---NGUY N ANH C

NG ---

A. L i gi i thi u
M t l n n a ti l i c d p g p l i cc b n v i m t ph ng php ch ng minh b t ng th c m i. N u nh
ph ng php chnh ph ng ho kh i d y trong ta bao nhiu s thch th v th a thu khi hng tr m bi
b t ng th c kh ng r p tr c s c m nh c a n th ti tin ch c cc b n s cn h nh phc h n v i
ph ng php ny. Cc b n c th tin
c khng, khi tr c y chng ta ph i c c kh l y gi y nhp ra v
bi n i th by gi chng ta s c th gi i bi ton ch v i ci l t nhn u tin. No chng ta hy cng
nhau th ng th c vin kim c ng ny s c t bnh ch ng ra sao nh .
B. Ph ng php ABC
Ti xin m
u ph ng php ny b ng vi c xt m t s bi ton sau:
Bi 1:
Cho ab bc ca 1 v
i) a b c m,m
,

3,

. Tm i u ki n c a abc sao cho a, b, c l cc s th c.

ii) a b c
3 , , a, b, c 0 . Tm i u ki n abc sao cho a, b, c l cc s th c khng m.
Gi i:
Chng ta c hai i l ng trung bnh c a a, b, c . S xu t hi n c a abc khi n chng ta lin t
l Viete, v v y ta ngh t i vi c xt ph ng trnh;
X 3 mX 2 X abc 0(*)
Yu c u c a bi t ng
ng v i vi c, tm i u ki n c a abc
i) Ph ng trnh (*) c ba nghi m th c.
ii) Ph ng trnh (*) c ba nghi m khng m.
t f ( X ) X 3 mX 2 X abc
Ta c: f ' X 3 X 2 2mX 1 .Ph ng trnh c hai nghi m
X1

m2
3

;X2

X
f' X

m2
3

X2
+

X1
-

f X

Ph

ng trnh c ba nghi m khi v ch khi f X 2 0 , f X 1 0

(6 2m 2 ) X 2 m
6 2m 2 X 1 m
T y suy ra:
abc
(1)
9
9
y c ng chnh l p s c a cu i).

ng t i

nh

Cu ii) , nh n xt r ng
a , b, c l cc s th c d ng th ngoi vi c ph i tho mn 1 , abc cn ch u thm
rng bu t 0 abc , v ng c l i v i (1), abc 0, a b c 0, ab bc ca 0 th a, b, c 0 . V y nn p
s s l:
(6 2m 2 ) X 2 m
6 2m 2 X 1 m
max 0,
abc
(2)
9
9
Nh v y l ta hon thnh hai cu h i
c nu ra c a bi ton.
-------------------------------------------------------------------------------------Bi tan trn gip ta rt ra hai nh n xt sau:
Nh n xt i)
i u ki n c n v
t n t i cc s th c a , b, c khi bi t tr c cc gi tr ab bc ca 1 v
a b c

m, m

i u ki n c n v

(6 2m 2 ) X 2 m
6 2m 2 X 1 m
abc
.
9
9
t n t i cc s th c khng m a, b, c khi bi t tr c cc gi tr
3

3,

(6 2m 2 ) X 2 m
6 2 m2 X 1 m
abc
.
9
9
o Nh n xt 1
c suy ta tr c ti p t bi ton nu, ch r ng t i sao a b c l i b rng
bu c ch y trong cc o n nh trn. C hai cch gi i thch sau:
2
a b c
3(ab bc ca) 3
2
f ' ( X ) 3X
2mX 1 bu c ph i khng hon ton d ng, hay ni cch khc l
ph ng trnh f ' ( X ) 0 ph i c nghi m, t c ' m 2 3 0
o Nh n xt 1 cn cho ta thm i u g, thay v ph i s d ng m t b a, b, c v i a, b, c R
bi u di n t t c cc ph n t c a t p R 3 tha ab bc ca 1 , ta c th s d ng b
a b c, ab bc ca, abc v i s rng bu c c a a b c v abc nh nu. C ng hon

ab bc ca

ton t

1 v a

b c

3,

l max 0,

ng t khi ta mu n bi u di n t t c cc ph n t c a t p R

tho ab bc ca 1.

Nh n xt ii)
a.V i m i b s th c a0 , b0 , c0
u tm
c hai b x0 , x0 , y 0 ; z 0 , z 0 , t 0 sao cho
* a 0 b0 c0 x0 x0 y0 z0 z0 t 0
* a 0 b0 b0 c0 c 0 a 0 x0 x0 x0 y 0 y 0 x0 z 0 z0 z0 t 0 t 0 z0
* x 0 x 0 y 0 a0 b0 c 0 z 0 z 0 t 0
ng th c x y ra khi hai trong ba bi n a0 , b0 , c0 b ng nhau.
b.V i m i b s th c khng m a0 , b0 , c0 ta u tm
c m t trong hai b x0 , x0 , y0 ; z0 , z 0 , t0
ho c 0, x0 , y0 ; z0 , z0 , t 0 tha mn i u ki n sau
* a 0 b0 c0 x0 x0 y0 z0 z0 t 0
* a 0 b0 b0 c0 c 0 a 0 x0 x0 x0 y 0 y 0 x0 z 0 z0 z0 t 0 t 0 z0
* x 0 x 0 y 0 a0 b0 c 0 z 0 z 0 t 0
ng th c x y ra khi hai trong ba bi n a0 , b0 , c0 b ng nhau.
Hay
* a 0 b0 c0 0 x0 y0 z0 z0 t 0
* a 0 b0 b0 c0 c 0 a 0 x0 y 0 z0 z 0 z0 t 0 t 0 z 0
*0

a 0 b0 c0

z 0 z 0 t0

ng th c x y ra khi m t trong ba bi n a 0 , b0 , c0 b ng 0.
o Nh n xt hai l khng hi n nhin v n c ng chnh l ngu n g c c a ph ng php ny. Nh n
xt 2 ny c i u g th v , ch r ng m i bi u th c i x ng f a , b, c theo ba bi n a , b, c
u c th bi u di n thnh g A, B, C thng qua 3 d i l ng trung bnh
A a b c
B ab bc ca
C abc
Do theo m t l thng th ng v i suy ngh gi m s bi n, ta s c nh A, B v cho C ch y.
Ta mong i hm g t c c tr khi C t cc gi tr bin. Tuy nhin ta khng c n bi t m t
cch c th C s
t ga tr bin khi no, ta ch c n bi t m t cch tr u t ng khi C t gi tr
bin th a , b, c s c hnh th ra sao, v nh n xt 2 s cho ta l i gi i cho cu h i ny.

a 0 b0

o By gi chng ta s i vo vi c ch ng minh chi ti t nh n xt 2:

a) Tr c h t ta s ch ng minh bi ton v i cc b s th c a0 , b0 , c0 th a mn: a0 b0
b0 c0 c0 a 0 1 . Thng qua bi ton 1, v i cc k hi u X 1 , X 2
c gi nguyn, ta c:

c0

m v

(6 2m 2 ) X 2 m
6 2m 2 X 1 m
Min
a 0 b0 c 0
Max
9
9
By gi chng ta s xt th xem khi a0 b0 c0 t gi tr bin th hnh th c a a0 , b0 , c0 s ra sao.
Xt ph

ng trnh f X

X3

mX 2

Min

0(*) . Ta c:

m2 3
m
m2 3
;X2
nh nu ln
3
3
bi ton 1. H n th n a f X 2 0 , hay ni cch khc f x 0 v f ' x 0 c cng m t nghi m l X 2 .
V y nn ph ng trnh f X 0 ph i c nghi m kp, gi s nghi m kp l x 0 , x0 v nghi m cn l i l
y 0 . Nh v y theo nh l Viet ta s c :
* x0 x0 y0 m a 0 b0 c0
* x0 x0 x0 y 0 y 0 x0 1 a0 b0 b0 c0 c0 a0
* x0 x0 y 0 Min a 0 b0 c0
Ch ng minh hon ton t ng t v i s t n t i c a z0 , z 0 , t0
Nh v y l ta ch ng minh
c bi ton nu trong tr ng h p a 0 b0 c0 m v
a 0 b0 b0 c0 c0 a 0 1 . V i m t t t ng hon ton t ng t , b n c hy ch ng minh s t n t i cho tr ng
h p: a 0 b0 c0 m v a 0 b0 b0 c0 c 0 a 0
1
By gi gi s a 0 b0 c0 M v a 0 b0 b0 c0 c0 a 0
N th li u cc b x0 , x0 , y0 v
f' X

3X 2

2mX 1 c hai nghi m l X 1

z0 , z 0 , t0 c t n t i khng. Cu tr l i l c, th c v y, xt cc s ( a1 , b1 , c1 )

a0

b0

c0

th a

mn i u ki n:
a1

b1

c1

M
N

, a1b1

b1 c1

c1a1

1 . Nh v y theo ch ng minh trn th cc b

x1 , x1 , y1 , z1 , z1 , t1 l t n t i. Nh n xt r ng ta c th xy d ng cc b
x0 , x0 , y0

N x1 , N x1 , N z1 v z0 , z 0 , t 0

x0 , x0 , y 0 v z 0 , z 0 , t 0 nh sau:

N z1 , N z1 , N t1 . Th c v y:

* x0

x0

* x0 x0
* x0 x0 y0
t

y0

N x1

x0 y0

y0 x0
N

x1

z1

N ( x1 x1

x1 x1 y1

N ( z1
x1 y1

z 1 t1 )

z0

z 0 z0

z0 t 0

y1 x1 )

a1b1c1

Nh v y l ta ch ng minh
ng t v xin
c nh ng cho b n

a 0 b0 c0

z0

t0

t 0 z0

N
N z1 z1

a1b1 c1

c hon ch nh cu a . t
c

a0

N
3

z1t1

z1 z1t1

t1 z1

b0
N

c0
N

z 0 z 0t 0

ng ch ng minh cu b l hon ton

-------------------------------------------------------------------------------------Bi 2:
M i a th c f

i x ng theo cc bi n a, b, c u c th bi u di n d i d ng a th c theo cc bi n
deg f
abc, ab bc ca, a b c . V deg abc
.
3
Gi i:
Nh n xt r ng ta ch c n ch ng minh s bi u di n cho cc d ng a th c sau, v m t a th c i x ng b t k
u c th
c bi u di n thng qua s k t h p c a cc d ng ny b ng cc php nhn thm h s v ,
(elementary operation):
I n an bn cn
II m, n

a m bn
m

a n bm

bm c n

c nb m
n

cman
n

amcn
m

m
m

III (m, n, p ) a b c
a b c b a c
b a c c a b
c a b
Tuy nhin, nh n xt r ng
III c th bi u di n qua II cng v i abc nh sau: C abc p II ( m p, n p )
II c th bi u di n qua I nh sau: II I m I n I m n
Nh v y ta ch c n ch ng minh I c th bi u di n qua abc, ab bc ca, a b c . Ta s ch ng minh i u
ny b ng ph ng php quy n p:
V i n 0,1 , m nh
cho hi n nhin ng.
Gi s ta ch ng minh
c I k c th bi u di n thnh a th c thng qua cc bi n
abc, ab bc ca, a b c, k K . Nh n xt r ng i u ny c ng ng i v i II m, n v III m, n, p
m n p 0:m n K .
By gi ta s ch ng minh tnh bi u di n c a I K 1 . Ta c:
I K 1
a b c I K II K ,1
ng th i: II K ,1
ab bc ca I K 1 III ( K 1,1,1) .
Do : I K 1
a b c I K ( ab bc ca ) I K 1 III K 1,1,1 .
M t khc, theo gi thi t quy n p, cc bi u th c I ( K ), I ( K 1), III ( K 1,1,1) u c th bi u di n d i d ng
a th c theo cc bi n abc, ab bc ca, a b c . i u ny cho ta k t lu n tnh ng n c a m nh

nu
Nh v y, m nh
nu
c ch ng minh thng qua nguyn l quy n p.
Tnh ch t deg abc

deg f
3

c suy ra kh hi n nhin, b i l bi u th c abc c b c l 3

a, b, c . Do khi coi abc l m t bi n b c 1 th b c c a abc ph i khng l n h n

tnh theo cc bi n a , b, c

i v i cc bi n

1
so v i b c c a a th c
3

B n c c th hi u a th c tnh theo b c c a abc nh sau. Gi s :

f a, b, c
a b c abc ab bc ca v n l m t a th c b c 4 theo a, b, c . Nh ng khi tnh b c c a a
th c theo bi n abc , ta xem a b c v ab bc ca nh cc h ng s m, n . Khi a th c
c vi t l i l:
f a, b, c g abc mabc n l a th c b c nh t theo bi n abc .
-------------------------------------------------------------------------------------Thng qua hai bi ton trn, chng ta c y cc k t qu c n thi t (background)
ABC, Abstract Concreteness.

nh l 1: N u f abc, ab bc ca, a b c l hm

n i u trn R theo abc th c c

c vo th gi i

i v c c ti u

x y ra khi trong ba s a, b, c c hai s b ng nhau, cn trong t p R th x y ra khi c m t s b ng 0 hay

c hai s b ng nhau.
nh l 2: N u f abc, ab bc ca, a b c l hm l i trn R theo abc c c i x y ra khi trong ba s
a, b, c c hai s b ng nhau, cn trong t p R th x y ra khi c m t s b ng 0 hay c hai s b ng nhau.
nh l 3: N u f abc, ab bc ca, a b c l hm lm trn R theo abc c c ti u x y ra khi trong ba
s a, b, c c hai s b ng nhau, cn trong t p R th x y ra khi c m t s b ng 0 hay c hai s b ng
nhau.

Ch ng minh:
C ba nh l trn u
c ch ng minh thng qua nh n xt ii).
nh l 1:
V i m i b s a0 , b0 , c0 R 3 u tm
c hai b x0 , x0 , y 0 ; z 0 , z 0 , t 0 sao cho
* a0 b0 c 0 x 0 x 0 y 0 z 0 z 0 t 0
* a0 b0 b0 c0 c0 a0 x0 x0 x0 y0 y 0 x0 z0 z 0 z 0 t 0 t0 z 0
* x0 x0 y0 a 0 b0 c0 z0 z 0 t0
ng th c x y ra khi hai trong ba bi n a 0 , b0 , c 0 b ng nhau.
V i m i b s th c khng m a0 , b0 , c0 ta u tm
c m t trong hai b
x0 , x0 , y 0 ; z 0 , z 0 , t 0 ho c 0, x0 , y 0 ; z 0 , z 0 , t 0 tha mn i u ki n sau
* a 0 b0 c0 x0 x0 y0 z0 z 0 t 0
* a 0 b0 b0 c0 c0 a0 x0 x 0 x0 y 0 y0 x0 z 0 z0 z0 t 0 t 0 z0 (1)
* x0 x0 y 0 a 0 b0 c0 z 0 z0 t 0
ng th c x y ra khi hai trong ba bi n a 0 , b0 , c 0 b ng nhau.
Hay

* a 0 b0 c0 0 x0 y0 z0 z0 t 0
* a 0 b0 b0 c0 c0 a0 x0 y0 z 0 z0 z0 t 0 t 0 z0 ( 2)
* 0 a 0 b0 c0 z0 z 0 t 0
ng th c x y ra khi hai trong ba bi n a0 , b0 , c0 b ng 0.
Cch 1: (Direct Proof)
Do f l hm n i u theo bi n a 0 b0 c0 nn hm s
t c c i hay c c ti u t i cc i m bin c a a 0 b0 c0 ,
hy gi s f t ng v ta c n tm c c i (cc tr ng h p cn l i ch ng minh t ng t ), ta c
f a0 b0 c0 , a 0 b0 b0 c0 c0 a 0 , a 0 b0 c0
f z0 z 0 t0 , a 0 b0 b0 c0 c0 a 0 , a 0 b0 c0
f z 0 z 0 t0 , z 0 z 0 z 0 t 0 z 0 t 0 , z 0 z 0 t 0
V y nn c c i x y ra khi c hai bi n b ng nhau.
Trong tr ng h p a, b, c R , i v i tr ng h p t ng tm c c i, ta ch ng minh hon ton t ng t nh
trn. Trong tr ng h p t ng v tm c c ti u (tr ng h p gi m c ng ch ng minh t ng t ), khi c
nh
a b c, ab bc ca th khng ph i lc no abc c ng t
c c c ti u khi c hai bi n b ng nhau m i
khi l khi c m t bi n b ng 0. Do :
f a0 b0 c0 , a 0 b0 b0 c0 c0 a 0 , a 0 b0 c0
f x0 x0 y0 , a 0 b0 b0 c0 c0 a 0 , a 0 b0 c0
f x0 x0 y0 , x0 x0 x0 y 0 y 0 x0 , x0 x0 y 0
ho c
f a0 b0 c0 , a 0 b0 b0 c0 c0 a 0 , a 0 b0 c0
f 0, a0 b0 b0 c 0 c0 a0 , a 0 b0 c0
f 0, x0 y 0 , x0 x0
V y nn c c ti u s x y ra khi c hai bi n b ng nhau ho c m t bi n b ng 0.
K t h p m i tr ng h p ta rt ra k t lu n nh
nh l 1.
Cch 2: (Contradiction Proof)
Ta c ng ch ng minh cho tr ng h p t ng tm c c i. Gi s hm s
t c c i t i i m a0 , b0 , c0 trong
a 0 , b0 , c0 khc nhau t ng i m t v c c i l M . Tuy nhin l i t n t i m t b z0 , z0 , t 0 tho mn:
M f a0 b0 c0 , a0 b0 b0 c0 c0 a 0 , a 0 b0 c0
f z0 z 0 t0 , a 0 b0 b0 c0 c0 a 0 , a 0 b0 c0
f z 0 z 0 t0 , z 0 z 0 z 0 t 0 z 0 t 0 , z 0 z 0 t 0
i u v l ny cho php ta k t lu n c c i x y ra khi c hai bi n b ng nhau
Trong tr ng h p a, b, c R , ta l i xt tr ng h p t ng v tm c c ti u, n u nh hm s
i m a0 , b0 , c0 trong a0 , b0 , c0 khc nhau t ng i m t v khng c bi n no b ng 0,
M t trong hai tr ng h p sau x y ra:
M f a0 b0 c0 , a0 b0 b0 c0 c0 a 0 , a 0 b0 c0

t c c ti u t i
t c c i l M .

f x0 x0 y0 , a 0 b0 b0 c0 c0 a 0 , a 0 b0 c0
f x0 x0 y0 , x0 x0 x0 y 0 y 0 x0 , x0 x0 y 0
M f a0 b0 c0 , a0 b0 b0 c0 c0 a 0 , a 0 b0 c0
f 0, a0 b0 b0 c 0 c0 a0 , a 0 b0 c0
f 0, x0 y 0 , x0 x0
i u v l ny cho php ta k t lu n c c i x y ra khi c hai bi n b ng nhau ho c m t bi n b ng 0.
nh l 2 v 3
c ch ng minh t ng t v i cc tnh ch t c a hm l i v lm, hm s l i t c c
s lm t c c ti u khi bi n t cc gi tr bin. Chi ti t c a ch ng minh xin nh ng l i cho b n

i , hm
c.

T cc k t qu trn ta rt ra

c m t s h qu l th sau:

H qu 1: Hm s f a b c, ab bc ca, abc l m t a th c b c nh t theo abc t c c i v c c

ti u trong t p R khi c hai bi n b ng nhau, trong t p R khi c hai bi n b ng nhau hay m t s b ng 0 .
H qu 2: Hm s f a b c, ab bc ca, abc l m t tam th c b c hai theo abc v h s b c cao nh t
d ng t c c i trong t p R khi c hai bi n b ng nhau, trong t p R khi c hai bi n b ng nhau hay
m t s b ng 0 .
H qu 3: M i a th c i x ng ba bi n a, b, c b c b h n hay b ng 5 t c c i v c c ti u trong t p
R khi c hai bi n b ng nhau, trong t p R khi c hai bi n b ng nhau hay m t s b ng 0 .
H qu 4: M i a th c i x ng ba bi n a, b, c b c b h n hay b ng 8 c h s c a a 2 b 2 c 2 trong bi u
di n qua d ng f abc, ab bc ca, a b c khng m t c c i trong t p R khi c hai bi n b ng
nhau, trong t p R khi c hai bi n b ng nhau hay m t s b ng 0 .

Ch ng minh:
H qu 1:
a th c b c nh t mx y l hm n i u. Do , theo nh l 1 hm f a b c, ab bc ca, abc , l
a th c b c nh t theo abc , n i u n t c c i v c c ti u trong t p R khi c hai bi n b ng nhau,
trong t p R khi c hai bi n b ng nhau hay m t s b ng 0 .
H qu 2:
Tam th c b c hai v i h s d ng m 2 x 2 nx p l hm l i trn o n lin t c. Do theo nh l 2 th
i v i hm s f a b c, ab bc ca, abc , l m t tam th c b c hai theo abc v h s b c cao nh t
d ng, t c l m t hm l i nn t c c i trong t p R khi c hai bi n b ng nhau, trong t p R khi c
hai bi n b ng nhau hay m t s b ng 0 .
H qu 3:
Theo bi ton s 2, a th c i x ng ba bi n a, b, c b c b h n hay b ng 5 c th bi u di n thnh a
deg f
5
th c f a b c, ab bc ca, abc v l a th c b c nh t theo abc (do deg(abc)
suy ra
3
3
deg abc 1 ). Do theo h qu 1 a th c t c c i v c c ti u trong t p R khi c hai bi n b ng
nhau, trong t p R khi c hai bi n b ng nhau hay m t s b ng 0
H qu 4:
Theo bi ton s 2, a th c i x ng ba bi n a, b, c b c b h n hay b ng 5 c th bi u di n thnh a
deg f
8
th c f a b c, ab bc ca, abc v l tam th c b c hai theo abc (do deg(abc)
suy ra
3
3
deg abc 2 ), h n n a h s c a a 2 b 2 c 2 l i khng m nn theo h qu 3 ta i n k t lu n m a th c
t c c i trong t p R khi c hai bi n b ng nhau, trong t p R khi c hai bi n b ng nhau hay m t s
b ng 0 .

Cc h qu trn th t s l nh ng v kh r t l i h i. V i chng, ta c th tm g n m t ph n r t l n cc b t
ng th c i x ng ba bi n , v n l m t th lo i v n th ng xuyn
c ra trong cc k thi h c sinh gi i
hi n nay.
C. ABC v

ng d ng

By gi chng ta hy xt qua m t s v d c th xem ph

ng php ny

c v n d ng ra sao nh

Bi 1 [S u T m]
Cho x, y, z R th a x 2 y 2 z 2 9 .
Tm gi tr l n nh t c a P 2( x y z ) xyz

Gi i:
P s n trong d ng f x y z, xy yz zx, xyz , v i u ki n i x ng khng rng bu c xyz m ch
ph thu c vo x y z , xy yz zx (*). V y nn ta c th
a bi tan v vi c gi i quy t:
2
2
Cho 2a b
9
Tm gi tr l n nh t c a P 4a 2b a 2 b
9 b2
tm gi tr l n nh t ta thay a
vo P , v c n tm gi tr l n nh t c a:
2
b 9 b2
P f b 2 2 9 b 2 2b
2
2
4b
5 3b
f'b
0 9b 6 87b 2 87b 9 0
b 2 1 9b 4 78b 2 9 0
2
2
2
29 b
Thay cc nghi m c a ph ng trnh o hm b ng 0 vo f v ta nh n
c f max 10 khi a 2, b
1.
(*) L lu n ny c th gip ta p d ng ABC c th
c gi i thch theo hai cch nh sau:
- Trong ABC , ta ch quan tm n abc , cn ab bc ca, a b c ta coi nh cc h ng s . Do
chng b rang bu c nh th no c ng khng quan tr ng
- Chng ta c th chu n ho bi ton thnh: Tm gi tr l n nh t c a:
6 x y z x 2 y 2 z 2 27 xyz
P
, y v n l m t a th c b c nh t n u tnh theo bi n
3
x2 y 2 z 2
abc , do x 2

y2

Bi 2 [Nguy n Anh C
Cho cc s th c d ng
abc
i) 3
a b3 c 3
ii)

a3

b 3 c3
4abc

z 2 c ng l h ng khi xy

ng]
a, b, c . Ch ng minh r ng:
2 ab ac bc
3 a 2 b2 c 2
1
4

a2 b2 c2
ab ac bc

yz

zx , x

z l h ng.

Gi i:
i) B t

ng th c c a chng ta r rng c th vi t
c d i d ng a th c i x ng b c 5
2 3
P abc a 2 b 2 c 2
a b3 c 3
a 3 b 3 c 3 ab bc ca 0
3
V ta ch c n xt c c ti u khi c hai gi tr trong ba bi n b ng nhau hay m t bi n b ng 0.
Tr ng h p hai bi n b ng nhau, gi s a c b t ng th c t ng
ng v i:
2
2
a b
2 a 2ab
1
2a b
2
4
a b
0
a b a b 0.
3
3
2
2
2
2
2a b
3 2a b
2a b
3 2a3 b3
Tr ng h p c m t s b ng 0, gi s l c , b t ng th c t ng
ng v i:
2
ab
2
a2 b2 3 a b
0.
2
2
3 a b
ii) M t a th c i x ng b c b y, nh ng cc b n ng lo, v n l a th c b c m t i v i abc
theo ta l i c th p d ng ABC trong tr ng h p ny. Ta xt hai tr ng h p:
Tr ng h p hai bi n b ng nhau, gi s a c b t ng th c t ng
ng v i:
2a3 b3
4a 2 b

2a 2 b 2
a 2 2ab

1
4

2a 3 b 3
4a 2 b

3
4

a b 2a b
4a 2 b
Tr

2a 2 b 2
a 2 2ab
a b

3a 2

1
b2
2ab

2ab

a b 2 ( 2b a) 2 a 2
0
ng h p c m t bi n b ng 0, b t ng th c cho hi n nhin ng.

Bi 3 [Iran Olympiad 1996]

Ch ng minh b t ng th c sau ng v i cc s th c d
ab bc ca

1
a b

1
b c

1
c a

ng a, b, c
9
4

Bi tan Iran 96 n i ti ng, m t a th c i x ng b c 6 v l b c hai i v i abc (**):

2
2
2
2
2
2
9 a b b c c a
4 ab bc ca a b b c
b c c a
c a a b
V y nn hm s
t c c i khi c hai gi tr b ng nhau hay m t s b ng 0 .
Tr ng h p c hai bi n b ng nhau, b t ng th c t ng
ng v i
1
2
9
2a b
1
a 2 2ab
a b2
0
ba b2 0
2
2
2
2
4a
4
a b
2a a b
a b
Tr ng h p c m t bi n b ng nhau, gi s l c , b t ng th c t ng
ng v i:
1
1
1
9
1
1
2
2
ab
a b
0
a b 4a 2 4b 2 7ab
2
2
2
2
a
b
4
ab 4 a b
a b
(**) T i sao ta c th k t lu n
c i u ny t a th c v a chuy n thnh. Th nh t:

, do

4 ab bc ca a b

b c

b c

c a

c a

a b

ch ch a abc b c 1, v tuy a th c ny l

b c 6, nh ng th c s ta ch c n xt b c c a abc trong a b b c 2 b c 2 c a 2 c a 2 a b 2 ,
v n l m t a th c b c 4.
2
Cn bi u th c 9 a b b c c a c ng v n l m t a th c b c 6 , tuy nhin a b b c c a ch
ch a nhi u nh t l abc b c 1, bnh ph ng ln th h s c a a 2 b 2 c 2 l khng m.
Nh v y, i khi ta khng c n khai tri n ton b dang bi u th c nh th no, ta ch c n l lu n
ch s
2 2 2
c a a b c l
p d ng nh l ABC .
B n ch t c a ph ng php l nh gi abc , v y nn vi c g p nh ng bi tan c b c p nh v y l m t
i u t t p nh ng khng ph i lc no c ng nh v y, th nn th s n cc bi n i sau
nh gi hm s
theo abc l m t i u c n thi t.
thu n ti n trong nh ng ph n ti p theo, ta quy c a x y z, b xy yz xz, c xyz.
Ta s xt qua cc i lu ng hon v vng quang c a cc bi n x, y, z s
c bi u di n qua cc
trn ra sao.
x 2 y 2 z 2 a 2 2b
xy x y yz y z zx z x ab 3c
xy x 2
x

y2

yz y 2
3

z2

zx z 2

yz

zx

a 2 b 2b 2

ng

ac

3ab 3c

x 4 y 4 z 4 a 4 2a 2 b 2b 2
x y y z x z ab 3c
z
x
y
c
xy

x2

il

b2

4ac

2ac

xy
yz
zx
b 3abc 3c 2
x 2 y y 2 z z 2 x xy 2 yz 2 zx 2 9c 2 a 3 6ab c b 3
D i y xin cung c p cho cc b n m t s nh gi v a, b, c trong cc mi n khc nhau:
nh l 1:
Ph ng trnh b c ba c cc nghi m th c x, y , z khi v ch khi 27c 2 18ab 4a 3 c a 2 b 2 4b 3 0(1)
nh l 2:
Ph ng trnh b c ba c cc nghi m th c d ng x, y, z khi v ch khi c 1 v a 0, b 0, c 0
nh l 3:
Ph ng trnh b c ba c cc nghi m l ba c nh tam gic khi v ch khi c 1 , 2 v a 3 4ab 8c 0.
Cc h qu nu tuy h u hi u nh ng v n cn g p nhi u h n ch .
Sau y m t s v d ta khng th lm tr c ti p t cc h qu nu m ph i nh vo m t s bi n
cc nh l nu.
Bi 1 [Russia Olympiad 2005]:
Cho a, b, c l cc s th c d ng th a mn:
a2

b2
a

bc

c2

1 .Ch ng minh r ng:

b
c
3
3
3
b ac c ab

i hay

M t b t ng th c i x ng, u ki n khng rng bu t abc , vi c a v a th c i x ng l d dng, tuy

nhin l i ln t i b c 9, v l b c ba theo abc . i u ny n m ngai ki m sat c a cc h qu , v y nn ta
ph i c cht th thu bi n i nho nh .
bc
ac
ab
t x
;y
;z
. B t ng th c t ng
ng v i:
a
b
c
xy yz xz 1. Ch ng minh r ng:
1
1
1
3*
xy z yz x zx y
By gi th m i chuy n tr nn d dng r i, m t a th c b c hai theo xyz v i h s b c cao nh t khng m,
v ta c n tm c c i. Ta ch c n xt cc tr ng h p khi c hai bi n b ng nhau, hay m t bi n b ng 0 .
Tr ng h p 1: x z . Bt ng th c t ng
ng v i:
2
1
3 v i 2 xy x 2 1.
xy x x 2 y
1 x2
2
Thay y
, v ta c n ch ng minh
2x
1 x2
x x2
2
v cc b n s c th gi i quy t d dng.
Tr ng h p 2: z 0 . B t ng th c t ng
ng v i:
1 1 1
3 v i xy 1 .
xy x y
1 1
2
1 1 1
2
1
Ta c
3.
x y
xy x y
xy
xy xy

1
1 x2
2x

3, x

0,1 . i u ny khng qu kh kh n

Bi 2 [Nguy n Anh C ng]:

Cho cc s th c d ng x, y , z . Ch ng minh r ng :
x4
2

x y

y4 z4
y 2 z 2 z2 x 2

Gi c m ng a v d ng a th c
xyz . V n v i quy c a x y
bi n b t ng th c v d ng:
a 4 2a 2 b 2b 2 4ac
b 2 2ac
Hm theo c l hm b c nh t nn
m t bi n b ng 0 .
Tr ng h p 1: x z . B t ng th
4

2 xy yz xz
x2 y2 z2

i x ng coi nh tan v . Ta nh nh gi tr c ti p theo hm i v i bi n

z, b xy yz zx, c xyz , s d ng cc h ng ng th c n u trn ta
2b
1
a 2b
n i u. Theo
2

ct

ng

2
nh l m t, c c ti u x y ra khi c hai bi n b ng nhau hay

ng v i:

2x
y
2 x 2 xy
1
2
4
2 2
x 2x y
2x 2 y 2
Do tnh thu n nh t c a b t ng th c ny nn ta c th gi s x 1 , khi ta c n ch ng minh:

y4 2
1
2y2 1

2 2y 1
y2 2

2
y2 1

2 y 12

2y2 1
y4 2 2y2 1
y2 2
y2 2 2y 1
Ta c th nh gi cc m u s m t cch nh nhng nh ng v n m b o tnh ng
b ng sau khi nh gi nh sau:
y4 2 2y2 1
2y3
2
2y2 1
y4 2 2 y2 1 2y 2 1
2y3
y2 2 2y 1 y
2
y2 2
y2 2 2y 1
Do cng vi c cn l i c a chng ta l ch ng minh:
2
y 1
2
3
2
2
2y 2y
2 1 y
y 2
2
y4
Tr

y3

2 y2 5 2 2y

x2

y4
x

x y

2 1 24

ng v i:

2
y

y2

y 2

ng h p 2: z 0 . B t ng th c t ng
x4 y 4
2 xy
1
2
2 2
2
x y
x
y2

Ta c: x 4

y2

2 x 2 y 2 , do :

2 xy
2
x
y2

x2 y2
2 xy

2
2

x4 y 4
x2 y 2

x2 y2
2 xy

2 xy
x
y2
2

Cu i cng d i y l m t s bi t p cc b n lm quen v i ph ng php ny:

Bi t p p d ng
Bi 1 [S u t m]:
Cho cc s th c d ng a, b, c . Ch ng minh r ng:
1
1
1
6
2
2
2
2
2
2
2 a bc 2b ca 2c ab a b c ab bc ca
Bi 2:[Darij Grinberg- Old and New Inequality]
Cho a, b, c l cc s th c d ng. Ch ng minh r ng:
a
b
c
9
2
2
2
4a b c
b c
c a
a b
Bi 3: [Mircea Lascu Old and New Inequality ]
Cho a, b, c l cc s th c d ng. Ch ng minh r ng:
b c c a a b
a
b
c
4
a
b
c
b c c a a b
Bi 4:[Vietnam TST, 1996]
Ch ng minh b t ng th c sau ng v i m i s th c a, b, c

n c a d u l n h n ho c
2

a b

b c

c a

4 4
a
7

b4

c4

Bi 5:[Nguy n Anh C ng]

Cho cc s th c d ng a, b, c . Ch ng minh r ng :
a b
c

b c
a

c a
b

ab bc ca
a2 b2 c2

D.ABC Upgrade
Nh v y l chng ta ph n no l t qua s c m nh c a ph ng php ny, hy v ng cc b n th y thch th
v i nh ng g ti trnh by. Trong cc ph n sau, ti s l n l t l t qua cc i m y u c a ph ng php
ny v l n l t gi i quy t chng m t cch ng k nh t.Vi c ngy cng nng c p ph ng php v n cn l
m tv n
ang
c pht tri n, chng ti r t hoan nghnh cc t ng c a cc b n v vi c nng c p
ph ng php.
Nh cc b n th y, i v i cc bi ton b t ng th c c s rng bu t gi a cc bi n a, b, c , n u s rang
bu t ny ch lin quan n a b c v ab bc ca th nh l ABC s c c h i pht huy s c m nh. Th
nh ng i v i nh ng bi ton m b n thn abc b rng bu t th sao. V i t ng nh v y, chng ta s nng
c p nh l ABC
nh l ny c kh n ng i ph v i nh ng bi ton thu c nh ng d ng trn.

i) Cho a, b, c ng th i l cc s th c ho c l cc s th c d ng. Khi n u i l ng abc, a b c

c cho tr c (ngh a l
c c nh s n) th ab bc ca s
t gi tr l n nh t v nh nh t khi c
hai trong ba bi n a, b, c b ng nhau.
ii) Cho a, b, c
(ngh a l
nhau.

ng th i l cc s th c d ng. Khi n u i l ng abc, ab bc ca

c cho tr c
cc
nh s n) th a b c s
t gi tr nh nh t khi c hai trong ba bi n a, b, c b ng

Ch ng minh
i) Gi s a b c 1 v abc m (tr ng h p a b c n c th
a v tr ng h p ny m t cch d dng
b ng cch t a nx, b ny, c nz , b n c c ng
c xem qua k thu t ny trong ph n ch ng minh
nh l ABC cc ph n trn.). Ta s ch ng minh ab bc ca t gi tr nh nh t v l n nh t khi c hai
trong ba bi n a, b, c b ng nhau trong c hai tr ng h p a, b, c R v a, b, c R . t ab bc ca S
M t l n n a, ta l i a v bi ton t n t i nghi m c a ph ng trnh:
t f ( X ) X 3 X 2 SX m
Ta c: f ' X 3 X 2 2 X S .Ph

ng trnh c hai nghi m

1 3S
1 1 3S
;X2
3
3
Ph ng trnh c ba nghi m khi v ch khi f X 2 0 , f X 1 0 .
Ta c : f X 2 0
6S 2 X 2 S 9m 0 , gi s c t p nghi m l R X 2
X1

Tr

f X1 0
6 S 2 X 1 S 9m 0 , gi s c t p nghi m l R X1
c tin ta s ch ng minh cho tr ng h p a, b, c R .

G i S min , S max l n l t l gi tr nh nh t v l n nh t trong t p RX 1 R X 2 (giao c a hai t p ny khc r ng,

nu khng ph ng trnh khng c nghi m v i m i gi tr c a S ). Nh n xt r ng hai gi tr ny l nghi m
c a m t trong hai ph ng trnh 6 S 2 X 1 S 9m 0 hay 6S 2 X 2 s 9 m 0 (cc gi tr ny ch c
ch n t n t i, n u khng th ph ng trnh b c 3 s c nghi m khi S ch y t i c ng v cng ho c m v cng),
khi ta s c S min S S max . By gi ta s ki m tra khi S t m t trong hai gi tr ny th li u c t n t i
ba s th c a , b, c khng v hnh th c a a, b, c s ra sao.
i u u tin l r rng, v S min , S max R X1 R X 2 . i u th hai, do S min , S max l nghi m c a m t trong hai
ph ng trnh 6S 2 X 1 S 9m 0 hay 6 S 2 X 2 s 9m 0 , nn ho c l f X 1 0 , ho c l
f X 2 0 . Khi ny ph ng trnh b c ba cho s c nghi m kp, hay ni cch khc, lc ny hnh th c a
a, b, c l x, x, y
By gi ta s ch ng minh cho tr ng h p a, b, c R . Tr c h t ta c n ph i c m 0 . Nh n xt r ng
0 R X1 R X 2 , v khng t n t i cc s th c a, b, c tho mn a b c 1, ab bc ca 0, abc 0 . i u
ny c ngh a l RX 1
t p R X1

RX 2 b

R X 2 tch bi t thnh cc kho n m cc c n l cng m ho c cng d

ng. G i R3 l

i cc o n m. G i S min , S max l cc gi tr nh nh t v nh nh t trong t p R3 ny. V ta

l i c: S min S S max . L lu n t ng t nh tr
ny th hai trong ba bi n a, b, c l b ng nhau.

ng h p R , ta c ng s suy ra

c khi S ch m cc bin

ii) B n c c th d dng suy ra ch ng minh cho nh l ABC Upgrade 2 sau khi xem qua ch ng minh 1.
Tuy nhin i v i a b c th khng c rang bu c v c n trn khi a, b, c 0 . Tuy nhin s c c n d i do
a b c b ch n d i b i 0 . Do nn trong tr ng h p ny ch t n t i S min , c ng v y, khi ny ta i t i
k t lu n a b c t gi tr nh nh t khi hai trong ba bi n a, b, c b ng nhau.
Cc b n c th th y t t ng tr u t ng s c th (abstract concreteness) r rang h n trong ch ng minh trn.
Chng ta khng c n bi t gi tr nh nh t c a ab bc ca hay a b c c th l bao nhiu nh ng v n c
th ch ng minh
c khi t
c gi tr ny th hai trong ba bi n a , b, c b ng nhau.
Chng ta s l t qua m t s v d
xem cch p d ng c a nh l ABC Upgrade ny nh th no:
Bi 1: [Hojoo Lee] Cho cc s th c d ng a, b, c tho mn abc 1 . Ch ng minh r ng:
1
1
1
1
1 a b 1 b c 1 c a
Gi i:
Nh n xt r ng hm s bn ph i gi m khi bi n a t ng. Do chng ta ch c n ch ng minh khi abc 1 ( i
v i tr ng h p , abc k 1 , ta c:
1
1
1
1
1
1
1)
1 a b 1 b c 1 c a 1 a b 1 b c 1 c a
k
k
B t ng th c cho t ng
ng v i:
f ( a, b, c ) 1 a b 1 b c 1 c a 1 a b 1 b c 1 b c 1 c a 1 c a 1 a b 0
Nh n xt r ng b c c a i l ng ab bc ca trong f a, b, c ch l b c 1 ( f a, b, c ch l b c 3 theo
a, b, c ). V y nn khi c nh a b c th f a, b, c
t gi tr nh nh t khi ab bc ca t gi tr nh nh t,
khi ny hai trong ba bi n a , b, c b ng nhau. Ta a v bi ton:
Cho cc s th c d ng x, y tho mn: x 2 y 1 . Ch ng minh r ng:

1
1 2x

2
1.
1 x y
1
Thay y
vo b t ng th c v ta c n ch ng minh:
x2
1
2
2( x 1) 2 x( x 1)
1
0
1 2x 1 x 1
3(1 2 x)( x 3 x 2 1)
x2
Nh v y b t ng th c
c ch ng minh hon ton.
Bi 2: [S u T m]: Cho cc s th c d ng a, b, c tho mn: a b c
ac bc ab
2
ab(a b) bc (b c) ca(c a)
b
a
c
Bi 3 [Bi Vi t Anh]: Cho cc s th c d
a

ng a, b, c . Ch ng minh r ng:

abc
(a b)(b c)(c a )

2
b c c a b a
Gi i:
i v i bi ton ny th d c c nh hai i l ng no i n a th chng ta u s khng thu
cm t
hm s t t v i bi n cn l i (t t
y ng l i, lm hay n i u). Tuy nhin
y, ta s th y
c s lin
a
b
c
abc
h gi a hai i l ng
v
, chng l t ng v tch c a cc i l ng
b c c a b a
( a b)(b c)(c a )
a
b
c
,
,
. Nh v y chng ta hy th chuy n bi n theo h ng ny xem.
b c c a a b
a
b
c
t x
,y
,z
, v n l m i lin h c a x, y, z th no.
y ti xin a ra m i quan
b c
c a
b a
h , v v i m i quan h ny chng ta c th tm ng c tr l i a, b, c . V t ta c ng s c bi ton t ng
ng sau:
1
1
1
Cho x, y, z 0 tho mn:
2
2 xyz xy yz zx 1 . Ch ng minh r ng:
1 x 1 y 1 z
x y z 2 xyz 2 .
Nh v y ta s c nh xyz v xy yz zx a v bi ton sau:
0 th a mn: 2a 2 b a 2

Cho a,b

1 a2
2 a 2 2a

Thay b
1 a
2a

2a
1 a
2a

1
2a

+2

3abc .Ch ng minh r ng:

1 a
a 1 , ta c n ch ng minh:
2a

2a (1 a)

2a
1 a
1 a
2a
1 a

2ab 1 . Tm gi tr nh nh t c a: 2a b 2a b .

2 . Th c v y, b t

2(1 a )

ng th c t

ng

ng v i:

M t khc
1
2a
Tm l i b t
Do :

2a
1 a

2a
(1 a )a

2a
1
1 a 2a
ng th c

2a
2 2a .
1 a a
2
1
2 2a 2
2 2a 24 2
2a
c ch ng minh hon ton.

2.

Cu i cng, m t ph n r t quen thu c v khng nn thi u, l ph n bi t p cho cc b n p d ng:

Bi 1:[S u t m]
Cho cc s th c d ng a, b, c . Ch ng minh r ng:
x y z 3
2
xyz
xy
yz
zx
3
3
Bi 2: [S u t m]
Cho cc s th c d ng a, b, c tho mn: abc 1 . Ch ng minh r ng:
a
b
c
1
b c 1 c a 1 a b 1
Bi 3: [Nguy n Anh C ng]
Cho cc s th c d ng a, b, c tho mn: (a b)(b c)(c a ) 8 . Tm gi tr l n nh t v nh nh t c a:
P

abc

a b c

E.M c a ng
Trong ph n ny, ti s xt qua m t l p cc bi ton m cc bi n b ch n trong cc t p ng, v n l m t v n
cn ch a
c pht tri n trong cc ph n v nh l ABC ni trn. i v i l p bi ton ny, chng
ta c ng c m t ph ng php khc gi i quy t. Ti s gi i thi u v ph ng php ny tr c, sau s
chng ta s nghin c u v cch ng d ng ABC trong cc bi ton ny sau:
Bi ton:
Cho x1 , x2 ,..., x n
tr c.

a, b . Ch ng minh r ng f x1 , x 2 ,..., xn

C trong a, b, C l cc h ng s cho

G p nh ng tnh hu ng nh th ny, d u b ng c a b t ng th c th ng x y ra t i cc gi tr bin, ngh a l

b ng a hay b . Trong nh ng tr ng h p nh v y, ta s c g ng ch ng minh
f x1 , x 2 ,..., xn min f a, x 2 ,..., xn , f b, x2 ,..., xn . Cu i cng ta s thu
c gi tr nh nh t c a hm s
t
c khi m t s gi tr b ng a v cc gi tr cn l i b ng b . Ph ng php ny g i l ph ng php ti p
c n d u b ng. Ta s l t qua m t s v d sau:
Bi 1 [Thi i tuy n ton tr ng THPT N ng Khi u]
Cho a, b, c 0,1 . Tm gi tr l n nh t c a:
f a, b, c a b c ab bc ca

Ta s ch ng minh f a, b, c

max f 0, b, c , f 1, b, c (*) . Ta c ch ng minh tr c ti p b ng ph

ng php

s nh sau: f a, b, c f 0, b, c f a, b, c f 1, b, c
cc 1 1 a b
0 , t suy ra *
Hay b ng m t ci nhn gi i tch, ta c th suy ra nhanh chng h n v i nh n xt hm s
n i u theo bi n a .
V t tr c ti p suy ra * .
Hon ton th c hi n nh ng b t ng th c t ng t
i v i cc bi n b, c , ta s suy ra tnh ch t sau:
f ( a, b, c) max f(0,0,0);f(0,0,1);f(0,1,1);f(1,1,1) . T y c th d dng k t lu n gi tr l n nh t c a
f a, b, c l 1. D u b ng x y ra ch ng h n nh : a

0, c 1 .

Bi 2 [Nguy n Anh C ng]

Cho x, y, z 1, 2 . Tm gi tr l n nh t c a bi u th c sau:
xy
xz
yz
C
xz yz xy yz xy xz
i v i bi ton ny, n u ta p d ng ngay vi c ch ng minh C x, y, z max C 1, y, z , C 2, y, z th s g p
kh nhi u kh kh n.
y chng ta s p d ng m t m o nh
lm cho cng vi c ny t ng i n gi n
h n:
1
1
1
y
z
x
C f x, y, z
. n y cc b n c ng c th on
c chng ta s lm g ti p
1 1 1 1 1 1
x y y z z x
1
1
1
1
theo. t a
,b
,c
; a, b, c
,1 v ta c n tm gi tr l n nh t c a:
x
y
z
2
a
b
c
g a, b, c
b c c a a b
2b
2c
Ta x coi nh b, c l cc h ng s , v a l bi n : g ' ' (a, b, c)
0 . Nh v y g l hm l i
3
(c a)
(b a) 3
theo bi n a , t c l g t gi tr l n nh t khi a ch m cc bin.
T y ta suy ra
c i u mong mu n: g a, b, c max g 1, b, c , g 2, b, c .
Hon ton th c hi n nh ng b t ng th c t ng t
i v i cc bi n b, c , ta s suy ra tnh ch t sau:
1 1 1
1 1
1
g a, b, c max g ( , , ); g (1, , ); g (1,1, ); g (1,1,1) . T y c th d dng suy ra gi tr l n nh t c a
2 2 2
2 2
2
19
1
19
g l
, t
c khi a, b, c
,1,1 , hay gi tr l n nh t c a f l
, t
c khi x, y, z ( 2,1,1) .
12
2
12
Nh v y qua hai v d cc b n c ng c th ph n no lm quen
c v i ph ng php ny.
y ti s
nu ra m t ph ng php khc, ch ng minh d a vo nh l ABC .
Trong cc ph n trn, ta th y r ng ABC ch p d ng
c khi cc bi n ch y hon ton trong R ho c R ,
v y nn mu n p d ng ABC , ta ph i ko dn o n cho thnh R ho c R .
Bi 1 [Thi i tuy n ton tr ng PTNK]
Cho a, b, c 0,1 . Tm gi tr l n nh t c a:
f a, b, c a b c ab bc ca

Ta quay l i bi ton ny, ta s tm cch ko gin o n 0,1 thnh R . Nh n xt n u ngh ch

o a

1
, ta
a

thu
c b s n m trong o n 1,
. V n ch a bi n thnh R
c, ta l i ti p t c tr b s cho 1
1
1
1
1 v ta s thu
c b s n m trong o n 0,
. Nh v y ta chuy n a
1 x
ko
a
a
a
0,1
0,
.
T nh ng t ng nh trn, ta s i t i l i gi i sau:
1
1
1
ta
,b
,c
trong x, y, z R . Bi u th c cho tr thnh:
1 x
1 y
1 z
f a, b, c

g x, y, z

1 y 1 z

1 x

1 y

1 z

1 z 1 x 1 x 1 y
(1 x)(1 y )(1 z)
xy yz zx x y z
xyz xy yz zx x y z 1

1
(1 x)(1 y)
3 x

1
(1 y)(1 z)

1
(1 z)(1 x)

y z

n y b n c c ng c th d dng th y g x, y, z 1 , khng c n p d ng thm nh l ABC n a, tuy

nhin bi u th c ny chng ta c th p d ng ABC m t cch d dng
a v tr ng h p hai bi n.
C hai l i th khi chng ta ko d m t t p ng thnh t p R nh th ny, th nh t l ta c th p d ng
c nh l ABC nh trong tr ng h p trn, th hai l ta c th nh gi
c d dng h n, v y ta
s nh gi cc bi n v i s 0 , v i u ny lc no c ng d dng h n. Ch ng h n trong bi u th c trn, nh
1
gi xyz 0 v
0.
xy yz zx x y z

Bi 2 [Olympic 30-4 Thnh ph H Ch Minh]

Cho x, y, z 1,2 . Ch ng minh r ng:
1 1 1
g ( x, y, z ) x y z (
) 10
x y z

M t l n n a ta s s d ng k thu t ko dn cc bi n. Ta s s d ng ABC, tr
1
sau: x
2 a . Nh v y, t
x 1

c tin ko dn 1,2

R nh

a 2
;y
a 1
a
f ( a, b, c )
a
x

b 2
c 2
;z
; a, b, c R
b 1
c 1
2 b 2 c 2 a 1
1 b 1 c 1 a 2
MN
(a 1)(b 1)(c 1)( a 2)(b 2)(c 2)

. Ta c n ch ng min bi ton sau:

b 1
b 2

c 1
c 2

10

10

: M a 2 (b 1)(c 1) ( a 1)(b 2)(c 1) (a 1)(b 1)(c 2)

N a 1 (b 2)(c 2) ( a 2)(b 1)(c 2) ( a 2)(b 2)(c 1)
Th t ng ti c l b t ng th c: MN 10(a 1)(b 1)(c 1)( a 2)(b 2)(c 2) 0 khng th nh gi b ng
nh l ABC
c, do h s c a a 2 b 2 c 2 cu i cng thu
c l m (b n c c th nh m ra d dng). Th
nh ng chng ta khng b cu c m t cch d dng, chng ta s nh ABC Upgrade gi i quy t tr ng h p
ny. C
nh abc v a b c , v ta s th y bi u th c thu
c l a th c b c nh t theo ab bc ca. V y
nn ta i n k t lu n b t ng th c cho t c c tr khi c hai bi n b ng nhau. Nh v y ta ch c n ch ng
minh b t ng th c:
a 2 b 2
a 1 b 1
f a, a, b
2
2
10
a 1 b 1
a 2 b 2
2

a 2
a 1

b 2
b 1

ab 3b ab 3a
Nh v y l bi ton

a 2
a 1

b 2
b 1

0
c ch ng minh.

Sau y l m t s bi t p cho cc b n p d ng:

Bi 1[T p ch ton h c v tu i tr ]:
Cho a, b, c 1,2 . Tm gi tr l n nh t c a:
a 3 b3 c 3
3abc
T p ch Ton H c v Tu i Tr .
A

Bi 2: [S u t m]
Cho x, y, z 1,2 . Ch ng minh r ng:
1 1 1
x
y
x y z
6
x y z
y z z x

z
x

F. nh l ABC m r ng
Nh v y l chng ta gi i quy t
c hai y u i m c a ABC . Y u i m th ba d nh n ra l ABC ch p
d ng
c cho cc bi ton ba bi n, th cn nhi u bi n h n th th no???. Chng ta s cng nhau gi i quy t
v n ny v i nh l ABC m r ng.
Tr c h t, chng ta lm quen v i m t khi ni m m i n m trong nh l ABC c a chng ta
I. Kh ABC
1)
nh ngh a
Xt m t bi u th c ba bi n f a , b, c .
Ta g i f a , b, c l m t bi u th c kh ABC n u nh b t ng th c f a , b, c 0 c th
c ch ng minh
d a vo nh l ABC
a v hai tr ng h p sau:
i) Hai bi n b ng nhau.
ii) M t bi n b ng 0.
2) Ph ng php ch ng minh kh ABC
ch ng minh m t bi u th c f a, b, c l kh ABC, ta s chuy n bi u th c f a, b, c thnh bi u th c g i
v i cc bi n A a b c, B ab bc ca, C abc .Bi u th c f a, b, c l m t bi u th c kh ABC n u
nh g ( A, B, C ) l m t hm l i theo bi n C.
V d :
Ch ng minh bi u th c sau l kh ABC
f ( a, b, c) a 3 b 3 c 3 3abc ab(a b ) bc(b c) ca(c a)
Gi i:
t A a b c, B ab bc ca, C abc , ta c:
f ( a, b, c) g ( A, B, C ) A3 3 AB 3C 3C AB 3C A3 4 AB 9C
Xt g ( A, B, C ) theo bi n C . Ta c: g ' 9, g '' 0 do g l hm l i theo bi n C. V y bi u th c f (a, b, c)
l kh ABC.
II. nh l ABC m r ng
Xt m t bi u th c i x ng n bi n f a1 , a 2 ,..., a n , trong f c c c ti u v n 3 . Ta s coi
f a1 , a 2 ,..., a n nh l m t bi u th c ba bi n g a1 , a 2 , a 3 v i cc s a 4 , a5 ,..., a n
c coi nh l cc h ng
s .
Khi n u g kh ABC th b t ng th c f a1 , a2 ,..., a n 0 c th
a v xt hai tr ng h p sau:
i) m bi n b ng nhau, n-m bi n b ng nhau.
ii ) 1 bi n b ng 0.
B t ng th c
c ch ng minh l ng n n u n
c ch ng minh tnh ng n trong hai tr ng h p
trn.
Ch ng minh:
Ta gi s f c c c ti u nh gi thi t nu v c c ti u x y ra t i i m x1 , x2 ,..., x n (*)
N u x1 x2 ...x n 0 hay xi ch c kh n ng nh n m t trong hai gi tr c nh th c c ti u ny khng m theo
gi thi t nu trong nh l.
N u xi c kh n ng nh n ba gi tr khc nhau v khc 0, ta gi s x1 , x2 , x3 l m t b m ba gi tr trong
b khc 0 v khc nhau t ng i m t. Ta c
nh cc bi n x4 , x5 ,..., xn nh l nh ng h ng s v xt hm
f x1 , x 2 , x3 , x4 ,..., xn nh l hm g x1 , x2 , x3 .

Theo gi thi t th g l kh ABC, v y nn n t c c ti u khi c hai s b ng nhau, hay m t s b ng 0. i u

ny c ng c ngh a l t n t i b a, b, c
g x1 , x 2 , x3
g a, b, c hay
f x1 , x2 , x3 , x4 ,..., xn
f a, b, c, x4 ,..., xn .
i u ny mu thu n v i gi i thi t (*)
Tm l i th nh l ABC
c ch ng minh.
III. ng d ng ABC m r ng
Bi ton 1:
Ch ng minh b t ng th c sau ng v i cc gi tr
3 a 4 b 4 c4 d 4
3 a 2 b 2 c2 d 2
1
4abcd
ab ac ad bc bd
Gi i:
B t ng th c t ng
ng v i:
4
4
4
4
3 a b c d ab ac ad bc bd cd
12abcd a 2 b 2 c 2 d 2 0
t:
f ( a, b, c, d ) 3 a 4 b 4 c 4 d 4 ab ac ad
2

th c d
cd

ng c a a , b, c, d

(*)

4abcd ab ac ad

bc bd

cd

bc bd

cd

4abcd ab ac ad

bc bd

cd

12abcd (a b c d )
Nh n xt r ng n u c
nh bi n d th f l hm i x ng theo ba bi n, v h n n a f kh ABC. Nh v y
theo nh l ta s ch ph i xt cc tr ng h p sau (ta s x l v i (*)):
i)a 0 , b t ng th c l hi n nhin
ii)a b x, c d y , b t ng th c t ng
ng v i:
4
4
2
2
3( x
y )
6x
y
1
2 2
2
2
2x y
x
y 4 xy
2

y ( x y) 2
2x y
2 2
2
2x y
x
y 2 4 xy
p d ng BDT ( x y ) 2 4 xy v x 2 y 2 2 xy ta s ch ng minh
iii )a b c x, d y , b t ng th c t ng
ng v i:
4
4
2
2
3 3x
y
3 3x
y
1
3
2
4x y
3x 3xy
3x

3x
p d ng b t
Tm l i theo

3x 2 2 xy y 2
3x y2
4x 3 y
3x 2 2 xy
ng th c 3 x 2 2 xy 3 x 2 v 3 x 2 2 xy
nh l ta c u ph i ch ng minh.
y

c tr

ng h p ny.

Bi ton 2:
Cho cc s th c a1 , a 2 ,..., a n

0 th a mn a1

1
1
1
2n n 1
...
2
a1 a 2
an a1 a 22 ... a n2
Gi i:
t f a1 , a 2 ,..., a n VP .

a2

n 2 n 1

y2

4 xy ta s ch ng minh

... a n

n . Ch ng minh r ng:

c tr

ng h p n a

C
nh a 4 , a5 ,..., a n ta
c hm ba bi n v kh ABC. Nh v y ta ch c n xt 2 tr
i) a1 0 . B t ng th c hi n nhin ng
ii) mx ( n m) y n . Ch ng minh:
m n m
2n n 1
n 2 n 1
2
x
y
mx ( n m) y 2
Ta a v bi ton:
mx (n m) y m n m
2 n 1(mx n m y) 2
n
x
y
n mx 2 n m y 2
mn m x
nxy
mx 2

(n m ) y 2

2 n 1m n m x y
nmx 2 n n m y 2
2 n 1xy x

0
2 m(n m) xy

ng th c sau cho cc s th c d

b c d
1
14 a b c d
2abcd
a
Bi 2:
Cho cc s th c d ng a1 , a2 ,..., a n tho:

n 2 n 1

B t ng th c trn l ng n do: mx 2 n m y 2
Tm l i b t ng th c
c ch ng minh hon ton.
IV. Bi t p
Bi 1: Ch ng minh b t

ng h p:

1
b

1
c
ai a j

2 n 1xy .

ng a , b, c, d

1
d
1. Ch ng minh r ng

1 i j n

a12

... a n2

ka1a 2 ...a n

Bi 3:
Ch ng minh r ng
x13

x23

... xn3

2
min 2, k
n 1
nn 1

n
2

i v i x1 , x 2 ,.., xn l cc s th c tho: x12

6
x1 x2 x3 1
n 2 n 1

x22

... xn2

1 ta c b t

ng th c sau:

G. K t lu n
Trong ph n bi t p, chng ti u c g ng ghi r ngu n g c c a bi ton ti l y t u. Tuy nhin do s h n
ch nn m t s bi ton chng ti khng r xu t x , ti xin chn thnh xin l i tc gi c a bi ton v xin
c t a cc bi ton l S u T m.

x b

c y c a z a

x y z

b c y

c a z

a b

ab bc
ab

ca
bc

b
r

Rr

Rr

ca

Rr

p
a

p
p
p

Rr

r
Rr

b c

a c a

b a b

b c

a c

b a b

a
R

A
p

a
R

pa

ar

Rr p a

x
ab

Rr

bc

ca

px

p
p

Rr

a c

a
p

pa

a r

Rr x

b a

Rrp

r p

a
r

p
ap

A
A

a
Rr

Rrp

a
r

Rrp

pr

p
S
p

abc
p a
a

x
x

x p b

z b

y y

y p

x c
y y

y
x

f x y z

b a b

p a

p b

xyz

xyz

z z

z z x

a c

abc
c

z
z

y z
z

x
x

z
y

xy

xyz

xyz

x z

x y z
x

p b

y z x

z x y

xyz

f x y z

f x y z

f x y z

y z

x
x

f x y z
f x y z

Rrp

pr

abc

p a

a b c
p b

b c a

p c

a b c

z
y

y z
z

x
z

z x
x

y
x

y
x

y
z

z
y

z n
z

x
z

y
x

z
y

z p b

b c a

b c

x p c

c a b

b c a

a b

y y z z

y z

p p m

x p

a b c

a b c

m n n
m

c a b

y
z xy

z z
yz

x
zx

z z

mnp

m n

p mn np

xyz

x x

xyz
xyz
pm

nc

mb

n m

mn a

mn m n

m n d

pX

ADB

nc

ADB

mnd

M X

md

Rr

m n

mb

mnd

Rr

a b

ADB

R R

nd

mnd

ADC

pRr

M
p

X
p

pX
Rr

Rr
p

r
Rr

r
X

ADC

ADC

mn d

a nc

mb

M
M X
p
M X
M p
M X

p p

Rr

r
p p

M X

p p

p
R

Rr

Rr
R
p

r
Rr

r
Rr

Rr

R
r

R R

R R

R R

Rr

Rr

p
p

R
Rr

IG

Rr
r

R
r

Rr
R R

R R

r
r

IG

R R
r

OI

IK

OI HG

OH IG

R R

GK

OK

IG IK
R R
OK

IG

IG GK IK
R

Rr

IG

OK
R

OG

R R

Rr

Rr

OK

Rr

r
R

R R

p
r

Rr
OK

r
r

Rr

p
R R

R R

Rr

Rr

R R

Rr

R R

R R
p

Rr

p
a

R
b

Rr
c

r
Rr

R R

R R

R R

r R

p
r

R R

Rr

R
r

R
R

r
p

Rr
Rr

Rr

Rr

r
a

Rr

ab

Rr

ab bc bc

Rr

bc

ca

bc

ab

bc ca

r
a

ab

bc

Rr

p
p

A
x

R
R

a b c
R
B

x
x

z
x

y
x

x
y

y
x

z
x

x
x

r
R

x
x

p
p

x y

R
R

x y

r
p

RR

R
R

Rr

IG

IO

OG

p
b

IG

Rr

R R

Rr

IG

Rr
Rr

R R
r

R
R

Rr

Rr

b
r

Rr

Rr

r
r

r
R

Rr
r
R R
r

Rr

Rr

IG

IG

RR
IG

r
p

IG

R
R

R R

RR

r R

r
R

Rr

R
R

Rr

a b c
a

r
R
f c

f a

f c
r
R

b c b

b c

c b

c a c
abc

c a c
abc

b a

abc

b a a b
ab
a

a b
ab
b

a b
a

b
c c
abc

R R

r
r
R

x b c y

c a z a b
p

xy

yz

zx

a b

b b

ca

a
b
ab bc

c
ca

a
x

c a

b c c

bc

b c

xy

yz

zx

xy

yz

zx

ab bc ca

a a b

ab bc ca

ab bc ca
ab

ab bc ca

Rr

xy
Rr

yz

ab

abc
b b c c

bc

ca

Rr

p y
xyz

zx

r
Rr

abc
b b c c

z
Rr

p
Rr

a
pr
Rrp

r
R

z x
xyz

Rr

c
a

b
c

a
b

b
a

b
b

p Rr r
x p y p

b c

p p
a

Rr

Rr

Rr r
pr

Rr

ca

R r
r

p p

abc

Rr

ab bc ca

abc a b

p r

Rr r

a b c
abc

bc

ab bc ca

pr

c ab
abc

R r
r

Rr r

Rr r

Rr r

p r

Rrp

Rr r

p
r

pr

x y z

S
x
x

xy z

x y

z x

y z

x
z

z x

y
x
x

x
y

x z
z

x y
y

z
z x

y
x
xyz

z
z y

x y z
x

m x n

mn p

R r
mn p

mn

np

pm

Rr

Rr

a
b

b
c

p xy

yz
xyz

c
a

zx

p p

a
bc

ca

p r

pr

Rr

ab

c a

abc

b b

Rrp

p
ab
c

x
ac
b

bc
a

bc

p
a b

ab bc ca

z x

xy

Rr
Rr

abc a
a b c

yz

Rr r
Rrp

zx

xyz x

Rr

r
Rr

Rrp

S
p

pr

b c
abc

abc a b
abc

x y z

xyz

ca

yz zx
xyz

R r p

c c

R r p
a

y z
x y z

Rr
Rr

R r
pr

r
p r

x y

xy
a

Rr r
pr

b c
a b c

r
p r

Rr
Rrp

b c
abc

a b
a

ab bc ca
abc

ab

c a

r
pr

p r

p
p

a b
r

b c

c a

p r R

a
b

Rr
Rr

b
b

c
b

c
a b
r

b
c

ab bc ca

a b
b c

b
c

a
c

b c
c a

Rr r

a b

R
r

Rr r

R r p
r

p r

c ab bc ca abc

pr

p r
p

c c

c a
a b c

pr

p
r

pr

a b b c c a a c b a c b
r

abc a b b

ab
p r

bc
p

R r rp

Rr r p
c a

Rr

Rrp

p Rr

a bc

R r

pr

abc a

R r
b

a b

Rr

p
Rr

R r p
p

b c

Rr

Rr

Rr

r
R

R rp

ab bc ca

c a

Rr

Rr

Rr

R rp

Rr

R r

r
R r

p
p

Rr

IG

Rr r
Rr r
R r Rr r

Rr r
R r

R
R
R
R

R
R r
R r

Rr

Rr
R r

r
R

R
R

Rr

r
Rr
r

R r
R r

Rr r
R r

R
R

R r
Rr

R r

Rr

R r

R r
r R

R
R

Rr r
R r