T.C.

DOKUZ EYLÜL ÜNİVERSİTESİ

MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ
MAKİNE MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ

BETON KAZIK ÇAKMA MAKİNESİ KULESİNİN

DİNAMİK ANALİZİ

BİTİRME PROJESİ

Hakan BOYACIOĞLU

Projeyi Yöneten
Prof. Dr. Mustafa SABUNCU

Mayıs, 2008
İZMİR
 TEZ SINAV SONUÇ FORMU

Bu çalışma …/…/… günü toplanan jürimiz tarafından BİTİRME PROJESİ

olarak kabul edilmiştir.

Yarıyıl içi başarı notu 100 (yüz) tam not üzerinden …………(…………….) dir.

Başkan Üye Üye

Makine Mühendisliği Bölüm Başkanlığına,

……………… numaralı …………………………………….. jürimiz tarafından
…/…/… günü saat …….. da yapılan sınavda 100 (yüz) tam not üzerinden ……...
almıştır.

Başkan Üye Üye

ONAY

II
 TEŞEKKÜR

Beton kazık çakma makinesi kulesinin dinamik analizi konusunda hazırlamış

olduğum bu bitirme tezinde bana rehberlik eden ve her konuda desteğini esirgemeyen
Prof. Dr. Mustafa SABUNCU’ ya ve Araş. Gör. Dr. Hasan ÖZTÜRK’ e teşekkür
ederim.

Ayrıca beni bugünlere kadar getiren ve çalışmalarımda maddi, manevi her türlü
desteğini benden esirgemeyen değerli aileme sonsuz teşekkürler.

Hakan BOYACIOĞLU

III
 ÖZET

Gevşek zeminli bölgelerde inşa edilen binaların sağlam bir temele oturtulması
gerekliliğinden dolayı bu tür bölgelerdeki binalarda temeldeki kolonlar etrafına
çelik kazıklar çakılarak temel güçlendirilir. Beton kazık çakma makineleri bu
işlemi gerçekleştirirken yüksek dinamik kuvvetlere maruz kalırlar. Vurucu
donanımın üzerinde bulunduğu ve bu kuvvetlere maruz kalan kuleyi oluşturan
elemanların ve kule konstrüksiyonunun bu kuvvetlere dayanıklı olmaları
gerekmektedir. Bunun için oluşan bu kuvvetlerin hesaplanarak kritik bölgelerdeki
elemanların mukavemet hesapları yapılmalı ve güvenilirliği ortaya konmalıdır.

Kuleyi zorlayan başlıca kuvvetler olan üzerinde bulunan donanımın ağırlığı,

kuleye etki eden rüzgâr yükü ve kulenin kendi ağırlığı sebebiyle kuleyi oluşturan
elemanlar bu kuvvetlerin etkisinden dolayı oluşan gerilmelere maruz kalmaktadırlar.
Bu gerilmeler kule konstrüksiyonunda kullanılan elemanların emniyetli gerilme
değerlerinin altında olmalıdır. Bu çalışmada ANSYS paket programı kullanılarak
sonlu elemanlar metodu ile maksimum gerilmelerin hangi çubuklarda oluştuğu tespit
edilmiş ve elastik davranış kabulü yapılarak yapının bu yükleri emniyetli bir şekilde
taşıyabilmesi için her bir elemanın emniyet gerilmelerinin altında kalacak şekilde
gerekli boyutlandırma işlemi gerçekleştirilmiştir.

IV
 İÇİNDEKİLER

Sayfa

İçindekiler ……………………………………………………………………….. V
Tablo Listesi …………………………………………………………………….. VII
Şekil Listesi ……………………………………………………………………… IX

Bölüm Bir
GİRİŞ

1Giriş…………………….. ……………………………………………………. 1
1.1 Taşıyıcı Sistemler ve Analizleri………………...…………………… 1
1.2 Materyal ve Metot ……………………...…………………………… 1
1.3 Modelleme Adımları ………………………………………………….2
1.3.1.Eleman tipi…………………………………………………...2
1.3.2 Malzeme Özellikleri………………………………………….3
1.3.3 Uzay Kafes Yapısının Oluşturulması………………………...3
1.3.4 Sınır Şartları………………………………………………….4
1.3.5 Çözüm………………………………………………………..5

Bölüm İki
ÇUBUK KESİT ALANI ANALİZİ

2. Çubuk Kesit Alanı Analizi……………………………………………………6

2.1 Kazık Çakma Makinesine Ait Bilgiler………………………………..6
2.1.1 Beton Kazık Çakma Makinesi Çalışma Prensibi……….……7
2.1.2 Pileco Marka, D36-32 Model Makineye Ait Bilgiler..……….9

V
 2.2 Kuleye Etki Eden Yükler…………………………………………….10
2.2.1 Rüzgâr Yükü………………………………………………...10
2.2.1.1 Dinamik Etki – Rüzgâr Hızına Göre………………..10
2.2.1.2 Dinamik Etki – Yüksekliğe Göre…………………...10
2.2.2 Kule Üzerindeki Donanımın Kütlesi………………………..11
2.2.3 Kule Konstrüksiyonunun Kendi Ağrılığı……………………11
2.3 Konstrüksiyonun Ağırlık Kuvveti, Donanımın Ağırlığı ve Rüzgâr
Kuvveti Altında Analiz:………………………………………………13
2.3.1 –X Yönünde Etki Eden Rüzgâr Yükü Altında Analiz…….….13
2.3.2 +X Yönünde Etki Eden Rüzgâr Yükü Altında Analiz….…….15
2.3.3 +Z Yönünde Etki Eden Rüzgâr Yükü Altında Analiz.……….17
2.3.4 –Z Yönünde Etki Eden Rüzgâr Yükü Altında Analiz………..19
2.4 75 x 75 x 8 mm L Profil Kullanılarak Yapılan Analiz Sonuçları……..22
2.4.1 Donanım Ağırlığının Alttaki Çubuklara Etki Etmesi Durumu..25

Bölüm Üç
Tepki Kuvvetleri Analizi

3. Tepki Kuvvetleri Analizi………………………………………………………29

3.1 Tepki Kuvvetlerinin Önemi……………………………………………29
3.2 Tepki Kuvvetlerinin Hesaplanması……………………………………30
3.2.1 Bütün Ayakların 45 Açık Olması Durumu………………….30
3.2.2 Ayakların Sol Taraftaki İki Tanesinin 45 Diğer
İkisinin İse Kapalı Olması Durumu……………………………32
3.2.3 Ayakların Sağ Taraftaki İki Tanesinin 45 Diğer
İkisinin İse Kapalı Olması Durumu……………………………33

Bölüm Dört
Sonuç

4.Sonuç……………………………………………………………………………36

VI
 TABLO LİSTESİ

Sayfa
Tablo – 1 Kafes yapı üzerine etkiyen yükler………………………4
Tablo – 2 Kazık çakma makinesine ait veriler…………………………..9
Tablo – 3 Yüksekliğe göre rüzgâr yükü……………………………...…10
Tablo – 4 L Profil verileri……………………………………………….11
Tablo – 5 L Profil verileri……………………………………………….22

ŞEKİL LİSTESİ

Sayfa

Şekil – 1 Uzay kafes sistemine ait şematik plan……………………..….2

Şekil – 2. 3 Boyutlu çubuk eleman (LINK8)……………………………3
Şekil – 3 Sonlu eleman modeli………………………………………….3
Şekil – 4 Mesnet noktaları………………………………………...5
Şekil – 5 Diesel kazıl çakma makinesine ait kısımlar…………………...6
Şekil – 6 Beton kazık çakma makinesi çalışma prensibi………………..7
Şekil – 7 –x yönünde esen rüzgâr altında gerilmeler……………………13
Şekil – 8 –x yönünde esen rüzgâr altında gerilmeler…………………....14
Şekil – 9 Kule elemanlarının maruz kaldığı kuvvetler(Rüzgar yönü -x)..14
Şekil – 10 Oluşan yer değiştirmeler (Rüzgar yönü -x)………………….15
Şekil – 11 Kule elemanlarına gelen kuvvetler (rüzgâr yönü +x)………...16
Şekil – 12 Elemanlarda oluşan gerilmeler (rüzgâr yönü +x)…………….16
Şekil – 13 Oluşan yer değiştirmeler (Rüzgâr yönü +x)………………….17
Şekil – 14 Kule elemanlarına gelen kuvvetler (rüzgâr yönü +z)………...18

VII
Şekil – 15 Elemanlarda oluşan gerilmeler (rüzgâr yönü +z)………………18
Şekil – 16 Oluşan yer değiştirmeler (Rüzgâr yönü +z)…………………….19
Şekil – 17 Kule elemanlarına gelen kuvvetler (rüzgâr yönü -z)……………20
Şekil – 18 Elemanlarda oluşan gerilmeler (rüzgâr yönü -z)………………...20
Şekil – 19 Oluşan yer değiştirmeler (Rüzgâr yönü -z)……………………..21
Şekil – 20 Kule elemanlarına gelen kuvvetler (rüzgâr yönü +z)…………..24
Şekil – 21 Elemanlarda oluşan gerilmeler (rüzgâr yönü +z)……………….24
Şekil – 22 Oluşan yer değiştirmeler (Rüzgâr yönü +z)…………………….25
Şekil – 23 Kule elemanlarına gelen kuvvetler (rüzgâr yönü +z)…………...26
Şekil – 24 Elemanlarda oluşan gerilmeler (rüzgâr yönü +z)………………27
Şekil – 25 Oluşan yer değiştirmeler (Rüzgâr yönü +z)……………………27
Şekil – 26 Bütün ayakların 45 açık olması durumu…………………….30
Şekil – 27 Ayakların sol taraftaki iki tanesinin 45 diğer
ikisinin ise kapalı olması durumu………………………………32
Şekil – 28 Ayakların sağ taraftaki iki tanesinin 45 diğer
ikisinin ise kapalı olması durumu……………………………….34

VIII
 SEMBOLLER

A Alan, m 2 .
E Elastiklik modülü, MPa.
F Kuvvet, N
H Karakteristik yükseklik, m.
M Eğilme momenti, Nm
q Rüzgar yükü, kg / m 2 .
R Tepki kuvveti, N
v Poission oranı, birimsiz.
V Hız, m/s.
 Normal gerilme, MPa.

IX
 BÖLÜM BİR
GİRİŞ

1. Giriş:

1.1 Taşıyıcı Sistemler ve Analizleri:

Bir taşıyıcı sistem; cıvatalar, pimler veya kaynak yardımıyla uçlarından birleştirilen düz
elemanlardan oluşan mühendislik yapısıdır. Taşıyıcı sistemlerdeki üyeler; çelik veya
alüminyum borular, tahta destekler ve metal çubuklardan oluşabilir. Taşıyıcı sistemler güç
iletim kuleleri, köprüler ve yapıların çatıları gibi birçok yapısal mühendislik problemlerine
pratik çözümler sunarlar.

Statik olarak belirli taşıyıcı sistem problemlerinin çözümleri, çoğu klasik mekanik
kitaplarında mevcut olmakla birlikte bu tür problemler, düğüm dengesi veya kesim metotları
yardımıyla analiz edilebilirler. Ancak bu iki metot, taşıyıcı sistem elemanlarının rijit olarak
davrandıkları kabul edildiğinden yer değiştirmeler hakkında bilgi vermemektedirler. Ayrıca
taşıyıcı sistem elemanları, rijit cisim olarak kabul edildiklerinden dolayı, statik olarak
belirsiz problemleri de bu metotlarla analiz etmek imkânsızdır. Sonlu elemanlar metodu, bize
rijit cisim uygulamasını ortadan kaldırmayı ve bu tür problemleri çözmeyi mümkün kılar. 1

1.2 Materyal ve Metot:

Bu çalışmada örnek olarak oluşturulmuş bir uzay kafes yapısının sonlu elemanlar metodu
ile ANSYS paket programı kullanılarak analizi yapılmıştır. Şekil – 1 uzay kafes sistemine ait
şematik planı göstermektedir.

1
 Şekil – 1 Uzay kafes sistemine ait şematik plan.

1.3 Modelleme Adımları:

1.3.1.Eleman tipi:

Modellemede eleman tipi olarak 3 boyutlu, 2 düğümlü çubuk(spar) elemanlar(LINK8)


kullanılmıştır(Şekil - 2). Bu eleman her düğümünde 3 serbestlik derecesine U x , U y , U z 

2
sahiptir. Elemana ait giriş verileri; düğüm koordinatları, eleman kesit alanı, malzemenin
elastisite modülü(structural steel– st37 ) ve poission oranıdır.

Şekil–2. 3 Boyutlu çubuk eleman (LINK8)

1.3.2 Malzeme Özellikleri:

Malzemenin homojen ve izotrop olduğu kabul edilmiştir. Malzeme özellikleri olarak yapı
çeliği (structural st-37) elastisite modülü (E=210 Gpa) [2] ve poission oranı (v=0.3)
seçilerek sonuçlar elde edilmiştir.

1.3.3 Uzay Kafes Yapısının Oluşturulması:

Uzay kafes yapısının sonlu elemanlar modelinin oluşturulmasında “node”(düğüm
noktaları) lar ve “element”(elemanlar) lerden faydalanılmıştır. Burada her bir elemana ait
düğüm noktasının koordinatları ve her bir elemanı oluşturan düğümler programa girilmiştir.
Şekil-3’te uzay kafes yapısına ait sonlu elemanlar modeli izometrik perspektif olarak
gösterilmektedir. Uzay kafes yapısı toplam 114 düğüm ve 333 elemandan oluşmaktadır.

Şekil – 3 Sonlu eleman modeli.

3
 1.3.4 Sınır Şartları:

Sınır şartları olarak kuleye etkiyen yükler; üzerinde bulunan donanımın ağırlığı, rüzgâr
yükleri ve konstrüksiyonun kendi ağırlığı, uygun düğüm noktalarına tatbik edilmiştir. Yine
sınır şartları olarak uzay kafes yapısı Şekil – 4 ‘de verilen noktalardan mesnetlenmiştir.
Tablo – 1’ de yapı üzerine etkiyen yükler gösterilmiştir.

Tablo – 1 Kafes yapı üzerine etkiyen yükler.

F (N)
Yükleme Türü
X y z

 
Rüzgar Yükü 
5846 … 5846


Kafes Sistemi
… …
Ağırlığı  9284

Donanım Ağırlığı …  88545 …

4
 Şekil – 4 Mesnet noktaları.

1.3.5 Çözüm:

Sınır şartlarının tatbik edilmesinden sonra problem çözüme hazırdır. Program, denklem
takımlarını sınır şartlarına göre düzenler ve eş zamanlı olarak çözer. Çözüm neticesinde yer
değiştirmelerin tim düğüm noktalarındaki değerleri hesaplanmaktadır. Düğüm noktalarındaki
değerler ve enterpolasyon fonksiyonları kullanılarak, eleman içinde herhangi bir noktadaki
yer değiştirme ve gerilmeler hesaplanabilmektedir.

5
 BÖLÜM İKİ
ÇUBUK KESİT ALANI ANALİZİ

2.1 Kazık Çakma Makinesine Ait Bilgiler:

Yapılan bu çalışma boyunca Pileco marka D36-32 model diesel kazık çakma makinesi
ölçüleri baz alınmış ve hesaplamalar bu çerçevede yürütülmüştür. Aşağıdaki Şekil – 5’te bir
diesel kazıl çakma makinesine ait kısımlar gösterilmiştir.

Şekil – 5 Diesel kazıl çakma makinesine ait kısımlar.

6
 2.1.1 Beton Kazık Çakma Makinesi Çalışma Prensibi:

Aşağıdaki Şekil – 6 bize diesel beton kazık çakma makinesinin çalışma prensibini
göstermektedir. [3]

Şekil – 6 Beton kazık çakma makinesi çalışma prensibi.

1. Pistonun kaldırılması (Başlama): Diesel makinenin çalışmaya başlaması için piston,

hareket edebilen mekanik bir araç yardımıyla yukarıya kaldırılır ve bu yükseklikten otomatik
olarak serbest bırakılır.

2. Diesel yakıtın enjeksiyonu ve sıkıştırma: Piston yukarıdan silindirlere doğru serbest

olarak düşerken, darbe yapılacak blokların üzerine belli bir miktar yakıt enjekte eden ve
yakıt pompasının arkasında bulunan bir manivela kolunu harekete geçirir. Bundan kısa bir
süre sonra da egzoz çıkışı kapanmış olur.

7
 3. Darbe ve atomizasyon: Piston darbe bloğunun üst kısmına çarpıncaya kadar düşmeye
devam eder ve bu sırada da egzoz çıkışı ve darbe bloğunun üst kısmı arasında kalan bütün
hava ve yakıt karışımı sıkıştırılmış olur. Atomize edilmiş Diesel yakıt sıkıştırılmış havanın
yarattığı yüksek sıcaklığı nedeniyle pistonu yukarıya doğru, darbe bloğunu ise aşağıya iten
bir patlamaya neden olur.

4. Egzoz: Piston yukarıya doğru hareket ederken egzoz çıkışından geçer ve böylece egzoz
çıkışı da açılmış olur. Egzoz gazları silindir içerisindeki yüksek basınç nedeniyle dışarı çıkar
ve silindirdeki basınç ile dış basınç eşitlenmiş olur.

5. Scavenging: Piston oluşan momentumun etkisi ile yukarı doğru yükselmeye devam
ederken bir sonraki çevrim için temiz havayı silindire emer ve böylece silindiri de soğutmuş
olur ve bu sırada da yakıt pompası kolu serbest kalır. Yakıt pompası kolu başlangıç
konumuna gelmiştir ve artık pompa tekrar silindire yakıt pompalamaya başlar. Yerçekimi
kuvveti pistonun yukarı doğru olan hareketini durdurur ve piston silindir içerisinde tekrar
düşmeye başlar.

8
 2.1.2 Pileco Marka, D36-32 Model Makineye Ait Bilgiler:

Tablo – 2’de gösterilen veriler D36-32 model Pileco diesel kazık çakma makinesine aittir.

Tablo – 2 Kazık çakma makinesine ait veriler.[4]

2
.
2

K
u
l
e
y
e

E
tki Eden Yükler:

2.2.1 Rüzgâr Yükü:

Rüzgâr yükünün dinamik etkisinin hesaplanmasında iki kriter kullanılmaktadır;

2.2.1.1 Dinamik Etki – Rüzgâr Hızına Göre:

9
 Rüzgâr hızına göre hesap edilen dinamik etki aşağıdaki formülle hesap edilebilir;

1 2
q V
16

‘dir. Burada V rüzgâr hızı olup birimi m/s’ dir. Sonuç olarak elde ettiğimiz rüzgâr yükü olan
“q” ise kg/m2 olarak bulunur.

2.2.1.2 Dinamik Etki – Yüksekliğe Göre:

İkinci bir seçenek olan yüksekliğe göre dinamik etki ise aşağıdaki Tablo–3 yardımıyla
bulunabilir.

Tablo – 3 Yüksekliğe göre rüzgâr yükü

H (m) 0–10 10- 20 20–50 >50

q
80 90 110 150
(kg/m2)

Rüzgar hızına göre yapılan hesaplama da İzmir’de esen en yüksek rüzgar hızı olan 107.3
km/sa (29.8 m/s) [6] temel alınarak yapılan hesaplamada rüzgar yükü;
1 2
q V
16
1
q  (29.8) 2
16
q  55.5 kg / m 2

olarak bulunmuştur. İkinci durum olan yüksekliğe göre etki de ise kule yüksekliği olan 27 m
yükseklik için Tablo – 3 ‘ten faydalanılarak bir sonuç elde edilmiştir. Buna göre kulenin ilk
10 metresine 80 kg / m 2 , 10–20 m. arasındaki kısmına 90 kg / m 2 ve son olarakta 20–50 m.

arasındaki kısmına ise 110 kg / m 2 ‘lik bir yük etki etmektedir. Yapılan bu çalışmada ise

daha emniyetli olması açısından kulenin bütün kısımlarına etki eden rüzgâr yükü 100 kg / m 2
olarak alınmıştır.

10
 2.2.2 Kule Üzerindeki Donanımın Kütlesi:

Kule üzerinde taşıdığı donanımın ağırlığı sebebiyle de bir yükleme altında kalmaktadır.
Bu ağırlığın hesaplanmasında Pileco D36-32 model makinenin özelliklerinden
faydalanılmıştır. Buna göre bu model için donanımın kütlesi Tablo – 2 ‘de gösterilen
“hammer with standart guiding” başlığı altındaki 9026 kg değeridir.

2.2.3 Kule Konstrüksiyonunun Kendi Ağrılığı:

Kule konstrüksiyonunun kendi kütlesinin hesaplanabilmesi için öncelikle burada

kullanılan malzemenin özelliklerinin bilinmesi gereklidir. Bunun için kule konstrüksiyonu
için kullanılan malzeme olarak ilk etapta 50 x 50 x 5 mm. boyutlara sahip L profiller
kullanılarak hesaplamalar yapılmıştır. Kule konstrüksiyonunda toplam 260 m. L profil
kullanılmış olup bunun oluşturduğu toplam kütle Tablo – 4’teki veriler yardımıyla
hesaplanmıştır.

Tablo – 4 L Profil verileri. [5]

Buna göre profillerin oluşturduğu kütle;

260 x 3.77  980.2 kg

‘dir.

Bu kütleler ağırlık kuvvetine çevrilecek olursa;

11
 Fagirlik  980.2 x 9.81  9615.76 N
Fdonanim  9026 x 9.81  88545 N
‘dir.

Rüzgâr yükünün yarattığı kuvvet ise yüzey alanına bağlı olduğu için öncelikle yüzey
alanının hesap edilmesi gereklidir. Buna göre rüzgâr yükünün etki ettiği yüzey alanı
aşağıdaki gibidir;

Bir yüzdeki çubuk sayısı;

Köşegenler = 27 adet , Uzunluk kosegen  1.414 m.

Dikey = 54 adet , Uzunluk dikey  1m.

Yatay = 27 adet , Uzunluk yatay  1m.

Toplam uzunluk;
Uzunluk kosegen  1.414 x 27  38.178 m.

Uzunluk dikey  1 x 54  54 m.

Uzunluk yatay  1 x 27  27 m.

Toplam yüzey alanı;

Alantoplam  54  38.178  27  x 0.05  5.96 m 2

Kuleye etki eden rüzgâr kuvveti;

Früzgar  100 x 5.96 x 9.81  5846.76 N

2.3 Konstrüksiyonun Ağırlık Kuvveti, Donanımın Ağırlığı ve Rüzgâr Kuvveti Altında

Analiz:

2.3.1 –X Yönünde Etki Eden Rüzgâr Yükü Altında Analiz:

Bütün yükler belirlendikten sonra sonlu eleman modeli üzerinde bu yükler yerleştirilerek
gösterilecek olursa sonuçlar aşağıdaki gibi elde edilmiş olur. İlk olarak rüzgârın –x yönünde

12
estiği varsayılarak yapılan analiz sonucunda gerilmeler, çubuklara gelen kuvvetler ve yer
değiştirmeler aşağıdaki şekillerde gösterilmiştir.

Şekil – 7 –x yönünde esen rüzgâr altında gerilmeler.

Şekil – 7 ‘ye daha yakından bakacak olursak oluşan maksimum gerilmeler en alttaki
çubuklarda bası şeklinde olduğu açıkça görülebilmektedir(Şekil - 8).

13
 Şekil – 8 –x yönünde esen rüzgâr altında gerilmeler.

Maksimum gerilmeler Şekil – 8 ‘de görüldüğü gibi en alttaki çubuklarda -94.846 MPa
değerinde oluşmuştur. Bu değer st37 için emniyetli gerilme değeri olan 141 MPa’nın altında
olduğu için gerilme açısında sistem emniyetlidir. –x yönünde esen bir rüzgara maru kalan
kule de oluşan kuvvetler aşağıda ki Şekil – 9 gösterilmiştir.

Şekil – 9 Kule elemanlarının maruz kaldığı kuvvetler (Rüzgar yönü -x).

B
u

14
 Şekil – 10 Oluşan yer değiştirmeler (Rüzgar yönü -x).

Şekil – 10 ‘da görüldüğü gibi en büyük yer değiştirme kulenin en üst kısmında 35.051
mm. olarak bulunmuştur.

2.3.2 +X Yönünde Etki Eden Rüzgâr Yükü Altında Analiz:

Rüzgar yükünün +x yönünde uygulanması durumunda ise kuvvet, gerilme ve yer

değiştirme değerleri farklılık gösterecektir.

Şekil – 11 ‘de kule elemanlarının maruz kaldığı kuvvetler gösterilmiştir. Yapılan analize
göre kulede meydana gelen maksimum kuvvetler kulenin yine en alt kısmındaki çubuklarda
meydana gelmiştir.

Şekil – 12 ‘de çubuklara gelen kuvvetler altında çubuklarda oluşan gerilmeler

gösterilmiştir. Kule de meydana gelen maksimum gerilmeler beklendiği gibi maksimum
kuvvetlerin oluştuğu çubuklarda yani yine en alt kısımdaki çubuklarda meydana gelmiştir.

15
Şekil – 11 Kule elemanlarına gelen kuvvetler (rüzgâr yönü +x).

Şekil – 12 Elemanlarda oluşan gerilmeler (rüzgâr yönü +x).

16
 Şekil – 13 Oluşan yer değiştirmeler (Rüzgâr yönü +x).

2.3.3 +Z Yönünde Etki Eden Rüzgâr Yükü Altında Analiz:

Rüzgâr yükünün +z yönünde uygulanması durumunda ise kuvvet, gerilme ve yer

değiştirme değerleri farklılık gösterecektir. Şekil – 14’te kule elemanlarının maruz kaldığı
kuvvetler gösterilmiştir. Şekil – 15 ‘te ise çubuklarda oluşan gerilmeler açıkça
görülebilmektedir. Şekil – 16 ‘ da kuvvetlerin neden olduğu yer değiştirmeler görülebilir.

17
Şekil – 14 Kule elemanlarına gelen kuvvetler (rüzgâr yönü +z).

Şekil – 15 Elemanlarda oluşan gerilmeler (rüzgâr yönü +z).

18
 Şekil – 16 Oluşan yer değiştirmeler (Rüzgâr yönü +z).

2.3.4 –Z Yönünde Etki Eden Rüzgâr Yükü Altında Analiz:

Son olarakta rüzgârın –z yönünden etki ettiği durum için analiz yapılmıştır ve aşağıdaki
sonuçlar elde edilmiştir. Şekil – 17, Şekil – 18 ve Şekil – 19 sırasıyla bize çubuklara gelen
kuvvetleri, oluşan gerilmeleri ve yer değiştirmeleri gösterecektir.

19
Şekil – 17 Kule elemanlarına gelen kuvvetler (rüzgâr yönü -z).

Şekil – 18 Elemanlarda oluşan gerilmeler (rüzgâr yönü -z).

20
 Şekil – 19 Oluşan yer değiştirmeler (Rüzgâr yönü -z).

Yapılan analizler sonucunda +z yönünden esen rüzgârın neden olduğu yük altında oluşan
gerilme değeri diğer gerilme değerlerinden daha fazla olup bu değer 162.212 MPa (bası)
şeklindedir. Yapıda kullanılan malzeme olan st37 yapı çeliğinin akma gerilme değeri 230
MPa’dır.[2] Emniyet katsayısı 2 olarak alınırsa elemanların emniyetli gerilme değeri 115
Mpa olur. Bu durumda +z yönünden esen rüzgâr altında çalışan bir kule emniyetli gerilme
değeri olan 115 MPa’ın üzerinde bir zorlanmaya maruz kalacaktır. Bu yüzden kulenin
konstruksiyonunda kullanılan 50 x 50 x 5 mm. ölçülerindeki L profil yetersiz kalacaktır. Bu
nedenle çubuk kesiti değiştirilerek en kritik yükleme durumu olan +z yönü için tekrar bir
analiz yapılması gereklidir.

21
2.4 75 x 75 x 8 mm L Profil Kullanılarak Yapılan Analiz Sonuçları:

İlk deneme olarak 50 x 50 x 5 mm ölçülerindeki L profil kullanılarak oluşturulan

konstrüksiyonun başarısız olmasından sonra ikinci olarak en kritik rüzgar yönü olan +z yönü
için 75 x 75 x 8 mm ölçülerinde L profil kullanılarak analiz tekrarlanmıştır. Bu durumda
oluşan kule ağrılığı ve daha geniş bir yüzey alana etki eden rüzgâr kuvveti aşağıda
hesaplandığı gibidir. Kuleye bağlı durumda bulunan donanımın ağırlığı değişmeyecektir.

Tablo – 5 L Profil verileri.

Rüzgâr yükü:

Bir yüzdeki çubuk sayısı;

Köşegenler = 27 adet , Uzunluk kosegen  1.414 m.

Dikey = 54 adet , Uzunluk dikey  1m.

Yatay = 27 adet , Uzunluk yatay  1m.

Toplam uzunluk;
Uzunluk kosegen  1.414 x 27  38.178 m.

Uzunluk dikey  1 x 54  54 m.

Uzunluk yatay  1 x 27  27 m.

22
Toplam yüzey alanı;
Alantoplam  54  38.178  27  x 0.075  8.94 m 2

Kuleye etki eden rüzgâr kuvveti;

Früzgar  100 x 8.94 x 9.81  8770.14 N

Buna göre profillerin oluşturduğu kütle;

1.414 x 4  5.656 m
1x 4  4 m.
5.656  4  9.656 m
9.656 x8.99  86.8 kg
86.8 x 26  2257 kg
Fagirlik  2257 x9.81  22141.17 N

‘dir.

Rüzgâr yükü ve ağırlık kuvvetleri bulunduğuna göre artık analize geçilebilir. Burada
dikkat edilmesi gereken bir nokta da rüzgâr yükü ve ağırlık kuvvetlerinin kuleye nasıl etki
ettirileceğidir. Yukarıda hesap edilen rüzgâr yükü kulenin tamamına etki eder. Bu yüzden
bunu kuleye etki ettirirken toplam yükü bütün düğüm noktalarına dağıtmalıyız ve elde
ettiğimiz bu değeri her bir düğüm noktasına ayrı ayrı yüklemeliyiz. Ağırlık kuvvetinde ise
durum biraz daha farklıdır. Yukarıda hesap ettiğimiz ağırlık kuvveti bütün kulenin
ağırlığıdır. Örneğin en üstteki çubuklara ağrılık kuvvetinin bir etkisi olmaz. Bu yüzden
ağırlık kuvvetini düğüm noktalarına dağıtırken en alt düğüm noktalarına bu yükün tamamı,
ondan sonraki her bir metre yükselişte ise bunun 151 N eksiği yüklenmelidir. Böylece en üst
noktaya ulaştığımız göreceğiz ki ağırlık kuvveti sıfır olacak.

Bütün bu kuvvetler kuledeki düğüm noktalarına dağıtıldıktan sonra yapılan analiz

aşağıdaki Şekil – 20, Şekil – 21 ve Şekil – 22’deki gibi olacaktır.

23
Şekil – 20 Kule elemanlarına gelen kuvvetler (rüzgâr yönü +z).

Şekil – 21 Elemanlarda oluşan gerilmeler (rüzgâr yönü +z).

24
 Şekil – 22 Oluşan yer değiştirmeler (Rüzgâr yönü +z).

Tekrarlanan analiz sonucunda +z yönündeki rüzgarda en kritik konumda bulunan kule

değiştirilen konstrüksiyon sayesinde artık emniyetli hale gelmiştir. Bu durumda kule
çubuklarına gelen maksimum kuvvet olan 118868 N ‘luk bası kuvveti altında oluşan gerilme
104.271 MPa ‘da kalmıştır. Görüldüğü gibi bu değer emniyetli gerilme değeri olan 115
MPa’ın altındadır.

2.4.1 Donanım Ağırlığının Alttaki Çubuklara Etki Etmesi Durumu:

Burada bir analiz daha yapılması insan hayatı için önem taşıyan bu yapının
güvenilirliğinin ortaya konması açısından önemlidir. Bu analiz de donanımın ağırlığının en
alttaki çubuklara etki etmesi durumudur. Çünkü kule üzerindeki donanım, kazık
malzemelerini zemine çaktıkça otomatik olarak kule üzerinde aşağıya kaymaktadır. Bu

25
durumda donanımın ağırlığı sadece altında kalan çubuklara etki edecektir. Bu kuvvetin etki
ettiği çubuk sayısı azaldığı için de çubuklardaki gerilmelerin artması öngörülebilir.

Aşağıdaki Şekil – 23 – 24 – 25’ te yapılan bu analiz görülebilir.

Şekil – 23 Kule elemanlarına gelen kuvvetler (rüzgâr yönü +z).

26
Şekil – 24 Elemanlarda oluşan gerilmeler (rüzgâr yönü +z).

Şekil – 25 Oluşan yer değiştirmeler (Rüzgâr yönü +z).

27
 Yapılan bu analiz sonucunda en alt konumda bulunan donanım, rüzgar yükü ve kulenin
kendi ağırlığı da dahil olmak üzere, alttaki elemanlara 130284 N’luk bir bası kuvvetine
neden olmaktadır. Bu kuvvetin oluşturduğu gerilme ise 114284 MPa olmuştur. öngörüldüğü
gibi donanım ağırlığının en alt konumda etki etmesi durumunda gerilme değeri de artmıştır,
fakat bu artışa rağmen maksimum gerilme değeri olan 114284 MPa değeri emniyetli gerilme
değeri olan 115 Mpa’ın az da olsa altında kalmıştır. Kule bu durumda dahi emniyetlidir.

28
 BÖLÜM ÜÇ
TEPKİ KUVVETLERİ ANALİZİ

3. Tepki Kuvvetleri Analizi:

3.1 Tepki Kuvvetlerinin Önemi:

Beton kazık çakma makinesi gerek büyüklüğe gerekse ağırlığı nedeniyle çalıştırıldığı
yerlerde insan hayatı içinde bir güvenlik riski oluşturmaktadır. Burada en önemli risk ise
kulenin devrilme riskidir. Bu nedenle kulenin zemine güvenli bir şekilde oturtulduğundan
emin olunmalıdır. Kulenin zeminle temas halinde bulunan dört adet ayağı, zemine dengeli
bir şekilde basmalıdır. Bu yüzden kulenin ayaklarının açısal konumları dengenin
sağlanabilmesi için önem arz etmektedir. Açısal konumların farklı olmasına bağlı olarak
ayaklardan zemine farklı kuvvetler iletilir, bu da farklı tepki kuvvetlerine neden olur. Oluşan
bu tepki kuvvetlerinden karşılıklı iki tanesi sıfır ya da negatif bir değerde olursa kule statik
olarak dengesiz olacağı için bu tepki kuvvetlerinin sıfır veya negatif olduğu tarafa doğru
devrilmeye çalışacaktır. Devrilme, inşaat alanında çalışan insanlar için büyük risk
oluşturacağı için ayakların açısal konumları dikkatle ayarlanmalıdır.

Çalışmanın bu kısmında üç farklı konum için analizler gerçekleştirilmiştir.

29
3.2 Tepki Kuvvetlerinin Hesaplanması:

3.2.1 Bütün Ayakların 45 Açık Olması Durumu:

Ayakların 45 açık olması durumu aşağıdaki Şekil – 26 ‘da gösterilmiştir. Bu durumda
oluşan tepki kuvvetleri ise aşağıda hesaplanmıştır.

Şekil – 26 Bütün ayakların 45 açık olması durumu.

30
FTOPLAM  Fagirlik  Fdonanim
 22141  88544  110685 N

FRUZGAR  8770 N

M B  0 ise;

3,328.110685  8770.14  R AC .6,656  0

R AC  36869 N
' dir.

M A
 0 ise;

 3,328.110685  8770.14   RB  D .6,656  0

RB  D  73789 N
' dir.

A-C ve B-D ayaklarına gelen tepki kuvvetleri yukarıda hesap edildiği gibi
bulunmuştur. A ile C ayaklarına gelen kuvvetler ve B ile D ayalarına gelen kuvvetler
eşittir. Çünkü kuleye etki eden kuvvetler simetriktir. Bu nedenle yukarıda bulunan
R AC ifadesi aslında A ile C ayaklarına gelen kuvvetlerin toplamıdır. R AC ‘nin ikiye
bölünmesi ile her iki ayağa etki eden kuvvetler hesaplanabilir.

Aynı durum RB  D içinde geçerlidir. B ile D ayaklarına gelen kuvvetler birbirine eşit
oldu için RB  D ‘nin ikiye bölünmesi ile ayrı ayrı ayaklara gelen kuvvetler hesaplanabilir.

Ayakların 45 açık olması durumunda, görüldüğü gibi bütün tepki kuvvetleri sıfırdan
büyük ve pozitiftir. Bu yüzden bu konumda kule devrilme riski altında olmayacaktır.

31
 3.2.2 Ayakların Sol Taraftaki İki Tanesinin 45 Diğer İkisinin İse Kapalı Olması
Durumu:

Ayakların sol taraftaki iki tanesinin 45 , diğer ikisinin ise kapalı olması durumu
aşağıdaki Şekil – 27 ‘de gösterilmiştir. Bu durumda oluşan tepki kuvvetleri ise aşağıda
hesaplanmıştır.

Şekil – 27 Ayakların sol taraftaki iki tanesinin 45 diğer ikisinin ise kapalı olması durumu.

32
FTOPLAM  Fagirlik  Fdonanim
 22141  88544  110685 N

FRUZGAR  8770 N

M B  0 ise;

4,5.110685  8770.14  R AC .7,828  0

R AC  47944 N
' dir.

M A
 0 ise;

 3,328.110685  8770.14   RB  D .7,828  0

RB  D  62741,4 N
' dir.

Ayakların sol taraftaki iki tanesinin 45 , diğer ikisinin ise kapalı olması durumunda,
görüldüğü gibi bütün tepki kuvvetleri sıfırdan büyük ve pozitiftir. Bu yüzden bu konumda da
kule devrilme riski altında olmayacaktır.

3.2.3 Ayakların Sağ Taraftaki İki Tanesinin 45 Diğer İkisinin İse Kapalı Olması
Durumu:

Ayakların sağ taraftaki iki tanesinin 45 , diğer ikisinin ise kapalı olması durumu
aşağıdaki Şekil – 28 ‘de gösterilmiştir. Bu durumda oluşan tepki kuvvetleri ise aşağıda
hesaplanmıştır.

33
Şekil – 28 Ayakların sağ taraftaki iki tanesinin 45 diğer ikisinin ise kapalı olması durumu.

34
FTOPLAM  Fagirlik  Fdonanim
 22141  88544  110685 N

FRUZGAR  8770 N

M B  0 ise;

3,328.110685  8770.14  R AC .7,828  0

R AC  31372 N
' dir.

M A
 0 ise;

 4,5.110685  8770.14   RB  D .7,828  0

RB  D  79313 N
' dir.

Ayakların sağ taraftaki iki tanesinin 45 , diğer ikisinin ise kapalı olması durumunda,
görüldüğü gibi bütün tepki kuvvetleri sıfırdan büyük ve pozitiftir. Bu yüzden bu konumda da
kule devrilme riski altında olmayacaktır.

35
 BÖLÜM DÖRT
SONUÇ

4. Sonuç:

Çalıştığı inşaat alanlarında gerek büyüklüğü gerekse ağırlığı sebebiyle çalışanların

güvenliği açısından önem taşıyan beton kazık çakma makinesi kulesi üzerine yapılan bu
matematiksel çalışmada, kule elemanları üzerine gelen kuvvetler ANSYS paket programı
yardımıyla hesaplanmış ve bu kuvvetlerden yola çıkılarak çubuklar için güvenli bir kesit
alanı hesabı yapılmıştır. Bu hesaplamalar yapılırken kuleye etki eden bütün kuvvetler göz
önüne alınmıştır.

Yapılan ikinci analizde ise kuleye etki eden kuvvetler altında kule ayaklarının farklı açısal
konumları için tepki kuvvetleri hesaplanmış ve göz önünde bulundurulan üç konum için
tepki kuvvetleri hesaplanmıştır. Bu üç konum için yine kulenin güvenilirliği ortaya
konmuştur.

36
 KAYNAKLAR

[1] MOAVENI, S., Finite Element Analysis Theory and Application with Ansys, 2. baskı,
Pearson Education, New Jersey, ABD, 2003.

[2] BEER, F.P., JOHNSTON E.R.Jr., Cisimlerin Mukavemeti, 2. baskı, Çev.:AKGÜN

Ö.R., YAZICIOĞLU O., KOTİL T., Beta Yayıncılık, İstanbul, 2003.

[3] Pileco İnc. web sayfası, http://www.pileco.com/products/media/diesel/diesel-

function.pdf , 20/04/2008.

[4] Pileco İnc. web sayfası, http://www.pileco.com/products/specifications/diesel-

hammers/D36-32_Data.pdf, 20/04/2008.

[5] Denka Demir A.Ş. web sayfası, http://www.denka.com.tr/index1.htm. 25/04/2008.

[6] Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü web sayfası,

http://www.meteoroloji.gov.tr/2006/tahmin/tahmin-iller.aspx?m=IZMIR. 01/05/2008.

[7] SABUNCU M., kişisel görüşme ve notları.

[8] ANSYS 10.0 bilgisayar programı kullanım notları.

[9] Yrd. Doç. Dr. Melih BELEVİ, Makina Elemanları I-II ders notları ve tablolar, İzmir,
1996

37