Sayısal Fotoğraf Baskı Teknikleri

T.C.
ANADOLU NVERSTES YAYINI NO: 2158

AIKRETM FAKLTES YAYINI NO: 1186
SAYISAL FOTORAF BASKI

TEKNKLER
Yazarlar
r.Gr. Murat GERMEN (nite 1, 2, 3, 7, 8)
r.Gr. Coflar KULAKSIZ (nite 4, 5)
r.Gr. Orhan Cem ETN (nite 6)
Editr
Yrd.Do.Dr. Hseyin ERYILMAZ
ANADOLU NVERSTES
Bu kitabn basm, yaym ve satfl haklar Anadolu niversitesine aittir.

Uzaktan retim tekniine uygun olarak hazrlanan bu kitabn btn haklar sakldr.
lgili kurulufltan izin almadan kitabn tm ya da blmleri mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik kayt
veya baflka flekillerde oaltlamaz, baslamaz ve datlamaz.
Copyright 2010 by Anadolu University
All rights reserved
No part of this book may be reproduced or stored in a retrieval system, or transmitted
in any form or by any means mechanical, electronic, photocopy, magnetic, tape or otherwise, without
permission in writing from the University.
UZAKTAN RETM TASARIM BRM

Genel Koordinatr
Prof.Dr. Levend Kl
Genel Koordinatr Yardmcs
Do.Dr. Mjgan Bozkaya
retim Tasarmcs
Kadriye Kobak
Grafik Tasarm Ynetmenleri
Prof. Tevfik Fikret Uar
r.Gr. Cemalettin Yldz
r.Gr. Nilgn Salur
lme Deerlendirme Sorumlusu
r.Gr. Hlya zgr
Dil Yazm Danflman
Okt. Kevser Candemir
Kitap Koordinasyon Birimi
Yrd.Do.Dr. Feyyaz Bodur
Uzm. Nermin zgr
Kapak Dzeni
Prof. Tevfik Fikret Uar
Dizgi
Akretim Fakltesi Dizgi Ekibi
Saysal Fotoraf Bask Teknikleri
ISBN
978-975-06-0839-1
2. Bask
Bu kitap ANADOLU NVERSTES Web-Ofset Tesislerinde 400 adet baslmfltr.
ESKfiEHR, Mays 2011
iii
indekiler
indekiler
nsz ............................................................................................................
vii
Saysal Baskda Renk Sistemleri.............................................
GRfi ..............................................................................................................
RGB RENK ARALII ....................................................................................
CMYK RENK ARALII .................................................................................
LAB COLOR RENK ARALII ........................................................................
EKRAN KALBRASYONU ..............................................................................
RENK MODLARI............................................................................................
zet ...............................................................................................................
Kendimizi Snayalm .....................................................................................
Kendimizi Snayalm Yant Anahtar ............................................................
Sra Sizde Yant Anahtar ..............................................................................
Seilmifl Fotoraflar .......................................................................................
3
4
8
10
11
14
16
18
19
20
21
Saysal Grntleme I............................................................. 30

SAYISAL GRNT KAYDETME ARALARI .............................................
Saysal Arkalklar (Digital Back)...................................................................
Orta Format Saysal Fotoraf Makineleri .....................................................
D-SLR (Digital-Single Lens Reflex) Fotoraf Makineleri .............................
Basit Saysal Fotoraf Makineleri .................................................................
Mikro 4/3 Alglayc (Micro Four Thirds) Sistemli Basit
Saysal Fotoraf Makineleri...........................................................................
Tek Kullanmlk Saysal Fotoraf Makineleri...............................................
Video Kameralar............................................................................................
Cep Telefonu Kameralar..............................................................................
Analog Lomo Fotoraf Makinesi mitasyonu Makineler.............................
SAYISAL GRNTLEME ARALARI..........................................................
A Kameralar (Webcam) ............................................................................
Gvenlik Kameralar / Casus Kameralar / Belediye Kameralar................
Saysal Gece Grfl (Night Vision) Kameralar .........................................
boyutlu (3B) Mercek ................................................................................
Saysal Drbnler ..........................................................................................
ift Objektif Sitemli 3B Kameralar ...............................................................
ZEL AMALI SAYISAL GRNT KAYDETME ARALARI ....................
Tarayc Modifiye Edilerek Oluflturulan Grntleme Dzenekleri ..........
Saysal Fotoraf Makinesi ne Delii Dnfltrmeleri...............................
Panoramik Formatl Saysal Fotoraf Makineleri.........................................
Yark-Tarama (Slit-Scan) Fotoraflnda Kullanlan
Modifiye Fotoraf Makineleri .......................................................................
zet................................................................................................................
Kendimizi Snayalm......................................................................................
31
31
32
32
34
35
36
37
37
38
39
39
39
40
41
42
43
44
44
45
45
46
48
50
51
51
52
1. NTE
2. NTE
iv
indekiler
3. NTE
Saysal Grntleme II............................................................. 62

SAYISAL GRNTLEMEDE KULLANILAN ALGILAYICI TPLER ..........
ALGILAYICI TEMZL ...............................................................................
TARAYICI SSTEMLER...................................................................................
Dzyatak Tarayclar .....................................................................................
Tamburlu Film Tarayclar.............................................................................
Kk lekli Saydam Tarayclar ..............................................................
Diyapozitif Kopyalama Aralar....................................................................
Minilab Bask Makineleri ..............................................................................
zet ...............................................................................................................
4 NTE
Bask Sreci ve Aygtlar I....................................................... 86

IfiIA DUYARLI YZEYLERE GELENEKSEL POZLAMA ............................
Agrandizr .....................................................................................................
IfiIA DUYARLI YZEYLERE SAYISAL POZLAMA ....................................
BANYO AfiAMALARI.....................................................................................
Gelifltirici ........................................................................................................
Aartma ve Tespit .........................................................................................
TEMEL RENK BLGS VE RENKL KAIT BASKISI ...................................
Ana Renkler ...................................................................................................
Ara Renkler ....................................................................................................
Doadaki Renk Oluflumu ............................................................................
Renkli Fotoraf Kadnn flleyifl fiekli ........................................................
Renkli Fotoraf Kadnn Yaps .................................................................
BASKI KALTESN ETKLEYEN FAKTRLER .............................................
zet................................................................................................................
5 NTE
63
67
71
73
74
75
75
76
77
79
80
80
81
87
87
90
91
92
92
93
93
93
93
95
95
96
99
101
102
102
104
Bask Sreci ve Aygtlar II...................................................... 110

IfiIA DUYARSIZ YZEYLERDE BASKI......................................................
Mrekkep Pskrtme Biimlerine Gre nkjet Sistemleri ..........................
Termal nkjet Sistemleri .........................................................................
Piezo nkjet Sistemleri.............................................................................
Mrekkep eflidine Gre nkjet Sistemleri..................................................
Boya Esasl Mrekkep (Dye-Based) .....................................................
Pigment Esasl Mrekkep (Pigment-Based) .........................................
Ifla Duyarsz Bask Yzeyleri .....................................................................
Dfl Mekan Bask Yzeyleri ..........................................................................
Mekan Bask Yzeyleri.............................................................................
RC Tabanl Katlar .......................................................................................
Kat Bazl Katlar..................................................................................
DIfi MEKAN BASKI SSTEMLER ..................................................................
111
112
112
112
113
113
113
114
114
114
114
115
115
indekiler
Solvent Bask Sistemleri ................................................................................

UV Bask Sistemleri .......................................................................................
Dye-Sublimation Sistemleri ..........................................................................
NKJET SSTEMLERN GENEL ALIfiMA PRENSPLER ..............................
Ekrandaki Grntden Noktalamaya Geifl ................................................
RIP Tercme fllemi.......................................................................................
zet ...............................................................................................................
115
116
117
117
118
118
119
121
122
123
124
Matbaaclkta Saysal Bask Yntemleri ................................ 130

KLASK OFSET MATBAA BASKISI ...............................................................
CMYK Renk Modeli ve Matbaa Uygulamasndaki Yeri ..............................
Ara Tonlarn Matbaa Basksnda Elde Edilmesi: Tram..........................
Siyah Mrekkep Neden Gereklidir? .......................................................
CMYK Modeli ve Gamut...............................................................................
Ofset Bask Kalb..........................................................................................
Klasik Ofset Sisteminde Saysal Sreler .....................................................
Prova Bask....................................................................................................
BASKI KALTES ............................................................................................
RGB - CMYK Dnflm..............................................................................
Kalplarn Hizalanmas ..................................................................................
Bask znrl ......................................................................................
CMYK Dengesi .............................................................................................
Siyah-Beyaz Bask ve Duotone Uygulamas................................................
SAYISAL MATBAA.........................................................................................
Saysal Matbaada fl Akfl..............................................................................
Deiflken Veri ................................................................................................
Bask Boyutlar ..............................................................................................
KLASK MATBAA LE SAYISAL MATBAANIN KARfiILAfiTIRILMASI ..........
Maliyet ve Bask Kalitesi...............................................................................
Ekstra Renk....................................................................................................
Baskdan Baskya Tutarllk ..........................................................................
Grnt Kararll ........................................................................................
Gvenlik ........................................................................................................
Sonu .............................................................................................................
zet................................................................................................................
131
131
132
133
133
134
134
134
135
135
135
136
136
137
138
138
139
139
139
139
140
140
141
142
142
143
146
147
147
149
Saysal Fotorafta Grnt fllem.......................................... 152

SAYISAL FOTORAFILIIN AVANTAJLARI .............................................
Saysal Ortamda Siyah-Beyaz evrimi .........................................................
Gren / Kum (Noise) Ynetimi .....................................................................
Fotorafn Boyutlarn Bytme / nterpolasyon ........................................
Saysal Fotoraf Makinesi Kayt Formatlar..................................................
6. NTE
153
154
157
160
162
7. NTE
vi
indekiler
SAYISAL FOTORAFTA MANPLASYON VE RAW YNETM ..............

Saysal Maniplasyonda Dikkat Edilmesi Gerekenler.................................
RAW Ynetimi...............................................................................................
SAYISAL FOTORAFTA ZON SSTEM ARAYIfiLARI: HDR.......................
zet ...............................................................................................................
8. NTE
166
167
168
170
176
178
179
179
180
Genel Uyarlar............................................................................186
SAYISAL FOTORAF VE NTERNET ORTAMI............................................
Saysal Fotorafta Yeniden Boyutlandrma..................................................
Grsel Boyutlar ............................................................................................
nternet Ortamnda Yksek Dosya Boyutlarnda Fotoraf Transferi .........
SAYISAL FOTORAFTA DONANIM ............................................................
Makine, Objektif ve Filtreler.........................................................................
Pil ve Tasarruflu Kullanm ...........................................................................
Depolama Kartlar .........................................................................................
Multimedia Card (MMC) ve Secure Digital (SD) .........................................
Memory Stick.................................................................................................
SAYISAL FOTORAF UYGULAMALARINDA PRENSPLER ........................
Saysal Zoom .................................................................................................
Photoshop Kullanm ....................................................................................
Bilgisayar ve Ekran Kullanm ......................................................................
Kayt, Saklama, Arflivleme, ndeksleme ve Dizin Yapm...........................
alflma Ortam Olarak Windows ve Mac OS Sistemleri ............................
Saysal Fotoraflarla Gsteri ve Sunum Yapm ..........................................
Sanatsal, Profesyonel ve Belgesel erikli fl retimi ..................................
GELECEE YNELK TAHMN GELfiMELER............................................
Akll Grnt Tanma (Smart Image Recognition) ....................................
Boyut Bytme Srecinde Kalite Koruma Prosedr ................................
HDR fllemin Makine Yazlmnda Standart Kullanm ................................
Netleme Hatalarnn zm .......................................................................
boyutlu Modelleme Ortamnda Fotoraf retimi ...................................
Byyen Dosya Boyutlarna Yedekleme zmleri...................................
Grnt Paylaflmnda Yeni Ufuklar ............................................................
zet ...............................................................................................................
Kendimizi Snayalm Yant Anahtar ...........................................................
187
188
189
190
192
192
193
193
194
195
196
197
197
201
204
206
206
208
210
210
210
210
211
211
211
211
212
214
215
215
217
nsz
nsz
Grme, konuflmadan nce gelmifltir. nsann konuflmay renmeden nce,
bakp tanmay rendiini dikkate alrsak, grmenin nemi daha da belirginleflir.
Yafladmz a, grsel iletiflimin, grsel sanatlarn ve grsel tasarmn son derece hzl geliflip deifltii bir a. Grselliin bunca nemli olduu bu dnem,
grsel okur-yazarlk kavramn hayatmzn merkezine yerlefltiriyor. Her bireyin
sanat retiminin dorudan iinde olmadn dikkate admzda, grsel sanatlarn
nemli ayaklarndan biri olan fotorafn konumu ok byk nem kazanr. nk hemen hemen her birey, fotorafla bir flekilde iliflki halindedir. Kimi zaman fotorafa konu olan, kimi zaman fotoraf eken konumunda olan gnmz insan,
ister istemez estetik kayglarla i ie olmaya bafllamfltr. nceleri dikkate almad flk, glge ya da form gibi unsurlar, bugn bir ok bireyin sorunsal haline gelmifltir; ve internette grd gibi fotoraflar neden ekemediini sorgulamaktadr. Gnmzn bireyi, giysi seerken, evini dekore ederken, yaflad evreyi dzenlerken, daha estetik, daha gzel olann pefline dflmektedir.
Saysal teknoloji, ikibinli yllarn baflat unsurlarndan biridir. En son teknolojik geliflmeleri gn gnne takip eden bireyler, teknoloji yarflnn bymesine tketici olarak katk verirken, kendi evrelerinde de, geri dnfl olmayan bir yaflam
tarznn rgsn oluflturuyorlar. Gnmzn mobil telefonlar, saysal grntleme aygtlar, hemen herkesin kolayca edinebildikleri teknoloji rnleri olarak
nmzde duruyor.
Saysal teknoloji rnlerinin baflnda gelen saysal fotoraf makineleri, grntleme ve bask aygtlar gnmzde kolay ulafllabilenler sralamasnda st sralarda
yer alyor. Saysal teknolojinin sunduu aygtlar kolay edinebilen bireylerin kolay
edinemedikleri unsurlarn baflnda da bilgi kavram geliyor. Sahip olduu aygt deneme-yanlma yntemiyle kullanmay alflkanlk haline getiren bireyler, nemli bir
sorun yaflamadka aygtn kullanma klavuzunu okumaya gerek duymuyor.
Saysal Fotoraf Bask Teknikleri kitab, Fotoraflk ve Kameramanlk Program rencilerinin teknik ve kuramsal bilgi gereksinimini karfllayacaktr. Kitabmz; sektrde alflan, pratik uygulamalara hakim olan, ancak kuramsal yannn
eksik kaldn hisseden bireyler ve grntleme konusuna ilgi duyan amatr ya
da profesyoneller iin de bir baflvuru kayna olacaktr.
Bilenlerin, bildiklerini paylaflmak istemedii; bilmeyenlerin, bilgi alabilecekleri
kaynaklara ulaflmakta ciddi glkler yaflad grntleme alan, son yllarda internet araclyla paylafllan bilgilerle biraz olsun aydnland. Ne var ki, internet
ortamnda sunulan bilgilerin de rafine edilememesi ve yer yer yanlfllar iermesi,
soruna baflka bir boyut ekliyor. Bylesi bir ortamda, elinizde bulunan kitabn bir
bilgi ve baflvuru kayna olarak ortaya kmasna katk verenlerin bu abas,
nemli bir sorumluluk gstergesidir.
Bu vesileyle, kitabn oluflumuna katk veren kiflileri burada zellikle anmak ve
flkranlarm sunmaktan gerekten byk mutluluk duyduumu belirtmek istiyorum.
Baslmfl bir benzeri olmayan Saysal Fotoraf Bask Teknikleri kitabnn Editrlk
grevini stlenmemi isteyerek gvenini gsteren, Uzaktan retim Birimi Genel
Koordinatr Prof. Dr. Levend Kla; yeterince yazl kaynan olmad bir alanda, kiflisel bilgi ve birikimlerini yazya dkerek nemli bir paylaflm rnei gsteren, kitap yazarlar Murat Germen, Orhan Cem etin ve Coflar Kulaksza zellikle teflekkr etmek istiyorum.
Saysal Fotoraf Bask Teknikleri kitabnn ieriinin oluflmasna fotoraf alflmalaryla katkda bulunan, fotoraf sanatlar Ali Alflr, Bura Atc, Seza Bali,
Murat Durusoy, Murat Germen, Zafer Kaptanolu, Arif Tanju Korkmaz, Mehmet
Turgut, Uur Varl ve Srbistandan fotoraf sanats Nikola Tomovie sonsuz
flkranlarm sunuyorum.
Kitabn hazrlk aflamasnda sreci ynlendirirken yaptklar nemli katklardan dolay retim tasarmcs arkadafllarm Kadriye Kobak ve Grkem Iflka, grafik tasarm
alflmalaryla emek veren Kamile zdemire, kitabn tasarm dizgi ve bask aflamalarnda emei geen Anadolu niversitesi alflanlarna ok teflekkr ediyorum.
Editr
Yrd.Do.Dr. Hseyin Erylmaz
vii
SAYISAL FOTORAF BASKI TEKNKLER
Amalarmz
N
N
N
N
N
Bu niteyi tamamladktan sonra;

RGB renk aral kavramn ve zelliklerini aklayabilecek,
CMYK renk aral kavramn ve zelliklerini aklayabilecek,
Lab color renk aral kavramn ve zelliklerini aklayabilecek,
Ekran kalibrasyonu kavramn ve nemini aklayabilecek,
Renk modlarn bit saylarna gre snflandrabilecek bilgi ve becerilere sahip
olacaksnz.
Anahtar Kavramlar
Renk Aral
Ekran Kalibrasyonu
Renk Modu
Renk Uzay
Renk Gam
Bit
erik Haritas
Saysal Fotoraf Bask

Teknikleri
Saysal Baskda
Renk Sistemleri
GRfi
RGB RENK ARALII
CMYK RENK ARALII
LAB COLOR RENK ARALII
EKRAN KALBRASYONU
RENK MODLARI
Saysal Baskda Renk

Sistemleri
GRfi
Saysal fotoraflama ve iflleme srecinde renk eflleflmesi ok nemli bir yer tutmaktadr. Bilgisayar ekrannda alflrken grdnz renkler baflka bir bilgisayara taflndnda veya kiflisel yazcda ya da matbaada basldnda, beklenmeyen
sonularla karfllaflma ihtimali ok yksektir. Bunun nedeni ekranlarn ve yazclarn farkl renk gamlarna (gamut) sahip olmasdr. Bunun yan sra, ekranlarda
RGB sistemde grdmz zengin renk yelpazesi CMYK ile alflan bask cihazlarnda geerli deildir; bu yzden de ekranda grdmz her rengi baskda elde
etmek mmkn olmayacaktr.
Ekrandan baskya olan srete gerekleflen bu renk tutarszlklar dflnda; ekrandan ekrana, iflletim sisteminden iflletim sistemine deifliklik gsteren bir renk
sapmas olgusu da gz nnde tutulmaldr. Bu yzden, saysal fotoraf iflleme srecine bafllamadan nce saysal ortamdaki
renk uzay,
renk sistemi,
SIRA SZDE
renk tipi,
renk efllemesi,
renk kalibrasyonu,
D fi N E L M
renk profilleri,
renk transferi
S O R U
gibi konularn temel olarak bilinmesi gerekmektedir.
zellikle matbaa ortamnda baslarak oaltlacak tasarm rnlerinin
D K doru
K A T bir sonuca
ulaflmas ve beklenen kaliteyi ortaya koyabilmesi, btn aflamalarnn doru bir flekilde
gereklefltirilmesiyle mmkndr. Btn aflamalarnda doru alfllmfl
bir ifl bile, renk
SIRA SZDE
uzay doru seilmeden baskya gnderilirse, yanlfl bir sonucun ortaya kma olasl
yksektir. Bu nedenle, hi bir aflama atlanmamal, btn admlar doru atlmaldr.
AMALARIMIZ
Gamut: Renk gam.

Tarayclarn, film kfl
cihazlarnn vb. kabul ettii
renk snrlama, tanma
limiti.
N N
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
K T A P
TELEVZYON
TELEVZYON
NTERNET
NTERNET
RGB RENK ARALII

AM A
RGB renk aral kavramn ve zelliklerini aklamak.
RGB ngilizce Red (krmz), Green (yeflil) ve Blue (mavi) renklerinden oluflan,
monitr (CRT-LCD) / projektr / televizyon (CRT-LCD-plazma) / kamera / cep telefonu / irili ufakl oyun konsollar / tarayclar / baz kiflisel yazclar gibi saysal
grntleme ve bask cihazlarnn kulland, toplamsal (additive) bir renk modelidir. Bu modelin eklemeli olarak adlandrlmasnn nedeni, beyaz renk oluflturmak
iin tm R, G, B renklerinin tam g yaymlanyor olmas, yani 0-255 arasndaki
256 renklik skalada 255 deerinde birbirlerine eklenerek beyaz oluflturuyor olmalardr. Dier bir deyiflle, RGB sisteminde ideal beyaz oluflturmak iin R:255 /
G:255 / B:255 deerlerine ulafllmas, ideal siyah oluflturmak zere ise hi bir emisyonun olmamas, yani R:0 / G:0 / B:0 deerleri olmas gerekmektedir. Bu yzden
de, bilgisayar ekranlarnn tpl olanlarnn yayd flnlardan kaynaklanan fosfor
yanmas etkisi yznden ortaya kan ekran koruyucularnn ok byk ounluunun tasarm koyu / siyah renklerin hakim olduu tasarmlardr. Siyah, hi bir
flnn aktif olmad renk olduundan tpler ekrandaki siyah iin fln yaymamakta ve bu sayede CRT (cathod ray tube - katot fln tp) ekranlarn ie bakan ksmnda fosfor yanmasndan kaynaklanan kalc aflnma izleri oluflmamaktadr.
fiekil 1.1
RGB flemas.
Photoshop veya benzeri bir grnt iflleme yazlm ile alfllrken kullanmakta
olduumuz fotoraf makinesindeki RGB uzay ile Photoshop renk tercihlerini belirlerken setiimiz RGB uzay ayn olmaldr. Bu sayede makine ile bilgisayar arasndaki renk efllemine doru bir bafllang yaplacaktr. Farkl markalar tarafndan retilen makinelerde genellikle sRGB ve Adobe RGB (1998) seenei her zaman bulunmaktadr. Photoshop iinde ise Adobe RGB (1998), sRGB, ColorMatch RGB, ProP-
1. nite - Saysal Baskda Renk Sistemleri
hoto RGB ve ekran kalibrasyon cihaz kullanlyorsa, bu kalibrasyon cihaznn rettii RGB profili olmak zere farkl seenekler mevcuttur. Hangi RGB uzaynn seilmesi gerektiine gemeden, yazlm iinde seilebilecek farkl uzaylarn niteliklerini,
kullanm alanlarn, avantaj ve dezavantajlarn renmekte fayda olacaktr (fiekil 1.2).
fiekil 1.2
Renk profili seim
mens.
sRGB, ok sayda amaca hizmet edebilen, bu yzden de tm grntleme ve

bask cihazlarnn kendilerini eflleyebilecei standart bir uzaydr. Bu uzay Windows ortamnn gamma deeri olan 2.2ye uygun retilmifltir ve saysal fotoraf
dosyas iine zellikle gmlmfl bir profil olmadnda varsaylan profil olarak alglamamz gereken bir seenektir. Web tasarm gibi bask gerektirmeyen ve ekranlar zerinde grntlenen fotoraflar iin hayli uygun olan bu uzay, matbaa basks iin hi uygun deildir. nk sRGB gamnda bir dosya CMYK gamna evrildiinde, %75 ile %85 aras renk kayb yafland belirtilmektedir.
ColorMatch RGB ise eski bir monitr reticisi olan Radius firmas tarafndan gelifltirilmifl, 1.8 gamma deerine gre flekillendirilmifl ve Mac OS 9 veya 8 gibi daha
eski iflletim sistemi kullananlarn tercihi olarak karflmza kabilen bir uzaydr. Gam ok genifl olmayan ve tm grntleme ve bask cihazlarnda rastlayamayacamz bir uzay olan ColorMatch RGB, dier seeneklerle karfllafltrldnda, zel
bir neden olmadka tercih edilmeyen bir seenektir.
ProPhoto RGB, RAW formatnda ekilmifl saysal fotoraflar RGB ortamna alrken RAW kaydnda var olan tm renk gamn en fazla koruyan uzay olarak ortaya
kmaktadr. Fotoraf kalitesinde bask alnabilen mrekkep pskrtmeli bask cihazlar veya saydam emlsiyon gibi fotorafik baz rn ktlar iin ok uygun bir
uzay olduu belirtilmektedir. ProPhoto RGBnin dier uzaylara gre daha iyi olan
yn, glgeli alanlardaki geifli en detayl flekilde tanmlayabiliyor olmasdr.
Adobe RGB (1998), sRGBye gre daha zengin bir renk gam ieren, sonunda
bask amacyla CMYKya evrilecek fotoraflar iin tavsiye edilen renk uzaydr.
Fotoraflarnz sadece internet ortamnda paylaflmay dflnyor iseniz doru
uzay deildir ve bu durumda sRGB tercih edilmelidir. Photoshop bask ncesi
(prepress) renk ayarlarnn hepsinde Adobe RGB varsaylan RGB uzaydr. lk gelifltirildiinde SMPTE-240M olarak adlandrlan bu uzayn kapsad gam HDTV
(high definition television - yksek znrlkl televizyon) iin dflnlmfltr.
Bu tanmlardan sonra, sadece RGB ortam iinde alfllmas sz konusu olduunda ideal olarak kullanlmas gereken deerler flyle flekillenebilir:
1. Makinenizde Adobe RGB (1998) semek;
2. Yazlm renk tercihlerinde ya Adobe RGB (1998) ya da ekran kalibrasyon cihaz kullanyorsanz lm sonrasnda retilen RGB profilini semek;
3. Camera RAW arayz ile RAW formatnda ekilmifl dosyalar yazlmn iine
aarken ProPhoto RGB semek ve ifllemleri bu uzayda gereklefltirmek;
4. fllemler bitip kayt aflamasna gelindiinde, kayt etmeden nce Edit > Assign Profile men seeneini kullanarak bask merkezinin size nerdii
RGB uzayn dosyaya gmmek, (fiekil 1.3) bundan sonra ise kaydederken
Embed Color Profile: Adobe RGB (1998) seeneini tklamak (fiekil 1.4).
SIRA SZDE
Bir kitap basksnda

SIRA SZDE kullanlmak zere ekilen fotoraflarn ekim srecinde sRGB
modunda ekilmesi sonuca nasl yansr? Kitap basksnda kullanmak zere retilen
grntlerin doru modu ne olmaldr?
D fi N E L M
D fi N E L M
S O R U
S O R U
DKKAT
DKKAT
SIRA SZDE
SIRA SZDE
fiekil 1.3
Assign Profile
komutu ile
fotorafa renk
profili atanmas
uygulamas.
fiekil 1.4
Kaydedilen
dosyaya renk profili
gmme
uygulamas.
Farkl bilgisayarlar arasnda renk efllemi srecinde, zellikle mavi renklerin

uyuflmas ok nem taflmaktadr. Bu konuda gerekli zen gsterilmezse, bir ekranda mavi grnen alanlar dier ekranda rahatlkla mora dnflebilir. Kendini
mavi kadar bariz hissettirmeyen magenta dikkat edilmesi, izlenmesi gereken dier
bir renktir.
CMYK RENK ARALII

AM A
deal siyah: Matbaa

basksnda siyah rengin
basld blmlerde tam bir
siyahn oluflmas mmkn
olmaz. Tam siyahn
oluflmas, siyah renge
eklenen magenta ve cyan
renklerin kullanmyla
gerekleflir. Bu ton, ideal
siyah olarak adlandrlr.
CMYK renk aral kavramn ve zelliklerini aklamak.
CMYK ise bask cihazlarnda (yazc - printer) kullanlan bir renk modelidir ve siyah, beyaz renk oluflturmada RGB modeli ile btnyle karflt bir flekilde alflmaktadr. karmsal (subtractive) sistem olarak adlandrlan CMYK modelinde beyaz
oluflturmak zere hi bir mrekkebin kada dklmemesi gereklidir. Beyaz renk
ounlukla beyaz olan kadn rengi kullanlarak elde edilir ve ideal beyazn
CMYK kodu C:0 / M:0 / Y:0 / K:0 olarak belirlenir. Siyah iin ise tm mrekkeplerin yksek deer taflmas gereklidir. Yalnz burada, RBG sisteminde olduu gibi
ideal siyah kodlamas sz konusu deildir. Bu konuda en doru zme ulaflabilmek iin, srekli olarak ayn matbaa ile alflmak ve o matbaann verecei ideal
siyah kodlamasn dikkate almak, istenen siyah deerine ulaflabilmek iin daha
doru bir yntem olacaktr.
fiekil 1.5
CMYK flemas.
CMYK, renk deerleri, renk ayrm olarak adlandrlan bir sre sonrasnda 4
adet bask plakas oluflmasn salayarak gazete, dergi, kitap gibi iletiflim aralarnn renkli olarak baslabilmesini mmkn klar. Black (siyah) renginin B harfi ile
kodlanmamasnn nedeni B harfinin Blue (mavi) iin ayrlmfl olmasdr, bu yzden
temsili harf her zaman olduu gibi kelimenin baflndan deil sonundan alnmfltr.
Her ne kadar CMYK genelde bask cihazlarnn renk modeli olarak bilinse de,
RGB modeli zerinden bask yapan ve renk ayrm srecini devreye sokmayan
bask cihazlar da mevcuttur. Bunlar genellikle saysal sreler sonunda elde edilmifl veya analog yntemlerle elde edilerek daha sonra tarama aracl ile saysallafltrlan grntleri sergileme, paylaflma, prova alma ve benzeri amalarla elle tutulur fiziki baskya eviren cihazlardr. Lazer (laser jet)/ mrekkep pskrtmeli
(ink jet) kiflisel yazclar, Durst Lambda gibi gene lazer pozlama yntemini kullanan bask cihazlar iin saysal dosyalarn CMYK moduna evrilmesi gerekmemekte, RGB modu yeterli olmaktadr. RGB ve CMYK modlarnda temsil edilen ve dolays ile baslabilen fiziki ktlardaki renklerin gam ayn deildir. RGB modeli daha fazla sayda renk ierdiinden, RGB bask cihazlarndan kan basklar CMYK
bask cihazlarna oranla daha canl ve renkli sonular verirler. RGB daha canl,
CMYK ise daha donuk renkler ieren paletlere sahiptir. RBG olarak retilmifl bir
fotoraf, renk ayrm yaplarak CMYK sistemi ile baslacaksa renk modeli dnfltrmesi yaplmas gereklidir ve bu dnfltrme esnasnda yukarda bahsi geen
renk gam farkll yznden renk kayplar yaflanabilir. Bu renk kayplar zellikle ok canl renklerde sz konusu olmakta ve ekranda grlen heyecan verici canl renk tonlar matbaa basksnda bazen elde edilememektedir. Buna zm olarak, eer fotoraf matbaaya baskya gnderilecek ve bu yzden CMYK renk modeli ile alfllacaksa, fotorafn gene de RGB modunda braklmas kaydyla yazlmdaki View mens altnda yer alan Proof Setup seeneinde Working
CMYKnin ve gene View mens altnda bulunan Proof Colorsn seili olmalar gerekmektedir. Bu flekilde alfllrsa, ekran CMYK modunda baslamayacak bir
renk gstermeyecek ve RGB-CMYK dnfltrmesinde olas hayal krklklarndan
uzak kalmak mmkn olabilecektir (fiekil 1.6 ve 1.7).
Renk ayrm: Baslacak

orijinali, kendisini oluflturan
ana renklere ayrma
ifllemidir. Bu ana renkler:
cyan, magenta, sar ve
siyahtr. Bu renkleri ieren
ayrmlarn (filmlerin) herbiri
farkl bir kalp zerine
pozlandrlr. Pozlanan
kalplar ayn zemin zerine
st ste baslr.Bu srecin
sonunda renkli bask
gerekleflir.
fiekil 1.6
View
mensnden
working CMYK
seimi.
Matbaada renkli fotoraf basm, ancak CMYK renk uzay ile gereklefltirilebilmektedir.
SIRA SZDE
Matbaada CMYK renkleri dflnda renk kullanm sz konusu olabilir mi? Dier bir deyiflle,
matbaa bask makineleri CMYK renkleri ile mi snrldr?
SIRA SZDE
D fi N E L M
D fi N E L M
S O R U
S O R U
DKKAT
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
N N
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
10
fiekil 1.7
View mens
altnda Proof
Colors seimi.
LAB COLOR RENK ARALII
N
AM A
Lab Color renk aral kavramn ve zelliklerini aklamak.
Ayn zamanda CIELAB olarak adlandrlan Lab Color, plak gzle alglanabilen
renk yelpazesini kapsayan ve dolays ile insan algsna benzer olmas kaygs ile
retilmifl, hayli genifl bir renk gamdr. Image > Mode > Lab Color men sralamas
zerinden ulaflabileceiniz Lab Color modunda Lightness (L), a ve b olmak zere 3
adet kanal bulunmaktadr. L kanal dosya iindeki flk seviyesini belirler ve 0 deeri siyah, 100 deeri ise mat beyaz temsil eder (parlak beyaz iin daha yksek bir
L deeri gerekebilir). a kanalnda ise eksi deerler yeflile tekabl ederken, art deerler magentaya hkmeder, benzer bir karfltlk b kanalnn eksi deerlerinin maviyi, art deerlerinin ise sary gstermesinde de gzlenmektedir. Sadece L kanal
zerinde Unsharp Mask veya benzeri bir ara / komut ile keskinlefltirme yaparak
fotorafn genelinde, mevcut doku yapsn bozmadan kenar netlefltirmesi yapmak
yllar nce, katmanlar ve katmanlar harmanlama aralarnn olmad zamanlarda
(blending modes) uygulanan, zamanmzda ok tercih edilmeyen bir tekniktir.
Lab Color renk uzay evrensel olarak geerli olacak bir kapsam iermek zere
retildii iin gml (embedded) renk profillerini kullanamaz ve bu yzden renk
eflleminin ok nem arz ettii saysal grntleme srelerinde tercih edilen bir
aralk deildir. Lab Color modunda renklerle ilgili herhangi bir ifllem yaplmas
nerilmez.
11
EKRAN KALBRASYONU
A M A
Ekran Kalibrasyonu kavramn ve nemini aklamak.
yi bir fotoraf makinesi seti ve kaliteli bir ekrana yatrm yaptktan sonra bu ikili
ve bu ikilinin bask cihazlar arasndaki renk eflleflmesini salama zorunluluunu
dikkate almamak yanlfl bir strateji olacaktr. Bu eflleflmeye nem vermemek, donanma yaplan yatrmdan yeterli verim alnmasn engelleyecektir. Bu eflleflmeyi
gereklefltirebilmek iin spektrofotometre veya kolorimetre olarak adlandrlan
renk lm cihazlarn kullanmak gerekmektedir. Bu cihazlarla birlikte gelen yazlmlar kullanarak, 1-3 hafta gibi ksa sklklarla lm yapmak ve bu lmler sonras grntleme ve bask ortamlarnda kullanlacak ICC (International Color Consortium - Uluslararas Renk Konsorsiyumu) profilleri yaratlmas ok nem taflmaktadr. Bu lm bir kere yapp ardndan bu konuyu unutmak, dikkate almamak doru deildir. Ekranlar 1-2 hafta iinde bile, az da olsa, renk gsteriminde
deifliklikler sergileyebilmektedir. Renk lm ve ICC profilinin yaratlmas srasnda gerekli olan hassas ayarlarn yaplaca profesyonel ekrann kullanmna ilk
bafllandnda yaplan ayar, ekrann kutudan kan fabrika ayarlar ile ciddi farkllklar gsterebilir. Yaplan ilk ayardan sonra gereklefltirilecek dier lmlerde
ise, aradaki gsterim farklarnn ilk seferdeki kadar farkl olmad grlecektir; fakat bu durum kullancy, lmlerin zamansal araln uzatmaya, gz karar ifl
yapmaya itmemelidir.
Spektrofotometre: Renkli
materyallerin yansma veya
geirgenlik deerlerini len
ve verileri bilgisayara
aktaran hassas bir
elektronik aygttr. Bu
aygtlar genelde saysal
yazclar gibi bask profilleri
yaratmak iin kullanlsalar
da yksek standartl monitr
ayar ve profili iin de
kullanlrlar.
Kolorimetre: Yansyan ya da
geirilen fl len renk
enstrmanlardr. ounlukla
monitr profili yaratmak ve
kalibre etmek iin kullanlan
aygtlar olmakla beraber,
yazc profili yaratmak iin
de kullanlrlar. Ancak bu
amala kullanm renk
okuyabilme limiti yznden
snrldr.
Fotoraf 1.1
Spektrofotometre.
Yazlm ve USB balantl grece kk bir cihazdan oluflan ekran kalibrasyon

seti renk, parlaklk ve kontrast gibi eflitli parametreler zerinden ince ayar imkan sunarak kolaylkla profil oluflturulmasna yardmc olacaktr. Bilgisayar ve ekranlarn ayarlar konusunda orta veya ileri derecede teknik bilgiye sahip olan ve fiziki konfigrasyonlarla oynamaktan ekinmeyen bireyler iin bu sre flahsen yrtlebilir. Fakat kendine bu konuda gvenmeyen kullanc kalibrasyon ifllemini gereklefltirmemeli, bir uzmandan yardm almaldr; aksi takdirde kalibrasyon, yarar
salamaktan ok zararl olacaktr (Fotoraf 1.2 ve 1.3).
Yeni satn aldnz ve kalibrasyonunu uzman kiflilere yaptrdnzSIRA
bir bilgisayarn
ekraSZDE
nn farkl bir bilgisayar ile efllefltirerek kullanmanz mmkn olabilir mi?
SIRA SZDE
D fi N E L M
D fi N E L M
S O R U
S O R U
DKKAT
DKKAT
SIRA SZDE
SIRA SZDE
12
Fotoraf 1.2
Ekran kalibrasyonu
yazlm arayz.
Fotoraf 1.3
Ekran kalibrasyonu
RGB ayar.
SIRA SZDE
SIRA SZDE
D fi N E L M
D fi N E L M
S O R U
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
K K A T ekran iin deil, bir ok retim alannda cihazlarn doru ve verimKalibrasyon, Dyalnzca
li alflabilmeleri iin gerekli olan teknik bir alflma srecidir. Bu sre yetkili servis ve
konunun uzman
kifliler tarafndan yaplmaldr. Ortaya kacak olan masraf, bafllangta
SIRA SZDE
gereksiz harcama gibi grlebilir. Ancak kalibrasyonu bozuk bir sistemle yaplan ifllemin,
yeniden yaplmas zorunluluu doduunda ortaya kacak masrafn her zaman iin daha
AMALARIMIZ
byk olaca
da gz ard edilmemelidir.
N N
Ekranlarn zellikle, srekli olarak alfllan servis brosu, matbaa ve bask merK T A P
kezi ile kalibre olmas ok nem taflmaktadr. Bu yerlerden alnacak ICC renk profilleri ve tavsiyeler, elde edilecek herhangi bir nitelik ve eflitte son rnn, alflmann yapld ekranda grlen renklerde olmasn salama balar. Her trl nleme
TELEVZYON
karfln dorusu,
baslacak fotorafn renkler asndan kilit noktasn oluflturan bl-
NTERNET
13
geden test fleridi bastrmak / prova bask almak ve buna gre gerekli deifliklikleri
bask merkezindeki ekran baflnda gereklefltirmektir. Baskya gnderilecek fotorafn hangi renk aralnda olaca ise ne eflit bir bask alnacana gre belirlenir.
Durst Lambda gibi fotorafik kat zerine lazer pozlama yntemi ile bask elde edilecek sreler iin fotorafn RGB modunda braklmas, fakat bask merkezinin nerecei renk profilinin kayt esnasnda dosyaya gmlerek (embed) teslim edilmesi
yeterli olacaktr. Eer fotoraf renk ayrm yntemi ile dergi, gazete, poster, vb. olarak matbaada bask yaplacaksa fotorafn CMYK renk aralna alnmas gerekmektedir. RGB modunda unutulur ve bu flekilde bask alnrsa, fotoraf bask cihaz ile
iliflki kuran yazlm tarafndan tek kanall bir dosya gibi alglanacak ve siyah-beyaz
baslacaktr. Makineden kt ve bilgisayara aktarld anda RGB aralnda olan fotoraf matbaa basks iin hazrlanacaksa, RGB > CMYK evriminde gam farkll
yznden renk kayb yaflanaca unutulmamaldr. Srprizle karfllafllmamas iin
bafltan nlem almakta fayda vardr ve Photoshop iinde alflrken View > Proof Colors ve View > Proof Setup > Working CMYK opsiyonlarnn seili olmas gerekmektedir. CMYK renk profili iin ise hangisinin kullanlaca matbaa tarafndan tavsiye edilmeli ve kayt esnasnda bu profil dosyaya gmlmelidir. Yazlmda alflrken genel geer bir CMYK profilinin seilmesi sz konusu olduunda, lkemiz matbaa standartlar erevesinde Coated FOGRA27 (ISO 12647-2:2004) profilinin uygun bir genel profil olduu belirtilmektedir.
fiekil 1.8
CMYK renk profili
seimi.
14
RENK MODLARI
AM A
Renk modlarn bit saylarna gre snflandrmak.
fiekil 1.9
8, 16 veya 32-bit
modu seimi.
Bu birimler renk kanal baflna dflen tanmlama younluunu gstermektedir. Dolays ile 8-bit bir RGB grsel 8 x 3 = 24-bit bir grseldir, dier bir deyiflle 16.7 milyon renk ierebilmektedir. 48-bitlik (kanal baflna 16-bit) ve 96-bitlik (kanal baflna
32-bit) grntlerde piksel baflna srasyla milyarlarca ve trilyonlarca olmak zere
daha da fazla renk grntlenebilmektedir. Amatr kullancya hitap eden saysal
fotoraf makinelerinin byke ounluu 24-bitlik (kanal baflna 8-bit) grntler
retirler. Baz profesyonel D-SLR ve orta format fotoraf makineleri kanal baflna 14bit (toplamda 42-bit) dosyalar retebilmektedirler; bu fotoraf kalitesi ve grsel ifllemde avantaj salamaktadr. RAW formatnda ekilen 14-bit grseller camera RAW
arayz ile iflleme ortamna aktarldklarnda 16-bit grseller olarak almaldrlar. Bu
modda yaplan saysal maniplasyon ifllemleri saysal dosya zerinde ok daha az iz
brakrlar. 16-bit modun bir dezavantaj; 8-bit moduna gre daha fazla renk tanm
ierdiinden dosya boyutunun tam iki kat olmas ve dolays ile diskte ok daha fazla yer tutmasdr. Grsel zerinde yaplmas amalanan ifllemlerin tm bittiinde
dosyann 16-bit modunda braklmas, teknik adan mkemmel grntleri ieren
ve ok zel bask yntemlerinin kullanld nadir kitaplar baslmadka, gerekli deildir. Dolays ile dosyann kaydedilecei son aflamada 16-bit > 8-bit indirgemesi rahatlkla yaplabilir ve bu sayede grseller disklerde ok daha az yer kaplayacaktr.
16-bit modunda kayt kanlmaz ise desteklenen formatlar PSD (Photoshop kayt
format), PNG ve TIFFdir ki bunlar arasndan TIFF tercih edilmelidir; JPEG 16-bit
destei vermez.
15
Kanal baflna 32-bit modu ise genellikle HDR/HDRI (High Dynamic Range
Imaging - Yksek Dinamik Aralkl Grnt fllem) srelerinde ihtiya duyulan
bir sper formattr. Dosya boyutu kanal baflna 8-bit modundaki imgenin 4 katdr
ve desteklenen kayt formatlar PSD, TIFF ve Radiance olarak karflmza kar, PNG
32-bit destei vermez. Bunlarn arasnda HDR ifllemleri iin gereken format ise Radiancetr.
HDR/HDRI: Fotorafta,
dinamik aralk kavram,
fotorafn detay verebilen en
parlak ve en karanlk
blgeleri arasndaki, stop
ya da durak olarak bilinen
poz faktr fark ile llr.
HDR fotoraflamalarnda,
grntlenen alanda yer alan
en parlak ve en karanlk
blmlere gre yaplan
birden fazla ekim, bir
yazlm aracl ile tek
fotoraf olufltururlar.
SIRA SZDE
TIFF formatnda 16 bit ekilen bir fotoraf ile, JPG formatnda 8 bit ekilip
daha sonra TIFF
formatnda 16 bit kaydedilen bir fotorafn sonucu ayn olabilir mi?
SIRA SZDE
D fi N E L M
D fi N E L M
S O R U
S O R U
DKKAT
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
N N
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
K T A P
TELEVZYON
TELEVZYON
NTERNET
NTERNET
16
zet
N
A M A
RGB renk aral kavram ve zelliklerini aklamak.

RGB harfleri, ngilizce Red (krmz), Green (yeflil) ve Blue (mavi) renklerin bafl harflerinden oluflan bir ksaltmadr. Bu ksaltmann tanmlad
fley ise, monitr (CRT-LCD) / projektr / televizyon (CRT-LCD-plazma) / kamera / cep telefonu /
irili ufakl oyun konsollar / tarayclar / baz kiflisel yazclar gibi saysal grntleme ve bask cihazlarnn kulland, toplamsal (additive) bir renk
modeli, dier bir deyiflle renk uzaydr.
Saysal grnt retim srecinde kullandmz
cihazlarn RGB uzaylarnn birbirleriyle uyumlu
olmas, grnt kalitesini belirleyen nemli unsurlardan birisidir. rnein, Photoshop veya
benzeri bir grsel iflleme yazlm ile alfllrken
kullanmakta olduumuz fotoraf makinesindeki
RGB uzay ile yazlm renk tercihlerini belirlerken setiimiz RGB uzay ayn olmaldr. Bunlar
arasnda farkllk olmas durumunda, retilen saysal alflmann renk zelliklerinde sapmalar
olabilecektir.
Farkl markalar tarafndan retilen makinelerde
genellikle sRGB ve Adobe RGB (1998) seenei
her zaman bulunmaktadr. Photoshop iinde ise
Adobe RGB (1998), sRGB, ColorMatch RGB,
ProPhoto RGB ve ekran kalibrasyon cihaz kullanlyorsa, bu kalibrasyon cihaznn rettii RGB
profili olmak zere farkl seenekler mevcuttur.
sRGB, ok sayda amaca hizmet edebilen, bir ok
grntleme ve bask cihaznn kendilerini eflleyebilecei standart bir uzaydr. Web tasarm gibi, bask gerektirmeyen ve ekranlar zerinde grntlenen grseller iin hayli uygun olan bu
uzay, matbaa basks iin hi uygun deildir.
Adobe RGB (1998), sRGBye gre daha zengin
bir renk gam ierir. Sonuta bask amacyla
CMYKya evrilecek fotoraflar iin tavsiye edilen renk uzaydr. Sadece internet ortamnda paylafllmas dflnlen fotoraflar iin ise doru
uzay deildir. Fotoraflarn yalnzca internet ortamnda kullanlmas durumunda sRGB renk uzay tercih edilmelidir.
N
A M A
N
A M A
CMYK renk aral kavram ve zelliklerini aklamak.

CMYK Harfleri, ngilizce Cyan, Magenta, Yellow
(Sar) ve Black (Siyah) renklerinin bafl harflerinden oluflan bir ksaltmadr. Yalnz buradaki istisna, siyah rengin bafl harfi olan Bnin Blue (Mavi)
renk iin ayrlmfl olmas nedeniyle, tanmlayc
harfin szcn sonundan alnmasdr. CMYK,
bask cihazlarnda (yazc - printer) kullanlan bir
renk modelidir ve siyah, beyaz renk oluflturmada
RGB modeli ile btnyle karflt bir flekilde alflmaktadr. karmsal (subtractive) sistem olarak
adlandrlan CMYK modelinde beyaz oluflturmak
zere hi bir mrekkebin kada dklmemesi
gereklidir. Siyah iin ise tm mrekkeplerin yksek deer taflmas gereklidir. Siyahn baskda
beklentilere uygun bir siyah olarak oluflmas ise,
basky yapan matbaann renk deerleri ile ilgilidir. Bu yzden, alfllan matbaadan ideal siyah
elde etmek iin gerekli dier renk deerleri
(CMY) istenmeli, renklerin de bu srete doru
belirlenmesi salanmaldr.
CMYK renk deerleri, renk ayrm olarak adlandrlan bir sre sonrasnda 4 adet bask plakas
oluflmasn salayarak gazete, dergi, kitap gibi
iletiflim aralarnn renkli olarak baslabilmesini
mmkn klar.
Her ne kadar CMYK genelde bask cihazlarnn
renk modeli olarak bilinse de, RGB modeli zerinden bask yapan ve renk ayrm srecini devreye sokmayan bask cihazlar da mevcuttur.
Durst Lambda gibi lazer pozlama yntemini kullanan bask cihazlar iin saysal dosyalarn CMYK
moduna evrilmesi gerekmemekte, RGB modu
yeterli olmaktadr.
Lab Color renk aral kavram ve zelliklerini
aklamak.
Ayn zamanda CIELAB olarak adlandrlan Lab
Color, plak gzle alglanabilen renk yelpazesini kapsayan ve dolays ile insan algsna benzer
olmas amacyla retilmifltir. Genifl bir renk gam
olarak tanmlanabilir.
Lab Color renk uzay evrensel olarak geerli olacak bir kapsam iermek zere retildii iin gml (embedded) renk profillerini kullanamaz.
1. nite - Saysal Baskda Renk Sistemler
Lab Color renk uzay, gml renk profillerinin

kullanlamamas nedeniyle, renk eflleminin ok
nem arz ettii saysal grntleme srelerinde
tercih edilen bir aralk deildir. Bu yzden, Lab
Color modunda renklerle ilgili herhangi bir ifllem
yaplmas nerilmez.
N
A M A
Ekran kalibrasyonu kavramn ve nemini aklamak.

yi bir fotoraf retebilmek iin yksek cretler
denerek satn alnan fotoraf makinesi seti ve
kaliteli bir ekran, ancak birbirleri ile uyumlu olarak alfltrld taktirde doru sonulara ulaflmamz mmkn olacaktr. Bu ikili ve bu ikilinin bask cihazlar arasndaki renk eflleflmesini salama
zorunluluunu dikkate almamak ise, yanlfl bir
strateji olacaktr. Bu eflleflmeye nem vermemek,
donanma yaplan yatrmdan yeterli verim alnmasn nemli oranda engelleyecektir.
Kalibre edilmifl ekranlar da 1-2 hafta iinde bile,
az da olsa, renk gsteriminde deifliklikler sergileyebilmektedir. Renk lm ve ICC profilinin
yaratlmas srasnda gerekli olan hassas ayarlarn
yaplaca profesyonel ekrann kullanmna ilk
bafllandnda yaplan ayar, ekrann kutudan kt anda grdmz fabrika ayarlar ile ciddi
farkllklar gstermesi de mmkndr.
Bilgisayar ve ekranlarn kalibrasyon ayarlar konusunda teknik bilgiye sahip olan ve fiziki konfigrasyonlarda deifliklikler yapabilen kullanclar bu sreci flahsen yrtlebilirler. Fakat kendine bu konuda gvenmeyen ya da yeterlilii olmayan kullancnn kalibrasyon ifllemini gereklefltirmemesi, bir uzmandan yardm almas, daha
doru bir davranfltr; aksi takdirde kalibrasyon,
yarar salamaktan ok zararl olacaktr.
Ekranlarn zellikle, srekli olarak alfllan servis brosu, matbaa ve bask merkezi ile kalibre
olmas da doru sonu elde etmek asndan byk nem taflmaktadr. Bu yerlerden alnacak
ICC renk profilleri ve tavsiyeler, elde edilecek
basknn, alflmann yapld ekranda grlen
renklerde olmasn salama balar.
N
A M A
17
Renk modlarn bit saylarna gre snflandrmak.

Renk younluu kavram, bit says ile belirlenir.
mge ifllemlerinde kullanlan bit saylar ise, 8,
12, 32 gibi deerlerden oluflur.Bu birimler renk
kanal baflna dflen tanmlama younluunu
gstermektedir. 8-bit bir RGB grsel, toplamda 8
x 3 = 24-bit bir grsel oluflturur, dier bir deyiflle 16.7 milyon renk ierebilmektedir.
Amatr kullancya hitap eden saysal fotoraf
makinelerinin ounluu 24-bitlik (kanal baflna
8-bit) grntler retirler.
RAW formatnda ekilen 14-bit fotoraflar camera RAW arayz ile iflleme ortamna aktarlrken
16-bit grseller olarak almaldrlar. Bu modda
yaplan saysal maniplasyon ifllemlerinin saysal
dosya zerinde dier modlara gore ok daha az
iz brakmalar nemli bir avantaj olarak deerlendirilebilir. 16-bit modun nemli bir dezavantaj; 8-bit moduna gre daha fazla renk tanm
ierdiinden dosya boyutunun tam iki kat olmas ve dolays ile kaydedilen disk zerinde ok
daha fazla yer kaplamasdr. Dolays ile dosyann kaydedilecei son aflamada 16-bit > 8-bit indirgemesi yaplmaldr. Bu flekilde kaydedildiinde fotoraflar disklerde ok daha az yer kaplayacaktr. 16-bit modunda kayt kanlmaz ise
desteklenen formatlar PSD (Photoshop kayt format), PNG ve TIFFdir. Bunlar arasndan bir tercih yaplmas gerektii taktirde ise, TIFF tercih
edilmelidir; JPEG 16-bit destei veremedii iin
bu formatta 16-bit kaydedilemez.
Kanal baflna 32-bit modu ise genellikle
HDR/HDRI (High Dynamic Range Imaging - Yksek Dinamik Aralkl mge fllem) srelerinde
ihtiya duyulan bir sper formattr. HDR ifllemleri iin kullanlacak format ise Radiancetr.
18
Kendimizi Snayalm
1. Afladaki seeneklerden hangisi RGB renk aralnn bir zellii deildir?
a. Toplamsal bir renk modeli olmas
b. Krmz, yeflil, mavi renklerinden oluflmas
c. Matbaaya baskya giden saysal dosyalarn barndrmas gereken bir renk modeli olmas
d. Saysal grntleme ve bask cihazlarnn kulland bir renk modeli olmas
e. Renk aralklarndan biri olmas
2. alflma sonunda bask amacyla CMYKya evrilecek fotoraflar iin tavsiye edilen RGB profili afladakilerden hangisidir?
a. sRGB
b. Adobe RGB (1998)
c. ColorMatch RGB
d. ProPhoto RGB
e. ROMM RGB
3. Bir fotorafn internette paylafllabilmesi iin seilmesi tavsiye edilen RGB profili afladakilerden hangisidir?
a. sRGB
b. Adobe RGB (1998)
c. ColorMatch RGB
d. ProPhoto RGB
e. Nikon Bruce RGB
4. RAW formatnda ekilmifl saysal fotoraflar RGB
ortamna alrken mevcut tm renk gamn en fazla koruyan RGB profili afladakilerden hangisidir?
a. sRGB
b. Adobe RGB (1998)
c. ColorMatch RGB
d. ProPhoto RGB
e. monitor RGB
5. CMYK renk aral ile ilgili afladaki ifadelerden
hangisi yanlfltr?
a. deal beyazn CMYK kodu C:0 / M:0 / Y:0 / K:0
olarak belirlenir.
b. nternet ortamnda grntlenecek fotoraf
CMYK modunda olmaldr.
c. CMYK renk modeli 4 adet renk kanalndan oluflur.
d. CMYK bask cihazlarnda kullanlan bir renk modelidir.
e. Matbaaya gnderilen basknn iermesi gereken
renk araldr.
6. Afladakilerden hangisi RGB ve CMYK renk aralklar arasndaki farklardan biri deildir?
a. RGB adet, CMYK ise 4 adet kanaldan oluflmaktadr
b. RGB ve CMYK renk aralklar renkleri eksiksiz
bir flekilde ayn grntlerler
c. RGB daha canl, CMYK ise daha donuk renkler
ieren paletlere sahiptir
d. RGB ekran tabanl grntleme sistemlerinde,
CMYK ise bask sistemlerinde kullanlan renk
aralklardr
e. RGB fotoraf ekim srecinde CMYK ise
matbaada bask srecinde kullanlr
7. Ekran kalibrasyonu ile ilgili afladaki ifadelerden
hangisi dorudur?
a. Dnya zerindeki tm ekranlar renk gsterimi
asndan birbirleri ile uyumludur.
b. Ekran ilk baflta olmak zere sadece bir defa kalibre etmek yeterlidir.
c. Ekrannzda doru olarak grdnz renkler
her yazcda ayn flekilde baslr.
d. Kalibrasyon srecinde bask ortamlarnda kullanlacak ICC profilleri yaratlmas ok nem taflmaktadr.
e. Ekran kalibrasyonu herkes tarafndan kolayca
ve doru olarak yaplabilir.
8. 8-bit, 16-bit ve 32-bit renk modlar ile ilgili afladaki ifadelerden hangisi dorudur?
a. 16-bit modunda yaplan saysal maniplasyon
ifllemleri saysal dosya zerinde 8-bit moduna
oranla daha az iz brakrlar.
b. JPG 16-bit renk modunun en ok kullanlan dosya formatlarndan birisidir.
c. HDR imge ifllem format olan Radiance bir 16-bit
renk modudur.
d. PNG format 32-bit destei verebilmektedir.
e. JPG 8-bit olarak kaydedilemez.
19
Kendimizi Snayalm Yant Anahtar

9. Lab Color renk aral ile ilgili afladaki ifadelerden
hangisi yanlfltr?
a. Lab Color plak gzle alglanabilen renk yelpazesini kapsayan bir renk araldr.
b. Lab Color renk aral 4 kanaldan oluflur.
c. Lab Color modunda Lightness (L) kanal dosya
iindeki flk seviyesini belirler.
d. Lab Color modunda renklerle ilgili herhangi bir
ifllem yaplmas nerilmez.
e. CIELAB olarak da adlandrlmaktadr.
1. c
2. b
3. a
4. d
5. b
6. b
10. Renk kanal baflna 16-bit renk modu ile ilgili afladaki ifadelerden hangisi yanlfltr?
a. RAW formatnda ekilen 14-bit imgeler Photoshopa aktarldklarnda 16-bit imgeler olarak almaldrlar.
b. 16-bit modunda bir dosya 8-bit modunda bir
dosya boyutunun iki kat bilgi ierir.
c. 16-bit renk modu milyarlarca renk grntleyebilir.
d. 16-bit renk modu 4 kanaldan oluflur.
e. 16-bit renk modu JPG olarak kaydedilebilir.
7. d
8. a
9. b
10. e
Yantnz yanlfl ise RGB Renk Aral

konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise CMYK Renk Aral
Yantnz Yanlfl ise RGB Renk Aral
Yantnz Yanlfl ise RGB Renk Aral ve CMYK
Renk Aral konusunu yeniden gzden
geiriniz.
Yantnz yanlfl ise Ekran Kalibrasyonu
Yantnz Yanlfl ise Renk Modlar konusunu
yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise Lab Color konusunu
Yantnz Yanlfl ise Renk Modlar konusunu
20
Sra Sizde Yant Anahtar

Sra Sizde 1
sRGB, ok sayda amaca hizmet edebilen, ve bask cihazlarnn kendilerini eflleyebilecei standart bir uzaydr. Bu uzay saysal fotoraf dosyas iine zellikle gmlmfl bir profil olmadnda varsaylan profil olarak
alglamamz gereken bir seenektir. Web tasarm gibi
bask gerektirmeyen ve ekranlar zerinde grntlenen grsel iin uygundur. Fakat matbaa basks iin hi
uygun deildir. nk sRGB dosyas CMYK gamna
evrildiinde, yaklaflk olarak %75 ile %85 aras renk
kayb yaflanmaktadr. Bu durumda, sRGB modunda ekilerek kullanlan fotoraflarn renklerinde nemli lde sapmalar olabilecek, sonuta nemli bir hayal krkl yaratabilecektir. Adobe RGB (1998), sRGBye gre daha zengin bir renk gam ieren, sonunda bask
amacyla CMYKya evrilecek fotoraflar iin tavsiye
edilen renk uzaydr. Yapacamz fotoraf alflmalarnn hangi amala kullanlacan dikkate alarak ekimleri yapmak, sonunda matbaada baslacak iflleri, doru
mod olan Adobe RGB modunda ekmek, bizi doru
sonuca daha ok yaklafltracaktr.
Sra Sizde 2
Matbaa bask teknolojisi, CMYK renk uzay ile alflmaktadr. Renkli fotoraf basks, ancak CMYK renklerinin birlikte kullanm ile mmkn olabilmektedir. Fakat bu durum, matbaa basksnda CMYK renkleri dflnda bir renk kullanmna engel deildir. Dier bir deyiflle, matbaada btn renkler kullanlabilir. CMYK yalnzca renkli bir fotorafn renklerinin geree en yakn biimde baslabilmesini salayan bir renk uzaydr. Basm yaplacak eserin tasarmnda CMYK dflnda kalan ve
bu renklerin karflm ile elde edilemeyecek renkler kullanlmas durumunda, kullanlan renk (fosforlu renkler,
altn ve gmfl yaldz gibi) ekstra renk olarak tanmlanr ve bask srecindeki yerini alr. Ekstra renk basks, matbaada yeterli sayda ek bask nitesi olmas durumunda CMYK ile birlikte baslabilir. Matbaa drt renk
nitesi ile snrl ise, sre farkldr. Bu durumda, CMYK
basksnn bitimini takiben, ka ekstra renk var ise o saydaki nitenin boyas temizlenir ve ekstra renkler konularak bask yaplr. Yalnz, bu ifllem bask maliyetlerini nemli lde artrd iin zorunlu haller dflnda
pek tercih edilmez.
Sra Sizde 3
Yeni edinilmifl bir bilgisayar ve ekrannn renk kalibrasyonunun, uzman kiflilere yaptrlmasnn nemi gz ard edilmemelidir. Ancak ne kadar doru kalibrasyon
yaplrsa yaplsn, kalibre edilen ekrann doruluu, bu
srete bal bulunduu bilgisayarla snrl olacaktr.
Ekran kalibre edilirken kullanlan bilgisayarn deifltirilmesi, baflka bir bilgisayara balanmas durumunda, kalibrasyon byk olaslkla devre dfl kalacaktr. nk
bir ekrana yaplan kalibrasyonun btn bilgisayarlarla
uyumlu olmas teknik olarak olanakl deildir. Bilgisayar retimi yapan markalarn fabrika kfl ayarlarnn
birbirini tutmas beklenemeyecei gibi, bir markann
btn retiminin de ayn sonucu vermesi beklenmemelidir. Doru sre, ekrann kalibrasyon srasnda kullanlan bilgisayar ile birlikte kullanmnn srdrlmesidir. Bilgisayar deifltirildii taktirde, kalibrasyonun yenilenmesi de zorunlu hale gelecektir.
Sra Sizde 4
Renk modu, saysal fotoraf dosyalarnda kalite gstergesi olan en nemli zelliklerden biridir. Bu yzden saysal fotoraf ekiminde yksek renk modu salayan
kayt formatlar kullanmak daha doru bir davranfl olarak kabul edilmelidir. JPG gibi, skfltrma ieren bir kayt formatnn renk modu 8 bittir. Skfltrmasz TIFF kayt format ise, 16 bitlik yksek bir saysal deer taflmaktadr. Saysal bir fotorafn JPG kayt format ile ekilip TIFF formatna dnfltrlmesi, ayn grntnn
ekim srasnda TIFF olarak kaydedilmesi ile efldeer
olamaz. Bu yzden saysal fotoraf retiminde, daha ekim aflamasnda iken, yksek renk modu ieren skfltrmasz formatlar tercih edilmelidir. Yksek kalite, btn
retim srelerinde retim aflamasnda elde edilir.
Seilmifl Fotoraflar
Ali ALIfiIR
21
22
Ali ALIfiIR
Ali ALIfiIR
23
24
Ali ALIfiIR. Amir
Ali ALIfiIR. Diana
25
26
Ali ALIfiIR. Kaos
Ali ALIfiIR. Michael
27
28
Ali ALIfiIR
2
Amalarmz
N
N
N

Grnt kaydedici aralar tanmlayarak aralarndaki farklar ve zellikleri
aklayabilecek,
Grntleme amacyla kullanlan aralar tanyarak kullanm alanlarn, farklarn ve zelliklerini tartflabilecek,
zel amalarla kullanlan grnt kaydedici aralar tanmlayarak aralarn
retim biimlerini ve rettikleri grntlerin zelliklerini aklayabilecek
bilgi ve becerilere sahip olacaksnz.
Anahtar Kavramlar
Saysal Arkalk
Tarayc
Dzyatak Tarayc
Tamburlu Tarayc
erik Haritas
Saysal Fotoraf Bask

Teknikleri
Saysal Grntleme I
SAYISAL GRNT KAYDETME

ARALARI
SAYISAL GRNTLEME
ARALARI
ZEL AMALI SAYISAL
GRNT KAYDETME
ARALARI
Saysal Grntleme I
SAYISAL GRNT KAYDETME ARALARI
N
A M A
Grnt kaydedici aralar tanmlayarak aralarndaki farklar

ve zellikleri aklamak.
Saysal Arkalklar (Digital Back)

Film kullanlan fotoraf makineleri iin retilmifl olan saysal arkalklar, genellikle 20 megapiksel (MP) ve zeri znrlkte, hayli yksek bteli, orta veya
byk formatl teknik fotoraf makinelerinin arkasna taklabilen ve kaliteli sonular elde edilebilecek bir seenek olduu iin de profesyoneller tarafndan
kullanlrlar.
Fotoraf 2.1
Saysal arkalklar.
32
Orta Format Saysal Fotoraf Makineleri

zgn olarak saysal ortam iin retilen, aksam ve alglaycs kaliteli ekimler
yapmak zere retilmifl Hasselblad, Mamiya, Leica, Phase One, genellikle 20 megapiksel (MP) ve zeri znrlkte, hayli yksek bteli ve profesyoneller tarafndan tercih edilen makinelerdir. Alglayc boylar 35mm sistemlere gre daha
byk olduu iin hem znrlk hem de grnt kalitesi konularnda daha
avantajldrlar.
Fotoraf 2.2
Orta format
saysal
fotoraf
makineleri.
SIRA SZDE
SIRA SZDE
D fi N E L M
D fi N E L M
S O R U
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
D Kolarak
K A T da tanmlanan saysal arkalklar yalnzca byk format fotoraf
Digital back
makineleri iin deil, orta format fotoraf makineleri iin de retilmekte ve uygulanabilmektedir. Geleneksel
SIRA SZDE fotoraf teknolojisinin kullanld dnemlerde orta ve byk format fotoraf makinelerinin film taflyc blmleri makineden bamsz olarak retilmifltir. Bu sayede, ayn gvde zerinde birden fazla film taflycs kullanlabilmifltir. Bu da bir
makinenin AMALARIMIZ
ayn anda hem renkli hem siyah-beyaz hem de saydam ya da farkl filmlerle ekim yapabilmesini olanakl hale getirmifltir. Film kullanm dneminde retilen makinelerden orta format Hasselblad, Mamiya ve byk format Sinar, Horsemann gibi bir blK T A P
m, film taflycs
yerine taklan saysal arkalklar sayesinde gnmzde de kullanlmaktadr.
N N
ELEVZYON
D-SLR T(Digital-Single
Lens Reflex) Fotoraf Makineleri
Bu tip makineler Nikon, Canon, Pentax , Sigma, Olympus, Contax, Sony, Leica gibi markalar tarafndan retilirler (Fotoraf 2.3). nl film reticileri Fuji ve Kodak
da belli bir Nsre
retmifl olsalar da, flimdilerde bu tip makineler retmeyi keT E R ND-SLR
ET
serek basit saysal makine retimine odaklanmfllardr. Her ne kadar yksek bteli ve yksek znrlkl seenekler sunsalar da, genelde orta format fotoraf makinelere gre ok daha uygun fiyatldrlar. Tam alglayc boyutlu (full sensor - 24
x 36 mm) ve yaklaflk 1.3x-1.6x odak arpan olan iki farkl tr mevcuttur. Tam
alglaycl seenekler elde bulunan objektifleri, zgn odak uzaklklar ile kullanmaya olanak salar ve dier tre gre daha pahaldrlar. Odak uzakl arpan
olan (Four Thirds sensor veya APS-C) ve daha dflk fiyatl gvdeler ise eldeki
mevcut objektiflerin odak uzaklklarn tam performans ile kullanabilmeyi engel
33
2. nite - Saysal GrntlemeI
Fotoraf 2.3
D-SLR fotoraf
makineleri.
ler ve rnein, 20mm odak uzaklkl genifl al bir objektifin 30mm gibi alflmasna yol aarlar.Bu alglayclarn boyutlar sras ile; APS-C (Nikon): 15.6 x 23.5 mm,
APS-C (Canon): 14.8 x 22.2 mm, Four Thirds: 13 x 17.3 mm olarak flekillenmektedir. Sz geen optik performans dflklnn kullanclarda yaratt hayal krkln giderebilmek iin, zellikle bu tr kk alglayclarla alflmak zere
10mm-18mm yelpazesinde sper genifl al objektifler retilmifl, odak arpan
sonras 15-24mm gibi bir genifl a opsiyonunun kk alglaycl D-SLRlerde var
olmas olanakl klnmfltr. Yalnz burada dikkat edilmesi gereken nokta, bu tr
zel objektiflerin sadece odak uzakl arpanl kk alglaycl gvdeler ile kullanlmasdr. Bu konu atlanr ve bu objektifler tam alglaycl gvdeler ile kullanlrsa, ortaya kan fotoraflarda, bilhassa genifl a modunda kenara doru kararmalar (vinyet-vignette) oluflabilmektedir. D-SLR gvde-objektif sistemleri ucuzundan pahalsna eflitli bte seenekleri sunduundan her trl amatr-profesyonel kullancya aktrlar. Bu makinelerde bakatan grlen sahne ierii ile ekilen fotorafn kapsam ok yksek bir yzde ile rtflmektedir.
Objektiflerin deifltirilebiliyor olmas, her trl ama iin bte elverdii lde geniflleyen bir objektif yelpazesi, gl flafl-paraflafl-aydnlatma niteleri ve arka arkaya ok sayda fotoraf ekmeyi mmkn klan motor sistemleri eflitli
yardmc malzeme seenekleri bu makineleri daha cazip klmaktadr. Son zamanlarda piyasaya srlen ileri dzey modellerdeki HD video zellii ve bu zellii
kullanarak retilen profesyonel ifllerin kalitesi, bu makineleri daha da ekici klmaktadr.
SIRA SZDEsaysal arkaFilm zerine grnt kaydeden orta ve byk format makinelerin kullanm,
lk retimi sayesinde gnmzde de srmektedir. Film yerine saysal arkalk kullanmnn
fotorafn temel retim srecinde ne gibi deifliklikler yaratmfl olabileceini dflnnz?
SIRA SZDE
D fi N E L M
D fi N E L M
S O R U
S O R U
DKKAT
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
N N
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
34
Basit Saysal Fotoraf Makineleri

Canon, Nikon, Pentax, Sigma, Olympus, Sony, Leica, Fuji, Kodak, Casio, Epson,
HP (Hewlett Packard), Panasonic Lumix, Ricoh, Samsung gibi markalar tarafndan
retilirler.
Fotoraf 2.4
Basit
saysal
fotoraf
makineleri.
Yar profesyonel olarak adlandrlabilecek st dzey seenekler bile grece uygun

btelidir, fakat zellikle orta ve dflk bteli olanlar, D-SLR gvdelerin salad tm zelliklere sahip deillerdir. 100 USD gibi ok dflk saylabilecek fiyatlara
bile satlabilen bu tarz makinelere genellikle amatr kullanc veya sanatsal ifller de
reten profesyoneller ilgi gsterirler. Alglayc boyutu kk, saysal dosya kalitesi dflk olan, D-SLR gvdeler ile karfllafltrldnda daha fazla kumluluk oran
grlen, hatta yksek ASA/ISO deerlerindeki (400-3200) performans hayal krkl yaratan, yar profesyonel modellerin ktlarnn bile profesyonel piyasada pek
kabul grmedii makineler olarak gze arpmaktadrlar.
Basit makinelerde saysal kalitenin dflkl, are bulunmas gereken bir olgu olarak, baz reticileri harekete geirmifl, MP deerinin daha dflk ama saysal
kayt kalitesinin ve yksek ASA/ISO deerlerindeki performansn kayda deer derecede daha iyi olduu modeller piyasaya srlmeye bafllanmfltr. zellikle bir rnek vermek gerekirse, Canon firmas 2009 yl sonlarna doru, profesyoneller ve
sanatlar tarafndan ok tercih edilen PowerShot G10 basit modelini takiben rettii G11 modelinde MP deerini azaltmay seerek kullanclarn flaflrtmfltr. Yeni
modelde zellikle glgeli alan tanmlar gelifltirilmifl, daha nceki modelde 1600
olan maksimum ISO deeri 3200e ykseltilmifl, 14.7 MP olan znrlk 10.0 MP
deerine ve 4416 x 3312 olan grnt piksel boyutlar 3648 x 2736 deerlerine dflrlmfl ve dier btn fiziki zellikler ayn braklmfltr. nternetten indirilebilecek rnek fotoraf dosyalarna bakldnda dflk ve yksek ISO ve genel grnt
kalitesinin flaflrtc derecede iyi olduu gzlemlenebilmektedir.
Basit saysal makineler, kullanmlar nispeten kolay ve hayli hafif olmalar dolays ile ok cazip alternatifler olufltururlar. Baz modellerde rastlanlan ve saa,
sola, alta, yukarya olmak zere farkl akslarda rahat hareket imkan salayan katlanabilir nizleme (preview) pencereleri; farkl bakfl alar ile alflma, zneye
fark ettirmeden fotoraf ekebilme zelliiyle doal portreler elde edebilme flans
salarlar. Bu makinelerde nemli bir dezavantaj objektiflerin deifltirilebilir olmamasdr; bu yzden seim yaparken odak uzakl yelpazesi genifl bir model semek (rnein 28-200mm) ve saysal zoom opsiyonunu kesinlikle dikkate almamak
gereklidir. Dier bir kusur ise bu tr makinelerde genifl a odak uzakl deerinin genellikle 28mmnin zerine kamamas, hatta pek ok modelin 35mm gibi d-
35
flk bir seviyede kalyor olmasdr. Baz reticiler, zoom yelpazesinin genifl as iin
24mm gibi seenekler sunmaktadr fakat bu tarz modellerin says ok fazla deildir
ve optik nedenlerden dolay tele deerleri en fazla 120-150mmye kabilmektedir.
Bu makinelerin bazlarnda nizleme penceresine ek olarak baka vardr, fakat
ekilen fotoraf ieriinin bakatan grlen ierik ile farkllk sergilemesi, yani paralaks (parallax) hatas sz konusu olmaktadr. Neyse ki, fotoraflanan sahne ierii bakatan alglanan sahne ieriinden daha genifl braklmakta, bu sayede gzle grleni kenarlara doru elde edememek gibi ciddi bir optik uyuflmazlk oluflmamaktadr. D-SLR gvdelerdeki HD video kadar olmasa da an amal ekimler
iin uygun kalitedeki ksa video klip ekim olana, bu makinelerin dier avantajlarndan birisidir. D-SLR makinelerde ses ve alt dzey titreflime yol aan ayna dzenei kk boylarda bulunmad iin, uzunca bir sredir aynal sistemler iin
evrensel deer olarak sunulan 1/60 saniye titretme snr 1/8, 1/4 hatta 1/2 saniye
gibi deerlere inebilmektedir.
Mikro 4/3 Alglayc (Micro Four Thirds) Sistemli Basit

Saysal Fotoraf Makineleri
stte tanmlanan standart basit saysal fotoraf makinelerinin objektif deifltirme
zellii olmamasndan kaynaklanan olumsuzlua bir cevap olarak retilen bu sistem
ilk olarak 2008 ylnda Olympus ve Panasonic tarafndan piyasaya sunulmufllardr.
Sistemin en nemli zellii, basit saysal fotoraf makinelerinin kullanm kolayln
D-SLR sistemin objektif deifltirebilme zellii ile birlefltiriyor olmasdr. Bu makinelerde kullanlan alglayc, odak uzakl arpanna sahip D-SLR sistemlerdeki
alglaycnn (Four Thirds system) bir uyarlamasdr ve alglaycnn boyutlar, zellikleri itibariyle benzerlik taflr. Alglayc boyutlar orta format sistemlere gre kktr. Micro Four Thirds sistem, Four Thirds sisteminin aksine, bakacn hemen
nnde yer alp objektiften gelen fl flk lerden geirerek direkt olarak bakaca
yanstan prizma dzenei olan pentaprizmaya ve aynaya yer vermeyecek flekilde tasarlanmfltr ve gvdenin D-SLR gvdeye gre daha kk kalabilmesini salayan da
budur. Pentaprizma ve aynann yokluunda nizleme elektronik baka ve LCD ekran aracl ile yaplabilmektedir.
Objektif yuvas daha kk ve Four Thirds sisteminin yuvas ile uyumsuzdur.
Bir adaptr aracl ile Four Thirds sistemin objektifleri Micro Four Thirds sistemlerde kullanlabilir, fakat tersi mmkn deildir. Alternatif bir adaptr aracl
ile Leica M ve Olympus OM sistemi objektifleri de Micro Four Thirds gvdelerde
kullanlabilmektedir.
Fotoraf 2.5
Panasonic,
Lumix 4/3
alglaycl
fotoraf
makinesi.
36
Kullan-at film kutusu: Tek

kullanmlk fotoraf
makinesi olarak
adlandrlmaktadr. Bu
makine bir tr film
kutusudur. Kutu, fotoraf
makinesine benzer basit bir
sistem olarak
tasarlanmfltr. indeki film
bittiinde karanlk odada
kutu alr, iindeki film
banyo edilir. Kutu tekrar
kullanlamad iin pe
gidecektir.
Fotoraf 2.6
Tek kullanmlk
saysal fotoraf
makineleri.
Mikro 4/3 makinelerde alglayclar 18 x 13.5 mm (22.5 mm diyagonal) boyutlarnda olup, 17.3 x 13.0 mm (21.6 mm diyagonal) grntleme alan salamaktadr. Bu boyutlar D-SLR sistemlerde kullanlan APS-C alglayclardan %30 - 40 daha
kk, ama basit saysal fotoraf makinelerinin tipik alglayc boyutu olan 1/2.5in sistemden de yaklaflk 9 kat daha byktr. Micro Four Thirds sistemler, arlk itibariyle D-SLR sistemlerden daha hafif, basit saysal fotoraf makinelerinden
ise daha ardrlar. Alan derinlii ise, basit saysal fotoraf makinelerinden daha az,
tam alglaycl makinelerden daha ok, Four Thirds D-SLRlerle ayndr; ki bu olgu
zellikle portre fotorafl gibi alan derinliinin az olmasn gerektiren ekimlerde avantaj oluflturmaktadr.
Bu makinelerde kullanlan kontrast-saptamal otomatik netleme (contrast detect autofocus) performansnn, baz girifl seviyesindeki ucuz D-SLR gvdelerdeki
evre-saptamal otomatik netleme (phase detect autofocus) performansna gre daha hassas ama yavafl olduu; elektronik baka sisteminin ise basit saysal makinelere
gre daha aydnlk ve net bir grnt salad belirtilmektedir.
D-SLR gvdelerde ses ve titreflime yol aan ayna dzeneinin Micro Four Thirds
sistemlerde olmamas dier bir art olarak saylabilir. Ayn APS-C veya Four Thirds
sistemlerde olduu gibi, alglayc boyutunun grece ufak olmas daha ucuz, hafif
ve kk boyutlu telefoto objektiflerin retilmesine zemin salamaktadr. Objektif
deifltirirken alglaycya toz yapflmamas iin alnmas gereken nlemler burada
daha da nem kazanmaktadr, nk D-SLRlerde olduu zere alglaycy koruyan bir ayna ve perde takm Micro Four Thirds sistemlerde mevcut deildir.
Tek Kullanmlk Saysal Fotoraf Makineleri

Amerikada CVS gibi market-eczanelerde satlan, geleneksel fotoraf dnemindeki
kullan-at film kutularn andran bu makineler eriflim kolaylklar ve fotoraf makinesi unutulduunda pratik zm salamalar ile dikkat ekmektedirler. lkemizde bu tr saysal cihazlar henz satfla sunulmamfltr. ok basit ve ucuz malzemeli bir gvdeye sahip olan bu makinelerde bir nizleme penceresi bile bulunmaktadr. Bu tip makinelerden yksek megapiksel deerleri ve saysal grnt kalitesi beklenmemelidir; profesyonel amal bir alflmada kullanlmamaldr.
37
Video Kameralar
Asl ifllevleri hareketli grnt, elde etmek olan video kameralarda, duraan grnt
tercihi bulunmakta ve yksek optik zoom aralklar yznden bu makinelerle fotoraf ekmek sonuca farkl bir boyut kazandrabilmektedir. Yalnz, bu zellikteki
video kameralarn ounda fotoraf kayd 2-3 MP gibi hayli dflk deer ile gerekleflmekte ve bask amal alflanlar iin elveriflli bir ortam salamamaktadr.
Fotoraf 2.7
Video kamera.
Cep Telefonu Kameralar

Cep telefonlarna entegre edilmifl kameralar, gnmzde telefonlarn vazgeilmez
olmas dolays ile en ok satan kameralardr. Samsung gibi baz reticiler, 2009 yl sonlarnda 12 MP ve zeri deerlere eriflen yksek znrlk deerleri sunmaya bafllamfllardr ve bu tr bir cihaz basit saysal makinelerin yapabildii bir ok
fleyi yapabilmekte, dolays ile de hayli mantkl bir zm sunmaktadr. zellikle
5 MP ve zeri kameralara sahip cep telefonlar, basit saysallara gre eriflim konusunda avantaj salayabilmektedirler.
Cep telefonu kameralarnda bafllca sorun saysal kalitenin ok yksek olmamasdr. Fakat yeni kacak modellerde de kalitenin basit saysal fotoraf makineleri
dzeyine eriflmesi zaman itibariyle ok uzakta gzkmemektedir. Gene de profesyonel amal, yksek grnt kalitesi gerektiren projeler iin kullanlmamalarnda
fayda vardr. Ancak bununla beraber, cep telefonu kameras ile fotoraf sergisi alflmas yapan kayda deer sayda sanatnn varl, bu grntleme ynteminin
yabana atlmamas gerektiine iflaret etmektedir (Fotoraf 2.8) .
38
Fotoraf 2.8
Cep telefonu
kameras.
SIRA SZDE
SIRA SZDE
D fi N E L M
D fi N E L M
S O R U
S O R U
DKKAT
DKKAT
Analog Lomo Fotoraf Makinesi mitasyonu Makineler
N N
SIRA SZDE
Plug-in
(Eklenti): Kendi
baflna alflabilen bir

program iin, genellikle zel
bir alanda duyulan gereklilik
AMALARIMIZ
zerine gelifltirilen,
programn ifllevine yeni
zellikler ekleyen,
zenginlefltiren yazlmdr.
K T A P
Plug-inler ana programdan
bamsz olarak
kullanlamazlar.
TELEVZYON
NTERNET
Fotoraf 2.9
Minimo saysal
fotoraf makinesi.
Holga veyaSIRA
LCASZDE
markal, film kullanan, optik zellikleri dolays ile ok kendine
has estetikte fotoraflar ekebilen, genelde Lomo olarak adlandrlan fotoraf
makineleri bazlar tarafndan o derece sevilmekte ve kullanlmaktadr ki, bu makiAMALARIMIZ
nelerle elde edilen fotoraf tarzna Lomografi ad verilmektedir. Bu biricik estetik
ok popler olduundan Photoshop veya benzeri yazlmlara lomografi eklentileri
(Plug-in) retilmektedir.
Bir simlasyon olarak alglayabileceimiz bu srecin dK T A P
flnda, Lomo olmaya yknen ve benzer sonular elde edilebilecek bir makine de
tasarlanmfltr. Minimo olarak adlandrlan bu saysal fotoraf makinesi, kibrit kutusu boyutlarnda (38 x 60 x 20 mm), 15 gram arlnda, maksimum 2GBlk SD kartTELEVZYON
larla alflan, 2 MP, makro ve peyzaj modu olan, AAA standardnda kalem piller ile
alflan, sabit 80 ISO deerli bir makine olarak sunulmaktadr.
N T E R N Emakinesi
T
Minimo fotoraf
hakknda detayl bilgi iin baknz: http://myminimo.
blogspot.com
SIRA SZDE
SIRA SZDE
D fi N E L M
D fi N E L M

S O R U
Saysal fotoraf retimi iin tasarlanmfl baz makineler ve bu makinelerin

D K K A T bireysel aba
ile deifliklie uratlmfl rnekleri ile retilen fotoraf ve grseller, ounlukla retenlerin sanatsal kayglarla ortaya koyduklar alflmalardr. Bu tr giriflimler, geleneksel foSIRA SZDE
toraf retim srecinde uygulanmfltr. rnein Polaroid transfer yntemi, bunlardan birisidir. Bu yntemle retilen fotoraflar tek olma zellii tafldklar iin, sanat eserinin tek
ve benzersiz olma zelliini tafldn dflnlebiliriz.
AMALARIMIZ
N
2
K T A P
Grntleme amacyla kullanlan aralar tanyarak kullanm

alanlarn, farklarn ve zelliklerini tartflmak.
TELEVZYON
A Kameralar (Webcam)
Bilgisayarlara entegre veya dflardan taklabilen a kameralar genelde video aktarm iin kullanlmalarna karfln fotorafik kayt amacyla da Ndevreye
T E R N E T sokulabilmektedirler. Kalite ve znrlk asndan dflk performans sergileyen bu kameralar byk fotorafik bask, kaliteli matbaa basks gerektiren ifller iin kullanlmamaldr. A kameralar internet tabanl ifller, acil gnderilmesi gereken kalitesiz rprodksiyonlar ve tarama cihaznn yokluunda, elle yazlmfl bir belgeyi taramak yerine, hzl bir flekilde fotorafn ekmek iin ideal aralardr.
39
DKKAT
N N
SAYISAL GRNTLEME ARALARI

A M A
S O R U
SIRA SZDE
Polaroid transfer: Annda

fotoraf olarak da
tanmlanan Polaroid teknii
AMALARIMIZ
benzersiz grntler
retmek amacyla da
kullanlan bir tekniktir.
ekim sonrasnda kart
K duyarkat
T A P
zerinde yer alan
baz yntemlerle kart
zerinden baflka bir yzey
zerine taflnr. Bu taflma
srecinde deformasyona
TELEVZYON
urayan, zerinde krflmalar
oluflan grnt, bire bir
ayns retilemeyecei iin,
benzersizdir.
NTERNET
Fotoraf 2.10
A kameras.
Tarama ifllemini sadece bu amalar iin zel olarak retilmifl, tarama

snrl
SIRAcihazlaryla
SZDE
tutmak mmkn mdr? Tartflnz.
D fi N E L M
Gvenlik Kameralar / Casus Kameralar / Belediye
Kameralar
D fi N E L M
O R U
Sokaklar, meydanlar gibi kentsel mekanlar ya da tekil binalar Sbaznda
gvenlii
salamak veya trafik younluu hakknda bilgi vermek zere kullanlan kapal
devre kamera sistemleri (CCTV, MOBESE) saysal sistemle grntleme ve kayt
DKKAT
yapan cihazlardr. Bu sistemlere entegre edilen yazlmlar aracl ile plaka bilgisi
gibi bilgiler akll tanma srelerinden geirilir ve gerekli ifllem annda yaplabilir.
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
SIRA SZDE
N N
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
40
Karayollar, kprler gibi otomatik geifl sistemi (OGS) kullanlan ortamlarda yine
saysal video kameralar, yasal olmayan geifl takibi amacyla kullanlmaktadr. Ayrca ok kk boyutlu, gze grnmeyen ve giysi, kalem, anta gibi gndelik eflyalara monte edilebilen casus kameralar saysal bilgi kayd ve aktarm amacyla
kullanlmaktadr. Bu cihazlarla elde edilen grntlerden yksek kalite ve znrlk beklentisi olmamaldr; baz filmlerde rastlanlan, gvenlik kameras grntlerinden bytlerek ok net ve belirgin detay alnmas flimdilik sadece bir film
senaryosu detayndan ibaret gibi durmaktadr. Bu cihazlar, sergileme amal yaplan sanat alflmalar iin bir seenek oluflturabilirler.
Fotoraf 2.11
eflitli gvenlik
kameralar.
Saysal Gece Grfl (Night Vision) Kameralar

Neredeyse zifiri karanlk gibi ok dflk flk flartlarnda grnt elde edilebilmesini salayan bu video kameralar daha ok asker amal kullanlmaktadrlar. Dflk
younluklu fln vurduu ve grntnn olufltuu fosfor ekrann zellikle yeflil
olmasnn nedeni, insan gznn en iyi yeflil rengin tonlarn ayrt edebilmesidir.
Dnyann en nde giden fotoraf ekollerinden birisi olan Alman ekolnn ok
nemli temsilcilerinden Thomas Ruff gece grfl kamerasn, 90l yllarn baflnda
sergisini at Nacht (Gece) adl serisinde yaratc bir flekilde ve farkl bir amala kullanmfltr (Fotoraf 2.12).
41
Fotoraf 2.12
a
a-b: Gece grfl kameras
c
c: Gece grfl kamera grnts
(Thomas Ruff).
boyutlu (3B) Mercek

Saysal imge ifllem srelerinde kullanlan Photoshopun yaratcs Adobe firmas,
ok zel bir prototip mercek tasarmna imza atarak 3B fotoraf kavramn baflka
bir boyuta tafld. Saysal fotoraflama sreciyle birlikte, ekim esnasnda yaplan
hatalarn giderilebilmesi olas hale geldi, ancak netleme konusunda yaplan hatalara ekim sonras mdahalesi ile zm bulmak halen mmkn deil. Adobenin
zerinde alflt bu 3B mercek projesi tamamlandnda bu konuya zm getirecek ve ekim sonrasnda netleme dzlemi deifltirilebilecek.
Fotoraf 2.13
Adobe tasarm
boyutlu objektif.
Sz konusu mercek 19 adet, farkl alarda birbirlerine ok yakn bir flekilde konumlandrlmfl kk alt mercekten olufluyor. Bu alt merceklerin hepsinin farkl
netleme derinlii olduundan, elde edilen 19 farkl adaki grnty iflleme sokan zel bir yazlm, sahne iindeki farkl detaylar boyutlularmflasna ayrfltrabiliyor ve bu sayede, hem grntnn btn, hem de bir paras zerinde netlik
dzlemi deifliklikleri yapabilmenize olanak salyor. Bceklerin farkl bakfl as
salayan ok gzenekli gz yaplanmasndan yola klarak tasarlanan mercek, ayn anda ektii 19 adet farkl fotoraf yazlmn hizmetine sokuyor; yazlm ise bu
fotoraflardan yola karak bir 3B model infla ediyor. Bu flekilde her pikselin yaklaflk bir 3B koordinat deeri oluflabildiinden, Photoshoptaki doku dzeltme fras (healing brush) mantnda bir netleme fras (focus brush) olas hale geliyor.
Stanford niversitesindeki mhendisler tarafndan gelifltirilen ve taslak aflamasnda olmasndan kaynaklanan irkinlii yznden nl korku filmi karakteri
Frankensteina atfla Stanford Frankencamera olarak adlandrlan dier bir proje
42
de benzer bir amacn peflinde. Hem gerek zamanl (real time) HDR hem de ekim sonras netleme yapabilme olana salayan ve ak kaynak kamera platformu (open-source camera platform) olarak adlandrlan bu aygt, Linux gibi gene
ak kaynakl bir iflletim sistemini kullanarak alflyor.
Fotoraf 2.14
Frankencamera.
Saysal Drbnler
Asli amalar fotoraf ekmek olmayan ve analog drbnler gibi uzaktaki sahneyi
yaknlafltrmak iin kullanlan bu cihazlarn bazlarnda SD kart yuvas bulunduundan saysal grnt kayd olasdr. ou saysal drbnde yksek znrlk
ve yksek grnt kalitesi bulunmadndan bu cihazlarn kaliteli grnt retimi
amal kullanlmas sakncal olabilir. Sergileme amal yaplan sanat alflmalar
iin bir seenek oluflturabilirler.
Fotoraf 2.15
Saysal drbn.
43
ift Objektif Sitemli 3B Kameralar

Analog film dnyasnn Kodak ile birlikte en nemli iki aktrnden birisi olan Fujifilm, 2009 ylnn son dneminde, FinePix REAL 3D system ad verilen yeni bir
sisteme dahil olan, zel 3B gzlkler gerektirmeden 3B alglanabilen, duraan ve
hareketli grnt kayd yapan makinesini duyurdu. Dnyann en nemli grafik kart reticilerinden NVIDIA(r), Fujinin 3B makinesi ile elde edilen grsellerin NVIDIA 3D Vision(tm) grntleme teknolojisi tarafndan desteklendiini belirtiyor. NVIDIA 3D Vision, kablosuz gzlkler aracl ve geliflmifl yazlm destei ile bilgisayar
ekranlarnda 3B film ve oyunlarnn izlenebilmesine arac olan bir teknoloji.
FinePix REAL 3D sistem paketi, FinePix REAL 3D W1 kodlu 3B saysal kamera,
3B saysal grntleme yazlm FinePix REAL 3D V1 ve 3B grnt almay salayan makineden olufluyor. Kamera iki objektif ve iki CCD alglaycdan oluflurken,
Fujifilmin zellikle 3B grsel grntlemesi iin rettii 8 inlik LCD paneli plak
gzle 3B izleme olana salyor. Her iki objektifin ayn anda ayn sahnenin fotoraflarn ekebilmesi dflnda, iki objektife birbirini izleyen farkl zaman dilimlerinde aralkl ekim yaptrarak (Interval 3D Shooting) eflitli yaratc projelere zemin
salanabiliyor.
ki objektifli fotoraf makinesi ile sadece 3B fotoraflar deil, olaan ikiboyutlu (2B) fotoraflar ekmek de olanakl. ki objektife farkl zoom ayarlar vermek
sayesinde, deklanflre bir defa basldnda ayn sahnenin iki ayr kapsamda fotoraflar ekilebiliyor ya da iki ayr objektife iki ayr tonalite ayar vererek ayn sahne ve zoom ayarnda farkl estetik sonular elde etmek mmkn olabiliyor. Bu
alanda, Fujinin hazrlad SeeHere.com internet adresine balanarak 3B imge
dosyalarn yklemek ve lentikler teknoloji ile baslan 3B basklar siparifl verme
olana da var.
Konunun tarihsel boyutuna gz atacak olursak, 3B fotoraflk aslnda ok da
yeni bir uygulama deil. 100 yln zerinde bir tarihi olan bu pratik, ilk olarak
1838de stereoskop (stereoscope) adl bir gsterici ile vcut bulmufl, daha sonralar 1947de Stereo Realist isimli bir 35mm fotoraf makinesi sistemi amatr fotoraf piyasasna sunulmufl, 1955 itibariyle 3B kamera modeli says 40 bulmufltur.
Bu rnlerde 3B izleme iin gerekli yardmc aralarn karmaflk olmas sistemlerin
yaygnlaflmasna engel olmufltur.
Stereoskop: Derinlik
duygusu elde edebilmek
zere, sa ve sol gzler iin
iki farkl noktadan ekilen
iki ayr grntnn ayn
anda izlenmesi ile elde
edilir. Temel ilke sol ve sa
gzn birbirinden farkl
grntler izlemesi zerine
kuruludur. Stereoskopik
resimlerin boyut hissini
doru bir flekilde vermeleri
iin zel ekran veya grnt
ayrfltrc gzlkler
gerekmektedir.
Fotoraf 2.16
boyutlu
fotoraf makinesi.
SIRA SZDE
SIRA SZDE
D fi N E L M
D fi N E L M
44

S O R U
S O R U
Lentikler bask,
hissi veren grseller retebilmek zere lentikler merceklerin
D K K derinlik
AT
kullanld ve farkl alardan bakldnda animasyon efekti ya da boyutluluk yanlsamas elde etmek iin kullanlan bir teknolojidir. Sz konusu iki efekti de elde edebilmek
SIRA SZDE
iin en az iki adet duraan grnt, yani fotoraf gerekmektedir. Animasyon iin bir nesne ve/veya znenin farkl pozisyonlardaki fotorafik kaytlar gerekmekte, ilkokul / lise
zamanlarnda
kitap sayfalarnn kflesine izilen ve sayfalar hzla evirerek elde edilen
AMALARIMIZ
p adam animasyonu mantnda sonular elde edilmektedir. boyut efekti iin ise varolan fotorafik grntnn farkl kopyalarnn koordinatlarnn kaydrlmas ve bu saK T A P bakfllara farkl konumlar atanmas gerekmektedir. Bask zerinde
yede farkl alardan
bu her iki efektin de oluflabilmesi iin gerekli merceklerin boyutlar ve bu merceklerin
farkl alarda konumlanma zorunluluu, bu teknolojinin znrlnn ve grnt
kalitesininTok
E L E Vyksek
Z Y O N olmasn engellemektedir. ok kk detaylara sahip grsellerin
lentikler teknoloji ile baslmasnda detay kayb yaflanmaktadr ve bu yzden grsel ieriine dikkat edilmeli, her trl grselin bu teknoloji ile baslmasnn iyi sonu vermeyecei bilinmelidir.
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
N N
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
NTERNET
ZEL AMALI SAYISAL GRNT KAYDETME

ARALARI
SIRA SZDE
AM A
D fi N E L M
zel amalarla kullanlan grnt kaydedici aralar tanmlayaSIRAaralarn

SZDE
rak,
retim biimlerini ve rettikleri grntlerin zelliklerini aklamak.
D fi N E L M
Tarayc Modifiye Edilerek Oluflturulan Grntleme

Dzenekleri
S O R U
S O R U
Modifiye: Modifiye, bir fleyin
yaps
D Kzerinde
K A T deifliklik
yapmak, ayarlaryla
oynamak ve bu tr
deiflikliklerle
SIRA SZDEo rn
kiflisellefltirmek olarak
tanmlanabilir. Modifiye
etme ifllemi daha ok,
motorlu aralarn grnm
AMALARIMIZ
ve alflma zellikleri
zerinde deifliklik olarak
karflmza kmakla beraber,
elektronik
iflleyifl
K T Aaralarn
P
sistemleri zerinde yaplan
kimi deifliklikler de bu
kapsamda yer alr.
Sanat Michael Golembewski, fotoraf basklarn bilgisayar ortamna geirmek

iin kullanlan bildik bir dzyatak taraycy modifiye ederek, zamann farkl diD K K A T kayt salayan, hareketli zneler sz konusu olduunda benlimlerinde fotorafik
zersiz fotoraflar yaratan bir sistem tasarlamfltr. Dflk bteli ve deneye uygun
bulduu birSIRA
model
olan Canon LIDE 20yi seen Golembewski, tekrarlamas mmSZDE
kn baz fiziki hackler yaparak taraycy fotoraf makinesine dnfltrmfltr.
Golembewski flimdiye kadar yaklaflk 20 adet taraycy demonte etmifl.
AMALARIMIZ
Bu dnfltrme
projesi sreci ksaca flyle zetlenebilir: Tarayc lambasn devre dfl brakmak, CIS alglaycs zerine oturan ine delii lens dizisini kaldrmak
ve alglaycy fl alglayabilir hale getirmek, CIS alglaycsn ieren muhafazay
K T A P
alglaycnn zerine glge dflmeyecek flekilde modifiye etmek, son olarak ise taraycnn metal aksamndan alglaycya yansma ihtimali bulunan flklar engellemek zere alglaycya bal bulunduu tarama kafas takmnn kaidesini siyah
TELEVZYON
renkli bir kumaflla kaplamak. Bu kadar ksa anlatldnda kolay gibi duran bu sre aslnda o kadar kolay deil, ama imkansz da deildir.
N N
TELEVZYON
NTERNET
Golembewskinin
ile ekilen heyecan verici ve benzersiz fotoraflar grebilmek ve
N T E R sistemi
NET
sre hakknda daha detayl bilgi alabilmek iin http://golembewski.awardspace.com/cameras/current/index.html, http://golembewski.awardspace.com/cameras/scanner/index.html ve http://golembewski.awardspace.com/cameras/earlier/index.html linklerine
balanmakta yarar vardr.
45
Fotoraf 2.17
Tarayc ile
oluflturulan
grntleme
dzenekleri
Saysal Fotoraf Makinesi ne Delii Dnfltrmeleri

Fotoraf tarihinin temelini oluflturan ine delii fotorafl ok basit yntemlerle saysal ortama da uygulanabilmektedir. En sk kullanlan yntem, D-SLR gvdenin plastik objektif yuvas kapan stlmfl bir ine ile ok dikkatli ve hassas bir
flekilde delmektir. Dier bir yntem ise, gvdeye bal objektifi yuvasndan karmak, alglaycya toz yapflmasn engellemek zere hazrda tutulan yeterli byklkte bir alminyum folyoyu tm gvdeye sarmak, sonra da objektif yuvasnn
denk geldii ve dairevi flekil almfl yzeyin merkezine ine ile bir delik amaktr.
Bu yntem, fotoraf Sanatlar Orhan Cem etin ve Murat Germen tarafndan stanbul Modernde yrtlen adafl Fotoraf Serileri sylefli dizisinin ne delii
fotorafl ayanda Orhan Cem etin tarafndan denenmifl ve sonu alnmfltr.
Fotoraf 2.18
ne delii fotoraf.
Panoramik Formatl Saysal Fotoraf Makineleri

svire firmas Seitz Phototechnik SG tarafndan retilen Seitz 6x17 Digital modeli 6 x 17 formatnda ekim yapan ok yksek znrlkl zel retim bir fotoraf
makinesidir. 30.000 Euroya yaklaflan fiyat ile ve 160 megapiksellik znrl
ile dikkat eken Seitz 6x17 Digital; 1/2000 saniyelik minimum pozlama sresi, Seitz/Schneider, Linhof 617 veya Fuji 617 objektiflerini kabul eden yuvas, her trl
flk flartnda rettii mkemmel grnt kalitesi, 48-bit RGB renk aral, dflk
kumluluk oran, 11 f-stoptan oluflan ve 1:2,600 oranna sahip dinamik pozlama yelpazesi, zel retim TDI alglaycs, kullanc dostu yazlm arayz, RAW formatnda ekimler iin Photoshop Camera RAW veya Seitz Roundshot D3 RAW ynetimi
destei ve sonunda mutlak dayankllk ve diren iin tasarlanan alminyum gv-
AMALARIMIZ
N N
K T A P
AMALARIMIZ
K T A P
46
TELEVZYON
T E Lgn
E V Z bte
Y O N yeterli olduunda muhakkak alnmas gereken bir saysal
desi ile, bir
fotoraf makinesidir.
NTERNET
Konuyla ilgili daha ayrntl bilgiyi http://www.roundshot.ch/xml_1/internet/de/applicatiNTERNET

on/d438/d925/f934.cfm web adresinden edinmek mmkndr.
Fotoraf 2.19
6x17 panoramik
formatl saysal
fotoraf makinesi.
Yark-Tarama (Slit-Scan) Fotoraflnda Kullanlan

Modifiye Fotoraf Makineleri
Slit-scan fotoraflk teknii, fotoraf makinesi ve grntlenen zne / nesne arasna hareket edebilen ve stnde fl geiren bir yark olan bir kzakl yzeyin bulunduu fotorafik, ayn zamanda da sinematografik bir tekniktir. Fotorafik ortamda kullanldnda deformasyon ve ksmi netsizlikler elde etmeye yarayan bu
teknik sinemada kullanldnda ise grkemli animasyonlar elde edilebiliyor.
Slit-scan animasyonun sinemada kullanld en nl rnek, Stanley Kubrickin
2001: A Space Odyssey adl filminde yldz kaps (stargate) sahnesinde Douglas
Trumbull tarafndan yaratlan animasyonlardr. Dier bir kullanm ise Star Trek:
The Next Generation adl yapmda gerekleflmifltir.
Srecin ilkesi, fotoraf makinesinin bir flk kaynana greli olarak gerekleflen
hareketinin uzun pozlama sreleri ile birleflmesine dayanr. Fotoraflamada kullanldnda ise, fotoraf makinesinin nnde bulunan bir yarktan szan flkla pozlanan film manel veya mekanik olarak ilerletilir ve bu srada zne / nesne de hareket iinde olduklarndan, farkl cepheleri veya ehreleri filmin farkl blgelerine
kaydedilir. Film zerine ayn nesnenin farkl kenarlarn kaydetmek ise kbist estetikte ya da Merkator gibi dnya haritas projeksiyonlarna benzeyen, baflka trl
elde edilemeyecek bir fotorafn ortaya kmasn salar.
47
Fotoraf 2.20
Yark tarama tipi
fotoraf makinesi.
SIRA SZDE
Saysal teknolojinin fotoraf retim alannda da geliflmesi, grsel sanat
alannda alflan
sanatlara ne tr olanaklar salamfl olabilir?
SIRA SZDE
D fi N E L M
D fi N E L M
S O R U
S O R U
DKKAT
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
N N
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
K T A P
TELEVZYON
TELEVZYON
NTERNET
NTERNET
48
zet
N
A M A
N
A M A
Grnt kaydedici aralar tanmlayarak aralarndaki farklar ve zelliklerini aklamak.

Saysal grntleme iin kullanlan eflitli boy,
teknik, fiyat, ve tipte kaydedici aralar mevcuttur. Bunlarn bazlar zellikle ekonomik boyutuyla ele alndnda, herkesin edinebilecei
aralardr. Fiyatlar ok yksek olan dier baz
seenekler sadece belirli kifli ve kurumlar tarafndan profesyonel amalarla kullanlabilirler. Aslnda saysal kayt arac olarak tanmladmz fotoraf makinelerinin retim sreci asndan bakldnda, geleneksel retim yapan fotoraf makinelerinden pek nemli bir farkll olmad
sylenebilir. Dier bir deyiflle, film zerine kayt
eskide kalmfl, yerine saysal alglayc zerine
kayt teknolojisi gelmifltir. Bu sreteki nemli
saylabilecek dier bir geliflme ise, ekim srecinde retilen grntnn grlebilmesi ve saysal teknolojinin salad baz zel ekim avantajlardr. Bu avantajlar beyaz ayar ve raw ekim
olanadr. Saysal grnt kaydedici aralarn
retimindeki eflitliliin fazla olmas da, yine bu
teknolojinin dolayl bir sonucudur. Saysal kayt
cihaz almadan nce amacn ne olduu ok ak
ve net bir flekilde belirlenmeli, ne gibi bir dosya
znrl ve grnt kalitesine ihtiya olduuna net olarak karar verilmelidir. Bu n inceleme olmadan yaplacak herhangi bir yatrm hsranla sonulanabilir. Her grntleme aracnn
kendine has bir saysal grnt estetii olduu
unutulmamaldr. Kalitesi ve znrl iyice
dflk aralarn bile hem profesyonel hem de sanatsal olarak zellikle tercih edilebildii gz
nnde tutulmaldr.
Grntleme amacyla kullanlan aralar tanyarak, kullanm alanlarn farklarn ve zelliklerini tartflmak.
A kameras, gvenlik kameralar, saysal gece
grfl sistemleri, boyutlu grnt retim
mercekleri, saysal drbnler ve ift mercek sistemli boyutlu kameralar, saysal fotoraf retiminde grntleme olana salayan cihazlardandr.
A kameralar genellikle bilgisayarlara entegre
veya dflardan taklabilen cihazlardr. Video aktarm iin kullanlmalarna karfln fotorafik kayt amacyla da devreye sokulabilmektedirler. A
kameralar internet tabanl ifller, acil gnderilmesi gereken kalite gerektirmeyen rprodksiyon-
lar; tarama cihaznn yokluunda, elle yazlmfl

bir belgeyi taramak yerine, hzl bir flekilde fotorafn ekmek iin ideal aralardr.
Gvenlik amal kameralar ise, sokaklarda, meydanlar gibi kentsel mekanlar ya da tekil binalar
baznda gvenlii salamak veya trafik younluu hakknda bilgi vermek zere kullanlan (CCTV,
MOBESE) kapal devre kamera sistemleridir.
Saysal gece grfl aralar, ok karanlk ortamlarda ve ok dflk flk flartlarnda grnt elde
edilebilmesini salar ve daha ok asker amal
kullanlmaktadrlar.
Saysal grntlemenin nemli aralarndan birisi de boyutlu objektif sistemleridir. Saysal
grnt ifllem srecinin yazlmlarndan birisi
olan Photoshopun yaratcs Adobe firmas, ok
zel bir prototip objektif tasarmna imza atp 3B
fotoraf kavramn baflka bir boyuta taflyarak,
saysal fotoraflama sreciyle birlikte, ekim esnasnda yaplan hatalarn giderilebilmesini olanakl hale getirmifltir. Ancak netleme konusunda
yaplan hatalara post-prodksiyon marifeti ile
zm bulmak halen mmkn deildir. Adobenin zerinde alflt bu 3B objektif projesi tamamlanmas durumunda bu konuya zm getirilmesi ve ekim sonrasnda netleme dzleminin
deifltirilebilir hale gelmesi beklenmektedir. Saysal drbnler, asl amalar fotoraf ekmek olmayan ve analog drbnler gibi uzaktaki sahneyi yaknlafltrmak iin kullanlan bu aralarn bazlarnda SD kart yuvas bulunduundan saysal
grnt kayd yapmalar mmkndr. ift
objektif sistemli 3B fotoraf makineleri film ile
fotoraf retim dnyasnn Kodak ile birlikte en
nemli iki aktrnden birisi olan Fujifilm, 2009
ylnn son dneminde, FinePix REAL 3D system
ad verilen yeni bir sisteme dahil olan, zel 3B
gzlkler gerektirmeden 3B alglanabilen, duraan ve hareketli grnt kayd yapan fotoraf
makinesini duyurdu. Fotoraf makinesi iki
objektif ve iki CCD alglaycdan oluflurken, Fujifilmin zellikle 3B grsel grntlemesi iin
rettii 8 inlik LCD paneli plak gzle 3B izleme olana salyor. ki objektife farkl zoom
ayarlar vermek sayesinde, deklanflre bir defa
basldnda ayn sahnenin iki ayr kapsamda fotoraflar ekilebiliyor ya da, iki ayr objektife iki
ayr tonalite ayar vererek ayn sahne ve zoom
ayarnda farkl estetik sonular elde etmek mmkn olabiliyor.
N
A M A
zel amalarla kullanlan grnt kaydedici

aralar tanmlayarak aralarn retim biimlerini ve rettikleri grntlerin zelliklerini aklamak.
zel amalar iin kullanlmak zere tasarlanan
grnt kaydedici aralar kimi zaman retici bir
firma tarafndan seri olarak retilmifl aygtlar olarak karflmz karken, kimi zaman da yeni aygtlar gelifltirmeye merakl olan fotoraf ya da
teknik adamlarn rettii, prototip olarak tanmlayabileceimiz aygtlar olarak karflmza kabilmektedir. Tarayc aygtlarn bir dizi deifliklikten
geirilmesi sonucunda oluflturulan ve modifiye
olarak da tanmlayabileceimiz bir aygt olan grntleme dzenekleri, prototip olarak nitelendirdiimiz snfta ele alnmaldr. nite ierisinde
de anlatlan Golembewskinin aygt bir fotoraf
sanatsnn kendi abasyla gelifltirdii benzeri
olmayan bir aygttr. Saysal ine delii dnfltrmesi olarak tanmlanan grntleme aygt, herkesin deneyebilecei basitliktedir. Herhangi bir
saysal fotoraf makinesinin objektifinin sklmesi ve objektif yerine taklacak bir kapak zerinde ine ile delik almas esasna dayanan bir
uygulamadr. Panoramik fotoraf makineleri ise,
yazlm kullanarak panoramik fotoraf retmenin dflnda, dorudan panoramik fotoraf ekmek isteyen fotoraflara ynelik, seri olarak
retilen aygtlardr. Bu tr fotoraf makineleri,
saysal teknoloji ncesi srete de retilen panoramik fotoraf makinelerinin saysala dnfltrlmfl biimi olarak da ele alnabilir. Yark tarama (slit-scan) ad altnda deerlendirilen aygtlar
da bireysel abalarla gelifltirilen, seri retimi yaplmayan aygtlarn snfnda ele alnmaldr. Bu
tr aygtlar da, sanatsal alflmalar yapan kimi fotoraflarn ilgi alannda yer alrlar.
49
50
Kendimizi Snayalm
1. Orta ve byk format fotoraf makinelerine eklenen ve filmin yerini alan grnt kaydedici cihazlara
ne ad verilir?
a. Polarize filtre
b. Saysal arkalk
c. CMYK modu
d. Objektif
e. Raw program
6. Saysal gece grfl kameralar ile ilgili afladaki

ifadelerden hangisi yanlfltr?
a. Gece manzaras eken fotoraflar iin retilirler.
b. Verdikleri sonu genellikle dflk kalitededir.
c. Genellikle askeri amalarla kullanlrlar.
d. Gzn grmedii karanlkta da grntleme yapabilirler.
e. Sanatsal amalarla kullanlabilirler.
2. Afladaki makinelerden hangisinin tam alglayc boyutlu (full sensor - 24 x 36 mm) ve yaklaflk (1.3x ya da
1.6x )odak arpan olan iki farkl tr mevcuttur?
a. Orta format fotoraf makineleri
b. SLR fotoraf makineleri
c. D-SLR fotoraf makineleri
d. Panoramik formatl makineler
e. Modifiye makineler
7. Stanford niversitesindeki mhendisler tarafndan

gelifltirilen ve taslak aflamasnda olmasndan kaynaklanan irkinlii yznden nl korku filmi karakteri
Frankensteina atfla Stanford Frankencamerann temel zellii afladakilerden hangisidir?
a. Panoramik fotoraf ekmek amacyla retilmifl
olmas.
b. boyutlu grnt elde etmek amacyla tasarlanmfl olmas
c. Fotorafta perspektif dzeltmek iin retilmifl
olmas
d. Korku filmleri ekiminde kullanlmas
e. Yalnzca laboratuar ortam iin tasarlanmas
3. 80 mm odak uzaklna sahip bir ojektif, odak arpan 1.6 olan alglayc kullanan bir makine zerinde
ka mm odak uzaklna dnflr?
a. 300 mm
b. 258 mm
c. 128 mm
d. 50 mm
e. 28 mm
4. Afladakilerden hangisi basit saysal fotoraf makinelerinin ortak zelliklerinden biri deildir?
a Olduka ar ve pahal makineler olmas
b. Kullanmlarnn genellikle kolay olmas
c. Amatr kullanclar iin ok uygun olmas
d. Genellikle 20 mega pikselin altnda znrlk
sunmas
e. Kullandklar alglayc boyutlarnn standart
olmamas
5. Basit saysal fotoraf makinelerinin objektifi deifltirilebilen modellerine ne ad verilir?
a. Orta format alglaycl makine
b. CD alglaycl makine
c. D-SLR makine
d. Mikro 4/3 alglayc sistemli makine
e. Eski sistem alglaycl makine
8. Cep telefonuna entegre edilen saysal kameralar ile

ilgili afladaki ifadelerden hangisi yanlfltr?
a. Grnt kaliteleri dflktr.
b. Yksek megapiksel deeri taflyabilirler.
c. Sanatsal alflmada kullanlabilirler.
d. SLR tr bulunmaktadr.
e. Farkl znrlkte retilirler.
9. A kameralar afladaki ifllemlerin hangisinde kullanlmalar uygun deildir?
a. Matbaaya gnderilecek bask ifllerinde
b. nternet tabanl basit ifllemlerde
c. nemsiz ifllerde tarayc yerine
d. Acil gnderilmesi gereken belge iin kalitesiz
kopyalama
e. nternet zerinden yaplan yzyze iletiflim srecinde
10. Afladakilerden hangisi modifiye edilmifl bir aygtn
yaratc grntler elde etmek amacyla kullanmna bir
rnektir?
a. Byk format stdyo makinesi
b. 6X17 panoramik formatl makine
c. Tamburlu tarayc
d. ne delii makine
e. Yark-tarama
51

1. b
2. c
3. c
4. a
5. d
6. a
7. b
8. d
9. a
10. e
Yantnz doru deilse Kaydedici Saysal

Aralar blmn gzden geiriniz.
Yantnz doru deilse Grntleyici Saysal
Yantnz doru deilse zel Amal Saysal
Kayt Aralar blmn gzden geiriniz.
Yantnz doru deilse Grntleyici Saysal
Yantnz doru deilse zel Amal Saysal
Kayt Aralar blmn gzden geiriniz.

Sra Sizde 1
Film kullanlan orta ve byk format makineler, saysal
arkalk retimi sayesinde gnmzde de kullanlmaktadr. Film yerine saysal arkalk kullanmnn fotorafn
temel retim srecinde nemli bir deifliklik yaratmadn sylemek yanlfl olmaz. Saysal teknolojinin beraberinde getirdii kimi nemli deifliklik ve kolaylklar
da tabi ki gz ard edilemez. Ancak fotoraf retiminin
temel zelliklerine baktmzda aslnda ok nemli deiflikliklerin olmad grlecektir. Fotoraf retiminin
temel geleri olan flk, objektif kullanm ve grnt
dzenleme srelerinde nemli bir deiflimin yaflanmadn savunabiliriz. Aslnda en nemli deiflim grnty kaydeden malzeme zerinde olmufltur. Geleneksel teknolojinin grnt kaydedicisi olan filmin yerini,
grnt alglaycs olan alglayclar almfltr. Bu deiflimin dflnda hemen hemen herfleyin ayn olduunu, ancak beyaz ayar ve RAW kullanm gibi yazlm ile salanan kimi kolaylklarn yaflammza girdiini syleyebiliriz.
Sra Sizde 2
Tarama ifllemi, yalnzca zel olarak bu amala retilmifl
tarama cihazlar ile snrl deildir. Tarama ifllemi herhangi bir grntnn bir ortamdan baflka ortama akta-
rlmas olarak tanmlanabilir. Bu aktarma ifllemi, bir fotoraf basksnn ya da resm bir evrakn saysal ortama
aktarlmas olabilecei gibi, bir insann fotorafnn ekilerek saysal ortama aktarlmas biiminde ya da daha
nce ekilmifl bir fotorafn, fotoraf makinesi kullanlarak kopyalanmas ile de gereklefltirilebilir. Fotoraf
ekimi de bir tr tarama ifllemi olarak tanmlanabilir.
Bu noktada nemli olan, taramann hangi amala yaplaca olmaldr. Herhangi bir grnt, yaz ya da flekil,
bilgilendirme amacyla nternet zerinden gnderilecekse, bilgi arflivleme amacyla saysal ortama aktarlacaksa, tarama iin farkl seenekler dflnlebilir. Ancak bir fotorafn matbaa basksnda kullanlacak olmas, orjinal filmden zel tarama cihazlar ile taranarak saysal ortama aktarlmasn zorunlu klacaktr. Fotoraf
zerinden fotoraf makinesi ya da a kameras gibi ortamlar aracl ile yaplan tarama, matbaadan beklediimiz kaliteyi almamz engelleyecektir.
Sra Sizde 3
Saysal teknolojinin fotoraf retim alannda da geliflmesi grsel sanat alannda alflan sanatlara birok
alanda kolaylklar, olanaklar ve avantajlar salamfltr.
Kolaylklarn baflnda, zaman ynetimi gelmektedir. Saysal teknolojinin efl zamanl sonuca ulaflma zellii,
kolay depolanabilir olmas, bireysel mdahalelere kolay olanak veren zellii, grsel sanatlar iin nemli
olanak ve avantajlar yaflama geirmifltir. Fotoraf, fotoraf olmasnn tesinde bir malzeme olarak kullanan
sanatlar, fotoraf retiminde kullanlan aygtlar zerinde kimi deifliklikler yaparak kendi zgn aralarn
retme frsat da bulmufllardr. Yark tarama, saysal ine delii ve bunlara benzer dier yntemlerle grnt
reten sanatlar, retimde kullanlan malzemenin deiflken yapsal zelliklerini de malzemeye plastik sanat
nitelii katan zellikler olarak deerlendirmifllerdir. Bu
anlamda baktmzda saysal fotoraf geleneksel fotoraftan ayrmak, kendine zg zellikleri olan bir ortam ya da malzeme olarak deerlendirmek yanlfl olmayacaktr.
52
Murat GERMEN. Muta-morfoz #1, stanbul, 2010.
Seilmifl Fotoraflar
Murat GERMEN. Muta-morfoz #3, Kahire, 2010.
53
Murat GERMEN. simsiz, New Jersey, A.B.D., 2010.
54
Murat GERMEN. Yol #39 / Uan Kale, Hint Okyanusu, 2009.
55
56
Murat GERMEN. Yol #16 / Tic-Tac-Toe, stanbul, 2008.
Murat GERMEN. Yol #1 / Sanr, Dubai, 2009.
57
Murat GERMEN. Domus Modus, Oslo, 2010.
58
Murat GERMEN. Obscura Lucida #3, stanbul, 2010.
59
Murat GERMEN. Bofla aba, Oslo, 2010.
60
Murat GERMEN. Hi haber iyi haberdir, Gteborg, 2010.
61
Amalarmz
N
N
N

Alglayclar tanmlayarak kullanm alanlarn, farklarn ve zelliklerini aklayabilecek,
Alglayclarn salkl kullanm ve temizlik yntemlerinde dikkat edilmesi
gereken noktalar aklayabilecek,
Tarayc sistemlerin zelliklerini aklayarak tarayclar snflandrabilecek
bilgi ve becerilere sahip olacaksnz.
Anahtar Kavramlar
Alglayc
CCD
CMOS
Odak arpan
Dzyatak Tarayc
Tambur Tarayc
erik Haritas
Saysal Fotoraf Bask

Teknikleri
Saysal
Grntleme II
SAYISAL GRNTLEMEDE
KULLANILAN ALGILAYICI TPLER
ALGILAYICI TEMZL
TARAYICI SSTEMLER
Saysal Grntleme II
SAYISAL GRNTLEMEDE KULLANILAN
ALGILAYICI TPLER
N
A M A
Alglayclar tanmlayarak kullanm alanlarn, farklarn ve zelliklerini aklamak.
Genellikle CCD ya da CMOS olarak ikiye ayrlan alglayclar zerlerine dflen renk
ve flk bilgisini kaydedip bunlar saysal verilere, yani piksellere dnfltryor. Alglaycy, grnty kaydeden elektronik yzey ya da dier bir deyiflle saysal
fotoraf makinesinin film yzeyi olarak tanmlayabiliriz. Daha nceleri video cihazlar iin kullanlan bu teknoloji, geliflen renk tanm kapasitesi ve znrlkteki artfllarla beraber fotoraf makinelerinde de kullanlmaya baflland (fiekil 3.1 ve
3.2).
Orta format (Kodak KAF 3900 Alglayc)
35 mm tam ereve
APS-H (Canon)
APS-C (Nikon DX,

Pentax, Sony)
APS-C (Canon)
1/1.6
Foveon (Sigma)
1/1.7
1/1.8
1/2.5
Four Thirds System
fiekil 3.1
Alglayc boyutlar.
64
fiekil 3.2
CCD ve CMOS dflnda Sigma tarafndan piyasaya srlen X3 Foveon ad verilen yeni teknoloji alglayclar ayn fotoraf filmindeki gibi, ana renkler olan krmz, yeflil ve mavi renkleri ayrt edecek flekilde katmanl bir mekanizma ile alflyor.
Her katman farkl bir rengi alglyor; en nde mavi, sonra yeflil, en arkada ise krmzya duyarl katman bulunuyor. Bu alglaycnn piksellerinin tasarm dierleri
gibi kare deil, altgen fleklindedir. X3 Foveon, CMOS alglayclara gre grece
daha az megapiksel deeri sunsa da 3 ayr katmana kayt sayesinde ok yksek saysal kalite sunmakta. X3 Foveon alglayc ieren makineleri kullanan profesyoneller ortaya kan saysal fotoraflardan daha kaliteli bytmeler (interpolasyon)
yapabildiklerini belirtmekteler. X3 Foveonda geleneksel alglayclardan farkl olarak, her drt alglama hcresi birlikte alflp ortak bir renk oluflturuyor ve sonra
her bir piksele bu renkler atanyor. Bu nedenle X3 alglayclar renk konusunda
ciddi bir avantaja sahip, ancak bu alglayclar flimdilik st dzey makinelerde ve
sadece baz marka cihazlarda kullanlyor.
Alglayc boyutlar.
Medium format (Kodak KAF 3900 Alglayc)

50.7 x 39 mm
1977 mm2
35 mm tam ereve
36 x 24 mm
864 mm2
APS-H (Canon)
28.7 x 19 mm
548 mm2
APS-C (Nikon DX,

Pentax, Sony)
23.6 x 15.7 mm
370 mm2
APS-C (Canon)
22.2 x 14.8 mm
329 mm2
Foveon(Sigma)
20.7 x 13.8 mm
286 mm2
Four Thirds System

17.3 x 13 mm
225 mm2
1/1.7
7.6 x 5.7 mm
43 mm2
1/1.8
7.18 x 5.32 mm
38 mm2
1/2.5
5.76 x 4.29 mm
25 mm2
CMOS (Complementary Metal Oxide Semiconductor) ve CCD (Charged Couple Device) alglayclar silikon bazl rnlerdir. Ancak yaplarnda ve retim aflamalarnda verime etki eden farkllklar gsteriyorlar. CMOS CCDye gre dflk voltajda alflabildii iin daha az g harcyor ve daha az snyor, bu yzden de taflnabilir elektronik aralarda tercih ediliyor. CCD alglayclarn, dinamik aralk kayt
65
3. nite - Saysal Grntleme-II
performans ve daha az grene sahip grntler retmek konularnda daha avantajl olduklar belirtiliyor. Bu yzden CCD alglayclar grnt kalitesinin nemli olduu gvenlik kamera sistemlerinde tercih edilirken, CMOS alglayclar dflk
enerji kullanmnn nem arz ettii cep telefonu, a kameras gibi uygulamalarda
kullanlyor.
Tasarmlar grece daha karmaflk ve kayt hzlar daha yksek olan CMOS alglayclar CCDlerin daha basit olan ve daha az AR-GE maliyeti gerektiren tasarmlar ile karfllafltrldnda dezavantaj arz etseler de, baflta Canon olmak zere kimi
markalar gelecein CMOS alglayclarda olduunu dflnp bu ynde yatrm
yapmay tercih ettiler. D-SLR sistemlerde kullanlan CMOS alglayclarn kalitesi
son zamanlarda iyice ykseldii iin Canon dflndaki dier markalar da CMOS kullanma ynnde yatrm yapmaya yneldiler. Daha nceleri bu iki alglayc tipi arasnda belirgin kalite farklarndan sz edilmifl olsa da, son geliflmelerle hem CCD
hem CMOS alglayclar gereken maliyetten saknmadan tasarlanmfl olduklarndan
mkemmel grnt performans sunabilmektedirler. Yaflamn her alannda byle
olmasa da, zellikle fotoraf ekipman sz konusu olduunda, bir rnn fiyatnn
yksek olmas onun kaliteli olduunun gstergesi saylabilir. leriye dnk alglayc tasarmna bakldnda, flimdilik bu iki seenek arasndan bir tanesinin ok
belirgin bir flekilde ne kmad ve her ikisinin tasarmndaki geliflmelerin birbirlerine zemin salad sylenebilir.
SIRAalflmasnn
SZDE
Grnt kaydedici olarak kullandmz alglayclarn yksek voltajda
ya da
fazla snmasnn ne tr bir saknca yaratabileceini tartflnz?
D fi N E L M
Basit dzeyde retilen saysal kameralarda interline transfer sensor olarak adlandrlan daha ucuz bir alglayc tercih ediliyor. Interline transfer CCD, flk zeriS O R U
ne dfltnde ama/kapama srecini kendi baflna kontrol edebiliyor.
Dier bir
deyiflle, film kullanlan makinelerdeki perdenin grevini kendi baflna stleniyor.
Bu tr bir alglaycnn avantaj, resim kayt iflleminin bir yazlmD sayesinde,
mekaKKAT
nik bir perdeye gereksinim olmadan gereklefltirilebilmesi. Baz makinelerde, interline transfer CCD teknolojisi olmasna karfln gene de perde kullanlyor. KumSIRA SZDE
lanma olarak tanmlayabileceimiz ve resmin kalitesini bozan noise seviyesinin
grece daha az olmas, yksek enstantane deerlerinin daha kolay elde edilebilir
olmas, kk LCD ekranlara nizleme video destei salamas,
interline transfer
AMALARIMIZ
CCD teknolojisinin dier avantajlar olarak saylabilir.
Profesyonel saysal makinelerde ise tam ereveli (full frame) alglayc kullanlyor. Bu alglayc, ucuz makinelerde gndeme gelen interline
alglayK Ttransfer
A P
cnn aksine, flk lm ve kayt srelerinin bafllayp sonlandrlmas iin bir perdeye gereksinim duyuyor. Tam ereveli alglayclar; grece daha basit bir teknoloji ieriyorlar, resim kalitesi daha yksek oluyor, boyutlar daha
T E L E Vbyk
Z Y O N olabiliyor
ve dolaysyla daha yksek znrlkl fotoraf ekimi yapabiliyorlar. Yar profesyonel olarak tanmlayabileceimiz ounluk D-SLR gvdede ise 1.3 oranndan
1.6ya kadar giden odak uzakl arpan devreye girer, bunun nedeni alglayc
NTERNET
boyutunun tam ereveli alglayclardan daha kk olmasdr. Bu tr alglayclarn
dezavantaj, odak uzakl arpanl makineler iin zel retilmemifl optikler kullanldnda, odak uzaklndan tam olarak yararlanlamamasdr. Dier bir deyiflle;
1.6 arpan olan bir makinede kullanlan 20mm genifl a bir objektif 32mm bir
objektif gibi alflacaktr. Bunun yaparken alglayc objektifin grfl alann tam
olarak kullanmaz, kenarlardan belli bir miktarda keser ve ortadaki alan kullanr.
SIRA SZDE
Noise: ngilizce
D kkenli
fi N E Lbu M
szck grlt anlamn
taflmakla beraber, iletiflim
biliminde, iletiflim
S Osrecini
R U
engelleyen etkileri tanmlar.
Saysal fotoraf zerinde
ise, fotorafn
KKAT
przszln,D kalitesini
bozan lekeleri
tanmlamaktadr. Geleneksel
fotoraf teknolojisindeki
SIRA SZDE
grenin karfll olarak kabul
edilebilir. Ancak, grenin
fotorafa katt estetik etki
yerine, bozukluk
hissi
AMALARIMIZ
yaratr.
N N
K T A P
Full Frame: Gnmzde
retilen saysal fotoraf
makinelerinde
T Egrnty
LEVZYON
kaydeden alglayc boyutu,
geleneksel fotoraf
makinelerinde ekilen film
zerinde yer alan
grntnn boyutundan
NTERNET
daha kktr. Geleneksel
makinelerin rettii grnt
boyutu full frame yani tam
ereve olarak tanmlanr.
Yeni nesil saysal fotoraf
makinelerinin bir blm,
tam ereve olarak
retilmektedir.
66
SIRA SZDE
SIRA SZDE
Bu her ne kadar olumsuz bir yan gibi dursa da, olumlu bir yan da bulunmaktadr.
zellikle uygun fiyatl ve kalite konusunda fazla iddial olmayan objektiflerde, kenar tanmlar
D fiortaya
N E L M gre daha zayf ve kalitesizdir. Odak arpan olan alglaycya
sahip makineler objektifleri tam kenarlarna kadar kullanamadklar iin kalitesiz
blgelerin fotorafa dahil edilmesi nlenir ve grfl alanndaki daralma dezavanS O R U
taj saysal belge retimindeki kalite avantajna dnflr.
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K K Atam
T ereve kavram, geleneksel fotoraf terminolojisinde baflka amaFull Frame Dyani
la kullanlan bir tanm olduu iin, saysal teknolojideki benzeri ile karfltrlmamaldr.
Saysal teknolojide
alglayc boyutunun film ls ile ayn olduunu belirten kavram, geSIRA SZDE
leneksel fotoraf dilinde, ekilen fotorafn btnyle baslmasn tanmlar. Yani film kullanarak fotoraf reten bir fotorafnn tam ereve bask olarak kullanabilecei bu taAMALARIMIZ
nm, fotorafnn
ekim srasnda yapt erevelemenin baskda ayn flekilde kullanldna iflaret eder. Bu yntemi kullanan kimi fotoraflar ektikleri grntnn tamamnn
basldn, asl grntden kesim yaplmadn kantlamak amacyla, film kenarnda yer
K T A P
alan perforeleri
de bask alanna dahil ederek bir tr kant olarak kullanrlar.
N N
K T A P
TELEVZYON
N T E R3.1
NET
Tablo
Alglayc lleri
Kompakt, odak arpanl D-SLR, tam ereve D-SLR ve orta format saysal
T E L Ekullanlan
VZYON
makinelerde
alglayc boyutlar farkllklar gstermektedir. Afladaki
eflitli alglayclarn farkl boyutlar hakknda bilgi veren tablolar yelpaze hakknda fikir verecektir.
N T E R N EKenar
T
Alglayc tipi
oran
Diyagonal boyut (mm)
G e n i fl l i k
(mm)
Ykseklik
(mm)
1/3.6
4:3
5.000
4.000
3.000
1/3.2
4:3
5.680
4.536
3.416
1/3
4:3
6.000
4.800
3.600
1/2.7
4:3
6.592
5.270
3.960
1/2
4:3
8.000
6.400
4.800
1/1.8
4:3
8.933
7.176
5.319
2/3
4:3
11.000
8.800
6.600
4:3
16.000
12.800
9.600
4/3
4:3
22.500
18.000
13.500
APS-C
3:2
30.100
25.100
16.700
35 mm
3:2
43.300
36.000
24.000
Kodak
KAF 3900
4:3
63.965
50.700
39.000
645 orta format
4:3
69.700
56.000
41.500
67
Kamera modeli
Alglayc tipi
Megapiksel says
Alglayc boyutu
Canon
A100
PowerShot
1/3.2 CCD
1.3
4.5 x 3.4 mm
Canon
A200
PowerShot
1/3.2 CCD
2.1
4.5 x 3.4 mm
Casio QV-8000SX
1/3 CCD
1.3
4.8 x 3.6 mm
Minolta DiMAGE X
1/2.7 CCD
2.1
5.3 x 4.0 mm
Minolta DiMAGE Xi
1/2.7 CCD
3.3
5.3 x 4.0 mm
Nikon Coolpix 950
1/2 CCD
2.1
6.4 x 4.8 mm
Nikon Coolpix 995
1/1.8 CCD
3.3
7.2 x 5.3 mm
Nikon Coolpix 4500
1/1.8 CCD
4.1
7.2 x 5.3 mm
Olympus C-5050 Zoom
1/1.8 CCD
5.2
7.2 x 5.3 mm
Sony DSC-F717
2/3 CCD
5.2
8.8 x 6.6 mm
Minolta DiMAGE 7Hi
2/3 CCD
5.2
8.8 x 6.6 mm
Canon EOS-D30
CMOS
3.2
22.7 x 15.1 mm
Nikon D1
CCD
2.7
23.7 x 15.6 mm
Nikon D100
CCD
6.3
23.7 x 15.6 mm
Canon EOS-1Ds
CMOS
11.4
36 x 24 mm
Kodak DSC-14n
CMOS
13.8
36 x 24 mm
ALGILAYICI TEMZL
N
A M A
Alglayclarn salkl kullanm ve temizlik yntemlerinde dikkat

edilmesi gereken noktalar aklamak.
Olympus gibi baz markalarn kulland spersonik dalga filtresi (Supersonic Wave Filter(tm)), alglayc yzeyine toz partikllerinin yapflmasn engellese bile, ounlukla D-SLR makinelerin alglayclarnn zerine toz yapflmas, dikkatli davranlsa bile nlenememektedir. Dikkat edilmedii takdirde yapflan tozlarn fotoraf
zerinde brakt noktasal koyu lekeler ok rahatsz edici boyutlara ulaflabilir,
zellikle gkyz gibi homojen renk alanlarnda iyice grnr hale gelebilir ve yazlmla temizlenebilecek aflamann tesine geebilir (Fotoraf 3.1).
Tablo 3.2
Fotoraf
makinelerine gre
alglayc lleri
68
Fotoraf 3.1
Alglaycda toz
lekeleri.
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
Zaten gemese bile ok sayda noktay fotoraf ekildikten sonra yazlm kullanarak temizlemeye alflmak byk bir vakit kayb oluflturacandan, alglaycnn temizlenmesi en doru karar olacaktr.
Alglaycnn olabildiince temiz tutulabilmesini salamak zere Canon gibi baz markalar, makinenin alfl ve kapanflnda alglaycy titretme aracl ile tozlarn
SIRA SZDE
yapflt yerden
dflecekleri varsaymna dayanarak zm bulmaya alflmfllardr.
Bu flekilde daha nceki titretmesiz alglayclara gre daha iyi sonu alnsa da, bu
sisteme sahip saysal makine kullanclar bu alglayc yzeyi titretme fikrinin yeterD fi N E L M
li dzeyde etkin olmadn dflnmektedirler. Tozlarn alglaycya ulaflmasna izin
verip daha sonra tekrar havalanabilecekleri bir yere silkelenmesi yerine, tozlarn
S O R U
alglaycya ulaflmasn
engellemek en doru zm olarak grnmektedir.
Fotoraf makinenizin
D K K A T alglaycsna yapflan tozlardan kurtulmann zahmetli bir sre olduu ok aktr. Bu konuda bir kullanc olarak dikkat gstermeniz gereken en nemli
fley, makinenizin tozlanmasn engellemeye alflmaktr. Btnyle engellemeniz olanakl
SIRA SZDE
olmasa da, tozlanmay azaltmanz mmkn olabilir. Bunun iin makinelerinizi koruduunuz antanzn temiz ve toz geirmeyen bir malzemeden yaplmfl olmas, makinenizin antaya yerlefltirme
ncesinde toz tutmayan, hatta tozlar iten (Anti-static) zel bir beze sarlAMALARIMIZ
mas, tozlanma sorununun boyutlarn nemli lde azaltacaktr. Tozlu alanlardan olabildiince uzak durmak, objektif deiflikliklerini yaparken rzgar almayan bir ada obK T takmak,
A P
jektifinizi skp
alabileceiniz dier nlemlerdir.
N N
Alglaycya yapflan tozlar en belirgin bir flekilde, diyafram iyice ksk tutarak
E L Edeerle)
V Z Y O N beyaz bir duvarn ekildii fotoraflarda teflhis edilebilir.
(f.22 gibi Tbir
Alglaycnn temizlenmesi zaman geldiinde iki seenek sz konusudur: lk seenek, kullancnn makineyi servise gtrmesi, ikinci seenek ise, kendi olanaklaryla temizlemeyi denemesidir. Kullanc bu konularda deneyimli deilse, elinde opeNTERNET
ratr hassasiyeti yoksa, hatta pek sabrl deilse, bu ifli kendi baflna yapmas kesinlikle nerilmiyor. Kullancnn bu ifllemi kendi baflna yapabilecei eflitli kitler satlmakta.
69
Fotoraf 3.2
Alglayc temizlik
seti.
nternet zerinde bu konuya dair ok fazla eitim videosu bulunmakla birlikte bu

ifli ustasna brakmak en doru yntem olacaktr. Kitler genellikle metanol ieren
temizleme svs ve alglayc geniflliinde olan, zerinde izilmeyi engelleyecek
duyarl kat barndran temizleme ubuklarndan olufluyor. Metanol kullanrken
ubuk kafasna fazla sv damlatmamaya zen gstermek gerekiyor; yoksa, alglayc
yzeyinde svdan kaynaklanan lekeler kalabiliyor; ayrca makinenin dier blgelerine sv karp hassas elektroniin bozulmas da sz konusu olabiliyor. deali,
ubuun zerindeki kat parasnn ularna doru birer tane olmak zere toplam
iki adet metanol damlas kullanmaktadr.
Temizlemeyi yaparken kenarlar titizlikle almay unutmamak gerekiyor, sadece
ortaya konsantre olunduunda ortadaki tozlar kenara itilmifl oluyor. Her ne kadar
grece pahal olan bu ubuklar hassas bir malzeme ile imal edilmifl olsalar da;
alglayc zerindeki fiziki ifllemlere ok dikkat etmek gerekiyor. ubuu fazla bastrmamak, geiflleri olabildiince minimize etmek ve alglayc yzeyinin aflnmasn, izilmesini engellemek gerekiyor. Objektif mercei temizlemek iin kullanlan
bir ara olan LensPen yeterince hassas bir kumafl yzeye sahip olmad iin
alglayc temizlemekte kullanlmamaldr (Fotoraf 3.3).
70
Fotoraf 3.3
Objektif temizlik
seti.
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
Alglaycy BSIRA
modunda
SZDE temizlemenin sakncalarn dflnnz.
Temizleme yaparken odann toz zerrecikleri ile dolu bir oda olmadna dikkat
D fi N E LObjektif
M
etmek gerekiyor.
iindeki ve ayna ak durumda iken ayna mekanizmas
civarndaki tozlardan da kurtulmak gerekiyor, nk alglaycnn temizledii zannedilirken, birka
S O R U ekim yaptktan sonra bu tozlar ayna hareketi ile aynen gene
alglaycnn zerine konabilirler. Bunun iin makinelerin bazlarnda bulunan ve
ayna sistemini alglaycnn ortaya kabilecei flekilde geriye ekmeyi salayan
DKKAT
Sensor clean mensn semeden nce, objektifin baland bayonete taklan
kapa kaldrp ieriye gl bir hava pskrtme cihaz ile fleyerek tozlar dflar
SIRAvar.
SZDE
atmakta fayda
Sensor clean seenei olmayan makinelerde ilk akla gelen yntem olan pozlamay B (Bulb) moduna alp alglayc temizleme yntemi pek tavsiye edilmeAMALARIMIZ
yen bir yntem. nk B modundayken elektronik olarak kzaklanmfl ayna mekanizmasna dokunma ve bozma tehlikesi sz konusu. Ayrca, makine B modunda pozlarken
iin alglayc elektrik olarak flarjl bir konumda olduunK ak
T A olduu
P
dan normalde ektiinden daha fazla toz ekebilecektir.
Hava vakumlu sprey kutular ise alglayc temizliinde alternatif bir zm olarak tanmlanabilir.
TELEVZYON
N N
NTERNET
71
Fotoraf 3.4
Vakumlu alglayc
temizlik spreyi.
Kutulara bal olan plastik tp dzenei alglaycya ok yakn bir flekilde tutulup emme ifllemi bafllatlyor ve havay ieri flemek yerine dflar alarak grece daha etkin bir uzaklafltrma ifllemi yaplabiliyor. Fakat buna karfln tm yntemlerin bir
araya getirilmesiyle gereklefltirilecek ifllemler sonunda bile 100% tozsuz bir alglayc
yzeyi elde etmek, pek olanakl grnmyor. Burada asl ama, fotoraf zerinde
yaplacak temizleme ifllemini olabildiince azaltmak olarak tanmlanabilir.
TARAYICI SSTEMLER
N
A M A
Tarayc sistemlerin zelliklerini aklayarak tarayclar

snflandrmak.
Saysal fotoraf makineleri ok popler olmalarna karfln, 35mm ve orta format

film kullanan fotoraf makinelerinin fiyatlarnn hayli ucuzlamas, daha nceleri bu
tarz makinelere yatrm yapmayan baz sanat ve amatr kullanclar bunlar kullanmaya itti. Bu yzden film kayda deer bir oranda kullanlmakta, bu yzden de
film (pozitif, negatif) veya bask tarayan cihazlar eski nemlerini hala korumaktalar. Bunun nedeni film kullanlsa bile, profesyonel bask cihazlarnn saysal pozlama sistemleri kullanyor olmalar ve bask alabilmek iin mutlaka tarama iflleminin yaplmas ve fotorafn saysal ortama aktarlmasnn zorunlu olmasdr. Taramalar sonunda elde edilen dosya boyutlar, amatr baz cihazlar kullanlsa bile,
mevcut baz st dzey saysal gvdelerin megapiksel deerine efl ya da daha fazla deerler taflrlar. Yalnz, burada dikkat edilmesi gereken, pozitif ya da negatif,
saydam malzemenin taranmasdr. Amatr kullanclarn sahip olduu trden basit
tarayclar ancak bask taramalarnda iyi sonu verirler. Bazlarnn saydam malzeme tarama adaptrleri, flasileri gibi ek malzemeleri bile yoktur. Ek malzemesi olanlarn ise tarama kalitesi ok dflktr ve ancak internette kullanlabilir dzeyde
dosyalar yaratrlar. Matbaa basks veya byk fotorafik basklar amalanyorsa
amatr seviyedeki tarayclarla saydam taranmamaldr.
72
nterpolasyon: Saysal
grntlerin boyutlarnn
yazlm kullanlarak
bytlmesi interpolasyon
ifllemi olarak tanmlanr. Bu
ifllemde grnt kalitesi
ayn kalmayacak, boyutun
bytlmesi ile doru
orantl olarak azalacaktr.
Tarama aygtnn optik znrlnn en nemli lt olduu sylenebilir.

Optik kapasitenin dflna kldnda sz konusu olan saysal interpolasyon deerleri ciddiye alnmamal, tarayc alrken optik znrl yksek olan bir cihaz seilmelidir.
Saydam tarama optik znrlklerini megapiksel birimli saysal gvdelerin
rettii saysal fotoraflarla karfllafltrmak gerekirse, 2000 PPI (piksel/in) znrlnde bir 35mm kk formatl diyapozitif taramas 3000x2000 piksellik, yani 6 megapiksellik bir imge verecektir. 10x15 cmlik bir baskdan yaplan 600 PPI
(piksel/in) znrlnde bir tarama ise, 3600x2400 piksellik, yani yaklaflk 9
megapiksellik bir imge retecektir.
Tarama aygt satn alrken veya saydamlar, basklar bir servis brosuna taranSIRA SZDE taraycyla birlikte gelen yazlmn, Applied Science Fiction
maya gtrlrken
(http://www.asf.com) adl firma tarafndan retilen Digital ICE opsiyonu olup olmadna bakmak gerekebilir. Bu yazlm saydam veya basklarn zerine olmas
D fi N E L M
ihtimali yksek olan izik, toz gibi hatalar, tarama son haline gelmeden giderebilmekte; ayrca, renk dzeltmeleri yapabilmekte, kontrast ile pozlamay optimize
O Rkumluluk
U
edebilmekteS ve
orann azaltabilmektedir.
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
Taramalar kiflisel
halledilmeyecekse, servis brosu seiminde dikkatli olunD K K Aolanaklarla
T
mas gerekir. lk defa alfllacak bir yere tm fotoraflar yollanmamal, taranmas en kolay (iyi flk, kontrast, renk, kumluluk, vb.) fotolardan az sayda, buna ek olarak taranmaSIRA SZDE
s en zor (az pozlanmfl ve/veya fazla pozlanmfl, kontrast ok fazla ve/veya ok dflk,
kumluluk oran yksek, vb.) fotoraflardan da az sayda seilmeli, bunlardan ne gibi sonular beklendii
servis brosuna zellikle belirtilmelidir. Bu fotoraflardan elde edilen
AMALARIMIZ
sonularn tatmin seviyesine gre gerekirse bir daha taranmalar talep edilmeli ya da baflka bir servis brosuna gidilmelidir.
N N
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
Simle etmek: Simle etmek

ya da simlasyon, gerek
olmayan bir fleyin gerekmifl
gibi sunulmasdr. rnein
pilotlar, uufl srasnda
karfllaflabilecekleri
sorunlarla nasl
bafledebileceklerini, gerek
olmayan ama gerekmifl gibi
etkiler yaratan cihazlarda
yani, simlatrlerde
renirler.
K T A P
Tarama aygt her ne kadar mercek veya mercekler ierse, tarama sreci fotoraflama srecine benzese de nemli fark grntnn elde edilme sresidir. FotoL E V Z Y O N saniyenin fraksiyonlar gibi ok hzl zamanlarda elde ediraflar, arzuT Eedildiinde
lebilirken, taramalar saniyenin katlar, hatta bazen dakikalarca srebilmektedir. Baz sanatlar bu sreci olumlu olarak deerlendirebilmekte; zellikle dzyatak tarayclar kullanrken, taranan nesne veya zneyi tarama srasnda hareket ettirmekNTERNET
te ve baflka trl elde edilemeyecek hareket izleri oluflturarak yeni estetikler retebilmektedirler. Baz tarayc modelleri grnty olufltururken, R (krmz), G
(yeflil) ve B (mavi) kanal 3 ayr geiflte taramakta; sanatlar bu zellii de kullanma sokup, her yeni geiflte taranan zneyi veya nesneyi az miktarda kmldatarak kendine has renk kompozisyonlar elde etmektedirler.
Tarayclar, kanal baflna standart deer olan 8-bit (toplamda 24-bit) modunda
tarayabilmekte, kanal baflna 14-bit veya 16-bit (toplamda 42 veya 48-bit) modu
pek ok tarayc tarafndan desteklenmektedir.
Glgeli ve flkl alanlar arasndaki yelpaze dinamik aralk (dynamic range) olarak adlandrlmaktadr. Dinamik aral en yksek olan filmler bile gerek hayattaki dinamik aral simle etmekte yetersiz kalmaktadrlar. Filmlerden yaplacak
basklarda bir nesil daha kayp olacak, baskdan yaplacak taramada ikinci nesil bir
kayp yaflanacak ve gerek dinamik aralk iyice daralacaktr. Hem bu yzden hem
de ekranlarn dinamik aral basklarnkinden daha iyi olduundan, bask yerine
negatif veya pozitiflerden direkt tarama yapmak daha kaliteli sonu vermektedir.
Byk boyutlarda basklar ieren ifller sergileyen sanatlar tam da bunu yapmak-
73
tadrlar. Bunun nedeni, filmin saysal kayda oranla daha yksek derinlik ve ton geifllerini ierebilmesidir.
Bir taraycnn dinamik aral reticisi tarafndan 0.0 (beyaz) ile 4.0 (siyah) arasnda bir deer olarak belirtilmektedir. Yaygn bir flekilde kullanlan ortalama tarayclar 0.0 ila 2.4 deerlerini taflrlar. 42-bitlik yeni baz iddial aygtlar ise 3.4 seviyesini tutturduklarn bildirmektedirler. Bu tr cihazlarn glgeli alanlarda daha
ok detay vermek gibi avantajlar bulunmaktadr. Tam siyah ve tam beyaz alanlarda detay yoktur, bir taraycnn detay elde etmeye bafllad tam beyaza yakn ak
renkli alan noktasna Dmin (minimum younluk - minimum density), tam siyahtan
nceki detay alnabilen koyu noktaya ise DMax (maksimum younluk - maximum
density) denmekte; DMin deeri 0.2 ve DMax deeri 3.2 olan taraycnn dinamik
aral 3.0 olarak belirlenmektedir. Bu deerlere, bamsz bir kaynak tarafndan
deil de, reticiler tarafndan belirlendikleri iin flpheli yaklaflmak ve kullanc yorumlarn izlemek yararl olacaktr.
SIRA SZDE
Tarayclarn optik znrlnn yksek olmas neden nemlidir?
Dzyatak Tarayclar
D fi N E L M
Profesyonel amalarla kullanlabilseler de genelde amatr kullancya hitap eden

cihazlardr. Epson, HP, Mustek, Canon, Microtek, Plustek gibi markalarn rettii
S Obyk
R U
dz yatak tarayclar genellikle A4 llerindedirler. A3 ve daha
modelleri
de bulunabilmekte, fakat bte logaritmik bir flekilde artmaktadr. Bu tip tarayclarn saydam taramay mmkn klan adaptr / flasileri vardr ama
kalite genellikDKKAT
le hayli dflktr. nl matbaa bask markas Heidelbergin rettii Linocolor, Linoscan gibi daha pahal ama kaliteli seenekler de bulunmaktadr. Bu tr daha ileSIRA SZDE
ri dzey aygtlarla yaplan saydam taramalar, baskda kullanlabilecek
uygunlukta
olabilmektedir.
Saydam taramasndaki bu dflk verim yznden dzyatak
tarayclarn ana
AMALARIMIZ
kullanm alan bask / opak malzeme saysallafltrmasdr. Taranacak opak malzemenin kenarnda, taraycnn cam yzeyine direkt temas engelleyecek ereve,
veya stnde cam gibi herhangi bir koruyucu yzey varsa bunlarn
srasnK T Atarama
P
da karlmas gereklidir. Sz geen cam yzeyin daimi bir flekilde tozdan, kirden,
parmak izlerinden arndrlmas gerekmektedir. Aksi takdirde camn zerindeki
herhangi bir leke tarama sonucu elde edilen saysal dosya zerinde
T E L E V Zbir
Y O Nleke olarak
belirecektir.
Baz modellerde OCR (optical character recognition - optik karakter tanma)
yazlmlar bulunmakta, taranan metin ierikli sayfalar, zerinde ifllem yaplabilen
NTERNET
metin dosyalarna evrilebilmekte, bu flekilde hzl klavye kullanamayanlar
iin yeniden yazma sorunu ortadan kalkmaktadr. Bu yazlmlarn son srmlerinde Trke dil ve karakter destei de genellikle yer almaktadr.
Teknolojilerine bakldnda, dzyatak tarayclarda iki adet ana alglayc kullanlmaktadr: Charge Coupled Device (CCD) ve Contact Image Sensor (CIS). CIS
kullanan modeller daha ucuz ve ince modeller retilmesini mmkn klmfllardr,
fakat CCD tarayclarn grnt kalitesine henz eriflememektedirler (Fotoraf 3.5).
N N
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
74
Fotoraf 3.5
Dzyatak tarayc.
Tamburlu Film Tarayclar
Newton halkalar: Tmsek

yzl bir mercekle yanstc
dz bir yzeyin dedikleri
noktada zeklenmifl renkli
giriflim halkalar. Giriflim
olay, mercekle dz yz
arasnda kalan hava
katmannn, st ve alt
yzeyinden yansyan
flnlarn girifliminden
kaynaklanr.
Fotoraf 3.6
Tamburlu tarayc.
Sadece profesyonel kalitede ifl retmek zere tasarlanmfl hayli yksek yatrm btesi gerektiren aygtlardr. 35mm kk format da dahil olmak zere her boyutta
saydamdan veya baskdan tarama almak olasdr. zellikle 35mmden byk filmler kullanlyorsa muhakkak tamburlu tarayc tercih edilmesi gerekir. Fiyatlar onbinlerle veya yzbinlerle dolar seviyesinde olduundan tamburlu tarayclar kiflisel
kullanm iin uygun fiyat sunan seenekler deillerdir. Bask merkezleri veya servis brolarnda bulunan bu cihazlarn tarama sreleri istenilen dosya znrlne gre deiflirler. Kaliteli ve yksek znrlkl taramalar onlarca dakika srebildiinden saydam baflna tarama maliyetleri de hayli yksek olabilir. Yzlerce
veya binlerce saydam taramas yaptrlacaksa, yksek maliyetleri demeye de hazr olmak gerekmektedir.
Taranacak saydam veya opaklar camdan retilmifl bir silindirin (tambur) zerine sabitlenirler. Tambur dndke grnt CCD yerine photomultiplier tube
fotoraf oklayc tp olarak adlandrlan bir dzenek tarafndan izgiler halinde
okunmaktadr. Tamburlu tarayclar bu hassas okuma marifetleri dolays ile en kaliteli RGB ve CMYK taramalar gereklefltirirler. Dinamik aralk ok yksek, ak ve
koyu renk alan tanmlar ok detayldr. 12,500 ppi gibi ok yksek znrlklerin seilebilmesi ve dier tarayclara gre daha byk belge boyutlarnn taranabilmesi bu cihazlar alternatifsiz klmaktadr. Taranacak malzemenin etkili taranabilmesi iin saydamn emlsiyon taraf ile silindir arasnda zel yalar kullanlr.
Saydamlarn jelatin yzeylerine ise parafin srlerek yzeydeki izikler doldurulmal, bu iziklerin ok hassas gerekleflen ve kk detaylar bile atlamayan taramalarda grnmesi engellenmelidir. Bu nlemler, tarama srasnda gkkufla
renklerinde gerekleflen ve Newton halkalar olarak tanmlanan optik harelerin
oluflmasna da engel olur.
75
Kk lekli Saydam Tarayclar

Hem 35mm gibi kk format, hem de 4.5 x 6 cm, 6 x 7 cm gibi orta format filmleri taramak zere, yar profesyonel ve profesyonel amal tarayclar da retilmektedir. Bu tip tarayclar tamburlu tarayclara gre daha kk boyutlu, fiyatlar da
ok daha dflktr. Imacon gibi markalarn tarayclar dflnda, tarama kalitesi tamburlulara gre karfllafltrlacak seviyede olmasa da, saydam tarama adaptr olan
dzyatak tarayclarla karfllafltrldnda ok daha iyi sonular elde edilmektedir.
Nikon, Canon, Braun, Polaroid, Minolta gibi markalarn rettii cihazlar 1,000 3,000 USD gibi fiyatlara bulunabilirken Imacon gibi daha yksek kalite ve znrlk elde edilebilecek modeller 10,000 USD ve zeri btelere mal olmaktadr.
Baz modellerde 6l bir film fleridi taklabilecek ve tak-kar sorunu olmadan arka
arkaya 6 adet tarama yaplabilmesine olanak salayan flasiler bulunmaktadr. 35mm
tarayan sistemlerde, film boyutu ok kk olduu iin (24 x 36 mm), tarama znrl hayli yksek olmaldr. (3000-4000 ppi). 4000 ppi tarayan bir cihaz 6000
x 4000 piksel ebatlarnda, yani 24 megapiksellik bir dosya yaratabilir.
Fotoraf 3.7
Kk lekli
35mm film
tarayc.
Diyapozitif Kopyalama Aralar

Geleneksel fotoraflk zamanlarnda en sknt ekilen konulardan bir tanesi, zellikle saydam malzeme sz konusu olduunda, elde tek kopya olarak bulunan diyapozitifin taramaya veya fotoraf kullanma sokacak bir yaynevine gnderilmesi srasnda yaflanan endifle idi. Burada tehlike, orjinal fotorafn kaybolma riski, kaybolmasa bile tarama ifllemini gereklefltiren zensiz bir teknisyenin diyapozitif zerinde leke, izik, yrtk, jel izi brakmas olasldr. erii itibariyle ok deer taflyan ve belki bir daha ekilme imkan bulunmayan diyapozitiflerin kopyalanmas,
dier bir teknik terimle duplikatnn (duplicate) yaplmas ve daha sonra bu kopyann yollanmas tercih edilen bir uygulama idi. Bu kopyalama ifllemi servis brolarnda daha pahal ve kaliteli aygtlarla yaplabiliyorken, 35mm gvdelere taklabilen
daha uygun fiyatl aparatlarla da grece kaliteli duplikasyonlar yapmak olas idi. Bu
aparatlar gvdelerin objektif yuvasna giren, boyut itibariyle 200-300 mmlik tele objektiflere benzeyen, u noktasndaki kzaa diyapozitifin sokulduu ve bir eflit
makro ekim gereklefltirilerek saydamn saydamn ekmeye yarayan aralardr.
Bu tr aralar bir tarayc olarak kullanmak, 35mm formatnda ekilmifl diyapozitif-
76
lerin kopyalarn filme almak yerine, duplikasyon tpn bir D-SLR gvdeye takmak ve saydam malzemeyi saysallafltrmak olasdr. Yalnz, kopyalanan saydamn
bu ifllem esnasnda keskinlik, dinamik aralk, detay ve renk geniflliinden %10 ila
%20 kayba uradn unutmamak ve bu yzden, orjinal olmayan saydamlardan yukarda anlatlan yntemle saysallafltrma yapmamak daha doru olur.
Fotoraf 3.8
Film kopyalama
dzenei.
Minilab Bask Makineleri

Film kullanmay srdren amatr fotoraflar, bask almak iin, ektikleri makaray semtlerindeki stdyoya teslim ederler. Stdyo hizmeti veren iflletmelerin birou, basklar dflnda fotoraflarn saysal versiyonlarn da bir CDye yazarak fotorafya verebilmektedir. nk, bu tr stdyolarda kullanlan ve minilab olarak adlandrlan makineler, ncelikle negatiften otomatik olarak hzl bir flekilde tarama
yaparlar. Daha sonra bu taramalardan bask yaplr. Bu durumda da, zaten taramas yaplmfl olan fotoraflarn saysal dosyalarnn bir CDye kaydedilip fotorafya
verilmesi, nemli bir ek ifllem ya da maliyet oluflturmaz.
Fotoraf 3.9
Minilab tarayc ve
bask nitesi.
77
zet
N
A M A
Alglayclar tanmlayarak kullanm alanlarn

farklarn ve zelliklerini aklamak.
Alglayclar genellikle CCD ya da CMOS olarak
ikiye ayrlrlar. Alglayclar, zerlerine dflen
renk ve flk bilgisini kaydedip bunlar saysal verilere, yani piksellere dnfltrr. Bu teknoloji
daha nceleri video kameralar iin kullanlmfl,
geliflen renk tanm kapasitesi ve znrlkteki
artfllarla beraber fotoraf makinelerinde de kullanlmaya bafllamfltr. CMOS (Complementary
Metal Oxide Semiconductor) ve CCD (Charged
Couple Device) alglayclar silikon bazl rnlerdir. CMOS CCDye gre dflk voltajda alflabildii iin daha az g harcar ve daha az snr. Bu
yzden de taflnabilir elektronik cihazlarda tercih
edilmektedir. leriye dnk alglayc tasarmna
bakldnda, flimdilik bu iki seenek arasndan
bir tanesinin ok belirgin bir flekilde ne kmad ve her ikisinin tasarmndaki geliflmelerin
birbirlerine zemin salad sylenebilir. Basit
dzeyde retilen saysal fotoraf makinelerinde
interline transfer sensor olarak adlandrlan
ucuz bir alglayc tercih edilmektedir. Interline
transfer, flk CCD zerine dfltnde ama/kapama srecini kendi baflna kontrol edebiliyor.
Profesyonel saysal makinelerinde tam ereveli
alglayc kullanlyor. Bu alglayc, ucuz makinelerde gndeme gelen interline transfer alglaycnn aksine, flk lm ve kayt srelerinin
bafllayp sonlandrlmas iin bir perdeye gereksinim duyar. Tam ereveli alglayclar; grece
daha basit bir teknoloji ierirler, fotoraf kalitesi
daha yksektir, boyutlar daha byk olabilir ve
dolaysyla daha yksek znrlkl fotoraf
ekimi yapabilirler. Yar profesyonel olarak tanmlayabileceimiz ounluk D-SLR gvdede ise
1.3 oranndan 1.6ya kadar giden odak uzakl
arpan devreye girer, bunun nedeni alglayc
boyutunun tam ereveli alglayclardan daha
kk olmasdr. Bu tr alglayclarn dezavantaj, odak uzakl arpanl makineler iin zel retilmemifl optikler kullanldnda, odak uzaklndan tam olarak yararlanlamamasdr. Dier
bir deyiflle; 1.6 arpan olan bir makinede kullanlan 20mm genifl a bir objektif 32mm bir
objektif gibi alflacaktr. Bunu yaparken alglay-
c objektifin grfl alann tam olarak kullanmaz,

kenarlardan belli bir miktarda keser ve ortadaki
alan kullanr. Bu, her ne kadar olumsuz gibi dursa da, olumlu bir yan olduu da dflnlebilir.
N
A M A
Alglayclarn salkl kullanm ve temizlik yntemlerinde dikkat edilmesi gereken noktalar

aklamak.
D-SLR makinelerin alglayclarnn zerine toz
yapflmas, saysal fotorafn nemli olumsuzluklarndan birisi olarak grlebilir. Dikkatli davranlsa bile tozlanma nlenememektedir. Alglaycya yapflan tozlarn fotoraf zerinde brakt
noktasal koyu lekeler ou zaman ok rahatsz
edici boyutlara ulaflabilir. zellikle gkyz gibi
homojen renk alanlarnda iyice grnr hale gelebilir. Hatta, yazlmla temizlenebilecek aflamann tesine de geebilir. Alglaycnn olabildiince temiz tutulabilmesini salamak zere Canon gibi baz markalar, makinenin alfl ve kapanflnda alglaycy titretme aracl ile tozlarn
yapflt yerden dflecekleri varsaymna dayanarak zm bulmaya alflmfllardr. Alglaycya
yapflan tozlar en belirgin bir flekilde, diyafram
iyice ksk tutarak (f.22 gibi bir deerle) beyaz
bir duvarn ekildii fotoraflarda teflhis edilebilir. Alglaycnn kirlenmesi, tozlanmas durumunda ilk seenek, kullancnn makineyi servise gtrmesidir. kinci seenek ise, kendi olanaklaryla temizlemeyi denemesidir. Kullanc bu konularda deneyimli deilse, elinde operatr hassasiyeti yoksa, hatta sabrl deilse, bu ifli kendi baflna yapmas makinenin alglaycsna zarar vermesine neden olabilir. Yine de fotoraf kendi
olanaklar ile bunu deneyecekse, temizleme yapt odann toz zerrecikleri ile dolu bir oda olmadna dikkat etmek gerekiyor. Hava vakumlu
sprey kutular ise alglayc temizliinde alternatif
bir zm olarak grlebilir.
78
N
A M A
Tarayc sistemlerinin zelliklerini aklayarak

tarayclar snflandrmak.
Saysal grnt ifllem srecine girmenin tek yolu
saysal fotoraf makineleri deildir; basklar, pozitif veya negatif filmleri eflitli kalitede tarayclar aracl ile saysallafltrmak da olasdr. Bir fotorafnn kendine ait bir tarama sisteminin olmas, nemli bir avantaj olabilir. Bu durumda fotorafnn tarama ifllemini hangi amala yapaca nemlidir. nk tarama kalitesi, ifllemi yapan
aygtn kalitesiyle doru orantl olacaktr. Tarama aygtnn optik znrlnn, en nemli
lt olduu sylenebilir.
Taramalar kiflisel olanaklarla halledilmeyecekse,
bir servis brosu seimi yapmak gerekir. Tarama
amacyla ilk kez denenecek bir yere, tm fotoraflarn gnderilmesi doru olmaz. Bu durumda,
taranmas en kolay (iyi flk, kontrast, renk, kumluluk, vb.) fotoraflardan az sayda, buna ek olarak taranmas en zor (az pozlanmfl ve/veya fazla pozlanmfl, kontrast ok fazla ve/veya ok dflk, kumluluk oran yksek, vb.) fotoraflardan
da az sayda seilmeli, bunlarn tarama sonularna gre hareket edilmelidir. Bu fotoraflardan
elde edilen sonularn tatmin seviyesine gre gerekirse bir daha taranmalar talep edilmeli, ya da
baflka bir servis brosuna gidilmelidir. Tarayclarn bir blm, dzyatak tarayc olarak tanmlanrlar. Profesyonel amalarla kullanlmalarna
karfln, amatr kullancya hitap eden cihazlardr.
Epson, HP, Mustek, Canon, Microtek, Plustek gibi markalarn rettii dz yatak tarayclar genellikle A4 llerinde gelirler. A3 ve daha byk
modelleri de bulunabilmekte, fakat maliyeti artmaktadr. Bu tip tarayclarn saydam taramay
mmkn klan adaptr / flasileri vardr ama kalite genellikle hayli dflktr. Yksek kalitede tarama amacyla retilen cihazlar ise tamburlu tarayclardr. Sadece profesyonel kalitede ifl retmek zere tasarlanmfl hayli yksek yatrm btesi gerektirirler. 35mm kk format da dahil
olmak zere her boyutta saydamdan veya baskdan tarama almak olasdr. zellikle 35mmden
byk filmler kullanlyorsa, muhakkak tamburlu tarayc tercih edilmesi gerekir. Bunlarn dflnda, hem 35mm gibi kk format, hem de 4.5 x
6 cm, 6 x 7 cm gibi orta format filmleri taramak

zere, yar profesyonel ve profesyonel amal tarayclar da retilmektedir. Bu tip tarayclar tamburlu tarayclara gre daha kk boyutlu, fiyatlar da ok daha dflktr. Imacon gibi markalarn tarayclar dflnda, tarama kalitesi tamburlulara gre karfllafltrlacak seviyede olmasa da,
saydam tarama adaptr olan dzyatak tarayclarla karfllafltrldnda ok daha iyi sonular elde edilmektedir. Stdyo hizmeti veren iflletmelerin birou, basklar dflnda fotoraflarn saysal
versiyonlarn da bir CDye yazarak fotorafya
verebilmektedir. Bu tr stdyolarda kullanlan
ve minilab olarak adlandrlan makineler, ncelikle negatiften otomatik olarak hzl bir flekilde
tarama yaparlar. Daha sonra bu taramalardan
bask yaplr. Bu aygtlarn tarama sistemleri de
saysallafltrma srecinde kullanlabilecek alternatiflerden birisi olabilir.
79
Kendimizi Snayalm
1. CCD ya da CMOS olarak ikiye ayrlan ve zerlerine
dflen renk ve flk bilgisini kaydedip bunlar saysal verilere, piksellere dnfltren cihazlara ne ad verilir?
a. Alglayc
b. Flash kart
c. SD kart
d. Mikroip
e. Spektrofotometre
6. Tarama cihazlarnda bulunan Digital ICE yazlm

opsiyonu ile ilgili afladaki ifadelerden hangisi
yanlfltr?
a. izik ve toz gibi sorunlar giderir
b. Renk dzeltmeleri yapabilir
c. Kontrast ve pozlamay iyilefltirir
d. Net alan derinliini artrr
e. Kumluluk orann azaltr
2. Afladakilerden hangisi CMOS alglayclarn teknolojik zelliklerinden biridir?

a. Her zaman mkemmel renkler sunmalar
b. Daha dflk enerji tketimi yapmalar
c. Kumluluk dzeyleri en dflk alglayclar
olmalar
d. Yalnzca gece grfl kameralarnda kullanlmalar
e. Gelifltirme maliyeti en yksek olan alglayclar
olmalar
7. Dzyatak tarayclar ile ilgili afladaki ifadelerden

hangisi yanlfltr?
a. A3, A4 ve daha byk boyutlu tarama yapan
modelleri vardr.
b. Opak ve saydam tarama yapabilirler.
c. Hem negatif hem de pozitif film tarayabilirler.
d. En yksek tarama kalitesini salarlar.
e. Baz modelleri tarad yazy word dosyasna
dnfltrebilir.
3. Afladakilerden hangisi CCD ve CMOS alglayclarn

ortak teknik zelliklerinden biridir?
a. Her ikisinde de gmfl bromr kullanlmas
b. Kullanm annda ayn oranda snmas
c. Enerji tketimlerinin eflit olmas
d. Yksek kumluluk zellii taflmas
e. Her ikisinin de silikon esasl olmas
4. Olympus gibi baz markalarn kulland spersonik
dalga filtresinin ifllevi afladakilerden hangisidir?
a. Ultraviyole flnlarn engellemek
b. Makinenin titremesini nlemek
c. Alglayc yzeyine toz yapflmasn engellemek
d. Yksek ASA ekimlerinde kumluluu azaltmak
e. Fotoraflarn daha aydnlk olmasn salamak
5. Afladakilerden hangisi tarama cihazlarnn en
nemli kalite ltdr?
a. Optik znrlk
b. nterpolasyon oran
c. Lamba gc
d. Saydam tarayabilme zellii
e. Tarama hz
8. Afladaki alglayclardan hangileri dzyatak tarayclarda kullanlr?

a. CCD ve CIS
b. CCD ve X3 Foveon
c. X3 Foveon ve CIS
d. X3 Foveon ve CMOS
e. CCD ve CMOS
9. Sadece profesyonel kalitede ifl retmek zere tasarlanmfl hayli yksek yatrm btesi gerektiren tarama
aygt afladakilerden hangisidir?
a. Slit-scan tarayclar
b. Dzyatak tarayclar
c. Newton halkalar
d. Minilab tarayclar
e. Tamburlu tarayclar
10. Tamburlu film ile ilgili afladaki ifadelerden hangisi
yanlfltr?
a. Satfl fiyatlar ok yksektir.
b. En yksek kalitede taramay gereklefltirirler.
c. En yksek znrlkl taramay bile bir ka
saniyede tamamlar.
d. Ak ve koyu renk alan tanmlar ok detayldr.
e. Saydam baflna tarama maliyeti yksektir.
80

1. a
2. b
3. e
4. c
5. a
6. d
7. d
8. a
9. e
10. c
Yantnz yanlfl ise Sensr Tipleri konusunu

Yantnz yanlfl ise Sensr Tipleri konularn
Yantnz yanlfl ise Sensr Tipleri konusunu
Yantnz yanlfl ise Sensr Temizlii konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise Tarayc Sistemler konusunu yeniden gzden geiriniz.

Sra Sizde 1
Grnt kaydedici olarak kullandmz alglayclarn
yksek voltajda alflmas normalden daha fazla snmasna neden olacaktr. Normalden daha fazla snma ise,
yksek enerji tketimi anlamna gelir. Bir enerji trnn tketimi sayesinde alflan btn aygtlar gibi, saysal fotoraf makineleri de enerji tketirler. Ancak alflma srecinde gerek program kullanm gerek ekilen
fotoraflarn izlendii LCD ekranlar gerekse ekilen fotoraflarn hafza kartlarna kayt sreci, nemli lde
enerji tketimi gereklefltirmektedir. Bu tketime bir de
zoom objektiflerin kullanm srasndaki motor alflmas, beenilmeyen fotoraflarn silinmesi iin harcanan
enerjiyi eklersek, bir fotorafnn ok nemli lde
enerji tketimi yaptn grebiliriz. Oysaki alflma ve
seyahat annda en nemli konulardan biri, fotorafnn enerji kaynadr. Uzun sre alflmak zorunda olan
ve pilini doldurmak iin frsat yaratma flans olmayan
bir fotorafnn, olmadk bir zamanda pili boflaldnda yapabilecei hibir fley yoktur. flte bu yzden, saysal makinelerin sensrlerinin dflk enerji tketimi ile
alflmas, snmamas en nemli zelliklerinden biri saylabilir.
Sra Sizde 2
Alglayc temizlii yapmak kimi zaman kanlmaz olmaktadr. Ancak temizlik, makinenin temizlik modu
kullanlarak yaplmaldr. Bu modda makine pil kullanmndan karlr. Elektrik enerjisine balanan makinenin ayna ve perdesinin aniden kapanma sorunu ortadan kalkar. Bu sayede olas bir mekanik sorun yaflanmas engellenmifl olur. Alglaycnn B modunda temizlenmeye alfllmas sakncaldr. nk B modunda bulunan makinenin alglaycy alglamasn srdrmektedir. Bu sre, alglaycnn enerji kulland andr. Enerji kullanan alglayc, statik elektrik nedeniyle ortamdaki tozlar kendine ekecektir. Bu da temizlenmeye, tozlardan arndrlmaya alfllan alglaycnn daha fazla toza maruz braklmasna neden olur. Bu yzden alglayc
temizlii aflamasnda alglaycnn alflmyor olmas gerekmektedir.
Sra Sizde 3
Tarama cihazlarnn en nemli teknik zelliklerinden
biri, optik znrlkleridir. Herhangi bir amala tarama aygt edinmek isteyen ya da bir aygt tarama amacyla kullanmak isteyen kifli, yapaca taramada belirli
bir boyut kullanmak durumundadr. Bu boyut, taranacak grselin hangi llerde, nasl bir byklkte baslaca ile ilgilidir. Bir gazetede tam sayfa baslacak bir
fotorafn kartpostal byklnde taranmas, yeterli
kaliteyi salayamaz. Ya da akhava reklamnda kullanlacak bir fotorafn 10x15 cm gibi bir lde taranmas dflnlemez. Yksek kalitede bir tarama, yaplacak
basknn boyutlarnda olmaldr. Her tarama aygt, her
lde tarama destei vermez. Tarama aygtnn znrlnn, kullanm alanna uygun olarak seilmesi
gerekir. Bu nedenle, tarayclarn optik znrlnn yksek olmas nemlidir.
81
Zafer KAPTANOLU
Seilmifl Fotoraflar
Zafer KAPTANOLU
82
83
Zafer KAPTANOLU
Zafer KAPTANOLU
84
Zafer KAPTANOLU
85
4
Amalarmz
N
N
N
N
N

Geleneksel bask malzemelerini ve bask srecini aklayabilecek,
Duyarl yzeyler zerinde saysal pozlamann nasl gereklefltirildiini
aklayabilecek,
Banyo srecinin nasl gereklefltirildiini ve her aflamada nelerin ortaya ktn aklayabilecek,
Fotoraf basksnda kullanlan kadn yapsn ve duyarl yzey zerinde
renklerin nasl olufltuunu saptayabilecek,
Bask srecinde kaliteye etki eden faktrleri sralayabilecek bilgi ve becerilere sahip olacaksnz.
Anahtar Kavramlar
Duyarl Yzey
Agrandizr
Ana Renk
Ara Renk
RGB
CMYK
Banyo Dngs
erik Haritas
Saysal Fotoraf Bask

Teknikleri
Bask Sreci ve
Aygtlar I
IfiIA DUYARLI YZEYLERE

GELENEKSEL POZLAMA
IfiIA DUYARLI YZEYLERE
SAYISAL POZLAMA
BANYO AfiAMALARI
TEMEL RENK BLGS VE RENKL
KAIT BASKISI
BASKI KALTESN ETKLEYEN
FAKTRLER
Bask Sreci ve Aygtlar I

N
IfiIA DUYARLI YZEYLERE GELENEKSEL POZLAMA

A M A
Geleneksel bask malzemelerini ve bask srecini aklamak.
Fotoraf ekmek, fotoraf retiminin yalnzca bafllang aflamasdr. Doru fl,

teknii ve makineyi kullanmak ise, doru fotoraf retiminin bafllangcdr. ster
fotoraf sanats, ister amatr, isterse reklam fotorafs olsun, fotoraf alannda
faaliyet gsteren kifli, ekim sonras sreci, baflka bir deyiflle, bask konusunu da
bilmek durumundadr. ekim aflamasnda yaplan alflmann kalitesi ne kadar iyi
olursa olsun, sonuta ortaya kacak olan grntnn kalitesinin yksek olmas
da, dflk olmas da bask srecinde gerekleflecektir.
Bu nitede, fla duyarl yzeylere bask yapan sistemlerin nasl alfltn greceiz. Gemiflten gnmze bu teknolojinin nasl gelifltiini ve flu andaki teknolojik olanaklar ile birlikte, kullanm alanlarn da ok genifl bir kapsamda deerlendirmifl olacaz.
Agrandizr
Franszca kkenli olan bu kelimenin Trke karfll bytcdr. Cinslerine
gre 10-20 kat byltme yapabilirler. Bazlar ise yar yarya veya 1/4 orannda kltme imknna sahiptir. Agrandizrler, aslnda amatr kameralar ile ekilen negatiflerden kda fotoraf basks yapmak iin yaplmfltr. Fakat fleffaf negatif veya dia pozitiflerden ekim yapmak iin de kullanlmaktadrlar.
Agrandizrler dikey veya yatay alflr. Iflk kayna, kondansr (difzer), film
flasesi, krk ve objektif yukardan afla doru pefl pefle dizilir. Cihaz bir sehpa
zerinde durur. Kumanda tablosu makine stnde veya ayr bir kutu stnde yerleflik olarak bulunabilir.
Agrandizr basklar yapmak iin karanlk bir odaya ihtiya vardr. Bu odann da iki
temel blm olmas gerekmektedir:
Bask yaplacak ve agrandizrde bytlerek katlarn basld kuru blm,
Kat banyolarnn banyo kvetleri, banyo sresince kullanlan ara ve gerelerin bulunduu slak blm
Ayrca bask yaplacak odann scaklnn 20 derece civarnda olmasna dikkat
edilmesi gerekmektedir. Bask yaplacak odaya hibir yerden flk szmamas iin
zel aba harcanmaldr.
SIRA SZDE
SIRA SZDE
D fi N E L M
D fi N E L M
88

S O R U
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K K A T srasnda kullanlan kimyasallardan zarar grmemek iin, odada

Kat ve filmDbanyosu
bulunan havann srekli deiflimini salayabilecek kapasitede bir havalandrma sisteminin kurulu olmas
gerekmektedir. Yeterli hava deifliminin salanamamas durumunda, s
SIRA SZDE
ile buharlaflan kimyasallar solunum yoluyla insan vcuduna girebilecektir. Kimyasallarn
solunum yoluyla alnmas bilindii gibi, insan salna zararldr.
N N
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
AMALARIMIZ
Agrandizrlerde flk kayna olarak 75 Watt ya da 150 Watt opak fotoraf ampulleri kullanlr (yeni tip agrandizrlerde halojen lambalar da kullanlr). Btn
K ayn
T A Ptemel prensibe gre alflr. ne delii fotoraf makinesini dagrandizrler
flnn; grntnn olufltuu yzeye negatif film konularak tam arkasndan flk verildii zaman, karanlk kutu iinde grntnn oluflmasnn tamamen tersi gerekL E V Z Y O Naydnlatlan negatif filmin grnts karanlk kutu iinden geleflir. IflklaT Earkadan
erek ine deliine (yani objektife) ulaflr. Ve objektif, filmin grntsn karfldaki bir yzeye yanstr. Btn bu sre, karanlk bir ortamda gereklefltii taktirde
grnt gzle grlebilir. Aydnlatma kaynandan gelen flk, negatif filmin zeNTERNET
rinden geerek objektifte toplanr. Objektif, filmin grntsn fla duyarl olan
fotoraf kdna yanstr (fiekil 4.1).
fiekil 4.1
Agrandizr.
Aydnlatma kaynandan gelen flnlarn, negatif karesinin stnde toplanmas

gerekir. Iflk kaynann hemen nnde merceklerden oluflan bir kondansr sistemi yer alr. Bu sistem, flk kaynaklarndan gelen flnlar dz halde film karesi stne ynlendirir.
Agrandizrn kafa sistemi bir taflyc kola baldr. Agrandizr kafas taflyc
kol stnde afla yukar hareket edebildii gibi, yere ve duvara grnt yanstrken yatay olarak da dnebilir. Yatay olarak dnme zellii, grnt yanstma srecinde objektif ile bask yzeyi arasndaki mesafenin artrlmas amacyla kullanlr. Bu mesafenin artrlmas, byk basklarn yaplabilmesi iin gerekli olan byltme alann salamak iin gerekli olabilmektedir.
89
4. nite - Bask Sreci ve Aygtlar I
Negatif taflyclara Kitap biiminde flase denir. Filmin flaseye yerlefltirilmesi, kitabn sayfalar arasna koymaya benzer. Negatif taflyc flase, agrandizrn en
nemli paralarndan biridir. Negatif film bu flase iinde dzgn bir flekilde durur.
Film flase iinde mentefle fleklindeki iki metal plaka arasna yerlefltirilir. fiasenin
mentefleli paras kapandnda film, iki plaka arasnda dz bir flekilde kalr.
Agrandizrlerin objektifleri, fotoraf makinesinin objektifi kadar nemlidir. Agrandizr objektifleri, fotoraf makinesi objektiflerinden daha basit bir yapda retilmektedir. Bu objektiflerin diyafram sistemi de olduka basit bir yapya sahiptir.
35 mmlik negatifler iin normal odak uzakl, (agrandizr objektifi) 50 mm,
roll filmler iin ise 90mm veya 120mmdir. Objektifler genellikle vida sistemi ile agrandizre balanr. Agrandizrn kafasnn afla-yukar hareketi grntnn bykln belirler. Film flasesine krk sistemi ile bal olan objektif, bu krk
sistemi ile ileri geri hareket ederek bykl belirlenmifl olan grntnn netlefltirme iflleminin yaplmasn salar.
Bir agrandizrn yukar-afla hareketi, netleme kr ve objektifinin
SIRA fotoraf
SZDE makinesi
ile birbirine benzer yanlar nelerdir?
D fi N E L M
Agrandizrde negatif grntnn kada pozlanmas, fotoraf
makinesinde filmin pozlanmasna benzer. Pozlama agrandizrn fl kontrol edilerek gerekleO R ise,
U
flir. Iflk, miktar asndan objektifin diyafram ile kontrol edilir. SSre
fln ak
kalma zaman ile kontrol edilir. Ifl sre asndan kontrol edebilmek iin agrandizrlere balayarak kullanmak amacyla zel olarak retilmifl zaman ayarlayc
DKKAT
aygtlar kullanlr. Bu aygtlar poz saati olarak adlandrlrlar.
En temel zelliklere sahip herhangi bir agrandizr aracl ile ok kolay bir fleSIRAyaplabilir.
SZDE
kilde, 30x40 cm boyutlarna kadar fotograf kartna pozlandrma
rnein siyah/beyaz bir negatifi, fla duyarl 30x40 cm ebadndaki fotograf kartna
pozlandrdktan sonra srasyla Gelifltirme (Developer/2dk civar), Durdurma (StopAMALARIMIZ
per/5sn) ve Sabitleme (Fixer/3dk) banyolarndan getikten sonra fla duyarl fotoraf kad zerinde grnt oluflturulmufl ve sabitlenmifl olur.
Ifla duyarl fotoraf kadn (siyah/beyaz iin) mikroskopla
ilk
K T Aincelersek
P
baflta tabanda kat gzkr (kat tabanl katlar iin - RC (plastik) tabanl katlarda taban yine kattr ama alt tabakada kadn banyodan rahat gemesini salayan ince zar fleklinde reine tabakas vardr). Hemen tabannT Estnde
L E V Z Y O Njelatin iinde kk baryum slfat tanecikleri bulunan ve sspansiyon grevi gren bir kat
vardr. Bu katn grevlerinden biri, duyarkat kat hamurundaki herhangi yabanc bir maddeye karfl korumak ve duyarkatn taban tarafndan emilmesini nlemek N T E R N E ise
T fla dutir. Dier bir grevi de kada beyazlk vermektir. Bu katn stnde
yarl, duyarkat bulunur. Parlak katlarda duyarkat dfl etkilerden korumak iin
ok ince ve sertlefltirilmifl bir jelatin tabaka vardr. Mat katlarda sertlefltirilmifl bir
jelatin tabakas bulunmamakla beraber, duyarkat iine karfltrlan baz kimyasal
maddelerle, dfl etkilere karfl diren salanmfltr.
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
Poz saati: Fotoraf
makinelerinde pozlama
sresini belirlememizi
SIRA SZDE
salayan rtc
mekanizmasnn yapt
ifllemin ayns, fotoraf
basks srasnda da gerekli
AMALARIMIZ
olmaktadr. Duyarl
yzey
zerine flk verme sresi,
pozlama sresidir.
Agrandizrde bu ifllemi
K T ilave
A P
yapmamz salayan
aygtlar poz saati olarak
adlandrlr.
N N
TELEVZYON
NTERNET
90
IfiIA DUYARLI YZEYLERE SAYISAL POZLAMA
N
AM A
Duyarl yzeyler zerinde saysal pozlamann nasl gereklefltirildiini aklamak.
Teknolojinin geliflimi ile beraber fotoraf basks retme yntemleri de geliflmifltir.

nceden byk ebat renkli veya Siyah/Beyaz bask yapmak ok zor iken artk eflitli saysal pozlandrma yntemleri ile bu basklar yapmak hem kolay, hem daha
ekonomik olmufltur. Bu blmde fla duyarl aygtlarn saysal olarak alflanlarnn neler olduunu ve nasl alfltklarn greceiz.
fiu anda piyasada byk ebat bask yapabilen marka vardr. Durst, OCE ve
Chromira. Genel anlamda hepsinin iflleyifli benzemektedir. Durst firmasnn rettii pozlandrclarda RGB (Krmz, Yeflil, Mavi) lazerler gelen saysal bilgiyi bir flk
hzmesi fleklinde negatif fotoraf kad zerine pozlandrrlar. Bu pozlandrma
esnasnda flk hzmesinin iindeki bilgiler deiflirken ayn anda fotoraf kad da
senkronize bir flekilde makinenin iinde akmaya bafllar. Bu sre, ok byk bir
agrandizr bir karanlk kutu iine konmufl gibi dflnlebilir. Nasl ki agrandizrn pozlama yapmas iin bir flk gndermesi gerekiyorsa, lazer pozlandrma sisteminin de iflleyifli ayndr. Ancak arada temel bir farkllk vardr; Lazer pozlama
tekniinde grnt (bilgi) kadn zerine tek seferde dflmez, adete izgisel bir
flk demeti halinde satr satr pozlanr. Durst Lambda sistemlerinde bu sayede 50
metre srekli pozlandrma yapmak mmkndr (fiekil 4.2).
fiekil 4.2
Durst Lambda
sistemi.
SIRA SZDE
SIRA SZDE
D fi N E L M
D fi N E L M
S O R U
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
Lazer pozlandrma
D K K A Tsistemlerinde bask alan genifl olduu iin, basknn pozlama aflamas inkjet bask sistemlerine benzemektedir. Grnt agrandizrdeki gibi tek bir seferde
pozlanmaz. Kadn rulo halinde dnfl hz ile, grntnn flk demeti halinde lazer ile
SIRA SZDE
pozlanmas efl zamanl bir hzda gerekleflir. Bu yzden, makinenin alflmas ve hz ile ilgili deerler dzenli olarak kontrol altnda tutulmaldr.
N N
AMALARIMIZ
Krmz lazeri helyum-neon, mavi ve yeflil lazeri argon gaz tipinde olan Durst
Lambdann alflmaya bal olarak lazerlerindeki gaz zamanla azalr. Biten gazla
K kullanlamaz
T A P
beraber lazer
hale gelir ve bunun yerine yeni lazer koymak gerekir.
Lazerin belli bir gte ve dengede olmasn salayan voltaj ve wat ayarlar bulun-
TELEVZYON
TELEVZYON
NTERNET
NTERNET
91
maktadr. Srekli iklimi kontrol altnda tutulmufl bir odada bu lazer gleri kontrol
edilir ve zamanla sonularda deifliklik olmasn diye fabrikasyon ayarlarna uygun
bir flekilde ayarlanr. Bilgisayarda hazrlanmfl olan TIFF, JPEG veya herhangi bir
grnt dosyas UNIX terminali zerine kurulmufl zel bir RIP program aracl
ile makineye piksel demetleri halinde bir fln bilgisi olarak dnfltrlr. Bu iflleme Rasterizing denir. Her makinenin ayr RIP sistemleri ve dnfltrme programlar olabilir. Ama temel olarak bir sonraki blmde de greceimiz gibi bir piksel
dosyasn (TIFF) noktasal olarak basmak iin bile (inkjet) ok basit de olsa bir rasterizing ifllemi yani bir tercmanlk ifllemi yaplmak zorundadr.
Tercme edilmifl grnt verileri, pozlandrcnn Krmz, Yeflil ve Mavi kanallarndan ayr ayr duran lazerlerini harekete geirir. Grntnn iindeki ton, renk
ve flk dengesine gre makine, otomatik olarak hangi kanaldan ne kadar gte lazer kullanacan hesaplar. ayr kanaldan lazer fln olarak kan grnt verileri kuvvetli, yeterli ve keskin bir pozlandrma yapabilmek iin, ok dz ve sarslmaz bir sath zerinde yol kat ederler. Bu srecin sonunda, makinenin lazeri de
birlefltirip slah olmufl tek fln demetine dnfltrd blme gelirler. Bu blm,
Upper Part diye adlandrlr. Burada izgisel olarak barnan grnt verileri fln
halinde karfllarnda saatte 20 metrekare hzla akmakta olan fotoraf kadna yansmaya bafllarlar. Bu noktada flk kayna olan lazerler ve st nite ile kat akfl
hznn mkemmel flekilde senkron alflmas ok kritiktir. Pozlandrma ifllemi bu
flekilde tamamlanan kat rulosu, geleneksel olarak renkli kat banyolarnda kullanlan RA4 banyo ifllemi iin karanlk ortamda banyoya verilir.
OCE Lightjet veya Chromira makinelerde fla duyarl negatif fotoraf kad
bir tanbur etrafna makine tarafndan sarlr. Chromira makinelerde bu pozlandrmay, led demetinden oluflan bir flk kayna yapar. Lightjetlerde ise Krmz ve
Yeflil lazerler helyum-neon, mavi ise argon lazer gaz ile doludur. RIPlenen grnt verileri makineye aktarlr ve tanbur hzla dnerek evresinde sarl olan kad
izgisel ama srekli bir fln demeti halinde pozlar. Bu sistemlerde en fazla metreye kadar pozlama mmkndr. Durst Lambda sistem ile rulo boyutunda (genelde 50 metre) pozlama yapmak mmkndr.
Pozlanan kat (genelde pratiklii asndan negatif kat) karanlk ortamda
makineden kartlr ve geleneksel olarak analog pozlandrma sistemlerinde de
kullanlan RA4 banyo makinesine, banyo edilmek zere rulo halinde verilir. Bu
aflamada renkli kat banyosu devreye girmifl olur.
Geleneksel yzeyler olarak tanmladmz fotoraf kartlar zerineSIRA
saysal
pozlama yapSZDE
labildiini grdk. Sizce bilgisayar ortamnda retilmifl bir grntnn fotoraf filmi zerine pozlanmas (fotoraf makinesi ile ekilmifl gibi) mmkn olabilir mi? Nedenleriyle
D fi N E L M
tartflnz.
BANYO AfiAMALARI
N
A M A
Rasterizing (RIP): En temel

anlamda bu ifllem srasnda
basmak istediimiz
grntlerin kat zerinde
fln haline dnfltrlrken
almfl olduklar bilgilerdir.
Baflka bir deyiflle, bir tr
dnfltrme, tercme etme
srecidir.
S O R U
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
Banyo srecinin nasl gereklefltirildiini ve her aflamada nelerin

DKKAT
ortaya ktn aklamak.
N N
Fotoraf filmi ya da kad stnde normal olarak, ekimdenSIRA

ya SZDE
da pozlamadan
sonra gzle grlen bir grnt oluflmaz. Yalnzca, fln etkisiyle gmfle dnflmfl, gmfl bromr taneciklerinin oluflturduu bir gizli grnt bulunur. Gizli gAMALARIMIZ
rnty, bir dizi kimyasal ifllemle aka grnebilir ve kalc grntye dnfltrmeye banyo ifllemi denir.
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
K T A P
TELEVZYON
TELEVZYON
92
Gelifltirici
Banyo ifllemlerinin ilk ve en nemli evresi Gelifltirmedir. Gelifltirmede, flk grmfl olan gmfl tuzu grenleri, gmfle indirgenir. Bu srete, flk grmemifl grenler, etkileflime uramaz. Poz verme srecinde oluflan ve yalnzca 10 gmfl atomu
ieren gizli grnt noktacnn, toplam 1010 (10 000 000 000) gmfl atomu ieren btn greni indirgemeye sokma zellii, fotoraflk maddelerinin yksek duyarlkta olmasnn temel nedenidir.
Banyoda, buna uygun bir indirgeyici ya da iki indirgeyiciden oluflan bir karflm
bulunur. Gelifltirme banyolarna katlan bafllca madde, hidrokinon, p-aminofenol ve p-fenilen diamindir (Renkli fotograf banyosu da hidrokinon ve p-aminofenol yoktur sadece p-fenilen diamin trevleri aktif maddedir). Sz konusu maddelerin indirgeme gc, zeltinin alkalilik oranna bal olarak artar. Bu nedenle
banyoya, boraks, sodyum karbonat ya da kostik soda gibi, uygun alkaliler katlr.
Gelifltirme tepkimesi sonucu aa karlan bromr iyonlarnn, tepkimenin orann azaltmas yznden, taze ve kullanlmfl gelifltiriciler arasndaki fark en aza indirmek iin, zeltiye potasyum bromr de eklenir.
Gelifltirici zeltilerinde, ayrca sodyum slfit bulunur. Sodyum slfit, gelifltirici
maddesinin atmosferdeki oksijenle ykseltgenmesini engelleyerek, banyonun saklanma mrn uzatr. Slfit, alkali zeltilerde tepkimeye giren ve ayrflarak renkli tanecikler reten ykseltgenmifl gelifltirici banyosuyla da kimyasal tepkimeye girerek, fotorafta lekelerin oluflmasn nler.
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
SIRA SZDE
D fi N E L M
AMALARIMIZ
S O R U
K T A P
DKKAT
TSIRA
E L E VSZDE
ZYON
AMALARIMIZ
NTERNET
K T A P
Geleneksel yzeyler
zerine agrandizr ile yaplan pozlama ile lazer flnlar kullanlarak
SIRA SZDE
yaplan pozlamalarn banyo sreleri arasnda sizce bir farkllk var mdr?
D fi Nfotoraflarda,
ELM
Siyah-beyaz
birbirine karflmfl ok kk lifler halinde beliren ve
siyah olan gmfl, banyo iflleminin temel rndr. Ykseltgenmifl banyo, sonraki ifllemlerleSykanp
O R U atlr. Renk efllefltiricisiyle gelifltirme iflleminde retilen p-fenilen diaminin tepkimeye girdii renkli fotoraflarda ise, gmfl, istenmeyen edir.
Normal banyo iflleminde (hem siyah-beyaz, hem renkli), flk grmemifl alanlarda
DKKAT
hi bir kimyasal tepkime olmaz; en ok (ya da dorudan) flk grmfl alanlarda,
SIRA SZDE
en koyu karartlar
ortaya kar. Dolaysyla, elde edilen ilk grnt, fotoraf ekiSIRAton
SZDE
len nesnedeki
deerlerinin tersine verildii bir negatiftir.
Sonu Dolarak
alandaki gmfl kristalleri gelifltirici banyoda metalik
fi N E Lpozlanan
M
gmfl haline gelirken boyar madde meydana kar ilgili katmandaki renge boyaAMALARIMIZ
nrlar. Daha sonra aartma ve sabitleme banyosu ile bu gmfl aartlr ve yzeyS O R U
den atlr.
N N
K T A P
KKAT
Ifla duyarlDfotorafik
malzemelerin banyo ifllemleri ok nemli bir sretir. Fotoraf
teknolojisinde fla duyarl malzeme zerinde kimyasal srele ortaya kan grntlerin
doru zellikleri
taflmas ve kalcl, kimyasal malzemelerin salkl ve doru kullanm
TSIRA
E L E VSZDE
ZYON
ile mmkndr. Tazeliini yitirmifl banyo kullanm, banyo srecinde s ve zamanlama gibi kurallarn gz ard edilmesi, fotorafik grntnn mrnn ksa olmasna ve abuk
AMALARIMIZ
bozulmasna
yol aacaktr.
N N
NTERNET
Aartma ve Tespit
T A P ortaya kan metalik gmfl ve gmfl bilefliklerinin kat yGelifltirme Kiflleminde

zeyinden atlmas gerekir. Bu srecin sonunda geriye sadece renkler kalacaktr. Bu
TELEVZYON
TELEVZYON
NTERNET
NTERNET
ifllem Aartma ve Sabitleme (Bleach ve Fix) banyosunda gerekleflir. Metalik gmfl aartma (bleach) banyosundaki kimyasallar ile nce gmfl tuzlarna evrilir.
Fixer (sodyum veya potasyum tiosulfat) sayesinde kat yzeyinden alnr. Fakat
kat yzeyinde hala ortadan kalkmamfl kimyasallar vardr. Bunlarn yzeyden
uzaklafltrlmas iin akar suda ykanmas gerekir. Bunun iin ykama suyunun scakl ve sresi banyo kadar nemlidir. Ksacas gereksiz ve istenmeyen gmfln
atlabilmesi iin aartma iflleminde gmfl, bileflik haline getirilir ki tespit srasnda
dier bilefliklerle birleflip su ile ykandnda kadn yzeyinde kolayca atlsn ve
kimyasal tepkime sona ersin.
TEMEL RENK BLGS VE RENKL KAIT BASKISI

A M A
Fotoraf basksnda kullanlan kadn yapsn ve duyarl yzey

zerinde renklerin nasl olufltuunu saptamak.
Fotorafn temeli doal olarak, renge dayanr. Temel renk bilgisi olmadan Renkli
(ve hatta Siyah/Beyaz) basky anlamak mmkn olamaz.
Ana Renkler
Doada temel renk vardr. Krmz, Yeflil ve Mavi. 1861 ylnda James Clark
Maxwell adnda skoyal bir arafltrmac/fiziki/matematiki beyaz fln yukarda
saydmz ana renkten meydana geldiini ispatlamfltr. Maxwell, sabit bir cismin mavi, yeflil ve krmz filtreler ile ayr siyah/beyaz negatifini ekmifltir. Pozitif bir grnt elde edebilmek iin bu negatifleri siyah-beyaz pozitif filmlere basmfltr. Bylece tane pozitif film elde etmifltir. Her pozitifi ayr ayr bir projeksiyon makinesine koyduktan sonra, negatifleri ekerken kulland filtreleri de kendine ait olan pozitiflerin nne koymufltur. Bylece projeksiyonla perdeye aksettirdii grntleri st ste akfltrnca ekmifl olduu konunun tam renkli bir
grntsn elde etmifltir.
Ara Renkler
Bu ana rengin herhangi iki tanesinin bir araya gelerek birleflmesiyle yardmc ara renk meydana gelir. Krmz ile yeflil birleflmesinden sar, yeflil ve mavi birleflmesinden cyan, mavi ve krmznn birleflmesinden magenta ara renkleri meydana gelir. Ana ve ara renklerin eflitli oranlarda birleflmesiyle doadaki btn
renklerin olufltuu kantlanmfltr.
Doadaki Renk Oluflumu

Renklerin oluflumunu ve birbirleriyle iliflkilerini anlatmak gerekirse, bir diyagramla aklamak, konuyu olduka anlafllr hale getirecektir. Bu diyagram, ana renklerle ara renklerin bir araya geldikleri noktalarda oluflturduklar renkleri aklamak
asndan da nemlidir (fiekil 4.3).
93
94
fiekil 4.3
Ana ve ara renkler.
Iflk giriflimi: Birden fazla

ana rengin bir ara renk
oluflturabilmesi iin,
renklerin farkl flk
kaynaklarndan gelerek bir
noktada buluflmas gerekir.
Bu srece flk giriflimi ad
verilir.
Ana renkler olan Krmz, Yeflil ve Mavi, ara renkler olan Cyan, Magenta ve Sarnn karfltlardrlar.
Yukardaki tabloyu ezberleyerek hangi ana renklerin hangi ara renkleri oluflturduunu veya tam tersi olarak hangi ara renklerin hangi ana renkleri oluflturduunu anlayabiliriz.
rnek: Yeflil + Mavi kendi karfltlar olmayan ara renk Cyana eflittir.
rnek: Krmz + Mavi ara renk Magentaya eflittir.
rnek: Yeflil + Krmz ara renk Sarya eflittir.
Bylece ok basit bir flekilde ara ve ana renklerin yaplanmalarn anlayabiliriz.
Ayrca:
rnek: Cyan + Sar ana renk Yeflile eflittir.
rnek: Cyan + Magenta ana renk Maviye eflittir.
rnek: Magenta + Sar kendi ana renk Krmzya eflittir.
Yukardaki pratik anlatm teorik olarak flyle tanmlayabiliriz: Ana renklerin
ara renkleri meydana getirebilmesi iin flk giriflimi olmas gerekmektedir. Nitekim renkli bir filtre beyaz flktan ancak kendisine ait olan rengi geirir, dier renkleri yutar.
rnek: Beyaz fln nne mavi renkli bir filtre koyarsak yalnz mavi renk geecek ve yeflil, krmz renkleri yutacaktr.
rnek: Mavi filtrenin arkasna yeflil filtre koyduumuzu dflnelim. Beyaz flktan yalnz mavi getii iin mavi flnlar bu ikinci filtreye ulaflabileceklerdir. Bu yzden yeflil filtre konsa bile flnn iinde yeflil olmad ve sadece mavi olduu iin
yeflil filtrenin arkasnda flkszlk olacaktr. Eer mavi ve yeflil filtreleri st ste koyup fla bakarsak hi flk gemediini gzlemleyebilirsiniz.
Ancak sadece ayr ayr kaynaklarla bir flk kaynandan kp projeksiyonla
perdeye yansttmz zaman (flk giriflimi) renklerin teflekkl ettiini gzlemleyebiliriz. Ayn flekilde bir ressam krmz, yeflil ve mavi boyalar karfltrarak da beyaz
elde edemez. Sonu siyahtr. Boya karflm flk giriflimi gibi deildir. Bu yzden
95
ressamlar ara renkleri karfltrarak farkl ana renklerle veya bunlar karfltrma oranlarna gre farkl renkler elde ederler.
Yukarda anlattmz ana renkler sizlerin de gzlemledii gibi fla duyarl yzeyleri etkiler, ara renkler ise rengi meydana gelmesinde rol oynarlar.
Renkli Fotoraf Kadnn flleyifl fiekli

nceleri ana renklerle alflan eflitli duyarkatlar yaplmfltr. Ana renklerle alflan
sisteme toplamsal (additive) sentez denir ve RGB harfleri ile tanmlanr. Toplamsal sentezde renk oluflumlar, yukarda verdiimiz flk giriflimindeki ana renklerin
filtrelerinin st ste geldiklerinde yaratt skntlardan dolay ara renklerle alflan
duyarkatlar ile alfllmaya bafllanmfltr. James Clerk Maxwellin de yaratmfl olduu ilk fotoraf basks (fotoraf literatrnde Autochrome bask eflidi olarak da
anlr) bu bask sisteminin rneklerindendir (Fotoraf 4.1).
Toplamsal sentez: Ana

renkler olan Krmz, Mavi ve
Yeflil renklerin kullanld
ve ngilizce karfll olan
RGB (Red, Green, Blue)
harfleri ile tanmlanan
pozlama yntemi.
Fotoraf 4.1
Maxwellin
autochrome
basks.
James Clerk Maxwellin bask rneinden de anlaflld gibi toplamsal sentezde renkler pastel gelmekte veya bazen hi doru gelmemektedir.
Bu yzden ara renklerle olan karmsal sentez gelifltirilmifltir ve CMYK harfleri ile tanmlanr (Fotoraf literatrnde Subtractive olarak da adlandrlr.) Gnmzde fotoraf ile ilgili retilen tm malzemeler karmsal sentezle alflmaktadr.
Renkli Fotoraf Kadnn Yaps

Gnmzde lazer pozlandrma teknii ile alflan makinelerin hemen hemen hepsi negatif renkli kat malzemesi kullanrlar. Doas gerei pozitif renkli kada gre daha ekonomik, banyo sresi daha ksa ve imalat daha kolay ve seri olduundan dolay bu tercih yaplmfltr. Ayrca pozitif pozlandrmalardaki baz olumsuz etkiler de, bu yntem sayesinde devre dfl braklmaktadr.
SZDE
Geleneksel yzeyler olarak tanmladmz, banyo sonucunda ortayaSIRA
kan
renkli fotoraflarla, inkjet sistemler kullanlarak baslan fotoraflar bir birleriyle kyaslanabilirler mi?
karmsal sentez: Ara

renkler olan Magenta, Cyan
ve Sar renklerin kullanld
ve ngilizce karfll olan
CMYK (Cyan,
Magenta,Yellow ve Black)
harfleri ile tanmlanan
pozlama yntemi.
SIRA SZDE
D fi N E L M
D fi N E L M
S O R U
S O R U
DKKAT
DKKAT
96
Kuplr: Renkli negatif kat

(veya film) zerinde
bulunan, pozlandktan sonra
gelifltirici banyodaki
kimyasallarn etkimesiyle
ilgili renge boyanan
molekller. Dier bir deyiflle,
ift teflkil eden fotorafta
renkli boyalar meydana
getiren organik kimyasal
maddeler.
Renkli negatif kat, temel olarak afladaki tabakalardan meydana gelir:

Krmzya Duyarl Yzey (stte)
Yeflile Duyarl Yzey (ortada)
Maviye Duyarl Yzey (altta)
Yllarca sren arafltrma ve gelifltirme alflmalar sonucunda yukardaki sralama zerinde karar klnmfltr. Bu duyarkatlar fotoraf kad zerinde srasyla srlmfl durumdadrlar. plak gzle grlmeleri mmkn deildir. Ancak mikroskobik dzeyde ait olduklar yzeyde oluflturacaklar boyanma ile ilgili kuplrlere
sahiptirler (boyar madde genelde kimon imin, kimon di imin gibi maddelerdir).
Pozlanma esnasnda pozlanan yzeydeki fla duyarl gmfl bileflikleri gelifltirme banyosuna girdii zaman ilgili renk yzeyindeki gelifltirici moleklleri ile reaksiyona girer ve boyar madde meydana kar. Metalik gmfle dnflmfl olan
molekller, duyarkatta var olan renk kuplrleri (dye couplers) ile reaksiyon girer.
Bylece reaksiyonun olufltuu yerde boyanma meydana gelmifl olur (fiekil 4.3).
Lazer pozlandrma sistemlerinin mant, negatif filmle agrandizrde bask yapmakla ayndr. Biz bilgisayarda pozitif olarak grsek de, lazer pozlandrclarn ilerindeki programlar, grntleri otomatik olarak negatife evirirler. Bylece negatif fotoraf kadna pozlandrma gerekleflebilir. Pozlanma annda zaten emlsiyonda var olan gmfl reaksiyona bafllar. Biraz nce anlattmz banyo ifllemleri ile renkli bask elde edilir.
RNEK: Krmz, sar ve mavi renkli yapraklardan oluflan, dal da yeflil olan bir
iei gzmzde canlandralm. Elimizde bu iein negatif filmi olsa krmz yapraklar cyan, mavi yapraklar sar, yesil dallar da magenta olarak grrdk. Sar
yapraklarn ise mavi olarak grrdk. Bu negatif grnty agrandizre koyarmfl
gibi, lazerler aracl ile negatif kada pozlandrdmz zaman negatif grntnn mavi ksmlarndan gelen flnlar mavi tabakay etkileyecek ve gelifltirme banyosundan sonra sarya boyanacaktr. Yani sar renkli yapra greceiz. Cyan ksmlar (biraz nce bahsettiimiz ara renk elde etme frmllerini hatrlarsak) hem maviye hem de yeflile duyarl tabakalar etkilenecek ve banyo sonucunda maviye duyarl tabaka sarya, yeflile duyarl tabaka magentaya boyanacaktr. Magenta + Sar =
Krmz olduu iin sonu olarak negatifte cyan olarak pozlanan ksmlar krmz
yapraklar olarak karflmza kacaklardr. Magenta olarak pozlanan yerlerde ise
hem krmzya hem de maviye duyarl tabakalar etkilenecektir. Maviye duyarl olan
tabaka banyo sonucunda sarya, krmzya duyarl tabaka cyana boyanacaklardr.
Sar + Cyan = Yeflil olduu iin negatifte Magenta olarak grdmz yerler banyo
sonucunda yeflil dallarmz olarak teflekkl edecektir.
BASKI KALTESN ETKLEYEN FAKTRLER
N
AM A
Bask srecinde kaliteye etki eden faktrleri sralamak.
Btn saysal fla duyarla pozlandrma sistemlerindeki kaliteyi etkileyen en temel

faktr grntnn orijinal kalitesi ve znrldr. yi hazrlanmamfl bir grnt verisi, doal olarak baskda da iyi sonu vermez. Bu yzden aflada belirteceimiz konularn dikkatle uygulanmas gerekmektedir:
97
1) LightJet ve Chromira sistemlerinde bask sistemleri 300ppi, Durst Lambda da

ise 400ppi ile bask yapmaktadrlar. Lambdann grnt znrl
4.000dpiya eflittir. Nitelikli bir bask alp almayacamz anlamak iin Photoshop programnda grnt boyutunu Resample Image zellii kapalyken basmak istediimiz boyuta getirmeliyiz. Photoshop programnda Print
Sizeda eer grnt doru gzkyor ise (yani pikselleflme veya flulaflma
yok ise) bask doru kar. Bask cihazlarnn znrl ile grnt dosyalarnn znrl arasnda dorudan iliflki bulunmaz.
2) Kaynak grnt dosyasnn Renk uzay (color space) bask cihaznnki ile
ayn olmaldr. Dier bir deyiflle Uluslararas Renk Konsorsiyumunun (International Color Consorsium) yaratmfl olduu renk alanlar erevesinde renk
reten veya yanstan her cihaz, bir ICC ile alflr. Bu ICC bazen popler grnt iflleme program olan Photoshopun yaratcs olan Adobe firmasnn
standard olan en temel AdobeRGB olabilir. Bazen de firmalar kendi ICClerini yaratp bunu mflterilerine verirler.
Genel olarak grntmz yukarda bahsettiimiz aralardan biriyle basacaksak, basky yapacak olan makinenin hangi ICC ile alfltn renmemiz ve buna gre grnt verimizi dzenlememiz gerekmektedir. Bu flekilde dzenlenmemifl dosyalar daha sonradan Photoshop gibi bir program araSIRA SZDE
cl ile profil evirme (Profile Conversion) ifllemi sonrasnda
baskya hazr
hale getirilebilirler. Bask kalitesi ve renk uyumu ICClerin uyuflup, uyuflmamas ile balantldr. rnein bir basit saysal amatr
D fotoraf
fi N E L M makinesi
sRGB renk profilini (renk alann) kullanr. Microsoft ve HP firmalar tarafndan gelifltirilmifl olan bu renk profili daha ok internet ve ekranlar iin yaraS O R U
tlmfltr.
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
D K K Azelliklerin
T
zerinde alflma yaplan grntleri baskya hazrlama srecinde, teknik
itina ile kontrol edilmesi gerektii unutulmamaldr. Baskya gnderilecek olan belgenin znrl, renk uzay, hangi teknik kullanlarak baslaca, bask kalitesini
SIRA SZDEbelirleyen temel gelerdir. Fotorafik retimin, farkl aflamalar olan bir sreten ibaret olduu unutulmamaldr. Bu srecin her aflamas doru gereklefltirilmelidir. Herhangi bir aflamann
uygulaycsnn yapaca bir yanlfllk, btn sreci etkileyecektir. AMALARIMIZ
DKKAT
N N
3) Grnty hazrladmz ekrann bask cihaz ile uyumlu (kalibre edilmifl)

K T A P baskda da
olmas gerekmektedir. Bir dier anlamda ekranda grdmz
alabilmemiz gerekmektedir.
4) Grntler RGB hazrlanmaldr. Tm bu cihazlar CMYK dosyalar da kabul
E L E V ZRGB
Y O N dosyalaredip kendi ilerinde daha sonra RGB yapabilseler bile Tdirekt
dan daha nitelikli basklar retebilmektedir.
SIRA
SZDE renk proBaskya gnderilecek belgenin renk profili ile bask yaplacak cihazn
kulland
NTERNET
filinin uyumlu olmasnn nemini tartflnz.
TELEVZYON
D fi N E L M
AMALARIMIZ
AMALARIMIZ
K T A P
5) Grnt verisinin z Photoshop veya baflka bir programda bozulmadan

baskya gnderilmelidir. rnein daha byk grnt almak iin kaynak
S O R U verinin zdosyamzn boyutunu bytecek bir dosya kullanrsak, bunun
ne zarar vermeyecek bir flekilde uygulandna ve baskda doru sonucu vereceine emin olarak yapmamz gerekmektedir.
DKKAT
SIRA SZDE
SIRA SZDE
N N
SIRA SZDE
NTERNET
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
98
Banyo dngs: Pozlanmfl
fotoraf kartlarnn banyo
edilmesi srecinde,
makinada bulunan
kimyasallarn kullanlmakta
olan blmnden atlan
miktar kadar taze banyonun
makineye eklenme sreci,
banyo dngs olarak
tanmlanmaktadr.
Makinede bulunan banyonun
tazelii ve aktivitesi bu
ifllem sayesinde korunabilir.
6) Negatif banyo (RA4) taze tutulmal ve banyo dngs (turnover) mutlaka

kontrol edilmelidir. RA4 banyo makinelerinin Gelifltirici ve Aartma/sabitleme banyolar srekli takviye eden tazeleyici (Replenisher) kimyasallar vardr. Banyo makineleri bu kimyasallar kullanm hacimlerine gre srekli
kendi ilerindeki asl tanklara takviye ederler.
Makine iindeki banyo kullanma da bal olarak afla yukar bir hafta iinde takviye tankndan gelen ecza ile tamamyle yenilenmifl olur. Eer kullanm dflk olur ve bu sre uzarsa banyo kimyasallar bozulmaya bafllar, etkisini yitirir ve makine iindeki banyonun yeniden hazrlanmas gerekir.
7) Banyo kimyasallarnn slar ve kadn bu kimyasallar iindeki geifl sreleri kontrol edilmelidir. Normal flartlarda banyo ss negatif renkli katlarda
gelifltirme banyosu iin 35 derecedir (en fazla +, - 0,5 derece sapma olabilir) ve sresi 45 saniyedir.
Aartma ve sabitleme banyosu iin de gerekli olan s, 35 derecedir. (en fazla +, - 2 derece fark olabilir) ve sre yine 45 saniyedir. Ancak su ss mutlaka 30 veya 35 derece arasnda sabit tutulmaldr. Su ss doru olmayan banyolarda (rnein souk su) kat yzeyindeki kimyasal kalntlarnn atlma
sreci tamamlanamaz. Bu da, fotorafn daha hzl bozulmasna (sararma)
neden olur.
99
zet
N
A M A
N
A M A
Geleneksel bask malzemelerini ve bask srecini

aklamak.
Geleneksel bask srecinin en nemli aralarndan birisi agrandizr diye tanmlanan aygttr.
Franszca kkenli olan bu kelimenin Trke karfll bytcdr. Cinslerine gre 10-20 kat
byltme yapabilirler. Agrandizrler, aslnda
amatr kameralar ile ekilen negatiflerden kda fotoraf basks yapmak iin yaplmfltr. Fakat
fleffaf negatif veya dia pozitiflerden ekim yapmak iin de kullanlmaktadrlar. Agrandizr basklar yapmak iin karanlk bir odaya ihtiya vardr. Bu odann da iki temel blm olmas gerekmektedir: lki, bask yaplacak ve agrandizrde bytlerek katlarn basld kuru blm,
ikincisi ise kat banyolarnn, banyo kvetleri
ve banyo sresince kullanlan ara gerelerin bulunduu slak blm.
Agrandizrlerde flk kayna olarak 75 ya da 150
Watt opak fotoraf ampulleri ya da halojen lambalar kullanlr. Btn agrandizrler ayn temel
prensibe gre alflr. Grntnn olufltuu yzeye negatif film konularak tam arkasndan flk
verildii zaman, karanlk kutu iinde grntnn oluflmasnn tamamen tersi gerekleflir. Iflkla arkadan aydnlatlan negatif filmin grnts
karanlk kutu iinden geerek ine deliine (yani objektife) ulaflr. Objektif, filmin grntsn
karfldaki bir yzeye yanstr. Btn bu sre, karanlk bir ortamda gereklefltii taktirde grnt
gzle grlebilir. Agrandizr objektifleri, fotoraf makinesi objektiflerinden daha basit bir yapda retilmektedir. Bu objektiflerin diyafram sistemi de olduka basit bir sisteme sahiptir.
Agrandizrde negatif grntnn kada pozlanmas, fotoraf makinesinde filmin pozlanmasna benzer. Pozlama agrandizrn fl kontrol
edilerek gerekleflir. Iflk, miktar asndan objektifin diyafram ile kontrol edilir. Sre ise, fln ak kalma zaman ile kontrol edilir. Ifl sre asndan kontrol edebilmek iin agrandizrlere balayarak kullanmak amacyla zel olarak
retilmifl poz saatleri kullanlr.
Duyarl yzeyler zerinde saysal pozlamann
nasl gereklefltirildiini aklamak.
Teknolojinin geliflimi ile beraber fotoraf basks
retme yntemleri de geliflmifltir. Saysal tekno-
lojinin egemen olduu piyasada byk ebat bask yapabilen marka vardr. Durst, OCE ve
Chromira. Genel olarak bakldnda hepsinin iflleyifli birbirine benzemektedir. Durst firmasnn
rettii pozlandrclarda RGB lazerler gelen saysal bilgiyi bir flk hzmesi fleklinde negatif fotograf kad zerine pozlandrrlar. Bu pozlandrma esnasnda flk hzmesinin iindeki bilgiler
deiflirken ayn anda fotoraf kad da senkronize bir flekilde makinenin iindeki akfln srdrr. Lazer pozlama tekniinde grnt (bilgi)
kadn zerine tek seferde dflmez, adete izgisel bir flk demeti halinde satr satr pozlanr.
Durst Lambda sistemlerinde bu sayede 50 metre
srekli pozlandrma yapmak mmkndr. Bask
srecinde, bilgisayarda hazrlanmfl olan TIFF,
JPEG veya herhangi bir grnt dosyas UNIX
terminali zerine kurulmufl zel bir RIP program aracl ile makineye piksel demetleri halinde bir fln bilgisi olarak dnfltrlr. Bu iflleme
Rasterizing denir. Her makinenin ayr RIP sistemleri ve dnfltrme programlar olabilir. Tercme
edilmifl grnt verileri, pozlandrcnn Krmz,
Yeflil ve Mavi kanallarndan ayr ayr duran lazerlerini harekete geirir. ayr kanaldan lazer fln olarak kan grnt verileri kuvvetli, yeterli
ve keskin bir pozlandrma yapabilmek iin, ok
dz ve sarslmaz bir sath zerinde yol kat ederler. Bu srecin sonunda, makinenin lazeri de
birlefltirip slah olmufl tek fln demetine dnfltrd blme gelirler. Burada bulunan veriler
karfllarnda saatte 20 metrekare hzla akmakta
olan fotoraf kadna fln halinde yansmaya
bafllarlar. Pozlandrma ifllemi bu flekilde tamamlanan kat rulosu, geleneksel olarak renkli kat
banyolarnda kullanlan RA4 banyo ifllemi iin
karanlk ortamda banyoya verilir.
N
A M A
Banyo srecinin nasl gereklefltirildiini ve her

aflamada nelerin ortaya ktn aklamak.
Fotoraf filmi ya da kad stnde normal olarak, ekimden ya da pozlamadan sonra gzle
grlen bir grnt oluflmaz. Yalnzca, fln etkisiyle gmfle dnflmfl, gmfl bromr taneciklerinin oluflturduu bir gizli grnt bulunur.
Gizli grnty, bir dizi kimyasal ifllemle aka
grnebilir ve kalc grntye dnfltrmeye
banyo ifllemi denir. Banyo ifllemlerinin ilk ve en
100
nemli evresi Gelifltirmedir. Gelifltirmede, flk

grmfl olan gmfl tuzu grenleri, gmfle indirgenir. Gelifltirme banyolarna katlan bafllca
madde, hidrokinon, p-aminofenol ve p-fenilen
diamindir. Siyah-beyaz fotoraflarda, birbirine
karflmfl ok kk lifler halinde beliren ve siyah
olan gmfl, banyo iflleminin temel rndr.
Ykseltgenmifl banyo, sonraki ifllemlerle ykanp
atlr. Renk efllefltiricisiyle gelifltirme iflleminde
retilen p-fenilen diaminin tepkimeye girdii
renkli fotoraflarda ise, gmfl, istenmeyen edir. Sonu olarak pozlanan alandaki gmfl kristalleri gelifltirici banyoda metalik gmfl haline
gelirken boyar madde meydana kar ilgili katmandaki renge boyanrlar. Daha sonra aartma
ve sabitleme banyosu ile bu gmfl aartlr ve
yzeyden atlr. Gelifltirme iflleminde ortaya kan metalik gmfl ve gmfl bilefliklerinin kat
yzeyinden atlmas gerekir. Bu srecin sonunda
geriye sadece renkler kalacaktr. Bu ifllem Aartma ve Sabitleme (Bleach ve Fix) banyosunda gerekleflir.
N
A M A
Fotoraf basksnda kullanlan kadn yapsn

ve duyarl yzey zerinde renklerin nasl olufltuunu saptamak.
Doada temel renk vardr. Krmz, Yeflil ve
Mavi. James Clark Maxwell adnda skoyal bir
arafltrmac/fiziki/matematiki beyaz fln yukarda saydmz ana renkten meydana geldiini ispatlamfltr. Bu ana rengin herhangi
iki tanesinin bir araya gelerek birleflmesiyle
yardmc Ara Renk meydana gelir. Krmz ile Yeflil birleflmesinden Sar, Yeflil ve Mavi birleflmesinden Cyan, Mavi ve Krmznn birleflmesinden
Magenta Ara Renkleri meydana gelir. Ana ve ara
renklerin eflitli oranlarda birleflmesiyle doadaki btn renklerin olufltuu kantlanmfltr.
Gnmzde lazer pozlandrma teknii ile alflan makinelerin hemen hemen hepsi negatif
renkli kat malzemesi kullanrlar. Doas gerei
pozitif renkli kada gre daha ekonomik, banyo sresi daha ksa ve imalat daha kolay ve seri
olduundan dolay bu tercih yaplmfltr. Ayrca
pozitif pozlandrmalardaki baz olumsuz etkiler
de, bu yntem sayesinde devre dfl braklmaktadr. Pozlanma esnasnda pozlanan yzeydeki
fla duyarl gmfl bileflikleri gelifltirme banyosuna girdii zaman ilgili renk yzeyindeki gelifltirici moleklleri ile reaksiyona girer ve boyar
madde meydana kar. Metalik gmfle dnfl-
mfl olan molekller, duyarkatta var olan renk

kuplrleri (dye couplers) ile reaksiyon girer. Bylece reaksiyonun olufltuu yerde boyanma meydana gelmifl olur. Lazer pozlandrma sistemlerinin mant ile negatif filmle agrandizrde bask
yapmann mant ayndr. Bilgisayarda pozitif
olarak grlen grntler, lazer pozlandrclarn
ilerindeki programlar araclyla negatife evirilirler. Bylece negatif fotoraf kadna pozlandrma gerekleflebilir.
N
A M A
Bask srecinde kaliteye etki eden faktrleri sralamak.

Nitelikli bir bask alp almayacamz anlamak
iin Photoshop programnda grnt Boyutunu
Resample Image zellii kapalyken basmak
istediimiz boyuta getirmeliyiz. Photoshop programnda Print Sizeda eer grnt doru gzkyor ise (yani pikselleflme veya flulaflma yok
ise) bask doru kar. Kaynak grnt dosyasnn Renk uzay (color space) bask cihaznnki
ile ayn olmaldr. Dier bir deiflle Uluslararas
Renk Konsorsiyumunun (International Color
Consorsium) yaratmfl olduu renk alanlar erevesinde her renk reten veya yanstan cihaz
bir ICC ile alflr. Bask kalitesi ve renk uyumu
ICClerin uyuflup, uyuflmamas ile balantldr.
rnein basit saysal amatr fotoraf makinesi
sRGB renk profilini (renk alann) kullanr. Microsoft ve HP firmalar tarafndan gelifltirilmifl olan
bu renk profili daha ok internet ve ekranlar iin
yaratlmfltr. Grnty hazrladmz ekrann
bask cihaz ile uyumlu (kalibre edilmifl) olmas
gerekmektedir. Grntler RGB hazrlanmaldr.
RGB dosyalardan daha nitelikli basklar retebilmektedir. Grnt verisinin z Photoshop veya
baflka bir programda bozulmadan baskya gnderilmelidir. Banyolar taze tutulmal ve banyo
dngs (turnover) mutlaka kontrol edilmelidir.
Makine iindeki banyo kullanma bal olarak
yaklaflk bir hafta iinde takviye tankndan gelen
taze banyo ile tamamyle yenilenmifl olur. Banyo
kimyasallarnn slar ve kadn bu kimyasallar
iindeki geifl sreleri de bask kalitesini etkileyen faktrlerdendir. Su ss doru olmayan banyolarda (rnein souk su) kat yzeyindeki
kimyasal kalntlarnn atlma sreci tamamlanamaz. Bu da fotorafn daha hzl bozulmasna
(sararma) neden olur.
101
Kendimizi Snayalm
1. Ifla duyarl yzeylere saysal bask yapmay salayan pozlandrma aygt afladakilerden hangisidir?
a. Mrekkep
b. Boya
c. Argon Lazer Kayna
d. Agrandizr
e. Kondansr (difser)
2. Birden fazla ana rengin bir ara renk oluflturabilmek
iin, farkl flk kaynaklarndan gelerek bir noktada buluflmasna ne ad verilir?
a. Iflk dnflm
b. Iflk giriflimi
c. Iflk geliflimi
d. Renk deiflimi
e. RGB-CMYK girifli
3. Saysal bask ifllemi srasnda piksel dosyalarnn noktasal bilgiler haline dnfltrlmesini salayan tercme
ifllemi afladakilerden hangisidir?
a. RIP
b. TIFF
c. JPEG
d. RA4
e. Gelifltirme
4. Renkli kat banyosunda afladaki sramalardan hangisi dorudur?
a. Gelifltirme - Aartma ve Tespit - Su
b. Gelifltirme - Su - Aartma ve Tespit
c. Aartma ve Tespit - Gelifltirme - Su
d. Su - Aartma ve Tespit - Gelifltirme
e. Su - Gelifltirme - Tespit ve Aartma
5. Gelifltirme iflleminde ortaya kan metalik gmfl ve
gmfl bilefliklerinin kat yzeyinden atld banyo
srecine ne ad verilir?
a. Gelifltirme banyosu
b. Aartma ve tespit
c. Negatif-Pozitif banyo
d. Conditioner
e. A-B banyo
6. Renkli negatif kat banyosu srasnda son aflama

olan suyun derecesi olmas gerekenden ok daha souk ise afladakilerden hangisi dorudur?
a. Kat zerine bask teflekkl etmez.
b. Kat zerinde lekeler kalr.
c. Kat zerinde grnt teflekkl eder ama kimyasallardan arnmad iin, daha ksa zamanda
bozulur.
d. Kat zerinde grnt teflekkl eder ve olmas
gerekenden daha soluk grnr.
e. Kat ok ksa sre ierisinde kvrlr.
7. Afladakilerden hangisi renkli negatif katlarda fla duyarll salar?
a. Renk kuplrleri
b. Developer
c. Gmfl bileflenleri
d. Aartma
e. Pigment
8. Afladakilerden hangisi bir fotorafn bask kalitesini belirleyen etkenlerden biri deildir?
a. znrlk
b. Renk uzay
c. Fotoraf makinesinin objektifi
d. Bask teknii
e. Bask makinesinin banyo dngs
9. Lazer pozlandrma sistemlerinin mant afladaki
bask sistemlerinden hangisi ile ayndr?
a. Kumafl zerine bask teknii
b. Gravr bask teknii
c. Tafl bask teknii
d. Litografi bask teknii
e. Negatif filmle agrandizrde bask
10. Kullanlan banyonun otomatik olarak tanktan ayrlarak yerine tazesinin eklenmesi ifllemine ne ad verilir?
a. Gelifltirme
b. Banyo hazrlama
c. Banyo kalibrasyonu
d. Banyo dngs
e. Push process
102

1. c
2. b
3. a
4. a
5. b
6. c
7. c
8. c
9. e
10. d
Yantnz yanlfl ise Ifla Duyarl Yzeyler: Geleneksel Pozlama konusunu tekrar gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise Temel Renk Bilgisi ve Renkli Kat Basks konusunu tekrar gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise Ifla Duyarl Yzeyler: Saysal Pozlama konusunu tekrar gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise Banyo Aflamalar konusunu tekrar gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise Bask Kalitesini Etkileyen
Faktrler konusunu tekrar gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise Bask Kalitesini Etkileyen
Faktrler konusunu tekrar gzden geiriniz.

Sra Sizde 1
Agrandizrn, bulunduu tezgah zerinde yukar afla
hareketi ile bir fotoraf makinesinin zoom objektifinin
yaklafltrma-uzaklafltrma zellii ayn amac taflr. Dier
bir deyiflle; agrandizr yukarya kaldrlrsa filmdeki grntnn aflaya dflen boyutu byr, afla indirilirse,
grntnn boyutu klr. Bu duruma benzer olarak;
zoom objektiflerin hareketi de grnt alannn byyp klmesini salar. Agrandizr zerinde bulunan
netleme kr ile objektifin netleme sistemi de ayn
biimde alflr. Agrandizr ve fotoraf makinesi objektiflerinin flk geirdii alan belirleyen diyafram sistemleri ayn amala, benzer biimde alflmaktadr.
Sra Sizde 2
Bu sorunun yant hi flphesiz evettir. Geleneksel fotoraf katlarnn zerine laser teknolojisi kullanarak
grnt pozlanmakta ve yine geleneksel banyo teknii
ile grnt ortaya karlmaktadr. Ayn flekilde, bilgisayar ortamnda retilmifl bir izim, ya da saysal bir fotoraf, lazer teknolojisi kullanlarak film zerine pozlanabilir. Bu amala zel olarak retilmifl cihazlarla gereklefltirilen ifllemde renkler srasyla film zerine pozlanr. Daha sonra geleneksel banyo ile ykanan film
zerinde, fotoraf makinesi ile ekilmemifl, bilgisayarda
retilmifl bir fotorafik grnt ortaya kacaktr. Bu
teknik, saysal fotoraf basksnn henz yaplmad
dnemlerde, bilgisayarda retilen grntlerin geleneksel bask sisteminde baslabilmesini salamak amacyla kullanlmfltr. Yaygn olmamakla beraber gnmzde de kullanlan bu teknik, zellikle geleneksel siyah-beyaz kartlara saysal fotoraf basmak isteyen fotoraflar iin nemli bir zm olarak grlebilir.
Sra Sizde 3
Bu sorunun yant, Hayr, farkllk yoktur biiminde
olmaldr. Geleneksel fotoraf teknolojisi dneminde
kullanlan fotoraf kad ve banyo sistemi, gnmzde kullanlan saysal teknoloji srecinde de ayn biimde kullanlmaktadr. Bu srete meydana gelen en
nemli deiflim, pozlama sistemidir. Agrandizrn yapt pozlama iflleminin yerini laser pozlama sistemi almfl, banyo srecinde ise bir deifliklik olmamfltr. Sre, gelifltirme, aartma ve sabitleme banyolar ile gerekleflmektedir.
Sra Sizde 4
Geleneksel yzeyler olarak tanmlanan fotoraflarla
inkjet teknii kullanlarak baslan saysal fotoraflarn
birbirleriyle kyaslanmas doru bir yaklaflm deildir.
Halk dilinde kullanlan elma ile armut karfllafltrlmaz
yaklaflm, burada da geerlidir. Geleneksel yzeyler
zerinde pozlama ve kimyasal banyo ile oluflturulan fotoraf bafll baflna bir bask tekniidir. Ayn flekilde,
inkjet sistemlerin ortaya koyduu sonu ta bir baflka
bask sistemidir. Bu yzden, her iki mecray da kendi
iinde deerlendirmek doru yntem olacaktr.
Sra Sizde 5
Fotorafik grntlerin retildii srete kullanlan aygtlar, grntlerin ifllendii srete kullanlan aygtlar
ve bask yaplan aygtlar, birbirleriyle uyumlu alflmaldr. Bu uyum da, ncelikle renk profilleri zerinde gerekleflmelidir. Fotoraf retimi, doas gerei renkler
zerinden yrr. Bu adan bakldnda, renk profili
kavramnn nemi daha da belirginleflecektir. Uyumsuz
renk profilleri kullanan sistemlerin ortak retimi olan
saysal grntlerin, doru deerlerle ortaya kma flans yok denecek kadar azdr. Profesyonel retim biimi,
retim aygtlarnn birbirleriyle uyumlu olmasn zorunlu klar. Bu sayede, bilgisayar ekrannda geree en yakn tonda grlen renkler, bask aygtndan da ayn tonlar iererek kacaktr.
103
104
Seilmifl Fotoraflar
Mehmet TURGUT
Mehmet TURGUT
105
Mehmet TURGUT
106
107
Mehmet TURGUT
Mehmet TURGUT
108
5
Amalarmz
N
N
N

Ifla duyarl olmayan yzeyler zerinde uygulanan bask tekniklerini tanmlayabilecek,
Dfl mekan iin kullanlan bask sistemlerini ve zelliklerini tanyabilecek,
nkjet bask yapan sistemlerin alflma prensiplerini ve bask kalitesini belirleyen zellikleri aklayabilecek bilgi ve becerilere sahip olacaksnz.
Anahtar Kavramlar
Termal nkjet
Piezo nkjet
UV Bask
Solvent
RIP
Pigment
erik Haritas
Saysal Fotoraf Bask

Teknikleri
Bask Sreci ve
Aygtlar II
IfiIA DUYARSIZ YZEYLERDE

BASKI
DIfi MEKAN BASKI SSTEMLER
NKJET SSTEMLERN GENEL
ALIfiMA PRENSPLER
Bask Sreci ve Aygtlar II

IfiIA DUYARSIZ YZEYLERDE BASKI
N
A M A
Ifla duyarl olmayan yzeyler zerinde uygulanan bask tekniklerini tanmlamak.
Son yllarda fotoraftaki en kkl deiflim, ekim aralar kadar, bask ara ve srelerinde meydana gelmifltir. Grntlerin bilgisayarlarda rahata ifllenebilmesi
ve hazrlanabilmesi bu srecin bafllangcn oluflturmufltur. Bu sre, basknn da
ayn saysal teknolojiyi kullanarak gelifltirilmesini ve sonrasnda rnlerinin ortaya kmasn salamfltr. Mrekkep pskrtmeli bask cihazlarnn geliflimi ise,
son 15-20 ylda ok hzl bir ivme kaydetmifltir. Karanlk odadan aydnlk odaya
geifl sreci olan bu bask teknolojisinin geliflimi gnmzde de srmektedir
(Fotoraf 5.1).
Fotoraf 5.1
Mrekkep
pskrtmeli bask
makinesi.
Ifla duyarsz yzeye bask dendiinde ksaca, mrekkep pskrtme sistemi ile
mrekkep tutucu yzeye sahip kat zerine bask yapmak ifllemini anlamamz gerekmektedir. Mrekkebi pskrtme sistemi ve mrekkep zelliklerine gre bu
bask sistemi kendi iinde baz blmlere ayrlr.
SIRA SZDE
SIRA SZDE
D fi N E L M
D fi N E L M
112

S O R U
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
KKAT
nkjet bask Dsistemleri,
yalnzca saysal ortamlarda retilmifl illstrasyon, fotoraf ya da
vektrel alflmalarn basklarn yapmakla snrl kalmayabilir. Baz zel dokulu ya da
yksek gramajl
yaplacak basklar, bask sonras yaplacak kimi mdahalelerle
SIRA katlara
SZDE
sradan basklar olmaktan karlp sanatsal birer eser haline dnfltrlebilir. Bu konuda yaplacak alflmalara rnek olarak, suluboya kad zerine yaplacak bir inkjet baskAMALARIMIZ
nn daha sonra
suluboya ya da baflka boyama teknikleri ile yeniden ifllenerek benzersiz
hale getirilmesi, bir sanat eserine dnfltrlmesi gsterilebilir.
N N
K T A P
TELEVZYON
K TPskrtme
A P
Mrekkep
Biimlerine Gre nkjet Sistemleri
Mrekkebi kadn stne taflyan araca bafllk ad verilir. Bu bafllklardan kadn zerine mrekkebin akfln dzenleyen pskrtme sistemleri afladaki gibidir:
TELEVZYON
Termal nkjet Sistemleri

NTERNET
Elektrik akm sayesinde mrekkep haznelerinde stlmfl olan mrekkep, kadn

belirlenmifl Nolan
ufak baloncuklar haline gelerek patlar ve istenilen renkT E R Nyzeyine
ET
teki mrekkep snn etkisi ile yzeye dflrlmfl olur. Baflka bir flekilde anlatmak
gerekirse, mrekkep haznesinde birikmifl olan mrekkebi stma yntemi ile buharlafltrdktan sonra bir baloncuk halinde kadn yzeyine brakma sistemine
Termal Inkjet ad verilir. Genelde her renk kafasnda (mrekkebi taflyan bafllk)
300 veya 600 kadar bu baloncuklar oluflturan delikler (nozzle) vardr (fiekil 5.1).
fiekil 5.1
Termal inkjet bask
sistemi.
Piezo nkjet Sistemleri

Epson firmas tarafndan gelifltirilen bu sistemde mrekkep bafllndaki mrekkep
haznesinin st tarafna yerlefltirilen evirge (Transducer) aracl elektrik akm
sayesinde bafllkta titreflim salanr ve bu titreflim sonucunda memenin ucundaki
mrekkep katta istenilen noktaya dflrlmfl olur. Bu sisteme ayrca istee gre mrekkep dflfl (drop-on-demand) sistemi de denir (fiekil 5.2).
113
5. nite - Bask Sreci ve Aygtlar II
fiekil 5.2
Piezo inkjet bask
sistemi.
SIRA SZDE
Ifla duyarl olmayan yzey zerine bask yaptrarak bir fotoraf sergisi
amak istediinizi dflnelim; bask ncesinde zellikle dikkate almanz gereken konular neler olmaldr?
Mrekkep eflidine Gre nkjet Sistemleri
D fi N E L M
D fi N E L M
nkjet sistemlerinin snflandrmasnda kullanlan bir baflka yntem, sistemin kulS O R U

land mrekkep trdr.
Boya Esasl Mrekkep (Dye-Based)
SIRA SZDE
DKKAT
Normalde bir mrekkepli kalemin iindeki mrekkep gibi kad boyama sistemidir. Su, glikol ve mrekkebin karflm ile elde edilir. Ucuzdur ve doru yzeye baSIRA SZDE
sld zaman ok zengin ve canl renkler basma olana salar. Su-bazl bask sistemi olarak da anlr. Ancak su-bazl olduklarndan dolay mrekkep UV-flnlarna
(mor tesi flnlara) dayankl deildir ve koruyucu bir laminasyon
AMALARIMIZyaplmazsa
bask ksa zamanda yokolabilir. Bu sistemin su ve neme karfl da dayankl olmad sylenebilir.
S O R U
DKKAT
Laminasyon: Agrandizr,
inkjet, lazer, matbaa gibi
bask sistemleri ile basm
SIRA
SZDE
yaplan fotoraf,
poster,
izim gibi grsel
malzemelerin ok ince bir
plastik malzemeyle
AMALARIMIZ
kaplanmas ifllemi.
Scak ya
da souk teknikle
uygulanabilen laminasyon
malzemesinin, parlak, mat,
K farkl
T Ayzey
P
tual dokusu gibi
seenekleri bulunmaktadr.
N N
K T A P
Pigment Esasl Mrekkep (Pigment-Based)
SIRA SZDE
Adndan da anlafllaca gibi, bu bask mrekkebinde boya yerine
renk partiklleri vardr. Boya direkt deil, bu ufack renk partikllerinin (pigmentlerinin)
bir araTELEVZYON
ya gelmesi ile oluflturulur. Bask zerinde daha engebeli bir yzey
yaratsa
da pigD fi N E L M
ment yaps itibariyle hem suya ve neme daha dayankl hem de arfliv iin daha uygun bir bask sistemidir. Fotoraflarn bir ou pigment bask sistemlerini tercih
NS TOE R NUE T
ederler.
Ifla duyarl olmayan yzeyler zerine yaplacak basklar sz konusu

bask
D Kolduunda,
KAT
yaplacak yzeyin nitelii de nem kazanmaktadr. Bask tr ne olursa olsun, sradan
malzeme ya da katlar zerine yaplan basklar ile zel olarak retilmifl
katlar ya da ySIRA SZDE
zeyler zerine yaplan basklar arasnda nemli lde kalite farkllklar olacaktr. Bu
yzden, bask yaplacak yzey gzard edilmemeli, malzeme zenle seilmelidir.
AMALARIMIZ
K T A P
N N
SIRA SZDE
TELEVZYON
D fi N E L M
NST OE RRNUE T
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
114
Ifla Duyarsz Bask Yzeyleri

Ifla duyarsz bask sisteminde renklerin oluflabilmesi iin pskrtlen mrekkebe duyar salanan bir tr emlsiyon srlr. Inkjet baskmzn dfl mekan (solvent
veya UV) veya i mekan (su tabanl veya pigment) olufluna gre malzemelerin
zerindeki emlsiyon deiflir. Bu emlsiyon normalde RA4 (renkli negatif fotograf
kad banyo ifllemi) ifllemindeki gibi organik bir emlsiyon deildir. Inkjet basklarn malzemelerindeki emlsiyonun renk oluflumuna katks sadece pskrtlen
boyann o malzeme zerinde daha rahat tutunmas ve kalc olmas ile ilgidir.
Emlsiyon yapsnn kalitesine gre renk ve tonlar daha kaliteli kabilir ve bask
daha kalc olabilir.
Dfl Mekan Bask Yzeyleri

Dfl mekanda uygulamas yaplan bask malzemeleri kat tabanl ve plastik tabanl olmak zere bafllca iki grupta deerlendirilebilir.
Kat Tabanl Malzemeler: Kat tabanl malzemeler daha ok geici reklam
iflleri iin kullanlr. Dfl mekanda billboardlarda veya otobs duraklarndaki raket ya da clp (City Light Poster/Iflkl flehir posteri) diye adlandrlan reklam
alanlarndaki basklar genelde ksa vadeli olduklarndan dolay, maliyetlerde dflnldnde kat bazl malzemeler tercih edilir. Bu malzemeler genellikle 125gr
ila 175gr arlndadr ve genelde solvent tabanl mrekkebi yzeyde tutunmasn salayacak bir emlsiyon (coating) vardr. Gnmzde gefliltirilen yeni nesil dfl
mekan solvent bask sistemlerinin sayesinde emlsiyonsuz (uncoated) malzemelerin zerini de baflaryla ve daha az maliyete bask yaplabilmektedir. Ayrca aklda
tutulmadlr ki solvent bask makineleri kurutucular ile alflrlar. Bu kurutucular
hem mrekkebin malzeme yzeyine ifllemesine yardmc olur hem de solvent ieriin malzemeden ayrfltrlp umasn salar.
Plastik Tabanl Malzemeler: Plastik tabanl malzemeler daha ok pvc zl
olup petrol ve tuzun bilefliminden meydana gelen ok amal bir malzemedir. Dfl
mekan basklarnda kullanlan esnek yapya sahip vinil malzemeler pvc zldr.
Reklam dilinde daha ok branda ya da vinil olarak bilinen bu malzemeler hem
emlsiyonlu hem de emlsiyonsuz olabilir. Dfl mekan iklim flartlarna dayankl olduklar iin reklam piyasas tarafndan tercihen kullanlrlar.
Mekan Bask Yzeyleri

mekanda uygulamas yaplan bask malzemeleri su tabanl ve pigment tabanl
olmak zere bafllca iki grupta deerlendirilebilir.
Hem su hem de pigment tabanl malzemelerde mrekkebin yapsna gre emlsiyon yaplar (coating) farkllaflr. Gnmzde kalclk ve kalite asnda pigment
tabanl bask sistemleri daha yaygnlaflmaya bafllamfltr. Bu yzden fotograflkta
kullanlan katlar da, pigment tabanl olarak gelifltirilmektedirler.
Pigment tabanl malzemeler, RC tabanl katlar, kat tabanl koton katlar (fine art katlar) ve PVC malzemeler olmak zere gruba ayrlabilir. Bunlardan en youn kullanmda olanlar ise, RC tabanl ve kat tabanl (bazl) olan malzemelerdir.
RC Tabanl Katlar
Bu tip inkjet katlar daha ok geleneksel fotoraf bask sistemlerinde kullanlan
negatif katlara benzerler. Yzey przsz arkas bir reina tabakas ile kuvvetlendirilmifltir. Sonular normal fotoraf basksna ok yakndr. Genelde 90gr ile
115
175gr arasndadr. Parlak, yar parlak ve mat olmak zere farkl yzey seenekleri
de bulunmaktadr.
Kat Bazl Katlar
SZDE
Bunlar gemiflten beri kullanlan, ressamlarn genelde resim SIRA
yapt
fine art katlarn gnmz dijital bask sistemlerine uyarlanmfl eflitleridir. Hahne Mlle gibi yzyllardr fine art kat retiminde olan firmalar dijital baskya
yeni seD fi N Euygun
LM
ri malzeme retmeye bafllamfllardr. Bu katlarn en nemli zellii asit iermemeleri ve yzde yz pamuklu olmalardr. Bu yzden, zerine yaplan bask uzun
S O R U
yllar bozulmadan saklanabilir.
%100 koton ve asit iermiyor olsa bile her emlsiyon ieren malzeme
D gibi
K K A TFine Art katlarnda bask yaplmamfl ham hallerinin son kullanma tarihleri bulunmaktadr. Bu yzden, raf mrn tamamlamfl katlarn basklar ok ksa zaman SIRA
ierisinde
bozulabilir,
SZDE
mrekkep yzeyden dklebilir veya akmalar olabilir. Bask yaplmamfl malzemenin raf
mrne ve saklama flartlarna mutlaka uyulmaldr.
Marka ve cinse gre hzlandrlmfl testlerde, fine art katlarn 90
ile 150 sene arasnda
AMALARIMIZ
dayankllk gsterebilecei tespit edilmifltir. Bu konuda bamsz olarak arafltrma ve raporlama yapan Wilhelm-Research Enstitsnden bilgi alnabilir ve hatta kendiniz cret
K T A P
karfll test yaptrabilirsiniz (www.wilhelm-research.com).
N N
Fine Art katlarn da normal geleneksel fotograf katlarna benzer przsz

E L E V Z Y O Ndaha popyzeyleri olmakla beraber, genel talebe bakldnda dokulu Tyzeyleri
lerdir. Bu dokular suluboya kadndan dokulu yzeylere kadar 150gr ile 350gr
arasnda deiflen kalnlklarda olabilir.
DIfi MEKAN BASKI SSTEMLER
N
A M A
NTERNET
Dfl mekan iin kullanlan bask sistemlerini ve zelliklerini tanmak.
Reklam ve dfl mekan endstrisinde kullanlan makineler genelde kullandklar

mrekkep tipine gre kategorilere ayrlrlar. Hepsi renk oluflturmak iin pigment
kullanr ama bunun bask yzeyine uygulanma flekli ve metoduna gre farkllklar
olufltururlar. Bask sistemlerini, solvent ve UV bask bafll altnda snflandrmak
mmkndr.
Solvent Bask Sistemleri

Solvent bask, dfl mekan ve reklam sektrnn vazgeilmez inkjet bask trdr.
Renk pigmentlerini inceltmek ve esneklik vermek iin mrekkebe inceltici olarak
solvent malzeme eklenir (alkol tr). Bu hem mrekkebin akflkanln salar
hem de bask yaplan yzeyde mrekkebin incelerek yzeye daha iyi nfuz etmesini salar. Pigment ierii sayesinde i mekan basklarna gre dfl mekanda daha
dayankl olan bu sistemin bask znrl, Piezo bafllk kullanan i mekan bask aletlerine gre ok daha azdr. Ayrca ieriindeki solventten dolay zamanla
uarak, bask yok olur. fiu anda endstride iki trl solvent bask sistemi bulunmaktadr: Hard-solvent ve Eco-Solvent. Hard-solvent zel havalandrma gerektiren
ve ok ar solvent ierii olan bir sistemdir. Avrupada bu sistem yasaklanmfltr.
Ama hem kalcl hem de maliyeti en uygun olandr. Eco-solvent bask sistemle-
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
116
ri hard-solventlere gre daha az dayankldr. Mrekkebin daha az solvent iermesi nedeniyle mrekkep yzeye %100 temas etmez. Bir ksm uar. nsan sal asndan daha iyidir. Ama kalcl ve mrekkep maliyetleri hala tartflma konusudur
(Fotoraf 5.2).
Fotoraf 5.2
Solvent sistemli
bask makinesi.
SIRA SZDE
D fi N E L M
D fi Sistemleri
NELM
UV Bask
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
Dfl mekan bask

sistemleri ile retilen basklar hangi amalarla kullanlrlar? Bu tr basSIRA SZDE
klara rnek olarak gsterilebilecek rnler neler olabilir?
Akrilik molekller ieren bu bask sisteminde, pigment ieren mrekkep yzeye

S OUV
R U fln sayesinde akrilik molekller sabitlenir ve mrekkep yzedflt anda
ye baslmfl olur. Solvent kadar esnek olmamasna ramen, bu mrekkep ile, cam,
ahflap ve seramik gibi ok eflitli yzeylere ve zel duyarkat gerekmeyen hemen
DKKAT
hemen her yzeye (duvar kad vs.) bask yaplabilir. Akrilik, dfl mekanda, monomerler sayesinde, solvent bask sistemlerine gre daha dayankldr (Fotoraf 5.3).
N N
SIRA SZDE
Fotoraf 5.3
UV sistemli bask
makinesi.
AMALARIMIZ
AMALARIMIZ
K T A P
K T A P
TELEVZYON
TELEVZYON
NTERNET
NTERNET
SIRA SZDE
SIRA SZDE
D fi N E L M
D fi N E L M

S O R U
Herhangi bir alflmann baskya dnfltrlmesi srecinde gzden karlmamas

gereken
DKKAT
en nemli noktalardan biri, basknn hangi amala kullanlaca olmaldr. Bask i mekanda m, yoksa dfl mekanda m yer alacaktr? Sergileme alannn koflullar
nelerdir? Is,
SIRA SZDE
nem gibi etkenler basky hangi lde etki edecektir? Btn bu sorularn doru yantlanmas ve koflullara uygun bask alnmas, sorunla karfllaflma riskini ortadan kaldracaktr.
Dye-Sublimation Sistemleri
AMALARIMIZ
N N
Boya artma sistemi olarak da adlandrabileceimiz bu sistem, i ya da dfl meK fiber

T A P ierii olan
kan bask sistemlerinden ayr olarak ele alnmaldr. Polyester
tekstil rnlerine dorudan bask yapmaya yarar. zel bir stma sistemi sayesinde mrekkep fiberlerin iine artlr. Bu yntem ile, kalc ve canl tekstil baskTELEVZYON
lar retilebilir.
S O R U
117
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NKJET SSTEMLERN GENEL ALIfiMA PRENSPLER
N
A M A
NTERNET
nkjet bask yapan sistemlerin alflma prensiplerini ve bask kalitesini belirleyen zelliklerini aklamak.
Tm inkjet bask makineleri karmsal sentez ile alflrlar. Yani renkleri oluflturmak iin Cyan, Magenta ve Sar ara renklerini kullanrlar. Pozlandrma sistemlerinin aksine ara renkler grntlerin oluflmas iin gereklidir. Tpk fla duyarl fotoraf basklarnn ilk evrelerindeki gibi Krmz, Mavi ve Yeflil st ste geldii zaman renk oluflturamazlar. Bu yzden ara renklerin boyamas ile alflan inkjet sistemleri tm renkleri rahata oluflturabilir. (Bakn. Bu durumda oluflan soru, neden
ayrca K rengine ihtiya duyulduudur. Bask dilinde K, siyah rengi tanmlar.
Normal flartlarda renk grafiinde de grlecei gibi Cyan, Magenta ve Sarnn yzde yz karflm siyah oluflturur. Zaten fla duyarl kart banyosundan da hatrlanaca gibi hem krmzya, hem maviye hem de yeflile duyarl yzeylerin hepsi birden pozlandndan cyan, magenta ve sarya boyanr. Bu tam ve youn bir organik boyanma olduu iin ara rengin karflmndan doygun bir siyah elde edilir.
SZDE
Ancak, inkjet sistemlerde mrekkebin ok ince deliklerdenSIRA
pskrtlmesinden
dolay ve boyamann organik deil, kat yzndeki ok ince bir fiziksel karflm
olmasndan dolay cyan, magenta ve sar asla tam siyah oluflturamazlar.
Bu yzD fi N E L M
den, matbaa basksnda da olduu gibi, inkjet sistemlerde de K yani siyah da tamamlayc bir renk olarak eklenmifltir. nkjet sistemler geleneksel renkli fotoraf
S O R U
teknii ile kyaslandnda yolun daha baflnda olduklar sylenebilir.
Gnmzde retilen inkjet bask sistemlerinde zellikle profesyonel
dnk
D K kullanma
KAT
olarak tasarlanan kimi bask makineleri CMYK ile snrl braklmayp, ara renk tonlarn
da basabilecek kapasitede retilmektedir. Bu cihazlarda btn bu renklerin
ak tonlar
SIRA SZDE
anlamna gelen Light formlar da yer almakta ve renklerin geree en yakn biimde baslabilmesi salanmaya alfllmaktadr.
AMALARIMIZ
N N
NTERNET
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
K T A P
TELEVZYON
TELEVZYON
NTERNET
NTERNET
118
Ekrandaki Grntden Noktalamaya Geifl

Inch: Uzunluk l
birimidir.1 inch ls
2,54cm uzunlua eflittir
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
SIRA SZDE
DKKAT
D fi N E L M
SIRA SZDE
S O R U
AMALARIMIZ
DKKAT
K T A P
SIRA SZDE
TELEVZYON
AMALARIMIZ
Gnmz saysal grnt dnyasnda yaplan en yaygn yanlfl, dpi teriminin hem
grnt, hem tarama hem de bask znrl olarak kullanlmasdr. Oysa ki;
ppi: Piksel per inch her inch-kare baflna dflen piksel saysdr. Monitr gibi, flk girifli olan aygtlar iin geerlidir. Bu terim, pi-pi-ay olarak okunur.
lpi: Line per inch her inch-kare baflna dflen izgi saysdr. Tarama cihazlar izgisel hareket eder ve her inch baflna tarayabildikleri alana gre znrlkleri kyaslanabilir. Lpi terimi, Li-pi-ay olarak okunur.
dpi: Dot per inch her inch-kare baflna dflen nokta saysdr. nceki blmlerde anlattmz gibi inkjet sistemleri ufak deliklerden dflen mrekkep ile bask
yapar. Her bir inch-kare alanna ka noktack atabildiini gsteren terime dpi denir ve di-pi-ay olarak okunur.
Sonu olarak, ekranmzda Photoshopda 300ppi hazrladmz bir grnt
bask cihaznda 300dpi baslacak demek deildir. 300ppi o grntnn ekran znrldr ve bunun ekranda iyi grnmesi ile kaliteli baslmas arasnda bir
iliflki yoktur. Eer bask cihaz 720dpi bask yapyorsa ve siz ekrannzda grnty kendi bask boyutunda keskin ve iyi gryorsanz, o zaman isterseniz 200ppi,
isterseniz 100 ppi znrlkte bile bu dosyay hazrlayabilirsiniz. Grnt boyutunun bymesi, bask kalitesinin daha yksek olmasn salamaz. rnein grntnn dosya boyutunun 300 megabayt byklnde olmas, mutlaka ok kaliteli bir sonu alnaca anlamna gelmez. Ama doru hazrlandysa 50 megabayt byklnde bir dosyaya gre daha byk bir bask alnabilir. Bir bask aletinin
dpi kalitesi ile bir grnt dosyasnn ppi znrl arasnda dorudan iliflki
yoktur. yi hazrlanmfl ve kaliteli bir grnt dosyas ancak, iyi kalibre edilmifl ve
dzgn alfltrlan bir RIP programnn kullanld nitelikli bir makinede iyi ve kaliteli baslabilir.
CMY renkleriSIRA
biraraya
SZDE geldiklerinde siyah (K) rengi oluflturduu bilinmektedir. Buna ramen, inkjet bask sistemlerinde siyah renk bulunmasnn gerekelerini dflnnz.
D fi N E L Mfllemi
RIP Tercme
nkjet makinelerin hepsi CMYK sisteme gre alflr. Gnmzde direkt olarak
RGB dosyalar
makinelere gnderen arayzler vardr. Bunun sebebi RGB
S O nkjet
R U
hazrlanan dosyalarn (btn saysal ekimler RGB trevleridir) Photoshop gibi bir
SIRA SZDE
program aracl
ile CMYKya dnfltrlmeden (convert edilmeden) ve bunun
DKKAT
yarataca olumsuzluklardan etkilenmeden rahata baslabilmesi iin makinelerin
bu RGB-CMYK dnflmn kendi iinde yapmalardr. Ancak bu demek deildir
D fi N E L M
SIRA
SZDE
ki makineye
RGB
dosya gnderildiinde RGB baslr. Tam tersine ok baflarl tercme programlar sayesinde bu RGB dilini veya bilgilerini bask sistemi CMYKya
S O evirir.
R U
tercme eder,
Bu tercme ifllemine RIP denir.
N N
AMALARIMIZ
RIP programlar
makineye, modelden modele, sistemden sisteme farkllk gsD K Kmakineden
AT
terir. Sonu Kolarak,
ne
kadar
kaliteli bir grnt hazrlarsak hazrlayalm ya da ne kadar
T A P
iyi bir bask aleti kullanyor olursak olursak olalm, bu deerleri ortaya koyacak asl iflSIRA SZDE
lem, RIPtir.
N N
TELEVZYON
AMALARIMIZ
K NT ET RAN EPT
K N T ETR NA E TP
TELEVZYON
TELEVZYON
119
zet
N
A M A
N
A M A
Ifla duyarl olmayan yzeyler zerinde uygulanan bask tekniklerini tanmlamak.

Ifla duyarsz yzeye bask dendiinde ksaca,
mrekkep pskrtme sistemi ile mrekkep tutucu yzeye sahip kat zerine bask yapma ifllemi anlafllmaldr. Mrekkebi pskrtme sistemi
ve mrekkep zelliklerine gre bu bask sistemi
kendi iinde baz blmlere ayrlr. Mrekkebi
kadn stne taflyan araca bafllk ad verilir.
Bu bafllklardan kadn zerine mrekkebin akfln dzenleyen pskrtme sistemleri Termal inkjet ve Piezo inkjet olarak ikiye ayrlr. Termal Inkjet Sistemleri mrekkep haznesinde birikmifl olan
mrekkebi stma yntemi ile buharlafltrdktan
sonra bir baloncuk halinde kadn yzeyine brakr. Piezo Inkjet Sistemlerinde ise sistemde mrekkep bafllndaki mrekkep haznesinin st tarafna yerlefltirilen evirge (Transducer) aracl
elektrik akm sayesinde bafllkta titreflim salanr
ve bu titreflim sonucunda memenin ucundaki
mrekkep katta istenilen noktaya dflrlmfl
olur. nkjet sistemleri, kullanlan mrekkep dikkate alnarak snflandrldnda, renk esasl mrekkep ve pigment esasl mrekkep olarak ikiye
ayrlabilir. Renk esasl mrekkep, boya esasl ya
da su-bazl bask sistemi olarak da anlr. Ancak
su-bazl olduklarndan dolay mrekkep UV-flnlarna (mor tesi flnlara) dayankl deildir ve
koruyucu bir laminasyon yaplmad taktirde,
basknn bir sre sonra yok olma ihtimali de vardr. Pigment esasl mrekkep basksnda ise mrekkepte, boya yerine renk partiklleri vardr.
Boya dorudan deil, bu ufack renk partikllerinin (pigmentlerinin) bir araya gelmesi ile oluflturulur. Fotoraflarn bir ou, pigment bask
sistemlerini tercih ederler.
Dfl mekan iin kullanlan bask sistemlerini ve
zelliklerini tanmak.
Reklam ve dfl mekan bask endstrisinde kullanlan makineler genelde kullandklar mrekkep
tipine gre kategorilere ayrlrlar. Solvent bask,
reklam sektrnn dfl mekanda kullanlan vazgeilmez inkjet bask trdr. Bu teknolojide
renk pigmentlerini inceltmek ve esneklik vermek
iin mrekkebe inceltici olarak solvent ad veri-
len ve ieriinde alkol bulunan malzeme eklenir.

Pigment ierii sayesinde i mekan basklarna
gre dfl mekanda daha dayankl olan bu sistemin bask znrl, piezo bafllk kullanan i
mekan bask aletlerine gre ok daha dflktr.
te yandan, bu tip basklar ieriindeki solventten dolay zamanla uarak yok olur. Ancak bunlar genellikle ksa sreli ak hava reklamlar iin
yapldndan, basknn zaman iinde yok olmas nemli bir sorun olarak grlmez. ki trl solvent bask sistemi bulunmaktadr: Hard-solvent
ve Eco-Solvent. Hard-solvent, zel havalandrma
gerektiren ve ok ar solvent ierii olan bir sistemdir. Bu sistemin kullanld alflma alanlarnda havalandrmann ok st dzeyde gereklefltirilmesi gerekir. Yeterince salkl bir alflma
ortamnn salanmas g olduu ve salk asndan saknca yaratt iin, Avrupada bu sistem yasaklanmfltr. UV bask sistemleri ise, akrilik molekller ierir. bu bask sisteminde, pigment ieren mrekkep yzeye dflt anda UV
fln sayesinde akrilik molekller sabitleflir ve
mrekkep yzeye baslmfl olur. Solvent kadar
esnek olmamasna ramen bu mrekkep ile, cam,
ahflap ve seramik gibi ok eflitli yzeylere ve
zel duyarkat gerekmeyen hemen hemen her
yzeye (duvar kad vs.) bask yaplabilir. Boya
artma sistemi olarak da adlandrabileceimiz bir
baflka sistem ise, polyster fiber ierii olan tekstil rnlerine direkt bask yapmak iin kullanlr.
zel bir stma ile, mrekkep fiberlerin iine artlr. Bu sistemle, kalc ve canl tekstil basklar
yaplabilir.
N
A M A
nkjet bask yapan sistemlerin alflma prensiplerini ve bask kalitesini belirleyen zelliklerini
aklamak.
Tm inkjet bask makineleri karmsal sentez ile
alflrlar. Bir baflka ifadeyle renkleri oluflturmak
iin Cyan, Magenta ve Sar ara renklerini kullanrlar. Pozlandrma sistemlerinin aksine ara renkler grntlerin oluflmas iin gereklidir. Bu sistemde, fla duyarl fotoraf basklarnn ilk evrelerindeki gibi Krmz, Mavi ve Yeflil st ste
geldii zaman renk oluflturamazlar. Normal flartlarda renk grafiinde de grlecei gibi Cyan,
120
Magenta ve Sarnn yzde yz karflm siyah

oluflturur. Ancak ne yazk ki, inkjet sistemlerde
mrekkebin ok ince deliklerden pskrtlmesinden dolay ve boyamann organik deil, kat
yzndeki ok ince bir fiziksel karflmla salanmasndan dolay cyan, magenta ve sar asla tam
siyah oluflturamazlar. Bu yzden ek olarak inkjet sistemlerde K yani siyah da eklenmifltir. Geleneksel renkli fotoraf teknii ile kyaslandnda,
inkjet sistemlerin yolun daha baflnda olduklar
sylenebilir. nkjet sistemlerde grnt boyutunun bytlmesi basknn daha kaliteli olaca
sonucunu ortaya koymaz. rnein grntnn
dosya boyutunun 300megabayt byklnde
olmas, kesinlikle ok kaliteli bir sonu alnaca
anlamna gelmez. Ama doru hazrland taktirde, 50megabayt byklnde bir dosyaya gre
daha byk bir bask alnabilir. Inkjet makinelerin hepsi CMYK sistemine gre alflr. RGB
uzaynda retilen bir alflmann, Photoshop gibi
bir program aracl ile CMYKya dnfltrlmeden ve bunun yarataca olumsuzluklardan etkilenmeden rahata baslabilmesi iin makineler
bu RGB-CMYK dnflmn kendi iinde yaparlar. Bask sistemi, RGB dilini veya bilgilerini
CMYKya evirir. Bu tercme ifllemine RIP denir.
RIP programlar makineden makineye, modelden modele, sistemden sisteme farkllk gsterir.
Baskya hazrlanan alflma ne kadar iyi olursa
olsun, sonucu belirleyen en nemli etkenlerden
birisi, RIP ifllemidir.
121
Kendimizi Snayalm
1. znrlk parametresi olan dpinin alm afladakilerden hangisidir?
a. Her cmye dflen nokta says
b. Her mmye dflen nokta says
c. Her inche dflen nokta says
d. Her noktada oluflan piksel younluu
e. znrln piksel olarak tanm
2. Ifla duyarsz yzeylere uygulanan afladaki bask
sistemlerinden hangisi dfl mekana daha dayankldr?
a. Pigment fine-art bask
b. Solvent bask
c. Dye-sublimation
d. Lazer bask
e. Termal bask
3. Inkjet bask sistemleri ile ilgili, afladaki nermelerden hangisi dorudur?
a. Grntler RGB hazrlanmaldr ve bask daima
CMYK baslr.
b. Grntler CMYK hazrlanmaldr ve bask daima RGB baslr.
c. Grntler RGB hazrlanmaldr ve bask da daima RGB baslr.
d. Grntler ister RGB ister CMYK olsun, CMYK
baslr.
e. Grntler ister RGB ister CMYK olsun, RGB
baslr.
4. Photoshop gibi bir grnt iflleme programnda
alfllmfl bir grnt 200ppi olarak hazrlanmflsa, bask znrl hakknda afladakilerden hangisi dorudur?
a. Bask 200dpi olur.
b. znrlk bask yapmak iin uygun deildir.
c. 200ppi baskda 400dpiya eflittir.
d. Grnt znrl ile bask znrl arasnda bir balant yoktur.
e. Bask 200ppi olur.
5. Mrekkep pskrtmeli bask sistemlerinde siyah mrekkebin kullanlma gerekesi afladakilerden hangisidir?
a. Siyah/Beyaz basklar yapabilmek iin
b. C, M, Y znrl bask yaplamad iin
c. Cyan, Macenta ve Sar asla tam siyah oluflaramadklar iin
d. Kadn tabanna daha iyi iflledii iin
e. Cyan, Macenta ve Sar ile ok koyu siyah olufltuu iin
6. Grnt dosyasnn bykl esas alndnda, afladakilerden hangisi dorudur?
a. Dosyann bykl arttka grnt kalitesi artar.
b. Dosyann bykl arttka ara renkler daha
iyi teflekkl eder.
c. Dosyann bykl arttka ana renkler daha
iyi teflekkl eder.
d. Kesin olarak sylenebilecek tek doru; grnt
daha byk baslabilir.
e. Grnt dosyasnn bykl arttka, keskinlik de artar.
7. Renk pigmentlerini inceltmek ve esneklik vermek
iin mrekkebe eklenen ve renklerin yzeye daha iyi
nfuz etmesini salayan madde afladakilerden hangisidir?
a. RIP
b. Solvent
c. Developer
d. Polyester
e. CMYK
8. Mrekkep pskrtmeli bask sistemlerinde RGB hazrlanmfl dosyalarn CMYK moduna tercme edilmesine yarayan ifllem ve bunu salayan yazlma ne ad
verilir?
a. RGB-CMYK
b. Lightroom
c. Firefox
d. RIP
e. mage maker
122

9. Arfliv kalitesine nem veren bir fotorafnn tercih
etmesi gereken saysal bask tr, afladakilerden hangisidir?
a. Solvent bask
b. UV Bask
c. Dye- bask
d. Su-esasl bask
e. Pigment esasl bask
1. c
2. b
3. d
4. d
10. Afladakilerden hangisi fla duyarsz yzeyler zerine uygulanan bask yntemlerinden biri deildir?
a. Agrandizr bask
b. Boya esasl bask
c. nkjet
d. Piezo-inkjet
e. Termal bask
5. c
6. d
7. b
8. d
9. e
10. a
Yantnz yanlfl ise nkjet Sistemlerin Genel alflma Prensipleri konusunu tekrar gzden
geiriniz.
Yantnz yanlfl ise Ifla Duyarsz Yzeylerde
Bask konusunu tekrar gzden geiriniz.
geiriniz.
geiriniz.
geiriniz.
geiriniz.
Yantnz yanlfl ise Dfl Mekan Bask Sistemleri konusunu tekrar gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise nkjet Sistemlerin Genel alflma Prensipleri konusunu tekrar gzden geiriniz.

Sra Sizde 1
Ifla duyarl olmayan yzeylere yaplacak bask ifllemlerinde sonuca etki edecek bask tr, kat tr, znrlk gibi btn parametreler dikkate alnmaldr. Pigment, yaps itibariyle hem suya ve neme daha dayankl hem de arfliv iin daha uygun bir bask malzemesidir.
Fotoraflarn bir ou pigment bask sistemlerini tercih ederler. Bask tr ne olursa olsun, sradan malzeme ya da katlar zerine yaplan basklar ile zel olarak retilmifl katlar ya da yzeyler zerine yaplan
basklar arasnda nemli lde kalite ve grnm farkllklar olacaktr. Bu yzden, bask yaplacak yzey dikkatle seilmeli, malzeme, fotorafn kullanm ve saklanma biimine uygun olmaldr. Baskya gnderilecek
dosyann bykl, fotorafn znrl ve benzeri deiflkenler, dikkatle kontrol edilmelidir.
Sra Sizde 2
Dfl mekan bask sistemleri ile yaplan basklar genellikle, reklam sektrnn beklentilerini karfllamak amacyla retilen ak hava reklam alflmalardr. Bilbord
ve CLP gibi reklam mecralar, dfl mekan bask uygulamalarnn temel kullanm yerleridir. Ayrca bina duvarlar gibi genifl alanlarda da dfl mekan bask sistemleri
ile retilmifl basklar kullanlr. Bu sistemler, retim maliyetlerinin dflk olmas nedeniyle de youn kullanm
alan bulurlar.
Sra Sizde 3
nkjet sistemlerde mrekkep ok ince deliklerden pskrtlmektedir. Boyama sreci organik deildir, kat
yzndeki ok ince bir fiziksel karflm ile gerekleflir.
Bu yzden, cyan, magenta ve sar renklerin birleflmesi
asla tam siyah oluflturamaz. zm ise, matbaa basksnda da olduu gibi, inkjet sistemlerde de K yani siyah
rengin tamamlayc bir renk olarak eklenmesidir. Ancak
burada yeniden hatrlatmamz gereken bir noktada, siyah rengin tek baflna tam bir siyah ton oluflturamayacadr. Siyah renk yalnzca CMY renkleri ile birlikte
tam siyah oluflturabilmektedir.
123
124
Coflar KULAKSIZ. Kzltesi stanbul Sergisinden.
Seilmifl Fotoraflar
125
126
127
128
Amalarmz
N
N
N
N

Klasik ofset matbaa basksn aklayabilecek,
Klasik matbaa tekniinde bask kalitesini belirleyen unsurlar tanmlayabilecek,
Saysal matbaa sisteminin bask srecini ve temel zelliklerini aklayabilecek,
Klasik ofset matbaa basks ile saysal matbaa basksnn benzer ve farkl ynlerini tartflabilecek bilgi ve becerilere sahip olacaksnz.
Anahtar Kavramlar
Trikromi
Ara Ton
Saysal Prova
Tram
Kalp
CTP
Duotone
Ekstra Renk
Grnt Kararll
erik Haritas
Saysal Fotoraf Bask

Teknikleri
Matbaaclkta Saysal
Bask Yntemleri
KLASK OFSET MATBAA BASKISI

BASKI KALTES
SAYISAL MATBAA
KLASK MATBAA LE SAYISAL
MATBAANIN KARfiILAfiTIRILMASI
Matbaaclkta Saysal Bask

Yntemleri
N
KLASK OFSET MATBAA BASKISI

A M A
Klasik ofset matbaa basksn aklamak.
Klasik renkli fotoraf kad zerindeki basklarda CMY renkleri st ste serilmifl
katmanlar halinde yer alr ve her bir katmandaki renk younluklarnn deiflmesi
ile renk farklar elde edilir. Oysa, mrekkep ve toner kullanlarak gereklefltirilen
standart basklarda (ofset ve elektrostatik bask), CMY renk maddeleri sadece en
youn tonlar ile kullanlrlar. Yani, CMY setindeki rengin ara tonlar yoktur. Bu
nedenle sz konusu bask teknii trikromi / renk deyimi ile adlandrlr. Dier
ders kitaplarnda da yer yer belirtildii gibi, siyah renk tamamlayc renk olarak
trikromi setine eklenir ve K harfi ile tanmlanr.
CMYK Renk Modeli ve Matbaa Uygulamasndaki Yeri

Daha nceki blmlerde akland gibi, flkla grnt oluflturulan tm sistemlerin, rnein bilgisayar monitrleri, TV ekranlar ve data projektrlerin alflma ilkesi, RGB yani krmz, yeflil ve mavi renk modeline (toplamsal renkler) dayanr. Buna gre, beyaz fln saf bilefleninin belli frekanslardaki krmz, mavi ve yeflil
flklar olduu varsaylr. Ayn noktaya odaklanan ya da yaklafltrlan bu renkteki flk, birlefltiklerinde beyaz fl olufltururlar. Dolaysyla RGB demetlerinin parlaklk oranlar deifltirilerek beyaz flktan sapmalar elde edilir ve bylelikle tm
renkler oluflturulabilir.
Oysa, bask sistemlerinde, baflka bir deyiflle, yansyan (opak bask) ya da szlen flkla (transparan bask) grnt oluflturulan sistemlerde, grntnn olufltuu
yzeyin kendisi flk yaymad, ancak ortamda bulunan fl sourarak/yanstarak
grntnn alglanmasn salad iin, RGB modeli uygun deildir. Bu kez, karc renkler olan CMY modeline baflvurulur. CMY ksaltmas, ngilizce cyan (syan
okunur. Turkuvaz veya cam gbei rengidir.), magenta (macenta okunur. Koyu
pembe, siklamen rengidir.) ve yellow (yellou okunur. Sar renktir.) szcklerinin
bafl harflerinden oluflturulmufltur. CMY modeline karc renkler denmesinin nedeni, bu renklerin her birinin, toplamsal renklerden birini beyaz flktan tmyle
eksiltmesi, sourmasdr. Buna gre, C krmz fl, M yeflil fl, Y ise mavi fl
tmyle yutar, kalann yanstr.
SIRA SZDE
SIRA SZDE
D fi N E L M
D fi N E L M
132

S O R U
S O R U
D K K Asklkla
T
Matbaa alflanlar
bu rengi mavi, krmz ve sar olarak adlandrrlar. Oysa mavi ve krmz renkler, RGB modelindeki ivit mavisi ve bayrak krmzsdr.
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
N N
K T A P
SIRA SZDE
Beyaz flkta gzlenen saf beyaz bir kadn zerinde C, M ve Y renklerini st

ste farkl oranlarda kullanarak tm renkleri elde etmek bylelikle mmkn olur.
AMALARIMIZ
zetlemek
gerekirse, tm bask sistemlerinde ama, RGBden oluflan ve ortamda bulunduu varsaylan beyaz fln iinden, baskdaki CMY oranlar seici olarak deifltirilerek, ortam flndaki ana bileflenleri eksiltmek, bylece yansma sra T A Pelde etmektir.
snda farklK renkler
Ara Tonlarn Matbaa Basksnda Elde Edilmesi: Tram

TELEVZYON
NTERNET
fiekil 6.1
Tram dokular.
fiekil 6.2
Farkl renk
kalplarndan gelen
tramlarn
oluflturduu desen.
T E L E V Z Y O Nklasik renkli fotoraf basksndan farkl olarak younluu deMatbaa basksnda,

iflen renk katmanlar deil, her zaman ayn younluktaki mrekkepler kullanldndan, ara tonlarn elde edilmesi iin tram ad verilen zel bir desen kullanlr
(fiekil 6.1. ve
6.2).
NTERNET
133
6. nite - Matbaaclkta Saysal Bask Yntemleri
Buna gre, baskda ancak bytele grlebilecek kadar ince bir zgara yaps
iinde, CMY ve nedenleri aflada aklanaca zere drdnc mrekkep olarak
K yani siyah iin nokta pozisyonlar belirlenir. Grntnn herhangi bir noktasndaki renk deerine gre ilgili CMY ve K pozisyonlarnda, daha kk ve seyrek ya
da daha byk ve kendisine ayrlmfl alan tmyle dolduran benekler oluflturulur.
Alttaki kat renginin aralardan grlebilmesi ya da kapanmas sayesinde renk algs farkl tonlarda oluflur. Esasen her rengin kendi zgara yaps vardr ve bu zgaralar, farkl renklerdeki beneklerin st ste akflmamas iin belli bir ayla evrilir. Bu nedenle tramlara bytele bakldnda bir tr petek deseni gzlenir.
Klasik matbaada kullanlan tram, geleneksel fotorafn yap tafl olanSIRA
grenSZDE
ve saysal fotorafn yap tafl olan piksel, benzer fonksiyona sahip olabilir mi? Tartflnz.
Siyah Mrekkep Neden Gereklidir?
D fi N E L M
D fi N E L M
Renklerin CMY ya da karc model ile, beyaz flktan RGB bileflenlerinin eksiltilS Ost
R Uste duruyormesi yoluyla elde edildii modelde, eer CMY katmanlar halinde
sa, beyaz fln btnyle yutulmas mmkn olur. Bylece doygun, gerek siyah
algs oluflur. Klasik renkli fotoraf basklarnda bu byledir. Oysa
matbaa baskDKKAT
snda ve tram ya da mrekkep noktacklar kullanlan sistemlerde mrekkepler rtc olduundan ve st ste deil yan yana konumlandrlmak zorunda olduklaSIRA SZDE
rndan, CMY en youn deerlerde kullanlsa bile uygulamada
gerek siyah elde
edilemez. Grntlerin siyah olmas gereken blgelerinde ancak ok koyu haki
(yeflil/kahverengi) renkte bir grnm elde edilebilir. Bu nedenle,
traml ya da
AMALARIMIZ
noktackl sistemlerde gerek siyahn elde edilebilmesi iin baskya siyah mrekkep de eklenmifltir. Siyah rengin (Black) trikromide K harfi ile ifade edilmesinin
nedeni, Bnin Blue iin kullanlmfl olmasdr. K, Key Color
K yani,
T A PGlge Renginin ksaltmas olarak sylenir. Ayn zamanda, Black szcnn son harfi K
olarak da dikkate alnmaktadr.
N N
CMYK Modeli ve Gamut
SIRA SZDE
TELEVZYON
Herhangi bir saysal fotoraf ilk elde edildiinde, tek bir piksel iin o noktadaki
RGB deerleri belirlenerek bir renk forml oluflur. Bu forml, yine ayn renk uza N T E R N E Oysa,
T
ynda, yani RGB deerleri ile alflan cihazlarda sorunsuzca kullanlr.
baskda CMY ve CMYK modellerinin kullanldn syledik. Herhangi bir renk modelinde oluflturulabilecek farkl renklerin toplamna Gamut ya da Renk Gam ad verilir. RGB gamutu, daha nce akland gibi, hem ara tonlarn zenginlii hem de
flkla oluflmasndan dolay baz fosforlu, parlak renklerin elde edilebilmesi bakmndan ok genifltir. CMYK modelinde ise, ortam flnn mutlaka bir yzeyden
yansmas sz konusu olduundan, gamut daralr, RGB uzayndaki tm renklerin
baskda elde edilmesi olanakszlaflr. Bu sorunun bugn iin stesinden gelinmesi
olanakszdr. Ancak mrekkep says artrlarak iki gamutu birbirine yaklafltrma abalar srmektedir. Ofset baskda, yeflil ve turuncu mrekkeplerin eklenmesi ile 6
renkli bask (hexachrome) denenirken, mrekkep pskrtmeli sistemlerde ara
tonlarn, zellikle ak C ve ak M tonlarnn (CcMmYK modeli) eklenmesiyle mrekkep says artrlmaktadr. Ak tonlu mrekkeplerin eklenmesi, zellikle mrekkep pskrtmeli bask cihazlarnda sadece 4 renk kullanlarak yaplan fotoraf
basklarnda beyaza yakn tonlarn yer ald alanlarda gze arpan, seyrelmifl noktalarn meydana getirdii rahatsz edici, yapay grnm ortadan kaldrr. Bu etki
koyu tonlarda dikkat ekmez zira noktalar younlaflr ve aralarndaki boflluklar ka-
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
134
panr. Ancak ak tonlar noktacklarn birbirlerinden uzaklaflmas ile elde edilebildiinden zellikle yakndan baklan CMYK inkjet basklarn grnfl tatmin edici
deildir. Matbaa basksnda da ayn renklerin kullanlmasna karfln, traml baskda
nokta bykl deiflken olduundan ve ak tonlar noktalarn seyrelmesi ile deil klmesi ile elde edildiinden sonu daha tatmin edicidir.
Ofset Bask Kalb
SIRABask
SZDE
Tiraj:
yoluyla retilen
kitap, gazete, dergi gibi
materyallerin toplam bask
says tiraj szc ile
D fi N E L M
tanmlanr (r. Gazetenin
gnlk tiraj, beflyz bin
adet.).
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
Herhangi bir tasarmn ya da fotografik grntnn matbaada kada baslabilmesi iin, mrekkepleri ngrld biimde kada transfer edecek kalplarn olmas gerekir. Gnmzde, bilgisayar ortamnda hazrlanan tasarmlar (kitap ve dergi
sayfalar, afifller, ambalaj alflmalar, fotografik grnt ieren ya da iermeyen her
trl grafik tasarm), dorudan doruya bask kalplarna ifllenebilmektedir. Bu
teknie CTP (Computer to Plate/Bilgisayardan Kalba) ad verilir. Bask kalplar,
kullanm srasnda silindir biiminde bklen, esnek metal levhalardr. Baslacak
grnt CMYK bileflenlerine ayrfltrldktan sonra, bu bileflenlerin her biri iin aySIRA SZDE
r bir tane olmak zere 4 kalp retilir. Kalbn zerinde, mrekkep ile baslacak
grnty taflyan bir katman yer alr. Bask srasnda mrekkep bu katmana aktarlr. Kalptaki
de kauuk bir silindire ve silindirden de kada transfer
D fi mrekkep
NELM
edilir. Bu ifllem, toplam tiraj kadar ve ayn yzeye her mrekkep iin bir kez olmak zere toplam drder kez tekrarlanr. Baflka bir deyiflle, tiraj says rnein, bin
S O R U
olan bir alflma iin drt bin kez bask yaplr.
D K baskda,
KAT
Drt renk ofset
kadn makineye tabakalar ya da bobinler halinde beslenmesi,
drt rengin drt ayr geiflte ya da tek geiflte, kadn iki yznn ayr ayr ya da bir defada baslmasSIRA
mmkndr.
rnein bobin halindeki kada bask yapan bir web ofset maSZDE
kinede, 30 sayfal bir gazetenin btn sayfalarnn n arka basm, kesim ve katlama ifllemi tek seferde yaplabilir. Bu ifllem iin, yeteri kadar bask nitesinin bir arada alflmas
gerekir. Tabaka
kada bask yapan makineler tabaka ofset, bobin (rulo) kada bask
AMALARIMIZ
yapan makineler ise web ofset olarak tanmlanmaktadr.
N N
K T A Sisteminde
P
Klasik Ofset
Saysal Sreler
Klasik ofset matbaa sisteminde saysal teknolojinin kullanld baz sreler vardr.
rnein, nemli aflamalardan biri, saysal teknoloji kullanm ile bask ncesinde
deneme olana
prova baskdr. Dier bir nemli sre ise klasik matbaaT E L E V Zsalayan
YON
da bask kalb oluflturma aflamasnda film kullanmn ortadan kaldrarak ifl akfln
nemli lde hzlandran CTP teknolojisidir.
NTERNET
Prova Bask
Klasik matbaa basksnda, zorunlu olmasa da ok nemli bir aflama prova bask
aflamasdr. Baslacak tasarm bilgisayar ortamnda tamamlandktan sonra, bask
kalplarnn retilmesi ve basknn gereklefltirilmesi srecinde eflitli hata olaslklar vardr. Yksek tirajl ifllerde bask bafllamadan nce sonucun bir yolla kat
zerinde grlebilmesi, eer herhangi bir hata yaplmflsa, iflgc, zaman, kat ve
mrekkep kayplarnn nlenebilmesini salar.
Prova basknn, matbaa makinesinin kendisi ile yaplmas mmkndr ancak
nadiren bu yola baflvurulur. Zira, matbaa makinesi alfltrld anda, son rn
temsil edici bir bask elde edilene dek yzlerce kopya baslmak zorundadr. Ayrca, ou kez ayn bask nitesi ile srayla farkl kalplar basldndan, prova srasnda sadece birka kopya iin kalp deifltirilmesi pratik deildir ve prova sonrasnda bafla dnldnde prova bask zaten geerliliini yitirmifl olur. Bu neden-
135
lerle, prova bask teden beri farkl ve zellikle bu amala hazrlanmfl cihazlarla
gereklefltirilmektedir. Hedef, daha sonra matbaa makinesinde elde edilecek basknn tam bir simlasyonudur.
Gemiflte, kalp yapmnda ara aflama olarak, baslacak her renk iin gerek boyutta bir yaprak filmin retildii dnemde, prova bask bu filmlerden retiliyordu.
Gnmzde ise bilgisayar ortamndaki tasarmdan dorudan doruya bask kalplar retildiinden, prova baskda kullanlan orijinal dokman, bilgisayar ortamndaki ve ounlukla PDF (Adobe Acrobat Portable Document Format) yapsndaki
bir dosyadr. Bu dosya, bilgisayara bal olan ve bir yazc olarak tanmlanan prova makinesine aktarlarak gerek boyutta baslr. Gnmzde prova bask, ounlukla, zel olarak kalibre edilmifl genifl formatl bir inkjet (mrekkep pskrtmeli)
bask cihaz ile gereklefltirilir.
Elde edilen prova bask, yukarda belirtildii gibi olas hatalarn ok ge olmadan farkedilerek dzeltilmesini salamann yan sra, bask srecinin daha sonraki
aflamalarnn denetlenmesinde de onaylanmfl bir referans oluflturur.
SIRA
SZDE Tartflnz.
CTP teknolojisinin klasik matbaa srecinde salad avantajlar neler
olabilir?
BASKI KALTES
A M A
D fi N E L M
D fi N E L M
Klasik matbaa tekniinde bask kalitesini belirleyen unsurlar taS O R U

nmlamak.
Gnmzde klasik matbaaclkta standart yntem olan ofset baskda,

D K K A T kalite beklentisi tabii ki baslan iflin kullanm amacna gre deiflecektir ancak, beklenti ne
olursa olsun sonucun beklentiye uygun olmasn belirleyecek etkenler vardr. MaSIRA SZDE
kinenin retim kalitesi ve bakm, kullanlan mrekkeplerin kalitesi (akflkanlk,
renk safl, solmazlk hatta toksik olup olmamalar), kat kalitesi gibi ilk akla gelecek etkenler dflnda, afladaki noktalar bask kalitesi bakmndan
kritiktir:
AMALARIMIZ
RGB - CMYK Dnflm
SIRA SZDE
N N
K T A neredeyse
P
Baslacak grntler zellikle de fotografik grntler olduklarnda,
istisnasz olarak ilk elde RGB renk uzayndadrlar. Grnty oluflturan say dizisinin (matris) drt bask kalbna paylafltrlan CMYK bileflenlerine dnfltrlmesi
T E L E V Z Yyaplabilecek
ON
ok kritik bir aflamadr. Grnt iflleme yazlmlarnda bir hamlede
bir ifllem gibi grnse de, mrekkep cinsi, kat zellikleri, baskya daha sonra uygulanacak selofan, lak vb ifllemler olup olmayaca, CMYK modeline dnflmde
dikkate alnmas gereken konulardr. Bu nedenle, RGB uzayndaki grntlerin
NTERNET
CMYK uzayna aktarlma iflinin zellikle fotoraflar tarafndan, ifl akflnn sonraki aflamalarna daha hakim olan matbbaa personeline braklmas tavsiye edilir.
Aksi halde, ekran grnts ile bask arasnda beklenmedik farklar ortaya kabilir ve bu byk sorunlara yol aabilir.
Kalplarn Hizalanmas
Ayn kada ok yksek bir hassasiyetle drt kez yaplan baskda, mrekkep beneklerinin tam istenilen noktalara braklmas nemlidir. 4 ayr mrekkeple oluflturulan
tram yapsnda zel bir desen olduunu sylemifltik. Bu desende en kk bir kayma, renklerin istenmeyecek biimde akflmasna, desenin bozulmasna ve grnt
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
136
kalitesinin hem keskinlik hem de renk doruluu bakmndan dflmesine neden

olacaktr. Bu yzden bask bafllamadan nce test basklar yaplarak hizalama ifllemi
byk bir dorulukla gereklefltirilir ve bask sresince de sk sk kontrol edilir.
Bask znrl
Ofset baskda (ve benzer biimde inkjet baskda), sv mrekkepler emici yzeylere uygulandndan, bask znrl kadn emiciliine ve yzey zelliklerine
gre deiflir. Elektromekanik / fotokimyasal yntemlerle ok yksek keskinlikte
kalplar elde edilebilmesine karfln (2400 dpi / dpi: dots per inch / bir inteki benek says) bugn matbaa basksndaki standart znrlk 300 dpidir (2.54 cmde
300 grnt noktas). Bu keskinlik algs, bask kalitesi ve mrekkep tketimi asndan optimal bir deerdir.
Emici katlara yaplan basklarda, rnein 3. hamur ya da ortalama gazete kadnda mrekkep yaylma eilimi gsterdiinden, noktalar kalptaki boyutlarndan
daha byk boyutta oluflurlar. Bu nedenle znrln dflk tutulmas gerekir.
Ayrca, dflk znrlk mrekkep tketimini de azalttndan, kalite beklentisinin dflk olduu durumlarda (rnein uzaktan baklan billboard basklarnda,
gndelik tketim iin retilen bilet, el ilan vb. rnlerde) daha dflk znrlk,
dolaysyla daha iri tramlar kullanlr. Yksek kalitede bir bask iin emici olmayan,
nitelikli kufle katlar ve yksek znrlk tercih edilir (fiekil 6.3 ve 6.4).
fiekil 6.3
Farkl
znrlklerde
tram grnts.
(Bytlmfltr.)
fiekil 6.4
nce ve iri tram
bask grnts.
(lpi: lines per
inch/bir inteki
satr says)
CMYK Dengesi
Bask ncesi hazrlk, renk dzeltmeleri ve CMYK dnflm ne kadar titiz bir biimde yaplmfl olursa olsun, bask srasnda drt rengin ayr kalplardan baslyor
olmas, renk doruluu bakmndan bir risk yaratr. Herhangi bir kalbn gereken-
137
den koyu ya da ak baslmas, o rengin sonuta baskn ya da zayf olmasna yol

aarak renk kaymalar ile kendisini gsterecektir. Bu kayma en belirgin biimde
dz gri olmas gereken ve grinin 4 renkle basld yzeylerde grlr. Gri donuk
ve ntr deilse, herhangi bir renge doru kaymflsa, kalbn yapsnda bir sorun
yoksa, baskdan kaynaklanan bir dengesizlik olduu dflnlmeli ve uygun biimde dzeltilmelidir. rnein gri ton pembeleflmiflse, M kalbnn normalden baskn
olduu anlafllr. Gri ton mavilefltiyse, Y kalbnn normalden zayf basld dflnlmelidir.
SIRA SZDEfotoraf basKlasik matbaa basksndaki renk kaymalarn dzeltme yntemi ile geleneksel
ksndaki renk kaymalarn dzeltme yntemi arasnda bir benzerlik var mdr? Tartflnz.
Siyah-Beyaz Bask ve Duotone Uygulamas
D fi N E L M
SIRA SZDE
D fi N E L M
Renk verisi olmayan, sadece siyah mrekkep ile baslan ok sayda ifl vardr. SadeS O R U i sayfalar
ce metinlerden oluflan kitaplar, dflk maliyetli el ilanlar, gazetelerin
gibi birok uygulamda, sadece siyah mrekkep ile bask yaplmas sreci hzlandrr, maliyetleri dflrr. Bu tr basklara, tek kalp bask ad verilir.
D K K Tek
A T kalp baskda siyah yerine baflka bir renk de kullanlabilir. Ne var ki, baslan alflma ara
tonlar ieriyorsa, rnein fotografik grntler bulunuyorsa, ton geifllerinin kaliSIRA SZDE
tesi, beyaz ile siyah arasndaki degradasyonlar, tek bir kalp zerindeki tram yaps ile oluflturulmak zorundadr. Gndelik kullanmda nemli bir sorun saylamayacak bu durum, yksek kalitede siyah-beyaz bask beklendiinde
nem kazanr.
AMALARIMIZ
Fotoraf albmleri, sergi kataloglar, posterler ya da benzeri alflmalarda tek kalp
bask, yeterli ton zenginliini salamaktan uzak olacak, grntler derinliksiz ve
ucuz grnecektir. Yksek tirajl ve karflk ierie sahip dergiler
K T A ve
P rn kataloglar gibi ifllerde zm, renkli grnt iersin, iermesin, tm formalarn 4 kalp (CMYK) ile baslmas, bylelikle siyah-beyaz fotoraflarda ara tonlarn eflit miktarda CMY karflm ile elde edilmesidir. Tek kalp baskya kyasla
ok
T E L Edaha
V Z Y Ozengin,
N
daha doygun ton geiflleri bylelikle elde edilir.
Ne var ki, esasen CMY karflmlar ile tm gri skalas boyunca ntr, yani renk
deeri olmayan bir geifl elde etmek neredeyse olanakszdr. Bu gerek, CMYK
N T E R N E bakldnda
T
modelinin kullanld tm bask teknikleri iin geerlidir ve dikkatle
belli gri aralklarnda renk tonlar farkedilir. Yukarda da sz edildii gibi, rnein
ak grilerin biraz pembelefltii ya da koyu grilerde kahverengi tonlarna kaymalar
olduu grlebilir. Ntr tondan sapmalar, herhangi bir renge doru olabilir. Bunun nedeni, 4 kalbn bask younluunun sre boyunca yer alan aflamalardaki
kk hata paylar nedeniyle ou kez tam anlamyla eflitlenememesidir. Renkli
grntlerde farkedilemeyen bu kk hatalar, siyah beyaz grntlerde dikkatli
bir gz rahatsz edebilir.
zm, duotone yani iki renk baskdr. Bu teknikte, kalp says 4ten 2ye dflrlr ve siyah ile birlikte orta gri tonda bir mrekkep daha kullanlarak bask yaplr. Koyu tonlarda siyah kalbndaki tramlar younlaflrken, ak tonlarda gri kalbndaki tramlar belirginleflir. Bylece renk kaymas kesin olarak nlenirken, grntlerde arzu edilen ton zenginliine ve doygun gri skalasna ulafllmfl olur. Mrekkep pskrtmeli bask sistemlerinde de, renk kartufllarnn farkl gri tonlarna
ait zel mrekkeplerle deifltirilmesi yoluyla kusursuz siyah-beyaz basklar yaplmas benzer bir mantkla mmkn olmaktadr.
N N
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
138
SAYISAL MATBAA
AM A
Saysal matbaa sisteminin bask srecini ve temel zelliklerini

aklamak.
Bilgisayar ortam ve saysal platform, 1980lerden bafllayarak aflama aflama grafik

tasarm ve matbaa basks sreleri iinde yer almfltr. Bafllangta bilgisayar ortam sadece dizgi iin kullanlr ve geri kalan tm ifllemler yine geleneksel yntemlerle tamamlanrken, bugn fikir aflamasndan baskya kadar tm evreler saysal
ortamda gerekleflebilmektedir.
zellikle tasarm ve baskya hazrlk aflamalarnda bilgisayar ortam standart hale gelmiflse de, henz bask teknolojisi btnyle saysal platforma gememifltir.
Bugn iin, matbaaclkta klasik, mrekkepli ofset tekniinin ncelikli olarak kullanldn ve tm dnyada standart olduunu syleyebiliriz (Tm matbaa basklarnn %90). Yksek tirajl basklarda nemli maliyet, hz ve kalite avantajlar salayan ofset bask, te yanda baz kstlamalar da getirmektedir. rnein, birim maliyet, dflk tirajl uygulamalarda ok yksektir. Yani, afifl, kitap, davetiye vb. herhangi bir rnn az sayda baslmas akla yakn deildir. Kalp maliyetlerinin ve n
alflmann yaratt iflilik maliyetinin bask saysna blnmesi, ofset teknii ile
dflk tirajl ifl baslmasnn anlamszln ortaya koyar.
nceleri tasarmn bask ncesindeki son kontrolu iin kullanlan baz prova
teknikleri zamanla gelifltirilerek saysal matbaa sistemlerine ve masast fotoraf
bask cihazlarna dnfltrlmfltr. Bu evrimde, bilgisayarlarn hzl performans
artflnn da katks nemlidir. Bylelikle saysal matbaa ad verilen bir cihazlar
zinciri ile ksa sre iinde ve ofset bask ile karfllafltrlabilir kalitede basl rn elde edilmesi mmkn olmaktadr. Bu sistemler, tahmin edilebilecei gibi gndelik
kullanmda baflvurulan masast yazclarn ok daha geliflmifl ve onlarn matbaa
uygulamalarna uyarlanmfl versiyonlardr. zellikle elektrostatik bask, yani lazer
teknolojisi bu tip uygulamalarda yaygndr.
Saysal Matbaada fl Akfl

Saysal matbaada, tpk klasik matbaadaki CTP (Computer to Plate / Bilgisayardan
Kalba) teknii gibi, bilgisayar ortamnda tamamlanan bir tasarm, CMYK bileflenlerine ayrfltrlarak dorudan doruya bask makinesine gnderilir. Bask byk paftalar halinde kesilmifl tabaka ya da bobin halindeki kada, ounlukla tek geiflte,
4+4 renk yani, her iki yze ayn geiflte CMYK renkleri uygulanarak gerekleflir.
Elektrostatik baskda, mrekkep yerine mknatslanma zellii kazandrlmfl ok
ince toz halindeki CMYK renklerinde, toner ad verilen pigmentler kullanlr. Baslacak grnt, fla duyarl olan ve toneri zerine ekerek daha sonra kada
transfer eden silindir biimindeki hassas tamburlar (drum) ile gerekleflir. Kadn
zerinde de manyetik alan oluflturulmas ile duran toner, bask makinesinin frnlama nitesinde ok yksek scakln etkisi ile eriyerek kada nfuz eder. Daha
sonra perdahlama nitesinde parlak kauuk silindirler kat yzeyini ezerek tonerin oluflturduu ykseklii (elle hissedilebilecek dokuyu) ortadan kaldrrlar. Alternatif bir yaklaflmda toner yerine kat halde mrekkepler kullanlmaktadr. Mrekkep ani olarak stlp svlafltrldktan sonra, yine manyetik alanlarn yardmyla ya
da pskrtlerek son derece kk damlacklar halinde kada transfer edilir. Takip eden nitelerde basklar eer forma dzenindeyse katlanr, harmanlanr, kesilir ve gerekiyorsa ciltlenir.
139
Deiflken Veri
Saysal matbaa tekniinde, bask silindirleri her bir nsha bask iin sfrlanarak
yeniden pozlandklarndan, deiflken veri (variable data) ile bask mmkn olmufltur. Bunun anlam, baslan dokmandaki belli alanlarda, bir veri tabanndan
ekilen bilgilerin her kopyada farkl olabilmesidir. rnein, baslan dokman bir
dergi ise, editrn sunufl yazsndaki hitap kifliye zel olabilir. Benzer flekilde kifliye zel masa takvimleri, byk miktarlarda kesilen hizmet faturalar (telefon faturalar gibi), kredi kart ekstreleri ve kifliye zel tantm dokmanlar bu matbaalarda baslr.
Bask Boyutlar
Klasik matbaada bask boyutu, bask silindirinin genifllii ve faydal evresi (yzlm), ya da endstriyel olarak retilen ham bask kalplarnn boyutlar ile snrldr. Klasik matbaada, poster basklar veya byk formalarn oluflturulmasnda
kullanlan en byk pafta boyutu 125x190 cmdir.
Saysal matbaada ise, bobin halindeki katlara baskda, kadn eni fiziksel snr olufltururken, basknn boyu, yani uzun kenar, kullanlan bilgisayar altyapsnn kapasitesi ile snrldr. Bask srasnda zerinde baslacak grntnn olufltuu silindir (tambur) srekli yeni veri ile beslenerek yenilendii iin, kesintisiz veri
akfl ile tamburun boyutunu aflan basklar retilebilir. Bylece metre ya da daha uzun kat fleritlerine eksiz olarak devasa boyutlarda basklar yaplmas mmkn olur, yeter ki bu grnt bilgisayar platformunda oluflturulabilsin ve bask
nitesine aktarlabilsin.
SIRA SZDE
Bilboard ve benzeri ak hava mecralarnn -drt metre gibi boyutlara
sahip olduunu
dikkate alarak, klasik matbaa sisteminde bu ller iin bask yaplp yaplamayacan
tartflnz.
D fi N E L M
KLASK MATBAA LE SAYISAL MATBAANIN

S O R U
KARfiILAfiTIRILMASI
N
A M A
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
Klasik ofset matbaa basks ile saysal matbaa basksnn

benzer
DKKAT
ve farkl ynlerini tartflmak.
Maliyet ve Bask Kalitesi
SIRA SZDE
N N
Klasik matbaada henz ilk kopya baslmadan oluflan baz maliyetler, zellikle de
kalp maliyetleri olduundan, dflk tirajda birim maliyet yksektir.
Kopya says
AMALARIMIZ
arttka birim maliyet belirgin biimde dfler. Saysal matbaada ise bask ncesi
rnler olmadndan birim maliyet bask saysndan bamszdr ve deiflmez. Tipik olarak da bu maliyet, zellikle yksek tirajlarda klasik matbaaya
K T A Poranla daha
yksektir. Yksek maliyetin nedeni, kullanlan zel toner veya mrekkepler, matbaann yatrm maliyetinin yksek oluflu ve speklatif fiyatlandrma olabilir. Sonuta, baslacak rn az sayda gerekiyorsa, rnein bir fotoraf
iin
T E Lkendi
E V Z Y Otantm
N
alflmalarndan oluflan bir albm bastrmak istiyorsa ve bu albmden sadece 50
kopya gerekiyorsa (snrl, seilmifl mflteri says ya da sk gncelleme endiflesi
ile), saysal matbaa doru tercih olacaktr.
N T E Rkitap
N E T retiminTalep zerine bask kavram da yaygnlaflmaktadr. zellikle
de, binlerce nshann baslp, tm maliyetleri bafltan karfllayp, bir depoda stokla-
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
140
Insert: Tek baflna ya da

dzenli basm ve satfl
yaplan bir yayn organnn
iinde datlmak zere
hazrlanmfl broflr ya da
dergilerin ortak ad. rnein
gnlk bir gazetenin iinde
ek olarak verilen bir mobilya
reklam broflr, insert
olarak tanmlanabilir.
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
SIRA SZDE
D fi N E L M
AMALARIMIZ
S O R U
K T A P
DKKAT
TSIRA
E L E VSZDE
ZYON
AMALARIMIZ
NTERNET
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
yp yavafl yavafl satlmasn beklemektense, zellikle internet zerinden siparifl verilmesi durumunda, kitabn ancak satld anda retilmesi, yksek birim maliyete
karfln stoklama, datm, iade gibi sorunlar zdnden kimi zaman, zellikle
satfl flans nceden bilinmeyen yaynlarda tercih edilmektedir.
Deiflken veri kullanlacaksa, yani yukardaki albm rneinde, albmn her
kopyasnn girifl sayfasndaki hitap farkl bir mflteri adna olacaksa, saysal matbaa
tek seenektir. Dier yanda, yzbinlerce kopyann basld gazeteler, el ilanlar
vb. uygulamalarda, geleneksel ofset bask hem birim maliyet hem de bask hz bakmndan doru seenektir. Gnmzde byk matbaalar her iki sreci birbirini
tamamlayacak biimde kullanmaktadrlar. rnein, klasik matbaada baslp ciltlenen bir derginin sadece belli bir semte datlacak kopyalarna, saysal matbaada
baslan bir kampanya duyurusu insert olarak girebilir. Ya da ulusal boyutta baslp datlan bir gazetenin yalnzca bir flehirdeki datmnda, o flehirde hizmet veren bir iflletmenin saysal teknikle baslmfl bir broflr insert olarak eklenebilir.
Bask kalitesi bakmndan iki dnyann birbirinden ok byk farklar yoktur.
Her iki durumda da CMYK modeli ve benzer tram yaps kullanldndan, iki yntemin yksek nitelikli rnekleri yaklaflk olarak benzer kalitede sonular sergiler.
Bu zellikle ara tonlar ieren fotografik grntler iin geerlidir.
Klasik matbaada
baslmak zere hazrlanmfl bir alflma, ok acil sonu alnmas gerektiSIRA SZDE
inde saysal matbaada baslabilir mi? Tartflnz.
D fi N E L M
Ekstra Renk
Grafik rnlerin basksnda kimi zaman CMYK modeli ile oluflturulamayacak (fosU
forlu, altn yaS OdaR gmfl
yaldz gibi metalik renkler) zel renklerin kullanlmas gerekebilmektedir. Ya da CMYK modeli ile oluflturulabilse de, tram (dzenli noktacklar) ierecei
iin ya da sapmalar olabilecei iin tercih edilmeyen belli kurumDKKAT
sal renkler sz konusu olabilir (bir firmann logosunda ve tm kurumsal malzemeSIRA SZDE
lerinde kullanlan belli bir yeflil tonu gibi). Byle durumlarda, sz konusu renk, saf
SIRA SZDE
bir mrekkep
olarak hazrlanp CMYK renklerine ek olarak beflinci kalp ile baslr. Buna ekstra
D fi N Erenk
L M ad verilmektedir. Saysal matbaada, snrl baz istisnalar dflnda, ekstra
renk
kullanlmas mmkn deildir. Baslacak rnde yer alan tm
AMALARIMIZ
renkler CMYK modeli ile, bu drt rengin karflm oranlarnn salayaca gamut
S O R U
iinde oluflturulmak zorundadr.
N N
K T A P
K K olarak
AT
Ekstra renk, Dzel
tasarm yaplan bir alflmann ok arpc renklerle dikkat ekmesini salayabilir. Bu yzden, zellikle kullanm gerekebilir. Ancak ekstra renk ya da
renklerin klasik
uygulanabilir olmas ve CMYK sonras beflinci ya da altnc renk
TSIRA
E L E Vmatbaada
ZYON
SZDE
olarak baslmas gerektii dikkate alndnda, ekstra bir masraf yaratmas kanlmazdr.
Bu nedenle maliyet zellikle gzetilmeli, tasarm aflamasnda mflteri fikri alnmaldr.
N N
AMALARIMIZ
N TBaskya
ERNET
Baskdan
Tutarllk
Klasik ofset baskda, ilk provalarda tatmin edici bir sonu alndktan sonra asl bas T denetlenen
A P
k bafllar veK iyi
bir srete, bir kopya ile peflinden gelen ikinci kopya
arasnda gzle grlebilecek farklar beklenmez. Basklarn tmnde de, gazete gibi ok yksek tirajl bir ifl de olsa, deiflkenlik ounlukla dar bir snr iindedir.
T E L E V Z Yise,
O N her kopyada tm sistem sfrlanp bir kez daha yaplandnSaysal matbaada
dan, kopyadan kopyaya deiflkenlik olasl ya da riski daha yksektir ve bask
tutarlln korumak daha fazla aba gerektirir. rnein elektrostatik baskda, basNTERNET
knn yapld ortamn bal nem oran ve scakl, dolaysyla kadn bask srasnda ierdii nem, kat yzeyinde oluflturulan ok hassas ve bask kalitesi asndan da bir o kadar kritik olan manyetik alanlar dorudan doruya etkilediinden,
ortam ok iyi bir flekilde klimatize edilmeli, bask cihazna giren kat srekli koflullanmal ve zellikle bal nem srekli izlenmelidir. Ancak saysal matbaalarda
baslacak kopya says genellikle dflk olduundan, nemli istikrar sorunlar yaflanmaz. Bununla birlikte, tutarllk elde etme abas iinde prova bask ve fire miktarnn baslan toplam ifle oran haliyle saysal matbaada ok yksektir, hatta kimi
zaman ziyan edilen basknn miktar mflteriye teslim edilen miktardan daha fazla
olabilir.
Grnt Kararll
Grnt kararll deyimi, baslan grntnn atmosferik etkiler ve flk nedeniyle zaman iinde ne kadar deiflim geireceini ifade eder. Klasik ofset baskda kullanlan mrekkeplerin tm dnyadaki byk eflitlilii ve baslan ifllerin ok byk
bir blmnn efemeral yani gelip geici olmas nedeniyle, klasik matbaa basklarnda grntnn zaman iinde solmas sk grlen bir durumdur. Uzun zaman
nce duvara aslmfl bir takvim ya da afiflin giderek solduunu, renk dengesinin
deifltiini, grntnn mavilefltiini hatrlayn. Renk deiflimi, CMYK renklerinin
ayn hzla solmamasndan kaynaklanr. Saysal matbaada ise, en azndan bugn
kullanlan toner ve zel retilmifl mrekkepler snrldr ve ounlukla da pigment
ierdiklerinden solmaya karfl direnleri ok yksektir. Burada, yaygn hizmet veren bask servislerinde kullanlan inkjet yani mrekkep pskrtmeli bask cihazlarnn farkl olduunu belirtmeliyiz.
Hatal olarak plotter szc ile anlan byk formatl inkjet cihazlarda ortalama katlara afifl vb. basklar yaplmaktadr. Ancak bu cihazlara matbaa demek
yanlfl olur ve kullanlan mrekkepler genellikle hzl solar, nemden etkilenir, dfl
etkilere karfl dayankszdr. Daha yksek dayankllk ve solmazlk istendiinde,
bu cihazlarda yine pigment bazl, arfliv kalitesinde ya da outdoor yani dfl cephe
kullanmna uygun zel mrekkepler kullanlmaldr. Ne var ki, dfl cephe tipi, pigment ieren mrekkeplerle yaplan basklar daha dayankl olmalarna karfln, renk
gamutu standart mrekkeplere kyasla daha snrldr ve parlak renkler baskda bir
miktar donuklaflr. Ayrca, sk kullanlmayan bir bask cihaznda, mrekkep damlacklarnn pskrtld nozzle ad verilen son derece kk deliklerin tkanma olasl, pigment bazl mrekkepler sz konusu olduunda daha fazladr. Bu
mrekkeplerin grece yksek maliyeti de hesaba katldnda, bask servisleri aksi belirtilmedike standart mrekkepleri kullanmay tercih ederler. Bu nedenle,
zellikle uzun mrl ve dfl etkilere dayankl basklar istendiinde, pigment bazl mrekkep kullanlmas zellikle talep edilmelidir. Basknn ince bir folyo ile kaplanmas (laminasyon) da hem solmaya hem de dfl etkilere karfl koruma salar.
Ancak hzlandrlmfl yafllanma testlerine karfln, saysal matbaa henz nispeten yeni bir teknolojidir ve aradan yzyllar gememifl olduundan, grnt kararll
hakkndaki verilerin bir blm speklatiftir. rnein, yukarda sz edilen laminasyon iflleminde kullanlan yapfltrclarn, basknn zerindeki mrekkep katman ile tepkimeye girip girmedii ve kaplanmasa belki de daha uzun mrl olabilecek bir grnty olumsuz ynde etkileyip etkilemedii, bir tartflma konusudur.
141
142
Gvenlik
Saysal matbaada, hareket eden paralarn saysnn daha az ya da daha zor eriflilebilecek noktalarda olduu dikkate alnarak, personel iin daha gvenli bir ortam
salad dflnlebilir. Benzer flekilde, personelin soluduu hava klasik ofset matbaalara kyasla daha az solvent ierir. Ancak zellikle elektrostatik bask srasnda
nemli miktarda ozon gaz aa kar ve bu gazn personel gvenlii asndan
bamsz bir havalandrma sistemi ile ortamn dflna taflnmas flarttr. te yanda
matbaa ortamnn, byk apta profesyonel retim yaplan tm ortamlar gibi eflitli gvenlik riskleri tafld unutulmamaldr. Geleneksel fotoraflkta ok fazla
kimyasal madde kullanm nedeniyle yaflanan, zehirlenme ve deri hastalklar gibi
riskler bugn ortadan kalkmfl olsa da, ancak ok daha gvenli olduu dflnlen
masabafl alflma ortam, aksine uzun sreler boyunca monitr radyasyonuna maruz kalnmas veya ayn pozisyonda saatlerce oturulmas gibi nedenlerle ciddi salk riskleri oluflturmaktadr. Yeni ve adafl yntemlerin ayn zamanda daha gvenli olduu nyargs, alflma ortamnda bu anlamda bir iyimserlii, dolaysyla
da ihmalleri beraberinde getirmemelidir.
Sonu
Sonu olarak en azndan bugn iin, klasik ofset matbaa ile saysal matbaa birbirine rakip deil, tamamlayc olarak grlmelidir. Bask adedi, basknn boyutu,
ekstra renk gerekip gerekmedii, deiflken veri olup olmad gibi kstaslara gre,
iki yntemden biri seilebilir. Kimi zaman saysal matbaa, daha sonra klasik ofset
ortamnda yksek saylarda baslmas planlanan rnein bir sanat kitabnn az sayda prova basksnn ya da sponsor arama srecinde sunulacak maketinin hazrlanmas iin de kullanlr. Bu anlamda da, saysal matbaa ile klasik matbaa birbirini kusursuz biimde tamamlar.
143
zet
N
A M A
Klasik ofset matbaa basksn aklamak.

Klasik fotoraf kad zerindeki basklarda CMY
renkleri st ste serilmifl katmanlar halinde yer
alr ve her bir katmandaki renk younluklarnn
deiflmesi ile renk farklar elde edilir. Matbaa
basksnda ise CMY setindeki rengin ara tonlar yoktur. Bu nedenle sz konusu bask teknii
trikromi / renk deyimi ile adlandrlr. Bilgisayar monitrleri, TV ekranlar ve data projektrlerin alflma ilkesi, RGB yani krmz, yeflil ve
mavi renk modeline (toplamsal renkler) dayanr.
Oysa, bask sistemlerinde, baflka bir deyiflle, yansyan (opak bask) ya da szlen flkla (transparan bask) grnt oluflturulan sistemlerde, grntnn olufltuu yzeyin kendisi flk yaymad, ancak ortamda bulunan fl sourarak/yanstarak grntnn alglanmasnn saland iin,
RGB modeli uygun deildir. Bu kez, karc renkler olan CMY modeline baflvurulur. Matbaa basksnda, klasik renkli fotoraf basksndan farkl
olarak younluu deiflen renk katmanlar deil,
her zaman ayn younluktaki mrekkepler kullanldndan, ara tonlarn elde edilmesi iin tram
ad verilen zel bir desen kullanlr. CMY en youn deerlerde kullanlsa bile uygulamada gerek siyah elde edilemez. Grntlerin siyah olmas gereken blgelerinde ancak ok koyu haki
(yeflil/kahverengi) renkte bir grnm elde edilebilir. Bu nedenle, traml ya da noktackl sistemlerde gerek siyahn elde edilebilmesi iin
baskya siyah mrekkep de eklenmifltir. Herhangi bir tasarmn ya da fotografik grntnn matbaada kada baslabilmesi iin, mrekkepleri
ngrld biimde kada transfer edecek kalplarn olmas gerekir. Bask kalplar, kullanm
srasnda silindir biiminde bklen, esnek metal
levhalardr. Baslacak grnt CMYK bileflenlerine ayrfltrldktan sonra, bu bileflenlerin her biri
iin ayr bir tane olmak zere 4 kalp retilir. Kalbn zerinde, mrekkep ile baslacak grnty taflyan bir katman yer alr. Bask srasnda
mrekkep bu katmana aktarlr. Kalptaki mrekkep kauuk bir silindire ve silindirden de kada
transfer edilir. Klasik matbaa basksnda, zorunlu
olmasa da ok nemli bir aflama prova bask
aflamasdr. Prova bask, matbaa makinesinin
kendisi ile yaplabilir. Ancak nadiren bu yola baflvurulur. nk, matbaa makinesi alfltrld anda, temsil edici bir bask elde edilene dek yzlerce kopya baslmfl olacaktr. Bu da maliyet asndan olumsuz bir tablo oluflturur. Gnmzde prova bask, ounlukla, zel olarak kalibre edilmifl
genifl formatl bir inkjet (mrekkep pskrtmeli)
bask cihaz ile gereklefltirilir. Elde edilen prova
bask, olas hatalarn asl bask ncesinde farkedilerek dzeltilmesini salamann yan sra, bask
srecinin daha sonraki aflamalarnn denetlenmesinde de onaylanmfl bir referans oluflturur.
N
A M A
Klasik matbaa tekniinde bask kalitesini belirleyen unsurlar tanmlamak.

Gnmzde klasik matbaaclkta standart yntem olan ofset baskda, kalite beklentisi tabii ki
baslan iflin kullanm amacna gre deiflecektir
ancak beklenti ne olursa olsun sonucun beklentiye uygun olmasn belirleyecek etkenler vardr.
Grnty oluflturan say dizisini drt bask kalbna paylafltrlan CMYK bileflenlerine dnfltrme sreci ok kritik bir aflamadr. RGB uzayndaki grntlerin CMYK uzayna aktarlma
iflinin fotoraflar tarafndan, ifl akflnn sonraki
aflamalarna daha hakim olan matbaa personeline braklmas tavsiye edilir. Aksi halde, ekran
grnts ile bask arasnda beklenmedik farklar
ortaya kabilir ve bu byk sorunlara yol aabilir. Bugn matbaa basksndaki standart znrlk 300 dpidr (2.54 cmde 300 grnt noktas). Fakat, emici katlara yaplan basklarda,
rnein 3. hamur ya da ortalama gazete kadnda mrekkep yaylma eilimi gsterdiinden,
noktalar kalptaki boyutlarndan daha byk boyutta oluflurlar. Bu nedenle znrln dflk
tutulmas gerekir. Yksek kalitede bir bask iin
emici olmayan, nitelikli kufle katlar ve yksek
znrlk tercih edilir. Renk verisi olmayan, sadece siyah mrekkep ile baslan ok sayda ifl
vardr. Sadece metinlerden oluflan kitaplar, dflk maliyetli el ilanlar, gazetelerin i sayfalar
gibi birok uygulamda, sadece siyah mrekkep
ile bask yaplmas sreci hzlandrr, maliyetleri
dflrr. Bu tr basklara, tek kalp bask ad
verilir. CMY karflmlar ile tm gri skalas boyun-
144
fla duyarl olan ve toneri zerine ekerek daha

sonra kada transfer eden silindir biimindeki
hassas tamburlar (drum) ile gerekleflir. Alternatif bir yaklaflmda toner yerine kat halde mrekkepler kullanlmaktadr. Mrekkep ani olarak stlp svlafltrldktan sonra, yine manyetik alanlarn yardmyla ya da pskrtlerek son derece
kk damlacklar halinde kada transfer edilir.
Saysal matbaa tekniinde, bask silindirleri her
bir nsha bask iin sfrlanarak yeniden pozlandklarndan, deiflken veri (variable data) ile bask mmkn olmufltur. Bunun anlam, her bask
nshasnda farkl verilerin kullanlabilir olmasdr. Klasik matbaada bask boyutu, bask silindirinin genifllii ve faydal evresi ya da ham bask
kalplarnn boyutlar ile snrldr. Saysal matbaada ise, bobin halindeki katlara baskda, kadn eni fiziksel snr olufltururken, basknn boyu, yani uzun kenar, kullanlan bilgisayar altyapsnn kapasitesi ile snrldr.
ca ntr, yani renk deeri olmayan bir geifl elde

etmek neredeyse olanakszdr. Bu gerek, CMYK
modelinin kullanld tm bask teknikleri iin
geerlidir ve dikkatle bakldnda belli gri aralklarnda renk tonlar farkedilir. Yksek kaliteli
siyah-beyaz basklar iin bu sorunun zm,
duotone bask ile mmkndr. Bu teknikte, kalp says 4ten 2ye dflrlr ve siyah ile birlikte orta gri tonda bir mrekkep daha kullanlarak
bask yaplr. Koyu tonlarda siyah kalbndaki
tramlar younlaflrken, ak tonlarda gri kalbndaki tramlar belirginleflir. Bylece renk kaymas
kesin olarak nlenirken, grntlerde arzu edilen ton zenginliine ve doygun gri skalasna ulafllmfl olur.
N
A M A
Saysal matbaa sisteminin bask srecini ve temel zelliklerini aklamak.

Bilgisayar ve saysal alflma ortam , 1980lerden
bafllayarak aflama aflama grafik tasarm ve matbaa basks sreleri iinde yer almfltr. Bafllangta bilgisayar ortam sadece dizgi iin kullanlr
ve geri kalan tm ifllemler yine geleneksel yntemlerle tamamlanrd. Bugn ise, fikir aflamasndan baskya kadar tm aflamalar saysal ortamda
gereklefltirilmektedir. Gnmz matbaaclnda, klasik, mrekkepli ofset teknii ncelikli olarak kullanlmaktadr. Bunun tm dnyada standart olduunu syleyebiliriz. Dier bir deyiflle,
afifl, kitap, davetiye vb. herhangi bir rnn az
sayda baslmas akla yakn deildir. Tasarm ve
bask ncesi maliyetin ykseklii az sayda basky anlamsz hale getirmektedir. Ancak az sayda basknn kanlmaz olduu durumlarda ise,
saysal matbaa nemli bir zm aracdr. Saysal
matbaann geliflim srecine baktmzda, tasarmn bask ncesindeki son kontrolu iin kullanlan baz prova tekniklerinin zamanla gelifltirilerek saysal matbaa sistemlerine ve masast fotoraf bask cihazlarna dnfltrldn grrz. Gnmzde, saysal matbaa ad verilen cihazlar zinciri ile ksa sre iinde ve ofset bask
ile karfllafltrlabilir kalitede basl rn elde edilmesi mmkn olmaktadr. Saysal matbaada, bilgisayar ortamnda tamamlanan bir tasarm, CMYK
bileflenlerine ayrfltrlarak dorudan doruya
bask makinesine gnderilir. Elektrostatik baskda, toz halindeki CMYK renklerinde, toner ad
verilen pigmentler kullanlr. Baslacak grnt,
N
A M A
Klasik ofset matbaa basks ile saysal matbaa

basksnn benzer ve farkl ynlerini tartflmak.
Klasik matbaada henz ilk kopya baslmadan
oluflan baz maliyetler, zellikle de kalp maliyetleri olduundan, dflk tirajda birim maliyet yksektir. Kopya says arttka birim maliyet dfler.
Saysal matbaada ise bask ncesi rnler olmadndan birim maliyet bask saysndan bamszdr ve deiflmez. rnein bir fotoraf kendi
tantm iin alflmalarndan oluflan bir albm
bastrmak istiyorsa ve bu albmden sadece 50
kopya gerekiyorsa, saysal matbaa doru tercih
olacaktr. Gnmzde byk matbaalarda her
iki sre, birbirini tamamlayacak biimde kullanlmaktadr. rnein, klasik matbaada baslp
ciltlenen bir derginin sadece belli bir semte datlacak kopyalarna, saysal matbaada baslan bir
kampanya duyurusu insert olarak girebilir. Bask
kalitesi bakmndan iki dnyann birbirinden ok
byk farklar yoktur. Her iki durumda da CMYK
modeli ve benzer tram yaps kullanldndan,
iki yntemin yksek nitelikli rnekleri yaklaflk
olarak benzer kalitede sonular sergiler. Grafik
rnlerin basksnda kimi zaman CMYK modeli
ile oluflturulamayacak (rnein fosforlu ya da
metalik renkler) zel renklerin kullanlmas gerekebilmektedir. Saysal matbaada, snrl baz istisnalar dflnda, ekstra renk kullanlmas mmkn
deildir. Baslacak rnde yer alan tm renkler

CMYK modeli ile, bu drt rengin karflm oranlarnn salayaca gamut iinde oluflturulmak zorundadr. Ekstra renk, ilave mrekkeplerin ve kalplarn kullanlmas ile, ancak klasik matbaada
mmkndr. Klasik ofset baskda, ilk provalarda
tatmin edici bir sonu alndktan sonra asl bask
bafllar ve iyi denetlenen bir srete bir kopya ile
peflinden gelen ikinci kopya arasnda gzle grlebilecek farklar beklenmez. Saysal matbaada
ise, her kopyada tm sistem yeniden yaplandndan, kopyadan kopyaya deiflkenlik olasl
riski daha yksektir. Ancak saysal matbaalarda
baslacak kopya says genellikle dflk olduundan, nemli istikrar sorunlar yaflanmaz. Grnt kararll deyimi, baslan grntnn atmosferik etkiler ve flk nedeniyle zaman iinde ne
kadar deiflim geireceini ifade eder. Renk deiflimi, CMYK renklerinin ayn hzla solmamasndan kaynaklanr. Saysal matbaada, bugn kullanlan toner ve zel retilmifl mrekkepler snrldr ve ounlukla da pigment ierdiklerinden solmaya karfl direnleri ok yksektir. Ancak hzlandrlmfl yafllanma testlerine karfln, saysal matbaa henz nispeten yeni bir teknolojidir ve aradan yzyllar gememifl olduundan, grnt kararll hakkndaki verilerin bir blm speklatiftir. Saysal matbaada, hareket eden paralarn
saysnn daha az ya da daha zor eriflilebilecek
noktalarda olduu dikkate alnarak, personel iin
daha gvenli bir ortam salad dflnlebilir.
Ancak ok daha gvenli olduu dflnlen masabafl alflma ortam da aksine uzun sreler boyunca monitr radyasyonuna maruz kalnmas
veya ayn pozisyonda saatlerce oturulmas gibi
nedenlerle ciddi salk riskleri oluflturmaktadr.
145
146
Kendimizi Snayalm
1. Klasik matbaa basksnda CMYK ksaltmas ile ayn
anlam veren szck hangisidir?
a. Chromacopy
b. CTP
c. Trikromi
d. RGB
e. Prova bask
6. Renk verisi olmayan, yalnzca bir, ounlukla da siyah mrekkep ile yaplan baskya ne ad verilir?
a. Duotone bask
b. CMYK bask
c. RGB bask
d. Sepya bask
e. Tek kalp bask
2. Ofset bask teknolojisinde ara tonlarn oluflmasn

salayan temel yap tafl afladakilerden hangisidir?
a. Gri mrekkep
b. Tram
c. Piksel
d. Gren
e. Kumluluk dzeyi
7. Siyah-beyaz fotoraflarn yer ald bir duotone bask ile ilgili afladaki ifadelerden hangisi yanlfltr?
a. ki kalp kullanlr.
b. Siyah ve orta gri renk mrekkep kullanlr.
c. Ara tonlarn daha zengin olmasn salar.
d. Tram kullanlmaz.
e. Benzer bir sistem, mrekkep pskrtmeli bask
cihazlarnda da uygulanmaktadr.
3. Ofset baskda CMYK sistemine yeflil ve turuncu renk

eklenmesiyle oluflturulan alt niteli bask sistemine ne
ad verilmektedir?
a. Ektachrome
b. Trikrom
c. Tiftruk
d. Hexachrome
e. Tipo bask
4. Afladakilerden hangisi klasik ofset matbaa basksnda kaliteyi belirleyen unsurlardan biri deildir?
a. Makinenin retim kalitesi ve bakm
b. Makinenin nite says
c. Kullanlan mrekkeplerin kalitesi
d. Kat kalitesi
e. Basky yapan personelin ustalk dzeyi
5. Matbaa basksndaki znrlk gsterge birimi afladakilerden hangisidir?
a. dpi
b. ppi
c. jpg
d. TCP
e. lP
8. Klasik matbaada veriyi kada aktaran metal kalbn,

saysal matbaadaki efldeeri olan silindir biimindeki
paraya ne ad verilir?
a. Tambur (drum)
b. Nozzle
c. Plotter
d. Toner
e. Kauuk silindir
9. Kitap retiminde binlerce nshann baslp, tm maliyetleri bafltan karfllayp, bir depoda stoklayp yavafl
yavafl satlmasn beklemektense, zellikle internet zerinden siparifl verilmesi durumunda, kitabn ancak satld anda retilmesini tanmlayan kavrama ne ad verilir?
a. Siparifl bask
b. Talep zerine bask
c. Saysal bask
d. zel bask
e. Elektrostatik bask
10. Saysal Bask ile ilgili afladaki ifadelerden hangisi
yanlfltr?
a. Acil bask ihtiyalarnda en pratik zm salar.
b. Tasarm ve bask arasnda hazrlk sreci yoktur.
c. Tiraj ka olursa olsun, en ucuz bask yntemidir.
d. Bir ka istisna dflnda ekstra renk kullanlmas
mmkn deildir.
e. Bask kalitesi ofset baskdan ok farkl deildir.
147

1. c
2. b
3. d
4. b
5. a
6. e
7. d
8. a
9. b
10. c
Yantnz yanlfl ise Klasik Ofset Matbaa Basks konusunu tekrar gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise Bask Kalitesi konusunu
tekrar gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise Saysal Matbaa konusunu
Yantnz yanlfl ise Klasik Matbaa ile Saysal
Matbaann Karfllafltrlmas konusunu tekrar
gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise Klasik Matbaa ile Saysal
Matbaann Karfllafltrlmas konusunu tekrar
gzden geiriniz.

Sra Sizde 1
Tramn, geleneksel fotorafn yap tafl olan gren ve saysal fotorafn yap tafl olan piksel ile benzer bir fonksiyona sahip olduu sylenebilir. Geleneksel fotorafta
grnty oluflturan, film zerinde bulunan ve fla
duyarl olan gmfl bromr tanecikleridir. Bu tanecikler, gren olarak adlandrlr. Benzer flekilde, saysal fotorafn dokusu da, piksel olarak tanmlanan kk karelerden oluflmaktadr. Geleneksel ya da saysal fotoraflarn matbaa ortamnda baslmas ise, gren ya da piksellerin tram olarak tanmlanan noktacklara dnfltrlmesi ile mmkn olmaktadr. Bu nedenle, piksel,
gren ve tram, benzer ifllevlere sahiptir.
Sra Sizde 2
CTP ksaltmas, computer to plate yani bilgisayardan
kalba anlamna gelmektedir. Dier bir deyiflle, bilgisayarda retilen bir grnt ya da bask bilgisinin bask kalbna aktarlmas srecini tanmlar. Klasik ofset bask
makinelerinde basm yaplan yaz ve grntler, kalp
aracl ile kada aktarlmaktadr. Bu yaz ve grntle-
rin kalba aktrlmas ise nceleri film aracl ile gereklefltirilmifltir. Bu sistemde, bilgisayarda hazrlanan bask
grnts nce film zerine aktarlmaktadr. Daha sonra
film kalp zerine konarak pozlanr ve filmdeki grntnn kalba aktarlmas salanr. Kalptaki grnt ise,
bask srasnda kada aktarlr. CTP teknolojisi bu sreci
ksaltmaktadr. Bilgisayardaki grnt, film kullanlmakszn kalba pozlanr ve dorudan sonuca ulafllr. Bu sayede, filme ve filmden kalba aktarma yznden oluflan
jenerasyon kayb da nlenmifl olur. Datann dorudan
kalba aktarlmas, film pozlama ve banyo srecini ortadan kaldrmaktadr. Bu sre ekonomik olduu gibi, zaman asndan da nemli lde tasarruf salamaktadr.
Sra Sizde 3
Hem klasik matbaada hem de geleneksel fotorafta,
bask sreci, CMYK renk uzaynn kullanm ile gereklefltirilmektedir. Dolaysyla, bask srecinde meydana
gelen renk kaymalar ya da sapmalar, benzer flekilde
giderilir. rnein, matbaada baslan bir iflte fazla mavi
hakimiyeti varsa, sar mrekkebin yetersiz basld ve
artrlmas gerektii anlamna gelir. Fotoraf basksnda
da fazla mavi olarak baslan bir fotoraftaki renk sapmasnn dzeltilmesi, sar renk filtresi ile yaplan mdahale sayesinde gerekleflecektir. Yeflil rengin fazla hakim olduu bir matbaa ya da fotoraf basksndaki mdahale ise, matbaada magenta mrekkep, fotoraf basksnda ise magenta filtre ile yaplacaktr.
Sra Sizde 4
Klasik matbaada bask boyutunu belirleyen, bask kalplarnn yzey alandr. Ofset tekniinde kullanlan en
byk yzey alannn 125X190 cm olduunu belirtmifltik. Ak hava mecralarnn boyutlarna baktmzda,
bu lnn ok zerinde olduunu grrz. Bilbord
gibi ak hava mecralar iin yaplacak basklar bu nedenle, paral bask olarak uygulanmaktadr. Dier bir
deyiflle, basm yaplacak alflma, matbaa makinesinin
llerine uygun olacak flekilde bilgisayar ortamnda
paralara ayrlr. Bu paralar ayr ayr basldktan sonra,
bilbord gibi panolara aslrken, yan yana yapfltrlmak
suretiyle btn grnt elde edilir. Ancak bu boyuttaki
basklarn hazrlk aflamas masrafl olduu iin, zellikle genifl kapsaml reklam kampanyalar iin uygundur.
Say belirtmek gerekirse, bilbord iin paral olarak baslacak alflmalarn yaklaflk yz ve zeri sayda baslmas gerektii sylenebilir.
148
Sra Sizde 5
Klasik matbaada baslmak zere hazrlanan alflmalarn saysal matbaada baslmas, kimi zaman bir zorunluluk olarak ortaya kmaktadr. Herhangi bir basl malzeme retmek iin nemli dzeyde n alflma yaplmas gereklilii bilinen bir gerektir. Gnlk ifl yaflamnn younluu iinde bu tr alflmalar genellikle son
ana kalr ve dar zamanlarda retim yaplmas kanlmaz hale gelir. Bu tr durumlarda, saysal matbaa nemli bir zm olarak karflmza kmaktadr. Basm yaplan rne gereksinim duyan mflteri zaman zaman btn tirajn baslp bitmesini bekleyemez. Acil olarak bir
miktar kopyaya gerek duyulur. Sonu olarak, saysal
matbaada retilen az sayda bask, acil gereksinimleri
karfllamak asndan ou zaman bir cankurtaran haline gelmektedir.
149
Nikola TOMOV. Black Lake sunset, Montenegro.
Seilmifl Fotoraflar
Nikola TOMOV. Pleasure sky
150
Amalarmz
N
N
N

Saysal fotoraf teknolojisinin fotorafya salad olanaklar ve avantajlar
tartflabilecek,
Maniplasyon ifllemlerinde dikkat edilmesi gereken konular ve RAW programnn kullanmn ve zelliklerini aklayabilecek,
HDR sisteminin kullanmn ve zelliklerini aklayabilecek bilgi ve becerilere
sahip olacaksnz.
Anahtar Kavramlar
Siyah-Beyaz evrimi
Gren Ynetimi
nterpolasyon
Kayt Formatlar
Saysal Maniplasyon
RAW Ynetimi
HDR
erik Haritas
Saysal Fotoraf Bask

Teknikleri
Saysal Fotorafta
Grnt fllem
SAYISAL FOTORAFILIIN
AVANTAJLARI
SAYISAL FOTORAFTA
MANPLASYON VE RAW
YNETM
SAYISAL FOTORAFTA ZON
SSTEM ARAYIfiI: HDR
Saysal Fotorafta
Grnt fllem
SAYISAL FOTORAFILIIN AVANTAJLARI
N
A M A
Saysal fotoraf teknolojisinin fotorafya salad olanaklar

ve avantajlar tartflmak.
Saysal fotoraf, gnmzn hem en hzl geliflen, hem de donanm ve uygulama

baznda nemli deiflimlere sahne olan bir teknoloji alan olarak dikkat ekiyor.
Gn gemiyor ki, saysal fotoraf alannda yeni bir geliflme ile karfllaflmayalm. Szn ettiimiz geliflmeler, nemli kolaylk ve avantajlar da beraberinde getirdi.
rnein, gnmzde saysal fotoraf makinesinden direkt sonu alnabildii iin,
daha az film kullanlyor; dolays ile film ve banyo masraf byk lde, ortadan
kalkt. Bu malzemeler iin yaplan harcamalar, tasarruf edilebiliyor. Bu sayede,
zellikle sokak fotorafl gibi bir pratikte, ok nemli bir konu yakalandnda
onun ok sayda alternatifini ekmek olas hale geldi. nk fazladan ekilen fotoraflar iin maliyet artfl gibi bir endifle sz konusu deil. Saydam kullanlan eski gnlerde, btenin fazla olmad durumlarda, fotorafnn tasarruf yapabilmek
iin alflt konuda daha az fotoraf ektii ve belki de daha iyi fotoraf(lar)
kard gibi ifadelere ska rastlanmfltr.
Gnmzn saysal fotoraf teknolojisi sayesinde artk, stdyonun filmi ne zaman ykayp teslim edecei konusunda bir kayg sz konusu deildir, fotoraf ekildii gibi servis edilebilir, ya da hemen bilgisayar ortamna aktarlp ifllemden geirildikten sonra hzl bir flekilde kullanma sokulabilir; bu sayede zamandan da tasarruf edilebilir.Bilgi zaten saysal olduu iin, filmden saysala evrim sreci devre dfl kalmakta, tarama zorunluluu ortadan kalkmaktadr. Tarama sreci Trkiyedeki en sorunlu aflamalardan birisidir. Saysal srelerle alflma sayesinde;
planszlktan kaynaklanan zaman skflklna bal telafll tavrlar, olas zensizliklerden oluflan operatr hatalar, kt tarayc kullanm sonrasnda ortaya kan kalitesiz saysal dosyalar, orijinal grsel malzemelerle ilgili yaflanabilecek kaybolma,
yrtlma, izilme, lekelenme, tozlanma, parmak izine maruz kalma, yalanma gibi
ciddi sorunlar ortadan kalkmaktadr.
Saysal fotorafn kimyasal bir boyutu olmad iin eskimesi, solmas, yrtlmas, renk sapmasna maruz kalmas sz konusu deildir. Doru flekilde ve uzun
mrl depolama cihazlarna yedeklendiklerinde, saysal fotoraflar bundan yzlerce yl sonra bile ayn kalitede eriflim salayabilirler.
154
Film kullanm srecinde rastlanlan kt kopya sendromu saysal fotoraf iin

geerli deildir. Saysal fotoraftan bir kopya istendiinde yaplmas gereken tek
fley, hibir bozulma tehlikesi olmadan, orjinaliyle bire bir olma garantisi sunan bir
kopyay CDye yazp vermektir.
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
SIRA
SZDE
DKKAT
DSIRA
fi NSZDE
ELM
S O R U
AMALARIMIZ
DKKAT
K T A P
SIRA SZDE
SIRA SZDE
TELEVZYON
AMALARIMIZ
D fi N E L M
NTERNET
K S O TR AU P
DKKAT
TELEVZYON
SIRA SZDE
NTERNET
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
Saysal fotoraflarn
saklanmas ve depolanmas fotoraf kalitesi zerinde olumsuz bir etSIRA SZDE
ki yaratmakta mdr? Dflnnnz.
D fi fotoraflama
NELM
Geleneksel
srecinde gn fl, ampul fl, floresan fl gibi farkl kaynaklar film zerindeki kimya ile farkl tepkimelere girdiinden farkl renk hakimiyetlerineS Oyol
R Uamaktadr. Gn flnda herhangi bir sapma sz konusu deilken; ampul fl sar, floresan fl ise yeflile doru sapmaya neden olurlar. Bu sapmalara engel
olmak zere eflitli renk filtreleri devreye sokulmakta, bu filtrelerin
SIRA
D KSZDE
KAT
yokluunda fotorafn estetik kalitesi dflmektedir. Saysal makinelerde var olan
beyaz dengesi (white balance - WB) zellii ise bu sapmalar histogram analizi yaDSIRA
five
NSZDE
Egerekli
LM
parak saptar
renk filtresini devreye sokarak engeller. Doru beyaz ayarlar seildiinde gerek hayattaki renklere sadk bir renk paleti elde edilmesi olas
hale gelir ve
S bu,
O R Usaysal srecin avantajlarndan birisini oluflturmaktadr.
AMALARIMIZ
ekim srecinde ortaya kan nemli bir avantaj ise, fotoraf ektikten hemen
sonra n izleme penceresi aracl ile kontrol edebilme frsatdr. Sonu istendii
DKKAT
gibi deilse,K tekrar
T A Pekebilme flans, saysal fotoraflk srecinin en gze arpan
zelliklerinden biridir. Bununla beraber; n izleme ekrann daimi olarak ak tutSZDE makineyi gsteri moduna almak pili hzl bir flekilde tketemak, ekimSIRA
bitmeden
SIRA SZDE
ceinden Tnizleme
E L E V Z Y O Neylemini ancak gerektii zaman ve ksa sreler iin devreye
sokmak en dorusudur.
AMALARIMIZ
Yukarda
D fi bahsi
N E L Mgeen ekim sonucunu kontrol edebilme avantaj kadar nemli dier bir nokta da arflivleme ve eriflim kolayldr. Saysal fotoraflara uygun adTERNET
lar, anahtarK Nkelimeler,
etiketler vererek arflivlendiinde istenilen ierie saniyeler,
S O TR AU P
dakikalar iinde ulafllabilir.
N N
N N
D Kyok
K A Tetmek Hizmet verilen veya fotoraf gnderilen kiflilerin, kullandnz
EXIF bilgisini
TELEVZYON
makine ve yazlmn hangileri olduunu bilmelerini istemeyebilirsiniz. Bu durumda saysal dosyanz
EXIF
bilgilerinden arndrmanz gerekir.
SIRA
SZDE
N N
N T E R arndrmak
NET
EXIF bilgilerini
iin hem Mac hem Windows ortamnda eflitli yazlmlar
AMALARIMIZ
kullanlabilir.
rnein http://www.fileheap.com/dbquery/1/remove+exif+info adresine
bakabilirsiniz. Ayn programlar EXIF bilgilerini deifltirmek zere kullanmak da olasdr.
T A P
Saysal KOrtamda
Siyah-Beyaz evrimi
Saysal fotoraf makinelerinde siyah-beyaz ekim modu olsa da doru olan renkli
fotoraf ekip daha sonrasnda bilgisayar ortamnda renkli > siyah-beyaz evrimiT E L E VSaysal
Z Y O N ortamda siyah-beyaz fotoraflk film srecindekinden ok
ni yapmaktr.
daha farkl bir flekilde ilerlemekte ve evrim srecinde zen gsterilmezse basklarda kt sonular alnabilmekte; bu yzden baz kifliler saysal ortamdaki siyahbeyaz sonulardan
N T E R N E T memnun kalmamaktadrlar. Saysal fotorafln ilk gnlerinde, bir ok fotoraf siyah-beyaz yapmak iin Image > Mode > Grayscale mensnden gri skala modunu seerek evrimi yapmfl olsa da bu yntem, 3 adet olan
kanal saysn teke dflrd iin bilgi kaybna yol aan yanlfl bir yntemdir.
Doru olan fotoraf RGB modunda brakmak, Photoshop iinden Image > Adjust-
155
7. nite - Saysal Fotorafta Grnt fllem
ments > Black & White men dizisini izleyerek evrimi renk filtreleri zerinden
ok daha zengin bir siyah-beyaz yelpazesi elde ederek yapmaktr. (Fotograf 7.1,
7.2 ve 7.3).
Fotoraf 7.1
Photoshop ile RGB
modunda Image>
Adjustments> Black
and White
evrimi.
Fotoraf 7.2
Photoshop renk
filtreleri ile siyahbeyaz ton
zenginlii
salanabilir.
156
Fotoraf 7.3
Photoshop renk
filtre destei.
Daha ileri dzey siyah-beyaz evrim ynetimi ve ek efektler iin ise Nik adl yazlm flirketinin Silver Efex Pro adl Photoshop eklentisi doru seim olacaktr.
(Fotoraf 7.4, 7.5 ve 7.6).
Fotoraf 7.4
Silver Efex Pro
daha zengin
ierikli bir evrim
salayabilir.
157
Fotoraf 7.5
Silver Efex Pro
ile S/B evrim
seenekleri.
Fotoraf 7.6
Silver Efex Pro
ile S/B evrim
seenekleri.
Siyah-beyaza dnfltrlen fotoraflardan Lambda gibi bir cihazdan saysal bask alnacaksa dosya RGB braklmal, renk ayrm sonras matbaa basks yaplacaksa daha zengin paletli bir bask iin CMYK moduna evrilmelidir.
Gren / Kum (Noise) Ynetimi

Yeni piyasaya srlen baz ileri dzey profesyonel gvdelerde ISO, 25.600, 102.400
gibi daha nce tahmin bile edemeyeceimiz, ama fazla kirli duran ve rahatsz
edici bir estetie yol aabilen deerlere ykselmifltir. Bunun yan sra, basit saysal
makinelerin yksek ISO performansnn pek de iyi olmad gzlenmektedir. Her
iki durumda da, saysal dosyalarda gz trmalayc seviyelerde gren varl alglanmakta, bu gren yaps filmin alfllmfl gren yapsna ok benzememekte, bu yzden
158
mdahale zorunlu gibi gzkmektedir. Farkl makinelerin farkl gren yaplar sunduunu, gren giderme srecinin her saysal dosyada farkl sonular verebileceini
unutmamakta yarar vardr. Kumlanmay dzeltmek zere, RAW modunda ekilmifl
fotoraf Photoshopun iine ekmeden Camera RAW arayzn kullanarak
(Fotoraf 7.7 ve 7.8), veya yazlm iinden Filter > Noise > Reduce Noise komutu
kullanlmakta, grece temiz sonular elde edilebilmektedir (Fotoraf 7.9 ve 7.10).
Fotoraf 7.7
Kamera Raw gren
dzeltme
seenekleri.
Fotoraf 7.8
Kamera Raw gren
dzeltme sonucu.
159
Fotoraf 7.9
Photoshop gren
dzeltme.
Fotoraf 7.10
Photoshop gren
dzeltme sonucu.
Bunun dflnda NeatImage (Fotoraf 7.11 ve 7.12) Nik D-fine, Noise Ninja gibi PS
eklentileri bulunmakta; tm bu kumluluk giderme (noise reduction) yazlmlar farkl grenlerde farkl performanslar gsterdiinden, bte elverdii srece bunlarn hepsinin ykl olmas doru zm gibi durmaktadr. Gren azaltma sreci dengeli bir
flekilde yrtlmezse; fotorafn genel dokusunda haddinden fazla przszlk
oluflmakta, grafik alanlar birbirinden ayran kenarlarn tanmlar netsizleflmekte ve
fotoraf, grafik bir filtre uygulanmflasna fotoraf olmaktan uzaklaflmaktadr. Eer
ok byk noktal ve rahatsz edici derecede kaba bir kumlanma varsa, temizlemenin tek aresi noise reduction deerlerinin ok yksek tutulmas ise; giderme sonrasnda Photoshop iinden tekrar ince bir gren yapsnn fotorafn geneline uygulanmas, suni bir efekt yaratan przszln olumsuz etkisini yok edecektir.
160
Fotoraf 7.11
Photoshop
Neatimage plug-in
ile gren dzeltmesi.
Fotoraf 7.12
Photoshop
Neatimage plug-in
ile gren dzeltme
sonucu.
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
Saysal fotorafn
yapsnda bulunan ve gren (kumluluk) dokusunun yaratt istenmeyen
SIRA SZDE
etkiyi ortadan kaldrmak mmkn mdr?
D fi NBoyutlarn
ELM
Fotorafn
Bytme / nterpolasyon
Herhangi bir alflmann retim srecinde kullanlan makine, yksek znrlk sunan (20-25 MP
S O RveU tesi) bir makine olsa bile, zaman zaman bu znrlk yetersiz
kalabilir. Hatta, paral ekimleri birlefltirme sonras elde edilebilen 200-300 megapiksellik fotoraflar bile bytmek (upsizing, upscaling) gerekebilir. Bu gereksinim
DKKAT
sz konusu olduunda ya Photoshopun Image > Image Size komutunu, ya da PhotoZoom Pro (fotoraf 7.13), Alien Skin BlowUp (Fotoraf 7.14 ve 7.15) Genuine
SZDE
Fractals gibiSIRA
Photoshopa
eklemlenen harici yazlmlarn kullanlmas gerekebilir.
N N
AMALARIMIZ
K T A P
161
Fotoraf 7.13
Photozoom Pro ile
bytme.
Fotoraf 7.14
Alienskin- Blowup
ile bytme.
162
Fotoraf 7.15
Alienskin- Blowup
ile bytme.
Algoritma: Herhangi bir

problemin zm iin
izlenecek yol anlamna
gelmektedir. Eer sorun
evden kp ifle gitmek ise;
evden klacak, otobse
binilecek, bilet atlacak, ifl
yerine varlacak gibi,
yaplacak btn sral
hareketler, algoritmay
oluflturur.
Farkl yazlmlar farkl algoritmalar kullandklarndan deiflik sonular elde

ederler. Bu yazlmlarn demo srmlerini bilgisayara ykleyerek hepsi denenebilir ve elde edilen sonulara gre seim yaplabilir. PS image size seenei kullanlrken, aflamal matematik artfl yaplrsa, yani 10cmden 50cmye bytrken srasyla 10 > 20, 20 > 30, 30 > 40 ve sonunda 40 > 50 aflamalarndan geilirse, az da
olsa daha iyi bir sonu alnabilecei belirtilmektedir. Ek yazlmlar arasnda Alien
Skin BlowUp zengin bytme opsiyonlar ve baflarl sonular ile dikkat ekmektedir. Byltme yapmadan nce, dflk ISO deerleriyle ekilmifl bir fotoraf olsa
bile; fotorafn geneline hakim gren dokusunu abartmadan temizlemek, ardndan
byltme ifllemini gereklefltirmek, son olarak PS iinden kk noktal gren uygulamak baflarl sonular vermektedir. Bu sayede fotoraf bytlmeden nce
mevcut olan gren yaps, leklendirme yznden byyerek gze arpmayacak,
byltmeden sonra uygulanan gren ise leklendirmenin yol at bozukluklar
trdefllefltirerek rtecektir.
Saysal Fotoraf Makinesi Kayt Formatlar

Saysal fotoraf makinelerinin rettii dosya formatlar arasnda JPEG, TIFF ve
RAW yer almaktadr. Bu formatlar farkl nitelik, kalite, dosya boyutunda olmaktadrlar. Hangi dosya formatnn seilecei teslim ortamna ve amaca gre deiflebilmektedir.
Bu formatlar arasnda en ok bilineni JPEGdir (veya .jpg), ksaltmann alm
Joint Photographic Experts Group (Birleflik Fotoraf Uzmanlar Grubu) olarak
gemektedir. JPEG, kaypl skfltrma ieren, bu nedenle de diskte en az yer kaplayan seenektir. Skfltrma iki farkl skala zerinde ilerler: 1-12 (save veya save as)
veya 1-100 (save for web). Kk dosya boyutlar veren kaypl skfltrma imge kalitesi ile ters orantldr. Haddinden fazla skfltrlan (rnein 1/12, veya 10/100)
imgelerde rahatsz edici derecede kalite bozulmas gzlemlenebilir.(Fotoraf 7.16)
163
Fotoraf 7.16
JPEG kayt
formatnda fazla
skfltrma
nedeniyle oluflan
bozulmalar.
Skfltrma iyice azaltldnda ise (rnein 12/12, veya 100/100), kalite en st

dzeye kar fakat dosya boyutu haddinden fazla artabilir. Hangi JPEG skfltrma
orannn kullanlmas gerektiine dair genel geer bir kural, forml yoktur. Fotorafn iindeki doku yapsna veya homojen renk alanlar oranna, elde edilmek istenen yaklaflk dosya boyutuna, korunmas istenen kaliteye gre balamsal kararlar verilmeli ve skfltrma oran / grnt kalitesi arasnda bir orta nokta bulunmas yoluna gidilmelidir. Her yazlmn rettii JPEG dosya boyutu, ayn skfltrma
oranlar kullanlsa da (rnein 100lk skala zerinden 80, veya 12lik skala zerinde 9) birbirinden kk oranlarda farkl olacaktr (Fotoraf 7.17). Photoshop
her ne kadar imge ifllem iin en ok kullanlan yazlm olarak ortaya ksa da, JPEG
kayt imkan veren birok farkl yazlm vardr ve arada bu farklarn oluflmas kullancy flaflrtmamaldr.
Fotoraf 7.17
Farkl yazlmlarn
rettii 100/100
JPEG skfltrma
oran
karfllafltrmas.
JPEG dflnda, zerinde alfllan ve gene JPEG adn taflyan iki adet farkl resim
format daha vardr. JPEG2000 olarak adlandrlan ilki, gelifltirilmifl olup piyasaya
srlmfl, baz yazlmlarn kayt format seeneklerine dahil edilmifl olmasna karfln yaygnlk kazanamamfltr. Normal JPEGe gre etkileyici bir skfltrma performans olan JPEG2000in kalite seviyeleri de flaflrtcdr. Ne yazk ki, eflitli iflletim
DKKAT
DKKAT
SIRA SZDE
164
AMALARIMIZ
N N
TELEVZYON
Yukarda yer
ve detay iin baknz: http://www.letsgodigital.org/en/16123/
N Talan
E R N Ebilgiler
T
jpeg-xr-format/.
NTERNET
Terabayt: Bin gigabayt

byklkte kayt yaplabilir
hafza alan.
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
AMALARIMIZ
sistemleri iinde alflan farkl tarayclarn (browser) hepsi .jp2 son eki taflyan bu
format grntleyememektedir. flletim sistemleri ve tarayclarn tam desteini alK T A P
dktan sonra, JPEG2000 dikkate alnmas, hatta tercih edilmesi gereken bir kayt
formatdr. kinci format ise Microsoft tarafndan gelifltirilmekte ve desteklenmekte
olan JPEG XRdr. Microsoftun HD (high definition) fotoraf dosya format olarak
TELEVZYON
da bilinen bu format halen JPEG2000 kadar bile yaygn olamamfltr ve izlenmesi
gereken bir geliflmedir.
K T A P
SIRA SZDE
SIRA SZDE
Son zamanlarda 20 megapiksel ve zeri znrlkte D-SLR gvdelerin fiyat

daha ulafllabilir olduundan kullanmlar oald ve bunun sonucu olarak dosya
boyutlar ok byd. Saysal srete ekilen fotoraf saysnda eski gnlerdeki gibi bir snr olmad iin disk zerinde yerler tkenmeye bafllad, terabaytlk diskler alnd, onlar bile dolmaya bafllad. Bu olgunun ve onbinlerce, yzbinlerce fotorafn varlnda, dosya boyutunda yaplacak czi baz tasarruflarn, damlaya
damlaya gl olur mantna istinaden yer kazandrabilecei midiyle pek ok kifli, saysal makinelerin hepsi bu format destekledii iin JPEGi kayt format olarak seti. Bilinmelidir ki, en kaliteli modda bile (yani 12/12, veya 100/100) kayp
olmaktadr ve JPEG kayt bir kere gereklefltirildikten sonra, o dosyay TIFF veya
benzeri kaypsz bir formatta tekrardan kaydetmek kayb geri getirmeyecektir. Art olarak, st ste birka kere yaplan her JPEG 12/12 kaydnda kayp yinelenecek,
kayt dizisinin ilk JPEGi ile son JPEGi arasnda kalite fark oluflacaktr.
Panoramik fotoraf veya daha byk piksel ebatlar elde etmek iin yaplan
paral ekimleri birlefltirmek zere kullanlan yazlmlardaki muhteflem geliflme,
bu yazlmlarn sklkla kullanlmasna yol at. zellikle 20 MP ve zeri makinelerle ekilmifl fotoraflar birlefltirdiinizde, uzun kenar onbinlerce piksele dayanan
ebatlar edinmek iflten bile deil. Bu ebat herhangi bir kenarda 30.000 pikseli geerse JPEG formatnn kayt seenekleri arasnda yer almadn greceksiniz. Bu
durumda yapmanz gereken ya Photoshopun kendi format PSD ya da tandk
grnt formatlarndan TIFFi semek olacaktr.
nternet sayfalar iin kk ebat ve dosya boyutlu fotoraflar retiyorsanz,
JPEGden baflka seeneiniz yoktur. Bunun da tesinde, Save veya Save as seenei ile kayt yapmak yerine Save for web kullanmak size kilobayt cinsinden
tasarruf, fotoraflarnzn ise daha abuk yklenmesini salayacaktr.
Saysal fotoraf
ve saklanmasnda kullanlan kayt formatlarnn fotorafn gSIRAekiminde
SZDE
rnt kalitesi zerinde ne tr bir etkisi vardr?
fi N E L M bu kadar uzun ve karmaflkken, dier seenek TIFFin hikayeJPEGinDhikayesi
si daha basittir. TIFF kaypsz skfltrma olana salayan bir dosya format olarak
bilinir. RenkSayrm
O R U ve matbaa basks dnyasnn, EPS ile birlikte en ok tercih edilen, neredeyse her grntleme yazlm tarafndan alabilen evrensel bir formattr. TIFF kayt yaparken skfltrma seenekleri arasnda None, LZW, ZIP, JPG buDKKAT
lunmaktadr. None skfltrma yapmadan kayt salar, LZW ve ZIP kalite kayb olmadan skfltrma salar ve skfltrma isteyenlerin tercih edecei iki format olSIRA7.1).
SZDE
maldr (fiekil
N N
AMALARIMIZ
K T A P
165
fiekil 7.1
Kalite kayb
yaratmayan LZW
skfltrma seenei.
Kayp olmad iin skfltrma oran ok yksek deildir fakat gene de, fotorafn iindeki dokulu ve dz alan yzdesine gre 1/4 ila 2/3 orannda skfltrmalar
elde edilebilmektedir. Fotoraf iinde blok renkli homojen alanlar ne kadar ok
ise skfltrma o kadar performansl olur, doal ortamlar gibi ok sayda renk ve organik fleklin bir arada bulunduu dokulu fotoraflar ise iyi skflmazlar.
Saysal negatif olarak anlan RAW ise, kaytta profesyonellerin tercih ettii bir
formattr. Dier formatlar gibi st ste kayt edilerek ierii daimi olarak deifltirilebilen geici dosyalar retmektense; master ad verilen, zgn ierii deifltirilmeden kaynak dosya olarak saklanabilmek zere dflnlmfl bir dosya formatdr. Photoshopun Camera Raw eklentisi ile RAW dosyalar belli ayarlarla atktan
sonra disk zerinde ok az yer kaplayan, metin tabanl .xmp dosyacklar oluflur.
Bu dosyacklar RAW formatl fotoraf ile birlikte baflka bir bilgisayara transfer edildiklerinde ayn ayarlar ile alabilirler. Buna karfln, RAW dosyalar hi bir zaman
mflteri, matbaa veya dergi gibi ikinci partilere yollanmamal, herhangi bir RAW
ynetimi programnda alp gerekli ayarlar yapldktan sonra TIFF ya da JPG olarak kaydedilerek gnderilmelidir. RAW aabilen ve imge ifllem ynetimi yapabilen
eflitli yazlmlar mevcuttur. Her kamera markasnn, hatta her markann farkl modellerinin rettii RAW dosyalar birbirinden farkl olabilmektedir, bu dosyalarn
son ekleri de makine markasna gre deiflebilmektedir (rnein Canon iin .cr2
/ .crw, Nikon iin .nef). RAW yneten programlarn gncellenmesine ok dikkat edilmeli, yeni aldnz bir makinenin RAW dosyalarn aamamanz durumunda, kullandnz yazlmn internet sitesi ziyaret edilerek gerekli gncelleme dos-
166
yalar indirilmeli ve dosya alabilir hale getirilmelidir. Yazlm reticileri yeni bir
makine modeli ktnda, ok ksa sreler iinde gerekli gncellemeleri web sayfalarna dahil etmektedirler.
Dosya kayt formatlarna bu bakfl attktan sonra, mantkl sorular ekerken
hangisini kullanmalym, hangi formatta saklamalym? olacaktr. Profesyonel, kiflisel ya da sanatsal, ideal sre flu flekilde tanmlanabilir: Fotoraflar RAW modunda ekmek, fotoraflar RAW ynetimi program ile ap gerekli maniplasyonu
gereklefltirmek, deiflime uramfl fotoraf TIFF-LZW olarak kaydetmek, son olarak ise ayn fotoraf ait RAW, .xmp ve TIFF dosyalarnn hepsini birden arflivlemek... Tahmin edilecei gibi bu sre gigabaytlarca, terabaytlarca yedekleme alan ve bu yedeklemeyi dzenli klabilmek iin ayrlmas gereken, yabana atlmayacak uzunluktaki zaman gereksinimi anlamna geliyor.
SAYISAL FOTORAFTA MANPLASYON VE RAW

YNETM
N
AM A
Maniplasyon ifllemlerinde dikkat edilmesi gereken konular ve

RAW programnn kullanmn ve zelliklerini aklamak.
Fotoraf ekimlerini mmkn mertebe RAW modunda gereklefltirmek, asl maniplasyon ortam olan Photoshop iine ekmeden nce temel baz ayarlarn yaplabilmesini ve dosya kalitesinin daha yksek olmasn salyor. Ayn ifllemlerin
Photoshop iinde yaplmas, ve stne 5-6 aflama daha ifllem bindirilmesi halinde
dosya kalitesinin bozulmas sz konusu olacandan RAW ynetimi aflamasnda,
arzu edilen her trl ifllemin gereklefltirilmesi tavsiye edilmektedir.
Fotoraf Photoshop iine ekildikten sonra, Level / Curves gibi komutlar Layer > New Adjustment Layer men dizisinden ulaflabileceiniz adjustment layers
zerinden yaparsanz, dosyann ilk aldndaki srmnn kopyasnn korunmas ve gerektiinde ksmi veya btnsel lekte bir geri dnfl olas hale gelmekte,
sadece katman grnrl ayarlar ile oynayarak saniyeler iinde gelinen aflama
ile ilk evre arasnda karfllafltrmalar yaplabilmektedir (Fotoraf 7.18).
Fotoraf 7.18
Maniplasyon
ncesi Layer ama
seenei.
167
Fotorafa uyguladnz ifllemler temel baz ayarlar olsa da, PS iindeyken ayn
fotoraf yzeyine ok sayda maniplasyonu birbirinin ard sra uygulamak, 16bit modunda alflsanz bile piksel kalitesini bozabiliyor ve ortaya artifact olarak
tanmlanan bozukluklar kabiliyor. Bu bozulmalar zellikle mavi gk gibi hem
nispeten homojen gibi duran, hem de geiflli (gradient) alanlar barndran alanlarda iyice grnr olabiliyor.
Olas bozulmalar bir yana, daha da nemli olan, yaplan maniplasyonun gze
arpmayacak, kendini hissettirmeyecek flekilde kvamnda, ustalkl ve dengeli bir
flekilde yaplmasdr. Buna dikkat edilmezse, fotorafn kendisinden ok fotorafa
ne gibi ifllemler uygulandna odaklanlr ve fotorafn imzas fotoraf yerine ifllemlerin gereklefltirildii yazlmn hanesine yazlr.
Maniplasyon: Herhangi bir

grnt zerinde yaplan ve
grntnn biim ve
ieriini deifltiren, hata
dzeltme, yeniden
kadrajlama ve benzeri
deiflikliklere maniplasyon
ad verilmektedir. Dier bir
tanmlamayla, fotorafn
orjinaline yaplan
mdahalelerin tamam
maniplasyondur.
Saysal Maniplasyonda Dikkat Edilmesi Gerekenler

Bilgisayar ortamnda maniplasyon yaparken, saysal grnt ifllem srelerinin
izlerini bariz olarak barndrmayan bir sonu elde etmek ok nem kazanmaktadr. st ste ok sayda ifllem yapmaktan kaynaklanan aflr gren / kumlanma (noise) ve ifllem hatalarndan kaynaklanan bozulma izleri (artifact), hem fotorafn kalitesini dflrecek hem de saysal ifllem srecinin izlerini tafldndan izleyicinin
dikkatini datacak ve fotorafa odaklanmasn zorlafltracaktr. Bu tr hatalarn dflnda; panoramik fotoraf retirken birbirine denk dflmeyen izgiler, koyu-ak
alanlar arasnda denge kurabilmek iin devreye sokulan ayarlarn doru flekilde
kullanlmamasndan kaynaklanan izgisel oluflumlar ve gerek tesi estetik izleyicilerin dikkatini ekecek ve fotorafn kusurlu grnmesine yol aacaktr.
Photoshop, Photoshop eklentileri (plugin) veya benzeri yazlmlarda fotoraf
baflka bir boyuta karan ve heyecan verici sonular elde edilmesine olanak veren
filtrelerin kullanlmasnda hayli dikkatli ve ekingen olunmaldr. Fotoraf fotoraf olmaktan karacak efektler (rnein suluboya filtresi) iflin altna atlacak imzay fotorafdan alp yazlma verirler; izleyici fotoraf kimin ektiinden ok, sonuca ulaflmak zere hangi filtrenin kullanldn tanmlamaya zaman ayrr
(Fotoraf 7.19).
Fotoraf 7.19
Suluboya filtre
uygulamas.
168
SIRA SZDE
D fi N E L M
D fi N E L M
RAW Ynetimi
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
SIRA zerinde
SZDE
Saysal fotoraf
st ste ok sayda maniplasyon yaplmasnn sakncalarn
dflnnz.
Adobe Photoshop ile birlikte gelen Camera RAW yazlm arayz, hayli geliflmifl
O RRAW
U
ve kullanfll Sbir
ynetimi ortam sunmaktadr. Bunun dflnda Adobe Lightroom,(fotoraf 7.20) PhaseOne CaptureOne, (Fotoraf 7.21) DxO Optics, Bibble Pro
gibi hem Windows
D K K A T hem de Mac OS iflletim sistemlerinde kullanlan, ya da yalnzca Mac ortamnda alflan Aperture gibi sadece RAW ynetimi iin tasarlanmfl yazlmlar da mevcuttur (Fotoraf 7.22). Her ne kadar sz konusu programlar karSIRA SZDE
fllafltran birok kaynak bulunsa da, bunlarn arasndan herhangi birisi vazgeilemeyecek veya ayr bir konuma oturtulacak derecede daha iyi olmad iin, seim kstaslar
aflinalk ve kullanm kolayl olmaldr.
AMALARIMIZ
N N
Fotoraf 7.20
Adobe Lightroom
KRAW
T yazlm.
A P
K T A P
TELEVZYON
TELEVZYON
NTERNET
NTERNET
Fotoraf 7.21
PhaseOne
CaptureOne RAW
yazlm.
169
Yazlmlar arasnda ufak tefek avantaj oluflturan farkllklar olsa da, genelde temel ayarlar birbirine ok benzemekte, bazen ayn ifllemi gereklefltiren komut
farkl bir isimle anlmakta ve kullancy flaflrtabilmektedir. Yazlm firmalar, rakiplerinin fark yaratacak zelliklerini izlemekte ve gerektiinde kendi yazlmlarnn
aklarn kapatacak gncellemeleri yapmaktadrlar.
Fotoraf 7.22
Aperture RAW
yazlm.
SIRA SZDE
SIRA SZDE
D fi N E L M
D fi N E L M
S O R U
S O R U
RAW modunda ekerken fotoraflar detay kayb olmayacak derecede,

flk lD makinenin
KKAT
erinin verdii gri alanlara endeksli lmn 1/3 veya bazen 2/3 stop fazlasyla pozlanmfl
olarak (overexposed) ya da glgeli alanlarda detay elde edecek flekilde ekmek, bu metSIRA SZDE
nin yazar da dhil olmak zere baz fotoraflar tarafndan tercih edilen bir yaklaflmdr.
N N
RAW modunda bile olsa, fazla pozlamadan kaynaklanan ve

iinde detay barnAMALARIMIZ
dran beyaz alanlar koyulafltrmak, siyah alanlar aklafltrmaktan daha iyi sonu
vermektedir. Az pozlanmfl fotoraflardaki koyu alanlarn renginin almas sreK Talanlarnn
A P
cinde, gren ok bariz biimde ortaya kmakta ve fotorafn baz
kumlu, dier alanlarnn przsz gzkmesi gibi bir grsel tutarszlk oluflmaktadr.
RAW arayz iinde, koyu ve ak alanlarn dengesi ile ilgili ayarlar ile oynarken
(PS Camera RAWda koyu alanlar iin Fill Light, ak alanlarT Eiin
L E V ise
Z Y ORecovery)
N
bu komutlarn etki alan yaraplar (radius) olduu unutulmamal, ayarlarn dengesiz bir flekilde kullanlmas halinde koyu ve a blgeler arasnda izgisel tampon blgeler oluflabileceinin bilincinde olunmaldr. Bu etkiden kesinlikle kaNTERNET
nlmal; bu tr ifllemsel hatalarn varlnn fotorafn algsna byk etki yapt,
insanlarn olumsuzluklar olumlu noktalardan daha abuk grd hatrlanmaldr
(Fotoraf 7.23).
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
170
Fotoraf 7.23
RAW yazlmnda
ton geifl
blgelerinde oluflan
bozulma.
Aperture gibi RAW ynetimi yazlmlarndan bazlar fotoraflar kendi ktphanesine aktarmakta, bu yzden belgelerin her daim eriflilebilir olduunu salama
balamaktadrlar. Bu sayede eriflimde olan her fotorafa etiketleme yapmak, anahtar kelime atamak olas hale gelmekte ve daha sonra abuk bulunabilmeleri iyice
kolaylaflmaktadr. Mamafih, bu tr bir RAW ynetimi srecinde dahili ve harici olmak zere ok miktarda terabayt diskin hazrda bulunmas gerekmektedir. Bu
yntem ille de izlenmesi kanlmaz bir yntem deildir ve RAW yneten yazlm,
ok yer kaplayan RAW formatndaki grntleri daha sonra diskten silecek flekilde geici olarak iflleyecek flekilde kullanmak da olasdr.
RAW modunda ekerken beyaz dengesi (white balance - WB) ayarnn zellikle belirlenmesi flart deildir. Bunun nedeni; yanlfl bir WB ayar bile kullanlsa, dosya bilgisayarda ifllemden geirilecei srada RAW ynetimi yazlm ile bunun dzeltilebilmesidir. Bu yzden WB ayarnn otomatikte braklmas, hi beklemediiniz bir renk kartelasnn makine tarafndan atanmasna ve beklenmedik olumlu bir
seimin yaplmasn salayabilir. Bu yzden RAW modunda ekerken beyaz dengesi ayarnn otomatikte braklmas nerilir. Ne var ki, JPEG modunda ekim yaplyor ise beyaz dengesi ayarnn ortama gre doru seilmesi flarttr.
RAW modunda kaydedilmifl dosyalar JPEG formatndaki dosyalara gre daha
ok yer kaplarlar ve devaml olarak RAW formatnda kayt yaplyorsa 8GB, 16GB,
32GB gibi yksek kapasiteli depolama kartlar tercih edilmelidir.
SAYISAL FOTORAFTA ZON SSTEM ARAYIfiI: HDR

AM A
HDR sisteminin kullanmn ve zelliklerini aklamak.
Zon sistem (Zone system), bilindii zere, belki de dnyann en tannmfl doa fotorafs olan Ansel Adamsn 1941 ylnda Fred Archer ile formle ettii, siyah-beyaz fotorafta olas her trl gri tonunu ve fotoraflardaki her trl detay elde et-
171
meye gre tasarlanan bir optimal pozlama + film banyosu / basks sistemidir. Her
ne kadar siyah-beyaz grntleme sreci iin dflnlmfl olsa da, zon sistem,
renkli film ve saysal grntleme iin de faydalanlabilecek bir ekim + bask referans btndr. Her ne kadar btnyle benzer bir sre olmasa da, saysal grntleme ile fotoraflk terminolojisine giren HDR (High Dynamic Range - Yksek Dinamik Aralk) grnt ifllem bize, zon sistemin amalad detay zenginlii
ve flkl / glgeli alanlar dengesini salamay amalyor. HDR ifllemi yapmak zere gelifltirilen yazlmlar, aslen profesyonel amalar iin hizmet verse de yaratc
grnt retiminde de kullanlabiliyorlar. Profesyonel ekimlerde HDR ifllem kullanm bize, i mekan ekimlerinin en sk karfllafllan sorunu olan i / dfl flk dengesini salamakta yardmc oluyor. Bu sorunu zmenin baflka yollar olsa da,
HDR yazlmnn etkin iflleyebilmesi iin i ve dfl mekana uygun birer pozlama ve
arada en az 3-4 pozlama daha olmak zere, birbirlerinden 1 f-stop farkl en az 5-6
pozlama yaratmak iflin temel yntemi olarak alglanabilir.
Bu farkl pozlamalar elde ettikten sonra, Photoshop iinden File > Automate >
Merge to HDR... men sralamas ile 32-bitlik ok yksek detay barndran Radiance formatl, .hdr son ekli bir dosya yaratmak (fotoraf 7.24, 7.25 7.26) veya fotoraflar direkt olarak Photomatix Pro adl HDR ifllemci yazlmn iinde amak; sonrasnda ortaya kan sonucu gene Photomatix Proda aarak Tone Mapping seenei
zerinden alan dengelerini kurmak ve final fotoraf oluflturmak bir ok profesyonelin tercih ettii bir yntem (Fotoraf 7.27).
Fotoraf 7.24
HDR uygulama
aflamalar 1.
172
Fotoraf 7.25
HDR Aflama 2.
Fotoraf 7.26
HDR Aflama 3
(Kayt).
Yalnz, tone mapping yaparken ayarlar zensiz kullanmak ve ak-koyu alanlar arasndaki dengeyi haddinden fazla bir seviyede tutmak gereki olmayan sonulara yol aabiliyor. zellikle i mekanlar sz konusu olduunda, HDR ifllem
her zaman baflvurulan bir yntem olmak zorunda deil. Bazen Photoshop katmanlarn kullanarak; en ak alanlara sahip fazla pozlanmfl fotoraf en stte, en karanlk fotoraf ise en altta tutmak ve ak alanlar silerek katmanlar srayla bindirmek HDR iflleme gre ok daha gereki sonular verebiliyor. Bazen de her iki
yntemin sonularn gene katmanlar aracl ile birbirine kaynafltrmak da olas.
173
Fotoraf 7.27
Photomatix ile HDR
uygulamas.
SIRA SZDE
HDR tekniini, saysal siyah-beyaz fotoraf iin de kullanlabilir miyiz?
HDR ifllemin arada gereki sonu vermemesi bazlarn hayal krklna uratmyor,
D fi N E L M
tam tersi, bu sreci farkl bir estetik dil edinebilmek iin bir frsat olarak deerlendiriyorlar. Dan Burkholder adl sanat tarafndan HDR ifllemini yaratc biimde abartl olarak
S O R U ykm belgekullanlmasyla retilen, New Orleans flehrindeki Katrina kasrgas sonras
leyen fotoraflar, kullanclar tarafndan terk edilmek zorunda kalan evlerdeki hzne yaplmfl resimler gibi alglanabilir (Fotoraf 7.28). Bu nitenin yazar Murat
bir
D K K A Germenin
T
alflmas olan Aura ise, sanat eserinin isel ruhu ve flartlara baml bir flekilde geliflen
dflsal algsndaki olas farklar konu ediniyor. alflma, Paris, Bologna, Hong Kong, LonSIRA SZDE
dra ve stanbuldaki galeri, mze ve pazar yerlerinde 2009 ylnda retildi. Seri, sanatn,
yzyllardr iinde bulunduu ama son zamanlarda iyice revata olan, fakat sanat beyanlarndaki eflitli duyarllk iddialar ile st rtlen piyasa ekonomisi
ortam ve yakAMALARIMIZ
laflmn hatrlatmak, elefltirmek zere dflnlmfltr (Fotoraf 7.31, 7.32 ve 7.33).
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
N N
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
Fotoraf 7.28
K T A P
K T A P
HDR uygulamal
Fotoraf: Dan
Burkholder.
TELEVZYON
TELEVZYON
NTERNET
NTERNET
174
Fotoraf 7.29
HDR
uygulamas
Fotoraf:
Murat
Durusoy
(Portreler
serisi).
Fotoraf 7.30
HDR
uygulamas
Fotoraf:
Murat
Durusoy
(Portreler
serisi).
Dier bir rnek ise, Sabanc niversitesi renci gen sanat Murat Durusoyun
gene HDR ifllem kullanarak rettii portreler.Arkadafllarn ekim gn giydikleri
gndelik giysileri ve halleriyle grntleyen Durusoy, farkl kiflilerin ehrelerini
ayn fotorafa toplama yntemini izleyerek, belki de hi var olmamfl bir uygarln
asillerinin portrelerini retti.
Fotoraf 7.31
HDR uygulamas
Fotoraf: Murat
Germen (Aura
serisi).
175
Fotoraf 7.32
HDR uygulamas
Fotoraf: Murat
Germen (Aura
serisi).
Fotoraf 7.33
HDR uygulamas
Fotoraf: Murat
Germen (Aura
serisi).
176
zet
N
A M A
Saysal fotoraf teknolojisinin fotorafya salad olanaklar ve avantajlar tartflmak.

Saysal fotoraf, gnmzn hem en hzl geliflen, hem de donanm ve uygulama baznda
nemli deiflimlere sahne olan bir teknoloji alandr. Gnmzde saysal fotoraf makinesinden
direkt sonu alnabildii iin, daha az film kullanlyor; dolays ile film ve banyo masrafnn byk lde, ortadan kalkt sylenebilir. Fazladan ekilen fotoraflar iin maliyet artfl gibi bir
endifle sz konusu deil. Bilgi zaten saysal olduu iin, filmden saysala evrim sreci devre dfl
kalmakta, tarama zorunluluu ortadan kalkmaktadr. Saysal srelerle alflma sayesinde; planszlktan kaynaklanan zaman skflkl, zensizliklerden oluflan operatr hatalar, kt tarayc
kullanm sonrasnda ortaya kan kalitesiz saysal dosyalar, orijinal grsel malzemelerle ilgili
yaflanabilecek kaybolma, yrtlma, izilme, lekelenme, tozlanma, parmak izine maruz kalma,
yalanma gibi ciddi sorunlar ortadan kalkmaktadr. Doru flekilde ve uzun mrl depolama cihazlarna yedeklendiklerinde, saysal fotoraflar
bundan yzlerce yl sonra bile ayn kalitede eriflim salayabilirler. Geleneksel fotoraflama srecinde gn fl, ampul fl, floresan fl gibi
farkl kaynaklar film zerindeki kimya ile farkl
tepkimelere girdiinden farkl renk hakimiyetlerine yol amaktadr. Saysal makinelerde var olan
beyaz dengesi (white balance - WB) zellii ise
bu sapmalar engeller. ekim srecinde ortaya
kan nemli bir avantaj ise, fotoraf ektikten
hemen sonra n izleme penceresi aracl ile
kontrol edebilme frsatdr. Sonu istendii gibi
deilse, tekrar ekebilme flans, saysal fotoraflk srecinin en gze arpan zelliklerinden biridir. Saysal makinelerde siyah-beyaz ekim modu bulunmaktadr. Renkli fotoraf ekip daha
sonrasnda bilgisayar ortamnda renkli > siyahbeyaz evrimi de yaplabilmektedir. Yeni piyasaya srlen baz ileri dzey profesyonel gvdelerde ISO, 25.600, 102.400 gibi daha nce tahmin
bile edemeyeceimiz, ama fazla kirli duran ve
rahatsz edici sonulara yol aabilen deerlere
ykselmifltir. Ancak bu kirlilik, baz kk maniplasyonlar kullanlarak giderilebilmektedir. Sa-
ysal kameralarn rettii dosya formatlar arasnda JPEG, TIFF ve RAW yer almaktadr. Hangi
dosya formatnn seilecei teslim ortamna ve
amaca gre deiflebilmektedir. JPEG, kaypl skfltrma ieren, bu nedenle de diskte en az yer
kaplayan seenektir. TIFF kaypsz skfltrma olana salayan bir dosya format olarak bilinir.
Renk ayrm ve matbaa basks dnyasnn, EPS
ile birlikte en ok tercih edilen, neredeyse her
grntleme yazlm tarafndan alabilen evrensel bir formattr. Saysal negatif olarak anlan RAW ise kaytta profesyonellerin tercih ettii
bir formattr.
N
A M A
Maniplasyon ifllemlerinde dikkat edilmesi gereken konular ve RAW programnn kullanmn

aklamak.
Saysal fotoraf ekimlerinin olabildiince RAW
modunda gereklefltirilmesi, asl maniplasyon
ortam olan Photoshop iine ekmeden nce temel baz ayarlarn yaplabilmesini ve dosya kalitesinin daha yksek olmasn salyor. Btn mdahale ifllemlerinin Photoshop iinde yaplmas
halinde dosya kalitesinin bozulmas sz konusu
olacandan RAW ynetimi aflamasnda, arzu edilen her trl ifllemin gereklefltirilmesi tavsiye
edilmektedir. Fotorafa uyguladnz ifllemler
temel baz ayarlar olsa da, Photoshop iindeyken ayn fotoraf yzeyine ok sayda maniplasyonu birbirinin ard sra uygulamak, 16-bit modunda alfllsa bile piksel kalitesini bozabiliyor
ve baz bozukluklar ortaya kabiliyor. Olas bozulmalar bir yana, daha da nemli olan, yaplan
maniplasyonun gze arpmayacak, kendini hissettirmeyecek flekilde abartlmadan, ustalkl ve
dengeli bir flekilde yaplmasdr. Bilgisayar ortamnda maniplasyon yaparken, saysal grnt
ifllem srelerinin izlerini bariz olarak barndrmayan bir sonu elde etmek ok nemlidir. Photoshop, Photoshop eklentileri (plugin) veya benzeri yazlmlarda fotoraf baflka bir boyuta karan ve flaflrtc sonular elde edilmesine olanak
veren filtrelerin kullanlmasnda hayli dikkatli ve
ekingen olunmaldr. Aflr mdahaleler grnty fotoraf olmaktan karabilir. Kimi efektler
(rnein suluboya filtresi) iflin altna atlacak im-
N
A M A
zay fotorafdan alp yazlma verirler; izleyici

fotoraf kimin ektiinden ok, sonuca ulaflmak
zere hangi filtrenin kullanldn tanmlamaya
zaman ayrr. Adobe Photoshop ile birlikte gelen
camera RAW yazlm arayz, hayli geliflmifl ve
kullanfll bir RAW ynetimi ortam sunmaktadr.
Bunun dflnda Adobe Lightroom PhaseOne, CaptureOne, DxO Optics, Bibble Pro gibi hem Windows hem de Mac OS iflletim sistemlerinde kullanlan, ya da yalnzca Mac ortamnda alflan
Aperture Gibi sadece RAW ynetimi iin tasarlanmfl yazlmlar da mevcuttur. RAW modunda
kaydedilmifl dosyalar JPEG formatndaki dosyalara gre daha ok yer kaplarlar ve devaml olarak RAW formatnda kayt yaplyorsa 8GB, 16GB,
32GB gibi yksek kapasiteli depolama kartlar
tercih edilmelidir.
HDR sisteminin kullanmn ve zelliklerini aklamak.
Zon sistemi (Zone system), bilindii gibi, btn
dnyaca tannan doa fotorafs Ansel
Adamsn 1941 ylnda Fred Archer ile formle
ettii, siyah-beyaz fotorafta olas her trl gri
tonunu ve fotoraflardaki her trl detay elde
etmeye gre tasarlanan bir sistemdir. Her HDR
(High Dynamic Range - Yksek Dinamik Aralk)
grnt ifllem bize, zon sistemin amalad detay zenginlii ve flkl / glgeli alanlar dengesini
salamay amalamaktadr. Profesyonel ekimlerde HDR ifllem kullanm bize, i mekan ekimlerinin en sk karfllafllan sorunu olan i / dfl
flk dengesini salamakta yardmc oluyor. Ancak zellikle i mekanlar sz konusu olduunda,
HDR ifllemi her zaman baflvurulan bir yntem olmak zorunda deil. Bazen Photoshop katmanlarn kullanarak benzer bir sonuca ulaflmak mmkn olabilir. Ak ve koyu ekilmifl fotoraflar
katmanlar halinde biraraya getirilir ve baz ifllemler sayesinde, beklenen sonu elde edilebilir. Fakat HDR iflleminin zaman zaman gereki sonu
vermemesi baz fotoraflar da pek hayal krklna uratmyor. Tam tersi, bu sreci farkl bir
estetik dil edinebilmek iin bir frsat olarak deerlendiriyorlar. Dan Burkholder bu fotoraflardan yalnzca bir tanesi. Baz abartl maniplyasyonlar sonucunda ortaya kan gerekst
177
grntlerde olduu gibi, HDR srecinde ortaya

kan gerekst fotoraflar da zel bir alflma
alan oluflturabiliyor.
178
Kendimizi Snayalm
1. Afladakilerden hangisi saysal fotoraf makinelerinin avantajlarndan biri deildir?
a. Fotorafn ekildii anda grlebilmesi
b. Film ve banyo maliyetinin ortadan kalkmas
c. Filtre kullanmakszn beyaz ayar yaplabilmesi
d. Fotoraf zerinde maniplasyon yaplabilmesi
e. ekilen fotoraflarn tarama sorununun olmamas
2. RGB modunda siyah-beyaz evrimi yaplrken image-adjustment-black and white srecinin izlenmesinin
yarar afladakilerden hangisidir?
a. Daha zengin bir siyah-beyaz yelpazesi salamas
b. fllem srecinin ksa olmas
c. Renk filtresi kullanma zorunluluunun olmamas
d. Yksek znrlk salamas
e. Gerektiinde sepya tona dnfltrlebilmesi
3. Saysal fotoraf tekniinde noise olarak tanmlanan
kavramn, geleneksel fotoraf tekniindeki karfll afladakilerden hangisidir?
a. Renk sapmas
b. nterpolasyon sorunu
c. Gren ya da kumluluk dzeyi
d. Dflk kontrast sorunu
e. Gradasyon dzeyi
6. Afladakilerden hangisi bin gigabayt deerine eflit

olan birimdir?
a. Megabayt
b. Terabayt
c. Kilobayt
d. Megapiksel
e. Bin megabayt
7. nternet ortam iin fotoraf kaydederken save for
web seeneinin avantaj afladakilerden hangisidir?
a. Kilobayt cinsinden yer tasarrufu salamas
b. Daha doygun renklerden oluflan bir yelpaze salamas
c. Yksek znrl korumas
d. Bask kalitesinde fotoraf saklamay salamas
e. Arflivleme yaparken renk kaybn nlemesi
8. Renk ayrm ve matbaa bask dnyasnda en ok tercih edilen iki dosya format afladakilerden hangisidir?
a. Eps ve jpeg
b. Raw ve jpeg
c. Eps ve tif
d. Tif ve jpeg
e. Tif ve raw
4. Afladakilerden hangisi saysal kamera kayt formatlarndan biri deildir?

a. Raw
b. Tif
c. Jpeg
d. Gif
e. Raw-Jpg
9. Afladakilerden hangisi saysal fotorafn piksel kalitesinin bozulmasna yol aan nedenlerden biridir?
a. Beyaz ayarnn yanlfl yaplmas
b. Ayn yzeye ok fazla maniplasyon uygulanmas
c. ok ksk diyafram kullanlmas
d. ekim aflamasnda dflk znrlk kullanlmas
e. Doru pozlama yaplmamas
5. Aflada verilen saysal fotoraf kayt formatlarndan

hangisi yanlfltr?
a. Jpeg-8 bit
b. Tif -8 bit
c. Raw-14 bit
d. Tif-16 bit
e. Jpeg-16 bit
10. Profesyonel ekimlerde HDR ifllem kullanmnn fotorafya salad kolaylk afladakilerden hangisidir?
a. Fotorafta doru renk dengesini salar
b. Panoramik ekimi kolaylafltrr
c. Hafzada daha az yer kaplar
d. Fotoraf ekildii anda baskya hazrlar
e. ve dfl flk dengesini salar
179

1.d
2.a
3.c
4.d
5.e
6.b
7.a
8.c
9.b
10.e
Yantnz yanlfl ise Saysal Fotorafln

Avantajlar konusunu tekrar gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise Saysal Fotorafta
Maniplasyon ve Raw Ynetimi konusunu
Yantnz yanlfl ise Saysal Fotorafta Zon
Sistem Arayfllar konusunu tekrar gzden
geiriniz.

Sra Sizde 1
Saysal fotoraflarn saklanmas ve depolanmas fotoraf kalitesi zerinde herhangi bir olumsuz etki yaratmaz. Saysal fotorafn kimyasal bir boyutu olmad
dikkate alnrsa, eskimesi, solmas, yrtlmas, renk sapmasna maruz kalmasnn da sz konusu olmayaca
aktr. Doru flekilde ve uzun mrl depolama cihazlarna yedeklendiklerinde, saysal fotoraflarn bundan
yzlerce yl sonra bile ayn kalitede olmalar beklenmektedir.
Dier yandan, film kullanm srecinde rastlanlan kt kopya sorunu da saysal fotoraf iin geerli deildir. Saysal fotoraftan bir kopya gerektiinde yaplmas gereken tek fley, fotoraf bir CD, DVD ya da herhangi bir bellek cihazna kopyalamaktr.
Sra Sizde 2
Saysal fotorafn yapsnda bulunan ve gren (kumluluk) dokusu ya da buna benzer kimi bozulmalar Photoshop benzeri yazlmlar kullanarak dzeltmek ya da
bozukluk etkisini azaltmak mmkndr. rnein Photoshop iinden Filter > Noise > Reduce Noise komutu
kullanlarak, daha temiz sonular elde edilebilmektedir.
Eer ok byk noktal ve rahatsz edici derecede kaba

bir kumlanma varsa, temizlemenin tek aresi de noise
reduction deerlerinin ok yksek tutulmas ise; bu ifllem sonrasnda Photoshop iinden tekrar ince bir gren
dokusu fotorafn tamamna uygulandnda, suni bir
efekt yaratan przszln olumsuz etkisi byk lde yok edilebilecektir.
Sra Sizde 3
Saysal fotoraf ekiminde ve saklanmasnda kullanlan
kayt formatlarnn fotorafn grnt kalitesi zerinde
nemli lde etkisi olduu sylenebilir. nk ekim
ve kayt srecinde kullanlan formatlarn bir blm, skfltrma ieren formatlardr. Skfltrlmfl grntlerde
bozulmalarn olmas da kanlmazdr. Ancak skfltrma
iermeyen TIFF ve skfltrma zellii kullanlmayan
RAW formatnn bozulmalara yol amayaca sylenebilir. Baz makinelerin RAW modlarnda da skfltrma
ieren ayarlar bulunmaktadr. Skfltrma zellii olan
RAW formatlar da JPG kadar olmasa ve ok belirgin
olarak alglanmasa da, bozulmalara yol aabilir.
Sra Sizde 4
Saysal fotoraf zerinde st ste ok sayda maniplasyon yaplmas, fotoraf zerinde istenmeyen etkilere
neden olabilecei iin sakncaldr. rnein Photoshop
iinde st ste ok fazla ifllemin yaplmas piksel yapsn etkileyecei iin, dosya kalitesini bozabilir. Fotorafa uygulanan ifllemler temel ve nemli baz ayarlar olsa bile, snrl lde yaplmasnda yarar vardr. nk
16-bit modunda alfllsa bile piksel kalitesinin bozulmas ve bu bozukluun fotorafa yansmas engellenemez.
Sra Sizde 5
Saysal teknolojinin renkli fotorafta kulland HDR
teknii, saysal siyah-beyaz fotoraf iin de kullanlabilir. HDR yalnzca renkli saysal fotoraf iin gelifltirilmifl
bir maniplasyon yntemi deildir. fllem srecinde kullanlan fotoraflarn arasnda belirgin ton ya da pozlama farklarnn olmas, HDR ifllemi iin yeterlidir. Bu durumda fotorafn siyah-beyaz ya da renkli olmas, durumu deifltirmez. HDR yntemiyle, siyah-beyaz fotoraflarda da ok dramatik etkiler veren fotoraflar retilebilmektedir.
180
Seilmifl Fotoraflar
Seza BAL. Beach
181
Seza BAL. Swing
Seza BAL. Airport
Seza BAL. Building study-2
Seza BAL. Building study-1
182
183
Seza BAL. East Village
Seza BAL. Coney Island
Seza BAL. Ice skaters
Seza BAL. Market
184
Amalarmz
N
N
N
N

Saysal fotorafn internet ortamnda kullanm ve paylaflm zelliklerini
tanmlayabilecek,
Saysal fotoraf retiminde kullanlan donanm ve zelliklerini aklayabilecek,
Saysal teknoloji kullanlarak yaplan uygulamalarda dikkate alnacak prensipleri aklayabilecek,
Saysal fotoraf teknolojisinde gelecekte yaflanmas beklenen geliflmeleri tartflabilecek bilgi ve becerilere sahip olacaksnz.
Anahtar Kavramlar
nternette Fotoraf Paylaflm

Yeniden Boyutlandrma
nternette Fotoraf Transferi
Saysal Zoom
Depolama Kartlar
Saysal Fotorafla Sunum
Windows-Mac Os Sistemleri
Akll Grsel Tantm
erik Haritas
Saysal Fotoraf Bask

Teknikleri
Genel Uyarlar
SAYISAL FOTORAF VE NTERNET

ORTAMI
SAYISAL FOTORAFTA DONANIM
SAYISAL FOTORAF
UYGULAMALARINDA PRENSPLER
GELECEE YNELK TAHMN
GELfiMELER
Genel Uyarlar
N
SAYISAL FOTORAF VE NTERNET ORTAMI

A M A
Saysal fotorafn internet ortamnda kullanm ve paylaflm zelliklerini tanmlamak.
Fotoraflarn Flickr, Facebook, Panoramio, Woophy, Picasa Web Albums ve benzeri Web 2.0 ortamlarnda ve/veya kiflisel web sitelerinde gsterilebiliyor olmas
paylaflm asndan ok nem taflmaktadr. Web 2.0 kavramn tanmlayacak olursak; Web 2.0 farkl corafyalardaki bireyleri bir araya getiren, ieriin kullanclar
tarafndan flekillendirildii flickr.com, youtube.com, technorati.com, wikipedia.org, digg.com, tusul.com, oyyla.com, myspace.com, facebook.com, netvibes.com, del.icio.us, meebo.com gibi sitelerin oluflturduu, dier statik web yaplanmalarna oranla ok daha dinamik zelliklere sahip bir btndr.
nternet ortamnda herkesle paylaflmak zere bulundurduunuz fotoraflarn
arama motorlar ve dier kullanclar tarafndan abuk ve kolayca bulunmasn arzu ediyorsanz, fotoraflarnzn her birini yklerken ok detayl bir flekilde etiketlemeniz (tag, tagging) gerekmektedir (Fotoraf 8.1). Her ne kadar bu ifllem vakit
alan bir eylem gibi dursa da, fotorafnzn ieriini oluflturan tm detaylar etiketlemek fotoraflarnza eriflim konusunda avantajl konuma gemenizi salayacaktr.
Fotoraf 8.1
Fotoraf etiketleme.
188
Fotorafn tek paylaflm mecras, fiziksel boyutta eflitli katlar zerine bask ve
basklarn sergilendii ortamlar (gazete, dergi, kitap, sergi, sergi katalogu, vb.) deildir. eflitli internet sayfalarnda yer alan fotoraflar da bir eflit bask olarak alglanabilirler. nternette fotoraflar iin hangi formatn kullanlmas gerektii konusunda farkl fikirler olabilmekte ve bunlar kafa karfltrabilmektedir. Aslnda seenek gayet ak seiktir: nternette gsterilecek fotoraflar iin en uygun format
.jpg son ekli JPEGdir. JPEG ok yksek skfltrma oranlar verebilen, ama kaypl bir skfltrma formatdr. Kayptan kast grntnn kalite kaybdr. Skfltrma
oran arttka dosya boyutu klr, web ortamnda ykleme hz artar ama dosya
kalitesi de dfler. Burada nemli olan hem grece kaliteli, hem de nispeten kk
boyutlu bir dosya yaratarak orta noktay bulabilmektir. Bu aflamada, her fotorafa
uygulanacak sihirli bir forml yoktur. Bolca homojen renk alan ieren (rnein
bulutsuz mavi gk, blok renk ieren bina, tabela gibi dzlemler) yzeylerde JPEG
skfltrmasnn yaratt skfltrma kayb izleri bariz bir flekilde belirginleflir. Bu tr
yzeyleri ieren fotoraflarda Photoshopta Save for Web seeneini kullanarak
100lk skala zerinden 60-65 deerlerinin altna dflmemekte fayda vardr.
Bol doku ieren heterojen yapdaki fotoraflar ise (orman, aa, dal, yaprak,
giysi, organik dokular, geiflli alanlar (gradient), glge-flk kontrastnn yksek olduu durumlar) homojen yapdaki fotoraflara gre daha az skflr ama ayn zamanda skfltrmann rettii bozulmann alglanmas zorlaflr. Bu yzden, dokusu
bol fotorafa homojen renk alanlarn ieren fotoraflara nazaran daha ok skfltrma uygulanabilir; dier bir deyiflle, Save for Web seeneini kullanarak 100lk
skala zerinden 30-40 gibi ok dflk deerler verilebilir. Kaypsz skfltrma formatlar olan GIF (8-bit / 256 renk) ve PNG (24-bit / 16.7 milyon renk) ise fotoraflar sz konusu olduunda verimli skfltrma yapamayan; daha ok logo, izelge,
harita, tablo, flema gibi grafik nitelikteki resimler iin kullanlmas gereken ve fotoraflar iin seilmesi tavsiye edilmeyen formatlardr.
SIRA SZDE
D fi N E L M
nternet ortamnda
paylaflm iin sunduunuz fotoraflarnzn en yksek oranda ulafllaSIRA SZDE
bilir ve herkes tarafndan kolayca bulunabilir olmasn salamak iin uygulamanz gereken yntem nedir?
D fi N E L M
Saysal Fotorafta Yeniden Boyutlandrma

S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
Fotoraflar makineden
ktklar gibi web ortamna konulmamaldr. Gittike artan
S O R U
megapiksel deerleri ile ortaya kan yksek dosya boyutlu fotoraflarn hzlca
yklenmesi imkansz gibidir ve hzl bir biimde yaflanan zamanmzda bekleme,
DKKAT
sabr snrlar 3-5 saniye gibi ksa srelere dflmfltr. Ayrca internet ortamna makineden kan zgn dosyay koymak ve bunu baflkalarnn eriflimine amak, foSIRA SZDEyasal haklarnz teslim etmek anlamna gelir. Dolays ile, fotorafn zerindeki
toraflarn internete aktarlmadan nce muhakkak yeniden boyutlandrlmas (resize) gerekmektedir. Sadece bu amala kullanlan eflitli yazlmlar mevcuttur. YeniAMALARIMIZ
den boyutlandrma ifllemini Photoshop iinden halletmeyi amalarsanz, File >
Automate > Fit Image mensn dahil ederek oluflturulacak bir action yazma
sreci, aynKuzun
deerini hem dikey hem de yatay grsellere uygulaman T Akenar
P
za olanak salayacaktr (Fotoraf 8.2 ve 8.3).
N N
TELEVZYON
TELEVZYON
NTERNET
NTERNET
189
8. nite - Genel Uyarlar
Fotoraf 8.3
Fotoraf 8.2
Photoshop yeniden
boyutlandrma ifllemi.
Photoshop
yeniden
boyutlandrma
ifllemi.
Photoshop kullanmadan yeniden boyutlandrma ifllemi uygulamak istiyorsanz,

Windows iflletim sistemi ortamnda Fast Stone Photo Resizer (fiekil 8.1), Apple
Macintosh iflletim sistemi ortamnda ise Image Smith (fiekil 8.2) kullanm kolay
ve etkin programlar olarak karflmza kmaktadr.
fiekil 8.2
fiekil 8.1
Windows ortamnda
yeniden boyutlandrma.
Mac ortamnda yeniden boyutlandrma.
Fotoraflar yksek znrlkten internete uygun dflk znrle getirilirken

bile hafif bir netlik kayb yaflarlar, bunu engellemek zere Filter > Sharpen men dizilimi altnda olan eflitli keskinlefltirme aralarn kullanmak faydal olacaktr. Yeniden
boyutlandrma ifllemi eflitli grsel sunumlarda da avantaj salar, baz bilgisayarlar ok
yksek znrlkl dosyalar hem grntlemekte hem de onlardan sunuma ynelik video dosyalar oluflturmakta fazla zorlanabilirler.
Grsel Boyutlar
nternet zerinde paylaflm sz konusu olduunda dikkat edilmesi gereken dier
nemli bir konu piksel baznda hangi boyutlarn kullanlacadr. ADSL ve benzeri
yksek bant genifllii balantlarn varl ile byk bilgisayar ekranlarnn fiyatlarnn dflmesi ile nternetteki web sayfas optimizasyon deerleri ykselmifltir. ngilizce Web safe area olarak adlandrlan, tm kullanclarn ekrannda ayn ieriin
grnmesini amalayan optimal web sayfas tasarm piksel boyutlar, 3-5 sene ncesinde 640 x 480 pikseldir ve bu yzden halen bu boyutlara skflmfl gncellenmemifl internet sayfalar grmek olasdr. fiimdilerde ise 1024 x 768 hatta daha yksek
piksel boyutlar iin optimizasyon yapmak tercih ediliyor. Bu boyutun artmas web
190
sayfalarnda kullanlan fotoraflarn boyutlarnn da artmasna yol amfltr, fakat bu

olgu fotoraflar ok yksek ebatlarda tutmamz gerektii anlamna da gelmemelidir. Minimum boyuttan yola karsak, 500-600 piksel uzun kenar boyutunun altna
dflmek fotorafn ieriinin alglanmasnda sorun yaratmaya bafllayabilir. Bant geniflliinin artt bu son dnemlerde uzun kenar grnt boyutlarnn maksimum
800 ila 1200 piksel arasnda, dosya boyutunun ise 50-150 kilobayt arasnda olmas
uygun grnmektedir (Fotoraf 8.4).
Fotoraf 8.4
Grsel-boyutlarinternet_1200piksel
-uzun-kenar.
nternet Ortamnda Yksek Dosya Boyutlarnda Fotoraf

Transferi
Saysal grntleme cihazlarnn megapiksel cinsinden znrl arttka dosya boyutlar kanlmaz olarak bymektedir. Yksek boyutlu dosyalar CD veya
DVDye kaydedip kargo, kurye gibi arac gnderim sistemleri ile alcya yollamak
ilk akla gelen zmlerden birisidir. Web aralarnn geliflmesi ile birlikte bu zme eflitli alternatifler retilmifltir. Kargo veya kurye ile gndermenin zaman kaybndan ve maliyetinden kurtulmak istiyorsanz, belli dosya boyutu snrlarna uyarak internet zerinden paylaflm olasdr. 20 MBn biraz zerine kan dosya ekleme (attachment) kapasitesi sunan Gmail gibi baz e-posta servislerinden edinebileceiniz bir hesap ile dier bir Gmail kullancsna 20MB ve altndaki dosyalar
yollamak olasdr.
fiahsi web siteniz varsa, daha sonra silmek zere geici olarak yollamak istediiniz dosyay sitenizdeki bir adrese yklemek (upload) ve dosyay gndermek
istediiniz kifliye indirme (download) linki vermek en iyi zmlerden birisidir.
Bu seenekte dosya boyut snr neredeyse yok gibidir ve hizmet salaycnzdan
aldnz sunucu alan hizmeti hzl ise yzlerce megabaytlk dosyalar paylaflmak
olas hale gelmektedir.
191
fiekil 8.3
Yousendit ile
dosya-paylaflm.
Kiflisel web siteniz yoksa, Yousendit (http://www.yousendit.com/ - cretsiz

100 MB (fiekil 8.3), cretli opsiyonda ise 2 GB st snr) gibi online dosya transferi aralar ile gnderi hayli ehven bir seenek olarak karflmza kyor. Alternatif
olarak Rapidshare (http://www.rapidshare.com/ - 200 MB st snr) gibi cretli
abonelik isteyen paylaflm siteleri zerinden gndermek de mmkndr. Bu iki seenein yannda, zel yazlmn bilgisayarnza ykleyen ve bu sayede masastnzdeki Dropbox klasrne attnz bir veya birka dosyay otomatik olarak
ykleyerek internet zerindeki web sayfas ile efl zamanl tutan Dropbox adl ara
(http://www.dropbox.com/), tek baflna ya da toplam 2 GBa kadar olan dosyalar, online link zerinden paylaflmanz salayabiliyor (fiekil 8.4).
fiekil 8.4
Dropbox ile
dosya-paylaflm.
192
Picasa veya Flickr gibi online fotoraf paylaflm sitelerine de byk ebatl fotoraflarnz ykleyerek sadece gndermek istediiniz kifliye zel kullanml indirme linki vermek de bir zm olarak karflmza kyor. Sz konusu link herkese
ak tutulduunda yksek znrlkl dosyalarn istenmeyen 3. parti kifli ve kurumlarn eline gemesi ve izinsiz kullanm eilimi oluflmas tehlikesi vardr. ektiiniz fotorafn makineden kt haldeki ham / zgn kopyasn hi bir flekilde
internete yklememek gerekmektedir, bu tek kopya baflka kiflilerin eline getiinde fotoraf zerinde hak iddia etme flansnz ok azalmaktadr.
SAYISAL FOTORAFTA DONANIM
N
AM A
Saysal fotoraf retiminde kullanlan donanm ve zelliklerini

aklamak.
Saysal fotoraf teknolojisi, geleneksel fotoraf srecinde kullanlan donanma ek

olarak katt kimi ara gerelerin dflnda baz malzemelerin de deiflime uramasna neden oldu. rnein saysal depolama arac olan hafza kartlar, fotoraf alanna yeni giren donanm olarak retimdeki yerini ald. Fotoraf makineleri ve objektiflerin kullanmnda, nemli detaylar ortaya kt. Fotoraf makinelerinin alflmasn salayan enerji kaynaklar yani ak ve pilleri, gemifle oranla daha nemli
hale geldi. Doru ve sorunsuz fotoraf retiminde donanmn doru kullanm daha fazla nem kazand. ekim srasnda objektif deifltirmek bile, zenle yaplmas gereken ifllemlerden biri haline geldi. Bu blmde, donanmn doru kullanlmas ve dikkat edilmesi gereken konular zerinde durulacaktr.
Makine, Objektif ve Filtreler

Yksek maliyetlere katlanarak hayli iyi bir gvde aldktan sonra, ucuz maliyetli kt objektifler almak ok yanlfl bir stratejidir ve gvdeye yaplan yatrm bofla karr. Yatrm btesi snrl ise ve ncelikler belirlenmesi gerekiyorsa, doru olan, ilk
aflamada kaliteli ve yksek fiyatl objektiflere yatrm yapp daha makul fiyatl bir
gvde ile bafllamak; ileriki vadelerde bte elverdiinde daha iyi bir gvdeye yatrm yapmak olacaktr.
D-SLR gvdelerde fla duyarl kayt yzeyi olan alglayc zerine gelen toz tanecikleri en byk ve sk rastlanan sorunlardan birisidir. Bunu en aza indirgemek
zere, makinenin alfl ve kapanflnda alglaycnn fiziki olarak bal bulunduu
parann kk frekanslarda titretilmesi gibi eflitli elektronik nlemler alnsa da
toz yapflmas btnyle engellenememektedir. Baz markalarn kulland ve daha etkin olduu belirtilen spersonik dalga filtresi (Supersonic Wave FilterTM),
alglayc yzeyi nnde toz partikllerinin alglayc zerine yapflmasn adeta
manyetik bir flekilde engelleyen ses dalgalar yaratlmas marifeti ile tozu alglaycdan uzak tutmaktadr. Alglaycy tozdan koruma sistemi etkin olsa da olmasa da,
tozu makinenin iine sokmamak iin basit nlemler alnmaldr. Youn tozlu ortamlarda mmknse objektif deifltirmemek, bol rzgarl doal ortamlarda vcudunuzla rzgar engelleyerek objektif deifltirmek, lens deifltirirken alglaycy toza duyarl halde brakmamak zere makineyi kapal (OFF) konumuna getirmek,
takl objektifin yerine konulmas arzu edilen dier objektifin zellikle arka kapan nceden karp deifltirmeyi abuk bir flekilde yapmak, tozun ayna sistemi ve
alglaycnn bulunduu i ortama girme olasln azaltacaktr.
193
Photoshopda var olan muhteflem renk ayarlar olaslklar sayesinde artk yanmzda renk filtreleri taflmak zorunda hissetmeyebiliriz. Fakat yannzda mutlaka
bulundurmanz gereken bir filtre hl mevcut: Polarizasyon filtresi. Bu filtre zellikle cam, granit, plastik gibi yanstc yzeylerin zerindeki yansmalar kesmek
iin ifle yaramaktadr. Bu vazgeilmez bir katkdr nk ekim sonras yansmalaSIRA bilgisi
SZDE varsa bile
r gidermek ya olanakszdr ya da giderecek kadar komflu doku
doku nakli sizin zamannz alr. Yansmalar kesmek iin objektifin ucuna polarizasyon filtresi takmak yeterli deildir, yansmalarn olufltuu yzeye
D fi N E L30
M ila 60 derece ayla bakmak gerekir. Aksi takdirde, yani yansma ieren yzeye 90 derece
ayla tam karfldan baklmas durumunda, filtre ifllevini yitirir ve en az 2 stop oraS O R U
nnda fl kesen, rtc hzn azaltan bir engele dnflr.
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
Polarizasyon filtresi, yansmalar gidermenin yan sra sahnedeki Dkontrast

K K A T da artrr.
rnein mavi gk ile beyaz bulutlar arasndaki ayrflmay daha belirgin hale getirebilir. Polarize filtre, vazgeemeyeceiniz bir malzeme olarak, fotoraf
yeriSIRAantanzdaki
SZDE
ni almaldr.
Pil ve Tasarruflu Kullanm
AMALARIMIZ
N N
Saysal kompakt makinelerde zoom zelliini gereksiz yere kullanmamaya zen

gsterin. Ska gereksinim duyabileceimiz bir eylem olsa da zoomlama en ok
K T A P kullanmaenerji tketen ifllevlerden birisidir. Btnleflik flafl gerekli olmadka
yn. Baz makinelerde power on yaptnzda flafl otomatik olarak devreye girer
ve siz aksini belirtmedike, makine gerek grd yerlerde, yani grece karanlk
TELEVZYON
ortamlarda flafl devreye sokacaktr.
Resminizin kadrajn (kompozisyonunu) yapmak iin mmkn olduunca LCD
nizleme ekran yerine varsa makinenin bakacn kullann. LCD baka, her ne kadar boyutu kk gibi dursa da, makinenin en ok pil tketen bileflenlerinden biNTERNET
risidir. Mmkn olan her frsatta LCD bakac kapatn ve elden geldiince optik
bakac kullann. Kullanmadnz zamanlarda ise makineyi kapatn.
Makinenize enerji salayan pil ya da ak sisteminin verimli ve doruSIRA
kullanm
SZDE iin dikkate almanz gerekenler nelerdir?
Depolama Kartlar
DKKAT
AMALARIMIZ
Btnleflik flafl: Amatr ve

yar profesyonel makinelerde
bulunan ve gerek
T A P
grldnde Kkullanma
sokulan flafl sistemi.
Btnleflik flafl, fotoraf
tarafndan devreye
sokulabildiiTgibi,
E L Eotomatik
VZYON
ekim programlarnn
kullanld anlarda
makinenin yazlm
tarafndan da devreye
sokulabilir. N T E R N E T
D fi N E L M
SIRA SZDE
D fi N E L M
Flash bellekler, g kesintisinde dahi ierdii bilgileri kaybetmeyen ve tekrar tekrar yazlp silinebilen bir bellek eflididir. Flash belleklerin yaps
kullaS O RAMlere,
R U
nm hard disklere benzer. Bu zelliklerinden dolay bu tarz bellekler solid-state
olarak, yani duraan olarak adlandrlrlar. Hareket eden para olmamasndan
D K K A T kullanmlar
dolay hassasiyet deerleri yksek deildir ve zellikle mobil alanda
ok yaygndr. MP3 alarlarda, cep telefonlarnda, el bilgisayarlarnda, saysal fotoraf makinelerinde ve saysal grnt aygtlarnda yaygnca
kullanlrlar.
Flash
SIRA
SZDE
bellek alrken, gncel tarihli bir rn almaya dikkat etmek gerekiyor. zellikle
zerinde kontrolc bulunduran flash belleklerin performans ykseltilebilir olduAMALARIMIZ
undan, gncel tarihli bir rn almak faydaldr.
Gnmzde birka eflit Flash Bellek eflidi bulunuyor. Bunlardan kullanmda
olanlar flyledir:
K T A P
CompactFlash
SD (Secure Digital)
MultimediaCard
Memory Stick
TELEVZYON
N N
NTERNET
SIRA SZDE
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
194
Multimedia Card (MMC) ve Secure Digital (SD)

MMC, 1997 ylnda Sandisk ve Siemens tarafnda gelifltirilen ufak yapdaki flash
bellektir. Pul byklndedir. MMCler arlkl olarak PDAlar, telefonlar ve baz saysal fotoraf makinelerinde halen destekleniyor. MMC ile ayn boyutlarda
olan Secure Digital (SD) kartlar, MMC kartlarn yerini alyor. Cihaznz SD kart destekliyorsa, MMC kartlar da okutabilmek olas, fakat sadece MMC destekli bir aygta SD kart taklamyor. SD kartlar, MMC kartlardan daha kaln olduundan uyumsuzluk sz konusu oluyor. SD kartlar, yine Sandisk baflta olmak zere Matsushita
(Panasonic) ve Toshiba tarafndan gelifltirildi. SD kartlar, CompactFlash kartlardan
daha ufaklardr ve bu olgu kullanm alann geniflletiyor. SD kartlar PDAlar, saysal
fotoraf makineleri, MP3 alarlar ve dier taflnabilir cihazlarda olduka yaygn bir
flekilde kullanlyor.
SecureDigital kartlar 2001 ylnda SanDisk tarafndan, daha eski bir standart
olan MMC kartnn gelifltirilmesiyle ortaya kmfltr. SecureDigital ismi, donanmsal olarak ierdii Digital Rights Management (DRM) fonksiyonundan ileri gelmektedir. indeki kullanc tarafndan grlemeyen bir hafza alan, yasal olmayan dosyalarn kullanmn engellemek iin ayrlmfltr. Hafza kart dahili bir denetleyici ierir ve 32 mm x 24 mm x 2,1 mm boyutlarndadr. Daha ufak cihazlar
iin mini SD gelifltirilmifltir. 20 mm x 21,5 mm x 1,4 mm lleri ile ortalama SDCardn yars kadardr. Kk bir evirici yardm ile tm normal SD yarklarna
taklabilmektedir. MicroSD-kartlar ise SD Card ve miniSDden de daha ufaktrlar.
11 mm x 15 mm x 1 mm lleri ile 2005te dnyann en kk Flash-RAM-hafza kartlar arasnda yer almaktadr. SDHC (SD High Capacity) yksek kapasiteli
SD kart teknolojisi 32, 64 GB gibi depolama kapasitelerine olanak tanyan SD kart
eflididir. Sadece SD kart versiyon 2.0 destekleyen cihazlar tarafndan desteklenmektedir. 2 GB, 4 GB, 8 GB, 16 GB ve 32 GB kapasiteli SDHC kartlar snfna girer (Fotoraf 8.5).
Fotoraf 8.5
SD Kart
CompactFlash, SanDisk tarafndan 1994 ylnda gelifltirilen bir flash bellek eflididir. zerinde kendi kontrol sistemi bulunduu iin, performans reticilere gre
deiflebilmektedir. Kontrolcye gre kapasite; kapasiteye gre CompactFlash kalnl da deiflebilir. Baz zel kontrolc taflyan CompactFlash kartlarda Ultra
ifadelerine ska rastlanabilir.
195
Yzeysel olarak 43 X 36 mm boyutlarnda olan ve yksek kayt hzlar dolaysyla zellikle yar-profesyonel ve profesyonel D-SLR gvdelerde tercih edilen bu
kartn Type I ve Type II olmak zere iki eflidi vardr. Type I standardndaki CompactFlash 3.3 mm kalnlnda iken, Type II olan ise 5.5 mm kalnlndadr. Type
II destekleyen yara Type I bellekler de taklabilir, fakat tersi mmkn olmaz.
CompactFlash kartlar, destekleyen tm kameralarda kullanlabilir. Ancak, 2 GB
st kapasitedeki kartlar FAT32 dosya sisteminde formatlamak gerektiinden, kamerann bu dosya sistemini okuyup yazabiliyor olmas gerekir. CompactFlash kartlar ok farkl hz, kalite, kapasite ve markalarda gelir; yksek znrlkl megapiksel deerlerine sahip D-SLR fotoraf makineleri kullananlarn olabildiince hzl, yksek kapasiteli ve gvenilen markalara ait kart tercihi yapmas gerekir (Fotoraf 8.6 ve 8.7).
Fotoraf 8.6
CF
Kart/32GB.
Memory Stick
Memory Stick, Sonynin gelifltirdii bir Flash bellek eflididir. zellikle kendi saysal
rnlerinde kendi gelifltirdii bir teknolojiyi kullanmak istemesi ile ortaya kan bir
bellek tipidir. Kullanm alanlar hayli yaygndr: Bunlar, MP3 alarlar, saysal fotoraf makineleri, telefonlar, televizyonlar, oyun konsollar vs. nce yaps itibariyle,
basit rnler iin zellikle uygun bir rn gibi grnmektedir. Memory Stickler,
ufaltlmfl tipleri hari tutulduunda, 50 mm uzunluunda, 21 mm geniflliinde ve
2.8 mm kalnlndadr. Yapsnda kontrolc barndrr. Belli bir kullanm alan olduundan, Memory Stickleri Sony dflnda Sandisk ve Lexar gibi markalar da retebilmektedir. Yksek kapasiteli ihtiyalar iin Memory Stick Pro flash bellei seenei mevcuttur (Fotoraf 8.8).
Fotoraf 8.7
CF Kart./
64 GB
196
Fotoraf 8.8
Memory stick. / 16
GB
SAYISAL FOTORAF UYGULAMALARINDA

PRENSPLER
N
AM A
Post-prodksiyon: retim
sonras anlamna
gelmektedir. Dier bir
deyiflle, herhangi bir retim
srecinde, asl alflmann
sonrasnda yaplan
ayarlama, dzeltme,
maniplasyon gibi
mdahalelerin
gereklefltirildii ifllem
sreci. rnein bir
fotorafn ekimi, fotorafn
retim sreci iken, fotoraf
zerinde bilgisayarda
yaplan alflma, retim
sonras srecini, yani post
prodksiyon aflamasn
tanmlamaktadr.
Bracketing: Fotoraf
ekiminde flklerin verdii
deer ile birlikte, ak ve
koyu deerlerin de ekilmesi
ifllemi.
Under exposure: Fotoraf

ekiminde flklerin verdii
deerden daha az flkla
pozlama yapma ifllemi. Bu
ifllem sonucunda negatif,
olmas gerektiinden daha
ak, bask ise daha koyu
grnr.
Saysal teknoloji kullanlarak yaplan uygulamalarda dikkate alnacak prensipleri aklamak.
Fotorafl profesyonel olarak icra ediyor ve saysal teknoloji kullanyorsanz,

zamanlama en ok dikkat edilmesi gereken konulardan biridir. Mflteri sizden belli bir zamanda teslim talep ediyorsa, bu tarihe uymak ok nemlidir. Herhangi bir
aksama, meslek adam olarak itibarnz zedeleyecek, sizin gvenilmez birisi olarak hatrlanmanza yol aabilecektir. Doru zaman ynetimi asndan, en azndan,
ekim zaman kadar post-prodksiyon zaman (hatta daha fazla) ayrmak akllca olacaktr. ekim bir gn (7-8 saat) srd ise, grnt ifllem iin en az bir gn
ayrmak gerekecektir. Geleneksel fotoraf srelerinin kullanld ve son rnn
filmin kendisi olduu dnemlerde, ekim sonras yaplacak ifllemler pozitif filmi
banyodan aldktan sonra byte altnda doru flk, renk ve netlie sahip kareleri semek idi. Profesyonel saysal grntlemede ise ham dosya format (RAW) tercih edilmekte, fotoraflarn zerinde fazla maniplasyon yapmayacaksanz bile,
RAWdan kullanlabilir dier bir formata evirmek bile hatr saylr bir zaman almaktadr ve buna gre zaman hesab yaplmas gerekmektedir.
ekim sonrasnda post-prodksiyon marifeti ile baz yanlfllklarn dzeltilebiliyor olmas bizi ekim srecinde zensizlie itmemelidir. Eski gnlerdeki gibi, ayn sahneye ait farkl deerde pozlamalar yapmak (bracketing) atlanmamas gereken bir detaydr. zellikle DSL-R kullanyorsanz ve derhal denetleme yapabileceiniz bir dizst bilgisayar balantnz yoksa, teyit iin grece kk boydaki nizleme pencerelerindeki grntye bakarak karar vermeyiniz; aksi takdirde telafi
edemeyeceiniz hatalar ve srprizlerle karfl karflya kalma olasl ortaya kabilir. zellikle karanlk yaratacak az pozlamalardan (under exposure) kanmak
gereklidir, nk karanlk blgelerin almas sonucu ortaya kumlu yzeyler kmakta, bunlar temizlemek hayli gleflmektedir. Emniyetli alflmak asndan, detay kayb yaflanmayacak derecede fazla pozlama (over exposure), az pozlamaya
gre daha avantajldr; ak renkli blgeleri daha koyu hale getirmek teknik adan
daha iyi sonu verir ve kumlanma oluflmas olasl zayflar. Ayn dflnceyle,
yksek flk-glge kontrast olan alanlarda oklu pozlamalar (bracketing) yaparak
197
emniyetli davranmak lehinize olacaktr. Saysal srelerde baz hatalar giderebiliyor olmak geleneksel fotoraf ekimindeki bracketing alflkanlndan vazgeilmesi gerektii anlamna gelmemelidir.
SIRA
SZDE doru yaPozlamann yannda, dikkat edilmesi gereken dier bir konu
netliin
plmasdr. Pozlamadaki ufak tefek baz hatalarn giderilmesi emniyetsiz flekilde
alflrken bile olas iken; netlemedeki hatalarn giderilmesi, flu an itibariyle baz
D fi N E L M
teknolojiler zerine alfllyor olsa da, flimdilik olas deildir. nizleme penceresine fazla gvenerek, netliin gerektii bir durumda net bir ekim yaptn varsayS O R U
mak telafi edilemeyecek hatalarn yaplmasna zemin hazrlayabilir.
Over exposure: Fotoraf

ekiminde pozometrenin
verdii deerden daha ok
flkla pozlama yapma
ifllemi. UnderSIRA
exposure
SZDE
iflleminin tersidir. Bu ifllem
sonucunda negatif, olmas
gerektiinden daha koyu,
fi grnr.
NELM
bask ise dahaD ak
S O R U
Bracketing ifllemi, Trkede tarama olarak da adlandrlan bir yntemdir.

D K K A T Geleneksel
fotoraf srecinde banyoda meydana gelebilecek fazla ya da az geliflme sorununa karfllk
alnan bir nlem olarak kullanlmaktadr. Banyo sonucunda film beklenenden daha ak ya
SIRA SZDE
da daha koyu oldu taktirde, doru pozun yannda ekilen ak ya da koyu ekimlerden birinin doru sonucu vermesi beklenir. Bu durum, saysal fotorafta da, makinenin n izleme penceresinin ekilen fotoraf doru gstermeyebilecei riskine
karfl bir nlem olaAMALARIMIZ
rak kullanlmaktadr.
DKKAT
N N
Saysal Zoom
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
K T A P
Optik zoom deeri dflnda makinenin saysal zoom seeneinin olup olmad seim kriterlerinden birini oluflturabiliyor. Burada dikkat edilmesi gereken bir nokta
vardr: zellikle video kameralarda bulunan 100X - 200X zoom
bir
T E L E Vbytmeleri,
ZYON
yere kadar optik ve sonrasnda yazlm marifeti ile gereklefltirilen saysal yaknlafltrma sreci grnt kalitesini ok ileri dzeyde bozabilmektedir. Bu durum, internetten 72 ppi znrlkte kk boyutlu bir resim indirip bunu 300 ppilik ok
NTERNET
byk boyutlu bir dosyaya evirmeye benzer: Her iki durumda da kalite bozulur.
Saysal zoom saysal interpolasyon yntemi ile gerekte olmayan piksellerin retilmesine ve yksek zoom deerlerinde kaba tanmlamaya (rough render) yol ayor.
Dolaysyla, gerek saysal fotoraf makinesi gerek video kamera alrken, saysal zoom deerinin deil de optik zoom deerinin deerlendirilmesinde fayda olacaktr.
Hatta, beenilen, seilen makinede saysal zoom seenei yoksa bile alfl verifli hi
ekinmeden yaplmaldr.
SIRA SZDEsaysal zoom
Bir fotorafn ekiminde ereveleme yaplrken, optik zoom yetmediinde
kullanlabilmektedir. Sizce, saysal zoom kullanarak ereveleme yapmak ile bilgisayarda
ereveleme yapmak arasnda bir fark var mdr?
TELEVZYON
NTERNET
D fi N E L M
SIRA SZDE
D fi N E L M
Photoshop Kullanm
O R U
Photoshop (PS olarak da anlacaktr) ilk srmnden bu yana, Skomutlar
ayn men yaplanmas iinde istikrarl bir flekilde tuttuundan, baflndan beri tecrbe sahibi olan kullancy yormayan, dier baz nemli yazlmlarnD yapabildikleri
ile
KKAT
karfllafltrldnda kullanm grece kolay bir yazlmdr. Fakat, PS ile ilk defa karfllaflan bir kullanc flphesiz ki ayn kolayl hissetmeyecektir. Kendinizi ne kadar
SIRA SZDE
tecrbeli hissederseniz edin gene de; nternet zerinde, dergilerle datlan
CD/DVDlerde, dergi sayfalarnda karfllaflacanz hi bir PS tutorialn karmayn
ve 3-5 dakika ayrarak sunulan ieriin sonuna kadar gitmeye
alfln, iyi bir phoAMALARIMIZ
toshop kullancs yllarn birikimini bir araya getirmifl bir kullancdr. PS konusunda en tecrbeli olan kiflilerin bile renecei detaylar muhakkak kacaktr ve yazlm herkesi flaflrtmaya devam edecektir.
K T A P
N N
TELEVZYON
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
198
Grnt iflleme yazlm iin btenizin elverdii en yksek gte bir bilgisayar
sistemine yatrm yapmak sizi hi piflman brakmayacaktr. Fakat, her ne kadar
gl bir bilgisayar ile alflyor olsanz da uzun bir oturumun ardndan yazlm ve
hatta bilgisayar tekrar bafllatmak size daha sonras iin zaman kazandracaktr.
Photoshop ciddi miktarda bellek ve disk kaynan tketen bir yazlm olduundan, uzun bir oturum sonras bilgisayar yavafllamfl olacak ve yeniden bafllatma
g katacaktr. Bilgisayar belleinizi (RAM), zellikle Windows XP/Vista/7 veya
Mac OS X (Leopar / Kar Leopar) gibi grafik adan ok ykl iflletim sistemleri
kullanyorsanz, en az 4 mmknse 8 GB gibi yksek deerlerde tutmanz tavsiye
edilmektedir. Hzl ifllemcili bilgisayarlara 512 MB veya 1 GB gibi ok dflk bellekler ayrmak, gerek hayatta sk kullanlan bir rnek ile Ferrariyi ky yolunda
srmek gibi bir sonu verecektir. Belleiniz ok olsa da, Photoshopla alflrken
bellei gereinden fazla iflgal eden dier programlar ak tutmak yazlmn ve iflletim sisteminin yavafllamasna yol aacaktr.
fiekil 8.5
Strach Disk
seimi.
Photoshop zerinde kofltuu diske neredeyse tmyle yaylma eiliminde

olan bir program olduu iin gerekli disk alann ayrmak yazlm ve sizi rahatlatacaktr. deal olarak tercih edilen, iflletim sisteminin ve yazlmn ykl olduu hard diskin dflnda 500/750 GBlk ya da 1 TBlik bir diski tmyle PS iin
ayrmak, PS tercihlerinde bu diski birinci Scratch Disk (fiekil 8.5) olarak semek ve bu disk zerine hi bir flekilde dosya kaydetmemek, bilgi yedeklememek, gnlk bilgisayar kullanm izlerini (e-posta, yaz-boz kk dosyalar, Internet Explorer / Firefox / Opera / Google Chrome / Safari gibi internet tarayc yazlmlarnn nbellek dosyalar, binlerce font, vb.) brakmamak gerekmektedir.
Bu tr kk ve ok sayda dinamik dosya disk zerinde blnme yaratmakta,
PS ile alfllan dosyalarn kayt ve erifliminde yavafllamalara yol aabilmektedir.
nternet ifllemleri, web zerinde tarayclarla dolaflma, posta alflverifli gibi onbinlerce kk dosya reten ifllemleri, sadece bu amalara ayrlmfl ve grece daha
az g ieren dizst bilgisayarlar gibi makinelerde yaparken, Photoshopun alflt ana bilgisayar bunlardan uzak tutmak disk blnmesini en az dzeyde tutar ve performans daha uzun sreli klar.
SIRA SZDE
SIRA SZDE
D fi N E L M
D fi N E L M

S O R U
D K Karacl
AT
PS kendi baflna yapabildii saysz ifllemin dflnda, eklentiler (plug-in)
ile ifllev
yelpazesini zenginlefltirme frsat da sunmaktadr. Alien Skin, Andromeda, Nik gibi bir ok
yazlm firmasnn rettii eklentilerin PS performansn artrd, ek
ifllevler
SIRA
SZDE kazandrd flphe gtrmez bir gerektir. Gene de, eklentiler konusunda seici davranmann, PS
Plug-ins klasrn ve mensn fazla kalabalklafltrmamann, denemek zere yklediAMALARIMIZ
iniz ama daha sonra kullanmadnz eklentileri kaldrmann, dzenli
olmak ve dolays
ile zaman kazanmak konusunda az da olsa bir faydas olacaktr.
N N
K T A P
PS yazlmlar iinde en istikrarl iflleyifli olan programlardan
birisi olarak tannsa da, arada srada kilitlenebilmektedir. Bu kilitlenmeler genellikle, programn ve
iflletim sisteminin yeniden bafllatlmad ve zellikle byk dosyalarla alfllan
T E L E Vsilme,
Z Y O N oaltma,
ok uzun oturumlar sonras olmaktadr. Yaplan baz doku nakli,
renk ayarlar ve benzeri ifllemler bazen saatler alabildii iin kayt yapmadan geirilen 3-5 saat sonrasndan yaflanan bir kilitlenme kullancy hayli zecektir. Bu
yzden elinizin daimi olarak kayt etme ksayolu tufl kombinasyonu
ol N T E R N E zerinde
T
mas tavsiye edilmektedir (Windows iin Kontrol + S, Mac OS iin Elma + S). Byk dosyalarda kayt ifllemi daha uzun srse de, bu alflkanlktan vazgememek
hem zamandan tasarruf etmenizi hem de arada gznz, parmaklarnz dinlendireceiniz ksa molalar verebilmenizi salayacaktr.
Photoshop tercihler diyalog kutusundaki eflitli seenekler arasnda yazlmn
farkl flekillerde ifllemesine yol aacak baz ayarlar yapmak nem taflmaktadr.
Tercihler diyalog kutusunda muhakkak baklmas ve flahsi tercihlerin girilmesi gereken iki nemli seenek File Handling ve Performancetr. Preferences > File
Handling > Camera Raw Preferences > JPEG and TIFF Handling > JPEG / TIFF >
Automatically open all supported JPEGs / TIFFs men sralamas ile ulaflacanz
seim sonunda (Fotoraf 8.9), JPEG ve TIFF gibi RAW formatnda olmayan dosyalar bile Photoshopun Camera RAW arayz (Fotoraf 8.10) ile aabilmek olas hale gelmektedir, ki bu arayz yazlm iinde elde edilemeyecek baz komutlar kullanabilmenizi mmkn klacaktr:
Recovery (fazla pozlanmfl alanlarn onarlmas),
Fill Light (az pozlanmfl alanlarn onarlmas),
Clarity (flkl ve karanlk blgeler arasndaki snr belirginlefltirme),
Parametric Tone Curve (flkl, karanlk ve orta gri tonundaki alanlarda
hassas ayarlamalar),
Lens Vignetting (yksek hz ve ak diyafram kombinasyonlarnda ortaya
kan kfle kararmas, yani vinyet onarm),
Chromatic Aberration (flkl ve karanlk blgeler arasndaki ok yksek
kontrast olduunda oluflan renkli kenar fleritlerinin onarm).
199
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
200
Fotoraf 8.9
Photoshop, Camera
Raw tercihleri.
Fotoraf 8.10
Open JPEG as RAW.
Men uygulamas.
Tercihler diyalog kutusunda atlanmamas gereken ikinci konu olan Performance seeneinde Memory Usage deeri girmek nem taflmaktadr. Bu deer
mevcut RAMle bantl olarak belirlenmeli, RAM yeterli ise Ideal Range nermesinde sada yer alan maksimum rakam Let Photoshop Use hanesine uygulanmaldr. Ayn kutu ierisindeki History States, varsaylan flekilde 20 deeri taflmakta, 300e kadar karlabilmektedir. Bu saynn yksek tutulmasnn en byk avantaj, dosya zerinde atktan beri yaplan ifllemlere geri dnme flans vermesidir.
Hatta, atlanmamas gereken muhteflem bir ara olan History Brush sayesinde;
onlarca, yzlerce evre ncesindeki olufluma lokal lekte geri dnmek, fotorafn
sadece bir ksmn ilk ald aflamadaki haline getirmek olas hale gelmektedir.
History States iin yksek bir say belirlemenin dezavantaj ise photoshopun iflletim sistemi bellek kaynaklarn ok daha fazla kullanyor olmasdr. Cache Levels ise bahsi geen dier ayarlar nemli bir ayar saylmaktadr; varsaylan deer
olan 4 ortalama bir deer iken, genelde 500MB veya birka GBlk byk dosya-
larla ifllem yapyorsanz bu rakamn maksimum deer olan 8e getirilmesi nerilmektedir. Bu ayar byk dosyalarla alflma srecinde performans artflna yol asa da bilgisayar kaynaklarnn daha fazla tketilmesine de yol amaktadr.
Daha nce de belirtildii gibi her ne kadar photoshop istikrarl iflleyifle sahip
gl bir yazlm olsa da arada kilitlenebilmektedir. Dosyalarnz doru renk paleti iinde grebilmek ve onlara doru renk profillerini atayabilmek iin, photoshop iinden yapacanz renk ayarlarn her alflta kontrol etmekte fayda olacaktr. Bazen, yaflanan bir aklma sonrasnda, photoshop tekrar aldnda varsaylan (default) renk ayarlarna dnld tespit edilmifltir. fiayet varsaylan ayarlar
geerli hale gelmiflse, daha nceden zel bir adla kaydettiiniz zel renk ayarlarnz tekrar seilmeli ve alflmaya daha sonra devam edilmelidir.
Bilgisayar ve Ekran Kullanm

Grnt ifllem yaparken gl bir bilgisayar ve iyi bir ekrandan oluflmas beklenen
masast sistemden faydalanmanz, acil bir durum olmadka dizst bilgisayarlarda ifllem yapmamanz nerilmektedir. Dizst bilgisayarlarn ekran ayarlar, genellikle, kalibre edilmemifl masast sistemlerden bile daha gvenilmez bir grnt ortam sunmaktadrlar. Bu tip bilgisayarlarn ifllemci gc ve genel konfigrasyon itibariyle ounlukla zayf olmalar, genellikle flk kalitesi deiflen ortamlarda kullanlmalar etkin grnt ifllem iin gerekli flartlarn oluflmasn engellemektedir.
Grnt ifllem yaparken bulunduunuz ortamn flk seviyesinin, hava flartlarna
gre devaml deiflmiyor olmas gerekmektedir. Bu yzden gndz flartlarnda bile
karartlabilecek, daimi olarak ayn yapay flk kayna ile aydnlatlan ve flk seviyesinin hi deiflmedii bir i mekan en uygun ortam olarak gzkmektedir. Bol miktarda gn flna maruz kalan ortamlarda, ekran zerinde oluflan eflitli yansma ve
parlamalar ekrandaki grntnn doru alglanmasn engelleyecek, akabinde yaplan grnt ifllem ok yanltc sonular verebilecektir. Iflk seviyesi sabit bir mekanda alflyor olsanz bile ekranla ilgili eflitli nlemler almaya devam etmeniz gerekmektedir. alfltnz ekrann zerine herhangi bir amala filtre koymaynz, genellikle koyu renkli film tabakalar ieren bu filtreler grnty olduundan koyu
gsterecek, gereklefltirilen grnt ifllem sreci sonunda olmas gerekenden daha
ak renkli fotoraflar ortaya kacaktr. Kullandnz ekran mat yzeyli ve anti-reflektif olmaldr, aksi takdirde karanlk mekanlarda bile yansmalar oluflacak ve alg
zorlaflacaktr. Mat yzeyin yan sra, genellikle kaliteli ekranlarla birlikte gelen;
ekran sa, sol ve stnden kapatan siyah renkli bir siperlik (hood)
(Fotoraf 8.11) ve i taraftaki toz toplayc
Fotoraf 8.11
kumafl yzey, ekranda oluflma ihtimali olan minimal yansmalar ve kirlenmeleri giderecektir.
Iflk kesici/siperlik.
Her trl nleme karfln ekran zerinde parmak izi ve toz birikimi olduysa, geciktirmeden
hafif nemli ve yumuflak dokulu bir bezle veya
bu ama iin zellikle satn alnmfl kitlerden kan bez ve svlar kullanarak kirli yzeyi temizlemek, ekrann zerindeki zel kaplamann
mrn uzatacaktr. Bunun yan sra, eer LCD
yerine CRT ekran kullanyorsanz; srekli kalibre edilen ekran atktan hemen sonra
grnt ifllem srecine bafllamamak; e-posta,
gncelleme, masast dzenleme, yedekleme
201
SIRA SZDE
202
SIRABask
SZDE
Saysal Fotoraf
Teknikleri
gibi baz ifllemlere zaman ayrmak ve ekran 20 dakika, yarm saat gibi bir sre iinD fi N E L M
de tam snmasna erifltiinde grnt iflleme bafllamak daha doru olacaktr. Bunun nedeni tpl CRT ekranlarn tam grntleme sadakati kapasitesine eriflmesiS O R U nazaran daha fazla zaman almasdr.
nin LCD ekranlara
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
Bilgisayar baflnda
iyice hassas olmay seenlerden iseniz nerilen nemli bir
D K K A alflrken
T
eylem, ekrann karflsnda otururken ak renkli kyafetler giymemenizdir. Ak renkli kumafltan ekran yzeyine yansyacak ufak da olsa herhangi bir parlama, fotoraf alglamaSIRA SZDE
nzda sorun yaratabilir.
N N
K T A P
TELEVZYON
N T E RFotoraf
NET
8.12
Bilgisayarn
hznda etkili olan nemli etkenlerden bir tanesi, zerinde alflAMALARIMIZ
lan hard disklerin eriflim hzdr. Dosya ifllem, kayt ve eriflim hzlarnn artmas iin
en az 7.200 RPM (revolution per minute - dakikadaki devir says) eriflim hzna saK T kullanlmas
A P
hip hard diskler
tavsiye edilmektedir. Bu amala zel retilmifl 10.000
RPM diskler de mevcuttur fakat pahal fiyatlar yznden kullanclar tarafndan
tercih edilmemekte, bu yzden de satn alma dflncesi olanlarn kolayca ulaflabilecekleri sklkla
T E L E V Z da
Y O Nbulunamamaktadrlar. zellikle belirtilip siparifl verilmedike,
dizst bilgisayarlarda genellikle 5400 RPM diskler kullanlr ve bu olgu bu tr bilgisayarlarn grnt ifllemde zayf kald gereine dier bir delil oluflturmaktadr.
NTERNET
CRT monitor, Eizo.
Bte izin verdii srece, olas en iyi ekrana yatrm yaplmas nerilmektedir.
Bundan 5-10 sene nce CRT (cathod ray tube - fln tpl ekran) (Fotoraf 8.12)
ekranlar LCD (liquid crystal display) (Fotoraf 8.13) ekranlara gre ok daha kaliteli bir grnt sunuyorlar ve fotoraflar, grafik tasarmclar gibi renkle oynayan
meslek insanlar iin tek seenei oluflturuyorlard. Likit kristal grntleme teknolojisindeki hzl geliflmeler artk LCD ekranlarn da profesyonel amala kullanlabilmesini salad. Yalnz burada nemli olan, her trl CRT veya LCD ekrann ayn
ifllevi yerine getiremeyeceinin bilincinde olmaktr. ok iyi bir bilgisayar ve kt
bir ekran, aynen ok iyi bir fotoraf makinesi gvdesi ve kt objektifler gibi, yatrmn ziyan olmasna yol aacak derecede yanlfl bir kombinasyondur. CRT ekranlar hem daha ok yer kaplamalar, daha ok elektrik harcamalar, hem de canllar iin zararl flnlar yaymalar nedeniyle, LCD ekranlarla karfllafltrldnda dez-
203
avantajldrlar. LCD ekrana yatrm

yapmaya karar verdiyseniz ve grnt ifllemi profesyonel dzeyde
yapyorsanz, Eizo veya LaCie gibi
markalarn zellikle fotoraflar iin
tasarlanmfl modellerini semeniz
gerekmektedir. Bu tarz ekranlar, ayn boyuttaki dier ekranlara gre 34 kat daha pahal olabilirler. Boyut
olarak ise minimum 24 in, mmknse 30 in nerilmektedir.
yi bir ekran edindikten sonra
nerilen, grnt iflleme veya benzeri yazlmlarn kontrol paletlerini istifleyebileceiniz ikinci bir ekrana yatrm yaplmasdr (Fotoraf 8.14). Bu
sayede ana ekran sadece fotoraf grntleyebilecek, fotoraf ifllemlerini daha genifl bir alan zerinde daha rahat bir flekilde gereklefltirme
flans bulacaktr. deal olarak 30 inlik iki ekrann yan yana kullanlmas
akla yatarken, 24 inlik bir ana ekran
ve 20-21 inlik bir ikincil ekran da
hayli kullanfll bir ift oluflturmaktadr. Daha az yatrm gerektiren bu
kombinasyonda ikincil ekrann ana
ekran kadar kaliteli ve fiyatl bir seenek olmas gerekmemektedir.
Fotoraf 8.13
LCD monitor, Eizo.
Fotoraf 8.14
Bir bilgisayarda bir
ka ekran
kullanma
uygulamas.
Artan megapiksel deerleri ve dosya boyutlar ile yedekleme iin harici hard
disklerin kullanlmas kanlmaz hale gelmifltir. Fiyatlar iyice uygun hale gelen 1
TB ve zeri depolama cihazlarnn kutularnda veri transferi yollarn seerken
mmknse Firewire 800 veya Firewire 400 tercih etmek aktarm hzn artracaktr.
USB 2 protokol 480 Mbit/s aktarm hz vaadi ile lanse edilmifltir, fakat Firewire
400 Mbit/s USB 2ye gre daha verimli ve hzl alflmaktadr.
204
Kayt, Saklama, Arflivleme, ndeksleme ve Dizin Yapm

Gnmzde elimizde eski zamanlardaki kadar negatif / pozitif master veya karanlk oda / laboratuar basklar bulundurmuyoruz. Saysal dosyalar ekranlarda rahatlkla grntlenebildii ve nternet zerinden paylafllabildiinden, ou zaman
basklar bile alnmadan virs saldrlarna ak bilgisayarlarda tek kopya olarak tutuluyorlar. flletim sistemi ktnden ve bu dosyalara eriflim salanamadnda
SIRAneSZDE
bu yaplann
derece yanlfl olduu ortaya kyor ama artk ok ge kalnmfl
olunuyor. Dolays ile saysal makinelerle retilmifl fotoraflarn doru bir flekilde
saklanmalar
ve rahatlkla eriflilebiliyor olmalar ok byk nem arz etmektedir.
D fi N E L M
Bu konuda tedbirli olan profesyonel fotoraflar; sadece bir harici diske kaydetmeyi yeterli bulmuyor, ikinci bir kopyay dier bir harici diske yazyor, hatta bir
S O R U
kopya da DVDye
kaydediyorlar.
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
2 kopya 2 ayrD harici

K K A T diskte, 2 kopya da iki farkl DVDye olmak zere dosyann 4 adet kopyasn saklamak tedbirli bir davranfl olacaktr.
DKKAT
N N
SIRA Fotoraf
SZDE
8.15
Blu-ray diski.
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
SIRA SZDE
Artan megapiksel deerleri ile artk

DVDler bile yedekleme ortamlar olarak kstl kalmaya bafllamfltr. Alternatif olarak duAMALARIMIZ
ran ve Toshibann ayn zamanlarda piyasaya sunduu HD-DVDTM formatna galip K T A P
karak flu anda tek baflna kalan Blu-rayTM
hayli yksek depolama kapasitesi ile dikkat
ekmektedir (Fotoraf 8.15). Yalnz teknoTELEVZYON
loji flimdilerde grece yeni olduu iin hem
kayt cihaz hem de kayt medyas yksek
maliyetlidir ve halen sklkla kullanlan bir
zme dnflmemifltir. Hem cihaz hem de
NTERNET
medya makul fiyatlara geldikten sonra 25 GB
tek katman / 50 GB ift katman kapasitesi, yaklaflk 11 adet DVDnin tek seferde yazlmasna denk geldii iin, kayda deer miktarda zaman tasarrufu salayacaktr.
Baz profesyonel fotoraflar alternatif olarak evrimii yedekleme sitelerini kullanma sokmaktadrlar ama bu seenek tek baflna gvenilecek bir opsiyon deildir.
Yazlan DVD/Blu-rayTM /CDler gnefl grmeyen, toz birikimi az olan, nemsiz
bir ortamda saklanrlarsa ok daha uzun mrl olurlar. Kutusuz, gnefle ve izilmeye maruz kalacak flekilde ortalkta dolaflan disklerden dayankllk beklemek
boflunadr. 10 seneden fazladr arflivinizde bulunan bir diski kopyalayarak bir yenisini oluflturmak emniyet asndan gereklidir. DVD yazarken ana iflletim sisteminde (Windows, Mac OS, Linux) alabilecek formatlar tercih etmekte fayda vardr. Daha nce ISO9660 olarak geen ancak dosya karakter says kstlar olan formatn yerine daha genifl yelpazeli UDFyi (Universal Disk Format) tercih etmek bu
sorunu zecektir. Grece uzun vadeli saklama istiyorsanz gvenilir DVD/BlurayTM /CD markalarn tercih etmek kanlmazdr. No name olarak geen markasz ve ok daha ucuz olan medya sadece mflteriye ifl teslim etmek gibi ksa vadeli durumlarda kullanlmaldr, arfliv iin markasz medya kullanmak iflinizi pe
atmak olarak kabul edilebilir.
Hard disklerde manyetik alanlar veya youn kullanmdan kaynaklanan bad
sector hatalar veya silinmeler oluflabilmekte ve dosyalara eriflim imkanszlaflabilmektedir. Manyetik etkiden oluflan silinme ve bad sector hatalarnn sz ko-
205
nusu olmad DVD / CD / Blu-ray gibi optik yedekleme medyalarnda ise izilme, gn flna ve neme maruz kalma gibi nedenlerden dolay okunamama gibi
ciddi sorunlar ortaya kmaktadr. Yedekleme saysal fotorafn en ciddi sorunlarndan birisidir ve acilen gvenilir, uzun vadeli, hzl eriflim salanabilen, az yer
kaplayan, kullanm kolay bir yedekleme sisteminin icat edilmesi gerekmektedir.
fiekil 8.6
Windows
ortamnda
CD winder.
fiekil 8.7
Mac OS
ortamnda
CD finder.
DVD veya benzeri yedekleme medyas kullandktan sonra bunlar etkin bir
biimde indekslemek flarttr, aksi takdirde aradnz bilgiye ulaflamazsnz. Dizin
oluflturmak iin bir ok program olsa da Windows ortamnda CDWinder (fiekil
8.6), Mac OS ortamnda ise CDFinder (fiekil 8.7) olarak geen, ayn firmann
(West Forest Systems) rettii yazlm en uygun seenek gibi gzkmektedir.
Bunun nedeni, yazlmn herhangi bir srmnn oluflturduu metin ve thumbnail tabanl katalog dosyalarnn her iki iflletim sisteminde de grntlenebilmesidir. DVD kayd esnasnda her fotorafa ayr ayr yeni isim verecek kadar veya
Aperture, Lightroom, Bridge gibi yazlmlarda her fotorafa etiket atayacak zamannz yoksa; bu fotoraflar ierecek bir klasr yaratmak ve bu klasr ok de-
206
tayl bir flekilde doru anahtar kelimelerle isimlendirmek dosyalara eriflim asndan ok fayda salar. Anahtar kelime parametreleri; fotorafn ekildii corafi
konum, zaman, tarih, fotorafn ierdii detaylar, mflteri ismi, sergi ismi gibi
ektiiniz fotorafla badafltrabileceiniz herhangi bir isimler birliktelii olabilir.
Doru ve detayl isimlendirme sayesinde yzbinlerce fotoraf arasndan istenileni bulmak zaman kazandracaktr.
alflma Ortam Olarak Windows ve Mac OS Sistemleri

Windows ve Mac OS iflletim sistemi geen seneler ve eflitli iyilefltirmeler, gncellemeler sonras iyice oturduu iin, grnt ifllemde belli bir sistemi tercih etmek,
dierine gre ok byk bir avantaj salamaz. Buna karfln, Apple Macintosh bilgisayarlar yakn bir dnemde Intel tabanl ifllemcilere getiklerinden, her iki iflletim sistemini de rahatlkla ve iyi performansla alfltrabilmektedir (fiekil 8.8).
fiekil 8.8
Kar Leopar
Macintosch iflletim
sistemi iinde,
Windows iflletim
sistemi
alfltrlmas
uygulamas.
Her iki iflletim sistemi arasnda, renk bilgilerinin her birinin voltaj sinyallerine
evrilmesinde devreye giren bir kavram olan gamma fark vardr, varsaylan Windows gamma deeri 2.2 iken Macde bu deer 1.8dir. Gamma deeri ekrandaki
renk gsteriminde orta gri deerlere etki yapt ve masast yaynclkta genelde
Mac OS tabanl sistemler kullanld iin, doru kalibrasyon yaplamayan Windows tabanl bilgisayarlarda iflleme tabi tutulmufl grseller matbaada basldklarnda daha koyu sonular verebilirler. Ayn mant takiben, Macde oluflturulmufl bir
grselin dflk znrlkl kopyas Windows tabanl bilgisayara sahip bir mflteriye yollandnda, olduundan daha ak renkli grnebilir ve mflteriyi hayli
endiflelendirebilir. Byle bir durum olufltuunda bu olgudan mflteriye bahsedilmeli ve mflteri bilgilendirilmelidir.
Saysal Fotoraflarla Gsteri ve Sunum Yapm

Film kullanmna dayal geleneksel fotoraf srelerin hakim olduu yllarda, gsteri yapmann tek yolu fotoraflar diyapozitif (slayt - slide) olarak ekmek / oaltmak ve bunlar bir veya birka slayt projektr ile duvara yanstmak idi. Birka
207
projektr ile yaplan gsterilere multivizyon gsterisi ad veriliyordu ve doru seilmifl bir mzik / ses altyaps ile birlefltirildiinde gerekten etkileyici sonular verebilen bir aktarm biimi olarak fotoraflarn ilgisini ekiyordu.
Fotoraf 8.16
Mac OsX
ortamnda
Photomagico ile
sunum yapm.
Zamanmzda data show veya data projector olarak adlandrlan ve saysal verilerin projektr aracl ile duvara yanstlmasn salayan cihazlar sayesinde gsteriler farkl boyutlar kazanabilmifl, gsteri hazrlamak eskisinden ok daha ucuz ve
kolay bir hale gelmifltir. Bunun nedeni fotoraflarn, bilgisayar ortamnda daha abuk eriflilebiliyor, sunuma uygun hale getirilebiliyor ve dzenlenebiliyor olmasdr.
Fotoraf 8.17
Windows
ortamnda Proshow
Gold/ Producer ile
sunum yapm.
Gsteri yapmak iin kullanlabilecek pek ok yazlm seenei olsa da, profesyonel nitelikte bir ifl kartmak amacyla yola kldnda seenekler azalmaktadr.
Windows iflletim sistemi sz konusu olduunda en iyi seeneklerden birisi Proshow Gold / Proshow Producer adl yazlmdr.DVD veya CD gibi harici veri depolama medyasna kayt yapmann yan sra; .mp4, .mov, .avi, .mpg, .exe, .flv, ve
benzeri formatta video dosyalar oluflturmak olasdr. Bu tr eflitli kayt formatlar
208
gsterinin taflnabilirliini artrmakta, internet zerinde paylaflm veya USB flash

bellek gibi cihazlarla baflka bilgisayarlara taflma kolaylaflmaktadr. Mac OS iflletim
sistemi ortamnda ise sistemle birlikte gelen iPhoto, iMovie gibi yazlmlar gsteri
hazrlamak konusunda etkileyici kolaylklar sunmalarna karfln, Boinx Software
adl yazlm firmasnn FotoMagico (Fotoraf 8.16) adl rn, Windows uyumlu
Proshow Gold / Proshow Producer (Fotoraf 8.17) programlarnn Mac OS ortamndaki efl deeri olarak alglanabilir ve profesyonel sunumlar iin kullanlabilir.
Sanatsal, Profesyonel ve Belgesel erikli fl retimi

Sanatsal amal ifllerde znrlk, kullanlan makinenin markas, modeli gibi
teknik baz konularn ok nemi olmayabiliyor. Sanatta ifade etmek istediiniz
konu n planda olduu, teknik mkemmeliyet ise daha az nem tafld iin iyi
bir makine alacak param yok, dolays ile sergileme amal bir alflma yapamyorum mant ile hareket etmek, sanatnn gereksiz yere kendisine gem vurmasna yol aacaktr. Sanat, fotorafik ierikli bir alflma yaparken cep telefonu kameras veya webcam gibi olduka kalitesiz sayabileceimiz grntleme
cihazlar da kullanabilmelidir. Burada nemli olan ieriin ak ve belirgin bir flekilde aktarlmas, paylafllmak istenen ieriin izleyiciye ulaflmasdr.
Fotoraf 8.18
Autopanopro ile
panoramik fotoraf
yapm.
Dier yandan, bte var olduka sanatsal ierikli ifllerde de mkemmeliyet peflinde olmak ve ok ileri dzeyde, pahal aksam ve srelerle alflmak flphesiz
ki mmkndr. Son zamanlarda geliflen bask teknolojileri ile sergi salonlarnda
ok daha sk grmeye alfltmz byk ebatl basklar ile sergileme arzu ediliyorsa ekipman konusunda seici davranmak ve daha ok yatrm yapmak durumunda kalnabilir. Burada aktarlmak istenen; sanatsal amal ifllerde ekipman
konusunu bafl tac ve/veya dert etmeye gerek olmad, minimal teknik imkanlarla da rahatlkla sanatsal alflmalar yaplabileceidir.
209
Fotoraf 8.19
PT Gui Pro ile
panoramik fotoraf
yapm.
Profesyonel kapsaml ifller yapyor ve piyasaya ifl teslim ediyorsanz, yksek

kalitede bir makine kanlmaz hale gelmektedir. Piyasadaki talepler dorultusunda yaklaflk bir teknik zorunluluk belirlemek gerekirse, yaklaflk 20 megapiksel ve zerinde bir makine sahibi olmak gerekli grnmektedir. 12-15 MP makinelerle ise ok sayda fotoraf ekerek onlar yazlm araclyla birlefltirmek gibi bir zm yoluna giderek gerekli MP flartlarn karfllamak olasdr. Birlefltirme
iin AutoPano Pro (Mac/PC) (Fotoraf 8.18), Panorama Maker(Mac/PC),PTGui
Pro (Mac/PC) (Fotoraf 8.19), Autodesk Stitcher Unlimited (Mac/PC) gibi panoramik fotoraflk yazlmlar kullanlabilir. Profesyonel ekime bafllamadan nce; mflterinizin fotoraf ne amala, ne boyutta, hangi iletiflim mecrasnda kullanacan iyice renmek, buna uygun znrlkte fotoraf retmek iin faydal olacaktr.
SIRAfotoraf
SZDE makinesiFotoraf alannda sanatsal alflmalar yapmak isteyen bir fotoraf iin
nin kalitesi hangi dzeyde nem taflmaktadr. Grnt kaydedebilen herhangi bir cihazla
fotoraf alannda sanatsal alflmalar yaplabilir mi?
D fi N E L M
SIRA SZDE
Agence France-Presse (AFP), Reuters gibi ajanslara fotoraf reten bir foto-rO R U
portajc iseniz, saysal grnt ifllem srelerinin ekim sonrasS dzeltme
olanaklarna gvenmeden, doru pozlama ve netlikte teknik adan mkemmele yakn
ifller retmeniz gerekmektedir. Bu tr ajanslar kendileri iin alflan
D K K A fotoraflarT
dan makineden kt haliyle, kaliteli JPEG skfltrmal dosyalar talep ederler ve
SIRA SZDE
RAW formatnda fotoraf kabul etmezler. Bunun nedeni hem ifllemlerin abuk yaSIRA SZDE
plmas, fotoraflarn acilen servis edilmesi zorunluluu ve ekim sonras mdahale
iin zaman olmamasdr. Ayrca, makineden direkt kan ve zerinde
D fi N E L Mmaniplasyon yaplmamfl fotoraf daha gvenilir bir belgedir; ajanslarnAMALARIMIZ
zerinde oynanmfl,
var olmayan bir ek bilgiyi ieren ya da var olan bir bilgiyi dfllayan fotoraflar serS O R U
vis etmeleri durumunda gvenilirliklerinin sarslmas sz konusu olabilir.
N N
K T A P
D Ktarafndan
KAT
Sanatsal amal imgelerde geree yaknlk hem sanat hem de izleyici
her zaman aranan bir zellik olmasa da, belgesel ierikli alflmalarda geree en yakn olan, en
TSIRA
E L E VSZDE
ZYON
maniple edilmemifl fotorafn peflinde koflulmaktadr.
AMALARIMIZ
NTERNET
K T A P
N N
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
SIRA SZDE
D fi N E L M
AMALARIMIZ
S O R U
K T A P
DKKAT
TSIRA
E L E VSZDE
ZYON
AMALARIMIZ
NTERNET
K T A P
210
GELECEE YNELK TAHMN GELfiMELER
N
AM A
Saysal fotoraf teknolojisinde, gelecekte yaflanmas beklenen geliflmeleri tartflabilmek.
Saysal fotoraf, gemifli ok eskilere dayanmayan, yeni saylabilecek bir teknoloji. Ancak gnmzde geldii dzeye bakldnda, ok nemli bir hzla gelifltiini
syleyebiliriz. Fotoraf ve grntleme sektrnn gereksinimleri de dikkate alndnda, bu hzl geliflmenin artarak sreceini ileri srmek bir topya deildir. Yakn gelecekte ortaya konacak geliflmeler de hi flphesiz, bu gereksinimler zerinde younlaflacaktr. Bu blmde, gelecekte ortaya kmas beklenen tahmini geliflmelere iliflkin ngrler yer almaktadr.
Akll Grnt Tanma (Smart Image Recognition)

Fotoraflarn ieriinden anahtar kelime, etiketler kararak bunlar fotorafa ataSIRA SZDE
yabilmek belli bir ama iin grnt arandndan ok faydal olabilmektedir. fiu
an itibariyle bu etiketlemeyi RAW dosyalarn yneten eflitli yazlmlarda flahsen
elle yapmanz
D fi olas.
N E L M Fakat bu ok vakit ve efor gerektiren bir ifllem. lerde, fotoraflar ykleyeceiniz bir yazlm aracl ile fotorafn iinde bulunan detaylar
(yz, aa, iek, araba, bina, renk, flekil, vb.) otomatik olarak tanmak ve etiketS O R U
lemekde mmkn hale gelebilecektir.
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
D K K Akonusunda,
T
Akll imge tanma
kullanm ok pratik uygulamalarn ortaya kmas beklenebilir. Daha flimdiden Mac OS X iflletim sistemi iinde alflan iPhoto gibi programlar yz tanyarak eflitliSIRA
an SZDE
fotoraflarn ieriine gre snflandrabiliyor, kiflileri ayrt edebiliyor,
emin olamadnda ise size danflarak teyit istiyor ve sonunda snflandrmasn bitirebiliyor.
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
N N
AMALARIMIZ Srecinde Kalite Koruma Prosedr

Boyut Bytme
DXF, DWG, AI, EPS gibi vektrel illstrasyon dosya formatlarnn en nemli zelliklerinden birisi bytldklerinde kalite kaybetmemelerdir. Saysal fotoraflkta
K T Aformatlar
P
kullanlan dosya
ise raster olarak adlandrlan, piksel tabanl formatlardr ve bytldklerinde kalitelerini hzl bir flekilde kaybederler. Vektr mant ile
iflleyen, bytmelerde (interpolasyon) flimdikine nazaran ok daha iyi sonular bir
T E L E V Zgrnt
YON
bitmap/raster
formatnn icad saysal fotoraflkta devrim niteliinde
bir geliflme olacaktr ve icad yapan ok byk bir telif kazanc salayacaktr.
K T A P
TELEVZYON
SIRA SZDE
NTERNET
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
Saysal fotoraflarn
boyutlarnn bytlmesindeki temel sorun nedir? Saysal teknolojiSIRA SZDE
NTERNET
deki geliflmeleri dikkate alrsak, bu sorunun afllmas mmkndr diyebilir miyiz?
D fi N E L M
HDR fllemin
Makine Yazlmnda Standart Kullanm
HDRnin standartlafltrlmas ile ilgili alflmalar halen srmektedir. ok gemeS O R U ok koyu alanlar ve ok pozlanmfl ok ak alanlar ieren
den, az pozlanmfl
yksek dinamik aralkl flk flartlarnda dengeli pozlama yapabilmek makine iinden mmkn
klnacak ve bilgisayarda fazla iflleme gerek kalmadan flk dengeDKKAT
lemesi yaplabilecektir.
N N
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
Netleme Hatalarnn zm
Saysal grnt ifllem ile renk sapmalar, pozlama hatalar gibi sorunlara zm
retildi fakat netleme konusundaki hatalar gidermek halen olas deildir. Adobe
firmasnn rettii 3D objektif ile yaknda buna da zm geliyor. 19 kk alt
mercekten oluflan bir objektif sayesinde boyutlu mantkla fotoraf ekmek ve
ekim sonrasnda netlik dzlemleri zerinde deifltirmeler yapmak olas hale gelecek. (Adobenin yapt alflma dflnda, saysal alanda gelecee ynelik geliflmelere dair sunumlarn yapld en nemli konferanslardan birisi olan Siggraphta,
bu konu zerine Hint ve inli yazlm uzmanlarnn sunduu eflitli alflmalar, bu
nitenin yazar tarafndan bizzat gzlemlenmifltir.)
boyutlu Modelleme Ortamnda Fotoraf retimi

boyutlu modelleme ve doku sardrma sonrasnda alnan bitmap tabanl renderlarda kalite flaflrtc derecede artt. fiu an itibaryla bile, uzman gzlere sahip
bireyler dflnda birok kifli baz bilgisayar renderlarn fotoraftan ayrt edemez
hale geldi. Fotoraf ve boyutlu modelleme iflbirlikleri zaten grlmekte; bu ilerde iyice artacak, ki zaten dier bir grsellik alan sinemada bunun rneklerini ok
daha fazla gryoruz. Hatta gelecekte fotoraflk pratiinin tmyle boyutlu
modelleme aralar ile yapld rnekler de greceiz. Fotogereki grnt retimi o derece iyileflecek ki uzmanlar bile yapay grnty fotoraf makinesinden
kan saysal grnt ile ayrt edemez hale gelecekler. boyutlu modelleme srecinde kamera, flk, objektif ayar sz konusu olduu iin de bu geliflmenin antifotorafik bir geliflme olduu teknik adan sylenemez.
Byyen Dosya Boyutlarna Yedekleme zmleri

Saysal fotoraf makinelerinin znrl artmaya devam edecek, zaten bymfl olan dosya boyutlar iyice byyecek, yeni depolama teknolojileri icat edilecek (rnein M.I.T. Technology Review dergisinde 2000li yllarn baflnda bir alternatif olarak sunulan hologram iine depolama). Yedeklemede verilerin kaybolmayacan garanti edebilecek yeni teknolojiler kacak, eskiden kalma okunamayan DVD, CD ve hard disklerin ieriklerini kurtaran yazlmlar, aralar ok revata
olacak ve insanlar buna nemli lde yatrm yapacak.
Grnt Paylaflmnda Yeni Ufuklar

Basklar dflnda her yerde eflitli saysal grntleme cihazlar / yzeyleri karflmza kacak, ki flu anda fiyatlar dflmeye bafllayan saysal fotoraf ereveleri bu
eilimin gstergesi. Saysal katlar, kumafllar kacak, bu yzden tek resim yerine
slide showlar nem kazanacak; tiflrtlerin, gazetelerin, duvarlarn zerinde saysal
fotoraflarn grntlenmesi mmkn olacak. Bilgisayardaki duvar kad mant
gerek duvarlara uygulanacak.
Saysal dnyada kopyalamann kolay olmasndan kaynaklanan Copyright ihlalleri konusunda yeni zmler bulunacak.
211
212
zet
N
A M A
Saysal fotorafn internet ortamnda kullanm

ve paylaflm zelliklerini tanmlamak.
Fotoraflarn internet siteleri ve benzeri Web 2.0
ortamlarnda ve/veya kiflisel web sitelerinde gsterilebiliyor olmas paylaflm asndan ok nem
taflmaktadr. nternet ortamnda herkesle paylaflmak zere bulundurduunuz fotoraflarn dier
kullanclar tarafndan kolayca bulunabilmesi
iin, fotoraflarnzn her birini yklerken ok
detayl bir flekilde etiketlemeniz gerekmektedir.
Fotorafn tek paylaflm mecras, fiziksel boyutta
eflitli katlar zerine bask ve basklarn sergilendii ortamlar (gazete, dergi, kitap, sergi, sergi
katalogu, vb.) deildir. eflitli internet sayfalarnda yer alan fotoraflar da bir eflit bask olarak
alglanabilirler. Fotoraflar makineden ktklar
gibi web ortamna konulmamaldr. nternete aktarlmadan nce muhakkak yeniden boyutlandrlmas (resize) gerekmektedir. Sadece bu amala kullanlan ve Photoshop amadan daha abuk
bir flekilde ifllem yapmanz salayacak eflitli yazlmlar mevcuttur. Dolays ile, fotoraflarn nternet zerinde paylaflm sz konusu olduunda
dikkat edilmesi gereken dier nemli bir konu
piksel baznda hangi boyutlarn kullanlacadr.
Gnmzde, 1024 x 768 hatta daha yksek piksel boyutlar iin optimizasyon tercih ediliyor.
Minimum boyuttan yola karsak, 500-600 piksel
uzun kenar ebadnn altna dflmek, fotorafn
ieriinin alglanmasnda sorun yaratmaya bafllayabilir. Bant geniflliinin artt gnmzde uzun
kenar imge ebatlarnn maksimum 800 ila 1200
piksel arasnda, dosya boyutunun ise 50-150 kilobayt arasnda olmas uygun grnmektedir. nternet ortamnda yksek dosya boyutlarnda fotoraf transferi iin CD veya DVDye kaydedip
kargo, kurye gibi araclar kullanarak alcya yollamak ilk akla gelen zmlerden birisidir. Dier
zm yntemleri ise, internet ortamnda yksek
boyutlu transfere cretsiz olanak salayan e-posta servis salaycs siteler ya da cretli gnderim
olana salayan siteler olabilir.
N
A M A
Saysal fotoraf retiminde kullanlan donanm ve zelliklerini aklamak.

Saysal fotoraf teknolojisi, geleneksel fotoraf
srecinde kullanlan donanma ek olarak katt
kimi ara gerelerin dflnda baz malzemelerin
de deiflime uramasna neden oldu. rnein
saysal depolama arac olan hafza kartlar, fotoraf alanna girdi. Fotoraf makineleri ve objektiflerin kullanmnda, nemli detaylar ortaya kt.
Fotoraf makinelerinin alflmasn salayan enerji kaynaklar yani ak ve pilleri, gemifle oranla
daha nemli hale geldi. Alglayc temizlii asndan, ekim srasnda objektif deifltirmek bile,
zenle yaplmas gereken ifllemlerden biri haline
geldi. Makine ve objektif seimi hl nemli konulardan birini oluflturuyor. Yksek maliyetlere
katlanarak iyi bir gvde alp, ucuz maliyetli kt
objektifler almak ok yanlfl bir davranfltr. Kalitesiz objektifler, gvdeye yaplan yksek harcamay bofla karr. D-SLR gvdelerde fla duyarl kayt yzeyi olan alglayc zerine gelen toz
tanecikleri en byk ve sk rastlanan sorunlardan birisidir. Youn tozlu ortamlarda mmknse
objektif deifltirmemek, bol rzgarl doal ortamlarda vcudunuzla rzgar engelleyerek objektif
deifltirmek, objektif deifltirirken alglaycy toza duyarl halde brakmamak zere makineyi
OFF konumuna getirmek, deifltirmeyi abuk bir
flekilde yapmak bir lde nlem olarak kullanlabilir. Teknik olanaklar nedeniyle bir ok malzemenin kullanm gereksiz hale geldi. Fakat yannzda mutlaka bulundurmanz gereken bir filtre hala mevcut: Polarizasyon filtresi. Yansmalarn giderilmesini salayan polarize filtre, nemini koruyor. nk photoshop ve benzeri maniplasyon programlarnn, yansmalar dorudan
gidermesi mmkn olamyor.Yaflammza giren
yeni aralardan biri de, bellekler. Flash bellekler,
g kesintisinde dahi ierdii bilgileri kaybetmeyen ve tekrar tekrar yazlp silinebilen bellek eflididir. Gnmzde birka eflit Flash Bellek eflidi bulunuyor. Bunlar, CompactFlash, SD (SecureDigital), Multimedia Card ve Memory Stick olarak sralanabilir.
N
A M A
Saysal teknoloji kullanlarak yaplan uygulamalarda dikkate alnacak genel prensipleri aklamak.
Saysal fotoraf alflmalarnda zamanlama, en
ok dikkat edilmesi gereken konulardan biridir.
Mflteri sizden belli bir zamanda teslim talep ediyorsa, bu tarihe uymak ok nemlidir. Saysal
teknoloji kullanyorsanz, doru zaman ynetimi
asndan en azndan, ekim zaman kadar postprodksiyon zaman (hatta daha fazla) ayrmak
akllca olacaktr. ekim sonrasnda post-prodksiyon marifeti ile baz yanlfllklarn dzeltilebiliyor olmas fotorafy ekimde zensizlie itmemelidir. Saysal srelerde baz hatalar giderebilse de, geleneksel fotoraf dnemindeki bracketing alflkanlndan vazgeilmemelidir. Pozlamann yannda, ok dikkat edilmesi gereken dier bir konu netliin doru yaplmasdr. nizleme penceresine fazla gvenerek, net bir ekim
yaptn varsaymak telafi edilemeyecek hatalarn yaplmasna zemin oluflturabilir. Photoshop
iin btenizin elverdii en yksek gte bir bilgisayar sistemine yatrm yapmak doru bir davranfl olacaktr. Fakat, her ne kadar gl bir bilgisayar ile alflyor olsanz da uzun bir oturumun
ardndan Photoshopu ve hatta bilgisayar tekrar
bafllatmak size daha sonras iin zaman kazandracaktr. Dosyalarnz doru renk paleti iinde
grebilmek ve onlara doru renk profillerini atayabilmek iin, photoshop iinden yapacanz
renk ayarlarn her alflta kontrol etmekte fayda
olacaktr. Acil bir durum olmadka dizst bilgisayarlarda ifllem yapmamanz nerilmektedir. Dizst bilgisayarlarn ekran ayarlar, genellikle,
kalibre edilmemifl masast sistemlerden bile daha gvenilmez bir grnt ortam sunmaktadrlar. Grnt ifllem yaparken bulunduunuz ortamn flk seviyesinin, hava flartlarna gre devaml deiflen bir yer olmamasna dikkat etmeniz gerekmektedir. LCD yerine CRT ekran kullanyorsanz; srekli kalibre edilen ekran atktan hemen sonra grnt ifllem srecine bafllamamak;
e-posta, gncelleme gibi baz ifllemlere zaman
ayrmak ve ekran 20 dakika, yarm saat gibi bir
sre iinde tam snmasna erifltiinde grnt iflleme bafllamak daha doru olacaktr.
N
A M A
213
Saysal fotoraf teknolojisinde, gelecekte yaflanmas beklenen geliflmeleri tartflabilmek.

Saysal fotoraf, gemifli ok eskilere dayanmayan, yeni saylabilecek bir teknoloji. Gnmzde geldii dzeyde henz tm sorunlarn zmn salamfl olmasa da, nemli bir hzla gelifltii sylenebilir. Fotoraf ve grntleme sektrnn gereksinimleri dikkate alndnda, geliflmenin artarak sreceini ileri srmek bir topya
deildir. Yakn gelecekte ortaya konacak geliflmeler de hi flphesiz, bu gereksinimler zerinde younlaflacak. Gnmzn gereksinimlerini
kabaca sralarsak, akll grnt tanma, boyut
byltme srecinde kalite koruma prosedr,
HDR iflleminin makine yazlmnda standart kullanm, netleme hatalarnn zm, boyutlu
modelleme ortamnda fotoraf retimi, byyen
dosya boyutlarna yedekleme zmleri, grnt paylaflmnda yeni ufuklar ve telif haklar ihlallerine zm gibi konular dikkat ekecektir. Saysal fotorafn ksa gemifli ierisinde meydana
gelen geliflmeler dikkate alndnda, yukarda
saydmz sorunlarn zmnn de yakn bir
gelecekte gerekleflebilecei dflnlebilir.
214
Kendimizi Snayalm
1. Afladakilerden hangisi internette gsterilecek fotoraflar iin en uygun formattr?
a. PSD
b. TIFF
c. RAW
d. JPEG
e. PDF
6. Afladakilerden hangisi internet tarayc yazlmlarndan biri deildir?

a. Capture-II
b. Safari
c. Firefox
d. Internet Explorer
e. Google Chrome
2. Afladaki formatlardan hangileri daha ok logo, izelge, harita, tablo, flema gibi grafik nitelikteki resimler
iin kullanlmas gereken ve fotoraflar iin seilmesi
tavsiye edilmeyen formatlardr?
a. GIF-PNG
b. TIFF-JPEG
c. JPEG-PSD
d. JPEG-PDF
e. TIFF-RAW
7. Windows iflletim sistemi sz konusu olduunda, gsteri hazrlamak iin en iyi seeneklerden birisi olarak
kabul edilen yazlm afladakilerden hangisidir?
a. Photoshop
b. Power Point
c. -Photo
d. Firefox
e. Proshow Gold
3. Yansmalar gidermenin yan sra, sahnedeki kontrast da artran filtre afladakilerden hangisidir?
a. Ultraviyole
b. Skylight
c. Polarize
d. Degrade
e. Doal younluk
4. Ayn sahnenin ekiminde doru pozlamann yannda fazla ve eksik pozlamann da yaplmasn tanmlayan teknie verilen ad afladakilerden hangisidir?
a. Bracketing (Tarama)
b. Over exposure (Fazla pozlama)
c. Under exposure (Eksik pozlama)
d. Double exposure (st ste pozlama)
e. Normal exposure (Normal pozlama)
5. Afladakilerden hangisi bir flash bellek tr deildir?
a. Compact flash
b. SD (Secure Digital)
c. RAM
d. Multimedia Card
e. Memory Stick
8. Fotorafn ekildii corafi konum, zaman, tarih, fotorafn ierdii detaylar, mflteri ismi, sergi ismi gibi
bilgilerden oluflan ve herhangi bir medyada kaytl fotoraflara ulaflmay kolaylafltran bilgilerin ortak ad afladakilerden hangisidir?
a. Dosya ad
b. Anahtar kelime
c. Uzant
d. ndeks
e. Format
9. Basit yapda retilmifl ve teknik yeterlilii yksek
dzeyde olmayan grnt kaydedici cihazlarla, hangi
tr alflmalarn yaplmas sonu kalitesi asndan sakncal deildir?
a. Moda fotorafl
b. Sanat fotorafl
c. Reklam fotorafl
d. Stdyo fotorafl
e. Doum fotorafl
10. Gelecekte, fotoraflar ykleyeceiniz bir yazlm
aracl ile fotorafn iinde bulunan detaylar (yz,
aa, iek, araba, bina, renk, flekil, vb.) otomatik olarak tanmay ve etiketlemeyi mmkn hale getirmesi
beklenen teknik zellik afladakilerden hangisidir?
a. ndeksleme
b. nterpolasyon
c. Grnt maniplasyonu
d. Akll grnt tanma
e. Smart media
215
1. d
Sra Sizde 1
nternet ortamnda herkesle paylaflmak zere bulundurduunuz fotoraflarn dier kullanclar tarafndan
kolayca bulunabilmesi iin, fotoraflarnzn her birini
yklerken ok detayl bir flekilde etiketlemeniz gerekmektedir. Fotorafnzn ieriini oluflturan tm detaylar etiketlemek fotoraflarnza eriflim konusunda avantajl konuma gemenizi salayacaktr. Bu etiketlemeyi
yaparken, her fotorafn ieriine iliflkin olabildiince
ok sayda anahtar szck girmek, detayl bir etiketleme yapmak, doru bir davranfl olacaktr.
2. a
3. c
4. a
5. c
6. a
7. e
8. b
9. b
10. d
Yantnz yanlfl ise Saysal Fotoraf ve nternet

Ortam konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise Saysal Fotorafta Donanm konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise Saysal Fotoraf Uygulamalarnda Prensipler konusunu yeniden gzden
geiriniz.
Yantnz yanlfl ise Saysal Fotorafta Donanm konusunu yeniden gzden geiriniz.
geiriniz.
geiriniz.
geiriniz.
Yantnz yanlfl ise Gelecee Ynelik Tahmini
Geliflmeler konusunu yeniden gzden geiriniz.
Sra Sizde 2
Fotoraf makinesine enerji salayan pil ya da ak sistemi, olabildiince ekonomik kullanlmaldr. Bu, uzun
ekim alflmalarnda daha fazla fotoraf retmenize
olanak salayacaktr. Makinenin zoom sistemini kullanmak, gereksiz yere enerji tketimi anlamna gelir. Zorunlu kalmadka, zoom sistemi otomatik alfltrlmamal, elle ynetilmelidir. Makinenin btnleflik flaflnn
kullanm da pil gcn hzla zayflatr. Ayr bir flafl kullanmak, daha doru bir davranfl olacaktr. ekim srasnda ereveleme yaparken, makinenin LCD bakacnn
kullanlmas da ok fazla enerji tketecektir. Bu tketimin nne gemek iin erevelemenin optik baka
zerinden yaplmas gerekir. ekilen fotoraflarn uzun
srelerle izlenmesinin de LCD bakacn gereinden fazla kullanmna neden olduu unutulmamaldr.
Sra Sizde 3
Saysal zoom kullanarak ereveleme yapmak ile bilgisayarda ereveleme yapmak arasnda bir fark yoktur.
Saysal zoom kullanmak, optik zoom ifllevinin yetersiz
kald durumlarda gereksiz fazlal ereve dflnda
brakmay salar. Bu ifllem, bilgisayarda da yaplabilir.
Optik zoom ile en dar ada ekilmifl bir fotorafn bilgisayarda yeniden erevelenmesi ve bir ksmnn kesilip atlmas, fotorafn gerek znrln dflrecektir. Ayn ifllem saysal zoom ile yapldnda da znrlk dflmektedir.
216
Sra Sizde 4
Fotoraf sanat erevesinde yaplan alflmalarda fotoraf makinesinin kalite dzeyinin belli bir oranda
nemli olduu dflnlebilir. Ancak bu kesin bir koflul
deildir. Fotoraf sanatsal bir ara olarak kullanmak isteyen, grnt kaydedebilen herhangi bir arala da
amacna ulaflabilecektir. nemli olan cihazn grnt
kaydedebilmesi ve kaydedilen grntnn maniplasyona ak olmasdr. Ancak fotorafn geleneksel kullanm srecinde de olduu gibi doa fotoraf, makro fotoraf uygulamalar gibi kimi zel alanlarda alflan fotoraflar iin, makinenin teknik kapasitesinin nemli
olduu da gz ard edilmemelidir.
Sra Sizde 5
Saysal fotorafn boyutlarnn bytlmesi, interpolasyon olarak tanmlanan ve yazlm marifetiyle gereklefltirilen bir ifllemdir. fllem ierii ise, piksellerin yanna
benzerlerinin eklenmesidir. Bu ifllem, doaldr ki, fotorafn grnt kalitesini bozan bir mdahaledir. Yakn gelecekte, piksel yerine vektr mant ile iflleyen
bir sistemin kullanma girmesi, boyut bytme ifllemi
yznden meydana gelen bozulmann nne geebilecektir. Gnmzde kullanmda olan benzer yazlmlar,
boyut bytme sorununa gelecekte zm bulunabileceine iliflkin bir veri olarak kabul edilebilir.
Seilmifl Fotoraflar
Arif Tanju KORKMAZ. Red planet
217
Arif Tanju KORKMAZ. Mystery
218
219
Arif Tanju KORKMAZ. Huzur
Arif Tanju KORKMAZ
220
221
Arif Tanju KORKMAZ
222
Yararlanlan ve Baflvurulabilecek
nternet Adresleri
http://en.wikipedia.org/wiki/Lab_color_space
Adobe Photoshop CS4 for Photographers: A
Professional Image Editor's Guide to the Creative
use of Photoshop for the Macintosh and PC Yazar:
Martin Evening, yaync: Focal Press, ISBN:
0240521250.
Photoshop CS4 Trke yardm kitab, webden indirilen
PDF versiyonu (eriflim: 30 Eyll arflamba 2009)
http://www.shortcourses.com/guide/guide1-5.html
(eriflim: 30 Eyll arflamba 2009)
http://en.wikipedia.org/wiki/Micro_Four_Thirds_syste
m (eriflim: 1 Ekim Perflembe 2009)
http://www.dpreview.com/news/0910/091001fujifilm3
dshipping.asp (eriflim: 1 Ekim Perflembe 2009)
http://golembewski.awardspace.com/cameras/scanner
/index.html (eriflim: 1 Ekim Perflembe 2009)
http://en.wikipedia.org/wiki/Slit-scan_photography
(eriflim: 1 Ekim Perflembe 2009)
http://technabob.com/blog/2009/09/03/frankencamera
-open-source-digital-camera/
(Frankencamera
grselleri eriflim: 9 Ocak 2010)
http://img412.imageshack.us/img412/7050/n71813796
88703671333ri5.jpg (Minimo grseli eriflim: 9 Ocak
2010)
http://tggy.img.jugem.jp/20090301_955863.jpg (Minimo
grseli eriflim: 9 Ocak 2010)
http://www.neublack.com/wp-content/uploads/
2008/02/adobe-multi-lense.jpg (Adobe multi-view
camera objektif grseli eriflim: 9 Ocak 2010)
http://media.techeblog.com/images/adobe_2.jpg
(Adobe multi-view camera objektif grseli eriflim:
9 Ocak 2010)
http://jeremyparce.files.wordpress.com/2009/02/mami
ya_dl28b_lg.jpg (Mamiya orta format saysal makine
http://www.sauer-thompson.com/junkforcode/
archives/2009/09/10/leicas2.jpg (Leica orta format
saysal makine grseli eriflim: 9 Ocak 2010)
http://www.mamiya.com/assets/cameras/dwnld_Mami
yaZDback.jpg (Mamiya saysal arkalk grseli
eriflim: 9 Ocak 2010)
http://www.luminous-landscape.com/forum/
lofiversion/index.php/t35396.html
(PhaseOne
saysal arkalk grselleri eriflim: 9 Ocak 2010)
http://martybugs.net/blog/images/canon5dmkII.jpg
(Canon 5D Mark II grseli eriflim: 9 Ocak 2010)
http://www.connect.co.za/wp-content/uploads/
2009/07/Pentax-K-m-Digital-two-lens-kit-0.jpg
(Pentax D-SLR grseli eriflim: 9 Ocak 010)
http://www.canon.com.cn/products/camera/powersho
t/g11/images/photo_g11-3.jpg (Canon G11 basit
saysal makine grseli eriflim: 9 Ocak 2010)
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/e/e
b/Panasonic_Lumix_GF1_img_3537.jpg (Lumix GF1
basit saysal makine grseli eriflim: 9 Ocak 2010)
http://www.photoanswers.co.uk/upload/9599/images/
Panasonic%20GF1%20top.jpg (Lumix GF1 Micro
Four Thirds saysal makine grseli eriflim: 9 Ocak
2010)
http://i.zdnet.com/blogs/panasonic-lumix-dmcfx580.jpg (Lumix basit saysal makine grseli
http://msnbcmedia.msn.com/j/msnbc/Components/Ph
otos/040820/040820_digitalcamera_vlg3p.widec.jpg
(Tek kullanmlk atlabilir saysal makine grseli
http://blog.makezine.com/Tendollardigicam3.jpg (Tek
kullanmlk atlabilir saysal makine grseli eriflim:
9 Ocak 2010)
http://www.ubergizmo.com/photos/2008/8/waterproo
f_digital_disposable_camera.jpg (Tek kullanmlk
atlabilir suya dayankl saysal makine grseli
http://thefilmplace.com/assets/images/Max_flash_HQ.j
pg (Tek kullanmlk atlabilir saysal makine grseli
http://compareindia.in.com/media/images/2008/nov/i
mg_65431_g-shothd55_high_b.jpg (fotoraf eken
video kamera grseli eriflim: 9 Ocak 2010)
http://advancetechnology.today.com/files/2009/03/pix
on-8.jpg (kameral Samsung cep telefonu grseli
http://www.mobirolla.com/wp-content/uploads/
samsung_amoled_12m_1.jpg (kameral Samsung
cep telefonu grseli eriflim: 9 Ocak 2010)
http://www.sansun.de/pics/products/hq/sn-508.jpg
(A kameras grseli eriflim: 9 Ocak 2010)
http://www.sharkoon.nl/pix/illus/hires/sharkoon_netf
ocus_webcam.jpg (A kameras grseli eriflim: 9
Ocak 2010)
http://www.turbophoto.com/Free-StockImages/Images/Round%20Ball%20with%20Security
%20Camera.jpg (Gvenlik kameras grseli eriflim:

9 Ocak 2010)
http://www.maplin.co.uk/images/Full/n05fw.jpg
(Gvenlik kameras grseli eriflim: 9 Ocak 2010)
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/c/c0
/NYPD_Security_Camera.jpg (Gvenlik kameras
http://www.maplin.co.uk/images/full/l21az_1.jpg
(Gvenlik kameras grseli eriflim: 9 Ocak 2010)
http://freetymeinc.com/store/catalog/images/Spyhero-hi.jpg (Casus kamera grseli eriflim: 9 Ocak
2010)
http://www.watchdvr.com/images/Photo%2001.jpg
(Casus kamera grseli eriflim: 9 Ocak 2010)
http://spytechchina.com/special-products/specialimages/digital_binocular_camera_33.jpg (Saysal
drbn eriflim: 9 Ocak 2010)
http://images.hayneedle.com/mgen/master:BUP672.jp
g (Saysal drbn eriflim: 9 Ocak 2010)
http://a.img-dpreview.com/news/0907/Fujifilm/W1.jpg
(FinePix REAL 3D sistem kamera grseli eriflim: 9
Ocak 2010)
1.jpg (FinePix REAL 3D sistem kamera grseli
http://lh3.ggpht.com/_Mp0d-dsENrg/SfSCAg_YLrI
/AAAAAAAAXKI/BBCMPtQHaJc/103_5326.JPG
(Saysal inedelii grseli eriflim: 9 Ocak 2010)
http://tech2.in.com/media/images/2008/Jan/img_4333
1_seitz-6x17-t.jpg (Seitz 6 x 17 saysal grseli
http://www.roundshot.ch/xml_1/internet/de/applicati
on/d438/d925/f973.cfm (Seitz 6 x 17 saysal
grselleri eriflim: 9 Ocak 2010)
http://www.hulger.org/scanography/
(tarayc
fotorafl / scanner photography grseli eriflim:
12 Ocak 2010)
http://3.bp.blogspot.com/_1ax1AZpLw-Q/
Sfcma38mpfI/AAAAAAAAAKo/93BG2G9Z5Yc/s160
0-h/lantern2.jpg (tarayc fotorafl / scanner
photography grseli eriflim: 12 Ocak 2010)
http://www.gizmowatch.com/entry/diy-flatbedscanner-camera-with-an-amazing-130-megapixels/
(tarayc fotorafl / scanner photography grseli
http://www.flickr.com/photos/limerick37/3668018730/
(Slit-scan Kamera grseli eriflim: 12 Ocak 2010)
223
http://www.mveducation.com/assets/products/50414_l
.jpg (Dzyatak tarayc grseli eriflim: 12 Ocak
2010)
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/0/0c
/Drum_scanner.jpg (Tamburlu tarayc grseli
http://www.maplin.co.uk/images/Full/n29gh.jpg
(35mm film tarayc grseli eriflim: 12 Ocak 2010)
http://www.whiteglovescanning.com/files/2377224/up
loaded/Nikon-3(v).jpg (35mm film tarayc grseli
http://www.sonic-uk.com/admin/prodimg/highRes/C1331.jpg (Diyapozitif kopyalama / reprodksiyon
aparat grseli eriflim: 12 Ocak 2010)
http://www.fujifilm.com/photokina2008/images/fronti
er_dl410.jpg (Fujifilm minilab grseli eriflim: 12
Ocak 2010)
http://miyahan.com/me/report/computer/070125_WU
XGA_LCD/i1Display2/i1Display2_Parts.jpg
(spektrofotometre cihaz grseli eriflim: 12 Ocak
2010)
http://www.businesscomputingworld.co.uk/wpcontent/woo_custom/45-_72K1811.jpg
(spektrofotometre cihaz ve ekran kalibrasyon
http://www.imaging-resource.com/NPICS1/
XRITE_EYEONESMON_L.JPG (spektrofotometre
cihaz grseli eriflim: 12 Ocak 2010)
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/54
/SD_Card_1GByte_both_sides_with_scale.jpg (SD
kart grseli eriflim: 14 Ocak 2010)
http://blog.digitalcontentproducer.com/briefingroom/
wp-content/uploads/2009/09/extremepro_angled_
64gb_hires.jpg (CompactFlash kart grseli eriflim:
14 Ocak 2010)
http://www.sandisk.com/media/331648/extreme_cf_3
2gb_xl%5B1%5D.jpg (CompactFlash kart grseli
http://www.sony-europe.com/res/attamemory
stick_chment/file/52/1198162914452.jpg
(Sony
Memory Stick grseli eriflim: 14 Ocak 2010)
http://www.pchood.com/image/20090228/mac.jpg
(ekran siperlii grseli eriflim: 14 Ocak 2010)
http://katalogmonitoru.cz/img/eizo-t960-1.jpg (CRT
ekran grseli eriflim: 14 Ocak 2010)
http://www.radiforce.com/en/press/imgs/productimag
es/RadiForceRX211.jpg (LCD ekran grseli eriflim:
14 Ocak 2010)
224
http://midiguy.com/zcart/images/apple/appcinfamlg.j
pg (ifte ekran grseli eriflim: 14 Ocak 2010)
http://www.contrib.andrew.cmu.edu/~jmonthes/sonybdrdl%5B1%5D.jpg (Bluray disk grseli eriflim: 14
Ocak 2010)
http://www.binbin.net/photos/bushnell/bus/bushnellnight-vision-monocular-bushnell-night-v-mon-.jpg
(Saysal gece grfl kameras grseli eriflim: 15
Ocak 2010)
http://images.hayneedle.com/mgen/master:ATN079.jp
g (Saysal gece grfl kameras grseli eriflim: 15
Ocak 2010)
http://www.pm.ruhr-uni-bochum.de/imperia/
md/images/pressestelle/2008/ruff.jpg (Saysal gece
grfl kameras ile Thomas Ruff tarafndan
gereklefltirilen sanat eseri grseli eriflim: 15 Ocak
2010)
http://www.pimall.com/nais/n.nv.html (Gece grfl
kameras nasl alflr / How night vision works
http://blog.leventdal.com/2007/06/dijital-kamera-satnalma-rehberi-sensr.html (Saysal Fotoraf Makinesi
Rehberi: Sensr eriflim: 15 Ocak 2010)
http://www.fotono1.com/egitim.php?p=2&id=20
(Sensr Dedikleri eriflim: 15 Ocak 2010)
http://en.wikipedia.org/wiki/CCD_sensor (eriflim: 15
Ocak 2010)
http://www.dpreview.com/news/0210/02100402sensor
sizes.asp (Alglayc boylar eriflim: 19 Ocak 2010)
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thu
mb/f/f0/Sensor_sizes_overlaid_inside.svg/2000pxSensor_sizes_overlaid_inside.svg.png (Alglayc
boylar grseli eriflim: 19 Ocak 2010)
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thu
mb/9/95/SensorSizes.svg/2000pxSensorSizes.svg.png (Alglayc boylar grseli
http://www.digipad.co.uk/WebRoot/Store/Shops/es11
7943_es123460326978/4996/AAEC/E0CD/A6CA/B2
B9/50ED/8971/7A5F/mainkitE2.jpg
(Alglayc
temizleme seti grseli eriflim: 19 Ocak 2010)
Green%20Clean%20Sensor%20Cleaning%20System.
jpg (Alglayc temizleme seti grseli eriflim: 19
Ocak 2010)
http://k53.pbase.com/o4/76/571576/1/61925934.tXBG
mRrJ.Airplanedust.jpg (Alglayc tozu grseli
http://www.ephoto.sk/pics/upload/users/admin/Imag
e/tipy_dna/2009/oktober/26102009/cistiaca_sada_e
photoshopBig.jpg (Lenspen grseli eriflim: 19
Ocak 2010)
http://www.forumbt.net/f295/flash-bellek-flashmemory-nedir-cf-sd-mmc-ms-sm-2723/ (Depolama
kartlar hakknda bilgi eriflim: 21 Ocak 2010)
http://tr.wikipedia.org/wiki/SD_kart (Depolama kartlar
hakknda bilgi eriflim: 21 Ocak 2010)

Sayısal Fotoğraf Baskı Teknikleri

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Sayısal Fotoğraf Baskı Teknikleri

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

T.C.

ANADOLU NVERSTES YAYINI NO: 2158

SAYISAL FOTORAF BASKI

Bu kitabn basm, yaym ve satfl haklar Anadolu niversitesine aittir.

UZAKTAN RETM TASARIM BRM

Saysal Baskda Renk Sistemleri.............................................

Saysal Grntleme I............................................................. 30

Saysal Grntleme II............................................................. 62

Bask Sreci ve Aygtlar I....................................................... 86

Bask Sreci ve Aygtlar II...................................................... 110

Solvent Bask Sistemleri ................................................................................

Matbaaclkta Saysal Bask Yntemleri ................................ 130

Saysal Fotorafta Grnt fllem.......................................... 152

SAYISAL FOTORAFTA MANPLASYON VE RAW YNETM ..............

SAYISAL FOTORAF BASKI TEKNKLER

Bu niteyi tamamladktan sonra;

Saysal Fotoraf Bask

Saysal Baskda Renk

Gamut: Renk gam.

Saysal Fotoraf Bask Teknikleri

RGB RENK ARALII

RGB renk aral kavramn ve zelliklerini aklamak.

1. nite - Saysal Baskda Renk Sistemleri

Saysal Fotoraf Bask Teknikleri

sRGB, ok sayda amaca hizmet edebilen, bu yzden de tm grntleme ve

Bir kitap basksnda

1. nite - Saysal Baskda Renk Sistemleri

Saysal Fotoraf Bask Teknikleri

Farkl bilgisayarlar arasnda renk efllemi srecinde, zellikle mavi renklerin

CMYK RENK ARALII

deal siyah: Matbaa

CMYK renk aral kavramn ve zelliklerini aklamak.

1. nite - Saysal Baskda Renk Sistemleri

Renk ayrm: Baslacak

Saysal Fotoraf Bask Teknikleri

LAB COLOR RENK ARALII

Lab Color renk aral kavramn ve zelliklerini aklamak.

1. nite - Saysal Baskda Renk Sistemleri

Ekran Kalibrasyonu kavramn ve nemini aklamak.

Yazlm ve USB balantl grece kk bir cihazdan oluflan ekran kalibrasyon

Saysal Fotoraf Bask Teknikleri

1. nite - Saysal Baskda Renk Sistemleri

Saysal Fotoraf Bask Teknikleri

Renk modlarn bit saylarna gre snflandrmak.

1. nite - Saysal Baskda Renk Sistemleri

Saysal Fotoraf Bask Teknikleri

RGB renk aral kavram ve zelliklerini aklamak.

CMYK renk aral kavram ve zelliklerini aklamak.

1. nite - Saysal Baskda Renk Sistemler

Lab Color renk uzay, gml renk profillerinin

Ekran kalibrasyonu kavramn ve nemini aklamak.

Renk modlarn bit saylarna gre snflandrmak.

Saysal Fotoraf Bask Teknikleri

1. nite - Saysal Baskda Renk Sistemler

Kendimizi Snayalm Yant Anahtar

Yantnz yanlfl ise RGB Renk Aral

Saysal Fotoraf Bask Teknikleri

Sra Sizde Yant Anahtar

1. nite - Saysal Baskda Renk Sistemler

Saysal Fotoraf Bask Teknikleri

1. nite - Saysal Baskda Renk Sistemler

Saysal Fotoraf Bask Teknikleri

Ali ALIfiIR. Amir

1. nite - Saysal Baskda Renk Sistemler