................................
HABER FOTORAFI NTEL ....................................................................
HABERCLKTE FOTORAFA LfiKN GREVLER....................................
Foto Muhabiri ................................................................................................
Fotoraf Editr ............................................................................................
zet................................................................................................................
Kendimizi Snayalm......................................................................................
Okuma Paras ..............................................................................................
Kendimizi Snayalm Yant Anahtar ............................................................
Sra Sizde Yant Anahtar ..............................................................................
Yararlanlan Kaynaklar..................................................................................
Fotoraf Kaynakas......................................................................................
3
4
4
7
7
8
8
8
9
10
10
11
16
17
17
17
18
19
20
21
22
22
23
23
Reklam Fotorafl .............................................................. 24

GRfi ..............................................................................................................
REKLAM FOTORAFI VE REKLAM FOTORAFISININ
BELRLEYC ZELLKLER .........................................................................
Reklam Fotorafnn retim Srecinde Befl Temel Unsur..........................
REKLAM FOTORAFI TRLER...................................................................
Endstriyel Fotoraf ......................................................................................
rn Fotoraf ...............................................................................................
Moda Fotoraf ..............................................................................................
Portre Fotoraf..............................................................................................
Yiyecek Fotoraf ..........................................................................................
Kullanlan Donanm .....................................................................................
REKLAM FOTORAFI EKM SREC ........................................................
Doru letiflim................................................................................................
Planlama ve Hazrlk ....................................................................................
Fotoraf ekimi.............................................................................................
ekim Sonras Uygulamalar..........................................................................
zet................................................................................................................
25
26
27
29
29
30
31
32
32
33
39
40
40
40
50
52
53
54
54
1. NTE
2. NTE
iv
indekiler
3. NTE
Sualt Fotorafl.................................................................. 56
ALETL DALIfi (SCUBA) KAVRAMI VE ETM .........................................
CMAS Eitim Program..................................................................................
Sualt Fotorafl ve Tarihesi ..................................................................
FOTORAF ORTAMI OLARAK SUALTI.......................................................
Yeterli Dalfl Deneyimi..................................................................................
Sualt Yaps ve Canllar Hakknda Yeterli Bilgi .......................................
SUALTI FOTORAFILII DONANIMI.......................................................
ek-At Sualt Fotoraf Makineleri ................................................................
Kompakt Fotoraf Makineleri ve Koruyucu Kabinler.................................
SLR ve D-SLR Fotoraf Makineleri ve Koruyucu Kabinler .........................
Amfibi Fotoraf Makineleri...........................................................................
Sualtnda Tercih Edilmesi Gereken Objektifler ...........................................
AYDINLATMA KAYNAKLARI VE BAKIM ....................................................
Sualt Flafllar..................................................................................................
Malzeme Bakm ve Korunmas ...................................................................
SUALTI EKM TEKNKLER ........................................................................
Sualt Fotorafln Kara Fotoraflndan Ayran
nemli zellikler..........................................................................................
Sualtnda Renklerin Sourulmas (Emilimi) ...........................................
Grfl Uzakl, Netlik ve Alan Derinlii...............................................
Sualtnda Ifln Krlmas ........................................................................
Sualtnda ekim Alanlar ve Koflullar .........................................................
S Su ve Tatl Su-Havuz Fotorafl..................................................
Batk ve Arkeolojik Alanlar Fotoraflama ............................................
Doal Ortamlarn Fotoraflanmas (Maara, Tnel, Kanyon)..............
Canl Nesnelerin Fotoraflanmas ..........................................................
Akntda Fotoraflama.............................................................................
Gece Dalfl ..............................................................................................
Sualt Fotoraflnn Genel Kurallar........................................................
Konulara Nazik Davranmak ...................................................................
evreye Dikkat Etmek ............................................................................
Temel Kurallara Uymak..........................................................................
Mercanlara Zarar Vermemek ..................................................................
Derli Toplu Olmak..................................................................................
zet................................................................................................................
Okuma Paras ..............................................................................................
Seilmifl Fotoraflar .......................................................................................
4. NTE
55
55
57
58
59
59
60
60
61
62
62
62
63
64
65
65
66
67
67
68
68
69
70
70
71
72
72
74
74
75
75
75
76
76
77
78
80
81
83
84
84
84
85
Hava Fotorafl................................................................... 98
GRfi ..............................................................................................................
HAVA FOTORAFILIININ TARH .........................................................
99
99
indekiler
HAVA-YER EKMLER KULLANIM ALANLARI...........................................

Asker Keflif....................................................................................................
Meteoroloji...............................................................................................
fiehir Planlama.........................................................................................
Harita-Kadastro........................................................................................
Doal Afetler ...........................................................................................
Endstri....................................................................................................
evre Dengesi .........................................................................................
Hava Sporlar ve Reklam ........................................................................
Hava-Yer ekim Teknikleri ..........................................................................
HAVA-HAVA EKMLER ............................................................................
Hava-Hava ekim Teknikleri .......................................................................
YER-HAVA EKMLER ................................................................................
Yer-Hava ekim Teknikleri ..........................................................................
Uydulardan Dnyay ve Uzay Gzetleme ..................................................
zet................................................................................................................
Okuma Paras ..............................................................................................
Havaclkla lgili Birka Karikatr... .............................................................
100
100
102
102
103
103
104
104
105
106
107
107
108
109
109
111
112
113
114
114
114
114
115
121
Fotorafn Gndelik Yaflamda Kullanm .............................. 122

GRfi ..............................................................................................................
FOTORAFIN GNDELK YAfiAMDAK YER ...........................................
ZEL AN FOTORAFILII........................................................................
DN FOTORAFILII..........................................................................
Kullanlan Donanm ......................................................................................
Dn Albmleri...........................................................................................
DOUM FOTORAFILII .........................................................................
Doum Albmleri..........................................................................................
zet................................................................................................................
123
123
124
126
129
130
131
134
137
138
139
139
139
139
Belgesel Fotoraf ..................................................................... 140

FOTORAF EKMEK VE FOTORAF YAPMAK........................................
Dorudan Fotorafta Temsil.........................................................................
Haber-Bilgi-Tanklk Dili...............................................................................
BELGESEL FOTORAF .................................................................................
Belgesel Fotorafn Adlar ............................................................................
Bir Fotorportajn Elemanlar .......................................................................
Birlik: Zaman - Mekn - Konu ...............................................................
Arayfl: Yartc - Anlatmc - Derinlikli ...................................................
Beklenti: Haber - Bilgi - Tanklk...........................................................
Destek: oaltm - Datm - Altyaz .....................................................
5. NTE
141
141
142
142
143
143
144
144
145
146
6. NTE
vi
indekiler
Belgesel Fotorafta Tarzlar ...........................................................................

Tanmlayc Belgesel .....................................................................................
Sosyal Belgesel ..............................................................................................
Foto Aktivizm ................................................................................................
znel Belgesel ..............................................................................................
Belgesel Fotorafta Anlam ve Ama ............................................................
BELGESELCNN NTELKLER .....................................................................
BELGESEL ALIfiMANIN AfiAMALARI .........................................................
Konuyu Semek ve Seim ltleri ............................................................
ekim .............................................................................................................
Fotorafnn Konumu: erde - Snrda - Dflarda................................
Fotorafnn Durumu: Mesafe - A - An .............................................
Fotorafn Katman: n - Orta - Arka....................................................
Fotorafn Plan: Genel - Orta - Yakn ..................................................
Fotoraf ekerken Yntem: Konu Duraansa Konu Hareketliyse - Fotoraf Hareketliyse...............................................
Fotoraflar Semek - Sralamak...................................................................
Kontaklara Bakmak ve lk Seim.................................................................
fl Basklar ve Son Seim ............................................................................
Bir Hikye Kurmak .......................................................................................
zet................................................................................................................
7. NTE
146
147
147
147
148
148
148
152
154
156
156
157
158
159
160
161
162
162
162
164
165
167
167
169
169
170
Stdyo Fotorafl ................................... ........................... 174

STDYO FOTORAFILII ........................................................................
STDYO DONANIMI....................................................................................
Stdyolarda Kullanlan Fotoraf Makineleri ................................................
Tek Objektifli Yansmal Fotoraf Makineleri
(Standart, 35 mm Efldeer SLR, DSLR)...................................................
Orta Boy Fotoraf Makineleri.................................................................
Byk Boy Fotoraf Makineleri .............................................................
Sonsuz Fon ....................................................................................................
ayak ...........................................................................................................
Filtreler ...........................................................................................................
AYDINLATMA VE IfiIK LM ................................................................
Gri Kart ..........................................................................................................
Yanstclar .....................................................................................................
STDYO FOTORAFILIININ KULLANIM ALANLARI ...........................
Portre Fotorafl.......................................................................................
Portre Fotoraflnda Aydnlatma ......................................................
Vesikalk ve Biyometrik Fotoraflk ....................................................
ocuk Fotorafl ......................................................................................
Tak Fotorafl..........................................................................................
Gda (Yiyecek-ecek) Fotorafl............................................................
Ara (Otomobil) Fotorafl .....................................................................
Ara Fotoraflnda Aydnlatma .........................................................
175
176
176
177
177
178
178
178
179
179
181
181
182
182
182
184
186
187
188
189
189
vii
indekiler
Mobilya Fotorafl ...................................................................................

Ev Tekstili Fotorafl ...............................................................................
zet ...............................................................................................................
Kendimizi Snayalm .....................................................................................
191
191
192
193
194
194
194
194
195
Telif Haklar ve Fotorafn Gncel Sanat

Ortamnda Kullanm .............................................................. 200
FOTORAF VE FKR MLKYET HAKLARI ..............................................
Fikr Mlkiyet Hukuku Terimi......................................................................
Fikr Mlkiyet Hukukunun Tarihi Geliflimi .................................................
Fikr Mlkiyet Hukukunun Dier Hukuk Dallar ile liflkisi ......................
ESER OLARAK FOTORAFIN NCELENMES .............................................
FOTORAFIN ESER KORUMASINDAN YARARLANMA KOfiULLARI .......
FOTORAF ZERNDEK MAL VE MANEV HAKLAR ............................
Eser Sahibi .....................................................................................................
Eserden Doan Haklar..................................................................................
Mali ve Manevi Haklara Tecavz Halinde leri Srlebilecek
Talepler ve Alabilecek Davalar ................................................................
FOTORAF ESER KULLANIM SZLEfiMELER ..........................................
ALINIP SATILAN BR NESNE OLARAK FOTORAF...................................
ADAfi SANAT OLARAK FOTORAF.......................................................
FOTORAFIN YEN ORTAMLARI................................................................
Galeri Sistemi.................................................................................................
Edisyon ....................................................................................................
Sanat Kopyas ......................................................................................
Edisyonlarn Bitmesi ve Fiyat Oluflmas ................................................
Sertifika ....................................................................................................
zgn Basklar........................................................................................
Ak Artrmayla Satfl - Mzayedeler ......................................................
zet................................................................................................................
Okuma Paras ..............................................................................................
Resim Kaynakas..........................................................................................
201
201
202
204
205
206
207
207
207
208
209
210
213
219
219
220
220
221
221
222
222
225
227
228
230
230
231
231
231
232
Dizin ...................................................................................... 243
8. NTE
viii
nsz
nsz
Fotorafn Kullanm Alanlar ders kitabmz toplam 9 niteden olufluyor. Daha
nceki ortak kullanm alanlarndan farkl olarak iki yeni nite eklendi. Yeni niteler; Belgesel Fotoraflk ve Stdyo Fotorafl bafllklarn taflyor.
Haber Fotorafl nitesi temel olarak baslp datlan veya elektronik ortamda yaymlanan kitle iletiflim aralarnda habere efllik eden fotoraflarn kullanm konularn iflliyor. Tarihsel adan habercilikte fotorafa niin gerek duyulmasndan bugnk saysal dnya olanaklarna kadar eflitli evreler zamandizimsel
sra ile inceleniyor. Haber deeri taflyan bir fotorafn ekilmesinden okuyucuya
ulaflana kadar geirdii evreler aklayc izim ve fotoraflar eflliinde anlatlyor.
nite son olarak lkemizde nemi son yllarda artan fotoraf editrl kavramn ele alyor ve okuma parasn bu konuya ayryor.
Reklam Fotorafl nitesi, gnmzde tmyle profesyonellie dnflen
bir dnyann ipularn veriyor. Endstriyel, rn, moda, portre, yiyecek-iecek
bafllklaryla reklam fotoraflnn trleri ele alnyor. Saysal teknolojiyle geliflen ama o lde karmaflklaflan bir altyapya iliflkin donanm bilgileri fotoraflar
eflliinde veriliyor. Srecin aflamalarn oluflturan; doru iletiflim, planlama ve hazrlk, fotoraf ekimi gibi alt bafllklar; 12 ayr rnek fotoraf eflliinde Reklam
Fotoraf ekim Sreci ana bafll ile aktarlyor.
Belki denemekte ge bile kaldnz Sualt Fotorafl bir baflka nitenin adn taflyor. Girifl blmnde; aletli dalfl (SCUBA) tarihesi ve havuz derinliinden
bafllayarak, sportif dalfl derinliklerinde kullanlabilecek sualt fotoraf makineleri
kullanlan yardmc donanmlarla birlikte inceleniyor. Sualt fotorafln kara
fotoraflndan ayran teknik zellikler ve sualt ekim konular eflsiz fotoraflarla birlikte sunuluyor.
Hava Fotorafl nitesi hem amatr hem de profesyonel olarak yaplabilecek bir meslek ve hobi alannn kaplarn ayor. Her hangi bir hava taflt ile
uarken yerin nasl grndn az ok bilirsiniz. Bu grntleri nasl lmszlefltirebileceiniz, hava-yer ekimleri bafll altnda inceleniyor. Askeri keflif, meteoroloji, flehir planlama, harita-kadastro, doal afetler, endstri, evre dengesi,
hava sporlar ve reklam konularnda hava fotoraflndan nasl yararlanldn
reniyoruz. Ayn flekilde hava-hava ve sizlerin de kolaylkla yapabilecei yer-hava fotorafl konusu fotoraflar eflliinde sergileniyor.
Fotoraf makinesi yaflantmzn her annda bizimle birliktedir. Anlar onunla
lmszleflir. Gnmzde nemi daha da artan doum ve dn fotorafl artk profesyonellerce yaplyor. Bu konular ve kullanlan ayrntl donanm listesi
Fotorafn Gndelik Yaflamda Kullanm nitesinde iflleniyor.
Belgesel Fotoraf nitesinde, belgesel fotorafn adlarn ve bir fotorportajn
elemanlarn inceliyoruz. Tanmlayc ve sosyal belgeselin, foto aktivizmin ve znel belgeselin belgesel fotorafn tarzlar olduunu reniyoruz. nitenin ilerleyen sayfalarnda bir belgeselcinin nasl ve hangi zelliklere sahip olmas gerektii sorgulanyor. Sizler de bir belgesel fotoraf alflmas yapmaya karar verdiiniz-
nsz
de; konuyu nasl seeceinizden, ekimleri nasl yapacanza ve ektiklerinizi nasl seerek sralayacanza kadar tm aflamalar rnekleriyle gzlemleme frsat
buluyorsunuz.
Uygun koflullar salandnda nasl fotoraf ekmenin belli bir zaman yoksa
belli bir mekan da yoktur. Ortamda var olan koflullar denetleme istekleri fotoraflar stdyolarda alflmaya ynlendirmifltir. Portre fotorafl, biyometrik fotoraf, bebek-ocuk fotorafl, tak, yiyecek-iecek, otomobil, mobilya, tekstil
gibi reklama ynelik fotoraflar dfl ekim ortamlarnn yan sra byk lde
stdyolarda ekilirler. Bu konular kullanlan ayrntl donanm bilgileriyle birlikte
Stdyo Fotorafl nitesi ele alyor.
Sanat ve bilim gibi hukuk kavram da yaflantmzn ayrlmaz bir paras. Bir
retim, sergileme hatta alm-satm sz konusu olduunda her ortam ister istemez
kendi hukukunu oluflturuyor. Fikri mlkiyet, bir eser olarak fotoraf, fotoraf zerindeki haklar ve szleflmeler gibi birok konu Telif Haklar ve Fotorafn Gncel
Sanat Ortamnda Kullanm nitesinde iflleniyor. nitenin devamnda ise rn
olduu ve bir deer tafld iin fotorafn gncel sanat ortamndaki iliflkileri ele
alnyor. Bu srete; mzayede, sergi, yarflma, yayn ve hatta elektronik ortamlarda da olsa el deifltirmenin, alnp-satlmann kurallar inceleniyor.
Bu kitabn oluflmasnda katkda bulunanlar asndan ncelik kuflkusuz yazarlarmzdadr. Hem kendi uzmanlk alanlarndaki deneyimlerini hem de oluflturduklar sanat yaptlarn karfllksz bir flekilde nitelerinde kullandlar.
Ayn flekilde tasarm, dizgi, dil ve test arafltrma merkezi alflanlarnn nitelerin oluflmasnda emekleri byktr. Youn bir emekle ortaya kan Fotorafn
Kullanm Alanlar ders kitabnzn ders kapsamnn da tesinde sizlere yararl olmas dileimizdir.
Editr
Yrd.Do.Dr. Abdlkadir CANDEMR
ix
FOTORAFIN KULLANIM ALANLARI
Amalarmz
N
N
N
N
Bu niteyi tamamladktan sonra;

Basnda fotoraf kullanmnn tarihsel geliflimini betimleyebilecek,
Haber ve fotoraf iliflkisini ayrt edebilecek,
Fotorafn basl ortamlardaki kullanm alanlarn aklayabilecek,
Habercilik mesleinde fotorafa iliflkin mesleki rolleri tanmlayabilecek bilgi
ve becerilere sahip olacaksnz.
Anahtar Kavramlar
Basnda Grafik
Foto Muhabiri
Fotoraf
Haber
Haber Editr
erik Haritas
Fotorafn Kullanm
Alanlar
Haber Fotorafl
LETfiM ARACI OLARAK

FOTORAF
FOTORAF VE HABERCLK
HABER FOTORAF LfiKS
HABER FOTORAFI NTEL
HABERCLKTE FOTORAFA
LfiKN GREVLER
Haber Fotorafl
LETfiM ARACI OLARAK FOTORAF
Bir gazete okurunun gazetesini eline aldnda yapt ilk ifl, sayfada gz gezdirmektir. Bu gz gezdirme srasnda okurun rehberi, haberin bafll ve grsellerdir. Haber
deeri taflyan olaylar geree en yakn biimde izlerkitlesine ulafltrma abas olan
habercilik iflinde; video, ses, fotoraf ve grseller aktarlan olayn okurun kafasnda
gereine en yakn biimde canlanmasna araclk eden iletiflim aralardr.
Grselliin izlerkitle zerindeki olumlu etkisi gazeteciler tarafndan anlaflldnda gazeteler iin yeni bir dnem bafllamfl oldu. Grsel malzemeler ilk kez reklamlarda kullanlmaya baflland. Gazete reklamlarnda resimlemelerle (illstrasyonlarla) bafllayan deiflim, zaman iinde fotorafn da devreye girmesiyle sadece
reklam deil haberi ve habercilii de deifltirmifltir.
Haberin okur gznde gerekle olan iliflkisini glendiren fotoraf, belirli bir
zaman diliminde gerekleflen olayn, belli bir ann yanstma kapasitesine sahip bir
iletiflim ortamdr. oaltlabilir olmas nedeniyle dolaflm da kolay olan fotoraf,
grsel bilginin kalcln artrrken ona bir belge nitelii de kazandrmaktadr.
ki boyutlu bir iletiflim arac olan fotoraf mekn snrlandrarak izlerkitlenin
soyutlanmfl zaman boyutunu kendi zihninde gerekleflen arflmlarla alglamasna araclk eder. Fotoraf bir akfl deil de bir an yanstt iin hareketli grntlerden daha aklda kalcdr (Arcan, 2004, s. 6-7).
New York Modern Sanatlar Mzesi Fotoraf Blmnn yneticiliini de yapmfl
olan John Szarkowskinin The Photographers Eye isimli sergi katalogunda yer alan
tanmlamaya gre fotorafn befl zellii bulunmaktadr.
Bunlar;
Nesnenin kendisi: Fotoraf hangi ay kullanrsa kullansn, hangi objektifi
tercih ederse etsin deklanflre bast anda var olan ekecektir.
Detay: Fotoraf nesneyi nasl ekerse eksin nesnenin kendisini grntleyecektir. Nesne fotorafta nasl ekildiyse yle, var olan detaylarn koruyarak grnecektir. Fotoraf bu detaylar yok edemez ancak paralara ayrabilir ve bu paralar
iinden seim yapabilir.
ereve: Fotorafln temel eylemi seme ve eleme eylemidir. Bu bazen estetik
kayglarla bazen de gsterilmek isteneni daha iyi gstermek iin yaplr.
Zaman: Bir an (enstantaneyi) gsteren fotoraf kadar gerek baflka bir fley yoktur. Btn fotoraflar ksa ya da uzun bir zaman aralnn pozlanmasyla oluflur
ve her biri belirli bir zaman dilimini tanmlar.
Farkl Bakfl As: Fotorafnn izdii snrlar, seimleri, zamanlamas her fotoraf bir dierinden farkllafltrrken, anlatlmak istenenlerin de farkllaflmasna yola amaktadr. Farkl bakfl as anlatlmak ve grntlenmek istenenin en avantaj
salayacak tercihlerle ekilerek fotorafa yanstlmasdr (Szarkowski, 1966, s.3-6).
zlerkitle: Genel anlamda

toplumun kitle iletiflim
aralarn izleyen
kesiminden farkl olarak,
zellikle bir gazetenin veya
televizyon programnn
izleyicisi olan kesim. Bir
gazetenin toplu okurlar veya
bir televizyon kanalnn
seyirci kitlesi, takipileri.
llstrasyon: Resimleme,
bezeme, tasvir. Buradaki
anlamyla; kitap (dergi,
gazete) iindeki bir yazy
aklayan veya ssleyen
resim (Byk Trke Szlk,
TDK).
SIRA SZDE
D fi N E L VE
M
FOTORAF
HABERCLK
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
Szarkowskinin
fotorafn befl zelliinden biri olan farkl bakfl as gesiSIRAbelirledii
SZDE
ni fotorafn iki boyutlu dnyasn dflnerek gelifltiriniz.
Gazete, dergi gibi basl iletiflim aralar ve internet ile yaplan haber iletiminde fotoraf haberin
bir unsurudur. Bu durum daha haberin toplanma aflaS O vazgeilmez
R U
masnda fotorafla birlikte dflnlmesini zorunlu klmfl, haberin fotorafla olan
birliktelii haber retim srecinin en baflndan yaymlanana kadar geen srecin
DKKAT
her aflamasnda varln srdrmfltr. Bu durum tarihsel sre iinde ortaya kan habercilik deneyimlerinin yaratt bir birlikteliktir. Bu birlikteliin taraflarnSIRA SZDE
dan biri muhabir
ise dieri basn fotoraflardr. Bu ikilinin birliktelii, gerein
yakalanmas ve yanstlmas iin vazgeilmezdir. Zorlu ve zorunlu bir uyumluluk
hli olan sz konusu birliktelik, zaman iinde iyi bir muhabir de olan basn fotoAMALARIMIZ
raflarn yaratmfltr.
N N
Fotoraf 1.1
K T A P
Roger Fenton
tarafndan Krm
Savaflnda
kullanlan
TELEVZYON
Photographic Van.
NTERNET
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
Haber ve Fotoraf liflkisinin Dnyadaki Geliflimi

Haberdar olma arzusunun ortaya kard habercilik mesleinin rn olan ilk gazete Acta Duirna .. 50 ylnda Romada yaynlanmfltr. Ancak gazeteciliin asl
geliflimi kat ve matbaa teknolojisinin birlikte uyumlu alflmalaryla geliflmifltir.
Bu da ilk dzenli aralklarla yaynlanan gazete olan Notizzie Scrittenin birer aylk
aralklarla Venedikte yaynlanmasyla bafllar. Notizze Scritte o dnemin para birimi
olan 1 gazetta ya satlmaktayd ki bu para birimi bugnk gazetenin isim babasdr (About.com, 2010; World Association of Newspapers, 2004).
1. nite - Haber Fotorafl
Resim 1.1
The Illustrated
London Newsin ilk
saysnn ilk
sayfas.
Dnemin gazete basm teknolojisi harf kalplarnn yan yana dizilmesi ve kdn mrekkepli kalplarn stne yerlefltirilip bir pres yardm ile bastrlmasyla oaltlyordu. Byle bir durumda grsel malzeme kullanlmas olana yoktu. Grsel malzemenin kullanlmas isteini ortaya karan geliflmeler ticaretin geliflmesiyle, ilk kez 1850 ylnda Swedish Nightangale isimli bir gazetede reklam yaymlanmasyla ortaya kmfltr. Gazetelerde reklam yaymlanmas ticari anlamda gazete
sahiplerine yeni bir olanak yaratmfltr. Bu olanak gazetelerin sadece okurlara deil, reklam verenlere de satlmas anlamna gelmektedir. 1856 ylnda New York
Ledgerda ilk tam sayfa reklam yaymlanmfltr. Reklam fotoraf Mathew Brady tarafndan hazrlanmfltr (About.com, 2010; World Association of Newspapers, 2004).
Fotoraf bulunmufl olmasna karfln fotoraflarn gazete basm teknolojisi ile uyumu henz salanamamfltr. Ancak arayfllar srmfl, fotoraf deilse bile resimlemelerin kullanlmas fikri geliflmifltir. 1873de ilk resimlemeli gnlk gazete New Yorkta yaymlanmaya bafllamfltr (About.com, 2010; World Association of Newspapers, 2004).
Fotoraf 1.2
The Daily
Graphicte
yaymlanan ilk gri
tonlamal fotoraf
baskl sayfa.
Fotoraf 1.3
Roger Fenton
tarafndan Krm
Savafl srasnda
ekilmifl bir
fotoraf.
Fotoraf teknolojisinin geliflmeye bafllamasyla hareketsiz nesnelerin grntlenmesinden hareketli nesnelerin grntlenebilmesi aflamasna geilmesi, basn
fotoraflnn nn amfltr. Fotoraf araclyla olaylarn anlatm olarak tanmlayabileceimiz basn fotorafl tarihi, 1853-1856 yllarnda Osmanl ve Rus
mparatorluklar arasnda geen Krm Savaflnn grntlenmesi ile bafllar. Roger
Fenton ve Carol Szathmari savafl ve savafla katlan askerleri grntlemek iin Krma gitmifltir. Fotoraflar IlIustrated London Newste yaynlanmfltr. Benzer flekilde Mathew Brady de Amerikan i savafln grntlemifltir. Bradynin ektii Lincoln fotoraf da gazetelerde yaynlanmfl, fotoraf Lincolnun seim propagandasnn arac olmufltur (Carlebach, Michael, 1992). Bu dnemde gazetelere baslan
fotoraflar genellikle tahta oymalardan yaplan gravrler biimindedir (Gezgin,
2002, s.2-4; Wikipedia, 2010).
New Yorkta yaynlanan The Daily Graphic ilk gri tonlamal fotoraf yaynlamfltr. O ana dek gn flna mahkum olan basn fotorafl 1887de flafl tozunun bulunmasyla i mekanlara da girmeyi baflarmfltr. 1925te 35 milimetre Leica
fotoraf makinesinin, 1927de flafl lambalarnn kullanma girmesi basn fotoraflnn altn an bafllatmfltr. 1930-1950 yllarn kapsayan bu dnemde Life, Look, Sports Illustrated gibi fotoraf arlkl yaynlar ortaya kmfltr. Bu tr yaynlarn genifl bir okur kitlesine ve yksek bask saylarna eriflmesinde ise Robert Capa, Alfred Eisenstaedt, Margaret Bourke-White, Henri Cartier Bresson ve W. Eugene Smith gibi nemli basn fotoraflarnn yetiflmifl olmas etkili olmufltur. Omaha Kumsal ve D-Day fotoraflar, bu dnemin sembol olmufl fotoraf kareleridir.
Gnmzde ise basm teknolojisinin 1980lere yaklafllrken dizgi tekniinden
ofset tekniine gemesi, bask kalitesinde nemli geliflmelere yol amfl bu da daha kaliteli haber fotoraflarnn izlerkitleye ulaflmasn salamfltr.
Sizce basn fotoraflnn altn a ad verilen 1930-1950 aras dnemin
ortaya kflnSIRA SZDE
da hangi faktrler etkili olmufltur?
HABER FOTORAF LfiKS
D fi N E L M
D fi N E L M
Yazl basnda kullanlan grsel malzemeler haberin tamamlaycsdr. Fotoraf ve

S O R deer
U
dier grafik unsurlarndan oluflan grsel malzemeler, yayna estetik
katar ve
grsel kimliin oluflumuna araclk eder. Haber ise kullanlan fotoraf ile gerekliini ve gvenirliini artrrken bilgi verici grafiklerle anlafllrlk kazanr.
DKKAT
Haber nedir?
N N
SIRAaralarnn
SZDE
Bilme ve haberdar olma abasnn ortaya kard kitle iletiflim
temel
malzemesi haberdir. Kitle iletiflim aralarnn ticari birer kurum haline gelmeleriyle ticari bir araca dnflen haber, tanmlanmas zor bir kavramdr.
AMALARIMIZ
Basn zgrl tanmlar toplumlarn gndeminde yer etmezden nce dahi
pek ok kimse haber nedir, ne deildir sorularna yant aramfltr. flte bu yant
arama abalar haberi tanmlama rn amfltr. Bununla birlikte
kavraK T A haber
P
m ve tanm zerinde net bir uzlaflmaya varlamamfltr. Baflka bir ifadeyle, haberin evrensel olarak kullanlabilecek tek bir tanmna ulafllamamfltr (Tokgz,
1994, s.128).
TELEVZYON
NTERNET
SIRA SZDE
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
Tokgze gre haberi tanmlama abalar flu befl nokta zerinde uzlaflmfltr:
Haber, bir olaya, fikre, soruna dayanmaktadr.
Olaylar, fikirler, sorunlar haber yaplmak iin zetlenerek, hikaye edilerek verilmektedir.
Olayn, fikrin ya da sorunun hikaye edilmesi, zetlenmesi srasnda, haber ile gerek arasndaki iliflkinin deerlendirilmesi gerekmektedir.
Haber flimdidir, flimdiki zamandan gemifle bakar ama yz gelecee dnktr.
lgi ve dikkati toplamak, anlamllk kazandrmak bakmndan haberi yaparken
olay ve sorunlar aslna sadk kalarak zetlemek ve kurgulamak gereklidir (Tokgz,
1994: 128-129).
Haberin Tanmlanmas
Haberin gerek an koflullarndan gerekse toplum yaflamndaki deiflkenlerin
okluundan dolay tanmlanmas noktasnda glkler sz konusudur. Haberin
ne olduunun tanmlanmas sreci Haber nedir? sorusu ile bafllar ve ulafllan ortak noktann bulunmas ile sonlanr. Afladaki tablo Tokgzn alflmalarndan
yararlanlarak oluflturulmufltur.
Tablo 1.1
Haber kavramnn
tanmn belirleme
aflamalar.
TEMEL SORU
Haber nedir?
ZLEYEN SORU
Bir olay ne zaman ve
hangi zelliklere sahip
olduunda haber
deeri kazanmaktadr?
ULAfiILAN NOKTA
Haber deeri kavram.
Haber Deeri Nedir?

Bir olayn iinde barndrabilecei haber deerlerini, dikkate alan yaklaflmlar haberin tanmlanmasndan ok, haber kavramn aklamak, haberin snrlarn izmek
abasndadr. Ancak bu trden yaplar dorudan deil ama dolayl yoldan da olsa
haberi tanmlamaktadr. Bu yaklaflmlarla haberde nelerin bulunduu ve bulanabilecei ortaya konulmaya alfllmfltr (Tokgz, 1994, s.137). Baz farkllklar olmakla birlikte haber deerini nelerin salad noktasnda bir uzlaflmaya ulafllabilmifltir.
Bir olayn hangi durumlarda haber deeri kazanacan gsteren eler flunlardr:
Olay okuyucuya, dinleyiciye ya da izleyiciye yakn olduunda,
Ortaya kan olay izlerkitleye zamannda iletildiinde ya da bir olay beklenmedik bir zamanda aniden ortaya ktnda,
Olay, sonucu ve nemi nedeniyle ilgi uyandrmas bakmndan etkili olduunda,
Olay bir anlaflmazlk yarattnda, haber deeri kazanmaktadr.
Bir muhabir bu unsurlar gz nnde bulundurduunda karfllaflt olayn haber
nitelii taflyp taflmadn anlayabilecek, bu unsurlar araclyla olayn hangi
ynleriyle haber olabileceini kavrayabilecektir (Tokgz, 1994, s.137).
Haberde Fotoraf ve Grafik geler

Haber grsel malzemeler ile okur iin daha inandrc, daha aklayc ve bilgi verici olur. Okurun habere olan gvenini pekifltiren, gereklie yaklafltrd iin daha inandrc klan fotoraf ve bilgiyi daha anlafllr klan grafikler ayn zamanda yaynn grsel kimliine katkda bulunan, albenisini artran unsurlardr.
Bilgi Verici Grafikler

Bilgi verici grafik tanmlamas genelde istatistiki bilgilerin grsel sunumu (Garcia,
1987) olarak anlafllsa da gazetecilikte haber aktarmakta kullanlan bir tr destekleyici malzeme gurubunu temsilen kullanlr. izelgeler, tablolar, haritalar, bir fleyin
nasl alfltn gsteren flemalar, bir olayn geliflim srecini anlatan flekiller gazetelerde kullanlan bilgi verici grafikler bu bafllk altnda toplanabilir (Moen, 1989, s.73).
Fotoraf 1.4
Bilgi verici grafikler
ile haber iinde
verilen saysal
veriler
grsellefltirilerek
okur iin daha
anlafllr bir hale
gelir.
Bilgi verici grafikler, grsel malzeme ve szcklerin bir araya gelmesiyle oluflur. Bu
birleflim gazete, dergi ya da bir haber sitesinde yer alan haberin anlaflrlna katk
salayan ve bunu yaparken sayfann tasarmn dorudan etkileyen grsel malzemelerdir. Bilgi verici grafiklerin kullanmnda flu noktalara dikkat edilmelidir:
Anlafllrl asndan saysal verilerin grafikler ya da tablolar ile verilmesi, haber
metni iinde verilmesinden daha iyidir.
Okuyucular grafiklerle verilen metinleri daha iyi hatrlamaktadr.
Bilgi verici grafikler okurun dikkatini eker.
Bilgi verici grafiklerin tasarlanmas srasnda verinin grafik eler iinde kaybolmasna izin verilmemelidir.
Grafikler verilerin abuk anlafllmasn salasa da tablolarn hatrlanma oran
daha yksektir.
nsanlar grafikleri iki aflamada okurlar. lki grsel aflamadr. Hzl bir tarama ile
fikir edinilir. kinci aflama deerlendirme aflamasdr; veriler yakndan incelenir ve
karfllafltrlr.
10
SIRA SZDE
FotorafD fi N E L M
D fi N E L M
Gazeteler sadece yazdan ibaret deildir. Gazetelerde grsel malzeme de kullanlr. SayfalardaS Ogrsel
R U malzeme kullanmnn amac gazeteyi sslemek deildir. Kullanlan grsel malzemenin en temel amac, metni tamamlamak ve daha anlafllr
hale getirmektir.
S O R U
DKKAT
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
Gazetelerin, zellikle gnmzde, en sk kulland grsel malzeme fotoraftr. FoSIRA SZDE

torafn bu kadar ok tercih edilmesinin ise nedenleri vardr. Bunlar Eng tarafndan flyle sralanmfltr:
Gvenilirlilik:
Fotoraf, habere konu olan olayn, nesnenin ya da kiflinin kendiAMALARIMIZ
sini gsterir.
Tanmlama: Fotoraf, habere konu olan olay anlatr, tanmlar, dfl grnfln
ortaya koyar.
K T A P
Yaknlk: Fotoraf ona bakana olay hissetme, olaya yakn olma flans tanr bu
duyguyu uyandrr.
Zihinde
Fotoraf, kiflinin, olayn grnenden fazlasn zihninde
T E L ECanlandrma:
VZYON
doru olarak canlandrmasn salar.
Sessizlik: Fotoraf olay yerini yanstarak okuyucuya hizmet eder, olaya okuyucunun yerine tanklk eder.
N T E R N E Tstili gazetenin konuya yaklaflmn elefltirir veya destekler.
Stil: Fotorafn
Ahenk: Fotoraf sayfada bir uyum ve gzellik yaratr. Okuyucuda bir scaklk
uyandrr (Eng, 1996: s.40-47)
N N
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
Bilgi verici grafiklerin

SIRA SZDE kullanlabilecei haber trlerine ve kullanm nedenlerine ksaca
deininiz.
Haber ve fotorafn
birbirleriyle nasl bir iliflki ierisinde olduunu dflnnz.
SIRA SZDE
Fotorafn Seimi
D fi N E L her
M santimetre karesi deerlidir. Bu nedenle fotorafn seimi,
Gazete sayfasnn
en az haberin kendisinin seimi kadar nemlidir. Gazete sayfasnn tasarmnda
ama, kstl Salan
O R Uen verimli ve etkili biimde kullanmaktr. Sayfa tasarm, olabildiince ok haberi sayfaya sdrmak amacyla yaplmaz. Sayfa tasarm nce gazetenin sonra haberin okunurluunu artracak doru sayfay oluflturmaktr. Sayfa taDKKAT
sarm aflamasnda fotoraf seiminde kullanlabilecek nitelikli fotoraf karelerinden hangisinin habere en iyi katky saladn belirlemek nemlidir. Doru foSIRA haberi
SZDE anlamasn kolaylafltracak fotoraftr. Fotoraf ylesine etkitoraf, okurun
lidir ki bazen haberin kendisi de olabilir. Ancak habercilikte ideal olan haber ve
fotorafn dengeli bir biimde birbirlerini tamamlamalardr.
N N
AMALARIMIZ
Fotoraf seimini belirleyen kifliler sayfa editr ve fotoraf editrdr. lk seim fotoraf editr
yaplr.
K T tarafndan
A P
Bu aflamada belirleyici olanlar;
Fotorafn teknik adan yeterli olup olmamas,
Fotorafn
T E L E Vestetik
Z Y O N adan yeterli olup olmamas,
Fotorafn sayfaya ve haberin ieriine katksdr.
NTERNET
kinci elemede sayfa editrnn yalnzca haberle ilgili deil sayfayla ilgili tercihleri
de belirleyici olur.
Bunlar;
Fotorafn ne kadar leklendirilecei (bykl),
Fotorafn nasl erevelenecei (krpma ifllemiyle baz nesnelerin dfllanmas),
Nasl konumlandrlaca (yerleflimi),
Fotorafn dier fotoraflarla sayfada yarataca uyumdur.
Fotorafn Deerlendirilmesi
Haber ve fotoraf efllefltirmesi yaplp haberin sayfadaki konumu da belirlendikten
sonra haberin bafllnn, spotunun ve fotorafnn yeniden deerlendirilmesi sreci bafllar.
Bu kurgusal srete fotorafn;
Yeniden erevelenmesi,
Bykl,
Renk ve karfltlk (kontrastlk) dzeltmelerinin yaplmas,
Ters evirme,
Yaklafltrma,
Kolaj oluflturma gibi deerlendirme unsurlar dikkate alnr.
Bu bafllklar fotoraflar eflliinde inceleyelim.

ereveyi yeniden ayarlama, fotoraf haberin ana temasna yaklafltrma
iflidir. Bu ifllem fotorafn sayfada hangi byklkte yer alacana iliflkin kararla ayn fley deildir. te yandan bazen bu konuyla dorudan iliflkilidir.
Foto muhabirinin ektii, fotoraf editrnn setii fotoraf hakkndaki
sonul karar verildiinde, seilen fotorafn erevesinin yeniden ayarlanmas gndeme gelebilecek olaslklardan biridir. Byle bir seenek; haberin
odak noktas fotorafta belirgin deilse, baflka detaylar odan ne kmasna engel oluyorsa, fotoraf kk kullanlaca iin odak fotorafta kayboluyorsa gndeme gelir (Brooks ve Sissors, 2001, s. 215).
Hareketli bir grubun fotorafn ekerken ani bir hareket, fotoraf karesine istenmeyen detaylarn girmesine yol aabilir. Bazen ilk bakflta kt gibi grnen bir
karenin iindeki ayrntlar ya da bir kesit nemli ve estetik olabilir. Bu gibi durumlarda fotoraf yeniden ereveleyerek kullanmak habere uygun doru fotorafn
seimini kolaylafltrabilir.
11
12
Fotoraf 1.5
Stadyumda yaplan
bir mezuniyet
treni srasnda
ekilen bu
fotorafta, stadyum
flklar ve Jimmy Jib
kamera, dorudan
okuyucuyu
ilgilendiren
nesneler deildir.
Fotoraf 1.6
Fotorafta ilgiyi
datan ve gereksiz
boflluk yaratan sz
konusu nesneler,
editr tarafndan
yeniden
leklendirilerek
(krplarak)
ereveden
karlmfltr.
Fotorafn bykl ile sayfada yaratlmak istenen etki arasnda dorudan bir iliflki vardr. Bununla birlikte, fotorafn teknik ve estetik kalitesinin
ve habere yapt katknn da byklkle ilgisi bulunmaktadr. Fotoraf ne
kadar byrse haberin sayfada kaplad alan da o oranda byyecektir. Bu
durum, haberin sayfa iindeki nemini de gsterir. Baflka bir anlatmla fotoraflarn bykl sayfadaki hiyerarflinin de iflaretidir. Fotoraflarn farkl byklkte olmas, sayfadaki tekdzeliin de nne gemektedir.
13
Fotoraf 1.7
Fotorafn sayfada
hangi byklkte
kullanlacana
karar vermek bafll
baflna nem taflr.
rneklenen
fotoraf eflitli
byklklerde
gsterilmifltir.
Fotoraf bydke, grnrl ve etkisi de artmaktadr. Bu nedenle kullanlacak fotorafn hangi byklkte kullanlaca en az nerede kullanlaca kadar
nemlidir. Fotorafn hangi byklkte kullanld haberin sayfadaki hiyerarflik
yerini de belirler.
Fotorafn bymesi detaylar daha grnr klarken, klmesi detaylarn ortadan kalkmasna neden olur. Ancak fotorafn da teknolojisinden kaynaklanan
yetersizlikleri vardr. Fotoraf bytlrken teknolojinin izdii snrlar aflldnda
grnt kalitesi bozulmaya bafllar (Harrower, 2002, s. 110).
Renk ve karfltlk dzeltmesi, genellikle fotorafn sayfada daha iyi grnmesini salamak iin yaplan bir fotoraf deerlendirme uygulamasdr. Detaylarn belirginleflmesine, istenmeyen detaylarn silikleflmesine yardmc
olur. Bu uygulamalar haberin anlafllmasna katk salayan ancak teknik olarak yeterince iyi olmayan fotoraflarn grsel kalitesinin daha iyi bir dzeye
getirilmesini de salar (Hodgson, 1998, s. 57).
Ters evirme, bilgisayar teknolojisinin salad stnlklerden biridir. Sayfada kullanlacak fotorafn dikkati habere ve sayfaya ynlendirmesi istenir.
Bu nedenle fotorafta yer alan nesnelerin ya da kiflilerin okurun dikkatini
14
sayfann dflna yneltmesini engellemek iin ters evirme ifllemi uygulanr.

Bu uygulama sayfa tasarmnda hareket serbestlii salayacaktr. rnein
sayfann sanda kullanacanz bir haberin fotoraf da okuru saa ynlendiriyorsa okur dikkati sayfann dflna ynelecektir. Bu durumda ya fotoraftan vazgeilecek ya da haberin yeri deiflecektir. Ters evirme ifllemi srasnda fotoraftaki yazlarn ters olmadna kol saati, ceket cebindeki mendil
gibi sol tarafta bulunmas gereken aksesuarlarn sa tarafa gemediinden
emin olunmaldr (Giles ve Hodgson, 1990, s.88).
Fotoraf 1.8
Ters evirme ifllemi
yapldnda
fotorafn odanda
kalan kifli ya da
nesnenin
zerindeki yaz
sembol ya da
benzer unsurlarn
da ters
dnmediinden
emin olunmaldr.
Fotorafdaki rnek
bu nedenle doru
bir rnektir.
Fotoraf 1.9
rnek fotorafta
hem flarkc hem de
gitarist sa ellerini
kullanmaktadr.
Fotoraf ters
evirdiinizde ikisi
de solak olmufltur.
Bu tr hatalar
fotorafn okur
zerindeki gereklik
ve inandrclk
etkisini ortadan
kaldrr.
Trafllamak, bir fotoraftaki kifli ya da nesnenin fotorafn btnnden kesilerek ayrlmas ifllemidir. Gnmz bilgisayar teknolojisi ile ok kolaylaflan
bu uygulama ile habere konu edinilen kifli ya da nesne fotoraftaki dier
detaylardan ve fondan arndrlarak sayfada kullanlabilir. Trafllanmfl fotoraflar tek baflna kullanlabilecei gibi baflka fotoraflarla kolaj oluflturmak
iin, bilgi verici grafiklerde grsel malzeme olarak kullanlabilir (Ryan ve
ODonnell, 2001, s.287).
15
Fotoraf 1.10
Trafllama eylemi;
fotoraf gereksiz
detaylardan
arndrma, etkiyi ve
vurguyu artrma,
oda
belirginlefltirme
yntemlerinden
biridir.
Kolaj oluflturma, haberi anlafllr klmak asndan yetersiz olan fotoraflarn, baflka fotoraflarla bir arada kullanlarak yeni bir grsel malzeme oluflturulmas ifllemidir. Farkl fotoraf ya da grafik malzemelerin bir araya getirilmesiyle oluflan bu yapya kolaj denir (Giles ve Hodgson, 1990, s. 90).
Fotoraf 1.11
Kolaj, ok unsurlu
haberlerin bir
araya getirilmesine
araclk eden,
tasarm
kolaylafltran
fotoraf
deerlendirme
yntemlerinden
biridir.
16
Gazetesini aan okurun ilk yapt ifl ana bafllklara ve fotoraflara gz atmaktr.
Okur ilgisini eken fotorafa bakarken doal olarak bakfl fotorafn altyazsna kayar. Burada foto altnn nemi, haberin unsurlarn vermesi ve okuru metni okumaya zendirmesidir. flte bu nedenlerle, gazetelerde, sadece fotoraf anlatan foto alt yazlarndan vazgeilip yerine ya da buna ek olarak fotoraf flu veya bu flekilde
habere balayacak nitelikte ksa metinler kullanlmaldr (Gaillard, 1991, s.120).
Gazete sayfalarnda yer alan her fotoraf milyonlarca szce bedel olsa bile bir
alt yazya sahiptir. Haberle fotorafn ilgisini kurmak iin foto altna ihtiya vardr.
Foto alt bazen olay, bazen grnen kiflileri anlatr, bazen de olayn perde arkasna flk tutar (Garcia, 1987, s.192). Bylece bafllklara, fotorafa ve foto altna bakan
okuyucu, sayfadaki haberlerin ne hakknda olduu konusunda bilgilenmifl olur.
Fotorafn Yayna Katks

Fotoraf kullanan btn iletiflim aralar ama zellikle de gazeteler bir tasarm unsuru olarak fotorafn sayfaya verecei katkya bamldr. Fotoraflar sayfaya gz
atan okurun okuma kararna etki eden, ona yol gsteren unsurlardr. Fotoraf okur
iin gazetenin odak noktasn iflaret eder (Garcia, 1987, s.186).
Bir tasarm unsuru olarak fotorafn standart bir gazete sayfasnn neresinde,
hangi byklkte, ka puntoluk bir bafllkla birlikte, nasl bir haberle kullanlaca kurgusal bir karardr. Bu kararlar hem haberin hem de gazetenin okunurluunu
salamak iin alnr. Bu kararlarn alnmasnda, kompozisyon, denge ve kalite faktrleri rol oynar (Gilles ve Hogson, 1990, s.75-76).
Kompozisyon: Sayfada kullanlacak fotoraf bakfl yakalayacak fotoraf
olmaldr. Bu nedenle fotoraftaki insanlarn says, gruplaflma biimleri, fotoraf iinde oluflan odaklar dikkatle seilmelidir.
Denge: Fotoraf sayfada tek baflna deildir. Sayfadaki dier unsurlarla denge iinde olmaldr. Baflka bir ifadeyle sayfann ihtiya duyduu byklkte olmal, sayfann doru yerinde olmal, fotoraftaki insanlarn ya da dier
canllarn bakfllar okura, habere ya da sayfann iine bakmaldr. Bakfllar
okuru ynlendirir bu nedenle fotoraftaki kiflinin bakfl sayfann dflna dnkse kullanlmamaldr.
Kalite: Fotoraftaki karfltlk dengeli, renkleri gerek olmaldr. Fotoraflar
karanlk olmamal mutlaka aydnlk olmaldr. zel bir ama yoksa fotorafn nesnesi net olmaldr.
Gazetelerde her sayfada bir manflet haber olduu gibi bir de odak noktasn
oluflturan fotoraf vardr. Genellikle manflet haberin fotoraf odak fotoraf olsa da
bu bir kural deildir.
Fotoraf 1.12
Gazetelerin grsel kimliinin oluflumunda logo, kullanlan fontlar, punto

byklkleri, hkim renkler ve fotoraflar nemli yer tutar. Olay fotoraf ya da portre
kullanma eilimi, portrelerin trafllanarak ya da yeniden erevelenerek verilmesi
tercihleri, grsel kimlii oluflturma yntemlerinin bazlardr.
HABER FOTORAFI NTEL

Haber fotoraf bazen metnin destekleyicisi, bazen de haberin kendisi olarak haber nitelii taflyan olaylarn gazete sayfalar zerinden okura iletilmesini salayan
bir iletiflim ortamdr. yi bir haber fotoraf teknik adan yeterli, estetik adan tatmin edici olmal ve haber ieriine katk yapmaldr. Haber fotorafnn teknik nitelii; fotorafn netlii, doru pozlanmfl olmas, doru flkta ekilmifl olmas ve
doru ISO deerinin seilmifl olmasyla llr.
Bir haber fotoraf;
Doru anda yakalanmflsa,
Doru grsel dzenleme yaplmflsa,
Konuya uygun bir bakfl as yakalanmflsa,
Renk ve karfltlk dengesine dikkat edilmiflse,
Konu fotoraf karesinde doru alan kaplyorsa,
Doru objektif tercihi yaplabilmiflse,
Fotoraf kendi stilini yaratabilmiflse estetik deer kazanr.
Haber fotoraf anlatmda canllk yaratt, habere uygun olduu ve anlam derinlii yaratt lde ierie katk yapar (Arcan, 2004, s.87-97).
HABERCLKTE FOTORAFA LfiKN GREVLER

Bir gazetenin yayna hazrlanmas ekip alflmasn zorunlu klar. Sokaktaki muhabirden yaz ifllerindeki editre, matbaada alflan dizgiciye kadar uzanan bu ekipte fotorafa iliflkin sorumluluklar; muhabirler, foto muhabirleri ve fotoraf editrleri tarafndan stlenilir. Bu grev dalmnda foto muhabiri haberin merkezindeyken, fotoraf editr yaz ifllerinde grev yapar.
Foto Muhabiri
Gnmz haberciliinde muhabir, haberi yapan kifli olarak ok ynl ve donanml bir uzmandr. ok ynl ve donanml olmak yalnzca entelektel birikimi
kapsamaz ayrca mesleki teknolojiyi de ok iyi kullanmay da ierir. Peflinden koflulan haberin niteliine gre alflma koflullarnn zaman zaman gleflmesi muhabirin tek baflna alflmasn zorunlu klar. Bylesi zor ortamlarda alflan muhabirler sadece haber toplamakla kalmaz, haberini destekleyecek olan fotoraf ya da
video grntsn de eker.
Gnmz gazeteciliinde fotoraf, haberin ve gazetenin okunurluunu dorudan etkileyen bir etmendir. Bu nedenle gazetenin itici gc olacak olaylarn haberlefltirilmesinde fotoraf ekiminde uzmanlaflmfl mesleki kifliliklere gereksinim duyulur. Foto muhabiri ad verilen bu uzmanlar; gazete sayfalarna verdikleri katklarla grsel kaliteyi, kimlii ve okunurluu dorudan etkilerler. Foto muhabirleri
sahip olduu donanma hkim, olaylar anlama ve zmleme becerisine sahip,
estetik deerleri geliflmifl, grsel bellei gl, olay tek bir fotoraf karesiyle anlatma ya da tek bir kareyle haber yaratma becerisine sahip habercilerdir.
17
18
Fotoraf Editr
Fotoraf editr, bir yaynda kullanlmak zere fotoraf kaynaklar oluflturmak, foto muhabirini grevlendirmek, fotoraf semek, fotoraf yayna hazrlamak ve foto alt ile fotoraf adlarnn yaynda yer almasn salamakla ykml kiflidir (Arcan, 2004, s. 80).
Fotoraf habere ve gazetenin kendisine deer katan farkl bir anlatm dili olduu iin, ayn zamanda estetik ve teknik bir birikim gerektirdii iin basl haber kurulufllarnda zel neme sahip bir editrlk alandr. Habercilik mesleinde alflan
fotoraf editrleri hem habercilie hem de fotorafla karfl birikim sahibi olmas gereken kiflilerdir. Fotoraf editrleri okuyucuyu fotorafla bilgilendirirken, fotorafn yayna salad grsel katknn farknda olmal ve yaynn daha etkili ve
grsel adan daha ekici hale gelmesine katk vermelidir (Arcan, 2004, s.74-78).
19
zet
N
A M A
N
A M A
N
A M A
Basnda fotoraf kullanmnn tarihsel geliflimini

betimlemek.
Haberin okur gznde gerekle olan iliflkisini
glendiren fotoraf, belirli bir zaman diliminde
gerekleflen olayn belli bir ann yanstma kapasitesine sahip bir iletiflim ortamdr. oaltlabilir
olmas nedeniyle dolaflm da kolay olan fotoraf
grsel bilginin kalcln artrrken ona bir belge
nitelii de kazandrmaktadr. New York Modern
Sanatlar Mzesi Fotoraf Blmnn yneticiliini de yapmfl olan John Szarkowskinin The
Photgraphers Eye isimli sergi katalogunda yer
alan tanmlamaya gre fotorafn befl zellii bulunmaktadr. Bunlar, nesnenin kendisi, detay,
ereve, zaman ve farkl bakfl asdr.
Haber ve fotoraf iliflkisini ayrtetmek.
Grsel malzemenin kullanlmas isteini ortaya
karan geliflmeler ticaretin geliflmesiyle, ilk kez
1850 ylnda Swedish Nightangale isimli bir gazetede reklam yaymlanmasyla ortaya kmfltr.
1873de ilk resimlemeli gnlk gazete New
Yorkta yaynlanmaya bafllamfltr. Fotoraf araclyla olaylarn anlatm olarak tanmlayabileceimiz basn fotorafl tarihi 1853-1856 yllarnda Osmanl ve Rus mparatorluklar arasnda
geen Krm Savaflnn grntlenmesi ile bafllar. Roger Fenton ve Carol Szathmari, savafl ve
savafla katlan askerleri grntlemek iin Krma gitmifltir.
Fotorafn basl ortamlardaki kullanm alanlarn aklamak.
Yazl basnda kullanlan grsel malzemeler haberin tamamlaycsdr. Fotoraf ve dier grafik
unsurlardan oluflan grsel malzemeler yayna estetik deer katar, grsel kimliin oluflumuna araclk eder. Haber ise kullanlan fotoraf ile gerekliini ve gvenirliini artrrken bilgi verici
grafiklerle anlafllrlk kazanr.
N
A M A
Habercilik mesleinde fotorafa iliflkin mesleki

rolleri tanmlamak.
Haber fotoraf, bazen metnin destekleyicisi bazen de haberin ta kendisi olarak haber nitelii
taflyan olaylarn gazete sayfalar zerinden okura iletilmesini salayan bir iletiflim ortamdr.
yi bir haber fotoraf; teknik adan yeterli, estetik adan tatmin edici olmal ve haber ieriine
katk yapmaldr.
Bir gazetenin yayna hazrlanmas ekip alflmasn zorunlu klar. Sokaktaki muhabirden yaz ifllerindeki editre, matbaada alflan dizgiciye kadar
uzanan bu ekipte fotorafa iliflkin sorumluluklar
muhabirler, foto muhabirler ve fotoraf editrleri tarafndan stlenilir. Bu grev dalmnda foto muhabiri haberin merkezindeyken, fotoraf
editr yaz ifllerinde grev yapar.
20
Kendimizi Snayalm
1. Afladakilerden hangisi John Szarkowskinin The
Photographers Eye isimli sergi katalogunda yer alan
fotorafn befl zelliinden biri deildir?
a. Detay
b. ereve
c. Zaman
d. Farkl bakfl as
e. Filmin ISO deeri
2. lk gri tonlamal fotoraf basks hangi gazetede yaynlanmfltr?
a. The Daily Graphic
b. New York Times
c. Daily News
d. Boston Globe
e. The Illustrated London News
3. Afladakilerden hangisi Tom Eng tarafndan belirlenen fotorafn tercih edilme nedenlerinden biri deildir?
a. Hareketlilik
b. Yaknlk
c. Sessizlik
d. Gvenilirlik
e. Ahenk
4. Afladakilerden hangisi haber fotoraf seiminde
dikkate alnan zelliklerden biri deildir?
a. Estetik adan yeterli olmas
b. Teknik adan yeterli olmas
c. Haberin ieriine katk yapmas
d. Sayfaya katk yapmas
e. Aydnlk olmas
5. Afladakilerden hangisi fotoraf deerlendirme
yntemlerinden biri olan ereveyi yeniden ayarlama
ynteminin, editre fotoraf seiminde salad
avantajlardan biri deildir?
a. Fotoraftaki odak noktasnn belirginlefltirmesi
b. Gereksiz detaylardan kurtulunmas
c. Fotorafn netliinin artrlmas
d. Fotoraftaki odan bytlebilmesi
e. Fotorafn habere yapaca katknn artrlmas
6. Afladaki fotoraf deerlendirme yntemlerinden

hangisinde birden ok fotoraf kullanlr?
a. Trafllama
b. Kolaj oluflturma
c. Ters evirme
d. Renk ve karfltlk dzeltmesi
e. erevelemek
7. Bir tasarm unsuru olarak fotorafn sayfada yer almasn belirleyen faktrler afladakilerden hangisinde
birlikte ve doru olarak verilmifltir?
a. Haber, ereve, netlik
b. Iflk, karfltlk, kalite
c. Denge, ereve, parlaklk
d. Kompozisyon, denge, kalite
e. Kompozisyon, denge, ereve
8. Afladakilerden hangisi haber fotorafnn teknik niteliklerinden biri deildir?
a. Fotorafn netlii
b. Doru pozlanmfl olmas
c. Doru flkta ekilmifl olmas
d. Doru ISO deerinin seilmifl olmas
e. Fazla aksesuar kullanlmfl olmas
9. Afladakilerden hangisi haber fotorafnn estetik
deerini belirlemez?
a. Fotorafn netlii
b. Doru ann yakalanmas
c. Renk ve karfltlk deerlerine dikkat edilmesi
d. Konunun karede kaplad alan
e. Doru objektif tercihi
10. Afladakilerden hangisi habercilik mesleinde fotoraf seiminden sorumludur?
a. Muhabir
b. Fotoraf editr
c. Dizgici
d. Yaz iflleri mdr
e. Foto muhabir
21
Okuma Paras
Fotoraf Editrl Kavram Melih Zafer Arcan.
Basnda fotoraf editrl kavram anlam olarak tam
yerine oturmamfl bir kavramdr.
Fotoraf editr, bir yaynda kullanlacak fotoraflar,
yayna hazrlayan kiflidir. Ancak bu unvan taflyan kiflinin, hangi fotoraflarn yaynda kullanlaca konusundaki son sz sylemesi zorunlu deildir. Fotoraflarn
yayna hazrlanmas konusundaki en nemli ifllem, doal olarak fotoraflarn seimidir. Baz yayn kurulufllarnda, fotoraf seim ifllemi fotoraf editrne braklrken, bazlarnda yayn ynetmeni, ya da dier yneticiler fotoraf editrnn seimine karflabilmektedir ya
da dorudan kendileri yaynlanacak fotoraf semek
isteyebilmektedir. Bu durum, yayn kuruluflunun i organizasyonuyla ilintilidir. Hatta her yayn kuruluflunda
unvan olarak fotoraf editr bile bulunmamaktadr.
Fotoraf flefi, bafl fotoraf, fotoraf sorumlusu gibi
unvanlar fotoraf editrl kavramnn yerine kullanlmaktadr.
Editrler yayn kurulufllarnn eflik bekileri, gndem
belirleyicileridir. Muhabir gazetenin dfl gzlem mekanizmas, gzleri ve kulaklardr, editr ise okuyucuya
neyin, nasl iletilip, neyin iletilmeyeceine karar veren
eflik bekisidir. Muhabirlerden ve dier haber kaynaklarndan toplanan haberler, editrler tarafndan okur
kitlesinin ilgisi ve yayn kuruluflunun politikas dorultusunda nem srasna konulmaktadr. Bylece, her gn
baz haberler gazete sayfalarnda eflitli boyutlarda yer
alrken, baz haberler de, gazete sayfasna baslamaz.
Editrler toplanan haberleri, nitelikleri ve nemleri dorultusunda deerlendiren kiflilerdir. Ancak, herhangi
bir haber ya da fotoraf gazete sayfasna basldnda,
zerinde sadece muhabirin ad yazlmaktadr. Editrler
yayn organlarnn gizli kahramanlardr. Her muhabirin
haberi ya da fotoraf kendi ismiyle yaynlanrken, birok editrn ad yayn organlarnda yer almamaktadr.
Bir baflka deyiflle, editrler haberin ve muhabirin hak
ettii deeri almasn salamaya alflrken, kendileri
geri planda kalmaktadrlar. Dallas Times Herald dan
Kenn Finkel bir atlye alflmasnda, editrlerin grevlerini flyle zetlemifltir:
Editr gazetenin ve yazarn vicdandr. Haberin
gazete standartlarna uygunluunu kontrol etmeli ve nne gelen her habere yardm etmelidir.
Editr deifliklik yapmadan nce, yazarn neyi
anlatmak istediini kavrayabilmek iin, haberi
bafltan sonuna kadar okumaldr.
Haberi okuyucuya daha rahat okutturabilmek

iin, kelimeler karabilir, dil yapsn dzeltebilir, cmle akfln yumuflatabilir.
Editr, haberde btn sorulara cevap verildiinden emin olmaldr. Eer verilmemiflse, kendi ya
da yazarla birlikte bunu salamaldr.
Haberin tarafsz olduundan, habere konu olan
taraflara sz hakk verildiinden emin olmaldr.
Editrn iyi bir yazar olmas gerekmemektedir,
ama iyi yazdan anlamas gerekir.
yi bir editrn dili sevmesi gerekir. yi bir yazy dinleyerek, sesinden kurgulamas gerekir.
Editrler, bir yayn kuruluflunda muhabirler ile okuyucu arasnda bir kpr oluflturmaktadr. Hatta yeni muhabirler iin bir eitici grevi stlenmektedirler. Editr,
muhabirin yazd bir haberin kontrolnn yaplmas,
dzeltilmesi ve en iyi flekilde okuyucuya sunulmasn
salamaktadr. Haber editrleri ve fotoraf editrleri aslnda ok benzer ifller yapmaktadrlar. Haber editrlerinin, haber konusunda gereklefltirdii abay, fotoraf
editrleri de fotoraf iin gereklefltirmektedirler.
22
Kendimizi Snayalm Yant Anahtar
Sra Sizde Yant Anahtar
1. e
Sra Sizde 1
Fotorafnn makinesine teknik olarak uygulad zellikler, ereve seimi, zamanlama her fotoraf bir dierinden farkllafltrrken, anlatlmak istenenlerin de farkllaflmasna yol aar. Fotorafnn grfl as ve fotoraf makinesinin bakfl as birleflerek grntde vurgulanmak istenen sonu ereveyi belirler. Her ne kadar
fotorafn grsel dili ve insanlarn grme biimi benzeflse de fotoraf sonsuz bir gerekliin iinden iki boyutlu, drtgen bir erevenin soyutlanmasdr. Dolaysyla hangi erevenin soyutlanaca, fotorafa nelerin
dahil edilip nelerin dflarda braklacana karar vermek; bakfl as, objektif seimi vb. birok ge konunun aktarmnda etkilidir.
2. a
3. a
4. e
5. c
6. b
7. d
8. e
9. a
10. b
Yantnz yanlfl ise letiflim Arac Olarak Fotoraf konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise Haber ve Fotoraf liflkisinin Dnyadaki Geliflimi konusunu yeniden
gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise Fotoraf konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise Fotorafn Seimi konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise Fotorafn Deerlendirilmesi konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise Fotorafn Deerlendirilmesi konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise Fotorafn Yayna Katks
konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise Haber Fotoraf Nitelii
Yantnz yanlfl ise Haber Fotoraf Nitelii
Yantnz yanlfl ise Habercilikte Fotorafa liflkin
Grevler konusunu yeniden gzden geiriniz.
Sra Sizde 2
Haber fotoraflarnn ekildii fotoraf makinelerinin
boyutlarnn klmesi, hzl ve gvenli flafl sistemlerinin yaygnlaflmas fotoraflarn gazetelerde daha ok
grlmelerinin teknik nedenlerindendir. Ayrca fotoraflarn giderek alanlarnda uzmanlaflmalar ve sanat fotoraf saysnn artmas ortam etkileyen ayr bir
etmendir. Yine bu zaman dilimi iine skflmfl olan II.
Dnya Savafl gibi bir baflka kresel fliddet basn fotorafl tarihini etkilemifltir.
Sra Sizde 3
Bilgi verici grafikler yaygn olarak ekonomi, hava, yol
durumu ve spor haberlerinde kullanlr. Genellikle saysal verilerin ne kt haberlerin destek malzemesi
olan bilgi verici grafikler genifl bir bilginin kk bir
alanda sunulmasnda etkilidir. Bilgi verici grafikler fotorafla anlatlmaya uygun olmayan ya da fotorafnn
ekilmesi mmkn olamamfl olaylarn haberlefltirilmesinde kullanlr.
Sra Sizde 4
Haberci tank olduu ya da arafltrarak haberlefltirdii
bir olay, geree en yakn biimde kamuoyuna aktarmak iin aba harcar. Bu abasnn sonuca ulaflmasn
salayan fleyler konunun taraflarna ulaflmfl olmas, konuyla ilgili tm verileri ve bilgileri elde etmifl olmas, eldeki bulgularla en doru metni oluflturmufl olmasdr.
Ancak muhabirin inandrcln salayan, okuru habere yaklafltran bir dier etmen de fotoraftr. Haber ve
fotoraf birlikte kullanlmaya baflland ilk andan itibaren ayrlmaz bir btn olmufltur.
23
Yararlanlan Kaynaklar
Fotoraf Kaynakas
About.com. (2010). The History of Printing and Printing Processes http://inventors.about.com/od/ pstartinventions/a/printing_4.htm; Eriflim tarihi 14 Ocak
2010.
Arcan, M. Z. (2004). Haber Fotorafn Oluflturan eler ve Trkiye Ulusal Basnnda Gazete Haber Fotoraflarnn Seim ltlerinin Belirlenmesi ve Deerlendirilmesine Ynelik Bir Uygulama. Eskiflehir:
T.C. Anadolu niversitesi Yaynlar.
Arcan, M. Z. (2009). Fotoraf Editrl Kavram.
Foto Muhabiri Basn Fotorafl Portal,
http://www.fotomuhabiri.com/edit/01.html
Brooks, B. S. & Sissors, J. Z. (2001). The Art of Editing,
Boston: Allyn and Bacon.
Carlebach, M. (1992). The Origins of Photojournalism
in America. Washington: Smithsonian Institution
Press.
Eng, T. Picture Editing. ngiltere: Focal Press.
Gaillard, P. (1991). Gazetecilik. eviren Mehmet Selami
fiakirolu. stanbul : letiflim Yaynlar.
Garcia, M. R. (1987). Contemporary Newspaper Design.
kinci Basm, New Jersey.Prentice Hall.
Gezgin, S. (2002). Basnda Fotoraflk. stanbul:
stanbul niversitesi letiflim Bilimleri Fakltesi Yaynlar.
Gilles, V. & Hodgson, F.W. (1990). Creative Newspaper
Design. Oxford: Heinemann Professional Publishing
Ltd.
Harrower, T. (2002). The Newspaper Designers Handbook. Boston, Mc Graw Hill.
Hodgson, F. W. (1998). New Subediting. Oxford: Focal
Press.
Moen, D. R. (1989). Newspaper Layout and Design. kinci Basm, Iowa: Iowa State University Press/Ames.
Ryan, B. & ODonnell, M. (2001). The Editors ToolboxIowa. Iowa State University Press.
Szarkowski, J. (1966). http://www.photokaboom.com/
photography/pdfs/ John_Szarkowski.pdf. Eriflim tarihi 14 Ocak 2010.
Tokgz, O. (1994). Temel Gazetecilik. 3. Basm. Ankara: mge Yaynevi.
Wikipedia. 2010. http://en.wikipedia.org/wiki/Photojournalism. Eriflim tarihi 14.01.2010
World Association of Newspapers (2004). A Newspaper
Timeline.
http://www.wan-press.org/
article2822.html. Eriflim tarihi (14 Ocak 2010).
Fotoraf 1.1, 1.2, 1.3, 1.4: www.wikipedia.org.

Eriflim tarihi 21.01.2010.
Fotoraf 1.6, 1.7, 1.8, 1.9, 1.10, 1.11: Hseyin Altunlu. Anadolu niversitesi Haber Merkezi Arflivi.
Amalarmz
N
N
N
N
N
N

Reklam fotorafnn dier fotoraf alanlarndan farkn ayrt edebilecek ve
kategorilerini sralayabilecek,
Kullanlan donanm listeleyebilecek,
Reklam fotorafsnn temel zelliklerini aklayabilecek,
Reklam fotoraf ekim srecini anlatabilecek,
Gerekli teknik bilgi flnda reklam fotoraf ekimini uygulayabilecek,
Reklam fotorafnn size uygun bir alan olup olmadn deerlendirebilecek bilgi
ve becerilere sahip olacaksnz.
Anahtar Kavramlar
Fotoraf
Reklam Fotoraf
Endstriyel Fotoraf
rn Fotoraf
Portre Fotoraf
Moda Fotoraf
Yiyecek Fotoraf
Reklam Fotorafs
Fotoraf Stdyosu
Yapay Iflk
Flafllar
Stdyo Ekipmanlar
erik Haritas
Fotorafn Kullanm
Alanlar
Reklam
Fotorafl
GRfi
REKLAM FOTORAFI VE REKLAM
FOTORAFISININ BELRLEYC
ZELLKLER
REKLAM FOTORAFI TRLER
REKLAM FOTORAFI EKM
SREC
Reklam Fotorafl
GRfi
Sanayi devrimi ile birlikte ortaya kan fotoraf, grsel kltr oluflturan ve grsel
mesaj dorudan ileten aralardan biridir. Grsel mesajlar, kelimelerle ifade edilen
mesajlara gre daha anlafllrdr. Fotoraf; bir kanttr, bir fleyin ya da bir olayn gerekliini kantlayan grsel bir veridir. Fotorafna baktmz birok fleyin gerek
olduuna inanr ve varoluflunu tartflmayz. Fotoraf, daguerreotypein 1839daki
icadndan itibaren gittike geliflen uluslararas bir endstri olmufl, her fleyi en yaknda gren tank olarak da gerein yerine geerek, kitle iknasnda nemli roller
stlenmifltir. Fotoraflar, aklmz bize onlarn hibir fley ifade etmediklerini sylese bile, bizi hep ikna ederler. Bu nedenle, zellikle reklam fotoraflar, ikna arac
olarak, herhangi bir dflnceyi, rn, hizmeti, ideolojiyi yaymada nemini kantlamakta ve izleyicinin kanksad, izleyicide bir alflkanlk hline gelen inandrclyla reklam sektrndeki yerini hl korumaktadr.
Modern toplumlarda teknolojinin bir rn olan fotoraf makinesi, tketim
mallarn retenler, halkla iliflkiler ile ilgili olanlar, fikir ve hizmet satanlar iin vazgeilmez bir aratr. Fotorafn, reklam amal basl malzemelerde kullanm ve
sektr iin neminin gittike artmas, oaltlabilir olmas ve bask teknolojisinin
geliflmesiyle birlikte gerekleflmifltir (Rosenblum, 1998: 15). Tketimi keyifli ve faydal bir etkinlik olarak gsteren fotoraflar, bylelikle farkl mecralarda kullanlmfl, kitlelerin ilgisini ekerek szn yerini almfllardr. Fotorafla birlikte gereklefltirilen tasarm, kullanlan yaz tipleri, hangi mecrada sergilenecei nem kazanmaktadr. Fotorafn ortaya kmasyla birlikte, fotoraflar da onlarn yaratclar
olarak reklam sektrnde nemli bir yer edinmifllerdir.
Fotoraf tarihindeki yerine baktmzda ise reklam fotoraf; belli dnemlerde,
farkl tavrlar iinde barndran ve dneme yn veren sluplara sahip fotoraflar
tarafndan gelifltirilmifltir. Reklam fotoraf, The Clarence H. White Fotoraf Okulundaki fotoraflar ile birlikte Birinci Dnya Savaflndan sonra geliflen geometrik
kompozisyonlar, eik bir bakfl as, keskin bir netlik, yakn ekim, kontrast tonlar ile modernist bir hl almfltr. Edward Steichen ile birlikte ise ideallerin, arzularn, fantezilerin ulafllabilir olduu dorudan fotoraf slubu geliflmifltir. kinci
Dnya Savaflndan sonra Irving Penn ve Richard Avedon, kiflisel sluplarn ne
karan fotoraflar retmifllerdir. 1960larda reklam fotoraflar, uluslararas birlie vurgu yapan bir grfl benimseyerek, kiflisel ve ticari tarzlar bir araya getirip
sanat ynetmenleriyle iflbirlii yapmfllardr (William Klein, James Moore, Diane
Daguerreotype, ilk
fotografik bask yntemidir.
Reklam: Tketiciye retilen

mal ve hizmetler hakknda
yeterli ve doru bilgiyi eflitli
iletiflim aralar yardm ile
iletmektir.
Dorudan fotoraf, yapay

fln, znelerin poz
vermesinin, sahne dekoru
oluflturmak iin eflya,
aksesuar kullanmnn
olmad ve karanlk odada
herhangi bir
maniplasyonun
kullanlmad fotoraf
tarzdr (Bakr, 2004).
26
Arbus, Japon fotoraf Hiro bu dneme rnek verilebilir.). 70ler ve 80lerde reklam fotoraf, 20. yzyl romantizmini tekrarlayarak, cinsellik ile ilgili szn esirgemeyen bir tutum ortaya koymufltur. 90lara gelindiinde, Toscani gibi fotoraflarn; AIDS kurbanlarn, mahkmlar, gmenleri fotoraflarnda kullanarak bir giyim firmasnn reklamn yapmalar hem reklam sektrnde hem de fotoraf dnyasnda flok etkisi yaratmfltr.
Reklam ajanslar, mflteriler ve dergi editrlerinin, byk bir hevesle reklam fotoraflaryla alflmay tercih etmelerinin en byk nedenlerinden biri de reklamda farkl grfl alarnn etkili bir satfl arac olduunun farkna varmalardr (Johnston, 2005, s. 72). Farkl fotoraf tarzlar yaratan ve gelifltiren fotoraflar, reklam
fotorafnn ve dolayl olarak reklamn da kaderini belirlemifllerdir. Reklam fotorafsnn, dier fotoraf alanlaryla profesyonel olarak uraflan fotoraflara gre
farkllklar vardr. Ara ayn olsa da yaklaflm, kullanlan ekipmanlar, yntem, mesaj grsellefltirme becerileri ve alglama biimleri deifliklik gstermektedir.
REKLAM FOTORAFI VE REKLAM FOTORAFISININ

BELRLEYC ZELLKLER
Fotorafn kullanm alanlar ve biimleri, bize sunulufl balamlar ile onlardan nasl etkilendiimizi ve onlar nasl algladmz dorudan tanmlamaktadr. John
Berger, yeni sinema sanayinin geliflmesi, taflnabilir fotoraf makinesinin icad, foto rportajn bulunuflu ve reklamcln ortaya kfl ile fotorafn sadece bir ara
olmasnn tesinde modern alglama biiminin sorgulanamaz bir paras olduunu
belirtmifltir (Berger, 1988, s. 75). Her fotorafn birden ok anlam vardr; gerekten de bir fleyi fotoraf haliyle grmek, potansiyel bir hayranlk nesnesiyle karfllaflmak demektir (Sontag, 1999, s. 39). Gnmzde hemen herkesin zihninde imajlar, resmettikleri fleyin delili olarak dikkate alnrlar. Gerekliin nesnesinin ya da
znesinin kesinliine inanmak iin yalnzca fotorafna bakmak yeterlidir. Fotoraf kendi iinde tartflma gtrmez bir delildir; sorgulanamayacak olan bir temel
veridir. Ancak eer bir fotorafn grnm maniple ediliyorsa, onun gerek
ierii de deiflmek zorundadr. erik deifltirilerek gereklik yeniden kurulur
(Ang, 2009, s. 142).
Fotoraflar, gereklii yeniden kurabildikleri, gereklii kurgulad halde izleyicide hibir flphe uyandrmadklar ve hatta izleyicide hayranlk uyandrdklar
iin reklamn amacna ulaflmas iin uygundurlar. Bu nedenle reklam fotoraf, en
iyi haliyle insanlara ekici gelen bir fleyi temsil eder, bunu insanlar ynlendirdii
iin deil, grsel farkndal salad iin yapar (Salomon, 1982, s. 10).
Reklam fotoraf, rn ya da hizmeti tantmak ya da satflnn reklamn yapmak iin kullanlan profesyonel fotorafn bir eflididir (Peres, 2007, s. 321). Reklamn en byk amac, sunulan herhangi bir rne sahip olmak iin tketicilerde
istek uyandrmaktr. Reklam fotoraf da bu istei artrtmak iin kullanlr. Bu arpc reklam fotoraflar sayesinde hedef kitle, reklamda yer alan metni okumaya
ikna olur. Reklam ajanslar, bu reklam fotoraflarn ok sayda kifliye ulafltrmak
iin kitle iletiflim aralarndan ve insanlarn youn olduu blgelerde yer alan meknlardan faydalanrlar. Fotoraflar; dergilerde, gazetelerde, sanal ortamda, bilbordlarda, posterlerde, kataloglarda ve televizyonda sklkla karflmza karlar. Bu
nedenle fotoraflar sayesinde srekli mesajlara maruz kalrz. Grdmz mkemmel fotoraflarla ifltahmz kabarr, baflarl bir reklam fotorafnn ikna edicilii sayesinde satn alma davranflna yneliriz.
2. nite - Reklam Fotorafl
Reklam fotoraf, haber fotoraflarndan tamamen farkl gelere sahiptir. rnein haber fotorafnda olay kendiliinden geliflir, fotoraf var olan olay fotoraf makinesi ile kaydeder. Reklam fotorafnda ise, bir kurgu vardr. Fotoraf,
reklamn mesaj ve rnn ieriine gre fotoraf tarafndan kurgulanr. rn
ya da model fotorafta ilginin merkezinde olmaldr. Bunun anlam, rnn ya da
modelin kompozisyonun ortasnda olmas demek deildir. lginin merkezi, iki boyutlu fotoraf yzeyinin herhangi bir yerinde olabilir. Kullanlan flk ve grnt
dzenlemesi teknikleri ile ilgimiz rne ekilebilir. Reklam fotorafnda, sra dfl
insanlar ya da nesneler, grsel olarak sra dfl yollarla gsterilir (Rosenblum,
1978, s. 15). Uan insanlar, ayn karede farkl pozisyonlarda bir kiflinin birden fazla grnts, tropikal bir adada yerlilerle ekilmifl ya da yzyl ncesine ait bir kyafetle size poz veren nl modellerin fotoraflar gibi fotoraflar rnek olarak
verilebilir. Reklam fotorafnda buna benzer sra dfl, alfllmadk pozisyonlar,
jestler ve grsel efektler sklkla kullanlmaktadr.
Reklam fotorafs, teknik bilgiye sahip olduu kadar, yaratcla da sahip olmaldr. Ne tek baflna bilgi ne de tek baflna yaratclk yeterli deildir. Fotoraf teknik
ve estetik adan birok farkl konuda fotoraf ekme ve reklam ajans tarafndan ona
verilen direktifler dorultusunda bir rn fotoraflarla nasl anlatabileceine karar
verebilmelidir. Reklam fotoraflar, reklam ajans ve mflteri arasndaki iliflki ok
nemlidir. Fotoraf mflterilerinin rnleri ve flirket iflleyiflleri hakknda bilgi sahibi
olmal ve bu bilgileri dzenli bir flekilde not etmelidir. Bu sayede rn ve mflterisi
hakknda doru bilgiye sahip olacak ve reklamcnn istedii mesaj fotoraflarla doru aktarabilecektir. Reklam fotorafnn amac da reklamda verilen mesaj, doru ve
anlafllr bir biimde grsellefltirmektir (Johnson, Mayer ve Schmidt, 2004, s. 72).
Reklam Fotorafnn retim Srecinde Befl Temel Unsur

Reklam fotorafnda belirli aflamalar vardr ve reklam fotoraf ekmek n hazrlk
gerektirmektedir. Bu aflamalarn her birinde fotoraf aktif rol oynamaktadr. Bir
reklam fotorafsnn reklam fotoraf retim srecine girmeden nce ihtiyac
olan baz temel unsurlar befl bafllkta toplanabilir:
1. Dflncenin Grsellefltirilmesi: Reklam fotorafsnn temel amac, hayal ettii ya da istedii dflnceyi grsellefltirmektir. Reklam ajansnda retilen temel mesajn grsellefltirilmesi ok nemlidir. Reklam fotoraflar
kendi alanlarnda uzmanlaflmfllardr. rnein baz reklam fotoraflar sadece cam ya da seramik gibi rnlerin fotorafn ekmeye odaklanrken,
baz fotoraflar ise sadece mobilya ekerler. Bu nedenle bir fotoraf
hangi alanda uzmanlaflmak istediine karar vermelidir.
2. Planlama: Fotoraf stdyosu kurma, doru ara-gereci toplama, ifl frsat yaratmak iin firmalar ve reklam ajanslaryla iliflkileri gelifltirme ile ilgilidir. Bu
sre asla bitmeyecektir nk reklam piyasas srekli deiflip gelifltii iin bir
fotoraf bu deiflime uyum salamak ve her sreci planlamak zorundadr.
3. Gerekli letiflimi Salamak: fl iliflkileri kurma, baflar iin ok nemlidir.
zellikle serbest alflan reklam fotoraflar kendilerine daha sonra
yapacaklar ifller iin bir iletiflim a (network) oluflturmaldrlar. Eer fotoraf bir iletiflim ana sahipse iflsiz kalmaz. Ancak bu, iflin en zaman alc ve
en zor srecidir. Firmalar ve reklam ajanslar ile kurulan iliflkilerin yan sra
fotoraflarn dier fotoraflarla, modellerle, pazarlama uzmanlaryla, sanat ynetmenleriyle ve kendisine yardm edebileceini dflndkleri kiflilerle de iletiflim hlinde olmalar gerekir.
27
SIRA SZDE
SIRA SZDE
D fi N E L M
D fi N E L M
28

S O R U
S O R U
Reklam fotoraf
alflmak ok fazla bilgi, deneyim, kendini gelifltirme,
D K K A alannda
T
uzmanlaflma gerektirir. Bu zorlu sre yllar alabilir. Ancak fotoraf ekmeyi seviyorsanz,
insanlarla iliflkileriniz iyiyse, kendinizi yaratc olarak tanmlyorsanz, grsel zeknza ve
SIRA SZDE
teknik bilginize gveniyorsanz, bu alan sizin iin heyecanl ve ilgin olabilir.
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
N N
4. Doru
Donanm: Fotorafnn baflarl olmas iin gerekli olan nemli unAMALARIMIZ
surlardan biri de doru ara-gere seimidir. Donanm, btenin byk ve
pahal ksmn oluflturmaktadr. zellikle reklam fotoraflarnn kulland
profesyonel
makinelerinin fiyatlar olduka yksektir. En byk yaK T A fotoraf
P
nlg, en pahal makinenin en iyi fotoraflar rettiine inanmaktr. Donanmn
niteliinden daha fazla fotorafnn yaratcl, teknik bilgisi, grsellefltirme
becerisi
T E L E Vdaha
Z Y O Nbyk nem taflmaktadr. Gnmzde saysal teknoloji gn
getike ilerlemektedir. Yaplan genel ifllere gre bir fotoraf makinesi seilmeli ve meslekte ilerledike ihtiya duyulan donanm seilerek alnmaldr. Kullanlan gerelerin temizlii ve genel bakm yaplmal, srekli ve et N T E R Ndurumda
ET
kili alflr
tutulmaldrlar.
5. Portfolyo/Portfy: Kiflinin bireysel ve mesleki baflarlar ile geliflimini dzenli flekilde sergileyen bir kariyer belgesidir. Fotoraf iin ise son admdr. Fotoraf o zamana kadar yapt btn ifllerini bir dosyada toplar. Ancak bu portfolyonun baz nitelikleri vardr. ncelikle portfolyo kesinlikle
mkemmel olmal ve srekli gncel tutulmaldr. Portfolyonun iine ekilmifl btn fotoraflar konmaz. Dikkatli ve zenli bir flekilde fotoraflar seilmeli ve yaratc bir tasarmla fotoraflar sunulmaldr. Gerekirse alfllan
farkl alanlar iin farkl portfolyolar hazrlanmaldr. Portfolyo sizin anahtarnzdr. Reklam fotorafl profesyonel fotorafln bir koludur. Bu nedenle hazrladnz portfolyonun da profesyonel olmas gerekmektedir.
Gerekirse portfolyo hazrlama ve sunumu konusunda profesyonel bir yardm alnabilir.
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
Size gre bir

SIRAreklam
SZDE fotorafsnn kariyer belgesi (portfolyosu) nedir ve neden
nemlidir? Dflnnz.
fi N E L M iin en nemli fleylerden birisi zamandr. Fotoraf zamana
Reklam Dfotorafs
karfl yarflr. Reklam ajansnn belirttii srede fotoraflarn n hazrln yapmak,
ekmek ve ekim
S O R Usonras uygulamalar yapabilmek iin bir ekiple alfllmaldr. Bu
ekipte asistan, flk, makyz, kuafr, grafiker gibi ok sayda alflan yer almaktadr.
Reklam fotoraflar iki kategoriye ayrlabilir: serbest alflanlar ya da bir flirkeD K Kfotoraflar.
AT
te bal alflan
Serbest reklam fotoraflar bir firma ya da reklam
ajans iin, szleflmeli ya da geici olarak alflrlar. rnein bir ajansn bir tekstil firSIRA SZDE
mas iin reklam
kampanyas hazrlayacan varsayalm. Reklam kampanyasnn
ieriini, tasarmn, mesajn belirleyen ajans, bu kampanyaya uygun bir fotorafy semek isteyecektir. Reklam fotorafs olarak alflan fotoraflarn portfolyoAMALARIMIZ
larna bakacak,
deerlendirecek ve uygun grd fotorafya bir teklif gtrecektir. Fotoraf ise bu anlaflmay resm hle getirmek ve baz haklar talep edebilmek
iin bir szleflme imzalayacak ve sadece o kampanya iin ajansn istedii fotorafK T A P
lar retmekle ykml olacaktr. Bir flirkete bal alflan fotoraflar ise tam zamanl alflmaktadrlar. Onlar flirketin kadrolu elemanlardr. lkemizde byk flirketlerde rnein; tekstil, seramik vb. flirketlerde kadrolu fotoraflar alflmaktadr.
N N
TELEVZYON
NTERNET
29
REKLAM FOTORAFI TRLER

Reklam fotorafnn altnda yer alan fotoraf trleri, fotorafnn neyin fotorafn ektii ile iliflkilidir. Bu kategoriler farkl kaynaklarda deifliklik gsterse de genellikle flyle sralanabilir: 1. Endstriyel Fotoraf 2. rn Fotoraf 3. Moda Fotoraf 4. Portre Fotoraf 5. Yiyecek ecek Fotoraf.
Endstriyel Fotoraf
Endstriyel fotoraf, endstriyel bir kurumun istei zerine, rnn retim srecini,
ifl organizasyonunu, rnleri, iflileri, malzeme dzenlemelerini ve kurumun kltrn belgelemeye dayal bir fotoraf pratiidir. Bu grntler, mflteriye, flirketin ne
tr bir flirket olduunu, neler rettiini ve neler yapabileceklerini gsterirler. Hem
kurumlarn idari ve endstriyel iliflkilerine hem de reklam ve halkla iliflkilerine hizmet etmektedirler. Ayn zamanda flirketin, fabrikann ya da kurumun bir grsel arflivini de olufltururlar. Endstriyel fotoraf her ne kadar belgesel tarza yaklaflsa da belSIRA SZDE
gesel fotoraftan temelde ayrflrlar. Belgesel fotorafta gerekliin dorudan mdahale edilmeden aktarlmas esastr. Endstriyel fotorafta nemli olan kurumun istedii fotoraflar estetik, ilgin, gereki ve etkileyici fotoraflamaktr.
D fi N EHer
L M fotorafnn fotoraf ekme tarz farkl olabilir. ou endstriyel fotoraf ekim iin SLR ve
35 mm fotoraf makinelerini tercih etmektedirler. Bunun nedeni, kolay taflnabilir olS O R U
malar, ok eflitli objektifleri kullanabilme olanadr (Proulx, 2000, s. 51).
Film Renk Iss: Kelvin

deeri cinsinden, flk
kaynann verdii rengi
tanmlama sistemi. Renk
ss derecelemesi asndan
yaklaflk olarak 5400 K
standart olarak kabul edilir,
rnein 2000 Kde fotoraf
krmzlaflrken, 6000 Kde
mavileflir.
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
Fotoraf ekmeden nce fabrikann i meknlar, rnleri ve dikkat edilmesi

D K K A T gereken kurallar konusunda arafltrma yapmas beklenen endstriyel fotoraf, ncelikle kendisinin
ve ortamn gvenliine dikkat etmelidir.
SIRA SZDE
DKKAT
N N
SLR fotoraf makinesinin alm nedir? Belli bafll zellikleri nelerdir?

35 mm fotoraf
SIRA SZDE
makinesinin bir SLR bir fotoraf makinesi olup olmadn tartflnz.
AMALARIMIZ
D fi N E Lbaz
M noktalar
Sanayide fotoraf ekerken fotoraflarn dikkat etmeleri gereken
vardr. Bunlardan en nemlisi gvenliktir. Dikkatli olmak, oradaki
dzene
uymak,
K T A P
sylenenleri yapmak hem fotorafnn gvenlii hem de oradaki
iflilerin
ve
ekipS O R U
manlarn gvenlii iin ok nemlidir. Baz maddelerin ya da ekipmanlarn fotorafn ekerken flafl kullanlmamas gerekebilir. Flafl kullanmak,T bir
neden
E L E patlamaya
VZYON
D K fliddette
KAT
olabilir. Baz fabrikalarda, ofis alanlar ve alflma alanlarnda farkl
elektrik
akm kullanlabilir. Bu nedenle fotoraf, taflnabilir bir jeneratre ihtiya duyabilir.
SIRA
SZDE
Bu jeneratr kullanlacak flklar iin yeterli g verecek nitelikte
olmaldr.
N T E R N E Tfotoraf eBu nedenle fotoraf ekimi ncesi hazrlk ve planlama ksmnda
kilen fabrika, rnleri ve dikkat edilmesi gereken kurallar hakknda konunun uzAMALARIMIZ
manlarna danflarak arafltrma yaplmaldr.
Fabrikalarda fotoraf ekerken, eer film kullanlyorsa filmin renk ss, saysal teknoloji ile fotoraf ekiliyorsa, Beyaz Dengesi-White Balance fotoraf eK T A P
kilen ortama gre seilmelidir. rnein tungsten lamba ile aydnlanan bir ortamda
gn fl (daylight) film kullanlmaz ya da gn fl beyaz dengesi ayar yaplmaz.
Ortam flnn renk ssna gre film semek ya da beyaz dengesini ayarlamak geTELEVZYON
rekmektedir. Eer sadece kk bir alann fotoraf ekilecekse, o blge tungsten
flk ile aydnlatlabilir. Bylece o alan aydnlatlmfl olacak, arka plan ise siyah grnecektir. Genifl alanlar ekilecekse hem arka hem de n plann aydnlatlmas iin
ek flk kaynaklar kullanlmaldr. Pozlamann doru yaplabilmesi
N T E iin
R N E Tbir el flkleri kullanlr. Fotoraf ekerken hem ortam flndan hem de flafl gcnden fay-
SIRA SZDE
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
White Balance-Beyaz
D fi N E L M
Dengesi: Film kullanan ya
K grntleme
T A P
da dijital btn
sistemleri, grntnze
S O R U
dflen fln btn renkleri
ierdiini varsayar. Bu
renklerin toplam
T E L E(6500
V Z YK),O N
KKAT
renk ss olarakDda
adlandrlan gn flnn
beyazn ortaya karr.
Ancak, eer buSIRA
renklerin
SZDE
bazs eksikse ya
N Tda
E Rbaz
NET
renk dalgalar daha
basknsa, bu flk tarafndan
aydnlatlan her
fley en gl
AMALARIMIZ
renk ynnde bir renk
sapmasna urar. Dijital
fotoraf makinelerinin ou
beyaz ayar sayesinde
K T A P
otomatik olarak rengi
dzeltirler. Ifln renklerini
analiz ederek, renk
sapmasn ortadan
T E Ldurumlarda,
EVZYON
kaldrrlar. Baz
makineye ntr bir renk
gstererek, beyaz ayarn elle
yapmanz daha doru sonu
verecektir (Ang, 2004, 66NTERNET
67).
N N
S O R U
S O R U
DKKAT
DKKAT
SIRA SZDE
30
AMALARIMIZ
N N
SIRA SZDE
Fotorafn Kullanm
Alanlar
dalanlabilir. Ne tr flk kullanlaca fotorafnn yaratm gcne ve fotorafn eAMALARIMIZ

kecei nesneleri ya da kiflileri nasl gstereceine gre deiflir.
Renk ss ileK ilgili
T Adaha
P detayl bilgi iin Levend Kln Fotorafa Bafllarken kitabndan
faydalanabilirsiniz.
K T A P
rn Fotoraf
TELEVZYON
TELEVZYON
rn fotoraflar, o rn hakknda yazl metinden daha ok bilgi salar, aklaycdr ve ayn zamanda alc kitlede bir merak ve istek uyandrr. rn fotoraf ekmek, rnlerin eflitlilii nedeniyle dierlerinden biraz daha karmaflktr. rn fo N T E dikkatle
RNET
toraf; titizce,
ve zenle yaklafllmas gereken profesyonel bir reklam fotoraf trdr. Nitelikli her bir grnt, satfllar ve tketici memnuniyetini artrmak iin ok nemlidir. Bununla birlikte stn nitelikli fotoraflar, tketicinin gvenini kazanarak rnn satfln iyi ynde etkiler.
Satlmay bekleyen milyonlarca rn vardr. Her eflit rnn alc kitle tarafndan tannmas ve tketilmesi iin reklama ihtiya vardr. Reklam yaplacak rnn; katalog, dergi ve gazete, afifller, reklam filmleri iin fotoraflanmas gerekmektedir. ster kk ister byk veya ister metal ister seramik olsun her tr rnn fotoraflanmas gerekir. Bunlar iin fotoraf saatler harcayabilir. nk her
biri iin farkl teknikler gerekecektir. rn fotoraflarnda detay ok nemlidir. Bu
nedenle genellikle fotoraflar byk format fotoraf makinesiyle ekilir. Bilindii
gibi byk format fotoraf makineleri taflnmas zor makinelerdir. Bu nedenle
ounlukla mimari ve rn ekimi konularnda kullanlrlar.
Bir ayak zerinde sabit duran byk format fotoraf makineleri, objektifleri
ve hareketli paralar ile yksek kalitede byk grntler retirler. Tabaka filmin
kullanld bu makinelerde grnt boyutu 4x5 inch (10x12,5 cm) ve 8x10 inch
20x25 cm) tir. Krkl gvde yaplar sayesinde ise grnt eksenini kaydrma ve
bklme gibi zel hareketleri yaparak, perspektif dzeltmeler ve eflitli alan derinlii etkileri yaplabilir. Bu fotoraf makinesini kullanmann zorluu, bakacn buzlu
bir cam olmas nedeniyle, erevenin ve netliin kolay yaplamamasdr. Netlik ve
erevenin yaplabilmesi iin makinenin arkasna siyah bir perdenin rtlmesi gerekmektedir. Yakn (close up) ekimlerde netleme krk araclyla yaplaca
iin bafllangta zor gelebilir. Byk format kameralarda, alan derinlii olduka
gldr. Objektifinde en ksk diyafram deeri olan fotoraf makineleri, byk
format makinelerdir. Bu da fotorafya daha uzun bir alan derinlii salayacaktr.
rn fotoraflar ok eflitli profesyonel donanm kullanrlar. eflitli flklar, flafl
eflitleri, flk adrlar, flk yaycs (difzr), yanstclar (reflektrler) farkl renklerde fonlar, flkl lamba, dekorlar ve aksesuarlar fotorafnn stdyosunda olmas
gereken aralardandr. Gerektiinde rne gre daha farkl gereler kullanlabilir.
Bir rn fotorafs her geyi ekim ncesinde dikkatle hazrlamaldr. Toz brakmayan bez ile rnn temizlenmesi gerekecektir. zellikle cam olan yzeylerde, siyah seramiklerde toz ve leke ok kolay fark edilir. Uygun bir dzenleme yaplmal, ilgiyi rne ynlendirecek bir arka plan seilmeli, flklandrma rnn cinsine gre uygulanmaldr. Bir cam fotoraf ile bir metal fotorafnn flklandrmas
farkl olacaktr. Bu nedenle her rn iin uygun gere, ekim ncesinde fotoraf
tarafndan zenle hazrlanmaldr. Fotoraf ayn zamanda doru kompozisyona ve
rnde n plana karlmas gereken bir nokta varsa ona nem vermelidir.
NTERNET
SIRA SZDE
rn fotoraf
ekilirken
SIRA
SZDE nelere dikkat edilmesi gerektiini dflnnz.
D fi N E L M
D fi N E L M
S O R U
S O R U
Moda Fotoraf
Fotorafn en heyecanl ve dinamik alanlarndan biri modadr. Moda fotoraf, kyafet tantm ve sunumu iin yaplan ekimlerdir. Kyafet tasarmlar, aksesuarlar
ve defileleri de kapsamaktadr. Moda fotoraflar, farkl tarzlarda kadn modas,
erkek modas, ocuk modasnn fotoraflarn ekmektedirler. Bu fotoraflar, reklam afiflleri, kataloglar, moda dergileri ve gazete ekleri iin hazrlanrlar. Fotoraflar stdyoda, dflarda herhangi bir yerde, i mekanda, denizde, iyi havada, kt
havada, yamurda, karda yani her yerde ve her koflulda ekilebilir. Moda sektrndeki fotoraflar her tarzda ve teknikte olabilir (Proulx, 2000, s. 52).
Fotoraf ekimlerinde genellikle canl mankenler kullanlr. Modeller yaratya ve
fotorafya gre deiflebilir. Fotoraf zel bir bakfl, davranfl ve jestleri olan,
uyumlu alflabilecei modelleri seer. Model seimi konusunda sanat ynetmeni ile
fotoraf genellikle ortaklafla alflrlar (Rosenblum, 1978, s. 67). Model ile fotoraf
arasndaki iliflki, ekimler iin nemlidir. Model, kyafeti ya da aksesuar giydiinde
fotoraf ekimi iin o kyafetin simgeledii ruh hlinin pozunu fotorafya verebilmeli, fotorafnn direktiflerini yerine getirebilmelidir. Moda fotorafs, ayn zamanda model ve dier ekibi ynetme becerisine sahip iyi bir dzenleyici olmaldr. Her
fotorafnn bir alflma yntemi vardr. Bu yntemler; onlarn yaratclklarna, farkllklarna, zgn fikirlerine, dnya moda fotorafn ne kadar takip ettiklerine ve teknik, estetik, optik bilgilerine gre deiflmektedir. Moda fotoraflar sadece elbiselerin fotorafn eken kifliler deildir, ayn zamanda tasarmc tarafndan elbiseler ile
sunulan fikri yorumlayan kiflilerdir. Moda akmlarn bilen, tarz ve grntye dikkat
ekecek fotoraflar reten fotorafya moda sektrnde ok fazla ihtiya vardr. Bu
nedenle bir moda fotorafs dier meslektafllarndan farkl olmak zorundadr.
Moda fotorafs, sanat ynetmeni, editr, tasarmc, makyz, fotoraf asistanlar, grafikerler ve dier destek birimleri ile bir takm halinde alflr. Fotoraf
asistanlar ikiye ayrlrlar: stdyo asistanlar ve kamera asistanlar. Stdyo asistanlar, flk kurulumu, stdyo teknik ekipmanlarnn kontrol, kurulumu, korunmas ve
stdyoda ekim boyunca her fleyin yolunda gitmesini salayan kiflilerdir. Kamera
asistanlar ise, fln konumu, flk lm, pozlama gibi ekimin teknik boyutuyla ilgilenirler. Moda fotorafs sadece ne istediini ve nasl olmas gerektiini syleyen ve fotoraf eken kiflidir (Larg ve Wood, 1999, s. 13).
Moda fotorafs olmak iin ncelikle fotoraf asistan olmak gerekmektedir.
Bu pozisyon gen fotorafya; deneyim, tasarmclar ve mflterilerle tanflma, sanat ynetmeni, mflteriler, editrler, modeller ve fotoraf arasndaki iliflkiyi gzlemleyebilme, hazrlk aflamalarndaki detaylar grebilme, fotoraf ekim srecinde aktif rol alabilme ve bu srete neyin nasl olduunu renebilme, ekim iin
gerekli olan tm aflamalara katlma frsat verecektir.
Moda fotoraf ekimlerinde, grnt kalitesi ok nemlidir. 35 mm fotoraf
makinesi hafif, kolay taflnabilir ve hzldr. Ancak grnt boyutu kktr. Orta
format fotoraf makinesi ar ancak yine de kullanm kolay ve grnt boyutu
6x6, 6x7, 6x8, 6x9 cm olan makinelerdir. Moda fotoraflar orta format fotoraf
makinelerini, grnt ve optik kalitesi, grnt boyutu, byk formata gre kolay
taflnabilir olmasndan dolay tercih etmekte, fotoraflar istenilen boyutta bytlebilmektedir. Gnmz saysal teknolojisi sayesinde artk film yerine saysal magazinler retilmifltir. Bu sayede fotoraflar, ayn kalitedeki byk ve orta format
kameralar ve objektifleri kullanarak yksek znrlkte saysal grnt retmektedirler. Ancak saysal magazinler, olduka pahal gerelerdir.
31
SIRA SZDE
SIRA SZDE
D fi N E L M
32
D fi N EAlanlar
LM
Fotorafn Kullanm
S O R U
S O R U
Portre Fotoraf
DKKAT
Fotoraf gazete
D K Kya
A Tda dergilerde yaymlanacak rportajlar iin kiflinin portre fotorafna
ihtiya duyabilir. Bu amala ekilmifl portre fotoraflar reklam amac ile deil, editoryal
amala ekilmifl olacaktr.
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
N N
SIRA SZDE
Portre fotoraflar, insanlarn kifliliini yanstan ve fotorafln bafllangcndan beri ok

sayda retilen bir trdr. Bir kiflinin mimikleri, gzleri, bakfllar, duAMALARIMIZ
ruflu ok fley anlatabilir. yi bir portre fotorafsnn, kiflinin hikyesini fotorafna
yanstabilmesi iin, o kifliyi tanmas ya da ne istediini bilmesi gerekir. Portreler,
K Tekilebilecei
A P
reklam amal
gibi editoryal amala da gazete ve dergiler iin ekilebilir. zellikle nllerin ya da siyasilerin portreleri dergilerde ya da gazetelerde
yer alabilecek flekilde basn fotoraflar tarafndan ekilir. Portre fotoraflar, bir
reklam fotorafs
kurgulanarak, estetize edilerek ve amaca uygun taT E L E V Z Y O tarafndan
N
sarlanarak afifllerde ya da albm kapaklarnda yer alabilirler.
Portre fotorafnn ekilecei mekn, pozlama, flk tr, fln fliddeti ve yn,
ortaya kan fotoraf etkiler. Portre fotoraflar, gn flnda yani doal flkta ya
NTERNET
da stdyoda ekilebilir. Amacna gre mekn deifliklik gsterilebilir. meknda
doal flk da kullanlabilir. Pencereden gelen gn fl ounlukla portre fotoraflarnda kullanlr. Kk bir pencereden giren ve fotorafn ekeceiniz kiflinin
yzne dflen spot fln fliddeti fazladr. Bu durumda flk ve glge arasndaki ton
fark artacaktr. Byk bir pencereden giren ve modelinizin yzne dflen flk daha yumuflak bir etki yapacaktr. Bu tarz fotoraflar ekerken bir yanstc kullanlabilir. Beyaz bir strafor, folyo veya bir ayna, yanstc olarak farkl etkiler yapacaktr. Beyaz strafor, yumuflak ve yaylmfl bir flk, folyodan yaplan bir yanstc ise
ok daha canl ve parlak flk verir.
Yiyecek Fotoraf
Yiyecek fotoraf ekmek, rn fotoraf ekmekten biraz daha zahmetli ve zordur. Bunun temel nedeni zaman getike stdyoda flklar altnda yiyeceklerin grntsnn, parlaklklarnn ve kokularnn bozulmasdr. Yiyecek fotorafsnn
becerisi; yiyeceklerin kombinasyonuna, hazrlanflna, flklandrlmasna ve rengi
ne karacak dzenlemeyi yapabilmesine baldr.
Yiyecekleri hazrlamak yiyecek fotoraf ekmenin en can alc noktasdr. Yiyecekler mkemmel grnmeli, fotoraf eer kullanacaksa en iyi sebzeleri, meyveleri, etleri ya da fotorafn ekecei yiyecei kullanmaldr. Tek tr yiyecek kullanmak yerine birden fazla yiyecekle farkl kompozisyonlar denenebilir. Birbirlerini hem geleneksel yemek anlayfl asndan hem de estetik olarak tamamlayacak
ve farkl lezzetlere vurgu yapacak yiyeceklerle gz alc bir dzenleme yaplabilir.
Bu dzenlemeler yaplrken ncelikle en byk nesneyi kompozisyona yerlefltirip,
evresine ya da yanlarna dier kk yiyecekleri koymak iflinizi kolaylafltrabilir
(Hedgecoe, 1996, s. 168). Eer yemek piflirilmiflse mutfak ara ve gereleri de ok
nemlidir. Kullanlacak yemek ve atal bak takmlar, el bezleri, masa rtleri,
bardaklarn grnfl ok nemlidir. Fotoraf o yemek ya da yiyecek iin bir
konsept gelifltirdiyse, ara ve gereler de o konsepte uygun olmaldr. Fotoraf ekimi iin sahnenin hazrlanmas, yiyeceklerin dzenlenmesi, neyin nerede olacana karar verilmesi gerekmektedir. Fotoraf tarafndan yaplacak bu dzenleme
doru aydnlatma ile tamamlanacaktr. Fotoraf yiyecein ya da yemein lezzeti-
33
ne vurgu yapacak fotoraflar ekmeli, fotorafa bakan izleyicide ifltah uyandrmaldr. Bu nedenle kullanlacak flk ve aydnlatma ok nemlidir. Sert flklandrmalardan kanmal, rengi ne karan ve her detay gsteren bir aydnlatma kullanlmaldr. Birka farkl aydnlatma teknii kullanlabilir. lk olarak tepe fl tercih
edilebilir. Yemek tabann ya da yiyeceklerin tepesinde bulunan flk sayesinde
glge taban altnda oluflacaktr. Dzenlemenin zerindeki fln homojen yayldn varsayarsak, fotoraflanacak yiyecekte detaylar ortaya kacaktr ancak renk
doygunluunda kayplar olacaktr. kinci bir fln kullanlmas nedeniyle arka
planda glge oluflmas durumunda ise arka plan aydnlatlabilir ya da dolgu flafl
kullanlabilir. kinci olarak yanal flklar kullanlabilir. Yanal flklar farkl fliddette
kullanldklarnda dramatize bir etki yapabilirler. Eer fotoraf detaylarn grnSIRA SZDE
mesini istemiyor bunun yerine dikkati tek bir yere ekmek istiyorsa
belirli bir eim
asyla sert flk kullanabilir. Ifln karflsna bir yanstc yerlefltirerek sert fl dengeleyebilir. Ancak genelde yiyecek fotoraf geleneksel yntemlerle ekilmektedir.
D fi N E L M
Reklam amal ekildiinde yiyecek fotoraf, fln eflit yayld, detaylarn grnd, renklerin ne karld, yiyeceklerin doal grnd, ifltah aan bir
S O R U
fotoraftr (Freeman, 1985, s. 296-299).
Iflkla ilgili bu teknikler, dier fotoraf kategorilerinde de uygulanabilmektedir.
Tek
DKKAT
yapmanz gereken, ekeceiniz konuyu bulmak ve flkla ne yapmak istediinize karar
vermektir.
SIRA SZDE
Kullanlan Donanm
N N
Bir reklam fotoraf ekmek iin gerekli baz ara ve gerelerAMALARIMIZ

vardr. ster stdyoda ister dfl meknda kullanlsn bu donanm, grnt kalitesini artrmak, aydnlatmann en iyi flekilde yaplmasn salamak, reklamn fikrini grsellefltirmek ve yaK T temel
A P
ratcl ortaya koymak iin ok nemlidir. Bu donanm listesini
bafllklar
halinde inceleyelim.
1. Fotoraf makinesi ve objektifler: Reklam fotorafnn grnt kalitesi iin
kullanlan fotoraf makineleri genellikle orta ve byk formatT Efotoraf
L E V Z Y O makineleriN
dir. rn fotoraf ekimlerinde byk format fotoraf makinesi tercih edilirken,
moda fotoraf ekimlerinde orta format hzl fotoraf makineleri tercih edilir. Kullanlacak objektifler ekimin niteliine gre deiflmektedir. Ancak bir reklam foNTERNET
torafsnda genifl al, normal al, dar al objektif, makro objektif, zoom obSZDEfotorafs;
jektif yani objektif trlerinin hepsi bulunmak zorundadr. BirSIRA
reklam
her koflulda her pozisyonda fotoraf ekmek zorundadr. Saysal orta format ya da
byk format fotoraf makinesi olan bir fotorafnn ifli daha Dkolaydr.
Beyaz aya fi N E L M
rn makinesinden otomatik olarak yapacaktr. Ancak film kullanan fotoraf makinesine sahip bir fotoraf doru filmi semek zorundadr. Stdyoda fotoraf ekiyorsa tungsten flk tipi iin retilmifl film almak durumundadr.S O R U
Unutulmamaldr ki 35 mm fotoraf makinesinin normal al objektifi
format ya
D Kile
K A orta
T
da byk format fotoraf makinesinin normal al objektifinin odak uzunluklar farkldr.
Farkl formatlardaki objektifler birbirleri ile kullanlmazlar.
SIRA SZDE
Dar
N N
Format
Normal
Genifl
35 mm
50 mm
24 mm
100 mm
AMALARIMIZ
Orta format
90 mm
50 mm
180 mm
Byk Format
180 mm
90 mm
360 mm
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
K T A P
TELEVZYON
TELEVZYON
34
2. Iflk: Stdyoda fotoraf ekerken iki temel flk kayna vardr. Tungsten flk
kayna ve flafl. Baz kaynaklarda tungsten flk kayna, srekli yanan flk kayna ya da scak flk; flafllar ise yanp snen flk kayna ya da souk flk olarak tanmlanmaktadrlar.
Fotoraf 2.1
Tungsten flk
kayna. Tungsten
flk kaynaklar
scak kaynaklardr.
Daha ok
stdyolarda
kullanlan bu
flklar 3200 K
renk ssna
sahiptir.
Tungsten flk kayna kendi iinde iki kategoriye ayrlr: Spot flklar ve projektrler. Bu kaynaklar tungsten renkli film ve siyah beyaz film ile uyumludur. Dijital fotoraflkta ise beyaz ayar ile bu uyum salanabilir. Basit bir projektr ortalama 500 watt,
spot flk ise ortalama 650 watt flk verir. Ancak binlerce wattlk flk kaynaklar da vardr. Tungsten flk kayna srekli yand zamanlarda evreye ok fliddetli s yayacaktr. Bu durum modelinizin terlemesine, yiyecein erimesine, flk ile birlikte kullandnz dier ekipmanlarn yanmasna neden olabilir. Bu nedenle flafllar kullanlmaktadr.
Fotoraf 2.2
Flafl zerine
yerlefltirilmifl Softbox.
Softboxlar
paraflafllarn
yaydklar sert fl
yumuflatmak
amacyla kullanlr.
Aydnlatlacak
yzeyin geniflliine
gre eflitli boyutlarda
retilirler. Ortalama
1 metre kflegen
uzunluuna sahip bir
softbox genel
kullanm iin
elverifllidir.
Flafllar: Renk ss 5800K olan, gn fl film ve siyah beyaz film ile uyumlu flk
kaynaklardr. Tungsten flk kaynaklarnda olduu gibi, spot flk ve paraflafl olmak
zere ikiye ayrlrlar. Bu flk kaynaklar da srekli yanarlar ancak tungsten flk kaynaklar gibi evreye fliddetli s yaymazlar. Stdyo flafllar anlk flk kaynaklar olduundan
genellikle 1/200 ile 1/1500 rtc hzlarnda alflmak iin tasarlanmfllardr. Bu nedenle hzl bir hareketi dondurabilecek hzdadrlar. Ayn zamanda bir kere aktktan sonra hzlca flarj olabilirler. Flafllar, ekim ncesinde fotorafya flklar model ya da rn
zerinde denemek, kompozisyonu olufltururken yaratc bir flklandrma yapmak ve
flk kontrol salamak iin byk avantaj salamaktadr.
35
3. Yardmc Donanmlar: Fotoraf ekimi boyunca bize yardmc baz aralar

vardr. Bunlar: flkler, yanstclar, flemsiyeler, yumuflatc, fon perdeleri, kapakklar, stil life masa, %18 gri kart, ayak, sehpa ve ray sistemleridir.
Fotoraf 2.3
Iflklerler gelen ve
yansyan fl
lme gibi eflitli
gereksinmelere
yant verecek
flekilde retilirler.
Iflkler: Fotoraf ekilen konunun zerine dflen ya da yansyan fln diyafram ve rtc cinsinden lmdr. Iflkler sayesinde farkl noktalara dflen flklar ler, diyafram ve rtc deerlerini artrp azaltarak fotorafta hangi tr etki
yaratacan nceden kestirebiliriz. Iflklerden elde edilen diyafram ve rtc deerleri sayesinde her bir flafln ya da flk kaynann konumunu belirleyebiliriz.
Yanstclar: Beyaz karton ya da fl databilecek przl yzeylerden
oluflan, nesne zerine dflen fl yumuflatmak ve yaymak iin kullanlan yardmc
gerelerdir.
Fotoraf 2.4
Yanstclar flk
kaynandan
gelerek nesne
zerine dflen
fln yanstlmas
amacyla
kullanlr. Iflk
yanstcnn
yzeyindeki
malzemeye gre
sert veya yumuflak
yansyabilir.
36
Fotoraf 2.5
fiemsiyeler. Ifl
dolayl bir flekilde
dattklar iin son
derece yumuflak ve
przsz bir
aydnlatma
salarlar.
fiemsiyeler: Iflk yumuflatlmak istendiinde kullanlrlar. fiemsiyeler flafllara taklrlar bylelikle flafl fl daha yumuflak hale gelebilir. Gmfl flemsiyelerin fl
yanstma ve datma etkisi ok iyidir. Beyaz flemsiyelerin ise arka taraflar siyah, n
taraflar beyazdr. Iflk kayb olmad iin daha ok datlmfl ve yumuflamfl bir
flk elde edilir. Geirgenlii olan flemsiyeler ise tek katl naylon flemsiyelerdir.
fiemsiyeyi model ile flafln arasna koyduumuzda, softbox kullanmna efldeer bir
yumuflaklk kazandrr.
Yumuflatc folye: Ifl yayan, datan ve yumuflatan, flk kayna ile nesne
arasnda yer alan geirgen bir donanmdr.
Fotoraf 2.6
Yumuflatc folyeler.
Dorudan flk
kaynaklar nnde
kullanlr. Belli
lde scaklklara
dayankldrlar.
Ifl azaltmak ve
daha ok
yumuflatmak iin
ok katl
kullanlabilirler.
Fon perdeleri: eflitli renklerde fon ktlar ve perdeler, fotoraf ekilen

rnle uyumlu, temiz bir arka plan rengi salarlar.
37
Fotoraf 2.7
Kapakk ve
kullanlan filtreler.
Iflk kaynaklarnn
drt bir tarafnda
yer alan
kapakklar fl
belli bir yne
dorultmak veya
istenmeyen
yzeylere flk
dflmesini
engellemek iin
kullanlrlar.
Kapakklar: eflitli byklk ve biimlerdeki kapakklar farkl etkiler yaratmak iin stdyo flklarna taklrlar.
Fotoraf 2.8
Still Life Masas. Bir
reklam fotorafs
iin vazgeilmez
bir gere olan Still
Life Masa ile
nesneler bofllukta
duruyormufl gibi
grntlenebilir,
aydnlk odada
ifllenebilecek
yaratc fotoraflar
elde edilebilir.
Still Life Masa: zellikle rn fotoraf ekilecei zaman kullanlrlar. Still life
masa sonsuz dip grnm de verebileceinden, fotoraflarda etkili bir arka plan
oluflturur. Geirgen pleksiden yapld iin alttan flk verildiinde zemin beyaz ve
przsz grnecektir. Bu masa flk engelleyici ya da yanstc olarak kullanlr.
%18 Gri Kart: Iflkler ile lmleri hatasz yapabilmek iin gri referans kart kullanlr.
Iflklerler, daima konuya dflen fln %18inin
yansd varsaylarak lmlendirilmifllerdir.
Bu nedenle, herhangi bir ortamda doru poz
deerlerini yakalayabilmek iin % 18 yanstcl olan bir gri kart kullanlabilir. Harici bir flklerin olmad durumlarda makinenizin flkleriyle bu lm yapabilirsiniz.
Fotoraf 2.9
%18 Gri kart.
38
Fotoraf 2.10
ayak.
Profesyonel
fotoraflar yksek
rtc hzlarnda
alflrken bile
ounlukla ayak
kullanr. Bunun
nedeni ok kk
oynamalarn bile
fotoraflar ok
bytldnde
belirginleflmesidir.
ayak: Byk format fotoraf makinelerinin daima bir taflycya ihtiyalar

vardr. Krkl makinalar olduundan makinay taflyan ayaklar makinann
olmazsa olmazlardr. 35 mm ya da orta format bir makine kullanyorsanz bile
1/60 rtc hznn altnda fotoraf ekiyorsanz ayak kullanmak zorundasnz.
zellikle gece ekimlerinde uzun sreli pozlama yapld iin muhakkak ayan
kullanlmas gereklidir. rnein gece yldzlarn hareketini fotoraflamak
istiyorsanz ayanza kurduunuz makinayla saatlerce pozlama yapabilirsiniz.
Onlarsz bir fotoraf seti hazrlamak imknszdr.
Fotoraf 2.11
Sehpa. Sehpalar
istenmeyen bir
fln
maskelenmesinden,
arka plana flkl
bir desen
dflrmeye kadar
ok sayda ama
iin kullanlabilir.
Sehpa: Flafllar taflyan ayaa benzeyen sistemlerdir. En az 2 m olmalar tavsiye edilir. Bylelikle byk rnlerin fotoraflanmasnda ve endstriyel fotoraf
ekimlerinde tepe fl gibi kullanlabilecek ykseklie getirilerek istenilen sonu
alnabilir. Tungsten flk, paraflafllar ve softboxlar farkl sehpalar kullanlarak
zellikle reklam fotoraflnda deiflik etkiler yaratmak, dramatik flk oluflturmak
iin nemli yardmc destek elemanlardr. Ne kadar ok sehpanz olursa farkl flk
trlerini ayn fotoraf karesinde kullanabilirsiniz.
39
Fotoraf 2.12
Akordiyonlu Ray
Sistemi.
Gnmzde
uzaktan kumanda
niteleri
yardmyla her
yne ve ykseklie
ayarlanabilen bu
sistemler,
fotorafya genifl
ve rahat bir
alflma alan
kazandrr.
Ray Sistemleri: Ray sistemleri, flafllarn gelifltirilmifl aparatlarla tavandan balantl olarak kullanlmasn salayan sistemlerdir. Ray sistemleri, stdyolarn lSIRA SZDE
sne gre yaplabilir. Flafllar birbirlerinden bamsz hareket etmekte,
flafl kablolar, akordeon denen yayl taflyclara balanabilmektedir. Raylarda ise kablo taflyclar bulunmaktadr. Her bir flafl iin dner bafllk ve frenleme Dsistemi
vardr. Fark fi N E L M
l trde flklar, tavandan asl bir biimde farkl pozisyonlarda kullanlabilmektedir.
Fazla sayda sehpa, ayak yerine rayl sistem kullanmak fotorafya pratik bir aS O R U
lflma alan salar.
Fotoraf ekimi boyunca iki temel bakfl as beklenen mkemmel sonularn
D K K A T anahtardr.
Birincisi teknik mkemmelliktir. Deneyim, teknik bilgi ve yaratclkla deneyler yapabilir,
hem becerinizi hem de teknik bilginizi gelifltirebilirsiniz. kincisi ise, iflini sevme ve enerSIRA SZDE
jik olmaktr. Her ne kadar aksilikler olsa da enerjinizi doru yere aktarmal, ekim boyunca doal ve rahat tavrnz korumalsnz. Heyecan, birok fleyi sekteye uratabilir. Bu
yzden, ekim hazrl sresince gereklefltirdiimiz her fleyi ekim
ncesinde kontrol etAMALARIMIZ
mek zorundasnz. Her reklam fotorafsnn bir ekim ncesi kontrol listesinin olmas
gerekir ki ekim boyunca herhangi bir olaanst durumla karfllafllmasn.
N N
REKLAM FOTORAFI EKM SREC
K T A P
Reklam fotoraflar, rn ya da hizmeti, kitleler tarafndan grnr klmak ve

onu bir arzu nesnesine dnfltrmek iin ekilen fotoraflardr.
bir
T E L Bu
E V Zfotoraflar;
YON
reklam ajans, tasarm firmas ya da bir kurumun bnyesinde bulunan bir reklam
departmanyla birlikte retilir. Mflteri, kendi rnnn reklamnn yaplmas iin
reklam ajansna geldiinde, ajansta bulunan bir ekip, mflterinin istekleri dorultuNTERNET
sunda, mesaj doru ve etkili iletmek iin alflmaya bafllar. Eer reklamda fotoraf
nemli bir yere sahipse, fotoraf da o ekibin vazgeilmez bir parasdr.
Bir reklam ajansnn bir fotorafy neden setiini, fotorafnn sahip olmas
gereken unsurlarda tanmlamfltk. Fotorafnn bir reklam ajansndaki yaplanmadaki konumuna da deinmek gerekmektedir.
Reklam ajanslarnn en temel ifllevleri;
rn ya da hizmetle ilgili sylenmesi gerekenlerin belirlenmesi,
Reklamn etkilemek istedii hedef kitlenin tanmlanmas,
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
40
Hedef kitle zelliklerinin ve reklam mesajnn bir potada eritilmesi,

Reklamn tonunun belirlenmesi,
Doru medya stratejisi ile hedef kitleye ulafltrlmasdr (Ergven, 2003: 20).
Reklam ajansnda fotorafnn birlikte alflt birim, yaratm grubudur. Bir yaratm grubu, metinleri yazan, fikirleri grsellefltirip hangi ortamla sunulacaksa metni o hle dnfltren gruptur. Bu grupta metin yazar ve sanat ynetmeni yer almaktadr. Birok ajansta sanat ynetmeni ve metin yazar beraber ve takm hlinde
alflrlar. Reklam kampanyasnda reklamn amalar dorultusunda yazlan metni,
reklamda kullanlacak grntlere dnfltrmek iin taslaklar hlinde izen sanat
ynetmeni fotorafnn seiminde etkin rol oynamaktadr. Sanat ynetmeni, ekim
iin dzenlenen plan fotorafya bir rehber olarak verir. Bu taslaklar dorultusunda reklamn amacna uygun olan fotoraf ekmek iin fotoraf; fotoraf ekecei ortam, fotoraf sahnesinin kurgusunu, kompozisyonunu ve tarzn belirler.
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
Reklam ajanslarnda
SIRA SZDEfotorafnn rol ne olmaldr? Tartflnz.
Reklam fotoraf, zen ve dikkat gerektiren bir fotoraf trdr. Bu nedenle
D fi Nncesi
E L M ve sonras sre vardr. Fotoraf, bir fikri grsellefltirecei
uzun bir ekim
iin hem avantajl hem de dezavantajl durumdadr. Avantajldr nk elinde zaten bir fikir Svardr.
O R U Bu fikri bulmak iin zaman harcamak zorunda kalmaz. Dezavantajldr nk mflterinin ve reklam ajansnn hayal ettii, grmeyi arzulad
fotoraf ekmek zorundadr. Bu nedenle bu uzun srete fotoraf, bir reklam
DKKAT
fotoraf ekerken drt admdan gemektedir:
1. Doru letiflim
SIRA SZDE
2. Planlama
ve Hazrlk
3. Fotoraf ekimi
4. ekim Sonras Uygulamalar
N N
AMALARIMIZ
Doru letiflim
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
Mflteri ya Kda reklam

ajansndaki sanat ynetmeni ve fotorafnn reklamn ana
T A P
fikri zerinde bir anlaflmaya varmas gerekmektedir. Fotoraf, ana fikri grsellefltirmek iin doru iletiflim kurmak ve reklam kampanyasnda vurgulanacak temel
fleyleri anlamak
zorundadr. Bu srete sanat ynetmeninin izdii taslaklar yarTELEVZYON
dmc olacaktr. Fotoraf ve sanat ynetmeni bu srete fikir birlii iinde olmal ve beraber alflmaldrlar.
N T Eve
R N EHazrlk
T
Planlama
Fotoraflar konusunda fikir birliine varldktan sonra, bir ekim gn belirlenecektir. O gne kadar fotorafnn ekecei fleye gre bir planlama ve hazrlk yapmas gerekmektedir. Fotorafn stdyoda ya da doal flk ortamnda ekileceine
karar verilmelidir. Bu karar fotoraf ekilecek rn, kifli ya da alana gre baz
farkllklar gsterir.
Fotoraf ekimi
Btn hazrlklar tamamlandktan sonra ekim aflamasna geilebilir. Bu blmde
yukarda deinilen teknik bilgi flnda baz fotoraf ekim rnekleri gsterilecektir. Bu rnekler erevesinde, benzer fotoraflarn tarafnzdan denenerek ekilmesi, teknik beceri ve deneyim kazanmanzda byk neme sahiptir.
41
Uygulama 1: Endstri Fotoraf

Fotoraf 2.13
MURAT GERMEN, Fabrika Fotoraf. Objektif: 28-70 mm f 2.8

rtc Hz: 4 sn
Diyafram: f 3.5
Duyarlk:100 ISO
ekim Teknii: Fotoraf fabrikann genel grntsn gece ekmeyi tercih

etmifltir. Bylelikle gece yanan fabrika flklarndan faydalanarak farkl ve yaratc
bir fotoraf karesi oluflturmufltur. Fotoraf, fabrikann tamamnn grlebildii bir
noktadan st adan ekilmifltir. Panoramik bir grnt elde edilmifltir. ekimde
uzun pozlama 4 sn rtc hzyla yaplmfl, 3.5 diyafram deeri kullanlmfltr. Fotoraf ekilirken uzun pozlama yapldndan, fotoraf ayak kullanmfltr. Fotoraf, ek flk kayna ya da flafl kullanmamfltr.
Fotoraf 2.14
MURAT GERMEN,
Fabrikann inden
Grnm.
Objektif: 28-70 mm
f 2.8
rtc Hz: 4 sn
Diyafram: f:3.5
Duyarllk:100 ISO
42
ekim Teknii: Fotoraf fabrikann i mekn grntsn fotoraflamfltr.

ekim iin 28 mm odak uzunluunda f:2.8 diyafram aklnda genifl al bir objektif kullanlmfltr. Diyafram deeri f: 3.5, rtc hz 4 sn ile yaplan ekimde,
ayak kullanlarak, makine sabitlenmifl ve grntnn titrek kmas engellenmifltir. Fotoraf, ek flk kayna ya da flafl kullanmamfl, i mekanda bulunan
flklar ve yan pencerelerden gelen gn fl ile fotoraf ekilmifltir.
Uygulama 2: rn Fotoraf
Fotoraf 2.15
HAKAN YEfiL.
atal-Bak
Fotoraf. Objektif:
100 mm
f 2.8 Macro
rtc Hz: 1/125
Diyafram: f 5
Duyarllk:100 ISO
fiekil 2.1
ekimde, iki adet
softbox kullanlmfltr.
Flafllarn biri stten,
rnlere 90 derecelik
bir ayla ve flafln
fliddeti f 5 diyaframa
gelecek flekilde
ayarlanmfltr. Dier
flk ise, rnlerin sa
arka aprazndan
gelecek flekilde ve
fln fliddetini dier
flafltan yaklaflk bir
stop daha dflk yani
yaklaflk f 3.5 olacak
flekilde ayarlanmfltr.
Softbox
Softbox
Iflk adr
rn
ekim masas
43
ekim Teknii: atal ve baklar, 90x90 cm beyaz flk adrnn iine yerlefltirilmifltir. Fotoraf, fon olarak adrn beyaz zemininden faydalanmfltr. ekim
iin 100 mm odak uzunluunda f 2.8 diyafram aklnda makro bir objektif kullanlmfltr. Pozlamada 1/125 sn rtc hz ve 5 diyafram deeri tercih edilmifltir.
Fotoraf, tepe fl sayesinde hafif bir glge oluflturmufl, rn zeminden ayrarak rnlerin boyutunu glendirmifltir. Gmfl olan rnlerin formunu daha belirgin hale getirmek ve fotoraftaki beyazn hakimiyetini krarak, fotorafn sadece
beyaz tonda olmasn nlemek iin iki adet siyah karton kullanlmfltr. Bu kartonlarn ykseklii 8 cm, uzunluklar da birinin yaklaflk 10 cm, dierinin de 20 cmdir.
Bu kartonlar, softboxlara yerlefltirilmifltir.
Fotoraf 2.16
BRAHM
YOURTU.
Objektif: 50 mm
f 1.4 Macro
rtc Hz: 1/125
Diyafram: 16
Duyarllk:100 ISO
fiekil 2.2
Siyah karton
Softbox
Beyaz fon
Siyah karton
Cam rn
Softbox
Siyah fotoblok
ekim Teknii: Cam rnlerin fotorafn ekmek dier rnlerden farkldr.

zel bir flklandrma gerektirir. Softboxlar ile birlikte siyah kartonlar kullanlr.
Bu ekimde rnler
cam yzeye
konulmufl,
bardaklarn cam
yzeyde glgelerinin
oluflmas
salanmfltr. Bu
fotorafta sadece
arka plan
aydnlatlmfltr.
44
Bardaklarn kenarlarna ve arka plana konan siyah fonlar bardak kenarlarnda siyah izgiler yaratarak camlar belirginlefltirir. Cam rnlerin fotoraflanmasnda
flk direk olarak kullanlmaz.
Fotoraf 2.17
TACETTN ULAfi.
rn Fotoraf.
Objektif: 50 mm
f 1.4 Macro
rtc Hz: 1/125
Diyafram: 22
Duyarllk:100 ISO
fiekil 2.3
Bu ekimde soutucunun sa
tarafna bir softbox
yerlefltirilmifl, karflsna ise bir
yanstc konulmufltur.
Fotoraf makinesi, sa
taraftadr. Eer fotoraf
makinesi, rnn tam
karflsnda olsayd, ndeki
metal ksmdan hem
fotoraf hem de flklar
grnecekti. Fotorafnn
uygulad bu sistem
sayesinde her hangi bir glge
ya da rn zerinde bir
yansma grnmemektedir.
Yanstc
Still life
masa
Softbox
rn
ekim Teknii: Fotoraf, iki fs ve soutucusunu, beyaz Plexiglas-mat stil

life masann stnde fotoraflamfltr. Stil life masa sayesinde sonsuz ve przsz bir
arkaplan oluflturulmufltur. Pozlamada 1/125 sn rtc hz ve f 22 diyafram deeri
kullanlmfltr. Diyaframn en ksk deerde kullanlmasnn nedeni ise alan derinliini arttrp, soutucudaki btn detaylarn net bir flekilde grlmesini salamaktr.
45
Uygulama 3: Moda Fotoraf

Fotoraf 2.18
TACETTN ULAfi.
Mankenli Moda
Fotoraf.
Objektif: 85 mm
f 1.8 rtc Hz:
1/125 Diyafram: 8
Duyarllk: 100 ISO
fiekil 2.4
Softbox
Sehpa
Fon
Model
Tungsten
flk
Hazrlanan bu sette
modeli, sehpa yardmyla
tepe fl grevi gren bir
softbox aydnlatmaktadr.
Fonu aydnlatan bir arka
plan fl ile, ilgi modele
ekilmekte, fon ile model
birbirinden ayrlmaktadr.
Yanal flk olarak ise
modelin solunda yer alan
bir paraflafl kullanlmfltr.
Fotoraf makinesi modelin
tam karflsna
konumlanmfltr.
ekim Teknii: Fotoraf ayakkab ve anta firmas iin gereklefltirdii

stdyo ekiminde, gri sonsuz fon kullanmfltr. Pozlamada 1/125 sn rtc hz ve
f 8 diyafram deeri tercih edilmifltir. 85 mm bir objektif ve DSLR (Saysal Tek Objektifli Yansmal) fotoraf makinesi ile yaplan ekimde birden fazla yapay flk
kayna kullanlmfltr.
46
Fotoraf 2.19
TACETTN ULAfi.
Mankenli Moda
Fotoraf.
Objektif: 100 mm
f 2.8
rtc Hz: 1/500
Diyafram: 8
Duyarllk: 100 ISO
fiekil 2.5
Dfl mekanda ekilen
bu fotorafta ortam
fln kullanan
fotoraf, model
zerinde dengeli bir
flk oluflturmak ve
kyafetteki detaylar
ortaya koymak iin
bir yanstc da
kullanmfltr. Fon
olarak kulland
gkdelenler sayesinde
modern grnml,
flehirli kadn imajn
vurgulamaya
alflmaktadr.
Doal arka plan
Model
Yanstc
ekim Teknii: Fotoraf, bir giyim firmasnn verecei gazete ilan iin yapt
fotoraf ekimini dfl meknda ve bir teras katnda gereklefltirmifltir. ekimde, 100
mm odak uzunluunda f 2.8 diyafram aklnda bir objektif kullanlmfltr. Fotoraf bu ekiminde 4,5x6 cm film kullanan orta format bir fotoraf makinesini tercih
etmifltir. 1/500 sn rtc hz ve 8 diyafram deeri ile fotoraf ekilmifltir.
47
Uygulama 4: Yemek Fotoraf

Fotoraf 2.20
BRAHM
YOURTU.
Yemek Fotoraf.
Objektif: 100 mm
f 2.8
rtc Hz: 1/25
Diyafram: 16
Duyarllk: 100 ISO
fiekil 2.6
Yemek fotoraf
ekilirken, yaplacak
grsel dzenleme ok
nemlidir. Fotoraf
ekilecek yemein
yannda kullanlacak
aksesuarlarla, etkili
bir grsel dzenleme
yaplabilir.
Softbox
rn/yemek
Softbox
Yanstc
ekim masas
Sehpa
ekim Teknii: Yemek fotoraflarnda fotoraf ekilmeden nce sahnenin

kurgulanmas gerekir. Tek baflna yemek fotoraf ekmek grsel olarak yeterli
olmayacaktr. Bu nedenle fotorafn odak noktasndaki yemein arkasna, ona hareket
katacak, iinde krmz biberler olan bir kavanoz ve krmz bir iek konulmufltur.
ekim iin 100 mm odak uzunluunda f 2.8 diyafram aklnda makro bir objektif
48
kullanlmfltr. Pozlamada 1/25 sn rtc hz ve 16 diyafram deeri kullanlmfltr.

ekimde 2 adet 80x120 cmlik softboxlar yerlefltirilmifltir. Softboxlarn biri, cam
kavanozun ve yemein st arka ksmna, dieri ise sa yana konarak fln dengesi
salanmfltr. Yanstclar yemek zerindeki glgeleri yumuflatp, detaylar n plana
karmaktadrlar.
Fotoraf 2.21
BRAHM
YOURTU.
Tatl fotoraf.
Objektif: 100 mm
f 2.8
rtc Hz: 1/125
Diyafram: 11
Duyarllk: 100 ISO
fiekil 2.7
Bu fotorafn ekiminde
tek bir flk kayna tercih
edilmifltir. Ancak bu tek
flk kaynan dier
tarafa da yanstmak
amacyla bir yanstc
kullanlmfltr. Softbox sa
stte konumlanmfltr.
Bylelikle flekerlemelerin
zerindeki beyaz ile
aralardaki siyahlar bir
ztlk oluflturarak derinlik
salamfltr.
Siyah fon
So
ftb
ox
rn
Yanstc
Siyah foto blok
ayak
ekim masas
ekim Teknii: fiekerlemeler beyaz bir seramik iinde fotoraflanmfl ve arka

planda siyah tercih edilmifl. Bunun nedeni seramik fotoraf ekerken kullanlan
siyah fonun beyaza kontrast bir glge oluflturmasdr. Siyah fon sadece arka planda
deil yanlarda da kullanlmfltr. ekimde 100 mm odak uzunluunda f 2.8 diyafram
aklnda makro bir objektif kullanlmfltr. Fotoraf ekilirken 1/125 rtc hz
ve 11 diyafram deeri tercih edilmifltir.
49
Uygulama 5: Portre Fotoraf

Fotoraf 2.22
TACETTN ULAfi.
Portre Fotoraf.
Objektif: 100 mm
f 2.8
rtc Hz: 1/125
Diyafram: 8
Duyarllk: 100 ISO
fiekil 2.8
Bu ekim iin
hazrlanan sette dip
bezemesinin siyah
olmas, gl bir
nokta
aydnlatmasna
olanak salamfl,
bylece model
belirgin biimde ne
kmfltr.
Fon
Model
Tungsten
flk
Softbox
Sehpa
ekim Teknii: Portre fotoraf, reklam amal ekilmifl bir portre fotorafdr.
Fotoraf, mankenin yzne ve kazana odaklanmfltr. Bunun iin ise arka plan
aydnlatmas ve yanal flk kullanmfltr. Arka planda ise siyah renk fon, spot flkla aydnlatlmfl, yanal flk yani softbox modelin yzn ve kazan ortaya karmfltr.
ekimde 100 mm odak uzunluunda makro objektif kullanlmfl, 1/125 sn rtc
hz ve 8 diyafram deeri tercih edilmifltir.
50
Fotoraf 2.23
TACETTN ULAfi.
Protre Fotoraf.
Objektif: 100 mm
f 2.8
rtc Hz: 1/125
Diyafram: 5.6
Duyarllk:100 ISO
fiekil 2.9
Aflada sizlere
verilen 5. sra sizde
sorusundan yola
karak stteki
fotorafn ekim
plann sadaki
bofllua iziniz.
ekim Teknii: Fotoraf, bir i mekanda ekilmifl, yapay flk kullanlmamfltr.

at katnda bir cam tavan olduundan camdan gelen doal flk ile yeterli bir aydnlatma yaplmfltr. Ancak flk tepe fl olduundan modelin yznde oluflabilecek glgeleri nlemek iin bir yanstc kullanlmfltr.
SIRA SZDE
D fi N E L M
Verilen Fotoraf
2.23deki rnek erevesinde flklarn konumlarn belirleyiniz. Benzer
SIRA SZDE
kompozisyon oluflturup, flk lmn yaparak, rneklere benzer fotoraflar ekmeyi
deneyiniz.
D fi N E L M
ekim Sonras Uygulamalar

S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
S O R U geireceiniz sre ne kadar nemliyse, fotoraf ekim sonraFotoraf retilirken

s uygulamalar da o kadar nemlidir. Fotoraf, ekim sonrasnda masa baflnda
da zaman harcamak zorundadr. Gnmz saysal teknolojileri ve fotoraf iflleme
DKKAT
programlar gz nne alndnda mkemmel sonulara ulaflmak iin farkl uygulamalar kullanlmaktadr. Her ne kadar fotoraf ekim esnasnda teknik bilgi ve
SZDE
becerisi ile SIRA
iyi fotoraflar
retse de, reklam fotoraflnda irkini rtufllamak ge-
N N
AMALARIMIZ
K T A P
51
rekmektedir. ekim srasnda yapacanz makine ayarlar, ekim sonras uygulamalar iin kolaylk salayacaktr.
Eer saysal fotoraf makineniz varsa RAW formatta fotoraf ekersiniz. Bildiiniz zere RAW format dijital negatif olarak tanmlanmaktadr. Kaliteli ve ifllenmemifl fotoraflar elde etmek istiyorsanz RAW format tercih etmek durumundasnz.
RAW format ifllenmemifl ham grnt olduu iin, fotoraf ekiminden sonra gerekli fotoraf iflleme programlaryla grnt istenilen hle getirilir. Renk dengesi,
parlaklk ve kontrast ayarlar, doygunluk vb. ayarlar yaplr. Eer moda fotoraf
ya da portre fotoraf ekmiflseniz, fotorafn muhakkak bir grafikerin elinden gemesi gerekmektedir. Gerekli rtufllar, baz blgelerin daha estetik bir duruma
getirilmesi bu srete gerekleflir. Eer film taranmfl, saysal grnt elde edilmiflse tozlar temizlenir. Kesme ve maskeleme de yaplabilir. Fotoraf mflterinin istedii can alc hle gelene kadar birok ifllemden geer.
RAW, kelime anlam olarak,

ham, ifllenmemifl
demektir. Dijital negatif
olarak da tanmlanmaktadr.
Saysal fotoraf
makinelerinde farkl grnt
kaydetme formatlar vardr.
RAWda onlardan biridir.
Ham ve ifllenmemifl grnt
olan RAW format,
fotorafya grnt
zerinde mdahale flans
verdii iin profesyoneller
tarafndan tercih edilir.
Fotoraf 2.24
Stdyoda model
zerinde fotoraf
alflmas.
52
zet
N
A M A
1.
2.
3.
4.
5.
N
A M A
N
A M A
Reklam fotorafnn dier fotoraf alanlarndan

farkn ayrt edebilmek ve kategorilerini sralayabilmek.
Reklam fotoraf, rn ya da hizmeti tantmak
veya satflnn reklamn yapmak iin kullanlan
profesyonel fotorafn bir eflididir. Reklam fotoraf, haber fotoraflarndan tamamen farkl
gelere sahiptir. rnein haber fotorafnda; olay
kendiliinden geliflir, fotoraf var olan olay fotoraf makinesi ile kaydeder. Reklam fotorafnda ise, bir kurgu vardr. Fotoraf, reklamn mesaj ve rnn ieriine gre fotoraf tarafndan
kurgulanr.
Reklam fotorafnn altnda yer alan fotoraf trleri, fotorafnn neyin fotorafn ektii ile iliflkilidir. Bu kategoriler farkl kaynaklarda deifliklik gsterse de genellikle flyle sralanabilir:
Endstriyel Fotoraf
rn Fotoraf
Moda Fotoraf
Portre Fotoraf
Yiyecek Fotoraf
Kullanlan ekipmanlar listeleyebilmek.
Fotoraf makinesi ve objektifler: Reklam fotorafnn grnt kalitesi iin kullanlan fotoraf makineleri genellikle orta ve byk format
fotoraf makineleridir. Bir reklam fotorafsnda
genifl al, normal al, dar al objektif, makro
objektif, zoom objektif yani objektif trlerinin
hepsi bulunmak zorundadr.
Iflk: Stdyoda fotoraf ekerken iki temel flk
kayna vardr: Tungsten flk kayna ve flafl.
Yardmc ekipmanlar: Fotoraf ekimi boyunca bize yardmc baz ekipmanlar vardr: flkler, yanstclar, flemsiyeler, difzr, fon perdeleri, kapakklar, stil life masa, %18 gri kart, ayak, sehpa ve ray sistemleri.
Reklam fotorafnn temel zelliklerini aklayabilmek.
Reklam fotorafs; teknik bilgiye sahip olduu
kadar yaratcla da sahip olmaldr. Fotoraf;
teknik ve estetik adan birok farkl konuda fotoraf ekme ve reklam ajans tarafndan ona verilen direktifler dorultusunda, bir rn fotoraflarla nasl anlatabileceine karar verebilmelidir. Mflterilerinin rnleri ve flirket iflleyiflleri
N
A M A
1.
2.
3.
4.
N
A M A
N
A M A
hakknda bilgi sahibi olmal ve bu bilgileri dzenli bir flekilde not etmelidir. Fotoraf bu sayede, rn ve mflterisi hakknda doru bilgiye
sahip olacak ve reklamcnn istedii mesaj fotoraflarla doru aktarabilecektir. Bir reklam fotorafsnn reklam fotoraf retim srecine girmeden nce ihtiyac olan baz temel unsurlar befl
bafllkta toplanabilir: dflncenin grsellefltirilmesi becerisi, planlama, iliflkiler a oluflturmak
(Network), doru ekipmanlara sahip olma, portfolyo hazrlama.
Reklam fotoraf ekim srecini anlatabilmek.
Fotoraf bir reklam fotoraf ekerken 4
admdan gemektedir.
Doru iletiflim
Planlama ve Hazrlk
Fotoraf ekimi
ekim sonras uygulamalar.
Reklam fotorafsnn sanat ynetmeni ve
mflteri ile doru iletiflim halinde olmas ve fikrin
grsellefltirme srecinde fikir birliinde olmalar
gerekmektedir. Fikirbirliine varldktan sonra
uygun modelin seilmesi, mekan belirlenmesi,
stdyonun hazrlanmas gibi planlamalarn
yaplmas zorunludur. Fotoraf ekim srecinde
ise doru ekiple alfllmal ve istenilen sonu
iin urafllmaldr.
Gerekli teknik bilgi flnda reklam fotoraf
ekimini uygulayabilmek.
ekim srecinde teknik bilgi flnda baz fotoraf ekim rnekleri gsterilmiflti. Her bir fotoraf
trne ait rnekler flnda, deneme ekimleri
yaplmaldr. Bu rnekler erevesinde, benzer
fotoraflarn tarafnzdan denenerek ekilmesi,
teknik beceri ve deneyim kazanmanzda byk
neme sahiptir.
Reklam fotorafnn size uygun bir alan olup olmadn deerlendirebilmek.
Reklam fotorafsnda olmas gereken zellikler
ve reklam fotorafnn niteliklerini gz nne alarak bu alann size uygun olup olmadn deerlendirebilirsiniz. Verilen rnekler flnda yapacanz deneme ekimleri sayesinde kendinizi snayabilir, kariyerinize reklam fotorafs olarak
devam edip etmeyeceinize karar verebilirsiniz.
53
Kendimizi Snayalm
1. Afladakilerden hangisi reklam fotoraf retim srecinde yer almas gereken unsurlardan biri deildir?
a. Portfolyo hazrlamak
b. Reklam fikrini gelifltirmek
c. Fotoraflama srecini planlamak
d. Doru donanm kullanmak
e. Reklam sektrnde fotorafya yardmc olacak kurum ve kiflilerle iletiflim kurmak
2. Endstri fotoraf ekerken fotorafnn dikkat etmesi gereken en nemli temel unsur nedir?
a. Fotoraf ekerken flafl kullanmak
b. flileri fotoraflamak
c. Fabrikada voltaj ayarna dikkat etmek
d. Gvenlii salamak
e. El flkleri kullanmak
3. Cam ve metal rnlerin fotoraflarn ekerken dier rnlerden farkl olarak kullanlan temel malzeme
afladakilerden hangisidir?
a. Aydnger
b. Aliminyum folyo
c. Siyah karton
d. Yanstc
e. Filtreler
4. Moda fotoraflar eken fotorafnn stdyo asistannn grevi aflalardan hangisidir?
a. Iflk lm
b. Pozlama
c. Fotoraf ekimi
d. Modellerin seimi
e. Stdyo ekipmanlarnn kurulumu
5. Aflada verilen odak uzunluu deerlerinden hangisi, orta format bir fotoraf makinesinde kullanlacak
bir objektif iin genifl a kabul edilebilir?
a. 50 mm
b. 90 mm
c. 100 mm
d. 180 mm
e. 400 mm
6. Ifl yumuflatmak ve yaymak iin kullanlan yardmc gerece ne ad verilir?

a. Yanstc
b. Iflk kayna
c. Iflk ler
d. ayak
e. Flafl
7. Iflk lm, fotoraf ekilen konunun zerine dflen ya da yansyan fln ne cinsinden lmdr?
a. Flafl Gcnn lm-Diyafram
b. Iflk lm- Diyafram ve rtc
c. Iflk lm-ISO
d. Beyaz Dengesi-mm
e. Beyaz Dengesi-Diyafram ve rtc
8. Afladakilerden hangisi yemek fotoraf ekerken
dikkat edilmesi gereken en nemli unsur deildir?
a. Sert flklandrmadan kanmak
b. Birka farkl aydnlatma teknii kullanmak
c. Rengi ve detay ne karan flklandrmay tercih etmek
d. Kamerann kayt format
e. Tepe fl kullanmak
9. Reklam fotorafs ekim ncesinde afladakilerden hangisine dikkat etmelidir?
a. Kendi ekibin kurmaya
b. Doru ekipman kullanmaya
c. Fotoraf ekecei mekan belirlemeye
d. Grsellie uygun modeli semeye
e. Hepsine
10. Afladakilerden hangisi dijital negatif olarak
anlmaktadr?
a. RAW
b. PEG
c. 35 mm
d. Super Fine
e. Orta Format
54
1. b
Sra Sizde 1
Bir reklam fotorafsnn kariyer belgesi, bireysel ve
mesleki baflarlar ve geliflimini dzenli bir flekilde sergiledii portfolyo sudur. Portfolyo kesinlikle mkemmel olmal ve srekli gncel tutulmaldr. Portfolyonun
iine ekilmifl btn fotoraflar konmaz. Dikkatli ve
zenli bir flekilde fotoraflar seilmeli ve yaratc bir tasarmla fotoraflar sunulmaldr. Gerekirse alfllan farkl alanlar iin farkl portfolyolar hazrlanmaldr. Porfolyonun zenli, dzenli ve estetik olmas, fotorafnn
farkl mflterilerle tanflmas ve onlar tarafndan seilmesine yardmc olacaktr.
2. d
3. c
4. e
5. a
6. a
7. b
8. d
9. e
10.a
Yantnz yanlfl ise Reklam Fotoraf retim

Srecinde Temel Unsurlar bafll altnda size
verilen bilgileri yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise Endstriyel Fotoraf bafll
altnda size verilen bilgileri yeniden gzden
geiriniz.
Yantnz yanlfl ise Fotoraf ekimi bafll
altnda verilen fiekil 2.2 rneini tekrar gzden
geiriniz.
Yantnz yanlfl ise Moda Fotoraf bafll
geiriniz.
Yantnz yanlfl ise Kullanlan Donanm
bafll altnda size verilen bilgileri yeniden
gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise Yardmc Aksesuarlar
gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise Kullanlan Donanm
Iflkler bafll altnda size verilen bilgileri
yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise Yiyecek Fotoraf bafll
geiriniz.
Yantnz yanlfl ise Reklam Fotoraf ekim
Sreci bafll altnda size verilen bilgileri
Yantnz
yanlfl
ise
ekim
Sonras
Uygulamalar bafll altnda size verilen bilgileri
Sra Sizde 2
SLR (Single Lens Reflex) fotoraf makineleri, tek objektifli refleks fotoraf makineleridir. Bu tr fotoraf makineleri refleks nk objektiften giren flk, aynadan
yansyarak fotoraf ekenin gzne yani bakaca ulaflr.
Tek objektifli nk tek objektif hem bakatan konuyu grmeyi hem de fotoraf ekmeyi salar. Fotoraf
makinelerinde refleks sistem basit ve gvenilirdir. Sistemin temel eleman vardr: 1. Hareketli bir ayna 2.
Buzlu netleme cam ya da ekran 3. Befl kfleli cam prizma ya da pentaprizma. 35 mm fotoraf makinesi ayn
zamanda bir SLR fotoraf makinesi olabilir. Ancak her
zaman byle olacak demek deildir. 35 mm fotoraf
makineleri film boyutuna gre snflandrlmfl makinelerdir. Bu makinelerin rettii grnt boyutu 24x36
mmdir. Telemetreli bir fotoraf makinesi de 24x36 mm
lik bir grnt oluflturabilir.
Sra Sizde 3
rn fotoraf, titizce, dikkatle ve zenle yaklafllmas
gereken profesyonel bir reklam fotoraf trdr. rn
fotoraflarnda detay ok nemlidir. Bu nedenle genellikle fotoraflar byk format fotoraf makinesiyle ekilir. rn fotoraflar genellikle stdyoda ekilirler ve
ekimde, farkl flk ve flafl eflitleri, flk adrlar, flk
yaycs (difzr), yanstclar (reflektrler) farkl renklerde fonlar, stil life masa gib eflitli profesyonel ekipmanlar kullanlr.
Sra Sizde 4
Reklam fotorafs, reklam mesajn grsellefltirebilen
fotorafdr. Reklam ajansndaki yaplaflmada yaratm
birimi iin yer alan fotoraf, sanat ynetmeninin direktifleri dorultusunda reklamn amacna uygun olan
fotoraf ekmek iin, fotoraf ekecei ortam, fotoraf sahnesinin kurgusunu, kompozisyonunu ve tarzn
belirler.
Sra Sizde 5
Sizlerden izimi istenen fotoraf alflmasnda fotoraf,
ortamda var olan doal fl kulanmfltr. Tepe ve ayn
zamanda anahtar flk olarak kullanlan ve cam tavandan
gelen gn fl, modele yakndan uygulanan bir yanstcyla yumuflatlmfl; bylece ek bir yapay fla gerek
kalmadan, olduka dengeli, doal ve istenen yumuflaklkta bir aydnlatma salanmfltr.
American Society of Media Photographers. (2001).
ASMP Professional Business Practices in
Photography, (Sixth Edition), New York: Allworth
Press.
Ang, T. (2004). Dijital Fotoraflk, ev: Melih Zafer
Arcan, stanbul: nklap Yaynlar.
Ang, T. (2000). Picture Editing, Oxford: Planta Tree.
Bakr, S (2004). 20. Yzyl bafl Amerikan Straight
Fotorafnda Anlamn nflas, Yaynlanmamfl
Yksek Lisans Tezi, Dokuz Eyll niversitesi Gzel
Sanatlar Enstits.
Berger, J. (1988). O Ana Adanmfl, Yay. Haz. Yurdanur
Salman, Mge Grsoy, stanbul: Metis Yaynlar.
Ellul, J. (2004). Szn Dflfl, ev: Hsamettin Arslan,
stanbul: Paradigma Yaynlar.
Ergven, M. S. (2003). Reklam Ajans Seim Sreci,
Kurgu Dergisi, S: 20.
Freeman, M. (1985). The Encyclopedia of Practical
Photography: Advertisement Phography, New York:
Macdonald.
55
Hedgecoe, J. (1996). Her Ynyle Fotoraf Sanat,

stanbul: Remzi Kitabevi.
Hzal, S.G. (2005). Reklam Endstrisinin Topografyas:
Trkiye rnei, letiflim Arafltrmalar, 3 (1-2).
Hicks, R. and Schultz, F. Product Shots, Sussex:
Rotovision.
Johnston, P.(1998). Real Fantasies : Edward Steichens
Advertising Photography, California: University of
California Press.
Johnson, B. M, Mayer, R. E., Schmidt, F. (2004).
Opportunities in Photography Careers, Illinois:
McGraw-Hill.
Hawkins, T., Commercial and Advertising Photography,
http://www.tomhawkinsphotography.com/vancouver_i
nfo/photography_information/commercial_informati
on.html)
Kl, L. (2007). Fotorafa Bafllarken, Ankara: Dost
Yaynlar.
Larg, A and Wood, J. (1999). Fashion Shots, Sussex:
Rotovision.
Markow, P. (1999). Professional Secrets of Advertising
Photography, New York: Amherst Media.
Peres, M. R. (2007). The Focal Encyclopedia of
Photography: Digital Imaging, Theory and
Applications History and Science, (4 edition) New
York: Focal Press. 321-322.
Proulx, M. (2000). The Photographers Asistant
Handbook, Boston: Focal Press.
Rosenblum, B. (1978). Photographers at Work: A
Sociology of Photographic Styles, NewYork: Holmes
and Meier Publishers.
Rosenblum, N. (1997). A World History of Photography,
(3. Edition), New York: Abbeville Press.
Salomon, A. (1982). Advertising Photography, New
York.
Sontag, S. (1999). Fotoraf zerine, stanbul: Altkrkbefl
Yaynlar.
Topuolu, N. (2001). Fotoraf lmedi Ama Tuhaf
Kokuyor, stanbul: Yap Kredi Yaynlar.
Fotoraf Kaynakas
Fotoraf 2.13, 2.14 Murat Germen
Fotoraf 2.15 Hakan Yeflil
Fotoraf 2.16, 2.20, 2.21 brahimYourtu
Fotoraf 2.17, 2.18, 2.19, 2.22, 2.23 Tacettin Ulafl
Amalarmz
N
N
N
N
N

Sualtnda yaplan dalfllar ve bunlarn eitim srelerini aklayabilecek,
Dalgln ve Sualt Fotoraflnn tarihsel srecini anlatabilecek,
Fotoraf ekebilmek iin sualt ortamnn belirleyici zelliklerini sorgulayabilecek,
Sualt fotoraflnda kullanlan fotoraf makineleri ve yardmc malzemeleri tanmlayabilecek,
Sualt ekim tekniklerini ve ekim meknlarn aklayabilecek bilgi ve
becerilere sahip olacaksnz.
Anahtar Kavramlar
Fotoraf
Sualt
Sualt Fotorafl
Sualt Fotoraf Makineleri

Sualtnda Aydnlatma
Sualt Grntleme Teknikleri
erik Haritas
Fotorafn Kullanm
Alanlar
Sualt Fotorafl
ALETL DALIfi (SCUBA) KAVRAMI

VE ETM
FOTORAF ORTAMI OLARAK
SUALTI
SUALTI FOTORAFILII
DONANIMI
AYDINLATMA KAYNAKLARI VE
BAKIM
SUALTI EKM TEKNKLER
Sualt Fotorafl
ALETL DALIfi (SCUBA) KAVRAMI VE ETM
Sualt, insann doal olarak belli bir sreden sonra bulunabilecei bir ortam deildir. Bunun temel nedeni, insann en temel gereksinimlerinden olan soluk alma eySIRA SZDE
leminin hibir ara gere olmakszn sualtnda gerekleflmesinin
mmkn olmamasdr. nsanlar binlerce yldr sualtnda soluk alarak daha uzun sre kalabilmenin yollarn aramfltr. Byk lde mkemmel diyebileceimiz sualtnda soluk
D fi N E L M
alabilme sistemleri ancak 60-70 yllk bir gemifle sahiptir. Sualtnda kolayca ve
uzun sre kalabilmenin nn aan aletli dalfl (scuba) teknolojisinin ortaya kS O R dnflmfltr.
U
mas ile dalglk hemen herkesin yapabilecei sportif bir etkinlie
Sualtnda dalfl denildiinde, ncelikle denizlerde yaplan dalfllar gzD nne
K K A T almakla birlikte gller ve akarsular gibi tatl su dalfllarna da ksaca deineceiz. Genel olarak nite
boyunca su kavramn denizlerde yaplan dalfl anlamnda kullanacaz.
SIRA SZDE
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
N N
Sualtnda fotoraf ekme konusu dorudan sualtna dalma eylemiyle iliflkilidir.

AMALARIMIZ
rnein herkes 5-6 metre s suda hibir teknik donanma, eitim
ve yasal izinlere gerek duymadan fotoraf ekebilir. Daha derin sularda rnein 15 metrelik bir
derinlikte fotoraf ekmek iin baz temel gereksinmeler ortaya kar.
K T A P
Bunlar srasyla flyledir:
Bu derinlikteki suya dalabilmek iin gerekli salk koflullarna sahip olmak,
En temel dzeyde de olsa dalfl eitimi almak,
TELEVZYON
Gerekli ara-gerece sahip olmak ve bunlar kullanmasn bilmek,
Bu derinliklerde dalfl yapmakla ilgili yasal kurallara uymak,
Fotoraf ekimi asndan gerekli donanma ve bu donanm kullanma beNTERNET
cerisine sahip olmaktr.
lkemizde sualt sporlar bir federasyon tarafndan ynetilmektedir. Bu federasyonun ad da Trkiye Sualt Sporlar Federasyonu (TSSF)dur. Bu federasyon yeterlik belgeli dalfl okullar araclyla koflullar uygun olan dalg adaylarna eitim ve sertifika vermeye yetkili tek makamdr. lgili federasyon, Dnya Sualt Aktiviteleri Konfederasyonu (CMAS)nun yesidir.
SIRA SZDE
Aletli Dalfl (SCUBA): nsann

sualtnda soluk almasn
salayabilecek Kendinden
Yeterli Taflnabilir
sualt
AMALARIMIZ
Soluma Cihaznn genel
ad. Uluslararas dzeyde,
ngilizce Self Contained
Underwater Breathing
K T A P
Apparatus szcklerinin
bafl harflerinden oluflan
SCUBA ksaltmasyla bilinir.
Temel olarak ok yksek
E L E Vdolu
Z YbirO N
basnl kuruT hava
tp (yaklaflk 200 bar) ve
deiflen su basncna gre
kendini ayarlayabilen bir
reglatr sisteminden
N Tdalgcn
ERNET
oluflur. Sisteme,
yzerliini salamasna
yardmc olan bir denge
yelei ile birlikte derinlik ve
hava gstergelerinin yer
ald bir konsol efllik eder.
Farkl derinlikler ve ortamlar
iin deiflik rnekleri
bulunan SCUBA
sistemlerinin geliflimi
srmektedir.
58
CMAS (Confederation
Mondiale des Activites
Subaqutiques): Dnya Sualt
Aktiviteleri Konfederasyonu,
Jacques Yves Cousteau
nderliinde 15 lkenin
katlmyla 15 Ocak 1959da
Monacoda kurulmufltur.
Gnmzde Trkiye ile
birlikte 90dan fazla lke
CMASa bal faaliyet
gstermektedir.
CMAS Eitim Program

Bir yldz dalc, dalfl donanmlarnn hepsini uygun olarak takma, skme ve kuflanma eitimi almfl, bunlar s eitim sularnda doru olarak kullanarak dalma
becerisini gsterebilmifl kiflidir. Bir yldz balkadam, yannda en az yldz bir
dalg ya da dalfl eitmeni ile ak deniz dalfllar yapmaya hazr dalgtr ve en fazla 18 metreye kadar dalabilir. Bu kursa baflvurabilmek iin anne baba izin belgesi
ile birlikte 14 yafln doldurulmufl olmas yeterlidir. Adayn ayn zamanda salk asndan dalfla engeli olmadn belirtir bir salk belgesine sahip olmas gerekir.
Bir yldz dalc kurs eitimi;
1. Teorik eitim,
2. Dalfl malzemelerinin neler olduu ve nasl kullanlaca,
3. Sualtnda el iflaretleriyle ve dier tekniklerle nasl haberleflilecei,
4. Duyularn derinlikten nasl etkilenecei,
5. Uyulmas gereken basit kurallar,
6. Basncn vcut ve malzemeler zerindeki etkileri,
7. Basn altnda solunan gazlarn vcudun zerindeki etkileri,
8. Gvenli bir dalfl yapabilmek iin dalfln nasl planlanmas gerektii,
9. Acil durumlarda dalgcn kendisini ve dalfl arkadafllarn nasl kurtaraca konularn kapsar.
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
Uygulamal sualt alflmalarnda ise;

1. Sualtnda kullanlacak haberleflme iflaretleri,
2. Malzemenin nasl giyilecei,
3. Suya girifl teknikleri,
4. Sualtna alalma teknikleri,
5. Nefes alrken nelere dikkat edilecei,
6. Yzerlik dengeleyici donanmlarnn nasl kullanlaca,
7. Nefes almay salayan reglatrn azdan nasl karlp tekrar alnabilecei,
8. Dalfl arkadafllar ile havann nasl paylafllabilecei,
9. Maskeye su girdiinde nasl boflaltlabilecei ve sualtnda nasl karlp taklabilecei,
10. Paletin nasl daha etkin ve doru kullanabilecei,
11. SualtSIRA
ve suSZDE
stnde SCUBA donanmn ve arlk kemerini nasl karp tekrar
kuflanabilecei,
12. Basit Dilk
fi yardm
N E L M ve kurtarma becerileri ile dalfl teknesinde nelere dikkat edilmesi
gerektii,
13. Sualtnda dalgcn kendisini ve evreyi nasl kollayaca toplam 5 dalflta retilir.
S O R U
Uluslararas DCMAS
gre Bir Yldz Balkadam Sertifikasyla en ok 18 metre
K K A ltlerine
T
derinlie dalnabilir. Bir dalg SCUBA (aletli dalfl) donanmyla bu derinliklerde fotoraf
ekmeyi amalyorsa, bu dzeyde bir eitim ve brve yeterlidir. Dalg daha derin sularda,
SIRA SZDE
rnein sportif dalfl snr olan 30 metre iinde dalfl yaparak fotoraf ekmek istiyorsa en
az ki Yldz Balkadam Sertifikas almak zorundadr. Ayn flekilde gece, bulank su, akntl su gibi AMALARIMIZ
ortamlarda dalfl yapabilmek iin en az iki yldz balkadam olmak gereklidir.
Uzmanlk gerektiren derin dalfl, arama-kurtarma dalfllar iin Yldz Balkadam eitimi alnmaldr. Her eitimi alan dalglarn ortak yan, dalfl kaza ve hastalklarn bilK almak
T A P ve tehlikeli deniz canllarn iyi tanmaktr.
mek, nlemleri
N N
TELEVZYON
TELEVZYON
NTERNET
NTERNET
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
N N
3. nite - Sualt Fotorafl
K T A P
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
59
K T A P
Sualt Fotorafl ve Tarihesi

Sualt fotorafl denildiinde iki farkl olgudan sz edilmektedir. lki sualtna
TELEVZYON
dalmak, ikincisi ise fotoraf ekmektir. Yani ele aldmz bu konu bir ynyle
sualtna dalfln tarihi ve fotorafn tarihi ile iliflkilidir.
Sualt dalfl tarihi ile ilgili olarak aflada adresleri verilen internet sitelerine
N T E R N E baflvurabilirT
siniz:
http://www.seafriends.org.nz/phgraph/#Important_dates ve
http://arts.jrank.org/pages/11588/underwater-photography.html
Sualt fotoraflnn tarihesi ile ilgili belirleyici aflamalar:
1856 ylnda William Thompson, ngilterenin gneyindeki Wey boaznda bulunan ve yzeyden 6 metre (20 feet) derinlikteki yklmfl kpry karanlk bir flekilde
fotoraflad.
1875 ylnda Eadweard Muybridge sualtnda eflitli ekim denemeleri yapt. Bu ifllemler 1890 ylnn bafllarnda Louis Boutan tarafndan gelifltirilmeye alflld.
1893 - 1899 yllar arasnda doal ve yapay flk kullanlarak baflarl fotoraflar
ekildi.
Louis Boutan, 1899 ylnda bir gece dalfl gereklefltirerek, 50 metre (164 feet) derinlik limitlerinde g bataryalar, kavisli lamba ve su geirmez kap kullanarak
sualtndaki bitki rtsn grntlemeyi baflard.
1926 ylnda W. H. Longley ve National Geographic fotoraflarndan Charles
Martin sualtnda fotoraflar ekerek bu fotoraflar 1927 ylnn Ocak aynda
yaymlad.
1930, 1940 ve 1950li yllarda nemli alanda geliflmeye imza atld. Bunlar; okyanuslarn derinliklerinin arafltrlmasyd. Bu geliflmelerin en nemlileri; 40 metre
(130 ft) derinlik limitlerinde hareketi ve fotorafl kolaylafltracak donanmlarn
icad ve stroboskopik flk sistemlerinin bulunuflu oldu.
Jacques-Yves Cousteau (1910-97) ile Harold Edgerton uzun yllar ortaklk yaparak
sualtnda kullanlan flk donanmlar ile Akdeniz ve Andeste bulunan Titicaca glnde yaptklar denemelerde sonar arama cihazn gelifltirdiler.
Cousteau ayn zamanda, Belikal Jean de Wouters ile birlikte alflarak 35 mm
sualt fotoraf makinesini gelifltirdi. Tasarlanan bu dizayn Nippon Kogaku tarafndan 1963 ylnda Nikonos ad altnda suya indirildi.
FOTORAF ORTAMI OLARAK SUALTI

Fotoraf makinesini eline alan bir kifli iin evresinde grd nesneler, durumlar
ve olaylar bafll baflna fotoraf ekilecek konulardr. Bu anlamda zerinde durulmas gereken nokta, fotoraf ekilecek her nesne, durum ve olayn kendine zg
bir ortam olduunun bilinmesi gerektiidir. Yani spor fotoraf eken bir kiflinin
doa fotoraf ekenden, reklam fotoraf eken bir kiflinin dn fotoraf ekenden, hava fotoraf eken bir kiflinin doa fotoraf eken kifliden en belirleyici fark; bulunduu ortam tanmasyla ilgilidir. Sualt fotorafl denildiinde de zerinde durulmas gereken temel konu sualt ortamdr. Gvenli ve salkl bir dalfl
gereklefltirmek iin, dalc adaynn suyla ilgili herhangi bir korkusunun ve dalfla
engel bir salk sorununun bulunmamas gerekmektedir.
TELEVZYON
NTERNET
60
Yeterli Dalfl Deneyimi

Sualt fotorafl, hem fotoraflk becerisini hem de dalfl becerisini ayn anda
ve ayn kalitede uygulamay ve ynetmeyi gerektirir. Bu yzden yeterli dalfl deneyimine sahip olmak ve bu deneyimi deta bir meleke hline getirmek, hem gvenlik hem de fotoraflk kalitesi asndan ok nemlidir.
Yeterli dalfl deneyimine sahip olmak; dalfl srecince en baflta denge, yzerlik
ve dalfl donanmna hkimiyet konularndaki becerileri st seviyeye taflmak ve
bunlarla ilgili sorun yaflamamay gerektirir. Sualt fotoraflna ancak bu becerileri istenilen seviyeye getirdikten sonra bafllanmaldr. Bu sayede can gvenlii
baflta olmak zere, fotoraf kalitesi konusunda da sorun yaflanmayacaktr.
Fotoraf 3.1
Fotorafta
grld gibi iyi
bir yzerlie sahip
olmak, hem
arkeolojik
batklara zarar
vermemek hem de
iyi bir
fotoraflama
alflmas
yapabilmek iin
n kofluldur.
Sualt Yaps ve Canllar Hakknda Yeterli Bilgi

Hangi aflamada olursa olsun sualt fotorafl bizleri farkl bir ortam, doa ve
canllarla karfl karflya getirdii iin, bu ortamn ve iinde yer alan canllarn yaps ve yaflamsal zellikleri hakknda yeterli bilgiye mutlaka sahip olunmaldr.
Bir dalfl blgesinde, o blgeyi iyi tanyan ve bilgi sahibi olan bir rehber balkadam ile birlikte dalmak, en iyi ve geerli zmdr. Eer bu imkn yaratlamyorsa, dalfltan nce mutlaka o blgenin dip yaps ve canl zellii hakknda bilgi
sahibi olunmaldr. Bu, ilk nce dalfl gvenlii adna, daha sonra ilgili dalflta kullanlacak objektiflerin ve aksesuarlarn seimi adna da nemlidir.
Fotoraf 3.2
Sualt canllarn
tanmak birok
adan yararldr.
Fotorafta deri ile
temas etmesi
durumunda ac
veren bir canl
olan deniz yan
grlyor.
D fi N E L M
D fi N E L M
S O R U
SUALTI FOTORAFILII DONANIMI
S O R U
61
DKKAT
DKKAT
Sualt ortamnda fotoraf ekerken hem bir ynyle hangi derinlikte olduumuz,
SIRA SZDE
bir ynyle de hangi amaca ynelik fotoraf ektiimiz kullanlan ara-gere asndan temel bir gedir. Fotorafln dier kullanm alanlarnda olduu gibi
sualt fotoraflnda da farkl boyutlarda fotoraf makineleri,
bu makinelerin
AMALARIMIZ
farkl objektifleri ve dier yardmc malzemeleri kullanlabilir.
N N
Sualtnda fotoraf ekerken bu program iinde yer alan Ed. Levend Kln
K T Temel
A P Fotoraflk kitabndaki (2009) pozlama, objektifler, kontrol sistemleri, fotoraf filmleri, grnt estetii, filtreler, yardmc malzemeler ve genel uyarlar bilgilerini tekrar gzden geiriniz.
TELEVZYON
Sualt fotorafl konusu ile ilgili iki temel aygttan sz etmek gerekir. Bunlardan ilki fotoraf makinesidir. kincisi ise fotoraf makinesini sualtnda kullanmamz salayan koruyucu kabinlerdir.
NTERNET
Fotoraf 3.3
Fotorafta sualt
fotoraflnn
ilk yllarndan
kalma koruyucu
bir kabin
grlyor.
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
Su geirmez koruyucu
kabin (housing): Sualtnda
T E L E V su
ZYON
fotoraf makinesinin
almamas iin tasarlanmfl,
makinenin iine konulduu
her trl koruyucu sistemin
genel ad. Plastik,
NTERNET
alminyum ya da
poliretandan retilen bu
kabinler eflitli derinliklerde
basnca dayankldr.
Koruyucu kabin zerinde
iine konulan fotoraf
makinesinin kontrol
sistemlerini ynlendiren
dmeler ve girifller yer alr.
62
ek-At Sualt Fotoraf Makineleri

Tek kullanmlk ve iinde genelde 36 pozluk filmlerin yer ald, havuz ve s su
(en fazla 6 metre derinlik) fotorafl iin kullanlan amatr ve su geirmez zellii olan makinelerdir.
Yararlar: Hemen her marketten alnabilen ucuz makinelerdir. Bozulmas ya da
krlmas ok sorun yaratmayaca iin zellikle ocuklara sualtnda fotoraf ekme hobisini afllamak iin idealdir. Kum ve su gibi makinelere zarar verebilecek
maddelerden etkilenmeyecei iin, plaj ve benzeri ortamlarda her trl an fotoraf ekmek iin de kullanlabilir.
Sakncalar: indeki film ekilip alndktan sonra baflka film taklamaz. Hemen
hemen hibir ayar olmad iin her ortamda sonu alnamaz. Bu nedenle hatal
ekim yapma olasl yksektir. Kullanlabilecek sualt derinlii ok snrldr.
Kompakt Fotoraf Makineleri ve Koruyucu Kabinler

Fotoraflkta kompakt fotoraf makinesi denildiinde; grece kk olan, objektifi deiflmeyen, netleme ve pozlama ayarlarnn otomatik olarak yapld makineler anlafllr. Bu fotoraf makineleri, zel koruyucu kabinleri ile yaklaflk 18-20 metre derinlie kadar kullanlabilir.
Yararlar: Geliflmifl makinelere gre ucuzdur. Yardmc malzemelerinin olmamas ve kk olmalar nedeniyle her yerde taflnabilir. Su stnde de rahatlkla
kullanlabilir. Hem filmli hem de saysal tipleri bulunur. Sabit genifl a objektifleri
nedeniyle uzun bir alan derinlii salarlar. Bu da ereveye giren her nesnenin net
grnmesini salar.
Sakncalar: Kontrol edilebilecek ok az ayar olmas nedeniyle her flk ortamnda kullanlamaz. Sabit (ve genellikle genifl) al objektifi olanlarla tele ve
makro ekim yaplamaz. Sualtnda her fley daha yakn ve daha byk grnd
iin makine de nesneleri bu flekilde grr. Kompakt fotoraf makineleriyle netleme ifllemi su stnde yapld gibi elle yaplrsa netsizlik oluflur. Dalfl derinlii
snrldr.
SLR ve D-SLR Fotoraf Makineleri ve Koruyucu Kabinler

leri dzeyde sualt fotorafl iin SLR ve D-SLR fotoraf makineleri kullanlr.
Temel Fotoraflk nitelerinden hatrlayacanz gibi tek objektifli refleks fotoraf makineleri ngilizce ksaltlmfl adyla SLR (Single Lens Reflex) olarak adlandrlr ve sualt fotoraflnda da SLR fotoraf makinesi olarak bilinir. D-SLR ise
(ngilizce digital szcnn ilk harfini ifade eder) Trkede tek objektifli yansmal saysal fotoraf makinesi anlamna gelir. Bu fotoraf makineleri zel olarak tasarlanmfl koruyucu kabinler iine yerlefltirilerek kullanlr. Bu koruyucu kabinler, SLR makinenin zelliine gre farkllk gsterebilir; ancak su geirmezlik,
basnca dayankllk, fotoraf makinesinin kontrol sistemlerini ynlendirebilme
zellikleri her koruyucu kabinde yer alr. retim aflamasnda kabinlerin 40-60 m
derinlik testleri yaplmfl olduundan derin dalfllarda fotoraf ekimlerine olanak
tanrlar.
Yararlar: Bakatan ne gryorsanz objektiften de ayn nesneyi grrsnz.
Bylece grlen ile ekilen arasnda bir fark oluflmaz (paralaks hatas). Makine
zerindeki zellikleri kabin araclyla etkin olarak kullanabiliriz.
SIRA SZDE
SIRA SZDE
D fi N E L M
D fi N E L M

S O R U
S O R U
Paralaks hatas ile ilgili olarak Ed. Levend Kln Temel FotoraflkD kitabndaki
(2009)
KKAT
Kontrol Sistemleri adl nitesine baknz.
SIRA SZDE
DKKAT
N N
Sakncalar: Karmaflk ve maliyeti yksek sistemlerdir. ok eflitli marka ve

modellerde bulmamz mmkn olsa da profesyonel sistemlerin sadece kabin fiyatlar 1500 ABD dolarndan bafllamaktadr. Boyut olarak bykAMALARIMIZ
ve ardrlar. Dalgcn kabinli sistemler ile dalfl yapmas ve fotoraf ekme kabiliyetini gelifltirmesi
iin deneyiminin artmas gerekmektedir.
K T A P
63
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
Fotoraf 3.4
TELEVZYON
NTERNET
Solda SLR fotoraf

T Eiin
LEVZYON
makineleri
sada ise kompakt
makineler iin
retilmifl koruyucu
kabinin nden
N T E Rve
NET
arkadan grnfl.
Amfibi Fotoraf Makineleri

Amfibi fotoraf makineleri, ift kullanm amacna ynelik makinelerdir. Amfibi
szcnn anlamndan da anlafllaca gibi bu makineler (bir para karp takmadan) hem karada hem de sualtnda kullanlabilir. Bu sistemleri reten Nikon firmasnn Nikonos V, Nikonos RS, Sea& Sea firmasnn retimi Sea&Sea MX-5, MX10, MM-II, MM-III, DX3100 vb. rnek verebiliriz. Amfibi fotoraf makinelerinin temel yaps, yksek basnca direnli bir gvde ve almas gereken paralarn su szdrmaz lastik contalarla (o-ring) desteklenmesinden oluflur.
Yararlar: Amfibi makinelerin objektifine ekeceimiz konuya gre makro,
close-up veya genifl a mercek ekleyebilir ve sualtnda deifltirebiliriz (sadece Sea&Sea marka ve modellerde).
Sakncalar: Bakatan baktmzda, objektifin grdn deil, sadece bakacn grdn grrz. Bu nedenle ereveleme srasnda kompakt makinelerde
olduu gibi paralaks hatas ortaya kabilir. Amfibi makinelerde flafl genelde kamerann hemen zerindedir. Dolaysyla yakn ekimlerde sualt cisimciklerinin fotorafta parlama yapma olasl yksektir.
Ambifi: Kara ve su gibi iki

farkl ortamda yaflayabilen
canllarn genel ad, iki
yaflaml. Szck canllar
dflnda, hem suda hem
karada iflleyebilen,
alflabilen ara gere ve
makineler iin de
kullanlabilir.
O-ring (conta): Suyla temas
etmemesi gereken her trl
alr-kapanr ortam ve
hareketli paralar
yaltabilmek amacyla
kullanlan ve lastik, silikon
gibi malzemelerden
retilmifl szdrmazlk
eleman.
64
Fotoraf 3.5
Bir amfibi makine
olan Nikonos V.
Sualtnda Tercih Edilmesi Gereken Objektifler

Sualtndaki hareket kabiliyeti, kara fotoraflndaki hareket kabiliyetine gre
hem avantaj hem de dezavantaj oluflturabilir. ekeceiniz nesnenin asnda esnek
olabilirken istenmeyen nesneleri de kadrajn iinde bulabilirsiniz. Sualtnda objektif deifltirmenin karadaki kadar kolay olmad gz nnde bulundurulursa, dalfl
ncesi kararlafltrlmfl konuya uyumlu objektif/ makine ile dalfl gereklefltirilerek
istenilen sonuca ulaflmak mmkn olur.
Genifl a adaptrler, sualt

video ekimlerinde bolca
kullanlr. Bunun bafllca
nedenleri; genifl a
grntnn sarsntlar en
aza indirmesi, uzun bir alan
derinlii kazandrmas, dar
ada ortaya kabilecek
sualt cisimcik grntlerini
azaltmasdr.
Genifl A Objektifler
Genifl a objektifler daha byk nesneleri ve daha genifl bir alan grntleme
imkn salar. Ayrca uzun alan derinlii istenildiinde kullanlrlar. Sualtnda en
ok tercih edilen genifl a objektifler; FX format makinalar iin 16 mm, DX format
makineler iin 10,5 mm balkgz, 17-35 mm, 24 mm genifl a objektiflerdir. Balkgz objektif ve adaptrler ok fazla biimbozumu (distortion) oluflturacaklarndan sualtnda ilgin sonular verirler. Amfibi makinelerin bir ksmnda genifl a
adaptrler sualtnda taklp sklebilir. Sualtndaki kstllklar dflnldnde
bu byk bir stnlktr.
Makro Objektifler, Yakn ekim Mercekler ve Adaptrler
Sualtnda makro fotoraf teknii bafll baflna incelenmesi gereken bir konudur.
Trkede byk anlamna gelen macro szc, fotoraflkta nesneleri duyarl yzeye dflen grntnn aslna yakn llerde byk olmas fleklinde tanmlanabilir. Bir objektifin makro grnt verebilmesi iin odak uzunluunun deifliklie uramas gerekir. Buna bir eflit gzlk takmak ya da bytele bakmak da
diyebiliriz.
65
Objektifler aflada sralanan flekillerde makro nitelii kazanabilirler:

1. Objektif yalnzca makro grnt almak zere retilmifltir. Bu objektif tam anlamyla makro objektif olarak adlandrlr. Duyarl yzey zerinde oluflturduu
grnt aslna yakn veya daha byktr. Bu tr objektiflerle nesneye belli bir yaknla gelmeden fotoraf ekilemez.
2. Bilinen genifl, normal ya da dar al her trl objektife gerektiinde kullanlmak
zere makro zellii eklenebilir. Objektifler bilinen ortalama uzaklklarda grnt alrken, makro alfllmak istendiinde bir bilezik yardmyla makro konumuna
alnr. Bylece ok yakndan grnt alma olana doar.
3. Bir nceki maddede rnei verilen objektif tipleri gnmzde otomatik biimleriyle retilmektedir. rnein sualt iin de yaygn olarak kullanlan 60 mm ve 105
mm objektifler, nesne konuya uzaksa normal veya dar al bir objektif gibi davranarak otomatik netliini yapmaktadr. Konuya (film dzleminden yaklaflk 15 cm)
yaklafltnzda objektif kendini otomatik olarak makro konumuna almaktadr.
4. Yllardr tm fotoraflar tarafndan bilinen ve daha ok su st fotoraflkta
kullanlan uzatma tpleri veya krkler, herhangi bir objektifi kolaylkla bir makro objektif yapabilirler. Bunun tek koflulu kullanlacak gerelerin mekanik olarak
birbirlerine uyumlu olmalardr.
Makro objektif veya adaptrlerle alflrken alan derinliinin ok az olduunu

belirtmifltik. Bunu bir tablo eflliinde grelim (f. 22 diyafram deeri iin).
Grnt/ Nesne Oran Alan Derinlii (milimetre)
Aklama
1:3
19
Grnt nesnenin te biri kadar
1:2
12
Grnt nesnenin yars kadar
1:1
Grnt nesne ile ayn byklkte
2:1
Grnt nesnenin iki kat byklkte
Tablodan grlebilecei gibi, bytme oran arttka alan derinlii belirgin flekilde azalmaktadr. Bu durum makro alflma koflullarnn ereveleme, pozlama,
netleme ve aydnlatma alarndan tamamen farkl bir flekilde ele alnmas gerektiini gstermektedir.
AYDINLATMA KAYNAKLARI VE BAKIM

Sualt Flafllar
Sualtnda kaliteli fotoraf ekmenin en temel unsurlarndan biri de sualt flafllar ve
onlar kullanabilme becerisidir. Bu nedenle sualt flafllarnn alflma prensipleri ve
kullanlan terimlerin de bilinmesi gerekir. Basit tanm ile flafl, fotorafn pozlanabilmesi iin gerekli flk kaynan salayan aygttr. sualt flafllar da, kara fotoraflnda kullanlan elektronik flafllarn su geirmez versiyonlarndan baflka bir fley
deildir. Sualt flafllar birok lt esas alnarak snflandrlr. Byk-kk flafllar,
genifl a veya makro flafllar, analog-saysal flafllar gibi. Bunun yannda yaygn olarak flafllar artk ya DSLR makinelerin ya da kompakt saysal makinelerin kabinlerinde kullanldklar iin elektronik flafl kordonu ile alflan flafllar ile fiber optik
kablo ile alflan flafllar olarak da snflandrlabilirler.
Tablo 3.1
Alan Derinlii
Tablo
T. Yavuzdoandan
alnan verilerle
oluflturulmufltur.
66
Yansma (backscatter): Bu
terim, sualtndaki flk
kaynann yansmas ile
partikllerin fotoraf
makinesi ile konu arasnda
grlmesi, yansmas ve
fotorafta oluflmas
anlamna gelir. Backscatter,
sualt fotoraflnda
istenilen bir durum deildir.
Bu sebeple fotoraf
ekimlerinde dikkat edilmesi
gereken en nemli nokta,
kullandmz flafl ya da flk
kaynan fotoraf
makinesine yaklaflk 45
derecelik bir pozisyonda
konumlandrmak olmaldr.
(rnek fotoraf iin bkz.
Fotoraf 3.9)
Flafl Senkron (efl zaman)

Hz: Flafln aydnlanma
sresi ile makinenin
rtcsnn alma ve
kapanma sresi arasnda
olmas gereken uyuma
verilen addr. Bu uyum
bozulursa flafl fl duyarl
yzeye ulaflamaz. Bu durum
flafl kullanlrken yksek
rtc hz uygulandnda
gzlenir. Makinelerde
genellikle flafl ile
kullanlabilecek en yksek
rtc hz deeri yazldr.
Bu hz artrldka flafl fl
grntnn daha az
blmn aydnlatr. Saysal
makinelerde sonu hemen
gzlenebildii iin fotoraf
gereken dzeltmeleri annda
yapabilir.
Dahili Flafllar
Sualtnda dahili (entegre) flafl kullanm snrl imknlar salasa da, kompakt
makinelerle sualt fotoraflna adm atanlarn ilk ve belki de uzun sre yararlanaca flafllar, gvde zerinde yer alan bu flafllardr. Dahili flafllar sadece ok berrak sularda kullanlrlarsa az sorun yaratp mmkn olan en iyi neticeyi salarlar.
Bu tip sistemlerde flafl fl, objektifin hemen yukarsndan ve konuya dik olarak
ulafltndan sudaki cisimciklerden yansma (backscatter) yapma eilimi ok fazladr. Bu gibi durumlarn nne geilemeyecek derecede flartlar varsa flafl kullanmadan fotoraf ekmek daha uygun olur.
Dahili flafl kullanrken dikkat edilmesi gerekenler flunlardr:
1. Nesneye yakn olunmaldr.
2. Flafl kullanlsa bile WB (Beyaz Dengesi) ayarlar derin suya gre yaplmaldr.
3. Eer varsa flafl flk datcs (diffuser) kullanlmaldr. Bu datclar baz koruyucu sistemlerde ite bulunurken, bazlarnda dflardadr. Bu datclar
hem fl datarak yumuflatrlar hem de yansmalar ortadan kaldrabilirler.
Harici Flafllar
Birbirinden byleyici renklerin bulunduu sualt dnyasndaki bu renkleri ortaya karabilmek iin sualt fotoraflnda zellikle harici flafl kullanm vazgeilmezdir. Ancak buna ramen fotoraf makinesi sistemlerinin birounda bulunmaz. Bunun yannda harici sualt flk kaynaklarnn hepsi sualt fotoraf makineleri ve kabinleriyle uyumlu deildir. O nedenle bir sistem satn alrken, bunun
sualt flafllarna uyumlu olmasna dikkat edilmelidir. DSLR kamera kabinlerinde
bu, sorun deildir. nk bu kabinler mutlaka harici flaflla birlikte kullanlmak
zere tasarlanmfllardr.
Flafl seerken dikkat edilmesi gerekenler:
1. Saysal fotoraf makineleri ile sualtnda kullanlmak zere hazrlanmfl bir
flafl olmaldr. Fotoraf makinesinin zelliklerine uyabilmelidir.
2. oklu, manuel flk seviyesi ayarlarna sahip bir flk flafl olmaldr.
3. Mmknse n (Pre) Flafl moduna sahip olmaldr.
Flafl kullanrken manuel (M) veya rtc ncelikli (S) alflyorsanz, seeceiniz rtc hznn flafl senkron hzndan yksek olmamasna dikkat etmelisiniz.
oklu g ayarna sahip flk kaynaklarnn kullanm, flk ayarlamalarnn kontrol
edilmesini salar. Parlak flk iin g artrlr, karartmak iin g azaltlr. Ne kadar
ok ayar varsa, fotorafta o kadar ince ayarlar yaplabilir.
Malzeme Bakm ve Korunmas

Donanmnz dzenli bir flekilde saklamak biraz zamannz alabilir ama bu, koruyucu kabininizin mr iin ok byk nem taflr. Eer bakm yapmay ve sklkla su geirmezlik kontrol yapmay ihmal ederseniz; sadece deerli bir fotoraf
makinesini deil, iindeki tm fotoraflar da riske atarsnz. Her dalfltan nce
mutlaka koruyucu kabini tatl su ile dolu bir kovaya sokup kabarcklar gzlemleyerek sznt kontrol yapn.
67
Tuz Temizlii
SIRA
SZDE iin ok
Koruyucu kabini tuzdan arnmfl bir flekilde saklamak, onu
korumak
nemlidir. Tuzlu suda yaptnz her dalfltan sonra, kabini, flafllarnz ve dier aksesuarlarnz mmkn olan en ksa zamanda tatl su dolu bir Dkovaya
20-30
fi N E L sokup
M
dakika kadar orada bekletin. Tatl su, kabinde meydana gelen tuz birikintisini temizler. Tm butonlara basp kadranlarla oynayarak, oralarda birikmifl olabilecek
S O R U
olan tuzun temizlenmesini salayn.
Temizlik iin bir ipucu: Eer varsa taflnabilir bir buzluk ya da su geirmeyen
D K K A T bir kap tatl su kovas olarak ok iyi ifl grecektir. Eer bir tatl su kovas yoksa kabini ve aksesuarlarnz ok basnl olmamak kaydyla tatl suyun altnda ykayarakSIRA
da tuzdan
arndrabiSZDE
lirsiniz. Suyun ok basnl olmas, kurtulmak istediiniz tuzun daha derine kamasna yol
aabilir.
AMALARIMIZ
N N
Szdrmazlk Contalarnn (O-ring) Korunmas

Boylar, kalnlklar ve renkleri modelden modele deiflse de tm O-ringlerin
K T Ayaltm
P
kullanm amac ayndr. erideki hava ile dflardaki su arasndaki
saladklarndan, onlar doru bir biimde kullanmak ve tutmak nemlidir. Eer O-ringlere zarar verirseniz, koruyucu kabinin ya da flafllarnzn iine su kamasna neT E Liin,
E V Z Ydikkatlice
ON
den olarak, iindekilere zarar verirsiniz. O-ringi, bakm yapmak
yerinden karn. Bunu yaparken bir O-ring karc ya da benzeri bir alet kullann.
nk O-ringleri bak ya da baflka metal aletlerle karmaya alflmak, genellikle
zerinde entikler yaratr ve bu da O-ringin su geirmezlii salamasna engel olaNTERNET
bilir. O-ringi dikkatlice gzden geirerek kir, toz, kum paracklar, kl, tuz ya da
benzeri bir madde olup olmadn anlamak iin parmaklarnz zerinden geirin.
Byle bir fley bulursanz, dikkatle temizleyin. Bunlarn temizlenmemesi O-ringe
zarar vererek, bir sonraki dalflnzda kabinin iine su kamasna yol aacaktr. Oringinize bir pirin tanesi kadar ya dkn. Bafl ve iflaret parmaklarnz kullanarak
tm yzeyi kaplayacak ince bir tabaka halinde ya yayn. Gereinden fazla ya
srmek O-ringinize kum ya da tozun daha kolayca yapflmasna neden olur. Bu
nedenle sadece gerektii kadar ya kullann.
SUALTI EKM TEKNKLER

Sualt Fotorafln Kara Fotoraflndan Ayran
nemli zellikler
Sualt dnyas, ekicilii, gizleri ve insan iin sunduu farkl ilgi alanlar ile farkl
donanm ve beceriler sayesinde keflfedilebilinen bir ortamdr. Fotoraf gibi bafll
baflna bir urafly sualt ile birlefltirmek; aletli dalfl, bilgi, beceri ve eitimi ile beraber deneyimi de yaflamay gerektirir. Sualtnda fotoraf ekmek, birbirinden farkl bu iki beceriye sahip olmay ve bu becerilerde deneyimli olmay da gerektirir. yi
bir fotorafnn ayn zamanda sualt fotorafs olamayaca gibi; iyi bir dalgcn
da her zaman sualt fotorafs olamayaca muhtemeldir. Bu durum ancak her iki
zellik bulunduunda geerlidir. Kara fotoraflna gre sualt fotoraflnn
farkl ortam, ekipman ve flk flartlarna sahip olmas, kara fotoraflndan daha
zor flartlar olduu gereini ortaya koymaktadr. Ancak s su (0-6 m) fotoraflnda bu farkllklar, derin su (6-40 m) fotoraflna gre daha az seviyededir.
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
68
Sualtnda Renklerin Sourulmas (Emilimi)

Sualtnda karaya gre en nemli fark, renklerin sourulmasdr. Su, flk iin iyi bir
filtredir. Ifln youn emilimi, artan derinlie bal olarak renk kayplarna neden
olur. Ifln sourulmas yalnzca artan derinlikte deil, konudan uzakla bal
olarak da deiflim gsterir. Bu nedenle sualtnda, konuyla aramzdaki uzakln az
miktardaki deiflimi bile byk deerlerde renk kayplarna ve flk sourulmalarna sebep olur. Sualt fotoraflnda bu durumun stesinden gelebilmek iin
konuya yeterli derecede yakn olmak, doal fl mmkn olduu kadar kullanmak ve en nemlisi renk kaybn en aza indirgeyebilmek iin flafl kullanmamz
gerekmektedir.
Suyun fl emme zellii sayesinde sualtnda renkler derine indike kaybolur.
Bu deiflimi bir tablo eflliinde grelim.
Tablo 3.2
Sualtnda Renkler
lk 5 metrede
Krmz
10 metrede
Turuncu
20 metrede
Sar
30 metrede
Yeflil
60 metrede
Mavi
Daha derinde
Dier renkler
Fotoraf 3.6
Sualtnda renklerin
sourulmasna bir
rnek. Soldaki
fotorafta fotoraf
konuya biraz uzak
kald iin flafl
etkisini neredeyse
gsterememifl. Sadaki
fotorafta ise konuya
yeterince yaklaflld
iin flafln etkisiyle
asl renkler ortaya
kmfl.
Grfl Uzakl, Netlik ve Alan Derinlii

Sualtnda flk, dalm gsterir ve maddeler zerinde paral bir durum alr. Berrak
tropik sularda bile konudan uzaklk arttka bir sre sonra ok fazla sayda flktan
yansyan paracklar (partikller ya da planktonlar) grlr. Bunun tek nedeni ise
doal fln yzeyde krlmas ve sualtnda ise dalmaya uramasdr. rnein
berrak olmayan sisli bir gnde, yzeyde bir konu fotorafladk. Bu durum, sualtnda srekli var olan bir durumdur. Bu sebeple fotoraf genifl al bir objektifle
(rnein 28 mm) konuya mmkn olduu kadar yakn olmaldr.
69
Fotoraf 3.7
Alan derinliinin
azaltlmas
yntemiyle
nesneyi ne
karan bir
fotoraf rnei.
Arka plann ayn
zamanda koyu
olmas, bu etkiyi
daha da
glendirmifl ve
duraan
canllara rnek
verilebilecek
borulu kurtuk
belirgin biimde
ne kmfl.
Sualtnda Ifln Krlmas

Iflk fln sualtnda krlarak, dalgcn maskesinden gzne veya fotoraf makinesinin objektifine ulaflr. Bir anlamda insan gzn de 50 mm objektif olarak dflnebiliriz. Ifln sualtnda krlmas, cisimlerin %
25 daha byk ve % 33 yakn grnmesine
yol aar. Sualtnda zellikle yakn ekim
mercekler veya makro objektifler, nesnenin
bykln artrmak ve net alan derinliini azaltarak nesneleri n plana karmakta etkili rol oynamaktadr. Bununla beraber, genifl al objektifler ile doru port kullanlmaldr. ekim srasnda gnefllik gibi
istenmeyen teknik paralarn ereveye girmemesi asndan bu durum nem taflr.
Fotoraf 3.8
Sualtnda fln
nasl krldn ve
olduundan
byk
grndn
gsteren bir
rnek. Krlma
nedeniyle nesne
olduundan
farkl bir
yerdeymifl gibi
grnr.
Fotoraf 3.9
zellikle fotorafn sa
st ksmnda youn
olarak grlen
cisimcikler flafln al bir
flekilde
ynlendirilmemesinden
dolay yansmfl ve
backscatter oluflturmufl.
70
Sualtnda ekim Alanlar ve Koflullar

S Su ve Tatl Su-Havuz Fotorafl
Gl ve nehir gibi tatl su ortamlarnn deniz seviyesinde olmas durumunda, denizde gereklefltirilen fotoraflk teknikleri ve dalfl teknikleri ayn flekilde burada da
geerlidir. Dikkat edilmesi gereken en nemli iki konudan birincisi; dalnacak gl
veya nehrin deniz seviyesine gre irtifa konumudur. Dflk irtifa (100-3000 m) ve
yksek irtifa (3000-6000 m) dalfllar zel koflullardaki dalfllar olduundan, bu dalfllarn eitiminin alnmas mutlaka gereklidir. kinci nemli konu ise tatl sularda
yzerlik kontrol iin deniz suyuna gre daha fazla arla ihtiya duyulmasdr.
Havuz fotorafl genelde iki amaca ynelik alflmalar ierir. Birincisi, sportif amal konularn fotoraflanmas; ikincisi, model kullanarak gereklefltirilen kurgusal fotoraflardr. S su ile derin su arasnda fotorafy zorlayan fiziksel koflullar vardr. rnein derin suya gre s suda ortam flnn fliddeti daha yksektir.
Bu, fotorafya neredeyse istedii diyafram ve rtc deerlerinde alflma flans
verir. Yzeye yakn derinliklerde henz renkler sourulmamfltr. Bu da fotorafya byk kolaylk salar. Gl, ar flafllara gerek kalmaz ve renkler henz emilmedii iin beyaz denge (white balance) bozulmamfltr. Dalglk asndan s suda fotoraf eken kiflinin suda kalma sresi snrl deildir. Ar SCUBA donanmlar, birtakm hava hesaplar ve bekleme gibi ifllemler, fotorafy meflgul etmez.
Tm bu nedenlerle rnein 5 metre derinliklere dayankl basit makinelerle havuzda veya s suda baflarl an fotoraflar ekmemek iin hibir neden yoktur.
Fotoraf 3.10
Burada olduu
gibi havuzda
veya s suda
baflarl an
fotoraflar
ekmek sanld
kadar zor
deildir.
71
Kuflkusuz her fley bu kadar basit olsayd, dalglar zahmete girmezler ve fotoraflarn yzeye yakn derinliklerde ekerlerdi. Sualtnda farkl derinliklerde, farkl
zelliklere sahip saysz ortam vardr. Hepsinin ayr ayr bir sualt fotorafsna sunaca sonsuz eflitlilikte grsel bir dnya vardr. fiimdi bu dnyalardan bazlarna
birlikte deinelim.
Batk ve Arkeolojik Alanlar Fotoraflama

Batk ve arkeolojik alanlarn fotoraflanmasnda en nemli konu, yzerlik kontrolne son derece hkim bir deneyime sahip olmaktr. Birincil kural, batk ve arkeolojik nesnelere dememek ve zarar vermemektir. Bu ayn zamanda bizim emniyetimiz asndan da nemlidir. Batk eer bir sac batk ve dalmamfl hlde sualtnda bulunuyor ise; bu tr bat gnefl fln arkamza alarak ve genifl a objektif kullanarak afladan yukarya doru, yani batn alt ksmndan st ksmna doru ereveleyerek ekmek, batn ihtiflamn ortaya koymak asndan fayda salar. Bu tr ekimlerde flafl fl yetersiz kalacandan veya bata olan mesafemize
gre batn ok az bir ksmn aydnlatacandan flafl kullanmak yerine ortam flndan faydalanmak gerekir.
Eer metal batn iinden fotoraf ekmeyi dflnyorsak birinci nemli kural,
batn herhangi bir metal aksamna taklmamas iin dalfl ekipmanlarmzn sarkmayacak flekilde ve derli toplu olarak zerimizde sabitlenmesi gerekir. Metal batklarda dikkat edilmedii takdirde hayati tehlike yaratan yaralanmalar (kesikler,
arpmalar) sz konusu olabilir. Bu tr batklarn iinde yaplacak ekimlerde ve
detay ekimlerde flafl kullanlmaldr. Ayn kurallar henz dalmamfl ahflap batklar iin de geerlidir. Arkeolojik alanlar ve nesnelerin fotoraflanmasnda da yzerlik kontrol nem taflr. Arkeolojik bir nesneyi karflsndan ve btnn ereveye alacak flekilde fotoraflamak neticeye etki eden bir seimdir.
SIRAkullanmazlar.
SZDE
Ahflap batklar zerinde fotoraf alflmas yapan dalglar bazen palet
Sizce bunun nedeni ne olabilir?
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
SIRA SZDE
D fi N E L M
Fotoraf 3.11
zel olarak S O R U
batrlan ve dalfl
turizmine alan
asker bir uak
ve
DKKAT
onu inceleyen
dalg. Fotoraf
nesneye uzak
SIRA SZDE
olmas nedeniyle
flafl kullanmamfl,
fln sourulmas
nedeniyle AMALARIMIZ
de yeflilmavi tonlar baskn
duruma gelmifl
(derinlik yaklaflk
22 metre). K T A P
N N
TELEVZYON
TELEVZYON
NTERNET
NTERNET
72
Doal Ortamlarn Fotoraflanmas (Maara, Tnel, Kanyon)

Doal ortamlarn fotoraflanmas -genelde maara, tnel ve kanyon benzeri alanlar- ileri seviyede bir dalfl deneyimine ve becerisine sahip olmay gerektirir. Maara dalfl ise ayr bir eitim gerektiren dalfl trdr. Maara gibi karanlk ortamlarda ise gece dalfl becerilerine sahip olmak gerekir. Bu tr alanlarda dahili ve harici flafllar dflnda video flklar da farkl efektler yaratma anlamnda kullanlabilir.
Fotoraf 3.12
Maara, tnel gibi farkl
ortamlarda dalfl yapabilmek
iin en az 2 yldz
balkadam dzeyinde brve
ve yeterli dalfl deneyimi
gereklidir. zellikle kapal
maara dalfllarn, gece
dalfl gibi dflnmek gerekir.
O nedenle her dalg sualt
fenerini, fotoraf veya video
ekecek kameramanlar da
sabit flk veya flafl
kaynaklarn almadan
dalfla gememelidirler.
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
Maara, tnel
gibi
ortam dalfllarnda fotoraf ekerken pozlama asndan nelere dikkat
SIRA
SZDE
edilebilir?
D fi N E L M
Canl Nesnelerin Fotoraflanmas

Canl nesnelerin fotoraflanmas konusunu, kullanlacak fotoraf donanm asnO R U
dan farkllkS gsterecei
iin iki alt bafllkta incelemek yararl olacaktr. Bunlar;
duraan ve kk canllar ile hareketli ve byk canllardr.
DKKAT
Duraan ve Kk Canllar
Sabit veya olduka yavafl hareket eden ve gzle grlebilir ufaklkta olan canSIRA
SZDE
llarn ekimi
iin
fotoraf makinesini, nesneye ok yakn bir flekilde konumlandrmak gerekir. Bu sayede erevenin tmn nesne ile doldurma imkn elde edilir. Bu flekilde renkler doygun ve parlak kacaktr. ok yakn (makro) ekimlerde
AMALARIMIZ
alan derinlii ok azalaca iin diyafram seimimiz f/16 veya f/22 olmaldr. Bu tr
ekimlerde en nemli konu, flk kaynadr. Fotorafta, istenmeyen plankton yansmalarnn Knne
gemek iin uygun flk kayna kullanmak gerekmektedir. Mak T A P
ro ekimde de flaflmz TTL konumda 45 derecelik bir ayla yerlefltirmemiz yarar-
N N
TELEVZYON
TELEVZYON
NTERNET
NTERNET
73
l olacaktr. Makinemize bal bir flk kayna (harici flafl) var ise flaflmz yine ayn konumda otomatik moduna alp ekim yapabiliriz. Bu tr ekimler iin makro
zellii olan 60 mm ve 105 mm objektifler uygundur.
Fotoraf 3.13
Duraan deniz
canllarna rnek
oluflturabilecek bir
deniztavflan.
Fotoraf 60 mm
odak uzunluklu
bir objektifle
makro
konumunda ve iki
adet harici flafl
kullanlarak
ekilmifltir.
Hareketli ve Byk Canllar

Sualtnda hareketli ve byk canl denildiinde gzle grlebilir balklar, ok
bacakl bcekler ve benzeri canllar akla gelmelidir.
Bu tr nesnelerin ekiminde;
1. Sakin olmak, ilk kuraldr. Bu tr nesneleri grdnzde, heyecanlanp pefline dflmek yerine bir an dflnp harekete gemek nemlidir. Burada
dikkat edilmesi gereken, yzerlik kontrolnzn uygunluudur. Dier
nemli husus ise ne kadar sessiz olduunuzdur. Burada solurken kardnz ses ve hava kabarcklar nesnenin rkmesine neden olacandan, solunumunuzun dahi en az ses karacak seviyede gerekleflmesi gerekir. ekime karar verdiiniz anda da baflarl olmak istiyorsanz bir an nefesinizi tutmakta fayda vardr.
2. Hareketli canllarn trleri ve davranfl zellikleri hakknda mutlaka bilgi sahibi olmak gerekir. Balk ve benzeri hareketli canllarn ekim annda doal davranfllarn tahmin etmek iin bu canllarn doal davranfllar hakknda bilgi sahibi olmak gerekir. Hareketli bir canlnn davranfl zelliklerini
bilirseniz, o canlnn fotorafn en uygun anda ekme flansna sahip olursunuz. Eer hareketli canlya yaklaflmak gerekiyorsa bunu yavafl ve sessiz
yapnz.
3. SLR veya DSLR makine kullanan dalclar iin hareketli canllarn ve balklarn ekiminde en uygun objektifler 50 mm, 60 mm ve 105 mm odak uzunluuna sahip objektiflerdir.
74
Fotoraf 3.14
Hareketli ve byk
canllara rnek
verilebilecek bir
orfoz.
Fotorafnn
konuya yeterince
yaklaflabilmesi
nedeniyle flafl
etkisini gstermifl
ve doal renkler
elde edilmifl. Sa
stte ise, grece
biraz daha uzakta
bulunan baflka bir
balk, denge
oluflturmufl ve
fotorafa derinlikli
bir estetik katmfl.
Akntda Fotoraflama
Aknt kancas, 25-30 cm

uzunluunda gerektiinde
tafl, kaya kovuk gibi yerlere
ucundaki kanca aracl ile
tutunmay salayan veya
kuma saplanabilen, yaklaflk
1,5-2 metre uzunluunda ipi
ile denge ceketimize
balama flansna sahip
olduumuz paslanmaz
elikten retilmifl bir
ubuktur.
Netleme flk kayna (focus
light), kabin stne monte
edilebilen ve srekli sabit
flk verebilen ufak bir el
feneri veya benzeri bir
aydnlatma aracdr. Ap
kapama ifllemi elle yaplr ve
fln az olduu ortamlarda
(zellikle ok yakn
ekimlerde) netleme ifllemini
salkl yapmak amacyla
kullanlr. Pil gibi ayr bir
g kayna ile beslenir.
Aknt dalfllarnda fotoraf ekmek, ncelikle aknt dalfl bilgisi ve deneyimine

sahip olmay gerektirmektedir. Bu tr dalfllarda sabit durma flans olmadndan
donanma ek olarak aknt kancas kullanmakta byk fayda vardr.
Dip derinlii dalfl limitlerinde ve kumluk olan blgelerde kuma saplayarak;
tafllk, kayalk olan yerlerde ise kanca zelliini kullanarak akntda sabit durmamz salayp fotoraf ekme imkn yaratr. Ancak bu ifllemi sadece kaya ve tafl
zerinde uygulamak gerekir. Mercan alanlarnda bu ifllemi yapmak, o mercana
ciddi zararlar verebilir. fiiddeti az olan akntlarda dip derinlii dalfl limitleri iindeyse sabit durma ifllemini paletimizi dibe dayamak suretiyle zmleyebiliriz.
Gece Dalfl
Gece dalfl, eflitli canllarn ekimi iin bize zengin frsatlar salar. Bu nedenle gece dalflnda fotoraf ekmeyi hedeflemiflsek makro objektifleri tercih etmek gerekir. Fotoraf makinesinin flafl veya flafllar yannda zerine monte imkn veren
ilave bir netleme flk kaynana (focus light) ihtiya vardr.
Gece dalfl, emniyet ve gvenlik asndan farkl beceriler gerektirdiinden, rnein sualtnda haberleflmek iin kullandmz el iflaretleri gece dalflnda grlmeyecei iin, bizi dalflmz sresince aydnlatacak dalfl fenerlerine ve bu fenerler aracl ile kullanacamz iflaret teknikleri bilgisine sahip olmak flarttr.
75
Fotoraf 3.15
Bir gece dalfl srasnda
ekilmifl mren. Mrenler
sanld kadar tehlikeli
balklar olmamalarna
karfln (aslnda
yaplmamas gereken
yemleme srasnda) miyop
olufllar ve sivri diflleri
nedeniyle enfeksiyon
oluflturabilecek
yaralanmalara yol
aabilirler. O nedenle
fotoraf bu fotorafta
105 mm objektifi ile
makro ekim yerine tele
konumda (objektifin
kendi odak
uzunluunda) alflmay
yelemifl.
Sualt Fotoraflnn Genel Kurallar

Unutmayalm ki sualt bizim doal ortammz deildir. Sz konusu ortam floras ve
faunas ile birlikte ekolojik bir sistem oluflturur. Amac fotoraf ekmek ya da yalnzca gzellikleri izlemek de olsa, dflardan gelen bir ziyareti olarak bir dalgcn
bu sisteme zarar verecek bir eylemde bulunmamas gerekir. Deneyimlerle belirlenmifl bu nemli kurallara ksaca deinelim.
Konulara Nazik Davranmak

Sualtndaki pek ok canlya korkun bir canavar gibi grnrsnz. Balklarn sklkla kuyruklarn evirip uzaklaflmalarna flaflmamalsnz. Konunuzu korkutmay
nlemek ve mmkn olan en iyi fotoraflar elde etmek iin ona yavafla yaklaflp
orada fotoraf ekmeden biraz vakit geirin. Konunuz size ve makinenize alflmfl
gibi grndnde yavafla birka fotoraf ekmeye bafllayabilirsiniz. Makinenizi
gerekli pozisyona ayarlamak iin ani hareketler yapmamanz gerektiini daima aklnzda tutun. Sabrl olmak, yavafl hareket etmek ve fotorafnz ekmek iin doru an beklemek ok nemlidir.
evreye Dikkat Etmek

Her zaman dalfl arkadaflnzn (buddynizin) ve etrafnzdaki dier dalglarn farknda olmalsnz. nnzdeki bir konuyla, en iyi kompozisyonu elde etmeye
younlaflmflken dierlerini unutursanz, onlarn ilerlediini fark etmeyip kaybolabilirsiniz. Arada bir nerede olduklarn kontrol etmeyi alflkanlk hline getirin.
Makro ekim yaparken hazrlk ve fotoraf ekimi uzun zaman alabilir. Ayn konuyu grntlemek iin srada bekleyen baflka dalglar olabileceini unutmayn. Srann onlara da gelebilmesi iin zaman iyi kullann ve ekiminizi gzel bir
flekilde tamamlayn. Bir grup iinde yer alyorsanz oraya tekrar dnme flansnz
olmayabilir.
76
Temel Kurallara Uymak

Dalfl yapmaya yeni bafllayanlar, sualtnda fotoraf ekerken nefes alp vermenin
nemini sklkla unuturlar. Fotoraf ekmenin verdii heyecan ve makineyi sallama korkusuyla farknda olmadan nefesinizi fazla tutmak ya da dzensiz nefes alp
vermek kolaylkla baflnza gelebilir. Fotoraf ekiyor olsanz da olmasanz da nefesinizi tutmayn, sakin olun. Doru nefes alp vermek havanz ekonomik kullanmanz salar, gvenlidir ve fotoraf ekerken makinenizin sabit durmasna yardmc olur. Fotoraf ekerken makinenize younlaflp hava kaynanz o derinlikteki dalfl sresini ya da dier dalfl plan ayrntlarn unutmanz da olasdr. Hava
basn gstergenizi dzenli olarak kontrol etmeyi, aflada ok uzun sre kalmadnzdan emin olmak iin dalfl bilgisayarnza bakmay ve dalfl eitmeninizin ya
da rehberinizin talimatlarna uymay ihmal etmeyin.
Mercanlara Zarar Vermemek

Mercan resifi; kkten bye gz alc bir dizi canlya yuva olan, geliflen bir
ekosistemdir. Hayvanlara barnak, beslenecek bir yer ve mercan polipleri tketen
kk balklara da bizzat yiyecek salar. Buradaki tm canllar dikkatli bir denge
iinde yaflar. Zaten kresel snma, kirlilik, yanlfl avlanma ve dier insan kaynakl tehditler altnda olan resifleri, bir de dalfl yaparken mercanlara zarar vererek
olumsuz ynde etkilememeliyiz. Dikkatsiz bir palet fiskesi ya da kol hareketi,
mercana yenilenmesi yllar alacak bir flekilde zarar verebilir. Canl mercana basmak ise ok daha genifl alanlarda zarara yol aar. Sualtndaki canllar izleme ve
fotoraflarn ekme keyfi iin dalfl yaptmza gre onlarn yaflamlarn mmkn
olduunca rahatsz etmemeye zen gstermeliyiz. Sualt fotoraflnda nemli
noktalardan biri de yzerlik (sephiye) kontrolnde ustalaflmaktr. Suda kollarnz
ve bacaklarnz hareket ettirmeden kolayca yzebildiiniz zaman, mercanlara dokunmanz ve zarar vermeniz daha dflk bir ihtimaldir. Fotoraf ekerken sorumluluk sahibi olun ki sonrasnda konunuza zarar vermeden bu gzellii arkadafllarnzla paylaflabilesiniz.
Yzerlik (sephiye): Suya batan bir nesne, taflrd hacimdeki suyun arl
ile doru orantl bir kuvvetle yukar doru itilir. Eer nesnenin arl, taflrd
suyun arlndan bykse nesne batar, tersi durumda ise yzer. Bir dalgcn yzerlii, derinlere indike negatif flekilde artacaktr. Bu durumda dalg denge yeleine yzeyde olduundan daha fazla hava basmak zorunda kalr. Dalg derinliini ok fazla deifltirmedike, yzerliini dengelemek iin nefes almas veya
vermesi yeterli olacaktr. Bylece yelek fliflirmek iin gereksiz yere hava tketilmemifl olur.
Yzerlik konusunda vurgulanan denge konusunda denge yeleinize (BC) hava
doldurup boflaltmak yerine, nefes alp vermeyi deneyin. Bu beceri, yzerliinizi
hzl bir flekilde ayarlayabilmek ve fotorafn ekmek istediiniz alan grmek
iin, mercanlar zerinde onlara zarar vermeyecek flekilde sabit kalmanz salayacaktr. Eer dengeli bir yzerlik salama konusunda kendinizden emin deilseniz,
mercan kayalklarnda dalmaktan kanarak bu konuda ustalaflmanz salayacak
alflmalar yapn.
Denge Yelei (BC, BCD, Bouyancy Control Device): Bir SCUBA takmnn
iinde yer alan, Sualtnda arlk eflitlememize, uygun yzerlik elde etmemize ve
gerektii hllerde yzeyde kalmamza yarayan bir dengeleyicidir. Suda her trl
hava ve grfl flartlarnda grlme ve izleme olana salayan fosforlu ve can alc
renkler tercih edilir. Tpn monte edilebilmesi iin bir srtlk ve kayfl sistemi vardr. Dalgcn yapsna uygun olarak bir tiflrt veya cekette olduu gibi eflitli boylarda retilir. Yelein dorudan tpe balants vardr. Gerektiinde tpten hava
baslarak fliflirilebilir. Ayn flekilde bir valfe baslarak hava dflar atlabilir. Denge
yelekleri SCUBA takmnn bir paras olduu iin can yelei olarak kullanlmaz.
Fotoraf ve kameramanlarn elleri dier dalglarla karfllafltrldnda her zaman
doludur. Bu durum kulak eflitleme, denge yeleini kullanma gibi durumlarda zorluklar yaratabilir. Bu zorluklar ancak deneyim kazanmakla afllabileceinden bir
fotoraf veya kameramann dalaca ortam kendini tartarak semesinde yarar
vardr.
Derli Toplu Olmak

Sarkan ahtapotlar ya da konsolunuz, siz farknda olmadan sarkarak mercanlara zarar verebilir. Eninde sonunda, zellikle akntda, bir yerlere taklarak sizi gvenli
olmayan bir duruma sokabilir. Sz konusu gereleri BCnize yakn bir yere tutturduunuzdan emin olun. Bunlar iin tutturucular, herhangi bir dalfl maazasndan
temin edebilirsiniz.
77
78
zet
N
A M A
N
A M A
cam vard. Ayrca havalandrma iin 1-1 vana ve

temiz hava salayan bir varil vard. Su yzeyinden destekli dalma teknii gelifliminin ilk gerek
adm, Fransz bilim adam Freminent tarafndan
atld. Freminent, havann yzeyden krkle basld, sudaki dalgca bir hortumdan srekli hava verilmesinin saland bir sistem tasarlad.
Bu sistem, bir oklar tarafndan ilk bafllkl-hortumlu dalma cihaz olarak anlr. Freminent
1774te kendi cihazyla 50 fite (15 metreye) dalarak orada 1 saat kalmasyla nldr. 1920de bir
Fransz deniz subay olan Kaptan Yves Le Prieur,
kendi vatandafl Fernez ile birlikte 1926da alacaklar patentle sonulanacak olan kendine yeterli hava dalma cihaz zerinde alflmaya bafllad. Bu cihaz, dalgcn srtnda tafld bir elik silindir ve azla bal bir hava hortumuydu. Dalg burun mandal ve hava geirmeyen gzlk
takyordu. ok az deifliklikle gnmze kadar
gelen SCUBA donanm, 1942 ylnda iki Fransz
mucit, Emile Gagnan ve Kaptan Jacques-Yves
Cousteau gelifltirdiler. Gerek bir devrim saylabilecek bu bulufl su cieri (aqualung) olarak tanmland. Bu soluk alma arac (reglatr) sayesinde dalglar, sualtna indirdikleri basnl hava
dolu bir tpten soluk alp-verebilmifller; bylece
ilk kez yzeye bal kalmadan sualtnda zgrce
dolaflabilme olanan bulmufllardr. Gnmzde
sportif dalgln bu kadar yaylabilmesinin temelinde bu bulufl yatmaktadr.
Sualtnda yaplan dalfllar ve bunlarn eitim

srelerini aklamak.
Ksaltlmfl ad SCUBA olan ve Kendinden Yeterli Sualt Soluma Cihaz olarak adlandrabileceimiz aletli dalfl eylemini gereklefltirebilmek
kapsaml bir eitim srecini gerektirir. Amac temel olarak sportif amal dalfl yapacak balkadamlar yetifltirmek olan balkadam eitimi bir,
iki ve yldz olmak zere aflamadan oluflur.
Her bir aflama, birbirini izleyen ve tamamlayan
ieriklere sahiptir. Bir dalg aday salk koflullar uygunsa bir yldzdan bafllamak zere eitim
alabilir. Dnya leinde geerlii olan CMAS
balkadam eitimi, sz konusu konfederasyona
bal lke federasyonlarnn denetiminde yetkili
dalfl okullar tarafndan verilir. Bir dalgcn dalabilecei en ok derinlik ve dalfl yapabilecei ortam, sahip olduu balkadam brvesine baldr.
Uluslararas kurallarla dzenlenen dalfl eylemi,
yaflamsal bir nem tafld iin dalfl okullar bu
konuya zel bir nem verirler. Dalfl derinliini
yeterli bulmayan, farkl zellikleri bulunan dalfl
ortamlarnda dalfl yapmak isteyen dalglar; gereken eitimi almak ve yldz saylarn artrmak
zere (yeterli koflullar saladktan sonra) bir st
aflamada eitim almak zere dalfl okullarna baflvurabilirler. yi bir sualt fotorafs olmann birinci koflulu, iyi bir dalg olmaktr.
Dalgln ve Sualt Fotoraflnn tarihsel srecini anlatabilmek.
Mezopotamyada inci avclarnn nefes tutarak
sualtna dalfl yaptklarn gsteren arkeolojik bulgular, bu eylemi .. 4500 yllarna kadar eskiye
tarihlemektedir. Sualtnda soluk alabilmenin ilkel
rnekleri yzeye uzanan ii bofl kamfllarla dalfl
yapmaktr. Ancak bu yntem, kullanflsz ve zahmetlidir. Dnemi asndan devrim saylabilecek
dalfl anna ait ilk kaytlar, .. 330 ylnda Byk skender zamanna uzanmaktadr. Sistem basite ters evrilmifl ii hava dolu bir kaptan ibaretti. Dalfl ann gelifltirerek 1691 tarihinde patentini alan bilim adam ise astronom Sir Edmund
Halleydir. Sir Halleyin tanmlad an, kurflunla
kapl ahflap, yaklaflk 50 fit kp (1.7 metrekp)
hacmindeydi ve fln girebilmesi iin tepesinde
N
A M A
Fotoraf ekebilmek iin sualt ortamnn belirleyici zelliklerini sorgulayabilmek.

Bir sualt fotorafs veya kameraman olmaya
doru giden yol, kifliye zg farkl bir sreci izler. rnein yllardr fotoraf eken ve flimdiye
kadar flnorkel dalfl denilen teknik dflnda sualtna inmemifl bir kifli, bu ifli ilerletmeye karar verebilir ve dalfl eitimi alarak bir sualt fotorafs
olabilir. Baflka bir rnek ise, yllardr dalfl yapan
birinin basit fotoraf makineleriyle ok derinlere
inmeden ektii an fotoraflar ile yetinmemesi
ve geliflmifl makine donanmyla farkl fotoraflar
ekmeye karar vermesidir. Bu durumda da yllarn deneyimli dalgc, sualtnda fotoraflk eitimi almak zorundadr. Ksacas tek baflna ne iyi
bir dalg ne de iyi bir fotoraf olmak, iyi bir

sualt fotorafs olmak iin yeterli deildir. Her
iki alanda da geliflme salamak, daha iyi fotoraflar iin temel kofluldur. rnein deneyimli bir
dalgcn temel zelliklerinden olan iyi bir yzerlik dengelemesi, sualtnda fotoraf ekme veya
kamera kullanm srasnda son derece nemlidir. Ayn flekilde, sualtnda dalfl yapacanz parkurun zelliklerine gre fotoraf donanmn hazrlamanz, gerekli aksesuarlar almanz, yzeyde
yaplmas gereken makine ayarlarn yapmanz
byk nem taflr. Hazrlk srasnda yapacanz
baz temel hatalarn 25-30 metrelerde dzeltilmesi olanakszdr. Dalfl sreci, emek, zaman ve para isteyen bir sretir. Btn bunlar bir yana, grnts olduka grkemli bir makine takmyla
suya inerek, dalfltan nce yaplan bir hata nedeniyle tek bir kare ekemeden yzeye kmak herhlde dalfl ekibine veya dalfl arkadaflnza kolayca aklanabilecek bir durum deildir. Bu noktada iyi bir dalg olmann yannda, sualt fotoraf donanm ve aksesuarlarn tanmann da ne
kadar nemli olduu ortaya kmaktadr.
N
A M A
Sualt fotoraflnda kullanlan fotoraf makineleri ve yardmc malzemeleri tanmlayabilmek.

Filmli ya da saysal olsun, karada kullandmz
fotoraf makineleri hem duyarl yzey hem de
mekanik-elektronik paralar nedeniyle su (zellikle de tuzlu su) almamas gereken sistemlerdir.
Bu nedenle sualtnda fotoraf ekeceksek, ncelikle makinemizin su almaz bir dzenekle korunmas gerekmektedir. Basit ya da geliflmifl olsun tm makineler genellikle iki yntemle gelifltirilen ve adna kabin ya da housing denilen sistemlerle korunur. Bunlar makineyle btnleflik
(compact) olarak retilmifl amfibi sistemler ve
makinenin iine konulduu koruyucu kabinlerdir. Sualt grnt koflullar, karada bilinen koflullarla bire bir ayn deildir. Iflk havadan suya
geerken krlr. Derinlik arttka sourulma nedeniyle scak renkler kaybolarak yerini souk
renklere brakr. Gn flnn zayflamas nedeniyle de derinlikle birlikte pozlama deerleri dfler. Btn bunlar sualtnda fotoraf ekimini bafll baflna zel bir teknik durumuna getirmifltir.
Derinlerde kaybolan renkleri elde etmenin yolu,
yapay flk kaynaklar kullanmaktr. Bunlar harici
79
ve dahili flafllar olabilecei gibi sabit flk kaynaklar da olabilir. Bir sualt fotorafs dalfla bafllarken nelerle karfllaflacan ou kez tahmin
bile edemez. Hi beklemedii bir anda her zaman gzledii bir canlnn alfllmadk bir davranflna tank olur veya o andaki flk koflullar ortam bambaflka bir atmosfere brndrr. Sualt
fotorafln bu kadar zevkli hle getiren de
zaman ve yeri belli olmayan srprizlerdir.
N
A M A
Sualt ekim tekniklerini ve ekim meknlarn

aklayabilmek.
Sualtnda, alnan eitim dzeyine gre farkl ortamlarda dalfl yapmak ve fotoraf ekmek mmkndr. rnein 1 yldz balkadamlar, en az 3
yldz bir balkadam eflliinde en ok 18 metre
derinliklere inerek uygun koflullarda dalfl yaparak fotoraf ekebilirler. lkemizin ky sular
dflnldnde bu derinlikler olduka aydnlktr ve renkler de canldr. Ne yazk ki kirlenmeler, yanlfl avlanmalar gibi nedenlerle denizlerimizdeki canl says her yl azalmaktadr. Bu nedenle 1 yldza sahip bir balkadam iin sz konusu ortamlar bir sre sonra yeterli olmayacaktr. Eitim alarak yldz saysn ykselten sualt
fotoraflar, farkl grntler elde edebilmek
iin batk dalfllar, gece dalfllar, maara-tnel
dalfllar gibi ortamlarda fotoraf ekmek isteyeceklerdir. Bu tr derinliklerde ve farkl ortamlarda iyi fotoraflar ekmek iin deneyimin yannda yeterli fotoraf donanm da gerekecektir.
zellikle hareketli canllar doal olarak onlara
yaklaflmanz durumunda sizden uzaklaflacaktr.
Hareketli bir sualt canlsna nasl yaklafllr, duraan canllar iin ne tr objektifler gereklidir,
maara-tnel dalfllarnda alnmas gereken fotoraf aksesuarlar nelerdir? Bu gibi sorularn karfll sualt ortamlarn tandka ortaya kar. Elde edilen fotoraflarn elefltirel gzle yorumlanmas, ustalarn nasl daha iyi sonular aldnn
arafltrlmas kiflisel geliflmeye yardmc olacaktr.
80
Kendimizi Snayalm
1. Afladakilerden hangisi Bir Yldz Balkadam eitimine bafllayacak bir aday iin zorunludur?
a. Balkadam giysisi, maske ve paletinin olmas
b. Salk asndan dalfla engeli olmadn belirtir
belge
c. Basit de olsa bir adet sualt fotoraf makinesinin
olmas
d. En az 18 yaflnda olmas
e. yi yzme bilmesi
2. Afladakilerden hangisi Bir Yldz Balkadamn
zelliklerinden biridir?
a. Tekne kullanabilmesi
b. Arama kurtarma yapabilmesi
c. Tek baflna dalfl yapabilmesi
d. En ok 18 metre derinlie dalabilmesi
e. Grup liderlii yapabilmesi
3. Fotoraf makinesi ile yaplan bir deniz dalflndan sonra yaplmas gereken ilk ifllem afladakilerden hangisidir?
a. Koruyucu kabin almadan tatl suya alnarak
20-30 dakika bekletmek
b. Fotoraf makinesini kabinden karmak ve kabini gnefl gren bir yerde kurutmak
c. Kabin zerinde oluflan tuzlar temizlemek iin
kabini yksek basnl suya tutmak
d. Kabini hemen aarak szdrmazlk contalarn
kontrol etmek
e. Koruyucu kabini aarak makine ve flafllar zerindeki tm akleri karmak
4. Sualtnda ska kullanlan ve yaklaflk 8-10 mm odak
uzunluuna sahip balkgz objektiflerin neden
olduu etki ve zellikleri ile ilgili afladaki ifadelerden
hangisi dorudur?
a. Alar ok dar olduu iin suda asl cisimciklerin grntde belirmesini nleyemezler.
b. En ak (maksimum) diyafram deerleri yeterli
olmad iin flk fliddetinin dflk olduu ortamlarda kullanlamazlar.
c. Perspektifi aflr biimde bozarak nesnelerde biimbozumuna (distortion) yol aarlar.
d. Grnty (adn aldklar) balklar gibi grdkleri iin baz renkleri alglayamazlar.
e. ok ar olduklar iin fotoraf makinesinin yzerliini negatif ynde artrrlar.
5. Aflada sralanan ekim ortamlar veya nesnelerinin

hangisinin ekiminde fotoraf makinesine makro objektif taklr?
a. Yaklafllmamas gereken tehlikeli canllarn ekiminde
b. Yar sualt yar su st ekimlerde
c. Modelli ekimlerde
d. Tamamnn grntlenmesi gereken batk ekimlerinde
e. Duraan ve kk canllarn ekiminde
6. Afladakilerden hangisi sualt makine kabinlerinin
su almasn nleyen nemli bir paradr?
a. Denge yelei
b. Szdrmazlk contas (O-ring)
c. Objektif koruyucu kapak
d. Flafl balant yuvas
e. Yumuflatc (diffuser) filtre
7. Sualtnda derinlere indike scak renklerden bafllayarak tm renklerin kaybolmasna ne ad verilir?
a. Renklerin krlmas
b. Planktonlar nedeniyle grfl mesafesinin azalmas ve renklerin grlememesi
c. Artan su basncnn fotoraf makinesinin renkleri alglama yeteneini azaltmas
d. Renklerin tuzlu su etkisiyle korozyona uramas
e. Renklerin sourulmas
8. Afladakilerden hangisi rnein flk fliddeti az olan
30 metre derinlikte, nesne zerindeki gerek rengi elde
etmenin en iyi yntemidir?
a. Flafl veya sabit bir flk kayna kullanlmas
b. Renklerin doru kmas iin yzeydeyken mutlaka beyaz dengenin yaplmas
c. Nesneler byk grndnde renkler belirginlefleceinden dar ada ekim yaplmas
d. Film kullanan bir makine yerine saysal makine
seilmesi
e. Kompakt yerine geliflmifl bir makine seilmesi
81
Okuma Paras
9. Makinenin dahili flafln kullanarak ekilen fotoraflarda, sudaki asl cisimcikler backscatter denilen bir
olay nedeniyle parlyor ve nesnelerin iyi grnmesini
engelliyorsa, yaplmas gereken ifllem afladakilerden
hangisidir?
a. Flafln gcn 1/3 orannda artrmak
b. Genifl a adaptr ay daha da geniflletecei
iin n hazrlk srasnda adaptr karmak
c. Flafl iki kez st ste akacak konuma getirmek
d. Makineyle yaklaflk 45 derece a yapacak flekilde bir dfl (harici) flafl kullanmak
e. Film kullanlyorsa dflk ISO film kullanmak
veya saysal duyarl yzeyin ISO deerini en dflk konuma getirmek
10. Gece dalfllar srasnda kullanlan netleme fl (focus light) nasl kullanlr?
a. Makine ile 45 derece a yapacak flekilde konumlandrarak
b. Uzun flafl kolu stne sabitleyerek
c. Koruyucu kabin stnde yer alan flafl kzana
yerleflmifl olarak
d. Objektifin 20 cm nnden tutarak
e. Boflta kalan elimizde tutarak
Derin Maviye Yolculuk...

Caner CANDEMR, Dalfl Eitmeni - Sualt Fotorafs
Yaflamn insan zerindeki olumsuz etkileri, ifl dnyasnn monoton, yorucu ve stresli temposuyla birleflince
tam bir kabus yaflanmakta. Yine de bu kabusu gzel bir
dfle, benzersiz bir servene dnfltrmek elimizde...
Hayatmzn ypratc izlerini silmek ve kk bir mola
verebilmek iin, sizlere gizemli bir dnya olan sualtn
tantmak istiyorum.
Sualtnn heyecan verici ve nefes kesen dnyasn keflfetmenin ve maviliklere aflk dier maceraclarla birlikte bu duyguyu paylaflmann hayatta alnabilecek ender
zevklerden bir tanesi olduunu belirtmek isterim. Denize kavuflmak ve sualt yaflamyla tanflmak genellikle
ou insann ryasdr. Yafladmz flehir, denize ne
kadar uzak olursa olsun, oumuz yaz mevsiminde deniz kys blgelerde tatil yapmak isteriz. Dalmay bilmesek dahi, mavinin tonlarnn rahatlatc etkisine inanrz. Bir de o derin mavinin eflsiz gzelliklerini keflfetmeye baflladnz da ise bu durum tutkuya dnflr.
Yaklaflk dokuz yllk profesyonel sualt ve fotoraflk
yaflammda ise bu tutku beraberinde aflk da getirdi.
Yaz mevsimini bile beklemeden derin maviye tutkuyla
kavuflmann heyecann, sevdiine kavuflmay bekleyen
bir insan gibi her an iimde yaflyorum...
taraf denizlerle evrili olan lkemiz, olduka zengin sualt yapsna sahiptir. zellikle Ege ve Akdeniz kylarndaki canl eflitlilii bu eflsiz maviliklerdeki farkl
yaflam trlerini de ortaya koymaktadr. Yaplan her dalfl aktivitesi, baflka bir deyiflle derin maviye yaplan
her yolculuk farkl heyecanlar da beraberinde getirmektedir. nk bilinmezlie atlan her adm, insanolu iin her zaman merak ve heyecan anlamna gelmifltir. Bu durum, elbette ki sualtnn eflsiz gzelliklerini
keflfetmeyi amalayan kifliler iin de geerlidir. Ayn
dalfl noktalarna defalarca yaptm dalfl ve ekimlerde
farkl bir sualt faunas keflfedip fotoraflayabiliyorum.
Bu demek oluyor ki; usuz bucaksz maviliklerde sizi
bekleyen milyonlarca yaflam trnn varln bilmek
ve trlerle karfllaflmak sizi bir kat daha heyecanlandrabiliyor. Dalfl, keyif olduu kadar bir anlamda da disiplin sporudur. Ayn zamanda da ekiple yaplmas gereken bir urafldr. Herhangi bir dalfl blgesine gittiinizde orada bulunan dalfl okullarndan gerekli malzemeler temin ederek dalfl yaplabilir. Ancak, bizler gibi
sualtnda fotoraf eken kifliler iin durum biraz farkl...
82
Sualt fotorafl ise dalfl disiplininin yannda fotoraflk disiplinini de beraberinde getirmektedir. nk
sualt fotorafl, tm fotoraflk aktivitelerinde en
fazla urafl gerektirendir. Gnmzdeki retim teknikleri fotorafn kalitesini ortaya koymakla birlikte, sualt
fotorafl ile uraflanlara da eflitli sorumluluklar
yklemektedir. Bunlarn baflnda da farkl bir ortam olan
sualtnda kullanlacak olan fotoraf makinesi ve ekipmanlarnn muhafazas gelmektedir. rnein dalfl yapacamz blgeyi nceden planlamak ve bu plana gre yaplacak olan ekimler iin ekipmanlar hazrlamak
disiplinin yalnzca bir parasdr. Sualtnda fotoraf eken birisi olarak, sualt fotorafnn ncelikle beyinde
ekildiine inanrm. Beynimizde oluflturduumuz fotoraf sualtnda ekebilmek iin gereken flartlar, dalfla
bafllamak ve uygun ortamn oluflmasn sabrl bir flekilde beklemektir. fiartlarn oluflumunun ardndan geriye
yalnzca gerekli teknik ayarlamalar yapp deklanflre
basmak kalr. Bunu gereklefltirebilmek iin de o eflsiz
maviliklerde daha nce saysz dalfl yapmak fotoraflk ve dalfl tecrbesi asndan olduka nemlidir. rnein, ayn dalfl blgesine yaplan yeni bir dalflta bizi
ne gibi srprizlerin karfllayacan bazen kestiremeyiz.
Bylelikle yeni bir heyecan ortaya kmaktadr! Ancak,
dalfl ncesi nasl bir ekim yapacamza karar vermek
de biz fotoraflarn elindedir. rnein, kk boyuttaki canl poplasyonunun ok olduu bir dalfl blgesinde, genifl a fotoraf ekmek olduka amatr bir
dflncedir. Bu anlamda dalfl blgesini iyi bilen rehber
eflliinde bir keflif dalfl yapmak, fotoraf asndan
olduka nemlidir. rnein, sualtnda bulunan maaralar olduka ilgin yerleflimlerdir. Bu tip dalfl noktalarnda genifl a alflmalar yaparak olduka baflarl sonular elde edebiliriz. Tabii ki dalfl ncesi ekipman hazrl biz fotoraflar iin ikinci bir hazrlk aflamasn
da beraberinde getirmektedir. Dalfl ekipmanlarmzn
yannda, sualt fotoraf makinesi, flafl ve flk kaynaklarn hazrlamak da bir sretir. Bu hazrlk aflamas son
derece dikkat gerektiren, hataya yer verilmemesi gereken bir aflamadr. Olduka pahal olan sualt grntleme sistemlerini elbette ki sualtna indirmek, ou insan
iin sra dfl bir dflnce gibi gelebilir. Ancak az nce
de belirttiim zere, her trl hazrlk aflamasnn uluslararas dzeyde belirlenen kurallar dorultusunda yaplmas, sualtnda sorunsuzca grnt alabilmenin n
kofluludur.
Gerekli hazrlklarn tamamlanmasnn ardndan eflsiz
maviyle buluflmak iin sabrszlanlr. Donanmlarn kuflanlmasnn ardndan derin maviye yolculuk bafllar...
flte o andan itibaren yaflamnzdaki birok olumsuz

olay, dflnceyi arkanzda brakrsnz. Derin mavide
yalnzca siz varsnz... Bir de sualtnda fotoraf ekmenin heyecann da eklemeden geemeyeceim. Karflma
kan minik canllarla iletiflim kurmaya alflrm. zellikle de kabuklular snfndan olan hermit (keflifl) yengeleri ve ahtapotlarla... Sualtnn en zeki canllarndan
olan ahtapotlar kendilerini sevdirmezler ve hemen koruma mekanizmalarn kullanrlar. Ancak ona zararsz
bir canl olduumu hissettirdiimde ise bafln ve kollarn sevmeme izin verir... lk etapta ok ilgin de gelse
telepati yntemiyle, sualt canllar arasnda iletiflim kurulabildiine inanrm. Gece yaplan dalfllarda balklarn byk bir ksm zeminde veya yuvalarnda uyurlar.
Gereklefltirdiim gece dalfllarnda birok bal sevme
ve onlara dokunma frsat yakalamfl birisi olarak kendimi olduka flansl buluyorum. Sualtnda balklar ve dier canllar, tpk birok insan gibi poz vermezler. Bu
yzden dinamik canllar fotoraflamak olduka zordur. Ancak az nce de belirttiim gibi zel bir iletiflim
kurularak fotoraf ekimi gereklefltirilebilir. Sualtn
grntleyen birok insan, fotoraf ekerken sualt yaflamna karfl olduu sorumluluu da unutmamaldr. En
gzel kareyi almak iin o canllarn yaflamsal alanlarn
yerle bir etmek fotoraflktan te hofl olmayan davranfllardr. Sualt fotorafs olarak grevimiz, eflsiz mavilii korumak, oradaki yaflam normlarn grntleyip
paylaflmak ve gelecek nesillere o gzellikleri miras brakmak olmaldr. Bu dflnceyle, sualtndan alnan her
fotorafn daha anlaml olacana inanyorum.
Derin mavi srprizlerle doludur... Kimi zaman aklnza
gelmeyecek canllarla karfllaflrsnz, kimi zaman da bir
kare fotoraf ekemeden dalflnz bitirmek zorunda kalrsnz. Bu tmyle denizin size o anda ne bahflettiiyle
alakal bir durumdur. nemli olan suya yaplan her yolculukta alabildiiniz keyif ve geride kalan anlardr.
Sualt fotoraflarn birok sualt ortam eker. Ancak
farkl deniz canllarn grntleyebilmek tabii ki en
ok istenilen bir durumdur. Benim iin en keyifli ve en
verimli dalfllar batk, maara ve gece dalfllardr. Ancak her biri zel bir bilgi birikimine dayanmaktadr. Bilinmeyen bir bata veya maaraya dalmak, sualtnda
tehlikeli durumlara neden olabilir. Maara ve gece dalfllar iin de zellikle blgeyi iyi tanmak veya rehber
eflliinde dalfl yapmay gerektirir. zellikle maara dalfllarnda ters flk oyunlaryla olduka gzel kareler fotoraflanabilir. Batk dalfllarnda ise batn konumu,
iinde yaflayan canl eflitlilii ve batfl flekli olduka ilgi ekici olabilir. lke turizminin ve blge sualt yaps-
83

nn geliflmesi amacyla, son yllarda yapay resif oluflturma projeleri kapsamnda kullanlmayan uak ve gemiler batrlmaktadr. Kafl ta bulunan Uluburun III ve Bodrumdaki Dakota C-47 kasa ua bat bunlardan yalnzca bir kadr.
Dalfl sporunda fotoraflk dallar olduka genifl bir
yelpazeyi iermektedir. Bunlardan bir tanesi de az nce belirttiim zere dalfl aktivitesinin bir ekip sporu olduudur. Bu anlamda dalfl aktivitesi en az iki kifliyle
gereklefltirilmelidir. Dier dalfl arkadafl ya da efline
dalfl buddysi denilmektedir. Her dalfl buddysi kendisiyle birlikte dalfl yapan arkadaflndan sorumludur.
Sualtnda meydana gelebilecek herhangi bir olumsuzlukta dalfl eflleri birbirlerine yardm ederek olumsuz
durumu bertaraf ederler. Sualt fotoraflnda ise
buddy sistemi olduka farkl amalarla da dflnlebilir. Sualt genifl a ekimlerde dalfl efli ayn zamanda
fotorafnn modeli de olabilir. Tabii ki suyun altnda
modellik yapmak da olduka zor ve alflma gerektiren
bir durumdur. Model, fotoraf kadar bilgi ve tecrbeye sahip, fotoraflk ve sualt kompozisyon tekniklerinde bilgili olmaldr. Bir dalfln sonunda eflsiz maviliklerde grntlenen her bir kare, fotorafnn bilgi-beceri ve tecrbesini yanstmaktadr.
Artk dalfln sonuna gelinmifltir... Usuz bucaksz sessiz
maviden ayrlrken kalbiniz ve beyninizden yznze
yansyan iki fley vardr: huzur ve mutluluk... Huzur ve
mutluluk dolu bir ruh haliyle yaflama tekrar dnmek ve
yaflanlan o gzel anlar paylaflmak da iflin farkl bir keyif boyutudur. zellikle de fotoraf gzyle; sualtn
yafladmz dnyaya taflyarak paylaflmak, renmek
ve retmek adna kifliye fevkalade tecrbeler katmaktadr. Bu anlamda bir sualt fotorafs, grntledii
kareleri sergilerle genifl kitlelere ulaflmay hedeflemelidir. Maalesef ki lkemiz insanlarnn ou sosyo-ekonomik yap gerei bu urafl ile ilgilenememektedir. Ancak bu durum, sualtn takip etmesi iin engel saylmamaldr. Trkiyenin eflitli blge ve flehirlerinde gereklefltirdiim sualt fotoraf sergilerimde olduka baflarl sonular elde ettiimi grdm. zellikle ocuk ve
gen nfusun alglarnn flaflrtc yn ve bilgilenme istei de grlmeye deerdi. Bu anlamda bir sualt fotorafsnn derin maviliklerde grntledii kareleri, Trkiye ve dnya zerindeki farkl lke insanlaryla paylaflmas ile lkesinin tantmna katkda bulunacan ve
ayn zamanda fotoraflk anlamnda da grevini tamamlamfl olacan dflnyorum.
Yaflamnzn ve karelerinizin renkli olmas dileklerimle...
1. b
2. d
3. a
4. c
5. e
6. b
7. e
8. a
9. d
10. c
Yantnz yanlfl ise CMAS Eitim Program bafll altnda size verilen bilgileri yeniden gzden
geiriniz.
Yantnz yanlfl ise CMAS Eitim Program bafll altnda size verilen bilgileri yeniden gzden
geiriniz.
Yantnz yanlfl ise Malzeme Bakm ve Korunmas/Tuz Temizlii bafll altnda size verilen
bilgileri yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise Sualtnda Tercih Edilmesi
Gereken Objektifler/ Genifl A Objektifler bafll altnda size verilen bilgileri yeniden gzden
geiriniz.
Yantnz yanlfl ise Sualtnda Tercih Edilmesi
Gereken Objektifler/Makro Objektifler, Yakn
ekim Mercekler ve Adaptrler bafll altnda
size verilen bilgileri yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise Malzeme Bakm ve Korunmas/ O-ringlerin Korunmas bafll altnda size verilen bilgileri yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise Sualt Fotorafln Kara
Fotoraflndan Ayran nemli zellikler/
Sualtnda Renklerin Sourulmas (Emilimi) bafll altnda size verilen bilgileri yeniden gzden
geiriniz.
Yantnz yanlfl ise Sualt Fotorafln Kara
Fotoraflndan Ayran nemli zellikler/
Sualtnda Renklerin Sourulmas (Emilimi) bafll altnda size verilen bilgileri yeniden gzden
geiriniz.
Yantnz yanlfl ise Sualtnda Ifln Krlmas/
Backscatter bafll altnda size verilen bilgileri
Yantnz yanlfl ise Sualtnda ekim Alanlar ve
Koflullar/Gece Dalfl bafll altnda size verilen bilgileri yeniden gzden geiriniz.
84
Sra Sizde 1
Ahflap batklar zerinde zellikle tuzlu suyun yksek
aflndrc etkisi vardr. Bu nedenle uzun sreler sualtnda kalan ahflap malzemeler kendiliinden dalmasa bile, en kk bir dokunufl veya arpma ile krlp dklebilir. Bunu bilen arkeologlar veya fotoraf alflmas
yapacak dalglar, bir dalgcn dengesini salamada en
byk yardmcs olan paletlerini byle durumlarda karada veya teknede brakrlar.
Evirgen, A. Sualt Fotorafl Ders Notlar Blm 3.

Kl, L. (2009). Temel Fotoraflk. Anadolu niversitesi Yaynlar (Yayn No. 1929) Eskiflehir.
Sualt Dnyas Dergisi (eflitli saylardan derleme).
Sualt Fotoraf Video Ekleri.
Yavuzdoan T. (2005). Sualt Grntleme Teknikleri.
stanbul: Es Yaynlar.
http://www.pardusdiving.com/makale_fotografcilik.
asp 04.02.2010 tarihinde eriflildi.
www.scubadivingkas.com 04.02.2010 tarihinde eriflildi.
http://www.seafriends.org.nz/phgraph/#Important_dates ve 04.02.2010 tarihinde eriflildi.
http://arts.jrank.org/pages/11588/underwater-photography.html 04.02.2010 tarihinde eriflildi.
Sra Sizde 2
Maara, tnel gibi sualt ortamlar genellikle karanlk
veya ters flk alan ortamlardr. Flafl veya benzeri bir flk
kayna kullanlacaksa oluflacak renk ss ve konuya
uzaklk nem kazanr (bu noktada flk kaynanzn
gcn ve etkili olduu uzaklklar bilmeniz gerekir.).
Ters flk alan maara girifli veya yzey (maara bacas)
grnmlerinde ek aydnlatma yapmadan ok gzel silet grntler elde edilir. En iyi pozlama deerlerine
ulaflmann yolu, rtc hzn belirsizlik (blur) oluflturacak dzeylere dflrmeden farkl diyafram deerleri
uygulayarak az veya fazla pozlanmfl fotoraflar elde
etmektir.
Fotoraf Kaynakas
Fotoraf 3.1, 3.2, 3.6, 3.7, 3.8, 3.9, 3.10, 3.11, 3.12,
3.13, 3.14, 3.15, 3.16, 3.17, 3.18, 3.19, 3.20, 3.21,
3.22, 3.23, 3.24, 3.25, 3.26, 3.27, 3.28, 3.29: Coflkun Tezi.
Fotoraf 3.30, 3.31, 3.32: Caner Candemir.
Fotoraf 3.3: www.seaandsea.com
Fotoraf 3.4, 3.5: en.wikipedia.org/underwater_photo
graphy
Seilmifl Fotoraflar
Fotoraf 3.16: COfiKUN TEZ. Yar yarya teknii ile ekilmifl bir tekne (eflme Alaat).
85
86
Fotoraf 3.17: COfiKUN TEZ. Dantel mercan (Kzldeniz, Msr).
Fotoraf 3.18: COfiKUN TEZ. Uluburun Batnn Kafl Arkeopark projesi kapsamnda yaplmfl rnei.
Fotoraf 3.19: COfiKUN TEZ. Amfora krklar (SAD ile yaplan envanter alflmalar fotoraflamas, Kafl).
87
88
Fotoraf 3.20: COfiKUN TEZ. Benekli orfoz (Sipadan Adas, Malezya).
Fotoraf 3.21: COfiKUN TEZ. Deniz Kaplumbaas (Sipadan Adas, Malezya).
Fotoraf 3.22: COfiKUN TEZ. Sar snger anemonu (Kafl).
89
90
Fotoraf 3.23: COfiKUN TEZ. Yaklaflk 16. yzyla tarihlenen byk ya kp (SAD ile yaplan envanter
alflmalar fotoraflamas, Kafl).
Fotoraf 3.24: COfiKUN TEZ. Pamuk sac bat (Kafl- Kanyon).
Fotoraf 3.25: COfiKUN TEZ. Mavi yzgeli krlang (Kafl).
91
92
Fotoraf 3.26: COfiKUN TEZ. Yazarn Kafl sualt fotoraf sergisinde sergilenen fotoraf.
Yumuflak Mercan (tnel dalfl, Kafl).
Fotoraf 3.27: COfiKUN TEZ. Tpl kurtuk (Kafl).
93
94
Fotoraf 3.28: COfiKUN TEZ. Kafl Uluburun Batnn baflka bir adan grnm.
Fotoraf 3.29: Fotorafta sualtnda dzenlenen bir sergiyi gezen dalglar

grlyor. Sergi, Coflkun Tezi'in de yer ald dnemin sualt fotoraflarnn
ektii birer fotoraftan oluflmaktayd (derinlik yaklaflk 12 m, Hidayet Koyu, Kafl).
Fotoraf 3.30: CANER CANDEMR. Maara dalfl.
95
96
Fotoraf 3.31: CANER CANDEMR. Keflifl yengeci.
Fotoraf 3.32: CANER CANDEMR. Dalg ve deniz yldz.
Amalarmz
N
N
N
N

Hava fotorafln tanmlayabilecek,
Hava fotoraflnn trlerini listeleyebilecek,
Hava fotorafl trlerinin kullanm alanlarn saptayabilecek,
Hava fotorafl trlerinin ekim tekniklerini aklayabilecek bilgi ve
becerilere sahip olacaksnz.
Anahtar Kavramlar
Fotoraf
Havaclk
Hava Fotorafl
Yer-Hava Fotoraf
Hava-Yer Fotoraf
Hava-Hava Fotoraf
erik Haritas
Fotorafn Kullanm
Alanlar
Hava Fotorafl
GRfi
HAVA FOTORAFILIININ
TARH
HAVA-YER EKMLER KULLANIM
ALANLARI
HAVA-HAVA EKMLER
YER-HAVA EKMLER
Hava Fotorafl
GRfi
Gnmzde sanat olarak kabul edilen fotoraf, kendi konusu iinde birok dala
ayrlr. Bu dallarn iinde hava fotorafl, kullanm alan en genifl olanlardan biridir. Hava fotorafl denildiinde, akla ilk gelen havadan yere doru yaplan
ekimlerdir. Ancak gnmzde havadan havaya ve yerden havaya doru yaplan
ekimler de olduka sk kullanlr. Hava fotorafl ekimleri ksaca, hava-yer,
hava-hava ve yer-hava fleklinde adlandrlr.
HAVA FOTORAFILIININ TARH

Fotorafn 1826 ylnda bulunmasyla birlikte fla duyarl yzeyler zerine
resmetme bafllamfltr. Yine bu yzyln sonlarna doru geliflen teknoloji sayesinde cam filmler daha hafif ve kullanfll olan asetat zeminler zerine ekilmeye
bafllanr. Bunun sonucunda fotoraf makineleri daha kk bir yapya kavuflur
ve daha kullanfll hle gelir. Fotorafn gnlk hayatta kullanlmas ise 1900l
yllarla birlikte bafllar. Modern ve yksek yaplarn oalmas ile fotoraf makineleri bu binalarn zerlerine karlmfl ve flehir manzaralar bu yksek yerlerden
ekilir olmufltur.
nsann ua icat etmesinden hemen
sonra baz fotoraf ekimleri uaklardan
yaplmfltr. Hava fotoraflnn temelleri bu dnemde atlmfltr. lk profesyonel ekimler Birinci Dnya Savafl srasnda asker uaklardan yaplmfltr. Hava-yer ekimlerinde, dflmann cephe
gerisindeki g durumu ve davranfllar
salkl bir flekilde tespit edilerek deerlendirilmifltir. Salanan baflar sonunda
hava fotoraflnn nemi anlafllmfl
ve gelifltirilmesi hzlandrlmfltr. O yllarda uaklarn pencerelerinden fotoraflar tarafndan kullanlan fotoraf makineleri, bu dnemden sonra uan gvde altna ve uan yapsna gre bir veya birden fazla sayda yerlefltirilmifl ve
nsanl ve insansz hava

tafltlarndan, havadan yere,
havadan havaya ve yerden
havaya doru yaplan
fotoraf ekimlerine Hava
fotorafl denir. Bu
konunun sonunda, Hava
fotoraflnn bugne
kadar pek bilmediimiz
kullanm alanlarn ve ekim
tekniklerini greceiz.
Fotoraf 4.1
Daha geliflimini
tamamlamamfl bir
fotoraf makinesi
ile uan arka
koltuundan havayer ekimi yapan
fotoraf.
100
gelifltirilen mekanik sistemler sayesinde fotoraflar seri bir flekilde uzun film fleritlerine ekilir olmufltur.
Savafl sonras hava fotorafl hzla nem kazanmfl, gnmzde her konuda
ve her koflul altnda kullanlr hle gelmifltir. Uzay ann bafllamas ile insansz
uzay aralarna yerlefltirilen fotoraf makinesi sistemleri ile uzaydan yeryzndeki
her noktann fotoraf detayl bir flekilde ekilmeye bafllanmfltr. Gnmzde birok insansz hava aracndan hava-yer fotoraf ekilebilmektedir. Bunlar; uzaktan
kumandal uak, helikopter ve balon gibi aralardr. Bu ekimlerde bilinen klasik
filmler kullanld gibi, saysal grnt de elde edilebilmektedir. Bu saysal grntler, ekilir ekilmez yere iletilerek annda dzeltmelere ve deerlendirmelerin
yaplmasna imkn salamaktadr.
HAVA-YER EKMLER KULLANIM ALANLARI

Hava-yer fotorafl; asker keflif, meteoroloji, flehir planlama, harita-kadastro,
doal afetler, endstri, evre dengesi, sportif ve tantm-reklam dallarnda kullanlr. fiimdi bu bafllklar tek tek inceleyelim.
Asker Keflif
Savafl ve barfl zamanlarnda asker uaklarn gvdelerinin iine yerlefltirilmifl, yksek kalitede ve arka arkaya seri ekim yapabilen fotoraf makineleri kullanlr. Bu
makinelerde metrelik ve genifl ebatl filmler kullanlr. Bu makinelerin eflitli ynleri ekebilme zellikleri vardr. Ynlendirme, grevli tarafndan istee gre yaplr. Dier bir sistemle ise oklu makinelerle uan altndaki btn alan otomatik
olarak ekilebilir. Bu ekilen filmlerin zerine, kayt srasnda o blgenin koordinatlar, yn, ekim ykseklii gibi bilgiler otomatik olarak kayt edilir. Bu bilgiler
gerek arfliv gerekse deerlendirme bakmndan nemlidir. Gvde iine yerlefltirilen bu sistemlerin tek sakncas, uan arza yapmas hlinde bakm sresince ekimin yaplamamasdr. Bu olumsuzluu ortadan kaldrmak iin makine sistemleri
uaa dflardan taklabilen bamsz, taflnabilir ve her uaa uyumlu ekim aparat ad verilen, yakt tank grnmndeki iinde bir veya birden fazla fotoraf
makinesinin olduu sistemlerle yaplr. Bu zellik sayesinde her uaa foto-keflif
grevi yapma kabiliyeti kazandrlr. Asker hava-yer fotoraflar, savaflta dflman
cephe gerisi faaliyetlerini izleme asndan ska kullanlr.
Fotoraf 4.2
Birinci Dnya
Savaflnda havayer ekimi yapan
hava fotorafs.
101
4. nite - Hava Fotorafl
Fotoraf 4.3
Hava Kuvvetlerine
ait RF-4E KeflifGzetleme jet
ua.
Fotoraf 4.4
RF-4E KeflifGzetleme jet
uanda
kameralarn
konumu.
fiekil 4.1
RF-4E Asker jet
ua
kameralarnn
mozaik ekim
alar.
102
Birinci Dnya Savafl yllarnda cephe gerisindeki slerinden havalanan keflif uaklar ektikleri fotoraflar bastktan sonra deerlendirilmeleri iin zel torbalara koyarlar ve kendi birlikleri zerine gelince atarlard. Atlan torbalarn dflman glerinin eline gememesi iin uaklar olabildiince alak irtifadan uarlard. Bylece
birlikler kendileri iin ok deerli bilgilere ulaflrken, uaklar da yeni kefliflere kmadan nce zaman kazanrd.
Fotoraf 4.5
1900l yllarn
baflnda ift kanatl
uaktan ekim
yapan fotoraf ve
pilot.
Meteoroloji
Geliflmifl uzay ve uydu teknolojisine sahip lkeler, yeryzndeki meteorolojik
olaylar annda izlemek zere hazrlanmfl, dnya yrngesinde dolaflan meteoroloji uydularn kullanmaktadrlar. Bu uydular, kaydettikleri grntleri annda yeryzndeki istasyonlara iletir. Bunlar yer istasyonundan istenilen blgeye ynlendirilme zelliine sahiptir. Bu uydularn ekim sistemleri, farkl flk dalga boyuna
duyarl kaydediciler sayesinde yeryzndeki her trl hava flartlarna ramen salkl grnt elde eder. zellikle bulutlarn konum ve hareketlerini izleyerek olabilecek kasrga, frtna ve yafllarn ynnn tespit edilmesinde ve nlemlerin
alnmasna yardmc olurlar. Belli zaman aralklarnda ekilen bu fotoraflar tm
lkelere iletilerek deerlendirilir.
fiehir Planlama
Nfusun artmasna bal olarak yerleflim alanlarnda genifllemeler sz konusu
olur. fiehir planlayclar, ellerinde tam lekli planlar olmasna ramen sk sk hava fotoraflarndan yararlanrlar. izilen bu flehir planlarnda her nesnenin izilmesi mmkn olmayabilir. Bu nedenle ekilen fotoraflarda en kk detay grlebilir ve deerlendirilir. Byk flehirlerdeki salksz ve kaak yaplaflmann
takibi iin havadan ekilen bu fotoraflar ok nemlidir. Daha nce ekilen fotoraflarn birbirleri ile karfllafltrlmas sonunda aradaki fark net bir flekilde grlr. fiehir planlamaclar, salkl flehir planlamas iin ska hava fotoraflarndan faydalanrlar.
103
Harita-Kadastro
Hava fotoraflnn geliflimine paralel olarak harita izimi daha salkl yaplmaya bafllamfltr. Bunun sonucunda daha gereki ve salkl haritalar elde edilmifltir. Hassas lekli haritalarn kullanm alanlar olduka genifltir. Bu nedenle harita
ekimleri iin ok zel fotoraf ekim sistemleri ve uaklar gelifltirilmifltir. Bu cihazlarla elde edilen grntlerin zerine blgenin koordinatlar, ekim lei,
corafi kuzey yn gibi bilgiler kayt edilir. Haritaclkta Mozaik ekim teknii kullanlr. Bu teknikte, uak sabit ykseklikte, ynde ve hzda uarken, altndaki alann dik adan eker. ektii bu karenin son kenarndan yzde 20-30luk blmn de iine alacak ikinci kareyi eker. Buna bindirme denir, bu birbiri zerine binen fotoraflardaki grnen ortak noktalar st ste getirildiinde tam bir birlefltirme salanmfl olur. Elde edilen bu foto-haritalar zerinde gereken iflaretlemeler ve
izimler yaplarak kadastro ifllerine uygun hle getirilir.
Fotoraf 4.6
Birlefltirilmesi
yaplmfl 3 kareden
oluflan mozaik
fotoraf.
Doal Afetler
nsanolu ve teknoloji doal afetleri engelleme konusunda ne yazk ki yeterli
imkna sahip deildir. Bunlar; depremler, su basknlar, orman yangnlar, toprak kaymalar ve kasrgalardr. Bu afetlerde nemli olan, afet blgesine en hzl
flekilde ve dorudan yardm malzemesi ile ulafllmasdr. Bu durumlarda zaman
kaybetmeden yaplacak fotoraf ekimlerinin deerlendirilmesi sonunda doru
yere, doru yardmn ve ekibin ulafltrlmas ile can ve mal kayplarnn en alt seviyede kalmas salanr. Depremlerde; hasar blgesinin bykl, yeri, ulaflm
hatlarnn durumu incelenerek en doru ve ksa yoldan en ok yardma ihtiyac
olan blgelere doru yardm ve yardm malzemesi ulafltrlr. Su basknlarnda
ise suyun akfl yn ve tehdit ettii blgeler tespit edilerek gereken nlem ve
tahliyeler gereklefltirilir.
ekilen fotoraflarla orman yangnlarnda, yangnn yaylma yn tespit edilir
ve teknik alflmalar yaplr. Yangn sndrme ekipleri iin o blgede mahsur kalanlar kurtarma yollar almas ve blgenin boflaltlmas iin farkl planlamalarn
yaplmas ekilecek fotoraflarn deerlendirilmesi sonunda gereklefltirilir.
104
SIRA SZDE
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
lkemizde Dbelli
yaflanan deprem, sel felaketi, orman yangnlar gibi doal fe fi Nzamanlarda
ELM
laketleri dflnerek yaflanan zorluklar bir kez daha aklnza getirin. Kitle iletiflim aralar araclyla
izlediiniz video grntlerini ve fotoraflar dflndnzde, zellikS O R U
le havadan yaplan ekimlerin olaylarn boyutlarn ne lde gzler nne serdiini hatrlayn. Byle anlarda hava grntleme teknikleri asndan; kendi kentinizin, semtiniD Kcorafik
KAT
zin, blgenizin
zelliklerini de gz nne alarak temel bir fotoraf ekim plan
oluflturun.
N N
SIRA SZDE
Endstri
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
Geliflen endstri ile ham maddelerin, retilen mal ve hizmetlerin hzl bir flekilde
AMALARIMIZ
taflnmas gndeme
gelmifltir. Bunun iin binlerce kilometrelik ulaflm ve iletim hatlar yaplmfltr. Bunlar; kara ve demir yollar, toprak st ve alt petrol ve doal gaz
hatlar, yksek gerilim hatlar, sulama kanallar gibi yaplardr. Bu yaplarda meyK T A P
dana gelebilecek hasar ve arzalarn tespit edilmesi, ksa srede mdahale edilerek
maddi ve manevi kayplarn en aza indirilmesi ok nemlidir. Bu ulafltrma hatlar
genelde emniyet asndan yerleflim alanlarnn dflndan geer. Dolaysyla bu binTELEVZYON
lerce kilometrelik hatlarn, ulaflm ve bakm zorluklar vardr. Bu hatlarda meydana gelebilecek arza ve hasarlarn ncelikle doru olarak tespit edilmesi gereklidir.
ekilip incelenen fotoraflar sonunda doru noktaya doru ekip ve malzemenin
ulaflmas salanr.
NTERNET
Fotoraf 4.7
Frtna sonras
devrilmifl yksek
gerilim hat
direinin
durumunu tespit
eden hava-yer
fotoraf.
evre Dengesi
Gnmzn en byk sorunlarndan biri de evre dengesinin bozulmasdr. Bunlardan bazlar bitki rtsnn azalmas, deniz kirlilii, su ve nehir yataklarnn flekil ve yn deifltirmesi, erozyonlar ve doal yaflamda byk bir yeri olan kufl ve
hayvan srlerinin davranfllarndaki deiflimlerdir. Deniz yolu ile yaplan petrol
taflmaclnda meydana gelen kazalardaki petrol szntlar evreyi kirletmektedir.
Sznt yn, fotoraflarla tespit edilerek gerekli nlemler alnr ve evre dengesinin bozulmamas salanr.
105
Fotoraf 4.8
Erozyon sonucu
bitki rtsnn
nasl kaybedildiini
gsteren hava-yer
fotoraf.
Belli zaman aralklarnda ekilecek fotoraflarn karfllafltrlmas sonunda, bitki

rtsndeki ve sulak alanlardaki farkllklar kolayca tespit edilerek gerekli nlemler alnr. nemli kufl g yolu zerinde bulunan lkemizde kufl cinslerinin ve saylarnn tespitinde yine hava fotorafl kullanlr. ok byk vahfli hayvan srlerinin yaflad lkelerde bu srlerin davranfl ve saylar, yaban yaflamna iliflkin deiflen zellikler yine hava fotoraflar sayesinde tespit edilir.
Fotoraf 4.9
Ak denizde
sintine denen
motor yakt
atklarn denize
brakan bir
tankerin atklarn
tespit eden bir
fotoraf.
Hava Sporlar ve Reklam

Hava sporlarnda, dier insanlara o an yakndan gstermek ve yaflatmak iin hava fotoraf ve videolar nemli bir yer tutar. Bu ekimlerin byk bir ksm havadan havaya yaplan ekimlerdir. zleyiciler ekilen bu fotoraflarla, yaplan etkinlii fotorafnn gznden seyretmifl olurlar.
Reklam ve tantmn nemli olduu gnmzde birok tesisin, doal gzelliklerin tantmnda havadan yaplan ekimler byk kolaylk salar. Ksacas hava fo-
106
toraflar, insanlarn her zaman gremeyecei olay ve nesneleri kolaylkla izlememizi salayan bir fotoraflk daldr.
Hava-Yer ekim Teknikleri

Hava-yer ekimleri genelde gndz yaplr. Gerek duyulursa zel kameralarla hava karardktan sonra asker ve istihbarat amal fotoraflar ekilebilir. Sabah saatlerinde mevsime ve ekim yaplacak blgenin corafi zelliklerine bal olarak sis
oluflur. Bu durumda ekim, sisin dald saatlerde yaplmaldr. Salkl ekim
iin en uygun zaman, gneflin tam dik olduu zamandr. Bu durumda nesnelerin
glgeleri ksa olur. Dier zamanlarda gnefl flnn eik geldii durumlarda glgeler uzun olur. Bu, istenmeyen durumdur. Glgede kalan yerlerin deerlendirmesi olduka zordur. Salkl fotoraf elde etmek iin ekim zaman ve as ok
nemlidir. ekim ykseklii ise ekilecek nesnenin byklne, geniflliine ve
elinizdeki objektiflerin yapsna gre deiflir. Sabit odakl objektifler kullanldnda fotoraf, ekilen konuya doru yaklaflp uzaklaflamaz. Ancak deiflken odakl objektifler yani zoom objektiflerin kullanlmas byk kolaylk salar. ekim yaplan aracn nesneye doru yaklaflmasna veya uzaklaflmasna gerek kalmaz, bu
hareket zoom objektif sayesinde kolayca yaplabilir. Fotoraf makinesinin ayarlar
olabilecek sarsntlar en aza indirecek flekilde yaplmaldr.
Hava-yer fotoraflnda istenilen grnt bir karede tespit edilebildii gibi,
arka arkaya ekilen grntlerle daha genifl ve uzun bir alan Mozaik ekim teknii ile grntlenebilir. Bu teknikle ekilen fotoraf kareleri ekim srasna gre birbirine eklenerek elde edilir. Fotoraf eken hava taflt, sabit bir ykseklik, hz ve
ynde hareket ederken ekimler yaplr. ekilen ilk kareden sonra bu karenin hareket ynne doru olan son kenarnn yzde 20-30luk blmnden bafllamak
zere ikinci kare ekilir. ekim sonunda elde edilen bu karelerin srasyla birlefltirilmesi ile mozaik fotoraf oluflturulmufl olur.
fiekil 4.2
Yzde 20 ile 30
arasnda bindirme
yaplmfl
fotoraftan
oluflturulan mozaik
ekim.
Eer bir karelik fotorafn ekilmesi istenirse, istee gre, nesnenin tam stnden fotoraf ekilir ve bu tarz ekime Dikey ekim denir. Eer nesnenin yan yzeyinin grntlenmesi gerekirse ekim as istee gre ayarlanr. Bu tarz ekime
ise Eik ekim denir.
107
fiekil 4.3
Hava-yer
ekiminde eik ve
dikey ekim
kapsama alanlar.
Fotoraf 4.10
Hava-yer fotoraf:
Topkap Saraynn
eik adan
ekilmifl fotoraf.
HAVA-HAVA EKMLER
Genelde bu tarz ekimler herhangi bir hava tafltn veya havaclk olayn grntlemek iin kullanlr. zellikle ticari ve asker hava tafltlarnn uufl zelliklerini
gsterme amacna ynelik ekimlerdir. Bu ekimlerde, fotoraflar grev yapabilecei gibi gvdesi zerine eflitli fotoraf makineleri yerlefltirilmifl zel uaklar da
kullanlr.
Hava-Hava ekim Teknikleri

Bu tarz ekimlerde iki hava arac kullanlr. ekim ncesi, ekimlerin nerede ve
nasl yaplaca tespit edilir. Planlanan kompozisyonun istendii gibi ekilebilmesi iin srekli telsiz temas gereklidir.
108
Fotoraf 4.11
Trk Hava
Kuvvetlerine ait F16C uann dier
uaktan ekilmifl
bir hava-hava
fotoraf.
YER-HAVA EKMLER
Fotoraf ekimine ilgi duyanlarn her zaman kolaylkla yapabilecekleri ekim fleklidir. Yerden takip edilen her trl havaclk gsterisi ve olaylar, ilgili fotoraflar
tarafndan ekilir. Yer-hava ekimleri gkyznn ok genifl bir blmnde yapld iin yksek yaklafltrma zellii olan objektiflere sahip fotoraf makinelerini
kullanmak gereklidir.
SIRA SZDE
D fi N E L M
Yukardaki fotoraf
(Fotoraf 4.11) tanker uakta yer alan bir hava fotorafs tarafndan
SIRA SZDE
ekilmifltir. Hava fotorafl alanlarnn tanmlarndan yola karak bu fotorafn hangi
bafllk altnda incelenebileceini nedenleriyle belirtiniz.
Fotoraf 4.12
Fotorafta
uufl
S O R U
srasnda baflka bir
uaktan yakt
ikmali
bir
D K K Ayapan
T
uak grlyor.
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
N N
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
K T A P
TELEVZYON
TELEVZYON
NTERNET
NTERNET
109
Yer-Hava ekim Teknikleri

Havada yaplan herhangi bir etkinlik genifl bir gkyz alannda gerekleflir. Bu tarz
ekimlerde, hava tafltlarnn size olan mesafesinin srekli olarak deiflmesinden dolay deiflir odak uzunluklu (zoom) objektiflerin kullanlmas doru olur. Nesnelerin
yksek hzlarndan dolay fotoraf makinesinin rtc hz ayarlarnn da yksek (ksa sreli) olmasnda fayda vardr. rnein, 4.13 numaral fotorafta havada szlen
parafltleri ekerken dar al objektif kullanan bir yer-hava fotorafs grlyor.
Fotoraf 4.13
Yer-hava ekimleri
yapan ve odak
uzakl deiflebilen
objektif kullanan
bir fotoraf.
Fotoraf 4.14
Yer-Hava ekimine
bir rnek: Trk
Yldzlar gsterisi.
Uydulardan Dnyay ve Uzay Gzetleme

inde bulunduumuz yzylda elektronik sanayisinin hzla geliflmesi sonunda fotoraf makineleri de film yerine fla duyarl hassas elektronik yzeylere kayt yapmaya bafllamfltr. Bu teknoloji saysal (dijital) sistem olarak adlandrlr. Makinelerdeki filmi eviren, geri saran birok mekanik aksamn kullanlmamas sonucunda
fotoraf makineleri olduka klmfl ve hafiflemifltir. Havacla merakl olanlarn en gzel urafllarndan bazlar, uzaktan kumandal uak ve helikopterleri uur-
110
maktr. yi bir saysal fotoraf makinesini taflyabilecek model uak ve helikopterlerin yaplmas ile hava-yer fotoraflar merakl kifliler tarafndan kolayca ekilebilmektedir. Bu aralar yaplan ekimler evresinde hava alan olmayan blgeler iin
olduka kullanflldr.
Geliflen teknoloji ile hava fotorafl uzaya taflnmfltr. nceleri uzaya kan
astronotlar tarafndan ekilen yeryz, gezegen ve yldz fotoraflarnn yerini flimdi uzayda belli bir yrngede hareket eden, modern fotoraf makineleri ile donatlmfl uydular almfltr. Bunlardan en nemlisi ise Hubble Uzay Teleskobudur
(HUT). Gerekte bu teleskop, yaklafltrma zellii ok yksek bir fotoraf makinesidir. Bu nedenle tamamen uzayn derinliklerindeki oluflumlar eker. Dnya yrngesinde yzlerce kilometre yksee yerlefltirilen zel gzetleme uydular ise
tamamen yeryzne ynelik fotoraf eker. Bu uydular, deiflik filtre ve elektronik alclar vastas ile her koflulda fotoraf ekebilmektedir. Farkl dalga uzunluu olan renklere hassas bu makinelerle gece ve kapal havalarda yeryzndeki
meteorolojik
olaylar
SIRA
SZDE net flekilde grntlenmektedir. Uzayda grev yapan bu aralar grntlerini saysal ortamda eker ve sinyallerle yeryzndeki istasyonlara
yollarlar.
SIRA SZDE
D fi N E L M
D fi N E L M
Fotoraf 4.15
Derin
iliflkin
S O R uzaya
U
gk cisimlerini
grntlemede bir
r aan Hubble
DKKAT
Uzay Teleskobunun
Dnya evresindeki
yrngesinde
SIRA
SZDE
alnmfl bir
grnts.
AMALARIMIZ
S O R U
DKKAT
N N
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
K T A P
TELEVZYON
TELEVZYON
NTERNET
Gnmzde Ninternet
T E R N E T zerinden ulafllabilinen Google Yeryz (Google Earth) program
bize hava-yer fotorafl ilgili ok zel grntler vermektedir. Yeryznden binlerce
kilometre yukardaki gzetleme uydusu ile dnyann mozaik fotoraflar ekilmifl, birlefltirilmifl ve kullanma sunulmufltur. Bu fotoraflara dikkat edilecek olursa fotoraflarn
yeryznn o blgesinin bulutsuz olduu zamanlarda ekildii grlr. Daha nce bahsettiimiz gibi btn fotoraflar gnefl flnn dik olduu saatlerde ekilmifl ve glgelerin
grnmemesi salanmfltr. Elde edilen bu fotoraflarn zerine ekim blgesinin corafi
koordinatlar, ekim ykseklii ve yn gibi bilgiler ilave edilerek kusursuz bir flekilde
kullanlmaktadr.
111
zet
N
A M A
N
A M A
N
A M A
Hava fotorafln tanmlamak.

Doduumuz gnden beri gzel ve zel anlarmz lmszlefltiren fotoraf, farknda olmadan
yaflammzn birok dneminde bize yardmc olmaktadr. Fotorafn bulunuflundan bu yana gereksinimler birok yeni fotoraflk dalnn domasna yol amfltr. Hava fotorafl bunlarn
en baflta gelenlerinden biridir. nsanl ve insansz
hava tafltlarndan, havadan yere, havadan havaya ve yerden havaya doru yaplan tm fotoraf
ekimleri hava fotorafl konusu iinde yer
alr. Birok doal afetin hava fotoraflar sayesinde byk insan topluluklarna zarar vermeleri engellenmifltir. Bu nitede farkna bile varmadmz hava fotoraflnn ne denli yararl olduunu rendik. zel maksatla ekilen fotoraflarn uzmanlar tarafndan incelenmesi sonucunda birok zc olay engellenmifl veya en az
hasarla atlatlmfltr.
Hava fotoraflnn trlerini listelemek.
Hava fotoraflnn trleri fotorafnn bulunduu yere, konumuna ve fotoraf ekim tekniine gre adlandrlr. Buna gre yer-hava, havayer ve hava-hava; hava fotoraflnn trlerini
oluflturur. Ayrca her tr, gnmzde giderek eflitlenen yeni alt trlere ayrlmaktadr.
Hava fotorafl trlerinin kullanm alanlarn saptamak.
Hava-yer ekimlerinin kullanm alanlar flu trlerden oluflur: askeri keflif, meteoroloji, flehir
planlama, harita-kadastro, doal afetler, endstri, evre dengesi, hava sporlar ve reklm. Bu
trlere gereksinimlere gre yeni trler eklenmektedir. Hava-hava ekimleri ise, hava tafltn veya
havaclk olayn grntlemek iin kullanlr.
zellikle ticari ve asker hava tafltlarnn uufl
zelliklerini gsterme amacna ynelik ekimlerdir. Yerden izlenebilen her trl havaclk gsterisi ve olaylar da yer-hava fotoraflnn ekim trlerini oluflturur.
N
A M A
Hava fotorafl trlerinin ekim tekniklerini

aklamak.
Mozaik ekim Teknii: Bu teknikle ekilen fotoraf kareleri ekim srasna gre birbirine eklenerek elde edilir. Fotoraf eken hava taflt sabit bir ykseklik, hz ve ynde hareket ederken
ekimler yaplr. ekilen ilk kareden sonra bu
karenin hareket ynne doru olan son kenarnn yzde 20-30luk blmnden bafllamak zere ikinci kare ekilir. ekim sonunda elde edilen
bu karelerin srasyla birlefltirilmesi ile mozaik
fotoraf oluflturulmufl olur.
Dikey ekim Teknii: Bu teknikte bir karelik fotorafn ekilmesi istendiinde nesnenin tam stnden fotoraf ekilir.
Eik ekim Teknii: Bu teknikte nesnenin yan
yzeyinin grntlenmesi gerekirse ekim as
istee gre ayarlanr.
112
Kendimizi Snayalm
1. Afladakilerden hangisinde hava-yer fotorafl
kullanlabilir?
a. Nfus saym istatistiklerine bal olarak harita
oluflturulmas
b. Yeni yerleflim birimlerinin kurulaca blgelerin
belirlenmesi
c. Milletvekili seim sonularnn illere gre dalmnn belirlenmesi
d. Kamu harcamalarnn denetlenmesi
e. retmen ann bulunduu illerin belirlenmesi
2. Bir baraj havzasnn havadan fotorafnn ekilmesi
gerektiinde, baflkaca bir istek olmazsa gnn hangi
saatinde ekilmesi grsel adan uygundur?
a. leden sonra ve akflama doru
b. Sabah erken saatlerde
c. Akflamst bulutsuz bir zamanda
d. len saatlerinde ve bulutsuz bir havada
e. Rzgr yoksa gnn her saatinde
3. Meteorolojik amala uydulardan ekilen hava-yer
fotoraflarnda afladakilerden hangisi tespit edilir?
a. Barajlarn doluluk oran
b. Orman yangn sonras hasarlar
c. Yafl ve frtna ykl bulutlar
d. Dere yataklarndaki hasarlar
e. Tarlalardaki rn seviyesi
4. Afladakilerden hangisi hava-yer fotoraflnn
bir dal olan endstri fotorafnn konusu olabilir?
a. Tarla ve baheler
b. Tarihi eser ve binalar
c. Yksek gerilim hatlar
d. Aalk alanlar
e. Doal parklar
5. Hava-yer ekim teknikleri iinde yer alan mozaik
ekim teknii ile nasl fotoraf ekilir?
a. Farkl alardan st ste
b. Belli zamanlarda tek tek
c. Farkl alardan devaml
d. Ayn dorultuda bindirmeli
e. Farkl ykseklikten bindirmeli
6. Havada szlen parafltleri yerden fotoraflayan

fotorafya ne ad verilir?
a. Hava-hava fotorafs
b. Belgesel fotorafs
c. Hava-yer fotorafs
d. Reklam fotorafs
e. Yer-hava fotorafs
7. lk asker amal hava-yer fotoraf ne zaman ekilmifltir?
a. Kore Savaflnda
b. Birinci Dnya Savaflnda
c. kinci Dnya Savaflnda
d. Vietnam Savaflnda
e. Amerikan Savafl dneminde
8. lk fotoraf kayd hangi nesne zerine kayt
edilmifltir?
a. Kumafl
b. Mika
c. Cam
d. Tahta
e. nce sa levha
9. Hava-yer fotoraflnn asker keflif dalnda kullanlan ve uaklarn dflna sonradan taklan ekim sistemine ne ad verilir?
a. ekim aya
b. Harici ekim antas
c. Harici ekim makaras
d. Harici kaset
e. Harici ekim aparat
10. Yer-hava gsterisini eken fotorafnn kullanmas
gereken en uygun objektif afladakilerden hangisidir?
a. Makro objektif
b. Odak uzakl sabit objektif
c. Genifl al objektif
d. Odak uzakl deiflebilir (zoom) objektif
e. Dar al (tele) objektif
113
Okuma Paras
Hava ekimleri
Faruk AKBAfi/ Photo Digital Dergisi
Hi uaktan fotoraf ekmeyi denediniz mi? ekmediyseniz bile, yer flekillerinden grafik izgiler, da kvrmlarndan ilgin formlar, tarlalardan pastoral lekeler,
nehirlerin ya da yollarn S izgisinden geometrik flekiller karmay aklnzdan mutlaka geirmiflsinizdir. zellikle karl zemin zerinde uarken birbirinden gzel fotoraflar ekeceinizden emin olabilirsiniz. Hele o bulut denizi iindeki gnefl batmlar...
Havalimanlarnda uufl kartnz alrken biraz erken davranp yer numaranz pencere kenarndan isteyin. Ama
yeriniz kanatlara yakn olmasn, nden ya da arkadan
tercih edin. Oturduunuz yerdeki cama dikkat edin baz yerlerde grnt kaybna neden olabilecek lekeler
ya da izikler olabilir. Fotoraf makinenizin pillerinin
dolu olup olmadndan emin olun. Aksi durumda iyi
bir konu karflsnda siz pilleri deifltirene kadar uak
ok farkl bir yerde olacaktr. Oluflabilecek sarsntlar
nlemek iin ekim yaparken yksek enstantane (rtc) deerlerini kullann. Tek objektifler (odak uzunluu sabit) yerine zoom (odak uzunluu deiflebilir) objektifleri sein. Bylece ereve deiflikliini zaman yitirmeden yapabilirsiniz. Camda oluflan ve bir trl engelleyemediiniz yansmalar dert edinmeyin. Geliflmifl
bilgisayar programlarnda bu tr sorunlar gidermek en
ok birka dakikanz alacaktr.
Fotoraf 4.16: Bir uak yolculuu srasnda, ters flkta

ekilmifl bulut grnts.
lkemiz, karadan olduu gibi havadan da olduka gzel fotoraflar veriyor. rnein stanbul yarmadas, boaz ve adalar, Hasan Da, Toroslar, Kakarlar, Meke
Krater Gl, Antalyann fiyort kylar...
Bunlarn dflnda size bir ipucu: Van uuflunda giderken
solda, gelirken sada yer aln. Bu, hem manzara hem
flk asndan nemli. Umarz ak bir hava olur. Ama
ok ak deil, hafif bulutlu. Van Gl kylar, Sphan
Da ve Nemrut Krater glnn fotoraflarna baylacaksnz.
Fotoraf 4.17: Keban Barajnn yolcu uandan

alnmfl grnts.
114
1. b
Sra Sizde 1
Bu fotoraf bir Hava-Hava fotorafdr. Hava-Hava fotoraflnn tanmnda da yer ald gibi, fotorafta
iki hava arac vardr ve uufl halindedirler. Fotorafnn konumu gerei fotorafn bir ksmnda yer grlmekle birlikte, zel olarak erevelenmifl bir yer nesnesi veya blge fotorafta grlmemektedir. Bu nedenle
fotoraf bir Hava-Hava fotoraf olarak deerlendirmek gerekir.
2. d
3. c
4. c
5. d
6. e
7. b
8. c
9. e
10. d
Yantnz yanlfl ise Hava-Yer ekimleri Kullanm Alanlar bafll altnda size verilen bilgileri yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise Hava-Yer ekim Teknikleri bafll altnda size verilen bilgileri yeniden
gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise Hava-Yer ekimleri Kullanm Alanlar/ Meteoroloji bafll altnda size
Yantnz yanlfl ise Hava-Yer ekimleri Kullanm Alanlar/Endstri bafll altnda size verilen bilgileri yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise Hava-Yer ekim Teknikleri bafll altnda size verilen bilgileri yeniden
gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise Yer-Hava ekim Teknikleri bafll altnda size verilen bilgileri yeniden
gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise Hava Fotoraflnn Tarihi bafll altnda size verilen bilgileri yeniden
gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise Hava Fotoraflnn Tarihi bafll altnda size verilen bilgileri yeniden
gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise Hava-Yer ekimleri Kullanm Alanlar/Askeri Keflif bafll altnda size
Yantnz yanlfl ise Yer-Hava ekim Teknikleri bafll altnda size verilen bilgileri yeniden
gzden geiriniz.
Akbafl, F. (2007). Hava ekimleri. Photo Digital (Say:
49, 2007/01, Ocak-fiubat).
Fotoraf Kaynakas
Fotoraf 4-1, 4-2, 4-5: www.ucsb.edu
Fotoraf 4-3, 4-4, 4-8, 4-9, 4-10, 4-11, 4-12, 4-13, 414: Emin Fndkl
Fotoraf 4-6: Google Earth
Fotoraf 4-7: www.aawe.org
Fotoraf 4-15, 4-18, 4-19, 4-20: en.wikipedia.org
Fotoraf 4-16, 4-17: Abdlkadir Candemir
Fotoraf 4-21, 4-22: Faruk Akbafl
Fotoraf 4-23, 4-24 4-25: Nurettin Alas
Seilmifl Fotoraflar
Fotoraf 4.18: Hava fotorafl tarihinden kareler.
115
116
117
118
Fotoraf 4.21: FARUK AKBAfi. kili parafltte ekilmifl bir self-portre.
Fotoraf 4.22: FARUK AKBAfi. Ters flkta elde edilen siluet grnt.
Fotoraf 4.23: NURETTN ALAS. skdarn kuflbakfl grnm.
119
120
Fotoraf 4.24: NURETTN ALAS. Atatrk Hava Liman.
Fotoraf 4.25: NURETTN ALAS. Beyazt blgesi.
Havaclkla lgili Birka Karikatr...
Karikatristler: Behi Pek, Hasan Kaan, Galip Tekin, rfan Sayar, Latif Demirci.
121
Amalarmz
N
N
N
N

Fotorafn gndelik yaflamda kullanmn ayrt edebilecek,
zel an fotorafln tanmlayabilecek,
Flafl eflitlerini listeleyebilecek,
Dn ve doum fotoraf ekim srecini aklayabilecek ve uygulayabilecek bilgi ve becerilere sahip olacaksnz.
Anahtar Kavramlar
Fotoraf
Gndelik Yaflamda Fotoraf
zen An Fotoraf
zel An Fotorafl
Dn Fotorafl
Doum Fotorafl
Flafl Kullanm
erik Haritas
Fotorafn
Kullanm Alanlar
Fotorafn
Gndelik Yaflamda
Kullanm
GRfi
FOTORAFIN GNDELK
YAfiAMDAK YER
ZEL AN FOTORAFILII
DN FOTORAFILII
DOUM FOTORAFILII
Fotorafn Gndelik
Yaflamda Kullanm
GRfi
Fotoraf icat edildikten sonra dnemin en nemli fotoraflar en zengin ailelerden kyordu. Portre fotorafl ile ifle bafllayan bu fotoraflar, dnemin en
nl insanlarnn fotoraflarn ekiyorlard. Bir de ressamlar vard ki onlar portre
ressamlndan para kazanyorlard. Usta ressamlar kadar yetenekli deildiler. Resmini yaptklar kifli, portresi iin saatlerce beklemek zorunda kalyordu. Bu nedenle dnemin yeteneksiz ou ressam, fotoraf olmaya bafllamflt. Resmin estetik
deerlerini biliyor ve fotorafa uyguluyorlard. Bu nedenle fotoraflarnda, resmin
estetiinden alntlar vard. Dnemin Burjuva snf, portre resimlerini yaptrmak
yerine fotoraf tercih ediyordu. Fotoraf makinesi, her ne kadar yaygnlaflmaya
bafllasa da, ktlar ve ekipmanlar ok pahalyd. O zamanlar, bir portre fotorafa sahip olmak isteyen birinin varlkl olmas gerekiyordu.
Bilim adamlar, Aragonun Fransz Bilimler Akademisinde ilan ettii Daguerrein oyuncann bu kadar etkili olacan ve yank uyandracan bilmiyorlard.
Bu ilandan sonra baz bilim adamlar fotoraf kimyas ve optii zerinden alflmaya bafllad ve nceleri hantal olan makineler klmeye, taflnabilmeye baflland.
Fotoraf ekildikten sonra gereklefltirilmesi gereken kimyasal ifllemler saatler alrken, sonralar bu ifllemleri yapan flirketler kuruldu. Yani insanlar sadece fotoraf
ekiyorlard, geri kalan btn ifllemleri onlar hallediyorlard. Bir aristokratn evinde otoportre resimleri varken, bir burjuvann evinde portre fotoraflar yer almaktayd. Sadece burjuva snf deil, ayn zamanda sradan halk da artk fotoraf ektirmeye bafllad. Fotoraf makinesi satn alamasalar bile kurulan fotoraf stdyolar sayesinde kendilerinin, ailelerinin fotoraflarn ektirebiliyor, evlerine asabiliyorlard. flte o gnden beri fotoraf, insanln hafzasn oluflturan bir ara olarak
grsel tarihin temelini atmfltr. Gndelik yaflamn da bir paras hline gelen fotoraflar, insanolunun yanndan ayramad fotoraf makinesiyle lmszleflen, nesilden nesle aktarlan anlar kaydeden byl kaytlardr.
FOTORAFIN GNDELK YAfiAMDAK YER

Fotoraf tarihtir. Gerek kiflisel bir tarih gerekse toplumsal bir tarihtir. Fotoraf makinesi her birimizin sosyal yaflamn, zel yaflamn, anlarn kaydeden mucizevi bir
aratr. Hafzalarmzdan sildiimiz birok fley, fotoraflarda kaytldr. Teyit etmek
iin baktmz fleyler de fotoraflardr. Gnmzde fotoraf olmayan kifliler yadrganr. Hatta her birimizin evinde muhakkak bir ya da iki fotoraf makinesi var-
124
dr. Bu makineler, hayat karmamak, an yakalamak, hatrlamak, hatrlatmak, biriktirmek yani kiflisel tarihimizi kronolojik sraya sokmak iin vardr. Hayatmzn
kaydedilmeye deer en zel anlar, fotoraf albmlerinde bir daha bakacamz
gne kadar saklanrlar. Doum, mezuniyet, dn, doum gnleri, tatil fotoraflarmz hayatmzn bir belgesi olarak eker, sonra da saklarz. Her yl milyarlarca fotoraf retilirken, estetik ve teknik olarak yetersiz olan bu fotoraflarn, sosyal bir
fonksiyonu vardr. Fotoraflar, uzak aile yeleri ve arkadafllar ile ilgili hatralar
canl tutarlar. Onlarn deerleri, grsel etkilerinde deil, onu eken insann ona atfettii nemde yatar. Teknolojinin daha da ilerlemesiyle fotoraf ekmek ve oaltmak
iin kullandmz aralar farkl boyutlara ulaflmfltr. Artk bir telefon bile fotoraf eker duruma gelmifltir. Her yafltan insan, bu telefonlar sayesinde grnt retmekte, arflivlemekte, paylaflmakta ve yaflamlarna ait anlar belgelemektedirler. Telefonla ekilen fotoraflar kiflisel fotoraf diye tanmlanan fotoraf tryle ilgilidir. Kiflisel fotoraflar sradan fotoraf makineleri ve cep telefonlar ile ekilirler. Kiflinin kendisini ifade etmesi ve sunmasnda, sosyal iliflkilerde, grsel bir hafza yaratmada kullanlrlar. Aile fotoraflar da kiflisel fotorafn bir trdr. Ancak aile fotoraflarnda insanlar birbirleriyle iliflki halindedirler, aralarnda duygusal bir ba vardr ve bu durum fotoraflarda
grlr. Piknikler, partiler, dnler, doum gnleri, kutlamalar aileleri bir araya getiren nemli aktivitelerdir. Aile fotoraflar, kurumsal bir varlk olarak aile kavramn srdrmektedirler (Villi, 2007: 53- 55). Bu yzden aile albmleri, bir aile iin ok nemlidir. Aile albmlerindeki fotoraflar aile yeleri tarafndan retilirler. Ancak ailenin kiflisel tarihinde nemli anlarn profesyonel fotoraflar tarafndan belgelenmesi gerekir. Bunun iin profesyonel fotoraflar, zel anlar belgelemek iin grevlendirilirler.
Bu alan profesyonel fotoraflkta her zaman tercih edilen bir alandr.
SIRA SZDE
ZEL AN FOTORAFILII
D fi N E L M
D fi N E L M
Albmlerde nemle saklanan bir daha asla tekrarlanamayacak anlar, sradan fotoraf makineleriyle aile yeleri tarafndan belgelenmektedir. Aslnda herkes zel an
S O R U Ancak aileler bir daha tekrarlanmayacak zel gnlerinde, bir
fotorafs olabilir.
profesyonel fotorafyla alflmay tercih ederler. Hem fotoraflarda kendilerinin
de grnmesini
hem de ekilen fotoraflarn kayt amacnn dflnda grsel
D K Kisterler
AT
olarak estetik olmasn isterler. Profesyonel bir fotoraf olarak bu tr zel an fotoraflarna, en az aile yeleri kadar nem vermek gerekir. nk herhangi bir akSIRA SZDE
silikte bir daha geri getirilemeyecek anlar belgeleyememe riski mevcuttur. Bu nedenle kullanlacak donanmn kontrol, teknik beceri, bir ifl listesinin yaplmas ve
doru anda
doru yerde olunmas gerekmektedir.
AMALARIMIZ
zel an fotorafl, ailenin ya da kiflilerin tercih ettii, zel hissettii gnlerde ekilen fotoraftr. Fotoraf bu tr fotoraflar ekerken hem ticari bir ifl yapmakta hem
de bir basnK fotorafs
gibi doru an yakalamaya alflmaktadr. Bir belgesel foto T A P
rafsndan ya da basn fotorafsndan temel fark, fotorafnn var olan gereklie
mdahale etmesindedir. Gerekirse fotoraf; kiflilerin pozisyonlarn deifltirebilir,
kompozisyonu
iin gerekli ayarlamalar yapabilir. Ancak basn fotorafT E L E Vdzenlemek
ZYON
l tarznda alflan fotoraflar da vardr. Onlar olaylara, kiflilere ya da anlara mdahale etmezler, kiflilerin farknda olmadklar doal anlar fotoraflamaya alflrlar.
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
N N
K T A P
TELEVZYON
N T E RSZDE
NET
SIRA
SIRA iin
SZDE
Fotoraf herkes
nemli bir aratr. Sizce bunun nedenleri neler olabilir?
SIRA
N T E RSZDE
NET
zel an fotoraflnn
neden nemli olduunu tartflnz.
D fi N E L M
D fi N E L M
S O R U
S O R U
DKKAT
DKKAT
125
5. nite - Fotorafn Gndelik Yaflamda Kullanm
zel an fotoraflar genellikle 35 mm ve SLR fotoraf makinelerini tercih ederler. nk bu anlarda ortam hem ok kalabalktr, hem de olaylar hzl cereyan
edebilir. Bu nedenle hzl alflan bir fotoraf makinesinin tercih edilmesi gerekmektedir. zel an fotorafs, sabit objektifleri kullanmaktan kanr; nk objektif deifltirmeye vakti yoktur. rnein portre ekmek iin kulland 80 mm bir objektifi, gelin odasna girdiinde deifltirmek zorundadr. Objektiflerin ya hzlca deifltirilmesi ya da zoom objektifin kullanlmas gerekmektedir. Zoom objektif her
trl ortamda fotoraf ekme olana tandndan, hzl bir zoom objektif fotorafnn iflini grecektir. Fotoraf, fotoraf makinesini sabitlemek iin bir tek ayak
(monopot) kullanabilir. Fotorafnn kolay hareket etmesini salayarak gece ekimlerinde fotorafya yardmc olan tek ayak, fotorafnn iflini kolaylafltrabilir.
Fotoraf 5.1
ALPER ELTOK.
Mezuniyet
fotorafna farkl
bir rnek.
zel anlar fotoraflarken sadece profesyonel fotoraflarn deil, herkesin

dikkat etmesi gereken birtakm temel teknik durumlar vardr. Bu duruma dikkat
eden herkes iyi fotoraflar elde edebilir. rnein gnefl flnda, dfl meknda yaplacak fotoraf ekimlerinde genellikle sabah erken saatler ile akflam gneflin batmasna yakn olan saatler tercih edilmelidir. Bunun nedeni, gnefl flnn 45 derecelik bir ayla yeryzne inmesi ve fln yumuflak olmasdr. Fotoraf ekerken
ters flk kullanmak yerine cephe fln kullanmakta fayda vardr. Ancak dramatik
etkiler yapmak ve silet fotoraflar ekmek isteniliyorsa, ters flktan faydalanabilir. le saatlerinde fotoraf ekildiinde, flk sert olduunda derin glgeler ortaya kacaktr. Glgeleri yumuflatmak iin ya bir dolgu flafl ya da yanstc kullanlmaldr. Bu yanstclar, beyaz renkte herhangi bir yzey, alminyum folyodan yaplmfl bir plaka olabilir. Dolgu flafllar ise insan yzn aydnlatarak detaylarn ortaya kmasn salarlar. Ancak flafl kullanlacaksa mesafe iyi ayarlanmaldr. nk flafl, anlk flk kayna olduundan sert bir flk verir. Eer fotoraf kifliye yaknsa dolgu flafl, aradaki mesafe uzaksa tam flafl modu kullanlmaldr. Ortamdaki
flk baz alnarak yaplan pozlandrma ile birlikte flafln gc yarya dflrlerek fotoraf ekilirse, glgeler yumuflatlmfl, flafl fl ortam fl ile birlikte kullanlmfl
olur. Flafl, asl flk kayna olarak kullanmak isteniliyorsa, makinenin zerinde deil, bir senkron kablosu yardmyla gvdeden bamsz ve yar cephe fl oluflturacak biimde kullanlmaldr.
126
zel an fotoraflarnda, ann yakalanmasndan, doru aydnlatmaya kadar birok nemli teknik etmen vardr. Fotoraflar hem yatay olarak hem de dikey olarak ekilmeli, odaklanlacak kifli seilip kompozisyon ona gre oluflturulmal, bakfl noktas olarak nerede durulaca seilmelidir. rnein bir bebein portresi eFotoraf 5.2
ZERN KLTRAL.
Doumdan sonra
bebein ilk
anlarnn uygun
bir ayla
fotoraflanmas
gerekmektedir.
kiliyorsa, onunla ayn seviyede durmay tercih edebilir ya da st bakfl asyla fotoraflayabilirsiniz. Bu tamamen fotorafnn yaratclna kalmfltr.
Fotoraf ekerken ufuk izgisine dikkat edilmelidir. Bu izgi, kompozisyonda
referans noktasn oluflturabilir. Genifl alan duygusu yaratmak iin, ufuk izgisini
fotoraf karesinin alt blmne, yaknlk duygusu yaratmak iin, ufuk izgisini fotoraf karesinin st blmne yerlefltirirseniz fotorafnzn atmosferini de deifltirmifl olursunuz. Bir portre fotoraf ekiliyorsa, arka plann karflk olmamasna
da dikkat edilmeli, mmkn olduunca ilginin o portre stnde younlaflmas iin
sade ve dz bir arka plan seilmelidir.
zel an fotoraflarn ticari kazanca dnfltren, profesyonel olarak zerinde
alfllan iki alan vardr. Birincisi dn fotoraf, ikincisi ise doum fotorafdr.
Dn fotoraflarnn gemifli, fotoraf tarihi kadar eski olsa da doum fotoraflar son dnemde nem kazanmfltr.
DN FOTORAFILII
Dn fotoraflar, aileler iin ok nemli bir yere sahiptir. Bu nedenle btn iftler evliliklerini lmszlefltirmek iin fotoraflarnn mkemmel olmasn isterler.
Hem o gzel anlar hatrlamak, hem dier aile yeleriyle paylaflmak hem de ileride dnyaya gelecek ocuklarna, anne ve babalarnn dnlerini gstermek amacyla dn fotoraflarna nem verirler. Bu nedenle profesyonel fotoraflara
baflvururlar. Gelin ve damadn dne hazrlklar, dn an ve aileler, dn fotorafnn ekim sreci iine girerler. Serbest alflan dn fotoraflar olaca
gibi, bir stdyoya bal alflan fotoraflar da vardr.
Dn fotoraf ekmenin farkl yollar bulunmaktadr. Ancak temelde iki trl yaklaflm vardr: fotoraf tarafndan her fleyin kontrol edildii, gelin ve damadn poz verdii geleneksel yaklaflm ve fotorafnn olaylara mdahale etmedii,
gelin ve damadn doal hallerini fotoraflamaya alflt samimi yaklaflm. Ancak
127
gn getike fotoraflar kendi tarzlarn yaratmaya bafllamfl ve bu yaklaflmlar

oalmfltr. Gnmzde bir dn fotoraflamak iin befl yaklaflmdan sz edilmektedir (Lilley, 2002: 136-137):
1. Geleneksel: Fotoraf tarafndan fln, meknn, pozlamann, kontrol altnda tutulduu tarzdr. Doru teknikle ekilmifl portreler, kontrol altnda olan ifadeler vardr. Genelde gelin fotoraflar dnden nce evde ekilir. Gelin ve damadn fotoraflar ise, dnden nce ya da sonra stdyoda ekilir.
Fotoraf 5.3
EFE BABACAN.
Dn
fotoraflarnda
geleneksel yaklaflm
sklkla tercih
edilen bir fotoraf
trdr.
2. Yar geleneksel: Bu tarzda tam kontrol yoktur. Ancak yine de fotoraf

flklar kurup, gelin ve damadn istedikleri pozu vermelerini salar. Pasta kesimi,
gelin ve damadn gelin arabasndaki hlleri ve gelinin ieini gelin adaylarna frlatt ann fotoraflanmas bu tarza rnek verilebilir.
Fotoraf 5.4
EFE BABACAN.
Yar geleneksel
yaklaflmda tm
kontrol fotorafda
deildir. Gelin ve
damat istedikleri
pozu verirler,
gerisini fotoraf
zmler.
128
Fotoraf 5.5
EFE BABACAN.
Dnde dans
eden kalabalk
gelinle ya da
damatla birlikte
fotoraflanr.
3. Samimi: Kusurlar gizlenmez, var olan ne ise o fotoraflanr. Fotoraf fl

her zaman kontrol eder; ancak gelin ve damada, konuklara, mekna, mdahale etmez. Baz anlara, kiflilere, olaylara daha fazla nem verir. rnein gelin ve damat
dans ederken etrafna toplanmfl kalabaln fotoraflar gibi. Fotoraf kalabaln
hareketinin ynn ve akfln kontrol edecektir. Dne gelen konuklar ile birlikte gelin ve damat gzel bir grsel dizilim oluflturabilirler. Fotoraf, grup fotoraf ekmek iin onlar bir araya toplar. Ancak ne yapacaklarn sylemez. Bir baflka
rnek, gelin ve damad kutlama fotoraflardr. Fotoraf hem gelen konuun
hem de gelinin yznn grnmesini ister, nasl poz verecekleri onlara kalmfltr.
Fotoraf 5.6
EFE BABACAN.
Gelinin dn
ncesi zel anlar
belgelenir.
4. Belgesel: Dn annda meydana gelen doal olaylarn, hllerin mdahale

edilmeden ekildii yaklaflmdr. Anlar sadece kaydedilir. Bu tarzn iine bir basn
fotorafsnn benimsedii tarz ile fotoraflanan dn fotoraflarn da eklemek
gerekecektir. nsanlar asla poz vermezler. Fotorafnn doru an bekledii fotoraflama biimidir. Gelin ve damadn duyguyla bakfltklar an fotoraflamak, an
yakalamak bu yaklaflma rnek verilebilir. Gelinin, gelinlik provasndan damadn
trafl anna kadar dnn btn aflamalar, dn ncesi ve sonras tm ayrntlaryla birlikte fotoraflanr. Ancak bu srecin amac, kendiliinden geliflen anlarn
belgelenmesidir. Fotoraf mmkn olduunca gelin ve damadn arkadafl olur.
Kendini ortamda kaybettirir. Ortamda fotorafnn varlnn unutulmufl olmas
129
gerekmektedir. Fotoraf herkesin doal hlini fotoraflamak iin onlardan biri

olmak, gelin ve damatla doru iletiflimi kurmak zorundadr.
Fotoraf 5.7
EFE BABACAN.
Gelin ve damat
fotoraf farkl bir
bakfl asyla,
farkl bir perspektif
yaratlarak
ekilebilir.
5. zel Efektler: Bu tr fotoraflarda, farkl flklar ya da filtreler kullanlr, st

ste ya da yakn ekimler yaplr. Fotorafnn oluflturaca konsepte bal ekilecek bu fotoraflar iin gelin ve damadn onaynn alnmas gerekir. Gnmzde
genellikle bu tr efektler, ekim sonras yaplr. Ham grnt teknik adan iyi ise,
gerekli fotoraf iflleme programlaryla fotoraf zerinde istenilen tm grsel etkiler gereklefltirilebilir.
Fotoraf hangi yaklaflm tercih ederse etsin nemli olan an yakalamaktr. Nasl grnmek istediklerini size sylediklerinde, sizin yaklaflmnz da belirlemifl
olurlar. Dinsel, yresel ve kiflisel farkllklar hem dnn biimini hem de ne tr
fotoraflar ekileceini etkiler. Fotoraf dn ncesinde dn sreci ile ilgili
ayrntl bilgi almak zorundadr.
Kullanlan Donanm
Dn fotoraflnda kullanlan orta format fotoraf makinelerinin yerini 35
mm SLR saysal fotoraf makineleri almfltr. Saysal fotoraf makineleri ile birlikte hem ok sayda fotoraf ekilmektedir hem de fotoraf zerinde istenilen mdahaleler ekim sonrasnda kolaylkla yaplabilmektedir. nemli olan farkl ortamlarda farkl alar yakalayabilmek iin hzl ve farkl odak uzunluundaki objektifler kullanmaktr. Hzl bir zoom objektif, farkl odak uzunluundaki objektiflerin yerine geebilir. Harici flafllar dn fotorafs iin en nemli ikinci ekipmanlardandr. Ifln yetersiz olduu anlarda flafl, fotorafnn kurtarcsdr. Flafl,
anlk flk kaynadr. Fotoraf makinelerinde flafl senkron hz bulunur. Flafl senkron hz, flafln akma hzyla rtcnn alp kapanma hznn uyumlu olmas
anlamna gelmektedir. Flafl senkron hz genellikle 1/30 sn, 1/60 sn ya da 1/125
sndir. Makinelere gre farkllk gstermektedir. Flafl kullanlrken belli bir rtc
deerini aflmama zorunluluumuz olduundan, konunun flk kaynana mesafesi ve diyafram iliflkisi nemlidir. Bu nedenle fl kontrol edebilmek iin diyafram
ayarn kontrol etmek gerekir. Her flafln bir klavuz numaras vardr. Bu klavuz
130
numaras, flafln gcn belirler. Klavuz numara deerinin bilinmesi, hangi uzaklk iin hangi diyafram deerini kullanmamz gerektiini hesaplamamz salar.
Flafllar iki trl kullanlr: lk olarak flafl, bir kablo araclyla istenilen yerlere,
yerlefltirilerek fotoraf ekilebilir. kinci olarak da flafln makinedeki flafl yuvasna
taklarak kullanlmasdr.
Flafllar e ayrlrlar. Bunlar;
Manual flafllar: Gvdelerinin arkasnda bir izelge bulunur. Bu izelgede konu uzaklna gre diyaframn ne olduu belirlenir.
Otomatik flafllar: Flafln n tarafnda bulunan bir gz aracl ile konudan
yansyan flk lm yaplr. Konunun uzakl ne olursa olsun, flafl flk gcn
kendisi ayarlar.
TTL flafllar: TTLnin alm Through the Lens cmlesidir. Bu cmlenin bafl
harfleriyle anlan TTL flafllar, SLR fotoraf makineleri iin retilmifltir. Flafln gnderdii fln konudan yansyan blm, objektifin iinden llerek flafln daha
fazla flk gndermesi engellenir ve flafln aydnlatma yapmas salanr. An fotoraflarnda ve fotorafnn dn fotoraflamas gereken durumlarda flafl bizim
iin kurtarcdr.
Geleneksel portreler ekmek istiyorsak, yanmzda bir fon bulundurabiliriz.
Bu fon, gelin ya da damat portrelerini dnden nce evde ekmek istiyorsak ve
elveriflli, sade bir fon yoksa kullanabileceimiz bir fon olmaldr. Hatrlayacanz
gibi karflk bir arka plan, fotorafta odaklandmz fleyin etkisini azaltacak, gz
yoracaktr. Eer dflarda fotoraf ekilecekse ve farkl flklar kullanlmas isteniyorsa, taflnabilir stdyo flklar, yanstc, difzr, flemsiye de kullanlabilir. Bu
ara-gereler stdyoda da kullandmz donanmlardr. Bu yardmc donanmlarla ile ilgili ayrntl bilgiyi reklam fotorafl nitesindeki aklamalardan tekrar
okuyabilirsiniz.
Dn Albmleri
Her bir fotoraf stdyosu ya da serbest alflan fotoraf, kendi dn albmlerini farkl tasarmlar ve ieriklerle gelin ve damada sunarlar. Gelin ve damat ne istediklerini, onlara sunulan tasarmlar ve ieriklere gre karar verirler ve dn ncesi bir anlaflma yaparlar. Bu dn paketlerinin iinde birka farkl albm eflidi
vardr. Bunlar: gelin ve damadn geleneksel tarzda stdyoda ekilmifl fotoraflarndan oluflan bir albm, ailelerle birlikte ekilmifl fotoraflardan oluflan albmler,
dn srecinin fotoraflarndan oluflan albm, gelin ve damadn albmler iinden setii byk baskl fotoraflar, kontak basklar ve dn videosudur. Gnmzde farkl bilgisayar programlar tarafndan oluflturulan fotoraf gsterileri, farkl tasarmlarla hazrlanp, bir CDde gelin ve damada sunulmaktadr. Albmler,
farkl boyutlarda ya da biimlerde olabilirler. Dnden nce ya da sonra mflterilere sunulur. Bununla birlikte gelin ve damadn farkl bir sunum istedikleri durumlarda, bir tasarmc tarafndan onlara zel bir albm tasarlanabilir. Ancak bu
zgn albmler, var olan hazr albmlerden fiyat olarak farkllk gstermektedir.
131
Fotoraf 5.8
Dn albmleri.
Dn fotorafl, profesyonel fotorafln en yaygn alanlarndan biridir.

Genellikle yerel fotoraf stdyolarnn temel kazan kaynan olufltururlar. Dn fotoraflar ve albmleri byk bir sektr hline gelmifltir. Bu nedenle bulunduunuz ve yafladnz flehirde bir fotoraf stdyosu kurabilir ya da taflnabilir
stdyo ekipmanlaryla fotoraflarnz doal mekanlarda ekebilirsiniz. Fotoraflar stdyoda ekiliyorsa, genellikle ekim sonras baz uygulamalara tabi tutulur.
Grafikerler, gelin ve damadn setikleri fonlar ekim sonras fotoraf iflleme programlar ile yerlefltirebilirler. rnein Pariste Eyfel Kulesinin nnde, bir ormann
iinde ya da ieklerle kapl bir imenlikte poz veren gelin ve damatlar sklkla
grrz. Ancak gnmzde bu programlarla ifllenmifl fotoraflardan daha ok
doal flkta ve doal bir ortamda ekilmifl fotoraflar daha fazla tercih edilmektedir. Bir fotoraf; ncelikle mflterisinin ne istediini iyi bilmeli, doal ve samimi
fotoraflar iin onlarla doru bir iletiflim kurmal, dn fotoraf ektii iin dn riteline uygun bir kyafetle dne gitmeli, gerekli donanmnn bulunduu
ve kullanm kolay bir antas olmal, pil ve bataryalarn yedeklerini yannda bulundurmaldr. Her bir dn farkl dini, kltrel ve etnik geler taflyabilir. Bu nedenle dn srecinde yaplan her ritele saygl olmal, mflterisiyle yapt anlaflmaya gre, dnn en zel anlarn teknik ve estetik olarak en iyi flekilde fotoraflamaya alflmaldr.
DOUM FOTORAFILII
Doum fotorafl, profesyonel anlamda yeni ortaya kmfltr. Daha nceleri
bebek fotoraflar sadece stdyoda ekilirdi. Gnmzde ise hamilelik sreci, doum ve sonras da fotoraflanmaktadr. Trkiyede yeni olan bu alanda, genellikle kadn fotoraflar alflmaktadr. Bu; doum fotoraflnn, anne ve doum
zerine odaklanmasndan kaynaklanmaktadr. zellikle anneler, kendilerini rahat
hissetmek iin hemcinslerini tercih etmektedirler.
Doum fotorafl, dier fotoraflk trlerinden farkl bir ifltir; nk kan
grmeye dayanamayan biri doum fotorafs olamaz. Bir doum fotorafsnn,
anne ve baba adaynn gvenini kazanmas ok nemlidir. Anne ve babann mahremiyetine zen gstermek, bu alanda en ok dikkat edilecek unsurlardandr. Hamilelik srecinde anne ile birebir grflmek, ekim srecini ayrntlaryla konufl-
132
mak, onunla doru iletiflim kurabilmek, doum srasnda nelerin fotoraflanmasn

istediini renmek ve size gvenmesini salamak iin ak olmak gerekmektedir.
Doum ncesinde annenin doktoruyla konuflulmal, gerekli bilgiler alnmaldr.
Fotoraf 5.9
ZERN KLTRAL.
Doum srecinde
annenin hamile
fotoraflar ok
nemlidir.
Hzl Objektif: Iflk

geirgenlii yksek olan
objektiflere hzl objektif
denir. Iflk geirgenlii ise,
objektifin en genifl diyafram
aklnda fl geirme
miktardr. Hzl objektiflerin
diyafram aklklar fl
geirme miktarlarn
belirlerler. f 1.4 diyafram
akl olan bir objektif,
f 3.5 diyafram akl
bulunan bir objektiften
hzldr. Hzl objektifler,
dflk flk koflullarnda
fotoraf ekebilme ve yksek
rtc kullanabilmeyi
kolaylafltrr.
Fotoraf 5.10
ZERN KLTRAL.
Anne douma
giderken aile
bireyleri ile
fotoraflanmaktadr.
Aile, doumun baflladn size haber verdiinde, saat ka olursa olsun onlarn
yannda olmanz gerekmektedir. Bu srete, anne kadar baba ve ailenin dier yeleri de nemlidir. Doumda hijyene nem vermeli ve doktorun size gsterecei
yer dflnda doumu etkileyebilecek hareketlerden kanmalsnz. Ameliyathane
koflullarna uygun davranmalsnz. Fotoraf ekerken annenin rahatsz olacan
dflndnz fotoraflar ekmemelisiniz. Flafl kullanmak, hem anneyi hem de
doktoru rahatsz edecektir. Bu nedenle hzl objektifler kullanmal, 35 mm ve
SLR fotoraf makineleri tercih etmelisiniz. Yksek ISO deerleriyle fotoraf ekmelisiniz. Ameliyathane flklarna mdahale etme flansnz varsa, yanmayan flklarn da almasn syleyebilirsiniz. Tm bunlar, doktorun kontrol ve izni erevesinde gerekleflmek durumdadr. Doum, dramatik bir sahne olduundan, doum
fotoraflarnn siyah beyaz ekilmesi ya da saysal fotoraf ekiliyorsa sonradan siyah beyaza dnfltrlmesi daha duygusal bir etki yaratacak ve yeni domufl bebek fotoraflanrken zerindeki kan da grnmeyecektir.
133
Fotoraf 5.11
ZERN KLTRAL.
Doum annda
fotoraf ekilirken
uyulmas gereken
kurallar doktordan
renilmelidir.
Bu sre ayn bir hikye anlatyormuflsunuz gibi kronolojik bir srada fotoraflanmal, doumun her zel an ameliyat koflullarnn size izin verdii lde belgelenmelidir. Bebein anne karnndan ilk karld an ile anne ve bebein ilk
karfllaflt an ok nemlidir. Anne ve babann yz ifadeleri, o andaki duygularn
anlatt iin mutlaka yakalanmaldr. Anne, baba ve bebein bir arada olduu an
ise artk bir aile olduklarn gsteren karelerden biridir. Bebein doumhanede hazrlanma sreci de belgelenmelidir. Dier aile yelerinin, bebekle ilk karfllafltklar an da farkl heyecanlar yanstmak iin ok nemlidir. Anne, odasna ktnda
bebeini ilk emzirdii ann fotoraflanmasn isteyebilir. Babayla birlikte tekrar aile fotoraflar da ekilmelidir. Heyecanlar, mutluluklar, hznler yani btn duygular fotoraflanmaldr.
Doum ve bu sre anne ve

babalar iin en zel anlardr.
Bu anlar lmszlefltirmek
iin bir fotorafya ve onun
retecei samimi, estetik ve
duygular anlatan gerek
fotoraflara ihtiya vardr.
Fotoraf 5.12
ZERN KLTRAL.
Doumdan sonra
anne ve bebein ilk
anlar
grntlenir.
Btn bu ekimlerden sonra aileler, hastaneden kp evlerine dndklerinde

de bir fotoraf ekimi yaplmasn isteyebilirler. Bebei, evinde, ailesi ile birlikte
fotoraflarsnz. Btn bu ekim ifllemleri bittiinde bir doum albm hazrlanacaktr. Bu albmler hazrlanrken gerekli dzeltmeler ve baz farkl tasarmlar iin
bir grafiker ile alflmak gerekebilir.
134
Fotoraf 5.13
ZERN KLTRAL.
Bebein ilk
aylarnda
fotoraf ya
stdyoda ya da
evde fotoraf
ekebilir.
Doum Albmleri
Doum fotoraflar, mflterileri iin doum fotoraf paketleri hazrlamfllardr. Genellikle paketlerde 36 adet renkli, 4 adet siyah beyaz ve 2 adet byk ebat fotoraf
yer almaktadr. Ancak daha fazla sayda fotoraf istendiinde, fotorafnn paket dzenlemesine gre, paket creti deifliklik gstermektedir. Son zamanlarda en ok ilgi gren paketlerden biri de VCD-DVD olarak tanmlanan formattr. Bu formatta, annenin hamilelik dneminden itibaren ekilen fotoraflaryla bafllayan, doum sreci
ile devam eden bir hikye anlatlr ve fotoraflar bir film izliyormufl gibi hazrlanr.
Kronolojik olarak sraya sokulan fotoraflarn zerine, anne ve babann setikleri mzikle bir fon oluflturulur. Fotoraflar 100 ile 200 adet arasnda ekilir ve fotoraflarla
hazrlanan bu gsteri sayesinde doum sreci, bir film gibi tekrar tekrar izlenebilir.
Fotoraf 5.14
EFE BABACAN.
Dn ve doum
ncesi zel anlarn
fotoraflanmas.
135
Dn ve doum fotoraflar, her insann yaflamnda zel anlar olarak daima

saklanr. Bu zel anlarda herkes gzel ve samimi grnmek isteyecektir. Teknik ve
estetik olarak fotoraflarn belirli bir standartta olmasn tercih edeceklerdir. Bu nedenle profesyonel bir fotoraf olarak ekimlere zenle yaklafllmaldr. Her flehirde bu alanda alflan fotoraflar ve fotoraf stdyolar vardr. Sizin farknz, yeterince nemsenmeyen fakat ok nemli olan an fotorafln profesyonel anlamda deer vermeniz, teknik, estetik ve profesyonel anlamda bilgilerinizi gelifltiren,
yaratclnzla sradann tesine geebilmeniz olacaktr. Farknz ortaya koyacak
temel fley, alfltnz alanla ilgili srekli geliflen ve deiflen teknolojiyi, bilgiyi ve
sanatsal etkinlikleri takip etmektir. Dn ve doum fotoraflarnn, maddi olarak
fotoraflara getirisi fazladr. Gnmzde dn ve doum alannda profesyonel
ifllere imza atan, ektikleri fotoraflarla sergiler ap ismini duyuran yetenekli fotoraflarmz vardr.
Fotoraf 5.15
ZERN KLTRAL.
Fotoraf 5.16
EFE BABACAN.
136
Fotoraf 5.17
ABDLKADR CANDEMR. Saraylar ve antik kalntlar, dfl ekim ortamlarnda ekilen

profesyonel gelin-damat fotoraflar iin genellikle aranan fon grntlerini
olufltururlar.
137
zet
N
A M A
N
A M A
N
A M A
Fotorafn gndelik yaflamda kullanmn ayrt

edebilmek.
Fotorafn gndelik yaflammzda ok nemli bir
yeri vardr. Doum, mezuniyet, dn, doum
gnleri, tatil fotoraflarmz hayatmzn bir belgesi olarak eker ve albmlerde bir daha bakacamz gne kadar saklarz. Gn getikte hayatmzn vazgeilmez bir paras hline gelen fotoraflar, teknik ve estetik olarak geliflmifl, teknoloji sayesinde kolay retilebilir hale gelmifl ve fotoraflarn hayatmzdaki says giderek artrmfltr.
zel an fotorafln tanmlayabilmek.
zel an fotorafl, ailenin ya da kiflilerin tercih ettii, zel hissettii gnlerde ekilen fotoraftr. Herkes zel an fotorafs olabilir. Ancak
aileler bir daha tekrarlanmayacak zel gnlerinde bir profesyonel fotorafyla alflmay tercih
ederler. Hem fotoraflarda kendilerinin de grnmesini isterler hem de ekilen fotoraflarn
kayt amacnn dflnda grsel olarak estetik olmasn isterler. Profesyonel bir fotoraf olarak
genellikle bu tr zel anlarda fotoraf eken kifliler zen an fotorafsdrlar.
Flafl eflitlerini listeleyebilmek.
Flafllar e ayrlrlar. Manual flafllar: Gvdelerinin arkasnda bir izelge bulunur. Bu izelgede
konu uzaklna gre diyafram ne olduu belirlenir. Otomatik flafllar: Flafln n tarafnda bulunan bir gz aracl ile konudan yansyan flk
lm yaplr. Konunun uzakl ne olursa olsun, flafl flk gcn kendisi ayarlar. TTL flafllar: TTLnin alm Through the Lens cmlesidir. Bu cmlenin bafl harfleriyle anlan TTL flafllar, SLR fotoraf makineleri iin retilmifltir.
N
A M A
Dn ve doum fotoraf ekim srecini aklayabilmek ve uygulayabilmek.

Dn fotoraf ekerken temelde iki trl yaklaflm izlenmektedir: Fotoraf tarafndan her
fleyin kontrol edildii, gelin ve damadn poz verdii geleneksel yaklaflm ve fotorafnn olaylara mdahale etmedii, gelin ve damadn doal
hallerini fotoraflamaya alflt samimi yaklaflm. Gelin ve damadn dne hazrlklar, dn an ve aileler, dn fotorafnn ekim sreci iine girerler. Serbest alflan dn fotoraflar olaca gibi, bir stdyoya bal alflan
fotoraflar da vardr.
Doum fotoraflnda doum sreci, ayn bir
hikye anlatyormuflsunuz gibi, kronolojik bir srada fotoraflanmal, doumun her zel an ameliyat koflullarnn size izin verdii lde belgelenmelidir. Bebein anne karnndan ilk karld an ile anne ve bebein ilk karfllaflt an ok
nemlidir. Heyecanlar, mutluluklar, hznler yani btn duygular fotoraflanmaldr.
Verilen rnekler ve teknik bilgi flnda yapacanz deneme ekimleri sayesinde kendinizi snayabilir, kariyerinize doum ya da dn fotorafs olarak devam edip etmeyeceinize karar verebilirsiniz. zel an fotoraflnn temel
zellikleri ve ekim srecini gz nne alarak
bu alann size uygun olup olmadn deerlendirebilirsiniz.
138
Kendimizi Snayalm
1. Afladakilerden hangisi zel an fotorafsnn genellikle tercih ettii objektif trdr?
a. Genifl al objektif
b. Standart objektif
c. Tele zoom objektif
d. Balk gz
e. Zoom objektif
2. Dfl meknda yaplacak fotoraf ekimlerinde glgeleri yumuflatmak iin kullanlan donanm afladakilerin
hangisinde birlikte ve doru olarak verilmifltir?
a. Difzr-Filtre
b. Yanstc-Dolgu Flafl
c. Yanstc-Difzr
d. Dolgu Flafl-Filtre
e. Paraflafl-Difzr
3. Fotoraf ekimlerinde flafl, yan cephe fl olarak
nasl kullanlmaktadr?
a. Fotoraf makinesinin zerinde
b. Tripodun stnde
c. Bir flafl senkron kablosu ve makine ile a yapacak flekilde
d. Asistann yardmyla
e. Flafl yan cephe fl olarak kullanlmaz
4. Afladakilerden hangisi zel an fotorafnda olmas
gereken en nemli niteliklerden biridir?
a. Doru ann yakalanmas
b. Flafln kullanlmas
c. n plan-arka plan iliflkisi
d. Samimi olmas
e. Doru aydnlatma
5. zel an fotorafsnn portresini ekecei kiflilere
yakn olmas durumunda ve dflk flk koflullarnda kullanaca anlk flk kayna afladakilerden hangisidir?
a. Tungsten flk
b. Dolgu flafl
c. Tam flafl modu
d. Paraflafl
e. Softbox
6. Dn fotoraflamak iin temelde kullanlan iki

yaklaflm afladakilerden hangisinde birlikte ve doru
olarak verilmifltir?
a. Geleneksel-Yar Geleneksel
b. Samimi-Belgesel
c. Geleneksel-Samimi
d. Yar Geleneksel-Belgesel
e. zel Efektler-Belgesel
7. Dn fotoraflnda kusurlarn gizlenmedii,
iftlerin doal hlleriyle fotorafland yaklaflm afladakilerden hangisidir?
a. Samimi
b. Geleneksel
c. Yar geleneksel
d. Belgesel
e. zel efektler
8. Belgesel tarzda dn fotoraf ekerken dikkat
edilmesi gereken en nemli unsur afladakilerden
hangisidir?
a. Gelin ve damadn poz vermesi
b. Stdyo ortamnda fotoraf ekmek
c. Flafl kullanmak
d. Dn srecine mdahale etmemek
e. Fotoraf makinesinin kayt format
9. Doum ncesinde fotorafnn yapmas gereken
hazrlklardan biri afladakilerden hangisi deildir?
a. Anne ve babayla birebir grflmeli
b. Annenin doktoruyla konuflmal
c. Fotoraf ekecei mekn tanmal
d. Douma girmeden nce temizliine dikkat etmeli
e. Annenin yannda olmal
10. Doum ve dn albmlerinin nemi nedir?
a. Gzel grnmeleri
b. Ailenin istemesi
c. zel anlarn belgelenmesi
d. zel an fotoraflarnn kronolojik sraya gre
yerlefltirilip tasarlanmas
e. Fotorafnn portfolyosu olmas
139

1. e
2. b
3. c
4. a
5. b
6. c
7. a
8. d
9. e
10. c
Yantnz yanlfl ise zel An Fotorafl

gzden geiriniz.
gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise Kullanlan Donanm bafll
geiriniz.
gzden geiriniz.
gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise Dn Fotorafl
gzden geiriniz.
gzden geiriniz.
gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise Doum Fotorafl
gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise Dn Albmleri ve Doum
Albmleri bafllklar altnda size verilen bilgileri

Sra Sizde 1
Gndelik yaflamn bir paras hline gelen fotoraflar,
insanolunun yanndan ayramad fotoraf makinesiyle lmszleflen, kuflaktan kuflaa aktarlan anlar
kaydeden byl aralardr. Herkesin sosyal ve zel
yaflamn, anlarn kaydeden mucizevi bir aratr. Hafzalarmzdan sildiimiz birok fley, fotoraflarda kaytldr. Anmsamaya alfltmz kifliler ve mekanlar iin
baktmz fleyler de fotoraflardr. Hayatmzn kaydedilmeye deer en zel anlar, fotoraf albmlerinde bir
daha bakacamz gne kadar saklanr. Doum, mezuniyet, dn, doum gnleri, tatil fotoraflarmz hayatmzn bir belgesi olarak eker, sonra da saklarz. Gn
getikte hayatmzn vazgeilmez bir paras hline gelen fotoraflar, teknik ve estetik olarak da gittike dei-
flen ve ucuzlayan teknoloji sayesinde kolay retilebilir

hle gelmifltir. Her yl milyarlarca fotoraf retilirken,
bu fotoraflar ayn zamanda uzak aile yeleri ve arkadafllar ile ilgili hatralar canl tutar.
Sra Sizde 2
Albmlerde nemle saklanan ve bir daha asla tekrarlanamayacak anlar, sradan fotoraf makineleriyle aile
yeleri tarafndan belgelenmektedir. Aslnda herkes
zel an fotorafs olabilir. Ancak aileler bir daha tekrarlanmayacak zel gnlerinde bir profesyonel fotorafyla alflmay tercih ederler. Hem fotoraflarda kendilerinin de grnmesini isterler hem de ekilen fotoraflarn kayt amacnn dflnda grsel olarak estetik olmasn isterler. Profesyonel bir fotoraf olarak genellikle bu tr zel an fotoraflar ekenler zel an fotoraflardrlar. Bu fotoraflar ekerken en az aile yeleri kadar nem vermek gerekir. nk herhangi bir aksilikte bir daha geri getirilemeyecek anlar belgeleyememe riski mevcuttur.
An Fotorafl, http://cygm.meb.gov.tr/modulerprogramlar/kursprogramlari/grafik/moduller/ani_fotografi.pdf, 2007.
Johnson, B. M, Mayer, R. E., Schmidt, F. (2004). Opportunities in Photography Careers, Illinois: McGrawHill.
Kl, L. (2007). Fotorafa Bafllarken, Ankara: Dost Yaynlar.
Lilley, E. R.(2002). The Business of Studio Photography,
New York: Allworth Press.
Lou. J. Jr. (2006). Digital Portrait Photography Studio,
New York: Amherst Media.
Rosenblum, B. (1978). Photographers at Work: A Sociology of Photographic Styles, NewYork: Holmes and
Meier Publishers.
Villi, M. (2007). Mobile Visual Communication: Photo
Messages and Camera Phone Photography, Nordicom Review, 28.
Fotoraf Kaynakas
Fotoraf 5.1: Alper Elitok
Fotoraf 5.2, 5.9, 5.10, 5.11, 5.12, 5.13, 5.15: Zerin
Kltral
Fotoraf 5.3, 5.4, 5.5, 5.6, 5.7, 5.14, 5.16: Efe Babacan
Fotoraf 5.17: Abdlkadir Candemir
Amalarmz
N
N
N

Belgesel fotoraf ve adlarn tanmlayabilecek, belgesel fotorafn elemanlarn listeleyebilecek,
Belgesel fotoraf tarzn dier alanlardaki fotorafik yaklaflmlardan ayrt
edebilecek,
Belgesel fotoraf ekim aflamalarn listeleyerek, yntem ve yaklaflm biimlerini uygulayabilecek bilgi ve becerilere sahip olacaksnz.
Anahtar Kavramlar
Belgesel Fotoraf
Fotorportaj
Sosyal Belgesel
Foto Aktivizm
znel Belgesel
Belgesel Fotoraf
indekiler
Fotorafn Kullanm
Alanlar
Belgesel Fotoraf
FOTORAF EKMEK VE
FOTORAF YAPMAK
BELGESEL FOTORAF
BELGESELCNN NTELKLER
BELGESEL ALIfiMANIN
AfiAMALARI
Belgesel Fotoraf
FOTORAF EKMEK VE FOTORAF YAPMAK
Fotoraf teknii araclyla ortaya bir grnt karma iflini fotoraflk diye tanmlarsak eer, fotorafnn nnde iki yol-yntem olduunu syleyebiliriz. Bu
yntemlerden birini fotoraf ekmek, dierini fotoraf yapmak diye tanmlayabiliriz.
Fotoraf ekmek, fotorafnn son hline getirdii grnty ekim dmesine basarak kaydetmesidir. Dorudan fotoraf da denilen bu uygulama, fotorafln bafllangcndan gnmze kadar devam eden en eski fotoraflama yntemidir.
Dorudan fotoraf kavramn yorumlarken iki anlamndan sz edebiliriz. Bunlardan biri, fotorafnn kendi tercihleri ve beenisi dorultusunda gstermek istediklerini dolaysz biimde sunmas, yani fotoraf makinesini dorudan ve tek
ara olarak kullanarak grnt retmesidir. Fotoraf, bakatan grdklerini dnya grflnn, kltrel birikiminin, etik yarglarnn, estetik kayglarnn ve artistik
yeterliliinin szgecinden geirerek nasl bir fotoraf ortaya karacana karar verir. ekim dmesine bastktan sonraki srete ham grntye yok denecek kadar
az mdahale ederek dorudan fotoraf oluflturur. Dorudan fotoraf kavramnn
ierdii anlamlardan bir dierini ise grntye giren imgelerin kendi gerekleriyle
aralarndaki temsiliyet iliflkisine bakarak aklayabiliriz.
Fotoraf yapmak ise, farkl zamanlarda ve durumlarda ekilmifl fotorafik grntleri karanlk odada ya da aydnlk odada kendi balamlar dflna taflyarak
farkl anlamlar oluflturacak biimde yeniden kurgulama ifline verilen addr. Karanlk odada fotomontaj tekniiyle ya da bilgisayar ortamnda eflitli programlar araclyla bir araya getirilen grntler, yepyeni bir fotorafik grnt olarak ortaya
kar, bylece kendi balamlar dflnda farkl anlamlar taflmaya bafllarlar.
Dorudan Fotorafta Temsil

Bu yntemin tersine uygulamalarda, rnein kurmaca fotorafta, sanatsal fotorafta ya da iinde fotorafn da bulunduu gncel sanat ifllerinde ise imgeler kendilerini temsil etmekten ok arflmlara ve yorumlara ak temsillerini ne karrlar; fotorafik imgelerin bu gl zelliinden istifade ederek bir dil kurarlar.
Dorudan fotoraf, hem fotorafnn grnt olufltururken izledii dolaysz
yol nedeniyle hem de fotorafik grntde yer alan imgelerin arflmlaryla deil dorudan kendilerini temsil etmeleri nedeniyle bu ad alr.
142
Dorudan fotorafta imgelerin sadece kendisini temsil etmesinden sz ederken

stnden zaman gemifl imgelerin kendilerini temsil etmekten hzla uzaklaflarak
anlam deifltirdiklerini de belirtmek gerekir. Bu konudaki tipik rneklerden biri
an fotoraflardr.
An fotoraflarnn tamam, sahipleriyle iliflkileri kopmad srece dorudan ve
sadece kendilerini temsil ederler. Fotoraftaki kadn Ayfle Haladr, yanndaki ocuk yeen Mustafadr vb... Ancak bir fotorafn ekeni, ektireni, saklayan bu hayattan ekildike, o insanlar bilenler, tanyanlar geip gittike, an fotoraflar da
anlamlarn deifltirmeye bafllar. Sahaflarda grdmz, artk zel olmaktan kp
kamusallaflmfl an fotoraflar, gsterdiklerini dorudan temsil etmezler. Temsil ettikleri kiflilerle iliflkileri koptuu iin kamusallaflmfl ve sosyolojik, antropolojik incelemelerin nesnesi hline gelmifllerdir. Ayrca yaratc okumalara, arflmlarla
ykl saysz yoruma ak birer nesne olmufllardr. Bir zamanlar tafldklar duygular ve anlamlar tmyle deiflmifltir. Bu yanyla fotoraflar canl birer organizmaya benzetmek de mmkndr. Bu nedenle an fotoraflar bafllangta bir belgesel konusu olamazlar.
Haber-Bilgi-Tanklk Dili
SIRA SZDE
Belgesel fotoraf en sade

tanmyla, fotorafnn ele
ald konuyu kendi
D fi N E birlikte
L M kapsaml
yorumuyla
ve derinlemesine iflleyerek
birden fazla fotorafla
anlatmasdr.
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
Ortaya bir grnt karan fotoraf ile o grntye bakarak anlam arayan kifli
arasndaki iliflkinin olduka etrefil bir konu olduunu biliyoruz. Duraan grnt ve hareketli grnt gibi boyutlu ve hologram grntler de ierikleri itibariyle farkl etkiler yaratr.
Kendi deneyimlerimizden ve gzlemlerimizden yola karak grntlerin i
dnyamz nasl etkilediini, dflnce duygu ve eilimlerimizi nasl ynlendirdiini, tutum ve davranfllarmz nasl biimlendirebildiini grebiliriz. Fotoraflar, sadece dflmzdaki lemde deil, i dnyamzda ve evremizle kurduumuz iliflkide
de tafldklar haber, bilgi ve tanklk dikkate alndnda giderek daha etkili hle
geliyorlar.
SZDEyaygn olarak kullanlmaya bafllamadan nce insanlar haber alFotorafSIRA
teknii
ma, bilgilenme gereksinimlerini gidermek iin szden, izgiden ve yazdan yararlanyorlard.
Baflta fotoraf olmak zere teknik grntlerin hayatmza girmesiyle
D fi N E L M
birlikte farkl bir iletiflim kanal ve olduka ikna edici bir ara ortaya kt. Tanklklarn baflkalarna iletmek isteyen fotoraflar tarafndan etkili bir dil olarak beO R U
nimsendi veS belgesel
fotoraf yntemi gelifltirildi.
Belgesel fotoraf
D K Ksalt
A T tanmlamakla ve gstermekle yetinen belge nin aflld yerde bafllar. Belgesel fotorafn eksenini oluflturan gl hikyeler; bamsz dflnebilen, yorum
yapabilen veSIRA
kendini
zgrce ifade edebilen fotorafnn znelliini barndrr.
SZDE
N N
BELGESEL FOTORAF
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
Belgesel fotorafta
konu, toplumsal yapnn gstergelerinden, sosyal sorun alanAMALARIMIZ
larndan, engelli gruplarn yaflam koflullarndan, sra dfl hayatlardan seilebilecei gibi; varlkl kesimlerin yaflantsndan, toplumda yaygn olan yaflam biimlerinK hayatlardan,
T A P
den, sradan
gnlk iliflkilerden de seilebilir. Hatta tmyle kiflisel
grnen konular ve olaylar da bir belgeselin konusu olabilir. Belgesel fotoraf bu
nedenle seilen konuyla iliflkisi olmayan bir fotoraflama metodu, bir anlatm
biimidir. T E L E V Z Y O N
NTERNET
SIRA SZDE
SIRA SZDE
D fi N E L M
D fi N E L M
143
6. nite - Belgesel Fotoraf

S O R U
S O R U
Bir alflmann belgesel olup olmadna karar vermek iin hangi konuyu
D K K ele
A T aldna deil o konuyu hangi yntemle, nasl bir yaklaflmla ifllediine baklr.
SIRA SZDE
N N
Bir konuyu derinlemesine anlatmay hedefleyen ve ayn zamanda foto muhabirliiyle olduka yakn bir izgide duran belgesel fotoraf bu nitede ifllerken
fotorportaj tekniini belgesel alflmann temel metodu olarak
ele alacaz.
AMALARIMIZ
Belgesel Fotorafn Adlar
DKKAT
K T Ada
P birlikte ele
Belgesel Fotoraf dediimiz zaman bir dizi baflka tanm-kavram
almamz gerekiyor. Yurdumuzda ve dnyada flu adlarla anlan fotoraflama yntemleri ayn zamanda Belgesel Fotoraf st bafllna da iflaret ediyor:
Foto Rportaj.
TELEVZYON
Foto Hikye (Foto yk, Foto Story).
Fotorafik Deneme (Photo Essey).
Fotorafik zmleme (Foto Analiz).
NTERNET
Bu tanmlarn iinde Foto Analiz ya da Fotorafik zmleme, belgeselcinin yapt iflin mimarisi dikkate alndnda amaca en uygun tanm olarak grnyor.
Fotorafnn ele ald konuyu tm bileflenleriyle birlikte analiz ederek ayrfltrma ifli diye anladmz fotorafik zmleme tanm maksatla tam olarak rtflyor.
Bununla birlikte, Foto Hikye tanm da anlatmn znellii, yaratclk gerektiren yaps ve fotorafnn gzetmesi gereken artistik kayglar nedeniyle yaplan
iflin ieriine gayet uygun dflyor.
Fotorportaj, lkemizde zellikle son yllarda kullanlan bir tanm. Ancak gazetecilik terminolojisindeki yaygn bir yanlfl nedeniyle, bir habercilik yntemi olan
mlakat yerine rportaj kullanld iin fotorportaj da bir olay hakknda
mlakat yaparken ayn zamanda fotorafn ekmek fleklinde anlafllyor. Fotorportaj, mlakat yaplan birinin fotoraflarn da ekerek szyle grntsn bir
arada kullanma yntemi deildir. Mlakat ile rportaj arasndaki fark bilerek, rportaj bir konuyu farkl ynleriyle ve derinlemesine hikye etme ynteminin addr diye anladmz zaman bu kavram yerine oturmaktadr.
Bir Fotorportajn Elemanlar

Bir fotorportajn ortaya kma srecinde konunun derinlemesine ve farkl grnmleriyle birlikte kapsaml biimde ele alnmas gerektiini biliyoruz. Bir fotorportajn ayn zamanda baflka birtakm vazgeilmez elemanlar bulunuyor. Ancak
bunlarn varlyla birlikte bir alflmann hikyesiyle birlikte gl bir fotorportaj
oluflturduundan sz edebiliyoruz.
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
Fotorportaj: Fotorafnn
ele ald konuyu, fotoraflar
araclyla bir rportajc
gibi kapsaml biimde
anlatmasna, birbirinden
farkl ierik taflyan ok
sayda fotorafla konuyu
hikye etmesine fotorportaj
denir.
144
Birlik: Zaman - Mekn - Konu

fiekil 6.1
birlik ilkesinin
grafik anlatm.
Birlik
Zaman
Mekn
Konu
Bir fotorportajda yan yana gelerek bir hikye anlatan fotoraflarn zaman, mekn
ya da konu iliflkisiyle birbirine balanmas gerekir. Bir alflmada zaman-mekn ve
konuda birlik ararken nn bir arada bulunmas istenebilecei gibi, elemandan birinin hikyede ana unsur olarak ne kmas da yeterlidir.
Fotorafnn alflt konu belirli bir zaman dilimi iinde farkl yerlerde
farkl konular ele alabilir. Bylece zamanda birlik salayarak hikye anlatlr.
Fotoraf tanmlanmfl bir meknda farkl zamanlarda farkl konular iflleyen bir hikye anlatabilir. Bu bize mekn stnden anlatlmfl bir alflma
olarak gelir.
Fotoraf setii konuyu farkl zamanlarda farkl meknlarda fotoraflayarak bir hikye kurabilir. Bylece konu sabit, meknlar ve zaman farkldr.
Zamanda, meknda ya da konuda birlik arayfl; yaplan alflmann sradan bir
yan yana geliflle oluflturulmufl belge fotoraflarndan teye geip bir hikye anlatan dizi hline gelebilmesi iin (tek baflna yeterli olmamakla birlikte) gerekli temel
unsurlardan biridir.
Bir fotorportaj bu gelerden n birden ierecek flekilde hazrlanabilecei
gibi ikisini bir arada bulundurabilir ya da birini ne karan bir hikye anlatabilir.
Ayrca ok farkl eflitlemeler ve yaratc uygulamalar da gereklefltirilebilir. Bir fotorportaj hazrlayan fotoraf ok zel durumlar dflnda hi bir alflmay tek seferlik ekimle tamamlamay hedeflemez. Anlatlmak istenen konu belirli bir zaman
kesiti iinde gereklefliyor olsa bile fotoraf o zamann hikyesini defalarca zerinde alflarak, gerektiinde yeni ekimler yaparak ortaya karr.
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
SIRA konusu
SZDE sein ve birlik anlayflndan yola karak zamanda meknda
Bir fotorportaj
ya da konuda birlik gelerinden birini ne karan modellemeler yapn.
D fi N E L M
Arayfl: Yartc - Anlatmc - Derinlikli

Fotoraf alflmasnn konu seimi aflamasndan bafllayarak, sonuta ortaya S O R seip
U
kan fotoraflar
dizme aflamasna kadar yaratc bir yaklaflm aramaldr.
DKKAT
DKKAT
SIRA SZDE
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
AMALARIMIZ
145
Tekdze fotoraflarla, sradan bakfllarla, klifle kompozisyonlarla kurulmufl bir fotorportajla yetinmek, fotorafnn yaratc kifliliinin ortaya kmasn engeller.
Oysa burada beklenti, gerek konuyu ele alfl biiminde, gerek anlatm tekniinde,
gerekse artistik gelerde belgeselcinin kendi snrlarn aflan yaratc benliini dfla vurmasdr.
fiekil 6.2
Arayfl
arayfl ilkesinin
grafik anlatm.
yaratc
derinlikli
anlatmc
Ele alnan konu hikye edilirken fotorportajcnn anlatmc bir dil semesi istenir. Kaotik, karmaflk, anlafllmazln dehlizlerinde gezinen bir kurgu ve anlatm
yerine sade bir ifadeyle hikyenin izleyiciye aktarlmas tercih edilir.
Yaratc bir yaklaflmla ele alnarak anlatmc bir ifadeyle kurulmufl fotorportajda, slktan ve sradanlktan kanlmaldr. Hikyenin grnmeyen taraflarna bakabilen, ayrntlarla zenginlefltirilmifl ve derinliklerde ustalkla gezinebilen bir anlat kurulmaldr.
Beklenti: Haber - Bilgi - Tanklk

fiekil 6.3
beklenti
ilkesinin grafik
anlatm.
Beklenti
Haber
Bilgi
Tanklk
Bir fotorportajda esas olarak beklenti ne kar: Ele alnan konunun bir haber
iletiyor olmas, bilgi verici bir yan olmas ya da zgn bir tankl ifade etmesidir.
146
Bilindii gibi fotorportaj teknii, gnmzde fotomuhabirleri pek baflvurmasalar bile, haber fotoraflnn temel yntemlerinden biridir. Bamsz alflan bir
belgeselci ya da kadrolu bir muhabir, alflt konunun iinden haber deeri taflyan unsurlar fark etmelidir. Ayn flekilde bilgi verici yanlar yeterince ifllenmeli ve belgeselcinin tankl alflma iinde kendini fark ettirmelidir. Bir fotorportaj kullanlaca mecraya gre haber, bilgi ya da tanklk stnden farkl kurgularla dolaflma sokulabilir.
Destek: oaltm - Datm - Altyaz

fiekil 6.4
destek ilkesinin
grafik anlatm.
Destek
oaltm
Datm
Altyaz
Bir fotorportajn var olmas ve varln srdrebilmesi iin destee ihtiya vardr. Metinlerle desteklenmeyen, oaltlmayan ve datlmayan bir fotorportaj kiflisel merakla retilmifl ve heves geince yarm braklmfl bir ifl olarak kalr.
Fotoraflarn nnde yer alan aklama metni ve fotoraf alt metinleri bir belgesel alflmasnn ayrlmaz paralardr. Bir fotorportaj altyaz olmadan tamamlanamaz. Dier fotoraflama tarzlarndan farkl olarak belgesel alflmalarda fotoraflar ne gsteriyorsa izleyici tarafndan onun anlafllmas istenir. Bu nedenle gerek
btn alflmann, gerekse tek tek fotoraflarn balamlarndan koparlmamas gerekir. Bir fotorportaj oluflturan fotoraflar balamna oturtan en gl eleman
altyazdr.
Sanat fotoraflnn hedeflerinden farkl olarak rportaj fotoraflar galeri duvarlarna teker teker aslmak iin deil baslarak oaltlmak iin retilir. oaltm, fotorafn doasnda olan, enformasyon gcn aa karan en nemli yeteneidir. Fotorportajc bu yetenei sonuna kadar kullanmann yolunu arar.
oaltlmfl fotorportajlar sesini btnlkl olarak duyurabilmek iin datm arkna girmelidir. Ayn zaman kesitinde, farkl meknlarda ve uzaktaki ok
sayda insana ulaflabilen fotorportaj hedefine ulaflmfl saylr.
Belgesel Fotorafta Tarzlar

Belgesel alflan fotoraflarn konuyla kurduklar iliflki, amalar ve tank olduklar karflsndaki tutumlar birbirinden farkl olabilir. Fotoraflkta tek bir tarz olmad gibi belgesel fotorafta da farkl tarzlar, fotorafnn konusuyla kurduu
farkl iliflki biimleri vardr. Bir belgeselci ele ald konulardan her birini farkl
tarzlarda alflabilir.
Tanmlayc Belgesel
Fotoraf konusunu sadece tanmlamak ve bir tankl ortaya karmak amacyla
alflyorsa, fotoraflardan beklentisi sadece bundan ibaretse bu tarz tanmlayc
belgesel diye adlandrabiliriz. Fotorportajn basnda yaygn olarak kullanld
dnemlerde tercih edilen bu tarzda, konu ncelikle haber deeri stnden ele alnr. Fotoraf hikyesini olabildiince derinlemesine ve farkl yanlarn da dikkate alarak ifller.
Televizyonun yaygnlaflmad yllarda ileri teknikle bask yapan ve bol fotoraf yaynlayan dergiler fotorportajlarn bafllca mecrasn oluflturuyordu. Gnmzde baz dergiler ender de olsa fotorportaj yaynlayarak okurlarna fotoraf
arlkl haber sunma geleneini srdryorlar.
lkemizde gemiflte olduu gibi gnmzde de pek yaygn olmayan bu trn
bafllca isimleri arasnda foto muhabirliinde nemli alflmalaryla bilinen ve dnemlerinin grsel tankln gereklefltiren Ara Gler ve Ozan Sad sayabiliriz.
Gnmzde bamsz alflan ok sayda fotoraf ile zel ilgi alanlar olduu iin
fotorportaj reten az saydaki foto muhabiri, yaflama tank olmak amacyla eflitli konularda tanmlayc belgesel tarzda alflmalar yapyorlar.
Sosyal Belgesel
Fotoraf konusuyla daha derinlemesine iliflki kurmuflsa, ele ald sosyal probleme dikkat ekerek deiflim talebini farkl aralarla da dillendiriyorsa sosyal belgesel tarzn baflat koflulu ortaya kar. Sosyal belgesel alflan fotoraf ele ald
konunun tan olmakla yetinmez, aktif takipiliini de yapar. Tankln sadece
fotoraflaryla deil tavrlar ve szleriyle de oaltarak etkin klmaya alflr.
Fotorafn ilk yllarnda ABDde belgesel fotorafn ncleri saylan Lewis Hine,
Jacob Riis gibi fotoraflarn rportajlar bugn iin de rnek alflmalardr. lkemizde Fikret Otyam, yakn dnemin nemli bir sosyal belgeselcisi olarak bilinir.
Ayn zamanda gazeteci ve ressam olan Otyamn, aktif alflt dnemde Harran
Ovasnn sulanmas, GAP projesinin gerekleflmesi ve Toros Gerlerinin yaflam
koflullarnn iyilefltirilmesi iin gazete haberleri, fotoraf serileri, kitaplar ve sergilerle birlikte youn kampanyalar gereklefltirdiini biliyoruz.
Foto Aktivizm
Belgesel alflan fotoraflar arasnda son yllarda giderek yaylan bir tarz olarak
foto aktivizmden sz edebiliriz. Foto aktivistler, ele aldklar konuyla sadece fotoraf olarak iliflki kurmakla yetinmezler. Ayn zamanda durumun znesi olur,
meseleye dorudan katlarak belirli bir dnflm hedeflerler.
nsan yaflamnn tehdit altnda olduu zamanlarda, risk altndaki gruplarn iinde ya da afet dnemlerinde bu tr alflmalar oalr. Savafl gmenlerinin yaflam
ortamlarnda, mlteci kamplar gibi elveriflsiz koflullarda yaflayan ve alflan fotoraflar sadece grnt elde etmekle kalmaz, olayn znesi hline gelirler. Bu durumda fotoraf sadece bir tank ya da deiflim iin bir ses olmakla yetinmez, durumun dorudan ve etkin bir paras olmay seer. Foto aktivistlerin varlk sebebi
bulunduklar yerde sadece fotoraf ekmek deil yaflam paylaflmak, koflullar olabildiince iyilefltirmek ve ierden tanklk retmektir. Fotoraf makinesi foto aktivistin oradaki varlk gerekesi ve mdahil olma aracdr.
Gnmzde Lbnan ve Suriyedeki Filistin Mlteci Kamplarnda yaflayan ve
ocuklarla-genlerle fotoraf alflmalar yapan fotoraflar bu tanma girer. Ayn
147
148
flekilde Afganistanda kadnlara fotoraf ve video kamera kullanmay reterek

kendi hayatlarna dair tanklk retmelerine ve sz kurmalarna arac olan fotoraf
alflmalar da foto aktivistlerin hanesine yazldr. lkemizde ise 99 Marmara depreminden sonra adrkentlere yerleflerek ocuklarla fotoraf alflmalar yapan ve
onlarn gznden deprem sonrasndaki hayat konu alan sergiler hazrlayan, bu
sergileri Trkiyede ve dnyada dolafltrarak konuya dikkat eken fotoraflarn
alflmalarn foto aktivizm diye tanmlayabiliriz.
znel Belgesel
Fotorafnn daha bireysel bir tutum tercih ederek gerek setii konuyu gerekse
kulland fotorafik dili znel gerekliiyle rtfltrd alflmalara znel belgesel diyoruz.
Belgesel Fotorafta Anlam ve Ama

Bir belgesel hazrlayan fotoraf alflmalarnda fotorportaj tekniini esas alr.
Seilen konunun zengin bir anlatmla hikye edilmesinde temel yntem olan bu
teknik, bir anlam ortaya karmann ve estetik yeniden retimin arac olan btnlkl bir urafln addr. Fotorportaj yntemini kullanarak bir hikye anlatan fotorafnn ilgi alan ncelikle insanlar, tm canllar ve evreyle birlikte topyekn
hayattr.
Fotorportaj yntemini uygulayan fotoraf ele ald konuyu ilk bakflta grnen yanlaryla, yzeysel biimde ifllemek yerine, derinlemesine kavramay nemser. Bu hliyle belgesel fotoraf sadece bir tanklk iletme, bilgi taflma ve haber
verme arac deil fotorafnn yz yze geldii gereklii anlama yntemidir.
Burada anlamaktan kast, fotorafnn sadece stnde alflt konuyu btn
boyutlar ve derinliiyle anlamlandrarak hikye etmesiyle snrl deildir. Anlamak, zihinsel ve duygusal boyutlaryla bireye, felsefi boyutlaryla hayata, ideolojik
ve siyasi boyutlaryla topluma dair bir anlamlandrmaya iflaret eder. Bu yanyla belgesel fotoraf, sadece fotoraf ekmek ile yetinmeyen, farkl amalar olan bir
urafltr diyebiliriz.
Belgesel fotorafta ama iyi basklar, dzgn sunumlar, baflarl yerlefltirmeler
elde etmekle, fln ve rengin isabetli kullanmyla, yani iflin zanaat ksmyla snrl kalmaz. Fotorafn yzey bilgilerinden ibaret olan bu unsurlar ihmal edilmez ancak belgesel fotorafn sadece bu vasflara sahip olmasnn yetmeyeceine dair bir
yaklaflm sz konusudur.
Fotoraf ele ald konuyu alflrken zaman snrlamasnn basksn hissetmeden bamsz ve zgr bir retim ortam kurmaya alflr; anlamann yaratc yntemlerini gelifltirmeyi hedefler; ifadenin zgn dilini arar. Belgesel bir alflma fotorafya amz insannn iinde bulunduu yabanclaflma ortamn aflma flans
ve hayatla dorudan yzleflme frsat yaratr. Ele ald konuyu anlamak, anladklarn samimi, drst, geree bal ve sorumluluk sahibi bir yaklaflmla anlatmak
belgeselcinin amacdr.
BELGESELCNN NTELKLER
Fotoraflkta belgesel yntemi seen fotoraf, grnt oluflturmann temel bilgisini edinmeli, fotoraf makinesini ve donanmn ok iyi tanmal, her trl flk
koflulunda grnt oluflturabilecek bilgi ve deney sahibi olmaldr. Belgeselcinin
konu seiminden bafllayarak setii konuyu ele alfl tarz, anlatma biimindeki yet-
kinlik, gerekle arasndaki iliflkinin boyutu ve kurduu estetik yap, fotoraflk

bilgisi dflnda farkl donanmlar ve nitelikler gerektirir.
Okumak - Arafltrmak - Haberdar ve Sorgulayc Olmak: Belgeselci edebiyat ve
edebiyat dfl metinlerle srekli i iedir. Yurt ve dnya haberlerini farkl kaynaklardan izler; ilgisini eken konularda arafltrc bir tutum benimser; arafltrma yapmann temel yntemlerini bilir; kendisine ulaflan bilgilerin, haberlerin ve yorumlarn kaynaklarn, geerliini sorgulamay ihmal etmez.
Bildiklerini Fotorafn Diline Tercme Edebilmek: Sz ve yaz, gerek bilgilerin
ve anlarn depolanmasnda gerekse iletiflimde yaygn biimde kullandmz en
eski ve en gl ifade aralardr. Teknik grntnn dili ise fotorafn tarihiyle llebilecek ksa bir gemifle sahiptir. Bu nedenle grntnn dili, bu dilin yetenekleri ve snrlar gnmzde oka tartfllan konular arasndadr. Belgeselci bildiklerini, tank olduklarn ve yorumlarn grntnn diline tercme ederek yeterince derin ve btnlk taflyan bir metin kadar yetkin biimde anlatabilmelidir.
Olay ile Olgu Arasndaki Balanty Kurabilmek: Yafladmz ortamda srekli
karfllafltmz olaylardan bazlar gelip geicidir, bazlar ise zaman iinde ska
tekrarlanabilir. Tekrarlanan olaylar giderek olgular biimine dnflme potansiyeli
taflr. Yani yapsallaflarak toplumsal dokunun paras hline gelir. Olgular genel,
olaylar tekildir. Bir olgunun yaflam alanmzdaki karfllklarn grebilmek belgeselcinin gelifltirmesi gereken zihinsel yeteneklerden biridir.
Belgeselci, olaylar ve olgular arasndaki iliflkileri bilerek birinden dierine projeksiyon yapar. Olgulardan karak olaylar analiz edebilecek bakfl asn gelifltirir. Yapsallaflma potansiyeli taflyan ya da yapsallaflt hlde ad konulmamfl olgular fark ederek ele alr ve konu olarak ifller.
Kolay iliflki Kurabilmek - letiflime Ak Olmak: Bir belgesel alflmasnn konusu genellikle toplumsal hayattan, yaflanan evreden seildii iin fotoraf ncelikle insan iliflkileri kurmaktaki beceresini gelifltirmelidir. Bununu iin sosyal olmal, ikna edici ve drst davranmaldr. Belgeselci, insanlarla iliflki kurmay fotoraf
ekebilmek iin bir ara olarak grmeden, ele ald konuya yeterince yakn olmaya alflmaldr. Bununla birlikte, bu yaknlktan istifade ederek fotorafn ektii
insanlara bilin taflmaya, akl vermeye, nclk etmeye kalkflmamaldr. Grflt kiflilerle daima ak iliflki kurmal, her zaman doru sylemeli, yerine getiremeyecei szler vermemeli ve empati gelifltirerek karflsndakinin duygu ve dflncelerini anlamaya alflmaldr.
Tankla Hazr Olmak: Bir olayla karfllaflt zaman grdklerini, yafladklarn ve hissettiklerini durumun zgnlne hi bir mdahalede bulunmadan fotorafn tankl araclyla kalc hle getirmek belgeselcinin temel yaklaflmlarndan
SIRA SZDE
biridir.
Fotorafnn konusu ok arpc, heyecan verici, coflku dolu olabilecei gibi
son derece riskli de olabilir. Ya da tam tersine gnlk hayatn Dsradan
sa fi N E L grnen
M
delii iinde geliflebilir. Belgeselci hangi konuyu ele alrsa alsn, hangi koflul altnda olursa olsun, psikolojik ve fiziksel olarak kendisini tankla hazrlamaldr. FoS O R U
toraf mdahil olmak ya da tank olmak arasnda tercihini yapmaldr.
D K Keken
AT
Bu konudaki temel kural: mdahale eden fotoraf ekemez, fotoraf
mdahale
edemezdir.
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
N N
149
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
150
nsan Haklarna, Hayvan Haklarna ve evreye Saygl Olmak: Belgesel alflan

fotoraf yafladmz gezegen stnde canl ve cansz doann sahip olduu haklar bilmeli, insanlara, hayvanlara ve evreye saygl bir tutum iinde olmaldr.
Meslek Etiini Bilmek ve Uygulamak: Fotoraf, alflmas srasnda sadece yasal gerekleri yerine getirmenin yan sra insani ve mesleki etik kurallarn da gzetmelidir. Eer baflka fotoraflarla alflyorsa dayanflma iinde olmay ve paylaflmay ihmal etmemelidir. Hibir belge, kant, haber ya da fotoraf, insani deerlerden ve meslek etiinden daha nemli deildir.
Panoramay da Ayrnty da Grebilmek: Fotoraflamak zere bir konuya bakan fotoraf, karflsndaki grntnn btnn grebildii gibi detaylarn da
ilk bakflta fark edebilmelidir. Bunun iin gzlemci olmas ve kendine uygun teknikler gelifltirmesi nerilir. Konuya daha derinlemesine bakfllarla panoramann ve
detayn ilk bakflta fark edilmeyen dokusuna nfuz edilir. Bu sayede fotorafnn
anlataca hikyenin esasna ynelik zengin grnmler, arpc kareler fark edilir. Keskin bir gzlemin ve yaratc bir bakfln ortaya karaca anlatm da derinlikli olur.
fiartlara Uyum Salayabilmek: Bir konu stnde alflan fotoraf, iinde bulunduu koflullar elveriflli olmasa bile hayatn srdrebilecek temel bilgilere ve
becerilere sahip olmaldr. Bunun iin ncelikle alflt yaflam biimine ve sahip olduu standartlara baml olmamal, her flartta kiflisel bakmn, beslenmesini ve istirahatini gereklefltirebilmeli, alflmay srdrebilmek iin gerekli enerjiyi toplayabilmelidir.
Risk Alabilmek: Gnlk hayatta sahip olmaya alfltmz imknlar, ortalama
bir mr iinde vasat bir yaflam srdrebilmemiz iin sunulan koflullardan daha
fazlasn vadetmeyebilir. Fotoraf ya bu koflullarla yetinir ya da hayatn hakkn
verebilmek iin tanml alanlarn dflnda baflka arayfllara girer. Temelinde merak,
bilgi, grg, anlama ve anlatma istei yatan belgesel fotoraflk, vasat bir yaflantnn dar kalplarna smaz. Belgeselci, evresindeki snrlar aflarak arkasnda neler olduunu grmeye alflan, grdklerini sorgulayarak derinlerinde hangi gereklerin bulunduunu merak eden ve bu nedenle risk alabilen kiflidir.
Enerjik Olmak: Belgesel fotoraf, gnn belirli saatlerinde, mesai dzeni iinde ya da frsat bulduka yaplan bir alflma deildir. Bu ifl iin tanmlanmfl, snrlar izilmifl zamanlar ve meknlar yoktur. Fotorafnn her zaman ve her flart altnda yksek bir performansla ifl yapabilmesi gerekir.
Bilindii gibi bedenimizle ifl yapmamz salayan bir fiziksel enerjimizden, bir
de duygularmz, dflncelerimizi ve alglarmz canl tutan i enerjimizden sz
edilir. Bir konu stnde belgesel alflan fotoraf, fiziksel enerjisini diri tutabildii gibi moral deerleriyle birlikte isel enerjisini de yksek tutmay baflarmaldr.
Yksek moral durumunun genellikle fiziksel enerjiyi de ykselttii bilinir, bunun
tersi de mmkndr. Belgeselci her ikisini de kontrol edebilmeli ve elveriflsiz koflullarda bile toparlayabildii enerjisiyle alflmaya g katmaldr.
Sabrl Olmak: An fotorafl dendii zaman, ok kk zaman dilimlerinde
ortaya kan durumlar yakalamak iin mmkn olduu kadar acele davranmak ve
abuk olmak gerektii dflnlse bile, belgeselci tam tersine sabr ve dinginlik
iinde davranan fotorafdr.
Bir grnty hzla oluflturabilme kabiliyeti, fotorafnn fotoraf makinesi stndeki hakimiyetiyle doru orantldr. Ancak, ele alnan konunun ve anlatlacak
hikyenin her aflamas skunet ve sabr iinde alfllrsa etkili bir hikye karma
ihtimali artar. zellikle hz anda fotoraf gibi adafl bir aracn yavafl davranan
sabrl insanlarn ifli olamayaca varsaylsa bile olay-hikye-anlam zinciri ancak bu

sayede tamamlanr.
Gerginlik Hllerinde Soukkanl - Moralli Olmak: Fotorafnn alflt konu
doal akfl iinde sradan bir olay olsa bile her konu gerginleflme potansiyeli ve
irili ufakl riskler taflyabilir. Fotorafnn iinde bulunduu koflullar her zaman
gzlemesi, kontrol etmesi, geliflmelerin nabzn tutmas beklenir; ancak kimi zaman kendisine ynelen irili ufakl tepkilere engel olamaz. Fotorafnn her koflulda soukkanlln korumas, kendisine gsterilen tepkiye ayn biimde karfllk
vermemesi temel kuraldr. Belgeselci, gerginlik ve atflma hllerinde fiziksel btnln koruduu kadar, duygusal btnln de mutlaka korumal ve alflma koflullarn uygun hle getirerek moral gcn kaybetmeden ifline devam edebilmelidir.
Dnya Grgsne Sahip Olmak: Belgeselcinin bilgi ve deney birikiminin ayn
zamanda dnya grgsyle de zenginleflmifl olmas gerekir. Farkl kltrlerin, geleneklerin, yaflam biimlerinin, inanlarn ve ritellerin yannda, sra dfl yaflam biimlerini de bilmelidir. Belgeselcinin zenginleflmifl dnya grgs ve hayat deneyimlerinin zenginlii, konu seiminden hikye kurgusuna kadar alflmann tm
aflamalarna olumlu biimde yansr.
Hikye Etme Becerisini Gelifltirmifl Olmak: Belgesel fotoraf bir olayn ya da
durumun sadece nesnel bir flekilde saptanmasyla yetinmez. Seilen konunun iindeki olaylar, durumlar ya da zneler bir dizi fotorafla tespit edilerek ortaya bir tr
dokmantasyon karlabilir. Ancak belgesel alflmann bir adm teye geerek bir
hikye anlatmas da beklenir. Kuflkusuz sadece belgelemek de nemlidir ancak bu
dz kaytlar yeniden ifllenmek zere toparlanmfl zengin bir ham kaynak olarak
deer taflr. Bu kaynak farkl disiplinler, sosyologlar, antropologlar, tarihiler, kent
planlamaclar, hikyeciler vb. kifliler tarafndan ifllenerek deerlendirilecek kymetli bir malzeme oluflturur.
Gnmzde belgeselcinin bir hikye anlatmas ve bunu arpc bir ifadeyle gereklefltirmesi istenir. Ele alnan konudan karlacak hikye, fotorafnn yaratc
ifade gcn ve artistik yeteneklerini ortaya koyabilecei alandr. znel bakflyla
gzlemlerini, tanklklarn oluflturan fotoraf, konunun iindeki hikyeyi arayan
ve fotorafn diline tercme etmeyi hedefleyen bir tutum iinde alflr.
Bunun iin gerekliin yzeysel grnmleriyle yetinmek yerine arka planlaryla, derindeki katmanlaryla iliflkilenmek, alflma boyunca youn bir dflnme
pratii iinde olmak gerekir. Fotorafnn grdkleri ve anladklaryla birlikte hissettikleri de fotoraflarda belirmeye bafllaynca hikyeye ulaflacak yol alr. Bu
aflamadan itibaren yeni bir dil ve saknmasz bir anlatmla kurulacak hikye kendini sergilemeye bafllar. Belgeselcileri amzn hikye anlatclar olarak kabul eden
grfl, sadece tanklklar gsteren fotoraf serileriyle yetinmez. Fotorafnn
hikyesiyle birlikte yaratc yaklaflmn gstermesini, sanatsal yeteneklerini sergilemesini ve hayata dair zgn bakfln yanstmasn nemser.
Karfllaflt Durumun zgnlne (Otantikliine) Zarar Vermemek: Herhangi bir ortamda bir fotorafnn bulunmas, durumun otantikliini olumsuz etkiler.
Fotoraflanmak zere olan durum, flu ya da bu oranda bir kurgusal dnflm geirme potansiyeli barndrr.
Fotorafnn varlyla kanlmaz olarak ortaya kan bu mdahaleyi, durumun otantiklii stndeki edilgen bir faktr olarak tanmlayabiliriz. Fotorafnn
olaya bundan daha fazla mdahalede bulunmas ise istenmeyen ve otantiklie zarar veren bir tutum olarak deerlendirilir. Belgeselciler edilgen varlklarnn olaya
151
152
etkisi dflnda, durumun zgnlne zarar verecek her trl mdahaleden zenle kanmaldrlar.
Gerek - zgn (Otantik) - Doru Arasndaki liflkiyi Bilmek: nsan gzyle ve
fotoraf makinesi araclyla grlebilen her grnt ait olduu gerei temsil etmeyebilir. Ele ald konunun derinliklerine nfuz ederek gerein ve dorunun
arayfl iinde olan belgesel fotoraf, zgn olann peflindedir. Herhangi bir konunun ilk bakflta grnen yanlaryla ve yaygn grnmleriyle yetinmeyip aslna,
otantik hline ulaflarak gerei grmeye alflr. Kimi zaman ulaflt gereklik fotorafnn zihnindeki gereklikle rtflmeyebilir, hatta ters dflebilir. Buna ramen drst ve sorumluluk sahibi fotorafnn hakikat arayfl srmelidir. Belgesel
fotorafn bir anlatma yntemi olduu kadar ncelikle bir anlama yntemi olmas
bu arayfltan kaynaklanr. Otantik olanla doru olan arasnda birbirini besleyen iliflkinin bir benzeri, gerek olanla otantik olan arasnda da kurulabilir. Otantik olann
gerek grntsn doru ifade edebilen fotoraf belgesel alflmada nemli bir
adm aflmfl saylr.
ektiklerini Dolaflma Sokmak- Alternatif Mecralar Aramak: Bir konu stnde
belgesel hazrlayan fotoraf ektii fotoraflar dolaflma sokmann yollarn arar.
Belgesel alflmalar sanat fotoraflar gibi galeri duvarlarna aslmak zere retilmedii iin, baslarak oaltlmas ve en yaygn biimde datlmas gerekir.
Fotoraf ele ald konuyu kamuya taflmann, dikkat ekmenin ve ilgi yaratmann yolarn arar. Ulaflmak istedii tepkileri elde edebilmek iin en uygun yollardan ve kaynaklardan yararlanr. Toplumsal bir yarann, sosyal bir problemin, insani bir yoksunluun sanat fotoraflarna ait kaynaklardan izleyiciye ulaflmas, fotoraf evrelerinde olumlu ve olumsuz yanlaryla tartfllan bir konudur. Yapt
belgesel alflmann hedeflerini ve sonularn ngrerek btnlkl bir faaliyet
gereklefltiren fotoraf, amacna uygun koflullar ncelikle kullanmak kaydyla
her mecradan istifade ederek konusunu gndeme taflmaya gayret eder.
Bilindii gibi gnmzde byk kitle iletiflim aralar belgesel fotoraf alflmalarna pek az yer ayrd iin belgeselciler yeni ve alternatif ortamlar aramak durumundadrlar. nternet ortam, sosyal alar gibi sanal kaynaklar yaygn olarak kullanlmaktadr. Byle olmakla birlikte, belgesel bir alflmann kada baslarak datld geleneksel yntemler sayesinde yaratt etkiye benzer bir toplumsal etki
rnei sanal ortamlarda henz grlmemifltir. Buna ramen belgeselciler eflitli
mecralar kullanarak alflmalarn her yere ve daha ok kifliye ulafltrmann yollarn aramaktadrlar.
BELGESEL ALIfiMANIN AfiAMALARI
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
Bir belgesel alflma, fotorafnn bafltan itibaren aflamalarn belirleyecei ve ifl

takvimiyle birlikte olas geliflmeleri ngrecei btnlkl bir projelendirme gerektirir. Belgesel fotorafn-fotorportaj metodunun dier fotoraflama yaklaflmlaSIRA SZDE
rndan temel
fark budur. Gezi fotoraf, doa fotoraf, sokak fotoraf gibi farkl
yntemler belirli bir n hazrlk gerektirse bile belgesel alflma birbirini izleyen
drt aflamal
beklenen verime ve derinlie ancak ulaflabilir.
D fibir
N Eplanlanmayla
LM
Fotoraf ister belgeselci, ister sosyal belgeselci, ister kendine dair kk hikyeler anlatmak iin alflsn ya da isterse yakn ya da uzak evresinde olup biS O R U
tenleri merak ettii iin belgeseli tercih etmifl olsun deiflen bir fley yoktur.
Fotorportaj
fotorafn temel yntembilimidir.
D Kbelgesel
KAT
N N
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
153
Bir rportaj alflmasnn aflamalar, birbirini izleyerek tamamlayan drt dilimli

bir daireyle aklanabilir:
1. lk dilim, konunun seimidir.
2. kinci dilim, seilen konunun arafltrlmas, gzlemlenmesi, konunun iindeki insanlarla gerekli iliflkilerin kurulmas ve ekim plannn yaplmasdr.
3. nc dilim, ekimdir.
4. Drdnc dilim, ise ekilen fotoraflarn seilmesi ve hikyeyi oluflturacak
biimde yaynlanaca mecraya uygun biimde dizilmesidir.
fiekil 6.5
Belgesel alflmann
aflamalar.
1
- Konuyu
Semek
- Arafltrma
- Gzlem
- ekim plan
- Seme
- Sralama
- ekim
ekim Aflamas, bir belgeselin ortaya kmasndaki drt temel elemandan

sadece biridir. Yukarda izdiimiz emberi oluflturan dilimlerden her birinin
eflit byklkte olmas, dier aflamalarn da en az ekim kadar nemli olduunu vurgular.
Belgesel alflan fotoraflar hakknda maceradan maceraya kofltuklar, srekli
fotoraf ektikleri, bir konudan dierine gittikleri, renkli ve hareketli bir hayat yafladklar gibi yanlfl kanlar vardr. Belgeselciler, foto muhabirleri ya da hobi fotoraflar gibi tam tekmil fotoraf niformalaryla pek dolaflmadklar gibi hayatlar
sadece fotoraf ekmekten ibaret deildir. ekim dflndaki zamanlarda da ele aldklar konuya dair ve ektikleri fotoraflar stnde bir dolu alflma yaparlar.
Ciddiyetle ele alnmfl bir fotorportajda konunun doru seilmesi iin gsterilen zen kadar masa baflnda yaplan arafltrmalar da nemlidir. Alanda yaplan
gzlemler ne kadar dikkat gerektiriyorsa konunun zneleriyle yeterli dzeyde iliflki kurabilmek iin harcanan aba da o kadar zaman ve emek gerektirir. Fotoraf ekim aflamasndan sonra karanlk ya da aydnlk odada uzun saatler geirir. Bu
nedenle belgeselcinin sadece fotoraf makinesi kullanmakta ustalaflmas yetmez.
nk bir belgesel alflma sadece fotoraf makinesiyle yaplmaz. Belgesel fotoraflk belirli bir program etrafnda younlaflma isteyen, yksek enerji gerektiren,
disiplin iinde yrtlecek tutku dolu dflnsel bir faaliyettir.
154
Konuyu Semek ve Seim ltleri

Belgesel bir alflmay, rastlantlara bal bir tr avlanma tarz olan fotoraflktan
farkl klan ilk adm, bir konu stnde alflmaya karar vermektir. Konunun mutlaka uzak corafyalardan, farkl kltrlerden, hi bilinmeyen olaylardan seilmesi
gerekmez. Kuflkusuz gezegenimizin tamam fotorafnn ilgi alanna girer ancak
bir belgeselci kendi yaflam alannda ve yakn evresinde de zengin hikyeler bulabilir. Hayatn sradan akfl iinde yakn evreden karlmfl, zenle yaklafllarak,
hissedilerek, bilerek ve derinlemesine ifllenmifl hikyeler, uzaklardan getirilmifl
olanlar kadar deerlidir.
Bir konu ister byk olsun ister kk, nedenlerini anlamak zere yaklaflld
zaman kalclk kazanr; fotorafnn yapt alflma, grnr kld hikye ancak
o zaman bir anlam ifade eder. Fotorportaj yntemiyle belgesel fotoraf alflanlar,
setikleri konuda hem gemiflin izlerini srebilir hem de gelecee gz atma frsat
bulabilirler. Konu semenin ilk admlarndan biri fotorafnn bu alflma iinde
kendini var edebileceini hissetmesi, sevmesi ve konuyu bir hikye etrafnda kurgulayabileceine dair nseziler edinmesidir.
Neden Bu Konu: Fotoraf ncelikle bu soruyu kendisine sormal ve itenlikle cevaplamaldr. Konunun derinlemesine ifllenebilmesi iin mmkn olduu kadar isellefltirilerek fotoraf iin merak ve heyecan uyandrc olmas gerekir. stnde alflaca konuyu neden setiine dair bilin altn yoklamak da dahil olmak
zere ayrntl bir zihinsel alflma konunun isabetle seilip seilmediini anlamak
iin ilk aflamadr.
Kuflkusuz stnde alflaca konuyu belirlemek her zaman fotorafnn seimine kalmaz. Ald bir grevi yerine getiren ya da bir siparifl zerine kurgusal ifl
yapan fotoraflar, belirlenen konu kendilerine yakn olmasa bile profesyonellik
gerei alflmay tam anlamyla tamamlamak durumundadr.
Neden bu konu? sorusuna cevap arayarak ifle giriflilmifl olur. Fotoraf nk balacnn ardndan gelecek aklamalar ne kadar ayrntl oluflturursa hislerine, aklna, bildiklerine dair ne kadar ok gndermede bulunursa o kadar iyi dflnlmfl btnlkl bir alflmaya bafllayacaktr. Burada sz konusu olan hem ruh
btnldr hem de beden.
Yeteri Kadar Daraltlarak Ana Konuya ndirgenmifl mi: Konunun ok genel tutularak tekil bir olay ya da bir durum anlatmak yerine bir kavram bir tema olarak
belirlenmesi, seimin yeterince dflnlmeden yapldn gsterir. lk akla gelen
ve arpclyla fotorafy kendine eken fotorportaj konular, genellikle kavramsala yakn geniflliktedir. Bu nedenle tanmlanmas olduka zordur.
Fotoraf setii konuyu yeterince dar tutarak, yani ekecei fotoraflar temann karakteristik gelerini barndran tekil bir olay etrafnda younlafltrarak alflmann sonsuza dek srmesinin nne geer. Konunun genifl tutulmas gerekleflme olasln nasl azaltrsa gereinden fazla daraltlmas da ayn sonuca yol aar.
Burada en uygun (optimum) noktay bulmak ve alflmay yeterince daraltarak ana
konuya indirgenmifl hliyle fotoraflamak gerekir.
Grntlerle fade Edilebilir mi: Fotorafnn setii konuyu szle anlatrken
ifade ettii durumlar, canlandrd tasvirler ve yapt tanmlar grntlenebilir olmaldr. Fotorafa evrilebilen sz ne kadar oksa konu o kadar fotorafa uygundur, grntyle ifade edilebilir demektir. Soyut, kavramsal, tematik konularn fotorportaj tarzna pek uygun dflmeyeceini bilerek konu semek gerekir.
Fotorportaj, kurduu sz izleyiciye dorudan iletmeyi amalar. arflmlar,

esinlenmeler, karmlarla kurulacak bir iletiflim yerine sade, net ve dorudan bir
anlatm tercih eder. Bu nedenle konunun grntlerle ifade edilecek zellikler taflmas beklenir.
ekimler Tekrarlanabilir mi: Konunun eflitli zelliklerini ve aflamalarn deiflik zamanlarda, farkl koflullar altnda defalarca fotoraflamak gerekebilir. ekilen
baz fotoraflardan istenen sonu ilk seferde alnamayabilir. Bir alflmada ekimler tekrarlanabiliyorsa, ancak o zaman fotorportaj en az eksikle tamamlanabilir.
Konu seerken uzaklk gibi fiziki flartlar hesaba katmak, zaman ve para gibi
unsurlar gz nnde bulundurmak, defalarca alflabilecek koflullar yaratmak
gerekir. Konunun yakn evreden seilmesi, tekrarlanabilir olmas bakmndan
nemlidir.
Grsel ekicilik Taflyor mu: Konu isabetle seilmifl ve ana unsurlarna indirgenerek yeterince daraltlmfl olduu hlde, grntlerle ifade edilmesi ve ekimlerin tekrar mmknken, eer grsel gc zayfsa giderilmesi gereken bir problem
var demektir. Fotorafnn ele ald konu zengin bir grnt repertuarna sahip
deilse, gl grntler karma flans azsa, seilen konunun stnde bir kez daha dflnmek iyi olur. fiu da unutulmamaldr ki, grsel ekicilik ayn zamanda fotorafnn yeteneklerine baldr. lk bakflta ok yzeysel ve snrl grnen bir
konudan grsel etkisi gl hikyeler karmak yaratc bir yaklaflmla pekl
mmkndr.
te yandan konu daha seim aflamasndayken grsel zenginlie iliflkin kuflkular domuflsa konu fazlasyla daraltld iin yaflamsal nemini kaybetmifl olabilir.
Unutulmamal ki yan unsurlaryla, farkl grnmleriyle beslenen bir hikye, kazand canllkla birlikte inandrc zelliklerini de oaltr.
Gereklefltirilebilir mi: Buraya kadar herhangi bir soruya taklmadan gelen
aday konu, bu en nemli basamakta taklabilir. Bir rportaj konusu seerken alflmann tamamlanmas iin gereken zaman, kat edilecek mesafenin ve kabark
btenin karaca engeller tahmin edilenden daha zorlu olabilir. Ayrca kimi hassas konular etik nedenlerle sradan bir konu gibi gereklefltirilemez. Kimi zaman
da sadece gerekli izinler alnamayaca iin bir konudan vazgeilebilir.
Btn yeryz, canl lemin tm sorunlar, gezegendeki her mesele belgeselcinin ilgi alanna girer. Ne var ki, bazlarna ulaflabilmek iin birka dneme daha
gemek, dnyann tozuna toprana biraz daha bulanmak gerekebilir. Gereklefltirilemeyecek hibir konu yoktur, belki vakit erkendir.
Konuyu Arafltrmak: Fotorportajclarn alfltklar konuya hkim olmalar istenir. Ne ekeceklerini ayrt edebilmeleri, nasl ekeceklerini kararlafltrabilmeleri
iin konunun tarihsel, sosyal, ekonomik, dflnsel, duygusal vb. kkenlerini-nedenlerini bilmeleri beklenir. Aslnda bu temel kofluldur, nk rportaj alflmas,
anlafllmfl olan bir konunun aka ifade edilmesiyle grsel etki kazanr.
Belgesel alflan fotoraf, setii konuyu fotoraflamaya bafllamadan nce sistematik bir arafltrmaya giriflmeli, arafltrmasn genifl kapsaml ve derinlemesine
gereklefltirerek fotoraflarnn gl bir anlatma sahip olmasn salamaldr. Konunun grsel gelerini ortaya karabilmek nasl ki keskin bir fotoraf bakfl gerektiriyorsa konunun ieriini deflifre edebilmek de konu hakknda kapsaml bilgi
sahibi olmay gerektirir.
Gzlem Yapmak ve zneleriyle liflkilendirmek: Belgesel alflan fotoraf, masa baflnda yapaca bilgilenme alflmasnn ardndan gzleme dayal birikimini de
tamamlamaldr. Toplanan bilgileri ve yaplan gzlemleri btnleyecek en nemli
155
156
unsur ise konunun zneleriyle fotorafnn kuraca iliflkidir. Karfllkl gven ve

sayg stne kurulan bu iliflki, ncelikle fotorafnn ekim srasnda rahat alflmasn salar. Ama daha da nemlisi, ekim alanndaki varlnn meflru klnmasyla birlikte kendini unutturmasna yardm eder. Bylece konuya ierden, ayrntlara younlaflabilecek kadar yakndan bakma olana bulur.
ekim Plan Hazrlamak: fle bafllamadan nce hazrlanacak ekim plan, ayn
zamanda konunun kt stnde grsel analizini yapma alflmasdr. Fotoraf
arafltrmasn yapt, yeterince gzlemde bulunarak grsel hkimiyet elde ettii alflmada ilgili kiflilerle kurduu iliflkiler sayesinde mmkn olduu kadar rahat hareket edebilecei bir ortam yaratrken hazrlad ekim plan sayesinde iflin iskeletini kurar. Konunun grsel analizini yapan ekim plan, fotorafnn alflmas
boyunca elinin altnda bulunduraca nemli bir klavuzdur. Bu plan, konunun
ierdii durumlar ve duygular sralayan bir liste ya da flema biiminde hazrlanr.
ekim plan, fotorafnn o konu hakknda syleyecei grsel cmlelerin listesidir. Bu listenin mmkn olduu kadar ayrntlar iermesi n alflmalarn baflarl
bir flekilde tamamlandn ve konunun grsel analizinin gl bir flekilde yapldn gsterir.
Kuflkusuz bir belgesel alflma sadece nceden hazrlanmfl ekim planndaki
fotoraflarn ekilmesiyle ortaya kmaz. Fotoraf alflma boyunca ve konunun
iine girdike karfllaflaca farkl durumlar da deerlendirir.
SIRA SZDE
D fi N E L M
SIRA SZDE
S O R U
D fi N E L M
DKKAT
S O R U
SIRA SZDE
DKKAT
AMALARIMIZ
SIRA SZDE
K T A P
AMALARIMIZ
TELEVZYON
K T A P
NTERNET
TELEVZYON
NTERNET
Bir konu sein

konu seme ltlerini dikkate alarak deerlendirin. Setiiniz konuyu
SIRAveSZDE
arafltrn, gzlemlerini yapn ve nitenin sonunda verilen Belgesel alflma Hazrlk Formunu doldurarak ekim aflamasna hazr hle getirin.
D fi N E L M
ki numaralSIRA
sra SZDE
sizde sorusu zerinde alflrken hazrladnz Belgesel alflma Hazrlk Formundan
S O sonra
R U artk bir proje metni oluflturmaya hazrsnz demektir. Bu konuda sizlere yardmc olacak belge proje formu bafllyla nitenin sonunda verilmifltir.
fi N E L M dikkatli bir flekilde okuyarak, hazrladnz form bilgileri doLtfen tm Daklamalar
DKKAT
rultusunda proje metninizi oluflturunuz.
N N
ekim
S O R U
SIRA SZDE
Fotorafla bir belgesel alflma yapmak, seilmifl konuyu farkl aflamalar, deiflik
DKKAT
grnmleri ile birlikte derinlemesine ele alarak ifllemek, hikyeyi ak bir anlaAMALARIMIZ
tmla, yaratc bir bakflla ve biimsel geleri gl biimde kullanarak ifade etmek
SIRA SZDE
demektir. ekim
aflamasndan nce gerekli masa bafl alflmasn ve zihinsel faaliyeti gereklefltiren,
K T A Parafltrma ve gzlemleri tamamlayan, iliflkileri drstlkle kuran fotoraf hazrlad ekim plann gzeterek alflmaya bafllar.
AMALARIMIZ
Fotorportaj yntemiyle hazrlanan bir belgeselde ekim aflamasna gelen fotoraf fluT Ekonulara
younlaflarak alflr.
LEVZYON
N N
K T A P
Fotorafnn Konumu: erde - Snrda - Dflarda

Fotoraf ekerken objektifin nnde olup bitenler karflsnda fotoraf gerek fiNTERNET
ziksel, gerek
gerekse duygusal bakmdan konumda bulunur. Eer
T E L Edflnsel,
VZYON
konuyla tmyle badaflmflsa, yani ok fazla ierde bulunuyorsa olayn btnn grebilme flans azalr. Fotoraflarn ektikleri konuyla kurduklar duygusal balar gerek ekim srasnda gerek seme aflamasnda nesnel davranmalarn
engeller. N T E R N E T
157
fiekil 6.6
Fotorafnn Konumu
dflarda
Fotorafnn
konumunun grafik
anlatm.
snrda
ierde
Bu durumun tersine, dflarda kalmak, hikyeyi oluflturan grntlerin souk

ve ruhsuz grnmesine yol aar. Fotoraf kendini tmyle olayn ok dflnda,
uzanda tutarsa konunun zn ele geirme flansn kaybeder. Bu iki nedenden
tr fotorafnn konu karflsndaki konumu tam snrda olmaldr. Snrda konumlanan fotoraf, gerek konunun iine girebilme, gerek dflar kp genelden
bakabilme flansn bulur. Bu sayede ekim aflamasnda sahip olmas gereken younlaflmasn (konsantrasyonunu) srekli klabilir, hem btn hem ayrnty grme ve grntleme olana bulur.
Fotorafnn Durumu: Mesafe - A - An

fiekil 6.7
Fotorafnn
durumunun grafik
anlatm.
Fotorafnn Durumu
Mesafe
An
Fotoraf her karede, konu karflsndaki durumunu mesafe, a ve an ltleri asndan belirlemelidir.
Doru mesafede mi duruyorum?
Doru adan m bakyorum?
Doru anda m ekim dmesine basyorum, fleklinde kendisine sormaldr.
158
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
Anlaml bir grnt yaratmann temelinde yatan grsel dilin kurulabilmesi iin
bu sorulara fotoraf diliyle doru cevaplar vermek gerekir.
SZDE
Mesafe,SIRA
fotorafnn
konusu ile arasndaki uzakl tanmlar. Bilindii gibi fotoraf ekmek, grntye girecek imgeleri anlaml biimde bir araya gelecek flekilde toplama
D fi N Eve
L Mierikle iliflkili olmayan imgeleri karma ifllemidir. Resim sanatn, bofl tuval stne renkleri ve izgileri ekleyerek-toplayarak yaplan bir sanat
diye tanmlarsak eer, yontu heykel sanat iin de ayklama-karma ifllemiyle yaS O R U
plan bir ifltir diyebiliriz.
K K A T hem toplama hem karma davranfln esas alan bir sanattr. FotoFotoraflkDimgeleri
raf, konusuna yaklaflarak ayklama-karma ifllemi yapar, konusundan uzaklaflarak toplama-eklemeSIRA
ifllemi
yapar.
SZDE
N N
Fotorafla bir durumu ya da duyguyu ifade etmek, grntye aktarlan imgeleAMALARIMIZ

rin kendi bafllarna
ve birbirleriyle kurduklar iliflkiden ortaya kan bir dil ile mmkndr. Fotoraf, konu ile arasndaki mesafeyi ayarlayarak anlataca duruma ya
da duyguya dair ak, anlafllr, etkili ve gl grsel gelere sahip bir anlatmn ilk
K T Agetirmifl
P
koflulunu yerine
olur.
Fotorafnn konusuna bakt a, o konuya dair fikrinin dflavurumudur;
konu hakkndaki yorumunu grntnn diline aktaran nemli unsurlardan biri bu
T E L E VEn
Z Ybasit
O N rnekleri hatrlayacak olursak, afladan yukarya doru babakfl asdr.
kfl as, fotoraf ekilen konuyu daha byk, heybetli gstererek ulafllmazlk,
ycelik hissi yaratr. Yukardan afla bakfl as ise tam tersi bir etki taflr. Kuflkusuz hayli indirgenmifl
ve olduka flematik grnen bu iki rnek, bakfl asnn gNTERNET
rntnn dili stndeki ifllevini basitlefltirmez. Fotorafnn konusuna bakt a,
grntye giren znelerin ve nesnelerin birbiriyle iliflkisini tanmlayan, ortaya karan ya da saklayan en nemli unsurdur.
Fotorafta n, sadece hayatn kritik bir kesitini gsterme marifetinden ibaret
deildir. Fotorafln yaygnlaflmaya bafllad ilk yllarda teknik yetersizlikler
nedeniyle rnein koflan bir atn, su birikintisinden atlayan bir adamn ya da vurulduu anda bir savaflnn fotorafn ekmek n yakalamak bakmndan nemli bir baflarya iflaret ediyordu. Ancak gnmzde ilerleyen teknolojiyle birlikte bu
trden an fotoraflar retmenin sradanlafltn biliyoruz.
zelikle belgesel alflan fotoraflar, anlaml n aradklar grntlerde artk
tek bir nn deil, hayatn genifl bir kesitine derinlemesine bakarak bir dizi olayn,
ok sayda an repertuarnn kesifltii anlatmc nn peflindedirler. Bu sayede tek
bir katmandan ibaret gibi grnen fotoraf karesinde beliren tek bir nn anlattklaryla yetinmek yerine, derinlemesine bakflla grlebilen hayatn katmanlar hlinde yansd fotoraflar ekerek, birbirini btnleyen ve destekleyen bir dizi n
yanstmann urafls iindedirler. Fotoraf teknii araclyla dondurularak kaydedilmifl hayattan bir kesitin btnlkl anlar ve anlamlar silsilesi hlinde istif edildii tek kareler gnmz belgeselcilerinin etkili fotoraflarnda ska karflmza kmaktadr.
Fotorafn Katman: n - Orta - Arka

Klasik anlayflta dorudan fotoraf tanmlanrken boyutlu hayatn iki boyuta
indirgenmesi tanm ska yaplr. Ancak geen yzyln bilimsel verilerine, hayat
tasavvuruna ve felsefi derinliine denk dflen bu anlayfl, gnmzde deiflen alg
159
ve anlamlandrma biimleri ile geliflen bilimsel veriler dorultusunda olduka yetersiz kalmaktadr.
fiekil 6.8
Fotorafn
katmannn grafik
anlatm.
Fotorafn Katman
Arka
Orta
Hayatn boyutlu alglanmas nasl afllmfl ve ok boyutlu alglara denk dflen grme ve anlamlandrma pratikleri gndeme gelmiflse fotorafik bakflta da
nemli deiflimler yafland. ki boyutlu dflnerek fotorafta klasik istifleme-yerlefltirme-dzenleme alflkanlklar yerini yeni arayfllara brakt. Gnmzde etkili grsel gce sahip fotoraflarda, grntleri iki boyuta indirgeme kaygsnn tesinde,
ok boyutlu bir hayat algsnn ve zihinsel kurgunun izlerini gryoruz. Bakatan
bakan fotorafnn karflsnda akan hayat boyutun tesindeki anlam ve an boyutlaryla birlikte grmesi ve derinlemesine bir bakflla ele almas gerekir.
fiematik bir ifadeyle sylemek gerekirse fotoraf iki boyutlu yzeyde gereklefltirilen bir kurgulamadan ibaret deildir. Belgeselcinin fotorafik bakfl derinlemesine katmanlardan oluflur. Fotoraf karesindeki ok sayda katmann bir btn olarak yaratt anlam, fotorafnn gl ifadesinin ve estetik yaratclnn rn
olarak ortaya kar.
Fotorafn Plan: Genel - Orta - Yakn

fiekil 6.9
Fotorafn Plan
Yakn
Orta
Genel
Fotorafn
plannn grafik
anlatm.
160
Bir konu stnde alflan fotoraf ekimlerin hemen her aflamasnda farkl
plandan fotoraflar ekmeye dikkat eder.
1. Genel plan fotoraflar, konunun nerede getiini anlatr. Meknn ve olayn evre iliflkileriyle birlikte genel durumu hakknda bilgi verir.
2. Orta plan fotoraflar, konunun znelerinin birbiriyle iliflkisini gsterir, atmosferi yanstr ve hikyenin ruhunu taflr.
3. Yakn plan fotoraflar, fotorafnn ele ald konuda ayrntlara ne kadar
egemen olduunu gsteren, ayrntdan karak genele gnderme yapan fotoraflar konusunda ustaln yanstan ve yaratc bakfln ortaya koyan fotoraflardr.
Bu plandan ekilen fotoraflar, en baflta yaplan ekim planlarnn her bafllnda ayr ayr tekrarlanr ve anlatmda eflitlilik yaratr. Genel, orta ve yakn plan fotoraflar, hikyenin kurulma aflamasnda editre zengin bir grnt repertuar verir;
tekdze olmayan, izleyicinin dikkatini diri tutan bir kurgu yaplmasna imkn salar.
Fotoraf ekerken Yntem: Konu Duraansa Konu Hareketliyse - Fotoraf Hareketliyse

fiekil 6.10
Fotoraf ekiminde
yntemin grafik
anlatm.
Fotoraf ekerken Yntem

Konu Duraansa
Konu Hareketliyse
Fotoraf Hareketliyse
Bir belgesel alflma srasnda koflullar baflka trlsn gerektirmiyorsa tercih edilen yntem, fotorafnn ortalkta bilinsizce dolaflarak rastgele grnt aramas
yerine setii bir noktada durup kk a deifliklikleri yaparak, farkl anlarda yavafl ve skunet iinde fotoraf ekmesidir. Fotoraf konuya iliflkin kurduu bir
cmleyi grntye yanstabilmek iin konuflland yerde pefl pefle ekimler yapar.
Karflsnda geliflen olay youn bir ilgiyle bakatan izleyerek karar verdii anlarda
ekim dmesine basar.
Anlaml bir btnlk taflyan fotoraflarn tek bir ekim karesinde ortaya kmas genellikle rastlant sonucudur. Belgesel hazrlayan fotoraf, rastlantya dayal ekim yntemi yerine ne aradn bilerek alflr; kafasnda kurduu fotorafik cmleyi grntye aktarabileceini dflnd pozisyonda pefl pefle ve bilinle ektii fotoraflarla iz srer. ekilen fotoraflardan bir tanesi tamamlanmfl bir
cmle olarak ortaya kar.
Bazen de durum deifltii iin aranan cmlenin grsel ifadesi gerekleflmeden
olay bozulup gider. Bu durumda fotoraf hikyesine dair yeni bir anlaml cm-
SIRA SZDE
SIRA SZDE
D fi N E L161
M

D fi N E L M
lenin arayfl iinde konumunu, asn ve mesafesini deifltirerek baflka bir grnS O R U
t serisi stnde alflmaya bafllar.
S O R U
D K K A T btnlkl
Belgesel ekimlerinde rastlantyla yakalanacak tek kare peflinde koflturulmaz,
anlatma sahip tek kare fotorafa ulaflmak iin pefl pefle ekimler yaplr.
SIRA SZDE
N N
Bu temel yaklaflm erevesinde alfllan konu hareketliyse fotoraf belirli bir

noktada durarak ekim yapar. Konu duraansa arad fotorafik cmleyi gerekAMALARIMIZ
lefltirdiine, istedii fotoraf ektiine inand zaman yerini
deifltirerek konun
etrafnda dolaflmaya ya da iine girerek ekim yapmaya devam eder. Fotoraf
hzla hareket hlindeyse, anlatmc bir fotoraf elde etmek tmyle rastlantya kaK T A P
lr ki fotoraflkta rastlantnn pay da yadsnamaz.
Fotoraflar Semek - Sralamak
T E L E V Z Y O
N kez gnBir fotorafn varoluflu, varln srdrmesi ya da ortadan kalkmas,
deme gelir. Bu kritik dnemeten geebilen grnt, az ok baflkalarna ulaflma imkan bulur.
NTERNET
Fotoraf var olur, varln srdrr veya yok olur.
Fotoraf fotoraf eker:

Fotoraf var olur.
Fotoraf fotoraf ekmekten vaz geer:

Nesne ya da olay vardr
ancak fotoraf yoktur.
Fotoraf ektii fotoraf

seer. Fotoraf varln
srdrr.
Fotorafnn ektii ve
setii fotoraf editr
tarafndan yknn iine
alnr:
Fotoraf yknn bir
paras olarak izleyiciyle
buluflma yolundadr.
Fotoraf ektii fotoraf

ayklar, dflarda brakr:
Fotoraf vardr ancak varl
flimdilik sonlanmfltr.
Fotoraf yaymlanarak
izleyiciyle buluflur.
Fotoraf editr tarafndan

ykye dahil edilmemifltir:
Fotorafn varl
bir kez daha sona ermifltir.
zleyiciye ulaflamaz.
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
fiekil 6.11
NTERNET
Dflnceden
izleyiciye doru
giden belgesel
fotoraf srecinin
grafik anlatm.
162
Bu dnemelerden ilki, fotorafnn karflsnda grdklerini fotorafa kaydetmeye karar verdii ya da vazgetii zamandr. ekerse ilk dnemeci gemifl olur.
kinci dneme, ekimler tamamlandktan sonraki ilk ayklamada o kareyi setii
ya da dflarda brakt zamandr. ncs ise o fotorafn editr tarafndan
hikyenin bir paras olarak alnd ya da dflarda brakld zamandr. Bu aflama, bir fotorafn domasnda ve varln srdrmesinde nemli dnemece
iflaret eder. Bu nedenle fotoraf ekmek ne kadar nemliyse ekilen fotoraflarn
doru bir semeye tabi tutularak isabetli biimde hikye iinde kullanlmas da o
kadar nemlidir.
Bilindii gibi profesyonel iliflkiler iinde bir hikyenin kuruluflunda son sz
editr syler. Fotorafnn gl grseller ve anlatmc bir dille ortaya kard fotoraflardan oluflacak anlatmlar, her editrn farkl yorumlaryla birbirinden farkl hikyeler hlinde ortaya kabilir. Bu nedenle fotoraflar semek ve sralamak
bafll baflna bir uzmanlk alan ve sadece fotoraflkla snrl olmayan birikimleri
gerektiren bir konudur. Burada seme ve sralamaya dair ana bafllklara deinmekle yetineceiz.
Kontaklara Bakmak ve lk Seim

Grntleri kaydetmek iin film kullanlan dnemden kalma kontak bask, fotorafnn bir alflma srasnda ektii btn fotoraflarn film karesiyle bire bir
boyutlarda ve topluca karta baslmasyla elde edilir. Kontak basknn saysal kayt
ortamndaki karfll ise indeks bask denilen hafza kart iindeki grntlerin
bir arada karta aktarlmasdr. Byle bir bask almak yerine bilgisayar ekranndan
kk boy fotoraflara topluca baklarak da alfllabilir. Kontak basklar, fotorafnn alflma yntemi, konuya yaklaflm ve ekimler srasndaki davranfllar hakknda ayrntl fikir verir. lk sekiler genellikle kontak basklar stnde iflaretlenerek yaplr.
ncelikle fotoraf tarafndan kontak bask stndeki tm fotoraflar inceleyerek yaplan bu alflma, seri hlinde ekilen her fotorafik cmleden en anlatmc ve gl kareyi tespit etme iflidir. Bu kareler, seenekli olarak iflaretlenerek ilk
aflama tamamlanr. Bu genifl seim eer varsa editre ulaflr.
fl Basklar ve Son Seim

alflmann nemine ve kullanlaca ortama gre ilk elemeden geen fotoraflar
ya ifl basks alnarak deerlendirilir ya da bilgisayar ekrannda son seime tabi tutulur. Bu seim srasnda ayn ierie sahip olan tekrar grntler arasndan tercih
yaplr. Hikyenin ana unsurlarn taflyan grseller bu son aflamada belirlenir. Gl fotoraflarn yan sra dolgu fotoraf denilen ikinci nemde ama konunun nemli yanlarn gsteren fotoraflar da son sekiye girer. Bu aflamadan sonra fotoraflar sralama iin hazrdr.
Bir Hikye Kurmak

Bir belgesel alflma yapan fotorafnn ortaya kard her bir fotoraf, ele ald konunun gstermek istedii bir yann yanstr. Bu fotoraflardan her biri, btnn paras olmakla birlikte kendi zerkliine de sahiptir. Yksek anlatm potansiyeli taflyan tekil fotoraflarn bir araya gelmesiyle birlikte btnlkl bir hikye
yaratlabilir.
Belgesel alflmann, bir konuda ekilmifl fotoraflarn yana yana getirilmesiyle
ortaya kan bir belgeler toplam olmadn biliyoruz. Bu durum dikkate alndn-
da fotorafnn ele ald konu hakknda bir hikye anlatmas beklenir. Bu hikye
kimi zaman alflmann en baflndan belli olaca gibi kimi zaman alflma srecinde ortaya kabilir. Ender de olsa son aflamada, seme ve sralama alflmas srasnda hikyenin kurulduu da bilinir.
Fotorafnn grlmeyen, bilinmeyen, sylenmeyen hemen hibir fleyin kalmad bu lemde kendi yaklaflm iinde zgn szn dillendirebilecei alanlardan biri olarak belgesel fotorafn gnmzde giderek yaygnlk kazanmas biraz
da hikye anlatabilme zellii nedeniyledir. Fotorportajda hikye kurmann yntemleri fotoraf editrlnn alanna girer. Fotoraf ekmek nasl bafll baflna bir
iflse, fotoraf semek ve seili grsellerden bir hikye kurmak da kendi baflna bir
alandr.
163
164
zet
N
A M A
N
A M A
Belgesel fotoraf ve adlarn tanmlamak, belgesel fotorafn elemanlarn listelemek.

Fotoraf yapmak, farkl zamanlarda ve durumlarda ekilmifl fotorafik grntleri karanlk
odada ya da aydnlk odada kendi balamlar dflna taflyarak farkl anlamlar oluflturacak biimde yeniden kurgulama ifline verilen addr. Fotoraf ekmek ise fotorafnn kamera araclyla grdn yorumlamas; yorumunu aktaracak teknik ve sanatsal dzenlemeleri yapmas;
bir seme-ayklama ifllemiyle birlikte, anlaml olduunu dflnd ereve dzenlemesine karar vermesidir.
Belgesel fotoraf salt tanmlamakla ve gstermekle yetinen belgenin aflld yerde bafllar.
Belgesel fotorafn eksenini oluflturan gl hikyeler; bamsz dflnebilen, yorum yapabilen
ve kendini zgrce ifade edebilen fotorafnn
znelliini barndrr. Bir alflmann belgesel
olup olmadna karar vermek iin hangi konuyu ele aldna deil o konuyu hangi yntemle,
nasl bir yaklaflmla ifllediine baklr.
Fotorportaj, mlakat yaplan birinin fotoraflarn da ekerek szyle grntsn bir arada
kullanma yntemi deildir. Mlakat ile rportaj
arasndaki fark bilerek, rportaj bir konuyu
farkl ynleriyle ve derinlemesine hikye etme
ynteminin addr diye anladmz zaman bu
kavram yerine oturmaktadr.
Belgesel fotoraf tarzn dier alanlardaki fotorafik yaklaflmlardan ayrt etmek.
Belgesel alflan fotoraflarn konuyla kurduklar iliflki, amalar ve tank olduklar karflsndaki tutumlar birbirinden farkl olabilir. Fotoraflkta tek bir tarz olmad gibi belgesel fotorafta
da farkl tarzlar, fotorafnn konusuyla kurduu farkl iliflki biimleri vardr. Bir belgeselci ele
ald konulardan her birini farkl tarzlarda alflabilir.
N
A M A
Belgesel fotoraf ekim aflamalarn listelemek,

yntem ve yaklaflm biimlerini uygulamak.
Fotorafla bir belgesel alflma yapmak, seilmifl
konuyu farkl aflamalar, deiflik grnmleri ile
birlikte derinlemesine ele alarak ifllemek, hikyeyi ak bir anlatmla, yaratc bir bakflla ve biimsel geleri gl biimde kullanarak ifade etmek
demektir. ekim aflamasndan nce gerekli masa
bafl alflmasn ve zihinsel faaliyeti gereklefltiren, arafltrma ve gzlemleri tamamlayan, iliflkileri drstlkle kuran fotoraf hazrlad ekim
plann gzeterek alflmaya bafllar.
Fotoraf seimi en az fotoraf ekmek kadar
nem taflr. Fotoraf-editr iliflkisi bu nedenle
son derece nemlidir. Editrlk kurumu, fotorafnn alflmasna esas deerini katacak kademedir. Fotoraflarn seimi kadar sralamas da
bir hikyenin ortaya kmasnda nem taflr. Sinemadaki kurguya karfllk olan seme ve sralama ifllemi belgeselcinin bir hikye anlatcs
olarak yaratcln ortaya karr.
165
Kendimizi Snayalm
1. Afladakilerden hangisi bir belgesel fotoraf alflmasnn konusu deildir?
a. flilerin, kyllerin ya da kent yoksullarnn hayatndan bir kesit
b. Genlerin elence ve bofl vakit alflkanlklar
c. Varlkl kesimlerin hayatndan rnekler
d. Doada bir bitki grubunun evresiyle iliflkisi
e. An fotoraflar
2. Fotoraf ekmek afladakilerden hangisi deildir?
a. Dzenlenmifl ortamlar fotoraf makinesi araclyla kaydetmek.
b. Farkl yerlerde ve zamanlarda ekilmifl grntleri yeniden bir araya getirerek karanlk odada
ya da bilgisayar ortamnda grnt oluflturmak.
c. Dfl gereklie hi dokunmadan, sadece kamera
ayarlarn yaparak grnt kaydetmek.
d. Gerekli koflullar hazrlayp konunun oluflmasn
bekleyerek grnt kaydetmek.
e. ereveye giren imgelerin her birini dorudan
gsteren ve her birinin temsil ettiklerini anlatan
grntler oluflturmak.
3. Belgesel fotoraf nerede bafllar?
a. Salt gstermekle ve tanmlamakla yetinen belgenin aflld yerde bafllar.
b. Stdyo ortamnda ya da sanal ortamda grntlerin kurgulanmasyla bafllar.
c. Her fotoraf belgeseldir.
d. Belgesel fotoraf, sosyal konularn sanatsal kayglarla ele alnd yerde bafllar.
e. Belgesel fotoraf tarihi yerlerin fotoraflaryla
bafllar
4. Afladakilerden hangisi Belgesel Fotoraf kavramnn dflndadr?
a. Foto rportaj
b. Foto hikye (foto yk - foto story)
c. Fotorafik deneme (Photo essey)
d. Fotorafik zmleme (Photo analiz)
e. Reklam fotorafl
5. Fotorportaj afladakilerden hangisi deildir?

a. Ele alnan konuyu fotografik olarak derinlemesine ifllemek
b. Ele alnan konuyu grsel gelerine ayrarak farkl yanlaryla birlikte gstermek
c. Bir kifliyle yaplan rportaj srasnda ekilen fotoraflar yan yana getirmek
d. Bir konuyu yazlarla da destekleyerek fotografik
kurguyla anlatmak
e. Bir tankln hikyesini fotorafn diliyle ifade
etmek
6. Bir fotorportajn ortaya kabilmesi iin gerekli elemanlar sralarken afladaki nermelerden hangisi doru deildir?
a. Bir fotorportajda tanmlanmfl ve akca ifade
edilmifl bir konu olmas gerekir
b. Bir fotorportajn tanmlanmfl bir zaman kesitinde gemesi gerekir
c. Bir fotorportajn belirli bir meknda ya da birbiriyle iliflkili meknlarda gemesi gerekir
d. Bir fotorportaj tek fotoraftan oluflur.
e. Bir fotorportajn hikye anlatmas gerekir
7. Afladakilerden hangisi belgesel fotorafn tarzlarndan biri deildir?
a. Stdyo fotorafl
b. Tanmlayc belgesel
c. Sosyal belgesel
d. Foto aktivizm
e. znel belgesel
8. Afladakilerden hangisi belgesel alflan bir fotorafnn konusu olan insanlar karflsnda sahip olmas gereken etik tutum ve sorumluluklar arasnda deildir?
a. Oradaki gerekliine, insanlarn inan ve anlayfllarna saygl biimde tankla hazr olmak
b. Fotorafn ektii insanlara bilin taflmak, nclk etmek
c. Fotorafn ektii insanlar baflkalarna kk
dflrc biimde gstermemek
d. Yapt alflmann insan varln risk altna sokacak ya da yaflam hakkn tehdit edecek biimde dolaflma girmesini engellemek.
e. Olaylar ile olgular arasndaki iliflkileri bilerek tank olduu durumun genel toplumsal uzantlar
konusunda bilgi sahibi olmak
166
9. Afladakilerden hangisi belgesel alflan bir fotorafnn amalar arasnda deildir?

a. Bir konuyu kamusallafltrarak toplumun dikkatini ekmek
b. Bir anlama biimi olarak belgesel fotoraf yntemini uygulamak
c. fian flhret sahibi olmak
d. Baflka hayatlar tanyarak i dnyasn zenginlefltirmek
e. Grnen ile gerek arasndaki iliflkiyi sorgulayabilecei bir alan yaratmak
10. Afladakilerden hangisi bir belgesel alflmann drt
aflamasndan biri deildir?
a. Konuyu doru semek
b. Seilen konuyu arafltrmak, gzlem yapmak, iliflkiler kurmak ve ekim plan hazrlamak
c. Konuyu derinlemesine anlatan fotoraflar ekmek.
d. Fotoraflar ekerken duruma mdahale ederek
ortam deifltirmek
e. Fotoraflar doru seerek bir hikye anlatacak
flekilde sralamak
167

1. e
2. b
3. a
4. e
5. c
6. d
7. a
8. b
9. c
10. d
Yantnz yanlfl ise Belgesel Fotoraf bafll

altnda size verilen bilgileri yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise Fotoraf Yapmak ve Fotoraf ekmek bafll altnda size verilen bilgileri
Yantnz yanlfl ise Haber-Bilgi-Tanklk Dili
bafll altnda size verilen bilgileri yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise Belgesel Fotorafn Adlar
Yantnz yanlfl ise Belgesel Fotorafn Adlar
Yantnz yanlfl ise Bir Fotorportajn Elemanlar bafll altnda size verilen bilgileri yeniden
gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise Belgesel Fotorafta Tarzlar
Yantnz yanlfl ise Belgeselcinin Nitelikleri
Yantnz yanlfl ise Belgesel Fotorafta Anlam
ve Ama bafll altnda size verilen bilgileri yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise Belgesel alflmann Aflamalar bafll altnda size verilen bilgileri yeniden gzden geiriniz.

Sra Sizde 1
Afladaki rnek bir tren istasyonun bekleme salonudur. Zaman, mekn veya konu elerini ayr ayr ele
alarak alflmanz planlayabilirsiniz.
1. Zamanda Birlik: Deiflik tren istasyonlarnn bekleme salonlarnda her sabah 8-10 saatleri arasnda
birbirinden farkl hikyeler ieren insan hlleri ekilir. Burada ne karlacak unsur, istasyonlarn bekleme salonlarn kullanan farkl insanlarn sabah saatlerindeki hikyesidir.
2. Meknda Birlik: Tek bir istasyonun bekleme salonunun gnn deiflik saatlerindeki durumunu, deiflen insan profillerini anlatan fotoraflar ekilir.
Burada ne karlacak unsur, bekleme salonunun
hikyesidir.
3. Konuda Birlik: Tren istasyonunun bekleme salonunda alflan aycnn ya da her sabah oradan ifle
giden bir yolcunun hikyesi anlatlr. ekim mekn
deiflir, iflyeri, evi, gn iinde ska kulland yerler, karfllaflt insanlar, bofl vakitleri vb. olabilir.
Burada ne karlacak unsur o insann hayatdr.
4. Zamanda-Meknda-Konuda Birlik: Belirli bir tren
istasyonunun bekleme salonunun 24 saat boyunca
hikyesi. Burada ne karlacak unsur, sabit bir meknda belirli bir zamanda yaflananlarn hikyesidir.
Sra Sizde 2
Aflada bir belgesel alflma iin hazrlk yaplmasna
ynelik bir form verilmifltir. Bu formu 2 numaral Sra
Sizde sorusunu dikkate alarak doldurunuz.
DKKAT: Bu formun eksiksiz biimde doldurulmas ve
mmkn olduu kadar ayrntlar iermesi, ncelikle fotorafnn ekim yapaca konuya zihinsel olarak yeterince hazrlanmasn salar. ekim aflamasna geildiinde ortaya kan her fotoraf nceden edinilmifl bu
bilgileri de yanstr.
BR BELGESEL ALIfiMA N HAZIRLIK
1. KONUYU SEMEK
Afladaki sorular ayrntl biimde yantlayn.
a) Neden bu konuyu setiniz? Bu sorunun yantn verirken mmkn olduu kadar znel nedenleri de sralayn.
b) Seilen konu bilinen bir meselenin sradan tekrar
m olacak yoksa farkl bir yanyla, zel bir hikyesiyle mi ele alnacak? Bilinen bir konunun tekrar ise
neden setiinizin gerekesini belirtin. Eer farkl bir
hikye sz konusu ise ayrm noktalarn anlatn.
c) Seilen konu, kamuda grnr olmamfl bir meselenin cazibesinden istifade ederek kolay beeni toplamay m hedefliyor yoksa gerekten bir tankln
samimi ifadesi mi olacak? Grntlerinizle bu ikisi
arasndaki fark nasl ifade edeceksiniz? Setiiniz
konuya sizin yaklaflmnz nasl olacak anlatn.
c) Setiiniz tema yeteri kadar daraltlarak ana konuya
indirgenmifl mi?
d) Grntlerle ifade edilebilir mi? Nasl?
e) ekimler tekrarlanabilir mi? Nasl?
f) Grsel ekicilik taflyor mu? Nasl?
g) Gereklefltirilebilir mi? Nasl?
h) Haber, bilgi, tanklk ieriyor mu? Nasl?
I) lgi ekici mi? Nasl?
168
2. SELEN KONUYU ARAfiTIRMAK

A. Konu hakknda yaptnz arafltrmalar ve sonularn afladaki bafllklar dikkate alarak yazn.
a. Tarihi-corafyas
b. nsan yaps-insana etkisi
c. Kltrel yaps-kltre etkisi
d. Sosyal yaps-sosyolojik etkisi
e. Ekonomik yaps-ekonomik etkisi
f. Politik yaps-politik etkisi
g. Dier
B. Kaynaklar
Konuya iliflkin arafltrmalar srasnda baflvurduunuz kaynaklar afladaki bafllklar dikkate alarak
belirtiniz.
a. Kitaplar-makaleler-gazete dergi haberleri
b. niversite arafltrmalar
c. Tanklklar ve szl tarih
d. Dier
C. Gzlemler
Fotoraflayacanz konuyla ilgili yaptnz gzlemleri ve edindiiniz izlenimleri belirtiniz.
D. Yerel liflkiler
ekim yapacanz konuyla ilgili grflmelerinizi ve
kurduunuz yerel iliflkileri belirtiniz. Gerekli olabilecek izinler, geifller ve kullanm haklar ile ilgili
bilgileri vb. belirtiniz.
Sra Sizde 3
Sizler iin hazrlanan Proje Metni formu, hazrlk formundan sonra zerinde alflabileceiniz ikinci ve yeni
bir aflamadr. Bu metni alflmanza destek almak, rnlerinizi yaynlatmak ya da sergilemek iin yapacanz
baflvurularda kullanabilirsiniz.
Bu metin ayn zamanda belgeselinizin erevesini, hedeflerini, kapsamn ve sresini belirleyerek size klavuzluk edecektir.
PROJE FORMU
1. Projenin Konusu/ Bafll: Bir satrla/ cmleyle
projeye bafllk atn. Bafllk ksa ama kapsayc olsun.
2. Proje zeti: ekeceiniz konuyu/ durumu zetleyin.
Konuya ait ana olaylar/ grngleri (fenomenleri)
maddeler hlinde sralayn. Vereceiniz bu bilgilerin projenizi temellendireceini, konuya ait gereklerin ve rakamlarn (aflrya kamadan) konuyu glendireceini unutmayn.
a. NEDEN: Konuyu neden setiinizi aklayn.

b. NE: Konuyu fotoraflarken hangi olaylar-durumlarhller ekilecek. Hangi fikri-duyguyu ne karacaksnz anlatn?
c. NEREDE: Konunun fotoraflanaca meknlar nereler?
d. NE ZAMAN: ekimler hangi zamanlarda yaplacak.
Hangi mevsim, gnler, dnemler, saatler vs. belirtin.
e. NASIL: Kullanlacak teknik donanm, film kullanlacaksa cinsini, zel olarak kullanmay dflndnz objektifi veya konuya uygun olduunu dflndnz dier ara gereleri nedenleriyle birlikte
belirtin.
f. KMLER: Konuyu kim-kimler fotoraflayacak? Ekip
alflmas yaplacaksa nasl bir yol izlenecek? Projeye katlacak uygulayclarn zgemifllerini isteyin,
forma ekleyin.
3. KONUNUN GRSELL ve EKM PLANLARI:
ekilecek konunun grsel etkisi ve atmosferi nasl?
ekilmesi planlanan fotoraflardan yaklaflk 10-15
adedinin tanmlaynz.
4. YAKLAfiIK SRE (Takvimleme): ekimlerin tamamlanmas iin ngrlen sre nedir?
5. HEDEFLER: alflmann amalarn belirtiniz. Yaratmay hedeflediiniz toplumsal etkiyi, kullanmay
dflndnz mecralar (dergi, gazete, kitap, internet yayn veya gsteri, sergi vb.) belirtiniz.
6.
a.
b.
c.
c.
d.
e.
NGRLEN BTE (yapm giderleri):

Arafltrma btesi
Ulaflm btesi
Konaklama btesi
Yiyecek-iecek btesi
Gnlk harcrah
Kiralama, zel ekipmanlar, modeller, bahflifller, telefonlar vb.
f. Dier giderler
169
Ak, S. A. (2003). Fotoraf Sz Kavuflmas. Bileflim
Yaynlar.
Ak, S. A. (2004). Fotorafn zinde Krk Yl. Fotorafevi
Yaylar.
Ak, S. A., Modiano, A. (1993). Trke Fotoraf Yaynlar
Katalou (1871- 1993). Ataol Yaynlar.
Ak, S. A. ve Modiano, A. (2004). Trkiye Fotoraf
Yaynlar Katalou (1873- 2003). Bileflim Yaynlar.
Akgl, H. (1999). Grme Klavuzu. Akfl Yaynclk.
Avni, R., Grefory, S., (2007). Harding T., Editor:
Caldwell, G., Deifltirmek in Video. stanbul:
Versus Yaynlar.
Bajac, Q. (2005). Karanlk Odann Srlar: Fotorafn
cad. Yap Kredi Yaynlar
Barthes, R. (1992). Camera Lucida. Alt Krkbefl
Yaynlar.
Bayhan, M. (1996). Yazlarla Fotoraf (1978-1990). Ege
Yaynlar.
Becker H. S. (1974). Fotoraf ve Sosyoloji. Toplum Bilim
Fotoraf zel Says (Say:19).
Becker, H.S. 1974. Photography and Sociology. Studies
in the Anthoropology of Visual Cominication 1, 326.
Benjamin, W. (2001). Fotorafn Ksa Tarihesi. YGS
Yaynclk.
Berger, J. (1986). O Ana Adanmfl. Metis Yaynlar.
Berger, J., Mohr, J. (2007). Anlatmann Baflka Bir
Biimi. Agora Kitapl.
Cartier-Bresson, H. (2006). Karar An. YGS Yaynlar.
Chapnick, H. (1994). Truth Needs No Ally. University of
Missouri Press.
akar, T. (1995) En Uzaktaki Gri. Tisimat Yaynevi
izgen, E. (1992). Trkiyede Fotoraf. letiflim Yaynlar.
izgen, G. Makaleler: Fotorafn Yaps ve Kimlii
zerine Denemeler. Ataol (1992), Ve Fotoraf. Varlk
1993, Fotoraf ve Yaflam Yokuflunda lk Elli. Varlk
1994, Iflk a Fotoraf a. Kelaynak 1998,
Fotoraf Yazlar. FSAK 1998, Fotoraf 2000. OM
2000, Fotorafa Sanata. Beril 2002.
Derman, . (1991). Fotoraf ve Gereklik. Aa
Yaynclk.
Erglen, H. (2006). Dz Yaz Yz Yaz. Merkez Kitaplar.
Flusser, V. (1991). Bir Fotoraf Felsefesine Doru. Aa
Yaynclk.
Freund, G. (2006). Fotoraf ve Toplum. Sel Yaynclk.
Gezgin, S. (2002). Basnda Fotoraflk. stanbul
niversitesi letiflim Fakltesi Yaynlar.
Gler, A., Maga, . (2005). nsansz An Olmaz. YGS

Yaynlar.
Hill, P ve Cooper, T. (1992). Dialogue with Photography.
Cornerhouse Publications.
Hurn, D., Jay, B. (2004). Fotoraf Olmak zerine:
Pratik Bir Rehber. Fotoraf Vakf Yaynlar.
Kamaz, M., Yurdalan, . (2004). ocuklarla Fotoraf.
Fotoraf Vakf Yaynlar.
Kahraman, H. B. (2007). Cam Odada Oturmak. Agora
Kitapl.
Kahraman, H. B. (2007). Postmodernite le Modernite
Arasnda. Agora Kitapl.
Kolar, V. (2000). Seminar in Documentary Photography.
Academy of Performing Arts in Prag.
Light, K. (2006). amzn Tanklar. Fotoraf Vakf
Yaynlar.
Maga, . (2007). Fotorafya Fsltlar. YGS Yaynlar.
Modiano, A. (2007). Fotoraf Tarihine Girifl. Art Studio.
Oral, M. (1996). Toplumsal Belgeci Fotoraf ve Fikret
Otyam rnei. Yksek Lisans Tezi. zmir Dokuz
Eyll niversitesi.
Oral, M. (2002). Toplumsal Belgeci Fotoraflk: Bir
Tanma Doru. Fotoraf Vakf Blteni No: 2.
Oral, M. (2006). Fotoraf ve Toplumsal Deiflme.
Toplumbilim Fotoraf zel Says (Say 19).
Rifat, S. (2001). Akla Kara Arasnda. YKY.
Sontag, S. (1993). Fotoraf zerine. Alt Krkbefl
Yaynlar.
Sontag, S. (2004). Baflkalarnn Acsna Bakmak. Agora
Kitapl.
Topuolu, N. (1992). yi Fotoraf Nasl Oluyor Yani.
YKY.
Vassaf, G. (2007). Tarihi Yarglyorum. letiflim Yaynlar.
Whelan, R. (2006). Robert Capa. Agora Kitapl.
Yurdalan, . (2007) Belgesel Fotoraf ve Fotorportaj.
Agora Kitapl.
Fotoraf Kaynakas
Fotoraf 6.1, 6.2, 6.3, 6.4, 6.5, 6.6, 6,7, 6.8 : zcan
Yurdalan.
170
Seilmifl Fotoraflar
Fotoraf 6.1 zcan YURDALAN
171
172
173
Amalarmz
N
N
N
N

Stdyo fotoraflnn genel zelliklerini aklayabilecek,
Stdyo fotoraflnda kullanlan donanmlar saptayabilecek,
Stdyo fotoraflna zg aydnlatma tekniklerini aklayabileyecek,
Stdyo fotoraflnn kullanm alanlarn ayrt ederek, kullanlan farkl ekim tekniklerini uygulayabilecek bilgi ve becerilere sahip olacaksnz.
Anahtar Kavramlar
Stdyo Fotorafl
Stdyo Donanm
Stdyo Iflk Kaynaklar
Renk Scakl
Portre Fotorafl
Vesikalk Fotoraf
Biyometrik Fotoraf
ocuk Fotorafl
Gda Fotorafl
Ara Fotorafl
Mobilya Fotorafl
Ev Tekstili Fotorafl
indekiler
Fotorafn Kullanm
Alanlar
Stdyo Fotorafl
STDYO FOTORAFILII
STDYO DONANIMI
AYDINLATMA VE IfiIK LM
STDYO FOTORAFILIININ
KULLANIM ALANLARI
Stdyo Fotorafl
STDYO FOTORAFILII
Portre ve insan fotoraflyla bafllayan stdyo fotorafl, ticari reklam ve moda fotoraflnn geliflmesiyle byk bir ivme kazanmfltr. Stdyolarda motor,
araba, kamyon, yat hatta uak bile ekilebilmektedir. 1930lu yllarda renkli filmin
bulunufluyla fotoraf etkisini artrmfltr. Stdyo fotoraflnn geliflmesinin ardnda fotorafn bulunuflundan nceki zengin, aristokrat ve ruhban snfndan kiflilerin ressamlara yaptrdklar portreleri ile resimlerine zenen insanlarn ilgisi vardr. Uzun srede yaplan ve olduka pahal olan resimlere gre ksa zamanda gerekleflen ekimlere ve grntye halkn ilgisi ok fazla olmufltu. Stdyo fotoraflar ncelikle portre ve insan fotoraflarn giderek sanatsal hle getirmifllerdir.
Resim sanatnn gelerini ve kurallarn fotorafa da uygulamfllardr. Iflk, mekn
ve durufllarla ortaya kan grnt, zaman iinde fotorafik malzemelerin geliflmeSIRA SZDE
siyle mkemmeliyet kazanmfltr. Gnmzde stdyo fotorafl
retim ve tketim nesnelerini de fotoraflayarak grsel malzemenin en iyi sunumuna ynelik
fayda salamaktadr.
D fi N E L M
Stdyo fotoraflar mflterinin isteklerini, sanat ynetmenin dzenledii grnty ekerler. Fotoraf ekilecek nesnenin ekime hazr hle getirilmesi ekip
S O R U makinesine
iflidir. Profesyonel fotoraflar stdyoda malzemeye, flklara, fotoraf
hkimdir. ekim iin yaplan hazrlk aflamasnda mflteri temsilcisi ve sanat ynetmeni bulunsa da fotoraf, ekim dmesine basma aflamasnda
D K K A Tkarar vericidir. ekilen fotoraf ilgili kiflilerce onaylandktan sonra ekimler devam eder. Nesnenin grntlenmesinde ereve, tasarm, yerlefltirme, arka plan ve yardmc
SIRA SZDE
malzemeler grnty oluflturan ana unsurlardr. Stdyo fotoraflnda rne
uygun meknlar, malzemeler, fotoraf makineleri ok nemlidir. Standart 35 mm
makine, orta boy makine ve 4x5 inlik krkl stdyo makinesi
amaca uygun olaAMALARIMIZ
rak kullanlmaldr.
N N
eflitli boylarda retilen fotoraf makinelerini yeniden gzden geirmek

K T Aiin
P Fotorafn
ve Kamerann Kullanm Alanlar kitabnzn Reklam Fotorafl nitesinin Kullanlan Donanm blmne baknz.
TELEVZYON
Fotoraf makinelerinin yan sra objektifler de eflitli a ve zellikleri bakmndan tamamlayc donanmlardr. Stdyo aydnlatmasnda kullanlmakta olan scak
ve souk flk kaynaklar grnt zerinde baflarl sonular en ksa zamanda alNTERNET
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
176
mamza yarar. Saysal teknoloji gnmzde fotoraf makinelerinin yan sra bilgisayar ve grnt iflleme programlarn da nemli hle getirmifltir.
Saysal fotoraflar ekildikten sonra aydnlk oda diyebileceimiz elektronik
ortamlarda; renk dzeltmeleri, grnt dzenlemesi, eklemeler-krpmalar, temizlik gibi ifllemlerin yaplmas gerekmektedir. Stdyo fotoraflar bu yzden gzel
sanatlar ve zellikle grafik eitimi almfl elemanlara gereksinim duymaktadrlar.
Stdyo fotoraflar genellikle reklam ajanslaryla alflr. Firma sahipleri de dorudan ifl verir. Reklam ajanslarnn fotoraf, grafiki ve matbaa iliflkisini salamas mflteri iin byk kolaylktr.
Stdyo fotoraflarn iki farkl alanda uzmanlaflan fotoraflar olarak dflnmek olanakldr. Birincisi, bildiimiz vesikalk ekim yapan ve dn fotorafs
olarak da bilinen standart fotoraf; dieri ise, stdyoda yaratc ve sanatsal kayglar eflliinde fotoraf reten ve belli bir alanda kendini yetifltirmifl uzman fotorafdr. lkemizde esnaf olarak tabir edilen fotoraflar yaratclk kaygs olmadan, uzun yllar deifltirmedii flk asn koruyan ve gelen mflterisine ayn pozlar verdiren kifli olarak bilinirler. Bu tr fotoraflar semtlerde belli bir iflyeri amfl, ufak ya da byk stdyolarnda klasik vesikalk fotoraf ekmenin yan sra
video ekim ve dn fotoraflar da eken kiflilerdir.
Uzman fotoraflar ise belli alanlarda kendilerini deneyim ve donanm olarak
gelifltirmifl stdyo fotoraflardr. Onlar teknolojik geliflmeler karflsnda kendilerini yenileyen, arafltran ve sanatsal kayglarn fotoraf yanstanlardr. Saysal fotoraf teknolojisi abuk eskiyen bir teknolojidir. Donanm ve yardmc gerelerin
geliflme aflamasnda olmas, onlar ok pahal yapmaktadr. Neredeyse her yl saysal makine gvdesinin deifltirilmesi gerekmektedir. Farkl objektiflere her zaman
gerek duyulur ve bu geliflmifl objektifler en az bir makine kadar pahal gerelerdir.
Film ve saydam (slayt) arflivinin ok yer kaplayan, tozsuz ve nemsiz saklanma
koflullarnn yannda; grntlerin saysal olarak arflivlenmesinde de titiz olunmal, en az yere kaydedilerek yedekleme yaplmaldr. Bilindii gibi DVD, CD ve
sabit diskler tek baflna kullanldnda riskli saklama ortamlardr.
STDYO DONANIMI
Dfl ekim ortamlarndaki fotoraf ekimiyle, i mekn ekimi yani stdyo fotoraflnn arasndaki fark, stdyoda kontroll flk kullanarak istenilen atmosferi
elde edebilme olanaklardr. Stdyoda fotoraf makineleri, flklar ve dier yardmc gereler 220V flehir flebeke akmyla alflabileceklerdir. Stdyolar fotorafya,
yaratc dflncelerini belli bir zaman diliminde uygulamas iin rahata alflabilecei ve ekim yapldktan sonra da bilgisayarlarda grnty en iyi flekilde inceleyebilecei, eksik ya da fazlalklar giderebilecei bir ortam sunar. Tm ekimler ksa srede grntlendikten sonra fotoraf ve mflteri tarafndan karar verme aflamasna daha kolay gelinecektir. Stdyolarda uzmanlk alanlarna gre deiflebilen
fotoraf makineleri, flklar, ayak, stdyo donanmlar ve bilgisayarlar kullanlr.
Stdyolarda Kullanlan Fotoraf Makineleri

Stdyo fotoraflnda boy makine kullanlr. Film ya da saysal olarak geliflen
teknolojiler bu makine standartlarn devam ettirmektedirler. Objektiflerin keskinlii, flk yakalama kalitesi, as ve zellikleri saysal teknolojide daha da nem kazanmfltr. Stdyo fotoraflnda standart SLR makinelerde; genellikle normal a
olarak 50 mm, dar a olarak 135, 200 mm ve makro objektifler kullanlmaktadr.
7. nite - Stdyo Fotorafl
177
Masast ekimlerin yan sra mobilya ekimlerinde perspektif dzeltme (PC)

zellikli 24 mm, 45 mm, 90 mm objektifler de kullanlr.
Masast ekimler:
Stdyoda kk (flifle, saat,
mcevherat gibi) rnlerin
masa benzeri bir dzlem
zerinde en az iki flk
kayna kullanlarak yaplan
ekimlerine denir.
Tek Objektifli Yansmal Fotoraf Makineleri

(Standart, 35 mm Efldeer SLR, DSLR)
Stdyoda ve dfl ekimlerde kullanlma pratikliiyle yaygn olarak fotoraflar tarafndan tercih edilirler. Objektiflerin deiflme zellii ve ek paralar bu makine
tipinin herkese benimsenmesine neden olmufltur. ekim kontrol ve makinelerdeki birok zellik gerek filmli gerekse saysal teknolojiyle alflan fotoraflara
profesyonel kullanm olana vermektedir. Film kullanan makinelere sahip olan
profesyonel fotoraflar saysal teknolojinin geliflmesine uyum salayarak ilk nce makinelerini deifltirmifllerdir. Pahal bir teknoloji olan ve bu alanda devaml
yatrm yaplmasn gerektiren meslek dal olarak stdyo fotoraflnda makine
park ok nemlidir.
Farkl ve hassas objektiflere sahip olmak bir uzman fotoraf iin vazgeilmezdir. nk mflteri daima snrlar zorlayacak ifller kmasn ister. Saysal fotorafn geliflimi kullanlan makineleri ok etkilemektedir. Filmin kullanmdan hzlca
kalkmasyla grnt znrl daha yksek olan makinelerin ska piyasaya
srlmesi fotorafy zor duruma dflrmektedir. Satn almfl olduu fotoraf makinesinin bir yl sonra iki misli znrlk ya da ifllemcilere eklenmifl yeni programlarla piyasaya srlmfl olmas, fotorafnn bir st modele sahip olmak iin
daha fazla para demesini gerektirmektedir. Aynal ve rtc mekanizmal olan
SLR makinelerin snrl ekim mrleri vardr. Bu durum kullanclar asndan ayr bir sorundur.
Film kullanan 35 mm standart makinelerin grnt boyutlar 24x36 mmdir. Saysal fotoraf makinelerinin duyarl yzeyleri ise gerek maliyet gerekse farkl reSZDEayn objektim anlayfllar nedeniyle daha kk boyutlarda retilirler. BuSIRA
durum
tifi kullanan filmli ve saysal fotoraf makineleri arasndaki bakfl alarnda farkllk yaratr. Duyarl yzey boyutlar arasndaki bu fark arpan etmeni ya da arD fi N E L M
pan katsays olarak bilinir. Bu fark ne kadar bykse, baflka bir deyiflle elektronik alglayc yzeyin boyutlar standart ereveye gre ne kadar kkse objektiS O R U
fin bakt a o kadar daralr.
Profesyonel fotoraflarda
bulunmas gereken
donanma makine park
denir. Fotoraf makinesi
parknda en az iki adet farkl
boyda fotoraf makinesi
gvdesi, eflitli zelliklere
sahip objektifler (makro,
genifl a, normal a, dar
a, zoom, perspektif
dzeltme objektifleri gibi...)
bulunur.
rnein, 35 mm
standart
bir
SIRA
SZDE
fotoraf makinesi 50
milimetrelik bir objektifle
normal al bir grnt
alabilirken; arpan
D fi etmeni
NELM
1.6 olan saysal bir fotoraf
makinesi yaklaflk 30
milimetrelik bir objektifle
S O R U
ayn ay alabilir.
Saysal teknolojinin ilerlemesiyle film kare boyutlarna efldeer fotoraf

retilD Kmakineleri
KAT
miflse de full frame/ tam ereve diyebileceimiz bu makineler olduka pahaldrlar.
SIRA SZDE
N N
Saysal makinelerde grnt sensr; toz, nem ya da l pikselleflme sorunlar nedeniyle belli zamanlarda bakm ve temizlik ister. Tm bu sorunlara karfln saysal fotoraf makineleri profesyoneller iin vazgeilmezdir. Filmli
makinelerin terAMALARIMIZ
sine grntye ulaflma zamannn ksalmas, maliyet dflkl ve grnt ifllemenin kolaylklar nedenleriyle saysal fotoraf makinelerinin teknolojik bir devrim
olduunu sylemek olasdr. Saysal fotoraf makineleri; moda,
K spor,
T A Phava, sualt,
portre, makro, tak fotoraflnn yan sra tm alanlarda fotoraflar tarafndan
yaygn bir flekilde kullanlmaktadrlar.
TELEVZYON
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
Orta Boy Fotoraf Makineleri

Roll film de denilen 60 mm eninde makara film kullanan bu tip fotoraf makineleri, profesyonel stdyo fotoraflarnn makine parklarnda mutlaka yerini alr.
NTERNET
Kullanlan filmin uzunluu sabit olmakla birlikte, belirlenen ereve boyutlarna
NTERNET
178
gre; 16 kare (4,5x6 cm), 12 kare (6x6 cm) ve 8 kare (9x6 cm) fotoraf ekebilirler. ereve boyutlarn deifltirebilmek iin fotoraf makinesine farkl magazinlerin taklmas gereklidir.
Film teknolojisinden saysal teknolojiye geifl en kolay bu makinelerde olmufltur. Filmli makinelerdeki film arkalklar yerini saysal arkalklara brakmfllardr.
Film yzeyine uygun olarak tasarlanan bu orta boy modellerdeki duyarl yzeyler
(almalar), objektiflerden gelen grntlerde herhangi bir kayp yaflanmasna yol
amamalar asndan ok nemlidir.
Bu tr makinelerde kullanlan saysal arkalklar ayn zamanda krkl makinelere de taklabilmektedir. Bu tip fotoraf makinelerinde genifl a 50 mm, normal
a 90 mm ve dar a 180 milimetre odak uzunluuna sahip objektiflerdir. Bu makinelerle sabit ve deiflebilir odak uzunluklarna sahip objektifler kullanlabilir.
Byk Boy Fotoraf Makineleri

Tek para film kullanan ve atlye makinesi olarak adlandrlan byk boy fotoraf makineleri stdyo fotoraflnn temel gerelerindendir. Tarihteki tm stdyolar bu tr makinelerle fotoraf ekimleri yapmfllardr. Boyutlar 10x12.5 cmden
bafllayan ve 50x60 cmye kadar tek para (yaprak) film kullanan bu makineler birbirine paralel iki yzeyin arasnda bulunan flk geirmez krk sayesinde fotoraf
ekim ifllevini gereklefltirir.
Sonsuz Fon
Stdyolarda ekimi yaplacak nesne ile arka plan birbirinden ayrabilmek iin kullanlan yardmc bir geretir. Tek renkli dz ya da iki renk derece geiflli (degrade)
olarak aydnlatlabilir. Kt, kumafl ya da ahflap malzemeden retilebilen fon gereleri, kullanm amalarna ve byklklerine gre hareketli veya stdyonun bir
blgesinde sabit olarak konufllandrlabilir. Stdyoda kalc olarak kullanlmas ve
istendiinde farkl renklere boyanmas asndan elverifllidir.
Fotoraf ekilecek nesnenin aydnlatlmas srasnda yanstma asnn ayarlanabilir olmas nedeniyle sonsuz fon olarak adlandrlr. Genellikle 290 santimetreye 11 metre rulo olarak retilen sonsuz kt fonlar istenilen llerde kesilerek
kullanlabilir. Kt fonlarn yannda masast ekimlerde kullanlmakta olan plastik fon gereleri de fotoraflarn iflini kolaylafltrmaktadr. Bir stdyoda ok eflitli renklerde fon bulunmaldr.
Fonda hazrlanan dzlem zerine yanstm (projeksiyon) sistemiyle daha nceden hazrlanmfl saydam (slide) ya da bilgisayarda bulunan grnt dflrlmesi
de bir baflka fon oluflturma yntemidir. Fona yanstlan bu grnt modelin arka
plannda istenilen mekn duygusunu oluflturmaya yarar. Saysal fotoraf alflmalarnn bafllamasndan nce zellikle evlilik fotoraflarnda ska kullanlan fon
projeksiyon cihaz, bilgisayarlarda gelifltirilen aydnlk oda uygulamalaryla olduka azalmfltr (bkz. Fotoraf 7.15).
ayak
Tripod, monopod, sehpa olarak da adlandrlan ve genellikle alminyumdan yaplmfl olan taflyc gereler, fotoraf makinelerini sabitlemek iin tasarlanmfllardr.
Bu tr malzemeler sayesinde dflk flk koflullarnda ekim yapabilmenin yan sra fon nnde ve masast ekimlerde fotoraf makinelerinin yerini sabitleyerek
ekim yapma olana bulunur. ayaklara taklan ve kafa ad verilen paralar sayesinde farkl ifllevlere sahip yardmc gereler kullanlabilir. Panoramik ekimler
179
iin 15 derecelik dner kafa, mimari ekimler iin su terazisi bulunan kafalar iflleri kolaylafltrc rnlerdir. Krkl fotoraf makinesini takarak kullandmz para ifllevsel olarak ayaktan farkldr. ayak yerine daha ok sehpa olarak adlandrlan taflyc gerelerin; arlk taflma kapasitelerinin fazla olmas ve tek para
olmalar, ar ve byk boy fotoraf makinelerinin kullanmlarnda kolaylk salar.
Filtreler
Stdyo fotoraflnda kullanlan filtreler filmli makinelere gre saysal makinelerde daha az kullanlmaktadr. Saysal teknolojinin geliflmesiyle birlikte filtrelerin
ifllevlerini daha kolay ve farkl yapabilen grnt iflleme teknikleri de gelifltirilmektedir. Bu tr programlar ve sonradan eklenen filtre sistemleri snrsz filtreleme ifllemi yapmamza olanak verir. Birok fotoraf fiziksel filtreleri kullanmaya devam
etmektedir. nk objektiften geen grntye bafllangta mdahale edilmesinin,
filtre camnn fl etkilemesinin fotorafik olarak daha gl bir etkiye sahip olduu dflnlr.
Yumuflatc (soft) filtreler ; grntndeki sertlii ve keskinlii yumuflatmaya yarar. zellikle insan ekimlerinde modelin yzndeki leke ve sivilceleri azaltmamz salar.
Polarize filtreler ; cam, slak malzeme ve yz zerinde yansmalar kaldrarak
daha doygun grnt elde etmemizi salar. st ste yerlefltirilmifl olan iki gri cam,
SIRAveSZDE
dairesel olarak hareket ettirildiinde yansmalar nler. Dorusal
dairesel olmak
zere iki eflittir. Camn yansmalarn azaltmak ve manzara ekimlerinde bulutlar
ortaya karmak, gkyzn canl mavi renkte fotoraflamak Diin
kullanlr.
fi N E L M
Gri filtre de diyebileceimiz ND younluk filtreleri ; gri-kahverengi tondadr. Bu
filtreler ortamda fazla olan fln duyarl yzeye olan etkilerini azaltmak, daha ak
diyafram veya daha uzun pozlama elde etmek iin kullanlr. S O R U
Saysal fotoraf ve saysal grnt iflleme teknikleri ile ilgili genifl bilgi;
FotoraD K Saysal
KAT
fa Girifl ve Saysal Fotoraf flleme Teknikleri adl kitaplarnzda yer almaktadr. Ltfen
ilgili niteleri yeniden gzden geiriniz.
SIRA SZDE
AYDINLATMA VE IfiIK LM
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
N N
Srekli flk veren tungsten flk kaynaklar 3200 derece Kelvin

renk scaklna saAMALARIMIZ
hiptirler. Deiflik glerde anak ya da caml, ayarlanabilir spotlar olarak kullanlmaktadr. Sinema ve televizyon aydnlatmasnda da kullanlan bu flk sistemlerinin
K T flk
A P kaynaklar
denetlenmeleri fotoraf aydnlatmasnda daha kolaydr. Tungsten
duraan nesnelerin aydnlatlmasnda (mobilya, tak, yemek, vs.) daha ok kullanlr. Kaynaklarn nne renk dzeltme filtreleri uygulanarak, gn fl ya da farkE L E V Z Ydaha
ON
l renk etkileri yapmak mmkndr. Flafl sistemlerine gre Tfiyatlar
uygundur. Uzun sreli alflmalarndan kaynaklanan yksek s yaymalar dezavantaj olarak grlr.
Anlk flk kaynaklar olan para flafl (paraflash) sistemleri gn fl rengi olaNTERNET
rak kabul edilen 5500 derece Kelvinlik renk scaklna sahip olmalarnn yan sra gl aydnlatmalaryla stdyolarn vazgeilmez gerelerindendir. Flafllar konuya gre spot, softbox, flemsiye, huni gibi uyumlu yardmc gerelerle birlikte kullanlabilir. Flaflta iki adet ampul bulunmaktadr. Devaml flk salayan ve nesne
zerindeki aydnlatmann etkisini kontrol etmemize yardmc olan pilot ampuln
dflna yerlefltirilmifl olan flafl fl bir younla (kondansatr) yardmyla ok gl aydnlatma yapmak iin tasarlanmfltr. Flafl flklar kzltesi alglayclar ya da
SIRA SZDE
Doal veya yapay

olsun tm
AMALARIMIZ
flk kaynaklar farkl renk
scaklklarna sahiptir. Bu
nedenle farkl renklerde flk
verirler. Fotoraf
K ve Tvideo
A P
dnyasnda kullanlan renk
scakl birimi derece
Kelvindir. Bir baflka scaklk
birimi olan Celsius ile
T E derece
L E V Zfark
YON
aralarnda 273
vardr.
NTERNET
180
elektronik gzler araclyla ortak akma zelliklerine sahiptir. Fotoraf makinesiyle efllenmesi (senkronizasyonu) kablo, kzl tesi veya radyo dalgalar araclyla gerekleflmektedir. Jeneratr sayesinde bir ka flafl kafas gl bir aydnlatmann yan sra arka arkaya akma zellikleriyle stdyolarda kullanlmaktadr. Ana
flk, dolgu flk, sa fl ve fon fl olarak kullanlabilir. Ring flafllar objektif nne taklarak yz aydnlatmas, vcut ayrntlar, tak, makro ve arkeolojik buluntular fotoraflamakta baflarldrlar.
Fotoraf 7.1
Ring Flafllar,
ierisinde dairesel flafl
ampul
ve aydnlatma
ampul bulunan
yardmc aydnlatma
gereleridirler.
Fotoraf makinesinin
objektif ksm bu
dairesel yapnn
iinde bulunan
adaptre
yerlefltirilerek
kullanlr.
Ama
Plastik Koruyucu
Ampller
Makina Monte
El Tutma
Fan
Fotoflood flklar genel olarak evlerimizde kullandmz fleffaf ampullere benzerler. Renk scaklklar 3400 Kelvindir ve ii beyaza boyanmfl veya aynal yanstc sistemlerle birlikte kullanlrlar. Dolgu fl, fon fl ve ana flk olarak kullanlmalar yaygndr.
Floresan ampuller ierdikleri gaza gre renk scaklklar 2700 - 6500 Kelvin
arasnda genifl bir yelpazeye sahiptir. Bu nedenle ihtiyalarnz dorultusunda bir
floresan ampul tercih edebilirsiniz. Doru renk elde etmek istediiniz takdirde
5500 Kelvin tercih etmeniz nerilir. Ifln fliddetini arttrmak, yaygn ve dengeli bir
aydnlatma salamak iin birden ok sayda floresan ampulnn bir arada olduu
flk kaynaklar olarak da kullanlmaktadr. Bu tr ampuller uzun pozlamalar srasnda ilerinde bulunan gaz nedeniyle krpflma yaratarak grntde sorun oluflturabilirler. Makine reticileri bu tr sorunlar nedeniyle fotoraf makinelerinde titreflim (frekans) saysn 60 MHze ayarlayabilecek programlar gelifltirmifllerdir.
Fotoraf 7.2
Floresan ampuller
ierdii gaza gre
renk ss 2700 - 6500
kelvin aras genifl bir
yelpazeye sahiptir
181
LED, ngilizce karfll olan Light Emitting Diode szcklerinin bafl harflerinin
ksaltlmasyla oluflturulmufltur. Gnmzn en yeni aydnlatma teknolojisi olan
bu flk kayna, flamanl, halojen, ark ve floresan flk kaynaklarna en iyi alternatif olarak karflmza kmaktadrlar. LED flklar hem dier flk kaynaklarndan ok
daha fazla kullanm mrne sahiptir hem de ok az enerji tketirler. Aflada deiflik flk kaynaklarnn ortalama kullanm mrleri birim saat olarak grlmektedir.
Iflk Kayna
Ortalama Kullanm Sresi (saat)
Flaman
2.000
Ark
3.000
Halojen
4.000
Floresan
10.000
LED
100.000
LED flk kaynaklar, gelecein fotoraflnn vazgeilmez aydnlatma aralar olmaya adaydrlar. Tungsten bir flk kaynann 1000 watt enerji harcayarak
yapaca bir aydnlatmay, bir LED kayna yalnzca 150 watt gibi dflk bir enerji tketerek verebilmektedir. LED flklarn nemli zelliklerinden bazlar da anlk
yanp snmelere uygun olmas ve snma, darbeden bozulma gibi evresel etkilerden zarar grmemesidir. Fotoraflkta en nemli deerlerden biri olan beyaz
dengesini salamak iin, flafl ampulleri de dahil olmak zere, btn flk kaynaklarnn belli bir snma ve doru Kelvin derecesini yakalama sorunlar vardr. Oysa LED flklarda bu sre birka milisaniyelerde oluflmaktadr. retim maliyetleri de
dier flk kaynaklarna gre daha dflktr. Stdyo fotoraflnda LED flk kaynaklar zellikle masa st ekimlerde kullanlrlar.
Gri Kart
Gri kart %18 gri tonuna ayarlanmfl bir karttr. Nesnenin nnden fotoraf makinesine doru tutularak flk lm yaplr ve dflen flk miktar belirlenir. Gri kart sayesinde ekim ortamnda bulunan dier nesnelerin stndeki flk miktar da doru olarak llmfl olur.
Yanstclar
Sabit ya da anlk flk kaynaklarndan gelen fl yanstarak, fl gereken blgeye
veya noktaya iletmeye yararlar. Gmfl, altn, beyaz gibi renklerle kaplanmfl olurlar. Farkl boyutlarda retilmifl olan yanstclar i ve dfl ekimlerde kullanlr. Konu zerinde yumuflak flk oluflturan yanstclar fotoraflar tarafndan her trl
ekim ortamnda kullanlmaktadr.
Tablo 7.1
Farkl yapay flk
kaynaklarnn
kullanm
mrlerinin
karfllafltrlmas.
182
STDYO FOTORAFILIININ KULLANIM

ALANLARI
Gnmzde stdyo fotoraflar snflandrlmakta ve profesyonel rn ekimlerinden olan; moda, tak, gda (yiyecek-iecek), dn, otomobil, mobilya, portre,
ev tekstili, doum-bebek-ocuk gibi alanlarda uzmanlaflmaktadrlar. Bir alanda uzmanlaflmak profesyonel bir fotoraf iin reklam veren veya doal mflteri asndan tercih nedeni olmaktadr. Fotoraf uzmanlaflt alanda daha ok deneyim
kazanmakta, donanmn o ynde gelifltirmekte, alflmas srasnda daha az emek
ve zaman harcamaktadr. Bu blmde stdyo fotoraflarnn uzmanlafltklar baz kullanm alanlarndan sz edeceiz.
Portre Fotorafl
Portre; yzyllardr farkl sanat dallarnda kendisini gstermifl bir ifade biimi olarak, ksaca bir kiflinin ounlukla yzn gsteren ve zellikle de resim, heykel ya
da fotoraf temsili olarak aklanabilir.
Gnmzde fotorafn toplumsal bir pratik olmaktan teye getii izlenmektedir. Fotoraflar retim biimleri ve rnlerini sanata yaklafltracak olan biimsel
ve slupsal denemelere eilim gstermifllerdir. Bu yaklaflm en ok da tercihlerinin modelleri zerinde anlamland portre alflmalarnda kendini gstermeye
bafllamfltr. Model ve fotoraf arasndaki an tespiti ve dier teknik konular fotorafn bulunuflundan beri fotoraflarn bafl etmeleri gereken konularn baflnda
gelmektedir.
Fotoraf 7.3
MEHMET
KOfiTUMOLU.
Sinema ynetmeni
Engin Aya, evinin
alflma odasnda
doal flk
ortamnda
fotoraflanmfltr.
st sa taraftan
gelen flk, arka ve
yan plandaki
ereveleri daha
belirgin hle
getirerek portre
ortamn
zenginlefltirmifltir.
Portre Fotoraflnda Aydnlatma

Ana Iflk: Modelin aydnlatlmasnda kullanlan bu flk sert ya da yumuflak olarak
kullanldnda farkl etkiler ortaya kar. Yz dokusu zerinde yumuflak geifl elde edildii gibi, yz ifadesinde gl duygu hissi veren fotoraflar bu flk kaynayla elde edilir.
183
SIRA
Burada rnekleri grlen yan ve arka plan aydnlatmalarna ek olarak
birSZDE
model zerinde
ana flk alflmas yapnz. Daha sonra ektiiniz fotoraf sra sizde sorusunun yantnda
verilen fotorafla karfllafltrnz.
D fi N E L M
Dolgu Ifl: Ana fln yaratt glgelerin azaltlmasn salar. Belirgin hatlarda
S O R U
yumuflak geifle olanak salad iin yz zerinde glgesiz aydnlanma
amalandnda kullanlr.
Yan Iflk: Modelin sa veya sol tarafndan farkl alarda yzn
bir ksD K Ksadece
AT
mn aydnlatarak yz hatlarn ve ayrntlar ortaya karr.
Sa Ifl: Bafln stne gelecek biimde aydnlatma yaplarak uygulanan bu flk
SIRA SZDE
model ile fon arasndaki uzakl ortaya karr. Bu sayede modelin arka plandan
ayrlmasn salar. eflitli yardmc gerelerle birlikte kullanlarak ynlendirme,
odaklama ya da yaygnlafltrma yaplabilir.
AMALARIMIZ
Arka Iflk: Modelin arkasndan verilen ters flktr. Bafl ve omuzlar ters flkla aydnlatldnda modelin koyu olan giysileri fon renginden ayrlr.
Fon Ifl: Modelin arkasndan fona doru yaplan aydnlatmadr.
yzeK T AFondaki
P
yin aydnlatlmasn salar.
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
N N
Fotoraf 7.4
TELEVZYON
NTERNET
Flafl fl modelin kendi sandan 45

derecelik a ile verilerek glgeler elde
edilmifl ve yz hatlar ortaya kartlmfltr.
SIRA SZDE
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
T E L 7.5
EVZYON
Fotoraf
NTERNET
Modelin sadece arka plann aydnlatacak

flekilde yerlefltirilen fon fl, fotorafa
boyut katmak iin kullanlr.
SIRA SZDE
SIRA SZDE
D fi N E L M
D fi N E L M
184

S O R U
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
Iflk ve aydnlatma
daha ayrntl bilgiler edinebilmeniz iin ders kitaplar ve
D K K Akonularnda
T
nitelere gre dalm aflada verilmifltir, sz konusu bilgileri gzden geirmeniz yararnza olacaktr.
SIRA SZDE
Temel Fotoraflk kitabnzn Grnt Estetii nitesinde; flk ve aydnlatma, aydnlatma teknikleri;
Grsel AMALARIMIZ
Estetik kitabnzn Iflk ve Renk nitesinde; resim sanatndan bafllayarak
flk ve renk, fln estetik zellikleri, toplamsal ve karmsal renk sentezleri;
Film ve Video Yapm kitabnzn Iflklandrma ve Aydnlatma nitesinde; flklan T Ailkeleri,
P
drmannK temel
anahtar flklandrma, oranlar, temel uygulamalar, aydnlatma biimleri ve biemci aydnlatma;
Kamera Tekniine Girifl kitabnzn Aydnlatma nitesinde; temel elektrik bilgileT E L Eelemanlar,
VZYON
ri, datm
aydnlatma ara-gereleri, aydnlatma kaynaklar;
Fotorafn ve Kamerann Kullanm Alanlar kitabnzn Sualt Fotorafl nitesinde; aydnlatma kaynaklar ve bakm, sualt flafllar; Belgesel Film Kameramanl
nitesinde dekor ve flk; Gnlk Yaflamda Kamera Kullanm nitesinde aydnlatNTERNET
ma konular ayrntl biimde ele alnmfltr.
N N
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
Vesikalk ve Biyometrik Fotoraflk

Fotoraf stdyolarna vesikalk fotoraf ektirmek iin her insan hayatnda en az
bir kere gider. Vesikalk fotoraflar her trl kimlik, diploma, ifl baflvurusunda kullanlmaktadr. Geleneksel boyutlar 4.5x6 santimetre olan vesikalk fotoraflar gs st portre fotorafndan oluflur. nden iki adet yanal flkla aydnlatlr. Sa
fl ve fon flnn da kullanld ekimde flk, yzde glge yapmayacak bir biimde kullanlr. Fotoraf makinesi genellikle modeli 10 derecelik bir st ayla grecek flekilde konufllandrlr.
Fotoraf 7.6
EMN EMRAH
YERCE. Fotoraf
ekimi sadece
ekim aflamasyla
snrl deildir.
Fotoraf ekildikten
sonra ham
grnt, aydnlk
oda ortamnda
eflitli grnt
iflleme programlar
kullanlarak ifllenir
ve son haline
getirilir.
185
Pasaportlarda kullanlan biyometrik fotoraflar, ekim yaplrken fotoraf

makinesinin gz dzeyinden kifliyi grntlemesi; yz, dudak ve gzlerin net bir
flekilde tanmlanmas amacyla ekilen fotoraflardr. Biyometri, bireyin llebilir
fiziksel ve davranflsal zelliklerini tanyarak kimlik saptamak zere gelifltirilmifl
otomatik sistemler iin kullanlan bir terimdir ve biyometri kiflinin llebilir biyolojik izlerini ifade etmektedir.
Elektronik (ipli) pasaportlarda yz, parmak izi ve gz bebei olmak zere
tr biyometrik verinin kullanlmas mmkndr. Bunlardan gz bebei biyometrisine dnyada henz geilmemifl olmakla birlikte baz lkeler tarafndan bu konuda alflmalar yaplmaktadr. Biyometrik vesikalk fotoraflar, standartlar ICAO tarafndan belirlenen ve Makinede Okunabilen Seyahat Belgelerinde kullanlan
yksek kaliteli, belli lleri ve zellikleri olan ve yz biyometrisinin saptanabildii fotoraflardr. Biyometrik vesikalk fotoraflar 5 X 5 cm veya 5 X 6 cm boyutlarnda olmaldr. ICAO standartlarna gre biyometrik vesikalk fotoraflarda kiflinin
yz fotorafn yzde yetmifl ile seksenini kapsayacak flekilde ve son alt ay iinde ekilmifl olmaldr.
Biyometrik fotoraf: 1999

ylnda Chicago
Konvansiyonunda
imzalanan uluslararas bir
szleflme sonucunda 1
Nisan 2010 tarihinden bu
yana pasaportlarda
kullanlmas zorunlu olan
fotoraf ve pasaport
standarddr.
36 mm
32 mm
fiekil 7.1
Biyometrik
fotorafta sa
bitiminden eneye
kadar olan
araln lleri
(kadnlar iin) 32
mm - (erkekler
iin) 36 mm
olmaldr.
Fotoraf 7.7
EMN EMRAH
YERCE. Biyometrik
fotoraf pasaport ve
kimliklerde
kullanlmaktadr.
186
ocuk Fotorafl
Bebekler ve ocuklarn fotoraflanmas stdyolarda zel aydnlatma ile geeklefltirilir. zellikle bebek fotoraflarnn ekiminde sert flk kullanmaktan kanlr.
Softbox yardmyla ana flklandrma yaplarak ekimler gereklefltirilir. Stdyo yar aydnlk ve ocuun ailesi fotoraf makinesinin yaknndadr. ocuun dikkatini bu sayede objektife ynlendirmek mmkndr. Seri ekim yapan makineler
kullanlr. Fotoraf deiflebilir odak uzunluklu (zoom) objektif kullanarak stdyoda istedii kareyi her mesafeden ekebilir. Meknda renk ve malzeme olarak
ocuun dikkatini farkl ynlere ekmemek iin gri, beyaz ya da siyah renkler kullanlr. Fotoraf ekilirken ocuun hareketli olmas, grnt erevesi ve netlikte
sorun oluflturabilir. Bu yzden ocuk pozlar fazla sayda ekilerek, uygun kare seimi yaplr. Dier ekimlere gre ocuk fotoraflarnda yumuflak aydnlatmaya ve
renklerin belirgin olmasna dikkat edilir. Fotoraf asndan zor ve sabr gerektiren ekimlerdir. Aileler iin ocuklarnn fotoraflar en deerli karelerdir. Mmkn olduunca ok fotoraf ekilmelidir. Pozlarn istenilen flekilde yakalanmas
beceri ve abuklukla mmkn olabilir.
Fotoraf 7.8
EMN EMRAH
YERCE. Hareketli
olufllar ve
dikkatlerinin ok
abuk dalmalar
nedenleriyle ocuk
fotoraf ekmek
sabr isteyen bir
alflmadr.
SIRA SZDE
SIRA SZDE
D fi N E L M
D fi N E L M
S O R U
S O R U
DKKAT
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
N N
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
T Afotoraflna
P
GnmzdeKocuk
benzer biimde doum ncesinden bafllayan doum ve
bebek fotorafl giderek yaygn bir uygulama alan bulmakta, fotoraflar zel olarak
bu konularda uzmanlaflmaktadrlar. Bu konuyla ilgili bilgi Fotorafn ve Kamerann Kullanm Alanlar
T E L E Vbafllkl
Z Y O N ders kitabnzda Fotorafn Gndelik Yaflamda Kullanm nitesinin doum fotorafl ve doum albmleri blmlerinde bulunabilir.
NTERNET
Tak Fotorafl
Altn, gmfl, elmas ve benzeri metaller fln ok byk bir ksmn yanstarak bu
alanda alflan fotoraflarn ekimlerde zorlanmalarna yol aar. Bu durum bu
konularda alflan fotoraflar farkl yntemler kullanmaya itmifltir. Gn fl metallerin ve mcevherlerin renginde sapma yapmadndan tercih edilir.
Kullanlan yntemlerden bir tanesi, yumuflak ve her yere dalan bir aydnlatma elde etmeye yneliktir. adr denilen beyaz ipek kp ya da huni benzeri malzemenin iine fotoraf ekilecek nesne konur. Ifln farkl alardan nesneye ynlendirilmesiyle, nesne zerindeki yansmalar nlenirken ayn zamanda dengeli bir
aydnlatma da elde edilmifl olur. adrn bir blgesinden ieriye sokulan objektif,
yansmalar en aza indirilmifl olan nesneyi grntler.
Bu yntemde dikkat edilmesi gereken unsurlardan birincisi netliktir. Alan derinliinin artrlabilmesi iin ksk diyafram deerleriyle alflmak uygundur. Makinenin sarslmamas iin sabitlenmesi gerekir. ayak mutlaka kullanlmaldr. ekim
dmesi kablosu (ine deklanflr) ve ok yakn ekim (makro) objektif, tak fotoraflnda en ok kullanlan yardmc gerelerdir. Fotoraflarn ham grnt
(RAW) formatta yaplmas grnty iflleme kolayl bakmndan yararl olacaktr.
Fotoraf 7.9
OZAN AKAY.
Taklar, zerlerindeki
yansmay en aza
indirgemek iin ekim
adrnda
fotoraflanr.
Altn gibi bir metali grntlemeye alflrken dikkat edeceimiz en nemli

nokta renk sapmas olacaktr. Altn farkl renk tonlarnda olabilir. Bu yzden flk
kaynaklarnn renk scakl sabit bir ayarda ve doru olmaldr. Polarize filtreler
yansmalar azaltmada kullanlabilir. Bununla birlikte saysal teknoloji, ekim sonras alflmalar iin fotorafya snrsz olanaklar salamaktadr.
Fotoraflayacamz nesnenin arka plan nesneye gre kontrast oluflturmaldr.
Altn, gmfl ve mcevher ekimlerinde, nesnenin masa stnde bakfl amza uygun flekilde konumlandrlmas iin balmumu ya da plastik hamuru kullanlr.
Taklarn ekim ncesinde silinip parlatlmas gerekir. Makro objektif kullandmz ekimlerde ok yakn ayrntlarn grntde kirlilik yaratmamas iin titiz olmak gereklidir. Nesne, ekime hazrlanrken kumafl eldiven kullanlabilir. LED flk
kaynaklar, nokta aydnlatma yaplabilmesi asndan bilinen dier flklara gre daha kullanflldr.
187
188
Objektiflerin nne taklabilen ring flafl tak ekimlerinde de kullanlmaktadr.

Fiber kollar sayesinde birok ynden kontroll flk salayan flafl kayna zellikle
mcevherat ekimlerinde kullanlr. Floresan tipi aydnlatmalar tafll taklarda tafln rengini gstermedii iin kullanlmaz. Tungsten aydnlatmalar ise tafln rengini
ortaya kartan bir aydnlatma salarlar. Renk scaklklarn iyi kontrol ettiimizde
flk kaynaklar bize, taklarn yansmalarndan da yaratc grntler yakalamamza olanak verir.
Tak ekiminde parlak bir yzeye koyduumuz nesnenin yansmasn da fotoraflamak ska kullanlan bir tekniktir. Taknn arka plannda kullanlan kadife
kumafl en iyi grntnn alnmas iin stdyoda bulundurulmas gereken aksesuarlardandr. Tak fotoraf yalnzca masada ekilmez, altn ve mcevherat en iyi
insan bedeninde grntlenir. Birok marka, rnlerinin ten zerinde ve giysilerle uyumlu olarak fotoraflanmasn ister.
Fotoraf 7.10
MEHMET
KOfiTUMOLU.
zleyicinin
dikkatini altn
kolyeye toplamak
iin arka planda
siyah fon
kullanlmfltr.
Gda (Yiyecek-ecek) Fotorafl

Yiyecek, iecek fotoraflamak iin stdyoda oluflturulan bir mutfak ya da yemein
hazrland bir ortamda yaplacak ekimlerde, scak ya da souk yemein hazrlanmas bir ekip iflidir. Hazrlanan malzemelerin scak ya da souk flklarla aydnlatlmasnn yan sra gn fl da bu tr ekimlerde kullanlr.
ekimi yaplacak malzemeler ok eflitli olabilir. Arka plan ve kullanlan malzemeler yemek, yiyecek ya da iecekle dorudan iliflkili olmaldr. rnein, ekmek ekimi yaplrken ortam buday, yulaf, msrla tasarlanabilir. Tahta kesim altl, dilimlenmifl ekmeklerin yanndaki bir bak ve rtler kompozisyonu salar.
189
Deniz rnlerinde beyaz porselen tabak, yeni aktlmfl zeytinyann yannda

bir ka ot grntye renk ve boyut katar. Pizza ekimlerinde sar, krmz renk
arlnn yan sra zeytin, sosis, salam ve peynirin bolca gzkmesi nemlidir.
Zeytinya fliflesinin iindeki yeflil svy gstermek iin nesnenin metal mutfak
malzemelerinin zerinde veya beyaz porselenle birlikte ekilmesi, dikkati mutfaa
ynlendirmek asndan nemlidir.
Yiyecek-iecek ekimlerinde netlik alan deiflkendir. rnein fotoraf makinesine dik konumda byke bir baln grntsn tmyle net verebilmek iin
ksk diyafram kullanmak veya dier etmenleri de birlikte kullanarak alan derinliini arttrmak gerekli olabilir. Dier yandan bir para pizzann n blmn arka
planda kalan parasndan ayrabilmek iin tam tersine alan derinliini azaltc uygulamalara gidilebilir.
Fotoraf 7.11
HAKAN AKDEMR.
Yemek fotoraf
ekerken, fotoraf
makinesinin masaya
oturan insann
yemee
bakfl asyla
SIRA SZDE
ayn ykseklikte ve
ada olmasna dikkat
edilir.
D fi N E L M
D fi N E L M
S O R U
S O R U
DKKAT
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
N N
Alan derinlii ve alan derinliini etkileyen etmenler hakknda daha

edinmek
K fazla
T A bilgi
P
iin Temel Fotoraflk kitabnzn Kontrol Sistemleri nitesinde yer alan Alan Derinlii blmn gzden geiriniz.
Ara (Otomobil) Fotorafl
SIRA SZDE
TELEVZYON
Otomobil ya da deiflik amal karayolu aralarnn 1950li yllarda reklamlarda fotoraf olarak kullanmlar ok azd. Afifl ve dergi gibi basl malzemelerde aralarn
NTERNET
izim olarak yer almalar daha yaygnd. Fotoraflamann yaygnlaflt
1960l yllarla birlikte, otomobiller ve aileler mutlu ve zengin durufllar veriyorlard. nceleri film stdyolarnda fotoraf ekimi yaplan aralar daha sonra dalk blgelerde,
yol dnemelerinde, llerde ve deniz kenarlarnda farkl meknlar oluflturularak
fotoraflanmaya baflland.
Ara Fotoraflnda Aydnlatma

Normalden ok daha byk alanlara ve zel aydnlatmalara ihtiya duyulan ara
ekimlerinde, gerektiinde kamyon, otobs, tank ve tr ekimi de yaplabilmelidir.
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
190
Aralarn boyalar, camlar ve her trl yansma oluflturan metalleri nedeniyle flklandrmann dengeli olmas gerekir. ekimlerde orta ve byk boy fotoraf makineleri kullanlr. Iflk kaynaklar gl ve eflitli olmak zorundadr. O nedenle ring
flafl gibi bir flk kayna tek baflna ara aydnlatmas iin uygun deildir.
stten uygulanan aydnlatma, nesnenin ana aydnlatmasn salar. Arkadan
aydnlatmann yan sra, nden 45 derecelik (dolgu amal) yumuflak aydnlatma
gereklidir.
Aralarda ayrntlar belirginlefltirmek iin farkl alardan flklandrma yaplr.
Park, stop lambalar ve i aydnlatmann gzkmesi iin flafl patlatldktan sonra
uzun pozlama yardmyla ortam fl ekimi gerekleflir. boyut uygulamalar ve
canlandrma programlar yardmyla da fotoraflara her trl mdahale mmkn
olmaktadr. ekimlerde (uzun bir alan derinliini oluflturabilmek iin) genel olarak
genifl al objektifler kullanlr, ancak ara zerindeki ayrntlar grebilmek iin
dar al objektifler de kullanlabilir. Her trl ara ekimlerinde bykl, hacmi ve gc hissettirmek iin alttan grfl teknii kullanlr. Bunu yapabilmek iin
fotoraf makinesi nesneye gre daha alt ada olmaldr.
Fotoraf 7.12
Ara fotoraf
ekerken aracn
zerindeki
ayrntlar
gstermek amacyla
farkl alardan
flklandrma
yaplr.
Fotoraf 7.13
HAKAN AKDEMR.
Stdyoda
denetlenebilir
koflullar altnda
yumuflak ve dengeli
bir aydnlatmayla
ekilmifl bir
otomobil
grnts.
Mobilya Fotorafl
Gnlk yaflantda en sk kullanlan eflyalar mobilyalardr. Evde, iflyerinde, lokantada, sinemada ve hayatn her yerinde mobilyalar mevcuttur. Fiyatn ve dayanklln her an kolayca deifltirmemiz mmkn olmaz. Mobilya sektr, moda deiflimlerinin en az etkilendii sektrdr. Bu yzden mobilya ticaretinde sunum ve
reklam ok nemlidir.
Mobilya ekiminde mekn dzenlemesi yaplarak; salon takm, yemek odas,
yatak odas ve ocuk odalarnn gerek ortamlarda ekimleri yaplr. Sadece mobilyann yer ald ve hi bir aksesuar kullanlmayan ekimler de yaplr. Mobilya
ekimlerinde daha ok genifl a objektifler kullanlr. Perspektif dzeltme zellikli objektiflerin yan sra, orta ve byk boy fotoraf makineleri bu tr ekimler iin
idealdir.
Yemek masas ve sandalyeler aydnlatlrken, fln gelifl ynnde glge olmayacak flekilde dzenlemeler yaplmaldr. Masa zerine servis alp tabak, atallarla kompozisyon hazrlanabilir ancak mobilyalarn kendi zelliklerini gstermesi ev
ortamnda veya zenle hazrlanmfl bir ev dekorunda mmkndr. Yatak odas takmnda bulunan ayna, ekim srasnda flk ve yansma alarndan fotorafya
zorluk karabilir. Yatak ve rtler, nevresim gibi malzemeler grntde tercih
edilir. Bazen de iflveren tarafndan yaln ve sadece malzemenin gsterildii ereveler istenir.
Mobilya ekimlerinde model kullanmlar eskiye gre azalmfltr. Aile, ocuk ve
aksesuarlarn mobilyalarn kullanm yerlerine gre hazrlanan bir mizansen iinde
yer almalar her zaman istenmeyebilir. Mobilya retilen fabrikalarda ekim iin ayrlan bir alan stdyo olarak hazrlanrsa fotoraf ekim kolayl salanmfl olacaktr. Mobilyalarn kurulumu, taflnmalar ve aksesuarlarnn yerlefltirilmesi aflamalarnda fabrikadaki alflanlardan yararlanlmas hem zaman hem de emek kaybn
azaltr. Mflteri temsilcisinin anlayflna gre yerlefltirilen mobilyalar fotorafnn
flk, kompozisyon ve bakfl asyla en iyi flekilde grntlenir.
Ev Tekstili Fotorafl
Kumafl, perde, havlu, nevresim, yatak rts ve evi giydiren her trl malzemenin
fotoraflanmas fotorafnn o alanda uzmanlyla olur. Fotoraf seimini yaparak farkl alanlarda uzmanlaflacaktr. Profesyonel bir fotorafnn her alanda fotoraf ekmesi hem doru hem de mmkn deildir. ekim donanm ve bilgi yetersiz kalaca gibi fotorafnn zaman ve para kaybetmesi de sz konusu olacaktr.
Ev tekstili bu ynyle ok nemli bir alandr. Her fotoraf bu alanda baflarl
olamaz, nk sanatsal bakfl as, yerlefltirme, renklerin doru kurgulanmas ok
nemlidir. Fotorafnn hedef kitlesi kadnlardr. Hedef kitlenin beeni eflitlilii ve dzeyi ok farkl olaca iin daha bafltan zor bir alflma yaplaca bellidir.
Byk miktarlarda ihra edilmesi ynyle de ev tekstilinde fotoraf daha da
nem kazanr. Kumafl ve havlularda renkler ok nemli ve etkilidir. ekim srasnda bu renklerin uyumu ve tasarm grnty ok etkiler. ekimi yaplan malzemelerin mflteri tarafndan beenilmesi, tercih edilmesine ynelik grnty elde
etmek her zaman kolay olmaz. zellikle kadn tketiciye ynelik olan bu tr rn
fotoraflarnda, izleyiciye elle ve gzle temas edilme hissini yaflatmak gerekir. Fotoraf tasarlanan rn kompozisyonunda ok iyi gzlem yapmal, istenen zellikleri n plana kartabilecek alar bulmal ve ortaya kan grnt baflkaca bir
aklamaya gerek brakmadan mesaj hedef kitleye aktarabilmelidir.
191
192
zet
N
A M A
N
A M A
Stdyo fotoraflnn genel zelliklerini aklamak.

Stdyo fotorafl gemiflteki resim geleneinden yararlanarak insan ve portre fotoraflyla
bafllamfl, gnmzde ise ticari reklam ve moda
fotoraflnn geliflmesiyle byk bir ivme kazanarak yaygnlaflmfltr. Stdyo fotoraflar
mflterinin isteklerini, sanat ynetmenin dzenledii grnty ekerler. Nesnenin grntlenmesinde ereve, tasarm, yerlefltirme, arka plan
ve yardmc malzemeler grnty oluflturan ana
unsurlardr.
Stdyo Fotoraflnda kullanlan donanmlar saptamak.
Stdyo fotoraflnda temel olarak standart (35
mm efldeer), orta boy ve byk boy fotoraf
makineleri kullanlmaktadr. Ayrca farkl zelliklere sahip objektifler stdyo ortamnn en nemli gereleridir. Fon sistemleri, stdyoda ekimi
yaplacak nesne ile arka plan birbirinden ayrabilmek iin kullanlmaktadr. Stdyoda ska karfllafltmz aralardan bir dieri ise beyaz, mat
ve yar-saydam pleksiglas zemini olan stil life
masalardr. zellikle dflk rtc hzl ekimlerde fotoraf makinesinin titremesini engelleyen ayaklar, stdyo ortamnda sarsntsz fotoraflar elde etmemizi salar. Yapay flk kaynaklar stdyo fotoraflnda kullanlan nemli donanmlar arasndadr. Srekli flk veren aydnlatmalar, flafllar, foto flood lambalar, floresanlar ve LED fotoraflkta kullanlan bafllca flklandrma sistemleridir. Iflk lmnde flkler
ve kullandmz fln renk scakln lmeye
yarayan aygtlar kullanlmaktadr. Yine ektiimiz fotorafta doru rengi ve pozlamay elde etmek adna kullanlan renk kartelas ve gri kartlar
nemli aralardr.
N
A M A
N
A M A
Stdyo fotoraflna zg aydnlatma tekniklerini aklamak.

Stdyo fotoraflnda ve zellikle portre fotoraflnda aydnlatma tmyle kendine zg zellikler taflr. Stdyolarda flk kaynaklarn
ve aydnlatmay denetlemek grece olarak daha
olanakl ve kolaydr. Stdyolarda istenilen etkileri elde etmek iin ok sayda ve zellikte flk
kayna ve yardmc gereler kullanlr. Farkl
renk scakl bileflkeleri, fliddet ve younluk farklar, kullanlabilecek farkl doku ve yanstrla
sahip yzeylerde amaca uygun grntler alnmasn salar.
Stdyo fotoraflnn kullanm alanlarn
ayrt etmek.
Stdyo fotoraflnda kullanlan alanlarn baflnda portre fotoraf gelmektedir. Kimliklerde
kullanlan vesikalk fotoraflar ve pasaportlarda
kullanlan biyometrik fotoraflar bu alann iinde yer alan ana bafllklardr. Bebek ve ocuk fotorafl bir dier stdyo alandr. Aileler iin
ocuklarnn fotoraflar en deerli karelerdir ve
bu kareleri elde etmek iin zel aydnlatmalar
yaplr. Stdyo fotorafnn reklama ve tantma
ynelik alanlar Moda, Tak, Gda, Otomobil, Mobilya ve Ev tekstili fotorafldr.
193
Kendimizi Snayalm
1. Afladakilerden hangisi 35 mm standart SLR fotoraf makinesinin grnt boyutudur?
a. 4.5x6 cm
b. 6x6cm
c. 9x6 cm
d. 10x12.5cm
e. 24x36mm
2. Afladakilerden hangisi orta boy fotoraf makinelerinin normal al objektifidir?
a. 50mm
b. 90mm
c. 180mm
d. 200mm
e. 300mm
3. Afladakilerden hangisi ring flafl ile ekim yapabileceimiz alanlardan birisi deildir?
a. Tak
b. Makro
c. Portre
d. Ara
e. Arkeoloji
4. Afladakilerden hangisi portre ekimi yaparken ana
fln yaratt glgeleri azaltmak iin kullanlan flktr?
a. Dolgu fl
b. Yan flk
c. Sa fl
d. Arka flk
e. Fon fl
5. Afladakilerden hangisinde biyometrik fotoraf
kullanm zorunludur?
a. Aile albm
b. Nfus czdan
c. Pasaport
d. Dn albm
e. renci kimlii
6. Afladakilerden hangisi tak fotoraf ekerken rnn parlamasn en aza indirgemek iin kullanlan
aratr?
a. Dzeltme filtresi
b. ekim adr
c. Stil life masas
d. ayak
e. Renk scaklk ler
7. Afladakilerden hangisi ayan bir ifllevidir?
a. Alan derinliini arttrarak daha net fotoraf elde
etmek
b. Nesnenin hareketinden doacak blur etkisini
azaltmak
c. Fotoraf makinesinin bakfl asn arttrmak
d. Fotoraf makinesinin sarslmasn nlemek
e. Yksek znrlkl fotoraf elde etmek
8. Afladakilerden hangisi ara ekimi yaplrken aracn bykln, hacmini ve gcn hissettirmek iin
kullanlan bir tekniktir?
a. Dar a objektif kullanmak
b. st a fotoraf ekmek
c. Glgeli flklandrma yapmak
d. Dengeli flklandrma yapmak
e. Alt a fotoraf ekmek
9. Afladakilerden hangisi mobilya fotoraf ekimi srasnda biimbozumunu (distortion) dzeltme amacyla
kullanlr?
a. Perspektif dzeltme zellikli objektif
b. Dengeli dalan flk yaplmas
c. ok genifl al objektif
d. ayak vb. sabitleme sistemleri
e. Polarize filtreler
10. Aflada verilen flk kaynaklarndan hangisinin kullanm en ekonomiktir?
a. Ark
b. Flaman
c. LED kaynaklar
d. Halojen
e. Floresan
194
1. e
Benjamin, W. (2002). Fotorafn Ksa Tarihesi.

stanbul: YGS Yaynlar.
Ertan, G., Erutku, B. (2004). Aklamal Fotoraf
Terimleri Szl. stanbul: Say Yaynlar.
Hicks, R., Schultz, F. (1994). Product Shots. Switzerland:
Pro Lighting.
Hicks, R., Schultz, F. (1996). Glamour Shots.
Switzerland: Pro Lighting.
Hicks, R., Schultz, F. (2002). The Photographers Guide
To The Studio. UK: David and Charles Book.
Hilton, J. (1996). Studio Portrait Photography.
Switzeland: Rotovision Pro-Photo Series.
Hnecke, R. (1989). Light For The Pro-Fessional.
Germany: Verlag Fr Foto und Video.
Kofltumolu, M. (2011). Fotorafnn Bir Yanstma
Biimi Olarak Portre. Fotoraf Dergisi (Say 95, ss.
74-77), stanbul.
Leppert, R. (2002). Sanatta Anlamn Grnts.
stanbul: Ayrnt Yaynlar.
McCartney, S. (2003). Photographic Lighting Simplified.
New York: Allworth Press.
Sontag, S. (1993). Fotoraf zerine. stanbul: Altkrkbefl
Yaynlar.
Sldr, N. S. (2002). Stdyoda Portre. stanbul: Yldz
Teknik niversitesi.
Time-Life Editors. (1976). The Studio. United States:
Time-Life.
Ward, D. (1990). Photography For Advertising. Great
Britain: Macdonald Illustrated.
2. b
3. d
4. a
5. c
6. b
7. d
8. e
9. a
10. c
Yantnz yanlfl ise, Stdyoda Kullanlan

Fotoraf Makineleri blmn yeniden gz
geiriniz.
Yantnz yanlfl ise, Stdyoda Kullanlan
Fotoraf Makineleri blmn yeniden gz
geiriniz.
Yantnz yanlfl ise, Aydnlatma ve Iflk
lm blmn yeniden gz geiriniz.
Yantnz yanlfl ise, Portre Fotorafl
blmn yeniden gz geiriniz.
Yantnz yanlfl ise, Portre Fotorafl/Vesikalk ve Biyometrik Fotoraflk blmn
yeniden gz geiriniz.
Yantnz yanlfl ise, Tak Fotorafl
Yantnz yanlfl ise, ayak maddesini
yeniden gz geiriniz.
Yantnz yanlfl ise, Ara Fotorafl
Yantnz yanlfl ise, Mobilya Fotorafl
Yantnz yanlfl ise, Aydnlatma ve Iflk
lm blmn yeniden gz geiriniz.

Sra Sizde 1
Fotoraf Kaynakas
Fotoraf 7.3, 7.10, 7.19: Mehmet Kofltumolu
Fotoraf 7.6, 7.7, 7.8, 7.18: Emin Emrah Yerce
Fotoraf 7.9: Ozan Akay
Fotoraf 7.11, 7.13: Hakan Akdemir
Fotoraf 7.15: Ekrem Tuluk
Fotoraf 7.16: Tolga Yurdaer
Fotoraf 7.17: Alper Erol
Fotoraf 7.14: Bir model zerinde ana flk alfllmasna rnek oluflturabilecek fotoraf yukarda verilmifltir. Kendi yaptnz alflmayla rnek fotoraf karfllafltrnz. Daha sonra dier flk kaynaklarn da kullanarak tam bir portre aydnlatmas yapabilirsiniz.
Seilmifl Fotoraflar
Fotoraf 7.15: EKREM TULUK. Evlilik-Dn Fotoraf rnei: Gelin ile damat nden yanstlan
6x6 cmlik saydam filmdeki pencere grntsyle oluflan fonun nnde poz veriyorlar. Sa
cepheden softbox, soldan anakla yaplan dolgu flk, ayrca iki adet sa fl ile desteklenmektedir.
ekim orta boy makineye 6x7 cmlik bir magazin taklarak yaplmfltr.
195
196
Fotoraf 7.16: TOLGA YURDAER. Moda Fotoraf rnei: Modelden beyaz fon nnde eflitli hareketler
yaparak poz vermesi istenmifltir. Ana aydnlatma softbox ile tam cepheden yaplmfl, softbox fln
altndan flemsiye ile dolgu uygulanmfltr. ekilen grntler aydnlk odada birlefltirilmifltir.
Fotoraf 7.17: ALPER EROL. Ev Tekstili Fotoraf rnei: Byk boy fotoraf
makinesi ile ekimi yaplan beyaz sandalye stndeki renkli havlulara, arka
planda dekoratif bir yeflil aa efllik etmifltir. Aydnlatmada iki adet tungsten flk
kayna ve yanstc kpk kullanlmfl, rtc hz deeri 1/8 saniye olarak
belirlenmifl ve ksk bir diyafram deeriyle uzun alan derinlii oluflturulmufltur.
197
198
Fotoraf 7.18: EMN EMRAH YERCE. Aile Fotoraf rnei: Saysal SLR Fotoraf makinesi ile ekilen aile
fotorafnda; modellerin olas hareketlerinin blur oluflturmamas iin rtc hz 1/60 saniye olarak belirlenmifl,
dengeli bir aydnlatma amacyla modeller iki cepheden aydnlatlmfltr.
Fotoraf 7.19: MEHMET KOfiTUMOLU. Portreye rnek: Ylmaz Duru fotoraf.

Fotoraf ekilirken ortam ierisinde bulunan yapay aydnlatmalardan
faydalanlmfltr. Arka plann alan derinlii dflnda kalmamas iin orta deerde
(f 5.6) bir diyafram uygulanmfltr.
199
Amalarmz
N
N
N
N
N
N
N
N

Fotorafn fikr mlkiyet hukuku ile iliflkisini aklayabilecek,
FSEKin uygulama alan bakmndan fotorafn eser olduunu tespit edebilecek,
Eser olarak fotorafn belirleyici zelliklerini saptayabilecek,
Fotoraf eseri sahibini ve eser sahiplerinin ne tr haklara sahip olduklarn
tanmlayabilecek,
Fotoraf eseri szleflmelerinin ne flekilde kurulacan aklayabilecek bilgi
ve becerilere sahip olacak,
Fotorafn resmetme tekniinin farkl alanlarda geliflmesini ve meta haline
dnflme srecini aklayabilecek,
adafl sanat kavramnn belirleyici zelliklerinden yola karak fotorafn
adafl sanat iindeki yerini tartflabilecek,
Galeri sistemi iindeki fotorafn yerini konuyla ilgili zel kavramlar aklayabilecek bilgi ve becerilere sahip olacaksnz.
Anahtar Kavramlar
Fikr Mlkiyet Haklar

Eser
Telif Hakk
Maddi-Manevi Haklar
Eser Szleflmesi
adafl sanat
Edisyon
Kratr
Sanat Kopyas
Galeri Sistemi
Sertifika
Mzayede
erik Haritas
Fotorafn Kullanm
Alanlar
Telif Haklar ve
Fotorafn Gncel
Sanat Ortamnda
Kullanm
FOTORAF VE FKR MLKYET

HAKLARI
ESER OLARAK FOTORAFIN
NCELENMES
FOTORAFIN ESER
KORUMASINDAN YARARLANMA
KOfiULLARI
FOTORAF ZERNDEK MAL VE
MANEV HAKLAR
FOTORAF ESER KULLANIM
SZLEfiMELER
ALINIP SATILAN NESNE OLARAK
FOTORAF
ADAfi SANAT OLARAK
FOTORAF
FOTORAFIN YEN ORTAMLARI
Telif Haklar ve
Fotorafn Gncel Sanat
Ortamnda Kullanm
FOTORAF VE FKR MLKYET HAKLARI
Fotoraf optik yolla yzey zerine resmetme tekniidir. Fotoraf denildiinde, kt yzeyde ya da bilgisayar ortamnda ortaya kan ikiboyutlu bir resim anlafllr.
Bu durum her trl fotoraf iin geerlidir. Fotorafn bir retimiyle ilgili teknik
sreci, bir de kullanm sreci sz konusudur. Fotorafn kulanm sreci denildiinde de fotoraf eken fotorafdan bafllayan ve fotoraf en son noktada (farkl ortamlarda; rnein gazete, dergi, reklam panosu gibi) kullanmyla ilgili flartlar ve
sreler anlafllr. Fotoraf bir fikr rndr; akln, dflncenin ve hissedip ifade etmenin ortaya kard sonutur. Hukuk dzeni, fikr rnler zerinde kiflilere
fikr haklar tanmfltr. Fikr rnler ve fikr rn meydana getirenler, fikr mlkiyet hukuku kapsamnda korunmufltur.
Fikr Mlkiyet Hukuku Terimi

Fikr Mlkiyet Hukuku terimindeki fikr kelimesi konuyu deil, mlkiyetin trn ifade etmektedir. Fikr olan mlkiyettir ve bu mlkiyet maddi varl bulunan eflyaya iliflkin mlkiyetten farkldr; mlkiyet terimi hak sahiplii anlamnda
kullanlmfltr. Bu nedenle fikr mlkiyet hukuku terimi en genifl anlam ile hem
fikir ve sanat eserleri (copyrights) zerindeki haklar, hem de sna mlkiyet haklarn kapsar. Fikir ve sanat eserleri zerindeki haklar ifade etmek iin kullanlan
ngilizcedeki copyright szc, yaygn olarak telif haklar anlamnda kullanlr.
Fotoraf eserleri telif yasalar ile korunurlar. Telif yasalaryla korunan, dfl dnyaya fikr rn olarak yansyan fotoraf eserleridir.
Fikr hak, kiflinin fikr rnler zerinde hukuka korunan tekel yetkilerinden
oluflur; sna haklar ise, fikir ve sanat eserleri dflnda kalan fikr rnler zerindeki haklardr. Her iki kategoride deerlendirilebilecek rnekler tabloda gsterilmifltir.
Hukuk dzeni, bir toplumda

yrrlkte bulunan hukuk
kurallarnn tmn ifade
eden bir terimdir.
202
Tablo 8.1
Sna mlkiyet
haklar ile fikir ve
sanat eserleri
haklarnn
tablolafltrlmfl
grnm.
FKR MLKYET HAKLARI

SINA MLKYET HAKLARI
FKR VE SANAT ESERLER
Markalar
Patent
Endstriyel Tasarmlar
Faydal Modeller
Corafi flaretler
Entegre Devre Topografyalar
Biyoteknolojik Bulufllar
Ticaret Unvanlar ve flletme Adlar
Ticari Srlar
lim ve Edebiyat Eserleri

Musiki Eserleri
Gzel Sanat Eserleri
Sinema Eserleri
flleme ve Derleme Eserler
Fikr mlkiyet hukukunun, hukukun dier dallarndan farkl kendine zg nitelikleri vardr. Bu hukuk dalnn korumas kapsamndaki fikr rnler zerindeki
haklar, maddi mlkiyet haklarndan eflitli alardan ayrlrlar. Her fleyden nce fikr rnler soyuttur; maddi varlklar yoktur. Fikr rnler dfl dnyaya, bir izgi, flekil, renk kompozisyonu, gzel sesler, tnlar bir fliir, bir roman olarak yansrlar. Bu
balamda zerinde somutlaflt eflyadan da farkl bir varla sahiptirler. rnein
bir yal boya tabloda fikr rn tuval veya tuval zerindeki boya deil, boyay ve
tuvali resme dnfltren yaratc fikr alflmasnn ortaya kard sonutur. Fikr
rnn bir madde zerinde somutlaflmas onun soyut olduu gereini ortadan
kaldrmaz. Bu nedenle, tuvalde somutlaflmfl fikr rn, fikr mlkiyet hukukunun
konusu iken tablonun kendisi maddi mlkiyet haklarnn konusudur. Tabloyu satn alan kifli sadece tablonun maddi mlkiyetine sahiptir. Tablonun zerindeki fikr mlkiyet hakk (telif hakk) ise onu meydana getirene aittir. Fikr mlkiyet hakk sahipleri, sahip olduklar haklar herkese karfl ileri srebilir ve bu haklar kullanlmakla da tkenmez.
Fikr Mlkiyet Hukukunun Tarihi Geliflimi

Fikr mlkiyet hukuku, fikr rnn sahibini korumay kendine ama edinmifl olmasna ramen fikr rnlerin hukuken korunmas olduka yeni bir geliflmedir.
Dnyada nce telif sonra sna haklara iliflkin hukuki metinler kabul edilmifltir.
zellikle matbaann icad ile birlikte fikr rnn oaltlabilmesinin mmkn hale gelmesi, fikr rn ekonomik deere kavuflturmufltur. Bu geliflme arlkl olarak edebi eserleri etkilemifltir. Ancak geliflme yazarlara deil yaynevi sahiplerine
yaramfltr. Telif haklar bakmndan ilk kez 15. yzylda yaynevlerine, eserlerin
baslp, oaltlp satlmas hakkn ieren imtiyazlar verilmifltir. Eser sahibinin haklarn tanyan, hakk yaynevinden asl sahibine iade eden ilk dzenleme 1709 tarihli ngiliz kanunudur (Kralie Anne Kanunu). Telif haklarna iliflkin modern hukuki dzenlemeler Fransz htilalinden sonra mmkn olabilmifltir. Almanya, svire gibi Avrupa lkeleri 1791 tarihli Fransz Kanunu rneini takip etmifllerdir.
lkemizde ise fikr mlkiyet hukukunun tarihi kkleri Osmanl dnemine kadar
uzanmaktadr. Osmanl devletinde basmevi kurup Trke kitap yaymlama izni
alan ilk kifli brahim Mteferrikadr. Fikr rnler zerindeki ilk telif korumas batllaflmann etkisi ile 1850li yllarda bafllamfltr. Eser sahiplerini koruyan ilk belge
1850 tarihli Encmen-i Danifl Nizamnamesidir. Gerek anlamda ilk fikir ve sanat
eserleri kanunu ise 1910 tarihli Hakk- Telif Kanunudur.
8. nite - Telif Haklar ve Fotorafn Gncel Sanat Ortamnda Kullanm
Telif haklar ile ilgili Cumhuriyet dnemindeki ilk dzenleme 1952 tarihinde
yrrle giren 5846 sayl Fikir ve Sanat Eserleri Kanunudur (FSEK).
Buna gre her trl eser yasann korumas altndadr. Bu eserler bakmndan
korunan hak esasen ayn olsa da, ihlal edilifl biimleri ve hak eflitleri bakmndan
farkllk bulunmaktadr. Bu nitede, FSEK kapsamnda fotoraf eserleri ile bu eserlerden doan telif hakk ve uygulama bakmndan zellik gsteren hak ihlalleri
zerinde durulacaktr.
19. yzyl profesyonel fotoraflarnn en
byk skntlarndan biri, bin bir emekle
ve byk masraflarla ekmifl olduklar
fotoraflarn korsan kopyalarnn ok
daha ucuz fiyatlardan satlmalaryd.
Vien Abdullah, bu durumu nlemek iin
1891 ylnda yazl olarak saraya
baflvurmufltu. Bunun zerine Abdullah
Efendi tarafndan yaplmfl btn
ekimlerin baflkalar tarafndan kopya
edilmesi, sultann 27 Haziran 1891 tarihli
iradesiyle yasaklanmflt. 1892 yl Ekim
aynda yaynlanan bir tezkere, hem
Ressam Abdullah Efendi, hem de Osmanl
imparatorluu snrlar iindeki tm dier
fotoraflar iin gelecekteki zor gnlerin
kara habercisiydi. Bundan byle
fotoraflara artk vergi deme
zorunluluu getiriliyordu. Fotoraflarn
uykularn kartacak 14 Ekim 1892 tarihli
genelgenin ayrntlar da ok ilginti.
Fotoraflar bu ifle parasz bafllayarak
az zamanda servet sahibi olup, hi vergi
vermemekle sulanyorlard.
203
Telif Hakk: Fikir ve Sanat

Eserleri Kanunu (FSEK) ile
korunan eserler zerinde
sahip olunan haklara denir.
Tablo 8.2
Bahattin
ztuncayn
Dersaadetin
Fotoraflar adl
alflmasndan
alnan ilk Hakk-
Telif Kanuna iliflkin
metin.
FSEKte, 1995, 2001 ve 2004 tarihlerinde deifliklikler yaplmfltr. 1995 yl fikr

mlkiyet hukukumuz asndan dnm noktas olmufltur; fikr mlkiyet haklar
alandaki uluslararas szleflmelere taraf olunmufltur. Dnya Ticaret rgtn
(DT) kuran anlaflmann eklerinden TRIPSin kabul ve yine gmrk birliini kuran 1/95 sayl AB-Trkiye Ortaklk Konseyi Kararnn, etkisiyle 1995 ylnda patent, marka, tasarm ve corafi iflaretlerin korunmas hakknda drt ayr Kanun
Hkmnde Kararname (KHK) yrrle konulmufltur.
Bu Kanun (FSEK), fikir ve sanat
eserlerini meydana getiren eser
sahipleri ile bu eserleri icra eden
veya yorumlayan icrac sanatlarn,
seslerin ilk tespitini yapan fonogram
yapmclar ile filmlerin ilk tespitini
gereklefltiren yapmclarn ve
radyo-televizyon kurulufllarnn rnleri
zerindeki manevi ve mali haklarn, bu
haklara iliflkin tasarruf esas ve usullerini,
yarg yollarn ve yaptrmlarn kapsamaktadr.
Tablo 8.3
5846 sayl Fikir ve
Sanat Eserleri
Kanununun ierii.
204
Tablo 8.4
5846 Sayl Fikir ve
Sanat Eserleri
Kanununun
koruma konular.
SIRA SZDE
D fi N E L M
5846 Sayl Fikir ve Sanat Eserleri Kanununun Koruma Konular

Balant Haklar
(M.81-82)
Dier Koruma Konular

(M.83-87)
crac sanatlar
cray organize eden mteflebbisler
SIRA SZDE
Fonogram
yapmclar
Yayn kurulufllar
Film yapmclar
Ad, Alamet ve fiekiller

flaret, resim ve sesler
Mektup, Gnlk vb.
Resim ve Portreler
D fi N E L M
Fikir ve Sanat Eserleri

(M.1-79)
S O R U
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
Su - Generis Veri Tabanlar

(Ek. M.8)
K K A T rgt (WIPO - World Intellectual Property Organization) lkeler

Dnya Fikr DMlkiyet
arasnda iflbirlii ortam yaratarak, fikr haklarn dnya apnda korunmasn salamak
amacyla 1970
SIRAylnda
SZDE kurulmufltur. Bugn Trkiye de Dnya Fikr Mlkiyet rgt bnyesindeki uluslararas antlaflmalarn byk blmne taraftr.
N N
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
Tablo 8.5
Konuyla lgili
Maddelerin
erikleri.
AMALARIMIZHukukunun Dier Hukuk Dallar ile liflkisi

Fikr Mlkiyet
Fikr mlkiyet hukukunun, fikr mlkiyetin hak olarak kabul ve korunmas ilkesinden hareketle oluflmufl kendine zg kurallar olan bir hukuk dal olmas yannK anayasal
T A P ilkelere dayanan ve ayn zamanda, medeni hukuk, ticaret ve
da; temelleri
haksz rekabet hukuku, devletler zel hukuku ve ifl hukuku gibi eflitli zel hukuk
dallar ile iliflkisi olan bir yaps vardr.
TELEVZYON
Trk Anayasasnda
(1982 Anayasas) fikr mlkiyeti koruyan ak bir hkm
bulunmamasna ramen Trkiyenin de taraf olduu nsan Haklar Evrensel Beyannamesinin 27. maddesinin 3. fkras genifl yorumlandnda ve 1982 Anayasasnn Mlkiyet
Hakkn dzenleyen 35. maddesi ele alndnda baz sonulara varNTERNET
labilir. Buna gre; Herkes, mlkiyet ve miras haklarna sahiptir. Bu haklar, ancak
kamu yarar amacyla, kanunla snrlanabilir. Mlkiyet hakknn kullanlmas toplum yararna aykr olamaz hkm eser sahibinin eseri zerindeki mlkiyet hakkn da kapsamna ald sonucuna ulafllabilir.
nsan Haklar Evrensel Beyannamesi
Madde 27.- Herkes toplumun kltrel yaflamna serbeste katlma,
gzel sanatlardan yararlanma, bilimsel geliflmeye
katlma ve bundan yararlanma hakkna sahiptir. Herkesin yaratcs
olduu bilim, edebiyat ve sanat rnlerinden doan maddi ve manevi
karlarnn korunmasna hakk vardr.
Anayasa Madde 35. Herkes, mlkiyet ve miras haklarna sahiptir.
Bu haklar, ancak kamu yarar amacyla, kanunla snrlanabilir.
Mlkiyet hakknn kullanlmas toplum yararna aykr olamaz.
Anayasa Madde 27. Herkes, bilim ve sanat serbeste renme
ve retme, aklama, yayma ve bu alanlarda her trl arafltrma
hakkna sahiptir.
Fikr mlkiyet hakknn mutlak hak nitelii onu medeni hukukla yakn balant iinde olmasn gerektirir. Ayrca fikr mlkiyet hukukuna, medeni hukukun birok kurumu, zellikle kifli hukukuna, haksz fiillere ve sebepsiz zenginleflmeye
iliflkin hkmler uygulanr. Yine ayn flekilde fikr mlkiyet haklarnn yaratc ifli
koruma zellii, bu hukuk dalnn ifl hukuku ile iliflkisine yol aan bir zelliktir.
rnein FSEKnun kanunun 18. maddesi eserden doan haklar kullanma yetkisi
mnhasran eser sahibine aittir kuralna bir istisna getirilmifltir. Sz konusu hkm dorudan memur, hizmetli ve iflilerin eserleri hakkndadr. Buna gre aralarnda yaptklar bir szleflme ile aksi kararlafltrlmfl olmadka memur, hizmetli veya iflilerin ifllerini grrken meydana getirdikleri eserler zerindeki haklar bu kiflileri alfltran veya tayin edenlerce kullanlacaktr.
Fikr mlkiyet haklarnn dier bir nitelii ise zaman ve mekna bal olmamalardr. Yani eflya zerindeki haklardan farkl olarak ayn anda farkl yerlerde bulunabilirler, farkl kiflilerce kullanlabilirler ve kullanldka da tkenmezler. rnein
lkesellik ilkesi gerei eser sahipleri lkesi dflnda herhangi baflka bir lkede de
hukuki korumadan yararlanmak istiyorsa, ilgili lkenin yasalarnda ngrlen flekli ve maddi koflullar yerine getirmekle ykmldr.
205
lkesellik ilkesi, bir hakkn

lke snrlar iinde, o
lkenin yasalar
erevesinde korunmasdr.
ESER OLARAK FOTORAFIN NCELENMES

Her fotoraf 5846 sayl Fikir ve Sanat Eserleri Kanununun (FSEK) korumasndan
yararlanamaz. Bir fikr rn zerindeki haklarn fikir ve sanat eserleri hukuku uyarnca korunmas, sz konusu rnn eser olarak kabulne baldr. Fotoraflar
zerinde, fikir rn olmalar ve yasada tanml eser olarak kabul edilmeleri nedeniyle telif hakk vardr. Sadece FSEKe gre eser saylan fotoraflar hukuken korunurlar. FSEKte bir fikr rnn eser olarak korunabilmesi iin iki flart aranmaktadr:
FSEKte ngrlen ilim ve edebiyat, musiki, gzel sanat ve sinema eserleri
gibi eser trlerinden biri olmaldr (objektif flart).
Sahibinin (yaratcsnn) zelliini taflmaldr (sbjektif flart).
Fotoraflar, FSEK.in 4. maddesinin 5. fkrasnda, fikir ve sanat eserleri eflitleri
arasnda gzel sanat eserleri iinde gsterilmifllerdir.
Gzel Sanat Eserleri
Yal ve suluboya tablolar; her trl resimler, desenler, pasteller,
gravrler, gzel yazlar ve tezhipler, kazma, oyma, kakma veya
benzeri usullerle maden, tafl, aa veya dier maddelerle izilen
veya tespit edilen eserler, kaligrafi, serigrafi
Heykeller, kabartmalar ve oymalar
Mimarlk eserleri
El iflleri ve kk sanat eserleri, minyatrler ve ssleme sanat
rnleri ile tekstil, moda tasarmlar
Fotorafik eserler ve slaytlar
Grafik eserler
Karikatr eserleri
Her trl tiplemeler
Gzel sanat eserleri grme duyumuza hitap ederek estetik bir haz uyandran,
bir yzey zerinde yahut cisim halinde oluflmufl, dille ifadeleri mmkn olmayan
fikr rnler olarak tanmlanmaktadr. Gzel sanat eserleri bakmndan kanun ko-
Tablo 8.6
Kanun Asndan
Gzel Sanat Eserleri.
206
Bedi (estetik); rnei

olmayan, ltif, gzel, nadide
gzellik llerine uyan,
gnl okflayan, beenilen
demektir.
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
yucu koflul olarak estetik deere sahip olma unsurunu aramfltr. Bu nedenle bir
fotorafn FSEK asndan gzel sanat eseri saylabilmesi ve gzel sanat eseri olarak korumadan yararlanabilmesi iin o fotorafn bedi vasfnda olmas; baflka bir
anlatmla estetik nitelikte olmas gerekir. Fotoraf eserlerinde fotoraf eken kiflinin zellikleri, konu seiminde ve kullanlan fotoraf tekniinde grlr. Estetik
nitelik ise, konunun plak gzle grnenden baflka trl yanslatlmas halinde
mevcut saylabilir. 5846 s. FSEKnun 4. maddesinin 5. bendine gre, fotorafn gSIRA SZDE
zel sanat eseri
saylabilmesi iin bedii vasf haiz olmas gerekir. Bu itibarla bir fotoraf zerinde FSEKna gre hak iddia edilmesi halinde ncelikle o fotorafn bedii vasf haiz
olmadnn tespiti gerekir (11. HD, 21.3.1989, E. 1988/4668, K.
D fiolup
NELM
1989/1821). Estetik nitelii taflmayan, eser niteliinde olmayan fotorafn fotokopi yoluyla oaltlmas hak ihlali olarak grlmemifltir (11 HD. 20.10.1987, 2770S O R U
9492).
D bulunmayan
KKAT
Estetik nitelii
fotoraflar, koflullar varsa bilimsel ve teknik eser ilim ve kapsamnda korunabilir (FSEK. m. 2/3). Estetik, bilimsel ve teknik deeri bulunmayan fotoraflar eer bir
SIRAflahs
SZDEkonu almfllarsa flahsiyet haklar erevesinde (FSEK. m. 86), bunun
dflndaki fotoraflar ise mlkiyet hakk veya rekabet hkmleri erevesinde korunabilir
(m. 83-84).
N N
AMALARIMIZ
FOTORAFIN ESER KORUMASINDAN YARARLANMA

K T A P
KOfiULLARI
Gzel sanat eseri olarak bir fotorafn telif hakkndan yararlanabilmesi iin estetik
nitelii kstasnn haricinde ayrca sahibinin (yaratcsnn) zelliini taflmas gerekT E L E V bir
Z Y Ofikr
N alflmann rn olan, sahibinin yaratc gcn yanstan
lidir. Bamsz
fotoraflar eser olarak hukuki korumadan yararlanabilir. Fotorafn sahibinin yaratc gcn yanstmas, eserde daha nce duyulmamfl veya grlmemifl mutlak bir
orijinalite bulunmas
demek deildir. Bir baflka fotorafn birebir taklidi ya da kopNTERNET
yas deil; asgari dzeyde zgnle sahip bir fotoraf olmas gerekmektedir. Bu
noktada her fotorafn bir zgnlk tafld varsaymndan hareket edilir. FotoSIRA sahibinin
SZDE
raf eserlerinde
zellii, konu seiminde ve kullanlan fotorafn tekniinde grlr. Fotoraf eken kifli, fotorafn tekniini bilerek fl yourur. Fotoraf
makinesini,
sradan bir insan gz, sadece bir konuya bakmak iin kullanabilir; eD fi N E L M
kilen fotoraf, sadece o durumu tespit etmekten teye geemeyebilir. Ancak fotoraf karesini, fotoraf makinesinin ynlendirdii olay ya da durumda kendine
S O R U
zg grd
fleylerle dolduran kiflinin eseri zgn saylabilir.
zgnlk, kompozisyonda,
ekim asnda ve flkta aranmaldr.
DKKAT
rneinSIRA
Yargtayn
bu kararnda, davallarn sorumlu olduu gazetede yaynSZDE
lanan fotorafn, davacya ait albmde yer alan fotoraflardan biri olup olmad,
bu fotorafn eser niteliinde bulunup bulunmad tartfllmfltr. Taraflar arasndaki uyuflmazln
zm iin ncelikle davacnn kendisine ait olduunu iddia etAMALARIMIZ
tii fotorafla, davallarn sorumlu bulunduu gazetenin 15.03.2001 tarihli basksnda yaynlanan fotoraflarla ayn fotoraflar olup olmadnn, ayn olduu takK fotorafnn
T A P
dirde anlan
FSEK kapsamnda eser nitelii taflyp taflmadnn akla kavuflturulmas istenmifltir (11. HD. 01.11.2004, 2004/1463 E. - 2004/10641 K).
N N
TELEVZYON
TELEVZYON
NTERNET
NTERNET
207
Fotoraflk alanndaki eserlerin telif hakk korumasndan yararlanabilmesi

SIRA SZDEiin gereken
koflullar nelerdir?
D fi N E L M
FOTORAF ZERNDEK MAL VE MANEV
HAKLAR
Eser Sahibi
S O R U
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa gre eser sahibi, eseri meydana getiren kiflidir
(m. 8/1). Bu yaratma gerei ilkesine gre her fotoraf eken, ektii fotoraf zeDKKAT
rinde telif hakkna sahiptir. Eserin meydana getirilmesi telif hakknn doumu iin
yeterlidir. Bu nedenle eseri meydana getiren kiflinin eser zerindeki hak sahipliiSIRA SZDE
nin doabilmesi iin hukuki ehliyet veya sicile tescil gibi koflullar
aranmaz. Fotoraf eserlerinin sahibi kural olarak fotoraf eken kiflidir. fli - iflveren iliflkisinde
eserin sahibi, eseri meydana getiren iflidir. Ancak, ifl iliflkisi AMALARIMIZ
gerei meydana getirilen eser zerindeki haklar kullanma yetkisi iflverene braklmfltr (FSEK m.18).
Bu balamda ifl szleflmesiyle bir gazete, dergi ve benzeri yerlerde alflanlarn ifllerini yaparken ektikleri fotoraflarn sahibi iflverendir. Birden
K ok
T Akifli
P tarafndan
oluflturulan eserler asndan ise eser sahiplii ortak eserler veya elbirlii halinde eserler asndan ayr ayr ele alnarak belirlenir. Birden ok kiflinin oluflturduu eser, ksmlara ayrlabiliyorsa ortak eser sahiplii sz konusudur.
sayT E L E V Z YFSEKte
ON
lan eser gruplarndan ya ayn gruba ait eserlerde bir araya getirilerek ya da ayr ayr gruplardan eserler bir araya getirilerek ortak eserler oluflturulabilir. rnein bir
kitapta yer alan fotoraflar ile kitabn metni, ayr ayr eser gruplarnn bir araya geT E R Nsahiplerinden
ET
tirilmesiyle birlikte ortak eser oluflumuna rnektir. Bu durumda Neser
her biri, meydana getirdii ksmn sahibidir. Elbirlii halinde eserler, birden ok kiflinin meydana getirdii ayrlmaz bir btn oluflturan eserlerdir (m.10). Bu tr eserlerde eser sahibi, onu meydana getirenlerin birlii olan adi flirkettir. Eserle ilgili kararlar bu birlik alabilir ancak birlii oluflturan her kifli, hak ihlallerine karfl tek baflna hareket edebilir (m.10/2).
N N
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
Eserden Doan Haklar

Telif yasas ile eser sahibinin mali ve manevi haklar koruma altna alnmfltr (m.
13). Telif hakk, fotoraf sahibine, fotoraf zerinde manevi ve mali (ekonomik)
haklar bahfleder. Fotoraf sahibi, fotorafn kamuya sunulup sunulmayacana,
kamuya ne zaman ve nasl sunulacana, kendi ad veya takma ad ile mi yoksa adsz olarak m kamuya sunacana karar verebilir. Fotoraf, sahibinin kiflisel evresi dflna kt zaman kamuya sunulmufl saylr. Kamuya sunulan bir fotorafn
izinsiz kullanmna veya baflkalar tarafndan fotorafta deifliklik yaplmasna enSIRA SZDEyararlanlagel olunabilir. Ayrca fotoraf sahibi, kendisine ait olan bir fotoraftan
rak baflka bir fotorafn meydana getirilmesine izin verme hakk vardr. Baflka bir
deyiflle fotoraf sahibi, fotorafnn ifllenmesine izin verebilir.D Bu
ifllenfi Ndurumda
ELM
mifl fotoraf zerindeki haklar ifllenen fotorafn sahibine aittir. flleyen kifli, asl fotoraf sahibinin izin verdii lde iflledii eseri kullanabilir. Fotoraf sahibinin
S O R U
haklar arasnda ise fotorafn oaltma ve yayma hakkn sayabiliriz.
Ksaltmalar, eklemeler veya teknik deifliklikler gibi asl fotoraf zerinde
olmayan
D K K Aesasl
T
deifliklikler iflleme girmez. rnein, bir fotorafn boyutuna iliflkin bir deifliklik iflleme
girmez.
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
N N
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
208
Tablo 8.7
Eserden Doan
Haklar.
SIRA SZDE
D fi N E L M
ESER SAHBNN MANEV HAKLARI
ESER SAHBNN MAL HAKLARI
Eseri Kamuya Sunma Hakk (m.14)

Adn Belirlenmesi Hakk (m.15)
Eserde Deifliklik
Yaplmasn nleme
SIRA SZDE
Hakk (m.16)
Eserin Aslna Ulaflma Hakk (m.17)
Teflhir Hakk
D fi N E L M
Tahrip Etmeyi nleme Hakk
flleme Hakk
oalma Hakk
Yayma Hakk
Yayn ile (iflaret, ses ve grnt nakline
yarayan aralarla) umuma iletim Hakk (m.25)
Pay ve Takip Hakk
S O R U
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K K A T meydana getirilmesiyle kendiliinden doar. Bunun iin bildirim ya

Telif haklar,D eserin
da tescil gibi bir usule ihtiya bulunmamaktadr. Buna karfllk patent, faydal model, marka ve tasarm
gibiSZDE
sna mlkiyet kategorisinde yer alan haklar Trk Patent Enstits (TPE)
SIRA
gibi bir idari kurumda tescil ettirilmelidir. Mali haklar, eser sahibinin yaflam boyunca ve
lmn takiben 70 yl sre ile korunurlar.
N N
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
Tablo 8.8
Telif Haklarnn
hlali Halinde
Alabilecek
Davalar.
AMALARIMIZ
Mali ve Manevi Haklara Tecavz Halinde leri

Srlebilecek Talepler ve Alabilecek Davalar
K Eserleri
T A P
Fikir ve Sanat
Kanunu, fotoraf sahibine, manevi ve maddi haklarna karfl tecavzlerde hukuk davalar ve ceza davalar olmak zere temel olarak iki farkl baflvuru yolu ngrmfltr. rnein ektii fotoraflarn B dergisinde yaynlaT E L E V Z Yizin
O N vermifl olan bir kifli, sz konusu fotoraflarn baflka bir basmas konusunda
l eserde yaymlanmas zerine tecavzn refi (giderimi), tecavzn meni (nlenmesi), maddi ve manevi tazminat davas olmak zere kanunda ngrlmfl olan
hukuk davalarndan
N T E R N E T birini aabilir. Buna gre, fotoraf sahibi var olan ve halen devam etmekte olan bir tecavze karfl, tecavzn sona erdirilmesini, henz gerekleflmemifl fakat gerekleflmesi kuvvetle muhtemel bir tecavzn nlenmesini veya
sebebiyle urad maddi ve manevi zararn giderimini talep edebilir.
Telif Haklarnn hlali Halinde Alabilecek Olan Hukuk Davalar

Hukuk Davalar
Eser Sahibini Tespit Davas
Tecavzn Tespiti Davas
Tecavzn nlenmesi ve Kaldrlmas Davas
Tazminat Davalar
Hukuk davalarn eser sahibi ve miraslar aabilecei gibi, mali hak sahibi ve
mnhasr lisans sahibi de aabilir. Hukukumuzda kural olarak hukuk davalar, davalnn ikametgh mahkemesinde alr (HUMK.m.9). Buna karfllk FSEK, ayrca
davacnn kendi ikametgh mahkemesinde de tecavzn refi (giderimi), tecavzn meni (nlenmesi) davalarn aabileceini hkme balamfltr (m. 76). Tazminat davalar iin ise bu tr bir istisna sz konusu deildir. Haksz fiil niteliinde bulunan tecavz fiilinin yapld veya sonularnn grld yer de alabilir. Fikr
mlkiyete iliflkin btn davalarda grevli mahkeme, ihtisas mahkemeleri kapsa-
209
mnda olan Fikr ve Sna Haklar Mahkemesidir. rnein, fotorafnn izinsiz olarak ifllenmifl oaltlmfl, yaynlanmfl olmas nedeniyle mali haklarnn ve kamuya
sunma, isim belirtme ve fotorafta deifliklik yaplmasndan oluflan manevi haklarnn ihlal edildiini dflnen her hangi bir kifli maddi ve manevi tazminat talebiyle Fikr ve Sna haklar Hukuk Mahkemesinde dava aabilir. Bu davada ncelikle
dava konusu olan fotorafn gzel sanat eseri olup olmad tespit edilir. Eer davacya ait fotorafn estetik deeri varsa, fotoraf ekimi, hayal gc ve yaratclk
kullanlmak ve zel aba sarf edilerek yaplmflsa, fotoraf gzel sanat eseri saylr.
Daha sonra maddi ve manevi tazminat talebi incelenir.
Fotoraf zerinde telif hakk ne zaman kazanlr? Dflnnz
SIRA SZDE
FOTORAF ESER KULLANIM SZLEfiMELER
D fi N E L M
Fotoraf eseri sahibi (veya miraslar) eserden kaynaklanan mali
haklar; sre, yer
ve muhteva itibariyle snrl veya snrsz, karfllkl veya karfllksz olarak bir baflO R U
kasna yazl bir szleflme ile devredilebilecei gibi bu haklarnS kullanm
(lisans ruhsat) hakk da baflkasna braklabilir. Manevi haklar, hayatta iken veya ldkten
sonra devredilemez, feragat edilemez, hukuk ifllemlerle snrlanamaz. Bununla
DKKAT
birlikte nc kiflilere bu haklarn kullanma yetkisi verilebilir. Bu noktada mali
haklarn devri ile bu haklarn kullanma yetkisinin verilmesinin birbirinden farkl
SZDE verilmesi,
kavramlar olduu unutulmamaldr. Mali haklarn kullanma SIRA
yetkisinin
ruhsat veya lisans olarak adlandrlr. Mali haklar birbirinden bamszdrlar. Bu
haklar ayr ayr devredilebilir veya lisans verilebilir. Devredilen
mali haklar, devreAMALARIMIZ
denin malvarlndan kar. Lisans ifllemiyle ise, kullanm yetkileri verildii iin
mali haklar, hak sahibinde kalmaya devam eder.
Fotoraf sahibi, mnhasr (inhisari) olmayan ve mnhasr olan
K T olmak
A P zere iki
tr lisans (kullanm) szleflmesi yapabilir. Mnhasr olmayan szleflmelerde hak
sahibi genelde belli bir sre iin snrl olarak hakkn kullanmnn devrini yapmfl
olup, devralann devralmfl olduu hakk bir baflkasna devir
T E Lhakk,
E V Z Y Otecavzlere
N
SIRA SZDE
karfl gerekli nlemleri alma yetkisi gibi hak ve yetkileri bulunmamaktadr.
Hak sahibi bir baflka nc flhsa da ayn hakk devredebilir. Mnhasr olan szleflmelerde ise hak sahibi yine genelde belli bir sre iin snrl olarak
hakkn kullanmD fi N E L M
N
T
NET
nn devrini yapmfl olup, devralann devralmfl olduu hakk birE Rbaflkasna
devir
hakk, tecavzlere karfl gerekli nlemleri alma yetkisi gibi hak ve yetkileri bulunS O R U
maktadr. Hak sahibi bir baflka nc flahs ayn hakk devredemez.
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
N N
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
Lisans: Eser zerindeki mali
haklarn kullanm hakkn
devreden anlaflmalara
kanun lafznda
T E Lruhsat
EVZYON
uygulamada lisans
SIRA SZDE
denilmektedir.
Hakkn devri anlaflmalarnda o hak, hak sahibinin mal varlndan kmakta

D K K A Tve devralann
SIRAhak
SZDE
mal varlna girmektedir. Lisans (kullanm) anlaflmalarnda ise hak,
sahibinin mal
varlndan kmamakta ve fakat devralan, devralmfl olduu hakkn snrl veya snrsz
SIRA SZDE
olarak kullanmn elde etmektedir.
D fi N E L M
N N
D fi N E L M
NTERNET
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
SIRA SZDE
D fi N E L M
Szleflmenin taraflarn alacakl ve borlu oluflturur. Fotoraf

eseri kullanm
AMALARIMIZ
S O R U
szleflmesi taraflar asndan nisb haklar yaratr.
AMALARIMIZ
S O R U
K D iin
Borlar Kanununun 1. maddesine gre, bir szleflmenin kurulabilmesi
karKT KAA taraflarn
TP
fllkl olarak birbirine uygun irade aklamasnda bulunmalar gerekir.
K D KTK AA T P
SIRA SZDE
TELEVZYON
AMALARIMIZ
NTERNET
K T A P
N N
SIRA SZDE
TELEVZYON
AMALARIMIZ
NTERNET
K T A P
210
Borlar Kanunu szleflmeler iin flekil serbestsini kabul etmifltir. Kanunda belirSIRAdflnda
SZDE szleflmeler belli bir flekle tabi deildir (BK. m. 11/I). Ancak,
tilen istisnalar
baz szleflmelerin geerlilii belli bir flekilde yaplmfl olmalarn gerektirir. Szleflme bu flekilde yaplmadka, szleflme hkm ifade etmez. Bu takdirde flekil bir geD fi N E L M
erlilik koflulu olarak karflmza kar. Mali haklara iliflkin szleflmelerin yazl olmas ve konu edindikleri haklarn ayr ayr gsterilmesi flarttr. Borlar kanununa gre
O R U ve imzadan oluflan yazl flekilde yaplmas gerekir.
szleflmeninS metin
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
Szleflmelerin
kural olarak, belli bir flekil kofluluna balanmamfltr. Ancak
D Kgeerlilii,
KAT
fikr haklarn devrine iliflkin szleflme mutlaka yazl bir flekilde yaplmaldr.
DKKAT
SIRA SZDE
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
D fi N E L M
K T A P
S O R U
TELEVZYON
DKKAT
SIRA SZDE
NTERNET
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
N N
SIRA SZDE
Fotoraf sahibi
SIRAmaddi
SZDE ve manevi haklarn devredebilir mi?
AMALARIMIZ
ALINIP SATILAN BR NESNE OLARAK FOTORAF

D fi N E L M
Fotoraf yeni bir resmetme teknii olarak 1827 ylnda bulunufluyla birlikte farkl
K T A P
amalara ynelik olarak insanlarn ilgisini ekmifltir. Nicphore Nipce (1765-1833)
S O Rylnda
U
tarafndan 1827
ilk ekilen fotoraf, 20.3 x 16.5 cm. boyutlarnda pozitif
olarak elde edilmifltir ve tektir. Ayn yllarda bu konuda alflan Mande Daguerre
TELEVZYON
(1787-1851) Dise
K K1839
A T ylnda fotoraf yeni bir bulufl olarak resmilefltirdi. Fotorafn yeni bir resmetme teknii olarak bulunuflunu salayanlar Niepce ve Daguerre
olarak kabul
edilir.
ngiliz bilim adam Fox Talbot (1800-1877) bu yllarda, ayn buSIRA
SZDE
N Talflan
E R N E T bir dier kiflidir. Talbot, 1841 ylnda fotoraf yeni bir flekilde
lufl zerinde
yeniden bulmufltur. Onun buluflunun temelinde negatif grnt yer almaktadr.
AMALARIMIZbirlikte yzey zerine optik yoluyla negatif olarak kaydedilen
Talbotun bulufluyla
bir grnt oaltlabilir olmufltur. lerleyen yllarda fotoraf konusunda birok yeni geliflme olmufltur; ancak deiflmeyen temel e ilk ekilen grntnn negatif
K T A P
olmas ve bu negatif zerinden oaltma yaplmasdr. Bu anlamda, Talbotun 1841
ylnda fotoraf makinesiyle negatif grnt elde edilmesi ve bu negatif zerinden
oaltma yaplabilmesi temel ve belirleyici bir bulufltur.
TELEVZYON
Fotorafn bulunuflu srecinde belirleyici olan fizik ve kimya bilimleriyle ilgili
konular, fotoraf denildiinde zerinde konuflulmas gereken temel konular oluflturmufltur. Fizik bilimiyle ilgili olarak flk, optik ve fotoraf makinesi; kimya biliN T E R N Eise
T fla duyarl yzeyler ve bu yzey zerine kaydedilen hayamiyle ilgili olarak
li grntnn kimyasal ifllemler sonucunda gerek grntye dnfltrlmesi daha sonra kat yzeye aktarlmasdr. Bu nedenle, fotoraf denildiinde fotoraf
makinesi, fla duyarl yzey (film), negatif grnt (oaltlabilen) ve kat yzey
zerine yaplmfl olan oaltmalar anlafllr. Bu eler ayn zamanda yeni bir resmetme teknii olarak fotorafn da belirleyici ve ayrt edici eleri olarak grlmfltr. Fotoraf denildiinde, insan eliyle deil makine yoluyla ve fla duyarl bir
yzey zerine resmetmek anlafllr. Bir negatif ya da saysal grnt zerinde yaplan bir oaltma sz konusudur.
Fotorafn kendine zg bu resmetme teknii, 1840l yllarn ortasna doru
yaratc kifliler tarafndan kullanlmaya bafllanmfltr. David Octavius Hill (18021870), Nadar (1820-1910), Oskar Gustave Rejlander (1813-1879), Henry Peach Robinson (1830-1910), Julia Margaret Cameron (1815-1906) ilk fotoraf sanatlar
arasnda anlr. Bu yaratc kifliler, fotoraf yeniden bulmufllardr. Onlarn buluflu
N N
SIRA SZDE
SIRA SZDE

D fi N E L M
fotorafn sanatn ortamnda bulunufludur. Fotoraf tarihi kitaplarna bakldnda

S O R U
1845 ylndan bafllayarak sanat fotoraflarndan sz edildii grlr.
Fotorafn farkl ortam iin bulunuflu sz konusudur:
DKKAT
Resmetme Teknii: Nipce, 1827deki ilk fotoraf ve Daguerre, 1837de dagerreyotip
yntemi.
SIRA SZDE
oaltma Teknolojisi: Talbot, 1841 ylndaki negatif grntyle birlikte oaltma teknolojisi olarak fotoraf buldu.
AMALARIMIZ
Sanatn Ortam: Hill 1845de ektii portre fotoraflar, Rejlander
1857-58de ve Cameron 1865de ektikleri fotoraflar.
N N
K T A P
Fotoraf 1900l yllarda giderek geliflerek toplumsal yaflam iinde yaylmfltr. Fotorafn makine yoluyla gereklefltirilmesi, belgeleme ve hzl bir flekilde
oaltma zellikleri yaylmasn kolaylafltrrken, te yandan da sanatn ortamnTELEVZYON
da fotorafa ilgi duyanlarn da saylar artmfltr. lk fotoraf sanatlar portre ve
manzara konularna ynelmifllerdir. Bu anlamda tabii ki fotoraf, resim sanatndan etkilenmifltir. Portre fotoraflar sadece insanlarn yzlerini kaydetmenin
N T Eyani
R N E Ther ynytesinde kiflilerin ifadelerini, psikolojilerini, alflma ortamlarn
le kifliliklerini yanstmaya alflmfllardr. Bunun iin de, aydnlatma ve optik baflta olmak zere fotorafn kendine zg tekniini dnemin resim bilgi ve becerisiyle birlefltirmeye ynelmifllerdir. Ayn flekilde dnemin resim anlayfln yanstan fotoraflar da sz konusudur. Resimselcilik adyla anlan bu fotoraflar, fotorafn tekniini kullanan bir tr resim sanatlaryd. Ayn yllarda yani 1800l
yllarn sonu 1900lerin baflnda fotoraf belge niteliiyle de farkl alanlarda hzla yaylmfltr. Bu flekilde fotoraf alnp satlan bir meta haline gelmifltir. Belgeleme ve portre fotoraflar baflta olmak zere fotoraf 1800l yllarn sonunda
bir meta haline gelmifltir. 1850 ylnda ABDde dnemin nl dagerreyotip fotoraflarndan Josiah Johnson Hawes (1808-1901) ve Albert Sands Southworth
(1811-1894); byk boy bir dagerreyotip iin 33.00 Dolar, 1/4 boy iin 8.00 Dolar ve kk boy iin ise 2.00 Dolar cret belirlemifllerdir. Bu fiyatlarla gnde ortalama 1000 ekim yaplyordu.
Bu sre iinde fotoraf bir meta flekline dnflrken sanat nesnesi olarak deil, gnlk yaflamda kullanlan ve belge nitelii taflyan fotoraflar ne kmfltr.
Bu anlamda zerinde durulmas gereken bir konu, 1857 ylnda gerekleflmifltir.
Kralie Victoria, Oskar Gustave Rejlanderin Hayatn ki Yolu (1857) adl birlefltirilmifl albmn bask fotorafn Rejlanderin sergisinden efli Prens Albert iin satn
almfl ve sergilenmek iin Buckingham Sarayna konulmufltur. Bu fotorafn bir
kopyasna 10 altn (bir altn yirmi bir flilindir) denmifltir. Kralie ayni sergiden 5
tane de portre fotoraf satn almfltr. Sanat nesnesi olarak Kralie tarafndan bir
fotorafa para denmesi dnemin gazetelerinde de haber olarak yer almfltr. Bu
yllarda, Osmanl mparatorluunda Yldz Albmleri olarak bilinen fotoraf albmleri; dnemin padiflahlar (Abdlaziz, Reflat ve ounluu II. Abdlhamid tarafndan yaptrlmfl) tarafndan, 370 farkl fotorafya 36 bin 535 fotoraftan oluflan 911 albm olarak hazrlatlmfltr. Bu fotoraflar iin fotoraflara ne kadar cret dendiini gsteren belgeler henz yaynlanmamfl olmasna ramen bu fotoraflara bedel denerek alnd kesindir.
211
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
212
Fotoraf 8.1
OSCAR G.
REJLANDER.
Hayatn ki Yolu.
1857. Birlefltirilmifl
albmin bask. Bu
fotoraf Kralie
Victoria tarafndan
1857de satn
alnmfltr.
Resim 8.1
ALBERT
BERGHAUS. M. B.
Brandnin Yeni
Fotoraf Galerisi.
1861. Gravr. New
York Onuncu
Cadde ile
Broadwayin
birlefltii kflede yer
alan galerinin bir
gazete iin yaplmfl
gravr.
Dersaadetin Fotoraflar adl alflmada yer alan, Abdullah Biraderler tarafndan Refia Sultana kesilmifl olan bir faturada elle renklendirilmifl byk boy fotoraflarn, tanesi 5 lira olarak yer almaktadr.
Avrupada bir grup ticari amal fotoraf 1850li yllarda baflyapt resimlerin
fotoraf basklarnn kopyalarn satmaya baflladlar. Bu flekilde sanat eserlerinin
fotoraf yoluyla kopyalanarak halka satfl bafllad. Bu yllarda ngiliz suluboya ressam James Anderson (1813-1877) resimlerin ve Romann iyi bilinen mimari eserleriyle heykellerinin fotoraf kopyalarn yapan biridir. Bu flekilde sanat eserlerinin
baflta sanat okullar olmak zere halk kitlelerine ulaflmasn salamaya ynelik olarak dflk maliyetli fotoraf kopyalar satfla kmfltr. 1800l yllarn sonuna gelindiinde fotoraf alnp satlan bir nesne olarak flu alanlarda yaygnlaflmfltr:
213
insanlarn kiflisel yaflamlar belgelemeye ynelik fotoraflar,

kitap, dergi ve gazetelerde bir olay ya da durumu gsteren fotoraflar,
grsel sanat eserlerini kopyalayan fotoraflar.
Fotorafa para deyenler her zaman satn aldklar fotorafn oaltlabilir bir
negatifi olduunu dflnmfllerdir. Bu konu fotorafn her zaman oaltlabilir olduunu gstermektedir. Fotorafn oaltlabilir olmas bir deer dflkl olarak
grlmfltr. oaltlabilir olmak bir sanat eserinin kopyasn karmaktan farkl
bir durumdur. Sanat eserinin her zaman bir asl vardr, fotorafta byle bir asl sz
konusu deildi. 1900l yllarn baflna gelindiinde bu tartflmalar hz kazanmfltr.
Eer bir nesne sanat eseri ise bunun kendine zg bir yaps ve bu eserin tek olmas gerekir. Sanat eserlerini toplayan koleksiyoncularn da zerinde durduklar
en nemli konu bu olmufltur. Bir koleksiyoncu iin fotoraf, bir sanat eseri olsa bile tek deil oaltlabilir bir negatif sz konusudur. Bylesi tartflmalarn yafland
dnemde, ABDde Alfred Stieglitz (1864-1946) sanatsal fotoraf alflmalarn amatr ve ticari amal fotoraflktan ayrmaya ynelmifltir. Stieglitz, gzel sanatlar
olarak fotorafn kendine zg zellikleri belirlemeye ynelik eler ve rnek
eserler ortaya koymufltur. Bu amaca ynelik kurumsal bir temel oluflturma abasyla 1902de Camera Work fotoraf dergisini ve Photo- Secession topluluunu,
1905 ylnda ise New Yorkun 5. Caddesi 291 numarada 291 adl bir galeri kurmufltur. Bu galeride sadece fotoraf deil Picasso, Rodin, Matisse ve Toulouse-Lautrecin de eserleri sergilendi. Bu flekilde gzel sanatlar olarak fotoraf konusunda
alflan sanatlara ynelik bir kurum, yayn organ ve galeri ortaya kmfltr. Bu
anlamda, nemli geliflme Stieglitzin 1929a New York Modern Sanatlar Mzesi
iinde bir fotoraf blmn kurmasdr. Fotoraf, artk modern sanatn ortamnda kendine zg anlatmyla yer almfltr.
ADAfi SANAT OLARAK FOTORAF
SIRA zerine
SZDE
adafl sanat denildiinde doal olarak ilk nce adafl kelimesi
durmak
gerekir. adafl nedir? adafl; ayn ada yer alanlardan, olanlardan, geenlerden
ya da yaflayanlardan her biridir. an koflullarna uygun, ileri,D uygar
olarak da alfi N E L M
glayabiliriz. Sanatsal anlamda irdeleyecek olursak adafl kelimesi gnmz teknolojisi ve bakfl asyla retilmifl sanat yaptlarnn genel ad olarak adlandrlabiO R U
lirler. Bununla birlikte, adafl bakfl as genellikle modern ileSkarfltrlr.
Sanatsal ortamda modern ile adafl arasndaki en nemli fark adaflD olann
K K A T gnmzde
bir karfllnn olmas ve bunu illa ki gelecek kuflaa aktarmak gibi bir drt ile hareket
etmemesidir. 19. yzyl sonlar ve 20. yzyl bafllarnda gzlemlediimiz ve Sanayi DevriSIRA SZDE
minin tetikledii gncel hayattaki deiflim sonucunda meydana kan sanat ve sanatlar,
modernizmin kkenidir. Ksacas Pablo Picasso (1881-1973) modern bir sanat olarak
modernizmi temsil eder ama adafl bir sanat deildir. Bunun nedeni
Picasso, adaflAMALARIMIZ
mz deildir.
N N
T A P
zerinde durulmas gereken bir soru da fludur: adafl olanK belirleyen
nedir ya
da kimdir? Bununla ilgili birok etken ve ortamdan bahsetmek gerekse bile, iflin
znde adafl eser yaratmak demek gncel olan, gncel bakfl as ve farkl bir
E L E V Z Y klasik
ON
anlatm ile dile getirmeyi gerektirir. Esin kayna ok eski bir Tmelodi,
bir resim veya sanat tarihine mal olmufl bir mimari yap bile olsa onun anlatm flekli, bakfl as ve duruflu gnmz ve gnceli kucaklarsa bu eser adafltr. Gnmzde yukarda bahsettiimiz adafl sanat ortamn barndran, koruyan, gelifltiren, tiNTERNET
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
214
Kratr: Latincedeki Curatus

szc muhafaza,bakm
anlamna gelmektedir.
Bir mzede btn ya da belli
koleksiyonlar dzenleme,
koruma, snflandrma ve
sergileme grevi yapan
kiflidir. adafl sanat
ortamnda adafl sanatlar
keflfeden, koruyan, eserlerini
sergileyen ve mzelere
kazandran kiflidir.
caretini yapan kifli ve kurumlar vardr. Bu yap iinde kratr adyla yeni bir meslek ortaya kmfltr. Kratorn yapt ifl, gnll olarak bir sanat-eser-kifli iliflkisini salamak deildir. Bu iliflkiler sonucunda ok ciddi ticari gelirler de elde edilebilir. Kratrler daha ok sanat ile galeriler ve mzeler arasnda iliflkiyi kurar
ve bu iliflkiler sonucunda ticari komisyon alr. fiu anda Avrupa ve Amerikadaki sanat ortamnn neredeyse yars bu bamsz kratrler tarafndan yrtlmektedir.
adafl sanat anlayflnda kratrlk, bir konu hakknda daha iyi bir bilgi ve olanaklar sunan kiflidir. Sadece ifl sekisini deil, yazlacak olan etiketlerin ieriini,
katalogda yer alacak yazlar ve serginin ieriine faydas dokunacak her trl fikirden sorumludur.
Gnmzde tarihteki btn sanat akmlarnda alflan sanatlar olduu gibi
SIRAakmlarna
SZDE
modern sanat
bal sanatlar da vardr; bunlar genellikle adafl sanat olarak nitelendirilmezler. Bazen modernizm sonras sanat iin postmodern sanat dense Dde
postmodernizm tarihsel bir dnemle ve estetik bir yaklaflmla ilgili
fi N E L M
olduundan adafl olarak nitelendirilen btn eserleri kapsamaz. Baflka bir deyiflle sanat iin adafl, modernizmden sonra gelen ve flu an iin postmodernizmi de
S O R U
iinde barndrp
bununla snrl kalmayan bir terimdir.
Modernizm: Gelenee karfl

kan ve her ada
grlebilen bir olgu. Modern
sanatn felsefesini aklamak
SIRA
SZDE
iin
kullanlr.
Postmodernizm: Modernizmin
sonras ya da tesi anlamn
D fi N E L MResimde
taflmaktadr.
modernizme tepki olarak
1960larda ortaya kan
akmdr.
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
SIRA SZDE
NTERNET
D fi N E L M
MSAOK ARL UE
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
Dilimizde adafl
D K K sanat
A T kavram, ngilizcedeki contemporary art kavramna karfllk olarak
nerilir. Postmodernizmi, belli bir estetik, sanat grfl ya da eilimini belirtmekten ok,
tpk modernizm
gibi, birden ok anlayfla iflaret eden (modernist kalplara smayan) aSIRA SZDE
dafl akmlar kapsayan bir st bafllk olarak deerlendirmek gerekir. rnein, gerekstclk, soyut dflavurumculuk, pop, azclk, kavramsal sanat, beden ve gsteri sanat, video sanat vs.AMALARIMIZ
Bunlarn hepsi modernizm sonras dneme aittir. Bahsettiimiz bu eilimlerin
kkenleri Avrupa ve Amerikada 1960 yllara kadar inmektedir. lkemizde ise hala tuvala
bal sanatlarda bile gelenee aykr durufllarn yeni yeni yadrganmadan bakld bir dK T A P
nem yaflamaktayz.
N N
lkemizde zellikle gncel ile adafl kelimesi sanat konusunda ayr ayr alE L E V Z Y olgular
ON
glanmak Tistenen
olarak karflmza kabilir. zerinde durduumuz konu
fludur: Sanatn politik deil; sanatsal bir ortam (mecra) olarak, gncel sanat ve
SZDEadafl olan her fleyi kapsamasdr. Kelimenin, ngilizcedeki
buna balSIRA
olarak
karfll olan contemporary, bir dier anlam olarak dilimizde ayn zamana ait
NTERNET
anlamna gelir.
Btn bu aklamalarda sonra konumuz olan fotorafa gelecek
D fi N E L M
olursak; adafl fotoraf ya da gncel fotoraf deyince ayn zamana ait yani
iinde yafladmz bu an kapsayan ve gnmzdeki dflnceyle birlikte yol
SM AO KRA LUE
alan sanat olgusu
ortaya kar.
R.G. Collingwood,
baslan Sanatn lkeleri, isimli kitabnda sanatn temel olarak
D K K A1938da
T
duygularn yaratc ifadesi veya dflavurumu olduunu sylemifltir. Bunun yannda sanat ve
zanaat arasnda
bir ayrm yapmfltr. Buna gre zanaat, malzemenin bir plan dorultusunSIRA SZDE
da daha nceden tasarlanmfl bir son rne dnfltrlmesi iken, sanatsal aktivite aralar
ve amalar arasnda, planlama ve uygulama arasnda ayrm yapmay gerektirmez.
N N
AMALARIMIZ
Collingwodun bu grflne gre, sanat herhangi bir duygunun da dflavurumu

deildir. Bu duygu, ifade edildii ana kadar aklk kazanmamfl olup, ifade edilifli
K T A P neden olacak bir duygu olmaldr. Bu ayn zamanda izleyicionun keflfedilmesine
yi de arafltrmann iine alr. Bu kuramda sanat olarak kabul edilmeyen baz etkinlikleri (rnein bir psikoterapi seanslarn) sanattan ayrt edemedii gibi, sanat ola-
TELEVZYON
TELEVZYON
NTERNET
NTERNET
215
rak kabul edilen baz eserleri (rnein Rnesans Dneminde, sanatnn duygularn aa karmak deil, dinsel duygular uyandrmak amacyla yaplan resimler)
kapsamad iin, yerini deiflik kuram aramalarna brakmfl, hatta btn bu tanmlama abalarnn baflarsz olmas sanatn tanmnn yaplmaya alfllmasnn ne
kadar doru olduu tartflmalarn bafllatmfltr.
zet olarak, sanat ortamnda bu anda, ayn zamana ait olan anlatan ve etkileyen duruma adafl, gncel sanat ortam demekteyiz. Fotorafn gncel sanat ortamlarndaki yeri, anlatm, drtleri ve sunum flekilleri genel olarak fotorafn
gncel sanat ortamndaki yerini belirler. Fotoraf, teknik geliflime ve ilerlemelere
en bal sanat dal olarak teknolojik kullanm ve bunun doru biimlendirilmesi
dier sanatlardan daha fazla bir flekilde fotorafn gncel ve adafl sanat ortamlarna girmesine ve yerini almasn salamfltr.
Bugn adafl sanatla ilgili ak arttrmalar (mzayede), koleksiyonlar ya da
sergiler akla gelince mutlaka fotoraf bu ortamn iinde yer almaktadr. Fotorafn
ilk kez bir mzede sergilenmesi 1950li yllara rastlar. Fransz fotoraf Henri-Cartier Bressonun (1908-2004) Kritik An olarak niteledikleri fotoraflar Louvre Mzesinde sergilenmifltir. flte, o tarihi gnden itibaren sanat ortamlarnca fotoraf sadece bir haberi destekleyen bir belge ya da bizi uzak diyarlarda olup biteni anlatan
bir belgeleme arac olma zelliini aflmfltr. Artk fotoraf, estetik, politik ve teknolojik olarak adafl sanatlarn bir tanesi olduunu ve olacan ispatlamfltr.
Fotoraf 8.2
HENR-CARTIER
BRESSON. St.
Lazare Garnn
Arkas. 1932.
Gmfl jelatin
bask.
216
Fotoraf 8.3
HENR-CARTIER
BRESSON. Abruzzi
talya. 1953.
Gmfl jelatin
bask.
Fotorafn ilk kez fliirsel bir dille ve biraz da politik atflarda bulunarak bir eser
haline gelmesinin kkenleri Robert Frank (1924- ) adl Amerikal fotorafnn
Americans adl fotoraf kitabnda II. Dnya Savafl sonras Amerikan hayatn politik ve elefltirisel olarak anlatt eserle atlmfltr diyebiliriz. Bylece Cartier Bresson ile birlikte mzeye girmeyi baflarmfl olan gen sanat fotoraf, Robert Frank ile
birlikte gncel hayatn elefltirisi ve yansmas olmay becermifltir. O gnden bu gne teknoloji bafl dndrc bir flekilde geliflmifl ve buna bal olarak farkl sanat
disiplinleri birbirlerinden daha yakndan ve paralel etkileflimlere bafllamfllardr.
zellikle son 15 ylda fotorafn saysal (dijital) teknolojilerle ekilmesi ve retilmesi sayesinde sadece fotoraflarn deil ayn zamanda fotoraftaki grsellii
imgesel olarak kullanan dier sanat disiplinlerindeki sanatlarn ekim merkezi olmufltur.
217
Fotoraf 8.4
ROBERT FRANK.
Geit Treni,
Horoken, New
Jersey. 1955.
Gmfl jelatin
bask.
Fotoraf 8.5
ROBERT FRANK.
Hollywoodda Film
alfl Gecesi. y.
1955. Gmfl
jelatin bask.
218
Japon kadn fotoraf sanats Asako Narahashinin (1959- ) Yar Uyank Yar
Uykuda adl fotoraf serisinde olduu gibi Narahashi fotoraflarn suyun iinde
yzerken ekmifltir ama anlatmak istedii konu suyun stndekilerle alakaldr.
Gnmz modern teknolojisini kullanarak (saysal fotoraf makinesi, makineyi suda korumaya ve kullanmaya yarayan koruma sistemleri ve dalg takmlaryla) yaratmak istedii etkiyi almaktadr. Aslnda ilk bakflta basit bir manzara fotoraf gibi gzkse de kullanlan teknolojinin gnmz kapsamas asndan bu gncel
bir fotoraf eseridir. Ayrca daha da incelemek istersek Narahashinin kkenlerinin
meflhur 19. yzyl Japon ressam, stad Katsushika Hokusai (1760-1849), olduunu
da grrz. Farkl bir parantez olarak da kendi kklerinden etkilenip adafl teknoloji ve anlatm biimiyle sanatn nasl yeniden hayat ve yer bulduunu da canl
bir rnekle grmekteyiz.
Fotoraf 8.6
ASAKO
NARAHASHI.
Suyun inde Yar
Uyank Yar
Uykuda adli
alflmadan. 2003.
Resim 8.2
KATSUSHIKA
HOKUSAI. Byk
Dalga. 1823-1829.
Tahta bask. 45x30
cm.
219
FOTORAFIN YEN ORTAMLARI

Galeri Sistemi
Fotoraf, resim ve heykel gibi klasik gzel sanatlar olarak adlandrabileceimiz sanatlar iinde en gen olandr. Bunun bir sebebi teknolojik olarak fotorafn dier
gzel sanatlara gre daha sonra ortaya kmasdr. Fotorafn gzel sanat olarak
gerek anlamda deer kazanmas ve sergilenmesi 20. yzyln ortalarndan sonra
meydana kmaya bafllar ki bu neredeyse keflfinden 100 sene sonrasna denk gelir. Fotoraflar ilk baflta mzelerde veya galerilerde erevelenmeden sadece duvara yapfltrlarak sergilenirlerdi. Aslnda bunun sebebi fotorafn bask olarak deerinin aflalanmas ve deer olgusunun olmamasyd. Hatta 1966 ylnda Bill
Brandtn (1904-1983) New Yorktaki Modern Sanatlar Mzesinde amfl olduu
sergideki fotoraflar bile direkt kontra plaklara yapfltrlmfl olarak sergilendiler.
Tarihteki ilk ve sadece fotorafa adanmfl sergi olarak nl fotoraf Alfred Stieglitzin yukarda szn ettiimiz New Yorkta 291 adl sanat galerisinde organize
ettii sergi olsa bile, fotorafn bugnk anlamda modern biimlerde ve deer olgusunu taflyarak sergilenmeye bafllamas, 1970lerin ortalarna rastlar. st ste
New York, Paris ve Tokyo gibi ok byk metropollerde sadece fotoraf ierikli
ve fotoraf sergileyen galeri ve mzeler almfltr. Bu fotoraf galerisinin en nemSZDE zaman zali fonksiyonlar fotoraf sanatlar bnyelerinde barndrarak,SIRA
onlarn
man sergilerini amak, daimi veya geici koleksiyonlar oluflturarak ak arttrmalar
vastas ile veya dier koleksiyonculara dorudan satfllarn salamaktr.
D fi N E L M Fotoraf
sanatsn her anlamda galerisi temsil eder. Bir baflka mzede veya galeride sergisi olacaksa, bir koleksiyoncu sanatnn eserini satn alacaksa veya pazarlk yapS O R U
lacaksa bunu sanat adna galeri yapar.
D Kgaleriden
KAT
Galeri ile fotoraf sanat arasnda bir szleflme bulunur. Bu szleflme,
galeriye
zel maddeler ierse de, genel ilkeleri flunlardr:
Eserlerin satfllarndan elde edilen gelir blfltrlr. Bu blflm,
genelde %50 ve
SIRA SZDE
%50dir.
Sanat satfl amal olarak kendi ana szleflmesinin bulunduu galeri dflnda ayn flehirde veya hatta bazen ayn lkede baflka bir galeri ile alflamazAMALARIMIZ
veya solo sergi aamaz.
Sanat genel olarak sadece sergileme amal sergilere katlabilir, dier btn iflleri ve
sergileri szleflmeli galeride veya himayetinde olmak zorundadr.
K T A P
Sanatnn eserleri bir koleksiyona alnacaksa, hem galerici hem de arac komisyon
alr.
Maddi ve manevi olarak galeri, sanaty gzetir, yurt iinde ve yurt dflnda tantmn
TELEVZYON
salar.
N N
Fotorafn, 1980lerden itibaren sergileme tekniklerindeki geliflmeler ve zellikle 2000li yllardaki teknolojik atlmlarla beraber bu sunum teknikleri
N T E R N E Tde geliflmifltir. Bylece fotoraflarn galerilerde satfl artmfltr. Bu anlamda nemli bir konu da
fludur: Koleksiyon olarak almak veya satmak isteyen kiflilerin bu eserlerin kalcl hakknda daha emin olabilecekleri bir teknolojiye ulafllmfl olmasdr. Bu sunum
tekniklerinde en ok dikkat edilen hususlar flunlardr:
Fotoraf kadna baslmfl olmas (Renkli ise Chromogenic, yani kimyasal
renkli karta baslmfl olmas)
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
220
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
MAKALE
SIRA SZDE
Fotorafn svanmfl olduu yzeyin asit iermeyen maddelerden oluflmas

(eloksall alminyum plaka, pvdf boyal kompozit panel, asit iermeyen foD fi N E L M
rex, asit iermeyen pleksi, vb.)
Fotoraf svamasnn basnla ve asit iermeyen bir film yapfltrc veya kimO R U ile yaplmas.
yasal Syardm
Sanat ortamnn
yerine getirmek iin hem galericinin hem de fotoraf sanatD K Kgereklerini
AT
snn bilmesi ve uygulamas gereken ok nemli konular vardr. Bu anlamda fotoraf sanat asndan zerinde durulmas gereken kavramlar flunlardr: Edisyon, Sanat Kopyas,
SIRA SZDE
Edisyonlarn Bitmesi ve Fiyat Oluflmas, Sertifika, zgn Basklar.
N N
Edisyon AMALARIMIZ
Fotoraf oluflum srecinin gerei olarak yeniden retimi olabilecek bir sanat nesnesidir. Yani ekmifl olduumuz grntnn kayna (saysal dosyas, negatifi,
Tbasks)
A P
saydam yaK da
elimizde olduu srece yeniden ve istediimiz miktarda
basmamz mmkndr. Normal olarak bu bir nesnenin deerini dflren etkendir.
Sonsuz sayda retilen bir fleyin miktarnn okluuna gre deeri de o denli dflT E L E V1980lerden
ZYON
mfl olacaktr.
itibaren fotoraf adafl ve gncel fotoraf dnyasnda
retilen fotoraflarn saysna limit koyup, ka adet baslacana ve hangi ebatta
nasl retileceine karar veren bir mekanizma gelifltirilmifltir. Bu sistemin iflleyifli
uluslararas bir kuruma bal deildir ve herhangi bir yaptrm yoktur. Sistemin ilNTERNET
keleri sanat ahlak ve sanatnn tavrna gre biimlendirmifltir.
Bu sisteme genel olarak edisyon (edition) denmektedir. Edisyon, bir fotoraf
eserinin ka adet ve hangi boyutta, hangi deerlerde retileceini ya da retildiiMAKALE
ni belirtir. rnein, bir galeride serginizin aldn varsayalm. 20 fotoraftan oluflan bu sergideki fotoraflarnzn boyutunun 60x90cm. olduunu dflnelim. Galerici ve sanat birlikte oturup (bazen biri dierinde daha baskn olarak) sergilenen fotoraflarn satfl deerini belirleyebilmek zere, fotoraflardan ka adet satlacana karar verirler. Genel olarak, bir fotoraftan ciddi sanat ortamlarnda 3ten
15 adede kadar retilmesi normaldir. Varsaylm ki, biz galerimiz ile birlikte 5 kopya satlmasna izin verdik. Bunun edisyon says 5 olacak demektir. Duvardaki sergilenen de dhil olmak zere eserlerimizi 60x90cm. boyutunda en fazla 5 adet retip satacamz beyan etmifl oluruz. Bu bilgi, galericide ve sanatda hep sakl tutulur. Bundan baflka basmalar ve satmalarn bir anlamda kendi kendilerine yasaklamfl olurlar. Bylece daha az srm olan bir ticari nesne gibi bu eserin de az sayda olmas fiyatn etkileyecektir. Bu durum sz konusu 5 fotorafn hemen baslmas ve saklanmas anlamna gelmez. Satfl ve ilgi olduka da basm gerekleflebilir. Baz galerilerin btn edisyonlar alp, kendi depolarnda sakladklar da grlr; ancak bu durum ok yaygn bir davranfl deildir. Gnmzde adafl sanat
ortamnda en yksek fiyatlara satlan eserler en fazla 3 edisyon ya da 1 edisyondur. 1 edisyon olmas demek, o fotorafn sadece sergilendii flekilde varolmas ve
baflka kopyasnn baslmayacann beyandr. Fotoraf dier sanatlara gre birden
fazla retilebilen eserler yaratabilmektedir. O yzden sanat dnyasnda fotorafn
1 edisyon olmas hakkndaki olgu hala tartflmaldr.
Sanat Kopyas
Her edisyonlu eserde gizli olan bir bilgi Sanat Kopyas (Artist Proof) bilgisidir. 5
edisyon olarak satfla kan ve sergilen bir eser aslnda 5 + 1 demektir. Yani satlan
eserlerin haricinde 1 kopya (edisyon) da sanatya mutlaka kalr. Bu sanatnn o
221
eseri akademik ya da retim amal yerlerde kullanmasna izin verir. Sanat kopyas da satlabilir; ancak ok rastlanan bir durum deildir. Genelde sanat bir kopyasn elinde tutmay ve gelecee taflmay tercih eder.
Edisyonlarn Bitmesi ve Fiyat Oluflmas

lk satlan edisyon numaras 1 olur. Edisyon numaras ykseldike kuramsal olarak
o eserin fiyat ykselir. 5 numaral edisyon en yksek fiyatldr. Genel olarak ciddi
fotoraf galerileri ya da sanatlar son edisyonlarn herhangi bir alcdan ziyade
baflka iyi ve gvenilir bir galeriye, mzeye ve koleksiyonculara satmak isterler. Yani parasn verseniz bile son edisyonlarda olan eserleri satn almak kolay deildir.
Bu nedenle, satfllarn younluu (eer 5 edisyonsa) ilk 3te younlaflr. Btn
edisyonlarn bitmesi durumunda sz konusu eserlere sahip olan kifliler, genel sanat ortamnn yaratmfl olduu ekonomik dengeler dorultusunda, bu eserleri daha yksek ya da daha dflk fiyata satabilirler.
Sertifika
Bir fotoraf eserinin edisyonunu, sanatsn, bask tekniini ve yln belirleyen
belgedir. Bu belge bir tr etiket fleklinde hazrlanarak eserin arka yzne yapfltrlr. Uluslararas bir kurula ya da kurala gre dzenlenmese bile yine genel olarak
sanat dnyas tarafndan kabul edilmifl temel bir biimi vardr. Bir sertifika zerinde satr dzeni iinde yer almas gereken bilgiler flyledir:
Sanatnn imzas. Sanatnn kendisine ait bir imzas olmak zorundadr. Bu
imza bazen grafiksel bir dzenleme bazen de sadece basit bir imza fleklinde olabilir. Sanat btn sertifikalarnda bu imzay kullanmaldr.
Sanatnn ad ve soyad.
Eserin ad (varsa), yer ve ekim tarihi.
Yaplmfl olan basknn tr ve kad. Dnyadaki koleksiyoncularn bir ou kimyasal katlara yaplmfl basklar tercih etmektedirler. Gnmzde
bu basklar lazer pozlandrma cihazlar (Durst Lambda gibi) aracl ile geleneksel renkli veya siyah-beyaz katlara ok net ve baflarl flekilde yaplabilmektedirler. fiekil 9.1de rneklenen sertifikada fotorafn kimyasal Fujifilm Crytal Archive fotoraf kadna renkli olarak Lambda makinesinde
pozlandrlarak baslmfl olduunu anlyoruz.
Basknn neye svand, yani nasl sergilendii. Verilen rnekte, alminyum
panele svandn gryoruz.
Eserlerin her edisyonun ls belirtildikten sonra en son ve nemli olarak
edisyon says belirtilir. Verilen rnekte, 1/3 olarak tanmlanmfl olan bu eserin 3 edisyon olduu ve flu anda sergilenen, alnan ya da satlan kopyann
ilk edisyon olduudur.
fiekil 8.1
Coflar Kulaksz (Trkiye, 1975)

Kilyos, stanbul, 2006
C-Print (Lambda), Fuji Crystal Archive kat,
alminyuma svama
Her Biri: 120x160 cm
1/3
Sertifika.
222
zgn Basklar
Henri-Cartiet Bresson, Josef Koudelka veya Man Ray gibi dnya fotoraf sanat tarihine malolmufl byk stadlarn kendilerinin basmfl olduklar ve genelde tek
kopya olan basklara vintage ya da zgn basklar denir. Bunlar doalar itibaryla kktrler; nk fotoraf teknolojisinin henz ok geliflmemifl olduu zamanlarda retilmifllerdir. Bu zgn basklar, tek baskdr ve edisyonu olmaz. Fiyatlar
antika deeri taflr ve ok zor el deifltirirler. Bu sanatlardan mezatlardaki en popler olan siyah/beyaz bask tekniinin stad Ansel Adamsdr.
Ak Artrmayla Satfl - Mzayedeler

Dnyadaki sosyo-ekonomik geliflmelerin 1980lerden sonraki ulaflt noktada, fotorafa olan ilgi daha da artmfltr. Fotoraf adafl sanat mzayedelerinin en ok
aranan nesneleri arasna girmifltir. Picasso, Matisse veya Pissarro gibi modern ve
postmodern ressamlarn ve eserlerinin yanna yaklaflamasa da zellikle son 10 yldaki byk fiyat artfllar ve deer kazanma derecesi fotorafn gelecein en nemli koleksiyon nesnesi olma yolunda gittiini gstermektedir. 2004 ylnda el deifltiren eserlerin %76s resimken, sadece %2si fotoraf olmasna ramen bu dnemde en ok deeri fotoraf eserleri kazanmfltr. 2008-2009 yllar kriz yllar olmasSZDE
na ramenSIRA
genel
olarak sanat piyasalarndaki fotoraf eserlerinin %61 deer kazanmfl olduunu gryoruz. Resimler ise neredeyse %25 deer kaybetmifl durumdayken, heykel eserleri ise deerlerinin yarsndan fazlasn 20 yllk srete kayD fi N E L M
betmifltir. Btn bu rakamlardan kardmz sonu adafl bir sanat nesnesi olarak fotorafn deerini korumasnn yannda; istenen, alnan ve satlan bir koleksiO R U geldiidir.
yon nesnesiS haline
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
48,1 74,8
01.04.95 46,3 58,1 73,7
97,9
50,3
01.01.05 76,2
64,6 101,4 174,9 72,5
01.04.96 48,1
N T E R52,1
N E T 73,3
67,5
49,3
01.01.06 74,3
64,0 99,2
01.10.98 49,9 48,5 72,5
94,6
49,2
01.07.08 108,1 78,6 143,3 204,5 102,7
91,1
48,3
01.04.09 74,9
NTERNET
MAKALE
MAKALE
01.07.99 50,9
48,3 77,8
izim
01.04.00 51,2
Fotoraf
91,4
Heykel
89,2
Bask
01.10.90 T95,6
99,0 88,3
ELEVZYON
K T A P
Resim
TELEVZYON
Bask
Tarih
Resim
Tarih
izim
AMALARIMIZ
Fotoraf
N N
Tablo 8.9
Yllara Gre
Fotorafn
K T A P Dier
Sanat Eserlerine
Gre Deeri.
Heykel
AMALARIMIZ
Bu veriler dnyann
D K K A T en nde gelen mzayede evleri olan Sothebys, Christies gibi byk
mzayede evlerinin veritabanlarndan alnmfltr. Her iki mzayede evinin de merkezi Londradr ve dnya
ak artrma pazarnn %75sine sahiptir. Sanat eserlerinin uluslararas
SIRA SZDE
piyasadaki deerlerini daha detayl grebilmek iin www.artprice.com web sitesine bakabilirsiniz.
128,4 50,2
175,6 74,9
53,6 101,1 161,1 75,0
223
Tablo 8.10
Dnemsel Olarak
Sanat Eserlerinin
Deerleri.
adafl Sanat
2. Dnya Savafl Sonras

(Post-Modern)
Modern Sanat
19. Yzyl Ustalar
Klasik Ustalar
adafl Sanat
2. Dnya Savafl Sonras

(Post-Modern)
Modern Sanat
19. Yzyl Ustalar
Klasik Ustalar
01.07.90 100,0 100,0 100,0 100,0
100,0
01.04.00 68,4 82,6
47,9 45,6
46,2
01.01.95 73,0
70,4
45,8
41,4
48,9
01.01.05 81,5 108,5 68,8 78,1
74,2
01.04.98 81,4 72,4
46,3
40,3
45,2
01.04.08 93,6 117,1 95,7 148,6
134,7
01.01.00 66,5
50,0
46,8
46,3
01.07.09 63,2 72,0
87,2
79,2
69,1
84,5
Dnya mzayede ve koleksiyon ortamnn 2008 yl sonu itibariyle %35i Londrada, %35i New Yorkta, %7si ve geri kalan %20si dnyann farkl yerlerinde yaplmaktadr. Mzayede evlerinden en nemlileri merkezleri Londrada olan Christies ve Sothebysdir. ok kkl bir gemifle ve ciddi bir mzayede geleneine sahip olan bu mzayede evleri sadece Londrada deil Dubaiden, Parise, New
Yorktan Tokyoya eflitli flehirlerde de ak artrmalar dzenlemektedirler.
Fotoraf ilk kez New Yorktaki Modern Sanatlar Mzesine (MOMA) 1950li yllarda girmifltir. lk baflta sunum olarak nasl ve ne flekilde olmas gerektii tam oluflamad iin fotoraflar direkt duvarlara kflelerinden tutturularak sergilenmifllerdir. Renkli fotorafn ilk kez bir mzede sergilenmesi ise 1976 ylna denk gelir.
William Eggleston adl ngiliz sosyo-elefltirisel fotoraf gnlk hayatn plak gerekleri ile bizi yz yze renkli bir dnya ile mzede karfllamfltr. Bylece bu geliflmeler flnda nceden sadece antika deeri grlebilecek eserler ve basklar
mzelere zorlukla girerken gnmzde sadece fotoraf zerine mzeler olduu
gibi birok modern sanatlar mzelerinin ok ciddi fotoraf koleksiyonlar vardr.
Bu tr mzeler ylda en az 2 kez adafl sanat eserlerinden oluflan solo ve karma
fotograf sergileri dzenlemektedirler. Mzelerin koleksiyonuna katlan eserler, sanatlar iin gelir kayna oluflturur. rnein Josef Koudelka, 1970li yllarda MOMAa tm ingeneler serisini satmfltr. Mzeler sanatlar iinSIRA
bir SZDE
barnak olduu
gibi, fotoraf iin de yeniliklerin gsterildii ve zaman zaman eski ve nemli fotoraf deerlerinin korunduu tapnaklar haline dnflmfllerdir.
D fi Modern
N E L M mzelerin geliflmifl lkelerdeki fonksiyonu iflte bu usta sanatlar koleksiyonlarnda barndrrken, gen ve yeni yetiflen sanatlara da ortam oluflturup, onlarn sanat dnyaS O R U
snda yer bulmasn salamaktr.
Gen fotoraf olarak mzelere girmek, hemen bir galeri bulmak, nemli
D K K A Tbir kratrn
dikkatini ekmek ok kolay olmayabilir. Bu iflin nemli noktas ok retmek, rettiini iyi
yanstmak ve iyi pazarlamaktr. Bunu yaparken de mutlaka salam SIRA
temelleri
zerine kuSZDE
rulmufl bir sanat icra edilmesi gerekmektedir.
N N
Bir fotorafnn nasl bu sreten geerek sanat fotorafna

ynelecei konusu,
AMALARIMIZ
sk sorularn bir sorusu olmasna ramen bunun matematiksel bir yolu yoktur. Bu anlamda, fotorafn yaygn kullanm alanlarndan yola karak fiekil 8.2de grlen bir
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
K T A P
TELEVZYON
TELEVZYON
224
yol haritas sunulabilir; ancak unutulmamas gereken nokta fludur: fiekil 8.2deki bu
piramit sre gsteren ipularn ierir. Asla genel doru olarak kabul edilemez.
fiekil 8.2
Fotorafn
Kullanm
Ortamlar.
SANAT FOTORAFI
TANITIM/
REKLAM
FOTORAFI
BELGESEL FOTORAF
FOTOJURNALZM
SOKAK FOTORAFILII
Bu piramit bir hiyerarflik yaplanmay temsil etmemektedir. Sanat fotoraf yukarda olduu iin basn fotoraflndan stn deildir. Sadece afladaki aflamalar anlamadan yukardaki admlara gemek uzun vadeli baflar getiremez, anlk inifl kfllar
ise sadece daha fazla enerji ve maddi kayba yol aar. Fotorafn temelinde, ilk refleks olarak karflmza sokaa kp ilgimizi eken ve estetik olduunu dflndmz
bir durum, manzara ve kifliyi fotoraflamak vardr. Fotorafn temelinde bu igd
vardr. Bu igd olmadan zaten fotoraf fotoraf ekmeye bafllayamaz. Daha sonrasnda bu ektiklerinde anlaml sralar haline getirerek bir dergi veya gazete iin haber nitelikli fotoraflar ekebilir. Zaten fotorafn bir hikaye anlatma gc bu basn
fotorafl refleksinde yatar. Sonrasnda fotoraf artk kendisine ifller karr ve
dertler edinir. Bazen altn madenlerinde alflanlar, bazen deniz fenerlerindeki yaflanty, bazense havadan flehir manzaralar ekerek bir hikayeyi romana dnfltrr. Bu
belgesel retmektir. Daha sonrasnda retimini bir sonraki adma taflmak iin kavram
ykler, gncel teknoloji ve sunum tekniklerini retir, tketir. Bazen sadece denizdeki dalgalarn kvrmlarnn oluflturduu grafiksel anlatmlar, bazen kk ocuklarn
gzlerinin iinde yalnzlk duygusu, bazen tketim toplumundaki flatafatl alflverifl lgnl betimlenmeye alfllr. Bu retimler ise ou kez galerilerde ve mzelerde koleksiyoncular ve araclar aracl ile el deifltirir. Btn bu aflamalar olmadan bir btnden bahsetmek imkanszdr. Ayn flekilde bir reklam fotorafs da ayn zamanda
ok iyi bir belgesel veya sanat fotorafs olabilir. Belgesel fotoraf ile sanat fotorafn birbirinde ayran ince krmz izgi ise belgesel alflmalarn kavram ve duygu ykl olduklar zaman oluflturduklar sanatsal yaklaflmdr. Bazen de sanatsal anlamda bir
retim yapmak iin bir kavram anlatrken o kadar ok gzlem yapmak ve belgelemek zorunda kalrsnz ki, ortaya kan belgesel sanattr. O yzden bunlarn kararn
vermek genelde zordur. Ama kesin olan bir fley vardr ki kavram olmayan ve temeli
(teknik ve ierik) salam olmayan hibir retim sanat olamaz.
Gen bir sanat olarak bu aflamalar test etmek, nerede olduunuzu anlamak
iin mutlaka sergiler amak veya sergilere katlmak zorundasnzdr. Eer mze ya
da galeri bulamazsanz, okulunuzun duvarlarn, yesi olduunuz dernein koridorlarn, hatta evinizin bahesini deerlendirin. nsanlar davet edin ve mmkn
mertebe ok insana ulaflp, ok insanla retiminizi paylafln. Bu alanlara galeri dfl alanlar (off space) ad verilir. Unutulmamas gereken nokta fludur; gen sanat
adaylarnn bu alanlarda kendilerini ifade etme yollarn bulabilecek olmalardr.
225
zet
N
A M A
N
A M A
N
A M A
N
A M A
Fotorafn fikri mlkiyet hukuku ile iliflkisini

aklamak.
Fotoraf fikr bir rndr. Bu nedenle hukuk dzeni, fotoraflar zerinde kiflilere fikr haklar tanmfl, fotoraf meydana getirenleri, fikr mlkiyet hukuku kapsamnda korumufltur. Fotoraf
satn alan kifli sadece fotorafn maddi mlkiyetine sahiptir. Fotoraf zerindeki fikr mlkiyet
hakk (telif hakk) ise onu meydana getirene aittir. Bu nedenle telif yasalar ile korunan fotoraf
eserleri sahipleri, sahip olduklar haklar herkese
karfl ileri srebilir ve bu haklar da kullanlmakla tkenmez.
kalmadan telif hakkna sahip olur. Telif hakk,

fotoraf sahibine, fotoraf zerinde manevi ve
mali (ekonomik) haklar bahfleder. Fotoraf sahibi, ektii fotoraftan hukuk dzeni snrlar iinde istedii gibi yararlanr; fotorafn izinsiz kullanmna veya baflkalar tarafndan fotorafta deifliklik yaplmasna engel olabilir, fotoraf zerinde isminin belirtilmesini isteyebilir.
N
A M A
FSEKin uygulama alan bakmndan fotorafn

eser olduunu tespit etmek.
Bir Fotorafn 5846 sayl Fikir ve Sanat Eserleri
Kanununun (FSEK) korumasndan yararlanabilmesi iin hem FSEKte saylan eser trlerinden
biri olmal hem de sahibinin (yaratcsnn) zelliini taflmaldr. Fotoraflar, FSEK.in 4. maddesinin 5. fkrasna gre gzel sanat eseri olarak kabul edilmifltir. Bu nedenle estetik nitelie sahip
ve sahibinin zelliini taflmak kofluluyla tm fotoraflar FSEK korumasndan yararlanabilir.
Eser olarak fotorafn belirleyici zelliklerini saptamak.
Gzel sanat eseri olarak kabul edilen fotoraflar
ayn zamanda sahibinin yaratc gcn yansttklar takdirde eser olarak hukuki korumadan
yararlanabilirler. Bir fotoraf eer daha nce duyulmamfl veya grlmemifl mutlak bir zgnle
sahipse bamsz bir fikr alflmann rn olarak kabul edilir. Baflka bir deyiflle bir baflka fotorafn birebir taklidi ya da kopyas olmayp asgari dzeyde zgnle sahip fotoraflar telif
haklar kapsamnda korunurlar.
Fotoraf eseri sahibini ve eser sahiplerinin ne tr
haklara sahip olduklararn tanmlamak.
Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu, eser sahibini eseri meydana getiren kifli olarak tanmlar. Fotoraf
eserlerinin sahibi kural olarak fotoraf eken kiflidir. Her fotoraf eken, eser sahibi olarak ektii fotoraf zerinde hibir yasal iflleme gerek
N
A M A
Fotoraf eseri szleflmelerinin ne flekilde kurulacan aklamak.

Fotoraf eserleri zerindeki mali haklar, sre,
yer ve muhteva itibariyle snrl veya snrsz, karfllkl veya karfllksz olarak bir baflkasna yazl
bir szleflme ile devredilebilecei gibi bu haklarn kullanm (lisans - ruhsat) hakk da baflkasna
braklabilir. Manevi haklar, hayatta iken veya ldkten sonra devredilemez, feragat edilemez,
hukuk ifllemlerle snrlanamaz. Bununla birlikte
nc kiflilere bu haklarn kullanma yetkisi verilebilir. Devredilen mali haklar, devredenin malvarlndan kar. Lisans ifllemiyle ise, kullanm
yetkileri verildii iin mali haklar, hak sahibinde
kalmaya devam eder. Fotoraf eseri kullanm
szleflmesi taraflar asndan nisb haklar yaratr. Szleflmelerin geerlilii, kural olarak, belli
bir flekil kofluluna balanmamfltr. Bununla beraber mali haklara iliflkin szleflmelerin yazl olmas ve konu edindikleri haklarn ayr ayr gsterilmesi flarttr.
Fotorafn resmetme tekniinin farkl alanlarda
geliflmesini ve meta haline dnflmesi srecini
aklamak.
Fotoraf 1827 ylnda bulunufluyla birlikte yeni
bir resmetme teknii olarak hzla yaylmfltr. Bulufl sreci iinde Nicphore Nipce, Mande Daguerre ve Fox Talbot ne kan kiflilerdir.
Nipce, 1827de resmetme teknii olarak ilk fotoraf Daguerre ise yeni bir yntemi bulmufltur.
Talbot 1841de negatif grnt bulufluyla birlikte fotoraf oaltma teknolojisi olarak, ikinci
kez bulunmufltur. 1845-1865 yllar arasnda birok yaratc fotoraf, fotoraf sanatn ortamna sokmufllardr. Bu da fotorafn sanat ortamnda bulunufludur. Bu sre iinde fotorafn al-
226
np satlan bir meta haline dnflmesi durumu

ortaya kmfltr. Fotorafn oaltlabilir olmas
her zaman bir engel olarak grlmfltr. oaltlabilir olmas fotorafn zgn olmasna engel
oluflturmufltur. Bu tartflmalar 1900lerin baflnda
ABDli fotoraf Alfred Stieglitzin katklaryla
belli bir noktaya ulaflmfltr. Stieglitz, fotorafn
kendine zg zelliklerini ne kartrken, fotorafn sanatn ortamna girmesine ynelik etkinlikler de yapmfltr. Onun kurduu Camera
Work dergisi Photo-Secession grubu ve 291 adl
sanat galerisi nemlidir.
N
A M A
N
A M A
adafl sanat kavramnn belirleyici zelliklerinden yola karak fotorafn adafl sanat iindeki yerini tartflmak.
adafl sanat konusuyla ilgili olarak ncelikle
adafl kelimesini aklamak gerekir. adafl, ayn ada yer alan anlamn taflr. Sanat alann da
ise adafl, gnmz teknolojisi ve bakfl asyla retilmifl sanat eserlerini ifade eder. Bu anlamda adafl ve modern olgularn da birbirine karfltrmamak gerekir. rnein Pablo Picasso, modern bir sanatdr; ancak adafl deildir. adafl sanat gncel bakfl asyla ilgilidir. adafl
sanat ortamn barndran, koruyan, gelifltiren ve
alm-satmn yapan kurumlar vardr. Bu yap iinde de ne kan kifli kratrdr. Kratr, adafl
sanat ortamnda adafl sanatlar keflfeden, koruyan, eserlerini sergileyen ve mzelere kazandran kiflidir. adafl sanat kavram, ngilteredeki contemporary art kavramnn karfll olarak
adafl sanat kullanlr. Contemporary, dilimizde ayn zamana ait anlamna gelir. Bu anlamda
adafl fotoraf denildiinde, ayn zamana ait yani iinde yafladmz bu an ieren fotoraflar
anlafllr. adafl sanat eseri olarak ilk kez 1950de
Henri-Cartier Bressonun, Kritik An adl fotoraf
mzede yer almfltr.
Galeri sistemi iindeki fotorafn yerini konuyla
ilgili zel kavramlar aklamak.
Fotorafn galeri sistemi iinde yer almas 1900l
yllarn ortalarna rastlar. Bir fotoraf eserinin galeride yer almas tabii ki baz sreleri ierir. Bu
amaca ynelik olarak szleflmeler sz konusudur. Fotoraf sanats bu szleflmeyi galeriyle
yapar. Bu nitelikteki bir fotorafn teknik baz
flartlar da iermesi gerekir. Fotoraf sanat a-
sndan zerinde durulmas gereken temel kavramlar: Edisyon, Sanat Kopyas, Edisyonlarn
Bitmesi ve Fiyat Oluflmas, Sertifika, zgn Basklardr. Dnyada sosyo-ekonomik geliflmelerin
1980lerin ulaflt noktada fotorafla ilgili yeni
ortamlar oluflmufltur. Bunlarn biri de sanat mzayedeleridir. 2008-2009 yllarnda sanat piyasalarnda fotoraf eserleri % 61 deer kazanmfltr.
Gen bir fotorafnn, adafl fotoraf sanatnda
yer alabilmesinin belli bir yolu yoktur. nerilecek sreler olabilir. Tarihsel olarak konuya yaklaflldnda, sokak fotorafl, basn fotorafl, belgesel fotoraf ve sanat fotoraf gibi bir
sre izlendii grlr. Bu genel bir doru deil,
ip ular ieren bir yol haritasdr.
227
Kendimizi Snayalm
1. Afladakilerden hangisi resmetme teknii olarak fotoraf bulan kiflilerden biridir?
a. Fox Talbot
b. Alfred Stieglitz
c. Nicphore Nipce
d. J. Hawes
e. J. M. Cameron
6. Bir fotorafta, daha nce duyulmamfl veya grlmemifl mutlak bir orjinalite bulunmasna ne ad verilir?
a. Yaratcnn adnn belirtilmesi
b. Teknik olarak nitelikli baslmfl olmas
c. Negatifi olmas
d. Yaratcsnn belli olmas
e. Yaratcsnn zelliini taflmas
2. Afladakilerden hangisi sina mlkiyet haklarndan

biri deildir?
a. Musiki Eserleri
b. Markalar
c. Patent
d. Corafi iflaretler
e. Faydal modeller
7. Bir fotoraf eserinin ka adet ve hangi boyutta, hangi deerlere gre retildiini gsteren belgeye ne ad
verilir?
a. Edisyon
b. Emisyon
c. Editr
d. Sertifika
e. Adet kopyas
3. Fotorafn oaltlabilir olmas bir deer dflkl

olarak grlmfltr. oaltlabilir olmak bir sanat eserinin kopyasn karmaktan farkl bir durumdur.
Buna gre afladaki ifadelerden hangisi dorudur?
a. Bir fotorafn yapm sreci yal boya resme
benzer.
b. Resim sanatnda olduu gibi basl fotoraf tek
ve zgndr.
c. Fotorafn oaltlabilir negatifi, sanat eserinin
aslna karfllk olmaz.
d. Sanat eserinin tek olmas nemli bir alg deildir.
e. Fotorafn alnp satlmas srecinde, fotorafn
tek olmamas nemli deildir.
4. Bir fotorafn Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu korumasndan yararlanabilmesi iin hangi belirleyici nitelie
sahip olmas gerekir?
a. Negatifi olmas
b. 30x40 cm. boyutlarnda olmas
c. ekenin belli olmas
d. Eser niteliine sahip olmas
e. Yaynlanmfl olmas
5. adafl sanat ortamnda sanaty bulan, koruyan,
eserlerini sergileyen kifliye ne ad verilir?
a. Sanat koruyucusu
b. Sponsor
c. Kratr
d. Mzeli
e. Ressam
8. Afladakilerden hangisi eser sahibinin manevi haklarndan biri deildir?

a. Eseri kamuya sunma hakk
b. Teflhir hakk
c. Eserin aslna ulaflma hakk
d. Adn belirlenmesi hakk
e. flleme hakk
9. Afladakilerden hangisi adafl fotoraf sanatnn
ortamlarndan biridir?
a. Mzayedeler
b. Karanlk oda
c. Eitim kurumlar
d. Matbaa sistemi
e. Fotoraflar
10. Bir fotoraf eser sahibinin, eserden kaynaklanan
mali haklarn; sre, yer ve muhteva itibariyle bir baflkasna yazl bir szleflme ile devretmesine ne ad verilir?
a. Yayn hakk
b. Temsil szleflmesi
c. Kullanm szleflmesi
d. Alm-satm szleflmesi
e. Telif haklar devri
228
Okuma Paras
Taraflar arasnda grlen davada (stanbul Fikri ve Sna Haklar Hukuk Mahkemesince verilen 06.04.2004 tarih ve 2002/246 2004/186 sayl kararn Yargtay'ca
duruflmal olarak incelenmesi taraflarca istenmifl olmakla, temyiz dilekesinin sresinde verildii anlaflldktan
tetkik hkimi tarafndan dzenlenen rapor dinlenildikten ve yine dosya ierisindeki dileke, layihalar, duruflma tutanaklar ve tm belgeler okunup, incelendikten
sonra iflin gerei grfllp, dflnld:
Davac vekili, taraflar arasndaki 13.02.2001 tarihli szleflme uyarnca, mvekkilince mnhasran davalnn yaynlayaca tantm katalogunda kullanlmak zere (12)
adet zgn tasarm rn cam bardak fotoraflarnn
ekilerek davalya teslim edildiini, davalnn szleflme
amacnn dflna karak fotoraflar mvekkilini adn
belirtmeksizin pek ok dergi ilanlarnda ve Internet ortamnda yaynlayarak mvekkilinin mali ve manevi haklarna tecavz ettiini ileri srerek, 6'flar milyar TL maddi ve manevi olmak zere toplam 12.000.000.000.-TL
tazminatn faiziyle birlikte davaldan tahsiline, hkmn
ilanna, tecavz kaldrlmas ve nlenmesine karar verilmesini talep ve dava etmifltir.
Mahkemece, sunulan kantlara ve bilirkifli raporuna dayanlarak davac eser sahibinin dava hakknn bulunduu, davacnn szleflmeyle davaya konu fotoraflarn
oaltma ve yaymna iliflkin mali haklarn davalya
devrettii ancak fotoraflarn dergi ve Internet ilanlarnda kullanlrken davac eser sahibinin adna yer verilmemesinin manevi hak ihlali oluflturduu gerekesiyle
davann ksmen kabulne, koflullar oluflmayan maddi
tazminat isteminin reddine, 3.000.000.000.-TL manevi
tazminatn davaldan tahsiline karar verilmifltir.
Karar, taraflarca temyiz edilmifltir.
1. Dava dosyas ierisindeki bilgi ve belgelere, mahkeme kararnn gerekesinde dayanlan delillerin
tartfllp, deerlendirilmesinde usul ve yasaya aykr bir yn bulunmamasna gre, daval vekilinin tm, davac vekilinin afladaki bendin kapsam dflnda kalan sair temyiz itirazlarnn reddine karar vermek gerekmifltir.
2. Dava konusu fotoraflarn 5846 sayl FSEK hkmlerine gre eser niteliinde olduklar hususunda bir uyuflmazlk mevcut deildir.
Taraflar arasnda zm gereken husus; fotoraf sanats olan davac ile daval arasndaki 13.02.2001 tarihli szleflme uyarnca davac tarafndan ekimi yaplan zgn tasarml cam bardak fotoraflarnn ve bunlarn dia pozitiflerinin davalya teslimi iflleminin; FSEK
48/1 inci fkrasna gre eser sahibine tannan mali hak-
lardan oaltma ve yayma haklarnn davac tarafndan

davalya devri mi yoksa ayn maddenin ikinci fkrasna
gre bu haklarn kullanma hakknn (ruhsat) devrini mi
oluflturduu ve davalya verilen kullanm yetkisinin bu
fotoraflarn yaymlanacaklar katalogla snrl olup olmaddr.
13.02.2001 tarihli "Toplam 12 Adet zgn Tasarm Cam
Bardak ekimi" bafllkl szleflme ve ekini oluflturan
"Teklif ve Siparifl Formu" ieriine gre; taraflar arasnda BK.nun 355 inci maddesine gre eser siparifl szleflmesi yaplmfltr. Szleflmeye gre fotoraf sanats davac yklenici olup, daval ise ifl sahibidir. Davac, bu
szleflme ile stlendii ekim iflini tamamlayarak meydana getirdii eserleri (fotoraflar ile dia pozitiflerini)
daval tarafa teslim etmifl ve daval da bedelini demek
suretiyle taraflar karfllkl olarak edimlerini yerine getirmifllerdir.
Yklenici/davac tarafndan meydana getirilen fotoraflar FSEK hkmlerine gre eser niteliinde olduklarndan, davac ayn zamanda "eser sahibi" olarak fotoraflar zerinde mali ve manevi hak sahibidir. Daval/ifl sahibi ise teslim ile birlikte dava konusu edilen 12 adet
fotoraf ve dia pozitiflerinin malik ve zilyedi olmufltur.
BK.nun 355 inci maddesine gre siparifl edilenin ayn
zamanda FSEK hkmleri uyarnca bir eser olmas halinde; siparifl veren ifl sahibi eseri teslim almakla sadece eserin fiziki mlkiyetinden kaynaklanan tasarruf yetkisine haiz olup, eser sahibine tannan mali haklarn sahibi deildir. Bu sebeple, ifl sahibi eserden kaynaklanan mali haklar bizzat kullanamayaca gibi bu hakk
baflkasna da devredemez. Ancak, bu haklarn devri veya kullanma yetkisinin (ruhsat) devri bir szleflme ile
kararlafltrlabilir.
FSEK.nun 48 inci maddesine gre de, eser sahibi mali
haklarn sre, yer ve muhteva itibariyle snrl veya snrsz, karfllkl veya karfllksz olarak baflkalarna devir
edebilecei gibi (devir), bu haklarn sadece kullanma
yetkisini de dier bir kimseye brakabilir (ruhsat). Ayn
yasann 50 nci maddesi uyarnca 48 ve 49 uncu maddelerde saylan tasarruf muamelelerine dair taahhtler eser
henz vcuda getirilmeden nce yaplmfl olsa dahi geerlidir. Yine FSEK.nun 52 nci maddesi uyarnca mali
haklar dahil szleflme ve tasarruflarn yazl olmas ve
konular olan haklarn ayr ayr gsterilmesi flarttr.
Taraflar arasndaki anlan eser siparifl szleflmesinin 2,
3 ve 4 nc maddeleri ile szleflmenin eki olan teklif ve
siparifl formunda, eser sahibi davacnn 12 adet zgn
tasarm rn cam bardaklarn tantlaca katalogda
yer alacak fotoraflarn ekimini yapaca, ifl sahibi da-
valnn bu ekimleri baflkasna devir edemeyecei ve

davacnn yazl izni olmadan teklif siparifl formunda
belirtilen kullanm alan dflnda isim ve unvan belirtilmeden kullanamayaca dzenlenmifltir.
Her ne kadar 13.02.2001 tarihli szleflmede daval tarafa verilen mali haklarn neler olduu aka belirtilmediinden FSEK.nun 52 nci maddesine uygun olmamasna ramen, cam bardak fotoraflarnn daval tarafndan kullanlmas iin ekiminin yapld hususunun
szleflmede aka belirtilmesi nedeniyle, bu szleflme
ile fotoraflarn oaltma ve yayma haklarnn da dzenlendii kabul edilmelidir. Kald ki bu husus yarlar
arasnda da tartflma konusu deildir.
Davac/yklenici tarafndan anlan eser siparifl szleflmesi ile cam bardak ekimleri tamamlanarak fotoraflarla birlikte bunlarn dia pozitifleri de davalya teslim
edildiinden ve stlenilen iflin nitelii gerei sz konusu fotoraflar tantm amal olarak kullanlacaklarndan; davac anlan eserlerin oaltma ve yayma haklarn da FSEK.nun 48/1 inci maddesi anlamnda davalya
devretmifltir.
Uyuflmazlk konusu szleflme ve ekinde davac tarafndan yaplan iflin "zgn tasarm rn olan cam bardaklarn tantlaca katalog iin fotoraflarn ekimi" olduu ve szleflmenin 4 nc maddesinde de "bu fotoraflarn davacnn yazl izni olmakszn szleflme ile belirlenen kullanm alan dflnda isim ve unvan belirtilmeksizin kullanlamayaca" kararlafltrlmfltr. Bu suretle davalya devredilen mali haklarn (oaltma ve yayma)
kullanm alannn daval tarafndan basm yaptrlan tantm katalogu ile snrlandrld anlafllmaktadr.
Bu snrlandrma FSEK.nun 48 inci maddesine uygun
ve geerli olduundan ve daval tarafndan da sz konusu fotoraflarn davacnn yazl izni olmakszn ve
isim ve unvan belirtilmeksizin katalog dflndaki dergi
ilanlar ve internet web sayfasnda kullanldklarndan
davacnn FSEK 22. ve 23 nc maddesine gre sahibi
olduu oaltma ve yayma haklar ayn yasann 68 inci
maddesi uyarnca ihlal edilmifltir.
Mahkemenin hkme esas ald bilirkifli raporundaki
"szleflme ile eserin oaltma vastas olan dia pozitiflerinin mlkiyetinin de davalya teslim edilmesi nedeniyle davacnn oaltma ve yayma haklarn da tamamen
davalya devretmifl saylaca ve tantm kapsamna dergi ilanlar ve internette yaymlamann da dahil olaca"
grflne itibar edilemez. nk akland zere mali haklarn sre, yer ve muhteva itibariyle snrl veya snrsz olarak eser sahibi tarafndan devri mmkndr.
Dia pozitiflerin davalya teslimi fotoraflarn katalog vastasyla oaltma ve yayma amacna ynelik olup, bu
229
durum iflin niteliinden kaynaklanmaktadr. Bu bakmdan oaltma vastalarnn teslimi halinde mali haklarn,
szleflmenin 4 nc maddesine aykr olarak, herhangi
bir snrlama olmakszn davalya devredilmifl saylacann kabul olanakszdr. Ayrca, fotoraflarn katalog
iin ekilecei szleflmenin eki olan teklif siparifl formunda aka belirtilmifltir. Szleflmede "katalog-tantm" ibarelerinin yazl olmas katalogun tantm amacyla hazrlandn gstermekte olup, sz konusu fotoraflarn ait olduklar rnlerin katalog dflndaki dergi
ilanlaryla ve internet ortamnda ticari amala piyasaya
arz edilmesi iin de kullanlmas halini kapsamaz.
O halde, dava konusu fotoraflarn davacnn yazl izni dflnda eflitli dergi ilanlarnda ve internet ortamnda
yaymlanmas iddias zerinde durularak; FSEK 68/1 inci maddesine gre talep edilen mali haklar tazminatnn, ilgili meslek birliinin grfl alnp, aralarnda bir
fotoraf sanatsnn da bulunduu ve konusunda uzmanlardan oluflan bilirkifli heyeti mtalaas da alnmak.suretiyle deerlendirilerek hasl olacak sonuca gre karar verilmesi gerekirken bu konularda bir mtalaa
iermeyen yetersiz bilirkifli raporunun hkme esas alnarak davacnn mali hak tazminat isteminin reddine
karar verilmesi isabetsizdir.
Aklanan nedenlerle, kararn mali hak tazminat isteminin reddine iliflkin blmnn davac yararna bozulmas gerekmifltir.
Sonu: Yukarda 1 nolu bentte aklanan nedenlerle
daval vekilinin tm, davac vekilinin sair temyiz itirazlarnn reddine, hkmn 2 nolu bentte yazl nedenlerle davac yararna (BOZULMASINA), temyiz harc peflin
alndndan davaldan baflkaca har alnmasna mahal
olmadna, dedii temyiz peflin harcn istei halinde
temyiz eden davacya iadesine, 31.10.2005 tarihinde oybirliiyle karar verildi.
Daval vekili, davacya rayicin ok zerinde olan szleflme bedeli (1.287.000.000.-) TL dendiini, mvekkilinin szleflme konusu iflin tamamlanmasndan sonra
szleflme uyarnca fotoraflarn (oaltma vastalar ile
birlikte) mlkiyeti ve zilyetlii ile beraber fikri haklarn
da aslen iktisap ettiini ve szleflme amacna uygun biimde rn katalog ve tantmlarnda kullanlmasnn
hak ihlali oluflturmadn, davacnn dava ehliyeti bulunmadn, tazminat isteminin haksz ve fahifl olduunu, davann reddini savunmufltur.
Yargtay Karar Daire:11. Hukuk Dairesi ESAS-NO:2004/
11266
Eriflim: http://emsal.yargitay.gov.tr/VeriBankasiIstemciWeb/
230
1. c
Sra Sizde 1
Bir fotorafn telif haklar ile gvence altna alnabilmesi iin asgari dzeyde zgnlk taflmas gerekir. zgnlk, telif hakknn olmazsa olmaz saylabilecek bir
n kofluludur. ok sayda fotorafn birok ynden birbirine kopyas derecesinde benzeyebilir; bu gibi durumlarda fotoraf sahibine ait minimum dzeyde yaratc unsurlar ierip iermedii tespit edilmelidir.
2. a
3. c
4. d
5. c
6. e
7. a
8. e
9. a
10. c
Yantnz doru deilse Alnp Satlan Bir Nesne Olarak Fotoraf bafll altnda size verilen
Yantnz yanlfl ise, Fikr Mlkiyet Hukuku
blmn yeniden gzden geiriniz.
Yantnz doru deilse Alnp Satlan Bir Nesne Olarak Fotoraf bafll altnda size verilen
Yantnz yanlfl ise, Fotorafn Eser Korumasndan Yararlanma Koflullar blmn yeniden gzden geiriniz.
Yantnz doru deilse adafl Sanat Olarak
Fotoraflar bafll altnda size verilen bilgileri
Yantnz yanlfl ise, Fotorafn Eser Korumasndan Yararlanma Koflullar blmn yeniden gzden geiriniz.
Yantnz doru deilse Fotorafn Yeni Ortamlar bafll altnda size verilen bilgileri yeniden
gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise, Fotoraf zerindeki Mal
Ve Manevi Haklar blmn yeniden gzden
geiriniz.
Yantnz doru deilse Fotorafn Yeni Ortamlar bafll altnda size verilen bilgileri yeniden
gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise, Fotoraf Eseri Kullanm
Szleflmeleri blmn yeniden gzden geiriniz.
Sra Sizde 2
Fotoraflkta telif hakk, deklanflre baslarak, grntnn filme yerlefltirildii an bafllar ve baflka hibir iflleme gerek kalmakszn kendiliinden kazanlr.
Sra Sizde 3
Fotoraf mali haklar; sre, yer ve muhteva itibariyle snrl veya snrsz, karfllkl veya karfllksz olarak bir
baflkasna yazl bir szleflme ile devredilebilecei gibi
bu haklarn kullanm (lisans - ruhsat) hakk da baflkasna braklabilir. Manevi haklar, devredilemez, feragat
edilemez, hukuk ifllemlerle snrlanamaz.
Fotoraf Kaynakas
Atefl, M. (2003). Fikir ve Sanat Eserleri zerindeki Haklarn Kapsam ve Snrlandrlmas. Ankara.
Compay, D. (2003). Art and Photography, Phaidon,
Hong Kong (in).
Cummind, R. ART. (2006). Dorling Kindersley, Britanya.
Erel, fi. N. (1998). Trk Fikir ve Sanat Hukuku. Ankara.
Grosenick, U. ve T. Seeling.(2007). PhotoArt, Thames&Hudson, Almanya.
Kaplan, D. (2008). The Photo Marketplace and Contemporary Image Markers, yer ald eser; Michael R.
Peres (ed.) The Concise Focal Encyclopedia of Photography, Amsterdam: Focal Press. 2008.
Karahan, S., Suluk, C., Sara, T. ve Nal, T. (2007). Fikr
Mlkiyet Hukukunun Esaslar, Ankara.
Kl, L. (2008). Fotoraf ve Sinemann Toplumsal Tarihi, Ankara: Dost Kitabevi Yaynlar.
Kl, L. (2009). Temel Fotoraflk. Eskiflehir.
zcan, M. (2006). Fotoraflarn Telif Haklar Kapsamnda Deerlendirilmesi. Legal Fikr ve Sna Haklar Dergisi, Yl: 2, S.:5., s. 147 vd.
ztuncay, B. (2003). Dersaadetin Fotoraflar. 19.yzyl stanbulunda Fotoraf: ncler, Stdyolar, Sanatlar, metin ve fotoraflar, AYGAZ, stanbul.
Tekinalp, . (2002). Fikr Mlkiyet Hukuku, stanbul.
Yenidnya, A.C. (2006). 5846 Sayl Fikir ve Sanat Eserleri Kanununda Dzenlenen Manevi ve Mali Haklara Tecavz Sular, EHFD. C.:X, S.:3-4.
Yargtay kararlar iin bkz. http://emsal.yargitay.gov.tr/
VeriBankasiIstemciWeb/
Fotoraf 8.1: Oscar G. Rejlander

Fotoraf 8.2, 8.3: Henri-Cartier Bresson
Fotoraf 8.4, 8.5: Robert Frank
Fotoraf 8.6: Asako Narahashi
Fotoraf 8.7, 8.16, 8.19: Andreas Gursky
Fotoraf 8.8, 8.9: Ansel Adams
Fotoraf 8.10, 8.11: Bernd ve Hilla Becher
Fotoraf 8.12, 8.13: Elliot Erwitt
Fotoraf 8.14: Jeff Wall
Fotoraf 8.15: Richard Prince
Fotoraf 8.18: Michael Wesely
Resim Kaynakas
Resim 8.1: Albert Berghaus
Resim 8.2: Katsushika Hokusai
231
232
Seilmifl Fotoraflar
Fotoraf 8.7 ANDREAS GURSKY. Tour de France I (2007).
Fotoraf 8.8 ANSEL ADAMS. The Tetons, Snake River Wyoming (1942).
Fotoraf 8.9 ANSEL ADAMS. Canyon de Chelly panorama of valley from mountain (1941).
233
234
Fotoraf 8.10 BERND ve HILLA BECHER. akl Fabrikalar (2001).
Fotoraf 8.11 BERND ve HILLA BECHER. Gaz Kreleri (1982-1998)
Fotoraf 8. 12 ELLIOT ERWITT. Water Fountains, North Carolina (1950).
Fotoraf 8.13 ELLIOT ERWITT. Dog Legs, New York City (1974).
235
236
Fotoraf 8.14 JEFF WALL. A Sudden Gust Of Wind (1993).
Fotoraf 8.15 RICHARD PRINCE. Cowboy (1989).
Fotoraf 8.16 ANDREAS GURSKY. 99 Cent.
Fotoraf 8.17 ANDREAS GURSKY. Kamiokande (2007).
237
238
Fotoraf 8.18 MICHAEL WESELY. Open Shutter Project II (2001).
Fotoraf 8.19 ANDREAS GURSKY. Kuveyt Borsas
239
Dizin
241
Dizin
Abdullah Biraderler 212
Alan derinlii 30, 44, 62, 64, 65, 68, 69, 72, 187, 189, 190,
197, 199
Aletli dalfl (scuba) 57, 58, 67, 78
Amfibi fotoraf makineleri 63
B
Beyaz dengesi 29, 66, 181
Biyometrik fotoraf 174, 184, 185, 192
Brady, Mathew B. 5, 7
Byk boy fotoraf makineleri 178, 179, 190-192
C-
Cousteau, Jacques-Yves 58, 59, 78
arpan etmeni 177
ereve 11, 12, 19, 30, 40, 50, 52, 62, 63, 65, 69, 71, 72, 161,
164, 175, 177, 178, 186, 191, 192
I-
Illustrated London News 5, 20
llstrasyon 3
Ifln krlmas 69
Iflklerler 35, 37
K
Kl, Levend 61, 63
L
LED flk kaynaklar 181, 187
M
Makro objektifler 64, 69, 74
N
Narahashi, Asako 218
New York Modern Sanatlar Mzesi 213
Daguerreotype 25
Dorudan fotoraf 25, 141, 142, 158

Dnya Sualt Aktiviteleri Konfederasyonu (CMAS) 57, 78
Objektif 29-31, 33, 41-49, 52, 60-62, 64-66, 68, 69, 71, 73, 74,
79, 106, 108, 109, 125, 129, 130, 132, 175-180, 186-192
Orta boy fotoraf makineleri 177
E
Eik ekim 106, 111
Otyam, Fikret 147
F
Fenton, Roger 7, 19
Filtreler 37, 61, 129, 179, 187
Flafl 24, 29, 30, 33-36, 38, 39, 41, 42, 45, 52, 63, 65, 66-74, 79,
122, 125, 129, 130, 132, 137, 179-181, 183, 184, 188, 190,
192
Flafl senkron hz 66, 129
Fotoraf editr 11, 17-19
Fotorportaj 140, 143-148, 152-156, 163, 164
Paralaks 62, 63
Portre fotorafl 182, 192
R
Raw formatta fotoraf 51
Renk scakl 174, 179, 187, 192
Riis, Jacob 147
Ring flafllar 180
Frank, Robert 216
Softbox 36, 38, 43, 48, 49, 138, 179, 186, 195, 196
Genifl a objektifler 62, 64, 83, 191

Grfl uzakl 68
H
Hzl objektif 132
Hine, Lewis 147
Housing 61, 79
Standart boy fotoraf makineleri (35 mm efldeer, slr, dslr)

177, 192
Steichen, Edward 25
Stieglitz, Alfred 213, 219, 226
Still life masa 37
Sualt Flafllar 65, 66
Szathmar, Carol 7, 19
242
T
Talbot, Fox 210, 225
The daily graphic 6, 7
Tungsten flk kaynaklar 34, 179
Trkiye Sualt Sporlar Federasyonu (TSSF) 57
ayak 35, 38, 39, 41, 42, 52, 176, 178, 179, 187, 192
Y
Yakn ekim mercekler 64, 69
Yansma (backscatter) 66
Yanstclar 30, 35, 48, 52, 125, 181
Yzde 18 gri kart 35, 37, 52
Z
Zoom objektif 33, 52, 106, 125, 129, 138

Fotoğrafın Kullanım Alanları

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Fotoğrafın Kullanım Alanları

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

T.C.

ANADOLU NVERSTES YAYINI NO: 2467

Bu kitabn basm, yaym ve satfl haklar Anadolu niversitesine aittir.

UZAKTAN RETM TASARIM BRM

LETfiM ARACI OLARAK FOTORAF ......................................................

Reklam Fotorafl .............................................................. 24

HAVA-YER EKMLER KULLANIM ALANLARI...........................................

Fotorafn Gndelik Yaflamda Kullanm .............................. 122

Belgesel Fotoraf ..................................................................... 140

Belgesel Fotorafta Tarzlar ...........................................................................

Stdyo Fotorafl ................................... ........................... 174

Mobilya Fotorafl ...................................................................................

Telif Haklar ve Fotorafn Gncel Sanat

Dizin ...................................................................................... 243

FOTORAFIN KULLANIM ALANLARI

Bu niteyi tamamladktan sonra;

LETfiM ARACI OLARAK

zlerkitle: Genel anlamda

Fotorafn Kullanm Alanlar

Haber ve Fotoraf liflkisinin Dnyadaki Geliflimi

1. nite - Haber Fotorafl

Fotorafn Kullanm Alanlar

1. nite - Haber Fotorafl

HABER FOTORAF LfiKS

Yazl basnda kullanlan grsel malzemeler haberin tamamlaycsdr. Fotoraf ve

Fotorafn Kullanm Alanlar

Haber Deeri Nedir?

Haberde Fotoraf ve Grafik geler

1. nite - Haber Fotorafl

Bilgi Verici Grafikler

Fotorafn Kullanm Alanlar

Gazetelerin, zellikle gnmzde, en sk kulland grsel malzeme fotoraftr. FoSIRA SZDE

Bilgi verici grafiklerin

1. nite - Haber Fotorafl

Bu bafllklar fotoraflar eflliinde inceleyelim.

Fotorafn Kullanm Alanlar

1. nite - Haber Fotorafl

Fotorafn Kullanm Alanlar

sayfann dflna yneltmesini engellemek iin ters evirme ifllemi uygulanr.

1. nite - Haber Fotorafl

Fotorafn Kullanm Alanlar

Fotorafn Yayna Katks

Gazetelerin grsel kimliinin oluflumunda logo, kullanlan fontlar, punto

1. nite - Haber Fotorafl

HABER FOTORAFI NTEL

HABERCLKTE FOTORAFA LfiKN GREVLER

Fotorafn Kullanm Alanlar

1. nite - Haber Fotorafl

Basnda fotoraf kullanmnn tarihsel geliflimini

Habercilik mesleinde fotorafa iliflkin mesleki

Fotorafn Kullanm Alanlar

6. Afladaki fotoraf deerlendirme yntemlerinden

1. nite - Haber Fotorafl

Haberi okuyucuya daha rahat okutturabilmek

Fotorafn Kullanm Alanlar

Kendimizi Snayalm Yant Anahtar

Sra Sizde Yant Anahtar

1. nite - Haber Fotorafl

Fotoraf 1.1, 1.2, 1.3, 1.4: www.wikipedia.org.

FOTORAFIN KULLANIM ALANLARI

Bu niteyi tamamladktan sonra;

Reklam: Tketiciye retilen

Dorudan fotoraf, yapay

Fotorafn Kullanm Alanlar